Skip to main content

Full text of "Academiae Caesaro?Leopoldinae Naturae Curiosorum Ephemerides, sive, Observationum medico?physicarum."

See other formats 


"—. 
d 


M 


uf Ps 


^er 


^ — 


VAELLUILCIHEHELÉRIE n i IHRHEUHIHL MIHI 


|| 
! 
] 


ACADEMLE 


- CESAREO-LEOPOLDINE. 


NATVR/E CVRIOSORVM ^* 


EPHEMERIDES 


SIVE 


OBSERVATIONVM 


MEDICO-PHYSICARVM 


CELEBERRIMIS VIRLS 


Tum Medicis, tum aliis eruditis in Germania: 
& extra eam communicatarum 


CENTVRIA I zz []. 


Cum 


APPENDICE 


Privilegio i Caf. Majeflatis.. 


———————— P 


Editz fumptibus Academiz An. 1712. Q ; 


NU FRANCOFFWTI: € LIPS1.5, 
C. . Apud CunmgsToPpHOnyM Bppone 
S Liter] MelcijegisGpttof iq Heinfi.2 7 
3 | Mo.Bot. Gard*n, 
1902. 


€ )o( K& 


^. . 


SC RACERSAE EMO | 
INVICTISSIMOQVE. 

ROMANORVM . 
IMPERATORKI 


CAROLO VI. 


SEMPER AVGV$TO, 


GERMANLE, HISPANLE, 
INDIARVM , HVNGARLA& , BOHE- 
MUE,CASTILUE , LEGIONIS , ARAGONLE, 
SICILUE V TRIVSQVE, HIEROSOEY MORVM ATQVENAVARB. 
RJE , DALMATIE; CROATLE , SCLAVONLE , 
BVLGARLE, BOSNLE, SERVLE 
ET RASCLE 


GRBGL 


xa 720 JUCHIÁ 


| S88)oC H8. 


»ARCHIDVCI 
COAVSTRLEE, 


DV CI 


BVRGVNDLE, BRABANTLE , 

MEDIOLANI, STIRLE, CARINTHLE, 

. «. CARNIOL/E AC LVCEMBVRGI, 

| WIRTEMBERG/E ETIAM AC DVPLICIS 
SILESUE , 


PRINCIPI SVEVLE, 
COMITI [3 
-4 LIMITANEO B RGOVUE, MORAVIJE 
: ET LV SATLE, 


PRINCIPALI HABSPVRGI , TIROLIS, 
PFIRETARVM , KYBVRGI Eis. 
GORITLE, 


PROVINCIALI ALSATLE , 
COMITI FLANDRLE, 
DOMINO MARCHLE VENEDICAE, 
PORTENAVL£,, SALINARVM, 
ET QV4& SVNT RELIQVA. 
PATRI 


É 


PIS MAE 
PATRI PAIRLE 


CONSTANTISSIMO AC FORTISSIMO, 


BELLO ET PACE 
MAXIMO, 
PATRVM' VIRTVTE '- 
' AC IMMORTALIBVS SVIS 
DE BONO REIPVBL. 
wd MERITIS 
aa AD ORBIS GVBERNACVLA 
| EVECTO, 
QVEM DEVS SERVET AC SOSPITET, 
^ HERO SVO ATQVE ASSERTORI - 
GRATIOSA CLEMENTIA INDVLGEN- 
TISSIMO 
25 FIDEM. ALLIGAT 
ET. SVBJECTISSIMI OBSEQVII. PIGNVS 
—.. 4DEPONIT 
JETERNA ANIMI RELIGIONE 
DEVOTISSIMA 


..ACADEMIA LEOPOLDINA. 


43 Inter 


. 98 )oC 


3 (o5 ter effufima orbis incula- 
SX rum gaudia , quibus fummam 
rwuuUS PT RAE delatam gratulan- 
íur, CAROLE ImperantiumM A X I ME- 
nofira pariter ex[urgit pietas , €& [uae quo. 
que fubjedionis admitti defiderat, ofncium, 
Aeque dubitat Augufli [ui Genio cum -vo- 
dis demi[[i cultus 1ndicibus , banc nuncupa- 
re operarum colledionem , tametfi. alie- 
num forte videri queat , boc armorum pro- 
cin&u, ad bella juffi]fima aliquando confi- 
ciéuda , pacemque y quae tuta [it ac; [aluta- 
ris Imperio , conflituendam parato, artis 
nofirae delicias, € fludii ferum naturalium 
fudctitatem ingerere. AMovvimus enim e 
illufivibus jam diu documentis babemus per- 
[pedum , 1n gravviffmis etiam óccupationi- 
bus amoeniora literarum commercia neuti- 
quam difpMicere , curi miro confilio €9 pro- 

viden- 


videntia fic: omnia: juflis piisque. legibus 
— fint temperata , ut ejusdem Sceptri nutu , 
quo tot [ubjeiarum nationum ac gentium 
regimina difpenfantur ; fcientiarum pari- 
ler atque artium, fine quarum cultu mec 
magnae forent, mec felices respublicae, 
praefidia con ftabiliantur... 1gitur nibil fa- — 
ne *pilebatur. magis optandum ; quam ul 
Gloriofiffimo €9 cuntlis [aeculis V eneran- 
. do VESTRAE. MAIESTATIS N omi- 
ne bae lucubrationes. iufignireutur, cujus 
Virlus in omni*vita [pedatiffima illud fu- 
 premae Dignitatis | fafigium promeruit, 
quo nibil. quidquam DEO. propinquius in 
terrió. reperitur ; cujus etiam 1 ngenium 
omnibus illis dotibus abunde e5l praeditum, 
. quae in Supremo Orbis Chriftiani Monar- 
cha "vel optari po]|unt , vel: mente dunta- 
xat concipi, iia ut in rerum adbuc ge- 
flarum | commemoratione nibil obvium , 


nibil ulgare, fed ampla omnia, praeclara, 
' b ] 65 ia- 


( 83 )oC &8 
formam reda&um , editis longe. faluberri. 
mis de contentione litigantium aliquando 
finienda ,. € jure. fine tergrver[atione- di- 
cundo, conflitutionibus , quibus "veluti co- 
 dumuis perpetua felicitatis publicae duratio 
Jirmabitur.... Vidimus aerarii exa&ins f[ub- 
 duBas rationes, ac modum. impen[arum in 
4s cumprimis ex: aequo remunerandis po- 
fitum, qui militaudo pro patriae falute: fG- 
pendia-merentur s omnia denique, quae ad 
Íof [mperiorum: adminiflrationem perti- 
neni, ea dapieutiae , [ummaeque Pruden- 
Lae difbeufatione ordinata, ut nibil perfe- 
G1 cogitatione concipi , nedum optari 
queal ,, aut a .D E O precibus efflagitari. 
brevi uos pariter. «vifuros AUguramur 
difciplinam ad optimas vivendi normas in- 
Jlauratam , € corruptos populi mores pru- 
dentilfime ad cenfuram veuvocatos , ut: in. 
eríta luxus diflipationibus definant difflue- 
re quorum. [alus in eo: ver(atur , ut re- 
E Ot preja. 


88 )o( 88 - 
pre] libidinis omuis licentia intra modum 
ac lerminos [uos coberceatur. Quidni 
fas fit inde fperare felicem. temporum re- 
parationem, rebus Imperii interrita C. AE- 
S.AREI Animi Conflantia €) Fortitudine 
in veterem dignitatem atque [plendorem 
reflitutis , €9 fi qua impedimenta abs bo- 
fibus. fubjiciantur , iisdem , junda Princi- 
pum aíque exercituum concordia , citius 
ac fortius, quam ba&enus potuit fieri , [up- 
primendis,ubi, quod in propinquo eff, Keges 
Europae in prifanum voluntatis con[en- 
fum Divinis aufpiciis redudi coierint , €9 

 anGoritate pofibac. cumprimis M.ATE- 
ST ATIS VESTRAE roborati , con- 
Jitutis ubique juflae dominationis finibus, 
Jflabilem demum reddiderint populis € [ ae-- 
cttlo felicitatem. | Jam vero, tametfi baec 
omnia: filentio fuilent involuta , fumma 
tamen ope nitendum erat nobis, ut baec 


fedulitatis nofirae farrago Auguflis pedi- 
cse IQ bus 


zc uc WW IO NS 

- bus fubjiceretur,ne ifibaec elap[a periret oc-- 
| ^ a quantum Divorum C AES ARV. M, 
LEOPOLDI atque IOSEPHI zmunifi- 
centiae debeamus , publice profiteudi , ani- 
mumque declarandi aeterna propterea reli- 
gione devotifimum. Propen[ae ILLIUS 
in doBvinarum fludia Gratiae ortum debet 
fuum Academia €) incrementa , quibus per 
Annos bene enultos in communem utilita- 
fem € aliquam [uae indufiriae laudem effio- 
— ruit. HUIUS fub tutela& au[piciis cou- 

| fervata fuit per illum temporum gravifi- 
morum , quae exitium minari *videbantur 
bonis literis, decurfura, ut nec animos po- 
tere cura boni publici promovendi follici- 
fos , nec fpem pror(us abjiceret, fore ali- 
quando, uf compofitis turbis ac bellorum 
tumultibus, orata Mufis reducerentur bal- 
cyonia. .MVunc cum optatae jamdudum il- 
la [pes pacis aliquanto propius Aff ulfife in- 
felligatur, ereae rur[us in praeclara men- 
; : fes, 


28 )oC x8 —-— 
tes,Dadenus bellerum € difficultatum vari- 
arum aerumnis. pre[[ae, altius furgunt ,€ 
quicquid diuturna meditatione longoqs me- 
dendi ufu fuit ob[ervatum ,id in commune 

bonum ingenua liberalique manu porro fibi 
exifiimant conferendum. | I'íaque , quod 

Principumob[equiis ,crpiumque € extero- 
rum officiis implicat ,non citra valefudi- 

nis noflrae €9 rei familiaris difpendium , 

opus quondam [ufcepimus , in eo pertexen- 

do nunc pergimus , eo cerío alacriuy , quo 

magis bortatu ac precibus multorum, tan- 

quam fimulis, concitati, in id nobis omni 

ffudio- emitendum ele putavimus , ut. aliis 
pluribus , non nobis duntaxat folis vixifle 

videamur... Qíianquam enim magnum boc 
€ fumme arduum: provinciae munus e[Je 

feiamus , judiciorum tamen [everitate mi- 
nime deterriti , quidquid periculi eft, fubire, 

ingeniique. ac. fedulitatis "vires. experiri 

boneffum cumprimis & generofum e[e du- 

| : XUmmuss 


EN PS. 

yágus, cum mon ob[curum id ejje poffit, quo 
MAIESTAS VESTRA favoreac in-.— 

dulgentia virtutis frudio[os €? literarum a- - 
mantes ample&atur, qua itidem cura extin- 
Gas,aut certe frige[centes,optimarum artiü 
difciplinas inpriftinum bonorem ac decus cu- 
piat reflituere. Servet banc DEV$ OPT. 
MAX. mentem, qui dedit, M ALES T A- 
TEM VESTRAM Cbhrifianae Reipubl. 
bono diu concedat incolumem;ut longos per 
annos feliciffime emetiatur Gloriam, quam 
Patrum Vartute, nec minus incomparabili 
Conflantia €) Fortitudine immen[am fibi 
comparavit; € poflquá univer[um terrarü 
orbem quam diutif]ime prae[entia beueficiis- 
que [uis beati reddiderit & bonorum omni- 
um copia affluentem, tum demum,praeclaro 
Summae Virtutis exemplo pofleris relido, 
fa&aque Imperii in $obolem Auguftam pro- 
pagine, fulgentiffimas quoque in Caelefti 
Kegno confequatur Immortali-..— 

faf: coronas. 


* 


ET UZYE TA 
J^ Ke WPZOft fexennálem moram ; quár varii forgunze iriful- 
Z/| cus nobis invitis impofüerunt , ad priores reverti 
*| labores cum datum fit , eosdemque alio fub ticu- 
$8 lo , ob certas rationes mutato , continuare ani- 
mus ferat, inobilillimorum Collegarum, aliorum- 
. á , AE:; 


que celeb rum Medicornm atque Erudicorum , quos Ger- 
mania aliaeque exterz regiones venerantur , benevolentiam non 
poffumus non follicitare ; ut quz inre. medica & phyfica rario- 
fa fideque digna ipfis occurrunt , gratiofe nobiscum commu- 
nicare faveant , neque in tenebris zcernum fepulta ut ifta re- 
maneant , patiantur ; fed in DEI gloriam , artis medica ;inatu- 
ralisque fcientie fplendorem .& augmentum ,nec non proximi 
falutem , quisque, :non fine perennacurz proprie fame incre- 

1 püblicz.exponere di Ir. Scimus equidem, 


mento , fic luci xponere dig 
non omnia, quz hic leguntur, pari & fingulari curioficate. de- 
licato cuivis genio fe commendatura effe , fua tamen utilitate 
haud prorfus ea deftitui on minus perfpectum habemus. Be- 
;nigniora autem judicia experiri fi contingat ; alacrius, & ; ubi 
Calum aurea pace nos beaverit, Magnatumque clemen- 
tia animaverit , felicius 'Curioforum palato 
;nos cíle fatisfacturos fperamus | 
ot^ & fpondemus.- 


í d ! 
KS 2i * í 


c CATA- 


FTT 


dtadentametrcodeepelimanN aturae 
| ED ORRUER ab Anno MDCXCIIL uique z! 
' Qreceptorum;, —— v :: M 
"S pe Tata nobis iterum €—— Jano T notátorum. 
4. 74D 
f Dn. D. Johannes. Kunckelius, Conf tuf Reg. Succiz, dictus 
Hermes[ll. | 
44. M DCXCIF. i. 
Di;D.C [us Berthold PhyticusHildef enf 5d. Fodoxuss 
Dn. D. Godofredus Schulzius , Pbyficus S 
Dn. D. Carolus Raygerus, A tinies pol Pofonienfis , dc Pil i. 
7ADC 


Dn. D. Martinus Antonius à Thran, Prof. e Publ. Vies, d Agspid 

Dn: D:loh:Georg.Tofeph. Schwaller,Phyficus Solodüranus, d. Alexio. 

1 Dn. D: Erneft.Fridematinüs Schelhas; Poliaker ezlatienfis,  d.Amae 
|^ Kagoras: 

Dn. D. Carolus basipfassiné Adchiééei oda Han d. Pilotes; ji 

Undo cilisam. de Hehwich , Poliater. Vratislavienfis. »d. Empe: 


Da. p s Gl iius Hoy d Philos Málhufinus , d. "Apeliodórüs." 

T'D5; D: 1Toh-Eüdovicus'Apinus, Prof. P. Altorfitias 18) Mogus, ^U 

Du. D. — à — JPRUN IS VPILIQUMORES drtapis." | "s : 

Dn. kic. lob. Helfricus déogltrduir j Phyficus Mocno- Frincoforta. 
«5 nus,d. Apollonius. ^. .^ 

iDn.D.l Pyrrhus Maria Gabrieli, Prof. primar. Seneufis,. d.$ Strato; 

Dz. D. Chriltianus Ludovicus Góckelius, Archiater Badenfis, , d. | Ale; 


D». b i Mehradus Vorsvaldtner; Prof. P. 'Iagolttadiehffs &c d: 
ius. * 

j. Du. Paulus Bocconus , Nobil. Panormitanus, & Monachus Cifter- 
cienfis , d. Plipius 1L... 

f Dn. D. Ioh. Baptifta Ferrtnannus, Arehiater Princip. Liechtenftein, 
d. Philiffion. 

Dn. D. Fridericus ili rats Confil, & Archiater Reg. Prufficus 
&c, d. Democrates. D 


45 )o0( o9 


A. 2 DCXCFII. 
Dn, D. Ioh. lacobus Francifcüs Vicarius, Profeff.. P. Feiburgenáis jd 
Anaximander, 
Dn. D. Ioh. Baptifta deW/enckh, Phyficus Géercenf $ , d. Lycus. 
Da. D. Ioh. MichaelSurgant , Phyficus Viennenfis , d. Cleophantus, 
Dn. D. Ioh. Iacobus Scheuchzerus , Poliater Tigurinus, d. Acarnan. . 
1 Dn.D. Philippus Frauadorffer, Phyf. Bruna- Morav. 4; Herodicus; 
A. MDCXCFIIL. 
t Dn.D. Chriftoph Gottwaldt, PoliaterGedanenfis, d. Afclepiedotus, 
Dn. D. Philippus Sigismundus Stoffius, Arch. Prufficus & Medicus 
Cüftrinenfis , d. Androcydes. 
T Dn. D.Ioh. HenricusStardkcius ,Arch, Pruffi icus, & Pro£ P. Regu 
montanus;d, Sora : 
Dn. cu ^ iren Heliicus NValdfchmiedt, Prof, Publ. Kilonienfis? 
Da. D. loh. Craffto Hegel Archíater. Trevirenf $, d. Gefius. 


—" 3s " * 
COMER NW IG 


CSS 


1 Dn. D. Matthaeus Blasv, Pro P. iiem TLuL Páofoias). La 
Dn. D. Fridericus Chriftianus Cregurus, Prof. Publ. Hanowienfis; d. 
arcellus, 
f Dn. D. Georgius Bagiivus, Prof. P. Acstóm. Romanus; d. Thales. - 
Dn. D. Gottlieb Budzus , Políater Budiffa-Lufatus , d. Menodotus. 
Dn. D. David Lichtenhahn,Archiater D Ducalis Saxon.d.Cl 
(4 7 


D€G: ; 
t Dn. D. Ioh. Fridericus Ortlob, Prof. P. Lipfienfi s, d. Demeécedesd 
Dn. D. Georg. Erne(tus Stahl; Prof. P. Halenfis , d. Olympiodorus. 
Dn. D. foh. Cafparus Grimmius , Arch. Duc. 'Saxonic.- & Poliater 
Lipfienfis, d. Crito. 
Da.D. Philippus Liberius ab Halden, Phyf. Neoforenfis Silef. Ph OUR 


Xagor 
Da; D. loh. "Baptifta deNV'eslofchnigg; Poliater Lincii Auftr. d. Me- 
trodorus. 
504, MDC CL 

Dn. P, Udalricus Staudig! , Ord. S, Benedi&i IBarar. d. Pittacüs. 

1 Dn. D. Petrus Hotton, Prof. P. Lugduni Batav. d. Cratevas. 

Dn. loh. Marius Crefcimbenus , Abbas Romanus, d. Idmon, : 

i Dn». D. E Miices Grüadler, Phyficus Voguarienfis Hung.d. Mar- 


bo 
i Dn. D. Joh. NU ilbelmus Rombetg, pers Manheimenfis , 4. Ps- 
'... troclus. 


7$ )o( S8» 
(A MDCCIL 


n. CC 
—. Dn. D. Chriftianus Maximilianus. Spener, Confil. & Med. Reg.Pryt- 
— ficus, d. Clidemus.. Ae. 
Dn. D. Ioh. Henricus Hottinger; Poliater Tigurinus , d. Saluftius, 
Da. D. Michael Erneftus Ettmüller , Prof, D,. Lipfienfis , d. Alexias. 

; MA b estie A MDCCHED- uc | 
D». D, Antonius Pacchionus , Prof. P; Anatom. Romanus, d. Pelops. 
SMDCCIVF, 


u— 


Dn. D, loh. Melchior Verdries , Prof. P, Gieffenfis , d. Anaximenes. 

Da. D. Sebaftianus Vórfter ;. Archiater Eleétoral.. Moguntin. d, Cha. 
ricles. 2 By^5o 

Dn. D;lohiBurckard.Mogling .Conf..& Archiater Duc, N/ürtepber- 
gicus ,. d. Leonides.. .on 

Dn. D: Cafpar. Comelihus, Med. Botan; Amftelodamenfis, d. Mantias. 

Da. D. loh. Leonhardüs Scberlinus, Phyf. Bambergenfis, d. Thrafyas. 

Dn. Tc Joitotpebuel Carl; Poliater Oringa , Hoénloicus , d. Afclepio- 


Orus,. ^ 
Dn. D. Ioh.lac. Mayr a Mayerburg; Poliater Scaphufanus & c. d, Eu- 
,b.:Methusa 0t io 3 jet ! 


4. MDCC.. 
Dn. D. David'Chriftian; Valther, Medicus Dresdenfis , d. Menander; 
Dn..D. Georg. Sigismundus Pogatfchnigh , l'oliater Labacenfis ; d, 
 .. Hygienus.: - 
Dn. D. Gottlob Schober; Poliater: Holmienfis ; d. Agathocles. 
Dn; D. Andreas Myrrhen, Arch: Erpacenfis, d. Hiero. 
Dn. D.Fridericus Ruyfchius, Ptof, P; Amftelodamenfis, d.Philotimus. 
Dn. rt itas Nicolaus Langius, Poliater: Lucerna- Helvet. d, Ar- 
chibius,. / 
Dn..D. Godofredus Klatinig; Poliater Vratislavienfis &c; d.Eubulus. 
^44 7MMDCCFII 


Dn. D. lob. Adamus Lospichler ,Archiater Salisburgenfis , d. Polyat- 
chus. 


Dn. D. Vlricus Sigismundüs Nimptfch , Poliater: Vratislavienfis , d 
enemachus.. TE, RYE 

Dn. D.Samuei Steurlin, Phyficus Schleufingenfis , d. Agrius,. 

Dn. D. Gottlieb: Albrecht, Polyater Vratislavienfis ; d. Diagoras. 

Dn. D. Michasél Angelüs Morus , Poliater Senenfis, d. Rubrius.. 

Dn, D. Ioh, Maria Lancifius, Archiater Pontificius &c. d. Ca íarius. 

Ds.D. Antonius Vallisnierius , Prof. P.. Patavinus; d. Philagrius.. 
Zn. 


8$ 00 ( $0 

4. MDCCFII L 
Dn. D.Fridericus Kaltfchmidt, Poliater M rcdafa ien n &c.d. Pro- 

tarchus, 

Da. D. Petrus W/olfartus , Prof. P. Marburgehfis &c. d. Polyznus. 
1 Dn. D. Dominicus Gulielminus, Prof. P. Patavinus; d. Athenzus. 
Dn. D. Ich. Baptifta Morgagnus, Medicüs Forolivienfis ,d. Marinus. - 
Dn. D. Ioh. Iacobus Bajerus , Prof. P. Altorfinus, d. Eugenianus.' 
Dn. D. Petrus Mangoldus , Medicus Bafileenfis, d, Heraclitus. 
Dn. D, lohannes Scheuchzerus , Medicus Tigurinus, d. Philippus... . 
D». D. Ioh. David ie. RE icus Marbacenfis d, Pliftonicus.: 


CIX. 
Dn.D. ue Erneftus Watsgos Pbyic Provinc. Suidnicenf. & Iaur. 
, d.Gl 


4. X1. 
1 Dn. D.Ioh. Gottlob Nüfsler pe "Nüfiler. Archiater Duc. Saganenfis' 
&c. d. Ctefias. 
Dn. D. Leonhardus Hurterus, Poliater Scaphufanus; d. Diophantus:: 
Dn. D, Samuel Battierius, Prof. P. Bafileenfis , d. Erotianus.: 
Dn. D. Ioh. Henricus Helcher, Phyficus Suidnicenfi is d. Hierotheus;: 
Dn. D.Toh. Mattbias Müllerus , Phyficus Cüpze!favienfis ;d. Gorgias. 
Dn. D. loh, Conradus Micbaelis , Poliater Hanovienfis, d. Sophocles. 
Dn. D. Ioh. Chriflianus Lehmann , Prof. P, Lipfienfis , d. Antenor II, 
Dn. D. Ioh. Adamus Genfelius , Phyficus Sempronienfis , d. Diodorus.: 
NOBILISSIMORVM DOMINORV M,. 
Qui pro duabus primis Centuriis Ephemeri- 
dum phyfico- medicarum Obfervationes: | 
commuinicarunt. 


DN. D. SYLVESTER SAMVEL ANHORN de Hartwifs  Archia- 
ter Sangallenfis , Mcademicus Curiofus.: 

DN. D. CONRADVS BERTHOLDVS DEHRENS, Medicus & Se- 
nator Hildefierifis, Academicis Curiofus 

DN.D.MATTH/EVS BLAW/, Med. Profeffor P. in Vniverfitate' 
Friburgenfi , J4cademicus Curiofus. 

DN. D, !'OHANNES. FRIDERICVS: i i s Pbyfi Cus Fribur- 
genfis. DN 


kN, * 


[r5 o DOCE 
BN. PAVLVS BOCCONVS, Nobilis Panormitanus , Zcedemicus 


.DN. D. JOHANNES CONRADVS BRVNNERVS, Confiliarius & 
—  Archiater Sereniffimi ac Potentifs, Dn. Electoris Palatini &c. 
— oc Accademicus Curiofas. | : E 
DN. D. GOTTLIEB BVDAEVS, Archiater Dacalís Saxonicus,Phy- 

ficus Provincialis ordinarius Marchionatus Lufatiz fuperioris ; 

| — 4Zcademicus Gurio[nus. 
DN. D. ELIAS CAMERARIVS , Conáliarius & Archiater Ducalis 
W/ürtenbergicus , Profeffor P. in Vniverfitate Tubingenf , zc- 


. demitus Curiofm. 
DN. LIC. IOHAN. SAMVEL CARL, Pra&icus Oeringenfis , Acad. 


Curio[ns. 
DN. D. MICHAEL ERNESTVS ETTMüLLERVS, Med. Profef- 
for P. in Vniverfitate Lipfien(i, Academicus Curiofui. | 
Dn. D. GEORGIVS FRIDERICVS FRANCVS DE FRANKENAV, 
Profeflor P. regius Hafnien(üs , 4czdemicu; Curiofus. : 
DN. D. GVSTAVVS CASIMIRVS GAHRLIEP von oet £Tsllen/ 
Sereniffimi ac Potentiffimi Regis Boruffiz Archiater , Zcademi- 
cc €ms Curiofuns. : po^ 
DN. D. IOH. ADAM GENSELIVS , Phy(íicus Sempronienfis, 
Academicus Curiofin. - 


DN.D. MARCVS GERBEZIVS, Poliater Labaceníis, 4cadeicus 


o Curiofus, 
DN. D. SAMVEL GRASSIVS, Phyficus Vratislavienfis , 4rademie 
Aat. Cur. Adjuntlus 
^ DN. p. IOHANNES CASPARVS GRIMMIVS, Sereniffimi Ducis 
Saxo - Ifenacenfis Archiater, & Poliater Liptieafis , 4cademicus 


|. Curiefgms. 
DN.D. LAVRENTIVS HEISTERVS , in Vniverfitate Altorfna 
. Profeffor Publ. 
DN, D, CHRISTIANVS DE HELNVICH , Poliater Vratisiavien- 
-lis , Academicus Curious. 

DN. D. (OHANNES MAVRICIVS HOFFMANNYVS, Sereni(Timi 
Marchionis Oaoldino- Brandenburgici , & Princi pis Solisbaco- 
Palatini Confiliarius & Archiater ; nec non in Vniverf(itate 
Altorfina Med, Profeffor P. Academie Nat, Cur. Adiuntlus, 

DN. D. iOHANNES GEORGIVS HOYERVS, Poliater Molhu- 
finus ,' Jdcaderaicu: Cnriofns. | UERY 

; DN, 


— 


; 4oCgE 
DN. D. LEONHARDYVS HVRTERVS ,  Poliater Scaphofinus ; , 


| Academicus: Curiofnss 
DN. LIC. IOHANNES HELFRICVS IVNGKEN , Phyficus Moe: 
no Francofurtenfis , Z4cademieus: Curiofus. : 

- DN. D. IOHANNES FRIDEÉRICVS KHERN , Phyficüs Varás? 

^ ' dinenfis in Croatia, Zcademicus Cario[us. ' ! 

— DN. D. GODOEREDVS KLAVNIG , SACRE CJES. MAIESTA: 
'TIS , & Seteniffimi Principis Palatini Caroli &c. Medicus; 
Poliater Vratislavienfis , Z4cademicus Curiofzus. : 

DN. D. IOSEPHVS. LANZONVS , FProtomedicus & Profeffor 
Ferrarienfis ,. Academicus Curiofus. 

DN. D. SAMVEL LEDELIVS , Phyíi cus Nobilitatis & Civitatis 
Grunbergenfis Silefiz füfer: Academicus. Curiofüs.. 

DN. LIC. ROSINVS LENTILIVS , Archiater Düé, rusten- 
bergen(is , & Protomédicus Stutigardienfis , Acadesuicus Gu* 


viofus. 

DN. D. MICHAEL FRIDERICVS. LOCHNERVS ; Comes Pa: 
-, latinus C&fareus Nobilis , Medicüs Noribergenfis Épbemeri- 
—— dum Natura Certi órum Direttor. 

DN, D. IOHANNES ADAMVS LOSPICHLERVS [e 

- & Reverendiffimi Archiepifcopi Salisburgenfis Conf liarius & 
Archiater., "Ácademicus Curiofus. 

DN. D. IOHANNES DAVID MAVCHARDVS , Phyficus Mar« 

bacenlis , Academicus Curio[us. 

DN. D. GODOFREDVS. DAVID MAYERVS, Poliater Vratis« 

lavieníis , Academicnus C. wriofus. 

DN; D. CHRETOPHOR VS. DANIEL MEZGERVS , Eminentis- 

fimi ac Celfiffími Cardinalis de. Lamberg Épiícopi & S, 
'1.. Principis Paffavients - 'Confiliarius & Archiater 5 iuxta & 
- Pradlicus Ratisbonenfis.. CHER 

DN. MD /(MICHABL. ANGELS à MORYS. Poliarer Senenfis is; Acai 

mic fs 

DN. D. Tuis CHRISTOPHORVS. DETRI AB HARTEN 

, Comes Pal. Czfareus, Confiliarius & Archiater £lect, 
I dde iGotful primarius & Phyficus Erffurtenfis, Vnis 
^ ver(itatis & Faci Med, Senior ,. ac Profeflor P. "dcademicus 


vn e 
| DN. 


S$oo fee 


DN. D. GEORGIVS SIGISMVNDVS POGATSCHNIGH , Po: 
liater Labacenfis , Zcademicus Curiofus. ; 

' DN.D. VITVS RIEDLIN VS, Neipnbliag Vlmeufis Phyücus, 4fc«- 

(— demia Nat. Curiof. Adiuntln 

DN. D. ANTONIVS MARIA. SAPORIT VS, Medicus Genuenfis. 

DN. D. GUNTHERVS CHÁRISTOPHOR VS SCHELHAMERVS, 
Sereniffimi Ducis Hol(atie Archiater , "Med. Prof. P. prima- 
rius - Paieept itate Kilonienfi , Academie Nature Curiofórum 
Adiun 

DN. D. (OH. JACOB SCHEVCHZER , Medic. & Mathef; 

Prof. Publ. Tigurinus ; Academicus Curio ofas. 

IDN. D. GOTTLOB SCHOBERYS, Regii Collegii Medici Holmienfis 
Affeffor, Poliater Lipfienfis ,' Z4cdemicus .Curiofus. | 

DN. D. LVCAS SCHROECKIVS, Comes Palat. Cxfar, Nobilis , 
Phy(icus Auguftanus , "Academia Nat. Curiof: Prafas. 

DN. D. PME SLOTZIVS, Phy(icus ordinarius Cibinii Trans- 


fylva 
DN. b. SAMVEL STEVRLINVS , Phyficus Saxo- - Naumburg. 
Hennebergicus . Provinc. & Schleufi ingenfis , Academicus Ca- 


rinfus. 
DN. "D. GODEFREDVS JHOMASIVS , "Medicus Noriberg. 
.. "Nordin. /cademicus Curiofus. 

DN. D. MICHAEL BERNHARDVS NVALENTINI , Med. Pro- 
ids P. in Vniverfitate Gieffenfi » "Academia Natura Curivforum 


diuntlus, 
DN. D. ANTONIVS VALLISNIERIVS ,' Med. Profeffor P. in 

! Vniverfitate Patavina , 4cademicus Cirio: 

DN. D. DAVID CHRISTIANVS VALTHER , Pra&icus Dres- 
deníis , Academicus Curio ofhs. 

DN. D. IOHANNES MELCHIOR VERDRIES , Profeffor Publ. 
in Vniverfitate GiefTenfi , 4cademicus Curio S, 

DN. D. fOHANNES lACOBVS FRANCISCVS VICARIVS , Med, 
Profeffor P. in Vniverfitate Friburgenfi , Z4cagessicus iiriefnk; 

DN. D. REINHOLDVS NAGNERVS , in Regia Hafaienfi Me- 
dicinz Practicus. 

DN. D. IOHANNES CASPARVS W/ESTPHALVS , Prafectu. 

pergis & Bitterfeldenfis Phy(icus , Academicus Cu- 

riofus. 


OBSER. 


5. p eL 
IE e SMEs SN 
P ACENS Sy 7mm 
CAST Ww-— 7 v 
z He zw 
Exe eO 3 ed C 


OBSERVATIONVM 
PHYSICO-MEDICARVM 


CJESAREJE LEOPOLDINZE 
CENTVRIA I | 
: OBSERF AT IO I. 
Ds. D. GVSTAVI CASIMIRI. GAHRLIEP 
VAN DER MüLLEN. M 
De 

Fratiurá [pine dorfi admirandá,inViro quinquagenario, 
otio annos ab illa fra&hurÁ fuperflite poft obitum demum | 
exenteratione defetla. | 
A , Ecuri& fecunda Ephemeridum Medico-Phyfica- 
A V rum, anno decimo Obf 8o. inter alia de opio 
» fingularia, Viri cujusdam eruditione ac pru- 
| denrià politicáà apprimé nobilis mentionem 
feci , quà ut & alüs infignibus virtutis toga- 
52s —577 "X tx meritis Confiliarii aulici titulo ornatus, ac 
.nobilitatis, à quà predeceffores ejus bellorum Germaniz diu- 
turniorum calamitatibus aliisque perfccutionum injuriis ,. patriá 
.— Olférv. Acad. N,C. Cent. T. B exules. 


e 


ae fedibus fuis avitis exuti defciverant, inftaurationém 
s fui Sereniífimi gratià, eger licet & valetudinarius in Eque- 
-ftrem Ordinem paucis aüte obirum annis evehi promeruit , qui 
-continuo ópii & opiatorum ufü valetudinem admodum aftli- 
€am per plurcs annos aliquatenus tolerabilem fibi reddidit. — Hic 
paucis ante obitum diebus morti fe vicinum animadvercens; ferió 
rs omen poft obitum cadaver fuum aperiri, ac in caufas mille 
malorum , quibuscum valetudo ejus tot annos conflictata fuerat 
inquiri mandaverat , imprimis quid dorfi fui fpinz annos ante cir- 
eiter octo accidetic, & unde déxtrorfum ac finiftrorfüm obliquata 
& aliquatenus incurvata, ftaturam fui corporis tres pene digitos 
 fransveríos breviorem quàm ante fecerit: Medio enim fanitatis ad- 
verfz ftadio carteras inter afflictiones tuffi ferinà correptus, intem- 
peítà aliquando nocte excitus vehementiffimé tuffiens , violencá 
illà choracis ac dorfi conquaflatione fragorem in dorfo cum do- 
Tore, quafi baculus aliquis confringerecur , auditu perceperat; fed 
prater dolorem , quem fane acutum fehferac , quid actum nec ipfe, 
nec quisquam alius vel conjecturá a(lequi: póterat , quibusdam: 
vertebrarum dorfi exarthrofin. quandam infignem factam fufpi- 
cantibus, fed.atfeverare norvaudenübus. Fatis itaque poftquam 
20: Auguíti An: r704. ceflerat, ego, Qui per p'ures annos illi,üc- 
pore affinitate mihi fatis propinqué jun&to , medicus fueram ordi- 
narius, & Dominus D. $jord/ Aula Regia Medicus, qui poftremis 
£norbi diebus cure ejus rationem quoque habuerat, ut eviícera- 
tioni ejus intcereflemus ,"vocato Chirurgo AulicoHulfpax ,unà cum: 
filio meo Medicine tunc Scudiofo, nunc Do&ore manus fe&tioni 
adhibentibus Abdomine primüm aperto, omertuni pinguedine 
flavà veftitum inte(tinis derelictis ac aliquousque detedis , extra 
naturalem fitum, finiftrum verfus latus provolutum ac quafi con- 
glomeratum, inteftiria fatis ben confticura invenimus, nifi quód 
quá parte Cyftidi, felle fcre vacuz , vicina à bile effusá flavo colo- 
re cincta effent; Verüm cüm diuciiiomorbo ob pronum corporis 
fitum thoracis regio & coftarum unà cum diaphragmate deorfum 
folito magis vergeret , ao viloeta abdominis potiora, veatriculaat 

! nmi 


: - ^ : $ Ra z^ AR RT X 53 pr 
E De frallurá fpina dorf admiranda ;in Piro quindiateMario dee: — 3 


nimirum & epar , aliquatenus tegeret & ab(conderet, ficque illa 
ulteriori libera: luftrationi quadantenus fuübtraheret, hinc pectus 


- fimul aperiendum «rat: Quo facto ventriculus cum epate primó 


fc offerens, fuperficie exteriori preter naturam rubente inflam- 
matus quafi apparuit, tunica ejus admodum crant cenues, char- 
tg pauló robu(tioris craffitiem vix equantes, interior hinc inde 


albicans, maculis nigricantibus variata, ac venulis livefcentibus. 


hinc iude diífeminatis incerftincte , plicis autera omninó deítitu- 
tà. Quz facies omnibus feré Thee potós helluonibus continuis 
ac diuturnis, me fzpius hoc in cadaveribus illorum exenteratis; 
ipfius quoque DoGoris Bontekoé , Magni illius ; dum viveret, 
Thee Patroni & Encomiaítz , obíervante , familiaris & quafi pro- 
pria eft, Epar equidem quoad catera fanum, nifi quod circa 
cyftidem- gilvum, ac parenchyma ejus exiguis fparfim calculis 
diftinctum. |. Pancreas fine notabili labe, lien flaccidus ac livido 
fufcoque colore faedatus. Renum uterque copiofa pinguedine 
ftipatus, finifter dexcro minor, bené aliàs coníticurus, pauló ra- 
men flaccidior, dexrer debiro major & turgidior, plurimis per 
fubítantiam hinc inde purulencam diífeminatis exiguis candican- 
tibus glandulis foetus, cujus pelvi quatuor diyerfz magnitudinis 
calculi, quorum maximus quadratus , fed inzqualium laterum; 
ad pifi mediocrisferé magnitudinem afcendens, inherebanc R.e- 
liqua contenta absque infigni vitio. Quibus omnibus tandem 
exemtis, diaphragmate quoque à co ftis prius, mox & à media- 
ftino & pulmonum lobis, quibus in dextro prafertim latere fir- 
raiter valdé coaluerat , egre feparato, ac fterno perinde ad cla- 
viculas usque levato & reclinato, pulmonem tam finiftrum quàm 
dextrum & coloris exterioris lividi & parenchymatis ratione pla- 
né à naturali (tatu alienatum , duris quibusdam grumis, glandu- 
larum inftar fcyrrhofarum refertum, dextro imprimis lateri me- 
diante pleurà, hic admodum crafsá, cam valide connexum, ut 
vix, nifi infigni molimine, fcalpelli & digitorum ope, ab illà di- 
velli ac feparari potuerit, uterque phlegmate vifcido & pene pu- 


rulento fcatens. — Tentarà in fuperiori dextri pulmonis regione. 
, A2. 


. prope 


La 


D 


1 


--— 


(icu la m feparatione, cum fcalpello, quod digitis non : 


uerat, perficere Chirurgus anniteretur, ac incautius illud pro. 
dé nimis adigeret , ex apoftemate illic latente & cafu hoc 


aperto, magna puris finceri copía regurgitare coepit, cujus fca- 
"turiginem ulterius indagaturi in finum incidimus fiftulofum , 


pulmoni circa trachez infertionem continuum, à fummitate 
pleure (membranz aliás inftar fatis tenuis, hic verÓ & in toto 
pectoris latere dextro prater naturam admodum denfz ac ter- 
goris bovini mediocris crafficiem zmulantis) ex unà parte pul. 
moni, exalterá coftis firmiffimé cohzrentis, ac quafi duplicatz, 


- cujus per medium, tumoris faccati fpecie, fuperné ultra pollicem 


latum, paulatim procedendo capaciorem , fub & à claviculá feré, 
ad diaphragma usque deorfum verfus defcendentem, ibique in- 
ferné palmum latitudine fermé equantem, atque fpina dorfi 
contiguum , hic loci & ad medietatem usque fuz longitudinis 
materi fpifSà ac febaceá , quale fteatomatum contentum effe 
folet, inde veró pauló liquidiore, ac fuperne plané purulentá 


- aliquousque refertum, tuflis illius contumacis ac diuturne, ut 


& doloris ac ardoris in dextro thoracis, quem inter fcribendum, 
qui labor ipfi officio cfflagitante feré perpetuus , jugiter perpef- 
fus fuerat, latere menfe incumbendo moleíti fomitem , & in- 
gentis illius, de quà mox ; rupture originem atque caufam. Cor 
tandem in mediaftino ac pericardio bené fatis conftitutis, ma- 
gnum, bovinum feré proportione zquans , fed flaccidum patuit, 
His demum omnibusfeparatisac é cavitate thoracis exemtis , fpi- 


 náque dorfi fimul ab integumentis ac adjacentibus vafis majo- 


ribus , ut & du&tu thoracico nudatá obítupuimus adtoniti , dorfi 
nonam circiter vertebram cernentes.noa luxatam , fed in ipfo me- 


dio trarisverfim,eá, quam (chema (TabuLI.) additum exhibet,figu- 


rà fra&tam, non exiguá fiffurá aut fuperficiali, (ed grandi, totam 
vertebrz partem fuperiorem ab inferiori divaricante, adeó ut 
earum interftitium extremum digiti minimi apicem aut pennam 


.anferinam facilé admitteret, margines utrinque tam füperné 
quam inferné afperis & aculcatis à rupturá apicibus armati ac - 


quafi 


n" 


a Jesticulus humanus Qsfeus 
" ejus cavitas znterm 
c superfecter- exterm: Im gua. 
caruntadlae ape i m 
magnt tudine 


A, T IMMNOET dpineedorÁ, epu eum. fem V Sgt^: comma cati, 
B, JÓnu; (qermediam zpleuram. defcendens Jstulatu 
C esfura. Anc, tfi osse eroyide Pn facta, e risctikcudbos : prodidit. 


D. Or sternz fuper acie ed'inata.. 
; Y Corte ache RS oreclinate fpa 
fractarn coidentiar patent 


an: A | | Y í U/ UE AN 
H TN M H d / NE | 


T Ti "LE 
: tn mM 


uaa 


| De frallurá fpina dozfi admirandà, in irt quinquagenario e. " 


quafi dentati , explorantibus fpiculis fuis obnoxii ; ipfa fubftantia 
interna & fuperior & inferior cruore à recenti quafi fra&ura ro. 
rans, nullo tot annorum fpatio fübnafceritis calli vel veftigio ap- 
parente, unde prafentium nonnulli cariei aliquod indicium fu- 
fpicati funt, indeque fra&turz inicium deducere fategerunt, meum 
tamen id hebefcentem jam vifum effugifle fateor. — Res fané 


fummé admiránda, & qu& omne ratiocinii acumen eludit, qui - 


calamitofo hoc fpinz dorfi fract ftatu octo circiter annos eger 
hic vivere ac fupereffe potuerit; nullo fpinalis medulla lafz aut 
interceptz manifefíto apparente indicio, nullo externo infigni . 
incommodo, nifi quod , ut fuprà relatum, ftaturá ob curvaturam 
fpina parum decurtatá, cérnuus aliquantulum incedere ac fede- 
re cogeretur ; Ceteras tamen tam naturales, quàm animales cor- 
poris ut & anime functiones & actiones durante valetudine cam 
enormiter afflictà , utut patienter admodum toleratá, rite fatis, 
imó valdé exacté obire atque exequi valuerit; Nonnunquam 
etiam aftate , füdo ac fereno coclo, liberioris aéris capiendi ergó 
efledo extra pomoeria vehi fuüftinuerit.. Num compar huic ex- 
emplo Hiftoria Medica ullum habeat, ego faltem valdé dubito. 
( Berolino Auguflam Find. miffa.) 


OBSERVATIO IL... | 
Dx. PAULI BOCCONI, 
D 


É 
Materia fimili Litbomarge Aaricole , aut Agarico ini- 
nerali Ferrantis Imperati , que in cacvitate quorundam faxorum 
aut. filicum in Diffritiu Civitatis Rotbomageufis C Portus —— 
Gratia in Normannia invenitur. — E 
[i vulgus Normanniz Bizetz nominat , ordinarió 
duritiem & confiftentiam filicis , fuperficiem interdum albam, 
modó rubefcenrem, aut inftar boli vel gypfi fübcroceam,figu- 
ramque irregularem obtinent, vel oblongam , cum utraque fü- 
petficie convexa , aut rotundam n Perfici , vel etiam . ot 
am, 


2 e 


-— 


4 o Obfiruatio TI. sum rem 


a attt 


x» , & quafi offibus animalium fimilem. Reperiuntur pleni & 


folidi, atque fubítantiá aliquà heterogencá filici fimili conftant , 
in medio maculá quadam aut figno albo, oculum reprafentante, 


— morantur; fünt camen alii, qui hujus macüle loco cavicacem in 


medio habent; pulvere plenam, qui Lichomargam Agricole, me- 
dullam (xi, vel Agaricum mineralem Imperati refert, 

-—-. Magnum eorum numerum diffregi, in quibus femper nunc 
pulverem album, vel pallidum ,nunc carneum vel rubeum, ver- 
fus flavum inclinantem inveni : interdum ipfo hoc in pulvere par- 
va corpufcula ipfiusmet hujus lapidis comparuerunt, que cylin- 
drum aucbacillura, pyramidem vel corpus ubique in fuperficie 
corrofum prafentabant , con(iftencià & duritie filiceà, atque ex 


. utraque parte concavitati affixa. Quandoque bacilli tales aut 


- pyramides angulares erant & uncinati inftar chara&erum Syria- 


corum.  Alià vice diffraái hi filices quasdam concretiones cry- 
ftallinas figure hexagona exhibebanr , quz fuperficiei cavitatis 
inhzrebant, prouc excrefcentiz cryftallinz hexagona in medio 
majorum lapidum /Egyptiacorum, nomine Melonum di noftra 
Dame proftantium, obfervantur.  Inveniuntur etiam lapides ta-* 
les carnei coloris , ad Chalcedonium & Achatem accedentes: 


- quibus disruptis, quandoque in pariete interno concretiones in- 


ftar parvorum tumorum adparent, qui puftulasrubentes , prouc 
jn variolarum principio erumpunt, referunt, Alios diffregi, qui 


» parvorum horum corpufculorum aut pulveris loco, nucleum 


vel globulum femiünduratum & porofum inftar tophi auc mar- 
g& habebant; aliquando nucleus calis parieti cavitatis adliere- 
bat;alià autem yice ab co folutus erat, ceu in Aerice contingere 
folet, id quod ad con(íiderandàm noyam corporis heterogenci 
&olidrin vacuo & concavitate illorum lapidum produ&tionem 
ios permovet ; de quibus brevicer in Mufeo meo phyfico & ex- 
perimentali differui. ^ Quandoque loco pulveris hujus lutum 
aliquod rubrum & impurum deprehendi, quod terram & locum, 
in quo lapides ifti medietate fuá infixi fuerant, colore aemula- 
batur. Nocavi cosdem lapides, qui lutum rufum & vile con- 

; tinc- 


[ 


— De Materia fimili Litbominkga Agricola, Ant Agarito winerali d 5 


ünebanc, foramina & finuofitates ad cavitatem & centfum usque 
penetrantes habere, per quas lutum predictum iütrafle videba- 
tur. Inaliis lapidibus pulvis vel lithoraarga rufa obfervabatur, 
tui globuli , acicularum capitula magnitudine equantes immifce- 
bantur; unde opinionem Cartefii. circá compofitionem: multo- 


rum folidorum corporum verifimilém efle judico. Expertus 


fum globulos,; qui in lapidibus Cornu Ammonis di&tis, & ab 
Olao Wormio in Mafeo fuo, néc non à Bauhino ir hiftoria baln; 


& font. Bollenf, defcriptis occurrunt, quamvis omnis globulus . 


fit exiguus & minimus inftar ovorum pifcium , juxta obíervatio- 


hem, quam inlibro meo : Kecherches & obfervations naturelles, 


Amfítelodami apud Janffonum & Waesberg: A. 1674. impreffo, 


occafione, ubi de Cornu Ammonis, & Coralii rubri Diofc. com- 
pofitione differui. In medio unius horum durorum lapidum. 
inveni fruftulum férri uncie dimidiz longitudine, & acicule 


craffitie, nec non fuperficié parumper rubiginosá, quia cavicas, 
cui infigebatur, non habebat locum , quantus ad recipiendum 


& concrinendum illud requirebacur; & ir coto hoc lapide non. 


erat nifi fola illa cavitas, ubi fru(tulum illud erat locatum & in- 
€lufum, fine ullo pulveré aut lithomarga. | Reperi eciam in ca- 
vitate calium lapidum aquam & lutum invicem mixta,qua aqua 


aliquot anté diebus per aliqua foramina aut fübciliffimos poros. 


intraffe videtur, quia pauló antea ingentes pluviz deciderant ; in- 
veni quoque aliüm ad oram fluvii Diepdale, fuper quo plantula: 


faphani paluftris, foliis in profundas lacinias divifis Bauh. prodr; 


éreverat, fuasque radices in cavitatem lapidis, luto impuro ple- 
nam infixerat. Disruptis infuper aliis, frufta eorum & fragmen- 
ta examinavi, que ex partibus admodum denfis erant compofita 
notavique, ibidem aliquos poros fuperficie convexitatis usq; ad: 
concavitatis fuperficiem tendentes, ad. modum finuofitatum al- 
barum, quz lithomargáalbà plenz erant; & cum aliquot fru- 


fta, que filicis duritiem habcbant , calcinaffem , de lithomargd 


me certiorem reddiderunt; hec cinerei erat coloris ,éáque pori 
& finuofiace$ replebantur,  Falis ac precedentes. obíeryatio- 
nes» 


- nes mihi p 


anc 
fuadent, quód omnes Marge, Terre , & pulveris, 
quem Lithomargam vocamus ; fpecies in folidis iftis, non intra- 
verint usque ad. centrum vel cavitatem lapidum, nifi mediante 
—aquá, que ipfis pro vehiculo infervit, & quód per poros à cir- 
cumferentia usque ad centrum &- cavitatem penetrenc; unde 
- color crufte vel fuperficiei ordinarió , antequam lapidem dif- 
fringamus , colorem Lithomargz vel terre inclufz nobis mon- 
ftrat, quia ram fuperficies lapidis , quàm Lithomarga aut Terra 
femper colorem luti vel terre obtinent, in qua lapis reconditus 
rat. is 
| Chimia nobis viam fuüfficienter fternit ad diffolutionem & 
.- filtrationem omnium corporum deníorum pro feparatione par- 
tium puriorum, ceu nobis natura fimplici modo demonftrac, & 
ego jam propofiturus fum. Ubi in Melitenfi infula fenem ali- 
quem Equicem aquam filtrafle recordor per tria mortaria, quz 
ex porofo aliquo faxo, quod ex Dominio Veneto; uti refereba- 
tur, provenit, confecta fuerant :aqua hac per poros primi mor- 
tarii deflillabac in fecundum , & inde in tertium, ficque pra- 
dicus Dominus fe aquam prorfus puram pro potu, magno fuo 
cum commodo, obtinere profitebatur. Circa primam noftro- 
rum lapidum compofitionem credo, eundem per unionem ter- 
rz &aquz in parvis maflulis fieri , quarum fuperficies indura-- 
tur per juxtapofitionem partium , quz. juxtapofitio ab atomis 
vel moleculis reiteratur, atque ab aére & aqua, quz fucceffive 
in eos cadit & defuper colatur , quin & locum ac fitum cis tri- 
buere poteft, precipitatur.. Caufa, ob quam in medio cavitas 
fpe&tatur, eft, quód materia füb hac crufta, dum exficcatür, im- 
minuitur, inque pulverem reducitur, qui cruítz jam indurate 
& confolidata adhzrefcit , poftea veró à partium juxtapofitione 
tumuli hi aut mafTz terrez augentur & indurantur ; atque. ad 
modum, quo earum induratio & fixatio perficitur, fiunt ifta fa- 
xa vel filices cum irregulari figura fecundum figuram & cavita- 
. xem loci & modulum, ubi indurantur. 


. Prima corporum folidorum compofitio quandoque fit per 
EU : ftrara 


x 
DCÉFLI 
S ias 


i 


De Materia fimili Litbomarga Agricola , aut Agarico minerali: ce. ^ 


flrata plana aut parallela, ceu in diverfo Achate & Jafpide, & in 
omnibus lapidibus planis confpicitur. quia & hzc compofitio 
aliquando in ovalem figuram fe adoptat , uti inlapide Gcode at- 
que atite obfervacur ; alias etiam in prismatis figuram; quod in 
cryítallo & talco contingit, . Frequenter in cavitate noftrorum 
faxorum corpus heterogeneum deprehendi, inftar craíEz pila, 
quz porofà erat & lapidis arenarii fub(tantiam aliquantum indu- 
ratam habebat , naturam quoque & colorem marge. faxatilis 
oftendebat ;id quod novam produ&ionem monítrat, qua fit ex 
partibus lithomargz , per poros circumferentie externa: verfus 
cencrum, ubi particule depofitz per ordinem juxtapofitionis fc 
uniunt,. llli; qui aque nomen agentis principalis, & principii 
materialis in compofitione partium in lapidibus & folidis dede- 
runt, non errarunt, egoque per has annotationes fum in eo con- 
firmatus; confidero autem. eam quafi vinculum , aut medium 
introductivum ad coordinationem partium figure differentis , at- 
que ad productionem ftrazorum , qua omnium horum folido- 
rum corporum bafin efficit in magno fubje&orum numero, qua 
mente non poffunt concipi aut mclius exprimi , quàm per verba 
additionis partis ad partem. | Saxaá concinua exhalatione cfflu- 
viorum terreftrium formari , Ariftoteli volo concedere; fiqui-- 
dem natura diverfimodé operatur ; fed ipfum loqui velle de cor- 
porum folidorum productione credo, qua in locis fuifureis con- 


tingit; ubi incruftationes & concretiones ab exhalatione partium | - 


volatilium produ&e reperiuntur. Ad margines aquarum mi- 
.neralium Aponenfium, non procul ab urbe Patavio, uc & Bal- 
neorum fulfureorum civitatis Sacce in Sicilia, nec nom alibi , ubi 
thermz exiítunt, incruftationes fatis durae obíervantur ; & hzc 
produ&ionis lapidofz fpecies fine dubio fit non fecus ac alix per 
partis ad partis additionem. Dn. Abbas N.N. doctiffimas & opti- 
mé6 fundatas annotationcs fecit fupra tale fubjectum, in fuo Iti- 
nere Italico, & ecce, qua mihi communicavit: Duobus circiter 
milliaribus Italicis à Tibure; in via Romana rivum invenimus,qui 


Olferv. Acad. N.C. Cent. I. B orie- 


c EN IENE 
. eriebatur ex aliquibus paludibus ter centum paffibus à viá, ad 
dextram , ubi Tiburi Romam itur, fluebatque per canalem faxo 
. jncdfüm. Dictum nobis fuic, in paludibus iftis efTe infulas na- 
. «antes, vel flu&tuantes, & revera parvulas cales vidimus prorfus 
X. perfectas, alias imperfectas, aliasque tantüm quafi inchoatas ; ob- 
fervavimus ex juncis& plantis paluftribus fimul collectis , & fu- 
per aquas natantibus compofitas, & cruftà aliqua albicante ob- 
ductas, qua eas uniebat & cooperiebat: crufta nobis videtur for- 
mata ab exhalatione aliqua , aut materia fulfurea vifcofa , gluti- 
nofà & lutoíz, que continuó ex fundo aque calida prodit, fem- 
Perque ei mifcetur : ftratum hoc primum augetur fecundo, & 
ab herbis aliis, qua ibidem feetiam adjungunt ;crefcuntque poft 
.€a defuper, prout fupra oras paludum plante paluftres ; quan 
do hzc aqua tali corpori fé adfigic, ubi fübfiftere & fe firmare, 
ac poítea exficcari poflit, crufta hzc induratur , lapidefcit, coc- 
que producit ftraca, ut carnalis rivi citó obturaretur, nifi iterum 
emundaretur. Lapis hic aut concretio faris eft fpongioía & po- 
toía,licet dura & ponderofa, &c. Vides fufficientem difcur- 
fum de ordine, quem natura tenere poteft in formatione faxo- 
.. fum noftroruni Rothomagenfium, & Lithomarge vel Medullo 
faxadlis in eis latentis; — An. r66$. cum in Mililli effem, loco in- 
ter montes Hyblzos fito, facellum S. Mauri adii, quod duabus . 
leucis gallicis inde diftac 5 Sacellum hoc in medio rupis excava 
tz, coloris lutefcenris, & quafi fimilis lapidi arenario vifitur, in 
eujus fifIuris obfervavi materiam inftar amyli, friabilem , cujus 
ultra libram collegi, eamque inter meas curioficates adíervo: 
Hanc Parifiis cum Dn. D'Emery, ob eruditum €uríum chymi- 
€um faris noto, & in Anglia cum Dn. Carolo Howard de Nor- 
folk, Dn: Cardinalis de Norfolk fratre, nec non cum Dn. Carolo 
Hatton, Equite , Londini fub Lithomargz nomine ex Melillo Si- 
cili communicavi; eundem quoque obtuli P. Honoraro Fabro 
$. J. cum Rom Poenitenuarius eflct in Bafilica S; Petri, viro in 
Phyficis doctiffimo, rogans, uc eam, conferendo cum illa ex fi- 
lice fupradicto, quam itidem videndam ipfi dederam, cxami- 
| nare 


16 


; T * E. - 
, 


De Materia fenili Lithogsávta Agricola , aut "Agarict mintralicbé, 16. 


naret;quod etiam przflitit. | Sed redeundo ad meam obferva. 
tionem, margam hanc ,dum eam ex rupe defumfi albam ,& fa-- 
cilé in pulverem, ceu frufítula amyli , comprimi aptam reperi; 
quin & in aére ad modum calcis viva, dum a&ri exponitur , dit 
folvebarur. HasStenomargas Gallicas & Siculas in claffem ter- 
rarum medicinalium alcalicarum,; ob faporem earum & confi- 
- ftentiam repono; & utramque cjusdem nature cum rerra Le- 
mnia, Agarico minerali, & Lacte lune Imperati , non cancüm: 
quia linguz admote eidem adharent,fed etiam ob tenuitatem; 

mollitiem , albedinem, & faporem , efle judico. —Obfervamus 

etiam Stenomargam hanc ex montibus Hybleis defurmtam in- 

ftar floris farina teneram efle, cui in boc paffu Bolus communis 
comparari nequeat... Dn. Gualterus Charleton, Medicus Angli- 
cus, ejusdem eft fenrentiz , ceu in ejus Onomaftico Zoico,Lon- 

dini An. 1666. impreílo videri poteft. Generatio Lithomarga 
noftre Sicula & Normannicz certé ejusdem naturz effe mihi vi- 
detur, cum idem habeant principium , & pcr cundem modum 

Bnt producta: Etenim fi in filicem terra hzc alba , mediante. 

2quà;à fuperficie filicis in centrum ejusdem eft derivata, alcera 

quoque in rupibus montium Hybleorum qua invenirur , per 
idem medium vel aquam fuit introducta, que nempé à monri- 
bus delabitur, & per aliqua (i (i prog die d fecum ab- 

ducit minores cerra: particulas, easque in fiffuris rupium quafi 

filcrando deponit, | Pulmentum farinaceum, quod in Sicilia pro 

infantibus coquitur, mixcura aliqua eft ex farina & jure , cujus 

juris in locum fübítituunt aquam communem cum oleo, ac ani- 

malium pinguedine, quam Siculi Sarini nominant ; quod pul- 

mentura , aut polenta ut bené parerur, aquá calcfieri debet, us- 

que dum ebullire incipiat, tum farina cum uná manu paulatim 
infpergitur, alterá manu tudiculam tenendo, materiamque agi-. 

cando:illi, quibus dexteritas & experientia hujus deeft, fa pe lo- 

co polenta qua inftar gelatinz liquide aliàs efTe folet, tnagnum 

numerum glomorum vel globulorum, efui ineptorum produ- 

cunt. Pro hac polente fpecie ordinarió aliam farinam , qua fe- 

Ba mola 


- - Ec Ime "t Obfroais IL : 
. mola vocatur, adhibent ; & globuli, piles vel glomi, qui à prz- 


i 


x - 3 


4 
ss e 
$ 


DD—nz: RIS eEER er Cet 


poíterá praeparatione refültant, in medio funt porofi, in fuper- 


ficie veró compacti, un&uofi & lubrici; per hoc experimentum 
"quodammodo concipio, qua ratione productio & compofitrio 
. filicum noftrorum fieri queat, nempe per fruftum alicujus luti 


aut exigue mafIz : ferri fruftulum, quodin medio lapide ,craffi- 
tie aciculz, inveniffe me fupra retuli , confirmat, primam com-- 
poficionem & maffam lapidis ex fruftulo luti, aut parva matfze 

fieri; fiquidem non aliud aderat foramen , per quod ferrum hoc 

intrare potuiffer, unde verifimile eft, incidiffe illud in hanc pri- 

mam luti maffam, cum adhuc mollis lapidem iftum produce- 

ret. . Ferrantes Imperatus lib. s. hift, nat. cap. 4 1. de Stenomarga 
vel Agarico minerali differens, hanc terre fpeciem in albedine 
fua terram Calcimoniam quare, fragilem & mollem effe refert, 
& quz ex fpecu eruta in pulverem refolvatur, cum fit corpus 
tenerum & fibrofum ; quod cum tempore inftar calcis viva aeri 
expofitz in pulverem abeat: hzc terra aut Agaricus mineralis - 
pariter lingua adharct, utilisque eft in curandis fanguinis vomi- 
tu & fluxu muliebri, eidemque ufui ; cui Terra Lemnia & Samia 
infervit; idem Autor cap. 1. diái libri Galenum adduci t, qui ex- 
prefsé ad inquirendam terram Lemniam , in Infülam iftam navi- 
gaverat, eamque ad vulnera cum vetera, tum cicatrici inducen- 
da contumacia , infuper ad viperz, omniumque ferarum mor- 
fus, nec non adverfus venena adhiberi fcripferat , de quibus plura 

in lib. 9. de fimpl. medic. facult, differens videri potcft. 


ca OBSERVATIO ILI 
Dx.D, JOHANNIS JACOBI F RANCISCI 
debd VICARII, | 


: De 
Fiydrope Pedoris feliciter curato. 
Artinus Zimmerman hujus urbis civis &-lanio annorum 
circiter fo. temperamenti cholcrici, vinis tam nativis quàm 
aduítis fcu liquoribus ardentibus plusquam Cereri deditus, ad 
s : hos 


- bitrabatur, iterumque fe recolligebat: Hzc fymptomata, nempe 


v De Hydrepe Petloris feliciter cuvato. | 1j 


hos usque annos feré inordinate vixit; Hic 4to Menfis Februa- 
rii An. 1704. difficultatem refpirandi cum enormi fatis tu(Ti , prze- 
fertim , dum deambulabar , fenfit; ita quidem, ut fzpius fefe (uf- 
focati crederet, à quo, dum requievit, aliqualiter allevari fe ar- 


tam refpiratio difficilis quàm tuffis, de die in diem ingravefce- 
bant, ita ut tandem no&u vix per integram horam in lecto dor- 
miret, quà elapsà expergefa&tus jam jam fuffocationem immine- 


re exiflimabat , inde quafi fuffocationis metu plenus fefe in: 


leto erigere , atque ita refpirationem inftaurare, & quidem per 


totam fübfequentem noctem coactus fuit ; dum tuffiit, clango- 


rem & murmur circá cor obfervavit: in frigore refpiratio ditfi- 
cilior,in calore blando veróliberiorerat. Indextro hypochon- 
drio circa jecinoris regionem, & dolorem & fubinde tumorem 


 affe&tus illius nuncios fentiebat ; ad. vefperas femper pejus fe ha- 
bebat; pedes fücceffivé intumefcebant, fübinde & brachia ,facies - 
apparebat pallida & tumida appetitus exiguus , fitis veró fat cla- 
mofa , os quoque fübinde ficcefcebat, pulfüm habebat cenfum 


& debilem, urina craffa & tincta, pauca , nec quantitati potus ul- 


latenus correfpondebat, ceterüm totus videbatur cachecticus, 


imó & foedà ichorosá fcabie infectus. : 
— —Hydropem pecoris adeffe ex infra in fcholio allatis tationí- 
bus ratus curam hoc modo divina afpirante gratia die 15. cur- 
rentis menfis aggrefTus fui ; 1. ad graviílimam refpirationem fub- 
levandam, diurefimque promovendam prafcripfi feq. s. aqua 
cinn. fpirit. 3B fyr. de hyflop. 5j oxymell. fquill. ij liq. C.C. fuccin. 
sif vini hifpan. $ig m. fignecur £ufft-JUtixtur oter8 ein eoffelz 
voll 3u nebmen 3 dein g. fuccin. alb. ppc. 5ij milleped. ppt. 2iv. 
ocul. cancr. ppt. 5j facch. alb. Sij macis. gr. vj m. f. pulvis. Signcet. 
Soaentreibenb 9uloer 3moaf bes Zaa8 alleseit ein flardejtel 
ferfpits voll írvoatcmer $8vüben gu neben: — Dein x. fucc. alb. 
ppc. cinnab. antimon. ppt. ana 5ij milleped. ppt. Biv. ocul. cancer. 
5j facch. alb. Sij; Sal. Tarc. vol. 9j macis. gr. vj m. f. pulv. fumat 
in juículo carnis ter in die, quantum largior cultelli cufpis capit ; 
B 3 


quo. 


Ó-— 


ec Obfrreaie THU 0000 he 


S aces 


craífa erat, confpiciebatur tenuior , & naturalior ac copiofior, 
mandavi igitur, ut noctu rurfus unam dofin jam di&a mixture 
cum gummi ammoniaco aflumeret , catcerüm pulverem conti- 
nuaret, 22. die, nox precedens denuó fuerat valde gravis, & 


 refpiratio anhelofa, ut torus orthopnocicus in lecto fuerit ; poít- 


quam tantum per unicam horam prius dormivit , ordinavi cr- 
gó potentiorem mixturam talem : re. aqv, afthmar. Zi, hyffop. 
2j ,oxymel. hellebor. min. Gefneri 3j, fyr. de hyflop. 3j, gummi 
ammon. ppr. ziij, Acet. deftill. 5vj m. Signec. €ufrtmirtut off 
ter8 ein ?offef voll 3u aeber/ qua refpiracio alleviari videbatur, 
& mucus per os excernebatur, urinaque copiofius fluebat ; con- : 
dinyavir hanc aliquamdiu cum euphoria fingulari. 26. Cum 
conquereretur de dolore quodam circa regionem hepatis, or- 
dinavi emplaítrum de nicotiapa q.s. pro fcuto hepatico anody- 

no 


.— De Hydropà Pelloris feliciter curato. ET 


scdims 


no & refolvente ; ad vefperas, cum antea ob expiationem con- 


fcientia multum loquendo fe defatigaffet, refpiratio difficilis adeó 
invaluit, ut nifi ad aérem liberiorem frigidum extra hypocau- 
ftum, à füccenfo in fornace igne, nimis fervidum, fe conculifTet, 
certo fuffocarum iri fe crcderec , ordinavi has pillulas: zv. Extr. 
ther. exl. abfinch. ana gr. v. Mercurii dulcis gr. xvj m.£ pil. n, ix, 
no&tu capiendas, quibus & bene dormivit, & maximo lévamine 
quater purgatus fuit, multaque ferofa copiofiffimé dejecit; huc- 
usque & fere etiam pofthac per aliquod tempus jam magis jam 


- fnirus manus, pedes & facies rumucrunr, & fcabies duravit; re- 


E 


petiit fupra jam deftriprum pulverem hoc modo : z. pulver. 
prius ordinati integram defcriptionem ;adde milleped. ppt. 2ij, 
"Fart.folub.5j M.  Intereares feré in eodem permanfit, ac tam- 
etfi fubinde melius fe habere videretur, attamen totus leuco- 
phlegmaticus manfic, urinaque parcior fuit. 2. Martii exhibui 
x. turbeth. miner. gr.iv extr. pap. errat. gr. iij, m. £. pulv. quó co- 
piofiffima aquofa infigni cum levamine dejecit non fine debili- 
tate tamen : his parum proficientibus maximam fpem ponebat 
in potione quadam olim poft colicam convulfivam ad everren- 
das quisquilias utiliffima, quam alreró mane exhibui, qua talis 
erat: x. fol. fenn. ele&t. 5ij, rhei elect. 9ij, liq. 8j, fem. coriand. 
gr. xv , mann. elect. Sip crem. Tart. 5B m. £. La. cum 5. q. aqu. 
cham. infufum , mané levi ebullitione facta, colatura leniter ex- 
preffac adde fyr. de cichor. cum rhab. 3j, aqu. cin. 5j m. hac po- 
tione copiofa flava & viridefcentia dejecit; & profedó (atis cóm- 


mode. & habere fibi videbatur , & praefertim dolor hbypochon- 


driiimminuebatur; 4. Fandem Martii ordinavi hunc fuccum 


feu mixcuram: 5. fyr. de hyfTopo; jujubis, ana 3iB fpir. Sal. Am- 


mon. anif 5if fucci nafturtii aquac. 3iij m. fumat fius cochlear 
unum aut alterum, prafertim in. refpiratione difficiliori ; hifce 
tamen non obítantibus xgrum vix acne vix quidem aliqualiter al- 
leviatum fenfi, pulfus enim non folüm inzqualis, ut hucusque; 
fed & parvus, & infuper remittens permanfit, maximaque cor- 
dis anguftia & dyfpnea (licet hucusque mercurialia fzpius exhi- 

| bita 


X 


REUS WASEA ALI IL c6 oc rr Mes pur ce D EE 
Eti OT i - 


Ld 


1l 


rino) urfit, pro quorum fymp cum 
es pulverces , de quibus fextà quavis horá unum fumebat, 
 gz. milleped. ppt. 5j cinnab. antimon. 3f facch. alb. 5j m. f. pulv. 

: oid. in iij dofes equales, à quorum continuatione magnum 
- — fenfit folatium , cum urina nonnihil copiofior efflueret. En 
— — tandem hiftoriz cataftrophen! quippe ex improvifo febris qua- 
dam ad vefperas fe infinuavit, que cum fingulari horrore ince- 
pit, eumque intenfi calores infecuti funt, ita ut etiam de nocte 
delirarec; igitur, cum interea. vinum lymphatum & decoctum 
farfzparillz bibiflet, dedi talem potum: zw. Syr. viol. 3i , Nitr. 

ppt. 5ij; Aqua flor. acac. £j, m. in €ín alb 9taas q3afiec qu 
bun pro potu ordinario: Altero die remiferunt fymptomata 

hac febrilia, fatisque alacris fibimetipfi & adfítantibus videbatur, 
refpiratio liberior, urina turbata, ficque immunis erat toto illo 

die ac nocte infequente, placidé dormiit, tertio veró àfcbre die 

- rurfus rigor obvenit , cum zítu infequente, ita ut typum vera 
certiang prz fe culerit, quarein ipfoaítüs paroxyfmo mixcuram 
talem fepius cochleacim exhibendam ordinavi: x. Aqu. plantag. 
fcorz.ana Zif, cin. 5j , Antimon. diaphorer. 5j, bez. min. 9j , cont; 
alk. 5j Syr.cit. ZiB m. quà febris cum copiofo fudore citius cef- 
' fabat;quó visó ad febrem profligandam hanc mihi fzpius falu- 
tarem vifam mixturam in forma electuarii praícripfi : xy. Conf, 
flor. cichor. zj , cort. chinchin. 5iij , cinam. 5j ;arc. dupl. 5j, diaph. 
martial. Sij, fyr. de pomis q.s. m. de qua fumpfit cempore inter- 
miffionis quarta quavis horá Nucis mofchate magnitudine; hoc 
medicamento tantum effeci, ut altero die febris omninó mitis 


yl 


* 


fuerit, & vix per horam durarir, quà elapfa fatis alacris erac, nifi . 


quód nares parum fanguinis plorarint , & corpus adhuc cache- 
Cticum manferic, fed continuato ad aliquor dies electuario ter 
tantum de die fumendo & habitus corporis in melius abiit, & 
fcabies evanuit. Pofthac mané & vefpere Tin&tur. chalybis ad 
40. guttas aflumpficy ad menfam veró vinum medicatum con- 
fortans ( cui 5iij rhabarbari immixtz fuerunt) pro primo hauftu 
bibit , ita fücceffivé achleticus fa&us eft; ut omnium animos in 


ftupo- 


vationeordina- 


Á 


De Hydrope Pelloris feliciterdcurate. | 17 


ftuporem (qui priorem morbi ftatum cognoverunt, & viderunt) 
raperet copiosé autem fatis urina his ultimis temporibus flue- 


at. | | 
SCHOLIUM. ann 
| A Agpà, meherclé, imó maximá in hiftoriis morborum me- 
dicis fideliter defcribendis circumfpe&tione & cautelà opus 
efle, mihi perfuafum habeo, quippe hz fundamentum curatio- 
num nobis fuppeditant , przpoíleré veró communicate illud 
cvertunt. Hiítoriz bafes funt univerfilium praeceptorum feu 


aphorifmorum , axiomata quoque efformant, & fi ratio debita 


& requifita accedit, etiam Medicis titulum illum Experientiffi- 
morum largiuntur: Econtra laqueus injicitur inevitabilis, dum 
candida fcribendi methodus hiftorica deficir, quo fequaces Me- 
dici in eminentem, fed, heu! deplorandurn humani generis non 


folüm labyrinthum, fed. etiam in ipfius vitz barathrum & rui- 


nam ducuntur, ac przcipitantur : dum etenim errat obícryacor 
& fcriptor, errat & alter, qui hujus premit veftigia , & quidem in 
fe innocens , quia potius culpà authoris authoritatem jam ha- 
bentis , quàm propriá. Confcientiz itaque meritó quivis, ea, qua 
minüs exacté prius annotavit, orbi litterato propalarc(quia pru- 
denüioribus fubinde rifum mover, vel in fequaci aliene culpa fit 
particeps) fibi ducat, & potiflimum fi credulum nimis imitato- 


rem fuerit na&us. Generofi Medici officium apud omnes pru- 


dentes fit, non cuivis femper hiftorie ex dictis jam rationibus 
affentiri, fed & infuper rationem (resne nempe & huic confor- 
mis fic? )in confilium trahere; dolendum profeQó, multos quin 
& innumeros adeó hodié fcribendi, nomenque fuum divulgan- 


di pruritu (ut orbi, modó non £eroflrati more; innotefcant) 


laborare,ut hiftoriam quandam à plebe feu vetula quadam, auc 
indo&o fcarificatore vel hiftrione ipfo obiter tantüm perceptam, 
aut à feipfis, fed crudé & nudé annotatam Reipublice medica 
mox pró veriffimá & ad leges genuinz methodi (à qua tamen 
fx pius totó coeló aberrant ) elaboratà (aut nimis temerarii , aut ni- 

Obférv, Acad. N. C. Cent. I.. C mis 


-—- 


a 


x. 
. — mis 


tiarum in morbis evcnientium obfervatione nihilominüs magna 
. *dhuc controverfia, majusque de re allata dubium exoriri queat, 
. *&t modó in (cquentibus abundé patebit. eri. ! 

: Tametíi Authores feré omnes, etiam ipfe divinus catero- 
: quin Cou: nofter, qui unicam locum habet, uti & Galenus, 


- .- "quantum fakem mihi deprehendere licuit, vel nihil vel faltem: 


.parüm omüinó de hydrope pectoris tradant, attamen poffibilem 
cfle, imó revera dari multa teftantut per anatomten facta ex- 
perientiz, ut &cipfx noftra Epbemerides Decur: 2. án. 6. obf. 210: 


- . P: 419. fat fuperque nos edocent: Fiipporrates quidem lib. 2. de 


810r bis, hujus affectus obfcuré & quaft fub aenigmate mentio- 


-e nem feciffe videtur, inquiens : Si bydrops in mua ebris 


. . €5 tuffis tenet , &5 acer"vatim ve[pirat , &y pedes tument, €&9 un 
ques contrabuntur , 65 patiuntur talia, qualia is, qui fuppuratus 
ft; en! licet affe&um noftrum apertis verbis non exprefferit; 
credibile tamen. eft, eümr per hydropem pulmorium non nifi 

« .— pe&oris, id eft cavicatis, intelligere voluiffe: videtur enim pone- 


re hic partem contentam , uc continentem infinuarer, de catéro" 


enim longe facilior hujus ram gravis aliàs morbi curatio; aqua 
etenim levi negocio (imó multó leviori quàm in pituita craífa ) 

tufli excernerentur, brevem na&z viam: Huic do&drine dia- 

| gnuoftice Coi ctiam fefe conformat nobiliffimus ille Obfervatos 
|. Pet, Poteriis Andegavenfis obf & cürationum: cent. r. c. 2: pag. 
m. 11. dicens : F7y4rops pulmonum affhmate, tuffi, cum dolore 
peloris, diuturnitate femporis pev[flente cognofcitur , etiam oris 
ftetore, cui «qualis pedum tumor accedit. "eitatur itidem col- 
lectionem aqux in pe&toris cavitate dari ipfe meus olim fami- 
liaris, J. Jacob W'epffer ys Ephemer. Dec. 2: an. 10. obf 170. ubi in 
adolefcenre grandinibus pulmonum & plithifi laboranté cultro 
 anatomico diffeQto annotavit, quód fublató fternó dextera pe- 

S ve .. &oriS 


fterent, cüm & in accuratiffima phaznomenorum ac circumftan- . 


co M 


f. 


- 


at 


E 


pe Hydrope Petloris feliciter curato. : 19 


toris cavitas aquá fübflavá limpidà ad menfuram circiter aut 
ibiij pendente plena inventa fueric, qui affe&us verus pecoris .- 


"hydropsnominari debet; ne veró diutiüs benevolum lectorem 
in re (nempe ficri colle&iones aquae in thoracis cavitate) adeó 
manifeftà , nec rationi abíoná , imó &c multifariis experimentis 


Obfervatà , atque à multis Scriptoribus confirmatà detincam, ad - 


rhombum , quem fingularicer intenco, tranfzo , quibusnam nem-- 
pe notis diagnofticis affectus hic fatis abítrufus deprehendi 


queat, potiffimum autem, an genuina hucusque figna patho- 


gnomonica, cílentialia- dita, ab authoribus talia agnita vera 


dentur nec ne;inde & utrum morbus patientis noftri revera pe- 
&oris hydrops intitulari potuerit. Hoc dum praftare intendo, 
fignis diagnofticis feparabilibus & aliis quoque morbofis ca(ibus 


communibus tantisper miffis , folummodó ea; qua (eparari ab. 


affedu nequeunt, & characteriftica ac infallibilia cenfentur , nem- 
pe morbum ípecificé defignantia examinare conabor. 


-In his autem; qua hucusque attulimus, ni fallor, non ob- 


fcuré nobis figna dicta ob oculos ponuntur, quippe dum é fun- 
do fontem Hippocráticum fupra allegatum expiícor , meherclé 
claré mihi eàdem innotefcere füfpicor, idem enim divinus Senes 


eadem non in febre, nec in cufli, nec unguium contractione, aur - 


fis, quz fuppuratis funt familiaria conflituere videtur; hec enim 


accidentia aliis quoque funt communia affetibus, porius unicé- 


patbognomonica efle vult , 1. quód acercvatim refpirent , & | pe- 
des éumeanit , falcem fucceffivé; hunc in finem etiam ipfe füpra 
cicatus Poferius afthma (id eft , acervatim factam refpirationem ) 
adducit, cui & aliqualis pedum tumor accedit; ipfe fupra eciam 


S 


allegatus & laudatus W/epfferus dicta obf. p. 328.n.9. in hzc de-. 


fcendit verba : cüm alias in b4rope pelorts affetii non poffint. — | 


nifi eretli fpirare, imó tandem *vix per momenía ipfis in lego 
permanere concedatur , quin id progreffü temporis auda evenif- 


fet: aqua , nullus dubito, quia jam fatebatur fibi melius foras ,- 


quàm in leido effe : Propiüs , ecce ! folertiffimus hic Vir & Ma- 
gnus Apollo ad cflentialem hydropis noftri diagnofin accedit, 
: Ca Le ^ DUM 


/ 


* 


La v APMEEbo Cte: 

"m ad 33 
" E APA, - 
E - 


DAS. 5 jd —— Obférvatio IIl. 


. dum non folüm afthma affirmat, fed infuper Patientes hofcenon 
nifi ere&tà cervice fpirare , adeoque orthopnceicos fieri ,imó nec 
ftabilem iis in leto concedi locum, fed extra hunc anhelofam 
e quidem, faciliorem tamen quód traducant vitam, affeverat; en 

- habes figna morbum noftrum infeparabiliter comitantia ! Ad- 

damus tamen adhuc fagaciffimum quendam hujus feculi fcri- 
ptorem Romanum Bagliruum , qui in praxi medica ad priícam 
obfervandi rationem revocanda p. m. 215. hzc haber: Sipna by- 
dropis pettoris «valde obfcura fant , &y dubia , [i Lamen eger. dy- 

c fpnoa afficiatur. bor. onini potiffimum ingra-ve[cente , ita ut. 

poft paucas boras fomuo impenfas derepente expergifcatur , ex- 
pergefatlus Juffocari fe [2ntiat, feneflvas aperiat , 65 liberum a£- 
rem exoptet, pro cerío 7 figno babeas , eorum bydrope 
petloris laborare nam €5 pedes intumefcent, aliaque figna minus 
conflantia aderunt ; € fi fidem tibi preflare noluerit , fubfe- 
quens morbi propre[fus, 65 apertio cada-veris de folida bac veri- 
faíe €os erudiet. Itaque luce meridianá clarits nobis innotefcit, 
figna noftra patbognomonica unicé cffe afthma poft fomnum in- 

- gravefeens, ita ut paulo poft extralectum morari patientes opor- 

tet, cui dein facilé oedema pedum &c. accedit 5 adeoque quis 

-adhucdum de. pectoris hydrope in noftro Patiente controyer- 

fiam moveret? & tamen movet fcquens fere fimilis, (altem quan- 
tum videbatur, hiftoria, qua minis afferca noftra figna chara- 
Geriftica approbat ; ca talis eft: Quidam non vulgaris Profapiz 
Vir, annorum 5 4.irrcirca, poftquam quafi à pueritiá caftra fecu- 
tus, auleque admotus fuit, inordiatam ( ut his in cafibus com- 
muniter fieri confuevic) duxit viram, ita ut randem /52i quàm 
Cereris amantior effet , praefertim veró fpiritus ardentes & aquas 
. Vit? (antequam ad quietem no&u fe componheret ) in fàtis no- 
tabili copia , ad unum aut alterüm vitrum cottidié,cetfi vino 
generofo absque hoc fatis fatur, potavit, earum tamen usque 
dum erat animi dotiwm , uc etiam, fi fieri poflec, ejus manes ve- 
neraremur: Hic ab aliquo tempore in acclivi & fcalarum afcen- 
fu, ant pauló vehementiori corporis agitatione notabilem fenfit 
: : refpi- 


De Hydrope, Pelloris feliciter. curate. ai 


— 


refpirationis difficultatem & dyfpnocam,ita ut per tempus aliquod 
facis anhelofus quiete fübfiftere coa&tus fuerit, donec fcilicet fic 
demum omnia in pacatum redierunt ftatum; feq. mixturá cun- 
dem diuturniori füblevavi tempore ; & aqu. chamom. $i, ci- 


nam. £D, fyr. cort. aurant. ziij, Elix. proptiet. dulc. 5j, Spirit. Sal. 


Amm.anif. 5i, conf.alkerm. complec.2iv m. de qua de die bis, 


rarius ter cochlear plenum affuropfit, penesque aperiüvis &ab- 

forbentibus in ufum tractis commode fatis vitam usque ad 27. 
i * K * A fa L É 

Febr. traduxit, donec tandem reaflumptà antiquá vivendi con- - 


fuetudine ingens pedum oedema & tumor füpervenit , quem ta- 


men (caetera enim fibi leviora credidit) & ipfum ob animi. 


conítaatiam ica coleravic; uc adhuc fere fuis muniis faltem domi 


vi camenfi obis me 

. * * *: . b * "e » H 
tum incuflerunt: vix enim tranfiic una ac altera feptimana, heu! 
dyfpnoea ita adauia eft, ut poft unam, 2, 3, raró 4. horas fo- 


mni , le&um deferere , ac in fella reliquam noctis partem erectus 


tranfigere cogeretur , idque poftmodum frequentius coritigit ; 
ita queque, ut hora fomni metum incuflferit;atque licet eadem 


fere ( faltem non multum difpari ) qne fupra memoratus Patiens: 


tractarecur methodo nil tamen , ad minimürm vix quidpiam fen- 


fic levaminis, préterquam: quód uná & alter vice , praefertim 
poft affumpta laxantia mercurialia, ad. 4. yel s. horas in: lecto: 


morari licuerit,brevi tamen inantiquum devolvebatur ftatum ,. 


fuffocationisque metum fub ftragulo paflus eft j- facies fa-- 


tis livefcebat , maximé vero appetitus profternebatur, incerdiu: 


tamen aliquo tempore potum deferuit. Interea mercurialibus 


plurimüm obfervavi juvari,fi veró folummodó mp. de hiera 
cum agarico ad gr.xij & magift. jalap. gr. i mercür. dulc. gr. xv. 


Au 


in pillulas redactis ufus fui copiofam quidem exeretionem etiam — 


per urinam expertus , attamem inflammari egrunr obfervavi, - 


hinc folüm Rhei extradum mercurio dulci: commifcui ; penes 
vero decocta, infufa, mixturas, pillulas, pulveres &c. diurericos 


. C 3 $c an- 


" 


S— 


v. p ^ 


2 


À 


Js 
, 


e 3 E á fF * -- - 

cgi e ies : : " Ao P riu co e à 
c C rae : Dolce c oo mec Te det 
xc. ec efr v. 


—.— &antihydropicos ac antiafthmaticos praftantiffimos quosvis aá- 


hibui; dietà (imul exactà imperatà, affectus ramen nihilominüs 


incrementum fumpfit, omniaque in dererius.abirc palam ficbat: 
- Juraffem ego ex jam allatis fignis chara&eri(ticis indu&tus, infal- 


xc 


- — dibilirer zgrum hydrope pe&oris laborare , & pocius zfpollinem 
- . mihi iratum cupiviffem, quàm. ut ab hac mea opinione dimove- 


- 


ri me paflus fuiffem ; fed jurarunt & magna hujus evi Medicine 
]umina, Illuftris nofter Pon primus; eximium archilycei Bafi- 
leenfis membrum &c..ac Illu(tre multorum. Decus /Meyerus 
Schapffufianus, ambo mihi & amicitia, & familiari converfandi 


. confuctudine conjun&iffimi, Venerandi(Iimi, qui & in cam diffi- 


£ili proceffu mecum in confilium vocati de hydrope pe&oris 


(utpote de fignis pathognomonicis, ab omnibus aliis receptis, 


fccuri:) nequaquam, licec alteri etiam de tuberculis duris fufpi. 


. &io obveneric, dübicarunt, licer ambo de aegri falute defperarint, 
atque licer ambo provinciam fuam pro virili füfceperint , faniffi- 


maque confilia fuggefferint: Res denique eÓ ad incitas redacta 
fucrar, ut 22. Maii orience. Sole cotus livefceret, ac-mirum in 
univerfo corpore algeret, fudorque fyncopticus enormis fuper- 
veniret ; pulíus penes erat perexilis, atque refpiratio tam diflici- 
lis, ut quovis momentó orchopnoeicus fuffocari exiftimaretur: 
Inarená ergó confilium querendum erac, nec majori cujusdam 
medicamenti compofitioni ( omhis ctenim mora mihi periculo- 
fà videbatur ) ftudere oportuit; quare eidem fummis in anguftiis 


. fonftituto, ac facró viaticó fimul munito Tin&ur, bezoard. Mi- 


» 


chacl. guttas xxxx in pauco vino exhibeo, brevique poft repeto, 
Quo unico cantüm profeci , ut quafi ex tumbaredivivus cum ftu- 
pore omnium rediiffe vifus füerit, omniumque conícius immen- 


' fas de triumphato hoc tam funeíto paroxyímo grates DEO re- 


penderet, ita uc & ego ipfe mirum hunc & infperarum effectum 
plurimüm admirarer ; Rediit camen pofthac (zpius miferandus 
hic circuitus, atque ad 5. feprimanas femper huic Tin&ur. victas 


prebuit manus, donec tandem morbus ob(tinatiflimus & hujus . 


- &lufit efficaciam, quippe pedum tumor multum increfcebat &c, 
| i ita 


, 


P ad 


| De Hjdeige elsi felici curatio -— 


íta ut tandem fponte fcarificationem: olim propofiram expetie- 
. rit, quz tametfi facillima effét, copiofaque fatis educerecur aqua: 
fubflava, non folüm nil levaminis tumoris refpedu, fed & nec 
dyfpnoew interpolata fenferac; fitis hucusque fatis aucta crefce- 
bat; Tin&urá hucusque tam falutari lzdebatur, ita ut folis fuc- 
cinatis , caftoreatis, & cinnabarinis infiftere oportuerit ; hic im - 
dextro pede füprá tarfum  fcarificactum tribus ante obitum die- 
bus; livor levis tarnen (tametfi parces hacterius camphoratis ef- 
fentiis &c. feduló foverentur ) apparebat, atefcebar fimul lingua; 
pulfusque deficere coeperat, appétiit rüm & bibit aquam fonta- 
nam copiose & cum guítu', & (ua opinione cum levamine, gan- 
tenam enim internam vel maxXimé urgere, mortémque pre - 
fóribus effe, facilé conje&urare erat , quippe candem 2o. Junii, fui. - 
totus compos; vix advertentibus circümftantibus placidiffime in: 
Domino obdormivit, cujus anima fpe omnium beatis illara fe-- 
dibus &tern'im cum füo Creatore triumphat. 2M 
3» Expettas, ut éfedo, BenevoleLeGor , nuüc córonüidém, cu - 
fcilicec hanc priori oppofuerim hiftoriam? en cape: Licentiá dif- 
fécandi cadaveris, véritatisque indagande concefiá, mot aper- 
tionem unà cum meo Filio & ipfo Profeffore Medico aggreílus , 
divifo abdomine omentum in confpectum venitfoeridum ex fla-- 
vó fufcacà ac putrilagirnofurá ; inceftinà omnia cora quanta in- 
flammata ; unaque cum mefenterio idém omenti factum fübi- 
bant; glandulz omnes, quótquet erant; valdopere confpicue 
prominebant; & fimul'cui paücreate tot indurace erant; ücer- 
que rer màgnicudinem naturalem multüm excedebat; acque in 
dextro notabilis incepit putredo; Lien crat quafi irftdr pilas, to- 
tus coBglobatus ,.non losgüs, mirura ponderofüs . ac du- 
fus ; Hépar videbatur perfpicué fcirrhófumi atque magnum, & 
exceffivurn habebat pondus; Cyftis tamen fellea liquidam com- 
tmebar bilem ifi jufta quantitate, nec cijusdam caleuli vel mic: 
himum depreéhendebatue veftigium "Veficá urinaria erac toca 
compacta , minoris quafi digitrcraffidie ác patva, nec dabat ulli 
Silatacioni rencate; Iocum: ; In éavitate abdominis vix^ij aquae 


X ades 


Ofiruati IILO d 


lixivialis deprehendimus," Apertó thorace ( quàm fallacia funt 
fubinde diagnoítica! ) imprimis nec 5j aque aut feri invenieba- 
tur, & quidem hoc in utroque latere; dein aqua pericardii fuc- 
-. gat fàt copiofà & nonnihil quafi crocó tinta; Cor veró natura- 
. lem magnitudinem mulrüm fuperabat , parenchyma autem in- 
tegrum ex flavo albefcebat, fatisque durum confpiciebatur ; po- 
lypus in ejus ventriculis faltem notabilis nullus comparebat; In 
aorta autem plurimus tactu deprehendebatur tartarus & qui- 

' dem artificialis quafi, ac inzquales fuperficies prz fe ferens, ve- 
lut parietibus dolii adharet, truftillum fatis nocabile hic ex bafi 

- -. decerpfimus, norabilemque aorta partem aliter infarctam cxe- 
mimus, & adhuc dum in fpiritu vini affervatur, Tartarus hic 
quousque digitó in reliquam aorta parcem inquifivimus, idem 
erat deprehenfus 5 finifter pulmonum lobus ex livido totus ni- 
 grefcebat , diffetus ichorem fpumofum faniofum & foctidum 
copiosé fundebat, ita ut de tuberculis fuppuratis non dubitave- 
rim , dexter lobus veró undique & mediaftino , & pericardio & 
pleure adherebat, cotusque putrilaginofus.erat. . Ultra, ob ne- 
gotia alia, non perreximus. Quid modó emolumenti ex hac 
mea utriusque cafus defcriptione in forum medicum redundare 

queat, per feqq. Corollaria exponam. : 

Corollarium primum ; Ex iis, que hactenus in fcenam pro- 
duximus, uti non dubito, argues me non minima in affignanda 
fignorum de hydrope pe&oris pathognomonicorum qualitate vel 

' temeritatis, vel negligentie, regeresque cum eadem in fecundo 
non verificata fuerint fubje&o, nec in prima propofita hiftoria 
hydropicum pectoralem fuiífe, & quidem, uc ipfe tibi lubens 
concedo, non immeritó, uterque enim & orthopnocicus poft 
breviorem fomnum factus, & uterque pedum oedemate córre- 
ptus fuic: At paulifper mentem tuam fufpende, creditoque, hoc 
ipfum me ad hanc obfervationem pauló fufius enucleandam in- 
vitáíTe, cüm re intimius mecum penficatá , & utroque cafu inter 

. - fe rice collató, luce. meridianà clarius cognoverim, primum 
- (tametíi fecundus patiens nullum hydropis pectoralis mgen 
: babe- 


De Hydrope Petlovis feliciter curate. 2 " 


"habere in apertione cadaveris deprehenfus fuerit ) tamen eodem 

infallibilicer laboratle, nec ab hac mea opinione unquam divelli 
me patiar, aut fi pati oportet, vix ulli amplius authori fidem da- 
bo: Habe nunc, quibus meam firmem fententiam, videlicet r. 
Cons textu fupra in fcholio notato inter figna veré defignantia 
ponit : 65 acer-vatim refpirat, 69 pedes tument , 5c. ubi non fru- 
ftra refpirationem acervatim factam tumori pedum anteponit, . 
utpote quód illam priorem tempore oedemate pedum agnove- 
ric ; Hunc in finem etiam ipfe folertiffimus Poferizs omnium 
primó afibma adducit, ultimoque tandem aic: Cui equalis pe- 
dum fumor accedit; huc collimat & fxpius jam laudatus 
W'epfferus, qui fignum characterifticum exprefsé denotat dicen- 
do: Cim aliàs in bydrope pelloris affetli non poffint. nifi. evel 
fpirare 65c..— Omnium autem clariffimé defcribit bene fatus 
Baglicvus , inquiens: Signa bydropis peGoris "valde obfcura funt 
&c. ut fupra, ubi dyfpnoceam maximé primo ponit loco, & in- 
tumeícentiam pedum fübfequi (ftatuit, ira ut impofterum de 
duobus hifce fignis hydropis peétoralis pathognomonicis, ordi- 
ne camen dictó fibi fuccedentibus dubitare nefas forec, adeoque 
& nos dc primo cafu rationabiliter judicavimus. 

Corollarium fecundum ; Forté adhuc dum dubitabis? dum 
curam hujus cam funefti & exitialis affectüs ad morbos incurabi- 
les, omnem Medici folertiam eludentes, relati etiam impoffibi- 
lem cenfebis; at nec hoc me movet; fcio equidem non paucos 
effe , qui vel ex propria focordia, aut etiam infcitia, eam in me- 
dendi methodo cdilicitem , ut finis fübfequatur intentus, auc 
non adhibent, aut mox (ni omnia ftatim ad votum füum fluant) 
affcctum omnem refpuere curam fibi imaginantur: at peílimó 
reverà confilió; in perniciem generis humani tendente. Ni ma- 
nifeító nobis infanabiliras pateat, Medici profectó , quibus falu- 
briora finxit praecordia Tiran, non «am levi defperant negotio, 
nec agrum tam inconfültó mox relinquunt, fed prognofticó 
quidem cautó muniti omnem movent lapidem, ut: tandem , 
quz aliis factu impofHibilia videntur , eruant, quod & ego ten-- 

Obférv. Acad. N. C. Cent. I. BB tavi 


Ww — — . S HEBNIME IUE 


cc pnm fcliciter abífolvi ; admittendam effe velis poffibilem hy- 


dropis pectoralis curationem , in teftem rurfus mihi affumo bis: 
jam celebratum. Bagli vut, qui- de bilis natura p: 240: hec ha- 
bet: Jfa nuper virum 40.an: efat. bydrope pedoris cum ingenti 
pedum ,femorum , faciei &g' manuum tumore maxima [pirandi dif- 
ficultate , febre , "vigiliis 5c. laborantem , adhibitis innumeris & 
claffe mineralium remediis per annum circiter , & à /Medicis ur- 
bis de[peratum; fola decotlione nonnullarum plantarum &y pecu- 
liari pr epar atione ox»ymellis fauillitici ( quod forte cum Hellebo- 
rato coincidit) edudó per urinas éopibla ferós menfis (pació per- 


fetle fanavvimus cum Jolertiffimo doiiffimoque pratico /Mattbao: 


Palillio &yc. adeó ut reverà de fimili. cura nullum modó nobis 

; dipacide quécdubium —. 0506€ s | 
xem 54 cas aid tertium, obferváfti à cheriacà coclefti majus fuf- 

focationis periculum adfuiffe , utique ob opium, tanquam prin- 
Dhu: RESUME d 1 


p ] g s ,idcircó ab ea impofterum abftinui , ras 
zionem ipfe tibi formabis: econtrà reperi gummi ammoniaco;: 
& oxymelle helleb. min. Gefiteri &c..multüm-alleviari; quapro- . 


pier doíes horum. fubinde auxi. | 


Corollarium quartum ; docemur itidem utroque cafa , vil. 
. magis: quàm mercurialia, fed aliis levioribus tamen v. g. Extra- 


&o Rhei commixta. conferre, ex adverfo , quod praprimis in fe- 
cundo cafu videre eft , purgantia facilé inflammationem minita» 
ri auc parere, quod ex fuübfeqnenti intenfiori fiti, orisariditate &c, 


facile conjecturatur , veluti claré: in exhibita MP. de hiera cum: 
agarico gr. xij-mag. jalap. gr. i. mercurii dulcis gr. xv in pillulas: 


ormatá; concigiffe inveni; adeoque; quamvis authores mul- 
ti fint, qui commendent, illis tamen minus aflentior, praefertim: 
in iis fübjeQis, in quibus metus eft latentis cujusdam vifcerum 
labis, aut fecretionum infiguiter labefactatarum: at iti quibus hic 
metus: deeft; in-iis-adhucdum. locum purgantia. fibi: vendicare: 


,porerunt |. | : : ! 
Gorollarium quintum ; Tandem & ex ultimo cafu claré in- 
notefcic;. eciam. fcarificariones ,. & fimiles corturas: externarum 
ix par- 


. 


De Hydrope Pelloris feliciter curd : Do P 


La a 


partium in hydropicis tumentium vel periculofas effe, vel fal- 
tem non neceffarias ; periculofas in hydropicis vitió vifceris or- 


ganicó, vel communi laborantibus ; non neceflarias in iis , qui 
. *11*1.— " * . A 
eadem integra & illibata habent, & à levi quadam feu faltem à 
caufa quadam procatardtica tumorem corporis contraxerunt: 
Exemplafere innumera in medium producerem, ni laconicéfcri- 
bendi animus «eífet ; pauca idcirco annecto : Primum fic nofter 
ti cui licet leviffimz etiam, ita ut vix cuciculam trans- - 


) w* 


foderint, incifiohes fa&a fint, & in avertenda gangrana ftrenué 
allaboraverimus , nihilominüs camen averti non poterat. An-. 
ne&o fecundum: Adolefcens ann. 19. circiter , hydropicus fectus 
olim fuit in fcroto usque ad interiorem membranulam, ex quo 
vulnere adeó copiosé eflluxit aqua, ut lipothymiam horrendam 
breviáfe&ione intervallo pateretur; recollegit camen fefe , & al- 
leviacum ac quafi reftirutum exiftimaverat, dum tumor fcroti, 
qui antea capitis recens nati magnitudinem equabat, vix nucem 
juglandem referret , facceflivé veró paucos intra dies incendeba- 
tur fitis , urgebant inquietudines, füpervenére levia ramen deli. 
ria, & candem exhauftis viribus fatis ceffic : Diffe&tum cadaver 
ingentem foetorem ex fphacelatis partibus fpirabat, heparque 
fingulariter tocum , quantum fcirrhofum fuit, ac innumeras ex 
acinis glandularum induratarum prominentias prater aliarum 
partium vitia exhibebat. Memini tertió me per Numina adju- 
ratum mulieri cuxdam pauperi , atque omni prafidio deftituta 
ex aliorum defedu remediorum , pedes majori ex parte fcarifi- 
caffe, que quidem inde multum alleviabatur , cüm veró defen- 
fiva juxta mandatum meum ( quibus utique diutius fpiráffet ) de- 
bité non applicarentur, binos intra dies defunctam fuiffe, mihi 
referebatur. | Adduco quartum exemplum, quod vix ante duos 
contigit menfes,  Infignis Religiofus plechoricus , cüm aftate 
prateritá ob intenfiffimum zftum & plurimum , & diverfiffimi 
generis porum diu noctuque ingeffifet, atque ceteroquin non- 
nihil valetudinarius effec, deftituitur paulatim appetitu , intenfior 
fit firis, vires labefactantur &c. tandemque in hydropem univerfi 
, : D Z Incis 


d^  — c BBNEEJK 


P nur" e EESTI 


x 3 . s S nud : 
incidit, quem medi tis, quantum poteram, juxta artem ap- 
plicatis in tancüm adjuvi, ut multa remitterent fym pcomata, & 
fatis commodé viveret , pedum tamen tumor femper augeba. 
. tur, ut tandem in ingentem molem (nec huic credo integra 
fuiffe vifcera) excreverint. Hic, cüm defenfiva excrinfeca , exfic- 
cancia, diícutientia & refolventia incaflum à me adhiberentur, 
exin omni conatu remedium ( me fimile utpote ferale reípuen- 
t€) externum ad deplendas ferofitates, & confequenter cumorem 
àimminuendum quareret;qua:fi vit & invenit;ecce illud! utriusque 
pedis furz interiori applicantur veficatoria , excitantur vefica, 
aqua füillat in defiderata copiofa quantitate, pedes fucceffive de. 
tumefcunt, magisque mobiles fiunt, inde de triumphato hofte 
cum jubilo triumphus canitur : Uti autem ego fuperveni, eum- 
que invifi , veluc Tantalus tocus fitibundus erat, os continuó fic- 
ccícebat ; fomnus aderat , attamen irrequietus , & nonnunquam 
delirabat, atque dum dcligabantur partes veficata , tota carbo- 
nis ad inftar quafi erant, nifi quód infigniter adhuc ichorem foe- 
tidum plorarent, fed & inferior pedum pars audaciam hanc lue- 
bat, dum hinc inde maximus livor & fuggillatio (phacelofa ad- 
fuit, quó maló tandem intra 7.dies piiffimé obiit, qui utique aliàs 
diutius vivere potuiffet, licet non füpervixiffec. Exempla longé 
numerofiorain medium proferrem , quibus hanc meam mentem 
me confirmare poffe perfuafus eflem, (ed dum me tu, B. L. pa- 
tientià jam abuíum fuiffe mihi imaginer, abrumpo filum, 
( Friburgo Brisg. Auguftam Vind, d, 24. 
ec. dn. 170. miffa,) 


OBSERV AT1O IV. . 
Dx. D MATTHAEI BLAYV V. 
De 


Petroleo , certo contra napelli virulentiam antidoto. 
'Efero, quod experientia certa rerum magiftra commonftrat, 
AX cx qua tanquam ab cffe&u in notitiam rationis & ges 
eve- 


- 


-. De Petrolto Jcevto contra napelli virulentiam antidoto..——— 29 


- devenire, haud eric difficile... De napello notum eft & apud 


omnes Botanicos in confeflo , plantam effe noxiam & vencnatam, 
tamque malignz indolis , ut illi antidotum effe à nonnullis nege- 
tur, ejusque ufus tam internus quàm externus ,tam pro homini- 
bus quàm pecoribus; fummé nocivus cenícatur, ac propterea 
prohibeatur, |Quofüper videri poflunt varii Auctores Boranici 
& obíervatio à Dn. Eentilio defcripta in mifcellan. medico-pract. 


Libr.2.pag.381. Quamvis autem napellus tantam habeat in fe 


virulentiam , provida camen & mirabilis natura follicira eft con- 
trarium ipfi jungere antidorum , anthoram nempe ceu thorz 
(quo nomine & napcellus audit, quamvis quidam differentiam 
faciunt inter choram , & nepellum flore phoeniceo) inimicam, 
qua propterea vulgó (Bifftbeil appellatur, & ordinarió ad napel- 
lum íolet excrefcere, & quoad flores convenire. | Naturali huic 
& virtutis innate antidoto multi laborárunt fimile & a:qualium 
in effe&tu virium invenire alexipharmacum, quod napelli viru- 
lentiz refiftat, & qualitates ejus noxias emendare valeat. . Sic 
Auguftaniin pharmacoperiz fuz prolegomenis Ifagogicis cap. 8. 
de venenis corumque antidotis fcribunt: napello prater acetum , 
fpecies diamofch. dulc. diambr. lapis Bezoar refiftunt. Et am- 
bram quidem napcelli vim frangere multi referunt; inter quos 
vid. BHeurnius &c. Sic Pre votius in lib. de venenis & eorum alexi- 
pharmacis inter antidora contra napellum refert primó ambram 
gryfeam , & anthorz radicem , item rad. cappar. putarnina glani- 
dium , mofchum odoratum , lap. Bezoar & mufcas napcelli flores 
depafcentes , quas fingulariter & alii depredicanc. — Álii lapidem 
Bezoar & Smaragd. napelli veneno refiftere afferunc&c. — — 
De mufcis napelli floribus infidentibus eosque depafcenti- 
bus cafualiter inventis, & à Principe quodam tam contra napel- 
lum quàm alia venena miro cffectuapprobatis , mira fcribunt Bo- 
tanici, quorum fides experieniz relinquitur, quid autem de tal- 
pà illà feu mure fubterranco papelli radices devorante ( quam in 
montibus vallis Ananiz propé Tridentum magpá induflriá &la- 
bore fe cépifle gloriatur Matthiolus ) cenfendum fit , judicium 
. D 3 fuípca- 


Li 


en 


T cw - T t e RUE 


Wes ^ E z g Li * ts . i; — " 
4ufpenditur. Quamvis autem prafati Authores hzc & alia con-- 
«ra napellum referant antidota, rationes tamen fpecialicer affi- 


.gnant nullas, in quo napelli confiftat virulentia, aut in quo an- 


xidotorum qualirates fundatz fint, fed ex Veterum hypothefi 


... gcculras fupponere videntur ; nam propriecates feu qualitates 


&ontrarios , quod confequeater caltfacere, acidum «corrigere, 


 manifeftas quod attinet , multi ex mente Avicennz referunt Bo- 


tanici, napellum calidum & ficcum effe,& quidem in quarto gra- 
du, anthoram autem pariter calidam & ficcam effe defignanc: 
cüm veró fimile non agere foleat in fimile , idcirco venenofitatem 
mapelli, & virtucem alexipharmacam anthorz à prdidtis quali- 
tatibus dependere ,nemo prudenter judicabit. Utrum veró na- 
pellus herba calida & ficca dici poflit, hoc non immeritó in du- 
bium vocari poteft ; nam effe&us ( à quibus hz qualitates ema- 
nant, & herbz tantum effc&livé calida aut frigide, ficca vel hu- 
mida nominantur) hoc plané non comprobant; nam in iis, qui 
napellum affumpferunt, legimus, quod fequentia horrenda füe- 
ribc obfervata fymptomata: laffitudo nimirum in toto corpore, 
debilitas & compreffio cordis, (udor frigidus in fronte, motus 
«onvulfivi , frigus extremorum ;lechargus, afphyxia ,& color fa- 
ciei fublividus &c. ^ Sed ifti effe&us omnes certe ex calore haud. 
producuntur, nam venena calida & actia potius inflammationes, 
erofiones, refoluciones & humorum diffufiones, fanguinis fluxus, 
eftuationes, dy fenterias , agrypnias, deliria &c. procreant ; econ- 
tra veró frymptomata füpra recenfita , ex affumpto napello obfer- 
vata, potius ex humorum & fpirituum fixatione, ác fanguinis . 
€oagulatione proveniunt, ita ut ab effe&u verofimilius judicare 
liceat, venenum napellicum hocipfo , quod effe&tivé non calefa- 
ciat, fed fumme refrigerec, inter frigidi(fima venena locum ha- 
bere, & ab acido (ummé fixo ac coagulativo dependere &c. La- 
borárunt propterea artifices, ut contra ejusmodi frigida & coa- 
gulativa venena vegecabilium & fpecialiter concra napellum , ope 
artis chymica adaptatum invenire poffent remedium ceu anti- 
dorum , utpote cujus virtus effectus producat effectibus napelli 


Xa- 


De Petréleo , cévho chbtvA napelii virulentiam aydot; jt 


- fixationem volatilifare & coagulationes: refolvére póffe aptum 
natum fic, ac natura alcalice. volatilis effe debeat; in quem fi 
nérb ( uti expertiffimus Boyle ex alio annotavit phil. experírnént.: 
. exercit.s. $ 16. pag. m. 208.) per Sal Tart. volat. plerorumque ve-. 
getabilium venena, nominatim napellum levi digeftione corrigi: 
. & innoxium reddi récommendatur, & (quamvis in eo loco ex- 

perientia tunc fumi non potuerat ) ex dictis rationibus non im- 
probatur. Sedutad petroleum deveniam, de quo in titulo obfer- 
vationis fuic facta mentio, noc funt ejus vires pto ufu cam ex« 
terno quàm interno, Eít nimirum petroleuni utrunique tam: 
album quàm rubrum(inter qua ramen album & clarum prafe- 
rendum) iobile penetrans, fervidumque refolütivum ; hinc 
ríaphtham vocarunt veteres, quia flámmam facile concipit, nam: 
fubriliflimam bituminis contiret fübftantiam : & propterea eft 
natura calidz , refolutivz ac penetrativae, & tam per ft quàm 
cum oleo fuccini deftillato jun&tum iri affedibus nervorum fri- 
gidis paralyticis ac fpasmodicis egregium. eft remedium, prout 
in menfium obfítructionibus & calculo &c. quód autem napelli» 
virulenti validé refiftendi: vim habeat petroleum , prater ratió- 
nes fupra ab effe&u-utriusque allátas , fequeris comprobat ex- 
perimenturmi : fuccus € napello expreffus fi; cómmifcetür cut 
aqua, cám nigro colore tingit ; fi idem fuccu$ committetür fan. 
guini calenti, eundem: mox coagulat & condenfat: fi vero fan- 
guini à fucco napelli coagularo affunditür petfoleuii , tünc coá-: 
gulatio ftatim refolvitur; quod certo argunierito eft, petroleum: 
- contra napelli venenuni verum effe antidotum &c. Et quam- 

vis occafio ulteriorem fuftipendi probam defuerit, dubium ca. 
men non eft, in animalibus fecuré id tentari poffe & certiorem: 
fieri expctientiam, fi' modo poft affümptüm toxicum non nimis: 
feró exhibeatur antidotum , qua: caufa eft; quód multorum ale- 
Xipharmacorum ctfi iri fe: faris validorum attivitas impediacür* 
sut retardecur. 

GFribargo Brisr. Auguftam cux d, 27. Decemb, 


Ann. 170 y miffa.) 


OBSER-- 


CMM. . C EUM 


——yu$ c ome 


da. omit NeR es 
TU EET T DBSERFATIO V. ——- | 
Dx. D. SYLV. SAM. ANHORNII 
| DE HARTWISS. 
: | x De 
Fehri itlerica chronica , cum Colíca ventriculi. 


'Lluftriffima Domina Baroniffa de P. 36.annos nata, temperiei 
pem vocant, fanguineo fulphurez , animi corporisque doti- 
bus, qua fexum longé fuperanc inftructa ; ex hoc folo infelix, 

uód conjugium fortia fit ex animorum difparitate maximé in- 

: Gian; affectuum moderamen licet ad ftuporem. usque cal- 
leat, fenfic camen excedeniium quandoque poenas. — Nonus la- 
bitur annus, quo ex febre maligná dubio eventu, fine fenfu du- 
dum & convulfa decubuit. | Deo benedicente , (edulá Gravi(Timi 
Reipubl. Cucienfis Praoris D. D. Bavierii operá, paulatim pritti- 
nz (anitatis recuperavit vigorem. Moeror animum gravius fub- 
inde confecit; hinc fpecies affe&tüs hyfíterici per artus, per vifce- 
ra quandoque deízviens. | Ad fponfalia Perilluftris Domini Fra- 
tris, liberi Baronis de H.. magnifice peragenda, confe&tioni pre- 
tiofiffimorum Sacharatorum interfuit, in hifce guftandis palato 
indulgens, ftomacho coepit malé habere, anxietates fenfit & op- 
preffiones ; adhibuit domeftica uterina & ftomachica cum leva- 
mine ; redeunte acrius ex quovis paroxyímo Cardialgià , antispas- 
modica przmiffo Emetico felieiter in ufum ducta funr. Coepit 
tamen abhinc delaffari , menfibus defraudari, & repetitis vene 
fe&ionibus fanguine largius detracto ,auriginefuffundi. Prafi- - 
dia non neglexit Celeberrimus fupra nominatus D. D. Bavieríus; 
quacunque pra'fendiffima hoc in morbo perhibentur. Succef- 
fum res pluries habuit quem fpe & votis conceperat; at vel que 
erant faítidia quotidie devoranda, vel quód diat minüs fuerit 
obfervans, firmam non diu concefsére valetudinem : levi datá 
ansá Cardialgia, fpa(mi abdominis & icterus rediérc. Celeberri- 
.mi in arce Viri confilium rogati, quivis fpecifica fua antiéteric 3, 
creber- 


k- Mae jt 


^ 


De Febri iflerica chronica , eum Celica ventriculi. 33 


creberrimo fucceffü probata, omni ftudio commendavit.  Ex- 
cellentiffimus: multorum Principum , Urbisque Lindavienfium 


 Archiater, D. D. Millerus premiílo Emetico adhibuit martialia 


fanguinem & fuccos corrigentia it forma pulverum 5; Electuarii - 
& pillularum plurima , ex hauftu decodii fpecifici amari fumen- 
da, candem etiám fuccos ex herbis fcorbuticis expreffos.& alia; 
non deguítavit modó hzc fingula vice unà & alterá, fed pertina- 
ciffimo ufu quzvis ad plures menfes continuavit ; impetratum - 
fubinde eft, uc omne malum evanuiffe videretur, & menfis fpa- 
tio confopitum effet ; rediit tamen utplurimum deterius. Anno 
1699, ad Thermas Fabarienfes fe conferens, balneum bene tulit, 
potum non icem. . Paroxyímus febrilis cum Cardialgia & ventris 
tormine, quem femper nova Aurigo excepit, & folito vehemen- 
tior & diutius protra&tus accedebat, ut omnium opinione non 
vice unà , labiis jam anima pallidis oberraret; pernitiofum Curz - 


effe&tum dum hauftis protinus undis experiretur , maluit matu- 
ro diíceílu fuz confultuma vitz, quàm fe tanto difcrimini diu- : 
. tiüs expofitam; ad fuos denuó confugit fanitatis cuftodes, pro- 


batiflimos in arte Viros: aliá jam vià morbum aggredi ftatue- 
runt; per Regiumillud antifebrile, Corticem Peruvianumin fub- 

antia & infufo exbibitum, peffündare fomitem febrilem perten- 
tantes, Sociato anodynorum & fpecificorum aliorum ad fpas- 
mos dolorificos confopiendum ufu, fic morbum devicerunt, ut 
per integros plures menfes conquiefceret ; modó non penitus 
expungi poterat ictericus in facie & oculis character. ^ Afperri- 
má hyeme recreationis ergó trahá in diffitum veta, nec circa 


Dietam fuz valetudinis hic & alibi memor, peccatum gravi re- 


cidivà mox luit. Febris cum inten(iffima Cardialgia, tormine 
& fübfequente ictero , quovis fexto , tandem quinto & quarto 
die pracisé rediit: ad priftina digreffum eft auxilia. Sic Sifyphi . 
Saxo in usque aftatem Anni 1700. volutato, falfulis expurgato 


corpore, Acidulas experiri ftacucum eft : bibit ex ipfo fonte quo- 


tidié. menfuram & fupra: deterior redditus eft primis dicbus 
morbi ftatus. . His in anguftiis ver(anti, prafens tum tempori 
Obférv, Acad, N. C. Cent. I. | E Ex- 


| 34 | E : Obfervatio p. 


Tec 
c 


£xcellenti(s. D. D. Ziegletus, Practicus ápud Tigufi -— p m 


—. bris , Enieticum ci propinavit, quod infignem aruginofe bilis 
— .amürcám crebriore vomitu expulit : abhinc melius potum tu- 


lit, & paroxyfmi ad feptimum usque diem moras tenuére, nec 
ut olím vehementes fuére. Surrexit natura vix dum in novas 
vires, en nova fe offerunt pejora prioribus fymptomata. Jam 
ad hoftem impugüandum vocatus Clariffimus Curie Rhietorum 
Medicus, D. D. Kóhlius; ex hoc campo vix felicior redii: exifti- 
tabat Exercítatiffimus Vir , fanguinis lentorem, craffitiem , aco« 
rem vix certius correctum , turbatam vitalem ecconemiam re» 
-ftitutum, & laticis oleofo- fülphurei crafin exaltatum iri, quàm 
ftrenuo volatilium ufu. In hoc perftitit merffis fpatio diligeri- 
tiffimé; aft ad extremum potius difcrimen deducta res eft : pa- 
toxyfmi exin fxviffimé, cum epigaftrii concuffione convulfiva 
quafi vivum quid intus tumultuaret , quovis triduo rediére. 
Placuit hincIlluftriffimz Dominz,ad me quoque deferri morbi 
€oncumacioris hiftoriam, & ne quid curz pratermiffum videre- 
tur,me fibi advocari. Diemadventüs uu magno defiderio ex- 
fpe&abat, ita percommodé eundem egit. — Facies fuit cüm cor- 
poré ubique flavefcens, corpus notabiliter emaciátum, ftoma- 


Y 


chi confinia pra cumida, durities in quoquam vifcere notari non 


poterát , ferum tenue affatim fputabat , ftomachus ercbró ru- 
étus fonoros emifit , urina fülphure ceenofo referüiffima nigri- 
- eabat, feces alvi ciricritiz: erant, & compa&z, non cuffiit, non 
difficülter tefpiravit, vires ad deambulandum füfficiebant. Pri- 
tlie adventüs mei irà & terrore commota plures fanguinis gru- 
mos pravià tuffi rejecit, — Paroxyfmi quos binos eádem hebdo- 
madá fuftinuit , coeteros & doloris vehementià & fymptomaturn 
infuetorum concurfu fuperáffe vifi funt. Ordiebantur cum ofci- 
tariorie, tuctibus, fputatione, oppreffione ftomachi & dolore 
épigaftrii ititer confinia hepatis & lienis conclufo. Hic paula- 
fim usque adauctus eft, ut ftomachus praefertim quafi chelis 
«anctinis ( funt verba Hluftriffüme Dóminz ) morficarentur at- 
que conítringerentur, Tandem cum frigore ciae oc in 
! | mpc- 


De Febri iflerica chronica , cum Colica uenvieubi, ER. 


impetuofos motus profiliit abdomen, & continuato ictu atque 
fub(uültu ab umbilico verfus ftomachum, fipé plures horas mi- - 
feram miferrimé exercebat. Defervente fpaímorum ferocià fer- 
Vebat totum corpus, pulfus magnus & fortis, non tamen natu- 
rali celerior obfervabatur. Somno obrepente omnia conquie-- 
fcebant, & mox totum corpus novo quafi croco profunde fut- 
fufum apparuit. Urina anre paroxyímum clarà , jam afpedu 
borribilis ex viridi nigricabar, fenfimque aliquid de cincturà craf- 
fiore depofuit, usque dum pra foribus exi(tenre novo paro- - 
Xyímo, penitus clarefceret,  Amicé deliberatum hinc eft cum | 
Ampliffimo loci Pratore, Excell. D. D. Bavierio , Viro de Pacriá 
infigniter merito. Febris uti quidem icterica nobis nuncupatus 
eít affectus, non tamen cjus vel genii vel accidentis dolorifici, 
vel fpafmi ventris admirandi, adhuc dum vera patuit caufa. Vi- 
fum eft nobis acidum fylveftre, à fucco biliofo effatuato & ad 
duodenum exitu praclufo minus conremperatum, füfficere ad 
deducenda hino fingula phenomena, quz Illuftriffimz Doming 
Patienti obvenicbanr. In hoc ergó amicé convenimus, eam me- 
dendi methodum effe profequendam, quz apta fit ad duumvi- 
ratum in ventriculo & inteftinis reftituendum , füccum nempe 
biliofum acuendum , volatilifandum, fluxilem reddendum, & 
referato ductu. cholidocho ad duodenum ablegandum, uc te- 
fituto ejusdem cum fücco pancreatico amico connubio, con- 
coctiones, digeftiones , fecretiones reftaurari, ficque amicabilis 
inter folidas & fluidas corporis partes , quies & harmonia con- 
ciliari pofl; Deco&to Lindani anti&terico primas hic dedimus 
partes, cujus mane cyathum haufit. Sub vefperam exhibita eft 
dofis pillularum ex croco o? aperitiv. cum extracto fumarie & 
Caftorei parararum. Ad fymptomatis urgencis, ípasmi & do. 
loris ferociam mitigandam aqua hyfterico - anodyaa parara ett, 
per intervalla cochleatim fümenda. Fato hxc fingula ica pro- 
pitio dara funt , ut novam denuó convalefcendi fpem fumeret; 
alvo indies ter & quater cum palpabili ioo? commorá, & pa- 
roxyímo inducias octo dierum concedente. Hujus ut voci fui 
E2 com- 


- 


E p 


- 


36 : T "E E p Obfervatio Pl xm : 


compos fieri commodius liceret, die 29. Auguft. 1700. Sangal- 


ve lum fe contulit, ( fuadente id cum Illuftriffio Domino Paren- 


d 


* 


- te; Excellentiff. D. D. Bavierio, Viro per ampliffimam Praxin in 


& extra Patriam, atque negotia Politica nunquam non occupa- 
tiffimo) quó in zdibus meis quotidianz mutationes exactius 
obfervari , conveniens Dizt& regula teneri, & neceffarius in me- 
dicamentis exhibendis ordo inítitui poffit, — Advenientis Illu- 
ftrifl. Domipz crura, ad genua usque infigniter cumuére, i&te- 
rus vix notabilis, urina modicé tincta, feces alvi cineritiz erant. 
Remedia continuantur. — - : | 

Die 3o. Auguft. alacris fuit, exfpatiando fe exercebat, avidé 
comedit, cibum bené tulit, no&u quieté dormiit, alvum ter red- 
didi. D. 31. reperit hauftum matutinum decoüi , unde flatus 
& tormina, fecum retentio. In prandio aliquantum Vini Mal- 
vatici deguítat cum intin&to pane facharato; mox tormina in- 
valefcunt , Cardialgia, frigus extremorum , & prafertim dolor 
exquifitus circa hepatis regionem fenticur ; injedtum Enema, & 

. data eft mixtura hyfterico- anodyna, circa vefperam filuit dolor, 
& (omnus obrepfit; circa fexram pulíus concitatior obfervatus, 
etus membra occupavit; redditum eft clyfma cum liquamine 
albido ; dormiit totá nocte; mané vegeta fürrexit, fed coto cor- 
pore multà aurigine perfufa. Sic menfem Septembrem totum 
cransegit, ut nempe paroxyfmus octavo die, etiam exacto regi- 
mine obfervato, & alvo quotidie laxatá , nihilominus rediret, 
Solvuntur paroxyími largo fudore, unde pruritus in toto cor- 
pore , quem frictionibus ad fanguinis usque profluvium lenire 
conatur. 

Die 17. & 24. fiftentibus fe paroxysmi prodromis, fcilicec 
ofcitatione, cardialgiá, ventris lancinatione, ru&tibus, fj putatione, 
quibus fe junxit fpaímus in pedum digitis exquifité dolorificus; 
deco&ti Chamomillz: vulgaris hauftum propinavi, & Clyfíma ex 
eodem cum Ol. Chamomill. & lumbricorum mixtum injici cu- 

ravi —Vendiculo Galbanettum impofui , unde mitius affligebat 
dolor vix in horam protractus; febris autem non minus Limes 

, ult. 


De Febri itlevica chronica, cum Colica ventriculi. ^ - 37 


"fuit, & poftero die urina ut hactenus fpiffa , faciesque profunde... 
qu  Tentatum proin etiam eft; decantacum illud cupori- 
on ex lactis yaccini ablato cremore $vj Saponis Venet. 3i, & 
Syrup.de marrub. ZB. Potui ordinario infundebantur fümmi- 
tat. abíynch. marrub. urtic. & falvie, quibus non pronuper ex 
I&cro paroxyíante emaciati(limus reftitutus perhibebatur 5 ex- 
terna quoque & per magnetismum operantia quecunque in 
. ufum vocata fünt... Sed. dum omnem hadenus clufic operam 
affectus, & nihil refponfi ad repetitas meas ab Excell. D. D. Ba-- 
vierio, ob fui abfentiam forté, impetrare licuit; Celeberrimos in 
arte ZEfculapios, Magnificum D.D. Lucam Schrókium, Sacr. Ce- 
far. Majeft. Archiatr. Comit. Palatinum &c. Nobiliffimos icem, 
Excellentiflimos & medendi dexteritate longé lateque confpicu- 
os , D.D.MejerumSchaftufienfem, & D. D. Millerum Lindavien- 

. fem , perfcriptáà ad illos morbi hiítorià ad communicandum 
confilium ferió rogavi. Unanimis Virorum Excellentiffimorum - 
otentia fuit , CorticePeruviano non fugari folüm , fed & deleri 
átque extingui pofle fermentum febrile, rantorum caufam mua- -— 
lorum. "ee | boe. c acus a 
D. 1. OGobris dum circa noctis duodecimam paroxy(ímus 
Colicus cum extremorum refrigeratione & fubíequente aftu. de-- 
nuó, fed fingulis poftremis mitior accederet deco&i Chamo- 
mille hauftu placatus, hoc magis audacter ad Antidoti febrilis - 
ufurn acceffimus , ejusque periculum fecimus, mané & vefperi 
ejüsdeti zB cum flor.Sal.amm.98 ex hauftu decoctiChamomilla: 

- exhibendo, & feíe ad levem madorem componendo; tulit ufum 
non fine frudtu. Per nercs prodiit infolita flava mucaginis 
quantitas , appetitui & viribus robur acceífic, & univer(a fun- 
&iones alacrius expediri vifz funt. Dum jam in vado (c crede- 
ret conftitutatm & nihil minus exfpe&taret, circa vefperam D. g. 
fputatio & ructus redierunt; non nifi jufculo hau(to lectum pe- 
tiit ; no&tis horá fecundá extrema frigere coeperunt, & quod in 
omni glifcente paroxyfimo obfervatum , inanis ad alvum red- 
dendam ftimulus urgebat , ructus frequentes , tormina & if 

. E "utro- 


Den * 
Pinrenrra ij31f 


DOES S colo c0 Obfrvatio P. | 

à utroque hypochondrio fpasmus exquifitus, tantaque tandem 
igaftrii commotio, mox extenfio , mox vehemens retradiio, 

— & verfus umbilicum pulfio acceffit , uc citra disruptionem in-9 

— teftinorum tantam violentiam fieri concipi vix poflet. 

.. D. 9. fammo mane injecta funt clysmata unctuofa anody- 
nà , facte inunctiones: interné data fünc Opiata theriacalia, tan- 
dem antifpasmodica oleofa , tubulum inteftinalem blandé de- 
inulcentia , referantia ; at omnia incaffum; non folüm hanc diem 
& noGem duravit paroxyfimus , fed etiam 

D. 1o. totus venter extumuit , & maxime füb utroque hy- 
pochondrio , hepatis & lienis regione cumor fingulariter extube- 
rans exquifitiffimi fensüs obfervabatur, qui dolorum immani- 
cate Huftriffime Dominz, aliás advería quavis ad ftuporem pa- 

. tenter ferenti, clamores & ejulatus expreffit quafi in partu dif- 
ficili conftitutz ; interim membra cadaverosé friguerunt , vires 

, Corporis & animi defecerunt, pulfus elanguit, & profcriptà omni 
fpe vivendi inter preces & folamina adítantium hune & fequen- 
tern diem transegit. Tumor utriusque lateris, propter quem iti 

.. neutrum fe latus fle&tere poterat , pro hepatis & lienis inflamma- 
tione nobis primüm impofuit, unde quod crebrá experienciá 
compertum habemus, linteamina aceto calente imbuta utrique 
tumori admovimus, pro tubuli inteftinalis à triduo conftipatis- 
fimi, nec clysmara reddentis reíeratione, Oleum in Colica fpas- 
modica eximii usüs , quod Perilluftri , Sereni(fimi Ele&oris Palati- 
ni Archiatro , toto Orbe Celeberrimo D. D. Brunnero acceptum 
debemus, per trium horarum intervalla cum jufculo carnis ex- 

D. 11. Vomitus liquaminis vitellini acceffit, dum is crebri- 
Us urgeret, ad hunc inhibendum & morbum iliacum przcaven- 
dum pulvifculi abforbentes cum opii afflatu dati func... Oleum 
anticolicum feduló continuatum eft: circa vefperam cum hor- 

. Fore totius corporis alvus officium fecit , prodierunt glandes 
eraffx , induratz , nigricantes, liquamine biliofo feccidiffimo ex- 
à Ceptes, 


Msz 
"2 


um 


í 


LI 


*« 


De Feri itlerica éhronica , cuta Colita ventriculi $9 


cepta, & concrenientis calculofis pluribus referee , nodu breves 
fomnifübrepferunt, — i bu 
D. 13. Chariffirnarn Dorriinam Filianri vifitaturti acceffit Il- 
luftriffimus Dominus Parens: vidit illam. extremé debilem ,at cx 
limitie mortis paulifper ereptairt : continuatus eft olei anticolici - 
cum Syrup. rofar, S. S. permixti ufus : alvus liquida moleculis 
compactiflimis confufà jugiter flucbac: putatus hepatis & lienis | 
totiusque veftris tumor infigniter immiinucus eft : dolores grá- 
Viore$ mitefcebant: corpus aftuare ac intet fomriüm interrü- 
ptum fudoribus perfundi eNSt- | 

D. 14. & fequentibus , viribus fractiffimia continüo füdore 
fnadebat , pulfüs celerior , fitis incerifa, dolor ab liepate ad lienis 
regionem fatis adhuc exquifitus , protüberanidia, quz pro liepa- 
tis inflammatione vel in arte verütiffimo impófuiffet , mülcum 
feceffu crebro diminuta , fed acriter fenfibilis perftitit; & quid di- 
cam nullas in corpore locus erat, qui &on fpafmorum ferocià 
exercitus, fopito paroxyfmo triftem doloris ideam féliquerit ; 
pettus , nucha, fcapulz , brachium dextrum , totüsqué venter vix 
áttactum ferebant, corpusque ad fceleti forrnam extabuir. Pa- 
toxyfmus hic; quo forté nemo & crudelius & longius fevieniteta 
vidit utquam , terminatus eft cam I&tero , nigro veriffimé dido: - 
lotiut percraffum & türbidam ; odore felium orinz pérfimile, 
totum locum inficiebat , ut finguli accedentes hypocauftum à 
Cato permiictüm dicerent. — Tümorem autem verris in ütro- 
que hypochondtio finguláriter prominentem & fenfibilem, éx 
folius inteftiti Coli infzrétu productum, motuque illo in ventrc 
convulfivo incatcetata fcybala & flatus ab irritato Atchzo,mo-- 
tu periftalico aucto, deloco in lócurn protrufa fuiffe, dotiec 
&xitus per inferiora paterer, uti dubium nobis riori fuit, ita hóc 
ex fundamento deflitum non eft, reliquias i Colo harentes 
jugt ufir Olei anticolici Syrup. rof. S. mixti, per cpicrafiri exput- 
fare, donec tzdiuri illam & naufea caperet remedii , quod ad 
erilluftris f. n. D. D. Brunneri dictamen paratur ex x, Flor.Cha- 
smomill, vulg. papav, rh. fol. nafturc. aquac funimit, meliff. fec, 
808 


$ 


- 


^A zr | | : : - Ee | Olfervatio wA : S -— 
ana M8. lumbricor. terr. n. 1x.Balfam. Peruvian. 5. Vin.alb.gene- 
rof. 15 B Ol. amygd. d. 1bj. coquantur, fimul ad vini confumtio- 


—— "mem Ol.Colatum ferv. ad Vitr. cer quocidié ad 2j in jufculo ex- 
— hibendum. xe 


Ad vires reparandas juxta Cremorem hordei maximé ana- 
lepticum, cum carne vitulinà & gallinà ad mucaginem coctum , 
.& quater de die forpcum; etiam Gelatina Corn. Cerv. parata eft 
fequentem in modum: s, C.C. rafp. Ziijs fol. meliff. Veron. be- 

- ton. flor. borrag. ana Mf fem. fcenic, 5j. coq. in aq. fontan. fbiiij. 
ad medias, poftmodum add. Conferv. rofar. r. 218 pafful. min. 


apr. mundar. 5j. bulliant adhuc aliquantum, poftea colentur & 


ferv.in vafe fi&ili in loco frigido, de qua fumantur mane horà 
feptimá, & vefperi horá quintà cochlearia duo, fuperbibendo 
jufculum ex cremore hordei analeptieo ; inun&tiones fecundum 
coli tra&tum diligenter continuata funt ; clysmata non neglecta. 
-D.Solis qu& erat 20. alacrior ac ha&enus, cibos in prandio 
,avidé fumfit, vini modicum cum decocto rad. Chin. & paffulis 
haufit, ex hoc murmura ventris audita funt. | Clyfter inje&tus 
eft, qui ab inteftino redo; quafi vi magnáà abreptus verfus fto- 
. machum tendere putabatur : novi paroxyfmi protinus compa- 
ruére prodromi, ofcitatio,, ru&tus fonori , fputatio, Cardialgia , 
(colica ventriculi Mortono de phthift icterica nuncupata ) fpaími 
Coli mites fuerunt , & impetus ille fpaímodicus plane abfuit, fine 
. dubio propter Colon referactum & expurgatum, motu periftal- 
.tico imperturbaco exiftente,  Bihorio fic transacto , ftus occu- 
| pavit artus , & largo fudore paroxyímus finiebatur. 
| D.2r. multum virium ex hoc paroxyfmo fumfiffe videba- 


tur fibi; plurimus dolor difparuit, tangi ubique quàm hepatis. 


regione fine dolore potuit, quam partem continuo ftringi fpaf- 
mo quzrebatur , urina , que hactenus acceffione finità profunde 
nigricans , foeculenta , limofa comparuit, jam non nifi bené cro- 
cata exíliti. Non exiguam redeuntis fenfim ad frugem vale- 
rudinis fpem fecic Illuítriffimis & Excellenciffimis fupra nomina- 
us Viris, quos confilio adhibueram, paroxyfímus hic cantum 
t $5 prio- 


* : * v" 
De Feri ilerica chronica , cum Colica ventriculi... Qa 


«prioribus mitior & tranquillior decurrens: proinde infufi anticte- 


tici (quod Morconus in Phthifiologia p. 8. habet) corticis Peruvia- - 


mi acceffione exaltati ufum interpofitis fubinde láxantibus com- 

mendárunt. Sumfit bauftum mane & vefperi cum Pulveris Ca- 
che&ici à Celeberrimo D. D. Millero, amico eftumatiffimo trans- 
miffi,& ceu fpecificarum virium ,longà praxi probati 5f. 

Qui D. 27. pároxyímus acceffiffe debuerat, diem poftpo- 
fuit, & d. »9. inter prandendum cum ructibus, oppreffione fto- 
machi & frigore extremorum rediit , dolores vero penitus abfue- 
re, Circa quintam "vefpertinam füdor paroxyímum finiit, & 
fomnus plurium horarum obrepfit. Ut veró Augiz hoc Coli 
ftabulum penitius extergeretur, & fermentum febrile excingue- 
retur, juxta infufi o? anticterici Chin. Chin. exaltati ufum , alvus 
fegnior per epicrafin potiunculá ex ol. amygd. d. & Man. opt. 
ana £if. deco&. fl. chamomill. £iiij. ( cujus aliás vires in pertina- 
ciffima Colica deprzdicari fatis non poffunt) etiam clyfteribus 
injc&tis follicitabatur, & hepatis regione à dolore & fpasmis non- 
dum immuni , Emplaftrum Norimbergenfe impofitum eft; & 


quidem cum fücceífu, ut paroxyfmus quivis diem poftponens, . 


tandem ad usque undecimum diem protraheretur ; mitior qua- 
"vis acceffio fieret, excrementa nigerrima prodirent; flatus co- 
-piofi, indicium inchoate digeftionis per inferiora fecederent, 
urina clarefceret, & bona note indicia praeberet, fingula fun- 
-€&tiones alacrius expedirentur , & fic Dei Max. ex gratiá fingulari, 
faufta queque apparerent. Succrefcente fic; lenco quamvis pro- 
greffu, vigore, Illuftriffima Domina fe domum portari medio 
Decembri, in Le&tica curabat: ex moleftia itineris, non tam tem- 


peftate horridá, quàm cafu le&ice , equis profubdá noce in via 


glaciata herentibus, cum tzdiis aliis, quas devorare cogebatur 
fatis acerbis, refüfcitatum denuó fcintillavit malum. — Febris re- 
diit cum colore icterico fingulos paroxyfmos excipiente, & co- 
lico dolore non quidem acerbo: bono cum omine inceptum 
intentionis fcopum profequi, rantó minüs deftitimus, & tandem 
€urz optatum colophonem impofuimus, femel hebdomadatim 

Olferv. Acad. N. C. Cent. I. F exter. 


de M 


E oS 


extergendo inteftinorum tubulum, per pulveris Rhabarb. v. 5j 
Cateris veró diebus mane & vefpeti hauítu fequentis deco&ti ab- 


- forpro: x;. Rad. Chelidon. maj. Vincetox. gentian. ana 2. folior. 
. fnarrub. abfynth. Cichor. flor. Centaur. min. ana Mf; Cort. Ch. 
- Ch. 3B. limatur. e? in nod.lig. Zip. Zedoar. galang. ana 5j. Incif. 
' coqu. in B. M. per hor. ij. cum aq. fonc. & Vin.alb. veter. atia 1bij- 


Colatur, fervetu£ ad ufum. | In potu ordinario fruftum Q can- 
dentis fepius erat extin&dtum. — Dizza conveniens injun&ta. Sic 
fenfim corréctà fuccorum quoad crafin & motum anomaliá; 


.. fermentis vifcerum ad genium redeuntibus , fanguine ad elate-. 


rem fuum magis magisque exaltato, & turgefcentiz naturalis 
indicia exhibente per narium frequens ftillicidium , & appetitu 
naturali ad cibos boni fucci redeunte, qui prius riori nifi in ab- 


- . furda ferebatur, in vado falutis omnia conítituta videbantur; fed 


h 


en! herüorrhagia riárium incrementa fundens indies, cum inter- 
€urrentibus animi deliquiis, perterruit de novo lliluftriffiniam 
Dominam Baroniffam , ut me 15. horarum itinere diftantem ad- 
$ocare decerneret: maturatüm eft iter, — . - 

. 16. Februar. 1701. adveniens , vidi le&um circumftantes 
fanguine juhctos, extréma perpetim exfpe&tantes: ut veró pul- 
fum fatis bonum comperi & animi prafenriam , faufta quavis 
fperare juffi , quamvis ex laigiore fanguinis profufione viribus 
fractiflima exifterer , & pédes ocdemate tumerent. Data eft Mixtu- 
ta ad hemorrhagiam Sylviig parata funt Cardiaca temperata, 
jufcula cum Endtvia cocta, Gelatinofa & alia reficientia: ceffavit 
hemorrhagia , & vires fatifcentes reftitüebantur. ^ Continuatus 
uw quotidianus decocti Martial. amaricantis & Pulv. Khabar. 

ebd 


ho depurateütur , falia lixiva cicurarentur, vifcedines & lentor 
fanguinis atcenuaretur , bilis praefertim Sulphur effatuatum acu- 
erecur , tubulus inteftinalis reíeraretur; extergeretür, bilis egref- 


fus in duodenum proliceretur, & fic etiam naturalis rnenftrua , 


per loca confueta: evacuatio promovcretur. Nec nos intentio 
Kcfellit 5; defperata valetudo fenfim reverfa eft , & poft ox ho- 
CS | : (tium 


ius ufus, quó penitius fücci vitales à croco peregri- 


* 


ftium defideratum exfilium ovans cum triumpho rediit (ànicas, 
quá hucusque intemeraté. & cum fítupore eorum fruitur, qui 
cam cx fefquiennali morbo emaciatiffimam , & peregrino colo- 
ré deturpatam, nunc veró acdhledcé valentem '& nitidiffimam 
confpexére, es 


OBSERVAT1O VI. — uy 
Ds. D. SYLV. SAMVELIS ANHORNII 
: —. 'DE HARTWISS. vr 
Abfciffa Coli portio non letbalir, 


Rafforum inteftinorum vulnera quamvis paffim occurrant 
data atque curata, inteítinum camen per medium fectum, ab- 
fzifsáà ejusdem portione curam admifiíle, incer rariora meretur 
poni,qua occurrere poffunt obfervationum monumenta. -. Ca- 


fus hic obtigit in Johanne Kreffenbuchur , Turgoviá Utvillano,- 


juvene 26. annorum. | Hic An. 1694. mente adhuc & corpore 
fanus, ex annonz caritate famis miferiara expertus, clibano pi- 
ftoris adítans, & paniculum inibi relitum videns, jubentibus 
fociis: clam irrepfit , panem petiturus & ftomachum latrantem 
placaturus: verüm ceu vapore ceu fornacis calore mox inibi ob- 
mutuit : diucurniore morá perterriti circumítantes, vocato Pi- 
ftori rem exponunt : hic finc morá pedibus extractum frigidà 
largiter perfudit ; ex quo motus convulfivi cotum corpus 
prehenderunt; in habitum exinde Caducus erupit, & per paro- 
xyfmos modó femel, etiam bis de die miíerum concuffit , inter- 
dum unius & duarum hebdomadarum inducias conceffit ; per- 
verfis candem cerebri poris fatuitarem induxit. Die 16. Maji 
1700. per feptimanz fpatium totus amens cum furore fuit; nu- 
dus ubicunque aufugere potuit, excurfitabat, & ne vim fibi in- 
ferrec, cuftodiri debuic. ^ Ex infticutá vene fectione placabilior 
fatus de dolore in latere hypochondiii finiftro magnas quere- 
las movet; quem atrocius etian paroxy fmi Epileprici x 
2 ! o 


| De Febri iflerica chronica , cum Colita eutylculi, i. 


apud authores vel fponte naturáà, vel per futuram confoli- - 


s 


2 li c EU m onppepi RE : 
44 : ME M 'Obfervatio Ft. ^ à; 


rico Erni, Tigurino) folus in hypocaüfto relictus cultrum arri- 
puic; ventrem palmam fupra umbilicum magno icu non mo- 
dó perfodit; fed & portionem inteftini trium circiter unciarum 
à vulnere propendentem abfcidit; & ceu quid a&um fit celatu- 
rus infrà meníam projecit, feque ad fornacem proripuit. Pater 
fuperveniens conípccto cultro, deterius quid fibi illicó omina- 
tus, filii manus cruentas de ventre abripit, & rem attonitus vi- 
det. Vocatus loci Chirurgus , Dn. Joh. Conrad Vogt, portione 
inteftini abfcifi confpectà mortis prognofticon tulit, & Cardia- 
cis refocillato Patience , utramque inteftini partem ex vulnere 
propendere permifit ; donec de illa certus.effec, perquam fordes 
exirent. Re fatis exploratá, poft plurium dierum decurfum; 


inferius inteftinum in ventrem intrufit. Superioris veró extre 


mitatem probé obfervari juffit, ne fimul ad interiora recederet; 
& excrementa in cavum abdominis deponerentur. Sic candem 
folius. benigne confervatricis natura providentiá , nemine hoc 
per artem intendente factum eft, ut extremitas inteftini fauciati 
cum vulneris orificio coalefceret, & fexto jam anno; tanquam ex 
podice equino exprelfis prius rutilantibus rugis, excrementa al- 
vina & flatus fine ullà moleftià hác viá reddantur, per anum ve» 
ró ne minimum quid excernatur, nifi quod primis diebus li- 
quaminis cruenti feceffit..— Ante quinquennium circiter in vici- 
niam vocatus, nolui occafionem ipfum vifendi negligere: fatuus 
erat, moribus incompofitis & vultüs torvi; ligamenta detracta 
fero maduére; ex miro hoc podice palmam fupra umbilicum 
exiftente comprefIo, ferum fermentans fpumofüm & graviter 
nares feriens, cum granulis hordeaceis & avenaceis exibat. — Sic 
viribus valuit, ut negotia rufticana inr campis & pratis obiret; à 
triennio vero, dum in pifcinam fuffocaturus fefe profiliic, juffu 
Magiftratüs vinculis domi cuftoditur; ubi fila ducendo vitam - 
E agit 


dc 


AUS aad 3 


dromum expertus eft ; precibus non raró inftitit, ut fibi cultro. 
- venter aperiretur. Die Mercurii ante Feftum Pentecoftis Anno 
— y7oo. (uti hoc cum totà casüs hiítorià confignatum mihi tra- 
- dere placuit plurimum Reverendo loci Parocho , Dn. Joh. Hen- 


De abfciffa Coli portione non lethal 4g. 


dgit. Paroxyfmum Epilepticum fi frequentius patiatur , & fitim 
extincturus largius bibat, plurimum aqua pore per locum hunc. 
exit. Jam viribus fractus & emiaciatus haud multum à fad li 
mine abeffe dicitur; quod cum ipfo Parentes unice vovent. 


OBSERPVATIO VII. E 
Dx,D. SYLV. SAMVELIS ANHOR NII 

| DE HART WISS. T 

Ad Hemorrbagiam ex dente evulfo remedium. 

E Trent dentes aliquando ita fortiter & profunde alveolis fuis: 
His: , ut etiam expertiffimis in hoc artificii genere magi- 
ftris, licec fuperato feliciter labore, ex hamorrhagia vix com- 
pefcibili fame difpendium quandoque immineat. Non pauci - 
funt, quibus conftringi lacerate arteriolae nullà arte potuerunt, 
donec cum meliore vitz thefauro ipfam vitam exfpirarens. Fa- 
cilé & haud unquam fallens auxilium ad reprimendum fatale 
hocce diluvium; hic addidiffe cantó minus lectori difplicebit ,. 
dum ejusdem pluries in defperatiffima hujusmodi fanguinis ad 
usque deliquia: profufione , vires prafertiflimas expertus fim. 
Eft veró Boc nihil alind, quàm nucis juglandis particula accen- 
fa, & flagransalveolo dentis extracti indica.. N1 ftatim voto effe- 
&us refpondeat, fecundá & tertiá vice eft hoc repetendum; & 
nucleus fortiter alveolo imprimendus; quo lzía arteriola tangi, - 
& calore ejus conftringi commodeé poffit... Sic fitie ullo excita- 
to dolore omnis hernorrhagia in momento ceffabit — Patiens 
vero per horas aliquot quietus manebit, nihil mafticabit, minüs 
calidum- quid hauriet , potius de aqua ad himorrhagiam Syl- 
vii aliquid per horas deguftabit, donec vires paulatim redeant; 
& íanguinis fervor remiteric.- 


,2- OBSER- 


n Pics 48 er s c T " T CHER. E 
53 3 S - - - x^ vla 370 »o Ww 
, E a Mp Yd - RS 


x Uc - -— Dlfersatio VIII. d- 1X | 

T ia COBSERVATIO VIR — 7 

Ds PD. | SYLV. SAM, ANHORNII 
DE HARTWISS. 


Raucedinis remedium. 


| X lympha in glandulis laryngis incraffare vitio, tempore 

[d & « hyberno, fs pius noftris vox rauca evadit, & fub- 
inde p um m vim eludit. Ancilla nu- 
per per plures menfes raucofà, me confilium rogavit, Suafi 
Em feri la&tis calenuis mane & vefperi: à primo. potato 
cyatho vox clarior evafit — Tencavi idem in aliis, & hactenus 
— fpem nunquam fefellit, fed plürimis in xxr auxilium at- 
£ulit. 
| ca Auguftam Find. d. 2 9 Jatnar, 

| An. 1706. "iffa. 


OBSERFATIO IX. 
Dx. D. GODOPREIM KLAV NIG, 


Sulphuris Antimonii diri virtute antimenereá, 


Ntimonium , juxta famofiffimi Bafilii Valentini effatum , haud 
Basses comparatur circulo , cui neque principium , ne- 
| que finis, & in quo quantó plus quis querit, tantó plus femper 
invenic, nec fufficit hominis vita ad perfcrutanda & indaganda 
omnia, quz in antimonio latent, arcana & myfteria. Nor vacat 
hic rimari abditas hujus minera: gazas , quibus in fui admiratio- 
nem allicere foicc Auri fame centatos Alchymiftas , ut ipfis etiam 
co nomine primum ens Auri fpeciosé faris dicatur. Sufficiat mi- 
hi medicas inquirere vires, quibus nunquam radicitus eruendis 

Antimonium pollet fpecificé, adeó quidem, uc debiré à Paracel- 
fo in Chirurg. mag. Parc. 2. tr. 3, c.5. p. m. 67. extollatur, quod uti 
Aurum, ica eciam hominea: repurgecab ominibus fordibus. Hu- 
jus 


L] 


De Sulphtüris Aniimo»l auvàall virtu aniothtrid. A 47 - 


jus veritatis evidentiffimum documentum hupetrtimé mihi in. 
fulphure antimonii aurato; quod more folito ex fcoriis reguli 
cum aquá fimpl. coctis, debité pracipitatis & edulcatis pra para- 
vi, fequenti in cafü expetiri licuit. Accedebat Vratislaviam Sve- 
cicarum Copiarum Centurio, atate circiter quadragenarius; qui 
ex impuro coitu gonorrhazá , hác ceflante fini(tri inguinis bu- 
bone & noZturnis tibiatum capirisque doloribus vexatus alicujus 
Chirurgi noftratis opem implorabat, Hic ex artis fuz regulis 
buboni emplaftro; doloribus autem lignorum decocto füccur- 
rebar; haud tamen felici cum fücceffu. — Adhibitis enim per fe-. 
primanam modo dictis remediis; bubo quidem multum diroi- 
nuebatur, dolores vero capitis paricer atque tibiarüm óoftocopi 
horis quieti dicatis àdeó profundé & tantà cum ferociá augmen- 
ta fumebant, ut fomnum debito tempore capere amplius non 
valeret miferrimu$, qui camen interdiu de nullá nifi laíficudinis 
moleéftià querülas traheret voces. 5pe itaque de Chirurgo con- 
ceptá fruftratus meum efflagitábat colifilium , anxié petens , ut 
cruciatibus feré intolerabilibus citó obicem ponere allaborarem. 
Hec mecum arimo volvens recordabar, lllufttiffirnam Foemi- 
ham ahte tres annos pari contagio infectam fulphure antimonii 
aurato aliquoties fumto integerrima fanitati reftitutam 5. quà- 
propter idem hic tentare confultum ducebam. | Cum veró pra- 
laudate curz citcumftantias & remedia exa&é imitari mihi pró- 
ponerem, fülphuris antimonii aurati granis fex anatieam portio- 
nem pulveris ftomachalis nobilis ex Minfichti armamentario con- 
fecti, addidi, quam dofin horis matutinis tertiá quálibet die curn 
decocto aliquolignorum exhibui. Quod;cum primá vice age- 
retur, faburra omnis generis impuritatum per binos vomitus & 
tres feceffus ejiciebatur ; fecundam dofim fequebatur triplex al- 
vi dejectio cum fudore adhuc moderato, reliquas veró excipie- 
bat folüm largiffima diaphorcfis, quz tamen , uti predicte eva- 
cuationes ; procedebat fibe notabili virium proftratione. In- 
terim orminia correfpondebant voto ; vix enim quitiquies ufus 
trat hoé medicamento, ex quo fe pradicabag perfecte — 
Hau 


: 48 Tac eria as x - * Obférvatio X. t 
-— «Haud q 


x 


uidem. diffiteor, me ad ferendas fülphuri antimoniali 
.. fuppetias decocta ex lignis ferió imperá(le, fruftraneo ramen cum 
 €onatu; quam primüm enim exoptaram hujus fulphuris fenti- 
'xet efficaciam, penitus abítinuit ab ufu. decoctorum; quz pri- 
mis etiam diebus durante hác mceá curà, quam parciflimé gu- 
ftavit. Quapropter vix ambigo aliquam fulphuri antimonii au- 
rato adícribere virtutem in corrigendo & excerminando miafma- 
te ex impurá venere lympha fanguinique illato, etiamfi adhuc 
dubius fim, an fecundum Paracelfum in chirurg. mag. Part. 3. 
L5. p.m.90. in liquore mercuriali, aut quà in parte lateat falus; 
quà Venere (auciatos beat antimonium. Qe 

T C7ratislavia Auguflam Vind. d. 14. Febr, 


An. 1706 «iffa. ) ^ 
OBSERVATIO X. 
Ds. D. JOHANNIS DAVIDIS 
5:56 b ouss , BAVQUROY Au EA AB. dd. 


dg! De | 
- Spirits vini accenfi vi difplofrvá infigni. 
picos quemcunque ad deflagrationem fpatium fufficiens & 
A liberum aérem requirere, fecus veró extingui , qui nefcic, quo- 
.tidiana doceri poteritexperientia, - Efle veró 5óy;c« quadam, 
que , utcunque accenía; denegatum fibi fpatium ultró querunt, 
etiam cum difplofione obítaculorum, vel unus pulvis tormenta- 
«rius, aut pulvis fulminans , imó ejusdem energiz aurum, abundé 
demonítrant An veró & Vini fpiritus in hunc cenfum hacte- 
nus fit relacus , nefcientem me peritiores informent. — Experien- 
tia me docuir, quantum valeat, anno abhinc quinto, cum qui- 
dam ex familiaribus , per literas mihi accerfico ,cotus pallidus ex 
terrore pregreffo, quaítionem proponeret : an crederem ope 
Ífpiricus vini dolium poffe difplodi ? Mirantem me, & ignoran- 
tiam facentem in cellam deducit, monftrat dolium novum, af- 
fabre factum amphorarum Würtembergicarum tredecim, quus 
c E poíte- 


- 


De Spirits vini accenft vi difplofrua infgmi-". 49 


pofterior fundus totus, non folüm bis per cransverfum affularum 
in medio erat diffractus, utut ad trium pollicum (ípiffitudinem 
accederet, & quidem tantá vi ad murum, quatuor pedibus di- 
ftantem , allifus, ut fragmenta penitus effent obtuía , fed & ex- 
terior ejus margo totus in fovea , quam Dit (Barge[ vietores vo- 
cant,remanferit, fimulque repagulum, eine &pangt/ quod ob- 
ftiterat , removerit, clavosque ferreos id firmantes tam fortiter 
affulis impegerit, ac fi fortioribus graviflimi mallei ictibus eflent 
impulfi. Quarenti miranda hujus rei caufam , refertur:aliquot - 
menfüras fpiritüs vini dephlegmati per viecorem dolio ingeítas, 
| & ftudiosé omnibus dolii partibus affufas , tum , ad delendum 
novi ligni faporem , vino aliás communicandum , defuper ful- 
phurato incenfi , occlufis omnibus, ex victoris ignorantià, fora- 
minibus , contra quam alias fieri confuevic, his malis anífam de- 
diffe. Retulerunt poftea aliqui , tancum fuiffe exortum inde 
fragorem, ut vicini terre motum crederent, admoniti veró ab . 
alio vietore , rem ex odore vini fpiritus (ubolfaciente, ex metu 


concepto in rifum fünt foluti.- 


SCHOLIVM. 


