Full text of "Caroli Linnaei ... Amoenitates academicae, seu, Dissertationes variae physicae, medicae, botanicae ?antehac seorsim editae ? nunc collectae et auctae ? cum tabulis aeneis."

See other formats

:CPZS0 
KOLI d LIN |*49-£ 
Hgd. dur. de Stella Bed ag ( 
: drehiatri: Re. 5c 
Mad. € Betas. Profej.. fal. 
4rad. ra Petrop. &c. Soc. 


DOTANICR. 


: gr em 
&lteri Died LAURENT 
176 


/—— ILLUSTRISSIMO COMIT| 
| D» CAROL. FRID. 


.. SCHEFFER 


. Rzers REsNIQuE Sviocoruici SENATORI, 
Epvcariox: SEnENIss. PRINCIPIS HJEREDITARIE - 

"^ .QuoNDAM PE xrrEcTO, 
b Onnixis S: R:& MAJESTATIS SERAPHINORUM - 


Eoviri AURATO , CoMMENDATORI ET I 
c» 
: i CANALE, ye» 


Sacrum effe voluit 


Uptiis 1769 EEG E i; 
di SSemembe 00- 


:PTIMO VOLUMIN E. 
 CONTENT/E. ! 


* Horhis Sind. tim DES E s 
L  Hirudo medicinalis, Jer. D. — - ^ 4t 
am Opobalfamum declaratum, Le Maine. IW. $5 


— "exxxiv, Fundamenta A groftographiz. Gabz. H, 160 
7o ANSA s - Varieta$ Ciborum, Je. rg. 4. un 197 

. cexxxvt.  Fervida & Gelida. NR. m a 214 
cxxxvi. Potus Thez. Z/lews. P. C. - - - 236 
Cxxxvitt. Potus Chocolata. Zeffmen. » y. ^ o2f4 


Mefithe üfüs, Lagri». C. G. — -. 
Egeres iedigent Strandman. i 


:  Diata "tatum. Übrquijt, *n: 3. xy uc. n 
- Morbi artificum. Skragge, P SSPC C DIEE 


CCXNXIMe Spiritus Frumenti. Bergig. P. -. - 264. 


CXXXI. Lepra. UZdma». H. |. - E e 
 cxxxit, Fundamenta Oritholdpie : ^ 
A wem DE Beckman. A. P. - 5g 


eni Maiden Entomologia. J/adb. 4, 3. 129 E 


wWo06ec wc 


CUGEXK. sd 
s BRA, DUE Cr 7 


POLYCHRE- 
m M IT dg m 
E» D. VA RES Lixsé,. | 


Propffitus a — 
CHRISTIAN. alme. 


T 


- fÜpfalie 176 ; | dDecenlr. vs 


| andis licet (cientiis xp fübfit ulilitas : utis 


 liffima tamen judicatur merito, quz vitam b 
ac fanitatem confervare nos docet, Quam-  — 


vis enim hec tum docendo, tum diftendo, minus. — — 
frequentari foleat; illa tamen fepofita, vixac nevix- — 
uidem noftra perfiítit felicitas. Partes quidem 
aluberrimz hujus fcientiz. fingulz indifpenfabilem: 
habent ufum; fed plures omnino funt, quam ut 
anguftis diílertatiuncule. Academicz includi poffint. 


limitibus. Hinc illam. tantum Diztz partem difcu- 
tiendam fufcepi, d Motum. velpicit, cujus ex de*: 


. fe&u litterati , opulenttores Potifunum. € & p p 


mala fentiunt pam cm | 


2 


Motu conjervari omnia, veteri docemur provere ; 
bio. Totum rerum creatarum fyftema motu inpri- 
mis nititar. Moventur elementa ; animalia, vege- 
tabilia, dum. vivunt, omnia. Globüs ipfe terra- 

ueus circa folem volvitur. Sol & quz cetera funt 
dier circa axes fuos perpetuo rotantur motu; pri« 
sna vero Cauílám moventem Creatorem. agnofcunt - 
fingula. -Sine motu, aqua ftagnantes putrefcunf; 

aér lethiferus, terrà mucofa evadit, planta torpefcunt, 
moriuntur animalia; Vita ipfa in motu confiftit. 

Primum in ovo incubato Coreulum obfervatur mi- 

cans4 in aétu continuo, dum vita manet, perfeve- 

raturum. Cor fangvinem per. omnes corporis par- 

tes propéllit, pulmones volutantur, motus periftal- 
ticus non definit, vafa abforbentia humores  attra- 
hunt, corpus infenfibili perfpiratione vapores emit- 

^ . tit, fibre & nervi omnes quovis momento, nobis 
*'" wel fentientibus, vel ignaris, agitantur, Motu ve- 
ro, cüm vita, definente, corpüs fxpe intra tridu- 
um in cadaver abit putridum. | aiii 

* -"Sapientiffimus rerum opifex, qui plerasque muns 

di hujus actiones motu inftituendas) voluit, motum 
—— fingulis animantibus ita attemperavit, ut jufta com- 

motione ferventur, deftruantur nimia; otio attemy 
pena velut. naturali, pereant. -Unde etiam, judicio 
veterum, languida, fenilia, mutilata .fuccumbunt;, 
& vegetiora in motu feftinant, ut opus nature pere - 
enne Horest, vighMes | 0x 066 ce vo 
:--Ad bonam natureque convenientem Diztam 
fuüfficere multi exiftimant, fi a durioribus cibis, po- 
tionibus nimis fpirituofis & alterationibus vehemen- 

. tioribus quis abftineat; robuftos vero homines fz- 
pe in flore ztatis. füccumbere mirantur. Hi vero 
quid in corpore humano motus efficiat ,, nondum 
fatis intelligunt; & fi vel maxime utilitatem motus. 
admittant, illum tamen recte inftituere nefciunt, - 
Operz igitur pretium erit, in ufum ftudiófz joven-- 


tutis 


MOTUS POLYCHRESTUS —— £y 


tutis aliorumque, commotionis moderat& breviter 
oftendere effectum. - 
$. IT. 


Solidis ac fluidis corpus humanum conftat par- 
tibus. ' Fluida vi cordis per folida füa circumdu- 
cuntür, Confiftit, uti notum eft, corpus partibus 
permultis flexilibus, quz fub motu fle£tuntur a mu- 
fculis contrariis feu  antagoniftis, ut corpus, ferva- 
to femper zquilibrio, ad fun&iones fuas. maneat 
idoneum, Sub motu articulorum premuntur arte- 
riz & venz humoribus diftentz, unde per motum 
propulfio humorum intenditur, ut ad « uamvis fle- 
Xionem geniculi cor quafi, ceu cauffa acceíforia 
motus humorum, concipi queat, ut motu citius re- 
pur arteriz, eodemque intenfiori usque in fe- 

rem, quod poft curfum vehementiorem obferva- 
müs, ubi cór velut in febricitante pulfat; a quiete 
vero & otio venz magis implentur usque in .hy- 
-dropem, ust ' dr E 
. Sanguis in otiofis admodum eft debilis , aquo- 
fus & pallidus: in laboriofis autem contra confiftens, 
faturate rüber & optimus. Pal rporis, fignum. 
cacochymiz & morbi, inde oritur, quod fanguis 


aut per fe valde debilis exiftat & nimium (erofus, 
aut quod. vafa capillaria fatis propelli nequeat, 
» fignum florentifima fanitatis & ata- 


tis, bonam prodit crafin (x deg & perfectam 
circulationem, | Ab otio palleícunt omnes, a: motu 
vero color adeft ruber & floridus. Motu enim plu- 


ra avolant humida & coguntur in confiftentiam ; 
Olio autem diffündentur, tenuiora evadunt & vi- 
fcofa, Re&e igitur veteres: motus exficcat & otium 
humectat — | ip AP cue Ope cur 
. Motu roboratur corpus, debilitatur otio. Omni enin 
motu fibrz evadunt duriores & tenaciores, 1 [ 
go etiam & vehermentiori indurefcant in cartilagine-- 
or | Aa. t mec mM 


à — MOTUS POLYCHRESTUS 


menti manus in callum obdurefcunt, ut in remigi- 
bus videmus, Unde manus Ruftici per motüm dd. 
rz; aulici per otium molliores. Motu cordis perpe- 
tuo offificatur demum in. fenio aortz bafis, unde 
etiam in Cervis, vehementius fxpe agitatis, os de 
corde cervi eximitur. Bos jugo multum ekxercitatus 
«arnem dat tenacem & duriuículàm; jugi vero ex- 
pers» mollem. Febribus qui laborant vehernentio- 
-Kibus, fortiffima circulatione cor induratum fxpe 
-btünent, ideoque pofl febres non raro perpetuo 
marcescunt, Junioribus animalibus fibrz fant mol- 
liores, fenioribus autem, ex contitiuo vità motu, du- 
riores, unde vir laboriofiffimus citius contabefcit & 
fit rigidus, curvantur etiam citius ruftici a nimio 
. Jabore, & citius confenefcunt. — Equis velociffimis 
citiffime rigent proin & claudicant pedes a nimio 
partis motu. Hinc: Sasclorius Stat, V; 1 pj exercitium 
animi & rorporis violentum , reddit corpora leviora , effi- 
eit velocem [eneclutem , & mortem minatur prematuram, 
Ovid. Cernis ut in duris; & quid bove firmius, arvis 
Fortia taurorum corpora frangat opus, 1 
Occidat ad circi fi quis certamina , femper 
Non intermiífis curfibus ibit equus. 
"Firma fit illa licet folvetur, in zquore, navis 


-.. Quz numquam liquidis ficca.-carebit aquis. 


Me quoque debilitat feries immenfa laborum; 
Ante meum tempus cogor & effe fe — 


| Ipfa fenc&us tenacitate & rigiditate fil 


| 'nacitate & rigidi brarum ab- . 
folvitur. Perpetuo hzc vitz motui debetur, & inde 
fati inevitabilis neceffitas. ^ Omnis certe vehemen- 
tior motus indurando fibtas, prxcociorem reddit fe- 
nectutem; moderatior autem vitam & vigorem con. 
fervat omnium, Plante in umbrofis & nemorofis 
natz, ubi parcior eft ventorum agitatio, pallent ac 
mollefcunt; aprico autem crefcentes Campo, cun- 
€tisque expofitz ventis; firmz tubae Ep 


i 


MOTUS POLYCHRESTUS, * 


plentz: Capenfes & Alpinz. "Virgo ruftica manum 
virginis aulice&, ejusdem licet ztatis, fpongi inftar — 
comprimit, ob motionis tantum prarogativam, Hinc 
puerr etiam: rüftici aut liberius educati, qui conti- 
nuo altercantur, firmi evadunt & robufti; nobili- 
orum antem puelle, in otio carceratz, adeo funt 
debiles, ut .aéris frigidioris afflatum vix füfferant. 
Muliereulz. tenuioris foris labores toto die perferunt; 
matrona yero nobilior plateam vix emenfa, fpiritum 
difficulter trahit. "Veteres motu corroborari corpora 
videntes, ad labores bellicos juventutem przparatu- 
ri, varia fub fpecie religionis inftituebant exercitia 
Gymnaflica, ad quotidianam juvenibus motionem 
procurandam, .Et Cyrus jufft, ne Perfici adole- 
Ícentes unquam fine labore fumerent cibum, tefte 
Mercuriali de. arte Gymnaft. Noflrates autem nobi» 
lores juventutem per totos dies perpetua lectione 
incarcerant, fine exercitio corporis, unde doctiores 
forte evadunt viti, fed longe debiliores, & diligens 
üflimi raro fenium attingunt. —Honoratiores etiam. 
matronz co procedunt, ut genas filiarum aéris afflatu. 
liberioris arceant, ne cutem compactiorem, & co- 
lorem. faciei motus a&ris reddat opaciorem. ^ 
| Motus auget. calorem y. velocius. fanguinem per 
corpus circumducendo. A gradu enim velocitatis - 
fanguinis oritur calor, uti conftat ex febricitantibus. 
d pin hyeme calorem quidem acribus & fpiri- - 
tuofis ingerendis excitant, fed parum durabilem &, 
poft operationem, plerumque plus cauffantem frigo- 
ris. Remedium autem ad corpus torpidum & fri- 
gens calefaciendum nullum adhuc inventum eft mo- 
tu przftantius, Hinc.a motu rubet facies, venz tur- 
gent, perfpiratio promovetur. — Frigentes hieme ma-- 
nus ad calorem revocandum. )uie- 
fcen j traha. vehi füb intentifl j 

ce aktois eft péricu 


motum continuantes periculo vacant. Pafferes te» 
neni intenfiffimum frigus ferunt alimento motuque 


wit corpus, - Hinc. veterum. erat. Arabum : adagium: 


LN -— 


suotus magnificat membrum. : Hinc l'iftores manus ple- 


cibis mol» 
x^ 


dita, 0- 
tuto fames orta digeftio- 
iem auctam Indicat. Motus igitur. moderatus ven- 
triculo debilitato, prz. ceteris, prodeft. — Caro fuilla 


cibus eft digeftu | 
homini autem perpetui.motis atque hinc corrobo- 
rate digeflionis vix ullus cibus ad nutriendum  fa- 
lubrior. Hine Hippocrates: Cibi 6$ labores adver[as in-. 
ter fe. poteftates. babent, mutuo. tamen. inter. fe conferene 


& 


"MOTUS POLYCHRESTUS. 2 1 
,tess labores, que. ad[unt y con[umunt; cibus véro & pt 
ie a Que vatua» replet. 


 Perfpirationem auget. A perfpiratione retenta plu- | 
rimi oriuntur. morbi, qui perfpiratione liberiori prz- 
fervantur. A tranfpiratione retenta & impedita mor- 
bi autumnales & vernales plurimi ortum ducunt; un* 
de etiam plurimi his temporibus agro:ant,. Perfpi- 
rationem motu augeri, ex Equo vehementiori equi- 
tatione fatigato patet; hic enim, firuis inftar car- 
bonarig, totus fumum emittit, Nullum plane me- 
dicamentum ad. augendam tranfpirationem motu eft. 
vlone: Unde «corpus ponderofum, turgidum & 
motu levatur maxime. Homini male 

difpof to & folito. ponderofiori febrem communiter 
perfpirabili retento  pradicimus;.. ied prazcavetut 
cillime, fi.Motus per aliquot dies: in füdo- 
rem moveatur, Inde KeZ, in Stat, e ; - Perfpiratio. ace 
celeratur exercitio &9' labore, unde bore. unius pipe, 
tio unciarum trium; at. WO Pii ueteri UE di 
frigore, unde. hora, uncia. e: dn | 


^ Santlorius Stato vl 34. 
& vficit y , exercitio fareitur. 4 


LT Excretiones. omnes intend: 


fur 


1 m; cum. notüs alvum & m GEM rH 
mul. promoyeat, - Quantum - in. rie 

motus valeat; vel « iotidianum illud apud 
. experimentum commonftrat, ubi, poft aquam. 
piis, Apgurgitetem y, MU per ninutas aliquot 


i 


particulas quietus refidere audet, ne aquam, motu. 
perpetuo per vias urinarias eliminandam , impediat. 
Morus tollit. Acidum. | Acido" fane in primis viis 
plurimi, licet non omnes, originem debent morbi 
chronici, qui nobilioribus & vitam fedentariam a- 
" gentibus folent effe molefti; inprimis ubi fimul vel 
majori, quam vires vitz permiferinty copia vinum - 
bibunt, vel etiam mala 'adífumunt vina, fraude non 
raro cnophororum adulterata, quz acidum in primis 
. viis generant, cui vis ineft multiplicativa ,. qua ce- 
tera dein acefcunt ingefta. Per totum enim tubum 
inteftinalem acidum hoc fe difpergit, omnesque in- 
teftinorum anfractus permest; inque debiliorum ma* 
edem fortiorum , inteftinis przvalet. Acidum 
oc, femper acre, rodit & vellicat; ubique. folida 

. éryftallifatur facile; & in vifcido,- ab: acido genera- 
to, Concretiones efficit tartareas, qua" obftru&tionis 
bus, Hypochondriafi, Arthritidibus & innumeris ma- 
lis fternunt fundamenta, | Intromiffüm vero acidum 
atque in inteftinis radicatum non- adeo facile tolli- 
"tur. Przfcribunt ad; acidum eradicandum | Medici 
Abforbentia teftacea , Martialia4- Corroborantia & 
$cidum Infringentia, tonica Amara, uti cortex Pe- 
fuvianus, inteftinorum vim augentia; Lac dulce & 
tepidum acidum congulans , Purgantia acidumque 
sce ; & fexcenta alia. His vero omnibus aci- 
gum raro ita*eliminatur, ne paullulum alicubi in 
anfractibus inteftinorum remaneat, quod poftea, pet 
tubum inteftinalem fefe multiplicans, pares, atque 
antea. producit morbos, ut per totum annum tan- 
fum palliativam. zgrotus inélicinat Ahibéat; His 


vero in cafibus omnium, certiffimam motus przbet 
medicam. — Hic ehm acidum. eu&to calore foperei 
ejusque augmenta, corroborando inteftina, moven- 
do. & agitando humores, impedit, idque per fudo- 
rem ipfum e maíf: fanguinea expellit. Dari : s id 


in Arthnticis & a£inibus morbis e, 


MOTUS POLYCHRESTUS; * 


quotidiano conftat experimento. ^Si enim quis ei 
ambulans, baculum gerit manubrio orichalceo; vis - 
debit hoc a fudante manu migreftere fi fuperiori 
die uno vel altero vini cyatho acidum füum adau- 
xit. Przcipuos infantum morbos ab: acido, ob de- 
bilitatem. inteftinorum , generari itotum'eft; inprimis. 
fi nutrix, qux antea fuit laboriofa ; vitam -degat 
fedentariam , atque magis etiam fi' aceftentem.ad- 
hibet cibum aut. potum, cujus rei lac vomitu valde 
coagulatum :& virides -acidutmqüe fpirantes fxces al- 
vinz manifefta funt indicia; unde infantum tormis 
na & £jalotus. oriuntür perpetui. Abforbentibus & 
ábarbarinis heic levamen quidem adferri malum 
siférn raro tolli, experientia docet; nova quippe 
cauffa a nutrice inflillatur- continue. "Optimmorge 
medium hoc. in Fas eft motus nutricis ad 
fudorem. r 
Litt uSemmum reddit; - Mule. funt enuffe y fon 
fugantes, quas: heic enumerare. nimis longum 
Jam enim pervigilium adeft ex confuetudine- 
landi; jam a firiétis fibris &c. ^ Plerumque autem 
fomnus poft füficientem motum ita: fefe infinuat 
cum: pilots: ut vix abftineri ueat, unde fit, 


de effe&u motus in.genere difputa- 
Es ih vim: ejus: Pero ibat in fpecie commemoran- 
dam non immerito. properamüs. ia Hin 
- In. Hpacherdrioft & Melassboliebiotbs. i^ ra € 
anchora; pie *& — ^ agone ini ^is 


LI 


tatis remediis, ER Lr KE vitaverit fe- 
dulo ex. .Et fedentarius quidem, malo Hypochon- 
dria co vexatus, fruftra fere mórbum expellere cona- 
urs *rs fefe exercuerit continuo, cujus tei 
puli a dferri. poffent exempla. . . 


arthritis divitum plerumque morbus. epocllió 


tor, vel eorum potius, qui. vitam agunt fedentari- 


am, maxime fi vino fuerint. ufi- vel abufi; initium 
fere morbi hujus eft Hypochondriafi 1s; ubi. enim 
hzc definit, ibi. incipit Arthritis; nam acido in pri- 
mis viis a vita fedentaria & vinis. adulteratis exor- 
to atque- in maffam Tes fanguineam diffüfo, in 
moxime & lente circulante fynovia cryftallifando 
generantur concretiones tartarex, praíertim fi fre- 


quentior coffez.-potus accedat; unde lautiores noftri 


gvi veenm. -€laudicare videmus, atque ex teftimo- 
nio. veterum veriffimo,. facilius bic morbus | dn. [ervo 

enratur y dn. Doniino. | Podagra adeo raro, apud 
nos, plebejus. laborat. ac frequenter opulentiores 
Unica vero. heic fere medicina eft potus aquz cum 


motu füfficiente«: Hane omnes gratis habere poffunt; - 
. fed. plerique fpernunt,-& remed. 


ia ab officinis phars 
scum emen multo zre fruftra fibi. quirunt. 

Calculus ; Asthritidi: ut affinis; ita- comes. iw ef 
5 cote ie nd eadem eft materia, cons 


inferius. - Hind flaiiisca continuo 


j Obf rm bi decem calcu- 
lum habestd in rene Iro, no ta rene dextro 
laborare calculofo. Qui olliori Seiiique. utun- 
tür le&o- & in dorfo maxime n e e ubi renes 


——— ——— — - 


TE Hypochonátia(is iba x piratione aucta: tallitira hine 


piden. $fot. 1: 102. pocbendriofi a frequentibus bal. 


wei Eg vida humido Jani fiant. 


. Sinifter. fuperius pofitus eft ren, 


MOTUS POLYCHRESTUS, 1f 


fiunt calculofi. Porus acefcentes paroxyfmum reéd- 
dunt femper acerbiorem; cum fuperficies calculi hoc. 
modo femper cryftallifetur, : Etenim | motus. omnis 
eryftallifationem impedit, quies vero promovet. A» 
quz igitur potus cum .motu temperato in hoc, &* 
que ac in przcedenti morbo, facra eft anchora, 


Hemicrania, vitium litteratis fat frequens, mo- 
tu fere folo füperatur, Nobiliff, Dom. Prafes ultra 
fedecim annos huie morbo obnoxius ipfe quafivit 
ab omnibus medicis amicis per Europam fruftra 
folatium: Ab unica drachma vini non optimi ex- 
por WA Ha qui femper durabat 24 ho- 
ras & ftillicidio calidiflimarum lacrymarum ejusdem 
lateris oculi, cum venis rubris tumentis; rare evi- 
tavit. i5 octiduum proxysmum; & quo longius i in- 
tetpofiti paroxyfmi, eo vehementiores. Ab multo 
tempore jam falvus, potu tantum aquz optimz ad 

libram unam tempore matutino, & motu ante ciim 
dium fe curatum afferit. 


.A quiete oritur. loxites enin a laxitate & - 
be & demum Leweopblegmatia;. contra. hzc vero 
metus omnino HER NA debilit: 


7 Jupprelja ai | 

)biliores , RUE Ren, ie | 
-abufus "hex & &fimilium debilitan- 
rrhez communiter obnoxiz funt, - -— 
vero alis femina ruflicz rarius fant adfli&tz. 
biliores fo:ninz fzpe defluunt menfibus nimiis , s 
debilitatem uteri ;.rufticz autem parciora habent men 
ftrua, ob motum quotidianum. . Menftrua. Dope. ! 
a nimia ri e uteri communiter effe creduntur; 
fed. Martialia roborantia Aisdem fxpe pellendis in- 
ferviunt, immo Tonicis- (pius curantur, quam 
Emollientibus. In his vero uteri Vitiis zontus amer 
bulatorius, qui fanguinem in regione. corporis in- 
| feriore. magis circumdarits in przcipuis eft remediis, 
o qu, 


xevacuantur, Paremin par- 
ffum coneipere oportet: Quo- 
in filiis honorat . 


um aurem rrt, q quond 


LI 


4 ; llis frequens , qui: minus: moventur, 
«elut in climate "Indico. calidiffimo; atque in illis 
noftratium, qui cameris fais fant frequentius inclufi, 
Decoétis HS aen Je : depurantibus fiepe tur- 
pe: hoc vitium debellare téntamus, longoque: tem- 
pore fruftra laboramus. | Diligentiffimos quoque ftu-- 
diofos malum hoc fzpe vexat, multosque novi, qui 
plurimis absque fücceffu in hanc rem ufi fint rc 


P. eua H 


:MOTUS -POLYCHRESTUS, 13. 


mediis; fed ubi per zftatem rure. verfantes, labori- 
bus fefe macerarunt ad fudorem. usque quotidia- 
nis, intra octo fxpe dies hoc prorfum evanuit ine 
Commodum. xx dubai es 
. 4«carides, qui in inteflino recto plerumque ho- 
fpitantur, pertinaces funt hofpites, neque adeo faci- 
les-aba&tu. ' Nob. D, Praíes quempiam fe noviffe 
mihi retulit, qui ab infantia ad annum usque vi- 
gefimum quintum , multum ab his quotidie fuerat 
adflictus ,. & multa fine fucceffu adhibuerat, ex pra- 
fcripto, medicamenta, |. Tandem. vero. Tornoam us- 
que equitando iter ei erat inftituendum, atque hoc 
olo exercitio omnes perierunt Afcarides, ut num: 
quam illis poftea per triginta annos laboraverit. . 
—.. Pbthifs morbus eft paucos ante occafum defe- 
rens. Contra hünc, ex communi medicorum con- 
fenfu, nihil exercitio equitationis eft preftantius, 
-— prz aliis nationibus huic morbo obnoxii re- 
medium hoc nobis aperuerunt; & fummus ille Sy- 
denhamius equitationem in Phtbifi incipiente tam 
certam effe medicinam, quam cortex Peruvianus in 
febribus intermittentibus, aíferit; unde cuivis, qui 
medicamentis pharmaceuticis tempus. terat, fed a 
motum fefe equitatorium flatim conferat. — ——— 
ou Afbma pertinax eft morbus, multos firsngulans, 
difficilis curatu; curatur tamen fzpiífime equitando. 
Innotuere Nob. D. Prafidi duo viri, Aflhmate fere. 
ad incitas redadi, qui, poft multa medicamenta 
inutiliter fumta, ejus fuafu Stockholmia Yítadium 
usque equo vecti, & quamvis primis diebus quo- 


VAS diverforio publico viderentur mox fa sd 
poft duos tamen menfes redierunt incolumes, — — 
"Storbutus , morbus in. noftris terris frcquens ob 
carnes per longam hiemem fale confervandas 
non ob defe&tum eodem tempore vegctabil 
falfos in cibo pifces, motu optime arcetur & pelli 
Wie dos i s WR es, e T ES r5 


P 


14 


tur, fine motu vix curandus. Ruftici & montani 
noftrates, falfarentis licet tantopere dediti, admo- 
dum tamen, quamdiu plenum, cum fudore falfo, 
motum continuant, fervantur: vulneratos autern & 
a motu impeditos tales Scorbutus przvalens eneca- 
re folet. Scorbutici acidulas petunt, ubi fal dilu- 
endo &'motu diligentiffimo fepe tollitur hoc ma- 
lum, Qui vero, Scorbuticum fe fentiens, otium e-- 
ligit, Affhmate aut Hydrope fzpiffime omnino fat- 
focatur. : 
—.. Obflpationes alui, & molimina Hemorrboidalia in 
fedentaris frequentia, quz remediis obluctari folent 
pertinacius, raro fine motu curantur ambulatorio. 

. ..Nullus fere foret orationis exitus, fi ad omnes 
morbos chronicos, qui motu vel pracaventür, vel 
, curantur; liberet exfpatiari. : | 


1:528. IMi* : 

Motum vero ad finitatem confervandum adhi-- 
biturus, jufto eum difcat modo inftituere. Eft enim 
multiplex, noxam & ufüm perinde inferens, Ut 
enim ignis remotior lucet; propior calefacit; pro- 
ximus urit ac deftruit: ita diverfum motum effe- 
.&us fequitur itidem diverfus. Motus enim /evior 
Corpus excitat, paulo forzer calorem addit, circu: 
itionem fanguinis intenfiorem reddit , excretiones 


omnes promovet, tranfpirationem. aperit, dyfcr;f 
humorum tollit; wiolesior autem languorer r adfert, 
& corpus multo demum labore frangit, fibras rigi- 
diores & przcocem fenectutem etficit.- 
. Puer aut vir juvenis multo per totum diem mo- 

tü ad laffitudinem usque fefe exercere poteft , eo« 
dem nihilo minus vigore poftridie redeunte: (enex 
vero laboribus confectus, femelque defagitatus, plu- 
ribus fzpe diebus ad vires reparandas indiget. Gra- 
dus igitur motionis pro diverfis atatibus follicite eff 
determinandus, COSAEPEPAHESUR m 
ae om Mo- 


MOTUS POLYCHRESTUS. ——— * 


Motus parcior finum quodvis Corpus oblectat; 
durior vero & diuturnus opus eft fervile omnibus 
ingratum. : x 

Laboribus non «Zfuetus fenfim adfuefcat, nec 
jufto. vehementius incipiat, ne labore frangatur me- 
-diocri, quem nihili zftimat adfüetus, Quid vero 
infüeto efficiat motus, quotidiana docet experientia. 
Homo ad equitandüm minus exercitatus, longiore 
itinere inftituto, primo die valde laífatur; fecundo 
totum corpus quaífatum eft & quafi contritum, ut. 
difficulter tertio die le£&tum deferat; ad veíperam 
vero flatum fentit prioris diei fimilem ; quartus a 
primo non difcrepat; poftmodum non majorem ex 
equo, quam ex fedili quopiam alio , moleftiam fentit. 

- Multis diu exercitati laboribus atque agitatio- 
nibus corporis, vitam vero ex abrupto fedentariam 
aufpicati continuam , maximis fanitatem ac vitam 


prico fefe quis comm 
cis ficciori 


fpirando quidem reddunt, fed ele&tricum tamen in- 

e vitale pro corpore colligunt, quod im atre exe - 
fpirato nullum eft. Firma igitur manet d a 
motus domi aut foris infütuüu, — — — —— 


RU 


fto eft debilior..- un 
tt Pof cibum moveri veteres judicabant utile , quam 
mos plane improbamus fententiam. . Ipfa enim na- 
tura tum quiefcendum effe docet, Animantia cun- 
€ta, fumtis ad faturitatem alimentis, quietem amant, 
Homines auftraliores. atque Indiani poft prandia 
— Qquiefcunt, ob zftum comburentem prodire nequa- . 
quam aufi; Non tamen ideo fomnum poft cibos - 
cuivis commendo; qui nonnullis quidem aliquem 
fpondet ufum, fcorbuticis tamen & acido in primis 
viis laborantibus maxime noxius. digg 
—— Prudenter itaque motum adhibiturus, ante ci- 
bos illum inftituat, ut ad Z/migiam ante prandium —— 
boram (it abfolutus (*). Hic vero motus non fit 
vehemens, violentia enim omnis naturz inimica; ne- 
que in fudorem plenum, fed in udorem continu- 
etur; nifi fcorbuticus fit, qui movetur, vel acido 
nimio infectus, vel in Hypochondriafi, Arthritide, 
Hemicrania morbisque fimilibus. Poft motionem | 
vitanda funt frigida nimis atque humida, camera — 
vero ficca & temperata eft eligenda. —— |. —— 
. .Nobiliores profe&o, opulentiores & eruditi pe- ^- 
fosque a vita fedentaria morbos fentiunt, optima, — 
. vero illis medicina, omnes panaceas & polices 
; a dis ucus- 


pee 


492 Exercitium poft 7 ad 12. horzm ab affumto cibo, ma- 
^ gis refolvit hore fpatio, quam tribus,horis alterius tem- 
poris. Sas. v: 7. ie PIA ums 
; Exercitium eft faluberrimum, quando po( fa&am.con- 
.  co&ionem corpus reducitur ante cibum ad conuíuerum. 
.» pondus. Jasd, 9:33. D. E 


MOTUS POLYCHRESTUS. i7 


hucusque inventa fuperans, in motu' jam przfcri- 
pto fita eft. Nobilioribus igitur & vitam commo- 
dam degentibus majorem in modum fuadeo, ut, 
ingruente valetudine minus profpera, mane, vacuo 
ventriculo, aqua fumant bonz ac pure cyathum 
mediocrem a libra una ad libras duas; poítea vero 
dimidium fere bore ente epulas. in udorem uíque fefe mo- 
veant; Et faluberrimum hoc profedo confilium 'ag- 
nofcent praftantiffimum ad vitam fanam — 

protrahendam & recupe- ^: 7: 

| TréHdüm, - 7 o0 9 ME 


| ex Propofitus a - : 
:—.'JONA C. TENGBORG, 
C e MAY VeftrozGotho. 
S "Opfalte 1764. uus 21. ! 


 EDcB-Caf von E INS. 


M ——— 


OMM cuo PISOMONETTTAE E T e 
z d id licet faftigii omnes ferme evectz hodie 
fint fcientiz, ut, ad quaslibet illarum du- 
— 7"* dum explicatas partes addifcendum atque rite. 
. exhauriendum, breve vitz fpatium homini; nifi qui 
 feliciori polleat ingenio, vix fufficiat; im vita ta- 
men communi vulgatflime fepe res & fimplici(li- 
mz, quippe quas aut nihil aut nondum fatis cog- 


1ofcin | ( € gentis, forte . 
utilitatis, & haud nullius momenti, Damnum non 
fane exiguum, quod ex Diatz, Oeconomiz , alia- 

rumque practicarum fcientíarum neglecto ftudio jam 

lu percipimus, aílertioni huic certiffimum przbet 
teftimonium, Nec mirum, cum eorum plurimi, qui 
fapere fupra vulgus geftiunt, indagatione fedula aut 

Academico Parnaífo, ruris. delicias indignas judi- — 

cantes, rebus iftis rudiorum arbitrio relictis, Rem 4 


y 


jHORTUS CULINARIS. 9 


&ui illi anfam dederint uberrimam. - Nos autem pó- 
tiori impares labori, primum ftudii litterarit /rudi- 
.mentum & Academicum.- exercitium. edituri , dis- 
quifitienem. hujusce. argumenti qualemcunque. ideo 
potiffimum praoptavimus ,- quod tam plebem quam 
politiores homines, ruri habitantes, de rerum illa- 
rum ignorantia, quas culinz' maxime necefífarias 
hortus ferat, diu queftos audivimus. Immo, no- 
biscum animo volutantes, quanto ornamento ,quan- 
tumque in commodum hortos inftituerint. extera 
Nationes, cito judicavimus, exempla. éarum. addere 
civium noftrorum optimo cuique ftimulum nunqua 
non oportere. Etenim Patria. noftra, quaptümvis 
"atrociore' 'gelu multüm rigeat,. cdpax tamen. 
cuz eft culturz & multitudinem cultorum. ML 
alit, colonis veram. terrz.| indólis - "habentübus - ratio-- 
em...JAt. veros fuper hac-materia praceprta au-. 
torum tum veterum tum- recentiorum alias -át- 
que alias incolentium regiones;-.quum: celi: noftzi 
genio minus conveniant, noftratiumque -"librio - 
artem. colendi. hortos adornandique tradentium , 
partim exterorum lucubrationibus. partim fcribe 
pollicitationibus referti fint, ita quidem 
[eee quam vera & ss | 
turalis co ) eberent. ; nitantur; parüm 
E li cupido. & diligent rerum :Rü- 
. fticarum "t ctarog- — Rem itaque- fü pervacaneam mi- 
nime nec ingratam nos sdgreffaros £ fore arbitramur, 
fi plantas proponere conemur, quas hortus culinz . 
fibi vindicat, quasque ruri quilibet habitans, cef- - 
tamini cum Magnatibus & Opuleaticribus: "hh ; 
conquirere & poteft & debet... vu 
Vegetabilla ,.. quz noftram nunc: fubeünt: 'cónfi- 
derationem tripliciter difpefci intellizimus, quorum — 


: alia agro: Mu ved *- ane dee 


20 "US CULINARIS. 


his Plantarium potiffimum perluftralimus, Tn fía- 
gulis capitibus & quz-cultz fuerint; & inprimis 
 quz.de novo coli debere'videantur plante, piü- 
cis dicetur; adjectis demum plantis Cerezarii;, qui- 
bus oculi fpectantium pafcuntur. | id 
: CAT'UT. PRIMUM, us 

NGER: 5c hued 


Primum noftra verfibitur opera in Agro, qui 


un 
* 


alius atatur, alius foditur. ' Pet Aratum agrum ju- 
gera uia fpatii, qua fegetem Cerezlum proferunt — 
per Foffum autem agrum minores terrx partes, que 

fepe citcumdari plerumque, & ope ligonum przpa- 
tari herbis folent, intelliguntur. — — — — s 
Lmo ARATIS agris committuntur: ^| 

. "TRITICUM JAylerzum. & turgidum. ( Winter och 
Kuubb-bwete) promifcue; ut plurimum tamen hyber- — 
num per maximam Svecim partem, quod bienne - 

eft, & loca amat argillfa. — 5. «5 0 
TRUF, efffuum ( Agn-Hwete J» & verno quidem - 
tempore feritur, quodque in Meridionalibus l'ro- 
vinciis frequentiffimum eft... 4 
t UTRIT. Spelta (Turkift- Hafre). . Nofttatibus fic. 


idpellatur, quoniam Orientales populi equis copiow. - 
ium id tribuunt. Heic vero nonnifi apud pau. 
€os eosque curiofos videre et. 5 | 
-.  SECALE crereale ( Rág). Hoc dup icis effe va- — 
rietatis patet: bylerzum Ícilicet five bicnne ( WinteY- 
Rág), quod arenofis gaudet, & ansuum (Wár-Rdg) — 
Smolandit & finitimis paffim locis perfamiliase. ^—— 
. , HORDEUM »wlgare (Korn), quod. potifümüm — 
in humidis roridisque agris late crefcit; Annuum 
heic tantum colitur, pofteaquam varietátem biennem, - 
ÉÍxpius tentatam , parum Dwaphec cognitum fuit. — 
. . HORD. /exeflichon. ( Himmel Korn), heic cu- 


» 


Li 


HORTUS CULINARIS. $1 


ÉORD. Zicbes (Gumring ), in Alandia üt plu- | 
rimum, & àdlus Provinciis paffim obvium. 

-HORD. Zeocriton ( Bred- Kern), quod vulgari 
hic & illic nuper  admifceri ccpit, a or pau 
lolum differt. - 

AVENA fativa ( Hafre); tam "alba quam ni* 
gra^ Nonnifi- annua eft, cui fteriliora loca atque 
novalia femper patent. ^ - 

(C OAVEN, nuda Ae  Hafre »: quz eque ae 
. faperior annua'eft, aliquanto vero ferius mature- 
fcit. In horto erre jotanico, & optandum cere 
te foret, ut ufus ejus magis magisque fnvalefcat, 
cum frué um deti ritico longe przftantiorem; qua- 
re apud Scotos, tefte Bauhino, multo pluris co tat, 

PHALAR'S vanarienfi: ( Canarie-frón) , cujus fe- 
mina .in nutrmentüm Paílerum moffriieé an 
haótenus attulerunt, cum tamen planta i z^ utpoe 
te annua, hic optime creen —-— Weftroge. 
G. D. Préfdi. T j 

"PANICUM iLakaiw- (Gin) c 
afi: a curiofis in: bortis fervatur. 
quenter. firiotan d nos ven Bus j 
Eontulimus, « : uc | 


peftri quoranniis E feturp: ubi Ripe maturetcit ken 
temque tribuit fapidam'& falutarém. — Frigotis ad-- 
modum. impatiens: ,à e. in PE con 
occiditur. - me m 
POLYG.: dataricun. ( Siberifte Bolere ). dioe 
vigetitite nequaquar. fequius ; veram: fate id 
ftat, quod frigoris impetu. minus fit cadu | 
d Pise frequenter diffeminet... ln ho 
| itate dudum eft donatum, 


CULINARIS. 


^ $:do FOSSOS agros ornare folent : mes 
ix aUHU MULUS Lupulus: ( Hurnble ); x TTartaárica- plan- 
ta, perennis, quam £eculis. noviflimis adhibere- hicy 
x diligentius: colere ceptum eft.  Receritioris avi 
foicrtia. radices ejus lapidibus texit, ut fic tum Pha- 
lzna.Humuli & melleüs ros. prohibeatur, tüm alio- 
quin. planta vigori confulatur. Quem. radices ten. 
gendi. morem ipfius. natura. cíle .congrüentem, ex 
humulo, qui in. Weftrogothia folummodo- ad radi: 
ces rupium, lapidumque fracturas. fponte : crefcitg 


bauriri.| offe videtur. € Pt ^ Tolxibi39.42La. 315 ALL, da 
55" NICOTIANA. Tohacum ( Tolak), quz hodie-hac 
ratione. coli cepit: per. folum. pingue femiha, na* 
icente: veris tempeftate, fparguntur ,-& feneftris aut 
vitreis aut chartaceis, oleo-delibutis;. teguntur. -Frie 
re..dein mnoé&turno. preterito, in-areis- elevatis..& 
ene. ftercoratis difponuntur. planta. Quae dum:hie 
páulülum creverint, humantur. radices &-frpe rie 
gentur.. Quum enim delata ex India. Occidentali 
plamta-hzc fit, non. mirum ,. quod -ftigoris ;nullo 
--, CROCUS /ativus (Safran) , cujus duplex: eff — 
letas; nempe acfwzzalis, qua. in Europa maxime — 
ditur, & wernalis qui. illi. preftat virtutes — 

e piftl colligendi poftponendus:: Cr 
od -mirari fane conveni 


Eh 


e 


texipe 


lucrum. in Oelandia, | 
vigere perbeile poffet, 
- oo CAPUT SECUNDUM. 
coscor GP LAWNTDARIUME-- 
.,., Comférende ad cibum & condiméptum, ille 
hi rba hoc eapite contimmentur " quas culinares ru L 


E zm, 


HORTUS: CULINARI. 8$ 


o dicimus... Quarum hortum in binas areas divi- 

ere oportet ; ita ut alteram -plantz- quolibet anno 
feminandz, five fint annuz- five biennes, alteram 
perennes occupent, -Przterca, quibus natura blan- 
dam celi folique temperiem fore voluit, optima 
indigent terra, cui femina novo vere. committan- 
tur, ità' quidem, ut exeunte frondefcentiz- menfe, 
fuperato frigore, tenerg germinationes alio trans- 
ferri queant... Frigidarium fi haberi poffit, utilifli- 
mum ad nonnullas. per hyemem | fervandum.- certe 
erit; fin vero deficiat, ceila ficca & cile ifüsi ine 
mic ponat ufibus. Lt 


x, PLANTJE. BIENNBS;. que altero TER ovis 
anno fractum ferunt &- pereunt, funt : 


- BRASSICA oleracea (Kdl), cujus vat sig ys 
SM unt. Hzc pingui commuttitur. ter 
tenera Chryfomelis fa/tatoris vesatur, qu : 
depelli fuligine. poffunt; translata . vero é : 
a Papilionibus Brace frditur. Si dei 
annis eandem. foruatür. terram & locui m 
dofx. -erubt, & c untu 


-xime vulgaris. eít. pin oem rarius x 
lom — gatur & radices humantur. E 
P B, fabellica. ( Winter-Kdl) ,. hyemem; absque "o 
- damno, fuftinens,.. . 

&. ub: daciniata € Krus- br. 


Jg rarior hic locorum, 
alibus. Provinc | 


EUR 


. nori eget Cura. ee 
zy fabenda s Savoy. 


*. B. dotrytis (Blom-kdl) , qux. fequioribus. tempori* 
bus in Honoratiorum deliciis effe capit. "l'erram 
-requirt haud vulgarem, & femina quolibet an- 

—pmo ab exteris emantur: neceffe eft, quorum. qua 

:ex: P'enfilvania: adferuntur ; omnium funt peié 3 
-ftantiflima. 

S. B-gongyledes ( KdLrabi 2» Morinediiism vulga- 

cFes- Braificze, cultu. haud - difficilis, Caulis ejus 
 gibbofüs in jafculis egregii eft ufus, quapro- 
sper: mirum eít, quod in Patris non. fit E 
Ctffimus. —.— 

; B. Nepebrafioe: ( Rot-kdl ), Poi tid ix erat eft i in- 
-ftlar Rape, (piusque hic obvia, — - 

CBRASS,. Napes- ( Gotélands Rofwa)5: faciem ge- 
reussHathenit Radiculz -ejus fupra terram fepiíhi- 
me crefcunt, Hac in arenofis locis magnum haud 
raro acquirit pondus, & exteri ea; quam nos, fre- 
quentius utuntur, licet vera ejus Patria fit Goth- 
landia Orientslis, noftrzque Rapa longe praftet, 

- BRASS. Rapa (Refia), qua primo in hortis, 

dein in agris, tum vero przcipue in deuftis fil- 

vis, feri cepit, Quz autem in ejusmodilocis deu- - 
ftis crevit, dulcedine pariter. & mop. cete- | 


a vincit. 


^ *"BAUCUS Caricta (Morot ), eui triplex: eftvae 
rietas: Radice. alba in pratis fponte crefcens: Ra- : 
te zuübra, in hortis curioforum. bane Bi 
ce demum aUa "nobis. frequentiffima, "— T | 
rem acceptiffima. — - : 
PASTINACA. "abbou. (Palferracka Jr verno yfenié 
pore. fapidiffima, ^ Ejus cultura minimum exigit 
laboris, facile enim inerementa capit, hyemis vim 
facile patitur; & id fingulare habet, quod hieme 
quoque accrefcat.— — - poe S. 
APiIUM Pél réf linm € Perfflja. mem. (ipis 
fime perdurans, mifi ea gravi t terra hümida - 
faerit Bitariamm dividi d 


* 


- -- CAMPANULA Aup 


-ondimenta prrxbeant, non vero aliment 


billis & facile germinat. & creicit 


'" ' . HORTUS CÜLINANS. .—— $4. 


(erón Perfija) faporis conciliandi- gratia in jufculis 
& pifcium ferculis- adhibeatur; altera. vero (Rorper- 
fija) ficut Paítinaca, qua radicem magis augeatur, 
& alimentum fipidum item in.jufculis przbeat. 
Novum. pofterior varietas eft, inventum, cujus ori- 
ginem exteri Svecis deberi credunt, A a 
AP. graveolens (Silleri), quod radice grande- 
fcente, potorem terram &.curam,-quam. prace- 
dens, poftulat... Vitiorum folertias & afotorum au- 
dacia, tetram, plantam, ut doctz gula fapcret, no- 
bilitavit, nullatenus vero fenibus conducit... Hodie 
frequentfirma apüd nobiliores, in.cellis: per. hie- 
fum BONUS S uulnT o uae AES OUEERS I S 
-— S TRAGOPOGON  pratenfe. (Sali). 
tro offerentibus , haud difficulter colitur, Itaqu 
miramur, quid ni uberius in, hortos illatam hai 
herbam inveniamus fapidiffmam. .. 
^. SCORZONERA Jfpanica ( Skorzauer - ror ) ,. hie- 
mis noftrz facillime patiens. — Licet, uti pracedens. 
prelsorituae fit, apud.nos tamen mimus depr 


fteterit, rac 


(cO UOBEEA ca), quz facilime cre- 
fcens, hyeme transa&ta, falva manet... . | 
RUMEX Patientia nüper culinis familiaris facta, 
& more Spinaciz praparatur. : de o 
- —RAPHANUS /atíoss (Rdttika),. tripliciter vari- 
aus, & eft vel R. efius, anno fxpe primo caule- 
fcens, vel R. biemalis, radice extus nigra, rimofa - 
& acriore; vcl R, Redica, radice fupra terram 


eminente. De his praterea obfervahdum , quod 


VoU ALLIUM furiam. (Lwitk) quod ex fa 


26 


5i AL * ren (Rádib).- -Hoe e feminibus toli 
citar &- sddüttius. transfertur. Mufcovitica five 7E- 
£yptia varietas bulbo gaudet, magnitudine Rapam . 
minorem haud raro zquante, qui fi in fidelis, aA. 
céto refertis; demergatur, & ad tempus ibi con- 
datur, acerbitate depofita, condimentum tribuit per: 
gratum. d iE. 
"ALL. Porrum: ( Pario j^ -— itidem e femini- 
bus provocatur & transfertur. Hzc, quorum-men- 
tionem fecimus 4//a, eo inter fe amice con[pirant, 
"quod hyemem taro "fuflineant, quapropter in cel- 
lis arenofis fervari debent; - 
-o v oL ALL.-Scorodoprafum. ( Rácken-boll) , quod. bulbis 
multiplicatur, - falvumque per hiemem | noftram. e 
. Wwadit. : 
ES -COCHLEARIA eficinalió;" e ic fbidhte: pleram:- 
que & vere -& auctumno crefcit, adeoque facilis 
propagatu- eft.  Utilem;: maxime OMM. 1 in 
: acetaris "prbet victum. : STI 
-ERYSIMUM Bérbirea | "Irinter -krafa); — Hare He "T ^" 
utpote. indigena, ullam vix curam defiderat, n nam- 
que introducta femel ; fpóhite. fe- multiplicat. — 
CICHORIUM Z»jbss, qii - Svecia' Meridio ion 
ite profert, in exterorum acetariis freq 
Ít ufus; hiemes noftras: fpernit. — zt ^ri 
didis Reni d in hortis .cü 


as . PLANTIS- -ANNL an! 
Uer "UCA Jativa (Salat) ;; cujus anale 
eft varietas: im his L, capitata iafoud jar Sr 
erifpa ( Rrar* (aliat), , "P Aacetariis VM adhi- : 


bentur. ótYorntey. 
PORTULACA. Were " Portulaka ) ;- quz: are- 
"mofa amat loca, & Mors 2 vel minimo 


no. 


- 


HORTUS CULINARIS- E. 


 SPINAC IA: PEE L Spinat ).. Hac facillime cre- 
fit, & ut femina evadant foecunda , non prius 
! Bate: evellendi* funt, quam pollen fuum ejacu- 
arint,: 

. BETA vulgaris : 'Cicla: C Moldan, ya que ufü fpi- 
nci. magis magisque invaléícente, cum nimium 
condimen pofcat, omnem exuit gratiam apud 
pauperiores ,. ditioribus ufit i - d 
Ur füpnt fatus fabrorar. 


varietas folijs eripi E. [o1 

* 5 SATUREIA Zor v m j fai 

fcéns, rüfticisque rhaxime communis. 
YMUS Hac C Timjan), 


CE INARIS. 


LAVANDULA Spica (^ Lavendel), . qui in du- 
plicem varietatem abit, & eít vel anguftifolia , in 
arenofis Scania hortis Íempervirens, vel latifolia hic 
quotannis. fita, & hieme AUS 
— SALVIA offcinalit (Salvia), - Hzc quoque !fra- 
defcens eft, & terra delcétatur arenofa; hyeié hic 

hterdum perit, 

CORIGANUM  Maierana ( Meyram). Hoc im 
Bine terra & (cri & adultius transferri fvevit, fi- | 
goris enim maxime eft impatiens, : 

"QCIMUM: Bofilicura. (Bafili&a)....Quod- ut à d 
gore confervetur, terrz committitur pingui. Plan- 
tani enim, quz nonnifi ladiam natale folum ag- 
nofcit, hyemis: noftra: vim füftnere. non poffe fa- 
tis conftat, m 

-TROPA EOLUM majus ( Tudianifh. Kyaf Je fe 
a Peru. adductum; hic; inprimis: venuflatis & or- 
namenti- gratia, feritur: flos. tamen in. condimen- 
tum acctatiorim, aliquando. adhibetur. — — 

.... CUCUMIS fattuus! (Garcka ). Pregnanti terra 
quamquam heic carear,. nihilominus Crefcere | po^ - 
teft, quam tamen minime detre&at. A- primo au- E 
&umnali frigore deftruitur ,. ;utpote. plan gy- 


Ea Melo. Mela). Hic "primis dile 
re: nin; ri debet in trs pagani 
éd á : HT : 1 : 


deiiapla atat debet. 
ks ise liis prafta 


fatica Du": &. 
plum fepimentum, quod. 
dac, pofcit, "gd eft ii 


HORTUS CULINAMS. — — 9 


fert frü&tum; verum confecte inde pultes: noftra- 
tibus. haud fapiunt. : vg 
..CORIANDRUM /ativum. ( Coriander.),. quod abs- 
que muita cura in hortis crefcit. Olim femina ejus 
condimentum panis fuerunt, hodie vero rarus eft 
illofutri "ufüs;^-CRBo1celnbD IMEZUERILT - 
PIMPINELLA fum (imis), cui plantz fri- 
gus inimicum eft. Ut femina maturet , locum ca- 
lhdiorem in angulo quodam horti przoptat. - De 


lent: quae fingule varietates, fi ultimam exceperis, 
ramis arborum fulciendz. — Intenfiore fugato- de- 
mum frigore, tempus Pifis ferendis eft convenien- 
tifimüm, 55009 o, e eode eite 
XO Q.EHASEOLUS 'welgaris. ( TurEfla. Bóner ), 
a frigore abhorret, pinguia loca, arundinesque, 


»" 


Mie. ico WR b - H. '. "TA gest 
ÉD aros Viae E ECT E Eia. -— 
tps gm rp: 


3e- | E eue. Rs bees 
longe. mes L2 em. a Nobilioribüs: pr 
pon joe 


3. PLANTIS PERENNIBUS Mdectbddeor 


s: TEROLANUM tubero[um (Petata£s eller ord-Pdron), — 


Ma temporibus introductum, quod brevi aftatis 
Ípatio, baccas hic ad maturitatem perducere ne- 
quit... Igitur propagatur fragmentis. tuberofz .. radi- 


cis, tempore vernali terrz committendis, Prafidio 
contra procellam , & íuba&da humo, dele&tatur, 
Minimo praterea deftruitur frigore, quapropter hie- - 


mer in celle ficca terra fervari debet, 
. HELIANTHUS zwberofus ( Jord-árt/Gdckar Ja Hic 


genio noftri celi eft aptiflimus ,. florem vero. & 


femina non prabet. Ut terram habeat fufficientem, 
tertio quovis anno tuberibus de novo .plantatur. 


Priori fapidior, cultu facilior, & falutare magis tri- 


ELT We m 


. buit alimentum; itaque mirum videtur, quod in . 


hortis magis non increbuerit ejus. ufus, 


LA'THYRUS zwberofus ( Jordmáifs) , qui inj Hol- 


landia Peregrinatoribus noftris grate bn heic ita 
vigere poteft, ut femel introdu&tus vix exítirpa- 
retur. Legumina tamen ejus non maturefcunts 
tuleribus igitur diffeminandus, — 


-SIUM sifarum (Sáclerrot). Planta b hec femima . 


Rome lis commode multiplicatur, Anno quovis 


fecundo aut tertio de novo plantari debet, ut rà- 


dix grandefcat. - Omnium noítrarum- radicum. hzc 


ada raro hic fert, minimis vero radicis parti- 


optima & dulciffima: eft, ut merito fane miremur, ; 


.ni in hortis uberior adpareat. - 


 ASPARAGUS afiinais, ( Spsriz)s qui-& femdr 


nibus & radice multiplicatur; terra arenofa dele- 


atur. Multum fimi ad hujus culturam impendi- - 
tur, ut altiles "Turiones nafcantür. Primis tribus — 
annis non abfcinduntur turiones,- & demum. poe 4 


seio annos de nes PIRE radices. - 


"-- 


SCAN- 


HORTUS CULINARIS. — — 3r 


SCANDIX Odorata (Kjórfwel). . Hzc feminibus 

multiplicatur ; temperiei coeli noflra convenit» & 
. ad modum Braílica: coquitur. 

—RUMEX .4tetofa  & quidem varietas ifta ind 
na, Ruífica dicta, que divifis radicibus propaga- 
tur, & cujus deinceps nulla opus eft cura; 

 COCHLEARIA  Zrzoracia. ( Pepparrot ).. Hec. 

mutilatis,. iu terram fpongiofam atque roridam. de- 
miílis radicibus,. propagatur, & quo. Bus pius 
epetitur propagatios eo fit przftantior. p 
o ARTEMISIA 2racuneulus (Dragon). Hac ra- 
dicibus multiplicatur. folum . ek byemem. inunda- 
tum. imprimis expofcit:. : 

.RUTA graveolens ( Winruta z » terram. duram, « ae 

. Manso aud aut fabulofam detiderans, fatis. Jemipipur 
i yan. aun & prism vere ramis 1 


um, tegenda ! X ieu 

AP AIRE vffcinalis (4 Melis yn Hac culturam. Rus 
t - debitam omnimodo poftulat, ^ .. 

PO'TERIUM Sanguiforba ( Pimpinella ), folum. fic. 
nd amans; - glepaeepené & pini multipli- 
canda. — | ; 


Es radicibus in terr epaétis, facillime ger. 
minat, quz uite " nimis late dein. fefe. qs 
dant, mutilatione cohibentur. | 
w- oA LE, a[calonicum. ( Scbarlotter ) , bulbillis propi-- 
gandum quod in humida terra, arenarum iru, 
optime crefcit, Mare 
-FRAGARIA veíca ( Jordgubbar D. «Hae. ex vwa- S 
rietate pratenfi eft, radicibus transplantatur, qua, 
dum germinat herba , - bumantur, & flagella feu | 
ftolones. aícindunbis; Ceterum. ,;w" 


37 


RUBUS «riticur ( Akerbir). Hic quoque radici- 
bus multiplicatur, & fi fieri poffit, verno quidem tem- 
pore ad menfem usque florefcentiz; te£tus glacie fer- 
vetur. Vid. G. D. Pref, Obf. in. Act, Holm, 1763. 
*05* CYNARA Scolygus ( Kron - ártf*dckor ), & CYN. 
— Cardunculás, perinde: & radicibus & feminibus mule - 
 üüplicandz. ^H hiemem culmo & plurimo fimo 
equino incalefcente, ne a glacie lxdantur, tegun- 
tur. Nonnifi Nobilioribus paucis hic cibus huc-. 
usque contigit. | uum 
." BROMELIA Z/aza: ,' cujus fructus nobiliffimus, 

& totius naturz faeile prxftantillimus eft; ultimis - 
his annis in noftrra quoque Patria & hortis quidem 

Magnatum coli cepit. « Ne a frigore dcftruatur plan- 

ta. per totam hiemem intra domum inhabitatm 

ficca tenetur. "Traduces ejus funt come, qux a- 

gunt radices, ubi terrz opima committuntur, & 

tempore vernalij more Melonum, füb feneftris fo-, 

VERDE, ez s ng SUE DIO HEIC 


; : CAT'UT TE RTI) M. x - x : 


€. Arbores & Frutices, fruétiferas xar éfoyg» - 
dicunt, quz in hortis feruntar, & frigus dium. 


E E - 


coc ARBORER 42 


r 


-  PYRUS .Malus . (.4pe ) multas habet varietates. ^ 

B. Malus fylvefiris (I'ildepel), qui feminibus facile - 

.. provenit, & adultior alio transfertur. Huic, non. 

fructus, fed trunci, ad furcutos bonz indels 

- inferendum utilis » habita ratione, heic tribui- - 
m) pacto arborum incremen- 


. tur locus; Quo enim 
. tis oppido confülitur, quandoquidem. filv 

hzc arbor, nec hiemis violentiam  reformi 
.. mec radices ejus a. muribus terreftribus violant 


mM 


HORTUS CULINARIS. gg 


nec fürculus trunco infertus indolem mutat. Mu- 
tant vero arbores a femine prognatez, quod fre- 
quenti exemplo conftat. -. Quibus infuper id fub- 
junxiffe juvabit, quod plurimis obfervationibus 
confirmatum. eft, arbores infitas aliis, e femine: 
ortis; uberiorem multo ferre fructum. 
y. Mal. paradifíaca ( Dwárg-apel) , humilis eft, atque 
. adeo ad horti areas optime feminatur, ita tamen, 
ut ne aliis vegetabilibus umbram faciat. 
9. Reliquz varietates, ratione coloris, forma, fapo- 
.ris & magnitudinis fructuum fere innumerz, in 
- Horza feu Praecocia & Oporina feu Serotina di- 
viduntur. (Inter illas M, Diaphbaza (Siberifta Ap- 
£u), inter has M. pra[omila (Remetter) primum 
tenent locum, d El erai 
-PYRUS eomimunis (Pádren) , itidem varietatibus 
haud paucis fuperbit, : : 
D. Pyr, Pyrafer. (willa taggiga Pdron-trán), cujus fi 
quis poteftatem habeat, ob cauífas antea de ma- 
lo filveftri notatas, flirpem, cui melioris notz 
traduces inferantur, colere debet. —. ^ ^. 
y- qec; ceteras ved P. falerma. ( Pergamotter ) 
.  fapores P. poempejama (Bomebretienner) mag 
cde. prazferri debes. (riu 50 
- .PRUNUS 4emefiica (.Plommon) , quoque multis 
fe probat varietatibus, quarum P. cerea ( Hwita Plom* 
son) eas fert drupas, qu& naturz a nucleo fece- 
dunt, & aliis ceterarum varietatum drupis pratftant, 
PRUNUS Cerafus ( Kirsbdr), cujus fruétus ra- 
tione temporis, coloris, magnitudinis atque fapotis, 
admodum varius deprehenditur. Scilicet m 
f. Cer, avium. ( Fagel-kirsbdr), qux quibusdam. lo* 
- cis frequentiffrna eft, procera crefcit, & ad in- — 
uo aan melioris not£ propaginem apprune P 
onea.- . eu E emer do BI & 
y. Cer. Bigarella, (Bigarreau), quz hujus ff 
| przftantíflüma eít, n horüs fxpius con 
cem. FIL -— moa o oom 


34 HORTUS CULINARIS. 

Rari vero m eft C. lana huic cognata, fru- — 
- €&u nigre, dulci & haud raro vcrminofo, quam 
^in pugna Actiana debellato Mitridate , "Cerafo 
- urbe Ponti Romarn -attulit rediens Lucullus. Reli- 
— vero fpecies diu' antea Europs innotuerant,- 


—CRATAEGUS- à (Oxd), cujus femina e 


peiserie exemita, feruntur in ficcioribus locis; u- 
i dein, utpote indigena, facile fuccrefcit, 


- Arboribus his, hiemis vim. quantumvis fum- 
mam, fuftinentibus, accedunt aut tepidiorem 


-. auram, aut calidiorem flagitantes, Hla, juxta 
parietes ferende, & contra. fümmum &i us 
«7. protegendz, ut incolumes perfiftant, funt — 
.PRUNUS .rmeniaca. ( Apricos ). 
AMYGDALUS Perfica ( Perfica ). 
- — communis (Mandel). 

MORUS nigra. ( Mullbár ). 
VITIS vwizifera. ( Winranka ). E 
— Ha in loco calido per hyemem conférvanda funt | 
CITRUS Medica (Citron). : 

o —urantium ( Pomerans). 
LAURUS. nobilis ( Lager). .— — : E 
FICUS Carica (Fikon) quz novillima commode. e * 

tiam. jn cella hibernat. s e 

— FRUTICES. p 

—RIBES. rubrum & album (Ráda och Mini Tin: in- 

E p malleolis facile. propagatur. ——— Lb 

 — RIB. nigrum (Swarta Winbér), ramis magis pro- : 

penderitibus, & ut füperiora, propagandum. — 
RIB. Graffalaria (Krusbdr) , fructu. pilofo. vel : 
glabro, luteo vel rubro variat, praecedentium imi: -— 
taiur indolem, His adnumeratur precipua varie- — 
tas in horto Botanico obvia, cujus fruétus conftan- — : 
ti lege didymi fünt, quemadmodum in LONICE-- 4 
RA alpigena f. E 
De fingulis his Ribium fpeciebus. obfervatür, E 


quod, que : lus tra dqicuo.. eo ma r evadit. E 
horis ro dc e Re iE DUE EE: 


2p pue 


HORTUS CULINARIS. — "gy 


RUBUS vccidentalis " -merikanfta. Hallon) , in Pa- 
triam a D. Prof. KALM introductus, qui cum: fa- 
pidiffimus & frigoris noflri patiens fit, magis mul- 


tiplicari deberet. - 


CAT'UT- 90 ART'UM. 
 CORONARLE PLANTA. 

E Regno Vegetabili , qua. clementiffima fu- 
premi Numinis providentia eft, generi humano 
non ez tantum res Ue petu» quz ad victum & 
valetudinem funt neceffariz, verum & jucunda qua- 
vis atque amabilia cum fvavitate quadam. fingulari 
adüuunt. Itaque in mirabili omnium rerum » ibi 
occurrentium , varietate, alig oculis pulcerrima fpe- 
cie arrident, aliz linguam fvaviflimo jucandiffimo- 

: que fapore demulcent, alia: nares fvavillimó odore 
delectant, aliz denique alia ratione ufibus huma- 
nis inferviunt & oble&tamentis. Sua quoque com- . 
moda plurimi mortalium, | illi fiim, qui emun- 
"€ioris funt naris, haud i üorant, quum ea volu. - 
tate pretiofiflimis natura. lotes exciprant,. ut nullus 
re horticulus ruflicorum adeo fit tenuis, quin flo- 
rum quorundam ornatu fplendefcat, Quid? quod, 
eo curiofitatis procedunt, ut maxima & przftantis- 
fima horti pars, herbis, non nifi externos. fenfus 
oble&tantibus confecretur, Itaque, -quz noftrarum 
in hac materia fint partium, non abfolviífe pluri- 
-mis forte videbimur, nifi. eas quoque delicias; le- 
viter fallem , tangamus. En gitur potiffima her- 
bz, defiderio eorum faventes! S^ 
&. FRIGIDIORES, qua haud dificülter- noftro ad- 
fvefa&z folo, minori horticultorum Cura . in- 
- . digent, funt 1 Wovue P TI. 
HELIAN'THUS esmuus (Sobblmma), ——— P. 
. CALENDULA Men: (Ring-bomma).--——— 3$ 
TE » Z : reto - 


38 -HORTUS CULINARIS, 
.PAPAVER Jomniferum. ( Wallpsog ). S 


c9. Oe Rbeear. 

CHRYSANTHEMUM coerenarium. 

CENTAUREA Cyazus, i 

DELPHINIUM facis. T 

-BORAGO offcinalis (Stoffer-blomma.). 
^ ADONIS sf/ivalis. 

2 c7 — utumnalis. 

NIGELLA damafcena, 

-ASILENE troeria, 


 . SCABIOSA atropurpurea, | "ur 
HESPERIS triftis. : , " ; * 
 MALVA »auritiacn — T 
- ^ trifja. E 


DIGITALIS gurpurea. 
LA'THYRUS odoratus. 
CONVOLVULUS :ricolor. - 
LAVATERA «:riwefrris. 


B. TEPIDIORES, juxta parietes, tamen in apricis | 
locis, ut a frigore fefe tueantur » propagans - 
dz, funt . : SUME [ 
TAGETES patwa (Sammetsb.), : 2 
0 c - freta. M E 
| AMARANTHUS cedar (Amare). —— 0 
wy. CALIDIORES, frigus minime ferentes, funt. ^ 
V CAMPANULA jyramidali.  — 0 002 
SENEGIÓ-MipsiA- duoc o EE 
IMPATIENS Palma, 
GOMPHRENA z/lobofa, 
HACER E NES 1 
«.LILIACE/E , quz plerumque in areis apertis, - 
bulbis divis propagantut,. ds sper "a 
TULIPA ejreriama (Tupam. | - 
GALANTHUS svalis (Snó-Hija). 7. 003 3 
.. VEUCOIUM versum (Vár-lljjo).  — | 5 4 


HORTUS CULINARIS. — — sy. 


N/ ARCISSU S. poghicus (Pingft-lilja). 
; - -  Pfeudo-Narcifus (Pd/t-lilja). 
LILIUM. candidum (Hoit-lijja). —. 
-. LILIUM bulbiferum. 
- - Muartagon ( Krum-lilja). 
PRITILLARIA Meleagris. 
- 7 c Bimperialis Kejferkron, : 
HYAC INTHUS orientalis (Hyacint ). AT 
--5 - cbotryeides (nraf Hnc), HN. 
SCILLA amena. —- 
GLADIOSUS com»munis. 
ORNITHOGAEUM erIS o 
Ow WERT n 
| COLCHICUM autumnale ( Tuan : 
CROCUS /ativus. Vern. Cafe 
ANTHERICUM Liliago, 
HEMEROCALLI5 /tovz, MEE RUY 
. fva. 
IRIS germanica GM UR 


e variegata, 


s: coe Cce- 

li noftri injurias. perferre, tumque e (emini- 
bus & radicibus enafci poífünt, | 

PAEDNI A offcinalis. (Pion), 

i .- temuifolia,. - 

AQUILEGIA vulgaris GHer-Hilja). 

ACONITUM Nagellus, EE 

DE -LPHISIUM di, TENTAT 


B. MISCELLANEJS PIE 


$ ideis 
: DICT AMNUS. x 


TROLLIUS eur M 
HBELLEBORÓS T adis 
Rol — 2 83 


3 HORTUSCUUNARS. — c 


VERATRUM afmw. 
JALGEA roea, ^ 
MALVA »mofchata, 
^ AHESPERIS »atrozalis. 

— DI*5NTHUS Caryopbyllus. 

- ^  - hLarbatus. 

LYCHN IS chalcedonica, : 
: AGROSTEMMA Coronarie. | 

PRIMULA veris. - 

- - -« Zhuricula. à 
DODECATHEON Afeadia. 
ANEMONE Hepatica, 
BELLIS peresmis, ——— 
FUMARÍA bullofo, 
ANTIRRHINUM jur. 
-HIERACIUM averantiacupt. — 
CENTAUREA a/ina. jc RENS 
RUDBECK IA leciniata. : Ud 


ECHINOPS [ pberiicsbalis. MCN 
PHYSALIS "lkekengi. en E NS 


HYPERICUM fron. 
POLEMONIUM ceraleum. 


— CLEMATIS integrifolia s 
—MINCA mümr. |— VORCÉC 
MATBCARIA Parz e RAE 
TANACETUM vulgo. efp. Wr 

- Bal/amita, zx 
ARTEMISIA. P ARA. Bog I 
MERIA fj. — — SO E 


HYSSOPUS offcinalis, pr : 
y- CALIDIORES, qua hieme i inti AS Bii aut 


alia "Mei I eridebent. - 
..PHLOMIS Leonurus. PTT 


cha 


HORTUS CULINARIS. | )» 


LOBELIA CaerZinalis. 
HEDYSARUM ceronarium. 
CHRIRANTHUS Cheri. 


* inc Hu. 


| GNAPHALIUM orientale. 


d. Reliqux perennes, quarum radices auctumni tem 
eim efodi, per totam hiemem ficcz in domo 
abitabili. condi, & vere. tandem committi 
terre poffunt, ; 
RAN ÜNCULUS afiticur,. 
ANEMONE -erenaria. 
MIRABILIS Jepa. — 
POLIANTHES tuberofa ; " qve aisi tiam , 'düm 
verno tempore plantatur, te terre pups dra^ 
di debet, wv 
FLORUM denique plurium énumeratorüim, mule : 
) tf dantur varietates, — — 
€. VARIO COLORE florum laderites, Ut. 
TULIPA zefueriaza. 
AQUILEGIA vulgaris. 
-DIANTHUS lus. 3 
MIRABILIS- LCrptas 0T 
PRIMULA. veri. 
LEM. " Auricu. ; "RA 
CHEIRAN' THUS ;»capus. ^ 
IMPA'TIENS- Balfamina. 
RANUNCULUS oefticus, FregEC 
ANEMONE coronaria. poc C RSEN, 
PAPAVER /omniferum. 7 vi lg 
DELPHINIUM acis. uet Lo 
CENTAUREA Cuin : Me COUR 
B.FLORIBUS PLENIS ERE ossia Uu 
PRIMULA veris. E d tovt 
| . NARCISSUS | porticus. v datis 
XWE O^ is s: po Aude 
Wu E C€24 


- Ei St 


E 


. 40 HORTUS. CULINARIS, 


i - 


P/EONIA »ffeinalis. 
ALCEA »rofea. 
DIAN'THUS CaryopbyHus. 
LYCHNIS ebekcedoniaca. 
AGROSTEMMA Cerenzaría. 
BELLIS peresnis. 
--VIOLA odorata. E 
|60MATRICARIA  ertbenium. 
i: CHEIRANTHUS Gheiri. 
; - — dpcanus. 
RANUNCULUS afiatictes . 
| AN EMONE coründr ia, 
-  Hepatica, ts : T 
" HELIANTHUS UMAC C CCIE valve 
—CALENDULA officinalis. | ] 
: BURNER EE. EMUM eoronarium, 


- disse 
€ TAGETES patula. - d 
- erella. 


NIGELLA damafcena. n 4d pa nice s 
JMPATIENS. Bal/amina. Lec heec epe ier 
. ROSA. —€—— 
SEIBURNUM Opulus, ! MREAM 


ARBORES & F RUTICES.- 


2 ips noftrum perferunt, us non folu. 

*efculenti, fed ornatus cauffa. ber dy dign 

|  JSCULUS HippCoallamum, |... 0. m 

— SYRINGA »vularis (Syren). E 
| RON DVPMEMLE o vy E 

: I UR? UM ]us e leno Suó : i x -— 

s ROSA gallica. n Jf - ii. e 4t 

. ROSA alba. ee : E 

-— - is MA de miii Beh RM 


— SPIRLEA faic 


- 


HORTUS CULINARIS. "T: 


POTENTILLA f/raticofa. 
ROBINI Caragana -( Are-trád.) 
00. c frutex CArt-bufve), 
BUXUS /eppervirens (Boxbom). — 
LONICERA Caprifolium. : 
LIGUSTRUM ^zizare. 
B.Que in feneftris calidi cubiculi femper locan« 
tur, funt. : pr 1 
JASMINUM offcinale, 
VINCA rofa. — 


lta habes B. L. ea, quae pro loci & temporis 
ratione fuper hac materia in medium proferre ma- 
xime e re vifum eft, quaque ab ingeniofiori  alia- 
que xtate, qua ad altius faftigium indagationis & 
experientiz provecta füerit hac fcientiz pars, & 


! 


emendari & fufius tractari poterunt. Nihilo tamen 


"te. 


minus his faveas pagellis, qua Patriam noftram 
mults magnisque vegetabilium. commodis aüctam 
effe, quodammodo indicant, Licet enim dulcia vi- 
na de uvis heic non exprimantur: prabet tamei 
hordeum moftrum potum, qui fua fzpe prz 
aude te; licet celi noftri gen: Pai- 
: rum fruétus alit. & fuccus refrigerat, non 
indulgeat; Mala tamen & Pyra optimi faporis ha- 
bemus, quz non fine fingulari voluptate confu-. 
mere, & in cideram, aliaque fapida fercula redi* 
gere. poffumus.. Et fic in ceteris, Adeo quidem, 
ut perfectifümam. creationem Sapientiffimi Numr, 
nis fatis nequeamus devenerari, qua humanz fe- 


ae UE 


-licitati ita confultum voluerit, ut quam demum cuns. 


.. que incoluerimus terrx partem, bene, commos , 


de & feliciter vivere poílimus. - 


à —W»oeU € 
| C DU YLI]. 


"HIRUDO.- 
 MEDICINALIS, | 


ust UUPRZESPDE& à 
zm HEX CAR, M Lisé, | 
Propofita a : 
DANIELE WESER, 
Holmienfi. 


- Üpfalie 1765. Mart. 6. 


irandüm nature ordinem aet attentione 
| qui confiderat, omnia, aut mediate aut- im- 

! mediate, hominum utilitati & commoditati - 
infervire , facile reperiet. Natura. fcilicet tam mul» 
tiplex eft in fuis. operibus, ut vix quid defideretur, 
fi illam recte €ognofceremus.- Qui non obftupe- 
fcat, duma armá & ora animalium, quorum fua. 

generi tribuit rerum Arbiter , jute. con- - 
emplationt fübyeia? ri em 
: nter animalia verser Boftra aditihione vi o- 
dentur digniffimi, quippe" qui a noftra & eórum 
animalium, qua nobis fünt : millima, figura valde 
differuit. Nec aliam eífe rationem exiftimamus, 
cur pars illa Hiftoriz Naturalis, quz naturam ver- 
mium explicet , ad noftra "usque tempora uui 
exculta & zílimata fit. Noftra autem atas, ut ve-. 
re dicam, tum natüram, tum oconomiam horum i5 
fat. mirabilem ante oculos primum pofuit. Quid? - 
od a cxteris. animrantibus vermes multis 


runt 


Lt 


- HIRUDO MEDICINALIS. — 42 


runt proprietatibus; & inprimis ab Infe&is, qui- 
bus hucusque fuere commixti Carent enim ca- 
pite, vix oculos, non aures, vel nafum habent. 
Pedibus & pulmonibus deftituuntur. Nullo vel fal- 
tem unico praediti funt officulo, visque fefe alias 
pandendi,; alias contrahendi illis eft conceffa. 
Sunt autem horum quinque ordines, quemad- 
modum tradit Syftema Nature: d»teffiga nempe, - 
Mollufca, Teflacea, | Litbopbyta & Zoophyta. | lnteftina , 
qux ordihem primum conftituunt, funt vermes, 
qui artubus deftituti, nudi item & liberi, ut e 
loco in locum facillime fe movere poflint. Sub 
hoc ordine fequentia genera militant :; GorZius , Lum 
bricus, caris, Fa[ciola, Hirudo,. Hyxiney Sipunculus, 
Ex.htís, Hirudinem tantum noftre fubjiciemus con- 
fiderátioni , fpeciminis Academici inflar; & hoc 
dum facimus, Tuam, Lector Benevole, benignio- 


rem cenfuram expetimus. ; * 
TEN ue x A 
,, Difünguitur autem a reliquis. 
.Hirud? noftra, qued ad. pofteriort 


d 


corpus in longum extendens, fefe, anteriora ver- 


fere ac incedat larva P| 


. ro in aquis natat, aquas pen 


five undulatorio totius corporis. Spec 


m HIRUDO MEDICINALIS, 


funt teretes, alie depre([e, alim flriis. transverfis. 
cinétz, alie levigatz, alim verrücis obfitz, Ge. 
nitalia locantur fubtus fere in medio, fed extre- 
mitati anteriori propiora & filus fupra extremita- 
tem eft pofteriorem.  Quzdam ovula pariunt, que 
herbis affiguntur; TS pariunt óvula compofi-- 
ta. patellis ovatis fimilia; alix ovüla vel pullos füb: 
abdomine gerunt, NN. D, Prafes unam aliquando - 
aperuit, pullo admodum magzso gravidam, cujus 
funiculus umbilicalis exiremitati pofteriori pulli ad« 
harcbat. Dum mas & femina coéunt, ex analo- 
gia cum de iE vermibus rite notis, qui andro-. 
gym funt, flexum utrumque concipere credimus. 
. Habitant varix in aquis dulcibus, üt iü pifcinis & 
m torrentibus, nec filfas aquas ferunt. — Alig & 
d ins Ípeciés in mari occurrunt, nec alibi, 


 Hirudo muricata. Mo 
$. icum n E * VE i 


kid owe. x 
: * 


Species hujus generis in fyftemate Nature fe- — 
uentes enumerantur pag. 1079.  deugwifuga, Mee — 
jcinalis , Oclocalata y, Stagnalit ,' Complanata ,- Indicas. 
Heteroclita, Geometra, Muricata,: quàs recenfitas vi-. 
eas in Fauna Svecica, cum variarum deícriptio- 

-mibus & fynonymis, pag. 278. n. 


s CER T 


HIRUDO MEDICINALIS, 45 . 


Species autem, quam Medici & Chirurgi po- 
-fiffmurmi in ufüm vocare folent ad morbos fanan- 
dos, eft Hirado Medicizalis vel Hirudo. Zepreffa. fufca, 
linejs flavis. dorfalibus fex: intermediis immaculatis  [ub- 
tus cinerea nigro maculata, Quam graphice defcri- 
pfit elariffimus Profeffor BERGMAN in a&tis. Hol- 
menfibus 17;7 pag. 308. ih noftris terris hac 
eft maxima, fepe quinque pollicum longitudine, 
fubtus depreífa & maculis flavis variegata. 


yer $.-HL- 

Qua gaudent vis illa, Hirudines, fingularis 
fanguiaem e corporibus animalium detrahendi, in 
primis allexit Medicos, ut easdem fuos in ufus con- 
verterent, Ipfamque hanc fanguinis miffionem dex- 
tre ia efficiunt, ut nibil fupra. In ore enim tres 
obfervavimus dentes; quos cuti ita applicant, ut 
ande vulnufculum exiftat, ab. omni fere dolore a- 
Ghenum, quod fola magnitudine differt ab illo, 
quod gladius triceps, Italis Effecado dictus, inflixif, 
cujus etiam figuram gerunt dentes conniventes. Si 
famelicz, ita fefe athgunt, locoque occupate ad« 
. tenaciter adhzrefcunt, ut vix vi avelli 
"tur. Sic dimidiam circiter hors - 


 HORATIUS. 


Hirudinum hanc fanguinis fu&ionem antiquis- 
fimis Medicis. innotuiffe, non eft; quod dubites. 
lta enim PLINIUS Zro XXXII. Cep. X. ,,Diverfüs 
»Hirudinum , quas fanguifugas vocant, ad extra- 
,hendum fanguinem , ufüs efl. Quippe. ea 
,ratio earum, quz cucurbitarum medicinalium 
. scorpora levanda fanguine, fpiramenta laxan 
»judicatur. Sed vitium; quod admiffz fe 


46 . .HIRUDO MEDICINALIS. 


s fiderium. faciunt. circa eadem tempora anni,fem- - 
»per ejusdem medicinz. Multi podagris quoque 
,,admittendas cenfuere. Decidunt faüetate , & pon- 
dere ipfo fanguinis detrattz , aut fle adfperfz. 
s Aliquando tameu affixa relinquunt ' capita ,. quz 
caufa vulnera infanabilia facit & multos interimit, 
s» ficut Meffilinum e confularibus patriciis, cum ad - 
»genua admififfe. Invehunt virus remedio verfo: 
- s Maximeque rufz ita formidantur, Ergo fugen- 
»tia ora forcipibus przcidunt ac veluti fiphonibus 
.» defluit fanguis: paulatimque morientium capita 
»Íe contrahunt: nec relinquuntur. 5; 
| Supervacaneum foret adferre, quid Galenus. - 
quid veteres, & plurimi recentiorum, de his com- 
memoraverint. ln primis cum varii noftratum ba- 
rum naturam & proprietates adeo graphice deli- 
neaverinf, ut reliquis auétoribus palmam | praripi- 
ant. Maximam nempe laudem merentur, 'clariíi- 
mus hujus Academiz Profeíffor & Acad. Scient. 
Holm. Membrum D:us THORBERN BERGMAN, 
2 Hiftoriam Naturalem. Hirudinum egregiam tra- 
idit, in. Ms Hobnenfibus 4:0 1757. Experientiffi-. 
mus item D:nus Doctor, & ad Gvmnafium Her- 
nófandenfe Lector, NICOLAUS GISSLER, in iise 
" dem AU :7;?, harum hiftoriam & ufum apud 
Norrlandos expofüit. Et Ba!neator Holmig dexter- - 
rimus Eneft. Die, SALOMON  obfervationes. pul- 
cherrimas, de illarum confervatione & applicatio- 
ne addidit 28isgze nominatis inferuit. 1740. 


: o ny pec 
, Ad ufüm, femper ut prxíto fint Hirudines, 
e loco natali, tempore five zítatis five veris, colli 
pane, inque. aqua limpida quidem, fed neque 
ontana neque falía aut corrupta ferventur, & qui- 
dem in vaíe vitreo ampliori, quod cantharum u- 
num aqua contineat, vivasque Hirudines 5o reci* - 


pat Vas dud claudatur cum panno linte, T4*- 


HIRUDO MEDICINALIS, — — 47. 


rioris texture, vel aluta foraminibus perforata, ut 
acris liber fit aditus. "Quarto autem quovis die 
aqua mutanda, eademque non nimis frigida affun- 
denda, ne fuam amittant Hirüdines alacritatem. 
Vix enim aut ne vix quidem in promo natali tem- 
pore hyemali occurrunt; antequam aqua tempore 
vernali calefiat vel faltem a calore folis temperetur. 
Vitrüm in quo aíferventur, fubinde exponatur foli. 
meridiano, ut alacriores evadant; Nonnulli con- 
tendunt, debere Hirudines cruore ali, recenti aqua 
Ccommixto; at vero ex obtervationibus D:ni SA-. 


HDI? diogprA MT Infegrum, biennium, illas 
confervari pofle in fola aqua. Et quoniam eo ci- 
tius cutem appetant, fi minus faturatze vel fameli- 
cz exiftant, ante applicationem, vafi vitreo vacuo 
injiciantür & per horam detineantur, quemadmo- 
dumr monuit vir modo laudatus; —— — 

. Dum ad ufum & applicationem vocanda funt, 
pars illa corporis eui admovere easdem placeat, a 


adfigen 


inis ve | cutem fuperficiario- 
vulnere incider: auculum fanguinis exeat, 
aut faccharum aqu um cuti inungere. . Appli- 
catio. earundem commodiflime aut per fruftulum.- 
arundinis fiffüm inftituatur, ut loco cutis deftina- 
to adhiberi poffit, aut in cannulam Injiclatur me-- 
^tallicam, quz minime corrofiva fit five feptica, fed 
qua apprime Conveniens, capitulo ad cutem ad- 
moto; Aut denique, qua methadus cft frequen- - 
tiffina, molli linteo comprehendantur; ut fic pare — 
ti deftinatz admoveri poífin. ^ — 
— .. Pro ea quantitate fanguinis; $ 


€ 


i HIRUDO MEDICINALIS, 
Nam una vulgaris magnitudinis circiter unciam 
unam detrahit, Et quamquam non defunt, qui 
moneant caudas illarum forcipe amputandas eíle, 


poftquam turgefcere incipiant, quo largiori quanti* 
tate fanguinem fügant, diutius corpor! adfixz; At- 
"tamen obiervavit Diu SALOMON, non nifi quan- 
fitatem ordinariam illas affümere , & ideo haud 


commendanda methodus illa, qua vita facile pri- 


vantur Hirudines. 
— rV x 

- . Saturatz fponte decidunt; Si vero citius eas 
remotas volumus, imprudentis utique eífet, vi eas- 
dem detrahere; cum. hoc modo dentes. aut capita 
corpori infixa relinquerent, incommodis graviori- 


NOTDARCENER xoc occ 
Reli&o ab Hirudinibus loco, ubi fuere adf- 


.. XX, fanguis per integrum fere horule fpatium e - 
vulnere exftillat. Sanguis vero copiofior ut defluat, — 


fi e re efle judicatur, felle idonez infideat « 


uy fub qUMNNUN Qui Tui. excidat 


a sedit 
up" ws Rr dil 


.HIRUDO MEDICINALIS. — 9 - 


ut rt fiftatur, impofito fplenio cum fpiritu vi- 
ni rect 


Hoc loco, haud incongruum fore exiftimo mo- - 


*« 


o -HIRUDO MEDICINALIS. 


» clufa;,, At vero longe certius faciliorique ietho- 
do, fola muria injecta occidiffet Hirudinem. 

. Be cetero multi & veteres & recentiores Au- 
&xores referunt, Hirudines vivas, aquam impruden- 
ter exhauriendo, fuiffe deglutitas, & inde vomitum 
cruentum extitiffe, eumque fxpe lethalem. - Quam 
p rem Medicus, fi hzmatemefin apud pauperes 
-deprehendat, disquirat, neceffe eft, annon tempo- 
re nocturno Hirudines cum aqua deglutire potue- 
rint; quod fi fufpicari quéat; dquam falfam propi- 
nari decet, qua necentur & deinde vomitorio e ven- 
triculo abigantur, — 

; - SÉER, 2 S. XI. | 

Ufus Hirudinum eo precipue redit, ut com- 
mode admodum tumentes & dolentes Hemorrboider 
cec25 aperlant, varicibus ipfis ani admote,  Haret 
fzpe intra hzmorrhoides cxcas & tumentes fanguis 
congrumatus, polypi inftar, qui efficit, ut minime 
repellentibus teterrimi odoris repellantur, fed intu- 
meícant cum dolore tenfivo intolerabili. Quo in 
cafu Hirudinum ufus eft omnium praftantiffimus; 
& magis omnino fecurus quam fcalpellorum. | Ver- 
bo: ad fanguinem evacuandum ex illis. locis, ubi 
nec fcarificationes, nec incifiones commode locum 

iabent, praftant Hirudines, | Infantulis idcirco , 
ubi Venzfeclio difücile admittitur, hujus loco Hi- 
rudines adhibere juíit Nob. D:nus Archiater RO- 
SEN vox ROSENSTEIN In ra vere aur: 
morb. inf. p. $$. & 210. loco. fe&tionis arterix 


aureo de 


temporalis & venz. Sugularis, que nonnifi fumma ^ - 


Chirurgi prudentia 'ac dexteritate inftituitur. Hi- 
rudinum efficaciam praedicat, D:nus Doctor PRIN- 
GLE. vid, libr. de morbis cafrrenfhus, 00 
|. 955 Tap» nominem, multos effe morbos, 

qui ex moliminibus hammorrhoidalibus ori inemdu- 
 €ant, de quibus STAHLIUS in primis bonus eft 
nia i i: S7 Au. 3 


HIRUDO MEDICINALIS. . T 


Auftor. Huc quidem guo referas Hamatg- 
riam , Dolorem. lumborum , cum 


x 


m ita fit, ne dubita, quin 


dicamentis & in- 


Ts 


fa fanguifugarum , ubi, ceteris medi 
ternis & topicis fruftra tentat 


tifimam przbuiffe medelar » commemorat. —. 


Plures Hirudinum vtilitates, fi defideras; at- 
tende quxfo, quid in zsflammationibus externis & a- 
liis morbis valeant. Cody AQUIS, SERT IR 

-. d» Ophtbalzia, Hirudinum fu&tionem, fi ad can- 
thum oculi externum adhibentur, efficaciffimum elfe 
remedium , contendit D:nus PRINGLE l1. c, Z 
atomi quoque caruucwle lacrymalis optime | 
runt, fi fides habenda eft HEIS 


p E ; A ie D " ; p fies - ; * i Oden- i 


' givas vel locum proximum applicatas, fuo ipfius 
- Me erperait effe PAR/EUM, novimus. hh 
| Rbeuniatismo Hirudinum operam haud male con- 
venire indicat BALLONIUS, & experientia D:ris 
PRINGLE ftabilitum videfis in Zb, cit. pag. 172. 
Jn Cephbalalgia rheumatica Hirudines retro aures pro- 
fuérunt, tefte ZACUTO, / 

—Er)fpelas fepe recurrendo infeftat eos, qui illi 
funt obnoxii: Idem per Hirudines loco affecto ad- 


ur. Quz qui- 


Sa E M 


dem, quanquam aliqua ex parte interdum curari - 


nibil folatii experta, fed in pejus omnia ruebant. 


Ut. 


^- 


liptaleiam (epe fuffuliffe Hirudines, ad giti- 


* 


HIRUDO MEDICINALIS, $3 


Ut autem menfium: babita fuit ratio, medicamenta 
emmenagoga dicta propinabantur, fed effectu ca- 
ruerunt omni, (lnterea varices ani & vafa venofa 
crurum valde turgida &. varicofa vifa funt quam 
lurima. Poftea igitur egrotz. perfüafüm eft, ut 
irudines ano. admoveri fineret. Cui admonitioni 
dum morem geffit, varices quidem ani evanefce- 
bant, de cetero autem nihil fenfit folatii. Menfis 


gra eft cutis, adplicentur. Nc 

Podegram , Hirudinum ope non tantum füble- 
vatam, fed per menftrua hzmorrhoidum penitus 
fublatam, ex Mouffeto commemorat STAHLIUS. 


A 4 pum 


In edemate pedum, in Baccbia & Vari 


Scorbuto, in. Quartama, quid Hirudines conferam! 
Ícire aveas, adeas licet 4a Holm. 1:755. -——— 


os fint oh 
 reputandz qui 
» qun. j eqaie 


' 
1 
E 


; €» )$( q5 ) — 9 
CX XV 11I. 


OPOBALSAMUM 
DECLARATUM. 


Quop 
PRZESIDE 


. D. D. Can. v. LiNNÉ, 
23 Propofüit : " 


See WILHELMUS Ls MOINE, 
Stockholmenfis. 


Obf 1764. Decembr. 33. ——— 


AGAM OW 

gem EAR Il d lm. 

edicina Lexi indefeffam tot dilige iligen im d rum 
Bana extplendeicit, figi evel, fhudiis ct: 
torum füorum Brio merito. -Hlud vero notari 
meretur, quod- non partes ejus fingule pari fint 

folicitudine excultz. | 


- Ad fperatum jam perfe&ionis gradum .4zaro- 
mia perdu&a eft. ' P/jfoloziam fane Halleri,. Com- 
mentarios D, van Swieten. & Patbologiam. Sauvage-. 
fii folidiffimam legens miror & obítupefco. Chema. 
etiam noftro zvo mirifice eft EET. Ab S j 
vero parte fcientia velut claudicat medica. . : 
nim AMateriam. medicam & medicamenta agris 
ond s xs folita. repens 1 nsi fan 


«que ac primis temporibus funt obfcura. Nuper 

enim innotuit, quod . ^. cti 
Lo Gummi Elemi, Burferia. 

E Animz, Hymenea. 


z Copaiva Capaifera, Jacqu. 
- Anifum Stellatum, Zcium. 


Myrobalani, Paesel "Rhed. 
. Aloes lign. Ficus. Rumph. 
" Ebenum, Uvaria. "Rumph. 
Rhodium , 4fpalasus. | Brown. 
— s. ^Mahagoni, Smwietenia. Jacq. |. - 

. Sed ad hunc usque diem 24jz/fiz;, Balfamus 
Perwvianus ,, Güumml. atpmoniacum , Gummi Carapne , 
Gummi 2AMyrrbe, Gummi B4elu» , Gummi .$aga- 
pen, Ligum 4fpalatbum, Lignum Fersambuci , Opo- 
balamum & quz plura funt, non fatis recte cog- 
nofcuntur, Nullum enim vegetabile, ignorato ge- 
nere &, quz inferior eft, fpecie, rite cognofcimus; 
Nam contufis generibus, confundi omnia neceffe 
eft. Ex genere Planiz congeneres & Ordines na- . 
turales dignofcimus: natura enim faltum non fa- 
cit. Hinc etiam Materia medica a N. D. Prafide 
conflituta, fpecies vegetabilium fuis quasque gene- 

ribus fubneéiendo perennem ubique nacta efl glo- 

...-- (OPOBALSAMUM, quod aliis dicitur. Balfamum 
Verum, Ballamum Gileadenfe, Balfamum de. Meccay Bal- 


famum preflantifimum , inter medicamenta maxima 
atque admiranda merito numeratur, a quo poftea 
. Refinz fluide ac fragrantes mutuantur nomen, ut 
Balfamus Peruviamus, Copaivanus, '"Tolutanus, & 


quz funt plura, nec non Balfama tandem Medico- 


rum artificialia & compofita. - EE A094 

Pra ceteris vero omnibus Opobalfamum emi- 
net rr à primis usque temporibus maximi fuit 
pretii; laudatur dudum a 'Theophrafto, & dein- 
ceps a Diofcoride, Plinio & Veteribus fere fingu- 


^ 


e 


oe 


OPOBALSAMUM DECLARATUM, 57 


lis, ut taceam medicamentum hoc eximium prz 
ceteris omnibus hodieque a gentibus: Orientalibus; 
Arabibus nempe. /Fgyptiis, Turcis aliisque. fum- 
mis extolli laudibus. 1n noftris quoque Pharma- 
copoliis plerisque exhibetur, at raro genuinum, 
fed adulteratum feu füppofititium.: In ipfis enim 
terris Orientalibus adéo rarum "eft genuinum, ut .- 
difficulter admodum haberi queat. Imperator ipfe 
Turcarum illud per fingulares adminiftros a loco 
ejus natali quotannis adquirere cogitur. fi verum 
atque intemeratum habere voluerit, ^ Adquiritur au- 
tem jam his tempcribus interdum genuinum per 
mercatores, qui Meccam quovis anno frequentant. 
. .Cum igitur Opobalfamum genuinum agre pa- 
retur, omnem Medici, maxime [talici, feculis: jam 
praieritis navarunt operam, ut véram & adcuritam 
Opobalfami obtinerent cognitionem, Hine tot de 
hoc Balfamo fcripta - proftant monographica, quin 
etiam Medici Venet! & Romani, initio proxime 
€lapfi feculi, feriam de Opobalfamo vero inftitue- 
runt pugnam, quo maxime pertinent Scriptores fe- 


"de Balfamo.  zzeti 
S ]91. Quart. 

n de Balfamo. erem. : 
| E 


: * ES 


rme 


.ü Petrus) Opobalfamum triumphans, 7z- 
Tis e d net. 1640. Quart, 

4 Derzlo € Hi eph. ) Synopfis de Opobalfamo. Jveap. - 
E: - Additio Ápologetica, Neap. 1 645, 


E Leitera famigliare. Padua, 1 445. 
- mpi (1 Balth -) De Balfamo. Lecce. 1623. Quart. 
* | de Bal(amo. Lac. i440. - 
: Guibert , 4 Nicol. ) De Balíamo. J"trgentin. 1603. Duod, 
T ot * f Franffc. ) Differtatio de Balfamo Orient. 
Rom. i41. Dued. 

! Giaquintus ( Travul?, ) Ragguaglio fopra il Balfamo, 
S Trent, 1640. Quart... 

| Mnonymus , . Diftruzione de. falfo Ragguaglio. Conf. 
Ec | 2440. Quart, — 

. Volckamerus , ( Joban Georg.) Examen Opobalfami, 
ANorib. 1440, Duod. : 
Nardus , C goban, ) Epiftola de. Opobalf. Norib. 1644. 
d... 


cs Bonannus ,. I Baltb .) Epiftola: de Opobalfamo, Nor ib. 
| Lan Dwod, 

-^ " ut ceteros taceam. 

Etfi vero tot viri litterati in hanc rem incu- 

buerunt, nemo, tamen hodie. magis, quam tempo- 

re Salvatoris vel etiam Alexand ri Magni, nont, 


ede, Opobalfamum. fumatur ' geouinpm à 


two. OP IE 
mum fumitur xo ei " notitia. a der lebetur 


Peregrinatoribus | pvo nominis. fruticem. i- 
Moms in. Oriente viderunt, Belanio Lus & Pro- 
[pero Alpino. — 
BEL .ONIUS; diin, libr. xs "a. 2 in quodam 
inquit pago Materea prope Cairum pectatum Ayr 
mus hortum. Balfami fruticibus confitum. 
. Quoniam pórro Balfàmi planta. admodum «c cele- 
bris pretiofa raraque eft; hic fcribere licuit ejus hi-. 


fori-- 


*s 


OPOBALSAMUM DECLARATUM. $$ 


ftoriam : In. magno quodum: horto funt, fed angu- 
fto loco muris conclufe, quos exítractos fuiffe: a- 
junt poftquam. "Turca. ZEgyptum Sultano ademit: 
Bacham autem, a Turcarum lmperatore huic Re- 
gioni Przfectum, ea arbufta digna exiftimaífe, qua 
peculiari loco. concluderentur. | 


Cum iftic effemus, novem aut decem dunta- 
xat frutices ejus inerant, qui nullum liquorem prz- 
bebant. nter notas a veteribus proditas, quibus 
Balfamum dignofci poffit, una eft, ut perpetuo vi- - 
reat: illud tamen in Materea, apud Cairum, pau- 
ca admodum folia feptembri menfe habebat, quod 
nobis infolens vifum eft, Nam reliquz Arbores, 


mina fübrubente cortice te&a, foliaque viridia ha- 
bebant, lentifeinorum foliorum modo formata, hoc 


liorum magnitudinem non excedebant,. ficque con-- 


" 1 DECLARATUM; 


illo progreffu , reliqua fenfim minutiora fiunt, ut 


in Rute fohis, — rud 
"Genino cortice prrditi funt ramuli, extimo ^ 
foris. fübrubente, Ejus Sapor medius inter "Thus 
& Terebinthi folium , Saturejz filveftri fimilis , val- 
de gratus, digitis. tritus Cardamomum olet: ipfum 
Lignum «candicat, odoris & faporis expers; non 
. fecus atque aliud inutile lignum.  Ipfius virgz re» 
&x & graciles, rarisque foliorum alis fparfim. & 
confufo ordine nafcentibus obfept, qux ternis, quie 


M 


* J - - 


nis aut feptenis foliolis conftat... ines 
^... Experientia autem didicimus , lignum illud vul- 
go Xylobalfamum nuncupatum , quod ex felici. A- 
rabia delatum;,.a mercatoribus: venditur ,  cum./E- 
gyptio, quod iw Materea colitur, convenire: nam 
deticcatum noftrum. balfami ramum cum eo, quod - 
in Officinis venale reperitur, conferentes, notis re» 
fpondere deprehendimus, . Et licet Theophraftus in 
ea opinione fit, filveftre & fponte. nafcens non in- 
veniri, afferere. tamen audemus" ab omni zvo.in 
felici Arabia fuiffe. | | 


mpore, 


OPOBALSAMUM DECLARATUM. ét 


Antiquiorum multi Opobalfamum in Paleflina 
tantum inveniri & in duobus Judex Viridariis co* 
hi ac fervari crediderunt. — ZPeopbroflus notat. Balfa- 
mum in valle Syrix gigni in. duobus tantum, ut 
ferunt, hortis. Jofephus, de Antiquitatibus Smdaicis , 
Libr. $. narrat, Sabx Reginam baliamit plantam, cu- 
jüs hodie ferax Palaftina eft, ex Arabia in Ju- 
daam tuliffe, Salomonique eam dono dediíle, ex 
qua ibi alix poftea plantz propagate fuere. Ali | 
óterum , poftquam ]Judza a Przolom4o primo Rege 
JEgyoti ac Pefpatiano devaflata eít , balfamum in 
 vallem- Hiericum | appellatam transplantatam fuiffe 
ibique vixiffe, & ab 2trzaxerxe Períarum Rege pri- 
mo, ac mox a Romanis, .4driaze Cafare, ruriugi 
tota ea regione bello evería, prorfus balfami plan« 
tam periije. — PZxius dicit Balfamum uni Judae con- 
ceffun, quondam in duobus tantum hortis, utro* 
que regio, viguiffe & Romanos inter. & .|udzos 
bello hos in Arbufculam fxviiffe ficut & in vitam 
fuam, contra vero Romanos defendiffe, & dimica- 
tum pro frutice fuiffe. Diofcorides non. folum. in 
convalle quadam Judex, fed & in /Egypto nafci 
ri 10 plan- 
ithariz, feu fe- 


NORUM potentiffimus, | Celebratiffimus vereque do- 
&iflimus Gottingenfium Profeflor D. Joa» David : 
Michaelis, qui lingvis Orientalibus & Philologia Sa- 
cra immortalem confecutus eft nominis famam, dif- 
ficultatem explicandi Scripturam Sacram, in iis 
maxime, quz Scientiam nature fpectant, vix fu» 
perabilem perfpexit, nifi Quis ad. hoc negotium 
aptus ad Paleítinam & Arabiam mitteretur, adcu- 
ratam harum regionum hiftoriam adquifiturus na- 
Summus Dani Monarcha FRIEDERICUS 
V:tus, nomen dudum Friederici Magni, zque ac 
Ludovicus Magnus Gallorum, fícientias promoven- 
do meruit, "lanto Regi pretiofiffima orbis debet 
. Concbylia, quz Regenfucius adeo eleganter. deline- 


n hac Epifcopus, eruditionis. gloria vere m gius, 


OPOBALSAMUM DECLARATUM. ^ 6j 


nem felicifimam, cui, fub "lanto Rege, pacis frui 
commodis bonisque litare Mufis tamdiu licuit! 
Tanto Regi, in bonas litteras ac. fcientias tan- 
topere propenfo, pupillum füum, Philologiam lo- 
tss Sacram commendare D. Profeffor Michaélis 
uxit. confultiffimum, idque per fummos hujus Mo- 
nàrchz- Miniftros litteris taventiffimos, Excellentis- 
fimos nempe BERNSTORPHIUM atque MOLKIUM, 
qui rem ad Regem Suum eo cum fucceffu detule- 
runt, ut numerofam expeditionem ob hanc caus- 
fam in terras Orientales ablegarct. | | 
— In tantis aufis ad. Hiftoriam. Naturalem. nemo 
inventus eft aptior Magiftro Perro. Fors/Hd!, noftrate, 
qui, prater folidam in Philofophia tum '"l'heoretica, 
tum Practica, Eloquentia, ceterisque fcientits com 
munioribus eruditionem , lingvarum Orientalium 
fuit peritiffimus, Hic a teneris usque annis Hifto- 
riam precipue dilexerat Naturalem, idque eventu 
adeo felici, ut in Entomologicis magnus haberi - 
offet. [Immo totum fe fcientie naturali dare vo-- 


natione 


D:ni P 


num Berzflerphium inferuit, additis precibus, ut ad - 
Nobiliffimum Dominum Archiatrum eas perferri gra- 
tiofe permitteret. Annuit Vir Illuftriffimus ftatim- 
que epiftolam Forsfkálianam huc transmifit; & vi- 
deduc videor, quanto cum gaudio nuntius ille 
gratiffimus heic fuerit exceptus, neque ipfe fine 
eximio delectationis fenfu doni ejusdem factus fum 
particeps... : 
Metuit Nobilifimus Dominus Archiater & Prz- 
fes fatorum inclementiam crefcentibus fcientiis ini-- 
micam, nec tineis inventum tanti pretii Corroden- 
dum tradere voluit Hinc rem adeo ponderofam 
cum Orbe litterario communicare mihi perbenigne 
indulfit, quam tamen Gloriofiffimo, Potentiffimoque 
Regi Danorum, ferenifimo FRIEDERICO V:to totam — 
referimus acceptam, ut nobis quidem, prater fcri- — 
bendi negotium, nihil fit reli&tum. — 


mcn ques | | 
Arabiam, ob fumtus & pericula, pauci admo-- 
dum adire poruerunt eruditi, noftro inprimis tem- 
pore, poftquam caput extollere cepit Botanica. 8 
vero hzc unica terta, quantum huc usque novi- - 
mus, quz Balfamum verum producit, Gg 
,.. Aarravit vero, ut diximus, Profeffor Forsfkil 
litteris ultimis die 9 Junii 1763 ex Arabia datis, 
Opobalfamum nihil cum Piftacia "T'erebintho habe- 
re commune, fed ad Genus pertinere, ad 
nullus unquam referendum cogitaverit. —— 
.  Obtinuit Nob, D:nus Prafes Anno r7 


36 in . 
Horto Clifortiano fruticem Americanum , ze Ele- — 
mi ortum debere credebatur, Rs foribus O-- 
Sandris, Monogynis, tetrapetalis erat diftin&tus. — 
Vocatur hic in Ario Clifortiano p. 484. Elemifera» . 
fed.cum fruétus obtineri non poffet, chara&er — 
manfit imperfectus, Nec Genus in Generibus Plan- - 


tarum Íuit receptum, usque dum D. D. Bre 


1: 


— 


ad 


OPOBALSAMUM DECLARATUM, 6$. 


in Hiflria fua naturali Jemaicenfi p. 105. illum con- 
ftituit füb nomine 4»jris, quod genus poftnodum 
confirmavit D. D. Jacguin. ffr. Amer. 7, cujus 
- character j im confpicitur in Generibus-Plantarum Nob. 
D:ni Prafidis,, editionis 6:tz A, 475. qui fic fe 
habet. 
AN RIS Browns, jacquim. 
Calyx Periantbium monophyllum, femiquadrifidum, . 
acutum, ereCtum , parvum; perfiftens. 
Cor. Petdla quatuor , fübrotunda, concava, pàá- 
o tentia, .. 
Stam. £Zamesta. octo, fübulata, ere&ta. — 4mtbere 
e oblongz , erectz, longitudine. Corollz. 
Pift. Germe» ovatum, Stylus craíhufculus, longi- 
ar tudine ftaminum. | Srigma fubcapithufie 
4 Per. Drupa fübrotunda. | ICE 
Sem. Nw globofa, nitida. — 

Ab hoc Genere in Jpeciebus Plantarum 'Nob. Dini. 
Prafes quatuor adducit fzecies, nempe : | 
! Elemifera 1, A, foliis ternatis, acutis, - 
maritima — 2, A. foliis ternatis,. obtuli... 