Teratam fpiritüs vini re&dificationem non neceffariam , imó 
hee effe , cum celebrisolim Chimiater , D. Jacobus Bar- 
nerus in chym. philofoph. tr. 3. cap. 2. oftend..ec, fofies foties- 
que fatum e(fe monuit, uf incautis admota candela, quo. firías 
decurrentes "viderent, accenfus fuerit [piritus, utpote qui vitris 
deftillatoriis inclufus, atque ob accenfionem in majorem expan- 
fionem dedu&us, cum fpatium fufficiens haud inveniret, vitra 
non fine fragore infigni disjecifle compertus eft. Et quis ncíciat, 
fepe in aliis etiam laboribus chimicis materias in vitris recondi- 
tas, fi vehementiori igne urgeantur , ficque plus jufto refolvan- 
tur, ob denegatum particulis rarefa&tis exirum , cum violentià 
& vaforum ruptura viam fibi quafiviffe? Unde idem hic conti- 
giffe verifimile eft, dum fpiritus vini dephlegmactus dolii lateri- 

Olferv, -4cad, N, C. Cent. I. Ga. bus 
Mo.Bot. Gará:n, 
1903. 


007. Olfervatio X1. 


— bus intus adfufus, à fuperingeftà fulfureà flammà incenfus fuit j 
- eujus particule: hinc admodum rarcfacte, dum amplius fpatiuma 
. eccupare opus habuerunt, nec ob occluía à vietore foramina 
- illud invenerunt, cum magno ifto fragore & fundi disjectione 
— €xirum molite fuerunt. | 2 
( L, Schróck, 
| OBSERFATIO XI. 
Dx.D.JOHANNIS DAVIDIS 
| MAVCHARTL 
; i12 v : 
Experimento novo circa lachrymas vitrea. 

7f Lira decennium jam excurrit, cum oblatas fortuná à vitria- 
rio lachrymas vitreas emerem, eo fine, ut otio dato, experi- 
menta Sturmiana , in Collegio Curiofo P. II. Tent. VI. propofita 
tenrarem. . Dum veró hz in menía pofite commodum tempus 
expe&tant, affertur forté vitrum fatis fpifíum aquá plerum, ad 
ós mané eluendum.  Inceífit animum: cupido tentandi quid 
eveniret , ft lachryma vitrea, aqua irnméría , frangeretur , crede- 
bam veró futurum, ut aqua in. altum affiliret. Sed. prater fpem; 
eum infigni fragore; difliliic fundus vitri, aquam continentis, in 
plusquam eentum frufta ,. && aqua: contenta fübitó per menfam 
diffluens, vix locum fecit fcripta & libros removendi, & à made- 
fa&tione nocivà vindicandi s fuperiori margine vitri, qui camen 

lateribus lachrymz fuerat oppofitus , integro: manente , mani- 
fefto argumento , omnem ejus vim deorfum tendere,  Tenta- 
vum poftea idem in-aliis vitris, femper eodem. cum: fucceflu, ut 
& in iisdem oleo repletis, fed minori cum fragore & paucioribus 

fiffuris, cum ramen vierum liquore vaouum , utut cenuiffimum , 

femper illafüm maneret; Rem hanc, an aliisquoque prius cen- 

tatam ignarus , mihi ad minimum novam ad b. Joh. Chrifto- 

phorum Sturmium: data occafione perfcripfi, is veró ex meis li- 

: ; ; ECT 15 5. 


— De Experimenio novo circa lacbrymas vitveat. E 


teris nefcio quo fato, per fundum vitri diffrattum , non fundum 
vitri aquam continentis, fed lachryma vitrez intelligens, refpon- 
dit quidem benevolenrifimé , fed z«/ew« , ob me non intellectum. 
E licet poftea diverfis intervallis, bis ad eum fctriberem, femel 
per amicum, alterá vice per veredarios miffis literis, refponfüm 
non tuli ; ut credam eum meas non accepiffe. Addiras veró 
tum, ex meo ingenio, phoenomeni explicationes hac vice fup- 
primo, expectans alius cujuslibet ex Academicis Curiofis fuper 


haq re cogitata. 
— OXSCHOLIVM. 

lis: vitreas experimento fübjeci in tenuiori, ideoque 
fragiliori vitro , non tantum quod lato , fed etiam in alio, ftri- 
&iori quod in fummitate orificio erat praeditum ; & quidem gut- 
tulas illas vitreas modó propius circa fundum; modó remotius 
renendo, infuper lachrymz ventrem jam fundo , jam orificio 
vitri obvertendo ; nullibi camen diffilientis lachryma impetus 
vitro rupturam intulit. Unde qua caufà ruptura fübfic, atque 
. an fingularis ftru&tura vel figura pro phoenomeno hoc impetran. 
do requiratur, hzreo. Quód veró vitri fundus femper, nun- 
quam autem fuperior pars fracta fuerit, an fundi refiftentiz de- 
betur ? cum is particulis lachrymz diffilientibus & imperuosé 
irrumpentibus, ob foliditatem fuam cedere ncfciac, fecus ac in 
aqua in füperiori vitri parte confticuca & facile mobili accidit. 
Nam omnem vim lachrymz: deorfum tendere , autopfia mihi 
confirmare noluit, qua à diffra&ione in libero aére facta par- 
ticulas tam deorfum, quam ad latera, & furfum projici haud 
obfcuré oftendit; id quod etiam D. Rupertus /Moray in Anglia 
obfervavit, guttulis nempe his fractis, fi liberum quaquaveríum 
fcfe excendendi fpatium fzintilla inveniant, has in orbem difper- 
gi, vid. Eph. noflr. det. v. an. 2. app. quod có evidentius compa- 
 rebit, fi in pyxide, cujus concavitas ubique pulticula farinacea 
&c. obliniatur, lachrymam rumpere libuerit, ubi ejusdem par- 
üiculas ubique pulticule fe iptrufiffe; confpicitur 
| | Aes L. Schróck. 
G 2 OBSER- 


x 
d 


: — Obfiriari un | 
a5 m UOBSERVATIO XI | 
—— Dx. D. JOHANNIS DAVIDIS 
po —— MAVCHAKII. : 
A 


: ges e : 
Experimento movo-antiquo circa pinguefa&ionem 
| boum. 

Egeram aliquoties, nec tamen intellexeram , qua habet Jo- 
hannes Riolanus in Paralip is Enchiridii Anatomici; p.m, 
483. Scripfit. Arifloteles Lib. de FHifl. Animal. V11II. c.7. Veteres 
boves facilius pinguefcere , fi incisá cute infufflentur , flatimque 
pafltum ineant. Cui fuffragatur Plinius L. V I1. c. 45. ( pag. m. 
editionis Dalecbampiane 385. ) bis verbis : Lavattone. calide 
aque traduntur pinguefcere , E quis ,incisá cute, fpiritum arut- — 

dine in vifcera adigat.: Quod mibi non efl «verifimile 5 corpus 
enim tumefcere facile potefl à flatá, fed non inde pingueftere ,1mó 
morbis magis obnoxium erit. "Tumor enim ille fallax 65 fucatus 
erit , tor "verus adeps , ut ipfe narrat Arifloteles , Libr. I. Elencb. . 
- Ca[aubonus L. V.Comment. in Atbeneum ,modum bunc infufflan- 
di boves explicat. Olim Athenis quando ad celebrandam  ali- 
quam P diode folennitatem conveniebant , magna inter tribus 
de villimarum pre[lantid &5 cboragio totius maonificentie , emu- 
latio fuit ac contentio.  ltaque naturali cvidiimarum altilium 
babitudine ton contenti, artem adbibebant , quo pinguiores &5 
-opimiores "viderentur. — Incisá bobus cute, fpiritum arundine i» 
«vifcera immittebant , pingue[cere eos bacvatione autumantes &5c. 
Hactenus Ríolanus.  Re&té quidem, & fine dubio experientia 
duce, Ariftoteles, non equé bené Plinius & Cafaubonus fcripfe- 
re, & Riolanus,forcé notione vifceris deceptus, verofimile non 
credidit , putans interiores corporis cavitates infüfflari, quod fi- 
ne noxá utique fieri vix poffet. — Mihi, nova experientia fuggef- 
fic fequentia. Rufticus quidam in pago hic vicino habuit bo- 
yes duos perquam opimos,ita ut laniones noftrates emere non 
- valerent, veriti, ut pretium aquivalens ex carnibus; inter rufti- 
cos 


cr. 


De Experimento wovo-antiquo circa piseuefatlionem boum. E: 


cos potiffimum vendendis, reciperent. — Delata eft rei fama ad 
lanionem aulicum Sereniffimi, qui huc defcendit, & boves emit 
propé centum florenis; admonitus veró poftea de fuco ab ini- 
micis poffefforis, contractum diflolvens, rem ad Confilium Ju- - 
ftitiz fuperius detulit; inde mox mandatum ad D. Praefectum 
noftrum emanavit, ut quantocyus in rem inquireret,. Rufticus 
in jus vocatus fatetur: Fabrum quendam ferrarium, non procul 
hinc diflicum, facto in utroque amborum boum latere, juxta. 
fcapulam foramine parvo , ope cultelli , calamum anferinum im- 
mififfe, & fortiffimé infufflaffe , unde primó tumor ortus, ovi 
gallinacei magnitudine, quem faber poftea manibus feduló pro- 
truferit, ad alias füb cute partes, repetitá deinde infüfflatione, 
usque dum totus bos primó in uno, mox & in alterolatere fub- 
tumidus evaderet, deinde foramen feduló cerá & lanà obturaffe. 
Boves hinc per triduum fübtriftes, fine dubio ex dolore quodam, - 
dehinc veró,, evanefcente tumore, alacres rurfus & voraciífimos,. 
tandem fex hebdomadarum fpatio , adeó opimosfactos, Lanio 
aulicus emptionem recufavit, at alius lanio emptos octoginta 
florenis, non vento, fed copiofiffima pinguedine refertos, ma- 
gno cum foenore, deprehendit. Retulit idem rufticus, adhuc 
dum vivens, & me haud ita diu allocutus, fe fimiliter binas vac- 
cas infufflari curáffe, & hinc egregium la&tis, nam mulgebantur: 
quotidié, augmentum fenfiffe, atque fabrum iftum ferrarium, 
quem hactenus confpicere non licuit, hoc artificium jam à mul- 
tis annis in propriis armentis exercere, fed à violencià infufflatio- 
nis herniofum factum. — Videant tam Curiofi quàm Oeconomi, 
Quid hac de re ftatuendum fic, aut fperandum porró. 


SCHOLIV M. 


Nice Dn. Author huic fuz obfervationi An. r708. M. April. 
feqq. fübjunxit : Generofiffimus quidam Baro , bippotomus ex- 
gpertus vetulit equos firisofos etiam interdum pluribus binc Tte. 
in cute faBis foraminibus nen s malitiofis eorum poliifori- 

| 2-- ^ US, 


-€ Obferuatio X H1. x pe 
- bus, ut minus cautis obtcudant. eà carius emptoribus , foramina - 
cerá &S pice cum golypio mixtis obturari, fucum "ver [rrigili de- 


je *- 


vebendi, &y'equos nequaquam pinguiores binc fieri, fed potius 


— egrofare. Ne de pinguefactione boum eadem arte inftituta 


idem fit ferendum judicium, vereor. | 


OBSERVATIO XHL ^ 
| Dx. D. JOHAN NIS DAVIDIS 


Y £ 


MAYGHARTE — 


- AMors in olla, feu de cupreorum vaforum noxa. 


Rz mihi non femel Mater chariíTima, fe aliquando gravi- 
dam infigni appetitu acerariorum captam, ad hunc plenarie 
fatiandum , multufn lactuce que agnina vocarur, mundaffe, & 
in pelvi cuprea aceto & lardo paratam ad fatietatem comediffe, 
fed (iniftro eventu, cum tantus inde vomendi impetus fuccede- 
et, ut vifcera fibi excutienda viderentur; füblato fimul in po- 
fterum appetitu nimio, & absque noxà.  Refricat hoc memo- 
riam binorum plorum , mihi ante aliquot annos oblato- 
rum, unum Generofiífimz Perfonz, quz volante equo, ob vo- 
"mitus enormes , meum petierat confilium. — Vix veró parata 
erant varia antemetica in-pharmacopolio , cum alius accedit - 
nuntius, referens: Coquam, Netricem & tres ancillas que (tre- 
. pué vomere, ita ut omnes anguli vomentibus perftreperent. 
Aperta tum fimul caufa, quod omnes in prandio cafeum ex la- 
&te vaccino, in cupreo vafe factum comediflent, resque medi- 
camentisà me miílis paulo poft in integrum refticura eft. AI- 
terum eft Chirurgi, adhuc dum viventis , qui nonnihil temulen- 
tus vefperi domum rediens, cubitum ierat, mediá no&te veró, 
venriculum fibi evelli, & abdomen disrumpi clamitans exper- 
gifcebatur , fibique venenum darum quercbarur, puempstid 
: : node 


Jis ix ella , fóu de cupreerim wafsrum woxa, —— — gg 


fode, ab uxore , ultima mariti, per convulfiones rhox eruptu- 

5, exhibitis alexipharmace portionis coch- 
iine duobus largiffimus vomitus eft fecutus, isque aliquoties 
repetitus cum euphoriàzgri. Caufam ego rejeceram in crapu- 
lam,ille veró conftanter negavit, & fui jam compos; retulit fe , 
ex caíco', in cupreo vafe facto, & in eodem menfz impofito; 
adeó malé habete; faporem fe cüperofum manifefte in ore fen- 
dre. Hi quidém omnes non malé adeó tulere; fecus veró pu- 
ella quedam annorum 4.ante decennium. — Hujus pater anxius - 
& fudore perfufüs, ob vomitus filiole enormes ; meum petiie 
confilium , referens mané faniffimam cum parentibus offam ex 
pane & aquá comedifle, & alacrem poftea cum z qualibus luden- 
tem, vomere fübitó ante bihorium coepifle. — Accepie ahteme- 
tica, fed domum rediens, in vià accepit triftenuricium , filiolanr. 
interim. expiráffe. "Triduo abhinc ad me redux obtulit orbi- 
eulam orichalceam ( & conficitur orichalcum ex cupro & cad- 
2» tefte Agricola lib. 8. de natur foffilium) nonnihil eru 

quales equorum frznis affingi folene , eine $8udel vor 
cm (Bibi eines greco Saum/ quam adhuc dum poffideo, ex. 
quá filiola panem vino madefactum, cum zqualibus ludens co- 
rnederit, & hinc ille lachryma. | Quid videatur Nature Curio- 


fis expedio. | 
SCHOLIVM, . 


N? itigratum effe poterit Nature Cutiofis, fi judicium D. Éu- 
dovici Tefti , Medici nuper Veneti Clariffimi, quod de confi- 
— fhili obfervatione, quam nofter Nob. D. Jofephus Lanzonus in 
Ephem. Dec. 3. Ann 7. obf. 102. de triga Monialium ex cibo in 
vafe xneo parato, graviter lafis produxit, Icalieé confcriptum; . 
atque ab HI, D. Anc. Vallisnerio &c. Pracfidi ;La- 
tinis verbis hic adponatur.. 
Butyrum & oleum ex cupro aruginém, que venenófa di 

extrahendi vim habere, cum experientia abunde teftetur, iud. 
Ro(lro in cafu.có facilius evenire potuit, qua pafta praterquam 


qu 


23 EY zs NES 5 Obférvatio XIII. : 
quod cum butyro & cafeo eíler parara, diu in vafe anco recon-. 
- dui 


LIN i 


lira fuerat. Ur veró evideatia rei compareat, partes ex quibus . 
pafta fuit compofita, ipfumque cuprum ordine examinabo. 
—— Indubitata apud Hermericos eft veritas ,ad mineralium ge- 
nerationem plus minus partium arfenicalium concurrere, eas- 
que feparandas effe, fi reraediis inde conficiendis infervire de- 
beant; qua follicitudine omiffa, non falutaria, fed humanz na- - 
. ture leufera finc evafüra, ^ Experientia etiam oftendit , vegeta- 
bilia humida non deftrui, nifi corruptiva pracefferit effervefcen- 
tia, per quam acida, eoque facilius fi calor externus accedat, red- 
dantur. . icm : 

. . Huic itaque veritati Pata in prefenci obfervatione propo- 
fita fubjacet, cum ex nobili vegecabili, quale triticum eft, con- 
ftat, & cujus fübtiliffimus pulvis, farina dictus, aqua humecta- 
tus, cenerrimum compofitum producit , quod excoc&tum, ob 
craífam & infipidam naturam , modó vitiofam alterationem non 
fübeat, fine dubio incraffandi & dulcificandi vim obtinet : Pro- 
pterea inter alcalia referri debet, tancoque magis , quia fummé 
proficuum inacribus defluxionibus effe comperitur. Non acu- 
tas tantüm rerum partes obtundit, fed in fanguinem etiam con- 
vertitur , quo fübriles partes ad ebullitionem pronas corrigit: 
quam fub fubfequentefluidarum in maífa fanguincá diffolutione 
dum impedit, eoipfo füccorum quoque acrium productio inhi- 
betur. Debito idcirco tempore & loco ubi paíta hac prarícri- 
bicur, falutare evaditremedium. | Talem fortaffe in finem panis 
ex farinà frumenti fuit inventus, qui optimus eft, (i cum mode- 
rato fermento , fine fale, durus purusq ue fuerit: debite is fermen- 
tatus & coctus, non tamen ad ficcitatem usque, interius porofus 
& dulcis redditur, cum cibis acribus comettus fuperfluam eo- 
Tum acutiem moderabitur, ideoque pro dulcificante atirnari 
debet. — | 

Sedquia in compofitis aliquando infoliti effe&us obfervan- 
.xur, übi in caufam eorum inquiritur, adparet , aut aérem cum 
remporc, aut aliam caufàrum fymmetriam partium immutafle, 
ECC B Ita 


AMors in olla, féu de cupreorum vaforum noxa. x e 


. ka ut hz naturalem figuram aut firum dum perdiderunt, diver- 


fà pariter operatio füccedat. Sic vel viliflimis ancillis nocum 
eft, quod tempore afítivo dum paftam conficiunt,íiaéris inju- 
ric ea expofita relinquatur, non folüm acido odore, fed fimili — 
quoque fapore inficiatur : quz hac ratione fi acorem contraxit, 
apta evafifle dicenda eft, qua corrodere, non abíorbere valeat, 
utpote quia in proprio naturali ftatu noneft conftituta.  Supet- 
fluum autem cum fic in re tam clará prolixius efle, ad lactis con- 
fiderationem devenio, ex quo butyrum, nec non cafcus cli- 


«itur. 


Quamvis inter corporis fluida lac fit nobiliffimum & uti- 
liffimum, à quo tenerrime embryonis partes augmentum & nu- 
trimentum accipiunt ; imó poftquam in lucem editus eft , ab co 
ipfo lacte per totam vitam fuftentantur , quin & guítui dulce ad- 
pareat, ideoque ab acido immune effe videatur: ratio camen &- 
experientia contrarium evincunt ; dum illa docet, lac, fi ex cibis 
interra natis dependet, illud etiam in fe reconditum habere, fic- 
que chylo unitum in maffam fanguineam derivari; hzc autem, 
preter ejusdem ad acefcentiam proclivitatem, in albá iftà dulce- 
dine nigerrimum & acidiffimum excrementum recondi obfer- 
vat. Jam veritatem hanc manifefte ceftacur ferum à lacte fepa- 


ratum; in quo poft deftillationem excrementum nigerrimum & 


acidiffimum remanet , evidenti arg to, illud etiam in parte 
cafeofa reperiri. "Ubi poftea per coagulum cafcofa hac pars à 
ferofa fuic feparata, acidum eó magis in hac fe  manifeftat. Hoc 
non obftante; cafeus dum recens eít, quia partes ipfius alcalicae 
non funt fuppreffz , absque omni dubio dulcificandi vim obti- 
net. Verüm quia lac nec diu corruptioni refiftere valet, necin 
cafeum converti, falis infperfione idem pracaveri folet; à cujus 
difolucioneterra in füperficie remanet, acidum veró falinum ad - 
interiora penetrat , feque dictis acidis conjungit: à quibus cam 
tempore partes álcalicz fixantur , ficque conipofitum falfum, . 
quod cafeus dicitur , inde refultat ; id quod ex guftu cognofcitur, 
dum inítar aliorum falforum corporum lingua papillas vellica: ; 

Obfcrv. Acad. N. C. Cent. I. H - v unde 


ERU 


[4 


mice EE. XHR noo 


BEN ER  ne -—- ra recien C TLIHRE ANE 
unde cum pér etatem ád corrodendum aptus fiat,non amplius . 
inter alcalica, fed corrofiva reponi debet: hoc autem ita Íc habe- 


xe illi fatentur ,qui ab aliqua egritudine, quam corrofiva acredo 


s E s me . : * i 
excitat, adfliti , moleftias crefcere experiuntur, fi cafeum vete- 


"rem comederint. à 


In butyri confideratione primó chimara aliqua videbitur, 
finotabilem acredinem habere dicatur, cum fit pars dclicatiffima 
& revera fios puriffimus lactis; idque có magis, quia guftui eft 
dulce , dolores optimé lenit, & acredinem temperat. — Licet no- 
biliffimos & alcalicos producat effectus, falem tamen acerrimum 
iníe recondit. Erjam abunde notum eft, butyrum in aeítate 
acefcere, unde taliter conftitutum fi edatur, faucesexcoriat. Aít: 
multó confiderabilius eft, quód , cum aqua pura fi butyrum la- - 
vetur ,humidumque hoc à radiis folaribus aut igne evaporetur 


acutiffimum fal, parüm à cauftico differens remaneat. Er quam 


non vim habebit hocce fàl, cum ab aéris calore omnes butyri 
partesin acidas mutentur? evo | 
|... 4 vegetabilibus ad mineralia deyenio, quorum unum eft- 
cuprum fatis notum, alterum arfenicum, plurimüm, nec imme-. 
ritó fufpe&tum. | Primum facile in zruginem convertitur, quod 


. viride &ris vocatur , ut, quamvis minima aqua portio , quz ipfi 


ra 


adhareat, brevi tempore faporem illum contrahat, . Et quia 
lecales eventus, venenatum efle viride aris, facileque à metallo 
feparari, demonftrarunt, ut funeftum malum impediretur, vafa 
«nea,quz culinz ufui cedere debent, ftanno obducere neceffa- 
rium cífe judicarunt. Que pracautio prudenter fuit in(ticuta , 
cum Spagiria, per feparatioriem partium cuprum conflituentium, 
illud fulfure acido rubicundo, & vitriolo, acido cauftico pre- 
gnante, abundare deprehendat. | Ut itaque viridis aris, corrofi- 
vo tali praediti, feparatio impediretur, cuprum ftanno incrufta- 
re optime inftituerunt, utpote. quod acido validé rcfiftit, ideo- 
que partium in cupro contrencarum folutionem inhibet, ceu 
quocdiana id obfervatio edocet, ndi: 
Cum idcó certa. fit experientia aquam. fimplicem viride 
«ris 


— 7Mors in olla, fén de cupreovum waforum müxa. — ;5 


arisà metallo hoc fegregare , quantó majori facilitate per acidum 
feparabitur; eoque promtius, ubi leni igne adjuvacur ? Horum 
idcirco confideratione , fequentes: propofitiones concedere co- 
gimur: -— j 2 T 

Quód pafta fucrit acida facta, düm in zíftate plurima par- 
ticule fulfurez fupra modum accen(e, per aérem difperfz in- 
veniebantur. | jus : 

Quód ezdem fe pafta facile infinuarint, ejusque gluten ra- 
 tefacere potuerint, eoque magis, quia diutius quàm per viginti 
quatuor horas particulis illis fulfureis aditus fuic conceflus. 

Quód unio ejds in tancum fuerit diffoluta, ut principia eam 
conflituentia promté exaltari, ac libere proprios fuos effectus 
producere valuerint. d ues 

 Sicuü confufio hzc partes volatiliores & acutas vegetabi- 
lium ad motum tumultuarium excitavit, ita fulfurez arfenica- 
les cupri in multó vehementiorem motum ab igneimpulfz fue- 
runt. Ab acutiffimis itaque clementi hujus particulis paftz , bu- 
tyri, & cafei liquefadtio fucceffit, & fimul cupri pori ampliores 
redditi func, unde vegetabilibus acidis patentior aditus in cu- 
prum conceffus, atque arfenicalibus in metallo harentibus ad fa- 
ciliorem & copiofiorem exitum via aperta fuit. . 

Tot itaque acida corrofiva in pafta unita, poftquam hac in 
ventriculum pervenit, atque per fermentationem in chylum 
cranfiic, letalem in eodem tragoediam inchoarunt ; qua ante- 
quam explicetur, neceffarium eft oftendere, in quo arfenici vis 
confiftat , quia plus minus in omnibus mineralibus inveniri cun- 
&i adfirmant. Quo in pun&o, ne ab oracülo ignorantiz , oc- 
cultas qualitates innuo, idiotis cantopere venerabili, à prudenti- - 
bus veró quód vera idez notitia eos defítituat credite , refpon- 
fum petamus, opportuna arripiemus media, quibuscum verita- 
tem indagare licet. | 

In rebus obfcuris effe&tus ignoti cum illis, qui à caufa ma- 
nifefta dependent , conferri folent, & quando utrique in pluribus 
circumftanüis conveniunt, ignotam caufam cum manifeíta fimi- 

: c H2 .. litu- 


Qr o- 7 capcssboOl bae XI cos z- 


1* 4* : PS x 


poftquam experimentales Philofophi , animalia ab eo intoxicata 
€opiofo aquz potu fe liberare obíervarunt, arfenicum efle vali- 
diffimum exficcans concluferunt, quandoquidem aqua , poten- 
tiflimum liume&ans, ejusdem fit antidotus.. Cujus: conclufionis 
in. confirmationem , mineralis hujus , ceu in cupro factum eft, 
partium fepararionem inftiti illud acuti fulfure & cau- 
ftico fale abundare detexerunt. | Reje&tá itaque occultá qualita- 
te; mortiferam arfenici operationem in exceífiva ficcante , & pre- 


potente corrofiva virtute confiftere decretum fuit, quo acidiffi-: 


mo fülfure & fale adurente: corporis partes lecaliter lacerare , at- 
que cjusdem fluida: devaftare valent; Et quia duobus hifce vio- 


de-zris nomine veneni prudenter infignitum fuit; | 

Cum praterea paíftam coctam'& repofitam; propter tot ho- 
rarum tempore aftivo in:vafc neo moram , acidis acutis & eru- 
ginofis partibus effe imbutam , atque idcirco venenatam , firmo: 
ftet fundamento; viride eris effe. venenofum; fequitur. Quo- 
rum: experit um: veritatem aliis quoque exemplis auctori- 
tas graviflorum: authorum , adducteque rationes; aliis etiam tem- 
poribus confirmarunt:. 

Nunc modum confiderare oportet; quo acor paítz & ful- 
furis arfenicalis veneni Monachas adfligere &:unam: earum pro- 
fternerc: valuerit. Lg 

Dum itaque cibus iftein ventriculum delatus fuit; fermen- 


tum-hujus cum illo fe commifcuit, nec tamen naturalis & beni- 


gna fermenratio, per quam partes pur ab impuris fcparari de- 
buiffent, fed tumultuaria ebullitio fucceffit, qua: moleftà inquie- 


rudine turbarum exortarum indicium przbuit; à qua paíta acor 
filveftris, & fulfur cupri arfenicale fe extricarunt, atque fermen- 


tum ventriculi immediaté pefTundederunt... Hac. in libertatem 


em habere poffe; inde deducitur. Hoc primo tamen in- 
dicio non contenta virtuofà curiofitas,ut eó magisres clarafiat- 
». per mechanicam ex compofitis principia feparat , qu oculis ex- 
— pofita evidenter eadem cognofcere facit. Circa arfenicum ideó 


H 


entis-corrofivis: cetera etiam.in cupro contenta fe uniunt, viri- 


-— 


Mors in olla, fen de cupreorum vafovum noxa, — 6r 


fic pofita, fibrillas, ab humido priis defenfas , ut primum impe-.- 
tum , quamvis non fine immenfo dolore , tolerarent, invaferunt 4 

uz ob confi humidum fuum arid & tenfz, ac ita multo 
fenfibiliores reddite ,. dolores acerbiffimos concitarunc ;à qua 
ventriculi adflictione pars cibi craffior, in qua falia fixa minera- 
lia cauftica (qua dubio procul reliqua etiam fàlia fixa infecerant 
& corruperant,) harebant, in inteftina detrufa, fibras etiam co- 
rundem. torminibus-laceravit ; qua violentiá fpaftici exorti mo- 
tus, impetuofos vomitus & furiofas ventris dejectiones induxe- 
runt; pro quibus nempe ferofiras abundé füppetebat, cum fibre 
cádem, quz violentum fulfuris arfenicalis impecum: aliqualiter 
impedire pocuiflent  privarentur, atque ita fulfuri ifti easdem in 
praecipitem motum veríàs inteflina concitare haud difficile ex. 
titit.. : 


Talibus & tam copiofis evacuationibus; ad quas fortaffe bc- 
nigna lympha , partibus humeétandis , maíIze. fanguinez fluori 
concitando, & fixationi impediende aliàs deftinata, fuit coacta, 
fiis molefta acceffit, à folidorüm confufione adaucta; ob quam 
nempe non' cuni eadem facilitate ab iis feparari potuit, cum qua 
Ampetuosé cvacuata fuic — Per violentas tot acutiffimorum dit 
folventium irrüptioncs, quibus fluida & folidas Corporis partes 
adgrefia funt, delicatiflima dpiricnim ftrudura dubio procul 
proftrata & deformata, puriffimusque fuccus,-à quo oriuntur, 
enervatus ac feré deftru&tus fuit: Si cali diffoiutiorii magná ex: 
parte fluida funt expofita, neccffarió in genete venofo excremen- 
tà tenuia & cráfIa, fed mordacia abundarunt, undecunque in ar- 
tetiis & veris turbida collectio folutorumi füccorüm conii getit. 

Ex ram fingularibus pra miffis, cujus naturz , & quátn vehe- 
mens in vafis fluidorum impetus fuerit , nec non quàm effreni: 
impetu idcirco confusé circulaverint , intelligi poceft. 

Deploratis hifce malis univerfalis acceflic febris; cujus. vera' 
idea patefcet, fi orgasmi ram impetuofi & univerfalis authorum: 
conditio perpendatur. Cum fulfurá arfenicalia primatum ob-- 
dnuerint, & cum fluida filia cauftica mineralia, acidaque filvc- 

H3: flria! 


" 


: 2m : zs - oe : x x dar x z 
X. — 5. * Obfrvato XIL — 


. firia acu 


d 
EX. 


quz fpiritus & fluida , fed partes etiam folidas deftruerent, uti 


illi; quz inde obiit, accidit. 


Prafentes circa paftam co&tam confiderationes fortaffe in- 
fufficientes videbuntur , (i communis opinio perpendatur, quod 
agyrte fimili pafta fe praemuniant, quando ad conciliandam an- 

 tidoti fuz contra venena fidem , eadem devorant. Uc ( verum 


. fit, vel falfum, ) experimentum hoc non rejicio ,ita non tanctüm 


paftam coctam, fed lac etiam, butyrum, aquam, modó in pro- 


prio fuo & naturali ftatu fint conítituta, optimam prebere an- - 


tidotum ftatuo. ' Verüm prafenti in cafu, in diverfo ftatu pafta 
noftra inveniebatur, quia maximat alterationem ab ambiente 
calidiflimo fübierat, viridique aris imprzgnatafuerat. Tam lon- 
gé ideo à vero aberat, paítam hanc fuifle antidotum , ut potius 
€orrodentium venenorum feminarium evaferic. 

Ut viridis eris vim venenificam confirmem , notabilem hi- 
ftoriam prafenti noftre admodum fimilem , jam ante quadra- 
ginta quatuor annos ab unico meo, in Medicina Do&ore , ex- 
cellentiffimo D. Jofepho Vallisnerio, optimo tuo avunculo mi- 
hi narratanf proponam. Omnes puella: in domo SS. Trinitatis 

urbis Regii , in quam virgines urbane , patre & matre orbatz 
recipiuntur , aliquando poft prandium horrido vomitu, tormi- 


nofa ventris excretione , aliisque diris fymptomatibus fuerunt 


oppreffe, ut vencficium ipíis accidille crederetur, Prafato 


prudentiffimo Medico in confilium vocato , cum univerfalem. 


illam adfli&ionem obfervaffet, & quem cibum comederint, 


. interroga(Iet , co&am paftam , refponfüm fuir. Coquarum, 


an ollam ab immunditie expurgaverint , interrogatarum titu- 
bans refponfio, dubium eum reddidit, an debita fuerit adhibita 


.- giligentia, idcirco uc in rei veritatem deveniret, ollaro Be 
E o. : Ju. 


iffima fe commifcuerint, ob congeriem tam perverfo- 
rum hoftium, febrem hanc verum characterem malignz febris 
. habuiffe, manifeftum redditur. Admirationem itaque meretur, - 
. .quód una fola ex tribus Monachis, quz de cibo hoc comede- 

. runt, perierit, dum caufz tot malorum non folüm apte fuerunt, 


' 


; ! Mors ini ella, feu de cupreorum vafoyum mox, 63 


juffit, in cujus margine cum arugo compareret, univerfale S 
zquale malum à partibus venenatis eruginis dependere judica- 
vi, Non obftante,fimplicem paftam, nec diu in olla commo- 
racam fuiffe, haud parum difficultatis tamen cura attulit ; & quid 
non fatum fuiílec, fi butyro & cafco condita, per viginti qua- 


tuor, plurcsve horas ab ambiente aére alterata fuiffet, ficuti no 


ftro in cafu accidit? : jap 
OBSERFATIO XIF. | 
Dx. D.JD OHANNIS DAVIDIS. 
| MAVCHARTI, 
 Delfchurie &5 Colice letbalium caufa infolentiori. 
(ru. quidam noftras , aatis paulo fupra quadraginta; 


"E z 


abhinc fexeniiio, poft varios fcorbuticos infultus , & diucur- . 


num EleQuarii antifcorbutici ufum , acidulas quoque verno 
tempore, tanta cum cuphoria bibit, ut cótus fibi refticutus, & 
quafi rejuvenefcens videretur , uti quidem tam mihi quám aliis 
retulit non femel. Die quodam alacrior, cum anre meridiem 
muncfi fuo debite vacaffet, in prandio fentit fe fübitó , & quidem 
repetitd vice ad uridiam reddendam ftimulari, utut vix unciam 
fimul excerrieret; fed fine dolore. Paulo poft rediit urinandi 
conatus fed jam inanis, & poft dolorificus, per omne momen- 
tum crefcens , ita ut meum imploraret auxilium. Animo in 
varias cogitationes aCto, & soft multas interrogationes nihil 
aptum reperiens, fuadeo u(üm Ol. amygd. d. cum ana Sir. viol. 
fed fine emolumento , quin potius ager ob doloris vehemen- 
tiam , ejulare primüm mox vociferari cogeretur. Applicata 


^ 


Varia ,lenia diuretica, mucilaginofa, oleofà , facculi, cataplasma- 


ta; fed omnia incaffum, — Ad vefperam fuccceffit alvi exctetio, - 


(dolore interim ex pubis regione ad umbilicum afcendente ) 
primum ordinaria, mox liquida alia , tandem & hzc fubftirit, 
| fecuta 


r 


"vero eft colica, mox iliaca paífio tanta , ut eger ad defpe- 
n adigeretur, ego veró, & mecum omncs adítantcs ad 
iferaionem & füdores. Omnia in pejus ibant ad medi- 


— - "am noctem usque, fruftra ulterius adhibitis duobus clyfteribus 


emollientibus & anodynis , atque omnibus aliis, qua methodus 
medendi requirit. Secunda no&tis hora, quz erat decima quar- 


ta ab acceffione, moritur, feré nihil convulfus. Altero die ca-. 


daver aperui, inveni tocum abdomen pure repletum, tenui, fla- 
|: vo-gryfeo , adeó foctente , ut deliquium & vomitus vix reprime- 
'rentur mihi & miniftranti chirurgo. Erat fimul adeó acre illud 
pus, ut digitos mihi arroderet, non fecus ac cx forti lixivio fit. 
Exhaufi nihilominus abdomen quoad licuit, & puris feré men- 
furam dimidiam extraxi. — Hepar, lien, renes, ventriculus, falva; 
inteftina flatibus non adeó diftenta, vefica vacua & contrada, 


pancreas fcrophulofum & durum , Mefencerium plus centum ab-- 


fceffibus fcatens, quorum prope triginta adhuc claufi, fimilem 
ci in abdomine faniem incifi fundebant, reliqui rupti, fupra me- 
moratam faniem profuderant. Nullus veró eorum nucem ju- 
glandem füperabat , plerique avéllanz erant magnitudine. In 
aperto thorace, ob aliorum de phthifi opinionem, omnia inte- 
gra. Sunt mihi &aliz , feré fimiles obfervationes , qua alio tem- 
pere communicabuntur , ubi prius videro, quid alii hac de re 
fentiant , amicum enim & benevolum hic expecto Scholion. 


SCHOLIVM. 


ckius lib. 3. obfer-v. cap. de mefent. ex Thom. /Mermanno íup- 


- pedirac, Virginis nempé, quz in dolores colicis fimiles, & febri 


quotidie cum rigore infigni redeunti adíociaros incidit, atque 
poft paucos menícs marasmo confumta obiit; in cujus diffecto 
ventre ingens copia puris, quo mefenterium refercum ac quafi 
turgidum erat, erupit: & /4nton. Benivenius de abdit. morb. cau. 


(Cis cap.33. in mefenterio juvenis alvi corminibus enecti abfceffum 


magnum, 


| N& admodum diffimilem obfervationem Job. Georg. Schen- 


De WJfiburia ei Colica letbalium taufz infolentiori. 6f 


snagnum, in quo maateria multa nigra foetensque contincbatur, 
inveni. Hoc autem Dn. Authoris. in fubjecto cum in maffa 
fanguineà multas acres particulas latitaffe tum perpefli fcorbu-- 
tici infultus, cum ipfa puris acredo innuanc, non mirum , cam 
- atroces dolores à pure ex folliculis ruptis in abdominis cavita-- 
tem cffufo, & obvia nervofa corpora arrodendo in fpasmodicas 
gontractiones eadem irritante fuiffe excitatos. am ie 
: L. Schróck. 


OBSERV ATIO XV. 
— Dx. D.JOHANNIS DAVIDIS 
| MAVYVCHARTI. . 


ie. "i E x 
Opii effeGibus tribus diverfis in eodem fubjeBo , eodem 
| 00 so temporeobjer-vatis. - | 


Nte decennium datam commodató Bonneti Medicinam fe- 
prentrionalem ftudiofius toro dic, à fummo mane perlegens, 
fub vefperara dolorem capitis obtufum , mox in lecum procet- 
fus maítoidei, dextri lateris íe contrahentem , & fub clavi forma 
valdé affligentem nactus fum.  Toleravi primó aliquandiu ma- 
lum, aucto veró, in ledtum me conruli , ante coenam; nihil co- 
mefturus;nec ullus erat etiam mihiappetitus. Crevic veró pau- 
lo poft malum adeó, ut ex pharmacopoeia Extractum bezoardi- 
cum b. Camerarii petendum curárim. | Non poterat ftatim re- 
periri Pharmacopoeus , pauló ante domo cgreffus , recurrit itaque 
ancilla vacua , cum fpe cámen , mox fecutura qua petieram. Do- 
loris veró momentaneum zugmentum admonuit , me in phar- 
macopolio domeftico portatili, paucos ante dies, repo(ui(le fru- 
ftulum opii crudi elegantioris ; afferri curo, & ad candelx lu- 
men, ex fplendidiori adeoque puriori parte, unguibus prope 
granum femis. deglubo atque deglutio. Ecce! ad miraculum 
Olférv. Acad, N. C. Cent. 1. I mox 


-— 


4B - —— ert tO ovite X PI... x 
" tnox oranis fiftitur dolor,latiffimo mihi, Paulo poft fuccedic 
antus comedendi appetitus , imó voracitas, ut oblata ab uxore - 
duo fatcimina & plurimum hordei coi, quod alias ternis mihi 
prandiis fuffecifler , quafi cum aliis vorando cercrandum effet, 
abligurirem velociffimé. Nec inde ulla noxa, aut; quod paulo 
plus jufto comedenti mihi fzpius accidit, ventriculi tenfio aut 
gravitas, quin potius mox in fomnum prolapfus brevi ruríus 
evigilavi, fed tota nocte modó de pr«liis ; contentionibus, itine- 
ribus, modó conviviis , hortis, bibliothecis & aliis garriens ,;imó 
delirans ; oculisque apertis , ut ab uxore, anxiá de falute meà, nul- 
lo modo ad mentem reduci potuerim, Summo mane ad me 
rediens, nihil ulterius incomrodi fenfi , di&dorutm & ab uxore 
relatorum fub fomniorum fpecie reminifcens, & poftca faniffi- 
mus. Sepius veró eodem Clavo ha&enus impetitus , opium 
crudum non amplius affumere fuftinui fed fupra metnorato ex- 
tracto bezoardico hoftem continuó profligare foleo.: Que ; fi 
quis annotatione digna judicaveric, me habebit gratiffimum. 


|... QBSERFATIO XVLl ——— 
Dx.D. JOHANNIS DAVIDIS. 
MAVCHARTI, 


E 


! De 
Urine difficultate 65 Tenesmo à Venere nimiá. 
V quidani prope quinquagenarius, literatus, ab anno viduus; 
juvenculam duxerat. — Paulo poft nuptias fenfit primó do- 

lorem obtufüm quafi ex frigore; in lumbis, mox urinz difficul- 
tatem, tandem & tenesmum. — Accerfitus, dum in varia phoe- 
nomena inquiro, refertur nihil ; quod mihi fatisfacere poffet, 
cenesmum tameri ex hzmorrhoidibus eger, qu& ipfi non adeó 
infuete erant, deducebat. —Chirurgus tamen loco dolente iti- 
fpecto, nihil fe deprehendere afleveravit. Adhibita varia, qua 
methodus medendi fuggerebat, fed fruftra. Dum veró dehoc 

| | egro 


rd 


|. De Urine diffcultate e Tenesmo à Veneve nimia. 67 


zgro forte cum alio, mihi amico colloquor, hic auda&ter cau- 
fam retulit in nimiam , quam pro viribus hujus «gri, venerem; 
in juvencule gratiam, repetiram. — Ridenti mihi propriam op- - 
pofuit experientiam, fibique cumà quodam Antecefforum meo- 
rum oleum terebinth. ad 9p in jusculo datum, & exterius lumbis. 
& peüini illitum cum euphoria, refert. — Perfuafic ut idem cen- 
tarem in meo, optimo cum fucceffu, qui etiam poftea eandem 
fubfuiffe caufam, cum rubore confeffus eft. TR 


| OBSERPATIO XVIl 
Ds.D. JOHANNIS DAVIDIS 
^ MAVCHARTI, Ses cus 


: VE 
Struma feliciter fuppurata. 


Rs quadragenaria, à decennio bronchocelem pugni ma- 
gnitudine contraxerat , ex fublevatione graminis madidi in 
caput. Ante octiduum poft rigorem brevem quidem fed vehe- 
. mentem calor praternaturalis totius firislaffirudo enormis, con- 
ipatio , anorexia, cephalalgia invaferant, Hactenusnullo ufa eft 
medicamento, cum veró fummé jam (1702. d.3. Decembr.) fit de- 
bilis, & omnia in pejus ruant, petir confilium. x. Aq.angel. ga- 
leg. carduib. ana £ij. cinnam. fine vin. 2j. Lig. CC. fuccin. s(3.Tindt. 
bez. 5j. anod. Bj. Ant. diaph. sf.. Sir. rub.id. $j. m. d. £. Sráfftiat8 
ciBafjer Davon wool umacfibroendt alle &tunb meo £o 
voll su qeben. — Biduo poft refertur: eam mixtura prafcriprà 
cum emolumento ufam ; heri melius habuiffe , hodie quoque fine 
calore praternaturali totius degere , appetitum rediifle, alvum 
fponte folutam. Sitim veró concinuare, & collum totum rubere, 
bronchocelen maximé , ibique dolorem effe cenfivum & pulían- 
tem, Suafi mixturz reiterationem , & ucbronchocelz imponatur 
Emplaft. diach. c. gum. atque mala&ticum ana mixta, defuper veró 
cataplafma ex emollientibus & radice fcrophularig. Triduo ab- 
c I4 hinc 


uu : iae dtt ji & v4Ho X PHL E E 


hinc 


P 


t 


x 


zx 


s bené coctum , cum euphoriá «gre, & vulnus aliquandiu à 


.. "hirurgo apertum tenetur , adeoque mulier hec non folüm à 
—... pradi&tis moleftiis , fed & à bronchocele penitus liberata eft, col^ 


lo jam adcó gracili, acfi bronchoccle nunquam laborafler. 
/ OBSERVATIO XV1ll. 
Dx, D. J OHANNIS DAVIDIS 

VO CPTMAYOCHARTL — 


: ij : 
Vulneré cordis fingulari , letbifero. 
Mis quidam ob Officiario glande plumbeá; defuper ex fcig- 
peto feu piftolide per dorfum trajectus; mox, poft vix tria 
prolata verba, mortuus conciderat. "Viginti horis poft mortem 
à me diffc&ti , finiftra choracis cavitas tota, fanguine nondum 
coagulato repleta, dextra vacua, quarta dorfi vertebra penitus 
conquaffata; quinta aliquomodo lefa, funt inventa. Globulus 
Yeró per ramum arterie pulmonaris dextra extra pericardium 
tranfiens,, & in ejus cavitare defcendens; intra pericardium in bas 
fi cordis prope valvulas (emilunares exierat, mox veró rurfus; 
prope auriculam finiftram, per obliquum, in ventriculum dex- 
trum fe immerferat, atque fioe dilaceratione columnarum & fi- 
brarum ejus in partc acuminatà cordis prorumpens, & intra 
-duplicaturam mediaf(tini tranfiens , inter cartilaginofos proceffus 
fterni, qui cum quarta & quinta cofta combinantur, illeía cuce 
quiefcebat. — Sirum demortui, in quo fuerit, cum occideretur ; 
vix capio, cor veró in diaftole traje&tum conjicio, & copiofum 
fanguinem , quem ex dorfi vulnere. mortuus exfüdaverat, quó* 
que thoracis: pars finiftra fucrat repleta, ex folà arterià pulmo- 
nari prodiiflc eredo, 


OBSER- 


: ini aphoenomena ceffant ; tumor mollis eft ; & ma- 
. eria ineo flu&uans tangitur. Aperitur ergó lancettà, prodit 


/ 


| De Vulr hepatis enormi , tertio demum delehdi, 69 
00x OnOBSERPFATIO XLX.. 
Dx, D.J OHANNIS DAVIDIS. 
MAVCHARTL ^ 


Ras. 
D snnm 


| Dec a 
Vulnere bepatia enormi , fertio demuin die letbali, - 
MisS quidam Cafareus , ex legione Cufana, ab expeditione 

Bavarica per nofltam tegionem ad Rhenumrediens,àcons . 
tubernali preter intentionem, ex piftolide glande plumbeà tra- 
je&us, 1704.d. 5. Septemb. & ad chirurgum noftratem deve&tus 
eft, uc fanarétur. . Vulnus erat in dexiro latere, ejusque cofta 
fexta , in ipfa curvaturá, pergens digiti longitudine fuper ipfam 
Coftam, dorfum verfus , ubi aliquid ftylo quarentis obftabat fem- 
per, fcabrum & afperumi. Per vulnus ítatim poft lafionem 
multum fanguinis finceri manaverat, me prafenre vetó, d. 7. 
Septembr. tertio poft vulnerationem die , decetum , vix $1j. fan» 
guinis jufto nigrioris, ferofi , non fpumofi profudit, Suafi fta- 
tim incifionem , ad illud obítaculum usque , quam tamen chi- 
rurgus in craftinurn diftulic, fimul referens fe vulnerato heri pul- 
Vererà contra cafüm Auguft. cum zquali pondere oc. cancr. 
ppr. in aqua petrofelini exhibuiffe, unde ftatim melius habuerit; 
fed paulo poft ingenti dolore in pe&ine oborto, denuó fumpta 
petrofelint aqua, & oc. cancr; ppt. multum fanguinis cum uriná 
reddidiffe,fecuto levámine. Nuric nulla adeft refpirationis lz- 
fio, tuífis aut excreatio,é contrario tenetur anorexia, pracordi- 
. orumque compreffione; & alvum egerendam frequens fed ina- 
üis eft irritatio , uriria difficulter prodit, cumque grumis fangui- 
fiis, pallet zger , nec tamen debilis cft, quin potius absque ad- 
jurneüto € lecto furgit, ad fcllam abit, magno conatu feces ege- 
tere tentat, fiis mediocris , nullus rigor; calor p. n. non inteníus, 
pulfus lentus fed qualis , nulla cordis palpitatio. D. 8. Septemb. 
tane hora 5. vocor ad eundem ; reperio furnme debilem in fel- 
là fedentem. — Multum fanguinis per vulnus manayerat, itidem 

I3 Áerofi 


- ferofi & nigrioris , turunda & emplaftra abierant,, quod totá nocte 


iquietus, in finitro latere quiefcere fruftra centaflet, revolutus 
in dextrum melius quidem habuerar , fed tantum fanguinis ex 
vulnere profluxerat , ut per le&um pilis equinis fartum, eítte 
S9tatrase mit aefottenen $3aar/ acque ftramentum fübftratum - 
manárit. Unde furrexit ipfe folus, candelam popofcic, & facis. 
alacriter locutus eft; etiam nunc mecum, mox deficere vifus , de- 
ligato rurfus vulnere , exquo yix aliquot gutta fanguinis fub de- 
ligatione prodierant , in lectum repofitus eft. Reftauracus hinc 
variis, utcunque melius habuit... Hora ro. matutina vulneris ul- 
terior apertio , ut tandem conftaret, quorfum id pertingerec, ad 
petitum zgri eft inftituta, vulnerato furgente adhuc absque ad. 
jumento, & fedtionem, absque doloris, ut videbatur, fenfu cole- 
rante. Tum demum patuit vulnus penetrare in cavitatem pe- 
&oris, coftà fextà penitus diffradà, quod omnes mirabamur, 
absque ullà dyfpnoea, hactenus obfervata , fieri potuiffe, ulterius 
yeró quorfum abierit globulus ne divinare quidem licebat... A 
meridie fenfim fenfimque debilior fa&us, & pulfus magis magis- 
que imminutus eft, nec camen adhuc ulla dyfpnoea, tuffis, fin- 
gulcus, palpitatio &c. aderant. Offam comedit, folus furrexit, 
deligationem fella infidens absque deliquio fuftinuit, qua foluta 
.in leQum fe folus contulit, ita ut pedibus ei infifterec, & deinde 
fe in eum fübmirteret.  Praífcripra tum rurfus lenia diuretica, 
ob compreffivum dolorem in pc&ine, & pruritum quendam in 
glande. Interim eger fputo , absque ullo vomitu, multum bi- 
lis amariffime & crocez faliva dilute expuir, ira ut pavimen- 
tum & lectus croceo colore tingerentur, & paulo poft in grave 
" deliquium incidens, vires quidem aliquomodo recepit, at circa 
horam 5. vefpertinam expiravir , absque ullo fingultu, & cum 
levifolum oristorcurá. —Cadavere aperto, thoracis totum latus 
dextrum fanguine grumofo plenum reperii ad 1b. x. ad mini- 
mum , unde denuo vifcus quocdam pectoris lafum fufpicatus, 
dum ca utrinque verfo, nec cameri quidquam reperio, fangui- 
nem extravafatum exhauriendum duxi, Quo plus veró exhau- 
| ricbam, 


De Vulnere bepatis euormi ,tevtio demum die letbali. Pí 


tiebam có plus aderat. Tandem inveni globulum, non ut ex- 
terioris. vulneris ductus monflrabat , recta via in pectus, 
fed oblique defcendendo per diaphragma pencetraíle. Ab- 
domine igitur apertó ; idem fanguine plenum reperio, quo 
exhaufto , reperii foramen magnum per hepatis loburm inferio- 
rem factum, & globulum. hinc iii dorfum juxta fpinam pene- 
trafle, unde etiam quarta folüm cjus pars. extracta eft , tota ni-- 
tida , ac fi cultro ica feta effet, uc credam talem in fclopetum feu 
piftolidem infertum fuiffe , quod interdum. ufu fit. Mirabar 


tà , & tanta cum fanguinis deperditione,; ut de ficu vulneris, queri 
" fie lynceus quidem conjeciílet, nihil dicam, ] 
( £Marbaco Auguflam Find.d. 25. Februarii 
ooo adm. d z06.mffa.) 


bs.D. ANTONII MARIZE SAPORITI 
cs gba 
| Singulari fudore Janguimeo. 
ME ; vifendeque fpeciei juvenis, cui natura ad 18. 
annum integerrimam valetudinem , hilarémque genium de- 
. derat, pef multiplices nunc du&a mórborum modos iricidic iri 
fluxuni fabiguinis ex inufitatis partibus, & tandem iri detetrimam 
partialis fudotis fpeciem ex amibitti corporis. Qtuamprimum 
in cà atate concipiendz fpei aptiffima gravi fenfu correpta fuit, 
poft diuturrium ftoroachi laborem ccepit fanguinem tuffi expue- 
té occafione émentite pleuritidis; qua die noria Aprilis febrici- 
tabat cum dolore lateris, & difficili refpitatione, — Quarto in- 
fultus die thoracis morbo evanefcente, capitis dolore, quo & 
antea laboraverat, gravari; & fine levamine fanguitiem fundere 
€ natibus obfervabatur; quocirca hujus copiam e pede detraxit 
: Chi- 


L 


O»&— 


vado KX. 


Chirurgus familiaris , qui bis edu&tum primis diebus ex brachio 
gelatinofum infpexerat.  Verüm haud potuit decrefcere mor 
:us, qui conceptum virus in promptu habebat movere ad ulte- 
riora ; hinc fuperaddita eít affli&a Juveni cardialgia , unde vo- 
mitus primum viícidi, & viridis humoris, mox fanguinis , nec 
proinde capitis egricudine allevabatur, quin circulo quodam or- 
dinato recurrentibus purpureus liquor ex utraque parte, & ad 
multos dies prodibat, Malorum importuna viciífirudo nimis 
adhuc increbuic, eum circa inicium Maji erumperent menfes, & 
prout ipfi mos erat, in fufficienci menfurá. . Quid inde opina- 
retur Chirurgus, qui üsque modo folus curationi aderat; haud 
potui ab ipfo edifcere, Manna potionem exhibuit poft feptimum 
diem, & ab cá licec non parum perturbata in pejus ruere egra 
videretur,attamen pauló poftea febris in cocum ceffavir, qua: 
antea plus, vel minus una cum vigiliis ingrave(cens fuerat con- - 
tinua. "Vix per integram hebdomadam habuit otium morbus, 
cum febris rurfus invafic comicaca dolore arcuura, & potiffimum 
ventris , quibus licer fefe citius expediverir, abfumpto nempe 
oleo amygdalarum dulcium recenti fine igne extracto, nihilo- 
minus conftans vomjitionis moleftia , & fanguinis jactura fum- 


moperé urgebat. 

Diro Bossa: ur occnrretent clariffimi Medici confu- 
luerunt in minori dofi, & per vices fanguinem ex falvatellà ex» 
trahere , anodyna , adítringentia, & alia quamplurima adhibere, 
quod etfi executioni mandacum fuerit, i ftant methodo pro- 
cedens affe&us frequentiores excretionum vias feré omnes cum 
attigiffec, cepit per inufitatas errare. - : | 

. Cum igitur circa initinm Junii thefaurus vitalis ex auribus 


 effluxiffet, pauló poft curiofiori fpectaculo ex acumine digiro- 


rum primó manuum deinde pedum fe fundere vifus eft. Mox 
ex umbilico, & ex angulo oculi, hinc pluries per fudorem , inde 
rantüm ex medio pectore, poftea ex pede, eoque loci, ubi tun- 
dicur faphena; candem ex urraque vyolà manuum, & ex oppo- 
fità parte ; poft triduum ex mento, nodu ex acumine linguz; 

Ka 


De fogulari fudore fanguine. me. 


ita ut 14. dierum fpatio difcrimen hoc, veluti fabulofum , maxima 
ex parte abfolveric. Mea | 

Motus novitate rei , & amicorum impulfu veni ad juve- 
nem, quam miratus viribus mediocriter conftare, & jucundo 
vultu fingula mihi enarrare, prout ab aliis audiveram. | Adhuc 
cerni poterat füperftes cicatricula in vola finiftrz manus ad in- 
ftar inzqualis puncture leviter impreífa , unde fanguis pridie 
fluxerat, rerulitque id non fine fenfatione triíti factum fuifle, uti 
femper contigerat, cum ex fpeciali loco prodiret. Ubi veró ex 
pere, aut aliis partibus fudoris fpecie emanaverat, nullum 
aperti pori reliquerat veftigium ; id tantüm ex indufiis patebat, 
quorum duo vidi ad latitudinem fcuti aurei cruore rofco fparfim 
colorata. Die 14. Junii apparentibus menftruis jufto copiofio- 
ribus, indefüblatum morbum nonnulli crediderunt, potiflimüm 
quod viginti dierum inducias feciffe. — Verüm inchoato altero 
fudoris exordio, & ad multum temporis procedente mifella de- 
bilitari fentiebacur, & fanguis difcolor apparere; hinc recreandí 
fpiritus, mutandzque fortung gratia in alium aérem fe tranftu- 
it. At qualis fecefferac , rediit ad urbem die quinta Augufti, 
-imó infirmior, quod prater morbi acerbitatem , artis quoque 
methodo exhaufta ulteriorem jacturam fuiffet experta. Hinc 
non diffimili modo progredien:e zgricudine, & paucis tantüm 
habitis intervallis effundendo fanguinem modoó ex uná parte, 
modó ex alterà, fzpius per fudorem, quod reliquum erat cjus- 
dem menfis, & medium Septembris confecerat. — Petii egra do- 
imum, & confabulando diutiüs cum immorarer, accidit, quod 
forté expetiveram, ex dolore lancinante in extremo unius digiti 
raanus admonitam fuiffe, fanguinem inde exítillaturum, quem 
notavi , veluti ex profundiori punctura, mox ex alterà parum 
diftante guttatim decidere , & indufium fupra pectus recenti ma- 
cula fignari viderem, priusquam recederem. 

Poft triduum mirabiliorem fanguinei fudoris copiam ex- 
hibuit, quo multis crucibus , aliisque charadteribus Divinz 
paíffionis indufia fupra pe&us depingebantur. Hujus rei primi 

Obferv, Acad. N. C. Cent. I. Ku infpe- . 


infpe&ores Aftrologis affimilandi videri potuerunt, quod ut ifti 
ex ftellis , ita illi ex fanguinis afterismis varias figuras propriaima-- 
ginatione compornirent..— Veré tarben, clareque apparebant fi- 
gura. Unde factum id fuerit; prorfus ignoro; & quoniam fa- 
cri Antiflites id flrictius inquirendum minimé judicarunt , ita 
vericati fuz omnia relinquens ad finem hiftoriz redeo. | 
Vel nullum , aut exigui fudorem momenti deinceps paffa 
éft, attamen reticere non debeo ex levi excoriatione , fupra mal- 
leolumi cafu torture pedis fada uberiorem inde penum. ferofi- 
tatis éffluxifIe ; ut ftypticis remediis , & compreflis fafciis non fa- 


- 


cilé fifteretur. | Di. vn | 
—. -Inauditi eventus difficultas commovit ingeriia Phyficorum ; 
non naturale prodigium exiftimaffec vulgus, nifi plures hiftorize 
i promptu fuiffent. Omnium fenior Medicus ( Fabtieius fcili- 
«et Ardifonus ) qui nonagefimum teíftium attingit annum , retu- 
lit mulierem annorum triginta fe olim curafle, cui füppreffi erant 
menfes, & fanguis ad multum tempus ex oculi angulo fluebat; 
TeVOcCatis nimirum menftruis ad confüeta nature; 
« Extcant & alia exempla videnda apud auctores; Benivenium 
tempe, Hollerium &c. Attamen horum omnium aliqua in- 
culpanda venit caufa, unde fanguis extra vaforum confinia co- 
gcretur. In pra-fenti cafu alio ratiocinio procedendum eft, quód 
obítructionum idea non. obfcuré locum nen habeat, Sangui-- 
"nis cahtüm fubtiliffima crafis in confpe&um venit, unde color 
ejusdem rofeus in principio, mox dilutus fatis apparuit. Nec 
aliquis dicet in principio obfervatum fuifle gelatinofum ,. hoc 
€nim minimé evincit crafliorem fubftantiam, fed partium ran- 
tüm concrefcibilium majorem elixationeni, idque pra-(ertim fit 
obvium, cui inducitur ingravefcente febris acceffione. Pluri- 
bus abhiric annis aderam , cum nobili filiolae occafione acuti mor- 
bi vena tunderetur, & vidi album ferum, & tenue emanare loco 
eruoris, & concrevit.  Atcamerm haud inficior, eam cau(am, ut 
adzquatam minimé poflc füfficere, multo minus pofle arridere 
Natur& myftis, quibus certam , & infenfibilem quandam uen 
^ i(po- 


De fengulari fudove fangninen. : 7y : 


difpofiionem hariolandam mitto. Hoc ftudium deponere me 
lura docuerunt, non modó, quód praxin exercentibus, cum 
ad minus fenfibilia diftorquemus ingenium , urgente egritudi- 
num ftatu, fallimur ; verüm, quia & ipf obfervationes anato- 
mice plané evincunt , utplurirnum inveniri aliquod infigne, quod 
in mente excidere nunquam poterat. A aps 
Liceat mihi dare exemplum , quia rariffimum , ecíi minus 
faciat ad rem propofitz hiftoriz. ^ Acceffit curandus nuper ela- 
pío menfe Octobris vir rufticus, & ex multo tempore extenua- 
tus laborans torminibus ventris, atque hypochondriorum fpas- 
modicis contractionibus ; nil feré dejiciebat per inferiora, & con- 
tinuo languore exolurus fpiritu candem defecit. Non effet, 
qui non deduxifiec morbum hunc ad ficcatorium ab Hippocra-- 
te appellatum , maximé quia, que ab hypochondriis obftinaté 
vel deformiter procedunt, ad Prothei formam referre omnes 
confuefcimus, hinc in fermencis , & füccis carrareis pofita caufa 
fyndromen toram explicare parum quisque laboraflet. Aperto 
cadavere invenimus inteftina craffa , precipue ubi in vicinia duo- 
deni fleduntur mediis protuberanriis callofis invicem, & cum 
adjacentibus confolidata, ut obfcurum eflec invicem ab alcero 
diftinguere, & quod pejus erat, corum fubftantiam adinftar du- 
riufcule cartilaginis concretam & craffam , ut nulla feré cavitas 
amplius fupereffer. — Itaque zejiciens ulteriorem indaginem eo- 
rum, qua magis recondita func, dicam cum Philofopho morali; 
Tantam verum naturam umbram efe aut inanem , auí fallacem, 
neque tme irafci illis , qui nibil nos fcire volunt, neque illis, qui 
ne boc quidem nobis relinquunt. Genuz , $. Dec. 1703» 


SCHOLIV M. 


Udicium dehoc admirabili Cafulll. D. Antonii Vallisnierii , pu-. 
blici Mediciaz practice in primo loco in Lycco Patavino Pro- 
fefloris &c. hic fübjungi meretur ; qui equidem circa venerabiles 
has figuras &cobfcura fpectacula primó dubius bait, poftea veo 
K 2 adcu- 


Teo TM CUR UTE LE Fou. oer ia t. i EE, 7 ME res Dim o a eM AME d 
— dente E E ir NON niri e RUN 
e Wis 


(6^ c0 SS NE MRENEREL  — -- is 

adcuratius fzpiusque rem perpendens conclufit, talia prodigiofa 
artificia ; tamque notabiles figuras fortuitó pofle contingere. 

"Unde cum ex prudeniiílimá relatione Dn. Saporiti percepilet, 
- fapientiffimos illosPralatos minime pro miraculofis figuras iftas 
habuiffe , imó facete dixiflc, quod ex fanguinis aflerismis va- 

rias figuras propria imaginatione componerent ,ufpicari incepit, 

aut naturale, non prodigiofum quid effe, (ed à causáà accidenta- 

li & fimplici fallacià dependere, aut ab arte quid acceffi(le atque 

.& phantafià ejus, qui primo figuras illas divulgavit, aut fortafle 
eciam alium aliquem dolum fubefle, |Non adeó credibile, uti 

vulgus facit; ipfi videcur, DEUM omnipotentiam fuam exferere 

& oracula fcribere, ut ita dicam; cum fanguinis horrore. Sufpi- 

catus itaque fuit, mediante commiffura vel interftitio mufculo- 

| rum ,fternique & coftarum eminentia, juxta cum aliquibus in- 
dufii, quo Virgo induta fuerat, rugis ac plicis figuras hafce acci- 
dentaliter oriri potuifíe, ud fzpe in trabibus aut parietibus ab 
aliquo liquido fupra eos defluente varias curiofiffimas imagines 
fortuito effigiari cernimus 5 aut quale quid Pi&ori illi contigit, 
qui ex indignatione fpongiam madcfa&tam in faciem equi depi- 
&i conjecit, à quà is perfectionem , quam Pi&or delineaverac, 
imó novam fortafle fpeciem & gratiam obtinuerat ; aut etiam 
Virginem aliquod devotionis monumentum ex collo pendu- 
. lum fupra pectus nudum geítaffe; in quo figure illa (acre acu 
dépicdtz vel efformatz fuerant, qua fortaffe infüper ab aliis vi- 
sinis partibus eodem fluido & tin&to liquore humectatz, ipfis 
inftar typi eminentioris , fupra indufii planitiem formam fuam 
impreflerant. Id quod ipfi verifimile videtur ex duabus literis, 
quas fecunda Figura, d. 18. hor. 1 3. obfervata, fiftic, A g, ubi al- 
tera S inyerfum exhibet , ceu illi accidit, qui negligenter typos 
collocat, ubi femper illud , quod eft in parte dextrá, finiftram, 
& quod in finiftrá, dextram partem ab impreffione fübfequente 
occupat, Unde litera iítz in pentaculo re&é quidem fe habe- 
bant; in indufio autem inverfz comparcbant ; ex quo dubium 
omne , quod fallere poffet, detegitur, Prudenter tamen Dn. 
m. Sapo- 


t E 
au d 


| 9 


li 
| 
1 
1 


De fingulari fudore fanguinec. 77 


Saporitus fcribit, peapgi quidem oculis fanguinis ex variis par- 
tibus ftillicidium fe obíervafle, non veró ipfummet fe vidiíIe re- 
ferc, quomodo figura illa producta fuerint, fed cantum quod 
veré & claré adparuerint, Quare Dn. Vallisnierius duplici ifto 
modo figuras has cflingi potuiffe concludit, nempe aut à fortui- 
tà rugarum & plicarum interulz à fanguine confperfione quas. 
dein concinniores ille delineaverit, qui animo erroneo & mira- 
culis preoccupato iftas effinxerat , aut ab aliqua re collo ae 
obftupefcentis adpenía fuifleimpreffas. | Hunc itaque cafum ad- 
monere poffe decernit illum , qui mirabilia amet & ftupendis de- 
le&atur , ne mox in vulgi creduli & ignoranti, rudiumque 
muliercularum opinionem ruat, fed rem ipfam prius bené ut 
confiderare diícat , ne Altiffimum miraculis, que non funt ipfius, 
involvat, aut naturales.cafus cocleftibus adícribat, aut cum mu- 
tis fignis & characteribus magna politica & myfteriofa menda- 
cia ftrepat. : T 
Excommnnicatione Exc. D.D. Tobasnii Bübmii, Xr; 
( Medici Veneti d. 9. ge 1706. Ang Fig.r.Tab.2. 
flam Vind. miffa.) 


OBSERFATIO XXL 
Ds. LIC, JOHANNIS HELFRICI 
JüNGKEN. 


De - 
4Molis fingularibus. 
Bfervavi przteritá hyeme aliquid , quod ad molarum hifto- 
riam fpectat,fané curiofi. Etenim illuftris quedam mari- 
táta, incirca 45. annorum , poft partum ante tredecim annos ma- 
nu chirurgi extratum, fenfim fe male habere coepit, fluxu nimi- 
rum fanguinis continuo ftillante per aliquot annos. Quod in- 
commodum tunc temporis fenfim per Martem fuafu D. Dod. 
. Brunneri, Archiatri nunc Palatini, in cantum fuit füblatum, * 
K 3 a 


— 


DINE 


E *- D ri 


' ad quatuordecim dies rediret, donec fucceffu cemporis candem 
jn ordinem reducebatur. Inéerim annis aliquot ica transactis, 
 mimio & impecuofo menfium fluxu centatur , fecedentibus con- 
. eretionibus fanguineis, molarum inftar, cenui runicá inclufis, - 

- forma utplurimum oblonga lienis inftar , & minimi digiti craffi- 

riem haud fuperantibus. ^ Uterus fentitur quafi (cirrhofus, & ad 
tadtum duritiem lapidis adzquans ; quz durities tandem cedit 

'& redit, — Acque hoc malo per intervalla plurimis annis fuit 
rmoleítata. Praterità veró hyeme eodem fuit fatigata & tan- 
tüm non enecta, per tres menfes, intra quod tempus, concretio- - 
num talium ingens numerus fuit rejectus, maximis cum anxie- 
tatibus & doloribus , omnibus fuam propriam formam, lieni or- 
dinariam, referentibus. An molam nomiínarem , anceps fum, 
quod cum viro commercium haud habuerit intra longum illad 
tempus. lpíe cum vocarer, miras illas molzformes concretio- 
. nes intra unum diem & no&em decem numeravi. Liquidum, 

quod fimul prodit fimile apparet lotura: carnis; ceffant tamen 

. lla concretienes fingulis quatuordecim diebus, fed fanguis lo- 

rure carnis fimilis fluere continuat, usque dum quatuordecim 
dies redeunt, ubi rur(us concretiones tales rejici incipiunt. Sed 
nunc à quinque feptimanis poftquam fingulare aliquod fal, ex 

. Marris & Antimonii fcoriis, propria manu claboratum & cafii à 

me inventum, propino, fingulis matutinis, ac acidulas, faltem 
ad fitim levandam bibit, przter omnem fpem fe melius habere 
incipit, emanente fanguinis fluxu, & concretionibus illis mola- 
formibus; imó in ranturn vires recuperavit , ut haud defierit nun- 
dinas hafce adire , aliquot licet milliaribus Francofurto abfit, 

Quinam bic uteri coníticutio & textura fir, latet ; fan guinem ta- 
men fingulari modo contextum , nec rité cohxrentem, fimul 
caufam fovere credo, effectu Martis inductus , qui tantum effe» 
Cum, fanguinis texcuram refticuendo praftar. : 

( Francofurto ad Maenum , Aguflam Vind, 
9» April. An. 1708. vifa. ) Di 


| | | OBSER- 


^ be Delirio fortimtarto melancbolico, Pyrpura alba excretionem ec. jj | 
Ue 00 CABSERPUOLIO! XGNd- 
Ds, D; GOTTLOB SCHOBERL- 
D 


i2€ 
Delirio fymptomatico melancholico , Purpur.e albe ex- 
créfionem propter curam per-vei[am impediente. ———— 
Xor fratris mei diledtiffimi anno 1698. menfe , ni fallor, Se-- 
prembris hicLipfiz: delirio melancholico affligebatur non lé- 
vi quod ultrà 12. dies noctesque dütán$ &gram valdé anxiam 
& gemebundam reddebat, ica j ut noti modó continuis lacrymis 
moerorem fuum teftaretur; tenebrasque & abfentiam hominum 
quareret, fed etiam de omnibus, & imprimis de DEI mifericor- 
dià in futuro extremo judicio ; defperatet , miferriméque, noü 
fine commiferatione aftantium, vitam tranfigeret. — Accerfitus 
facundiffiamus Verbi DEI Praco, duo triftem hanc animam pef 
veram fidem ineffandá DEI mifericordiá exhilararet & falvaret » 
fed vix quicquam efficiebat, — Medici ordinarii affedum | huric 
Melancholiam hypochondriacam definiebant , üide pramitlo 
vomitorio, ad Martialia & Aperientia, egregia iti dicto affecti 
folamina, confugerant, (ed irrito conatu. Malum hoc tanquam - 
fune(ítum ab omnibus conclamabatur, unde ego propter ulci- 
tnum Vale accedens, ex percepto pulfü, celeri quidem fed duro 
& intermitténte zftuque febrili, nec nonadjunctà cardialgià an- 
xiosá, fufpicabar prafentiam febris cujüsdam cum difficili excre- 
tione conjunctz ; adeoque fudóriferum fequens prafcribebam: 
5. Sal. volat. C, C.5f. Succin. Nitr. perlat. ana gr. viij.CinaB. nativ. 
Myrrh. elect. ana gr, iv. Theriac. cocl. gr. . M. F, pulvispro Dof j. 
Quo aflumto unà cum fuüdore purpura alba véfligia circa prz- 
Cordia apparuerunt, adeoque de febris purpurata prafencià nul- 
lus dubitabam : adhibitis ergó neceflariis remediis cum óomni- 
modá fzbris ac delirii ceffatione purpura alba fucceffivé prorum- 
pebar, hinc mentis totiusque cofporis functiones ad naturalem 
ftatum redibant, fine ullá aut delirii aut melancholiz hypochon- 
driaca ad hoc usque tempus recidivà, d uid 
| OBSER- 


-- - 3s I evi xin. 
(—  OBSERPATIO XXII. 
Ds. D, GOTTLOB SCHOBERI. 
S D 


[: 
JHirá Epilepfid , Demoniaca di&a , matrimonio 
| cur at á. 


Eati Domini Himpfelii , Phyfici Revalienfis & Mathematici ce- 
Bios Filia unica, Virgo alids pia & pudica 18. pracerpro- 
pter annorum, paroxyímo non infrequenter affligebatur epile- 
ptico. Symptomata interdum erantatrocia fatis, qua inter to- 
rum corpus fipius in arcum quafi concavum contorquebatur 
infigni cum clamore ita, ut aftantes fzpius de vicá defperarent. 
Declinante paroxyfímo mens quidem redibat, zgrota tamen le- 
viter adhuc delirans chartam unà cum atramento atque calamo 
fcriptorio pofcens , hymnos aliaque carmina facra non inconcin- 
Da, qua tamen extra paroxyfmum nullo modo componere po- 
tuit, annotabat ; interdum etiam magná cum facundiá & aftan- 
tium jucunditate fermones faciebac; & quidem linguà cum ver- 
naculá, cum peregrinis fibi anteà incognitis  Hebraicá nimirum, 
Grzc& , Latinà , & Gallicá interdum, de quibus camen remitcen-: 
tc paroxyfio, altum erat filentium. — Inter alia prz cateris ad- 
miratione dignum eft, quód aliquando helluoni cuidam mortem 
fubicaneam pradixerit, animaeque hujus aeternam damnationem 
multis profufis lacrymis maxime doluerit, quod etiam, proh do- 

or' cum omnium ftupore infequente nocle evenit: helluo enim 
maximé ebrius fcalas defcendere impotens, improvifo ac impe- 
tuofo lapfu ab alto vertebras colli dislocabat ; codemque mo- 
mento animam expirabat. Pauco pofthac temporis fpatio civi 
Revalienfi pio ac probo beatam analyfin prafagiebat, qua etiam 
ftatuto die, przgreffo paucorum dierum morbo, evenit. Mul- 
ta quidem contra hunc morbum adhibebantur remedia, omnia 
tamen fine ulloeffe&u. | IntereaSacerdos quidam paganus, five 
commifcrationis ergó , de morbi causá, matrimonio nempe de- 
nega- 


De mira Epilepfia, Damoniaca dias matrimonio curat. $t 


negato, certior factus, five optimá hujus virginis formá devin- 
Qus, erga eam in amorem rapicbatur , inde celebratis utriusque 
cum gaudio nuptiis, fadtáque conceptione ab hoc malo immu- 
nis plané hucusque vixit, debicoque tempore embryonem feli- - 
ci partu enixa eft. eub : : ! 
Cauíam hujus epilepfiz proximam auguror liquoris geni-. 
talis denegatam emiífionem , unde in. proftatis ca(tiflima: hujus 
virginis ftagaando , alteratus. curgefcentiá fuá fpumosá ac fpiri- 
tuosá ipfos partim fpiritus animales inquinavit , partim parces 
nerveas has fenfibiles & per confenfum totum genus nervofum 
vellicavic, adeoque epilepfiam dictam excitavit. Quod veró ra- 
tiones retiquorum fymptomatum attinet, quatenus hzc ineru- 
dita, virgo in paroxyímorum declinatione verfus: non inelegan- . 
tes. confecerit ;, orationes concinnas habuerit , linguis anteà (ibi 
incognitis locuta fic, futura praviderit, hoc eft, de quo omnes 
ftupefcebant. Maxima Concionatorum pars totum negotium 
aítucis Diaboli tentationibus in pia & caftiflima hac virgine attri- 
bucbant ; unus ac alter veró Sagaciorum Medicorum anima ra- 
tionali ab omni corporis commercio, vi conftri&tiionum epile- 
pticarum exclufz , in fe redu&z, fibique relicta: rectiffimé ad- 
fcribebant, Anima nimirum rationalis particula eft.illa aurz 
divinz omnifcia, mediante quidem fpiritu feu principio vitali 
tanquam vinculo corpori noftro jungitur , cum hujus tamen 
actionibus tunc temporis nullum habet commercium. Unde 
non mirum, quód corpore exiítente (ano actiones dictas exer- 
.cere non poflit ; repugnant enim actiones animze fenfitive ac 
xorporis, hujusque przdominium illius a&iones fuffocat & im- 
pedit. | Poft lapfum nimirum protoplaftorum noftrorum ani- 
/ mz rationalisimperium, propter animz fenfitiva aut carnis im- 
perium vel opera non parüm oppreffum in corporc, adeoque pee 
nitus infirmum redditum, fi non plané füffocatum eft, adcó , uc 
mentis voluntati in plurimis vix aufcultet anima fenfitiva , ut- 
pote qua adverfus illud, ficut ipfa anima rationalis contra fenfi- 
tivam feu carnem concupifcit. ^ Hinc divinorum cognitio nobis 
Obférv, Acad, N. C. Cent. I. L non 


T "oM ^ Olfireatió X XIÍI. DON ent mem 
non ni(i difficulter eheu! & parum patet. Uc taceam Artium 
omniumque fcientiarum notitiam indefefSà curá & labore no- 
bis effe comparandam, quarum tamen idez attimc rationali coriz 
natz nobifcum nafcuntur adeoque quivis homo juxta Paracel- 
fum in Fragment. Pb»f. cap. de morb. Somnii, zrfes 65 fcientias 
opnes in fe babet, quas per modum difcipline ervol-vere €5 in 
adum fecundum producere neceffe babei. Quod fi anima ratio- 
nalis zvrayevi?e , fic voco principium vitale, debilicarur atque 
enervatur, quod in inediá , in laboribus; morbis &c. nón infrez 
quens eft, aut in tranquillo huimorum ftatir ac motu quietiór 
exiftit , uti boc ex Excellentiffimi &5 fumm4 eruditione con[picui 
Profedfforis Flallenfis Difput. de Potenti4 -ventor uni in corpus bu- 
- Tinnum allecat- Albucafis nofler- in Obfe-vat. 122. amni «ij. 65 
vir. /Mifcellan. 7Medico - Pbyfico. vibes Dec, iij. p.198. tutic 
adverfus mentem non concupifcit, fiéque hujüs operationes ma- 
nifeftius fe exferunt. — Eum in finem jejutiia à piis inftituuntür , 
quo mens in meditationibus facris à f; iritibus animalibus cibo 
/& potu reftauraris & volatili(atis. mirius itmpediri , fed preces ma 
jori devotione longé ardentius fundere poffir.- Ipfi ágonizantes 
ob exhauftam aut deflructam: atimz rationalis arítagoniftam, 
pleno rationis judicio pollent, falvificamque fidem ample£tun- 
tur multó facilius , quam ubi cotpore exiftente fatio hoc ideis 
lafzivis & voluptuofis cumulatüm eft ;ultimaqüe mortis in horá 
mentis oculi nonnulla: viden , y. £. Angelosbonos, Satanam &c, 
quod aliàs in corporis ftatà fano & vegeto plané eft impoffibile. 
Confer. E.xcellentiffimi Rivvini elegatitiffimam Difputationem de 
piritu Flom. vitali c.3. $15: t tacéam futura quandoque 
pr&videre , mortis horam áccirate detettninare. — Nihil jam di- 
cam de infomniis; cüm corpus infomno ; fimili modo ac ecfta- 
ticorum , mortui inftar jaceat, iri quo anima tationilis ab idea- 
fum terrenarum impreffionibus vacna; & à fpirituüm arrimali- 
um vinculis liberior, fata futuri dici aut teripotis exacte mani- 
feftar, de quibus homo inter vigilàndum tiunquam cogicaffet. 


OBSER- 


m 


Sacerdores pavore atque ftupore perculfi, cosdem pro Da:mo. 
aj L2 


M USATI MP" CENTUM Tp 
APVT 4 i 


De Satyrortm in Eftborid e Olandià hifce temporibus viforum óc. 83 
[ooo OBSERIDATIO XLI... 
Dx. D. GOTTLOB SCHOBERI. 


fa 


i 


De [ | 
- Satyrorum in E [lboniá &y Olandid hifce temporibus 
Duarte Wiforum exiflentia. ... ei 


On omnia, qua de Satyris leguntur, pura puta figmenta ef- 

1. N fe, (ecus ac Cafaubonus 1: 1:de Poéf, Satyric. c. 2, flatuic, fed 
illos hodié etiam reverà exiftere , fequentes docebunt hiftoria, 
à Patronis & Amicis &de digniffimis tanquam teftibus oculatis 
paucis abhinc annis: €ommunicdta.o 5s 0 0e i 
—t «L Generofitlius Liber Baro Otto de Scheiding, Confiliari- 
us in Efthonià ,. in pra dio fuo Kegel di&to , milliaria circicer duo. 
'Revalà diftante, ante aliquot annos commorans, primo diluculo 
' venationi Ulirogallorum a iquando incumbens, Satyros binos ap- 
propinquare vidit, qui à parte fuperiore hominis cornuti, ex in- 
ferioti autem capri effigiem, prout communiter à Pictoribus de- 
pingi folent;reprafentarunt.. Horum conípectu non parüm per- 
territus, eosdem ru(ítico comiti oftendic, qui affeveravit fe Saty- 
ros fimiles multoties vidifle.,. Dec, unquam. fibi ab illis.malum 
"quoddam accidifIe. ... Ambo interim faltationem & lufum eorum 
ultra hore fpatiurn cum admiratione usque ad ortum Solis con- 


2 


Ípexerunt, donec iterum difparuerunt, 


IL. Henricus Courfs, Centurio RegisSueciz valdé (trenuus, 


-cum Sacerdotibus quibusdam in loco quodam Infula Olandiz 
 amorno circa feftum Johannis Anni ni fallor 1697.animi exhila- - 


randi gratia conveniebat, Er quia hic locorum dicto tempore 
aér vix tenebrefcic, gratusque Solis exorcus ob Poli vicinitatem 
; tenebras apparentes brevi abigit, congregati Sacerdotes unà cum 
-Centurione in-loco hoc ameeno pernoctare. deliberant, Inter 


pocula interim & fuavem Mufice fonum Satyri aliquot ad 40. 


prater propter paffus diftantes in confpe&um veniunt ; Unde 


nibus 


nibus habentes pre 


argis E a m ez 


'Obfersatis X XV. 


» 
D * E 
. ONES S 
* s em *- 


us & exorcifimis abigere tenzant,, fed fru- 
ftra; qiiin potiüs ridicula faltatio usque ad primum Solis exor- 


cum duravit, atque tunc Satyri ex omnium oculis aufugerunt. 


: OBSERFATIO XXF. ^ 
Dx. D. GOTTLOB SCHOBERI. 
; De 


fe wt 


Haemorrbagiá periculofiffind per vifum magice - 
: rm curata. 
Ultos extitiffe & adhuc efle homines per vifum fafcinantes , 
& antiquis & noftris temporibus eft quàm notiflimum. Ex- 
empla qui defiderat, videre pre cateris poteft Fromannum 
Tract. pecul. deFafcinat. Sicut contra alii obfervantur; qui folo 
vifu & afpe&u morbos curare audent, qualem obfervationem 
fequenti hiftorià fiftam. ^ — hr "da 
"- Nobilis quidam 'Suecus in pugná gladiatoriá à Nobili 
Efthonico. czfim fauciabatur ; Vulnus penetrabar claviculam, 
ni fallor dextram, & fcapule proceflum fpinofüm ad medium 
proceffus brevioris fcapule , inde-ex lefis ramis vaforum axilla- 
rium hamorrhagia vehementiffima oboriebatur; quz ftypticis 
nec ullis aliis remediis cedere nolebat. — Nobiliffimus Parens de 
vità filii unici admodum follicicus & triftis , recordatur ruftici 
cujusdam , de quo fama erat, quód fanguinem emanantem fo- 
lo afpe&u & vifu fiftere ipfiusque vulneris dolores fine ullà dif- 
ficulrare fedare poffit ^ Rufticus accerfitur , comparet, & vul- 
nus fronte corrugatá oculisque torvis afpicit & ecce! intra horz 
quadrantém omnis fanguinis fluxus ceífar , doloresque remit. 
tunt. Rufticus poftmodum Magiz crimine accufatus & in jus 
vocatus fequenti modo fe purgabat: Scilicet fanandi hoc bene- 
ficium fe poffidere jure hereditario à Patre fuo, qui non paucis 
hominibus codem modo & in fimilibus malis opem tuleric non 
vanam. 

iri In 


- 


De Hemorrbagia periculofifTuná per vifum magict curata, 8; 


In ztiologiá 'indagandà plurimi effe&tum hunc diabolo, 
non pauci contra caufis adícripferunt naturalibus ; quatenus 
certis individuis fanandi aliquam vim connaram attribuunt: 
quam etiam multis ceftimoniis & obfervationibus tam Veterum, 
quàm Recentiorum confirmant.  Sicnotum eft exemplum Fla. 
«yii V'efpafiani , qui infputacione falivae cecitati medebatur , quod 
teítatur T acifus FTiflor. l. 4. c. 81. p. m.610. & Sueton. in vvitá 
V'e[paf. Non abfimile referc zlius Spartianus dc FJadriano. De 
Pyrrbi Regis in pede dextro pollice, cujus tactu lienofos cura- 
vic, vid. Plinius Fliflor. l. 7. c. 2. & Plutarch. in vita ejus. Sic. 
etiam J7alentin. Greutr akius de quodam Anglo refert, quód ma-- 
gno cum fuccefIu omnisgeneris morbos folo cactu & frictione 
curaverit. De curis fimilibus vid. Pechlin. Obf. Phyf. Medic 1 3. 
Obf' 3 1. p. 476. €5 Obf. 32. p. 455. feqq. Paullini im Pbilofopbi- 
fiben Seperabenb p.s61. Memorabile eft, quod Borellus Hiff- €5' 
Obf: Cent. 2. Obf: 90. de Scribá quodam narrat, qui folà brachio- - 
rum frictioncinnumeros & quidem febricitantes fanitati refticuic. 
De Regià curandi methodo, quá folo tractu ftrumz curantur, ele- 
gantem confcripfir diflercationem Morhofius de Medic. Principe. 


OBSERVATIO XXVL1 e 
Dx. D. GOTTLOB SCHOBERIL. 
De 


Partu magico ovorum gallinaceorum in viro letbali. 


Irabilía fané & ftupenda nobis nonnulla videntur opera: 

magica, quz partim à Cacodamnonis aftutid, partim à da- 
mnatá Sagárum cohorte peraguntur & fiunt. Inter ca referri 
meretur fequens hiftoria , quz à Viris fide digniffimis, dum Re- 
valiz commorarer , mihi eít relata. - Scilicet Sartorquidam pau- 
perculus, Vetulis quibusdam in vicinià degentibus ova gallina- 
cca furto fübtraxerac, furcumque hoc commifit per aliquoc fe- 
 pumanas. Ab his in tantüm fafcinatus ventris corminibus aftli- 
: b : 


3 gcba- 


Mo RR UNPMEEEEMO oen oc 
gcbatur in. principio feré intolerabilibus ; qui camen. fücceffu 
remporis in colicam convulfivam atroci(limam degenerabant: | 
- fub quibus fimul ova per anum deponebat, unà cum cantu par 
.gurientium gallinarum fimillimo. Poítquam autem per breve 
. temporis fpatium. ultra centum ova exclufifiet, vitam tandem 
ánipfo paru fimul exclufit, ficque ridicula: huic tragoedia finem 
impofuit. | 
Cn. tz06.d. 6. 2Maji Lipfia Auguflam 
; Vind, mif. 


Va rana 


ades OBSERVATI1O XXFLH. 
Dx. D. JOHANNIS CASPARI GRIMMIT, 
D 


e 
Rene dextro unius & dimidie libre , inflar capitis bu- 
mani , [pongiofo , calculis 65 multà fabuló repleto. 


[N diftri&u Lipfienfi Vir tum pro(apiá nobili , cum ctiam magná 
| Aces maxime confpicuus, quinquagenarius, per inter- - 
valla conqueftus eft per decennium & ultrà de cruciatibus cal- 
culi cum miétu cruento, fumtó medicamine appropriaró per ali- 
quot dies ,imó hebdomadas , meliüs fe habuit, nihilominus re- 
mapfit dolor tenfivus in hypochondrio dextro. Cüm autem 
. hoc malum, licet prafenti(fima adhibita fuerint remedia, indies 

. €reverit & fimul afthma accefferir, factum eft, ut brevi poft vi- 

fam cum morte commutaverit. — DifIedtó cadavere deprehendi 
án cavo thoracis tres libras feri extrava(ati ; & in abdomine renem 
dextrum unius & dimidiz libra , inftar capitis humani cum tri- 
bus calculis majoribus & novem minoribus cum multo fabulo 
replecum. Ren finiíter erat in figurá naturali , nifi quod etiam 
plurimos lapillos minores & fabulum in fe coninerct, uti Icon 
praíens (Tab.2.655, Fig.--) cxhiber. 
— . A Ren finifter in fitu (uo naturali. 
B. Idem Ren per longitudinem difle&tus multisque lapillis 
& fabuló repletus. C. Ren 


f 


SAO ; GNNSS 
ANN 


— P. 
7; ac 
^ A 


ji às 
/ Tr | 


1/7 I JL 
uM A 


T ed 
Ifid | 
T ; 
li ' 


CM 


Í 


A ro 
NN 91 


, 
él 


" 
WM 


i. 
y 


£ 


N 


x 
NS 
NES 
RSS 


Ttf 
PAM 


Hi 
j 


NGMNOSS 


SEIT 


Htltuh 
np 
/ MA 
(WM) 
A 


|i 
D 
/ 


I, 
7 
2, 


L^ 

4 
2191777121, 
A IMHMM, 
27 4,41 742) 
, " 


— De Rene dextro unius & dimidia libra , inflar capitis humani , dc. $7 
C. Ren dexter. monítrofus unius & dimidi« libra inftar ca« 


^ pitis humani à parte antica, 

D. Idem Ren à parte poftica. 

E. Ejusdem protuberantiz fpongiofz. 

F. Idem Ren per medium dilectus; — — 

G. Tres calculi majores circa pelvim reperti; — 1 
-— H. Novem calculi minores in fubftantia renis fpongiofa, — 
Procul dubio tanta & vix audita hujus renis moles inde orcum : 
fuum traxit, quód lapilli acumitraci dilaceraverint fibras & vaa. 
capillaria renis ; hinc fanguine extravafaco & lapillis quibusdam. 
remotis facta fuit exereícentia fpongiofa, quà indies auctá rupta 
fuit hinc inde tunica exterior renis , ne autem ha vacue.re- 
manerent , natura fecic, ut ita loqüar cum Chymicis , ftratum 
fuper ftratum fpongiofum cum membrana peculiari conclufüm; 
imó fi fpatium abdominis conceffiffet; corpus hoc monftrofum 
in multó majorem molem excreviffet; Et forfitan hec confor- 
tnatio renis laa fuit caufa hydropis: pecoris , fcilicec ob com: 
preílionem vaforum circulationem fanguinis depravantem ; bine- 
que extravafationem feriin thotace caufantem; 

CTransmif[n Lipfía Auguftam Vindelicorum 

| c4. Maji 1706.) 


—— OBSERFATIO XXV1IL * 
Ds D. CONRADIBARTHOLDI 
DOBEHRENS-- 
De 
Fulmnine i&orum tra atione, 
(yc Excellentiffimi Dn. Kobnii de fulmine iorum cu- 


ratione noviffimo Decuriz Tertiz Tomo inferta monet , ut 
quz his diebus de fimili cafu apud nos notare licuit, ad Illuftr, 
Societatem quoque referam, — Accidit enim die xxviir. Maji, 
ut aftu plus quam caniculari per plures dies confitente; (ubico 
| vefpe- 


: t -— Obfirvitio EX ILL 


I 


i 


veíperi circa horam quintam maxima tempeítas cum copiofiffi- — 
mo imbre oboriretur , cui poft dimidium circiter hore fpati- - 


um unius aut fàltem bini fragoris conitru fuccedebat , quod 


partem fuperiorem domüs cujusdam in platea fatis lata fic in- 


- vadens, per tectum & tabulata mox feneítras motu vario, tan- 
/ P 


dem in hypocauítum usque vibrat , virginemque egregiam € 
regione fene(trz ftantem, in terram fubito profternit, uc per duas 
ferme horas pro mortua haberetur. | Vocatus fpiritu falis am- 


. moniaci ad nares applicato eandem quafi in vitam revoco , ut 
- fublatis oculis, & íucceffivé verborum quorundam , quamvis 


obfcurorum fono aliquam adhuc vite fpem füupereffe ceítare- 
tur , brachiisinterim ac pedibus convulfivum in modum fubinde 
agitatis, quibustamen, quod (ciam,nunquam obnoxia exílicerat. 
Interea cochleatim per os infundebatur mixtura quzdam ex aquis 
effentiisq; antapople&ticis cum fpiricuSal.ammon. & caftorei acu- 
atis 5 quibus etiam non parum excicari videbatur. | Membris quie- 
ti redditis , & tribus circiter à percuífione horis, venafedtio in 
brachio inílicuta, qua quamvis prima vice non füccederec, & 
chirurgus propter etatem per fpecillum venas fecare folitus, itum 


(force fruftraneum) excufaret , quod fanguinis hoc in cafu 


effluxus propter fümmum terrorem non fuccederet , me poft 
hore fpatium denuo urgente , eadem fub noctis initium repeti- 
ta; fluxusque fanguinis egregie fecutus. Cum vero ex funiculo 
globulorum argenteorum; quem in collo geftarat virgo; dif- 


, rupto, hisque in terram fparfis ac nigris, collum parte quadam : 


laum fufpicarer , in finiftro ejus füb aurem latere , quot glo- 
bulorum interítitia fuerant, tot quoque lineola nigra: octo cir- 
citer numero in collo occurrebant , quibus chirurgus confueta 
remedia opponebat.  Continuatumquein.mixtura fupra dicta, 
& fomnus ad primam circiter feu mediam no&is horam ab ad- 
ftantibus impeditus. Di&a vero hora ad motum fanguinis & 
fpiricaum | magis magisque reftaurandum confir dumque 
pulverem ex falibus volatilibus fuccini , cranii. humani, fimi- 
libusque exhibui , adftantibusque cum illa mentis nondum com- 

pos 


De Fulpine 3orüm tratlatione, We 


pos reddita effec, & quafi cemulentam fe praftaret, ut ad fudo- 
rem leviorem cogeretur fuafi. Poft fudorem circa fecundam 
matutinam in fomnum prolapfà, circa feptimam evigilavit, rc- 
rum omnium, quz poft fulminis ictum , cujus quoque non re- 
cordabatur, ignara, etiam ipfius venafectionis , quam tamen. 
apertis oculis admiferat. Exin volatilia cum caftoreatis per ali- 
quot dies interné externeque continuata, & hauftus fubinde vi- 
ni generofi conceffus, deque die in diem melius habuit, nec . 
quicquam defectus circa memoriam, loquelam, vifüm aut mem- 
brorum mobilitatem obfervatum. Lineolz quoque nigra in col- 
lo, relictis tamen levibus cicatriculis fenfim difparuerunt. | 

Qualis fulminis fpecies exftiterit determinare haut facilé in 
proclivi eft. Cum veró dubium non fit, juxta diverfas illas fpe- 
cies odorem quoque fulphuris modo majorem minoremque 
exiftere, ita cum hypocauftum me accedente foctore ejusmodi 
Copiosé adhuc refertum effet, ex difcutientium force illud fuiffe 
opinor. Quoaccedit, quód ornatus capitis , Fonfange , quinque 
aut fex locis leviter combuftus appareret, ceu ab afperfis fcincillis 
fieri folet, funiculis veró globulorum disruptus, hique ipfi in fi- 
niftro colli latere nigri, in lateribus veró, quibusfe invicem tan- 
gunt , leviter colliquati effent cum lineolis, ceu dictum in cute 
nigris.  Praterea feneftra, per quam apertam fulmen hypocau- 
ftum intrárat, lignum in parte inferiore fiffum apparebat, & ful- 
men per fene(tram, ceu di&um ad collum virginis vibrans, aque 
collo rurfum per transverfum cum maximo impetu parieti una 
circiter ulna füb feneftra per quam intrárat, allidens, in pariete 
veró foraraen disjecta calce & fübítrata materia latum & con. 
cavum, non tamen pervium formárat, 

De Lapide fulminari multa ea occafione apud omnes quaz- 
ftio, quem camen hic non adfui(fe'& collum virginis fulminis 
i&ui refiftentiam przbens, & foramen in parietis fuperficie nul- 
latenus pervium & ne quidem hians deprehenfum fatis proba- 
bant. Non igitur lapis fulminaris in omni fulmine adeft, ceu 
jam dudum relationes ejusmodi fuípe&tas arguic Zllufr. Dn. 

Obférv, Acad, N, C. Ceme. 1. M Prae 


po eme 
- 


" 


36.7 


m 


Prafes, Schróckius, Schol. a AMiftell. Cur.Dec.a. Ann.4. Obf. s3. 
- & forte rariffimé concurrit , cum corporis ejusmodi folidiffimi, 
mec interdum adcó exigui, ut pinguntur , generatio in athmo- 
 fphara aérca & quidem in inftanti , mente vix concipi queat, ut 
.. ádeó qui iisdem adícribuntur cffe&tus, potius à flammá quadam 
quafi concentrata , ceu ut /Vafalis Comes |. a. mytbol. p.157. olim 


loquebatur ;vi craffioris ignis dependeant, 
- Ceterum celerrimum fulminis ejusmodi per quatuor cori- 
 elavia motum quoque fitit Dn. Treublerus in. /Hifc. Cur. Dec. 
z. Ann. o. Obf. 57.ac fimul curam fulmine percuflorum ex mente 
Dn. Beza , Medici quondam Argentoratenfis fubjungit , cum. 
quo tamen circa Venafcctionem non ejusdem fententiz fum, | 
quam juxta cum Excellentifs. Kobnio in hoc cafu füummé necef- 
. fariam arbitror , ad fuffocationem fcilicet precavendam, & fan- 
guinis fpirituumque motum reftaurandum , quod ipfum quo- 
ue exemplis apud Schenkium Lx. Obf. 151. 69 Borellum Gent. 2 
Oif 38. illuftratur. S : | 
C Hildefio Auguftram Vind.d. 18; anii 
0g sind ifa. ) ídc 


n. 1706.fhi[]a. ). 


* 


c. OBSERFPATIO XXIX. 
— Ds. D. VITI RIEDLINE 
H ydrocepbalus «viginti quatuor amnorugz, 
VEcem interea prateriere anni, quod Augufta Vind. vocatus 
"fui ad Virum quendam ex haud ignobili, quin fic far clara 
familia ortum, qui tum arthritide decumbens meum defidera- 
vit confilium; hujus querelis dum aures prabeo, & medieamen- 
«a praftribo, obtutui meo fe obtulit puer, horrenda: magnitu- 
dinis capite inftructus, manuum pedumque ufü deftitutus & fe- 
dendo decumbendoque tempus confumens : Hydrocephalo ita- 
que hunc laborare ftatim ftatui, & vel hac de caufa eo curiofius 
in quavis ejusdem fatainguiivi, quia tum multa quidem de hoc 
| morbo 


Thdrocepbalut viginti quatior aumevtm.. i Ss or 


morbo laborantibus legeram , ha&enus tamen nullum unquam 
yideram ; quantum veró memini, tum mater recenfuic; fe hunc 
filium fanum atque incolumem edidiffe, ficque per quiaque fe- 
re menfes eum nulli malo obnoxium fuifle, nifi quod interdum 
catarrhis, ( quorum originem parietibus tum recens incruftatis 


/& dealbatis adfcripferat) laborarit: Hifce veró tum fuadente in- 


figoi quadam Matrona fe unguentum quoddam oppofuiffe, - 


quod catharros -— exficcavit; accaput abillo tempore fem- 
per excreviffe, fic ut anno atatis tertio magnicudinem confüe- 


tam jam longe excefferit, qua; ab hoc cempore femper majus 


incrementum fumferit, donec anno feré feptimo increfcere de- 
fierit & tam diu quidem puerum iaceflifle; nec manuum ufu 
deftitutum fuiffe; ac füperveniffe cum apoplexiz quendam in- 
fultum, qui eurn fic debilitarit, ut ex illo cempore artuum ufu 
omhninó feré defticutus vivat: intelle&u camen femper fic gau- 
debat, uc tandem & ad S. Synaxin admitti potuerit: Jam cum ve- 
rÓ ftatim in votis habui, ut aliquando poft mortem caput hoc 
aperire liceret, ut vera cam diu inftantis hujus mali caufa innote- 
fcerec; hocque votum meum non uni folum amicorum meo- 
rum detexi5 ex quibus Pharmacopccus induftrius, Dn. Jo.8Bitt? 
1rnán/ mei memor, ctim nuper An. 1703. d. 1. Januar. beate de- 
functus fuiffec;à matre füperftite impetravic, ut hec fequenti die 
hujus monftrofi capitis apertionem conceflerit;ubi primo quidem 
- circumferentiam externam exploravi , hancque uadecies hujus li- 
neg longitudinem 

' &quaffe inveni; remotishinc integumentis communibus; uti in 
aliis hoc morbo defunüis future minus firmiter cohzrentes quin 
hiantes reperta fuere, ita in hoc cranio tam arcte clauí« confpicie- 
bantur, ut in quibusdam locis illarum vix veítigium quoddam 
notari porueric;ferra mediante hinc non absque labore, remota 
ea, qua eminet cranii parte, per felicem Chirurgum , Samuelem 
Srurmium , hoc duplo craffius ubique fere comparuit, & quo- 
niam cerebrum arcté eidem conjunctum fuerat, absque hujus 
lafione ubique ferra penetrare non potuit; unde füb apertione 
M 2 adhuc 


P id 


»- pu x Obfirvatie XXIX. S 
adhuc non parva feri limpidiffimi cópia profluxit, quod vafe ad 
ád deftinato excepimus ; licec veró hujus feri femper plus cfflu- 
xerit, quo magis cranii fuperior pars remota fuit, ubi camen fe- 
- dem fuam habuerit? ca fepofita non ftatim patuit; donec cere- 
- brum in duo fua hemifpharia divifum fuit , ubi ftatim tanta ca- 
vitas in utroque oculis patuit, ut in ca omnem liquorem con- 
tentutn fuiffe nemo dubitarit 5 qui nempe ventriculos utrinque 
fic diftenderat , ut facillimé duos pugnos quilibet admifiílet ; ce- 
rebrum veró ad cranium fic comprefferat , ut nullibi digito 
cransverfo craflius extiterit; & feri quidem , quantum vafe fub- 
tus pofito excipi potuit, menfurz quatuor cum dimidia evacua- 
tz. fuerunt ; utque de cranii infigni excenfione judicare poffis, 
pars ferra refecta duas cum dimidia Auguítanarum continebat 
menfurarum : Ante feptem annos, eum & vifum perdidiffe, ma- 
ter ejusdem poftmodum retulit; & quod notatu digniffimum, 
eum per aliquot annos, per quinque vel fex hebdomadas alvum - 
obítructum habuifle, & cum quidem non nifi parum admodum 
fecum excreviíles fique vel ex Fol. fenn. paratum laxans eidem 
exhibueric, hoc ftatim convulfiones excitaffe , eadem narravit : 
In quorum contingentium caufam plus otii me nacti fine dubio 
non absque quadam utilitate inquirent : quotquot veró ego hac 
de re confului Auctores, qui tam diu hydrocephalo laborantem 
defcripfiflet, mihi quidem non obvenit: Natus enim hic nofter 
An. 1678. Meníc Majo, & eo tempore, quo fupra memini, vivis 
fübtractus fuerat ; per integros viginti quatuor annos itaque cum 

tanto hoc malo confli&tatus eft ; adeoque inter ra- 
riffimos hic cafus merito locum 
obtinebit. 
(A-1706, d.1 9. unii Ulmá Auguflam: 
Vind, mifJa-) : 


)o( R$ 


OBSER- 


De TTifiiculo human. offe. 


: OBSERFATIO XXX Riepe 
Ds. D. REINHOLDI WAGNERI. 
De : 

Tefliculó bumanó offeó. 

Efticulum in cartilaginem abiiffe, commemorant Ephemeri- 
lá Nat. Curioforum Dec. IL A. X. ObÉ CLVI totum pariter 
cartilagineurn 1. c. detexit Nobiliffimus & Excellentifs, Dominus 
D. Philippus Jacobus Hartman , Profeflor Regiomontanus Cele- 
berrimus, Fautor & Przceptor meus quondam aftumactiífimus. 
Jam veró, cefticulum in os duriffimum degeneraíle, & quoad 
totam íuperficiem veré offeum , prafenti obíervatione addere 
placet. Qualem itaque, ex beati Parentis mei Mufzo Nacurali- 
um, inter rariora mea poffideo tefticulum naturà offeum, ta- 
lem prafenti füb fchemate ante Eruditorum oculos pono: vid. 

ie | 
. Tornator nimirum feptuagenarius, nomine $fsanfi Calbau/ 
Regiomonti Anno 1681.d. 2o. Januarii, tefticulorum hydro-& 
farco-cele laborans , dextrum paracentefi fibi perfodiendum cu- 
ravit ; nter operationis é»xei;cw, Parens defideratiffimus , Da- 
niel Wagner, Chirurgus, prafente beato Dn. D. Linemannó, al- 
(crum quoque finiftrum tefticulum duriffimum deprehenden- 
tes , ipfo egro fatente, jam ultra triginta annos hunc tantam du- 
riiem, nullo tamen dolore notabili , contraxiífe comperiunt. 
Tandem , die 27. Novembris A. cit, miferó vitam cum morte 
commutante, ex anatorce patuit, totam finiftri cefticuli conve- 
xam füperficiem , craffitie pennz columbinz jin os duriffimum 
abiiffe, adeó , ut ad duritiem petrofi offis proximé accederet; 
Superficies externa, exteriori facie fatis erat afpera & inzqualis; 
interior veró, lzvis: & in hac parte concavá latitabat materia 
gelatinofa feminis corrupti, Non raró itaáque per aetatem, mem- 
branas, Rnrunets qudsdogue arterias pariter & venas fpermaci- 
 €a5 cartilagincam duritiem.contraxiffe, partim propriá experien- 
| M5 (ia 


x: 
vs d 


E 


si | -. Obfervatio xxx. 


- £ià didici ex anatome canis moloffi farcocele fini(tri tefticuli af- 


fe&i, utpote cujus vaía femen pra parant tota deprehendi car- 


.- xilaginea , & inífar ligamentorum compacta : partim ex Ccle- 
. berrimi Dn. Blegny in Zodiaco Medico-Gallico A. IL. M. Martii 


Obfervatione de feminis petrificatione , conftat , quod in vafis 
femen ejaculanübus fimilem petrificationem notaverit. Nec 
tantum Experientia , rerum optima Magiftra, confirmar, tendi- 
nes in variis animalium partibus in offa indurari , quemadmo- - 
um in pennatis, fieiliter inoffe cordis diverforum animantium, 
denique in offibus emibryonum patet, utpote quorum offa ma-- 
xiraam partem ex tendinibus induratis conftant: Conferatur ob- 
fervatio CLV. de Periofteo offco Celeberrimi Peyeri in Mifcellan. 
Cur. D.II. A. VII. item Obf XIL 1. c. laudati Hartmanni, qui fimi- 
les laminas offeas unius ureteris Eruditotum orbi propalavit. 
Sed & ferum ipfum, prouti in ftatu naturali membranz, carti- 
laginis offisque naturam affumere aptum eft, ita gelatinofas ejus 
partes, difcuífis aquofioribus, in os abire poffe, certiffimo co- 
güovic expérimenco Illuftris Curioforum Collegii Prafes, Domi- 
us D.Lucas Schróckius, quippe qui D. II. A. IIl. Obf XIX. p. £9. 
offa ex farcocele fuppurata prodeuntia accurate notavit, Hifto- 
rixque hujus, inter memoratu digniffima , fidem fecit obferva- 


. gione, de officulisex farcocele fuppurata prodeuntibus, 1. c. 


: Ufus Chírurgicus. | 
E diétis liquet, quód operatio Chirurgica in tefticulis extir- 


andis in quibusdam felicius, in aliis minus fuccedac. — Ubi 
enim vafa fermen przparantia inftar lizamentorum coaluerint 
duritie cartilagincá , in fe&ione farcoceles nullum erit periculum, 
nec proprer merum hamorrhagie ordinariá opus ligaturá va- 
forum. Ubi veró varicofi cefticuli corpus nexu fuo ac cohzfi- 
onc cum peritonzo, & infignioribus vafis Ileo inteftino adhafe- 
rit, quemadmodum hoc ex anatome militis iliaca paffione ex 
&rco-& bubonoczle A. 1658. M. Februarii defuncti, pracíencibus 
RO ! | Amplis 


, 


i MN UM) TW, / /) lij 
N^ 


, 
—O9 


iJ 
Wh ili, m 


V— 


Ji Jj 


LJ NO "n 
à M li il 
1 [, 1/1) 2t 


ym 


1 
Pu ' 
7/4 


UM. 
[i PPP LaL t 
p, : — 


id SE 
a — "De Teflienló humanà offi. 5p 
Ám pliffimo Dn.D. Georgio Friderico Franco dé Frankenau , Fau- 
sore meo honoratiílimo, aliisque Amicis, cognovi: ibi fruftra 
omnibus tentatis , fectió quoque fi non omninó impoflibilis, 
emnium tamen eric difficillima. 2x nif A cuia 


Teftieulus humanus , cujus tota fuperficies laminà offe& 
memorabilis. : ERO 
4.a.a.a. Tefticuli offei pars externa five convexd, 
b. pars interna concava. — 
€.c.c.c. Caruncule offee. in éxrerna fuperficie piff 
S3 majoris magnitudine, 
. Hafrnia Novimberzam 1706. ng 
: ^ ro. ulii sif. y^ | N 


z . OBSÉRVATIO XXX e 
.Ds. D. GEORGII FRIDERICI FRANCI - 
—25. BÀBBRPERANKENALU 

agiestioge ary: ;; Me une | 
Viola Lunaria majori filiqua rotunda €. B. P. five 


naria Graca mon[irofa. 

Bundantius nihil foecundiffimum Natura: gremium habet, 

A auod tanta fpecierum varietate atque copia füperbiat; quàm 
Ípatiofi(fimum, ut communiter apud nos audit, Vegetabilium 
Regnum, quamvis & in reliquis minimé deficiat. Hinc etiam 
fir, uc. plures. heic quam. alibi Natura occurrant aberrationes 
partusque multiformes , de quibus plena fant hodié Curioforum 
ebfervationes , plena fidiffimorum Scriptorum teftimonia ; im- 
primis veró , ut alias nunc mittam, cum hac modo deícribenda 
in /Mifcellaneis noftris conferri meretur Obf. 3. Anni LX. Decur. 
1. B. D. fob. Aicbael. Febrii cum annes fibolio, atque Ann. 11K, 
ejusd. Decur. obf. v6. D. /Melch. Eribe, ubi agicur cam de Chry- 
themo monfítrofo , quàm de Chamomilla rara, pariter mom. 

| ftrofa, 


^ S wn z— - t 2 
es - "Obfrvaio XXXI. E 
.— ftrofa, quibus fübne&i poteft illa obfer. 4nni V. 65 PI. De- 
- cur. ll. de Bellide majori tergemina, ante hos 6. annos à me 
confignata.  Di&tis omaibus autem praeferenda omninó mihi vi- 
. detur, five plance magnitudinem fpectes, five florum in caule 
latiusculo, oblongo in thyrfum quafi aut umbellam egregie 
conglobatorum multitudinem infignem , ola hecce Lunaria 
Gr«eca major , que füb exitum menfis Junii An. 1705. in cultis- 
fimo horto Soceri mei pl. Venerandi, Dn. fob. W'illemfen , Pre- 
fe&ti Provincialis Reg. Infularum Farocenfium , inter alias ipfius 
amoenitates florumque varietates, jucundum oculis noftris pra- 
buit afpe&tum, per integrum feré menfem. — Flores hujus plan- 
tx, quz re&ius multiplicis quàm fimplicis merebatur nomen, 
erant tetraperali, dilute. purpurei , infidentes faítigio caulis five 
caudicis bicubicalis , leviter intorti, ftriati, non craffi, fed ultra 
pollicem lati, quos dein deciduos infinitus filiquarum oblonga- 
rum ,rotundarum ac tenuiffimarum , pedunculo fuo inherenti- 
um , femenque oblongum virore transparens ac diftin&tum in- 


cludentium excipiebat numerus : caulis hic in íummitate, quem. 


flores turmatim ftipabant, erac bifurcus, & in duo fegmenta ul- 
tra pollicis profunditatem divifus, utróque in plures fimul laci- 
nias non adeó profundas fupra abeunte ; qua caufla etiam fuit, 
ut in medio florum ifterum in orbem a&orum hiatus aliquis 
occurreret, ut fchema Fig. -- additum ànobis clariusid explicat. 
Ubi flores definebant, caulem utrinque plurima ad imum usque 
cingebant folia, in ambitu paululum ferrata, oblonga, acumi- 
nata, & in virore nigricantia, non hiríuta, auc alternatim , ut 
Eruce folia difpofica, fed equali liberrimoque Nature ductu 
unum poft aliud. Ubi caulis € terra fürgebat , paullo quidem 
craflior confpiciebatur quàm in medio , fed non adeó latus & 
teres, paucioraque ibi numerabantur folia quàm fuperius.  Mi- 
rabilis hujus plant radicem penitius luftrare non licuit, ne for- 
te bipalio accedendo propius, vel, tractando incautius damnum 
ei inferretur ; fi tamen conje&urz heic locus, dicerem, plures 
radices ín unum communem coiiflc ftipitem , ficque coadunafle 

| invi- 


LI 


De Viola Lunaria majori filiqua votunda C. B. P. five Lunaria chc. s 97 


invicem , fimiles flores ac folia proferentes in copia, vifuque ju- 
cundiffima: Sperabamus quidem fequente anno in eadem plan- 


tà fimilem Naturae lufum cernere, at fruftra, quoniam ab Hor- 


tulano in alium forte pulvillum translata & à fe invicem diducta 
vel exitirpata aut penitus ablata fui. Decerptum interea cau- 
lem hunc notabilem , poftquam defloruit, cum fuis foliis & fili- 
quis apte ficcavi , & herbario vivo unà cum aliis, ut fpectari à 
quovis deinceps adhuc queat, intuli. Figura hac luxuriantis 


Viola Lunariz rudiori fic penicillo à me adumbrata ne dum di- . 


midium magnitudinis fuz naturalis ac debite heic exaquat. 


OBSERVATIO XXXIL- 


Ds. D. GEORGII FRIDERICI FRANCI 


DE FRANKENAU. 


De. 
Unguibus recurvis mon[irofis manuum in puero. 


Uoniam planta cujusdam monftrofz mentionem modo fe- 
cimus, operz pretium fore arbitramur, fi paucis fimul oc- 
cafione prioris Ob(. monftrofum quid in medium proferamus, 
quod in homine; quam plantam inyeríam veteres dixere Philo- 
fophi, proxime elapío abhinc anno heic videre nobis contigit. 
Nimirum d. 25. Augufíti Anni fuperioris 1705. fiítebatur mihi 
plateam tranfeunti puer duodecennis pauperculus, nomine Jo- 
: hannes, filius ruftici cujusdam ex pago (rberslof/ Skeelianz 
Ditionis, opem, fi fieri poffet, heic querens, Corpus ejus to- 
tum quantum, fub primum ftatim obrutum apparebat impu- 
rum & Cacochymicum , laborans fcabie foeda , quod malum ple- 
becule huic feré eft endemium , ac facies fimul ejus tumida 
quodammodo ac livida. . Ante fefquiannum demum, ut mihi 
: dicebat, laborare coeperat infolica hac unguium conformatione, 
qui indies majus füumebant incrementum , adeó ut nuncad duo- 
rum ferme articulorum digiti cujuslibet magnitudinem ab eo- 
Olferv. Acad. N. C. Cent.I.— N rundem 


cw 000 S Olfiruaio XXXIL 


" : [-x- EE E - Eo - :(l. . . : RSS US *. 
. rundém apice reflexi ac recurvi fic accreverint fquamatim fcabri 


- & deformes non pellucidi, fed coloris grifei , hinc magnitudinis 
—& craffitiei ipforum pendet inzqualitas. Digitorum anterior 
- pulpa fimul cum ungulis in unam coaluerat fabftantiam duram. 
atque corneam ,ut vix aliquid fine magno impedimento mani- 
bus fuis contrectare aut arripere valeret. E 
, Vernó nuper tempore alterius manus finguli decidére un- 
gues, qui dein fenfim fücctefcebane fponteque regenerabantur. 
۟m aliquando unum ex illis vacillantem fortiori nifu & vi vel- 
let detrahere , multum inde ftillavit fanguinis: In pedum digitis 
nihil tale apparet , fed commode faris incedit. Atque hac eft 
- vera unguium talium monftroforum hiftoria ; nunc ctiam bre- 
-viter eorum indicanda. effet curatio, & quibus auxiliis commode 
illa poffet fieri, cum noii fit prime conformationis malum aft 
- eum ad Therapiam hac potius fpectet, cordatioribus aliis atque 
. prudentioribus Medicis lubens eam relinquo. Interim qui plu. 
za de his.no(le cupit, adeat, fi placet, $. 33. Omycbologie noftre 
Curiofe ante aliquot annos Jette edit, ubi fimilis in leprofa 
unguium recenfetur ftatus, uc & curiofas obf. 160. D. Gregor. 
Hhllingii Decur. H. Ann. I. /Mifzell. Acad. Nat, Cur. atque 167. 
ebf. D. Ern. Fridem. Schelbafit ejusd. Decur. Ann. 3 feq. una cum 
doGiffimo fcbolio aliosque. Eoour 
( Hafnià Noribergam An, 1 706» 
mifje. ) 


OBSEÉRVATIO XXXIIE —— 
Ds, D. SAMUELIS STEURLINI. 

Examen Urine per ponderationem. E 

Iu fui anxius in praxi mcà médicá, quomodo experiri pof 

fic Medicus naturam in morbo' vel fuecubituram, vel non? 

ne Medici labores & egrotantium fumtus fint plané inanes. Sz- 
pillimé enim accidit Practico, ut dubitet ratione Ípei reconva- 
lefcentiz , patiens vero pratez omnem fpem reconyaicfcio quan- 
EE | doque 


Examen Urina pev pondevationenz, —— ET 


doque optimam fovet fpem, cum tamen patiens citó moriatur, 


. id quod frequentiffimé ficri folec in febribus, morbis acutis, & 


quibusdam chronicis , veluti obfervationibus aliquando declara- 
biur, Tandem uthac in re dubiá me facerem certiorem, fía- 
gula conjunxi figna medica, phyfiognomica , pathologica , pul- 


. fum, lotiumque humanum , nihil tamen nifi probabile exinde 


formare potui argumencum , quod fcil, probabiliter funcftum 
fit fignum'lotii , quando notabili peccat craffitie, difcoloratione, 
infeparabilitate quoad contenta , & fen(ibili gravitate ex fpiritus 
vitalis defe&u: Unde ut incrementum & decrementum vicalita- 
tis accuratius examinetur, certiusque poflit concludi vel ad fa- 
lutem, vel ad mortem, ipfum agrocantis lotium accuratiflima 
examinavi libra, ubi mira qubid. gradus incrementi & decre- 
menti morbi atque vitalitatis obíervavi, prout fcriptum meum 
Gothz typis publicatum multis declarat exemplis , cujus ticulus 
2Bon bern biébero febr eeraditetenSigao phyfico, bem tlrin etc. 
cum mantiffa de Examinatione rerum, praprimis urinz huma- 
ng per pondus. Quia veró ipfo in Tractatu Inftrumenti figu- 
ra fuis cum requifitis eft omiíla , eandem breviffimis ica defcri- 
bo: Libra fit exacté ftructa, quó etiam fedecimam grani partem 


notare poffit, vitra veró finc bina cryftallina , hujus forme & ma- 


in medio colli maximé anguíta.cum forami- 


formata, quó eó meliüs liquor poffit infundi, 
alterum altero fic levius , levius adje&tione pul- 
veris vitri accuratiflimé cum altero aílimile- 
.tur, urina fani hominis perforato immittarur 
vitro , usque dum aliquid ex foramine vitri 
profluat, cunc cauté concutiatur vitrum cum 
urinà,ne aliquid in foramine fuperflui hareat, 
purgetur probé ab externis impuritatibus, ne 
| exinde examinatio reddatur falía, cunc bina 
vitra libre imponantur , equalia reddantur. adjeQtione pulveris 

"OW ...— fragmen- 


gnitudinis, in fundo lata, figura pyramidalis, : 


ne in latere colli, in orificio inftar infundibuli : 


100 * — — Obfervatio XX XIII. 
fragmentorum vitri & obturamento ex fuübere, fa&à «qualitate 
alterum vitrum fragmentis vitri rité gravatum exacifTimé clau- 
datur obturamento füberis & refervecur, canquam fundamen- 
tum examinationis liquidorum , inprimis veró lotii humani, Bi- 
na hzc vitra accuratiflimé in loco claufo retineantur, ne impu- 
ra reddantur : Hifce citiffimé absque labore atque moleftiá qui- 
libet liquor, fpiritus, aqua; fons &c. precipue veró urina huma- 
na poteft examinari ad cognofcendam increfcentiam & decre- 
fcentiam valetudinis, vite, graduum morbi, & appropinquan- 
tis mortis, quod cuique proficuum, cui modó fanitas cure cor- 
. dique eft. j 
CSilufrz Auguftam Vindel. d. 20. alii 
An. 1706. miffa. : : 

Ad majorem hujus Obfervationis illuftrationem, atque iri 
gratiam eorum, qui prafatum libellum non viderunt , aut lin- 
gu& Germanicz notitiam non habent, lubet ea; que Anno feq. 
d. 9. Aug. Exc. D. Author ad Excell. Dn. Prafidem fcripfit, fub- 
jungere: Uring ponderis examinatio, veluti & hujus fubftantia ; 
contentorum , colorumque rationalis perfcrutatio Medicum 
omninó certiorem faciunt vel futura falutis, vel mortis, morbi. 
incrementi ac decrementi ; ex. gr. Puer 12. pené annorum diu 
fcabie humida debilitatus , tandem fentit diarrhoeam eo tempo- 
re epidemicam, hanc reftrictam fequitur anguítia pe&oris, de- 
bilitas cum febre & deliriis quibusdam fumma ; adhibentur con- 

- fectiones confortantes, anodyne , & magno juramento promit- 
titur à quodam fpes falutis ; urinz pondus quinque granis pené fü- 
perans fang gravitatem privatim examinatum, ficut & color uri- 
nx obfcurus, craflus , ejusdemque contenta indigefta, vel peffi- 
mé fccrera indicabant natura interitum ab interné oppreffis fpi- 
ritibus qui & fubíecutus fuit fpacio octo horarum , cum alii (à- 
lutem jurató promitterent. — Sic eoipfo tempore febris epide- 
mica catarrhalis maligna virum medic ztatis periculofiffimé af- 
ficit, cum fingultu continyo, expuitione vifcofitatis, & fignis ex- 
ternis fucuri interitus natura, uring veró pondus notabat. poft 

ufum 


LI 


Examen Urine per pouderationem. IOÍ 


ufum frequentem falis volatilis pectoralis loco gargarismatis iri 
aquá calidá, & poft propinationem copiofam mixtura €. theria- 
cal. cum Sale vol. C.C. vel fl. Sal. Ammon. fpem falutis, nun- 
quam enim fuperabat granis 27. urinam fani, etiam ubi omnes 
defperabant, urina decumbentis apparcbat levior cum fignis di- 
geftionum, & promittebat falutem , quz etiara fubfecuta prater 
omnem adítantium & reliquorum opinionem. Simili modo 
quoridié multorum decumbentium gradus quilibet morbi vel 
cum fpe falutis, vel cum metu morts examinabantur per pon- 
dus urinz, fepofitis ob perruriam temporis aliis fignis omnibus, 
ex fübítantià, coloribus & contentis urinz, uti ciriffimé adhibi- - 
tis canrüm quibusdam fpecificis ; & urinà fpiritualiori & volubi- 
liori fadtá , parcius fimplicia fupradi&a propinabantur remedia 
ob prafens morbi decrementum : unicum veró mihi accidit ex- 
emplum , contrarium quoad examinationem ponderis urinz ; 
fcil, patiens quidam fenex periculofiffimé febre graffante mali- 
gnà decumbens ob deftructionemi fpirituum viralium ex motu 
& impeditá expulfione malignitatis ; poris aére libero occlufis, 
poft ufum mixtura fimpl. cum fale febr. & cinnab. fentit maxi- 


mum levamen; fudorem , fomnum, pulfum fortem non decli- 


rniantem ad interitum ; ex improvifo veró mutatis his omnibus, . 
facies Hipp. pulfus debilis , fudores frigidi, oculi pallidi proxime - 
futuram indicant mortem , fimul ac contenta, fübftantia , & co- 
lor uririz ratione craffitiei & defectus digeftionum : pondus ve- 
tó urinz fanam non fuperabat nifi tribus granis ,interim cámeri 
moriebatur patiens dimidii diei fpacio: rationem potidetis urina: 
mortem adhuc non fignificaritis reperio in opprefliorie fpirituum 
letali ab extra per refrigerationem, inque malignitatis repulfio- 
ne ab extra ad intra , ubi fpiritus vitales interné tardius deftru- 
untur, in quo cafu frequentius uriria eft ponderanda, & (1 de 
horá ad horam increfcit pondere, certiffima fequitur 
mors; fi veró non; adhuc fpes falutis 
pra fto eft. 


N 3 OBSEK- 


: x 2 v - Oliva xr é XXXP. 
- COBSERVATIO XXXIV. —— 

- ps.D. GEORGII ETIRIS REIR PETRI 
— s AB HARTENFELS. 


De 
Calculofi anatome.,. 


Nu exenteravi miferum calculofum , nempe Petillu- 
ftrem quendam & generofiffimum Dn. Coloncllum , Johan- 
nem à Morítin, qui per quatuor annos, & quod excurrit, horri- 
biles paífus eft calculi & hypochondrii dexcri dolores , cum fre- 
^ QUEM &feré aflidua mictione cruenta: huic cum aliquoties 

uaderem medicamenta ad calculum curándum idonea, recufa- 
bat illa & pracisé negabar, fe calculo laborare, accufabat autem 
obítru&iones fibi familiares : plufimorum Medicorum fimul 
confi his ufus tandem fato conceílit : (e&tio autem poft obicuam 
.àme adminiftrara docuit, me à (copo non aberrafle : fiquidem 
ex veficà extraxi fex pragrondes calculos uncias feptem ponde- 
rantes, quorum. icones hic Pig. -— adjeci: indextro veró latere re- 
periebatur pregr fa mefenterio & colo an- 
nexa , variis tunicis füccin&ta , cubulis pluribus atheromaticá , in 
quibusdam fteacomaticà materià plenis referta , cujus pondus 
erat librarum quatuor cum femiflc, 


OBSERFATIO XXXV. 
ps. .D, GEORGII CHRISTOPHORI PETRI 
AB HARTENFELS. 

De 
AMania ex Plica abfciffa. 
Aes aliquot annis curavi quendam religiofum, qui fibi ipfi 
per imprudentiam abfciderat plicam Polonicam: unde brevi 
poft maniacus fa&us cantillabac varias candilenas fine incermif- 
- fione , inprimis notum illum verficulum retrogradum : Bon 
tibi 


AES 


Obfervatio XXXPT. dp XXXPIL —— 10 


i " 


tibi fubito motibus ibit zmor: poft feptem dierum intervallum . 

: & duabus vicibus repetitam venafedionem , fimulque prafcri- 

pta convenientia remedia , qua vel prorfus averfabatur, vel in- 

tractabilis «gerrime affumcbat, animam Creatori reddidit, deli- 
Yio tamen brevi ante obitum remittente. | Bac 


OBSERPATIO- XXXVI- ^ 
D». D. GEORGII CHRISTOPHORI PETRI 


D 


AB HARTENFELS, 

De , 

» Tertiana vottu ex naufea curata. 

: Poe aliquando: magni cujusdam Principis Ephebum febre 
terciana labórantem : hic ad vomitum alioquin non procli- 

vis , cum pulverem emeticum ipfi exhibere vellem , ex folo illius 

afpeQtu (faftidiebac enim extreme-omnia medicamenta, ) enor- 


mes patiebatur vomitus biliofos per aliquot horas, & vix com- —— 


peícibiles, unde fa&um, ut mediante hac antipathia fua fponte 
$vacuaretur caufa morbifica, febre ftatim ceflante, nec ullo pa- 
*oxyfmo revertente. - ! 
( Erferdia Auguflam Pind. d, 25. fal 
: 0o n. 1706. Fifa. ) 
: OBSERVATIO XXXVIL 7 0— 
Dx. D. CHRISTOPHORI DANIELIS 
| MEZGERL | 


De : 

| Glandulis ex mamma esicretis, 
AX jam effluxerunt tredecim & plures, cum Foemina qua- 
.dam. ictu pugni violentiori forté & inopinató mamrnam: 
dextram percuflillet; fenfir exin dolorem quendam pungitivum: 
in co mammxz loco, tribus vcl quatuor digitis à pupillà: fermé 
per trimeftre , fine camen tumore aut rubore ; attamen ifte do- 
lor dein remific, nec ipfa quicquam pofthzc perpcífa eft; Au- 
. ? tumno 


304. 7... Olfervaia XXXFIL. 


&urano preterito recruduit dolor à tot jam retró annis mutus, 


iccedente tumore quopiam ad magnitudinem nucis juglandis 

J mediocris fenfim accrefcente, apparentibus fimul ulcufculis bi- 

nis minutiffimis ichorem fubinde paululüm flavefcentem ftillan- 

tibus: Petiit füper hac confilium meum; ego glandulam unam 

. alteramve mamma fcirrhofam judicavi , quippe venas circum 

- eirca lividas aut turgidas nullas ( cancri fignum ) obíervare po- 

. tueram 5 fotum proin ordinavi ex aqua foordii, pini, fumariz, 

aqua calcis viva: , myrrha & cineribus cancrorum fluviacilium 

calidé applicandum , os ulcufculi unius fenfim poft hac dilata- 

batur,& mafífa albicans folida compacta , glandula nempe fcirrho- 

fa vifui fefe offerebar , quz candem poít quatuordecim circiter 

dies ultro citroque procidebat , remanente in eo locó mamme 

foveà coloris carnei, floridi , naturalis , & tumore multum difpa- 

rente. Sed & alterum quoque ulcuítulum eodem modo tem- 

pore aliquo poft dilatabatur , & fimilem maíffam glandulofam 

tandem evomebar. Tumor & dolor continuato hoc fotu re- 

- miferunt , & cutis integre fine ullis aliis adhibitis confolidata fuit. 

- . Ante trimefítre circiter dolor quidam priftinum locum fubinde 

pungebat, fed repetito iterum fotu mox cedebat, & «gra nunc 
nil amplius fentit. 

' ( Ratisbonà Auguftam Vind, d. 24. Augufti 
Zn. 1706. miffa.) | 


OBSERVATIO XXXVII. 
Ds.D. CONRADI BARTHOLDI 
| BEHREN S. 


De 
Reto radicis Ipecoanbe &5 Emeticorum in Dyfen- 
feria ufu. 
 QPecifica morborum remedia exiftere, que non mediante qua- 
piam evacuatione aliove refpectu ad hanc aut illam indicatio- 
nem curativam , fed arcana quadam & non facile explicabili pro- 
: prie- 


CU. ESTY . 


LI 


ren 


De retlo vadicis Ipecoanha cj Emeticorum in Dyfentevia ufus..— vog 


- prietate, ut Bojleus trad. de [pecif. vemed.concord. oper. Tom.2.. 


p. 4. loquitur, morbos abigant, nemo negabit. / Hac veró ipfa 


quo minus magis magisque excolantur , & medicina ad fum- - 


mum perfc&ionis gradum ducatur, non una caufa eft , quas in- 
ter primariam cum Zlluflriffimo Leibnizio , Relat. de IVosvo Anti- 
df. Americ. p. 12. atBitror, quod immodica. fimplicium com- 
mendationi adeó aífueti fimus , ut nifi defcriptor multum & diu 
inculcet virtutem plantz , vix ferio aut vix certe ex ufu rerum, 


fcd magis ex relatu fcripfiffe judicemus, adeoque plante nilfin- 


gularetribuamus. — - | ! 
Inter fpecifica ejusmodi noftro zvo Tpecoanha inclaruit, de 
qua quamvis integri preclarorum Medicorum tractatus atque 
etiam. in Mifcellaneis noftris obfervationes jam exítent , camen 
& mihi, que Anno 1701.circa ufum ejusdem obfervavi, hoc lo- 
co in exemplis quibusdam referreliceat. Vir triginta annorum 
copiofz expectorationi affüetus ac coecera fanus, nifi quod in- 
terdum dolores in finiftro hypochondrio perciperet, die 24. Jul. 
poft praegreffum dicta in regione infignem dolorem, rigorem- 
que fubito per alvum liquida & fpumofà excrevit, fubfequente 
&ftu cum pulíu febrili, ficcitate oris & precordiorum cenfione. 
Excretiones continuant per quatuor dies, fingulis horis duz vel 
tres, cum rarmentis fanguineis, non tamen multis , nec absque 


torminibus. Die quarto ad egrum vocatus ordinavi drachmam - 


unam radicis Ipecoanhz , tribus dofibus fumendam. | Primam 
fümfit vefperi hora $. quam ftatim cum maximá anxietate per 
vomitum iterum rejecic, atque una multam craffam & vifcofam 
pituitam, excretiones veró alvinz ceffabant ; ac de noce bené 
dormivit. Altero mane iterum fumfit fcrupulum, iterumque vo- 
muit, optime veró habuit, pulfus naturalis, excretio alvi nulla. 
Juffi igitur reftantem adhuc fcrupulum in duas partes dividere, 
unamque fumere hora fecunda pomeridiana , alteram veró octa- 


. Va vefpertina... Ab utraque autem dofi iterum vomuit vehemen- 


ter, ut vomitus per totam noctem continuaret, aivi tamen ad- 
ftri&tio per(titit ,nifi quod maneliquida ac biliofa deponeret, pau- 
O 2r llo 


- Obférv, Acad, N. C. Cent. 1. 


hi 


: * cet A 0 Obras XXXPHL- 


- 


x 


Lasten 
7 


xillo fanguinis fub finem excretionis cum levioribus torminibus.. 

terim dolores jam in dextro hypochondrio percipicbat, cum 
. tenfione in fcrobiculo cordis , ut fimul difficulter inde refpiraret, - 
Pracfcripfi itaque pulverem ftomachalem cum pracipitantibus 


combinatum, quibus aliisque fenfim convaluit. 

Puero cuidam uniusanni cum molares prorumperent, flu. 
xu alvi fanguinco cum febre laboranti, drachma femis quatuor 
vicibus propinata naufeam & leniorem vomitum femper movit, 


fanguineasque excretioncs ftitit ,. ad alvi tamen adílrictionem 


procurandam alia adbuc in ufum trahenda erant... 
—  Mulieri fexaginta & aliquot annorum; dyfenteria correpta, 
cum febricula vertigine & vigiliis, prafcripfi drachmam duabus 


Sicibus fumendam , ex utraque dofi vehementer vomuit, mul-- 


tam pituitam vifcofam & fedes alvi etiam in magná copiá 
continuarunt. Altero dieIpecoanham in pillulas redegi cum tra- 
gacancha & fyrupo abfynthii, ita ut fingulis horis aliquot fume- 
ret, & iterum poít aflumpti j que dofeos, vehemen- 
ter vomuit, alvique ftimulum percepit ,absque tamen fücceden- 
te excreiione, — Deterritus ergo vehementia medicamenti nimis 
«ommoventis, adítringentia cum ftomachicis adhibui , quibus 
convaluic. | 
.. Juveni 25.annorüm cafidioris & ficciotis tempetamenti ,ar: 
thritidique obnoxio, dieoctavo Novembris & morbi dedi drach- 
mam dimidiam Ipecoanhe , quam vomitus cum maximá anxie- 
tate & copioía pituitz aruginofz excretione excepit , ut & hic 
ab ulteriori medicamenti hujus propinatione defifterem, pra- 
fertim-cum füb idem sempus increbeíceret, in vicinia Nobili cuis 
dam Dyfenterico mediz atatis à Medico fuo propinatis pet ali- 
quot dies medicamentis vomitortis mortem acceleratam , cui 
fine dubio eadem Ipecoanha exhibita fuerat, Fr Pharmacopoeeus 
nofter ex fimilitudine cum rádice afàri forte afarum quoddam 
feu ferpentariam: virginianam à feplafiario fübftitutat fufpica- 
batur. 
Ipecoanham autem emeiica vi pollere jam pridem etos 
: ipfis 


Mew ui --—-. 


De veto vadicis Ipetoanba cb Emtrctrim in Dyfenttria ufu. I0? 


ipfis Americanis innotuit; ceu qui ad exturbandum five affum- 
pium venenum, five faburram quandam cacochymicam circa 
praecordia herentem. eandem ea propter in ufum primum tra. 


xerunt Cumque vis emerica fingularis plané exiftar, utpote - 


vifcerum corroborationem fimul procurans à fedulo Exotico- 
rum Scrutatore, Paulo Ffermanno, meo quondam in Boranicis 


Lugduni Batavorum praeceptore, in febribus quoque intermit- — - 


tentibus ufurpara eft, quas absque metu recidiva: curat. Imi- 
tatus eundem eft Z//ufiris W'edelius Diff. inaugur. de Ipecoanb. p. 
37. inque hypochondriaco, maniaco , pleuritico , affectibusque 


quibusdam pracordialibus pro vomitorio non minori cum füc- 


ceffu exhibuit , ac ab eo tempore radicem hanc Emeticum claffi- 
cum, praecipuum ac polychreftum pronunciat, communi con- 
fenfu pro officinali habenduta. 

Quanta autem Vomitoriorum in curandis alvi fluxibus uci- 


licas exiftat, jam ab Fippocrate SeG. VI. apb. s. & lib.o. de mor- 


bis indicatum eft, idque ex eà ratione, quod humores acres ab 
Intcítinis revellantur ; hzc ipfa veró exhauriantur & ficcentur, 
ut Commentatores Jobannes Fleurnius & Sponius addunt. Hip- 
pocratis effatum , utpote ab experientia de(umptum , fecuti pra- 
&ici infigaiores Vomitoriorum ufum in curatione ejus Dyfen- 
teri fpeciei propofüerunt, in qua fuüperiora Inteítina inflamma- 
tionem non patiantur , quzque non maligna exiítac, aut etiam 
à malà diztà faburraque quadam in pracordiis latente ortum 
traxerit; ut in plebejis ac militibus , quos maximé affligit mor- 
bushic, ildanus lib. de Dyfenter.cap. 8. Op. p. 683. Sennertus 
L3. prax. p. 352. Rollfinciusl 7.0vd. 69 serie) con[ulfator., p.658. 
Eitmulleryus Coll. pr atf. Op. "Tom.2. p. 154. ET 
Confirmant methodum hanc exempla particularia adole- 
Ícentis apud Riverium cent. 3. obf. 9. qui cum nullo remedio cu- 
rari poflet, die 1 2. morbi fumpta Salis Vitrioli drachma una, re-- 
Jectisque per vomitum multis biliofis ac pituitofis humoribus 
cvafit: Virorum ab £xcellentiffimis , Palentini /Mifc. Dec.a. Ann. 
2- 0bf. 168. Ledelio & FJoyero Dec. 3. Ann. 5. obf. 15. €5 51. rcíti- 
O2 : tuto- 


Let 


£ 


du ae NS Ri e die 77" QR cue SIN NIer eme e OL ME o E E AER DAL LR e e S p —: 


^at cocta d Bowen DEUX 


—— — — 


: tutorum $. qu&que ab 2llufiri Dn. Prefide in Mifc. Dec. 3 


"Ann. 9. dp. p. 33. de curatione dyfenterie Auguftang recen- 
fentur. . ; : | 
Quibus ita przmiffis Ipecoanham ftatim fub initium mor- 


J'bi, in corpore eufarco, prava dite affueco , nulla inflammatio- 


ne in Inteftinis exiftente, integrisque adhuc vifceribus juxta me- 
thodum ab Zlluftri Valentino polycbrefl. Exot. Difput. 2. c. 4.8. 2. 
propofitam non absque fucceffu ufürpari , malique ominis cum 
"Turnefortio in AG. Lipf. ann. 9s. p. 13. arbitror , fi poft fpecifici 


- hujus affumptionem vomitus nullus infequatur, vcl quoque 


"nulla copiofior alvi excretio; quz non raroloco vomitionis con- 
tingit. Hoc caíü enim ea ventriculi conftitutio adeft , ut medi- 
camentum in actum amplius deducere non valeat, & natura. 
ipfa quafi fuccumbat , haut fecus ac poft applicata veficatoria 
malis egri rebus aut nulla vefica excitatur , aut vefica tantum. 
inftar ovi fübventanei inanis , nulloque humore ftillans fequa- 
cur ,Graffius Mifc. Dec. 3. Ann. 5. obf. 14. aut cutis tancum cor- 
rugetur, £Helvicbius /Mifc. Dec.3. Ann. 7. obf: 201. 

Quamvis veró Ipecoanha non ni(i przvia , ceu dictum, eva- 
cuatione dyfenteriam. curet, non minus tamen fpecifici contra 


' hunc morbum aliosque alvi fluores nomen mereri certum eft, 


cum poft vomitionem tale robur inteítinis radicis hujus virtute 
concilietur , quale ab aliis emeticis exfpectari non poteft, nec 
unquam obfervatum eft. 
( Hildefío Auguftam Vind. d, 1 2. Septembr. 
^ Anno 1706. miffa. ) 


OBSERVATIO XXXIX. 
Dx. D. JOSEPEHI LANZONI. 


€ 
Verminofo Abdominis Tumore. 
Dolefcens Annor. 14. poft dolores circa umbilicum in Ab- 
domine interné fubortos, febre continua 14. diebus labora- 
vit; hinc apparuit quidam tumor mollis diftans ab umbilico ad 
: trcs 


De oerminofó Abdaminis Tumore. : 


tres digitosin parte dextrá, & hoc in abfceffum mutato. absque 

"ullo chirurgico auxilio, fanies in magná effluxit quantitate & co- 
pià ; hinc poft aliquot dies vermes plures teretes viventes exiere 
mediocris magnitudinis ; Abfceffus veró poft eruptionem quam- 
vis validiora ac pra'ftantiora per expertiffimum Chirurgie Pro- - 
feíIorem ad curationem vocatum , remedia adhibita fuerint, neu- 
tiquam tamen ad perfe&um ftatum fàlutis reftitui ac redigi po- 
tuit ; quia materies ichorofa , & putrida aflidué emanabat, ex quo 
magna ac fumma emaciatio fupervenic , cum virium jactura ; un- 
de tandem miferé ex hac vita in aternam migravit Patiens. Aper- 
to poft obitum cadavere, ftatim füblatum fuit dubium de loco, 
ubi lumbrici memorati fuerunt produdii ; fuit enim notatus, &: 
diligenter obíervacus canaliculus quidam. membranofus calami 
fcriptorii magnicudinem , & latitudinem quatuor digitorum ad- 
«quans , ducens originem à tunicá interná inteftini Ilei usque 
ad peritoneum protenfus, per quem vermes ab inteftino tranfi-- 
bant, & per abíceflüm apertum exiruni fibimetipfis parabant; 
Ex hacobfervatione confirmatur opinio illorum Doctorum , qui 
dicunt ini rioftro corpore humano de facili poffe produci diver- 
fas concretiones , membranofas nimirum, carneas & novos du- 
&us, & receptacula juxta noflri corporis indigentiam pro variis 
&fibus exequendis. | 


OBSERVATIO XL ^ j|. 
Dx. D. JOSEPHI LANZONL 


Puella nata cm «ariolis. 

C TArrac Clarifs. D. Francifcus Mauriceau, Chirurgus Parifinus , 
in fuo Trad. de morb. Gravid, & Puerperar. lib. 1. cap. 2. fc 
ortum fuiffe variolis affe&tum, quod licet rariffimum fit, atta- 
men aliquando accidit, ut ego obfervavi ter in praxi meá; & 
precipué Anno elapfo 1705. menfe OGobris die quarto in puel- 
la, quam octimeftrem peperit Uxor cujusdam Fabri ferrarii Fer- 
- Karienfis, morbo acuto detenta, qua fcilicet filiolain auras vita- 
O 3 Ics. 


Za dcc d Mem a i uar as oar n EE WARS. Reliqua DUM E 


Oberva XLL b XLILO- | 
es edita c mpar it toto corpore variolis foedato , magna & ma. 
tris & parentum admiratione ; mortua autem eft hac puella cer» 
— fioà madvirare die. —— — 
peo VOBSERPATIO XLL 
Ds.D. JOSEPHI LANZONI 
| | De 


Hen[iruis vomitu evacuatis. | 
3 qftorias vomitus fanguinis menftrui varias legimus, quibus 
Hessen addere mihi nunc liceat. Anrio 1700. Menfe Ju- 
nii vocatus fui ad vifendam filiam cujusdam Mercatoris noftri 
Ferrarienfis Annorum 24. quz à tribus menfibus fuppreffionem 
 imenftruorum paffa, petebac auxilium ; purgato corpore; & bis 
miffo é vena pedis fanguine, vomitu fanguinis centatur per vices 
repetente, ita ut intra quatuor dierum fpatium libras pené qua- 
tuor cruoris eyvomuerit ; Iterum menfibus fequentibus per vo- 
mitum catamenia fluxere ; donec candem meo confilio conjux 
facta, ac brevi gravida non amplius talem vomitionem eft ex- 
perta; nunc fana vivit, & plurium filiorum eft parens; fimiles ca- 
. fus videat curiofus Le&or in Mifcellan. Acad. Nat. Curiof. Aun. 4. 
& s Decur. 1. pag. 63. Ann. 6. & 7. ejusd. Decur. pag. 83. Ann. 2, 
Dec. 2. pag. 251. & alibi & prafertim Apiar. Clarifs. D.Harderi 
obf, 22. E d Ec 
(Ferraria Auguflam Vind. An. 1706. 
d. 2-Ottob. mifa. 


| OBSERFATIO XLIL 
Dx. D.JOSEPHI LANZONI. 


Catameyiorum fluxu. mon a[fveto tempore in 

! . .  *Qariis Feminis. 
I: Praxi medica facienda multas obíervavi mulierés poft quin- 
quagefimum eratis annum menfítruo fluxu ordinata periodo 
- przditas, aliasque puellas qua ance decimum atatis annum ca- 
i tamee- 


1es edi 


hn 


JDe Catamenioruin finn tin affuéto témpore in variis Faminis.. dii 
Dec ; | 


 tamenia viderunt; Sic Famula quadam Monialium eft hicFerra- 


rie feptuagenaria, que quovis menfe fluxum patitur menftruo- 
rum fpatio quatuor dierum perdurantem ; Pariter Uxorem cu- 
fusdarh Judei novi annorum 69$. menítruatam ; Idem obíervaviin 
- honeftà Viduá annorum 72. & in quadam Rufticá annorum 67. & 
in aliis multis annor. $$. & ultrà ; Vidi pariter filiolam farcinatoris 
annorum quinque catameniorum fluxum patientem ; fimilicer 
filiam Civis cujusdam noftri annorum feptem menftruatam ob- 
fervavi ; ac de alia quatuor tantum annorum idern notaffe faíía 
eft mihi nuper obftetrix fide digna, 
ix E ESERFATIO-XLIIL | 
Dx. D. JOSEPHI LANZONL | 
D | 


, iz 

Acicula deglutita cum urina excreta, 
Uer quidam annorum quatuor , filius Fabri lignarii Ferrarien- 
fis , invenit humi jacéntem áciculam in quodam cubiculo, 
tamque deglutivit ; Defperati parentes rne in con(iliam vocant , 
ftatimque juffi, ut paftam triticeam cum butyro co&tam, alia- 
que oleofa & pinguia exhiberent, ut fic invifcaca acus deglutita 
fine noxá per alvum expurgaretur , quare fub vefperam Con- 
ferv. rof. & Caffiz récens extract. ana 5ij. propinavi ; Verum na- 
tur4, Qua fola vias nobis incognitas adhuc in corpore humano 
cognofcit, ac flato tempore apcrit, per vias urina aciculam fine 
ulla puelli noxa dimifit magna parentum admiratione , & hoc 
fecunda die àdeglutitione acus. — Similia exempla rerum fcilicec 
deglutitarum, per infolicas vias é cerpore humaro eje&arum, 
paflim leguntur apud &oftros Autores, & prafertim apud Joh, 
Schenckium lib. 3. Hildanum , Alexand. Benedictum , Langium; 


Helmontium , Chrift. Frid, Garmannum , Diemérbrock; & alios 


fam antiquos, quàm recentiores. 


( Ferraria Anguflam Find. d, 17, Sept; : 
An, 1706. mila.) zi 


OBSER- 


" 


$e - : : i ET -— Olfireaih LIF nes 
WR OBSERPATIO XLIV. 
— Dx. D, MICHAELIS ERNESTI 
EU — ETTMüLLERI--- 


: De ; 
Femina gravida , Anafarca laborante , multum purga- 
Es ía fine noxa. 
| onis 40. Annorum patiebatur appetitum proftratum, lat- 
fitudinem , abdominis tumorem , faciei colorem pallidum, 
. ejusque cum artubus tumorem. | Pulfüm habebat parvum , uri- 
nam reddebat tenuem & aquofam. — Accerfitus ad cam, fcdulo 
fcifcirabar, num gravida eflec ? id cum conftanter. negaret , fi- 
quidem, ex nullo figno impragnationem hariolari valebat, pro- 
pinavi purgans ex jalappa & nitro depurato; unde decies dejecit 
aquofas foculentias cum euphoria.  Interpofitis quibusdam 
medicamentis amaris & diureticis, cum omnis nondum evanu- 
iffec cumor, ut eundem ordinarem pulverem purgantem , mul- 
tis me efflagicabat precibus mifera, fummum fe exinde iterum 
| percepturam fore levamen tata. Id quodannuebam, & eodem. — 
cum fücceffu operabatur pharmacum. — Tertia vice paucis die- 
bus poft, me infcio,à pharmacopola petit purgans, ex quo ul- 
tra 20. habuit fedes. Continuatis fic amaris convaluit. Sed in- 
terje&o menfis fpatio me accedit, narratque gravidam fe effe, 
& medium jam ingravidationis cempus fuperafle , fiquidem enor- 
mem foetus motum percipere fe referebat. — Debito igitur tem- 
pore fanam atque vegetam enixa eít filiam , quam ex facro bapti- 
Ími lavacro fuícepi. | 
* SCHOLIV M. 
Ultum fpe negotii faceffit Medicis hydrops, dum eum ab 
impraegnatione diftinguere geítiunt. Quandoque enim us- 
que adeó conceptionis vera latent figna, ut pro hydropicis ha* 
beantur; quz tamen impragnate funt. ^ Francifcus enim /Mat- 
.riceau des /Maladies des femmes gro[fes Libr. I. cap.x. bina rcfert 
exempla foeminarum per 6. vel 7. menfes drafticis medicamentis 
j vcxa- 


tA fimenoxa, 1 13 


De Femina gravida, Ana[arca laborante, mul 


Li e 


vexatarum, donec foetüim in lucem pepererincincolumem. — Alia 
exempla lege apud D. Riedlinum Linearum /Med. Aun. V I. pag. 
121.65.943. - Sic fuperiori anno apud noshoneíta mulier , que 
per 4. annos fterile egerat conjugium, prater alia Symptomata 
abdominis molem fenfim increfcere fenfit, menfes quidem erant 
fiappreffi, fed nullum praterea aderat impregnationis fignum, 
usque adeó ut Medicus, ejus curam gerens, fepcuagenario major 
paucis ante parcum diebus dixerit , eque impoflibile efle, ut ipfe 
fit gravidus, ac ifta foemina, Ut taceam talia exempla. mulier- 
cularum, quz ex furtivà venere conceperunt, ac eciamfi foetus 
motum manifeíte percipiant , id tamen conftanter negant, ficque 
ftudió imponentes Medico hydropicas (e fingunt. — Vid. Foreffi 
Lib. X XV III. obf. $9. in Scholio.  Econtrario non raro verus 
foeminas torquet hydrops, füb cujus tamen larva foetum latere 
Medicus, fed fruftra veretur. Scythe: enim non folüm mulie- 
res juxta Jippocratem de Aere, aquis &5 locis hac ratione decipi- 
untur , fed noftratibus idem contingere fatum Bartolini ceíta- 
tur bifloria 6. Libri III. & Zaccbias Queft. /Medico- Leval. Tom. 
111. Conf. 26. Nec rari funt cafüs, ubi cum vera ingravidatione - 
hydrops combinatur, quales reperiuntur apud FZilZanum Cent. 
Al. obf sé. Schenkium obfer-v. /Medicinal. Lib. IV. obf. xs. Fore- 
ftum Lib. II. de incerto ac fallaci urinarum judicio. /Mercuria- - 
lem de AMorb. Mul. Lib. I. cap.o. Dodoneum obf. 49. in Schol. 
Primerofium Lib. LL cap. 7. Gockelium Lib. 11 conjil.35. Platerum 
Lib. LI. Obferxvat.p. 637. aliosque. Ec tum certe non femper & 
ubique purgantibus atque diureticis , quz prafentiffimi alias ob-. 
fervantur effe prarfidii , in hydropis cura uti licet. Verendum cnim 
foret ne virulenta purgantium qualitas nutrimentum foetus cor- 
rumpat, & acrimonia uterum, inteftino re&to contiguum , vel- 
licando hunc ad fui contractionem, ficque foetus ante tempus - 
expulfionem ftimulet. | Innoxié tamen purgantia quandoque 
ferre gravidas, prater noftrum cafum aliorum docent obferva- 
tones Medicorum , e. g. Rhodii Lib. 1I. obf. 1s. Zacuti Lufitani 
4MHedic. Princip, FTifl. v4. Lib.IlI.6&y Praxeos admiranda Lib.1I. 
Olfirv. Acad. N. C. Cent. 1. P obf. 