»obalfa: qua . ena : non fantum litteris 
nitur p. m. Profeff. s Forsfkál, verum exficcato 
etiam ramulo, quem infiruétum foliis & floribus 
in epiftola transmifit. Sed ut eo majorem in. hac 
re Lector obtineat lucem, litteras ipfas celeberrimi . 
Fors(kilii huc transferibere lube:; ita vero ille, — 

De Genere Arboris Balfami de Mecca ut Te, 

dum vivis, facerem certiorem, defiderafti, Jam 
» hac de re veram Tibi, Vir Maxime, fiffere. re- 
lationem me poffe confido; cui: taméh. ut mulos — 
 s,omnino annos felix fis füperftes, intimis voveo 
 »füfpiriis. Pertinet illa ad novum Genus K. 
E cR quod 4wpyri; dicitur. - Anonim cum 

, Tom. FIL, Ae . »1o* 


* 


, foliis, fed absque floribus, ad Giddam confpexi, 
Folia omnia, erant jernata, adeoque non ad fo- 
»lia magis, quam fructum, Alpini videbatur de- 


.lineatio adcurata. Ramus quilibet fragrantiffimum . 


,Balfami de Mecca odorem fractus fpargebst, Ar- 
»bores fponte prope Medinam magna crefcunt copia, 
atque ibi tantum ex illis Balfamum colligitur. Heic 
* $,8d Jemen arborem inveni, quam abám, id 
» eit, fragrantem vocant Arabes, PFolis illa & o- 
,Gdore Arborem Balfami, Giddz vifam, perfecte 
,:1efert; nifi quod omnia plane folia fint ternata. 
,,Eruétus Carpobalfamo perfecte fimilis, ut eum 
»,Alpinus recte delineavit. Flores ejus vidi, Ge- 
,,nus Amyris plane oflendentes, Eft alia quoque 
,Lheic ad Jemen ejusdem Generis fpecies cujus li- 
25 y 
,1fuffiendas, transmitti folet, —— S det 
. Ex his videmus fingulas has fpecies Amyris 
fuo quasque modo eífe Balfamiferas, ut quarta fpe- 
cies in. Speciebus Plantarum proprie vocetur Ba//a- 
miferz 4b Odoribus Balfamicis, quos ramis ejus tri- 
buit Sloane, qui lignüm effe Khodium exiftimat. 
"Tertiam Speciem feu Zoxiferam nemo amplius quis 
credat venenatam efle, quamvis Catesbzus illam 


otanicus ipfe non effet, fed folers tamen colle&tor. 
. . A fpecie Ema adfnitas Gummi Elemi fpurii 


& Opobalfami: cognofcitur, At, ut D. Jacquin — 


narrat, quod fpecies tum prima, tum fecunda fra- 

grantem, fed fin : 

git odorem. — "ICE URS CE s 
. Quamvis vero Opobalfamum ad hoc Genus 


pertineat, fpecies tamen eft a quituor jam deter-  - 
-mninatis, inue America folum natale habentibus; 


lane diflinéta 


Foliis quidem Opobalfimum : 
let ternatis, ut duz fpeci . 


tra combinari poteft; nam Opobalfamum: D do y 


goo in ZFgvptum usque, ad pocula & urnas 


adpellet Toxicodendrüm ex facie, imprimis cum —— 


ul quodammodo ingratum, fpár- 


es priores; fed cum neu- 


£ 


OPOBALSAMUM DECLARATUM. 67 


& figuram: Profperi. Alpini inter fe conciliemus,, gor 
utraque oftendere videtur aliam adhuc fpeciem hu- 
jus p a. 

Daltiunh cujus folia funt pinnata & flores-ad a- 


fimiles. B SA cur Epod "opo aad DS M xDD M ec : 
Ex di&is fequitur, quod duz fint in Arabia - 
Tub hoc genere fpecies, altera foliis ternatis altera - 


à omt unculis unifloris, - 
Verum igitur Opob: olia habebit pinnata, 
inprimis cum Bellonius obfervator effet acutifíimus 
& circa hoc objeftum admodum curiofus; Profes- 
for autem Forsfk3l non contendit plantam fuam 
Opobal(ami officinalis omnino. effe matrem, cum 
nunquam obfervaverit nifi tria foliola tamen cer- - 
tiffimus fuit quod, íi vere fpecies du exiftant,- 
ez in ter tmo & fere nulis, preterquam nu- - 
mero foliolerum, differant. Ut igitur viam ii 
diamur expeditam, fpecies hoc mode ftatüi 

& prima defcriptioném ad exemplar miífe 


é8 — OPOBALSAMUM DECLARATUM, ' 


giliadenfs. AMYRIS foliis ternatis integerrimis, pe* 
— ^ - dunculis unifloris lateralibus. | 
Habitat in Arabia felici. b. c 
Frutex. ramis fubpurpurafcentibus, fubftriatis, 
gemmis protuberantibus, 
Fols € gemmis conferta, petiolata, terna- - 
^ta, Ixvia: foliolis feffilibus, integer-. 
rimis , lanceolatis , acutiufculis: impari 
.... paulo majore, cuneiformi-lanceolato. 
Klres. ex iisdem gemmis, inter folia, terni: - 
Pedunculis propriis, unifloris, folio bre- 
vioribus, inferne vaginatis: Braciea mi- 
nutiffima, fubbifida. | $435 
€aj: monophyllus , hemifpharicus, lzvis, 
quadridentatus; dentibus remotis, bre- 
—— Niífimis. - | 
Corolla. Petala 4, elliptica, fefflia. ^ Recepta - 
- «ulum difcum floris occupans, margi- | 
natum, concavum, purpurafcens. ; 
dramina. Filamenta 8, fuübulata, breviffima, e 
receptaculi margine orta: ztprbere ob. — 
longiufcule, quafi ex duobus cylins - 
Fx dris coalitz, ereCtz, flavxm. ^ 
 Piffilym, Germen rcceptaculo inimerfüm, intra 
gs ^ Es fundum: 3zj/ss longitudine ca- 
. lycs, conico- cylindricus, purpureus; .- 
Hzc igitur, diverfa eft ab Amyrti Elemifera. 
& maritima quz folia habent crenata, hac vero - 


integerrima, e de ul du 

. Habet hzc noftra ad gemmas. ramorum rudi- - 
dimenta, yel dentes obtutos , qui apice aperiuntur - 
in folia, & flores, adeo refina balfamina faturatos, 
ut hac fere obducti videantur, — 


OPOBALSAMUM DECLARATUM.  . é$ 


Opobalfamum AMYRIS foliis pinnatis: foliolis fes- 
M VA filibus. - DR 
- Balfamum, Balleffan. 4p. «gjpt, 41. 
cu oc db. 46. 
Balfamum, Belles. iter. t1. 
-. Opobalfamum S, Balf. Judaic. Geoffr. 
Mat, Med, 2. p, 473- | 


evenerit, Figura. Alpini valde t 
» corymbofo-paniculatos  deline 


fumferit, non aperte indica 


fami gileadenfis & Opobalfami Alpini exaéte iidem; 


BEL MR V Sac 
..In PHARMACOPOLIIS tres inveniuntur. fpe- 
cies; Opobalfamum ,. Carpobalfamum & Xylobalfa- 
maum, quorum Opobalfamum eft praflantiffimum. 


CARPOBALSAMUM eft fructus hujus Palfa- - 


mi. "Quem mifit Profeffor Forsfk3l in Horto Aca- 
demico. ferendum non germinavit, ceterum figura 
Alpini perfecte fuit- fimilis, " 
XYLOBALSAMUM ramis abfolvitur Balfami Gi- 
liadentis feu. Opobalfami, quibus templa fua Ma- 
homedani & opulentiores &des fuas fumügare fo» 
lent; quamvis etjam alia fpecies obfcura, minus 
"balfamifera, praebeat Xylobalfamum. Wm 
:. Multa heic de fignis & NOTIS fele&ti Opo- 
"balfami, quod apud nos verum raro obtinetur , eífent 


' dicenda, nifi tot hzc eadem Auctoribus eflent per- 
 fripta. Prazcipuum in eo eft criterium, quod gut- - 


"tula Balfami aque tepidz immiífa mox. difluit ac 

 Gifünditur per totam fuperficiem laételcente colo- 
Té, Qqu&, refrigerata aqua, ftylo, quafi tunica in- 
tegra, auferri poteft; vide Hafflgu. itim. 31... 


; m ob eauffam 


Íva utuntur maflicatoria, ex -Abiete, . Refinis opti- 
me ac puriffime albefcunt lintea. Mulieres igitür 


' Orientales Opobalfamo utuntur pro €oímetico; cu- - 
tem enim hoc alere dicunt ac. molliorem. reddere, — 
nec non depurgando colorem induere niveum, In- | 
terdum Balfamo Oleum addunt Amygdalorum | & . 


Spiritum Vini, — E 
t ^ Omnia 


ud 


refina . 


p 


" 


^OPOBALSAMUM DECLARATUM. . 7 


. Omnia Saponacea funt Diwretia, ideoque a 
Medicis ad maífam fanguineam depurgandam at- 
que fordes per vias urinarias ejiciendas adhibere 
folent, unde etiam praferibuntur adverfus Afthma 
ex vifcido, in Gonorrhea & Leucorrhea aliisque 
impuritatibus fanguinis, LX | 
Refinofa porro etiam funt Ba/famica medicis 
di&ta: unde ars mortuos Balfamandi, id eft, a cor- 
 ruptione confervandi carnes, dudum innotuit Ara- 
bibus & JEgyptus. .Sic etiam refiftunt putredini; 
unde etiam externe tota die tanquam  Vulneraria 
adplicantur, nam vulnera atque ulcera ab aere, 
atque adeo a putredine fervant; Hinc prafcribun- 
r 


tur etiam interne adverfus ulcera interna, e. g. 
Renum, Palmonis, funtque in Phihifi prafertim, 
rnedicamenta, qux noffe nobis datum eft, facile 
prftantiflima ,. modo ingeni fumantur, ufusque 
Samium omniam plane:fuerit profcriptus. —— - 
.. Praterquam autem quod hoc Balfamum eft re- 


fina tenuiffima, odorem quoque fpargit ratíimum, — 


Wong e d Tt 


Propinatur etiam - "guttas - 
vitello folvuntur; vel in Emalí 
aut Vino, aut cum Saccharo in formam. Boli. 


in qua ob incrementa hujus . 
 Scientiz- quidem füx parcere videbatur , 
riti: beati Profefloris PETRI FORS: 


R Xeran tg ive de 


25 — OPOBALSAMUM DECLARATUM; 


Nobiliffgmo Domino Archiatro & Prafide nuper i- 
pfius nomine adpellatum, heic adpontre non alie- 
num duxi (*). : I: e 
'  Defumtum autem eft hoc Genus ex feminibus, 
qux celeberr. Forsfkil ipfe in Arabia collegit, & 
indultu Regis Daniz Potentiffimi ad Hortos per Eu- 
ropam Botanicos transmittenda curavit. | 
Planta obfcura antea & Charactere imperfecto 
planeque mifere per Pluknetium delineatà, ut Neus . 
radam efle crederet, qui non hanc crefcentem vi- 
deret. Flores ejus fünt profecto fingulares eorum* 
que partes, tenui(ífima lana bombycina adeo intri- 
. €atz, ut fateatur. Nob. D:nus Prazfes fru&tificationem 
ejus effe inter diticillimas , quas extricavit, ut e» 
am vix peritiffimus, partibus nondum cognitis, eX- 
plicaverit, | uet wor 
Foliorum quoque hujus plantz mirabilis eff . 
indoles , quod funi quibusvis obje&tis tam ar* 
&te adhzreant, ut difcerpantur citius, quam fepa- 
tari poffint. re Eoo p E Toe 
FORSSKALEA. : s M 
CAL. Periambium hexaphyllam ,. ere&um: 
foliolis lineari-lanceolatis, parallelis ; 
T CU acutis, perfiftentibus. ue * 
"cc COR. Perla decem ,. fpatulata, concava; 
cuo pObtufa, rudia, calyce dimidio bre- 
- — viora, erecta, marcefcentia: ungui- 
. .... bus filiformibus, longitudine limbi. 
STAM. Filamenta decem , filiformia, intra fin- 
petalum fingula , longitudine 


— 4ntbeye fübrotundz, didymz. — . 
PIST. Germiza quinque, ditin&ta oblon* 
g5blnsr obvoila. — —— — 

Styli fetacei, corolla longiores. —« - 
Stcmata fimplicia, — ..————— 


EO Foríkàhl sa?es 1732, obtit im [rabia 1363. gat. 1r. 


OPOBALSAMUM DECLARATUM. 3 


PER, nullum. | 
SEM. quinque, oblonga , -fübcompreffa, u- 
trinque attenuata, difin&ta, lana in- 
- tertexta, 
/OSB. Numerus in quibusdam deficit foribus, 
tenaciffima. FORSKOLEA. .- : 
Chamzdryfolia tomentofa mafcaten- 
fis.. Pluk. alm. 47. 0..37f. T7 Sbaw. 
afric. 133^ (exeludenda in Neur ada, y. 
— JHabitet in. Arabia: (o, - 
— Dila in memoriam PETRI TORS- 
SKAL, Profeffris Haffuenfir. 
^ Caulis bipedalis » teres, ruber, hifpidus, 
| paniculatus. . Rami alterni, caule fen-- 
fim verfus fuperiora breviores. 
Folia alterna, petiolata , ovata » lineata; fer- 
| rata ferraturis utrinque 5 aut 6, hi- 
- fpida; hifpiditate- fuperioris paginz 
uncinata pertinaciffime adharente. 
. JPetiol teretes, folis breviores. 
Flores ex fingulis alis, Ex E um 
dé pátoro fructu. toti deci : 


umero. "Blücióri me Re : 


[» Stam. f, Pift, à 


DCEESU 


ZUXEE Di 


— DIÉTA 


LETAEUM 


QuAM 
PRJESIDE 


imde M Gan v. LiNNé, 


2s 


Propofuit ; 
DANIEL JOHAN. ÓHRQVIST, 
Orebrogia Nericius, 


(0 Upfalie 1764. Maji... 


ixta, in. fenfu latiori , efl. methodus fanita- 

tem confervandi ; fed' flri&tiori fignificatu 
- ^. comprehendit notitiam atque ufum fex re-. 
rum, ut dici folent, non naturalium, ex quibus 
fanitas pr&cipue' dependet, quales funt: 4, Ao. 
ps, Samnus, Ingefla, Exéreta, Patbemata. — Nobilis 
hzc fcientia, qua. ipfa in. fanitate tuenda verfatur, 
primas haud" -1mmerito tenet: in choro diítiplina- - 
rum, Quamvis enim nec thefauros, nec homores 
promittat ampliffimos, quod tamen melius eft prz- 


[ 


ftat, cum. modum fanitatis confervandz tradat. Di- 


vitias fuas Crox(us, Phthifi laborans, lubenter expro- 


meret, modo fànitatem poffet adquirere, & Salo- 


mo, hominum fapienti Hmus, Calculo renum ad- 
fictus, cum rudi plebejo, fed (ano conditionem 
a ac 


Vp X 
^* X 


DLETA.XTATUM. gs 


8€ honores baud invitus mutaffet; quid. qued poten- 
"ílimus Alexander, cancro fatali implicatus, impe- 
rium pro fanitate fine hzfitatione dimitteret. Ete- 
nim fine bona valetudine felicitas nulla, gaudium 
nullum proftat. Si fpernatur ab omnibus Imperans, 

populum Tuum gubernare ncfciens, magis. ftultus 

icendus homo, qui unicum fuum corpus guber. 
nare du nec artem adeo neceffariam. addifcere 
curat. Vitam non accepimus. brevem, fed faci- 
Tus, ut recte ait. Senecá. Quam. plürirei j in ju- 
ventute canunt; Gaudeamus igitur Juvenes dum [umus, 
M molefam. Jenethutem mos. babebit. bumus ; ; fed ifti a- 
liqnando fenes canere coguntur: O! wzhi praterites 

ferat ff jupiter annos. Cum. corpus noflrum quo- 
e motu deteritur, ingeftis etiam quotidie eff re- 
parandum, ut vita confervetur. Sh reparatio hac 
matura conveniens, fanitas jnde illibata perfi mit: 
fin minus, laborat, Quacunque i in. juventure agi- 
mus, & quoties contra regulas dizteticas peccamus, 
in. fene&ute luemus, fed plurimi tum demum fa- 
piunt, cum vita, amici, divitiz, honores ,. & o- 
A funt relinc uenda. E erus. pretium « xi 


. Vire j Catan fufi- 
| H1 XC enfatulii hàbeas, fi in o- 
mnibus tibi ex v. to non fu Picirim, etiam atque 
etiam. rÓHU, CMT EE VUE 
$. 1L. peg 
- FOETIFICATIO a Generatione in | partu. 
Embryo, a conceptione ad partum . cinia u- 


E materno, hoc in. Camille Ken Kis 
bod ianuam, s 


76 DLETA AXTATUM. 


, bryo quamdiu in utepo materno eft, alitur a matre 
per funiculum umbilicalem, radicatum placenta in 
utero matris; ut igitur alimentum foetus. hauriat fa- 
lubre, mater fana effe debet, ficque appetitu & 
motu jufto gaudere, ut alimentum eo melius genere- 
"tur. Matri non expedit nimium eZere, prafertim 
La&is dulcis, nam inde in tantam Embryo excre- 
fcit molem, ut fzpe vitz periculum partus adferat. . 
Motus ut adfit füfficiens, non nimius, maximi eft 
momenti: inde enim Embryo fuum etiam habet . 
motum. Hinc matres fub ftatu graviditatis non in- 
Commode habitant in contignatione fuperiori, ut 
aícendendo & defcendendo motum-habeant,. quod 
. Lappones non ignorant, qui follicite curant, ut uxores 
fuz fub ftatu graviditatis quotidie & fufficienter fe ex- 
erceant ; contra nobiliores pro nihilo habent motum ; 
unde liberi horum fxpe debiles prodeunt. Quod 
ad onum attinet matris gravida; inftitui debet 
.'eum cautione & videndum, ne modum excedat; 
hoc enim ita pihgvefcit fetus, ut partus evadat 
moleflior. Preterea cavendum ne Afeitus. excitentur 
vehementiores, unde abortus & alia multa oriun- 
tur incommoda. Ne dicam quod veweris ufus hoc 
tempore nullo modo conducat ffietui; cum inde plu- 


Infans in-lucem prodit nudus, ejulans, am- - 
bulare aut ftare. nefcius, fic miferi naicimur cum 
fletu, adolefcimus. cum. metu & fenefcimus. cum 


rimi abortus &ant, 


$emitu, Ceterum ftatim apud puriores /evar; folet — 


infaus, exceptis fere folis Hottentottis, quibus fu- 
perfluum. videtürs quia vifeidum illud, quo- jam 
fegitur, poft paucos dies eum cute fponte defqua- 
matur; fed fi adhibetur lotio abftinendum eft a fa- 
pone & acribus, unde dolores & ejulatus. -Jntefti- 
CM Y nis 


4 : ind 
* 


DIETA JETATUM; 7: 


nis infantis recens nati excrementa continentur ni- 
gra, poft partum adhuc refidua, quz AMcowi vo« 
cantur nomine, coloftroe matris commodiílime ex- 


in cunis multum fudant, & hinc fxpe ita excori- 


* 


7 DUETA ZETATUM 


non raro fcatet' Acaris, unde Staises: provenit. Ab 


mc pontanco. fedulo- przferventur. infantes, cujus - 


morbi prognofis evidenter cernitur, quando facies 
pallet & excreta alvina. virentem habent colorem; 
contra hoc malum anima Hhei folet prefcribi in 
minori dofi, per plures vices iteranda;. fed redit 
tamen fxrpius malum, nifi nutrix quotidie in fu- 


dorem laboret, & ab acefventibus ingeítis caveat, 


| | S 51V5 ooi | 
 PUERITIÁA a desto im pubertatem. — 


Eft hzc quafi frondefcentia zvi noftri, in qua 
pueri ac puellz lufü & curfu admodum. deleétan-. 
tur, quibus exercitiis nihil putant prxítantius, ni-- 
hil jucundius , usque ad. annum XV, qui. finem. 
huic atati imponit... Memoria pollere excellenti fo- 
lent; ab humoribus cerebro a&luentibus repctenda. 
Si quotidie manent incarcerati -macriores. evadunt; 
fed aperto aére currentes climati ádíve(cunt, quo 
fit, ut roboretur corpus & confirmetur fanitas, in-.— 
de Hofmamnus: Populi feptentrionnles, qui a. teneris an- 
nis frigoris G caloris repentinas mutationes Jullinere coa. 
eH, minus in. morbos prolabuntur. €. facilius ex iis ve B 

valefcunt. Affciuntur Serumis coll, quas z4beres. 

.EXcitati a pediculis capitis, . Hos. 
err per naturam perpet 


ab ingeftis acidis , vie 
nis ejus, ne fanguis nimio calore incendatur. Pro- : 
moveatur tandem motus quotidianus, "po 
Sx par- 


* 


-DEIETA XETATUM. . 75 


parce, fed fzpius, fümatur, feduloque cavendum 
ne unquam fame laborent. Saccharata cum grano 
falis admitti debent; fi quando modus exceditur, 
& inde tormina orientur, frequentiffime vermibus 
fcatent, quibus faccharum venenum eít, unde 
terebrando aufugere tentant, 


: $. DM | í : ( 
ADOLESCENTIA a 'Pube in Barbam. 
dolefcentia finitur barba prorumpente, quod 


Yos 


plerumque accidit anno atatis XXI. In. hoc ffadio 
uanfpiratio floret, unde vigor & promtitudo in a- 
€ionibus fingulis, Gerat femper adoleícens v 
tn bilarem , & data occafione curis non omittat 
QUIM merpne Exerefcit jam corpus ad ju- 
lam flaturam, quare eX ordine natutx adívefcat 
climati, & fenfim tingatnr literis atque artibus , 
ftatu ac vitz generi aptis, Fugiat adolefcens, tan- . 
quam venena, affectus vehementiores: hac etim 


exiftimatio, pulchritudo, robur, 4 
er totam vitam erunt füuj 
cilius a D 


accenduntur. Debe idolefcens E Eldte pti- 
us, quam antea erat affvetus, ne evadat fomnolen- 
tus & ftupidus per totam - 


Is & m vitam; Curvus non in- 
cedere adfvefcat, functiones enim vifcerum & cor- 
poris leduntur per crebram preíffionem abdominis. 
Solent quidam collum ar&te conftringere collaribus, - 
quo fanguis in capite cepiofius colligitur, ejusque - 
vafa difendit: collum inde coar&tatur & elonga- - 
tur ac Phthifi viam pandit. - Feminis hujus feculi 


vitio vertendum, quod fe in gratiam politioris z-- 


vi, ar&iffime ligant thoracico; unde -vifa 


Volete ier atqui mul mal 


S ——  . DLETA &TATUM. 


2JUVENTUS a Aaréa in Dentes fapsentie. 

., Ad initium hujus fladii, fi modo inquam ; 
. rete evigilaadum eft, atque ut in pracedente me- 
moria, ita heic judicandi facultas exercenda,  Ju- 
venis acutioribus fenfuum organis & alacriori gau- 


minus nocent, jm alio quovis tempore. Febri- 
bus haec ztas e 


f 


re- 


p -DUETA JETATUM. $i 


iem reddit plane politum; quod nifi in ifta ata- 
te vix obtinetur. €Qquitatio autem & pugillatus 
plus requirentes . roboris , Juventuti. rectius. refer- 
vantur, Natatio in hac tate exercitium eft in- 
comparabile, fed, quod dolendum eft, in deíve- 
tudinem apud noftrates jam venit: Corpus agile 
reddit, fanitatem | firmat , tranfpirationem. aperit , 
& e periculo: i liberat. 


9$ VII. m Xpne cR 
VIRILE disdiom: a E fapientie 


dn Canos. 


.. Crefcentibus. annis crefcere ftudia, curas at- 
ss labores. hzc . pn planum. facit, quz jam fru- 
€ius vitz antea bene feu male inítitutx reportat; 
felix. qui femper diaeta manet ftudiofus, ne poftea 
-dici polli, merito: fero fapiw»t Phryges. Homines 
hoc in ftadio: animo gaudent conftanti & firmo, 
ut actiones fecundum dictamen íanz rationis rite 
inftituere valeant. — Deinde excellentiores - sdiust 
inen. vires. ann due res ves ftudia literarie 


aq eeu a0 labore ju o nag & xd 
fectus. facile. .reprimat, -Merbis hzc «tas expofita 
eít paucis. nifi vel per perverfam. educationem ac. 
Diztam, vel per generationem adtrahuntur, - Morbi 
frequentiores. füb hoc ftadio funt Hypochondriafis 
& Colica. Qui praematuram fugere vult fene&tue 
tem nihil agat vehementius. . Veríari jam atque 
laborare füb dio, quoties tempeftas id permiferit , 
debet. Errores in ingeftis jam facilius quam. M T 
EE acriora tamen. & Amprimis. potus. enero* 
: & heroicos vitet, qui tot homines in hoc fta: 
5 derotboidibws iniceete.: E^ 


$2 


oii 


E£f 
Lieiew t 


| fuftinentur" labores; nam cot- 
pus fenile delaffatum, fero vires recipit. — Nullum 
jam intemperantiz genus, nullus exceffüs fine tic 
xa admittitur; vires enim vitz. hzc mala difficult 
füperant. am vino nobiliori, parcius 'fümto, 
pus reficere juvat,  Tempeflate fenex- vehe 
 & incommodam, makime autümmat: & rnam, - 
- * cs ; i» "quam | 


DLETA JETATUM. r 


'quam antea curatius Caveat.  Lenioribus utatur ci- 
bis, falfa nimis non a petat. St per fe par* 


- 


ciorem,- alliciat, "quantam potef atque. amplectatur, 


A os | Um )9Ch 
E t OXXX. - 


E UM ORB L ! 
a IETCUM, 


m Quos, 
oM . PRESIDE RS 
o |. CAR; V. LiNNé,. 
| - Propofuit: | 
NICOLAUS SKRAGGE, - 


"Vermelandus, - 
Upfalie xg64. Jum. Xs. 


asl 


yr 
| eee DR. | 
NESN Eruditionis Medic publicum edituro 


mihi, MORBOS ARTIFICUM brevi differta- 
tione. pertraCtandos, Illi; Quibus parere debeo, 


€ inf, pracipue, cum in off cio, quo a- 
pud Regem. füngor "mamas dead eue —4 | 


Abs vero folide Puri: pusum. ab s s do&tis 
fimo Ramazini in fuo, Artificum, libro, 
eft elaboratum, ut maximi ldem, a Medicis habea- 
tur pretii. Cum autem hic liber rarior fit atque 
difficilior; quam ut vulgo infervire queat, ego, non- 
tantum optima quzque ex hoc opere feligere, fed 
meds quoque & aliorum addere obfervationes, quas 
aee hoc Wiercdiasse o 


MORBI ARTIFICUM. sp 


ram ad perfe&um faftigium | pofcente , Ramazint 
reliquit inta£tas, Hoc enim argumentum, non mo- 
do Artifici cuique, fuo im artificio cavendos, de-: 
terminet, fed & apertius, quam ajia quavis expe-: 
rimenta diztetica, errores inde fluentes detegit, un» 
de cauffas morborum proximas, in praxi pe 
tantopere ecetfarius , expifcari licet, | 


$. il. 

Artificia ut difcant juvenes ; ferio eft urgen- 
dum: Ars enim honefta Thefaurus eft, quz, cz- 
teris licet deficientibus, cultorem quavis in terra 
alit certiffime. |Captis Noftratibus, fub infelici cum 
Ruíls bello, in dicm abdu&tis, profuit. valde. 
artificium in. juventute perceptum: Qui vero nul- 
lam didicerant artem, mifere plerumque perierunt. 
Capti a Barbaris, fi artificio quodam fuerint in- 
ftru&ti, tantam per aliquot annos opu mar Po 
cuniam, ut ipfi, foluto pretio, in libertatem 
vindicent, aliis, fine lytro, ad pecora. nda, reli- 

;. Quin & Turcis, nobilitate har itaria. ien e 


rm dn e MM Y pra m 
tis in rem literariam meritis, vitam vix fuftineant, 
Frange leves. calamos, €f [cinde. Tulli libellos s — 
44i dare futori calceus ile poteft. t d ! 
| - Inde etiam nobili(fimi quique -  noftrates riori 
Bie cum A gene artificium aliquod addifcere 
plerumque filios jufferunt ,. & Nobiliores | ngli , 
qui nobilitatem & predia, ad filium tantu n 
maximum propagant, ad artificia czteros 


Ex Drum 


$6. 


T2 cmascion- Geil. I gpdfüeMem he ped 
"Qum adeo multa fint opifcia , excercitiis .&. 
fubjecto mire divería, idemque opus fit quotidia- | 
num; fieri non poteft, quin ex errore dixtetico,. 
Artificio -combinato, nifi caveas, multi oriantur. 
morbt, id quod. manifefte docent experimenta, fies; 
que Opificibusidem, quod Bombyci, convenit Em-: 
 blema: .4rte mea pereo, tumulum mibi fabricor ipfe. 
AGRICOLAS primo loco adferam, quia eorum 
ars omnium eft praftantiffimà, eorumque producta; 
catéris fxpe vacantibus, emtores inveniunt. Eft ho€ 
ftudium maxime naturale, varium. admodum, fie: 
mülque gratum.. Naturz legibus probe edoctis, 
rova'héic quotidie inventa fefc offerunt,. humano. 
generi profutura. : In predio acquirendo pecunias 
qui collocat, hypothecam habet-certiffimam ; «difi-' 
ciis enim exufüis vel direptis, terra tamen remanet, 
Viri maximi, muneribus: fplendidiffimis fatigati. 
afylo tandem in fenio rure quzfito, dele£tationem- 
fimul & victum obtimierunt. ^ — ^. A bey 


»., 


» 


MORDBI- ARTIFICUM.: A 


Eryfipelas ,- Catoctbes; Sudor ;. qui. laborantes exfic». 
cat, fibrasque reddit. rigidiores,. (alfis . jun&us .ali-- 
mentis, Q/£eacopum adfert -& .J/cbiadicum dolorem. A 
multo laboro exficcanre,. eum. pauco fomno, aqua 
potu & abufu fpiritus. frumenti ,. Melancholia red 
ratur. fxpius, . Aquam . plerumque - ipstagigs & Lu 
rum. dormientes, macri- evadunt, 

JHORTULANI, per totam &ílatem To en 
renti. ti expofüi fudore. & aftu. exficcantur; '& perin- 


iud ss m cst. «Ope 
TTERATI ur ftudiofi, Theologi, Profeffo-. 
Oo 1 1o faepius. Pbthificl; a pres- 
chondriaci. &. Obffipati ab ob- 
0 ,, Mjepes s.a. gpeiev: laborant 
«Scabie y Scorbutay Melancbolia j. t e: 
nibus nique afficiuntur A ace recta : 
üt ex ercinum. teen ciet Cerebri , id multum pres- 
. tandem , magis, indurefoit ; unde Plinius L. 
Vi $9»; ond dicit. ne fim. ymecber Capa lapien -. 


Je coti -Pete- 
1CIU! s a foc- 


MEE. juoque. d: Ee 
LITES, a dr xs isis jn e vo a 
i$ «& aquis corruptis: Prin Gc um- 
imerinay Hurgaricam contrahunt, "A frigore aquo* 
foi in campis, Mat iam. à sibi ffe absque exer- 
x iSerbitum feniiunts i. HAHA - 


; 
t ifs £x3 


y NAUTAE, inprimis qui ad. nay 
a aqua. corupa, Fuego &. ifti 


i 


$$; . MORBI ARTIFICUM- 


exanthematicis; a fru£tibus Indicis infvetis, nimia: 
copia affümtis, Dyfenteriam patiuntur & Cho/eram. * 
-DOCIMAST/ÉE, a cupellatione, fcorificatione & 
fufione, oculos lzdunt, unde Caligo; ex nidore os« 
fium, Cephalaleia; a probatione ferri, illud in a- 
qua exfüngvendó , Zbwaurofs, ^A fümo Saturni, 
Papiqione si incautius. haufto, Celicam faturninam: 


— CHEMICI a fürtio bydrargyri, vitrioli, fimili-: 


Estos " fzpe Taffs » , Peripneumonias ; fois ame 


unt. - 
— METALLURGI, a pulvere minerali, pectoris 


. laborant morhis, raro longevi, fxpe Pr 


bifci. 
PLUMBARII, qui calcinando plumbum -— 
cant argentum, a fumo Saturni incurrunt 


faturninam , cum avo conflipatiffma & Paref. 


— CERUSSARII, qui flies plumbeas pore a- 
ceti incarcerato folvunt, corripiuntur Contratlura 
digitorum , manuum, brachiorum, totiu  deni- 

ue corporis, cum Zrebritide fixa , nullo artificio 

ebellanda, idqne intra paucos annos, unde & du- 
plex illis , aut triplex datur quotidianum. foftrum 
cum breviore tantum tempore perdurent, — 
unt .STANNARII fzpius ; obfervante. Ramazino, - 

-aMnnelo 5. 

e3, e UP b fepe procedente Lo virides cri« 
es ac. dentes obtiner lirones,. nondum adfi Veti 


drinsiéepeiecia 
CHALYBEARIL, eene in | düniifuni 
ufalatr fxpe celigimf fiunt a fedendo ad. - 


ArnATER CURII foffores , fepius lobos - SR 


(fes dentium cafu. Pumus Mercuri, nervos coni 


MORBI ARTIFICUM, $e. 


pit, unde Zrewores ,' Paralyfes ,— Vertigines, quibus 
frpe intra dimidium anni correpti, triennium vix 
fuperánt, —.- 

JATRALIPTJE $ antiquitus Tremorem fentie- 
bant manuum ; unde nunc Chirürgi zgrotantes i- 
pfos illitiones Mercuriales inflituere jubent. - 

-INAURATORES, in amalgamatione, qua ate 
gentutm obducunt, Mercurius igne adfcendefs cor- 
ripit, eosque Stupidos fzpe; VM, Surdes , Mu- 
tos, Mfibmaticos facit, ——— 

'TYPIFOSSRES ex fumo antimonii , faturni, ce- - 
tera, Amorbis ANeroisir obnoxii fiunt, Stupare manue 
um, —  Contrátlura y Colieg | faturnina Y Voyitu. 
vexari. folent, - 

- PICTORES, alios: 'colorendo;, fzpe- apnelirer: i- 
hs evadunt, forte quod ore fapius abftergant pe- 
nicillum, cupro, mercurio, reliquis metallicis infes 
ébtum; a floxura obliqua corporis, maxime ubi te- 
&is. phpisdw: (€ Colica. pictorum cdi 
rare. PRICE ei 


1 s ubi 
^ quispiam annum 
Ek: dai: - pesecod 


'LITHANTRACIS: FOSSORES,,. T€ téberís 
intér- arétiffima czdere Lithantracis -  confve« 
fcunt, toto fiunt corpore ad alterum. ps p -& 
Xionem continuam, Difforti, : 
GYPSARIL 4s CALCARIL,. Lu ex pulvi 
fculis. lentiunt horrendas; cum ca 


-- MURARII, qui in loco. Mecca üt 
illi i jufto- citius. concamerationem novam lapi-. 
mE. calce Ca. drin habitare pon in p 

dam Ancidunt, fzpe lethalem. ^ — — 
a S FIGULI- Cachetlici fiunt & -.Decolores, a. laco: hu-: 
mido cum argilla. humeétata; | A/eurarici. manibus: 
pedibusque a caleando argillam. frigidam; Cotra- — 
-éura afüiguntur manuum , a- calcinatione plomb | 
peo vitrificatione, . 

"SALINARII, Saurbutizi fiunt, ut plerisque ob 
fervatum. eft. locis, &-L/pi, teftante Behrn; 

—OENOPOE 3: ab hahtu fpirituofo cellule, Ve- 
sernef s &.Vertiginofi. Qui adftant vindemia, vel 
centies de. die mingunt urinam tenuem, quod. fin- 
gulare, ..Ab. "urina. nimia evadiist, Trifies, &. Ma- 
eri: " sis y 
-— COQUE, a ps demum: dabwosti zdmbjyepia,,.- : 

FORICARII facile omnes,-a fetore fummo; 
Lippi! & Cacutientes. evadunt, atque pra. 'dolaré«oeu- 
lorum vix quatuor horas de, die laborando : tran 
gere queunt, fedeéntque poftea. per otum. diem in 
loco obfcuro, tepida" oculos. aqua. e ibipetreqe; foetor 
enim adeo eft corrofivus ;-ut vafa inde — at- 
que cuprea nigrefcant, vixque purgari. inde. 
nt. idis haec quidem. obfervatio primam. d ros 
no ARamazino librum, tantopere antea laudatum, c 
ignandi: dedit occafionem... Hinc. Litterati 

uot oculor fuos. soníersare ftudent r : 


rum — quoti DP Ce agen Juwiisniss wena 
e ad pun cuS seres s & immites, unde etiam 
$C 2 1 Lon- 


MORBI ARTIFICUM. ; 91. 


Londini . nemini Lanionum in. cauífa capitali Judi- 
cem agere eft permiífum. ..- n 

CORIARII omnes fere Lari; funt. fetore, uti, 
etiam 4nbelofi. 

LOTRICES ro nee habent. a Mixivii noxio. 
odore - Oedema a Íítando in aquis. Dysmenorrbaam. 
ab a M is ida; Paremycbiam .a fapone ,. nec non. 
a. cal frigore. digitorum alterno,. Rbagades ma- 
ous 

 BALNEATORES a loco lumide calido, & 
defectu a€ris liberi, evadunt Cacbetfci, Pallidi, Luridi. 

. QOLEARII, eque ac illi, qui lampadibus utun-. 
ur. pravo leo, vel:candelis febo non íatis bo- 

05 Srapores, Cepbalalgias. & Vertigines fentiunt. Pes-: 
fioe. vero valent qui in. Talia. e nucibus j uglar 
oleum. exprimunt, |. .. 
oes .CANDELARII, a miis d febi. pelimo etos 
; 1, - obnoxii Cepbalalgia , Naufea, Vomitu, ..,... 

FULLONES , ab. odore. faponis,. urinz, elei, 
quo.purgant lanificia y. fein, Ape » Tefmn,. 
pisrt vcio i pau ax Pct É ic - d sedie 


MA 


"MOLITORES, a —€— volatili Phelifi,. & ab 
eadem, pulmones intrante, "Abmatiei & He 'Opici, 
e bd: a rotarum.fono SwrZafri ioc didis 

pp filler; E farina Reni, drbeloi 


| 


ge — As'firicen. 


üBRAT H ; mota früge; ex 

"PA BintmP; Prou: - dodi ab acaris. 
vero Pebiriof & Scabiof. — ^ : 

"CARMINATORES , a uet feu coiitébs pul-- 
: ET Pallidi ,- anhelo , Afibmatici ; à floccis Lippi, Car- 
münatores folliculorum ferici , raro confenefcunt 
articule enim Bombycis acres, corrofive funt, un- 
e integra: familie: fzpe Pbrbif pereunt & Tefi i in- 
feftantur. | 

CARBONARII, a pulvere carbonum iselalus 
piti, intra pulmones recepto, Pallidi, Tejestr » 4ffb- 
suatii, Phrbifici. | | 
- ZEDILES, a labore ponderofo , Curzi , dorfa 
labore fracto, unde Dolr Dorfi & Femorum; a pon- 
deribus preffo fanguine minimorum vafculorum , 
Ifcbiadici a fummis ponderibus. elevandis, Hernioff. 

"BAJULI, portando onera, a curvato in forni- - 
cem corpore, evadunt Curzi; a ponderibus Herzioff; 
& diftento füb portandum pulmone, Aftimatici.. 
^ SUTORES, Curvi , Gibbofi, genibus inflexis 
. Claudicantes, a continua flexione, his brachia craffa;- 
& 'Thoraeis mufculi — Labor enim pricor- 
du firmat. ! 

— SARTORES inset gre dadatiiieg a com- 

effis pedibus fub fedendo, bo App. eurvi funt. 

: m r MS tia ad. bios emen : 


Oratio Pieri p par o n felirrac 
TEXTRICES , a preílione fanguinis. verfus 


Des Lafcieiereh - deg. esrb Fisb ; 
a graine femorum Dolores Ifebiadici. ! 


SALTA'PRICES, fepe Dymerrkas D 
sborits utero, tefte Ramazino. 2s 


T1569 * 


MORBI ARTIFICUM, 93 


. CURSORES, currendo Prarordia labefa&ant , 
Cor exagitant, Palnonti.di(dtendunt, His fzpe do- 
let Latus finifrüm, lene tumido.  Hergiofi Ízpe ex« 
fultatione , a4//omatici a- diftentis-pulmonibus. 

* EQUISONES Cakwubfi, ab exagitatis & defa- 
tigatis renibus; Lilidis»f a concuflione genitaliurn. 
Adveniunt Harrmorrboides , à fri£tione ,& concuílio- 
ne Ani. "Hewatwria, tigido corpore .concuffo, 

'CANTORES, Herniofí, utt Infantes multum 
ejulantes, x mufici Baflum inflantes; Hemeptyfi , 
a fanguine ad 'lrachaeam preffo, Ocu rwiri a vo- 
ciferatione ; Raucedo & 4ingima a labore partis, ut e- 
qui- -agiliffimi- primum claudicantes; Zi»»itu feu 
palpitatio "Temporum & pulfatio cerebri, a diften- 
tis vafis. CANTRICES fzpius Dysmenorrhea la- 
borant, forte a derivato fanguine ad füperiora. 

JEDITUI apud Indos, qui ftentoria voce ho- 
ras proclamant, - pterupque viu Caci y obf 
van "Eompferow ES T 


-Obff ipa fepe ao tibochl;-à —- 
"us enim. auget excretiones , quies veró^ retardat. 
Ab obftipatione, uti etiam ab angulo reto vafo- 
rum' iliacorum fub fedendo, Hemorrboidarii fiunt: 
zd C PEEVERI expofiti, omnes fere atibelog & T. 


s FOETIDO loco conttitui, o onines erue 
Cubéli Oculi 4 ili | adiens 


eR 


:94 -- ec €" 


RD * x. ee 
(o EE C PT. 


EPRA, t 


P N Bis " QuaM;- 


STPRGSSIBE a x: 


|  p.D. | Can v. LiNsé, 
: m e t€ Res dmi 15 pr pofuit ^ 

jusque "js&CUS "UÜDDMAN, Ese lcÉ 
pá 3: 35e diode ldlitahoinieal 


313575732 

T5] ELI. ut Bo JS 

adi 202 Ts E Eie anceps 

xo B CubEuloT £x SEIT SPEM RET 
zi wi ] PE N. ^r 


sm*r ] T f ocss 4x - 
"Ee e tad , ESSERE. $- IS d. RS EI "M p & F 


( m mihimet de ai rgumento pisi de me- 
dico, fpeciminis Feri rm inftar edendo, 


atque: i nuptam juxta perluftranti morborum 

.aciem p Medicis udum cognitam, quacunque. iue 
. fe: obtulit ot .hujus. generis Tpateries, eam * 

eruditi. orbis Aca: - € deprehendi, dendam 

nque ut vix tritiffima, : — " : 

bem .bis dure. unies. rec cla en 


meandris rivus a fcis pioiseite- ida p 

mire. ac impura. | "Accedit - huc fumma. 'Auétorum 
in fcribendo inconftantia,, -quin.& non minor ex- 
-prrieniie diprius quibus actum. eft, ut alia ex aliis 
ona fide trap i proprim uniuscujusque 
genuit obfervationes. Verbo: de morbis novi 


n 
NS quid CS 
! 

| 


: . JLEPRA. y»; 
quidquam. aut. fatis -mafeuli: prodere: juvenilis - ne- 
quaquam: conatus:eft; ac; vix nifi-eorum, qui lon- 
go medendi ufu confenuerunt.  Jnterea tamen quid- 
quam cum fcribendum «erit; animum. inprimis .ad- 
'verti in; morbum quendam , popularibus meis: in 
Bothnia Orientali fatis. familiarem, fed qui. reliquis 
regni provinciis non perinde innotuit, quique com- 
muniter LEPRA: vel -ELEPHANTIASIS | vocitatür, 
'Eft ea torbi hujus ibidem vis ac frequentia, ma- 
xime in boreali provinciz parté , ut in parocia 
Cronobyenfi, ho& tnalo laborantibus, proprium. No- 
fodochium exftruere: neceffe fuerit, anno 1631, quo 
fic.a communi hominum commercio arcerentur, ne 
alios: contaminarent: vulgo enim creditur morbum 
: hunc; perinde ac. Scabiem: quamvis -dliam , non 
e non effe contagiofüm,- -Atque- eo magis mor- 
bus hicce animum in fe meum convertit, quo eft 

. "origine obfcurior ,'quo forma: variantior, atque dif- 


"ficiltor. curatu.: Vel per 'Te intelligis L. B. mearu 
on effe. virium- neque experientia» argumentum 
n atque huc.düm vix fatis e: 


e 


SU 


f debellari; 


po. 


gitrpaibe pi a 


sje 
deii 


"T 
d 4 


96 - LERRA. 


neceffitatem: multiplicanda , Species vero , (icubi fieri 
-poteft, quam accuratiffime definiendas.. - |... 

so Lepra- Veterum, apud. Judzos przcipue olim fre- 
-quentiilima, atque facris in litteris V. 'T'. toties.com- 
amemorata , -adeo- per. Dei gratiam. dudum . graífari 


externé occupat, atque ad pifi aut. avellang: Buck 
magnitudinem. implet nodis & tumoribus,. quifub- 


c Ace ous 


* ii 


- 


tàr. 
frontis 


Quapropter facile. Auctor fim, ut fuo quivis loco - 
medici. morbum de integro füb examen revocent, 
-defcribentque, quo' fic certius quid obtineatur , 
quam-quod hactenus vago aufu commentati fünt 
Auctores. . Sed ne hec temere omnino propofuiífe 
videat, quam. poílim breviflime indicia exhibeam, 
quz hactenus in. zgris obfervare licuit, — 

.. In fübjettis a nobis obfervatis intra Oftrobot- 
niam, fequentia inprimis fuere figna: Tu/ercula mo- 
-bilia , indolentia, livido rubentia, folidis infixa; pra- 
fertim in fronte, genis, cubitis, femoribus, mani- - 
bus; at tubercula fubfavefcentia feu fublivida in 
Qre, palato, faucibus, & circa lingua radicem. . 
 Ukrra nares depafcentia. — Zwzores in. ambitu. auti- 
cularum. — Labia crafefcentia. Pedes Masusque valde 
inflammatz & tumidz. - At vero in quibusdam , 
non autem in .omnibus, ulcera feu f//«« ipfatn 
" cutem penetrantia, lata, ferpentia, labiis tumidis 

pé cruentis, ceterum indolentia, 


callofis, tactu - 


In omnibus quotquot vidi, rudercuia feu . 
Sarebant, fed vicina pruriginofa, — — 


potiffimum. go E 


maritima Bothniz 


* 


- " : 
EN LIT EM der 
. 


58 0C GUN AS 


commemoremus terras Europz alias, in- cujus pra- 
. cipue regionibus auftralioribus, conftru&ta fünt hunc 
in finem ANofow/a, qux dicuntur izcwrabiium aut 
vulgo Lazarea (Lazaretier), quod communiter cre- 
-ditur Lazarum hoc cum malo confüctaffe, unde - 
-4ret«o morbus St; Lazari audit, Extra Europam - 
precipue obfervatus eft in "Egypto, nominatim ad 
Alexandriam maritimam | urbem. — Videfis Zepra»m 
4rabum Projp. ziv. de imorbis egypt, 1). vel apud 
- Klephantiafin Orzentalem. Sauvages.. nofcol. method. III. 
uS locis maritimis indiz Orientalis quo- 
-que notus eft, Vid. Elepb.. javanenjem, Sauvages. * 
€. p. 453. & Gleyero in. Ephem, N. C. decad. dejeriptam 
lI agn. i. i6$3. 2) in America itidem fub nomi- 
ne lwpetiginis americane , defcriptz a Pifose brafil. 
cap. XVIll. 3) vid, Lepram imdicam. Beerbaw. "—- 


V UTER UNT AN d cian 


1) Iu eomm verba font — 0000. 0 05 
c Lepra. Alexandrina «10. Cutis elephantina ,. dura ,- un- 
étuofa, rugofa, rimofa, afpera, anferina, nigricans. 

2:0 Artuum ftupor, manibus-tibisque vix acus pun- 
&uram fentientibus; ' nid ome We Roa 
. 8:6 Deformitas faciei: gene atro-rübrai; frontis rugz, 


naíus refimus fostidus, mentum complanatum. - 
49 Vox rauca, corpus prave, mores dolofi.. 
:$:0 E&ulceratio dum morbus inveterafcit, & caro di- 
- 56:0 Inter figna effentialia refert füpercil 
(. Bem & crafliiem, rotunditatem oculorur 
23) Lepra javanewfis tribuitu 


»* 


; tribuitur & Cleyero pifcibus falis; ab 
. . amno 1760 nota indigenis füb fequentibus gnis: 
gemor gravis digitorum, mansum, pedum, demum 

aci St Ca hae s ccor uM 


CU 310 


2:0 Tumores demum füppurar 
3:0 Pilorum omuium cafus. —— 

.. ,4:0 Anzfthefia ut acus non fentiant pun&dutam. ^" . 
3) ÁHarE Americana. Cutis fquamofa echo ad genicula L 
M. & in capite paffimque in cute. odi fcalpti icho- .— 


rem album 
inquietz. : 


Dolores vagi corp 


LEPRA. 99 


IV, Sauvages. l. c. p. 459. 4) H&c vero tria. Lepre 
genera, «Egyptiacam puta,» Indicam & Americanam , 
utrum inter fe aut cum noftra ex affe coincidant 
vel fecus, vix quisquam fatis affirmabit, antequam 
accuratius fuerint excuífa atque defcripta, & ne 
fic quidem nifi uni illa eodemque, in regionibus 
hifce fumme diífitis, fimul intueri licuerit, quod 
.optatu omnino quam obtentu facilius. Eft namque 
inorbus hic polymorphus adeo ut nihil variantius, 
utpote qui, pro atate mali atque agrorum habitu 
fumme differt. Quapropter miíüs ills, de quibus 
parum conftat, morbi formis, illam noftram tan- 
-tummodo confiderationi fubjicimus, qua apud no- 
ftrates obtinet, : 5 pc 


— CAUSSA. Nihil difficilius juxta ac magis ne- 
ceffarium , quam morborum in cauffas inquirere, 
maxime: quod raro malum tollitur, nifi cauíla fub- 
lata, atque arte nihil proficitur, dum  inflillatur 
clanculum morbi materies errore diaeta, — Credidere 
veteres carzem Afimorum ferorum comeftam in A- 
frica morbum hunc excitare; pro qua Afinina car- 
cujusque ícabie ac morbo infecti. DeZ. Spring, 
Aboenfium dum vixit Medicinz Profeílor Celeber- . 

rimus, quod in Bothniz Orientalis maritimis oris 
precipue obvenit malum hoc, efui illud Phecerum 
atribuit, idque non fine magna veri fpecie; cum 

Phocarum, quas venantur, carnibus incole fapi 
| ! CAE ROM socuwidl- 


4) Lepra Mafcarienfis in mafcarina infnla frequens .& in- 
Curabilis: glandulg tumidz.  Nodi maculis rubellis, 
flavis, lividis, "Tubercula dura indolenda, fere can- 

 €rofa. Coryza, nfi radix incraflaa cariofa! L 


eril, Ci & pilpebra elevam. — Facies in larvam 


fifims. Agrypuis demum mors miíega. ——— 


EC LEPRA. -: 


vi&itent, In ZEgypto ab efu Piciwm lutulentorum 
& falitorum oriri 44s exiftimat , quod idem de 
India Orientali Ciyere creditur: quid? quod Au- 
€torum quam plurimis firma eft perífvafio proveni- 
' ge hoc ab efu pifcium, quod maris potiffimum 
accolas occupat. Quidquid eft, hoc faltim. cxpe- 
-yientia novimus, cibos ctodos nature | indigeftos 
-obftipationes glandularum cauffari, prout in pueris 
obfervare licet, dum acrodrya vi nimia devorarunt, 
atque in iis, qui nimio lardi efu Varos fibi con- 
trahunt. Fuit ifta communis veterum opinio, pro- 
venire Scab/e5 ex fanguinez maífe fordibus, quz 
vel imbecillitate natura vel defidia fübigi non pos- 
fint: pifcibus vero cum plus propemodum crudi 
infit, quam cibo euivis alio, nihil mirum , quod 
in hanc incidere conjecturam veteres, inquinamen- 
ta ejusmodi in fanguine generari, unde morbus 
hicce oriatur, fed fuo ifta loco relinquimus, - 2 


Condenabit faeile. &ftimator hujus cauffz a- 
quiffimus quisque, fi in re adeo obfcura commu- 
nem fententiam. liberius deferentes de nova qua- 
dam eircumfpiciamus ratione, qua hujus origo 
morbi commodius explicetur. vero faxum vol- 
ventes, enixe rogamus, quidquid id eft nobis quod. 
jin mentem veniat, per Leétoris id benevoli hu- 
manitatem liceat. problematice tantum proponere; 
ippe nihil cuiquam nondum fatis evictum .ob- 
ded anur, fubjicimus tantum ut rem altioris inda- 
ginis peritiorum judicio, aut ulteriori futuri tem- 

poris experientiz, — - iud. M 

" Putavere, ut in fuperiotibus monuimus, commu- 
niter Veteres Sce fanguinez maílz fordibus o- 
riginem debere. jam vero nemini non conflat 
oriri illam non nifi ab 24&ari;, füb cute nidulanti- . 

bus, quod non fine infigni oculorum injuria ne-- 
: gan 


LEPR À. , XOI 


gati poteft: poffunt enim, quo loce quove placue- 
rt tempore acu protrahi, protracti obreptant; vl- 
det hzc omnia fanus cujusque oculus vel non at- - 
matus, armatus vero infuper formam integram a* 
nimalculerum. .Hifce ubi infectis nidificare atque 
arrodere licuerit, exfurgunt puftulz atque exanthe- 

Er Febres qui- 


cafiones ali ,. Sho. vel van imis ingruL 


192 4 .LEPRA, 


lum hoc, fine eauffa omni przvia, faltim nequa- 
quam perfpe&a. Notum eft exemplum manicz 
villofz ex pelle confe&tz, quam, ab anu heéctica 
relictam, feptem deinceps poíliderunt alie, qua 
omnes Hectica occubuere. Studiofüs gothoburgen- 
fis omnia fanus, ante aliquot abhinc annos, U- 
pfalie hectico cuidam in contubernium fucceflit , 
qui & ipfe intra anni decurfum hectica exfpiravit, 


- . Sed ad morbos contagiofos, ut revertamur, 
ürget quidem vulgus heminum, fi Acari ejusmodi. 
in morbis contagiofis ac exanthematicis adfuerint, 
neceffe effe, ut vel a mortalium aliquo confpice- 
rentur. At numne Micographi in acero & giwrine 
ingentem vim vermium detegunt, angves in for- 
mam effittos, qui omnium confenfu viva funt ani- 
malcula, licet ob exilitatem fümmam nudo oculo 
videri nequeant? conf. de his Backeri wucogr. IT. 
cap. II. $. L Needbam. mitogr. 1747. p. 9g.- Hos 
ejusmodi in aceto & glutine confpicere nonnifi 
armati oculi eft, fed utcumque armatus fruftra ta- 
men eos fanguinea in maíla deteget, utpote non 
pellucida, fed opaca. Atque eos in. glutine obve- 
nientes, quod attinet, memoratu dignum eft,glu- - 
ten ejusmodi, vel per dimidium anni exficcatum, — 
poirR de MM  diluatur , gvivimere anions L 
perinde ac HyZre Pohpi vulgo 4/2, quz, exficca- 
Tis follis Viitidlur y velut Siehenei; wifiventibas 
verQ aquis autumnalibus fpiritus refumunt.  Ver- 
-mes vero iftos angviliformes dum miramur, ejus 
quidem fübtilitatis, ut inermem quemvis oculorum 
aciem fügiant, quotusquisque mortalium tante eft 
vefaniz, ut in iis tamen omnino fübfiftendum cer- 
tus credat naturz ad parva declivi. Numne den- | 
tur animaleula his minora? quis negaverit? aut — 
quis defniet ubi gradatim procedens mira illa na- — 
turf 


LERRA: 103 


turz.ad máxima & ad minima infinito. propemo- 


.. dum ordine. fcala incipiat aut definat? In regno 


faliim vegetabili contagionis ejusmodi fatis lucu- 
lentum. offendimus analogon: novit nimirum ruri- 
colarum vel infimus Uflilaginem ,, con(vetam | Horder 
comitem, adeo eífe contagiofam, ut granum alias 
integrum vel.unico, fub iituratione, nigro. ejus- 
modi infectum pulvifculo, fi terrz commitutur, non 
nifi uftilaginem ferat. Hic dum pulvis aqua mi- 
fcetur, videre licet animalcula tantum non innu- 
mera fübüli(lima, quz fponte fe moveant, prout 
clariffime hoc indicavit Züwür. Baro & Munchbaufen, 
in libello qui. Hawrvarer . Anferibitur Pe nA Sed 
ligo. in transcurfu,- 


S. CAE 

 Vermes & infetta veteribus una fub ELT na- 
turali comprehenfa fuere, quz toto tamen clo dif- 
ferunt, non. minus ac aves & mammalia: exinde ' 
vero concluferunt, infeétis qua officiunt, eadem & 
vermibus nocitura; quam vero nullo id A; funda- 
mento nemini non per fe jam patet. Vermes va- 
, rii generis. humana c córpora Sbüdent, quorum in. 
tuba Anteftinali. trial commuuiter nu WF , | 


que, ingvess. Renac dc á mr ut. taceam, de qui- 
bus confuli poífunt obfervationes Barthol & alio- 
rum, Nob. Dz. Prefes ibidem larvam. animadvertit 
cujusdam Mufcz, nec non D D. & Adfefs. W'abllom 
Onifcos. atque besoi: Phalznar:m, de quibus. vide- 
antur «de R. 4. Sc Holuens, (752a, p. i. .Caterum 
vermis quidam eft Gerd fpecies, quem enam me- 
dinenfe e» nuücupant, utraque in [ndia notiílimus , 
qui, fetz equinz haud abíimilis,. univerfum. ed 
corpus fine graviori. quodam doloris fenfu per | 
atque nonnunquam m diante- tuber 

cuti infigit. Frater humanum font etiam antma: 
d G4 rus Mm 


104  oUUER BR. 


lium aliorum confiderantes, inprimis pifeium ma«- 
rinorum, videmus illa tuberculis fubinde infe&ta,. 
cujusmodi obveniunt, rarius in jecinore Luci, fa. 
piflime vero in C/w»e Hare»gi noftrz parübus tan« | 
tum non fingulis, jecinore , inteítimis intra perito. - 
nzum; in carne, ipfaque demum ad offa quam: 
proxime. ^ Vermiculi ifti nuper innotuere, ^Nor-: 


vegis vero QuejfP füb nomine vulgo cogniti; funt 
vero quafi medii Gordios inter & Afcarides, fetz 
ad craffitudinem, albi, atque quo demumcumque 


accedunt tubercula oriuntur, intra quz, fpirr in .— 


formam quiefcentes, tranquilli fe continent. Ipfo 


in mari groentos oportet, ubi pifces occuparinty: 
e 


ac proinde aquz fale tanquam fui funt elementi 
» patientes, quam tamen zgre ferunt vermium quam- 
plurimi alit... GORDIUS risus, | 
2 E S. -xh à 

Ds, Martim. Med. Cand, ex Norvegia redux, 
Academiz Sc. Reg. Stockholmienfi 176c. P. 4. hy- 
pothefin infinuavit, qua probare connifus eft, Le- 
pram maritimis Norvegis exitiofam adeo, huic ver- 
miculo originem debere, Evulgavit deinde erudi- 
tus D. Stroem , ac fumme honorificus in Norvegia 
Theologus, Hiftoriam Naturalem So»zZmüre Norve- 
 gi*, ubi vermiculum hunc non modo commemo- 
rat, fed & fua fide adítruit neminem efle eorum; 
qui mare accolunt, cui non perfvafiffimum fit ab 
co unice vermiculo Lepram 1ftam provenire, Et 
ed nos quod attinet, quantum quidem nobis vi- 
dere datum eft; nullam (ane perfpicimus morbi hu- 
Jus cauffam, magis probabilem aut rei ad indolem 
propius accedentem. Quid erit enim eventu fa- 
cilius, quam commigratio vetmiculi in hominem 
crebriori Harengi efu? quod ut credamus eo fir- 
mius, fequentibus potiflimum quinque rationibu 
induci fumus: ———— j 


QnioUu: 


zo 714 


Lj 


LETRA. — 105 


1:0 quod Harengus ab 'hoc vermiculó rarifii- 


— me eft immunis. 


. ciis &z0rguod experientia tefte, vermes animantium 
tantum. non omnium vitz. fant tenaciffimi, usque 
adeo, ut in Cjpriz? jam cocto & appolito, invepta 
fit Fafciola viva & Íe motitans vid, Jü/wffr. Arch. & 


Egv. Aur. Rofem a sajenitin » umderrátt, om Tersus : 
domar..p.: 3g6.. 1.. 


tris od veriniculus: biece, prater motem a- 
liis ete vus familiarem , non tubo intcftinali, fed 
ip fis vifceribus. ipfisque. mufculofis pifcium partibus 

in&gat. e : 

40. Ubicumque refidet, tüberculum enafcitut y 
ubi fine loci commutatione in fpiram contortus con- 
tinuo acquiefcit, quod tamen non videtur obftare, 
quominus fui propagaverit fimiles. Hxc omnia; 
cum Lea cjusque tuberculis compluribus rite col- 
lata; miram certe conficiunt fimilitudinis & veri fpe- 
ciem, maxime quod - 

5:0. Uno fere ore confiteantur AuBores. for- 
bum in locis potiffmum maritimis. gra 
prgpten. ws pifcium. ef, adtripuga e 


veritate indolis 
inducant, res tamen 


videtur minime abfona.. 


-aterea tamen cum. deser bor veris obferva- 
tionibus non fit hucdum nifi ad fummum- roba» 
"— non poílumus fatis Medicorum cordatiíimum 
ad id excitare ftudii, ut, quo tandem 
tanti res momenti ad liquidum. perducatur ,: ficubi- 
Leprofi cadaveris copia facta fuerit; tubercula. ape. - 
riat, atque accurate perluftret an ejusmodi inveni- 
entur.  gadnitpli.s Sic fer: ut. diis nova Flag iste US 


16 | LEPRA.: 


A ACURA. Zepam propulfuri adhibuere veteres 
Xtum ex Ziperis jufeulum, quod tamen noftro tem- 
pore parum fuccedit. Sed obfervandum juxta fu- 
iffe Pperam veterum Colubrum S. N. 146. cum e 
contrario utuntur noftrates Co/zbro Bero. Novimus 
. fcilicet veras olim Viperas exficcatas plenis navibus 
ex /Egypto Venetiam fuiffe translatas: jam vero 
Pharmacopolz Berum noftrum vulgarem fubftituunt, 
perinde habentes quid propinent, dummodo fit Co- 
luber. Rem vero nequaquam eodem recedere fa- 
. tis oftendit vel odor in diverfis ferpentibus diver- 
fus, nec non zque difpar ex moría effectus. 


Hydrargyrum ,' quantum quidem hactenus novi- 
mius, infectis omnibus necem accelerat: Igitur ve- 
teres fua pro hypothefi, qua vermes cum infectis 
confundunt, etiam vermes mercurialibus extermi- 
nare conati funt, quod idem etiamnum conantur 
haud pauci, Equidem non negaverim AMercwrium 
«dulcem, quatenus purgantem , vermes in tubo inte- 
finali difturbare; quamvis, quod ingenue fatear, 
quod mercurialium unice vermibus officere mihi 
Conftat , eft ZErbiops ^mineralis inprimis cum igne 
prazparatus, quem tamen ut plurimum jam defe- 
ruerunt Medici, obtendentes e(fe illum aliud. nihil 
quam fuüliginem Mercurio, fervo ejus fugitivo Che- 
miftarum ignis vi evaporato, refiduam ; at ipfa fu- 


patet ejus dum pulvere confperguntur. Experimen- 
tum Bag//vi, quo lumbricos injecit mercurio vivo 
cum áqua mixto probeque agitato, in. quo tamen 
per diem ac noctem vixere integram, fatis 'com- 
monítrat eos mercurio haud fatis commode necari, 
ut taceam D. Srepeli obfervationem, quod nulli ver- 
minantes homines frequentiores, quam in Hydrar- 
gyrii fodinis carneolicis, Unde nihil mirum, to- 
e. uem ties, 


LEPRA. 1yo7 


ties, inun&tionibus falivationibusque mereurialibue 
Leraem nequicquam fuiffe tentatam, 


Superioribus jam annis Levdisemfes cum eru- 
ito orbe communicarunt, quem in modum Le- 
pram 424a marina feliciter; dum deem hanc ma- 
Jort dofi propinarunt, externe fimul zgra corpora 
oleis calidis , acribus & penetrantiffimis obunxe- 
Tunt, purgantia juxta ingerentes, quibus pluries 
malum, alias immedicabile' habitum, ex voto de- 
. bellarunt. ; s 


Cl. Rufelii methodus curandi Lepram hac fuit: 
. t0 Rc. Merc. dulc. gr. VI. 


Camph. gr. L. 
E Le Conferv." Rofar. Ct 
Bolus, fexta. quavis nocte fumendus, fuperbi- 
bendo potionem catharticam. 
2:0 diebus ab hac dofi vacuis: 
. Rc. Carnis Viper. fcr. I. 
Camph. gr. I. 
Conferv. Rofar. q. f. 
cR m. f, Bol; hora fomni fumendus. .—— 
: .$:0 Sequenti mane hauriatur; — — — 
com o Ne en£ manne. Bic 
. Hac cura conüinuetur per integrum menfem. 
, At quamvis hac füb cura, de Gerdiis Jpirali-. 
bus, quorum in fuperioribus mentionem inJecimus, 
ne fomniari quidem potuerint, noftram tamen hoc 
 hypothefin mirifice confirmat. Quid enim eft íu- 

Ípicatu facilius, quam. vermiculum inunétionibus 
ejusmodi externis vexatum , infeftatumque aquam 
marinam, ceu elementum fibi proprium, in tubo 
inteftinali repetere, atque exinde purgantibus €jici. 


,. Hifce igitur in fummam collatis , ex | imilitu 
dine exanthematum, in locis maritimis; ex efü. 


- 
- 


$2)9(* 69 
CXX: x11. 


 EUNDAMENTA 
ORNITHOLOGICA 


PRJESIDE | 
E» D. CAR. v. Limxé, 
.— Propofuit | 


ANDREAS PETR.BÁCKMAN, .. 
Helfingforfia-Fenno. - zcv 


"Upfalie 1765: Maji 4. 


"CAP. D. A 


|  HISTORIOLA LITERARIA 
|  ORNITHOLOGORUM. | 


3 ce -ES I E. 


gitur. rem. ges ovo dt prdiamny aliquam Orni- 
thologorum ipfiusque fcientie- HISTORIAM 
paucis pramittam,  Scientiam. hane veterum 
exercuifie induftriam, dubium quidem non eft, ;quam- 
vis in ea parurh. admodum fint progreíli. -.Veriora 
autem hujus fcientie primordia arceffenda funt ab 
anno fere r5&f0; facem preferentibüs- BELLONIO 
Gallo & GESNERO elvere, vitis ingenii acumine 
non minus, quam eruditione infigni illuftriffimis, 
Cum his fuis. e cunis furrextt: Ornithologia,. ütpote — 
qui obfcuram hucdum ac fumme informem de nx 
vo 9 quafi. fingere inno ftudio. connite antur. Quet 


Ld 


318 FUNDAMENTA ORNITHOLOGICA. 


in finem, icones indigenarum Europz avium quot- 
quot conquirere poterant ligno incifas, & defcri- 
ptiones quamvis pro tempore rudiores confecere. 
Harum ALDROVANDUS ras, ad finem feculi 
XVWLmi, veftigiis infiftens, erutas infüper, quotquot. - 
poterat, fparfim veterum aves de fuo auxit, MAR- 
GRAVIUS Germasas, ante medium Sec, XVllm:i 
(1648) Brafiliam adiit, ubi primus omnium aves 
collegit & defceripfit exoticas, De induftria hoc lo- 
cl omitto, comitem Margravii, PISONEM, utpote 
lagiarium, nec non HERNANDEZIUM, qui. ante 
ho: quidem Mexico viderit, fed quod rudis ni- 
mium pauca przfütit. Nec plura dicam de JON- 
STONO Beig2, quam quod 1650, partes. compila- 
toris univeriz Zoologiz tantum egerit. Hunc ex- 
cipit WILLUGBZEUS 24/4;, quem honoris cauífa 
nomino, curiofus non minus quam fagax natura 
fcrutator, qui animalium cauífa cum fuo Rajo, flo- 
rentiffimas Europa regiones peragravit & 'ornitho- 
logiam demum rite difpofitam 1675 edidit, quam 
tandem RAJUS i713 in compendium redactam 
fuisque illuftratam obfervationibus typis vulgavit. 


E mln : E 

Ad eos recenfendos devolvimur, qui ICO- 
NES avium adumbrando (fuas funt vires periclitati, 
Icones Bellbwi, Gefueri, Jaldrovandi aliorumque — 
incife, non fatisfecerunt natuiz coníultis circa di * 
gnofin avium, nec praítantiores evafere exdem a 
Snare & IFilugbro xri incife; ideoque aves e no- 
vo delineare vivisque ornare coloribus nature my- 
ftz adorti fünt. ^ Laboriofillfómus inter noftrares 
RUDBECKIUS Zi/u;, vir eximiz eruditionis atque 
" indufiriz, in fe fufcepit circa annum 1700, vivis 
- coloribus aves depingere, quotquot intra -Svio-Go- 
thiz terminos inquirere potuit; cumque piétoria in . 
arte excelluerit, aves fuas ita delineavit, nihil ut - 


4 


-XEUNDAMENTA ORNITHOLOGICA, ria 


melius. Has icones ineditas Generofiflimus . Aul 
Marefchallus De Geer, in fuo mufeo etjamnum afler- 
vat,. ALBINUS | 4»g/us. & pi&tor anno 1750 pluri- 
mas Europz aves veris coloribus depictas edidit, 
fed & illas non. femper. ad vivum expreffos, dic 
ubi deficientibus non. nunquam veris exemplaribus 
ad defcriptiones. veterum. utcumque celores attem- 
perare fuerat coactus. .|CA'TESB/EUS gius , ad- 
hortatione Mzcenatuüm incitatus, Carolinam Ameri- 
ces profectus eft, unde. 1731. redux integram cen- 
turiam avium novarum admodum pulchre vivis co- 
loribus, non fine orbis eruditi àdmiratione, divul- 
gavit.  FRISCHIUS | eroZzezfis aves plütimas Bo- 
-mufhz eleganter & niüde. depinxit," EDVARDUS 
Anglus, reliquos inter. excellentiffimus, cujusin hanc 
fcientiam. merita fera exofculabitur pofleritas; Hic, 
Londini. degens, quo, tamquam orbis in centrum, 
aves complurimz, ex remotiflimis tetris undiqua- 
que conquifitz, certatim. congregantur, occafionem 
non pritermifit, quin. incredibili ftudio, diligen- 
tia & déxieritate,: vivis coloribus , tres. centurias 


cum dimidia avium rariorum, anno 1745 d. 
tas. defcriberet, adeo- egregie ilchrior 
eg! : 5e 


viderit, feroque videbit. 


'THOLOGICA. 


ruit, praxipue in. Entomologicis, nec, ingrave- 
fcente aetate, Ornithologiam: paífus «eft. fuam -opé- 

ram .defiderare... Quapropter.aves tam Africs, quam 
utriusque Indiz, verbo, regionum. omnium qui- 
bus cum Gallis commerciorum: jus intercedit, eo 
.mumero  congeílit, ut cjus. Ornithophylacium :par 
-nunquam- viderit, . Reaumurii vero cheut prama- 
ture defuncti; tanta ne collectio penitus intercide- 
-set;. BRISSONUS non has tantum , verum - etiam 
veierum qualicumque induftria. dete&as, methodo 
fyftematica ex. figura: pedum  defüimta, cdidit. |. Sua 


' 


demum- laude non :defraudandi funt BARRERE, - 


MOEHRINGIUS,. KLEINIUS ,. BRUNNICHIUS; ce- 
teros üt taceam; qui;ad hanc.augendam artem con- 
tübugetec, s 2c BSORS S95 Lectus uiid nih 
Goccrodenk MBA. nreiceion eniti 
NOTAE AVTUM IDIAGNOSTICAE: - 
Animalia omnia, maxima, minima, nature 


p 


-& 


,convenienter fex conftituunt CLASSES; Mammalia - 


puta, Aves; Amphibia, l'ifces , Infecta & Vermces. 
Mammalia & Aves ex his afüinitate funt. conjun- 
€tlima, & interno chara£tere. fimillima, Corde due- 
bus ventriculis infirutio, Sanguine calido, mec. mn reci- 
proce refpirantibus Pulmonibus ; inter. fe vero. Mam- 


u Jes 


malia & Aves .diftin&ta | funt veis , qui ex pilis. 


fimplicibus in. Mammalibus €onflructus, in A vibus 
vero ramo[is peCtinatisve. pennis adornatus, Nihil 


wt dicam de AMamdibulir: vium. edentulis. im. 7. 


ctorneum. wudum  exporretis , nec. quod. mon nifi. binis m. 


diflant. Pedibus, quodque. Brachia. digitis ouutilata. vemi- 


gibusque. ciliata, quibus. [candunt. atbera, aut qued o- 


mues Ova. pariant eruffa .calcarea .obduHas neque. fuos 
4n utero: fetus gerant. lnfignivit aves Folatilium mo- 
mine veneranda antiquitas, characterem ut. clas- 
ficum ipfo exprimerent nomine: pulchra confitear 


- 


- 


FUNDAMENTA ORNITHOLOGICA,  a:3 


: - - epe S. V. : ;** 
^, ldeam genuinam Avium externam primum fi- 


terior, Prolobus. vocatur. & functiones ventriculi..Ru-;. 
descr imas inor eft. & Mar 


* , 
«ij E - |: vr. c 1 
; p 2o Ti iren ind 3c DNI fe t CMI - qe pose à us 
st Ulam cod-Rerd Ar aa vett PORWeRa, Tr : 
s D z: LE 
EN: 


^ «-sSeeleton avium-^more Anatomicorum dividitur 


"n 


FUNDAMENTA ORNITHOLOGICA.  ti13 


fervandum enim Aves, que ac Animalia velocis- 
fima quavis alia, digitis pedis curfitare, quer ad. 
modum. ferz & Pecora,.néc tarfo infiftere üt Ho« 
??, Urfus aliaque tardiori greífu talis: infiftentia. 
Pedes, xaT^ ity» fic difti, metatarü & digitorum 
componüntur phalangibus; qua- minime numerum 
quaternartium exfüperant, quibus, ut fxpius, tres 
digiti áhterióres funt, intermedio longiore & unus 
poftieust omnes. unguibus fubulatis anftati. -— Uropy- 
£/"^ eft officulorum cada: (eu Coccygis breviífi- 
morum cáténa, cui adjacet utrinque Glandula ma- 
gna pifigvedine obvoluta & tegumento communi 
obducta, ut corpus totum  cordiforme- appareat , 
quod ex glandulis dictis, per foramen a tergo u- 
10pygt! penicillo cinctum, fecernit liquorem; oleo- 
fum, quo plümas pennasve rungunt áquaticz 
imprimis aves, ne aquis humectentur, ^ ped 


H 
Ex Eum oe 


— Fefiirus. delineati 
Ornitholog ; 


to- fucced: 


KE 
Pe 


ORBITA. eft regio circum oculos, 

^." SUPERCILIOM, linea: "dem pilpebrm füpe- 

riorem, a ceteris &iftinéta, . - e 

€—€—o€ , tegio inter tuer G&;aufes.- 

5, GEN/E, regio inter oculos & gulam. | ! 

"m ACAPISTRUM, margo ipfius capitis pone ro- 
um, - 

- EORUM, linea: nuda inter canthum oculi an- 
teriorem & roftrum, ut in. drdeis paucisque aliis. 

CRISTA, conflat pennis elongatis, quibus ca- 
pitis. ornatur pileusz. hac. ex /o vel frontalis, vel. 
verticalis, vel occipitalis; ex 4ireZone: reflexa, ere- 
Ga, defexa; ex figura, compreffa, fafticülata;. glo- 
bofa; ex /firuliura arfa vel plicatilis ex. zpeemis bi- 
fariam alternatim pofitis... 

BARBA, e pennis. fimplicioribus s varia. eft: Mj- 
ftaces. ad genas reflexe ; Vibrifz ad margines bafeos 
mandibularum, cilii iuftar pectinatim difpofitz; Bar- 
4a petloris in folo Gallopavone adultiore, 

^» COLLUM, nafnrahiter: Hong: in- avibus 
tereti gaudet figurae 7. 
NUCHA, pars olli fupra, ubi eti anne- 


| GULA, pars colli fübtus, ae eniti conne: 


"* /* TRUNCUS « duin 

 DORSUM, pars trunci 

& caudam. YER | L- 
INTERSCAPULIUM » regio: T anterior in: 

d Ree li 
» anterior alis incanbens inter 
brachii offa & Dee icem. Wal 
dernam tegit, - : 


PECTUS fubtus 


dat is 
Cx LO 
tue "m. 


. FUNDAMENTÀ ORNITHOLOGICA; rr 


-AXILL/E,.laterá pe&toris, füb bafi alarum. — 

HYPOCHÓN DRIA latera pét&toris & abdomi- 
nis pofleriora, ^ 

ABDOMEN molliuseulum, inter apices fer- 
ni & anum. 

-*** ARTUS, quatenus veftiti ; 'conftant féquetiti: 
bus partibusz- 

"o ALZA, naturaliter omnibus duz, loco pedum 
anteriorum , volatui infervientes. | 

REMIGES peunz, funt cilii inftar lateri pofti- 
co alarum infertz, & quidem ita difpofitz , ut latus 
cujusque pennz interius pennam fübeat pofteriorem, 
utque ala demum compliceta remiges primores 
fubeant -fecundarias ; Priores frpius decem, qua- 
rum I-4 digiti & j-10 metacarpi; at Secundarie 
10-20 & ultra, omnes. cubiti (nüllz vero brachii). 
Harum remiges primores plerumique ftrictiores a- 
cutiotesque fünt; fecundariz vero laxiores, latiores 
& obtufitores, 

IMPENNES, dicuntur aves, qua perfe&tis de- 
ftituuntar remigibus, ut in uis adis onm 
ubi: adu innarum. "rettoraim vices. gen runt; nec 

A (al. orba. aliis: pennis 3 five pi ^bre- 
viorbést: pollici- infid: E 
—- UROPYGIUM caudx rudimentum, fubcordatum, 
truncum, terminans fupra anum: 

 CRISSUM eft uropygii latus inferius; inter a- 


num: & M Exe cim uti ESSMM rego $ p 


12 "e [op 2 35: | 
tum. in-spmi ci deeem ji iui Gri 
3a CBE me 


ng FUNDAMENTA- ORNITHOLO 


CAUDA, e rectricibus conftructa eft, ita ut 
latus penna interius tegatur a proximo fuperiore , 

fit, ut intermediz tandem emineant fupremz; 
imprimis cauda complicata. Differt ratione Propor- 
tionis in. Bracbyuram ,: qua pedibus brevior; Medio: 
erem, quz quali; & Maerowrem;, quz ultra pe- 
deselongata. Hatione Figura ita: J4e2ualis ubi fafti- 
giat; Cuweata ubi laterales fenfim breviores; Forf- 


- €8ta übi laterales fenfim longiores, 


TECTRICES pennz dicuntur, que alas, ue 
dam &. uropygium, tam füpra quam infra tegunt, 
unde tectrices fuperieres. & inferiores alarum aut cau- 


de. Duplici pennarum ferie hz fe invicem obte- 


gunt, unde quz remigibus proxima prime , que 
fuperiores penultima. vocantur, 

SPECULUM ALARUM, macula eft colorata , 
nitida, in füperficie te&tricium. picta, dum compli- 
cantür alz, conípicua, SX ENEN in bino 
videre eft, 

.$- VHI. 


- Ad. veflitum avium quod attinet, otii: pro- 
ria tegumenta naturaliter funt. Pezre & Plume ; ha 
viores lanz inftar. corpus fovent, ille vero Tqua- 
marum in modum imbricatz corpus fervant, |. 
PENNA Pe (przter alas &.caudam) reli- - 
Im M d ferus - Apieostam: ipn funt . 
fingulis i duz plumz, mirando i 

quam fatis artificio. C: in Colymbi praferti 
rio, alutariorum arte przparato, fora enis 'cutis - 
ctr appen eft comfpicuum, Nuda es cu- 
tis e e. pennarum quincunce non. orata: 
aut te&ta) utrinque: ad. colli latera; a capite inter- 
'apulium verfus, & ab axillis per latera. peétoris 
ad inguina usque, atque per femora. pofiea, remo-- 

ts integumentis videnda. 

Penna conftat bafi. eylindrica, concava refer 


ta ! valculo bibulo articulato), exiens in rachin. mo- 


2 dice . 


dice CEPR arcuatam ;. fupra Vvem , fubtus: fübca- 
naliculstam ,: pinaatam. radius . parallelis, fubpin*. 
nàtis, approximatis..in - figuram. fupra convexam s; 
fubtus concavam,. Jatere extéríore ftrictiore y Zvterio- 
re latiore, pofferiore. pubeícente s eteriore : arétiore.- 

PLUMA dant heplli- tamofic pompe "- 
is. Qahramofie i37 


ttty£ür Eg 


^ - * H " : ; 
- a oq. 608 
74 »  & 
» : 


Lad LOL i. TI e 


; ime»varl idem - 1:me; 
i ue du ES in EL -— Ratiene 
Tous anni , ut in aduatibus y, Emberiza. mivali 
ts Lu qc. ry  Ratiene REGIOND, fie 

io EN Ils, Coraes. Cor ites,. Paoreis 
GE. eie in -— 


- ais Aa 5M 6d - 


EE : I7 ;6ff99- 2 
-9i ^mxoid zie nA. DJs QEDLZIMBA. 
puma JA ad eas 


1:0 — FÜNDAM HOLOGICA. 


Zdcuta, Lumbriciformis , Truncata, Fifa, Lacera, Emar-. 
ginetás- JTeres, Pennacea; Breviffima , Longiffma , Plana 
NARES, fitu & figura diverfz." SITU pone 
bafi: roftri, in bafi, in medio , aut apicem roftri 
verfus, FIGURA Ovate, Oblonge, Linares, Fornica- 
t£, Tubuloíz: tubulis vel erectis ut in Cmewie, vel 
; roftro parallelis ut in. Procellazii:. 
CERA, eft membrana colorata bafin mandi- 
bule füperioris veftiens; ut in Pftacis & alis. ; 
- CARUNCULAJE (perperam criftz) fünt orna- 
menta carnofa, nuda, mollia capitis collique: ut - 
in- Gallo: Melragrise -Cafuarío ; ad. S. accedunt fa- - 
percilia Terzaonum. - ue 
— WXORUM, quatenus pars nüds, poffet. & his. an- 
numerari, fed quum fit quafi rima locum 
ei an- füperiotibus affignavis ^ ^ 
PEBES, Avibus. omnibus fant. ds quibus in 
fieco gradiuntur ,. at Femora in nonnullis pelagicis 
intra abdominis tegumenta - inclüdüntur,: "ut folz 
tibiz & digiti extra corpus promineant; Cowpedes di- 
a Differunt preterea Pedes fecundum. tibias & 
ipie ; : 
—^'TIBLE, fünt rsreter naturaliter; eompre[fe aac 
ticis» "muda plerisque; telle pennis in A: émi- 
gibus /& plurimis nocturnis. 
FEMORA. feminuda: feu inferne dénudata fu- 
pra — utin Gral; .— 
ARMILLA , eft. annulus coloratus ene fü- : 
pra genua, ut In Fei. | ^ ee 
DIGITI, vario modo. li ) 
tici, unde feq titt 


den 


NE ; 
absque m 


FUNDAMENTA ORNITHOLOGICA. 1:23 


"NATATORIL, digitis membrana connexis, üt 
in qevetis Fig. €. 

LOBATI, digitis membrana connexis, fed fis- 
fa more digitorum. ^F. 4. 

- PINNATI, ubi digitorum utrinque finguli ar- 
ticuli omes tamquam lobo laterali, inftruuntur.- 
?27 

T i CURSORII, dum pedibus digitus pofticus de- 
fidit; ex his folus quod novimus Strutbio Carelus 
tique Fig. 6.- E 

, SCANSORIH emen figi: duo antici; ; Ls aw 


53 PSPINA ^ AXILLARIS, tubi poliex s s didi: wx 
— La mucronem recurvatum terminatur, ut in 

ew :sPalamedea y, Parra & Strutbione. Cameo. 
"CALCARIA, dicuntur fpinz in-p - 
, üt in Pbafíapo Gallo & - Te dibis variis. * 

CORNUA, vocantur fpina: capiti ; ut in Paiz- 
médea y Sonde GHI. cca IT. 


£z ec 


CAP 
DE HIST. LP MTM. 
rore que 45 wet zii 
HIST ORIA abfolvitur aMiiatrdeied Habitation 
6v "poe Migratione,. Nuptiis, Nidificatione , Oca 
Hohe , , Jncubatione , Educatione 4. Vitia. ret - 
fica SRDUMERATIO: ee tequre e igur 
f ati 


... MIGRATIO: quz loca autummali &  vernali 
tempore. mugratoriz aves adeant, ut »fres, &ralle . 
alizque, quz in frigidis hiemare nequeunt; qua 
tendant, quo modo turmam migratoriam inftruant; 
quo tempore redeant atque decedant fecundum Ca- 
lendarium Florz,. Cfr. Diff. de migrationibus . avium. 
wonagamia; quo. modo alliciant fociam, cantume an. 
lufibus, ofculis &c? — » e: 
utrum pendulum y natans ,. concayneratum , foraminoumy, 
& qua de materia atque ubinam; in zerra, íub 
terra, in arboribus, rupibus &ci 0 000 s. 
5s. OVATIO: quot. ova. communiter fingulz po- 
nant & quo colore. Ovum (B, couftat Zrele. (b) 
. Cul .Puptlum.. [aliens (a). infidet ;; circumfufus eft 
vitellus. 4/umzine, interiore (c) magis. gelati oo; ex« 
teriore mag!s ferofo. Galaze tamquam e tunica: Con- 
merata utrumque polum vitelli terminabit. -Zeficd 
«rea:(c) inter utrrumque tunicam ovt ad bafin re- 
fidet. Tela undique. tegit OVüum...- 9 


— JINCUBAT:O: quamdiu fetus excludendi .gra- 
tia ova foveant; fi mater fola ut in polygamia, vel 


uterque fexus invicem; utrum mas conjugi ovis 
| -- 


incubanti.cibum advehat, vel f fibi de victu 


Ron Wee 


— .EDUCATIO: quomodo pulli: recens-exclufi 
nutriantur. & quo cibo, e. gr. infrPls, grams, bac- 


cis» Derbis, pifiiculis 5. fi. parentes. folummodo, cibum 


vel tandem ingurgitatum eorum in riétibus evomant,' 
Quomodo .& quamdiu pullos:alis foveant &c. 
T. VICTUS | 


"US, quo.quzvis avis nutritur & fü 


UA LAMERTM, C50 MEM 
X M. 


FUNDAMENTA ORNITHOLOGICA. 2; 


-— DESCRIPTIONES quz differentias omnes pos-- . 
fibiles ante oculos ponunt, primz & pracipuz hu- 
jus fcientie funt. columnz, quibus vacillantibus, 
etiam idea avis vacillet, necefle eft. Omni itaque 
opera in id incumbet: Deferiptor, rite ut. delineetur. 
avis, ne ex notis rei defcriptz vagis ac incertis 
continuo vacillet.: Quocirca nullas ab externo ha- 
bitu defumtas zerar prztermittat,  Prafcriptum na- 
tura-ordisem religiofe fervans a. capite ad calcem 
procedet & non verfa vice.  Brevitati , quantum - 
penes fe fuerit, fludebit, ne nimia dicendo fafüi- 
dium moveat. artes omnes /a5flamiuis, & earum 
differentias aZje£fivis (exclufis, fieri fic ubi poterit, 
omnibus in fchola ita. dictis verbis) exponet. Stru- 
&uram quam dicunt serara/iffpam Íciens volens in» 
tactam relinquet; e. g. roftrum in capite anteriori, 
collum inter caput. & truncum, alz dux & pedes 
duo, aliaque ejuscemodi, qua ftomachum legenti- 
bus moveant. AMew[4ra, illam loquor geometrarum 
ad decempedas exactam, quam nonnulli adeo im- 
penfe commendant, ac fi in defcriptione nihil prius 
eflet aut antiquius, ornithologia ne hilum quidem 

ficit. -Eadem pauciílimis ut abfolvatur, Auctor 
i X MEE MICE NENVUDE ME avem dyetettctik 
vel plebeculz notam e. g. ad magnitudinem pofe- 
yii; fringilla , turdi psc £ernicis , galline , Ks 
&c. Figura exdcta pulcherrime illuftrat, fed pictu 
diticillima, tantum non in arte Heroes fibi depofcit. 
-- GENERA zararalia per omnia natura regna; 
fub ipfis rerum primordiis condita ac ftabilita effe, 


x - 


dentur licet novitii n germs 
ein tota die impug . 


MENTA" ORNITHOLOGICA. 


bita lissqud momenti 'confundendo: quanta 
nia cordatiori nemin? non conítat; Cfr, 

Difüre- de Fundamento: Frullificationis, Caraéter ge- 
nericus:a partibus tantum. Zenudatis defiimendus: ut 
a- Afro y: Cera ,.Naribus, Lizgva, Pedibus, fed im- 
primis a: prioribus, quod pedes in eodem pu 
Hot Taro I — 


vit Gg sezeri if XIV.- poe 
ORDINES etiam naturales ; qui genera. con- 
nectunt: &. diftingvunt, affnmendi ; fed, -quod- lu-- 
bentes fatemur, ht paflim denfa- caligi ne usque 
obducti fünt, "ut quam plürimis eorum: invefti- 
gandis nulla etiamnum fatis idonea. fax deteéta fue 
rit, cum in. aliis, vel lippis. quod. ajunt ac tonfori- 
bus y. fant evidentiffimi; e.-g. Zasiz; quafi: medius 
ctt inter- Eis Picas &. Pafferes 5: Pbéenicapterus: 
intet: E: PE pe A ium n—— 


ELS 


IS Ave CAM IV. Ty 
«DE *05*0 AVTOM, 
6 XwSSXMIC : 
-USUS- ai idi fcu quz dier mab- orbi. com- 
Seer procurent. Aliis namque injun&tum eft Ca- 
: devera auferre. .,, ne odor totis jacentium. campis 
profeminet. | Aliarum- eft -— 4» 


Aliis. demsadste eft detis iz apii fata t terram: : 
inutiliter fparfa colligere, ^ aut Z»w[etlorum vermium-. 
ue-efe: moderatrices, ne: plus jufto. fibi tribuant. 
ominii, eum frilicet in finem, ne vel unica plan- 
tarum infeftorumve fpecies, Divinam contra initi ! 
tutionem-omuino difpereat; e E Pafferes.. E 
dmpofitum-eft aguas. putridas. & dibus inguina 
aes puras & limpidas reddere; ut 2feres, Sed.— 


FÜNDAMENTA ORNITHOLOGICÁ. 3125 


nec id quidem fatis, quod hoc modo mundum ex- 
ornent; & (ne quid nimis neve: parum) ordinem ' 
naturz fervent, propagationi etiam pifcium & plan- 
tarum mirifice inferviunt;-quod fedulo circa ufum 
naturalem obfervandum. - Sic Anftres. ová. pifcrum 
integra (fxpe deglutita usquequaque falva ». in aquas 
remotiffithas uina. cum -excrementis rurfus. deponunt 
transplantantque. Aliz nimium granorum feminum- 
que ingurgitantcs, plantás peregrinas locis remotifli- 
mis diffemisant , unde multi feduéti , qui, dum plan- 
tas viderunt, ubi ejusmodi : nusquam- fuere. anteas 
crediderunt eas vel fponte-ac quafi: de. nihilo or- 
tas, vel.alieno ex femine, transmutatione nefcio 
ere du rdi XE Lieb eme lu olo 
| IESUS Dieteticus - qua aves efculentz, & fapidee 
fit: fic Galinarum caro ad Pecorüm proxime acce- 
dit; Apferum Suis valdc afünis: Grallarwm carni Bra- 
torum convenit; Peferum denique cum GArium i 
litatibus dizteticis congruit; Pafferes vero. tenu 
- ftres infe&tis viétitantes palato minus &tji 
iet Pa. put Ommib 


* v* 
indipdpe en pepeicte 
V onstilüduss. DE Do ber MEAT uy 


. : v : "x 
uL oaz wb id ev-rü 


EA qo ERUTHRENETC 
Jaquéo irretiünfok. 


w^ 


- ae Ed Ein cu 
mu. 


imam Morinelur. ^7 
: inge Pünelli óvà 


: belgis fapi nobis i m eire ors a 
amori Üt ry cepere S. AVI. rrytGunm euo 
e BS US Oeconomica: :- fic Strutbioni Garmelo equi 
loco infident ZEthiopes, qui velociíime currens ine 
fvetos-curíu citatiffimo pene fügocat. ^ Falconibus ves 
apud .& educandi. unius cujusque. ad- indolem, 
videfis Rei- Accipitrariz Auctores. Sic: Chesarit. 


tnr*t pL 


IENTA: ORNITHOLOGICA: 


D:re. Jaqvin. Pelecamo. Pifcatore cujus ambit collum 
aeneus annulus, pifcantur Chinenfes, & fexcenta - 
alia. Pessarum u(us ad literas exárandas &c. .Pi- 
amarus ad. culeitras & pulvinaria opplenda; exccel- 
dunt in his. 4zates moll/fna. | slovicd 

— SPRAESAGLA. Oeconomica ab avibus plura peti 
poffunt: Gallus cantu. ruricolas. certo & definito tem-. 
pore circiter h..3 & 4: matutina expergefacit, iis- — 
que inftar Men eít.. -Motacilla- alba: adveniens; 
comitante. hofte. fuo: Falcone: Tinnunculo , primam Ger- 
minationis: diem. enuntiat; — Cueu/us. cazorus: fao cantu 
«eris initiumi. prima. Frondefceztie die. exclamat, at- 
que amentiílimum: aunt tempus. die poftrema Graff 
ficationis ultima voce claudit. — 4»pellic Garrulus mene 
fem Ceugelationis indicat. Emmeriza mivalir intet- 
filimum hiemem fuo ad nos adventu prafagit. 
Phaeton etbereus nautàs ftationem intra "T'ropicos docet 


& Procellaria capenfis' promontorium Capenfe in pro- 


126  FUNDANM 


pingi indicat, Precellaría pelagica Anftante tempe- - 
ftate proram puppimque occupans procellas impen- 

dentes prafagit. "Corvas Cormix refpicit fedens ad- 
veríum ventum, ejusque hoc.modo viam edocet, 
Larus parafiticus Clupez. Harengi exercitüm prodit. 
Mergi pijeatores pifces ad ripas cogunt. Corvus Co-- 
rex cadavera animalium in filvis fuo clamore indicat. 


$. XVHl. z cz .Rbigub BDQÓ 2 


Firgo aves. maximr pretii, Magnatum ad-ornitho- . 
afferuntur: & Pavones. "yw *avium germimis: ftel 
lantibus neminem non ad ftüporem & admirationem 
ftimulantes ; in--Aviariis aluntur & diliguntur. 7re — 
ebili florum neé&tar haurientes ,; quafi deaurati, | 


DE 


FUNDAMENTA ORNITHOLOGICA: 147 


€tátores in admirationem rapiünt. Quid quod e- 
tiàm aves cinereo: & fordido colore tinétz, vel fola 
picture | venuftste- nonnunquam - maximopere : pla- 
cent; üt Jyux & Caprizuleus. 77050 | 
CUTDAURES captant voce. gratiffima, fluida, flexi- 
bii à&. nefcio quacum fatis comparabili; nifi forte 
cum lyra Orphei, fi fides dictis, faxa ferasque mo- 
vente. . Turdus smufiens longiores aftatis vefperas can» 
tu fallit facile dulciffimo. ^ Loxie Ezwcleatorir & Moa» 
hacillé: Lucinie vocibus millenis diverfis, &, quod (z- 
pius. miratus fum , optime confonis; media nocte; 
miontes filveque. perlonant; Quid audam. ardez- 
fems. Cuculum -eanorum ,| vel  Turdum ' polygloitum vel 
Orpheun aut alias. quamplurimas commemorem , 
cum nec calamo vocem  affequár, nec vacet notiíli- 
mis immorari? | n 
Es re organon vix ullam avem ex no- 
firis in. deliciis habet, nifi forte unicam illam 24za- 
tem mofchatam, cujus odor ambrofiacus a non pau- 
'€is expetitur, IM tem M 
LINGV.JE illi fapide, innumera ac fere deli- 
catiffima fercula, grex noftra pennigera affert: no-- 
minaffe füfficiat z£»/erem, Pluvialem, Otidem, Phafianum. 


FINIAMUS., Singula illa adferre & exponere - 
commoda & ornamenta, quz avibus accepta refe- 
rimus, quis fatis valeat. Paucis rem compleétar. 
Aves fenfus omnes excitant irritantque; mundum 
exornant & jucundum reddünt; nobiscum vaftiffi* 
mo in deferto amice garriunt; nos usquequaque - 
circumvolant, nunquam non alacres & agiles. Qua 
de cauffa, ut videmus, loca avibus vacua omnium 
effe triftiflima, ita nihil in mundo amenius jucun* 
.diusque, quam cantrices has, varietate fonorum 
concentu hilares, in laudem fummi Auctoris : 


.poteft majori. Solon nos. PNE, 
larum videre amores, dum ludunt, nubunt, 
nidos . confttuunt, pullos excludunt eosque hofti- - 
les contra inlultus, etiam vitz-cum periculo de-- 
endunt?. Hac. audiens. vidensque, fi modo. mens 
Íana incorpore fano, providam fummi Numinis. 
« furem fuüfpiciat . &. fumma. cum admiratione. a*. 
raro ofeat , ncceífe eft. It quid multis ?. admiran- 
d.d adeoque fuit.in.hoóc animantium genus;füm- 
.- mi Opifcis bonitas , ut. etjam.-lege. ceremonioli 
ili ipfortunia. eum morte. prematura edixerit, dui. pul 
eggut Hon «Ontentus, matrem. quoque . QUÍ$ Inculans. 
m4 £ürripere aufus. fuerit. Deut AXXAI z cv ois 
uv Mee Lon LA. agant ad. egen.d dass redeo 
—— MÉes a Deo... . uacuum 


DONC AMEN X Siamo i 


VOR n Sce 


URIQ magnets FegctrediT- 


ELLO aar 


*9 )9( 99. ^ ms 
CXEYXIIT. 


FUNDAMENTA . 
.ENTOMOLO GLE, 


zm PRESIDE 
D. D. Can. v. LINNÉ, 


| Propofüit 
-ANDREAS JOHANN. BLADH,. 
| Oftrobotnienfis. 


'Opfalie 1767. jun w4. 


$. I. 


lnta omnino eft SCIENTLE NATURALIS, 
generatim fümta, amemitas atque utilitas, 
| ab antiquiílimis. pnr emporibus themit- 
animos rapuerit, nec ulla fere fit atas, 
.ad inerementa ejus juss P ipti licet. in di- 
verfis regionibus conamine & fucceffu, quidquam 
contulerit. Ardorem ftieüdi Providus rerum Ar* . 
biter indidit przeipuum , qui tamen pro ihfnita 
obje&orum varietate, atque anguftis intelligenti 
noftre limitibus non omnibus eft idem. Quamvis 
vero hic, ubi re£to tramite ad metam contendit , 
reed fapientiz dicatur merito: fieti tamen inter- 
dum folet, ut faitum quafi faciat nosque incertos 
ancipites reddes. ut rnulta magnaque conan-- 

de. efficianus. nihil, Quid enim, ut ceteros anira 
€us taceam, api rat; M ut bomines a^" 


(495 — FUNDAMENTA- ENTOMOLOGLE. 


s - x 
tiquioris zvi, quibus:aftrologia & corporum cele- 
* fuum,mfnit 'diltanpium contemplatio tantopere pla- 
J/'incoli. qum fin .planetz | cognofcendis ali-. 
| dedi(Tent operan; , atque de cxiftentibus ma- 
is. quam de pofüibilibus fuilfept-follici?;Qugd - 
od Fhítoriam naturalem gttinet, ;duz .ejus partes, - 
polo Ja & Botanica, teftatitibus hoc^plerisqüe *Fheo- 
logis & Philofophis, primi generis noftri parentis - 
fuere ftudia. —Beramiea: deinde, fi tempora. excepe- 
sis barbara, ubique fuos habuit cultores, Zoologia ' 
autemí-gehefatim accepta ad noílram usque aatem . 
fere inculta jacuit; maxime, ea pars, qua minima 
continet animalia, ob' rationes mox adferandas fuit 
contemta, methodoque petverfa traCtáta. /.Sed am- : 
plior omnino hzc eft fcientia, quam ut a me, vel - 
alio forte quopiam tota explicari queat, breviffime 
igitur & pef famma capita euüdo eam proponere - 
cít animus, — od 

. -INSECTA numero individuorum & fpecierum 
cetera animalia terreftria fuperant, majoremque fi- 
mul fümta molem conficiunt, Viliffima certe hzc 
.animalcüla, quibus. fingulis fuum: in. Oeconomia 
.&:Politia naturz. adfignatum eft negotium, maxi- 
-mas;fzpe: res: gerunt, quz, licet fenfim. & pede- 
.tentim agantur, copia tamen agentium efficitur , ut 
pem: ac-fidem. omnem antevertere. videantur. ^ 
IPHEDUPDIDS d dii : - $1219 


produci, inque ea reliqu 


pss 


um putrefaétas commutari, ac totidem; quot fieri - 
poffet,-fine ordine. & lege, oriri. mixturas & va- 


* 


FUNDAMENTA ENTOMOLOGLE. 13i 


matis vim: hodie habeat illud: ewe vivum ex ouo. 


Omnium quidem MINIMA in continenti hzc funt 
animalia, ut oculorum aciem non nulla fugiant, 
quemadmodum. cari, Triper, Cocci, | Phalapa occul- 


tella;. eorum vero maxima nobis innotefcunt fequen- 


tla: Monoculur Polyphemus , Cancer Gamarus, atque ex 


Caneris nonnulla alia, .Scarabeus 44Heen &  Phaleua 


4tlas, Sed pro. molecula tamen fua. maximas |ha- 
bent vires. Sunt etiam ex his pleraque ANNUA, 


. fi aquatica exceperis aut BIENNIA , adeoque fub 
hiemem in climate noftro frigido pereunt, vere au- 
tem renovantur quotannis, fuamque fpeciem red- 


dunt perennem.  Incredibili multiplicantur NUME- 


; 
d ee P UEM - po d . T s eade PL 
4 RO, & cum ipfis pifcibus certant, ut unica 4pis 


in alveari foemina per annum, tefte Reamurio, qua- 
dragies mille ova ponere poílit. In. M»/zz etiam u- 
nica duo millia pullorum viventium idem depre- 
hendit Auctor. Ex ftru&tura, MECHANISMO. & 


fgura cujusque mirabili perfeCtiones. emicant Crea- 


. . toris. fapientiflimi, PULCHRITUDINE cum animali-- 


bus & floribus formofiffimis certant, ut Bape/fis ig: 


ta, Papilio Priamus, Helena, Menelaus. & plerig je n- | 


ac Phaleme Times ab Autkoribus j 


uatz. Miror igitur, cur Nobiles Galliz & Anglia 


curiofi nondum pro Lepidopteris indicis. exftruxe- 
rint hybernacula, quz tamen. pro ceteris omnibus 
dele&ant oculos, quod [cones Cler&i & Surinamen- .. 
fa Meriane fuis depicta coloribus, extra controver- - 
fiam P EP Indagatores. horum - animalculo- 
rum Ítultis diu adnumerare rudior orbis. fufti- 
nuit, cum ad victum parum illa faciant, fed ad 
quisqudiag. & ponas hominum peccatis provocatas 
accedere ipfis videantur propius, cum tamen fa- 
pientüíflimus, qui hac formavit, opifex nihil fru- 
ftra, nihil fine ufu fecerit. "Tenebris vero barba- 

ffe- 


riei difcuffis, maxima in his minutiffimis fefe. 
runt naturz miracula. Singulis fpeciebus . 


"d - 


inftrumentà aptillima , quibus fingdla ad proportio. 
mem rerum fervandam faciant; füperficiem tellaris 
ámpuris & füpervacaneis, atmofph&ram fotidis & 
putridis, aquam cenofam ac ftagnantem hetero- 
'eneis felicifime liberant. Majora adiuvant ani* 
"malia in proportione plantarum, quas adire non pos- 
"funt illa, adomanda. Hinc in plerisque plantis di- 
qün&a habent hofpitia, Florem Curculiones ; Radi- 
«cem Lepturz, Folia Phalznz coércent, & pro incre- 
"mentis plantarum numerus augetur hofpitum,  Ex- 
"éretiones denique humorum, qui füperfui forent 
ac noxii, im animalibus & vegetabilibus promovent: — 
adparebit aliquando eorum major influxus poft in- 
fiitutas certatum focietates cconomicas in Regnis & 
"Civitatibus Europe prxcipuis, qualis eft Petropoli- 

tana, Parifina, Londinenfis, Lipfienfis, Cellenfis, 
Gotüngenfis &c. Ad faftigium ut aliquando per- : 
"veniat economia, triplex naturz regnum atque adeo 
provinciam infe&torum latiffimam, adcuratius per- 
veftigare neceffüm eft. Infecta enim maxime li 

mature «conomia inferviant, nobis tamen fzpiífime 
nocent, & labore difüicilime eliminantur; fi vero 
in ufum recte adplicare ea intellexerimus, ut Fe- 
Jem adverfus mures ddhibemus, damna plurima a- 
'verterentur fecundum ordinationem naturz ex dis- 
«ordia rerum. Sic Cimices domorum , Phaleyam Gr4- 
minis, Larvas hortorum , Culices , Aphides & fexcenta 
alia expelleres facile a fuis hoftibus. | Sed ut hoc 
intelligamus artificium Pazdera Infe£torum, explo- 
ratis quibus hofpitantur plantis aliisque circumftan- 
tiis, plenius erit cognofcenda, qui feris forte po-. 
fteris illucefcet dies, Ob m quz ibus & 
4tpibus home debet, commoda, adeo multis hac 
animalcula celebrantur Voluminibus, wt crederes 
plura addi non poffe; cum tamen multa fuperfint 
obfervanda. "Duos in 4:to. Tomos de unico infe- 
&to, Phalera Coffo; nuper edidit j D, Lyenttt, 


FUNDAMENTA ENTOMOLOGLE.- 135: 


nec tamen ullus omnia exhaufit in naturz contem- ; 
platione, Seculare enim .poft tempora Svammerda- 
mi artis vitium fuit verbefiare & luxurianti fto. 
fingulares infe&torum tradere hiftorias: Inftitutis ve^, - 
ro quantum fatis fit experimentis maxima aliquan- . 
do ars erit, paucis multa fcribere verbis. DESCRI- 
PTIO aütem horum animalium tanto eft difficilior, 
. Quod tot differentibus atatibus & larvis in theatrum 
Eros & quod ad metamerpbofi omnino.cogno- . 
ci eoa quz in plerisque, fi Aptera & Cimi-. 
&ularium excipias, triplex efle fole. Multa. 
gnofcere putamus, ubi. pleraque infe&ta vos. 
iai Patriz dignofcimus, cum tamen vix dimidiam 
- movimus €— antequam transformatio illa fuerit 
nobis rite perfpecta. Majorautem & difüicilior hic 
labor cft, quam fibi perivadent ignari; Rasse 
Pulex, infeftus.ille fexus fequioris hoftis, fingula. 
tria metamorphofeos. percurrat ftadia antequam. per^: 
fcétus .evadit,: vix. tamen | millefi que. lar- 
vam Lc vii hd sins. fila. 


oN Wet rerum n 

tenda; fine quibus, negato cum. .doétis. commer-. 
cio femianimis foret . Fuerunt Entomo-. 
logi, qui. fpreto fyftemate, aut. faltem elencho. in, 
feétorum feu Faunis Entomologicis, in fola: debere. 
nos. .verfari- contenderunt ,metamorphofi. Sed ut, 
taceam, methodum quafi. co tituere. fci ovis 
tam, totum: fane fludium.- "Hi ori& naturalis. fine. | 
adcuratis defcriptionibus foret fruftraneum.. Fins 
gas enim figuras. Keamurit in. immortali. ejus cre,. 
do. prs Ceteris hanc te tiam, adeo efie. 


Rei dod ies Brnvinli- De. Getii, Roffel, 
confuli ftatim poffunt hi Au&tores, ut, quod- plus 
ribus dete&um fuit feculis, & quod fulta le&tione 
e percipi potuiffet, una perdiícatur "opera, - Ede. 

dem profecto in Entomologicis regnaret con 

Iz ante tempora Syftematicorum Botaniceri aefoho 
mavit, nifi fyftema infectorum fuiffet. inventum. 
, Entomologiam igitur fcientifice tractandam exifti- 
. mio," fed in anteceffüm nominandi fünt "Auctores: 
przciput ,, ut nofcat eos. tiro, pum u€— 
enda Pru Formitiercio: DUE 


sti tb n6 rro dE - iso stt and à 
"Pauci sitibdose funt AUCTORES , $ei* ex 
pore de Infectis fcripta reliquerunt. - ote 
ujus feculi duplo fere plures entomiolo uam' 
priora fimul fümta, produxit, at: inftitüto -infecto- 
rum fyftémate, tot prodiere in fcenam, ut vix ulla 
pars Scientiz naturalis majori excolatur induftria. » 
exempli loco nominari" poffünt; - Ds." Prefes , Rea- 
vim j De Geer ,. Rüfel, Wilkes, Admiral; Clerk, Ebret y: 
Seba, Harris , Poda , Srepoli , Scbulizer y Geoffroa GPén : 
uoviur, Sebdfer, cum tamen ante initiüm prioris fe-. | 
| 


culi nüll um haberemus librum ex profeffo entomo- 
logicum. Caput. quidem fenfim extollere tum c&- 
pit lic" feientia;- fed lento a Imodum. emMÁ—MHR 
donec depithis Boni "nonnulli ad. dinem-in- 
fenti, ictis floribus, adp 

mis Papiliones; pelle&ti E XP 


— Witeriora: inferunt fücraria primus 
IWIPICY : z qui. minutiffima ex his, 1 
- hand iter ac maxima. animalia, dilfecuit. Longius 
tamen hac in re immortalis Reaw»urius eft progres 
fus, Eo tandem admiratione adacta- eft" Domina 


NTA-ENTOMOLÓOGUE 135 


 Mefidma, ut exemplo incomparabMi, ex Hollandia 

Surinamum , infidum tranfire: oceanum ad. meta- 

— fplendidiffimorum tantum Papam 
andam cum filia auderet; —— 

Ut miputiffima- fant: afe&orum eorpora , ita 
um illorum difficilius 'conciperentür, nift VIVIS 
eas COLORIBUS: haberemus- depiétas; tales" igitur 

nt-nobis- uve e" Rófel.; Wiery 7 Ad- 
iral; Meriant, E P EU Pp; ja x 


| Lwesnpei curie Serge ai Me n Guroling € 
allis oem Cogit Mega RUADS 
; P xinfec oram prater! imume-- 


Bbtceheuns eBiboran Img» ; 
dit in lucem. 7 7-209t 

ct AEDRC JVANDUS err res | "imália 
Bà "Bonon: v&o5;- Fol. cutn Gieonitus ligneis difato- 
que fcribendi genere exarata. Auétor etjam "Hal 
infe£ta-Mouffenc- GRISLE "UMP . Pe EL. 
 -IONSTONUS- (305. jelgaj) HP, 
illis Fünf hépsv fol. AM drovaüdi. 
rad icones ari a fe- D iis fft 


r P s 
"em 


136. 


— GOEDART. (Job.. -Belga) Metamorpbofis . infetla-* 
YU. Magirh - TIT oid lae idiomate, iconi* 
bp IOUKE ( Robert A nglus) Morris Lond. 
tff. M Fol. Tab. 38. mi e opica. . — ! 

"RHEDI (Francifcus JUndag) -Expttimewre Flirents 
"ft. 4:t0.. Animalia wioa da viuis, Flor. 1494. duod. 

BLANCARD (Stepha, Belga) redes. Iofetdom 
eoo de» de r. upen), mf. 1648. Rrvo--— 

2 SVAMMERDAM (Job.- Belga) . Hifloria  Infetto-- 
rum generalis. Ultraj. 1645. aito. Biblia Natura. Lugd, 
Bat. Lirik os Vol, i. Angl "^ 
Lo. (621. 4;a. Ag E draneis T am prima-. 
rio; at. appendicis- co explicat tabulas : 
mutas , prius loco appendicis Goedartii delipestss. 

MERIANA (Sibis. Belga) Erueerum ortus. No-. 
rixb. v61t. to. Pa ris coloratis & absque colo- 

. Plyurium | habet metamorpho- 
fes. Ex furinamo mddk infia edidit Suri; : 
Memflelod, 17:15. Fol, opus fpendidum, rarius guris 
Coloratis obvium. , 
.LEUWENHOEK (Anuton. Belga) peter Lond 
: LA «to... Epiflole, Delph, 1415. 4:10. microfcopica, 

S METSERR. (Gero aug) Mn Lh rey 
numerofis 3 


Maret jns ila . - 
ALBINUS Eee S CBeafor eaf, Anglus.) Hiforia : 
Anglie. Lond. 1530. 4:to. coloratis 3i. / 
Hifforia poesia. - * 1236. 4:00. "Tab. 49. 


3600 .. BRAD- 


FUNDAMENTA ENTOMOLOGUIE; 1:7 


^ BRADL/EUS (Richerr, Anglus) Works of na- 
Wr. Lon. 1331. 4:40. 
- KEAMUR (Ren. Ant: Gallus.) Hifoire der Infe- 
es, Paris, 1734. quart. Vol, 5. cum figur. 
LINNJEUS .5yfema Nature. Lugd. Bat. 173f., 
fol. Hobn, 4765. $50. cum- uod ^ Faupa $ue- 
cra, Holm.- 1761. O€&t. edit. 2:da. /Mafewm. Ludov. 
Wales: -Holm.-1764. O&. cum defcriptionibus. |. 
-ROESEL. (Aug. Job. Germ.) Jnfeilon Belufligung,. 
Nrini EE Escena ims du sre e 


4 CLERK. (Carol, S Sven bind: di insu » rürien 
vum. Hobz, v7j3. 4:0. Vars I. "lab. 16. figur. € 


He dni ma. ito, : Tab. vgspyy- 


Carriolca JAM'tenna nén $7U0.- "ire cm infe£torum 
 Linnzano cum defcriptionibus, | 

SULTZER (J..H. Germ.) eiiis "4 ae 

Ben. Zurich. 1341. 40. 'Tab. 24. methodo Linnaana. 

SUGRONOVIUS (Laer. "hend. Belga) ; 

- Aefcimizn fecundus. Leid. / 5244. Fol, "Vab. 4 

mate Linnzano cum. fynonyrais & leíc 

Tren ftn mew. nint: | 


HÁF ER (oh. Chrif. Germanus) Jéeéi In- 
[earum Ratib.. 1267.4 4:to. 'l'ab.. 100 pictz,.- : 


JHOWAESA Neu Rinüias tantum RPM vidimus. 
lovi, Fol.. T | C EEM 
Aa . CAP. IL. POD : 


ee ique. reptant;. o natant, & 
hen, :ullus eft locus adeo abíconditus, ut eo:non ali- 
quod eorum pertingat, —Multitado horum fecity ut 
METHODUM. 1n. tanta, ut ipfis videbatur, 'confu- 
fione. tonssilinnit, guicsus peucciss veteres. Svam- 


pe Pes pénmem divifo: s. 46 ERN i. oque dis- 
«riminis ipfa facies oftendete wdabatis ann 
tomologi, omnia:Co 1a: Searabeos . Lepidoptera. 


Papiliones .& Gymnoptera: Mofc «a5. dicebant, atque ad 
has retulere. Diptera - mene fed Hymenoptera. 
quadri : apellabant :4pes;;.. Longius? progredi 
non a eo; facile fuit. D:nus.) Prafes primus tir, qui ( 
genera. determinare, | eisque fuas. .in- Syfh Nas 
turz characteres cipi atque adeo hanc:ifti-: 
entiam: in. formam  redigere..fyítematicam auderet. 

Hoc autem fyftema ofi in. editionibus fub- 
U s. auxit & emendavit; üt plend. jam hxc 

entia luce fuperbia. ORDINES primum naturae: 

| inftituit, & »omimibus.apüs im genera: n 
irifin: Mantra numerum in;Fauna: Soros ue | 


natalia. & - Hoe igitur. fecuti -lüm a: ari- 
adneum,. Pune. pen is fine. nllo: .N agiftro: 
vivo, tuto mque obvia. determinare- Goffümus - 
infeéta. . Ante. illum fane: vix füpra ducenta inno - 
tuerunt infecta, is. vero in. ültima. fyftemátis edis 

tione tria fere dibinilenii: ípecierum. millia: de-- 
terminavit;...-Syftematici : eandem. ingreffi Viatn in 
Europa. Auftraliori fuas - diligentifime perveftiga« 


: Jó ' - E runt à 


FUNDAMENTA ENTOMOLOGLE. 139 


runt regiones, ut maxima pars infe&orum Euto-: 
porum , quoad. fuas; imagines; eruditis. cognita vi-' 
deri. poflit; "Has" inter Species infe£torum 1n Aus: 
ftrali Gala colle&tas; quarum plus:quam trecentas; 
eftate'proxima -ad: D;m. Prafidem mifit: Nobiliífi* : 
müs Soubry (Treforier de France, aLyon) non pau-^ 
[. Pun prioribas:addehda. - atiff;: Dens; Bran- 
"Conful Algirenfisy ad D: JPrrfidem mifit. 
um -mufeum ^in étor «Barbari , '& Expe- 
Garden magnam eorum copiam ex Caro- 
.qu& nümerum: auxit. infe&orum. ar-: 


ptonas incognita: lene erant rete due illa, 
c 1n fuo Periver- deli t Gazophylacio , donec 

ftriff.D:ns. Talzgb, ad Capst-bone^ fpei: Gubere - 
— noe —Àai aedes ener efidi mitteret 


w5t ^" Syfematicam v veri pira inféftorum : 
onem, ante omnia de TERMINIS artis -" 
feendis debet effe follicitus, ut 'omnes infe ti par- 
tés rite; denominare queat. Hoc igitur tyronis. 
im quafi rudimentum przmittere placet, :/— 5^ 
"Primum vero" fciendum, quid. fit INSECTUM, 
ne hue referamus "Hip ocampuim &' diia: mein; ca 


itibus fmt inftrutas | 
eec lent, Siosen 3 Pedes: quoque. Maece ma 
uübus nulli. Infeéta omnia fex aut plures has. 
eder, refpirant Poris ad latera pofitis, qui fpi- - 
uid audiunt, &t exterior extis interioribus partie 
ior eft, ac fceleti vicem praftat, quod in-- 
eorpus non datur; unde etiam Acus, marina. 
inferum ton. éft. Pracipuam vero notam uen». 
ih-eCapite confpicur , quz articulatc 
(Be: E. dn omnem rtem . mobiles , quo: ipfo. a. 
cornibus animalium. Hferunt, fenfui x pian or* 
 ganorum vice inferviunt, qualis autem hic fit fen-. 
us, non magis-percipimus, quam fi homo. ipfe* 
eculis careret; & [ingularem tamen radiorum. lu-. 
minis actionem in retinamn oculi-determinare, - vel- 
rmgutatiohes inde in-anima: Eurbana oriundas expli-- 
care conaretur. -- Organon- aütem | fenfus : Antennas. 
illas: effe -ex- eo: patet, quod his antrorfum perpet 
agant, tactum autem illis non ineífe, dutior, qua 
teguntur, crufta evincit, nec non. brevitas in | lü-- 
fers-& - InfeCtis: aliis... Ceterum. cave funt. & tubu-- 
lofr, aére & humore quodam replete, quod ex 
antennis: papiliotiis-aquz immiffis confpicitur... 
*:1.Sed 'ut;ad terminos veniamus artis, notio pris: 
mum corporis eterni eft ftabilienda, quod, more : 
Anatomicorum. in ——— — abdomen &are 


dalla: fpinalis i nido Mpresinu AY dMud medulla: 
fit organifata. Filum quidem medullare in caput: 
fefe penetrare non negamus, fed nullam seis 
licuit organifationem, unde etiam: Hippobofca equi 
ni/vivit, curfitat, immo coit, demto licet | capite, 
ut: alia, que diu 'fine- «apite vivere. poífunt ,. retis - 
ceam. in capite aures nullz, unde auditum Api-. 
bus negamus, qui fine. auribus non rectius conci-. 
Hr. quam [ine oculis vifus. Clangorem. quién: 
; & 9* 


FUNDAMENTA ENTOMOLOGUE.  -i4i 


& fonitum graviorem percipiunt, tque ac pifces, 
fed alio phe; quam pet brin" ride: Offa- 
&um etiam. in dubium trabimus, quia nafo funt 
deflituta: ad olfactum enim dilatata requiritur mem- 
brana» quemadmodum ad auditum intenta. Exha- 
quidem fentiunt gratas e, g. ex melle, dc — 
foetidas , fed modo nobis incognito.  Ordinarias - 
; s plurima infe&a non habent, neque ore fo- 
um edunt, fed pedibus feu alis in nonnullis, aut 
juo itr ^ 'ni SPNMBUU: Oculis vary 


ftar vitri depu emm C Oni gitur ex- 
| E miobhe Vidaqo gei forte in Cancro, Ui 
plerumque lens eft, fed in- oculis Papilionum ,- 
Peioni & — plures: in TRAD quavis 
nis 17325 lentes Pugett; ex in ca: edd 
Lewenhoek obfervavit. - ^. — — ^ Le 
. ANTENNA.  communiter-bing án.- ronte, 
| in Cancris nonnullis concipere veil 
nt vero hz infectis propriz, & a Ter 


; fint, v pad: os iéollow, 
 qnoque- infe is plane: defint, Ma- 
xm om intennz in differentiis in- 
fe£torum, qua ad figutás- fuas- adcuratius erunt. de- 
fumtssoe: 


"Cine, zc E m üpicem- denim incr 
ee men! ubrotui 


142 


fies - am. duin ues Jngiridinaie 
fifo intres vel plures partes, ut Scarabzis, ..- 

- Perfoliate fant capitatz , capitulo horitzontaliter 
[4 ut in. Dermeftidibus.. 

-Petlinatz, quz. ad unum alterumve latus. emit- 
tunt fetas parallelas fecundum | totam fere longitu- 
. dinem: Phalenz, Bombyces, Elateres. : 

«^. Horum.mares eisdem gaudent magis pe&tinatis. 

e o uMriflate, quz e latere fetam exierank, vel nu- 
dam vel peéctinatam,. uti. Mufca. 

.Brevieres, quz. corpore breviores. Longiores [^ 
corpore longiores. —AMedierer, qua longitudine: cor- 
poris funt, ut C pesas 

PALPI primum: ab D:no- Prafide didi, iod 
runt antennas. filiformes, articülatas, mobiles, funt . 
autem fepius quatuor, interdum. fot, fene pofiti 
ad os, nudi, breviores, «: per: / 

. OS communiter in anteriore capitis. à] arte , , de- 
orium aliquatenus. tendens. Locatur a m in. qui- 
busdam fub. ipfo pe&tore. (Chermes , Coccus, Can- 
cer, Curculio). 

ROSTRUM eit. os. in acumen produ&um, ri- 
gidum; hoc in variis hemipteris inflexum | verfus 
pectus & ventrem (Cicada, Notoneéta, Nepa;, Ci- - 
T. his) , & imprimis in Curculione. . , 

AXILL/E duz, quatuor vel plures horizon- 

"ales (non- perpendiculares), in quibusdam latere 

interiore ferraturis feu. denticulis inftru&tz, 

LINGUA in quibusdam Sezzcea, fpiraliter in- 
voluta (Lepidoptera), In aliis Carnofa y probofcidem 
referens, & Tubulofa (Mufca). - te 

Ue fuperius fapra maxillas (Scarabaus, 
lus * 

ze STEMMATA. fünt pun&a tria,  hemifpharica, 

in vertice capitis (in plerisque Hymeno- 

) Terminus a Nb. D;no, Praf. in- 


M — **TRUN- 


teris. aliisq 
pers i | 


FUNDAMENTA ENTOMOLOGUE, x44. 


3» *'TRUNCUS; qui pe&tus feu thoracem com- 

r chendit Anter capüt.& abdomen, cui pedes in- 
p Ut diftinétz ejus partes determinentur, dicitur 
^ -THORAX doríum. trunci; Hic- vario modo te 
'habetz -Denrazus ; quaudo. fpinis. lateralibus inftru- 
&tus eft, aut fpimofss, qui pinis dorfalibus notatus 
: (Cerambyx), aut. Márginatus. margine laterali dilata- 
eror er bacis poflica, fpe vi 
.pars. is poftica, . pe 1 

REUS gin diflinéta ab ipfo thorace. mediante 

lerisque: Coleopteris; Mufcis &c. 
OSTERNI M,.-cerina: ipfius. pectoris; quz- po- 
flice wur vata in Mudo aut bifida, ut. in. «Byte 
feis«quibusdam. 

E ABDOMEN E plerisque difbimHianr, a: thes. 
ce, partem. poflicam. infecti occupans,. conftans fe- 
gmentis annularibus, ut extendatur vel. abbrevietur, 
unis :quod vifcera. chylopoietica. 5 
-. SPIRACULA. fant. pori. laterales. in ingulo feg- ! 
pecie abdorninis utrinque, folitarii,- quibus fpi- 
rant; His oleo 'abépultin Apftasssme: ti Infe 
plurima. x. cy alb sitos 


i ninis perforata pro 
Genital. euam Minus a- 


£p * 1n seni varia, :; 
EST -APEDES. communiter. fex » exceptis: ultimis a- 
pteris octo, ut; Acaris, Phalangiis, Araneis. ple- 
Xisque;:Scorpionibus ac Cancris; quatuordecim OQ 
nifcis; adhuc plures Scolopendris, Julis. — .- 

— Pedum prima pars & craíhor FEMUR- dicis, 
fecunda "TIBIA q tem quesiti asd 

US; ultima UNGVIS, qui - leris duplex. 

; Graci: Pedes | ab. e&ectu den lon na ü- 


 — Saltaterii: femoribus: craffioribus , quibus alte la- 
teque exfilire valent, ut Gryllus, Chryfomelaz fal- 
datoríz y Pulex -Chermes. 

—  ANatatorii , quibus pedes compreffi, bifariam ci- 
do, Meus) » quibus natare valent inftar Fuori 
cus 


cree pedes absque. Be | | 
Cice feu manus funt pedes anteriores apice 
incraffati, duobus digitis: altero mobili loco polli" E 
€is (Cancer), - 
; AL, *aftiumenta dibus fe in aéra elevant 
more avium; funt he ale membranacez, indivifz, 
exceptis unice Phalznis Alucitis ,- X eed illas quod 
partem divifas habent; Mirique hac quatuor, at 
Dipteris & Cocco duo. 
Pagina ale fuperior audit. quz coelum, inferior 
Vero qu£ terram refpicit; pars 4»Hca (in Papilio- 
nibus) verfus marginem anteriorem, & poflica 'Ver- 
fus anum; Exterior: verfus latera. exteris detur : 
verfus abdomen eft: | 
—o Plicatiles, qua quiefcentes complicantur, u ut in 
Vefpis; His opofitz funt: | 
Plane, qua complicari rapis 
- . EKreüie, qux furíum ad íe invicem DET j 
| UsedR (Ephemera, Libellula tea d € 


nis. zi hodsoniele NE 
duce. incumbentes, fd ad: aera nue 
— Reverfe funt quidem deflexz , CIY atmargo 
itfeziónia: alarum. fübtus anterius promineat. - 
. Dentata , quaruin margo ferratusaut. denticulatué. 
Gadate , 1n. quibus una Maii rratura po* . 
füica extenditur in proceffum. — . 


FÜNDAMENTA ENTOMOLOGUE. gy 


Reticulate , quarum vafa tetigulatim venofa fütit 
(Hemerobius Perla), ; 
ióre communiter évadunt duz antetiores 
dlz, & dnferiores qua poftice; dum componuntur 
in Phalenis. 


 Primoreí aütepi dicuttür alz anteriores, - Pofle^ 
fires veto fecundarig in Papilionibus ,- cum hz 
xcd oie npe in alis. E 
: p fe patent. ngvuntur Co4 
tis fecundum figuram in pasa, maculas & fafciat 
quz transverfáliter. latiorique plaga cingunt; in fri 
for, € uz funt fafcim hén uiui 1 inftar capilli ; in 
"4; qux longitudinaliter extenduntur lineates 
Ere eft macula 9rbiculata iu medio divere 
or 
Sipmára, terminus a D:nio Piafide- tetehter dne. 
troductus, determinat maculam aut- anaftomofin, 
in medio alx, Eric mar inem. anteriorem, 


adt: in pl Me os dym | 
teris immo etiani TED 


tur macula 


intiám ; plerum pog Vol veil" —e4 
tüs éoncava. VE ib. volatu explicantur, füb 
quiete claudantür; connivérido- IW -futüfam - Tongis 
Lc dorfalem, parallélam , ut in iR 
Hec Varia: 
c iret AUdsmide breviora, 


Jibus: feriat.5;. iid dinalibos cie: Por- 

«ata audit, hi vero concavis acad, . RED 
-. sHemebitra in quibus ale itae nores Tedix fünv 
lantia 7e onagsam. inter mem branaceam, vel 
totum ut Gryllis, vel quoad partem. ut. Ci- 
m us, Nepis & Notonectis, vulgo. Hemiptera. : 
- LTERES, a Dino Prafide introducta voe. 
ce , funt capitula . pedunculata, | pone. alas. locata, 
aepius fub. dapi fornicata, tantum in ,Dipteris 
»via, & videntur nil aliud. effe, quam. alarum Bim 

dice sum; n rudimenta. 

.,CAUDA. in. Peru Signplex- "retratta & vo- 
funtarie. emnes, Ue RUNE wid in .Scorpione. E 
Setacea. in '"Haph idia, Phalangio;. drifgta in 


E 


* 


CAE Ephemera; Parcata eft VPodurz; Forcis 
pate. Forficulz- &. quibusdam , Libellulis ;. Fo/iof Blat- 


e e 


Ta nid máctSiBis. Aehera. depis 


D e ah 
4, SEXUS. heic. pariter omnino habil, à 
aliis: pur ege 'quin. &. .pr& ceteris Lo 


d dedita, - Plürima. enim, ahi, de 


cs T^i. be dE. va abet 


aliis vero nimis. - 


jer. etiam 
mares ala i mk 1! 
| diede Filius am br 


FUNDAMENTA.ENTOMOLOGLE. 147 


num cehzreant, ut tota die videre eft in Tipulis j; 
Phalzna Mori. &c, mares alati. cum femina non a- - 
lata volant, eamque ab uno in alterum locum cire 
cumferunt, ut in Phalznis fcemina. aptera ; -ftabilis 
tamen regula non eft, quod, ubi unum alátum in 
eadem fpecie & alterum fine alis deprehenditur. 
illud femper mas fit, hoc femina.. 4p5ies, enim. 
exceptionem efficiunt, & dantur preterea. indivi-. 
dua utriusque fexus, ejusdemque fpeciei, fine. alis, 
ut Carabi majores, "T'enebriones, Meloes, Cimices- 
Gryllus, pedeftris etiam alis caret, quem ideo. Grylli 
pupam. quis crederet nondum  declaratam, .fi non 
in, copula fuiffet vifus, , Notiffimum enim,eft, nul- 
lum infectum coire, ante quam declaratum . fuerit 
atque adultum. Pleraque infectorum genitalia fua 
intra anum habent a condita,: & penes- folitarioss 
.fed nonnulla penem habent bifidum, Cancti. au- 
tem & Aranei geminos, quemadmodum. nonnulla 
Amphibia, & quod mirandum, in loco alieno, ut 
Cancer fub.bafi cauda. | 4raneus mes palpos habet 
clavatos , i cgengs font Juxta 0s utrinqué: uni- 
cum, quiz clave fexum, neg.fpeciem -difüngvuat, 
& Femina valvas. fuas habet in. abdomine juxta 
pectus; heic. vero fi unquam; vere dixeris: res ple- 
na timoris amor; Si enim. procus. in aufpicato. ac- 
cefferit, femina ipfum devorat; quod. etiam. fit; fi 
non. ftatim fe retraxerit,. Libellala- femina genitale 
fuum fub apice. gerit cauda, &: mas. fub. pectore; 
adeo ut, cum. mas collum .feminzx forcipe. cauda 
arripit illa caudam fuam. pectori ejus adplicet, fic- 
aua pomatt. tanien. connexe volient. .—— -—- 
-...in nonnullis fpeciebus datur etiam preter ma- 
res & feminas tertius fexus, quem Newerwm dici- 
mus, ubi neutrius fexus funt genitalia, .funtque 
hac fpadonum inftar habenda. ; Talium. alia ani- 
malium adhuc. exempla in nulla claffe cognofcimus; 


praterquam An ytgpiabilium. Syngenefiz Polygamia 
E Bló E : 2 


E à 


Ka Sapa p E nsi deci 
'N'TA ÉNTOM 


1$  FÜNDAM 


fruftranea ^& Optló. "Hzc neutra ibi tantum repe«- 
 giuntur, ubi eeconómià a pluribus jun&tim eft or- 


linata, velut inter Apes, Vefpas & Formicas. Hic 
énim fpadones ejusmodi veri fant Servi,;quibus o- 


"21 


*- 


^". Hermaphroditi in Infe&tis nonduiÀ obfervath 


4Aphides quidem ad. 


* 


FUNDAMENTA ENTOMOLOGLE; 149 


.. .Mares infectorum, ut. inter accipitres, feeminje 
femper funt minores, ; 


Speciem [oam eura propagant eximia, üt a 


trodu 
tur inf: 


"uXfo 


declaratur, quamvis molle & alis corplicatum, a- 
deo ut EA larva oftendere Svammerdam potue- 
a 


?pit ipfum Papilionem cum alis, valde futurum diffi- 
"milem; Nihil igitur novi in hac. generatur meta- 


pt 


mes, qui aurum in hoc ftadio referunt, receptum 
-eft püpz vocabulum ,- rx j 1 
fpeciem habent, atque in 


*fide actui huic - tettio " eft inditum, ubi infectum 
juod etim revelatum. dicitur & quia 


"ulterióri non opus eft trdhsmutatione, perfecte au- 


? "c MEME S 
pxoRISÍIT 


1— LOmtx Piularius quaque. hue pertitie 
pe transformatur, 'cute colorata tán 


^ 


z : Can- 


KUNDAMÉNTA ENTOMOLOGHUÉ. r$ 


- Cancri exuünt quotannis crüftam totiüs corporis, 
jai utpote perennes mole crefcant , quod crufta, alie- 
quis durior calcaria impediret. * 

Scolpendrs jaüniorés minorem habent edam 
Müriérums quam 'adultiores. [39H 

Omnia infecta, qux tietiinorthófid Tied, 
poft. declarationem. funt magnitüdine. adulta, nec 
in eadem T ione s eidem ullam oftendit mde 
gnitudini$ di Bottin, niff que 'alimentis ür- 
va minus füfücientibus debet originem. — - 

MMERDAM 1 rn memorghoftos 
jor infe lorum ftatuit elafft mE - 
& Prima; continebat, ea,. qua. (o) ab. ovo "lia. d- 
xínntar., quali elle debeut, evipara,, aut. (B) | 
ftatim. partu. funt petebat e.g» Ci lex 
Apta iur Hia wBed« Ln » à 

- Secunda conitabat pere uat quz- n rsuprat: fex 
Pedióus; at tectis füb. crufta quadam, Tem cer- 
«tum tempus; cruíta- yero. Jan epolita, -aias ac 
hoyos aed B scri Eo ; zu : 


* 


eei iidis e 
Nymphz €— 
"mam: "transforrationem: iisde "quidem gaudent , 
fed. te&is; n». fpeciatim — Ll »- 
Pam: 
Quarta. Claffis illa coplitidtilty quz-in- o 
-fides vel: nymphas abitura'cruftam non abjiciunt 
primam, fed: ect tantum. rese sie cci 


»;2  FUNDAMENTA EN 


- ^ Claffes Vallisfseri 3:0. ab. Herbis, 2:0. Liquori- 
-bus;. Aquis». 3:0. Terris, 4:0. Animalibus orf 
infe£torum domiciliis funt defumtz. —. 
so 1 Syftema Reamur:i  Larvarum. papilionum (des 
€henilles) fundatur pedum intermediorum, qui in* 
feruntur circularibus vel ovalibus füb corpore eo- 
um annulis, fitu ac numero, habita infimul ra- 
tione ad pedes fex anteriores (corneos) & pofterio 
.*es (membranaceos) Cfr. Hw. des Infefh, p, i. p. 


et. fe. iiir t 
gos CAP. III. ! 
Natura Infectorum per plutes eorum ztates jam 
perfpecta, fupereft, ut lotematice eadem contem- . 
plemur. Recta autem eorum CLASSIFICATIO vi 
tam huic ftientiz & facultatem conciliat, ubi fin- 
gula Infecta fuum quafi nomen ipfa produnt. Hoc 
. Nero. D:no Prafidi totum. debetur, qui primus ea- 
dem in certa genera, diftin&tis characteribus rede- 
git. Infe&orum feptem fünt ordines, ^—— —— — 
i: I. COLEOPTERA Elytra habent cruftacea, quae 
contigua marginibus fuis interioribus, longitudina- 
liter m "n r em futurz. ——— 
í . aiias na nt fuperio res faplus ! 
-bafi cruftaceas , feu quafi medias inter elytra & 
alas molles, fed alz ha fuperiores non coéunt fu- - 
tura quadam lineari, & os aut in pectore eft, aut 
... Hj LEPIDOPTERA quatuor habent alas im- 
bricatas fquamis tenuiffimis vix confpicuis, &t 0s 
lingvam habet fpiraliter involutam vel faltem ali- 
quod ejus.rudimentum, . ——— .  — — — 
»ranaceas, pellucidas (non imbricatas fquamis); à 


FUNDAMENTA ENTOMOLOGUE. 355 


V, HYMENOPTERA prater quatuor alas mem- 
bránacéas aculeum habent in cauda, qui tamen non 
femper eft ad vulnerandum aptus; nonnulla enim 
hoc tantum utuntur ad cortices, folia, aut infecta 
alia püngenda, ut in his, ova deponant, e. g. Cy». 
nops, Tenthredo, Sirex, Ichneumon, — 

-. Mk DIPTERA per duas (nec quatuor) alas à - 
ceteris facile dignofcuntur, imprimis autem füis hal- - 
teribus,"ut Mas Coccus huc referri nequeat. — 

,VII. APTERA ex eo nota, quod alis careant. 


Subdivifio generum fit diverfimode per ORDI 
NERdivehgs 5 ER imus 
Coleoptera. diftingvuntur fecundum antennas, 
quz funt vel filiformes, vel clayatz, vel fetacez. - 
Hemiptera in. duas abeunt phalanges, nempe 
vel eorum qui os habent sxilefum, aut roffratum 
& hoc rofirum füb ore reflexum aut pectorale fit, 
Lepideptera fecundum figuram ante 


y MEA RATS. es 
* 4 124] *- 
LJ 2 


Diptera in roftrata & roftris deftituta dividuntur. 
Aptera in ea , que fex, octo, quatvordecim aut 


vel Ric. ^ 7 


^ r 
At onis dra dt 


res habent pedes. p | 
Sed GENERUM cfaraileres omnes, qui M 
unt in D. Prafidis fyftemate naturz, heic ad- 
erre opus operatum foret; Nominaíle fufficiat Ge- 
nera aliquot nova infeCtorum apud noviífimos fy- 
fundatur. Recentiorum aliqui, foli funt, 
ra ejusmodi formarunt, hisque nova 
nomina. Ad difücultatem hanc tollend n 
mE | K ; oS 


"Lucanus | 

Hifter 
 Byrrhus | 

. Mylabris 


— Attelabus: 


- Sil ha 


, Hifp "n 


i novorüm genero - 


PRUCTORUM. 


— Platyceros. 
— artelabus. 


aC à 
- & 6 e edam 
iT *.w 
S2bD iud 
* € 


Aitbrenus, Ci, fella, 


Laria Scop." 
C Beso ji 


-—Mylabris.: 
 Byrrbus. 
.. Galericula 
Crioferis . 


Pun x Du eps 


t 


Ls. | 
*fd 
de 

gt 


tr |i $ 4 * 7 t 


X o^ 


al 


b 


FUNDAMENTA 'ENTOMOLOGUE, 1j 


CE  Acridium, ijs us muticus, 
UU Lea ..Gryllus Tetrgonia. 
Tettigonia —— Cicada. 
Corixa Notonecta, z 
uso dMNaucoceris Iis dba [ 
VU Perla- Hemerobius ds difta, aid 
Aro Litelluloides, :. Myrmeleon antennis «apitatis,.... 


5o Cfabro..—— . "Lenthredo « antennis RUNI, 
E V UBER ;Phalzna 4/wita. 7 000 00 
^... Bibio,. E ula. zberace [pinofo. 
ip Lies 55 4M ius cca mn 
Tony: . Mufea.- iL LL. REO 
E MMCR. . HIA 
-ae «cella — . Mufca. t A ug 
Quod. ad da enera attinet, dis. ap 1j 
"ex .parté fimilia: vi entur, qui Botanici Bihineel 
Antroducebant , ubi ad. naturam. minus attendehtes , 
ob notas leviufculas genera diff 
"unde etiam dudum Siu Ed inq 
$us enim. heic. fi gendum 


T 


he viris e- 


anicis experientia 
conftituenda eífe 


TE üm maxima oritur Tonfuf io;. ut: "Gieindela m. - 
pu ue fubji ciantur s ied « 2E. ome; "egt 


.nericum 1 ; 


U 


3,6 — FUNDAMENTA ENTOMOLOGIA, 


purs & Locuflam a Gryllo, Crabronem a Tene 
thredinibus, Mylabride; a Necydalide perperam : di- 
velli per fe patet, ut alia taceam. ! 


$. Vill. : 
— NOMINA TRIVIALIA, fuis fubje&a generi- ; 
bus, non multam movebunt controverfiam; verba 
enim valent ut nummi, perinde ac noming viro* 
rum Petri, Pauli. Nomina autem trivialia in infe- 
&is ; phytiphagis a Plaza, unde potiffimum vjvunt, 
rs omnino fünt, aliisque praferenda; itaque 
i ad faftigium fcientia aliquando fuerit BifMucla, 
vetera nomina trivialia novis cedent, a planta e- 
jusmodi defümtis; fic Pba/eya Mori, Gramin it, Cha- 
ropbyllata ; Chryfomela Populi cxtera, nomina funt fe» 
lecufüima; Cavendum tamen heic eft, ne przce 
nimium feratur judieium: Infe&um enim íape; ol 
neceffitatem , aliam edit plantam, n veram, 
fibi deftinatam, ubi hzc non- ade; ta Phalzna 
Mori comedit folia Lactucz, ubi Cs. Mori de- 
funt, licet non zque commode ex illis valeat, — 
In fyftemate naturx alia nonnulla inyenio ex- 
empla inventionis nominum TUM. nempe in 
"Phalznis & Papilionibus. 
-."  PHAL/ENJE genus coptofititiui" conftituunt, 
: qud EN ena idéo ROCA et teo. af ad 


Para we 


FUNDAMENTA ENTOMOLOGLE, is 


renda. Optandum foret, üt pari modo tota fcien« 
fia potuiffet inftituj, Heic enim nomen ipfum in- 
fecto dignofcendo infervit. j 

. PAPILIONES aliter pet. nornina dividuntur iri 
Equites, Heliconios; Danaos, Nymphales & Plebe- 
jos. In tanta Papilionüm multitudine, quorum ple- 
rique funt peregrini, & extra Europam degentes; 
atque ddeo quoad alimenta & mores ignoti, figni- 
ficantia nomina trivialia Haberi non potuere. No- 
mina EQUITUM igitur ob fimilitudinem ex Hiftoria 
Trojina mutuatus eft Nob. D. Prafes. Inter hos 
duz quafi turmae funt, quarum altera fufcos & quafi 


lugens continet Equites, qui ad bafin alarum ma- 
| hai 


'alas ent rübras velut cruentatas. His ex e- 
quibus 7re4»i; nomina impofuit, quorum ut Pria- 
Ius rex erat Troja, ita papilionum fplendidiffimus 
idem gerit nomen. Ceteri Equites; ridentes multi- 
lici €olore, variegatisque alis Heroum Grecorum 
nomiünibus infigniuntur. Et quia im utroque ex 


ercitu (üt Reges erant, tum. homines inf 
is, Equites alis caudatis fpeciofos. rez: 
Vit nomine, e. g. Pari; ubi nomin 


ipd ni. "^ 
ES NE «4^ bg tes dM IA d 


435 i35 l 


papilionem effe Equitem alis vari 


td bin 
r4 & 
£4 t E 
rt» 
* 


fectiones, Candidos nempe & Feft 


1j$ FUNDA 


Air v 


bulo conftet, ad . Papilio fe&ionem fü refe-- 

rendus. : 
Quarta' Bone jJ EOR a Nymphis, & quin. 

ta. Piebgji,.a diverfis viris, "antiquioris avi memo- 
rátu dignis fortiuntur nomina, ut jucundilime. 
huic fcientiz, erudita quoque immifceatur veterum 
eruditio, Onines itaque, qui nova inveniunt Le- 

pidoptera, novis nominibus imponendis, us 
HIA continuare debent, fi non conftet unde fpe- 
cies nutriatur.- : 


eer jui. tum in pur tüm. in. "hat. Pa 


-— ? MENSURA" Cu imm » dh qmd di á i iin 
contemnenda videtur, unde.Au&tores BLU a 
rii D. tam dtque latitudinem. eorum , fe cun- 
DGLA incas E UN EUN: nr 


et major noftrate, — 
P (214: "Coroniidis 


D 


"» 


,;atque in eorum trans- 


px - 


ee T E REDE 
CXXXIV. 


JGENERWENTA I. 
 AGROSTOGRATHIB,. 


Quz, 
PRAESIDE 


D. D. Cain. v. LiwNé, 


P'ropofuit 
HENRICUS GAHN; 
Fahlunen üs; 


L cEes 1767. e 27. 


Lp 


— 1 


mmi gym. fie wEenreg de 
Similia poffa cognofcere. 


P : EX 
GARE 
HISTORIA GRAMINUM.. 
PES €. L 


Jerundat Rega regat & difpofitionem 
contemplantes, hominibus & plerisque Ant 
malibus fuftentandis nil rper i utilius 
aut magis neceffarium. obfervamus; hzc vero fimul 
in Genera & Species rite cca dei opus eft ad- 
.€o arduum, ut optimo. etiam Botanico haud leve 
faceffant negotium. — Cum igitur maxime fit ne- 
ceífarium hanc fibi notam reddere vegetabilium 
partem, equum omnino eft, ut, ad odi hu- 
jus peragrationem sore virili | 
erat a. via enim, nifi Le 


z ters 


FUNDAMENTA AGROSTOGRAPHUE, 161 


€. 5 - 


A 


--. Ne autem de- ignotis. agamus, in: antece(ífum 


tera 
E, 


— k ^ La pie aui él Tn. " * "m - 
€). Ordo II FÜgsii A oou 
s» REOR v 


162 FUNDAMENTA AGROSTOGRAPHLE. 


Eo Quod Semen habiarit aivuqu nudum, M 
-—- pericarpio , Z ).- 
Mo. Quod - orolla  defituantur- 'Petaloidea: e ) 
cujus loco eft | 
jJlho Gua in Calyce vel: Cürolla-bivolvis f 
e ien Quod 3, rarius 1, 2, aut 6 habeant f/a* - 
"Carauanrm ab his faile diftingvuntur, quod 
conem Piftilum unicum, trifidum; & Bra£teas tati 


tum feu fquamas: univalves. pro- Qaljcé' & Corolla) — 


quz confertz funt & imbricatz, sinamtde effi 
ciunt fquamis unifloris.- 

Vegetabilia in MoNocorYLEDoxzs & Dicortr- 
LEDONES antiquiores. diftingvebant fyftematici; qui- 
bus fi. tertiam .'halangem. Acorz£Doxzs adjcceris, 
naturalis adeft phases. divifio. -Ex- his. Gramitia 
ad primam: pertinerit,; una cum Palmis; Piperitis; 
Calamariis , -Tripetaloideis; «Enfatis, Orchideis- Scie 
tamineis, Spathzceis,: a^ apre facile: qu E 
nudo difcernuatur; n i22 tha 
E oln reos 


* 


$ do 2-5.2« V GS Ch 
Copeila vits Mee ut. funt Triticum ; St^ 
vale, Hordeum, Avena y Oryza , Zizaniay: Holcus, a Gras 
minibus omnis: diftinxit antiquitas '^'Reapfe- au*erü 
nulla nota -uinverfali-ab illis removentur, & Foe 
menta tantum. dla dicimus, quaz.4 | 


que LE not ef: nivei; jtd 


n *» t5 iu Ee. Á£€— E 
ii $9790 i n PO ES 


E buic unicum eft, per Perleurpldab-deplá. ej pl& ejus - 
femen ambieus habere wideatur: fed hoc pro. r i 
Ee Midi vim idpulbicin P 
r uo petala cbelis vits cua, ré 

, forte ud ea à un b iA 
odo'Glums^mb alia. didesic Corolla aloi 

e y. n 11. Rd I3. ari 


FUNDAMENTA AGROSTOGRAPHUE, ^165 


venti, Briza, Legurur, pleraque Species Browi, Lo. 
lium. temulentum, & plura, etiam annua funt, licet 
non frumentacea. ^ Minoris; longe momehti nota 
illa eft; quz a magnitudine fumitur, utpote qu 
infüffieiens atque inconftans. — ^ ; I 


crimes nem sind IV ! ^ 

'"Vaftam fatis Claffem vegetabilium Gramina con-- 
fituunt. ScHEUcHzERUS fümmius ille" Agroftogra- 
phus 490 tantum. Graminum fpecies, varietatibus 
etiam. connumeratis, legit; D. Praes in fuo fyfte- - 
mate 430 fere fpecies ftabilivit, quz, ad plan 
tas $050 dudum determinatas, parvum admodum 
conftituunt numerum; adeo tamen numero -indi- 
viduorum. cum plantis certant , ut à veritate" me 
aberrare non verear, fi dimidium ipfis locim' re- 
gni vegetabilis, exceptis" Cryptogamis, " affignave- 
rim. Parvulam quandam aream plura continere 
videmus gramina, quam arbores fylva: habet mil- 
liaris quadrati." Foliis enim fuis conformibus, en« 


FL DBNUETSN S. V. Cu TES ; 
^ Summus Naturz Conditor ,- qui- in illis: ples 
rumque maximus eft, qua noftro videntur captui 
minima & viliffima, & cui Gramina in hac tellure. 

agno illi infervitura fini difponere placuit, ut 
alimentum hominibus ac pecudibus  jumentisqt 


mr 


[perm preciouull, admisso ceu NE 
prorfus modo hzc fefe multiplicare juflit. Ea 
2. | L4 4 : 


164. FUNDAMENTA AGROSTOGRAPHLE. 


titudinem habeat, que plus alioquin. temporis. exie; 
geret, quam aftas brevior ádmitteret, |. Adeo fapie 


picere voluit, . ier | 


pientiffimus. Szaziorem. a(lien; vit, füaque in diverfis. 
locis. hofpitia- "s eret oci neque enin, ut vulgus 
pour eadem ubique gramina proveniunt, fed 
uó unümquodque. loco,- quafi. patrio folo, luxu- 
siat, fequentem in modum per naturam difpofita : 


FUNDAMENTA AGROSTOGRAPHUE, i16 


MARITIMA. : ULIGINOSA, NEMOROSA.  PRATENSIA.: 
Ele maritis, .Nagsus fria. — Miu. effufum, | At&A c«fpite[o, 
AnvwDo artrarid. CAREX fíava. Poa nemeralis. tii 


ELvuvs arenarius, - leporina. - BRoMUS gigdntews, CYNOSURUS criff, 
gnuricata, Poa » atenfis, 

LACUSTRIA globulàrit, —'SYLVATICA, | AvENA flavejcento 

Scinros acienlaris, — 77 füliforiis. ARA momtgna. — PHLEUM pratenfe. 

i Igeufiris. . «apillaris. Acnosris ar»nd, FssyuCA eia:ior,, 
Azvxpo Phragmiter, flavefcens, Can loeiiaceg, — BNiZA sedis. 


elonga:a. Canzx panicea. 
PALUSTRIA.. CASPITOSA, je fms Lar 
Po4^ aquatica. —— ScikPus cafpitof. ARVENSIA. - ARENARIA. 
FesroCA fluitami. EmiopHoRUMcagim TRiriCUM repens. Poa anguftifol, 
Puarnamis ar»udim, - polyft. Acaosris Spica. V.Buonvs tecforum. 
$cinrus Capitatus. a pin, AvENA fatua CAREX. aretnariq, 
AxvNDO Calamagr. SchorNvs aus, LonwM temulent. 


-CaREX pulicais. B&onvs fecalinus. GLABROSA. - 
- " INUNDATA. e Hoja. arvenfa, — PHALARISpbleoid. 
Acxosris ffolonifer. PaNiCUM /a"gvim, Hotcus lgnazus, 
AXOPECURUS gen:ul. IN. 


ALPINA, 
PUE decumbens ARA alpina. - RUDERALIA. . COLLINUM. 
ceípitola.  PoA alpina. Dactvuis glomer. FssrUCA ovina. 


acuta, AcnosTis fpitata. Honptuw murimum. 

wejcaria. .. CAREX a'vata RUPESTRIA. 

A "i cane[cens, FONTANUM, MstiCA means, 
iginofa. Jj AikA ica. caa. 

dig ( Joxatili, pu cs EE ANB s, UM 


-— Gramina certo gaudere Soro plarimis 
exemplis comprobatur, quorum feque attulifle. 
juvabit,- SANE vr in mari Lipi er 
atque. agis- cuis in -magnam ! 
gricolis zm mee enim. fubje£ts fofocat 
m: & unam por n-terrz poft alteram qua- 
& inundat. -Adverfus. hanc cladem , Oeconomiz 
quidem univerfali perutilem , accolis vero damno- 
mam, incomparabile remedium prabent Anuxe 

po erezaria & KEvwYwUs arezarius, quibus heic plan- 
tatis arena pelaália fitittur & in terram demum com-- 


166  FUNDAMENTA AGROSTOGRAPHLE; 


divi;-collem: ibi arenofum fatis altum planeque 
rotundum; zframdize arenaria totum obfitum, exftitiffc, 
Monticulum hunc. arenaceum oécto aut novem ex 
comitatu ad bafin usque dif jicere adgreíli, gramen 
hoc inferne in unam coire ftirpem | obfervabant; 
per dichotomiam divifum, quodque arenam. quafi 
fafcino quodam retinuerat , ut circumquaque col- 
Jecta hunc monticulum formaret a). Prope Ezgel- 
bez, übi arena mobilis, e mari in terram copio- 
 filime ejicitur, per dimidium fere milliaris accolze 
prope littüs hzc plantaverunt Gramina 2); unde jam 
montis. jugum altius c), & aliis in noftra regione 
paflim obviis fimile , eft formatum, ut cre ibile 
admodum videatur, majores noftros, cum àltius 
quondam fefe efunderet mare, ut littora ejus erant 
ubi nunc noftre filvz, plantaffe in arena volatili - 
hoc gramen, ad arcendum maris (& Arenz impe- 

tus, & fic furrexifle juga ifta longiífima ( Afar)- 
plurium milliarium Meses utrinque przcipi- 
tia, quz frequentia funt in Brabantia '& Patria no- 
Ílra; inprimis cum arenam hanc in fabulum & 
faxa converti obfervatum fit, | - 

.. IusuLAs NaTANTES Scheuchzerus & alii in aus 
-ftralibus Europe regionibus radicibus ScuogNi Ma- 
rifci intertextas perhibent, duod ad fidem eo pro- 
nius eft, cum totam per Gothlandiam ftagna re- 
periantur his radicibus adeo denfe contecta, ut 


non modo homines ambulantes, verum. equos €^ —— 


tiam. & plauítra ferant, licet ob aquam fubtus fta« 
Bnantem , quz tamen per radices arctiflime. com- 
plicatas erumpere nequit, tremulus fentiatur motus. 


:4) lter.Gothi. I. D. Pref. pag. 205. mo 
€um tamen in noftris tecris copiofe creícant. Sic i- 

H5 € Hift. Nat. errores parit Oeconomicos. . De 
. Methodo planistionis &c. vide plura Lt. Scan: p. 334- 
€) It. Scan. p. 140, 218. : 


- 


FUNDAMENTA AGROSTOGRAPHLE. 167 


Alia ftagna limo tandem /& ;sjbagzo implentur, in- 
deque in: paludem. cafpitoam adinódum fterilem: com 
mutantur; heic. poftea ScinPus cefpito/us fponte ferie 
— tür, & numerofiflimis fuis. radiculis interjectis fqua*. 
mis. facile-multiplicatur; Sirpss hic, vernali glacie 
uta erumpens, turfas format mulüplices, quibus 
tota tandem palus. plane folidefcit, ut parvo «hoc. 
Gramine. te&um quafi flagno imponatur, & aliis 
fimul plantis locus. paretur... CaggX -eefpitefus. pari- 
ter in turfas. abit-gramineas, ficque paludes noftrae 
in pafícuis & pratis &/gizofe 1n. terram commutane 
Lc Pratterea |. diffimilem. Graminum Oeconomiam 
fingulari plane exemplo monftrat AvENA pratenfis » 
quz Jwniperis immixta, eis utpote infeftifima, bre 
vi fingulas enecat. Sie 'TRiricuw repezs 1n Hortis , 
ubi radices egerit, reliquas herbas 1mmo. & Arbo- 
res. fuffocat; folum. nihilominus. expofcit. pecultare 
& proprium, quod fi ei conceífum fuerit, gramen: 
evadit in pratis utiliflumum.. — Lotiuw fe»lentum 
lino admixtum. maxime luxuriat; aliis in agris BRo-.— . 


j » 
e EP 


hac.in urbe Upfilienfi B 


inum. rite 


3 


natz, Multa experientia etiamnu 


169 FÜNDAMENTA AGROSTOGRAPHUE, 


"es / $. VH. | EL 
" —Diferunt ulterius gramina fecundum CargNDA. 
KiUx Frorz, ita ut nonnulla primo vere, alia mes 
dia zílate, alia fub autumno virefcant foliis flori^ 
busque; que obfervatio in Oeconomia rurali maxi« 
mi utique eft ponderis, — Sociétas igitur Oeconomi- 

ca Anglica hoc etiam diligentius inquirendum fla- 
tuit; ut eorum potiffimum Graminum, qu&é vere 
ineunté proveniunt, curá inftituatur, quo pecora, 
macilenta ex ergaftulis hybernis emiffa, tempefti- 
vum inveniant paftum, Hoc vero alia ratione viX 
obtineri poterit, quam fi Oeconomi in Horto, quot« 
quot haberi poffunt Gramina, una ferie plantaverint, 
& quotidie proportionatas eorum progrefliones ob« 
Íervaverint. | . / a 
: $. VIII. : 


Gramina, (quibus Cereilia rx cuj rw rin 
cum fuis feminibus gf» parum infer fe differunt, — 
Omnia fere vel infipida funt feu fatua, vel dulce- 

ftentia, in quibus excellit Saccharum ; qn 

vero acria, acida, vifcofa aut ftiptica, a je pe» 
coribus & jumentis, Anferibus, Gallinis &.Paflert- 
bus, Infectisque bene multis, ut Papilionibus variis, 
Phalznis & Chryfomelis, alimenta prz reliquis her- 
bis przbent apta atque utilia, Non tamen ab om-* 
nibus omnia (ine difcrimine €omedüntur. Qui Pe- 
corum videt guftum in ceteris herbis tantopere va- 
riantem, in nonnullis tamen Grami : 
. cum timen alia nos docuerint 


ceteris Sveciz FOIE optimas alit oves, vix quid« 

o fabulo prztéer FEsrUCAM ovinam repe- 
ries. Hzc etiam Fefwca in infulis Carolinis maris 
Balthici (Karis-arma), ubi fola in editioribus & 


FÜNDAMENTA AGROSTOGRAPHUE, 16» 


8ltiora Gramina, quz utrinque depreffiori folo luxue 
riant, conculcanda aut decerpenda defcendunt. Me- 
morabilis etiam eft obfervatio D. Prafidis in Itine- 
. re Scan. 4); quod ih infüla quadam AGROosTIDE 
arundinarea obteéta , Capre eo delatz macie extabe- 
fcerent,.& gramini huic, Equis fane aptiffimo, ad 
cervices quafi immerfz, fame moriturz viderentur, 
Idem de Infectis valet: PuatENA Gramipis, plus fa- 
tis Patriz noftrz nota, quz graminibus depafcen- 
. &is incredibilem. iudicium -sdicrt cladem, vulgo o-- 

mnia promifcue confümere gramina creditur, fed 
ArosECURUM pratem[em, utpote fibi non deftinatum, 
praeterit; quod igitur. gramen in pratis tutandis ma- 
xime eft proficuum. Sic fuum Creator unicuique 
animali pabulum fapienter tribuit; cetera vero; pae- 
na capitis transgredienti impofita, aliis relinquere 
juífit. Magnus autem heic campus aperitur Oeco- 
nomis, qui, antequam Pan Graminum infinito ftu- 
dio mnltoque labore fuerit elaboratus , Praticultu* 
ram Íxpius experiuntur fallacem atque incertam. - 


felici opere propagare di-- 
is fe item, atque adeo 
urum. Hifto- 


fed clavi ejusdem paululum adívetus, vix ullam. 
claffem faciliorem. deprehendi atque certiorem. E« 
andem igitur aliis viam pandere adnitar , ut ad qua- 
labore & celerius muto Com | H 


a) Loco cit. p- 499. 


k*t 


c EET 


t OAP, dL etai des | 


HISTORIA LITERARIA: 
"A'UOCTO R'0 M.. 


| 2$ scis go " 
ANTEQUAM 'ulterius progrediamur Aceroimd 


i fpeciatm' dé Graminibus fcripfere, in , medium 
Sdferre placét, ^ 


BAUHINUS ( Cefparus ). Theatrum Botanicum. Tom, 
I. Baflee 1456. fol. Hic feculi fui. Princeps Botani- 
cus, &uodecim füb hoc titulo Volumina , cum. des 
fcriptione & hiftoria omaium. 'vegetabihum i in Pipact 
uo enumeratorürm edere deftinaveraty fed morie - 
przventus., Filius Jom. Case, BaumiNus,. oft fata 
patris, primum hunc tantum Tomum edhdit, qui 
de Graminibus agit. Exhibentur heic Cerealium. & 
. Graminum plurium deícriptiones, . figure, fynony- 
ma , loca, qualitates, & qua de eis feculi hrrisbo 
tum innotuerant Botanicis. S x 
RUDBECKIUS (Olaus. Pater ). Campi Eb (* dm. 
I. Upfal. i792. fol. Delineavit hic vir vere magnus 
omnes figuras plantarum ab. auétoribus editas, ne - 
omnia opera ob has emere Botanici cogerentur , " 
easque Methodo Cafp. Baubini in Xll (Tomis ih 
decrevit. limus: etiam. "Tomus magni "huj uode : 
perutilis operis prodiit, Gramina tantum depiéta tra: 
dens; fed fatali isceadiod quod eodem Anno: 1702. ! 
Upfiliam vaftabat, omnia quoque hujus: Tomi: We 
riere exemplaria, preter duo, quorum unum OXo-— 
nii Biblotheca Sherardiana, alterum in Svecia: Mes 
feum De Gerianum. fervant, if aut 
— RA3US, (Joban). edidit - diferbedon.. boss D ? : 
conjunéctim- cum Methodo Ejus emendata, Lond. 
i7o3 O8. - gem in Graminibus deícribendis. 
difficultatem videbat auctor, ideoque in ordinem — 
aliquem fyftematicum ea diete adnifus ett. T 


- 


179 


* 


E 


FUNDAMENTA AGROSTOGRAPHLE. 7t | 


quo diftingvi neutiquam poffunt; difpofuit autem 
— iila fecundum Spicas & Paniculas hunc in modum: 


J. SPICATA. II. PANIC ULATA, 
* Spica fimpliai. Hore fimpliei. 
TarTICEA, " ALOPECUROIDEA. — ARUNDINACEA. — LANUGINOSA, 
 SrconmA. , TYPHINWA. ..— MiriaccA ARISTATA, 
LoLt4CEA, EcnutNATA, AVENACEA SINGULARIA, 
PaxiCEA, AVENACEA fic. et jui generis, — 
PHALAROIDEA. SINGULARIA et ed ENT, 
Meo DIEM *^* Flore compofito, ^ 
So aee. ed multipliei, Merc — NEMOROSA. 
PoivspAcuva f, Dadhyloideg. ^—— - — AmRISTATA. 
de o oia AI. AFFINIA. 
Juscvs. CYPERUS, 


3 * ) 
sorge 


» 


mul, & per Follie 
| us autem hac eft: 


*& 


IH  PANICULAT A. 


Gr] * Simplicia. Ko Compofita.. 
IMUMN. EXPHOPHALABQUDRA, CarYcz mutico. — Caics biginmi, 


RDEACEA, ariflato nylg. 
SECALINA, .— MYOSUROIDRA, "PANICULAXA- HETEROMALA, - 
LIACEA. E (vus E EDU: 

DEA, ECHINATA, 
cce cup cepe E 4 GRAMINIBUSAEEINIA- i 
(TxPHOIDEA, ANOMALA, LisAGROSTIS, ScinPUs : 
—* * Monoflacbya i2. Pelyffacbya. UNCOIDES. "ScisroiDS, 
ANMICEA. e vNCOIDPafinis, . Pssvpo - - Cyperr, 

*** Peolyfiachya, ]uscvus. CyrERUS. 
Dactiytomra. e. ]uwco affmi:. ScinFO-Cwbert, 
II. 4NOMALA. ,ChwwA ^ ^ CerrinaHis, 
CozwNvCOrioIDES, 'Cyrssotpi ifie * 
SCHOENANTHUS, 
in dcicriptnibui auctor * quamlibet fpeciem 
ftrü&turz. naturali diutius inhzret, quod ufu caret - 


le&torique tzdium creat, Clavem methodi ad nodani 
longa fynopfi- — X dedit, quam viam tiro vix 
ac ne vix quidem m poteri Commodior fane 
liber ejus evaderet, fi fecundum genera ftabilita, 
cum fufficienübus fynonymis, de(cviptionibas adfirie 
Gis, figurisque amplificatis ederetur.- 1 
MONTI ( 3ofepbus ).. Prodromus firplam. Boyer 
fium. Bonon. i215. 44f06, cum lconibus florum Gra- 
minum.  Enumerat tantum Gramina Patriz cum 
ordo is & characteribus Tournefortii; Ea veros 
ndum Ccrcalia & mere eun modo Mp ; 


FUNDAMENTA AGROSTOGRAPHLE. 17$ 


SCHREBER ( jéb. C. Dan ). Icones Graminusm 
&laborandas nuper in fe fufcepit, quibus tam diu 
orbis eruditus caruit; omnesque huic operi Agro- 
ftographiam miriüce facilitaturo felicem adprecamur 
disce - Pauca horum qua etiamnum prodiere, 
adeo pulchra & tería funt five Sywonyma, f. Deferi- 
ptiones , f. Figuras, f. Anatomiam fratiifiatienis fpe- 
Ces, ut pulchrius in hac gente numquam vide- 
üt wb — : : i 

Prater hos plures, conjunctim cum aliis plantis, 
Gramina tra&tarunt, in quibus przcipue fua non 
defraudandus laude N. D. Jou. Ars. v. HarttER, 
qui in laudatiffrmo opere Helvetico Gramina fe- 
cundum calycem in ea, qua vel habent fol/ca/um 
mullum. vel uniglumem vel biglumem, dein fecundum. 
Locuftas in wwiffra, 2, 3, 4, vel smultifora, & hac 
denique fecundum valvulas in wwe vel ariflata - 
diftribuit. Poftea nominanda MonisoNi. Hfforia Plan» 

tarum , Tomus Ilf, multis pulchrisque figuris. illu- 
ftrata. PtuckENETIE Pbyt 0g bía ,u 0 varia depin- 
guntur gramina exotica;- Hortus Malabaricus 
& huxenu Herbarium dbmbonenfe, in quibus India 


Orient. Gramina, fruftra alio querenda. bene pér 
tractantur; StoaNE aütem in Zfforis jamaicenf: plue 


—. Mieninus, qui edidit; Novz Gevera. Plantarum 
Florent. 0515. Fol. nihil quidem ex profe(fo de Gra- 
minibus fcripfit, cum tamen pag. 35. Sciagraphiam 
dcderit novz Clafficationis Graminüm, plane non 
tit omittendus. Schema illius hoc eft: 2 
"'TmrricuM. FESfUCA.  ZEA.. — AGROSTARIUM, ^ 
Wvka. — Loriu, | GmauEN.—— 


ORDO ) IL Locufüis T" ffore feniiferà 
ORYZA. --UHORDEUM, — PaN/CUM- ij OLYDACTYLON, 
S AN: Pueenot, MiriUM, lHALARIS ^ ^^ 

37 SPARTIUM. 

, 9RDO LI, Lus: fimplicibus, duis floriferis FunFuMs 

- - ds foriferis & feminiferis: 

— JEcitePs, SoRGUM, ^ SCcHiENANTUUM: a 

ORDO IV. Locuflis femplicibas , aliis foriferis , aliis fe: 

miniferis. 

JEciLoPOIDES. 

ORDO P. Lotuflis compofitis , "aliis niche air f 

 mmiferis : : 

NeHariem Autor hic pro Cerella bibe! & in 

Caricibus pro Capfvla. Primus alioquin fexus dife- 

rentiam in plerisque Graminibus obfervavit. Bi 

pou. CR Caricum Pulghjat etiam d 


ALLATUM I. 
TERMINI GRAMINA. d 
| IS Wb. en 

TERMIN, qui in defcriptione pil dins ad; 
hibentur, parum differunt .a "terminis ad-alias planis 
tas. dignofcendas. adhiberi foliis: & a. Di Prefide, 
dudum exflicatis. 2^. Stru&uram tamen Graminum 
naturalem. dum breviter. exhibere. ftudeo,. terminos 

jue (his. proprios, ulterius ;enodare conabor, 


4 plerisque, & in. plam, radices 
npiser, p? ies articulate , quafi füb terra /lolsni- 
yd f- qu& e fingulis geniculis- multiplicantur foliis, 

fi novo Gramine. | Pauca. admodum iadic 
e sce -belleioy ut Phleym inen Phalaris. bulbe- 
fa, Hordeum bnilofims. z 


- d uud ... Cau- m 


I 


: 3 Philof. Botan. & Termin. E Acad. 
€ — 'Fom. VI. P- MT. - -" Amon 


.UNDAMENTA AGROSTOGRAPHLE. iy 


755 Caulis, cum de Graminibus ferro eft, dicitur 
5 SCULMUS, plerumque teres, levis, fiftulofus, 
articulatus , gexieulis. fblidioribus: contraétis, quibus 
interjacent fic diéta imterzodia 5).^ Graminum. Eu- 
ropzoruüm plurima ;habent culmum: fimpliciffimum, 
excepta: Arundine: Calamugroftide pauciffimisque aliis; 
Indica. autem. plerumque. iunt. ramofa. -: Ubicunque 
enim eft folium, ibi etiam latet rudimentum ramu- 
li futuri qui zfta exprimitur Indico, in noftris 
veto, nifi. inflorefcentia - tempeftive- fuerit. prxciía, 
non comparet. Graminibus porro Europzis culrtiüs 
etiam eft annuus; Indicis vero fipe fruticans , quum 
nulla eum. deftruat hiems, in primis: atrundixibur ; 
qu£ in magnas excrefcunt atbores,:cum tamen Eu* 


CI re id Y 
"os FOLIA in plérisque" Graminibüs ejusdem - 


m, disi 


is "afpert 


JU 


pungens evadit, "Folia fecundum 
i&tam , Graminibus funt. vel 


& pluri 
diverfum n [ue 


176 


isti - eimvoluta.....Stipale Graminibus nullz, 
fed pee folii interna terminat membranüla te- 
; d denticulus utrinque collum 
bi hiat, comnplicat. 
pl ov ut. ciem f. scili: bractez & iim. 
dula in Graminibus non adfunt, fi nonnullus run 
dep: Mee aculeatas eue | 
 .£NFLORESCENTIA heic  ompDeR d aut Spare 
aut Paniculata, 
--— SPIGA conftat racbi, qua nihil aliud eft, Adi 
extremitás culmi filiformis, acuminata. excifa : 
callis. prominentibus fparfis , denticulis ditis a)5 - 
quibus infident flores fefüles: ut Zriticum, Hordeum 
&c. Sirachin in hac fpica omnium breviilirnam 
concipimus, ideam nobis foris Cormpofiii formare 
- facile poffumus, i in quo. rachis receptaculum, . & ca- 
lyces paleas conftituunt; vel etiam. Amentum »: 2 
que ac in Xammo & Ambrofía , orem efüciens ag: 
gregatum f compofitum formans, Spica praterea 
vocatur obvoluta, íi qua maximam partem intra vd- 
ginam folii latet; & quod ad figuram g/alofa, evata; 
sias / f. unilateralis; ubi flores tantum 
unt ab uno latere pofiti ^), & difiicha , cum duo- 
bus. spots, adharent rachis lateribus vel faltem 
duo tantum latera refpiciunt; licet undique. focint 
inferti ü c). Foe Diftacbyus &c. .app 
gerunt, aed 
Eo Éoveita dics, ii fore d (ant átindi 
& proprius pedunculis a f£ 1 
: multifariam , & vocatur: Pezezs-- Í ree 
flores multum diftant icc x4 ospita 


CIRPFODEYUUMTODTR 
ju E m Pu. 3A. 
V. Tab. I, ! 


FUNDAMENTA AGROSTOGRAPHIE. 177 


freunde, ubi omnes. ad unam vergunt partem 2); 
Coartlata , tbi petioli vix ipfis floribus funt longio- 
res; Spuata, ubi licet fpicam referat, flores tamen 
breviíiunis infidertt petiit: ipfis floribus hre- 
vioribus, quod auctores non raro decepit; Eff»/a; 
ubi pedunculi tam tultum a fe invicem ditat, 
ut ne. plus ultra, non tamen ut 1n Divaricara, cum 
pedunculi terram fpectantes. ad angulum obtufuür 
à rachi vel a pedunculo communi exeunt; Simple 

-u^i pedunculi parum admodum funt ramofi; Con- : | 
dteifin ubi dunculi preim ad fe. invicem quafi 


e, quz Í ul. damus nbi mt - 


ITE 1 in- e aR Pal eft bivalvis, - 
ulis duabus lanceolatis ,. canaliculato-concavis, ita 
pofitis, at exterior bafi inferius anne&tatur pedun» 
cule. Accurate hac. dns drea gena, - 

n7 eres 


Él: jit. x E 
EE v: - E L4 Li on 


av -FONDAMENTA'AGROSTOGRAPHIE. 


Jia: femper :nabeat ab eadem: peduncüli . parte il 
rteram valvülam-claudentem: exteriorem. ftaminibus 
& piftillis- interjectis; fed valvuli .Calycinz pofitz 
funt absutraque^partegluma corollinz, fine ulla 
.valvula opércularr ex eadem parte & fine. ftami- - 
:nibuss& piftillisi: "Calyx | vocatur - imórizarus y: ubi 
rbinis-plutes valvulz- imbricatim funt pofitze; :ante- 
. equam. glumz corolla cum fuis: fructificationibus 
-iniercédunt, eig. Urisla, Behartia y )s-trivalvis tan* 
fturp dáttir in genere Pazizi, ubi prater duas valvulas 
-ordinárias, tertia dorfalis inferne'locatur. [woe/wcrum 
"vecatur gluma :ealycina, cum:mültiflora: eft &'vel 
ünico vel pluribus cotiftat»valvulis ;:paalulum à flo- 
fcülis remotis, it primis-non'eppofitis fefeque non 
claudentibus; fed lateralibus? 2)5^itwolucrüm Cot- 
nucopiz senophyllem;& . Cynofüri; ubidn plures-«abit 
ome , multifidumt vel: pethinatum 'oocatar: ^ Preterea 
"hx 'glimz funt fecundum *figüram «ordatej odd; 
Janetolata' vel quod ad'apicem obtufz;^ aut mucrend- — 
"fel qu orünia per fe "fatis füperque-elará. ebcbUb 
5i ^O CDROLLA nobis illa" dicitur glümid;. quá: pró« 
ima eft ftaminibus aut Piftillis , & 'cüjus valvulz 
"funt 4D eadem: rachis parte, & ft-binz" fuerint ver- 
"füs fe invicem contrahuntur , uti-Chela Cancri. "Aü- 
,&ores fepe vocarunt calycem  glupiasi" calycinam y & 
'Crollam fellieilwm aut calyce flariferum; fed majo 
"ris. dilücidationis cauffa; hanc femper"D. Pr«fe/ co 
rollam nóminàávit; quamvis eam toto habitu glumam 
calycinam reprarfentare fateatur. "Duabus coimthü- 
miter hxc corolla! conftat valvulis; fent tamen que 
Tabent unicam f. tàntüm | valvulam exteriorem, €, 
€. Alepecurns ; Cornutopie, "Ex" his binis^valyulis, 1fi- 
terior femper anguttior eft & Tüidor, in' plurimis 


TL CNN .- apice 
-4 b Tab. IL. Fig. 40. lit. aaa. EE ER eed c 


M. .H ái WM cum 
à) Vide exempli loco Tab. I, Fig. 3. 44 & Eig. 5. € 


J"AGROSTOGRAPHIE, 179 


apice. bifidos quum ráro. válvulz exteriores -bifidae 
nifi in Browis, evadunt. Valvule. corollinz. fub 
ic florefcentia: aperiuntur, áalias. vero funt: elaufz, 
- rifla appellatur feta f|. mucro fubulatus, qui 

i variis graminibus glumis  corollinis. adne&titur 
feu. inferitut s. idque vel bafi, vel in. "medio: & di- 
«itur | dorfalis 3) y. vel verfus apicem &)5 vel tandem 
àn ipfo-apice: & | zerminalis appellatur. / Arifta- pr&- 
terea eft vel. r lla , patens Dy qgeniculaía wm), contorta 
7 is- inftar), vel birfuta: pilis 


tuoi vnd hs. i] 

ue I(— quod 

: L ,; hyalinz;: mue 

s ide à rine dz, 3 : "Égurzy;&-i ings 
liiaas-po e RR C WEIN MD 


trm;-& pottea a^7Micbelio 'egtegie .delinearam , 
a Petalum :dicitur,:^Sed : difficultas: hoccé: mini» 
mum: corpüfculum "obfervandi-effecit A a: dieta 
mfg sese i fere- rr reeh saut W 


ubi diferdus ; co PlaimE duo 
e (unt. : ius TOME i einn 


"ug Mr £3 PN * 
SeiseeR t EET A512. 


Sibi 
"ep 


ro) v. Ta Ir. 


2 qe d ül E n efi 
"& cur acutifümus Michela; 


téscid fepius- exteliitem — noctu ín pla 
imis aut mane florent. 
Pericarpiam n Graminibus nullum. , nifi hoe 
omine veniat crufta, qua geminum d veftitur 
, Xanthio fimile z). 
-B SEMEN, in omnibus Graminibus, qu 
ram, fubglobofum , ovatum, aut oblo Kin s ürpio) 
ab interiori latere fütura exaratum. ^ Eft quoque vel 
wudum, e. g. in SscaLr, vel ut in plerisque «orti- 
satum cum corolla arétiffime femen veftit, ut nifi 
vi adhibita feparari nequeat. — 
 FRUCTIFICATIONES dicte Graminum aut fant 
fepe , aut compofite. 
Simplex Flos vocatur, ubi calyx unicam conti 
net corollam , e, g- Phalaris, Pbleum. : 
| d autem flos, ubi intra calycem eun- 
dun pines dantur flofculi feu corolle fertiles; ha 
uando binz tantum funt, in finu fxpe nm 
files, fi plures autem , parvas. 
aut fic diétás fpicWar, eo quod mrs rachis, in 
qua flofculi diftichi pofiti font, exfurgit s). - 


CAP. IV. 
| METHOT'US STSTEMATICA. 
iuga $. XV. ; 

$UMMA graminum fimilitudo dedit ut omnia 
ono nemine ener Gramina diceret meris 
gtas etiam 
ut divifis in genera Los quesiiapen m qoe 
huic Ordini inditum fuerit Graminum- nemen w- 


tiam a maximis fyftematicis , ut Tournefortio, Ra 
Berhavio, — *o aliique, T Tempore d 


Capf. 


d femper | reperimus tria. "Cisva unicam eft "sins no: 
de ceteris v BÉ 

,»r) Vid. Tab. 1. Fig. 15. L B. T ET 

-.5) . Vid. Tab. II. Ace , 


FUNDAMENTA AGROSTOGRAPHUE. 18t 


Cafp. Baubini, quo vix ducenta gramina erant 
cognita, valere. hoc potuit; aucto vero mirifice nu- 
mero, diftinétum. in his plantis, quod ad herbam 
adeo fimilibus, fibi comparare cognitionem, haud 
minus difficile foret, quam fi quis omnes Umbel- 
latas uni fubjiceret. generi.. Ut igitur a Curiofis 
rite genera cognofcantur , fyftematice emnino im* 
ftar Exercitus in. Legiones , Cohortes, manipulos, 
in Genera difpefci debent. | Hoc vero juíte pera* 
girar, fi Genera Naturalia rite inveftigata, certis ac 
eterminatis infigniantur nominibus Genericis at* 
que charaéteribus, Naturalia vero Genera exfifte* 
re, atque Gramina zque ac alias plantas ita eíle 
difpofita tyro fit, qui non inteligat, Quis enim 
non videt, e. g. Brizar inter fe, & 4frandines intet 
fe ipfa facie tantum habere fimilitudinem, ut. cog- 
nita una ceterz quoque cognofcantur fpecies; con- 
tra autem Íi 4rusdines Byizit vel Brizas rundimibus 
immifceres, nemo tam crudus foret, quin has vi- 
deret plurimum difcrepare. Ab initio quidem dif- 
ficillimum fuit limitibus Gramina circumfcribere at- 
que diftingvere, fed D. Pre/e;, qui totam | penitus 
Botanicam reformavit, heic quoque primus diítin- 
&a ftabilivit genera, & labore ac perfectione pari 
lis characterem dedit atque. notam propriam; 
ut cognitis modo partibus eadem facilitate hanc 
ac alias plantarum familias p cognofcere pos- 
fit: fi vero quis filum hoc Ariadneum omifcrit, ex 
hoc fane Labyrintho vix ac ne vix quidem fe ex- 
pediet, Infintum Scheuchzeri in Graminibus de- 
terminandis laborem admiror, fed clavem ejus di- 
chotomam adhibere cupienti tot occurrunt nodi, 
inprimis. quoad. longitudinem glumarum & arifta- 
- rum, ut vix credam quemquam ad finem usque 
eum fequi poffe. Ad difficultatem hancce levan- 
dam Gramina quidem fecundum AMerbodum Linnee- 
ware fem fexualem dada, in Syflem, Nat. D. 4d 
Zicori* guck) soU B vocc Wr 


d CERE funt explicata t Quemadmos — 
dum ^»utem in- proverbio: eft iftud tritam; Mar wi — 
ps ins gniro, qui non gaudet pleribus unos & ficuc ubi — —- 
unica tantum nobis relicta fuerit.via; in illa mas - 
mà pérífzpe obvia fefe fiftont impedimenta;- 
lia facile evitantur, quamobrem -etiam: unus - 
iniGeilkitus via, alter alio potius'egreditur tramite: 
cpagelm cum Graminibus, uno-tantürn' fyftema: 
xplicatis » comparatum -effe crediderim, Mee 
dho igitur. novam- e: Generibus: -Plantárüm fo 
qnátam ,-& a figura: mumeroque--Calyeis & Coro 
defumtam ^ extirüere | Conabiburi-Flórem. quoque 
unum -e:quovis Genere delineatum" fiftam, ut huic 
Ordini lux effündátur: uberior.; Antea: timen vete 
bo tantummodo | düco, ea Grámina fro 
prie: vocari: SPIGNTA, ;:ijuerui flores fefüiles denticu- 
igcintidsan excavat pe d Leur nece 


a Beufeo capud a. 'entiótis j &vi plurima 
2:5; Gramina. 'YOcantur- fpieata., - quei cet fint.:t 
cxdliis die ir A boheneitamt in | fpiegta.& Pa 
ditpefeitur ;- CEP iu D di cafibu 
S a antea 'd JIBIOIE- A. LotoosiY- : 
ug) Prix nameras ^ diat, ' pollérior 

2depictos tradentem, ügüiücát. Cruce Genera po 


- 
FU - : : L 


EciLops. T p .bivalvis;, striflorus;- valoslf ra- 
2:1 i T inne chin omple&tentibusi add plurimis; 
"m Pc Rire. 
i Gips bivalris :cdriffóras) aut multiflo- 
sd qüss valvulis «corollae qualibus, t tumi- 
 dioribus.. TL. 22532 
iérupt RM. miltióràmi! 


SMUSGTLÀA , 
7 dorum; ritis, foi 
CAE. LIPS oft. s ts partialis. piece Sue 
ES ; rus, Y POT "yr e "vv 
TALL bifiorus: i feriov. 


3 E: mud 


aris. trüncatus, z- 


MUR i ein Trseop7. | 
Calyx imbricatus; inferiore: - gluma u- 
euis ^ mivalves , absque: corollis ; j sbi- 
pi Supida : -uniftorus. - Germen interzim. I. 


& AGROSTOGRAPHLE, 


22 Aca fioitide f amilateralis,- | 
A inferiores in. fpica oni&ori, fe- 
— minei; valvulis 2. f. a esgg ad ba- 
edite sn: fin finubus hiantibus. Corela trivalviss 
rU , eed | fuperiores biflori mafculi , bivalves. Zz 

£132. 
| caso, Cal bivalvis biforus, infidens rachi 
^ ichatomz , & in axillis; & in apice 
e pedicelli, n K rt 

NARBUS. Calyx nullus, —Corelle ien bivil- 
soc Ves. T... aa. | 
oo Spica bifora fpatbaeea, 
LYciuw, ^ Cal "ios » nifi fpatha communis; 


Corole bine, bivalves, | idem 
germen muti dttcbiloqine , utum. 
S od oth / 
Meet PANICULATA. 
** Cole nulio. 


ZizANiA. — Corolla bivalvis , Tilda Mares. & 


Femina in diftinctis flofculis. $temina 
fex T. L ie. eJ. 


SaccnanUM. Corolla bivalvis, He longiore te« 
£ta. T. h 12, 


: minore: Cerella bivalvis. T. £18: 
Cossucons, md 2evalvis: Corolla wnivalvis: Jwve- 
HT AE 2m Je 


Axorconus, Calyx. Rm DEI TEIL. apice 
- fimplici , bafi. ariftata, absque. involu* 


Cro, Om I. 20, : 
Bir Calyx 2-valvis: Corolla univalviss ari- 
hk reor qummrilins — To Lost 
. LAGU- 
T n. uan- 


"-^-- m S 


Ty iem m em non [3 - 


tum dari fubintelligendum eft. 


FUNDAMENTA ACROSTOGRAPHI. :8f 


Lacunus, Cályy 2-valvis: valvulis 'inearibus. vile 
"i ie lofis. Corolla. 2:valvis valvzia exterio- 
re ariflis 2 terminalibus , tertia dorfali. 

i Sr e LS. 3. I. 23, 7 
Sra. — — Calj* 2-valvis: Cerolla 2-valvis; aria 
"Ej terminali tortili bafi articulata. r. 

d o ofosherm Lugaocnegnot 

AkmuoxAw - - Calyx Mebóni Corolla 2-valvis, e dor- 
 THUM, -fo valvulis utriusque 4friffam emittens, 
-: alteram geniculatam.- -T, ». 234. — — 
AxbsoroGos, Flos Hermaphrod: Calyx 2-valvis feffi. 
(055000, bafi lanugine cinétus. Corolla a* 
-ofifta, e bafi valvula majoris tortilis. 
—ooouHes-Mafc: Calyx 2:valvis. peduncula- 
*« iai ! . -tus : Corolla mutica,- Ut x 34 : 


Onvza. Caljx 2-valvis ," minimus. Corolla i. 
X --  vwalvisscalyce major; valvula majore 
of1o$505.^.. quinquangulari, aria terminali vecta. 
Sramima dex. T. 3. 35 
Plants. - Calyx. 2-valvi is; valuulit carina» 


tis, corollam. neiudesibur- T. :. a4. 
Dacrrus, * ud valvis: tano a Itera | o ngo 


en. i 


Lo brevioribus. valvis, acumi« 


Orvga. |^*- Cabx 7 
stt ie hm nth iaüliusiecóbols- Corolla mi 
— cos: náma..drfemior müfculus; velvuür co« 
—-a4rollz fere equalibus, "F2. 34. 
T REN Seffilis.femincus valuwlis 


P 


ves Verses ic aai 2- Used ca- 


sim es esame Corili zs, a acta; dia- 
Qoo c omina-fex dloas rye | 
* * 8 Cabce foro ant ariflora. 0. L JJogoe gus 5 sux 


Manes f epe 2-valvis ovatus ; ffofzuli Ud cum 
E I |.  rudimento tertii ániedemedio,- T. i..3€. 


! dditacibon 25 E 2-valvis  acuminatus: flofculi duo 
— aeu alat eH fine rudimento intermedio. - 
orb E alien T. siviss n Acn 
APLUDA, - Mecca bivalvis ,. ins dranestus e rre 
T 4 4 uos in 
"hedior lli- gos ien. d 3» gs. : 
— wel: — 2 valvis ovatus, COTURIMA E r n 
axo ollam : Hermaphtaditam. feflilem, & 
I SIEN 4 "lira «ealycem- polita. aes atas. 
E PY abes 1938 122t208! variu. rosa 
glio s rf n/d corcegen ds zov AMA 
Ustota.-- —— imbricotus y  mblüiyalvis; "i 


QUERI 
ote t P iiddiis 


zi 


TEE 


Ue 


FÉÓNDAMENTA- AGROSTOGRAPBUE: 18$ 


Bionos. * /sv Gaby 2-valvis. Corolla ceci 
2 dpud — ariftatis.. ape o ongan jn n 

* E : ; geo T ris ' 
Ave pear nidni eiu -Goralla- válvulis dorfo 
fet]. $5503 sanftacorttortay: dn n» enia 


21104906. -« Spicula.: diffutz, Cup péoin "a 
Anus. * c"Gafys: zeialis, mesa: lanata mus 
BH 25 d x iti [Xs di y 44. Rd 4 Ht (T vi gi " 


Qiii: incolarum: commune miultidorum.: Ca 
in x de. "X6 Unas ver mulüttoruss | a 
€— u Jt 1420 51s t ES UP 
m — C ALAMARIE, ^ cetus ci busuiama 
Cierios: ^ Calyx -Aitivalvis, "in dililentet diftiche. 
c) oro::7Copólla. vlla, nifi calycem- dicas, prd 
xc? oudh: EUM. qgdüm;- Tos: ev "5 4 
CanEX. Coljx univalvis, in aésento petrol 
enin. omafen d femin..difün&i: Neflarium 
fien züs o: s'2edeniatums femen obveftens,. Cerolla 
: .jnula; dea. 27.06 
Semao.. ...: Calm univalvis, in "Armento imbricato, 
vni aH » nulla. , Semen. fubhudum, pilis 
v 9 Rd minimis. A M UD eo 
d Calyx untvalvis;. in. VUA imbricato. 


nulla. ' Qut UNE erüm , villis 


es b iepngianbase 7 MUT. P. 

CHOEN vs. - Cn u ue-va "dn mento im- 
" : Es us fubr bd. Eg. PEE 

Mi cS re S; XVII. HN rdg 


Expefi tam ts vides, Le&tor B. Methodum il- 
Bins: j quam ád' cognitionem Graminum facilitan- 
dám quid conferre: crediderim. Sua forfan gaudet 

utilitate; fuis quoque laborat incommodis." Quando 
notas füfficientes &* charaéteres , a Calyce partibus- 
que fru&tificationis externis defümere non p M 
eas a numero fituque ftaminum petere coaétus fui, 


quod támen plerumque evitavi." Praterea. 8 
1009 " 1- 


a$$ FUNDAMENTA AGROSTOGRAPHUE, 


ubique in re herbaria, genera majori vel minori 
junguntur affinitate. -Opera Naturz quafi in cote- 
na non interrupta difpofita fingere licet; fi nobis 

pe&ta, fi bene cognita effent omnia, difficilius 

' i poflent genera, & minima foret proxi. 
morum articulorum differentia, Quo propius ad 
faftigium evecta fuerit fcientia hzcce, quo peni. 
tius Naturam indagare valeamus, tanto majores in 
notis familiarum explanandis difficultates exfurgunt; 
limites enim fenfim fenfimque obfcuriores evadunt. 
Fruftra igitur a fyftemate quovis tantam quzfiveris 
certitudinem, quafi non fuis fübjeCta eflet diffi- 
eulatibus, fuis exceptionibus, ^ Ad hoc. facili- 
tandum, ea precipue genera, quz maxime ut ita 
dicam confangvinitate propinqua funt, ádhuc re- 
petens enodabo. . 


CoaNucoPue tanta cum AroPECugO corolla uni^ 
valvi annexum eft affinitate, ut nulla alia nota, 
quam involucro prioris, inter fe diftingvantur. 

AnzisTIDA tota interdum facie LAcuzuM vel 
STr;PAM reprzfentat, ut tanquam mediam his inter- 
pofitam eífe videatur; nam nifi adhibito majori 
accuratiorique examine partium, quisque facile 4 
rzifidem plumoíam generi Stipz tribuendam cenferet., 
Lagurus etiam , dum tres quoque habeat ariftas , 
cum hac facile confunditur, quamquam infertione 


ariftarum differant, 


ANDROPOGON, SACCHARUM, & ARuNDe, & la* 
na flofculorum , & ipfa ftruCtura externa parum 
difcrepant, parvo licet negotio, fi rite examinata 
. fuerint, diftingvan:ur,  4fwdropogom ravenna tantam 
cum 4frundinibus habet fimilitudinem, ut ad eas, fi 
floftulorum fitus & ariftz non prohiberent, refe- 
rendum quisque. judicaret. e 

MiLtu« medium inte Paxicu« & AcRoSTIDEM 
tenet locum, & a priori defe&tu valvule ed 


fUNDAMENTA AGROSTOGRAPHUE. 139 


dorfilis, a pofteriore vero piftillis penicilliformibus 
valvulisque ovatis tumidioribus differt. 

— (iNNNA nulla nota conftanti fufficientique. a Ca» 
jyce vel corolla defumta ab Agrofide difcernitur; 
nam & plurima inter pofteriores funt ariftatz. Staw 
men unicum prioris eflentialem conftituit di&e» 
tentiam. | : $554 vis 
MzricA diftin&hifima fane ab omnibus grami- 
nibus, mediante flofculi rudimento. inter duos flos 
res perfe&tos:- Horcus dzzarus tamen, &.H. datifo- 
lis ftructura. ei maxime aílimilant,: flofculo. vero 
intermedio maículo facillime feparantur. Aura cz» 
rulea 9d eneris eft. yes ein 

Ai&x duo, vel maxime tres, intta calycem 
communem fünt flofculi, Pox vero femper 
Interdüm tamen ira «Quatica in locis falfis cre» 
fcens, cujusque exemplar càm D. Prafide D. D. 
Stbreher. communicavit , pluribus luxuriat flofculis s 
unumquemque facile decéptura. . . c - 

, Uwiona & BRiza primo afpectu fleribus ma- 
xime convenirent, nifi valvula pefferieri:, fere ut 
in Phalaride, carinatz eíIent & imbricatz, ^ 


.— »Poaw inter. FEsrucAM Puoi n E 
dem differentia ele videtur; fed Feffwea ffuitars Poas 
fpiculis ovatis, F. ela»r Bromo valvulis ariftatis 
maxime conveniunt, ut ad reliquam defcriptio- 
nem, ne tonfundantur, plurimum attendendum. 
Majori tamen jure ad Fzfae;, quam ad cetera re- 
feruntur genera. P* 
-.. Sempus & EmrPHoRuw ambo femina ad bafim 
villofa habent; prioris autem fete funt fubulatz, 
breviffimz, leves & vix manifeftz; poíterioris ve- 
ro Calyce majores, ut lanam quafi forment. 


| $. XVII - : E 
 Gehera etiam quadam Graminum quibusdam 


€bnoxia íunt exceptionibus, quas indefeílus olim 
"oNv rt wb duoi Tabor; 


19»  FUNDAMEN'TA AGROSTOBRAPHUE, 
labor; acutümque examen. fuperabünt.  Plürimás 


enumerare conabor, ne «confundantur alii, vel fal» 
datur. zcpesosidu. Cg-daeo dioc siioo à * 
1 Sscarze in*quibusdarh. fpeciebus duos, «in «alii 
trés babet flofoulos, «dum tertius: pedunculatüs:eft 
ánter duos majores feílilis.: Facile tamen-*a: Zuytieo 
calyce corolla minori & liaeari diftingviturzciinos 
«oi Ervut fpecies: interdum duas, fapius-tres in 
eodem 'rachis: denticulo habent fpiculas 5: femper. 
tamen duo. [nvolucra fingulz-fpicule funt -fübjecta. 
"Ab: Hordzo:autem;:ccum imrpriori fpicee: fint: mukd* 
üorz; iu poíteriori vero: tàntunr tres : fimplices:-fio- 
tes, facillime feparatut,. 319 219593 eetogé coit 
172^ Ecmops iycarvata calycem habet üniflorufo glu- 
Amis. imdivifisiZ reliqua. vero. fpecies: tridorum-ert- 
istum; facie damen ;-.& glumis/raghin ample&enti 
Bus. £ongenientes: ad. 1dem genus: naturale: fpeétant. 
» iiit Cis amus: £aceriofus 5 & :lappaceus mon. acearate 
funt fpicati, & po/leriar- etiam; calyeem- habec ctriz 
-xalvemc taritum -bitlorum;: valvuli$? tamem-echiinatis, 
ique:genuimum' conflituunt generis:characterem;:fae 
cile digno&cuntdrzi 2) 16205 sésneco cfeoeed. ai 
dup xx:flores cmafeuli inon-in:fgicam | proptíe fic 
sliikam-:cóo sedi Munt, fedsicumilores: sel rdiit 
qerfeéte fpicáti, (picatis ettam ahinumeratun c5 
onc bsacu ndatlyléideum. & : hermaphroditum. ejut 
dem funt generis, finu calycis;5quafi- foramine:fa- 
&o : ab oninibus.reliquis grárnibus; diftinGto:Prié 
ri tamen flores mafculi & feminei: fant: diftinéki, 
pofferiori: vero omnes: hermaphroditi; in fpicacetiam 
tereti pofita! 15) 114951082. Du Vul Klolliv 

"CYwosumi genus multis fubje&um eft: diffical- 
tatibus; fpecies enim involucro, 1n^plurimis difiimi* 
li; quam maxime inter fe di(crepant.— C. eriffatut, 
ecbinatus & aureus facile involucro pectinato digno- 
IR: "Up mme qeeD*gs mpi (5091 cune 

—————— ——— — — —— — 
c1 Vid, Tab. L, Fig. 10. iit. B. e, 


[; «4 


** 


FUNDAMENTA^AGROSTOGRAPHUE. 9r 


fcunturi./C- Limá áütérti tánta. ftru&tüta..glumarum 
& fpica fecunda cum ibis; adharet fimilitudine, ut 
removeri -nequeat..;. Si .vero hic. nom. feparatpr nee 
que G-ag)priusy Coracanur. aut indieus y,.ad, aliud. ge- 
nus; reígrri poifunt,; utpote, quiseo. rpaxima jundti 
'aMinitate« .C.- duras; agre, his. adneétitur) fpeciebus, 
(quamquam .durite fua. illis maxime, convenit. C. 
araleus,.tandem zque:ac.congeneres; fpicam quidem 
(fecundam babet, multum. tamen jnvolucris integri 
a ceteris; didert qu e. etiam, a- Dze capuli aliisque 
d novum. &.diftinékum. genué fit relatus. Optan- 
dum foret, ut quis certam & fíufficieutem notam 
ad.has fpecies; combinandas. inveniret, 4 — 505 
zov PANICUM. jure-ad .uniflora. refertur, . quamvis P. 
glaucum viride y compofitum , gréffariums, patens. biflo- 
ra fint, cum omnia reliqua. calycem habeant unie 
deunm.bs osb- abployn] »-». 4uxv43 d. .21d 
fed..-D, glomerata, 4«fiota s; quoniam .vero. habitu. & 
fiu&ura conveniant, zgre eas difungyvüamus 5 
55,5, Hercus interdum calycem,biflorumg Interdum 
:trilorum habet. fleresque. mafculos. in aliis fpecie- 
us intra. eundem. cum ermapbroditosayeem fes- 
ils, in aliis extra pedicellatos. ^ Vid. Spec. Plant. 
Db aes dedi et i KA 2 T. * 
sor XAvEwE fpecies &uuninora ..4- Hora, muiti- 
flor.funt, quod eg himia i-calycinz. adfert 
difücultatem. .. Afifta. doríali$, articulata » intorta ef- 
&féntialem. hajus. Generis conftituit, chara&terem,. 
-i. oARuNDe pari.etiam.modo calycibus unifloris, 
24:3 » ;vel. multiftoris lat.. -Sed;neque Avenas, 
neque has coral, 3a, it cíle nemo 


-— 


i 
H M 1 . - 

eTuiovL f253 . :o nos Nidet.202:532 ^ ^9. gi? 
ni dg cupibtumb uude j Slofi: 

von. LBBREP TU) £Xaninent alii , inquirant , 
PPROM Tix X2: 99i. ud FA DER 2g HAS Y : 
us $»3ds3 £o iles EDU V 6 ^^ 209 2udu 
P^ rapis $0998. - £131 5 2i cns er. aeo 

an Atos: T €x- 


192 


FUNDAMENTA AGROSTOGRAPHLE, 


; iut TABULARUM, 


LES 


Fig. 
Fig. 2 
Fig. 5. 
Vig. 