E ES : Obfervatie XL. 
NE SURE E : : 
obf. 144. Renealmi obf. /Med. rar. 348. &5t. . Scilicet obfervanda: 
RUE. divi noftri Coi.feQ. IV.. apb. 1. Pragnantes, dicentis; 
gurgabis, (i materia turgeat , quadrimeflres &o usque. ad feptimum. 
menfem , fed bas-parciuss funiores autem €5' feniores caute purga- 
ve oporíet, In hydrope enim turget& abundat omninó mate- 
- ria ferofa, & ad fecedendum maximé eft idonea, Nec tamen: 
lenientia & laxantia primis tribus menfibus incongrue propinari 
poffunt, modo abítineamus ab aloé &-caffia; ab illa. quidem; 
quia venas referat,ab hac veró. propter flatulentias & tormina, 
que patrat- Etquidni Nature Minifter debitis füb cautelis diar- 
rhocam ejusmodi quafi artificialem concitet , cum ipfa natura in 
gravidis talem- fubinde fine noxa paret, Quanquam enim juxta 
effatum Hippocratis fet. I". apbor.x. Mulieri uterum gerenti, 
fi alvus multum fluat , periculum fit , ne abortiat ;cenendum ta- 
men, quod [vius apud Scholzium Confil. 340. inculcat: Ubi * 
vvideris- fliuorem ad. [ifiendum inobedientem , ne mulíum urgeass 
ferunt. enim-nonnunquam | pregnantes ejusmodi ecuacuattones 
usque ad parium citra noxam: uti contioitin uxore fratris mel; 
que pregnans per. 4. menfes f(anguinolentas. dejecliones etiam cum 
rafura inteflinorum palfa efl, nec ullo medicamento fifli poterat, 
tandem .exclufo factu: fano &5 incolumi fponte-fua intermifit. . Id. 
quod pariter. Platerus Lib. 1I. obferzvat. pag. 8s5. 65 Doneféut: 
Pharos /Medicorum pag. 564. confirmant, . | í 
— OBSERPATIO XLY^ —— 
Ds; D, MICHAELIS ERNESTI 
ETT MüLLERIL. 
Certum & infallibile impregnationis frouum; 
| Nna Maria; Pauli $yeetbed8/ calceis re(arciendis operam ná* 
[X vantis. uxor ,-quotiescunque-concepit, & antequam alia in- 
gravidationis figna compareant, fanguinem ex bregmare finiftró 
extillare percipit ;quifluxus licec fat copiofus fit, innoxié tamen : 
eundctn ad.partus usque cempus ferc; ubi fponte ceffac... 
, SC 


dübsmettitimnnd 


- 


--——É 


Certum cb infallibile impragnationis fignum. : Ilj 

| 5 SCHOLIUM, | 
f ^wUam difficile fit, ab hydrope ingravidationem dignofcere; 
in fuperioris obfervationis Scholio monitum fuit. Sednec 
certa adeó in genere conceptionis figna primis potiffimum mene- 
fibus exiftunt, quin vel falía, vel fallacia., & aliis morbis com- 
munia eadem atque experimenta, circa hanc rem commendata 
valde periculofa fint. .Inde enim fit, non modo ut qua revera 
in utero conceperunt , variis morbis copflidari.credantur , prout 
fatentur obfervationes variz, e. g. Zacuti Lufitani Praxeos ad- 
mir. Lib.Il.obf. 148. Zacchie Queft. /Med. Legal. Tom. I1I. conf. 
26. pag. 40. "Mi[cell. Nat. Curiof. Dec.1. Ann. I. obfer-v. 45. 65. 
verum etíam ut illz, quz. neutiquam exiítunt gravida, ad par- 
tus tamen dolores urgeantur , conf. D. Riedlini Lin. /Med. Ann. 
V.pag.1004. Multominus fexum embryonis przdicere quidam, 
ut gloriantur, poterunt, ZJippocratis effato Se. P. aphor. 48* 
Foius maves dextra uteri parte, famine [iniflra magis geflan- 
fur ; decepti: fiquidem hoc ipfum Tomas Bartbolinus Gent. V. 
ifl. 39. propric & Brafavoli uxoris exemplis refutat, & anima- 
lium fe&iones juxta Beneditium V'eronen[em Lib. X XP. cap. 7. 
redarguunt, dum fzpenumero evenit , ut eádem in parte uteri 
gemini, mas & foemina gerantur. Ec novi ego foeminam, qu 
utriusque fexus liberos in lucem produxit, omnes tamen in dex- 
trà parte conceperat. | Affeverare tamen aufim, dari in quibus- 
dam individuis certa & infallibilia ingravidationis figna; quem- 
admodum Guillemeau dans l'beureux accouchement Lib. L. cap. 
I1.referc de foeminà , qua à primo, quo concepit die vomitus 
pati folebat, continuatos, donec foetum iterum enixa eflec, Sic - 
novit Fernelius Lib. I". Patbolog. cap. 3. non paucas mulieres, quae 
quoties uterum gefítabant , crebró epilepfià corruebant, à qua 
alio tempore libere exiftebanr. Ec Panarolus latrologism. Pen- 
fecoft. 7. obf. 46. foeminam allegat; in qua, quoties utero gere- 
at, ftatim*primis menfibus vena tumens in femoris interna 
parte prope genu apparebat, Porro Ballonius in Coufil. p 

Pa 


ie | E — Obferuatio XL. 


lio teftatur, quod mulier quedam continuis cephalalgiis vexata 
ab iisdem extiterit immunis, ubi conceperat. Specdat huc ob- 
. fervatio Sauleji in foemina, quz non nifi gravida herniam uteri- 
.. pam eft perpeífa, vid. Zodiac. Med. Gallici Ann. 111. p. 52. icem 
— Plateri Lib. III. obfer-v. p. m. 638. de muliere, qua quoties im- 
pragnata erat; in afcirem incidebat , uc & Sa/mutbii Cent. 1I. obf. 
$ 4. referentis , foeminam fingulis impreguationibus crebros vo- 
mitus materiz purpurez; fubcraffe: & copiofa paílam effe ; ac 
. tandem £4 gendornii in Hiflor. /Medico-Pbyf: Cent. I. bifl. 9x. in 
foemina;qua quoties uterum gerebat, hoc fibi proprium ha- - 
buit,ut .circa quartum & quintum geftationis menfem levi de 
caufa nihil tale cogitans in planitie etiam in terram deviderit; 
alioquin nec epilepfiz nec lipochynsie obnoxia. Atque huc de- 
nique & nofter caíus eft referendus. | Nec culpandus forfan ero, 
fi dixero , pofle quandoque certo praícire mulieres quasdam, 
cujus fexus foetum geítent ; Edoctus hoc fui exemplo matertere 
mez,qua odcies jam peperit, prima vice filiam, fecunda, tertia, 
& quarta filios, quinra & fexra filias, feptima filium , octava fili- 
am 5 quoties igitur filias conceperat, nihil extraordinarii quoad 
uterum notaverat, aít femper quoties filios geftabac, ultimis ge-- 
ftationis menfibus infignem uteri prolapfum paffa eft; quemad- 
modum & aliam novi foeminam , que quorics filium enitebatur 
toties lactando lacte abundare folebat, dum veró filiam peperit, 
parciorem longe lactis proventum experiebatur. . Quod hzmor- 
rhagias attinet , quas perpetiuntur frequentius gravida , proftat 
equidem Hippocratis aphorismus 6o. fect. V. yi priegnanti pur- 
gationes men[true procedunt , bene "valere faetum , efl impo[fibile. 
ur tamen àb hac regulá plethorice ; fiquidem quotidia- 
na docet experientia , folvere quasdam mulieres tributum luna- 
re , non primis folum menfibus, fed per totum quandoque geíta- 
tionis tempus absque ullo tamen abortus metu. | Sic & reliquas 
hamorrhagias uteri, modo non cum difruptione fecundinarum 
ab utero contingant, gravidis & foctui mirus exiffere funeítas 
quotidie docemur. Talia exempla leguntur apud Blegny ; Zo- 
pe UU ore j4co 


L 


Obfervatio XLI, I I7 
diaco /Hedico- Gallico Ann. IT. pag. 141.1 bomam Bartbolinum in. 
Cent. ILI. bifl. 33. Gabelcbosverum in Cent. IV. Curat.94. & Hor- 
flium in Libr. IV. obf. s. p. 15 8. Minus periculofz obíervantur hz- 
morrhagiz ex aliis corporis locis profluentes. | Vomitus enim 
fanguinis copiofos eosque innoxios annotarunt Sa/muth /oc. cit. 
& Scharffius in /Mifcell. (Vat. Curiof. Ann. LX. 65 X. obf. 6.ha-- 
morrhoidum fluxum enormem absque tamen vel matris yel foe- 
tus noxa Schenckius obfervvat. /Medicinal. Lib. 1I. pag. 35 8. nar- 
rat, - Hamorrhagiam menfium per talum Cummius in. Zifcell. 
Vat. Curiof. Dec. I. Ann. I. obfcr-v. 96. commemorat; & fapgui- 
nem per dextram papillam fluentem dmaíus  Lufitanus Cent. 
VII curat. 48. recenec. i3 hod | 


| -OBSERFATIO XLVI pes 
Dx. D. MCHAELIS ERNESTI, 
ETFMüLLERI.. itia 
Cepbalalgia ex LaGatione. - 


1 7 Ocabar fuperiori anno ad foeminam 32. annorum , conftitu- 


batur. Varia tentabam,(ed omnia fruftra, nullum cephalicum, nul- 
um anodynum defid i edebat effectum ; Vefícatorium im- 
ponebarm vertici, fed absque alleviatione. . Infantem tandem ut 
ablactarec, vel nutrici alii lactandum committeret, fuadebam ; 
que facto fponte cephalalgia ceffavit. — Ex quo apparet, unicam 
oloris hujus caufam fuiffc ladtationem. | Poftquatn enim, quic- 
quid oleofi & pinguis fanguini affufum erat, per iteratas circula- 
tiones & mediante inteílino motu ipfi uniendum, & in blandum 
ac demulcentem liquorem convertendum, jam pro prole. nu- 
&ienda füb lactis (chemarte fecretum & excretum fuit; non po- 
Ps tuit 


oam os 0 0 Ores XLPIL 


auit non fanguis 'blandioribus hifce particulis orbatum acris re- 


- inqui; qui cerebri menynges , per quas tranfit, continuo velli-- 


cando immenfos ejusmodi dolores poftmodum patravit. Quem- 
admodum aliz foemina lactantes acrioribus funt expofitz ocu- 


. lorum defluxionibus. Uc taceam maciem.nutricum, ex dictis 


facilé deducendam, novi quasdam mulieres, que dum lactant; 
onfillarum tumoribus & faucium inflammationibus funt obno- 
 Xi&. Cum enim unà cum la&te muli fpiritus climinantur , nee 
fufficiens relinquitur materia pro iis refarciendis , quemadmo- 
um reliqui hümores ita in fpecie gaftricus evadit vappidus , & 
pro refolvendis alimentis in ftomacho minus idoneus; hinc fit, 


ut loco puri & defoecati chyli crüdicates vifcide generentur, & 


fanguini admifceantur, quz, cum per fubtiles & cenues vaforum 
capillarium maandros penetrare nefciant, ibidem harenc,, feu 
ftagnant , ficque tumoribus & infi ionibus anfam praebent 
. uberrimam. | Et hoc eft, quod vulgo dicun: $908 finb aicbe 
ibnen Stüfe au. | Ter : 


. OBSERVATIO XLVT1I. 
Dx. D. MICHAELIS ERNESTI 
e ETTMÜüÜLLERI. 
Ulcus snammarum ex. Phthifi. 
E $o. annorum, fabri murarii uxor, biliofe conftitu- 
À tionis, rixofa, per aliquot menfes phthifi laboraverat, excre- 
verat per os copiofa purulenta ,foetidiffima. Accerfitus ad eam, 
varia, quz morbi conditio exigebat, propinabam , malum ta- 
men , quod altas nimis egerat radices, extirpari penitus non po- 
terat. Levamen tamen ex balfami fülphuris anifati & pilularura 
de cynogloffa ufu optimum femper percipiebat. Sed accidit; 
ut fenfum puné&torium cum duritie in mammá dextrá perciperet. 
Apponebat ,' quie olim pro fuppurando mammarum abíceffu 
proficua obferyaverat , domcftica remedia. Paucis interjectis 
- &icbus rumpi abfceffum obícrvat latabunda; mox fc convalicu- 
ram 


f 


Pt — Ülcus marmarum ex Phibif. ko € 


ram fperans. Profluebat enim ex mamma fimilis materia: pu- 
rulenta; eodem foctore narcs feriens; ac illa, quas ante pet oserat^- 


rejedd. Quahquarm igitur váriis injectionibus ulcus mundifi- 
care teitaffem , paucas tamen poft feprimanas füperveniente di-: 


arrhoca moriebatur. Similem fe cafum obfervafle mihi trum re- 


ferebat Magnificus nofter Decanus; Dominus D. Zobannes Boh-- 
tiiu5, in /Edilis conjuge, quc támeh itidem fatis ceffit, — ZEtiolo-- 
gia phocriómeni hujus latere nullum poterit, qüi perpendet  con- 
tingerc frequentius, pótiffímum in phthificis, ut pulmones pleu- 
r& aC coftis hinc inde adnafcantur, qua facta continuitate p. n. 
facili negotio puris acrimonia ex' ulcere pulmonum ad mufcu- 
los intercoftales pénecrans matritriarum glandulas arrodere po- 
teft: "Non ramen funefti femiper obfervantür ejusmodi cafus. 
Annotavit enim Zacutus Lufitanus Prax. biflor., Lib. IT. cap. 1o. 
obf. s. quod phthificum quendam tánquam conclamatum & mox - 
moriturum defceruerit, obortus tamen eidem eft in fterni vici- 
nia tumor durus; rotuádus; faftigiatüs, qui denique apertus in : 
fiftulam &biit, per quam cóntinuo Xirülentus emanabac humor. 
Sicque ager per quatuordecim annos vitam produxit. Et D. 
Jobannes W'rigtbiss veférc in 4G. Pbilofopb, Angl. Amn.1703. IW. 
285. puellam ex variolis in ulcus pulmonum incidifle, ubi inter 
féptimam & octayam coftam nodi aliquot cxiles fe offerebant ' 
cactui , quibus per caufficunr apertis pis effluxit, ac tandem illa - 
cum fanitate.in gratiam rediit. Confer 4G. Erudif. Lipf. Ann. 
1705.p4g.211. .Spc&at aliquo modo ad hunc cafum obferva- , 
do in ZoZiaco /Hedico- Gallico J4nn. 11. pag: 154. allegata pueri 
phthifici, cui abfceffus fupra apophyfin ; maffoideam fuit ' ena-^ 
NC  — ! 
 CLipfá Augultam Vind. d. 10. Qdiobr, 
nno 1796. mias) ^ 


OBSER:- 


La 


x "Affe i e Ms Obfervatio X LVHL | 
| qM cCOBSERFATIO XLV HL | 

— Dx D.SAMUELIS LEDELIL 
M. 4Henfes per labia fluentes. | 
| noftri diftri&tus pago, 9volnifdofeffel | Vidua 30. annorum 

laborabat imminutis menfibus per Annum , cum guttulis fan. 
;guineis ftato fluxus menítrui cempore $ labiis inferioribus ftil- 
.lantibus. Siillant jam labia per 6. meníes , ordinario fluxu peri- 
tus intermittente. — Poft faphaenarum fe&tionem , proprio confi- 
lio adrniniftraram , confüetus rediic fiuxus per confuctas vias. 
Jam aucem meníes imminute dum fluunt , rediit ftillicidium la- . 
biorum , ideó julfi evacuationem & repetitionem fectionis. fa- 
phanarum. : c TON NU T e | 

(Grüneberza Sil. Noriberzam Anno 
1706. d. - - milla. 


- 


! OBSERVATIO XLIX. 
Ds. D. GiNTHERI CHRISTOPHORI 
SCHELHAMERI, 

Fungi Fabrica, . 


Ic fungus, eaqua apparet, magnicudine extus cinereus erat, 
intus candidus , ex ligno jam anno elapfo cafo fifloque, fub 
dio jacente, multa cadente pluvia enatus : Tam affabre forma- 
, tus erat, ut in parte inferiore laminz zqua diftantia ex umbili- 
coadci ferentíam cendentes, illique inherentes, ne latum un- 
guem propius aut longius à fe invicem diftarent: Intercurrebant 
inter has aliz-, idque perpetuo , qua non attingebant circuli fi- 
nem, fed parva diftantia à circumferentia veluti oblique reíedta 
definebant, idque ex accuratiffima menfura fpatium implebant: 
ita ut nulla ars certiori fabrica imitari naturam hanc poffec, Hoc 
ideó monere placuit , ut appareret, fegnioris evi fcriptores per- 
peram ad formationem generandz prolis vim plafticam ex orco 
€vocaíle : Quznam enim hic vis formatrix, ubi nullum pee 


? 


» di 


Fungi Fabrica. : Noc AE C 


eft, cx quo fungus natus videri poffet? Fateor tamen, fi quis ex - 


| rre jam quzrat, ecquid aliud putem ex ligno jamdudum arcfa- 


&o, novoque imbre multo perfufo operi huic prafuiffe , me 
quid re(pondeam non habere. Cafü enim factum , artificio fi- 
millima exactitudo ftatuere vetat. Deum veró immediate crea- 
tura tam vili, cam nullius ufus operam dediffe, minus adhuc eft 
credibile. Mechanicam hic rationem haut facile oftenderit quis- 
quam.  Simillimum hoc glacici , que ex vaporibus in cubicu- 
lis hyeme vitris fe applicat, frigore excus regnante; aut iis figu- 
ris, qua in marmore Florentino, vel Achate, pellucido ex inter- 
fluente fucco pulcherrimae apparent. Qua cui adícribenda fint, 
doceri percuperem. 
C Kilia duguftam Vind. d. 1. Novemb. 
(0 4n. 1706. miffa.) 
OBSERPFATIO L 

-Dx.D, JOHANNIS GEORGII HOYERI, 
| De 


Ploratu foetus in. Utero. 
Nno M. DC. LXXXIX. menfe Augufto hic Molhufze foemina 
quzdam , primipara menfe feptimo poftquam uterum ge- 
ftaverat , nocturno tempore cubitum itura , ploratus audiebat 
quafi fubmiffos, ut hinc füb le&o fortaffe repofitum efTe infan- 


. tem, falfo fibi perfuaderet, fruftra quaereret. — Brevi poft plora- 


tus audiebat iteratos, eosque in utero fuo fieri fentiebat. — For- 
midolofa in lectum properans tertià quartáque vice fuum plo- 
rare foetum fübaufcultabat, Die fubíequente non fine maximá 
mentis perturbatione rarum ac prodigiofum fatum tum aliis, 
cum praprimis Confeflionario , futuri mali omen infallibile pu- 
tandi recenfebat. Poít hebdomadum nonnullarum fpacium dif- 
ficillimo partu tres dies durante foctus excludebatur (anus qui- 
em,non tamen zque vivax , utpote poft tres menfes epileptico 
morbo correptus, Creatori fuo animulam reddens. Ceterum 
fotum hunc in utero plorantem non folüm fuz & familiz pro- 
Obferv, Acad. N, C. Cent. T. Q priae 


, 


i UN. Obfervatio Li 
pria: calamitatis, fed publici maximae propemodum civitatis hu- 
jus partis excidii prophetam fuiffe, terribile eodem anno, die 


. . decimo Septembris contingens incendium ( per alia plüra pro: 
- digiofa indicia quafi prenunciatum )quo plus ocingenta zdifi- 


cia, atque inter illa infelicis puerpere edes, intra 24. horarum 
íntervallum voraciífimus Vulcanus abforbuerat; manifeftum fe- 
cit. Infclices etiam Parentes majorum gloria non inconfpicui 
adhuc in vivis ad incicas adeó reda&ti (unt, ut miifetrimam agant 
vitam. ! d uic. E ! | 
— OBSERFATIO LI. 
Dx. D, JOHANNIS GEORGII HOYERI. 
De | 


Partu feptimeftri 65 motu locali fecundinarum vetenta- 
rum expulfionem promo"venfe. 

Icut partus difficiis , ira fecundinz retenta: maximas afferre 
S oie: moleítias. Quinimó tanto periculofior fécubdinarum 
videtur expulfio, quanto vires, qua poft partum plerumque ni- 
mis proftratz , imbecilliores funr, —. AdeÓ ut-(epius ad ultimum 
xemedium , extractionem pura. cuni unco vel manu faciendam 
puerperis & Medicis moleftiffimam deveniendum fit. Inte- 
rim ne jufto citius ad hanc anchoram propctemus, nihil priusin- 
tentatum relinquamus, fra Longofalifla: foemina viginti anrios 
aata, poftquam primipara non legitime fuerat tractata, jam (&- 
cunda vice gravidata , mediis geftationis menfibus continuó ma- 
rie ferofz cum fanguine confufz fluxu, nullo remedio, con- 
ftanti cum fucceffu compefcendo, córrepta. Poit feprimum 
menfem parcüm valde debilem, vivüm tamen, macilencum, Ii- 
vidi coloris & jufto minorem edebat, cujus ligamentum umbi- 
licale exfuecum pane , manifefto indicio , foetum defeciíle ali- 
menta feu füccumnutritium. | Poft parcum fatis difficilem ob re- 
tentas fecundinas in miferrimo ftatu decumbebat , Variis remediis 
pelientibus , mixturis ex eff. caftor. myrrh. fuccin. Spir. Salis ar- 


mon. vinof. Lind, bez. &c. & pulveribus ex borrace, myrrha; 


einnabarinis &cc. aliás probadiflimis fine fucceífu in píum yocatis. 
| Sci Ster- 


De pavfu feptimeftri e euotu local  feehumdinavum vetentavumeyc, 153 


L. mu 


Scernutatoriis & aliis externis non neglectis. Viribus interca tem- . 


poris miré proftraris & lipechymiis crebrioribus accedentibus 
cum manualem operationem vix tolerare poffe videretur , ut de 
loco,in quo hactenus quieverat, in alium locum rolleretur , fua- 
for eram: Idque tàm fperato cum fucceffu, ur ftatim poft mo? 


tum illum localem fine magno conatu facili labore fecunding- 
dictum factum climinarenrur, ipfaque priftinz fanitati ex voro. 
. keftitueretur, 4; 


OBSERVAT1O LII. 
Dx. D. JOHANNIS GEORGII HOYERL 


iz 
Cardialgia €5 anxietatibus ab ufu medicamentorum 
: cbymicorum [pirituoforum, 
On quavis natura ferunt omnia, & quz plurimis faluberri- 


ma, nonnullis exiciofaeffe folent, Referebar mihi Excellen- - 


tifs. Dominus Dr. Wolfius, Archiater Regis Daniz , volatilia & fpi- 
rituofa non equé ferre poffe Gallos & Italos, quàm Germanos, 
Danos plüresque populos Borcales : Sz pius enim ab ufü Salis vo- 
latilis oleofi Sylvii miras fanguinis ebullitiones, precordiorum 
anxietates &c. in illarum calidiorum rerrarum incolis fe obfer- 
vafle.. Neque veró Germanis quibusvis volatilia rantopere pro- 
deffe, fed quosdam enormiter la dere fzpiufculé noravi. Nuper 


admodum pannifex quidam Vir quadragenarius, Arthritide vaga 


fcorbutica decumbens , à mixtura volatili füdorifera , minori dofi 
ab experientiffimo Medico propinata, tantas przcordiorum an- 
xictates experiebatur , ut ab agonizante difcerni vix poffet.  In- 
fcius harum rerum fimul in confilium vocatus phznomenon 
urgentiffimum mixtura quadam ex fpirituofis carminativis cor. 
pofita fopire tentabam. ' Sed oleum igni quafi affundebam, & 
qua poft ufum aquz cujusdam deftillatz ferme erant cxrin&te, 
denuo refufcicabantur dolorum flammz. ^ Mutaro iraque con- 
filio pulveribus abforbentibus & diaphoreticis anodynis. & di- 
luentibus aquis deflillatis fübitaneum optatiffimum levamen af- 
| s 


- 


ereo- 


ho" 


AM 0o 00 Obfrvato LIILO. : 


ferebam; Jdem ille cum aliquandiu poft affe&u pe&orali labo- 
rarec, ab elixirio pectorali & eff. craumatica incredibiles anxieta- 
- tes cum fyncope pene lethifera experiebatur. | 

Similes cruciatus in foemina juniore febre maligna laboran 
te ab olei bezoardici ufu vidi. Quamvis hoc , ex oleo amygda- 
lorum dulcium expreflo , camphorá & oleo citri de(tillato com- 
pofitum, radice alkanng ; procolore rubicundo conciliando, ad- 
dita , à nonnullis canquam divinum his cafibus , in Cardial-- 
gia puta & anxietatibus remedium , miris laudibus cfferatur, 

Àn Sexagenaria quadam & nuperrimé in Quinquagenaria ab 
ufu fpiritus Cornu Cervi eadem fymptomata fe exfcerebant. Cau- 
tius itaque volatilibus ac fpirituofis tercandum. Singulis veró 
- cafibus laudatis diluentia, refrigerantia & abforbentia anodyna 
citius ac felicius opitulabantur. | 


OBSERVATIO LllL. 
Ds. D.JOHAN NIS. GEORGII HOYERI. 


D , 

Cardialgia cum lipotbymiis à largiori dofí olei. fuccirii. 
Epentinz mortis hiftoriam àlargiori dofi olei juniperi in De- 
curi& tertix anno tertio Mifcell, Nat.Cur. recenfüimus, Cum- 
que fortiffima talismodi deftillata ab Empiricis & circumfora- 
neis imprudenti vulgo fzpius obtrudantur & infinitis modis com- 
mendentur , qualia poftmodum in abufüm certiffimum fiepius 
vocantur , opera pretium duxi periclicationis empiricz fpeci- 
men hic & nunc denuó exponere: Scilicer, Foeming quadrage- 
nariz , paflionibus hyftericis obnoxiz, pfeudomedicus nefcio quis 
largiorem dofin olei fuccini flavi propinaverat. Inde veró egro- 
ta confeftim Cardialgia atrociffima & anxietatibus precordiali- 
bus fermé lechalibus (af8 wolle e8 ibr bag $*ert abfrofien/ uc 
cum vulgo loquar) frequentioribus lipothymiis fimul fe exfe- 
rentibus, correpta, In confilium vocatus diluendi, refrigeran- 
di, vel potius evomendi in primis viis adhuc partim refticantis 
elci finc , magnam lactis tepidi cum aqua rofarum permixti co- 

piam 


- 


Olfervatio  L1F. . ee. 


piam forbere fuadebem. — Hinc fufcitato vomitu, maxiniáque 
olei & materie vitiofz parte exturbata phenomena dicta par- 
" tim evanefcebant. | Interim calore totius efferato maximé ícn- 
fibili latitantis febris fufpicionem fimul movente , pulveres ex be- 
zoardicis diaphoreticis & terreftribus cum fulphure anodyno 
propinabantur, à quibus nec non à mixturis ex bezoardicis hy- 
ftericis combinatis , fudoribus pofthabitis, per Dei gratiam per- 
 fedté convalefcebat. : 


! I OBSERKATIQ- FIL — 5 x 
Dx.D.JOHANNIS GEORGII HOYERI. 


€ 
ZMotibus convulfivis &5 morte à largiori dofí 
 beriaca. 


^Requentiffimus noftratibus mulieribus effe folet ufus vel po- 
| pw abufus T heriacz , utpote qua quibusvis in affectibus in- 
tantum àd hanc auchoram properant , poenitendo fxpius cum 
eventu. Non dicam de mentis ftupiditate , quam ab abufü The- 
riace cenellis crebrius propinat, adultis candem evenire, non- 
nulli füfpicantur: Neque alia ruminabor incommoda: fed mor. - 
tem ipfam maturaffe Theriace abufum prafentibus evincam : 
Infelix enimr mater quaedam nupere filiolo fuo quatuor hebdo- 
mades nato, debilioris quidem conftitutionis & crebriori vagicu 
parentibus molefto Mithridatii urtam atque alteram dofin; opta- 
to quieto fomno nunquam fübfequente, propinaverat. Tencl- 
lo nihilofecius conftanter vagitante, fuafü amice fub titulo Mi- 
thridatii optimi Theriacam Andromachi à Pharmacópoco coé- 
merat, largioremque hujus dofin, quantum fcilicet cufpide cul- 
telli capere poterat , forbendam dederat. Inde veró cantus fo- 
por notatus,ut mortuo fimilior quàm vivo vifus fit, motibus 
convulfivis fimul fe exferentibus. — Elapfis aliquot horis in con- 
. filium vocatus, interna medicamenta propinari vix poffe noca- 

bam, cum tantillam aquz cinamomi cydoniatz ori uci: fuf- 
3 | Oca- 


C OE UTIS E MEE e RE nes 


o V ou o  Oltroeo EP, 
focationis metum incuteret, Itaque externa tum domeftica ex 
-allio &c. cum fpirituofa ex | eff. caftor. fuccin. Spir. Salis Armon. 
. aqua apople&. non neglectis pedum frictionibus, fine fucceffu 
conftante fuadebam : dum brevi poft obitu prematuro non fine 
' maximo parentum dolore animam cftlabac. ; 
Similem cafum nuperrime in filiolo pannificis concigifle, 
- alio quodam Medico in confilium vocato, certior fa&us fur. 


| OBSERFATIO LV. 
Dx. D. JOHANNIS GEORGII HOYERI. 


1 i 

Allio probatif[zmo prefervatorio à calculo. 
Mi in fcriptis Medicis remedia à calculo prafervatoria in- 
veniuntur: plura fermé paffim à vulgo commendantur: 
adeó uc nephriticus valde anceps fit, quodnam inter plurima fibi 
velit eligere, quo fe à moleftiflfimo affectu prafervet. — Haud ita 
pridem à plurimum reverendo quodam Paítore & Archidiaco- 
no, feptuagenario in urbe vicina adhuc vivente, fequens eupori- 
on miris elogiis mihi depredicatum : Nimirum recipiuntur tres, 
quatuor vel quinque allii particulae à corticibus exterioribus li- 
beratz, quz confcifT & in cyatlio cum Spiritu vini vulgari ad di- 
gii tranéverfi eminentiam infufz macerantur.. Quale infufum 
poftquam per 24. horarum fpacium ftetit, in ipfo Novilunii mo- 
mento fimul ac femel ebibitur , idque per fingulos anni menfes 
dicto modo, cempore & momento repetitur. Referebat mihi - 
venerandus Senex tale remedium non folum femetipfüm, fed 
etiam multos alios, optatiffimo cum fücceffu ufurpafíe. | Cum- 
que aliquando ejusdem ufüm duobus menfibus incermififfet, 
ineffabilibus calculi doloribus denuó affli&tum fuiffe ; tandem ve- 
' ró-poft ufum variorum nephriticorum , calculum magnitudí- 
nem fabz adequantem , dubio procul intra dictum temporis 
intervallum generatum, excreviffe. Poftquam veró prafidium 
. &itacum fequentibus annis conftanter in ufum vocaffet , ab omni 

doloris nephritici fenfu in hunc usque diem fe prafervafic. 
e ; OBSEKR 


Lad 


ij Obfrvatio LP 27 


5 co A BRSEREHALIDOLEI 0 0 
Dx. D. JOHANNIS GEORGII HOYERI. 


De 
Equifeto infido prefervatorio à calculo, 

A fUltum Reverendus longeque doctiffimus Dominus N.N. - 
Mnr&or& Diaconus «dis Divi Blafii hujus urbis meritiffimus, 
hypochondriaco-nephriticus , quem prateritis annis à variis mo- 
Iefti(limis cum arthriticis tum nephriticis affectibus per Dei gra- 
tiam feliciter liberaveram , jamjam , poftquam per annuum pené 
fpacium ab ufu medicameritorum aliorum prorfus abftinuerat, 
remedio quodam euporiíto , me quidem inconfulto , ufus, fe fc 
tum à nephriricis cum aliis affectibus prafervare pofle, perfua- 
dente nefcio quo , credebat. Remedium hoc domcefticum, ut 
poftliminio quidem me confülendo fatebatur, ex herbà Equifeci 
& bacci juniperi ana in pulverem redadlis conftabat, quo fingu- 
lo mane & vefperi, inftar tragez non ad pondus , fed pro lubitu , 
utebatur. Énimveró mox in fcyllam incidiffet charybdim cvi- 
taturus, Adeó enim Equifeti virulentia & acrimonia, cam ventri- 
culi quàm renum & aliorum vifcerum tonum & elaterem deítru- 
xerat, ut fyndrome malorum nunc inftaret.  Appetitu$ enim 
prorfus dejectus erat, viresque fumme proftratz ; Ventriculum - 

olor gravativus vexabat; affumta fporitaneo vomitu fzpe rur- 
fus eliminabantur » ructus infipidi erant moleftiffimi. His fin- 
£ultus quandoque accedebat & intolerabiles fzpius anxietates. 
Renum & ureterum regionem dolor urens cumi dolore dicto 
ventriculi gravativo quafi alternans fubinde difcruciabat; ipía- 
que urina frequentius emittebatur , & affumta potulenta quan- 
titate fermé excedebat. —. Primus morbi infultus adhibitis ftomá- 
chicis marcialibus confortantibus facilé fopitus | Mox veró ma- 
lum à levi. quodam errore recidivus multum negocii faceffe- 
bat Durantibus hinc pha nomenis citatis per multarum fepti- 
rhanarum ípacium varia remedia in ufum vocata, quz quidem 
prolixius hic receníere ex voto & voluntate llluftris Societatis 

| | Nar. 


pur 


ER s. Ora LPIL. 


Nat. Cur. fuperfedeo. | Unicum non retricendum : tum me, cum 
ioque Experientiffimum Dn. Lic. Ruperti, Practicum Northu- 
fànum, egroco noftro affinitatis vinculo conjunctum, & hinc 
ina mecum in confilium vocatum , maximum curationis & fe 
licis eventus momentum in fedulo & iteraco ufu eflentiz vitrioli 
- Martis Ludovici cum Tin&urá Coralliorum anatica proportione 
mixtz,pofuiffe. Huic fubinde pulvis ex fpec. diatragant. frig.- 
. - C. C. phil. bez. martial. corall. rubr. antihect. Pocer. & pulv. anod. 
cordial. mixtus, & potiuncula ex aqu. plantag. cormentill. cina- 
mor. cydon. zedoar. conf. alkerm. fyr. de cinamom. compofita, 
praeprimis ru&tibus & anxietatibus negotium faceflentibus inter- 
 polabantur. Praterea Succolada Inda cum lacte chalybeato de- 
co&a loco alimenti. medicamentofi frequentem vocabatur in 
ufum non absque fücceffu optato. Reliquis enim pro indi- 
cantium modulo tam interne quàm externé fübminiftratis : prz- 
primis alvo per plures dies, ut poft ufum adítringentium fieri 
folet , adítrictà , Clyfteribus folicitatáà, hic egrotus tandem per- 
fe&e convalcícebat , hucusque , Deo fit laus, ex animi voto de- 

gens. 
CMolbasa Auguftam Vind. d. 2. Novembr. 

Anno 1706. mif.) 


! OBSERV AT IO LV II. 
Dx. D. MARCI GERBEZII. 


De 
Bile in veficula fellis lapidefcente. 

Ili juxta Veteres aliàs excrementitio ; & plurimorum morbo- 
rum fabricatori humori moderni cantas prerogativas com- 
muniter attribuunt, ut illam pet fc feré nec peccare , aliquamve 
indifpofitionem corpori inducere poffe exiftiment. Me quód 
concernit, ego hancce litem pro hac vice non intendo dirimere. 
Miror folüm , qui tam dexcré fubfiftere, fuaque munia tam in- 
culpaté obire valuerit natura in Celfiffimo Principe ab Auer- 
fperg &c. elapsá 22. Julii febre certianá intermictente, & s fub 
| alcerá 


! 


. De Eile in veftcula fellis lapidefcente. 5 d e 


alterá invafione fuperveniente apoplexiá lethali vicà defuncto: 


. utpore in cujus cadavere aperto reperta quidem fuit cyftis fellea; 
ecóntra omni omninó bile deftituta, locoque folice bilis quatuor 
lapillis marmoris ad inftar ex fufco & albo variegatis, confiften- 


tià non admodum duris, mole fuá caftaneas mediocres adazquan- 
tibus adeó referta, uc prorfus nullus folicz bili recipienda locus 
fuperfuerit. Dum ille interea eousque potiffimüm citra quere- 
lam vixit, neque paffus eft facilé aliud, quàm in juvencute Em- 
pyema finiítri lateris , à quo mediante dextrá. incifione feliciter 
liberatus fuit, aliquoties etiam febres certianas intermictentes; &c 


.bis vel ter; quemadmodum pauló ante fuum obitum, crurum 


Eryfipelata. . Nifi quis afferere velic, bilem quidem efle ad rité 
exercendam oeconomiam naturalem neceffariam ; non tamen - 
cam, quz aliàs in veficulà felleá contineri. folet 5 fed fufficere 
eam, quz mediantibus poris biliariis aliis per ductum commu- 
nem ad inteftinum duodenum perfluit: quemadmodum absque : 
tali citra incommodum vivere videmus diverfa animalia , pro- 
pterea veficulá fclleáà omninó deftituta: E. g. glires, equos, cer- 
vos&c. . Aft hoc raliter fuppofito, veficula fellis fuiflet fruftra, 
quod camen eft quid plané inconfuetum in natura, creata in me- 
morato Celfiffimo Principe. - Vel fi adeó folennis eft veficulz 
fellis ufus, prouceum manutenere volunt plerique moderni, no- 
minatim Joan. Matthaeus Faber, Phyficus Hailbronnenfis, Dec. 2. 
Ann. 9.inter addenda ad Decur. 2. Annum 8. ob(er-vatione ulti- 
má, ubi propterea cyfiidem felleam fümmé neceífariam cfle ho- 
mini afferit, ex ejusque rupturá fzpius repentinam mortem fuif- 
fe confecutam ; quomodo.in allegato noftro cafu ejus defectus 
nullius notabilis incommodi fuit caufa? e 
Caterüm in eadem Auerfpergicá aulá curavi ante biennium 
aperiri Cadaver certi Ephebi ex Ileo defunai, in cujus veficulà, 
felleà bilis etiam fuit jam adeó coagulata, ut craffitiem oryza 
code, vcl milii in femipultem decocti pra fe culeric, proximé 
in mollioris lapidis confiftentiam induranda. om 
Cercum Comitem autem hypochondriacum in cura habui, 
. Obférv. Acad. N. C. Cent. I. R. qui 


- 


2 - o Obfervatie LVI1L- : 
qui feré quotidie fufcos fubinde piperis grana adequantes, füb- 
inde autem minutiores lapillos cum fzcibus alvinis excernebat, 

"quos fimiliter ex veficulà fellis eo derivari mihi perfuadebam. . 
. Poftquam tamen pro curá vernali fequenti ordinatione ufus fuif- 
fet; feré integrà & tali excretione liberatus fuit. — Purgárat vide- 
licec corpus dofi confuetà decocti fol. fen. cum rhab. Mynf gra- 
nis vij. jalape pulv. acuati. defuper ex hz morrhoidalibus venis 
. fanguinem ad unc. v. emiferat ; Hinc biberat per quindecim dies 
quoridià mane de fequenti decocto ftu fero lactis chalybeato 
unc. v. fingulis fextis diebus memoratum decoctum fol. fence 
interponendo, & demum femper biduo, vel. triduo ante novi- 
lunium affumendo vij. de mox defcribendis pillulis antinephri- 
ticis: g Rad: gramin. cichor. fylv. afparag. polypod. querc. ana 
3iij. herb. cichor. endiv. hepat: tob. agrimon. ana M. B. fem. me- 
- lon. siij. concifà infunde in f. q. feri lact. ftill. chalybe per excia- 
&ionem impregnati, Hinc decoque ad Colat. 1bi3 adde fjr. 
de pomis 3ij. Cryftall. Tart. 5B. Rafura Martis in petia fufpenfa 
Zij. Aq. flor. citr, 3ij. m. É. potio. — m Succi liquir. ocul. cancr. 
Lap. Judaic. pp. ana 5j. Millep. pp. Cryftall. Tare. Nitri depura- 
ti ana sp. tereb. aq. petrof. lot. q. € £ l. a. pillula: inftar pif; pul- 
veri liquiritie involvenda. | 
(Labaco: Auguftam Vind, d. 9. Novembr. 


Anno 1205. miffa.): | 
: OBSERVATIO LFML ———— 
Ds. D: JOHANNIS ADAMI LOS- 
| PICHLERI 


* * 1 « : De : 3 
Lapide in veficá Demortui invento plurimis baccis ju- 
: niperinis repleto. 
| Vt fexaginta annorum , Mercatorem agens , novercantis for- 
| / tun: ludibrio in fummam quafi pauperiem redaGtus, pet 
3. integros annos & ultra, de graviffimis femper in emicrenda 
3 | urinds. 


- H9 des 


|. 


P ipw 


De Lapide in veficá Demortui invente plurimis baccis ee, II 


urinà, quz pauciflima reddebatur, conqueftus eft doloribus, 
una cum pondere in pectine, & materia albicante vifcosá ac rc- 
naci, jun&to fat gravi odore, indies matulam plus minus con- 
fpurcante ; quibus omnibus fedulo examinatis, ob figna patho- 


gnomonica , calculo vefica hunc patientem laborare, nullus fuit, 
qui dubitavit , bene tamen de reftitutione, quatenus nec virtus 


medicamentorum , ob eorundem defe&um; nec vires ad manu- 
alem tum temporis operationem fufficerent : hinc progaoftico 
relictus, ne omni medclá privatus viveret , nefcio quo fuafu bac- 
cis juniperinis indies, prout erant , frui corpit , quibus per bien- 
nium quafi in fat magná copiá licer ufurpatis , nil tamen inde 
levaminis fenfit, fed. viribus tandem confractis fatis cellit; cujus 
cauíà aperto, uc moris e(t, cadavere, & demptis exin omnibus 
vifceribus, bini ureteres eo intumuiffe vifi funt, uc pollicis ma-- 
joris introitum facilé admi quorum plenitudo cum exa- 
minaretur, urinz ibidem ftagnantis abundantiam fen(im tan- 
tàm introduxifIc dilatati ipfillima docebat authopíia. Ve- 
ficá tandem ultimo apertà, eandem non folüm materiá albican- 
tc, tenui ac vifcosà repletam vidimus, fed infüper lapidem 3üg 
ponderantem invenimus , cujus conftitutio ab extrinfeco dum 
primá fronte confpiceretur, nigro undique colore tin&a appa- 


ruit, quà de causá ut in perfectiorem coloris hujus inconfueti | 


cognitionem deveniremus, aquá communi ablutus, duri(limz: 
& albicantis fübítantiz fore , quilibet facile agnovit, permanen- 
tibus interim diverfis in locis nigerrimis noris , quibus ulterius 
& accuratius examinatis , veriffimas baccas juniperinas , partim 
conglomeratas , partim divifás , & ad inftar lapidum pretiofo- 
rum annulo incluforum , lapidez huic materiz infixas non fine 
ftupote vidimus, hinc ut diligentius confervarecur, oper& pre- 
tium duximus , quo facto bacc lapidi infixe permanere qui- 
dem, cortices veró, lapidis partem concavam adimplentes , & 
nigrum colorem inducentes, tratu cemporis ob defectum hu- 
midi omnimode deciderunt, ira ut nunc pra-fatus lapis non ali- 
Uer appareat, quam hic delineatus videtur. 

: R2 OBSER- 


€ 


€ 


— fcifcicando tum in quem fihem hic locorum reponantur, in rc-- 


: 52 neges Nets Dr modio LIX. ——— 
peccet 


STU7- OBSERFATIO: LIX 
D 


L 
/ 


n—— 


EK 


e De - | 1 
— Notalili cujusdam Cygni in ovo confervatione. 


D venatorem quendam in Hellerbrun ; qua Medicus vocátus, 
Boios ibidem penes féneftras cygni cujusdam obfervavi ova; 


fum accepi ,lusüs infancum gratià, nori effe fiquidem foecun- 


1; hinc curiofitatis causà mei ufus ut fierent, perii & obtinui, 


TB 


- quo fado bina hac ova per fex integros annos in loco privato» 


- 


ubi nec à frigore hyemali , nec à calore eftivo immunia forent; 
& hybernali cempore in lapideam quafi fübftantiam congelaren- 
tur, aítivali veró rurfus in ftatum naturalem ab intriníeco li- 
quefcerent, inrada & incorrupta fuerunt confervata: at ecce! 
vefpertino quodam tempore, & fub crepufculo, dum ob caufas 
medicas ibidem morarer , ingens ex inopinato editur fonitus ita 
ut aut fclopeti minoris fonum, aut ponderofioris cujusdam rei 
cafum non procul abhinc fa&tum füfpicarer , at cum nihil ho- 
rum obfervare potuiffem , & cogitabundus hinc inde ulterius in 
huric editum fonum indagarem , humi quidpiam proftractum 
fuiffe in obféuro vidi, quod poftquam rnanibus elevatum con- 
fideravi, media pars ovi, liquamine quodam vifcofo adhuc re- 
plera, confpiciebatur , ubi dum de alterá etiam parte cogitarem; 


in loco antiquo retentam, & pulcherrimum cygnum tunicá fud 


naturali concectum,& hac ruptá,undique plumaceolis principiarr- 
tibus ftipatum & ornatum, quafi alterá die in lucem edi debe- 
ret , fümmé admiratus fui. Hinc curiofitate motus, prefatum 
cygnum; prout illum integrum & omnibus membris abfolutum 


inveni, in hodiernum diem jam per plurimos annos vitro inclu- 


fum una cum fuà tunicá , mediante liquore proportionato; di- 
ligentiffimé confervo:& hec de ovo prater opinionem foecun- 


. do, ficque ob contentum cygnum tamdiu incorruptum, cu- 


rioioOe 


JOHANNIS ADAMI LOS- 
s PICHL : 


- 


! - : Fu ud et 
| Obérosto LX. —- me xb 
riofo. Atetiam ipfam natüram in continenti ludere, Decurizé- 
tertie annus tus nurn. 138. docet, ubi de ovo Galli gallinacco fe. 
micirculari loquicur, quod & in alio cafu ante s. circiter menfes 
hic Salisburgi. fuit obfervatum, non quidem in figurà femicir- 
culari, fed fatis oblongà , & circa finem paululum incurvatá, 
prout adjacens teftatur. delineatio. Ovum hocce nón diu dura- 
bat, fed utpote tenerrimum ingravefcente caloris a'ftivalis gradu, - 
quoad partem graciliorem disruptum, & non nifi unà vel alterá 
guttulà vitelli replecum , albumine veró quafi in totum privatum 
obíervavimus: huic paulo poft à gallo gallinaceo non multum 
abfimile in figurà prafenti productum , integrum adhuc cog- . ^ 


fervamus. 
! — -QBSERFATIO LX... D. 
Dx. D. JOHANNIS ADAMILOS- 
CPICHLERpecE ea 


Bulla liquore limpidif/io , €5 vifcofo repleta , vom. | 
. tu rejetla. gebe 


Artoris cujusdam Salisburgenfis filia temperamenti phlegma- 
eu biliofi;, nondum menftruata , 18. etatis anno deappctitu 
proftrato , naufeà , & fortiffimis per vices recurrentibus circa fto. 
machum compreffionibus , ac flu&tuante ibidem quadam ma- 
teria conqueritur , cui licet fecundum methodum confüetam | 
cuncta fuerint ordinata, & alvus una cum ftomacho per vomi- 
tum pluriesconvenientibus repurgata fit medi tis,modi 
tainen inde levaminis fenfit, & femper de graviori quafi com- 
preffione conquefta eft ; hinc cum & ipfa natura, pra miffis qui- 
busdam motibus convul(vis ad ulteriorem vomitum inclinaret; 
€o ducere, quo natura vergit , conclufum fuit, unde rurfus af- 
fumpto vomiítorio, prater fat copiofam adhuc materiam phleg-. 
matico- biliofam , vefica quedam transparens 3p. & ultra capax, 
integra, liquore limpido & vifcofo repleta ; rejecta fuit, remicten- 
tibus paulo poft omnibus perpeffis. fymptomatibus, nec ullà in 

KR 3 | fic 


54 00507. Olea LXLO LPS 


fhanc usque horam obfervatà morbosá corporis dipofitione, fed - 


- tanquam à faná & incolumi cun&a peraguntur officia: bulla au- 


* 


..£em apparentia talis crat. 


(Salisburgo Augu/tam Vind. d. 15. Nov, 
"adnno 1706. trifJa.) 


OBSERV ATIO LXI 
Dx. D. JOSEPHI.LANZONI, 


: - 
: Angina ex retentione muci narium. 

[B7 colico dolore cujusdam Mercatoris ,à retentione mucofi- 
A 7'tatis narium orto meminit jam Claviffimus Dominus Tob. de 
ZMuralfo , evir omni eruditionis penere inflrutius , in Mifcell. A. 
N. C. Decur. 2. Ann, 8. obíer. 13. Ec ego Anno 1701. menfe Fc- 
bruario obfervavi Monachum quendam , qui magno fluxu muci 
per nares cum capitis gravedinc afliciebatur; quo repente fup- 
preffo, incidir in Anginam ; ut nihil omninó deglutire poffet; af 
fetis fub lingua venis, & fanguine ad lib. 1. extracto, brevi die- 
rum duorum fpatio fanatus eft ; & quod notatu dignum fuit, 
cum convalefcere incepir, muci eriam fluxus per nares rediit; & 
fic quod fuit caufa morbi, extitit & caufa falucis. 


OBSERVATI1O L XII 
Dx. D. JOSEPHI LANZONL- 


ZHania in puero cafiratione curata. 

Uellus maniacus Annor. 7. plura expertus remedia incaffum,  ' 
tandem caftratus convaluit ; quz obfervatio convenit cum 
Obferv. 32. Samucl. Formi Riverio communicata, de Adolefcente 
maniaco , ad cujus curationem potentiífima ufurpata fuerant r€- 
media , ita ut vencum fucrit ad antimonii ufüm , ad rrepanum, 
& ad Arteriotomiam temporum, at cum omnia illa nihil con- 
ferrent, ad caftrationem deventum eft, quà inftituca remiffa fue- 
te omnia fymptomata, & furor omninó ceffavit , manencc tan- 
cumrmo- 


Oboe LXHE LXI. LXP. —— 7o yy 


éummodo delirio melancholico, ita ut mania in melancholiam 
verfa fuerit ; quod tamen in meo ca: 
fanus omnino vivit, TM ! | 
OBSERPVAMATIO LXIHE- — 
Dx. D. JOSEPHI LANZONL - 

D 


e 
| Alvi fluxu periodico. 
pis quidam Ferrarienfis acatis annorum 9. Anno quarto: 
dyfenteria laboravit, à qua difficulter liberatus eft; poft quam 
affectionem, quovis menfe, crefcente Luná , diarrhoea tentatar 
per duos, tresve dies; & hoc fymptoma à quárto anno, usque 


ad nonum., qui prafens eft, continuat ; multa tehtara prafi- - 
dia, fcd omnia fruftranea fuerunt. 


|. OBSERF ATIO L XIV. c 
-Ds.. D. JOSEPHI LANZONI. 


c 
Ukere ex V'e[pe pun&ura. 
| Np quadam femina à veípà puncturam in facie füb ocu- 
lo dextro paffía eft, ex qua protinus natus cft dolor, & in- 
Hammatio ; qua nom ceffavit, nifi per abíceffum, quo rupto or- 
tum eftulcus , quod difficulter fanatum eft, & nonnifi trium men- 
fium fpatio; fimilem , imó pejoris eventus hiftoriam , me legi(fe: 
recordor in centur. 4. obferv. chirurg. Guil.Fabricii Hildani n.78 


| OBSERPATIO EXE... 
Ds, D, JOSEPHI LANZONI. 


De 
-... Morte ex fuppre[fo fudore. 
ems aliquid venenofi intra fe concinere credidit, on fine 
iDaliqua probabilitate Illuftris Anatomicus Daniel Taury in fus 


^ 


novà Ánacom. part. 2, cap. 10. liberant enim à doloribus arthriti--- 


€$is , qui nonnifi à falibus acerrimis oriri poflunt, liberant à pefte 5; 
| .- acine 


fu non accidit, nam nunc. 


CWe 0 07 7 0lpuB LXYLO DXPfLO 
— ac infenfibilis tranfpirationis interruptio febres putridas, ac ma- 


"res valde corrofivum quid continerenc; Hoc autem apparuit - 

 maximé meufe Odobri Anni 1704. in quodam Hortulano 
alioquin fano, «tatis annorum 33. qui ex fuppreflione confueti 
fudoris incidit in febrem malignam tantz ac ralis acutiei , ut 
quatuor dierum fpatio mortuus fit , fruftrà cencatis alexiphar- 
macis , fariguinis miflione per cucurbiculas fcarificatas, aliisque 
remediis , quz Ars medica, & temporis breviras fubminiftrare 


^. poterant. Recordor etiam Mercatoris, qui à fuppreffo fudore 


in ophthalmiam contumacem incidit, & ab hac tandem in coeci- 
tatem, fine ullà fpe vifionem recuperandi: Colligere hinc liceat 
quant neceffiratis fic fudoris excretio , & econtra quantum da- 
mnum afferat hominibus ejusdem fuppreffio. | 
OBSERFVATIO. LXVL 
Ds. D. JOSEPHI EANZONI. 
D 


c 

| Calculo in dextrá 2Maxilla, 
: Que quidam Mantuanus toto juventutis fuz: tempore calcu- 
lo veficz laboravit, adeó ut quinquagefimo aetatis fuz anno 
lithotomiam paffus fic, & ex cjus veficà calculus magnicudine.. 
. ovi columbini extra&us fuerit: poftmodum veró in dexcrà ma- 
.." Xillà dolorem fentire coepit, cüm tumore in mandibula exterius 
apparente, quo aperto, extractus fuit lapillus granum fabz emu- 


—. lans,durus, ac rotundus inzqualicer ; Similem cafum lector cu- 


riofus videre poteft in A&. philexoticor. Nat, & Arc, Brixiz: menf. 
Junii n. 32. pag. 83. : 
| OBSERV ATIO LXVI. | 
Dx. D. JOSEPHI LANZONL. 
De 


- — . Ingenti ac fubita maummarum inflatione, | 

Uriofurn valde fuit fymproma, quod accidic Anno 1704. Cui- 

. dam Femins hone(tz atas annorum 29. hec p eie 
E: : | rue- 


producit; que omnia non poflent contingere, nifi fudo- — 


Obfroatio LXPIIL c LXIX. V MAT 


fruebatur valetudine, & naturali catameniorum fluxu tentaba- 
tur, quo tempore fibi pedes abluit, & illicó rnenfes ftetere, ac 
tümor, & dolor in mammis ortus eft; no&te veró, ad tantam 
magnitudinem ubera pervenere, ut furgere nec & cubili, nec fs 
movere potuerit ; donec bis phlebotomiam pafla in utroque 
pede, fic intrà triduum fàna facta eft; & mamma ad naturalem 
. - ftatum rediere; Hiftoriam autem pené fimilem me legiffe re-- 
'€ordor in Ac. Philofoph. Angl. Oldemburgi Ann. 1669, menf, 
Octobr. obferv. 3. s: 
OBSERV ATIO LXV III. ; 

-:.Ds. D. JOSEPHI LANZONI. 


Febre periodica lunari. 

Aram febrem Anno 1706. obfervavi in quadam formofií- 

mà juvene annorum 2r. virgine, & boni corporis habitus; 
hac primó paífa menfium fuppreíTionem , poftea in febrem in. 
cidit cum rigore, ac vomitu incipientem, atque in fudorem ter- 
minantem fpatio horarum 10. quz febris prima Luna die adve- 
niebat, inde poft feptimam diem in prima Lunz quadra redibat, 
poftea in Plenilunio, tandemque in ultima quadra; & ita perfe- 
veravit per tres menfes, quibus elapfis fponte febris ceffavit ; & 
.catameniorum fluxus iterum advenit. 

( Ferraria Augnflam Find. d. 20. Januar. 
7o 1707.7iffa. ) 


OBSERVATIO LXI X. 
. Dx. D. HORS Kr BRUN- 


De 
Gutta ferenda, — . 
pues cadaverum fe&io, etfi fordida nonnullis, nonnifi 
nitorem & munditiem amantibus; hinc rarior, quin, quod 
dolendum , in his oris rariffima, non parum lucis affundit mor- 
OLférv, Acad, NN, C. Cent. I. : S borum 


Ne rc. V fede e po ms ur iuda EET dices 4 apr o NET ate ^ el PI n no 


W^ — uu M EEREME 4o 0o 
— RR niciu  rimantibus, & fert fructus, qui (tudium : 
idium abunde compenfare folent, quin majora 


tim inculcavit,id quod refpuit pertinaciter eger. ter hinc in- 
greífus eft cum Aula fat longitiquum,.ubi morborum caufas 
venari perquarm eft facile; Acsidit tunc temporis , ut vifus in- 

' dies minuerctur : nec tamen id effecit, nt generofiora, morbo 
paria admitteret remedia: Denique non ta&rüm lumine captus; 

' fplendidis oculis, fed & debilitari coepit pedibus, & doloribus 
capitis. immaniter; cruciari, adceó ut ineptus ad ferviendum cc- 
eus miferam dori traxerit vitam, fuftenratus munificentiá Sere- 
niffimi. Eledoris : Hinc & rationis, lumine privari , totumque 
cerebrum. eclipfin pati animadveríum fuit. | Poftquam fac diu 
zrumnofam ita duxit vitam, febricitare coepit, non appetit, fi- 
tiit, linguá ficcá; vires indies deficientes tandem miferiz fincm 
Kom. o cen ET 
Nolui ut vcl ego ; vel alii, quorum intereft , tanto defrau- 
darentur fpe&aculo.  Ablatà hinc capitis ollà, everruce, pifi 

' magnitudine hinc inde ià dur matre, circa rámificationes pra- 
fertim arteriarum hanc perreptanrium. radicatz incurrerunc id 
oculos, íat numerofz , cum fubjeéta cerebri fubftantia conne- 
xz. "Difcifsà hiric dürd matre , cerebrum nitore , quo aliás ap- 
paret, caruit ; verfus proram capitis praefertim flavefcebat. Ner- 
vorum paria contemplando, olfa&torios flaccidos & flavos de- 
prehendi, Circa opticorürn confinia ftagnavit ferum turbidum, 
quod irfandibulum & vicinas carotides inundavic ad motorios. 
usque. Reliqua nervorum paria fplendida quidem , fed fero ex- 
Atavafato unà curn fpinali medulla ceu fubmerfa fuerunt... 


e- 


| De Gatta feréna od e al 
Cerebrum abhinc folutum partibus connexis exemi ad in- 
timins examinandum : Venttriculi fero exrravafato erant referti: 
Circa infundibulum & nervos opticos fübítantia cerebri in fa- 
 niem foluta, ceu ex abfceífu & in tabum converfa fuit, putrida- 
que fpongiz abftergendo adhafit; quod quidem vitium ad ven- 
criculos usque cerebri ferpfit. Cetera autem evidenti vitio ca-- 


rüérünt;;D 52:04. | | 
NOTAMINA. 
Olorum capitis atrocium  percinaci(fi caufam , abla- 
Dice olla fpe&tare licnit & quafi palpare manibus , ver- 
7ucas fcilicec, duram matrem obfidentes, que circa ramificatio- 
nes arteriolarum, duram matrem perreptantium confit. fan- 
guini obicem pofüerunt eó appellend , unde diftenfio. non po- 
tuit non fieri , fingulis arteriolarum vibrationibus. dolorifica, 
tanto acutiore cum fenfü, quanto vehementior fuit (ànguinis 
impetus. us 
- Gutte autem ferenz caufa circa exortum nervorum opti- 
corum manifeíta incurrit in oculos, ferum nempe aut lympha 
redundans, qua illi penitius. imbuti fpiritus vifivos transmife- 
runt primó parcius; unde vifus debilitas: adaucta autem feri ex- 
travafati copi , obítructis tandemque corrüptis nervis opticis 
cmnimoda coecitas fübíecuta fuic. | 

Motus imbecillitatem & artuum inferiorum impotentiam 
ab eodem fero extravafato , totam cerebri fübftantiam & ipfam 
fpinalem medullam inundante facilé quis deduxerit ; fiquidera 
nervorum canaliculi feró perperam ftagnante penitius imbuti, 
copià oppreffi aut ulcerofi fpiricuum influxum impediverunt 
cüm motus imbecillitate & artuum impotentia. — 

Quin fenfuum internorum exercitium ab eodem fero pe- 
nitius irrigante cerebrum , impeditum & rationis ufus interce- 
ptus fuit, cum idea olim cerebro impreffie, aut obliteracx pe- 
nitus , aut combinatio earundem , propter di&um feri irrigui im- 
pedimentum, fieri non potuit : unde reminiícentia & fenfuum 
"üernorum exercinium neceffarió detrimentum ccepit, 

S2 Febris 


7349 — .. Obferuatio L X1X. ui 

Febris tandem fupervenit , qua miferiarum finem fecit, 
propter abíceffum, in ipfa cerebri fubftantia, juxca exortum aut 
thalamos nervorum opticorum confípicuum , ex feri ftagnantis 
corruptione & putredine ortum ; unde fieri non potuit , quin 
particule putrida , fanguini ifta loca permeanti afperfe & im- 
mixta fermentationem , aut motum certé fanguinis pracernatu- 
ralem feu febrim induxerint, primo lentam, poftea quafi acu- 
tam. XN 


Quemadmodum in eeconomia omnis error folet effe fos- 
cundus, & alios concatenatim poft fe crahit errores, ita in oeco- 
nomia animali facta feri illuvies primó, plura peperit vitia: im- 
'pedito fcilicec, auc perverfo fanguinis & fpirituum motu, mirum 
non eft enumerata confecutive fefe excepiffe vitia , tandemque 
mortem modo, quo füpra dictum fuit, intuliffe, 


Setacea qua ratione opitulentur ( opitulari autem experi- 
entia docet, & me, qui hzc fcribo, recenti docuit exemplo) non 
usque adeó in promptu eft dicere. . Vidi in vertigine cicuban- 
te, uti credebatur ex fero in ventriculis cerebri collecto, vefica- 
toria capiti rafo applicita vim feri traxiffe, & egregiam opem tu- 
liffe. Non quód credam illud ipfum im ventriculis concencum 
ferum horum beneficio extra&dtum  fuiíle ; tranfitüs enim viam 
monftrare perdifficile foret; fed cum res peragatur ir corpore 
vivo, fpiritibus& fanguine perfufo, impreflfione aut veficatorii , 
aut fctacei motum fpirituum atque humorum aliter. determi- 
nari facilé intelligitur, bonum: ica effectum, etfi. modo, nobis 
non fatis cognito praítare poffunt; Videatur de his Bovellus, 
de motu animalium, ubi de venafectione, uti alis, acucé phi- 
lofophatur, illam non femper evidenti ratione, deplendo vafa; 
opitulari, fed fpiritibus alium motum eumque falutarem cor 
ciliando bonos quoque praftare effectus. 


OBSER- 


e ; "i Ob/ervatio es ! | - p ! 
| Gu OBSERFMTIOSEXX. — c | 
Dx. D. JOHANNIS, CONRADI. BRUN- 


Seu 
Experimentum de bullarum produ&ione in folutione 
egeo | ch. —— | 

N philofophià adeó incerta furit & dubia, qua ratione fola 
nituntur, ut ea, que magna ingenia, magno ftudio atque la- 
bore, non fine verifimilitudine producunt, unico nonnunquam 
experimento labefactentur & corruant,unà cum «dificio huic 
fundamento fuperftru&o. | Hinc prudentiores ad experimenta 
recte, canquam ad Lydium lapidem confugiunt, neque quicquam 
aflerunt, nifi experientià comprobatum. | Commentatus olim 
fui fuper Chalybe, ejusque virtutem aperiendi & obftruendi in 
uno eodemque fübjecto miratus & rimatus , particulas in hoc 
activas & fumme elaíticas obfervavi tüm in praxi, qua notavi 
chlorofi affe&tas , frigidas atque torpentes dextro chalybis ufu 
refufcitari, agiles; floridas & coloratas reddi; tum experimento , 
quo limaturam chalybis pofui in matracio altioris colli ; mox 
fuperfudi liquorem folventem ad infignem altitudinem , ut aé- 
. fem per medium liquorem àd fundum: vafis & limáturam cba- 
lybis penetrare pofle nemo crediderit , quí rioveric, iri antlia 
pnevmatica aérem ope aqua abarceri , ne penetrare poffit. In- 
cipiente ramen folutione chalybis iri fundo vafis bullule excita- 
tz magná vi proruperunt ad fuperficieni liquoris folventis : un- 
de conclufi , in ipfo chalybe detirierí particulas activas ; &the- 
reas , fumme virtutis & efficaci, qua folutiorie prorumpentes 
in liquore bullulás excitent & effervefcentiam 5 in corpore hu- 
mano viriculis folute & ad maffam fanguinis delace , vappidam, 
ceu in chlorofi & cachexia effe folet, invigorerit, animent atque 
infpirent,fluxilemque reddant, unde virtutem & apcriendi & ob- 
ftruendi didici , & difficultates plerasque facile fuperavi.  Dif- 
&ntientem autem circa productionem bullularum habui magni 
$53 fioras- 


$8 0 7 OMiroah EXX. SEE 
nominis & exiftimationis philof(ophum , perfüafum , aérem" 
ipfum ceu maximum & potiffimum folutionis inftrumentum. 
- excitare bullas , folvere corpora,aut maximam virtucem ad hac - 
diffolvenda conferre. Ur de re certi fieremus, ad experientiam 
progreífi fumus. — Liquorem apparavimus ex Spiritu Vitrioli, 
cum füfficiente quantitate aque temperato. Portionem ejus 
in antlia pnevmatica pofuimus ita, uc extracto aére limatura 
ferri, charculz impofita, mediante modiolo, in liquorem fol- 
. ventem demitti poffet. Aliam portionem in libero aére juxta 
pofuimus, vifüri, ubi nam cbullitio cicius & fortius fuccederet, 
& an aér externus fit neceffarius ad folutionem metallorum. 
Adaptatis rité omnibus, arem extraximus; quo fübducto , me- 
diolum verfando limaturam in antlia in liquorem folventem 
immifimus, & eodem momento in alium liquorem, in libero 
are pofitum, rancundem limaturz conjecimus, quo fato ftarim 
bullire coepit menftruum in antlia , & efrervefcere magnis bullis 
impetuosé ; tardius autem & micius illud in liberoaére poficum, 
&diudus. Inde conclufimus, non aérem cfle ambientem , qui 
aut folutionera , aut bullulas in folucione chalybis excitet ; quip- 
pe exhauftus & fubtra&tus fuit , quantum fieri potuit exacifli- 
mé; fed effe aut atherem, aut aérem longe fübdiliffimum , aut 
fpiritum elafticum , chalybi inclufüm , qui folucis menftruó repa- 
gulis prorumpat, bullas in aqua, in fanguine autem majorem 
vigorem, motum & fermentationem excitet , flammulamque vi- 
talem languefcentem fufcitare foleac. ^ 
Non folüm chalybs ín foluione cum impetu bullas entit- 

tit, fpiritumque fanguini cache&ticorum immittit, quem atte- 
nuat, fovit & craffitie ftagnantem circulationi reddic, fed & alia 
corpora mixta , alcalia prafertim , cum fuis menftruis foluta , uti 
margaritz , lapilii Cancrorum , Corallia &c. Aceto deftillató 
foluta fpiritum bullulis contentum emittunt, qui fanguinem 
invigorareintelligitur, & hinc rede nomen confortantium me» 
dicamentorum hactenus obtinuerunr. jig T 


OBSER- 


p. ^ 


x | PPS LXXL s 2 geb. 
e OBSERPAT1O LXXI. Ex 
Dx. D. JOHAN NT MMMDI BRUN: 


UEESRE Vui cet NISCRÓN 


De ; 

Caruncula in Uretbtds — 
Nter ea, qua crucem figunt & egrorantibus & medentibus; 
haut poftremum locum tenet Caraucula, quam vocant, feu 

excrefcentia , quam credunt, poít diuturnam gonorrhosam im . 

Urethra pullulans & meacum urinz obftruens ,tam difficilis cu- 

rationis , ut Chirurgorum opprobrium audiat, — Idem infortuni- 

um contigit /Vobili cuidam , qui ex diuturna gonorrhoca hanc 
contraxit labem , ut noninift exile inter mejendum apparuerit uri- 
àz filum , interdum plané claufus fuerit urinz tranfitus,. Nemo 
neque Medicorum; neque Chirurgorüm, quos confüluit innu- 
meros, dübitavit cum «gro áflerére; Garunculam , norcinaciffi- 
mm obfidere urinz canalem , eamque exitu prohibere; eoque 
magis; quia ftatim poft glandem veficam verfus primum ob- 
ftaculum tangenti occurrit, attadtu durum & callofum, & ab- 
hinc plura verfus radicem penis. Conugit, ut omnimoda quón- 
dam ifchuria detentus & me coníulrum voluerit, Obfervavi 
diebus, quibus inviferam egrotancem pluribus & accuraté an- 
notavi, urethram ftylo plumbeo, ad hoc fabrefacto dilatari pof- 
fc & diftendi ita,ut urina filum fat craffum apparuerit extracto 
áutem ftylo, poft aliquot horas conftringi canalem iterum & 

Coarctari;id quod ipíe eger acentiffimus ad morbum perfua- 

fum quoque habuit. c in veritatem & rem prafentem venc- 

rim , mors fecit, que ex empyemate perperam tractato contigit. 

Incisà urethrá, nulla excreícentia, aut caruncula apparuit, neque 

ungus , meatum urine obfítruens, id quod oppidó mirabatur 
£nedicus adítans , qui fepius viventi medebatur: Sed mera. an- 
guftia & coarQatio urechea hinc inde vifa. fuit, qualis in vafis 

&mbilicalibus poft.partum obtingere folet coaleícentibus, 

Inde cónjeci , opinione forte frequentius contingere, ut qua: 

: ercdi- 


iade f 
7 


$44 750 ultras LXXTI 


creditur à caruncula aut fangofa excrefcenda in. urechra proce- 


. dere urine difficultás, ex ftrictura & callo(à duritie ejus prove- 


" —miat; id quod in cafu memoraàto inde quoquc colligere licuit, 


quia obítructam urinz. viam filo ferreo pertundere. vidi fzpius. 
&grorantem , id quod faná urechrá, callo non obíc(sà perferre 
non potuiffet, ob fenfum ejus exquifiilfimum. — Ec hac forté 
ignoratio; quemadmodum in morbis fort pluribus caufa eft 


-infanabilitatis.  Hincuc nature myftz, dará occafione, qu& ra-- 


ra obfervent diligentius, rem obfcuram illuftrenc, & medendi 
methodum, forté perverfam hactenus emendent , falutis publi- 
ca intereft ne error longius propagetur. 
Daféldorffo Auguftam Vind. 4. 21. je. 
4nno 1707. mia.) : 


OBSERFATIO LXXIL. 
Ds. D. SAMUELIS LEDELII. 


Flores fcorbutici cum pruritu ambulatorii. 


y Macs currens 1707. multos nobis dedit egrotos fcorbuticos, 
vatiis fymoptomatibus laceffitos, nec defuit in quibusdam füb- 
jectis pruritus totius corporis moleftiffimus ; uti etiam Nobilem 
füb cura habui, ictero flavo deturpatum & pruritu tali excrucia- 
tum, Quem jam fiíto , erat fanguineo-melancholicus, eruditus, 
63. annorum , optimz tamen conflitutionis. Hic pratericà acfta- 
te pruricum cotius corporis per intervalla fenfic, ac parum cu- 
ravit. Accedente hyeme praprimis irrequietas expertus fuit ex- 
inde noctes Quamprimum enim calore leti pori fuere aper- 
t, fummum fenfit prurirum , non. quidem per cotius corporis 
peripheriam, fed partialiter obambulantem , & modoin his, mo- 
do in aliis partibus, ad tempus fixo loco haerentem , inftar ar- 
thritidis vaga fcorbuticz: hac nocte pruritus folum caput occu- 
pavit, reliquis arcubus intactis, illa folum pe&us; tum fola bra- 
chia, iterum folos pedes , denique ipfam pubem cum membro 


- virili, & fic per aliquot feprimanas fuit excruciatus, — Expurgato 


corpo- 


Flores fcorbutici cum pruvitu ambulatnii. —  .— 18g 


corpore aliquid levaminis fenfit. Pruritum hunc partialem fem- | 
per anteceflerunt puftulz craffiusculz , veluti carnofe, absque 
ullà humiditate: cuticula autem dum fcalpendo fuic lafa, ex- 
hibuic lineolas ftriatas fanguine parum ctin£las, pruricu fic fopi- 
to, lenis fubrepfitfüdor circa auroram. Adhuc femel dato eva- 
cuante, fübjunxi ufum trifolii fibrini , maricactum cum effentia 
lignorum, ad plures feptimanas continuando. Sic paulatim ma- 
lum remific. Quando aliquid comedit de cibisffcorbuticis pro- 
hibitis, ex tempore fenfit lenem pruritum, veluti camen ener- 
vatum & ftatim difparentem. — Pruritus apud Senes non eft in- 
frequens affectus, & fatis durabilis, requiem no&urnam interz 
rumpens, vires tacite abfumens, & tandem marafmo fenili con- 
currente, anima & corporis amicabilem focietratem diflolvens. 


OBSERVATIO LXXIIL 

Ds. 'D. SAMUELIS LEDELII. 
Tumor globofus & dextro vulve labio prodiens felici- 
| ! íer vefetius. 
.. A Ncilla triginta aliquot annorum , melancholica, parva ftatu- 
A- per annum integrum aluerat pendulum huncce tumo- 
rem: & quia molcftus erat inter eundum, fepofito pudore con- 
filium à me petebat. Luftrabam cum Chirurgo, Balneatore, lo- 
cum affectum, & inveniebam pendentem globum in membra- 
na craffiufcula , ad quadrantem ulnz protenía, vix manu aperta 
capiendum & obtegendum. — Sponte exortum referebat, menfi- 
bus parce fluentibus.  Jubebam ligaturam indies ar&tiorem in- 
ftituendam , dolore fübfequente fat molefto , ficque per oGi- 
duum continuabatur. /Egrota more impatiens urgebat abfcif- 
fionem, quz etiam forcipe acutiffimo prope labium fiebat, cum 
dolore egre & fluxu fanguinis copiofo. Le&to committeba- 
mus egrotam , & horror ipfam prehendebat cum fluxu men- 
fttuo.' Copfortabam cum levamine. |Poft octiduum conque- 
rebatur de lafficudine & dolore gravativo circa pubem, capro- 
pter evacuabam, & (ana per Dei gratiam dimittebatur. Nattam 
Obferv, Acad, N, C. Cent. I. T dat 


AT rcu 
M6 co Olftrvatio LXXIF. / A 
dat obfervado 19. Dec. 1. Ann. 6. & 7. Ephemeridum noftrarum. 
Materia in globo contenta erat lympha gelatinofa cum maffa 
carnea & membranofà , quam balneator iri camino fufpendebat. 
- (Grenberga Silef. Norimbergam mi[f v 
d. 4. Maji 4n. 1707.) : 
OBSERFATIO LXXIF. 
Dx. D. MICHAELIS ANGELI MORI, 
Pleuritis per. univerfalem Corporis tumorem. [anata. 
T Oneftiffima Mulier annum agens 36. Pleuritide correpta me- 
X Adicamentis ufa eft convenientibus, vena brachii ex parte; 
qua dolor erat , (c&a fuic fecundo à morbo dic, & melius fe ha- 
. bere vifa eft, licet dolor lateralis adhuc effet vehemeritiffimus, 
Quarto die derepente dolor ceffac , & maximus in inguine fen- 
titur cum totali urine füppreffione ;à quo dolore per diem libe- 
rabatur fomento anodyno , & unctione olei de fcorpionibus; 
urine fuppreffione támen remariente, quando. nocte fequenti 8 
capite usque ad pedes magno cum mulculorum dolore tumida 
evafic; ac fi hydrope univerfali laborares, ita ut cotbpreffis cru- 
ribus, brachiis, & coxis fovea infignis remaneret ; & fic triduo 
permanfit , maxima cum difficultate expirandi. Inter multa re- 
media Salis Armoniaci fpiritus in'aquis conferentibus ad potum 
concedebatur , & etiam ad fatieratem , nulla enim remanebot fpes 
ejus falutis. Res mirabilis, quando jam mors expectabatuft,; 
quia per novem dies tali in ftatu comrnorata fuerat absque ullá 
naturali evacuatione, repenté rotüm füdavit córpus, & ini rantá 
copià, ut pené per pavimentum excurreret ; crefcente fudore; 
viresetiam aügebantut, donec & urina, & feces excrecz fuerurit, 
prima coloris acri , & nigri , fecunda flavefcentes, quz ambo po- 
ftea ad bonum redigebantur colorem, & tertio die fine febre 
remanfit. Pruricum autem miaximut in univerfa cute fenfit, 
gua criam afpera erat ad cactum, donec paularim excoriati coe- 
pit, & tora cute mundara eft, que dum cadebat in aliqua parte 
erat magnitudinis confiderabilis, & adveríus folem Le ene 
co | 


grem 


-— 


E 


; Olfervatio LXXF.d LXXVI. | | 147 


* 


— —— Me 


colorem coeruleum reddebat: ex hac affectione nullum incom» 
modum paffa brevi convaluit. - - ; 


C-OBSERFVATIO LXXF..  — — 
Dw. D. MICHAELIS ANGELI MORL - 


Per vomitum cum tuf] diuturni pe&oris doloris 
levamen. 


Dolefcens quidam de continuo pe&oris dolore, difficultate 
Peoiandi, & inappetentia conquerebarur , atque per inter- 
valla etiam febri corripiebatur, & licec multa propinarentur re- 
media, omnia incaffum ibant. —Vifcera omnia abdominis mol- 
lia eranc, unde in thorace ad evidentiam usque fedes morbi fta- 
tuebatur. Quadam nocte, quando ob nimium dolorem, & anxie- 
tacem fpirandi Animam Creatori redditurum Aftantes purabant, 
accerficus ego quoque illum jamjam moriturum credebam. 
Paulo poft derepente nulla data occafione crepitum, ac fi veficu- 
la quzdam aéris plena disrumperetur, audivimus, & paulo po- 
ftea cum tuíli reddere incepit fübítantiam quandam mollem 
mellis inftar, coloris etiam confimilis,ad pondus oo & am- 
plius librarum, qua repurgatà vires ceficiebantur , unde paucis 
poft dicbus? le&o furgens , bené fe habuic, & adhuc bené vivit. 


OBSERV ATIO LXXVI 
Dx. D. MICHAELIS ANGELI MORI, 


Hydrops per fomnum periodicum curatus. 


NL C 2 Conjux, etatis annum agens 53. poft gra- 
vem, & diuturnum dolorem in ventriculo, hydrope labo- 
rare coepit , & cum multis medicamentis morbus minimé cede- 
ret , morti credebatur propinqua. Derepenté. in fomnum in- 
cidit, qui per diem integrum duravit, & placidé absque ullo 
ftertore dormivir, unde nulla auxilía chirurgica in ufum vene- 
runt, alterá die à tali affectu immunis remanfit, fed nullum per- 
fcntiebat levamen. — Iertià die ecce denuó in fomnum labitur, 

| Ya & (ta- 


19 .— . Obfervatio LXXVIL. € LXXPI. 


, . & ftatuta hora per integrum viginti quatuor horarum fpatium 
^! dormitabat. Sic per meníem typo tertianario fomnus ifte du- 
ravit, & egrz paulatim vires reficiebantur , abdominisque tu- 
. mor minuebatur , undé omninó relictis medicamentis, nature 
& forti opus abfolvendum relinquebatur. — Mirabile dictu, intra 
alterius menfis fpatium eodem continuante fomno, hydrops pe- 
nitus difcellit, & ex tabida evafit pinguis, & carnoía, & nunc 
optima fruitur valetudine. 
V OBSERVATIO LXXFII. : 
— Dw. D. MICHAELIS ANGELI MORI. 
:  Uterus lapidibus refertus. 
X gyOneftiffima Matrona 48. annorum per menfes decem de 
acerbiffimo in infimo ventte dolore conquerebatur , qui 
nullis cedebat remediis, licec multa in ufüm parata fuerint, ad 
tractum tumor fcirrhofus in utero deprehendebatur, à quo ma- 
teria acris, & loture carnis fimilis deftillaba.. Tandem pleuri- 
tidé correpta e vivis difceffit; difle&o cadavere uterus lapidibus 
. plenus repertus cft ad numerum 32. maximi eorum magnitu- 
dinem amygdali equabant, minimi fabis confimiles eranc, & in- 
ter plicaturas, & tubulos uteri infarcti , & incarcerati confpicie- 
bantur : Aliqui erant coloris flavi, aliqui eruginei , & rupti ad fi- 
.militudinem cepz varias habebant tunicas ; de iftis periculo fa- 
&o in pauperibus ad pondus medie drachmz füdor promovc- 
batur, unde Bezoardici lapides à me nuncupantur , & tam fic- 
quenter in ufum dedi, ut jam paucosillorum confervem ; quarc 
qui mortem caufati func, nunc falutem donant. 
| OBSERVATIO LX XVIII 
-Dx. D. MICHAELIS ANGEL1 MORI. 
LHP Cocitas fubitanea., | 
Obiliffima Virgo etatis annum agens 18. poft gravia intc- 
M icis cormina, alvi fluxionem paffa fuit, quz clyfteri- 
bus, longis aquarum potionibus, & inunctionc olei amygdalo- 
rum 


emt 


i: 


Cecitas fubitanta, B) 


rum dulcium curabatur , at ftatim dolor redibar ; unde poft ta-- 


les multas vicifficudines cibus diebus à ceffatione fluxus potum 
propinavi cum unciis duabus & dimidia manne confectum : Ab 
hoc medicamento mane fumpto levamen fenfit, optimas, & 
conferentes evacuationes obtinuit, at poft prandium vaporem 


quemdam, inftar flammz calidiffimum ex ventrisimo perfenfit, . 


quiad caput delatus deliquium intulità quo brevi refürrexit, ac de 
totali vifus deperditi quefta fuit. Accerficus ego cerebrum 
offenfum judicans , ad medicamenta fpecifica cerebrum corro- 
borantia curationem direxi, & poft quatuor dies denuo videre 
coepit, fed non diu hatc latitia duravit, nam quatuordecim ho- 


OBSÉRVATIO LXX1X. 

Dx. D. MICHAELIS ANGELI MORT. 
Dolor bumeri à partu toto fecunde ge[Lationis tempore 

acerbus , 65 in fecundo partu [ponte evanefcens. -—— - 
Onefta Femina laudabilis temperamenti, florida aatis, & 
nova Nupta paucis diebus ab inito macrimonio concepit, 
per integrum geítationis tempüs bene fe habuit quoad omnia , 
& puellam feliciter peperit ; nifi quod dolorum vchementiam 
in ipía parturitione minus equo animo tulit... Quapropter ne- 
que Obftetricis , neque adftantium Matronarum monita cfficere 
potuerunt; ut clamoribus & univerfi corporis jactationi parce- 
ret: przcipué veró brachium finiftrum affidué huc illuc jacta- 
bat, videbaturque illi, ut retulit, aliquod doloris levamen inde 
| 1-3 . Otiti, 


s 


EN * C c E Ao s 


$249 o Obervate LXXX. 
"oriri. . Paucis autem poft partum horis queri ccepit de dolore 
. fads acerbo brachii finiftri ; fed quia lochia bene fluebanc, & 

. quoad reliqua omnia femina re&é valebat, ex muliercularum 
confilio omnem Medici operam ad dolorem leniendum recufa- 
vit... Nondum pera&to«empore puerperii rurfus gravida evafit, 
& quamvis toco hujus fecunda geftationis cempore dolor idem 
brachii períeveraverir, cum aliqua etiam in motu difficulate, 
pullum tamen adhibuic remedium , quoniam ex opinione cu- 
jusdam Medici copica medicamenta fine univerfalium. admini- 
ftratione nihil fibi profutura judicabat , univerfalibus autem uti 
noya geítatio non patiebatur. Peperit tandem fuo tempore 
' aliam puellam, & cum fuo exemplo edocta dolores parcuricio- 
nis modeftius tuliffec, poftquam in le&o decubuit, fen(ic dolo- 
rem brachii, de quo per integros decem menfes conquefta fue- 
rat, ftatim & omnino evanuifle ; qui ctiam illam Feminam am- 
plius non tentavit his o&o menfibus, qui à fecundo ejus partu 
jam tranfierunt, 


D OOBRSERPU TIT TA Se | 
. Dx. D. MICHAELIS ANGELI MORI. 
Motus epileptici incipientes à crure per localia ipfi cru- 


- Yi applicita perfele cur ati. 
A Er ad moeítitiam natura pronus, fubobfcuri coloris 
- £L Xin facie, incidit hyeme praterirain motus epilepricos, repen- 
té enim cadebac, convellebantur capitis mufculi , alienabatur 
mens, & omnia demum patiebatur , quz epileptici pati folent; 
. poft paroxy(mum referebat fe à crure finiftro quamdam veluti 
amrmam aícendentem perfentire , quz univerfum corpus occu- 
parcc, cum atitem ad caput perveniflet, vertigine tenebricofà fefz 
obrui, nec quid deinde fequeretur amplius fe fcire. Poft paro- 
xyfmum veró crus & femur remanere folebant aliquando ftupi- 
da.  Curatus eft in majori noftro Xenodochio , adhibico leni 
gathartico, & nonnullis antepilepricis, precipue vero GAMES 
: uit 


Mv TAS CY M RP Me EE TE e e c HE Ape : EE 


7, 
P 
n 


[ 


I 


Lodi 
1-7 
EXFL B 


^ 


Obfrvatie LXXX - *- "t 


fuit fura , unde morbi fomes clevabatur , applicitaque ibidem 
duo veficatoria. Notavi in curationis proceflu , poft factas fca-- 
rificationes przd. & poft detractum inde per cucurbitulas (an- 
guinem, pluries zgrotum queftum cffe de vapore illo calido, 
qui camen non aroplius caput, fed potius: pedem ad extremos 
usque digitos petebat. Poft applicitum veró caufticum vefi- 
cans, & illa prorfus evanuit, ac Adolefcens optima nunc frui- 
tur valetudine. 
(AMiffa ab Exc. D. Lanzouo Ferraria Auguftam 
- Findelsd.22. Maji 17207.) 
OBSERFATIO LXXXI. : 
Dx. D. CONRADI BARTHOLDI BEH- 
cuFHE OKRENS. | | 
: De. : e x 
Genuina ac certa Artbritidis enratione. — — 

ES ante annos feptem, Torao fcilicec VII. & VHI. Decuria: If. 

Mifcellancorum noftrorum de Podagrá indolente, ejusque 
occafione lignorum decocta, inter optima ejusdem prarfervari- 
và, ex Blankbar do ,/Mayernio ac Eíímullero, fioul afferui. Nom 
ram autem iisdem pracaveri paroxyímos arthriticos, quam cez- 
co curari fubfequentium temporum experientia hic locorum 
confirmavit. Anni enim fere elapfi funt quinque, ex quo Vien- 
nà Auftriz rediens formulam decocti ejusmodi fecum Hildefiam 
attulit Zu firi/imus Dn. Carolus Paulus Zimmermann .S. Cefa- 
ree /Maj. Confiliarius Aulicus, ac Epifcopi Regimtinique Flilde- 
fenfis Cancellarius, quod cum in Íeipío femper feliciter proba- 


tum, fübin aliis idem petentibus communicavit, à quibus eodcm 


pariter fucce(fu femper adhibitum e(t, adítitique ipfe aliquot 
Reverendillimis ac Illuftriffimis Perfonis, diverfze aatis, temp4- 
ramenti,, diatz ac vita: generis, qui quamprimum infültum do- 
lorum ejusmodi five in pedibus, five in manu, five in brachio. 
Bereeperunt, ftatim decoéti hujus uncias circiter feptem, fingu- 
lis 


- 


Cow — — "Olfrutio LXXX. 


! 


lis dimnidiis horis affumentes , coecerisque circa digtam obferva- 
.tis,ab iisdem immunes evaferunr, Urina autem in copia fecef- 
fic, in quibusdam etiam alvus laxior reddebatur, veluti purgante 
affumpto. Quod me permovit, uc cum di&us Da. Cancellarius 
pro fuo publica commoda promovendi favore formulam de- 
co&i cypis imprimi curaffet , ejusdem exemplar A&is III. Socie- - 
tatis Noftre in(erere digaum jüdicarim , nullus dubitans, quin 
. idem plané effe&tus etiam aliis in locis fubfecucurus fic, & nunc 
demum ars noftra de criumphata quoque invictá hac Dea, quo 
epitheto Lucianus olim podagram mactabat , impofterum fibi 
gratuletur, : tur 
Loco autem Formula Germanico idiomate expreffz , Lat- 
nam , Exterorum in gratiam, dare liceat: is, Polypodii querni, 
Hermodad&ylorum , rad. China, Sarfaparillze aa Ziiij. Guajaci vj. 
Hermodadcyli crasé contufi, & reliqua fpecies minutim incifz 
in olla magna cum aque feptem, & vini albi Medfuris Viennen- 
fibus duabus ac dimidia ad quartz partis confumtionem co- 
quantur, poftea fiat colatura; remanentia denuo cum menfuris 
quinque femis aquz, & fesquimenfüra vini ad quarta partis eX- 
halationem coquatur ; colatura fervetur. 
| Deco&i hujus cancum, quantum poteris, bibe; quo plus 
bibes,eó citius convalefces; quamvis ultra quatriduum non in 
ufum veniat; quo tempore omnibus jufculis, la&e & fructibus 
abítinebis , nec alio potu, prater hunc, uteris: econtra varia fa- 
lubres carnes, afTe inprimis conducent. 
Die quartolenelaxans adhibeatur. Ec hac ratione omnis 
"podagrica, ifchiadica, aut rheumatica defluxio citó curatur. 
"^. — Dolores intra octo vel decem horas ceffant, modó diligen- 
ter potaveris , nec prater aliquam loci , quem fluxus occupave- 
rat, debilitatem , quidquam remanet. Nullatenus purgat hoc 
Deco&tum, fed omne malum per urinam educit 
(Hildefio Novibergan d. 25. Febr. 
"0 1707. mila. ) 


Vp MM 


ER IER wu AM ANN 
A^ » diss 


De genuina ac certa Aribritidis curatione, ——— 1/3 


-—- x oae E 
.De famofo apud nos decocto antipodagrico, cujus defcri- 
ptionem communicavi , notitiam eciam ZAfifcell. /llufir. Regie 
Societatis Berolinenfis injeci, quadam adhuc continuare animus 


eft. Scilicet precipuum, quod ipfi fub initium obmovebatur, - 
quantitas nimia ejusdem eft, qua ventriculum quafi obrueret,- 
ut fibris ejusdem nimis relaxatis togoque deítru&o , decodium - 


illud non re&é digereretur , adeoque vel effe&tu fuo fru(traretur, 
vcl graviora mala corpori induceret. Verum hzc ipfa absque 
ratione timeri experientia in fubjedtis omnibus luculentiflime 
comprobavit , ne dicam , quod decoctum ipfum ventriculum 
non admodum grave, fed ceu liquidum quoddam ac particu- 


lis activis impr gnatum, adeoque mobile, urgente fimul deco-. 


€i pondere, tandem perlabatur. Duorum autem imprimis 


zgrorum exempla fe obtulerunt, quorum alter propter ventri- - 


culi debilitatem colicis doloribus frequentiffimé obnoxius exi- 
ftit; adeó ut quoties extra urbem perno&tetur, & juxta cum vi- 
no cerevifiam non aífuetam bibere cogatur , femper colicam 
flatulentam patiatur, incubum quendam referentem. — Hic ipfe 
cum ante biennium paroxyfmo fuo podagrico corriperetur , & 
ftatus publici ratio pracfentiam ejus flagitaret, decoctum , quo 

ob ventriculi debilitatem femper averfatus fuerat, quarta circi- 
ter paroxy(mi feptimaná haufit, tali quidem cum effedu , ut fu- 
dor ex pede affecto erumpens odore decoctum referret, Do- 


 Jminus veró ZEger intra quatriduum moleftiffimo hofpite fuo 


liberaretur , inque publicum prodiret, nec quicquam veró feu 
fub cura, feu poft eandem de colica (ua aliaque imbecillitate 
ventriculi perciperet. — Alter veró Eger ventriculo quoque im- 
becilliore & frequentiore colica gravatus , fimili ratione deco- 
&um confüueto fucceflu haufit, absque moleftia, nifi quod alvus 
enormiter folveretur, & intra biduum ad triginta vices purga- 
retur. 
Secundum quod circa decocti hujus ufum obfervavi, e(t, 
Olferv. Acad. N. C. Cent. 1. u illud 


X4 707. OMrveio LXXXE e 
illud in gonorrhoca affc&tis ufurpatum podagram quidem etiam ; 
. . abigere; fed circa gonorrhocam necquicquam mutare, perma- 
nente fcilicet, urinà quamvis copiofius prodeunte, feminis efflu- 
xu, ac filamentis in urina confüetis. Quamvis duo, in quibus. 
hoc ipfum notavi, xgri jam gonorrhoca ab aliquot annis invete- 
rata laborent, : 
—.— Tertium eft, quod àquodatn decoctum hoc cum fola aqua 
paretur, laudabili etiam cum effectu. 
us Quartüm, quod ante menfes duos demum exemplum mi- 
hi oceurrerit , ia quo decoctum exfpectatione fua fruftratum 
eft. JEger fcilicet triginta annorum , parente natus, cujus pes 
-. alter diuturno ulcere laborat, podagrico quoque infultu corri- 
pitur ,qui tanien quod effet levior, euporiftis ac domefticis tum 
removebatur, Poft quatuor circiter feptimanas iterum paro- 
Xyímo eodem obruitur, & quidem quod' multa comeflacioncs 
nocturnz , faltationes aliaque ejus generis praceffiffent , cantá 
eum velhementià, ut pre doloribus quatuor noctes infomnes 
traheret. — Vocatus ego primum topico quodam externo dolo- 
ribus lenimentum dedi, alteroque die decocti ufum fuafi, quod 
etiam abfolvit eger, ita tamen, ut multas fedes liquidas diar- 
rhoec inftar pateretur, parüm veró urinz remitteret, & nihilo- 
minus dolor arthriticus pedis dextri ceffarer, — Vix aucem dies 
duo prateribant ; cum ille; feu quod pedibus jufto diucius infti- 
tiflec (eu alià ex ratione, quam agri etiam Medicis non libenter 
aperiunt, iterum dolore pedis dextri corriperetur adeó acri , ut 
propria fponte decoctum iterum peteret. — Suafi etiam ipfe, ab- 
folvirque Dn. /Eger alteram curam quoque magno cüm obfe- 
quio, nec tamen alvum italiquidam experiebatur; & majorem 
Wrinz copiam excernebat. Appetirus quoque fub cura ipfi au- 
gebatur , dolor tamen pedis non remittebat, ac infuper tumor 
ejusdem füpervepiebat. Unde ad alia medicamenta acceffi, que 
etiam ità: ceflerunt, ut. poft quatuordecim demum dies eger in 
publicum prodiret, & omnia recté fe haberent. Quamvis veró 
hoc cafu; decoctum effectum fuum non praftitit, non minus 
gamch 


bs 


Obérvsio LXXXIL ———— pf 
- —— Lnd d m 
camen fpecifici antipodagrici nomen meretur, ac laudanum, 
etiamfi vigilias non femper fiftac , auc dens apri, licet non omnes 
pleuritici eodem curentur, cum non omnes in morbo circum- 
ftantie eodem modo fe habeant, & ex rationibus illis octo cu- 
rationes morborum impedientibus , quas in. fele&lis Medicis 


* 


SeG.. 1. $.10. recenfüi, tertia huc maximé quadrer, 
(Hildefo Auguflam Vind. d. 21. £Maji 
dno d711.90/]A-) 
OBSERVATIOLXXXM. | ; 
Dx. D. SAMUELIS GROSSII. 
.Porrigo univer[alis ex defe&iu Vefice. 3 
Obilis cujusdam Noftratis uxor gravida , cüm fexco Menfe - 
prona in terram caderet , nullumque enormem dolorem 


exin fentiret ; debito tempore puellam enitebatur bené aliàs for- 


matam & vegetam , nifi quód infra umbilicum excrefcentia car- 
nea ovi gallinacei minoris magnitudine labia pudendorum fü- 
periora finderet. . Excrefcentia hac carnea fübtus, tria habebat 
foramina, quz ftylum in cavitatem quandam prompté admitte- 
bant, (ex hifce tamen foraminibus nihil quicquam cefflucebat) 
verfus abdomen eadem intus aperta erat, & vagiente infante, 
inteftinum füccedebat, quo repofito feces exibanc per alvum, 
Urinarn nunquam emific, fed in dextro latere excrefcentiz cir- 
cumíerentia femper: madida ferum urinofum ftillabat roris ia- 
ftar. Subinde convulfivis motibus tentabatur, porrigineque 
univerfali per torum corpus defoedabatur , mufculofüsque habi- 
tus ubique, prafercim circa jun&turas articulorum exefus, fan- 
guinem plorabact. Tandem poft 9. feprimanas atrophià totali 
COrrepra, vitam cum morre commutabar. | Conceísà (c&tione 
inveniebatur in excrefcentia jllà hernia inceftinalis, foramina ve- 
róilla tria in cavitacem quandam utero baud abfimilem define- 
bant, vefica plane nulla aderat, ex renibus tamen ureteres in 
fübítantiam carne excrefcentig inferebancur , nec ulla gutta feri 

i 2 in 


^ 
EB 


dqg6 ccc mco SEDIS IX 
in cavitate abdominis reperiebatur. Hinc patet, quód infuffi- 
cienter éxcretum ferum urinofum, & hinc regurgitans in vafa, 


predicta fymptomata caufatum fuerit. 


(Fratislavià Auguflam Vind. d. 14. unii 
Anno 1707. fifa. 


OBSERV ATIO LXXXIII. 
Dx.D.SAMUELIS STEURLINI. 


Eclipfes Solis znorbos caufant. 
| Icrocosmum ex Macrocosmo tanquam foctum in utero. 
AV per fympathiam plurimos pati affectus , quamvis non uni- 
verfaliter omnem fimul , interim tamen particulariter fcilicet 
difpoficum. ad recipiendam caufam agentem, agens enim non. 
agit, nifi in fübje&tum difpofitum ; idque probatur quotidiana 
experientia ; tempeftas aéris frigida feptentrionalis afficit cathar- 
rhofos , quorum conftitutio & humidum radicale impuritate hu- 
mida peccat vel abundat , tempeftas calidior fub menfe Leonis 
difpoficos ad Maniam quandoque annuatim afficit , canes reddit 
rabidos, febres excitat cum deliriis & phrenitide ex. exaltatione 
acuta Mineralium malignorum in Microcofmo occulté latitan- 
tium : Sic & fpecialiter quandoque afficiuntur quzdam vegeta- 
bilia, quadam animalia , certa quzdam terra regio malignitate, 
unde vegetabilia contabefcunt in extremitatibus maligné cot- - 
ruptis, animalia egrotant atque pereunt; veluti fub curfü veris 
anni hujus 1707. in toto pené diftridu Hennebergico & Franconi- 
CO copiose & fermé omnia jumenta paíía fuere cumorem par- 
tium extremarum cum contabefcentia & debilitate fumma vi- 
rium, ferum impuritate maligna affectum in lingua caufavit tu- 
morem,ardorem cum fputo copiofo & erofione partium lin- 
guz , fucceffu temporis evanuit morbus absque remediis adhi- 
bitis, ubi veró in calido antimonium vel cineres nicotianz vcl 
gendanz cum fabina fuere adhibita, citius levamen morbi € 
fubfecutum , ob citiorem expulfionem impuri feri, ab obfcura- 

| | | t 


1onc 


iid nins 


tione magná Solis forfitan univerfaliter caufati, fub qua maligni. 


tas aeris pre dominari femper folet; idem malum ex impuritate 
maligná feri fimilimo affecit modo difpofitos, prefertim junio- 
res homines quosdam cum deliriis , quosdam absque deliriis, 


omnes veró febre catharrhali maligna vires & partes citiffime con- - 


füumente; in qua fal volatile CC. ex fixo & volatili purifs. c. cinnab. 
vel pulvere viperin. compof. vel mixti falis volat. vel fpirit fulig. 
eflent. cum antimonialibus largius adhibita folum fufficientia 


fuere: quibusdam laxans ex mercur. & pulv. gial. fuit neceffari-- 


um & maximé proficuum. Simili modo ex inordinata motio- 
ne fertilitatis Macrocosmi fuperioris anni , ubi arbores copiose 


fub menfe Januar, & prateritis menfibus floruere, motor etiam. 
Microcosmi excitatus miros & vix auditos caufàvit affectus ce- 


lerrimé graffantes , praeprimis in tenerioribus, fcilicer purpuram, 
morbillos, váriolas, varia fubjecta fimul omnes afficientes cum 
celerrima fubíequente vel fuffocatione vel epilepfia lechali , in- 
primis ubi natura fuit impedita in expulfione malignitatis , vel 
-ex defe fpecificorüm vel ex incuria fubjeQdi & adítantium: 
commodiffima veró obfervavi remedia Mixt. S. volat. vel fine vel 
cum fale vol. C.C. cinpabarin. bezoard. folar univert ex Regu- 
lis &c. it. fl. corall. ocul. cancr. viper. pulv. Reliqua compofita, 
copiofa refrigcraptia, praeprimis anodyna, corrupta fuere ratione 


caufz & confufam inefficacemque medicinam. 


OBSERVATIO LXXXI 


& experientia nociva, cum alias nocent defcé&tum coguitionis - 


Dx.D. SAMUELIS STEUKRLINL 


4Haniacá curatá. 
Miis qu&dami à Medicis eque ac Theologis pro plane 
obfefía à Diabolo habita , ex geftibus rabiofis inepriflimis, 


defpiciens atrociter monita , precesque , quinimó cafligationes 


Quasvis omnes, ex urina fuperficie, varià falium acuuflimorum 
fpiritualitate colorata , viridi , flava, rubraque gliícente indicabae 
Uu 3 mor- 


Eclipfes Solis morbos caufant. m 0j 2 


e 


* 


15$ 005 Obfrosio LXXXF. 
morbum naturalem. maniacum & fpirituum pracernaturali vi- 
 &riolica acuitate motuque, nervos, cerebrum , regionemque ra- 


tionis afficiente , tandem inaniter omnibus tentatis vulgaribus 
folum reftituta fuit; crebro fcil. ufu iorum antimonii cum fale 
ammoniaco preparatorum in potu aquz fimplicis & per incet-. 
valla adhibito Nitro Antimonii cum rad. hellebori nigri , & repe- 


 tità venefedtione. Praterea multos rabiofos catenis plurimis 


ligatos fupradi&tis fimplicibus tutó curatos expertus fui, nec ob-.- 
ftat ratio curationis ex cognitione diftin&a caufarum morbi & 
aptiffimi hujus remedii ; fülphurea enim fübítantia antimonii - 


 &crimoniam fàlium acutiffimam non modó mitigac, fed & ex 


vx ftomachi & reliquorum fundamentaliter removet, nicra- 
ta furorem mitigant, & aperiendo corpus cum helleboro nigro 
fpecificé bilem dictam combuftam acrem (linam climinant. 


OBSERFV ATIO. LAXE. 
Ds. D. SAMUELIS STEURLINI 
Epileptica curata. 

Re Virgo 14. annorum ex epulis plurimis & vino af- 
AN:—lumptis, ex cempore folüm fri&tione calida ex decocto rut 
cum vino feliciter curata; hec enim per intervalla fentiebat in 
leto cubans fpasmum in brachio fini(tro, hic penetrabat füccet- 
five totum corpus , & caufàbat convulfiones totius, praeprimis 
veró precordiorum cum jectigatione totius & vociferatione mi- 
feranda, ex defe&u aliorum remediorum juífi decoctum Rutz. 
calidum concnuó adhibere, & convul(iones primitus ex brachio 
finiftro, poftea & ex aliis perierunt partibus univerfe , cum falu- 
te patientis; eandem frictionem & quidem ficcam fzxpiffimé fà- 
lutarem €xpertus fui in variolis & morbillis expellendis , & in cer- 
ritionibus, fpiritus enim exaltatus acutus nervos vellicans per 
poros elicitur , materiaque morbum caufans ad peripheriam 

promovetur. : 


DBSER- 


x Obferontis. LXXXPL is : e 
SOBSERZAEIJOAGRXCZI. x 
Dx. D. SAMUE LIS STEURLINTI. 


De | 
Hydrope afcite curato. 

Àuca Medicum nobilitant remedia, fc, pura concentrata & 
virtute exaltatayabsqueimputitate enim cuncta felicius aguné; 
plura copiofa compofita impura incerta & tardioris funt effica. 
Ciz faciunt curam fumtuofam & patienti tediofam ;id quodlu- 
culenter demoriftrat fübje&tum tenerrimum Hydrtope afcitecum 
tympanitideita laborans, ut przcordia ;alvus cum lumbis effent 
cum nitore tumida , cum pulíu in omnibus arteriis frequenti, 
fici, cuffi, urina pauca, rubra, craífa, in medio digeftionem ad- 
huc demonftrante, propinato in vehiculo calido , omni hora fale: 
volatili & fixo puriffimo, urina fluit liberior, fübriliorque ,ma- 
gis digefta, cum fucceffivà imminutionc tumoris, papyri men- 
furá notati; Mercurio fixato vafa mefenterii ferofa & chylifera 
depurantur per vices, & fic pauciífimis puris, inaniter antea ad- 
hibitis multis pulveribus groffis , carminativis &c. tumor abit: 
hydropicus & tympanites cum remanetitia tamen inclinationis 
ad cachexiam ,ex eíu & potu nimio ac immoderata quiete ;.qua 
cachexia fécundá vicefüpra ditum hydropem minabatur ex nc- 
giigentia dieta Patientis , interim tamen deítru&a paucis fupra 
dictis Tophos praterea fentiit hic patiens Nobilis fcorbuticos 
fixos induratos in femoris fummitate fub vefpera acriter dolo- 
rificos, cum vigiliis & tomore partium ; multis emplaftris pre- 
tiofis ab aliis adhibitis, & inaniter etiam in ufüm dudlis balneis. 
calidis naturalibus, rentavi pulvere quodam (ympathetico albo, 
magneticé acrimoniam falium attraberite & mitigante, affectum: 
lenire, & fübíequente de die in dierà quiete, evanuerunt tophi: 
prater opinionem 5 ne veró iterum cum majori dolore incre-. ' 
Ícerent, locum affectum. in bino latere aperui, vifcofiífima pro- 
trudebatur materia cum extinctione mali ;a(t demum infeliciter 
hic Paciens (ub itinerc vernali catarrho acri afflictus, motu cuffis; 
FUnme- 


-a60 ^. ^ . . Olfruaio LXXXFII. 


rumpit vafculum fanguiferum , ob conum vifcerum debilem, & 


- fic orta hemorrhagia magna incurabili fubfequitur mors beata. 
—— CSilufo Auguflam Pind. M. Tal. ; 
s n. 1707. mij. ) 


a OBSERVATIO LXXXVIL.— " 
Dx. D. CHRISTIANI DE HELWICH., 
D 


é | 

Febri cum pun&orio laterum dolore ,tu[f; 4c roncbo 

bs Mab 

Tq XUlciffima filia mea Catharina Dorothea habitüs corporis flo- 
ridi ac venufti, temperamenti fanguineo - melancholici, 
poftquam die »5. Junii Anni hujus 1707. undecimum aetatis an- 
num compleviffet; circa 20. Julii de dolore auris dextra coepit 
conqueri, qui tamen ita comparatus erat , nt nullum le&tioni - 
librorum, exercitio in arithmeticis & graphice , ut & arte faltandi 
ac negotiis domefticis, maximà, uc ante fecerat, alacritate obe- 
undis afferrec impedimentum. — Vigefimó fecundó Julii aucem 
dolores capitis ab aliquoc annis fatis ei familiares perpetiebatur 
cum ructibus & gravitate circa regionem ventriculi , ciborum- 
que faftidió, Sequenti die, qui primus erac decubitus , cepha- 
lalgia ceffabat, crefcente fiti & calore. Circa Vefperam ac pet 
integram etiam no&tem molefta ci tuffis ficca, quà fepe ante- 
hac ventriculo ( errore huic atati non infrequenti ) paulo magi 
quam par erat, cibisrepleto vexari confüeverat ; puncturas etiam 
fentiebat in latere finiftro, qua illit fpiritu vini camphorato 
: ftatim evanefcebant. Pulfus frequens erat, equalis tamen, nul- 
ló modó durus aut tenfüs. In eodem ftatu omnia die 24. Julii 
& node,qua diem hunc excipiebat, fomnus, fi quando cuffis 
non eum abrumperet, zgram , ficuti & precedenti nocte conti- 
Berat , utcunque refocillabat, Enim veró exquifitiffimus dolor 
pungens ac diftendens 25. Julii circa horam duodecimam diur- 
nam latus finiftrum imó & dorfum ipfum exercebar; fpiritus 
&rat difficilis ac frequens, non camen adeó denfus;tuffis iri 
Ori$ 


De Febri cum puntlorio latevum dolove , tn[T) ac voncho letali... Y 61 


Gm DH - ; . 
loris fenfum maximoperé intendebar.— Hisfymptomatibus jun- 


gebatur , qui circumfítances omnes curbabat, vehemens ronchus; 
eit fefe groffeá SRüdpeln/ qui ab eo tempore noctu diuque finc in- 
termiífione ad beatam usqueanalyfin jam intenfior, jam aliquan- 
to remiffior continuavit, Circa noctis duodecimam , cürh parum 
dormiiflet, urinam reddebat non adeó faturatam , que mox tur- 
babatur ; adhzc dolores imminuebantur , nec tantáà vehementia 
urgebant, doneciterum horá fequentis diei duodecimà recrude- 
fcerent cantá ferocià , ut fumpta S. Euchariftià ad morcem fcíc pi- 
entiffimé przpararet. Sed poft fex horas aliqua concedebantur in- 
ucig. rina erat turbidiffima , pulfus , qualisab initio , frequens 
& debilis. Aliquisetiam fomnus fequebatur. Die 27. urina clara 
fine fedimento perfiftebac , & dolor, quantumvis non càm im- 
manis, à latere finiftro usque ad regionem ventriculi procurre- 
bat ; de reliquo eadem fymptomara, que pridié; nox 4vecococ 
multaque cuffi & frequenti refpiratione cransacta eft, fudoresque 
Circa horas matutinas per cotum corpus erumpere coeperunt. 
Dic 28. Julii; qui erat à primo decubitus die fexcus, dolor muta- 
tà fede latus dextrum cum ante memoratis fymptomatibus 
exercebat. rina mané reddita fedimento usque ad meridiem 
carebat, ea veró , que poft meridiem excernebatur , có, poft duas 
horas,abundabat. Praterea corpus totum blandó fudore ma- 
debat. Septimó morbi die vix alia rerum facies, nifi quód dor- 
.fum circa duodecimam ejus vertebram dolor vehementius af- 
fligeret. ' Cateroquin hoc & antecedenti die male modó in hac 
modoó in alterá parte rofeó & lacce florentinz &muló colore 
perfundebantur ; quá re femel i que animadversá anxius tre- 
pidavi. Etfi autem multum tuffiret , nihil tamen quicquam, 
quod mireris , toto hoc temporis intervallo expe&torabat , etiam- 
fi fauces gargarismó die 3e. Julii & fequenti colluerentur. Lin- 
gua fatis erat humida, parumper rubebat , neque tamen per 
omne morbi tempus craíTa aut nigra reddebatur vel findebatur. 
Nares prorfus erant ficce, & ut hoc etiam addam, frigida. Ci- 
tius quoque ex pumice aquam quam lachrymulam ex oculis 
Obferv, Acad. N. C. Cent. I. Ks pucl- 


362. S e —Obfircatio LXXXFH. 


. puella, ad lachrymas fundendas auditó pauló acerbiori cafu alie- 
nos etiam conccfnente proni ,cicuiffes. In urinà per hoc 
. biduum denuó copiofum confpiciebatur fedimentum , fed in- 
gens erat virium deliquium pulfusque plané exiguus. Et die 3r. 
Julii feré actum videbatur de vitá, eadem erant fymptomata, 
viriumque majus diícrimen, & motus arterig vix ac ne vix ad- 
moris in carpo digitis percipiebatur.  Modó ad hunc modó ad 
.' illum locum deferri cupiebar. Id, veró etiam annotatione di- 
gnum, quód, quamdiu ex puncturis lateris finiftri dolebat, non 
potuerit in hoc latus decumbere, fed vel fupina jacuerit, vel in 
latere dextro cubarit , fimulac autem dolor hinc facefferet , opti- 

mé finiftro lateri, non autem dextro dolenti , candem veró & - 
huic, ubi puncturz illud etiam deferuiffent, incumbere. value- 
rii, Ex his phznomenis facilé patuit, fanguinem alicubi in cor- 

pore ftagnare ,imó & in coagulum abiiffe atque hinc febrim ef- 
— fe excitatam, flagnationi autem huic humorum per frigidiorem 
.. potum, corpore per motum calcfacto hauftum, anfam fuiffe 
- fuppeditatam fufpicio eft hodienum adhuc firmiter menti mez 
inherens. Primó decubitüs die cum mentionem lenioris ca- 
tharétici injicerem , obfequiofilfimé filia ab. evacuantibus & re- 
liquis omnibus medicamentis fummoperé abhorrens ( nam non 
íemel ea vomitu antehac rejecerat, & aliquot ante morbum die- 
bus monitis meis obfecutura cüm polychreftas Beccheri pilulas 
magpná fibi illatá vi deglutiffec, nullà ratione, quicquid ageret; 

- ámpedire potuit , quin easdem per vomitum denuó redderet): 
éjus ufum deprecabatur , addens, fibi moriendum efle, fi vel ad 
purgans vel vomitorium accipiendum paternó mandató adige- 
recur. Subftitucbanrur purgantibus enemara, quz ei fingulis 
diebus usque ad nonum fuerunt injecta, atque his obfiruéltoni 
alvi & primis viis confulebatur. Reliqua cura omnis ad ftafín 
fanguinis & coagulum humorum diffolvendum. à priino mor- 
bi in(ultu convería fuit & directa; Cüm veró diflolario illa non 
obtineri poffe vidererur per additionem maceria: alicujus fubtilis 
ad coagulatos illos humores , ficu& non pauci func, qui ou 
vola- 


.o DeFebii cum puntlorio laterum dolore , tuffi ac roncho letbali, 167 


volatilium urinoforum efficaciam hic ad coelum usque extolle-- 
re folent; tüm quód iumediafé, uc vulg loquuntur, condenfa- 
tam materiam non atfingant , tàm quod in tanta quantitate, 
que ad bunc effeium preflandum effet nece[laria , nequeant. ex- 
biberi propter motus conítri&orios ac translatorios fecretioni- 
bus & excretionibus é diametro repugnantes ex eorum ufu in. 
partibus fibrofis refultantes ; eó/ab initio morbi impense allabo- 
ratum eft, ut equalis & libera diftributio fanguinis obrineretur, 
' acjugi vitalis hujuslaticis fufficientique a gulum appulíu ali- 
quid de ftagnanti maceriá ablueretur , vel , (i mavis , abraderetur, 
& fic fenfim (tafis diflolveretur, unó verbó, ut febrilis commo- 
tio fanguinis à naturá-àd ftagnantem materiam diíTolvendam 
excícata re&té ac prudenter dirigeretur. Nec minüs opera data 
fuit, ut materia in corruptionem vergens liberá cranípiratione 
.€x corporc climinaretur ;orgaftice corruptele obex poneretur , 
& fimul etiam mafTa humorum atcenuaretur ; cüm in ejustnodi 
ftatu , ut recté obíervac Sydenham, (anguis maximopere lente- 
fcere foleat. ' Mane itaque accepit vel mixturam fimplicem ad- 
dicó tantilló Spiritus Nitri dulcis & fyrupo flor. papav, edulco- 
ratam vcl effentiam ex radicibus alexipharmacis pimpinell. alb. 
helenii , petafitid, contrajerv. vincetoxici &c. przparatam & cum 
cífentia gummi aramon.peculiari in fübtripla dofi mixtam ; Ho- 
ris veró pomeridianis circa quartam & tandem circa noctem - 
pulvifculos ex ocul. cancr. lap. percar. mandibulis luc. pifc. pptis 
Antimon. Diaphoretic. &c. compofitos & miítos cum fextupla 
patte Nitriauc Tartari vicriolati vel Arcani duplicati; hec enim, 
dum ferum colliquant, ac lentefcentem di(pofitionem corrigunt, 
abfterfivá difcuffione effectum praítare notum eft. A. Cam- 
|» phorá & Myrrhà abítinui , majorem fanguinis incalefcentiam ve- 
ritus," Externé Spiritus Vini Camphoratus cum efTentia Croci 
adhibitus fuit , applicati etiam facculi paregoríci ; ab unctuofis 
& aliis valdé mucidis , quantum fieri poterat, cavimus. Hac 
aliaque cum moderató regimine diapnoico adminiftrata fuere , 
non ormifIis humectantibus e.g. infusó foliorum Thee cum fcor- 
: X £ T dió, 


i 
t 


YER 7. 1 — Olfervatis LXXXVIII. 


-. /dió; jufculis ex Charcfolio, floribus bellidis &c. gelatinofis de-  . 
mulcentibus &c. Anodyna & opiata abefle juffimus. | Potiones. 

. quidem averfabatur, monica camen fübinde mixturam ex tem- - 
perarionibus bezoardicis & aquis difcutientibus ac refolventibus, - 
ex. g. aqu.fcabiof. Charefol,heder. terr. flor. bellid. fcorzoner.&e. 
fyrupo hyflopi .vel alio quodam edulcoratam libavic, —Pulve- 
rem , quem fperroa ceti. cum facchar. canti ingrediebatur, ma- 

- ximoperé faítidiebat , & vix bis aut ter de eo aliquid deguftavit. 
Venafzctionem die 26. Julii, quo pun&urz fummoperé inten- 
debantur, celebrare animus erat, fed Guia, ut. dixi, urina circa 
duodecimam nocturnam tanquam initium quarti dici à decubi- 
tu reddita turbabatur & copiofüm deponebat fedimentum, eam 
omitrtendam effe duximus multiplici experientià edo , incautá. 
in ejusmodi rerum (tatu venaíectione naturam turbari , excre- 
tiones fupprimi, & omnia in deterius ruere. Accedebar atas te- - 

. nera puelle, recordabar quoque , quód cories vidiffem absque 
ullo dolorum levamine in ejus generis doloribus fanguinem 
fuiffe detra&um, nec ignorabam, do&liffimos quosque viros de 
efficacià V. 5. à multis feculis etiam in febribus extra omnem 
controverfiam inflammatorii$ hafitáffe. — Preterea, nec pulfus; 
ut ante relatum cít, tenfus, plenusaut magnus erat, — Mature in- 
vitati fuerunt Honoratiffimi Domini College, Dn. D. Preus; 
Graffius, Pauli, Klaunig , Pra&tici experientiffimi, uc & egram & 
me mocftiffimum parentem confilio fuo füblevarent, iisque ex- 

pofitum, quid hactenus ad quartum & fextum diem morbi in 
cura fucrit actum, | Oftendebam, meà pectoralibus & linctibus 
datá opcrá abítinuifIc , & hactenus ne in peripneumoniá & pleu- 
ritide egrorum aliorum in iis ullam pofuiffe fiduciam, fed be- 
zoardicis & refolventibus cum pe&toralibus cauté mixtis con- 
tra hos morbos pugnáfle , ac in eo etiam me fuffragio- Wede- 
liano in Compend. Prax. Clinic. exemplar. p. 39. fulciri, | Omnes* 
unanimi confenfü methodum medendi & medicamenta à me 
praícripta probabant, ac ufüm remediorum ordinatorum con- 

 Unuandum efíle judicabant. Rogatus , ecquidnàm de vm 

morbi 


De Febri cum purBorio latersm dolore , tuf; ac voncbo letali, Y6g- 


morbi & fubjedo caufa ftatuerem, refpondi, ejus rei cognitio- 
nem non adeó magni ad praífentem curam momenti efle vide- 
ri, cum morbi ex humorum flagnatione oriundi, & cum febri 
continuá complicati, cádem methodo iisdemque medicamentis 
omncs rcétiflimé curentur, eó quidem, quód remedia, quibus 
humores coagulatos refolvendi poteftas tribuitur, nulli plane 
parti internz. corporis imreediaté, ut vocant, applicari queant. 
Subjunxi tamen me vix przíentem morbum pro pleuritide aut 
peripnevmonia habere pofle ; nam praterquam, quód Calius 


Aurelianus /ib. 2. acutar. pa[fion. c.13. pag. 98. re&é obfervárit, - 


pleuritidem magis rà quàm Faeminis , & inter illos Senibus ma- 
gb quàdh fuvenibus, ac byberno potiffimum fempore non «fla- 
te e(Ie infeftam , pulfus nullo modo erat. durus aut cenfus. — Ec 
profectó nullo medo potuiffet lateri à dolore immuni incum- 
bere, quod quàm optimé poterat, (i pleuritide laboráffec, quia 
pulmo in co fitu neceflarió manet pendens, proprioque ponde- 
re pleuram cum appendicibus adducit, unde non potcft non 


difficultas maxima quiefcendi in latere fano oriri, hzc autem, 


ut dixi, hic prorfus aberat. Porró cüm ex Anatomicis conftet, 
pulmonem effe aggregatum ex lobulis, lobulos cx fübciliflimis 
membranis efle efformatos, membranas à reri fübriliffimo cin- 


gi, ac ex lobulis infinitas emergere ramificationes, easque cum - 


tracheà habere communicationem : Cüm id quoque conftet, 
quod in pleuritide, fi cox infignium Virorum multoties repeti- 
ta experimenta ( Petrus Servius, Archiater Romanus cum vives 
ret, affirmare folebat; plus quàm 300. in Nofodochio ad S. Spi- 
ritum Roma pleuriticos à fe fectos, & (emper aliquem pulmonis 
lobum infe&um , materiaque repletum confpe&tum eflc, pletira 
aut nibil ad fenfum «vitiata au£ leviter tantum inquinata : idem 
quoque in 20. pleuriticis obfervavie Barthol. Vicárius , ut jam 
non commemorern Claudinum, Orium , Tulpium  Malpighium 
&c.) ullam apud nos merentur fidem, non tàm in pleurá quàm 
in pulmonibus , & in his non membrana ac pellicula , ex quibus 


lobulos conftrui diximus; quippe qua: dilatari poffint, fed vafa 
| X 3 


^ mn 1ni- 


* 


à 


466" 


juxca illu 


ape 2 


ix ees ! " x. 

e —, Obfervatio LXXXPIL z 
rninirmma , quz trachea inferuntur , per ftagnaucem & efferve- 
fcencem fanguinem aperiancur ; vix fieri aliter poteft ; quàm ut in 
pleuritide. vafis minimis ruptis, fanguineum excernatur fputum: 
Enim veró durante toto fetali morbo mcelliciffima mea filia nul- 
lum prorfüs, multó minüs finguineum ac purulentum ejecit 

putum.. Ulterius pun&urz , quod alias in pleuritide fit, pulfui 
nonrefpondebanc. — Multó miniis credere licebat, eam cum pe- 
ripneumonia ML ens ; nam fi hujus morbi fignis, qua fatis 
dubia , incertá, a€ ut cum Malpighio loquar, zquivoca funt, ul- 
lo modo credere licet, peripneumonis cum infigni horrore ac 
frigore incipit, primis quoque diebus , ceftante ex multiplici ex- 


Sissdlbos 


^. perientia, Pifone de morb. ab illucvie ferofa: (e&t. 3. c. 9. on raró 


eum vomitu conjunca e(t 5 nares fime in fümmo funt in eo 
morbo, venzque temporum grandefcunr, oculi eminent , lin- 
gua ex flavo rubefcít, ingens frigidi potüs cupiditas eft, pulíus 
magunus eft ac ccler , intermittens undofus &c. ac nihil horum in 
filià mcà reperiebatur, nec in lacus indolens reclinata przfoca- 
nonis periculum ulló modó incurrebat. — In nares illius igneus 
fervor tantàm abeít ut. afpiraret , ut ipfe etiam effent frigida. 
Verum eft: in latere primüm finiftro, deinde & in dextro pun- 
Guras A css paífa eft: attamen propterea non illicó; 

pervulgatum, ufi dolor , ibi morbus , inferendum erit, 
in lateribus fuiffe fedem ac focum morbi ; nam commune illud 
univerfaliter verum non eft, ficuti ex obfervationibus Anatomi- 

Lunbiueoil. LUE id 


- corum conftat: Matrona, teítante M 


: - i0 : n 
loribus verfus ucerum conquerebatur , ac no(íter celeberrimus 


. Anatomicus in unà emulgentium , ubi nunquam dolorem fen- 


ferat, poft fata abíceffum deprehendit ; ac rurfus in alio repertus 
fuit calculus ramofus infignis magnitudinis, qui dolorem non in 
lumbis, fed in genu perpeffus fuerat. Ac profe&tó imrnotz ve- 
ritatis videtur effe , quód in Zidutlione és orien ner^vo- 
Tum pariumque membranofarum cozimotio non fit evebemeniior 
it partibus caule mozventi proximis , fed in remotioribus ac "ver- 
fus alterum capuf, cui aflerzioni uberius lucaen foenerancur , que 

| : paffim 


- 


"De Febri cito pumtloviolaterum dolove , ufi a vincho lethal, 167 


paffim inculcat Celeberrimus Georgius Baglivius. Nec ex aliqua. 
refpirationis difficulrate & impedimento ftatim eft concluden- 


dum, pulmonem ac pleuram pati ; nam, uc narrat Clari(fimus 


Anatomicus quidam , in Afthmatico crebrá &t per intervalla 
etiam anhelosá refpiratione affecto tam gravi infultu , uc in pa- 
roxyímo fpe erectá cervice federct, poftquam mortuus fueras, 
non in pulmonibus, íed in glandulis mefenterii detectum fuit 
vitium. Ronchum quod attinet, eum credebam oriri ex lym- 
 phàin faftigio laryngis ftagnante ac extravafatá ; nam evidens eft 
aéri ad pulmones ruenti &rurfus ex pulmonibus ad os & nares 


regredienti ,obicem & impedimentum per illud. ipfum humidum - 


in reajori quantitate exundans poni, eundemque (a&rem ) dum 
non nifi cum violentiá quadam per illud obítaculum , fcilicet 
lympham ftagnantem, perrumpic , ftridulum illum €fformare 
ftrepitum. — Jure etiam in noftrà zgrá fufpicari licebat comni- 
«ventiam limborum in meatibus nafi poflerioribus , quos-homo, 
dum valet , pro lubitu movere poteft. Malarum quoque ab- 
ruptus illerubor duobus;illis affc&ibus, pleuritidi , inquam, & pe- 
rippeumoniz minimé proprius eft, cüm ob alias multas caufas 
gen rubere poffint, ut bené notavit Petrus Francifcus Pbrygius 
Comment. in bifl. Epidemic. Flippocrat.parte 1. 4Qrofo 4. p: 212. 
imó, quod etiam me vidile memini , juxta illum cjusmodi u- 
bedo non varó perotides pr.efagif. Potius ergó, his omnibus ri- 
tc perpenfis, inclinabam in e2m fententiam , mali fedem inabdo- 
minis vifceribus .primarió autem in hepate ac mefenterio fixam 
hzrere multiplici experientia confirmatus, quód & f£ufjis 65 re- 
Jpirationis difficultas ex: -ventricali, hepatis , mefentevii conge[fo- 
riis, inflammatoriis, (fasmodicis ac farrbofis affelibus oriatur , 
quoniam ctiam hifce malis diaphragma in coníenfim trahitur; 

.&€ eoipfo motus concuflorius, quam tuffim, appellamus ,. cum 
aliquà refpirationis difficultate excitetur. Ac hepar nen. effe: 
Ammune colligebam non tantürn ex pranominatis fymptoma- 
tibus, cuff, impeditá refpiratione, dolore coftas norhas perftrin- 
genti & ad jugulum usque & humeros fefe excendenii , fed ctiam: 
| ex 


P 


dé8 —- ^ Olferuatio LXXXPIT. 


ex gravitate lateris dextri ac ex urinz paucitate; nam & hoc 
addendum fuperioribus cenfeo phenomenis, quód femel feré 
tantum in die per cotum. morbi tempus urinam reddiderit, 
Quicquid veró tandem hác de re fuerit, medicamenta tnorbo 
.oppugnando fuiffe apta comperimus die 1. & 2. Auguíti, nam. 
illis ordine convenienti exhibitis fenfim dolorum ferocia remit- 
tebat, imó jam nox, quz 31. Julii diem excipiebat, fenfum co- 
rundem imminuerar.  Alvus fponte aperiebatur. Urína fedi- 
mento erat foeca & clarior reddebatur, Uvas paffas deguítabar, 
ficus appetebat, vinique cochlear fib: dari poftulabat. Die 4. 
Augufti vulcus multó erat hilarior, cibum iterum appecebac, fed 
nox propter copiofilfimum füdorem erat inquietiffima ; quintó 
autem die magna erat fympcomatum malacia, & febris , quz 
hactenus continuarat , multum remittere videbatur, cx parte 
; etiam imminutus erat ronchus; fed ecce in regione procefus 
maxillz inferioris, quem coronam vocant Anatomici, cuber-. 
culum pifi magnitudinem equans confpiciebacur, id quod egrz 
magnum doloris, mihi veró fummum triftitiz fenfum inferc- 
bat. . Communi Dominorum Collegarum confenfu decerneba- . 
tur, exulare debere omnia repellentia, nec probabantur cata- 


. plasmara aut unguenta vel emplaftra emollientia & fuppurantia; 


innoxium camen eíle poffe fcobis cornu, ex quo pectines for- 
mantur, calidé applicatz ufum ( eam enim fcobem (ile volatili 
c(Ie pregnantem )addebatur. Applicata igitur femelac iterum 
fuit. Sudores per diem continuabant & noctem, quá tranquil- 
liorem totó morbó non habuit. | Sexto Augufti eadem erat tu- 
berculi conditio , nec augebatur , nec minuebatur , fed circa no- 
&em, quz admodüm fuit turbulenta , calor denuó intendeba- 
tur, & puftulz inítar purpura fcorbutice in dorfo & pe&ore 
. eflorefcebant. — Adeó vera funt, que habet Barcholinus de an- 
gInà puerorum Campani Sicilieque Epidemica pag. s.65 6. latens 
jm jecinore «virus per extremam manus pedisque (cur aon & 
dorfi & pectoris?) cuticulam ex antbematum efflorefcentium [pe- 
cie prodil, perque decoram faciem apbibe figurá eford i. Ncc 
muta- 


4 


- 


ve De Febri cumpuntlorio laterum dolore , tuf; ae roncho lethal... 169. 


mutabatur zgra conditio die 7. Augufti, nifi quód inftante ho- - 


. rà prandii taen(z affidere & cibum cum: parentibus ac unico fra- 


tre fuo Joanne Chriftiano capere vellec, . Manibus noítris dedu- 
&a aut feré portata de fenfu gravitatis circa regionem hepatis 
in dextro hypochondrio conquerebatur. Parüm manducabat, 
nec adeó multum bibebat de emulíione ex amygdalis , que hoc: 
die, &grà petente, fuerat preparata, & veró interrogata , cur tam 
parce vefceretur ac biberet, regeffit, deglutitionem fibi effz diffi- 
ciliorem. « Advocato perito Chirurgo fauces inflammatz , fed 
nullá pituità obducta deprehendebantur, nullus veró tumor 
comparebar. Attonitus ftupui , quippe qui optimé fciebam, 
hanc five érryévsew , five pevasacw ,five centatam materie morbi- 
fice ad parotides rejectionem filiz unica , & unicé dile&a fore 
funeftam, quà in opinione multum confirmabar , cum raucedo, 


- deglutiendi difficultas, maxima corporis jc&igatio absque ullo 


fomno totà nocte per fingula momenta, quicquid etiam moli- 
remur, invalefcerent, & nihilominüs fudores, quod jure mire- 


xis, moderaté ex toto corpore fluere non definerent, Mane 


die 8. Augufti virium dejectio quidem erat ingens, alvó tamen 
fponté aperta, & quód deglutitio non adeó eflet impedita, ali- 
quantulum ere&tiori eratanimo. — Unde ftatim novam non abs- 
que fundamento uerasacw metuebam. In periculo ergó cantó 
cum efTet, nec aliquid ejicere valeret , quemadmodum nec per 
integrum morbum quicquam expectoraverat, ceffarecque fuübi- 
tó tuflis fuffocationem veriti Domini Collega , ( quorum dexte- 
ritati foli, cum ego pre fümmó moerore vix non collabafce- 


rem,tam charum mihi caput commifi ,)blandiffimeque alvum 


aperiendam effe rati commendárunt potionem fequentem, quà 
blandius vix reperias medicamentum : ge. Decoc. pecor. Au- 
guít. col. & clarif. $iiij. aqu. laxativ.Viennenf ZiB.Syru piregii 5vi; 
€x hac Chirurgus ei duo cochlearia exhibuerat , eademque do- 
fis poft duas horas repetita fuerat non malis, ut videbatur, fili 
rebus , cum appctente horá duodecimá fecutis ad hanc usque 
fine omni moleftia , duabus fedibus, jufculó hordeaceó , prunis 

Obferv, 44cad, N. C. Cent. I. A co&is 


odo 0 0 Olfiraio LXXXPIL 
co&is & perdice absque notabili moleftià moderate vefcí poffet. 
 Xerüm enim vcró clapfis duabus à prandio horis coepit admo- 
— dum effe inquieta, de dolore & obfufcatione oculorum anxicta- 
- tibusque precordialibus conqueri, tametfi mens rcàé fibi con- 
ftarec , & praterea edam animi fenfa fermone morti proxima 
explicare commodiílime poflet. Interrogata an mori vellet; 
Ííe contra voluntatem DEI nec velle nec poffe pugnare; fed po- 
tius in cà acquicfcerc fe, regeffit, pollicita etiam fe pro parenti- 
bus devotas in coclo efle fufuram preces. Ardentilfimé viatico 
extremo muniri cupiebat, ac pientiffimi animi voto fuo potita 
ft, & absque moleftia S. Euchariftià, licet emülfionem bis aut 
ter in modicà quantitate fümptam: per nares non ignara Aug 
. rei refüdiffec, cum maximá humilitate ac profundá veneration 
eft ufa, quo fatto expalluit, ac in hec erumpens verba : Sfi 
CyG fu erbarm bid) mein; id) mug fort/ obmutuit; & citra ullos vio- 
lentiores motus placidiífime intra aliquot momenta exfpiravit - 
puella; longiori vità, fi DEO ita vifum fuiffet , digniffima omni- 
busque non tantüm propter excellentem corporis formam & 
egregias anirmi dotes , peritiam lingua Gallice, notitiam Geo- 
graphiz , amoretnr po&feos &c. gratiffima, fed & ob omnigenas; 
"quz fexum hunc ornant, virtutes ac pietatem, parentum amor 
& delicium. |. Jam mihi videor rectius capere affercrum Walei if 
zhelbodo medendi, de cujus veritate non femel dubitavi: In be- 
patitide feu inflammatione jecoris derelitiA causá ipfum mor 
incendium illud. extingues, aliàs oritur apoplexia. . Sed dolen- 
- dum eít dari cafüs, in quibus nullis medica artis pra'fidiis febri- 
lé ihcendium relictá: cansá extinguere licet; Non omni etiam 
probabilitate deftitui impofterum fententiam Clariff, Bartholini 
in ciraco libro Ze anginá Exercif. 1. credam , parcem. affcQami, 
fuo modo inanginá cerebrum effe , propemodumque iri eam abeo 
fententiam , anginofos omnes non: cum manifeftis fuffocationis 
fignis obeuntes mori apoplecticos, five an gina fit primarius five 
füperveniens ,ut in filià. meá; affectus, 


ÓBSER- 


sowas DORSSAKATIO A UEEIZIIL e 
Dx. D. CHRISTIANIDE HELWICH. 


Variis puer pere [ymptomatibus cum felri & ventris tu- 


more complicatis. 


N flore atatis conftituta uxor Dn K. duorum liberorum ma-- 
ter cum tertio partui effet vicina, fruftra & non fine anxietate 


exfpectatà illius obftetricis, cujus minifterio antefuerat ufa , prae- 
fentiá, aliam advocat, eademque opitulante filiam eniticur Anno 
1705. menfe Majo , quo magna erat apud nos vereque hyema- 
lis aéris inclementia ac in frigido hypocaufto imprudenter lecto 
committitur; dum hzc aguntur, multis antea votis expetita ac- 
currit obítetrix; ejus veró adventus non folatio fuit, fed occa- 
fionem irz prebuit puerpere amulis mulierculis ad importu- 
nas defcendentibus rixas. — Brevi poft puerpera immanibus do- 
loribus infeftari coepit five quód frigus incauté admiffum fan- 
guini exituro per coagulationem remoram attuli(fet, five quód 
ira & alia animi pachemata omnia turbáífent, five. quód cibis 
dyfpeptis menfibus geftationis ultimis u(à fuiffec & alias ferofio- 
ris conítitutionis eflec, ac ancea etiam fluorealbolaborá(let. Vo- 
catus alteroà partu die carminativa aromatica ex zedoaria & ga- 
langá &c. parata cum uterinis & grumoficatem fanguinis difcu- 
tientibus i1 aquà charefolii exhibui, fed fine fructu. —. Icum eft 
ad externa & topica, quibus medicina domeftica luxuriat, abs- 
que omni dolorum levamine. Nec quicquam opis inventum 
fuit in facculis paregoricis ex radice Angelice, Zedoariz , Ariíto- 
lochi , fol. Meliff. rorismar. abrotani , oribus chamomill. cheiri , 
fambuci, femina lini, cumini, foenumgrac. baccis lauri &c. ut 


linimentorum ex oleo carminativo Mynfichc. hyofcyami &c. jam 


nullam faciamus mentionem,  Injecta fuerunt blandiora ene- 
mata, fed nec illa dolores pertinaces ullà ex parte mitigárunt, 
Cüm autem etiam lochia certió à partu die prorfus fupprime- 
tentur , venzfectionem füuafi in quam a gra nullo pacto confen- 
fire volébat virium debiliratem «aufata,. Ec profe&tó ca fatis 

Xa magna 


Obfevudtio LX XXII c o 


* 


472 m [LL Obfiroatin LXXXPFHL.- - 
magna erat, ac ne per quadrantem quidem horz à tempore 
partüs dormire potuerat. —Praterea vchementer fitiebat, cibum * 
autem omnem averfabatur , ex quibus facilé colligere licebat 
fubcfle febrim, qua indies majora pofthac capiebat incremen- 
. tà5 Certatum contra eam fuit bezoardicis blandioribus, confor- 
tantibus, humectantibus, femper utroque oculo ad lochia & fz- 
vos-ac nunquam intermittentes dolores intento. Tametfi ve- 
rÓ eam fervaremius moderationem , ut nec calidis nec refrige- 
'rantibus egra obrueretur medicamentis , debitum regimen ad- 
hiberetur , potus tepidus fübminiftraretur, dizta tenuis religio. 
sé coleretur , alvus obftructa enematibus injedtis officii 1dmo- 
nerctur &c. omnes tamen hae cure inutiles ac vane crant, & 
morbus quotidie in deterius ruebat. * Tandem cüm topica,ut 
hactenus ultra 8. dics erat fa&tum, applicarentur , deprehenfus cft 
in abdomine tumor, qui ita contrectari poterat,ac fi farcimen 
manu prehenderes. Scirrhofus erat; obliqué defcendens, fpi-- 
thamam magnitudine excedebat, quem mulierculz ex applica- 
tone topicorum calidorura enatum effe , & ipíic credebant & 
aliis perfuadere fatagebant. Mihi certum re ferió perpeníà erat; 
. efleomentum ín tumorem actum & induratum , hujus tumoris 
natales aliunde quam ab inflammatione arceffere vix licere, no- 
tum quippe, quód membranz inflammate ir omnibus corpo- 
ris partibus cumeant, inflammationem hanc febri ha&tenus fo- 
mitem przbuiffe, ut febris puerperarum feré inflammatoria efle 
fole Quid veró illud fit, quod inflammationi omenti anfam 
dederit , non equé patet, fatendum tamen eft, non vanam vide- 
ri conjecturam, quód & ab ntero à partu diftento & à vifceri- 
bus abdominis omentum fübinde comprimatur ; id fi ita eft, 
mirum videri non debet, quód compreffio partis tot vafis fan- 
guiferis irrigate inffammationem pariat, Multa tum temporis 
pro difcuffione hujus tumoris tentata in irritum reciderunt. Ali- 
quam difcuffionis & re(olutionis fpem faciebat applicata aqua 
caicis vivz , aliquam etiam emplaítrum de gummi ammoniaco 
- €um diaphoretico Mynf, mixtum & cum oleo Tartari ges n 
maia- 


"Oe LXXXIE. —-— ag 


^ MRURGEMEMO.  QUMENEUDMUSRVEO aenea t mm 


: R esr 
malaxatum , aliquam etiam nonnulla alia, fed quam ingravefcen- 
tia fymptomata , maximus calor, lingue fquallor , fitis clamofa , 
pertinaces vigili ,inquietudo , & anxietas maxima, deliriainter- 
currentia , pertínaciffima lochiorum fuppreffio, debilitas virium 
fumma, firma fecutura mortis perfuafio, non fatis effe fundatam 
facilé comprobabant. : 


-.-— —QOBSERFATIO LXXXLX. 

Ds. D. CHRISTIANI DE HELWICH, 
Rbeumatismó cum convulfionibus € carie offium 
d conjundó. 


Ir ille, cujus hemicraniam curn fymptomatibus variis coni- 
.W plicatam fn bifl. /Morbor. F'ratislacv. Anni 99. fuperioris fe- 
culi (pag. 81. in edif.1. 65 p. ss. in edit. renovata ) deícripfi circa 
autumnum An. 1704. crebrà tuffi coepit vexari, cui feíe comi- 
trem jungebat refpirandi difficultas & ingens ciborum faftidium, 
ac fubinde eorum, qu& repugnante appetitu, ingefferat, vomi- 
tus. Lingua arida erat , faliva mucofa & glutinofa. lrina non- - 
nunquam fatis erat faturata , interdum in tnagpá copiá ac tenuis 
excernebatur. —Alvus erac obftrücta.. Maximé autem de diften- 
fivo ac grayativo, haud raró etiam Íancinatorio, longé frequen-- 
tius veró de fpasmodico dolore iri pe&ore, dorfo, lumbis, cár- 
nofis humeri partibus ac tibiis non fine ejulatu coriquerebatur: 
Circa noctem fenfus moleftiz erat multó exquifitior. Non nifi 
cum fummá difficulrate corpus movere poterat , adcó omnia 
merbra languebant, uc non raró diceret itailla effe affecta, quafi 
rotá fuifent contufa, Poftquam aliquot egiffet fub his crucia- 
tibus feptimanas , accedebat febris, qua typum intermittentium 
per aliquoc dies emulabatur. Nam flatis circa vefperam horis 
€um horrore & rigore eum invadebat, ac pravio diuturno aftu 
cum profufiffimis fudoribus terrminabatur, unde vires ita deji- 
&iebantur, ut vix fpiritum traheret. — Elapfis aliquot diebus laz- 

Y 3 P Yam 


£F 


z74 ooo Obfersatio LX XX1X, 

sam continuz febris hec induebat , & egrum maximopere de-- 
:bilicabat, Hiíce malis viro ad incitas fer redacto, poftquam. 
& hec continua ultra feptimanam duráflet horribiles horá 4ca. 
matutinà fupervenere convulones, que in epilepfiam define- 

bant mortis vicinz aut pra(enris mecum circumftantibus inji- 

cientem ; fed natura pulvere ex felediffimis antifpasmodicis com- 

pofito adjuta & hunc infulcum füperavit, minimüm ad tempus 

cjusdem phaíeos luna proximo menfe rediturz ; ac febris vio- 

lentia ad triduum feré recu(a videbatur. Hinc fpes egro afful- 

gebat, fed proríus infida, nam &bris denuó füb fchemate ejus; 

quam erraticam vocamus , eum molef(tilimé adoriebatur, ac 

quotidie crefcens hecticam contabefcentiam minabatur. Cala- 

mitofam zgrocantis fortem novos epilepfiz acceffus augebat. . 
Terribiles prorfus erant genarum labiorumque fpasmi ac prz- 
ceps membrorum in varios flexus agitatio cum fenfium omni- 
um orbitate conjuncta. | Cadaveri poft hunc paroxysmum fi- 
nitum quàm homini nofter erat fimilior , conquieverat aucem 
dirus paroxy(mus eodem, cujus modo mentio facta eft ,exhibi- 


, o antifpasmodico pulvere 5 nihilominus febris funeítum fuum 


decurrebat (tadium, non absque fummo virium languore. Aít 


. aliud adhuc tormenti genus noftro erat fübeundum. Inhor- 


ruerat vefperi folitó graviüis, folitóque diutiüs ; intercuzrentes 
enim aliàs horrores ac in momento quafi evaneícentes ei per- 
quam erant familiares; elapfis aliquot à graviori & diucurniori 
borrore hoc horis intolerabilem dolorem in metatarfo dextri 
pedis perpecicbacur, ita ,ut vir minimé mollis & doloribus feren- 

is afluetus non tantum gemeret, fcd acerbiífimé flere, Mane 
horá fexcá vocatus aceurro, pedem mihi oftendi jubeo, & in eà 
parte,in quà os pollici fubftratum eft,cerno ulcufculum accir-- 
ca ejus ambicum inflammationem , enim vero hóc locó dolor 
non concludebatur, (cd integrum pedem vehementiffiaé affli- 
gebat. Incredibile diQtu eft, quàm toto corpore exhorrucrit, 
quàm flebili ululatu cruciatus defcripferic, quando Chirurgus 
fufpensó digicó non locum affc&um , fcd pedem rangebac, N : 
: 2B 


$1. n z 
De rbeuymatismà cum &nvulfonilni & carie o[fam conjuntl. — qup 


ullà arte dolor cicurari , aut ulcufculum confolidari poterat, Ex: 
ichore autem ac tetró hujus foetore facilé erat colligere , offa pa- 
tí, eademque exefa ac erofa effe, quod fübinde in maximá hu- 
morum dyscrafià contingere ; fi precipué quicquam venerci 
miasmatis fubfic, ex obfervat. Rhodii cent. x. obfersv. 33. 65 ? 4- 
Mercati lib. 2. de morb. Gallico, Riolano , Rolfinceio, Benedicto, 
Dodonzo , Libavio, Sorbait aliisque conftat;in hoc autem coz- 
pore de fümmà humorum acrimoniá dubitari non poterat. Fot- 
ta(lis etiam ipfa epilepfia ab hac carie offium dependebat ; ex cá 
fané mali illius originem in Senatore Veneto petiiffe Rumlerum 
meminimus. Párum opis manus chirurgica, ut inui, mifero 
attulic, eó quód fe&tionis aut difciffionis beneficio, absque quo: 
in latentibus offium vitiis omniáà funt vana; uti noluerit. Poft 
menfem deruó convulfus ex, erumnosá hác & dolorum plená: 
difceffit vita, mihique conftanter eam füfpicionem reliqüit , nec 
reliqua corporis offa à carie fuifle immunia, quód medicamenta: 
álias in Rheumatismo efficacia nullum «gro folatiüni afferent. 
Ante febris acceflum corati fumus humores ftagnantes ac vifci- 
dos attenuare, & recrementa ex mafsáà humorum ad partes ex. 
ternas criticé depofita omnimodé ex corpore eliminare, Pra. 
. mifsá-fcarificatione decocta ex refolventibus fuere ordinata; quz 
tamen eger vehementer naufzabat, Salia alkalia-& fixa cauce 
dedimus; à volatilibus fere femper abftinuimus; — Salía eg. Tar- 
tar. vitriolatus &c. aliis pulveribus fuerunt admifta, quibus'acri- 
moniam huümorum cemperare fhiduimus. Prafenti febri'orgas- 
muni humorum moderari pulveribus precipitantibus, nitrofis, 
cinnabatinis, potionibus item & humectantibus cure cordique 
fuit. Antispasmodica, & quiz virtutem quafi fpecificam habere: 
creduritur, ex lumbricis parata, utramque fecerunt paginam, 
Anodyna blandiora fuerunt interpolata ; fed absque omni pror- 
fus adjumento. Nec in externis fuggerendis fübfidiis diligen- 
dam noftram defiderari pafl famus; fed omuia absque ullo emo 
lumento: x 
(Jratislavia Auguffam Vindel. d. 1 2: Septemb; | 
4n. 170 7. niilf&. ) (0 OBSER- 


Ge DeC c9 eS xc. 
i ER SC OBSERFATIO X€-— 6 
-Dx. D. JOH. MELCHIORIS VERDRIES. 


Matre vehementi ira commota, iBerum in infantulum 
ab ipfius uberibus pendentem , transferente. — —— 

4 XUerbadmodum infantes tenellos abditis uteri receffibus ad- 
| huc conclufos maximum cum matre gceítante confehfur 
habere, adeó ut omnes in Dizta à matre commifli errores in tc- 
. nella ipforum corpufcula redundent, atque ad affe&tus animi il- 
lius graviores, iram v. gr.triftitiam immoderatiorem fimilesque 
commotiones illi cumprimis afficiantur , toc obfcrvationibus 
ubique confignatis notiífima res eft; ita quoque hancipfam con- 
fenfionem neque tum temporis, ubi infans utero licec exclufus, 
ab uberibus tamen matris adhuc pendet ceffare, verum tantam 
aliquando effe, ut matre nil quicquam gravius fentiente , ipfe 
folus innocens matris ertatorum poenas luat , obfervationibus 
conftat non unis ; ficuti ipfi mihi tale. quid ante aliquot annos 
oblatum fuit: Foemina fc. circiter quadraginta annorum byfte- 
rico-hypochondriaco-fcorbutica, infantem annuo majorem la- 
&ans, cum illatam fibi , uti putabat, injuriam pauló intempe- 
rantius ferret, vehementi ira commota eft. Poftquam affectus 
jam aliquo modo defpumaverat, ipa quidem nil gravius fenfit, 
poft dies tamen aliquot puerulus ubera ipfius quotidie premens 
per omnem corporis fuperficiem colore intenfe flavo. tinctus 
 £omparebat , excrementis albicantibus, urina, quicquid contin- 
gebat flavedine inficiente, — Vocatus ego, ut ope & confilio hic 
adeffem, cum puerulum omne id, quod odorem faltem alicu- 
jus medicamenti pra fe ferret, averíari viderem , ex nullà re alià; 
quàm quz lafcrat falutem petendam effe exiftimavi, acque vic 
Medicis prudentioribus in morbis lactantium faris trica infiftens, 
ipfi matri infufüm Antictericum, aliaque huc inprimis facientia 
remedia exhibui, quo ipfo etiam DEO benedicente; eo deducta 
Ies cft , ut icterus, quoad colorem cumprimis flavum exteriora 
occu- 


———" 


De AMatre ytbementi iva commota , ilerum in infantulum cic. 177 


occupanrem , omninó depelieretur, caufa tamen morbifica non- 
dum ex omui parte fubacta atque profcripta , infanculi abdomen 
poft aliquot hebdomadas ingentem tumorem concepit , ut ctym- 
panitcinflatum credidiffes, flatibus copiofiffimis, vitiofi, necdum 
omni labe defund, lactis culpa , obortis; illud cam infignicer ex- 
pandenübus.  Miratus ego veritatem illius FZippocratis apbo- 
rismi 72. L. V. hic non obünere, quando dicit: é/ ixrsedes; 7 
traYVri "rvsupamwdséz. eic, cum ipfi puerulo nil; prater externa, 
adhibere poffem, matri convenientem diztam impero atque 
aperientia cum carminativis, interfitis fubinde laxantibus pro- 
pino, ipfiusque infantuli abdomen ftupendum in modum tu- 
mefactum linimento carminativo ex ol. Chamomill. aneth. laur. 
rut. additis quibusdam guttulis olei deftill, ani£. cumin. menth. 
obliniri curo , tanto quidem cum fücceífu, uc fübacta hac ratio- | 
ne & expulfà tandem caufa morbifica , adjuvante cumprimis ha- 
bitu pueruli folidiore, brevi eundem in integrum reftituerim. 
Valet aliquo modo exinde, quanta cum reftridtione fit adanit- 
tendus citatus modo laudariflimi Senis noftri aphorismus. 


OBSERV ATIO XCI. 
Ds. D. JOH. MELCHIORIS VERDRIES. 