. $* 


"Loriuaw. ee Involucrum : 1-phyl 
fpicule conftantes e corollis. plurimis. € 
; mes ipie; ut. dua: ejus valvulz vi- 


TABULA I. 
^«a Glumz calycinz. /^ Corollz, 
1 valvula interior plana, exterior con» 


lc 


ava ariftata. « rachis cum fuis denticulis. 


TarricuM, ae Glumaz. calycis truncata , 
amplectentes corollas tres 45, quarum 
valvula exterior ariftata tantum videre bes 


Hossloy: 4-a Involucra y- quorum ? perti- 
4 ad unamquamque corollam » quz 
a tergo definentes 1n ariftas longas Te- 
rzfentantür. — 
.L Y MUS. $i s Involacra duo «d onam. 
icu multifloram c it 
decr lucra fpiculis defiimtis denticulo adnixa. 
Bici HA- 4 fpica cylindrica , glumis ca- 
lycinis numerofis, tinivalvibus, & unico 
in apice flore, LB expofito , ubi de 


: .Glume Pu c germen, b corolla. ami 
3 end ia: 

cylindrica, obvolntay. dblde 

z cerle unifsen- B fpi 


cte ue 
(Dec ees rm | 


M & Corolls allera dies 4 
I 7 Mafcula, ( 


FUNDAMENTA AGROSTOGRAPHUE. 198 


Fig: 10. ZEGrrops, 4 florem unicum fpicz monftrat, 
-ubr 4 & 5 Glumz calycis rachin c ample- 
: -— €entes, 2 Corol!z tres polygamz. B. /£- 
 GILOPS iacuroata , glumis calycinis e 5 
t'ai 1 coz 
Fig- 11, IscHEMUM. i6 jéthis dichototnas ; c cui in« 
fident & in axillis flores biflori a& (mie. 
^erofcopio pi&i in 44), & in diedupc Mt 
flores :polygami 5, (B plenius expo fiti). 
i 2j com uw: a4 Rores feminei; unusquisque 
RABEAE di. cor foramine hiante, contis 
. nente duas corollas, querum una Z cxpo«. 
— fita. &-b flores maftüli per paria denticus 
He. inferti , quorum c unum biflorum de» 
^ monftrat. e Calyx quadripartitus "e:rsact 
ermaphroditi, etiam. foraminibus notatus. 
Fig. 3. .INARDOS.. 4A. fpica. fecunda, Corollis £-6,y 
... quarum una,B. RIajor. apparct, valvula i in- 
& ub end os c4 


oll C: t «c ora 
r5 -lo tes germini,hirfu- 
rn dd wifi, T flamina. À. Germen villis 
dc£itutum, abicisfum, ut duo ejus locula-- 
-mentá- videantur. Figura Lofüngit ct. 
Pu eos "ZizANIA. € Corolla feminea, P nafculita, 
» ambo fine calyce... 

Big«- NM SACCHARUM..- Corolla extus. lana loco- cac 
dyes obiit la c oco JR Ve em 

e 8. Paxicux. db me kd Gams dus suele E. 


F "m 


NTA AGROSTOGRAPHLE. 


PEN 4 fores cum- CETMNC à 
- ephyllo: b flores cum fructificatione. B 
--flos exemptus, ubi ec Calycis: n & 4 
- Corollà 1-valvis. 


, 20. ALOPECURUS, 44 Calycis valvulg. " Corolla 


—univalvis, bafi ariftata. 
21. A&isripa. wa Glüm caljcin& lineares, b 
-. Corolla univalvis, apice triariftata bafi 
hirfuta: 


. 22, LaaURus. 4 Calycis. valvulec tenuifima 


. villofz. ^ Gluma exterior Corolla ariflis 
2 terminalibus & tertia dorfalis contorta: € 
Interior Corolle gluma: . : | d 

TABULA il. e ; bs 


. 23. SripA. «à Valvule calycis. D Valvula exte- 


rior corollz, arifta bafi articulata, contorta. 
c valvula intetlor corollina. - 


.24. ANTHOXANTHUM. 4d Glumz. calycinz P a- 1 


rifta interioris valvtle cotollinz ; contorta, | 

. geniculata, c arifta exterioris re&ta. —— 
2j. AwDROPOGOx, 4 flos Hermaphroditus feffi- — 
lis; c arifta corollx articulata. La flores 
'"ynafculi, pedunculati. ^^ * 
26. Onvza. Li. 4: «4 Calyx. minimus. b val | 
- —vwula corolle exterior ariftataj c interiof. 
"Lit. B. NeCtarium exemptum & micro- — 


ya ow Michelio mütuata; 


27. Purkuw. 44 Glumz calycis explicata ut 


Corolla videatur; 5 flos in fitu naturali , 
ubi. bicufpidatus apparet. 
28, PuaLams. 4e Gluma& Catgcinz: carinatz 
b. Corolla, ; 
29. Dacryus, Gluma Calycis: estériof- major 
carinata, 4^minor. c Corolla, veia? 
exterior etiam carina. d — cuni 


-« —ftopio vifüm, cujus valvule ovate, cre- 
|. mát, continent famipa & piftilla.- Figo- 


FUNDAMENTA AGROSTOGRAPHUE, to; 


Fig. de TNCS a Cotolla atiftata, & Calyx, 
Fig. 31. AcRosr Fig. 32 MiLiuM. 
Fig. » PaseatuM. Corolla eum panicula fpicata 
fecunda, 
Fig. 34. Oirma. a fos femineus terminalis. 5 Ma- - 
fculus pedunculatus. 
Fig. 3j. PHames. À, flos femineus feífilis, a. mae 
. fculus hexanidrus, e bafi. feminei pedun- 
s3 "oC*gletub. 
Fig. 36. -MzbicA, 44 Calyx: 7 Corolle fertiles, £ 
-rudimentum tertiz intermedium, | 
Fig. 2 Aia, ed calyx. dó Corolle fine rudimen- | 
' —to intermedio. . 
Fig. 48. ApLuDA, 4e calyx cujus dltetà valvula trüne 
eata. € Coroll£ -valvula exterior truncata, 
4 interior acuta, 9 Flofculi duo mefculi- 
- in pedicello communi, quem gluma caly- 
m eis obte&tum videre non licet. 
Fig- 39. Horcus. 22 Cotolle. mafculz. pedunculata, 
flos hermaphrfoditus — 
| Fig: 4o. Untotav 242. Calyx imbritatus. 4i Corollte 
- eum früétificatione. 
". 4t. BRizA. ad Calycis gluma. Hià Corolle, qua- 
k fum glumz exteriores tantam videntur. B 
Corollam exemptam repra-fentat , dum e val^ 
- «ula exterior Cordata, Z interior) obovata, 
Fé 42, Poa. 4tota fpicula, ubi 22 Cah x bb Cos 
! folle. 8 flofculus corollinus, ubi c valvtt* 
la exterior, Z interior, 
Fig. 45. mt 4a Glumz calycis. &À coroll, ia 
tculam acuminatam. —— 
Fig. 44. b. owus. 44 calyx, 6) Corolla. quarum 
! valvulz extetiores, fub apice ariftatz tati 
tum videntüt. - , 
Fig. 4f. AvENA. za Calyx. Hà Cotolla dorfo atiftatt. : 
Fig. 46. AzuxDo, dà Valvula guéccp Aib Coto 'ol* 


2 er Meier e p T 
E $t A » | : N. | E ue x A Fig. E 


ers 


dae We gfiaentüm. imbricatum. eon 
ma calycina -feminea. 4 ne&tarium bifi- 
; dum. £ germen eurn ftylo ne&tario defti-- 
— tutum. e fquama calycina cum. ftaminibus. 
dl cOrtesos. 4 -Amentum - diftichum. sfquas- 


. 775 — .- ma calycis cum früctificatione, : 
Fig. 49. Sicg?uss o, Amentam imbricatuim. a: fquas- 
25505; ma calyciga- cum: flaminibus;- «& gue 

| — parum villofo, - - 


Fig- $0; EntoPHORUM, a Amentum. PH actis vile 
— Jofuüm. 4. fquama calycis «um- frutifica- 

s tione villis conte&ta.. . | 
Pig. j1. SCHOENUS. fem petala 1 fex. com p 
jq d redux Lor 


E 1 . : Ac aer i : 
nog d c ka 


T 


d 


ELT S) 9C e 
CXXXF. 


VARIETAS Ck 
" BORUM, 


QvAM $^ 


E eds PRESIDE. et 


D. D. CAE X Lmwé,- 


: is ^ Propofuit | 

PoRee — "ADOLPH. FRIED, WEDENBERG 
s Holmenfi Ih 

| pie 1767. Decembr. 18. 


Sn e 


PROOEMIUM. T 


uemadinodum omne. Viventium genus ea natup. " 
] ege, ur moriatur , unde Vitam. Seneca viam ad. 
AXUSEP omortemi per[opienter appellat ita omnia certe ani- 
mantia € cum mctu quodam. sortis: nafcuntur » bujusque u- 
furam lucis ve tauquam manu accipiunt, — Nibil pro-- 
— fella tanti faciunt. mortales , quanti vitam , pretiofi ifimum. 
. dllud. ac ere divinum natura munus, proptereaque. ad 
: propofitem Jibi -metam haud qraperant , uerum, tardius 
tanquam eunds, longióres anfrallus £9 dicerticula. qua- 
- cunque E querunt, €T fummo omnes. ffudio preoptant.. 
— Sicut Sanitas. illibata efl vita, ite acerrimi martis. im- 
p Junt. Morbi , ultimique , quod sos manet , fati eoe. 
elut prodromi. Sanitas prafiantisfi utn jure me- 7 
ue bumana dicatur vite depofitum, quippe. quo felices 
dicibus were difliagvantur. — Humánum genus. 
? incommodis ,. 4 bello, smorbis contagiofis . fervitu 
« cariffmmorum funere wel. damn: 
erus ef numerus cai 


* 


ii ermanferit valetuda, amnis ferendo fortuna vins — 
aub lis quos aiaons drerit arque deteribtg t. 
Hine quem ommum faepe pauperrimum babemus , ubi — 
jasirate gaudet ac firma corporis. robore, ditiffmus, f£ 
. quid videa, verius pradicetur oportet , utpote. qui. [plen- 
didam aliorum miferium, ipfiusque vel Cefaris vel Croefi — 
- egrotantis fortunam cum fua. baud [ane commutabit. D- 
da igitur Scientia, quam Dietam neminamus , inter. fum- — 
eve neeclJarias. utilifmasque merite numeranda eh;quip- . 
pe que füla vitam nobis prorogare, ac foedam morbo- — 
gum pbalangem ,ne erumpant., aujpicata prohibere poterit. — 
Hiw wrpars prefetio [ubefi y quad ifibaue Selentiom s que —— 
bujus. fundamentum vite. felicitatis ponit, moa cmmes eo- 
dem nifu (ludiogue. didicerint , nec ve ipfa folia diligentius 
exercuerint. — 4t forte ratio in pramtu eft: ninirum qu- 
Senes , etiamnum vegeti firmague praditi galetudine , de 
bane | fortis- fragilitate me fomniant. quidem, nedum —— 
ferio cogitant, demum | lice. feuiores debilioresque fimul — 
facli hac: querula jatlent. vota : S uerque [n x 
O. mibi preteritos referat fü Juppiter anmas! — — ic 
Juftum fanitati pretiuza featuere. didicit fere nea, mifi. 
gui illam. defiderat , vierboque implicatur vehementi mé 
que tautopere. quisquam fuo gaudet ac. letatur [aniori fla--—.— 
was quemadmodum ille qui ex. marbo nuper. peffano grd-. 
iflimogue comvaluit. Quod fi vivam omnes bujus éagni- — 
tjomema  baberernug y quim multo. mercáremur cautius ab- 
que prudentius, won equidem. dubito. . Miramur. Princi- 
pe lep patentil/imos , hominesque ad fummum Weveeit fü 
füigium evesios, de codem, quod' fuam baud norint. feli- — 
eitatem , detrudi, ac precipites tanquam agi. Hominem 
Véra, unicum | babentem corpus , [ue comm Jd «3 
qu 5 dnzinodey Tte id gulbrnand: D precipitare , nec ma 
illu inopinatum: aique. mirabile cuiquam obvenit. Idcirco 
mebi; manquam [at C$ abunde perfoafum erit , Distei iin 
VOrporis ac [anitatis curam in emni "vita apprime utilen 


VARIETAS CIBORUM. . 199 
ibd pel | 


; id d ; e $5 
ita in continuo eít motu: nervi, fibre atque 
.V humores eorporis humani perenni motu agi- 
tantur, Siquidem vero omnis motus tertt &.dete- 
rit, ipfum facile deftrueretur corpus, nifi novas 1n- 
dies particulas, loco detritarum, acquirendo, fe ía- 
asque femper vires reficeret. Hinc necefíhitas cibi 
potusque; hinc exercitationis ufus, qua alimenta 
corpori adplicabit, ac fomni, qui affimilabit. Cie 
bus varius omnino eft, & longe diverfiflima dan- 
tur nutrimenta; Seleétio itaque cibi fua fe come 
mendat neceíhtate. Permultum enim intereft , u* 
trum corruentem murum calce: & argilla, an alia 
eger de reficiar us materie; Animantibus, pro 
ua Cuique natura, propria prebuit cibaria fapien- 


L4 


tillimus rérum Conditor. Sic J»/eéfis diftin&lis fngulare 
tantum alimentum dedit, e. g, Phalez« Bombyci folia 
Mori, Pbalena Cheropbyllate folia Chactophylla fylve-- 
ftris ,. Papilioni. wrtice folia. Urticz: dioica; / Papilionz 
Braffice folia Bratlicz , & fic in ceteris. . Illis autem ,- 
qua majora przftantioraque funt animantia plura cibr .— 
genera. concefit idem providum: Numen , nempe 
Pecoribus Vegetabilia, Ferisque demum: Carnes; Homini — 
vero, prz alis omnibus, ditiffioum penum, ac - 
eulinam mirifice inflruétam large copiofeque dona- - 
vit; ls enim alimenta capit fua a Pericarpiis carno- 
fis & Seminibus-, E:  Radicibus , .Caulibus Foliis & He- -.. 
ribus , ab. 4umalibus » «vibus denique -& Pifibusz 
Quin America incolz Serpentes quoque Boades come . 
edunt, quemadmodum Aufirales nonnulli. Razas 
Nos infela.Gamros, & Arabes Gryllos , immo. vero 
etiam Vermibus, Pholadibus, Offres, Mutylis & Heli- 
cibus , uti notam eft, vefcimur, fcilicet... 

— Nen a&r, mon poutuss non terra denique eugilm ; 

-— aSufficiunt: roflre vix elementa quie. iu 
Quum tot igitur tamque varia cibi genera unum 
, Memque dilsinae quunt con ciam M ium li- 


* 


l 


cet partes in Gelatinam , wegetabilium vero in E« 
mulfioxem abire. debeant, quam neceffarius fit. pru- 
dens 'ciborum delectus, vel me. tacente; fat dilu- 
cide-patet. ^ Neque nece(le eft edifferi a nobis; 
quot .jam dudum ARS COQUINARIA invenerit 
ciborum przparationes, certe innumeras, ut inge- 
renda nempe palato gratiora, teneriora, molliora- 
que-ac digeftiont demum faciliora reddantur, id- 
que inprimis per exfíccationes,  cotliones , affatioxers 
elixationes , frixationes , tufiones, & id genus alia, in. — 
quibus Ars coquinaria, novifimo hoc tempore, in- — 
gentes ac propemodum ftupendos fecit progreflus. 
Fréparationes eiborum longe plurimas exiftere, jam 
antea veteres haud dubie rati, multis referunt, quem* 
admodum; fuo etiam &vo, tefte 44picio , decarna-- 
bant, defignabant, caraxabant, exoffabant, carpebant, 
fubcultrabant, concidebant, confringebant, terebra- 
bant, trudiculabant, fürculabant, & quid. non? At — 
vero fi refargerent , fcripta noftri temporis coquinarid ^. 
vifüri , hae inter ac Apicii de reCulinaria libellum — 
magis intere(e, quam inter Cube Hortum fanitatis aC. 
Syítema. Nature, nullo negotio eflent deprehenfuri. 
Cum. ifique omnia corpori, id hominis reftitutio- 
. mem,ingerenda, five fpecies ipfas, five preparan ^ 
. di fpe&tes modum, diverfillima fuerint, noftrum 
utique erit; omni cura ac fullicitudine providere, ne 
|» parum hzc infpeéta vel examinata ventriculo offe* 
. . Xanter, Et cum omnia , quibus vefcimur, fecundum 
». fiiam quodque naturam , in corpus. agant humanum; 
'Ciborum fele&tionem , admodum neceffariam , affidue —— 
maximogue opere commendandam arbitramur. ———— 
| Co t geo exceti dou Uu 509 
Quandoquidem corpus humanum compofitum 
magis, quam reliquorum eft animantium quo 0-. — 
mnes fere ipforum, faltem plurium, quoque perà- — 
gat functiones, neceffe eft, ut infirmitatibus etiam 
^ pluribus obnoxium fit; quo enim cotpus Led A 


-- 


* v 


^ 


VARIETAS CIDORUM. rut 


eompofitam, eo ctiam celerius frangitur. Ft infu- 
per; quo major homini cibi potusque eligendi co- 


. pia fuerit, hoc citius ille ac facilius nubém ; quod 


i. ctas IP 


ajunt, pro Junone, nocitura pro faluberrimis, arri 
pere utique poteft, — PZzizs , Seneca; alique veteres 


' quod homo frequentioribus, quam bruta, morbis la- 


borat, in diverfum & varie commixtum cibi genus 


' omnem transferunt culpam, dicendo: smitor morbos , 


multa fercula feterunt, G imentione demum facta in 


* 


| euiffent luxuria, vino, feortis, epulis, | 


Jes -Antequam vero longius progredimur 


modum igitur omni 


xui id adícribendum puta 


fnitz apparatuum cibi: morborumque varietatis y ca^ 


| quor, inquiunt, emere, Hinc veteres pariter, ac re». 


centiores- Annalium Scriptores, gentium. vcl fortifli« 


marum tuinanrae interitum e luxu, omnia effemi- 


nante, tanquam e fao: derivant jugi Puteo ac fca- 
tottgine. - Dubiam- certe palmam Tbenziffecli fecisfet. 
inciitus. Perfaram | Xerxes, ni copias jn aciem du- 
xiifet, uti numero infinitas, ita emollitas plane, o* 


: mnique deperditas laxu.- Hannibali quoque milites 


multo fe fortius geffifle credimus, ni Campana mare 
er totam hie* 


mem confecti. Et denique, ni | 


du&tuque Julii Gafarir, olim fortüimis, luxu tendem 
dilapfa fuifent robora cerporum animorumque, G^» 
rbis forte, per vim. quamcumque, hand facile fupe- 
rabiles fuillent, armis antea fere inviti,  Quemad- 

- itoriarum Scriptores, | 
it. debilitatumque 4 lus 
; ita & Medici, quot» 
quot prope fueriut, multitudinem morborum qui- 


quidquid entium f£ ey 
Seat 


bus jamdiu ingemuit humanum genus, innumeris 


xus ferculis ac cibariis tribuiíle videntur. 
d. s c eim 


ab ipfa ciborum varietate. probe, utt. fas. fte lis- | 


cernere, vel faltem quid per laxum, 1 


(lud Keipublice univedis gentibus malum; ir 


iaa ose 


12. — VARIETAS CIBORUM. 


telletum velimus, paucis disquirere lubet, LU- 
XUS itaque id nobis dicendum, quod füperfiuum — 
eft ac pretiofum,.& naturz minuscongruens. Ve- | 
terum -Remarorum luxuriem | temporis iftius eruditi 
verbis fat apertis definiunt. optimeque defcribunt, 
lta nempe 2/izis; de SERVILIO RULLO: ad hanc, 
inquit, lusuriam feu potius infaniam acceffit, ut -— 
folidum Aprum Romanorum primus-apponeret. 4- ^. 
rheneur celebre recenfens CARANI conwivium, di- | 
cit unicuique convivz integrum Áprum appofitum 
in quadratis lancibus auro przcinétis, argenteis ja- 
culis transhxum.-F/utercbus- in. vita M. ANTONII 
uoque refert, in ejus culina, cena tempore, octo 
uiéfe. Apros, nec multis convivis paratos; unde 
Juvenalis: Quauta eff gulas qua fibi totos ponit apros! 
Veteres quippe Remazes luxu. omnes, quotque no- 
vimus, gentes immane quantum vici(Te conftat: ne- 
| que vero tam palato. ac guftui placitara, quam po- 
tuus ratiora quzvis & jufto carius emta praopta- 
bant, nihil certe majoris, quam a remotisfimis pe- 
ticum terris, facientes, — Hinc itaque Perranius in Sa- 
tyrico: Boy 


les phafíacis. petita. Calcbis , x eei Ji 
(- eque Afre volucres placent palato, 
. "Quod son funt faciles: at eli "wtodmer, —— —— 
r pitis deas renovata pemmis —- 0000 0007 
lebejum [üpit. — Ultimis ab oris. 007 
ha torus, aque Aurana Syrtis 70 


uam JESOPUS parer dicitur lmguas. avium; 


hl E 


VARIETAS CIBORUM, —— 293 - 


mana vocaleslingua, coenaviffe, VIDELTUS POL- 
LiO Muraenas humana carne paftas appofuit, HE- 
LIOGABALUS Lufciniarum linguas, Pfittacl capita, 
Gallorum criftas, Camelorum calcaria conviviis ap- 
pofuit, tefte Spartano, & 100 Strythionum una ca- 
na, edenda cerebella , adhibuit. notante Lampri- 
. dio... PUBLII. MIMI, poftquam fervitutem exuerat 


» Lardum, Tomacula, Botutos & 
depromferit ,- hoc énim, quantu 


204 
x : 7 
multiplici, parabili tamen victu, non eft, quod 
prohibeatur, unico licet cibo exfüturari queat, .Ne- 
mo- itaque exiftimet me, varias .commendando ci- 
borum fpecies, luxui, ayitz- virtuti. inimiciífimo; 
wel tantillum indulgere. | - hoa ddaüacndidg 
:.. Unaquezque gens fui.plerumque bafin alimen- J 
ti a certó quodam genere habet. Sic. Arabes-Daéfy- 
| dis Ànprimis vefeuntur, /Egzi Carieibus feu Ficubus; — 
Perfe quidam. Pifecis; Europzi plerique Ceréaws, 
^ kappones Garza: , Sinus. l'eríici incola atque Nor- 
vegi vitam Z/fcóus maxime füuftentant. . Hac-tamen . 
fimplicia varie: praparantur, ut. varium przbeant 
 faporem.  Plebeji,autem ac ultima. fortis homines 
in minori ciborum varietate.ac apparatu acquiefcere — - 
rieceílum- habent, quemadmodum «contra opulentio- ia 
res íuum magis variantemi prz paratumque appetunt 
vitlum.  Zzgetabilia minorem requirunt apparatum , 
quippe: natura ip/a fruétus maturatos efücit atque —— 
ad nutrimentum idonecs;- Olera ,- Radices. & Cau- 
les coctione tantuminodo egent, qua, fj paulo da» — 
riores: fuerint, faciliores mollioresque reddantur 


- 


Giraes vero, ut.guflui fint accommodatz,  diligeu- 


tius ac majori cura preparandas, quis, quzfo, ne- 


IUE | 


VARIETAS CIEORUM. aep - 


di, qui-nuperis:annis- ad. nos advecli optima vale- . 
tudine fruebantur, quamdiu carnes erudz ab 11s com* 
edebantur. | Neque ignoramus. Horttentottós- Carnes. 
leviter fupra prunas torrere, fepiffime vero crudas, 
3c, inter. duos tantum lapides contuías edere carnes, 
Sibi vero habeaut ifti, quidquid. neceíütas ac con 
fvetudo ipfis fuggerit alimenti; verum haud. fciam, 
& valde equidem mirer, iftine magis, quam alit - 
phthifi laborent: ab ipfo enim natuta ordine ob. 
lervavimus, quod ne Simiis quidem. hujuscemodi 
arriferit viétus. Major faltem corporis motus in. 
. hoc requiritur. vivendi genere, quo nomine Seden- 
. tariis atque Otiofis haud conveniens eft cibus; | Vas 
. pio autem apparatu, nimiruni exficcatione, coctio-. 
ne, & prafertim affatione, ;palato gratz ac utiles 
redduntur carnes, cum plurimis, qux ex lis parans - 
tur, ferculis, cum carnes nunquam fapiant, nifi | 


quibus- ed. 
Q: 


aliquot ante annos, eandem hanc Upfalim fervavit 
Diztam. Per totum nempe primum femeftre Ha-. 
lece: vefcebatur, per fecundum Salmone, ac per 
tertium denique Carnibus, immo vero etiam 
arum, mirabile diébu, Cafeo atque E 
tannis. Neque tamen » id quod certi 1 


ao6 . VARIETAS-CIEORUM. 


eft, optima ufus eft valetudine. Ad me quod ad- 
tinet, quoründam de ciborum varietate opinionem 
haud fine multa exceptione afiignandam opinor, 
Ut, quod res eft, paucis dicam, aut omnia me 
fallunt, aut varia in prandiis cibaria plus hercle 
rofunt, quam nocent, quemadmodum id fufiüs 
(em atque uberius exponam. Quod fi ipfam ins 
tuemüur naturam, omnium facilé magiftram, hane 
in ipfa fe VARIETA'TE jaétare, nullo neg.tio a- 
nimadvertimus. llla enim in omnibus mutationis 
ftudiofiffima eft, ac varietatis amica. Hiems & /E- 
fas; Ver & Au&tumnus; Diluculum, Metidies ae 
net alternis femet vicibüs exeipiunt. Arbores, 
Herbas, Gramina, Mufeos varié & rnirificc com- 
fnixtos cernimus,  Infecta,. Aves, Pifces, aliaque 
diverfisfimi generis ac. fpeciei animantia videmus 
Quin & terra ipfa inumeris veftita eft fpeciebus 
florum, quorüm ne unum quidem alteri, five colo- 
tem Ípeétes, five cdorem amoenitatemque cofite$, 
omnino fimilem judicaveris. Fruus terre noh uno 
eodemque anhi tempore mature(cunt, | Immo- nofità 
iplorum 4/2;, qua animtm ac corporis flaturam, 
. Quà indolem & voluptates, mirum quantum mo$ - 
variat àtque immutat Enimvero infra lunam o* 
inia, maxima, minima, viciflitadini ac variationi 
lunt obnoxia, Puerulos videmus totos frpe dies, 
multo füdore madentes, ludere, & quanquam fub- 
inde defatigati fuerint , nulla tamen laffitudo lus - 
dos impedit, quum eosdem variare didicerint. — 
Mathematicus: vero, qui füa in arte perardua fubtis - 
lique, calculos fobdücenda; : épetol verfatur, Ve-* 
fpertino tempore perinde loffatus eft, ac fi totam 
ád arattum diem fudaffet; fcilicet amant. etiarn al- 
terna Caméná,  Sremiéa Script, triflibus ac laus 
dulce commixta, per plurimas horas legere, aut 
recitatas exaudire, quis, quafo, gravabitur? At ve- 


9, ubi Sarerdes concionetur aut Publicus pra 


i 


-VARIETAS CIBORUM. d 


Profefar de certó quodam , utiliffimo liceat, argue 
mento, tzdium; intra horulz unius alteriusvé fpa- 
tium, multos.lohge maximum. capit. Concentus 
- Muficur.usque adeo nos. per totam fxpe diem de- 
le£tat, ut fecundis aufibus füummaque animi volu- 
ptate éündem exaudire quéamus; dummodo alter- 
nat Melodiam; fin vero eodem tenore jufto diutius 
continuetur, vix hümanz tolérandus eft patientiz. 
lta Peniricülus etiam comparatus eft, qui jucundo 
utique cibo delectatur; fi varius modotuerit. Elie 
gis velim fvavifüumam amygdale placentam, aut 
gelatinam, aut victum queincünque opiparé para* 
tum, ealege, cüiqüam apponas, ut hoc, nec alio; 
per binas hebdomades cibo faturetur, videbis hune 
primo cibi afpectu demur eo usque faftidientem, .ut 
. Jpfum ne leviter quidem deguftare velit, verum fru 
ftum potius mucidi panis praoptet, Eadem plane 
Medicamentorum eft tátio, ut fi ununi idemque; 


paulo diutius ,. SERIE agro, ex g. Rhabarba- 


ram & Cort Chianz, & id genus alia, faftidium 


certe ac vomitus, vel primo obtutu, immo. nomi- 
ne folo, ipfi moveatur. Phyfica nos docet Scientia, 
in vitrum aqua, p ac redundanti mé 


ertum, plures infuper Ducatos infundi poffe ; fi Sal 
culinaré ," Sal Amoniacum, Nitrüm &c. addatur, 
id quoque locum obtinet, quamvis-antea ne aqua 
quidem guttam capere potuit vittum. Quum tni- 
 €o faturati. cibo fümus, ut nihil! fere amplius de- 
fideremus, nifi pluta fuppetant fercula, de ceteris 
tamen, ubi diverfi fuüetint generis; quidquam com 
ederé valemus: idcirco; carnibus ad fatietatem use 
.que comeftis, placenta, jufculo, fru&tibus, bellariis, 
aliisque denique dapibus epulati poffumus, Ipfa 
vero natura indicat, dum cibi amplius digerei 


- 


impotens fuerit Menftruum diverfi effe ge 
videtur: Illo: jam tnenftruo cibariis. abforbto, « 
— hujuscemodi viétum folvere poteft, fatietos de 


* 


l'AS ;CIBORUM.- 


s; 9 


exiftit; Verum tamen natura plus: in promtu habet. 
 menftrui, ubi pus nimirum variantis cibi acceflerit, 


Hinc eff, quod nonnulli e veteribus noftris Medi- 


cis optinati fint, Ciborum conco&tionem. ex ipfo- 
rum. varietate. oriri, aut ab heterogeneis luctam 
fieri intei Alcalinum & Acidum; aut. fermens 
tationem quandam, cibum craíliorem in chylum 


bonum digerentem, quemadmodum: ex farina. peo 


nem illa digeftibilem, five ex ptifana bonum ac - 


jucundi faporis. potum | efücit, Nemo fere nefcit; 
nullum plane efüicacius dari remedium pueris, char- 


tarum lufui nimium quantum -affvetis; quam fi per 


aliquot continuos dies, fine ulla alterius ludi vel .' 


otii intercapedine, cum iis ludamus, quo tandem. 
venit ; ut ipfos chartarum ita pertzfum fit, ut easdem 


in pofterum ne adfpectu quidem fuo dignentur... ' 


m MES 


- 


VARIETAS -CIBORUM, ?o5 


 *extita(; nimia autem  4ef fuffocat & occidit." Pe« 
tiora vero alimenta , fecundum indolem ipforum 
ac qualitatem ; leviter e iAnoghs. e ré eíie 
duximus, zin : 


AQUOSA. "hai intef numerantur viridi Uu 
lera Radices, Frutlus, uti Poma, Pruna, Melones, 
.&é Singula hzc fibras efficiunt laxiores, ropters — 
eaque corpus etiam fegne reddunt, ac folidorum 
enervant robur. Hinc Corpus. bibulum fa&um, im 
purum etiam aérem, himis attrahit: Febres inter* 
mittentes & exarcerbantes. gigauntur. Exempluni 
hujus rei, uti domefticum, ita certifflnum in See 
creta uodam, . cui Ezio nomen, AR quis 


quoc Cucümerum. 1 nimis avidus érat, - 

mittente . quotannis Taboravit, usquedum eodem. p 

morbo. tandem perüt. Sic qui Melones nimis. come 
ederit, infequenfi au&tumno » fibi pfzcaveat ne* 

.ceffe eft, ne im Febrimr intermittentem | nci 

quippe multa.h; psa .cXempla fuppetunt. 4 
"t? hecce fluit dili 


Ait dea e d 


eXps rientia , eos, € ui 
lex d nimis. Seer qua folida ác fluida, ma« 
r d fieri, ita quidem; ut ventficulus. füam 
efideret cibi appetitionem, ac .corpus "qui Bre 
tüfiue: ttemu | omning evadant. ; ie M^ : 


s SICCA: vero je. g: Nuccsy -paltis. futs j ipli iá 
euraicei pini Dalekarlorum;: üítulaté ema be aito | 
ee san robotando & Fibras. exficcando ' confi 


iro VARIETAS CIE 


dentes, bis. faltem. quavis hebdomade, jufculum 
«um copiofiori butyro paratum haurire cogantur. . 
PINGUIA ,. e. g. Oleum Olivarum ,  Butyrum, 
Lerdum, Medulls, Fibras emolliunt, relaxant folida, 
petirum tollunt, digeftionem vitiant, transfpira- 
tionem impediunt; acidum fpontaneum admittunt, 
excitant Hernias, dentes lzdunt, noxia Hyftericis, 
Criticis. Febribus, Frytipstan 
STIPTICA, pingvibus contratia, in Dizta ta- 
rius "ufürpantur , prater O/var conditas, Myrifficts , 
eundemque, ac Sic, fere effedtum habent , ma- 
gis licet obftipanua fuerint. 
.  ACIDA, e. g. Lac acidum; Panis acidus & Aci- 
dum in quecunque cibo, Pis acida, excitant aci- 
dum in primis viis, bilem frangunt, fangvinem 
refolvunt, corpus frigidum reddunt, dentes cario- 
fos efficiunt, unde Soda; Colica, Hyfteria, Hypo* 
ehondriafis, Melancholia, Arthritis; Calculus, & Scir- 
thofitas Glandularum. , 
- AMARA; Acidis fias Alcalina , in cibum 
non tranfeunt, naturz adverfa, uti funt carnes ni- 
mis affatz, aut putredine infe£tz, qua accendunt 
fangvinem, M qo inducunt; circulationem 
ginis. irritant, & Febres putridas facile efficiunt. 
jA, uti omnia Farinofa non hari 
e (E Puls, Pifces, Carice &c. invifcant hum: 
| igi : curs sh efficiunt, unde Pituita, Leu: 
matia, & tarditas totius prunis ntricu* - 
Pe ien morbi etiam m€— as 
'SALSA, quorum in Hyperbot 
major eft copia, hiemali prafertim 1 um 
viridia fercula & inemtz dapes, quantum fat eft, 
haud fuppetant...Ciberia enim, in primis e regno 
Animali petita, f diutius conferventur, fale. -- 
condienda funt. e. g. Carnes falitz, Pifres. falfi , Ha- 
leces, Gadi, Sulmones &c. Hac nimirum apud. no- 
firates maxime communia - funt vulgi fercula; Aes c 


VARIETAS CIBORUM. ^ 2r 


mores hac corporis Salfos efüciunr, gingivas ro« 
dunt, & «demata reddunt,: immo membranae 
ipfas osfium vellicant, unde Rulticis Ifchiaticus do- 
lor, Scotbutus, Ulcera cácoéthica frequentiflima., 
—. .DULCIA, uti Lzé dulcé, Jaccbarata, Melia, 
. Chocoladas alia permulta fercula, reddunt fibras 
Corporis turgidas & debiles; ünde Nobiliores ple- 
&untut & debilitantur, quemadmodum quotidiana 
docet experientia, & abunde conftat ex carnibus 
Suum in Ametica faginatorum fecibus Sacchati; ae 
deoque enervant prafertim fimul Salinà. — —  — 
ACRIA, Dulcibus oppofita, pauca ihtra cor- 
pus admittuntur liumanürm , fi excipiantut drovizta y 
Sinapis , Naflurtium aquaticum, zermoracia & illiacea, 


befacientia, excoriantia , Veficantia, ftimulantia & pela 


confiderentur. Illis, qui hifce, tanquam cibi condi- 
trentis, nimis ütuhtur, membrana ventticuli villofá 
eortoditur, unde tarditas digeftionis ventriculi, & to-. 


., Petlübens equidem concedam , magnam vim 
"efle Confuetudinis , natur ipfius amafiz ; im quibus» 
dam maxime gentibus, quz 
jus hifee perferendis ah 

fitebof , 


mulandum; quod rufticorum 


debiliorem corporis conflitutionem omnino impae 
rem: judicaveris. Sin vero a potiori quidquam con-- 
udere liceat, facile dixerim, melioris: nobilioris- 
que fortis ac conditionis hominibus ; utpote quas 
xec fames, nec fervitus, nec aliud déniqüe neces- - 
fitatis urferit telum , fimpliciffimam hanc Diectam 
prorfus inimicam efle, &, fupra quam dici poffit; 
adverfam. mmo vero fi illas, hanc qui fervave- 
rint, gentes paulo curatius conüideráfe velimus, fat 
utque patet, has, confvetudo licét, fames & labor 
quidquam effecerit, charaCtere, nefrio quo, ab a* 
lis omnibus, efie diverfas, ' Eos omnes propius per- 
velim infPiciemuc, qui in fingulari quodam vivens .- 
di genere fine ulla degant varietate , hosque, tam 
animo, quam corpore, mirum-in modum immu- 
tato, mox erimus "vifuri-" Sie Sartorem, Sutorem 
ac Hominem. Litteratum, maxime qui inter char- 
tarum librorumque volumitia, die no&teque Scien- 
tiis meditabundus invigilat: abftrufioribus, ab ipfo 
vultu, inceffu ac. corporis ftatüra;' ceteris omnibus 
dignofcere valemus. Ipfe.enim lorum: animus, in* 
doles ac ingenium ita fenfim permutantur, ut E- 
ruditus, Miles ac Opifex fuos quisque seftus in a* 
liorum. converfatione. habuerint ' nec^novum un* 
quam vultam cepere potuerint. Hinc eft, quod O- 
»ulentiores. Nobilioresque, & Auliei inprimis, qui - 
variis fefe dele&tant otiis ac exercitationibus, cete^ 
ros, tanquam pedantismo, uti dicitur, fede infe- 
&os; lato füpercilio fpernant ac dedignentur. Quin 
JM etiam hilares magis, alacres ac vividi, haud 
tamen Solidiores, merito- habeantur 'Proiüde quí 
urbanz vitz, morumque commendabili- eleganti 
omni nifaü huduerity-id-arbithetuboapprüne in cmnt 
vita efle utile, ve guid missis, íecus.enim qui fece- 
rit, corpus animumque. rigidum habebit, du 
pervicax propofitig ad-internecionem usq 
"ac Corporis denique-ftatura, inftar hor 


VARIETAS: CIBORUM. 213. 


dis atque plebeji. - Hsud diffimiliter res fefe habet, 
| fi ventriculum feétes;- quippe variis adívefcat cibariis 
ope ut p us igore plenus in fuo fano fer- 

fibc £i f'wannus : — Sepeditriona- 


E^ . qu , in morbos 
incidu üt, ii tonvalefcank.. Quod fi 


vnum ur adhiberi copia poterit, ut 
uan Beat. di: 1 vel difcrafiam 'efü- 
it. Quippe inm, quotquot fuerint, prz- 
dt, maodum, in quo omnis ps fe- 
: excedere En quas. quidem fi vel 
ei ecuixend | 
. Sic iib 


"2  *»e0m 
CXXXVTI. 


 FERV IDORUM. 
GELIDORUM USUS. 


| Quzx, * 
Wencidesud ed iiis cepe 
D. D. Gan. v- Liwé, 
PRO GRADU DOCTORATUS 
- Propofuit 


CAROLUS RIBE, - 
Sto&kholmijeilfig; 


"Upfahe 1765. "funi 2. 


—— Nullum animal, prezer er bominem , ealidos 
Jequi potus, 1deeque mon naturales effe. 
i | , Pum, Nat. Hift. XXVIII, 2i L. 


wev—— 


bur Sce brevi hac Xin Ege et bo- 
mca" morbi , tot funt, tamque di- 
verfr i indolis, ut vitam noftram lliada ma- 
krum fi quis a ppellaret, verum ejus tradidiffe vi- — 
deretur chara&erem, — Path ologorum certe vix füf- 
fecit diligenter collocata opera, in horum omnium 
diftin&te enumerandis determinandisque joe 
fpeciebusque omnibus eruendis. Cuicun s 
tota illa, in. fcriptis eorum , du deca in 
venitur morborum acies, primo a : 
creat, major profecto erit gebe cid aen e 
fio; quum maximz parti ipfos homines folvere 
fi ftipendia- tit; quot enim in victus 
| ratio- 


FERVIDORUM & GELIDORUM USUS. 21 


ratione committunt errores, tot etiam dant morbo* 
rum arrhas, nifi correctis erroribus, plenis emen 
dorum pretiis, 
Plurimum autem cum interfit medentis, non 
— folam, fed fpecies etiam morborum novis- 
» fi apta illis medicamina. opponere valebit, caus- . 
ne cognofcere .follicite ftudebit, — At quum. po 
raro eveniat, ut, morbi licet genio ca 
ime cognitis; nam profecto ea noftri eft feculi fes 
icitas, plurimorum detectas effe morborum caufías; 
licet non femper proximas, plerumque tamen pre- 
pinquas; quum eveniat, inquam, ut morbus tamen 
ipfe, ob proprium egroti in vi&u errorem, omnem 
e medelam , aut vel fuperatus, no- 
vo iterum errore. recrudefcat ; prudentis erit probi- 
que medici, fufceptam in fe curam fi perficiet, 
pericula hec indicare & imminentia averruncare 
mala. Nec defuerunt fane, uti nec. hodie defunt; 
qui fcriptis verbisque confilia dederunt optima, ra* 
fioni atque experter innixa, de victus ratione 
convenienter natura iere quin immo exem- 
I i fünt, qua» fi diu fani- 


fer ncederé debent ceteri... Cum 
vero res fummi omnino fióinenf iquam - a 
ofht, & ipfe propi ylaxeos emper 
0 ugur Vrtlinesisiéa crees 
: Diem. gente. ios, nempe illos praefertim 
chronici.ita dicti morbi. originem. debent; 
& pertinaciam commonftrare; at, manum operi ad- 
movens, plures eos, proh! dolor, effe compertus 
fum, : & inftituti - & temporis , commode 
apropter circa eos tan- 
i» fervidersm tf 


ari permittat, 


a6  FERVIDORUM:&: GELIDORUM USUS: 


tros benevoli tamen Leéctoris fpero favorem , quum 
plurimis, etiam hodie, fanitatis de cetero licet ob- 
fervare ftudeant regulas, circa alterutrum. horum 
familiares effe errores, propria edoctus fim experi- 
entia , né corrigendos , quamdiu. difcrimmnis; 
quod. fubeft, nefeiiipfi vixerint, 5.7 
77 Ante vero quam rem ipfam ággredimur, mox 
in limine dicendum -eft ,. ingeftorum non. omnia 
per fe falubria e(fc ; neque noxia; alterutram vero 
illis: fzpe imponere qualitatem ;przparandi adhiben- 
que modum, quem aut mos quidam: introduxit, aut 
przconcepta opinio, rarius ratio. --Prioribus omnino 
adícribendos e(fe eos, de quibus in: przfenti- fermo 
eft, errores, libere pronuntiamus;- temeritatis- vero 
eo minus hac in re, nos accufaturum: fore .credi- 
. mus quemquam, quo megis-in fequentibus hxc 
probare annitemur, | Quum vero. diverfifümi.fint - 
caloris..& frigoris effe£tus, quos jam. erimus confie 
deraturi, nos eosdem etjam icorfum pertraétare o7 
portet; primum igitur. de fervidisy tum de gelidis, 


a P4 R3 cunt e $. L5 d dia 


FERVIDORUM & GELIDORUM USUS. 217 


feu. lactis nutricis, fümmpus. eft. -Culida hzc etiam 
vulgo. folent appellari. 

- Communem eam fuiffe. Medicine cum ceteris , 
buic agnatis, fcientiis. fortem -dolemus, cujus nec 
dum probe immuais eft ,. hypothefibus. libere admis- 
fis; commentüsque deturpart;-atque his, pro cujus- 

que-ad- fié&tiones prono ingenio innixa. fuiffe varia, 
in fibi fzpe ipfis: tam contraria theoriarum Sy- 
ftemata, ut. adum. PLiNio moverint querelam ne, 
an admirationem ,. nen dicemus; nempe , meram 
iqui y ,mllam. artium. ( medicina) dnconfLantiorem 
afuijje,. €. etiamnum nie pla Hune frauen 
milii 3 piofayuvt 
ete Fife itlem: iQpaMtom. indulsit a nibicas 
atque hypothefibus, vel eorum de calore ventriculi; 
ceterorümque -ad- chyli-- officinam - pertinentium - vi- 
fcerum . doctrina teftatur. —Cibos in-corpore foivi 
dum intellexerunt, & ealentia fimul viderunt ma^ 
&atorüm. animalium riva temere Lager 


i id 


2i ue cid : &^ n m : C z- I. v ure 
^ xd tede ioftri ae i 'petanfít; -atque 
illi debetur familiare -quoé  oftra ibus. eft, d Pec 
geftis non rautatis exeuntib d pam 
i»t; quod quidem. 'vitium- comun attri uunt calorie. 
ventriculi «), Quosintra limites erronea. fi manfis- 
| fet. deerit d Og. illis: uides lagitinptt 


p eg Nr. t. Hif. T- "HL li. XXiX. C C. $i - 
cam HiPPOCRATEM hancce. fovifl fe entem 


218 FERVIDORUM & GELIDORUM USUS. 


fed quum 2lia huic füperftructa fuerit, pejoris pre- 
fe&o ominis doctrina; fervida nempe owmia, quan* 
tum perferre poffit corpus, effe jzgererza , calori fci- 
licet interno ut fuppetias ferant, ficque  co&tionem 
accelerent, nobis fane gratulemur faniorem bujus 
rei cognitionem, everfaque jamdiu noxia illa ve- 
terum commenta, Namque ciborum mutationem 
— uliari quodam, & cuicunque animali 
folvi menftruo, jam certo novimus; ca* 
rem, pro. levi digeftione neceífarium, fed lenio« 
fubminiftranübus , quz circum ventriculum 
fita funt, vifceribus; adjuvantibus infuper intimam 
ingeftorum mifcelam, tam illo, qui toti inteftinali 
canali peculiaris eft, quemque motum periftalticum 
dicunt, reptatu, quam & fepti transverfi mufculo- 
abdominis in ventriculum & inteftina-a ine: 

terna  preffione. 

$.1L 


: 3 Hominem prima MauPtnT!O fic di&um 
4), orte, in fidem nantiüm, exci 
jus vero nos adhuc & dekeripto. latet & D iRirins 
animantium nulla, preter hominem apre i 
bum appetere igne przparatum optime notum: ^ 
Et quidem ulteriori forte indagatione non indi 
res foret, qui fiat, ut iisdem licet, faltem qua - 
fibus & experimentis chemicis perfpici nca 
mma ceteris, confe&tum fit elementis : : 
us omne, oflibus ejusdem indolis, carneis 
fibris - anguineque gaudeat iisdem, illi tamen fo: 
lum ignis ufus fit ad vitam ita neceflarius, ut 4- — 
qua & igne alicui interdicere pro fumma | habuerint 
veteres peo ficuti nec hodiernorum. epa ho- 
rüm 


etiam Cilnéde cic. encta: Ter fe&atorem, c 
ex goo Moo So Mer ex iriusque , 
£u 2 Vide Genero. Pass. Syftem. Na Eàs. xi. . d$ 


FERVIDORUM & GELIDORUM USUS, st9 


rum elementorum interdictionem feliciter ceffuram 
fore, perfvafi-füumus. Conje&türz interim fi locus 
daretur, naturz forte adfcribi, quod non nifi con- 
- füetudinis vel connate quafi opinionis eft, facile 
Dr foret creditu. Et fane fidem conje&turz 
videtur, qua interiores America amplas pla* 
gas barbara hodie occupat gens, eorum omnium, 
hs uz ad culinam pertinent plane nefcia, folis fru- 
ibus, quos fponte matura porrigit, nullo quidem 
conce CH utens, & vitam tamen gerens o- 
mam. in immo, quos veteres multum. cele- 
ymnofophiftorum Indiz, eorumque; qui 
hodie fupra vulgus Indorum fapere di- 
etur Fi Uticitaeitiruet nempe, exemplis probari 
videtur, peffe homines vitam commode füuftinere 
fine cibis igne przparatis, atque ] fieri; 
fcilicet ilfis foerunt, ut & his funt nulla alia fer- 
eu dapes nullz, nifi quas aut humus offert, aut 
porrigunt; fructus puta varios, calore fo- 
Wis pc Ae praparatos. Hos autem, quot- 
quot fünt rum patriam - ges ibn vitam 
afferunt, ed füpra. centefimum annum annum plerum- 


am tum. ghe entium ere omnium di 
qom tm tum forte - defe£tui & ardenti 
pes es patrio A "f am efle cenfemus, 

ue itte m, , quanti | re utent etiam no- 

Bids doftuam oleramque varii eiie sepe 
end ue antis refrigerationis cum 

fu idis: ciedi adhibent, ut naturz quafi cor- : 


cxicosdotespaedbg e 


340 FERVIDORUM & GELIDORUM USUS. 


bus vi&dtum quzrere, carnibus nempe animalium 
variorum; quas profecto ut crudas ederent autores 
effe ulis nollemus, quoniam varia illas egere, fi 
a ventriculo fubigentur, praeparatione, optime no- 
vimus. Raro füíücientem exiftimamus vam, quam 
adhibere moris eft, dum pifces infolant, carnesque 
variz indolis fuffumigant, quz, palato licet fic fa- 
pidifimz reddantur, ventriculo vix, nifi validiori,. 


conveniunt. Laudese contrario fuas meretur fane  — 


eorum induftria, qui artem. cequinariam introdu- 


xerunt, in abufum licet (epiflime vertatur. Sicut 


enim artifici vitio dare incongruum foret, fiq r 
iis, que fua ille arte produxit, abuteretur; fic il« 
lius, quem hic impugnare animus eft, mali moris 


eos profe&o non accufamus, qui ignis calore cie — 


bum 


ealentemve ingerere affolent. - 
e Es : ape 


.., Scilicet ferculis menfe exítruuntur, tum. for- 
bilibus, tum. quz dentibus funt comminuenda, o* 


mnibus fervidis, omnibus, quantum absque gra- 


5 
: . Rd 1 
x E 

Eu 


praparant, fed qui ferventem adhuc illum — 


* 


viore faucium lefione fieti poteft, fum tibus 
zurgitandis; qui quidem tam. alte in. animis, 
Diliorum non tantüm, fed etiam plebeiorum, in- 
fedit peílimus mos, ut ab omnibus fere hoc tem- 
ore cibus quicunque coctus re(puatur, fi vel pa- 


rum deferbuerit; & prandio qui hofpites ex 
non calido, .elegaptiorum morum hom 


tetur. At.quantopere illum natura averíetur » fi 
modo hanc intueri rerum optimam magillram nos 
non tzderet, neque in illis contemplari. difpuderet 
animalibus, in quibus incorrupta, ut fane in omni 
bus, przter hominem, manet, nemo non poterit 
agne[tere, Quis felem vel maxime efurientem , aut 
animalium ceierorum quodvis aliud, calida fponté 
ingerere unquam vidit? Quis etiam, vel minis, v€ 
: 


iud 


Sob DIT 


FERVIDORUM & GELIDORUM USUS. — a» 


alio quo demmmcunque modo, illum, ut exemplo 
utamur maxime familiari, adigere potuit unquam 
ad fümantem lambendüm 'efcam 7? Quin potius plu- 
ries explorantemr-vidit atque praguftantem, toties 
que cum horrore decedentem, ut demum in pro- 
verbiurn abierit, At fecus homines, utriusque cum 
fortis, tum fexus, agere quotidiana teftatur éxpe- 
rientis, naturz id attribuentes, quod contra eam 
eft, & peiverfz opinioni effe tribueriduüri, decla* 
rate nos nen hzfitamus. Quod quidém, ut pro- 
pius-rei accedamus, ab effectibus probare ftudebi- 

15, tum illis, quos extra nos, tutn, quos ii nos 
calida liquida; de qüibus heic praefertim 


— -Notiffimum eft, coria rigida denuo fléxilia red- 
di aqua in primis:calida; vires, quibus fapidz pol- 
lent plantz, eadem extrahi; cornuum denique com" 
pagem penitus folvi; &'^h&c omnia quam citiffime 
feri; ex quibus documentis fumma aquz calidx 
jorboas-emollisadis folvendi, penitus dcnique de- 
exempla ex Chi a e 


b 


idm 
£ 


lidioribus abutantur, cernimus effectus: macies nem- 
pe, exhauftz. vires, teneritas, languor, pallor, tre- 
mor, morbos pofteà dicendos, ut jam mitt 


^ 


2224  FERVIDORUM & GELIDORUM USUS, 


qui ex illo fit, fanguis, nutritionis & fecretionum 
omnium fons, depravantur, & malorum omnium 
fcaturigines evadunt. Quibus igitur ne fero nimis 
medicina pararetur, Britannica gens; qua, ut de 
CARDANO olim dictum fuit e), fapientior nulla, ubi - 
fapit, dementior nulla, ubi errat, jufcula fere o-* 
mDia e menfis fuis exulare juífit, & vegeto frui- 
tuf corpore; dum contra, cujus ex noftris clatiífi- 
mus olim vir f) meminit, Germanorum quidam 
medicus, fcriptus & exemplo calidorum utilitatem 
commendationi nimis ftudens, propria victima fuit 
theorig , & exhauítus fuccubuit, annum vix fu* 
pra trigefimum agens. Quanta demum calidis in- 
geftis liquoribus infit vis robore & vigore corpus 
cito orbandi, fimplex etiam, idque fat familiare, 
experimentum perívadebit. Scilicet, non eft info- 
lens per hyemem iter factutis, corpus poculis ali- 
a vini vel cerevifiz contra frigus munire; qua 
fi frigida hauriuntur bonum. przttabunt, frigus ar-* 
cendo, effectum; at contra, fi calida, idem brevi 
poft gravius perfentiri faciunt; laxatatum hic cfl 
fibrarum effectus, corroboratarum ille. . . . - 

.. Ex diclis conftate opinamur, quid de potibu: 
iftis, ve forbendis, tetendüma, uibus diffluunt. 
noftrates g), & qui ita illis familiares jam diu 
- fünt, ut iurpis egellatis quafi. fignum Bt ills Bor 


Eel Bokkz. in Meth. Stud. Med, Part. X1. de Diztet 
. f) Rupssck. Jun. iu Coll. quodam Mífcr. —— — 
£) Veteres etiam calidis potionibus indulfiffe, patet tuti 

. €x poetis i enim JUvENALISt — — x 5i 
Nando vocatw; adefl calidi s j I M cb: 

Et Minus vt : extiter ec e 
ldatu pofcit aquam, fed modum frigida Vemit, 
tj Zee bei FAS tuliva D z e 
e: rm 5$ ex quibus, tete Noxsto, is Diet. IP. 
po TM um conftat publ ica án f iffe  thern iol $ : 

ibi vendita fit, quemadtuodum hodie spud nos * $ 


— FERVIDORUM & GELIDORUM USUS. 224 


nti quotidie; 'Thez loquor infufum, atque Coffex 
decoctum, quibus addi poffet, fi placet, pulmen- 
tum iftud, ceteris longe praftans, Chocolada di- 
&um, . Quorum quidem ufum , quotquot fere funt, 
diztetices fcriptores jam diu noxium pronuntiarunt, 
àtque modum, quo nocent, varii varic explicare 
Conati funt; pauci, quem principem nos judica- 
mus, caloris meminerunt. ; ( 


.. Namque calorem herum potuum tanti faciunt 
forbillantes , ut. non folum ipfis ftomachum quafi 
moveant, tepidi fi fuerint, fed & rifum, qui fri- 
gidos praferunt. At rifus cito Juent. penas mife- 
rz; nam feminas ut plurimum eíle obferves; atte- 
nuatis nempe fibris earum, humoribusque corru- 
B yílerici affectus infeftant colicique 
, rufticulis fere ignoti; alvus officii imme- 
mer fit; leucorrhea provenit; fanguinez, fexui ifti 
proprie, aut abundant evacuationes, aut diminu- 
untur, vel & penitus deficiunt; brevi, tota machi- 
na turbatur, langvet; &, quod his p.«jus eft, fo- 
fibi di&tus, fexus, fi illecebris iftis feminets fe ca- 
E patitur; quin certe harmorrhoidibus & hypochon- 

riafi laboret, vel tremens brevi evadat, perinde 
ac fi Bacchi per plures annos fecutus eííet caftra; 
documento, nervis etiam obeffe calidos potus; ad 
queer commode transferri poffe videtur. iftud 


—Á 


refert. Dio Cassius, du- 


ies funeris DRUsiLLs $0- 


M '& GELIDOKÜM: 'USUS. 


qui : ges eur quet me prandeat , her et. 
smit Penh rss. en. HL Ry 
n.a "e vua. i t- Trudi 
CAU non inta Fofd" liquidoram diffeu,. hzret 
ius .calidorum. ufus, — Nani prater jufcula am 
toeimorata ,- tria potiffimum funt ad "menfam etiam 
referenda , folidioris paullo Confiftentiz ,- que ven. 
trículo graviet. SuRIEE ; dum calida ingerunturó 
nempe: ^'^ 
soc tma. Pani e dMermich iic ini multós/ iit 
deliciis habitus; qui. ccs ventriculum : debili 
tat, dici vix poteft. perimehtum. adferam repes 
titu- facile aem zh, inei ome im Scilicet; 
quod coétioni protra£tiori:; diu refiftic,: durifumum 
cotnu ; copta calente involutum; ad:cerz. quafi mol* 
litiem intra: breviflirnum. tempus: redigi. póffe ,: vi 
demus; unde qualis fit ejusmodi nid. in. j 
effectus," dubium. eífe qu; Multo autem: magis 
nocieus. idem fit butyro, ut-a'plutibus. expetitürs 
imbutus , &z£-gár; noftris diétus ;:fie enim --prapara- 
fus ventriculum nón: tantum. mirum: in . modüm:de* 
bilitat, fed etiam ipfe folutu- difüciliot -evadit.-4)4 
hinc: appetitus. dici epe ponderis iiec inc 


»n, KHPPDER AXI etiam ; cadi panis noxios puce Cop 
nios fuiffe non obfcurum eil; repestimam enim r- 
nu UE & tarde ium UT eum Ticet 


um, di ^ à 
D "Pins: bàé- dei ge 
ftdt CoDietet. p^ 40 $95 ubi ES ee à 
ES or cem dim Bstve, ibidem n 
i T. mE Ipteet- doy ees ME. als attese d xi esi sir 
; 
N 


FERVIDORUM & GELIDORUM USUS. 2f 


diffluant, tum. quod calidas illas gula femper defi- 
deret, Sedulo igitur hzc caveat, quicunque cnus 
merata cupit evitare mala. E s u^ 
21do Üryie coe, calide; quam fpeciem pultis 

exempli loco inprimis elegimus, licet nec ceteras, 
durh calidz ingeruntür, uti plebeji affolent, im» 
pune ufurpati poffe, ulli concedamus. Quid vero, 
prz aliis, oryzz infit nervis inimici me latet; ine 
tíle tamen perívadent obférvationes, &, quidem 
praefertim eorum, quibus hoc frumentorum genus 
pro primario cibo. e(t, Indiz nempe otientalis in- 
€olarum. Longa etenim hi experientia edocti fue 
runt ,-oryzam calidam frequentius ufürparam, non 
ventcdculo tantum maxime obeffe, fed etiam tre- 
mores attuum inferre & inprimis cecitatem; cons 
tra, fc his malis immunes effe, tepidam frigidam 
ve adhibentes; quamobrem gula oble£tamento, quam 

nitatis integritati, minus fludentes, calidam vis 
tant, refrigeratam tantum. hodié admittunt oryzom; 

-Quoniam igitur oryzz coctz &fuüs apud no- 
firstum plurimos perquam familiaris eft, fvafores 
illis effe vellemus , prafertic fi vel levilimum vis 

im Jam adfit, ut calida ea non veícantur.. 


—-8itio. Botuli. &. farcimina 4; fcilicet non. tantum 
hon ibfvetum , fed & in. deliciis. eft , in primis 
inferioris fortis hominibus, hos ex olia nuper exe 
Araétos, fumantes, & manum tenentem fere urenas 

s faucibus intrudere; in quem, jam ante viginti 
-lecula, SgNEcA ctiam invectus eft, morcm, , quem- 
»admodum, inquiens, sb ilis . [atis frigidam ff 
mbi jus validum; [ed ardenies Lolios , & raptim 
pcomdimenta [uo mer[ttos emittunt pene fumanies.y, 
Quantam autem cibus ifte fecum ferat noxam, ex 


? -- 


priotibus palam eíle opinatur, & heic repete 
perfiaum judicamus; quibus tamém ÁArheric 
ihfüpet adder "Tivabil- 6 imonia, qui, po 
folutis sieur npe ) 


lbus, calidis de 


$s6 FERVIDORUM & GELIDORUM ÜSUS. 


€ari cceperunt, ventriculum non modo debilem; 
& duriorem ut antea cibum folvendo imparem, fed 
dentes etiam queruntur fragiliores facios, officio- 
que fungendo vix pares eífe, à; i IM 


. Sed, transmarinis non opus eft exemplis, dum 
propiora ad manus funt; & quidem nobiltorum te- 
ftor, tum feminarum , tum. virorum, fotida ora & 
nigro tnétos dentes, calidis unice. potibus. adfcri- 
bendos; nam apud rufticos. non. confpiciuntur, fri-. 
ida adhuc utentes, & pura aqua. . Vereor pro- 
TV ne, una cum calidorum utu , dentium fpur- 
cities & rubigo olim. communis & gtata evadat; & 
nt, ut Indis, puras, canum inflat, gerere dentes; 
turpe. aliquando | noftratibus habeatur... Id faltem - 
verum eft, quos tantis laudibus in carminibus (uis 
amatoriis quondam extulerunt.proci, niveos amie 
carum dentes rarius jam confpici, nec poffe con- 
Ípici, quamdiu ealidorum, ut hodie ft, potuum 
abufus perfüiterit.. ; NIIS Medios Conde 
Ex dictis conftare opinamur, calidorum inge- - 

ftórum E & protractum ufum corpori 
noftro a : I 
las omnes partes, robore & elatere orbando, omni- 
bus inde oriundis malis fontem fieri prima 


FERVIDORUM & GELIDORUM USUS. 2:7 ^ 


$- Vl 

Calidorum- ita in apricum. prolatis periculis, 

né quis judicet, nihil eorum, qua ignis aliquam 
particulam continent, conducere & admitti debete; 
neceflarium duximus leviter. calidorum, feu tepi- 
dorum ufum opportunum ttiam oftendere; idque 
eo magis, quo certius eft, fzpius illa- negligi, ubi 
locus illis tamen effet optimus. Optima igitur ju-- 
dicamus moderate-calidà in illis corporis vitiis, in 
quibus vel: nimia-folidattüm partium tigiditas -& 
tenfio, vel cutis ficcitas, vel doit humores cujus» 
cunque generis, iique tenáces, humectandi, rela» 
xandi & diluendi neceffitatem indicant; vcl in quia. 
bus fordida eluere, aut indursta folvere oportet; at« 
b n adeo in febribus. facile omnibus £); fiti; men» 
ruorum negotio difficili; & alvo tarda; & colicis 
doloribus; & qua fuht reliqua ejusdem origini$ 
mala. Hinc appofite Avicexxa:- » Cum fuerit salis 
por aquay G im jejunio bibitu, multoties. ffomatbum 
. bere ef moles Quia j 'omac bi 


»Fo multum. cff calefatla , quamdogue alicam. Pelei? 
»G ventofitates foli e particulatim — 
» vero mutum: ducit €$ [erem € dolorem o- 
nmnen. mitigat y prefortim dntefliniss 
»rutium movet. & flatum provocat, urinam €. feceffum 
»acit. i2 roncolliomem: €&$ digeffionem 
»G nutritionem. & augmentums menles: ducit; tomuls 


B) Feirieri clum te ofr, neque btd$ 


a2$8  FERVIDORUM & GELIDORUM USUS. 
: - CAP. Il. 


GELI?DA. 
S.L. 


Ad alterum argumenti noftri momentum, quod 
in geliderwm confideratione pofitum eft, jam pro- 
gredientes nos, primum omnino fignificate opor- 
tet, non eorum tantum, quz proprie gelida dicun- 
tur, feu, c ad punétum congelatianis aque mer* 
curium ve | ) 
nem nos heic facere; fed eorum etiam, quz his 
decrefcentis caloris gradu propiora funt, & frigida 
fimpliciter audiunt : quoniam hzé quoque pluri- 
mos intempeflive admittere non raro fümus come 
perti, Àt quum non omnia omnibus, fint eque 
frigida, neque omnia illa quocunque tempore no- 
ceant aut conducant, fed pro coníuetudine & con- 
ditione. utentis; oportet omnino ufüm. frigidorum 
commendaturos & vituperaturos abufüm, cum la- 
tius illa intelligere, tum-ad graduum fimul diver* 
fitatem, licet non fcrupulofius, attendere, 


^ - Vitio quidem noftratibus dare nolumus , 0* 
mnem in peregrinos adoptandos mores propenfio- 
nem, quum inter hos fortaffe fint, qui magno cum 
patrie commodo adícifci poffint; fed reticere nec 
poffamus, nec debemus, quot fibi gens noftra ar- 
ceflivit mala, ex quo aliarum. gentium, praefertim 
illarum , quz calidiorem noftra hauriunt auram; 


in veflitu & victa confuetudinem nimium imitari — 
cepit. Qui circa. veftitum, patrio climati vix con 

venientem, committuntur ; errores jam mittimus» —— 
illos tantummodo indicatur, quos circa victum, - 
frpius nobis contigit obfervare. Quum vero plures - 


etiam illi fint, quam qui arétis limitibus circum- 
fcribi peílnt, eos limum cenfderabimus; qui 


liquorem defcendere faciunt, mentio- 


RON SEOONSPTPSOUSER DIM ROV UEPEPTO RENS 


FERVIDORUM & GELIDORUM USUS. 229 


prafentis propofiti funt, inter quos eminet, glaci- 
€] artificialis abufus. | 
Scilicet ex Hifpanis & Italis ad nos translatus 
eft perniciociffimus mos, glaciem arte factam, 4es 
(gares , des. boiffons glacées, ex Gallorum lingua, no- 
ftratbus dictam, in menfas fecundas, per eftivunv 
prafertim tempus, adhibere, ut, a calidis tum po* 
tibus, tum condimentis, fractz ventriculi vires tri- 
gore ifto iterum excitentur 2). Sed fpe fua peíü- — 
me decipiuntur, qui, üna cum ejusmodi frigore, 
robur etiam dicti vifteris obtineri judicant. Et 
fane graves gelu effectus in externas corporis par- 
tes quicunque perpeífus fit; qui congelata membra, 
aut perniones, viderit, vel faltem audierit; quive 
. peílimas a folo frigidi aéris afflatu oriri Colicas non 
ignoraverit; facile, opinamur, intelliget ; non levio- 
ra, quin contra graviora multo damna infus afTum- : 
tam glaciem allaturam fore partibus longe tenuloris 
teXturz, & ad frigus fuftinendum minime factis 4). 
Profe£to non poffunt non tenues & nudi vaforum 
ramuli, vifcera perreptantes omnia, ab ingefta gla- 
cie conftringi, quin forfan rümpi c), &, quos illa 
vehunt, humiores cogi: nam ille frigoris vires funt 
nocentiores femper, quo fübito magis calidas par- 
tes attigerint; ut taceam ; ipfas inde marcefcere 


4) Neque veteribus ignota fuiffe multa eorum, quibus. 
recentiores jam delectantur, docet SzwECA : P4ebis, 
inquit, quosdam graciles, palliolo focalique eireumda- 
tos , pallentes &g aegros , mon forbere folum mrvew, fed 
etiam e[fe , tz. fruffa ejus im. fcypbes [uos dejicere, ve 
imter ipfam  bibemdi moram tepefcamt. | Vid. Ejusd. 
Quefl. Natur. 1V., Cap. ult. i : 

4) - - ipfe thorax & ventriculus ipfc a frigido fupe-- 
»Tatus, moleíte fert, & mortem minatur, quia maxi- 
...,m3 defvetus e(t. Hirroc. de bsnid. ufu VI. 
€) 4 Frigidum valde yemas rumpit, & tuffim movet, ve- 
ONE. IH, D E 


23e FERVIDORUM & GELIDORUM USUS. - 


"ventriculi fibras, quemadmodum ab externo frigore 


torpidi fiunt artus. Non efl igitur, quod quis mi- 
retur, variis in locis inflammationes, poft gelidam 
itam efcam, fieri Internas, pertinaces; &, qui has 
concomitantur, dolores, fxpe atrociffimos, oriri; & 
ab/ceffus varii omnino exitus; & choleram, & letha- 


lem inteftinorum levitatem, &, qua cetera funt, plus — | 


ra. Abundant, quz ab ipfis illis reyionibus, ubi quo- - 
tidie ufurpatur fxpius nominata glacies, ad nos ad- 
veniunt fcripta, teftimoniis, de ingenti, quam 1ibi- 
dem locorum quotannis illa adfert, clade; multum li- 
cet alias confvetudo valeat ad corpora hominum af- 
fvefacienda. Ex quibus omnibus quanta illi infit 
nocendi vis, & ab illa fibi cavere quantum refe- 
rat, luculenter fatis patere exiftimamus, ! 


$, Hif. jn 

Minus utique noftratibus familiaris eff, cujus 
Jupra memininus, glaciei ufüs; utinam vulgatior 
nunquam fiat! At frequentiore profecto in u(u funt 
aliz res, in quibus euam gelu reconditur, Sunthz 
frigore durate. Offrea; Quas, nefcio, qux anguftit 
primum induxerint homines, ut pro cibo a hibe- 
rent. recentes; multos tamen novimus, quibus ho- 
dieque funt in delicii. — Cetera, qua inferre va- 
lent ille, damna ne attin amus; eosdem, quos fu- 
perore $:0 glaciei in vifcera ipfa admiffi effe di- 
ximus, noxios effectus «ongelatas Oftreas in ven- 
culum ingefas fequi ob(ervatum eft fxpius, In- 
ter plurima que extant, duo tantummodo , qu£ 
ad menus fünt jin fidem di&orum, eligimus exem- 
ple. Alterum viri cujusdam, qui mercaturz cauffa 
ad nundinas Üpíalienfes olim advenerat, oftreas; 
uas vehementer defideraverat, occafione data, quin- 
ecim fimul, licet gelidas, avide comedentis: eX - 

uibus in colicam incidit, poft triduum lethalem. 
Àlierum 1m, nobilis cojusdam sminz, quz La m 

: 


FERVIDORUM & GELIDORUM USUS: ejt 


abhinc annis Upfíàlim degit, & oftreas appetens; 
jejuno ventriculo vigind quinque devoravit, omnes 
conglaciatas; quo factum eft, ut cibi mox faftidio 
caperetur, & , poft triduum vehementiffirnis horto- 
ribus, quos iníecuta eft febris quotidiana duplex, 
graviffimis füpata fymptomatis; fiti, cephalalgia, 
vomitu; fingulis fumme violentis, & qus, febre 
licet poft. dies aliquot füperata, tamen per octidu- 
um continuabant, antequam compefcerentur.. Quo- 
rum quidem omnium qum gelu inprimis accufari 
debeat, dubium non eft, quod etiam novo. pro- 
bare poffumus. exemplo ; nempe juvenis cujusdam, - 
. €ui, ex novem comeftis pomis gelidis, tollis vio- 

lentffima fupervenit, tsntz pertimacizm, ut per fe- 
meftre fpatium, duraret, &, ne in phthifin eger 
tandem incideret , omnes vererentur, At, quis 
noxium diceret pomis vefci? | | | 


$- IV. ' 
— "Tandem confiderandus venit potus; qui, quum 
magnam dixtz noftrz partem impleat, optimi 0- 
,mnino generis effe debet, fanitati fi nihil nocebit; 
illum loquor, quem cum aqua conficiunt, ex qua 
hordeum corruptum peculiari przparatione coquunt, 
& pro majore, i 


€, quam continet, minoreve Spiritus, 
ut vocant Chemici, copia, Cerevifiz tenuioris vel 
fortioris nomine infigniunt: guftus fane gratioris, 
quando rite prxparatus & incorruptus efi. Quo- 
niam vero, aílivo prafertim & autumnali tempo- 
Te, acorem cito füícipit, unde non [folum ingra- 
tus, fed & noxius evadit; folent hodie opulentio- 
Tes primo vcre curare , ut celle, qua dimidiam 
paríem repleantur glacie, in quam repofitis poftea 
cerevifie doliis, ab aciditste hac optime. confer- - 
vatur; potatu fvavis, & füb aílivis caloribus fum- 
mt refrigerans fit; & peculiari eapropter Sveco no- 
mine; ddiere- Drirha dopets ef. - De quo quicer 
E" 2 - : 4 aie : * : 2m 


, 


X 


252: FERVIDORUM & GELIDORUM USUS. 


inventa gratulentur ne fibi, an doleant homines, - 
dübius hzreo. "Pot enim triftia fzpius intra. patris . 
am exíüterunt documenta fummarum ex iftis ceres 

vifiis noxarum, ut velo eadem obtegere dolens ju* 

beat animus. Verum quidem cft, multa, aliasnon 
vitanda, damna averti poílé, fi, ut prudentiores - 
folent, quantum cerevifie pro fequente die. opus 
fit, tantum e cella pridie promatur, quo intenfiífi* 
mum minuatur, quod contraxit, frigüs 4).. Quo* 
Wes vero acciderit; & fane non raro accidit; ut 
vel prorfus id negle&tum fuerit, vel depromta quan* 
titas nfoi intento non fuffecerit, novaque ideo, re-- 
centiffime ex frigida cella haufta, propinanda fue« 
rit, varia inde mala, colicos puta dolores atrociíli* 
mos, pectoris, hepatis, renum, aliarum denique 
partium , inflammationes; quin immo articulorum - 


dolores, hydropes, & chronicos alios morbos, ori- 
' rl, obfervatum eft. | 


Hac ftribenti mihi im animum incurrit, qui - 
Fohlunz urbis incolarum olim fuit, mos, dum ho- 
fpites comiter exciperent, cerevifiam, qux omnem 
allgam, in patria ufitatam, femper antecellit, illis | 
 Oferres tumque pocula vel integra, vcl qua dimi- — 
diam ftem partem, non alternato fpiritu, frigida 
ifta hauriendo, in bibendo vires invicem tentare. 
Quz confvetudo male illis ceílit, — Accidit enim, 
idque prefertim anno hujus feculi trigefimo quat - 
to, ut hydrope optimorum civium plurimi quotan- 
nis e medio tallerentar.. Quod cum frigidis tan- — 


z gcn So 


$8) Meminiffe oportet, aquam co&am fortius, nos 6O- - 
— 68h, frigus ads PR deoque Romanis im ufum 
fuit aquam decaoquere, vitreque immifJaum im mive re" — 
Tx tele PLix10 ip Nat. Hj. Tom. HL L. 
XAXF. C. III. Et Indianis frequentiffumum e(t, cas — 
lidam, qe ilis e(t, aquam lagenis committere, qUa$ - 
in palmis fufpeadunt, ubi tam valde refrigerasur, u& — 
Aon niü adívetus eam perferre poffit. te(te Kumpferes — 


FÉRVIDORUM & GELIDORUM USUS. 223 


. tümmodo deberi & fuperfluis potationibus fuperfti- 
tes comperiffent, mrortuorum tandem perterriti ex- 
emplis, erroreque mature miflo, periculum evi- 
tarunt. : 

Commune demum eft, inferioribus praefertim 
fortis hominibus, vitium, cum a febré calent, fri- 
gida ingerere ftomacho; ex quibus frpius febres 
Ingrávelcere vife funt. Frequentiffine autem, cum 
a labore vel motu fortiori exaftuant, impruden-- 
"—«— etiam frigidiffimam , avide hauri- 
unt, unde non ràáro fevillimz pulmonum, & ven- 

triculi: inte? inorumque inflammatíones, aliave mala, 
excitantur e). Perfiat enim regula: motibus oppo- 
fitis nihil periculofius in corpore humano. Angue 
igitur & cane megis caveat ab iflo errore, quicun- 
que proprix fanitatis vel minimam curam habuerit. 


$. V. 


potibus, autores effe vellemus, ut inox frigidam n 
cP Ps  —— elis 


tj k Bausnixo accidiffe relatum eft, ut, per Apennitnas 
.. 8lpes iter faciens, a potu aqua frigidg cyftitidem con- 
traxerit, ita ut poene periret; fed memi vabit au- 


xilii, quod illi tulit Socius GABÉLKOFER "qui propi- 
natis amico quamor nucibus myriflicis, vitam morituro 
CCBRMNNHRER IE: 2-88 OT, LUITTHIMIANUS 


» 


s44 FERVIDORUM. & GELIDORUM. USUS, - 


calida mutaret diztam, licet Lappones. Sveciz a- - 
quam impune haurire noverim, qua intra primum — 
congelationis punctum & octavum caloris verfatur, 
ld dico, quod fi ulli cuidam rei polychrefti titu- . 
lus conveniret, aquz terperate frigida illum certe 
efle largiendum: nam profecto, quz acidulis ple- 
risque jufte adfcribitur, medicandi vis, non minis 
ma ipfarum frigiditati. debetur, Quemadmodum 
enim frigida balnea externis corporis partibus. ro- 
bur addunt; fic frigide ingeíta aqua langventem 
excitat ventriculum, vifcera cetera; deperditum re- 
ftituit. eibi. adpetitum;. humorum. circulum. auget; . 
vafa omnia juíto laxiora moderate. coarétat, excre- 
tiones promovet; quid? quod vifcida omnia ab- - 
luat, &. ne nova'iterum generentur, impediat. 
Hine frigidz potatoribus lingvam femper puram 
eíl cernimus, atque dentes firmas, nitidas, fani- 
taus«incorruptz indices non fallaces f). .Nec de- 
funt intra vulgus morborum exempla, cum. chro- 
nicorum, quos frigida tantum, nec medicata, aqua 
penitus abfítulit; tum quotannis redeuntium , quos 
frigida averruncavit, Ut taceam, plurimis, qui-- 
bus Macrobiorum ztatem attingere contigit, pratef 
aquam vivam frigidam , pro potu nihil fuifle Z7. 


- 


f) Dentium poritaterh & nitorem tanti e(timant in judi- 
ando de integrirate fanitstis. mancipiorum , qu& pro 
. colendis Coloniis in America con(titurs, fibi ex Afri 
. .€aà comparant Aufirales populi, ut quibus ifte defcr* 
unt Botz, nullo ad cetera fanitaris figna habito relpe* | 
. tu, ad laborem minus idonea habeantur fubjecta. — — 
Q Nimius effen, fi vel nomina folum recenferem eo- . 
rum, de quibus certo conftat, per frigidm quotidimum 
pro potu vfum, provectiorem. illos fibi. compataviffe. 
xtatem. Virum macrobium Clivienfem tantum» adte-- 
ram, quem Principis ex juffü, MiwxzELIUM Boruff- 
Regis Archiatrum interrogaffe legímas , quali dizte 
generi fummam, quam contraxerat, íene&tuiem debe- 


Li 


s "s. D. & 


d E : ids 


Tre. Cui ille falientera manu monfrans f 
CI. quam voci, cialis m E 


^c ca jejuunr aufi undam. | : * 


em U- 


POTUS THEAE, 


PRESIDE - 


D, D. Carn. v. LiNNÉ, 
Propofuit d 
. PETRUS C. TILLEEUS, 
Veítmannus, 


"Ugfalie 176 $. "Decembr. 7. 


- 


/ 


wm eai Diete partes, qua de potibus agunt Cof- 

fez & Chocolatz , « cowemitonihur quam mu- 
perrime editas, publico vidi yon caruiffe adplaufu 3 
bifleriolam etiam potus ,' apud — moftrates vielgati[[ii 
THEZ4E, loquor , LNFUSI, mec amtea ab. bis Sup 

mecum [lati fore. tradendam. — Plura de potu Cofee O ^ 
Thee, quam de ulla alio argumento, diverfis. linguis ex-. 
fiue pumem licet: probe noverim, [ed cum fcientia bats 
quemadmodugs omnes ejus. partes, omni, qua fieri po[ihs 
perfpicuitate, | adumbreptur ,| argumenti | expoflulet | vit» 
eapropter pauca de potu 'Thez ager&*in animum. indu- 
xi, 69 in bifce de buta pariter ac favore Letfo- 
"wis, in opufeulo boc excipiendo , me «ertiorem facere, 
uon eff, quod. dubitem. — In bocce conflitutus negotio y tria 
potiffimum mibi veniunt obfercoanda: Hiftoria, wide- — 

licet "Thea naturalis e&ws2ue Ufus , i» fere 

 £«m Medico 24m communi, — . —— 


avo 


POTUS THEAE; E 


I. NOMEN. 

L difguirendo unde 72e nomen defumtum fit, 
multus non ero, utrum a 7fjaa Japonenfium, 

an Theb Chinenfium, quod verifimillimum vide- 

tur, potus nofter fuum nomen derivat barbarum ; 

vel quod. Botaniei denominationem hanc latinam, 

a dx Graeorum affumferint, eam ob rem, quod 

fruticem hunc Majores in divino habuerint cultu, 

aliis relinquo inquirendum. x 

.". GENUS a D:no Prefde emnium primum rité 

-difünétum eft, & in Geseribus plantarum , edit. 6. 

N:o 668 propofitum, : A 

'(THEA, 

CAL,  Jeriantbium expartitum , minimum ,. pla- 
Pont foliolis rotundis, obtufis, perfiften- 
tibus. ' ! 

COR. 24a fex, fubrotunda, concava, equalia, 

— magma. Loss i : 

STAM. Filamenta numerofa (ducenta circiter )» f 

liformia, corolla breviora, ^ 4bere. fim- 


- 


globofo-trigonum. S5 fübulatus, - 
[ine ftaminum.  Srgmae ttiplex. — 
apju/a ex tribus globis coa itàj trilocularis, 
apice trifariam debiftens. —— 
nM folitaria, globofa, introrfüm angulata- — 
*[t itaque frutex hic € Claffe Polyandriz , . ordine 
Monogyniz, fuo a reliquis diftiné&tus Chara&ere 
Generico Cepíula tricocca, | 
SPECIES. Non nifi unicam Thez. dari fpeeiem 
communiter creditum fuit, unde omnia ad potum 
conficiendum. defumerentur folia; in Speciebus vero. - 
plantarum D:ni Prafidis, du funt recepte fpecies, 
"Meam puta Bobeum & viridem, fibi invicem adeo 
fimiles, ut pro varietatibus tantum cretleren lur, eó 
quod 'Th. Jeóre ovalia, 'Th. wiridis aute n oblon- 


a. 


à 


238 . POTUS THEAE. 
p haberet folia, nifi major in flore confpe&ta 
fuerit differentia, petalis in Th. Bobea iex, in Th. E. 


viridi novem. - 
T. DESCRIPTIO. s 
CAUDEX eft frutex humanz altitudinis ; ab imo 
| Rz ad fummum ramofus:; ramis alternis, 
vagis, rigidiufculis , cinerafcentibus; 
fummis vero non nihil rnfefcentibug 
- teretibus. m 
FOLIA ..; alterna, petiolata, obovata aut ovalia, 
sos ceeseonfiftentia,. perennia , Izvia , .obtue- 
fa, ferrata, bafi. vero integerrima s 
fubtus venofa, tamen glabra, . utin 
: ..que viridia, —— 
PETIOLI . brevifitni, (emicylindrici, fubtus gib. 
Rss 0900 plano-canaliculati. es 
STIPUL/E |... nulla. : 
GEMM/JE acuminatr, incurvatt, rufefcentest- 
Mu E Gipuls exteriore decidua, reliquis 
"ub . in folia expandendis, | 
PEDUNCULI axillares foliorum; fotitariis tatius e 
, , mini, nudi, uniflori ; Floribus. albis; 
FRUGTUS. | cernut, ex globefo- tricocci.- x P 
SEMINA. magnitudine nuclei. PLE fed. fo^ y 
cocco üdaae Cx Dhu 
| Cerrà ut in Charactere Generica, ^ a 
Obferva: werissgaue [fpeciei fleres. numerofifhmos — Ee 
c -exfieeatos s auod vera 'Thea viridis gaudeat. peu 
lis novem, "Thea bohea vero feni; bor- gos pre 
yit experientia , fed fade GL Hil aferimus, T 


ES 3 SYNONYMA.- S r9 r 
. SYNONYMA plurima, tam ab iis, qui^ i-frütl« 2d 


N e 


cem videre, quam ab illis, quibus vifus - pei fuit, —— 
data euümefare- füpetvacaneum "duco, illis" tan» »- 


NIMM ut mes 
.CcOTHEÁ 


tummodo- contentus, qui in Sp 
liora, recenfentur. VM 


LU : : à / 


POTUS THEAE. y 


THEA. Hort. Clif.204. -Syft. Nat. $25 Mat, Med: 


254- 
Thee. Kzmph. jsp. 6og. t. 66. | | 
"Thé, frutex. Barth, 4ét. 4. pest t. Bont. j jas. $7. 
cote e o5" Bart, far. 123... ida. 
Tb finenfium. Breyn, cent. Ii. t, p12- ie; 17. 
UE wx Hoctunub i14. 6 94.5 d 
Chas Bauh. pin. 147. 
Evonyme. affinis arbot orientalis died," flore rofeo. 
- Pluk. Alm. 139. t- $8. £ 6," t 


$ 


FIGURAS inter prima elt "Paediita ^ Faticll 


. hunc, utpote a fpecimine ficco delineáta , non 
" multam illuftrans. ; 


Bow? altera, in ipfa licet India fi&a. ubi frutex 


confpict . potuerit , priori tamen. pjrami- Mes 
ftantior, 

Plakeneti: omnium primum approbari poet. . 

Breysii adhuc melior eft;& 


M4 omnium optima, tam. 3 Àp am 
lon 


1 qua totam.  früticis de 
£ - £91 jas 


aque imen ni agnantis nec 
" nimii m anton usque ad Pechis 
Hum'in China reperitur, quód mirandum. Urbs 
Pechini equali a polo longiudine ac Roma diftat, 
regiones vero Orientales Europzis noftris lange font 
frigidiores, adeo ut Romano-Catholici, Pechini ob- 
tiones inftituentes. meteorologicas y ; frigus ibi-- 
dem effe multo acerbius, ac Stockholmit, conten- 

dant, Thea án horto Academico, Sms. quid 
re AES UL ER tempore t 1ibe 


240 POTUS THEAE.  ' 


- V. PRZEPARATIO. EL 
Folia funt hujus fruticis, quz lzfujüm confi. 
tuunt T2é«, digitis, unum poft alterum, decerpta, 
quoque juniora, eo etiam meliora, habita. axe 
eodem die, quo colliguntur, & adhuc recentia, - 
fuper laminas ferreas ftrati, fornacl imponuntur 
Calido, üt 4 fümo arceantur; cumque bene fudare 
inceperint, manibus crebro circumvolvuntur & fice 
cantur, cuf negotio bene perfciendo, manus re- 
quirantür adfvetz, neceffe eít, Qui in hac re plu- 
ra legere cupiat, Kerpferi adeat Fajciculos dmenita- 
pum? CXOHCÓrHTP, pag. dig, E. feqq. Geofr. Mat. med. 
5. P. 276. übi etiam inftrumenta hue pertinentia 
le£torem. non fugiant, Fama plerorumque in ore 
eft, "'hez folia in China prius. infundi iterumque 
exiccari, quam ad nos transportentur; rumor ta- 
men hic nullo nititur fundamento, & originem 
debere videtur Chinenfium mori, folia prima col- — 
lettionis antea infundendi aque fervi 2, quam 
rnaci imponentur exficcanda. Hoc vero tanta 
Pperaguur celeritate, ut vix aqua imrmerfa, rurfus. 
inde extrahantur,. Folia- pra parata optime includi 
& affervari debent, ne alienus quifpiam odor in- 


POTUS THEAE. 24t 


bo enunciantut, adeo ut zgrotus, morbum, quo 

laborat, perfpectum habens, eam ex oíücina, illico 

quarat plantam, quam morbo ili norunt eíie mes 

dentem, & manipulum inde acceptum, poftea a- 

que fervida infufum , 'Thez infiar, haurmst. "Tota 

Ataque eorum Medicina eft Practico-Empirica, nul- - 
la fundata "Theoria. Ufum quazrunt, ad vires & 
modum agendi nor attendentes, | Mcdicamenta ve- 
ro hzc fimplicifima, plurimorurh feculorum expe: 
rientia apud .eos comprobata, Medicinz nofira 
— Europ&z incrementum adderent fane mon mipi- 
mum, fi Medicus quisquam. cordatus ,- Botanicx fi» 
mul gnarus, iter ad has gentes inítituere vellet, 
eum 1n primis in finem, ut genera & fpecies offi 
 einelium , & morbos in quibus adhibentur, fibi 
familiares redderet; quod cuique Medico, de fci» 
entia fua novis augenda inventis, maxime foilicitos 


curz cíle debet. 


lofas, ad 


RS 


e 


242 POTUS THEAE. 


lis murrhinis pulcherrime pictis, not potuit nón - 
oculos irritare Europaorum , adeo ut non folum 
potum hunc guftaverint, verum etiam fecam ut 
praftantifiImum | ad Europam trapftulerint, Eum 
vero poftea tanta aviditate fuiffe receptüm ab Eu- 
ropxis, non eft quod miremur; cum enim nemo 
.noftratum, prater mercátores, ad has fint profecti 
regiones, unice operam navarunt, ut potum hune 
Europzis infinuarent nationibus, ad confuetudinerrt, 
qua hz gentes impetuofe in alienis moribus imitan- 
dis rapiuntut, & ad lucrum fibimet ipfis inde ted» 
undaturum, attendentes, - ipis 


VI ELOGIUM: t| 
'TULPIUS Medicus eruditiffimus & Conful Am: 
ftelodamenfis, in ptirnis fuit, qui anno t641 orbi 
Europzo, talem 'Thez notitiam communicavit, quam 
ipfe accepit. Verba ejus funt: «reditar mibi bac 
berba falubriut, cum ad vitam in feram fenetlutem pro- 
rogandam, tum ad impediemda quacumque famitatis im^ | 
commoda ; creditur bec. tollere. calculum y. laffitudizems 
€. Somuum evidenter compe[cit , ut. [orbitiones. bujus 
decofli ojJamentes , videas interdum integras molles lieu — 
brando con[umere , 6$. devincere. inexpugnabilem. dormi- — 
endi necefitatem. — Principes viri non. detretlant. berbam 
amicis decogueres im palatiis eorum  curiofe affrvantur — 
milibus redemta. — COINS MAI HTDROOETERCR SE 
. JONCQUETUS Medicus & Botanieus Gallus; 
anno 1657 1n explicationes flirpium, fummum Thet 
tribuit elogium; Herba, inquit, /viza, sóndum 60g — 
mita C, Bawmbimi temporibus ,' creditur. foli; amor , m 
quam Ambrofie [uccos fic fundit. falutares, ut, qui bu-- 
Jus exbauferit: decotium ,' eft. auod. arbitretur Je feni 
pharmacum accepi" Gc. — Virtutem poftea potus The 
ad celum usque extulerunt Medici, in primis Hol- 
landici; fundementi loco fubftruentes. Phyfi 


" : ix S95 amy 


5 


POTUS THEAE, E 


am; quam, maxime ftabilem. & certam. effe, : opis 

-abántur: Vitam , in circulatione. Sanguinis. Cone 
fiftere, affirmabant, ideoque quo tenüior & diu- 
Aor. fanguis reddi poffet, eo. facilitis etiam. per inis —- 

ima. vafa.&. anaftomofes penetraret, (cujus "I heo* 
rig adhuc ápud plutimos invaluit error ifle popu- 
laris, fangvinem. fpiflum infalutatem, tenuem vero 

' falubriorem ..eífe 4. etiamfi. tota due oHigpeent viris 


| VIL SUCCEDANEA. —— — —. 
initio ZL»4 jufto majori pretio p&f- 


RV RA 


p 
ul- 


244 POTUS THEAE. 


— €ífe aüdiens, ea mon nifi folia hujus effe fruticis, 
credidit, 1n fpeciali etiam opuículo  demonftrare 
conatur, eandem in Europa crefcere Theám, quam 
tanti pretii ab India ad nos transferri curamus, €- 
amque antea coctam & ficcatam, ut omne amarum 
& olidum extracta fint, eundem. non tantum pr- 
ftare ufum, quam Theam genuinam, verum. ean- 
"Zlém plantam eífe afferuit; in hoc vero eum  fefel- 


lit opinio. Apud Noftrates fuerunt, qui folia 4a-- 


. &ie filvefiris feu PRUNI /pinofe (Fl. Sv. 432.) pro 
ücceibiuio 'Thez habuerunt, alii folia ORIGANI 
wulgaris (Fl. Sv. $34.) aque fervide infufa, ite- 
rumque exficcata, "Fhez-prorfus effe faporis, affe- 
ruerunt; haud ita pridem, nátione quidam  Not* 
landus, foliola fümfit Rs aerHici, (Fl. Sv. 448.) 
3n modum 'Thez adhibenda; quod vero ut aptiíli- 
mum, omnium fere mentibus effe inculcavit fuüc- 
cedaneum, eft Perosica, a Franzie, in opufculo plu* 
ries edito, quod Zrozicam vocat Theezantem , cele- 
bris fada. Noftra VERONICZE offcisali XFl, Sv. 
12.) debitum non dettego honorem, attamen eam 
'pro potu quotidiano ufitatam , nimis effe ftipticam 
& adftringentem contendo; hinc etiam Berolinenfe 

in fuii Hi; merito fübflituerunt ejus loco VERO- 
NICAM Chamaedrys (Fl Sv, 18.) , vel ut illa ad- 
huc meliorem, VERONICAM profiratam , fi unquam 
mos femel receptus ratione & demonftrationibus 
refelli poffet, Hifpani Thez loco fuum extollunt 
CHENOPODIDM ar»brofiides, eoque. frequenter u* 
tuntur; Galli quondam: commendabant CAPRARI- 
AM Bifuram. lluftris Botanicus D. Juffizus PRINI 
&£labri feu Apalachines Americanorum infufum. O- 
mnia tamen adhuc in hunc finem fruftra fuerunt 
tentata , orbis nihilo minus fuo laetatur Thez in* 
fufo, quod non folum ab omnibus in Europa mo- 
bilioris conditionis , verum etiam ab infimz fortis —. 
hominibus, inter culinaria ufürpetur qud 


POTUS THEAE:; — — 2f. 


 adéo ut tempore & matutino & fzpe vefpertino in« 
gurgitetur, In Europa autem tantummodo ufurpa- 
r, né credas, reliquz enim tres mundi partes ejus 
non funt expertes. [n tota Ivdja oriestah, in .fri- 
c4, àd Caput bone [pei, (i edmerica, Mexico, Suriza- 
7:0, ad plagam mundi feptentrionalem Torzee , im- 
mo-per totum fere orbem, potus hic eft receptif[i« 
mus. . Volentes, nolentes etiam profiteamur, opor- 
tet, nullum ex fuccedaneis adhuc detectis, fapore 
autecellere 'Theam. | CEU MET » 


mec be QUALMTAS | 

ut  Potus, quem ex.'lThea przparamus, non eft 
nifi fimplex foliorum EREUS vuew fervida. extra- 
&um, cui poftea affumendo , paululum Sacchari ad- 
ditur, (epe & Latis, ut faporis fiat dulcioris... Vi- 
res, quibus. hoc pollet infüfüm, fi rite cognofcere 
velimus, diftinétionem. faciamus, neceffe eft, inter 
zum Thez ro in fe fpeate, 2:0 cum aqua 


2 f 


calida, & [oesharoy mixte, 0 uo 
aülis, ideoque hoc refpectu. nor 


(2-3 


346 OTUS THEAE, 


igurgitstione, fenfstionem quandam moleftam ins 

terne moX percipiunt. Hoc etiam comprobant Here - 
puonhi & Grinii ob(ervationes in India fa&te, ftre-- 
nuos Phez potatores in Marafmum tandem incur* 
tiffe docentes, quod de virtute "Thez attenuante 
& exficcante maximum eft teftimonium. enà 
"Theám, Borasice confiderantes, mediam CO- - 
 LUMNIiFERAS inter & TRICOCCAS inveniemüs, 
"Thea-enim-& Cazellia adeo funt fimiles frutice fü- 
 lofo, ut vix nifi lore & przrferüim- calyce. diftin- 
gui pofünt,  Camellia & Sevarz/a eadem juné&tz | 
funt afinitate, ac Stevartia & 79a, has vero in 
órdiném Colümniferarum elfe referendas, "inter alia - 
fuadent- Mollizes 3- folia: alterna ; Shpuls &c. Aleérd ' 


- 


POTUS THEAE. 247 


tius cocta, tantum diuretica evadere, omnem amit- 
tentia vim purgantem. Radix JATROPHJE Mar- 
dite, omnium venenatiflima, coctione ita fuam 
deponit vim virofam, ut panem faluberrimum poft- 
ea ex illa conficiant Peruviani.. Huc quoque ac- 
cedunt narrationes Kempferi aliorumque, qua, in- 
colas ipfos non prius aufos Thez foliis infufüm pa- 
rare, oftendunt, quam .unius faltem anni habeant 
ztatem , ut de amiífa eorum qualitate maligna certi 


57 X PROPINATIO.- acc 


R^ ors 
See AE AERE: T-cbdiu 
s 3». diem a ptm 


ut rÜTUS THEE: 


.. Saecharum infüfo additum, humores: eorumque 
particulas acriores edulcorat, fibras facit laxiores, 
magnague ex parte vim "Ther ex£ccantem & atte- 
nuantem confumit, adeo ut potus cum faccharo 
hauftus$, multo fit falubrior. Modus autem, etiam 
. i faccharatis, refpiciendus fit, oportet, ne fuo 
modo debiltent — . à m E 

c XI. VIRES. ide 


Vires 'Thez potus, a pofteriori expertas, pau- - 
cis commemorare lubet. uh ONDE HAE 
oSitim exftinguit, fanguinem a fordibus mun* 

dat, & jn eo reliquos praíftat potus, quod acorem 
eftivo tempore non facile contrahat... Scorbuticis pro 
ficit, falfum eorum fangvinem abluendo, nec non 
Sedentariis & Gulg editis, quibus raafia: fanguinea; 
ex parco nimis motu aut acido vini facta eft im- 
purior, maxime expedit, Quatenus infufum, sri« 
"am pelit y. renes elit, a calcuío liberat... Chinen-- 
fibus ipfis inprimis laudatur in Zjpomamia & Cata- — 
phare, quz vulgo Coma vigil & Somnolentum dis 
cuntur, confentiente Hermanno im lap. yd, ii. ]u 
Canvulfionibus , etiam..a. Variolis & Morbilfis, fummis 
laudibus eHertur hujus infufüm im Zpb. Nar. Cur. 
La&e commendatur in Sozzolentia & Pobyfarchias Cet^ 
te.emaciatis absque lacte non convenit, uti nec Di-- 
errbza laborantibus, quamvis vulgo commendatuf. - 
Verbo ut omnia compleé&tar; nullum hoc aptius da* 
tur vehienlum in medicamentis propinandis, neG. 
forte alius quisquam potus magis in febribus pla- 
fet, nullum hoc magis in expedito. confici poffe: 
Ut taceam. Ut autem emwe simism moret, fic etiam 
immodicus Thez ufus incommoda. parit non nu*- 
mero leviora. pugier dE 
is, habet 


fervidus hic potus commune, quod dibar pacti 


..,Cum omnibus calide affumtis liqui 


etaim a nimie ejus ufü fiunt nigri, fragiles &t 
Eos | ud - cario- 


POTUS THEAE, /4j$ 


cariofi. Vewtriculum a frequente "Thex infüfo de- 
bilitari omnes confentiunt, ut & perrus reddi: Ziff- 
ciliores.  Feris. fàttem feptentrionalis" Americ£ gen« 
tibus, recentiori evo & "Lhea recepta, tria illis in- 
de innotuerunt iücommoda y nunquam antea coge 
nita, Dem'es, pütà, torruptor, Ventviculi infirmitates 
& Partus diffriles, tefte Cl. Kainiro; ante enim u- 
füm 'Thez, fine multo doloris fenfu, & folz, a- 
liorum ope non egentes, fetus fuos eniti potue- 
runt, m urbibus Toájoribus, ut Hamburgi; Ame 
fielodami, &d, nobiliores feminas, tantum non'o« 
mnes, Potui "T hez per omnem fere- diem indule 

entes, Leücorrbsa laborare obfervámus. Medict hü- 
jus. mali caufam in: nimio Thex ufü ponant; quam 
non abfonam jüdicent, qui Théz vim" dcbilitandi 
maximam etn: otio conjunétam , perpenderint. 1r 
tribus, iisque diverfis. morbis, "Pheam noxiam pro: 
nünciant Chinenfes, ib omnibus: Op£tbaimiis , in 
Colig & Perelf, Vir beatz miemorig Barbavims 
malum | in Hollandia obfervavit fre * 


bis uie iate mon omni carere * 
-—— XIL, MERCATURA. 

n apud ros-Europxos jamja | ; 

Yfvetudo, üt Thea faéta fit luxuria merx quz- 

fio non amplius erit de effe&u & ufu illius, mós 

| e. E 


250 POTUS THEAE.- 
enim iinveteratus rationibus nunquam mutari patitur, 
Zhea, licet a remotiffimis Indiis maximo pretio ac-- 
quirenda, íamen comparabitur, hinc naves a. tod - 
Europa quotanis ad Chinam mittuntur, nt fo//s The; 
vofis murrbimis & .Srico redeant. onuftz. Recentio" 
ri autem xvo, plantationes Mori, & cultura fericl. 
in auftrali Europa tantum ceperunt incrementum, 
ut tempus olim fit futurum , quo nibil prorfus fe- 
rici e China amus redimendi. Methodus me. 
yafa E murrhina haud ita pridem in ; E 
xonia , Boruia, Gallia & patria noftra ita evahi r^ 
exculta , ut forma & coloribus pre(tent. Chinenfbus - 
vafis. Folia vero Thez adhuc fibi unice vindscant 
Chinenfes.. Jucundum eft vifu, Europzos omnium . 
- fapienüflimos, alienas, inque America rermotiíli imas, - : 
occupaffe terras, ibidem fummo curn labore ergez- — 
Ium ef&odere pretiofilimum, iu hoc ad Europam - 
tranfportando ,. maximum incurrere difcrimen, ncc 
minori denique. cum. periculo , idem, ad. A E 
terra partem, Indiam orientalem, inse 
rum tantummodo fruticis cujusdam reportandorum 
caufla. Res omnes in China domeftiez. &. utenf- — 
| Jias.ex argento . dudum ent fabricata , nifi alis — 
menta -& operam, gunt. in Serico. obtinendo iis 

runt. incolz.M wok compenfa e 

Czahi Mogolenfes,. thefauros. fuos om 
tem. ip. terram. .defodiunt, eorum u 
vita iius arum, [pres EX 
: um, ar entum, q 1 | ;| 
vifceribus cff [Ri us rurfus committiti 
tas forte fit futura, qua, E T pee N 
liz occupans imperium illud. uerum efodi & , 
Peruviam remitti. curabit; alerza. enim [apri 
TET HIA. 

E XIIL ADPORTATÍO. . |... 
D Praes, qui hoc in Zemere Wwifte dc 


TE 


Ps Ji Hfs fufius, MEPHeR, per viginü. aDnft. PA 


POTUS 'THEAE. ET 


incubuit, ut Thez fruticem in Europam & patriam. 


inprimis transportandum: curaret. -:Vicies femina e- 
jus terrx commifit; fine tamen ullo fucceífu , quia 
omnia effoeta & ad: germinationem fuerunt inepta, 
quod- in ipfa China: frpiffime contingit, adeo ut - 
"quinque vel pluribus-in unam terrz foffam de-. 
 miílis, vix unum alterumve germibet, : Ut maxime - 
oleofa;" rancida -etiam "fubito fiunt , quod non mi- 
rum; cum lineam: zquinoctialem bis tranfeant, De- 
inde- Profefforem -Gme/nusm p. m. rogavit, ut, cum 
"agmine? Mofcovitarutn ad. Chinam iter. fácientium; 
( Caravasen) «ea iransvehi. ftuderet;: hoc vero. mos 
do obünerionon- potüerunt , etenim. uno. cuique 
Mofcovitz, ad- murum ;Chinenfem -advecto, duo 
dentur Chinenfes ,;qui omnes ejus actiones obfer» 
vent, iter eorum przterea per biennium durans, ut 
faccdm.. Vivos turn a China eum navibüs: tedeun- 
tibus frutices comparari poífe .exiftimavit, in hoe 
vero; jaécturam fecit füz opinionis,--Unicum Thee 
früticem, a China in patriam redux D. Paftor 0f 
lecks cis: promontorium: Capitis bona fpei. traduxit, - 
uem turbo, neício-quis, fubito. àrtus, de ftega na-- 
vis "n mare dejecit;; Commerciorum..Confiliarius 


 Laprfróm binos ad hortum -Upfalienfem attulit - 
frutices, per: duorum annorum fpatium optime vi- 
bnc flores vero:tandem 'erupti, aftutiam prodi: 
dérunt Chinenfium ,-non 'Theam , fed Cemelliam | - 
früticem effe, oftendendo; 'l'hez. ita erant affimiles, 
"ut^ oculos peritiflimi: omnium Botanici fállere- pós- 
fent, folia tantummodo. latiora videbantur, & hoc - 
a loco alieno prm fuit. diétum, . Opera poftea 
autoris . cujusdam , unicus, fumma cum difficultate, 
rutex Gothoburgum venit, in menfa. vero camera 
Bavis 'anterioris (Gajutan) |a. nautis, ad. urbem diu | 
muribus mauticis miferrime ita fuit laceratus, ut e- 


1j3 v | POTUS THEAE; DCUM - H 


archa Carolo "Gufave Ekeberz - perfuefor fuit D. pilis T. 
fes, ut femina recentia, mox. ante navis e China 
difceffum, in: ampulla. terra. comitteret, quo;-in P 
tinere, poftquam aequatorem tranfiverit nàáviss. an- 

- fe adventum Gothobürgi, -germinarent. Hoc ei-ita 
fucceffit, ut, navit Gothoburgum: appulà; - monet. 
exortz füerint plantz, quarum dimidia pars Upfa- - 
liam inox miffa, in itinere: periit; salteram- ipfe: hui 
adtulit 1763 die 3 menfis O&tobris; :xujus; fingu- 
lis adhuc plantis adhzrebant. tenelli cotyledones fe- 
minum; dut harum adhue lzte crefcunt feque lieic 
fifturt 'confpiéiendas. In hortis: Europz , tantum 
non ómnibus botanicis, frutex ^ oflenditur. (Phez y 
(Cefine ), quam:tamen inter. & 'Theam genuinam; 
maximum eft difcrimen, nec in ullo horto: bota^. 
Dico crevit, antequam hue fuit allatus. 

In relatione quadam publice proxime preteriti | 
menfis, Abbatum legimus Gallovium 'Pheam a pà*- 
tria China fecum "Trianum Gallorum adduxiffe, e- 
amque ut primo in Europa vifam Regi obtuliffe 
nm tamen honorem, ex antea dictis, noftratibus — 

eri conftat; fed frutex ille ex Horto Regio Gal . 
lorüm primo allatus ,- genuinus : noh. es uti e vi 
m ficco transmitfo conftitit. ... — : Rey 

iie 'Thea intenfiffimum frigus. T'RDUAT lera" — 
e obftet quominus. etiam. noftros fer*.—— 
ved? ege Conterranea: ejut IIoRpec DP ig EE 
mati- nofiro - "que ac unquam Cerafus & Prunus; 
adífveta eft, ' Cum paucis, disi habemus, d 
fraticibus,. non licuit inftiti erimenta, foi? 
enim fünt curandi, ut propagines fperentur, UM. 
tranfplantari queant. Si Thez plantationes , ut. pos- 
funt, excolerentur, poft dimidiam tandem : 
partem, nihil giis lucri a foliis. füórum: fruticum 
exportandis, r rtarent Chinenfes. -"Fempotes — 
| Cofiea Arabum erat- moopolium totus fere 
erbis i iis dedit tributum, quod, opera aired kd 


Witfeni,cefavit. Idem lucri — 
re optamus Chinenfibus, ut — 


2: 


24 BOoCOCH 2 
(uesp cic Y NOVAE: cose di t d 

CHOCOLATE; 

re | QUEM, — - TI 
. c wPRAESIDE.. - 

D. D. Can. v. LiNNÉ, | 

et Ptopofuit . . 

600 50 — PRÓ GKADU-DOCTORIS 

: ANTONIUS HOFFMAN, 
Reg. Colleg. Med. Syndicus. 
"Üpfalie 1765. Maji 18. 


—— 3 -* RET Y 
- - ; 


; $. l ue d 
nter tré$ illos celebres potus, qui tnajoribus ig 
noti, nobis ab exteris advetiz , ^ jam familiar 
* inclatuerunt ufu, 7/e25,; loquor, Cofeam at 

Chotolatam, binis quidem prioribus frequentius de* 

le&amur; hinc tamen non praftantiores & corpori 

benigniores noftro habendi, Mitiot enim Clioco- 
lataà, quie nec emaciat, nec vires pfamature enef- 
vat; eo majoris facienda, quo falubrior ejus fuetit 
ufus, quoque certiorem in morbis praftiterit ode: 
quibus füblevandis hac deftituta- omnis vix - ufte- 

cent Mschagdinà qmi; — 5 Lm 
Specimen edituro Àcademicurn , proficuum Chó^ 

€olat& ufum tra&taffe hinc vifüm d levem vero 

opellam, quam hac de re füccinéte & pro otii fa? 
tione feftinanter propono, Candidurn Leétorem be» 
tigüe excepturum eífe mihi polliceor, — : á : 


POTUS CHOCOLATX. ap 


zona? m mem 
Quum CHOCOLA TAM conftituant plures invi- 
cem mixtz fpecies, oportet eum, qui de indole & 
virtute e3jus judicet, perfpectas fibi habere fingu- 
las, quz illam me iuntur, partes & fingulas fin- 
gularum vires... Has igitur. partes. juvabit. feorfum 
tractsife, earumque in corpus humanum effe&tus : 
quo facto facilius pateat, quam juncta exferere po- 
tuerint vim, Antequam vero huic nosmet accin- | 
gimat negotio, prius dicendum eft de vario, quo 
lunc parant potum variz gentes, modo, quem 
aliz magis compofitum, aliz fimpliciorem malunt. 


E Unum "meet dh epécoiod | 
4. Tres. prifertim.-. methodos , - quibus | conficitur 
Chocolata, proponere lubet, quz licet in quibus- 
dam conveniant, pluribus tamen a fe invicem dis- 
crepabt, I»dorum nempe, Hifpsmerum atque illam, 
quz in »irif plerumque in ufum venit officinis. 

à —  INDORUM hac eft: 
(—cOUUIEIe, "Nucc Cacao- Vel. 8-77 7 07- 

755 00 Sacchar. in Aqu. Rofar, folu. — ^5 

"Contunde: invicem agitentur fupra ignem con» 
tinuo, he adurantur, redigantur in maffam. — — 
vba HISPAONT ita parant; — is 
Us KE Nue. Cacao toft, (vj. —— . 
-sc5co Sacchar. ^o QBilffs 
---Siliqu. Vanill, N:o vij. . 
"o Pulv, Sem. Mays (gf. 
— COimnamom. (pH. . QeRcoh 
Caryophyll. N:o vj. yd cR MN 
Capfici 5j. : : - x kedtkx aue 2s 
 - Orleat. m Aqu. Rofar. folüt, 3ij T €os 


1 De. ipud 


c 
«-— 


. 


Cons . 


aj6. POTUS CHOCOLATA. . 


Contunde in cacabo fupra ignem lenem, agita 
continuo, donec omnia exaéte, mixta fint, tedige. 
in maílam, fub finem adde veheieae in 
Ambra 


Mofchi q. v. | 


"o^ NOSTRÁATES plerumque fequenti: modo Cho: 
 coladam parant: Io inpia cu : 
"^ Ke. Nuc. Cacao toft. (xvij PUSH 

p CUm Chapi Ep e uonpemto SPFCTOHE 
Ex aem Vanill. N:o xxvilj. — ' 

; ^:- Ambr. Cinerez 2j. — 

Nucleis torrefactis , contritis fupra lapidem cone 
cavum calentem igne, adde reliqua, mifce tritu- 
rando & redige in maífam; quz in panes feda 
exficcetur ultra xv xx dies, quo diutius co melius. - 

MODUS parandi pro cibo aut potu fequens eft: - 

Ke. Pagis Gocholad. 3)... — .——- 7 24 

Solve in aquz l. lactis tepidi $vj] & coque 
donec folutio leniter -ebulliat , digere lm fupra - 
cineres calidos per quadrantem horz, agitetur lt- 
gno verfatili, donec in fpumam abeat, quam fpu-- 
mam eífunde in poculis, Coéctio hxc defpumetuf - 
continuo, in vafe refiduum denuo agitetur, ut in 


Ípumam abeat. P OAK Ut s ; 
MN * $. IV, e Sacras c ! cR 
. Kx hifce igitur conftat Chocolata: partibus, fci- 

licet: 1:mo nucleis Cacao qui bafis funt totius com- 
finonis; 2;do filiquis Zazille, quz przcipuum cen* 
entur condimentum ; 3:0 2fwbrofacis quibusdam, 
Ambra, Moícbo. — sto. Zfromatibus, Cinnamomo , Cary — 
phyls, Capfico, cet. , qua fingula ad propofitum brevi 


s 


-- 


funt fübjicienda examin., d 
» D quen CEN : l4 en v. 
— -THEOGBRO M A (Cacao) foliis integerrimis. Hort. 
if. 397, per. Plant. 11995 ubi & íynonoma vi* 


- 


POTUS CHOCOLATA. OM? 


deantur; arbor eft, e qua leguntur Cacao fru&tus. 
Arboris botanica 4»Kriptió, quam unice exaravit 
PLUMIER in EBotamico Adimrericaw. — M[Ho , invenitur 
apud GEOFFROT i» Traliatu de Materia Medica Tum, 
Il pag. 4195, quem adeat auctorem, qui cognitio- 
iem arboris accuratiorem cupit. — — 

Nafctur hxc arbor intra 'Tropicos Arnericz, in 
regno fcilicet Mexicase, infulis A»zi/; atque harum 
regionum confiniis, in calidiífimis itaque terrz. pla- 
gis, ubi loca occupet depreffa & umbrofa. 

Bisfloret in anno. — Fraclificationis defcriptionem. 
fiftunt Gesera Plantarum PR.ES. poe, Fruilur "ma^ 
gnitüdinem & figuram refert Mcelonis, fed verru- 
cofus eft, decem angulis inftru&tus & fuperne a* 
cuminatus; dum  maturefcit fit coloré coccineus 
atque maculis variegatus flavis; intus continet zzc/eox 
circiter triginta, qui magnitudine Olivas amulan- 
tur ac pulpa obteguntur albida, fubdulei & amari- 
cante. Olei magna ftatent hi nuclei copia, quod 
expre(fum vocatur Piszwedo de Cacao.  Subftantia ile 
lorum plurimum nutrit ac. unctuofo oleo acres in« 

lvit humores fibrasque emollit, fimul vero flatu» 
a eft: quam ob rem, ut huic fübveniatur in- 
commodo, igne torrefiunt nuclei, antequam ad 
Chocolatam conficiendam adhibentur; qua videlicet 
toftione oleum craflius attenuetur & empyreumati-- 
cam induat naturam ; hinc chylus, quem e recen- 
tibus ingeftis nimio imbui oleo atque crudum ut 
"dicunt, fieri neceffe eft, tenuior factus nutritioni 

agis fit idoneus, nec debili afert ventriculo mo- 
MEME m : coo 
. A Vis igitur hujus fructus. tofti illa eft, quam 
co ge quod nempe optimum füppeditet as. 
limentum atque mitem chylo conciliet indolem, nee 
in illo adeft, quod nutritioni noceat itque valetu* 
dinem infitmet.. Pro&cuus igitur illis cenfetur, qui. 
bus macilentus corporis habitus, fibre magi: MS 


y 


LH 


a;$ POTUS CHOCOLATE. 


dz atque acriores humores; unde facile patet, cut 
Hifpani, in calidiífima degentes aura & plerumque 
emaciatl, vinis minus afluefcant, Chocolate vero 
otus majorem confumant vim , quam caterz omnes - 
Zuropaz gentes. Exinde tamen non inferendum 
efle exiftimo, frigidiorum terrarum incolis minus 
uulem eíle hajus forbilationem, quum  toftus cale- 
faciat Cacao fru&tus, atque hac fua qualitate, jun» 
&ta cum nutriente illa, augeat tranípirationem &. 
frigefactis. noftris amiffum reddat corporibus fere 


vorem. : 
itgrc oe i fecum poeni n 
PANILL.£ Siliqua fructus eft EPIDENDRI Va-.— 
nillz fcandentis, foliis ouato oblongis nervofis feflibus caue — 
linis, cirrbis fpiralibus, Spec. Plant. 1347, ubi fyno- 
noma habeantur. Planta parafitica eft, qua cirrhis 
arbores fcandens cortici illarum radices, more He-- 
derz, infigit. .Deferiptionem dcdit memoratus PLU- — 
MIER, quz legatur apud GEOFFROLT /» Trai. de. — 
Mat. Med. 'T. Il. pag. 392, CharaBter vero generitut t 
in Ge» Pant, 907. I d VASE 
| Naftitur in Mexico. atque infüla Domümicnme 5 
quin etiam paífim per /udiam Occidentalem &$ Orien 
talem. -— Py USER a et 5 A RME 
|o. Frutlus, qui fero autumno maturefcit, Siliqua 
eft tenuis, longa, compreífa, quz numerofi. 1mis y 
minutiffimis ,. nigris repletur /ezimióss , in quibi 


przcipuà vis plantz refidet; odore gaudet fragram- — 
te, fubambrofiaco, proprio, qui cum alio magis 
Cognito apte vix comparari potuerit, - ir uEi PE 
Ordine sarurali/ cum Orchidibus convenit, qu£ - 
quidem fere omnes vi pollent aphrodifiaca, nam eX 
planta hujus ordinis paratur famofum Pharmacum, 
quod Die[atyrion audit, Turcarum uoque Sa/ep. Ca- 
terz etiam Orcbides odore, quem xe ambroci- 
num, fat fuam indicare videntur virtutem apbro 


fiacam, 


POTUS CHOCOLATE, 259 

'' Non negamus, quod omnía bene pem 
prefertim ea, quibus quoque refocilletar Nervofüm 
Syftema, Venerem ftimulent; vatio licet gradu, vix 
tamen ex omfi materie Medic apparatu depromi 
potuerit remedium , quod Ja» aphrodifica vi 
palmam eripiat. Radix Sep, quam Mahumedani 
libidinofa exhaüfti polygamia tanti faciunt, quae 
que cum odore ambrofiaco. jun&tam nutrientem fo- 
vet mucilaginofam. fubftantiam, a multis laudator; 
Vaaila vero, qux Ambrofiaco odore longe przftàt, 
. €um nutriente Cacao combinata, illam effectu fu- 
perat atque. Chocolat eximiam venerem ftimulan- 
di vim irppertit; ma quidem in iila, que absque 
Vanillis paratur, fruftra quarimus, quippe qua gra- 
ta corpus exhilarondi careat virtute et non nifi mee 
tum prabeat alimentum. ; pedis 


4, 4MBRA ptoprio fe commendat odote, qui 7a- 
iile licet fimilis fit, gradu tamen differt, Huic 
priorem in netvis recreandis & confortandis vix fub- 
niniftrabit materia Medica ; ob majus tamen pretium 
cujusvis eft, Ditiotes Turcz, quibus hoe uti 
Pharmac | evitati atque falutii 
tonducere opinantur, | Chocolatz admifcetur ad 6 - 
nem preparationis, ne volatilem .deftruat ignis vim, 
In locum huju. | jus 


s fubftituunt- alii MOSGHUM, cojus 
fao 


P- 


naud. parum longevita 


tamen odor minus eft gratus; nec bene ferunt 
mune, quz hyftericis infeflantur infultibus. — 


cao oleo patiatur; Acerrimum apud nos non us 
furpatur Cep/icum, Hifpani vero, qui Cagfs ir E MM 


ur; confuetum. 
R a3 


2&o POTUS CHOCOLAT4E. 


bus admifcent ingeftis, Caryopbylli acres & fragtan- 
tes calefaciendi fcopo apte refpondent. Ciszemoómum 
vero, ut princeps analepticum, quo 'efücacius nil 
dedii natura, noftram fummo jure ingreditur Cho 
colatam, cujds przcipua vis fit nervos excitandi. 
Bajulus, qui frequent exercetur labore, bene ap- 
peut, nec ftomachum pharmacis vellicare opus eft; 
nobiliores vero, qui otiofam degunt. vitam, contis 
nuo afficiuntur ciborum faítidio, et quod ventricu- 
ii reftauret amiffum robur anxie quarunt, his pro- 
funt aromata, quz nervos refocillent, h. e, vires 
virt incitent, quz otio plane fuffocantur-..- 


| $9 le d M 
.. Abfolutis itaque iis, quz de quacunque Cho- 
Colatam conftituente fpecie ícitu neceflaria funt, U- 
SUM hujus potus paucis jam indicandum effe videtur. 
Americanis ordinarium: ^prebet Chocolata ali- 
mentum; Hifpani, qui coloniarum Americanarum.- 
maximam poíüident partem, ab Indis edocti hanc. 
etiam frequentius forbillant, quam caterz Europ££ 
entes; mane. enim hauriunt ac vefperi; quin etiam 
zpius de die, eodem modo ac Batavi Theam & 
Coffeam. Apud nos.Chocolatam inprimis in deli. 
ciis habent fominz nobiliores, ex nempe, quarum. 
gulz fortioribus non affueta fpirituofis, naturali c 
guntur inftin&du, ac infantum more, acria fper- — 
nunt, inertia vero ac dulcia eligunt ingefla. e S 


 diacA- 


His omnibus laudabile fuppetit Chocolata »sri-- 
mentum. jam vero inquirendum, quibus in mor-- 
bis etiam praftet medicamentum, ubi eo tutius cóm- —— 
mendandam exiftimamus, quo magis fibi medicus —— 
guae de remedio palato grato, quo fimul & 


igteticis & Therapeuticis fatisfacere. potuerit indi- 


* Eg 
hore 


POTÜS CHOCOLATJE; dit 


— vero: hi morbi trium potiffimum generum: 
. Primum genus morborum extenuantium eft, 
MACIES: fcilicet): ATROPHIA, MARASMUS, TÀABES 
&:' quedam PHTHISEOS ípecies, In hifce affe&ti- 
bus folida attehuatur fibra &' tunica cellulofa o- 
mni depletur humore, ut hominis adfpeu cutem 
nuda diceres tegere offa, Quod tutius propinetur, 
fane. nullum, quam Chocolata, adeft impinguans; 
corpori hifce: morbis emaciato aptum ;' refpicere ta- 
men oportet & ipfam toftionem & addita aromata , 
quz- &groti habitui conveniant, ne nimium auge- 
atur & incitetur humorum motus: hinc nec in il* 
la: urgemus Chocolatz ufum Phthifi, que Vomi- 
cam :caufam agnofcit, przfertim fi gravior adfit He- 
&ica febris, qux neque: hoe; neque ; aliis arceri po- 
tuerit pharmacis. * 

^2, Alter, cui onducit frequentior Chocolatz u- 
fan; morbus HZPOCHONDRIASIS eft, quidem per n 
rima luftra optimos fruftravit & Medicos & medi 
menta, -Caufam diri hujus miorbi ponui Rois in 
pe rem ora dnhzret viis & uná | prim 
5 Syemate exu alii dente 
ini »mes.: Adhibentur abfore 


que- acidum corrigant, 'l dicet frepius Tali 
morbus, minimo -qmen Diztz-ertore ftatim rever- 


titur, nec radicitus tollitur. — Obftipationes" fücei$ — 


herbarum. folvere- conamur, ^ Amara tonica- v." €: 
Cort. Peruv; :Centaur; Hyperie. cet^fepe levámen 
tulerunt; raro malum exftirparunt. ^In illa itaque 
remediorum -penuria: nou fane negligenda eft'Chos.— 
colata; qua. in. hocce morbo: mirandos praftitit es 
fe&tus.. issNeus pasti: fant;: qui, 'omnibüs fruftra à 73 

ls, frequentiori Chocolat ufticeriiciatibus | pe 


Li 


262 POTUS. CHOCOLAT/E. : 


huic opem ferre valeret morbo. Meum non eft, 
de ratione, qua agat Chocolata, diíferere; probabi- - 
Je tamen videtur, quod pinguedine fua acres & ae. 
cidos obtundat. humores ac involvat, nervos etiam - 
ambrofiaco refocillet ac incitet.. Aliis folvendani 
eam relinquo .quzftionem , qui fiat, quod hilaris - 
femper fit juvenilis ztas atque alacer, feneétus con«- 
tra abje&ta & melancholica; nec aliam memorem 
Hyfteriz caufam, quz plerumque anxietate & fle» —— 
tus comites habet, quam vulgo adoptatam; alii e - 
tiam. refervem occafioni nevam proponere Melan: 
cholie fomitem: id faltem: e communi adferam ex* — 
perientia, quod Melancholici. & Hypochondriaci. res 
creentur ambrofiacis. &- potu Chocolatz penitus re*- 
ficiantur. Nec nova. hoc innotuit obfervatione; diu 
celebrata eft hiftoria Cardinalis a. RICHELIEU, fu* 
emi Gallix. Status. Miniftri, orbis, dum viveret; 
ire&toris, qui hypochondriaco- detentus: morbo , 
poftquam omnia medica incaffum expertus effet au- 
xilia,' tandem | Chocolate / potu. priftinam recupera: 
vit valetudinem, |. BEHRENS feiett.  Dietet, 35 1- 
,.9«. Tertium morborum genus, cui próficuum 
ttimamus Chocolatz. potum ZLEMORRHOIDES, tam — 
Czcas quam apertas, comprehendit, «Matrem fr — 
pits ha agnofcunt Hypochondriafin, quac 
aliis. etlam non rero oriantur caufis. - Hmbrrhoides 
ezca. tenfivo dolore, quem. natura magis abhorret 
quan) acutiflimum ,' mifere laceffant zgrotos. Dum 
leviores, repelluntar illis externe adplicatis, quz te* 
 fertimo gaudent odore; hac vero inutilis, quin plá* 
ne noxia medicina, quando fanguis ftagnatus ih — 
polypum abiitac corruptus strislic sio liso" p. 
rodit,partes, quod tandem in ani, quam vocat, 
fiftulam definit. Ut hocce fzvius przcaveatur ma* — 
lum, licet vel manu Chirurgica vel Hirudinibus li — 


'ermittatur fanguini effluxus; ceífat quidem 4n: 


e 


il " & 
240. 


POTUS CHOCOLATE. | 263 


lum; temporis tamen intervallo recurrit & novos 
femper minatur. infultus, . . 

... His fuüblevandis moleftiis vix in Pharmacopoliis 
fervatur; quod tutius adhiberi potuerit medicamen- 
tum, quam frequentior Chocolatz potus, cujus e- 
ximiam in his: morbis virtütem pluribus comproba- 
tam habeo experientiis, quarum. unam, quam pro 
folito favore communicavit ZZ. & Generos, D: 4 PRJE- 
SES, heic liceat adnotaffe. 

Literatus erat Juvenis vegetus & robüftusé quem 
ita per novem annos conquaífaverant czcz hzmor- 
rhoides , ut unicam fperaret mortem medicinam, 
Adhibebantur crebrz venzfectones, acidulz, aqua 
potus matutinus, dieta lactea atque omnia, qua 
vel unquam excogitare potuerunt & medici & alii, 
remedia, omnia tamen in pejus vergebant. Cho- 
colatam haurire monitus noluit, quoniam e medica- 
mento, quod plethoram augere. opinabatur ,. nil. fi- 
bi policebatur folatit juvenis fucci plenus ac gena* 
em Men folium QUA perfuafus tan gs er foe: 

unc duc 1e loroi vit potum , . illi fuc- 

y is poftea decem rp jam opt tima fru- 
| atur valetüdiné, nee. prateritorum reminifcatur. mas —- 
lorum. Citarem etiam exempla plurium feminas 
rum, quibus ex obftipationibus alvi, fcybalis in 
durat, vita: fedentaria atque immoderato Coffez. 
| Hamorrhoides tam ezc& quam aperta obo 
Chocolatz potu fanatz füerdBt, nifi plura vetaret ; 

pufculo- injunéta brevitas; qua «quo tamen me noa 
difplicuiffe Le&tori fpero ; nam : 


Nen. n multa, fed qui utilia, fcit y ille ifi j s 
| TANTUM. ! 


264 €*49 )$9( 8$? 
CXXXIX. 


spirTUS ERU- 
MENTL- 


QUEM, . 


PRJESIDE m 
-D D. Can, v. Livxé, » 
-Propofuit IT 
PETRUS BERGIUS, ' 
-Wermelandus. .—— 


Jade Nee; ÜDecembr. 5. 


epe - — 


IC o faciem. cum hac noftra 


recentiore, fi conferimus , non minor certe 

quam in infectis per naturam, aut in Li- 

bris Ovidii per ingenium occurrit Metamorphofis. 
REOR. Spiritum. frumenti, "Tabacum, Coffeams, 
gn Saccharum , Murrhina Vafa, Sericum,. prifca. 
fimplicitas, nec nifi pauca noverat Vinorum & 

üm genera, quz tamen omnia nobis hodie. 
n Lumen frequentari folent; & tamen pro" — 
line. nic tote homines noftri zvi £* 

E immo fuperabat. firpius; adeo ut dubium 

t, utrum commoda fua auxerit,an vero minuerit 
humana induftria. Seculum certe decimum quare 
tum inventorum feraciffimum, res longe maximas 
detexit: 4werica enim & in Orientalem J»diam na- 
| 2 ; Pulvis pen 4rjenicum, dtrs Deren x 


: 


SPIRITUS -FRUMENTI. 265 


Spiritus. Frumesti, ifto innotuere tempore; que ufa 
profuerint, an abufu nocuerint magis, disquirant a- 
lii; mihi Spiritum illum Frumenti noítrz jam «tati, 
ad infimam usque hominum fortem tantopere ada- 
matum yac fcre. neceffarium, brevi difirtatione con- 
fiderandum, famfi, ii 

S. 


Liquor. hic inebrians ,. Hipporrati , 3E a - , 

... Galeno. 1gnotus , apud. 4raPes creditur inventus, qui 
- effentiam hanc in tin&turis medendi cauffa adhibi- 
tam, ad /Egyptios propagarunt. Narrat Rai/ymvdus 
Lullius: Anno. 1310, tinéturam hanc füo tempore 
nondum in Europa fuifle vifam.. Sed Pille Nove, 
Anno 1315 innotuerat, unde Epocha hujus liquo- 
ris in Europa conftat, & Conringius fpiritum hunc 
. cerealem .Villanovani " ftatuit inventum, .. Muticen- 
fes primi libris edocti ex uvis vitiatis eum copiofe 
praparatum;. Venetis majori menfura vendiderunt, 
hi. vero, non fine lucro ad Metallifoffores. Germa- 
niz curarunt exportandum, . Eft vero liquor hic 
prodigiofie indolis & virtutis, atque ut character 
v dene uai sBrebavinks Codibeeen. e 


»- bilis totus. TES febre, fees 
à sh Folatilis. totus. atque .ot orofus, - 

-$. Maxime dilatabilis. a. eo ia " 

^06. Fscillme eballens. i is nda 
«9. Mifcibilis omnibus vid : id arde 

8. .Seluens feu. Menfituum Refinoforum. 
|» cm optimum Spiritus Rectoris Veget 

ilium. . P pap 

E owfervans. corpora animalia a: sipshdite se 


- 


266. SPIRITUS FRUMENTI. 


12. Purus, nervorum extremis adplicatus, nervos 
-uno momento tabefaciens, fenfu motuque pri- 
Jap co^ -— 

ver S. lil. zs 
^ Producitur autem hic fpiritus fola fermentatio- 
ne, maxime ex fructibus cujusque generis, atque 
apud nos, (dixtetice enim illum confideramus & 
qualem. jam noftrates adhibent) ex frumentis po* 
tiffimum Secale, Hordeo, 'l'ritico, quz in farinam 
redacta paftaceam fitula majori ingeruntur, atque 
affufa aqua, ebullitione ad hoc paratd, per horam 
integram ad dulcorem usque remo agitatur. Addi- 
tur porro Fermentum & operitur vas véftimentis; 
Fermentatio pér biduum continuatur, usque dum 
fupernatet fermentum, — Infunditur przparatum: de- 
ftillatorio, igni admoto; circumagitur bene, ne fun- 
do crafliora adhzreant ,' ingratum & empyreumati* 

. €um facile effe£tura faporem; Galea imponitur, ad* 

glutinatur.'-Refrigeratorium aqua impletur frigida; 
ignis infra fervatur modicos, ne nimium ebulliat. 

Quod fic prima vice exfüillat, vappa dicitur; & — 

vafculo fervatum; iterum deftillatar ubi quod pri 

mum emittitur, album eft," guttaramque primarum 

n nomen, atque externe adplicatur paflim: De- 

ftillatio procedat lentius, ne vefica evomát craffio- 

r4. A nobilioribus tertium rectificatur, ut fapor €* — 
xiftat purior. Quod in deftillatorio refidet, fzct" 
bus admixtum, pecudibus alendis infervit. ^ Cete". 
rum multa de hoc proceífü dici poffent, fi res che- 


SPIRITUS FRUMENTI. - 457 


26b ad $. IV; : 
Spiritus hic. ut,/apere acris ,; partes folidas & 
fluidas adficit, ut oZorus vero & volatilis, in cere» 
brum. agit & fyftema nervofum. Ut vero hoc in- 
telligatur rectius, adferta mea a pofteriori probabo, 
feu per experientiam, qua in diateticis, Phyfico- 
rum experimentis refpondet, quz nihil fumit, nifi 
quod experimento confirmari poffit, 


: TTC E S. V. ^ ^d 
—.. Meteres triplicem ftstuebant. animam animali- 
um: Vegetaüvam, Senfitivam & Rationalem , qua* 
rüum' illam in meduila fpinali, iftam in medulla 
" Oeblongata, hine vero in cerebellg refidere afüirma- 
bant; neque hoc prorfus fine fundamento; Nam 
tres easque. differentes obfervabánt functiones in 
fubfantia medullari corporis, principium. nempe 
medullare, quod in- nobis, iníciis: ac; nolentibus a- 
gat, quod ilii Zegetativam Animam ,. Stahliani au- 
tem fimplici nomine anima adpellabant. Pungitur - 
ex. gr. acicula corpus, intumefeit , inflammatur , 
tandem fuppuratione .facta, maturatur vulnus, at- 
que fanatur.  Sangvis hic corrumpitur diathefi acida 
vel putrida, & ad medullarem. fübftantiam acce 
dens febrem excitat cum horripilatione, calore & 
erfi tandem | evacuante. Febris Hemitritza. vehe- 
mentiífima, hzmorrhoidibus caecis, cum horribili - 
dolore intumefcentibus, per oétiduum íxpe ceffat . 
& füfpenditur: his vero arte apertis & dolore hz- 
morrhoidali ceífante , febris curfum fuum continu- 


s FRUMENTI. 


tiocinatur; iind in Animalibus nonnullis, ro fim- 
plicitáte cerebri, valde exigua, ut in ine&lié, ubi 
non nifi fimplex fibra Medullaris ad. caput proce- 
dit, aut.in. Conchis, quz tantum aperire fefe, ali 
mentum fugendo recipere & aperturam claudere 
fciunt. Quidquid fit, tres quaft. diverfos obíerva* 
mus effectus in. corpore. animato, atque in fingulos 
Spiritus F rumenti i mijtipléx deprehenditur infiuxus. 


SS VE 
* Omnis T fpiritus deftillatus nervinus d 
inque fübftantiam agit medullarem, quemadmodum. 
ommia volatilia? fixa vero, feu non Volatilia, vix 
ullam cfüciunt 1n hac parte mutationem. Aqua. d ; 
nim, qua tali, teterisque. ejusmodi ingefts , In 
functione animali non mutari videmur, — — T sia 


utc o ua EES 

- Ef itum refpeétu triplicis jam di&i prind- 
pi meduliaris,. Vinum hoc factitium: 1 
» 4tpaleptium,. quod. langvidis: robur addit." Na- 
ribus tantum attraftum deliquium | paífos excitat 
unde zgroti :ejusmodi nafo rese (olet fpiritus — 
hic defillatus, item. vinum. &.acetum , quz ceu 
fermentata & volatilia, pro: quantitate. fpirituofis. 
quod continent, in nervos agunt." Carpo etiam'ih - 
morbo exhauftis, hae inungi eandem. ob. caufam | 
folent. Labore, itinere aliisque moleftiis: fatigatuss - 
fpirituofis per momentum recreatur;- qui: cibo: per. 
plures: horas. refici mon. poffet: Peregrinantes: Mer 
. Catores per. deferta: Arabtz & Perfiz arenofa in fumes 
i | ; fiti atque l«(fitudine deficerent; nifi 
adeffet fpiritus. frumenti aqua- immifcendus, -Si-e* - 
nim meram : inliélessuge quamus Cachexia- -— 
drops effet . metnenda, nimi aimqui ' fudoris ir 

vium, Spiritusautem: hic mirabilis langvorem-t 
foem ffüt. — pte- Qui. mix i in- silusd dero 
- licet »unicam: dori: per 3 


SPIRITUS FRUMENTI, 269 


fufferant fpiritus hujus hauftulum, in quovis tamen 
diverforio. portiunculam fine ebrietate aut incom« 
modo fümunt, non exiguo virium incremento, 
Nos, liquori huic minus adíveti, operarios repetitis 
hunc vicibus quotidie impune forbillantes miramur, 
ili vero inde fuas vires firmari fentiunt. la fodi- 
nis atque officinis noftris metallicis laborantes, li- 
quore hoc utuntur diligentius, fine. quo laílitudi- 
nem ac füdorem ab igne provocatum perferri. pose 
fe negant. Sudorem fane hoc liquore impediri, 
. &ftivali tempore, tota die cernimus, &, quo quis 
debilior fit; eo ad fudandum effe proniorem. 


eusneg bo guns VI. | 

-. Diureticum: facit enim, ut functiones involun- 
tari in corpore peragantur promtius, quia fub- 
ftantiam medullarem ,; qua impelluntur, roborat, 
Urinam fpiritu frumenti pelli, ex illis adparet, qui 
Dyfuriam , ex refrigeratione ortam, fumto hujus 
liquoris hauftulo, fuperant. Aquam fub ufu Aci- 
dularum ceffantem pari medicamine provocari no* 
tum eft. Calculofis vinum hoc Coffez admixtum, 
utpote. diuretiam przflantifimum, infignem prz- 
fat vfum. Nobiles ruri habitante;, fpiritui magis 
frumenti, quam 'Thez infufo adíveti, pluribus hu- 
jus Thez cyathis aliquando forte confümtis gra-- 


vantur, quo fa&to, fpiritus frumenti portiun 
neceffaria & quidem promta eft medela. 


—— Mexipharmacum: calorem enim augens, trans« 
fpirationem pari gradu prcmovet. Redolet fane ha- 
litus. Spiritum Frumenti, fi quis hunc ingutgitat 
Copiofius; qui utrum e faucibus oriatur, an vero - 
autem hic ique inftar 


per os adfcendit, eique inftar atmo-- 
haret, unde miafimata arcentur noxia & 


(270 SPIRITUS FRUMENTI, 


contagiofa, e putridis maxime orta, corpus alioquin 
facile infe&tura. Nautis igitur nofiris, militibus ac 
— fufticis, fpiritus hic unicum fere eft Alexipharmas 
cum; licet abufüi valde (it obnoxium, In Dyfen- 
teria certe contagiofa, quidquid reclamant plurimi, - 
prudens ejusdem ufus, ad przfervandum valet plu- 
rimum: hinc qui fumtis quotidie aliquot. hauftus 
lis in eadem. cum zgrotis domo verfabantur, im» 
munes, ceffante hoc ufu, contagio fuerunt occus - 
peti, uti exemplo vidimus, Contagium enim -hu* 
jus morbi, Acaris abfolvitur Sironibus, quos fpifi- 
tus hic fine mora perimit. In expeditione noftra 
nautica Anno 1742 nautis, loco fpiritus frumenti, 
vinum dabatur, ceu minus noxium ; fed horrenda 
multos abfumfit Dyfenteria , donec fpiritus hujus - 
przfervantis rediret ufus. Ad Indias navigantes, . 
aquam coguntur bibere putridam, .Monoculis- aliis* 
que vermibus impletam , fed hi, adfufo pe 

hoc fpiritu ftatim. moriuntur, & fübortis ex.aquá 
e pud torminibus, poculo hujus liquoris curatio 
abfolvitur, : | | : 


Se; d PI 
; 2 5 Rae 
— € 
Ld a 

etas 
PUDE MI 


omnino füperat. 2 
plawa heic Upfalie jacentem hoc potionis genere. 
SEN MUR C Ro C LP DM n7 


vo gpalpianie. p. $6. 


SPIRITUS FRUMENTL — c7». 


ebrium & quafi fopitum, cujus e faucibus albicans 
prostat atmofpbara; audivimus plebem adítantem 
lac identidem pofcere, ignemque in ore miferi con- 
ceptum clamitare. Nullum vero lucentis flammz 
indicium fub fereno die, confpici a nobis potuit, 
nec halitus forte ullam, fi tenebrz fuiffent, datu- 
rus videbatur lucem. . Si quis vero aliter talem vi- 
derit cafum, adcuratius fingula notare momenta & 
cum aliis communicare debet. | -— 


z CXE - E v 

Cordiale: calore enim. fuo Cordis pulfum ita ir- 
ritat, ac celeriorem reddit, ut febrem .adeífe cre- 
deres, Igne igitur hoc potentiali, ruítici iter faci- 
entes per hiemem in diverforiis paílim fefe calefa- 
ciunt: fed cau(fa maxime volatilis, ftabilem non 
praítag effe£tum, nec certe hic ftimulus magis, 
quam equo calcar, corpori frigido robur addit, fed 
potius eadem poftea proportione refrigerat, qua fti- 
mulaverat antea. Corpus enim poft transípiratio- 
nem vehementiorem, aérem frigidum copiofius at- 
trahit, unde potione hac calefaciente ufi frigoris 


vim, poft breve tempus , fentiunt fortiorem, eique 
. diutius expofiti, Perniones, Pleuritidem, aliosque 


morbos contrahunt, Et hoc forte nixi principio, 
fpiritum frumenti, pulvere interdum pyrio admix- 
to, in febribus ardentibus ad calorem minuendum 
Norrlandi propinant ruftici. | | 
EL $. XII. | 
—. Principium fenfinvum fpirituofis exítimulari 
videmus. Hac enim moderate fumta, funétiones 
in corpore langveícentes reddunt alacriores.  Ho-« 
mines licet antea fegnes & tardiores , haufto vini 


. 


10, alacri & promto eíle folent animo; immo, - 


4 def - à ^ ; 


fi nimium adfumferint, res vix alioquin cogitatas 


* 


— 9 AIL 


272 SPIRITUS FRUMENTI. 


Sri ed odia $. XII. : 
In principium agens rationale, Z;ebrizzs dicis 
tur. Hanc enim functionem f[pirituofis liquoribus 
adjuvari exempla docent quotidiana. Quis enim 
neicit, meditatione fraCtis ,' novos inde accedere 
fpiritus, multosque Poétas percelebres, mirum fpi- 
rituofi liquoris ienfiffe effectum? Nervis enim hu- 
jus ope excitatis, juvenilem fere obtinent ingenii 
alacritatem , eosque verfibus fnis addunt lepores, 
uos, ab Aquz potatoribus, fruftra exfpectaveris. 
IC oràtione. vel í3cra vel litteraria, vel alio vue 
dam fcripto, quod profündiorem requirit medita- 
tionem, confignando per totam diem occupatus » 
omnia tandem obveniet obtufa; fed accepto Recto- 
re fpiritüofo, reparatis. viribus , novus acceleratut , 
vigor, jJuíto autem majori fumta quantitaje, nl- , 
miam inducit alacritatem, ut multa faciat, dicat- 
que ebrius, quz fuftipere aut defendere alias ne- 
queat, Qui arcana e(le deberent divulgat, fermo- 
nemQque infüituit a vita fobria & potu aqueo pror* 
fus alienum. Senfus etiam res obvias, aliter quam 
funt, immo quz non fünt, reprzfentantz efr. Dis 
fertatio de Inebriantibus. oh quie void 


ML $. XIV. xl 
.. Stomacbicum : quatenus eft nervinum & caleia*- 
Ciens appetitum irritat. - Hinc a plebejis, & rudios — 
ribus adeo diligenter ante prandium & cenam fü- 
mitur, ut mults hoc dizteticum plane fit quott* 
dianum. Quam parum autem lioc conducat, tum . 
imprimis fentient, ubi haufto frumenti fpiritu, pet. 
dimidium hore cibum exfpeCtare coguntur; tt 
enim appetitus, ex proportione- ftinuli debilitatu 
Tironibus etiam Medicine notum eft, ftomachum, 
Jufculis pingvioribus, petafone aut carne ping: 
gravatum , hauftulo. fpiritus frumenti, pingvia- 
vents & vires vitz excitantis, levari. 


t pd. 


: — SPIRITUS: FRUMENTI. ag 


quotidie hoc fumitur antidotum , non meliorem 
siae effe&tum ," quam quotidiana nonnullorum 

axantia, quz id tandem efüciunt, ut ftomachus 
non nifi ftimulatus, functionem peragat, equo, ad 
Rye tantum- ence auos haud. abfimilis, 


SX 


ob cato : 
BRNO intra vafa ee l'ahnuin pus ines 
&iones in vafis efficit minimis, ficque Febres ac« 
cendit phlogifticas, Pleuritides, Peripneumonias & 
juz mala funt cetera. Per forbillationes fpiritus 
rumenti, febrei. nonnullis, paflim incurrunt levios 
& In m lacem, ideniüdem recur- 


titur, & in Phtbifin haud raro poti 
tores pracipitat; mirari fitis nequeo, quo vulg 


jejunante adhuc ftomacho, majores hauftus. : 
| ru NEED Vb it REtEDCIE at 


ane 


TUS FRUMENTI, 
- EAST mies 


- - Ex eo, quod fangvis fpiritu frumenti coagu- 
latur, nonnulli Medici mechanici Chirirgos repre- 
hendunt, quod. Sugillationibus ,. Contufionibüus at« 
que aliis inflammationum | generibus, ubi fangvis 
fübeft concretus, fomenta fpiritu frumenti tincta 
adplicare folent, cum fpiritus hic per fe fangvi- 


271 


I. 
H 


SPÍRITUS FRUMENTI - — 275 


ríu; unde medicamine domeftico, Spiritam Fru» 


menti, cum. infufa. Allio, adverfus. vermes propi* 


des vero, qui in intefüinis. plerumque verfantur 
craflioribus, non nifi amilla. Jam virtute: pervenit 


: 


276 — SPIRITUS FRUMENTI. 


potatores videamus,' nonnunquam pingves, quod, 
nature utique fingulari tribuendum eft, qua partes 
acribus maxime expofitas pingvedine obvolvit, un- - 
de inteftinum rectum plerümque pingvius- eft & 
renes plerorumque animalium, pingvedine funt ob- 
du&ti. Bibacibus certe interdum pingvefcentibus, 
idem accidit; fed pingvedo hac laudabilis r,on eft, 
unde pallidi etjarn atque tumefcentes confpiciuntur. 


Reddir fibras fragiliores, quod corpora in Mu- 
feis fpiritu hocce confervata -Afteiitid. Sues fz* 
LORD Rad "hunc fpiritum relictis, fagi- 
nati adeo fragilia, obferyante Hoffmanno, habent 
. inteftina, ut farcimini faciendo vix inferviant." Et 
de acerrimo quodam hujus potatore a fe diffecto 
Detardirg narrat, fuiffe fibras ejus mufculares omnes 
tantz fragilitatis, ut hamulos, feu anfas aliatomico- 
ftum; nón füflinerenit, —— — — c9 vicHooevud 


Ac 


gx 


SPIRITUS FRUMENTI. m 


S. XXII. 
28.9 omnes enumerarem morbos, quos potui hue 
ic fpirituofo originem debere Med: ^. obfervarunt, 
nullus foret orationis exitus. Nonnullos tamen bre- 
viter nominaíle fufüciat. . 
—— Febres infammatorias fpiritus excitat Éümenti i im. 
moderate fümtus, prafertim apud juvenes, quibus 
nocet maxime. 
Phthifis quotidianos hujus liquoris  potatores , 
. Polypis nempe intra vaía Bronchialia generatis, 
plerumque: jugulat — - 
drops inde glandulas indurendo fzpiffime ori- 
tur, quod in ruíticis oftrobothniz Spiritu frumen- 
ti tantopere abutentibus, obfervatur facile. Mirum 
autem eft, quod ruftici Ruflici, qui potui huic pari- 
ter indulgere. videntur, rarius tamen funt hydropi- 
ci Efus forte Allii hos geelervai, uod pet. fe 
non rsro hydropem tollit. — — 
o Terus ab hoc po fepe ge 
megoiMdey. u&tum obftipan 


2. 


d i icllendibos: decor TE 
T is fece na demonftratione non iudi- 
et. Nominare nolo Medicum haud ita. pridem. de- 

uum, qui nif dnoios fümtis. huj E 


278 SPIRITUS FRUMENTI. 


hune potum, fine febri, femel aut f'rpius per. met 
fem redeünte & quinque aut fex dics durante ld — 
borabant, ut vi omnino effent cohibendi. ^ 
.— Barcbia (Bacchi figniferum nonnulli vocant) vi- 
ni Roe potatoribus, nafüm tumentum ac rubi- 
cundum, rubrasque in facie verrucas adfert- | Sed - 
. &bufus quoque Spiritus frumenti, fpeciem hujus 
.  edducit atque nafo rubro aut fübcaruleo, circum- 
. jectis plerumque verrucis, intemperantes notat, - 


ium ol. c6 JOCHL D46iuio hooon PUE 
,Süpéeft jam, wt de-ufu Spiritus frumenti in. 
enere dileramus. Agit ille in corpus humanum 


Monticolis qu oque & aliis duriífimo 
convenit, fe 
| fimulat viol 


lores. 


mdulge 


angit intra precor 
ac dila r 


DR iq a NE 
Witt LARA AE Lil. I CONM 


* c 1 


SPIRITUS : FRUMENTI. :9 — 


fuum hauferint. Vitam hi non fuam, fed Spiti- 
tus frumenti, vivunt. Qui vero eo usque non pro- 
ceíferunt, fed. hauftulis fic diétis dizteticis, mane, 
ante &. poft. prandium ,' ad ecnam & paulo ante 
fomnum fumendis adíveti, Bacchi vere funt Can- 
didati, fümmos in. arte honores non adepti, fed 
confvetudine tamen brevi ad ipíum faftigium pro- 
movendi. His adpetitus domi nullus, fed aliunde 
coeémendus. Dolendum fane, quod multi etiam no- 
biliores ac doctores per confvetudinem eo fint pers 
du&i, ut diztam ejusmodi judicent neceífariam. 
Nullus. fane ..per Europam potus animum nobiliffz- 
mum. dementare homineque in beftiam transmuta* 
re citius poteft, adeo ut in cauponis, nuptiis aliis- 
que folennitatibus multos inde turbatos videamus; 
non nifi exteraam. hominis fpeciem praferentes, 
"Tempore, quo fpiritus hic in patria noftra interdi- 
&us fuit, minor inter milites & rufticos, teftanti- 
bus Prafectis ac. Judicibus, facinoroforum & auda- 
cium reperiebatur numerus; & tamen pro igm: 
potentia interno, tanquam pro aris & 


ntrodu&ti 


' prava, nullis. 
ollenda 


Angerunt, & miranda omnino eft naturz vis, qua 
hanc violentiam faltem ad tempus fuperet. | In Hol 
landia vero & aliis terris pitifiando vel vigefies fit 
invicem unum propinant convivz cyath: 


286 SPIRITUS. FRUMENTI, 


fluxu diluentibus fentiunt noxam. Laudi apud nós 
ducitur fortiflimum haurire fpiritum; & qui dilutio- 
rem amant, fepc ridentur. Sed vaniíffimam hane 
opinionem tempus refellit & contrarium ipfo effe&u 
oftendit, Obvertunt ferventioris fpiritus potatores; 
multos huic liquori deditos abflemiorum equaffe - 
tatem: fed in cauffa conítituenda* aberrant pluri- 
mum, Sienim majorem confulimus numerum, fa- 
clle patebit, fpiritum hune, meracius potantes raro 
witam habuiffe diutarnam , debiliori autem conten- 
tos, ad grandem frequentius perveniffe fencétu- 
tem, Paucis: plures Spiritu framenti, quam pul- 
vere pyrio, ante tempus occubuerunt.. Corrumpit 
hic liquor gentem, intemperantius huic deditam, 
homines reddit infrmos & miferos,. ut qui hunc 
expelieret. hoftem , plus patriz adferret commodi, 
quam qui fortifimos domuerit rebelles, ps1 


. De effectibus fpiritus frumenti Politicis & Oe- — 
conomieis multa forent dicenda, fi ad noftrum hzc 
orum pertinerent, Centena millia tonnarum fru- 

menti ad liquorem hunc conficiendum, in maxima —— 
noftra urbe, quotannis confümi referunt, ubi viginti - 
quinque millia tonnarum ad alimenta fufficiunt.. Si 
centena circiter millia Trdiorum pecgvioiam dagy 


rantur, quorum quodlibet tres quovis anno tonna 
ret tonr 


rumenti defüillando confümit, hoc trecenta .— 
enero aureorum millia efficit, qua: fane infignis —— 
ceffaria raro producere potuit patria, Si vero frü- — 
mentum omne, quod jam arte chemicain fpiritum — . 
abit, conferv aretur, frumentis exterorum conquiren* 
dis füperfedere poffemus. Vulgus ob porcos alen- 
dos confectionem Spiritus frumenti neceffariam con- 
tendit. Sed etjam ante introductum hunc liqio- — 
Tem porcis gaudebat Svionia, & cives quidem, quam —— 


SPIRITUS. FRUMENTI. 38r 


Sues, confervare fatius eft:. Emamus Lardum cen- 
tes millé aureis, & ducenta faltem aureorum milia, 
fine ulla lardi inopia, fervabimus. Ad famulorum 
quoque merendam , quz fumtuofior alioquin futura 
eílet, Spiritum frumenti comendari audivimus, fed 
cum liquor hic nunquam in bonum abeat chylum, 
& vires laborantis nutritioni ejus refpondeant (labor 
enim folida terit, per nutrimentum reftituenda) ; 
fequitur, ut ad laborandum dizta ejusmodi famu- 
los rddatinépüetée 0o 0500s o9 


. Coronidis loco hzc addere placet, Qui helluo 


282 moecm 
CXL.- 


N MENTHAE USUS, 


QuEM, . - 
PR/ESIDE 


D D. CAR A [TN don 
opofuit m 
"CAROLUS Poueges: LAURIN, -- 
: Holmenfis. : 
LR 1767. Sun 13. 


;PROOEMIUM: 


bii mibi meis viribus aptam. & fpeeiminis Aca 
demici loco. exbibendem dilferendi materiem, ita ob- 
venere multa in natemigis ,- Pbyfi fologicis , Pathologicis 


d Thberapeuticis, ff vel Morbos refpexeris [peciales , vd - 


Simplicia medicamina in Offcinis réperiunda , erudita à — 
as mann. dudum vila un fpem ineunda ix cà 
Huro: Benevolos novitatis. gratie facile. depo ".- dn 
eorum vero oberrans campo » Quz mon intatla sni e 
damen ulteriores re[puant rar bsc uote ere 
POTIS Em gentia, diu " iden , ut in undis 
Tantalus , befi cupidus € optioni impar.  4rrifit 
tandem. infira. de MENTHA difquifitio, Medicari 
erfiene 8 cura boc dignior mibi vifa, dud, at | 
cane vetuflati notiffrna, ita bodie, quam prouti. oportet, 
parcius. adhibita rf Lo on contemnendo etatem e e 
wm tulerit. — ; 
Quum Site & tenifori Ud "emet eircumfrar- * 
tibus confulenti mibi fufiori effe mon liceat im opera, QUA — 
eculis Botanicis , Phbarmaceuticis 6f. Tberapeuticis rite pe^ — 
infirata in molem facile preset, B. L. cde te L. 
Ext juviffe ertdiderim, destopfio. v — Eu L- 


MENTHUE USUS. . s 


$. L. : 
M5 nomen plant eft, ab antiquiffi- 


"B mis inde temporibus ita appellatz & ob 
| vim medendi eximiam ufu notiffimz, Pli- 
nio & Mentha & Mintha audit. Nec difplicuit hoc 
nomen Botanicis fyftematicis, fi a fpurio- Riviniano- 
rum AMentbaffri hinc derivato genere difcefferis. 1- 
pm vocis, a Grecis ad. Romanos derivatz , nata- 
es inquirendi neminem morentur, quum nec ju- 
vét, nec in re incerta antiquiffimorum vocabula ex- 
cmm. 
ipgemptauerue S. W. 

—  Mentha ordinis naturalit eft XLIL. VERTICIL- 
LAT/E hz plantz appellantur. Morifonos Rajos Her- 
manno, Berbavio, ceteris; C/ESALPINO refertur in- 
ter Herbas [feminibus quaternis, RIVINO inter irrega- 
lares. Monopetalas. [eminibus nudis ghatuor ; 'POURNE- 
FORTIO nter. Le&iatasr &  LINNZEO | inter. DiZya- 
mas Gymnofpermas, Differt autem a. fuis ejusdem or- - 
" dinis fociis | E " [/ " u ja v2 / ^ & Fi - - — E s til ; 


LI MENTHJE USUS. 


| canadenfis, 
pice r Bulpum: 

(— ^ * Cervina. 
e canarienfis. ; 

rmm axricalariaru » que Indie orientalis s 

EU qux Americz, & cazarienfem , qur Africz 
debetur, harum plerzque Europam incolunt, & quod 
obfervatu non indignum er:t, przcipue Britaeniam, 
ita ut felicem hanc infulam, pra ceteris, e sh 
triam deftinaviffe , Mentha diem ui 


"s. IIT. 

In OFF ICINIS pharmacetticis aima pre- 
cipue Mentha erífpa, Piperita, fylveftris & VINMOUNE 
quibus addi poffet awricularia. 

Mentha CRISPZE ufus in Pharmacopocis: go 
- olim frequenti(limus. - llam. recentiori avo ejecit 
locumque oceupavit apud Anglos prafertim - BEDB- — 
-RITA. -SYLVESTRIS exteiie; fabtum. fere. & ar-- 
cius adplicata eft. —..— HM 
:  PULEGIUM .(*) alis, & T :Menthe; diflin&ke 

vits plerisque habita fuit, pacte tamen & genere. 
& virtutibus reliquis Menthz- erar ARDpE on-- 
proie mirari €onvenit,, -qui factum, ut Men- 
gió mexas d ocum non. — rit. n ; 
men. - Lobelinr. olim huic (C mace P honorem de aper 
Dore conr Med. 


| enthz fpeciebus CANARIENSIS qui- - 
dem. odora minus E minori virtute nervina pol-- 


Ur Ta AE quo avcen owe ym - ire 
eno imcleía im n manferit | iu Lola 
(made emm recenti I op V m: Iu 


MENTH/E USUS. E 


in ordiném Afperifoliarum: eam cogere; Quatuor e- 
nim ftamina habet non quidque, &- Folia oppofita 


non alterna. - 

In Ofücinis, fecundum gecepam noflraibus 
Pharmacoposm pro funk 

mx Mole Sylvefvis- herba - 

; - Pulegii herba | 

7 eun herba, -hnfiru; Modes 
qua, Spiritus, oleura. dites. 

CU ELE cot oum, oleum cotium. 

Hive -Juidport -adhibetur Herba pro »- Tafafo; 

Fou, Balheis; Cucupha; oleum diftillatüm pro E- 
eofacchatis j-oleunr^coctum- pro Unguentisj. Aqua 
diftillata pro vehiculo; Spiritus & Tinétura pro ve- 
eus. emt S Twpus & Él e ed — 


.— antrum QUALITATES i in »fenfi, pu 


pus piden enar dein - Erw & ot Bonicadbusius 
bil ienda, confsquitur; Nec immerito. . Conftat e- 
nim hominis Cafp us: Sopitei parte , »atersa feu in- 
Em d T terra leu rudi e & fibrofa.. 

e didus 3 A94 : rn "Medici n c 


eft, utpote quem zmaricastem habet, fed acutiorem 

paulo, & calorisin lingva excitantem ;: odore multum 
pollet, qui admodum volatilis & gravis, in fyfte 
mà corporis nervofum, ut magnopere agat, neces. 
fe eft, eidemque in re medica honorificum locum 
concilavit, Piperire.in eo. prapollet. Cripe, quod 
lingvam & mordeat magis & incendat, ied paulo 
ee d frigidiorem- quendam. & fibi proprium, (i Come 
pheram & Semegam exceperis, fenfum excitet, Et 
hinc quidem przcipue pre Crifpa Anglis adamatüt 
Piperita; nec id immerito, fi fecundum qualitatem 
fapidam fpectetur, Quum vero in olido pr&cipua 
Eus vis fit, res ulterioris adhuc. indaginis effe vi-. 


Varia fà 


U 


»- E " 
P bir 


o 


MENTHJE USUS. - 
d VI. 


nt à s bets fed m poftquam 


n- pro. fromentatione adhibendum, lu- 
due patet; ipfum. efle halitam Bagrontemas. qui 
obftruentium . humorum .folutionem efficiat; lucu- 
-Jentius autem in oculi fuggillatione, qux. folius Cam; 
phoré vel Croci ab alio quovis mafticati halitu in o- 
culum. immiflo fanatur.. Agunt igitur fragrantia in 
n —Á— ua EAS. € gota admo- 


ca. Refolk ervinz. funt o- 
mmes fere plantz Ferticillu m gravi & fvavi 
dor: ibas ad & fomnum. abigunt, praefertim in- —— 
s adhibitz; Eft. eadem Somnum ee j 
- Mentha obfervatio , unde vulgo. lau 


BF 


a88 


vorum vim, SM inflammationem folvat & dolo- 
res tollat. In Cephelsiria & debilitate capitis nil 
frequentius adhibetur Cucupha e Mesrba, Meliffa, Oey^. 
mo, Lavandulu, Thymo & quz his proxima fant. 1n 
Vomitn , Torinnibus, Colica, Lochiis Juprefis (*) quoti« 
die a turba Medicorum prafcribirur Mentha & im 
fomentationibus externe adhibenda & interne, ut i- 
fa aqua Menthz deftillata vulgo 4224. Cola dppel* 
etur. In Dyfeteria ad fovendum abdomen, ut Tor- 
mina tollantur, felici fücceffn  herbam- Menth ad- 
hibitam. eodd infantum ventrem. tormipibut. la- 


à nervis animate, vi fua mA Srihuls" immena 
dit, Ubi enim nervi laborant & fibre promde ib — 
inteftinis debilitatz funt, eos füperant rpe incar - 
Cerati fatus, inteftina. diftendunt & tori ient 

tant. Medentur- rice malis. ues : 
Carminitiva , Res 
primum facile bi IESU - Me 
vix ulla. E )b: ru 


gurwr ^ 


T bcm vi 


dur» ef Exonaibat, eai JU eroe iererte y 
coier es "2 bujus dt ufu Janata: D ignoremut. 


— 


pe qiex 
gu 


"MENTEE USUS, 


" TRCAN epe» 

Alterá: Moutbe vis in. es fita eft, qust^ he 
mores extenüet, & antaphpodifitca fit, Qua ratione 
"vitales vires liquidam perpetuo tenuemque reddant 
fangvinis máffam di&tü' neutiquam facile eft; id 
vero earum ope fieri conftat." "Singiic" enim in ca- 
"davere coagulatit r; & calori folum vel frigori cot- 
bos x nón déberi, vel inde patet, quod infan- 
—— MÀ multo 'éalidiore, non tamen fpiffos ma- 

gis habeant'hutnores, "A multis retro" temporibus 
fotum. SR dee Spin exenüare Corpo- - 
ris humani! ds iles; ue JA ea im 
diri, me conetefcat, m à Ur s 

"Obfervint: quotannis - rüfticz mulieres, multo 
düinorem'Cifei copiam prabere Lac, dum, meffe 
peracta, agris, ubi Mertba. arvesfis üt plarimum tu- 
Xuriat, eras imittantür pecora; fed vero cauffe 

ja feinatum effe lac autumant, Hine, Men- 
tha a nutricibus adhibita & oleum. Menthz. defil- —— 
ditam AM axillis inun&tum ; afüxum & 


hx Vlé PORE: "hinc fur ur Fiftuli?, Schi 
rüs, Carcinoma, "Hujas máli Tits : Ment hrs 


cüíüma éff Medicina. Hac vino cocta mamma , 


ventür. iteratis fepius vicibus, & propinatur Eleo-. 
ex oleo Mentbe defiate, cum velilculo ex 
wa Mentbe Afia, Apud Nutrices 1. m 
Ctantes facile acidum generatur, nifi URS 
ac Vere Vini abfneant, iram & € 


290 .  . -MENTHJE. USUS. 


ipfum folvere & in fanguinem vertere nequéant, 


Hine.tormina, ejulatus, pallores, excrementa viti- - 


.dia, & cenvulfiones,. In. his malis.ex herba Men- 
.thz vino cocta fomentum Abdomini: paretur, aqua 
- Menthz. deftillata propinetur, abdomen oleo.cocto 
 Menthz inungitur , Nutrict porrigitur infüfam Men-— 
Ahze, Syrupus, Conferva, Tinétura, vel ADMI: 


cunque modo parata. Solvit Mentha etiam pellit-.- 
que fanguinem, | üt It. Inter optima Emmenagoga : ; 


Li 


Icile agriofunt Medici, & 
uas hylericas a novis nupt 


ie 


um H 


MENTHJA ' USUS. aec 


lefcentes. ' Intet' medicamehta autem antihyfterica 
itá ufu Mentha vulgata eft, ut vix ullus fit medi-" 
cus, qui eahdem- non preferibat, & forte pari ra» 
tione, ac fupra $. VIIL. in affluxu lactis sd ubera . 
vidimus, fanghinem folvendo & ut Emmenagogon 
heic: apit^Mesihic ^ 241 un oo coo$o 1271 
ai r 6H (u$ 


.7* Quüm Mentha, ut dictum eft, humores red- 
dat tenuiores &- fluidos magis, vifcidum etiam, tot - 
: malorum-- &rnám 7- folvat "pellatque , neceffe eft, 
Medetut'igitüt- Leucorrbzz &. df bmati, quibas. tol- 
lendis infufüm Menthz cum aqua propinari- folet. 
ln-^Twfi éórvulfos & 'fyrupüm. & fuccum Menthz 
cochleatis dofi, commendat. Boyle in fpecifcis. Ex - 
— humoribus ad: tracleam, lentis tardisque. Raxcedo o 
ritar "cui Medicina eít Derecium Pulegil édulcoratum - 
ad uncias binas cum cubitum catur, Cen, Ex fpis- 
. fo nimis aüriüm fero, düm. S«rditar evenit, hic & - 
egregius plane-Menthz ufus eft. — Mar/evius, felicise — 
fimus ille Dondinenfium Medicus, qui- tot arcana . 
& fpecifica: novetàt, effiacem ut maxime fürditati 
icinam parare folebat: Latuerat diu, qua ute» 


dem 7 RN T 


"*- 


aU 


facile n gailipet " Menthám. haud .caleulum folvere; ' 
poe, hic vero cum. femper accreícat.ex. vifoidoy, 
calculo. circumfufo, hoc folvendo Mentha.incremens - 
Pulera qualibet fanandi ad. naturam .uleeris — 
üci debent, ut ipfum pus chyli. feu; la&tis. ge. " 


d 

red s 
iinantes fibras nutrituri indolem obtineat. Hoc. 
 pfum fi tenue nimis & acrius fit, ferius carpe reple- - 
tur. vulnus, , Abftineant. igitur a. "Mentha, giavitet: 
vulnerati, quum vulneris alis doa prchibeat, |. 
dicina eft effentia Meniha: cum proprio Spiritu ade 
dio faccharo, para, Quin & hac ipla medicina 
in. Lientería fummis encoraiis commendatur ..a. pé 
Fepixo aihiliery, (QHOSS diu cgo »pid uina Da 
5, Hine;mt opinor egregius plane Menthe u(us - 
patet 1n. Hy/eria ,. Coliza , Menorrhagia y. ubonibus Mam--— : 
marum, Lewcorrbza , Surditate, Calcula, dflbmatey Ves — 
mtu, " Tuff comvulfiua , &. quod humores. folvat , la-: ^ 
.éis «oagulationem. impediat , mmenagog (m i e 
o. eratis zoxiwm ; & Somnum arcent. - 


1 


4s Siegen nube Jg: sii beionu n 

DD. GG ARV. Ln 
mug ; Pfopofüit - der dEus Me ek 
CFETRUS STRANDMAN, 
"Holmiénfis 7 500 00 


| tbe A766. Für on 


ERE -: 
Í - 


; unt.. Xia: 
eue rumque vim, in quosap eodd ius 1777 AE 
. dicta: ; Herbz, Ligna , Flores, ines 
3. Pes una eum praparatis , cajusmodi. funt- Á 
^ pose SPAM Olea, Tinctürz» Extra&ta , pi 
-Confervz, Robi,. Condita, Confe£tiones; prat. 
| / MES innumera; ex Blue » fert itin 


394 —— PURGANTIA INDIGENA. 


 Citum fatis perluftrarent. vifitantes Medici , eomplü- - 


res vix dies fufficerent.- Pee : 
J^ At in Pharmacopolíis diutius degens, vel intra: 
anni decurfuüm ,: non minori cum admiratione anim- 
advertet, tanta ex fegete vix quartam:;praícribi pat*.— 
"tem; reliquas: vero tamquam. mera antiquitatis mov 
nument2, propemodum 'intaéta & fine üíu- jacere, . 
ut facile füfpicetur quilibet medicamina complura. - 
ejusécemodi jure 'efe exterminanda. Provenit d.c 
tem largus hic medicamentorum proventus, tum ex 
. commentis zyi, quod vocant medium; fua ex uni- 
verfa feré India arceffentis, tum ab ipfo ftatim re- 
nationis tempore, usque dum noviffime quo- 
m introduétus eft ufus "Tetrorum: e. g. Coni, 
Maturz, Phytolaccz &c, poftquam venenatorum in — 
Medicina formidinem tandem. exfuperare didicerit 
Orbis ignarus & meticulofus * ox c9 E 


pe ias CRUS: JU EP DNE Sepa S. II. d e NPROROUPL TS - 
-. , Duplex eft, prouta Medicis tractari folet, ME» — 
- DICINA; Empirica & Dogmatica.  Empirica ef» — 
quz Pharmaca adhibet longo ufu robata, citra-o — 
mnem. de operandi modo disquifitionem, Hujys — 
Beneris erat Medicina tantum non omnis vete [24 
atque gentium. quarumvis folidiori eruditione ac — 
"notitla artis theoretica, Anatomiz fcilicet, hyfiolo* — 
 -E!€, Pathologiz, uria cum Phyfice, Chemiz, Bo —— 
. Bhices &e. non confirmatarum. Ejusmodi quoque — 
 Femnum. eft Semfum , quorum in Pharmacopo 

Js, périnde quidem ac ^in noftris ,- loculi fun 
quamplurimi, iua quilibet herba repletus fimphet 
nec praparata, fed qui loenli non herbz, fed mor- — 
ae'sriptum praferunt: e, g, Herba contra Cephalal — 


Mfiripm p 


(00) Efenlenta. cov[»rvare , venena refituere Jamitat 
toos Medicamenta a venenis (ola dofi differre primu 
cou D. Pref, Mat Med, 9. 16, 17. 


Ee  PURGANTIA INDIGENA: ae z 


giam, Heiba contra. Colicam, Herba. contra Febrem: 
Intermittentem, Herba conira l'eripneumoniam- &c. . 
lude fit, qui certo morbo quodam fe laborare feu-. 
» tunt .Pharmacopolium. adeuntes. herbam. ex voto 
co&mant. atque-in infüfo epotent. Neque diffiten- 
dum. eít, din quoque.gaudere, eoque non mini-. 

mo mo. Medicinam hanc; Empiricam pretio: quippe ? Me- 
.dicamina.. ejusmodi | fimplicia. fum | per. plures o7 
mnino tates im morbis quibusdam vim teftatam fe- 
cere, cum e contrario, quz fxpius vana deprehen-- 
fic fu onte. fua .eviluerunt. Unde Wedelius 
i fetho. Empiria: conveniunt y eamque 
Quid ,..quod. medicamenta. noftra , 
pirja. nixis y accepta re- 
er . cujas. rei fic nt China, Ipecacuan-- 
-ha, Guajacum, Affa, * Opium &c. Solidior. 
autem illa, quam nos profitemur, Medicina Dogs. 
tia eft, theoria atque rationibus fuffula, quz & - 
Bechasits,emelbodieus iere audit; ut CR e. 


lari, de quai Orte rise : "m. 
 €opia). Atque Fide qu ceu ver folidorum - 
matrices, etiam. fanguineam mafífam ex rubro fan- 


guine & ferofo compofitam, fub fe comprehendunt; — 


quz rurfus bifariam differre poteft, fcilicet qua Cra-.— 
- im & Diathefin: ratione Crafeos, cum velabundat - 
. vel deficit, nimium feri copia: Diathefeos, cum - 
. maíía fanguinea peregrino quodam vel acri velvi- — 
-fcido fuerit permixta. ( 


— 2: Saide ceu alter partes. humani. E 
bris & wise & EU | 
^ iini TE ^ 


AE atfeétibus laxi & fud 


296. 


e fécasks: !hamectate 3). at m I. —A—Ó 3) üt 
tenaces aut tenerz; 4) ut durx vel.molles, atque. — 
deniqde-$) ut exfücex vel pingves. Singulas . 

hae qualitates. partiuni Medicus 4 fignis perci 
. pit, easque medicamentis füis corrigit & immutat, 

. dum modo efe&tum fapidorüm in fluida & folida 
fatis fibi perípeétum habeat: enimvero Sapores in- — 
gerendorum, palatos qtiod tran(iliunt , quafi infetié-- 
pti, virtutes fuas ipfi indicant, uude prona xu 
contrariorum a contrariis curatio. - 

-Morbofz iftz, quas tiüper nomiavimus, iini 
fuidorum - fülidormque ade affe&tiones dietz pó- 
tifliinde troribus originem debent; rebus illis non 
naturalibus Medicorum nixz; idque ita quidem, ut 

ior apap : 


| TAS uta vitiis: iiiolidon aut fluido ingefto- 
tum ope potiffimum. infinuatis, morbi repetendi. eai 
runt; ita quoque in vii$ AxeAemomrieehs feu primi: 
Me peti dc inteftina, plerumque 'incipt*: 
unt. opter füb ipfum morbi ininum feduto 
al slider. edici, ut prime iftz viz probe 
ütur; ne, fi forte latuerit ibidem morbi & 
5 ifte diutius herens inflilletur. fenfim i 
far seat id mediahtibus fluidis 
ripiat. SC ees 


E uA die rte 
 prüdentis Medici fele&iq, 
Ubi aperiri poterit, ma 
tenta. corpus omnino deflrue le 
idem. videmus morbis. vel periculofiffim 

uw iri aut poni faltem obicem, benefit 
VACUANTIUM emeticorum, catharticorüm 7. iu 
E rorum. vel diureticorum, Quaprótet- frequer 
3s ed z MANUS: in Ppitbijebpait- requirun üt 


gp - 


quam medicimenta fefe quxvis alia, utpote qua 
pre atiis Medico üt inis ufu vwenidnt. 00 
2 "Erin autem iedicafmenta: kvicuditi ; pracis | 

 püe Emetica & "Cathartica, olim fumme periculofa;: 
€o0 maxime tempore, quo Tortesus extelicut, Melle. 
lbórus alws, Mezereum , | Catapátia ,  Efula y- Enpborbi- 
um, Colocystbis aliaque ejusmodi in ufu gsant.— l'ro- 
proram demum rum ea laus eft, quod eva-. 
: Cuatoria: nobis elegerint ac conquifiverint. tutiffima,: 
qui | ex emeticis ei Jpecacuamba y ex purgantbus. 
| Rbabn » Hellébowus miger, Sema, Aloe, aleppa.- 
E *fadorifetis Sambucisa &c. qua. omnia adeo 


jam fünt tuia ac Medicamenta quevis alia, pot- — 


quam eo rem: pérdüxit folers Medicorum experientia, T 
ut nihil non jufta: dofi, aptaque- formula, citra o- 
mném noxe formidinem adhibere ex affe intelli 
gant. Sed quod in his tamen: iir en rdg nos mo-« 
ft, qu od pleraque horumaterr miotilumis fint. 


bl mifetrimi ac. egentiílimi quique, €er- 
Hin incurie atque interitus; viftimz, gra 
üftertanturque. ^ Neque minora 
OQ inftituto ome) & iüicfemten 


DE Vos 


298 


l 


"funt perdugi. 


ri & defcribi morbus, atque explorari varia medi- — 
camentorum, precipue fimplicium, vispotuit; items . 
que ex infpectione emortuorüm, ficubi medicamenta - | 
haud profpere fuccefferint, effe£tus internus morbi — 


-indagari. Satis compertum. eft, quanta ejusmodi — 
A locis cum afliduitate & circurefpeétione, recens 


tiori evo, medicamentorum effe£tus-ad liquidum - 
: ex . ^ Vr 


.- Eum quoque in finem » quod hic habes, L..B. - 


 opufculum, :aggrefli fumus, quo fic Medicis ultes— 


riot. aliqua- fabminiftretur. anfa, in. Nofocomiis Pur 
gantia, potiflimum isdizeza, accuratiori experimento — 
cognofcend:: ut varus praferipta ac tentata formu- 


.lis, qua dofin aliasque. circamftantias ; aliquando. 


| Vis tanta fit Botanices atque Materia. 


certius innotefeant, non fine infigni pauperis ple". — 
beculr levamento, - Etenim :res- et. non. minis 


3 mi apud. nos momenti inve nire, qua potiffimum : 
ratione. medicámenta: non magno. parabilia vulgo. E 
conquirantur, precipue ea, qua ufu quotidiano v€- 


niunt, cujusmodi omnino funt purgantia: m 
cum. tanta in plebe fit medicinz form ido, 


. Pharmacopoliis & Medicis. propemodum abhorreant, - 
quod caro nimis, & forte nonnunquam hai 2 
iquam. in l'barmacopoltis fneri eupidinem, medi 


iterie: Medic 
partibus przcipue obfcurioribus, notitia, ut fen 
iat a quo Medicamento indigeno experimen 


PURGANTIA INDIGENA. ^ — 299 


laxam reliqvunt: funt quz. in infufo & decoctis, a- 
lia vero, quz in fubftantia &c. erunt propinanda; i- 
ta eadem quoque omnia in noftratibus indigenis | 
funt indaganda. Quocirca, hzc cum in Nofoco- 
mus commendamus, nemo tamen fibi perfívadeat, 
"Medicis nos auctores effe, prout malevoli nonnun- 
quam cavillantur, in vili anima experimentum ca- 
"ptare; intelligit enim optime, vel nóbis tacentibus, 
prudens Medicus, quomodo citra noxarn medicamina 
. nova fint tentanda, dum a minima dofi incipiens 
fenfim fenfimque infürgit, donec effectum fatis. ex- 
pertus--eft; perinde ac cum Bella-Donna, Conio, 
"Hyoféyamo , Datura; immo cum Mercurio fublima- 
1o venenatiffimo factum effe dudum novimus, - 


[icerum ape deo eno WIaisoscuAe dtc ee. 
CUCPURGANTIA INDIGENA ea nuneupamus, 
que apud nos provenientia, haud alier ac dapes 
Inemtz veterum,: nullo vel. minimo pretio haberi - 
"poffunt. Sunt vero ifta vel fpozrarea, qua ultro fert. — 
'rnum. folum , vel berte»fa, qux in hortos: no- 
vigent atque hibernum. frigus füb dio ferunt. Ho- 
rum plerorumque catalogum in fequentibus fifte- 
mus: quorum 1n recenfione ficubi nonnunquam e- 
: hoc ex libro nomina indigena fibi familiaria red- 
|. dat, quz in quavis fepe provincia variant, Per. 


itur ad inftitutum:- Axe : : 
V FRANGULJE Cortex (RHAMNUS Frangula. FZ 
B s 1: MP MED e 
.....Erutex in pratis non infrequens; in locis füb- — — 
humidis proveniens & quidem femper füb umbra | 
Cprunüum donum c — ovo Xp E^ 

Cortex hujus flavus, ficcatus cerevifia fecu 
nfunditur 1, decoquitur ad tertie partis con 


* Dofis uncia dimidia eft valentio 


E dice eximium - da pos Hydrope 
ate humido, & dürer. WUtG Sabc Fi. c ApRS ol 


Es Tate SPINE Bacca. uliSiN CS AGE cus ^ 
5 M o P 
- Frutex, in. Scania, dJeüracah [o 

que Uplaadia. fat. frequens. . 4. 
ose ! Dacraruim ficcarum. &. Wie ela drachmg | 

dux purgant. egregie in. 2 co&to,. .&. locum ol o : 
ment in. NP morbis; - A rthritide, quet HB & 
dope, Siphilitide.-.In pulvere. etiam parum toft ED 
| gratenou 


siur & blande purgant ac fete, per 
inde ac pulvis D. (rne hari aom ien ! 
| bis, quibus Ailhaudianüs ifte prefcribiur. |. | 
o0 Syrupus: domefiicur feu Syrupus de fpina. cervina,- | 
; detta: decaniatur ipfo a Sydenhamio encomiis,.dt- - 

"sque ob frequentem ufum domefticus audit. Ad d 
— "fin unciz unius tam blnde agit, nt etiam-iü 

tibus recéns: matis: Sri: enisi 


| PURGAN INTIA. INDIGENA. e 

T EUPATORI. Pes Radix, (EUPA'YORIUI M can- 

ni binum ; FH... go pr) 

iet Hexba. Bali ERR digitatis, ferratis, tries 
dahis; Freliis, ad. uvios, Wolle purur in E 
cia. auftrali L. 


bg;in.ao& ino». ipfe, ibi. propinavit ied 

pou iceeífu,. Aa qr m-horule al- - 
; foluta. fuegit. accum. copiofa. SBRBn ds *dus 

DRMINTLE naga: leti 


a purgant etiar HABEN ps s uston. 
E s non eft. determiinatà.: -Qb. vim. —: pur. | 
eximiam .unipa . ;eft. planta, quam. Sabathi, n aud lora : 
| pae Romana figura. dlinüxaYitou sviod ions raum 
mE GENIST A, Semiza, Gf. Ebres (GENIS A tinétae 


Prax i ai gr o 'agrorumque acarvis. per. * 
"cia : nc graues foliis ie Janceolétosoditik,. 


"u uni; Jarumo; praecipue . zecentium. 
f fo T vinofo: alvum. bene: atque. fi 


Ev 


.— gant; igitur plurima earum prafrantiora nobis n 


^ CFrutéx- Bümani : altitudinis s "aculeis ternaliss — 
foliis oblongis ferratis; floribus. racemofis flavisj. Y 
baccis acidiffimis oblongis; olim in hortos: introdu-- : 
Gus, hodie frequens ac "— pafiré: in fyi- * 


d : 


- Cortex medius cáulis amarus ac Baytis; vino — 


E infufus, egregie purgat: dofis etiamnum nón 


rite. determinata eit, cortex. tamen. ipfe; multu 
commendatus fuit in Fanedirhébs morbisque atit 
ex impurirate fanguinis. 
8 CONVOLVULI Reds (CONVOLVULUS [s 
um F5 ))07- cpi: 
Verfus littora maris ad fi es pud nos € 
fcit, prfertim in Babufia, üt*& in Roflagia; Scá- - 


^ - 


nia &c. Magna fimilitudo* hujus plante eft eum —— 
Convolvulo arvenfi in' agris feniper obvio. "Noftét 


vero caulem habet vofdbmia: ad-altitudinem- ;Hu- 


. muli atque fores albos cüm. braéteis binis: alpes : : 
^majoribus, .. - CNSCWUT I 
Quoniam vero Conivalvilic Uveicg omnés, nt T2 


pauxillum laétefcentes; ita- quoque plerumque. vun. : 


- 
E 


miniftrant purgantia, ut Scammonium, Mechoacan* —— 
; na, Jalappa, "Turpetum .&: Soldanella. - 'Convolé — 
vulus. etiam fepium Scamtónio:: rm Pd Hd 


Bes ut vix. ame eo Rudd Med pa m". braétt Hw 


pium e M € e pmipes 0: uie 64 
 Cipue-famofus & ufitatiffimus pulv de nu 


feu Comitis Varvicenfis prz ar: 


 PURGANTIA INDIGENA. — $93 
liceat, quamvis. nobis ipfis non: acciderit ; virtutem 
ejus. experiti;: Pratérea /Convolvufus ifte nofter a 
. SPevotio 4n. Medicina. pauperum; ut benigne eva 
uans commendetur. 

9 VALERIANAE Rudi QVALERIANA. oficinali 
Fl $9.34 ). Et 
st. Per ..totam Sutitum in- pratis: fohiomidie cré- 
fcens, folia habet: :pinnata; Radix. odorem fingula- 
rem poffidet €x grato-& ingrato mixtum, Ufitata il- 
la-jam. dudum fatis fuit in. morbis nervinis ad. fcru- 
pulos binos; fed fi-cum fucceflu adhibebitur, Radix 

ante vet alt eradicanda, ficcanda. & vale 
claufo affervanda a cctiibtesvi 

| )Drachmz dus radicis hujus.in: vaecti GE fecus 
du gut. vino. à plebe -Angermanniz: decoqvuntur; - 
,dum-a avg xai xar purgare dicitur: quod fane in- 
dicat, nimiam hic defin propinari..- Quapropter 
Medicis au&ores effemus, ut in^veriorem- radicis - 
defit, maxime pro teneriori délicatiorique corporis 


qutm didicis. & -Eemal fiie. sec dien 
Matera Medica. notior eft, quam ut:hic.multis ex-- 
r: quapropter etiam ob vim: purgantem im. 
yhiarmacopoliis proftant. .Dofis Radieis. drachma. u-. - 
E ma eft in fübftaniin, diniu vero in »ánfufo. os. 


ET 


aedfurgens a Sambuco nigra et diftingvitur ,- nifi 
: erbaceus eft & annuus, — 


munc fere unice obünet),-ut- quanta jam ditNigee — 
hujus ,glória, tantum quoque de'Ebulo filentium. — . 
Unica tamen Helvetia ufum Rob ex Ebulo n 
 frvavit tentum , fed & alteri ex, fambuco .Nigta 
longe przíert: quocirca tamen: tenendum eft, pos- — | 
fe. ufum. hujus Tout longius omniüo extendi, fi — 
95 tanquam fudoriferum, more Helvetico, Radix . 


gy 


. SPURGANTIA' INDÍGENA. ^ 395 


soit ofufüim hüjds ruftici: Smolandi 'ad:alvüm du- 
vendam hautiunt; dofi -veró fpe peccant;- "ütpate 
quz "etiamnum: ignota, fümén ob phartiaci: vehe- 
"mentia accuratius eft inveftiganda. e: 
fog api POLYPODII Rois APOLYPODIUM: vilgire. 
ie S0, 244.) * 

ping equendilare: in ginis. earum (& rupiom 
"ectuhit: Z31190*9 tit: P ron HS. 

5^ 'JRadie peculiare id iier; ériide. &c^ Manna. 
d quod "diutiusco£ta d ulcediriém , "Gam - 
| 'offidet "Artibttat c amara evadat* Fàánilián- 
a Meédiéis;ut laxans récc (1, nunquam Vero dn. 
ftan iai ded: potias in décc&tó; neque. lola r 

"rortur ,-fed aiiis pürgahtibus mixta, ob effet din 
-nimis: ehm: cujas csuffam agnofcimus quud fie- 
"eata- ^ Fháemicopeliis. epromitür : iicet. vero ad - 
"unciam udzab vel düas'in fnfufo^ famtd "enitér 


"vim -fuam^ eceóproticam. éXercet- quie ^fa hé e 
tione SEN E 33 E 119 io , frais t Tu "LL q 


m 


(3 viminibus. ieu regni | provinciis fpon-- 
tonii. atque in hortos frahslatat facile Tuoter 
'amin: "fovetür, v: Bubia- omniáo- Redi ic? hujus vis 


tem illi ineffe - 'vomitoriam ficille cc 
fi iow —* u 


' 2:306 |  -PURGANTIA INDIGENA, 


,decantatiffima illa dpecacuanba , ex. Auftrali America — 
; proveniens cujüs radix fere unica ad vomitum 
nunc; pra'fcribitur,. vera fimile tamen .refertur.ad 
genus Fiolarum &..erecto flore crefcens, a quibus- 
«dam. Calceolaria f; Hybanthus vocitatur; Certe com- 

 plüra illa in radice genicula, una cum forma ejus - 
,xeliqua noftrarum. cum Violarum radicibus multum - 

corvenunt: quid, quod antiqua experientia notum 

.violerum radices vi, emetica gaudere: accedit de- 
mum, quod & Barrere,. Galliz *quinoétialis pere- — 


grinator, Ipecacuanham Violis annpumetet. At ob- — 


t-fimul, quod, tefte Pifone, fructus tribus-ex 
"Lee 'conftet ,- nifi forte baccas has cum valvulis 
.pericarpiti confuderit. : Quidquid eft, opere foret — 

etium. experiri quousque Dies Violz, [pecacuan- - 
de fubftituatur: quod ed 
mnino Medicinz noftrz domefticz confultum foret, — 
ne fic vel rhendico & .proletario cuivis vomitorium. &- 
ex Bafil: in Mies. erít emctüsnd age: Aim E 


E rU cde Es MIS 


IJEtIYSA 7,..724 


: gent, qum ut in aliis. i herbis loxurantibus arces 
tur. Has igitur, ar a Medicis. communiter 
 ieepte atque qua dofin: psu; Mirror uit, bre- 
viter enumeremus;. pi j ia 2 
ne GRATIOLA. effcinal; uem. 
Planta - palmaris. Ped iu fo seabn. acil 
| Senor. cujus: Herás- in. Pharmacopoliis. ubivis. pto" : 
ftans ; amariffima, in extracto, decto, atque fubftantia — 
adhibetur, & quidem noftro potiflimum tempore ii D 
i enematbus. ad. manipulum unicum fero niis x is 


iex voto ceíferit multum 0- . - 


-— 


PURGANTIA' INDIGENA. ^^ jor 


s 


, cum fpiritu. vini; commos 


lam, purgans commo - 


E PÜRGANTIA: INDIGENA; 


p , quod tatmquam- genuinum: —€—Ó 
dE D. Millerus, gemma flava:gaüdet» un- 

de. -concludere licet non minorem illi .ineffe; vim 
..quam in Rheo laciniato, maxime. eum. . téftztum. fit 
ab amaris infrngi.adda. —.5. 3100 0005 5 -— 


'20 MIRABILIS.- longiflora. e Peru BRERERA in 
"tra hoc decennium in. hortis. noftris. frequens. cori- 
feri cepit. Extrabitur vero radix e terra fempote 
"autumnali, üt primum: M noéturritim ingruit - 
"atque per hyemem i fepofitorio atque Carnéra ge- 
ju non pervia affervatur donec" redeunie vére, cürn 
frigus defzviit, rano deris cum. Taie. trans- 
qn 3 KSA cos 


- Jalapa. porgantium bm is ipri ncer 
nondum quidem, qua genus & originem, f d ds. H 
cognita, interea rationes.adfunt fufpicandi ejus cum 
Mirabili noftra. vel identitatem vel faltim. convenir 

' entiam; Scilicet contendit, Botanicus.clariffimus:| pue — 
mier, oculatus ipfe teftis, ,Jalapz radicem ex Mira — 
bh. aaa q quAmiiS.. b gun jaxta, dS RA amus, 


uei. Me PEE UI S CERE T A 


d ls vari viadidn" Dus d [i 
fiíendum eit radicem - Mirabilis. fongiflorz. 
eCtam, qua corticem » magnitudinem aic | 
fani Jalapa offcinali i .himium quantum. con 


mds "MOMORDICA diirnim; Cine 
Giilige fed absque.cirrhis, planta eft iua, i — 
locis fimo- ftratis. vigens; ubi fi Moral z^ llocar - 
contingit , fponte fua: .quotanis lux Jabémi 
: ex oed HEMI cONUGN eucumer i. 


^ 


PURGANTIA INDIGENA: 399 


eujus tamen:in: medicina ufus non multum invaláit;: 
neque invalefcere. debet, quod radix fit annua: at: 
extraéti & refine elaterit. longe diverfa eft ratio, 
quippe quz .purgantia: funt facile. excellentiffima 
3Dpodo eumoicautione "adhibeantur. Et quidem ad 
extraBam. ejasque  obtinendi- modu: quod attinet, 
fciendum eft, fru&tum minutis Cucumeribus , fpi-- 
nis inermibus obíitum. valde afiftmilari: hic matu- 


res inve 


niet fagax pofteritas; a 


3o —  PURGANTIA INDIGENA. 


ticis, quam indigenis purgantia confequamur; quin: 
&- forte. emetica. ex Gratiola, Afaro ,. Viola &c; emos: 
lumenti non minoris, quam dudum habeamus /fa-. 
 Weriferuw ex Sambuso pratítantiffimum, «aut deco- 
étum diureticum. 8t mundi&cans longe : 

| perfeétiffumum ex Dwcamara, 


| » | 


CXLIL 


UT TEE MENT 


SIREN LA CER- 


- —EFINA, 


QuAM, 
"KE PHRZSNIDES : 
D. D. CAR. v. LiNNé, 
eie. ai - Propofuit : dais 
Pis - ABRAHAMUS. ÓSTERDAM, 
. sEpeycbcEwesD o Hetieefis: 


"Upfalie 1766. jani E. 


OPINIONUM COMMENTA DELET DIES E 
With a Gracis | pracipue ad nos. TE 22a 
notiffimum cft, Quantos vero in illis fecerint - 


J .progreffus exemplis fummorum in varia litte- — 
ratura virorum facile oftendi . poietit-.. Sic i in Medi- 


ca "Epié tus, in "Poets Hámerus,. in Eloquentia De- 
mofthenes, in  Archite£tura & re nautica alii ex- — 
. celluerunt. . Jovem. fummum. quidem agnofcebant - 
-- univerfi Re&torem , fed malas ipfi tribuere proprie- 
tates non. verebantur; maxime fcortationibus eum —— 
cerunt obnoxium, uude alii Dii- Dezque. Sow 3 
le enturs quibus inter fe, commixtis immenfa fin- 
batur eda familia & genealogia. Bomani. 
: ad quos ab illis tranfit imperium. fef o 
ores & deorum culum receperunt. In. hc 
4 : 


utvix mons, fu- — 


, üt majeres-in ceteris «lifeipi is- 


wwe 


ant contemplationem , vuleoque imperito nugis 
decipiendo. intenti naturz. fcientiam habbant odio, . 


alteri dircéte oppofitum di&titantes, - Hinc'miracula — 


vi iníüituti, quam apud prifcos Romanos erantnu- . - 
mina, .His quoque feculis tot etiamnum rete tc $1 


SIREN'LACERTINA? —— 3$ 


BRASTTUS serpens cornibus * ud bovis 
"s'Jongioribus;/6« 3217 roxied 
" JACU JUS ferpens; alis qrennatis. - ^ iA aud 
2: sorde Bos'cornatus, - -ális Lacan img 
GRÍIPHES;, *Eeo: alatuscioceiist 68) 3 ciii 
- OPIMACHUS,- "Lepus: alatus. — avis. : — 
"UEEPHUS, Homo capite éanis;./1|i-. T. 
'- ONQ-Centaurus , Homo! capite: afíni BO 
^ HARPYA ; Gz'lina capite: hominis, ; .: inadscud 
DRACONCOPEDES: 4erpens:capite -— 
B4 20ABQ M csi egeta cum rods: 


: NEREIS, 1 diis ie pite uada pifcis. 
CPEA'TANISTA; Virgo cum. cauda pifcis. 
^SIRENA,: Virgo mammata: «apillis:- ongis; 

Msgos — eum icipithi pifcis. ADqg oues el. iux 


— 


pinger entor- vera a Miss in- anda. fai rra songed 
m mr € tie credit — 


HYURAM bui Ani v roman. ch ius | it 
Torme veis au T oe elloniu 8 


t 


; Rester eem matinus y. Homo: capite. monachi 


314 


Picatoribus & -Natfis diutiffime. táles adhaerunt fa- — 
bulz, fibi nempe & aliis res abfonas. facile perfva- 
dentibus, Abyfli maris tamen-rimari-prodücta dif- — 
ficillimum fuit;; unde. marina quaque monftra diu-.— 
tiffime in obfcuro latuerunt, cum negare non: fem- 
per liceat, quz non vidimus ipfi. 'Admiraridos: vi- 
debant. Cetos, Rajas. & alia infolite gurz anima- 
lia, & Chimzram in littora. ejectam pro miraculo - 
habebant, phrygiis:& dzdaleis finubus exarata /fron- 


te, talem hominibus ornatum: diffuafuro. ;Homünes 


primis temporibus ad Indias navigantes in itinera*- 
riis. fuis multa nobis narrant admiranda, inque his 
SIRENES ; a-Grzcis memoraras, fuper aquas feden- - 
tes, virginibus fimiles, mammofis pe&toribus & facie. 
; huroana; -binis:brachüs & manibus, coma longio- 
re, inferiori. parte: in. pifcem abeunte, vide. Berche- — 


wizium in. ico India Orientalis 1730. $:v9.. €onf. —— 


Hafei differt. Pbilelog., p. g20.  Hiflerico-Political. Geo- 
graph, Lond. 1735. Quin & Barthol, bifl. antt; I. p. —— 
12$. tab. 152, Sirenem exhibet 1n. mare Brafilienfi - 1 
captam & a l'avio Lugduni diffe&tam ,. capite: ealvo; 
"-— humano fimili , | binis brachiis. & mani- 2. 
d inftar .Anferis .pálmatis, mammis in pe : 
ore; prominentibus auriculis cum collo, inferior. 

parte deciden tuy absque canda ,- contraéta ; (vid. 

fe- mf.) Hzc. vero. moftrati immortalis memortat: 
» perfvaferunt, ut Sirenem- inter. Gerera: pij 


*- p ves "i repeti Ante aliquot: annos i n ^ zs os 
ae: Siren. pr dienen —- dn A 
| [rene ! ? IE 4 Its. lem — 


onga- Ht ecuetenaa 'quam-i in circus m HOME 
er non si an joe: Litteris igtur ad Rs 
e» milis mogvit, ait; bac. adcurati. n 


SIREN -LACERTINA. ny 


veftigaretur ;. accepta refponfo fabulam meram fu- 
ifle comperuit; Mcd puit. de novis Sirenibus. 
buen eco - | 
$..1L.- 


Pitt: mirari eludet & quz uü de Si-- | 
renibus commentati funt, omnia huc tranfcribege. 
ratio inftituti non permittit. Paucis monebo, SIRE-. 
NES. ex fabulis. veterum, animalia fingi marina y 
binis brachiis & manibus ac digítis, inferne in. 
piícem | definentia, fine pedibus , inftar hominum: 
keen voce peracutd. Cantum earum flexani-. 
atque ex fono mufico delectationem, qualis: 

Apolline fidibus ludente Delphinis contigiffe credi 
tur, plerique loquuntur veteres. unde & Delphinos: 
. veterum Sirenes fuiffe monnulli fibi. perfvadent.. 
Sed Delphinos nihil. nifi Manatos fuiffe, probabile: 

, eft, quippe qui etiamnum unica funt animalia ma. 

Tina, dra fvavior: tesis ac — Mufieni L 


igiun hilora matre, uniformem eui ope 'rum- 


VES. — as folz--y ean duobus iuntur pe-. 

dibus, anterioribus i in formam TIL 

' lis nudis in roftrum. protraétis,  PISOKS. imbricatis. 

obteguntur Sguemis & Brancbias habent fine pulmo-.- 
nibus. ad refpirandum. . Mazati quidem. & Serg 
tes nonnulli fquamas- habere. E i 

o lo plane modo formata: feat: ut e ornata, Aj 


 theoriam; qna fpecies: perfecta, -quám larva dabit. — 


* 


316: SIRENA "EACDRTINA: 


1nftarctrüunci térctém; gravem'atque edacem, pedi: 
bus fexderis, &c aculeis:per. amnia. armatum ,-In* 
Papilionem levem, quatuor volantem alis, colori* 
bus fuüperbientem,  & ad^mella tantam exfügenda 
aptum :;commutari^ poffe 'credéret 2» Quis: Epheéme- 
rám" fragilem- in aére volitantem ;- a larva idraconi* 
formi & gulofa 'transformatam: diceret? Quis: Myr 


mélconéfti Áranex haud abfimilem, mandibulis voe: . - 


raciffimis: eorrua: cervina referentibus; in- tenerum 
commutari * néuropteroni^afüirmaret? :Quis-Ramam* | 
catidá * aliqtiando" fuiffe inftruétam lacertinn erede»: 
ret, hancegue Lscertam: pifciformem fuiffe, otto. 
jam fibi fitmliorem, - Hasmetamorphofes in .grd- 
dationibaus naturae obfervandis adcurate. fequi decet; 
atijüc" in catena antrorfum: procedere; non-retror- 
ftt. Merida & Seba,-qui transmutatione "retro 
da Ranaám paradoxam in Pifcem.abire "putabant 
fiimalia *Certe- ejusmodi rer latvam- minus agnofet- 
pofuit; quàm $n "Theatris fcenicis homires-darvatr; 
'/dolendam eit: euriofos nondum. ullam: invenifle- 


SXt- 


DL 


e cmt atr i 


JSURENOLACERTENA. —— 38 c 


dheedgrita.,- determinari: poffit«^:Sic nondum novi- 
ctos ah i Gr)lus. pex picidtu4. alas habiturus.necnes A 
"nemo. Gzydum  pedof! vert y, facie Gc: füpatthrasPupas fi- 
Anillimum;,- pro. pexfeckoshaberct;amimali y. nifi sm 
copula: "fuiffet -obíeryatus.-.. Quin «Gc. Qo»ees. lectula- 
rli revera: non funt; nMi- larva feu pupa, qua. a- 
;pud . nos. nunquam.-declarantur «fed, irimutati;. fine 
-alis- multiplicantur; utrum.-in, terris; calidsoribus de- 
clarentur: cum. alisyr ut; D» Sroposi 3o. fuac Geratiolieg 
. perhibet, zin: mediuny. relinquimus, Idem. forte-in 
-his obtinet, quod is.Rueliia:clendeftina, Amaania 
Jatifolia-& alits. floribus;nutilis:honnullis.,. qut peta- 
la apud:nos, nifi-inofummmo aéílu, non-expandunt.; 
Ki aai rmnrebo arg cent dol ober omn 
t5 vb d minc 1o 1055 9ofntiiniesfia «aevi 
«Theatrum agitur bajus aniverfieonfidetans mis 
rari. non fatis pofflumzadmiranda-fammi artificis; 
pera in- Regno VEGERETABIEL4«quz cented. ignota 
— moftro:fogulo«a diligentifíimis.. natura; fecutatoribus 
funt-detecta ;. 1n-India- Orientali a Rumphio- &- Burg 
manno;;in- Oceidentalia Plumier -Brownios Jaquir 
n05:in Asnerica -Septentrionalt a Cleyiono 4; Kahlmia; 
in Afia bareali a: (&melino, Stellero »:Mefierfehmie 
dio;, ad: Coput! bona. fpei ab; aliis; qua-iderédibiz 
lem efficiunt. riurheram. :-Stupende "fane heig fele 
offerunt proprietates, - Grratocarpus à vento;per Came 
pos-Tartarie patentifémos-volvitur ab uno: termino 
àd alterum, perinde atque-«fpeflatica aua dn mari 
fübro: & Jittore:ad littüs- Jaétaters-- Sarecepa formata 
a Nympha quafi ut folia.ejus in-iüfundibula /transe 
fotmantur, fic tanguam:herba-aquatsa idi continend 
aquam fibi affervare queat. Bromelia Karatas. fra 
étus fnos ad terrám. mitàcibus fpinis abícondit us» 
quedum .maturefcünt ,..quos fponte. deinde: offert. 
Laurifolia Sloan. jam tab..1455 Corticis iphilyras! pro» 
fert. reticulatas. Biveasque quai muliercularum ma: 
nibus-artificiofe contes: Lal fnis Bates malit 


T * & 


EL | 
"€irca- feminam. fuam; etui infs&is | viva, ab herba c 


fua feparati matant. Sed fingulie immorari longum - : 


foret." ANIMALIA antiquis tantopere negle&ta, ad 
numerum decüplo majorem "noftro feculo, in^ 'ad- 
mirationem Divinz fapientiz, "funt detecta, — Pri- 
Tum nobis innotuit , Cere animalium maximum ,- 
militare fub clafle mammalium, at Serex »ürutus , 
animal mammale omnium" minimum; cujus gravi- - 
tas 3] non füperat, Cognitus- nobis eft. Grjpbus avi- 
"lim omnium. maxima, & türma: integra: Trocbilsrum, 
iquorum- minimus" pondere Scr. t exzquat. D. Ja- — 
quin Parram detexit, Gallinas ab avibus rapacibus, 
uf canis oves, 'euftodientem:: Dfittacus penddlinus a — 
tero pede füb ramis fufpenfus dormit. Bwpbega ad - 

larvas oítrorum e dorfo vaccarum eximendas ordi-- 
Táta' eft; Acaros in his: carpit. Crotophaga.  Pfophia | 


re cantat -& refonat no, "4érpemres fafcinantür A- 


riftolochia, & amphibia fafcinant minora animalia; — 
in Apforum ut involent fauces, Gymmotus elefficuts — — 
"Torpedine mirabilius 'eleétricum facit impul- 

. [nter pifces Cyprizur exratur nitore aurum fe- 

re wintit: Fulgora facis inftar lücet. Cancer rurico- 
»a chelisa corpore abruptis violenter comprimitfu- —— 
um- hoftem, GerZius argillam , ut pifcis. iori eid pr 


| meat. Hyjdre & plüra fünt animalia compofita. 


vallia ab animalibus funt conftru&a. | Gorgonie vege* ; i 
'tebilia: (unt, fores vero earum "animalia, - -— P 


/SIREN LACERTINÁ. - E 


.meriez: baealis pifcibus, immortale nomen. meruit. 
Jdem: rogatu: N: D. Pracfidis pifces: Bravchieffegos A- 
Tnatomice diffecuit;^ad .exquirendum, am: pratér 
ibranchias pulmonibus quoque eflent inftru&ti; In- 
venit: autem | hos; pérfpicue- atque: extractos probe 
.fervatos huc: transmifit.: :Phonix:hic idem :unicus- 
-que Caroline nuper:N; D. Prafidi-animal mifit.a- 
-quaticüm , forme adeo fingularis ,. ut cum nullo 
alio; quantam^feio comparari, neque ad: ullum: a-. 
.nimalium ordinem: huc. usque ftabilitum referri pos- 
fit. In- hoc autem maxime eft admirandum, quod 
duos tantum: :pedes: habeat: anteriores , pofterlores 
vero»nullos; quale: nullüm usquam: animal: eft m- 
fventum. Quod enim ad - Cete -adtihet, pedes ha- - 
bent-pofticos in forinam. cauda concretos, "ut .an- 
tea: diétum eft; hoc vero cauda: terminatur, velut 


:ariguilla., adeoque - fabulofis: antiquorum 'Sirenibus 


eft perfimile; inprimis cum inflar avis vocale fit, 
quz dos, prater bomines, avibus: tantum eft pro- 
pria... Hoc igitur-animal igne udicavi, quod 

;uriofis. exhibeatur ,.quia : vati 
liis deni: iere : 


- esitesa 


obfcure. cinereuui, sdfpcifum" erem m wrap var $e 
 Vidioribus. Lateribus rugis, intet caput &-anums — 
utrinque - quadraginta: Linee laterales dua utrin* 
que. .CAPUT Zacerz4; corpore^non'craíius, ova- —— 
. fum, cute nuda tettum. Ozw/ duo, minuti, cute — 
| —emmuni tecti; ut in: Anguillis. Nares. duz ad - 
Jat etm abi mee ri spia: iinut. 