€ 
Pelliculis , inteflinali tunice fimilibus , excretis. 
guum inteftinorum fuperficiem muco quodam vifcidiore 
obliniri nemo Phyfiologiz atque Oeconomiz animalis non 
plané rudis nefcit; atque hunc mucum pracernaturali modo in 
lentam duramque pituitam inteftinorum parietes incruftantem, 
obducentem , graviífimaque hac ratione fymptomata produ- 
centem, concrefcere , plus fimplici vice folertes rerum medica- 
rumobfervarores anpotarunt. Hinc ill pellicula diarrhoea ex- 
, Crete, de quibus lumen ac decus viri Excell. F74/iodorus nofter 
Ejbem. Dec. HI. An. 9. 65 10. Obf. L.X. Nec adcó ignota cft de 
celeb. Lipfio hiftoria, qui quum multum diu gravi cum malo 
Obferv, -Acad, N, C. Cent. I. L eflet 


— E odssendis eülfiroan XT 


Í 


Li 


effet collu&atus atque pharmaco fümto materiam coherent 
snteftinulo fimilem excerneret, confternatus atque aliquid inte- 


 ftinorum effudile fe ratus confeftim Medicum vocari jubet, 


a&urm effe de vita fua exclamans ; cum tamen re curatius pet- 
fpecta deprehenfum fuerit, effe id ipfum nihil aliud , quàm vifci- 
diorem pituitam in inteftinis fenfim coacervatam , corundemque 
fuperficici coharrentem , atque hinc inteftini figuram retinentem 
infigni corporis emolumento exterminatam , brevi enim prifti- 
nz fanicati refticutus eft, Non multum abfimilis fuit fequens, 
uem paucos ante annos hic locorum obfervavi, cafus fatis pro- 
fc&to curiofus. Videlicet Vir quinquagenario paulo major cem- 
peramenrti cholerico- melancholici , febre biliofa fat graviter de- 
cumbebat , torminibus eundem fimul miris modis excrucianti- 
bus, ego cum accerfitus nihil non centarem; quod ratio offici 
poftulare videbatur brevi meliori loco res ipfius efTe coeperunt; 
utroque malo multum d rigore fuo remittente. Vix camenid, 
quicquid erat levaminis, bona fpe repleverat adftantes, cum icte- 
rus ex improvifo füperveniens nova eosdem follicitudine detine- 
ret. Ego veró fretus LXV. FZippocratis aphorismo Lib. IV. bo- 
inum id effe fignum pronuntiavi, atque huic quoque nodo con- 
venientem cuneum quzfivi. Accidit veró , ut curh infufum an- 
1i Itericum laxativum obtuliffem,poft dies aliquot me properan- 
cer accerfiri juberet, cumque mei.feciffem copiam, & quid rei 
eflec incerrogarem? hoc quoque medicariine fe aliquantum qui- 
dem levari dicebat, eo tamen loei veniffe res fuas, uc fatius fit 
inedicamentis abftinere. Nihil fpei effe reliquum, inteftina at- 
que vifcera putredine efle infecta, er fen faul inr eibe/ nec au* 
dere fe ufumrn medicamenti continuare ; integra enim inteftinio- 
rum fruta id ipfum expuliffe. * Ego facilé fufpicabar , quod res 
érac, atque frufta hzc aqua abluta afferri curabam, penitius con- 
templabar nilque effe aliud , quàm ejusmodi pelliculas concre- 
ta$ & ad continentis inteftini figuram accommodatas manifcíle 
depreliendebam , quamobrem borio eundem eífe animo jube- 
bain, &, ut inufu optimimedicamend pergere, ferió hortabar 5 
; : itd 


x ec Obfervatio. XCIT. S. 
ita excreta fingulis diebus magna fiftulofz pituitz & pellicula- 
eum copia, ex voto tandem convaluit, atquc poftea à crebris 
morborum infulibus, quibus fubinde antea divexabatur, im- 
munis vixit. : *. : 


OBSERFATIO XCII. 
Dx, D. JOH. MELCHIORIS VERDRIES. 
De 
Inflatione abdominis à comvulftone. 


sinis non tam à flatibus intra inteftinorum vel abdo- 
—.& minis cavitarem colle&is arque conclufis , quam fpiritibus ani- 
malibus in imo ventre ad vifcera branacea fpectantibus ab in- 
congruo quodam in Zra£í» adactis , in fibras ubique nerveas cu- 
mulcuarié irruentibus , eas emi 1 ih us nec ftatim denuó ab iis 
recedentibus originem ducere, & flatus effedtum magis quàm 
caufam hujus mali effc; illudque hinc in numero morborum 
convulfivorum habendum , celeberr. JWillifius per(uadere nobis 
fuftinuit Pharmac. Rational. P. 11. fel. II. Cap.IV. p. m. 170. 
Cum veró experientiffimum virum acu rem hic non tctigiffe 
viti in Praxi clinica non minus exercitati obfervaverint, prout id- 
ipfum oftendere conatus fui in Differíaf. Epiflol. de Inflatione 
Urelerum a4 "Magnif. Hertium no[Irum ; (epis hinc cogitavi, 
qua caufa tantum virum ad hec tantá confidentià tradenda 
commoyerit , eamque tandem deprchendiffe mibi vifus fum, 
quoniam fc, haud raró offeruntur cafus , ubi convulfiones ab- 
domen in magnum tumorem attollunt, flatibus poftea occafio- 
ne hujus jamdum facta inflationis, oborientibus. Idque cum 
aliis, fequens quoque cafus me edocuit. Formina annorum 
circiter quadraginta gemellos haud. ira diu non fine maximo 
labore pepererat, cum nefcio quid gravativi fentiens Medicorum 
non folüm , fed & empiricorum, vecularum aliorumque hujus 
farinz hominum confilia expeteret , ita fadtum, ut purganribus 
fuper purgantia inje&tis adeó randem commoveretur ut fanguis 
: Ee £14 — feque- 


acp Xy —. T - m LÀ * 


1890 xs Olfervatio XCII. j 
fequeretur , & non folüm incolerandis doloribus excruciaretur, 
yerum ctiam abdomen in magnum tumorem clevaretur. Ego 
» quoque in confilium tandem adhibitus Clyfterem ftatim 6 fpec. 
-emollienc. & carminac. adjeQtis quibusdam oleis paratum , injici 
curo, & carminativa fixiora cum antifpasmodicis , uterinis & 
anodynis.in forma mixture exhibeo, ra malum aliquantum 
remifit , venter fuit mollior factus; fed ad primum fenfibiliorem, 
fxpe & inordinatiorem corporis motum , quo hyftericas maxi- 
mé lxdi in vulgus notum eft, malum recrudcícebat, donec in- 
je&to clyftere ex meris oleis parato ingentem feri vifcidi quanti- 
tatem excerneret, atque fic non folüm venter decumefceret, fed 
& dolores omninó fopirentur. Jamque per aliquod temporis 
Ípatium omnia pacata erant, cum dolores circa umbilicum ex - 
improviío ingruentes, abdomen rurfus fübito in magnum cumo- * 
rem extenderent & quidem duriffimum, qui tamen adhibitis 
antifpasmodicis fopitisque hoc modo doloribus ftatim iterum 
fuübfidebat. Et ejusmodi paroxysmi jam adhuc fzepiífimé in- 
gruunt, alvo licet per totius morbi decurfum (atis lubrica, nifi, 
quando nimii dolores inftant , tum enim fatis quoque fuppreffa 
cft. Quamprimum aliquid admittit , quod uterum vcl genus 
ncrvofum tot purgantium exagicationc debilicatum aliquo mo- 
do ledere potis eft, confeftim abdomen infigniter intumefcit, 
ftatimque etiam flatus colliguntür. Exinde ergó videre eft, 
. quod prima hujus mali caufa omninó fucrint convulfiones; fla- 
tibus poftmodum ex occafione genitis. Scilicet cum vifcera mem- 
branacea fpiritu impetuofo turgida velut in molem attolluntur, 
& inteftina diftenra quafi conftringuntur, facilé flatibus ,à cru- 
dicatibus, quibus fcacent impura ejusmodi corpora obortis, exi- 
tus przcluditur , qui deinde inteftina ulterius diítendenres con- 
ftrictionem fpasmodicam & dolores adaugent, donec fpasmo 
remitcente illi quoque difflentur. Hac igitur ratione flacus cer- 
to refpectu effe&us dici poffunt hujus mali & non caufa. In 
lympanite veró rem quoque ita comparatam efle nondum pro- 
batum cít, experientia potius contrarium quoridié  demon- 

i: HET | france 


* 


Obfirostio XCIIIL : 8r 


ftrante; quamvis hoc ipfum malum in Tympaniten poffe dege- 
nerare diffiteri nolim. - 
- ( Giefsá Haff. Auguft am Find. d. 1 4. Sept. 
uno 1707. 8h]]8. ) ; — * 
ed OBSERVATIO- XOfTI e 
Dx. D. GEORGII SIGISMUNDI PO- . 

GATSCHNIGH. 
De - 
ZHaculis [corbuticis vulgo bepaticis diis, 
Utis maculas morbus ipfe, qui agmen illarum ducit, color, 
NX 4demum figura, ac candem fuperficies peculiari nomine in- 
fignit, & in fuas clafles difpefcit. | Hinc ex aérea diatheri alia pe. 
 fülentiales; ex maligna: febris conífortio alie nominantur Pere- 
. Chiz , alia Scarlatine effloreícentiz. — Figura & color proditEryfi. 
pelas,.& Volaticam,  Judicantur ex mox enatis fuperficiei cu- 
tis tuberculis Rubeole, fimul & Eflere , ut táceam Variolarum - 
& Impctiginis fpecies, vel Achores, Ceria, Mcliceres; Helcydria, 
' Tineas, aliasve hujusmodi capitis defoedationes, que non tam 
maculant, qpam fpírabilem corporez machínz totius ill , capi- 
ris iftz tunicam exulcerant, unde non maculis, fed ulceribus ad- 
numerande. Hec& pluta fymptomaticé prodeunt Exanthema. 
ta , criticéalia erumpunt , alia neutro horum genere apparere vi- 
dentur, ut Ephelides, atque Lentigines, qua in naturali, vegeta, 
imó ut plurimüm venultiori fronte , manibusque refident, ci- 
ca valetudinis tamen, fed non eximii decoris noxam. — — 

. Infolitus nobis ad meridiem accedentibus, & hucusque vix 
nifi nomine notus verus fcorbutus fuo quoque macularum fatel- 
lició ftipari perhibetur, hoc febri intermittent nuper immixtum 
adverd. Juvenis namque duodecim «annos natus tertianam 
fimplicem cum denfiffimis in colo & pe&orc fübrubris pulicum 
morfus emulantibus maculis, febre veró curata cvanidis per- 
peflus eft," Similes in Atrabilario Clerico fervente fub canicula 

prafentis Anni Sole maculas confpexi, quarum pars alia p 
53 "3. ddubs 


DM. d SOlirtuil XCIIE -: 


-fubrubtro ,alia livido , nigroque tincta, pars alia magnitudine, & 
rotunditate obulum equans, alia ab ea amplitudine, & circulari 
regularitate decedens brachia potiffimum , fed & pectus , rarius 

— .dorfum & crura fine alio pathognomonico ullius affectus figao 

deturpabant, —Anxium ego, & vano creditarum petechiarum 
terrore tremulum, & propterea in calefacto ( Sole aliunde in Leo- 
ne exiftente) melioris, ut aíferuic, expulfionis causá hypocau- 
Íto füb ftragulis jacentem, & cantüm non colliquatione exani- 
mem jufIeram in atrium fecedere, & libere fereni coeli aur po- 
&curum fub Dio verfari, Fecit, & fine ullo remedio difparenti- 
bus intra biduum maculis vivit eciamnum incolumis. Alius 
triginta annorum fanguinco.cholericus operariz mercedis ergó 
inDalmatiam concedens crudo , ut patrius illius Adriatico rnatí 
contermina gentis mos eft, victu paftus inde fub nativum hoc 
coelum reveríus e(t , & ecce pauló poft fübrubris, fufcis , amplis, 
& irregularibus maculis intercurrente Narium Haemorthagia pet 
toturn corpus tam densé confpergitur , uc vultu fanguinolentus 
vclut ex conflictu fuperftes, reliquam cutim quafi fuffusó vene- 
nó horribilem monf(tri inftar prz fe ferre videretur: magno  du- 
ro, & tardo pulfu explorantem Arteria fcriebant, tunc ergó quid 
fcorbutici fübeffe fufpicans primüm ligamentis brachiis injetis; 
mox epithemate refrigerante hepati admoto decumanum illum 
fanguinis fluxum , quo non ftillantes, fed rapido curfu manantes 
nares jam à biduo folvebantur, non alium in finem moderari 
ftudui , quàm ut aptius dein medicamina, que regurgitans in gut- 
tur recti, vel fupini oris fanguis nunc deglutire prepedit, affu- 
merentur , fed velut 

"Aggere fublafo moníano flumine torrens 

: flernit agrum. 
Ita ruptis fuorum vaforum cataractis rapidus é naribus fanguis 
languidum flravic &grum, fprevic admota , meosque labores; 
donec in moderatam revulfione intentus brachii venam incidi, 

. & porreQó fzpius ex conf rof. antiq. fang. drac. of. fep. & fyr.co- 
ral. confcQó boló ad incitas redactum reftitui, Maculz vero 

non 


yi ppen2. 


Oen XCIW-. 7 Mg 


non nifi purgato corpore & temperatis Antifcorbuticis , ut agrim; 
cufcuc. hed. ter. capil. ven. rad. cich. acetos. gram. &c. in jure de- 
coctis ( angufta fiquidem res gri domeftica haud alia tulit) in 
integrum difparuerunt faniffimo illo etiamnum degente. 
| Vereoríané , ne fcorbutica ifta, cujus iniqué hepar arguitury 
egylops atque zizania € fatali Pandore pyxide copiofius in po« 
pulares noftros aliquando diífeminetur. 
C Labaco Auguftam Vind, d. 15. Septembr. 
50 c ZÍnno 1707. mifja. ) 
J. OBSERFATIO XCIV. 
Dx. D. HECTORIS EX VALLE. 


dcus. crinalis , in bafi tartavo € , ex "vefica ju 


"vencule exíraaa. 


qüvencula 20.annorum , in Finali Mutinenfi, tenrigine laceffita; 
Tri acu crinali ofíca demulciré tentaverat , verüm aut ni- 
mia fuerit incuria , aut aliud infortunium , acus clauftrum pudo- 
ris fupetgreffa, in femitam qua ad veficam ducit, pervenit, cam- 
que alté adícendit, ut fundum ejus attingeret ; bec veró illico fe 
contrahens atque ab infolito irritamento quafi conyulía, acum 
mariui juyencula extorfit, cotamque intra fe abforpfit. Et quam- 
vis omnibus viribüs eandem recuperare tentarit, irritus tamen 
erac labor , cum transverfüm in vefica fitum adepta , oftium re- 


periré amplius haud potuerit. Timida & verecunda per quatuor 


incirca menfes hofpitem hunc péregrinum in cubili füo cum 
dolore toleravit, usque dum urinz libera excretio impedira ,, 
dolorisque augmentum, chirurgo egritudinem fuam manitefta- 
re ipfam impulerunt. . Acum quidem in utero harcere ipía cre- 
debat, credebat & Chirurgus, fub imaginario prafuppofito as- 
tra&ionis fa&tz ab utero , qui naturalem & infadiabilem fuam avi- 
ditatem fatiare defidérabat. Sed per Finalem tum tranfiens IIl. 
D. Antonius Vallisnerius , publicus in Univerfitate Pacavina Pro- 
fc(lor , erroris ipfos admonuit , acum in veficà cffe debere adíc- 

rKrens, 


[394 208. Obfre«rie. XCJIF. 
- rens, non in parvo uteri globo, urpote extra impracgnationis 

.— teropus , tanta longitudinis acum recipere prorfus inepto. Ec 

res ita fc habebat. . Siquidem debita adhibita induftria, in ve- 
fica fuit inventa, ac feliciter inde extracta, predictoque Domino 
in confilii fui premium oblata, uc mufzo fuo , multis rebus cu- 
riofis ad naturalem hiftoriam fpectantibus divite reponere; cut 
nempe poft ferias magis in medicina operas, horis fubcifivis fin- 
gulari & adcuratiffimo ftudio incumbit, non aítimando peffi- 

mos quosdam, qui inepta malignitate obcoecatis oculis infignem 

utilitatern in Phyficam inde refulcantem non vident aut non vi- 
dere fe fimulant, neque otii fui turpitudinem, in quo vivunt: 
vel palpabilem ignorantiam , cui implicantur, fpiricusque fuos 
aliàs fuperbiffimos impendunt, agnofcunt. 

Illud veró curiofum eft , quód bafi & parti majori acus cir- 
cumcirca copiofus rartarus cenaciter adhareat, qui fübinde cre- 
fcendo, dolores indies augebac, & quafi corum vefica foramen 
occludendo, moleftum urina ftillicidium excitabat. Longitu- 
dinem craffitiemque acus figura exhibet, una cum indurata cru- 
fta, qua non aliud eft, quàm materia illa cartarea & gypfea; vel 
falino-tophacea, que. in fundo matulz comparere folet. Poft 

. aliquot dies alia fruftula tartari cum dolore eminxit, qua for- 
tafle reliquis in acu partibus adha'ferant, atque incer ejus extra- 
&uonem feparata intus remaníerant. 

t Ex hoc cafu generatio calculorum in vefica claré cognofci- 
tur , videlicet femper , ubi corpus. aliquod extraneum, aut etiam 
internum , fed condenfatum in fundo veficz fübfiftit, circa illud 
fe conglomerat, ftrideque conjungit feculentum illud feri uri- 
nofi, quod falibus & glutini vel vifco tenaci ex glandulis ftillanti 
commixtum, motum perdit ,inque corpus durum condenfacur 
quod nomine generali calculus adpellatur. 


SCHOLIUM, 


Oftquam Author Clar. cafum hunc non adcó rarum & info- 
litum eíle; ut non fimilia occurrant exempla, qua tamen 
aut 


i. ul vss 


L. disp a 


"Acuscrinalis yin bafi tartara obdutla , ex vefica juvencule extraBla, 18 f 


aut modeftia fupprimat , aut feminarum aftutia aliter effingar, 
aut Medicorum & Chirurgorum ignorantia non bené cogno(cat, 
adnotavit, illiusque acus , que in theatro anatomico Patavino 
monftrari folet , de qua Anton. Molinettusin differ. anat. pathol. 
l.6. c. 8. videri poteft , mentionem fecit , aliam quoque argente- 


am acum fibi vifam memorat, Veronz extractam, cuiequidem 


nulla materia calculofa adhzrebac, elegantiffima camen fmarag- - 
dina viriditate tincta fuerat ; cujus phnomeni caufam in aci- 
do vitriolico, quod in argento occultatur , quarit, quod folu- 
tum, exaltatum, atque ad. fuperficiem edu&tum roftrit, quan- 
rum muci veficalis, tarrari, & falis ferofi cum viícido in cifternam 
illam cranscolati accetleric. pta E 
Tandem fimiles obíervationes ex Zodiaci Gall. Ann. z. pag. 
76. & Actis Erud. Lipfienf An. 1701. M. Maji pag. 231. adducic ;in 
priori camen non ex utero; fed veficà à Chirurgo, viciniá loci 
& prajudicio de attractione uteri imaginaria decepto, acum iftam 
crinalem fui(le extra&tam , in pofteriori autem non deglutitam 
fuiffe, credere mavult, ita ut callida virgo , ad perfuadendam il- 
libatam pudicitiam , hanc venuftam fabulam commenta fuerit, 
cum potius ab eadem per viam folitam acus fueritintrufa. Qua 
occafione aliarum etiam obíervationum fidem dubiam reddere 
ipfi libuit, quibus hordei grana, clavos, chordas, vitrum, acus 
&c. deglutita & cum urina exclufa narrantur, hunc in modum 
Icalicis, hic Latinis verbis differens: Ego qui de omni re; fi quz 
magna & fingularis mihi refertur , dubitare didici, cum etiam in 
parvis fius deceptus fuerim, idem cum illis quoque; qua lego, 
facere foleo, cum fpe falfum deprehenderim , quod cum mul. 
ta pompa & fiducia fcribitur. Primó id bilanci rationis impo. 
no, aut in lapide Lydio nature exploro, fique pauló deficere, 
aut ab ordinarià legedcfic&tere videam ; ceu falfum rejicio. Mul- 
ta quidem extra ordinem, fed non directé contra ordinem natu. 
rz accidereíolent. Aliud eft, quod res miraculofz contingant, 
aliud, miracula fieri. Et miraculofa hac ipa terminos quoque 
fuos habent, nec progrediulteriuspoffunt, Nonomnia quidem 
Olfirv. Acad. N. C. Cent. 1. Aa recte, 


f 


136 cows Obfroatio X CIV. 
sc&e, neque transverfim fiunt, fed illa ipfa confufio lege fua re« 
itur. Poteít v. g. res parva deglutita ad veficam pertingere; 
poteft acus parva novam fibi viam parare, aut incognitam pe- 
"petrare, non veró chorda, clavi ; acus crinales, aut alia majora 
corpora. Poteft per interftitia vaíorum, mufculorum , mem- 
branarum , aliarumve pattium corpus minutum, fine canalium 
laceratione, fibrarum diíciflione , aut. nervorum majorum ru- 
- ptura reptare, non veró corpus fcabrofum, rigidum, longum; 
aut multis fpiculis armatum idem efficere.  Juvenem aliquan- 
- do, meum condifcipulum vidi , qui genas in pluribus locis acicu- 
Ja fine noxa aut dolore perforabat, quod acu crinali non pre- 
Wffitiffet. Si tamen vias nondum detectas, à fundo ventriculi ad 
renes, aut à receptaculo chyli aliisve partibus ad renes vel veft- 
cam concederemus , easdem admodum fübtiles & invifibiles no- 
bis imaginari deberemus, quia hucusque à peritiffimis & ocula- 
tiffimis Anatomicis non fuerunt inventa ; Unde difficulter admo- 
dum concipi poteft, quód eedem in tantam amplitudinem dila 
£ati queant, quz corpora aliena millies majora admittant; mul- 
toque magis, fi tortuofz , cum variis maandris & obliquicatibus 
aut implicationibus fuerint, vel denique fi, quod verifimile eft; 
ex tenerrimis membranis conftenc; üt tantum corporibus liqui- 
dis, aut falcem mollibus & cedere aptis, non inflexibilibus.& du- 
ris, aut faltem his minimis atque proportionatis, non nimia & 
infolita magnitudine praditis tranfirum concederc valeant. Via 
infuper per cor intricatior & magis portentofa eft , fiquidem ma- 
teriz dura & longa fi per illud ad pulmones, atque ab his per 
eanaliculos ferpenriformes denuó ad cor deferri debent, imagi- 
nari mihi nequeo, quomodo id fine dilaceratione fübtiliffimo- 
rum canaliculorum fieri queat, &cnon in cellulata iftorum füb- 
ftantia potius firraentur & incuneentur , quàm longum illum & 
intricauffimum circuitum abfolvant atque ad renes eveniant. 


Figura: 


OBSER- 


/ 


Obferuatio XC. 187 
OBSERVATIO XCV. » | 
Dx D. HECTORIS EX VALLE. 
Calculus uteri fungiformis. pcc: 
Afum hunc ab Ill. D. Ramazzino , Profeffore Patavino cele- 
berrimo communicatum habeo, de calculo nempe fingula- 
ris figure, à Chirurgo quodam cx utero cujusdam adolefcenru- — 
Iz extracto, quem Dn. Breynio , Dantifcano donaverat; cujus fi- 
gura hic exhibetur. Multum is adfimilatur fungis illis , qui im 
praris vernali tempore nafcuntur, vulgó Regienfi Sforaccbielle 
di&i , cum toti quafi foraminofi adpareanr, à populo autem Pa- 
tavino $ponzole nominantur, cum aliquam fpongiz fimilitudi- 
nem habeant. Turnefortius in Tom. 3. pag. 329. Boletos, & 
Gallice /4orelle vocat. | Calculus tamen ille non eft excavatus 
& perforatus, nec cum canaliculis aut cavernulis profundis ful- 
£atus ,fed fcaber & cuberofus, atque aliquam rudem convenien- 
tiam cum praedicto fungo, ob pediculum, & ovalem ac inzqua- 
lem figuram obtinet. — Aft uc verum fatear, hunc quoque cal- - 
culum, uti alter, qui in precedenti Obfervatione memoratur, 
€x vefica prodiiffe fufpicor,id quod nominati modó prudentia 
& eruditione clariffimi Domini not minus opinantur ; fiquidem 
natura ejus eadem eft cum illa materia, qua collecta & indura- 
ta in fundo matulz invenitur. Poteft itaque effe, quod hic quo- 
que Chirurgus fuerit deceptus, atque eum ex vefica ,non ex uteri 
cervice extraxeri; Non eft camen improbabile, in utero etiam 
calculos generari , uti in omnibus corporis partibus eos produci 
videmus,  Aétius ferm. 4. tetr. 4. cap. 98. calculos tophaceos in 
£o nafci teftatur, & Hollerius calculos in ipfo fe vidifle adferir. 


——— — - 


Charus nofter Senex, Hippocrates lib. s. de morb. vulg.fed.7. — 


num. 2, ex verfione Foé(ii pag. m. 149. elegantiffimum cafum 
adfert, quem, cum curiofus admodum fit, & noftrum ad pro- 
pofitum faciat, huc cranfcribere liceat: Larif/e D»yferidis ancilla 
Juvencula cum "ventre uteretur , vebementer affüigebatur dolo- 

Aaa : ribus, 


188. | 0 o Obfervatio XCPL- 
vibus alias vero dolorem non fentiebat , neque concepit unquam. 
At cum annum dm ura aitigiflet , pofl meridiem -velementi- 
bus «velut partus doloribus confütlabatur. — Poft multum vero 
ante meridiem porri efum, ubi dolore correpta eff omnium, qui — 
antea (enuerunt , vebementiffimo , exfurgens a[perum quiddam in 
ore uteri contrettavit. Deinde cum jam animo linqueretur, 
ab alia muliere manu immi[Ja expreffusefl calculus afper , fufi ver- 
ficillum propemodum «quans. At tunc flatim. fanitati efi ve[ti- 
iuta , €5 deinceps perfevverarvit.  Nimia foret audacia, fi de hac 

quoque Hippocratis hiftoria dubitare vellem. — Aliqua tamen 
; fufpicionis umbra infürgere poffet, cum bonus Senex non ipfe 
rem hanc obfervaverit, Dua fuerunt muliercule, una dolori- 
bus adflicta, altera anatomiz ignara; quarum ex fide totum fa- 
&um recenfet. Scimus autem quam lubrica harum fit fides & 
facilis deceptio. Excretio calculi poft multum efuüm porti; 
quod eft potentiífimum diureticum, in veficà eum fuiffe, fufpi- 
cionem mihi movet. Dolor, quo in actu venerco adfligeba- 
cur, non adeó longe abfuiffe calculi fedem, indicat, cum eous- 
que , ad uterum , membrum vitile non pertingat. Promtius fen- 
tiri poterat, fi in veficá fuit, tum preffione, quz fupra pubem 
contingit, tum viciniz intuitu, quam füpra uteri collum; quod 
revera membrum genitale ingreditur, obtinet. 
Figura. ; 
( Patavio Auguftam Pind. d. 7- Octobr. 
' dune 1707. mif.) 
OBSERFVATIO XCVT. 
Dx. LIC. ROSINI LENTILII. 


Hifloria aneurifmatis trunci afcendentis arterie wagne 
| admodum rara &5 plane curio[a. 
nem annorum circiter quadraginta, ante duos annos cum 
dimidio, deturbatus ab equo ferociente per aliquot paffus 
in viarutn ftrata pracipitatur. Ab eo tempore dolorem grava" 
tivum in pe&tore entire coepit, qui, cum in obeunda de 
ni 


Hifforia anenrifmatis trunci a[cendemis arteria magna c. 3 8g. 


nihil eum quidquam moraretur, contemtim habitus eft. Lon- 
go poft tempore faccum avena turgidum humeris impofuit, cu- 
jus mole praegravatus & quafi cergum verfus retractus , cum 
omni robore reniteretur , fibi vifus eft in thorace fragorem quafi. 
percipere, unde gravativus ille pectoris dolor augmentum pe- - 
decentim cepit , donec ante annurn circiter rheda vectus, cum. 
equi in horrorem agerentur, ad eos retinendos, quidquid bra- 
chia valuerunt ac omnes nervi, coactus impendere , dolore bra- 
chii dextri. preemodum fenfibili afflidtus, eo per tempus bene 
longum ad operas uti non potuit, usque dum, ipfomet referen- 
te, dolor, humerum verfus protenfus ad dextram circiter ma- 
millam refedit, quamvis tum quidem tolerabilis — Ab eo cem- 
pore perpetua in illa ipfa mamilla fupra pupillam pulfatio cum 
aliquali dyfpnoea , fucceffive ifta mamilla in tumorem attollitur, 
& cumprimis notabilis fuit venarum ibi loci diftenfio in ramifi- 
cationcs lividas valde confpicuas, per totum thoracem, przcipue 
dextrum id latus, diftin&a, ut etiam venarum valvula: in con- 
- fpectum venirent, venis ibi loci in parva cubercula , feminum in- 
ftar cannabis , protuberantibus ; thorace fimul maculis lividis 
hinc inde foedato. Ab co tempore fonorum afthma, licet abs. 
que tuffi, notabile (umebat incrementum, flammea facies intu- 
mebat, magis rurfum ejus dextre, quàm finiflrz partes, uc inde 
non minima deformitas exifteret. Stupendum vifu, quoties 
pronus inclinaretur , quafi de ftrato quid füblaturus , faciem in- 
flatione tantam, cum vaforum turgefcentia, furrexiffe , uc, quafi 
mox ftrangulandus , livore fuggillatorio horreret , pulfationc 
thoracis norabiliter aucta, donec erecto rurfum corpore, vultum 
pedctentim detumefceret , fuccedente pallore leviorique fpiratu. 
Eo denique ventum , ut fcalam afcenfuro idem, quod verfus pa- 
vimentum inclinato , accideret, ipfique aliquantillum ante quie- 
fcendum fuerit, quam verbulum profari poffet. Catera de mo- 
leftiis nullis querebatur, in gerebat , digerebat, egerebat , fomnum 
placide capiebat. 
Ur falvum fe vindicaret, nulli non Medico, niemini non Me- 
Aa 3 dica- 


L4 


Obfrvato XC. 


59 Rabbi dee | j à 
dicallro, femet credebat, & his quidem potiffimum ultimis, 
Quamvis ne ullo cum mali faltem apparente levamine.  Graf- 
Aibarur hic loci um temporis quidam ardelio, malefico medi- 
. candi genere famofiffimus, cui nomen erat Serp,à ferpente for- 
fan antiquo. 1s Medicorum omnium imperitiam buccinatus 
iagnifica queque pollicebatur ; donec eum florenis novem 
- egentiorem, fed & florenis centum «grotantiorem dereliquiflec. 
Mifer enim fe iftius veneficiis ad Z«wv miíeriarum perveniffe, 
mon nifi poft morcem quiritari de(ivit. ^ Medio circiter Novem». 
bris 1702. me quoque confulere decrevit. Ponderatis omnibus 
€ircumftantiis judicavi 1) ex pulfarione fupra dextram papillam 
adeíIe anevri(ma, idque fortaffis in arceriá pulmonali ; 2) Atta- 
men cum pe&us inifto latere tumefaQtum compaructit, & refpi- 
ratiotam zgre procefferit, ipfe quoque de dolore ardente pecto- 
ris conqueftus fueric, que fymptomata aneurifmata interna, aut 
non, aut certe nulla necefílitatis lege comitantur, fimul de em- 
pyemate dextri lateris cogitavi, & denique 3)ob creberrimum 
fuffocarionis periculum & pulíum intermittentem de polypo 
. €ordis fui fufpicatus. Data quadam medicamenta , datum fi- 
iul progno(ticon perennis, immo momentanei vitz periculi, 
tametfi per quietum vira genus hora fatalis adhuc longinguior 
efle poflet.  . ME | 
Sic inter fpem & metum con(umti dies multi, multa, fed 
pleraque quam minimé ad rhombum in ufum tracta. Denuo 
me compellat mifer circa initium Februarii Anni 1707. Yunior 
pectoris dexcrorfüum jam mulco elatior, doloresque ferme into- 
lerabiles. Collata cum Chirurgo jurato, Dn. Simonio , confilia. 
Conventum , ut, quamvis fanationi locus non effet, ad leniendos 
tamen dolores animum applicandum effe.  Affixum ifti pecto- 
ris regioni, ubi pul(atio fenciebatur , potentiale cauterium. Ster- 
num enim ibi loci perforarum, & ex eo fcaturiginem puris é 
cavitate. thoracis, augurabamus, certe repagulis iftis perfractis, 
quo pado zger à doloribus levari poffet , proclive nobis futu- 
gum fperabamus. Exefionc ad fternam usqüe promota, firmum 
3m | | hoc 


-— 


hoc & incolume repertum, neque confültum judicatum ulterius 
progredi ; verebamur enim , ne aggere proóxinus perrupto fup» - 


pofitum aneurisma laderetur, pone fecutura lethali hamorrha- 
gia, quod fecundum ea, quae poft mortem reperta fant, inevi- 
tabili neceffitate fic eventurum fuiffe deprehenfürm. Ipitur (à-- 
nato rurfum ulcere, lamina plumbea tumori apcanda laudaba- 
tur, unde id fucrifecimus , ut ab illo tempore longe mitius haz 
beret, cumprimis , quia fimul deco&o pcétorali traumatico ute- 
retur, fic utfacies aliquatenus detumefceret, tumor pectoris mi- 
nucretur , refpiratio melius fuccederer, & ipfe in publicum fine: 
magná moleftià prodiret. — — dMucstup ci col dic 

.. Poffea veró , quam offer iánere equeílri in Saxoniam 
proficifci aufus fuiffet, prima ftatim cquitationis. vefpera fe in 


deterius relabi, tamoremque thoracis denuó fuítolli, perfenfit. - 


llle veró, cue contra audentior ire pertinaci propofito tenta- 
ret, vi&tas in FTennebergica Schleufinga dare coactus fuit ; ab a(- 
furtis paucis pharmacis cántifper levatus, revertendum fibi pue 
tavit, & cum Sevinfurti rurfum per paucos dies aliquoc ollulas 
pharmaceuticas vacuaflet, Celli« ad Cuprum fluvium in Comita- 
su £Jobenlobico apud fratrem ibi habitantem: vix anhelans ap- 
puli. Accerfitus Künzelfacvia Balneator, explorato pectoris 
tumore, hunc in capitis humani magnitudinem excreviffe, fic 
ut mentum attingeret, reperit. .Dyfpnoca & dolor ardens tanti, 
ut eger Balneatorem , quantumlibet invitum, in locurn pulía- 
tionis, ut lanceolam pollicis profunditate adigeret,,. co&gerit , 
vulnere aliquot fanguinis floridi guttulas, pratereaque nihil, 
plorante. Applicata turuda, impofito facculo herbaceo; eger 
fuos lareis vifundi cupidus, corite fratris filio, S£uffgardio no- 
ftro faciem obvertere, coepit. Haut procul 7Zeiblinga animo 
quafi litus, madorem circa lócum affe&um percipit. Befcen- 
dens de equo , remotis veftibus, ecce tibi vis magna fanguinis 
congrümac indufium ád usque cingulum oppleverat ; inde qui- 
em virium fe debilem, fed levius fpirantem , dolore fcil. non- 
nihil fcdato & pectore detumefcente, notavit, — Vulnere Jeib- 
| inge 


Hiflosia zmeurismatis 192i aftendentis avteyia map. 191 


/ 


INN — — Obfirvatio XC. 


linge deligato, denique fere fyncopticus familiam fàalutavic, tu- 
more, ardore, dyfpnosa, de die in diem rurfus increfcentibus, 
usque dum praterito 23. Junii circa meridiem arrepta acicula 
majore C$yeffttlufe) obcufiore & capita ejus parte vulnufculum 
Künzelfavvie infli&tum titillare & fodicare tamdiu pergeret, do- 
- nec primo infignis copia cruoris atri ; poftea veró fanguinis quo- 
que arteriofi cum fübfultu pulfiformi canto cum impetu profi- 
lirec, ut animo vere linqueretur; difcurrunt fimul ad Parochum 
alii, alii ad Medicum, tertii ad Chirurgum, qui advolantes fuo 
ein officio indefeffi fungebantur. ^ Sanguinis fluxus crepifu 
upi fiftebacur , & licet carpus propemodum plané quiefceret, 
attamen, quod fané mirum , «ger non illud tantum diei, fcd 
fextum ferme adhuc diem füpervixit Erenim, cum fanguinis 
arteriofi fcaturigo rupturam aneurifmatis teftimonio omni ex- 
ceptione majore doceret, confectarium quod aliud effe potuit; 
quam totam fanguineam maílam pe&toris cavum inundare, 
cjusque circulari motu abrogato, vitz paufam infequi debuiffe: 
fi quid enim ratio valet, ab hemorrhagia IWaiblingenfi, quod vi- 
vus efle nondum defierit, mirandum. Sed mortui corporis apet- 
tura, de qua fuo loco, nodum expedito folvit./ Properamusa 
finem tragoediz. Nunquam viribus magis ante defecerat no- 
: fter, attamen animum erigebant paulifper fpiritus jam liberior; - 
ardoris ceflatio, pectoris fubfidentia. Facies ante turgida jam 
quafi à diuturná tabe confeci. Parva inducie. Suftolli tumor 
ad capitis ipfantilis molem , lapidem dixiffes , adeó tactui renite- 
batur. Interim, quod ab hamorrhagiz repreffione vita miferi 
penderet, Dn. Du P'ernoy, Chirurgus juratus , fupra pulvillos 
ftipticos (quos removere conífültum non erat) facculos adltrin- 
gentes vino calido immerfosimponebat , circumjecta infuper fa- 
tis valida ligatura. — At veró, die 29. Junii , circa meridiem, cum 
eger le&ulo fuo fe inferendum curaret, rupro iterum per yim 
aggere, fanguis amplius retineri noluit , quo plurima fui parte 
exbaufto circa 4tam pomeridianam, «ger cum vita miferiarum 
&rumnas morte placida depofuit. Die fequenti 29. fcil. Junii 
! mane 


$ 


Hifloria aueurismatis trunci aftendentis avtevie magnaecbe. — a 93 


mmane corpus demortui prafentibus & manum commodanri- 
bus me, Dn. Du V'ernoy & Dn. Bretningio Chirurgis apertum. 
Ante fedtionem fuggillatus livor in dextra thoracis regione, cu- 
mor in collem dimidiati capitis infantilis elatus, nunc mollicel- 
lus; fupra iftam papillamabulcere relicta caverna , «cujus circui- 
cum florenus imperialis explere pocuilfet. Inde manabat fan- 
guis acer ,grumofus&olidus. Jam igiturcultro divi(a cum car- 
ne mufculofa cutis à pomo. Adami ( laryngis regione) ad umbi- 
licum usque, hinc cransverfim à thoracis uno latere ad alterum 
(abdomen enim dividere füpervacaneum vifum.) Integumen- - 
ca quoque ad fternum usque feparata, tumor quoque crucia- 
üm fciffus, vi magnà fanguinis coagulati.& fetentis explebatur, 
cujus inde «colluviem solida in pectoris cavo repertum iri 
certo certius opindbamur. —Detecto cruore prolutoque aqua 
tumore, mamilla quidem dextra fpongiofo-glandulofà reperta, 
fed interim pectoralis & fubclavius mufculi in folidum , & magno 
noftro cum ftupore, cofta fecunda & teria cum notabili parte 
offis (terni foramine rotundo, trium facile digitorum capaci, 
perefà , phznomena nobis plané curiofa przbuerunt. 

(4) Tertie cofte portio quatuor circiter pollicum longi- 
tudine, fufco nigra ,cariofa & plané friabilis à (terno coftzque 
fuz parte fana abícefferar. ! 

(8) Coftz fecundz potiffima pars ligni ad inftar putridi 
nullo vcl cantillo negotio in frufta comminui poterat, eadem 
cariofa, nigra. | : 

(v) Cofta in ordine à collo prima & dextra fub illius late- 
tis clavicula prius remota , latitudine fua duos pollices zquabar, 
duplo, quam par erat, in comparatione ad lateris alterius pri- 
mam coftam lator. 

(4) Foramen fupra notatum ipfüm quoque fternum , facie 
lung falcatz, fic eroferat, ut ipfummet foramen exactam rotui- 
ditatem indipifceretur. ac 

(e) Jam veró curiofi attendite! Scernum à co(tis more foli- 
to feparatum remoturi, cum, qua; ncício, remora, impedire- 

Obferv, Acad, N, C. Cent. I. Bb . mur» 


94 2 Obfrvatio XCVT. pu 

mur; ecce nusquam fortaffe vel le&um vel auditum reperimus 
Namque füb iíto floreni perimetrum expediente foramine non 
erat. à nobis expectata thoracis cavitas , at veró foramen iftud 
ambiebat cutis.craffa, firma, tantum. non cartilaginca , marfu- 
"^ pium dico fimile ifti, quo reconduntur. globuli (clopetarii mi- 
nores. ( &dytótbeutel,). Per hoc foramen, tanquam patulum ca- 
nalem- ingrefus digitis patebat in ipfuramet finiftrum cordis 
ventriculum , quo de plura fuo loco. 

(£) Hac igitur cuti remota & fterno füblato , dextra pecto- 
ris cavirati.innatabat ftagnum feri limpidi fübcrocei, quo nee 

5 choracis finiftra fpecus deftitura fuit. Jam veró, loco cre- 
diti empyematis, hydropem thoracis confpicabar. 

(7) In tali quales capiuntur flumine pifces? Abfcefferac lo 
bi pulmonis dextri fuperioris mucro palmz circiter magnitudi 
ne,quz huic aque tota corrupta, & compreffa tabi modo dif- 
fluens innatabat, miro fane & infolito fpe&taculo, quamvis, ut 
nil diffitear ,. dexter pulmonis. bipartitus lobus inde à crachue 
divifione, totum fe putridum, & friabilem oftendiffer, lidema 
pleurz firmiter anneQtebantur. e 
— . (&) Pulmoncs, qua fini(trum occupant, non equidem pu- 
tridi, fed colore fubfufco & compage valde laxa fufpedti, nullibi 
tamen , quod recorder, pleure adharentes. 

(1) Cor flaccidume fede (ua finiftrum verfus adeó propul- 
fum ut ejus mucro coftas illius lateris tangeret; quin & ipfa ba- 
fis finiftra thoracis cavitate claudebatur. | 

(«) Parenchyma cordis putredini valde propinquum. 

— (4) Trunciarterie magna afcendenris à finiítro cordis cha- 
lamo ad. coftarum füpra dictum foramen adeó ftupenda exten- 
fio, ut, cum fanguine adhuc diítencus effec , aneuri(matis capaci- 
ias Pm virilem facile admififlet;, unde quoque liquefcit, 
fupra litt. « memoratam & coftis inzerius adglutinacam denfam 
cutim nil aliud fuiffe, quàm ipfiusmec arteria fubclavia dextra» 
à trunco afcendente arteriz magna oriunda. fübítantiam. 

(») Dexier. cordis ventriculus exíanguis, vacuus, — 

cb. UMS 


Fiiflovia akénrifesatit trunci aftendentit artevia ptagna ee vog 


cujus columnas dua concretiones polypofz fat longae , quarum 
principium fubítantiam parenchymaticam mentiebatur , finis 
autem aemulus crat congeftionis fibro(x fanguineg. | 

(v) In finiftro cordis thalamo cruoris deníati parum con- 
dnebatur. Oftium ejus in arteriam magnam mirum ac inau- 
ditum) ja modum dilatatum, vah! quantum patebat? 

(£) Auricule binz cordis collapfe & corrugarz. Omriia 
cor circumjacentia vafa plane vacua, fic ut aperturam corporis 
demortui adeó incruentam , quinquagenarius vir, nunquam ob- 
fervarim, imó períuafus in ipfiusmet abdominis apertura, nihil 
vel parum faltem fanguinis profluxurum fuifle. 

. (e) Pericardium liquorefuo turgidum , mediaftinum, dia- 
phragma &c. nil infoliti oftendebant ; & hic fübítitimus. 

Agedum ! parum circa hec phenomena commencari li- 


7' "T. À primo Patientis lapfa de equo, in trunco arteriz ma- 
gna afcendente, ubi jam in arteriam fübclaviam dextram diva. 
tricari coepit, vel excenfio , vel ruptura tunicae interne nervez & 
craffz eft orta; qua arteria fic lzfa ob perpetuam fanguinis ar- 
'teriofi contenti pulfationem fücceffive dilatata faccum finxit & 
in ameurisma excrevic, cujus incrementum per facci frumentarii 
geftationem & equorum ferocientium violentam retradtionem 
notabiliter auctum fuit. Hoc igitur aneurisma non fuit in arce- 
ria pulmonali é dextro cordis thalamo in dextrum pulmonis lo- 
bum prodeunte, fed in principio ftatim arteriz fubclaviz dextre. 

IL. Idem aneurisma fucceffive productum fuit fermé ad 
illam usque regionem , ubi arteria fubclavia, mucato nomine, 
arteria axillaris appellati incipit. : 

IIL. Hacarteria axillaris dextra, cum finiftra partim fit am- 
plior, partim altiore loco fita, adeó ut, antequam axillaris eva- 
dit,circa primam & fecundam coftam , propemodum ad pleu- 
ram impingat; ita ob fui expanfionem neceffarió qualibet pul- 
fatione violencius ad coftas duras ses debuit, unde factum, 

Bb 2 


ut 


E 0 Olftrvatie. XC V T. : 
- t foris impofita manu pulíatio: tam promte fentiretur, quod, 
i ficus aneurismatis profundior fuiffet, fieri nonpotuiffet. — 
—. ]V. Ob perpetuam hanc ad. coffas. duras allifionem deni- 
que membrana exterior tenera arteria: fübclaviz attritionem eft 
paífla, & cum pleura fücceffive coaluit. 
|. V. Hec attritio: vel erofio- ob: contiguitatem: in mediam 
illius. artería: tunicam propagata, hanc etiam: perfregir, adeó ut 
tota arteria fubclavia ibi loci perrupta coftis adglutinata fuerit. 
VL Jam igitur fanguis arteriofus continuis pulfationibus 
ad ipfasmet coftas, fluctuum inftar ad fcopulos marinos, violen- 
ter allidens, fervore, ebullitione ,for(an & acrimonia fuaid cffe- 
cit, ut, fucceffu temporis, & contigua fterni portio, & ipfarmet 
cofta: friabiles facta , quin denique plane perfracta: fuerinc. Im- 
mo, non eft captu difficile, quo pacto poft quemlibet appulfum 
ad coftas iterum verfus finiftrum cordis. ventriculum repreffus, 
immó repulíus, fanguis, majoris excenfionis. arteria: auctor cx- 
Giterit. | | 
... VII. Verifimile tamen eft , fterni coftarumque plenariam 
exefionem prius non fa&tam, quam , ubi Patiens ultimo Saxoni- 
eum iter fufcepit ; & cunc, fine dubio apertura prima non admo- 
dum magpa fuit, per quam fanguis arteriofus, mufculos thora- 
cicum. & fubclavium, & poftea fübffantiam dextrz  mamillz 
goncoum permeavit, ibi congrumatus, & aceícens , tumorem 
oloremque lacerantem excitavit, immó denique plane fphacc- 


La 


latus fuit. 

VIIL. An cauterio potentiali dit ante applicato hzcoffium 
€rofio promora fuerit, affirmare non audeo ; in eam enim pro- 
Ime usque. didum cauterium. nüllatenus penetrare va- 


IX. Cum itaque fanguinis affluxus füb. integumentis com- 
munibus. & mufculis. pecoralibus. accumulatus füerit , inibi 
ftagnaverit & in corruptionis ftatum abierit , aliter fieri non po- 
tuit , quàm ut, fymbolam quoque addente equitationis motu, 
uimor repente augeretur, & denique in capitis virilis quantitá- 

£O rcm 


Hifloria aneurifiatis trunci afcendentis arteria magna ee, — 197 


tem fuftollerecur; ubi fimul ob nimiam tendinum, fibrarum &c 
membranarum tepfionem dolor, & ob repulfüm ac renifüm fan- - 
guinis: verfus coftas- ac: diaphragma, dyípnaea augeri debuerit. 

X. Punctura Balneatoris Ciünze/fa"vienfis cultello fata pro-- 
cul dubio non fatis profunda fuit, nec ad fanguinis congrumati 
molem penetravit, hinc pauca: tantum fanguinis gutta proflu- 
xerunt. | | ix dn 

XL Nihilo tamem minus; dilarata fimul per applicatam tu- 
rundam, illa punctura id effecit, uc fubtus collectus ebulliens: 
fanguis, debilitatio fic partium: mollium renifu, promovente ul- 
teriore per equitationem: motu, prope Jaiblingam aggerem ver-. 
fus incifüram perruperit.& cum impeur profluxerit. 

XIL. Deligatio veró & ifchemorum applicatio J"aiblinp.e 
facta , hemorrhagiam: equidem: fufflaminavit ,, interim. camen 
foramen fterni & coftarum fücceffive dilatatum fuir, donec per 

dicationerr acicula: majore factam (anguis denuo fibi viam pa- 
:tefecit; protrufo primum ab impetu fübtus ebullientis-ar:erioli,. 
fanguine grumofo, illo poftmodum, more fuo, fübfültim fe- 
quente; qui per ifcheema & ligaturam fortem ad aliquot dies rur- 
fum reftitit, fed repagula denuó perfregit, & exhauftis fere vafis 
fanguivchis omnibus, vitz fat: mifera paufam fecic. 


omnibus aliis ot ü contrariatur, hanc au- 
tem propterea mirabilem magis & curiofam facic? partim, cur 
eger non ftatim poft primam. hemorrhagiam vivere defieric, 


3 conten-- 


ani E, EN EAD EU e M ". ^ 


 &98 cauto cce Dbfervatio X CPT. WE e 
coniencus fanguis Yiam per foramen offeum ad extremitates pe- 
Goris quafivic, cujus ne gutta quidem in cavum thoracis pene- 
trarc potuit , nifi aneurisma interiora verfus eque rupturam 
paffum fuiffet, quod autem fa&um non effe, fe&tio patefecit. 
XIV. Repertum in ancurismate coftze, innatans fruftum 
(fine dubio paucis ante mortem zgri diebus ab offe fio fcgre- 
gacum ) defuncto peculiaris doloris propterea cauífa non effe po- 
tuit, tum , quia in ifta aneurismatis amplitudine fpatium natan- 
di fac liberum fuic, cum, quia arterig interior membrana fenfü 


non admodum exquifito gaudet. 
... XV. Immó & hinc difpalefcit, cur eger primis inde fui af- 
| emporibus é brachio dextro tam infigniter doleret? Pri- 


mum .enim excenfio usque ad axillarem arteriam proceflcrat, 
. poftea veró, ver(us aorta truncum retroceffit, quo fpatium li- 
berius ibi obtineret, cum econtrario axillaris arteria, quo magis 
in brachium perpetuata , co anguftior evadic ,- quibus in ang, 
ftiis coactus fanguis per fibrarum diftenfionem doloGs amitor 
extitit. E ài o SW 
XVI. Nec eft conceptu admodum difficile, unde venarum 
protuberantia maculzque fuggillate in pe&ore? Tanta fübcla- 
vie arteriz expanfio fibi proxime adjacentem venam fübclavi- 
am compreflit, fanguinisque per eum refluxum quandamtenus 
impedivit , cui proinde in ramis thoracicis &c incercoftalibus 
ftagnandum fuit, quod magis fa&tum corpore terram veríus in- 
clinato , majore tunc etenim venarum compreffione cxiftente. 
. . XVII Quin & fieri pronum erat; ut propter nimiam arte- 
zie fübclaviz expanfionem, fanguinis parcior affluxus oriundis 
ab illa arteriis intercoftalibus fupernis.& mammariz «dextra, pa- 
tuerit, unde factum, ut earum capillamenta fanguinem veno- 
fum pro rata non rcforberent, hinc venas mammarias & incer- 
coftales nimium impleri neceffum erar. ' 
XVIII Quod veró, ubi pronus fieret egrotus; facies adcó 
vehementer inflaretur, livore cora fuffunderetur, & liber fpira- 
.4u5 interciperetur ;inde eft, quia inclinato corpore , & i— 
ora- 


Hifforia aneurismatié trunci. aftendentis: avteria "apa — 199 


thorace, aneurisma , inftar utris pleni, comprimebatur, fanguiss 
que in ea contentus vi quadam in arterias carotides confe(tim 
irrumpebat, caputque inundabar, hinc & pulmonibus fpatiura. 
femet per infpirationem libere expandendi denegabatur, Quem- 
admodum ipfius faciei perpetua quzdam inflario tumorque: 
dextri choracis maxima fui parte füccis ob impeditam circula- 
tionem intra vafà ffagnantibus & in gelatinam co&untibus; dys- 
pnoza veró partim dicte circulationi prepeditz , partim bydro-- 
pi pecoris merico accepta ferenda. 

XIX. Qui thoracis hydrops à quibusdàm per fapfüm ex 
equo, geftationem facci ; coércitionem equorum ferocientium 
disruptis vafis lymphaticisthoracicispetendus, Sicenim ferum 
pedetentim in dextra choracis cavitate ;tanquam cifterna , colli- 
8! oportuit, Cujus loco, ob fummam fpirandi difficultatem 
pectorisque i fcentiam , empyema füfpicatus eram. 

— XX. Porró tam ftupenda moles aneurismatis cor fücceflive 
loco migrare coégit, quod finitram thoracis cavitatem ad us- 
que finiftras coftas occupavit. — — 

XXI. Quod etiam lobi pulmonum dextri fero extravafato. 
tamdiu innatarunt, eos à putrefactione haud multum abfuiffe ,. 
mirum non eft: id veró plané mirandum, ungulam lobi (upe- 
rioris à corpore fuo plane feparatam füiffe, quamvisid quoque 
non rultis ante mortem dicbus contigiffe verifimile exiftar. 

XXIL In eorum cordibus, qui thoracis hydrope laborant; 
polypi frequenter inveniri folent, cordium przcipue in thalamo 

*xtro. Quod hinc exiftere puto, quia per iftum hydropem, 
fanguis fero fuo: depauperatur, hinc fanguinis venofi fibre in 
anguítis interflitiis intra: cordis columnas comprimuntur, per 
keratos pulfüs conquaflantur, & in maffam carnofam denfantur; 
. , Obfervatio ad hec noftra non multum abludens repericur- 
In Zinn. V. 6s VI Dec.iI. Epbem.Cür.obf. 179. que legi meretur. 
It. in obf? Job. Udalr. :Rumleri à V'elftbio Cur at. &5 obferevat, 
mtáicinal. edicis , obfércu:81. Nam & ibi memoratur de aneuris- 
máte aortz, quod. coftis & fping vertebris accreverat , quin 

| | &co- 


a60 00 v s Obferuatis. XCETL. 


& coftis vicinis inde cariofis redditis , immó una plane com- 
frada&c. Tantum! iit iv sir ao 3000.1 : 
— CStuttgardià Augufflam Vind. An. 1702«. 505 
i | din 44. Otlobr. mif RT 
QBSERVATIO XCF 1I. 


Dx. D. JOHANNIS CONRADI BRUN- 


Caruncula in uretbra , rarius quàm badenus creditum 
[ res, uti in aliis fcienriis fz;pius., ica in- medicina fepiífimé 
pertraducem propagantur, adeó ut quod perhibec verifimi- 
liter unus, facile huic fubfcribant ali, inexperd. Veritatis au- 
tem tanta vis eft , ut fciendi cupidos non tantüm proprio motu 
alliciat fed & labores, quos in eruenda adhibent jucundos & in- 
dagandi faftidium fuave reddat atque-volupe. Superiori. Anno 
illufivi Collegio (appeditavi nonnulla , quibuserrorem , quem for- 

. t€ errárunc cam Medici , quàm Chirurgi circa carunculam in urt- 
fbra.devexi. | Monui &c adhortatus fui debitó naturae My tas; ut, 
Quoties occafio tulerit , in veritatem juxta mecum. inquirere 
ve.int cum hic fcopus fit & intentio Socieratum , quz hinc inde 
laudabili nacurz ftudio cluent, falía arguere, obícura illuftrares 
vera & occulta in lucem protrahere,; undique & ubique fcienti- 
am naturalem adaugere. | 
Contigit. Generofo cuidam, cujus. nomini parco , ut polt 
inveteratara gonorrhoeam in hanc inciderit calamitatem, qua 
urinam auc plane non, aut aonnif1 exiguum ejus filum fcu ra- 
dium, magno cum nixu.& conatu emittere potuerit. Tam Mc- 
dici, quàm Chirurgi, quotquor confilium rogaverat, rogavit au- 
tern plurimos, uno. ore profitebantur , Garunculam efle in ure- 
thra, quz crucem figac& urinz. exitum impediat, cum tarcen 
poft mortem nihiltale apparuerit, uti ex memorata hiftoria col- 
ligere, fà libec, licet... Cum autem error publicus; pervulgatuss 
- ' magno 


ECT 


De Caruncula in uretbra, varius, quàm batlenus creditum cc. 36 


magno egrotantium damno fübeffe mihi quidem videretur ; fcio 
enim Parifinos Chirurgos inftrumenta excogitáffe , quibus Ca- 
runculam artificiose refcindere & dedolare ; alii cathaeretica fum- 
 miferunt, quibus luxuriantem abfumere annifi fiint; hinc mea- 
rum partium effe duxi, errorem modefté indicare, aliosque ad 
indagandam veritatem invitare ; eoque magis; quia ( quz forté 
caufa eft ; quod veritas tamdiu latuit) raró ex hoc affe&u mo- 
riuntur &gri, mortui autern yix inveniunt; qui in mali caufam 
follicié inquirat anatomiz peritum. — 

Contigit nuper, ut idem fübierit fatum quidam Legioni 
militum Prafe&tus; poftquam per annos eadem labe & urina dif- 
ficultate laboraverat,— Omnes, quotquot & ifte con(uluic Medi- 
cos & Chirurgos, nullum autem non; ubi ubi obvium confüuluit , 
Carunculam effe in meatu uring , qua exitum ejus impediat, 
absque ha:firationep iárunt , variaque ad hanc auferendam 
adhibuerunt remedia, ut dubitem Carunculane hzc vexatiffima, 
an finiftra medentum confilia zgrotantem magis vexárint. Res - 
tandem ad agyrtas, barbitonfores & anüs ipfas, uti fieri amat, 
devoluta fuit, cum evidenti egrotantis damno: acceffit enim. 
flranguria acerba, urine odor acris & mordax feriebat nares :- 
fundo matulz adhafit mucago, ad iníter albuminis ovi aut te- 
rebinthing tantá tenacitate , ut vacuando matulam filum fat lort- 
gum verfus terram traxerit; id quod haut levem latentis in vefi- 
ca calculi füfpicionem movit. — Vocatus proin Cbhirurgus; qui 
exploraret malum cathetere , nec viam invenit, nec ad veficam. 
usque illam adigere potuit , cautIatus itidem Carunculam. Febris 
qua fupervenit, miferiz finem, fimul in veritatem inquirendi 
nobis copiam feci. Culaum hinc anatomicum, impetratá vez 
niàadhibui. Initio urechrze nihil vitii aliquousque apparuit: in 
medio autem eius infignis ftritura & coarctatio, ceu ex aduftio« 
D€, occurrit: Circa proftatas mira cicatricum ex ulceribus antis 
quis; inveteratis , nunc perfanatis facies confpicua fuit & fumma: 
meztüs anguíLia , qug catheterem ulteriori progreflu prohibuit: 
Collum veficc durum &fcirrhofüm fuit: Vefica ipfa mephitim: 

Obirv. Acad, N. C. Ccat d. Cc fgira» 


e P RO El a 2. efe S dena ar a 
* » 


WESEL . * - Obfervatio XCP IL 


ESO RE MEE Me ius 
fpiravit & odorem acerrimum: in orificio ejus hafic non calcu- 
lus, fed portio crufle calculofz, (icilis ci, que parietibus matu- 
larum, diu non purgatarum, accrefcere folet : fundum vefice 
plures incruftárunt fimiles cruftz lapidex , non fine ingend, 
quod facilé fufpicor in vivo irritamine. Caterüm vefica undi- 
uaque rubra, ceu inflammata , nonnullibi fphacelaca incolera- 
bilem fpiravit foecorem acerrimum. ^ . : 
Caucus hinc mercari difcant medentes, fi in ejusmodi ca- 

süs inciderint & &grotantes , quos emollientibus , laxantibus, 
canalem urinarium dilacantibus & anodynis potius tractandos, 


quàm irritantibus , cathareticis, non citra ipflammationis peri- 
€ulum vexandos; ipfam aucem Carunculam , decancatiflimam in 
Chirurgia, figmentum Chirurgorum effe plané perfuafum ha- 
beo. Hinc forte factum, quód opprobrium Chirurgorum au- 
dieric: Ignoti enim nulla eft curatio morbi. 
C Duffeldovffo Auguítam Vind. d. 27. Octob. 
Inn. 1707, mi[Ja. ). 
OBSERVATIO XCF IL 
Dx. D. LUC/E SCHROoCKII. 


Gravis abfce[Jus abdominis curatus. 

Atrona z 5. annorum, tenerrimz conftitutionis, hypochon- 
driaco-fcorbutica, cum quarta vice gravida eflet , fatis com- 
mode quidem uterum gerebat, aít d. 29. Junii An. 1707. juíto 
tempore filiolum, qui poft partum mox exfpiravit, difficillime 
ob praternaturalem ejus fitum , enixa eft. Hinc prarer infignem 
, debilitatem, dorfi & hypochondriorum dolorem, tufliculam, 
alvique ficcitatem, calorem etiam febrilem in ea deprehendit 
ipfius frater, Exc. D. D. Johannes Hermannus, Medicus Augufta- 
nus, quem d. s. Julii exanchemata fuerunt infecuta, cum ventris 
torminibus , qua d. q. diarrhoea excepit, pracordiorum gravi- 
tas , adpetitus proítracus, vomendi conatus , fomnus irrequietus, 
& fauces pituita vifcida penitus obductz , calore autem febrili 
nondum ceflante. Et quamvis tot malis, non fine multo leva- 
mine 


Gravis abfcefus abdominis curati. E 


mine, varia medicamenta ex arte oppofüiffer, d. r4. tamen diar- 
rhoea corminibus ftipata recurrit, qua ipfa quidem denuo fopita, 
ab ufu autem Elixirii proprietatis D. Claud. ad lochia (que licec 
primo poft partum die rice fluxiffent, paulo poft camen jufto ci-- 
tius ceflaverant, ) promovenda adhibiti, d. 18.rediic, cum pulíur 
celeri, urina. incenfe rubra, faucium & lingue ariditate, fapore- 
falfo, tuffi, anorexia, cotius macie, cumore pedum circa talos 
cedematofo , nec non puftulis rubris, per totum corpus, brachia 
inprimis, cur pruricu efflorefcentibus. — Quibus iterum medi- 
camentis convenientibus cum profpe&tum fuiffet, d. 24.alvi &c 
urine difficultas oborta eft, cum totius abdominis tumore, in 
quo infra umbilicum d. 3o.dolor fixus , tuberculumque durum 
fuit noratum. — Interea vocatus & ipfe fui ab eodem meo Domi- 
no Collega in cura fociecatem ; ubi poftquam cataplasma emol- 
liens ventri imponendum fuiffet ordinatum, d. 7. Augufti mane 
ruptum tuberculum pus copiofum eructavit, cumor autem ab- 
dominis, qui durus & quafi fcirrhofüs erat, nondum detumuit, 
cui tamen emolliendo, continuato cataplasmatis & emplaftri ma. 
la&tici ufü , ftuduimus, calori infuper glifcenti ac doloribus ab- 
dominis pulvere ex lapillis gammarorum;, antimonio diaphore- 
tico & cinnabari nativa parato, urinz difficultatii propinandó 
aquam calidam herba veronice medicatam, atque alvi fegnitiei 
cly(teribus ac infufo foliorum fennz cum paffulis obviam ivimus. 
D. 10. cum antemeridiano tempore fruftancus, licec ob fcybala 
dura maximus egerendi conatus adfuiffet , vefperiChirurgus poft 
emplaftriremocionem lvina puriimmixta,& reliquis 
edam diebus animadvertit. Unde non cantum pulvis przdi- 
tus, cum interpolato balíami de Copaiva ufü, potiffimum con- 
tnuatus , fed alia etiam pro adfectus exigentia fuerunt ordina- 
tà; pro potu inprimis herbz agrimoniz , nunc folius, nunc cum 
paffulis aliisve mixta decoctum inferviit, Chirurgusque balíami- 
cis inje&tionibus in abfceffum inftitit. Qua folertia effectum eft, 
ut cumor durus fenfim detumefcerec, & ulcus M, Octobri carno- 
fo intus velamine obduceretur ac coale(ceret , cutis etiam fenfim 
€ a2 cica- 


-a94 0.0 057 o Ofen XCPTM. 


cicatricem inducret, quin ipfa egra vires fenfim recolligeret, ut. 
jam ex voto valeat. S C HOLIUM 
(^x Uamvis aliz confimiles curatorum abdominis ulcerum ob- 
X. 7 crvationes paffim proftent, cum tamen rariores fint, fapi- 
usque incurabiles fuerint , prafens quoque exemplum notatle, 
haud ingratum eíle poffe credidi, przfertim in hoc tenero & 
prorfüs-emaciato corpufculo , quod tot rantisque malis ferendis 
vix par effe pofle, credi poterat. Excrementa veró quod in ca- 
vitatem abdominis ex inteftino ileo, ab ulcere perforato, non 
exciderinc, juxta mentem Fel. Plateri lib. 3. obf: p. m. 881. & cum 
co Dan. Sennetri libr. 3. prax. med. parc. 2. fe&t. 2. cap. 9. de fimili 
cafu tractantium , labiorum tum vulnerati vel exulcerati abdo- 
minis , cum inteítini mutuz conglutinationi adícribi debet, ocu- 
lari demonftratione b. noftri Salom. Rei(zlii in Eph. N. C. Dec. 2. 
Ann. 7. obf. 1 s. idem confirmante. Omnes autem membranas 
nihil feré aliud effe, quam vafculorum minutiflimorum expan- 
fionem & compigmentum, per quorum poros & mcatus humor 
.ab exiguis & vix fen(ibilibus arteriolarum ductibus advectus; 
ftillans madorem ipfis impertiat, nofter Cl. Pzon in Apiar. obf. 
47. differit; atque in fpecie peritonai interna fuperficies, que 
inteflina angit, levigata eft, ac, uti Anatomici loquuntur, velut 
humore oblita ; quo mediante in. conftitutione praxernaturali 
peritonzum ipfis etiam inteftinis adglutinari atque adnafci pot 
fe, fcribit & exemplo confirmat Jo. Theod. Schenckius exerc. 
anat. pag.2$6. Quale quid in noftro quoque Cafu concigifle 
verifimile eft, ubi lympha in peritonzo inflammato craffior ac 
vifcidior reddica, ex oftiolis ftillans; ibique ob lentorem harens; 
inte(tina invifcare ac peritoneo conneGere valuit ; qu& partes 
deinde ab alluence pure fenfim arroz , atquenifu illo in propcl- 
lendis fecibus incenfiori ruptz fuerunt. —.A lochiorum autem 
fuppreflione fanguinem in vicinis abdominis mufculis & perito- 
nao inflammationem excitaffe , difficillimus partus , abdominis 
golor ,fcbrilis infultus &c. quin ipfc hinc obortus abfceffus evin- 
cunt 5 


| Olforostio XCIX. acp 
eunt ; qualem inflammationem in fimili apoftemate etiam Corn. 
Stalpartus van de Wiel cent. 1. obf. chir. anat. 6o. & Guil. Fabri- 
cius Hildanus cent. 1. obf. $4. fufpicati fuerunt. 
OBSERVATIO XCIX. 
Dx. D. VITI RIEDLINI. 


Hermapbroditus primo pro puella , binc pro mafculo ; 
babitus. ene 


Ub finem menfis Novembris hujus M DCC VIL Anni,cui- 
am Praceptori Claflico hic Ulmz natus fuic Infans, quem ob- 
ftetrix pro Puella agnovit, unde & in S. Baptismo nomen Catha- 
rinz Felicitatis ei impofitum fuic; ucut adítantes ftatim muflita- 
rinc, hunc Infantem fic fe non habere, ac quidem aliz feemellz 
folent ,qua partes nempe genitales. Unde & fama emanavit ; 
natum fuifle hermaphroditum : quod unum ex füfceptoribus. 
permovit, ut Chirurgum quendam veteranum eo miferit,Infan- . 
tem inicie, & cujus fic fexus ? judicandi caufa, qui, feu jam 
folüm fuperficiarié hunc infpexerit, feu Parentes folari voluerit, 
judicavit; eum perfectum effe mafculum: cum quo poftmodum 
Medicus ordinarius forfan iisdem de caufis confenfit: Utcut ergo 
deS. Baptismi veritate & efficacia nemo dubitaverit , fimilirer ca- 
men-omnes confenferunt, aliud eidem nomen efle imponen- 
dum ; hincque folemniter nunc Reinhardi Felicis obtinuit : Re 
veró &adInclucum Magiftratum delata, hic mandavit; uc Colle- . 
gium Medicum , excepto co ,qui jam judicium fuum «ulerat, ad 
Infantem fe conferret, & inquireret,an revera mafculus, an ve- 
ró hermaphroditus fit? & fi cale nomen mereatur , qui fexus in 
€o przpolleat? Ubi, cum huic mandaro fatisfa&tum fuiflet , pa- 
tuit, ex nuda infpe&ione, hunc infantem pro mafculo haberi 
quidem pofle, dum oculis penis juftz pro hac atatula magoi- 
tudinis & (tylo pervius fc obtulit, fimulque non defuit pars, quae 
fcrotum reprafentavit ; dum veró manus admovimus, vix pau- 
lulum remoto pene ad latus hujus finiftrum itidem foraminu- 
. luminvenicbatur,in quod cereum ad longicudinem articuli di 
Cc 3 giti 


206 : Obfervatia C. 


^ giti haud ita. difficulter immittebamus ; linea infuper, qua alias 
fcrotum in duas dividit partes, fub füture nomine Anatomicis 
veniens , in viris elatior quodammodo in hoc rimam, quin vul- 
vam coalitam prafentabat , nec cantum propendebat, quantum 
alias fcrotum folet , quin pro nunc tefticulis plané vacuum repe- 
riebatur : Unanimiter itaque ftatuebamus 5 non tam pro mare ve- 
ro, quàm hermaphrodito hunc foetum efle habendum, in quo 
nunc quidera fexus mafculinus prepolleat, non fic camen, quin 
elim tempore pubertatis mutari res , foermininusque praepollere 
poífec, nunquam tamen, quamdiu fit fuperfuturus, utriusque 
fexus quadam indicia defutura. — Docet hec obfervacio , hodic- 
num generari foetus, qui hermaphroditi nominari mereantur, 
in quibus tamen quod & in noftrà relatione addidimus, vix un- 
quam utriusque fexus genitalia plane perfecta inveniuntur, quod 
& alii notarunt; nemo veró , qui has partes fic conítitutas, cum 
iis, que Auctores de Hermaphroditis tradiderunt, conferec , no- 
flrum eorum numero inferere , vel minimum dubitabit, Ne 
autem ejuscemodi foetus minus rite tractentur, juvac omninó, 
quamprimum funt editi, rem ad cujuscunque loci Magiftratum - 
ordinarium deferre. 

CUlmá Ausuflam Vind. miffa d. 17. 

Decemb. An. 1207.) 


; OBSERVATIO C... 
Ds. D. MARCI GERBEZII. 
De roris corrofivitate, €) inde ortis puftulis, 


làm malé fübinde in ufüm culinarium trahantur herbe; 
radicesque comeftibiles, quamque malé edantur fructus ar- 
borei adhuc rofcidi, feu rore madidi; mihi exa&tius perpenden- 
di occafionem füppeditavic elapfo currentis anni 1707. Julio 
pharmacopolaz noftratis Spatthii focius, quodam mane ex col- 
lectione herbarum doraum rever(íus, manuum extremitatibus, 
& facic cotus cum infigni ardore & pruritu puftulofus. —— 
: uit 


[De roris corrofrvitate , e$ inde artis puftulis. | 207 


. fuit fiquidem hic, fe ceterüm fanifífimum domo exiiffe; poft- 
quam autem herbis , floribusque precipué chamomilla ( quam 
inter reliquas copiofiorem in agris prope Turrim fpeciofam PP. 
Soc. JE(u recreationis domum deprchenderat) rore madidis fibi 
manus, & fucceffivé etiam faciem , quam cafü fubinde manibus 

Gárat , madefecitlec; fe ardere, mox prurire, & demum in 
tales, quales pra fe ferebac, puftulaserumpere coepiffe. Unde 
hariolari occoepi : quód fi memorate herba ta&u fimplici ex- 
terno tactas partes adcó corrodere valeant; quidni idem quo- 
que efficere queant in ventriculo, & inteftinis, fi rofcide man- 
ducentur ? prafertim fi accidat , uc ez praterea forté variis in- 
fc&lis, que in eis ex rore fubinde generari in fuis Inftit. Med. me- 
morat Danicl Sennertus,ícateant, Procul dubio inde fubinde 
talium five herbarum, five fru&uum prafertim uvarum cfum 
confequentes naufez, vomitiones, ventris corrofiones, diarrhoea, 
&fimilia. Sale fiquidem volatili adeó corrofivo praefertim ver- 
nis menfibus, & inlocisnitrofis pollet ros matutinus , ut Chymi- 
ci paffim fe inde cam efficax menítruum praeparare nófle glo- 
rientur,ex quo quecunque metalla, adeoque & aurum ipfum 
perfe&tiffme folvi poffit. Hinc concludo , confultum omni 
modo effe, ut rofcida queque, priusquam five cruda, five co- 
&a in cibum trahenda fint , probé abftergantur , abluanturve: 
& non, prouti communiter fieri folec, nudé crudé manducen- 
tur. Pluraaliàs de rore Schroederus in fua Pharmacia. 

Similes puftulas aliàs aliquando vidi etiam in Monacho Ci- 
ftercienfi, fed cum longé majori vultüs intumefcenciá, & fcabie 
horridiore. Item primo elapsá hyeme in Juris Confülti uxore, 
in utroque absque fingulari pulsüs alterarione. Ille culpabat 
halitum ab «groto fub confeflionis exceptione fufceptum : hec 
autem afflatum cujusdam forté aurz maligna , à fe dum füb cre- 
pufculo nocturno ex Ecclefia domum rediret fufceptum. — Forté 

autem apud utrumque culpanda fuit calis corrofivis atomis foe- 
tà aura? uterque fiquidem fub reditu veípertino infe&um fe ca- 
liter fuiffe afferui, Aérem autem talibus atomis fübinde fca- 

| tere, 


LoSNECCU Obfervatis C I. 
iere, jám alibi à me do&um eft. Pro curatione cis talem 

mixturam diaphorctico- alexipharmacam propinaveram: m. 2 

flor. Jambuc. [umarie cardui ben. ana $. Rob. fambuc. sij. Eledt. 
Diaftor4. Frac. sj. Nitr. diaphor.9B. $yr. papa'v. er. 51). m.t. po- 
do. Et convaluére intra paucos dies, fucceflivé abfcedente 
fquamatim fcabic. : 


e OBSERV AT IO CI. 
Dx. D. MARCI GERBEZII, 
| .—. De Aaculis fcorbuticis. 

xim fcorbuto aliàs nobis hifce in oris feré nullum occurrit 
X negotium: occurrit camen curn accidentibus ei communi- 
ter imputari foliis; cum colicis puta; & vagis articulorum do- 
loribus : cum gingivarum putredine , dentium vacillatione, & 
maculis quibusdam fcorbuticis : in prafenti veró folüm macu- 
larum meminiffe volo, quarum fcorbutiearum, & cerulcarum 
tantá frequentiá toto corpore perfperfum vidi elapsà «ftate Mu- 
ficum quendam, caterüm de nullà preterea moleftià lamentan- 
tem , ut horridum fuerit; eum intueri. Quid iftud phenomeni 
effet, quidque portenderet ? interrogatus dixi: quód, fiquidem 
affectus fe ceterüm bene haberec; non habeat, quód fibi me- 
tuat, Maculas quidem effe fignum magaz impuritatis fangui- 
nis; quód ex autem nihil moleítiz in corpore reliquerinc, fignum 
eflc cotam illam impuritatem fuiffe eis mediantibus motu críti- 
co perfecto exclufam : pro majore fecuritate camen pofle affe- 
&um usque ad radicalem macularum difcuffionem publicam 
auram vitare, & pro promovendo nature motu upam alreram- 
v€ do(im pulveris panno. rub. cum antimon. diapb: aliquot gra* 
nis ex aqua fumarie affumere: ne forté ei accidat, quod evene- 
rat ante annos puella fimillimé citra omnem: ulteriorem quere- 
lam affe&z ; que camen r3. ab affedtione die obierat. Prouti id 
legere licet pluribus: in. Chronologie mee /Med. 44ntio pritso $. 
LXXXII. | 


(Labucisl 20. Decerib. n, 12024dntuflam Vind, mifa.) | 
" OBSER- 


Olfirvatio CIT. |. 409 | 


OBSERFATIO CIL — 
Dx, D. MATTH/EI BLAW., 


Varia unius medicamenti puroantis in uno ac diverfi 
fubjetdis , unoque ac diver [is temporibus exbibiti operatione. 
Um non folüm in multis morbis; precipué autem in crudi- 
tate & repletione ftomachi , febribus intermictentibus, affe- 
&ibus cacochymicis & fimilibus aliis, verüm eriam ad praferva- 
tionem morborum medicamenta purgantia multim in ufu fint 
& magná utilitate adhibeantur, immó ab ipfis egris fepé expe- 
tüntur , & abhominibuserfi (int bene valentibus pro praíervatio-- 
ne ordinatia requirantur , inaequalis camen & incerta folec effe 
eorum operatio, ità ut interrogantibus, quot fedes aut feceffus 
inde fecuturi fint, aut petentibus; ut toties ave aut toties «roe 
moveatur , certi quid refpondi aut promitti haud poffit , nifi cir- 
citer ,-circa. . ]mmó &in hoc non raró fallimur, dum una ea- 

emque medicina purgans fxpé bonam mediocrem , fepe mi- 
norem nimis debilem; interdum fortiorem nimis exceífivam , 
quandoque nullam prorfus operationem oftendit. Et quis in 
praxi medica verfatus interdum contigiffe non obfervavic, quod 
deorfum purgantia vomitum, aut vomitoria feceffus moverint , 
aut quód fortius catharticum laxativi vices egerit, aut econtra 
laxans hypercatharfin excitárit? De hac materia , etfi forfan alii 
(de quo tamen prater Excellentiffimum Lentilium in fuis mifcel- 
laneis med. pra&l. lib. 1.f. 288. mihi faltem: non conftat ) fcripfe- 
rint, placuit paucas imprecfenciarum annectere obférvationes. 

.' Deeleáivépurgantibus ego ( ut verum fatear) follicitus pa- 
rum fum in prafcribendis formulis exiguam hucusque folitus 
facere differenciam , folummodó attendendo; utrum & quando 
conveniant ; formam remedii purgantis ut plurimüm dictae ele- 
Cio zgroti vel affumentis, aut perfuafto prefcribentis ; dofin feu 
quantitatem deficiunt corporis vires aut humor peccans cyacu- 
andus vario modo confticucus: cempus urget in neceflitate & 

Obférv, Acad. N. C. Cent. I. pou - mor- 


UU utem m 


- 


$10 — —. Obfervatie CIL. 


mt 


morborum principiis, in quibus juxta Hippocratem, f quid mo- 
ependum «videtur , mo-ve : extra neceffiratem non datur certa re- 


gula; comimoda ramen occafio tempore vernali vel autumnali, 
ante vel poft venafectionem  lunà quávis, dummodó non in 


A. 


fümmá nec infimá &c. verüm etfi omnia bene obferventur, inz- 
qualiter tamen agunt atque operantur purgantia , uti patebit ex 


fequentibus. 


Familiaris & perquam frequens pulvis purgans mihi in ufu 
eft in febrium pracipué intermittentium principio , ubi inappe- 
tentia ciborum, naufea, ructus & oris guftus amaricans depre- 
henduntur , five febrilis paroxyfmus fe jam infinuaverit, aut ti- 
meatur , confi(tens ex pul. Cornach. gr. xv. falis abfinch. gr. iij. & 
Tartari emet. gr. ij. hunc autumno praterito ( dum febres inter- 
mittentes & continue hic multos invaderent) unà die pro 4. mi- 
litibus febricitare incipientibus prafcripferam 5 aft diverfa fequu- 
ta eft ejus operatio; quippe unus folummodó purgabatur per 
alvum multoties, alter fine alvi apertione aliquoties per vomi- 
tum, tertius per utramque viam Zve & xr (qua aliàs ordina- 
ria hujus purgantis folet effe operatio ) multa biliofa & vifcofa de- 
jecit, 4tus fedes vix duas expertus, omnes tamen. notabili cum 
leyamine. 

- Alia miht itidem valde frequens & coníueta formula potio- 
nis laxativa in ufu eft confi(tentis ex Extr. Diacitr. Cnic. ana 9f. 
Tartari. vitriolat. gr. v. Syr. de Cich, c. rhab. 5vj. aqu. laxat. ij. 
menth. ZB. ol. Mac. gr. ij. Hanc vere preterito curiofitatis gra 
tá pro 4. meis convi&toribus quoad etatem ab invicem parüm 
differentibus, unà eidemque die & matutinà horá, in eádem 


prorfus dofi prafcripferam , quam fimul omnesin uno bypocau- 


fto calidé & absque naufea epotárunt. NB. Nullus autem ho- 
rum fingulares habebat querelas de fanitate lefa aut morbificis 
accidentibus, fed quivis defiderabat medicinam purgancem ante . 
confuetam phlebotomiam aflumendam. Sed ecce operationem 
quàm diverfam! unus vix horam exípectavic, & ter per vomi- 
tum, poftmodum toties per alvum expurgabatur ; alter ante 

: pran- 


De varia uniut medicamenti ptirgantis in ume ac diverfis [abes ag 


prandium 7. fedibus movebatur deorfum, tertius per tocum 
diem feceíIus vix duos expertus, 4tus veró fruftra & fine effectu 
íe medicinam fumpfiífe ratus, ad noctem primüm medicamen- 
. ti ftimulum expertus eft, fed ejus operatio pluribus vicibus ad: 
infequentem usque diem continuavit ; ita ut omnes ridendo inz- 
qualem medicinz equaliter affumpte virtutem & cffe&um val- 
de mirarentur. | 
Simili modo pro 3. perfonis quamvis diverfz etatis in una 
domo cohabirantibus uná vice prafcripfi nodulum purgantem 
panchymagogum in fequenti formula: g; Rad. s. aperit. ana 2f. 
bryon. flic. polypod. q.ana svj. herb.abíinth. pont. agrimon. ca- 
pill. Veneris, marrub. alb. fcolopendr. byflop. C. B. beton, falv. 
ana Mj. flor. anth. genift. ana Mg. cort. fraxin. camarifc. ana 3, 
fol. fenn. f. ft. zj. rhabarb. sij. agar. tr. iij. mechoac. alb. rad. hel- 
leb.nigr. ppt. ana 5ifj. pafful. min. mund. Zif. fal. tarcari sij. fem. 
anif. fznic. ana 5i. calam. arom. $9. galang. mac. ana 4j. croc, 
auítr. 5B. groffo modo inc. commifc, ad nodul. cui affund. vin. 
alb. menfür. 4. ftent in loco calido per noctem, de quo vino me- 
dicato fingulo mane & ad vefperas fumatur hauftus, dofin vel 
augendo, vcl minuendo, prout operatio procedit, De hoc vi- 
no purgante fumpferunt omnes tres cádem horá & quantitate 
equali, fed effc&u iterum perquàm diverfo ; nam primus pra- 
ter pem movebatur per voroitum aliquoties, ita ut ulterius fü- 
mere recufaret ; alter fümpfic hauftum mane & ad vefperas, ex 
quo de dic 4. deje&tiones deorfum habuic. Tertius primá die 
bis hauferat, fed prorfus nihil movebatur; inde altero die auge- 
batur nonnihil dofis, & fic continuando quotidié ter vel quater 
per fedem operatio fequebatur. ^ Primus cüm videret reliquos 
duos ab affumpto vini medicati potu ad vomitum non ftimula- 
ti,denuó perfuafus fuit, atque iterum affumpfit hauftum uci 
prius, & inde fine vomitu moderate per alvum expurgatus cft. 
Qui ordinarios in Monafteriis & Xenodochiis Medicos agunt 
& pro multis ac diverfis hominibus eodem tempore purgantia 


praícribunt, omnium optime experiuntur, quàm diverfas & 
T Dd 2 fxpe 


axo o2 sS obeveis €TI s: 
fzpé, miras ea operationes obtineant ; quod , dum antehac in 
Suévia & ad Acronianum lacum praxin exercebam & uná vice 
fimul & (emel pro ro. Monafteriis Medicum ordinarium agebam, 
experientia frequentior me edocuit. Quipillulis utuntur ordi- 
nariis láxantibus fingulo menfe fumendis, in feipfis experiuntur, 
effe&um haud (emper «qualem effe, licec in eádem dofi & nu- 
xaero affumuntur; nam interdum operantur mediocriter , inter- 
dum vehementer, interdum lenté, quandoque nihil, praefertim 
fi natura feu ftomachus in iis (pius fümptis aliquo modo fue- 
rit affucfa&us.  Iaveniuntur haud pauci, qui à Medicis quando- 
que defiderant , ut ipfis fortiora prafcribantur purgantia , fed 
hic femper medià vià procedemdum ceu tutiffimá ; qui cnim 
fecundüm modum Barbitonforum paganorum véhementiora ex 
Antimonio, Helleboro , Scammonio feu Diagrydio, Colocynthi- 
de, Euphorbio, gummi gutta, aliisque fortioribus corrofivis 
preparata exhibent purgantia, hypercatharfin movendo non fo- 
làm nocent aliis , quorum fanitatem deftruunt; fed fibimer ipfis 
proftituendo famam , quàm tam fácilé non reftituent, ^ Memi-- 
ni, dum adhuc juvenis Medicus effém, & antequam praxin me- 
dicam folo Marte exercere inceperim , me ab aliquibus Medicis 
" fenioribus celeberrimis, quos hinc inde aliquid inarte perdifcen- 
di gratiá vifitabar, fideliter admonitum effe, ut ad praxin fi de- 
venirem , ab ufi fortiorum purgantium mihi caverem, quia ex- 
inde Medicus aliis redditur vel maximé exofus. Verüm quàm 
cauté etiam quis agat in prafcriprtione purgantium, vix tamen 
femper. cavere poterit , quod non quandoque prater omnem 
intentionem hypercatharfis moveatur, uti mihi quondam con- 
tigit in fequenti cafu. 

' — Reverendo cuidam Dn. Jone Vetinger Sacerdoti ante con- 
fuetam phlebotomiam vernalem , medicinam purgantem fibi 
prafcribendam poftulanti ordinavi fimilem potionem laxativam, 
cujus fupra fa&ta eft. mentio; preparatam affumpfic, & feptics 
inde movebatur ; ita contentus, ut formulam. prafcripram à 
Pharmacopoco repeteret ;idque pro futuris ufibus in fuo iind 


PT woes Wo m ule ag 2m f " ET * COXC e DL RS RENE. 


Women o : - X ST 
E » : — qp 


MT map 


rio affervaret , infcribendo fequentia formalia: NB. F7ec potio Ia- 
xativa blande operata fuit fepíies. Proximo autumnali cempo- 
re dum ante confüetam venafectionem rurfus medicinam pur- 
gantem fümere conftituerat, idem recipe me infcio mittebat 
in pharmacopolium, vt in eádem formá prapararetur, quam 
denuo affumpfic , fed operatione longe diversà quàm in pracce- 
dente ; exinde enim cum tantá vehermentià purgatus eft, ut ma- 
ximis cum torminibus colicis ultra 7o. fedes copiosé deponere, 
viribusque deje&us me tunc loco abfentem per expreílum vo- 
care ac medicam implorare opem coactus fuerit, Quaenam au- 
tem caufa fuerit hujus veliementis hypercatharfcos , invenire 


———À 


"De varia turiut medicamenti puvgantis in uno ac diverfis (ubjetlis eie, 312 
PE : yedtt 6. 212 


haud potui, cüm ex parte affumentis error. nullus fit deprehen- 
: P SEN 1; 


L 


fus ; culpa potius P! p j imputari potuif- 
fet, quamvis incertó conftaret. Hoc idem fimiliter obíervavi 


in Perilluftri ac Generofo Dn. Lib. Barone de Roth, qui ex ufu 
medicine laxantis ordinarie à me prafcripte tantam hyperca- - 


tharfin expercus eft, ut de vita periclitaretur, & me in auxilium 
vocare neceffe habuerit ; verum propriá ipfius culpá hoc accidit, 


quia nimirum poft aflumptam medicinam tempeftate importu» 


-nàfe foris contulit in fylvas, & venationi infiftendo corporis ex- 


ercitium immoderatum inftituit, ex qua caufa talis operatio im- 
porruna facilé provenire potuerat. — . : 


OBSERFATIO CIIL | 
Seminibus Cucumeris AMeloniparis. 
Coss hoc ipfo anno 1707. quód femina cucumeris ftudio- 
sé colle&a & affervata praterico tempore vernali in proprio 
horto meo in terram projecta & feminata loco cucumerum pu- 
ros & varios melones dulces & fapidos produxerint. Similem 
feminum variationem ac miram degenerationem bic loci & hoc 
anro expertus eít alius quidam hujus urbis civis Egg, nomimasus, 
: Dd 3 ! Cui 


, 


LO 


rco VEM, SeeT 
" ——— 


NONE A Ac NC MES m MET C EC RNECLYT OLOR RR 


3i 5000202 Olfiroans CIF, E e 


- cui idem contigit & loco feminatorum cucumerum melones col- 
legit. Verüm dubitaret forcaífis quispiam, ac fi error. conti- 
giflec in collectione, affervatione & feminatione femiaum , fed 

 sninimé ; quippe & in aliis hortis idem fuit obíervatum. Dum 
enim autumno przterito forte fortuna vicinum meum Dn.Hau- 
fer,virum fedulum & in rebus domefticis gerendis accuratum vi- 

- firarem, & in fuo hypocauíto & camera magnam melonum co- 

i 2. e 


piam r ? OD 
collegeric? reculit mihi fide dignus cum admiratione, fe antehac 
in horto fuo melones nunquam habuiffe, neque horum femina 
- in terram projeciffe, fed (emina cucumerum ipfummetanno pre- 
terito ftudiosé colle afferva(fe & nomina papyro infcripfiile, 
ac vere precedente propria manu in terram feminaffe , fcd prater 
fpem & exfpedtationem in uno eodemque horti loco cum cucu- 
merestum & maximá ex partc melones varios inveniíle , quorum 
aliquos gufítavimus & genuinos fapidos ac fubdulces non fine 
dele&atione deprehendimus. — Hujus cüriofz rei, varietatis.& 


mirae degenerationis caufam refcire nemo potuerat; hinc & 


curiofis communicare placuit. 
(Friburgo Brisg. A. 1707. d. 21. 
eov Decembr. miffa.) 


OBSERFATIO CIV.- 
Ds. D. GOTTLIEBI BUüD.EI. 


AMbfceJus inguinalis innumerabilia ovula feu vef[iculas 
| continens , curatus. 
Ir juvenis 30. annorum, mediz ftature & temperamenti 
. phlegmatici feu. cache&icus , ab operatione vchementioti 
vomitorii cujusdam aliquando fümti , in inguinali regione fini- 
ftri lateris fentic rupturam , & demum poft cempus aliquod tu- 
berculum inftar faba enafci , per fex annos fine ulloincommodo 
durans , poftmodum ad nucis juglandis magnitudinem incre- 
fcens, cui có Chirurgo emplaftrum difgutiens applicari patitur, 
ex 


€ Uc Uem 


,undetantam frugum meílem - 


* 


e AL ^ m. UEANME uox LA ; waL:H anml f2 
; 


" $ 


Abfcefftis inguina 4b feu veficulas continens , e. avg. 


ex quo illius incrementum cum aliquali rübore ac dolore e? 


- magis perfentifcit, quó longius ditum emplaftrum tumori in- 


harec. Hoc igitur remoto, mox aliud emplaftrum ftypricum 
applicuit, tumore veró eó,magis magisque accrefcente , auctis- 
que doloribus, ftigmatibus feu ftris obfufcis ac venis circum- 
circa fanguine plenis & lividis confpicuis. Hinc patiens pejora 
metuens d, s. Decembr. 1705. miferiam fuam mihi explicat, 
meumque expetit confilium. Ego pondceratis omnibus circum- 
ftantiis atque oculis examinato ftatu tumoris , ulcus cancrifor- 
me omninó metuens , dubium edixi prognofticum, nihilo ta- 
men fecius ut Dominum Patientem confolarer, cumorem illum 
€ó tempore , magnisudinem capitis infantilis fere arquantem, 
maximé durum, rotundum , inzqualem, afpectu cetrum ma. 
gis ac obfufcum, quàm inflammatum,, temperatis & lenientibus 
remediis tractandum füafi, & adhibito unà Chirurgo noftro in 
arte experciffimo , Domino Johanne Gottlob Fleifchero , cucaax 
cum DEO , adhibitis & incerné & externé variis ex arte falucari 
remediis , fam aggre(lus, Et quidem die eodem Dn. Patienc 
mixturam aliquam bezoardicam & cordialem,ad 5o guttas ter 
de die (ümendam dedi,in lecto fe continendo, madoremque & 
tranfpirationem expectando ; externó veró cataplasma difcuciens, 
temperans & d: mulcens, fepius in die calidé applicandum. Con- 
tinuatis his remediis usque ad 153. Decembris, tumor quodam- 
modo emolliri & elevari vifus, accedente forté aliquá tufficulá; 
pracer fpem rumpitur, & ex illo hiatu multe veficula, vel po- 
tius ovula, divería: magnitudinis erumpunt. | Pariens his aípe- 
&is fmm? perterritus & nune de vitá fuá actum effe perfuafus, 
meum & Cbirurgi adventum anxié expetit & expecten Nos. 
absque morá accedentes (tarum hunc fatis mirandum intuen- 
tes, nec minus periculofum primo intuitu tacité j udicantes , in- 
Gifionem-majorem faciendam jufTimus; quá factà ultrà quingen- 
ta ejusmodi ovula cum impetu quafi profilierunt, — Quod cu- 
riofum fpe&aculum, & non fine admiratione, ad noftrum peti- 
i Fried Licff- 


tum , Nobiliffimus atque Experiendflimus D.D 


guae 


EarecM uM m am i d os ic EM S i Re EST Co T hdi. ] 


2:6 : uade ce | Obfirvatio CU, 


i 


- mannus, Medicine Pra&ticus feliciffimus, aliique plures, nobis- 
cum adípexerunt. Probé autem examinatis illis ovulis feu ve- 
ficulis, eadem variz magnitudinis, uti in effigie videri poflunt, 
deprehendimus, quadam inftar piforum, alia nucum avellana-- 
rum, aliaque ovorum columbinorum ; horumque quadam, 
quod maximé mirabile erat , continebant liquorem limpidum: 
& pellucidum, quzdam ichorofüm & quafi albugineum, quz- 

. dam materiam flavam & quafi purulentam, ad vitelli ovorum 
in(tar, pauca quedam quoque lividam; ipfaque ovula in ejus- 
modi liquore lento & albugineo, forté ab ovulis disruptis exe- 
unte , minus foecence, & faltem quid fébacei olente, innarabant. 

Horum ovulorum vel veficularum magaam copiam in- 
fanti curavimus cum liquoribus partim fpirituofis , parrim oleo- 
fis, quz in illis eiamnum confervantur, nonnullis quidem dis- 
ruptis & liquore fuo vacuis, veíiculisque membranaceis facis craf* 
fis relictis, : : : 
 Evacuatá autem cavitate illà ab ovulis & materiá albugineà 
per vices & dies aliquoc, (ne repentina & fimultanea depletio 
vires dejiceret,)in eandem injectionem mundificantem feu pu- 
rificantem & defendentem , cum lyringá infudimus, coráque fic 
cavitate probé elotà & expurgatà, manifefto comperimus di- 
veríos finus fitulofos , ulra dimidiam ulng profundos, fuprà 
citraque & ad latera, intra pericongum & panniculum carno- 
fum euntes, immó totam illam regionem inguinalem penitus 
excavatam cfle & quafi cavernofam, membranáque peculiari in- 
tus circumductam. Praeterea vifu admodum curiofum erat; 
quod ad repletionem caverna illius pro unà vice plus quàm 
una libra liquoris confumi, & propter profunditatem finuum 
fingulare & flexile roftrum ultra dimidium ulna longum fyrin- 
g«& applicari, neceíTum effec ; alias enim materia illa acris & cor* 
rupta ex imis illis cavernis (cüm parüm vel nihil fponte efflu- 
xerit initio curationis ) excrahi , & contra, liquor vulnerarius in 
illas infundi non pocuitlec. x 
Caterüm primo curationis cempore Dn. Patiens —— 
RE C plan 


fr 


X 


E ere 


e atii ampi on 


Ep e oont'uulite 2 d EN. LA FI cy x 


eum. api eo dig i Utiau j "mov li; 35 e " p 
plané viribus deítitutus, febri fymptomatica & lipothymiis fre- 


quentibus , aliisque fymptomactibus ( qua ipía varia, durante cu- 


rà, per vices continuabant) corripiebatur , que tamen adhibitis 
debitis remediis icerum cedebant. — Continuatà autem per 16. 
feptimanas curá, remediisque 1 licis , abforbentibus, con- 
fortantibus , balfamicis , travmacicis aliisque pro fymptomatum 
exigentià mutatis, feduloque & interné & externé applicaris; 
membrana illa interior tandem feparata ac inftar omenti educta 
fuit; quo fado brevi temporis fpatio, finubus fiftulofis , tocaque 
cavernà, nová carne adimpletis, eger DEI O. M. gratià plenifTi- 
mé convaluit, & jam uxoratus; liberorumque pater optimà per- 
fruitur valetudinc, ! 


OBSERFATIO CV. 


- : 


Dx, D. GOTTLIEB BUD.EI, 


De 
Cacbexia à corruptione «vifcerum , cum abfcelfu &5 gau- 
grená AMefenterii. 

Oemina nobiliffima de H. annorum circiter 38. temperamenti 

fanguineo - phlegmatici, corporis maxime obefi & cacochy- 
mici, dice minüs ftudens , indeque variis haud raró malis, ut- 
plurimüm veró paífionibus hyfterico- nephritico-fpasmodicis , 
cum yomitibus ( qui in fingulis per vitam morbis denatam ma- 
xime affecerunt,) & diarrhocis biliofis , obnoxia, ante dimidium 
annum corripitur febri quotidianà intermittente, cum naufcá, 
& con(uetis vomitibus , aliisque fymprtomatibus. Adhibità hine 
Medici cujusdam famigeratiffimi operá, liberatur brevi ab eà- 
dem , fed pauló poft conqueri cospic de ingenti proftratione vi- 
rium , refpiratione difficili, cardialgiá, anxietatibus pracordio- 
rum, dolore hypochondrii dextri aliisque. — Appetitus quidem 
debitus adeft, fed ob vomitiones continuas nullum plané ali- 
mentum , nifi aquam fimplicem affumere & ferre poteft. | Qua- 
I€ in noftram Civitatem delata; meam ut & Nobiliffimi atque 

Obferv. Acad. N. C. Cent. I. Ec Expc- 


£, 


ay cda oeste € P. 


-Experienriffimi D. D. Friederici Lieffmanni, Medici noftratis cele- 
. berrimi, opem efflagita. Nos ponderatis probé omnibus cir- 


umftantiis, /Egra hujus ftatum maxime difficilem , nec minus 


..— periculofum , & nil nifi obítru&tionem vifcerum , cumprimis he- 


patis fcirrhum effe duximus. Et quamvis huic malo radicato 


- Varia ex arte & interna & externa remedia ordinaremus , omnia - 
tamen plané incaffum eranc, cüm & ipía /Egra medicamenta af- 


fumere, ejusque ventriculus eadem aliaque affumca retinere ab- 
nueret ; ideoque per plures hebdomadas fine ullo cibo ac potu, 
^ 


fed aquà tantüm fimplici, quam ftomachus unicé fercbat, viram 


miüferam confervavit. Demum in latere dextro circa regionem 
renis dextri , tumor aliquis inflammactorius, variisque gangrana 
internz indiciis comitatus, exoriebatur, qui pauló poft obortà 
veficà coloris obfufci & nigricantis, datáque aperturá , materiam 


copiofam corruptam, maximeque foctentem, coloris hepatici, 


fundebat. 
... Interim ZEgra ingentes patiebatur anxietates, &: omnibus 
deftituta viribus, fzpius lipothymiis corripiebatur , adeoque pro- 
pter corruptionem vifcerum gangrane atque mortis metus; ex 
noftro prognoftico , enaícebatur. 
... Pofteà veró quàm macula quadam fcorbutice & puftule 
in totius corporis ambitu erumperent, atque ulcus illud ab ex- 
cra bené mundificatum , confolidefcere videretur , fpes aliqua re- 
convalcfcentiz affulgebat ; verüm brevi nullá amplius macerià 
in ulcere apparente /Egra prater fummam virium proftratio- 
nem & lipothymias frequentes, fenfu audicüs deftituebatur; ver- 
tigine & caligine oculorum, partiumque corporis tremore, vi- 
ginti circiter arte mortem horis, corripiebatur, durantibus ad- 
huc vomitibus continuis & excretionibus «ve xai xzre materi 
nigrefcentis & quafi picez;, inftar fanguinis congrumati & cor- 
rupti; quibus brevi cx gangraná interná certiflimá: mors fubfc- 
quebatur. | 
. Aperto poft mortem cadavere , notavimus fequentia, ni- 
murum 


j, Pane. 


c. ANE S. Cane s 


» 


De Cachexia à corruptione vifterum ,cum abfceffn c gangrana cé. 219. 


1, Panniculum adipofum maximé pinguem & craffitie trium 
digitorum latitudinem zquantem , panniculum carnofüm veró 
amdxiiné cenuem; ^o? visio ette Sod pt toS 

^ — 4, Omentum totum pingue, &. nil nifi portionem ali- 
quam pinguedinis conglobatam & compactam, decem ad mini- 
mum libras ponderancem. : 

: 3. Receptaculum chyli & meditullium mefenterii ad órbi-. 
culi minoris laticudinem erofüm & exefum, illamque regionem 
lividam & plané gangraenofam. In hac quippe regione abdo- 
minis, die ante mortem, defuncta motum quendam convulfi- 
vum fentiebat , eumque, externé ftragulis licet tecta , oculis ma- 
xime confpiciendum. es 

4. Ventriculi & inteftinorum fübítantiam tenuiffimam; 
flaccidam, albefcentem & fere diaphanam, nullis venis confpicuis, 
inteftina inflata,in cavicate autem & fundo ventriculi materiam 
talem nigram , qualis ante mortem per vomitum excernebatur, - 
ad duasfermé menfuras. — — ; 

s. Vas breve é liene verfus ventriculi fundum tendens, 
ejusmodi materià nigrà feu fufcá infar&tum , craffiric digitum 
feré zquans. 

6. Hepar exceffivé magnum , pallidum , totum exangue & 
quafi co&tum, corruptum, ad tactum facilé penetrabile & feré 
folubile, prztereaque dextrum lobum in parte imà vel concavá 
coftisque proximá à materiáà acri putridà corrofum & putrefa- 
&um; materia autem illa corrupta putrida , maximeque foctida, 
(cujus foctor ab adítantibus vix ferri poterat) regionem illam & 
cavitatem , ubi ren dexter fitum fuum habet; occupaverat, rc- 
nemque ab extra quodammodo eroferat, Et quoniam hac ni- 
mis tardé exitum per ulcus fuprà defcriptum invenerat, nullum 
eft dubium, totum corpus; maílamque fanguincam fimul ab cà 
infedtam corruptamque fuiffe. : 

7. Veficulam felleam inftar ovi anferini magnam & craf- 
fam , duplici vero. longam, turgentem materiá illà vifcidà nigri- 
Lc2 cante 


GC cr eerie aa ism Vae "e EE d bild T ETUR MN eo ow rt E tn LO 3 Y. 
- z z 


das 5a gud tux Obfirvatio CFL 


cante & quafi piceá & fibrosá , qualis per vomitum fubinde & füb. 


m maximéó morbi, intermixta&cexcreta fü. —..— 
— 8. Pancreas in duas partes divifum inftar duorum ovorum 
gallinaceorum, plané fcirrhofum, & quafi cartilagineum, ejus- 
que portiunculam aliquam exefam. 5 
9. Renum fubftantiam pinguedine obdu&am & intertex- 
xam, in eorumque cavitate feu pelvi vafisque ductibus urinariis 
feu uréteribus. materiam quandam flavefcentem tartaream & 
quafi putrilaginofam , que per vafa fanguifera có allata, (nam in- 
- terné renes non corrupti €rant,) /Egra quoque pcr totam vi- 
tam fluore albo laboraverat, & in urina ZEgrota femper ejusmo- 
di ichorofa & purulenta materia , dimidiam fermé urina portio» 
nem exaquaps , confpicua fuit. DES ees c 
10. Uterum admodum parvum, inftar ovi columbini, & 


praditz diffe&a feparateque fuerint , attamen nil nifi parum & 
^ E AT ea . . 


faltim ad dimi cruoris : 
.... Ceterum pc&tus non fuit apertum, dum caufarum morbi 
indicià abdomen fufficienter monftraba — ^ ^ ^ —— 


| OBSERVATIO CVL - - 
Dx. D. GOTTLIEB BUDZEL 
V oom De 
Afibmate 1 Jéirtioid intume[centiá Pulmonum , & 


glandulá I bywi. | 
Ie 24. Augufti M DCC VII. Virum quendam, annorum 
-Jirciter 32. habitu corporis gracilioris, à primà infantià rc- 
fpiracione difficili laborantem, & demum. illa afthmatis fpecie; 
quam Orthopneeam vocant, denatum, prafentibus Nobiliífimis 
atque Excellentiffimis DDnn, D, Johanne Georgio Thummio; € 
| i D. Fric- 


MT dart. 


De Aflbmate à fcirrhosà intume[centià P psum ,c* g lovduli e an | 


D. Friederico Licffmanno , Compatribus, Fautoribus & Amicis 
noftris honoratiffimis; aperuimus; & fequentia, curiofo fpc&ta- 
culo ,obíervavimus,nimirum UOS WObhen dee cm 

1. Totum pulmonum parenchyma maximé intumefcens, 
coftisque & membranz pleurz, ipfique quoad partem anterio. 
rem, diaphragmati adnatum, adeó ut non nifi vi & fcctione avelli 
& feparari potuerit. i gap 

2. Ipfam veró illorum fübftantiam lividam & nigricantem 
ac feré corruptam , cum innumeris hinc inde maculis & cuber- 
culis , materià vifcosá albicante & quafi purulentà plenis, & quo- 
ad ejus fuperiorem partem circa bronchia cartilagineam. 

3. Ec cumprimis Glandulam , Thymum dictam , magnam 
in molem excrecam , maximeque induratam ,fcirrhofam & quafi 
cartilagineam , inftar ftrumz vel potius fteatomaris, vafis illis 
magnis adfcendentibus, nimirüm vena cava arterieque magne, 
eorumque ramis ad brachia & fcapulas euntibus, ipfique jugulo- 
firmiflimé adnatam , adeoque toram illam cavitatem thoracis 
füperiorem occupantem , ut pro motu ac ventilatione pulmo- 
num nullum amplius fpatium fuppeteret. 

* aes Cor extraordinari g itudi is, fed fl 
ventriculos fanguine nigro viícido feculento repletum, inque 
illius ventriculo dextro filamenta quaedam fibrofa & carnea, fi- 
guram vermis corrupti unius feré ulnz reprafentantia; in pe- 
ricardio veró magnam copiam, duas ad minimum libras feri, 
limpidi coloris , & flavefcentis, inftar ichoris, mox in patina ftan- 
nea in gelaninam concrefcentis, idem 

s. Ventriculum tenuem & flaccidum, minus rugofum, 
inanem feré & pauco liquore putrilaginofo imbutum , interio- 
rem ejus tunicam, quafi corrupram, lividam & ad tactum digi- 
torum putridam. 

6. Hepatis parenchyma magna molis & coloris pallidi feu 
plumbei induratum,cum variis hinc inde maculis lividis & tu- 
berculis ad: magnitudinem nucis avellane, aut quid his majus 
&quat; cumprimis in ejus parte "T inferiori tubercula ali- 


€ 3 quot 


2 


ejusque 


^aaà 000 0 Obfrvano CP TI. d CPI 
c aie ERRORI tertinm mmt : - —— : — 

. quot fcirrhofa, rotunda & quzdam fatis magna, in forma annu- 
li ex gutture anferino incurvati, pratereaque in veficulá felleá hu- 
morem craffum, vifcidum, nigrum ac quafi piceum. 

7. Lienem magnum. ac lividi coloris. " 

8. Mefencetium multis glandulis induratis & tuberculis, 
materiá tarcareà & calculosà refertum. | 

9. Oméntum fermé tocum corruptum & putridum , dimi- 
diáque feré parte jam confumtum. 


! OBSERVAT IO CV II. 
Dx. D. GOTTLIEB BUD.EI. 


De 
à; Dentibus molaribus. $zrymopévoss. 

Emina quzdam nobili(fima de M. annorum L. firmeque va- 

lecudinis, per diuturnum temporis fpatium dolores circa den- 
res molares in fuperiori maxillà dexri lateris, illis quidem omni- 
bus integris & falvis , (atisque validis, patitur , variaque remedia 
ad odontalgiam aliàs probata , aliaque pro cemperandà & de- 
mulcendá acrimonià lympha ufürpat, fed absque ullo levamine: 
urgentibus hinc doloribus maximé ac tancàm non inftantibus 
motibus convulfivis , prater fpem quinque novos dentes pauló . 
minores érrymouéves feu juxta vel potiüs (upra dictos molares €x 
illà ipsà gingivá erumpentes perfentifcic, ceffanribus dehinc do- 
loribus. Verüm dentes illi ézryméusve: admodum molefti , afpe- 
ritate fuà internam male cuticulam roderunt , tandemque poit 
annum circiter fucceflivé absque aliqua notabili fenfatione ite- 
rum exciderunr. : 


| OBSERVATIO CFI 
Dx. D. GOTTLIEB BU D EI. 


e 
Ruptura Lienis à concu[[ione. 
D. 3o. Januar. hujus anni vocatus ad infpectionem & fc&io- 
nem farming: cujusdam ruf(ticz , ;ribulo, ( Germanis i 
| ; (gi 


De Ruptura Lienis à concuffione. ^ a4 


. Siege] dicto) circa regionem hypochondtii finiftri à Ruftico 
quodam percuffz & fummis perpeffis doloribus & lipothymiis, 
poft triginta circiter horas demortuz, — Cadavere per Chirur- 
gum aperto, nullis feré ab extra in loco percuffo veftigiis alicu- 
jus lafionis vifis, invenimus totam abdominis cavitatem fangui- 
ne extravafato, partim fluido, partim congrumato, ad quinque 
vel fex menfuras, fcatentem 3 Lienem veró tam ín extimà five 
convexá, quàm in fimá five concavá parte, unà cum vafis fai- 
. guiferis arteriofis & venofis, majoribus & minoribus, aliquoties 
disruptum ac feré conquaffatum , coftamque undecimam fpu- 
riam introrfum diffraCtam. | E conrario in corde, pulmonibus 
& hepate, vafisque majoribus nullum'plané fanguinem offendi- 
mus, quippe qui omnis per disrupca vafa fplenica interiora ver- 
fus derivatus fuerat. j ; 
^ 'SSCHOLIUM. 3 
Hz disrupti lienis hiftoria alia fubjungi meretur, que Anno: 
. À1705. in vicina quadam Urbe accidit ; ubi cum d. 28. Julii 
Maritus Uxoris finiftrum hypochondrium baculo fagino ter qua- 
terve, absque magna tamen violentia, percuffiffet , ipfa quidem 
nullo de dolore aliove fymp conquefta eft, fed infuper d. 
3o: ejusd. menfis in publicum prodiit, vefperi autetn ebria do- 
mum reverfa, de doloribus ventris querelas movere coepit, atque 
d. fcq. noctu inter 10. & 11. horam mortua eft. Cujus cadaver 
d. 1. Aug. à Medico loci luftratum, in brachiis & humeris magnas 
livefcentes maculas ac veficas, in pectore quoque; tnamma fini- 
ftra » epigaftrio, & utroque hypochondrio ecchy tà, abdo- 
minis autem aliquam inflationem , interné veró omnia vifcera 
fana exhibuit, Liene excepto, qui non tantum flaceidus & quafi 
putrilaginofus, nec non fanguine infar&us ,cum venarum & ar- 
reriarum infigni dilaceratione , ab ipfo inventus referebatur , fed: 
cuam tdm in fima, quàm gibba parte fiffuram, cui craffior pol- 
lex imponi poterat , oftendebat, magna fimul fanguinis gtumofí 
quantütate abdominis cavitatem finillram occupante, —Ubi 
quam. 


- 


: i ds  Obferuatie CI. 


LL —7 : ; : Mes ——— 
quamvis Medicus ille vulneris hujus lechalitatem verberibus ma- 


' zii adícripferit, mihi ramen, & Exc. D. D. Johanni Mayr, Phyfi- 


«co tum Auguft. nunc Archiatro Ele&orali Palatino , defuper ju- 
dicium ferre d. r. Febr. An. 1707. rogatis , dubitare placuit, dum 
aperturas illas, ob profunditatem & amplitudinem , magnam- 
que fanguinis effufionem , cui nullà artc auxilium ferri potuc- 
ric, pro abfolute letalibus quidem habendas effc , à verberibus ta- 
men mariti easdem fuiffe indu&tas , non verifimile efle , ftatui- 
mus; cum ex A&ts inquifitoriis colligere daretur: 1. Defunctam 
uarto ante obitum die, ex ebrietate ipfi confueta, in labrum 
d snas inftru&um magno impctu cecidiffe, 2. (exco ante- 
quam moreretur die, itidem fuper trabem fuiffe prolapfam, 
3. verbera mariti moderata exftitiffe, 4. tertio ab ictibus mariti 
die in publicum absque ulla quercla prodiiffe, s. (anguinem ex 
inordinato vivendi genere à ftatu. naturali defle&ere, lienisque 
fübftantiz fenfim noxam inferre potuiífe, 6. circa tertie demum 
dici vefperam de doloribus vel torminibus querelas ab ipfa fuiffe 
auditas, 7. fuggillationes non tantum in hypochondrio finiítro, 
fed precipue aliis etiam in partibus, quas baculus non attigerao 
comparuiífe. Licet autem non folum verbera, fed repetiti etíam 
lapfus lieni , praefertim fi is ipfe non adeó bené prius fuerit con- 
ftitutus, vim aliquam inferre valuerint, infignes camen iftas fiffu- 
ras cam nondum contigifle, credibile eft, cum in quartum us- 
que diem, ob enormem hamorrhagiam, tam diu fupervivere 
mulierem vix potuiffe, tum ratio, cum exempla (vid. D. Joh. 
Bohnium in tr. de renunc. vuln. letal. pag. 280. & Ephemer. Nat. 


Cur. dec. 3.ann. 2. obf. 23. & 70.) fuadeanr. Ut ita fortafle ebrio- 


fa certio die novo lapíu vel contufione marcidam jam lienis fub- 
ftantiam crepaturz expofuerit , ficque vitalis humoris cffufio- 


nem concitaverit. 
L. Schróck. 
(Bndifs Lufat. Sup. 4nuo 170$.d. 28. Februar. 
Anguftam Vind. miffa.) 


OBSER- 


WM 


TS 


NS 


iS 


SN 


M. 


RN 
TOSS 
SS 


SN SS 


a NCSCNEN 


Olfirvatio CIX. ; 22; 


S: OBSERFATIO CIX. - 
Dx. D. CONRADI BERTHOLDI 
! ' BEHRE 


[occid 


Affe&ius cujusdam convulfrvi rarioris delineatio. 

gomme me his diebus Confiliarius quidam Electoralis Pala- 
tinus Düffeldorpienfis in affedu fuo chronico , cujus non 
quotidie occurrentis delineationem; etiologiam ac curationem. 

à me propofitam cumllluftri Societate communicandam duxi. 
Extremorum ante aliquot annos in quadragenario incipi- 
ens laffirudo cum mufculorum imbecillitate; artuum ftupore, 
nodu imprimis gravante , quibus hac hyeme accelílit vertigo , 
circa novilunium imprimis ac plenilunium affligens cum anxie- 
tate cordis ac mufculorum imitatione, ita ut fpiritus ac maíla 
fanguinea in uno puncto quafi concentrata gro interdum vi- 
deantur , fymptomaribus véró his ceffantibus fopor quispiam. 
remaneat, hzc inquam omnia nervofi generis affectum indicant, 
ac morbi cujusdam convulfivi, quem Deus avertat , gravioris 
praludia exiftunt. Spiritus proin animales hic nimis tenues ex- 
iftere atque (imul elafticos, & praterea in coninuitate fua defi- 
cere, idque vitio fanguinis nimis alcalici ac fpifli, lymphaque 
fimul vifcofi & acris extra dubium eft; ut adeó , qui egricudi- 
nem ejusmodiabigere intendat, falia haec fanguinem ita conden- 
fantia diluere ac corrigere, huncque ut fpirirus animales magis 
fibi continuos, nec ira irritativos fuppeditet  refticuere debeat, 

. quo in negotio fequenti methodo procedendum arbitror. 

1. Ad primas vias clutriandas cum pulveris Cornacbini fcru- 

pulo uno incipiet, quem mane in vehiculo calido fumat. —— 
2. Pro fanguinis fpirituumque animalium motu ordinato in 
artuum extremis reftaurando fingulo mane ad duas vel «rcs un- 
cias fequentis decocti in le&o fumar. | &. Lign. faflafr. ziij. radic. 
Chine Zij. rad.pocon.vifci quercin. Bacc. Juniper. an. $j. pafful.maj. 
5j. ftent in infufione cum vini tenuioris & aqua fontana.an. fbi. 
in loco calido & vafe claufo, per horas 24, dein coquancur, fub 
Obferv, Acad. N, C. Cent. I. Ff finem 


UT n NEL " 


"954 


316 00007 Olfervario CTX. 


finem co&ionis adde Flor. Lavendul.Salviz. an. p.ij. Cinnam. acut. 
5iij. ebulliant iterum & colatura dulcoretur faccharo Bij. Apo- 
zema. Cum hoc vero tantum calefiat, ita ut vis medicamenti 
primario in artubus fe exferat, à 

3. Sub hujus decocti ufu femper hora ante prandium uta- 
cur Tin&ura fequente. y. Elixir. vic. Matthiol, ZB. Mixtur,fimpl, 
fin. camph. 5iij. Mifc. : : r 

4. Singulo meridie horá quartà vefpertinà pulvere: ».. Ra- 


. dic. valeriane, Fol. faponariz an. zB. Nuc. mofch. 5j. M. d. f. Pulvis 


ad 3, cufpid. in Aq, poconia. 

-".«. Circa alternam ternamve noQtem cubitum iturus; pulve- 
re: &. Laudani op. gr. 1. Succini ppt. 9. M. Sbqii men 

— 6. Externe verticem nucham fpinam dorfi artusque in fle- 
xuris frequenter inungat cum fequenti: s. Spir. caftorei, lum- 
bricor. ana 2: Ol. ftillat. lavendul. falvie fuccini, ana ij. Mifc. 
Venafectionem modo non haut ita pridem inítituca fuerit , ma- 
jali hoc tempore neceffariam arbitror, & quidem in pede, ita ut 
à principio generis nervofi fanguinis motus inordinatus ac inz- 
qualis magis co&rceatur. ? 

Atque huic methodo quatuor feptimanis infiftendum arbi- 
t£rOr,ita ut medicamenta, quz interim deficiant, fubin reiteran- 
da fin. Sinon tum remiferic zgritudo; curam falivatoriam in- 
fticuat, quz in affe&tibus convulfivis magno femper prafidio 
e(t, & à prafenri Medico moderabitur. | 

Poít hzc meris confortantibus infi(tendum , qua inter ad- 
hibendum infüfüm radicis Nifi, mane ad modum Thea forbilla- 
tum, ac cum hocfuübin interpolatum. | Poreridie veró infufum 


" Lapidis Malacenfis , ad cochlearia fingulis horis hauftum. Salia 


volatilia non admittit fanguinis per venzfectionem emiffi flori- 
ior,ac nimis alcalica conftitutio. | Ex qua ratione queque nec 
thermas eidem fuaferim , acidulis veró vitriolatis ac martiatis; 
quales Spadanz funt, fuo tempore utendum judico, atque eo lon- 
gius continuandas, quo magis easdem ventriculus ferr, ac fan- 
£uinis fpirituumque diathefin iisdem: emendare in proclivi - 
j c 


Affetlut cujusdam conmulfévi varioris delineatio. 227 


De dieta non eft, ut quippiam addam, cum prafens Medicus ean- 
dem optimé prafcribet; circa animi affectus ramen in fpecie 
moneo ,ut eger à fubitancarum alterationum quadam, ut fic 
loquar, compreílione fibi bené caveat, cum nihil magis quam 
ejusmodi quicquam fpiricus animales afficiat. ; | 

Atque hac methodo quoque poft equino&ctium autumna- 
le procedendum arbitror; nifi quid novi aliam tunc rationem 
poftulaveric. | Interea uc Dn. ZEger commodiori utatur valetu- 
dine ex animo voveo. . Hildefii d. 4. April. Anni 1708. 


! OBSERVATIO CX. 
Ds. D, CONRADI BERTHOLDI 
| BEHRENS;-- 
De ; 
Ufu Radicis Nifi. | 
jenes quidam ac Illuítriffimus Dominus jam. ab 
equino&io autumnali fuperioris anni fanguinis atri fplenden- 
.. tisque per inferiora dejectione, phthifi ac quartana intermittente 
vaga in Hecticam degenerante decumbens ac ita emaciatus , ut 
jam ante menfem pro deplorato tum ab adítantibus tum ab alio 
celebri hujus loci Medico, quem me abfente etiam in confilium 
adhibuerat, haberetur, ab eo tempore à me infufo radicis Nifi, 
-Lapidis porcini Malacenfis aliisque pretiofis, pro circumfítantia- 
rum rationc accommodatis , confervabatur, ut Illuftriffimi Agna- 
li etiam quandam reconvalefcenti fpem conciperenr. Circa 
infufum quidem Radicis Nifi, quamvis primo intuitu mihi fcru- 
pulos moveret Obfervatio Illuftr. Dn. Pr [iis noflri "Mifc. Ger- 
man. Dec.o. Ann. 4. Obf. 2. Schol. 65 AMenzelii Mifc. Dec. 2. Ann. 
$» Obf. 39. in conftitutionibus fcilicet calidis & ficcioribus , qualis 
£tiam Domini hujus erat, febre infuper hectica comitata , radi- 
cem hanc minus convenire, negligere camen hoc caíu nolui, 
partim quod Illuftriffimus ZEger nullo amplius cibo uteretur, 
partim quod emulfionibus amygdalatis radicis ufus ingpolar 
|» poflet. 


Ff2 


HEU m e UEM C T M 
EAE Lo dis 
B 


A 


- 


wi, eni c inte CX 
ERLDD  csscedd 


poffe. Sub initium veró Martii (ingultu cum calore majori ac 


continuo , ex pulíu celeriori & faciei rubore fe imprimis manife- 
ftante corripi coepit ; quem delirium comitabatur ; uc nil nifi iti- 
nera aliaque non cohzrentia rauco farmone & inter continuos 
die noctuque fingultus referrec, & fputa quoque purulenta reti- 
neret, tumque à me etiam pro conclamaro res haberetur , donec 
demum poft fex circiter dies circa meridiem fingultus remitte- 
ret, pulfus aqualior redderetur , melius dormiret , cum adítanci- 
bus rectius loqueretur , & phantafiam fuam quod do agno- 
ceret. . E E | 
- . Singultum illum prima fronte ab ufü radicis iftius indu- 
&um fufpicabar, utpote quam citati Autores in cemperamentis 
calidioribus fanguinem nimia füa acredine incendere notaflent, 
queque acredo proin ventriculum hic quoque affeciffet, qua- 
propter etiam ufum iftius radicis fepofüi, Innocuam veró rur- 
fus apud me radicem reddebat vomitus abfentia, qui omnino, 
fiquidem fingultus hic à fubftantia ventriculi dicto modo affe. 
&a, ortum traxiffet, adeffe debuiffet , ut & delirii praeféritia, quod 
etiam ab ufu radicis nulla ratione deduci poterat. Reftabat proin 
iaphragma , quod à precordiis corruptis jam velut inflamma. 
'torié affici ,ac in convulfivum quendam motum juxta mentem 
Francifci Sylvii prax. p. 216. Thome Willifii lib. de morb. con- 
«vulf Op. p. 9 1. & recentiffime Andree Petermanni manudutd. ad 
prax. p. 153. adigi videbatur , haut fecus ac Hepatis eique inflam- 
"rationes fingultum per confenfüm inducunt. Conje&turz huic 
favebat delirium , quod inflammatorios diaphragmatis affectus 
comitari folet. - 

— Quzcunque demum caufà fingultus fübfuerit, Illuftriffimus 
AEger absque codem per quatuor fere dies decumbebat , cum 
pulfu, uc ditum, meliore, delirioque remittente, donec demum 
die 16. Martii catarrho fuüffocativo, cui propter iracundiam in 
extrema etiam hac macie interdum obnoxius erat, correptus 
apoplecticum in modum exftingueretur ac morte (ua muratió- 
nem in morbis chronicis circa aquinoctia evenienrem, aite 

alias 


"lobfervatio CXI. | 229 


alias in Ziftellaneis Societatis nofira exemplis à me confirma- 
tam, quoque certiorem reddidit. 
- nter medicamenta autem fipngultui oppofita, egregie eun- 
. dem compefcebant Infufum Lapidis Porcini malacenfis, nec non 
Lapis Bezoarticus. - : P 
(Hildefo Noribergam d. 16. Mart. 
1208. "ijja. 


OBSERV ATIO CXL. | 
Dx. D. JOH. MELCHIORIS VERDRIES. 
D 


e 
Dolore bypochondriaco &? purgatione difficiliori. 

Uo cumprimis reperiri, que purgantium vim retundant, 

vifcoía fc. atque acida, nemo facile, qui medicamentorum 
Virtutes per obfervationes & experimenta explorare didicit, igno-- 
rat, cumque talia in corpore quoque humano fubinde reperian- 
tur, non farne mirum, fi affumta purgantia fegnius aliquando 
pattes fuas exequantur, immó omni virtute exuantur, infradis 
à vifido & acido p. n. particularum acuminibus. Veriflime 
Pechlinus à xuocseres, de Purgant. Facult. Cap. IV. p. m. 34. 
» Cum venrris, inquit , alvei ubique humidi fint, mucofisque illa- 
»batur fontibus hauftum medicamen, quis dubitet, vitium fa- 
»ciente pituita , füccoque exa'ftuante in ventriculum & inteftina 
»acido, etiam fic corporis noftri mucilagine, ceu Pfyllii vifo, 
»involutum iri purgantia, acidique contrario acumine ipfam fic 
»perituram acrimoniam adeó purgationineceffariam. Inprimis 
veró hoc obfervamus in hypochondriacis, quorum prime viz, 
uti Medici loqui amant, ejusmodi acido-vifcofis inquinamentis 
refert funt, quosque hinc fortiffima ferre purgantia non fine (tu- 
pore videmus , exemplo efle poterit fequens, oblatus haud ita 
. pridem mihi cafus: 

Feming quinquaginta circiter annorum , tempceramenti 
cholerico- melancholici, habitus gracilioris fcorbutici, tormina 
atque dolores füb finiftro hypochondrio, jam ab aliquot scd 

Ff3 Ino 


, 


| IM ed Obfervatio CX. 


1nolefti effe folebant, quos illa, à Medicinz auxiliis abhorrens pét- 
ferebat, Cum veró deinde mire augerentur atque ingravefce- 
rent, ita quidem , uc, qui antea fubinde remitrerent atque fere. 
ánfenfibilos effent, jam crudcliffimis punctionibus continuacis 
partem tantum non perterebrare atque dilacerare viderentur j illa 
noctesque diesque manibus dolenti parti impofitis, antrorfum 
inclinata fedens continuis gemitibus atque fufpiriis aures aítan- 
tium implebat dolorumque crudcliffimorum tandem perta:fa 
opem meam implorabat. Ego primum é fixo continuo atque 
perterebrante dolore abfceffum metuebam verum cum poftea 


- varias ,quz circumftabant , conditionescuratius paulo expende- 


rem , haud difficulter colligebam, effe hunc affectum aliud ni- 
hil quam dolorem hypochondriacum fatis exquifitum , à muco 
vifcidiori acido five blenna cenaciori pontica , uti loquuntur ,fla- 
tulenta, coli inceftini cellulis in ea parte , ubi illud anguftatum & 
incurvatum fub finiftro hypochondrio incedit, adharente, ori- 
undum. Quamobrem ut fymptomati maximé urgent occur- 
rerem, ftacim Mixturam ex antifpasmodicis , carminativis & ano- 
: PUO GNOMSLWWERN Last. 11; an0nn 


dynis j 

dyno inungebam, fruftraneo camen conatu , dolor nil quicquam 
xemittebat, licec alvus femper eflet aperta; candem cur faccu- 
lum ex emollient. carmin, &c. in late coctum imponerem ,do- 
lor mirum quantum remittebat, atque zgra rurfus ad quictem fe 
componete & fomnum capere poterat. — Ut igitur radicem ma- 
li penitus exfcinderem fontemque obturarem , digeftivis mucila- 
ginem tenaciorem incidere atque purgantibus fuperinjectis edu- 


.&ere conabar , fed irrito fucceffu. —Sennata, helleborata, rhabar- 


barina, gummi ammon. in aceto folutum, extr. troch. alhand. 
aliaque fortiflima purgantia nil quicquam movebant, muci vi- 
fciditas impediebac, aciditas obtundebar eorundem cfficaciam. 
Dolor interea (acculo emolli flus poft hebdomadum ali- 


quot inducias recurrebat, Clyfteres quoque incaífum adhibe- 


bantur. Pulverem tandem ex incidentibus abforbentibus Mar 


giglibus & cinnabarinis offerebarm , de quo fingulis dicbus bi sp. 
. - fume- 


1 


De dolore Hypocbondriaco e putgatione diffcilieri, uf 


fumebat , hinc vinum paffulatum laxativum propinabam, quo 
ipfo, preparata jam aliquo modo, materia , id cfficiebam , quod 
ántea fortiffimis purgantibus fruftra tentaveram, egra fingulis 
diebus ter vel quater materiam excernebat picis inftar vifcidam , 
nigricantem à martialibus fc. cum abforb. afIumtis, dolores veró 
propter materiz hujus inteftinis firmiter adharefcentis commo- 
tionem & hinc maximam inteftinoruin irritationem ita auge- 
bantur, ut egra debilitata eosdem vix amplius tolerare poflet; 
accedente fimul calore quodam p.n. Igitur fatis hac vicepur- 
gatum, ratus, mixturam exhibebam confortantem antispasmo- 
dico anodynam , de qua vix cochlearia aliquot acceperat , cum 
dolores remitterent , omnia pacata fierent, & «gra paulo poft 
reftitueretur , quamvis fübinde adhuc quosdam fed leviffimos 
experiatur infültus , quos tamen continuatum medicaminum 
ufum expugnaturum nullum dubium eft... 
(Gicfia HafJ. Ausuflam Vind. d. 3. Apr- 


4dnno 1708. mifa-) 
ur OBSERVATIO CXIL irr Rees 
Ds. D. GiINTHERI CHRISTOPHORE 
I SCHELHAMERKI. | 
T? Sev it Morbis exemplum. 


Vr? atate, indole, virtutibus florentiffima, vix annum no- 
num & decimum ingreffa , nullo in dizta praevio vel errore, 
el peccato, calore prater naturx ordincm majore , yel potius 
ebullitione fanguinis fubinde corripi coepit, nulla tamen certa vel 
die vel hora , primum rarius, hyeme adhuc durante, poft men- 
fes veró aliquot frequentius: nulla tamen alia moleftia, quara 
qued leviter caput doleret: Pulfus erat frequentior & citatior , 
non tamen ultra modum, nec magnus fcil. nec vehemens, fri- 
goris aut rigoris ne minimus quidem pra:cedebat feníus , nec ali- 
ud pravitatis fignum confpicicbatur.  Incommodi ctiam nihil 
modum indc fendicbat, etiam pra fente malo, unde 2 oai 

: Dus 


ai 00 0 1:050 "0Wfervati CXIT 
bus confuetis füperfedere effec neceffitas, aut in le&um fe con- 
ferre , aur quiefcere : nec cibi pocusve appetitus minuebatur,- 
- quin increfcebat porius, ut vel medio in prandio prehen(a, nihil 
ceffaret vefci. ring nulla apparebat admodum mutatio, nec 
corporis imminutum decus, nec floridus faciei color corrumpe- 
batur fed catera omnia recté valebat. — Quid multis? fana ac ve- 
.geta omnibus judicabatur. Etjam annus propemodum imple- 
tus erat, cum fenfim frequentius tepeterec paroxyímus, & fere 
ad he&icam fpe&tare videretur. Itaque molefta paulum coepit 
eíle affe&tio, ut de pedum in greffu debilitate, ac gravitate qua- 
dam conquereretur. Menfes interim nunquam fubftiterant, ne 
quis ex obftructione eorum hoc, ut folet, contigifle exiítimet. 
Ec cum fermé quotidie repeteret malum per horas duas , tres, 
quatuor , medicamentis idoneis icum eft obviam: quibus ita ob. 
fecundabat morbus , uc penitus fractus & victus exiftimaretur; 
illa eciam ad numeros faltare (quo exercitio apprime fe folebat 
oble&tare , )auderet, nec male inde habere diceret. — Poftero ve- 
ró die circa vefperam, cum pulcherrime ftare videretur, prater 
omnium expectationem ram gravi lipothymia fübitó correpta 
eft ut ex manibus viri atque mulieris , qui in letum eam depor- 
tare ftudebant, concideret, pondere corporis in cantum dudo; 
ut attolli ac fuftineri nullo modo poffet. Tandem, cum ad fe 
rediret , fe maximam cordis anxietatem percepiffe , fenfiffe camen, 
fc accolli , horrendo inde cerrore & perturbatione animi affcctam, 
narraret. Inde redire & colligere fe penitus diu non poterat. 
Ea nocte dormivit parum , calebat enim intus , etfi pulfü 
non admodum commorto. Erat is dies Novembris 21. 
Vigefimo fecundo adeó debilis erat , ut furgens, non diu poft 
le&um repetere cogeretur, ita tanquam de coclo fulmine tacta; 
omnes amifcrac vires, robürque naturz, alioqui infigne, fractum 
erat. Pulfus interim fortis, fed non admodumfrequens : ceterum 
nec calor nimius, fed naturalis, nec anxietas aderant. 
D. 25.in eadem debilitate perttitit , vefperi manifefta febris, 
cum calore nullo tamen horrore precedente. Poft pue co 
ormi- 


Tóv S$efov in Morbis exemplum. : 233 


dórmivit, mane pulíus paulo frequentior, fed nullus febrilis : 


r. : , 
—D.24.eadem morbi ratio; febris hora 7. acceffic vefpertina : 
remifit ro. cum levis erumperet füdor, quo levata eft, erumpen- 
tibus puftulis, fic facis magna copia,  Dormivit quantum erat 
tis, ME. 

D. 25. mane pulchré videbatur valere, ucens antifebrili e(- 
fentia volatili. Circa vefperam pulfus debilior, noctu tamen 
optimé dormivit. 

. D.26. nullum acceffionis febrilis indicium , fed pulfus de- 
E 

D. 27. Optime videbatur habere , & fpem faciebat nodis 
t£, fed aliter evenit, «Cum enim circa 1o. fe compofuiflet ad 
fomnum, quod fübinde etiam per aliquot dies evenerat, tanta 
fübito orta eft virium imbecillicas atque dejectio, uc pene fenfus 
deficerent, & nubecula ante oculos videretur verfari , refpiratio 

frequens, celeris, & anxia, pallor & erumpens frigidus fudor: id 
per horam durabat, fru(tra adhibitis cordialibus internis , aquis 
apoplecticis, fpiritu volatili oleofo , balfamo apoplectico, donec 
tandem aceto rofaceo , rutaceo , cum aqua Anhaltina, Damafce- 
na, carbunculi & aliis mixto reficeretur.. Nox reliqua terroribus, 
anxietatibus, celeri refpiratione , & quafi lipochymuis imperfedlis, 
ubi nunquam fenfüs aut loquela amittebantur, plena: jamque 
maxima fpirituum imbecillitas & oppreflio omnem Medicorum 
curar ad fe trahebat. —Kaque pulveres cordiales , cephalici, 
aquz cordiales ac fpiritus: cinamomi, fl, tiliz , Lil. convallium, 
C. C. citrata, MelifEz, &c. excerné veró acetum rofaceum , caryo- 
phyllatum , rutaceum, EfF Lavendula , anthos, aqua Naphz ad 
odoratum przfcribebantur, qua infignier juvabant, fcd non 
tollebatur malum. - 

D.og. vefperi, cum fatis bené valere videretur , cliftere al- 
vus eluta, fummo cum levamine, ut ea nocte optime dormiret: 
fed altero mane de dolore in pectore conqueri coepit, & cuffire : 

- Olférv. Acad, N. C. Cent. 1. Gg addi- 


x 


334 


(0o 0bferiatio CXII. 7 
addita hirie aque cordiali pectoralis carulea, egregia, materper- 
larum;corallalb.fir.papav. . —. | 
—— D. a9. hzc: qua fequebatur infomnis nox, propter tuffim, 
fammumque ín pe&ore dolorem, multa fpurnea cufli rejiciebat. 
Flatus , qui ante clifterem furfum ructuum forma afcenderant, 
per gutcur ipferius prodiban. TIheam herbam, cui Badian ad- 
dita crat, bibebat quotidie, fummo cum levamine: eam tunc 
diffuafu nonnullorum omittebat , redibat ramen paroxyímus 
cum mane,tum veíperi, cum furrexiffet, alvum deponendi gra- 
tia, egrediebatur , isque admodum vehemens: uti quidem folebat, 
quoties é Ie&o: quod fpirituum fummam debilitatem prodebar. 
Nox fequebatur feré infomnis, ut vix bihorium dormiret. 
Quum imbecillicates illam affligebant; pallebat facies, ocu- 
fi fplendorem amitrebant, refpiratio erac brevis & fumme anxia 
fed motus, fenfus , loquela & intellectus integra erant, nulla ade- 
rat convulfio, nullum hyftericz paífionis indicium, fed mera fpi- 
ricuum oppreífio &labor. Poft paroxyfmum pulíus magis ma- 
gisque debilis deprehendebatur, & fractz nature vires, ' 
D. zo. verfus meridiem , cum lectus fternerecur , fürgebat 
facilé, feque regebat; fed ineum regrefla, corripiebatur. Arcef- 
ficus anime Medicus, poftq diffec fatis bené, quod quo- 
tidie faciebat, appetitu integro, facro viatico eam pomeridiana 
fecunda inftruebat , quod fe erigens ipa, eo in lecto fedens; capic- 
bat, Nunquam magis valere viía, & bene habere, loquebatur 
nobiscum , jocabatur , & jam omnis dolor pe&oris & capitis, om- 
nisque debilitas ipfi videbatur abefTe , ucilla fablaza effe, laca nun- 
ciarec, & fpem reconvalefcentiz ipía conciperet ,cum hora quin- 


PN 


-tá vefpertina repente in pede finiftro dolor oriretur, & mox pa- 


roxysmus rediret, ca refpirationis difficultate , ut diferte diceret , 
diutius fe id fuftinere nonpoffe. Interim manus & brachia vica- 
lis calor reliquerat , ut linteis & culcitris eum refticuere ftuderent 
adítantes; que cum & pedibus admovere vellent, illa calere; & 
non indigere iis dicebat, paulo veró momento poft, refpiratione 
jam magis magisque diíticili, & facie Hippocratica  oculorum- 

que 


* 


ks x rm | 
Téu Seisu in Morbis exemplum. — a3f 


quecaligimc apparente , videns fentiensque omnia , cum paroxys- 
mus non ultrahore quadrantem duraflet, beatiffima morte ani- 
mam DEO reddidi. Urina femper fedimentum oftendcbac 
bonum: Hac die citrina & nonnihil pallidior erat : nullum letha- 


- lefignum praceflerat: corpus nullo modo confümtum, robufta 


erat & valens, paulo ante mortem extuffiens , fputum longe pro- 
jiciebac, feque regebat in ipfo paroxyfimo. Nemo eam mori- 
turam crédebat, prater parentes, qui cum forore ante annum, 
eam morituram, fomno divino, eodem ,una cum ancilla, que 
ipfi ferviebac, eadem no&te, eademque noctis hora commone- 
fati, id diu ante pra:dixerant. $ 

Hunc morbum incognitum, & divinitus immiílum , nee 
ex naturz legibus fuifle, plane patere arbitror. 

(Kilonio Auguffam Find. d. 14. Maji 

à "Anno 170 8. allata.) 


OBSERVATIO CXIII. 
Dx, D. REINHOLDI W AGNERI 


De 
| H edo Islandico Hermapbrodito. 

| npe dari , utut rarius appareant, in omni anima- 

lium genere negandum non eft : Illorum enim exiftentiam | - 
tam in vegetabili quàm animali Regno probant tot Veterum & 
Recentiorum obíervationes. Verum enim vero dari Herma- 
phroditos perfectos, utriusque fexus munus abfolventes, olim 
Androgynos vocatos, quales cradidic Plinius Lib. 7. cap. 2. 655. 
negante Zfriffotele 4. G. 4. 4. vel ipfa negabit avcopfia anatomi- 
ca. Quz enim ex Diodori Siculi Lib. 32. Photius in Bibliotbeca 
de Androgynis prolixe tradidit, legi quidem merentur, fed proli- 
xiora funt , quam ut hic afferri poffint — Que quoque Foríu- 
nius Affaiteíus, Theologus quidam Italus, de conceptu Herma- 
phroditico Androgyneo refert, res videtur efTe difficilis, qua & 
credi & probari fatis queat : Facente Excell. D. D. P/il./ ac. Sacbs 
in Schol. MM. M. C. Dec. 1. An. 2, Obfer-vat. CCIH : 

: | Gg 2 i 


C len - Be: A * D MER. 
E 


236 (0s Obfervatio CXIIT. 

| — $i propriam hic citare fas fit experientiam Anno 1707.d.14. 
Jan. gracià Iluftris Herois ac Dn. de Moth. uc & Pl.Reverendi Pr 
pofid Dn. C. Wormii, cultro anatomico fubjeci Hoedum ex Is- 
landia curioficatis caufa , huc transmiffum Hermaphroditum. 

Externa quidem fpecie in hoc monítro utrumque puden- 
dum aliquo pacto extare vifum fuit, aft re ipfa utrumque imper- 
fe&um, nulliusque ufus ad generationis functionem deprehendi. 
Cornutus erat, & fe mafculum oftentabat: cum veró deficiente 
pene,nec tefticuli propenderent, fed füb papillis infignibus ube- 
rum in hypogaftrio latitarent, foemellam efle dixifles , pre primis 
cum vaginz prope orificium ani fitus idem fuaderet ; füpra 
fphin&terem enim ani rima oblonga pudendum muliebre exadé 

e mulans , labiis fepta perinzi locum occupabat , & ad urethram, . 
denique ad veficam tendebat, cui adjacebat corpus glandulo- 
fum inftar clitoridis , ut ex additá hic Figur lif.a. b. c. patet. 

Aft remotis integumentis nil quicquam foeminini intus ap- 
paruit. Nam corpus glandulofum, lit. a. depitum, clitoridem 
referens indicium dabat penis. monfítrofi in. orbem lincá fpirali 
convoluti , non perforati & in tantasanguítias redacti. — Teíticu- 
li lit. d. aderant mafculi infolit: magnitudinis ad farcocelen ac- 
cedentes , quorum vafa praparantia ( lit. e.) ftagnante fanguine 
erant turgida ,epididymis quoque in utroque teíticulo lir.f. erat 
fanguinolenta, & ex uno continuato ductu ferpentino greffu va- 
rie inflexo ad vafa deferentia, qua tota erant cartilaginea , abibat; 
utex figurálit.g.liquet. —— 

V aíis left il gl bant veficula feminales ob ftagna- 
tionem feminis in unum receptaculum five hydatidem efforma- 
te & notat lic. h. 

Vefica lic. i. erat admodum exigua & urina vacua, quam 
cum fecundum longitudinem ad extremiratem urethrz , qu& 
vavulà erat obducta, diícidi, noratu dignum occurrit , quo 
prater ureteres lit. k. arterias quoque ab ipfa aorta, ubi in ra- 
mos Iliacos divifa eft, in fundum vefiez varié difperfas , neque in 
hoc hzdo annuo in ligamenta degenerantes. invencrim, fed si 

| quo 


/ 


- Q&f CXXXV. 


NS abrupt ponte . 
Secus znolarzmuetm. 


7 
Em 


De] Hado Mislandico Hermapbrodite. 


237 


P i cad . . k ^ — 
quod aliz vena hypogaftrice ad revehendum fanguinem utrin- 
que eflent notabiles , quorum vaforum arterioforum & venafo- 
rum ramum unicum lit.l. m. exhibet. 


Hzc pauca anatome in hoc 


Hermaphrodito detexit, utut 


Hermaphroditus proprié Mercurii & Veneris filius, de quo fic 


Aufonius : 


"Mercurio genitore fatus , genetvice Cylbera , 
AVominis uf mixti fic. corporis Flermophrodiíus, 
Concretus fexu ,fed non perfecius utroque. 
LI Ufus Phyficus: Androgynos, quos peffimos homines P/a- 
fo vocat, veré non dari, quicquid de iis fabulecur P/inius. 
— . &. Medicus: (4) Hermaphroditos dari quandoque ex utro- 
que imporentes , five mafculinum, five fequiorem fexum refpi- 
cias. (b) Urethram prope fcrotum apertam, in puero ex gra- 
viori lapíu quondam in Xenodochio Majori Regiomontano ani- 
madverti, qualis apertura propter urine illac continue affluen- 
Us acrimoniam callo undique obducia fanari nequiit; qua ab 
aliis quoque notata im Epbem. V. C. item à Sfalpartio von ber 
CBiel Cent. 1. Obfervvat. L.X XXV I. Cent. LI. Obfersv. .X X XLX. 


Figura Explicatio 
Hodi Islandici Hermaphroditi. 


a. Penis [piralis monffrofus, 

b Rima labiis fepia. [rve aper- : 
tura ad uretbram, [rve ve- 
ficam urinariam tendens. 

C. Inteflinum vedum. — 

d.d. 7 efliculi, eorumque 

ec. afa preparantia.— 

(Noriberga Augu/fam Vind. M, 
Majo 1704. mia.) 


Gg 3 


£f. rs ierat | 

g E, afa deferentia. . - 

h. J"eficule feminales. 

i. Vefica urinaria, ejusque — 
k. k, Ureteres. 

L Arteria. 


m, Vena bypogaftrica. 


OBSER- 


M CARENS RES S c.l [GU WE 
i E We rin ER ; E TUR ; 
- * j ; 
; 


ec CObfrvatie CXIP. 7 


x 


— — QgBSERFATIO CXIV, 
Dx. D, JOHANNIS GEORGII 
HOYERI 


. De 
H emoptyfi graviditatis infido figno. 


E ptyalismo graviditatis figno Dec. 3. ann. 3. Ephemerid. 
Germ. Obferv. L. plura dida. Eundem ptyalismum cum 
naufeà in Conjuge meá ante biennium , cum gravida effet, per 
femeftre fpacium moleftiffimum , variis remediis o nomine fine 
fücceffu fermé adhibitis , notavi , quz tandem puellam fanam & 
bellam it hanc lucem edebat. Fidis itaque & bonis gravidita- 
tis fignis ptyalismum accenfendum: Sicut é contrario in&dum & 
. malum fignum graviditatis effe puto Haemoptyfin. — Solet qui- 
dem fzpius in honeítis virginibus etiam ab obítru&tione men- 
fium hzmoptyíis notari, citra gravidiratis fufpicionem : Enim. 
veró in nuptis fufpicione gravidicatis eam non carcre, fequentia 
poffunt evincere. . Foemina junior poftquam in nuptüs tripu- 
diaffec, domum revería magnam fanguinis floridi copiam per 
fcreacum cum cuffi fine doloris fen(u vicibus iteratis exfpuebat. 
In confilium vocatus phlebotomiam fuadebam, praprimis cum 
meníium fluxum proximé defeciffe audirem. — Hinc veró hz- 
moptyfi non perfeàté ceffante alia remedia fperato candem cum 
fucccílu in ufum vocabantur. Ipfa veró zgrora aliquandiu poft 
ingenué graviditarem fatebatur , quam dudum füfpicabar. Ap- 
* proximante partu moras uteri folvebar puellus debilis valde & 
macilentus , qui facro baptismatis actu vix abíoluco animulam 
Creatori fuo reddebat. Huic foemina alrera vice gravidata ea- 
dem phosnomena eveniebant, quz tandem poftquam phiüfieo 
affe&u aliquandiu afflida, miferam hanc vitam cum meliori & 
beara mutavit. aid 


a 


OBSER- 


Olercati CEP e exri. z 2. - : 
OBSERFVATIO CXF. " 
: HOYERL 3 


De 
Fluxu men[truo in F'etula, 

Oemina fana & robufta feptuagefimo fexto aatis anno meri- 
Poenos fanguinis floridi fluxurn , quem hactenus plures per 
annos rion viderat, ftato tempore & ordine egregia cum eupho- 
ria quinquies experiebatur. Eodem veró anno circa rempus 
confuetum fanguinis hunc fluxum cum dyafphoria ceflantem 
notabat, fubíequentibus anxietatibus , borborygimis &c. brevi 
poft celerius opinione fyncope moriebatur. Poít mortem de- 

-nique filia ejusdem rarum hunc cafum mihi referebat, & an rc- 
medio quodam vetula fortafle fuccurrere potuiflern anxié qua- 
teba.. | Cui ego, potuifletum venafectione, ex mente Celfi Lib, 
2.cap. X. tum aliis medicamentis curari , cum refponderem, con- 
filium , matre fic volente, neglectum acerbiffime dolebat. 


OBSERV ATIO CXV L 
-Dx.D. JOHANNIS GEORGII 
: HOYE 


e 


i : De 

Curatione delirii à pbiltro. & Erucis per vomitum 

5 urinam excretis. n 
Olator Ceenobii Cellenfis in. vicino Eisfeldenfi diftridu, di- 
AVEonis Ele&oris Moguntini , fiti; Mattheus Goltmann, juve- 
nis 26. annos natus, poftquam in corivivio genethiliaco pócur 
amaricantem à puellá quadam loco cerevifiz oblatum abforbue- 
rat, inde dictum factum male habens dyfareftefi vexabatur & 
cardialgia. Sequentibus diebus appetitus folidorum prorfus dc- 
ficiebat, urgente (iti & calore cfferato: Somnus inquietus & in- 
terruptus erat , fingulari jnentis ftupiditate à delirio fingulis s 
P 


mU x pu CE 
^ 249 : Obfervatio CXPIL — 

bus apprimé circa horam quintam vefpertinam accedente, adeó, 
uc nec adítantes quidec dignofcere poflet , neque quid agen- 
dum vel omittendum fibi, sitet Quális ráeatis ftupidicas & 
delirium à quinta vefpertina usque ad tempus matutinum per- 
durabat, unde pet cocam noctem fomnum non videbar. Ter- 
tio demum die in confilium vocatus, mixcuram bezoardicam 
przícribebam, à cujus ufu pofthabito fudore paulo melius ha- 
bere videbatur. Die fub(equente pro Cardialgia curanda eme- 
to catarcticum propinabam,à quo quatuor vomitus fuícitati, 
quibus non folüm maxima faburrz biliofz copia, fed etiam duo 
vivi vermes, erucis majoribus haud ab(imiles glauci coloris (gtà4/ 
liche XB ürme mic Soupe) excurbabantur. |. Ceflance tandem vo- 
mendi conatu nova circa vias urinarias moleítiz fentiebantur, 
ac brevi poft vermiserucz fimilimus rubicundi coloris una cum 
urina non fine maximo doloris fenfu eliminabatur. Hinc conti- 
nuato Bezoardicorum, cephalicorum ac ftomachicorum ufu, 
 venaíe&ione cephalica facta ac purgantemedicamento iterato, 
. non negle&to füfficu crebriori € pulvere fumali optimo offici- 
nali , addita praeprimis adianchi aurei ( quod hic loci in quibusvis 
morbis à veneficio maximi folet aftimari ) quantitate, defpera- 

tus hic egrotus candem perfecte convalefcebar. 


OBSERVAT IO CXF II. 
Ds. D. JOHANNIS GEORGII 
HOYERI. 
De 
anh Rore melleo , erucas producente. 
MES roris morborum epidemicorum caufz in differcatione 
eepittolica ad Illuftrem & Magnificum Dn. Prafidem Socie- 
tatis Nat. Cur. Dn. Dr. Schróckium data & An. 1700. typis ex- 
cuífa, mentionem feci. Similem pene rorem erucas producen- 
tem in Dec.IlI. Ephemerid. Germ. Ann. IX. & X. p. 172. notav* 
Qualis cum currente hoc anno in fcenam denuo prodierit, nolo 


quoque cramben bis co&tam in medium afferre, quin veró po- 
z | tius 


Laf o 


De rore melleo , erucas producente. 4I 


tius opera pretium puto accuratius paulo rimari, an roris mellei 
- vifcida feu glucinofa fubftantia feu materia per fe ,an veró femi- 
- nium vel ovulum vel animalculum quoddam in dicto rore con- 
- tentum erucarum caufa exiítat? — - etin 


Quamvis autem plures celeberrimi Scriptores pro feminio 
militent, vix tamen à mente mea impetrare potui , ut iis abfolu-- 


-. te fidem habeat. . Loewenhóckii namque & aliorum fententiam 


quod attinet; qui incredibilem minimorum animalculorum co- 
rundemque ovulorum copiam in rore oftendere laborant, cam 
fane huc prorfus non quadrare vel exinde manifeftum , quoniam 
hoc anno & ab hoc rore nufpiam plures, fed unicam vermicu- 


.lara generatam invenire potuerim. — Scilicet hortos meos, quos 
-ab erucarum nidis & omni infc&orum feminio fedulo repurgari 
- curaveram , frequentans , circa medium Aprilis (quo quidem 


tempore gelu prorfus infuetum notabatur , adeó ut vinitores 


-fuetis laboribus fungi vix poflent & vites glaciatas quafi. depre- 


henderent ) materia quzdam aquofa, inftar gutta pellucida, glu- 
tinofa; vifcida, fubdulcis in tenoris pyrorum , ceraforum ac pru- 
norum foliis & floribus inde crifpatis ; ut. gelata quafi omina- 
rer, vifenda. Nullius hic ovuli , nullius feminii veftigium nec 
à linceis quidém oculis difcerni poterat. Interim poft pauco- 


-rum dierum fpacium guttula diéta mirá metamorphofi in uni- 


cum vermem albicantem, aliquandiu poft vermis in erucam vi- 


-xidefcentem transmutatus. Sante igitur fententia citata, cui 


ufui incredibilis animalculorum vel ovulorum copia, unicá eru- 
ca faltim exclusà? DEUS & Natura nihil fruftra, — Pari ratione in 
fylvà mcá milliare germanicum abhinc diftante jum icf] entbal 


di&a, inexcelfis quercubus aliisque arboribuscandem erucarum 


fpeciem ejusdem numeri & coloris viridis notavi , quod etiam alii 
plures non (olüm in univerío territorio Molhufino, fed & in vi- 
cino diftri&u Eisfeldenfi & alibi locorum obfervarunt. Regerat 
alius; potuiffe forfan ope microfcopii accuratioris ip gutcula cita- 
ta unicum ovulum feu vermiculam diícerni ? Refpondeo , eruca- 
rum femininum adeó fübrile non effe, fed ovula folà oculorum 

Obférv, Acad, N, C. Cent. I. Hh acic 


RON U^ ox CORO d NOCENDI TO e ue WORNMA GV n 2 T "Y. " 


ET B VL Obfvoatio CXP11L- 


-acie in nidis fuis, ut vulgo notum, fine microfcopiis fatis claré 

* dignofci poffe, Neque ego diffiteri poffum, me microfcopio- 

fum ufüm ir plurimis rebus, falvà tamen celeberrimorum Scri- 
prorum autoritate, valde fufpectum haberc. Uc enim alia filen- 
tii peplo involvam , Dominus Doctor Himfelius ,inventionum 
mechanicarum fedulus cultor & maximus microfcopiorum ad- 
mirator, Hala Saxoniz , ubi tunc temporis commorabatur, mi- 
hi fancte affeverabat, fe ope microfcopii tartarum emeticum 
tam cryftallifarum quam fübtiliffime pulverifatum examinafle & 
invenile, eum particulis dupliciter hamatis conftare. 