G9 


-Aumerofiífimi, fibula —Ó n€ mt tiii 
-ju dingàa:- -pelisg: in feries tranfvérfales difpofiti. 

3Branchie ad-dátera colli, utrinque-trés. exfertz/f. 
| ce&traitorjus pofitr , quod im^nulo alio. animali - 
-* svidimus: perfecto; anolles;: diftichz, :ramofifiimz. — 
-Aperturz;: Branchiarum: totidem;:(.tres^utrinqué, — 
-peÉtus intrantes, fub .f; pone fingulas branchias —— 
ditagule.: : Lingue fabrotunda , glabra. PEDES ante-- 

: agores'! ju&ta caput .vel.;pone: opercula 'breviffimi, 

. 4feu capite breviores, «armis extra corpus extenfis. 

Bülra crofditie: armiorám ,- teretiefculaez:. Pale Car 
deor. digitis; quatuor: brevifürhisg: "quorum: exterior — 
reliquis. cbréstorzstUngves.: fübulati ;.: acuti, : dbrevifl- — 
ami. «Pedes poftetioressómnino-nulli.- uz; fimseft — 
— duas tcrtiasoa capite. CAUDA-altitüdine fere!eof- — 
sporis , fed compreífa; fupra .& infra: anceps; s carima | 1 
Jiriea: parallela . exarata; poftice 'definens . data 
vel Sixcacuminata. te HI yq o 10g od emet 
-àx i Addam::huic: nofire- -deftriptionem, quam 
ARDEN-ipfe fecit: loco: natali; :fecundum;vt- —— 
xum animal,zunde- ;delineatio. quoque. intétna t3 
iatinas perfpici poteft... 5:qox3tbosudinte SECO 
pw miae: em "nfolenti Üoide: torva. io E 
direi urg, fer-- 
entiforme:; ' Ore" fimo; largo. pr vix ipi 
| iore; Labio ere indien recipiente &. at 


peii c 


 SIREN LACERTINA. gat 


fimbria plumacea deftituta, Z»rerius tuberculis quie 
busdam. afperis, acutis, longis, dentiformibus, in 
fericbus duabus munite, Des: tantum unicus in» 
divifus per totam . maxilla inferiorem extenditue 
.. falcatus, niger, corneus margine acuto integro. Ad 
latera maxillz ejusdem longitudinaliter, gulam verfus 
porrigitur utrinque feries dentium ima minimotum 
acutorum, Mediam & anteriorem pattem maxillae 
- fuperioris occupat quoque dens unicus eadem con- 
fiftentia & colore, ut alter maxillz inferioris, mul- 
to tamen minor, margine quoque fübcrenato; Pas 
iste utrinque feriebus dentium parvulorum aeutorum - 
plurimis obfito. Zisgwa maxilla inferioris fundo in» - 
tus ad radices adharet fimplex, mollis, undique 
desig anterius fubrotunda, apice & marginibus. 
libera & foluta. — Corpus craffum, teretiufculum , dor«- 
fo autem perum deprefio in adultis, ventre plano 


32: ^ SIREN LACERTINA. $5 


maximi longifüime a tlorice ad 
-otum abdomen dorfo à 


d 
] tul 


Y A £02 
3 D3I'Vr 


ánüm- 


laris. eft 


2 ed sput ds. apicem its 


SA SIREN LACERTINA. . — 1353 Á— 
po & in Serpester , qui non habent pcdes aut pin- 
nas, nec branchias, atque 1i JNaster, qux pinnis & 
"branchiis gartident, Angvis bipes quidem , duos ha- 
bet pedes: pofticos, anterioribus deftitutus, fi modo 
pedes dixeris rudimenta potius. pedum, filamentis 
fimilia; digitis binis. In hac claffificatione ad re- 
ptilia proprius. accedit noftra Siren; a jue in his ad 
 Lacertas ut vero Lacerta bipes conf erari poífet, - 
nifi obflarent branchid nantibus proprie, quo mi- 
ad primum amphibiorum ordinem referatur, 
quidem. pul onibus gaudent & branchus, 
iren noftra, fed quia. veros bzc habet 
es cum unguibus, ordini.fane huic naturali ad* 
ribi nequit. "Sonus aut cantus ejus valde fingue 
- Rama: arborea, cum. aliis. nonullis. Ranis ,- 
[onum quidem: habet, fed qui comparari-cum. hu- 


jus voce nequit, qua: inter amphi ja excelht. - Si. 
Agitur hzc. Syftemati inferetur, novus ordo, poft 3 


e & 4 


animalia. ontine- b 


ptilia. serit. Hosius "qui: 
a... pa f brapchii 


|. exuunt exteriorem & pedibus gaudent. ' E 
arolina.-animal hoc ad Nob. D. Prefidem- ie - 
;Londino huc mitteretur, acutiffimus & aculatiffi- 

iC maturi ferutator. fcripfit, probabile. hii 


($4 0 SIREN LACERTINA. 


(0 firisy Puntata & Salamandra digitos habent. muticosg. 

accedit vox animalis hujus, quz larvae competere . 

non videtur; quatuor in manibus digiti, animal — 
— hoc larvam cognite alicujus Laeerte non eíle os- 

— 1endunt, nedum lgvanz, quz quinque in pedis - 
. bus anterioribus habet digitos, Fieri enim non pose 
— ^fe videtur, ut quatuor m larva digiti, in animali — 

. declarato quinque efficiant, Multiformis tamen nà» 
tura eft, cui leges fruftra fcripferis; ——.————— 7——- 
|  —CONCL'USIO. V IICHMA 
: Nofttam jam de animali hoc novo & fcriptoribus — 
.. ignoto fententiam, generisque ad quod fpectet, de- 
. -terminatienem exfpeétat fortaíIis Le&tor curiofus. Se 
jn tanta natur& varietate vix quidquam a priori 
— demonftrari poteft, nifi in illis locis, ubi Catena 
— Nature non interrupta ferie cohzret. Ex his igi- 
—.. tür duobus, alterum erit fatuendum: aut enim eft 
cujusdam Lacertz Larva aut diftinctam conftituit 
Speciem. Quominus autem fine obfervationibus fp 
.  Cilioribus Larvam hanc effe Lacertz credamus; ' 
.. ftant 1:0 Pedes anteriores feu manus duz , non qu 
. 9r; 3:0 Uzgves digitorum, in larvis Lacertz nunqua! 
obfetvati. 3:0 Bramcbie Palmonibus adjun&tz, qu 
bus itidem carere folentlarvz Lacertarum, 4:0 $045 
. vocalis avis, cum larva muta femper forte fuerit, $19 
igi! quatuor, ut antea diximus, in pedibus, fion 


eOwlorius numquam apud nos declaratur 
jal volatile alatum, fed femper pupa 


& in Lacertis Siren exifteret non declaranda f d 


aires lone tetti it i ui eati 


SIREN. LACERTINA. 


Si vero füpponimus declarandum hoc effe ani- 
mal, nec larvatum, ad. Nantes pertineret; fed Nan- 
tibus pinnz, non brachia. exferta cum digitis un- 

viculatis, competunt, ad horum igitur ordinem re-- 
err nequit, neque in ordine Heptilium noyum 
conftitut. Genus. bipes, cum prater pulmones e- .— 
tiam branchiis fit praeditum, quibus reptilia omnis - 
n0 carent atque etiam Serpentes. Supereft igitur — 
ut novus OrZo in claffe amphibiorum effet eonfti- 
tuendus, animalia pedata pulmonibus branchiisque 
inftruéta continens, atque in hoc, novum & pro- - 
prium Gewus, cujus character effet: 4»ieal amphibi- — 
Am bipes quod apte vocari poffet SIREN, quo no- 
mine veteres animal netabant aquaticum duabus 
manibus, fono vocali, cujus corpus pofterius defi- —— 
neret in pifcem. Qua enim de Sirenum facie hu-.—— 
mana, pectore mammato, capite pilofo, &c tradi-- 


. derunt, plane videntur fabulofa, Addimus tandem 

| women triviale: LACERTINA, ob fimilitudinem cum. 

. lacertis & imprimis quoad caudam cum lacertis a- 

. quaticis: DIFFEREN'TIA fpecifica €o minus opus 

. eft, cum animal nullum ejusmodi, in tali Genere 

fit det£tum, Si Genus hujus inferatur Syftemati 
Animaliük lp - A Ou 6 m M 


.. Ordo Ill. MEANTES. Bree & Pulwones 
we j 25s TET "E d / : Pedes bini. * ^ * rod 
Le . Corpus caudatum. - que tin 


RE "Pedes *nguitulati. ^^ .—— 5 007. 
(too aertina. i. Siren.  Hwjus, pof! boc editum ogu- 
o ooo fulum, mvam bifloriam y eum eptima. 
2s feur 2, edidit acutifimus. D Ellis. : 


(5 M. apgl. val. y. p, 1g. f 
fütSirenem. — 


METAMORPHO- | 
pe HUMANA,. 3 


| | QuaM, : "e 
ioco s.l pm EUR 
2 Docu v Livsé, 
| Propofüit ..- "n. 
gone ADOLPHUS WADSTROM, EI. 
SHUR  Holmenfis. aient ide | 


"ili 1767. "Decembr. 16. 


4C Y 
| dj wova fert Animus mutatas dicere forms 
: Corpora. ires ; 


REM 


: agitur , itn: quoque mius o omnia E. 

c MC, tia perpetuo gyro vo MICI eom 
2 Furipi furfum à ES R rapit. per prin 
.. €ipiis orta ad fumma tendunt, & & quidquid ad [* 
mum pervenit ad exitum properat, & fic tempus - 

. omnia mutat, nihil flabile, nibil: perpetuum: Pe7 

|werior preceps cafus rota voluitur «evi. In. tota re* 
rum natura id. perfpicue animadvertere. poffumus: - 
Singuli Dies, & Anni. fnguli | mutationes Vàr 
 fübeunt, Planta e. terra orientes omnium prin 

erbefcentia fundunt folia, mox adulte Ero 

| peret & aes tart : 


filvitur f modo diximus; quum autem 


METAMORPHOSIS-HUMANA, ^ 327 - 


deinceps. illas revocat; & in veterum, quo fepultx 
jacent, locum alias, novis velud dele&ibus fub- 
Rune uz eandem properabünt viam, & ad me- 
fam ean 'm: & fic renovat. annos Titan, : faciem* 
que terrz. . Omnibus quoque nobis ,. qui. Homines 
fumus, eadem. calcanda eft via, & tempori; ceden- 
dum, quod omnja deftruit,. Etenim nosmet ipfos 
qua formam & ftru&uram, qua vires, qua nage 
nium "immo étiam. qua Anatomiam, . .qua. Phyt 

. logia: Diatam, Mórbos, & Medicinam ,. immutat. 
Cumque hzc. mutatio atque varietas tantum | ad- 
ferat momentüm ad noftram vitam neceílarium , 


.judicavi pro modulo iügenii fcalas rotz temporis 
humani 
. rate dimenías effe in fcriptis medicorum -obfervo, 


imetiri, potiffimum quod illas non aceu- 


cum tamen ilis menfuris haud. facile carere .que- 
ant Hoc dum ago, dux primarie circum : 
án. mentem. mihi "veniunt. una. nimirum Temporis. e 

3fide 'àtio . eipestus mutationum , m in niver- 


eei : Civilis qupd S S ode r 


s dies inter fe Ter ugs es non fint, 
fub zquatore 3 itam i dun . üt 


j $8 —— —ÍI HUMANA: 


Ads 


ds "ANTELUCANUM - "hore t. tensebrofa, — —- 
2. DILUCULUM c: - 4. osa. — 
"3. AURORA $"« NN. 

— 4 SOL ORIENS 6-70; dert 
- 5. [ENTACULUM |. $29 Pwaefens,-— 
é. ANTEMERIDIANUM 10 -11. Cea. —— — 
—-7. MERIDIES 12 * Y. Caldifmae. — 

$. POMERIDIANUM ^— 2 s. Caidifhma. — 
.9. COENA 4-5. Temperat. — - 
10, SOL OCCIDENS 6 - 7. Frigidula, 
PER CREPUSCULUM. «o .- 9, Frrdie 
A Te NOX D Red EI, Gelida. Bou 
de te dt t 


ANNUS $m modo i duodecim. difpeh itur 
Menfes. Utque inferiora fequamur, fecundum C4- 
fendariwn fore ilam difiribuimus; nam quod eff - 
fuperius, eft ficut inferius, ut Alchemiftarum fe« — 
quar morem loquendi. Anno itaque vertente io i: 
quentes connumerari poffunt menfes. : j 
1. GLACIALIS, Nix diftedit a fale radiante, - ed 
3. REGELATIO, Aqua nivalis fubfidet & Je z 
- e folvuntur. P A RAM 
$4. GERMINATIO. Graiing reviseftunt,. Nr itm 
o m FRONDESCENTIA. A Vernatione prima. p 
CTI | (Padi), in ultima: (Fraxini ). * 
: (f FLORESCENTIA, A vernatione. uma ad 
ta s. GROSSÍFICA TIO. A Sedi acris. floreftentia 
2: | €uculi obmutefcentiam. - E m * 
I MATUBATIO. A Cuculo. ad. forem Succ 
| - E MES I5. À flare Se lorem ( 


— ^ METAMOPHOSIS HUMANA. —— 3:9 


10, DEFOLIATIO. A Defoliatione prima arbo- 
ris in ultimz. 

. 11, CONGELATIO. A dcfoliatione uliümz in 
laciem fluviorum. | 
BRUMA. A prima glacie fixata in nivis di- 

fellis 

- Pari modo, quemadmódum menfes annosque 

. divifos exhibuimus, fic etiam Hominis dEtatóm. in 
duadecun Mes fecamus. pe 


:  ETATES Hominis univerfaliter in tria genes 
ya dividuntur: in teneram Jucenilem 1-55 in flo- — 
rentem. PFiratum 6-8; inque matoratam dSeneflam 
9-12 & hz atates iterum in fuas fpecies fubdivi- 
 .duntur. ^. : 
: FOETUS. A nativitate ad fositahella cranii . 
^ eoalefcentiam, quod tatu manifeftatir: non —— 
rifus ante quadragefimum. diem. Puw. e€ 
.$. INFANTIA. 1n mutationem primorum. diti 
A. € dum Curfus & Loquela. cene h. 
PUERLI Es i» Tenovatione Lider 


5 pero sd d pe 
8. JUVENTUS. A barba in idens boue | 

s é. ADULTA atas. A dentibus fapientiz, in cor- 
; ic« oris erase remet P EE 
E. va EROICA «tas. Summa perfectio; folium 5t 
BD ; mem atas terminatur catameniis. ces- 
—  fantibus in femina. — — ecc 
REMISSA. A catameniis,. feu ferilitate. 
nae dn CaneiccHSuE. - : 


c*- 


METAMORPHOSIS HUMANA. — 334- 


(46. —— Cani incipiunt, & nomina propria diff. 
cilius memoria retinentur. 


$3 ees Fatális; annus Climaétericus, magnus m s 


E- . €&us;, pluribus. . Venus. pdapgvet 2 
T. cc Rapuer afcit.^ pends- 

-.Merum quidem | eft, bot annos- "plns. minusvé 
abheewiari vel ptolongari- -poífe ob effe&um diatz, 
iia ut Homines, qui in calidioribus regionibus ver- 
nus ] illi :qui- alidioribus. utuntur, celerius; - 
i. Climata. inhabitant. frigidior. tar- 

: adus. spenbeunts, hzc. tamen ad 


orr ise luti 

v ede analogiam & confermitatem ,: quam. | 
 dpía natura in fuis progreflionibus, . fecundum 
quam. fic. ipsum Scalam atatum. 


^ NM 


$1» ^ METAMORPHOSIS HUMANA: 
noxius fit, quamque diffimilis fibi fuique ipfius * 


evadat. . tu M 

—r, FOETUS. Homo, quamdiu in utero mater^ 
no delitefcit, EMBRYO dicitur, atin lucem editus, — 
primis hebdomadibus poft nativitatem, Foetus to* - 


: ^ minatur; cumque homines non judicant de occul-- 


^. eriginem valde defpeétus & humilis, cujus primum - 


tis, aufpicatur ztas humana a nativitate, Embryo 
oritur a fpumantis libidinis guttula (2ar4,), fed tz* — 
det atque etiam pudet zítimantem quara frivola — 
fit fuperbiffimi Animalis origo (Pli».), ex qua. |n 
mum in utero linea alba, Cari»a Mabigü dicla, — 
fundamentum feu primordium [fyílemats nervofi, — 
a Matre orta, & pee rübrum, Pz»Asm Salem — 
. nominatum, feu futurum Cor vafculiferum, .cuju$ — 
folum principium a Patre. Hx duz partes jam — 
 unitz hominem,futurum conftituent, qui ab tam — 
. tenui initio; fenfus prope omnes fugiente, inftat — 
, plante radicatus placenta uterina, caulefcensque fü* —— 
niculo umbilicali, fpatio novem menfium; in 16 
ad 20 Librarum molem in utero materno fucct 
fot, In hoc fuo habitaculo incurvus jacet, gen 
bus manibusque verfus faciem complicatis, brachiis — 
& pedibus primum valde gracilibus, oris ri£tü» — 
io geftationis tempore, dchifcente ad aures, - 


| capite «quam pro reliquo tenui corpufculo longe - ": 


end 


majore, cílbus cranii omnino diftantibus verius — 
futuras, Pronus deinde in lucem protruditur, quà — 


L6 


.. bofpittium fuit inter ftercus & urinam, cujusque 
.. prima porta defpecienda, 'T'um primum Fotus a8- 
Jem vitslem infoisare incipit, ejusque primum f 
; tuti fati omen. fletu continetur; cui nihil fcire fine. - 
do&rina, non ingredi, non véíci, nec aliud natura - 
. aperit, Fif« autem orbatus, ób tunicam H. 
pit; ob aures coarátatasy ncc Odorars tapüll 


 METAMORPHOSIS HUMANA: — 335 


dem fentit, ob finum pituitarinm obturatum, & fi- 
mus maxillares crefcente demum capite fenfim ape- 
tiendos. | Ofa ejus prope eartilaginea; Corpus pul- 
Li & molle; Venz plures; Nervi majores, un- 

e fenfibilitas major; umida cjus folidis pravalents 
unde débilitas. —Sz^wre capitis fenfim coalefcunt. 
Secundo anne Dezrzes proveniunt; initio Tertii an- 
ni 444i valet & fenfim fenfimque informatur. Pri- 
mum ejes alimentum Lac ratis effe fcimus, a que 
primum Cobfrum expürgat meconium: Deinceps tan- 
tum non femper dormit, fepe ubera fugit, progres- 
fu vero temporis magis magisque expergefcit. Ce« 


PT QE LR 


terum variis morbis obnoxius eft, uti Excoriationi« 


v 
y^ 


4 


3x . METAMO 


fat. ingeniofis, lufü vel voluptate frivola continetur, — 
ita ut orbis ipfe ad jocüm rifümque fabrefactus exe — 
Mere ei tantum videatur. Metus facile ipfi. incu» 
.tturs hinc, fi acciderit ut nimiis: terroribus" vexe- 
ur, maximum fxpiflime falutis difcrimen adit,-& 
damnum haud refarciendum incurrit. Humoresad 
-Qaput- attrahuntur, Glándule colli.interdum. a vora* — 
 €itate & indigefto cibo infar£te evadunt, prafertim Ld 
 Geficiente motu; Achores-efflorefcunt & hume&ant 
occiput, unde Vediculi- mulüplicantur. —— 7 


Nec. Mfr pudet, [d non. incidere. dudum. á 
Bree Hoaar, Pee 


. 4. ADOLESCENTIA: plerumque: jnitiam- ca 
anno quarto decimo, quam zaberras utriusque fe- —— 
^xus indicat & prodit. Praputium jam dilatatur , Si d 
ea pudoris. aperitur, Mamme (ororiantur y tunc 
nia incipiunt ,- Gemiture fons ;fllaere incipit F9 
mutatur in mafculo, facer: efflore(cit: biiailyat uc 
ent hie eid beoe Mesraria. excell Zorpus .— 


zu tempore E E 


^ 4METAMORPHOSIS HÜMANA. — 33; 


dameéntum itaque folidum firmumque in prafentia . 
ponatur oportet, fi domum fitmam futuram voli- 
mus, & ztate duraturam, Jam vim fuam exftrit 
Ingenium incrementaque Capit - maxima; d memoria 
autem aliquantulum Aper quam ob. rem fci- 
entiz, fi umquam, difcentur, certe. fummo cum 
 'fudio percolendz funt, & familiares. reddendz , 
namque prout hac. ztate tempus - :bene aut fecus 
'Collocatur, ita etiam olim Vir faturus eft. Jam 
maxima falubritas , vigor & integritas totius vitae 
cu Rari funt morbi, (nifi. difpofitio natu- 
ioptyfeos), unde valetado temerario iden- 
pericule exponitur , nd M "E nullum 
oet. naufragium, geris 


e p viro, jam plenis. nubilis à amnis, 


i 0 ju Vinc. riens M Len E 


| ie ADULTA atas locum 
molares intimi, quos vulgo .Dewre 
amu: rotrdduntur. - Corpus - pidfamdue anum. 


Cp 


| Homo impe Pri mde iem fe, im- 


: - J. "HEROICA- ats. Homines hoc tempore 
p ctionis fumme apice, feu, in fotítitio f 
E. ivo. conftituti fünt, fi robur: corporis, - 

5i itis & virium. fpe&tare voluerimus. - 

jore pingvefcere Aneipiat Homo, vix 

um facit corporis; 


316 —. METAMORPHOSIS- HUMANA. 


que adfciunt, Colica & Hypochondria item d 
fefe produnt. — — | 
Ipfa ducrewenba damna Jen SENEC. — 


Rs MATURATA ztas non multum differt a 
priori viribus, fanitate, & ingeniofr mentis agita- 
"tionibus, - Ceterum. educationi liberorum invigie 
lat cura. : 
(Nen, juveni ufus y uc placuere , placent. 

ID, - 


9. REMISSA &tas maxime ieiiiune d in nt 
 fequiore, dum  catamenia ceffant cum fterilitates 
atque ut autumni primum .effe folet fignum  tur* 
bidus aér, fic paullulam inclinatz atatis indicium 

. variz fragilitates exiftunt; quam ob rem jam ma. 
xima fit curz confervetio fanitatis, & Dixtz ob*- 
fervatio adcuratior, Arthritide. Calculo, & Obftrus - ; 5 
€tionibus Írpe laboratur, & vitz gravitas Angel d £d 
(o0 Fempora. labuntur , tacitisque. fenefeimnt amnis. E. HO 

ux ame freno non. remorantey dies... 
Ovi», 


.16. VETERANA. Ces jam oculis. fe pri z 
bent. confpiciendi, ut tempore auctumnali. pallida 
arborum folia. Z;fz; debilitatur, ares non adeo - 
diftinf£te ut antea fonos percipiunt; nomina pro - 
pria non facile Memoria retinentur jam langvet —— 
Ih Corpore virtus; emeritus jam miles mittitur; SERES 
cunda familiotitares & grate olim confertiones non — 
ulterius. multum obleétant ,. Vaneque d rebus. haud - É 
amplius creditur, amicitia lubrica dej AB u— 
animadverfa, MLnon e cf 

3 dile dose piste s Ratébs phi pid | i x 
ecco ds ad extremum videndus. E Te den E54 


"dans S di e qu n 


- -.. |METAMORPHOSIS HUMANA. | 337 


in alveolis fuis defixi fuerunt, nunc elevati. alius, 
vacillant; Pede: nimia. lafftudine confeci corporis 
grave pondus fuftinere , vix valent , quod. tamen 
in atate Juvenili non fentiebant y quare etiam mi- 
nus quam. par eft in altum tolluntur, & citius fx- 
piusque titubant & in obvia offendunt; quacume' 
que audiunt, eorum mox oblivifeuntur, & ipfe a- 
nimus obdurefcit & xegritudiner cum .morofitate. 
: contrahit; "Curvantur. fenio «membra, —— geh Jj 
caput ii in terram. & verfus fepulerum netat, 
e: : : guae hoguer de corpore a 
"eA COvir. - dod 


& 


à DECREPITA. Pauci ad hoc perveniunt 
gun fi qui. fuerint autem, hi fepiffime repu- 

. ;eráfcunt; corpus exficcatur, . manus tremula eva 
-— curz & mundana oblivioni traduntur. .— —— 


Serius. aut citius. fréon Lew ad. ham, , 


1b E. 
7 Heyos "T emperatüs.- niless pi e d 
8: Marturatus Defervefcens,- (odes 
^9. Remifur- Refrigeratus. --———— jubscid 


c5. 30. Feteranus Algefcens d ta 
co x1: Senex. Frigidus mánibus pedibusque. i R4 
0070 32. Decrepitus Gelidus & nafo füllans. , 


an .-ROBURATIO. Fibra. primum gelatinofz , i 

- fim obrigeícunt in tendines & tendines in ofi 

. Fetus. Gelatinofus. offibus. cartülagineis. ^7. p. 

Á » Infans l'ulpofus a vafis. numetib(bmisi: caven-. ied 
-— dum ne: diftortus evadat. * 
md E: Puer F exilis, ut talos poit: collum retrquere 
PE ro poflit, m. pus 

08V. A"olefcens Alierisq: currendo dat: itus CHAM n 

5. juvenis Etáftituss : maximo r«icwra vigere s & 5 
Ceo WENT C nx 

6. Adultus. IN. 


7. Heros Robutus, i jam- maximo »gedet din - 

'.- - aique laborem gravem perfert; o 00 07000 
$8. Maturatus Solidus,: virib: 'etiamnom. goudete 

|. & oneri eft ferendo pa. - Sueco Sca : 

708, Remif[us Firmus, fed viribus defceil ini 

r , Feteranus XA bebe ee Bs 'por 

fcunt. 


5 


1v. APPETITUS 5 ist. etiam atate. 


: - 2 zs 


E  "Adolefceni icon - lafcivit.. Hu 25 m 
(0$. Juvenis Hilarisz fie femper - leti funt. an jo, 


ME'TAMORPHOSIS- HUMANA. 45 


é. Aulus : Athleticus — : dedii dur 
7. Heros Pancratice vivit -& exercetur, M 

8. Maturatus "Fenax in: exercitio. 

9. Remifu lentefcere incipit, - 

1o, Petéeramue tardus, cellante. promtitudine. 

11. Semex titubans ob pedes non elevandos. - 

TIR. Decrepitus Succumbens, Lob eis 


1. Ferus Dormiens fere continuo. pom EN. 
| fans. Ridens ,- demum. nugalis. - 
. Puer jocofus, a feriis alienus. IT 
fe ddolefcens petulans Mh E omnium a- 
 nimalium. "Anutsr. - * donne 
$-Jwvewr Heluo. |- ^ ^0 dá 
^6. xddulrus: Afotus, fympofi lis. heeft 
di. Heres MleCtus, — — e E 
2S8 jMaturetur Modieus & frogalis. TUNE 
.9 Remifus Dixtel ci 
310; Fetérdi 


| cp parve quer eui mom rifere uad. 
o3. Puer ludens equitat in arundine Puch & cum z 
y Horatio » geftit paribus. toiidies & mutatur 

Lu hates. 0: us. 


Á— ftudet, fi umquam &, animus 


(4o — METAMORPHOSIS- HUMANA. 
10, Feteranus Severus, iacta 
1!. Senex 'Yriftis;- — : 


12. Decrepitus. fufpirans & tenax. 


VI. ANIMUS alio tempore aliter Jia. 
- 1. fetu innocens, 
2. defun: mutabilis, | 

3. Psér "Timidus. ji xe 
4.- Adolefzens Vrofufus.-& prodigus; Gsdilus quia ; 

nondum deceptus, Amsror.) . : 

$8. juvenis Liberalis & muntficeus, Sup 
- (Magnanimus excellentiam appetit. Lo 

6. Adaltus. Animofus, gloriofus. apu dus 

C HU. Comite. s xS eR: 

$. Maturatus Moderatus, AS LaEN : 

E Remilf«s Frugalis. dossaecge MER 

. 10, Pererugss Cautus. 

AAT. Senex Avarus, fofpiciofus. Pm omhia- dm 
deteriorem partem interpretantur; Sufpiciofi pro- 
pter incredulitatem; increduli . vero propier BE 

1 Titiafhe. ARIST. Rn 

: Dilator , fpé longus , iners , avidurqué. fatwris 

diffcilis, querulut, laudator temporis. MATS 
e puero, cenfor caftgatorque minorum. 
es RUE Iurluss pufillanimu 


x 
» 


f vil. SCIENTLE.  Cerebrum fenfim sismo 
IIb: Supldüs ctam doxes det 

| *  defans prima - literarum . elementa. 
^ceonficerc difdát; - : 
3: Puer integra verba 


METAMORPHOSIS BUMANA: 34i 


8. Maturatus prudens & petitus. Mudkr 

9. Rewif4r: cautus & diffidens. LE 

lo. Feteranuts Memoria. nomigum propriorom ü- 
tübát:o0 1:9 

II. Sezex,; Suilíeiuny debilitate; 

12. Decrepitui tepuerafcit; fic Afenus: ia ES 
turam. nbiivinn e 


VIIL- FUNCTIONES. Vita eig: indies | magis : 
: magisque. : 
bs. Fetus dormit. ram Caire di. 

2. Tefans ofcitat, quafi exfüfcitandus. 
eo Puer evigilat fenfim tamquam e fomno. 

4 "dolefrens exfurgit, inceptahs opera. — — 
$. Juvenis opus adgreditur, nunc aut numquam; 

-.6. J4dultus operatur; ex groffo: onam um CIT 

7. Heroes laborat in fun&ione, TU OU M 

Es E Moturatus defudat, "E ir. laboris : a d 


E 9. "Remis sre ug otiis &. munit, 
3o: Peteramus: E om d m T 


hé atus mutus. & ejulans. uio 
- dufans. balbatiens. - WHO AER 
3. Puer garrulus. -— au co 
« hdolefeens. mermoria excellit. 
 Jievenis rdtiocinans argumentis. — ^ 
ddulrus jadicans omnia: quí ex tripod 
ros Qrator. facetus, CE E. 


die dehex conticefcens, nifi ibeink xit LAE. 
ER. pu obmurefccns, a4 D IL d 


X. VENUS uti ignis concipitur metaphorice, yx 
1. Fetus Favilla, vix calor. X*^ 
-*2. drfans. Scintilla, | Ee | 

3. Puer fümat, fed flimütum veneris non idem. 
*- fentit. D 
8e "Adolefcens incandeftit accenditur & circum". e 
ee fed pudet. TE 
5. J'venis excandefcit, lammam concipit, : o Me 
6. dultus flammat & fponfália meditatur. di p 
" Heros ardet nuptiis. — M ra Et 
8. Maturatus; Focus urit, protem. exoptat x. 
. 9. Remifjas Conflagrans; natos. educat. * SEL 
. CUYO. Feteramis Peuna; Familiam promovet. - mec 
OH Serex Nepotibus- delectatur, MU E ME UR. 
JA Decrepitus Cineres, — — E pue ya 
|  DUFTA & morbi in divodii?. diii d 
Euh, fed in his mihi etium. fecit. tA "ren , 
SuMEE de. Dista. «tatum. Nu : 


p 


me vix va iden pro. una- 
d ant; quo ug S 
x pletar i in a po a 


. METAMORPHOSIS HUMANA. (We 


comparationem inftituamus; quorum; illos, adgslias 
bimus..240:^ ante. viratum - adultum hos vero. epos 
poft. viratum | maturatum .ominabimus. | Quod. quie 
dem ut eo melius fiat, Hominis confideratio pies 
plex erit, unà forme atque ftruéturz Rorpants; al- 
era sentis animique. indolis. - — à 


Javmut 7o CORPUS : ; Senehuri. 


Corpus far&um , &exiles e. Macre, rigidum, SUIVI 
rcétum. 


^ E favis, plana, aids Rogo , j prafertim circa. 
: Frontem, o opaca. : 


p Ee  "fremuli. 
Pili colorati ,- comofi. . ^ .. Canis. calvities. io 
Geé flondg.-- x nr. Palas ss 
. Fires robuftz , a $ Lf, Dionis, cgi, 
appetitus Mord io 4-3 V rMIR ullus. - [ 


Somnus topiofüs, pon. Vervigilia 7 


Glandula Mir Jéoc Pp. 
tis . Sublingvoles Ati 
Rise. v EERHEOHE Re js CT ATUDQUAME 
- Omne: extenua 


E METAMORPHOSIS HUMANAS 7 


Pizgvedo copiofior aefis 5 oon 763 
lafteis copiofioribus. —Macies a tet (olidéugi n 
Quer tenere, molles. — Durz, tenaces tendino zi 


eu 
d 


BC 4n. x 


E Jurveni ANIMUS . Seni. s 

-Pador-& timiditas; —— Obdurefcentia animi, DE 

Mifericordia & eva e Ue dU 

Liberalitas, - — -Avatitia, ; 

Pietas... 3t "Obduratio ob converti | 
M nem, 


Sintenss, animus sper Animus tectus cautusque, 
Levitas & mobilitas, —- Gravitas & conftantia.- 


"Faciltas.. Morofitáis.: . ^ d 
Latitia & audacia, '.— Melancholia & defperatio, A 
/Emulatio laudabilis, ^. lavidia: maligna. ^ 


Philanthropia in alios. — Sibi fapere. : ; 
Prafentibus rebüs favere: Anteaéta potiora hab ! 


Magna appetere. — ^ — Neceffaria curare. | 
Bene fperare. ^^  Difidere, ^ 
Na e 188 uei & hafta. 


s E quum mutatus (di Ls : 


Wo weogo o 
CXLIF. 


CURA GENE- 
C RATIS 


uh Quax, 
cx PRZESIDE See ees 

P». D. Can. v. LiNNÉ, | E. 
PRO GRADU DOCTORIS, S 


- Propofuit 


(JonAw. GAPIUEL BERGMAN, 
Phil. Mog. Satac. Fesm.-, —— 


"Upfile vies Dueb do 0 


L 


eletturi B Coat Difertatiamis "niue iguri TM 
r omnia emimere videbatur. libellus diu. D:ni 
: BIUESIDIS. Clavis. Medicine ditus , in lucemque- peo 
 bicam nuper. emiffues ,. im. quo. principia Medicing aeri — 
idem |. judicio pertratlata -xfast; afl, cum mervofa —— 
- dbi «dhibita brevitas mon poffit mom reardare tromer, | 
quo mimu im amplifimo Medicine campo. inoffenfo peda | 
3 poor) optaré audivi fcientie moflra Printipes, 
ut rerum pondere. confertiffmus ifle nucleus paulo uberius — 
€ plicaretur. Quare , 4Loa ad bocce celeberrimum Ly» — 
cem. redux falus, in. libello nominato. pervoluendo sa. 
wentez: Nobiliffimi. D:ni Preceptoris pleze plameque — 
querer». | dulciffmum peíui otium. — Malta [perfi in-- 
adds da Differtationibus y. x illae 


D. CURA-GENERALIS. —. uH 


iud isch 5.L T dH 
-fgedicima mon eff ingeni deed fed rewporis fiia; 
prouti peracute- dixerunt veteres. Roma u- 
- na die non.eft condita, Ut arx exfiruatur, 
muli. concurrere - debent; quidam. occupantur :in 
argilla depromenda, alii lateres coqvunt, plures pa- 
rietes ftrnunt, nonulli interiora adornant. ldem 
valet de Medicina; 'cujds neceffitatem finguli agro- 
tantium àdmittunt, quamque perfectiflimam omnes 
exoptarent; cum omnium prafiantillima hàc in mor- 
talitate fit fanitas. Hinc a Clinicis tot obfervationes- 
habemus colleétos in fepuleretis & : aGtis fvientia- 
rum, ut fere plüsquam humana requiratur indu-. 
fria; quz iisdem legendis & in ordinem redigen- 
dis: par foret. zmazomici , Phyfiologi  Patbologi , Botani« 
ei & Cbemici in id-ihcubuere , ut a priori inveni-- 
rent princ!pia. Medicinz, | Longiílime, fateor, pro- 
.greffi funt hac in re, praftantitimas: veritates de- - 
tegendo, quz .ztati noftre plurimum lucis attule- - 
runt. Nec vana eft conjectura, aflidua- tali- mu. — 
latione pofteros diem propius afpeéturos; fed. fimul — 
vereor, ne indoli rerum phyficarum repugnet, de — 
nic prior ratiocinari. Fuere, qui Me- 


* | | ftematico tradere conati funt. Ga- 
pue eme: "Medicine fuperftruxit | Philofophiz- 

. Ariftotelicz, affumens quatuor elementa, calidum y. 
ica frigidum , bumidum .& ficcum , quibus totidem in cor- 
pore humano refponderent temperamenta, Cuivis. 


— "vero horum /fuos tribuebat gradus, ex quibus me- 


'. dicamenta dijudicabantur, & diftinéta funt in "m 
» ' lida; frigida, humida & ficca primi, fecundi : : 
2 d tertii Litus dfirolegi: morbos derivantes ex influ- 

Y ytpaliodena: fimplicia inepte' fecun- das 
i . Sügnatores querm u- E 


ERE 


i. vel. viftido., fermentationibus in fubfidium vo- 
€:tis^.— Mechanici tandem veriffima invenerünt prin- 


aífeclis , cuncta deduxit ex acido, bile. & pituita, 
morbos oriri.ftatuens e predominante acido, alka- — 


, € pla, contendentes functiones corporis noftri, vis. 


resque in idem extra agentium ex principiis Phys 


fico- Mechanicis, qua maximam partem eífe pro- 
»ponendas . His JHppocrates facem pratulit , quem. 
tagdem fecuti funt. Viri graviffimi, ztfpizis, ;Pitear- 


jus, Berhaevius, Frid. Hoffmammes , plerique ljlu- 


fires hodierni Medici. Sunt , non nego, adhue plu» 
res, qui exifiinant noftra xtate. nimis tempeftive 


. fyflema. Medicinz condi; fed, ni fallor, eodem res: 


recidit, ac fi quis numero perfcétiflimam fibi come |. 
 paraturus | bibliothecam, libros. in- acervo relinque» 
ret, donec omnium compos effet. . Confultius igi — . 


tur erit, veritates Medicas im illum redigere ordie — 


nem, quem earundem cognita indoles permittit, C 


"deinde fecundum obfervationes. repetitas & novas 5 
prone X emendare: nam.ubi nullum jnilum,  — 
bi finem fruflro exfpcétabis, QuiSyftema Medicum — 


- Mwadere fatgit, duplicem habet viam , Razionez nem 


ris, huic ergo infiftere enitendum. Sed, ne de 
eadem defie£tamur, plurima veritates ex Diata & 
Materia. Medica. perfpeétifimz: fint ,. quales etiam. 
; P "à : 3 nti aferre conabor. bx 2: — €— s : 


pe & Experientiam : |lla adhue multis offufa-eft tene- Z 


'  .€URA GENERALIS, $59 ^ 
antiquiflmis temporibus ad Diztam relatz (uri fex 
-diétz res non naturales, 4ér nimirum, Jgeffa; Me» - 

ous & Quies; Pigilie ac Semmus, Exereta & Retentay. 
Ammique: pathemata; hinc etiam. has pertractabimus. 
Aft, quoniam corpus humanum componitur cx fub- 
ftantia  corticali & «medullari, patet Animi pathe- 
mata neflro inflitüto effe aliena,. dum expofituri 
fumus - confeftaria morbofa, qua, Diatam. an cor 
"humano pro cauffa agnofcunt. - ue 
t Qmnia: habent faa extrema, soc diei recie, 
e —Ümne vero extremuin eil periculofurn, me-. - 
dium itaque inveftizare. perquam neceífarium eft, 
fed & fimul: difficillimum. -Nulla. dantur venena, 
mifi in-exce(fuz Arfenicum; immo. maxime:dclete*. 
rius Mercurius. fublimatus corrofivus; jufta. fi- ob- 
— fervetur dofis, fine periculo propinantur; contra in- 
. mocentiffima & optima; prouti panis, in eXceffu . 
adhibita, evadere pofiunt funefts. Qui igitur Diz- 
t& vim in corpus noftrum- intelligere cupit, neces^ 


fe eft, ut eandem. in. fuis gy qr 


M ce me acp bu vero pes folida adi mi 
mime, €x quibus folida: compofita canftruuntur , es x 
. xXieret aut firitliorer efliciunt, quorfüm principium Mé- . 
e thodicorum- fundamentale, laxum & firittum, redit, —— 
. Non jam vacat exponere, utrum partes folida, intui 

rum «confittcatiz; rettituant & adaptenib hur 


350 ^ QURA GENERALIS. 


xio, ut perdifücile omnino fit, rerum naturalium 
initium atque finem detegere; Itaque, fi confidere- 
mus, quanam incommoda exceíffus harum quinque - 
rerum non naturalium excitet, patebunt haud- du- 
bie rnutationes,- quas fluida & folida. inde patitin- E 
tur, per & confequens actiones contrarig.. 7 
-- ]n.genere hic obfervari. velimus, quod Vitia | 
Diztetica ut fimplicia delineemus; quamvis plerum» - 
que complicata adíint, optime. gnari, quod horum 
effectus & medela, ex fuorum bmplicium. uer 
pied atendenti paieítant. : b 
T5 m 'S. IL. 
"en Lords " EXCRETIS.. Cuivis notum- e 
quod vigori corporis non minus detrahotur, fi fuc- 
€i laudabiles amittantur, quam: dum excrementitii, — 
continua vitz actione in maífa fanguinea- generati, - T 
ultra modum retinentur, 'Excrera in exceffu peccan- . 
"tia fluide reddunt enfe, & folida torrida, 1n.ommi — 
fere evacuatione; fluida tenuiflima primo & facil- —— 
lime exire notiffimum eft; hinc ferum prius. cruo- 

re evacuatur: hifce vero binis precipue: ' componi- 
tur SUR ideoque: cruor. puo excreta. denfior 
redditur. - 

popa non Mibi: effe ratio prteeem | 
E enim. torrida funt, dum debita feri quantitas eà-—— 
"dem humectants deeft, -Hinc diuturna diarrhoea — 
"correptus inftar Sceleti, macilentüs. apparet. Qu 
: mercurialibus, vel immodica tabaci. fumigatione ; "d 
Qu exfpuunt,. ficcitate faucium; incommodaque 
-4igeftione laborant, quam turbata nutritio & emá- — 
. latio PoadituMe: nexu comitantur. Ex eodem flu-.- 
ue at iie qud — Á Bici eren ! 


" a&tis excretiones x peras z : L- E. 


: - 


CURA GENERALIS. Dr 


fes, exercitia immoderata, fudores copiofi & -día- 
:betes; fubtractione liquorum inprimis. tenuiffimo-. - 
rum, reliquos cogunt, & pro indole eorundem di- 
athefin- illis conciliant; (olidaque torrefaciunt: quo 
enim minor adeft humorum copia, eo torridior eft 
fibra, quemadmodum experientia quotidiana tefta- 
tur, dum carnes animalium exficcantar; ^ 07 
UCRETENTA fluida ténuie & folida: humida. pro- 
creant. ^Cum contrarià contrariorum | eft ratio, fe- 


quitur, fi ea, quz de-excretis. diximus, non páte- 


jon 


ul 


ED .CURA GENERALIS. 


cum- réliquis corporis vivi motibus coheret, ut | 
modum excedens effectus morbofos inducat, qui - 
potiffimum in-eo confittunt, quod. bwmores. veddot — 
qilogifiicor , & fibra: tenaciores;: Motu; calor. oritur, 
ffümda diílipantur, motuque- partes ad. fe invicem 
-applicantur. Hinc crufta inflammatoria in febribus 
phlogifticis, dum ferum inftar albuminis ovi coa- M 
-gulatur.- Ruftici laboriofi fanguinem habent den. . 
fum. & fpiffum 5. contra fedentarii& femine No- 
biliores tenuem & aquofum. Cum Sal & Oleum 
fanguinis, continuo attritu. acuantur, volatilia; - 
rias: rancida & putrida reddantur , patet mou, 
s$-natüram phlogifticam: conciliat j&-5 ^| 
scd Eres: agit easdem zemaciores : reddendo. h. X. 
€. que zgre fe diftraht & difcerpi. patiuntur. : 
-diutius animalia vivunt, eo tenaciores- fibr - 
;rundem fiunt, quemadmodum hoc patet ex ani- - 
, malium. juniorum carne, que «tenera eft, annofo- - 
' cum vero. tendinofa- tenacitate apparente. . Vita - 
enim continuus motus eft. Operariorum mufculi | 
funt duri-& rigidi, dum vitz fedentarie dedito 
*um, tenera mollitie quafi difluunt. Hinc rec 
fuccum. e manibus pucllz- nobilioris, uti ajun 
-primefe valet. In collo taurorum; cui. jugum 
3minet, & ubi per confequens - mufculi fui 
Xtonesy | adeo tenaces reperiuntu 
-Sptétimis -vix: i T b m i: 
Cibus exercent , easdem. ]iienr duras 
E etiam. Jboribus. aflveti : : 


edente v vero. tate | acior. & E, gir | 
! fan; 


-CURA GENERALIS. —— 353 


| QUIES reddit /umores acidulor, & fibras. teneras. 
a en motü agitatus nec putrefcit, neque aceícit, 
fed in quiete locum habet. illud iud 


nobiliores frequentius. hyfteria: afficiantur quam 
rufticz: idem etiam valet; de malo hypochondria- 


. . Dum nobis fermo eft, te hiimoribus acidis, e 
te eft,.ut nobis concipiamus d&plex acidum no- 


bis ine(fe; quod zque variat ac 'acida, quz lac 
«coagulare vi bulis Experiéns "conftat, died "af- 
.fufo iu lac aceto, vio. vel cerevifia poffetu 

(Ohloft). producitur: 
&uretur, provenit 


Si vero acido aéris. 1 


354 . . CURA GENERALIS. 


fuperficiem corporis per vafa bibula tranfit, inpri- 
mis, quando pori aperti funt, five dilatentur mo- 
tu fortiori, calore. aéris, aut quacunque. demum 
cauffa, -Hoc coagulat ferum inftar oxygalz; feque 


multiplicat: nam acidum & Alkali- pollent vi mul-- 


,fiplicante. — Atque hinc Coryza;, Rheumatismüs 
(fluf3), Febres intermittentes & Hemitritez , ortum 
zi C A ; - 


- vulgo ducunt. 


: Quod. QUIES flras indands faciat ,. manife- - 


Aüllimum przbent fpecimen femine nobiliores in- 
«lufz fuis clauftris, quz non rato ideo  liberiorem 
acris evitant acceílum,.ne forma jacturam patian- 


tur. Quid, quod -videmus floridiores' & pingviores : 


inter. illas, acetum ;plenis haurire buccis, ut pallo» 
re, quem tanti faciunt, fulgeant.: Conftat fortiflt- 
mum belli Ducem, qui-prz nimia obefitate fefe 
' movere non valuit, ufu acidorum redactum fuiffe 
ad fummam maciem. Hall. Qui- animalia citiílime 


faginari volunt, eadem ab omni motu arcent, lar-- 


-go fimul dato pabulo, ut fibras teneriores reddant. 
Tauri qui aratro. non fubmittuntur, carnes tenerio- 
res-& laxiores przbent, quam qui; femper exercen- 
tur, Quotidianum noftratium ferculum idem indi- 


. cats; dum carnibus teneritudinem conciliaturi, €a* — 


rundemque putredinem impedituri, illas aceto con* 


y 


dire folemus. . Qui adído (catent, funt laborum im- 
;patientes. & citiflime .defatigantur. «Et hinc peten- - 


- 


dà ratio, «ur. Melancholici &.Hyftericz ad mo* . 


tu 1 capefcendum..a.-Medicis difficulter. perfuaderí 


pofünt.. Hinc infantes Rliachitici; qui-acidum fpi- 


ligamenta laxa, optime írictionibus motu & anta* 
Erreur, cce iae ctae i pne 


Tant, & quorum offa funt flexibilia, mufculi atque - 


. le "Voca * eds n tener, cujus , oppofitum eft zes2x , : ber 


- GURA GENERALIS. — ^ * 


45 Sequuntür. jam. VIGILLE, quz reddunt bumo- | - 
ves acres & fibras macilentat , prouti. SOMNUS. ex  -— 
oppoftto Juwmores oleofos & fibras pingues facit, Som- 
nus alit, hiac fetus in utero, recens natus, juves 
. his plus fomno indulgent: ergo privantur fuo nu- 
 trimento, fi a' fomno arcentur. ingefta in primis . 
viis digeruntur, & mutantur in chylum; qui dein 
motu congruo applicatur corpori, fed per fomnum 
aflimilatur. ^ Hine animalia, qur maxime' dormi- 
unt, funt: pirigvia ,- nullumque animdl Sueaptius eft 
*pingvedini recipienda. — Pervulgatum eft, botulum 
ex ilius fanguine: paratum. plus continere olei, — 
quam reliquorum , excepto fanguine anferum.- Ru- - 
fici, quorum eft, fero lectum petere, & matute 


2 


- 8,6 CURA GENERALIS. | 


qui & tauri, qui nimis valide ita agitantur, ut fi-- 
bra obriguerint, vix priftinam confequuntur obe- 

Hom S. VL. — (o: 
XFAMES producit humores -pauperatos. fibrasque 


graciles; non fecus ac CIBUS reddit bwmeres. copiofoty 


€ fibras turgidas,  Notiffimum. hoc adco eft exem- 


plo hominum & animalium, ut nulli lecus fit du- - 
10,. Fame gelatinofz fanguinis partes pereunt; 
unde acrimonia humorum , cum. fua. pediífequa 


macie. Hinc animalia famem perpeíTa, mufculos. 
Anftar membranarum przbent, cum pauxillo cruore; 


faginatorum contra carnes, fapore donatz funt dul- 
€i. Neque mirum; fibrz enim fünt turgidz, hu- 
moresque nimii & blandi. Rubicunda facies indis - 


cat fanguinem libere permeare minima vaftula, 
ergo pallor efurientium prodit juflam | fanguinis 
Copiam deeíle, aperturam minimos; iftos. canales. 
umque fibra turgida robuftior eft gracili, hinc e- 
maciati, ceteris paribus labores noa ferunt |  — 


CURA GENERALIS, E 


FRIGUS efficit foras rigidas, & bumores murtaticos, 
.'& contra CALOR Jwmores glutinofos & fibras. fluxas. 
Lappones nofiri , quorum fibre funt rigidz & ela- 
fic; illam frigoris vim extra dubium ponunt. Nul- 
lus. inter. illos deprehenditur. obefus, tumidus nul- 
lus: contra, qui calidas inhabitant regiones, mam- 
Iis pendulis & laxis prodeunt, ut Mauri. Hieme 
finguli fumus agiliores, aílate autern tardiores, nam 
fbrz in priort cafu funt magis elafticz. Corium 
in aqua frigida non tam cito mollitiem affequitur, 
ac in T EU immo & frigore citius arefcit, — 
-.. CALOR digerit & fovit membranas atque fí- 


bras. RN taceam. cornua vapore calido emolliri, ll- 

ex. frigoris. vi multum pendet, quod incole in 

boreali. orbis plaga, auítlralioribus robuftiores repe- 
riantur. "T'ota rerum natura teftatur liquores vifcidos - 

& glutinofos zflate generari; foffr & ftagna hieme 

penitus funt vacua vifcidi. Fibre quo molfiüres fant, 
| *o citius oritur vifcidum; : hinc gingivarum laxitas 
prcceht vifcido S9; adhae EG . hinc Re- 
nes prius venere , bac 


-augetur.: An hinc pis enda , cur c ][chia- . 

dicus. hieme noftros rufticos vexet Coo cec : 

: Mie pleramque frigus pro cauffa T 

anoiat,:;: 5 d 
cas Omnia. Acrid, uti fpiritus vini, (lig arom; ü 

pec non acida Orexin excitant: glutinofa. vero: ea- 
j nvifcant; binc, q üorum primz via ; 


358 | CURA GENFRALIS. 


E joe ie z 171 ve. y : £ ^ ^ 
quemadmedum: Amphibha teftantur, quz reliquis. 
animalibus plus vifcidi fovent, patet cur Afthma & 


Cachexia non raro vifcidum comitantur. Salia ad — 


Scorbutum difponunt. Non nego; hunc à diverfis 
caufis derivandutn effe; fed in feptentrionali no-- 
ftra terra, ubi carnes diutius affervandae, fale con- 
diri debent, & ubi victüs vegetabilis eft. parcior, - 
carneus vero frequentior, quem faftidimus ," nifi 
plurimo falis confpergatur; & tandem, ubi ruftici 
noftri haleces muria conditos femper fere come- 
. dunt, Scorbutus frequentior apparet, quam in ter- 

Tis auftralioribus. Hinc etiam Nobiltores noftratiumy 
Cibos, falfos renuunt, cüm alioquin Scorbuti fym- 
ptomata fentiunt, Saliva Scorbuticorum; quz fzpe 
eft fala, urinzque fedimentum falino calcareum ;. 
in apricum ponunt, victum falfüm non parum ad . 
fcorbutum conferre; Quid, quod: ex obfervatione. 
Experientifmi D. D. Blom, quam non ita pridem pet 


' Wuteras cum Jd. D: PRESIDE communicavit, - 
conflat, Arthriticum quendam, devoraüs 1goo €- 


.QURA GENERALIS, spo 


malum | fzpe. a. folo frigore generatur in Scorbuti-- 
diss. muriatico: dale faturatis, 


ü Cone itaque. PER 'EXCRETIS alque RE- | 
TEN'TIS . reddantur | Zenfores vel ffuidiores, MOTU- 
& QUIETE phhagiftiei aut.-acidui, VIGILIIS. & 
SOMNO acres aut Oleof, Cibo .& 'FAME phetborici 
aut pawperati FRIGORE, & CALORE  »mriatici vel 
- &lutinofi 5 fequitur. nec plures neque pauciores, ve- 
rum. tof. «erafes « fanguinis efle. affumendas ,. cum 
fis | petes: Dizur. non. agunt; He fübfiantiam. cor. 


Idem. valet de. FIBRIS,. qua pro ráBone- ea- 
exe. rerum. non naturagum. fiunt bumide. vel. 
torride, tenere aut tenaces pingues aut mácre turgide 
. five ERU rigide aut ffuxe; -ergo fibra mechani«- 
ce Mise. datur magis vel. minus. laxa. &. faba z 
Íimul imc liquet »- BteHmque; enus à E : 
que fpecies diverfa. «Ni Jiverfim habent 
corium. Pumidum » tenerum y pingue , teil. Tuxum : 

er in flricto alius. holte eft, 2, ali 


 "Teflatur experientia, . uti ex. P nés dua tot 

: den. qualitates primarias in. -folidis & fluidis; Sed. 
fimul vifuri erimus, Sapientiffimum mundi Artifi-- 
cem. res. naturales accuratifime indigentiz. noftre 
' aptaffe ,-.€0.: quod. conce(ierit: rebus , qua eumd 
ne(tro infervirent. characteres; nobisque. janitotem;. 
qui. eft. vin cujus. aite in vim. — an 


. 360 CURA GENERALIS. - 


ac phanomena in Dizta. Expifcemur faporis du-- 
&u potentiam medicamentorum, nullum eft dubie 
um, quin fingula agant pro ratione faporis. Quis. 
enim adeo in Medicina hofpes eft, ut ignoraret 
wim acidorum refrigerantem: Pingvium emollien- 
fem, & amarorum tonicam, Si maximam partem 
Regni Mineralis exceperis, quod Natura, judicio: 
à Sapore derivando, fubje&um ventriculi noluit, 
patebit, teliqua fecundum odorem & faporem age- 
1e. Non nego, quorundam vim adeo eífe con- 
€entratam, ut concipienda-fit inftar. Alcoholis ; qua- 
fe perfe affumta' deleteria: pollent virtute, fed fi — 
diluantur, praftantillima conftituunt alimenta & - 
baraca. lgnoramus alia vénena, quam quz ft-. 
fe: produnt ingratoó Qdore & Sapore, nifi conce" 
erem quedàm ex tricoccis: & lactefcentibus ex- 
eeptionem pati, quaque vifu dijudicantur & acri* 
monia corrofiva armantüur. * ^ No 
-. -Simplicia agere in corpus noftrum pro ratione 
faporis, (Olida enim jam non pertinent ad no* — 
ftrum inftitutum), non opus eft; poft tot demon- 
ftrationés, probare; 05000 6 


€ 


dk AX E 


12 ur 4i 


eculas 


l. *. QURA GENERALIS. E 


da; Hinc, qui oleribus & fru&tibus vivunt, füni- 
ores, ceteris paribus, quidem funt, fed fi eit de- 
biliores iis, qui cerere & carnibus vefcuntur, Ex 
ehifce vero conftat, viétum. 'aquofüm Hsdiopuie 
non Convenire. — - 

SICCA e contrario &- esent. quacunque 76- 
borant fibras & abforbent fluida. Hinc ufus planta- 
rum capillarium femper invaluit, ubi fibre robo- 

. randz forent, cum nulla vegetabilia hifce £icciord 
. deprehendantur. Decoéta communiter ex radici- 
bus & lignis. ficeiflimis parantur, ut utrique fcopo, 
iisdem intento , fatisfaciant.. Humido enim fuo 

dificant, & .terreftri corroborant. Dignifíima 
eft, quz legatur incomparabilis Berbezvii commen- 
tatio de pane biscocto, quem fedulo Cacheéticis 
Hraowine aliisque textura: laxioris goma | 


$- 

-ACIDA- refrigerare , multisin non bod ado ro» - 
bere: argumentis. ire, mls m febribus: oam 
efiderat fubacida , cetera deteftatur; Hinc vina 
" aquofi: -diluta,. bacca acidiufcule, robes, Íyrupi, - 
verbo: omnia, quz refrigerationem conciliant, dum - 
pers me optantur, ^ Non eft locus difceptan- - 
, an fangvinem relplvendo; -ut probabile vide- 
tr, MONT | extra vafa, aceto re- 
folvatur. Ex antea 'allatis- etiam. patuit, acida ate- 
suare folida, fibras teneriores- reddendo, Tte j 
hoc ulterius ex eorundem oppofito, ^ 

"AMARA effe acidis; opponenda indies. liqdet , 
dosi: Cerevifiz acefcentiam addito: lupuli decocta - 
. arcere conamur. Ex vinis: corruptis acefcentibus, 
vina fic dicta amaricantia ope amarorum parantur; 
ut taceam' morem vulgi, cerevifia acefcentt immits 
men nonnullos "fibras "fummitatum - tolit e. | 
x somento fere. amer fcentia tollitur. À- 


; À 
ag 
2 


E 7  eNRUENERARUS . ^ 4 


tredini refi ftunt, quemadmodum teftantur. amariffis 
ma €. g. Aloé, Myrrha &c. quz femper ad. balías 
mationem adhibita. funt , quibus etiam putreds;in - 
animali. viventi tollitur & impeditur. Horum prin- 
ceps noftra aate audit Cortex Cinchinz.,- quum .. 
fuam amaritiem. iteratis decoctionibus vix emulgere. 
patitur; hic. Scordium , C.. Beneditbum , Gentianam; Cen-, - 
aurium min. quibus "Veteres crebro faufteque. ute-- 
bantur, expulit;; tempus vero. dabit, quid .Faba.F 
gnatii & Lignam Quafio. valeant, & an in ufum. "e 
hantur. eda 

-c C d mara appetitum excitare; Une lea dec pro-- * 
movere, in viis fecundis. diaphorefin & calorem 
augendo, (yftema "vaforum fümulare, res eft. notis- 
fima: fed fi inde concluderet quispiam, humores 
iisdem. fieri. denfiores, cum-oppofita. eorundem. az - 
- &ida refolvant, & per confequens nocere in febri- 
bus ardentibus & phlogifticis , huic. controverfiz | - 
nosmet non immifcemus: contendentes amára. ex" — 
tra: omnem dubitationis aleam e(Te £alfamica ,. HMM v. 
admodum illud patet ex ulceribus putridis & As 
grana, ubi in-& externe faufte-  ufürpantur ,. puri. - 
eon &. fphacelum. arcendo. . peri 
7 Tenicam amarorum vim. prodit. maflicatio. 
non. ufus haud. recens in- Calculo & 'Podagra:.Ce 
te; fi attendere velimus ad illas cauífas, qux mo 
. borum nuper dictorum. enefi. favent, quales fu 
. quies, ufus, acidorum,. jreticorum, | frig mec 
. peftates. humida, 'venationes. seio tatione nus 

Lesen & nimis. reped prseter: ef fe dum E 


* 


CÜRA GENERALIS. 863 


& XI. 

PPM NGVIA ebtundunt humores, & emolliunt. fi- 
bras. Prius. patet dum Arfenicum v. g. ingeftum 
eft, cujus vis deleteria largiori Olei copia involvi- 
- tut. '$i particule venenat, quas Serpentes merfu- 
rA fangvini- injieiunt, Borribilia: minantur fympto- 
máta, pingvibus, optime illis occurri: multiplex te- 
fatur experientia, Pari modo; cauftica & acria 
in Colica & Dyfenteria hac éxpofiulant. — «v 

. Quod pingvium vim emollienzi aititiet 5^ jar 
| communi ore agnoftunt coriarii, ephippiarii, füto- 


m irurgorum unctiones, qui frpiflime: adeo 
iiem relaxant ligamenta- & capfuülas genicalorum, 
ut ómne férc amittant róbur. ' Cumque pingvia de- 
 bilitant fibras; patet cur homines: & animalia pin- 
gvedié nimia laborantia , jufto' citius - defatigen- 
tur. Mitto eorundum vim, qua fibre nervofz ten- 


I ifhrant. copiam; Quercinas R h a5; k- 


Jva urfi, "Fungus me fuc 
fin )raco il erus Catechu, Gal- 


spill in coriuits vide ues 
hifce molliffimüri corium imftar 
Diarrhea & Hxmorrhagiis coércendis laborantes , 


ad hzc confagiunt: quare etiam ruftici extollunt, 
 Myrifticam in Diarrhea. Hine Chirurgi Boviftam. 
| & fimiles ad compefcendam Hxmorrhagiam in. ame 

atione adhibent. ^ Indi Cae mafticare fo- 


Inang fed Faufe, (quo 


piperis & IAE 


ot omnes; qui corio uüutuntür: ut tacea- 


SE: ; doloris e eed em ud & ced 


364 CURA GENERALIS, ' 
:XIL 


DULCIA humores edulcoranr , folidaque incar 
fant.. Prius in culinis: noftris quotidie experimur, - 
dum acida & acria e. g. jufcula & vina acida, . 
nec non praparationes ex. Armoracia & Sinapi, . 
.mddito faccharo, mitiora redduntur. n afperitate — 
atque erofione faucium trachexque acrez , unde - 
Angina, Raucedo, "Tuílisque. ficca non. raro . pros. 
veniunt, pariterque. in. Acrimonia fcorbutica; 'Ár* 
thritica,.& Rheumatica, Epiphora, Stranguria, Ut 
ceribus ichorofis, principus fuis unctuofo-oleofis 
humorum acrimoniam temperant & demulcent. —..— 
ov durafant vero: folida; fed. non eodem. modo 
ac ftiptica & amara: craffiotes quidem reddendo 


fibras, fed fimul laxas. . Diferepans ipforum indo- 
les ftatim patet; dum fibras mufculofas vituli bene - 
faginati , & collares. tauri jugo exercitati maU , 
mus; inveniuntur ambz ctraí[z, fed priores dolci : 
mollitie turgent. . Perpetua vitz actione fenüm f- - 
brz evadunt tenaces & rigidez; & forte ex noml- 


d 


bh 


CURA: GENERALIS. rr 


eni & humidum, frigus & calor, lux & 
tenebrz, fomnus & vipiliz, Verbo: Univerfa re- 
rum nstura confervatur difcordibus, quz inter fe - 
equilibrium tenent, Non opinione, fed re vera. 
 miferrima audit regio, ubi aliquid pravalet, five. 


fatium itaque erat,- ut duo principia contra« E 
Oceano reperireatüt. — 07 - 


EI omnia & in primis & fecundis. viis torpent 


és .CURA GENERALIS. 


falfi & acres ex SR vel. naribus plorantes, muci- - 
 laginibus. easdem | fovemus: amittunt quippe. li^ - 
quores iti vim. corrodentem, quando his-invifeati | 
ad juftam rediguntur confiftentiam. . Dum: Caleu- — 
lus, irritando.- renes, ureteres aut veficam, ,produ- Y 
cit dolores, lenimen afferunt .decoctüm Althez ce- — 
terzque mucilagines. :: in Raucedine, Tuffi, Colica 
& Stranguria, Malvacea, Caricas, Gummata. & Ge- 
latinàs opume,in ufum vocari, quis ignorat? . Quid, 
quod .omnes. meatus a natüta. obduétos .efle .vade- 
mus muco, ne vel minima. fentiatur. Acrimonia: e 
Hoc enim abíente, innocenüffimum ceteroquin.face — 
charum. denudatas .corrodit . papillulas, dolorermgut 
excitat, cut prafentiffume, medentur mucofa.... 
—. Modum, quo folida /«bricazt, indicat funis.eX — 
corio paratus, pluviz expofitus, quem e Fab, 
in&ar Angvillz mucofz,. elabi experientia. teftatuf. —.- 
SALSA. penetrant fluida; in. particulas: infinitas 
dem dividendo, ita mifcentür cum liquoribus, ut - 
fi unicum falis granum in aqua. dolio folvetur, fin- — 
gulz-guttule eandem falis portionem. adipifcuntur, 
Haud. injucunde patet falforum intima ,. qua reli- 
. quos fapores- exfupetant,. vis penetrandi, dum.car* 
nem vel. pifces. condituri- in doliis Cerevifia ol 
onuftis, muriam undique: ftillantem videmus; 
gus, cui ignota eft penetratio falium,. hoc ad: 
ES hznomenon. .Salía irritant .& prom 
cs excretiones., - fant. aphrodifiaca ,. «diuretica. & f M 
chica: fed. fi diutius in fangvine retinentur, Jes. 
ren melania- samo. án Scorbuto . evenit —— 


ioque ind 4 au 
| nam. exire non — nifi | rint. foluta. 
.. Solida. abftergunt. -- Si mucus- in excefíu 


E eafü. o eidem. Moles ensi aS 


 .€URA GENERALIS. 367 
quod .oppofita prorfüs agant ratione ac vifcofa, quae 


. . veftes fürdibus: inficiunt;. fal in oculo. inftar ignis 


comburit., abftergendo mucum; que in cafu muci- 
nom xad i e scutum. | ; 


m$ XN: 


Atque fic, edi biadum theoriz ;. quem Natura 
linguz noftre impre(lit, fimpliciter luftravimus vim, 
qua fapores quinqué cüm totidem fuis. oppofitis, 
agunt in corporis noftri fluida. & folida, ^ Neceffa- 
, rium vero eft, fi genuinam velimus obtinere The- 

rapiam,. ut i dine: exceffus "Diztetici -a(fumantur 
pro: cauílis morborum ,- utque Tfimplicium | medica- 
mentorum actiones; fecundum ipforum qualitates ' 
fapidas in ordinem: redigantur; qua vires patefcant, 
quibus vitia Diztetica debellanda fünt. . Medicina 
eft duplex, Empirica;.qua fecundum ufum fece- 

um morbis medctur, cujus exémplum prabet 
Cortex Chinz in febrium. intermittentium- curatio- 
ne; fed; qui ultra hanc: non fapit; fxpiffime ani- 
mum. defpondet quando mete dir ciei ipfi 


t. iPbus. f ud nr 


poat 


: Ham: Jeche c 
8b excretiones Sema eddiderint — Es 


j68 . — CURA GENERALIS. 


lam petendam ex radicibus & He:rbis Oleraceis, - 
fructibus horzis, jufculisque oleofo. mucilaginofis, 
Contra, fi excretiones, in defectu peccant, agri 
Oedemate vel Hydrope intumefcunt ,' conveniunt - 
alimenta //ca, quorum princeps eft panis biscoctus, 
conjunciis iis, quz excretiones proritando fimul 
vi corroborandi pollent, cujus' indolis funt ficca. 
.Si corpus. nimio. Calore incanduerit motu ex-vel 


is 


CURA GENHRALIS. 1869 


$ XV. 
Mia HRationeiby ab: feodi a1 maxi- 
me eo difcernitur, qu uod / "morbr ee c 
 expefimento mon co nit t, veru EA 
novit, quid faciendum , vs üe- virtute Medica- 
menta gaudeant.. Hinc ex wgrt conititutione, tam 
qua fluida, quam folida, cauífam morbi expifcatur, 
quz ipfius fit indicans... Si ex.ante acta Diata fons : 
& origo mali patent; eo certior .tvadit de fuo E | 
icato,. Hoc eró ubi i innotuerit; 4d üng 
a indicata , qua indicantibus refg bon 
dent. - Indica vero defümit ex qualitatibus ; 
camentorum'quo in eafuü ipfum latete non de- - 
cet, quenam fapore & odore conveniunt: quo fa» 
&o, inflructus folida Materiz Medica fcientia effi» 
cacia debilibus- & incertis. praefert, modüm iisdem 
utendi, - odidsisoh nature convenientem .Pratferibens. 
ratione morbum. tne tollit;. fed. impedire 
haud ,vilet, acere nifi, e 


P : 1-51 30-1 
CXLF. 


USUS MUSCO- 
RUM, 


err uiae, 
1:04 ce Mee rry is 
dX D. Can. v. Liwwé, 


oo d. Pubpsiiti.-- 
ANDREAS HENRICI BERLIN, - 


* C dInutta Angermannus, | 
zi —Upfalie 1766. Decemb. "o 


—CAP. X v begrt vM 


: in Syfemate Natura. (ose, m adhibita  GRÀ- 

" MINA inflar Afi font, FILICES Neweccsle Nazi MU. 
.. SCI cum algis Servi, FUNGI vero. Mendici. 

. quibus HERBA, eximiis ridentes floribus, pcm 
ilis foo" cune jut Magsetes , externam abo 


USUS MÜSCORUM. $m 


enim 7/4 Aifpofiit Peur, ut aliquem. (altem prafleut s- 
jr Syr. XLII:. 16. Herbz. nobis medicinám & 

ra praebent; Arbores fruétu nos delectant mul- 
plici .Mufcos autem fudis plebecula communiter 
inutiles judicat atque pro noxiis habet. Hinc Mu- 
fcofum indolem & ufüm paulo enodatius tradere, 
haud alienum. duxi. QUE vero diee equus 
Lector judicet. | 

ie. d. 


"MUSCORUM- nomine plantas Crydogeciithé, 

erpiulo membranaceo, Polline referto , comprehen- : 

ici: Ego vero cum vulgo Algas, v T 
: rete Marchantias , Jungermannias, mufeis j 
adnumero. Diflicillimum enim agnofco GoiaDÉds 
invenire limites inter Mnia & Jung 'ermanhias, ure 
de etiam Dillenius ngu Algas, iie: mufco- 
rüm adícripfit.- —— 

- -Mufi perpauci, ad finem usque feculi proxi- 
me praterlapfi, erant cogniti. "Evolvatur Pjmax — 
Cafp. Bauhini, opus in ej fundatorum botanii- Ts 
muti n ai deep MEM ARE 
inui: disque o s pti, Amgli autem, 
Rajur, Merret Lbuyd ,- JDoodius, Ptrnon, Petiw 
. eri Martius y Ie cii Richardjon ,' Sberbard , du. Bois 

&c., circa finem pracedentis Seculi theoriz mufco« 
(20 gum fundamenta pofuerunt. -Huie autem zdificio 
: Sobannem. Jac. DILLENIUM Haffum, 
fata fcientiarum. deftinarunt, qui Hifwris füa ww — 
 feorum immortale fibi nomen peperit. In hac e* 
nim, numerum eorum ad fpecies es opta 603 auxit, 
tasque penna fua adcuratiflume defcripfit & deli» — 
merito MM ipfe adco fonritini; exfculpfit 
.nemo | Redegit eos. praterea in ormam 
'ftemati mi ; difünetis generibus & diferemits ' 
, additis AEn mg criptort 
BU AY D Jod — 


a USUS MUSCORUM. 


ximum- mRoenicom s; tanquam ex-ungye leonem; ag | 
nofcere Aiceat. - 

. . Peculiare: hoc i in mufcis. ob(ervamus, quod. DON, 
» plante, aftate revirefcant4.nec, inftar Fungo- - 
zum ineunte autumno dele£tentar ;. fed, hi 

pía luxuriant, ut A/emajes rnerito -audiant ; em 


por arefcere ac. velut intermori videantur. - Ex- 


ficcati etiam, velut Anaftatica, aquis. imniiffi; fte 
 wirefcunt atque expanduntur; finguli prater uni- 
' cam Buxbaumiam, fuis gaudent folielis. — Fru&tifie 
«atio maxime fiogularis,.in plurimis tnares & fo- 
minz ftellis cap iisque diftingvuntur ; in Posi s 
| E roc En NU HEUS diMiNMC | 


e Els n 
7. Ut. Be: Aoc in. ladii &. gramina in j 
Ada maxime luxuriant: Ita ad polos: rigid» 
& Alpes, mufti potiflimum habitant... Alpes et quum. 
adfcendentes , ceflantibus fylvis, totam: regi 


mim. patentem. Lichenibus teftam,,. con- | 
E in: etiam in. terris. noftris rend cd 


hb 


wix x ter fpatium ,. müfcis- vacuum, 
prater Xu alfiuma brumali tempore. ise 
mina: «ga» zerram, ne nuda. trifte prabeat. fpeéta- 
E zyetet in- farmi: part e rariffum£ 


USUS MUSCORUM. i 


frifcentem ^ aqüdm abforberit puramque praftant, ad- 

eo ut his deflituta pátria, non exiguo careret or- 

namento.' Nos vero ufum; quem mutti aliquot 

nóftris- adferunt terris, Gun icti siye 

re conabimur. : : 
EM 1V.- 


: -UsUS fane terum, in: din nioda: nois TE 0- 
ptimo. Creatore, €onditarum varius eft ac mültiplex : 
ut enim ih: regno vegetabili maneam, plantz non- 
nullz:vires in »wedicima 'exferunt, alie ufum" pre- 
aysmioicum.; im vi&u & veftitu. parando, in 

agris, pratis , arte tinétoria ,- & fic porro; 


s earüra confpicitur ufus in maxima illa Na- 
tura eeconemid, ubi unum. propter alierum in" fu» 
firctaotii univerfi , eft ordinatum, De his vera. 
 a&turi nos, eque ac alii omnes, ad herbas ipfas 
perfectiffimas merito. obftapefcimus, ad bes 
Lad Ino quam pauca nobis MNnAnC 1 : 
R Jie orum. 'claíffe; adeo 
&a funt. acie rid 


: Plerique ul nos . mufti fiiia mui. a. 
Him ad lineam vel Ec der X. b^ xn 
; T iy exceptis yeopodits, qu£ in 
im cüm frutieibus certant, vernde de^ Pih 
7 eum: arboribus maxime procéris. Ope 
| jenagea liquore hurneétati , funt selle 
e fe "rentes. ien neci funt in- 


- locum flerilem hoc modo pigvem reddit, ad — 
epimenta & faxa alioquin. devolvenda, ubi herbe 
eam ob cauíffam latius crefcunt. — Hoc 2» i rre — 
[s mufcus in l'olitia Naturz eximiam ber u üt. 
' tilitatem. 

S. IL. 


.. Qecrefcente in ripis maritimis aqua, rupes E 
faxa denudata By/o faxatili primum -canefeunt, qui - 
PRIMUS exiftit GRADUS VEGETATIONIS;. inde ; 
Lisbenibus colorantur ac veftiuntur /eprofi, qui in - 
tenuem. putreícunt terram, ut dein ZLicbenis imbri- 
eai radices agani. His poftea Hjpss & Brya infe- 
runtur, humum colleétura dedaleam; donec hilB- -— 
pides; herbis aliquot hofpitia & alimenta bunt : 
pets atque terra reliqua práta füperbientes, E. 


$.1 d 
.]n PALUDE —— aut flagno, ad rie X- 
as .. erefcit Spbagnum paluftre 5 ; Minum - qriquetrum 5 : 
—— Bryan. poludofum ,. ejtjvum. & fquerrofum y Hypnum. ad-. 
( entum s feorpioides , riparium , cu[pidatum &C,.— .]m- 
is vero Sphsgno paluftri &. Mnio. culpidato. 
totum in paludem concrefcit. tarfofam a 
untibus. ac vehentibus aptam tan. | natura vel. | 
M" in itum abituram . fertilidümum , ut. z T. 
ies pro foco, ul à nos maximam (5 oe 
età Molew. Res es engem! x ma- 


ulvillor te ler ido; 


it his eme ac. :ndo; difiicilem 


-— 


USUS MUSCORUM, di 


! sinit. Ste s : 

: Radices plantarum in pratis HIEME pellis in- 
ftar operiunt ac tuentur mufci, ne fummo exu- 
rantur frigore. Unde hortulani quoque rariores per. 
hiemem plantas; mufcis. impofitis, confervant.. 


EXT | 
Martis / ; Verno tempore imprimis, indigenz 
fervantur herbz, se gelu radices evellantur... Notum. 
eft climatis noftri incommodum, quod, . plantarum. 
in half ant agris fponte. nafcentium, radices mi-. 
res, humo prafertim grofliore & magis bibula. 
 paludo à, ubi. dies vernali calore terram mi-- 
int, no&urna autem frigora conftringunt ,. pot. 
. aliq t dies folo extractz exarefcunt; quod 1 : 
tamen muíci fuper impofiti avertumt. atque dmpe-: 
diunt. Semina Aber in horto academico pro fe- 
 pimentis vivis, a. N. D. Prafide terrz primum. 
commiffa , GRE more denfius creverunt . pei 
mo anno; fequenti autem icelle rada ices. injuria 
celi vernalis evulfz, omnes perierunt. | iten m:ve- 
ro fatas Abietes vere it ente mufcis obruendo. 
ervavit. — ous dg functio mufcorun 


"E. s .VIL- | m 
- Queritur v PRATA ferilia videns mü- 
fcis oblita, herbas bi advenis excludi & nutrimen- 
tis privari; fed pari jure pilos & plumas animan- 
tium nuttiionem imminuere dixeris. Rudis enim — 
plebecula naturam eminus refpicit, ideoque prope- 
UP nimis fallitur judicio. Mufcorum certe. nul- 
lus, (praeter fylvatica Lycopodia rarifima , "heic 
non comíideranda) transverfur digitum, immo fe 
L- ah lineam , radicibus terram penetrat, neque. 
. ade meg 1 ullam excludit. Pienu m quam he 


: A : E M a - 


sé. USUS-MUSCORUM. 


potius pratum editius & flerile, his plane deftitu- - 
tum , herbas oftendit: miferas, longo. inter fe fpatio, 
nudo ac deformi folo, velut in alpibus, diftantes, 
quarum radices aut aítas exuret, aut hiems frane. 

» get; aut ver evellet penitus, - Falluntur. igitur a-; 
gricole noftrates, dum inopiam in pratis mufcolis 
Qm & herbarum innoxiis im utant mufcis. 

fpantur enim ibi herbz & gramina, quia fal-. 

cé demetuntur arte maturata femina, ut gratum 
pecoribus evadat fonum; quia falce fecando ad 
ridices acceffit propius;'quia pecora verno temipas 
depafcuntur- ftolones; quia autumno 

estia Cereulum radicis morfu. arodunt; quia pe-- 


| vere AS dE i BP concülcant. fui : 
eonterunt radices; zr 


- tur. JA nün nqism | 


Ecc el Er erno ev dii 
ibus, vel frigore Td | 


e aide $3 paucas autem refi dbi n Hle 
tum :fieri ^ m fervánt. Semina aliarum plane — 
tarum mulcis illapfa , a frigore & zftu hic diu ja- 
cent illa(a,  faciliusque vegetantur, ob humidita« 
tem , muftorum. ad; radices: plerique: übfegs. : 
Fun gum qemmnbqar ue arborum , e, y. Quercus, 
yyli ,. fag». Ab Peas ini-femina- haud fac fine. 

; plan LAN idemus quotidie. Nullus mor | 5 
" Ullam. her MERDA unicum mufcis ex«. — 
itum vidit ; Herbz- autem- mufcos. eot Le 
LN alia melius arte tolluntur. mufd, | 


multphicatz. mufcos ftatim. : 


2 PME  conciiant faci 


USUS: MUSCÓRUM: 477 


T nis i : '$S VHE L : 

s Radix: aut Eier humidz inhzret tert 7 

in: ador: €ontinua "non facile putrefcit. "Hinc gelu 
. vernali; in acrem "elevatur ei acem , cum aliquan* 
tula humi particula, His vero per zítatem exfic? 
catis, mox inferitur Polytrichum cum aliis mufcis, 
unde gibber oritur. Gibberis terreftris .(Tuf.) xa 


No gelu Bone. ^" tadix fobeft js 


niperüie, qui réfiüa fua balfamica purredini. pcd 
wid Jn máfcis humus colli nd volatilis, unde 
ber compactus redditur. Et cum in: paliihbus eg j 
maxime fant, ubi terra eft mobilior, maxima quo- 
in' his Gibberum eft copiá, quibus ad' quartam 
qe minus ulnz partem paludes tota Sh 
yes in: pratum mutentur, — ^ 
V IE PEE 
did ia ARBORIBUS mufei: dicii. mon E: X 
'determinatur. — Licl enes, in arboribus 


eo &3 

depreffiori & humidiori loco natis, co quam 
in ceteris, luxuriare videmus; utrum vero. nes "um 
a fr Mr ant, M yc ut efra i , pecudi- 


d s if uc A Um end 
a - Ad — mufcorum ufus ,. disc: pum — 
: eognitos, fed qvantivis pretii, corifrleranilok. frigi- - 


deed 1^. Mufci- abundar 
Aay | 


:  Graminaj in Polari 


378 | USUS MUSCORUM: 


ut terrz. calidiores plurima habent animalia mam- 
malia, fine pilis, nuda; frigidiores vero eadem fo- 
vent magis pellita: ita 'tellus ipfa in climate frigis- 
diore,. mufcis, velut veftibus utitur pelliceis;.- an 
exlidiore vero ns plerumque deftiuitur. doy 


$. XI. 


P isis: pars LAPPONUE fylvatice campis. 
Ee arenz Glarez horizontalibus, qui omnes LI- 
CHENE rasgiferino & paucis aliis , quafi nivibus 
conte&ti , albicant; rupes albent Lichene centrifugo y. 
& fpatia fub fruticibus Lich: er&/ve. Latera qui- - 
dem Lapponiz alpeftris filvis ornata funt, his vero —— 

erágratis, ad tota fxpe miliaria, alpes altiores, fo-. 
lo fere Lichene rangiferino conteguntur, donec. ad- 
ipfa perventum fuerit cacumina alpina, qu& mu- 


fcis vacua , pauculas oftendunt plantas longe dis- — 
&retas & fegregatas. — Cervi Tara»di, quibus. gene ^? 


dis, Lichen rangiferus potiflimum eft deftinatus, —— 

heic inveniunt; T e bene. His cicurátis, pm 
 fotam fundarunt economiam Lappames, qui Cereris — 
& Baechi expertes, fub Pane tantum vitam agunt — 
paftoream cum Rangiferis, quos nocte dieque SE 
: ducunt, ubi, altiffimis licet per hiemem ni^. — 
aud i TIOre , Fichienett iex roftris. hae y 


pluvias corr: dunt; « vaccis in penuria. xn pro e 

T mento per hiemem; adípería aqua, : 
-. fed tenuis admodum hic. eft vius, ae ex 
E antera sad pingvi tolyiiage hc 


USUS MUSCORUM. 279. 
$. XII. 


 POLYTRICHUM Urf«; ad le&um fibi per hye- 
mem dormituro fternendum colligit. Ex hog for- 
te edoctus Lappo, eium & ffragula e Dolytricho, 
radicibus interteXto pellis po de. terra detractoa 
fibi conficit, ubi iub rd dio frigido pernoctans calore 
fruitur. | ido, Non. referam pauperes ax 1S tpa 
€ mt is irnplentes; nec Scrum cubile fuum ro- 
A concinnum inde fingentem, nec Ave 
lerasque. nidos inde conftruentes, ovis excluden« 
s pullisque fovendis aptifimos. Adducam SPHA« 
iNU. Á. palufre cunis. Lapponum adcommodatifi- 
mum, quo Lappones, tam linteis qu; 
deflituti , /»fates. fuos. molliter fovendos i 
hoc enim urinam abiorbet, quad alia. non efficiant 
.veftimenta, | Her. Lopos. $e agp 


E, EYCOPODIO cese & write ren vd 


de I 


-. m USUS-MÜSCORÜM; ^. 
1:1£). Confüítius "B ejuimodi i in te&is muftur ^ ! 
bic. foret Rprrioyen us, quam. Fxllirpapgossc: 


XHL i331. 013454 EEG IC m : 
qu Sca: 'ehi edificia: bimnadier xftrüun4 
- lignea; rimas obturare néceffüm eft, ad. Pat : 
fem retinendum. Fit hoc: HYPNO parietira^& pro: 
j fine quo cum ditficilius, tum fumtuofiüs £- 
ificaremus, "Variis in locis mulieres pro fitro. uà 
üfervds,-& iu alis"Polthiric SUUS - 
phum adhibent. - : Maxime vero Polytricha pró- aperi 
u "in panibus vel aliis race confper- — 
| quin etiam | rufi mufcus, ut corpus bibu* - 
. loco fpóngiarum adhibetur, quod nec anti 
Jgnotüm. An Hyffopus. $e Sr aad 
favitzauem aitát »'& an Piylfopus: Salo pé. 
o di eruit a Cedro maxima, ad Hyfopum e pa* 
rietibus minimum; BRYUM f fuerit. eruncatulum quod 
etiamnum in fingulis muris. crefcit Hie olymita- - 
nis (vid. Flor, Sy. hag Fallos rn odandi 
| relinquimus. ,Pifeer ab. uno in, alium. 


ES mos in miti deiode 
s | Botanici s binc. RES 


[E 1 Pf tamum 


: 


USUS: MESCORUM: st 


bus arborum circa raráum mufcos allizare haud ita 
pridem. ceperunt -hortülani. . His vero perpetuo hu- 
;truncus radices emittit in iuícos, dein 
ramus siia novas - ange MO fu He 
T $ XV.- 5 ees ES 

pee Angli Angeniaft in cuis foo 

B Ses paludibus Americz, plantas. nonnullas 
rariores, quas antea-confervare nollus-Hortulanus 

:^ Impleverunt: autem ollas Sphagno- palus. 

inque his plantarunt Serraceniar y. Vaccinium ar 

m, Rubum. Cboremorum y | Hydraflidem , Die- 

edwm &, qua funt, cetera. Ut taceam us 

fam rüafcorum prius commemoratum ,. in plantis 
bestefibus ab ardore. -erftivali ;: frigore. hiemali--& 

gelu. vernali- elevante- deferidendis; cireumcingitür 

etiam. trüncus aróaram - 'exoticarum mufícis;-qua ab 
oris ;remotiíIimis: adlatz, -primun m. plantantur .-.ne 

ante actas, quantum. fatis eft, radices, aítu íolà* 

ri t 


a - oe veto in Jocis Lapponia fiim ioni p 
i in SLACHNUM luteum; quemadmocd um MNIUM ires 
anm ni num. ux : im SPLACHNUM afe eloía £^ 

| SPLACHNEM raram; qos cien 


"n .. USUS MUSCORUM: 


.S. XVII. 
Mufdis- etiam peculiaribus . arbores Rae el 
frondibus licet per hyernem. deftitutz, agnofcuntur. 


.CARPINUS /Licbeve Carpineo , FAGUS Libem . 


; PRUNUS (pinofa Libere. Prunaftri , FRA- 
XI1NUS. Libene Faso itur, & fic porto. - 
Procul etiam, quod. notabile; à Licheme caicareo wü- — 

cognofcuntur CALCAREJE, & a Lickeve faxatil 

SAXOSJE. Saxum, etiam quod fitum. diu 
(eivavit ; BYSSUM monfítrat fexatie, converfum 
vero BYSSO innotefcit. Jo/rbe. . Plura fane -— 
ee attentus. inveniet indagator. | . 
set z $. XVIIL ; a EUR 
EC ufum mufcorum referri quoque flo jore 
rneretur experimentum recentioris zvi praítantiss — 
fimum, quod Norvegis debemus; fcilicet Licbeme- — 
. *wlpi»e tolluntur. LUPI, hoftes infeftiimi ; Sta Vd : 
homines, in czdendis pecoribus maxime crudeles. —— 
Hoc fane remedio Norvegi patriam fuam ab his —— 
latronibus tutam admodum reddiderunt. EI 
um Selagos ce Me Ledum, ad PEDICULOS ab j 
equis, vaccis , alisque profligandos a no- 
ftratibus rufticis. in dicsho ue lavacro ufürpatur; - 
ut taceam rufticum, qui fe ipfum, uxorem & f 
miliam a mtm eo curavit; in XE 

-$.. XIX. 


, Main we arte Hieron s L- -— : 

aem B Lou Rd 
Pare Gali a zunt 

elo ROBELLO. 


mulieres rufticz, ad hot Ziebemems faxatilem adhi- 
bent. Sunt praterea multi Lichenes cruftacei & 
imbricati, quibus color rubet ineít, inque his Li 
ben fiygiur merito r— temper TA 
variis, e. g. Jwmptrino, parietino & vulpino iara - 
VUS- aberor. prater Ayfum Jolirium, ünde, dum 

eraditür, colorantur manus. Prz ceteris autem ad. 
flavedinem inducendam ZL/ebene pufulato noftri ue 
tuntur ruftici, A Licbe»e puffulato , TUSCHUM 
Atramentum ehinemíe, praeparari docet Academia 
Scientiarum 5. atque: exteri ante aliquot annos a Li — 
'ehené prumaftri pulverem: CYPRIUM pro dealbatione 
crinium,' adeo przftantem formari fcripferunt, ut 
cum eo; qoe My cort eetare pofüt. — 


mi Multiplex in icr mufeonim. eft utilitat, 
ar adferam Ufseam tranii bumani, veterum rhedi- 
plane fuperftitiofam ; ipe. etiam excludam 
Poly e du nec viribus ZLyeopedii clevati — 
us PLI polonicam f. -Ecclampfiam;. & 
Modes DYSTOCIAM multum. tribuo, E 


P uericule MERE Pe dv (üs T 
"S " rH ufurpatur frequentius. - 2 

, Meadio; aliisque medicis eb —— 
| meniiior, ut. ice III: s: 


iE - 5o Bee. Lich. Canin. 51 s 2*4 v "S 
€ ^P ac ty py] zip. nigr: $) 5c " SETS Es 2v 
e re : um & M. FE. ^ulvis.. D. XIy. USUS 


ANTHELM LMINTICA ;  AVHTAS. ma remedio curae — 


woece — 3 
CXLFI. 


JA MUNDUS. 
ONVISIBILIS, 


|, QugM, MEE LT VL UAE HUM 
PRUESIDE go c 
CAR, V. LiNNÉ, - 
-  -Propofuit . 
E JOHANNES CAROLUS ROOS, 
L4  Holmenfis 


m aec tenti: nem; ut omm T nIBER- 2 

turam. ja cupiam. Eft enim hzc obligatio nds 
turalis ubique, utiliflima, & rnulta miraculorum vae. - 
tietate eximiam adfert dele&tationem, fine. qua mes 
E ubique. folitudo. Infe&ta igitur collegi nom in- — 
... Vitus, atque in his animalculis minimis fumma IT 
|. petentis vidi miracula Creatoris, qui nihil fi 
nihil fine fine atque ufu. Condidit. f 

em Nob, D. Prafes feminibus Uf 
merui ndebat d 
e moveri hzc & curfitare in inftar pifcium, — 
E Tu : d» aqui P ta 


" 


:386 MUNDUS INVISIBILIS. 
vere viva animalculà, qu& poftmodum, (lege na» 
ture hucusque inaudita & intelle£tum hominis o7 —— 
mnem füperante, ut fieri.hon poíle dicerent multi, 
nifi videre oculis & palpare manibus rem liceret) ;— 

-müía & fixa futura fiebant cotpora. Hoc mihr,fpe- — 
cimen Academicum primum edituroy occafionem 
dedit eximios fcientiz naturalis in prafenti feculo. — 

cogitandi progreffus, per attentionem ad minimas 
res naturales, quas defpexit antiquior atas & qu£ 
in oculos vulgi non incurrunt, cüm tamem; mini* 
ma hzc non minus notatu digna, admiranda € — 
neceffaria fint, quam qua funt maxima. Primum 
nobis in hanclucem editis corpora maxima & am-.—— 

.pliffima fefe offerunt contemplanda, unde etjam À- 

Jisquis hiftoriam fuam naturalem. Equis & Canibus — 

defcribendis ordiri voluit, utpote qua. animalia | 


mum fere nobis innotefcunt. Indo&ti ad Indiasi- — 
ter facientes, in diariis fuis atque itinerariis maxt^ — 
-mos Elephantos, Rhinocerotes, Camelos, Crocody- 
Jos, Cetos, etjam proceras Palmas , Bombaces 
- verhoas, Cedrelas, ceteta, vix omittunt, ad Mu 
vero minutos, ad Algas, Acaros, Hydras & fi 
.. les, non minori, quam craíliota ifta, . 
dignas, rarius convertunt oculos. Attention 
gitur Commilitonum ad minima corpora netut 
quz velrus mon obfervat aut exiftere novit 
nfttui illa velut MUNDUM 1^ 
oncipio, ea tantüm C! 


- 


! committendis, quos 


E. 


acuere, 


EU 


MUNDUS INVISIBILIS. — — $87 


| 2i S. If. : 
- MICROSCOPIA ab antiquis usque temporibus 
fatis nota, in corporibus minimis propioribus exa- 
minandis eundem nobis praftiterunt ufum, quem 
in majoribus atque procul exiftentibus corporibus 
Celeftibus confiderandis Telefcopia prabueruvt A- 
fironomis. -Emendata fubinde funt Microfcopia & 
amplificata , ut majorem adhibita lucem adferre 
queant, Qua in re Liberkünius fpeculis, ut alios 

taceam, immortale nomen fibi peperit, Pervefti- 
— gata, feculis preterlapfis, a Gefnero, Aldrovíndo, 


d d 


"Wileugbzo, Rajo Zoologia, & pertractata a Lobe- 
-ho, Dodonzo, Clufio, utroque Bauhino, l'»urne- 


- fertio, Rajo ceterisque Scientia Botanica, pleraque, — 


faltem in Europa, detet£ta & penfita crederes in 
feientia naturz. Sed oftendit nobis hoc Seculum 


*. duplo fere plura naturz prodigia, quam antiquiof 


. Brot 


 Niderat atas, quod patebit evolventi "Plumieri 
ni, Jacquini , Burmanni , Rbeedi, Rumphii 
tas; Edward R^ 

EY 14i 


4 


X 


.388 - MUNDUS INVISIBILIS. 


PROLEPSEOS plantarum, quz pofteritati multum. 
faceflet negotii; aut comitum apertarum conclave 
PANIS EUROPZFI.: Przcipuam tamen clavem ad  - 
feras hujus Palatii, per omnia fecula claufi, reclu* — 
dendas praebuerunt Microfcopia... MUSCI quidem 

ab Anglis, Rajo ejusque amicis coztaneis eraet in"  — 
veftigati , fed- non fatis tamen perfpe&ti, usque — 
dum Dilezis; ex profeffo Mufcos & Lichenes inda- — - 

. gandos, detegendos, defcribendos, delineandos & — 
denominandos füfceperit, qui folus ingentem plus 

. quam fexcentarum Ífpeciertum produxit exercitum. — — 
Sed fic non omnes nudis oculis cerni ac. determis —— 
nari queunt; heic iuc microfcopia, tara ad de 
fcriptionem, quam fguram, prorfus erant neceffa —— 
zia, quibus adeo jam tandem fünt in aprico pofí* 
ti, ut facile omnino cognofcantur ufusque corum. 
in arte Tinétoria, Medicina, re Cibaria, ZEdificiis 
Horticultura , maxime vero in Oeconomia Natura 

' dudurh pateant, adeo ut infeliciffima foret reg! 
Mufcis deftituta, Hinc nemo fapiens ulterius « 
cere audebit, nihil agere, bonoque,otio abuti 1 

wes Lio d & mufcas legendo, opera Créeto 

ris admiranda contemplantur, inque ufus debi 


convertere docent... 


num facefferit j illuftr 


MUNDUS INVISIBILISt. - ^39 


i éalifmus Guettardas ad oras l'i£toniz hane ob cause 
— fam fünt profe&ti. Beier, Ell, Bafler, Refel, Le- 
(o Aermyller, Scheffer & alii plures campum heic, fuam 
microfcopiis excercendi attentionem atque induftri- 
.. &m, invenerunt pastentiffimum, — Multa heic Hydrz, 
Vorticellz & alia vermium genera, qua antea ne- 
.. mo noverat, fuerunt detecta. Inventa funt hec in 
.. omni fere aqua, vel oculis non videnda, vel in- 
flr pun&i minutiffimi mucofi; fed Ticroícop js 
confpiciebantur effe animalcula fepius com 
.. rámis, more plantarum, inftructa, quorum 1 Sens 
. Antegr totidem. funt animalia, . Obfervatum eft di- 
Pos wd » ut ex quovis ejusmodi fimplici ani- 
mali vel. ramo, ipe fierent, atque tentaculo for- - 
fice demto, aliud. ftatim corpus inftrui, feparatum 
vero brachiolum in totum denuo abire Animal. 
Vifa funt hzc corpora ramis aut gemmis, quem- 
admodum vegetabilia, augeri, quin etiam divifum. 
inferi, ut corporis difle&ti dimidium cum alio jun- 
. €um, in totum concrefceret. animalculum : .Uni« 
 fimplicibus his. corporibus. inventum eft o- 
jl & ani vicem. fuppleturum ,- ad- | 


Lua 


A 


cula in fuge aqua pepe bei ipecé as ex- | 
ficcari. atque adeo mori; pluvia autem adfuente 


ànde.ac Mufc, qui per zítatem, ficci inftar pul-. 
d autumno autem & hieme. vigorem recipit 
» nifi vidiffet, crederet? uae res hzc a 


revivifcere ac priftinam recuperare alactitatem, per^ — — 


- MUNDUS INVISIBLIS; — 


ut vifüm -effugiant, adeo tamen copiofas, ut to» — 
tum noctu illuminent oceanum, & efficiant quod 
naves, fub atra nodte, ubiqüe, tamquam in igne —— 
lucidiffino , natent ; fuiffent & hzc animalia, jn — 
hunc. usque diem, forte ignoto, nifi microfcopia ea 
detexiflent. Vianellio, |. | mmmo  Fe/vox Probbeuyque le — 
tuiffent etiamnum cum ftupendis fuis. proprietaübus, — 
. mifi microfcopia opem tuliffent. Cuba 1 d 


| cet SIM KR 

. CORALLIA veteres. lapidibus adnumerabant, — 
&, quia calcarea effent, per modum arboris. Dianz.— 
generari eredcbant, donec Comes Marfiius Corallia. — 

. jn mari. Mediterraneo expifcari inciperet. | [nvenie- —— 
bat in his (ut ipfi quidem videbatur; flores vivos, 
octo peralis, oéto ftaminibus, unoque piftillo, in- ^ 
fiructos, adeo tamen fugaces, ut in aérem elati — 


1 erf rurfus — 


ftaum fe contraherent; aquis vero. 
explicarentur, Hac ita defcripta & -delineat 
rallia non potuit non plantis accenfere orbis euriofus , — 
idque adeo videbatur eerrum, ut Peyfewllus, Medi- — 
eus Marfilienfis,. cum, anno fequente; coralla a 
animalibus conftrui. Reaumurio |: narr 


MUNDUS INVISIBILIS. es 


 cefcentem intumefrere tandem iu capfulam , qui 
— demum fe.aperiens fua. difpergeret femina. Hzc 
».vero qui contemplatur, non poteft non ad opera 
Conditoris Optimi admiranda. obftupefcere, Si res 
. ejusmodi majori mole & in.ipío continente terra 
. effet producta, nemo; ut opinor, adeo foret incu- 
dius, qui. non; ad portentum hoc. adfpiciendum, 
longa, etiam curfu , conficeret itinera, - Fingas, Le- 
0 Qu curiofe, arborem, quz, loco foliorum , florum 
..& gemmarum, pro gemmis fingulis caput haberet 
 exigu m avis vel alius cujusdam animalis, collo 
adh. quod exiendi & contrahi poffet, atque - 
Es : | Capita, continua actione, circumvolt- 
. táDtia, roftro petere infe&ta vi&tumque hoc modo . 
- fibi adquirere: quis operz pretium non duceret ad 
bzc confideranda fuos convertere oculos? Quis ad- 
eo, flupidus, ut hzc contemtu praterire poffet? | 
Tala. vera funt ROT. tantam. ja 


| Iypmos de AF far fons à prre / b 
ex his. nutrirentur» quémedmagum- larvz. Infe-- E 


sóllori maxime. inter. viros. ies EERaVir, Elli 
erum , agitate, dedit occafionem, . donec D. 
: di. i. : 


t 


phytorum- conceptus (C. Qui vero hzc intelligere 
voluerit; animalium compofitorum. ideam fibi. for- 


.- mare debet ex. Te»sia, quz vermis eft plurimorum 


articulorum; quiibet autem omnia habet requifita ^ 


vite, cum: principio medullati, vafis chylopoieti- 


cis, ore. Sc, adeo ut fi finguli divellantur articuli, - 
quilibet tamen vitam .conflituat propriam ; perinde 

ac fi radicem fecueris Trizici. reptantis, finguli arti- 
culi. fingulas. dabunt. plantas. |. Medullam ,- fedem 
vig in alis plerisque animalibus, Creator intra 
«ruftam . collocavit aleam. quz femel 1n os folidum. - 


crafliorem Taxi fefe obferva(fe vifi funt, cum ta». 


Nr 


eariam acier d 


MUNDUS INVISIBILIS, —— i99 


linquit.- Hoc igitur animal infra fe éxirin] quem- 
Admodum extra fe Conchylium & ftirgs. corallina 
 vegetans dici "Aa ut in Zoophytis, non magis 
. quam Tefta conchw, in animal inclufüm excrefcit. 
OS8j Jam animal Madrepire compofitum eft, & velut 
- Hydra ramos emittit; animaleulum. unumquodque 
— rümeum bafin fuam conmftrur, tum $t Madrepora 
compofita. In Milleporis. idem obtinet; qua ergo 
. €um Zoophytis nequaquam funt confundenda. Sus , 
. perfedeo commemorare NAUTÍLOS minutiffimos 
. Maris Mediterranei, littoris Atimenfis, utpote Caitary. 
"d erifpas Beccarii y: rugofus ,- umbilicatus, obliquus, Ra-. 
2 phas Grauum , Radieula y. Fafcia ,, Si punculus, Legue 
. emen, a Beccario Plauco aliisque le&ios, qui Arena 
S minutiores oculis Hominum fe utopia i iu no* 
3 ftra usque témpapar : 
: 5. V 


E Multa adhue dicenda VICUS d pm. udi 
1 oculis Aa us fi ad INSECTA me conferrem. 
: ed plebs. tantopere contemnit, & 


rares, prafügiis & crepundiis | 
um. in s a fint. fapientiffimi 
oftra ztaie, poftquam ad hac animalcula: 
adtendere: captum leu, aquilibrium naturz in fe-- 
gno vegetabili & a | e er illa fuftineri ,- adeo 
ut nullum. horum, fine efe E 
prorfus exítirpari queat. Plura enim hzc, rene A. 
animalia maxima , multitudine molem cornpenfante, 


tamorphofin aliasque dotes flleam. — Apes, Bewbyees, 


xcitata plurium diligentia noftro feculo quir 
| ^ le fünt detecta, quam toto a 


fenes quoque nonnul, a — — 


&u Politis Nature, ——— 


eperantur, üt mirabilem eorum qwconomism, me- 


Formica " «dphides fingulx acutiffimorum virorum ex- z- v 
ercaerunt induftriam. | Hinc. apertis: jam. oculis x- Tn 


«A 


W^ ——— MUNDUS. INVISIBILIS. 


. fuerunt, fine quibus, ahis, Chermer; Coctus ,. Trips, 
Pidura , Acarut &c. nunquam Í.us.adcurate potuis- 
Ícüt examinari. Phalenam occuttellam habet D, Pra-— 
fes adeo exiguam, ut exiremum. fetz apicem vix — 

quet, nec crederet fine micrcfcopio quisquam Pha- — - 


kenam effe, nifi moveretur. — Minimes in regno - 
vegetabili flores, eoruraque STAMINA & PISTIL- 
LA, qux adeo fubtilia funt in. plurimis, ut opti- 
iam scirem fugiant, "armatis , confpicimus oculis, - 
— Moniürirunt nobis optica hzc inftrumenta FIGU- - 
RAM POLLINIS. antherarum, quz perinde: ac &ü-. 


gura Seminum, infinite variat, atque haud Ita/pri-- 
dem G curiofi nr 


1 


d 


Los 


.. immoralis Lib. Bar, | 
- Multi nobifrum ad 


», erectis. 


MUNDUS INVISIBILISS ———- E 
. quod fcio, muss aufus eft ;. fed | euriofis iagtan 
' hoc inventum, -ádcuratius penfitatum, mec lu- 
. €is dabit iam iBattrationgs. 


2. 8; n 
s Sunt. auctores noanullt, MICROGRAPHI di-- 
. €i, qui optimis microfcopiis, velut lucerna, ad - 
Obfcuros nature angulos penetrare fategerunt. "Pis 
les fuere e. g 3o lat y. "Hofwer ; Hopke. Leuwenbotk;; 
Grindell, » Cumo, Adams, Bakery Needbam Watker , Hill, 
Ex zr "pedermyliey ,. Sebafer &c. ^ Quorum plurimi, 
f t dest uns ut VIRUMis 


QUE MA Heo en cdi 


.jHuc  natanti etu * nec damen uum peces : 
(C nimaleula infaforia vera fücrint corpora viva. orga- 
nis inftru£la, an vero aliud quidpiam. falinum, o- 
leofum &c, perfpexerunt, wt ideo. Seven s * 
imalium inferere funt aufi,;— - | 


€— I Tu P Inafmabihs «crt je eft e. 
fupra laudatus Lib. Ton. rre Mewibpire- Guberna- — 


veriatis SEE. ndr hic vir. Pese: ad | D 
Prafi dem ante decennium, fe inveniffe, Rs U-- 


120  Hordei vivis. dns gniadteuits j np d 


"e fe "EE g5 | pe 


ue c MUNDUS: INVISIBILIS. 


farinam nigram in uftilagine Hordei & Tritici me 
ra eíle ova; fed etiam [fimilem farinam In Lyco- - 
perdis, Agaricis & aliis. Fuzgi; immo, ipfam Me 
soris farinam, nihil aliud quam femina fungorum 
'effe; fed femina hac tepidz, per dies aliquot, a-. 
"quz commiíía, veros germinare in vermiculos, mi* — 
crofcopiis perfpicue vilibiles, tandemque telam cone - 
texere exiguam, cui inhzreant immota atque intu- 
- mefcant in Fungos ; quibus debeant originem, Qua-- 
ftio inde oritur, utrum Fungi ad wvegezabia, an 
. vero ad animalia. Lace debeant? vel etiam an no-. 
| | beat regnum naturz , quod. neu- 
ur* An Polypi huc refe- 
1 « uimalia imfuforia dii 


mc iehendet atq 


Pu inem prope d 
a Weinen Auctoris verba & i 
tum admiremur, quo ipfo conclay 1: 
fis myftis maxima oftenfurum. nature miracula. 
- Nos vero hoc iuvepntum tanti zftimamus ,- ut 
non alia exfarent fummi Viri monumenta, hoc — 
iamen folum immortalem auctori illuftriffimo para- 58 
ret gloriam. Verba Aué&toris funt: ge 
—^' -USTILAGO fzpe adeo eit copiofa, ut tertiam. T 
sius quartam ds partem occupet , ut omnia gran: 
E fie "hein albz, pulvere atro fint impleta. . A 
.. euratior ejus per microfcopia examinatio & exper 
menta plus quam centies inflituta me docueruni 
- pulverem hunc meris conftare globulis, parvis, p 
ucidis, nigris intus punctulis, quz ova fui 
&orum infinite fabtilium aut potius vermic 
Hxc ova, ubi in humido & certo. calc 
collocantur, exit aut excluditur anima 
forme, quod in extremo fütupitur 
vorum copiam relinquit... | 
"Ubi Triticum trituratur ,. plurima gran 


: ge infecta conteruntur &: ad, arefcunt bac o ov 


MUNDUS INVISIBILIS, — 397 


" *. 


jn apice grani triticei barbato atque ita cum ipfo. .- 
Íeminata terre committuntur ; exclufa animalcula * 
- germinibus adrepunt, crefcunt cum, culmis ex nu- 
irimento granorum terrz commifforum, confumunt - 
medullam adhuc humidam & tandem ova reliquunt, 
. ^... Ad uflilaginem igitur pracavendam optime 
.. €onducit, fi "Triticum feminatur, ovulis ejusmodi 
. non infectum. Ubi enim nulla funt ovulh, ibi 
. nec animalcula exiftere aut multiplicar! poifunt. Si — 
vero purum triticum haberi nequit ; ovula faltem , 
qua adfünt, corrumpi debent atque ad. propagatio-- 
nem. reddi inepta. - Si exploratur pulvis ejusmodi, 
inum jam duravit, globuli intus perfpici- - 
xficcati, adeoque nulla. inde metuenda eíl 


- üntur e 


triticum recte ficcatum atque ab humido conferva- - 


* globuli ex dimidio pellueidi, punctulis nigr 
us repleti & fubftantim polypi antea haud diíli 

s. Immifi hune pulverem aquz, atque in kk 
tepido collocavi , ubi globuli ftatim intumt 
, atquc in oviformià mobilia commutati. 


ula. Hxc animalcula, in aqua h 


eundo: die dum obíervatur, quod mar. 


- propagatio, nec ullo alio opus eft remedio, fi modo 


tum fuit. Sivero recens feminandum eft triticum, —— 


EN 


398. dee | 


- libus declarats nondum 
(fam mihi dabutit rem ülrer:us expenden: 
—'Servietus, Aquapendens & Cap 
tionem perfniciebant fangviniss Harven. "tar 
"publice candem luci expotuit, ilit hoourem, 1 
wenhck tripità annos anten, quam Tremb/a 


» 


Polyvpos vidit; huic vero gloria inventionis me 


*- 
nto —— 
. €effit, qui eorundem  párefecit indolem. Animalia - 
 infuüforia viderunt jam diu longe plurimi, ipfum 
tamen extricare myfteriam , ante. Lib. Baronem- 
Manckbeufen, contigit nemini, 


grum offendit pi 
- Novit agric 


roferunt ^ 


P MUNDUS INVISIBILIS. — 399 


. mentum fütioni deftinatum, vel etjam cum purio- 

—H alunde quafito commütáatur.— Verum. hoc. eft 
xentegium in regno vegetsbili.. Perhibet. Ae&tor, | 

. pulvere hoc aquz' immiffo &- aftvo calor per a-. 

. hquot dies expofito, vera. ovis excludi. animalcula. 
Experimentum hoc iteratum vidimus apud N. D. 
Pra(. ubi microfcopio Cufüniauo bac (nudo alio- 

quin oculo invifibilid) ad' multas vidi myriades. 
Animalcula hzc alba videbantur in aqua hyalina, 
oblonga, anterius obtüfiora, ludentium inftar. pifci- 

.. um natántia, interdum cum aliquo fuübfuültu , ce- 
. -dere fibi invicem, fed. maxime tamen congregari 
— (9. Poft aliquot dierum fpatium telam nonnulla 
erdiri vifa funt ad fundum, cur, fi re&e obferva 
v1, anterióri parti adhzrebant, accedentibus paulla- 
.. tim reliquis part modo tele inneétendis inftar mu- 
.- Cori (Qo medio motum hic. rent vermi-: 
., uit, perípicere non licuit;. "adfut pro- . 
pulfio - um, |  néc moms e- -— 


Jv 
Fj : 


5 


z n1$ »: 


av 


* 


. animalem commutata formam, vidiffet hzc animal- 
cula iterum in. funzos abire, id eft, motum .amit- 
tere voluntarium , crefeere, ubi fatis fuerit alimen- . 
ti humidi, in corpora magnitudine capitis, ficque 
catenulam eítendiffet per totum nos fyftema fun- 

—gorum deducentem.. FUNGI certe a ceteris vege- — 
tabilibus multum di&erunt, radicesque. habent vix 
hoc nomine dignas, cum *tenue tantum referant — 
tomentum irregulare, quod pauxillum modo humi- - 
ditas e terra haurit humida. Nec folia habent, 
nec analogon fruétifeationis , ut. mufci & filices,- 

. 4garici inter lamellas, etiam habent pulverem fe- 

minibus Lycoperdi fimilem , qui pariter in aqua te- 
pida vivificatur. Boleti huc accedunt, qui farina- 

. eeum quidpiam habent ad poros. In Peziza Jem- - 
fera, que in.fepimentis paílim habitat & magnas 
in cyathis fovet lentes, modus non concipi potuit, 
quo ponderofa ejus femina a loco ad locum trans- — 
ferantur: fed folvi forte per detectas has affinita- — 
tes & propagationes admirandas hoc znigma pote- - 
rit. Cur unice fere & potiffimum anfszze crefcant — 
fungi, mirati fünt Phyfici ;«jam vero ratio patet, - 
quia femina horum humidum requirunt tepidum 
ad ova excludenda; verno: atque aftivo tempore - 

. hoc difficilius procedit, ob ventum humores exf : 
canteru; tum enim pluvia citó abforbetur a terra - 

.& exhalatur in fuperfidie: autumno autem, aére — 
paululum frigefcente, terra. quamvis caloris non^ — 

.. mihil ab aftate retineat, tamen poft pluvias diutiu 

. manet humida, atque adeo feminibus fovendis 

ptio Atque hinc ctiam fit, ut auturnni hum 
res majorem , quam ficciores, fungorui 
proventum. Acre ctiam huc refe ftris / : 
&tor, tota füa natura fungis tantopere adfinem; für» - - 
cO ME hic in ftipitem » terminatu t m ca jtulo vel capi- ; 
 -tulis, qux rumpuntur aut fatifcunt in pulverem fe» — 
. minalegm, qui fponre feritur, & corpus, qui adhzret, — 


»- 


MUNDUS INVISIBILI — — 4e: 


. Geftruit. . Videmus enim minimum mucoris pune 
. €&um in Citro fefe multiplicare , totumque brevi - 
. Citrum confumere. — Quid igitur. exiftimandum de 
. fungis edificiorum 3yfi foptici & Muceris feptici wul- 
£o» uncbuofi, qui tignos durillimos brevi tempore 
In pulverem redigere valenti? Erit bic certe cam- - 
pus ad ingenia, donec omnia hac explorata. fue- 


, - - 


rint, experimentis exercenda patentiflimus, | Eryfe 


pie , quz plantis innafcitur. Res, ut dici folet, »ue/-- 
fs, quo folia maculantur Aceris, Humuli, Galeo- 
. Pfis, Lithofrermi tin&torii &c, maxime. in loco hus 
. midi qui cum. rore defcendere videtur, quia - 
fuprema occupat foliorum latera, di&tis fine dubio - 


debetur cauílis.. Quomodo autem in aérem adfcen- 
dat, an, velut ceteri humores, CALORE e terra ob 
fabcliirem incomprehenfibilem, alius forte. doce- 
it dies $. : fur Sd 


-.... Ded 
uffam | De. duh 


: D ere majus eft, & fti- 
p füperinje£tum manet.. In plurimis videmus. 3 


ope tin&turam hanc, feu impalpabile fübtiliffumums 
quod intra pollen continetur, ruptuta pollinis ef- —— 
flari velut ex embolo, & fübtiliffimis conftare quafi - 


fpirdlibus, Ulterius progreffus eft D, Turra, qui 
Fovilat. a tübulofa pube Stigmatis abforberi dete- — 
xit, An hzc cum antea diétis fint analoga, teme — 
Vidimus per zflatem, idem quod Re 
us, exiguas quafi. »beculas erbereas nius vel di 
rum ulnarum letitudine in aére fufpenfas hare 
duas vel tres ulnas füpta terram, inter ho 
pius diei decimam & undecimam, inj 
 forefcentiz , quando folis eft fplendor maximc 
& videre nobis vifi fumus particulas; quibus. ne- —— 
büla hxc conftet, inftar examinis 4 um commoveri; — 

Si hzc animalcula fint, ut non fine ratione fuf; S Li 


à * ecd 


Camur, cum antea nominatis habent procul dubio: 


4. 


íi 


4 : n : s t 
TN A . Ax d 


| MUNDUS. INVISIBILIS. ^.. 03 


didum. communem, - vias fubtiliffimas, que 
.. $n omni aceto, per microicopia obfervantur, pro 
larvis müfcz, dni te parva, habent nonnulli: quod 
locum non inveniet, fi verum eft, quod. Leder- 
. "hyller marrat, nempe has forfice diffe&tas vivis im- 
.  Ppletas inveniri. fotibus, qui. fiein humido: excur* 
. rant & impigre moveantur. Przterea ha ipfx, quz 
.. omni fere glutini infunt; eam habent er 
- "ut, fi per totum annum exficcetur gluteny eodem- 
- tamen humectato revivifcant; quod dures muícz 
.. euipiam non competere, fed ad novam hanc MSN 
.. famili Uipesre: videtur. - T | 
CHAOS. Prothent,. quem. Sto it Rofel. &j une 
-confiftit mucofo nudis oculis invifibili, deter- 
minata defiituto figura, fed in omnes regulares. & 
irregulares figuras, angulos & ramos Quae mo- 
mento .Commutabili : gos ad. mund | | 


r PRITICÉ. Exc C Ghé non- 
&a, dimidiato grano fere fimilia ; h 
ied -ficcata, corculum , aquis in E 
Mittunt vermiculo fimilem; An. vitam 
| m nec ne dicere non aufim; erit- — 
. que hóc. md curiofis olim  digniflimum, eu 
-— ANIMALCULA INFÜSORIA in .ommi aqua , 
prafertim. ftagnante- aut aliqua mdiu fepofita occur-- 
[Un P horum . varia & copiofiora obtinentur. dum . 
res pulveri Piperis aliorumve- Aromatum indi- - 
corum. A rues more. Micrographis n 
mo; Unde vero hac Animalcula proveniant, non 
Anne a Seminibus Mucoris , dillemi- 
T - Aromata s. fub. diurna eorum afferv 
| Sisi, d oix & humenbast 
c2. : 


13 4. 


404. 


omnia ifta animalcula infuforia-in aqua communi , e 
femipibus-Mucoris, qua ubique cum a&re obvolitant - 
. diffeminata fuere, qucmadmodum. in Pane, Carne 
-alüsque cibariis, ubi quotidie Mucor eflorefcit2 | — 
i ac vero Animalia aliquando nsturz fcruta- 
tores ad principium animale in animalibus dedu- 
«ent, quia heic confpict. videntur. primze molécule — 
" animatz. Cum malia infforia eorumque fpecies 
adcuratius. jam confideratz fuerint, infinitz inde. 
duc videntur conclufiones, quz adhuc crafüflimis 
fepultz jacent tenebris... Hinc ad fubftantiam plzs- - 
tarun MEBULLAREM deducimur examinandam, . 
. ,utrum illafitanimata, ut animalium, quamvis ner- — 
. vos non habeat, & motum voluntarium manife- 
ftum, intra rigidam fübftantiam corticalem incar- 
 cerata, exferere ete gen im ORDO FUNGO- 
RUM adeo jm videtur effe ab ordine vegetabilium 
diftin&ctus, ac ordo. Zoophytorum, vel in confnió 
faltem relinquuntur inter regnum animale & vegé- — 
tabile, adeo ut nemo adhuc geodates natürz deci- 
dere potuerit, cui horum regnorum hzc provincia 
, potiori jure fit attribuenda, -Si enim femina in - 
«vivos abeunt fetus animales, hi poftea in vege 
. biles transformantur füngos, concipi fere poífunt - 
. velut infe£ta Progallica Reaumurii, aut Coccus Ilicis 


bocca eft habita, (ex qua. 
tus meris 1mpleta ovulis, qua 1 
. duntur, eamque totam confümünt. 


& 


phyta e vegetabili efllorefcunt. in A imalcula,, dta T 
-centraria naturz lege Fungi ex Animalculis adole- — 
. frere in vegetabilia, fi confirmetur hzc Fungoruüm 


: : MR 'NDUS INVISIBILIS. dor 
| seg eis 55. VIT | 


«de deret ubi rimum : sitim eft Varii "e 
T im l2j" qua Larva craffior, Eis ; 
ju v: votax, in Pspilionem 'alaerem, 
fobriurny priori adeo dilfimilem, üt dé 
ümütatur, videbatur hzc ipfis figmentis 
Ovidianis fagis admiranda. ^ Cognita vero infe- 
Ctorum metamorphofi, obfervabatur fraiifcatio & 
flos plantarum nihil effe nifi meram rnetamorpho- - 
fin: folia Cardui in 'orem Echinopfis, Gundeliz — 
f. Morinx admirabilem commutari; folia fimiplicia - 
in pulcerrimami Amaryllidem , Gloriofam, . Leonu- 
rum; Miner an pfa natur adyta penetrari de- 
gen epf* tran 'ormatam- per. prznumeratio- 
om primum obfervabantur Gorgoniz , Ser-- 
a Zoophyta cum Polypis, nihil certi ; 
donet  aduimidverterent hzc | 


"m As iulequin alius. pes patine- e idis; à ub 
Fr, 3nverfa ratione. animalium meramerpbofis in Vegetabilia — 
p AE $5 hzc igitur, ut ctedit illuftriffnmus audor, 
ES tredinem & fermentionem usque ducunt, fa- 
E is um eft, res interea (tupendas occurrere in mi-- 
mimis moleculis vivis Annorum autem non pau-- 
"corum labot erif fungorum emnium femina viy 
| eorumque modum transformationis nec non 
N 1.4 vegetationis leges inveftigare. 
ermiculos Fungorum feminale: 


496, . MUNDUS. INVISIBILIS: 


— .. fübtiles , utin guttà aqux milleni exiftere queant, — 


LE 


. funt Ex incredibili vi feptica mucoris & Fungi — 


. xe & inquirere debemus, an morbi, qui 
tempore, tempeftate utplurimum. humid. 


224 


» X un 


S& tamen oculis non obfervari, in aqua:aque ac . 


antea pura & pellucida, facile concipimus, in ie. f 
pfo, suere ; "ubi. tota. planta fine. microfcopio vix — 


confpicitur ; femina .eíle ex proportione infinite fub- 


tihora.. Minima igitur animalia adeo funt fubtilia, 7 
. Xt cogitaüone vix,Concipi queant. | Mirum. igitur. - 


mon eít, quod hzc, quz centies- pulvillum -mini-. — 

mum, qui in folis radiis obvolitat, fübtülitate vin- — 

cunt, volitare in aére & ferri ubique poílint ac.fe — 

ubique dileminare.: Cum etiam obfervamus, fun- 

£05 & mucorem tantum in locis humidis crefcere, — 

Tpucoremque carnibus, panibus & cibariis quibuss 
e: humidis vel humido expofitis acri adhaxrere: — 


Pauxillum fungi. in. edifi s (Mucoris- feptici), ads 
€o celeriter accrefeit, ut oculis fere. cerni incres - 
mentum poflnt, & in pulverem feminalem infnite — 
copiofum. totus quantus refolvitur, unde- facile, con-- 

cludiiur, nullum vivens copiofius propagari & mul- 
tiplicari, quam fübtiliffima hzc animalcula, neque xs 


igitur mirum, quod ubique feri atque adeíle pos»  — 


.. in tranquillo tantum & humido iftos vigere patet, 


concipimus hotum feminalia animalcula obvia quaa — 
vis bumida . corrodere, quemadmodum .7ermes in - 
indiis; vires enim unitz fortius agunt... 
7.,Hinc infimte multa credimus. effe animalia 


la & nebulofa, graffantur, originem 
malculis infinite parvis, his aut proximis 
ejusmodi contineantur, e. g. febres. nittent 
exacerbantes, &c. Sic Hamitritea im inferioribus 


^ 


bres vere & zftate. calidiori pisci in Tertianas, 
fed autumno fzpe producunt exanthemata feu pe- 
 techiás a minimis. forte ejusmodi animalculis, fed 
 copiofioribus oriundas,  Graflantur vero hzc. mala, 
Ji non epidemice, tamen. endemice ; apud. omnes 
fere in-acre ejusmodi fungis & mucoribus apto vi- 
ventes, prazprimis in infimis. concamerationibus ha- 
bitantes & referri. huc. forte. poterit Phthifis, & mor* 
.  bi.complares.. Pradium,. in. quo obfervabat. Sóder- 
re berg: (5) vix ultra decennium ullos vivere habita- 
d omnes eo habitatum concedentes morbis 
otripi , « domos; habuit. loco depreffo & hu- 
tas; /.quarum- parietes inferne tungis; : inu- 
: siae iin obducebantur. . In locis igitur habie 
tare altis, ficis, pertlatis omni. &vo optimum ufum 
eft ac faluberrimum , adeo ut febres 1ntermittentes, 
nonnullis locis vix inveniantur, Hinc minima ani- 
malia, majorem forte.edunt ftragem, quam maxi- 
(. ma, immo Nee RI me dme ene pap o- 
| mni. iand — 'grec 
- füfineo. - 


20 Sederberz 5m Adis Fubaipif eui" typo. P P. TU 
.- morabilem admedum profert. ob[ervationem de.  babitatio- 
se fimpliciffima unius P offici 1n Skalltorp, parecig Eds 
 —$m» Dalila, ubi ovtmes bowruer pallidi, Aflbmatici, He- 
ai, ut si ind: iutra XVI annot XXX mortui ; plerique 
gy e. mer sllus fanus reperias , ideoque mec famuli 
tb — obtinerentur , emm bvevi certius. egrotarent, plerique 
.— Jucenmberent. | Ob[ervabat domum [itam in comvalli 
—À émter ntonticnlor, Cujus fumdo petra [nbfirata erat, me 


€ qua aque detenta continuo cxhalabawt mephitem. far- 
Zemiem.  lsde foetor fuffocams im edibus; ude parie- 
fum fundamenta, Cy pavimenta obtecta 6g corruf - 
ant y infedía Mujeis, Mausoribus.,- Agaricis 
perdis. Nullus itague, aptior docui. ici ! 

wai fru -cuso ud. 


7 


m- 


MUNDUS INVISIBILIS. x 


EN 


qua defcenderet ; bic. dein tecinm erat argilla tenaci, -—- 


EI | MONDUS INVI. 


crise "SCHOLIA. - 3» E : 
Qu Bísgi- autumno proveniant. ^. 
| Cur Atwer fiptieus in quibusdam locis. defun Da. 
- mos ligneas. H 
: Cur: .Autumno AMorbi Endemii fequentiores gc 
Cur Morbis magis polls q ü, qui i»fosas domus tas 
- camerationes inhabitant. ^ — 
Cur Querguere. &  Hemetritee. frequentiores vere & 
-.. autumno, X€ pejores'in infima: Cconcameratione. 
Cur. LADDMMEN n AM 'elevatis perflatis magis fa- v 
lubres. . 
Anne Contagium efiam: ft i in Pleni; & quomodo; : 
Anne Costzgiwz eodem modo exiftat in: Animalibus? . 
Anne Fungi potius ad Regn: Hiro: quam ad 
- "Fegatabile pertineant. EN 
Anne Fwgerum & 2 0r ua metamorphofis ph- 
- me contratio modo: declares FJ RITC. 
Anne plurima Animaliá etiamnum lateant. tam pur- 
| v2, ut oculos fugiant - dit 
Anne Animaleula infüforia fint e Seminibus Ma- 
oris di(leminata. - zt 
Anne ejusmodi Animalculis debeantur »merbi Conra- E 
4ieofi & exanthematici plerique. ue 
Ánne minima ifta animalcula, cbzorica dicta, me. : 
.. Fe medulüria,. Rerporeque. Pg Did. Te: le- 
——. füituta e 


$ D. aac ; Bh 


GM) y (0*7 
CXLDUII. 


3 USUS HISTORIE 
—. NATUR A] 2 


S . Qus, 2 ONU 
Ege. un PRJESSIDE bep n 
E D. Can. V. Liwwé, 

i . "Propofüit | 


"OMATHEUS APHONIN, 
- «Nobil. Mofcov. Rofius. e 


4 MERE AE MM Es. dieses - 


2: Lid dorm abra ccm, pa 
VO TR EPIIT SOLUS 


Sm -cumentis; ut-nameruin eorum inisi-non.p 
| S eto ad fateatur. Singulariter vero. min 
oportet, legem , quam. viventibus omnibur dedit, 

LT n dndiidos » quique fint, füam tamen edendo 
prolem,  generá fingula fpeciesque propogent, & 
An fua fic quxque vivant Ier. quam legei 
neque homo animantium reliquorum Dominus effu- 
gere potuit. - imvis etiam innumerz fint, quas - 
Summus llle Fabricator creavit ," plantz, & innu- 
-mera- animalia, uti Mammalia , Vae iphibias . 
Pifces, —: "Vermes; omnia tamen ita dispofu 
q le ugs — quavis; 

t— 


.quafi ex edicto fibi deftinatis fuftententur alimentis; - 


- 


STORLE NATURALIS. 


. 


tria 


E. s V uU 


| USUS HISTORLE NATURALIS. 41. | 


petit, major accedat, neceíle eft, labor & diligen- 

tain eruendis naturz bonis, quorum adminiculo, 

. uti quotidiana experientia edocemur, fatis commos 

: de. vivere poflint, debita interveniente. cultura ; 

quam. dicimus Oeconemiam, Oeconomiam loquor 

pr vatam, quz docetres naturales vertere in homi- 

nis utilitatem. Sunt vero hz res naturales triplices, 
deucale videlicet e tribus naturx regnis, yel La» 

es vel vegetabili, vel animali. Qua vero ex - 

ce feligit homo ,. "faciunt. vel. ad ejus. victum, 

e m eft; vel ad amictum; vel ad diverfa 

: nmoda, utis dsdimios, idit, commercia, fimi- 


VOU HP ERR 


Yd : 4 ug TIL. ! 
dnter MSPIGUS sotmedius homines Sol v vive- 
Es nemimem dubitaturum eíle, exiftimaverim, Cum 
absque ulla. difficultate cibus ibi, üt. diximus,, obtie 
eatur ite. nec pus; habens .homias mul- 


oe 


d extra hanc. patriam | conftituti. homines, ubj - 
nes excipiunt. &flatem, fructus non. füffciunt, 
quos terra fponte. fert, unde ad Cerealia confugere- 
neceífum Ii Cum vero hzc ficca & farinofa., 
1 us itata opplerent corpus, unde delete, 
ria diathefis i. docuit ideo neceílitas hzc fermentaz 
- attemuando coquendoque reddere filubriora. - 
Sed hzc tamen fola non ventriculi fatisfacerent 
defideriis, ddeoque in ufum venerunt ewalia co- — 
ümque partes, qux mixtz ve etabilibus. AG 
homines. siam eue. nc Ter 


Ar» — CSCSTHUSTORUE RATURAUS — 


--Negle&ta ejusmod! 'Oeconomia, infelices effent 
homines ,;& térra extra! trópicos vix habitandz.. 
Ponamus nobis ob oculos térram, quales hà fepten- 
. tronales orz funt, incultam, quam Pineta, Erice- 
 1à fimilesque fleriles plant totam: occuparent; in- 
clementiusne cogitari fatum "poffet, guam hominis | 
Huc naufragio projeCti. Vix per integram. regio - 
nem, tempore pfzcipue hiberno; reperiret tantum 
ad. fe fuftentanduth, quantum ünius hominis fto- - 
machum Tatraptem leniret, * Cujus miferiz exempla 
ItnerariuthAnfonir habet; qui- nautas ad varias Au 


Ítrales terras rejeclos, vel perüíle narrat; vel fá- 


. me periclitantes in vaítiffimis iftis terris, qux cul- 
tz fifuifent, rayriadibus hominum fuseciffent, Cir- 
va'quod mirari aliquis poffet, in tam vafta regione- 

dbi vix numerandz funt fpecies plan eom 


deferta ifta ornant, tam paucas ctefcere, qua 
minum alimento apte fint; fed. plerasque pecor d 
effe deítinatas aliisque animalibus. Nulla enim e- 


xiftit Planta; que non efculenta fit alicui: ariimali 
iit adeo videretür facile natura in animalia^magis, 


delic 


mque 
Sofeque repe 


. Quicunque rei economicz o 


& quidquid ad commoditat | 


USUS HISTORUE NATURALIS. ^ 413 


s: ampliflimo igitur thefauro rerum debent fcligi3 qua 
hominibus inferviant, qua immediate; quz medi- 
ate; ne perverfe agantur omnia; & ut hic inftitui 


"de. polit. fele&us, prima cura erit, in numerato 


habere ea, qux fícligenda fünt, id eft, adeo nota 
& diftincta habere, ut ré confundantur. Quz cog- 
 mitio, fi folida erit; ex feientia. pe debet, quz .ci- 
entia "nehura dicitur, . $1 enim hanc non fatis. exco- 
luerint aliqui. nen. poffunt non orbis incola. clau- 

dicar .& errores committere; ideoque infpiciamus 
Ec ü quid. hac fcientia di iet. Io i ver 


har di á 

RIS Scientia. did feu opidtid rerum sdtotalidh 
E 'tomprehendit  Zoologiam, Botaaicen & Litbologiam , do» 
. Cetque facillima methodo, primum. numerofiffima 
objecta, im tribus illis naturz tegnis occurrentia , 
.notis certis & propriis diftinguere, ne fama 1mis 
. mifeaptur; deinde diftintia nomini bus infignire 
2 pem qua per toti orbem ab initiatis fa 

. telligt- 'ollint; tum determinata hac. 

à,  erüere Braioge EAR 


— tantaque bd) dinum. eoo Pod 
E ijeces oluerint multa, non abfol- 

viíle  emnia, Esdr RS Multa reftant, qux potteri- 
tati Natura refervavit, nimirum ,.ut omnis zvi ho- 


. mines haberent, quo fe exercerent, in comparanda - 
.. Supremi Numinis cognitione, proque collocatis tot 
| zie: Menge gratum erga lllud teftarentur - 


E, lv, 


$ inimum.s —. 


vel. p 


na nde 


X * 


Los 


dis fpeciebus; ita quidem, ut ex vulgo plurimi — 
prapropere judicarint, hanc fcientiam. magis curio- 
fam eíle; quam utilem; vel faltem medicis folis in- 
fervire, ut fua inde eruerent medicamenta, - —— 


:U- Aft demus fantifper; curiofitatis effe, naturam 
attentius contemplari, erit profeéto hac curiofitas 
homini longe convenientiflima & fancliora" inter. 
officia locum habitura. Nam, qui oculos tántum- 
modo aperire voluerint, & in fanétiora Nature in- 
trofpicere,. illos in. maximam fapientiz. & provi- 
dentiz Diving raptum. iri admirationem, | hat emus - 


perívafiffinum. .Si enim perpendamus rite homi- 
. nis conditionem aliarumque rerum, copftabit, ho- 
minem in alium non creatum eíle finem, quam, 
-ut eorum, quz fimul cum ipfo exiftunt, catenam - 
percurrat, Divinzque potentia paritér atque. bon 
tatis veftigia utique manifeflet, teftis atqne inda- 
gator diligentiffimus, notet, contempletur, admires — 
tur 5 alias quem in finem hominem » pra ceteris — 
animantibus tot tantisque, Summum Numen exor- - 
naílet, egregiis perfectionibus, quarum evanefcit 

excellentia, füi fi nefeius, aut negligens vivat Con- 

ditoris? Quocirca nemini non placiturum, arbitror, 
. CharaCcterem; quem N. D. Przíes in Syftemate fuo — 
Nature; homini impofuit, »efce te ipfum. | Namqu 

nofcere fe, id eft fummam fuam felicitatem , euju 


quispiam poteft, quam cum rebus, quz extra 


ire poffe, exiftimo, qui ad athceifimum. 
 Sapientiffime omnia, qua fub adípe&tum 
ts: " | 


P. 


1 

4 

4 
p» 
| 


USUS HISTORUE NATURALIS. — 41f 


pulcherrime & maxime concinne effe. difpofita y. 
confervari ac dirigi. Sed bac jam miífa- facimus, 
. gratias Deo agentes, quod: noftro hoc: evo uriliífis. 
ma hac fcienua, ad Ipfiüs cognitionem manu quafi 
ducens, ihclarefcere copperit & fimul ad hominum 
promovenda commoda, fi non düm früctus veros, 
tamen groffos protulerit, qui demum. donet. 
& c ndn Kong pm cd ERE sca 


| T e VI. | ;1 
Teepits nimirum, hiftoria naturalis. anjliciid, 
ilium. faciem induere .noftro. hoc avo laboribus - 
Raji, qui in plantarum hiftoria, fub initium. hu-- 


ut jus. feculi edita, . plurimis . plantis adjecit ufum cco- 


3 ut tenderent in finem, quem optam 


.. Homicum; at vero h£c pauca €rant & leviora,  — 

. fed, quod pace. N. D. Prafidis dixérim, debemus 
ipfi plurima. llle enim, qui fcientiam hane novo 
lumine colluftravit, ita etiam füos labores Head. 


videar. s i ape dixife,. pu dA SUE en 


Neoxa infellórum. 
Migrationes. avium. 
Flra Suecia. — 
Jter. Oelandicum. — 


lter ,Gotblandicwm ——— 
lum ohtoriwm. — ... ker Map dübpen: ie 
: da aftatifma, — ter Scanicum. 
Fra cronica, 3, nido 


Obfervationes 


da dis OVI. 

| P üplandum: effet, ut quis. mee d rerum intelli- 
gens curam in fe. fufcipiat, omnia. ifto, quz (par- 
g in füpra nominatis opufculis. prodiere, in ordi- 
nem fyllematicum redigendi, unde certus fum, fcie 
un hanc plena radiaturam luce. Sed meum in - 
przfenti. eft ,. brevibus tantummodo | demonftraré 
Mecellitatem ac uíum hifloriz: naturalis jn econo: 
mia privata,-& fine illius ope, hanc firmo pede 
ftare non poffe: quod ut Vai per ibn hu- 
jus Sn. ire jubet. bd 


ev CAPUT TERTIUM. 


Ec EE fbi, sal füften- 
"tationem humanam extra trc pir. BUR vindicas 
E locum 5; neminem negatur "ie, puto, in ui 
hujus. enarandis commodis, . opus. non eft, t | , 
rolixus, cum fit antiquifü ma & ab omn genti 
ue moratis in ;pietio. hábita; interim. annotalle. : u- 
vat paucae - | 


II. : 
"Non omnem URS omnia». unicuique Con 

ftat. Et ficuti unaquzque planta proprium habet a — 
matura fibi datum. domicilium, E eft, natale fo- — 
E ubi inei fuz convenienter , atque adeo.ma- 
jori cum. fenore fucceífuque DRAHEGEREÉR, ita fra- 


USUS HISTORLE NATURALIS. 47 


lis conveniat proprietati ufuique plante, quz terra 
committetur. Nam nemini ignotum, puto, fimum 
füppeditare terram tenuiflimam, ean qoe certis 


-pishtis utilem 5 fed cum hzc, | nobis, Ce- 

 trealia fint peregrina, & Creator - conceflerit 

TM fuas ftationes , rur cipes occupare ec fi 
florebunt; hinc 


fcere juvabit prudenter, fi feecundare meon acce 
mus, ad uberrimum, qui "en poflit, obtinen- 
EE lil. 


zt e, in variis locis varie f 


cer -" ad rem fi mon attenderit 
ps emper expellere ex eodem folo Lr 


quz fata fuerunt cerealia, utpote. peregrina : 
vitia agrorum, in aliis s funt: 


Triticum. reptan:, p m 
Serratula arvenfs, — 
Vicia (recta, . M 


ONE p. Tom cac qi Rue 


"M 'ORL: NATURALIS. 


pius! labores ;quereturz. iE lidnms: "aM. ef - 
— harum fint annuz quz. biennes, quz pers. 
;nofcat earum natale; folum .-&-: modum. fe- 
cua datiduis & fationis:, ; unde. Jiélcodisign.: me 
— prüinenta ' defipi rpg 


on ; l3 231. DIE gU i3. A d 


"onus bo de ii ^gH Y 
"S A. la MU rámen; qu 
 Oryzz in a a ipe DE lácu m 


pientrienalis, ius m Oryz« fei 
frt gero, vix. Anfe ^iligenter colliguntur a . 


"ide kcu 


E 


Botanices 


Sieniom. | lemoó | 
Ícientia In. "Us, . jiehpe as 
. Domifiüs Rm vn peteret xs ;c expe 
eo N. D. P- ut hzc femina ei transmitteret 
fecum "app - ret, que- "quidem ille A , 
fed adeo ficca," "ht gertminare non polfétir: quà- 
proptef adhüc Opfandum, ut, quocunque fieri mo» 
do EC "foliicite S aiererentul í x Pipes 


4». 


E ; "- Vide Itineris ejus tomum 3. pag. goo. ad:idow Svecicg. is 


Vsus $1 nmm CMS 


HET: vs ini "fs , * AE 3 
- HORTORUM- caltàra: hodie. Jnlactoii aids 
d ta: aram qu — Rey NODE aue maxime. 


Scilicet: i nilias Mes ierens quas 
mit hortorum .cultor,: plantarum in- 
iualem ament: terram, quem alot 
lera, convenienti quamque methodo: €9- 
E ue dubia fpe terrx: femina mandábit. . Sic 
inter yet efculentas,: srfarum: Gy Latbyeus: tübero« 
fus, quamvis etiamnum rarius profiant , proftare ^ 
tamen. poffent. uberrime 5 di modo. attenderent . horto: 
: 2m Misa p2 . fta 


nitione foli uniuscujuscunque" pen patet eos, 
uibus volupe Quen exoticis atboribus. fuos; hortos 
are, inftru£tos debere. sie Ícientia naturz , unde 
PAR iftarum |fiant, de atria, flationis . 
E &. Aag, .qua. hic. pofbnt 
um qua ai deo. x opera. f amit 


 poffent inde —— in fuos hortos, in infigne 
ornamentum , quam plurimas. E. G. MORUM *ar- 
aaricam ; ULML pumilam, PRUNUM Jfbiricam , SPI- 
RUEAM Jforbifeliam, VINUM  Cembram , aliasque. plu- 
zimas, qua feliciter fub hujus regni colo virerent 
florerentque , uti hodie ROBINIA caragaza.. RUBUS 
artlicut, Circuli ar&tici. planta; qua profert fru&tus 
X pt omnibus Europeis fuaviíflimos, gratiffimos, vix 
^. poteft hic Upfaliz vel Petropoli auro emi, quan- 
tum füfficiat; nec ullus noverat artem plantam hanc 
colendi antequam D, P. nuperrime in 44i; Srock- 
"fius eandem docuerit , refpiciendo ad ejus 
ftationes , ' locum requirunt, ubi gelu terram 
usque ad finem nienfis frondefcentiz Ld 
Ld quidem: facile fieri pofíe. oftendit. - 
CN. | 
. MUSAM mirantur omnes Potanici , nm in- . 
ter vegetabilia abfolute feminibus effe. deflitutam, 
adeoque folis radicibus multiplicandam: fcd plan- 
tam effe hybridam demonftravit D. P. in piod 
zibus "Academicis tomo 4:te. pag. 354. Unde clarum 
eft, economos laborare fruftra, ut femina obtine- 
ant, Stetit enim hzc Mufa in hortis curioforum fere 
facis t dum D. P. principiis naturz nixus, 


| igem perduxerit in hortis Belgii, d 
| I "ie fi cui phietent, Mufa Clint. 


innituntu » (e " [ em fientiz E pe- 


3 3 — , pto- 
"movil srbores did, non vero ra- 


USUS HISTORUE NATURALIS. —4z&- 


prolepfeos plantarum credunt. Quam neceffaria fit 
infitio Pyrerum Malorumve in truncum arboris five» 
firis acide, pluries inculcatum eít; co enim efficitur, 
ut ne quid d capiat. radix ab hiemis vio- 
lentia, neque, quod fxpius contingit, corrodatur 
à Muribus terreftribus, quos ignari ORE naturalis 
Modes cum PPM | 


s $ VI. 

e cum hie. fermo fit de Me - BuBife- 
ris, non poffum non in memoriam revocare hor- 
tenfium arborum frequentiffimam calamitatem 2 - 
JA VIS. INSECTORUM illatam, quz quotannis 
, deftruunt & folia & flores & fructus, quibus ob- 
. viam ire" nemo facile potuerit , nifi, qui noverit 
infecta, eorumque metamorphoes ; nimirum, quo- 
modo hzc pleraque tempore autumnali deponant 
fua ova in futuram camions & qui fimul 
pun habuerit reipirátioner 1 infe&orum , ex 


tur, plurimis obnoxiz funt calamitatibus ob igno- 
'rantiam fcientiz, quan laudavimus, LUPULETI 
ficii hodie eft frequentiffima, fed non 

liciffima. — Vaftiffima lupuleta fpe revirefcunt. per g 
. viginti annos, nec fructum ferunt ullum, s in 
.groffo eed contrahit, ; orca de 
qu »de culo delpfum, cr 


queat ibi penetrare - 


USDS/HISTORDESNATURALIS. — 4:5 


! scis 5e 
t5 2 I 


EUG 


tizterum etiamnum petunt. Sveci quotannis exoticis 
e terris, qi E ej 


Gothlandia, quz. plantam fpóntaneam SM i es 


€jus .plantationibus deftituitur, quamvis a | ibi ex : 


pu 
If. AM : - TAM 
LJ 


SILVARUM S magni momenti res eft, 
poftquam filvz in plurimis regionibus per Europam 
excife funt; aft inepti "deprehenduntur ruftici ad 
harum »plantationes ;; ignart. rei. herbariz ;- neíci- 
unt enim tempus rite colligendi femina, eaque rite 
ferendi in loco aptiffimo; rite. przcavendi, ne a 
gelu vernali eradicentur  tenellz - arbores ,.in-- qua- 
rum fuübfidium- Mufcos vocare, non tantum-non in- 
telligunt,.fed & multi funt, qui- fibi eos. invifos 
habeant. "Tentant enim Mufcos quavis ratione deftru- 
ere, cum rei. herbariz fint nefcii,-& praterea. prz- 
fumta opinione adducantur, ut. credant ,- Mufc 
eter der Purm pex 


expellere reliquas plantas. |. Aft e contrario multum 
ade me cat fi tantummodo naturz fcopum 
perfpe&tum haberent; tegunt enim. ifti terram, ne 
ab ardenti Sirio exficcentur herbarum radices, ne 
.& frigore nimis conflringantur & ne fubtiliilima 
dade humus à ventis im eas dejiciatur &c. 


i- S. III | 
. . SEPES, ornamenta terrarum auftralium & com- 
moda, poffent etiam in feptentrionalibus cum fuc 
ceífa plantari; cum vero terra quzvis proprios tan- 


inferviunt, loco lignearum fepium , Jamaicenfibus 
incolis eorumque pecoribus defendendis ab, aftivo 
calore. Ex CaHe vero & Ewpborbis etiam muni- 
menta urbium contra inopinatos hoftium impetus 
conftruunt infülz Euftachii habitatores, tefte Tac- 
quino, &Non deficiunt tamen nobis fimiles, e. gr. 
Oxyacantba , Berberis , Groffalarie, Prwmi, Hippphaé, 
. wb, alizque , quz commodam íübminiftrant fe- 

pibus materiam, quarum tamen, pro diverfis foli 

eneribus, fieri debet dele£tus. —— a 


-— Cups 
s H : ;v- ' 
t dil : 


 truncatas Betulas, aut Abietes, qua brevi marce 
. fcunt; fed fi intelligerent , aut quispiam eos in- 


USUS HISTORUE NATURALIS. — 4:f 


vigere, facillime ejusmodi domos efiivas: & atbos 
res perennes obtinerent absque ullo filvarum detri- 
mento, & id quulem,. leviori opere topiario, -— 


r*. De ALPIUM vero cultura nihil proferam, Lx 
ut le&toribus, fi qui opelle hujus contigerint, 
fcendi cupidis , commendem quam due, 
pulcherrimam illam; qua in actis Stockholmienfi- 
bus habetur obfervationem folidiffimis rei herbariz 
puincpue füperftru&tam, qua optime docere quem- 

.hujus rei ftudiofüm potefi. Utinam etiam ad 

1o E Js mea Puma. canum lan vertere. olim 


 PRATA FE a uz RO TA jos Co- 
piatn colonis fuppeditant, fepiffime deftruuntur pe- 
nitus a larvis Phalena cala ealamito[a y cui obviam ire 
non uique facile et; nec poteft colonus - 


rata dere. uxo reb, unde 
pet y. mec. | minorem Aet 


eus yis 


aad in. irem tege t Mediea- 
gines. fatizar , reduces folent arceílere harum femina 


-ad fua prata ferenda, ignari ftationum plantarum, 
ideoque irrito cum fücceffü. Sed Trifolium fuum - 
kybridum ignorant, quod fponte perrigit puiS. 
vais pracedentibus multo antecellit. — 
S. VII. : 
: OFFICINALES plantz i nj Auffrali Meniy ge | 
duntor € n wide & divenduntur per bo- 
| regna ; T els vifum fuerit ferere iftas in 


: Miri die c he án igiene Tintaum, me late- i 


|. rem 


E 


446 — ÜSUS HISTORIE NATURA! 


rem. lavet: "quamvis a an ipfa llo. modo: gn 
fit operofa. : ; 

| ndi. A o a 

: VENENATA pli multe TEES (ed tan- 
tum certis animalibus; uti Cicgra, Acenirum  aliz- 
que, ex quibus paflim periclitantur pecora, fi- oe» 
xonomus Jgnoraverit Botanicen; immo , ipfa atwe- 
wuse nemorofa boves ovesque-occidit, fi hujus plan- 
u edens aput Manceridbik in loc Anemóné. 


A. 


SM UE Xe 
docta denn ies gm: fati? confhask 6 pito; quot- & quan: 
ti ex cognitione Hiftoriz naturalis in. genus hu- 
manum. uer PUn ee —Sed fi ad omnia 
od diund; conomis ,' &quo- | 
j haurire debeant 


fcientia; deripnonir vix fihis^fo 1 
." commemorabo Calendarium iftud Flor. 
,P- primum. propofitum « eft, quodque tant 
re cGconomica momenti, ut fi *perducatur ad füum.- 
faftigium, quivis intonfus rufficüs cernat &^ manu 
"veluti palpet neceílitatem utilitátemque cogaitionis 
Rei herbariz. Nam feet, quid continget, quid- . 
i. agere oporteat per maximam partem anni. In-. 

e enim przdicimus adventum: A4wiw» migratorioc- 
rum, adventum. Pifciwm pro diverfis: fpeciebus var — 
"littora. 8. were dean ipde: tefn- - 


USUS HISTORUE NATURALIS. — 4:7 


Cerere laborare colónum crediderim, nifi ex Pase 
Sce» feivtrit, quaenam plante fuis pecoribus ar-- 
mentisque prabeant alimentüm, & ex iis; qua co- 
piofiffime fua ferunt prata, judicet, cui parti gre- 
-gis.paftenda conveniant. Memorabilis: eft. fane 
obfervatp, IN. D. P. in itinere, Scanico, ubi. anno: 
tavit, abundaffe- infulam quandam | Agrofide -arundi- 
"6€, 1n; qua fere euecatz fame fuerunt pafcerites 
Capré, qui. vero, his.faübftituebantur, Equi. fagina- 
bantur... Sic .Vituli. in. fuis. feptis efuriunt ,& cons 
tabefcunt, inter... fropdofi(limas. Ulmatias 5. fed. ad- 
miíie nluc Caprz iude pingvefcunt, immo ipfam 
venenatam. Cicutam luxuriofe epulantur: ita. nihil 
eft,. quod ,omnibus. conducat; nihil, quod. noceat 
omnibus; ergo nibil fimpliciter venenum, fed com- 
parate, .: Aique. cedant, fic omnia, Im hominis. ufum; 
L.non immediate..tamen mediate; .. . 


iO fartunatór nimism y; fua. fi bana. worint , agricalat, 


: -7 Fixg. Geerg. id... a. v. 22: H 
rékgig rii is e /1 í- Pre 4 i iie " DETUR ; «ng 
sni c hos 


" Za. 4 ER. 
; IlXzdlfTaolfa 4L 
Bt LIUM D 


mu to DUC CAPUT PRIMUM. Wed wüurME 
l,gO0US EULbXUE "PS Tüpo: ; 


e Val HUMAN, arem ,, alterum illud ad fü- 


valeat. mre E gem fy 

.. "Prrora "primum logüor, tanquam maxime ne- 

ceffaria generi humano. Horum noviffe debet pa- 

terfamilas natütam przfcriptamque a Creatore Oe- 

conomiam; nimirum, quibus inferviaot tifibus, qui- 

bus herbis libentius pafcantur, gua male illa —€— 
pA ant, 


42$ USUS HISTORUE. NATURALIS. 


ant, & plura alia, fine quorum cognitione, multis 
fzpenumero accidit, ut pereant improvifo ver i 
ges velut fulmine taciz. 


: $. IL | 
BOVES pro folo natali habent loca depreffa, - 
i e etiam in pratis aliquamdiu inündatis ma- 
evadunt & pingviores, uberiusque lac fun- 
dunt, uti Vacez Belgica. His venenata funt plan-. 
t Cieuta & deonitum adeoque; nifi exftirpentur ex 
eorum pafcuis, facillime interimuntur, Sangvinalis — 
berba veterum etiamnum occidit Boves, nifi didi- 
cerint a teneris ab ea fibi przcavere; eft vero hxc 
ipfa, nil, nifi atwemoxe memorofa, quam inta£tam re- 
linquunt, qui cum ea adolevere; Alt vero e cam- 
peftribus locis, ubi non eicit i in pes ubi 
requens eft, delati boves eam ( fine e 
teria inde ac hzmaturia contr «o 
Equifetum raro. depafcunt; dum vero aliud - 
petit, ut in locis, ubi fre | etiam - 
|. €0 coguntur vefzi, fed marafmo mee quod 
apud Ultra je&tinos obfervarunt Belgz. Ad littora 
maris egregie pingvefcunt, in quibus copiofius in- 
venitur Zriglecbi» eorum gratiffimus cibus. — Fame 
s pereunt vituli intra E ux clauftra , — Ubsariis 
luxuriantia, cum hanc herbam edere nequeant, - - 
pe bones s OMNE márcent & frpe pereunt, 
detneantur tempore poibo s oui wt i 


venta 5 me x ee 

2E uns Tio í ty d "agen E. S 
tuunt 4 (UifA K a qua magis , quam g- 

A. e alia, pingvefcant, uti E ef in Goth- 


USUS HISTORLE NATURALIS. 429 


landia precipue, quz Feftuca hac abundat. Ex 
m patet cauffa, cur loca, iftiusmodi plantis re. 
erta, que fterilia & nuda fere apparent, pedibus 
plaudentes oves petant. Feruntur illuc naturali in- 
ftinQu, ubi optima obvenit efca; hac fi priventur 
minus vegeti adfpe&tus erunt, quam fi utantur i- 
fta. Non pers quidem oves & aliis herbis 
vefci poffe; fed quia ex aliis non bene adeo alun- 
tur, his przferendz fünt, quz fupra nominavimus: 
idemque valet de ceteris. Ex hoc etiam fatis uni- 
cuique patere, crediderim , quomodo aliqux res na» 
turales remotius nobis inferviant, quamvis per fe 
ad felicitatem. humanam hihil conferre videantur. 
Viles illas herbas, nequc ad efum utiles, neque 
ad alias neceílitates noftas, nihili. facile quispiam 
zítimaverit; fed dilectiffimam utiliffimamque efcam 
przbent animalibus, quorum veftimur carnibus, 
veflimur lana & pellibus; atque adeo illz nobis e- 
runt remédia ad augendam reddendamque noftram 
utilitatem perfectiorem uberioremque, 
Morbo afficiantur oves, quum aquam ftagnan- 
tem hauriunt, infiitur enim earum hepar Fa/ciols 
bepatict, unde & pereunt fzpe millenz; cum vero 
hi vermes occidantur aqua falfa, ideo non male 
faciunt Oeconomi, qui Sal muriaticum aliquoties 
ovibus porrigunt, & id quidem tempore autumna- 
li vernalique, ut hofte ifto liberentur, Noxiz i- 
pfis etiam funt plures plantz paludofz , quas fibi re: 
li£&tz, son adeunt; uti Sitom; Ranaunculur flam- 
siula, Antbericum. offfraen ,. Myofetit aquatica & no- 
centiíífima omnium in America feptentrionali Ka/- 
wiía luifola &  anuguflifolia, Contseftunt plurima 
etiam Oefro evi»» in finu frontis generato. Cum 
vero arctiori includuntur ovili, inficiuntur. fepe 
Scabie ferina. maligniílimg & funefta, nifi Mofcho a- 
lüsque pracaveatut, ^ —— e | 


"CA 


419 USUS HISTORUE NATURALIS. 


tg $. IV.- $dnisag j 
.CAPIUE sum altiffimas Áonten fandunt, p 
oque in domunculis . depfeís miféram agunt vtiar 
dele&antur Caprvallarie,.- afrniea:ss Lichenibus.-. videli 
cet plantis,: que ; in;-locis; editis. :bvig; funt..: Gar- 
punt tenella . folia, quorum. Varietate. oble&antur ; 
ab 4corito .p ezcunts; fed .Giewem impune vorant. W* 
vifa. funt. Colontsy.quod fepimepta corum .transfili- 
ant .hortisque vim. aüferant,.. (Cut. yero tendo pere 
forans. & .perforatus confiringitur -in :pedibus .pofti- 
cis, nequeunt vipudin, perficere j; slocente. Apsepis 
si EL. NÜUIBUO .:4. S. V. don a:! 74 iini 
"TAR AND pus '€ Samiocdofam 'pecóra 
viBitant i amprimis Licheze TA/giferino virerite, ' 158 lo- 
cis: figuli diAH & cs ih eoque *Phofé. boudrh 
vix: ' cieutdnidi? Edborá F-imptimis 'Oz- 
fis ber rferimis ET iere Tune 
Ea ret natüralis pefitugc ^q IE Hm 


I MI Tel iw 


t 3U65 kA xp VI- ex b & iom aur 
,EQUL, nm. fere. Ir quanta pecorum,, 
pia. E "d » ob minia qux praftant. homini, 
UR ima .*, fuas; faciunt u mbrofas filvas ;. ig ficcis 
veto & petrofis humiles, Eg "uti Oclandici equi - 
pumiliones. Ferunt hi atconitum, nulla. vero. fatio* 
-ne adiguntur. ad edendum. Dons Padum ; cnjus 
ne £6o rem quic em. ferunt. , Devorato. Carculiaue. pa- 
t) qi i Mic Ph ellandrii aquatici .domi- 

cilium fu in -iüterimuntur. Páraplegia; innu- 
meri ree (ome cunt tempore - affivo, OQeffro.. na- 
fai, nifi autumno pragreflo, ab ejus. arvis, bene 
purgatz fucrint fauces, vel ipfis propinentur pin- 
£via, ne ut venena infectis ru M 
Ticuli Roranb. : CEN atm 

q^gug. aas 8 VIL .. 

- Qui noxia animalia arcere "vult, dicat, neces. 
fe eft, ex fcientia natura , eorum habitum & pro- 
AI.o : pri- 


- z 


Usos. HISTORUE NATUR MR. dE. 


rietates, . asnde "deftruerent deneihes.: in Africa, ni- 
haberent Canes. Hyena ibi frequentiflima venato- 
rem occideret, nifi noyiflet, quid ipfi objiciendum, 
ut. doc mórdicis DV z -Ne&" evitaretur. Lupi, 
x - EE lederet, nifi nota dte paflió ejus. prin- 
E ; cireumfpe&tans '& meticulofa timiditas , ob 
da L5 vix. audet przdam' in filvis aggredi, tra- 
: tumgne metuit funem, neque Top per por- 
SN E pimenti, fed ipfum tranfit. - P uae 
n4 docuit. ratio, fobcdudr aceenfum. LE Lx 
tum, quem & cane P DEus. pejus Rut ui 


ConUE fij infefti ,' capiuntur fa- 
ditime Aréü cipit itülié tiger albo. ani e 
]i£' per a&rem fparía involaht,. credentes etie 
Plalbia; füa pabuld,  Feler Tigrides Lynceique Capi- 
PE dde álie&ti 7 Nr epeta aut Ma : lac 


piendi, vel fugaik i; debet. )0€ "Sehr ope eorum ho: 
1. X Politia. natura notorum ,- qui fünt i inprimis, 
lef, vel Putorfus. Lepores. autem, quamvis optimi 

ores, non tamen truncum oppofitür i in fepime 

ranfcendunt, nifi eum mordeant , adeque i 

iri y eludititors, ..Longum orb 2. ula M. 


413 USUS HISTORUE NATURALIS, 


, "CAPUT SECUNDUM, 
$3 $. 1. P 
AVES fimiliter vivunt fecundum naturz ordi- 
nem regulasque, quarum naturam nofcat, neceíle 
eft, qui ex cura illarum reditum expectat Oecono- 
mus, »ferer, fi introeant hortum, ibique Perzrofe- 
Uns» carpant, facillime omnes enecantur. Pulchre 
etiam hi abiguntur ab agris, filo horizontali Cir. — 
cumdatis, quod non tranfcendunt ; dipuedmod dm 
nec Croi fepimentum fuüperfiliunt, (1 filum fuperi« 
ora ejus cingat. dde. cR LIU 
- Pelecano pifcatore, quantas Copias pifcium capi- 
ant Chinenfes, annulum collo ejus injicientes, res 
eft ex itinerariis notiflima. Poffet idem inftitui a- - 
pud nos, fi Pelzames Carbo man(vetus redderetur 
qui etiam capit pifces, quemadmo 
apud Jonttonum, quz in Svecia 
pifces 1n. culinam. — Gu//izve ma 


fciat, 
dices fa 


.USUS HISTORLE NATURALIS ,- 433 

; ; S. lI. $2 - : 

HS PO Mte psal. avis qui noverit, & Gd: ad. 
"ventum ex Calendario Florz, fcit, quando infidias 
"ipfi is ftruat;- unde etiam myriades. Fringillarum tem- 
'Pore autumnali in. Belgio colliguntur; dum rece- 
dunt in. Auftralia hiberna. | Mergi, qui exercitus 
nflar lacus. devaftant, non modo ipfi facile. age 
- untur, fed & eorum ope pifces, ab iis, qi 
: avium pifcandi: artem intelligunt. Tice ort 

pia, Eu ad fingulas. 'aves attenderem, M | 
hoc loco fcnbere. — —— | d RE 


| CAPUT TERTIUM. 
Lacerte AI , Sa ét pifeinarum - Vucildy* 

aquae falfz hoftes infenfi(limi,, optime expelluntur 
Sale muridtico. Ser, pentes devorant tur. a Suit send ud GP 

P pr Fene ntur vera zdriffok | 


Fer rre flim 


X " Poapdps zomes qui Bo; fes eos ni 

, mutare, nifi atta fub no&e, & fe more hi 

num-in, ipfis, vofaginibus fluviorum afügere f 

dis, mde. facile | capiuntur cono cavo fubme 
i&us ,- feiat. cohil 


T e MN 


| A4 . USUS HISTORUE NATURALIS. 


í 1 eom $. III. j 
. ,,E pifeatu voluptatem fucrumve ille maxime ine 


.veniet, qui ex flore. Calendario pifcium. adven- 


tum ad littora didicerit, quemque aquarum fun- 


.dum finguli eligant; fic Brama adit littora grami- 


nofa, Rutilus lapidofa , Sa/»o oftia alba , unde etiam 
allicitur ad rupes maritimas, creta albicantes.  Perca 


. "fcopulis delectantur faxofis & catervatim incedunt; 


at vero diverfo diei tempore , vel diverfis horis, al- 


tiora relinquentes profundiora Petunt: nifi hzc ob-- 


ferventur, fruftra pendebunt hami. Ubi vix ex- 


. eurrunt per glacies hyemales ftercorantur ab Equis 


& fimus füb regelatione vernali defcendit ad fün- 


dum lacus ibi zflate pifces congregantur & fodi- 


"" 


: pifces felicius copiofiusque capiat. 5 


unt fundum limófum; hinc gnarus vi evanida, 


. 2* 


mque Bicilume He 


pariter atque Carío- 


* 


USUS HISTORUE NATURALI. ^43; 
CAPUT QUARTUM. 
: 


| I»fetía, ut in Oeconomia naturz maximi mo- 

menti funt animalia, ita in privata, fxpe font ca- 
 lamitofa. Meas fuperat vires, vel partem «hujus in 
Regnó Animali provinciz percumere, quáré pauca 
miódo memerem. — B/arta lucifuge atcentur lüce, oc» 
teiduntur gelu. — Gry/li | dossefiici enecantur cortice 


Populi, fed inprimis Pauco recenti, mixto cum fa-.— 


rina tritici & Arfenico, dele&antur enim precipue 
Deuce rafo. Docuit Poda, Blattas non habitare cura 
hifce Gryllis, | Cimices teterrimi contubernales, mul- 
tis modis expellantur: ut fumo Cepfei, Plumbaginit — 
europee infufo, core, Ledo, feminibus Canmzabis & — 
Formicis introdnétis. Sed inftar omnium, Cimicifu- 
ga Fortide, mez patriz incola, quam defcripfit 4m- 
manmut ruth, pag. 74 titulo TbalWHroidit fetidifimi , 
chriffephoriawz facie. Et Mefferfcbmidius eandem pro« 
pofuit in fua //e Siberiea, titulo. (Wanjutfcha trawa - 
fiberica) Cimieifuga fetida, Chrifrephériame feli, ffo- 
ribus in tbyrío ffamineis. luteolis , [eznims im cormiculs vil- 


lefo rufo. Eft autem hac planta tota facie adco fi- 
- milis A&zz racemofz, ut, demtis floribus, vix di- 
. flingvatur; a qua tamen multum differt piftillo non 
. unico, fed quaternis. Poft Editionem 12:màm .5yf£e- . 
: anatit Nature Planta hzc rarillima viva. introducta 
— fuit in Hortum ÜUpfalienfem , unde fequentia ad- 
- dere vifum.  Individua alia Mares, alia femi», 
alia Hermaphroditz; adeoque ad Polygamiam Trioeciam 
amandanda. CAL. Periasthiam follis 4, fübrotun^ 


. dis, concavis, obtufis, caducis, COR. Pere/e nulla, — 


Nedlaria 4, orbiculata, hemifphzrica, cava, margi- —— 
. me receptaculo in orbem annexa, fubcartilaginea, — 
. Calycis magnitudine €eque incumbentia. - E 


. fieriles*&c. — Habirat in. Montibus etiam Cergetieir 
. «fie D. Jacquin. Hojos cum nullibi figura inve-- 


"436. USUS HISTORUE NATURALI ^ — 


miátur, rem non ingratam Botanicis me fa&urum . 
Ípero, fi ejus iconem ex ficca adjiciam: ut & a- 
Tus noftratis, non minus famofz, Hyofoyemé ^Pbyfe- — | 
doidis, cum. denies hujus figura in libris botanxs — | 
habeatur. ac vulgus noftrum plütima narrat, — 
quod fcilicet, ubi ostii pebuloni in infufo fue- 
Tit ipfe fponte referat omnia; quz patravit Cer^ — 
tum eft, & quidem quam cetrüílimum » reliquas 
-Hyofcyami fpecies;homines reddere dementes, & — 
afiiaem naturam apud Orientales efficere; ut videns — 
 '& audiens: videat quidem facinora, que tamen, - 
: E. npedire, nec referre queat, quare ide nofirz 
plantz virtute áfta nihil in ullam partem. aíffeverabo. — 
* be cetero Cimicifuga nomen & omen habet, hoc — 
eft; cimices fugat, tam in Siberia auftrali, quam in 
.— "fataria , ideoque. plurimorum - Europzorum- in vo^ . 
Dc tis pud quorum in terris hzc dominantur infe&ta. »- 
^" Eh Cocos infe&um Ámericz A. pto luri- 
| mas pecunias. profundunt Europ&i artis tinctorie — 
cauffa, in qua purpuram antiquorum antecellit. | 
ami poffet facile "hoc: infe&um in hortis Euro*. 
. pais coli; per fe patet Botanices Aha D folum; 2 

: fumus illa tangat, civiui | 
a RS lil. . 3 T 

pum felix. cultuta - "innititur. "oli. quami. natu- 

Cognitione. Sciat enim, neceffe eft, acono- 
y macocratiam spe neutros operatios, . fücos e 
flor ' €— Mia d & cere $ 


I quippe. qua fes Ps mum :upbmur-cum ij 
. large i eompenfant, 4e egra regna id opulen- 


5r Vise Tagicóni Pass dai. Has rdi. Qi 


; S uo E -.v Tab.vr. 


| ll 
NSNNN 


ANNNNN 
N NS ' 
NNNSNWNS. | 


SENSIT 


) A 
jJ j 
fh 7 
TATUR IT 
j 


l, 

ibit 

TAI 
hi n 


m 
2/04 
/] | 


NN NN WM » 
Na | | Jj Á 
S N NN | | J Y / / / , 
NM Y | f IMA/ Hr 
- — Ni [f  / 
ll | ^ J, 


M 


2278 — — 5 
A —Á 
———— 


y 


| 

NM 

SNO 
WN X 


n 


II.HYOSCHYAMUS pr , 


M 
i 


M l N 2 T 
WLCHICIFUGA | 7:65. 


USUS HISTORUE. NATURALIS. - cmt s 


im vehit  Früctus autem: & eidlignenit fex 
, illis nihil ek fpe&ter;: Tíifi quis infe£orum metamor- 
phofes (& fie. -didos- impos, bombyeis fciverit, sur | 
| . turamqué - : rorum. didiceri uarum folia, A 
- bycüm princeps eur dé ecetint y Larvis ids, : 
aut fi mavis, fuis. divitiis amplius - frui non póte- 
| Iit, qvum omnes, E ] nque eorum agmen 

e i. pua. | 


| fer , S iras: jecpus 


WS j DR M , cu vd 
7 Paid bor. Pres n paie 


: ki: M ob. vr. : x 
PO qui- hortis fzpe multum t. E ade 


. ferre folent, pelluntur fuligine; Hirudines in pif£inis — 
| & Lernee folo fale müriatico." Sed manum de tabula. — 
| .Ex paucis enim, quz adduxi , opinor con- - 

fry quemcunque ,- qui. fua tueri & mult iplicar * 
| volueri a; [eu Vegetabilia, feu Animali ,fin* — 


d gulorum - offe. iPad o & EO m ROM 


dorum. ad- uninscujusque fabricam. jlem u- 

E rfi ordinem , convenienter" indidit, Tumenim 
ndo alimenta, habitacula, ce- 

papam. fpecier commoda. & — 

ar ftruet. Naturam ergo fludebit, e- — — 

Oe Sonomiam » Politiam, non laeri támen. Lh 

, Brutorum enim. fi non on e * cpu 


0o *)54C 0 
Wc woocLPIH 


—NE CÉSSITAS 


HISTORLE NATURALIS | 


CR OSSDE, 


QuAM , | 
aiotiuc: PRZESIDE i Ra 
e D. Can. M Liwwé, 
| ebd ; Propofuit | iig 
: ALEXAN.- DE KARAMYSCHEW, i 
Noi, niae a tad, Seient. Stockb. deris 6 


E . optimus maximus g loriam omnipotentiamque 
.. iuam manifeflare vellet; olum. vero. effe. hc 
m orbe noftro, qui vera. gaudeat ' 


tatione, nemo — 
.. inficias iverit; -unde & tuto . colligere patus, eue 
2 "gem tíle eum ad id, cujus caulfa eft productus. 
m nunc terraqueum -globum oculos fuos conji- — 

zat y non- poteft. non, ex veftigis relictis fuum | 

E po Antorem, - cum. omnia videt fui cauffa . 
.. eile condita, fingula mediate vel. immediate in fü- — 
| —.um cedere. ufum, omniaqua vitz comkn 2r 
D fuam. ducere originem :, Hxc omnia. fub tribus, fic — 
. dictis; natura. regnis, Animal puta, Vegeubili at^. — 


C 


NECESSITAS HISTOR. NATUR. ROSSLE,. 45». 


que Lapideo, comprehenduntur. llla fcientia , quz. 
ad ifterum cognitionem nos ducit , Sciestia natura- 
ds; vel priv eda; audit. 


e 4$. daos » ; : zi " 
t SCIENTIA. NATURJE, vere diis e« 
tiamfi- adeo «admiratione noftra digna. habeat obje- 

, minus. tamen ante hos centum annos exculta 
fuit... Cautfam autem hujus defectus fi quarerelu- — 
-- bet, non aliam forte inveniemus, quam ipfom nu- 
: .obje iom: — uz íunt adeo varia 
MM rudi ; anti- 


lius pretii. « efti veria ani oct unen eui bono? Ad 
antiquiora x attinet tempora, fateor, hic vel i- 
bi quasdam inveniri deeriptiones rerum naturali- 

um, fed & id Ma iris id eric effe. illas. tam 
mancas & adeo confu .ub: e ! 


rd ri vero. oillis qui reri addidne da opea: pi- 
tium ducunt, omnium primo debent litteras & m. 
labas fibi reddere familiares , & tandem ipfa com- . 
1re verba; fic etiam & qui naturz' cognitione 
imbuti affe volunt, id in primis agere debent, ut 


.'. dehinc partes quascunque animalium, vegetabilium. 
o& fdpidus ern mts & tandem expendant apfas — 

-.fyftematis leges, quz continuo indicant objecti co- — 

. gnofcendi claffem, ordinem, genus, fpeciem, cat. 

. His qui inftru&tus. fuerit. us primo dd : A 

B ofcit dto d M "erum | &pert 


B os. fibi reddant terminos technicos fciéntiit; E 


-yma — ipe eii fiunt, quz. viám rhone: | 
flrant.ommia ea. cogüofcendi, quz feculi beneficio 
omes el ge DORUM oeconomia , Papias anu 


: lit generi. osea irte & woven que, ut 
ita dicam; "naturálior; ees ansa proprie die hos 
minibus... DGoP DRM * 


Pe Sclintii es  elegantffima , rit 
^ non incepit, atque fuum attingere. caeuime Y 
feculo przfenti; & pofiquam-G. D. Prafes ei fuam 
dicavit^operám. ^ Hüic; fi« -non omnes, 'plurimos 
tamen certos & ftabilitos terminus artis, atque: le- 


2 


— ges fyftemaüis debet: oibis eruditus; Ab 'eo omnes 


s dopo et duc etii — T" deese j 


d fed o omnes. s pudor prim andes ex meliori luto 
fan przcordia finxit, eam iin deliciis habean 
; ) inem 


 erinte E s Augullilm ee 
.. docu mento: eíie poterunt. collectiones | Terum matr 
put p ; Ne d 


 NECESSITAS'HISTOR. NATUR, ROSSI: 44t 


Nemini irítognita efle poffunt ea rerum naturalinm. 
muüfea, quz Reges:Sveciz, Daniz, Anglia ; Gallize, 
Sicily cxt. collegerunt; .veru.p. enim vero maxi- 
mie :dubiüs hzreo; án. herum-ullum. comparari que- 
at. cüm illa ftupenda rerum^natutalium: collectione; 
quz ab Auguftiffizio. Ro(Iórum Principe - PETRUM. 
- loquor MAGNUM, fuit iMàtaà' in -Mafeum Petropoli- 
tapum; ^i véro falfa. me- quis loqut fufpicetur, e- 
volvat , velim , earum. defcriptionem , qui füb tis 
tulot Mafeuse Tmperiale Petropolitanum , prodiit .Pezroz 
pelis 1g4zn $8:vot'cFateri- quiderh me. ipfa jubet. 
rei! veritas ;-1bi deferiptrones .dátas; quam: maxime 
effe imperfectas,: fed-tamen numerum rerum affers 
| vátarunmm "cognofcere: exinde - licetz-Etenim.| practer 
jllos pretiofifiimos thefiroros:Anatomicosy quibus. pa« 
6S! orbis :forte^nót vidit--&  prater-ditiflima -Her- 
baria,- funt'ibi mamimalium 'fpccies:212, avium 892; 
amphibiorüm 468. piftium 470, ut jam nil loquar : 
de numero. infe&torüm »vermiumique-plane.'admi« 
12tido;:2 55s delodtierd Hassia cunis ee eebr 
£y ade uso sis gaygrtiepner os * 
-iin$Seientiám- hanc:faiffe in^ Auftrali-Earopa, -& 
éorimis:in llis, prognatam, neminem, puto 
infcias iturum, ubi &-debuiffe -illam-femper feli: — 
 Ciffime vigere , primo. intuitu, cuique. videbitars 
verum enim vero, cóntrariumi nos experientia: do- 
 €et.^ Paucos, crede mihi, Italorum offendimus ante 
decennium (*),' qui-ejus imbuti fint "cognitione: 
Aliam véro hujas negligentiz cauffam vix invenies 
mus, quam Pfeudo- theologorum: artifieia, quippe 
qui perfvadere. vulgo. conantur, per hac ftudia du- 
ci homines ad. Atheismum , doéctosque retrahi a 
feientiis excolendis folidioribus: aft falli fallereque 
hanc gentem, cuique" patet, qua 'forfitan idcirco 
eultaram cjus inhibet, ne aperiat cultoribus ejus 
uem eeUECeMe tex c CE ree 


o 


tiL£2i o5 v4uP$ wv 
&4 9t Aem xEex 


*(*) Hoc vero, quo vivimus, tempore plurimi, exorti fünt 
per Italiam indefeffi nature fcrutatores, £C 


LA 
T 


442. NECESSITAS HISTOR. NATUR, ROSSLE, 
veris viam, verum cognofcendi Deum, & ne falfa 
in aprico ponantur miracula; cum in fe nulla fit 
: certips. ducat mortales ad. veftigia 
fammi Creatoris fectanda » quod, prater alios, cla- 
rifime demonftrant Derham. (*),. Nywentyt ide y 
Toppcmsam (*^ y euin 


$. 

-In exfilium igitur quafi iliam, &e inen Li 
julfam, hanc fcientiam, non fine fumme animi 
ja, videmus.jam feliciffime vigere per Galliam, 
Angliam ,. Germaniam ,; Daniam , Sveciam,. cat. 
-— vellem: huic numero etiam. meam patriam 
veg lits uti iftz arbores, qua primo ve- 

re pi pudicam, à, non evadunt proceriffima ; qe i 


Quercus, qua fero. ;vtriat». frondofa & . 
rare licet, ad te pro 
165 ut fludia h c apud 


tám. onm s utm exiguam m ae Any 
am, & populares meos admonere, quanta inde com- 
moda teportari queant. Regnum hoc florentifi- . 

mum Íua mole cum. — tota Europa. certat, 
al obcqemipuflnia Des , deferta, & vix: ad- 
 eunda loca, minima  Mlius in aprico.eft 
pofita. Extenditur etenim hinc a (pfo mari gla- 
Ciali ad limites usque. Regnorum Turcici, Perlüci, — 

ogolici, & Chinici; & inde a mari Balthico - ad 


mare usque: Americanum;. unde & evenit, ut 
tria mea comprehendat fub fe ditiones & ipfa Lap- 
ponia frigidiores, & ipfa Italia calidiores. 


teft de catero fluviis ingentil sus rd m 
TOR DAI TE Vus 


Phyfi anl EG 
E? xs TN 
TU) Biblis nara. 


NECESSITAS HISTOR. NATUR. ROSSIA. 443, 


.(Don.), qui celebris eft ob. copiam fipemferis. Hn- 
— fenis, noftratibus. Beluga; DUIN A, qui ob Idolum 
Soletaia. Baba, antiquitati, fuerat. notiffimus, ut jam 
nihil dicam de OBTO, JAIKO, reliquisque... Invee 
niri in Imperio Roílico altbílimos »»0nzes, atqhe co- 
piofa Alpium juga, cuique notum; quz omnia, ut 
non eft mei propofiti enarrare , ita fi quis ifta fci- 
re eec adeat doéctiffimum Büfthingium . in fua 
Geographia, & p. m. Gmelinum in prafatione ad 
Kin. Sibiricam, Sufficit hie mihi monuiffe, dari 
patria mea, varios Lacus ampliílimos ,- & [amar —- 
unde adeo diver(x ditiones, & qua latitudinem - 
poli, &- qua montes, alpes, deferta, & qua aquas, 
tam diverfe náturz, non poffunt non varia & mul- 
qne natura. producere. dona, cum Deus T. Q. : 
nil fruftra creaverit, fed fingulis diverfis locis, 
| conflituerit naturz phanornena. Latiimum 
ET nonmodo in Europa vigere, fed e-- 
'tiam & in Afamis extendi, euivis notum. eft. Lis 


Si ote. Meiidots & Europam fin iri 
ET fiam it incipi, permulti . NOCT fibi. .per- 
—fuafum -— verum enim vero, perípecto inge- — 
mio region 40e SANGN Jahn vh; Sexe 
beati Gmelini 


| Lr in - Ponnósuse 2d Floram- Sibiricam p. 
i celebe babet: Hoc fuperato flu- 
Jenifea), terra facies. longe. diverfa, regio 
z Men zis tine rh valles & impete ene ma- 
wgis amoni, aquatum puritas & limpiditas, pi- ' 
E ium aviumque fcitus fapor, incolarum vivendi 
s diverfa ratio, animalia & plante longe aliz. fre. 
- j»quentiores. fefe fiftebant.,, « Qua motus fatione, 
: n: Siieto: opti feit 3f AB 


rc ^O! "1 


L 


: - "mineralía;. que ibi' éécurrunt; àt fpccir 


berirz domi 


pem 


EVLo E iE Pues Ts t 
J qua res pure di- 
"Imperii més ne quidem nobismet 

| ipta. fuere ,. quam tempore regimi- 
, véri" Patris 'atriz, PETRUM loquor MAGNUM. 
Hie "Auguftilimus i imperatór; "dum aliarum fcientia- 

m lücem in animis fübditorüm áccenderet; etiam - 


jn nature cognitione eos. enatriendos, operz pretium. 


. düxit, quod & Succeflores ejus Séreniflimi felici con- | 
huarünt omine.  Inftituit hie gloriofi- memotix 
Pririceps- Ldcádemiam féientiarum: Pétropoli, qux nunc. 
eum. ipfis s fiorentiflimis reliquis Academiis de prin- 
cipatu cettat- "Intreduxit; ^ut jám in $ipho- 3:0 
, dictum m, Mimmo -" nàtürales, 
-unquam decipere potuit; a curiofis per Euro: E. 
, pám, Inde RUYSCHII ftapendt eil anatmici; - 
 SEBJE' aliorumque animalia ,^éx. Indi | 
Pretiofifiima ejusdem RUY. CHIT herbari 
rümque, in noftram venere 'poffeffione n: Hifce fa- 
th I apud x Princeps memoriz immortás 
hé, mitte ture ^ Confultos - per- totum fütim : die em 
üm; jit a gealégt à deter animalia y plan-- 


| Ae esto ufürr Mufeiy plántas defcri 
erent püblice omnia, que P 


otto! jus. nonnullas - phutriti- n 
ila mus in n Ammahni libro de . 


NECESS!TAS HISTOR. NATUR. ROSSUE- ru 


eft, quod : Gmelinns. in prafatione ad Floram- Sibi- 2 
ricám pag. 117. afferit, deícriptienes ejus alias non 
de auae memoratas: duos maxime. dolen- Te 
Se £e : 
AED BUXBAUM. (ub. Chrifl Le on dirubai- je. 
defioi: .& Socius Academiz Petropolitanz , mitteba- 
tur. ad* detegendas utes Permeavit prater Roíli- 
cas provincias et Afiaticas feu. 'l'hracicas, usque in 
— & Armeniam. -Relationem. itineris ful - 
reliquit in quinque Centariis plantarsm minus cognita- 
-*um$ Petropoli 1728 in 4o editaram. Habuital- 
deo onem. legendi plantas adhue multo plures, 
fed. genio indulgens, officii füi partes fzpe negle- 
wit; hinc &- delcriptiones fuas dedit valde imper- — 
fectas, quas potuiflet. etiam ex ficcis: fpéciminibus —.— 
fuis reddere accuratiores, De catero figure fuut pal-. 
cr£, & a pi&tore fideli exarata manu... Oteurrunt 
iu his multe, quz Flore divitias augent, plurimae w 
"tamen relicta NE maxi he optamus vi^ 
dere. enoditas. accura g Cile affmit flore pur* — 
pureo. Cent. Toda Tubs Av, siii -Stipfease- 


* 


3 t 


ES -Proféffor , Mrde- torus: fuit in: Sibi- 
;anno 1733, ab Auguftiflima: Jmperatrice AN-— 
NA 1WANO WNA, gloriofz memori; & poft. de 
eds indem redux factus anno 1747. Permea- — 
4 viti tiffimas Imperii próvincias, multo ftudio, — 
vir candidus, ; do&tus, & indefeífus; Legit. dbi ftu- 
pendum thefaurum plantarum, unde ejus Flora $i 
dew qua prodire incepit Petropoli anno 
 4ito, cujus non. nifi duos. vir. optimus 
i lit-tomot» reliquos. tres» Ípero no 


446 'AS HISTOR. NATUR, ROSSUE. 


tifümo, le&z plante, ab interitu vindicatz, fer- 
ventur in Nob. Dom, Przfidis omnium ditiffimo her- 
bario, quas &, reddendo gloriam debitam fuo Auto- 
ri, determinavit in fuis Speciebus Plantarum , ut vi- 
dere licet ex Flora Sibirica, confecta fecundum cas 
tantum Plantas, quas ficcas Dom. Prafidi mifit, in 
fine hujus Differtationis locata. Publio su 
.. 7IV. KRASCHENINNIKOW  '/Srepban) Gmelino 
b. m. ut adiunétus Scientie noftrz, comes in Si- 
biriam datus ad Academia Scieniiarum Petropolita- 
na, qui poftea & fücceffor fui przceptoris factus, 
Vir erat Botanices & Zoologix peritiflimus, ut vi- 
dere licet ex Defcriptionibus ipfius Plantarum qua- 
rundam Patriz mez, infertis Commentaris Acade- 
miz, locis diverfis. Ingenio & fcientia ornatus in- 
defe(fa opera legit Sibiricas gazas, multumque uti- 
litatis, dignus Patriz civis, in poftertum praftitise 
* fet, fi fata tam cíto eum non abftulifen. — 
— V. MARTIN (Alexandr. Wilh, miffus ab Aca- 
demia anno 1740 tanquam Amanuenfis Gmelini..- 
Laudatur ab illo ob diligentiam in conquirendis 
. plantis; qut & plurimarum colligendo femina plan- 
tarum, diftributt per Europam; multa floralia no- 
-ftra, quod plantz Sibiricz, in hortis Europzorum. 
obviz, fat demoftrant, ut videre eít ex horto Gót- 
tingenfi Nobilifimi de Haller. ^" ^ | 
— VI. STELLER (Georg. Fil.) anno 1738 ab- 
Academia Petropolitana datus adjunttus Gmelino, 
stque ab illo, cum ipfe vir p. m. omnia folus pe: 
sgrare non poffet, miífus in ultinam Kar at« 
kam, ut conquirendo ibi plantas, quotquot potue 
 sntea calcavit. Penetravit fuperavitque ille fretur 
 Mtud, quod Afiam diftinguit ab America, Hic 
matus ad Botanicen, & omnium, quot mihi no- 
ti, Botanicorum maxime indefeffus focius, pul- 
 terrimas detexis plantas in fummo Septen pe 
| | B. 


" 


NECESSITAS HISTOR. NATUR. ROSSIE, ^o 


Àmericz proximo, & quidem multas cum Ameti- 
canis communes, quod. clare demonfttrant Clayto- 
nia wirginicz, Cacalia feaveelens, 'pulmonaria. virgie 
»ia&, Hcuchera aemericama , Uvularia perfoliata, Che- 
nopodium ariffarum , Helleborus. trifaíins , Spirza by- 
pericifolia, Afplenium rbizepbyllum , Lycopodium rape- 
ftre , Swertzia. cormiculata, cat. Alias vere novas 
recenfere füperfedeo; quippe quas allatas videre li- 
cet in. D:ni Przfidis Amenitatibus Academicis Tom. 
I. pag. 310. Nec defunt documenta, - 7Zoolo- 
a fat peritum noftrum Stellerum íuille demon- 
rant, uti funt, defcriptiones accurate P/oce Urfine 
aliorumque. quadrupedium: diveríe fpecies. Sertu-. 
lerie, quas habet in fua poíleífione Nob. D. Pra- 
fes, atque in Syflemale Naturz edito 1758. Tom. 1. 
deícripfit, idem teftantur. Obiit, maximo cum 
aec feientiz naturalis, fub reditu ad r 
in Urbe Tiumen , non procul a Metropoli Sibiri- 
corum Tobolík, febri correptus. "Thefaurus i pfius 
naturalis pervenit, ut. fertur, in manus Nobiliffir 
Domini Gregori:  Demidow, » qui. comrnunicavit. mum -— 
-cum D:no Pr afide, ut nomia. infcriberet , idque. ea 
lege» ut. vir ]luftris omnia illa retineret, qua. due 
la inveniebantur, unde & plura in' Przfidis her- 
Lario vidi curiofa; fed & his forfan plurima nova. 
erant, uz remifit ile poffeflori- fuo, & ignota. ja 


manus Dni Prafidis pervenerint! 

- VIL. AMMANUS (Job) Botanires- Profeffor 
Petropolitznus,, deones 65  Deferiptionss ffirpium. Tario- 
rum in Imperio Rutbeno edidit itc 1739 4m 4:9. 
Opus hoc plurimis replerum. eft. deícriptionibus 
plantarum rariflimarum, quz leCte in Roília erant 
2a tisque Gmelino, ip pate PA 


P 


- locis - 


TTA a femét. decis in. horto petes "usque 
ad: 285 fpecies, « Obfervationes: ejus- funt accuratis- 
"fimz , cum vir: hic clariffirnus. botanicus. inter pu 
marios fui: temporis fuerit,- 

VH: -HEINZELLMANN. (ub.  Gotrfried ), - ^R : 
ok majorne Hiftoriographus fuerit, an. Botánicus, 
;dictu eít difficillimum, .Specimen eruditionis fuz, 
it. Botanica, dat in fua ;Flora manufcripta, ob ti. 
-tulo? Fera Tartarica-Orenburgerfis, im itenere Mofena 
Ufem;, Ufa. Orenburgum ; exinde Baicbkirtzorum . Nas 
gaienfiumque- regiones in - Sibiriam | uique. juxta . Uralen- 
fes. montes y. per defertum. Ufeufes &&. deferta. Kirgis-ka- 
facorum s .&&. Kalmukorum anno 17346 recenfita ab Am 
Jano», idingeibeckin rade Hinisras Echtbero; alusque, cum | 
"m Ejusdem. ef. Hora. San arenfis. o atelcs 6^4 plante. hte. 
quas circa. Samarom urbem. d nian. 1737 0b- 
fervavit- € - collegit ; fecundum. methodum - 
gefta a Gerber: MÍi. | RS | 

SIX, GERBER. ( Tra. vt); Hotd. medie. M | 

:enfis Prafeétus, .. Conícripfit. vir eruditus in itinere 

fuo: Fleram. Welgenfe PN feu. Plantas ad «fluvium |. Wol- 

gem onm defertis.. circa Sinbirfko Semaram , Saratow , 

 Zaritzin, 6$ im reditu per. tratium | Tanaen[am . Kofako- 

vum. deferta | Tombaaienfia y. SM ánno 47 29 
* Suma: iocis rr a Mi? uis 


." :NECESSITAS HISTOR. NATUR. ROSSLE. 449 


ejus territorio fponte e ortu of dine alphabetico » d 
LEE Mif. 

XI. GORTER ( Dati); Cafarex Majeftatis 
Rofii ice, nuper medicus, ex fchedulis, ut ipfe mo- 
deftiffime fatetur, Krafchenninikowii p. m. confe- 
Gam, pr ——— obfervationibus utiliffimis, doctis» 
fimis, auétam publico: Botanicórum orbi erudito, 
Florum Ingricam exhibuit, cum nominibus Patria , locit» 
que natalibus , Petropoli 1761 impreffam; Hoc labore 
collato cum Flora Svecica gener. mei Prafidis; pa- 
feb, : Ingriz tra£tum hàbere communes plurimas plan- 
 2tás üm "Svecia, ex qua & id obfervatu digniffi- 

müm perfpicere juvat, quod quz in Svecica fe 
peii rariffime occurrunt planta , ille in Ingría 
vulgares fint; atque quafi tranfuga fa&te in Sve- 
,€iam: ui; ANDROMEDA «z/5ciza, ASTRAGALUS 
wrelenfis ; CENTAUREA nen ia , DIANTHUS fu- 
perbus, Wegeuse se y CYIR — 
dulbefhm. c 070. qoe rod 2 x our : 


rero qum raras T panas nofira aa tena. 

: oli VI ses s 
Solos hic- & acta oif operit ilás 

abfersarioner pulcerrimas, quas «feadesue: noftra ce- 
E ' Petropolitana Con emn exhibent, tam 
animalium , quam vegetabilium rariorum, in Impe- 
rio hoc latiflimo inveniendorum; fed quum id li» 
mites differtationis Academicez non permittant. - | 
[- 3 omtium fere eruditorum m: tracten* 
- d E eres LIUM dicatr y 


/4so NECESSITAS HISTOR. NATUR. ROSSI. 


XXII, per 49. annos, tot: nova-£uiffe naturalia in 
' noftris regionibus indagata, quot per totam, omni- 
bus fimul.fümtis regnis, Europam: ld tamem eti- 
am. certiffimum effe arbitror , maximam adhuc 1llo- 
rüm.partem latere, & qui aliter fieri. poffit, in tam - 
diíhtis regionibus, tam amplis, tam auditu diffici- 
-" Jübus: ob deférta. ob alpes, ob incolas, que omnia 
ds Striuda, non. e unius hominis. apora.: 


din VII. 


. Plurima . ANIMALIA nova & adhuc 1 non de- 
cm inveniri in noflra patria, multa. perívadent 
rationes, Dum in $:.3:5ia; Mufeum Cafareo-Petro- 
. golitanum: laudatum | pervolvo tot.oculis meis, inter 

- Indica numerofiflima ,. » reprafentaptor. objecta. regni. 
animalis, EOM Sibirica, Mi Ícil. Aves 
Amphbibia, Pifces, Infectave,: qur-a nulo adhuc 
mortalium vifa prius vel delineata . .£tiamnum tene- 
bris obducta jacent. Quis, quafo, intelligat «eog- 

nofcatque. ex. folo. nomine. ignoto. animalia. imper- 
fe&te. determinata? Dic mihi, .& eris:;mihi magnus 
Apollo? qualia. fint illa Mammalia -& 4dves, qua. de- 
fcriptz..in- Mufeo - noftro, fub. nominibus: Furuncue 
dus mydoes.p..343: Muflela Daurica. cauda. carens y. Ca- 
niculus Daurjcus caudatus , p. 344« Mus cauda cares — 
pe 347. Glis montanus p. 347. Talpa aurea p. 349. Ti- nd 
: muncslus fuliginofus p. 357. Nalua Daurica p. 363. Pi^- 
«a. Daurwa p.367 — Columba. rupicola. p. 323: 4ilauda 
| deusfea pe P. 326. .Motacilla.. capite .&&.— ventre flavo.p. — 
373. Linaria . longicauda. p».394.. Tscbiptirra Tungu, bea 


Meffer fehmidii pee Cirlus Tungulitus p. 357. Grus — 


' Dauricá p. 49e. Iringa Samobdica p. 402. Mergulus 
Luter [fea Beo49$e enfer  Leucerinchos P. 406, cattra? ? 
. Quz nomina confufa, . fine defcription 
ds foecifiison fine iconibus exhibentur. elle 1 
— gitur eft, ad. propagandum ftudium. hiftorize natu» : 
ux an. Roflia ut. düj noftri cogr aient bona. WF ; 


— HN NATUR, ROSSLUE es 


Dari: fimul vifa in terra & AMPHIBIA, düi | 
po eft nullum, quamvis in patria mea, Sibiriam 
loquor; pauciílimi adünt SERPENTES, & quidem, 
ut fufpicor a climate, commuünes-cum Svecieis; BU- 
-. FONES an dentur, me fügit, quz. pracipue Ukrai- 
^ . niam -fuam* 'agno(cent parriem j; immo jnundant 
. quam :/longe?lateque .4mehbemis Corule ibi abundat. —— 

 RANARUM: varias fpecies nos habere, mihi: pet- 
pee habeo; qui tamen omnes, intacta naturali 
lay éta in perpetuun manebunt. Gwel- - 


i um optimus inveftigator plantarum, vix 
pot i ead cnidnilid detceiben a'extendere, quam- 
. vis numerofiílima collegit & in  Mufeum Petropo- 
lanum introduxit, quorum plurima infelici incen^ 
dio petiere; ignota itaque in hunc usque diem vi- 
vunt in gelida: Zona. "Inter NANTES fibi locum 
vindicat - "cipenfer: Hufo (Belaga noftras) . maximüm - 
in toto orbe Amphibion,- pro pifce ab initio mun- 
E di: hors ad hoc:feculum habitüm, ope. aepo. 3 
fei n novam. translatus claffems idemi etiam — 
i ve Rutbemo (Sterler) fentiendum "d 
A Sibiriam precipue patriam agnofeit, Nullus de cz- - 
J ero y ito, quin multa: hujus claffis dde nova. : 
: die aisut d? t curiofus rerum | n Psy ndagator, | 
: fi user petas. Ow LonEUE I GUPEUT. 


(6 Xo * 
: caet regiones; PISCIBUS: dbüdare P dic : 
rie ille. per (e (atis judicaverit," qui cogitat; acus — 
| fluvios diver(z indolis, ibi obvios, quos tamen. 
nemo unquam vel deferipfit vel oculatus vidir, IN-. 
SECTA, qur in tenera mea ztate, me vidiffe me- - 
mini; funt copiofa; diverfisque :diftin&a. coloribus; 
fed quz adhuc refervata: 'pofteritati ,- prata tamdi p^ 
! floresque cof Meer adhu à 


Pd 


a4j2. NECESSITAS HISTOR. NA TUR. ROSSI, 


In prazfentia VERMES, in fuis domiciliis, intactas 


rélinquo, certus, fi quis e fomnio 'evigilet, 'atque- 


oculos eruditos aperiat, videatque videnda, fütu* — 
rum, ut detegendo tot ve nomen faim i immor« ' 


| talitati fit commendaturus.- 


$. XL. | 
Demonftrata neceifitate hiftoriz naturalis vul 


— noftrates in regno Animali; jam VEGE'T A BILE 


: Lies Lupuls, Spinacia o/eracez, Atriplex. 
— Artemifia 


intrare liceat... Si huic operi me accingarmi , id pri- 
mum monuiffe fuficiat, numerofiflimas iftas. novas 


& rariores plantas, quas: fpatio 40 annorum antcá 


laudati Botanici detexerunt, omnium curioforüm ex- 
citate admirationem; fed fimul dubio caret, mini- 
mam earum partem ad hunc usque diem E cog- 
nitam. Ne fine ratione , Lectori. videatur, mea 


: e. in re ludere Mufa, fciat neminem- adhuc «ar- 


ien Afiaticas noftras. Auftrales. terras pera» 
etiamfi gaudentes plantis varii "generis: Hu- 


Dracunculus , cxt. qug hodie freque E 


mz íunt in macellis Europzorum, ut ignotz füere - 


veteribus & introductz, feculis barbaris, dum Gothi 


 noftrates occupabant Italiam ,- qui fine dubio, fe- 


 —'"eum attulere 1n Italiam plantas fuas oleraceas & 


culinares, ita a Botanicis noftratibus ; — na 


 ftentes; lecta fünt noftris in oris. 


PA. ee 
-Ultimam hanc: mecum dijudicindo genes 


. rum obfervationem, incidi in novam quandam con- - 


. je&uram, paradoxam forte, fed quam tamen ulte« 
riori le&oris examini fubdere aufim. ee fra- 
'ftra queritur regio illa a dotis, qux mum 

. diluvium inhabitata fuerat. - "Prince: homines crea- 
-tos fuifle inter tropicos, etiamfi tacente ipfa Scriptu- 


ta Sacra, fatis evincunt hominum corpora nuda, 


eum pleraque animalia Indica: pelli 


'üs deflituta pro : 
*uts utpote - —— Rhinocerotes, Ca- 


nes, T : 


u 


NECESSITAS HISTOR.NATUR.ROSSUE, 4ja - 


ED dinde &-reliqua ibi. plurima octuetentló: In... 
lis-terris. Palweta - primarium hominibus porrigunt 
cibum, ut.femper- virentes, femper florentes, fem- 

. perque. fructum , naturaliffimum homini viétum , 
ferentes arbores mittam, -At vero: deftru&tis homi- 
nibus Diluvio illo Noachi; arcam conftetiffe in fum- 
mo.monte alpino trat Sacra pagina docet. Ab . 
hoc monte cateDa montium. facile. ducit verfus re- 
giones noílras inter Sibiriam Tatariamque fitas, qua: 
omnium altiffima: fant, unde etiam ex hifce fluvit. 
eriginem .ducunt, qui decurrunt in mare glaciale, - 

. Oceanum Orientalem, in Mare Cafpium , immo 
ad omnes circum jacentes terras; inde fequitur quod, — 
dum ceílaret diluvium, prima continens fuerit ix - 
pradictis hifce regionibus, quam deberent neces- 

.fario qu&rere mortales füperítites mutiplicandi; & 

utin xifte. fe füftentarent, ille, qui przvidit omnia, . 

feruit Frumenta , frequentifimum , mortalium  ali- 

mentum y extra. tropicos, quz quantum Botanicis 

nonnifi in his fpontanea inveniantur Oris . 
eur mihi. Briss pofle — Patriam 
| X oft. diluci- 


ficés noftites Rhidenis- 1i fua Tol eibéque. ona, arte 
illuftratis cognofcerent oculis, & quam fortunati no- . 
. minandi non eífent, fi hzc omnia, adjuvante fcien- - 
tia naturali, in fuum convertiffent ufum, lxtius at-. 
que & enim crefcunt, florent atque germinant 
..vegetabilia in fuo natali loco proximo. Unde & 
- Hon mirum, ETE vues uberiorem. .co- 
Heinzcimannus. im 
ITICUM efi: 
etcfcentia.- "Cont 


iro 4 quint in panem, 


454. NECESSITAS HISTOR. NATUR: RÓSSI 


piam. frümenti apud Sibiricos provenire quotannis,  ' 
.&c divendi in peregrinas: regiones ;, fed- quantane 
| €ópia tum pfodiret, fi natura arte infuper juvare- 
tur? "Tum certe, totus terraqueus nofter. globus, fo- 
la Sibiriarum. naturali fertilitate. impleri -& ali po- 
tuiffet.. Quane fuiffet gloria regni noftri; quene 
fama nationis? fi folum ftudium hiftori& -natüralis 
E cens in Patria cariffima vellemus. ^ Jam de- | 
ino enunerare illa-comimoda, quz recipi exinde 
poflent... Jam nihil loquor. de amoenitate: ftudii : 
Hoc folum dicam; nullum illo amceniüs effe, & 


^* 


tam utile in natura nullum... — abu) 
:dg d 2 eru cS , Ae XIII. * z 


4 


circa plantss.nofiras, notatu. haud indigna, 


. quz in forentilfimo Mufarum. Upfalienfium- horto, 
primum facta eft, quamque hoc apponere. loga-os - 
mnino opere pretium .duco, plantz, fcil. .ezdem 
noftrz cum Europzis, e Sibiria per femina hu 
allatz, utpote Polemopium ceruleum , Mltbea offcinalis, 
Tanacetum. vulgare y Hefoeris matronalit , cat, qux ade 


jS. XIV... 


| mult 


is oftendam, quar 
icis plagis huc 

n frigidius illt 

Mor 


» 


J fecentia, 


^ sus, plantare domi fed pauca exinde commo 


ud 


turant, ^" Ex noftris vero terris. adductz huc per -- 
femina fequentes herbe & arbores, que jus civi- - 
 taus d 


 NECESSITASHISTOR. NATUR. ROSSUE, 455. 