— —'At ego fzpius tartarum emeticum microfcopiorum Haf- 
niz, Hamburgi: & Hale Saxoniz coémtorum examini fubjeci 
fec unquam talem particularum figuram & texturam depre- 
henderepotui. Verendum itaque, ne nubem amplectantur pro 
Junone, qui nimium fidunt microfcopiis; ne fortaffe inteftinum 
aliquem particularum in rore motum pro animalculis habeant, 
aut plura fingant quam videant. Cum veró altioris indaginis 
hiec de infe&orum generatione cogitata fint, alii occafioni poft 

luta experimenta , cum unicum verum experimentum plus va- 
leat; quàm decem rationes , refervo. Interim meditationem 
quandam de generatione animalium huc collimantem é rationis 

. fonte depromptam, & ab Amico quodam, qui ex Ratione & 
Candore philofophatur, mihi, dum hzc fcribebam , communi- 
catam,quz fane non videtur de nihilo, eruditorum: examini: 
promitto. | 


^ 


| OBSERPATIO CXPIIL | 
Dx, D. JOHAN NIS GEORGII 
HOYERI. 
" - x De " 
Felre Teitiana periculofa per Sympatbiam curata. 
f"Wras magneticas feu fympatheticas ab. aliis laudari, ab aliis 


negligi. & vituüperari , ab alüs velud fuperíütiofas & magicas 
: prot- 


De Febre Tertiana periculofa per Sympatbiam curata. 243 


proríus damnari , tum quotidiana experientia, tum celeberrimo- 
rum Medicorum fcripta fatis abunde teftantur. | Non disquiram - 
prolixius , quidnam in vulneribus, ulceribus, herniis , morbis epi- 

' lepticis , archriticis , ictero , variisque affectibus aliis excernis & in- 
ternis praftare queant? Sed obfervatione hac id (altem evincam, 
ipfas etiam febres fympatheticé feliciterfugari poffe. Nimirum 
cum menfibus vernalibus anni currentis periculofz & contuma- 
Giffimz febres cercianz & quotidianae typum tertianarum cont . 
nuarum feré fervantes , quz nonnullis etiam finem vite facic- 
bant,hic graffarentur, inter. plurimos febricitantes vir fexage- 
narius civis & agricola hujus loci me confulebat. — Hic pravia 
leviffima horripilatione, corripiebatur calore totius efferato , pri- 
mo fingulis, brevi poft alternis diebus ingravefcente, cum pulíü 
celeri , infatiabili fici & moleftis vigiliis fociato. . Aderantprater- 
caanxietates , tremores extremorum , vomitus aflumtorum, 
yires proftrata: & linguz nigredo tanta , ut cota tandem videretur 
excoriata quafi. Ob fymptomatum vehementiam , fubdolam 
veneni malignitatem , mixturam bezoardicam antifebrilem pra 
fcribebam : à cujus ufü , cum pofthabito aliquoties fudore, parum 
levaminis fentirec,faQà venafectione , remedia quzdam dome- 
ftica fimul vocabat in ufum. . Tandem veró medicamentorum . 
internorum pertefus plura negligebat , & fequens remedium . 
fympatheticum eligebat : Recipiebat carnis bubula libram unam 
femis , quam in urinà in paroxysmo & ftatim poít paroxysmum 
emifTa in ollà fictili, füperimpofito operculo bene cedtà coctam, 
cani devorandam, projici curabat. — Famelicus canis poftquam 
carnem dentibus avidiffimis arripuerat ac devoraverat, altero die 
& plurimis fequentibus , eodem pene modo cum anxictatibus 
& tremore extremorum non fine admiratione febricitare nota- 
batur, quo hactenus Sexagenarius nofter. Hic autem longe 
melius habere fibi videbatur; nil mali amplius fentiens , nifi circa 
tempus exacerbationis ordinariz ,leviífimam alterationem cum 
la(litudine fponcaneà , quam poft paucos etiam dies prorfus cef- 
fare notabat, hucusque (alvus & incolumis ex voto vivens, Brevi 

| CBHB.3 pott 


Li 


| iu : pues E Obfervatio UXPHAR- 

poft eüdem prorfus ratione puellam fex annos natam; febrici- 

-tántem notavi curatam. Simile ferme remedium fympatheti- 
cum Francifcus Joel Op. Med. Tom. V, Set. r1. p. 32. recenfet; 


quando fcribit : Ulirina patientis in paroxysmo projedia & cum  - 


faring q. f. füba&ta & in maffam redacta, & in clibano panis mo- 
do co&a , fi famelico cani mafculo quidem, fi mafculus eft eger, 
& foemella, (1 foemina, projiciatur comedendaque prabeatur, 
idque ter av: quater reiteretur, patiens quidem liberatur à febre, 
fedlaborabit canis. Idem veró cur tanquam merum füperfti- 
tiofam Phil. Grülingius Med. Pract. lib. V. part. 1 1. cap. 6. p.740-.- 
damnet & contemnat, fane non video, fed rideo? Nam fi pericu- 
- lofa ac contumaciíTima tertíana per fympathiam curari poteft; 
quidni minus periculofa Quartana ? Ec qualem; obfecro, fuper- 
ftitionem, vel magiam ex mente Primerofii lib. IV, de erroribus 
vulgi cap. 48. (quem hinc non. pudet Medicos celeberrimos; 
novum illud Europeorum lumen, Paracelfüm ; Crollium, Hart- 
mannum magiz arguere)in ufu horum remediorum latere pu- 
cabis? Equidem longe aliter fentiunt, qui aetheris, effluviorum 
& fübtili(fimarum particularum náturam & operandi modum 
norunt accuratius , Philofophi & Medici. Tantum igitur abeft 
tdlia damnentur, ut potius aliisnon juvantibus vel ob idiofyncra- 
fiam egrotorum recufatis & vix propinandis íüummopere com- 
mhendentur. —Confentientibus mecum plurimis aliis celeberri- 
mis Medicis, quos inter unicum jam meminiffe fufficiat Nature 
Curioforum Biantem IL. Beatiffimum L. Benj. Scharffium, Serenis- 
fimi Principis Schwarzburgici Archiatrüm, amicum mcum; cüm 
viveret, integerrimum, qui fane in eleganti cractatu in vernacu- 
lalingua confcripto & infcripro : L[aeorgreifflidye Goebanden vort 
benen bigbero beümlich unb wnerforfdblich gealtenen. SDtagneti(cben 
G'uren/ prolixius expofüit maximam horum remediorum utili- 
tatem, utpote quibus non folàm plurimos alios ab affedtibus 
aliis, fed femetipfüm quoque à moleftiffimis cruciatibus poda- 
gricis, quibus diutius afflictus fuerat , fcliciffime liberaverat. Uni- 
cum non reticendum, curis hifce non eque folis fcmper gos | 


Olfervatio C XIX. à 246 - 


dum effe, id quod Excellenriflimus Wedelius etiam alicubi mo- 
net. Adhibendaitaque hec, non negle&is univerfalibus ; aut fi 
ob idiofyncrafiam talia abhorreant, faltim conveniens & lauda- 
bilis dista & alimenta medicamentofa curz cordique habenda, 
nde conftantem fanitatis eventum quisquam fibi polliceri 
velic. " 

(4dolbufa Auguflam Vind. d. 25. funii 

: u.1708. miffa. ) 


| OBSERV ATIO CX1X. 5 
Ds. D. DAVIDIS CHRISTIANI 
ds ^VALTHERIT | 
Ter $453 

Epilepfia rará, 


d yt 


Racundiam qui vicit, hoftem vicit maximum. — Ira enim eft 
jsee omnium malorum; uti puella quzdam fex annorum, 
ruftici filia, iram in promtu habens, trifti fuo. exemplo eft ex- 
perta. Hzc miris fymptomatibus corripiebatur , imprimis ve- 
ró horrore & (tridore dentium , uci & calore febrili & Phantafia 
corrupta. Cum enim Paroxysmus inciperet, femper horrido 
clamore complebat colum: Sutter 1 tbutba8 Ding vcg/ bier (tebt 
10a6/ acb wva$ ijt ba 2 9Ícb icb fürebte midb ! Ex his igitur patet, mo- 

memoratum affe&um chironium efle, ex febrili difpofitione 
biliofa & torpore fpirituum conftantem, qui facile in Lethargum 
degeneraffec, nifi faburra biliofa in cempore fuiflet expurgata. 
Hiíce candem medicamentis morbum ope DEI T. O. maxumi 
exterminavi, nempe pramiffis univerf. fpecific. Ceph. DD. Mi- 
chaél. Pulv. March. Epilept. Cor. r. antimon. diaph. liqu C C. 
fücc. Eft: fucc. caftor. tin&ur. corall: antifcorb. pocon. it. fpirit. ex- 
tern, fc. fpir. paffer, alaudar. ardez &c- 


Hb 5 OBSER- 


:— 00 Olfiroatio CXX 


^ OgBSERFATIO €XX. | 
DN. D. DAVIDIS CHRISTIANI 
- VALTHERI. | 


E: De goes 
Excrefcentia fingulari loco uteri in cadavere virgineo 
i repería. — 
pe Anguis in herba.  Occafionem ita loquendi dedit mihi 
mirabilis affectus Virginis cujusdam nobilis. Hac fepe fen- 
ticbat dolores infignes nephriticos imputatos.  Vomitus, fali- 
va: abundantia, dolores circa pubem auc hypogaftrium, ut & 
fixus & ftabilis circa lumborum regionem , magnum cibi fafti- 
diüm, anxietas circa precordia, urina cum maximo ardore & 
ftranguria, particula ignez ex oculis vagabunda, evacuationes 
alvi & candem laffitudo & debilitas totius corporis cum proftra- 
tione omnium virium , fitis , angina, excretio fanguinis per anum 
putridi, nihil, nifi mortem procurare poterant. Visenim mot- 
. bi adveríus omnem & praíentiffimam medicinam invalefcebat, 
ita,ut virgo noftra nephritide, canquam malo hareditario ene- 
&a ab omnibus diceretur. Sed fectio cadaveris poftea lacencem 
monítravit anguem. — Corculum enim erat nimis flaccidum, & 
omni fanguine vacuum , pulmones vitiofi, marcidi, & circum- 
circa pleure adnati ; Diaphragma inflammatum , ventriculus 
quafi excoriatus, puftulisque magnis, nigris , & rubicundis in- 
terné obfeffus ; Subítantia pancreatis fermé tota confumca, fuüb- 
ftantia veró hepatis pulcherrima ; Lien flaccidus, inteftina partim 
ng , partim mala: note , renes perminuti, molles & absque fa- 
fcia renali & interné absque omni fabalo-& calculo ;é contrario 
veró loco uteri dua excrefcentie vefica inharebanc , qua forti 
raüembrana coharebant, 

Magnitudo excrefcentim rnajoris erat inftar duorum 
pugnorum, alterius veró pugillaris ; Colorem album poffide- 
bant; Subftantia craffa & cartilaginofa, —Fa&tá diffectione mino- 
Kis, meatus in collum uteri dudum gerens videbatur. Quis 

| itaq 


uc 


Obfiroatis C XXL. 


itaque ex urinà & aliis fupra memoratis fignis uterum in tantas 


TO 


J 


- 


.excrefcentias transmutatum , judicare potuiflet, nifi fc&tio poft 


mortem veritatem docuiffet. 


Aliam uteri excrefcentiam virgineam annotavit Nobil. D.D;. 


- Meren, Obf. C. Dec. III. ann. 7. & 8. Eph. A, N. C. p. m. R6x- 

(Chemnitio Augnflam Vind, d. 29. Sept. 
4. 1708. ifa.) 

OBSERFVATIO €XXI 

Dx. D. JOHANNIS DAVIDIS 
pee MAUCHARTI. 
Pulmones infantis per boras ododecim exíra. uterum 

«iirventis , in aqua fubmer, 

Uid in Difpucatione Academica An. 1691, Tubingae füb pre- 
Qi D. D. & Profcíloris Zelleri ( cujus titulis parco, quod 
Virum optimum eos nec defideráre, nec neceffe habere probe 
noverim, ) publice à me defenía molitus fuerim , inter catera, 
circa fübfidentiam pulmonum infantis in aqua ( p. 17. concl. 1.) 
paucos forte làtebit. — Árrexerunt aures, ea vifa, Pamphili non 
pauci, & aliter, quam antea interdum fiebat, judicandum cen- 
fuere, de Eus Bürádbis;clandeftino partu editis , & , a5 matris 
culpa mortem fübierit? cultro anatomico, & Phyficorum, jura- 
to plerumque, judicio traditis. Novi etiam non femel eandem 
difputationem in hujusmodi cafibus poftea allegatam & ratiha- 
bitam. Fuere tamen aliqui rem non adeó ad amuffim deda- 
Gam azflimantes, quod fundamentum negotii, obfervationi fo- 
lum in vitulino foetu fuperftru&um fuerit, Incerim in toto 
Phyficatus mei ftadio, utut quartum jam luftrum attingat , alius 
aut alter non obtigitcafüs, unde plenius rem confirmare liceret, 
Narravit equidem E. Lic. Jagerus, Phyficus Schorndorffenfis;in 
difcurfu privato ante annos aliquot, contigiíle fibi fectionem in- 
fantis cujus pulmones fint in aqua fubmerfi , mater veró nibilo- 
minus antequam tormentis quoque adigeretur , fueric de 

y 


DUE NULLE | 
. vixiffe eum à partu & ejulaffe. Cum veró eadem poft, ex vin- 
. culis fe fubducens, in puteo fübmería fucrit reperta, quod du- 


"bio procul impulfu conícientie fecit , adhuc poílec dubitare ali- 


- quis de rei veritate. Sed ecce, hoc quo nunc vivimus anno, 


x 


hj 


- 


obtigit Vicino mihi colendiffimo , D. D. Brigelio ,Phyfico Biefig- 
heimenfi , fe&io infantis, per octodecim horas à parcu viventis, 
& in cemplo baptizati, propterea quod valecudinarius eflec, (nam 
mater funiculum umbilicalem , usque ad tardius vocatz obftc- 


. .tticis adventum ligare negligens, mortis ejus citioris-caufa fue- 


rat) & ejulantis quoque primum fortiter, poftca fibilantis; cu- 


^"jus tamen pulmones, tam integri, quàm fruftillatim in aquam, - 
: pen minus copiofam quàm parcarn , injecti, fundum petiere, Re- 


tio eft fidelis Viri integerrimi , & aliis, juxta leges patrias, tefti- 


- bus adítantibus facta , atque ad Concilium Juftitiz ex officio Ju- 


rati depofica. Rem veró fcitu vel ideó dignam effe cenfui, ut 
eofthac in depofitionibus infpe&ionalibus major affertioni mee 


fides conftet. 
SCHOLIUM. 
X adcurata Nob. D. D. Brigelii relatione, quam Exc. D. Au- 
-4chor Prafidi legendam communicaverat , notare liceat, pul- 
mones florido rubore praeditos, nullibi thoraci adnatos, non 
fpongiofos, fed compa&los &5 praves, ratione cextura & coloris 
hepati fere fifiles ; caeterum thymum permagnum , cor vege- 


.tum,in ejus ventriculis nullum fanguinem, in pericardio autem 
- parum aque exftitiffe. Conf. Dec. III. Eph. noftr. An.1. Obf'10;- 


OBSERVATIO CX XII. 


— Dx. D. JOHANNIS DAVIDIS 


MAUCHARTI. 
Auricula lateris finiflri , in paralyfi affe&a ,tmon[rofa» 
; | 65 toía fungofa. . 
Nte biennium confilium flagitavit meum fcemina , (exagefi- 
.Amum tatis annum fupergreíTa, macilenta, procera à ante — 
^ exen- 


arloela Eererte frifhri in paralyft affetla , monffrofa , d tota fungofa. 249 


fexennium. paralyfi lateris finiftri poft hemiplexiam affecta, la- 
biis fimul'ad dextrum latus retractis, ut, nifi manu admotà ca- 
dem paulifper reformaret , diftincte eloqui , juncta fcil. fimul 
blefitate, non poffet, Monftrabat inter cetere auriculam fini- 
ftram valde monítrofam , quippe magnitudine fere palmam ]a- 
tam fuüperantem , deformem , in lacinias quafi fiffam , füungofam, 
craffam , multis cuberculis ; ferum loturz carnis inftar fundenti- 
bus, foedam, & tantum non, fi magnitudinem exceperis , cle- 
phanti auricula fimilem, —Tentataquidem funtà me ex metho- 
do, & demum à Chirurgis & empiricis aliquoc, omnia , fed fine 
notabili , faltira conftanti effe&u, ita ut poft femeftre ad (uos re- 
dieric; parvo cum folatio; ubi quid ulterius accideric illi , hacte- 
nus ignoro. 124138 


OBSERV ATIO CXXIII 

Dx, D. JOHANNIS DAVIDIS 

II 5MAUCPHARTL,.. 9 

Cancer faciei rarior , letbalis , po[? variolas. 
Ctennium eft , quód variola in vicinia graflarentur , ple- 
rosque tamen clementius habentes, ut plurimum neglige- 
rentur. In pago hic vicino tamen erat fabri plau(trarii, infau- 
fto omine $ttcbé dii, filiola fexennis, qua itidem variolis tene- 
batur , iisdem fer& confita, evafit tamen fine medicamentis me- 
thodicé prafcriptis ut nihilominus diu poftea maneret in gena 
dextra dolor profundus , primó urens, poftea valde prutiens qui 
nullo tumore aut rubore fe manifeftavit , foli puella cognitus, 
. que in profundo offis maxilla: fuperioris eum haerere quercba- 
tur. Adbhibita funt varia, domeítica & empirica, à Chirurgis 
quoque, fed incaffum. Poft feptimanas quatuor fponte puella 
digitis extraxit duos dentes maxilla: fuperioris , ocularer f. cani- 
num. nempe & inciforem ei propinquum , fubíequo puris focti- 
diíTimi & nigrioris effluxu , quod utut monítratum Chirurgo ta- 
men flocci penditur. Cadunt paulo poft reliqui ejus lateris den- 
Olfcrv. Acad. N. C. Cent. I. li^ tes, 


fine (snfüum obnubilaiione, Advocatus ego, cum in doloris 
: Nae o 


256^ vi ani yet Obfirvdtio CX XIV: | 
tes, unus poft alterum, fucceditque ulcus cancrofum, primo gin- 
giva , deinde labii, poftea gena totius, exacte dimidiam faciei 
partem, in mento, utroque labio, gena & nafo ad oculum usque 
confumens, egerrimeque foerens ; cum mihi octiduo ante mor- 
tem monftraretur, omnia erant conclamata, & convulfionibus 
ex doloris vehementia , aut ob nobiliores oculi nervos obituram 
conjeci , fed prater fpem paulo poft exefüs carotidis interna ra- 
mus, qui in cantho oculi majore pulíans reperitur, lechalem in- 
duxit hezmorrhagiam. Ortum mali tribuo variolis internis; 
frequentibus homicidis , in illo (pecu feu antro tnaxilla fuperio- 
ris, quod Bartholinus in Anat. reform. L. IV. c. X. fig. 1.depingit, - 
& crania diffeda exhibent , efflorefcen;bus. lbi veró variolas 
oriri , utut rarius forfan obfervatum fit, poffe non dubito , & cum 
mareriz effluxus purulentz negatus fit has excitare lachrymas. 


OBSERVATIO CXXIV. |. 
Dx. D. JOHANNIS DAVIDIS 
MAUCHARTI. 

Tremores cónvul[rvi particulares lateris dextri ex ab- 
- Jeff. calcanei. 

Uo magis in praxi medica verfor, eo magis aphorismos 

Hippocratisintelligo & maguifacio. Sit exempli g. 8. 42- Sca. 
VI. Edit. Vorftianz , nitidiffimze omnium , quas vidi. Dicitur ibi: 
mraxurira Ti mis v£ Térs in caufa effe , cur pus interdum acu 
tam quoque Semioticeneludat. Eratquidam civis hic loci, du- 
riter fatis fe fuftencans, & in dorfo viles aliquot merces per pagos 
circümportatas divendens. Habebat hic cutem plantarum pe- 
dum perquam afperam & duram :is repente, abhinc quadriennio 
dextro pedi,ob dolorem, calcanei primüm , mox totius, infifte- 
re nequit, adhibent hinc primum domeftica , deinde Chirurgum ; 
fed fruftra; ^ Tertio die accedunt tremores convulfivi pedis; de« 
inde cruris, tandem totius lateris dextri, periodici , dolorifici ; 


: / 
Tremires convulfivi particulares lateris dextri ex abfceffa calcanei, iy f 


originem inquirerem; audio femper oriri in calcaneo, fine ullá 


tamen partis mollitie; ruboreaut tumore. | Dico fübefle abícef- 
fum, contradicente Chirurgo , quod nihil poffet cangere flu&u- 
ans ; aphorismum fupra notatum fruftra allego, tandem tamen 
perfuadeo, uc pediluvium admittat, fed pejus habet... Imponi- 
tur cataplasma emolliens, cum euphoria, altero die aperitur ab- 
. fceflus, cum multo puris profluvio, & totali fanatione zgroti, 
Qui poítca fe ex ambulatione ibi quondam habuifle puftulam , 
filo laneo, uc folent trajectam , & hinc negligenter tractatam re» 
cordabatur. 

(7Marbaco Auguftam Vind. d. y. Novembr. 

Ano 1704. mia.) 


OBSERVATIO CXXF. : 
Dx, D. CONRADI BERTHOLDI 
DEHNRREINS 


| De 
—— "firologie judiciarie vanitate. 
X quo füb initium hujus anni prognofticon quoddam Aítro- 
logicum inclaruit quo magnatibus quibusdam, non dies fo- 
lum emortuales, fed & morborum fpecies praedicere quispiam 
fuftinuit, totus orbis obftupuit, & de medica arte ipfa, termino 
vita ita fatali exiftente, actum videbatur. — Nifi autem perfona- 
tus fuerit, quisquis demum ita lufit, certe fi vice humana termi- 
nus ita fc haberet, ipfa divina providentia fimul tolleretur, Quan- 
tum veró aftrorum influxui fübfic, cum prognoftici ipfius vanitas 
jam toti orbi innotefcens probat, tum facile ex eo colligere eft, 
quod prater Solem & Lunam reliqua corpora coleftia nullo in 
fublunaria influxu polleant, utpote quorum lumen, ceu quidem 
ex confpe&u apparec,longedebilius ad nos devenit; multo rmi- 
nus effectum ita determinatum praftat, qui ne quidem Solis ac 
Lunz radiis , aliàs fatis activis, competit... Quamvis enim fapitas à 
folaribus lunaribusque radiis non parum afficiatur , eorundem 
tamen ne dicam reliquorum corporum cocleftium in corpora 
Ii A huma- 


-— 


D -Olféruatio: CX XT. 
MA EGRE ; 
humana influxum ita determinata exiftere, ut etiam Aftrologi 
«juxta füpputationes fuas in individuis & morbos & mortes diu : 
ante explorare ac certo tempore predicere valeant, non.magis 
- probabile eft; quo fepius eosdem, & feré non quotidie, in af- 
fignando cujuscunque diei aére. vel fereniori vel inclementiori, 
luviofo'ác ventofo falli videmus , quod tamen longe minori dif- 
ficultáte ab illis determinari poffet; cum füpputatio ejusmodi 
non individua, fed totam füblunarem regionem fpe&tet. : Cum 
acie certatur , una ftrages pariter ex utraque parte operit nondi- 
- verfi tantum climaris milites; fed diverfiffima conftellatione ge- 
 nitos ; Ec gemellis quorum una eft genefisidemquc horofcopus , . 
vitx tamen exitus interdum difpar, uc re&te 3a/mafius libr. de 
Ann. Climatleric: p. 7 21. circa hoc negotium urget. - 
(Hildefa Noribergam d, -— - 
o7 Aum (708. miffa.) 


OBSERVATIO CXXFIT T 
Dx. D. GUSTAVI CASIMIRI GAHRLIEP 
| | eon ber Spülen, — | 
Hiftoria Sarcoceles ingentis , variis iisque notatu non 


indignis accidentibus [Tipatee : Obferxvationi 19. Dec. Ephbem.2. 
; anni tertii quadantenus analoge. 


Ir honeftus à teneris mihi familiari(fimus , dum in Academià 

Francofurtenfi ftudiis mecum vacaret , ab Ephoro Nobili du- 
orum. Comitum Polonorum, quem dicleriis fe vexantem dum 
aliqualis vindictz loco titillando pauló nimis irritarat , jactu cre- 
pide finiftrum inguen & fcrorum graviter non fine infigni dolo- 
re efus, poftquam ictus paululum dedoluerar, contufionem il- 
lic fa&tam, uc folet juvenilis atas, fusque deque habens, poft fa- 
tis ingens temporis intervallum, tefticulum finiftrum lafum fen- 
fim ac fine fenfu incrementum aliquod notabile coepiffe ac mul- 
to majorem fuo à dextris vicino fadum animadvertit. . Quod 
tamen, cum inde incommodum notabile nullum adhuc fenti- 
: ret» 


LI 


Hifleria Sarcoceles ingentis , variis iisque notatu non indignis jc. ag3 


ret, patienter tuli. Prafertim cum poftea anno «tatis 3itio 


contracto matrimonio, generationi prolis utriusque fexus obi-- 


cem nullum obtrudere, à nativitate filii primogeniti fatis gran. 
dis , feptimo à partu dic Epilepfia fublati, & filiarum duarum , qua- 
rüm prior anno etatis duodecimo, pofterior quintá à partu fep- 
timaná fatis ceflere, deprehenderer. |. Nihilo camen minus aug- 
mentum continuari , marcefcente interea, ob prereptum à com- 
pare fuo. nutrimentum , didymorum altero. | Defuncià poft 


quindecim annorum conjugium ptiori uxore, liberis orbus fo-- 
. cero folo füperftite feptuagenario majore , quem hactenus altum, 


in eà orbitare deferere religioni fibi ducebat, à biennii viduitate 


ad fecunda vota tranfire coactus, iterato matrimonio duorum. 
filiorum ac filiarum duarum prolifero fa&us pater. Quorum. 


tres, filius nimirum ex illo connubio primogenitus ac filie duc 
adhuc füperftites, — Unde, uc in parenthefi quafi hocaddam, in- 
certitudo illius afferti Democritici , cujus Columella lib. 6. c. 28. 
meminit , fatis aperte liquet: quoà dextro tefticulo mares, à fini- 


ftro fzminas derivari ex Democrito aflerit, ac ligato (de Cabal- - 


lis agens ) finiftro cefticulo mares, dextro ligato feminas gene- 
rari contendit , cum unicus híc , isquelefus & ger , emarcido al- 
tero ad utriusque fexus generationem penfum contribuerit fuf- 
ficens. Sublatá demum poft tredecim. arinorüm connubium 
& hac alterá uxore, ac fübftitutá illi ob liberorum, filiarum pra- 
fertim, educationem , poft unius & dimidii anni viduatum tertiá , 
Sarcocele jam manifefta fui indicia prodens ; ob parcius forte 
etate jam provcctáà Veneris exercitiutn , brevi tempore immen- 


' fum aucta, ut caput infantis prope biennis facile equaret, ac ab 


ulteriori candem illius ufu plané arceret , interim tec mole pra- 
grandi, nec pondete fatis gravi, nec greflui aur inceflui eà aca- 
te adhuc fatis alacri & expedito , incommodum ullum aut impe- 
dimentum ultra 7o. annum jam provedo adtulerit Donec 
78. «tatis apno, poft multas aruronas fimul irruentes: corporis 
animique agricudines & affli&tiones in fcorbutum, hypochon- 
driacum malum, febrem cotidianam lentam cum coníumtionc 

Ii 3 Carnis 


L| 


- 


gc * L 

PENES TS - Obfrvaio CXXP1. 
carnis & fpirituum feré omnimodá incideret, füblato penitus ap- 
yetitu, cum naufeá affumendorum omniut fere invincibili ac 
virium totali proftratione facies Hippocratica in procin&tu de- 
que recuperatione fanitatisferé conclamatum eflet. DEO Opt. . 
Max. fic clementer dubio procul difponente, Natura fidelis ejus 
fcrva ac fui confervatrix plane fedula in ipfa Sarcoccle abíceflum 


molita , fublato in tumorem coniformem paucis diebus fatis - 
zi . . . * 
» grandem monftro illo farcomatis fcroto contenti ; verum, (quod 


fané mirandum ) fine infigni aliquo dolore, nifi forte tenfivo fa- 
tis tolerabili , fine ullà pulfatione, que in abíceffibus dum pus fic 
rarifimé abeíIe folec,forte quia hic nullum füberat, fine omni 
inoleftià aut incommodo admodum fenfibili , nec ullo figno 
ominis finiftri , nifi quodin apice coni illius macula initio parum, 


. fucceffu magis rubeícens, vix pifi circulum magnitudine aquans, 


fenfim in puítulam epidermidem elevans , mutaca appareret, 
quz poft unum alterumve octavá candemAugufti die circa me- 
ridiem prater omnem expectationem fponté absque ullo fenfu 
ullius doloris rupta madore folo linteaminum adjacentium aper- 
turam proderet, ac fubitó cantam , non fanguinis meri ,nec cru- - 
oris.nec fanici vel puris proprie dicti, utpote omni odore aut fae 
tore deítituti, nec ichoris, fed humoris crasfiusculi copiam eru- 
&aret, ut non folüm linteamina circumjacentia omnia contami- 
nare , fed & ipías, fit venia verbo, caligas inundaret, & fqualore 
immenío, ut vix effec ferendo, faburraret. | inde canta illius co- 
pia, & qua cavirate colle&a, cum tumor fupra dictus capiendo 
illi non fuffeciflet, meum non eft determinare. Triduum fluxus 
ille copiofus continuavit , qui puri nihil analogum, prater ali- 
qualem confiftentiam , ab illius plane difformem habebat, miíce- 
lz potius firnilis laricis, cui pollen lateritius commixtus , qui lin- 
teo exceptus exhalante paulatim liquore & cxficcato penitus» 
minutifTimis micantibus falinis quafi cryftallis fcacere videbatur. 
Confternabat initio pacientem' inopinacum illud. profluvium, 
hinc cum diem unum ac alterum continuaret, nec fponte fiftere- 
pur , nec plagulis aut emplaítris, nedum difficulter adm eiiam ilii 


P age 


Hiflesia Savcoceles ingentis , variis lisque xólatu won indignis Qc. 3gg 


plage applicandis aut fpleniis coérceri poflet, vocatur tandem &- 
accerfitur in fubfidium Chirurgus aliàs non inhabilis , qui attoni- 
tus phenomenon illud contemplatur & nunquam tale antca fibi 
vifum afferit, tandem ampliandam effe aperturam cenfet, quo 
materiz cffluenti liberior pateat exitus, ne forté partes reliqua 
fcroto contenta , à putrilagine iftà (ab acrimonià tamen omni; 
quantum adverti potuit, plané immuni) illic diutius morante in 
partem corruptionis traherentur ; 'urundam itaque applicat pau- 
latim ab humore turgefcentem , & foramen ad pifi paulo majo- 
ris capacitatem redactum , turundulà é lino carpto paratá, ac 
balfamo Arczi imbutà obdurat, ficque dietim femel deligatum 
aliquot hebdomadas tractat, nec quicquam fiuore indies condi- 
nuante proficit, fed palliatiative inter fpem & metum agri curat. 
 Materià interim tam quá confiftentiam quàm colorem & copianr 
fubinde variante, ac pulvere illo rufo paulatim magis minus- 
ve deficiente; in liquorem. tandem , lotura carnis aliquatenus 
fimilem, mutatà ; quandoque dilutiorem nonnunquam & fu£& 
flavum, amyli inftar dilutilintea , ubi ficcata roborantis colorem 
confiftentiam induente. Demum Chirurgus à tempore me- 
delam patienter praftolandam prafatus, exfpectationis cura: ma- 
lum committit , addito prognoftico «gro nequaquam accepto j 
fonticuli vices fübiturum illud foramen; ac à multis incommo- 
dis atatem hanc provcctam alias fxpius gravaturis prafervatu- 
rum cenfet, ficque cum nec confilii nec auxilii ulterius nil ab illo 
expectandum, ab «gro corporis fui Chirurgum pofthac acturo 
dimittitur... Ab eo tempore varias fübiir abíceflus ille mutatio- 
nes , nunc fluxum aliquot:dies continuos. fervavit, nunc verío 
quafi epiftomio eundem diem unum alterumve, ac fi plenam 
fanitatem promitteret, fufflaminavit, ac ne guttam quidem li- 
quoris ftillavit. . Interea. temporis fücceffu papula, una prius; 
mox & altera pi(um in roedio fecum referentes;a cute emeríe: 
runt, haud procul à foramine priori quz rectà fere lirieá vici- 
Diam prioris occuparunt, calami anferini minoris transyerfi fpa- 
tio ab invieera diftantes, proxima priori nunc rurfus: pauluas 
€9ar- 


24 


256 sided Obfévvatio. CXXPFI ii J 


coarétato; paulo major tertià , colorem cutis; initio non mutan- 
tes, poít unius aut alterius feprimanz lapfum fenfim rubefcen- . 
tes, humorem tamen nullum adhuc fudantes... Poftmodum 
media illa papilla major cuticulá, quà tegebacur , adtritu fpolia- 
ta liquorem priori fimilem quoque coepit fundere, priori ee 
obliteratà, que tàmen poft unum alterumve diem recruduit, 
madorem priore tenuiorem exfudans ; femel eciam lapillum (an 
-officulum dicam ambigo ) femen finapi magnitudine equantem, 
una cum latice extrufit... Demum & tettia papilla utut rarius & 
parcius lacrymas quasdam fudare coepit: Nunc quandoque al- 
 ternant , modó illa, modo altera , raro tertia, modo duz , modo 
omnes, licet rarius lympham fuam nunc rarius nunc parcius aut 
laticem exftillant, quandoque nunc una, nunc duz , nunc omnes 
eres ruríus ad tempus clauduntur, ficque egrum inter fpem & 
metum fufpenfum tenentes, an unquam an nunquam à fonticu- 
lis illis fponcaneis liberandus fic, placidam tandem analyfin à di- 
vinà gratià expectare jubent. 

Cum obligatura vulnerum; qua fpleniis ac vinculis fit, ab 
initio admodum in hac plagá moleíta, immó ob crebram urinz | 
redditionem penitus incommoda, coactus eft «ger loco fple- 
niorum ac vinculorum buríam aut bulgam aut capfam, vocet 
quisque, prout ipfi vifum, cupream ftanno interné obductam, & 
externe corio molliori veftitam excogitare, fibique comparare, 
qua reculas fuas, patrimonium iftud carnofum , impofito fora- 
minibus emplaftro tribus turundulis balfamo Arcai pramunitis,- 
& applicato defuper pulvillo, ab ulteriori deligatiohe immunis; 
bis dietim recondere, ficque hoc adminiculo, à cingulo forti co- 
riacco, ilia ambiente duobus loris connexo ac fi ufpenfo , adjutus 
dies noctesque geftare , ac fi fatis commode tolerare poffic. Plu- 
rima eaque notatu non indigna circa hunc cafüm occurrunt , un- 
de nimirum abfceffus ille fine omni dolore, fine pulfatione in 
parte admodum fenfibili tam fübito congeftus & ortus, tam pro- 
pereauctus, tam inopinato absque ullo doloris prodromo fponte 
apertus, cantam faburra copiam ( cui ca pienda tumoris capacitas 

: ne 


X 


** LEJ 


Hiftoria Sarcoceles ingentis , variis isque notatu mon indignis cc. .agy 


" neutiquam füffeciffec) eructaveric? An pro evacuatione critica 
habendus fit ille luxus, quo morbum praecedentem gravem in 
. marasmum tendentem folvere Natura fic conata? Annon Natu- 
re conatus ille, przcipuz indicationi virium inftaurandarum, 
quz corporis marcefcentis nutrimentum potius & augmentum 
cfilagitare videtur, quàm tantz humoris copia , in fene prefer- 
rim fubtradtionem, é diametro contrarius fit judicandus ? An 
- fluxus ille etiam nunc perfeverans, pro infaufto an. pro falutari 
indicio fic habendus, an zgro à majoribus incommodis prafer- 
vando , ut quidam non infimi nominis Medici cenfuerunt, fervire 
poffit? Num veró pro lethifero cum tempore fit habendus per- 
ftans ille laticis luor? Multum humoris , fortaíIis & nutriti, cor- 


pori fubtrahendo,, eoque exhauriendo potius , fuoque vigore, (- 
tis jam exhaufto, ulterius fpoliando , aptus fic judicandus? Qualis 


illa & unde derivanda pulveris illius lateritio pollini fimilis, ruffi 


ab initio canta copia , & illius per eliquod cempus continuata eru- 


G&atio, jam veró fenfim deficientis paucitas ? Que inodori illius, 
acquantum fenfüum judicio affequi datum, omni pené acrimo- 
nià carentis, laticis, cui pulvis hic immixtus; origo? An vas ali- 
quod lymphaticum in fcroto per dizrefin, vel diapedifin aut 
anaftomofin apertum illum fenfim excernat aut exfudec; Verüm. 
horum evolutio ac refolutio animi mei ac judicii provecta hác 
&tate aliquatenus jam torpentis horizontem tranfcendunt: Aliis 
ergó ingenio vegetiori praeditis meque fagacioribus lampada 
trado. ! : € 

(Berolino Auguftam Vind. d. 8. Dec, : 

, dn, 1708. miffa 

Monuit poftea, d. 6. Jun. An. 17 10. Nob. hujus Obfervatio- 
nis Author, faciem ulceris defcripti quotidie feré aliam induere 
faciem , tam quoad exteriorem afpectum, quam qua redundan- 


tem materiam , tum confiítentia, tum colore, cum copia femper 


variam : ab aliquot hebdomadis prater faniem paulo quam ante 
craffi  fruftulatira aliquando cum impetu tanquam é fipho- 
ne ejaculatas, ad diftans nonnunquam , profilire particulas car- 

Oljérv. Acad. N. C. Cent. I. Kk nulen- 


- 


, 


b 


*;p ooi 


. 42Hulier Hydrocep 


- 20bfiroatio CX X FIL. 


nulentas ; pallide rubentes , diverías tam copia quàm magnitu- 
dine , feminis papaverini &  cannabini , pifi etiam tam majoris 
imàm minoris , quas ipfam teftis efle fubftantiam fufpicatur , pau- 
latim fatifcent em ac fecedentem , fed absque omni dolore ac foe- 
tore, cum aliqua tamen, fed vix fenfibili corporis. alteratione, 
viriumque jactura. : ' 
OBSERVATIO €XXVII 
Ds. D. GODOFREDI DAVIDIS MAYERTI. 


( £n cum ab[cefJu [pine dori enixa 
y 


in Puerperio apbona. 


: * Asie Thomas Barthol. Hiftor. Anatom. Centur. I. hiftor. - 


XXX. dijudicat, cum abfceflus in fpina dorfi obíervati me- 
minit , abfceffum iftum in lumbari confinio ad os facrum; fuo 
judicio ad fpinalem medullam usque perveniffe, cerebrique cor- 
rupti fuiffe productionem. Quod enim ipfi in fuo fübjectotum 
temporis perfcrutari-non licuit. & conjedturari tantüm coactus 


fuit, illius veritatem in fubje&to & abfceffu ejusdem characteris 


& idez culter anatomicus ex voto me edocuit. Anno MDCCV. 
d.4. Septembr, Miles gregarius Fridricus Báhr ad fedandos in 
vxore poft partum-dolores me advocabat, & de tumore quo- 
dam circa medium oflis facri in infante, pugni magnitudinem 
fermé fuperante, anxié conquerebatur:. Inveniebam eum 1pol- 
lem primo flaccidum, rugofum , poftmodum veró indiesin ma- 
jus fe fenfim diftendentem fpatium, ut tympani adinftar digito- 
rum oppreffioni non cederet. Apex tumoris fimbriatus mihi 
videbatur & cutis tunica inició rugoía, in pellucidum fe transfor- 
mabat, per quam vitri adinítar omnes res oppofite diftindé 
transparebant: Pedes cruciatim fibi impofite & contortz quafi 
paralyfi laborabant , quo codem malo veficam fimul & incefti- 
num rc&um corruptum obfervabam , quorum fphincteres ob 
fpirituum animalium defectum officio fuo defungi non pote- 
rant,ca propter ad attactum tumoris materie urinofe ar ed 

; enta 


X 


- Mulier Hydroctphaluns cum abfceffa jfoinà dorf enixa in Puerperio aphena.ago) 


lentz profluvium fequebatur. — Ex gravitate & magnitudine cá- 
pitis Hydrocephalum à nativitate ftatim füfpicabar ; hinc cum 
hac de re fecurior redderer indies, infanti medicamentis, quan- 
tum fieri potuit, profpexi, & praterea varia externa chirurgica 
ratione cumoris & pedum applicari curavi. Elapfis aliquoc die- 
bus,cum hactenusPuerperam bené fe in omnibus habuiffe fci- 
rem, hec habicus phlegmatici ex improvifo deftituebatur lo- 
quela, ita ut ne verbum quidem nedum difficulter , prater in- 
conditum murmur proferret. Nullus quoad animi pathemata. 
precefferat error, qui fpiricuum in nervos recurrentes , quos. voci 
cfformandz potiffimurn infervire conftat, influxum fufflamina- 
re potuiffet ; mens ipfi omninó conftabat, in co camen excrucia- 
ta fuerat antea, quod cum infantem paupercula ipía libentius 
la&are vellet, illi ob papillularum in mammis parvitatem pa-. 
rum prodefle poffit. — Aphonz ob lochiorum prafentiam pa-. 
rum primó auxilii, preter quedam mafticatoria & bonam diz- : 
tam accedebat , tandem fluxu fanguinis imminuto, cum infufo 
Plantarum cephalicarum, incidentium & expe&torantium, iriter- 
mixto levi aliquo laxante, & pro emendando acri in mafla hu- 
morali ftabulante aliis quibusdam medicamentis ufa cílec & cu- 
curbitulas, quarum ufus ipfi aliàs folennis fuerat, fibi applicari 
curaffet, feliciter convalefcebat. Sic Matrerefticuta infanti poft- 
modum füccurrebam per feptendecim hebdomadas , quibus . 
clapfis Paralyfi quoque maxillarum tactus, poftquam brevi an- 
tea tunica tumoris fponté disrupta effec, lymphaque quadam 
turbida fübfalía ad aliquot uncias exiviffet, placide diem fuum 
obiit füpremum, Corpus cultro anatomico fübjiciebatur, quod 
emaciatum non erat, nec unquam , quod mireris, tabidum vi- 
fum : Artus enim & venter cum in aliis ex fucci nervei defectu 
tabefcere foleant, in hoc fübjecto pingues invenicbantur. Ab- 
fceffus apparebat rugofus, craffior & albicans, in cujus medio 
Oculis incurrebat foramen notabile, per quod ope ftili cujusdam 
denfioris defcendebamus per ipfam doríi fpinam ad cercbrum 
usque, ex quo liquor quidam turbidus promanabat, Progreffi 
| Kk 2 c^. ergoó 


rJ] 


466 | - Obfervatio CXXP Il. 
ergo ad ventrem füperiorem caput illud aperiebamus , atque 
vransfoffa Meninge craffa & tenui, quz pofterior fubítantiz pra- 
ter morem denfioris erat , exindé dua fermé menfura & ultra 
aquz limpidz fuübfalfe egrediebantur : Cerebri fubítantia tota 
flaccida & aqueis humoribus irrigua perdirà figurá globosà, con- 
vexo fornici videbatur fimilior , cujus tamen interior albicans 
medalla ab exteriore cinerea cortice diftinde difcernebatur, 
Difciffis poftmodum mufculis pe&oralibus & cartilaginibus co- 
ftarum venter medius detegebar Pulmoncs & adjacentes partes 
reliquas ben& conftitutas, quarum vafa fanguinem fcrofo- palle- 
fcentem oftendebant perfpicué : Separatis ventris infimi integu- 
mentis communibus cum Mufculis & Peritonao, illius etiam vi- 
fcera omni labe immunia deprehendebantur, vaforum illorum- 
que ramificationum legitimam conftitutionem oftendentia, ex- 
ceptis vafis hemorrhoidalibus, que intenfiffima rubedine tur- 

geícentia valdé prominebant. — ; 
"Cuinam caufz in hoc fubjeto tanta aquarum exundatio 
adjudicanda, an vafis, quibus ferum includitur five ex impetu, 
five acrimonia humorum ruptis , qualis. exempli Illuftris Dn. 
Hertodt à Todrenfeld in Crocologia p. 282. meminit: Sive ejus- 
dem feri interturbato circulo, monente Celeberrimo Etcmulle- 
ro, fi fcilicec fcetus capite nimis inclinato verfus inferiora fit fi- 
 ttatus, anceps hereo , de quibus Excellentiffimi Dn. D. Harderi 
elegantiffima Obfervatio XXXIII. & Scholium in Apiario fuo, 
imó Carolus Pifo feletarum Obfervationum & Confiliorum, 
cumprimis veró quoad abfceffuum originem Philofophus & Me- 
dicus, per totam Europam Excellentiflimus M. Aurelius Severi- 
nus in abfolutiffimo fuo de Abfceffibus tractatu legi merentur. , 
Liquorem ex abíceffu promanantem aquis procul dubio capiti 
innatantibus debuit infans, prout foramen in principio dorfi 
fpinz ipfaque abfceffus radice repertum teftatur; Tumorem 
lapfui in os facrum adícribebat Puerpera, ficque proprie imagi- 
nationi , quale idem exemplum Hydrocephali ex imaginatione 
.pregnands ip uero contact producic Guilielmus tn 
ilda- 


Obfirvatis CXXFIH. i6 


Hildanus Centur.IV, Obferv.IIL. — Aliás aliquos conditionis pa- 
ris abíceffus obfervavit Éxcellentiffimus Dn. D, Preuffius, Proto« 
Phyficus Vratislavienfium meritiffimus, quos unà cum aliorum 
 abíceffuum Hiftoriis citatos invenies Hiftoria Morborum Vratiss — 
lavienfium Anno MDCCI p. 66. - E- 


OBSERFATIO CXXVIIL —— 
Dx, D. GODOFREDI DAVIDIS MAYERI, 


Sonus in Pariete dubius invifibilis Avtomati, 
RA cognitionem non facile affequimur, nifi determinata 
iX proftet principiorum cognitio. Hinc fcientia noftra um- 
brz Solis eft fimilis vel omninó nulla, fi cum rebus, que adhuc 
latent,contendatur. Veritatem in fumma terra levi quarimus 
manu , quz fi quid Democrito , fi quid ipfi veritati credimus, 
interdum in altiífimo demerfa jacet puteo. Dies quidem diena 
docet, & longioris avi diligentia in lucem fubinde protrahit, 
quod fagacifhimos olim rerum inveftigatores fugit; Tutius ta- 
men eft in rebus dubiis ad ignorantiz afjylum confugere, quàm 
errori velum obducere, Quod meum permancar,; eftoque de 
fono hoc in prafenti commemorando dubio judicium,in quo 
alfentientem habeo Excellentiffimum Dn. D. Rudolph. Jac. Ca- 
merarium , ProfefIorem Tubingenfium celeberrimum, qui cum 
Ephemeridum Germanicarum Anno IX. Obfervat. LXXIIL de 
fono quodam dubio varié commentatus fuiflet, ad finem ob- 
fervationis rem omnem in incerto reliquit. Octavus jam agitue 
. & quod excurrit annus, ex quo (ono iftiusmodi dubio,in mul- 
tis tamen à citati foni indole diverfo ad domicilii mei parietes 
divexatus fui, ubinam etiam hactenus vixi, Sonus hic Vratis- 
laviz in Patria primum mihi obvenit , notabili pulfü inquieti 
parvuli & portatilis Avtomati , horarum indici, penitus confimi- 
li, ad latera parietis muralis fe manifcftans. Quamprimum egó 
circa vefperam accenfa candela Mufeurn ingredicbar , Horolo- 
gium hoc pulíatione concinua mm per dimidium an- 
3 ' 


Burm, 


» e 


262 - r- Olfroaio CXXPFIII. 


hum , ita quidem, ut quamprimum manu locum, quo illud ob- 
fervabam ; pulfarem , Avtomaton hoc aliorfum fe reciperet, & 
penes fores fe denuó manifeftaret , ac ex illo loco ad appulíüm 
manus mez poft breve temporis intervallum iterum aliam fibi 
fzdem quaereret , ficque totum conclave divagaretur, & inter- 
dum ad imitationem manus humanz , qux poft decurfum ho- 
rarum, rotulatum currentium & recurrentium cum indice cir- 
curatione curfum horologii de novo definit , mirabili fonitu 
fc diftingueret, | Id expertus ego non folus, fed mecum diver- 
fimodé adítantiurm aures usque dum ad decurfum dimidii anni 
fatis cederet Generofiffimus Patronus , cujus Proli in ftudiorum 
confilii parcem praeram, & cujus beneficiis me etiam poft bea- 
ram ipfius analyfin eternum devotum mancipo. Sic ad qua- 
drantem anni quievit inquietum aliàs Avtomaton, cum interea 
pari ratione & modo aliud cale Iluítri cuidam M d,quem 
Senem Reipublicz Patria DEUS diu fervet incolumem, in ipfius - 
atramentario & menfa obfervare licuit, Accitus ego cum aliis 
idem auribus percipicbamus, quod per aliquot intervalla recut- 
rebat, cujus generofa Uxor poftmodum morbi contumacis VI 
oppreffa in diffico folo & longe abhinc diftante Urbe Nature 
effi. Pauló poft ad parietes meos veteres repetebat Avcoma- 
ton pulfus eodem modo, eademque diverfirate, quà complete 
aures antea fermé obfurduerunt: Infecuta mors quorundam ; 
confanguineorum, ^ Ad Academias iter deftinabam, veftigia có 
viventis perfequebatur, & cum ftabilem aliàs inoffenfüumque 
curfüm femper retinuerim , tamdiu tamen me affligebat non in- 
- terrupta ferie, usque dum Lipfiz amantiffimam Matrem morbo 
confectam & extinctam per literas audirem. — Ad cempus iterum 
conticuit , mutata poftmodum Academia, Avtomaton tamen - 
femper fenfi, quorfum etiam divagatus fum, & jam ipfa iterum 
per aliquot annos in Patria indivul(um à latere meo comitem, 
quem hoc ipfo die,in quo hac fcribo, unà cum domefticis a 
parietes pr'fentem auditu capio. Quid hag resfibi velit, quan- 
' :quam illam non ex opinione, (ed veritate animo & cogitatione 
jam : 


A 
*- 


Olfervatio. h XXIX. : 263 
jam fepius perpenderim , me fugit, latet , praterit fateor; & cum — 
Vo&tio Difputationum feleCtarum part. 2. qui tamen inter Pra- 
fagia collocat, quorum caufa non eft manifefta, & Becmanno 
Doctr. Mor. c. 8. in re dubia nihil certi determinare nec audeo 
nec poflum. ( ES 

OBSERVATIO CXXIX. | : 
Dx. D. GODOFREDI DAVIDIS MAYERI, 


Ex afpe&u Potiuncule laxantis Hypercatbarfis..— 


reium in Hypercatharfi prodromum imminentis mortis 
efle , non folüm quotidiana docet experientia, fed etiam magni 
Hippocratis teftatur oraculum, cumAphorismorumLib.V.A pho: 


ris. IV. fcribit: Ez; Vz'séxaSuecet acracMuóg X XuyMog SmiyWOJSVOS ,aMOY. —— 


Loquitur hic Divinus Senex univerfim de omni pharmaco im- 
modica purgationis caufa, qualia exempla paffim apud Autores 
proftant, ex. gr. à Medic. Mercurial. Fphemerid. An. I. Dec. I. p. 
151--131. à Jalappz refina An. VI. Dec. 1I. p.24--183. ex purgante 
improvide fümpto An.IlL Dec.Il. p.304. Eandem autem ex 
, &fpe&u potiuncule laxantis fingultu flipatam, lethali hoc figno, 
contingere potuiffe absque fubjeti internecione, miratu dignum 
eft, & rei veritatem fequens confirmare poterit cafus: Mercatoris 
& Civis cujusdam Vratislavienfis A. K. Uxor, cum ob vafias fd- 
tiones medicamentis purgantibus fzpius corpus levare opus há- 
beret, in tantam poftmodum medicaminis hujus averfionern iri- 
cidit, ut cum antea potiones catharticas; quas ipfa femper expe- 
tebat, avidé exhaufiffet , & ipfi Marito malé fe habenti adítans 
potiunculam ex aqua laxativ. Vienn. Spic. dia tartar. Parac. Arc. 
tartar, c. Syrup. cich. c. rhab.apportari videret, fübitaneo terro- 
re, tantaque medicaminis ex improvifo apportati averfione mi- 
rum quantum concuflà, yomitibus primo, poftmodum copio- 
fiffimo, ad ultimum etiam fanguinolento alvi fluxu, cardialgia, 
torminibus ventris ac fiti, quibus tendem extremorum frigus 
& pertinax fingultus accedebat, adeó fuic divexata , ut accitus 
€go de ipfius reítitutione jam actum cflc crederem. — Medica- 
| " men- 


" 


ee (0 0 Olfireatio CXXX. 


anentis ipfi fuccurrebam quantum potui, cum autem poftmo- 
dum quzvis medicamenta prater externas quasdam inunctiones 
& fotus fatidiret , affentire, & cotum negotium Naturz foli com- 


^gmittere coactus fum. — Senfim candem ad fe rediic, fed longum 
. temporis intervallum inrerceffit; ex quo illam iterum reftitutam 


vidi. 
Antimonio vifo purgationem fecutam fuiffe refere Thomas 
Bartholinus Hiftor. Anatomicarum Cent. V. Hiftor. 64. 
(Fratislavià Auguflam Vind. d. 9. Dec. 
708.mifz.) —- 


OBSERVATIO CXXX. . 
. Dx. D. MARCI GERBEZII. 


* € 
Epilepfie mirá metaflafi in repeutinam caecitatem ,€ in- 
Jperatam visis recuperationem. 

D nullo humanum genus àffligente affedtu facilé tam mira 

leguntur , quàm de epilepfia: quemadmodum neque credo 
effc affcctum conceptu tam difficilem , quàm fit epilepíia. Quód 
&c ea tamen aliàs paffim plurima commentati finc alii ; fuperfe- 
dco ejus atiologiam pluribus de(cribere. Soliüm dico me mi- 
ratum fuiffe elapío anno ejus effe&um (n Moniali : que poft- 
quam eam ultra anni fpatium fepiffimé pafla fuiffec, in quo- 
dam paroxysmo repenté adeó excoecata fuit, ut abfolute nihil 
videret, oculis etfi nullum prorfus defe&um pra fe ferentibus, 
ab epilepfia intereà. per anni dimidium omninó immunis , : 
propterea fucceflivé inftar faniffima: obefa, & colorata reddita. 
Ut adeó fperaretur ab ea nunquam amplius affligenda.  $ 
ecce ! dum quadam vice nihil cale prafagirec , repente rurfus 
&pileptica concidit, recuperato quidem iterum priftino vifus €- 
contra cpilepticis infultibus iterum fepe fiepius, uti prius, exa 
gerbariones füas renovanribus, | 


OBSER- 


Olfervatio CXXXL — e 
| OBSERFATIO CXXXL. 
Ds. D. MAR ad GERBEZII. 
i qe , FT F 
 Remedio in bamorrboidibus quà fluentibus , quà doleu- 
i L xp í Y i x à P. 


1 
tibus experto. 
-( AUid hemorrhoides fint , queque mala eas. fubinde adoriri 
Qaia. legere e(t apud Hippocratem & paffim apud Medi- 
Cos practicos , prafertim apud Fromapnnum , Phyficum Cobur- 
geníem , qui de eis fpecialem tractatum cum fingulari füi com-. 
mendatione confcripfic. ' Relego propterea eó Lectorem , qui 
de eisplané exactam notitiam addiícere defiderat. Hic cgo ve- 
ró folüm refero, quid ego in memetipfo eis cam dolentibus, 
quàm fluentibus pra aliis remediis proficuum fuiffe expertus 
fuerim, — Patiebar autem earundem , interpolatum camen, flu- 
xum jam feré per quindecim annos , priusquam ez mihi dole- 
rc, Yel nimio fluxu moleítz cíIe. incoeperant : poftquam ance 
triennium autem ex itinere equo facto nimium incaluiffem 5 eis 
fubinde adeó dolueram , ut dolori fufferendo vix par fuerim. - 
Tranficrar veró fucceffivé tamen rurfus dolor hic: fcd qui poft 
annum circa idem feré cempus ad fimillimam ex equicacone ia- 
calefcentiam cum non impari moleftià tamen rurfus redierat, & 
preterea cum ea fanguinei fluxüs continuatione, & diarrhocá , 
ut inde peílundatà ventriculi digeftione, & attritis viribus vix 
.non füccubuerim , non obítantibus quamplurimis pro tunc in 
fabfidium vocatis remediis. Demum eisdem tamen tantüm 
effeceram , ut fucceflivé rurfus me q llegerim. Quód 
pertimefcerem véró, ne fzpius recurrens cam periculofum ma- - 
lum me demum precipitaret 5 cogirandum mihi effe rebar de 
certioribus remediis , quibus ulteriori recidiva obviam irem. 
Et deprehenderam , quód fcrophularia, celephium, chelidonium 
minus, & millefolium pra aliis calia effent ; qua hoc malum ci- 
curare, & demum etiam radicitus extirpare valerent. — Refolve- 
ram propterea eorum effectum experiri : Atque; quód commo- 
Obferv, Acad, N, C. Cent. 1, L1 difli- 


Li 


- 


a6 hk ee al ieim CXXSETT. 


diffimmus eorum ufus mihi videretur cíle in decocto; ea cum 


J toto minutim concifa in aqua inftar herba Thé decoquere foli- 


tus eram, & cum rantillo facchari fingulis, vel faltem alternis 
matutinis quantitate octo circirer unciarum calidé forbilare: & 
fan&é dico me intra duos menfes ( obíervacà intereà probá vi- 
&üs ratione) rem ( laudes fummo Archiatro: )eó perduxiffe, ut 
jam in alterum annum , etfi intereà pluries equo peregre profe- 
&us fuerim, inde penitus nullam perpeffus fuerim moleftiam: 
quin porius inde notabiliter cárnofior, & coloratior effedtus ve- 


.—. luti renatus effe mihi videar , fluxu eorum quidem fübinde in- 


tereà ramen recurrente ; fed moderatiffimo, & minimé molefto: 
, quin imó vel ex eo proficuo , quod eo mediante humorum p. 


. f: particule, quocunque demum titulo forté fanirati aliàs no- 


citurz , evacuentur, ad mentem Hippocratis, qui diuturnas 
hoemorrhoides omnino cohibere prohibet &. Aph. 12. falutares 
ccontra efle depredicat, (i moderate fluant 6. Aph. 11. & 2t 
Nec non 4. Aph. sj. Non dibito, quin idem remedium , qua- 
cunque demum formá, premiífis pramitcendis , & fuppofità 
debità victus regulà füfficienti tempore continuatum , & prz- 
tereà radix telephii ex collo per dorfum fufpen(a (qualiter eam 
eftavi ego, & gefto etiamnum) geftata fic infallibilicer quoq; 
aliis fimiliter affetis profuturum. ' Quod opto ex cordc. 
(Labaco Auguflam Vind. d. 24. Decembris 
"Anno. 170 8. felf[a.) ; 


OBSERVATIO CXXXII 
Dx. D. SAMUELIS SLOTZI. 


De 
- Ulere Herbe Kali proventu in Tranfylvania. 
UcmadmodumTranfylvania eft (alis feraciffima, ita & Her- 
ba Kali: quod ideó annotandum duxi , quod , quancum m. 
ex Botanographis , quos hic in librorum penuria habere potu» 
&ocum eft, in Europa noftra, nifi ad quadam maris littora in- 
| veniri 


De Ubere Herba Kali proventu in. Tranfylvania, 267 


.vebiri fcribatur: cum tamen ego hic prope falis fodinas & aliis 
in locis aqua falía irriguis , uberem ejus proventum compe- 
rerim. Eft Kali geniculatum , ad cubitum & ultra affurgens , cau- 
leex viridi rubefcente, fucco falfo admodum turgidum, ac inde 
aliis herbis cateris paribus ponderofius. Quamvis alibi apud. 
opifices latiffimus ejus eflet ufus: tamen.-ob ignorantiam nul- 
lus adhibet. Quibus vero morbis vulgus eam deftinet, per tur- 
bulenta tempora diligentius inveítigare non licuit. Hoc tamen 
àquodamPraclaroViro pro certo accepi, eam porcis ad fcrophu- 
las difcutiendas ab Auditoribus fuis cum fructu folere exhiberi: 
quam ille hinc quoque ab eventu fcrophularie nomine, quam- 
vis co fenfu Latinis aon ufttace, ad Hungarice lingue genium 
honoravit. Plura, que de ea vulgo narrantur, quia non. facis 
liquida, lubens omitto: que tamen fi à pluribus confirmari ad- 
vertero, cum erudico Orbe communicare non pratermittam. 


»OBSERVATIO CXXXIII. — 
Ds. D. SAMUELIS. SLO TZI. 


c 

-Succino fluido in Valachia reperiundo. 
Ffertur ad nos & proxima Valachia liquor oleofus, mellea 
confiftentiz, faporis non naufeofi neque adeó exfítanris , co- 
loris fübfufci, odoris penetrantis quidem , fed non adeó ingrati , 
& , fi prunis affundatur , füccinum ernulants, Carabem efle 
fluidam, cujus meminit Paracelfus, puto. . Ubi terram hocole- | 
ofo liquore imprzgnatam antumant ruftici; ad cubitos plures 
 fodiunt, in foveisque collectam pinguedinem arundincis faíci- 
culis excipere atque inde exprimere dicuntur. Ufus ejus apud 
Incolas vilis, nam pro axungia ea utuntur aurige ; quamvis nec 
hocquidem femperimpune. Nam nifi mature axis & frequenter 
aqua confpergatur ; à veloci rotatione lentum ignem concipere, 
friabilis & fragilis reddi , imó in carbones fere faceffere dicitur. 
Macerantur praterea in ea coria,ad frana vel alium equorum 
apparatum deftinara. Dicuntur enim non folum durabiliora; 
Lik cuna 


T. 2: yc wBOS Obfervatio CXXXIF. 


cum eque aquam ac aérem unctuofiras excludat ; fed etiam, ut 
audivi, à culicibus & aliis infectis , in Hungarie lacifundiis aftate 

:regrinantibus valde infeftis ; feflores & eorum equos immu- 
ncs reddunt. | Quis hujus poffit effe ufus, non eft; uc commemo- 
rem; cum plurima, finon omnia, qua de Petroleo fcribuntur , & 
huic convenire putem : hoc tantum dico, me non folum fübi- 
tam illius vim anodyriam in Paronychia intempeftivo medica- 
mento exafpcerata nuper obfervaffe ; & fub forma TinQturz vel fo- 
lo Spir. vini extracta ( quamvis, quin addito Sal. Tartari faturatior 
obtineri poffit, non dubitem) in capitis doloribus à caufa frigi- 
da illud cum emolumento exhibuifle : fed etiam , quod per dige- 
ftionem & deftillationem fulphur cinhabarinum combibat, non 
ira pridem expertum effe ;ac inde fal volatile oleofum , via bre- 
vi & extemporali confectum, in certis cafibus non fine fucceffu 
adhibuiffe. Neque tamen hic fübfiftam, fed plura experimen- 
ta & rariorem fulphuris cinnabarini in fal volatile converfionem 
cum DEO & die moliar. 

(Zratislavia T Vind. à Nw, D. D. Sam. Gra[fie 

: 2. fannar. dn. 17 0 9. mi[fa. ) 


EE. OBSERVATIO CXXXI. : 

Dx. D. JOH. MAURICII HOFFMANMI. 
| De | 

Cachexiá , binc imfecuta febre tertiana intermittente, 46.— 

demum ifchurià 12, dierum feliciter cur ata. 


Lluftriffimus & Excellentiffimus quidam Patiens , annos fuprà 

fexaginta novem natus , tumore pedum oedematofo cachectico 
per plures annos afflictus, càm nec deambulandi diurno, nec de- 
cumbendi facilitate nocturno tempore gaudere potuerit, utram- 
que retardante & aggravante tumoris pondere, cot moleftiarum 
pertafus mein confilium fub proxime clapfi anni principium vo- 
carijufli. Adveniens mox animadverti chylificationis negocium 
- fuccumbere , Patiente hydropota , prandium amplum dug : 
cibis 


€ 


i-. 


-  DeCachexiá, binc infecta febre tevtiana intermittente , ac demum cfc. 269 


cibis ferience, quiecem tantum non perpetuam adinittente , ac- 
que in conclavi fpatiofo, fornace deftituto , camino quidem affi- 
dente, fed nihilominus aéris frigidi injurias, cum tranfpiracionis 
infenfilis notabili interceptione füftinente: Obvenicbant adeó - 
cum refpirationis difficultate mox plura cachexiz folita figna, 
& vapelcentis cum fpiricibus fanguinis indicia, quibus nephriti- 
ci dolores fefe fubinde affociabant.  Medelam igitur anxié expe- 
tenti daturus, nunc ad guttas xxx. cum jufeulo fumendum pra- 
cepi Elixir meum ftomachicum fàli volatili oleofo aromatico & 
fpiritui cochleariz nuptum, ei alternis vicibus fubítituendas fuaft 
fpecies ad inftar Thez fuperaffuía aqua calida forbillandas, ex 
radic. chinz, graminis, farfzparillae, bardanz, liquiritiz , fcob,ligni 
faffafras, baccis juniperi , caffia lignea, cortic. Winterano, fanta- 
lo citrino , vifco querno , femine anifi Indici ftellati , & paffulis ma- 
joribus exacinatis concinnatas ; füb prandii finem buccellam pa- 
.mis vino generofo dulci cararienfi aut mofcato inebriatam de-- 
glutiendam fuafi,horàs pomeridiana pilulas praecepi aflumen- 
das numero 15. ex extracto trifolii fibrini, gentianz, ligni aloés 
Caftorii croci antimonio martiali diaphoretico Ludovici radice 
ari crudà millepedibus pra paratis, fale volacili füccini , cinnabari 
iva&cinnabari antimonii rectificata cum balfamo peruviano & 
oleo cinamom. macoris, menthz caryophyllorum deftillatorum 
aliquot guttulis pondere gr.1. efformatas. Per intervalla Ene- 
ma ex emollientibus & carminativis applicari curavi. Corpus, 
univerfum femel ufü pilul. hydropicar. Bontii cum mercurio 
dulci & trochifcis alhandali ftimulatarum purgavi ^ Tumori 
pedum pediluvio ex aquà fabrorum ferrariorum, cui fol. ro- 
rismarini , betonice , falviz , chamazpytios, rutz, flores chamz- 
meli , fambuci, fummitates ferpilli Sulphur. Nitr. & Alum. inco- 
&a fuerant, confulereallaboravi. Er enumerata quzdam rerne- 
dia, Deo ex alto benedicente, ex voto profuerunt, ut abífumto 
pedum tumore libertati reftitutus Illuftrifs. Dn. Patiens arce egre- 
di & breve fubinde iter füfcipere valuerit. — Obrigit autem, ut 
cüm ipfo Saturnalium fcíto ad epulas in vicinia invitatus effet, 
Li 3 pifci- 


sy 53. Wiiteew CXXXI. 


pifciumque efui indulfiflet, in febrem tertianam intermictenrem 
' incideret, cui remediis idoneis relevata illico dolor nephridicus 
fueceffit cum fummo ciborum faítidio ac vomitu, fiti intolera- 
bili, ac urinz omnimoda füppreffione, quz quidem ultra diem 
* 32. perítitic, nifi quod interea bis terve quatuor urinz fabulo 
eraflo curbatz: gurculas faltem excreverit. —. Varia interea adhibi- 
ca funt medicamenta qua interna qua externa : Inter illa erat De- 
- co&tum Forefti , infufum Thee cum baccis juniperi, emulfio ne- 
phrocatharctica Schróderi , coloftrum terebinthinatum, fal vo- 
latile oleofum cum ligno faffafras paratum, diureticum & lithon- 
- tripticum aliàs ufu. probatiffimum, pulvis teftarum ovi calcina- 
tarum , oculi cancr. fal volat, fuccini, cinnabaris nativa, fperma 
ceti tum & alii pulvercs lithontriptici compofiri. Inter hec Ene- 
mata ex emollienabus & carminativis ac diureticis , (acculi & ca- 
taplasmata ex herb. charefol. matricariz , malvz, parietariz, mer- 
curialis, floribus chamamceli Romani , bacc. juniperi , alkaken- 
gi; feminibus dauci, anifi, petrofclini, lini, foenugraci, in lacte 
decoctis renum regioni admora, linimentà ex unguento dialch. 
-ol. amygdal. dulc. ícorpionum lumbric. terreftr. petrol.albo, cum 
oleis deftillatis fuccini juniperi terebinthinz rorismarini , car- 
vi, anifi confecta , fuccoque ceparum ex pioíIo admixto atcenua- 
ta, lrritaveró hac omnia erant, accedebat angina fpuria, ton- 
fillarumque turnor deglutitionem intercipiens, inje&tis gárgaris- 
mis ope fiphonis mucus fanguineo - pituitofo purulentus vifci- 
diflimus non tam fcreatus repetito validiffimo nifu rejiciebatur, 
quàm mediantibus digitis ori immiffis extrahebatur. Atque 
hac peragebatur ad diem usque duodecimum inclufivé fabula, 
inter querclas metumque mortis, ac falutis fpern plané dubiam; 
dum Illuftriffimus Patiens vigiliis pertinacilimis fere exhauftus 
ac naufeabundus nec alimenta nec' medicamenta accipere ulla 
volebat, donec ingruente no&urno témpore multis argumentis 
a me fe perfüaderi pateretur , ut horá 9. hauftum largiorem 
emulfionis, ad prefcriptum meum ex amygdal. dulcibus n. 12. 
& nucicis perficorum num. 3. cum aq. ceraforum nigrorum à 
amá- 


E. c.a» . cH MOERS o on eroe "C E A 
De Cachexia binc infecuta] , 46 demum (c. 271 


amatiffima Thori focià parate , ebiberet, idque bonum factum 
poít horam elapíam repeteret : fic circà no&tis meridiem erum- 
pere coepit urina cffractis quafi clauftris, & quidem primum ad 
aliquot uncias tota quanta fabulofa, inftar aque luto fabulofo 
turbida , poftea effluxit fanorum fimilis colore citrino confpicua, 
& quidem intra fpatium quinque horarum ad meníuras Fran- 
conicas circiter octo , ut adeó divinam benignitatem , quà ab im- 
minente extremo vitz periculo Illuftriffimus Vir liberatus eft, 
non fatis depradicare potuerimus. — Ceterum per infequens bi- 
duum ipfe commode fatis vixit, nifi quod crebriorem ad uri- 
nandum ftimulum perfentifceret ,tunc demum veró excrevit tres 
calculos, quorum ultimus ob angulum prominentem acutum 
intra urethram. adhzrefcendo aliquandiu commoratus eít, do- 
nec ut. urina ftudio aliquantillum retenta cum nifu ejaculatoris 
concitatiori foras expelleretur. « Ab illo tempore Illuftrifs. Dn. 
Patiens optimé fe habuit, Thermis Embdenfibus Meníe Majo fe- 
liciter ufus. ? 


OBSERVATIO CXXXV. 


Dx. D. JOH. MAURICII HOFFMANNI. 
Siflens os palati [ponte ruptum & cum fonitu 
effradum. A 
MUs Quedam quinquagenaria defluxionibus feri acrioris 
catharrhalibus multum obnoxia, ulcus fiftulofum candem 
fufcepit non procul à caruncula lacrymali oculi dextri , ex quo 
non folüm fanies purulenta per mencum propinquum ad nares 
fibi viam paravit, quin & fupra fextum oflium maxille füperio- 
ris par effufüm curiofum illud effecit , ita ut fortean occafione 
ofcitationis ( cujus tamen zgra confciam fe efle negabat ) aut de- 
du&li plus folito oris ejusdem pars altera dimidia cum infigni 
Papers abrupta exciderec, quam adje&tum fchema defignaram 
it, | 


OBSER- 


-a7à | 7 0 - | qlferoarie CX XXVI. 


 OBSERFATIO CXXXVI 


.Dx. D. JOH. MAURICII HOFFMANNI. 


Proponens ptyalismum [alutaremin epilepfia ex — * 
| accidenti concitatum. | 

qLluftris quadam virguncula annos 9. circiter nata; epilepfia fz- 

pius correpta eft erratica , nullam certam periodum fervante, 
quam inftantem fternutatio crebrior prafagiebat, vocatus ego 
cum duobusExcellentiffimis Medicis confultationem inftitui, at- 
que praícripra funt prater confueta evacuantia antepileptica 
varia; fic inducias quidem dedit malum, fubinde camen per in- 
tervalla modo longiora modo breviora redierunt paroxysmi 
*pileptici ^ At enim veró cüm ego haud ignarus effem Paren- 


2 Li * ^ 
. «em ejusdem nunc quidem vitá defunctum, antehac lue venereá 


correptum quam maxirné fuifle , non immeritó in cam deveni 
fufpicionem, virulentum venereum acidum à genitore genitz 
quafi per traducem implantatum , & hic pracipuam forte ludc- 
rc tragoediam , autor fuaforque fui, ut Trochifcorum hermeti- 
corum Celeberrimi Scretz quatuor ,& quidem in pulverem prius 
triti cum pulticulap um coctorum egra exhiberentur : fed 
ecce, qua à fervitio erantancilla hujus pracepti oblicas crochifcos 
predicte virguncule tradiderunt mafticandos & devorandos: 
cunc prima quidem die alvus fexies foluta füit, alcera autem coe- 
perunt cum dolore intumefcere fauces, lingua, palatum, gingt- 
vz, demumque infecuta eft aliquot dierum fàlivatio , etfi non 
intentata , optimo tamen cum eventu; ab illo enim tempore ab 
omni infultu epileptico immunis vivit virguncula: interea autem 
hec obfervatio memorem nobis vellicavir aurem, atque tacite 
quafi infufürravir, Mercurii dulcis aut fub forma pulveris folüm 
dati, auc fub rafticarione intra. glandulofum oris contextum - 
intimius admiffi nunquam tutam fidem effe, 
- CAltdorffio Auguftam Find. d, zo. Febr. 


» (709. uj 4.) 


Lois] 


OBSER- 


Diforvatio C XXX 40 : ie 
-"OQBSERVATIO CX X XV 1L 
Dx. D. JOHAN. CASPARI W ESTPHALI. 


Inquifitioiu Salivationem ZHercurialem , occafione fali- 


«vaLionis f(pontanee epidemicé ovaflantis. 

CyEr variam humorum metaíta(in, horumque criricas excre- 
X. tiones, ac corporis à farcina fua exonerationes, morborum fa- 
ciem multum alterari, imó interdum in alium transmutari fta- 
tum, uc. plane novus exfurgat morbus , Medicorum Obfervatio- 
nesübiqueloquuncur ; quin fepe unus interdum alterius folet cile 
remedium. Pleuritides íuppuratas & émpyemata, aliosque mor- 
bos quamplurimos , nunc folis diarrhoeis, & haemorrhagiis cri- 
ticis nunc urine fluxu; hetdibus &c.- folvi, Medicis eft 
quam notiffimum. Ejusmodi metaítaíeos beneficio falivationem 
naturalem (fine nempe Mercutiifeu argenti vivi ufu ac applica- 
tione infticutam ) colluviem copiofam fub lenta vifcidaque fali- 
ve fpecie, citra ullam cuffim aut fcrearionem ,.ex glandulis ac 
du&libus falivalibus per os evacuare;compercum habemus. Unde 
Belgii ZEfculapius experienciffimus B. Sylvius, falivationem ar- 
tificialem Mercurio mediante excitatam  mon-nafuralem &5 me- 
dicam vocat, hancque à critica & fymptomatica ree diftinguic 
Lib. IV. Prax. Tra&. 111. 8.314: Quemadmodum veró Cele- 
berrimus J/7illifis , Medicus quondam in Anglia Regius, in ele- 
gantiffimo Tra&. de Anima Brutor. P. 1I cap. 9. p. m. 245. mo- 
dó di&am Mercurialem falivationem ad tollendas fanguinis im- 
puritates multum facere , fcribere haud vericus eft: Ita & Facul- 
tatis Medicz Lugduno- Batavz decus , Excellentiflimus "Anton. 
AVuck , in. curiofiffima lialogr. 65 du&uum aquofor. Anatome 
talem copiofam faliva: excretionem non folüm poft oblata Mer- 
curialia, fed & fpontaneo natura motu ortam , in febribus po- 
tiffimum quartanis ,fputo fanguinis ,& melancholia , maxime fa- 
lutarem obfervavit ;non minus in illis affectibus mclancholicis, 
ubi fanguis craffitie fua peccans, &. tardius per canaliculos glan- 
dularum falivalium motus , neceffario in vaforum extremitati- 

Obferv, Acad, N. C. Cent, I. Mm bus 


4. EE —  Olfervaio- CXXXI. 3 


bus moram debet ne&tere, & copi fi (alive materiem fupe 
peditare.. Neque. defünc. falivationis criticas exempla , mediante: 
ua, falutari natura: confilio; morbialioquin. admodüm pericu- 


If ierunc (üblác. Sic legimus in Z4nno I. Epbemer: Noflrarum- 
Curiof: Decur. L'Obferxv. 122. phthificam quandam fálivatione: 
fpontanea, fine ulla H orum Mercuri lium:exhibitione;. 
feptem dies perdurante reftitutam fuiffe, ^ Nequeminus in Zn- 
no LX, Decur. 11. Obfer-v. 02: notatur arthritis ptyalismo feu. 
falivatione fponcanea foluta. Quendam febre a dente admodum 
periculofé decumb h i critica falivalishumoris excre 

tione liberatum fuiffe; obíervavit Blegny ín Zodiaco fuo /Medico: 
Gallico Anni 1: Menfe O&obri Obfercvat. 7. Pariter. ac in capitis. 
dolore, odoatalgia; gravi-auditu/&c. criticam. faliva: excretio- 
nem fpe levamen: atculiffe ; teftatur fupra: allegacus /Vuck £L. c. 
p: m. 37. Adeó , uc pluraexempla ex Hoftmannorum Halen(ium, 
B. Etcmülleri , Wedelii- aliorumque Clatiffimorum: Medicorum 
fcriptis corradere , füpervacaneum ( & Lectori: curiofo atque ex- 
perto cadiofiffimum)fore haud abs re timendum fit... Hac vice 
defcribere & indagare placet falivationem fpontaneam , qua anno 
era: Clriftiange 1694. hic Delitii hujusque circulo & vicinia non 
folüm; fed & pluribus. aliis.in regionibus ac locis; Francofürti ad 
Moenum ;, Berolini , Hanoviz &c. uti ex literis. Generofiffimi 


p1i11ormenri1tí 


os mE 1 T E , 

rugii aliorumqueE Medicorum. exaratis pa- 
tet, epidemicé graflabatur.. Salivatio hac; unà cum: varioliscon- 
fluentibus, hic locorum: eraffari.incipiel imo ineunte: Vere; 


[o 


rum, lingues, gingivarum faucium; parotidum &c. in ftatu veró 

(evacuacis füccis vifcidis-& glutinofis interdi i 

principio cruentis ) fucci. apparebant tenues: & aquofi ;; dictis oris. 
Je opera "EH : : -. snae 


TInquifitio in falivationem Mercuvialem yeccafrone falivationis cc. 375 


conítat , adoriebatur Sereni/limam Duciflam 'Saxo-Merfeb urgen- 
íem hic: degentem , &-Anno 170 1..demum pie defunctam, cu- 
jusfanitatis moderamen mihi cunc temporis injunctum erac. La- 
borabat:nempe Sereniffima hacPrinceps per aliquot feptimanas 
febre lenta lymphatica 'glandularum conglomeratarum, quam - 
fibi dimurno morore ex obitu filiz füperftitis adhuc unicé & di- 
le&iilimae, Sibylle :Mariz ,'Sereniflimo Duci Würtcenbergico Li- 
nez: Silefiaca feu Oelsnenfis ; ;hriftiano Ulrico (cujus gloriofiífi- 
mum Vite Curriculum beatiíiiumaque analyfis recenfecur in fa- 
mofillimorum 4Vovor. Liter ar. HanburgenJ. /Menfe Februar. 
anni Y7os: p.45. feqq.) nupt ;cum.rouus corporis laíficudine; 
artuum: lancinationibus &c- contraxerat, Febris hzc, in qua fa- 
liva vifcida.fauces.& linguam incruftabat; reíolvenubus leniori- 
bus remediis; ferre foliata fartari liquori , tindur e taríari , fpi- 
ritui nitri dulci &5c.minus-aufcultabat, quin. aucto morrorc & 
ipfà febrisin quintam feprtimanam protraheretur , fretis à morbi 
contumacia. dehinc vel ipfo. fale ammoniaco depurato ,.-arcano 
duplicato.&c p ilveril i arixtis,nec non fpiritu falts ammonta- 
ci (qui camen 'non intenfe urinofus, fed falto-urinofus voladilis, 
qualis à conjuntione falis ammoniaci & limaxura: Martis aut he- 
matitisin lorum füblimatione acquiritur, mihi fimilibus in mor- 
bis in ufü eft) nec non fpiritu bujus balfamante Clauderi,egre- 
gio aliàs in febribus lenus, ubi os-& omnia vifcera falivari muco 
vifcido infar&a fünt. Interim Sereniflima huic nondum lecto 
affixz ;proítratus. camen :appetitus penitus» ob increfcentem 
nempelympha falivalis & ftomachalis vifciditarem , vomitorium 
indicare vifus ; fed hoc ex zij f)/upi yubi idi emeti-1 (quo Lipfie 
fine & cum:addíto:faccharo. fuperbit Officina Linckiana ad Infig- 
ne Leonis) conci f "binosp i(fima materia vilcide 
vomitus aut potius vomendi conatus , nihil operabatur : adeo- 
que hinc propinabam pilulas-blandé Ly S aci ex m; [Ja pillar. 
de gummi Arion, Quercet.gr 2. aurt- fulminant. non edulc. gr.$. 
addicis extratii-trochif-or- albandal,.gran. duobus , manujmea 
paratas, & quro-obdudtas; quorum ufu marurino horis demum 
: | "^ "Mm 2 :(* ovelper- 


au iooiex — Obfrvatió CX XXFIL- 


vefpertinis ac poft mediam no&tem vix quater dejecit. Diebus 
. quatuor effluxis falivam tenuem aquofam omni fere momento 
exípuebar , & fexto demum die lingua & gene intumefcebant, 
hicque pryalismus in formalem fal i nMer lem;excepta 
faucium & palati erofione per omnia fimilear increfcebat, & ad 
integram feptimanam durabat. Hic morbi hujus lymphatici 
"motus, liec indoles, erat; nec ullus medicationis mez effectus, 
"utpote ànullo vel cinnabarino; vel Mercuriali medicamento ex- 
citatus , fed criticus. potius nature motus hzc fuit falivatio, qui 
potius vifcidum relolventibus fuccarrendo non intempeftivé 
fuppri lus fuiffet ab aliis me infcio accerfitis , morbi. hiftoriam. 
minus accurate tenentibus , & aurum fulminans 'malé incufan- 
tibus. Sed qualis hzc argumentatio :: Z4urum fulminans inflar 
pulveris pyrii montes ac altiffimas turres fubzvertit quos ergo in 
corde ac reliquis evifceribus effetlus. edere non-cvalebit , à: calore 
ftbrili accenfum ? Rifum ceneatis amici- it praxi Chymiatrica ver- 
fati! De Mercuriali quidem falivatione conftac, illius remedium 
inbibens Aurum, idioqué & fuülminans e(Te :: Num veró idem 
& caufans & inhibens eíle poffit, prudentioribus dijudicandum 
relinquo. Adeoque Cafus hic infperatus Sereniffimz non minus 
quam mili incommodavit: Illius animutr ac:gratiam à me; in- 
nocuo licet, alienavit: Illam ipfam véró iricautis confiliis tradi- 
dit. Etenim falivationem hanc criticam importuné fuppreflam 
tertiana fequebatur, que chin- chin ufu tractata, fublata qui- 
dem vifa , fed cácochymiz fontibus minüs exhauftis Sereniflimam 
diuturno imó continuo ad vitz finem languori'expofüuit. 

At vero cempus index rerum mihi füccurrebac! mox enim 
morbus hic loci ulteriüs proferpens non folum foeminam quán- 
dam Nobilem, Generofiflimi Dominià Dóring conjugem, in pra- 
dio Bendorff prope Delitium , fed'& rufticam inWelckau multos- 
que alios. tam juvenes quàm adultos , eodera modo aggrediens 
absque ullo medicamento affumpto. * Imó, quod mirandum; 
non folüm homines, fed & mult& feles & canes hic Delitii & qui- 
busdam in pagis falivatione correptas ipfe partim.-in propria e 

; vidi; 


P 


Jyauifitio in falivationem Merenrialem , occafione falivatioris tt. 27 


vidi , partim ab aliis audivi. lInteraliostunc temporis falivantes 
fervus quidam & duz ancille apud Illuftriffimum Baronem de 
Scheiding, Regi Majeft. Sueciz Confiliarium Provincialem, in 
predio prope Delitium Welckau & Storckewiz curé mez fub- 
jiiebantur. Qua occafione jam nominatus Baro, prefente Me- 
dico fuo domeftico ,. Domino D. Petri , Mifenenfi , Coataneo 
olim meo. amiciflimo , lioc tempore. Poliatro Mulhufano fami- . 
geratiffimo , in mei quidem (olauum, Medicorum veró dicto- 
rum opprobrium craíflamque horum ignorantiam exaggeran- 
dam, falivationem fpontaneam admirandam & admodum ra- 
ram, in fingulas decem. feprimanas mutabilem , retulit, quam: 
ipfe inSuecia ante decem tunc temporis(& quod excurrit) annos. 
poft archritidem. diuturnam paflus fuerat : primüm nempe per 
falivationem quotidie excrevifle tres cantharos prater propter 
liquoris fapore infipido quafi.dulci ; qua per decem feptimanas 
continuata , infequentibus decem feptimanis excreviflc liquorem 
faporis acidi3 porró per decem feptimanas faporis amari; tan- 
demque fpatio-unius anni cum. dimidio rurfus liquorem faporis 
acidi, una cum uvulz tumefcentis relaxatione : Qua omhia, om- 
nibus convocatorum Medicorum auxiliis incaílum applicatis, 
fponte remiferunt , toto falivationis tempore maximé extenua- 
tus; hac tamen fuperata per decem annos Holmiz , pofthac hic 
locorum in przdio Welckau, ha&tenusque per tredecim annos 
Lubece degens fanus vixit , utuc fingulis annis pra diorum caufa 
in Sueciam & Livoniam iterinftituere cogatur, 


—— Inquirens.paülo intimilis in fymptomatum horum caufas, 
occafionalem caufam miasmati variolofo , & quidem variola- 
rum confluentium , ut cas Sydenbamius nominat, adícribo. Hz 
enim turtc temporis graffabantur, fepe cum falivatione vel dolo- 
rofa vel non dolorofa conjun&te. Quibus autem variolz peper-' 
cerunt, vel ut clarius explicem, quorum materia variolofa vifcida 
per poros cutis xitüm non invenerat, illi aut per tumorem glan- 
dularum in inguinibus , aut fubfequentem falivationem » levati 

5 Mm 3 ünt. 


378 "Obfervatio €x d XF1I. 
*funt. Anre& llenciffi 

.expofitum volo. 
— "[nterim, quoad falivationis Mercurialis rationem formalem 
ac modum fiendi , adítipulari Tachenio , Bttmilllero aliisque non 
poffum , quafi di&a pathemata dolorofa, in falivatione Mercu- 
riali-aliàs obvia, à fulphure Mercurii externo acriori naturz 
quaft arfenicalis ortum ducerent: Cüm 1.) cam 4 furbitb minerali 
65 arcano corallino aura vite &c. in minima dofi , quàm tripla 
& quadruplá in proportione ac dofi à Mercurio dulci ,imó ex- 
terna /Mercurii crudi cumpinguedine porcina-mifli largiore & diu- 
&uraiore inun&tione, adeoque longe diverfa Mercurii quantita- 
te, una eademque fymptomata obferventur , ita uc £urbiíb ni- 
meralis aut /Mercurii cujusdam pracipitati grana quindecim (ad 
grana tantum .duo aut tria una vice ac quotidie) aflumpta ve- 
hementiorem falivationem .excitent , quàm s5ij , imo incerdum 
ad 3B. Mercurii dulcis interné '& partitis vicibus affumpti udi 
& ziij auc plures Mercurii crudi linimenti forma membris illiti. 
2.) Iralos & Gallos, utpote quibus fucci tenuiores & fluidiores; 
facilé & fine dictis fymptomatis à propinatis Mercurialibus fali- 
vare, jam olim ab Excellentiffimis Dominis DD. Bobnio & Eit- 
müllero nec non D. IWolfio ,'|Celeberrimo Lipfienfium Pra&tico, 
aliisque fzpiüs audivi. 3.) Apud nos Germanos, propter fuccos 
vifcidos & fxpe glutinofos, falivatio eft maxime dolorofa , adco- 
queantehanc infticuendam attenuantia , balnea ; purgátiones &c. 
pramittere. necefTum habemus, quo fuccis attenuatis & lique- 
factis fymptomata dolorofaintantum praecaverifolent. — . : 
Potius icaque credo, dicta fymptormata dolorofa in faliva- 
tione obvia oriri ab ipfius partim Mercurii, nunc (jmplicis nunc 
vario modo przparati .& cum acido faturati , cum lympha aliis- 
quefüccis acribus acidis, aut acido- acribus fübactiorie & refo- 
lutione, partim à nimia tubülorum falivalium anguftorum ni- 
mis, & hinc fibrillarum inlingua nervearum, nec non 'glandula- 
runi palati , diftenfionc , hinc inflammatione, & occafione 
fuccorum acriüm pártculis Mercurialibus irbpregadtorum ex- 
coria- 


rum Collegarum 


fen(erim . arbitrio.F. 


Inqui[itis in [alivationem. Mercurialem , occafione. falivationis e&e, 279 


- 


goriationes. propter impetuofam fuccoruar fimul: crafforum &: 
vifcidorum impulfionem: Sicut & in falivatione Mercuriali, cum. 
cautela & judicio inítituta, fiepiüis obfervavi; quod genarum ac 
lingue. tumores; attenuatis: prius per balnea, & refolutis, atque: 
cvacuatis per alvum füccis viícidis, adeoque apparentibus:tenuio- - 
ribus ,.cico difparuerint. Optime prz cateris , quantum mihi. 
conítar, Mercurii in corpus humanum actionem ,. indeque fali- 
vationis modum, & rationem formalem atque effectus, expli-. 
cavit D: Frider: Hoffmannus, Confiliarius Aulicus & Archiater 
Regius, in Aanofat. ad Poterit Opera p. 22. &. exafciatiflima Dif- 
fert. de Operandi Ratione /Medicam. E'vac. mecban. $. 13. p. 17- 
20, nec non Differt. de AMertur. S. 8. feqq. 
OBSERVATIO CXXXFIII. 
Dx. D. STE I TY TA SPANLI - 
V'omitus flercoreo - chylo[us;, alvo fimul claufa ,. 
LS periodicus.. : 
Nter rariora: contingentia qua Medicorum diligentiam exer- 
cere folent;.& hic cafüs: eft mihi transmiffus; curiofis ftipatus: 
circumftanriis :In vicinia noftra Vir juvenis 29: circiter annorum, 
facie pallida & cachietica, hominum confortia fugiens ruri de- 
git Hic vite inordinatione, afotia imprimis; quindecim ab- 
hinc annis hoc fibi: confcivit vitium , ut fcilicet annuatim certo 
tempore; per hyemem nerape à Fefto Nativitatis Chrifti ad in- 
cipiens ver usque; à digeftione ciborum peracta reliquiarum ex- 
cretiones non per alvum; habicualicer hactenu lam; fed pes 
05; reddere: cogatur , nifi quod parum liquoris ferofi: continuó: 
per anum exílille: ^ Et quidem dida illa vitz inordinatio ab. 
- &tatis anno decimo quarto incepta: liodienum continuatur hac: 
ratione; ut fingulo: mane hora: audita tertia lectum petat; quem. 
Circa nonam aut. decimam , interdum duodecimam , meridiei 
demum. relinquat ;. ac prandium tum affumat, ante prandium 
vero: 


7280 .  "Obfervatio CXXXPIT 


sveró & ab codem mox Tabaci ac cerevifiz hauítui per duas ác 
. plutes horas ( hyeme ad vefperam usque) indulgeat, tunc à me- 
^"ridie tertia vel quarta ad horam usque fexta occonomiz ope- 
"fam navando agros fuos percurrat, quo labore peracto, panis- 
que butyracei cancillo comelto, Tabaci cerevifizque delicias diu. 
.tiflime afluetas reaffumat, easque quantitate fac nocabili, donec 
ántempefta nocte horá circiter noná aut decimá coena , & abhinc 
tisque ad tertiam matutinam Tabacipofia cerevifia que ingurgi- 
tatio denuo repetita cum Venere conjugali & fomno abfolvan- 
tur. Quz immoderata & plané deteftanda vivendi ratio quovis 
"die necincerruprá ferie continuatur. Interim & hoc notatu ma- 
ximé dignum nuperis literis à domefticis mihi perícripcum eft, 
quod przfentis anni hyeme Medicus quidam vomitus dictos 
ftercorco- chylofos remediis laxantibus, hinc appropriatis ftorna- 
chicis , minime ad(tringentibus , ultra duas feprimanas cohibue- 
rit, alvumque fimul ha&enus pigram clyfteribus acrioribus re- 
vellentibus in ordinem. redegetit ; patiens econtra hic ,proftrato 
appetitu, doloribus abdominis & pracordialibus , vomendi co- 
natibus, cephalalgia &c. vitam tam diu egerit valecudinariam, 
x donec ipfa natura , optima morborum medicarrix , redeunte de- 
nuó appetitu reliquias ciborum excrementitias vomitu hactenus 
confueto, fuppreffis iterum alvinis, per os promoverit: adeoque, 
hac afotia non obftante, praternaturalique excretione codem 
1nodo procedente , de reliquarum fun&dtionum reécticudine non 
amplius conqueratur, craffiiemque corporis haud contemnen- 
dam pra fe ferar. : 

B Quod fi veró jam in caufam formalem excrementorum 
vià aliená , eáque cempore folum hyberno, inquiramus, vitium 
duplex hic occurrere videtur , füccorum nempe in primis Vii$ 
fermentantium , & fibrarum inteftinalium ftri&ura praternatu- 
ralis. Occurrit quidem tale quid in paffione iliaca fed non n! 
cum inteftinorum inflammatione gangranofa , adeoque cum 
lethalibus femper fymptomatibus, que in hoc cafu non obfer- 
vantur : Exinde camen ex defectu doloris abdominis influmm 

torii» 


 Vomitus flevcoreo- chylofus , alvo fimul clauf2, periodicus. . 281 


torii, cohibito econtra nuper vomitu ftercorceo referataque ac 
inordinem ad tempus reducta alvo, indeque orta valecudinc ad- 
vera, una cum adjun&is prater morem dolorofis fympiormati-- 
bus, paífio iliaca minus, fed fimplex potius inteftinorum cenfio. 
atque occlufio , ftacuenda videtur... inde ftomachus unà cum 
duodeno coactus , ac confvetudine candem fic confortatus, adju- 
vante motu inteftinorum periftalico inverfo , fine magno in- 
commodo reliquias excrementirias ejicit 5 practer ichorem illum, 
qui vel & ventriculo & inteftinis derivatus & in iis pradi&z in- 
teftinorum ftri&turz caufa colle&us , elapfus eft; vel quod pro- 
babilius, € glandulisinte(tini reti, ud inhzmorrhoidali quodam 
fluxu hoc fit, exítillaffe pucandus venit. Accedit fermentatio ac 
digeftio ventriculi fatis laudabilis in viro juvene, liquidorumque 
magis, quàm craflorum , aflumprorum facilius digerendorum , 
praterea fumigati Tabaci fermento continuó imbutorum , ra- 
tio. Atenim vero phanomeni illius , quod excretio illa via prz- 
ternaturali fata hyemis tempore faleem obferverur , caufa non 
- adco facile patec mfi quódilla forte in ftrituram fibrarum inte- 
ftinalium, hisque ac fpiritibus animalibus impreffam conívetudi- 
nem ac memoriam quafi , hyeme magis ardtiorem , aftateveró & 
reliquis anni cardinalil iliorem ,rejicienda videatur. Alio- 
rum tamen rectis fentientium judiciis relicta hacc functo. 
(Delitio Augu[lam Vind. d. 27. April. 
1709. vi[fa. ): 


OBSERVATIOCXXXIX |... 

Ds.D. GODOFREDI DAVIDIS - 
| MAYERI. 

— Ex Frigore Salus. — ; 


Ee Damna tot. Obfervatorum calculo confirmata defi- 
deranti longa ferie proponit Ratio & Experientia , ut de. rei. 
fide dubitare , fic ipfi veritati in faciem contradicere, Propterea, 
externus etiam aquz frigida ufus pro nocivo à multis jure fuit 

Obférv, Acad, N, C. Cent. I. Nn habi- 


285. e AS Objfervatio CX X XIX. 
habitus ; cum ipfe Hippocrates Libro de aére, aquis & locis fect. 3. 
aquas ex nive & glacie omnium peffimas judicaverit, que non 
foliim vifus hebetudinem producant ; qualis exempli vifus he- 
berudinis ex frequenti oculorum aqua frigida abluitione con- . 
tra&tz Fabr. Hildanus Cent. 1, Obf 27.meminit: fed etiam affeQtus 
alios paralyticos & praternaturales , de quibus pra.fatus Hilda- 
nüs, Schenkius, Borellus &c. legi rnerentur , microcofmo fz- 
piffime attulerin/— Quam gravia veró autoritate non prole- - 
taria ex Frigoris, & cui naturaliter inhzret aqua nivalis injuria 
corpori humano 'fücereviffe nocumenta obícrvare licet , tam 
faaviainterdum attulit languenti Frigoris afperitas levamina, ut 
€ contrario , tefte Batavorum dead ZEículapio Joh. Heur-' 
nio, Prax. Med. Lib. 1. p. m. 51. Agathinus, do&tiffimus & anti- 
quus Medicus apérté dixerit : Qui vite hujus curriculum fani 
perficere velint, frigida lavari áqua fxpius debere, eosque qui fe-. 
ne&à crudá his utantur; rofeo colore effiorefcre ac robür in- 
duere , firmareque partes nutritióni dicatas. Nec eundem omni 
carere fundamento , exemplis patebit. Videlicet Juvenis XXVIII 
annorum temperamenti fanguinci explendz libidinis venere 
ab objecto maleferiato excitate defiderio, cum eodem prolixe 
& liberaliter fe oblectabat ; fübfecuta pauló poft virulenta; pre- 
ternaturalis, involuntaria & dolorofa excretio , continua penis» 
diftenfio , feminisque corrupti & putridi, lymphazque ichorofz 
cum ingenti urinz ardore aliisque fympromatibus, à feminalium 
& generationi deflinatarum partium enormiori lafione & exul- 
ceratione, diuturnum profluvium.  Abinitio malum hoc om- 
nibus modis occukaturus eger, quibuscunque medicamentis ab 
imperito Agyrtra accepts cffere morbi cyrannidi obicem im- 
ponere fatagebat , fed fruftraneo labore natura deficient füc-, 
currit; usque dum degener morbi ferocia & illata corpori no- 
xa eó adigebanc falutis fuz parum hactenus: providum , ut opi-. 
culatrices imploraret manus & ad facram remediorum ancho- 
ram confugeret.:- Omnis in hoc pun&o infümptus labor ; ut ex- 
cedenti profluvio objicidtur temora , confuetaque xq i 
| Y thodo 


- 


Ex Frigare Salus. ::12383 


thodo confultum duxi, ipfius morbi curatione & fymptomatum 
correctioni fuccürfurus. Nec omnem fpem defticuit eventus: 
Siquidem poft continuatum & non interruptum medicamento- 
rum ufum Orgasmus fanguinis repreflus , feminisque. proven- 
tus virulentus & nimius correctus & imminucus fuit, fed cibo- 
rum & potus inconvenienti ingurgitationi indulgens , amplexus 
redamatz repetendo providum aliàs natura falucis avida moli- 
men, non deficiente prafercim zgri robore. penitus convellebat. 
Sic morbus longiora cemporis fpatia emenfüus , violenta exceden- 


- tiquehumiditatum profufione lan guentis aggravabac vires, Qua- 


rum tandem per medicamenta & imperato accurato Rerum (ex 


- non- naturalium regimine compos iterum fadus, fluxum tamen 


adhibitis etiam per inje&iones adítringentibus , ficcanribus & 
fluxum cohibentibus per tempus bené longum non diminutum 
vidi. Cum dolores abeffe & profluentem hactenus fanicm 
emendatam, quanquam nondum penitus imminuta fentiret , 
confuetis muniis fe rurfus applicabat. — Ad vite generis ratio- 
nes frigidiffima hyeme equo imeritorio, adverfus frenum tamen 
contumace , aliorfum vectus , poft fuperatas coeli injurias ex im- 
provifo lacum illabitur, quem conglaciatum & undiquaque ni- 


.. vium copia obteétum obíervare non potuit. | Ad pectususque 


aquisimmeríus omnem opcram & curam confumebar, quo ci- 
rius putidam hanc fordium colluviem egredi poflet; fed ferocia 
renitentis equi ve&toris diutius ibidem detentus, cum tandem 


- exiviffecillud , nimio frigore obfeffum corpus quafi contremuit. 
Ante no&tem in diverforio Natura beneficio officii admonitus, 


cffluxum partis affecta imminutum, poftero die nullum penitus 
prafentem obíervavit. Laetatus propterea mirum quantum 
coelo gratias egit; quod ipfius auxilio, quamvis corpus profunda 
nive te&tum & afperrimo frigore conglaciatum quafi fueric, tam 
falubrem ab externo frigore fufceperit medicinam, quà morbi 
contumaciam levatam feque integrum & incolumem conferva- 
tum nunc animadverteret. Hac via priftinz fanitati. reftitutus 
pugilice jam & athletice valet, pna matrimonio quidem , 

na ! non 


pd 


ri hujus hoftis invafione alia ratione corpus pramuniri non pofle 
ait, nifi poftadimpletam libidinem corpus frigide infideat, ejus- 
que lotione cuticula curetur. Quod ipfius, confcientiz & ex- 
perientia relidtum volo: Ad minimum exemplo Clariffimi Gar- 
manni, qui in Ephem. Dec. 1. an. 3. Obf. 41. viri cujusdam hye- 
.mis afpericate aliorfum equove&i & irrevocabili penis paralyfi 
ex frizore affecti meminit, in totum contrariatur : Quin imó ip- 
fius Ariftotelis opinionem Lib. 6. de generat. anim. c.2. quà ho- 
mines ab aqua gelida in venerem fcgnes reddi afferic, hic indo- 

-&àitz effrenateque libidinis Juvenis tuo exemplo refellit. 
Alterum quod fuccurrit ex Frigore recepta falutis exem- 
plum fartoris apud. nos C.G. Filiz , Virginiannorum viginti & 
unius, non ita pridem accidit. Hac cum menftruationis tempo- 
re pocum pauló frigidiorem pro confuetudine ingurgitaflet: & 
praterea T eganitas, lacticinia fimiliaque crudiorem chylum ge- 
nerantia avide affumfiffec, lafficudine artuum & difficultate re- 
fpirandi , praefertim fi corpus commoverit , cum omnimoda 
fluxus lunaris obftru&ione exercebatur. Progreffu temporis 
Pallor faciei; deinde Cachexia totius corporis fubíccuca.cum fym- 
ptomatibus mali.moris, His per appropriata aperitiva & inci- 
dentia ad vifciditatem incidendam & evacuandam, obicem im- 
ponere allaborávi,imo cum Ebullitio fanguinis, Palpitatio Cor- 
disac metus fuffocationis aftusqueVenafei urgerent,ean- 
dem ad vota languentis viraginis haud difficulter permifi, & pra- 
terea inftante menfium motu neutiquam per acriora moventia , 
^ut quidam perperam Virgini autores fuerant , fed per mitiora , 
cumprimis fomentationes confultum ivi, qua plus fimplici vt 
ce voluntati refpondiffe certo afferuerim: Laterem tamen me 
lavare deprehendi , cumprimis quod Virgo diete parum pa* 
tiens, placentis corpus faginaret & incongrua quavis implacabili 
ftomacho imprudenter fatis ingererer, Cum per tempus be- 
ne longum ita infelix judicata obambulaíiet , omnemque pro" , 
ficuum aliàs his languentibus: medicamentorum ufum penitus 
cja- 


Ex Frigore Salus. ; E 


—— ———m MÀ a : 
ejuraffet , forté fortuna vicini cujusdam Coriarii domum in- 
vifitans & cum ipfius domefticis per afferem nivibus & ftiriis un- 
diquaque indurarum circumambulans lapfu pedum in fubcer- 
fluentem fluvium Olaviam praterita hyeme przceps dabatur. Hu- 
jus frigoris vi cum corpus ipfius egelidum, fingultus pértináx, 
animi déliquia ftatum in pejus declinantem indigitaffenr, mira 
Nature ctifi pertinacem hanc menfium obítructioner circa nio- 


&em procul dubio lapíu in aquam frigidam referaram fuifleex- 


inde colligo , quod ab co temporc Balnea calida & quoscunque 
fotus calidos fummoperé deteftetur , € contrario veró ad elimi- 
nandas à corporis fuperficie fordes frigidiffima aqua absque ulla 
corporis noxa utatur, nifi catarrhisacribus & (alfis ad oculos pre- 
cipué delabentibus & miris interdum in capite congeftionibus, 
pedumque eryfipelatofis tumoribus corpus cruciari fuftineac. 
Sic frigus quod ad coagulandos & graviter alterandos humores 
cílicax cft atque communiter , imó veluti directe poft fe crahic 
peripheriz corporis contractionem, occlufas:Has. veéte quafi tra- 


-bali.vias mira certe energia haud difficulcer referavit? Ut ergo 


Virginem ex neglecta dizta cumprimis à perniciofo interno fri- 
;gidorum ufu: morbum, ab inopino veró eorundem externo-ac- 
ceffu & efficacia diu defideratam fanicatem. recuperatle proba- 
;bile fic. «bevor emm pininos , aiia 2i | 
Tertium quod novi ex frigoris afperirate gratum agrotans 
levamen fenfit Molitoris cujusdam in füburbio Vrarislavienfi 
Uxor. Hac cum Paflfione hyfterica à primi Puerperii tempore 
fatis graviter exagitata fuifler; nullum unquam prafentius mali 
hujus Antidotum fe babuiffe afferit; quam fi libero aéri, omni. 
: busque: frigoris injuriüs jfi ipfa paroxyfmi cempore egredi non 
poífec, à domefticis media etiam hyeme exponatur: Quo tem- 
poris articulo fpreris hypocaufti calefacti deliciis , utplurimumli: 
beriori fruitur aére, nec-eosdem ac eftivi folis cempore. expe- 
titur tàm crebro recidivantes fuffocationis Paroxysmos. "^ 
^^ c Aliàs internufi aque" frigidae üfüm veteribus Germanis 
non tantüm:réftipgucndi aftus caufa dum fani effent; fcd etiam 
RESI No 3 tum 


va 


TT Obsvoatio CX X XIX. 


—. tum cum fanitaris jacturam quandam: paterentur , fuifle folen- 
. gem Geleberr. Conringius de cauf: habit. corp. Germ. paffim te- 
—ftatur. Frigidam. etiam laudatam ab Hippocrate videas L.2, 
- de Morb. XXXVL in febre biliofa, Popular. V. XIIX. in dolori- 
bus ventris ; ipfeque Plinius Afclepiadem frigida in morbis da. 
ta ingens (ibi nomen acquifivifle Hiftor. nat. Lib. XXVI cap. 5. 
loriacur.... Quale in aquam frigidam. infc(lus producant emo- 
lumentum Joh. Tbeodor. de Bry exemplo Indorum exponit. 
- Hos enim febre correptum ipío paroxy(ini cempore frigida im- 
mergendo undiquaque abluere .& fübitam tandem exufcicando 
. flammam , quam foliis & cortice ficco nutriunt, egrotantem, ut 
«eandem per aliquot horas circumcurfiter, (trenué adigere; ficque - 
inopem hadenus virium ab innumerabilibus febrium fpeciebus, 
aliarum impetu fubeuntium , aliarum tenui peíte repentium, 
aliarum cum horrore & multa membrorum quaflatione veni- 
entium ,pramuniri , folidaque fanitau reftitui Part. X. Americe 
confirmat. . Haud diffimile Excellentiffimo Dn. D. Ottoni-Hcl- 
bigio füccrevifíe commodum de femetipfo Miícell. Cur. Dec. 
LI. An. IX. & X, Obf. 194. no. XX. fufius memorat. Siquidem 
cum Anno 1677. Meníc Novembri & Decembri gravi Dyfen- 
teria confli&atus fuiffet, cujus pertinacia omnes medicamento- 
rum conatus eluferit, tocumque corpus invalidum adeó & im- 
becille reddiderit, ut ad. poftremum reftitans perexigua falutis 
fpes de inevitabili ex hac vira migrandi (litate eundem com- 
moncfecerit , tandem de infeflu in aquam frigidam cogitans, 
fuafu quorundam fuper rem periculum facturus, cum propria 
faculcace deftitueretur , per alios in locum huic negotio fufci- 
piendo adapratum fe manibus vehi curabat , balneumque alicná 
ope ingredicbatur : ex cujus repetito aliquoties ufu à periculofo 
hoc morbo fe incolumem emerfiffe, & poí(tmodum febre bi- 
liofa cum incenfiffimo capitis dolore, involuncariis vigiliis, VO- 
mitu , diarrhea .& doloribus inguinis fe difcruciatum ex frigide 
infcílu denuó cum fanitate in gratiam rediiffe ibidem gratus fa- 
teur, Veriflimum ergó Ciceronis Lib. 2. de Nat. pum c- 


atum 


Obfervatio..C Xl 282. 


— MÀ 


fatum .cenfeam , cum inquit : Opinionum commenta dele dies, 

Naturz Judicia confirmat. — — . xs 
OBSERVATIO CXL. | 

Dx, D. GODOFREDI- DAVIDIS MAYERI, 


| (2.) Omentum tenue, inflatum quafi & omni feré pingue- 
dinc deítitutum ad attactum ingentem focetorem fpirabat. 
(3.) Inteftina collapfa hinc & inde inf ationis notá cor- 


(4.) Colon circa Ilia finiftra arctum nimis & inflatum erat. 

(j.) Hepar infignis magnitudinis utrumque hypochondrium. 

fer& implebar: Durioris indolis fub enfiformi maxime cartilagi- 
ne ; diaphragmarti firmiter accreverat , à quo absque parenchy- 
matis. dilaceracione divelli non poterat , maculis cinericiis maja- 
ribus paílim deformis. | 
| | 6. Vc- 


* 


258 y i H Obfervatio "C X L- 


^ (65 Veficula fellea bile defticuebacur, fed hujus loco pau- 


xillum quoddam falini faporis ferum continebat. 
(7.) Lien exiguus decolor & éxanguis. 


/(8.)' Renes naturaliter videbaraus con(ítitutos; prater fuc-; 


 centuriatos , qui fanguineo arroque. perfufi erant colore. 
fiftentia feri la&is continebat. - | 
(16) Ventriculus in omnibus bené fe habebat, tum quoad 
figurám quàm fitum , nifi quod interne in fundo ejusdem ali- 
qualem rüborem obfervaverim, prafentisinflammationis notam. 
77 (rr) En Cavitate pe&orisingens copia extravafaci fanguinis 
reperiebacur , qui. propter disrupta quzdam vafa fanguifera & 
diffraclas ab utraque parte coftas feré omnes fe abunde diffun- 
debat. ! | sj 
(12.) Pulmonum Lobi ficciores , cumprimis fidiftti pul- 
monis lobus inferior fcirrhofus cura thymo itidem fcirrhofo ali- 
qualiter cohzrebat. ge | | wd din 
(13.) Pericardium ichore copiofo infar&um erat, qui €x 
inconfiderantia naribus admotus foetore nobis gravis fuit. 
(14-) Cordis ventriculus finifter aliquot fanguinis grumos 
exhibebar, ! 
— "(14.) Venter fupremus replebatur fanguine extravafato 
qui ex ventriculis turgidis undiquaque emanando ulteriori pat^ 
tium contentarum inquifitioni imponebat finem.  Derclictam 


(9.) Sub his Mufculus-Pfoas finifter pus bene cocum con- . 


ipfius Viduam & Liberos paternorum morborum ignaros, quod- . 


nam malum eundem dum viveret difcrüciaverit , penitus fu- 
giebat, latebat. ' 5 

... Alter infelici cafu ab alto oppreffus Murarius erat. Hunc 
ab ineunte atate caligine oculorum & vertigine, quamdiu TE 
xerat, fzpiffime correptum concidifíe & aphonum domum de- 
portarum fuiffe Uxor & agnati affirmabant. — Cumque ant? 
annum & quod excurrit in Neapoli noftra Vracislavienfi ad La- 
tera Templi Bernhardiniani pro vitz generis ratione operas fuas 
impenderet , fübitanea vertigine correptus de fcala concidit pas 


d 


Duorum cafu ab alto opprefforum Anatome. 285 


licicer ficque confeftim exfpiravit. | Mortuo foras elato, penfi- 
tatis à caíu externis cranii lafionibus, illud per Chirurgum ibi- 
dem habicantem removere curavi, quod in concava íui parte, 
ubi futura fagittalis cum coronali concurrit , perforatum vide- 
batur, mucore albo & inzquali füperficiem inveftiente. | Ac- 
curatius rei infiítentes, cariem interioris lamine partem magnam 
abíuümfiffe deprehendebamus, quà ctiam dura Mater , quousque 
ab arrofo ofle te&a fuerat, deperdita conípiciebatur. ^ Vaía 
fanguifera eleganter prominentia ad rupturam atro fanguine tur- 
geícebant & medullaris cerebri fübítantia fpiffiíTimis punctis ru- 
bris conferta , anterioresque cerebri ventriculi ichore copiofo re- 
pletiinveniebantur. Corpus reliquum feítinandi ftudio intactum 
reliquimus. : 


OBSERVATIO CXLI 
Ds. D. GODOFREDI DAVIDIS MAYERI. 
Gutta rofacea Errbini usi curata, | 


Ir Pellio J. H. victu crudiori, imprimis efu bra(fice muria- 
Vix & lardi addi&tus, rubore primó circa nafi radicem pu- 
ftulisque paffim per faciem confpicuis divexabatur. Cum ex- 
anthematum barum multitudinem reiterata fcarificatione tollere 
laboraret , malum in brachia, dorfum & pectus deducebat, unde 
Orthopncea fe intericurum credidit. Tandem cum frequentio- 
rem cucurbitularum applicationem intermififfet, coacervatis in 
facie varis nancifcebatur Guttam rofaceam , quam abufü falico- 
rum & acidorum, quorum cruditas ex ftomacho ad Maífam 
fanguineam deferebacur, indies adaugebac. | Dietz convenien- 
*tioris commonefattus , abítineat à falitis ; pinguibus, acribus & 
quotidiana fpiritus vini ingurgitatione , & victu potius tenui & 
refrigerante unà cum remediis convenientibus utatur, cujusdam 
tamen fuafu Herbam Nicotianam Hanovienfem communem fic- 
catam & in pulverem redactam , naribusque fepius atcrattam 
inftar errhini adhibebat, ex cujus affiduo per dimidium an- 

Obfcr'v, Acad, N. C. Cent. I. Oo num 


496 - Obfervatio CXLÍ. 


IL z . TES : lindo quani 
num ufu ,diztz legibus non adeó accurate obfervatis, cum ob 
alias rationes me poftmodum confuleret , omnibus aliis reme- 
diis fufque deque habitis,fe ab hoc malo feliciter reftitutum fu- 


ifle Pcllio gloriabatur. 


Hanc medendi methodum citra rationes non efle fufce- 
pram ex Errhinorum agendi modo colligendum. Etenim co- 
rundem energie ratio in follicitatione , irritatione ac vellicatio- 
ne membranz narium fenfili confiítere , quis eft, qui neget. 
Hanc autem tunicam numerofiífimis vafis fanguiferis intertex- - 
-. vam teftatur Celeberrimus Anatomicus Vieuflens Neurographiz 
o. 1, p. 188. Unde occafione Errhinorum vafa b«c cum cunicà pi- 
tuitaria , utpote fungofa, fpongiofa & glandulofa parte €jusq; 
productioncs vellicantur , folidumque & fluidum in motum rur- 
fus concitatur , ficque maffa (anguinea ingenti vifcidorum hu- 
morum: copia liberatur, & nova ferofitatis materia hac racione 
cerebro utiliffime fübtrahitur : Quicquid in contrarium de ufu 
hujus excerniculi publice fpeculatus fterit Conr. Vict. Schneide- 
rus in diffufz Eruditionis fcripto de Catarrhis , aliique &c. Pro- 
prerea non inconvenienter Clariffimum D. Joh. Chr. Wolfium 
in Scholiis ad. Obfervationes Chirurgico . Medicas Obfervatione 
XIII. ftatuiffe judico, cüm partes quasdam errhinorum Arteria- 
rum tuicas penetrare & fanguini commixtas ad Cerebrum de- 
vchi ibidem. edocuit : Siquidem vi activitatis Humores circa Ce- 
rebri promontoria colle&os & fimul quicquid ibi haret atte- 
nuare , ferumque reftitans ad fortiorem motum incitare quam 
optimé poffunt. Difcuffio enim ftagnantium humorum , inque 
ordinarium: circulum actio , ut in allegato cafit, ita non minus 
in aliis fimilibus primarius exiftit Medicamentorum finis. 


« GFratislavia Auguflam Vind, d, 24. ulii | x 
* 17099. mifa. ! 


— OBSER- 


Olfervstio CXL IL | 291 


OBSERFVATIO C€XLII 
Dx. D. CHRISTIANI DE HELWICH. 


! » , 
Lue gallica cumpuftulis extuberantibus motu febrili fatis 
intenfo.ad peripheriata corporis protrufis. «——— —- 
Is vulgus usque nota funt varia puftularum ac tumorum, qui- 
busii,qui in curpi obfcenarum libidinum luto volutantur , de- 
foedari folent, genera jiisque enarrandis minimé modó nos oc- 
cupabimus: hoc veró, cujus jam jam aliquod facere indicium ani- 
mus eft , five modum eruptionis five fipuram fpcctes pauló ra- 
rius, ac quantum memini , non nifi femel à me vifum, aptum- 
que adeó, quod etiam folercem Medicum in errorem inducat. 
Femina non multó quadragenaria minor (qua culpam infectio- 
nis deinceps non femel, in nefcio quem conjiciebat ) ctempera- 
menti fanguinei ac cholerici ingenit fervidioris , iracundie dee 
dira; duarum prolium in conjugio mater & paffionibus nyfte- 
ricis, quod menfes parciüs fluerent, obnoxia, adultó autumno 
de graviori capitis dolore, perquam ci alioquin familiari, conque- 
fta per aliquot dies, tandem circa quartam pomeridianam poft 
infignem rigorem in vehementem incidit etum , qui dorfi ae 
capitis dolorem longé graviorem €ó, qui ante afflixerat, comte 
tem habebat, ac per noctem duravit. — Circa matutinum tem» 
pus ingenti fudore profusó & calor & capitis cruciatus minui 
videbantur, fluxit etiam dies ita, ut non haberet, de quó adeó 
conquereretur.. Circa vefperam mala, qu& pridie fatigaverant, 
omniarecurrebant. Idquod & quatuor fequentibus diebus ita 
cverit. Septimo die mané per faciem ac totum corpus copIo- 
fiffime erumpebant puftule. — Ha referebant figuram variola- 
rum latiorum; & fané non poteft ovum ovo efle fimilius quàm 
macula ifte protuberantes pradictis variolis, modum er uptionts 
€5' maturationis fi excipias. Neque enim , quod in variolis fit, 
puftulz primó rubra tenui(fimarum acicularum puná&a aquan- 
z6$ prodibanz, ac deinde in aliquam magnitudinum attolleban- 
Oo2 tur, 


egre dolore etiam afperiüs contrectari poterant. Ea, qua or- 
gana motui dicata obfidebancingreffui brachiorumque extenfio- 


cis mifti ufu ptyalifmus excitaretur. | Cüm fàlivario per juftum 
tempus debite fucceffiflec; & febris remittebar, ac puftula fen- 
fim cvane(cebant , ut przterlapío meníe nulla amplius in corpore 
reperiretur. Ac, quod aegra dolet, nofabilia «veftipia ac deformes 

diluté fcilicec rubentes ) maculas morbus poft fc rcliquit. Spar- 

im hifce noftris maculis pufítula quzdam fquammofz; qua ub 
cruftà putrilaginem quandam continebant, interjecta erant, qui* 
bus etiam externa fuerunt applicata remedia, có eventu ut ab- 
foluta falivatione & illa difparuerint. 


: OBSERVATIO CXLIII. 
Dx. D. CHRISTIANI DE HELWICH. 


De 

Pefle nuperd | Rofenbergenft. 
| ee: fama peítis in Polonia (A.1708.) totam Europam per 
jvagata fit , ac dirus morbus panico terrore vicinos omnes 
im pleverit, meritó tamen mireris, quód in hunc usque diem de 
origine , motu , progreffu &c. ejus non recte conftec, a 


De Pefle nuper Refénbergenf. 294 


diffona funt, que hàc de re ad nos & literis & communi fermo- 
ne fuerunt perlata, ut meritó ambigas, cuinam narrationi fides 
fir adjungenda? Vero mihi proxima viíà eft Medici cujusdam 
lali, qui Cracovie fedem fortunarum conftituit de origine & 
progreffu mali relatio. Ea veró vult, Leopoli in Ruffi niora, 
quam primariam totius provincie urbem multi Armenii mer- 
catores incolunt, in e4emque fui ritus Epifcopum habent, cefte Si- 
mone Síara-volfcio in Polonia fua pag. 113. inter hos ipfos Ar- 
menios peftem fuifle graílatam ; ab Armeniis infectos Judaos, 
ab his malum hoc ad alios propagatum ac fort etiam in fomite 
(ficuti ante paucas feptimanas contigit fere ad limites Silefiz 
per advectam ex agro Thorunienfi,in quo peftis anno preter- 
lapfo fzvierat, ab iisdem Judais lanam, nam cum hanc Hebrzi 
inter fe divififfent, feptem ex illis proximá nocte pefte correpti 
perierunt aliosque infecerunt , ut ex lireris Mercatoris Liffenfis 
didici) tum aliorfum tum Cracoviam regni Polonie Metropolin 
delatum effe. Cüm veró in una pentapoleos ifIius parítcPolonus de- 
geret miles ,isquecum recutitis confuecudinem non fugeret, im- 
meror illius Senecz lib. 4. de [ra cap-5. in peflilentia cavendum 
efl, ne corruptis jam corporibus &5 morbo flagrantibus a[Jideamus, 
quia pericula trabemus, afflatuque ipfo laborabimus , non xantum 
ipfc pefte correptus eft, fed & Civitatem Cracovienfem infecit, ac 
cum ex urbe hác excelfiffet, per vicinos agros [até contagium diffe: 
minavit. Serpfic lues peftifera exmiriori Polonia in majorem, ac 
magnam: edidit ftragem.  Intimá erga patriam fuam Illuftriffi- 
mus Dominus Ponintzki du&tus commiferatione, Bavarum quen- 
dam Medicinam profetfum , confilio meó aliorumque Medico- 
rum atque remediis alexipharmacis optimz notz pecunia eti- 
am & commeatuinftrudtum mifit in Poloniam, tüm ut maligni 
ac peítiferi morbi morem modumque obfervaret, tum ut mi- 
feris pro virili füccurreret, fanosque à contagió prafcervaret. 
Sed eum planum vaniloquumque fuiffe, eventus docuit ; vendi- 
tis enim quàm cariffime intra paucos dies in Polonia pharmacis 
elanculum ,, uti fama erat, ac dolofe Vratislaviam ingreffus eft; 
Oo35 iceruiTi- 


294 200. c0 t0bferoane CXLTIL- 


áterumque, cüm rumor de ejus adventu increbuiffet, metu pae- 
n« inde (efc furripuit, nec unquam, quantum quidem conftat, 
huc malum pedem denuó intulit. Interea dum lues crevit eun- 
- do, ac didicere damno fuo Silefii in 4ucatu, Oppolienfi ac hos in- 
ter przcipué incole oppidi moniti Rofenbergenfis (quod 14. à 
Vratslavia milliaribus diftat) nec non pagi quidam in dyna- 
ftià Wartenbergenfi Converfationem pefiilenti morbo laboranti. 
um minime tutam ac periculum effe, ne concipiatur ut fcabies &5 lip- 
pitudo, prout jam olim monuit Galenus, Dum enim reculas quas- 
dam & veftes , quibus Poloni ufi fuerunt, emptitarent, & dein- 
—^eeps ufürparent ,in eundem cum Sarmatis morbum inciderunt. 
Auxit eum vehementer annonz caritas tüim in Poloniá cum ín 
finibus Sile fie. Venienti occurrendum effc morbo rati Patres Pa- 
triz nihil quicquam omifere, quod ad malum in herbá fuffo- 
candum efle neceffarium , prateritorum experientia , eximia pru- 
dentia ac Charitas Chriftiana di&itaret. "Inter alia expedire jud:- 
catum fuit , ut actutiim ad loca infecta cum neceflariis mitte- 
rentur remediis Medici, Et voluécre quidem Principum ac in- - 
clycorum Silefiz Ordinum delegaci;ut cumDominis Phyficis Vra- 
tislavienfibus publico ftipendio condu&os Medicos ego quoque 
confilio adjuvarem. Quod & cà, qua decet promptitudine ac 
fidelitate pro virili fatum. — Inter Medicos ille, qui in dynafti- 
am Wartenbergeníemn conceffit, violentià morbi poft diligentem 
&gris navatam operam in flore etatis extinctus eft. Duo alii 
die 18.Julii 1708. Rofenbergam venerunt, & adventüs fui caufam 
€x Cathedrá facrà per Sacerdotem exponi fecerunt. Invaluerat 
magnopere funefta lues & tot homines jugulabat, ut afferes pro 
conftruendis feretris vel capulis non fufficeren. — EÓ autem ma- 
gis deploranda erat miferorum conditio , quód non fuppeterec 
locus ullus, qui agros cum ferali morbó lu&tantes à ventó; plu- 
yiis ac reliquis aéris injuriis tutos praftarer, quód deeffenr, qui cu- 
Tam corum, prout neceffitas exigebat, gererent. Poftquam enim 
peftis illos,qui in fe opus humanitatis ac charitatis pleniffimum 
inferviendi peftiferis fufceperunt, eorumque familias abítuliffec ; 
Ww 


De Pefte nüpéra |Rofenbésgerff. sey 


infe&i in cuguriolis ex virgultis rudi manu conftrudis omni fe- 
ré humaná ope deftituti emarceflebant. — Novi illi qui mortuis 
in hoc munere furrogati;fe rerum fuarum fategiffe arbitrati funt; 
quoties eminüs aliqua medicamenta in terra depofuiffent, auc 
3limenta quzdam hoc modo obtuliffent. De genio ac more: 
virulenti morbi hacab altero Medicorum poft medium Novem-: 
bris, cum jam ineunte autumno de vehementia multüm remifif- 
fet lues, apud fuosre bené gefta reduce; ad publicum Silefiz de- 
legatorum conventum, à quo miflus fuerat, relata funt: Omni- 
um maximé fzviiffe luem tempore dierum canicularium.. Sub: 
iniium adventus fui gros feré ad quartum ufque diem imó 
diutiós adhuc fuifle fuperítites, illos ftatim poft invafionem in gra- 
vialapfos efle deliriajita ut inter eos repertus fucrinqui fanos inflar 
canis rabidi agorederetur, aupe[cente «vero folis effu au&um fuif] 
morbum, timidiores repente collapfos ac de dolore capitis, ver- 
tigine, naufea cum conatu vomendi ac vomitu, anxictare, palpi- 
tatione cordis, cenfione inartubus ac debilitate maxima conque- 
ftos, cordatiores veró peftiferis miasmatibus infc&tos non ftatim: 
decubuiffe ; quamvis de morbi prefentia in his vultás pallor ma- 
ximus, in aliis infignis flavedo non fineret dubitare , nihilominàs 
tamen brevi invaluiffe fymptomata cum majori vehementia, ac- 
ceffiffe leipothymias , fuperveniffe je&igationes vehementiores: 
quàm in aliis, & ardorem maximum, fümmam refpirationis: 
difficultatem , linguam & fauces aphthis nigris fuifle obfefa; 
nonnullos etiam , continuis vomitibus fuiffe farigatos ;( facilecre- 
diderim hzc eveniífe iis, quorum vultus rariori flavedine fue- 
rat tinctus, verbo cholericis) nonnullos contra ftertuiffe quafi 
lethargicos. Profundoque fopore fepultos jacuiffe , quod veri- 
fimile eft , accidiffe iis, qui düm adhuc titubante pede obambu- 


larent, pallidiores fuifferit & phlegmatici temperamenti. Nec de-: 


uerunt, qui enormes haz morrhagias perpeffi & motibus con- 
vulfivis fatigati , quos credibile eft fuiffe exfanguineorum cenfu- 
Annotatum ctiam illud fuic; quod vermes à paucis partim per o$ 
partim per alvum excreti fuerint, quodi inilla ciborum crudorum. 
ac 


, 


E 


456 Obfervatio. CXLIIF. 


ac fortaífisetiam feminibus vermium foecorum ingluvie non eft 
admirandum nec facilé concludendum, quód no:z opinationes 
Kircheri , Langii , Paullini , aliorumque inde confirmentur.  Fre-- 
quentiffimé hicLoirniater maculas in egris confpexict varii coloris, 
faturate , inquam, rubicundas, flaveícentes, lividas , nigras, quz 
ultima plerumque fuerunt lethales. — Pauci etiam. illorum fau. 
ces mortis effugerunt , in quibus carbunculi & anthraces cum 
vibicibus, ficuti in multis fuit nocatum , func deprehenfi. His 
veró multó fortunatiores extiterunt, in quibus natura bubones 
modó plures modó pauciores protrufit , qui omnes incolumes 
evaferunt. Hos inter opificis alicujus filia & Chirurgus eó ma- 
is notandi, quód cüm diligentem hic in curandis iftius-bubo- 
nibus collocá(let operam, à virgine non ingratà poft valetudi- 
nem recuperatam vices Chirurgi quodammodoó fupplerentur, 
quando illum eadem fara urgebanr. — Felicis cura exitus is fuit; 
ut egcotus, fuperaco utrinque morbo, cum virgine iítac facra- 
tius amicitie foedus pangeret & cum eà matrimonium iniret. 
Nolim effe curiofior ,an, quod Thomas Morus in Ufopía fua fie- 
ri fingi, hic veré fatum d. & num hi ante foedus matrimoniale 
nudata infpexerint corpora, & fi veré id contigit, neceffe eft in 
neutro fuiffe inventum, quod alterutrinaufeam moveret. Iftu 
veró potiffimum in hoc noftro morbo cft memorabile, fudores 
etiam largos 65'continuos, quibus non immeritó plurimum (qi- 
buit Sydenham in curá morborum peflilentialium absque bubo- 
nibus vix fuiffe (alutares , & cum per alexipharmaca nonnemo fü 
dores multoties concitáffet , erupiffe tandem admodüm foctidos; 
qui non folüm violaceo colore indufium tingerent, fed & in pu- 
trilaginem diffolverent. Confirmavit experientia , quod Cl. Min- 
ererus expertus, fi quis alius , Loimiater affeverare non dubita- 
vit, omnia alexiteria poft 24. horas oblata effe inefficacia, cui 
rei etiam abunde fidem facient do&iffimi Gifeleri obfercvatio- 
nes de pefle Brunfuicenfi debità attentione lecta. — Inicio naturá. 
, nondum exhauftà ac enervatà miasmati venenato oppofita fuere 
remedia alexiph inrobu(tioribus Tinfur. bezoard. D. ^M. 
4d$o.. 


De Pefle nuperá Rofénbergenft. 297 


ad 8o. imó so. gufías in aceto bezoar dico ; debilioribus veróac in- 
fantibus effentia ex radicibus alexipharmacis &5 fcordio parata 
fuit exhibita, ut & pro re nata in dofi refractà diafcord. Fracaft. 
pulv. pannonic. rub. bezoard. D. Senn. &c. licet veró tincturz be- 
zoardice eo, quo dixi, modó propinatz prz aliis palma tribua- 
tur, & ad ufum ejus fepebubonesnonnunquam & carbunculi 
prodiiffe memorentur, credibile camen eft non fuifle etiam cor- 
poribus quadratis à Cl. Dominis Medicis eam promifcué datam. 
Monitum hac de re Thoneri profe&tó eft quancivis precii: ZlluZ 
auíem , ait, in pefle curandá obfervvandum exifliro, aquas bezo- 
ardicas &5 antidota ex calidioribus concinnata ingredientibus non 
indifferenter , fed cum. judicio prafcribenda, (i natura obtigerit 
calidior. &5 calores adfuit luculenti , abflinendum , &5 [i iis opus 
àprimá flatim incva[ione, antequam febris fuccenfa , 65 dum vires 
conflatit , exbibenda , altas funefta eflimanda, in obfer*vat. Med. 
p.64. In bubonibüus curandis admodum à noftro Medico lau- 
datur maffa placentarum mellitarum , emplaftr. diachbyl. cum Ga- 
tiantib. magneticum Angeli Sale 65. In anthracis curà eadem 
propemodum extolluntur. .Non dubito , quin cum fucceffu 
adhiberi queant remedia /Vafb. FHodger z4npli. — Certé cum vo- 
luptate legi ea, que 7n 2oio^oyía à p.213. usque ad. p. 218; ha- 
bet." Multa etiám in ufum transferri queant ex iis, qua habet 
Rolandus Gapellutius , Medicus Parmenfis in tradiatu de cura- 
fione peflis, exiguó quidem fed le&u digniffimo. Nec culpave- 
rim eos, qui in anthracibus igne & ferro utuntur... De putredi- 
ne carbunculorum in medio nullo modo dubitare licet ; nifi am. 
bitusérgó eorum tendat ad fuppurationem , & hujus ope putre- 
fadum. meditullium excidat, fphacelofa invalefcit corruptio, 
quz à peftilenti contagio fermentefcentem. energiam concipit, 
- & putredinis ita invaleícentis mors eft pediffequa certiílima. Ad 
hanc arcendam & putredinem przoccupandam uítio & excifio 
etiam beneficii loco efle poffunt. Sed.hac obiter. Nobis enim 
hac plenius tractare jam non vacat. -Hifce medicamentis bre- 
Viter ante memoratis nofter ultra 7o. pefte correptos fuiffc ad- 
-'Obferv, -4cad, N. C. Cent. I. Pp jutos 


298 — Olfervaio C XL 1L 
jutos & fanitatem recuperáffe teftatur, eumque numerurn futu-- 
rum fuiffe longé majorem, nifi incole urbis feré omnes mocro- 
re fere fuiffent exanimati , aut fiin tempore lui huic medicamen- 
tis obviam iviffenc, necjufto tardius ad alexipharmacorum opem 
confugiflent, : Certé has easdem , nifi me memoria decipit, cau- 
fas, cur adeó pauei in pefte Viennenfi é mortis faucibus fuerint 
erepti, allegat Vir Celeberrim. Paulus de Yorbait in Con[ilio /Me- 
dico. In prafervatione maximopere pro fufficu commendatur 
pulvis pyrius, & inter tot balfamorum odoriferorum ,( de qui- 
- bus fuum pridem judicium orbi erudito expofuit Doctifs, Rivi- 
nus) compofitiones bal/amus «vitz 6&5 fuccini laudatur. Radi- 
cum pirmpinella, Angelica iter cortic. citri , aurantiorum &c. 
sus extollitur , modó faliva exfpuatur. Itur etiam in laudes Ni- 
cotianz ,quam Clariff. & experti(fimus Dimerbrock ipfe:expet-.- 
cus depradicat. Non adimitur fua laus Theriaca, Diafcordio 
Fracaftor. vinis medicatis &c.: Inter laudata primum fere locum 
obtinet feq. & Aloes $j.'Agarici sij, Myrrha; Zedoariz ;'Ange- 
lic. Cortine ana 5j. Fol. Senn. 3i. T heriac. 3j. incif!& contuf 2f- 
funde [pir. frumenti q.f. digeve loco calido... Dequo Rofenbet- 
geníes , qui ufu vini aduki valde delectantur , cochlear unum 
alterumve màné acceperünt,' Hac depefte Rofenbergenfibre- 
viter dictà funto. ^ Utinam cordati Medici; qui notis falutiferae 
prafidiis pcítc laborantes, ab omni feré humaná ope deftitutos; 
magná charitate ducti fervare & adjuvare non formidant; nobis- 
cum diligenter & ftudiosé communicarent hiftorica, qua cum 
ad notitiam peftilentium affectuum tumeoruüm curandi. ratio- 
nem faciunt, Nam ficut prolixis confiliis qua in periculo pe- 
ftis vix leviter cognirà luis indole ubique in Europá curmacdim 
prodeunt ,abundamus , quamvis dodi pariter & indocti forte fi- 
ne ullo noftro damno, nifi veritas nobis fraudi effe debet; cate- 
re poffemus plerisque : ita fi in ullo alio morbo; certe;in hoc 
omnium gravi(limo nobis verz hiftorig medica deficiunt, quas 
tamen omnes ii; qui ex obfervácionibüs morborum ab aliis de- 
fcripcorum in epidemiicis ; qua pre manibus habent, & — 
Seno : giolis 


De Pefle nuptrá Rofeubercenfi. ES UU 


——n(—— € - 

giofis malis conclufiones utiles inferre didicerunt, ardentifTimé 
defideranc,.& cum fummá utilitate legunt. — Ec his quidem fini- 
busnoftra includuntur defidería ac voca, nec fascfle arbitror ab —- 
his charitatis victimis exigere, ut etiam in vifcera pefte defuncto- 
rum cultró anatomicó inquirant, .. Id quod fere fine exemplo 
non impune quidem, at animo plusquam herculeo , aggreflum 
cfle novimus Georgium Thompfonum Anglum, cujus hiftoriam 
de diffe&lione pe[tilentis cadaveris in experimentis admirandis à 
p.21.u4que ad finem p.25. hac occafione non poflumus non ma- 
ximopere & commendare ac depradicare. 


| OBSERV ATIO CXLIF. 
Dx. D. CHRISTIANI DE. HELWICH, 


T T 4^ e " X ru. " 
Diuturna alvi obflruione im vwariolis indemnt. 
s eripe in variolis diftin&is & tempore ebullitionis y eruptio- 
ft 


nik ac makurationis (olere effe ad(tri&tiorem , notum elt. Nec 
facilé peritorum Medicorum quisquam Pharmaco eam irritave- 
rit, ne natura à motu fuo ad peripheriam avocetur. — Àc ordina- 
rium fegnioris alvi tempus longé excellit obítru&io in puero 8. 
'annorum, quippe qua per integros oGlodecim dies duirarvif. Cüm 
pater Italus quarto. nifi fallor, morbi die me de hacalvi duritiead- 
moneret, reíponfum fuit, indolem morbi non requirere alvum 
laxiorem. Acquievit parens, quinimo cum nono morbi die filius 
. ad reddenda excrementa urgeretur ; eum malé incelle&á mence 
meá ,ad exitum eorum cobibendum eft adhortatus. — Paruic li- 
benter filius cüm propter mulütudinem variolarum non adeó 
benignarum nec pedibus infiítere, nec fine dolore federe valeret, 
'&animum ab excludendis facibus penitus abduxit, donec à ma- 
terterá fub finem decimi octavi diei res animadvería fuit. — Poft 
injectionem trium enematum & internum decocti emollientis 
ufum duz fedes admodum induratz func fecutz & bené habuit, 
Durante hac obftructione non nifi de fiti & aliquà capitis gra- 

yitate fuit conqueftus. | 
Pp 2 OBSER- 


$5. - Obfervatio CX IJV. 
| OBSERVATIO CXLV. | 
ps. D. CHRISTIANI DE HELWICH,. 
i Nox4 ex interno ceru[Jeufu. 

Elici partu die 10. Novembris anni praterlapfi ediderat al- 
Los filiam mater in ipfo atatis flore confticura.  Tametfi 
veró fecundo ac tertio à partu die rite fluerent lochia ; ex pravo 
tamen cujusdam matronz, qua in pucrpceriis fuis uberiorem 
hunc fluxum fuerat experta, confilió, eum credidit effe promo- 
vendum.  Quó fine ufa erat fatis familiari Vratislavie muliercu- 
lispulvere ex Zingib. Cinnamomo croco, cadamomo gravis pa- 
- rad. pipere longo , cofloreo , myrrha &5' [zmine foeniculi. Vulgó 
vocant bie neun Giemeür&e. —  Cüm veró die dominico domeftici 
omnes facris interefIent, exceptá , cui puerpera & infantis cura 
erat demandata , muliere ; error accidit ; hec enim femina, cüm 
juffa effec przlaudatum afferre pulverem , pra nimià feftinatione 
loco ejus ceruffamn, qu forté ad manus erat, puerperz omnia 
aliás medicamenta & precipue hoc propter admiftum caftoreum 
vehementer averfanti, & ne adípiceret quidem, vultum averten- 
ti;incauté obtrudit, Ec ab ipfa puerpera, & ab aliis illicó erra- 
tum hoc fuit agnitum, quod in quintum usque diem non 1ma- 
gnum videbatur minari periculum, fi excipias, quod fubinde dt 
fenfu frigoris in ventriculo conquereretur. Enim veró ab hoc 
die & lochia parcius fluere, lingua & fauces magis magisque are 
fcere, refpirationis difficultas cum fenfu ftrangulationis indies 
avgeri, tocum corpus vchementer torpere, mens diftrahi & an- 
xiis cogiracionibus atque deliriis , extrema fübinde frigere; & nec 
quid malorum deeffet, fpasmodici motus hinc inde in corpore 
emicare. Omnium fymptómatum moleftiffimum & gravifli- 
mum erat cardialgia , quam fingultuscomitabatur. Pulfus feré 
naturalis erat, nifi quod effet aliquanto debilior & tardior , nec 
eciam in urina, rebus quoque fummoperé exacerbatis, quicquam 
vitii erat. -Periclianti per venzfectionem confulrum iri obíte- 
tricum primaria ftulté non tantum crediderar, fed & ex confil^. 
, ; ej 


INoxa ex interuo ceruffa ufu. Ee. 


ejus in pede fine ulló malorum levamine celebrata fuit. Muffi- 
cabatur etiam quicquam de oleo amygdalarum dulcium offe- 
rendo, fed praeterquam quód aliis de caufis affümptó venenó 
oleofa, gelatinofa, mucilaginofa. &c.exhibeantur, quàm qua in 
ceruffa locum ullum prudenter habere poflunt; in recenti erat 
memoriá , quód in fuperióri Silefia puerulus unguentó albó ce- 
rufíz devorato periiflet, ac juftus utique erat metus, ne copio- 
sé ingurgitató oleó amygdalarum quedam cerufla: partes in- 
volverentur, & magma quoddam unguento ceruflz aliquá ex 
parte fimile, quod tantó renacius villis ventriculi inhareret, ori- 
retur... Emeticum etiam à Medicis quibusdam propofitum fuif- 
fe cértum eft. Enim veró eorum fententiam nullatenus appro- 
bare licuic.. 1. Quód vires per partüs labores &lactaeionem ve- 
hementer fracta nec ob temporis. breviratem eflent reparata. 
2. JEgra ad phthifin inclinaret, : 4. Difficillimus vomirorii fuc- 


ceflus. ob exiguam pulveris quantitatem & ejusdem gravitatem , 
ventriculó per aliquot dierum inediam exinanitó , ob oculos ver- 
faretur, ut vel artis rudes facilé cáperent, quàm magná vacui 
ventriculi contractione , contentione ac fubverfione ad excutien- 
um pulverem exiguum  & gravem villis ac plicis profundius 
immerfüm opus eflec.4. Ob evidens perverfionis motüs periítal- 
tici periculum. 5. Quód juftiffimus fuppteffionis lochiorum me- 
tus effet, cüm experientiz fide conftet, quid vomitoria in fup- 
primendo pra'fenti fluxu merifium in feminis & hzmorrhoidum 
in viris poflint? Nec placebat purgantibus, que fepiflimé puer- 
peris infefta ac funefta fuerunt reliquas atterere vires, & ancipi- 
ti alez vitam chari & marito & parentibus & proli capitis expo- 
ncre. Non incognita erac expertillimi Viri Franc. Joelis antido- 
cus Tom. s.op. p. m. 1 10. oleum , inquam, angelice ad 3. auf cvi- 
trioli ad guttas "viii. €» Theriac. Andromacbi 5ij. cum vino ge- 
tierofo , (ed quz multis de caufis hié locum non inveniebat. Nec 
me latebant, que in Ducatu Würtenbergico ac in vicinià fub fe- 
culi fuperioris finem Medici egilfent , cüm à nefariis bominibus 
per acetum liibargyr. vinum. Nicarinum. focde corruptum ac 
! Pp3. hoe 


302 Obferoatio Cx5bp e 


hoc ipío grave damnum fanitati multorum mortalium eflet al- 


lacum. | In Dec. s. Ephemerid. Germanic. qu omnium Medico- 
rüm manibus meritó teruntur , Z4nno 4. Obfer-vatio 30. Aucto- 
fis, qui & ipfe ex ufu vini tali mangonio adulcerati morbum in. 
curric ac feliciter füperavit , le&u digna e(t. Ad manus erant 
etiam formula à celebrioribus Würtenbergicis Medicis in eo ma- 
lo prafcriprz , quarum aliquas hic addere, nobis, credo, erit in- 
tegrüum. Prater Tartarum folubilem , ut narrabacur, frequen- 
ter fequens pulvis fuit ordinatus: x. Pulv. Epileptic. Manh. ana- 
leptici frigid. Mindeteri ana Bij. Theriac. coele(t. gr. iiij. 774. fpulv. 
proa.dofib. 2. ». C. C.ufti zj. cinnamom. acud. 5ij. ligni faf 
fafr. £8. Maítich. cledt. siij. femin.foenicul. dulc. 5j. M. fign; fpecies 
pro decotlo ordinario. 3: Ad noxam à vifceribus avertendam 
aptus fuic judicatus feq. pulv. &. Pulv.radic. Valerian. acori ana 
£j. ocul. cancr. pp. Corall. rubr. pp. C. C: u(ti ana 5ij. Matr. perl. 
Biiij.fpec. arornac. rofat. svi. Diarrhod. Abbat; sif. ol. anifi, fce 
nic. caryoph.ana gute; vi facch.a. $iij. M- £P. 4. Acrific ipfis 


hac potiuncula: x, Aqu. ceraf nigr. chamomill. cquifet. ana 3i. 


tiliz ziij. Cinnam. c. v. 5j. Extra&t. bez Camer. laudan. opiat. ana 
griiij. Syrup. papav. errat 3vj. M. & tandem s. miffura ex cllent. 
caftor. Sale volat.oleofo Sylv. ana ij. Tin&ur.alexiph. ex fuligine 
5j. anodyn. Lencil. 53. M. d, in v. Enim veró nullum propemodum 


ex illis remedium in ufüs noftros convertere placuit, quamvis. 


negocium hoc perpendendi uberiorem fubminiftárint occafio- 
nem, quod & dicendum de: plerisque Cl. Stockhuf in tract. de 
litbarg. fumo noxio &y morbifico. Nos veró innoftrá zgrà; quan- 
tum potuimus , anté omnia enixe laboravimus, ut animam red- 
deremus tranquilliorem, & vires generofis conforcantibus debite, 
quantum licebat , reficeremus , motus maxime veró omnium 
inter hos periítalcicum, à quo rité habente praecipuum in pro- 
pellendà materià peccante fübfidium nobis pollicebamur , con- 
fervaremus, ceruflam ventriculo moleftam deorfum verfus blan- 
dé duceremus,ac tandem ex corpore eliminaremus. Non te 
fellit me fpes mea, | Ec ipfa puerpera multoties narrabat ex x 


CRI 


MNoxa. ex intern Cernffa nu. : 203 


fu frigoris fefe percipere, quod priftinum ceruffa locum mutet, 
Unde etiam poftea de dolore inteftinorum per aliquot dies cam 
conquerentem nudivimus, demporibus partui propioribus ene- 
mata eximium praftabant effe&tum, fed tribus praterlapfis fe. 
primanis blanda laxantia bis in hebdomade exhibita fuerunt cum 
levamine. .Addolorem mitigandum externa quidem fuerunt 
prafcripra, fed (inefrudtu. — Ab anodynis internis confultó abíti- 
nuimus,nifi quód dimidium aut unum theriac coeleft. granum 
bis aut ter pulveribus admifcnerimus.. Conticuerunt fympco- 
mata in ventriculo & inteftinis poft quinque propemodum fe- 
primanarum intervallum, fed in artubus dolores arthricicis affi- 
nes moleítiam adhuc per tempus faceílebant; ap non eque diu- 
tumnam, ENDOECOp Sen LP adis 
OBSERVATIO CXLVL... 


Dx. D. CHRISTIANI DE HELWICH, - 
sllotieje tultstort cn De 2 
je Fluxn fanguinis per muliebria in gravidis. 


^x Uibusdam gravidis fanguinem per locos fluere folere; per- 
V 2 vulgata res cít notitiz, Non uriius veró generis eft fluxus 
ille, ac pragriantium intereft, ut cujuslibet indolem Medicus ac- 
Bir (cs LAHEER perfpectamque. , Nonnullis prafercimà 
Yero plethoricis menfes fluunc aliis usque ad quartum quintum. 
ve meníem , aliis veró coto geítatioriis tempore, ut conftat mihi 


H 


ex experiencia & ob/ervvat. Hieronyin.Reusneri p.s3. T hom. Bar- 
tholin. Centur. 3. hift 13. p. 32. Hildan.Centür.s. Obferab. 41. Co- 


umb. lib. 12. de forinat. fat. p. 256. Es inter has plerisque fere 
(nam funt etiam, quibus fluxus adm: dum elt móleftus, ut L 
€. de Hafnienfi narrat Barcholinus) absque doloribus ac tormi- 
nibus placido curfu manat rivus fanguinis ex genitalibus , non 
cum impetu exundat, nec facile grumos vehit. Ectantum abeft, 
üt artis pracfidiis ad inhibendum.huric fanguinis cffiuxum opus 
fit; ut potius per. adítringenda pbarrcaca in abortüs periculum 


Hd 


inulier conjiciamur. Neque enim ulló modo negari Po 
t. udya eT, : em quód 


4304 0 07 "Olfervatio C XL PI. 
quód fanguis nimià copia curgidus in uteró foetum fepe obruat, 
illamque vafis utribilicalibus disrupris foràs propellat , id quod 
contigiffe Illuftri Matronz Clariff Verzafcha Obfer-vat. 82. non 
immeritó füfpicatur. Neque etiam ullum minatur vel matri v 
foetui periculum , quod non raró poft conceptionem ftato men- 
fium tempore per paucas horas emicat fanguinis ftillicidium , ac 
altero etiam menfe fübinderecurrit; Sed aliud judicium feren- 
dum eft dc flüxu illo fanguinis , qui fefe fub finem fecundi vel 
eliam tertii aut quarti menfis ge(tati uteri exeric..— Tametfi enim 
primüm à typo evacuationis menftruz neque quantitate neque 
exeundi modó abeat, imó fub hoc fchemate fe duobus, nonnun- 
quam etiam pluribus menfibus fiftat , nihilominus grave abor- 
tüs periculum portendit precipue cum , quando terror , iracun- 
dia, vehementiores corporis motus , puta faltus, longiores cur- 
ruum motitationes , crebriores fternutationes, cuffes impetuo- 
fx , enormes vomituritiones aliaque externe violenti pracefle- 
runt. Et pramatura quidem foetus exclufio cunc. inftare cre- 
denda eft , cüm "fluxus ex tranquillo mutatur in. vehementem 
pracipitamque laticis vitalis profufionem , qua non raró ade 
invalefcit, ut zgra: animo linquantur , extrema frigeant, & jam- 
jam exfpiraturz videantur, quod etiam certó eveniret, nifi ple- 
rumque poft aliquot horas immaturus foetus expelleretur. At- 
tentam veró confiderationem illa infolita animi dejectio ; qu& 
ante vehementem iftam hemorrhagiam fefe exerere folet , mere- 
tur, ex quá folá inftantem abortum & graviora fymptomata tu- 
tó pradixeris, etiamfi tibi cognitum non fit, an mamma fint ex-- 
tenuata , aut cujus generis lac ex his fluxerit, an larera cum ven- 
tre füperiori vifa fuerint ar&ari? &c. Quando autem confertim 
erumpit fanguis, metusque abortus non eft vanus, ut rariffime 
eíle folet, Medico religioni fit, fanguinis exundantis torrenti ad- 
ftringentia tanquam aggerem objicere ; fed analepticis ac emul- 
fionibus gratioribus vires confervet, orgasmumi réprimat & di- 
fà uteri farcinà hujus catharfi feduló vacec. Id enim nifi fiat; 
cum uteró denuó gerunt, eódem, quó' priüs iisdemque jus 
iebt 


De fluxu fanguinis per muliebria in gravidis. — ' 3og 


diebus eadem fata experiuntur, quod etiam erumpente fanguine 
pregreífa lumbi coxaque gravitate fibi ominantur , licet fpasmi 
uteri admodum fint leves. Tandem fub finem gefítationis ali- 
quando ufu venire folet ,' ut fanguis ex genitalibus feratur, ac 
maturé fluxus illius infolefcat. Ne hic cum periculo gravida 
Medicus erret, eum fcire oportet, an hic fanguinis rivus ex uteró 
an veró vaginà & uteri collo manet. Ex utróque enim hóc locó 
ipfos etia fes fcaturire poffe, cum TlluftriDomino Schróckio, 
Przfide noftró in Schol. ad Obfer-v. o1.Helwigii perfuafi fumus, 
non obftantibus experimentis & rationibus Cl. Regneri de Graaf 
tra, de organis mulierum generationi infer-vientibus c. 9. p. 124. 
Si ex vagina ftillaverit fanguis, falva res eft, nec magnà opus fe- 
ftinatione.. Ac longe aliter judicandum, (i ex ipfo uteri fundo 
fanguis manaverit, Tum enim certiffimum eft indicium fepa- 
rationis placentz ab utero, quz ubi femel ab hóc fuerit avulía, 
nunquam amplius cum có coalefcit. Nec ulló: modó fperan- 
dum, fore , ut ante editum foetum fluxus fanguinis cohibeatur. 
Ne itaque in judicio Medicus fallatur, admovenda manus eft & 
explorandum, fitne internum uteri orificium apertum , an veró 
claufum ? (i iftud fuerit, nullum eft' dubium , quin fanguis ex 
uteró ipfo fluat, & tüm quantociüs partus eft promovendus; nec 
cxfpectandum ; ne per enormem hemorrhagiam vircs fatifcant 
ac mulier fub partus laboribus deficiat, quod fit, quoties hz- 
morrhagia eft continua & magna. — Si veró per intervalla fluxus 
in exiguà copià recurrat , nec gravidz vires valde dejiciat, aliqua 
mora prudenti laudem rerebitur, tutoqüe pra'ftolaberis , do- 
nec natura moliatur partionem , quod in negotiatoris Itali con- 
juge, aliisque à me fa&titatum recordor. Enim veró fi cffluxus 
ille ut dixi , infolens fic, & foeta malo vi&a decumbat, omninó 
partus eft accelerandus. Et cüm metuis, ne non fit ferendo «gra 
tüm ob eam , quz przceffit hemorrhagiam , tàm ob eam , qua 
apertis vaforum ofculis referatisque viis fequi pofIet, quamvis ra- 
ró fequatur , non tamen egra erit deferenda, fed in cam ancipiti 
cafü audendum eft aliquid & circumftantibus explicandum, 

Obferv, Acad, N. C. Cent. I. . . quód 

A 


306 Olfervatio CXL 11. 
quód fine partüs acceleratione neceffarió pereundum fic foctui. - 
& matri, ubi tamen aliqua adhuc fpes affulget; hanc fervari pof- 
fe,fifuerit enixa, Et profe&tó fi fuperauis partüs laboribus per 
aliquot horas analepticis circulus fanguinis confervari poteft, in 
vado res eft & periculum mortis ex hemorrhagia uteri ceflar. 
Hac omnia nobis ex multiplici experientia funt cognita. lu ul- 
timo cafu przeuntem hic tutó fequi poffis Celeberr. Chirurgum 
Gallicum Mauriceau dans obferxvations : fur la grofjeffe &5 I ac- 
couchement des femmes, cujus perquam multa obfervationes 
hucípe&tans -— | join | 

VES S OBSERVATIO CXLUIL .- 

- Dy. D. CHRISTIANI DE HELWICH. 


De 

Paralyfi lingue , faucium &Y vfopbagi. 

Aralyfis quidem omnis, five cota infeflet corpora five partes 
gravis eft morbus,at veró qua fauces & ocfophagum occu- 
pat , longé graviflimus nec quantacunque ctiam diligentia ad- 
hibeatur, fanari pofle videtur, fed dire occidit, — Trifte, & cujus 
fimile nec videre amplius. optem , praebuit mihi ance aliquot. 
menfes fpectaculum vir circiter quinquagenarius temperamen- , 
ti fanguinco-melancholici. Is juventutem in aulà egerat , poft- 
quam autem virilem attigiffec etatem , officio admotus, quod 
eum per integrum diem infcribendo occupavit. Hac fuit for- 
taflis occafio, unde folitudinem unicé amare coeperit. Quod 
vitz genus cüm per aliquot annos effet fc&tacus, fübitó apople- 
xià obruitur. Adhibitis idoneis remediis morbo attonito fuc- 
celi magom?ryis in latere dextro, (ed & ab hoc feliciter libera- 
tus eft, ita, ut feré ad priftinum ftatum reverteretur. — Prater- 
lapfis aliquot annis recurrens membrorum ftupor refolutionem: 
vel apoplexiama denuó inftare nunciabar. Et veró ita plané eve- 
nit. lImprovifo ex itinere redux fub autumni inicium obmutu- 
xt ,ufumque pedis uuriusque amifit..|. Adipfum yefpercinó tem- 
| . pore 


De Paralyfi lingua , faucium e) eefophari. 307 


pore vocatus finc morà advolo. | Senfus utcunque erant integri, 
ratio etiam fibi quodammodo conftare videbatur, fc enim me 
agnofcere innuebat. Maximoperé etiam conabatur me affari , 
fed nullum verbum diftin&é aut integré proferre valebat, quàm 
operosé etiam illud moliretur. Inconditus & confufus tantüm 
clamor erat. . Linguam movebat, nec quam in aliis, precipue 
veró in Sereniff. Principe Caroliná , Duce Slescvici 5 Flolfatize 65 
in Silefiá Lignicii, Brige &5 Wolacvie, Domin meá clementifi- 
tá, cum ferali huic morbo omni curá quintum ( toties infulcum 
apople&icum perpeffa eft) exigente id officio meo & fummáà 
Optimz Principis in me gratía mederi conarer, folicité obferva- 
vi mutationem aut differentiam aliquam rationc coloris &e. de- 
prehendere potui. .. Dum praffcripte potioni apoplectice avidé 
inhiat, ejusque zij. ori infundic, mifer experitur, fe illam degluti- 
re non pofle, & ia circumftantibus nobis patefecit, mufculos 
laryngi & pharyngi communes à paralyfi non effe immunes. Poft 
inje&tos clyfteres, poft apertas raninas & medianam, quam vo- 
cant; pertufam , nucham dorfique fpinam fpiricuofis linimentis, 
. diu multumque perfufam , poft immifla varia per fyringam , lin- 
guam faucesque oleo cinnamomi ac aliis inunctas , veficatoria 
applicara , aliaque molimina potum aliquantó diutius retinebat, 
fed, fenfuum torpor ingravefcebat, manus inrumefcebant , ac 
tandem tamen potum non immutatum reddere cogebatur. Id, 
quod argumento erat, ipfum orfophagum graviflimà paralyfi af- 
fectum effe,& medicamentorum virtutem ad eum vix fuifle dif- 
füfam, qua tamen quadantenus in faucibus, ut ex deglutitionis 
rudimentis colligere licebat, fefe exeruerat, Lugubris illa fors 
virum hunc per octo dies miíere, mul&tavite - Nullis verbis ex- 
primi poreft, quantis cum lachrymis & ejulatu quàm flebili & 
ad excitandum in adftantibus doloris fenfum apto geítu potum. 
defideraverit. Et primis morbi diebus juffus breviter in chartá 
adfcribere, quatiám re potiffimüm affligeretur, inextipguibili fe. 
fiti urgeri calamo interprete fignificavit. ' Tandem cruculentia 
affectus hominero jugulávit. «Neque apparet; quomodo huie: 
Ape Qq 2 affcctui 


403 -Obfervatio CX LP'I11. 
affeQui impofterum occurri debeat; At longé alia res eft; cim 
fibra fpirales in media cfopbagi tunica- (pasmo. conflritle funt, 
ac muneri deglutitionis famulari nequeunt ; cametfi enim & hic 
affedtus faris fic pertinax; & per multas, ut aliquoties expertus 
fum , feptimanas recurrat; tandem tamen antispasmodicis fele- 
&ioribus expugnari poteft. Non tantüm vulgus, fed & ipfi Me- 
dici de paralyfi mulflitanc, cüm alimentorum transmiffioni haec 
" fpasmodica ocfophagi ftri&tura obicem ponit; qui camen audien- 
. di non funt; ac eos ipfos poft aliquot horarum intervallum 
redarguit D relaxatà iftà conftridione fpasmodicá liberum po- 
tulentorum & efeul um ad. ventriculum iter, & integer li- 
cet aliquantó impeditior fermonis: ufus. Tüm veró neque de 
paralyfi neque de fpasmo cogitandum eft, cüm , quod etiam 
memini aliquoties a me obfervatum, cibus folidus absque omni 
difficulíate, juscula vero ac liquida omnia non fine pr efenti [uf- 
focationis metu deglutiuntur.. . Discuffis enim rité omnibus ni- 
hil vero fimilius occurret; quam vitium aliquod in epiglottide 
herere, quod impedit ; quó minüs recté arteriam afperam tegat. 
Dum itaque cibi folidiores epiglottidem validius comprimunt, 
absque periculo fuffocationis in ventriculum delabuntur, liqui- 
. da veró cüm ad compreffionem epiglottidis non adeó apta fint, 
fit, ut in arteriam afperam non bené claufam irruant; ac eo ipfo 
fpiritum przcludant citra omnem paraly(in vel fpasmum. 


OBSERFV ATIO CXLV 111. 
.Dw. D. CHRISTIANI DE HELWICH. 


€ 
4 Affe&u muliebri mixto rariori. 
Bverfatur hodie adhuc oculis meis & multó crebrius omni- 
no uxor Mercatoris, quz & mihi & aliis Medicis rnulcum ne- 
gorii hactenus dedic... Temperanienti ea eft fapguineo-cholerict, 
ít rc&té judico, unius filie, que jam matrimonio juncta e(t, ma- 


ter. Vitam digzz regulis conformem nunquam. cft po : 
à à Ld ; ma- 


p. N 
De Affilp muliebri mixto variori, — '3eg 


A mariti ctiam cohabitatione per multos annos abhorruit, An- 


te dimidium luftrum circiter non absque moleftiz fenfu per in- 
tervalla reddere coepit urinam. fatis 9racvem pondere &5' mole 
particularum , que fluidi fpatiis exclufze. poft refrigeratum lo- 
tium illico fundum petere fuecverunt, ac à plerisque indicium cal- 
culi .minimé fallax effe creduntur. Unde & ipfa non femel fe 
calculó laborare profeffa eft. ^ Nonnunquàm etiam paíla eft 
fibi excidere verbum unum alterumve , fed pauló obícurius de 
prurigine naturalium, donec tandem proxenetis aliis muliercu- 
lis, plensusiftud myfterium mihi detegeretur.. Exhibita fuerunt, 
que & «ftum falfuginofi fanguinis füperficiem vagina pererrari- 
tis &lympha uterinz acrimoniam corrigere apta nata funt, nec 
omifla, quz verminofam putredinem refpicerent, fi force & illalo- 
corum prurigini occafionem darent. — Topica eriam, ubi ab co- 
rum ufu eam non alienam effe cognovi, varia absque utilitate 
fuerunt propofira.. In autumno praterlapfi anni a(thmate labo- 
rare coepit tam graviter, utin fuffocationis periculum fefe ad- 
duci crederes. — Repetebat hac fpirandi difficultas poft aliquoc 
dierum intercapedinem, & tüm potiffimüm vefperi primó fomni 
tempore eam invadebat, & exa&ó feré duarum horarum fpa- 
tio fenfim lenteícebat. Initió;ut verum fatear hydropem pe- 
&oris metuebam, memor eorum, quz à me adducia funt in ob- 
Jfer:vat. de bydrope petloris.. Bisnoctu vocatus inveni agrotan- 
tem maximàá cum difficultate fpiritum ducentem. — Nulla ade- 
rat tuífis vchemeritior, nulla fputa, nulla deprehendebatur etiam 
febris, & ipfa res affatim docebat, quód hoc afthma effet con- 
vulfivum. Omnibus, quz ad morbi cognitionem fpe&abant , 
aceuraté perpenfis,fufpicatus fum , in bypacbondriis , licet in eis 
nec dolor, nec renifüs, nec calor preter naturam confifterent, 
ac in utere fymptomatis hujus fübeffe caufam, licet in pra-fenci 
non vacet pluribus explicare , quomodo harum partium affe. 
&io difficultatem in refpirando afferat ? Ceterum nec pedora- 
i4, que me- inconfültó affatim ingeflerat , nec, (qua: alias in 
afthmate convulfivó omnis. generis in paroxyífmo cum pao 
ue 


- 


510 Obfrvaso CXLVI n x E 


L——— €: - M t andi 
fucceffu dari folent ,) liquor C.C. fuccinat. Spir. Salis Ammon. gal- 
ban. Spir. fuliginis Elix. uterin.Wedel.Sal. vol. oleof. armoniacale, 
-effentia peti in diffufioribus evebiculis , uc & pulveres varii incer- 
dum cum Maff. pilul.de cynogloff. &c. mixti ullam praftiterunt 
utilitatem. . Non melius ceílic ufus corum , que ad removen- 
dam «mali caufam tempore incermiffionis fuere ufurpata, in for- 
ma fiodulorum, decoGlorum , pilularum &5c. Uc jam de venzíc- 
&ionerepcetira, enematibus, pediluviis, femicupiis nihil dicamus. 
Defii autem mirari , quód nullum zgra ex his remediis repor- 
.taverit emolumentum , ubi intellexi, fcintillas quasdam uavius 
&pwric;s fub his cineribhs occultari, Multa enim à circum(tan- 
tibus garrulis mulierculis de ejus immenfo coéundi defiderio & 
ardentiffimo Veneris appetitu paffim per civitatem fpargeban- 
tur, ut ea non potuerint non ad aures meas pervenire. Interea 
feífa remediis meis, ad Veterinariorum , Obftetricum, Barbiton- 
foris cujusdam, & tandem aliorum confilia Medicorum , me non 
invito ,delapía eft. Ab his veró tantum abeft, ut adjüvaretur, 
ut potius indies morbi vehementia augeretur, ac res in pejus 
ruere. Denuó poft aliquot feptimanas meam & Collega mci 
Domini D. P. opem imploravit. Multó deteriorem ejus condi- 
tionem eíIe, quàm antehac fub noftrá diredtione fuerat, depre- 
hendimus.  Cüm de audi mali caufis effemus folicici, illa qui- 
dem raforis temeritatem ob pulveres camphoratos plurimos 
callidé & fraudulenté obtrufos, peregrine | obfletricis le-vitatem 
| 65 ffultitiam propter cataplasmata in aceto decocta & abdomi- 
ni applicata, ac imperitam manualem muliebrium tractationem 
ac procacis alterius. cujusdam "vetule crebró laxantia ingeren- 
tis vefahiam accufare, damnare, execrari, Cüm altius adhuc 
miferz fortis ejus originem indagaremus, illa fine velo quidem - 
absque tamen omni verborum obícanitate & vernilitace nobis 
exponebat,quantá vehementiá in maritalem, quam per tot an-.. 
nos faftidiverac, cohabitationem ferretur. Et licet in pra'fentiá í 
 noítrà muliebria fibi non fricec, nec lafciva obfcenaque loqua- 
pur, illud zamen naturalium incendium graphice fed T 
: eiit 


Cri 


De *Affethu muliebri mixto rariori. 311 


defcribere non verecundatur, Hiat, ut ait, vagina, quafi pa- 
tratorem nervum cupidé admiffura & amplexura. —Kaerogpis 
&ftuat, erigitur, intumefcit, —Praterea gravitatem quandam & 
pondus circa uteri regionem percipit. | Caterum, quod mireris, 
non contabefcit , nec multa deliriorum veftigia in eà cernere li- 
cet. Pulíus eft durus ac tenfus. — ring quoque ftillicidia eam 
vexant, Alvus eft adítri&tiffima. Noctes agit infomnes, fed 
hec omnia ludus & jocus funt pra fpasmis horribilibus, qui illam 
diu no&uque fatigant. Venter cum diaphragmate multoties 
intra diem mo4o in altum effertur , raodó ica concidit, uc in fe 
coatlus (pine dor(i incumbere «videatur, modó veró una ejus 
pars in planum projicitur , altera «vero deprimitur , modó in. 
fulcos abdomen eavatur. Mufculorum intercoftalium tàm ve- 
hemens eft (tri&ura, ut refpirationem omnem abolitam crede- 
res, Collum intumefcit.  Fauces pracluduntur.. Facies ftran- 
gulatorum faciei fimilis horridum quippiam fpirat. — Oculi tur- - 
gentes, prominentes ac immobiles feré harent.— Strepitus ma- 
ximus percipitur im pecore. Brachia an ja&ari an torqueri di- 
cenda fint, incertum. — Calius Aurelianus acufor. fnorbor. lib. 3. 
C4p.18. fpasmum inter (ymptomata omnia ultimo fatyriafi labo- 
rantibus accedere credic: Orimibus , inquic, in ultimo condu&io 
nervorum fit ,quam Greci [pasmum «vocaverunt, €5 involun- 
tarius feminis jadis. — Exitus docebit, an noftra vitam fub tantis 
convulfivis motibus , qui à Fefto Pafchatos usquead hunc , quà 
hzc fcribo, quintum Augufti diem. durant, fit finitura, an. alii 
adhuc acceffuri morbi ? Hactenus quidem inutiliter certatum cít 
adverfus convulíivos affectus & vo«dopavíay hanc. variis reme- 
iis, quz non tantüm acredinem & caliditatem humorum cor- 
rigere, fed & femen minuere aut extinguere creduntur. Illacer- 
te ad expugnandum hoftem prorfus cíle invalida arma hac oc- 
cafione & aliás etiam expertus fum , nifi animo cocleítibus phar- 
macis medicina fiat. " 
G/ratislavia Auguftam Find, d. y. Anguf 
s dus 1709. mifja,) 


OBSER. 


212 ^o^ 7 Olferoatio CXLTX. 
ert OBSERVATIO CXLIX. 
Dx.D.JOANNIS ADAMI LOSPICHLERI. 
Partus fine partu. | 
Hose quzdam Salisburgenfis, temperamenti fanguineo- 
biliofi, quadragenaria nondum, poftquam ante aliquot an- 
nofex utroque fexu, interpolatis vicibus , octo progenuit proles, 
& harum quinque vivas, tres autem mortuas, nefcio quo infor- 
tunio , é fcala portatili, quam negotii gratia jam per plures menfes 
- 4ámpragnata afcenderat , ex inopinato decidetit , crurisque fra- 
&uram paffa fic, vivum tamen, eciam poft hunc cafum, edidie 
partum: hac femina, inquam , modico interpofito intervallo, 
nonum conoepit infantem, nec toto geítationis temporc de ali- 
qua morbof(à conquefta eft corporis difpofitione , inítat tempus 
partüs, & quidem menfe debito , fentiuntur parcurientium do- 
lores confueti , ingravefcunt hujusmodi conatus dolorifici cantá 
intra biduum per vices vehementia, uc de horá in horam defi- 
deratiffimus rei eventus à cunctis avidiffime exfpectaretur ; at 
omnis nifus & labor fruftraneus, fubito enim ceflanc hi perpe 
graviffimi dolores , ceffat infuper füb crepufculo etiam virium 
naturalium vigor , nec ullus amplius percipitur ab aliquot horis 
foctüs motus , & licet in debitam reítaurationem ac conferva- 
tionem virium, & feliciorem foetüs egrefTum methodice omnis 
movebatur lapis, pientiffima ramen Domina ob continuatos tan 
to cempore intenfiffimos dolores & labores adeo viribus exhau- 
fta vixit, ut ad initium tertii diei ultimam vitz lineam abfolve- 
rit, & integris quafi fen(ibus fatis cefferic : quo obfervato, facia 
mox debitá abdominis incifione infans mafculus tergo colum 
verfus fubito in confpe&tum venis, mortuus camen , uterus Yero» 
dum de ejus conf(titutione fit inquifitio , fübcus infancem ad tri- 
um quafi pugnorum magnitudinem jam contractus, & maxt- 
má rimá & foramine disruptus non fine ftupore omnium, in 
prafentià trium Excellentiflimorum Dominorum Medicorum & 
aliquorum Chirurgorum inventus fuit, ficque parcus fine PP. 


Olfervatia CL. AM 


in lucem quidem editus, at non fine adítantium lachrymis ad 
debitum fepulturz locum unà cum matre depofitus fuic. 
OBSERVAT IO CL. 
Dx. D. JOANNIS ADAMI LOSPICHLERL 
Fonticnlorum applicatio non omni tempore tuta. 
Uales Archeus modo timore, modo horrore fuübitaneo con- 
citatus , nec non gaudio, ac ipsá animi tranquillitate fatis- 
factus, cenerrimis infantium corpufculis, utero adhuc inclufis, 
fusque deque folà continuatá infpe&ione blandiendo quafi inu- 
rat maculas, vix non integra loquuntur volumina, & quotidia- 
nz teftancur experientiz, fic etiamfi lumen foli apponatur, & 
noctuz Athenas deportantur enarrando hunc cafum, eundem ta- 
men ob rei varietatem reticere nolui, eftque hujus hiftoria fe- 
uens, M OT 
... Prenobilis quedam foemina cemperamenti phlegmatico- bi- 
liofi, ac corporis obefi , aliquarum jam prolium mater noviter 
impragnata, eodem, quo femper utero gerens , correpta fuit ca- 
pitis dolore graviffimo, repetitim affligitur, nullo cum temporis 
medicamento remedibili, quam ob rem pramiffis pramittendis , 
ufus fonticulorum proponitur , admittitur unus, & doloris re- 
quies fequitur ex hac parte, applicatur & alter, ficque totum ca- 
put liberatur , interim tempore debito hora partüs inftat , & qui- 
dem feliciffima,, parturit ecenim feliciter, at infantem focminei 
fexüs , cujus nates invicem tam firmiter adcó cohzrebant & con- 
ne&ebantur, ut debita partium divifio nulla,loco ani confueti 
- xeró in plano nonnifi foramen parvulum ad inftar fonticuli fig- 
natum obfervaretur, at obíervabarur tantum ; fiquidem hac 
ipfiffima recens nata jam jam hydropica € fümrne debilitata in- 
venta fuit, ficque paucas poft horas accepto facro fonte fatis 
ceffit, & vitam cum morte commutavit : hujus matris foror 
elapfis antecedenter aliquot annis conjugii fructum & cffedtum 
percipiens, de convivio quodam fplendidilfimo binis miliaribus 
Obferv, Acad. N, C. Cent. I. RTL diftan- 


ECC MAECC o | Obfervatio CL I. 


n um RUEAN mE NUR ed 
diftatite , ac reliquis ferculis laudabiliffimis , in abundantiam re- - 
rum, & limaccs apponendas fore; certior facta, eo proritu & ap- 
| petitu vix non explicabili efum limacum phantafiz impreffit, ut 
hunc unicum cibum conítanter tum temporis defideraret, at 
- cum hoc ipfum defiderium occultaverat, & alibi locorum hujus. 
modi cibus non:ad manus erat; filium debito tempore peperit, 
cujus membri glandem formofiffima limacis figura quo ad 
mnia condecoravit: & hzc ob loci ac figure raritatem. 


Exe OBSERVATIO LI. | i. 
-Dx.D.JOANNIS ADAMI LOSPICHLERI. 
*: Cafus bominis fatalis , éx cafu equi . 

tho ihorbi quam plurimas effe caufas, & interdum etiam. 
abftrufiffimas , nemo Medicorum eft, qui ambigit, hínc licet 
commumiter. dicatur, qui facile cognofcit , facile curat, ipfa'ta- 
£nen caufz morbific cognitio fub indubitatà fpecie non femper 
eft poflibilis, quod cafu fequenti confirmatur. ' Nus 
| Vir quidam, Joannes Will , annor. $0. circiter, 'mperamen- 
.& fanguineo-biliofi, ftabulari: aulici Salisburgenfis officialis ( vul- 
go GattdSnebt) antc. plurimos annos, nefcio quà occafione 
equitando iter fufcipiens, novercante fortunà una cum equo in 
terram corruit, tantà fubfequente ephippii in ftomachum com- 
prefTione, ut non nifi cum fummá refpirationis difficultate fefe 
elevare potuerit , domnum rediens, hujus casüs, ob jam omnem 
diífipatum dolorem , nullam curam habens, priftino fungitur 
officio, & quidem fine percepta labe, fát longo remporis inter- 
vallo , tandem dé obfcuro circa ventriculi funde coriqueritur 
dolore intrinféco, nulla interim labe ab extra appárente , appli- 
cantur applicanda, non tamen remittente malo, fed. ingravefcen- 
tc indies , quarenus fcilicec longiori temporis morá appetitus 
profternitur , vires fenfim collabefcunc, & corpus lentà cabe con- 
fumitur eousque, ut randem extindo biolychnio nacurali nulla 
alia, nifi morus fequela imevitabilis pértigicfcenda foret, 2Bte- 
qua 


Cafus bominis fatalis , ex cafu ezui. 3 re 


A 


quam tamen ca contingeret (quod notatu digni(fimum ) in- 
dics quafi ab aliquot menfibus poft fingulos paítus prater 
prafatum triftem circa ventriculi fundum dolorem, etiam ma- 
teriam quandam fluidam cotum abdomen occupantem, & dif- 
fluentem diftin&e percepit, in cujus rei caufam indagandam li- 
cet omnis moveretur lapis, & nil cam quoad cognofcendum, 
tam quoad curandum intentatum relinqueretur, fenfim camen 
factà virium omnimodá refolucione ex pertinaciffimo & abítru- 
fiffimo hoc malo mortuus eft, poft cujus obitum aperto cada. 
Vere omentum una cum inteftinis materia quadam albicante 
chyliformi in fat magnà quantitate obductum efle, falvis ince- 
rim reliquis vifceribus , cuilibet prafenti abunde patuit, unde, 
cum & hujus mirabilis effectus cauía ulterius examinarctur, 
ac conftitutio ventriculi anatomice infpicerecur, foramen quod- 
dam (fiítule inftar) piforum duorum magnitudine undique - 
jam jam callofum quafi circa ventriculi fundum obfervatum 
fuit, cujus caufa remota haud dubie ab infortunati(fimo cafu 
dependens caufz proxima mediance fuppuratione initium & fi- 
nem fecit 5 ex quibus omnibus caufarum morbificarum incer- 
titudo & cognofcendi difficultas facile cuilibet innotefcic, Deus 
ter optimus maximus igitur illuminet oronium fen(us, ut depo- 
fiá mentis caligine in faciliorem & certiorem morborum cogni- 
tionem pervenire licear. 


OBSERVATIO CLII 
Dx. D. JOANNIS ADAMI LOSPICHLERI. 


Topicum im retentione urine , debite quidem &» cum 
fru&u applicatum , at inconfueto operationis modo. 


ra hunc 


ua 


* 


4E L— -Obfervatio CL 1T. : 


hunc Dominum Benedi&tinum Patrem per modum recidiva af- 
fligeret, nefciens in abfentiáà Medici ordinarii , quid ad tantam 
mali ferociam mitigandam incipiendum , candelam ceream mi- 


^ nima fortis, longitudine ulnam füperancem, arripit, & fecundum 


modum jam antehac perceptum , meatui urinario fenfirn intru- 
dere conatur, unicá fpe fretus, mediante hac applicatione, cau- 
fam doloris removendo , urina recentionem indubitanter refol- 
vi;at; quod unice mirandum , hujus candela intrufionis vix ini. 
tium factum, in inftanti, percepto quafi animi deliquio; totius 
caridele longitudo per canalem virga inadvertenter abforbetur, 
fuperveniente paulo poft debità emiffione urina, & remittepte 
doloris fvitie:letatur exinde quidem religiofus Patiens , at con- 
triftatur infuper, ignorans cam fubitanez & praternacuralis can- 
dela abforbitionis caufam, vocor itaque qua ordinarius, & omhni- 
modá relatione factà, ne hunc ob cafüm pufillanimis fit, adhor- 
tor,me equidem jam cogitare de medicamento , quo mediante. 
cera fenfim liquefacta & diffoluta eandem poffit repetere viam, - 
ac una cum urinà propelli, nec fili fübftantiam tantum porten- 
dere malum perfuadeo, quatenus hanc compagem urinz acti- 
monia aur in cotum diffolvere , aut faltem aliqualiter commi- 
nuere polfit; hifce contentus, promiffa incunctanter prafcribun- 
tur refolventia ; quibus debite affumptis, cera liquefacta indies. 
urinz innatare vifa fuit, & fic per integrum menfem ab omni 
urinz retentione liberatus vixit, at tempore hoc celapfo, circa au- 
roram priori rurfus defatigatur urinz recardatione,& cantà cum 
vehementiá, ut ne guttula: quidem concederetur tranfitus, datur. 
tempori mora; at fine effectu, hinc terrore ex dolore percuflus 
caufam rei infpiciendo obfervans, filum triplicatum extra mea- 
tum urinarium brevilfimé protrufum perfpicic, nefciens ramen , 
in arenà confilium, unde rurfus vocatus locum penitius confi- - 
derando totam candela lóngitudinem ad craffitiem digiti mino", 
ris mediocris infantilis compactam fore, ficque integrum virg? 
meatum ftridtiffimé implere , abunde docuit autopfia, quamob- 
rem , ne malum ingravefcerec , & ex hac rariori obftrudtione 
pose. 


Sh 


Topicum in vetentiove urina, acbite auidem & cum fvutlu cie. |. 317 


poíteriora prioribus deteriora fierent, genitales hafce partes de- 
co&to quodam ex lacte & herbis emollientibus compofito, fo- 
mentandas, ipfius glandis foramini veró, feu meatui urinario 
oleum amygdalarum dulcium guttatim immittendum propo. - 
fui ; & obfervatis obfervandis fuperficiem glandis quoad pollibile 
deprimere juffi, hoc infuper addito, quamprimum Chirurgus - 
digitis flum craffius complicatum , ac incus fubfiftens, compre- 
hendere poflet, ea manus dexteritate extraCdtionem fubitaneam 
tentaret, ac, etiamfi paulo majorem refiftentiam perciperet, ab 
opere camen licet etiam dolorifico , non ceffarec: dictum fadum, — 
& auxiliante divinà gratiá tota hujus candele fubftantia in pre- 
fatà digiti minoris craffitie , at majori longitudine, nec non jam 
jam undique materià calculosá ; loco cera , obducta, fuperve- 
niente aliquali hemorrhagiá & animi deliquio extracta fuit, pau- 
cis inde adhibitis balfamicis & confolidantibus quibusdam medi- 
camentis excoriatio hzc dolorifica in cotum perfanata fuit, ac 
pradi&tus Benedi&tinus Dominus jam ab aliquot annis, in hanc 
usque horam ( Deo fint laudes) & à calculo, & à toties repetità 
urinz retentione immunis vivit: Et hoc in ordine ad cafum prz. 
fentem; cuj ob materie calculofz connexionem, non quidem 
quoad fubítantiam aut locum, fed quoad numerum lapidum 
notabilem, alium annectere placuit; & talis eft Reverendiffimus 
nimirum ac Ampliffimus cujusdam Monafterii Benedictini Do. 
minus Praful; poftquam, morbo quodam gravi(limo ex inopi- 
nato correptus intra paucos dies mortuus eft, 57. calculos pifo- 
rum majorum magnitudine , ac non rotundá, fed criangulari po- 

tius ac quadrangulari figurà in veficula fellis, fadà incifione ana- 
tomicá, retentos oftendit, de quorum tamen prafentiá nunquam 
fuit fa&a minima füfpicio , aut ulla hujus mali clandeftini debita 
indicatio obfervata, fed quoad apparentiam extrinfecam , & re- . 
liquas funciones vitales , naturales & animales eousque fanus vi- 
vebat & incolumis, quousque luctuofiffimo hoc conflictu mor- 
bofo in vigore aatis extinctus eft. 

(Salteburgo Auguftam Vind.d. 15. Auguft, 
4n. 170 9. tiffà ) Rr 3 OBSEK- 


Lj 


38. Obfergdtio CL114 & CL IV. 

| —— OBSERF ATIO CLIII. 

Dx. D. JOHANNIS FRIDERICI KHERN. 
| Rara alleviatio Gonorrbee.! 

por Dominus N. N. 28. annorum temperamenti chole- 


L rico- fanguinei , hepatis calidioris, in rebus non naturalibus 
multum excedens, prafertim in caftris Marcas , Veneris& Bacchi 


ftrenué decertans , poftquam per aliquod tempus cum fcortis 


multam rem habuiflet, incidit tandem in gonorihaam virulen- 
tam cum erofione penis & bubonc in inguine dextero, contra 
qua juxta methodum cum euphoria omnia adhibita fucre, ita 
ur in integrum refticutus fueric, aft confuetudini obtemperans, 
fefe denuó veneri mancipavit, & fic iterum in gonorrhzam 
incidit, contra quam, utpore naufeabundus medicamentorum, 
nil remediorum adhibuit, fed potius juxta fuam confuetudinem 
roalum malo addere non intermifit, cum diverío camen cffc&tu, 
fiquidem , illo afferente , quotiescunque fornicatur , femper ad 
tres vel quatuor dies à Gonorrhza immunis eft, & quod plus 


eft, nulla ab co inficitur, & prolificus eft, fiquidem hoc anno 


trium puerorum vegetorum adhuc füperftitum, (c Patrem fa- 
teri debuit. | 


OBSERFATIO CLIVF. 


Dx. D. JOHANNIS FRIDERICI KHERN. | 


lliaca Paffio aurea, 


V: quidam honeftus , natione Turca , atrabiliarius , natuf  . 


V robuítz, 45. annorum, tempore recuperationis Buda captus 
fuit, poftquam veram fidem amplexus fuerat , libertate donaba- 
tur , quà obrentà uxorem duxit & rufticam viram egit. I5f- 
pius de doloribus colicis cum vomitu excrementorum conque- 
rebatut , fed femper iterum liberatus fuit, ultimó candem idem 
malum recurrit cum conftipationibus pertinaciffimis vomituque 


excrementorum quafi continuo conjunctum, omnia , fed gs - 
: ss um 


liiaca Paffo aurea, " 319 


fum adhibuerunt, randem me fed poft feftum 16. infirmitatis 
die vocárunt; fiquidem tribus horis poft meum adventum vi- 
tam cum morte permutavit, x je 
Et ecce quid ftupendi ! vix enim de morte certi fuimus, 
uxor defuncti cultro menfili fefe ad Anatomen przparat, atque 
interrogata, utrum non mifereatur mariti, refpondec : ille me, li- 
,cet Baptizatus, veré turcico modo tractavit, jam in ultima in- 
firmitate de his veniam rogavit, afferens, fi Deus illi vitam pro- 
longaverit, fe velle omnem conatum adhibere, ut poffit cheíau- 
rum , quem à tempore obfidionis Budenfis in corpore habeat, 
acquirere, quo illorum egceftati fuccurreret , ut impofterum in 
majori tranquillitate vivere valeant, hinc auri cupida durante - 
adhuc difcurfu incifionem fat barbaré aggreditur, & eximit in- 
teftina , in quibus plane vacuis, exceptis flatibus, qui inteftina 
prafertim colon multum diftenderunt, 48. aureos numos hinc 
inde difperfos materia aliqua vifcida mucilaginofa , five uti Pa- 
racelfo placet zartaro facali involutos invenimus, qui hinc inde 
facile mobiles fuerunt , quinque exceptis, qui quafi per modum 
lapidis ex tartaro illo fzcali concreti finem inteftini Ilei ita ob- 
turárunt, ut infuüfà aqua tantum per modurn ftillicidii tranfuda- 
Verit, ut ita non inepte ad imitationem Clariffimi Eccmülleri ex 
Barth. cent. 2. Ep. 69. qui colicam auream ex deglutitis aureis 
pumis dixit, & hanc affectionem Iliacam auream nominare li- 
€cat, hoc tamen mirum, nummos tanto remporc in corpóre 
manere potuiíle non obftante., quód fzpius catapotia No. XX. 
- pto ordinario ipfius purgante fumpferit. | A or 
(0010 TUTOBSERFATIO CLU-. s 
Ds. D. JOHANNIS FRIDERICI KHERN. 
Veficatoria in: febri maligna à natura fpatio 14. bo- 
crarum bis "vera cüte obduda. 
prosem cujusdam Domini ex Hungaria profugi filia crede- 
cm: annorum «tatis fue, temmperamenü fanguinco- IÍ 
: toma- 


"Rd oco - Obferuatio CLE. 


Juem.: — tat opta 


ftomachi debilioris , totius habitüs corporis gracilis ad initium 
Aprilis elapíi anni febri certiana fimplici laboraverat, cui lene 
laxativum propinavi, de quo tamen vir dimidium fumpferat, 
igitur eriam operatio talis qualis fuit , febris camen ceffavic, 
quapropter ulteriorum remediorum ufum refpuebar, & fe ad 
certum cafítellum recreationis causà contulit, ubi usque ad fefta 
P«(chalia perman(ic, quo poftmodum huc Varasdinum revería 
erat, ubi ad confanguineos invitabatur , apud quos per totam 
diem nil nifi carnem porcinam , fumo induratam , frigidam in 
magna quantitate comedit, non confiderans , quód ftomachus 
. €x pregreffo (trito Jejunio quadragefimali labefactatus fic, ho- 
rà fomni domum redux in enormem fzpius repetitum vomi- 
tum incidit, cum fubfequente nocte infomni, dolore capitis in- 
"tenfiffimo & calore urente, quibus ut fuüccurrerent, acetum fam- 
buciaum fronti applicárunt, & intro theriacam porrexerunt; 
" hifce autem incaffum tentatis tertia morbi. die ad vefperum me 
vocant, ubi illam cum pulfu inzquali , oculo finiftro fcincillante 
quidem, fed collapfo & quafi hippocratico, dextero veró tota- 
. liter claufo à cumore totam partem dexteram faciei occupante 
ut vix fiffura in loco oculi comparuerit, in qua parte etiam de 
maximo dolore capitis conquerebatur , adjun&ta jectigatione 
membrorum, refpiratione correfpondente pulfui, ftridore den- 
tium & ore in angulis modicum fpumante inveni , hinc enema 
ordinavi, quia per quinque dies conftipata erac , poft hoc dia- 
phor pilepticum & externé linimentum ex oleis emol- - 
lientibus, refolventibus & anodynis ; aft dum altera die hoc eft 
quarta morbi e&gram denuo accedo, nil nifi linimencum applica- 
tum , omiífis enemate & diaphoretico, experior, rumor tamen 
faciei fübfidebat dolor capitis aliqualiter videbacur remittere» 
materia copiofa per nares effluente, reliquà per laryngem de- 
ftillante, hinc cuffis continua non fine magna molcítia, quod ut 
femicriticum & juxta intentionem linimenti , nullacenus fortio- 
ribus compefcere volui, hac tota die nec quidquam alimenti VC 
medicamenti , ob naufeam à defluxione fumpfit, circa pum 
omty 


Veficatoria in febri maligna à natura [patio 1 4. borarumebt. 321 


——— — 


fomni fuafü muliercularum certa emplaftra defluxionem fiften- 
tia füturg coronali & temporibus me infcio applicárunt, quibus 
intenrum effectum non fine earundem applaufü obtinuére; aft 
finiftro hic effectu, fiquidem omnis defluxio ceffavit, & dolor 
capitis nunc totum caput occupans recurrit, fexca tándem die 


enema in ufum trahebatur, quod multum materiz totaliter adu- 


fte , enormiter foerentis eduxic , & loco diaphorctici mixturam 
cordialem maritatam alexi is, & antiepilepticis, quia pro- 


Lu - Lu Lu 
dromi convulfionum & prafens delirium id exigebant; cochlea- - 


tim propinavi ; ad vefperum poft meum abitum , Medicus alius 
vocabatur , qui pro ventura die nimirum feptima ex fibi cognitis 
mihi veró ignotis rationibus purgationem ordinavit, aft cum 
exiguo effectu , fiquidem prima die fumptionis non ultra cernas 
operationes habuit, deliria veró ita invaluerunt; ut nec propri 

parentes noverit , nec ad interrogata refponderic, fed totum 
diem in vehementiífimis clamoribus & cjulatibus transegerit , di- 
yerfiffimis aft fine euphoria adhibitis, inter qua ctiam gallina 
viva per medium difleQz capiti impofitz fuerunt, qua fpatio 
medio quadrantis horz ita in putredinem acte fuére , ut ratione 
foctoris neceffe fueric illas abjicere, o€tavá die diarrhea fuperve- 
nit, & videbatur delirium remittere, omnes adítantes cognovit, 
ad interrogata fat commode refpondit, & quictior reddita fuit, 


urina laudabilis apparuit, aft pulfus incermittens manfit, appeti- 


tus nimius fuit, cui tamen non ad votum refpondimus, interim 
hac die ftrenué medicamentis , praefertim antiepilepticis quia 
floccos continuo colligebat, decertatum fuit, nona die incidit 
in rifum fardonicum cum fpafmo opiftothonos, ita ut videretur 
colli cutis ex parte anteriori difrumpenda , clamores in tacitur- 
"nas murmurationes mutabantur, ad interrogata congrue qui- 
dem refpondit, fed cum maximis clamoribus, omnia accepit 
tam medicamenta quàm alimenta , decima incidit in (oporem, 
hinc veficatoria, jam antea in brachiis adhibita , in carpis repe- 
tita fuére, qua fat in altum cutim elevárunt, quà detractà & ef- 
fluxo fero, caro livida interpofiris puftulis flavefcentibus confpi- 

Obferv, Acad, N. C. Cent. 1. Ss cieba- 


uet 


* 


352 (oce Obfroalo CLFL 


o —Áá—— — Bá Í—À 
ciebatur, undecima dum volebamus mundare veficatoria , nova 
cutis integerrima fupercrevit, & vefica: medio majores videban- 
tur, hac denuo dettactá caro rubicundiffima fe monftravit, aft 
- quia toraliter frigida, nullus perceptibilis pulfus, & veré agoni- 
zans fuit, ab ulcerioribus abftinuimus , ficuti etiam circa fecun- 
dam pomeridianam fatis ceffit, & ecce dum corpus uii folitum 
Javabatur, denuo veficatoria confolidata erant, cum hac tamen 
diverfitate, quód cuticula tenuior fuerit, qnia vix quinque ho- 
rz intercefferant , quz per ablutionem difrupta fuit, & ad li. - 
bram medicam feri , me prafente, qui id ipfemet in vitrum €x- 

eepi, effluxit. 


| |. OBSERFATIO CLVI | 
Dx. D. JOHANNIS FRIDERICI KHERN. 


Catarrbus fuffocatious. flernutatorio curatus. 


p Domicellz Frater 9. annorum cx frigide veniens pro- 
pe fornacem quafi ignefcentem per. mediam horam fedens, 
incidit derepente in tuflim ferinam continuam cum rubore & 
tumore colli, faciei & oculorum vix fpiritum trahere potuit pre 
tufli continua , divería quantum temporis anguítia ob metum 
Tuffocationis cam ex chirurgia quàm pharmacia fed fruftra adhi- 
bebantur , tandem cum viderem tuffim iffam à liquatis acribus 
per laryngem deftillantibus humoribus originem trahere, criam 
reluctante Gal. qui 2. pradi&. Com. 45. ait, (ternutamentum fe- 
qui gravedines maxima ex parte, & cum íternutatio concutiát 
pega, vitietque pulmones, igitur in deftillatione non eft falu- 
ris. &c. quoniam yeró ex relatione illorum jam per aliquot fe- 
ptimanas caput per viam ordinariam nempe per nares expurga- 
batur, & juxta Celfum lib. 4. cap. 2. qua in nares fiunc fluxio- 
nes leviores funt, quam quz ad fauces funt , hinc folummodo 
buryrum cum pulvere majorana naribus intrufi, à quo poft ali- 
quor momenta ter fternutavit , fuperveniente defluxione Iym- 
. pha acris per inodum hamorrhagiz vicinas partes erodente pu 
. qua 


Catarrbus fuffocativus ffernutatorio cuvatos.— 323 


quadrantem horz continuante , qua ceflante etiam tuffis remifit, 
non hifi rariffimé recurrens, defluxio autem adhuc quatuor vi- 
cibus illa nocte fefe infinuavit, altero die manc mihi jam per 
Dei gratiam fanus obviam venit, quem pridie vix non omnes 
defperatum judicárunt, i. 


OBSERFATIO CLF'II. 
Dx. D. JOHANNIS FRIDERICI KHERN, 
Hydrocepbalus ex inuntione Arfenici fiffulá la- 


chbrymali. £erminatus. 
Ds Joannis Giondini , civis Mediolanenfis filia 14. circi- 
ter annorum incidit primum in furfuraceum capitis pruri- 
tum per modum tinez, quem poftmodum foeda exulceratio 
materiam purulentam enormiter fatentem manans, conjunctá 
maximá copiá pediculorum excepit, cui moleftiz , ut fuppeti 
ferat , fuafu muliercularum unguentum ex fevo cervino , aríe- 
nico & fulphure confecit, quo totum caput inunxit, hoc adhi- 
bito fpacio trium dierum fcabies exficcata decidit, & pediculi 
evanuerunt, tertia die incidit in coma fomnolentum, quia veró - 
prioribus cemporibus nihil dormire potuit, hinc pro bono figno 
judicárunt, fomno tandem viginti quatuor horas excedente, me 
vocant, cui ut opem ferrem , aliis , utpote inclamationibus, 
fri&tionibus , errhinis & fortioribus cly(teribus incaíffum tenta- 
tis, tandem cauterio actuali illam excitavi, que de maxima gra«- 
yedine capitis conquercbatur , facies primó tumere coepit, poit- 
modum totum caput, ut fpatio octo dierum zquaverit vaícu- 
lum tenens quinque menfuras Hungarica, hoc eft, circiter ad li- 
bras medicas 20. qui tumor candem adhibitis diverfis per efflu- 
xum feri alicujus corrupti & mali odoris per aures, nares & o- 
culos fubfedic, remanente ramen , multis licet aft fine euphoria 
adhibitis remediis , fiítula lachrymali incurabili , forfitan, quod 
non curat ferrum, curaret ignis juxta Hipp. aft à priori cauterio 
perterrita non admifit , & fic jam ab aliquot annis per fiftula 
lachrymalem hanc inun&ionem arfznici uo— 
! 9s 2 ' 


BSER- 


Obfervatio. CLFIII. c CLIX. 


: t OBSERVATIO CLV IIl. 
— Dx. D. JOHANNIS FRIDERICI KHERN. 
Pulfus naturaliter. intermittens. 

Ulfüm arteriarum in manibus zqualem cum motu cordis effe 
Bano eft , qui-neget, & communis omnium fencentia fert, 
quo ceflante & homo vivere definit , interim tamen hominem 
etiam fine fenfibili pulfü arteriz bené & fane vivere poffe lanio: 
quidam Hartbergenfis , nomine Balthafar Parvo , demonfttat, is 
dum ante aliquod tempus in coemptione animalium fc nimis 
procul ad partes hoftiles approximavit, hinc ab iisdem terga 
fuge dare coactus fuit;in qua errabundus in magnam filvam de- 
viavit, ubi ufque in quartum diem fine cibo circumvagabatur, 
quo à fuis inventus femiexanimis domum. deductus fuit ; ad 
quem ftatim accerfitus eundem in fummis debiliratibus , adjun- 
&is motibus convulfivis ex inanitione, fine omni perceptibili 
pulfu invenio , reficientia fpecifica multa cum bono effe&u ad- 
hibita fuére , ita quidem, ut quarta die opificii ejusdem munia 
jam peragere valuerit, interim nullus fenfus alicujus pulíüs ar- 
teria: percipiebatur , & dum id mirabar, reípondic mihi fe cota: 
fua vita etiam quando fanus, nullum pulfum fentire , & fi féntit, 
infallibile fibi fignum effe fc brevi infirmandum, quod ego po!t- 

modum fzpius curiofitatis gratia tactu experiri cenravi, & in- 
veni eundem revera fanum cum pulfu intermitcente vivere, ficut 
& modo quantum conftat adhuc dum incolumis vivit. 


i OBSERV ATIO CLIX. viens 
Dx. D. JOHANNIS FRIDERICI KHERN. 


Aelio. [corbutica. mulieribus Hartlergenfibus. ante 
tae s | aliquoí. annos. Epidemica. e 2 
Iverfis locis diveríos morbos partim ob. vi&tüs rationem» 

7 partim ob aéris con(titutionem epidemios efle, nullus eff; 
qui dubitet , interim plerumque tamen tales morbi ius 
exum 


324 


» 


"AfctHo fcorbutica mulieribus Hartbeveenfbus ante aliquot e*t. 32g. 


— RÀ 


fexum corripiunt,& per longum tempusinharere folent, hoc ta- - 
men ante aliquot annos Hartberge , ubi tunc temporis folus - 
Medicus eram, aliter apud fzrminas fe habuit, has namque in 
Aprili primo frigus fubfequente calore corripuit, altera die ccí- 
fante calore fubfequebatur dolor hypochondrii finiftri cum in- 
tumefcentia lienis ad ventriculum ufque pertingentis , qua ex- 
terne tactu facile fefe manifeftavit , levibusque diaphoreticis ad- 
jun&is antifcorbuticis detumuit, fubfequebantur autem dolores 
dentium & gingivarurn excoriationcs, ita quidem, ut fi vel mi- 
nimum gingivas linguá attigerint, ftatim curis fecefferit, & quod 
plurimum eft affectio ifta fpatio quinque feptimanarum omnes 
farminas in cota civitate , cribus excepris ad folertiffimam meam. 
inveftigationem , quz trigcfimum annum tranfegerunt, immu- 
nes fuerunt , de viro autem tali morbo laborante nec auditum 
tunc temporis fuit, ut ita hzc affectio folis feminis fuerit Epi- 
demica . . 
(F'arasdino in Croatia Auguflam Vind. 
d. 1. Septembr. A. 170 9. miffa.) 


| OBSERFATIO CL X. 
Dx. D. CHRISTIANI DE HELWICH. 
D 


c 

Incertá febiis continue quartanam diuturniorem exci- 
pieníis per. abfceffum folutione. pen 
Iuturniores febres quartanas latentia in vifceribus infimi yen- 
cris relinquere vitia, quibus fuccedant febres continue mali 
moris, hasque periculofas cffe, nec abfceffibus etiam iis, qui ver- - 
bo Hippocratis infra morbum funt, folvi , paucis declarare nobis | 
liceac,. Feminam quandam quadragenarià majorem febris quar. 

tana ultra annum protracta malé mulétaverat. Quá cüm libe- 
Tata eflct, non tam medicamentis , qua eholerica fuoque abun- 
dans feníuü mulier femper averíaca fuerat, fed temporis longin- 
Quitate coclique clementiá, utcunque cum fanitate priftinà rediit 
ingratiam.  Plenam enim non dixerim illam rcconciliauionem, 
Ss 3 quia 


" 


—- 


226 | s Obfervatie CLY' 


quia poft febrim foetor fpiritüs, labiorum livor ac defoedatio, fa- 
ciei color fufcus & palpitatio cordis &c.remanferant. Dubià hác 
valetudine ei frui contigit per notabile aliquod cempus; hoc au- 
rem elapío in febrim incidic continuum, quó ipsó felicior fuit 
viro aliquo illuftri fexagenario , qui à quartaná diuturniore pla- 
ne exhauftus prater fpem omnem pramilfis pulveribus antife- 
brilibus, interpofitis laxantibus adhibito vino medicato ex fto- 
machicis & deobftruentibus tam pulchré convaluit , ut magno- 
peré fibi gratularetur, fed inter paucas (eptimanas , poftquam 
vino & irà incaluiffet, febri acutá cum peflimis fymptomatibus 
correptus eft. Eccerté ne ipfe quidem Hippocrates de fübfecu- 
turá morte dubitáffet confideratis deliriis, fingultu, typhoma- 
nià, involuntario urinz & excrementorum cffluxu , floccorum 
colledione &c. evafit tamen DEI ope, &ad hanc horam feliciter 
fanus & falvus fupereft. Sed nobis é diverticulo ad noftram 
egrotantem redeundum eft. In illà zftus interdiu vehementer 
erat intenfus, fed nodu omnium maximus cum incredibili an- 
xietate , inquietudine, vigiliis perpetuis. Quafi prafcia rnortis 
fuz effec, nullà fuarum rerum curá cangi videbacur. rina 
multo eoque copiofiffimo fedimento abundabat, —Credidiffes 
naturam velle omnia excrementa in vias urinarias deponere. 
Mitio erat frequens. Larens etiam aliqua phlogofis in dudi- 
bus urinariis obfervabatur. Poftquam per quinque feptimanas 
his malorum fluctibus jatata effec, de Zolore inguinis in dextra 
l'égtone conqueri coepit, brevique poft cumor abícefsüs rationem 
ucique habens ibidem exortus eft, Vitium non effe, uc ita lo- 
quar , cucaneum, fed fcaturiginem ejus effe internam facilé ap- 
parebat. Ernifime omnia fallunt, morbus przgreffus , corpo- 
ris confticucio & reliqua phanomena ante memorata non vanam 
movebant füfpicionem de affectione, aut mefenterii , aut lenis, 
auf forte utriusque. Tametíi veró Hippocratis oraculo jam an- 
te laudato illi ab(zeffis boni. funt, qui infra morbum fiunt , quó 
minus ramen in bonorum claffem nofter referri poflet, m 


De interta febris continue quartanam diuturniorem excipiens chc. 337 


obítabat caufa. Prior erat, quód non fatis diftaret à morbo. Ex 
infernis enim juxta Hippocratica decreta, optimi illi (unt, qui 
longiffime infra «ventrem 6&5 remotiffimi à morbo funt ; altera ve- 
ró, quód non effet ««' iw; fed in latere dextro , cum lienis viti- 
um non adcó effec obfcurum & tantum non palpabile. Vere 
enim , quod Hippocrates de he morrhagiáà docet , abíceflibus illis 
applicari poteft, &, fi redté memini, à Dureto applicatum fuit 
iflud Hippocratis: Que fit & Ji-verfo,bemorrbagia prava eft, 
ul in liene magno ? dextris atque fimiliter in bypochbondriis. Un- 
de exigua apud me quidem de fanitate agre fpes, que apud 
Chirurgum maxima crat, quam nec ipfe exuiffem, fi in finiftro 
latere apparuffíet memor Herophontis apud Hippocratem. Huic 
lien intumuit , inde bubo finifter ; mox in crure xac i£» fate 
abíceffu preter fpem convaluit. Hác hyeme cum febris peffi- 
mi moris cum fymptomatibus variis, aphonià, epilepfiá in pue- 
ro fexenni, cum deliriis & fummo capitis dolore ac vifus obze- 
ncbratione in «virgine adulta, cum cardialgia, tremore partium 
&c.in famulis duobus in unà cádemque domo faviifIet , omnes- 
que ex fingulari DEI gratiá convaluiflent, ultimó morbus illu- 
ftre familiz caput aggreffus eft; tantaque vehementia erat fym- 
ptomatum praferüm veró fingultüs , ut omnes de vità ejus 
actum crederent ; me veró optima (uftentabat fpes, eum ex gra- 
vi morbo eluGatürum ,cum dextro femore acerbiffimus obori- 
retur dolor cum tumore conjunctus, qui brevi poft eundem pe- 
dem dextrum occupabat, có quod vir & generis fplendore & of- 
ficii dignitate nobiliffimus hepasis-obftructione ac ex immode- 
ratiori ufu meriatque impetuofa ira ejusdem inflammatione la- 
borare mihi viderecur. .Et plane , ficuti -fperaveram , evenit. 
Adcó dextra dextris & finiftra. fniflrris ópécuna xai évmeée puro. 
Abíceflus in &grá noftrá apertus ingentem puris quantitatem 
effudit. — Evidenter refpiratio ac tuflis docebant ex abdominis 
cavitate hanc purulentam fcaturire materiam. Quarto, 4b aper- 
fo abfceffü, dic extin&ta e(t, nec impetrare ulló modó à Ege 

| euis 


$28 e - Obfervatio CL X. : 
licuic, ut cultró anatomicó in fontem ac principium mali in- 
quirere liceret, quamvis nullatenus dubitem , extifpicium hoc 
meam de origine mali confirmaturum fuiffe fententiam. — Hi ca- 
men abfceflus di(tingui debent à tumore in pube apparent , qui 
multis de caufis oriri poteft vel in ipfis inguinum glandulis vel 
ab inteflini aut omenti prolapfu, vel ab utero in eam partein in- 
cuibeníi , vel etiam à collo «vefice aut meatu urinario, quod ul- 
-timum in nobiliffima Matrona non ita pridem fuit deprchen- 
m. Hxc olim fluore albo & deinceps periodico etiam calcu- 
li renum dolore fatigata ac de fummo urinz ardore & lancinatio- 
. ne conquefta in autumno febri corripitur fymptomaticà. Ve- 
ceres illi cruciatus in immenfüm augentur. Inter dolorum fa- 
ces & febris ignes contabefcit. | Sumptis emulfivis , gelatinofis 
continuacoque ufu pulveris nephritici Volkammeri atque Sul- 
phuris lycopodii, ac oleofis clyfteribus inje&is mitefcunt dolo- 
res, febris minuitur. Poítmodum moderariffime Effentià bal- 
famiPeruviani & ligni S; ut & leni decocto calidé u(à vires refü- 
mit Subitó aucem die uno ad reddendam urinam ftimulata 
magnam paris foctidiffimi quantitatem excernic non fine infigni 
levamine, Quz excretio ubi per unam & alteram feptimanam 
continuáfTet , clanculum Chirurgorum & Medicaftrorum opem 
implorat. Res fuas in deterius labi animadvertens ad. Medicos 
revertitur. Porrigitur decoctum ex abíterfivisin aquá calcis vi- 
v2, cui folutio myrrhe admixta fuit, exhibentur etiam multa 
alia, (ed finefructu. Tandem in pube tumor orirur, Ex apet- 
co non nifi olidiffimus primum erudctat. halitus , pofthac v 
etiam purulenta materia in memorabili copia effluit. Exhaufta 
viribus tandem vitá excedit. Indagine per cultrum anatomicum 
a patuit oculo vitium in meatu urinario & collo vefica ori- 
£o tumoris in pubc. 


L 


OBSER- 


Oberosio CLXL ——— E 


. OBSERFATIO CLXI. | 
Dx. D. CHRISTIANI DE HELWICH. 


e 
Impotentia ad Venerem à nimium bond corporis 
. babitudine. | 

(C de Zzea£ís genitalium à viris fanis (nullo totius corporis 
Amorbo prafente) querela: ad Medicos deferuntur, circum- 
fpe&iores inter hos caufam ejus 4Jwapíz; querunt vel in pene 
patratore vel in ittopia aut inertia liquoris genifalis , & hanc qui- 
dem per alimenta commode füblevare aut corrigere, membro 
autem naturale robur ac tenorem per tonica nonnunquam 
etiam externa irritantia acriora reftituere conantur. Ec certé 
utrumque hoc füfcipimus non prorfus fine fücceffu, cüm nimi- 
rum vel aliquod vitium haret in verpo, isque aut paralyfi aut 
fpasmo correptus eft, vel feminis penuria rcvera adeft. — At vi- 
deas non raró, qui femine abundant, athleticà corporis fanitate 
fruuntur, & ad hoc tamen opus feré fegnioresfunt. Novi quos- 
dam, qui lauté & opiparé vivunt procul effe jufsà omni curá 
& lolicitudine, qui mafculá corporis ftaturá fibi placent, qui in 
juventute nervum libidine non ineptum reddiderunt, qui nun- 
quam partes illas doluérunt, multó minüs gonorrhaà labora- 
runt, & tamen lorum in aqua; quando munus mariti obeundum 
eft, Res eame multoties folicitum habuit, nec quicquam mihi 
occurrit verofimilius, quàm quód natura in hujusmodi corpori- 
bus nimiüm nutritionis occonomiz intenta, functionibus indivi- 
dui propagationi infervientibus minorem impendat curam illas- 
que quafi negligat. Non temeré autem dixerim, ex minori hác 
folicitudine illud confequi , ut alimenta enchyma & ad multipli- 
candum femen aptiffima in folum nutrimentum convertantur ; 
pam docuit me experientia , quód geniali latice non defticuan- 
tur, ac ex fübftantiá fanguineà utique purior & felecta cjus pars 
glutinofa , candida ac fpirituofa à vaforum feminalium poris ex- 
Gipiatur ac exaltetur. An itaque femen pra: mole corporis & pin- 
Olfctv, Acad. N. C. Cent. I. Tt guedi- 


$30 Obfervatio CL XII d* CLXIITI. 


. guedine fupprimitur, eó quód vafa omnia fiant anguftiora, ficuti 
lac in fucculentis nutricibus , obfervante jam cum Hippocrate, 
cà de caufa fupprimi folet? Crederemus hoc , nifi fciremus etiam 
obeíos (trenué poffe mereri apud uxores fuas; eosque in ejacu- 
latione feminis cum aliis paria facere. An iraque negligentia 
naturz confiftit in hoc, quód florem feminis jam à fanguine fe- 
poratum non adcó folicité ad generationis opus deftinet & ap- 
plicet? évéxe, | o» 
OBSERVATIO CLXII. 

Dx D. CHRISTIANI DE HELWICH. 

U A De 


—-- Raucedine per venefeionem curata. 
Vr fanguinei temperamenti & floridi corporis habitus, cui 
ricé menfes hactenus fluxerunt ; religiofam vitam profeífà 
bis terve in anno raucedine corripitur. llla nulli cedit reme- 
dio, nifi foli venzfe&tioni, &, quod me adítantem aliquoties ra- 
puit in admirati ; fimul ac fanguis ex vulneratá vená efflue- 
re incipit; vox inclarefcit, & abfolutá venzfectione nullum rau- 
cedinis veftigium remanet. Id ipfum ego ter fum expertus. 
Quapropter impensé doleo, quód venafe&ionis fucceflum in 
uinquagenario illo , cujus mentionem in bifloria J/ratislavvien- 
um morborum nomine Dominorum Collegarum à me fcripta ft- 
€ pag. 67. edition. prim. Anni 1699. non fuerim periclicatus. 


OBSERV ATIO CLXIII | 
Dx. D. CHRISTIANI DE HELWICH. 


De 
— Fehribus intermittentibus malignis. 
IMS fuit inter do&iffimos Medicos an nonnunquam 
tx veré intermittentibus febribus cuzdam maligna exiftant 
Et videasalios hoc affirmarc,alios veró negare, — Verémalignas 
intermittentes multis Praclaris Viris videre licuit, e. g. Petro a- 
lio Diverfo , Sennerto, Paulo N eucranzio, Joanni Rhodio, m 


De Febribus intermittentibus malignis. 331 


Pauli, Heinrico Meibemio, Profe(T. Helmftad. celeberrimo , aliis- 
ue pluribus.  Agnovit ejus generis intermic Galenus, 
disini Mercatus Claudinus & Minadoüs. Et hoc anno mihi 
quem qui antea magis ad negativam propendi, hic certianas 
uplices malignas aliquoties obfervare contigit. Invenio etiam 
notatum à Medicis, in illis locis , ubi peítis in vicinia noftrà graf- 
fatur hodie, ante luis peftifcrz ingreffum intermittentes maligni: 
moris fuiffe graflaras. Typus illarum, quas ego tractavi, hic 
fuit. Initio egri meridiano tempore levem fenfere horrorem, 
quem calor illico excepit, redeunte camen per intervalla aliquoc 
horarum iterum atque iterum horrore. Calor non videbatur 
adeó magnus, fed cum fummá virium debilitate & corporis laf- 
fitudine erat conjunctus, & in fequentem diem usque ad quin- 
tam & fextam matutinam protractus. Pulíusfüramé languidus 
erat. Ab his horis fecundi diei feré usque ad quintam vefper- 
tinam non tantum remifTio, fed vera incermiffio obfervabatur ; 
nihilominus de maximá virium profítratione conquerebantur , 
& artus fibi omnes quafi confra&tos effe dolebant. Pradidta 
quint vefpertinà fenfum frigoris, per dorfum , ut ajebant, de- 
currentis percipiebant, & ftatim in majorem incidebant «ftum , 
qui per integram noctem usque ad octavam imó decimam fe- 
quentis diei durabat. Et hoc die tertio veré adhuc intermiílio- 
nem aliquam déprehendere potui, fed qua vix duarum aur tri- 
um horarum crat. Sequentibus veró quatuor aut quinque die- 
bus crefcebat calor ac debilitas, ut facilius exacerbationem quàm 
veram intermiffionem notare poíles. Sed, quod notatu dignif- 
imum effe arbitror, hifce cransactis diebus, juxta meam meden- 
di methodum quidem rurfus intermiffiones apparebant, & quo- 
tidie quafi luculentiores , donec vel in certianas fimplices, vel 
quod tribus eveniffe memini, in quartanas manifefté degenera- 
rent. Lingua toto morbi decurfu muco vifcido plerumque al- 
bo obdu&ta erat. Graviífimé urgebat naufea. In quibusdam 
ventriculus ad vomitum concitabatur, alios veró inanes vomen- 
di conatus maximé corquebant, Inhiscardialgia major, quàm 

Titi in 


n 


x 


332 e Tem Obfervatio CL XII. 


ae 


- in illis erat; facilé. etiam animo linquebantur, cum leviter com- 


moverentur, ac fudor frigidus manabac. — Inappetentia & cibo- 
rum averfatio longé maxima erat, fed, quod mireris, fitis mini- 
mé clamofa, Limpidam avidé experebant reliqua potuum ge-. 
nera faftidientes. «. Tribus aut quatuor prioribus diebus imma- 
nis capitis dolor iis erac infeftus; qui utut fequentibus non ceffa- 
re videretur, quia morbus de vehementia non remittrebat, par- 
cius tamen veteres de ejus cruciatu querela: audiebantur. |. Vi« 
gilie perpetue propemodum & inexpugnabiles. — rina füb ini- 
tium naturali fimilis, morbo creícente faturaté rubra, eo autem 
adulto & declinante turbida fuit. Alvus non fatisfaciebat officio. 


- Purpuram poft incredibiles anxictates &jedti gationes erupiffe in 


uno alterove recordor. In quinquagenariz vidua , qua in fte- 
rili matrimonio vixerat, corpore poft fummam pectoris oppref- 
fionem Eflere cffloruit. Hifce noflris febribus admodum no- 
xia fuerunt emetica & purgantia draítica, quorum ufus, ut fama 
fert , nonnullis fuit-lethalis. « Ad imitationem Neucranzii de. 
purpure curat. p. 413. nonnunquam ab inicio leni fum ufus 
pharmaco curios? "vitatis fortioribus. Alexipharmaca & bezoardi- 
ci pulveres cum Nitro mifti facra noftrorum agrorum anchora 
fuerunt, non neglectis tamen hume&antibus & analepticis. Quo-. 
ad intermiffio aliqua obfervari potuit, füb declinationem paro- 
xysmi exhibita fuit effentia ex fcordio & radicibus alexipharma- 
cis & ezgris inculcatum , füdorem fponte manaturura continentià 
& quiete corporis potuque calido effe fovendum. —Horá unà 


^ " 
aut alterá ante paroxysmum datus eft pulvis ex bezoardicis & 


Nitro. Cüm veró deinceps intermiffio auc nulla eífet auc certé 
obícurior, eflentiam quidem hora $.& 1r. matutina dedimus; 
pulvis veró hora 4ta& o. vefpertina fuit exhibitus. . Qui fudo- 
res citra regimen fudoriferum placide promoverunt, iis naufea, 
vomitus imó & deliquia mulcó citius ceffarunc, interpofica pre- 
fercico Tin&ura rubrá D. B. quàm aliis, qui jectigauonibus in- 
tempeflivis fudoris fluxum impediverunt. Cum vero deinde 
iterum a ftus intermitteret, facile curabantur, 
(Fratislavia Aueuftam Vindel, d. 2 3. Sept. | [ 
4e. 1709, milfa.) QBSEK- 


Obhféroatio CLXIF. 333 
NR 3 OBSERFVATIO CLXIF. 

Dx. D. GOTHOFREDI KLAUNIG. 
-Afibmaticorum falus à Veficatoriis furis. applicatis. 
pm ; qui pectori intercedit cum cruribus, vix ratio- 
Line, fatis veró evidenter experientià quotidianá pofle demon- 
ftrari, vix indiget ulteriore probatione, cum prater noftra ob- 
fervata ipfe £Jippocrates jam olim intimam dictarum partium 
harmoniam 4. 2. Prognos, 67. In Pulmoniis, quicunque tumores 
fiunt ad «rura, boni , nec potefl aliud quicquam melius accidere , 
praferíim fi mutato [puto fic appareant : & alibi paflim innuerit. 
Hujus forfan. prognofeos memor. famofiflimus Capi-vaccin , in 
aflhmate inveterato adhibuit uftiones tanta cum euphoria , ut 
l.2.c. 2. /Medicine pratlice, candide fateatur, (e, fi afthma fo- 
Veatur à materia , nefcire remedium excellentius uftione cruri- 
bus applicatà.  Noftris temporibus ad eundem fcopum, miti- 
ori tamen vià colineaííe videtur celeberr. Baglivius in. Differt. 
de ufu &5 abufu «veficantium , qui uftioni fubflituic veficantia, 
caque in Pleuriticis , ubi adeft magna fpirandi & expc&torandi 
fputi difficultas, adeó. ut Patiens in fummo vite difcrimine ap- 
pareat, tibiis admota maxime extulit. — Quapropter jam ante 
aliquot annos avide arripui hoc confilium, & P/eurificis, juxta 
normam Baglivii, non fanguine acri , fed craflo, vifcido ad coa- 
gulationes flagnationesque di[pofito pr ditis , ve(icavorio in utra- 
que füra applicato expuitionem liberrioam & fzpius fanitateme 
procuravi.. Vocatus poftmodum ad agros afthmate modó hu- 
morofo, modó convulíivo vexatos, ob morbi vim morbi pro- 
ximos, & ad fenes quandoque grandavos, qui jam fruítranco 
conatu medicamenta pectori dicata cujuscunque generis aflum- 
ferunt, non amplius attendens fanguinis diathefes; promiícue ob 
analogiam ad veficatoria tanquam ad facram anchoram confu. 
gi, & nunquam non inveni (alucem. - Huic methodo obicem, 
quam tribus vicibus obíervare contigit, pofuit temerarius Bal- 
Heator, qui ex febre TFPpARDAn E. vena fectionis agis m 

: 35 2 


€ 


E 


324. Obfervatio CLXF. 


judicans , venam in brachio me início fecavic, quà apertá expui- 

.tio penitus intercepta nulloque remedio ob turbatum nature 
motum revocanda morti occafionem prebuit. Si itaque mo- 
dó memoratum Chirurgi errorem in duobus Juvenibus & Foe- 
mina commiffum excipiam , Afthmaticis hactenus Veficatoria 
utrique fure per aliquot dies adhibita nunquam fine maximo 
fanitatis emolumento deprehendi , quem exoptatiffimum & imi- 
tatione dignum effe&um alios etiam experturos confido. Cau- 
fx indagationem cuilibet lubens relinquam. Si veró mihi meam 
circa hoc phenomenon mentem breviífimis explicare liceat, 
perfuafus fum, Veficantia furis impofita, dum dolorem excitant, 
animam , hincque dependentem humorum affluxum diverten- 
do aufferre in refpirationis organis , arterià fcilicec afperá, bron- 
chiis, pulmonum veficulis &c. fpasmodicam illam contractio- 
nem , qua refpirationi impedimento fuit. Idem obfítaculum 
pariter occurri in afthmate fic di&to humorofo , dum infarctus 
materiz pituitofz in bronchiis ob violentam excenfionem non 
poteft non fpasmos inferre, quibus per Veficantia in remotis 
partibus adhibita , füblatis , materiz liberrimus conceditur exi- 
tus & inftans przcavetur füffocatio. — Accedi, quod etiam Em. 
plaftra veficatoria energiam fuam exerceant folvendo humorum 
coagulationes, juxca Baglirvium , & diurefin promovendo; pro- 
ut clariffimus Olaus Borrichius in AG. Flafn. ad An. 1676.p. m. 
187. ingeniose docet, ut hac ratione effectu Afthmaticis faluta. - 
ri triplici, refolvente, diuretico, & inprimis antifpasmodico in 
morbis fuffocativis utramque faciant paginam Veficatoria. 

( Fratislavia Auguftam Vind.4. 2 3. Sept, 

". 170 9. hifJa.) : 

: OBSERVATIO CLXV. 

(0 Dx. D. VITE RIEDLINL 

Tfchuria à mufculoV efic.e detrufore , munere [uo non 


f[ Embranam Vefice mediam mufculofam haud inepte VoCa- 
71, inter recentiores Anatomicos ctiam Philippus Verheyen 
| | in 


- 


Ifcburia à mufculo Pefica deirufore munere fico non fugente. E T 


in Anat. Corp. Human. Tr.1I. c. XVIII. p. m. 155. ftatuit : quin 
Adrianus Spigelius de Hum. Corp. fabrica IV. c. XII. p. m. 125. 
refert; Hieron. ab Aquapendente hanc ipíam membranam mu- 
fculi detruforis nomine infigniviffe , qui veficam veluti manu 
comprimat, & quicquid in ipfa fic, expellat5 cujus Mufculi & 
Chriítian Ludov. Welfchius in Tabul. Anatomicis, & forían plu- 
res alii meminere: hoc autem mufculo officio fuo nen fungen- 
te; interdum Ifchuriam produci , fequens hiftoria docebit: Juris 
Confultus quidam, quinque annis fexagenario major, jam per 
aliquot annos , quando urinam reddit, notat, quod eam non fíta- 
tim, quando Vefica urget, deponere poffit, fed fzpius diutius 
expectare opus habeat, ubi camen femper in ea, in qua fani fo- 
lent, quantitate, eam excrevit; donec ante annum, & quod ex- 
currit; convivio cuidam cum aliquando interfuiflet, arque à Vc- 
fica nunquam monitus, eam per aliquot horas non levaffet, pri- 
mo quidem urinam non nifi guttatim & fummis cum doloribus 
excernere potuit, hinc veró per aliquot hebdomadas fic nullam 
ejusdem guttam depofuit, ut , nifi cathetere fubducta fuiflet, in 
graviffima incidiffet mala, uti quidem hunc cafum alibi in Ob- 
fervationibus meis, Dco juvante & obítetricante Bibliopola quo- 
dam olim edendis defcripfi ; quemadmodum autem tum con- 
ftitit, nec peregrini quidin Vefica latere, nec urethram ullo mo- 
do obftru&am aut compreffam efle, fic fat facile enim median- 
' te Cathetere in Veficam penetrabat Chirurgus, ita ego quidem 
femper caufam huic mufculo detrufori nimis expanío, & hinc 
compreffionem illam Aquapendentis perficere nequienta ad- 
fcripfi: & Perilluftris Wedelius poftmodum etiam boc de cafu 
confultus corpori fphincteris feu fibrarum Veficz motricium (ex 
quibus hic ipfe mufculus conftat) eandem tribuit: & fane robo- 
rantibus adftringentibusque potius, quàm diuréticis tum fanicati 
prifttinz DEI gratia fuit reftitutus. | Du 

| Sedulo veró eum hortatus fum, ne unquam in pofterum 
diutius, quam par eft, urinam retineat; & quoniam.balncum 
queque roborandis fibris dicatum in ufum duxerat, tam m 


? 


5336 oco Obfirvatio CL XF. E 


v 


DEI gratia; ab illo tempore fe habuic, ut de nullo alio 
quàm eo, cujus in principio obfervationis fic mentio, queftus 
fuerit, nec hzc mictionis retardatio plus quam olim fuic mole- 
fta: atat, cumanno poft primum infultum elapfo, cum Excellen- 
tiflimis fuis Dominis Collegis fc hilarem prabuiffec, & iterum per 
fex integras horas urinam non reddidiflec, vix domum rediens 
eam fe iterum reddere non poffe, cum dolore notavit ; ftatim igi- 
tur Chirurgum vocavit; qui & Cathetere adhibito primó feliciter 
denuo urinam fübduxit ; cum veró hunc fecundó tertiove appli- 
caret, nec gutta quidem urina elici potuit; unde eger mirum 

«quantum fuit confternatus , cum prafertim paulo poft iterum 
urina fic aliquando fübduci potuiflet; (ed fruftra hinc denuo Ca- 

theter aliquoties adhiberetur; prefcripfi quidem quadam medi- 
Camenta, & quia conftabat, Catheterem à fanguine, qui € pene 

lefo extillabat, obítrui, non folüm is fedulo expurgabatur, fed 

& decocto hordei cum Mell.rofat. mixto, fiphone inje&to fàn- 

guis in canali latitans eluebatur; atat nec fic urina fuccedebat: 

quin vcl quarto iterum parca ejusdem quantitate fubtracta, ab 

illo tempore fruítra Catheter admovebatur : nec plus proderat 

Cereus inter hzc urethra intru(us, & per aliquot horas in ea re- 

lius »quin hic , fi diutius inibi moratus fuiffet, nocuiílec potius, 

dum emollitus urethram magis ob(truxiffet, jam iraque deapet- 

tione Perinzi, qualem Francifcus Toletus, mediante inftrumen- 

to, cui nomen Trocarti impofuit, facere docet , cogitavi : prius 
vero omnia experiri mecum confticuens, hincque Catheteres; 

Qui eranc ad manus,pro debito tenuioribus habens, de novo craf- 

fiore fabricando confilium propofui: quod cum nec Ampliffimo 
Domino zgroto, nec Chirurgo difplicuiffec, hic die Dominica, 
qua hac pracipué contigére, aurifabrum adiic , & huic perfuafit, 

ut intra paucas horas Catheterem, qualem defiderabamus, per- 

fecerit, qui non folüm craífior, fed & majore cavicate pradirus 
erat, hincqueforamina in ejus extremitate magis patula cam. fa- 
€ile non obturabantur: optime veró DEI gratia fucceffic confili- 
am, hoc enim adhibito urina illico libere, & in ca copia, in qua 
in 


Jfchuria à mufttlo Vefica detrufore munere [uo mon fungente..— 337 


in Vefica detinebatur , per illum excernebatur : quoniam autem 
longior erat; aliquando contigit , eodem, cum vefica urina non- 
dum repleta fuiflet, applicato, ut altius illo & ultra. urinam con- 
tentam penetrante, hzc iterum non füuccefferit; quae camen vel 
paululum eodem retracto, ut prius profluebat, hincque metus 
fic novus injectus ceffabat: jam igitur de mufculo detruforein- - 
primis roborando cogitandum erat; prater interna ergo Cata- 
plasma ex Pulv. Radic. Tormentill. Fol. Querc. Ab. Equifet. Terr. * 
Sigill.Silefana ZB. & Maftich.sij. in vino rubro coquendum fzpius 
pubi applicare jufli, quod & DEI gratia tantum profuit, ut vix 
fex diebus elapfis urinam ficut prius reddere potuerit, & paulo 
poft convaluerit; cum ante annum ultra triginta dies non nifi 
mediante Cathetere urinam emittere potuiffer: Rarior hzc Iíchu- * 
ric caufa vcl ideó magis notanda, ut, dum nullibi feré ejusdem 
fit mentio, deca tamen cogitent, quorum curz hoc morbo la- 
borantes fe ittunt, cum prafgrtim cam longe alia requira- 
tur cura: & quemadmodum fzpius jam optantcs Chirurgos au- 
' divi, ut Catheteres craffiores conficiantur , his omninó nos inter- 
dum opus habere hec obfervatio confirmat; vel ideó majori 
laude dignos, quia & facilius applicantur. E. 
——— Külmà Augu[lam Find.d. 1. Novembr. 

du. 1709. 9iffa. ) 


OBSERFVATIO CLX/L |. 
Dx. D. JOHANNIS FRIDERICI BLAUU. 
| | D 


e 

ZHonfHofa penis magnitudine. : 
-. A4 Nno 1705. offerebatur miles infpiciendus, nomine Andreas 
Herbft, ex loco (Syíal prope Urbem Archiepifcopalem Sa- 
lisburgenfem oriundus, (üb legione Circuli Bavarici Salisburgenfi, 
& fub Compagnia Domini Capitanei Herzogs noviter conductus, 
«tat. fuz circiter 20. annor. qui poftquam in itinere huc facien- 
do multa impedimenta perpeílus fuit , neque poft adventum 
Obferv, Acad, N. C. Cent. I. uu fuum 


L3 


338 


Obfervatio CLXVL. 


fuum munere militari fungi potuerat, ex Superiorum juffu pro 
invenienda defectus fanitatis caufa examini fübmiffus, & defuper 
interrogatus, aliud primó refponderc noluit, nifi quód in ince- 
dendo maximam fentiat incommoditatem , quam diu perferre 
tion poffet. Videbatur proin homo fimpliciffimus, difficilis lo- 


 quelz , & ingenii tardi obtufi, cum fenfuum hebetudine & appa- 


rporis non nihil cachectica, Ad motam ve- 


A WwLiIlYeY 


p O 
rÓ quaftionem , ex qua caufa proveniffet illa incedendi incom- 


moditas , reípondebat fe aliam hujus rei caufam nefcire, nifi gra- 
vitatem membri virilis, quod ipfum premeret, & inambulando 


illi talem difficultatem faceret. Ex juíffu igitur in prafentia 


quorundam D. D. Officialium & Chirurgorum oftendit mem- 
bra genitalia tam pregrandia , ut omnes adítantes maxime mi- 
rarentur ; penis quippe ad genua usque propendebat tanta lon- 
gicudinis & rotunda latitudinis , ut major exifteret, quàm vere- 
trum equi turgidum ; fubjacebant duo tefticuli fcroto inclufi du- 
plicis pugni magnitudinem zquantes. — Càm poftca cafus ifte à 
Domino Capitaneo ad me prafata legionis Medicum ordinari- 
um relatus eílec, petii repetendam infpectionem , quod ctiam fa- 


.. €um me aliisque prafentibus. — Inveni przdictam ftupendam 


membri magnitudinem , qua: quidem (uti priores infpectores 
referebant) in infpe&tione antecedente. multó major fuerat & 
nonnihil mollioris fubftantiz , nunc autem refpectivé minor fed 
durioris fubftantiz reperiebatur : totam membri Quanticatem una 
cum fcroto. praztumido ad minimum libras 4. ponderis civilis 
ponderáfle à me & reliquis infpe&oribus judicatum eft. Infpe- 
&o fequentes quaftiones à me fuére propofica, ad quas refpon- 
debat íequentem in modum. 

Primó quamdiu tantam membri magnitudinem in fe depre- 


henderit, vel an à nativitate contraxerit? Refpond: fe à matre fua 


intellexiffe, quod eum cole majore dotatum genuerit , qui po- 
flea fuccrefcente atate etiam augmentum fumpfiffec , fed pri 


miim à paucis annis in tam ponderofam & oncrofam magnitir 
dinem excreviffet, 


Secun- 


Nunquam. . | 


Secundo: Utrum ftimulum Veneris etiam. habueric? BA 


De monfevofa penis magnitudine. - 39 


Tertio: An pollutionem no&urnam? s. Nullam. - 

Quarto: Utrum dolorem perfentiat circa partes genitales ? 
»;. Non alium , nifi gravantem ratione ponderis circa inguina 
appenfi, ex quo maximum in ambulando impedimentum & mo- 
leftiam fuftinere debeat. 

Quinto: An urinam liberé poffit excernere? y. Anrea fem- 
per potuiffe fine omni difficultate, fed ab aliquo tempore fe pet- 
fentire urinae incontinentiam , ita ut per noctem in fomno flra- 
gula madefiant , unde fibi maximam incommoditatem , apud 


- domefticos veró fuos in patria fe odiofum reddiderit; urinam 


autem nunc tenuius & majoris fili inftar in-mingendo cffluere, 
-— Sexto: Utrum glandem denudare & prepucium retrahere 
potuerit, aut fponte retractum expertus fuerit? 5e Nihil fcire. 


SCHOLIUM, 


Rimum vitium enarrati casüs à nauivitate. contractum fuiffe 
non eft dubium, & quidem à malà conformationc parcum 
genitalium ; nam etiamfi forían in primordio adfuerit auda par- 
us magnitudo, hác ramen non obítante maximum vitium erac 
in przputio anguftiore, cujus anterior pars tam cxiguo forami- 
ne erat przdita , ut retrabi & glans denudari non potuerit: quo 
malae conformationis vitio qui laborant, ordinarió fteriles &in- 
facundi fieri folent, có quód ex glandis dete&ione prohibità 
feminis ejaculatio & incerdum urinz excretio remorctur, magno 
fpeciei propagationis impedimento ; quod idem fimiliter concin- 
git illis, qui ex vitiata conformatione mentulz frenum habent 
inferiori glandis parti juxca forarcen nimis ardé connexum & 
alligatum , ita ut ere&o genitali ejus diforqueatur extremas, &. 
ex ejusdem attractione anguftius reddatur foramen , ficque fe- 
men rec&tà ejaculari nequeat &c. nonnunquam ctiam praputium 
tam durum & callofum fieri poteft, ut exinde glandis deccdtio 
prohibeatur ; conftat proin ex cafibus obfervaris, quód quidam 
; ux 2 anatt- 


x 


440 s |o Obfervatio CLX FI. 


—— 
 &nativitate preputium pregrande habuerint cum phymofi & 
mole carnea feu cubere quodam turgidum, quod fucceffivé ma- 
gis magisque incrementum íumpfit, quales cafus una cum cura- 
tionibus chirurgicis annotati leguntur apudSchenckium noftrum 
libr. 4. obferv. 15. & feqq. quod hic obiter annocare placuit, Sed 
in cafu noftro propofito quale vitium homo ifte à nativitate fuà 
' contraxerit, aliter fciri nequiit; nif? quód (ut autopfia docuit) 
praputium fueric anguítius , ex quo tamen defectu tam prz 
grandem & monítrofam penis magnitudinem exortam fuifle 
minime credendum, eó quód non pauci inveniantur pra putio 
anguftiore nati absque aucta membri magnitudine: verofimi- 
- lius videtur hoc vitium ab excrefcentia quadam vel potius ac- 

crefcentia carnea fungofa circa glandis carnem aut füb ipfo prz- 

putio fücceflivé colleda & adaucta fuam duxiffe originem; qua 

magnitudo penis in hoc loco erat maxima; & tales tumores 

carnofi & fungofi funt indolentes & fücceffu temporis ac anno- 

rum decurfu magis magisque incrementum fuümunt , atque à 

circulantibus humoribus vifcidisin tubulis penis (tagnantibus & . 

partes cjus diftendentibus depravate nutritionis & auctionis prz- 
ternaturalis materiam füppeditantibus exoriuntur, | Acque hoc 
exinde magis verificatur , quia miles ifte fuit cachedticus cum 

univerfi corporis habitu fubtumido , afthmace & fcabie &c. Hinc 

ab ultimis annis (ut infpe&us retulit) membri magnitudo in tan- 

tum invaluit, ut molem tam onerofam veftimentis fuis (ne ab 
aliis animadvertatur ) fatis tegere haud potuerit; quia nimirum 
partes genirales tanquam molles & humide plurima habentes 
vafa fanguinem impurum cache&ticum pro nutritione magis in 
fe receperunt, confequenter magisintumuére, Acceffic candem 
& tumor fcroti & refticulorum , qui tam ex eadem caufa; quam 
cx continuá preffione fübjacentis ponderofi penis pariter fuccef- 
fivé in tantam magnitudinem afcendit; Tandem ultimó magni- 
tudo membri nonnihil videbatur diminui, durior aucem fieri; 
quia nimirum oppleris undique tubulis fa&tz obftructiones cx 
humorum circulan i ftag 1 : hincane fequente coagula- 
tionc 


MdM^v 


' De monflvofa. peuts magnitudiat. 7 34$ 


tione hic tumor in fcirrhum abiit ; erat quippe ultimó ca&tu tan 
durus, ut tangenti non carnem , fed lignum retigi(le videretur. 
Quare conjectura alia fieri haud potuit, quàm' quód (cirrhofo 
tumore ulterius aucto tandem ex occlufione meatus urinarii vel 
füperveniente gangrana mifer fit obiturus, Cumque cura nec 
peteretur, nec promitti poflet, hinc acceptis dimiflorialibus (mo- 
re militum ordinatio ) fuit dimiffus, & abiit in patriam, — Quid 
ipfi porró acciderit  refcire non licuit. 
(Friburgo Brisg.d. 21. Decembr. An. 1709. 
Augv[tam Find. sniffa.) 


| OBSERVATIO CLXVII 
Dx. D. MICHAELIS ERNESTI ETIMüL- 
Ai tbritis Anomala five interna. T 
Dosen Vitricus meus, D. Leonhardus Baudifius, conftitu- 
cionis plechoricz , faciei rofez , abfoluto in Academiis ftudio- 
rum curfu variis Equitibus Ephorus adjunctus diverfas peragra- 
verat regiones , donec Anno 1584. in Ampli(fimum Senatus Lipfi- 
enfis Collegium adfcitus paucisque annis poft Prator conftitu- 
tus, multis negotiis vitam traducere, füuumque, quo à DEO do- 
natus erat, calencum egregium rite impendere; quam otio indul- 
gere maluerit. Quinimo ubi Civitati noftra, reliquisque ad Ele- 
&oratum fpectantibus , intererat, Authoritate publica munitus 
Dresdam, Cracoviam, & in Belgium abire. non fuerit, gravatus. 
Cum Anno 1706. Exercitus Suecicus noftras invafiffer terras, & 
ipfe frequentius Palzro- Ranftadtium , ubi Regia Majeftas Suecica 
fedem fixerat fuam , ad tranfigendum pro publico commodo 
mitteretur, pra» moleftiis illis, qua cum oflicit oppidani curis . 
& negotiis cumulabantur,, atque animi zgritudiffibus fingularem 
virium imbecillitatem perfentiebat, (cum alias nullis morbis fue- 
rit expofitus, tuffim & calculum renalem fi excipias, à quo ta* 
mer poft repetitum Carolinarum & Teplizenfium thermarum , 
X" — fur 


H 


3i xs Obferyatio CLXP11. 


Ls 


ufum per multos annos liber extiterat) à qua tamen detineri fe 
non patiebatur , quin Anno fequente in Belgium cum aliis mitti 
maluerit. Ex itineris veró incommodis ica delaffabatur, ucal- 
tero poft acceflum die Haga Comitum gravi lipochymia fueric 
obrutus. Accedebat prava Belgarum diata, fenio minus com- 
moda,qua.per 9. menfes uti cogebatur. Inde gravem incide- 
bat in diarrhocam, cum tenesmo feré continuo atque maxime 
moleíto. Redux demum factus nihil omific, quod pro expel- 
lendo, qui interranea occupaverat, hofte facere poterant, cher- 
mis etiam denuó utebatur tum Carolipis tum Teplizenfibus ; fed 
omnia fruftra. Anorexia enim & naufza increfcebat , chylifica- 
tio fruftrabatur , alvus admodum fluida à continuo ftimulabatur 
renesmo, flatus moleítias creabant enormes, caro mufculofà de- 
cidebat , pes finifter humorem concipiebat dolorofum, & que 
alia erant mala , qua optimum Patrem admodum vexabant, do- 
nec die 8. Novembris 1709. anno aetatis $8. animum Creatoti 
redderet. /— Aperto cadavere pinguedo confpiciebatur copiofis-. 
fima non folum fub cute, fed & in omento, mefenterio , circa re€- 
nes& cor. Ventriculo, hepati & inteftinis nulla erac labes, nifi 
quod hzc flatibus turgida fuerint; quin & in inteftino redo nul- 
lusaderattumor. Folliculus veró felleus bile vacuus, pauxillum 
tantummodo materiz atra fpifIa continebar. Pancreas fcirrho- 
fum ; renum dexter tres concludebat lapides , maximum phafto- 
li, minimum lentis magnitudine ; finifter corrugatus admodum 
era. In cavitate abdominis nullum ferum extravafatum. Pul- 
mones naturalem colorem & mollitiem referebant , adharefce- 
bant camen in dextero latere aliquatenus pleure. In cordis tha- 
Jamo dextro polypus harebat craffus , rotundus, undique pet 
vaía ramos diítribuens; in finiftro alius latitabat, qui ex arteria 
aorta ad unius ulnz cum quadrante magnitudinem facili nego- 


tio protrahebatur. 
SCHOLIUM. - 


: V Miri arthriticum fui(le , quo laborabat optimus Pater; 


multa docent, Calculis enim fuit obnoxius quorum caufa 
/ .cum 


Arthritis amomala frve intevna. 243 


cum arthritidis caufa eadem feré effe videtur. | Pater ipfius fra- 
tresque podagra aliisque arthritidis ípeciebus admodum fuerunc 
cruciati Imó ipfe beatus Pater fepius dolorem diftenfivum & 
gravativum modo in dextro, modo finiftro pede eorumque pol- 
licibus patiebatur ; qui cum tuffi ferina aliquoties alternabar. 
Exiftimo igitur, cum eodem malo, quod con(anguinei ejus in 
articulis perpeffi funt, beato Patri in pectore & ulumo in primis 
viis conflitandum fuiffe. Quod vero miasma arthriticum ad ex- 
trema apponere fe valens non fucrit, itineribus tribus, qua beatus 
Pater tam in juventute, quam appropinquante fenio confecit ; 
quemadmodum illos potiffimum podagra affectos videmus, qui 
vitam fedentariam amant , juxta illud ; Quotiiana febris corripit 
bomines propter fuperbiam, podagra Per pieritiam, lepra pro- 
pter luxuriam. Num vero pancreas fcirrhofüm , bilis defe&us pro 
caufa,anpro cffectu emori fit] t E s, non ique i cc me ero. Ér 
polypi fzpius mihi hactenus, quoties cadavera fecandi in Nofo- 
comio noftro fuppeditabatur occafio , in hominibus vel morbis 
chronicis , vel femo confectis fuerunt vif. — Et tales certe miaf- 
matis arthritici metaftafes non adeo rero occurrunt in Praxi. 
Ventriculus profecto perquam promtus eft pro recipiendo ejus- 
modi affluxu , quemadmodum Galenus Lib. V 1I. /Metb. /Med. 
C^p. 11. jamdum annotavit , ubi dicit: "Aliis articularis morbus, 
aui coxendicus , aut podagra, aliis cepbalaa , aut. etiam ftuxio 
aliqua , que in oculos vel aures procubuit , nunc migravit ad 
"ventriculum. Exemplum ejusmodi praebet Gailielmus Salmon 
in Colledan. Med. pap. 304. Colicam nephriticam ex podagra 
repulfa depingunc z4cademíici Curiofi Pratislavienfes m. Fhff. 
orb. Anni 1701. pag. 27. fenfüuum defe&um , loquelz interce- 
ptionem, difficilem refpirationem , fudores frigidos &c. Riedli- 
nus Lin. /Med Ann. Ill. pag sos. allegavit; imo tuffim füfpectaca 
arthritide folutam obfervavic ideze Zinn. V. pag. $19. — Et pro. 
ftat integer Liber de Zirtbritide 4nomala five interna Guilielmi 
Usgra'vii, quo certo libro admodum deleaabatur, vel porius 
conuiftabatur B. Pater; Gaudium enim concipicbar ex T di- 
igen- 


Caec | Obferoatio CLXPIHIL : 
— ligentia & Libri elegantia , triftitiam vero , quotics fymptomata, 
:quibus ipfe vexabatur, graphice deítripta, finiftrumque Pro- 
.guofticum in diarrhoca arthritica cognofceret. Cujus verira- 
tem exitus comprobavit; Quzcunque enim pro confortandis 
primis viis maloque ad extrema propellendo in auxilium voca- 
bantur, omnia fruftra adhibebantur, & obiit, proh dolor! opd- 
-mus Pater, qui Reipublicae pariter ac amicis mulrum adhuc 
prodeíle potuiffec. 

(Lipf Auguftam Vind. d. 11. Tanuarii 

ic cc ru o, miffa.) à; 
- «  QOBSERVATIO . CLXVIII. 
Ds. LIC. ROSINI LENTILII. 


In Anatome falaciffne mulieris reperta. 
'Ulier 40:ann. venereis lufibus (upra modum inhians, ali- 
quoties luem foedam contraxit, per omnes ejus gradus 
.— defuncta: Salirvationem ter fuftinuit, denique propemodum de- 
- fperata cum ZecoGlo «venereo /Mufitani multum , imó magis, 
quam omnibus cum aliis medicamentis profecic. Affbmaticam 
per multos annos, poftremo byZrop: Afcites jugulavit. Corpus. 

funétz noftros (uftinere cultellos cogebatur, quod fadum d. 
22. Febr. An. 1707.qu& magis memoranda judicavimus; fuere. 
fequentia : 


In thoracis cavitate finiftra ferum copiofum. Pulmonum 
finifter Lobus fcirrhofus cum Tuberculis purulentis, dexter in- 
flammatus; Cor flaccidum, in cujus finiftro thalamo conctetio- 
nes pfeudopolypofe. Fepar non admodum à naturali ftatu dif- 
'ceflerat. Lien magnus & duriufculus. Omentum feré purridum. 
Renes fupra modum &5 modulum longe maximi , major tamen fi- 
nifter, quod ordinarié contrario fe habet modo. | Serum in ab- 


domine natáns, - 
SCHO- 


S 


In Anatome falacilTima mulieris veperta. ; 34; : 


| SGHOLNQN. ... "— 
QS fi in Renum fanta tole falacitatis immoderaie fcatu- 


rigo latuiffet ? Bartholinus certe Anat. nov. lib. 1. c. XV LIT. 
p.m.176. Renes majores, inquit, efiam falacioribus, uf cum aliis 
obferzva'vi ; qui & pag. 17 7. notavit: phra[in biblicam. renes feru- 
fari, de concupifceniiis , 65 cvenerea deleGatione 4 quibusdam ex- 
plicari, à n^2 , defiderare, vefte R. Davide & Pagnino, vel à . 
"^5. qyafe, co quod in Renibus & ex his fic illarum rerum libido. 
Opépuoes eft Geyerus, qui in locum Pf VIL*v.10.ita commen- 
tatur: Corda & Renes fcrutaris, id eft, intimos quoque affe- ,, 
&us, quorum fc. fedes in Renibus efle paffim dicitur ; v. g. gau- » 
dii Prov. XXXIII 16. triftitiz ; Pf LXXIIL 21. quia rei "vene-» 
ree cupiditates quodammodo ibidem refident ,idcircó locum hic, 
habente ifto affe&tu vehementiffimo, etiam cateri eundem hic,, 
habere dicuntur. Loca parallela func Pf. XXVI v. 2. Jerem. XI. ,, 
vV.20.XVIII. 10. XX. 12. Et ne quis excipere queat, vocabulum 
Hebraicum, qua Rene£ defignantur, de quolibet vafe dici, re- 
fponfio prafto eft ; nempe id tantum valere de numero fingu- 
lari, poftea poc. 1I. 23. exprefsé voculam Grecam vedess repe- 
rii;imó hic Renes cordibus przponi. Sic idem Geyerus ad Pf. 
XVL 7. Etiam no&u cafligacverunt me Renes mti &5c. ita praccla- 
ré commentatur : Non folum interdiu tibi benedicam, fed idem ;, . 
quoque noctu expediam, incitantibus me Reribus ,i. e. amoris, 
affedu, (c. no&u, cum alii dormiunt, aut voluptatibus indul, 
gent, Chriflus & Chrifliani meditantur DEI fui beneficia, glo- » 
rizqueillius promovenda impendunt operam. Intimus enim, 
amoris affectus in Renibus fedem habet.,, Et quamvis Íciam, 
explicari hoc Renum fcrutinium de occultis animi, quafi Pfaltes 
& Propheta dicerent : DEUM fcrutari etiam hominum occul- 
tas cogitationes, co quod Rene/ fub adipe in Lurbis feré occul- 
ti jaceant; id tamen nimis longe peritum effe facile apparet ; quafi 
non dentur in Corpore vifcera magis occulta, quam Acsef, 
remotis inteftinis quorumlibet cal obvii? Siccine Cor non 
Obfervv, I4cAd. N. C. Cent. T, : dee ^. eque 


" 


346 . i: 


* 


(—— elereatis CLXPIIL 2 

aque (ub coftis & terno, füb pulmonum lobis & pericardio de- 
litefcit? Vero longe fimilius eft;per corda errores intellecius, per 
venes autem appetitus brutos intelligi. B. Camerariusin Diff. de. 


- Renibus 65 V'efica habita "Tubing. 1683. th. 23. explicationis de oc- 


eultis cogitationibus infirmitatem olfaciens, claritatem dictorum 
fcriptura ,renibus affcétus adfcribentis agnovit. Hinc exprefsé 
»judicans : 4ffe&ius renibus, contra talia (Scripture loca) quis 
» denepabit ? /Modus jam quicunque fif. — Yn renibus certe parti- 
» cularum fanguinis alceratio , inverfio, fecretio , tam manifefta, 
» €videns & fenfui obvia, quàm in nulla alia corporis parte con- 
»tingit. Verum confequentiz ab affectibus in generc ad femi- 
»nis praparationem , fecundarionem , generationem , nulla eft. 
» E Lumbis , non é Renibus , egredi in quibusdam facrz Scripture 
» locis Filii dicuntur. Hactenus B. Camerarius. — Quid? fi autem 
non tantum e Lurzbis, fed ipfismec Renibus Filios prodiifle, vel, 
€erte prodituros effe, € facra Scriptura probari poffet? Immo; 
quid ft Lumbi pro Renibus dicerentur? continens fc. pro conten- 

to? Sane locum Il. Samuel. VII. 12. vetuftiora quadam Exem- 

plaria ita vertiffe dicuntur : Filims , qui egredietur de Renibus 

fuk. Dicuntur, inquam, nam ipfi mihi tale Exemplar non fup- 
petit. Fidem autem habere cogor auctori opufculi de mirabili 

"Anatomia Renum 1699. Francof: impreffi, ( qui , me equid. judi- 

€c, non eft alius, quam Celeberr. Z/atb. T illinpinus , editione ali- 

orum quorundam operum famigeratiffimus.) Hic unus locus 
fiquidem examen fufítinet, fufficienter probaverit gener aíiois 
opus à venibus baud parum dependere. — Leipbius in fua Critica 
ficra fuper hunc locum ita commentatur, ut vifcera quidem 
omnia complectatur fub ifta voce b^»2, Renes camen non ex 
cludat. Talemque fuiffefenfum plurimorum antiquioris Eccle- 
fic Patrum apparet cx iis, qua laudatus T illingius adducit ex 
Tertulliano , qui lib. 1. de vefurreGion. carn. vocat renes conjctos 
feminis. — Ec FHefycbius Presbyter comment. in Levit. lib. 1. Renes, 
inquit, funt coifalium feminum minifleria , ixem in Renibus cot- 
talis operationis funt femina. D. -4üuguflinus enarrans Pf. VILv.1T. 
tiomi- 


A 


In Anatome falaciffima mulieris veptrta, —— 347 


gomine Renum dele&lationes "venereas intelligi fcribit, Ac £Zie- 
ronym. Commení. in Nabum cap.11. omnia, ait, opera, que ad 
coitum pertinent renum appellaione venire. Sic denique & 
Flacius in Clazve Scripture Renes cuv urinz expurganda , cum 
ctiam genifali femini ac generationi infervire affirmat. — Porro, 
fi per plures obfervationes demonftrare liceret, majoribus, pre 
aliis renibus preditos effe /alaces , magnum robur accederet opi- 
nioni corum , qui vifceribus iftis vim aliquam eeguarosomricrv 
adícribere laborant. — Sed rara funt ejusmodi exempla. Prater 
enim ea, quz Bartbolinus à fc & aliis loco fupra citato obfervara 
teftatur, nullum feré mihi cognitum eft, quam illud Sa/mutbi 
Cent. I. obf. 22. de homine fc. infigni venereo, cujus cum poft 
obitum fecaretur , renes erant maximi , u£ £ernos imó quaternos 
bumanos equarent , unde etiam unum exemtum quidam alius 
non inerudicus fuperveniens "ventriculum ; non fine adítantium 
rifu, putabat. Cui hec noftra obfervatio quoque connume- 
randa. . Ac veró hoc Zdnafomicorum incuriz adícribendum pu- 
taverim; qui, cum in fectione corporum morbo exflindtorum 
in partem affectam plerumque folüm inquirunt, utrum libidi- 
nofi fuerint,in quibus magnos renes , cetera nacuraliter confti- 
tutos, repererunt, penfi fortaffe nihil habuerunt. Profe&o,fià 
contrario judicandum , T imai Caf. 8. lib. 11 I. nobis exhibet Ba- 
vonem Suecum, in quo Renes cum flaccidi, cum adcó parvi in- 
Venti ut magnitudinem f1ucis juglandis vix aquaverint , & hunc 
quidem per totam vitam à J7eneris ufu 65 omni feminarum con- 
fortio abflinuiffe. Sin igitur par-vis renibus. przditi competi- 
untur imbelles , quidni majoribus praditi bellicofi judicari que- 
ant? fc. in caftris "Aphrogeni. Renes animalium lafciviorum à 


curiofis indagatoribus majores repertum iri, nonadmodum du- - 


bito, imo anafomicos ad ejusmodi fcrutiniainvito. — Leonis re- 
1e fant grandes ; AG. Med. Hafn. Vol.I. obf. 17. remotis integu- 
mentis unus Zix. pendebar. In z4um. II. Dec. I. Ephem. noflr.obf.6. 
. ad duorum pugnorum vaftiratem accefliffe vifi. Leo autem 
non eít adco grandis bellua, rametfilafciva. In Cer va lafcivo 

Xx ani- 


/ 


id 00007 Omas CLXYHL S Á 
animali renes inventi przgrandes Ann. I. Dec. II. Ephem. C. 
obf123. Avcs magnis renibus omnes fünc praedita, fed, &ple-- 
tGque falaciffimz. In Aquila renum interior facies cefticulorum 
carni fimillima AG. /4ed. Hafn. Vol.1. obf. 2. Reclamat autem, 
prater Tillingium cum B. Camerario feré cotus Anatomicorum 
Chorus, qui vias, per quas aliquidé renibus in tefticulos depor- 
tari queat, nullas agnofcunt. Inftar omnium fit Exc. IW'edelius, 
qui in Pbyfiol. reform.c. X- p. 324- Renes , aic, tion generant fe. 
mén. Argumentum praecipuum & (üummum eft, quod à reni- 
bus nulla via procedat ad Teftes, fed, arteria praparantes , re- 
fpe&tu feminis ita dict, feorfim ex 407fa procedunt, & ad eos- 
- dem decurrunt. Sinulle viz vel vafa, nullus etiam humor ge- 
Ditalis per easdem derivandus. ^Precipué argumenta Sennerfi 
hanc fententiam de Renum facultate emeeuaromorrrius ftrenue de- 
fendere fuftinentis, folide conatus eft evertere Excell. Job. Maur. 
Hoffmannus Idee /Machin. buman. fett. V 111. p. 71. f. cui in ple- 
risque fübfcribimus. —Nec enim revera funt via , qua e Renibus 
aliquid ad teftes deponere dici vel monftrari queant... Cum ta- 
men nilominus fupra recenfira quedam Scripture loca Renibus 
cooperationem quamcunque ad generationern adferere videan- 
tur, explicationes autem quorundam hzc loca intelligi debere, 
de occultis in corpore, que DEUS inveftiger, adeó penitius rem 
introfpicientibus non facisfaciunt; ut porius per dictum II. Sam. 
"VIL. 12. cóntrarium manifeftiffime prafulgeat ; neque Spir. S. hic 
dy Sgerea5«* loqui voluiffe, vel animo concipi queat, cum 4l- 
legoriis vel fropis uti, non fit zvSeeromaS«c loqui, fiquidem tro- 
pi funt obfcuriores, reomninó clariore per tropos fignificata &c. 
Cum, inquam, hec omnia ita fe habeant, aliqui per explicatio- 
nes longinquius petitas his difficultatibus mederi fuftinuerunt. 
Lindanus . atedicin. Phyfiol.cap.V. artic. 11b. 143. ica rem ex- 
plicat: Affe&us libidinofos lumbis & renibus paffim Spir. S. ad- 5. 
fcripfiffe opinor, quia calefcentibus lumbis cale(cunt renes 76 » 
tibus calefattis affluit major copia fanguinis , cum ad ipfos, tum» 
ad partes genitales, unde his curgencibus, prurientibusque ya » 
; nafc 


In Anatome falaciffime mulieris veperta. 349 


nafcuntur cogitationes atque concupifcentiz prave. — Barfbo-,, 
linus l.c. p. 187. fanguinem arteriofum feriofiorem ait, trahi à 
renibus per emulgentes aríerigs, unde reliquus, qui rea de- , 
fcendit per arterias [permaticas fic defecatior & femini aptior. ,, 
Enimvero, ut nil dicamus de imaginaria ifta renum tractione, 


quid fiec, hac ftante fententia de Bartbolini ipfiusmet obferva- - 


tione fupra adducta ,reníbus nempe majoribus falaciores pradi- 
tos'efIe? De irradiatione renum , quam ipfe quoque Bartbolinus 
loco citato adducit, pra.ftat omninó tacere. Non generant re- 
fie$ Íemen pofitive, IJ/edelius loco cif. fcribit; quicquid veró con- 
ferunt, remoté pra'ftant ac privative, depurando & fuo loco fàn- 
guinem, ' Mclius fe rem explicaffe putat 7 illingius l. cit.p. 246. 
ubi cum à Bartbolino chimericam irradiationem Tefliculorum à 
renibus rautuatus effec, ita philofophatür: Sanguis per aríerías 
emulgentes ad renes defertur , ubi in iis non folàm percolacur ,, 
ac à fero fuo fuperfluo fegregatur, fed preeparatur quoque, & 
€x parte in humorem feminalem elaboratur ; binc iterum per, 
*venas emulgentes ad venam cavam , & per confequens ad Cor;, 
redit, & ex Corde per arteríam aürtam in aríerias [permaticas,, 
deducitur. In ejusmodi autem feminis hujus in renibus pre- 
Paratione aura quzdam feminalis elevatur, qua corporibus vi- ;, 


 tilibus calorem & robur addit , que aura fané non in. feffibus,, 


olüm, ut nonnulli opinantur, fed renibus quoque & quidem ,, 
primario,genceratur. Hinc fapor quoque ac odor ih animali-;, 
bus pluribus non caftratis per univerfum corpus diffunditur, ;, 
maxime tamen in retibus percipitur, ac potiffimum in ani- 
malibus adultis: In. novellorum ac teneriorum 7enibus dum ,, 
nondum feminas ineunt, non reperitur. Diceret aliquid Til-,, 
ingius, modo non tam difficile conceptu effer, humorem ipfum- 
met feminalem per tantas ambages CorZi prius infundi, hinc 
emum per aortam & arterias fpermaticas tefticulis inferri, cum 
Pro humore tam nobili natura vias longe breviores fabricari 
potuiffet. Quis enim per hos circuitus elaboratum in renibus 
humorem fícminalem aut virium fuarum nil deperdere , auc 
: Xx 3 fangui- 


1 


3fO —- ; Me Obfervatio CL X111. 


fanguineam maífam fpiricusque vic-animales inquinare debere 
non perfpicic? Porró cur per noftram obíervationem etiam fa- 
laci fzminz fuerunt zenes majores ? Nam per moderna obfer- 
vata, mulieribus femen, quod verum quidem dici, & virili equi- 
ollere valeat, non adeft. Cercé huc etiam quadrat illud Lin- 
 denianum Sí! Cum enim loco citato fb. 142. dixiflec, tiom opus 
effe novo renum ufa, prebendi aut praparandi materiam femini 
mafculo, fabdic: quare non füemineo quoque? Sí * Digito cóm- 
pefcelabellum. ^ Quidigitur conferunt renes ad generationem, 
vel potius falacitatem ? Poteramus dicere, quamvis paulo aliter 
cum B. Camerario: Renibus quis contra ftripture loca concur- 
füm ad generationem denegabit ? Modus jam quicunque fit. At- 
tamen quamvis cum iis facere non poflimus, qui renes elabo- 
rando femini velificari credunt, alio tamen modo cos ad gene- 
rationem, vel certe falacifatem concurrere pofle, fi non fenti- 
mus,ad minimum ramen fufpicamur. Seilicec, non plane de 
nihilo putamus, quod fupra Tillingium de aura quadam ephebis 
eyirilitatem accer [ente fcripfiffe diximus, feminalem autem nega- 
mus genitalem potius appellamus. Mobius fundam. Mel. 
Phyfiol.C. 6.p.go. (eq. praxer fpiritum vitalem & animalem alium 
quendam genifalem adftruit, cujus officina fint feffes, materia 
fpiritus vit-animales, ufus fecundatio uteri, Exiftentiam hujus 
probare nititur ex eo, quod in Brutis non caftratis hic fpiritus 
fingulari graveolentia totum corpus repleat, omnemque Catr- 
nem adeó inficiat, ut nec coctione nec aífatione deleri queat; 
idque in hirco totas «des foetore fuo inficiente cumprimis ma- 
eftari. Calorem praterea totius corporis etiam in hominibus 
augeat, ejus totum temperamentum mutet, calidius iftud cffi- 
ciat, robur corpori, hilaritat & animoficatem animo cor 
ciliet : Eunuchos inde effeminari : Juvenes puberes ex hujus 
prafentia (tarim vocem mutare, gravioremque nancifci; Cct- 
vos caftratos ,ob hujus defectum cornua decidua nunquam re 
cuperare. Hos fpiritus inceníos facilé in confenfíuni trahere 
animales, & in füramum furorem agere homines , quod com- 
! P 


arceat 


In Anatonie falaciffma manlicvis veperta. CE 
pareat in furore uterino &c. Eadem aliquo modo fufius repe. 
tit Cap.XIX.p.486. ieminEpit. Inflit./4ed.p.m.32. cum 
fpiritus cjusmodi gerrif2lis in folidum negari poffit, valde dubi- 
tamus. Nec tamen cum Z7/abio facimus, qui talem in £effibus 


generari contendit. Adducias ejus rationes erudité fatis pleras- 


que difcuffit Exc. 2Zedelius in Pbyfiol. /Med. fedl. HI c. 7. p. 63. quae 
cum huc proprie cun&a non pertineant, lubentes tacemus.. Il- 
lud (alim optime mone: Wedelius, afferta abii & AíTeclaruma 
faltem viros tangere, cum tamen fpiritus utriquefexui fint com- 
munes." Addimus nos, cum nusquam in traQtarione de fefficu- 
lismuliebribus ,horumque ufu quidpiam Z2abius de [piritu geui- 


lali dicat, immó ne dicere quidem poffit, dicere tamen non 


vereatur in defcriptione fpiritus iftius gegifalis, eum in con(en- 
fum trahere fpiritum animalem, & in fummum furorem agere, 
quod compareat in furore uferino. Siccine igitur mares pati- 
untur furorem uterinum ? Interim tamen , quod de graveolentia - 
brutorum non caftratorum, hircorum precipue; item de mu- 
tatione vocis, delibidinibus & pronitate ad coitum eorum, qui 
€x ephebis excefferunt, hzc in genere omnia tam funt vera, ut 
contradicere velle, petulantia dici mereatur. Eas veró muta- 
tiones à certa quadam  álteratione fanguinee maflz dependere 
forte nemo dubitat, vel aliud quid verius in medium proferri 
poftulamus. Alterationem hanc fanguinee mafia à certa qua- 
dam materia, quam quocunque nomine per nos appellare lice- 
bit, eidem admixta arceflendam efle, clarum. Hanc fübtilem 
& efficacem effe oportere itidem manifeftiflimum, five jam fic 
fermentum , quod. hodie quamplurimis fordet, five fpiritus, five 
aura, five quid aliud, perinde eft, A fefliculis veró id clabora- 


Ti; propterea , quod fupra dictum, concedi non poteft , quia fe- 


minarum tefticuli à virilibus toto callo differunt, aliisque longe 
ufibus per experimenta moderna deftinati funt. Ab. ejusmodi 
pubertatis characteribus autem mulieres excludere velle, ipfam 
rei evidentiam colli Non quidem dum pubeícunt foemelle 


olent. 


- YOcc tam grayi & mafcula utuntur ; non hircum aque ac hirci 


HA. — Obfervatio CL XV ITI. 
olent. Attamen earum quoque infignis mutatio circa id etatis 
clariffima eft. Mutant & iftz vocem , quamprimum tnenfts 

 eruperunt. Artolluncur colliculi precordiales, quando caculliunc. 
Incipiunt prurire , imó lafciviores hirciffare quoque & olere. Gra- 
du folo differunt ifta id utroque fexu phenomena; Feminarum 

effime oleatium nobis hinc inde fuppeditantur hiftoriz, Vid. 
"Aun. H.Decad. 1. Ephem. Cur. obJ. 191. AG. /Med. Hafn. Vol, HL 
obf. 19. Pechlinus Lib. 1. obf $1. lllud , aic, imprimis in feminis 

— mirandum, quod, cum molliore &5 dulciore immo &5 frigidiore 

temperamento fint predite , tamen [ubinde faedius [pirent , quam 
«viri , €5 foetore illo, quando exercitatio accedit , magnum aeris 
fpatium edrumque membra impleant. — Ec, pauló poft ,"virginer, 
ait, ego vidi, que , quocunque pedem efferrent , faetentis allii odo- 

vem fecum baberent. | Acveró cum Dircum adultorum mafculo- 
rum à feminis fanguinis inundantis Tin&tura proficifci credat Ex- 
cell. Auctor ; unde deducet bircum feminarum à femeripfo in ali- 
quibus obfervatum ? Aliunde igitur, quàm à femine proficifci 
debet. Nos ejusmodi auram fermentum , tintfuram &c. arceí- 
fimus à renibus , hosque perinde generationi quoque litare, tan- 
tifper credimus , ut falva quoque maneat Scripture ditiis, & 

Patrum hzc explicantium autoritas ; Non autem dicimus, ma- 
ceriam feminalem elaborare , foctui materiam füppeditare renes. 
Non, inquam, fed hoc volumus : £ renibus proficifci auram 
quandam , Spiritum , Tinuram 65c. que fanguinis malJam fic al- 
lerave apta fit nata, ut lafcirvie fenfus , 65 appeístus ad Venerem 
in utroque fexu hinc excitetur , masque femellam &5 contra defi- 
derare incipiat. Quod, fi verum eft, illico pacet: Cur majori- 
bus renibus pr diti falaciores comperiantur , de quo infra pluri- 
bus. Favet noftris conatibus admiranda renum vaíorumque 
firu&ura. Qua Veteres in medium produxere, hodie ridentur. 
Magnam facem praluxit Bellinus, majorem /Malpigbius , maxi- 
mam Pieuffenius , & hic quidem ultimus in eleganti(limo Tradaa- 
cu, quem infcripfit, Vovum vaforum Syflema. Hic igitur, cum 
de renum fubftantia & ufu à pag. 1 42. usque ad p. 171. pe 

ime 


- 


In Anatome falacif]ma malieris reperta. : 353 


fime differuiffet ; quae huc faciunt, (nam de urina fecretione fol- 
liciti non fümus) hujusmodi fere func: Renes duplici conftant,, 
membrana ; altera excerna adipofa, cujus vafa adipofa ex artc- 
riis oriuntur ; altera propria immediate renes füccingente, per ,, - 


Lh: 


» 


quam adipoía prioris membrane vaía euntia in qpeníj,ext-» 


mam venu» fuperficiem occupantibus radisantur, earumque, 
cavitatibus inhiant. Porro interior feu propria rentim mem- ;, 
brana é nerveis propaginibus exiguiffimis, multis ductibus fan- 
guiferis oculorum aciem fübcerfugientibus, cumprimum va- ;; 
cua funt fanguine, & indcefinitis vafis lympharicis varié fimul,, 
intextis conflantur. Subftantia ipfa renum cít duplex, exte- 
rior & interior, illa glandulofa plerisque ZAnafotüicis habita , nil, 
aliud eft, quam textus vaforum fanguiferorum, qua varié at-» 
que varié fimul implicita, variis atque variis impulfibus fuis;, 
hec reprafentant corpora, que Leurs nomine vulgo ,, 
donari folent : Interior eft vafculofo-fpongiofa, ad nos non per- ,' 
tinens, fiquidem urina foli fecretioni dicata. — Arteria emul- 
gens intra exteriorem reni; fübítantiam in ramulos & hinc mi- ;; 
nima vafcula diremta, in venas denique de(init, que € minimis » 
capillamentis in ramufculos majores, ac denique emulgentem,, 
venam faceffunt, fic, uc arcerie. & venz, quemadmodum per» 
experimenta curiofiffima curiofiffimi Dn. Auctores in toto cor- » 
pore, ita hic etam unüm continuum vas conftituant. lota. 
igitur renum excerna fubftantia, fanguiferis tantum vafis varié 


-& varie fimul intertextis, & obvolutis conftat, qua in diverfos 


, abeunt .implexus glandulos ementientes , quibuscum ftridam 
habent communicationem du&tus adipofi & lymphatici utra- 
rumque membranarum. Hi arteriz emulgentis ramuf(culi va- 
rias propagines nervorum paflim in fe fufcipiunt, horumque 
mufculorum aliqui in interiorem renis fuübítantiam vafculofo- 
fpongiofam ferum variis falibus aliisque particulis refercum dee 
ponunt , que trinam poftmodum conftituunt 5 aliqui vero fe- 
rum fübtilius & ab hifce recrementis depuratum, quinimó fpiri- 
tibus animalibus per nervulorum propagines illuc. terminacas 

Obferv, Acad, N. C. Cent. I. Yy "er HM 


X 


à 


7 -o0- Olferuaio CLXPII I 
im pragnatum in capillamenta quaedam venofa é lateribus arte. 
riolarum prodeuntia infundunt, qua. in ramufculos vena emul- 
gentis majores, hinc ipfam venam emulgentem derivata, trun- 
co venz cava adícendenti primum , hinc ipfimet cordi advehun- 
tur Non igitur omne ferum per arterias emulgentes renibus 
advectum in urinam fatifcit, fed ejus pars notabilis , uc dictum , à 
recrementis urinofis liberata , fpirituque animali impragnata, 
adeoque fübrilifara & quafi fpirituafcens à capillamentis vena 
emulgentis reforpta fanguinez maílz denuó affunditur. Hoc 
 ferumrcfluum infecontinetauram illam, feu TinG'uram; feu fpi- 
ritum genitalem ejusque vehiculum eft. Ab hoc fanguinea maf- 
fa alceratur, exaltatur quafi, adolcfcentes utriusque fexus pu- 
bcícunt, laícivire incipiunt , amplexusque venereos defiderant, 
immutato corporis toto habitu. Nam, cui fini feri quedam 
portio cum fanguine regrederetur in venas, antequam interio- 
rem 7enis fubftantiam ingreffa fuit, ubi urina fegregatur, & cui 
fini ramufculi nervei ibi quidem locorum in arteriolarum pro- 
pagines implantarentur? Si non alia efferadmiranda renum ftru- 
&urz actio, quam urina é fanguine fequeftratio? Et fi aliquis eft 
harum actionum finis, quis tandem fir ille, nifi quem indigita- 
vimus : Seri veró iftas portiones, que hoc modo reforbentur à 
ramulis, antequam interiorem renum fübítantiam , veram urina 
officinam , fübierunt , portiones oleofo-tartareas excrementitias 
non amplius continere vel ex eo liquet, quod alias concipi non 
poflec, cur non omne, quod eft excrementitium pelvim renum 
" & interiorem fübíftantiam vafculofo-fpongiofam fübeat, fed in 
venas remeet , ac fanguini, qui tamen depurandus erat, denuó 
faffundatur. Mirum alicui meritó videri poffit, cur venz emul- 
gentes fint adeó capaces ,imó arteriis emulgentibus longe capa- 
ciores, cum tamen ha tantam farcinam, urinz fc. omnem ma- 
teriam in renes deponant, ifte veró nil aliud, quàm fanguinem 
fero fpiritibusque orbatum revchere dicantur. Igicur ni plane 
fallimur, una cum fanguine, non tantum norabilem feri, fed, 
à falfugine urinofa depurati, & à fpiritus animalis d 
i á piri- 


In Anatome falaciffmma mulieris veperta. | E 


fpiricuofi redditi portionem revehunt; que , quo fpirituofior, eó 
majorem fibi in venis emulgentibus locum requirebat. Quibus 
ita fe habentibus apparet jam, quis verus fic renum ufus ;(c. du- 
plex ; quod exteriorem ejus fubítantiam elaboratio Tinure 
cujusdam genitalis , aleerando fanguini in puberibus, pro exci. 
tanda lafcivia, dicate ; quoad internam ; fecrefio urine. — Immó, 
fi dixerimus, per hanc quoque Tíntluram , auram , &c. fieri, uf 
fanguis ad menflruas. excretiones in. femellis incitetur, fortaffe 
tion erra-verimus. - Proficifcatur hic menftruus fluxusà pletho- 
ra; rideantur omnes illi, qui fupponunt fermentum aliquod fan- 
guinem iftis periodis rarefaciens atque ad excretionem ftimu- 
lans, quod hodie facic in Emmenologia fua Freundius , quidquid 
mechanizet hic Autor, & ejus fimiles, certe fine peculiari quo- 
dam ceyacue menftruationis negotium concipere vix licebic. Si 
non adeft rarcfactio, fi non ebullitio quedam, cur femel aper- 
tis uteri arteriolis ( nam ex his folis fanguis menftruus profluit) 
non tora mafíla fanguinea exit , pulíu prafertim conniventiam 
arteriolarum femel apertarum impediente, jugem veró fluxum 
promovente? Immó, quid de /Menfibus immodicis dicendum? 
Num & hi femper à Pletbora? Atqui hoc fi effec, cur que im- 
modico fluxu laborant, denique multa pallefcunt, cachetice 5 
hydropica: fiunt? Colligitur icaque circa ifta vaía fucceílive fan- 
guis fuperfluus, cujus, fi quantitas competens collecta fuit, ab 
aura hac genitali fufcitatur orgasmus , ofcula arteriolarum 
aperiuntur , fanguis guttatim exftillac, fufficienci poft quantitate 
epleta; ceffante tunc orgasmo, denuo clauduntur vafa, & flu- 
xus defiftit. | Nec implicat; alio quoque modo, ficuti in aliis 
bemorrbagiis, fanguinem orgasmum concipere pofle, uc non 
opus fit hac aura vel fpiritu. Diftinguimus enim míer orgasmum 
fanguinis , ut ita loquamur , naturalem ; vel. faltem nonnatura- 
em, 65 preternaturalem. | Icerum ex noftra hypothcti apparet, 
quo patio venes dici queant fedes amoris &5 concupi[:entiarum ? 
Nempe, quia per hos venerea libido fufcitatur. Porro, cur ma- 
joribus renibus praediti fint. falaciores ? quia nempe in major 
Yy 2 quan- 


— | Khen: Obfervato CL EDNMERS S 
quantitate elaboratur falacitatis fufcirabulum. ^ Organog enim, 
quo majus, eó promtior ejus, cuilibet fun&tioni deftinati , ope- 


ratio. Mr. Liítu in obferxvatione de fotu bumano monffrofo . 


"Memoir. Ann. 1701. de l* Acad. Royal. de Science p.m, 123. de ce- 
rebro bumano eleganter ratiocinatur, cum obfervat id longe ma. 
jus effe, quàm omnium reliquorum animalium homine etiam 
multo grandiorum, verofimiliter , ut continere poffit infinitum 
rumerum conceptuum & idearum, quorum reliqua animalia 
non funt capacia; Quo enim plus cerebri habent quavis anima- 
lia, eó perfc&iores anima fun&iones, quod in Abacbiticis cla- 
riffimum, hi enim, ut finr corpore cxtera paufillo, capitones 
tamen plerumque exiftunt, fed & pro statis rationc fuis equa- 
libus femper fapientiores & magis judicio pollentes ; Sic fatuos 


P. 


uütplurimum videmus minore capite praeditos: Parili plane mo- 


do, uti renes majores notant , ceteris paribus, falaciores, ita mii- 
noref ad hacce pralia imbelles. Neque tamen non videmus 
premi nos poffe quibusdam difficultatibus, fed , quod fperamus, 
haud difficulter fuperabilibus, Objicere quis poflec ; materiam 
pro bac aura-genitali femper etiam in pufillis renibus advchi, 
neceffarium igitur effe , ut 1nfantes quoque lafcirviant.  Refpon- 
demus , eandem quoque objcctionem contra fefficulos valere. 
Cur autem bruta quzdam cervi, canes &c. non per totum an- 
num Veneris ocftrocieantur, cum per cotum annum hac 4/4 
in ipforum renibus generetur : Refpondemus idem, quod an- 
tea. — Fortius «az «cw ftripgunt, que de Eunuchis profcrun- 
tur, Hi namque funt cffeminati , funt exili voce , barba carent; 
fterilefcunt , prafente. nilominus illa renum a&ione. Sed hixc 
adeó nos non feriunt ,. ut mirifice potius confirment noftram 
fententiam, — Qui funt Eunuchi nati, vel ante pubertacem tales 
fiunt, nunquam in mafculas vires adolefcunt, nunquam vocem 
gravem ebuccinant, barbam alunt&c, ^ Secus veró res ompinó 
habet in illis; qui jam ephebi caftrantur. His; experientia tefte, 
ncque vox mutatur, neque barba excidit, neque aliud quid etfe- 
münad contingit; nifi quod generare, vel efficaciter coire defi- 

- nant, 


b 


In Anatome falaciffima mulieris vepivta. 7 9 


nunt. . Coéunt ramen, lafcivi funt; pruriunt , feminas ineunt. 


- Dicat Smetius , affirmet. Cabrolius; aflerat Foníanus , praedicet - 


Hoffmannus , aliquos generaffe inteflatos ; Faciraus cum Zirndenio, 
qui ira : £Torum «virorum au&loriíati ficuti fidem ego nunquam 
derogare nec poffum nec «volo; (ic teque credere. De Eunuchis 
aurem non unis , quod coiverint, res certa eft. Cur Türcartim 


Amperatores Eunuchis penem quoque abfcindunt, tefte Scal;ge. 


10 Exercif.175. 7? Eo quod viderint tales libidinofe feminis in- 
fultafle; Nora eft hiftoria Eunuchi cujusdam in Z4u/a Elethora- 


-liSaxonica Mufici , qui conjugium appetivit, & voti quoque. 


amnatus fuit... Inde bec adydymorum libido , falacitas , lafci- 
"via? Certe nonaliunde, nifi ab aura «vel Tintlura genitali enum. 
Praterca toto die obfervamus, & frequentiffimis hiftoriis. con- 
vincimur, cos, qui funt in utroque fexu quam maxime falaces, 
quam. minime tamen generare : Immó minus; qui fünt fopra 
modum íalaces. Semen igitur poreft eflz prolificum, absque 


. nerabili falacitafe vel lafcivia : lafcivi itidem & falaces effe pof- 


funt fine fetificatione; quod cum communi fententia de fefficu- 
lorum-virtute ftare non poteft. : Obfignamus difcurfüm preter 
intentionem lorigius produ&um , poftquam pauca adhuc mo- 
nuerimus.  Rogandi funt; qui anatomicis prefectionibus vel ex 
officio, vel occafione ftudent, ut curatius in falacibus inquiraác 
inTtnum magnicudirem. Porró , uc animalia bruta Zeneris effro 
percita fecantes obfervent, annon tum reges laícivius & graveó- 
lentius aliquid, quam aliis temporibus fpirenc? Deniquein vivo- 
rum fectionibus, liganda alterutra Emulgens , ligandus fimul alius 
quifpiam major vena. cava ramus, v. g. aícendens; quippe ab 


Emulgentibus remotior. Colligendus in utrisque accumulatus 


fanguis examinandus, qui , & quomodo concordent, difcordent 


ifti in diverfis vafis colle&ti humores? Obliti famus fuo loco nota- 


16, quod reges leporiti ,- animalis valde falacis comcefti, pre aliis 
libidiaofi- quid Ínirare nrifeít :;3nfur ; "pu 


uet T 


Yy 3 OBSER- 


i | Obfervatio CLXIX 25 
HOBSERFATIO CLXI X. m 
Dx. LIC, ROSINI LENTILIIL. 


De 

"Aquis ZMedicatis Cant[Ladienfibus. 
Audaturus beneditlam "Terram in Valedi&oria AMofes, Vir 
DEI, à rivis, fontibus & lacubus ad montana & in pafcuis 
fluentibus orditur, inde demum, , ad tritici , hordei, vicium , ficu- 
um , granatorum; ad olei , mellis & metallorum proventum 
progreíflus , Deut. VIIL 7.8. 9. quafi przferendas omnibus aliis 
thefauris ,aquarum fcacurigines varias cenfuiffec.  JE"rirfenbergi- 
«a tellus, uti nulli Germanie regioni bonitate cedic, quippe re- 
rum ad vitam neceífariarum proventu adeó beata, ut cum in 
multis exuberec, in nulla deficiat; ica fontium medicatorum varie- 
tate mira plurimas omninó Regiones poft fe relinquit. Sunt no- 
bis € famofioribus fherm:e ferine, Balnee Bollenfes , Zellenfes, 
Stultgardiane , Rüdenanienfes, Blafienfes , Acidulze, quas ita vul- 
89 Vocant, ( quamvis, ut fuo loco dicetur, perperam ) Güppin- 
genfes , Deinacenfés , Rippolzavienfes , Jebenhufane & plures. 
Cum An. 1708. Goppingenfes aquas potaremus , id nobis loco re- 
creationis fuit, uc iftas 4. fcaturigines diverfas, cum Fauernda- 
vvienfes , Tebenbufanas, Llberkingenfes , Bollenfes, vario quidem 
modo ; fed precipue per ica fic dicta Yeagentia centaremus; id- 
quc fecimus magna , neque poenicenda cum voluptate. Didici- 
mus autem plane verum effe, de quo jam dudum perfüafi era- 
mus , Goppingenfes fc. aquas W'ürtenbergicas alias potabiles viti- 
bus anteire, quod ad oculum demonftrare fecaper parati fumus. 
Veró, qua fumus Güppinge perfruici , voluptas nos allexit ad 
examen aquarum Can[ladienfium, vevera calium, quales ibi loco- 
rum nunquam fperare poteramus, quippe quod ifte aqua quan- 
tumlibet ufu antiquiffimz, nulla tamen unquam illuftri fama in 
. hunc usque diem, hominum memoria, claruerint, fuoque nos 
exemplo doceant, quemadmodum inter homines famam aliqui 
habent, aliqui merentur , ica famigerariffima qualibec falucares 
aque 


De Aquis Medicatis Cantfl adienfibus. ; 3 ;9 


aqua, non femper fint optima. Comite itineris & laborum Dn. 
Ottimanno , Pharmacopoeo Stuttgardienfi, ob litceraturam clegan- 
tem, peritiam Chimicam & in indagandis natura arcanis raram 
curiofitatem omni laude digniffimo viro , Cantfladium nos con- 
tulimus d. 17. OCtobr. 1708. Oppidum eft amoenitate fitus com-- 
mendabile, dimidio abhinc milliari diftans , ad ripam Vici niti- 
de aedificatum. Balnez funt ibi Sulzenfes feu potius falinz dicta, 
046 Cul 23ab/ co quód $4! commune continere credita: fuerint, 
quod etiam ita fe habet, uti deinceps videbimus. - Hactenus ca- 
rum nulla gloria. . Scuttgardiani, quos res angufta domi à reli- 
quis foncibus arcuerat, illuc propinquitatis compendio , com- 
meare fuüeverunt, fcabiofi utplurimum, vel artuum debilitate 
fradi. Nam aliis ufibus aptz nunquam judicatz ,imó nequidem 
potatz, Adivimus primum domum Balneatoris , ubi explora- 
vimus, profluentem éligneo canali aquam fàpore aliquantillum 
falfo przditam, |. Ubi continuo defluit, cruftam albiflimam cal- 
dformem deponere vcl relinquere folet. Hanc clixiviare vel. 
folvere volentes nil na&i famus : Affufa enim lapidi huic cal- 
tario in pollinem redactoaqua calida etiam poft alíquot dies nil 
faporis alieni, neqve. odoris exhibuit, — Judicavimus igitur efTe 
lerram meram calcariam , levem, porofam , alcali fixum , medi- 
 dnalibus, falinis vel aliis viribus orbam , aut certe pauperri- 
mam morgam. —Parietes canalis lignei inducti erant vel incru- 
. ftri lapide molli, rutilo, feu (i mavis ochreo. Cum 600. prater 
Propter paflibusà domo Baflneaforis ad fontes venifemus; haud 
procul à /Vicro flumine diftantes, horum confpicati fumus nu- 
mero binos , quadratos pedum circiter 8. longitudine & latitu- 
dine comprehenfos, Lateris finiftri fons ab incolis vocatur maf- 
culus, alter dextri, Femella. Inter utrosque fontes, aéri libero 
€Xpofitos, erat 9. circiter pedum intercapedo. Mafculi fontis 
aqua elegantiffimo (àne fpe&aculo per diverfas non minus, quàm 
decem, fcaturigines é profundo furfum quafi perpetua cum cbul- 
liioneafcendebat, Non erat frigida, fed quafi ad quendam te- 
Porem inclinans, Licet aéris cunc intemperies effec fatis afpera 
in- 


LI 


$8605 —  - . Olfervath CLXIX. | 
& inclemens. Sapor nobis videbatur manifefte: vitriolicus, & 
- quafi atramencarius , qualis £gramaruz folec.. Hunc fontem aje- 


bant 12. circ. pedum profunditatem emetiri , & quum conto ex- 
ploratur, fcopulos indefinite inz qualitatis fentiri, Ex hoc falo 
fonte mafculo in balneum aqua per cubulos derivatur, nifi quum 


balneantium numerofus confluxus aqua majorem quantitarem 


poftulat ,tunéenim e fonte femella per du&um huic itineri apca- 
tum , utrique fontes coéunt,& in unum communem alveum 
colliguntur... Fons femelle totidem fcaturiginibus oculos oble- 
Car, fed , impari plane robore in altum tolluntur. . Tepor ta- 
men idem, qui in 7Zafculo; íapor nonnihil. remiffior ; attamen; 
nifi quis prius ///2fculuia guftaverit, fic. (acis potenter linguam 


afficiens. | Color tunc-equidem curbidulus , cum aque fa[cule 


 €ryftallina claritate fe commendarent. /. Referebant nobis inqui- 


lini hoc fane mirandum & notatu revera dignum, de fonte fe- 
mella : ncmpe aquam fingulis menfibus pedetentim ac denique 
valde turbari , hinc fubito reclareícere. -« Natum inde, femelle 
nomen cxifti ; quafi men[Irua pacerecur ;fons ifte, Sicenim 
loqui folenc 36 Qciblein reinige (id) alle vier CiBodpen. - Affirma- 
bant hos utrosqne fontes, uti, quo major fit a:ftivus calor , có 
frigidiores, ita quo intenfius frigus hybernum, eó calidiores com- 
periri, fic ut media frigidifimaque hyeme pratereuntes ma- 
nus in his fontibus percalefaciant. Hieme quoque tantum 
ramque vifibilem vaporem ex utrisque fuftolli, uc eminus quai 


flruis carbonariz fumus judicari valeat, Fons femella ea- 


dem cum zfculo. profunditate excavacur , fed in fundo 
nulle rupes, conto potius cedens limus. Fons femella format 
€legantiflimos /2pides intuitu. miro vifum animumque recre- 
antes,  Afliguntur ad fontis parietes , nil aliud. referentes; 
quam complexum. merum íubulorum minimorum cavorum s 
inter. fe. mivabiliter. contextorum , inflar mufci corallidis , vel 
corall. albor. »Leves funt ifti lapides , colore tam nigri, quàm 


- gryfei;faporis nullius. ' Quaqua fluic aqua per canales, ocbram 


in fundo deponi; copiofam , quz nondum. examen e 
uiu- 


"P 


| De Aquis Medicatis CantfLadienfibu:. 3 
fuftinuit. Obfervavimus illapfa in hofce fontes arborum fruti- 
cumye folia nigredine tingi. Fons mafculus in oppidum deri- 
» vatur percanalem ligneum & amplum, ex hujus canalis paricti- 
bus fucceflu temporis fponte fürgit alius quidam canalis faxeus, 
éfaxo duriffimo & albo. Hunc fibi praterfluens aqua artificio- 
fe & magiftraliter ut ita loquar,fingit. — Eapis eft aliquot polli- 
ces craflus, nonnullibi tubulatus, alibi denfus, & per. fingulos 
annos canalem ligneum adeó incruftans, ut necefle fit, magno 
labore canalem lapideum à ligneo per lapicidarum operas, fepa- 
fare. Mirabamur lignei canalis profunditatem, e cujus lateribus 
lapidis quafi fimbria fürrexerat non aliter, quam lapicidz arci. 
ficio coagmentata, auc € folido faxo excifa, « Dicebant tancum 
effe aqua per canalem in aftuaria profluentis imp , ut tectu- 
tam per afferes non ferat, fed magno cum fragore dictos aflc- 
res hifcere facia. Hoc refponfi tulimus, cum diceremus has 
aquas virium fane multum fluxu tam longinquo per canalem 
apertum amittere, quod verum eft, fiquidem fapor ad fontem - 
infra&tus , in balneis ipfis ad miraculum usque remifit , cum ta- 
mcn ultra 600. à fonte paffus fluere non cogatur. Id veró de 
particulis activis hujus aque teftimonium perhibet, contrarios 
omnes aufus elidens. Sic neque vecturam violentam in vafis 
admodum claufis , quin hec rumpantur, fuftinet ; pauci. has 
aquas acidularum more, potare funt aufi , nullo fàne cum de- 
trimento , imó fanitatis cum emolumento. Deportatas jam in 
diverforium noftrum utriusque fontis aquas infítillatione vario- 
rum liquorum varié centavimus , fpectaculo jam jucundo, quod 
mentem curiofitatis avidam plané fatiaret.  Effervefcunt cum 
[piritibus acidis parum , magis tamen cum fpirituVZttrioli, quara 
Nitt. furgebant € fundo perpendiculariter afcendentes bullu- 
le minime, hzque innumerz. Color nil mutabatur. Cum 
Aceto deftillato debiliter agirabantur , fed bulla parictibus vitri 
affixa: fatis magna & numerofz, colore immutato. — A folutio- 
ne Aluminis aqua primó nil mutabatur , deinde fenfim opalefce- 
bat. (Opalem colorem vocamus ex albo turbidum , qui laci 

Obférv, Acad, N, C. Cent. I. Zz obver- 


461 ——. Olfirvatio CL xix. 


 obverfus parum rutilefcit.) A folucione Sacchari Saturni intenfe 
laétuerunt, item à folutione Lune ; ubi fimul ftatim in mafculis 
pracipitabantur flocculi majores candidiífimi, | A Spir. SalAtr- 
moniaci opaluerunt ; A folutione Pitrioli "Martis color ex ob- 
fcuro flavefcens, vel flave- opalis : A folutione /Martis vix ac ne 
vix quidem ad opalem vergens. A folufione V'ifrioli Veneris 
color pallidule coerulefcens, quafi bleumour anf & curbidulus, qui 
idem , fed faturatius cum folutione Veneris contigit. Ab oleo 
"Tartari color faturiffime opalis,immó la&eus. A folnfioneSa- . 
lis primó parciffime opalefcentes , poftea ftatim reclaruerunt. - 
A folutione Sulphuris cum Sale T aríari color ex fufco turbido- 
-épalis cum magno fcetore ; fenfim poftea magis laGefcens. ... A- 
folutione fcor. Reguli Anttmon. color inftar Chryfolitbi flavidulus 
& diaphanus cum pasco foetore. —.A folutione Gallarum color 
celare purpurafcens. A folufione refi in fundo parum opalue- 
rünt. A Sirupo "violarum viriduerunt eleganter cum aliquali 
vix tamen perceptibili effervefcentia ; quamvis in femella nulla 
plane agitatio fuerit obíervata. Ab Maier Lactii eleganciffi- 
me purpuruerunt... Notandum femellam propemodum eadem 
plane cum maftulo phznomena exhibuiffe, nifi quod fere ten- 
tamina qualibet majorem ad fufum mutationem mafculo intu- 
lerint. Atque ut rem ferió & accuraté ageremus, aquam quo- 
que fimplicem fontanam eadem tentamina fuftinere cogebamus, 
fed cum eas; uti plerzque funt noftre, alcalici quid continere 
 perfpiceremus, elegimus aquam deflillatam v. g. Veronice , que 
nihil omninó per noftros liquores mutabantur, nusquam ebui- 
liebanc , nusquam turbabantur. - His ita peractis aquam fontis 
mafculi huc Stuftgardiam itinere pedeftri afportari curavimus. 
Menfuram ejus dimidiam ad medietatem abítraximus. Requi- 
.Xcbat ignem fortem. — Sapor erat aliquantulum falinus. Aqua 
prole&a impune füftinuit omnes noftros liquores; nullam plane 
^ mutationem fübiens, | Unde particularum volarilicas claré quo- 
que demonftratur. Aqua poft abftradtionem medietatis in cu 
curbita remanens àfolutione Lune latuit eleganter cum gore 


De Aquis Medicatis CavtfL adienfibus, | 3263 


lis albiffimis , à Spiritu Salis Armoniaci opaluit, à fol. Sacch. Sa- 
turtii la&tuit, à fol. Sulpburis cum Sale Tartari flavuit cum parco 
foetore, diaphana primum manens , poftea turbata; à foluf. ve- 
fin. €5' ol. Tartari per deliquium dilute opaluit, à folu. Lacmi 
aliquantillum rutilavit, à reliquis liquoribus nil. omninó pala. 
Notabile, vim folius folutionis /ercurii füblimat. omnes has 
aquas fibi relictas , deftillaras , à deftillatione refiduas , plane elufit- 
fe Poftremo aque mafcule Cantfladienfis raenfura una Wiir- 
Éenbergica poft plenariam evaporationem nobis largita eft Salis 
cotitthunis non equidem i'vei , fed fatis falfi 5ij. gr. vi. Menfura 
veró J'ürtenbergica continet $1vj. vel ibiij.3vij. Libra igitur 
una hujus aque largicur $4/. comm. sf gr. vj. 

(Sruttgardtia Augufta Vind. d. 6. April. 

un. 1710.fHI//&. 


OBSERVATIO CLXX. 
D. REINHOLDI W AGNERI. 


Auatome Suvenis , lumbricis vefice urinarie 6&7 
tabe defuntli - : 


X 7Ermes in omnibus totius corporis partibus repertos fuiffe, 
multis & infinitis Eruditorum fcrinia confirmarunt exem- 
plis: Conferantur Ep bemerides Germ. N. C. D. I. A. ur $0 p. 
147.65 AIL obf-x47. p.220. cem Nova Literaria maris Balthici 
AXCLX. Menfe Odob.p.301. 65 feq. Interdum quo; vermiculos 
cum urina eXcretos,cosque vivos cum uripa emictos variz docent 
Hiftoriz ]. c. D. L .A. I. Ephemeridum , 65 A. 1. 6&5 F. obf. 156. 
(copa p An. V Ill.obf 14. p.22. A. 1X. 65 X. obf. 13. p. 51. Dec.1H. 
- A, obf 77. p.183. A4. VI. obf. 31. p.85. A. VI. obf. 255. p. 478» 
Item Dec. I1. A.I. obf. 82. p. 126. 4. LIT. obf.xx7. p.207. A IF. 
Obf. 2.p.4. later rariffima veró contingentia numerare licebit 
. lumbricos vivos fpichamae longitudine , quales vivaces fatis per 
veficam ex urethra prodiiffe; miro fpectaculo vidi. s 
D. Nicolaus Albinus, Flensburgo- Hol(arus, qui $, S. Theo- 
622 logi 


2664. — - Olbfervatio CL XX. 


logia C. anno 1700. Feíto Nativitatis Salvatoris noftri, in hac Me. 
vropoli Hafnienfi ex cathedra ecclefiaftica verba facturus, colicz 
dolores intenfifTimos perfenferat , rejecit tandem per alvum unum 
vcl alterum lumbricum ; ex quo dolores fedatos quidem , aft non 


acintern | balfamica vulneratia co . 
terea tumori abdominis fcirrhofo in hypogaftrii parte finiftra ca 
lida (icca applicanda fuafi ; ex quo tumore ulcerato , tandemque 
fua fponte aperto, fcctidiffimi puris infignis copia effluxit, do^ 
nec mifer, qui femivivus vermibus efcam prebuerat, lenra tabe . 
confeQus, morte morbo tandem d. 3.Juniiliberatus. Cadave- 

re, hoc ipfo die mortis , aperto, in abdomine fequentes partes 

fauciatas per anatomen detexi, 


I. Cuti- 


Anatme Tuvenis , lumbricis vefica urinaria ci tabe defuntli. 36$. 


.. I Curiculz livida fpontaneam à cute feparationem & ni- 
* gritiem ex fphacelo. | : : 

II. Pinguedinis colliquati ferofam colluviem. 

III. Mufculorum fphacelatorum ac fuppuratorum in fini- 
ftro hypochondrio abíceffum five ulcerationem. | 

IV. Peritonzi ulcerati cum colo inteítino accretionem. 

V. Coliin illa parte, qua peritonao accreverat, vulnus ad- 
erat, vel potius ulcus fordidum à lumbricis perforantibus. 

VI. Vefica urinariz vulnus, itidem à lumbricis eam perfo- 
rantibus in fundo erat confpicuum, 


Ufus ex Anatome Juvenis , lumbricis vefice ac 
tabe defundi. [ 


L Veficae vermem à calculo diítinguere, faepius cflc diffici- 
le: Exemplo, de verme in vefica lactantis, adducto à Celeberri- 
mo D. D. Z/uralto in Ephem. Germ. D. IL .A. I. obf. CIV. quale — 
inconfiderate ac lethalis fe&tionis exemplum in puero tabido, 
Vefice ex verme dolore affecto refert Celeberrimus D. Pecbli- 
nus in Obfercvationibus Pbyfico - "Medicis , obf. IP". 

IL Longe difficiliorem curationem morborum illorum, 
quorum caufa à vermibus lateat. 

III. Omnium vero difficillimam , imó impoffibilem, fi ul- 
cere gangranofo partes affe&z fuerint : quemadmodum Vefi- 
cam, color & Uterum ,in Anatome feptuagenariz , que per mu- 
liebria vermem  excreverat, gangrana affectos vidit Celeber- 
rimus D. D. Hartmannus D. 111. A. V I. obf. 208. p. 474- 

IV. Non tamen femper impoflibilem effe ejusmodi cu- 
rationem docuit Celeberrimus Schróckius in Scbolio Eph G. D.11. 
44. I. obf. 77. p. 18s. exemplo fenis, qui urine difficultate labo- 

Tàns per fomnum excrevit vermem cum maxima hamorrha- 

gia aliisque fymptomatibus, falvusque evafit, 
V. Similia exempla crepitus per penem emiffi exhibent Ada 
Flafnienfia Vol, 11. obf. 48. p. 1 3. €5 Vol. III. obf. 40. p.74- 
Zz 3 OBSER- 


Ts ux Olfrui CLXXI 
-"OBSERVPATIO CLXXI. : 
D. REINHOLDI WAGNERI, 


Anatome puelle [corbuto &5 dyfenteria confe& e. 

Anta ícorbuti fxpius eft maligniras , ut totam fanguinis 

mafíam balfamicam acrium acidarumque particularum co- 
pia multis modis non tantum ledat, fed & fingula corporis 
humani organa, nutritia , genitalia , fenforia & motoria candem 
invadat. Hujusmodi obftinati ac perniciofi fcorbuti exemplum 
Xenodochium Hafnienfe vulgó di&um Sinberz $9aug mihi ex- 
hibuitin puella tredecim annoru , que anno 1696. die 19. Octo- 
bris,non uno conflictata morbo, marhsmo candcm totius cor- 
poris; ac denique dyfencerià mortem obiit. 

Per anatomen, przfentibus Domino D. Georgio Friderico 
Franco de Frankenau , P. P. ordinario aliisque Faucoribus atque 
Chirurgis , aperto ad lineam albam abdomine;fequentia detexi. 

, Ex partibus nutritiis: Pingvedinis vix aliquod in cellulis 
aderat veftigium, fed confampris oleofis ejus partibus membranz 
11 Et £. pM 


£X. 


rariores & pofaru pacte cunice faltem erant 


Omentum erac membrana omnis adipis , & adipoforum 
du&uum expers. 

Ventriculus vacuus, totaque via ac canalis alimentorum, 
quz dividi. foler in infeflina tenuia 65 craffa , omni humore 
-mucofo deftituebatur. . Similiter inteflinum retium ob defectum 
nutritionis , ex fanguinis fucco nutritio depauperato , gangrana 
corruptum. - ? 

Mefenterium nullam pinguedinem , aft multas ac infignes 
fcirrhofas glandulas fabarum magnitudine oftendebar: Hinc ju- 
cundo fpectaculo vidimus, quomodo vaíà fanguinea mefaraica 
arcuatis iisque multiplicatis arcubus ad inteítina fübreperent. 
Tentavi in ramum unum alterumve J/enarum porta injectionem 
liquoris, atque liquorem zque ac flatum citra ligacuras ab his 
yenis ad inteflina citra ullam difficultatem adegi ,adcó ut incifa 

inte- 


t 


natem selle feovbuto ei dyfenteria confela, —— 367 


inteftini portione , à flatu fibilum, à liquore vero cecruleo injeto - 
corrulei fudoris indicium viderim manifeftiffimum ; ex quo fi- 
mul luculenüiflimum , quod vene porte orificia five ofcula im- 
mediate undiquaque hiarent in inteftina. — Porró per arferias - 
mefaraicas liquorem flavum, porro flatum quoque intra adige- 
re tentavi, aft longe difficiliorem ingreflum per arterias inveni: 
qui enim per venas portz libere ingrediebatur liquor auc flatus, 
vix quidem , nec nifi ligatis vena porte ramis fubintrare potuis 
inteftina. | Cogitare ergo coepi, fanguinem in dyfenterica noftra 
ex venis mefaranis carumque glandulis obftructis ac fcirrhofis, 
atque fpasmodice affectis immediate ex ofculis earum extremis 
in inteftinis regurgitaíle : ex arteriis veró nil. quicquam imme- 
diate, nifi mediantibus iftis venarum porta ramufculis egreflum 
fuifle. Qui ergo in profluviis fanguineis inteftinorum ex arte-- 
riarum ofcillis exire fanguinem ftatuunt autores, nullis id expe- 
rimentis perfpicue demonítrant; fieri ita immediate. — Quin ob- 
ant in contrarium toties reiterata experimenta jam beati Do- 
mini D. Pbilippi J acobi Flartmanm , Profcíloris Regiomontani 
Celebratiflimi, Preceptoris mei poft mortem quoque veneran- 
di , qui in Disquifitionibus Fhifloricis de re Anatomica Veterum 
Exercitatione in [pecie prima de peritia Veterum Anatomica $. 
I. 65 fé. oculari infpe&tione docet; quod vena porta orificiis 
fuis undique hient in inteftina, nec arteriarum rami tam prope 
Áiri fint ad tunicam intimam inteftinorum , quam illi à venis por- 
t: fruftra reclamante Celeberrimo Blancardo , qui ramificatio- 
nem denfiffimam vaforum fanguiferorum in intima tunica ter- 
minatorum arteriis.deputat. | : i 
epar , excerba- fpecie nature refpondebat: 
V'efica caroen bilis curgida craffam effudit bilem. 
Lienis haud vitiofa fubftantia, HM 
Renes pinguedine deficiebanc: finifterque putris, caruncu- . 
fas calculofa materiá refertas oftendebar, — Preterea ejusdem ar- 
 térias emulgentes geminas  diftantibus intervallis , ex arteria ma- 
- gna ad latera renis utraque ingreffas deprehendimus, 
i 0ra- 


468 -— Obferoutio CL XXL 

T bor acem di(fecanti fe vifui obculic Zu&us fboracicus, qui 
cx vefica circa lumborum vertebras inter renes fuccenturiacos - 
oriundus, in progreffu fuo varias oftendebat infülas, tandem- 
que füb ocfophago du&tu ferpentino ferebatur in fubclaviam ve- 
nam finiftram, 

In Pericardio liquorem folitó copiofiorem inveni. 

In Cordis ventriculo dexíro polypus aderat mole notabilis, 
qui non tantum totam auriculam & venam cavam, fad & arte- 
riam pulmonalem occupaverat ; ubique firmiter cum columnis 
cordis cohzrens. 

— —Ex partibus fenforiis : In Cerebro finum falcatum itidem 
polypo ac maffa pituitofa curgidiffimum deprehendimus ; va- 
faque cerebri cruore adeo eranc referta, uc fanguinem craffiorem 
ubique ftagnaíIe in minimis ductibus; conjecerimus. —Tentan- 
do enim injectiones in arterias carotidas , jucundo fpe&taculo vi- 
dimus , quomodo arterie carotides unius lateris cum alterius 
carotidibus & cervicalibus arteriis anaítomofibus fuis communi- 
carent; aft plexum choroidem & ventriculos vix tandem liquo- 
re tin&tos oftendimus. - | ^ 

— Ex partibus genitalibus : Llteri vafa fanguinem fcorbuto 
vitiatum ac coagulatum continebant, ; 

O"varia crant flaccida, hydatidibus omni lympha nutritia 
fermé deftitutis, — - | 

ymen camen morbo diuturno haud vitiatum aderao quip- 
pe quod inítar membranz ligamentofz prope urethram fitum 
foramine erat circulari predictum. | 

Ex partibus motoriis: Mufculorum ubique gracilitas atque 
fumma atrophia ; obliquos abdominis mufculos lividos ac fub- 
inde gangrana affectos offendimus , cute ipfa maculis lividisfcor- 
bucticis laa, 

"Mufculi pyramidalis finiffri unicum tantum erat. veftigi- 
um , qui deficiente altero, cendine fuo in lineam albam afcendc- 

at. 


Uus 


Anatomie puella fcorbuto c dyfentevia confetla, | 369 


- —— Ufur ex anatome puelle fcorbuto € Jyfenteria .— - 
*$ -cotfetde-.-5 zu cass 


1. Scorbufum ec(fe morbum univerfalem , utpote qui & 
nutritia , & genitalia, & fenforia & motoria organa variis modis 
ladit. ced | | Ss 

II. Ex Nutriciis gl2tdulas imprimis pati in fcorbuto: Unde 
ex glandularum mefaraicarum obítrudtione vel fcirrho Atro- 
phia univeríalis & tabes fcorbutica. | 

III. Ex fero fanguinis ftagnante polpos , varios in variis par- 
tibus concrefcere. 

IV.In Zyfenteria fanguinem intra inteftina mediantibus pe- 
culiaribus ductibus excrecoriis venarum promanare: $i enim ex 
arteriarum ofculis referatis promanaflet fanguis, perpetuus fan- 
guinis fluxus concigiffec, nec camdiu vitam protraxiffec egra. 

V. Ex obflrutfione «vene porí«, cujus ramus pollicis craffi- 
tié curgidus, fimile fanguinis profluvium ex anatome detexit 7e 


falius L. V". de Fabrica C. H. cap. V. : 


' OBSERVATIO CLXXII. 
"Ds. D. DAVIDIS CHRISTIANI 
VALTHERI. 


De 
Germellis Cygnee natis rarif/mts. 

nee ante partum matri e(t onerofus, in partu dolorofus, im- 

primis gemini extra ordinem & contra confuetcudinem in ute- 
rolatitantes. Hoc fuo exemplo experta cft Cygnee Gyntheri 
Junioris , pannificis uxor, Naumburgica, parvà corporis forma, 
& macilenra. Mortuos enim gemellos peperit, non fine magnis - 
partus doloribus. Quia nempe gemini adeó inter fc cohere- 
bant, Buditen aufeinanber ut illi non prius, quàm poft fcdtionem 
funiculi umbilicalis, à pofteriori circa prioris collum ar&é con-- 
voluti, feparari poffent.* Poftea viderunt adítantes depreflam fo- 
veam in capiteprioris. Hic enim mentó, graviter alterius capit 

Ob[eYv Aca. N. C. Cent. LI, Aaa adja- 


| 370  Olférsiatio CLXXIIL 


 adjacente,ita depreffi. — Ceterum mater plurcs iterum fufcepit 
liberos, jam veró ante decem circiter annos diem obiit fupre- 
mum, — Maritus in fecunda viduitate adhuc fuperftes. 

Dreidá Auguflam Vind. d. 21. Tulii. 


7.1710. thiffa. 