Ita videmus in horto Upfalienfi illas plantas, quarum 
Sibiria mater eft, Iztiffime virefcere & rigidiflimas 
hiemes. tolerare, quum contra ezdem a regionibus 
meridionalibus allatz feré marcefcant & depereant. 


14. XV. X EE Vr 


Ne di&a in $. antecedenti paradoxa L, vide- - 


obediens. juffui Superiorum ofüicium ei 
exegit diligentifime, ut ex ipfius 
licet. Legit ibi plurimarum femina 


prodita, pauca enim. femina germinarunt, & paü- 
infüper inde prognatz plantz femina ma- 


Svecicis hortis obtinuere, intentiffimo fri- 


. gori Svecico refiftentes. M Mats ia 
3. Corifpermum Zyffapifeligm. 3. Valeriama Jibiriea. - 
e p vqatum. 


- "Melicá« — aufm i 
cE(mus: | foberiens. 000 
: A. Gaium — mümamm. 0 


La 


4/6 NECESSITAS HISTOR. NATUR. ROSSUE. - 


— Campenula Jfela. -— Adonis ^ apexnuina. 
. Hyotcyamus phyfalódes. Trolius .afiattemi. oc 
üicerà ^ zafarica. lfopyrum  fibricum. 

— Claytounia Jibirica. 14. T'eucrium Jfibiricuu. 
.; Afclepias" — Jfibirica. | bircanicum. 
Athamaenta — fijirica. : Hyffopus Lopbawibur. 
. €o2dem(ata. Nepeta — fieirica. 
- Harscleum fibiricum. Leonurus Jfirieur. 
Panax. — - Phlomis znberofa. HES 
Linum | peremsee.- 5 Dracoceph. peregrinum. 
a Allium BHEAMI. 00000000. |o mutans. ; 
— - ebigomwm. |... 0. zbymifleruza. 
JJenefeens-- —— Dodartia- erientalis. —— 


.— «plofmn, - 1$. Sifymbrium a/r; "Hn. 
Ends ametbyftinus. H- Helpetis LR AM 


"T Penguin | antici Yep Arabis. pendula. 
Eh dem Ein helium. PDA. cred » MAE: s 
abnatume, rt R v wyagreides. 


m o. Sax era[fffolia. | 
Um. A 
epeni. 
SC adabisios P iricut 
£ataricut, 
p Ceu Jpinofa. 


Aizoon. 


comen, 2 : ; E 
: t euis  uudieeule, | . 
; Peganum | Hareala 0 lu 
 Pzoni..  senuifalia, 


b. drasdifiram, á up 
VEM Tialüram biricum - : 
i4 Dd  Pentorzum, 00000 7wAIGUMS Beleciaides, 


E T ee r2 ^ icbetema, Vie Log dan * 


*& 


.. . NECESSITAS HISTOR. NATUR. ROSSUE, 457. 


so 0 Ataricus. Achillea . 1:paziets. 

. Cnicus , cernuau:. Centaurea pamiculatd, | 
Cacalia — Paflata. 21. Ceratocarpus arenarins. 
Artemifia «rsza. — "- Axyris bybrida..- 
duthiago .iwasdria. ^  Uttica- — cannabima. 
Seuecio —  »emorenfit, cPimus.c. - Cemóra. 
Cinerarià — Jfiómica. ... 22. Ephedra |. mozoftachya. 

: : | glauca Veratrum »wugram. —. 
- Chryfanihm. zs/lefoligm. Cimicifuga fezidiffima. 
Hac fi quis perpendat, fatebitür mecum, hor- 
tos Europaos fpatio 20 annorum novam quafi in- 
duiffé faciem, atque quafi Metamorphofin quan- 
dam fübütfe: Si caufam hujus novae naturz form 


- fola Patria mea habent Botanici Ceratocarpus , plan-- 
tam generis novi, qua arenofis defertis inhabitans,. 
crefcit in formam pile, & matura facta, radice di- - 

 miffa, globi inftar luforii volvitur a ventis per are- 

 nofos campos ; ejusmodi qualitate. infiruéta plan- 

. tà non mihi occurrit per totum Regnum vegetabi«. 

. le, quaqua etiamnum patet: excitavit ulteriorem hzc . 

.. planta admirationem Botanicorum , dum aperientes - 

. ejus femina, invenerunt corculum quafi natans in . 

. füa aqua. Memini de cetero, me vidille domi va- 

rias plantas omnium. pulcerrimas, utpote Hypecoon e- 

| » Fumareom. fpeiabilem. (*) aliasque, que di- 

7 (9 Quantum mihi conflat, nullum adhuc spud 


SET 


LI 


' 


xam e Dn 


' gniffimz effent, qua. infererentur hortis Magnatum, — 
-- dummorum,. ob illarum pülcritudinem. Si itaque —— 
— moftrates in fcientia potius naturali excolenda, quam - 
 ' jn amictu, reliquas: eruditas.nationes Europaorum, 

imitari in^animum inducerent, atque ad exempla -— 
eorum, exítruére hortos viretaque botanica, ibique 
fuas colore plantas, atque eas commutare cum ex- 

- traneis totius orbis, quot exinde & qualia extitis- 
fent commoda , utilitates atque oblectamenta u- 
trisque! x * MLVE AU 

- ent Si. credat L. .non poífe omnes plantas coli ali» 
-que in. Roffia, ea , quz a me di&a funt in $. $..— 
aliud perívadere forfan poterunt, Perpendat folum 

-. mecum, Íumta ante oculos Mappa Imperii Rofüci, — 
* quam laté fe.extendant regiones noftrz ; cernet — 

verfus feptentrionem Samoédiam , ubi, mirabile di- 
 éxu! ut verbis p. m, Gmelini. utaz, zítas incipit — 

.. tempore S. Johannis, & Nix atque ze/« difcedunt 
per octiduum, campi per octiduum virefcunt, pet — 

. octiduum rent, min femina maturant, per 

. ectiduum /irawtur, & per octiduum yeme labora- — 
(ge jam incipiunt. - Refpiciat. de. cetero tempeftates . 
noflras:- Quantus frigoris gradus in noftris fit ter» — 
ris nemo mortalium phyficorum obfervationibus cre- 

— det, fi ipfe non experietur. Si autem quis difcedat — 
« vwerfus Auftrum, quo noftre regiones meridiona 
.. peri.gradu fe extendant eum calidiffima Hifp e. 

. vel ltalia . inveniet. ibi. Melezes. maturos in agris — 
.. jacentes; deprehendet ibi 7s füb dio maturantes 

^ Wulifima vina; etenim.ex obfervationibus pbyfi 

.. corum noftratium. patet, caloris gradum 

. adfcendere usque 32, qui par Indico e 

- fkie Tataricz usque.ad 43,-qui.k - 


TS 
"m 


p» 


. eVfare iconem Fomaris; hie motus 
etigiem. huic difputationi appofui. 


i 


. NECESSITASHISTOR.NATUR.ROSSUE| 4j9 — 


s 


| dicum, & fummus facile in toto orbe eft; quod 

; difcrimen tempeftarum non poteft non proferre di- 

, verfa Animala, diverfas Plantas, diwerfa Minerae 

lia, qua tamen omnia eruditorum notitiam fugiunt. —— 

Quid novi non detegerent noftrates, inftru&ti. hi- 

ftoria hatürz? Quid non conferrent in. ufum patriz 
fuumque, atque incrementum artis? ^ ^— ^ ^ — 
. . Felicem illam. regionem quisque vocabit, ubi 

Oeconomia atque Studium Medicum florent ; fed 
jud, quzfo, Oeconomia vel Materia medica fine 

ufücienti hiftoriz naturalis cognitione? Nihil pro-- 
| fe&to, nifi machina humana fine anima rationali, 
, movet fe hzc, verum enim vero nefcit, quo vel 
uomodo; & ita omnino eft comparatum cum ftu- - 

gos nominatis. Videt agricola plantas ante ocu- 
los fuos, aft nefcit ufum; prafcribit empiricus me-.— 

dicamenta; aft non novit illa rite. Unde vero ho- , 

rum. omnium. notitia comparabitur, nifi ex hiftoria - 

| naturali? Ceci profeéto ambo nominandi, fi fua 

non nofcant! Ratio igitur officii mei requireret, ut 

| dicta demonftrarem, fed qvuin limites unius dis —— 

| fputationis Academice id non finant, hunc laba- — 

| rem alter''occaliobi referyo.— 755 05 o7 


"m 


— 


i "a 


ue 


Á, 


Ne 460 NECESSIT 


portanda |. nunc, eura fent pr. án Poit 

 €ariíIima plures. myriades hominum commodius fe 
Quam. nunc alere , multiplicare atque ftupendas. T 
conquirere - iviias.. Sequamini ique , Commilie 
tones ,. exempla aliorum, petatis hanc aliamve Áca- | 

£3 demiam. Keieberimest "hauriatis fundamenta: fcien- T. 
cendatis lucem inter plebem. ignaram , ut. véliro 

, mota exemplo , perquirat fua bona, inferviendo- fa- 
luti public: . Demohítravi etenim vobis nullàm 

. regionem in toto orbe exiftere, qux tot nova tam- 
que ütilia proferat, guum nofiria Patria. "Peneatis, - 
pe in- memoria YE tra d iud: Poétz : i ES 


E XIX. d OM DE 5 
PLORA SIBIRICA, ciroiidis Dee. : 


coo o di iplo 6:ta promiffa.. 
Pa MONANDRIA —— ax Cynofutus ' egyptius. 
Bis E,  virgatum. 13. Bromus urhe ! 
T zu 14.-* -o7fjhnafHi. 00000 
Ns c** aS Avena. dini ica. 2 Ax. 
e arm Le : . Jpsris. 2 p TE VTETRANDRUA, 


p pimWanh. Ti e dE d 
- villa. 


undo T 


E is | - Dilirica. es 35 MIE 
Toe OU graminea.. te 33. Trimu 
2* Gudiolvs.. n Adel 2 


4 


27. diio Jul: E. third TIN cipe 2 


aS. € s ibirica. ;Hyacinthus amezhyflmwn 
29. "Hyofcyam.. pbyfalvides: 2 [75 duntetlar A majalis. oo 
30. Solanum : uigrim. [oC - - Polygonatum. 


* Lonicera- afarica, 67. 220 04 bifolia. 
Jlaytonia ibtrina. Y 65. Hemerocallis //ave. 


*o.owDBaoYmA.- Coon: 69 AcCOfS - muflisiesin, 1 
Tus A fclepias Sibieden X: 39. Juncus. - chulbofns.-- 
33^ C henopod. MU ed : Dalm. AES 
34. Ulmus ^. pamia:.bi 7 zt. ScheuchzerispalnffFis. COUPE 
3f Swertia. Bi iueds cem Melanthium 3i2erzesug, 
| 2. m tornteulata. CTANDRI i 
E LAMDAEEC) d rele E 

xd punthata.. cu E iobuni Jafifulin 5 
240€ manta ^ Mire 3. MD xta a L 
CO niit Dhs Siena. — .Pol POPE dentefeens. 
45e i rM denjat la u uen T m O* ecreatum. 
43- Hericleam. Sibirictin., 37 ix 'E  disaricati. 24 


dis -o- 2o Pamace d 
; - PENTAGYNIA. PME ENNEANDALA E 


Nc i! 


1 9i. Tela. e Ma. 
«ga. —— : m d 


P] - pempániasm. / 
4 «wdMartagom. 0 
om Kamtfebat.: 
A Mann Camis. - 
MAS * 


- 


T  NECESSITAS SHISTOR 2 NATUR. 


- 96. Stellaria diidiastu nu$. LS inc 
97. Arenaria . Jateriflora. 129. - - «-..- cepehrin. 27 PANEM 
$8- € -. 5:* dfexutl. || 130.-.- - -fubina. TO 
* ah PENTAGYNIA. )3].* o. fhpuloris. 
99. Cotyledon ferrata. 132. ^ ^. « - ia 0^ 
100, -^- - - fpinofa. 133. 4 - - grandiflra,- 
"Re Sedum verticillatum, 134. ^. - 8 - acaulis, ^ 
102. - - - Zizwom. Q) 13$. Dryas. fnidtale, — 
1903. - Tocbybridum, 2) 436: 7... 7 - acopet-la, - 
(^ A--04. Lychnis j aibtiua. . Td POZLYANDRIA x 
sc per E UHR cbalcedanica.. JMONOGYKIA. | dE 
106.5 ti CP To 137. € imicifiga fai2;/] ma. 
E cse. s  apetala. 138. Papaver edicaue. d 
108. Ceraflium | maximum, "PI GLK TT SEES 


109. dua larictna. 
Tio CHE PER - Saginoides. 
 MONOGYNIA. , 
jg. Peganum dauricum, 
112. Lvthrum virgatmm. 
: Nitraria | SeZozeri. 
2 x TRICYNIA. 
E 113. Euphorbia- ehamefyce. 
(da. - - 07 0 pilofa. 
t$. -o- 0 - byberna. 
: ODECAGYNIA. | 
ET -Semperv. globiferum. : 


ICO $A4N-DR I4. 

:  MosocYNIA, 
: 3. decia ee : 
--& Me Sibmica. 


Lo 


L3 


Spren.. | E 


119. 
)O.- cbamedrifol. -. je "s : aor ivy 
EE PL * - erewátd. ddp vffopus fei 
i aae do x —— LS dorh "folia. - 146. : Nepeta "obi 
» -PoLYGcYNIA. UP M 
1234 abus ardficus,. x ee 


e 424. Potentilla . fruricofa, Spe 


: ET 


; 147. 
Es 148. Ttatiüs:. 


151. Ranuncul. ez biens. Me 


2 | H4 Téscriom Sibricum-d — 


139. .Detptin. &rasdiflor. - 
140. co elatum. 2/7 
141. poc po 
PorvaYNiA. eed dd 
Anemone. porem. 
c5 dichotema. z 


Srl. 
Lid Lo 2/ 


- : diei e TE 
Sibiricum. 7 
A49.- - - - Comfort. 
1o. Adonis - apennina., 7/20 ; 


152. Trolls — efiat 
M Helleborus arifolius. E s 
 lfopyrum. fumarioides, Ue 
DID TNAMIA. 


Gymsofpermia. .— 


: "NECESSITAS HISTOR. NATUR. ROSSLE.. 463 
» Ruyfcbiana. d 192. - ce - 7 frutex. ve 


163. » 
164. - - - £graudiflerum. 193. - - .— x pygmea. 
—16$.- - - uulaus. () 194- Orobis MEM » 


166.- - - 1bymiflor um.) 19$. «— c - lattus. 
167. Scutellaria (.p:za. | 196.7. - E^ angniifaliai, 
.. ANGIOSPERMIA. L5 A7. Vica biennis. 
168. Barnfa  . palida. der 198. Ervum | 3onantbos, 
169. Lathtza | $gsamaria. 199. Cyüfus . Airfutus..- 4 


70. Pedicularis feeptrum, .  à00.* - 7 - fupinus. 
171. - - - - werticillata. 201. Huithirum dpwam. T. 


: 172« WE IO E EINGNE r efupinata. : WORT - * Ünob ae, 
17342 -..- czitühs. —. 203. Phaci, . a/pima. 
- c. I jmcarWdtá- 204.7 .—.— - Subirica. 


ria  eriemtaliz.  aOj. Aftagat. sipececiid 


^ Antirhin miflifol. . ao6. - « - piefu - .. — 
6. Linnea | da er Dae Y. - PEdileidit z 
UXETRADINAMIA. |a- 308. 7, 6s - fulcatus. : 
SuaqUuagRBA- . — OR cur . galeg iformis. E 
177. Cardamiine midicaslis.— 21049 ,.— n Pipino fuss. 
-cMBoe reno KBlidiia.- MI. 52 * LI dee 
Es 'Sifymbr. alifimmm.C) M11. * c, c. ómtoriuplic.CO 
"r8 o-o- - o integrifolium. 213» — - rede dee 


181. Hefperis | Sibirica. jc (214. 
- 182. Argoit o3 asd ler 
834 ; - : e 4 


16." - - gramdiferus. — 
Erde fu uus LE 


Eu 219.. Ties Rusbenica. 
grade, 210,7, ^.(0. Platicarpa 


E ADELPHIA. e | POLTADELPHIA. 
"CDECANDRiA.-  , , PoLYANDRIA. 
Geranium maculatum. aa Hy : Afer 


vs POLYANDRIA.  SYNGENESIA. : 
? Aitber C offeiralig. 2].  PokonEuiE JEQUALI 
DI4DELPHÍIA, ^  ? Scorzonera bjpamica. .— — 
uc PD AN gramiifolhees EE 


À HERANDRIA. * 224. t urpurea. 
er ges Fumae its ix 22j.. Sonchus Sibiriems. 
1 SOCTANDRIA. 2s 216. Chondrilla jameea. 

--17. 217. Prenanthes T suma 


ala Siria. ^ 7 
JE A RDARIAY 228. Hieracium | [- 


Dr say SiQonpe 
pns P pedis 5 age Crepis.- 


psu 


/ 


dá NECESSITAS RIS: 'OR. NATUR. R OSSL/E. 


131. Bilinops Ritr; ^ 7 a73.- '- - germanica. 
232. À rétium I e 274. Arn'ca- maritima. — 
£53 $ CRISE "éromata. 274. Chry (anth. arébctm. | 
- - alpina. yon 276.- - - corymbofum.. 
falicifolia. -/ a79. 9 - millefalium.2z 
mnulfera. ^ 277. Mattric. Chamomilia, 
amara.  279.- - -  recutita. 
cemfanroides, i180. Achilla. impatiens. 
cyanoidei. ^ 281.- - - ^ Ptarmicd. ^ 
340. c1 E 185 - 7. wdpisa. 
c NV TES belenioi POLYGAMIA FRUSTRANEA. 
JA4i. om c fertratuloides. Z 283. Centábita capillata. 


243. 7 -:/-  fatariu;. OL. 284. - — Sura. 
244. Eubu . Gevmuus. f ^ a8$.- * -  »eriemtalis. —. 
24$. Cacalia ^ baflata. 2; ^ 286. - € 0-1 fplendeut. ^ 
-— "Chiyfocoma. gt » dae - LEADS 

- - -- willo, T AOL Ow vt 
RM "Tasacetam Sid iria 2] VEDI 2a M REG. 
PorYGAwiA SUPERFLUA. -^ zu E brygra. 75 


349. Artemifia Santouica. ^ POLYGAWMIA NECESSARIA. 
240. * - -:' eampeffris, ^ 289. "Othotna -p oH 


act, 7 7 6 palufiris. 296: -- Tang 
$i 7 *-  rupefiris, 291. e". MEME 
1$3.-7 - * amma. C) - MONOGAMIA, ^^ 
.Aj4.- - -  femacetifolia; 1921.' Lobelia Dortmahna. 
21$f$.* * -  Ahfümibimm. 293. Viola ^^ pimmata. 
.-yó. 9 € - vulzaris." U.394. 7 - - . lanceolata, - 
1$7. - c -  f$utégrifolia.^ iggo 9 - primuiiela? 
i$87*^-—- o id in ag6:;s -  wamflra. — 
e e. E - CCBIWEX, 
260. uem ALeontbopod. Er ANDRIA. 
VER ero. gramimenm, . 197 RE CHE - E 
ie 9.4 d -; 
: 3» SONO dnanária, P jo8 s Pn  fufcejcem 


299. Satyrium. Epipggium. 


^ie - - : p ADS peg ^P 3 2 309... - - 
có AR s 2: i Sibmicuss ^ FJOR. Op hw 
&68. «- - Jripelium, : 39?- 


36 2c D melt. 30h e 
7 Ohmemüa phewce) 00 304 ies 

a88.*- LI E ise - * Mes m 

.Inula; 


". 


NECESSITAS. HISTOR. NATUR.  ROSSUE, 6$ 


$07..* » maricata. 1 
309..- ue : atrata. 
899. - o. P dPumofa. 
$10. - T P " pallefcems. : F: 
ET. panicea, 
31.7. t 24 7 eefpitefa. 
313». 2^ Rol VeficdfüiA. — 
314." Axy Tis. bybrida. Eo 
profirata ^. 


aij. - 


ela. sed: í 


— Cedrurs, 
Picea... 


: 333. " bs 
1334. hrulus alba. 
EL Mar dne 
s 336. - à 
d E 


|.838. Juniperus /ycia. - 


| TETRANDRIA. | "nic $9 - -0- Sana. P 


 eaprea. 
 xviminalit, 


335 ^ * 
OCTANDRIA, | 


iremula.. 


1 d. ; 25d 
* A alifige 
MOoNADELPHIA. 


v9 9 CEOPNHL. 
E 2 Epein ME. 
! POLIGAMIA. 


: e: '"MOoNOSCIA. —— 
/843. v eratum. a/bzeng.. 


VU, 


— "Holcus." um oratui. ; 


 CMPTODAMLA,. 


: CXLIX T 


: —CRARÍORA - 
ANORVEC fe 


Qus, . 


x. "PRAESIDE: CES: 
D JLX- CR NW. Lixké, 
uw Pmpoluits ese: 
BENRICUS TONNING; i | 

- Norvegó- Nidrofienfis — ^ 215 T E 
-Pbilfophia. Baccalaureus. nm ES ^ 


Mr apa 1768.- Febr. y 


| HISTORIA. "LITERARIA, 
ra mutantur , "sor p viutamur in ilis. Ye. £^ 
Og] —rífümum illud antiquioris zvi effatum nullus 
. J negabit; nam experientia optima rerum — 
magiftra fatis fuperque "docet, tempora & cum - 
ilis omnia mulügenas vices.fübire, In univers - 
fam rerum naturam fi fugitivos tantummodo, non 
, dicam lynceos, convertàs. oculos, nil firm 
ftabile deprehendes. ^ Montes fubfi dunt. 
. emergunt, mare in terram & terra in. 
. formantur; quin immo homines. ip 
- vitz | enus & alia. quotidianis fere | | 
lbjecti. - lir Tunetana & 


RARIORA NORVEGLE. ——— 467 


ferociffima de fortitudine fua, de artibus fcientiis- 
ue ampullás projiceret & feftnipedalia verba, No- 

i ad extimas feptentrionis oras plane rudes at- 
que inculti omnes , quos poterant, fpoliabant & 
piraticam exercebant. Quum Roma totius orbis Do- 
mina unicüique genti leges pralcriberet, craílisfi- 
fna ignorántia-in fgptentrione regnavit; fed lon- 
£uüm temporis fpatium fcenam demum mutavit, 
ut rés longe aliter nunc fefe habeant. llli qui Tu- 
netanas hodie inHabitanit Regiones fummi jam. bar- . 
bari funt & pirate, quum e contrario in boreali - 
 móftra plaga clarior lux affulferit , qui radiis coru- 
fcantibus maximam: fere" illummat orbis partem, Pa- - 
ri modo fciéntiz- quoque fuum circulum habent & - 
füam periodum , qua & aügentur & minuuntur, 
Canffas Iiluftriffimus nofter *umwtus in^ Hiflería fue 
Literaria qua 1n- adis Nidrofi aénfibas^légitür, tam e- - 
videnter illuftravit & tam erudite, ut fummam fui. 
. admirationem cuivis -injeceriz- -; Meüm- 
M héie loci ientiaruni "fta: percurrere; pro- 
: a ni Extra. eris n a ice i 2 Ru im- 


oréffu "novi imis a UA. in. puis : 
r det oriehiem Alpes altilimi 
perpetua nivé veftiti nubes minitari: 


fut JT i fo: abyflo. aluit; 66 mp hat 
M3 ofità "inclufa' quafi^jaceat? Heic ubi nulla" d 
q ifimis retro: temporibus Regia fuit & nulla - 

 Aéat "fcientit' inultó tardius radices: 


; pagari ccperunt, & fii nterdui 
| Vins vel ponen alter alacritatem inger i 
dium protulit, radios ejusdem  difper 


quum nullas; qui licet Set adire, Biss 
EK "e enia ios iaa iri 


fuit 5? 


— 468 ^ '  RARIORA NORVEGUE, ^ 


S, II. 

SLE ined feculi proxime. ROSE ioT^ 
kc Artis. Machaoniz Caryphios -funul fe4 
re & femel Dawia produxit, Barrjeliner. ncmpes 
Borrichium ,. Wormium ,. Stenguem,.& . Simonem, Pauli, 
EN Kylüngium » Burferums. nec non LIuirenum "ecl i, 
xum fur evi in Patria Princiges, aliosque de Re 
Medica optime meritos omnino .conticeam :. verum . 


enim vero, proh dolor! fulgeatiflimis. hifce fideribus 


patrie. fübductis, univerfa quoque ibidem Lux Me-- 
 'dicinz plane fuit extincta, & tale falutaris hupis 
Artis fatum, continuavit; usque dum currentis fecu- 
 di.Féri longe ceheberimi ac Profeffris Buclualdus | puta 
& Frifiu, praíentia Patriz Decora ,-ícientiam hanc. | 
ce reflaurare ac de novo propagare. fummo cum. 

. fucceffu conati funt, ne. Bizgium. nofirum: mn "s 
Tun humanis ereptum. woe pstiemitne- 


" "Scientie plurimz. ex Imperantium i RH favo: 
- seque & oriri & crefcere folent. Defunétum noftrum. 
- Beatiflme. Memorie: Regen FRIDERICUM QVINTUM, 
ut & Clementiffimum .ac Gloriofif[snum. CHRISTIANUM. 
- SEPTIMUM jam jam fceptra tenentem , quibus in 
-. Duplici fuo Regno fcientias non. tantum fovere; we, 
|! rum etiam, quantum poflibile ,.. promovere. curat. 
cordique fuit. verbis non fatis. adorare Yel 
Jllorum liberalitas. vere Regia fecit, ut Cane liogiam 
Regerfu, | Sebefferi &. Floram 4 Danic Deders. 
rbi erudito. communicare poffimus» opera pra 
ifumis iconibus. fculpta. & vivaciffimis. coloribus. il«. 
mi amagna illa expeditio noue. 


nullis bum 'annis.facta quum 2. Prof, ven 
2. foil Prior Havnienfis & Maio : 
D. Subcenturio Niebubr una cum Medic 
Bore D. Lien "trabi, 


£ 


RARIORA NORVEGUE, ——— 469. 


- fiéris fcopu if attingere: nam Pos Hawem, Forts, 
Cramer & Pfaurenfeind fub itinere in Arabia ex vite 
migrarünt, &c JV/ebebr folus, quantum ex publicis 
Hujus loci relationibus conjicere potui, jam vivus - 
Havniam rediit. Immo vero, fi di monem ulterius 
habere velimus de infi gnioribus illis, in hoc, quod 
Jam terimus, zvo enatis ingeniis, quz in. plurunis 
Hiftoriz Náturalis partibus renue defüdarunt , Y 
ác ne vix quidem ullum in toto orbe Regnum 
plüres melioresque fperare poteft Naturz con $n . 
w. Prof. KYatzentim & Sprengler ia Concbylialogia y 
D». Prof, Afcaniuty qui. pulcherrimas Incolarum. Maris 
icones modo exhibuit, Brünniche m ornitbologia » Fas 
bricius in Entemolpia, Zotga n Mufcis, Konig , qui 
in iülàndia ordinem. Mollufcorum & genus. Fucorum va 


riis novis fpeciebus auxit, & jam Hiftoriam Natu- 


ralem ulterius amplificaturis d "lranquebariam petiits 
. quin. immo & AMülr, qui.£ Füram Fridrichsdalenfem 
non ita ridem, in luct didit, b oidedus S. 


non tantum per y is oBim aütral 


iret A er fd. 


iion 3 
- Plagte -alyis à 
"evi 


410  RARIORA NORVEGLE, - 


realem .. habitantes; Balene, 44ves, Pifies ac Pymes | 
ad noftra u:que tempora , paucillima fi exceperis, 
cimmeriis tenebris fuere fepultd, quz indefefa No- 
. ftratium Cura induftriaque. in clarifiimam fcientia- 
- füm lucem protraxit. C/ufiss (in Curis pofteriori- 
bus) paucas quasdam 44ves, Fermes, Zoopbyta, Rubum 
.- Chbamaemorum & Cormum berbaceam ; Quz omnia ex 
-Norvégia erant transmiffa , erudito quidem orbi 
 Communicavit: .Simem Pauli Linnaam borealem uma 
cum nonnullis aliis feptentrionalibus plantis primus 
hifre in locis invenit. | Petderus Sylicbmum ampul- 
laceum e Norvegia, & Dillenius: Saxifragam  groenlan- 
dicam cum Maufcis nonnullis ' grónlandicis. primi ac- 
cepere, fed vix aliaa de oris noftris notitiam ha- 
.. buerunt vetüflioris zvi Botanici. Inter prima, quz 
nomen momenti & recenfionem- merentur , annu- 
merari poteft Frid. Martens [pitzbergifche Reife-le[berei- — 
- bung. "Hamburg. 1675. 4n. 4:fo. attentiilimus ifte chi- - 
TUrgus multas quidem P/estes alpinas » ues norveg d. 


" d 


buds 


RARIORA NORVEGLE:. —— 47 


 fcripferat , nunquam ipfe.videns varia attulit, qur 
vertat repuguant. — zfcademiíe | Nofire — Procancella-- 
|orius ae Epifcopus Summe Reverendus jam ex vita mi- 
gratus. Erie, Pentoppidan-(f) ad abditilima creationis 


myfteria. denudanda. fan&to. quidem zelo impulfüs 


eft, fed aliorum. & quidem. fxpius, proh olor! 
. fal (a relationes interdum fe árrepferunt  .quum re- 


 liqux feientiz..& permagna officit munera. Au&tort.. 


Doctiffimo- ad. intimos. Nature maandros penetrare 
nequaquam permitterent... Non. muli. effluxere an- 


nis quibus. Hiftoria naturalis in regione noftra ple- ' 


-mo lumine. claruit; nam nuperrime acutiffima quz- 
dam. ingenia proprio marte & fine ullo Viz ducto- 
xé (quod in hac ut in omnibus reliquis fcientiis 
. fummam quidem laudem meretur, (ed tardiores fa- 
-cit- progreílas) Sientiam hancce familiarem fibi red- 
dere occeperunt, qua Nohilif. D. Prafes totum -fe- 


ge univerfum. illuminavit, ut omnes, "quotquot funt, 


-fi modo: avide. appe tant,.& "ad. ora &. ad fcripta 
-lllius pene Divina facem fuam. Heouamt, ad yer: 
m accendere. guenE "vi 
E te xiffi ja ifta, quz jam. dii Kebéditm 
A ingenia. primarium. Jocum optimo jüre meretur Sum- 
. ge Reverendus ac. Dotlifpmus: Dioecefeos Nidrofienfis Epi 
Ei ers Yi JOHANNES ERNESTUS GUNNE. 
: 4 famam per totum bnc ihe ioni e 
d plenis füurn- Nomen ad. mhén 


. mo dno retio Hio habi v verum etiam. "Seripeis. P ME: y: 


. tibus, cujus: rei exe 


ds profundiffimam. facri. Pales crodiiepi ie LC 


3 rice, que tanti aftimata. eft; zt ad nonnullas fec : 


4 NKAMORANORVEGUES ———— 
de Theologo haud indignum judicavit Sapientifli- 


,mum & Omnipotentem Mundi conditorem, Natu» 
ram obfervando, cognofcere, fed. &- rerum creata^ 
rum multüplicem ac fümme neceffarium ufüm. in 
Oeconamia Divina humanaque nec. non in Arte 
noftra Apollinca pravidens, Hiftoriam Naturalem- 
affidua fua fedulitate brevi temporis fpatio ad fa-- 
figium fatis amplum elaboravit: quo faéto Regiam 
Societatem. Scientiarum Norvegicam. Anno 1761 Nidros 

. fie deinceps fundavit, que jam diu ZU Temor 4- 
orum in apricum protulit; & JF. forfan Temus 
nunc quoque prelum reliquit. Fre» etiam ANor«: 
vegicam obfervationibus medicis: & occonomicis lo« 


cupletatam eK 1766, in Fol, c. fig. edidit... Ov 
mnes praterea fibi fübjectos clericos quotidie ex- 
citat, horis fuccifivis & a cura animarum vacuis, - 
quauis obvia Naturz Miracula barbaris Monacho- . 
xum oculis. non contemplari, fed admodum exacte 
attendere ad. Sapienti(lima ifta Divini Numinis .My- 


. Locum. fecundum ,. poft Summe Reverendurh - 
que obtinet. Feverabilis Poir D. JOH. SROÓM, qui - 
eriptionem Prefetlara: Sindmória (g) in Diete Bers— 


 &enfi Pablico communicavit. 1n bac fua Défa ptione. 


, Regionis feum. Dlantes , Animalia, Aves, Pifces y. 
(— tultuvams Pafforitiam , Nauigatiouem, Pifeaturam, Marés 
 Taeruti--Gic. magis dilucide explicar, quam qui —— 
.. Opus non. viderit, Ferien decl haberet Prae 
 ierea nec. quoque hoc in-loco JOH, G. 
. UM, de quo antea memini; filentio pra 


Siqdmór, belipzende 3 Bergens lift udi 


rer Fog deriet 
Norge, cum 


T E 
1 zs 


RARIORA NORVEGUÉ. — — 473 


debeo, qui in J/laedia ante duos, vel quod forfan 
excurrit, annos incomparabili ftudio recondità tcr- 
rz munera eraens rigidiffimo fubjecit examini A 
pud. Aobf. D. Prefidem ipfe vidi. compluria ifta 
Melluca, qux [e primus in lucém-protraxit, nec 
non numerofillimos- Furo* Hominibus vel. Bobus, E- 
quis. vel-Suibus. pro alimento infervientes ; quid! 
quod tin&torios & Vencnatos, qui omnes in Zi. 
XU. Syflematis : Natura: breviter enumerantur, & Cu- 
jus obfervationes Nob] D. Prafes tanti habuit, üt 
 in'fempiternam JHius mémoriam herbam quandum, - 
a nullo unquam. Botanico in toto globo: terraqueo - 
antea vifam, &ab illo. in Iflandia pririo dete&tam, 
Künigism appelare ob(riétum fefe «teneret, — Ad 
ultimum commemorare heic quidem nolo, fed ta-^ 
|. men omnino cónticere non poffum, adver. iftas ac A-- 
.. mpimalcula mariza que Du, Martin navi ívecana Syirz- 
bergum vectus collegerat. ^ uer. ejus in 4. acad. 
— Reg. Seientiar.s Hobpiens. -deferiptz habentur, & Per 
. wes Paumam Suec HSylema Nutwra auxerunt, — 


- KARIORA NORVEGLE.- 


c VII. Bnépesdet. 
dines Plantas: NORP'EGICAS , qua vix x vel r nun- 
quam fpontanez in Svecia vifz fant; Iequeim-n ut 
, principales annumero., Um 
' Galium £rifidum. Oed. fl. dan. t. 48. 
llex aquifalium. Stróm. findm. 55.1 METRE a. 
3Pulmonaria maritima, Oed. dan. td P Gunn. D nor. 
ag. 14. 
Priniula integrifolia - Oed. sis $: P Gunn, 1 norv. 61. 
Gentiana purpurea. Qed. dam. t. g9. Gunn, norv. 46. 
Bunium Bulbecofranum: Oed. dan. t. 230. Stróm fóndm. 73 . 
'l'amarix germanica. Oed. dan. t. 234, Gunn. nerv, 61. 
Erica. eiverea. Qed. den, t. 34. — 
Sedum villofam. Oed, dan. t. 14. 
/ Sorbus bybrida. Stróm, féndm. $3. valde rara in Svecia, 
Potentilla euree. Oed. dam. &.-114. 
Papaver nudicaule. Oed. dan. t, 41, — 
| E platanifolins. Oed. dan, f, 2 Rin yen 5 
: 0t o9 7117. fecundum figuram Ocderi hac. 
planta. Ranunculus plazanifolius. & non 
ges Ranunc, econitifolius effe videtur. — 
 Digitalis purpurea. Oed. dan, t. 74. Gunn. morv. 54. 
uStróm.. Tro 45 
| Vicia zov ok EE Nec UE ns s QM 
— Parte nonnulla IBLANDICE- r £f. Dn. pr Ae. 
migio, Fucis exceptis, de quibus nfenus bru NS 


mo detecte n 
. Kónigia. iflandica, $ NS 164. * Welt, 
o enuma s campeftris. . B. E» N. 760, Vies ^ne 
—eiliata. [n S. N. 201. absque. ciliis, - 
icheno gelidus, 6E 2S 
e $E a 
aH Planta. Aun edet 


Xtanicis ob onu : 

| : E qn qu lurimz fecun- - 
: bes m emis htt pis exfculpia funt; nam - 
omni- ^ 


 RARIORA NORVEGLE, - «n E 


omnino non bene faccedit. in lapponum tentoriis - 
commorari, ubi fumus, vis. venti .& Culices quo- 
- vis fere momento Botanicum infeftant, nec cujus- 
libet praterea opes, ut plurimum tenues, Pi&tori- 
bus fecum ducendis & perfolvendis fufficiunt: igi- 
tur REGI. noftro CLEMENTISSIMO praconia fatís 
digna tribuere nunquam valemus, qui Celeberr; Dr. 
Prof. Qedero Pictorem. in itineribus Regis. fuit! im 
penis adéapalatus eft, quo Ggurz orones evaderent 
quam accuratiffumz, & hac de cauffa fequentes jam 
Plantas. alpmas, n "Finca Danica optime figuratas & 
coloribus , vere nativis Eoi cA: accepimus, - Me 


*- 


de Ses " 4T. uto alpinum. f. 91. 
bo Pre rifolia. ?, — Potentilla | anrea. £. 114. 
CODECBELS o Drys Min: t, 31. 
v procumbens. t. 9. Tiliaram" c EE. 
(purpurea. z. go. Rauunculüs g/acíalti. f. 19. — 
rel agvalit $$ 1 au .. Alpita. *. 43. 
M Lees IM ularis  Seepzrsm. z. 26. 
á ced * - bir[uta. t. 50. 
E lapponica. 1. 1. 
coo uhpma. 2, $6. 
deed pu e E EN; 
ses oss Ertglamis. 1.132. c po dax 
LX i [ LM ardamine 1 ia. 1. o. 
Aniromets nd t. y. Arabis . 20€ 75 


hypnoides. t. 1o. Afaius um Hrs P 2I. 


"nut. 2, 183. 
inum. 1, 27. 
z alpina. $, 37. 
ffellaris. t; 23. E dena drecotol t.192. 
Verom a .  -Twffilaggo- frigida. :; 6t. - 
"eppofitifolia.t.34. Viola. ifhra. t£. 46. 
Aimerdes, $. 72. Carex — — atrata, t. 158. 


Co dHireulus. 1. 300. Deua — owana. f. gr. 
O€ETHBa. 1. 12. Sali. | — berbacea. 1. 117. 
Jo rioularis. 1. Gm 0 oretieulata.t.21 2. 


i Difora.r 1i. — Rhodiola . xs fily 
alpina 1. ms f iafsgndinns " 2 


0$ XL » 


E | RARIORA NowveGus. 


| | dh e XI. hoo Hee 

^ Hifte paite alpinis etiam nonnullas aie mi« 
nus de odle-- praeprimis SEPTENTRIONALES f. 
/. frigidas,. m eadem noflra Flora perbene delineatas 
[a füperaddere poffum. 


n ^ o—— berbacea. d. $. Subülarig * c eguatica. 4. E 
| Scheuchzeria alpina, t. 76. " Gochiatie "daniea. t, 100. - 
. Pyrola munzor. 1. $$.  Lobelia Dirtzana4.39. 

Rubus . Chamemorut,  QOrchis /—— wfIulata, £. 103, 
cerro coup Cauex 2 liformis.1.168.. 
Anemone ^ mera, 7. 19. Osmunda — Srratbiopteris. LAE 
Thaiürum Jemplex.£F 244. ^ . —.* 169 
Ranuncuius ^ repzaz;. z. 118. t Spitant. t..99.- 
Ajuga. iU acp pH Pilularia " "cet di t. 
18$ 

Melampyrom/latieam. 2 dogs |. DM PR ET 

É 145. —. Lycopod. eamplanatum.. 78. 
Linnea " Jorealis. & 3- ad ia pshilla. £, 4$. - 
€ aquatica. t. 69. . Buxbaumia apbylla. £. 1e 


: S. Xil. 
— Bastas MARINAS fpatiofa noftra obtcgentes 
littora, nimis prolixus forem, fi fpeciatim enume- 


rare vellem quopropter hac vice temporisac char- .- 


tr partus in. Fucis primariis recenfendis unicus. füb- 
. ifto. Hi Fuci partim à Summe Reverendo viro Gun-.— 
- sero, partim a Clerif. D:mo Jorpe de ania a ome E 
ode viti dune. 6 

* Fucus feratur, onc serv, - 


* 'des. Tu taie] E 

pratis Jew 
liculatus. $.N.716, i 
aiias. s NA 6. eoe 1 


RARIORA: NORVEGLE. «m 


c — r3 N. 1. c. . Virgatus. Game. merv. 4. 
 digitatus. S..N..4. e... Delcription. & icon.vid, - 
ow efculentus. S. N. 1.5. -- 1d Zen. IV. Ad. Nidr. 

| Jaecbarinns.. Gunn. norv. Byperboreus. Gum. Sir. 

s 37. eum. fig. 

eaprinus. Guun, norv. o6. 

Icon. vid. "in. 752. IP. : 

Ad. Nidr. Et s 
Bifurcatus. Gurn. mor. h 
^e. Icon, vidzim pao 

Pd. Nudes 4 
j 55853 no) wimus.. Guns. yorv.- si: E 

Bentaceus, S. N, d.e. Aene, vid. in om. den 
phemjes 8. N. loe. 0 4e Nit 
v jpermophorus. j. N. TOR. pitnatus. Gunn. serv. Ya e 


E rM SN. D$. 
ue éihetit S. Nd. ter 


Kónig. . ze Pu vid. in Zom. I. 
eonfervetdes, f NS lh ese dé. Niar. 
p cM n ERO 
gen ; $. XI. 


irs maritimas quovis. fere an- .. 
| omnes à Summe Rewerendo ma^ 


te Keri "e Grlchofer. ($e MUN 

TE S. ic eire ridi In Poi Fató- EE 
| ; ac een ; Luc. Ae : 
idia brine n Lobus Dyno car d 47 
Rory. mie 


UI 
* 


47000 RARIORA. NORVEGUE. 


Drop. Cocos mii Norv. Bge-nbddor fed alias vul- 
CE: go. Cocos-nódder. e » 


|$. XIV. r 
— ANIMALIA aquatica , ut terieiris taceam, Not 
tium przcipua vigilanti nón folum inveftiga- 
vit due: accurate depinxit, vérum etiam in 
eodem labore ad hunc usque diem haud minori 
cura continuat, qvum varia eorundem genera Au- 
- ftralioribus aut rarilima aut plane. incognita.noítra 
. fuppeditet Regio, me oleum ac operam perdidi(Te 
non credo, fi utrorumque etai Animalium: exem- 
p Mask: ; 


DICEN t xS 


m 


" 


I M AMMALI A. 
/ E urbis d 
Canis CLagopu:. Fs. fv. 8. S $4. "Mes Norve- 
: Muftela 3 Gunn. act. MA PIII .gicus- 4 iy uf. 
PX 1.9. 143. £;:3 o0 3423 38g PMOMY. 
ENIM Jn ndm. — Lémend. . d 
DX s Cervis Tar ssdur Sirm. frsd. 
MN Tainx. Ser. fladin;:: - [2 1$6. : pas 


E ao o cAquatica, s : 
05; 2 Stróm.. cardio ur. tbc 
cjomdnh, 1$j4 ^ 2 merfI4uA.- 
— Mart. ptzo,. Phyfeé nip Siróm. L figs id 
UC JB. 1; eee re deter Gasmad. — 
Balana Misc, Stróm. Aon and. Hip. " D 


"3 de " 
Dada eor L 
*- 


i RR i A "T. : PE RUE, eq 


Er. [os 42 Jofo. literato. erbe naro. -- 
[X KO TUR 


(um non patent; €um adeo recentia fint ut fowipc : 
ec in ius LA quotannis advenian:? 


$. XVI. 
INE b) AVES. 
B E. * dpime, x 
Fico genilis, Strím. fóndm. tice Hiatiedl, Fa e 1$7. 
Mor inelins. Fn fo. 


224. Nu 
Stix. fendiaen. ) Fn. ao d ; — 188. juxta alpes, 
Nydea, Fn : [v eere c gis Strom 
juxta alpes. uet rir 2$ jut- 
pee in fonflus.. Stróm [à "ám. 000 alpes. 
Uo ESQ. ^ Tetrao Leg Sirm fondmn, 


Cuculus canerus, Stróm,. 
EE Jfindm. Me. T srdus Bp 22 fe. ie 
ylus. Fn. fo. 103- Ampelis Garrslur. S. N. 397; 


vt juxta alpes. . imalpibus. nidificat, 
"Ars migra. $tróm. findm. Loxia Erzuclester Fu.fv.iig. - 
tcd, 230v xu. à juxta alpes. 


| Marla, igpóm; I.  Emberiza "a Arcam fed, 
Erytbropus, Fn.fo.116.. 
Platelea einn, Fn. fv. F Hmgita lapponica, fn. s 
d Viu .h & | 


160. 
i Scolopar lappowica, fe; fis 
Af RB. 
i. Seccien hj s. fe. 
2:220, 


| E A dec IIT 
Wi. pef Dei, à 


i: Gumi att, Eee | is 
" . 260. 8. Sri, 77 


de P 8) ) rein. i E impensis trim. find. 


E Idi ia» o voi : 
BY MSS Siróm fi ndm. AN Lo Sero. find. 
: tom "EP 6C " : Tt o Rd D 
olli fj ma. Stróm. 57 die. c Germ, adi. nidr. 
: fündm. 161. : eee MA diis ont 1.6. e drüe E 


Procellar sies mim ^ o 6aENF. Sim, Jide. 

s "fondm.. p T. : 246i 

: D & lacialis. Gun. i x. : A. d Seri find. 

Ub co A LP. 192. f za nv : 

Aga "rüm. ómdzm.231. c qurejitiens. Gi: Wd. 

ner Sirim-Jindm. Coder perde, EN: 8. 103. 

Bec 243. -eróm. qne 239. 

P elecanus "apii Cunn. adt. Stsrit rid Strüm dimám. 

: "5 owidr, III. p. 141. $$ e 

LS 3; f 4,89 5 3; (ám, Ardea. dedi Siríon. findm. TE 

: E Sirio. fenis Scolopi "Miren : NP - 
iji" coqnudm. L1y4. eet 

jolymbus -Grylle. Eu EL Phoebus $asL4g 

ccc n ENIM: ZU P. 258. 1. "x ou Ruflitola. iróm. 

DITCOTUOSNOm. fndmliy8. OU lo foAWm. izzro 1607 


ze 4i voile. Gunu.ad.midr.. ——. Gallizago: * Stróm. 
SOC MEESg que Strfis. zY. vet 247. 
e: Vaud Gee o d e aie | 
dapes ed Hio : D 
x eT et: vidr. I. p. 244. s. 
ESO OUR 3cf 1. Serow, ia 
T t3 


LI 


E^. f. Le ms 


P 


c RARIORA NORVEGUE. — 48r - 
Squios Acastbiat..— Stróm. à. Strbin fdndm, 
1 fóndm. 287. vim "Norv. Brygde. 
Cenirina. $zróm, v Carcbariar Guan.adl, 
- findm. 1296. 2. sidrklb. P. 339. 
-o$pirax.. "Gun. ad. [e zróm. fondu, 
zidr. 1l. p. 3e T 
e -9. Cimera nini Qus: adt, 
E. - ue Snóm. nidr. II. p. 170. 
"fondm, 282.  -— (SCA. $4. 6. Srróm. : 
" Carslas. Guns. ad. | dm 289. : 
-c sidr. H. p. à35. Lophtus pifeatorims. — Serómt, 


QUEE, d. rim. finm. a7 
fóndm. 183. . Aint Seurio. — diy ms 
ximui. Guun. - | 2 fendm. 386. 


-onidr. du. Po3» 


obiret. 


T unt 


; Gallerftes n B. * LA ds fa dn, | 


fv. 38 " 


(25292. juxta à lpes. 
| Salmo alpinus. $i 4 


ins tróm. 
33T. Je 


e d 
(0 fündm. 94. 


Js 49 oie 314. 


TY XVIII. wo Pe 


NT x Morluccias, "395. S nlaeT 


Marrbaa, : rim. pt po Merluciois en. Sirómts : ds 
hem. o MA M HL 
E mede I Pqqpr RD 


432. — RARIORA- NORVEGI E. 


— Blennius lota: ieróm. Spatus Tie Btróm fnis 


fóudm. 321. — 9* 
Gunnellus. - Stróm. Labrus Pao. Sip. ffindm. 
ez Jóndm.. ais. PEE i369? 
e REN  Fiwiparus. Snóm. 7 speso: Stróm. 
fóndm. 313. fondm. 291i. 
SN. Bree Fo | Exaletu: Stróm.foudm. 
fóndm. 267. 
Gobius deer Scr fm. ndm. Perca Marina. $iróm. fa ndm. 
: 302: e. 
; Jen. ek fóndm. Gafterofteus. Spinachia. Seróm. 
Cyclopterus CAES Strám.. Scombet- Scombrus. Strüm. ie 
 fóndm. 302. JiovrdM 304. — x 
Cottus Scorpius, Tonn. ad. Trigla Hirundo.Stróüm iisnale 
s mdr. E E 345. 302. j 
: ". EZ n bid Salmo Epei lant, Sirm. 
S^ m. EU xdm. fóxdm. 193. 


$23. A OUS Efox ue Srróm. fondi. P 
Plesrone&e; PBigpe afar x: 297. 
VES Smóm. — 


Stróm.[ondm. 400.  Clupea- Sia; 
Tei eU Stróm .fondm. fina aM S ES 
276. Sprattus, CBS 
2 "t Stróm. "ia 1 ae jx 
: óndm. 277. enoides. Aspefiris. ^ 
Rhombnus. iria: iid Guun.adl.midrI1lL. — 
: Jóndm. MES. w— ATLAS c wu 
maximus. Szróm. dm MM dm. ei ; 


cfwv- 277. 2 


T ri M, T INSECTA. 

: bella. norvegica Reverend. Dn. eróm. in Y 
Nidrof. Tom. HII. nuperrime. defcribere, ac ac. i 

. eorundem tru delineare in fe fufcepit. - : 
fria quod alias attinet, omnia, prout mihi 

- licuit, cum Svecis communia funt, pau 

. exceperis, qua heic una cum nonnul 1 

oo rinis dernier a enumerare pete, dig 


icd ermonica Stróp. p nidr. ut. n f E E 
ES d fes LI as a» 


2 RARIORA | NORVEGIA. 


ECT pom Setróm. 
fóndm. 196. 


 longicornis, Smóm.le. 
litteralis. Stróm. l.e. 


marinus, ézróm.fo. ndm. 


197. 
Phiangum gro[fi pes. Seri. 


fóndm. 108. x 


. Balenarum. — Seróm. 


B ert 299. ?. 2 Pn 


Te -f32 
jó vM D i Fh. fe. 2026. 


Pagsurus. Stróm. - 


- füómdm. 180. 
c Mraneus, Stróm. 1, e. 
Mais. 
IY Bernbardns. 
242092. 
—— Gammarus. 


iróm. l.c. 


Fs. fv. 


* * Aptera marina. 


fav birtellus. £F». jv.i10219. : 


Serm. — : 
T cr -Stolgpendis marina. Sirbnr, 


PNMIS 


* 483 


nervegicus. wee 
[óndm. 17 
Pulex. Stróm. indi. 
288. £1. f. 12, E35. 
-Jineart, $. N. 1056. 
Monoculus pi/zimus. Siróm. 
2o findm.ta.f.44 5,6. 
Onifcus Afilus. Fe. fv. 2052. 
Oefirum.Stróm.fcudm, 
165.50 1. £t1.f.2,3. 
| Pera. Fn. fe. 10$4. 
Certi. Fa. fv. 2056. 
marinui, Fn.f0, 2051. 
feopulorum. — f».. fv. 
2060. 
eceamicus,  Srróm. - 
. fómam. 201. 2. a. f. 
45 15. 
iendetuss Fr. fv. 
^ 2062. : : 


jfómdm. 1607 
ou Stróm .[oadm. 


97. 
elecirica. Sim. * di 


ML de ^f VERMES. 3 A 1 

* Mninalla 4 hujus claffis ut. gotb: marind nue — 
mero funt infnita, & partim non nihil defgripta , * 
. partim. quoque maxima ex parte in occultis etiam- —— 
num deno Regia. uidem Societas Literaria. Ni- 
| droffenfit. rs ex abyílo in lucem protrahere alla 
plurium requiritur annorum cura & 
ad cad Mun FUSDNG educa fe — 


i eu teft. GIUM Tu us 
us muarirui. Siróm. —— Faíciola de: MUS 
E az 194. Le- 


Jóndm. 176. 
| cauffatur.  barbata. Fn. fel 


mb jue 


Hha 


? 


48 —— RARIORA NORVEGLE. - 
Hirudo reedicinalis, - f. e Myrine gletinofa. G unn. -- | 
. AOT T uidr. ll. p.3$0. . 
msricaba. Tw. fw qi 3 aESE Siróm. S 
Aw TER « findm, 358. 
E DOR Millafet.- 
XXI. 


: x dlrh fane omniam quam difficillima funt, di- 
. pote quz, ni viva habeantur, ncque. verbis, mes 
que piCtutis rite exprimere queas. $Sexcenta quo- . 
que numeto funt; nam Pifcibus & reliquis Anima- - 
ibus marinis primariam efcam przbent. là furi- - 
ma eorundem ignorantia . adhuc. verfantur. Natur - 
Confülü ,- Model Sauces , qua i gscued jam * 
«tas detexit. — * 


?Limar papilla. Eo fo. rM E "m [N. L. T 
993- Martin. RA Kong: e "e 
Doris Flnllons $.N. 1983. . T E — ecbisata, $7 N. D € 
tà gs & N. 1. c, Kó- A &inis a fentitm 

s "i belp;. 176; 
 Apinodits art Gunn.ad. fomdm. 204. -*. ..3 
e. nidr. III. p. $9. Holothüria fene. Gam 
Rei o $.N.1084. | ue e 
Kón i o REM Guns. 1. € A: 
 Nereis. erre. EA N. 1085. itiutue $.N.1091. - 


riapus, $. N. EY : 
mellis. Fa. fo. 209]. Lelgsk "broncbialis. —étróm. 
.-: Martin. 


x i fondu. aog. 
xsliluca. Fs. em Bj 
—Firidis. $. EE 6.. pi 3. f 
ng Kónig. PA tn €audata. $. N. 1 
e : mrvegica. Gunn. adt. Seis 
ID p.e. E. 
E adu T seróm. 
Jom M. | 205. 


BS ded) Lo r 
(CM, Sim ies 


um Ae 


; xen 
hte $. - 
ees eer 


 RARIORA NORVEGUE, —— Hs 


* 


; deus rubens. Seróm. fündm. Caput Medufe. Fs. 
139 c^ fal PIS 
minuta. Fz. fe ini Echinus le Map Sirónr.- 
Martin. eo epum. Bt 
: | glacialis. Ea.fv.2113. . ^  QCidaris. v. 2118. 
5 T tm ques fe. f. eA EL-. Er o ezróm, 
EV Là : Jfondm. SE 


m ES Lr * Tli: 
: ; ses Peie ei t ms $. XYXIL : ? * 

A M Plurima. horum funt eadem, quz a Diss pote. 
— ,gt in opere füo e gimalibas ngls recenfentur,. 
Jus Lepades ,-  Balmi & Turbines omnes petrás, 


qui ANE MANI. inundat . fere operiunt. 
EL Malt Valvia 7 -'pelliua rzdiata, Fa.fv. 2132. 
ud hide petiturus Strin, adt. irifafciata Fu f. 2 i. 
(oU 0x cuc uMlidre dT pe 434- Cardium ecbinatum. 
ES E^ ps $1.14. disci foudm. PE 
EE les Hals Stróm. findm. folidum, Stróm. l. c. 
ptos - 160. DN dule.. Srróm. Jindm.. 


^ Balavoides. Sims 


2. fe. Donax sramcular. — Fu. fe. 
ger TTE T 
2 ens : Cali Fo, ».fv. 2143. 
451 MAMANS Fs. y ; 
p 4. Nai 


oega.. : 

-exoleta. Te. fe.214$. | 
Ww. iterata, Fn. Uus t46. 
As Cams trapezia. $. Air 


^ Zoegàá 
Ar tortubfa, S. N. 1140. *c 
"barbata. Fm.fe. 3447. 


; Offres — ERN dem E 


: Anon e ii rimi e 


j391. E wr D pure E TG 
inirus, A Na ni f. E rs B ellifoi 


— in mmtibus pg ; wlgo.pe- 
une FR Se quj; de. armnden o- d 


486 RARIOR NORVEGUE. E ' 
Peinfi Fs. diee ina 0 Clatbrzgs. Fn. sf; 2190. 

o gruseala, $. N. 1152... — in Islandia. 

Clo o pubeícens. sS. N.]1.5«. —. perver[us. Strüóm. adt, 
e oos c S D ER- o mdr. HI. p. 437. 
ld n sÉaput ferpentis. Fs. & fóvdm. 186. 
VO CAE IU 54 44.— * Terehra. Szróm Jindm. 

SE iaa: Fn. fv. de x 4 
mujcorum. Stróm. «c, 3 
Myilus Visi: $. N. 1156. unb A c. 

edulis. F». fo. 2156. Helix Lapicida. Fn. fo. 2174. - 

CA barbatus, Szróm. fondu. | memoralis. jStróm. : 
f 198. Jómdm. 187. 

"Modiolur: $8. N. 18. Neri fivvietilis. $tróm. — 
: x "Bnatinut. Stróm. Jindm. - fimdm. 186, - " 
Lx 198. 0o litteralis, ^ Stróns. | 
c difenrs. SON. 1155. fündm. 185. i 
i "ogg. Kónig. Haliotis i dei Fn. I» A. 

Ar) F 


: Dousdess iraregulari, Ri ; 
. , COCHLEA. E t: Usiualin qune Spira 
Buccinum Lapi/lus. ici. '2uiet TE 
(coo fondm.183. Ex hoc Patella vulgata. 


soos fpecies purpura e- 199. 
eR licitag: d — pellucida. $. N. 1 

glaeiale. Fn. fo.2163. — Martin. 
undatum. Fu fo. 31 Serpula planoréis. Fa. fv.3301. 
: Strombas Pe: pelecani. A ^ feirillum. Fn.fo.1103. 
; J9- 2164, - (oo pirertbis. Fo. U.2104. E 
E Murex antiguas. F». ^ dir ; ani wetra, Seróm. d 
defpectus. Fn.fo.2166. Joder 109. ——— 64 
: Trochus 4inerems, Stráóm. ; iraenlapa. $. N. T £ 
MCA N  jüsim. 3286 35. glomerata. : Seróm. NE 


e. Zisypbimus. Fe. fe | to dondim i96. — —— 
21 2.5168: — Teredo navalis, Siro. fr. rg | 
3 Turbo ebrafatus. 5. N. 1232. C 1 : 

D Bes MEA us Strám fj ndm. Sabella tiir, 5. NA 
pori / enblar. S NO .1233. 

vn dn » landi, ui 


-quefitas 
Gorgonis, e 
E «ter illas nulla. 
t "aput - Serpentis , eus 
rab. toto coelo differens (5 Au 
LI ice: en introductum. eft. 


RARIORA. NORVEGUE, — 4$ 


dE iS XXHE 
spe jum. recenfits & rria fequentia des 
licet. 1) Helix ( Zomeflica) fubrotunda convexa, anfra- 
ibus tribus, apertura fübrotundo- unata, Stróm, atf, 
idr. Il, p. 43g. t4. f. c3. 23 Helix ( Hammonis) 
tefla. umbilienta planiuftula, - anfratlibus. gato , aper- 
tura. [ubrotundo-lunata.— Strém. Lc. f. i6... 2) Tur- 
bo (&identatus ) teffa. turrita pellucida , afratlibus com- - 
—travüs, apeytura bidentata , margine reflexa, — Stróms, L.— 
cp. 486-4. FK, f- iy, - Ad. quas fpecies Loiiroad 
4 Are has. poliunt referri, adhuc non ene pe ^ 


on Litbophtá. v 

ize -&. XXIV. 

eu. - Varia. aded heic dantur. Z//bopbyta , fed mi« - 
nori in copia àc in oceamis aufiralioribus : nihilomi- 

-nus tamen fequentia notari merentur. — - A gc 


Madsmors pertufa. ..Strám, fündm.. TYUE. C CLONE 
| damicornis, Stróm, [óndm, 142. B. Peosxt-. 
DN, PA p 1. Tab NS. IS 


mea. 3:4 is ird Martin. e 
 —eculata. Stróm., füóndm, 144. [À. Pontopp.. 2: 
T E LM E Corallium. sibum  oflicina- 
Ja hss Lo: ET 5 | 
is Virginea, Stróm,. ndo 4 en $* opt. 

A CM d 
orohferd. SU NCHIC. p uitio E MAC 
fundi buliformis. Serón. AR nidr. Ht, E x 


43 LE 
| Milepon. alcicareis. "Strim. fis. tja e de 
t Ex ER c 
por. SIN. Lipi arl ds 
licbenaides, Seróm. iunc 
ES. 7 oc ren v vs. 
rrllojas Strám.. E m. T rd. 
Ao degE- FD Wics 
ME .H he 4 


V KARIORA 3 NORV IGUE; à 


c abmerpha.. E N. 285. Ad- littora. vul« 
—— ^ go-prójicitur. "FPota alba & nucleo 


— nues juglandis: petiscato hsud. sb- d. 
fimilis. 


: Cellepora- - SN. LOMA Gonadtg! 
E puiaicofa. - tw N, 12394. B Gunnerüs ^ 


St T ipie ri 
Hac in fundo maris vafis quafi. fpeciofiffima. 
—rum-arborum. fylvas reprzfentant, & à mobis hifce 


temporibus ad curiofiffima. transportantur. Mufa , in^ . 
primis vero, 


im devo Fs. fe. 2210. qeu Fs. , fe-1317, 
Martin. | Martin. 
Gorgonis leradiera, ii Maus aiabeit. SN. 
&. nidr. IH. P- 32t . 1296. in Islandia. s 
p ru Kónig. d 
esr adi, $. N. " TERN S i 
— "tag. dr. Tom.]1P.2.4..— 
e o Placomus. dui. 4d. infisdibul ifermis. ——^ 
o o0 oec ide. EE Be p T. Gam. bv —— f 
| elongata. zs N. 1291. ecalata. Stróm.fondm.—— 
eo pinnata. Fa. Je. 2M ...146. 3. Paestopp. - 
artin. HNOUNSGFesGES 
RODHIDORSERU: 2322. cXab NGGYePUR 
Martin. —bacillaris. 5. N.- 1299. ^. 


i: Aiejonium erboreum. Fr fo... ; 


Puls TOR à $. 


P" ralligat & ru quz omnes | fub 
ina. ides. müfcorum ad pue veftiu: 
Pe 4 XVI 
| Mor e. nee inta£ta erem 
li Merfra "uering Norvegia Sóe-ors 
in omnium. fere jifcat 


— dicbotama. Gunn. ad. m 
xidr. Tan. IV. t.a, : 
Sue 


- 


pia, 


I RARIORA NORVEGLE, po 


Hiforla Naturali NDFUE dom. I. p. 31g. delinca- 
tum Serpentis -omnino. formam habere, ac dimidii - 
fepe miliars longitudinem, quin immo & inter- 
dum. menfe Auguft praefertim in. foperficie aqua 
natare refertur, | Pojterius, quod^ & Horo à nonnul- 
lis vocatur, apud eundem Peweppidayum |, e. cap, 
4. nonnunquam tánquam Zefwa, fucis Cogehylis & 
Libopbjtis obfita , fupra aquas spparere narratur. 
D», Stróm. in. Defiriptione füa. Sóndmefia p. 357. cum. 
: Sapientioribus vero verius fine dubio credit, Mon- 
(adud Sóeorm nü aliud efle quam Srriener 
- aAcipenferes y qui fe invicem tempore eoitus aut r&« - 
'€éta linea fübfeqvuntur, aut, quod forie juftius,. 
qui caudas imvicem mordendo longa ferie natant, 
terga illorum | REM -aquas- confricua. Serpentis 
Wiss longiflimi uen prebeant.-" Ad Monftrüm 
Krake f, Horv quod attinet, illud in 4s Lipfenfi- 
$us depi&tum habemus, &, fi exiftat in Rerum na-. 
tura, Microtosmus dium, cede Lom (gp «& 
nii hec ceílario erit; fed. quum autopfia 
flentiam haud. comprobaverit, in 
cite ditis H r&i in Syene Nets. locum 2 


iunt, & terris. nofttis E 
sex r0s & prac caa & inagna- ue im MA. i 
trensportari queunt, os nonnulla. Aantum. gc 
empla adferam.. X A 
Ganz rubra ( Gentiana peperee ic Rádia AE 
mon tantum in Norvegia auftralid- 
re, fed & in alpe- Burr E 
 Gróuen. Romsdaliz. du 


ENT. 


. 499 —.. RARIORA NORVEGLE. . 


cánidiks fari « (Angelice A4rebengelice. Linn). Ra- 
..dix in alpibus juxta. rivulos & fon-- 
. tes vulgatílima , - nec non ig. infulis. 
Chamzmorus (Rubus Chamemorus Linn.) in palu- 
—- -dibus cafpitofis frequentiílima :.. Ro/. 
: ec o [f Bae cendite quovis anno ut 7e- 
x orte M medium [umm humetlans exportantur, 
3 LEUR .non folum pro menfàrum. acetariis, 
verum etiam pro- Fhapnacopolite mee 
deg - 
Kinase borealis fepe copiofillima in. fylvis: mie is 
— ^ antiquifiimis ad offcinar Haynienfes ab- 
| -- nmdanter transmittitur. 5 : 
Myrtus irabontica (Myrica. Gale Linn.) Jens. palu: | 
— des vulgatifüma. 
Rhodise (Rhodiola. rofee Linn-). radix in ficcis. ;alpie 
nis frequens... 
(Mofeus illandicus (Lichen iflandieus. Linn.) in fylvis 
- . acerofis ficcifimis & fteriliffimis. co- — 
" piofus, noviilimis hifce temporibus 
T EE. :an. Pharmacopcas pmo Heülisis eft in- 
een] s : —1treductus.  «- € 
: :$. XXVIIL. eiie : 
"MEDICA quod. attingit, illa conterraneorum : 
meorum Euporifla , omnibus. extra. Norvegiam. haud - 
communiter familiaria ,. leviter tantum: percurrere 
i - volo, bene gnarus prazftantiffima, quibus Ars no- 
^ ftra jam nobilitata fplendet, medicamenta ab. ejus- | 
Ee ees gentibus fuiffe detecta, qua eadem longá ex-- 
 perientiáà. comprobante optatos fzpenumero: etfe&t 
 produxifte obfervaverint , igiturque inter. 
 perdiu habuerint , donec per ora volitando 
.. fentimque. tede medicorum. | 
nnt, e--E 


ntra Phtbifn x 
etur. Srróm, 


-Cicue -— 


 RARIORA NORVEGLE, —— eie US 

Cicuis. (Cicuta virefe Linn.) Radicem contufam ru- 
fici & elii contra. dores irtbriticos 

| —' externe applicant, Guo». ff. "rv, 17« 

Alfine »edis. Herba. recens inter duos lapides vul- 
T RT o contunditur , &-Furuntulis impos 
bits? "immo etiam ob egregiam fu- 

am vim antiphlogifticam f. refrige- 


;7 cS oN s Fantem pone aures applicatur in sor- 
coo c dis eculorum. inflammatoriis. ou p^ 
^v serv. 70. 


Tamacix germanica. Decc&tum. hujus. frutici$ con- 
^ lira Seabiem adhibent Dalenfes, unde 
ue. —& ab mnsdem Kiaavedd dicitur. D. 
: Henrici: ^ Gu»n, ff. nrv. 61. : 
[- Soli T1 votundifolia Linn.) Vifcus (dia: *. 
—ot5 00-opum derpigini & Opbtbalmie témpore 
i5 verno iungitur, Strám, [óndm, 33.- 
ied Lili. Convallium; (Convallaria. majalis Linn. )Fl- . 
! res folis Salvi plerunque admifti 
tre nafali contra. Coryzam. ad- 
»ent Nidrofienfes. Gin. fl. norv. 67. 
ipus, Radix cóntra rabiem , non tantum 
. externe a- "franóenfibus applicatur E 
fed & in Deco&do propinatur, quod 
" etiam in Jtlero- valet. Gunn. fl. nor, 33. 
ne Mesertum. Linn.; Corticem exe. 
dms epe d Dem 


ES e etinins pam. 
wor. LED 


Fr 


-NORVEGUE: 


 Cucibalus. Beben,... Elster ruflici. externe applicant 

: c contra. Herpetem, &  Ifchiadici Decocte. 

 Vifco albo permifto. MipBturis Gunn. £f 

dq moro. 5 

edam minus (Sedum acre eue Pico cum. 

---.- Ja&e vel Cerevifia paratum Storbuticis 

on  infervit. — Gum. fl. mero, £o. & Ql. 
idem —. Berrichbius in, w[u  Plautar. dnd Igenar, 1n 
cow pes c Medisina-p, 34. dta. fcribit: Medicm 
S ODRPENDM caftrenfem Profef. Lundinenfem no- 
0 205 oovsomine- Beew hujus herbe Decocto in 
c09 o7 Cerevifia quedam millia hominum con- 

tra. Scorbatnp fanaífe, Stróm, fóndm. 13. 

Ranunculus. «ris. Petala loco veficatorii in Eprpbo-- 
can di -ra & Aribritide iurpibtus- Gum. J4- 
: s cNOFV.. 6 2. Teri 


Linaría hntikinum Ida Linn.) jdmon on zd 

Joe da retica Hydropicis fuccurrit; externe ve- - 

(o7 oo F0 abdomini spplicatar in ipM : 

se Men NeEU. Feivo x 2 53 
clima resins Herba. ut. fpecificum ufu 

-Infufo vel Fotu vel - 

- rem feartinam. &- 


E ulari- effectu, Gunn. 


yÀ Hor. ES. 
dui, Dnu.. Prefes. duos fin ;ulares 
"communicavit, "quibus | duo homines 
. uisa dimidium. annum de&o. deter 
Co doloribus 
eto hujas fatitotiflims- fnr 
fed. a Mert o depu 


F fanat. Gunn, - 


* 


Sio 


RARIORA NORVEGUE. — 4» —- 


prins. CHyrericum gerforatum Linn. ) Oleum 
Florum infufuüm marg vulnerum. i- 
-linitur. Gusm. fl. nro. 38 : 
Carduus lico pa Succus foliorum expreffus Val- 
«o Ctribur bono cum füeceflu inftillatur. 

à ctu wrrósi, fündm. 75. 1 
: Mitefolium. (Achillea Millefolium fui) Infufum vel 
! -*. o o)Deco&um contra Hemoptyfiny Hemore 
c0 0 Urboides &  prxcipue Bheumatismum 


» 


PEE n dw CrppyaHitis propinatur. Gunz. fl. worv.. 3t. Du 


à (Pinus. biet Linn.) Turiones affati vel contriti | 
cs conos upbuflis imponuatur.. Gum. norv, o4. 
: Hippophst Rhamnoides: Pro Decoéto lignorüm diu- 

-retico à rufticis nonnullis paratur. 
me e 07 Gum. fl norg. 1o. 

-: Rhodi. ; qoia refia Linn.) Radicis Decoéto la- 


vant Crzzes , ut pronomen fiant, Gunn. 


] jus vel & Lich — 

delarii cum uno la&is fextario — 

en Pott) P ELI. hora Tus; : 
opeiculo c oquunt Bedítadienfes, 

hun "mufrbingm - Deco&t. dioe : 

: ii mane Sc vefperi contra Je. 

hauriu fing ila Bc£tu. Gp. eo 


nibus: apád: maris "erolss dde fe ose; has AU: 
Norvegia. A enun hujus. "morbi -Medie ^ad - 


"foie le Eu fumme obfcoram bs. 
x ed i. Aun dcud, / Sci 


494 —— RARIORA NORVEGUE. - 


in. Defeript, Sóndm. unanimi pifcatorum confenfu 
idem aflerit;, nempe Lepram iflam a Gordio. »a- 
rin» (Norv. Qveife), qui in pifcium marinorum & 
| prafertim in Clupez Zarezgi vifceribus copiofiflime - 
Fobiatosiere 3c unice provenire, De hac re conf. 
Uddmunni Differt. de Lepra p. »4. prgzcedentis. Caus- -— 
Ífa jam detecta Medicis quidem via fanandi patet, 
-.fed nihilominus tamen fumma illorum ingemia cx- 

- ércentur, usque dum. Vermiculum iftum vite te- 
-nacifimum, fine ulla humani corporis noxa, inter-. ' 
imere & expellere valuerint. Problematice propo- 
no Spirit. mercuriaé. Swieteni, quem patrix redditus 
obare, &, fi optatus exinde fequetur effe&tus, 

Publico deinceps communicare, non recufabo.  - 


E CU $. XXX. v epus 
.. Alius morbus Medicis quoque ratione cauífz 
vulgo incognitus eft, Co/ra Lappomum, quz im P. 
— dapponie. p. 65. Dn. Prefidis fub nomipe Herme f. UL 
— dem defcribitur. ER dc gast qui aquas rivu- — 
lorum & fontium ex Alpibus defuentes copiofe bi- — 
bunt, dirifüma creans fymptomata oritur, ut for. — — 
Taurimenf. Tom, I. reflatur, ex parvula quadam fa- . 
[tiala nigras qug u Faliola beperica aliquantisper dif- — 
fert; & in rivulis alpinis psflim habiat. "Tutiffi--— 
. mum in hoc morbo remedium .So/w;/o Murie (ne . 


. dubio erit, quum Sal citiffime vermiculum iftum - B 


» *- COROLLARIUM. de GUNNERA. 

.— -. . Ad ultimum intactam relinquere nec poffum 
. nec debeo Plantam quandam rariílimam Proonte 

» Capitis Bone Spei, quam Neb. Dr. Prefes in memo- 
. ftro arctico Hiflorlam Naturalem in clariífima 

cem produxit, nomine GUNNER 
rime faluvit, Hzc planta a pauciffi gm 
primum - particularem fruüétifi- - 

pos €a- 


án ed. Xi, $. N. ob 


RARIORA NORVEGLE. ^ us "m 


cationis flructuram ad certum fuum & determina-- 


tum genus referri potuit. E 

Genus in Mantia plantar, p. 14. n. 1272. per- 
fe&te defcriptum occurrit, & in eo a reliquis dif- 
fert, quod Ca/yem vel Corollàm non .habéat, fed 
Gerwen- ovatum undique more Xasrbé, veftitum. fit 
erufla quafi ecalycina cujus apex 4uobuf mucronibus 
terminatur, inter quos 446 tenertimi ///// prominent; 
illud vero, quod fummam cujuslibet Jotanici mere- 
tu rattentionem, in eo confiftit, quod Sramiza oppofita 
im medio Crufle germinis, & non inter mucrones cor- 


ticis fedeant, ut fequens figura oftendit, 
Hac in re quadam cum Chara | interce-- 
dit convenientia, quz antheram ad bafin ' 

i due habet. Cas aphylls — [ panicula ' 
. racemo proxime accedit ad'F raxini exetifioris thyr- 


. fum, & nullo modo cum familia B/, nec facile 

.. cum aliquo or dine naturali comparart. poteft, qua*- 
—- propter & hoc genus ab omnibus libus reliquis generibus 
. Cogniüs ita difinélum 


im evadit, ut alis quodpiam 


d 


n genus, Habitus plate nec mint 

CS EBBE ioque cum ullo ordine naturali. fimilitudi- 

X. mem habet; nam Fea radicalia , cordato -orbiculata, 

denticulata y trinervata. — Caulis elongatus, nudus, & Re 
— «emus compofitus flribus. omnine nudis f. & perianthio. 
* & Corolla deflitutis, nunquam. in aliis vegetabilibus: 
dantur, Clefem quoque hujus plante confüituere - 


valde difficile eft, quum zami»a ad latera germimit 


. fedeant, nt, an flos fit fuperus an inferus, vere | 
mon dixeris, nihilominus tamen ad Claffem Gys- 


Z2 quia habet. folium Tufflaginis. refpectu .ma- 
idii figurz, vel potius folum Calthe, nec - 
fum ut in Tufllagine, nec tam glabrum 
Caltha, fed rrinervatum ut in Lappa & d | 
Wo leu : fit^. 


486 —  RARIORA NORVEGLE. 


fitide. Figwra Plukemetii Tab, 13. f, i. alias unica, 
hog vitit habet, quod folium nimis parvum; cau- 
lis non nudus; & racemus diftichus fit, quum ta- 
men racemulos fparfos habeat.  RaZix, tefle Her 
manso, cralla & ílavefcens. —Lecws in fübhumidis, 
An faporem & odorem habeat, plane . 
ignoramus. 


y $ $ 


u * 
: 


M x us Eo E 


| 


5. 


ITER  CHINAM, 


 dyta ejus licet penetrare, perfundit vo 
i mibi -eft oborta occafio voti fieri compotem ,- 


o0€9)09C€ 9 oup 


-Quop, : 
PRTESIDE —— 


D, D. Can. v. Liuué,. 
| Propofuit gei os 
— 'ANDREAS SPARRMAN, 
: E "Upfalie 1768. Novemér. 30. 


C^ 4 ; 


Eo) 


e, quo tenera mens in- 


jum regno 


fümma, qua fuos cultores , in prisis-quime In à» 


dum. Nobililfimus. Vir CAROL. GUST. EKEBERG, 


jn Claffe Reg. Navarcha, iter ad Chinam facturus, - 
- me fibi comitem fingulari favore voluit adjungere, —— 
ztus fane hanc accepi anfam, fummi Numinis -— 
itia ac fapientiz legendi veftigia, per viam quz -— 
m, & quod fuper eít, orbis terraquei ambit - 

eni foli intuendi producta & Pega 


-. VIL ri 


it ad resin ftupendo naturz opificio ob-- 
" vias attendere , incredibili flagravit ftudio, —- 
herrimos, quos in Vegetabilium atque Anima- 
depofüit natura, fcrutari "Thefauros. 
. Quz fane fcientia vix dubito quim aliis plerisque - 
pratipiat palmam , feu. eximius quem in tota bu- 
mani generis cconomia praflat, fpe&tetur ufus, feu 


uptas.. Fe- 


ek trcY 


498. LITER ix CHINAM.- 


luftrandi gentes: quz coram videndi nulla unquam 


fuiffet fpes, imprimis confortio utens viri, qui abs- 
que dubio omnium Nautarüm maxime cít feiendi 
cupidus, quique ipfemet propria manu pluritia rá- 


* 


^ mora Animalia Pilcesque delineavit («. — Multum 


.quoque ad hoc contulit favor l'atrum Academico- 


- rum, qui, me Univerfalem hanc orbis Academiam - 


vifurum, perbenigne fublevarunt. Ate anhi fpa- 
tium foípes relictas falutans muf2s, & 
" Academicum in lucem editurus, ut plerumque fi- 
eri folet, navita de ventis. narrans, fvaviffimrtim mi^ 
hi eft prateritos repetere labores & quz in itinere 
vidi notatu digna, breviter coruimemorare. Oleum 


operamque me non exiftimo- perdidiffe, fi vel u- 
nicam Plantam act Infectum detexero antea igno- 


tum. Scientiz enim cumuli formicarum inflar ac- 
 erefcunt; qualibet formica paleam eferente. [tine- 


ris in Chinam exponere diffüfam narrationem haud - 
operz pretium. duxi, cum in his mihi otium fe- 


| cerunt perplurimi, quos & opportunior occa 


L1 


' Specimen - 


. felicior Minerva huic fpart reddidere aptiores. Sed. 
paucis faltem narrabo, quz in quolibet loco "inve- 


ni nature producta, &, fi nova quedam fuere, 
compendiofa defcriptione adumbrabo, ut Doctores 
inde eliciant, qui ad arts perfectionem .conferte 


. intellexerint. TXLARu M LE E I 
— "3765. Decemb. 28. GOTHOBURGUM teliqui- 


. mu$, Leris in multum mare comitantibus. - 
"FERAS prcane repone remedy 


3 


. .ad oppid. PORT. ST. MARLE hortos Hefperid 


Citis & Aurantiis culis virentes vidi. — 


RMES uide 


4). rimus erat qui re&e detexit T E 
eam (Syfi. Nat. p. 1064.) omnium quoquc primus 


Ma 


- 


" 


eni 4-1 


Ped 


- . 1166. Febr. 1j. Gades portui- appulimus, ubi : 


5ytl. Nat. p. i015.) SCQLOPENDRAM polo — 


ITER m CHINAM; | 495 


— Mart. 26. folvimus e Gade & vela ventis de- 
diu. 

Mart. 25.  Salvagos atque altiffimum. montem 

Pie TENERIEFA confpeximus. — 

April. t5. ZQUINOCTIALEM tranfivimus.: 
Maji. 3. PELICANI duit quidam quel fub. 
nubibus hzrebant, 

Maji. 6. PHAETON «thereus ; Avis tropica al- 
ba, loris tamquam duobus curfu per athera fablia 
| mis. ferebatur. — - 
— Maji Je 17. PROCELLARUE capenfes & Columba: 
: Viposft jin confpeétum veniebant, ab his ad Ja- 
vam fere. deduéti. — 

v oS Mage ams CAPENSIA brevia bolide explora- 
basins: "ibique plures PROCELLARIAS Inicio vi- 
was cepimus, nec non SQUALOS, quibus fe afü- 

xere ECHINEIDES, circum. quos GASTER TEROSTEI . 

Dutioree natabantz- Aves Jean vor geuts, qua inter 

 capenfium : numerantur »- 


E ? Mus natans dinCtibus. €— | 
iii. 10, PHAETON etbereur. iterum. volia- 

I3 vi us eft, ra 

Tene ulii, 14- JAVA fe nobis. prabuit, per [. 

neníes. terrz confpectu privatis. — ^, 

ulii .16. Anchoram ad lafulam- Neuv BAIT ex 

miiimus ubi naturalia. varia a me colle&ta. au 


. — Amomum  ' Carcwma rot. Mafy E JUL d 
--Solanum «dium.  Dolichos ^ 'riebur —— 
Panicu* divaricatum Md s fa 'be 
co qaum — 


tetienirfa — Acroflichum - fure um. 


dod e E 


foo .  , ITER 1« CHINAM. 
-Gobius petliniroftris (5), Oftrea. Anodofa. : 


; Sphex 4ropica (c). : pallium. beu 
Papilho —4/camius (4). Patella — ANubecula, 
Phalezna 7rax. Nerita - - Hifirio. A1 
-o c0 c Pefuka (e). . ,Voluta.. turbinellut, fed 
- -o- Miteris, (.—. noftra caret columella 


- - - Falenica; qua ad plicata. 
. genus Sphingis referri Oftrea ^ — formicata. | 
- debet & inferi ante 44- - - - — valvata &c. — ^ 
E füperiores- entn Madrepora furgites, " 
aude alae funt anguftz & po- X. cu Cancellata refert 


füce falestzm. . - — .Madreporam . murica- 

His - Hippuris. - . tam, fed rami cancel- 

- Nautilus. Pompilius. — latim anoftomofantes & . 
^ ÜTrochus »iloticus. decumbentes. |. 


: Re. Ec E D Pesci 


(Arca 


[7 GOBIU. $ Beas Pinna Dupues rad 
extra membranam .[etaceis; po[lerior XXL Cauda 
AVI. Ani XXV. Ventrales radiis XII. ME Po 
&aorales XVIII. Dentes maxille inferioris borizontali- 
ger patentes, exceptis primoribus duobus lomgioribus: e- 

rediiss. Dentes. maxille fuperioris plurimi , recli, fed. 

FI primores longiores :. intermediis magis. diflau stibus. 
IP HEHE bic, qui nullis inflrudlus eft fguami, m littore 
c, €eleriter fe. exilit faltibus brevibus. .—— 

Eo SPHEX fropica. Qeculi mom albi, fad nigri; Abdo- 

minis .[vgmentum fecundum bafi nigrum. le compli- i 
o.c ata P eíDe- ^ Maxille valide, trideztoze..—— 

|» PAPILIO- Afcantus. (Eques) candatus ater, ali; fu- 

Eee rioribus, albido liueatis ; 3 inferioribus fubtus maculis 
lII coccineis, 
x wp mediotrit..—. Caput festina: Thor; 
deribus fubtus fangoiueis. — Abdomen atrum , [ubt. 

(o  guimeum kg migro-variegatum. , Ale. Primo 
. — €sncolores , fecundum venas albido lineat. 
0 fubtus ma 4e "am fapra. Ale Pao, 
de, »btufe, Jubcaudate ,. macul; 


: eri, alis. hii: - 


 JTER m CHINAM. — : for 


; Areas mtiguata, - 2 cramofus, 755 
Venus — »ercenaria, -.-5 Erinaceuf. 
Strombus millepeda. Conus firiatus, 
Matex —^arbnedus. Bulla "Qum. 

.Uz o2ofpibulus. ^ 


m 22, PRINTS EYLAND infülam go 


vimus, ubi- Javani ad nos adduxerunt Simias, Pfit- 


tacos Gailinas & Viverram ichbuevmonem. 
(Jut $57 Fumus ex fodinis ftanneis ad MO- 
AMAEM. copfpiéiebarir 

- Aüg. To: : PULOCANDOR infulam praterve&ti 

Aug. 24. MACAO devenimus, ubi introitus 
e ad urbem Canton. - 

Aug. 26. Anchoram in CHINA haud procul 
itii urbe Canton " jecimus. : Sequentia heic mihi ob- 
via fuere naturalia, .— - 

uc ORYZNX fativa , & ARUNDO  facchari vra mix- 
tz, fluxui & refluxui. RE recipe | paisic apofix s degebant. - 
aioncd autem fi es i im aridis to cis colle£tz.- 

m P 

d -Tosenia - ^ 
MAN rhy mi, * tota: "D. 


Urena demon, etg aria 


| Hein diui, "à -. Hedyfarum. Barrie atu 
gs -Fru ué&tus etiam. dipriue. ig 


Tamarindus. indien. COMER IDA 


tatura Phal. rebut: peur Moi eh rice, 
(9 oculis sigris.- Thorax opercnlis duobus , lamceolatir, 


3 p 
Fiera a " y , 


ve flavis... Ale fuperiore: conculores , ' f fee: Fa- 
medio alba, pefhice repaudas ad: bajo. ale jfirie 
albe limbo fufco. Ale imferiores: fufee difco 


re eni lo, "albe, s interiorem excurreute, 00 


| 3E EMUR Mongos. - uc totum. nds Beo 
&es nigra; Mare gal Terr ugitay- Femina gula " 
atio albis. xix 

"TRIC HIURUS Zeprera: y .- CYPRINUS INFAÍNT- | 


SEMEIRS zhes, PHASIANUS Gallus tam . 
d UR OA s quam ;-pwflhs. | —0- 

, Pailio - Hecabe. hee dco DAEBDNI. eie 

Ne Patitsic wm iot vm Eon sus 

HEC Li Iiiiabbel, — Ege Midamus. 

- 4 Pammon. ier Phalsas: rias, vint 

3 3o diemoleite nociones c nigrella (£M 

-o om rgyriut (A To E Uo uellaea Cb), 

cpRoA Preesk- Blatta ztritalit, ts id 

foe Siem HE Ri dencriocf abe 


15: PA io e [e mpl i) alis deris ^ RA 

-- nigro maculatis , fubtus ócel ouéimque litarisque: argen- 

iostelso c Facies - Pap. Niphe,; le Primar celoress 
dues ;. puuclis migris plurimi: , prater T eolas iram 
 UWér[ai nigras ad marginem. exteriorem, . Ale Polliea 
fupra primiribus. Yere Jümiles; fabtus vera magis Pulli 

» Variegate maeulis grifeis prater ecellos £ y 6M 
-Q) PHALAZNA Nip Ti ftrigis al. 

L A igrella (Tines)- alis. attis, al- 
LE rci ied fimplici, pofteriori. circumflexs  Qocanda / 
[7 apiitadina. Phal. Evenyiélle atrum. | Afnten- : 

xe füacee, nigrae. . Abdomen cingulis liuearibu:, am- 

(00 enfifiimis, VIL, albir. Ale concelóres s- fuperiores des. 

(0 dJlexa , atra: ftrigis duabus ,-angu]H/imis , albis: ante- 
riore verfus bafin. irauyuer[a , qe Vix tangit: margi- 
wem inferiorem; pofleriore paule. latere, e margme — 

imteriere ad inferiorem: circumflexa ,. cm buxdlo albie 
de ad flexuram anteriorem. — Alo inferior * 
7o firiga. alba in medie, C ollare. *g- from. alb. 


E Mimi .-Jab)nt aliids. ...—- s E 
Pros di E LENA: Alica (No&ua)- fplri is fla- 
—— Và, alis füperioribus maculis duabus margine 


cede, flavum, $- 
Tibie Q Pian- E 


ITER. iN. CHINAM: - $03 


Fulgora Comdelaria, ex Europa eum nave 
Spinx | Procellus captuseft allata, non facile dixero, 
in ipfa navi dumin Chi- Phalzna éjcindia (i). 
na commorabar; uttum - - - vage (). 


vero Chinenfis tuit aut 
»* e iiie : AC 
; 3t. Jan. 21. . CHIN AM eium: Sterna 
folida ad Javam usque nos eft comitata. ————— 
Febr. €. ad Infülam NORD EYLAND ancho- 
| n s ténebamur, ubi. fcquentia: occurrebant: | 


n TE 


"m qudinali P di. prs magna carulea in ; nédii ale, 
245: amaris ceruleo aunexa$ macula altera cerulea, ver- 
. Kus apicem, lunata, margine interiori. itidem aumexas 
"C THise area préma ale flava; 3 altera area flava pone 
E medium teriiáà macgla flava i apice Thorax bume- 


ri ceruleus.. 


No&tua) fyirilin is füblavis, 
3. dps ci dat 


E side Plalene Palla. Copa geiresenom. A 
TE Piae joe: NT. EP Nip 


a intermedia cinerea, quee antice 


wa xigra undulata; fubtus cinerea, fajcia.  taliier- 3d 


de de Lis dle Mai i e Eft t eie in mm 


fHice 


E OR PHALENA. maeraps. Nue TREE fiisilin- 

S ü ; is, alis fufcis. atro-undalati: Ree i fupra. ocel-- : 

i - y: Beca ; fübtus Aon Ld UM 3 
erpui fecunda. minudini , fufcum e etacee. 

alpi eredli , pee A apice. filiformes. Ale onmes 

2o dentata, fupra fufce , atro-undulat.e : fuperiares. cello, sc 
— dm medio, magno, ferrugineo, dride. migro pupilague | 

— s damari atro-cerulea , fubtus fufee macnuits alg: ; 

— dm medio. Infertores magis fufee, maculis m 

v gittatis, fubtus pundlis fip alb:s adfpe. ^ 

nidis Pi n een ari. ace: Eid 5 An HI 


E 


104 —  ITER m  CHINAM, m 


Lobelia Plumieri. ^ Pa Ue um - 4j ifetum, 

Clerodendr. fortwsalum. —Aplüda —»utka. 70s 

Convolvulus Pes egpre, ^ Urena ^^ dehaa, 050 
in littore. Vitex | trifoliata. 

Papilio - «Java (1 ), Onifcus-  Afilus (8) 

- -.« 5 Canidia (m). Scarabzus erichaleus (o), 

| Cimex | Stockerus. mold Polymita (p). 
em ISBEM ET Cam debuoM 


R6] PAPILIO Java (Dan. cand.) alis albis poltice ni- 
gris, fubtus bali fulvo maculatis polftice albido pundatis, | 
Corpus Jiarara Pap. Braffce: "Me. dimidio asiico al- 
be, poflica nigre,. Primwes verfus apicem lituris tri- 
|-bus albis. Subtus migre: Primores baft fulve , apice" 
ETT albis, . Peflige fubtus bafi maculis FI 
(ou Sel VII. fulgis, comvergentibus, margine pofitco .puu- — 
| Jes nentur s. fulvis fen. emnibus alis inier- 


"ob PAPILIO axe € Dana üs- cand.) gls inegprímis 


rotundatis albis: primoribus maculis - duab is; po- 


fticis fubtus bafi flavis. 
. Statura i$. magnitudo Papilionis Rape. 2 AL 3 
ref eoncólores , albe maculis: duabus nigris, fed fupra 
C apice n i die pofice fupra albe macuiis margi- 
n nalibus *$ Pigris,.4 quara ur autertor reliquis. multo 
D ees. ; fubtus pallide einera] (centes, margine aniito Jfa- 
- Stiamo. 
E ONISCUS Afilus: bujus fégmenta. zo TO bou. 
e latus duas fpimass alteram juxta. "afin excifam, a- : 
am qux: icem laterss- protrufam. 
ES ) SCA ECC ericbalcus ícatellatus muticus | ene- 
us glaber, fübtus ferrugineo-varius. e 
5d usc magnitudine t9 flatura $c. Eremite, "4-] derwe 
eise parum p recla. Caput madratum. marginibus lateva-. 
—— dibus elevatis, fed angulis anticis mucroratis. "Tlorax — 
co devis, poflice trilebusz lobo medio produttiore, fu 
| que depre , Oentellati reliqui. son fuut Th. 
222,71 produéliore). Scutellum minutum. .— 
cCSubtus niger abdominis lateribus fe 


c ferruginea, apice Lr duct : 
s". Wi nu Hh 


" & v. Me. 


^ viridi &- 


luteo p 


- 


: E ITER TN CHINAM. E $05 


Cancer — »eüsutus. 'Trochus . perfpeclivus..— 
Buccinum rwfwum. Gorgonia es. 
'l'rochus. —.Pe£ dix, - 0-7 7o dInceps. 

 'Tubipora wfca. ^ — (- - *  wentalma. 

-Febr. ig. Navem folvimus, & à Nord Ey- 
hind dikrilimus o7 7 dcs 

Apri. 22, CAPUT BONJE SPEI in confpe- 
tum venit, videbam heic quidem natantem Ui- 
"VAM buccinifermem | ("Trompetgrás) ,. eandem au- 
tem cupidus licet colligere, iquidem adhuc non 
gite fuit determinata, vetuit navis curfus. 


*. Apri. 24. confpef£tui fefe offerebat COLU-. 
 MNA-AQUATICA magaitudinis infolitr & multo 
major alia, quam in agro Oryzz chinenfi prius ob- 
ervavi, quaque explofü tormento evanuit — 
7^ Maji. 1r. Anchora jaCtata eft ad infulam St. 
HELENZE, ubi P'ORTULACAE eleracée ingens co- 
Ur fponte crefcebat, I. cc T 
Maji, 17. capti fnt SCOMBER Pelewis (Bonet, 
SCOMBER Tfosus (Albacora, CORYPHJENA 
"Hipperus (Delphin) ; Hi omnes agitabant Exocotos 
-woelitanter, ut 1n. navem decidui fuerint capti. DEL- 
PHINI Debphides, SEPLE Loljgises & LABRL ari- 


Jaitoy. 


^ Maji zf. ad infulam ADSCENSIONIS "per. - 
venimus, ubi in ^ numero 79 TESTUDINES . 


T Magnitudo Ttpule | majoris. Corpus Inteum. maculis &g 
. fes nigris. Ilo fuperiores migre , maculis byalinis: 
"primo uma, deimde bine (9 demum bine; Ale infe- 
riores minute , nigra, macula asc eso metn nr 
-(«?) LABRUS ariflarus (Dubii generis pifcis), — ^ ' 
o QPinza Analis radiis XXV: primo breviffimo, | Pinna Dor- 
(5 Jf XXXII.  Pedlarales XII. Veutrales VI. Color ar-.— 
L7 qgemteus. Corpus ovatum, valde comprefJum, traas- 
oo werfim firiatums. fa2uamis. brevifimis , [ed atiffiimis , 
7 datere wtroque. ariflatis. — Opereula levia, Facies Q- 
00 csffracionis , fed. dentes fimplces (5 fparÁ: primeribus — 


r6 — — VPER CHINAM,- Ss 


Midas. cepimus, & LORT ULACAM slugoide; vollé-. 
gimus. Heic PELICANUS occidentalis confpiciebatur, 
RBALISTES Petula. hamo capta. fuity hzc coloribus 
e yr. fed efui infvavis. 
Maji. 27. hinc poftquam nave in altum: mare 
du » maximam FUCI uatantis (Sargazo) copies 
. am undis agi vidimus, In hoc SCYLL/EAM pea- 
« gieam.& CANCRUM MNeptunzi cepi, - HOLO'THURIA 
phofaüis quoque Capta, cujus Cirri- urtica vehemen- es 
uus urunt /z). —— ts 
E . Jul. 4. MEDUSA Velella nobifcum vela daba! 
- Jul. 19 TESTUDINEM. Midam in aqua dor- 
mire edic 
| Julii. 21. Anchora ad FAYAL, unà Infula- 
rum 'Azoricarum ja&ta, inde Patriam petimus tan- 


demque Augufli 16 attigimus , ubi. poscere bac 
 eobfervationes in lucem edere lubet. ü 


tem plures. tibi B, L. novas queam * fpecies. 
varia me impediunt. Haud enim pc i 1-8 
ardente fole longos conficere cürfus; nec Chr ! 
campos excurrendi libertas advenis conceditur; nec 
jn JAVA feroci(lima Animalia, ut Crocodyli, 'Ti-- 
 grides &c, ac, Frutices fpinis aculeisque armate, 
. quibus. littora. funt confertim obfirz, fecurum - 
pu:  Snotir. S curfüm permittunt, 


3s CER ET d ST. ies T 
M eise WI -EDI- 
(0) GANGER e auti DHT CR Reese antice po- 
— 4tigegue t: ifpinofe. (poft Homarum s. locandus). ! 
e Cerpe: magnitudine Tipulz. Aefla f& gura fructus 
— i giden. oblonga ; antice carinata & ing? ata fp 


.bus poire&üs, quarum media. lonas, 
bor is Pollied tc(ta emarginata. | e 


tace, longitu- 
tiore, obovata A 


rrata microns Vi parvis. Deni pedéncpitli 


EDITIONES - 
OPERUM AUCTORIS, 
0. 00 0 Que ad menus noffras. pervenere. 
E Fundamenta gionis Amflel, 1736. o&. 
cU ECUEES - Abos... 1740. odt. ; 
Imiz.- 749- oé. emend... 


Nauta. . Leide. - 1737- 
hee aed -Holmiz. 1749. 
: Hale. 1740. 

Pari. | 1744. 

itus Hla. .1747. 
Ero on MUN Holmíz. DON 
(9 UA DR. - 1748, 00. nomi. 
Uobolrstzs ddotmie. ani OC. auTius, 

: Pee A. iet -- Florent. 1736. oct. A Er 
E m En ee ERU. t Holmis, Ls oct. vol. t an 

WO UU . MO 1766. » - Vol. 2. ultime. 


Home. i745. OR. — 
Holmiz. 1755. 0&. a 
Holmisz. mut 


 Amfiel.- um o&.: 
Hale. oct. 


Iter - Oelandicum. Hi gis: 1743: É 
m Gotlandicum. Holmiz. 1745. o&. cOmjuxd. —— 
Iter Wettrogothic, Holmiz.- 1747. o&. fuetic.. E 
Iter - Scanicum. — Holmiz. 1751. o&. fuetic. 4. 8 
(e nic rLApRe- 256. 0d. qd e. - 7 
ker  Haffelquiftit. Hoimig. 1757. oct. [net e lit. 5 
det; - Locüingii. . :Holmiz. 1758. o&. fuz: elir. E. 
MIT Berolin. 1766. o&t. germam. - 
Mufeum  RerAD. Frid.Holmiz. 1754. fol. Áecifuss. € f£ 
Mofeum | Reyine. Holmie. 1764. od, .. - 
Mufeum |  "Feffinianum. Holmis. 1755-.fol. pvc 
4 e. casdde adn V. I, Lipf 3549. 6€. — s 
: Leydze. 1749. od. mutilat * 
Pec spes | ^-  Lendon. 1762. o8. angl.excer 
M Ww LE II. Holmiz. 1751. o&t.: : 
E s ue xc  Holmiz. 1762. o&. auct. 
iue UT -. — HL Holmiez. 1756. o&t. 
Pa Cage 34.2149) MACH 496-8. 7 
V. Holmis. 1760. o&.  - 
. VL. Holmiz. 1763. od... 
NIE Holmiz. 1769. o&. - 
. 1749. oct, S 


si — Ciffortiana. 

- Horus |  Feberi.- 

us Viridarium Cliffortianum. 
Methodus  fexualis. - 


: — Corollarium Generum, - 
— Difquif. de fexu plant. - 
Diff. de Febribus. — 


3 Oratio. de ES 

jl deem CAS 

r € TT 2 E eegiom. - 

i : ! ^s * Sali: 5 
pin Gem 


-. Blamfüzels Bj ge 
Eon yin, af ville. 
s mia. Mane. ue 


e mes 


WC riirng Soctice edite octavo. 


mia. 1766. od. 


a7 . QU 
1739. oét. 
1737. 0d. 
1737. od. 
1737. od. : 
Petropol: 1760. quat. — 
Harder. 1735. quat 

-Hetroidit 1939. o&. S ye EET 
^ Leyde. 1741. duod. Ren a 
 Holmiz. 1747. o&. toes nd 
— Upfaliz. 1742. quart, - 
. Leyde. 1743. o8. . f. : 
ITA BR. C3 
1759. fol. fet: HE 
1759. 08. earerpt, .. 


Leyee. 2. 
Holmiz. 
Amftel. 
'Leydz. 
Leydz. 


"Upülie 
Leyde. 


dcm 1 - nne
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Caroli Linnaei ... Amoenitates academicae, seu, Dissertationes variae physicae, medicae, botanicae ?antehac seorsim editae ? nunc collectae et auctae ? cum tabulis aeneis."

See other formats