- -OBSERVATIO CLXXIII. 
Ds. D. ELIZE CAMERARII, 


Operofa T hermometri Fabrica. 
Us magno hadenus numero in publicum prodierunt Ther- 
mometrorum ftructurz, variantesque fpecies attendi omni, 
jure, atque, fub examen accutatius vocari merentur. Quàm 
operofe atque eleganter eo in argumento verfatus fic Otto Gue- 
rike( Vir immortali nominis fama vel folo antliz pnevmatica in- 
verxo digniffimus) neminem latet, qui in varias Thermomcetri. 
fpecies curatius inquifiveric; unde tot Machinz magna tum ele-. 
gantia cum artificio conftru&z in lucem prodierunt, vocatis in 
fübfidium rotulis tympanisque, & tubis ferpentinis varieque in- 
flexis, quorum agmina deprchendes in Fr. T erc de Lanis, Sturmii, 
aliorumque Scriptis Cumque Barometrum à plerisque unà 
cum Thermometro excoleretur, fa&um eft , ut unum in alcerius 
pomoarria non fine magna ingenii laude nonnulli conati fint tra- 
ducere; non Mercurii modó cilindrulos exilibus tubis exceptos 
juxta ingeniofam Lanz methodum ad dimetiendos caloris ftigo- 
risque gradus adhibentes, fed ipfam Barometri fabricam in Ther- 
mometrum rutantes.— Defudarunt in hoc genere laudabiliter. 
in Galliis Dn. Hubin & Dn. Amontons, incurvum Hugenii Baro- 
metrum in Thermometricos ufus tradu&turi, addita cruri aperto 
bulla hermerice dcin figillanda ;res vero (referente Dn. de Ville). 
fucceffu caruit, dictoque demum Dn. de Ville ea obtigit felicitas;, 
. ut iftam Inítrumenti Metamorphofin perficerec, reperta cubo- 
rum, pyxidum; bulleque congrua proportione. Neque enim 
Ibhermomcetrum hoc Villeanum candem zuborum NM 
E ervat 


-— 


Opevofa T hevmometri. Fabrica. 371 


fervat rationem, quam Barometrum habet Hugenianum , cujus 
fequente Obf. facta eft mentio, fed pyxides funt gracilioreslon- 
gé in Thermometro ac oblongiores , neque tantüm tubos fupe- 
rant amplicudine, aperto autem Barometri tubo in fummitace 
bulla annexa e(t ampla fatis ad Thermometrum veró cefficien- 
dum fit primó Barometrum' Hugenianum, tubique aperti ac 
pyxidis illi jurictz medietatibus fpiritu vini tin&o repletis glaciei 
immergitur bulla, donec vini fpiritus coacto à fummo frigore 
bulle aére in anguftias attollatur à premente Mercurii cilindro 
ad bulla usque confinia, ficque candem exili bull orificio her- 
meticé claufo paratum fic Thermometrum minutiffimas quas- 
que caloris frigorisque viciflicudines oftendens. —Vidi nuper 
Machinamenri i(tius elegantis fpecimen Parifiis huc allatum ,;im- 
perité tamen ab 1is, queis demandata erat illa provincia, Mercu- 
rio fpirituque vini replecum , relictis in fummo occlufi cubi fpi- 
rulis quibusdam aéreis exactitudinem turbantibus ; ceftacur veró 
hoc Thermometri genus de ingenio Autoris , habetque id com- 
modi , quod, utut hermericé figillatum fic, aér camen potiffimas 
in efficiendis mutationibus obeat partes ; non liquor palpabilis 
uti in florentino; Quanquam ipfa illa inter cilindrum mercuria- 
lem aéremque ipfi contranitentem zquilibratio incertitudinem 
graduum augere potius videatur, cum difficile fit ifta ita inter 
fe temperare, ut certis de caloris frigorisque vicifficudine inter- 
vallis ceftari, palmamque. quibuscunque aliis Thermometrorum 
fpeciebus praripere jure queat. Et quid non expectandum erit 
à folutione problematis Obf. fequ. allegati , ubi plura Thermo- 
metrorum genera quibuscunque aliis antcferenda promittuntur, 
quz vel eo titulo avidé expectamus , quod facilia dicantur para- 
tu,parvoque molimine confítruenda.  Eccur enim , quafo, per 
ambages quzrimus, fabricasque tam difficiles, quod via obtinc- 
mus facili ; Mihi fane fimpliciora illa hactenusque confueta Ther- 
mometra id praftanc aguntque , quod expce&tare à ftructuris qui- 
buscunque vel fümmo conftantibus artificio licet, adeó, ut ne 
aperta quidem Thermometra repudianda mihi videantur, Dices 

| Aaa 2 equi- 


OMENE Obfersatio CLX XIII. 


equidem ifta ex Barometri indole aliquid fibi vindicare, ac gravi- 
tati aéris mutatz fübjici ; non diffiteor hoc incommodum ; quan- 
quam tanti forfan id non fit, ut aftimari propterea minus de- 
beant. Quanquam & ii, qui aperta reformidant , uti Florenti- 
nis commodiffimé poflint. Mihi fané vel quivis € vitro tubulus 
optimi Thermometri vices egregie fupplet, fi angufti colli phia- 
la immiffus à compreffo in illa tantifper aére protrufum con- 
tineat liquorem , cujus promtiffimo ad quamvis caloris mutati- 
onem motu difítinctiffimé ambientis aura temperies obfervatur. 
Et cur minutias tam folicité hic confectemur, quid inde emolu- 
menti proveniet, fi ad fümmam usque zxeí£eav cancillas etiam 
temperiei athmofpherice mutationes cognofícamus ; id agamus 
potius, ut majorem ingeniofi inftrumenti utilitatem in Rempu- 

blicam vitamqué communem inferamus. Dicta ab omni retro 

cempore fuerunt Thermometra indices cempeftatum ( CIBettet/ 

Gláfet ) quo veró jure tuebuntur celebre illud nomen; cum pre- 

fentem equidem, qui in aére dominatur , caloris gradum indi- 

cent, ventura veró tempeftatis nulla omninó füppedicent indicia. 

Barometra fané hunc Thermomerro titulum omni jure abítule- 
runt, ipfis quoque nonimmeritó Hygrometris praferenda,quan- 
quam & ipfa hactenus non parum incerta. Incumbarnus igitur 

non tàm in nova Thermometra ftruenda, quam in novos €0- 

rundem ufus indagandos. ^ Ad medicinam transferre eadem 
dudum modernorum fagacitas ftuduic, fueceffu haud adeó feli- 
ci, pro febrilis nimirum caloris gradibus exacté decerminandis, 
qua tamen praxis methodusque Theoriam potius quàm praxin 
fapit; quamcunque etiam Thermometro concilies formam ; five 
enim bullam florentini manui egroranris immittas , five obíerves 
emerfionem fucceffivam natantium in Phiala fpiricu vini repleta 
fpharularum , five alio utaris machinamento , nihil hic obrinebis 
certi; cum non eadem externi ad tactum caloris, calorisque in- 
. cerna adurentis ratio atque analogia fit ; fummo frequenter aftu 
interna urente, cum extrema frigent, cemperatoque ad cactum 
corpore fub exceffivis febrium latentium, quin & um cms 
afti- 


Obfervatio. CLXXI. | | 393 


zftibus atque infidiis.. Nihil fané utili curiofitate praftantius eft, 
omnisque có opcra impendenda , ut que fagaci mentis acumi- 
ne inventa excultaque funt, ad. humana focietatis: commoda 
quàm feliciffimé evalefcant ac provehantur. I 


| OBSERVATIO CLXXIV. 

"Dx. D. ELIZ CAMERARII, 
4Ioderna. Barometri augmenta, | 
Rz primo ortu afpectuque fimpliciffimas egregiis fubinde 
LAaugmentis ad íümmum perduci apicem in phyficorum Scho- 
lis& frequens & Sole meridiano clarius eft. Teftimonium pra» 
beat numerofa Barometrorum Familia, . Simplex ille ex vitro 
Tubus fuperné claufus, Mercurioque ad certam ftatamque al- 
titudinem repletus poftquam felici tentamine productus à Tor- 
ricellio in profcenium fuic; illiusque diverfz diverfis tempeftaca- 
busaltitudinesannotatz funt,quas non excitavit ingeniorum prae 
ftantiflimorum folicitudines , donec dexterrima fpeculatione tan- 
tà Barometrorum diverfitas, tantisque divería ftru&turis corun- 


dem feries exorta eft, ut is opere omninó facturus fit precium , 
qui fele&um eorundem; commodaque. & incommoda folidé 
demonftraverit, Nata hinc funt (cuni exiguos; quos intra Baro- 
metric mutationes confiítunc; limites ampliare animum indu- 
Xillent Naturz fcrutatores) triginta pedum:Barometra; rotula 
tympanaque Mercurio ardficiosé juncta , tenues ex vitro bull 
ad exilem fufpenfi ftateram ; tentataque paffim alia, donec Hu- 
genius inter. alios eminerer , fimplici primüm- fuo: Barometro 
non folii: pyxide inftru&to, Mercurioque cum. vini fpiritu jun- 
9 in mediurg producto; dolendum fané egregium inventum 
05 aérem ex vini fpiritu in vacuum affürgenrem redditum fui(le 
irritum ; defectum veró mox incurvo duplicique pyxide inftru- 
90 fuo Barometro vir fummus compenfavit feliciter , vidimus- 
que jam anno clapfi Seculi 1691. in Anglia iftiusmodi Barome- 
&um. Nec mireris ab illo tempore hujus ftructure& Barometra 
aa 3 fte 


374 Obfervatio. CL XXI. | 


frequentiora vulgatioraque fada non fuifle, cum difficultatis 
non parum habeat, & pyxidum cum tubis proportio locatioque, 
& totius proin ftru&ura ad ufüm efformatio. —Egregii Gallo- 
rum artifices in eo nunc funt; uc tàm egregium inventum perfi- 
ciant, vidique nuper incurvum i(tiusmodi Barometrum à D. de 
Ville fabrefa&um ;, quod fummam in conflandis curvandisque 
tubis oftendebat peritiam 5; hanc veróin Regionem delatum pro 
. Regia Sereniífimi Sabaudiz Ducis Celfitudine manu haud fatis 
attenta impletum fuit, adeó ut vel admota manu Thermomce- 
tricam proderet indolem latentesque aéris fpirulas ; difficile quip- 
pe eft, nec datum cuivis replere tubos, difficile ita claudere al- 
terutrius tubi apicem, ut nulla aéris ibi hzreat bulla , Z«e(geisy ob- 
. fervationum nunquam non cludens; ac dubites an ipía in alter- 
utro crure ac pyxide fpiritus vini diverfa cempore diverfo ex- 
panfio aliquam incertitudinem non inferat, — Nec, fateor, capio 
cur tam folicité graduum amplitudinem ac Barometri fünmam 
fenfiliratem (ut fic loquar) confe&entur moderni ; utinam cer- 
tiores prius eflemus de ipfis graduum diverforum prafagiis; ac 
corundem graduum füb iisdem tempeftatibus conítancia. Con- 
fcrenc tamen eó plurimum aliorum zqué ac Fratris Cariíf. He- 
Cor. IL Ephemerides Barom. tot annorum obfervationes exhi- 
bentes. Ego , fi fateri quod res eft debeam, nemini invideo ; qui 
variationes Barometri magnis intervallis metitur ; fufficit mihi 
fatisque videtur: exactum fimplex Barometrum ricé exa&teque 
paratum. — Exa&um veró omninó fit neceffe eft ; poftquam 
enim tam vulgare evafic nobile inventum , uc vel ii con- 
ftruant Barometra, qui nullam phanomenorum rationem 
pervident , ingens eorum numerus in pharmacopoliis ; Mopafte- 
riis imo diverforiis, in itinere occurrit, quorum multa fané ob ali- 
quas aéris in fummo tubo reliquias omni Z«ei£&s deftiruuntur. 
Non enim cam facilé repletur atque ita inverticur tubus , ut Oim- 
nis excludatur aér ; egregiumque eam in rem compendium eft, 
agglatinata prius tubo pyxide utrumque fimul implere; ut » 

: " 


2Meodersa t Barometri augmenta. — 


lus fübreptioni aris locus fit; codemque recidit, fi curvato tu- 
bo vaículo plané non indigens fupponendo ; Mercuriumque ad- 
hibeas à fordibus liberum ac volubili globulorum:- rotatione 
zquabili confiftentia ac fluiditate gaudentem. — Quo ipfo ramen 
nolim reprimere pulcherrimos eorum coriatus , qui cam utile 
celebracrumque inftrument genus perficere magno conatu alla- 
borant; elegantes Trivultiane Societatis memoriz (ut vocare 
amant Colle&tiones fuas Viri doctiffimi) menf. Martio nupero 
magna promittunt in hoc genere atque elegantia ex ore peri- 
tillimi cujusdam Viri, promittentis Barometra plurium fpecie- 
rum, & magis commoda iis, quz inventa funt haGenus , & co- 
rundem defectibus haud obnoxia ab altitudine 10. digitorum 
ad aliam quamcunque exrendenda ac pro lubitu fenfibilia ; imó 
problema fubne&i videas fequens: Conítruere Thermometrum 
& Barometrum , quorum tubi & pyxides fint equales altitudine 
& craífitie, fintqe in codem fitu, eadem quantitate ejusdem li- 
quoris repleti , difpofitique codem modo ; quorum altitudo fic 
1j. 30. 50. digitorum pro lubitu, imó plus minusve ; quorum 
differentia inter füinmum frigus fuummumqne calorem in The- 
mometro , interque fummam aéris gravitatem ac minimar in 
Barometro fint non folo aquales, fed & majores ipfa eorum 
altitudine, licec indicetur per eundem liquorem in eodem tubo 
perpendiculari ; adeó quidem , ut tandem illicó, fi libeat , ex 
Thermometro Barometrum, ex ex Barometro Thermometrum 
fiat, utut in longitudine, amplitudine , ficuque cuborum pyxi- 
dumque, quin & in quantitate, qualitate ac difpofitione liquo- 
rum mulla fiat miutatio. Magna fané ac difficilis conditionum 
combinatio, quz facile quem inftigaret ad pronunciandum pro- 
blema iftud impoffibile ac contradidtorium, nifi moneret , qui 
propofüit, facile id effe , ac nifi aliunde folvatur, publice à íe 
brevi folvendum. publicoque impertiendum. ^ Nemo facilé 
aufit tot fatisfacere conditionibus. Sufpicio quidem prima mox 
x ente oboritur de BaromerroHugeniano inT hermometrum mu- 
| S&atO » 


4396 |... ^ Tolfervatio CLXX F. 


tato, de quo obf preced. nifi alticudo x ;. digit, imó minor id ultró 
eluderet. Fallor veró an res ifta nititur Themometro Baro- 
metrico, feu duplici Thermometro Barometri- vices obeunte; 
quorum alcerum figillatum; alterum apertum fit, nocatis fub 
eodem caloris gradu utriusque differentiis, ut fic iis poftea non 
correfpondentibus nova differentia gradus gravitatis aérez in- 
dicet; multa huic favent circumftantiz, video camen quasdam 
repugnantes ; hic enim qualiscunque pro lubitu tubi altitudo etit; 
. eadem fi libet cuborum ratio, idem liquor; fcd non «qué faci- 
lis unius in alcerum io, ac differentiarum arbitraria ex- 
tenfio. - Nec permittit tamen temporis ratio plenius in ifta ex- 
currere 5 prezftolemur veram. genuinamque folutionem experi- 
entiffimi Authoris, erit forfan cum occafio euratius ifta expen- 
dendi, confiderandique , an noya iftz Barometrorum fpecies 
vulgari Barometro praftent , certioresque nobis cempeftatum 
indices prebeant. — — FERAS | 


 OBSERVATIO CLXXV. 
. Ds, D. ELUE CAMERARII 
Concbiformia arene Granula. 


Uandoquidem eó usque invaluit figuracorum foffilium dif" 
quifitio , ut przcipuis feculi moderni ingeniis multo indefel- : 
foque ftudio verfari in ea volupe fit, vitio mihi nemo vertet, fi 
- delibare quxdam ex vaftiffimo hoc mineralis Regni chefauro trt- 
us, quod ajunt, verbis audeam.  Anguftis quondam pracla- 
riffimum hoc ftudii genus claufum cancellis, ac confufa lapidum 
quorundam figuratorum nulla feré ferie ordineque congefto- 
rum farrago fuic, quod felectiffimo nunc claffium ordine; foli- 
daque fpecierum digeftione mirifice fuperbit incredibili mirabi- 
lium lapidum numero auctum ditatumque indefeffa füummo- 
rum Virorum opera, ac fcrutinio penetralium terra diligenciffi- 
mo. Crucem tum fixerat melioribus ingeniis — im 
iné 


Conchiformia avena Granula. »— 


ftin&a figuris lapidum productio, que tamen intra admirationis 
feré limites fe continebant ; nunc. veró ad novam toti naturali 


vationumferie fretus gráviffimah ogmata deducere ac ftabi- 
lite allaboravit , univerfalem fcil.cerrz in diluvio inundationem, 
ac preterea diffolutioném integri globi terreftris ; in diluvio quafi 
difcerpti & in frufta refoluti; ftatuens, particulas omnes Lapi- 
dum marmorum , aliorumque folidorum foffilium ab invicem 
fejunctas,in aque fuperiora füblevatas, ibique una cum Tefta- 
Ceis marinis, aliisque animalium &' vegetabilitim €otporibus 
füftentatas ; hanc 'adeÓ quam inhabicamus Terram effe eonge- 
tiem feu maffam promiícuam arenz , terre, vel luti, concha- 
Tum, aliorumque corporum rurfus in aque fundum delapfo- 
rum &c, Omnia igitur fgurata foffilia efle maris progeniem, 
Conchis, aliisque marinis in diluvio univerfali coti globi Terra- 
quei maffe immixtis, nunc veró paffim füb figura ac habitu la- 
pidum comparentibus , uti per indu&ionem probari hodie pas- 
fim audias; argumentis (àné haud é trivio petitis, fed iftiusmodi 
Que Celeb. Scheuchzerum ea in re verfatiffimum pertrahere in 
partes Cel. Wood watdi valuere;/ Quis non magnum illud Geo- 
Braphie phyfice ópus avidé expectet, cujus docliffimum fpe- 
cmen vaftam in nature receffibus notitiam abunde compro- 
bat. Univerfale diluvium nemo facilé negaverit; diflolutionem 
Terrz in diluvio haud perinde omnes admiferint, — Nihil igitur 
füpereft, quam ut ii omnes, quiamoeniífimi ftudii amore aliquo 
ducuntur ; fuás conferant obfervationes , & quicquid in diverfis 
Terrz partibus figurati deprehenderint , ut Exc. Viris anfanipra- 
beant veritatem penitius folidéque inveftigandi , fuaque illi egre- 
Bia ratiocinia, fi cum rerum Natura convenire omnino, ac per 

Obferv, Acad, N. C. Cent. Il. Bbb omnia 


378 xoObfereatio CLXXP. 


omnia corporum iftorum genera obtinere deprchendantur fta- 
bilire porró ac tueri pleno applaufu queant, —Videri poffint 
paffim obítare non pauca nature phanomena , verum nec locus 
- hic eft nec fpatium plenius iíta difcutiendi conftridis intra pagi- 
n& atque Obfervationis anguftias, ; Dabimus tamen hac vice 
Cutiofis vel unicum obje&um, vilem arenam , uc videant, an cum 
illius figura (tru&uraque confiftere Hypothefis ifta ac convenire 
queat. Cumque plura Ducatüs Wirtembergici variz regiones 
fuggerant , praftabit camen conftringere fermonem, ne limites 
,tranfgrediamur. .. Ac. nefcio (ane, an dicere quidquam liceat de 
"fingulari ifto Corporum Canítadii decennio abhinc effoflorum 
genete , tanta copia, tot figurisin admirationem quofcumque ra- 
pientibus ; quorum tor millia plenis curribus Stutgardiam trans- 
lata fünt.. Innumera autem iíta corpora figurata reperta funt 
in loco 25. pafluum Diametrum non. excedente , immixta fir- 
miflimaz compactiffimaque terra , fpatio illo duriffimis faxis un- 
dique cin&to. .. Unde quafo in unum i(tum , ut fic loquar , al- 
veum confluxere ifta omnia tam mirabili forma copiaque? qui- 
nam maris angulus exhibere ac fübminiftrare analoga his po- 
terit? Illi quidem facilé refponderint , qui omnia iíta vera anima- 
lium offa appellare non dubitant, à mari non repetenda, fcd € 
.terreftrium animalium ceníu, : Hi veró ingens. fibi impofitum 
onus fentient,fi probare id teneantur, utut tam evidens prima 
compareat fronte ; nec facilius ab animalibus terreftribus quàm 
à marinis ipfoque diluvio hec arceffent. |. Obftat incredibilis at- 
que ad tor millia affurgens numerus 3longé tamen magis obftat 
ingens ac ftupenda itudoiftorum corporum ,corniformiurt 


gni 
cumprimis, quorum plus quám 6o. interque illa unum undecim 
pedum longitudine confpicuum ; Imó ipfa difparitas inter vera 
offa illaque effoffa deprehenfa,, uti maxilla: v. g. Camelorum ma- 
xillas longe fuperantes illa vero qua Elephantinz habebantur, 
cum maxillisElephantinis haud convenientes &c..... Accedic iftas 
omnes cílium formas à minima quantitate per gradus ad maxi- 
mam usque & vere ftupendam eádem tamen figura depre 


Coschiformia art ; $» 
.. Coicbiformia Artna Granula; 37» 


- ^ 


fàs effe; adeó ut vel ipfa illa, in qua reperta fepultaque hec fuerun 
terra mirabilibus tota fcatueric, non nifi per Microfcopium fis 
re fuüfficienterque  obfervandis , quod. fummo cum: ftudio 
egit Cel. Vir, D. Joh. Schukardus, Prof. Stutg. & Ducalis Mufei 
Infpector, qui, inter innumera alia ftupenda, offium tam par-- 
vas quafi atomos confpexit, quz vcl pilo tenuiores fuis tamen: 
utrinque capiculis feu apophyfibus inftrudtz eranc. Tranfeanc 
veró hic iftà alibi plenius enarranda , & ab aliis dudum racta. 
Tranfeant alia quoque iftarum regionum figuraraffoffilia. Omri- 
no tamen filere non licet Echterdingenfia quxdam , marinam 
indolem originemque vix teferentia ; parvula illa ac per varios 
magaitudinis gradus à minimo afcendentia Ammonis cornua, 
tam affabre formata aperte videntur innuere Nautilorum fe pro- 
geniem non effe, qui ex parvitate, ea copia, iisque circumítan- 
tiis per diluvii undas eó vix convehi deponique potuifTent, mul- 
tó minus integra figura omnibusque lineamentis tam egregié 
exprimi, - De Belemnitis quid dicam? Iti (ané & infigni paflim 
imó ulnari longitudine agrorum ftrata perforantes, & per gradus 
minutiorcs , quin parvuli & exiliffimi, conici partim, partim ven- 
tricofiores , fufiformes , ari piftillum referentes, à quonam Tur- 
binatarum Concharum genere fuos trahant. natales arduum eft 
dedu&u. Quin & dubites, an: ulla madriporz vel milleporz 
fpecies mirabili nocatos artificio Aftrocitas vel Trochitas gignere 
vel exhibere potuerit? fed qaó dilabor ; fatis eft ifta tetigifle; venire 
nuncinrem prafentem decet ; foliusque adhuc arenae , quam fü- 
pra innui injicienda eft mentio, cujus natales fuppofità omnium 
figuratorum lapidum marina origine vix quisquam probabiles 
aflignaverit. Eft fcil. prope Heidenhemium mons, ex quo In- 
cola à multo: retró: tempore Arenam effodiunt domefticis ufi- 
bus maxima copia adhiberi foliràm, quz arena jucundiífimum 
mirabilia Dei-opera fcrutancibus przbet fpectaculum ; cujus quip: 
pe majora & piis zqualia grana primo ftatim afpeQu conchas 
candicantes referunt; teneras facileque comminuendas ,. fed 
quod mirabilius oculis accidit, granaetiam minora imó minima, 
| Bbb 2 paucis, 


paucis; tota arenc' mafla ex meris conftat conchylis minimis, 
tenellis ; candidis. Unde quafo infinite myriadum myriades 
arenularum feu potius conchularum ? non fparfarum per mon- 
tis ambitum, fed ipfam ejus molem formantium incredibilique 
copia omnem imaginationem eludentium? à quibus corporum 
marinorum .fpeciebus talia poflunt expectari in eam molem 
conge(ta? fed manum de Tabula! merentur iíta pleniorem am- 
plamque defcriptionem ; quam dare in remotis degenti Terris 
nunc quidem non licet. ui 
(Augufla Taurinorum d. 21. Tul. 4n. 1710. 4ugu- 
T flam Vindelicorum miffa.) 


U^*-  OBSERFATIO CLXXVFL1 
—. Dx. D. SAM UELIS SLOTZI. 


€ 
"uri Solis calore aaturatione., 

N Montanarum Tranfylvani cujusdam vici tractu (deno- 

mine nunc inquirendi non eft occafio ) quzdam terra ftrata, 
inter incolas inftar agrorum divifa, ad certam longo ufü anno- 
rum notam profunditatem fingulis annis certo anni tempore 
fofla, per loturam puriffima auri grana Incolis in fubfidium vitz 
communicare dicuntur. . Meffis eft illorum aurea, utpote nul- 
la agrorum cultura propter montana gaudentium. Neque hi a- 
gri ipforum funt continui vel contigui, fed hinc inde fparfi: neque 
ultra experientiam altius fodere eft proficuum. . Siprzoccupa- 
rent praterca deftinatum anni tenfpus, inanem luderent operam 
pro premio laborum nihil reportaturi. Quo docemur , aliquan- 
doaurum & Solis ardore ad maturitatem perduci. Ubi fane vene- 
rari debeo Sendivogii ingenium de centrali Sole cam coxlefti 
correfpondentia, in Epilogo, five conclufione duodecim tracta- 
cuum , in foperficie terra radios radiis jungi, & inde flores & 
omnia produci, fcribentis.  Vel;'ut clarius, quantüm ad hanc 
materiam ad Hypothefim Cartefianam dicam ; fübtiliffimos eos- 
quc puriflimos metallicos vapores ; ope centralis terra a 

a 


Obferuatio CL XXPIL : pow 


ad füperficiem usque corticis exterioris elevatos, & ibi frigo" 
re hyemis detentos , Solis ardore fucceffu temporis cooperante? 
in aurum eo citius macturari, ; 

(Fratislavia à Nob. D. D. Sam. Gra[fro Auguftam 

—- Find.d. 22. Augn[l. An. 17 10. miffa.) 


; OBSERFATIO CLXXVIIL 
Dx. D. JO. MELCHIOR. VERDRIES, 


3 E [- 

Gravida pro tnortua babita &5 interea temporis fotum 
voe mortuum feliciter enitente. 

| cepe quadraginta circiter annorum, molitoris cujusdam 
in vicinia uxor , habitus plenioris jamque partui vicina , cum 
p.n. quodam bibendi defiderio ftimulata aquam frigidam; prout 
illud genus hominum coníuevit , ingurgitaíIet , paulo poft nocte 
quadam ex improvifo infultibus epilepricis non unis miferrimé 
divexatur, ita quidem , ut mane omnem fere fenfuum & .per- 
ceptionis ufüm amitteret, Protinus ad me accedunt propinqui, 
&ut confilio & auxilio mifere adeflem, etiam atque etiam ro- 
gant, partus terminum , nifi jam effluxifIet, effe propinquithi- 
mum ingeminantes. Ego cum non folum facies rubicundi(h- 
ma fed & univer(íus corporis habitus fanguine prorfus diftentus 
appareret, venam aperiri & interne mixturam antifpasmodicam 
€x aqua Ceras. nigr. flor. til, hirund. c. caftor. fpecif. cephal. M. 
fucc. pp, & fimil. exbiberi curo, quibus id quidem effectum cít, 
ut liberius refpirare inciperet, oculos aperiret, & per aliquot ho- 
ras melius haberet, fed infultus Epileptici mox recurrentes om- 
nia in pejus mutabant, ita quidem, uc nil quidquam obítante 
medicamentorum temperarorum confortantium Antifpasmod. 
In-& externorum ufü circa vefperam illius diei inter manus 
ad(tantium duarum obfítetricum placide in Domino obdormi- 
vifle vidererur.. Relinquunt igicur eandem omnes canquam de- 
mortuam & ítratum parant ftramincum, cui pro more imponc- 
retur. Interea cres ferc hora quadrantes cfiluxerantcum obítetri- 
Bbb 3 Ces 


— Obferoatio CLXXI. 


ces ad eam in ftratum transferendam reverterentur, vix vero di- 
ci potefE, quanto illa: ftupore fuerint perculfae,cum manus cor- 
pori inferentes admota candela leniffimam adhuc refpirationem 
in co obíeryarent & ftragulis remotis foetum mortuum, cum . 
ingenti fanguinis copia exclufum deprehenderent, advocatis er- 

go propinquis fpeque rurfüs concepta,medicamenca, quz adhuc 

ad manus erant,ori infundunt , externa confortantia aliaque, 

qua haberi poterant fpiricuofa fcrobiculo cordis & pul(ibus ap- 

plicant tanto cum effe&tu ut refpiratio fenfim fenfimqf fieret no- . 
tabilior, & poftero mane ad fe, uti loqui folent, revería omnía 

rurfus perciperet & loqueretur. Statim ergo mihi quid actum fit 

nuntiant, & quid porro fatu opus fit quxrunt, ego continuaris 
Antifpasmodicis confortantibus eam ut puerperam aquum eít 
tractari curo , quo ipfo per Dei gratiam brevi cum valetudine 
in gratiam rediit & adhuc vivit atque valet. Hoc fane memi- 
rum habuit, quod ip(a patiens poftea; cum varia ex illa quare- 
rem, certo afleruit, fs quamvis plurium , que tum temporisacta 

fuerant, efTet confcia, nil quicquam dolorum vel ante pzroxys- 

mos, vel in paroxyfmis vel poft eosdem & totius morbi decur- 

fum fenfiffe, de vertigine camen & capitis debilitare poftea f- 

pius conquefta eft. coss 

(Giefiá Aveuflam Vind. d. 1$. April. 


H 


nno 1211. mi/fa.) 


OBSERVATIO CLXXVIIL. 
J. Dx. D. VITI RIEDLINI. 

Aurum in Ventriculis Anatum repertum. 
Í hoc, quod jam per bene longum temporis fpacium in füb- 
diali dium , quz olim Juris Confultum fic fat Celebrem Go- 
kelium poffefforem habuerunt, quique primus hoc nifi obfer- . 
vavit, evulgavit camen , inquirenti mihi fequentia innotuerunt: 
Poft mortem nempe modo nominati Juris Confulti in manus 
Argentoratenfis cujusdam profugi devenere, cujus uxor de hoc 
auro cerdor facta, vel hac de caufa plures Anates aluit; ut es 
| u$. 


Aurum in. Fentriculis Anatum repertum. — 383 


plus auri colligeret ; utut vero rarius anatis ventriculum aperue- 
rit in quo non granulum auri purum repertum fuiffet, lucrum 
tamen inde factum adeo magnum non extitit : inquifiviffe 
quoque nonnullos in arenam , qu& in hoc fübdiali reperitur, 
at per ignem nullum ex hac aurum elici potuiffe ; poffedir 
poftmodum has ades Vir quidam fide digniffimus, qui hadte- 
nus narrata narravit, & adjecit, quod & ipfe in hoc aurum per 
fuas inquifiverit, rariusque hz quoque fruftra hunc laborem 
aggreíIe fuerint, cum femper fere aurum in Anatum, quas alue- 
rit, ventriculis apertis repererint, parum tamen, cum pracipue 
harum Volucrium non ita multas occiderit , femperque fic (ac 
parva exiftanc grana, qua inveniantur ; affervare vero fe hoc i- 
pfüum aurum, & Curiofo pramonftrare pofle: Inprimis autem hic 
notavit, quod, cum reparandarum zdium ergo fübdiale purga- 
mentis Murariorum obregeretur quafi; per plures hebdomadas 
in aliquot interea exenteratis anatibus nullum plane fuerit reper- 
tum aurum ; fed illis paulatim repurgatis , nec aurum ulterius dee- 
rat fed aliquoties ficut olim reperiebatur : Metalli preftantia; eum - 
ad quem nunc fpectat domus, Juris Confulcum iterum praíftan- 
tiffimum , ut inillud in Anatum interioribus itidem inda gáre juf- 
ferit, permovit ; nec fruftra hoc ha&epus fuit fa&um, dum 
Vix Ventricülus aperitür, in quo non auri quid reperiretur, 
duos fervat , & cuivis defideranti fpectandum facile prabebic : 
derat cum hac narrarentur Stuttgardianus quidam ; qui re- 
ferebat , Stuttgardiz fapiuscule aurum in Anferum yentriculis 
inveniri, hibcque vel pauperiores eos emeré , incerdumque tan- 
tum auri eruere, ut ejus- pretio povum comparare pollint : i 
quam rem Medici ibi Curiofiffimi inquirent: Menítruum foríari 
in Anatum ventriculis latitat, auro, quod igne ex arena clici 
.hón potuit, evocando idoneum, in quod illi; quorum intereft 
quibus vacat, indagabunt. | i 5 
(má Aueuflam Vindel. d. 11. Martis 
uno 174. mifja.) 


OBSER- 


a— 


424 . Obfervatin CL XXIX. 


tati 


|  OBSERF ATIO CLXXIX. "e 
Dx. D. MICH, BERNHARDI VALENTINI 
De 


3 —. Tera figillata Bracbinanum. 
: OU Ulyfjes Aldrosvandus in ZMufto /]Metallico ubet- 


rimam Terrarum figillaarum meífem offerat , pluresque 
adhuc in peculiari (quem meditatur) tra&tatu propediem ad- 
diturus &in figuris neis (quarum XVI. jamdum folia comple- 
vit) ob oculos pofiturus fit Celeberrimus Aivinus, Prof. P. 
Lipfienfis, utrobique tamen rariffimam, quam ex Indià Orien- 
tali obtinui, fpeciem obfervare non potui : Adeoque curiofo 
harum rerum zftimatori non ingracum erit, fi pauciffimis ean- 
dem defcripfero. ent Poo ci en 

Fufca autem eft, ad inftar terre figillate Laubacenfis , ex 
orbiculis feu placentulis etiam rotundis conftans , qu& tamen 
hoc prz aliis fingulare habent; quod non tam in fuperiori vel 
inferiori aut utraque fuperficie, ut relique, fic fignata, fed in 
margine cantum , eà ratione; ut chaleri Gallorum aut Anglorum 
coronati. ( Crovn vulgó didi) circumfcriptionem quandam 
marginalem pra fe ferunc, ut à Fig. hic adjecta videri licet. 

Ucuntur aucem illa Brachmanes Indorum , ad. fuperftitio- 
nem magis & idololatriam , quam ad faciendam medicinam: 
utut nullus dubitem hanc iisdem , queis officinalis gaudet, vir- 
turibus pollere ,càm zqué pingyis fit & lingua cenaciter adhz- 
reat. 

. Brachmanes fc. antedicti idolis fuis facrificia facturi certa 
figilla illis , quibus Bibliopegi literas majores aut ornamenta au 
rea libris imprimunt, haud diffimilia terra hác imbuere fuisq» 
frontibus imprimere folent, qualia fimul mihi oítendebac Ami- 
cus, qui ex India modó redux cjus me participem reddebat. 


OBSER- 


Obfer vatio CL X X X. 5385 
-QBSERV ATIO. CLXX 


Ds. D. SAMUELIS GRASSII. 
Anatome pueri racbitide defunt. 

N fedione rachitici pueri trium annorum fequentia obferva- 
| erem incegumenta abdominis pleraque interflitia fcirrhofa, - 
ulcerofaque inveniebantur. —Hepar erat pregrande ; in dextro 
latere per abfceffum ad mefenterium tranfeuntem, omnia inte. 
ftina infcftantem cum fcirrheícentia & exulceratione undiqua- 
que contorfüm , ut neutiquam diftinQa inteítina. confpici & di- 
ftingui potuerint , circa inteftinum rectum | maxima induratio : 
five tumor fcirrhofus rrium 'digitorüm' amplitudine obfervaba- | 
tur. Renes crant integri , & more hujus aatis fatis magni, in 
dextro inguine inveniebatur relaxatio annulorum peritonai , 
ob conveluta veró & purulenta fcirrhofà inteftina prolapfus in 
fcrotum non obfervabatur, bene veró per digitum hiatus perci- 
piebarur. Lien erat magaz & optima conítitutionis , Ventri- 
culus flaccidus & enervus. Dexter lobus pulmonis erat taliter 
qualiter conftitutus , in chymo tamen dextri lateris abíceflus 
fcirrhofus , nucis juglandis. viridis magnitudine confpiciebatur, 
finifter veró pulmonis lobus totus quantus fcirrhofus erat , & 
pleure infüperiori parte annatus.  Corcum pericardio optitna 
eratnotz. Incerebri ventriculis copioía inveniebatur lympha. 

. Ex hifce concludo in rachitico- hypochondriacis infantibus 
hepatis conformationem nimiam in culpa effe; quia Au. 

1. Hepar maximum lympha colatorium eft. 

. 2. Ob hepatis nimium augmentum, cateris partibus idem 
adimitur ,'hinc flaccefcunt mufículofe parces, & abdomen attol- 
itur. 

3. Hinc propter lympha. defectum in mefenterio , cjus- 
demque glandulis reftitans chylus varices, obftru&tiones , flacus 
& intumefcentiam abdominis caufatur. 

54 Ob Iymphz in :müfculofas: partes denegatam diftribu- 
tionem , eadem in capite cumulatur , caputque grandiorem 

Obferv, Acad. N. C. Cent. IT. Gct nàn- 


d-———9 
GNDUONESEROHSEUES: 


386 —— Olfervaro. CLXXXL. c. CLXXXII. 


 nancifcitur figuram , lympha veró nutrix largiori per nervos & 
vafa lymphaatica influxu praecox offibus per medullam infert nu- 
trimentum, ut non mirum, quód propter minus nutritos ten- 
dines & mufculos offa abundanter creícant, incurventur, & ra- 
morum inftar exoftofes protrudant. 
(Fraiislavià Auguflam Pind. d. 4. fulis 
Mg. iz ri mriffa. 
OBSERVATIO CL XX XI. ; 


De 
c0 oos JHydrope fanato. 

Rtificem quendam noftrum hydropicum , ztatis 44. anno- 
F'Xrum curandum habui, cui venter in tantam excreverat mo- 
lem, ut indies rupturu videretur, & eger pro deplorato haberc- 
tur ; qui tamen, Deo adjuvante, folo diureticorum ufu à me fana- 
tus fuit ;fumebat enim quoridie libram unam aqua ononidis cum 
8j Spiritus Salis dulcis,inde aquam Villenfem cum fucco limo- . 
num ; & fic apertis urinz viis, profufa per veficam incredibililym- 
phe copia, convaluit. Aliusque Medicus, fide dignus, amicus 
meus, retulit, fe puellam afciticam curaffe ope fucci herbe coch- 
leariz ad unciam unam, quovis manc exhibiti, jejuno ftomacho, 
cui addita fi g ovem Spiritus chalcanthi, unde copio- 
Ífz urinz reddite funt. Similem cafum etiam notavi in Mifc. 
«ur.dec. 3. anti. 4. obf, 74. 1 

OBSERVATIO CLXXXII 
Dx. D. JOSEPHI LANZONI. 
D 


€ 
Subita morte ex percu[fione regionis ventriculi. 
Ercuflam cum impetu ftomachi regionem mortem fubita- 
neam inferre, docec D. Dominicus Miftichellus in fuo cra&ta- 
tu de apoplexia lib. v. cap. 6. quod Anno: 1709 verificatum no- 
tavi in adolefzente filio cujusdam militis noftri, qui poftquam 
in 


E Obfervatio CLXXXIIL d- CLXXXIF. 28» 


in terram procidit, atque ftomachi regionem fuper faxum ma- 
gna violentia percuffit , ftatim mortuus eft. 


OBSERVATIO CLXXXI1HI. 
Dx. D. JOSEPHI LANZONIL 


De 

Vi admiranda digeffionis in quodam bajulo. 
d ventriculi digeftivum miram vim habere oftendit 
Ill. D. Anton. Vallisrferius , Prof. P. Patavinus in eruditiffimo 
fuo opere de corporis humani vermibus pag. 20. Liceat mihi 
notare, quod in bajulo quodam obfervavi. Hic annorum ata- 
tis 39. robufti cemperamenti , carnes & pifces licec crudos fine 
naufea comedebat , ova cum teftis fuis, vitrum carbones, funes, 
corium, offa animalium, fracta tamen prius malleo , foenum, 
herbas quascunque crudas , & ligna. Aft elapía hebdomada 
audivi à Rev. Sacerdote, ipfum poft comeftionem non exiguz 
quantitatis calcis domi fu , fupra montes Veronenfcs pofite , 

cx dolore iliaco morruum effe. 
(Ferraria Auguftam Vind. d. 24. Sept. 
Anno 1711. mife) ——— : 


OBSERFATIO CLXXXIV. 
Dx. D. LEONHARDI HURTERI. 


Hydrope tympantte, 

Pp o&o annorum ,bona indole przdicus, vultu lurido, ha- 

bitu corporis gracili, jam à quatuor annis fuccesfive in eum 
incidebat affectum , quem hydropem rympaniam vocabat An- 
tiquitas. Abdomen diftendebarur , & rugitu obmurmurans 
multa flatuum indicia exhibuit , fic nt omnes Medici eousque 
pro illius falute folliciti prafagirent, fore ut tympaniticus peri- 
ret, nec de. nihilo corum fententia fuit. Interea puer ejusque 


parentes hunc morbum-eousque haud tanti momenti aítima- 
C«cc 2 bant 


P d 


3o us D 0yeraroe CL XT 


banc atque periculi. ^ Affümens indies avide cibum potumque, 
etiam de nocte bene dormiebat, & dedie more puerorum hicil- 
luc circumcurrebat , omnesque corporis actiones adhuc quo- 
quomodo. naturaliter confticute videbantur 5 nifi quod flatus 
copiose redderet. Ab aliquibus feptimanis, uc € parentibus au- 
divi , fymptorata indies fefe exaugere coeperunt , & aviditas 
cibi potusque fic diminui,ut ne minimum ventriculus perferret, 
fitis eum valde vexabat, nec minus alvi fegnities , noctes etiam 
fiebant infomnes , & jam füperiora fumma macies obf(idebar. 
Odavo die antequam fatis ceífit eger, vocabar. Veniens in 


- deplorato ftatu eum inveni, & prater dicta fymptomata fcro- 


biculus cordis admodum dolebat, abdomen erat valde diften- 
tum, & de umbilici regione magnas movebat querelas , me- 
tuens, ne dehifcere.. Hypochondrium dextrum erac etiam val- 
de durum atque infar&um fimulque dolens , refpiratio diffi- 
cilis, urina pauca & lixivii colore tincta, pulfus fubdurus atque 
celer, pedesque ad extremum intumefcebant./ His erumnis füb- 
trahere ítudui 5 fed fruftra ; fiquidem omne medicamentorum 
genus reípueret, Inter has calarnitates octavo die ,ex quo eum 
frequentavi, animam expiravit & Creatori fuo reddidit. 
Difle&to cadavere integumenta abdominis communia cum 
ejusdem mufculis fic excenuata inveni, ut craffitie cultri dorfum 
VIX adequarent, omentüm totum erat confümtum atquc ema- 
ciatum  inteftina precipue craffa fic erant diftenta atque infia- 
ta, ut credidiffes ,impolffibilefuiffe,nedchiscerent. Scicu cupi- 
dus quid monftri alerent, illico aperui, & ecce , materia ex al- 
bo flavefcens , pultiformis , fpumefcens , levis; & odoris expers - 
fefc in confpe&um prabuic, & in inteftino colo canta cjus crat 
moles, ut ca parte , qua hepar vergit, iftoc é fitu ejus natura- 
li fuerit depulfum , & verfus finiftrum hypochondrium disloca- 
tum; quod quidem propter ventriculum plane exinanicum & 
ad inteftini éxiguitatem redactum có facilius etiam fieri potu- 
it. Credo, quod etiam illa epatis dislocatio diri doloris circa 


fcrobiculum cordis & umbilici regionem extiterit caufa & hoc ' 
| ! có 


d ' 


) 


De bydrope tympanite. 359 


có magis propter ligaraenta fumme tenía atque elongata , qui- 
bus rocdiantibus his partibus connediitur. Quoad fuübftantiam 
erat durum, pallidum & fcirrhescens. -Pancreatis glandulz foli- 
to majores, infar&ciz & duriuscule obfervabantur. Veficula fcl- 
lea bile nigricante erat adimpleta, & ductus choledochus ob- 
flrudus. Lien etiam erat nimis pallefcens. In abdominis finu 
aque extravafata circiter [bij continebantur. Mefenterium cum 
fuis glandulis quantum videre licebat, naturaliter erat coníticu- 
tum. In thoracis cavo nil memorabile occurrit, nifi quod lobus 
pulmonum finifter pleure fuerat adnatus. — Catera fatis fana & 
illacfa eet 
(Scaphufto -Muguffam Vind. d. 3. Ott. - 
dunno 1711. mi[fa-) , 
OBSERVATIO CLXXXF. 
Dx. D. JO. JACOBI SCHEVCHZERI., 
Hifforia Fulminis d. 23. Maji An. 1710. 
Dyson, memoratu eft, fi quis , Fulminis ictus , qui die 
23. Maji, inter horam 2. & 3. pomcridianas feriic edem D. 
Ludo'vici Efcheri , im. Bleikerweg , humili loco, ejusdem fere 
cum lacu ipfo Tigurino Horizontis, fitam, vix fclopeti jadu ab 
urbe diftantem ; Digniffimus , inquam , qui in omnibus fuis cir- 
cumftantiis defcribatur , adeo enim multiplices , iique mirandi; 
funt effe&tus, adeo violenta fimul, & perniciffimz velocitatis 
caufa , adeo fapiens fimul & potens eft Dei «seavvecoeea Pyro- 
téchnia, uc non mirum, fi ob fübtilitatem fuam effugiat mentis 
€tiam. perfpicaciffimg aciem , ob variam multitudinem EM 
multiplicem varietatem confundat & obtundat. Dabitur ta- 
men ,fi non integrum formare de Fulmine fyftema, quod non- 
hifi ex obfervationibus innumeris , probe penfitatis & collatis 
conftrui poteft, conferre aliquid ad inquirendam mirandi Ignis 
ulminci naturam. : 
... Dies fuic ante meridiem ferenus, calidus , variabant venti 
à N. O. ad W. Barometri altitudo, quod mirum , eadem fuit, 
quz binis dicbus pracedentibus , con/lans 26. digg. Par. $.lin. 
| Ccc 3 Surge- 


396 Obfrodio CLXXXP. 


Surgebat altius Thermometrum ab hora 8. ad 12.id quod com- 
muniter etiam fieri folet , increfcence verfus meridiem diurno 
calore. Circa fecundam pomeridianam obduci coepit colum 
nubibus , non iis tamen adeo atris ac denfis, que alias cempefta- 
trum gravium triítia folent e(le pra(agia, non fortes fpirabant 
venti, levia eaque pauca, audiebantur murmura, & (ubito, ne- 
mine vel previdente vel pra(agiente, vibratur fulmen rerrificum 
adeo , quoad fragorem ; ut in tota fere urbe quivis vel propriam 
domum, vel vicinam ictam.autumaveric. Ego quoque tunc 
temporis Badam iter tentaturus, hora ab urbe, infra pagum 
Hóngg, fragorem percepi , ut haud longe à me rupti glomeris 
fulminei, fine vento vel pluvia. Vidi camen urbi & zeeidee. im- 
minentes denía albedine fplendentes nubes, in imbrem (cfe 
exonerantes. — - 

Notatu imprimis digni funt primi fulminis motus: Fuit an- 
cilla Dn. Efcheri in prato ad rzeridiem domus verfus Lacum fito, 
vidicque globum ignitum femipedalis circiter diametri moveri 
horizontaliter per imam aéris regionem, 12. vix pedibus à terra 
& haud procu! à fe, ut caput corpusque ipfum curvaverit pr& 
metu illabentisidus. Audiebat fimul fufürrum ingentem. Prz- 
teriit autem ipfam illfam tremendus ignis, vires expercurus in 
Arbore (atis frondo(a, ad quam directa fere linea à meridie ver. 
fus feptentrionem tendit, Hic fübingreffus corticem , ftatim 
fupra radices, eum deglubit, latitudine fere 6. vel 8. pollicum, 
tunc autem ulterius ferpensignis juxta ramorum diverforum lon- 
gitudinem ad extremam usque arborem decorticarionem effe- 
cit digitalem paffim, alibi etiam bipollicarem, fine camen ullo 
flammae indicio per nigrorem fefe manifeftante, ut inftrumen- 
tis ferreis ad ligneam usque arboris fübftantiam decorticationem - 
factam diceres. an 

Arborem ubi reliquit fulmen, ab ipfa arbore, quam obli- 
que ferit, dirigebatur verfus occafum, ad ipfam Dn. Efcheri do- 
mum  & quidem angulum orientalem platez proximum. — 

Ante autem, quam domui ipfi ullum fuit damnum i 

(UID 


Hiftoria Fulminis d. 23. Maji An. 1710. 391 
tum, mirabilem fenfit effectum ipfum filicibus ftratum pavi- 
mentum , quod domui periobli loco eft. Hujus quippe pars 
muro proxima fuit ad pedis latitudinem , & 8. circiter pedum 
longitudinem invería veluti , filices rurfum meti, & in fitu ir- 
regulari relicti, veluti fiab igni non fufficienti pytii pulveris ac- 
cenfi , terra incumbens fuitlet duntaxat percuffa, & fümmora; 
non veró in altum extrufa. — Attribuendus eft autem haud du- 
bie hic effectus fübingreffo intro ipfius terre poros Igni fulmi- 
neo, cui infinuationi: percommodam dedit occaftonem fitus 
ipfis pavimenti ,prato vicino paulo elevatior, & canalis con- 
cavus ibi loci aquas excrementitias abducens. — Ab hoc canali 
horizontali viam quzfivit fulmen furfüm , per canalem plum- 
beum perpendiculari ficu aquas ex culina demittentem ; cujus 
diameter eft incirca 4. digitorum. — Hunc tubum non illafum, 
nec totum pertrapfiit amplius fpatium quarens ignis, 6. pedum 
circiter altitudine à cerra difrupta fuit prima partium tubi jua- 
Qura. Nilinterim paíTa fuit detrimenti janua ex abictino aflere 
lignea, quz eumin finem claufa fuit, ut cubus ab injuriis exter- 
nis defenderetur , nec vifüi ftatim exponeretur. Aca funt, que 
hactenus recenfui, in pariete adis externo orientali, ejusque an- 
gulo feptentrionaliori. Poftquam e tubo plumbeo evafit fulmen, 
prateriit angulum adis illafum , peticurum faciem edis Septen- 
trioni expofitam. Hic quid pera&tum fuerit, nunc recenfendum 
fequitur. In prima eaque fola contignatione Septentrionem ver- 
fus fita eft culina & coenaculum , & meridiem verfus hypocau- 
ftum cum duobus cubiculis. Prater culinam, quz orientalior 
eft, tranfiit quidem tulmen , ad tecti contignationem domum in- 
greffurum, fuos tamen exeruit inculina & coenaculo effectus. In 
culina ftabat haud proculà feneftrisjuxta ancillam hera ;feneftra 
ab Igni feuntis veloci vel ia fuere difrupte , plumbum, 
quod jungit orbes vitreos, non tancum diffractum, fed in mi- 
nutiffimas particellas fufüm; qua in parietes culinz ac herz ve 
ftes excuflz ,infixa ligno, muro; veítibus lancis herenc. — Hera 
attonita , pracfencis tamen animi; Igne fc circumfufam , — , 
: i1crir 


bar- x7 Olfervatio CLXXXE. 

fteric nihilominus ere&o corpore, nec, quod mirum, ullam paffa 
refpirationis difficultatem , fzd aliquantillum Ignis, faciem pra- 
tereuntis , fenfic in cute & palpebris rubore calenti cinctis indi- 
- cium , auribus autem fufurrum vehementem , juxta ftans an- 
cilla obfurduic per aliquot dies, optime camen liberata ab hoc 
malo, redeuntibus diftenfis nimium ad priítinam Elaíticicárem 
tympani fibris. Hec funt, que in culina fuere peracta. In coe- 
naculo adjacente , cujus janua culinari januz & diametro pofita 
fuic; ut hac ipfa aperta, criplex obíervatum fulminis indicium: 
Denigratio in unico orbe vitreo , (omues autem fene(ítre cum 
fuis oup hic manfere integra.) Subícus lignea in tabulato fe- 
 neftra/fuperiori difci(la per medium, & infra fene(tram murus 
lafus, ejusque arenatum vi fummain aulam vicinam atq; januam 
excuffum, ut hz proríusab illo fuerint confperfx. ^ Videtur au- 
tem, quantum judicare licet , cenuis fulminis ramus culinam 

wanfiiffe , & coenaculum ingrefius, hos effe&tus exercuiffe:-— 
Nunc redeo ad ipfam primariam fulminis pene integri 
viam. Afíliliit id fupremam muri partem , cui tectum incum- 
- bit, trabesad 5. pedum circiter peripheriam diffregic, cegulas 150. 
fuüblevavit, atque dejecit , Cantherium femipedalis diametri lio- 
rizontali fitu per te&ti crabeationem locatum veluti per demor- 
fionem in fruíta fecundum vibrarum dilaceravit , afferes fupe- 
riores tabulati difrupit, omnia fine denigrationis nota, & fi9 
cranfiicin curriculam meridionalem domus, poftquam in fepten- 
trionali curricula afferesquosdam externos dirupit. Intra hanc 
turriculam meridionalem in parvi conclavis rotundi fere forma 
claufam , parietes muro paflim fuere denudati, afferes confra&ti ; 
feneftra di(rupta , & veluti convoluta, plumbo non liquefacto; 
pidurz muri lateritii particellis contaminatz , tabulis laterali- 
bus folutz, in cerram proftratz , pallium holofericeum forami- 
nibus aliquoc, ab afferum fra&orum volantibus, ut videcur, pat- 
ticulis ; perforatum. — Te&ti , quod turriculam operit; ambitus 
canalis fuic, éferreo laminari candido formatus , & cantherio per 
vincula ferrea fortiter alligatus ,ad pluviam colligendam & deri- 
j E or 2 van- 


Hifforia Fulminis d. 23. Maji, An. 1 
Iinisd. 23. Maji Aw. 1719. : 
:7 ^ n 


* 4 d 


9b 
fetv.4ca4. N. C. Cent. II. Ddd 
emo- 


494 r —— Olfervatie CLXXXF. : 
emovité fitu , fed per medium diffregit. ^ Hic in binos difpartie. 
batur ramos fulmen , quorum uterque muros in füperficie denu. 
davit, finifter veró murum ipfum terebravit , atque juxta poftem 
januz domus poftiez meridionalis ingreffus januam , ipfam ex 
parte dilaceravit, fine tamen ignis ulla nota; dexter veró januam 
alius conclavis perforans , fragmentum ligneum plusquam peda- 
lein oppofitum parietem - - pedibus diftantem veluti fagittam ex- 
'cuffit, ut hoc cradiculz ferrez infixum manferit. In hoc dein 
"conclavi fuérelapides quidam pavimenti lateritii excuffi , & mu- 
fus parietis in unoloco denudatus, — Ceterum per bina hac ul- 
'tima conclavià egreffus ignis fulmineus, ultimos, eos tamen exi- 
ui momenti, effectus exercuit, tum in fepimento horti ex ligneis 
acillis craticulato, quos ab invicem dimovit, tum in Leucojo 
luteo hortenfi, cujus petala permulta in terram dejecit; reliquo 
plantz corpore manente falvo. ! 
| Ex bac Hifloria patent 

I. Effectus fulminis in obje&a-varia. Terra cum filicibus 

ti infixis faccucitur, lapides lateritii feu coGti fedibus fuis excutiun- 
cur. Saxa muris firmiter impacta loco moventur, & in medio 
franguntür. Arenatum é muris decutitur , & aliquot abhinc 
pallibus in minimis refolutum partes parietibus afpergicur. Mu- 
£i ipfi terebrantur. Plumbum hic diffinditur faltem , alibi liqua- 
tur, & in minimas folutum particulas in proximos parietes €x- 
 *udtur. Tegulztedis dejiciuntar. Summoventur & Ginduntur 
affetes.  Trabes lignez. veluti demordentur in fibrofas partes 
exiguas; Fragmenta fagittarum' adinftar longe excutiuntur. 
Ferrei cylindri diffecantur. Frangüntur vitra, tuai in ampullis, 
tuminorbibus. Homines -manentin medio fere igne fumoque 
illafi, alii per dliquot dies furdàftri.  Aulza alia manent illibata; 
alia partim fcinduntur in frufta , partim veró uruntur. Manent 
hic ibi macula nigra ignis indices, & tamen nihil: accenditur. 
Lecti ipfi curn: fuis aulis manent ab igne incadti, & eo quidem 
in cubili, quo'fummam. exercuic potentiam fulmen. Sclope- - 

cum 


Hiftria Fulninis d. 23. Maji An 1714; ggg 


tum ibidem pulvere pyrio oncratum, nil cepit de igne fulmineo. 
Nec ipfa domus, quod quis facile prefümfiffet, incendio periit, 
utut tota feré domus fumo repleta fuerit, animadvertentibus id 
viris, qui ftatim à fulminis ictu domum intrarunt, fup petias la- 
turi , & vicinisipfis. 

2. linum idemque fulmen levi occafione dirimi in partes, 
velutitotramos, Unus idemque glomer fulmineus fefe difper- 
tiit in diveríos arboris ramos, unde vel ruríus colle Ignes hi 
difperfi in unum, vel unica magni glomeris fulminei portio feriic 
domum, & in ipfa hac domo, quod manifcítum fatis fit ex cir» 
cumftantiis , fefz divifit in partes. 

3. Videtur veró fatis fimile, ex progreffu fulminis circum 
circa edes, & in iis, provolvi id motu vel fpirali vorticofo , vel 
undulabundo, vel compofito ex circulari & recto, rota adinftar , 
& facilius quidem promoveri juxca ductum partium folidarum 
ligni vel muri , quam in medio aéris fluido ; aliquando etiam ro- 
tri poffe circa proprium centrum ; ita aucem explicari poteft 
tardus ille nubecula in cubili motus, nifi per eam incelligere quis 
velitfumum ex fulmineo igne colle&um. : 

4. Fulmen centrum füz gravitatis & virium non habere in 
linea media diretionis lammz , quandoquidem levi occurfu 
Corporum detorqueatur àlinea morus. — Ex pyrotechnia atci- 
ficiali huc trahi & comparari poffunc jacula ignita; virga directri- 
ce deftituta, quz vulgo Schwermer vocantur, - : 

$. Unum & idem fulmen poffe e(le & ferebrans , difcutiens 
&trens , utnon tam dici poffint fulminis diverfe fpecies, quam 
Variz à potiori effectu denominationcs. Hoc ipfum enim ful- 
men hic fuit cerebrans, alibi difcutiens, & alibi urens. Ica haud 
male Homerus idem numero fulmen, quo navis Ulyffis fuit i&a, 
& deperdita, modo aeyrc« «sgauyóv vocat OdyfT. 9 modo se^ovra 
xsgauvov.. Odyf. V. | 

6. Videtur veró quam maxime fimile, exerere vires fuas 
fulmen imprimis velocitate fumma, & cali, cui folidiffima quz- 
Vi5 refiltendo non func paria... Velocitaci huic fumme accribuen- 

Ddd 2 9e 


56 bo deci EUEROTU me 


dós puto effedtus tum nóXios,tum innoxios. Noxios rerum,. 
que damna à fulmine patiuntur; Innoxios hominum , qui illafi 
manent, ut citius tranfeat tenuifTimus hic cum aére maxime ra-- 
réfacto ignis ,'quam füffocatio contingere queat , & refpiratio - 
una cum circularione fufflaminari; terebrationes mirandas, ex-- 
pulfiones faxorum e fuis poftibus &c. nec defunt exempla, qua. 


rem illáftrent;" Ambuftiones cutis, quas fpe patiuntur milites. 
à pratervolante corpus , id camen non tangente globo vel tor- 
mentario, vel bombarda ; fufiones vitri à flamma in ceni apicem. 
colle&3 ; quibus utuntur vitrarii ; les emailleurs; effectus pulve- | 
ris fulminantis ,.qui ex nitro , fülphure & fale Tartari conftat; 
fàfio chalybis curn fülphure vivo pro confectione Croci Mattis, 
- 4. Adfribi non poffe cffeCtus fupra enarratos ,imo neforte 
unum quidem ex coc diverfis lapidi alicui fulminari , quem in 
fomno potius, quam in natura, vidit credula nimis Antiquitas, 
fissoa. nis BB SERI ATAO CLXOCXFLE- 1 
*'Dws.D. LUC/E SCHRóoCKII 
! Dy[urie caufa rara. | 

Mom 57. annorum, per integrum annum valetudinaria, 
prater: alia. fymptomata, doloribus in pube & abdomine, 
dexcrum inprimis hypochondrium ;ubi. tumor durus; indolens, 
capiris infantilis magnitudine cactui obverfabacur, occupantibus 
infeftabatur ; omnium. yeró. moleftiffimmum: erac dyfüria, cum | 
tencsmo, alvi difficultate; fluoreque albo , interdum fánguini per- 
rüixto ;. urina. veró quafi lactea exiftente; Poft varia inà vanum ' 
adhibita remedia, quibus calculo potiffimum medela quereba- 
tur, meum ctiam confiliumin principio Anni 1768. expetiit ; qui » 
pramifíIo de incerto cura fucceffu prognoftico, de calculi prafen- 
tia dubitans, & prater mefenterii tumorem fcirrhofum ; circá Ve 

(icam etiara tale quid latere judicans; temperántibus & abforben- 
tibus internis , externis etiam refolventibus dolores demulcere - 
laboravi , & propinata idcirco primo maguefia alba; leviculas íum 
U- 


IBNIEE yrisvanfüvaya, 000 397 
ducias impetravi, urina etiam clara inde efflüerite; quz vero poft 
aliquod temporis fpatium priorem faciem reinduit, quin turbi- 
da dein foetidaque evafit, & talis ad finem usque vite perfiitit. 
Marte dein, cum in fübriliffimam fcobem limato, tum in cenu- 
em crocum cum aqua corrofo , tumentes glandulas reftituere,. 
quod in aliquibus aliis bene ceffiffe expertus fueram, aliquan- 
diu, fed fruftra centavi. Tandem anodyno pulvere, faepius ex- 
hibito, dolorum vehementiz obviam itum, qui licet fomnum 
non induceret , femper ramen aliquot horarum inducias à dolori- 
bus conciliavit; usque dum zgra penitus emaciatà in fine Menfis 
Julii vivorum numero eximeretur. In cujus cadavere aperto 
nihil praternaturale inventum fuit, preter cumorem in dextro 
hypochondrio fcirrhofum , inteftino ileo & colo arctiffime ad- 

haerentem , fimilemque alium ; qui totam fere pelvim occupa- 

verat, atque vefic fundo penitus adnatus füerar, fpichama: Ja- 
titudine & quatuor digitorum altitudine, duorumque fere crat 
fiie confpicuus , fenfim vero in utraque extremitate anguflior 
redditus. Hunc comprimendo veficam , atque ob falías fta- 
gnantis in eo lymphz particulas eandem lancinando, dolorofam 
illam urinz excretionem produxifle arbitror. 


OBSERVATIO CLXXXVIL 

Ds. LIC. JOH. SAMUEL. CARL, 
De- 
Triplicis Cinnabaris Comvenientia, 


N25 inter triplicem Cinmabarim, nativam, antimonialem , & 
falitiam vulgarem intercedat quedam differentía: non cif- 
putatur amplius, utpote apud plures dubium nullum eft, anfi- 
monialtm omnibus aliis przcellere. 'Muld factitiam vulgarem 
ad ufüm internum penitüs inutilem efle ducunt , imó non nifi: 
cum furamo periculo adhibendam. Perfuafio hzc multorum 
animos Occupat, licet nufpiam ratio probabilis vel à priore vel à 
pofteriore inveniri queat. Paraturita antimonialis multo labo- 

D dd 3 fe 


498 Obferuatio CLXXXP11I. 


re, multoqué fumptu, prafertim fub fundamenti procefsüs ne- 
gle&tu auc infcitiá , uc pauperiores in largiore ac iterat dofi 
eam ( proutin aliis páffibus contingit) admittere, durius ducant 
opus. Quod fi veró demonfítratio detur, omnem Cinnabarim 
confítare € mercurio vivo & fulphure communi illo ad fex partes 
cum hujus uná commixtis & füblimatione unitis : di(parebit omne 
difcrimen, praefertim cum nec inter mercurium, nec inter (ul- 
phur , numero differentia fpecifica , aut gradualis difcretio agno- 
ícatur. Illorum fententia fuo ftabit talo , qui omnia nature 
mixta tencriora, fübriliora , perfe&iora e(Te adíerunc; quàm ar- 
tis imitationes in eodem genere ; unde cinnabari nativa fuam 
prarogativam non denegandam. — Mancbimus faltim in dupli- 

cis Cinnabaris artificialis identicàte indicandá, 
Demonftrationem à pofteriore format dita analyfis, quz 
facilé deprehendi poterit, fi quamvis Cinnabarim cum limacurá 
martis, aut cum regulo antimonii quis miíceac, & per retortam 
igne arenz in prepofitam excipulo aquam propellat mercarium. 
Sulphur enim promptiüs cetera metalla arripit, & ünionem 
mercurii deferit, prout diverfa haec Sulphuris habilicas ad arripi- 
endum, folvendum , imbibendum metalla é chymicis rudimea- 
tis patet, ut Sulphur prompriffimé quidem & in largiffimà quan- 
titate (pars x. Sulphuris partes 6. mercurii) imbibac mercurium, 
imó folà tritorià ac liquefa&orià combinatione uniatur, at inti- 
mius ac firmiüs cum regulo ancimonii coalefcat, & mercurii con- 
fortium rurfus deferat ; imó cum argento, ftanno adhuc arius 
coéat , & regulum dimittat, cum cupro iterum firmius , uc argen- 
cum, ftannum ita ad fundum fub fufione przcip:tecur, cum fer- 
ro magis adhuc, ut inde cuprum przcipitetur. Qui diverfi gra- 
dus in babitu fülphuris ad folvendum meralla facilé imiratio- 
ncexperimentali deprehendi poflet, fi Cinnabaris vulgaris cum re- 
gulo aptimonii reducetur igne recorte ac arena in mercurium; 
caput mortuum, fen refiduum ex fülphure Cinnabaris & regulo 
in antimonium verum regenerarum , cum luná fundatur & à re- 
gulo feparecur ; poft mixtura fcorialis cum venere fundatur, ita 
que 


De Triplicis Cinnabaris comvenientia. 399 


necessi ncc 
que luna iterum füb formá reguli ad fundum fecedat; tum fco- 
riz, quz funt mixtura fuülphuris & veneris, cum limatura martis 
fundendo tra&tentur, ita cuprum iterum liberabitur. Sed ne lon- 
gius digrediar in hzc: puto ex analyfi apodixin claram efle, Cin- 
nabarim omnem in fe nil nifi mercurium fülphurque commune 
continere. i DE 
Synthefis idem manifeftat : Sic Cinnabaris vulgaris qué 
conftat mercurio & fülphure, ac antimonialis, & hacc aque ac 
ila. In antimoniali enim mercurius vivus é fublimato cum ful- 
phure coaluiffe , & füblimati falino-acidam fübftantiam cum re- 
gulo, eumque folvendo abftuliffe pharmacoporis notum.  Su- 
perítitio folüm haeret in illà opinione de aurcá indole fuülphuris 
antimonialis , quz fi foret, pracellentiam à priore Cinnabaris hac 
reportare. — At nullam eífe differentiam hujus fulphuris in an- 
timonio hzrentis pra fülphure vulgari , monftra imitatio artifi- 
cialis antimonii ex reguloantimonii & (ulphure communi mixto 
& fufo.  Prodit inde antimonium fpecie idem, quale eft nati- 
vum vulgare, ut omnia cetera antimonii producta, experimen- 
taac phznomena cum hoc centareliceat, — Nulla itaque praro- 
gativa medica expectanda, ut tanto labore tantoque fumptu ex 
antimonio & mercurio fublimato Cinnabarim proliciamus, Cum 
enim mercurii fublimati ( uti modo fundamentum tactum ) fpi- 
ritus falis communis inhaerens regulum ancimonii folvat & fub 
butyrosá confiftentià abftrahar : nil aliud remanet, quàm rner- 
curius vivus ex fublimato, & fulphur commune ex antimonio. 
In procedendi veró methodo illa fubeft difficultas, quà ex anti- 
monii & füblimati zquali mifcela raró purior Cinnabaris impe- 
tetur, fed abundantia fulphuris cinnabarim obfcuram & impu- 
ram reddat, ut ejus pauciratem taceam 5 unde rectius triplum vel 
quadruplum fublimati ad unam antimonii adíumitur: uc tace 
am , quod rectificario iterata multum temporis , laboris, fumprus 
perdar. ! 
. Ex quá improportionati ponderis ratione illa obfervatio. 
pendet, quá alii ad Cinnabaris uberiorem proventum isperi- 
um » 


400 — . Olfirvatio CLX X XV1I. 


dum, poft'primam Cinnabaris füblimacionem, fubítantiam re- 


fiduam; quz nil aliud eft, quànr purum ancimonium , iterum 
cum 'anatica portione mercurii füblimati fübtilicer terendo mi- 
fcent, tocamqué operationem ad butyri ac Cinnabaris produ- 
"&ionem dé novo fubornant, — Exit ita rurfus bona pars Cinnaba- 
Tis, quz 'cum priore, primz fcilicec fublimationis , mifcecur & 
re&tificatur iterum atqué iterum. . Ad retificationem adjuvan- 
dam addi poteít portio offium vel C. C. ufti ac calcinaci, pul- 
veria. Itaenim hujus calcaria abforbendi facultas fuperfluum 
Sulphur imbibi: , ut Cinnabaris magis tenera, cryftallina, rubi- 
cundaevadat. Opetatio ut in retortà & capella inftituatur, ob 
carbonum difpendium, lifficili que elevationem , opus non 
eft; fed quadrat cucurbitula crucibulo arenà impleto indita & 

igniapertoimpofita. Sic brevioretempore minoreque fumptu 

cinnabaris fubli uracre&ificatur. Poteft camen & hoc com- 

pendium anguftius reddi, fíad partem unam Antimonii fuman- 

tur partes 2. 3. mercurii füblimati, mixtura pro fublimati deli- 

quefcence humectatdione in cellam reponatur ; poftmodüm rc- 

tortà arenz impofitá , lento igne butyrum educatur , re(iduum 
pariter igne intenfo ad cinnabaris edu&tionem urgeatur, vel cu- 
curbitulz inclufum in crucibulo igni aperto committatur. Sic 
intra 2. 5. horas afcendit cinnabaris , quz , fi adhuc obfcurior 
five per fe five cam additamento di&o calcarío rc&tificari pote- 
rit. Sedhac & fimilia éphyfico rationali fundamento petita com- 
pendia nihilominüs fine evid fficate ac utilitate ta diofum 
involvunt laborem , multo miniis tantam excellentiam pre vul- 
gari cinnabari antimoniali conciliant. ; 
Nil ergó obftat , quó minus Cinnabaris vulgaris pra parar! 

& adhiberi poffit, cum breviore tempore, minore labore ; fa- 
ciliore fucceffu conficiatur, Sume fulphur commune vel ftilla: 
tilium , tere in mortario lapideo , admifce tricurando mercuri 
vivi tantundem , liquefac in cochleari ferreo , agita fpacula li- 
gnea ,ut fuperigne commixtio probéfiat. Materia nigra fi abeat 
n globulos , pulvetifecur & in cochleari iterum lento igne ute 
etur, 


De triplicis Cinnabaris convenientia. 40I 


mM Ü—9À , 

letur, ut abundans fulphur diffipetur.  Quodfi materia vapo- 
res fulphureos fpargere defiftat, tàm inde cucurbitule & hanc 
crucibulo imp do, tüm igne forti fublimationem ad 2. 
3.horas urge, Sublimata inde Cinnabaris fi pulverifetur , ite- 
rumque atque iterum rccificetur : tanto magis virtutem ejus 
acui multi cenfent. Ita camen fi re&té fueris operatus, habebis 
Cinnabarim , omni fecuritate adhibendam. 

- . Uno negotio pro ufu ulteriore chymico & tinctura fola- 
ris confe&ione poterit fimul parari crocus auri valdé tener, fi 
aurum per antimonium depuratum cum mercurii f. q. in amal- 
gama redigas , poftmodumque cum fulphure terendo & lique- 
faciendo commifceas , & füblimationi exponas ; remanet in fun- 
do crocus folis admodum fübtilis , qui denuó cum Cinnabari 
-commifceri , & (üblimatio iterari poteft ; Facilitari folutionem 
ajunt, fi aliquoties Spiritus Vini fuper illum crocum aduratur. 
Succedit vero folutio in menítruis mineralibus , fulphure meral- 
lico cupri, ferri, argenti &c, pragnantbus. n vegetabilibus 
vero ac animalibus men(truis crudior eft, & priüs in aurum ful- 
minans , cum alcali volatili precipitatum , ut redigatur neceffe 
eft : qua de re alio loco & tempore. 

Patet itaqué convenientia triplicis Cinnabaris € fundamen- 
tis chymícis à priori, Hac veró demonítratio experimentis 
therapevticis à pofteriore fi fida , certa, tuta adferri poffunt, 
perquam lubenter cedet, Uti enim non quamvis officinarum 
cinnabarim , maximé in pulverulenta forma oblatam , adeoqué 
minii fimilisqué inquinamenti fufpicionem adferentem, ad ufum 
medicum commendaverim :ita camen experimenta mc docuere, 
vanum eífe metum de ejus deleterio effectu, contra veró ufum 
£qué tutum , maximé fi frufta ftriaca cry ftallina feligantur, iterata- 
qué füblimatione rectificatione depurentur , aut Cinnabaris ta- 
lis fimplex € fulphuris & mercurii colliquatione & fublimacione 
nata adhibeatur. In fruítis majoribus minium timeri non de- 
bet,cum fundamentis chymicis repugnet, plumbum cum fulphu- 
re ac mercurio fuüblimari pofle; prout equé experientiz fuperfti- 

Obférv, Acad. N. C. Cent. IT. Ecc ciofus 


36À —— 7 Ulp CLXXXPIL 


tiofus illetefragatur metus, quo mercurium füblimatum cum ar- 
fenico inquinari , fublimari , & ità ad mercurii dulcis praparátio- 
hem minus tutam reddi poffe putant. 

Conclufionis loco duplicis adhuc experimenti chymici ac 
tnedici rmentio injicienda. Illius, quo cinnabarem antimonia- 

lem ob coloris obfcuritatern cum cinnabari vulg. unà mixtam 

fublimare folent , hujus ut minialis magis color eam temperet, & 
ád cafmineum deducere conetur, quo fine etiam cum uriná vel 
fpiritu urinz in porphyrite impragnari triturari folet, & poft- 
modüm falfedo iterum elui : in quo artificio ftupendum illud 
arcanum celebris in orbe ph tico cinnabaris Linckeriang 
€onclufum nonnulli opinantur. 

Hujus veró feu Medici experimenti obfervatio illa eft, quá 
ütramque Cinnabarim , antimonialem & nativam, mixtam und 
iteratis vicibus füblimari, atque ita penetrantioris fübrilioris c£ 
fectus reddi poffe judicant. Sic recordor methodi celebratiífi- 
fni Archiatri Würtenbergici B. Dn.D. Gmehlini, qui cali Cinnaba- 
ri curi parte V. X. Salis volatilis acuata larga & iterata dofi in af- 
fectibus hervorum chronicis ufus eft. Sed de ufu commentatio 
hujus loci non eft, przfertim cum commendationum abundan- 
tid magis, quàm defe&u laboremus, qua hoc concretum ad 
fublimius faftigium elevarunt, quàm ipfo cffe&tu fuique meti- 
to penetrare valet. Ego in privatá difpenfatione non inutiliter 
admifcuiffe mihi videor, cum pulveri nephritico ex nitro puro 
& tarraro vitriolato , tum pulveri temperanti ex nitro, tart. vi- 
£rio]. matr. pert. ant. diaph. imó etiam pulveriinfantum ex matr. 
perl. antim. diaph. ,lumbr. terr. reliquos ufus ut praccermitcam. 
In primo enim fpasmorum nephriticorum mitigationem pcr cirt- 
nabarina nitrofa fccuriorem deprehendi , quàm per opiata alia- 
que narcotica , qua excretionum cohibitione quàm infauftos ef- 

fectus poft fe in hoc paffu inprimis trahant, experientiz multo- 
rum fufficienter jam innotuit. In altero compofico , mihi hia- 
&enus veré panchrefto, zqué tutius acutarum , febrilium inflam- 
matoriarurm exeftuationes , orgasmos, inquiecudincs ; ood 
ni 


(— — Olfreais  CLXXXPI 4or- 
nias ita obtundi, fopiri videmus, quàm alià narcoticá methodo 
& medicinà. In tertio fpecificorum antepilepticorum ener- 

iam, uti & generalium abforbentium , difcucientium , feliciter 
adjuvari ita, non immeritó conjicere licebit, 
| OBSERVATIO CLXXXVIII. 
Dx. LIC. JOH. SAMUEL. CARL, 
! De 


| Alcali vitriolato, 
Nfignio hoc nomine ea falia media, quz € fimplici fale alcalico 
& acido fimpliciore univerfali in fulphure vitrioloque haren- 
tc conftant, qualia func faríarus «vitriolatus, arcanum dupli- 
cafum , nitrum fulphuratum , f4l Glaferi , falia fixa *vegetabi- 
lium offinarum &c. Singula enim ín fundamento chymico- 
phyfico conveniunt, licet quoad operationem externam longe 
difparia fint. Cognità vero rei etiologia incongruum foret, 
fingula magno labore conquirere, multó magis abíonum foret , 
fi unita ex rei differentiá adhibere placeret. | Preftabicergó unum 
breviore methodo parare, quod cateris virtute fit quale imó 
fuperet. Sictartarus "vitriolatus Tachenii. ^ 
- xy. Cineres clavell. puros, folve aquá purá , affunde folu- 
tionem vitrioli , five venerei five martialis fub eequali portione. 
Pracipitabitur metallum fub formá croci. . Saturationem de- 
prehendes, fi parum liquoris hujus filtres, eique affundas parum 
folutionis Cin. clav. vel ol. tart. per del. Quodfi nulla effervefcen- 
tia, nec turbatio liquoris, & fubfidentia calcis metallic contin- 
gat:tum acidum vitriolicum eric faturatum, & à terrá metallicá 
liberatum. Filtra tum liquorem & ad cuticule apparentiam 
five in vitro five in ollà ferrcá infpiffa; ut loco frigido expofitus 
cryftallos dejiciat. Liquor refiduus denuó evaporatione infípiffa- 
ri & cryftallifationi exponi deber. — Habes ica tarcarum vitriola- 
tum purum, nitidum, cryftallimum. Commendari poteft hzc 
fpecies alcali vitriolati pra cateris hujus generis falibus raediis, 
£ec 2 tum 


A — "Obfervario CLX XXVIII aiiis 
tum ob breviorem ac viliorem operationem, tum ob fpiritus füb- 
tilioris ac volatilioris in vitriolo herentis certiorem füfceptio- 
nem ab alcali fa&am. llle enim tartarus vitriolatus, qui é fale 
carcari , fpiritu vitrioli faturato, uficato officinarum modo con- 
ficitur, hac teneriore fpiritus parte caret, ut taceam , quód hic 
majores fumprus requirat. — €$52 LII wt| 
Arcanum veró duplicatum (eu patacea Flolfatica , qua clui- 
tur écapite mortuo aqua fortis, ejusdem profapiz eft ; fiquidem 
fpiritus vitrioli depellens fpiritum nitri , ut-acidum debilius, tene. 
rius, volatilius, cum fale alcalino nitri fefe confociat, ac ita tale 
falneutrum formar. In praeparatione veró non folüm ob calci- 
gationem follicitam plus faceffit negotii , fed etiam illud minatur 
damni, ut, fi caput mortuum non exquifice fueric calcinatum, 
atque in confe&ione aqua fortis vitriolum venereum adhibitum, 
facilé tum micula: vitriolico-venerez in;hoc arcano duplicato 
hareant ac remaneant, quz infignes vomitus , hypercatharfes pe- 
riculofas fufcitare valent , prout ejusmodi exempla multorum 
experientia imó medicina forenfis prodit. Unde non folüm ac- 
curata & iterata calcinatio inftrui, fed & à nonnullis inquinamen- 
ta venerca per additionem portionis alcali prascipicari folent. 
Idem veró incommodum evenire foler à rartaro vitriolato 
fupradi&to, fi ille ex vitriolo venereo conficiatur, nec füfficienter 
per alcali fal faturetur;ad quod periculum evitandum , przitat 
non folüm fuperius notatam docimafiam experiri , fed quantita 
tem falis alcali fuperabundanter affundere, ita ut acidum aliquo 
adfufum effervefcentiz cujusdam ftrepitus edat, ac pra.domini- 
um falis alcalini indicet, quod veró pradominium fàli medio nil- 
obftat, cum in liquore remaneat feparandum, nec cryftallifatio- 
nem cum cartaro vitriolato fübeat. 
Hac ratione pro ufu medico fufficit una fpecies alcali calis 
vitriolati. .. Nec opus eft (aut fingulare quid. in eo nos pilcar! 
poffe putandum) (ale Glaferiano , quod paratur ex hepate ful- 
phuris pulverifato, leniqué igne calcinato, usqué dum fal cine 
reus evadac, qui aqua calida folvendus , & ad visse 
E 


De Alcali vitriolato. 40f 


— a ——À 
difponendus. Sulphur enim fimilem fpiritum acidumin fe con- 
tinet, ac vitriolicus exifti. Unde fi fulphur cum fale alcali mi- 
fcetur & funditur in maffam rubram, & hec calcipationc fub- 
ftantia aduftibili exuitur , complicatur tum acidum fulphureum 
cum fale alcali in (al medium, fimile & idem, quale eft cartarus 
vitriolatus. Acidi veró fulphuris cum acido vitríoli indicatam 
identitatem monftrat genefis vitrioli ex mineris fulphuris , metal- 
lis adjundtis : cum etiam imitatio artificialis ex venere vel marte 
mediante fulphure parata, per colliquationem , lenem calcina- 
tionem eluitionem ac infpiflaionem. E quo vitriolo idem aci- 
dum elici poteft , quam eft vulgare vitriolicum. Adde demon- 
ftrationem ex fynthefi, quód tale acidum facile cum principio 
iyi in genefin fülphuris tranfire poffit, fi fcilicec cum fale 
alcali ligetur fundatur, inque fluxu ve $»^yiscv é carbonum pul- 
vere adjecto addatur: redit inde heg fülphuris,fcil. alcali fü!'phure 
plenum; dum acidum vitriolicum commercium zs alcali deferuit, 
& cum principio inflammabili novum mixtum , fcil. fulphur mi- 
nerale verum generavic. Unde fi eluatur hoc hepar aqua, filtretur , 
pracipitetur cum acido quodam : emergit lac fülphuris, quod ve- 
rum eft fulphur, & in ejus confiftentiam facile liquari poteft. 

Praterea cjusdem cenfus erit nifrum fulphur aium , quod fit, 
fi fiuenti nitro fücceffivé adjiciatur fulphur, usque dum u ionis 
& flammationis ftrepicus ceffer. — Materia relictainaqua folvitur 
&cryftallifatur. In hac operatione fimile fal medium vitrioli- 
cum producitur, dum acidum nitri per fufionem cum fulphure 
peruritur ac difpellitur ; reraanens veró fal nitri alcalicum cum 
fpiritu fülphuris vitriolico intimé commifcetur & in tale fal neu- 
crum permutatur. 

Deinde ejusdem indolis eft Sal neutrum, quod mediante 
fale alealino ex athmofphara pifcantur.  Cineres clav. fal carta- 
ri &c.exponuntur aéri libero per aliquot feptimanas menfesque: 
tum folvuntur aqua frigida: remanet fubftantia 2lba, mucida, 
quz calida aqua coquendo folvitur & ad cryftallifationem expo- 
nitur. In aére enim harcet, uti per aquas terrasque diffufus eft 

: cec 3 fpiri- 


406 Obfirvatio CLXXXP 1L. 


"s hommes in Eee 
fpiritus ille vitriolicus , fal acidum magis fimplex, catholicum; 
unde ejusmodi fal ad fulphuris gencfin difpoficum eft; fi fcilicec 
cum pulvere carbonum fundatur in hepar fulphuris. 

Denique ejusdem indolis funt officinarum falia "vegetabilia 

fix4, que ex cineribus cum fulphure uítulacis conficiuntur. 
Cryítalli enim faporque amaricans illicó prodit, ea non eflc al- 
calia, Unde univerfa eorum ferie commode carere poífumus, 
nec fpecialis: energia in iis querenda. — Ec(i enim differentia quz- 
. dam talia falia, in alcalina natura adhuc confítituta, intercedere 
quoad nonnullorum fententiam poffit: hanc tamen füblatar effe 
acceffu acidi (ulphurei, dubitare vix licet. 
' — Singula ergó hzc falia cum inter fe conveniant, fpecieque 
cadem fint : praftabit unum fervare , quod brevioris ac vilioris 
fic fucceffus. Uíus ejus eft dige(tivus, diureticus, temperans, re- 
folutorius non contemnendus. — Cum ab(forbentibus utiliter mi- 
fcecur & adhibetur in obvifcatione primarum viarum, febribus 
 intermittentibus & acutis: Cum nitro combinatur , tüm ut effe- 
&us temperatorius adjuvetur, tüm ut nitri effectus coagulato- 
. rius & infpiffatorius hujus digeftivi adjun&tione corrigatur: quo 
fine in fpasmodicis affe&ibus nephritide, colica calida , a(thma- 
te convulfivo &c. fuum fymbolum adfert. Cum martialibus 
unitur , quia conicà aperientium ac refolventium confortium 
amant & exigunt, 

Unum circa preparationem commendari tartari. vitriolati 
adhuc nocandum, quód uci fuperfluum fic Spiritum Vitrioli de- 
perdere, ita paricer de fale tartari fentiendum, cui absque dubio 
minoris bonitatis aut damnofz qualitatis cineres clavellati puri 
fubftitui poffunt. Side utroque fubjedo libra adfumatur: facile 

jus falis vitriolici uncias 8. 6. panciíci poteris. Notandum 
quoque, quód intenfior eyaporationis zftus mulcum falis hujus 

in auras difpellat, — Poceít ergó aquei motus inftrumentcum i 
volatile reddere, quod in igne fuforio fixiffimum perfiftic aliás. 
Quamobrem alii cali coctione fpiritum volatilem ex cali mixtu- 
ra fuícipere centant, fi in cucurbità cum alembico PREIS in- 
- iticua- 


Obfervatio CLXXXI1X. 407 


ftituatur , & liquor prodiens iterató re&ificetur.  Praítat ergó 
lenis evaporatio. Deinde vafa figulina porofiora multum falis 
imbibunt. Ferrea itaqué ad evaporationem , aut vitrea prafc- 
renda. 


OBSERVATIO CLXXXIX. 
Ds. LIC. JOH. SAMUEL. CARL. 
: De 
AMartialium felettu. 


Iu praparatorum catalogus in eum excrevit nume- 
rum, ut vix Medicus aut Pharmacopoeus fuperfit, qui non 
- . fingularem modum fui martis cachedici , ftomachici , aperitivi, 
helleborati , cydoniati, per omnes  menftruorum , colorum, 
claffes przparare ac commendare deprehendatur..— Non levirer 
pendendum Sydenhamii, aliorumque judicium, qui martem pu- 
rum in fübftantia, nulla pra vi&alterati t curiofa cractatiorte 
kcfüm , przferunt omnibus martialibus conftructionibus, aut ut 
ipfi loquuntur, deftru&ionibus. In cachectico-chloroticis affc- 
&ibus videtur mars crudus feliciores effectus manifeftius exerere. 
Effe veró omniunr martialium operationem in ronica facultate 
fundatam , ut non nifi fecundum majus & minus inter fe diffc- 
rant, aut à menftruis caterisque accefforiis quidpiam inter fe 
contineant: monftrat tüim adítri&toria hemorrhagiarum per illa 
fuppreffio,tum vifcerum robur per ea obtinendum ad ítagna- 
tionurrt difcuffionem , motusque humorum lentioris promotio- 
nem. Unde cum hic generalis fcopus perfiítat in fingulis: mul- 
tis fuperfluis corre&toriis centaminibus haud opus cfle videtur. 
Compendii loco commendabo folüm duo preparata martializ ; 
unum in formáliquidá, alterum in ficcá, folidà , pulverulenc. 
Illud eft effentia -vitrioli martis tartarifata Ebudovvici, que 
(titi; cum Zwülfferi multum congruit) videtur inter remedia 
martialia lenioris, fecurioris & certioris operationis effe, praefer- 
tim in infantum atrophicisaffcQtibus ; ubi. cachedtica s hd 
Mfpo- 


408 — —— Oljreaio CLXXXIX. : 


difpofitio, abdomen tumidum durum, facies pallida , confum. 
ptio corporis, calor p.n. intercurrens, tuffis ficca glandularum 
meferaicarum. obítrudionem innuunt, ac martialium vcluti 
ufum indicant, prout hoc fcopo celebre apud nonnullos evafit 
fpecificum antatrophum Screfe ex diaph. martiali, rad. ari ir. fl. 
fàl. veget. faccharo &c. compofitum. : 
Circa praeparationem fàltim illud notandum videtur, quód 
quodvis venale vitriolum ob venereum metuendum contagium 
-tutum non fit, novum veró ac purius vitriolum per fpiritum vi- 
trioli & lim. martis parare, aut ex minerá marcis HaíTiacá elicere, 
laboriofius auc pretiofius judicari poffic: quod inde faciliore me- 
thodo vitriolum ab omni inquinamento cupreo depurari pof- 
fit per martem, ut vitriolum martiale purum exeat. Hoc fine 
foluco vitriolo in ollà ferreà fuper igne adjicitur limaturz mar- 
tis manipulus unus & alter. pro quantitate. vitrioli , agitando li- 
quorem fenfim omnis venus pracipitabitur rubicundi pulveris 
forma, ut lamina ferrea indita maculam & tincturam veneream 
amplius non recipiat. Poft filtretur liquor, & iterum coquatur 
leniter , adjiciendo fucceffivé cremoris tartari vel anaticam vel 
dimidiam faltim portionem, imó affundendo hujus uti & crudi 
tartari jam factam folutionem,ut ita folvendo coquendo utrum- 
que miíceatur & melleam confiftentiam acquirat. Affunditur 
poft fp. vini phlegmaticus: Extrahitur leni calore effentia flava, 
filtratione feparanda, qua fi nimis lenis exi(tac, infpiffatione acut 
potet, fi veró à virtüte vitriolica faturatior adeoque in energia 
adítri&oriá crudior videatur, dilui poterit novo fp. vini, aut aquá 
aliquá vitz aromatica : Unde & ftomachicum non inutile eva- 
dic, quo nomine & celebris eft apud nonnullos. Cum efTentia 
amara mixta : effectum ant-ictericum & hypochrondriacum 
exerit. ln mulierum affectibus, menfium vitiis , haemorrhagia 
uteri &c. pariter debitam operationem exeric &c. &c. Qua pau 
ca de hujus martis liquidi przparatione ac ufu commendafle fuf- 
fecerint. 
Alterum praeparatum martiale in confiftentià (iccà eít qu 
C 


Be Martialium feletfa. 469 
cus martis fulphure (olufus. « Omnes enim calces, fulphura, 
croci martiales, aut quomodocunque nuncupentur , in co ut- 
plurimum convenire videntur, quod finc. calces fulphureo fuo 
principio privatz. Proinde folüm gradu adílrictorie fuz au- 
ftericatis differunt. Atveró in fülphure ( per alcali ligato , uti eft 
in hepate fulphuris, fiquidem hanc diacrifeos rationem hic intel- 
ledam velim ) fit martis, ( uti & aliorum metallorum ) adeó te- 
nera diffolutio, ut fub formá fubcilis pulvifculi per aquam eiui 
acíeparari poffit. Idem fic, filoco fülphuris adfumatur antimo- 
nium.  Funditur fal alcali , uti funt cin. cl. puri, adjicitur fuc- 
ceflivé anatica portio fulphuris vel antimonii, Materix bené 
fluenti injicicur limaturz martis canctundem ; & bené invicem 
fufa effunduntur, folvuntur aqua , crocusque ita omni falfedine 
fulphurea eluitur. Crocus fubtilior agitatione aqua facile ad- 
fcendit furfum ; ita ut magis tenerior; lenior conica, aperitiva ve- 
luti magis portio feparari & in ufum vocari poffit. Imó potc-- 
rit prointimiore calcinatione cum part. duabus uitri deflagrari, 
Ufus idem eft, qui Effentiz vitriol. mart. Lud. cribuebatur. In 
atrophicis infantum affe&tibus ad gr. j. ij. iij. circa coena tempus 
cum fale digeftivo adhibetur. In intermitcencibus fopiendis pa- 
riter ante invafionem datur &c. &c. 


' ... OBSERFATIO CXC. ; 
Dx. LIC. JOH. SAMUEL. CARL, 


Annotata Cbymica deTintkuris alcalinis , Mercurit 4ul- 
cis fecura praparatione, &y Calcibus Antimonialibus. 


Ultz in officinis Pharmacopoeeorum proftancTin& ura, quz 
VI quidem magni nominis & ominis, magni ponderis, arcifi- 
cii, differentiz zítimari folent, nec ramen ad calculum vocate 
ullis phoenomenis vel chymicam , vel medicam diverfitatem ex- 
liben. Hujus cenfus func Tin&ture varie antimoniales , tarta 
ri, metallorum , coralliorum &c. illa fc. que cum fpir; vini € fali- 
bus alcalinis eliciuncur. E 
Obférv, Acad, N. C. Cent. LH. Fff Tinàu- 


| 410 o Obfirvatie C XC. 7 


;Tin&ture fatio pendec à fale alcali , quod quó acrius ficcius 
exiftir, & fpiritus vini magis rectificatus oleofus, có citius Tin- 
&ura bona, faturata colore & acrimonia prodibit. | Sic quo 
fcorie antimoniales calidiores adhuc funt, & quó magis rectifi-. 
catus oleofus eft fpiritus vini: eo citis extrahitur Tinctura;i. e. 
folvitur per oléofum menítruum tencerior falis portio, quo fub 
digeftione facilé rubore inficitur.. Contra veró fi fcoriz igne 
extractz jamdum deferbuere, aut humiditatem jam contraxere, 
aut fpiritus vini fit aquofior, nulla prodibit Tin&ura ; fub quo 
tamen ftatu. folutio fülphuris contingere poffet , fi juxta mul- 
torum opinionem talis perpetraretur. 

— Hac ratione generantur Tin&urz antimoniales , five ex he- 
pate antimonii quacunque diverfitate artificis parecur , five ex 
fulphure antimonii przcipitato it que calcinato, five alià qua- 
cunquevià. Eadem ratio eft Tincture rartari ut nifi fal tartari 
probé calcinatum fit & fpiritus vini fat oleofus: liquor digeftio- 
ne non bene rubefcar. ) 

Tin&ure fulphuris, coralliorum , folares &c : multarum 
defcriptionum huic pariter innituntur fundamento. 

 Hepati fuülphuris fi fpiritus vini pro digeftorize Tincturz ex- 
traCtione adfundatur: nil de fulphure folvit, fed parum falis a 
calini , calcinatione magis exufti. : 

Quod fi cuprum cum hepate fülphuris in tenerum crocum 
diffolvatur ,' imó aliarnetalla ipfum etiam aurum: cum fané ab- 
fonum foret, fi quis chymiz velleviter gnarus fulphurum metal-- 
licorum extractionem inde pifcari tencaret; & eó minus voti com- 
pos reddetur , fi hepar tale v. $. auratum folveret, aceto pracipt- 
taret , fuper tale precipitarum fpiritum vini fais dephlegmatum» - 
fp. therebinthinz imbutum digereret , & hinc magni myfteri 
cflentiam folarem , aurum potabile &c. haurire cuperet. 

Tin&ura metallorum ejusdem eft furfuris, qu& à metal- 
lis fingulis cum regulofufis & cum nitro calcinatis ne umbram 
quidem merallici fulphuris multó minus miculam aliquam for- 
ütur. Error ergó eft vaniffimus, fi per ejusmodi tradladione? 


Annátata Chymica de Tintlgris alcalinis , Mercurii dulcis fécura ehe, 4 


ac menítrua fülphurum metallicorum extractiones expectare ve- 
lis; .Certé enim fi menítrua abítrahantur; tranfcendic fpiritus 
vinià priore fimplici natura nil alteratus: in fundo remanct pa- 
rum falis alcalini. — 

. . Succurrit jam memoriz tin&ura folis B. Parenci meo ufita- 
tà nter hallucinationes ejus ac cencamina hermetiga prolabe- 
batur in experimentum , quo aurum cum cinnabari antimonii 
diu pyxide ferreá inclufüm in calcinatorio aftu detinuit, & fixa- 
torium ingreffum in alia metalla prodicurum fperavit. Spe ex- 
cidens crama tractavit cum fale cartari.— Mixturz huic quoties- 
cunque affunderet fpiritum vini rect. ex acinis.uvarum fermenta- 
tis productum : toties tin&tura rubella.crocea, blanda acrimo- 
nig , prodiit, quam pro ultimo, fzpé etiam non inurili, refugio 
habuit ac ufürpávit. Mea fententiz , quod de excractione fulphu- 
ris omninó dubitaverim, contra veró folüm alcalinam cincturam 
cenfuerim ,. fubfcribere. noluit. | Ego verÓ ejus inventum, cum 
experientia: chymica ea fuerit inftru&us, quam in paucis phar- 
macopoeis deprehendi utilitatemque medicam multis exemplis 
docuerit , rejicere nolui , licet in generali energia remedii hujus 
falini tenerioris acquiefcere potuerim, — Linde pracipué in atro- 
phicis infanrum affectibus, abdominis intumefcentia, à glandu- 
larum mefaraicarum obftrutione fimilibus lympha vitiis fuam 
exercuiffe energiam obfervavi. 

Quz cum ita fe habent , atque exinde rüm rei fundamen- 
tum tum compendium quafi pateícat: requiritur ad tindtura 
hujusmodi alcalice productionem r) fpiritus vini probé redi- 
ficatus-oleofus: unde ad faturationem rubore atque acrimonia 
tindtüram : nancifcendam , fpiritus. vini oleofitas paucis guttis 
olei deft. appropriati augeri ac roborari poteft v. g. anii, junip. 
thereb. &c. 2) Alcali valdé acre, quod fit , fi fal ejusmodi non 
folüm per fe probé calcinetur, fed & cum crocis ac corporibus 

ietallicis fundatur. 1 
Sic fi hepar fulphuris cum venere, marte &c.fundatur & cal- 


- einetur , facis faturata prodit cinctura. 
[f Fff2 Cum 


dias Olferuais  CXC. 


-Cum regulo parari poteít farisacris tinctura, — Fufo regulo 
adjicitur nitri quarta pars. Si bené ac teneriter fluxerint ,effun- 
de. Scorixflava, fi pulverifentur ita calidé, & affundatur fpiri- 
cus vini, cingitur leni digeftionis calore hic fpiritus fatis mature, 
ut faturatillimé rubicundam , acrem , penetrantem abeat in 
ünéuram. d eo magis fit, fi regulus antimonii prout ad ejus 
intimiorem depurationem ac ftellificationem fieri poflet , fc. 
cunda ac tertia vice cum recente nitro fundatur ; unde fcoriz, 
pellucidatis vitrefcentis coloris fuccinei evadunt. : 

Ejusdem acrimoniz ac penetrantiz exit tinctura, fi hepati 
antimonii pars quarta calcis viva, & nonnihil limaturz martis 

tur , & mixtura non tam affidua fufione íed calcinatoria 
uftione tractetur, —Calida materie rubicund pulverifate affu- 
fus fpiritus vini;& digeftus cum ea;abit r Lin liquorem acrem 

Ufus ejusmodi tincture alcaling eft refolvens diureticus; 
ad mucofitatis incifionem, abfterfionem; excretionem promo- 
vendamappropriatus. Quarein lympha impuritatibus fcabio- 
fis , venercis, hydropicis, cachecticis, nephriticis &c. fuo effectu 
hon deftituitur. In intermittentibus à primarum viarum obvi 
fcatione utilis deprehenfa, In afthmate humido pariter &c. 

Dilucefcít ergó é paucis hifce harmonia & ratio fundamen- 
talis ejusmodi tincturarum tum phyfico-chymica , cum medica; 
adimens füperftitionem chymiatricam , quz admirabunda ani- 
morum levitas fulphurum metallicorum extractionem ad archei 
irradiationes panaccalis utilitatis fibi aliisque inepté pollicetur 

* 


» 

Eft in mercurio, quicquid quarunt Sapientes. Tritum boc 
3€ trifte Hermeticorum folamen & iisjam innotuit, ac in alienum 
fenfum devenit, qui prima chymic ac pharmaciz veftibula non 
funt fupergreffi, ut hi cum exercitationibus ex hoczrario hauri- 
ri poffe arbitrentur, quicquid medicinz veré heroica archealis; 
panacealis , univerfalis nomine ac omine venire ac veniri queat. 
Exinde tor pracipitata, fixata, compofita mercurialia prodiere » 
quorum mulca utili effectu vacua non fucrunt, plura veró pr 

aucto- . 


Mnnotata Chymica de Tintluris alcalinis , Mercurii dulcis [ecura &c. 418 


auctorum admiratione , fama , vita acquievere ; & cum iis maturé 
iterum fepulta funt. E [ 

Inter illa compofita, que in ufum publicum officinis con- 
credita funt, etatem pre cateris culic mercurius dulcis: Cum 
veró non infrequenter heteroclitos valde, voribundos, hyper- 
«atar&ticos, exerat effectus: non folum Galenicis chymie con- 
temptoribus, fed & aliis in ffpicionem inconftantis , minus fe- 
curi , perpetui effeQus devenit. 

Multi rem totam non adeó dextra ac follicite preparation 
tribuunt ; quod fahé & multa exempla fatis clarum reddunt. 
Puella 4. an. in pe&toris infar&u; abdominis incumefcentia , his 
dicbus hunc mercurium in parca dofi dedi , ubi camen permul- 
tos vomitus anxios fuüfcitavit,ut medicum ac medicinam fufpe- 
&am reddidiffet, nifi parentes anxii fibi perfuafiflent, abundan- 
tiam pituite in motum füfcitatz effe in caufa.  Examinato ve- 
rÓ per guítum mercurio , ipfe Pharmacopeeus harum rerum 
probé gnarus ftatim mecum fateri debuit, mercurium fuum non 
omnimode effe (aturatum. | Ejusmodi effe&us , inquam, cum 
frequentius contingant , multi eum rejiciunt , quód adeó incertae 
fit operationis, ut in hoc fubje&to leniter agat, in alio multas 
fufcitet curbas. ' : pu | 

Subje£torum diverfitas quidpiam forte tribuere valet, dum 
unum fenfibilius & mobilius, prafertim ad catarcticas excretio: 
D$, exiftar altero; unum magis fcoriis falinis mucidis abundet 
prz altero, ut materia ad motum difpofita facilé accedente mo- 
vente vehementiores fubeat motus; vel mobilis nondum reddi- 
& in abundantia fua per movens in turbulentos motus fafcite- 
tur, eius 


Incufànt alii formulas,quód in pulvere,fyrupo &c. non adcó 
tuto adhiberi queat, quàm in pilulis; quod veró experiri non li- 
€ct, licec alii mihi perfuadere conarentur, ip pulv. adhibitum in 
entibus multum. remanere , falivationem facile, dentium vya- 
cillaionem &c. producentem. Szpiüs ego, imoó alii, infantibus 
cum fyr. de Cich, C. rhab. rofar. fol. de manna &c. non infelici 
: PBff3 pest 


MAIS eed cn cu t Olfenuatio: CX 0e cost, 
zer,adhibgi. - Notum veró mibi cft excmplum ; ubi viro fcabio- 
foin pilCum extr. fumar. ref. jal. exhibitus emefin fu(citavic, que 
alio falino remedio fc. nitrofo fiftebatur; ^ In aliis (cabiofis fimi- 
lia phznomena non obvenere. T 

In praeparatione fi vitium quarendum, id huc referendum 
puto ,quód in officinis una mechodus, una proporcio ferverur,- 
cum tamen differentia reneri debeat; ob diverfüum gradum cor- 
rofivitatis, qua mercurius fublimatus ex pra parationis diverfita- 
te fzpé diveríus eflefolet..— Vitio equidem huic obviam ire pu- 
tant iteratis fublimationibus ac facurationibus cum novo mercu- 
io vivo... Taceo laboris prolixitatem , videcur tamen certitudo 
indubia faturadonis fpe ramen dubia manere. . Labor veró ab- 
breviari poceft ,f1 mercurii füblímati q.1.in inortario marmoreo 
teratur, eique fücceffivé cerendo immifceatur mercurii vivi puti 
ca quantitas , quam corrofivus capere ac abforbere poteft. . la- 
de facilius fublimatio adornari poteft. — Inferiores craífz hujus 
fublicaati partes cutiores funt, quàm fuperiores , qux volatiliores 
corrofivi indolem nondum exuére, unde feparari folent... Gu- 
ftus veró macuré prodit, fi quidpiam corrofivicatis naufcofz ad- 
huc füperfit. 

Ur integrum proceffum fecurz praparationis exponam: 
adíümo mercurii (üblimati libram unam vel. femis. Tero in 
mortario lapideo in tenerum pulverem : admifíceo fuccefivé 
mercurii vivi tancundem ad minimum , imó ad unc. iv. vi. viij. 
hujus dofin augeo. Continuatur. trituratio pro combinatoriá 
fubactione per unam & alteram horam non folum, fed ctiam 

zm. Mercurius fübigi qui non valet, cochleari tolli poteft, 
Mixturam indo cucutrbitulz , uc venter ad dimidium impleatur, 
capaci, Impono hanc crucibulo; proportionatz magnitudinis, 
& circumdo arena. lta igni aperto concredicur. Datur primà 
horá. ignis mediocris. Poftmodum ad 2. 3. horas incenditur , 
ut crucibulum usque ad medietatem candear, — Exempto vitro fi 
mercurius evectus niger ab intermixtis miculis mercurii vivi fu- 
perflui appareat: trirurando comminuitur, itaque mercurius yi- 
s 


Aunotata Cbymica de Tintluris alcalinis , Mercurii dulcis Jfecura coc. Ag 


—— 


—rMUSAWD 0e EE Lora. Pria n 
vus fponté fecedens cochleari feparari poteft. Reliqua maffa 
pro rectificatoria füblimatione tractatur ut anteà:/. Qnód fi in 
fecunda. fublimatione &qualem albedinem , nidorem , dulcedi- 
nem, nondum confequatur : poteft iterum trituratione fuper- 
fluitas mercurii feparari.& rectificatio repeti. Hac via nullus 
metus foyeri poteft- de infüfficienti fublimati faturatione & cor- 
rofivitatis obtufione, . Proinde: cum: przdominium mercurii 
vivi fecurius reductionem admittat; quàm fuüblimati; id multa. 
decaufa praeferendum cenfeo. 


x x* 

Superflitio circa ejusmodi produ&aà pluribus jàm deteQta 
eft; uc ctiam Pharmacopocorum famulis non amplius fit occul- 
a, iniis non minus arcani therapevtici ( multó minüs cbymici ) 
efle quarendum, quam in omni terra macra cretacea, nec inter 
tor numero diverfa differentiam à rei gnaro agnofci poffe: apud. 
medicos fpes , fides , admiratio pariter difparuere, ut pauci ex-- 
perientia chymica medicaque ita vacui fint, qui in iftis bezoard. 
mineralibus , folaribus, lunaribus , ceruffa antimonii , fu'phure 
antimonii , ac mercurio vitz. per nitrum fixatis , materia perla- 
ta Crugneri, ftomachico Poterii &c. myfteria fcrutari ac vende- 
reaufinc. . Tangam fàltim inftar reliquorum judicium accurati 
obíecvatoris Dn. Dr. Scahlii in dif. de phtlis. datum. Auro cer- 
t€ redimendum effe ait antimonium diaph. fi juxtaSylvium ab- 
fceffus & ulcerationes internas reftitueret , fed inaufpicató veri- 
tas deftituit effatum. |. Longe facilius autem tàm illius, quàm 
aliorum terreorum abforbentium ufu. debilirantur penitus con- 
codtio ,digeftio , excretiones, . Pergit ulterius de alio fimilis fa- 
rin ac myíterii arcano loqui : qui per compendium dicta omriia , 
anxietates infuper cardialgias , flatulentias anxias, tormina, di- 
arrhocas , vix imó fine graviore noxa nunquàm cobibendas, per- 
petuum externum algorem, frigidum muültum colliquativum 
fudorem , maturam. & anxiam mortem, in phthifico fuo vide- 
re geftit: utatur diligenter antihectico Poterii; & erit voti com- 
pos. Et fané ratio à priore. nihil aliud docere valebit; quàm 
quod , uti aqua ardentes carumque immodoeratus przcipué ce 

&abu- 


46 oos Obfiratia: CX C. 

& abufüs, difpofitiones hecticas inferunt ac promovent , & tantó 
ciciüs in apricum deducunt, humiditates lymphales imbibendo , 
vifcera exarefcendo,, indurando, obftipando , fanguinem inflam- 
. mando: quod, inquam, ita ejusmodi terrea macra per aridam 
ex(iccantem indolem tanto: magis hoc przítent, quande cu- 
rationis fcopo largius ac frequentius adhibentur , eo cempore, 
ubi ejusmodi exficcatz fcirrhofitates fcenam hecticam jam ape- 
ruere, & ubi febrilis motus confumptorius humidicacis defectum 
jam oftendat. 

Nolo in hec medica altius digredi ; fed faltim animus eft, 
paucis identitatem iftarum calcium indicare, &; cum in vulga- 
tiffimo illarum fcil. antim. diaph. nil myfíterii reconditum fit, 
ica in caeteris nil arcani aut differentiae fpecificz fübeffe , mon- 
ftrare. 

Antimonium eft concretum minerale ex fulphure ac fub- 
ftantia regulina. Hoc materia exiftit omnium illarum pana- 
cealium calcium. | Medium ac menftruum quafi illius diacri- 
fcos pra paratorie eft nitrum. |. Hoc conftat acido fulphureo & 
falealcali. Calces veró illas pars antimonii fülphurea non in- 
greditur ,fed regulina. Sulphurea enim füb accenfione cum ni- 
tro deftruitur , ut fülphuris principium inflammabile cum acido 
fulphureo nitri confli&um commitcens utrumque fefe deftruat 
& é mixtione fua difturbet. | Acidum veró fulpharis, uc craífius 
nitrofo , cum fale alcali poft acidi expülfionem, coit, ac novum 
mixcum, falinum, neutrum, vitriolicum, cartaro vitriolato fimi- 
le conftituit. — In calcibus igitur illis de ralibus falibus nihil haret, 
urpore quod füb elutriatione cum nitro antimoniato ablatum. 
Regulina veró pars fübftantiam , fübje&tum, bafin uti antimonit 
diaph. ita ceterarum calcium format. — Patet hic fundamentum 
genealogicum antimonii diaphoretici ^ Regulus fi cum nitro 
calcinetur, tum per bujus inflammabile acidum parce fua fulphu- 
rca, metallicam faciem. mixcioni inferentem , orbatur , ut D! 
nifi virrefcibilis parsin calce remaneat, — Patet hoc; fi calx talis 
vel per fe vcl cum (ale puro in vitrum fundatur. Si 7 mE 

, reiti- 


Munttata Chymica de Tintluris alcalinis , Mercurii dulcis fécuva cfc; 41? 


L mend 
GC i$ s "& LONE en TN 12 E: 


reftituacur:reditin regi mertallicam confiftentiam ,« uod 
patet: éx .füfione illius calcis-cum carbonibus , pulv. fibris 


necerrant, :Eft : 
fpiritu falis difcerptus.*: Sulph 


YILG Hl 5 " I111, 
phuüra ántimonii diverfarüm praecipi: 
tationum non eíle vera. ác. pura fulphüra; facis notum ; fed cez 
nuiora:'pfzcipitata ; à »rienftruo pracipitationis áccefTorio di- 
verfo diverfam alterationem fufcipientia, Pofliderit enim füam 
regulinam fuamque fulphuream adliuc fübítantiam. Si cum 
nitro, uti in ant, diaph. fit, calcinentur; convercuntur inalbum. 
pulverem , i. e. calcem regulinam. | Stomachicum Pot. Mater. 
petlaca Ctugn:fimilisque indolis:proda&ta grandiloquis ciculis 
faltim: ab illis dictis differunt; ^ Demonftratio igicur liec fyn- 
theticaà priorifaris claré convenienciam ac identicatem indicat, 
^: :icAnalyfis: chymica fi. ekpecatur : perducas folum quamvis, 
aut fingulas earum calcium ad fufiomem. in crucibulo'; eva* 
det vitrum flavum; Quod fi cum pulvere fuforio nigro fun- 
buir:redibünt inregulum. - Regulüm hunc funde cur ful- 
phure coim. redibit antimonium purum.^ Idem hic procef* 
us; ordo ; in fingulis::obfíervabuntur 5 nec ullim productum, 
aut phenomenon ab alcero:.differet, ^ Abfonum ergo eít, di£- 
ferenrtiam fpeciei. ; graduüm, effectuum fomniari inter tot;ex« 
terno faltim:phartoaciz labore di&fefentia: & canto magis, me» 
2 Qlferv.Aca4. N. C. Cent. I1. Ggg dici- 


418 is tete cesa ns -Obfarvatio CXCL à 
dicínam magnam in iis querere, Ludunt multi pharmacopoi 
faciles qui füperfunt admiratores , dum capfulas fuas horum 
arcanorum unico antim; diaph, implentac reftaurant. Dolum 
£raudulentum fi Ariftarchi fronte intuearis : illis non fuccenfe, 
fi te umbra oberrantem tanto magis cum pueris fuis rideant. 
Sed páuca hzc de errore jam faris detecto addidiffe fuffecerinc, 
— CMifa Francof. Norimbergam.— 77007 j 2:8 
| OBSERVAT IO C XCI. 
Dx. D. MICH. FRIDERICI LOCHNERI 


VIRUS De 

 " ZHonorcbi Parente, Anorcbin Filium generante. 

Ffecerat monorchin imperica manus Thrafonici cujusdam 
PI , Virum. juvenem torofum , & ad Veneris 
caftra aptiffimum;, quinto & vigefimoztaris anno, - Haud exi- 
guà fic deftitutus Patrimonii particula ,celibem vitam fpondet; 
metuens, ne forte fibi contingeret ,quod de Spadonibus Scho: 
liaftes Juvenalis; | 
-. fi quando ad prelia eventum eft. . 


Ecce quidem flipulis magnus. (ine viribus ignis :.: 
Incaffum furit... pesi A pi 
Huic propofito cum per aliquot a & :nl fiffec ,tan- 


dem formofiflimz capcus amore Juvenculz, per biennium il- 
. lam quidemambit, domum tamen; ob metum pendula Vene- 
ris, ducere recufat. |. Vicit tamen Teleia Juno , & adfumpta in 
torifociam Ama(ia,tandem ^. 5 8éiU at 
. o5 Varrata diu fpetlarunt ofcula Cives... 
Vix anni fpatio clapfo; Lucina favet, & mafcula beat prole Pa- 
rentem cafítiffima Cofta. ^ Peracta fumma laritia primis Puer- 
perii diebus , obítetrix des meas petens, auribus infufürrat, 
puerulum recens in lucem editum omnibus quidem numeris 
abíolutum: efle & formofiffimum , fed anorchin. Vocatus tat- 
dém ,ut abfentiz hujus tefticulorum Teftis eflem rogatus Me 
-, 9 gre 


De Monovcbi Pareme , Aoovchin Filium generante. 419 


trem lacrymis pehe diffluentem, Pufionis infortunium plan» 
gentem , & infelicem Parentem tacito fub pedore & muffitando 
quafiaccufantem reperio, Cum nulli remedio locuseffe: , ver- 
bis delinire & demulcere dolorem quzfivi , folatii loco Matri 
recenfendo , non infolitum effe, & multis exemplis probari poffe, 
tefticulos in nonnullis pubertatis demum tempore ex inguine 
ceu ex latibulo prodiiíIe, uti ex Dec, II. Ann. II, Ephem. Noftr, 
N, C. & AG, Hafn. P. I. obíerv. 106. p. m, 197. & P,IV. obferv. 
&6. p. 169, Groenvald. Litholog. p. $3. aliisque notiffimum. 
Patulas prbuic his dictis aures anxia Mater , pacatiorque red- 
ditus Parentis mille curis diftractus animus. Sed deftituit mox 
fpem conceptam fübfequens poft aliquot feptimanas jucundiffi- 
mi Pueruli inopina mors, . Quis hic non exclamet cum Venu. 
fino Vate: T | 

Damnofa quid non imminuif dies? 

ZBtas Parentum pejor avis , tuli 

AVos niequiores , mox dafuros 

Progeniem "vitiofiorem. 


OBSERVATIO CXCII. 
Dx, D. MICH. FRIDERICI LOCHNERI. 


De 

Clavi fpecie , noffratibus Steber 2 od) di&a, ubi obi- 
ter de GemurJa. 

Lavorum pedis minus cautam reíectionem & exftirpatio- 
nem Gangraenam & Sphacelum fepius produxiífe, apud Bo- 
 rellum,Hildanum aliosque obviz paffim obfervationes ceftan- 
- tur, & Illuftris quondam Baronis Samuelis Puffendorffii decla- 
rantfata, Quod firité tra&tencur , nullum ,fi dolorem excepe- 
ris, minantur periculum, - Clavi tamen fpecies malignior non 
quidem in pedum digitis fed in planta repertu datur, Indu- 
refcit paulatim cutis, callumque obducit in medio candem dez- 
hifcentem , que cavitas cum non multum à foramine ope teree 
bre irpatto differat ; ànoftraribusteber; 29d) appellatur. Le- 

: Ggg 2 vis- 


it3o0n 


E. are E e e t 


Visfimi iüitium "ali, candeni im Iuctuofifffma m: 8 féralem 
"Tragoedia definit, Per pluresquippeannos, fine notabili mo- 
Icftia vitam tranfigunt egri , grellus quo voluntdirigendo apre- 
que incedendo ; usqué dum digiti Pedum ; ucplurimurm vel Pol- 
lex , vel minimus óbtüfoó primitus dolore; mox intenfiori fine 
clavo tamen ;'& inflammationis véftigio, licec non fine cuber- 
۟lo cotripiuntur." Simulac vero planta pedum rubore partis 
kefr imminentis periculi prefentiam arguit , defperata mox 
orania ,& Gangrena fcorbutica appropinquat , nulla fuperabi- 
lis arte. Digitus: pedis quoque; qui doloretn jam prefeafe- 
fat ; doloris 'mioX expers fphacelatà: recu mbit ; exftirpationem 
prorntiflimaám efflagitans ,nepars (incera trahacur.: Licet & par- 
tis exterminio; mors tamen ingruar. "Periicin praxi mea pri- 
mus hoc affe&u, mihi adítantibusque Dn Collegis incognito, 
vir integerrimus fpectatisfimeque probitatis B. Stoeberlinus, 
Pharmacopocus Urbis noftrae celeberrimus. : Tentavimus quic- 
quid & logos & methodos atque Experientia fvafit ; fed omnia 
fruftra. Paucis poft hujus viri mihi amicisfimi obitum annis 
Mercator hoc malo affe&us, curzque mee commiffüs, eadem 
fenfic. fata & vitz exitum , quod & ruftico agri noftri, & anre 

uádrimeftrefpatiuim civi hujus Urbis fartoriam exerceriti quo- 
queobrigit. || Quibus exemplis inductus, triftia ftatim auguria 
€apto; quoties eger hoc correptus malo opem meam & ope- 
ram efflagitat. Subiit Mentem recordatio haut abfimilis for- 
te morbi ,.ab antiquis annotati , recentioribus & noftri feculi 
medicis ferme incogniti, Gemuríz n. : obfol vocabu- 
lumefít exfonte,--..5 «c : CES | 

penes quem pater. Ennius, 
-— £t tuffientis pulmo Laberii, 

Quein cana libauit «vetuflas. i 
Plinius ejus Natural. hift. Libr, 26. e, &. p. m. 453. Edi; Parifin.: 
meminit , fcribens «££ bic quidem. "Morbus. ( de. Elephanciafi 
ipft fermo eft) celevifer.án. Italia veflindus eft , ficut &9. ille , quem 
Genur[am appellauere Prifci , inter. digitos Pedum sic $^ 

Er 


p De Clave fpecie , nofratibus Sfüebet ? od) dila , cc. 42T 
eliam nomine obliterato. . Hujus quoque mali mentionem in« 
jecit Sextus Pompejus Feftus.de verbor. fignificat. Gemurfa, 
inquic, fub minimo pedis digito tuberculum , quod gemere facit 
eum , qui id gerat. | Confolui Hurduinianam Plinii Editionem; 
quam palmam aliis omnibus preripere autumant fed plane 
ezuuDiv»ze difcesfi- .-Et in Scaligeri ;- omnis Eruditionis certe 
Abysfi commentario in Feftum altam de Gemursà filentium. 
Illuftris Salmafius ; u£y« Maedv xzvx»ua jin Pliniapis Solini Exer- 
cirationibus Gemurfam pro clavis pedum, Myrmeciis , verrus 
cisque venditac , locura Hefychii adducendo : usgueemv e nist 
Duuy iy axis atievus v qui tubercula fub pedibus babet; ubi plané 


Xu & 
contra do&tisfimi viri mencem , fabernacula loco tuberculorum 
ineditione ultima impreffum legitur. — Et in fequenti quoque 
forte mendum fubefle judico «dum Vir Clarisfimus fcribit: Ge- 
murfas Latini "vocabant , nos corpora , ubi fi conjectura locus; 
cornua legendum effe ratio fuadet, cum cornes 6s cozps aux 
Piedi, clavorüm Pedis nomine ap. Gallos veniant ; hinc Em- 
plaftrumad cornua & Emplaftrüad clavos pedum rem eandem 
fignificant & pro fynonymis habentur. Et reapfe :clavos in 
Corneam fübftantiám excreviffe quis neget;ut filentio pratereand 
obíervationem Dec, I Arin. IV. de cornu in fuperiori Pedis parte 
Foeminz enato. Nifi tamen omnia me fallunt, lubentius cres 
diderim , Gemurfa denominationem , potiori jure huic ma* 
lieniori clavorum fpeciei imponi poffe; quippe gemitus produe 
cens, & agemitu originem crahens vocula. ge 


| OBSERFATIQ.CXCHL 0 
Ds. D. JKOH- ADAMI GENSELII.. 
: Uc; dip e 
- Procidentia uteri totali quoad fundum cum febri 
: (07 vos málipna. 


poe 28. anhorum uxor pannificis hujus loci , cempera- 
menti fanguinei, corripitur febri maligna, curata vel potius 
Ggg3 "- 


, 


ftru- 


422 "Obfervatis. CXCIII. 


deíftru&a per novem dies continuos à quodam Barbitonfore; 
decima die accerficus omnia in peffimo inveni ftatu , venzícüi- 
onem neglectam , cocalem virium proftrationem , refpiratio- 
nem difficillimam , deliria immania; acceflit procidentia uteri 
coralis cum urinz fuppreffione; uterus quidem vinculis undi- 
quaque alligacur, ut Hollerius inquit , ante, retró, fuperius, in» - 
ferius , oblique ad collum & inguina, offi pubis& facro per tu- 
nicam à periconzo dextra& (iniftra parte anneCtitur; vafis etiam 
magnis, perarterias & venas, praefertim fpermacticas, fpinali me- 
dullz per nervos, re&to inteftino & vefice per fibras tenues, un- 
de & maximus uteri confenfus cum toto corpore 5 aft in hocfub-. 
je&o uterus cocaliter inítar marfupii inverfus , non quoad orifi- 
cium , fed quoad fundum defceudit , extra vaginam propen- 
dens cumore liveícente, cucurbigam duarum librarum equans, 
omnibus fimbriis, vinculis , ligamentis nerveis, latisque ac mem- 
branofis & rotundis laxatis;imó quibusdam ruptis, nullo plané 
penicus penitusque apparente foramine: magna vis eft incer do- 
Giflimos eciam recentiores Medicos de procidentia uteri, adeó 
ut de nullo foeminarum affe&tu magis disquifitum fit, quàm de 
hoc; ut caceam ex Grzcis Aécium & plures, D. Beckius cum Gar- 
mero , Medico Hamburgenfi , diu difcepravit de prolapíu matri- 
cis ,& pre indignatione (ur Pechlinus retulit ) mortuus, Helvius 
item & Lindenius mordicusillum negarunt , miror camen Hor- 
nium peritiffimum aliàs anatomicum eundem negafle , expert- 
entia fine dubio carens, fola fpeculatione utens: eundem veró 
affirmant ex Arabibus Avicenna; & ex noftris Platerus obferv. 
P.761, Carpius inIfagog. anatom, p.23. Rolfincius de part. ge 
: nital, p 154. Pareus L,23.C., 4. Hildan. Cent. 4. obferv. 6o. Regn 
de Graf p. 143. Brunnerus de morb. mul. Lib. 2. C. 13. Diemer- 
brock anat. L.;. C. 24. Marchetrus obferv. 61. Maurit. de morb. 
mul. L.4.C 6. Solingen. Harveus Lib. de partu p. 347. Blafius P. 
obferv. x. Barcholinus C. 2. hift. o1. A&t, Hafn. vol. 2. obíerv. 44- 
Corn. Sralparc. oon Der Wiel. obferv. rar. Cent. 1. C. 67. & Hip- 
pocraces nofter in multis locis ; imprimis Lib 2. de morb - 
33: 


De Procidentia uteri totali quoad fundum cum febri maligna, — 423 


C.33. teftatur: ego quoque oculatus füm ceftis, manibusque pal- 
pavi, fuic veró hec procidentia externa completa, ut verbis utar, 
Wedelii inter omnes Medicos nofltriSeculi de cota re literaria ; 
praeprimis Medica, cam fcribendo quam docendo per quadra-. 
ginta & plures annos, certó meririffimi, quam & in Icalia ali-. 
quoties in Xenodochio Romano; Patavino ac Veneto obferva- 
vi; abíurdum itaque foret fenfuum teftimonio ac experientiae 
rerum magiítrz contradicere , una quippe experiencia & hic 
plus valec quàm centum rationes.  Caufam veró hujus proci- 
dentiz zgra attribuit imperitie obftecricis, vaginam intempe- 
ftivé ancealiquor feprimanas in partu loco fecundinz vi crahen- 
tisac arripientis; fanguinis tamen eruptionem non vidi, quam 
Rodericus à Caftro & Primorofius fine racione affirmant in tali 
procidentia , vafis enimn ruptis fanguis non. tam extra corpus, 
quàm intra abdomen profunditur , imó uteri fundum omnibus 
ligamentis folutis inaérequafi pendentem extravafatus ille fan- 
guis pondere fuo ita aggravat ac comprimit ,ut prolabi necelIi- 
tetur, nec nifi mentis impotem euridem negàre poffe credide- 
rim: Vigefima die durantibus adhuc deliriis sccefferunt fufto- 
cationes uterinz ac convulfionesfümmo cum tremore ob par- 
tium nervearum , membranofarumque. pariim diftenfionem,, 
partim ruptionem , uterus à continua femorum allifione, ac 
excrementorum contaminatione, nimium quantum tumefa- 
&us , abattritu& incubitu intertriginofus ex livido rubens gan 
$renam minitabatur, cumque talis pracipitatio uteri totalis 
cum inverfione, imprimis in febri maligna urplurimum lerha- 
lis obfervetur, exiguam fpem: de falute gra hujus concept, 
conrinuatis tamen bezoardicis, analepticis, traymaticis , Uterinis 
acnervinis, adhibui fotus emollientesex rad.liLalb alth Symph. 
Herb, fnic, pariet.maly. cham. melil. verbafc.feml.in. foen.grac.. 
inla&e coctos,uterumque clunibus elevatis,femoribus decuffatis, 
poplitibus reflexis ac divaricatis per obftetricem reponi ,ac can 
dela cerea ol, lil. alb.& momord. inuncta blande intrudi cura- 
vi, reiteratis fotibus ac cataplasmatibus, impofito quoque t 
cuio 


424 ! .Obfervatio CXCIF. 


culo é fabere confe&o cerà obdu&o , & pectini ac offi (acro 
emplaftr. contr. rapt. cam maftich (uccin. tacamah, galb. lap, : 
magnet. caridem vigefima prima die , que utplurimum cermi- 
nüs eft acucorum morborum , meliorem fpem concepi , deliria 
tamen ad trigefimum o&avum duraverunt diem, parum vel 
nihil quafi intermittentia; raro cum exemplo, trigeíima nona 
de'jriis jamjani ceffancibus, melius valere coepic; & adhuc, laus 
fGicDEO,vivit;miulcum faftidii veró ipfi caufatus eft decubicus lon 
gior ;àquo excoriata quafi fuic; mulcis partibus circa lumbos & 
clunes jam fphacelatis, quibus fcarificacis & feparatis; pedeten- 
tim cocaliter convaluit ;annoque fequente concepit, & parcum 
robuítum adhuc viventem (imóab illo cempore jam quatuor) 
in lucem edidit, & quod quàm maxime notandum, urerum 
menfibus inftanribus non eminere extrorfum, fed im centro 
fuo femper jam contineri, 
| | JQBSERVATIO CXCV. Ms 
Ds. D. JOH. ADAMI GENSELIL. 
: | D 


; ti5i £ 
Procidentia Oculi dextri quoad totum. 


bs a 60, annorum ,cemperamenti cholerico-melancho- 
lici ; patitur prócidentism oculi cum excrefcentia maxima 
& earne luxüriante; Lindenius in pathologia eandem negato 
dicendo :ani procidentia eft frequens ; uteri minus, oculi mini 
me datur, & quamplurimi cüm ipfo impugnant, verüm ocu" 
lacus fum teftis, manibusque hunc prolapfum palpavi oculum, 
caufa veró hujus procidencie fuit contufio, vel potius allifto 
Oculi fat veliemens ad vitem ante feptem annos facta, ubi in 
principio ecchymofis, effufo exrra fpheram fuam ordinariàm 
fanguine , obíervabatur cum rubore ac fubfequente livore; 
gacis itaque hzc inducta auf 4 e inceftinus ac pro- 


l ; T 2 ' E Bee ers 
greffivus fanguinis vigoràndus , ac elater partis affe&te robo 
randus füi(fec , aftincautüs medicafter Barbiconfor' quidam 
loco diaphoreticorum , refolyentium, ac blandoruii fo 

iscu- 


De pica virili fen appetitu imordinato verum vitio[arum, cc, — 33g 
difcutientium , adhibuit in initio repellentia , & inter coetera 
acecum rofaceum cum alumine; qua eccentricum humorem 
magis adhuc fixerunt , collyria item nimis acria mufculos cor- 
rodentia , candem corrofis muículis oculus cum fragore profi- 
liic ac procidit accedente fphacelo ac v:«eweer plenaria , eee ir-. 
reparabili , neque ad fuppurationem reducibili, unde paupercue - 
la neceffarió fatis debuit cedere: factà per me anatome, nota- 
tu dignum, quód cranium tam in occipite , quàm fyncipite pol- 
licem viri crafficie adequaverics refciffo oculo cum excrefcen- 
tia Íphacelata, inveni in cavitace oculi materiam nigricanterm, 
tetrum fpirantem odorem; que non tancum omnes mufculos, 
tunicas ac humores, fed etiam offa orbitaria nafi , icem ac palati 
corrofic, cum totali carie. - [bea | 


OBSERFATIO CXCF. —. — 
Dx. D. JOH. ADAMI GENSELII. 
D 


[z 
Pica virili feu appetitu inordinato rerum vitiofarum , 
63 ànatura bumana alienarum , ac inedilium. 

may us quidam Ordinis S. Auguftini hydropota, tempera- 
menti fanguineo-phlegmatici , à teneris unguiculis deleQa- 
batur. comeftione omnis generis abfürdorum , ego his oculis 
vidi ipfum comedentem ex regno vegetabili ,folia quercus; nu. 
cis&c. & promifcué omnium arborum, virgulta abietis & betu- 
larum in copia, hyofcyamum quoque& cortices arborum, fru- 
mentum , urticas, cucurbitas, & cucumeres crudos, gammat& 
ac füccos arborum ,utc tragacantham &c. & quis recenferet 
omnia illa abfarda? ex regno animali comedit bufones, veíper- 
tliones, araneas, mufícas, coecilias  cancros & pifces vivos 
omnis generis, imprimis vivas anguillas & Chikones dictos 
Hungaris;dele&tabatur quoque comeftione millepedum & ver*. 
mium , in fümma omnium fcarabrorum & reprtilium. Ex 
regno minerali quoque multa abfürda comedit , fulphur, cre 
tam , vitra ;'calcem murorum & alia, immo vix non omnia 
Obfer'v, Aca4. N, C. Cent. LT. Hhh noi 


" 


436 o ovs TOblferoans CXCTT. 


- ) arms aee tnt M muss ctseteicncsr auti veteí ij mtb: 
mon comeftibilia , ipfi fuére efculenta fine detrimento , ordi- 
narie uno hauftu iteratis vicibus ebibit duas etiam tres mee 

dias ajuz, quatuor medias Cafféc pro una vice ,lac ad ftupo- 
rem omnium cum commixtione fructuum & fupra dictorum 
abfurdorum , ut adeó plüs quam pica gufítus. ifte dicendus; 
& fole meridiano clarius & hoc loco fit; quod omnia, que 
agunt, non agant pro modo activicaris fuz, fed pro modo re- 

ceptivitatis archei & naturz, ac pro varietate fermenti in ven« 
triculo exiftentis depravati, apti, nati tamen ad fübigendum 
abfurdaenarrata, quamvis appetitus animalis hoc locoaberret , 
& voluntas rationi. , apperitusque fenfitivus rationali preva- 
leat, vitiatum quoque regimen & conívetudo ( qua etiam hic 
altera natura) multum ad hoc contribuant ne ab affuetis fiae 

paflio. | ! 2 

CSapromio Auguflam Find. miffa An. 1211. 
! 42. Decembr. ). - 


dumnook MESEAILATIO GEO ES ddp qd 
.Ds. D. LAURENTII HEISTERI. 
2. Ie ' 

CataraBa €) de mira Paralyfi. 


Mcu: culter anatomicus multorum morborum: veras detexit 
Jcaufas proximas ,atque-praxin medicam pariter ac chirürgi- 
cam ad multo majorem perfectionis gradum , quam quo olim: 
erat, evexit; ita.& hoc nunc accidit in affectu quodam oculo 
rum , qui vulgo cataracta vel fuffufio, Germanis Det. Gtaat 
in ben 9luaen/ dici folet, quando nimirum mox retro pupillam: 

alius color quam niger apparet, cum vi(u abolito. ! 
| Hujus mali cauía ha&enus habita eft humoris aquei in: 
membranam vel-pelliculam concretio, quz pupillam occludens: 
radiorum ingreflum.ad retinam im pediendo zgros cales corcos: 

efficit. «ats 
Hzc vero theoria , quoniam cauffa erat, ur; multa inania: 
Bgrmenza in praxin inducerentur, acus ícilicec yárie. & — 
ridi 


RH De Cataratla t de mira Paralf. | 427 


ridicule; aliaque inftrumenta, quibus fuppofititiam illam mem« 
branulam nunc circumvolvi melius , nunc .deprimi , nunc pe- 
nitus extrahi ex oculo pofle perhibuerunt; merito nugis cali- 
bus & fimilibus é praxi medica ac chirurgica expellendis ejici- 
endisque, Viri nonnulli clariffimi in Gallia fedulam navarunt 
operam ;ut fic& theoriam hujus morbi clariorem , atque cura- 
tionem efFicerent certiorem. 

Latuit autem tamdiu cacara&te vera cognitio, quoniam ex 
negligenua quadam , ut videtur, Chirurgorum ocularium pau- 
ciffimi oculi illo morbo laborantes difle&i fuerunt, hinc tan- 
tumab externe apparentibus phanomenis judicarunt: cum au- 
tem externa figna facile fallanc; nifi fimul res penitius examine- 
tur ,propterea tamdiu in cognicione hujus affe&us erracum efle 
exiftimo. TUNE | 

. Poftquam autem ab aliquoc annis oculos cataracta labo- 
rantes diligentius diffecare &c examinare coeperunt, humorem 
five corpus cryftallinum con(tituiffe catara&tam invenerunt»; 
Dullam vero pelliculam in humore aqueo, ficut hactenus ope- 
fatores crediderunt omnes. 

Hac fententia quamvis non penitus nova, fed jam ante 
fexaginta circiter annos nonnullis innotuerit, fcilicet, quan. 
tum mihi conftat , inter Gallos Pecro Borello, incer Germanos 
vero celebri illo Anatomico Guernero Rolfincio, ficut in di(z 
Íertatione noftra nuper Ze Cataratla habita annotavimus, atta: 
men quoniam interea hec fententia ob prejudicaram opinio-: 
nem fuit neglecta , & (ic oblivioni ruríus tradita, a paucis an»; 
nis in Gallia inftaurari , plurimisque experimentis confirmari 
coepit , inprimis Cl. viris Briffaeo & Antonio Maitre-Jan, fice; 
ut fcriptaillorum & Hift. Acad Reg.nosedocent. 

Cum igitur Anno 1705. Bruxellis in Nofocomio caftrenfi. 
Ordinum Belgii Foederati ; in quo tunc Medicus eram conftitue; 
tis,Occafio & mihi tale fubjectum offerret, militem fcilicet, 
qui perfe&a laborabatcacaracta , mox aliquot horis poft obitum 
£jus oculum affectum caute, Me potui, didlecavi, nihil 


j 


h 2 que 


428 200 Obfervatio 'CXCPT. 
LED ESI — —— 
que vitii in oculo hoc deprehendi , quam corpus feu lentem 
eryftallinam opacam , margarite amulam , nihil vero mem- 
branacei vel concreti in humore aqueo confpicere licebat : ita 
-ut& hoc exemplum , una cum multis aliis in differcatione no- - 
ftra memoratis , opinionem vererem de pellicula impugnet 
recentem vero probet atque confirmer. Unde concludo; 
etiam(i catara&ta externo fpectatori fub pellicule forma appa- 
reat; tamen talem non effe, quoniam , quotiescunque oculus 
talisapertus eft, nullam hucusque pelliculam , fed femper len- 
tem cryítallinam opacam invenerunt , fimilem prorfus colo- 
rem referentem quem füppoficicia vecerum membranula ante 
oculi apertionem habcbat, 

* - Si anatome comparativa unquam aliquid boni in Medi-. 
cina prafticit, & veriracem aliquam detexit vel confirmavit; 
certe cam hic loci id preftare quoque poffe exittimavi , cum ca- 
nem viderem; cui pupilla penitus erac opaca; accuratius illius 
oculum infpiciens , veram cataractam adeffe facile cognovi ; 
cumque eum diffecaffem, idem inveni,quod in oculoillius mi- 
litis, nullam autem pelliculam, ; 

Aliusadhuc hic Alcorfii adeft canis, jam à biennioex utro- 
que oculo ceecus : hunc cum multi Studiofi mecum examinaf- 
fent ; veras cataractas adeífe omnia figna nobis perfuadebant; 
fed cumanimal hocce domino fuo cam carum aperire illud huc- 
usque non licuit; color vero , convexitas, & ficus manifeíto 
docebant ; lentem cryftallinam conftituere utramque hanc ca- 
taractam. | - ! 

Deniquecum ante bimeftre fpatium ordinarie cataracte 
operationem in viro ultra fexaginta annos nato , prafentibus 
multis fpectatoribus perfeciffem , illi mecum obfervarunt cat4- 
ractam hanc unico acus ictu defcendiffead fundum oculi; quo 
ratio comprehendere vix poteft de pellicula facis firmiter hinc 
inde adhzrente , quomodo fcilicet illa uto acus ictu fubmerg! 
poffic, & cur non potius in multa dilacerecur fruftula, prius- 
quam ica deprimi poffit: Cum aurem lens corpus fic —- foli- 

- ums 


" 


De Cataratla c de mira Paralyf. 429 


dum, & haud adeo firmiter cohzereat cum partibus adjacenti- 
bus, mirum noneft eam facile ex naturali fua fededeturbari pof- 
fe. Exdidis facile conftac, lentem cryftallinam in operatione 
cararactz , non pelliculam quandam, fuübmergi ; id quod Brif- 
fzus & Maitre- Jan demonítrarunt & evicerunt. is 
Objiciunt autem nonnulli adverfarii nove fencentie viri 
quamvis alias fatis egregii, hunc morbum non cataractam , fed 
glaucoma vocandum efle, nam ubi pellicula, ibi tancum cata- 
ractam adeffe aiunt, fed quando lens cryftallina affecta , cunc 
. malum dicend ffegl Verum fi boni illi viri perpen- 
derent omnia illa facta experimenta à fupra laudatis viris , ubi 
ipfis operatoribus exercitatiflimis fatendum erat cataractam 
veram, id eft calem morbum., qui femper pro cataradta habi- 
tus eft, adeffe , tamen poftea femper vitium in lente, nondum 
in humoreaqueo repertum effe. Igiturfecundum adveríarios 
Cararactz illa omnes pro glaucomatibus effent habenda; quod 
ridiculum, cum omnium fcriptorum & operatorum confenfu 
glaucomara fint rariffima , vel faltem multo rariora quam ca* 
taractz , qui igitur fieret, ut nunc mera glaucomata nulle ve- 
To cataracta reperirentur? deinde fi fignificationem vocis refpi- 
cimus , adverfarii contradictionem in adjecto committunt, dum 
cataractas illas omnes, quz velalbicantem margarite colorem; 
velflavefcentem habuerunt , glaucomata vocare volunt , nam 
glaucus colorem norat viridefcentem aqua marinz fimilem. 
hinc fi cataracta talem colorem refert , tunc glaucoma vocari 
poterit, & fic pro fpecie cataradtz illud agnofco , colore glauco 
à vulgari differens: à qua opinione nec ipfe Celfus abludic, qui 
Cataractz meminit coloris aque marinz L.VIL. cap. 7. Qui 
itàque vocem e[aucormacris intelligit, ille fane cararattas me^ 
moratas pro glaucomatibus habere non poterit. " 
Quz praterea adbucdubia concra novum hocce cararadtae 
fyftema obji-iuntur , brevi in peculiari differracione excutere 
conabimur ; Et nequis exiftimer hanc novam dcé&rinam ir fola 
Hhh 3 fpecu- 
^ 


430 " ees Obfirvatio CXCFI 


- hunnen cdi 
fpeculatione fubfiftere ; nihilque boni in praxi promittere, 
commoda, quz ex ea oriuntur; fimul demonftrabimus. 


! x * 
-^— Adem ille vir, in quo catara&az operationem perfeci , prz- 
ter alia mala, illud adbuc habet fingulare, quod in dextro bra. 
chio vim movendi fere nullam habeat , fed tanquam inurile 
pondus de crunco dependeat , attamen  accurariíIime fentiat. 
In pede dextro vis motrix quoque aliquo modo lxfa eft, ince- 
dere tamen adhuc poteít, quamvis hic pes minus mobilis fit 
quam finifter. Contra in (iniftró brachio & pede facultas mo- 
vendiintegra eft atque ille(a, fed quod mirum omni fenfu de- 
fticuta func: Ira ut qualitates tactui fabjectas diftinguere nullo 
inodo queac; imo five membra hac lateris finiílri aquz calidz 
five frigide immergantur , nullam percipit differentiam ; Ne- 
que ignis dolores; neque feviffimz hyemis experiuntur mole- 
ftias. Comburiquidem poteft cutis ab igne vel aqua fervente, 
attamen nul'us caloris fenfus excitari ^ Praeterea fecari poteft, 
puncturasque acicularum impune fert fine fenfu doloris. Mi- 
ratus fum prater haec, cum aliquando feftucam fivefpinam cafu 
circa unguem pollicis manus fifcepitTet; tamen fine dolore vel 
rg dasepen ientefymptomate brevi ruríus vulnus cofi- 
lidatum eft , unde tamen alias aceibiffimi oriuntur dolores. 
Quzritur jam quomodo hec phrnormena mirabilia expli- 
cariqueant? Ego fl vis aliorum opinionibus fic fentio: Obter- 
Yantur nervi in extremitatibus & precipue in brachiis, quifere 
foli & toti in cute tanquam tactus organo terminantur, nul- 
lum vel paucum faltem commercium cum mufculis habentes, 
E contrario alii funt nervi, qui integri in mufculos ( qui motus 
fant inftrumenta) impenduntur: Sic ut ab his obftructis , vel 
quocunque modo in officio impeditis immobilicátis , ab jllis 
vero infenfibilica:is cauffa coramode deduci poffe videatur. 
Ubi vero utrumque hoc nervorum genus Ixfum eft, ibi à 
fenfum. & motum aboleri. & perfectam fieri paralyfin ext- 


fiimo. 
Ds. D. 


Übfervatio. CXCP Ji : - a 
OBSERVATIO CXCFIL 


. Ds. D. LAURENTII HEISTERI 
! Homo pilis omnibus deflitutus. | 
diee An. 1710, Londibi in Britatinia degerem , D. Meurerus: 
NAMed, Do&or & Pratticus Londinenfis,pracer varia Urbis 
Londinenfis rariora & memoratu dignà , que variis Gerrna- 
nis , &inter hos & mihi monftravit, occafionem quoque fup- 
peditavir hominem quendam quadraginta quafi annoror vi- 
dere; & cum eo per horam unam vel alteram verfari, qui à de- 
cennio circiter omnes toritis corporis amiferat pilos , nullo 
Botabili przereffo morbo; ita;ut né veftigium capillorum ob- 
fervari liceret , non folum in capite, fed etiam in barba, imo ci- 
liaatque füpercilia penitus deficibant, & ut referebat, nullos — 
etiam crines ncque füb axillis neque circa partes obfcoerias ha- 
bebat, fed calvus & glaber ubique erat ; cüm tameríi ante decen- 
nium , uc alii hórnines, pilis ubique effec ornatiffimüs. La 

. Homo czteroquin bene valebat. Caufam vero hujus 
plisnomeni curiofis rerum naturalium indagatoribus ibqui- 
rendam relinquo, 

—OBSERFATIO CXC HI. o 
Dx. D. LAURENTII HEISTERI 
! O/fervationes Auatomice varie. 75: 

(Um merife. Novembr. An.1711- cadaver cujusdam malefi-. 

ci publico in theatro diflecarem; inteílina tenuia variis in 
locis ribicunda admodum & inflammata fe offerebanc; fic ut 
: arteri& inteftiporum minutiffime fanguine cum eleganter ef- 
ES repleti , acfi Ruyfchiana artificiofa methodo ita effent pra» 
parata. 


.. Poftquam deinde fitum inteftinorum crafforum demon- 
ftrare vellem , proceíTus vermiformis inteítini cocci p. n. nigrie' 
cans apparebat , acfolito firmius arctiusque cum peritongo erat 
COncretus; A quo cum leni tractione eum Ífeparare vellem .- 

rupta- 


412 i Obfiruatio. CXCPIIL 
— ——— p—À ————— 
rupcz-funt membranz hujus ptoceflus , & pusad quantitatem 
duorum veltrium cochlearium effluxit... Hocexemplum docet 
in inteftino coeco & proceffu vermiformi fieri poffe inflamma- 
tionem & abíceffum, | /Eger hie dum viveret, fine dubio fi 
vos expertus eft dolores; in cali aucem cafu egregie conduce- 
rent clyfiata ex emollientibus cum lacte cocta, fepius applican- 
da, quoniam clysmata eousque perungere poflunt, & partim 
blando fuo calore, partim emollirione efficiunt , ut inflammatio 
. vel difcuciatur , vel abfceffus in cava inteftinorum rumpatur, 
üt pus fic per alvum evacuari poflic. | 
« — ILCummenfeDecembricjusdem anni operationes chirur- 
] ip ipecarorDus in. alio cadavere demonítraífem, quod in 
ofocomio Norimbergenfi ex convulfionibus erat mortuum, : 
mufculos abdominis ita introrfüm tractos reperi, ut dum ab- 
domen circa umbilicum tangeretur , non cederet , fed mox du- 
ricies offea fentirecur , quod adftantes in. admirationem craxe- 
tat, íÍciendique avidos effecerac ; quidnam illud effet. — Aperto 
abdomine mox vidimus lineam albam cum muículis reis ab- 
dominis proxime incubuiífe aortz vercebrisque lumborum , 
omniaque inteftina, qua alias inter lineam albam & vertebras 
interiacent , preíla crant.partim in pelvim, partim ad latus 
utrumque abdominis, prorfusque aére erant exinanicta, ut fic 
eofaciliusin cam anguftis fpatiis coérceri potuerint. 

In hoc fubjecto, dum viveret, fine dubio pulfus arteriz 
magna fentiri potuit, digitis umbilico applicatis ; ficut eciam 
percipi pocuit in rüftico illo Stolvicenfi prope Rocerodanum; 
qui ob preternacuralem fomnum, quem dormiyerat , tot 1n 
Hollandia rumores antequinquennium excitaverat, & ob hanc 
caufam vulgo Ze Slaapende Boer tot Stolvcyck di&tus cft:In quo 
abdomen etiam itaerat introrfüm tractum ,utaorce pulfus pro" 
pe umbilicum digitis percipi potuerit, : : 

Mirandum vero erat in hoc noftro fübje&to , mefenterium 
diftra&um & elongatum, | Denique quam mirabiles mutatio- 
nes à convulftonibus in corpore noftro fieri poffint; ex hoc ex* 
emplo conftat. III, Norum 


Obfervationes Mnatomica varia. 433 


-...HI. Notum eft exanatomicis.tres ordinario in homine:el- 
fs ramo; aríierie aorís afcendentes : In brutis plerisque duo tan- 
tum func ;.Rariffimum aucem eft.quatuor "videre ramos aorte 
alcendentes , quale tamen cor quondamiin.cadavereduodecim 
. annos nato repeti ,.& adhuc hodic .cum annexis his.ramis; ce- 
romate.rcpletis ,in fpiritu vini confervo, «Duo horum rami càa- 
rotides arterias. reliqui duo fubclavias conftituupt ,atque.qui- 
libet ramus diftin&o principio exarcu aorta furgit. 

In.eodem fubjecto duplicem füfceptionem feu volvulum 
in inceftinis tenuibus , diverfis in locis inveni , acque inteftina. 
hec lumbricis erant repletiffima. "Unde colligo volvulum & 
paflionem iliacám.à lunibricis quoque :oziri pofle, quod in 
praxi notatu dignum «eflc exiftimo , :pzzfertim fijuniora cratta- 
mus:fubje&a. ie : 2 

IV. Dum hzc fcribo menfe Januar. 1712.in difleQtione vi- 
tuli monítrofi bicipitis occupatus fum ;'qui mortuus é matre 
prodit. Inhocdum vafaumbilicaliapreparo, obfervo orcum 
arteriarum umbilicalium longe effe diveríum ab eo qui eft in 
homine: in'hoc enim oriuntur ex iliacis, in illo viculo autem 
'ex ipfo zrunco aort ,actamen:ex parte ejusinferiori prodeunt. 
Preterea arteria unibilicalescalamifcriptorii medioctriscantu m 
cralficiem zquabant, vena yero:umbilicalis pollicem facile ad- 


mittebat » 
"Urachum ad umbilicum usque pervium reperi, quod in 
foetu humano nunquam obfervare potui, quamvis Amftcloda- 
mi multos foetus humanos , partim prafente Celeb. Ruyfchio , 
venerando meo Praceprore, partim prefenribus aliis diffecue- 
rim; idcirco etiam £unicam allantoidem in homine qualem vul- 
$0 defcribunr ens rationis elfe exiftimo, quamvis nec in bru- 
tis de illius exiftencia pen cus fim perfuafus , quoniam id quod. 
Oculi mei non videnr, haud adeo facile credo :nam nullus €o- 
rum ,-quos fecare vidi, (.precipuos ramen Belgii Anaromicos 
vidi fecare ) hanc tunicam mihi demonftravit; imo ipfe fapius 
in eam inquifivi,& adhuchic Alcorfii ultimo vere ovem gra- 
- Obférv, 2:ca4, N. C. Cent. dl. TID vidam 


414 €: Obfevuatio CXCIX 
vidam aliquot diebus ante partus tempus aperui , prafencibus 
multis Medicinz ftudiofis, at omni licet adhibita diligentia in 
Ove . utero, chorio & amnio aperiendis, talis camen tunica al- 
fantois, qualisà Bidloo , Ncedhamo; Verheyeno aliisque depine 
gitur, in confpectum non prodibat. | 
^ deitur& hujus tunicz meliorem demonftrationem & de- 
fcriptionem ab illis, qui eam ftatuunt,defidero. In brutis qui- 
dem eam non penitus nego , fed cantum dico me hucusque 
non fuiffe adeo felicem, ut eam vel videre ab aliis , vel ipfe inve 
nire potuiflcm. | | 
Hs OBSERVATIO CXCIX. | | 
Ds, D. GODEFRIDI THOMASIL. 
De 


CataraBa  &» M nee Tia 
Effaritduo in hujus cele coriceXtu ftamina perficienda, cui 
minifterio cum hunc calamum velit operari o xagéeres 4i 

mov dvraLig- oy Ephemeridum noftrarum Diredor. non 
defuoiam fanc laboris modici officium, ne, fi defugerem ne- 
glectae reatum incurram amicitiae, quae cum Viro doctrina 
ac meritis longe celeberrimo, meique cumprimis amantifIimo 
intercedit plane fingularis, nec unquam , per annorum ptus 
quam viginti curfüm , reconciliata, auc in conjuriétiffima hac 
ítudiorum ac mentium uriionc , ullo pacto reconciliabil;s, 

Argumentum fctibendi non effe videtur de longinquo arcef- 

fendumi. Egregiae de rebus anatomicis obfervationes; quas 

rnodo expofuit digniffimus Magni Jo. 7Mauritíi Efofmani in 

Theatro Altorfino Succeflor D. Laurentíus Fleifferus , 2m- 

pliffimum heic aperirent campum írt profe&torias amócnitátes 

exfpatiandi, nift fpatiis angu ltioribus coricluderentur tertint 
huic fcriptioni jar praefiniti. Liceat igitur fáltini iis inhac- 
rere nonnihil, quae de cataractae natura ac vero habitu ex t€ 
censflimis apud Gallos diftepwiomibus fuere confir 


Sanl ^ 


De Catavatla ct Glaucomate. 43; 


Principio haut adeo difficile reor , fententiae, quae glauco- 
mara lentis cryftallinae cataradiarum fpecie ucplurimum il- 
ludered ftrat; i la ex veterum in arte magiítrorum ; 
& quihos funcinfequuti ; fcriptis educere, Illud vero conftac 
omnino , diutius inter ocularios ; Gallos praefertim , fuiffe 
dubitatum de pelliculis iftis folidioribus , quae tanquam vela 
humoribus obducta cararadarum nomine infigniebancurs nec 
quae poftea de cryftallini coagulo, ejusque non adeo requi- 
renda amplius ad vifum neceffitate comperta funt , illis peni- 
tus fuiffe incognita. Inde fine dubio Borellus, Gaffendus , & 
poft hosce Roa/tus acceperint, hypochymata effe cryftallinae 
lentis,quae vulgus cataractus effe exiftimat. Ipfe quoque Rolfin- 
cius corum , quae in Diflercacionibus Anatomicis eade rc habe, 
partcm a populari & Profefforio muneris focio, Paulo /arquar- 
fo Slegelio videriqueat accepiffe. Fidem facit hujusad Caff. Flof- 
manum Jena MDCXXXIX.a.d. XV. Kal. Mart perfcripta epiftola, 
quam officiofae humanitati debemus Collegae Excellentiffimi 
D. Frid. Jac. Brunonis amicorum iutegerrimi atqueaeftimati(Ti- 
mi. Non invidemuslectionem cumprimis memorabilem cu- 
riofis hujusmodi deliciarum — aeftimatoribus. Lumen 4 
me in [uffufione quaeris, ira ad. veteranum arcis magiítrum 
Slegelius , quoZ neplipenter bodie ab ills contemnitur , qui dein- 
ternis morbis folum folliciti funt. Cataratle depofitoribus fre- 
quenter adfliti ; eorum difputationes , inprimis Pari[iis ; cum *vo- 
luptate audivi , immo fuffufione laborantium oculos accur atiffime 
diffecui , €5 obfervvavi plures fuffufionum fpecies ab autdoribus 
quidem defcripias , fed peffimes neque enim paríem affelam neque 
caufam continentem bene diffinguunt: Nunquam enim baec mem- 
brana concrefcit inter wveam &» corneam , fiquidem ibi firmari 
ion poteft , 65 wvea corneae quam proxime conjur. itur 5 fed 
inter. wveam €5 cryflallinam , «vel. potius infer cry allinam &5' 
corneam, cum wrvea corneae proxime adflet , y aqueus bumor 
occupet illud fpatium , quod inter corneam &5 craflallinam inter- 
cedi. — Hic bumor. fuffufionis materiam excipit , aliquando per 
lii 2 omnens 


P 


dué pese s Olfervari- CXCTX.- 


omnem bumoris partem: diffufum , tumque. cataratía dicitur vel 
immatura a cbirurgis ,. vel illegitima , id efl ineptaquae acu de- 
poni po[fit ,. Baecque oculis noftris apparet "vel plumbea, «uel ni- 
vicans , "vel lutea, *velobfcura , quam etiam ocularii nunquam 
curandam füfcipiant. — Ingeniofiffimus Galliae Chirurgus cannula 
acuminata in pupillam intrufa £urbidum bunc Bumorem exjuge- 
bat ,. ut natura pellucidum buic fubflituens. ,. vifum fenfim reffi- 
tueret , boc enim bumore licet profufo-vifus non perit.  Aliquan- 
do-annorum [rrie in, membranam concrefcit immediate cryflalli- 
to obten[am , haecque e[t: albicante colore "vel. fubcoeruleo :.di- 
flinguitur ab: oculariis per. motum: pupillae vel urveae tunicae. 
Clau enim. &y compre[fis palpebris, €5: iis denuo fubito dedudis 
obfer-vant , an pupillae contralione albicans cataratia imminua- 
tur &5 dilatatione augeatur , Dancque maturam €5 curationi aptam 
judicaut. | Vides cau[Jam ,. quia "veram. membranae confflentiam 
poffidet ,. quae- acu: apprebendi potefl. Si ea famen effet ante u- 
«veam ,. pxipillae.contratdio 65 dilatatio.obfer-vari non poljet.. Ei 
quis tentaret membranam. acu. auferre ante ucveam concrelam fine 
wve-e dilaceratione ,. quae mobilis €5 omnium. fubtiliffima ? Ad- 
do quod Cliirurg: nou tantum: duram ,. fed 65 urveam ,, "vel fima- 
gis placet , chborioidem , immo."vitrei bumoris latus in operatio 
ne- tranfeant , acumque profrudant fecure: ad ipfum cry[lallinum 
liumorem , eique-obdutlam membranam ibi. apprelendant. FHiec 
milii non-leclio;, fed experientia: füppeditarvit ;. oculato tefli crt- 
das , uf oculario, qui banc operam mili dari quotidie opto. &5c. 
tagm um; tametfi proli oq MALO. : legiffe ne pigeat, cumin- 
de- vesrov. rud» facile.colligatur; quod virum oculatiffimum. 
& rei anatomicac maxime peritum. detinuit a: cognitione veri- 
tatis , quae nunc. clarius. videcur expoíita; | Eorum; qui fuf 
fufione laborarunt , oculos fibi. (e&tos affeverat ,in quibusaliq uid 
membranaceae: concretionis obíervaveric, lenci. cryftallinae 
praeceníum, Turbarnentum iftud credas. aquei. humoris; a fuf-. 
fufione factum , a morte ctiam cenacius reddirum , huic pariter. 
atque cereris.falfa fpecie impofuiile; ut membranam exiftima- 
rent. 


De Cataratla e&t Glautomate: 437 


rentid,. quod acus minifterio deponitur;cum ex anni MDCCIX. 
hiftoria Acad. Reg. fcientíarüum  appareac,in omnibus oculo- 
rum , qui cataracta affedti; credebantur, feQtionibus, crebrius 
hanc ob cauffam inftitutis, nihil quidquam pelliculoft, fed ve- 
ra femper glaucomata glacialis cry talli ob: lenrorem füum in: 
coagula. proni, fuiffe reperta", uc adeo res ipfa jam ex multiplici: 
experienti»e documenco pro judicara debeat reputari. — Raris-- 
fimum, & vix alicui, praeterquam /Mayernio ob(ervatum exi- 
ftimo , cataractam plurium. annorum , pro confirmatiflima ha- 
bitàm , una noéte penitus: evanuiffe' fua: fponte, cryftalli: fine: 
dubio: opaci fpiffamento:e fede fua. ad. inferiora oculi femoto.- 
Suffufr autem, quarum complementa cararactas dixeris, 
medicandarum ratio planiusnunc procedit, & clarius etiam per 
TET ir. " ! (Ea i t rei lligi - ; di &ib soculo 

rum aquofis repertis, qui.lacicem continuo intra cunicarum al- 
veos.deponant, ipfoque humorum ocularium- motu circulari. 
quem:incomparabilis.Au»fchii induftriae debemus; non amplius. 
obfcuro. Fellucii pifcis inftillatum:commendac fo. Scultetus; 
expreffum e' millepedibus füccamr Bojleux..— Mihi viperarum 
pinguedo praeclaram: aliquoties opem culiffe vifa diffipandis: 
oculorum rencbris humorureque in v2ppam abeuntium purga- 

1m nbi f calm y 


mentis refolvendis; praefert forus binis pullís.per: 


medium diícerptis.acceflerat. 


cQIESSERTAATIO-CC- 


Dx D. GODEFRIDI THOMA SII. 


Bec 
Aquilae ufu in medicina... 
Quilae: mira in vifu acies 5. eius fel prae ceteris amarum & 

PY lixivo fale curgens nebulis oculorum difcutiendis iam a Ga- 
leno fnitcommendacum: JNuper. cum.id prae(to eflec, euphra- 
fiae (lagmatc dilutum. inftillávitus oculis octuagenaffi , qui: 
caligine inde pulfa mox:rectius & acutius coepit videre: Pin- 
£uedo Aquilae ,. candore infignis & penecraudi vi; brachio lu-- 

| lii 5 XatO: 


438 - Obferuatio CC. 


xato adhibita , dolorem cum tumore fedavit , nervisque ro. 
burintulit; Inalio etiam tali. pernionibus illita , molcftum 
fuftulit ardoris fenfum & fiffuras conglutinavit, — Uberius , 
quae ad hoc argumentum | faciant , deduxit Aldroxvandus. 
Nobis haec iam pro tempore füffecerint, « Oportunitatem ex- 
perimenta ifthaec capiendi fecerat aquila ,. paucis diebus ante 
Caefaris Augufti adventum in. hanc urbem globo. traic&ta. 
Quae avium regina cum rarilfime in noftro tractu confpicia- 
tur , feftivum omnino & boni ominis pleniffimum populis de- 
dicfpectaculum, — Eracex nobiliffima (pecie Chryfaétorum , & 
trium praeter propter annorum aetacem attigifle a venatore 
exiftimabatur, | Noftra civium plaufibus fociata pietas; & vo* 
tivis acclamationibus iam tum declarata , nunc eciam fauftis- 
fimi ominis augurium laetabunda recolit , & hoc tanquam 
fulgenti aétomace coronandos putat hos obíervationum duce- 
narios. Faxic Divinae Providentiae nutus; ut , quac felicisfi- 
ma obrigere , Imperii aufpicia eventus porro trahant ad fae- 
culi admirationem & invidiam adverfariorum fortunatos , 0T 
bique pacem aliquando referant ac tranquillitatem ! Sic in €X- 
fuperantisfima CAROLI MAXIMI Majeftate fides erit vetcri » 
quod eftapud .4riffoj b inem , oraculo: as 
AIETOZ QZ LINEI KAI IIAZHXZ T'HE BAXZIAETXEILZ. 


APPEN- 


APPENDIX 
EPHEMERIDVM ACA- 
DEMIAE CAESAREO - LEO- 

POLDINAE NAT. CVRIO- 


GERMANIA . 
CENTVRIAS I. & II. 


NORIBERGAE, Sumptibus Academia, 
Literis Melchioris Gottoftedi Heini. 


Mo.Bot.'Gar Sc 
1902. 


CONTENTA APPENDICIS. 
"cr Con[litutiones Epidemice Germanie. p.1. — sd 
2. DeFvigore byemali 4.3709. D. Bajeri 65 D.Ramazzint. p.78. 
3. Epiflola D. Ramazzini de caufa adjcenfus 65 defcen[us AMercu- 
Tii in fiflula Torvicelliana. p.92. 
4». D.Sehelbameri Notataad banc Epiflolam. p.98... 
5: ;Ejusdemanatome X»phize pifcis. Item Lumbi 6&5 Opbidii. p.11o. 
6. D. J.B. de W'enkb de tempore , quo Anima rationalis humano 
- corpori infundatur. p. 130. | : 
7. D. A. Paihioni differt. de Glandulis dur. e:meningis. p. 139. 
8. D. A. F'allisnerii de Ovvario aAnguillarum. p. 153. 
9. Ejusdem de Lenticule paluftvis femine.&5 vvepetatione. p.166. 
1c. D.G. Detbardingii continuatio Parallelifri. p. 185. 
1t. D.R. Lentilii Parallelifmus.p.200. — ; 
2. D. P. P.a Sangallo Experimenta circa culicum generaftonem. 
p. 230. Sud CU OUNCA ! 
13. D.G.Ker Yi Epiflola de Sur do-muwtorumvcura. p.237 
14. Realis de Vienna meditatio de Gra-vitatis €9 cobafionis caufi 
p- 239. 
15. D. M.F. LochneriSchediafma de ;Parseira brava. p. 243- 
16. D. E. R. Memoria Wurfbainiana. p. 306. | 
17. Vindiciatii Elogium D Georgii Franci de "yankenau. p. 325- 
$8. D. 7. B. de Wenkb /Memoria Griendeliana. p. 


E EE 


—— ——M — c — 


a —M C^. : SN NA 
M pr n 97. 306 P -— (5 E. 2S ne e 
SA LAS o EE qt ZR, aper A Pra C 
j aU QN y NA ES 
e: ( 2 : x A 


P | T4 
i ^ A ZA AN 
As 


7, (f 


d f ; gs 


CONSTITUTIO EPIDEMICA 
^d AUGUSTANA. | 


à "Anni 1701. €5 fequentiumn ,—— ! 
Ds. D. LUC/E SCHRóCKII. 


Icet initium Anni 1701. frigidum comparuiffet, 
Àj 7| riduo ramen poft mitior aéris temperies, fub mu- 
à e abili ventorum, Zephyri tamen pravalentis , cre- 
2/5 brioresque nives, fubinde veró etiam pluvias addu- 
"cents flatu, excepit , usque dum ante , & circa 
JEquino&tium vernale magis conftantem ferenitatem Eurus lar- 
giretur ; pauló poft ventis priorem inconftantiam refumentibus, 
yememque protractiorem quin &gravem terra ficcitacem cir- 
ca Solis in Tauri fignum ingreffum , cum fenfibili frigoris mole- 
ftia ,fereno quidem coelo , producentibus , ut Cereris etiam , Po- 
monz & Flor finus tardius panderetur, atque Maji principium 
- vernalis amoenitatis parum oftenderet ; qua poftea eo largior 
comparuit, atque, Gemellorum fignum cum Sol occupaffet , a&- 
rem multum dclinivit, & in cantum calefecic, uc; ni Zephyrus; 
Euronotus, & Aufter fubinde pluvias interfperfiflenc, nimia fic- 
citate, precipue quia ventorum perpetuus quafi motus continu- 
abat, terra plurimüm laboraflet. Interea prior morborum in 
Anno przgrefTo obíervatorum facies continuavit, quam iraque 
Cent, 1. C HI. Append, (A) : depin- 


Eie d 


depingere füperfluum foret, Variolarum püta, Febrium petecli- 
alium, Tuffisque humida ; in menfe Februario infuper, duobus- 

ue eum excipientibus , Pleuritides vere , in fuppurationem ab- 
- euntes, fed diligenti pe&oralium & diaphoreticorum temperato- 
tum ufu, fine etiam venafe&tione, cürabiles accefferunt ; quibus 
in nonnullis M. Aprili, cum morbus jam in decrementum ver- 
geret nova febrilis effervefcentia fupervenic, cum eruptione per 
totum corpus puftularum aquearum , majus periculum mini- 
tanium , xgrotis ramen per continuatam alexipharmacorum 
- blandiorumadhibitionem intra primum , quandoque fecundum 
J o&iduum reconvalefcentibus. Menfe Majo & Junio, prater di- 

- &as pun&ticulares, (quz jam fine magna pracordiorum oppref- 
fione, cum horrore, lafficudine, lumborum, nuche, & capitis 


dolore utplurimum ingruebant,) purpurate etiam febres tene- 


riorem inprimis etatem , non admodum periculofe invaferunt 5 
nec melancholici infultus maritalis feminis , menftruis quideumr 
titc (e habentibus , infrequentes fuerunt, vena fedione quidem 
ritigati , pauló poft tamen recidivi fa&ti, acidularum veró mat- 
- fialium potu curati. | 


í B H . "d * | : 1 e 
Poft Solis ingreffum in Cancri fignum crebriores primo 


pluvie; poftea cum plurimarum tempeftatum graviorum im- 
peru ; calores, circa canicülares inprimis dies incenfi, & qui ad 
ZEquinoctium autumnale usque, paucis frigidiufculis diebus ir 


B 


tervenientibus , continuabant, fuére notati ; quo cempore fre - 


quentia morborum defuit, nifi quod ibi ob cranfpirationem for- 
taffe ab aére humidiore & frigidiufculo nonnihil cohibitam ; Fe 
bres quoridianz , poft exiguum horrorem intenfiori calore in- 
vadentes, & facile curabiles, bic ob fanguinem aéris calore nimis 
rarefattum Febricule fcarlatinz, finc magno corporis aítu aut 
gravibus fympromatibus, fed levi faltem przcordiorum com- 
preffione przcedente, riori minus brevi & íponte quafi ceflantes 
obfervarentur. -Alii autem , quibüs probabiliter lymplhia vifci- 
dior in fanguine erat, non maculis iftis pingebantur , fed puftu- 


lis albicantibus , majoribus minoribusve, cum irterfperfis uc 
diu. oque 


* 


b 


4OSCHR i5 


Rodeda: € : d 
doque veficulis parvis limpidis, pruricu comite candem exficca- 
tis ac in fquamulas fecedentibus, per cotum corpus , fine vitae 
periculo, & previo non admodum incenfo calore, onerabantur, 
Nec infrequentes erant Diarrhosz , quibus incerdum, fed rarius 
Dyfenteriz fuccedebant , ex negligentiori , ut mihi videbatur, 


corporis ab aére externo cuftodia, & liberaliori potus ingurgi- - 


tatione, hincque ftomachi tono labefa&ato fuborta, que eriam 
facile, vel folius rhabarbari cum terra fignata, aut coralliis ru- 
bris mixti ufu, vel infuper Ellentia catechu, lenibusve aliis ad. 
ftringentibus & ftomachicis abforbentibus curabanrur. — Pluri- 


mos etiam Odontalgia correptos licuit confpicere, qua licet ra- 
rius Medicorum confilio exponeretur, quantum tamen dijudi- ^ 
care valui, ex eadem ventriculi imbecillitate, & chyli vel lym- 


ph crudioris circa dentes ftagnatione excitabatur. Erant in- 
fuper; feminz prafercim , quas finiftra: axilla: inten(us dolor, fine 
tumoris: vel inflammationis indicio excruciabat , periodice ut- 
plurimum & circa vefperam recurrens, cujus radicem circa vene 
triculum-pariter haerere , tum notata ibidem, inprimis finiftro 
in hypochondrio moleftiz , tum falutaris curandi ratio conjectu- 
rari faciebant: credidiffem, chylum vifcidiorem & crudiorem , 
per ductum Pecquecianum ad venam fubclaviam finiftram dela- 
tum, & cum obvio ibi fanguine permixtum, agitationem prz- 
ternaturalem ibi excitaffe, partesque illas dolorificé hac ratione 
diftendiffe, nifi dextrum humerum in femina quadam idem ma- 
lum tunc occupaffe notaffem , cum infolitam dudus illius ad 
partem dextram declinati (ine urgentiori caufa hic fingere 
non audeam; quamvis in cadem rheamaticum potius adfectum 


fubfuiffe credere malim , praefertim cum dolor ille dido modo ' 


quidem intenfior per intervalla redderetur , nunquam tamen 
plané intermiferic , ac tandem brachii tumor fiperveneric, dia- 


phoreticorum , emplaftri oxycrocei , & laconici coriarii ufu om-. 
hino füblatus. - In cateris repetirus leniter evacuandium &hu- 
. 4. * 


ro ores corrigentium acidularum martialium ufus pro- 


o t h : 
ficuus exftiur ; remedia autem externa nullum levamen idi 
(A e 


)2 


P: 


n 4 


*- 


4 - | 8$ 2o ( GET xm 


* 


Eandem chyli & lympha vitiofz in ftomacho nidulantis la- 
bem Febres quotidianz epidemice , incerto quandoque paro- 
xysmi tempore invadentes ceftabantur ; que nullo previo hor- 
rore, magüa pracordiorum ad oppofitam in dorfo regionem fc 
excendente. oppreffione , & nullo fenfibili , vel tolerabili faltem 
excipiente calore, infefte erant , atque propinatis,pro exigente 
neceffitate , emeticis, vel repetitis laxantibus & abforbenübus;. 
amaricantibus , abfinthio , chinchina &c. curabantur. 

— Poft/£quino&ium autumnale primó aéris fcrenitas & ficci- 
tas continuabant , mox pruinz, nebule ,d. 17. & 18. Octobr. co- 
.piofy nives, pluviz poftea, & venti modoó ex hac, modó ex alia 
mundi plaga, inprimis ex feptentrione frequentius irruentescome 
paruerunt; Sol autem ubi ad Scorpionis fignum pervenit; denuó 
per aliquot dies ferenitatem , terraque ficcitatem conciliavit ; 
varià dein aéris temperie , utplurimum tamen auftrinà fubfe- 
quente; & cum aér parum à ventis jam agitaretur, vapores inco 
hofpicantes parce difpellebantur ; unde iidem corporibus huma- 
nis copiofiores communicari variis egritudinibus producendis 
patrocinabantur ; hinc mon tantüm Variole icerum fe exferebant, 
Pleuritides verz , atque Febres continue , catarrhales magno cum 
zítu, cephalalgia & tuffi , pucros aque ac maturiorem «tatem 
invadentes , nec, ubi debite rractabantur, letales fubortz ,fed fre- 
quens eriam Catarrhorum cohors , Coryza, Odonrtalgia, Rauce- 
dine, Tuffi infefta Urbi incubuit. Muliebris fexus non minus . 
habuit, de quo fpeciatim conquereretur , uteri nimirum hamor- 
rhagia, cui non gravida faltem , ultimis prafertim duobus gravi- 
ditatis menfibus, fed alie quoque plures obnoxiae erant; quem 
fanguinis orgasmum non commodius quàm abforbentibus mar- 
tialibus &c. uci hematite, croco Martis adítringente, item bo'o 
Armena, coraliis rubris &c. haud negle&o, ubi opus erat, pauco 
opii additamento, fedatum expertus fum. .. Memorari etiam me 
rentur Apoplexiz crebra, utplurimum. exitiofz : memini egre" 
gium quendam virum mihi aliquando narraffe , quod jam olim 


fuerit obíervatum , poft crebriorem aquilonium flarum ani 
3 plexias 


E U- XM 


plexias frequentes bic contigiffe : neque admodum in dubium id 


vocare vellem, cum ab illo vento nefcio qu& atomi impura no- 
bis inferantur ; id quod civem quendam noftratem indu(trium 
noa latet, qui cera dealbanda in horto fuo Bore: multum cx- 
| pofico operam navans, eandcm infcfta flavedine ab eo infici no- 
tavit ; unde quamprimum fpirare eundem obfervat, ceram ftu- 
-diofe tegere, media etiam, fiis tum ingruat, nocte. properat, 
quem in finem machinulam artificiofam excogitavit, qua à ven- 
to hoc commota fomnum excutiat, Ubi in memoriam mihi 
revoco, que nofter quondam /Efculapius, Phil. Hóchftetterus, 
in Scholio ad Dec. 4. obf. med. caf. 1. protulit, ubi urbis noftre 
defcriptionem exhibens, Zephyrum ex depreflis & alicubi palu- 
dofis Marchionatus Burgavienfis locis inquinamenta fccum ra- 
pere & huc advchere fcribit; qua fane de Borea quoque nobis, & 
non minori jure pronunciare licet, qui ex locis humidis Danu- 
bio proximis putridas particulas abripere; atque in capita noftra 
effundere valet. — 

Tandem cum circa menfis Decembris principium Zephyri. 
impetus major denuo infurrexiffer, d.ro. eundem Eurus compes. 
cuit , frigore, creberrimisque nebulis, quibus prafertim à d. 17. 
usque ad d. 23. Decembris continuis Civitas obtecta fuit, ftipa- 
tus, usque dum circa finem anni Zephyro-Boreas fuccedens au- 
ram tolerabiliorem redderet, niviumque crebritate colophonem 
imponeret. Quo tempore; prater memoratas Pleuritides, Va- 
riolas & Febres continuas, in pueris etiam quotidiana Febres, 
tuffi humida & cephalalgia graves, nec non Iéteri, in ad tis au- 
tem maligne petechiales , utplurimum puftulis limpidis miliari- 
bus poft macularum eruptionem comparentibus, comitata ob- 

fervabantur : he in principio poft horrorem laffirudinemque, 
tolerabili calore, intenío capitis dolore (quem paulo poft rece. 
dentem tuffis , non quidem diu durans; & ficca magis quàm hu- 
mida, atque calor auctior cum deliriis nocturnis infequebantur) 
fe prodebant, contagio quandoque in alios fc diffundcbanr; ra- 
riusque, ubi temperatioribus alexipharmacis tempeftive obviam 
doe (A) 3 icum 


"^ '.. Eurus in Ànni 1702. 1 


JOE S  ee.. 2add 2 


itum eft, occidebant : in Pleuritide veró continuatus diaphore- 
ticorum, precipitantium dictorum; ufus coagulum fanguinis fe- 
liciter refolvebar ; qualia medicamenta etiam contra quoridia- 
nas Febres, ut & juxta cum martialium ufu adverfus Icterum,. 
promtum auxilium ferebant. 
introitu ferenitatem cum frigore mole- 
fto induxetar, quarto tamen mox die Zephyrus pluviofam pri- 
mo conílitutionem , poftea ventorum frequens mutatio tem- 


 peftatis etiam varietatem multam fubinde acculit, femper tamen 
humida ex pluviis , 8: temperatione paululum , fub dominio 


Zephyri; poft Solis in Pifces ingreffum diu impetuofi, przva- 


— lente, ut hyemas non admodum rigoroía quidem , protractior- 


Y 


«amen fieret 5 praefertim cum poft /Equino&tium vernale Eurus. 
- non folum magis fpiraret, & poft fcrenos plures dies circa initi- 
um Aprilis rediens Zephyri ferocia. crebriores nives fpargeret , 
quas fub codem fzviente, licet ab alüs ventis fzpe interrum- 
peretur , frequentes pluviz , cum Sol ad Tauri fignum adpro- 


; pinquaret, exceperunt , usque dum poft Maji principium Eu- 


rus fereniorem &c vernz tempcriei magis conformem aérem 
redderet , ficcitate. tamen terre exinde non parva inducta, ut 

'lora fua i nifi ferius expromere valuerit. Hoc to- 
to tempore eadem morborum facies , imprimis vero Pleuritides, 
utplurimum fine füppuratione curabiles , usque in Aprilem 
continuabant. In quo & Majo menfe Febres connue; in pau- 
cis cum miliari efflorefcentia , (emper autem previo horrore, 
(fine intenfo calore) magna virium; debilitate, & cephalalgia gra- 
yi; raró deliriis, aliisve gravioribus fyaptomatibus comitatz , 
atque | ip rum& diaphoreticorum ufui cedentes; hic 
ibi propullulabant. Majori veró numero Febres quotidiane & 
pauciores tertianz ingruebant ; ille tancum non in omnibus, 
qui fe curz mez commiferant, infigaem capitis dolorem in 
paroxysmo inducebant , viresque profternebant ; in multis pri- 
ma fub invafione, & fepe aliquoc per. dies continuarum ty- 
pum, vix perceptibili caloris & cepbalalgiee remiffione; — 
; : ant, 


| | "Pun 
bant ; chinchinatis autem medicamentis, vel arcano duplicato 
facile curabantur ; quibus non minus. certianz , poít emetici, 
vel fcammonii fulfurati , ubi opus erat adhibitionem breviífime 
abigebantur. | i; m 
Circa/Equino&ium dictum arthriticis adfc&ibus obnoxii fe- 
re omnes, quotquot mihi noti, infulrus ut plurimum non ad- 
modum feroces patiebantur, atq; ubi poít exantlatam perio- 
dum juíto citius aeri fe expofüerunt vel artus delaffarunt, re- 
cidivas experiebantur, Plurimos etiam infantes Epilepfia é me- 
dio fuftulit, que ex limpha acido-vifcida in cerebro ftagnati- 
one, prafertim dentitione difficili accedente, ortum traxifle vifa 
eft. lia autem lymphz craffioris colle&tiones non minus in 
alüs frequentes admodum fuerunt, ut non tantum crobriores 
Tufles , Coryzz , Odontalgie exinde oborta fuerint, fed fre- 
quentiffime aliis etiam morbis epidemice & fporadice graflanzi- 
bus, Tuffis (e ad(ociaverit. en: 
Cum Junió Zephyrus Euro fucceffic, pluviarum. multarura 
ferax , pauis diebus ferenis intermixtis ; qui in Julio quidem per 
primum triduum cum calore non mediocri continuabant, aít 
. mox aére in fulgura & tonicrua defpumante, in pluviofos juxta 
.. &frigidiufculos, ac poítea temperatos mutabancur , usque dura 
poít Canis exortum Eurus, fzpe ad meridionalem plagam in- 
clinans ferenitatem non fine calore reduceret, Magna dchinc 
ventorum varietas fuic notata, (nifi quod poít autumnale ZEqui- 
ho&tium à d. 24. Septembr. usq; ad d. 5. Octobr. Zephyrusim- 
petuofe admodum. dominaretur, à frigido & non minus per 


triduum vehementi Euro tandem quafi in fugam conjedus,) 


qua diverfam quoque aéris temperiem , potiflimum tamen cali- 
dam & ferenam in Augufíto effecit. Aft in Novembri multa hye- 


mis praludia, imo przmaturus adventus ejusdem, crebro , & 


quandoque intenío frigore, niveque repetitd, quam benignior au-- 


ra& interpolatz pluvie denuo liquabant, moleftus exftiric. Que . 


ipía mutabilis conftitutio, tum ningendo, cum pra fertim pluen- 


do, frigore modó aucto , modó remiflo, Zephyro reliquis ventis - 
: ! | pre- 


^ 


N 


ue 4i )oC m 
» pravalente, & circa, nec non poftSolíticium hyemale, usque ad 
finem anni , multum fzviente , nubibus autem continuó feré 
Solem obducentibus, integrum przfertim Decembrem faftidio- 
fum admodum reddidic. « Morbi interea longiores inducias de- - 
derunt, tales camen , quibus aliqualis epidemicz labis prafen- 
tia non prorfus excluderetur ; uti prafertim in Febribus quoti- 
dianis fupra memoraris paffim per Junium & fubfeq. menfes 
- usque in Novembrem obfervari pocerat ; que candem in non 
paucis, cum autumnus adventaret , hectice mecum injecerunt, 
quibus tamen juxta cum aliis coagulum lympha acidum de- 
ftruentibus, fpecificum inprimis antihecticumPoterii, lapilli gam- 
"marorum &c. falutarem opem przftiterunc. — Circa Solftirium 
hyemale Varioiz benigne in pueris fe exferuerunt, cum mag. 
&o quidem calore ingruentes,à pulvere camen rubeo Pannoni- 
co, antimonio diaphoretico , unicornu marino &c. quinimo 
quandoque etiam fine medicamentis celeriter periodum fuam 
abfolventes, & cum fine anni jam iterum omnino difparentes. 
Quod tandem de zgritudinibus aliis, quibus femper fere cuffis fe 
fociaverat , dictum, in hifce quoque deprehenfurn fuit. 

Que Annorum [equentium , videl. 1703. 1704. € 1705 
conftitutio fuerit , in Appendice Dec. tertie Anni noni & deci- 
mi /Mifcellaneorum noflrorum curiof. legi pote[I ; cui uempe t) 
potbetze neoligentia antecedentem prefigere intermifif. — 

: Anno 1706.hyemale frigus, ob auítrinam aeris temperiem, 
qualis Anni praegreíft in fine obíervata fuerat, & usque dum 
Sol Aquarii fignum attingeret , continuaverac, hactenus utplu- 
rimum tolerabile , nunc magis fe exferuic , praefertim cum ofr 
entalis ventus in Februario conftanter, interdum ad meridiona- 
lem plagam inclinans, fpiraret , ac continuz fere nebula usque 
ad Solis in Pifces ingreffum, ubi ferenus aer frigus augebat, 105 
cingerent. Cum interea Hecticz febris infülcui ( Coryzas &Tuf- 
fes humidas, tanquam indivulíos quafi hyemis comites; nec non 
Odontalgias ut taceam, ) denuo plures exponerentar, fed facile 
etiam medicamentis acredinem tempcerantibus abigerentur, 
i 


rca 


/ 


4 oCEE i 
Circa vernale /VEquinoctium Zephyrus potiffimum dominio 


potitus, atque, àreliquis camen v uptus; 


multum invalefcens, diveríam etiam temperiem, auftrinam pr- 
cipue excitavit, ac vernali amoenitati fubinde obftitit. Sub qua 
confticutione Febres quotidiang , & plures tertianz ingruerunt, 
magno cum impetu, in quibusdam etiam cum deliriis, fine ta- 
men cephalalgia utplurimum , & que poft fumtum cholago- 
gum, vel emeticum , abíorbentibus non difficulter, promte 
etiam chinchinatis cefferunt. Plures infuper circa Solis in Ge- 
mellos tranfitum nephriticis doloribus , non admodum refra- 
Gariis , obnoxii fuerunt. | | 

- - Poftea fub mutabili valde ventorum viciílitudine , ante & 
poft Solítitium aftivum, plures ferenos calidosque dies exper- 
ti fuimus ; qui etiam diu continuarunt , multamque ideó terra. 
ficcitatem , prafertim à ventis adjuti, attulerunt; cum interea 
Febres praedictas , (enfim lecli s,neque camen per reliquum 
poftea annum prorfus filentes , crebra Odontalgiz; (quz etiam 
per cotum hunc annum fuerunt obfervatz , ) 1uíles, interdum 
convulfivi quid habentes, & Coryza, adultos eque ac juniores 
adfligerent, & cum negligentior dieta accederet, diu durarent. 
Quas moleítias magna illi & cotali folari eclipfi, qua d. 12. Maji 
contigit , adícribere multis placuit. Et quamvis fubita illa aris 
calidi , interceptos ob Solis radios; in frigidum, hisque non mi- 
nus celeriter redditis, in calidum rurfus mutatio, juxta cum ant- 
morum, ex infperata illa & nulli unquam vifa caligine , confter- 
natione, aliquid contribuiffe videri poffet, cum tamen jam ante 
eclipfin ifta lympha ftafes contigerint, vix locum illa opinio in- 
veniet ; negari tamen nequit, frequentiores poft illam Solis ob- 
fcurationem, & circa Solítitium aítivum illas occurrifIe ; ideo- 
que non prorfus improbabile cít, fpiritus à phenomeno ifto ter- 
rifico labefactatos, ( qui fane terror in nonnullis tantus fuic, ut 
lipothymiam ipfis induxerit,) lymphamque fimul craffiorem 
redditam , quin & à frigore illo infolico magis condenfatam, à 
catarrhales has ftagnationes difpofuiflc. 

Cent. I. ef 11. Append, (B) : Menfis 


Menfis Julius quamvis pariter multa ferenitate gauderet, 
nonnunquam tamen pluviis fitientem terram refocillavit; poft 
Caniculz vero exortum calores admodum invaluerunt, & usque 
ad occafum ejusdem perfeverarunt ; quin licet temperatior ob 
pluvias, parciores equidem, aura per paucos dies fuccederet; 
ad priftinum tamen genium mox revería eft, usque dum d. 7. 
Septembr. cum Luna inchoante Zephyrus pluvias fiepius addu- 
ecret.. Quo tempore Dyfenteriz graflari coeperunt, & infanti- 
bus non levem ftragem intulerunt , adultis veró nec tam frequen- 
scer,nec etiam letaliter eà decumbentibus. Ubi quidem hifce 
fructuum hornorum intemperantiori ab efu, vcl liberaliori ob 
caniculares aftus potu, pra'fertim cerevifiz, nobis albe dicte, 
propter tenuitatem fuam & imperfectam à parca fermentatione 
depurationem, in acorem pronz, illam obtigiffe verifimile eft; 
illisautem , quorum major parsob tenellam etatem nihil horum 
deguftaverat;cur adeó fatalis fuerit, difficulter determinari poteft 
Utrum in lacte vaccino aliquid adverfi delitueric, quo cum nem- 
pe pulmenta in eorum cibum coqui folent, adfirmare nequeo; 
€um tamen alia caufa non fuppetat, in vaccarum fanguine, ob. 
aéris fervorem, pratorum ficcitatem, & pabuli inde ortam pe- 
nuriam, cemperatas balíamicas particulas multum fuiffe immu- 
ratas, acrioresque reddicas, haud incredibile videtur ; qua ladi 
communicatz vim fuam in tenerrimis infantum corpufculis ex- 
ferere, corumque deftru&ioni,, quin & epilepfiz, aliis quibusdam 
tum cemporis funefte ,anfam dare valuerunt; & cum muliebris 
imperita induftria pufionum curz fe füfficere utplurimum per* 
 fuafa fit, auc faltem Medicum defperato jam morbo advocet, 
funerum multiplicatio facile contingere potuit ; prafertim ubi 
diffieilior fortaffe praegreffus partus foetui debilitatem aliquam 
antea imprefferat, cum, incertum qua de caufa, hioc anno de 
Dyftokia & pramasuro partu non levibus querelisUrbs perftre- 
puerit. | 

Reliquum anni, una cum ventorum continua mucabilita- 
t, nebulas inter & pluvias frequentiores, aérem temperatioreny 

! ' quoad - 


ro -— 4i )o( RR 


499 )o ( $8*- M 
quoad activam ejus qualitatem, ( nifi quod paulo ante Solítitium 
hybernum Eurus eundem nivibus afperiorem per triduum red- 
dideric,) expertum fuit , multasque nobis inducias conceflit , fi 
rheumaricas poft Solítitium dictum , mufculis caput attollenti- 
bus faftidiofas, lympha ftafes exceperis , que folo tamen cum 
hypocaufti calore, tum fufficuum rnaítichinorum &c. ope haud 
difficulter refolvi potuerunt. 

—. .Plurimas inter nebulas cemperatioremque auram non fal- 
tem Annum 1707. inchoavimus, fed porró etiam clementem , & 
Solein Aquario verfante, humidam aéris cemperiem experti fui- 
mus, raró , nec diu durabili frigore, ac multo rarius nive com- 
parente ; neque etiam multi ,humidas nempe & nocivas alias in 
aere particulas frequenti ventorum variorum agitatione difpcl- 
lente , morbi populares aderant, nifi quod Rheumatismi pra fati, 
nec non Febres intermittentes , quamvis pauciores, atque poft 
fümtum lene laxans, effentia corticis Peruviani facile abigenda, 
continuarent; quosdam veró Pleuritides verz ,in fuppurationem 
utplurimum terminate, nec tamen admodum acute, & anti- 
monio diaphoretico , pulveri pleuritico Aug. promte cedentes, 
puerilem autem ztatem fparfim Variolz, nulla malignitate fu- 
fpe&a , ac per totum poftea anni decurfum obfervate ; alios de- 
nique IGeri non adeó contumaces , prafertim fub crebriosi ef- 
fenciz Mart. D. Lud. uíu , invaderent. 
Licet autem circa Martii initium frigus intenfum ingruerít, 
mox tamen poft quatriduum. temperatiorem in ftatum denuó 
fuit mutatum , ut Veris preludia multa comparerent ; cujus ve- 
rÓ amoenitatem ventorum diverforum, Euri inprimis aufteritas, 
cui nebulz crebrz jungebantur, multum retardavit, aeremque 
frigore horridiufculum reddidit; quo ipío inferfibilis transípi- - 
ratio admodum fufflaminata , ferum in corpore auxiíle, atque 
creberrimas ad ítagnationes difpofuiffe vifa eft , ut major inco- 
larum pars catarrhofis egricudinibus , pectus , vcl nares, aures, 
faucesve occupantibus adfligeretur ; in quibusdam fluxu celerri- 
me; ychementerque gravi cum cephalolgia & fcbrili aid 
: (B) 2 '2 


Te | DIC d 
tia invadente. Quo tempore ctíam Febres, tum quotidianz, 
tum tertianz, ex eadem dubio procul caufa, multiplicabantur, 
atque non raró graviores in!principio, magna utpote cum ce- 
phalalgia virium debilitate, & calore, ut continue quafi typum 
referrent , oriebantur , poftea veró medicamentis oppugnatz, 

romte etiam recedebant 5 facile camen ab aeris frigidi admif 
fione, vel cerevifiz potu recidivam paíIz; qua etiam Febres in 
autumnum usque continuarunt 5 qui humidus admodum & 
graviori Zephyri vehementia faftidiofüs exftitit. Poftquam etas, 
Sole Cancri fignum occupante, magno aftu, rarius à ventis plu- 
viisque temperato , primó fat gravis, ab ingreífu autem Solis in 
Leonem , crebriores propter pluvias , Zephyrique impetus fri- 
gidulus utplurimum fuerat; & fic ( ut crebriores Catarrhos den- 
tibus precipue infeítos caceam, ) non faltem in nonnullis quar- 
tanz , longiori horrore & calore multum moleíte, eoque con- 
tumaciores, quo minus ii, qui cadem adfli&ti ex plebe meam 
opem implorarunt ; in dieta convenienti medicamentorumque 
ufu morigeros fe praebuerunt , fed etiam Arthritidis vaga; pul- 
veribus ex coraliis, fpodio foff. lap. gammar. cinnabari , aliisque 
antimoniatis fixis, opii tantillo addito , prater interpolatum la- 
xantium ufum , haud difficulter cedentis, generationi anfam de- 
derunt. Hyemis prefentiam in Decembris initio prematurum 
frigus & nives copiofz ab Aquilone adducte, indicarunt ; que 
tamen poft decendium é pluviis eliquata, quas Zephyrus ante 
Solftitium hyemale vehementiffimus concitaverat ; cui cumCau- 
rus, & poftea Euronotus fücceffiflent , aere nubilofo & nebulo- 
fo, ac moderate frigido, morbis filentibus , reddito, anni exor- 
dium fecerunt. 

Anno 1708. diffipatis nubibus, benignior Euronotus per 
duas primas hebdomadas ferenitatem , aliqua tamen nebulofa. 
caligine utplurimum fe immifcente, produxit; quam poftca hu- 
mida ac pluviofa conflitutio excepit, przfertim cum quatridu- 
ana circa Solis in fignum Aquarii ingreffum Zephyri vchementia 
ingruiflet; eui fub ventorum mutabilitatc prior — 

- 


9e 485 )o( $9 | 13 
finem hujus menfis primi , & principium fecundi fucceffit, atque 
temperatam adeó. brumam , uti paffim alibi locorum, experti 
fuimus, ut multa Veris indicia oftenderec; donec Euronotus d. 
10. Febr. cum nivibus frigus add humida veró paucos poft 
dies, cum intermixto quandoque frigore, intemperies à Zephy- 
ro reduceretur. Quamvis autem hac füb iníolita aéris clemen- 
tia multi graves effe oborituros morbos vererentur , nihil tamen 
epidemici , (ut Febres quotidianas & tertianas fparfim & rarius ad- 
huc occurrentes taceam ,) preter Variolas, usque dum Sol Tauri 
fignum accederet, conti , & confueta hoc tempore catar- 
rhalia incommoda , Tufles prafertim humidas, & ab eadem feri 
ftagnatione capitis Eryfipelas in fexu muliebri, produxit, quod 
ex negligentiori fortafle partis iftius cuftodia, praviis in collo 
tenfivis doloribus, cum febrili incalefcentia invafit, & moderato 

edi calore , prafertim. diaphoreticorum terrcorum ufi acce- 
dente, non difficulter discuflum fuic. | 
Humidus autem hic aéris ftatus ante & poft /Equinodtium 
vernale continuabat ,; ut pauci fereni dies nobis obtingerent, & 
licet Solis quandoque radii refocillarent, nebulofz tamen exha- 
lationes eosdem fapiffimé deturparunt ; usque dum aufterior 
Eurus d.27. April. aérem ferenaret, atque ab eo, & alternante 
Cauro moleftum frigus terrzque ficcitas producerentur , que in 
adultum usque Majum ,in quo diverfa vencorum ex omni plaga 
mutationes notata, continuabant , donec d. 15. poft fulmina & 
tonitrua in crebras pluvias mutarentur ; qua dein humida facies , 
Zephyro & Borea alternantibus, usque ad principium Augufti 
perdurabat ; ubi Zephyro potiffimum dominante, calores magni 
& multa ferenitas, fepe camen matutinis nebulofis evaporationi- 
bus gravata, usque ad Canicula occafum ingruebant , pluviofo 
- &c frigidiusculo aére fuccedente; qui etiam, rara incercurrente 
ferenitate, usque ad /Equinoctium aucumnale continuabat. — In- 
terea frequentes Febres he&icis fimiles, tuffi przfertima & calori- 
bus lentis inordinatis ftipatz , atque continuato abforbentium 
fixorum ufui obcempe b Variolas autem circa 
(B) 3 M 


ES 


E B EM lui 
Maji finem ceffantes, Morbilli excipiebanc, non cantum in infan- 
tibus ,.qui prius fani fuerant, fed etiam, qui paulo ante Variolis 
laboraverant, nec non inadultioribus , uc & non paucis morbum 
hunc jam olim expertis, absque tamen malignitatis nota, & füb 
blandorum diaphoreticorum ufu:paucos intra dies periodum 
fuam abfolyentes; qui tamen in menfe Julio icerum ceffaverant; 
quo tempore poftea Odontalgie; Ophthalmiz , nec non dolores 
fpasmodici uteripi in ferninis , Iíchiadicique precipue in viris fre. 
quenter occurrebant, ex lympha, uti mihi videbatur; ab aéris 
inclementia vifcidiorisatque ideó ad (tagnationem proclivioris 
reddite vitio generati , prafertim cum cerevi(iz acefcencis, qua de 
plurimz paflim querele fiebant , potus accederet, & nervis ad 
€oxas ac ucerum rendentibus fpicula (ua infigerec; ubi prater le- 
nia eccoprotica , hyftericis medicamenta caítorina , cinnabarina 
&c. & ifchiadicis blandam per. vices diaphorefin promoventia, 
non neglecta utplurimum opiatorum fucciía mifcella, profuiffe 

expertus fum. —.- | 
.. Circa Ziquino&tium autumnale per; 16. dies ferenitas ad- 
fuit, raro nubibus aut pluviae expofità , nebulis camen crebris 
matutinis ftipata , quibus poft multam ventorum varietatem , 
fubfeqq. etiam diebus obfervaram , Boreas per 14. dies nubes 
, adduxit, à Zephyro poftea in pluvias refolutas ; quin & poft 
Solis in fignum Scorpionis ingreffum , Euro flante, nix decidua 
pramaturum quafi hyemale frigus cfficiebac. « Ineunte Novem- 
bri multa quidem usque ad Solis in Sagittarium ingreffum fereni- 
tas, crebro tamen nebulofa, prafertim matutina, caligine inqui- 
nata; fuccedente usque ad d.1 $. Decembris faftidiofa , frigida, ob 
nives , nubila , nebulas intemperie; ubi quidem Sol nubibus dit 
cuflis, ferenitatem non fine multo frigore, crebris eriam nebu- 
lis interrupcam , reddidic. — Interim , prater frequentes Odon- 
talgias, Catarrhi inprimis, capiti & pectori infeíti, plurimos in 
M. Novembri infeftarunt, tantumque incrementum fumferunt, 
uw in M. Decembri pauciífimi in Urbe effenc , quos moleftia il- 
]a non &entaverat 5 multos etiam grayius tractaret, qui nempe 
| pra- 


mos 


Si | PLC MEM 71 
pregreffo acri horrore, febriles effervefcentías, intenfas cephalal- 
gias, aut capitis ftupores , virium proftrationcs , quandoque 


faucium fpafticas ftrangulationes, vel dolores pleurz fpurios 


experti fuerunt. . Caufam continue quafi ncbulofa aéris tem- 
peftati potiffimum adfcripferim, qua non folum particulas fu- 
as humidas , impuras, per infpirationem corpori communicare, 
ficque ferofamn colluviem augere, & fanguinem inquinare potu- 
it; fed etiam frigore & gravitate fua poros conftringendo, ac 
transfpirationem iti humorüm impediendo , cos- 
dem cumulare , incraffare, atque in fübriliffimis cerebri. na- 
rium , trochez glandulis ac tubulis ftagnare fecit, Cai itaque 
prater moderatum aris regimen, medicamentis rcfolventibus , 
attenuantibus , abforbentibus , demulcentibus &c. pro fübjecto- 
rum & fymptomatum diverfitate, ubi morbi gravitas id depofce- 
bat , fuccurrendum fuit, eo cum fücceffu, ut nullus; qui Libi- 
üng cenfum fübiiffet, mihi innotuerit; 

Principium Anni 1705. fpirance Euronoto , nebulofüm fue« 
rat, altero autem & fübfequentibus diebus Zephyrus vehemens 
pluvias, & noctu , inter d. $. & 6. Januarii plurimam nivem 
Eurus , verfus Aquilonem inclinans , cum intenfo frigore addà- 
Xerat 5 quod indies fere, inter matutinas precipue nebulas, di: 
t$que & noctes ferenas, crefcendo ea vehementia nos adflixit, 
quà de longe lateque querelas multiplicare Europe contigit y 
donec d. 2 4. pregrefla nivofa, vefperi Aufter cemperatriorem & 
pluviofam auram induceret. Licet autem ineunte Fcbruario 
frigus iterum, tolerabilius quidem , intenderetur ,'ac variis fub 
ventis aérisque mutationibus , nive quandoque rariore deciden- 
t$, ad diem usque decimum continuaret, Zephyrus tatnen cem- 
Peratiorem tunc aérem reddidit , usque dum d; 16; oriencalis 
ventus , ad Septentrionem nonnihil denuo dcflectens, & pracfer. 
um biduo poft acriter fpirans, novo gelu adfligetet ; quod in- 
crementa fubinde fumens , eo rigore inhorruit , ut d. 27. Febr. 
iacenfiffimo frigori, d. 2r. Januarii obíervato (teftante id fpi- 
5 vini in. meo thermometro, utrobique matutino cemporé 

3n 


16 p 482 )o ( S8 Ten 
ante Solis ortum, ad gradum usque feptimum , vefpertino au- 
tem poft Solis occafum ad nonum gradum depreíio,) parum. 
cefferit; quod dein multas inter. ventorum mutationes , varias. 
que acris, humidam inprimis , coníticationes , tolerabilius red- 
ditum, fed d. 12. Martii , & infequente triduo iterum auctum fue- 
rat , fpiricumque vini in cliermometro ad gradum nonum cum 
dimidio, veíperi autem ad undecimum atque dimidium de- 
preffzrac : tandem aucem remittens , d. 16. diti menfis fpiritum 
ad gradum undecimum , & (ic fenfim magis furfum extolli 
permiferac, ut d. 17. Aprilis gradum decimum quintum mane 
attingeret. — Interea non tàntum ventorum muctabilitas, fed ac- 
. ris etiam, ob crebriores pluvias, humida ac frigidiufcula, inter- 
veniente camen fübinde ferenitate atque calore, antc & circa Solis 
in Tauri fignum ingreffum inten(iori , continuarunt, ut fecundi- 
tati terrz non modice faverent , matutinz quoque nebula te- 
nuiores, ubi pluvia aberant coelumque ferenum erat, tunc & 
per cotum reliquum annum, femper obfervabantur. - Ec quam- 
vis poft reíeratos terra ab infolico frigore profunde conítrictos 
meatus indeque diu repreffas exhalaciones , vapores ifti liberio- 
res fa&ti multis gravium fubfequendarum agritudinum metum 
excitarent, contrarium tamen per DEI gratiam evenit , congla- 
tiata ifta terre cru(ta fenfim refoluta, ficque vaporibus non con- 
ferHm erumpentibus , fed paulatim exhalantibus , atque ven- 
torum perpetua agitatione particulas iftas humidas impuras dif- 
fipante. Tot tamen aquez in athmofphera oberrantes particula 
non poterant non feri proventum nimium in corpore adeumu- 
lare ; przfertim cum per totum reliquum anni decurfum mu- 
tabilis fubinde, prazfertim humida & frigidiufcula cemperies ( nt- 
fi quod Syrius ante & circa fui exortum finemque Zephyro; 
uti hic, ita ecíam reliquo tempore, potiffimum pravalente, 
quasedin pe pauculos dies acrius urerer) & hinc catarrho- 
farum moleítiarum , cum heáici caloris in quibusdam metu , 
in naribus, bronchiis, dentibus, artubus, per tocum anni decur- 
fum, & que omnibus fere aliis morbis fefe jungebant, fr Qo 


| eov —— YE 
tiam excitare ; prater quas etiam, in vere & aftate, Febres quo- 
tidiang & tertianz , interdum gravibus fymptomartibus , pra- 
fertim in morbi principio , uti deliriis , cephalalgiis, fpaftico nu- 
che dolore, narium hemorrhagia, vomitu &c. ftipatz , ex trans- 
fpiracione infenfibili, ob temperiem aéris fzpius variantem , im. 
pedita oborte, minus tamen refractariz , non paucae notaban- - 
tur. Inter remedia, juxta cum eccoproticis , blanda diaphorc- 

. tica &abforbentia potiffimam cura partem abfolverant. 

: . Conftitutio Anni 1710.cum humida & moderaté frigida, 
fub ventorum , Zephyro tamen prevalente , alternatione, primo 
continuaret, adfectus eciam catarrhofi , inprimis Arthritides non- 
dum defierunt, & menfe Martio Febres terctianz , cephalalgia , de- 
liriis, vomicuque in prima invafione fepius molefta , non pau- 
cos invaferunt ; quibus tamen, poft pulveris Cornachini , & ubi 
ventriculus vifcido muco obrutus videbatur, lenioris emetici 
ufum, cortex Peruvianus ad 5. 3ij.&c. femel vel bis in die 
fumtus, prafentaneam opem ferebat, ut poft fecundum , aut 

- quartum paroxyímum , fine recidive incommodo , utpluri- 
mum ceffarent. Is 4 
Poítquam in Arietis fignum Sol pervenit , cum ferenitate , 
(ita zamen , ut hic quoque Annus, ccelo fereno, Soleque orien- 
te, nebulofüm nonnihil aérem femper experiretur, ) triduanum 
quidem intenfum calorem, Africo flante, excitaverat, quem ta- 
men Zephyrus pluviofus creber iterum diflipaverat, qualem 
id c m Sol in Tauri fignum pro- 


etiam fext 
. grtflus effec, Euro fpirante, fenfimus, ab occidentali tamen plu- 

viofo vento iterum temperatum. Ec hacaéris, modo humidi, mo- 
do ficci, calidi, frigidiufculi, fpi bilofi , ventorum etiam cre- 
bra permutatio in pofterum usque ad finem Anni perfcveravit, 
prevalente tamen femper humida confticutione ; unde hxc vicif- 
rudo primó terra foecunditati multum, poftea etiam hyems 
ut longius abeffet, fimul tamen vari catarrhofze & rheumatice 
invafiones ut. frequenter oriremtur, effeci. — Febres etíam ter- 
tianz , quamvis non frequentes , nec non quotidianz, hedticz- 
Cent. 1, HL. Append, (C) qu 


* 


38 : 45$ )0C 


que per totum aanum obfervabantur; menfe autem Majo & Ju. - 


nio Morbillis plures infantes, cum vehementi tuífi, oculorum 
gravedinc , hzmorrhagia fxpe pravia , decumbebant; Variole 
quoque in multis, non quidem malignitate, fed copia, & fym- 
promatum confuetorum vehementia , & puftularum , rariori 
camen, confluxu infefíta notabantur. In cura omnium horum 
morborum remediis, in precedentibus hiftoriis metnoratis,; non 
infeliciter uti datum fuit. 


CONSTITUTIO EPIDEMICA 
m4. BASILEENSIS | 
D, pede Anni 1700. 65 1701. 
Dx. D. JOHANNIS JACOBI HARDERI. 


Eus calor diebus Canicularibus Anno 1700. temperiem 
4 lfuam non exceffic, quin ventis quandoque placidis perfla- 
retur, neque corpori incommodum facefferet : Imó Augufto 
menfe; pluviis prater vorum quandoque infringebatur ;Sepcem- 
ber inftquens ficcus & calidus illo magis fuit, nec tamen fuffi- 
ciens , qui uvas ad optatam maturitatem undique perduceret; 
neque etiam morborum ferax ifta anni conítiturio fuit: Odto- 
ber nebulofa, ut folet , & fzpiuscule pluviofa tempeftate, hye- 
malem brumam antevertit; hec ipía autem per Novemibrem 
& Decembrem mitior extitit , & quamvis multá nive montes 
& juga altiora integerentur, ingruente tamen pluviofo & hoc 


quandoque udofo aére,ab eadem prompte liberata fuerunt; . 


ilta autem aéris Ji9«ciz,.non modo catarrhalibus febribus; fed 
Pleuritidi ac Pleuropneumoniz , etiam fparfim anfam prabuit. 

. Anno 1701. Januarii initium Boreali vento magis perflaba- 
cur, aérisque ferenirate animum refecit ; imprimis vero fub 
meridiem propius aocedentes íolares radii Bruma matutina 


Ípicula ex.voto pepulerunt ; & continuatá in Februarium us- 


que fua activitate fere inconcufsá, nives Boreamque in arvis cam- 
- 7A £ ^ A l (; 
i 


pisque tantum no fiquidem f ente 
| Martio 


& [^ Eteni qnc 


Martio ac Aprili, quibus blandiorem Solis calorem , & hinc 
pluvias amicabili auftro mitigatas fperabamus, Brumz rigorem 
majorem, nivalisque tempeftatis', ac nivis copiofe delabentis 
fpicula , frequenter experti fumus. E 

Maji delitias, fi quas matuting aura fulgor interdum pro- 
mifit, mox nebularum craffiorum cohors, nunc calor fübfequens 
intenfior, mox irruentes grandinofe tempefítates , omnimodo 
amarulentas reddiderunt. Ante Caniculz autem exortum , & 
hac durante, Solis ftus longe incenfior & tancum non exurens 
calor , animantibus brutis non minus , quàm homini, valde molc- 
ftus fuic , febrium intermittentium ferax mater, & quem neque 
tempeítates horrendz, crebrius ingruentes, usque attemperare 
valuerunt. E- E 

Poft Caniculam increbefcens tantifper pluviofa & hinc 
cemperatior aéris confticutio , placidiorem motum videbarur 
promittere , verum alcyonia hzc non diu duraruat, quin redeun- 
te intenfiore aéris ficcitate, fereno coelo, fi ncbulas Septembri 
menfe, minus tamen frequentes, mané excipias, in Octobris us- 
que principium, calor infuecus & immoderatior perftitit, exare- 
fcentie eque, fi non magis, quàm majoris fructuum mature- 
fcentiz parens, & dyfenceria (atis atrocis apud nos, aliisque in 
locis fecundus genitor, cui , num pluvi à diebus aliquot , ar- 
Ya prz ficcitate hifcentia blandé irrigantes , atque hominibus 
gratiffimz , obicem fint -pofiture, hora fübfecucure docebunt.— 


CONSTITUTIO EPIDEMICA 
BEROLINENSIS EN 


PIS É- 


, Anni 1701. ; : 
Ds, D. GUSTAVI CASIMIRI GAHRLIEP 
von ber 9Ytüllen, 

Ame Seculi feptimi primum prima Januarii , turbido, fed 
ficco, coclo inchoavit , & in vefperam pluviofam defit. Se- 
quens fecunda pluviis nivem ad meridiem usque mifcuit, poft. 
(C) 2 difcuí- 


L: ED "M$ )o( Sem 
difcuffis nubibus ferenior gelu moderatum adduxit. Quod 
fequenti tertià continuans ac per quatriduum ingravefcens rur- 
fusque in nives & pluvias procella junctas per triduum delicuit. 


Cui denuó undecimá cum nive copiofa leve fucceffic gelu, at- 


que octiduum pauciori quandoque, quandoque copiofiori nive 
afperfum duravit. Vigefima nebulà densà mutationis prenuntiá, 
fequentibus tribus, interfperfis quandoque pluviis , tandemque 
gelicidio degelavit. Vigefima quarta Iris matutina turbidi atque 


. pluvii atheris nuntia apparuit, fequente per triduum, gelu mo- , 
- derato ac parcis nonnunquam nivibus ftipato, quod quatriduum 


rurfus nocturno ac matutino gelu, à meridie utplurimum dege- 


lance varium ad finem usque menfis excepit. Februarius nebu- 


la denfa cum gelu moderato , fed mox in pluvias fatifcente ce- 
pit, cui nubilum fucceflit coelum , remittente gelu, & in imbrem 


circa vefperam deliquefcente. — Mox, tertià procellosá, ficcà & 


clarà,à nivofa noe, die veró, licet Borcá flante remiffo, ac cge- 
* * * ^ E L] » 

lido, nocte ramen rigidá fuccedente, ac die nivo(a , fed cempera- 
ta fequente,à triduo gelido iterum excepta. — Nona tempeftu- 


. ofa cum fucceflore decimo gelu in nives deliquefcentes refolvit. 


Quas fequentes duz nodes in glaciem rurfus denfarunt, de die 
parumper degelantem. Decima tertia nimbofa rurfus nives par- 
cas fparfit , mox aére temperato foluras. Decimam quartam 
ccclo fereno gratam , gelidum excepit biduum, quod gclu " 
.]p n f Soa das 


Li 


Cturno & matutino te O 


* * . . B JJ ear : 
füituit. — Huic aliud fucceffit biduum ventofum,ab octiduo ge- 


lido & utplurimum fereno comitatum, ostá quidem turbidà & 
uvidà interruptum, fed triduo rurfus gelido & ex parte obfcuro 
redintegratum , & pluvii lli i | ,28. una cum 
meníe definens. 


*- Em 


Martius verná cemperieinitiatus, vario coelo , nunc placido, 
nunc turbulento, vencofo, frigido, diverfimode alterato, ad no- 
num usque & decimum gelidos tranfit, Tum remittens, octiduo 
temperato ac vernà amoenitate grato , ad vigefimum pluvium 

1nit10; 


4$ )o( SE 2r 
initio , tandem rurfus clarefcentem duravit, à quatriduo perinde 
variato exceptum,in noGtes gelidas, fexque dies ferenos defit. 
Morbos trimeftre hoc, prater fcorbutum endemium & il- 
lius affeclas & affines aluit febres diverfarum fpecierum, mali- 
gnas quasdam variolis notatas , alias ardentes , continuas acinter- 
mittentes, cacharrales , pleuriticas nonnullas, aliàs cuflibus vehe- 
mentibus ac diuturnis , Cephalza, afthmare aflligentes, in phti- 
fes quandoque degenerantes ; preterea Cardialgias, hypochon- 
driacas & «olicas paffiones. 

— Aprilis, quo Martius tramite defit, rurfus incepit, nifi quod 
ferenitatem pracedentem cum turbido ac ventofo codlo com- 
mutavit, & à fexto per quatriduum , nives quandoque utut raras 
pluviolis nonnullis interferuerit, cum gelu nocturno dies ferenos, 
& haud inamoenos ad 14tum usque fübftitueri.— Cui cum 15to 
pluvià nivibus mixtá nimbofis, quarriduum fucceffit ferenum ac 
frigidum ; huic veró biduum turbidum pluviis fubinde & non- 
nunquam grandine interpolatum. | 24t0 & 25. fcrenis ac vernà - 
gratiá temperatis , reliqui ad trigefimum usque fucceflerunt in- 
conftantes, pluviofi & nimbofi. à | 

Majus turbido, fed mox fereniori inchoavit biduo; fubfe- 
quente triduo nubilo ac frigido fparfis quoque nonnunquam 
pluviis ex parte uvido , ad feptimum totum pluviofum & octa- 
vum varium , tandemque nonum ferenum ac aftivo calore gra- 


tum perrexit. Cui triduo quatriduum , intercalato decimo ter- 


tio pauca pluvia irrigato, addidit. Tum 6. dierum fudo plane 
eftivo'ad 20. usque continuavit. Cui alii fex non «qué fereni 
fed varietate pluviolis nonnunquam temperata , adeoque non 
inamoená diftinli fuccefferunt , tandemque reliqui ad finem us- 

que menfis verno temperamento commendabiles. E 
. Junius àprincipio ad 12mum usque in cá temperie, pluvi- 
olis tamen quandoque interpolata perfeveravit — A 13cia verna 
temperies; in zítum fzpius fatis grandetti mutata , & prater no- 
&urnas réti & 20mi pluvias feré torridum , ad 22dum usque 
pluvià no&urnáà ac tonitru matutino fractum , cui ad 26tum 
(C) 2 pluvia 


uu pde 2 NES e ; d 


DEREN 452 o( S8 
pluviá moderatà madentem , quatriduum temperatum ; huic 

' veró 27mus paulo calidior,28vuscum 29no pluviis modicis ir- 
rigui füccefferunc, tandem $50mus íereno & temperato coclo 
amoenus menfem fimulque trimeftre finiic. | 


Morbi hujus trimefítris preter predictos endemios, maligni 

& epidemici, quantum mihi quidem innotuit , pauci fuerunt, 
fporadici plures, febres pleuritice , ardentes, continuz, afthma- 
te, naufea, vomitu, cephalzis moleftz , intermittentes quedam, 
hemicrániá , cardiogmo , cocliaca paífione, diarrhoea , dyfenteria 
aliisque fymptomatis exacerbatz , lipiria quoque, fed unica fola. 
dis Julius füdo ac calore aftivo, quo. pracedens receflit, de- 
. . muó acceffit , ac ad 15cium usque ferenicate jugi ac aftu indies 
ingravefcente , fi scum excipias cemperatiorem reliquis, ac étum 
paucá pluvià irriguum , continuavit. Sequentes etefiis non- 

. nunquam & pluviolis alterati, unico 27mo à meridie fpargente 
cxemto, ad finem usque menfis ferenitate ac cemperie laudabili 


excelluerunt, | | 
Auguftus eodem feré coeli, ucut quandoque rorantis in- 
choans, mox variabilis fuit: Secundus enim fervidior & ficcior. 
Tertius tonitru imbrem, totà nocte duranrem, addidic. Quartus 
jané frigidus füdum diurnum cum aftu fübítituit. Quintus ma- 
né pluviofüs, reliquo diei prioretemperatior. Septimus fudum 
nubibus interpolavic, cui catera fimilis octavus in conitru hor- 
. rendum vefperi & imbrem defi. Nonus fudo antemeridiano 
pluvias à meridie copiofas ; Decimus antemeridiano fudo vefper- 
cinas fübmifit. Undecimus paucis pluviis matutinis , fudum po- 
eridianum , huic veró vefpertinum tonitru fragrofum cum ful- 
getris fere perpetuis, nimboque denfiffimo. Duodecimus pr- 
cedenti, conicru fi demferis & fulgura, compar. His hactenus va- 
riis ad vigefimum usque p&tiduum zquabile, fudo ac aftu pau- 
cilimis pluviis temperato gratum,huicque aliud octiduum nebu- 
lofum magis, ventis pluviisque fubinde madens, illique biduum 
fcrenum quidem & ficcum, fed venco frigido flante haud adcó 
gratum 


gratum fucceffi.— Tandemque 5 rmus fudo ac temperato athe- 


.re meníem cerminavit. 


renitati varié interpolatz mixtos inferuit. Quibus poft no&em. 
procellofam, quatriduum ferenum & temperatum, quandoque 
tamen ventofum & pluviis parce fparfis rofcidum fücceffit, fex 
diebus ferenis aliis ftu «ftivo feré compari amoenis exceprum. 
Vigefimus biduum reduxit paucarum pluviarum afpergine, ut 
& nebulà roridum, cui triduum ferenum quidem, fed algidum 
& ventofum, illique rurfum aliud cempetatius fücceffit, & men- 
fem fimul ac trirneftre abfolvit, 

- Morbos prater fcorbutum & ejus appendices , ut & ejus af- 
finem ante hic raram, nunc ab adventu Gallorum cxulum, in- 
ter Germanos etiam, infantes prafertim , fere endemiam Rachi- 


September triduo fereno ac moderato fex dies, pluviis fc- 


49$ )o( 89. | d 


tidem, hoc trimeftre cam fporadicos, quàm Epidemicos plures - 


tuli. — Et hos inter febres malignas & contagiofas, haud paucís 
exitiofas, variis ut fymptomatis, fic exanthematis miliaribus, put- 
purà, motbillis, variolis , petechiis quoque infignitas & diítin- 
Qas, Praterea ardentes etiam, continuas & intermitténtes, ca- 
crrhales, eryfipelatodes, pleuriticas, erraticas etiam. Diarrhocas 
item ac Dyfenterias, Lienterias, Colicas , Cardialgias, Tufles fe- 
rinasab zftu prafertim humore colliquante oriundas, Hemo- 


ptoes, Cephalzas, Hemicranias, Colicas & Hypochondriacas paf- 
fiones.cum obítru&ionibus nonnunquam valde contumiacibus; . 


I&eros, Scabies & Píoras. 


October fereni ptembris, i pluvias fecundi ve- 
fpertirias , quatriduo: (atis grato orfus exto- & feprinio frigidulis 
& pluvia matutitía madentibus Ppofiris, quatriduum ruríus 


Vernà temperie gratum dedic. Ei r2mus matutina , 1 3tius 
Vefperciná, 14tus nocturná pluvià madidi fuccefferunt, illisqué 
*stustorus pluvius ac nimbofüs. — Quem rurfus r6tus cám qua- 
uriduo perinde procellofo & fubinde nimbofo fecutus. — Vigefi- 
mus primus fparfa circa decimam pluviolà rorans, quatriduo 

cciori & amoniori locum fecit, ^ Subfequens quatriduum , va 


^ 


LO 


Pis 


24. "89 T Fox 


rio, nubilofo ac quandoque rorante colo frigidulum, 5 1mo 
turbido «there, gcluque moderato menfi finem impotüic. 

—— Decembris primus totus pluvius, fecundus à meridie tan- 
tum pluviasfparfit. — His fuccelfit triduum ficcum , fed nubilum 
& frigidum. | Sextus mane nebulofus parce pluit, à meridie fic- 
cus, . Septimus undofus, oGtayus ferenior , procellofus fimul 
& frigidus. Nonus absque procellà precedenti fimilis. . Deci- 
mus nives addidic ac gelu, íed hactenus moderatum, ab 11mo 
ad 2zum rigidum, fereno utplurimum coclo, prater 12. mane 
ac vefperi, & 17mum vefperi rantum nebulofum. | 24to remit- 
tens atque circa vefperam pulviolas fpargens, no&u gelicidium, 


-—  e6to fubfequente nebulà liquefcens, à meridie cum ferenitate 


frigus, fed cemperatum per biduum ftabile reddens, 28vo nives 
fuperaddens, 29no ingravefcens , 3omo nivofum, 3 1.absque ni- 
ve perdurans , ficque cum menfe trimeftri ipfique anno colo- 
phonem imponens. — : à 
Morbi hoc ultimo trimeftri occurrentes, prater endemios 
buticos, arthritides prafertim & aíthmata fcorbuto originem 
debentia, & venereos, Epidemici fuerunt catarrhales precipue 
febres, gravedine moleítà, & cu(fi gravi & diuturnà infeítantes , 
ardentes praterea tam continuz , quàm intermitrentes vari, 
maligna quoque vatiolis, (xpius confluentibus ac petechiis in- 
fames, pleuritides graves & quandoque funcfte , Cephalalgiz ; 
Diarrhoee & Dyfenterig pertinaces , Nephriticz, Colice & by- 
fterice paffiones.- : 


CONSTITUTIO EPIDEMICA 
AERIS OLINENSIS 


/ 70 3* E 

Anuatius primo mane coepit gelu, coelo fuccedente fereno; 

Jpoft obfcure, tandemque pluviofo. Secundus ficcus ventofus 

& frigidus cum gelu moderato, fucceffores habuit tertium circa 

vefperam pluviolam fpargentem , reliquos ad octavum usque 

ficcos; hunc veró totum nivofüm athere cempcrato. os 
m 


4$ )o( $8 /M 
miti coelo pluviolis fubinde uvidus. Decimus imbrofus. Un- 
decimus parum gelaícens, caetera ficcus. | Duodecimus cum - 
decimo tercio coclo curbido gelidiores. . Decimus quartus verná 
ferenicate ac tepore gratus , vefperi nebulofus.. Decimus quintus 
& Decimus fexcus Verna fere amoenitatis zmuli. |. Decimus fi- 
p bulofus ,tandemqueimbrofus. Decimus octavus vi- 
ciffim ficcus & feremus. Decimus nonus cum fequentibus ad 
vigefimum fextum usque faris rigide gelidi.  Vigefimus fextus 
parum nivis addidit. | Vigefimus feptimus nodu plufculum ejus 
fparfit there cemperato. . Vigefimus octavus fereno coelo vali- 
de gelidus ; ut & vigefimus nonus. Trigefimus nubilus pauloque 
mitior. Tandem rrigefimus primus mitiori , ficco camen coelo 
menfem hunc primuin claufit. 

... Februarius temperato gelu, fed curbido ficcoque coclo oríus. 
Secundus gelu. fatis rigido fereno coclo , nonnunquam tamen 
parum remitcente ad feptimum usque cum gelicidio grandinem 
fubmitcentem , poftque degelantem continuavit. Octavus re- 
gelafcens cum nono ac decimo parum fereno & amoeno coclo 
gelidis... Undecimus gelu paullo intenfius coelo obícuro indu- 
xit, ac ad decimum quartum cum fequenüibus ad. vigefimum 
usque pauló cum fequenti biduo mitiorem porrexit. Vigefimus 
tertius densá nebulà antemeridianá remiffior. Vigefimus quar-- 
tus mane turbidus, pofteaferenus. — Vigefimus quintus nebulo- 
fus ac ventofüs parum nivis fparfit. —Vicefimus fextus intenfe 
gelidus ut & vigefimus feptimus, fimulque cum. vento. nivofi. 
Vigefimus octavus nive copiofa menfi coronidem impofüit. ::: 

Martius biduano gelu intenfo coepit... Tertius noctu gceli- 
dus,à meridie remifífior, circa vefperam pluviofüs ac ventofus, 
Quartus eodem tenore totá die continuavit, | Quintus gelidus 
ac nivofus, tandem pluviofus,. Sextus totus pluviofus ac ven- 
tofus... Septimus mané fparsà copiosá nive mox poftea in plu- 
viam delicuit. | O&avus perinde continuavit. Nonus (atis in- 
tenfe gelavit ; parumque nivis fparfi. Decimus copiofe noctu 
ninxit , poftea remiíIe cum parcá nive gelavit. Sic&undecimus, 

Cent. I. f 11. Append, (D) eci- 


. 
lasiglasibl 


*- 


si COSE o an. CMENEONEMNET 
decimo quarto nebalá matutina diverfo , ad decimum quintum 
mi$quefereno coelo continuavit. . Hic mané nivis pauxillüm fpar- 
fit , poft leniter degelavit. Decimus fextus cotus fere pluviofüs. 
Decimus feptimus no&tu gelidus, poft fparsà nive mitior; ut & De- 
cimus octávus tüm paucá nive gelafcens. — Decimus nonus poft 
pluviani gelidus ac nivofus; poft ferenior. Vigefimus quoque 
gelu cum parc nive mifcuisin pluviam tandem deliquefcens. Vi- 
€efimus primus torà die undofus. ' Vicefimus fecundus mané & 
cirea vefperam pluvius. Vigefimus tertius mané parum pluviz; 
oft vernam temperiem: fubmifit. / Vicefimo quarco rane pa- 
rum nebulofó ether ferenum fücceffit ac ficcum.  . Vigefimus 
quincus ventofus ethere fereno nivium afpergine fubinde variato. 
Vigefimus fextus perinde ventofus nivem cum pluvià ac ferero 
faepius cambiit. ^ Vicefimus feptimus matutino tempore férenus 
oft turbidusac ventofus. ^ Vigefimus o&avus mane nivofus;à 
meridie pluviofus.: Vigefimaus nonus nubilofus; temperatus ta- 
men. Triduo fequente fereno ; temperato ac verna: amocnitate 
& tepore grato menfem fimul ac trime(tre primum finit. ^ 
Morbi preter fcorbutum, Proteum illum plurimorum fy. 
ptomatum fyndrome variatum: ac hic'loci endemium; frequen- 
tiores. fuerunt: febres variz , continue & incermirtentes beni- 
gne^& malignz, catarrhales & caufodes, purpurez; pleuritide 
ac arthritide quandoque comitatz, cephalalgia , vertigines, pa 
fiones hyftericz, afthmata, cachexie & cacochymig. 
^ Aprilis primus dies vernz ferenitatis ac remperiei particeps, 
circa vefperam pluviola madidus fuit. Secundus mane obfcu- 
rus , à meridie ferenus acfrigidulus.. ; Tertius, quartus & quintus 
primo ex affe fimiles, nifi quod poftremus paulo frigidior. Sex- 
tus mane turbidus cum afpergine pluviolz, poftea ferenus, Septi- 
rus fercnus, fed frigidulus. Octavus ad decimum tertium usque 
fudo ac.:témperie ; prater decimum paulo validiorem.; amiotii. 
Decimus: tertids turbidus: ac. ventofus mane; poft fcrenitatem 
pluviolis mifcuit. «.. Decimus quartus frigidulusac:ventofus cuni 


.afpergine pluviarum, - Decimus quintus totus paio & 
23b ur US | ea 


— 


- «$$ )o( GE ES. 
decimus fextus , fubinde tamem pauló^ ferepior. . Decimus fz- 
primus manépluvias fparfit pauco grandine'mixtas, à mcridie fe- 
renuüs. Decimus octavus ferenus, temperatus & amoenus, nec 
non decimus nonus except pruiná nocturná ralis. Vigefimus 
cum vigefimo primo & fecundo verná amoenitate grati , nifi quod 
poftremus unà cum biduo fequenti pluviolarum afpergine fub 
vefperam roridi. . Vicefimus quintus obfcurus ac nubilofus;ra« 
roque intercedente füdo ficcus, . Vigefimus fextus vernà tem» 
perie ac pluviola fubinde afpergine, cum fequenti biduo ficcus; 
Vigefimus nonus varíato identidem zthere pluvias fudo mifcuit, 
Trigefimus poft pluviara matutinam ficcus. menfem hunc: ab- 


-Maji primus temperato coelo ad fecundum mane pluviola 


afpergine uvidum poft ferenum proceífit. Securus tertius 


mané frigidulus , poft feretiuis & amoenus, cui compar feré 


quartus afpergine pluviole'roridus, cui biduum ferenum, fic- 


cum: & calidum fucceílit, à meridie tamen fexti pluviolam afper: 


gens... Septimus mané ferenus , à meridie nubilus.- OGavus ad 


decimum tertium usque fereni ac;verná varietate accepti , rará 
pluviarum afpergine cemperati, prater duodecimum cum vento 
tonitru adducentem. Decimus quartus à meridie modice, de- 
cimus quintus valide tonuic; quos biduum decimo & feprinio 
excepit fudo ac calore verno gratum. | Decimus octavus mané 
nubilus ac vento, pluviolis quoque fübinde paris curbidus. De: 
cimus nonus fimilis , absque tamen pluvia ficcus , ac tandem 
fetenus , à vigefimo fereno ac amoeno exceptus temperacus ad 
vigefimum fecundum '& fequentes:calidiores ; vigefimum fex- 
tum zíltu gravem ; & vigefimum nonum vernà tempetie & 
amoenitate gratum tranfit. Reliquum triduum | mané fere- 
num , vefperi pluviofis uvidum, trigefimo primo modico fulgu- 
rum additamento menfem hunc circumfcripfit. 24 
Junii primus no&urno imbre, diurno (üdo & atu orfüs, 
fecundum ferenum & vefperi pluviolz afpergine udum comitem 
habuit, ^ Tertius mané ad meridiem usque pluvius;, poft tem- 
! (D) 2 pera- 


$$. 483 )o( GR 
peratus ac ficus, quartum mané fubinde pluentem alias amoe- 
pum ac temperatum precesfit , fequente biduo fcreno ac tem. 
perato. Septimus pluvius, poft ventis flantibus ficcus.  Oda- 
vus ferená temperie amoenus, ^ Nonus pluviolis ferenitatem 
fubinde variavit... Decimus mané ad meridiem usque imbrofus. 
Decimus femel à. meridie imbre moleftus , alias fcrenus.. Duode. 
cimus pluviolarum afpergine quandoque varius. | Decimus ter- 
tius ferenus ac ficcus, ventofus tamen fimul ac frigidus , com- 
pares habuit decimum quartum , quintum. & fexcum , hunc 
aftuofum fimul valde ac procellofum. | Decimus feptimus nu- 
bilus ac ventofus cum afpergine pluviolarum nonnunquam mix- 
tus. . Decimus octavus amocnà cemperiegratus. Decimus no- 
nus: nubilus ac frigidulus pluviolis fubinde rorans, cui vigefi- 
mus poft noctem pluviofam zqualis , temperatá itat 
tis placidis velut Ecefiis interpolatus. — Vigefimus primus denuó 
ferenus ac calidus, Vigefimus fecundus eftu pauló gravior. Vice- 
fimus tertius fudo fimul & «ftu moleftus. | Vicefimus quartus 
&ítu ventis pauló temperatiori. Vigefimus quintus pluviola mo- 
deratus. "Vicefimus fextus totus feré cum tonitru pluviofus. 
Vigefimus feptimus mane & vefperi parum pluvius.. Vigefi- 
mus odavus mane nubilus, poftca clarefcens. Vigefimus nonus 
mané fcrenus, à meridié pluviofus. | Tricefimus mané ad me» 
ridiem usque ferenus, à meridie quandoque pluvius, menfem 
fimul & trimeftre fi c ndum finiic. : 
Morbi hoc fecundo trimeftri infenfiores fuére Cacochymiz 
& Cachexia fcorbutice variique alii affectus ejusdem farine; fe- 
brés varie continug & intermitcentes, tertianz , catarrhales; at- 
dentes benigna ac maligna, variolis quandoque comitata & 
roorbillis , pleuritides vere utplurimum nonnunquam fpuri; 
hypochondriace affectiories & pafliones hyfterica cufles inve- 
teratz & graves, phtifeos & hedicze comites. leri, colice 
paffiones, cholera , diarrhoea. i 
:- Augufti primus nübilus ac pluviofus. ' Secundus obfcurus 
& ventoíus fübinde pluviolas fpargens. - Tertius mané nubilus 


T 'wàA 


ac 


495 )o( Sr 29 
ac parce pluvius, à meridie ferenus, triduano fudo ac calido 
exceptus. Septimus poft manéafpergine varium , à meridie co- 
nitru terruit. Octavus mané ferenus, à meridie modice pluvius. 
Nonus füdum , Decimus idem ctefiis temperatum , Undeci- 
mus fudum , zfítuofum , zftivum, ut & duodecimus etefiis mix- 
tum induxerunt , reliqui , exceptis decimotertio his deftituto, 
decimo octavo mané femel pluvio , vigefimo quarto vefperi cum 
imbre conitru inducente, vigefimo quinto mané nubilo, ac ven- 
ds turbido, omnes ad finem usque menfis aftivo aftu perfeve- 
rarunt, prater trigefimum primum, menfem hunc coelo turbido 
vefperi claudentem. | 

Septembris primum biduum fudo & etefiis gratum. Tertius 
nubilus & procellofus. Quartus mané frigidus & ferenus, à me- 
ridie nubilus ac turbidus, triduo pluviofo ; frigido , ac ven- 
tofo exceptus. Octavus cum nono paulo temperatiores ac ca- 
lidiores. Decimus ferenus ac temperie amoenus. Undecimus 
fzpius pluviofus ac candem imbrofus. Duodeccimus, decimus 
tercius & quartus cum fequentibus ad vigefimum primum us- 
que prater morem zftivo calore & amoenitate grati ferenitate 
pluvias vicerunt, —Vigefimus fecundus ad meridiem usque ma- 
né pluviofus , poftferenus, ut & vigefimus tertius & quartusafti- 
vo calorecommendabiles.  Biduo intercedente pluviofo rurfus 
ad vigefimum octavum usque nubilum , fereno tepore lauda- 
biles. ' Vigefimus nonus afpergine vefpertinà pluviolarum, tri- 
gefimus nubilo coelo à prioribus diverfi tandem ferenitate re- 
duce menfem hunc ac fimul trimeftre coronide ornarunt. 

Morbi hujus trimeftris füére preter fcorbuticas ac hypo- 
chondriacas affectiones, colicz , diarrhoee ac dyfenteria , Febres 
varie intermittentes & continua ardentes, eciam maligne vario- 
lis, morbillis ac purpurá nonnunquam fufpecte, pleuritides utri- 
usque generis , archritides vage fcorbutice , paralyfes & apople- 

Xiz , afthmata  dyfpnoez , tufles graves ac diuturnz;, cachexiz. 
O&tobris primus nubilus ac ventofus,fudo ramen fubinde 
mixtus. Secundus mané ferenus à meridie nubilus, Tertius 
! D) 3 manc 


» 


de. 000 7 AOOUN 
mane, ferenus, à meridie turbidus ac pluviofus, || Quartus & 
quintus mane nubili.,. cum afpergine pluviarum... Sextus vice 
vería mané ferenus, à meridie pluvius.. Septimus: poft nebu- 
lam ferenus& amoenus. | OCtavus mané pluvià parum roridus, 
alias amoenus , nono quoque ac decimo ficque ad undecimum 
nubilum ac fübinde pluvium tranfii/|. Duodecimus nubilus & 
fubfequenter imbrofus. | .Decimus. certius proccellofus ac. fzpi- 


^ 


us nimbofüs, .. Decimus quartus frigidulus ac ventofus mané,à 
meridie ferenus, femel tamen imbre madens. Decimus quin. 
rus ferenus mane ac frigidus, à meridie parum pluviz fpar- 
ens. Decimus fextus mané nebulofus, poft nubilus ac frigidus. 
Decimus feptimus frigidus & pluviis mixcus. Decimus octavus 
frigido coelo ferenus. . Decimus. nonus. primam nivem fparfit 
ferenante. poftea codlo. . Vicefimo & vicefimo primo totá die 
cum nive pluviz. — Vigefimo fecundo cum fudo frigus ac gelu 
moderatum. Vicefimus tertius poft mané gelidum pluvias dedit 
degelafcentes. - Vigefimus quarcus mané curbidus; poftea .cla- 
.reícens, .. Vige(imus quintus mané pluvius., à meridie: nubilus 
cum pluviolarum afpergine. Vigefimus fexcus.mané pluviofus, 
poftea ferenitatis parum fübinde mifcens, : Vigefimus feprimus 
ficcus , fed nubilus, folis fplendore pauco interdum interlucente. 
Vigefimus o&avus ad meridiem usque pluviolarum afpergine 
madens, à meridie nubilus ac ficcus. Vigefimus nonus mané 
nubilus , poftea ferenus , fed frigidulus. — Trigefimus frigidus 
& pruinofus — Trigefimus primus temperie autumnali gratá 
menfem finiit, | 
Novembris prímus ac fecundus frigidi parfa parumper ni- 
ze, poftque pluviolà. - Tertius & quartus temperati & amont, 
ut & quintus nifi fparsà fub finem pluviolà turbidus. Sextus 
mané nebulofus, poft vento frigido moleftus... Septimus nubi- 
lo mitior.. Octavus nubilus ac frigidus, | Nono fucceffic fimile 
biduum cum (udo frigidulum. |. Duodecimus nubilus ac fubfri- 
idus. Decimus rerdus fatis remperacus, . Decimus quartus 
pane ad meridiem usque nubilus, à meridie pluviofus.... jd 
mu 


! WOW — — 34 
mus quintus mané pluvius, poft curbidus ac humidus. — Deci- 
mus fextus nubilus, frigidus ac ficcus. Decimus feptimus 

idem, paucis interfperfis nivium micis. Decimus octavus perinde 
fed (ine nive gelidus. ^ Decimo nono ut & vigefiáo füdüri 
. fubfequente no&u rigido gelu. ^ Vigefimus primus tiubilus; &e 
& vige(imus fecundus tandem pluviolz afpergine mitefcens, 
Vigefimus tertius mane nubilus, afpergine pluviolarum modi- 
cà fub vefperà rorans.. Vigefimus quartus totus nubilus ac fri- 
gidus;, ut & vigefimus quintus vefperi pluvius. Vige(imus 
fextus cum feptimo cemperati & amceni. XVigefimus octavus - 
nubilofus ac frigidus, ficcus tamen. ^ Vigefimus nonus , mané 
nubilus, poft ferenus ac temperatus. ^ Trigefimus poft modi- 
cam pruinam mané ferenus ac temperatus, circà vefperam plu- 

| icio i 23 


via meníem termirnavit. 


PA ; 492 )o ( Se 


fexcus noctu nivofus, poft nubilus, mox tandem ferenus ac ge- 
lidus, uc & vigefimus octavusà meridie ferenus. . Vigefimus no- 
nus coclo fereno rigidé gelans.  Trigefimus ut & trige(imus pri- 
mus ex parte, ningences menfem hunc fimul & trimeftre quar- 
tum ut & annum 1703. abíolverunt. 

Morbi huic trimeftri familiares, prater endemios (pius in- 
digitatos , fuerunt febres omnis generis fere ardentes, maligna, 
variolis fufpecta, intermittentes tercianz , quartanz, ephemerz, 
catarrhales, he&icz phthifes , cuffes ferinac & inveterate , Colice 
paffiones, fcorbutice etiam, diarrhoez , Archritides fcorbutica, 
vaga & fix, paralyfes, Cephalzez contumaces , hemicrania , paf- 
fiones hypochondriace & hyfterice &c. 


CONSTITUTIO EPIDEMICA 
BEROLINENSIS : 
4Ánni 1704. 

Anuarii primus paucis nivium flocculis gelu orfus , paululum 
L3 rurfus remifit. Succelfic huic triduum coclo fereno geli- 
dum. Quintus cum fexto no&tu totoque fequenti die nives fpar- 
fit, quorum poftremus ceffante nive curbidus ac frigidus. Septi- 
mus cum biduo fequenti coclo quandoque fereno gelidus. . De- 
cimus paucá interfperfa nive circa vefperam remiflior.  ndeci- 
mus cum fequenti duodecimo ventofi ac procellofi. Decimus 
tertius rigido gelu horridus. Decimus quartus paululum re- 
miffior Decimus quintus rigidum decimi tertii gelu redinte- 
gravi. Decimus fextus mané remiffior, à meridie robur pricris 
refumfit, cum fequenti decimo feptimo paucos nivium flocculos 
afpergente, Decimus o&tayus no&tu nives parumper auxit. De- 
cimus nonus gclu pauculos denuo nivium flocculos mifcuit, no- 
&u au&iores cum gelu fatis rigido. Vigefimo nox cum nive 
copiofa procellofa incer vigefimum primum & vigcefimum fe- 
cundum fine nive gelidum fücceffit , uc & fequens vigefimus 
tertius paucá nive pramiísà ferenus, — Vigefimus quartus fatis 

rigi- 


PI 7 M 
Mesum —— 
rigidé gelidus circa vefperam nivofus ac ventofüs. Vigefimus 
fextus noctu cum pluviá regelans, tandem ferenus ac tempe- 
ratus, Vigefimus feptimus cà cemperie fine pluvia acnive con- 
ünuavit, Ur & vigefimus octaffus circa vefperam cum fequenti 
vigefimo nono procellofus ac parum pluvius. Trigefimus poft 
gelu modicum à meridie ferenus , tandem cum nive ventofus. 
Trigefimus primus menfis poftremus proccllofus admodum ac 
fübinde pluviofus. 

Februarii primi nox tempeftuofa, fuccedens dies pluviofus, 
grandinofus ac procellofus. Secundus illi ex parte fimilis modi- 
cé gelafcens, mané parum ac vefperi ningens. — Tertius vento 
cum pluviis & pluviolis mixto varius. Quartus noctu gelidus, 
poftea ferenus,ac vernà quafi temperie amoenus. | Quintus ma- 
né parum gelafcens, cetera turbidus , ficcus, candemque tem- 
peratus. Sextus absque omni gelu priori fimilis, Septimus tur- 
bidus ac ventofus, à meridie cum nive nimbofus. Cui triduum 
fucceffic temperatum, ficcum ac tranquillum.  Undecimus re- 
miffior , fparfis quandoque pluviis udus ac ventofus. Duo- 
decimus demtá pluviá priori equalis, — Decimus tertius turbi- 
dus, fparfis quandoque pluviis ac pluviolis cum fequenti deci- 
mo quarto à priori diverfus. Decimus quintus cum decimo 
fexto no&u gelidi, de die cum ferenitate procellofi. Triduum 
fequens noctu gelidum mané nivofüm , tandemque pluviolis 
aperfis uvidum. — Vigefimus noctu gelidus ac nivofus, poft 
pauló ferenior.. Vigefimus primus coelo fereno gelidus, pauco 
grandineniveo interferto. X Vigefimus fecundus & vigefimus ter- 
tius mané coelo fereno fatis gelidi, à meridie remisfiores. — Tti- 
duum fübfequens rigidé gelans.  Biduum fequens nive admiftà 
'pauló remiffius. . Vigefimus nonus nive vacuus menfem abíol- 
vit hunc intercalarem. 

Martii primus mané gelidus , ccetera ferenus ac remiffi- 
or, unà cum fequenti quattiduo verná temperie ac amoenitate 
commendabili. Sextus fatis gelidus, turbidus ac procellofus, 
ut & feptimus , tandem ferenior. Octavus paucá nive tur- 

Cent. 1, C I1, Append. 3 55 bidus 


/ 
2, 


134 c. UMEOOCNE M eli 
bidus ac aliquantó remiífior , ut & nonus ac decimus totá die 
tales, pratereaque turbidi ac ventofi. Undecimus fcrenus vet- 
"naque temperie gratus, cum biduo fequenti, cujus ramen po- 
firemus decimus tertius pauló obfcurior ac noctu gelidior. De- 
cimus quartus cum undecimo verna ferenitate certans. —Deci- 
mus quincus mane pluvia cum tepore foccundá verná amoenitate 
"commendabilis. Decimus fextus turbidus ac ventofus, pluviola 
quandoque riguus. Decimus feprimus mané fparfis fubinde plu- 
violis turbidior, ferenitate poftmodum grará amoenus. Decimus 
o&tavus toco mane turbidus à meridié pluviofus. — Decimus no- 
mus cum fequenti triduo mané pluvius, poft frigidulus, aft ficus. 
Vigefimus tertius mané gelidus , paulo poft ferenus, frigidulus 
ac parum ventofus. Sequens quatriduum temperate frigidum, 
ventofürn ae obfcurum.. 28vus mane paulo obfcutior, poftea 
füdo ac ferená temperie acceptus; ut'& fequens 2onus; vento 
frigidiorefolüm diverfus. 36mus nubilofus, frigidulus fübinde- 
que pluvius. Poftremus 4 1mus vento auftrino frigido ferenitadi 
aípirante cemperatus trimeftre primumterminavit, 

Morbi hac anni quadrá prater fcorbutum endemium & 
luem fere epidemicam, febres fuére variz ,cum tertianá, dupli- 
catz, continuz & ardentes, benigie, & maligne, cararrhales & 
acutz variis fymptomatis ftipatz , cum & fine cuffi, hedice, 
in phthifin declives, pleuritides, afthmata, difpnoea ; archritides 
ftat, & vaga fcorbutice , i&teri; cardialgie , hamorrhagiz uteri: 

- Aprilis 1mus nubilofus, pluviolis fubinde afperfis frigidus. 
odus mané pluvius poft aliquantó ferenior. 3tius ferenus ac cem- 
peracus vefperi pluviofus. Cui congener 4tus fubinde pluvio- 
lasfpargens. stus noctu tonuit, à meridie pluit, catera fere- 
musac calidus. ótus verná ferenitate ac tepore gratus cum bi- 
duo fequenti, 7mus tamen pauló frigidior ac vencofus. nus 
imané turbidus ac frigidulus, tandem poft plüviam foecundam 
ferenus.  10mnus achere foecundá (erenitare, pluviolis interdum 
interpolatá laudabilis. 3 11mus cum fequentibus duobus verna 
temperie ac ferenitate commendabiles; ut & 13110$ circa acm 


* 


9$ )6C( 8 i-o 
L maumEEEME —À 
ram paulum pluviz afpergens.- 14tus fudum cum nubilo ac 
pluviis quibusdam mifcuit. — 1$tus cum fequente foecundo coe- 
lo frigidulo parumper temperati.  17mus exiguum matutinum 
gclu füdo temperans , fequentibus ad 23tium usque, 19no ac 
20mo prafertrim aftivo fere calore amocnis, 23io paululum plu- 
viz addidit. Sequens triduum temperatà ferenicate ad vefperam 
usque poftremi pauló obícuriorem continuavit. 27mus mané 
pluvius , poft frigidulus & nubilofus , perinde ut & 28vus absque 
tamen pluviá. 29us cemperatus cum 30. menfis poftremo, pau- 


- ló tamen frigidiore & ventofo. 


Majus eodem tenore cepit pluviolas interdum  miícens. 
2dus ferenior paulo & ficcior. 3tius ut & fequentes ad 7timum 
usque fparfis quandoq; pluviolis udi & fuübfrigidi , poftremus 7ti- 
mus noctu cum pruiná grandinofus, mané ferenus. 8vus ma- 
né frigidus ac ventofus à meridie ferenusac calidus. gnus verná 
temperie amoenus, ut & tomus circa vefperam parumper plu- 
vius. . 11mus ferenus ac calidus.  12mus adbuc calidior fub- 
fequente fero pluvio.  r3ius absque pluviáfimilis. 14tus ma- 
né ad meridiem usque nubilus ac fuübfrigidus , poftea ferenus. 
1$tus & fequentes verná ferenitate ac fpirantibus quandoque 
etefüis quafi aftiva temperie commendabiles, ad 230mum usque 
obfcurum , pluvià moderatà fubinde interpolatum , 21mus 
cum fequente triduo ferenus, calidus & amoenus, parum vento- 
fus ad 24tum usque poft conitru moderatum à vento impetuo- 
fofrigidiorem. Quatriduum fequens obfcurum quandoque cum, 
alias fine pluvià, ad. 29num usque perinde turbidum fzpiusque 
pluvium. 30mus cum 31mo, menfis hujus poftremo , finc 
pluvià nubilofi. 

Junii primus temperatà ferenicate ad vefperam usque pa- 
rumper pluviam amcenus. 2dus turbidior ac frigidior manc , à 
meridie ferenitatem aliqualem fubinde pluviis mifcuit.  5equen- 
tes fudo temperat, calidi ac ficci ad onum usque vefperi parum 
pluentem. zomus cum 11mo frigidi ac ventofi. | 12mus cum 


fcquentibus fereni , calidi ac placidi prater 1 3 um pauló obfcurio. 


E) 2 rem 


36 | "88 )o( Sie 
rem , ad 17mum totà die pluvium.  18vus frigidulus & ob- 
fcurus, ferenitate nonhunquam interpolatus , vefperi pluviofus. 
15nus ventofus & à meridié imbrofus, 20mus temperatus, ut 
& 21mus feroparum pluens. | 22dus obfcurior pauló , ficcus ta- 
men & temperatus.  23ius ferenior precedenti. 24tus cum 
triduo fequenti fereni pluviisi lavit, ad 28vum usque 
& agnum ferenos, temperatos, ficcos & amoenos, 3omus pau- 
- cis pluviis quandoque intermixtis obfcurus menfem fimul cum 
hoc anni quadrante claufit. 1 

Morbi hoc crimeftri priori feré fuerunt analogi , prater nimi- 
rum geminos illos endemios, febres rurfus varii generis, intermit- 
tentes, tertianz fimplices ac duplices , quartana , & continu ar- 
dentes, benigna & maligna, variis fymp is comitata,cum & 
fine exanthemaris, catarrhales, pleuriticz,in he&icam & phthi- 
fin pronz, variole , morbilli , diarrhoea , colice paffiones; cho- 
lerz , Melancholiz , hypochondriacz paífiones , Cephalasz , He- 
micraniz , paralyfes, Epilepfiz , Afthmata cum & finc hydrope; 
Rachitides. | 

Julii primus ferenus atque ficcus. 2dus fudo pluvias mifcu- 

it. 3rius ferenus ac temperatus vefperi pluviolas fparfir. — 4tus 
priori feré fimilis, nifi quod procella: femel pluviolam afperfit. 
«cus fudo absque pluviis, ventum impetuofum intercalavit. ótus 
nubilo codlo ferenum absque pluvià induxir ether.  7mus fere- 
nus. $vus füdoafítivus. 9no mané pluvio, ferenitas calorem 
incenfum addidit. tomus pluvias cum fudo alternavit, perinde 
& r1rnus cumnubilo coelo fudum. 12mus temperatusac ficus. 
- 13ius, ferenus & zftuofus, 14tus cum biduo fequenti , mane ac 
vefpeti pluvii, catera fereni. 17mus toto feré die pluvius. 18Vu$ 
mané ad meridiem usque pluviofus & vencofus. r9nus mané íe- 
renus à meridie bis pluit. 20mus pluviam cum fudo campfit. 
frigidulus & ventofus. 211mus mané obícurus pluviolas poft 
quandoque fparfit.. 22dus mané quidem ferenus; fubfrigidus ta-" 
men, à meridie pluviolas difperfit. 2 3tius temperatus, ferenus par- 
sm, partim pluvius, 24tus amoenus, calidus ac ficcus , cum do 
| eri 


499 )0( $8 D E 


* triduo fequenti zítuofo.. 29nus poft pluviam matutinam nubi- 
lofus , frigidulus ac ventofus. .3omus temperatus & amoenus, 
31mus poft matutinam pluviam ferenitate menfem finiit. 

Augufti primus ad meridiem usque ferenus, à meridie pa- 
rumper pluvius. 2dus mané nubilus, poftea ferenus & amoenus. 
3tius mane parum pluens, poftea ficcus & obfcurus. 4tus totá 
die fine pluvià nubilus. $tus mané turbidus, poft fcrenas. 6tus 
ferenus,calidus &amoenus. 7timus nubilus ac calidus pluviolas 
fubinde fpargens. vus fine pluviá ferenus ac calidus. 9nus fere- 
nus & temperatus in afítum vergens. | 10mus huic precedenti 
analogus , vefperi tonuit. 11mus nubilum cum fudo alternans 
vento fubinde pluviolas afperfi. Cui 121nus fimilis femel pluvi- 
- 0lámaduit. 13ius mané nubilus ac frigidulus absque pluvià. 1 4tus 
pluvias nonnunquam addidit. 15cus procellam impetuofam, 16to 
parum remittentem. 17mus mané nubilus circa vefperam ferenus 
ac calidus. .18vus ferenus & ob calorem temperatum amoenus, 
19nus aftuofior pauló. 20mus remiffior mane ac modicá pluvia 
foecundus. 2rmus ferenus, calidus ac ficcus, preter 23um valdé 
zítuofum, ad 26tum nubilum mancac fübfrigidum. 27mus cum 
28vo pluviolarum quandoque afpergine ventofi.  Biduum fe- 
quens ferenum ac calidum.  31mus menfis poftremus ctefiis 
eítum praecedentem temperavit. 

Septembris primus nubilus mané poft ob ventum frigidu- 
lus. 2dus paulo temperatior, 3tius primo feré fimilis, fubinde 
pluvius. Triduum fequens mané pluviofum, à meridie ferenum. 
7mus nubilus, frigidus & ficcus , ad usque vefperam pluviolam 
fpargentem. . 8vus perinde frigidus, fed fius pluviolis madens. 
9nus mane ad meridiem usqne 7mo compar, à meridie pluit, tan- 
dem ferenior. 10mus ternperatus ac ferenus totus , ut & tridu- 
um fequens ad meridiem usque 13ii, à meridie quandoque plu- 
entis, Pariter & 14tus circa meridiem femel pluens. 15tus ven- 
tofus fubinde ac pluviofus... 16tus cum 17mo ficci , cemperati 
& amoeni. 18vo füudum utplurimum pluviis fparfim mixcum. 
1gmus temp Y(erenus & amoenus. 20mus mané & à meridie 

E) 3 quan 


38 S )6( Sev 
quandoq; pluvius, cztera cemperacus, ferenus & amoenus. 21mus. ' 
circa primam pomeridianam parum pluit ; reliquo temperatus 
& ferenus,. Biduum fequens turbidum, frigidum & ventofum, 
fubinde pluens. 24tusnimbofüs ac procellofüs. 25tus uc & 26tus 
nonnunquam pluvias fundens. | 27 mus totoferé die pluviofus.. 
28vus poft pluviam matutinam fubfrigidus & ferenus. 29nus 
temperatus, ferenus & amoenus. 30mus eftiva ferenitate & calo- 
re menfem hunc fimulque trimefte anni tercium abfolvic. 
Morbi hujus trimeítris haud multum abludunct à prioribus, 
gemini nempe illerum Choragi cum afleclis fuis in hác quoque 
tragoedià perfonas fuas egerunt, praterque illos Febres omnis fe- 
ré gencris Ephemerz , hemitritzz , tertianafimplices & duplices; 
erratice & exquifire , cotidiana , intermittentes & continuz, pu- 
tridz , utolim audierunt, & caufodes, quartanz quoque, benigna 
pariter & maligna exanthematis fe prodentes variolz & mor- 
billi, pleuriticz , Eryfipelatodes , heQtice & phchificz, Catarrha- 
les candem , Cephalzz pertinaces & enormes , paralyfes , Epile- 
pfietuffes contumaces; afthmata fubinde convulfiva,inflamma- 
tiones gutturis, anginz , hzmoptoés, ftranguriz , hydropes, 
Hypochondriaci affectus, Hyftericze paffiones , Cholerz, diar- 
rhoca: & dyíeriteriz, Rheumatifmi, Chlorofes, Hemorrhoides cz- 
ca & cruenta. : 

-- OQtobris primus ferenus ac temperatus. 2dus mané obfcu- 
rus, poft ferenior. 3tius mané nebulofus, mox ferenus. 4tus ma- 
né pluvius, vefperi ferenus & frigidulus. stus procellà pluviis 
mixta tempeftuofus. 6tus de die frigidus & ficcus, vefperi plu- 
viofus. 7timus cum pluvià modicá procellofus. 8vus ferenior, 
quandoque camen pluvius. . onus cum romo temperate fereni. 
irmnus tempeftuofus , frigidus ac pluviofüs. . 12mus ferenus & 
fubfrigidus, 1 ;tius mané ferenus; poftea impetuofus ac frigidus. 
14tu$ ad 23tium mane pluviofum usque fereni , fici ac tempe- 
rari, prater 16£um, rgnum & 22dum mané pauló obfcuriores. 
24:us mané turbidus ac frigidus; poftea ferenus. .25tus$ pruino- 
fus & glacialis ; cattera ferenus,  26tus valide gelaus. AMAN 


492 )o ( $8 d de 39 
ló remiffior. 28vus cum 29no rigidé gelidi, 20mus cum 31mo 
poftremo hujus menfis mané pluvii, poft fereni. — 

.. Novembris primus & fecundus mane nubili, poft fubinde 
pluvii: 3tius ferenus & ccmperacus. 4tus ttnarie gelidus; poftea 
ferenus; $cus cum modicá nebulá gelidus. étus &'7mus rriané 
gelidi ; vefperi rémiffiores. $vus coelo ferenoremiffus. gnus no- 
&u remifle gelafcens, aliàs cum ferenitate amoene temperatus, 
€ui compar fere 10mus, obícurior camen pauló, fparfis nonnun- 
quam. modice pluviolis. z1mus- huic fimilis: vefperi pluvius, 
12mus fatis alias ferenus, femel parum pluviole fparfic;  T5tiüs 
totá fere die pluviofus. 14tus ficcus ac frigidus. 15tus mane plu- 
viofus cum ficcitate poftea alternavit. rétus cum 17mo pluvio- 
fus. 18vus vento ftis forti afpirante ferenior, pluviolam raram 
feró fpargens. 19nus frigidus fzpiusque pluviofüs. 20mus pro- 
cellofus infuper. 2 zmus cum 22do grandinofis quoque ,23tius 
cum 24to perinde, quandoque tamen fereni. 2&cusfüdum cum 
nubilo, ficco fufflance vento campfit. 26tus toto fere die im- 
ofus. 27mus ferenusac fubgelidus. 28vus mané gelidus poff 
Bebulofüs. 29nus nebulofus ac frigidus. 30mus menfis poftre- 
mus fpirance Aquilone turbidus, humidus ac frigidus. ' ' d 
^^ Decembris primus poftremo Novembris ex affe fimilis, tüc- 
bidus, humidus ac frigidus, ut & fecuridus;fed ficciór paülo. 3tius 
fereno coclo gelidus. 4tus poft matutinum gelicidium, cum gto 
continué pluens. étus quandoque tantum pluviolás fparfic. zmus 
Rubilus, ficcus tamen. 8vus no&u gelavit; de die ferenus; gnus 
noctu ninxit, de die feretio colo gelávit; 108us fatis rigide " 
lans , 11mus regelavit; r2mus reriffe gelidus:mané absque plu- 
Vià. 13ius & 14tus, ut & rstus cgm fequenti eriduo cuc plu- 
vià remiffióres. 18 vus mahé etiamrimbre maduit, à' meridie fole 
elu&ante parum inclaruit. r9pus gelidüs 4€ nivofüs. 2omus ad 
23ium usque fine nive gelidus coelo feréno: '23ius remiflior nu^ 
bilus & nebulofüs. 24tus' ctim. 2$to'poft: Gebulam macutitianr 
imbrofi, triduum fequens ventofüm regelans ac pluviofum: 2 9nus: 
parum gelafcens atque nipgens.  30mus & 3 imus jii 
, meni 


40 EN 214.8 
menfi huic & trimeftzi, fimulque anno 1704. colophonem im- 
potuit. | 

* — Morbi, fi fcorbutum ejusque comites, & fub illius latvà fz- 
pius laticancem infamem illam luem, cum appendicibus illorum 
exceperis , morbi. hoc trimeítri non adeó frequentes fuére ac - 
przsedendibus. Febfes nonnulla ardentes & maligna , quz mor- 
billis auc variolis utplurimum ftipatz , catarrhales, pleuritice in 
cuffes & Phrhifin declinantes, vage quandoque, catarrhis fuffo- 
cativis fociacz , melancholiz hypochondriace ,.& paffiones hy- 
fterica, cephalz & cachexiz , tuíles concumaces admodum &c. 


CONSTITUTIO EPIDEMICA 
HOLSATICA 
| Anni 1706. j 
"Dx. D. GaNTHERI CHRISTOPHORI 
gureheogn SCHELHAMERI. 


Ic jam morbi penitus filent, coto autem hoc anno variola 

- Aconfluentes fxviffime func graffati, multaque propemodum 

dixerim millia infantum maximé tum & juvenum &adultorum 

rapuere per Holíatiam & Hamburgi. Prorfusautem cales fe ex- 

gius quusibpacouamius defcribit. | In principio mites, mox 
2. vel 5. 


ic crumpentes , optime fibi conítantes, neque gravio- 
ribus fymptomatibus ftipatz , przterquam quod deliria ftatim 

ab initio usque ad finem, levia camen ; adeffent. Ubi veró à 
ftatum perveniebant, & fuppurabantur , nihil remirtebat calor; 
ulfus femper frequens & celer, equalis tamen nec admodum 
debilis erac, fed die 9. ro. vel 11. ubi ad fammum afcendere opor- 
cebat, fübico, & quafi in momento foveam oftendcbant, con 
fluebant , concidebant, pallebant, inítar lepra , in facie prafere 
tim , & tum actum crat. ^ Alexipharmacis & calidis exhibitis ; 
iterum tumebant quidem , fed mox redibant ad priftinum. 
V. S. ubi adhiberi poterat initio, optime ceffabat; etiam in in- 
fantbus. Nonnunquam petechis conjungebantur in pone 
p , 


48 )o( ik E 

io. Ubivero evadebant gri, feeditate maxime faciei pulchii- 

tudo evertebatur, oculi concorti ,'imo;coecitas etiam , ingentes 

furunculi , auc fiítule offa etiam .exedenres :brevi fequebantur ; 
& íphacelus. | ^fe 


CONSTITUTIO 
iu 4Ánni 1709. 
Apud Labacenfes in Carniolia-notata 


Dx. D. MARCO GERBEZIO. 


TyOteaquam prateriiffec anni 1708. autumnus feré in meris 
nivium cum pluviis, nebulisque. viciflicudinibus fubingref- 
fus erac annus jamjam ad exitum properans 1709. cum cis nivi- 
bus, frigoribusque, quancorum feré non recordamur unquam. 
Hippocrates 3. zip. 17. quidem laudavit frigidas aéris conftitu- 
tiones , dum dixic aquilonias conflitutiones cogere corpora , firma, 
agilia . beneque colorata, ac audiín valentiora reddere. Quantam 
tamen vim ez feré univer nacurz inferre valeant, fi frigus fuos 
limites tranfcendat , quemadmodum factum anno ad finem de- 
currente 1709. experta eft cum maximá fuá calamitate univerfa 
Europa: & propterea quoque nos Labacenfzs ipfi. quibus plane 
terra ipfa fuerat à frigoris in Aprilem usque protenfi, rari(limis- 
que vicibus ab auftris paulifper retufi inclementiá adcó effoeta, 
& infoecunda reddita , ut Colonis pro fuis laboribus vix faco- 
rum femen , &illud ipfum effoetum , & erugine corrugatum red- 
diderit. Arbores frugiferz , € quibus perfice feré cuncta fy- 
deratz, aut nullum, aut parciffimum, & cum feré verminofum , 
corrugatum , & certis nigris ftigmatibus ab erugine maculatum 
uctum portavére : Vites fimiliter: usque ad radices emortuz 
omni botrorum opimitate deftirutz, & fic de aliis. Quin faxa 
ipfa obfervabantur alicubi prz frigore in arenas corominuta. Ec 
parvi demum aftimari poterat iftud , fi huj smodi ftrages non 
€tiam animata, & inter ea quoque hominem ipfum conrgiflet : 
Cent, 1. I1, Append. (F) verum 


E | Pe AM 
verüm deploravimus, & deploramus etiamnum ;-quód (ut re- 
liquaanimantia filentio praceream quorum tamen plurimafué- 
re frigore exanimata) cjus inclementiam quoque ex incolis no- 
ftris plurimi , & nonnulli fingulariffimi viri proprie vitz intet- 
necione luerint. | Tot fiquidem vix unquam vidimus apoplexiis 
repente füblatos;tot vertiginofos , arthriti ; catarrhofos, pleü- 
riticos, phtificos &c. quot hoc ipfo anno. Cui alteri autem im- 
| putari poterat ftrages ifthec, quàm rectà enarratz immenfi fri- 
goris immanitati ? Cujus; cüm jüxta à nobis in Chronologia no- 
ftra medica AnniL 8. XXII. & alibi dita vis fitrefrigerare ;conden- 


fare, incraffare , coagulare;adítringere, & fanguinem cum reliquis 
. €orp faccisob inl fibi magná quantitate nitrofas, vi- 
triolicas ; & alias falinas atomos acrem reddere ; qui aliter fieri po- 
tuit, quàm; quód intolerabilitateillà frigoris occlufi cutis pori in- 
gentem aliàs per infenfibilem perfpirati Indendam noxio- 


^ 


" pe 
116 ^60. 


rum humorum faburram in corporibus reti t:que 
agulata facile in cerebri meatibus fübftitit, defüperque aut reper 
tiná corporum in excalefa&tis hypocauftis incalefcentià ; auc aliá 
q ] fione attenuata, & diffoluta eatenus diffluxit; ut 
univeríos, vel faltem potiffimos cerebri meatus, & nervorum inde 
in reliquum corpus protenforum origines inundárit, obítruxetit- - 
que , eoque ipío fpiritibus animalibus fuam-circulationem 
confüetum in-fübjectas partes influxum prapedierit, Unde re 
pentinz ill , de quibus fuprà ; apoplexie ; vel fiquà obftructioncs 
tante non fuere; tanta tamen ut pra iis fpiritus animales cur- 
fum fium debito fibi tramite: profequi non potuerint; fed po- 
tiüs in gyrum ai fuerint ; vertigines ill; vel faltem certe flu- 
€&uationcs.cerebri fzpe fzpius apoplexiarum , vel. epilepfiarum 
prodromi ; de quibus hoc anno plurimi non folum füére lamen- 
tati ,fed quipiam plané apoplectici fucce(five, vel epileptici fatti. 
Quod fi autem. tales coagulationes, & fubfiftenti , feu ftagna* 
tiones di&torum humorum fimili modo in aliis corporis partibus 
quandoque. accidére , alix ibidem evenére indifpoficiones: : 

| : ! ti. 


| 4i oC Be e 
utiin pulmonibus vomicz , ad quas poftea confzcute funt pri- 
müm tufficationes inanes , fuccefliyé humida, & fepe cruenta, 
uliimatim plané purulent&.cum totius. corporis .contabefcen-- 
tia phthifeos nomine. veniente, & ihteritu ipfo; In aS 
phulz, alibi alcerius generis tumores.., Quatenus tales humo- 
res autem copiofiüis ad nares deftillabant, ad fauces, aut alias par- 
tes, evadebant gravedinum , raucedinum; tuflium, & aliarum 
vulgó dictarum defluxi caufa, ficut arthriticorum , & rheu- 


maticorum dolorum , fi ii à frigore juftó acriores redditi, inque 
perioftiis articulorum , vel. etiam interiacentium partium depo- 
fiti, ea (üà acredine rodebant, lancinabantque &c: : 

Sicut autem reliquus anni decurfus erat quoad aéris tem- 
periem ordinatior, ita crac fanitati humana conferentior : exce- 
pro, quód vere Aprilis fueric repenié à prater morem vigorofis 

onítantibus Solis radiis adeó excalefa&tus, ur aura; temperie 

feré aftatem pra fe ferret ; Majus econtra ob przdominantem 
cum Euro Boream, pluviasque adeó rurfus perfrigeratus , ut pra 
fe ferret autumnum , quod ominofum Hippocrati 3. apJ.1, quod: 
tempus propterea etiam notabiliter plurium erat ferax morbo- 
rum... ZEítate econtra & autumno , utpore quoad aure tempe- 
riem regulatioribus , tantó falubrius vivebatur, neque obferva- 
bantur in eis facilé alia indifpofitiones ( exceptis variolis toti an- 
no communibus ) przterquam. fporadica, & que potius erro- 
tibus circa victus rationem commiffis videbantur elle imputane 
dz,quàm aéris vitiis : febres pura pociffimum intermittentes , 
vomitiones, alvi fluxus, colici dolores &c. quamvis & ad hos 
poterat jam prius aliquod fundamentum jeciíle prazgreffum adcó 
rigidum hyemale frigus faltem fuá acredine; ficuc pariter ad ver- 
 tigines illas, & apoplexias, que quibusdam etiam aftate ipía, & 
autumno fuére perniciofz, Probatum fiquidem fuit à nobis in 
pracitatz noftra Chronologie /Med. Ann. I. $.XLUI. morbos , qui 
in temporibus accidunt, non tam ex prafenribus, quàm ex pra- 
teritis aéris morbidis conftitutionibus. effe dimetiendos. 

Nunc, qui prateric December E in alteram hende: 

(F)a 


an 


E EE —— 
dam conftantibus zephyris perflatur coelo nunc nubilo, nunc - 
pluviofo, jugiter autem vaporofo, exiftenre. ^Metuo valde, ne 
cum tempore finiftri quid parcuriac ! Curationes denique hate. 
mis enarracorum, & aliorum brevitatis gratià prateritorum mor- 
borum quod concerbit, ez quidem nihil fingulare pra fe tulére, 
utpote remediis nobis familiaribus, & in fimilibus cafibus in 
Chonologia noftra /Medica hinc & inde notatis communiter fe- 
liciter inftitutz; ficuc camen apoplexi iter fuére forfe», 
adeoque ex fententia Hipp. 2. apb. 42. incurabiles ,ica nullam re- 
cepére curationem , uti neque confirmatz phrhifes.^ Que apo- 
plexie autem fuére leviores, ez quidem demum rurfus fuére fu- 
perata ; fed valde lenté : quemadmodum in certo arcium pra- 
fe&to ; quamvis ego eum non tam pro apople&ico habuerim, 
quám cui memoria adeó erat lafa, ut fui idiomatis omnimode 
per aliquot hebdomadas oblitus fuerit. Reliqui fiquidem fenfus 
uccunque fibi conftabant , ille fe etiam , quantum ex fignis colli- 
gebatur , fuper omnia refle&ebat: folüm , (quod quid eft plane 
fingulare) nullam prorfus rem figuificativa aliquá voce nomi- 
nare poterat ; verüm quacunque ad fe explicandum loqueba- 
tur, vel etiam fcribebat, erant articulata quidem , fed nihil figni- 
ficativa, qui nunc demum tamen ad tor ufurpata eatenus fe re- 
collegit, uc ob defectum vocabulorum fignificativorum intra 
loquendum raró rantifper fubfiftac. 

Cox« dolores fuére etiam plerunque adeó contumaces, Ur 
etiamnum fint, qui eis jam à Vere hoc acerrime detinentur. Cer- 
tus Juris Confultus ex eis füppuratis plané interiit. Inquo illu 
admirabar ego, quod priusquam morereur ille, cuffire; pedto- 
re dolere, & cruenta rejicere , purulenraque incosperit » ante? 
nunquam pectoreindifpofitus, ^ Procul dubio pus ávenis in ui 
cere abforptum,, & circulando ad pulmones delatum, €05 adeó 
corroferat, uc & illi fuppurati fuücceflivé in cabem abierint? S 
fic fic, dum Empiricis, ficut in hoc cafu; confiditur : ubi prate 
miffà methodo curandi artificiali bonus paciens fe corum Empr* 
ricis concrediderac. 


In: 


49$ )o( $Ex ! ir 


In Variolis denique, quarum curationes fimiliter feliciter 
füccedebant remediis à nobis in Chronologia noftra Medica de- 
fcriptis ( nifi eis accefferint vel petecbiz, vel alvi fluxus) mirabar 
ego, quód quantumvis illa fuerint fatis aliàs maligna , & pro- 
pterea multis perniciofz ; nullas camen poft fe relinquere folic 
fint foveas. Uti &, quód eas hactenus nondum confecute finc 
febres pecechiales; quod tamen, quantum hactenus obfervavi, 
communiter accidere foler. Nifi id forte primó fiat. Earum 
fiquidem nondum eft factus finis. ' 

Q«íia , quibus acceflerant alvi fluxus , communiter obie- 
rant ,lubet curam pro Coronide adjungere, quam ego cum fc- 
lici fücceffu peregi in puellula novem annorum. Illa fub prin. 
cipium invafionis per fuperna aliquoties vermes rejecerat , per 
dccurfum autem dejiciebar frequentiffimé cum torminibus cru- 
enta , átque adeó verfabatur juxta dicta in manifefto vica peri- 
culo: poftquam tamen fequentia ordine ufurpáffet, convaluit 
feliciffimé. Omnium autem primó ipfi injiciebatur calis clyfter 
abítergens : x. Deco, hordei cum rad. torment. sij. flor. rof. 
rub. p. 1. fa&ti 1b p. mell. rof: col. 2B. m. £ clyfter. Cui pauló poft 
füccedebar talis adftringeris :: x. Lact, vaccin. chalyb.in que de- 
co&tz fuére rad. torment. 5ij.herb. polygon. flor. hyperic. & vet- 
bafc.anap.1.2v. Adde mell.rof. col. $[5. ter: figi: pulv. sig. m. f. 
Clyfter. qui per decurfum etiam faepius repetebatur. 

Secundó per os quotidie affümebatur talis bolus: y. Con- 
fetv. menth: Elect. diafcord. Frac.troch. de ter. figi. ana9p. uni- 
corn. foff: gr. v.lap: bezoard. or. gr. iij. M. cuim Syr coral. f. bolu- 
Ins. ^ Cui femper fuperbibebatur tantillum de vino cydonio- 
rum, 

— "Ffertió externé abdomini admovebantur calidé à poft & 
antefacculi herb. chamaem. abfynthi menth. polygon: & rof rub, 
referti ,& i vino rubro decocti. Porus denique erac decoctum 
torment. gran. maftic. & crufta panis. Cibus oryza , panatellaz 
ex. bis cocto. &c; 


Ab : : E 4$ )o( $8 
—CCONSTITU TIO 


LE nm 710. . NES 
4 ^w Uantum. in confecvanda , vcl. ladenda - humanorum. cor- 
V. Z porum valccudinc valeant falubres , vel. in(alubres aéris.con- 
flituiones dedimus pluribus in Chronologia nofira /Medica, & 
docuit nos proxime valedicturus annus 1710, utpote qui ficut 
hyeme fuit paucis nivibus perfperíus, & propterea coleranter fri- 
gidus , ita fuit paucilimis morbis , & «cis. potius, Íporadicis; 
ac ab inordinata. victüs ratione, quàm epidemicis , ac ab infalu- 
bri a£ris temperie dependentibus obnoxius: plané aliter, ac po- 
ftremo praterlapfus annus 1709 , quem urpote nivofiffimum, 
frigidiffimumqueante annum recenfueramus , fuifle apoplexiis;. 
epilepfiis , verriginibus, gravedinibus, cephalais., pleuritidibus 
raucedinibus, tuflibus , hzmoptoyfibus.& omais generis aliis 
defluxionibus quàm pleniffimum. Eít verum. quidem. neque 
banc hyemem eis ipfis affe&ibus omnino caruiíle: certum. ta- 
men zqué eft, cis longiffimé minus fuifle obnoxiam. Neque 
fine rationc : quando. enim tempora in fibi.connara cempcrieci- 
tta fingulares, repentinas, & mulrüm fenfibiles de.calido in fri 
idum &c.rontationes (qualiter fa&tum hác hyeme roleranter bo- 
reali, & aequaliter frigida) decurrunt ; ficut. in corporibus non ac- 
cedunt fingulares alterationes, ita neque fingulares morbi. /Mu- 
fationes (iquidem femporum tefte Hipp. 3. aph. x. pofiffimumpari- 
unt morbos , €5 in ipfis femporibus magne mutationes auk frigo- 
ris aut caloris. Quales proinde clim non acciderint hàc hyeme» 
cà non potuit fuifle fingulariter morboía. Quod ea vcró inter- 
€a tamen morbis non carucerit; fecére , uti dixi, potius fubinde 
commilfi in victüs ratione errores , quàm aris morbofa con- 
c0 TURN inet Ar Sua 4 
Ver autem ficut. erat nonnihil inordinatius, & à feptima: 
Aprilis usque ad undecimani ad pregreflam mitiorem auram ni- 
vofo-pluviofum , & ex Borea fenfibiliüs frigidum. In Junioed- 
am fapc fzpius cempeftuofo-grandinofum , confequeuter part 
TE i ror 


| PIS AN PA 
——— às - - — — 
ter ultra modum afperum ; ita memoratis defluxionibus tantó 
magis dives. Ceterüm veró tamen ob pragreffam, uti dictum, 
mitem, & nivibus feré expertem hyemem adeó- acceprum, ut 
jam füb dimidio Aprilis omnia effent in virore , & flore: 21. Apri- 
lis eciam prater folitum filigo actu ariftas protruderet. ! 
Quod nunc dictum cít de Vere; idem plané accipiendum 
'venit. de zftate, utpote fimiliter. varià fzpius pluviofo-tonitruo- 
fa, & ex potiffimum predominante Boreá fzpe etiam fub ipfis 
canicularibus potiüs frigidáà , quàm more fibi. debito a(tuoía; 
& propterea etiam praterquam fatis, vincisque. nocivá Catar- 
rhorum, tuffium , arthritidum ,..& morborum autumnalium; 
fi que alia, ferace; Per. anni fiquidem fempeffates tefte Hipp. 3. 
aph. 4. quando eodem die 1:0do calo , modo frigus fit, autumna- 
les morbos expelare oportet. Xeíte Valleriolá etiam deloc, com. 
lib. 2. cap. 4. Si vvici[fitudine quádam aquilonius flatus auflrinum 
féquatur , fluxionum íum morbi fequentur..... TES 
Autumnus:denique non fuic quidem adeó varitis ,.aC com- 
sbuniter effe folet, eó-quód excepto fine OGtobris, quo ex diu- 
tiüs protractis pluviis omnia aquis inundabantut, non fuerit ad- 
modum pluviofus, neque. confueta ventorum alterpatione mul- 
tüm inzqualis: in-eo tamen. erat pra aliis hujus anni temporibus 
infalubris , quód feré-inceflanter aut. predominarenrur Aufki, 
venti tefte Hipp. 3. aph. s. infaluberrimi,, aut aura fuiflet nebulo- 
fa, crafía, hurmida; vapida ; & veluti ftagnans.diutiffimé Solis ra- 
diis orbata, ac propterea maxirné tetrica, & prafertim mcelan- 
cholicis adver(a, merarum obftru&ionum fabricatrix.  Hinceti- 
am feré nunquam tot Confilia medica circa affectiones hypo- 
chondriacas habita, quàm re&é hoc autumno. Quamvis prater- 
ea plurima pafft fuerint etiam arthrititi,qbarchnarfi, &colicis d b- 
loribus torti: cum non raró defüper confecuris epilepticis con- 
vulfionibus,, aut. parefibus... Taceo catarrhos, & omnis generis: 
defluxiones, quorum utinam majores effectus non primó ini fu- 
turum experirermur; vel-etiam; peftifer luis, cüm de ejus fevi- 
tiaaliàs jam. multum 'fpargatur ,.ulteriorem progreffum: balla | 
: liquis 


WE LL UM MM V, oseesninia 
fiquidem aéris conftitutio folet effe hujusmodi malignitatis adeó 
ferax , quam recte calis. Quamvis, uci in indiciis meis medicis 
aure Labacenfis $. XXIX. memini , apud nos non eó usque; ob 
vicinicatem maris Adriatici, ex quo in cranficu flatibus auftrinis 
multàm particularum falinarum volatilium admifcetur, quibus 
| putredinofa illorum malignicas corrigitur. Plurimüm funt paffz 
eriam in üteris gerentes , propterea fa'pius vel ante deftinatum 
tempus puerpera fa&z, vel morbofosfoecus enixa ob acetabula 
uterorum mucorce ex tantis aéris humidicatibus contra&o réferta, 
Curábantur aucem colicis doloribus corti feliciter lenibus 
Jaxativis per intervalla propinatis , anodynis , quale fuit prapri- 
mis ol.'amyed. dulc. & carminativis , quale erat deco&tum flo- 
rum chamomil. rom. cum additione fucci ftercoris equini ave- 
nà paíti, & Syr. de altha. Fern. quartanarii premiffis pramit- 
- cendis tali fpecifico: s. Cort. peru. alcohol. ij. lor. Salis Armo- 
. niaci, Antimonii diaphor. ana 5f. M. f. pulv. detur mane & vefpe- 
ti; fed methodo ali , ut febri non folüm emaneat, quod plerum- 
que intra hebdomadam fit ; verüm etiam nunquam ampliüs t- 
"vertatur , quod etiam facilé pracavetur. | 
Arthritici denique fuis fpecificis , praefertim off. microcof. 
phl..pp. Antimonio diaph. cinnab. nativ. mixcurá fimplici, lum- 
br. eer. &c.- 350056 


DISSERTATIO EPISTOLICA 
D. 


[4 
- Mulhufini Territorii finitimorumque locorum Conflitutione Epidemica. 
"Inno 1700. obfer-vata 


id. 
DOMINUM LUC. SCHRoCKIUM, 
Cafarco-Leopoldinz Nac. Cur. Academia Práfidem &c. 
Auguftam Vindelicorum transmiffa 


à 
JOHANNE GEORGIO HOYERO, 
Philofopho Med. Do&ore & Czfareo Leopoldinz Nat: Cur. 
Academic Collega Apollodoro di£to. Lice 


- 


, b^ Ee 
J lcetin hiftoria I ee epidemicorum primus vetuftis- 
.Aiimorum fcriptorum Hippocrates defudaverit & digito quafi 
filiis artis ufus tanti laboris proríus infignes monftraverit; nefcio 
tamen , quo fato fequentium temporum fcriptores ncgligentius 
ferme tractaverincEpidemica. Poftquam autem poftlimirtio ex- 
teri Medici , celeberrimus Sydenhamius de Conítitutione Londi- 
nenfi , atque fplendidiffimum Icaliz fidus excellentiffimus Ra- 
mazzinus de Conftitutione agri Mutinenfis fcripta divulgarunt, 
genus horum fcriptorum non folum ab omnibus folide do&is 
femper fuit expectatum , fed & eorum vicit opinionem. 
0$. 2. Enim vero cum non minus Climata, fub quibus lau- 
;datiflimi Viri fuas obfervationes confignarunt,ut & vitz genus 
feu rerum fex non naturalium ufus aliaque à noftratibus diver- 
fiffima fint , ipfique Germani , dum pati videntur idem qu 
Graci , Angli, vel Irali idem profe&to non fic, quis obfecro non 
commendet; qua. plures excelientiífimi Viri de diverfarum Ger- 
maniz noftre provinciarum Conftitutionibus Epidemicis con- 
fcribere opere pretium putarunt? Quibus eruditiflimis, fi parva 
magnis componere licet, Epidemicam Territorii patrii Mulhufi- 
ni Conftitutionem fuperaddere ac perilluftri Tuo nomini infcri- 
berenonerubefco.. . Faceor enim, à fingulari gratia Tua erga me, 
.de quà fuaviflime in. literis cuis ad. me daris fcripfifti, magis me 
'affe&tum fuiffe; quam Herculem Xenophontium illum à Voluz 
ptate , ut ea adducar ad hoc fufcipiendum amorique tuo plufcu- 
lum etiam , quam facultas & copia mea forfan concedit, largiar. 
«8$ 3. Laudatum itaque libera hujus & Imperialis Civitatis 
territorium füb.elevatione poli 51. grad. 20. minut. in Thurin- 
'gie & Haffie confiniis fitum ampla & amoena planitie conípicu- 
um, foli polique fingulari clementia beatum, quamvis pra fini- 
timis locis faluberrimum quidem putatum , nihilominus tam ab 
aéris & tempeftatum injuriis , quam ab:epidemicis & contagiofis 
morbis minime fuit immune. ... Nam.ut à finc lap(i praecedentis 
- feculi potiffimum exordiar ( pluribus aliis , qua: duobus luftris, 
Cent. 1. C II. Append. M. Bet. aar. licet 
1902. 


licec minus perfe&te notavi, data occafione intermifcendis ) hye- 
fóale tempus tam finiti 1699. quam aufpicati 1700. anni nobis 
prorfus inconftans erat: nunc rigido Borea ab axe ruente, mox 
pluviofo nobis Libanoto ( vento inter Auftrum & Favonium me- 
dio) fpirante ; nunc maxima nivis copia defluente, mox nebulo- 
fa ac nubilofà; maximam veró partem pluviofa, rarius procello- 
fa ,intempeftate varias fubinde moleftias creante. | 

S.4. Durabat hac tempeftatis varietas ad equinoctiumus- 
que vernum : & ficut his menfibus varius macrocofmi flatus, 
ita microcosmus etiam variis fymptomatibus & egritudinibus 
erat obnoxius. Tenellorum, qui nutricationis annos nondum 
éxcefferant, plures febribus catarrhalibus, nonnulli catárrhis fuf- 
focativis decumbebant , qui. tamen omnes ferme poft adhibita 
pe&oralia balfamica diaphoreticis maritata , laxativis & emeticis 
pro re nata interpolatis ex voto convalefcebant. Sub finem 
inenfis Januarii, Morbillis affligi coeperunt, benignis quidem, 
zdeó ut pluribus , medici caloris cemperamento fervato , fine 
fnedicamentorum ufu morbilli copiofi erumperent ac tempore 
folito rurfus evanefcerent. Paücis atrocius affli&tis bezoardica 
fixiora, aque deftillatz & papaveracea proderant, quorum nor 
nullis , qui medicamenta neglexerant prorfus , poft exantlatos 
morbillos tuffis cum febre hectica difficilius curanda eveniebat, 

& s. Adultorum quidam doloribus Arthriticis tum vagabun- 
dis fcorbuticis cum fixioribus ( quales morbi nobis endemii quafi 
funt) menfes hyemales fere durantibus difcruciabantur, qui tan- 
dem per medicamenta fpecifica , fudorifera interna , nervina & 
fpirituoía externa , Venafectiones & fcarificaciones iteratas &c. 
unguiriofis & emplafticis (nodos & affectus chronicos imo prof- 
fus incurabiles caufantibus ) vitatis, feliciter fopiebantur. Alit 
febribus ardentibus & malignis, periculofis phenomenis; pleu- 
ritide, deliriis , convulfionibus &c. ftipatis corripiebantur, non 
tamen ut annis precedentibus eque lechiferis , nifi forfan unus 
& alter vel ab empirica manu vel negligentius tractatus ad plu- 
rcs abictit. | x 

$. 6. Im- 


$5 )o( Gem i 
6. Imminente cempore vernali anni 1700. humidiorem 
tempeftatem ftatus aéris cemperatior & ficcior excipiebat, qui per 
hos menfes Euro fubinde fpirante continuabatur: Adeo ut. plu- 
vig vernalcs fertilicatem prafagientes rariores, ipfaque tellus pul- 
 verulenta quafi notaretur , & hinc frugum a ftivarum fpes agrico- 
lis dubia redderetur. Id quod eventus ipfe pluribus in agris tar- 
dius fatis comprobabar. Neque enim hordei, avenz, legumi- 
num, pluriumve zftivorum opimam aque quam hybernorum 
frumentorum filiginis & tritici meflem vidimus. 
$. 7. Jam Morbillos excipieban: Variola apud alios inter- 
(tinta , apud alios confluentes : quamvis tam vernalibus hifce 
quam menfibus a:ftivis, paucis exceptis , qui diztz limites excef- 
ferant liberius, minus funefta. Neque febres more malignarum 
decurrentes jam ceflabant , nonnullis medicamenta proríus infu- 
. per habentibus in noftro cerritorio lethales. Vicinorum autem 
locorum, imprimis feptentrionem verfus ficorum , Libera Impe- 
rialis Northuf & aliorum finitimorum oppidorum & pagorum 
incolis & Hercinic Sylva accolis tam praterito brumali quam 
hoc vernali tempore magis infenfz & pluribus exitiofz. 

.$. &. His ita contingenübus non: potui non ruminari pro- 
gnofticon, quod anno fuperiori 1699. grana illa nigricantia ma- 
jora in filigine copiofiffime reperta & per magnum Thuringiz 
tractum ab Hercinià ad Semanam usque fylvam obfervata (ver- 
naculá linguá Syftutterfotn appellata) curiofis fubminiftrabant: 
videlicet ab ufu monftroforum ejusmodi granorum incvitabili, 
non fane farina laudabili & altrice , fed inucili, depravata & infa- 
lubri protinus materia ipfis etiam brutis naufeam movente refer- 
torum, variis morbis , febribus , variolis , morbillis, aliis afictum 
iri genus humanum. | 

S. 9. Cui prafagio «um jam refponderet cventus , illorum 
fententiam confirmare videbatur, qui morbos epidemicos non 
pra entium , fed przcedentium effectus cfle perfuafum fibi ha- 
bent. Quamvis à mente mea impetrare nondum potuerim, 
ut hoc affertum aar vavréc affirmari poffe credam, Cerriffimum 

(G) 2 quidem 


- 


e . z m. 2s 


quidem eft, prava & depravata alimenta ab annis pracedenti- 
bus nobis fuppeditata multo ufu continuata epidemicos affe&tus 


fxpe producere: Qualis enim cibus, ralis chylus, qualis chylus 


talis fanguis, qualis fanguis calis v s noftra ftatus. Enim 
vero MULTI prafentes non folum plures epidemicos 
morbos , alimentis etiam fanis exiftentibus, parere , fed illos 
etiam, quos vitiofis cibis debemus, quafi modificare fcu inten- 
dere & remittere cum magno Hippocrate rerum magiftra quo- 
tidiana experientia teftatur. | Ecquis enim dubicabit frigidum, 
huroidum ; & coenofüm atmosphzra ftatum (qualis fupra citata 
noftra hyemalis erat) àJirvsveíav (quae illuftri Iedelio cefte T beo- 
rem. AMed. part. 17. Se&. 2. (b. 3. infinitorum morborum &5ft- 


 brium mater efL) peperiffe? De quo pluribus i oap iura $an- 


orius in /Hedicina Statica SeG. 2. apborifin. T. 65 FII xc. 
videndus. : 

Ecquis negabit aéris noftri verni & mox dicendi aftivi fta- 
tum fereniorem epidemicos hos affectus benigniores nobis red- 
didifíe? Uc jam ea , qua fuperioribus annis de periculofioribus 
affectibus epidemicis à prafenti conftitutione unice quafi eri- 
vandis notavi , nunc mittam, neque de contagio , de nebulis, de 
roribus vitiofis & aliis mille malis, (queis acmofphara noftra ia 
dies & horas obnoxia) machinz humane mediante refpiratione 
dictum factum exitiofis hic quicquam memorem. 

$. 10. Ampliffimus hic aperiretur campus de nebulis, de 
roribus , imprimis autem de cauía dictorum corruptorum fili- 
gineorum granorum , rore puta vitiofo, mellei faporis & confi- ' 
ftentiz , (noftratibus $jonigtfau! nuncupato) differendi : fed ne 
juíto prolixior fim, ea; qua hic inferere potuiffem ,ad obferva- 
tiones anno futuro, DEO volente , Ephemeridibus Germano- 

: he £* 


rum 


vViYU, 
$. 1x. Poft Solftitium tempus eftivum calidius & ficcius. 
usque ad zquino&dium autumnale permanebar : Pluviis enm 
non, nifi expectatiffimis, evenientibus coeli ferenitas conltan" 
tiflimaridebat , letamque meffem & optatam ,flantibus poc 


49$ )o( 88r Apr 
Etefiis, nobis reddebat. Exoptatiffimus omnibus erat hujus cem- 
poris ftatus: Poftquam enim caritas annone mortalium myria- 
das partim fame emaciaverat, partim ad incitas redegerat, jam 
jam fub aufpicium feculi veluté cornu copiz omnium reruin pro 
- vita fuftentanda neceffariarum: Divina Munificentia largiebatur 
opimam meílem.  Horrca frumentorum ad laxiorem anno- 
nam redeuntium abundantiam vix capiebant: Conclavia, cella, 
pavimenta larga rerum copia & opibus Cerealibus quafi fcate- 
bant: Neque vini ultra duo luftra defiderati fpes concepta au- 
tumno fequente decollabat. — Tante felicizatis non ultimam fa- 
ne caufam laudatiffimum calorem aftivum putandum efle jam- 
dudum pra:fagivit Virgilianum. veriloquium Georgic. I. Magna- 
que cum magno «veniet tritura calore. Cujus veritatem ficut prc- 
€edentium quorundam annorum fterilitas, ita fane prefencis fer- 
tiliras per utiverfam Europam faris confirmabat. ^ 
H 12. Interea temporis non céffabant affe&tus epidemici; vi- 
delicer variola continuata benigniorum more fua tempora de- 
currebant , neque malignitas earum jam crefcebat.. Prater hafce 
quotidianz ,tertiana tam continuz quam intermittentes & quar- 
tanz febres, minus tamen rebelles & rariores obfervata & poft ad- 
hibita probata remedia brevi fugat. Febres ardentes autem fuo 
contagio eo latius ferpebant, quo intenfior his diebus fentiebatur 
aílus. Mirum profedo febres hafce fymptomatibus malignis 
horrendas, minime tamen lechales, hoc potiffimum tempore, 
quod faluberrimum videbatur, invaluiffe. Nec inanem locabo 
operam fi plenius paulo tam phanomenorum quam curationis 
hiftoriam breviffimis hic tradam. len | 
.$. 13. Corripiebantur hac febre non folum juvenes; fed me- 
dia: acatis utriusque fexus homincs, quin etiam fenes. In plu- 
rimis horrorem previum calor totius fumme efferatus fubfeque- 
batur : Hinc fidis , vigiliz & atroces dolores capitis & aliorum 
membrorum circa articulos prafertim fe exerentes notabantur. 
Arthriticis hifce doloribus vexati paralyticorum more decumbe- 
bant, adeo ut neque pedes neque monus fuis fungi poflent mu- 
i (G) 3 fiii$ 


uo LPS 
nis. Nonnullis alvus & urina vel invitis per aliquoc dies efflue- 
bac. Deliria leviora paucis faltim aderant: Vires autem omni- 
bus pene valde proftrate. — Aliis vomitus biliofi, aliis diarrhaz 
fatis moleítz. ^ Quibusdam fluxus hezmorrhoidum nimius, ab 

imperitis pro fluxu dyfenterico habitus: Plurimis hemorrhagia 
narium largiffimz imo prorfus enormes cveniebant. — Cumpri- 
mis vero quosdam Cardialgia: fumme dolorifice cantopere dif- 
cruciabant, ut de falute corporis defperantes facram Eucharifti- 
am moribundi, velut ultimam ad confequendam aternam fálu- 
tem medicinam, unice exp quin imo à Syncopticis & mo- 
ribundis difcerni vix poflent. 

- — .&. 14. Neque contagii expers erat hoc malum , dum unico 
decumbente plerumque reliqui , quotquot aderant, domceítici vel 
unà vel aliquandiu poft eadem febre corripiebantur. Ut enim 
reliquos ram in civitate & füburbiis quam in pagis decumbentes 
filentio praeteream, exempli loco adducam. milites à Centurioni- 
bus five Capitaneis quibusdam nutu potentiíimi Dania atque 
Norwegia Monarchz noviter hic confcriptos, quorum unus & al- 
ter hoc febris genere cum forte vexatus fuiflet, brevi poft eódem 
malo plures afficiebantur , adeo ut intra duorum vel trium men- 
fium fpacium plures quinquaginta curationi mez traderentur. 

$. 15. Ex phenomenis citatis velutex ungue leonem caufam 
febris hujus proximam particulas alcalinas maflac fanguinez era- 
fin feu mixtionem nimis rarefaciendo turbantes , facile dijudicare 
poteram.Ex quo fund ionis methodum formare non 
adeó difficile erat. Scilicet calor aftivus intenfior, tatis vigor» 
potus cerevifia noftratis fatis lupulatz calidior & copiofior , enor- 
mes hzmorrhagie, omnia & fingula phlebotomiam praprimis 
poftulare videbantur , quam plerisque femel, quibusdam pro 1n- 
dicationis modulo bis adminiftrare fuadebam. "Sanguine vix €- 
vacuato, fingulari ftrategemate füdorem , quem quidem Cele- 
berrimus Baglicvus /Medicus Romanus Prax. med. lib. L. poft fan- 
guinis miífionem cum levamine patientis ftatim apparere fcribit, 
inedicamencis procürabam. | Quo fine pulveres ex gn con 


492 )0 (Gm — "c 


(719131 


re fuadebam. | Morbo durante balfamica & bezoardica media 
ex Tinctur. prophyla&t. m. d. eff. myrrh. fimpl. & balfam. Scor- 
dii, Mixcur. fimpl. Elix. p. p. &c. prefcribebam. . Ad reftingven- 
dam fitimloco potus ordinarii vel infufum veronica vel cerevifia 
fecundaria renuis valde , cui vel Tinct. rofar. vel papav. errat. vel 
violar.vel ipfe fpiritus vitrioli íeduló inftillatus commendabatur. 
$.16. Interim vero fymptomatibus reliquis vel ex maligna 
morbi natura vel errore diace individuo. contingentibus , aptis 
remediis obviam ire non negligebam. Nam ut. verum fatear, 
majorem curam talia ervysvéueva poftulare videbantur , quam ipfe 
febrilis affectus. | Sic urgentiffimum fymptoma Cardialgia, quod 
nonnullos tantopere difcruciabat, ut ab agonizantibus difcerni 
vix pofTent , fpirituofis aromaticis carminativis vel imprimis pul- 
vere abforbente 7Zedelii plerumque curabatur... Dolores Ar- 
thritici contumaciores fpiritu. volatili urinofo bezoardico, eff. 
anod. nec non pulveribus bezoardicis diaphoreticis cinnabarinis 
tardius quidem, feliciter tamen mitigabantur, additis praefertim 
anodynis.Opiata enim,quz febre Arthritica epidemica anno 1699. 
graffanre inftar falive viperinz vitanda.jam velut anchora facra 
nobis erant. |. Vomitus fpontanei vcl biliofi. vel affumtorum , uc 
& alvi profluvia, quando diutius durabanr, Mixturisex eff. theri- 
acal..tin&. terre catechu & tin&. opii cum fucco cydoniorum 
per fermentationem parata , nec. non pilulis ftypticis m. d. pul- 
veribus ex terra. figill. bol. armen. C. C. Uft. rad. biftorr. pulv. 
bez. Wed. &c. compefcebántur. Heemorrhagia narium aliis quar- 
to, aliis feptimo ; aliis nono , velundecimo die contingentes, que 
mul- 


^ 


$6 D. JC. 

multum negotii faceffere folebant, ultra euphoriam & ad lipo- 
thbyrmiam usque durantes prater ipterna refrigerantia & incraf- 
fántia externo probatiffimo ftyprico Anglicano five in forma fic- 
cà five fpiffa cum acero & gotlypio, applicato: Hamorrhoides 
nimis fluentes praxer pülveres  fty pricis & bezoardicis conflatos 
effent. cheriac. traumac. Jed. à Beató Flagendornio in tr. de ferrá 
Catecbu defcripta fiftebantur. Taceo pleuritidem cam veram quam 
fpuriam ,anginam, alvum per multos dies adítrictam alia reme- 
diis apris aliis curata. Adeó fingula phenomena quamvis periculo- 
fa pucata facili negotio tollebantur, & qua à Pfacticis infide cti- 
(cs paffim notata, jam fida, perfe&ti & falutares erant, — Hoc ap- 
jaratu perexiguo tum laudatus gregarius miles, cum plures vi- 
lioris conditionis homines, DEO benedicente, ex voto curaban- 
cur. Delicatioribus nonnullis.precer. dicta: potiones cordiales 

confortantes & pulveres bezoardici pretiofiores proderant. 
$.17. Quod vero admiratione maxime dignum, ne unicum 
fatis periculofe licet decumbendum ; menfibus quidem eftivis 
vivere defiiffe memini. ^ Neque Lune phafes notabilem his'fe- 
bribus alterationem attuliffe vidi , qualem tamen , cum prece- 
dentibus annis 1698. & 95. febris epidemica, qux nonnullis pe- 
techialis erac, hic loci graffaretur, multoties mecum plures cu- 
riofi prafertim-menfibus hyemalibus & aucumnalibus obferva- 
bant. . Menfibus enim his fingulisomnibus fere, Luna decsefcen- 
te vel filente nonnulli febricitantes , cam illi , qui ab expetientiffi- 
mis Medicis fummàá induftriá probatis medicaraentis curabanturt, 
quam qui nature , morborum medicatricis , ope freti; fine ullo 
remedii genere decumbebant , celerius opinione Libicinz trade- 


"bantur: convalefcentibus plerisque , qui poft Novilunium ad«cre- 


fcentem usque Lunam manebant fuperftites. um 
$. 19. Vix attenrius hec mentis lance trütinaffem ; nifi 
laudatiffimurn Ramazzinum , febre petechiali in civitate & agro 


- Murinenfi graffante , idem illud obfervaffe , differcacionis ejus 


decurie quarte Ephemeridum Germanorum anno quarto infert 


- paragrapbus XV I. ceítaretur , aliosque; ut lunz phafes in a 


45 )o( $e DI 
bis epidemicis animadverterent; hortáretur. Quam ob rem noa 
defii caufam rimari , cur febres continue maligna, non tamen 
, &€que omnes pro mutationibus lune, adco fübitaneis alceratio- 
nibus, mortem ipfam portendentibus, finc obnoxia ? Cujus phz- 
nomeni caufa quo dilucidius explicetur, fuppono- | 

. l. Juxta tritum: 

Ad lune curfum variant. animalia corpus, lunarem influ- 
xum (reliquis cam füperftitiofis quam fanioribus aftrologorum 
opinionibus juxta recentierum quorundam hypothefes jam fe- 
motis) effe extra ullum dubium ftatuendum , imprimis in mor- 
bida animalium corpora, de quo cum laudatus W'edelius in £beo- 
rem. med. part. 3. fel. 6. cum praeprimis philofophorum recen- 
tiorum Celeberrimus & accuratiffimus Síurmius in Pbilofophia 
Exletlica difp. de (iderum influxu p.m. 632. feqq. legi merentur. 

IL Influentias hafce lunares, quas vel alia füublunaria vel ipfa 
preprimis egrotantium corpora fentiunt, vix aliunde quam à 
lumine lunz dependere, & ficut tempore interlunii nullum lu- 
men, ita nequeinfluentias habere lunam ; videatur S£urmius loco 
ciíato. | 

HI 


AK D LIT IR 


tales & quafi fpirituales, ideo. 
que fubcliffimum fuccum nervofum , quem fpirituum animali- 
um nomine indigitant, potiffimum concernere, id quod exem- 
pla Epilepticorum &c. coto die manifeftum faciunt. 

1V. Dari febres , quz fuccum nervofum fübriliffimum feu. 
fpiritus animales magis afficiunt & quafi depauperant quam mat- 
fam fanguineam. Dequibus Celeberrimi JW'ür digi Medicina [pi- 
rituum pluribus confulenda. t jam non laudem quotidianam 
experientiam, quando Medici clinicam praxin exercentes ingc- 
minant: /rina bona, pulfus bonus , eger. moritur : prz fence puta 
malignitate non zqué virales quam fpiritus animales pe(Tundan- 
t€. Fxhiscolligerelicec, utiqueab influxu, lunari tempore lunz 
decrefcentis & interlunii debiliori exiftente , dependere lechiferas 
ejusmodi alterationes, in febribus praefertim nervofüm genus feu 
fpiritus animales potius quam maífam fanguincam afficientibus, 

Cent. 1. Cj: II, Append. (H) Nimi- 


L] 


N E PIS A 
Nimirum fpiritus animales ab inimico miafmate febrili depau- 
 perati, cantifper refocillantur fubinde per influentias lunares lu- 
me crefcentis & plenilunii tempore fortiores, hifce veró tanquam 
aliquali fomento luna decrefcente vel filente. deficientibus, fpi- 
ritus ipfi magis magisque deficiunt deficientibus fpiritibus vita 
deficit & aegrotus vivere defini. — Vix opus eft disquirere pro- 
lixius, num febres petechiales agro Mutinenfi & maligna territo- 
rio Mulhufino annis 1698. & 1699. citatis molefte nervofum ge- 
;nus magis affecerint quàm maflam fanguineam? cum ipfa fpiri- 
cuum & fenfuum lzfiones variz , Syncope, lipothymiz , convul- 
fiones epileptice , deliria phrenitica & alia fymptomata; que fe- 
bribus illis frequentia fuerunt , id fatis evincanc. — E contrario, 
eujus occafione hac dicta funt , eftivam noftram in maíla fan- 
guinea radicatam, & hinc pro phafibus luna tantis alcerationibus 
"minus obnoxiam fuiffe, per fupra memorata clariffimum eft. 
$. 19. Sed ut é diverticulo redeam in viam , ex illis fane, 
quz de morbis aftivis fuperius allata , luce meridiana clarius 
elucefcit veritas eorum, qua divinus przceptor £ippocrafes de 
Conflifutione temporum paflim in operibus fuis commentatus : 
quicquid ali in contrarium afferre füftinent, — la fane velut é 
tripode Apollinis di&a , qua libro de aeribus , aquis 65 lo- 
cis $-11I p.m. 330. re&c divinac : Siquidem «ffas ficca fuerit, ci- 
fius fedantur morbi : Sivero pluvio[a , diuturni fiunt. &5 3. aplo- 
vifm. s. Inter anni flatus omnino jiccitates imbribus a[fiduis funt 
falubriores, minusque funefle. 
$. 20. Quz quam confentanea vero fint , ipfe equidem, 
qui fequebatur Autumnus fatis pluviofus etiam contrario exerm- 
lo confirmabat. Quippe poft /Equinoctium aucumnale cirea 
Michailis feftivicatem mira coeli clementia huc usque continuata 
pluviis affiduis permutabatur , intercurrentibus nonnunquam 
ventorum injuriis ; Quibus ad finem menfis O&obris perduran- 
tibus,Sole ad fcorpium accedente , circa vindemiam nebule plu- 
ribus diebus conftantes cum frigore fatis acri in fcenam prodi- 


banc, Menfis fequentis. Novembris aufpicium auflrinum erat 
! Mes : cum 


. 495 )o( Git $9 
cum pluviis copiofiffimis. | Hifce poft novilunium, aliquandiu 
ceffantibus frigora no&turna Sole interdiu fplendente, ventoque 
inter Zephyrum & aquilonium medio fpirante vix diutius du- 
rantia notabantur, Mox nivem primam vidimus , fed pluviis 
fübfequentibus ad finem menfis durantibus alternantem. Sole 
medios Sagittarii gradus perambulantefurere corpit Aquilonius 
nive & frigore comitatus , phoebo dies quosdam ferenante : Sed 
brevi poft Carbas rediit pluviofiffimus.  Frigore candem bru- 
mali lenioriad folftitium usque perdurante, tempus autumnale 
finiente. 

-$. 21. Intempeftas iraque pluviofiffima per maximam au- 
tumni partem notata non folum deteriorem reddebat recenfi- 
tum hactenus affe&tum epidemicum Variolarum, fed novum 
infuper morbum, Tuffim puta concumaciflimam , cenellis itidem 
magis quam adultis exitiofam , chronicam ferme difficulter cu- 
fandam & hinc tam medentibus quam egrotantibus mole- 
ftiffimam , praeprimis circa vindemia tempus; poft nebulam il- 
lam dies aliquot durantem, in fcenam producebat. Ab hác 
tuffe afflidti materiam quafi purulentam veluti phthifici con- 
fümmati copiofiffimam nonnulli ob tuflis vchementiam. fan- 
guinolentam (ruptis à motus vehementià & materiz acrimonia 
venis pulmonaribus) exfcreabanr. His pectoralia, refolvencia, 
balfamica , diaphoretica , nervina , anodyna, diluentia decocta 
levamen quidem afferebant , quibus vero laxativa fubinde fu- 
peraddita non nifi poft hebdomadum plurium decurfum curam 
tandem figillabant, 

&. 22. Delineata interim febris epidemica poftquam de- 
pontanis quibusdam fenibus finem vitz fecerat contagio fuo 
plures haud afficiebat , fed cum calore aftivo ferme ceffabat. 
Variolg vero, quas per menfes vernales & aftivos benignas de- 
predicavimus, cum mutabili tempeftate füuum quoque mucaffe 
genium videbantur , ex benignis & diftin&is maligna , confluen. 
tes & quafi éxivuii rara fa&tz. ^ Exiftimarem profedo coeli 
& tempeftatis fingularem clementiam , qua tum verao cum arfti- 

UC vo 


€ 


€o | 489 )o( $88 


vo tempore gravifi eramus ; variolas huc usque. nobis confer- 
vaffe benignas nifi annus prateriti feculi 1689. contrarium me 
edocuiffe. Licerenim annuscitatus pari fi non majori cocli cle- 
mentia ridere, nihilominus Variole Brunfuige & Hafnie có- 
| dem tempore aftivo graffantes genii malignioris erant , ipfis- 
que Hafnienfibus imprimis adeo infenfz , ut plus mille homini- 
bus, atqueinter eos pluribus primariis & ipfis juvencutis Princi- 
pibus, epicedia pararent : Aucumnalibus vero menfibus arini ci- 
rati, praefertim. menfe O&tobri brumali frigore ingruente pror- 
fus evanefcerent; Ut hinc in aprico fic, neque à temporis & at- 
mo(pharz ftatu Epidemi conftitutionem unice derivandam , 
fcd alas circumftantias , de quibus fupra diximus , femper fimul 

& quafi conjunctim confiderandasefle. ; 
$. a3. Noftrarum itaque Variolarum genium graphicequafi 
delineatum. laudatiffimus Dn. Sydenbamius in Obfervv. AMed. 
Se&. III. cap. 1; exhibet, quando fcribit : /4ppetenfe equinottio 
qverno , V ariolecaput coperunt attollere jamque indies latius graf- 
fantes fub autumno imidy pner fate fnt. Cujus quidem phz- 
nomeni caufam , quam filentii peplo involvit, capite fübíequen- 
te fecundo paucis innuere voluiíIe videtur, quando, 7^. ariols ,in- 
quit , quibus annis epidemice gra[Jantur , fi regulares etiam [inf ai- 
que mitiores , circa equinotium cvernum ingrediuntur ; QuiPus 
vvero annis non tantum gra[Jantur epidemice , fed &5 irregulares 
atque periculofioris funt generis, maturius nonnunquam menfe puía 
januario invadunt. — Quafi dicere voluiffet: pro varietate caufz 
nunc maturius & maligniores, nunc tardius & benigniores con- 
üngunt variole, Videlicec Mafla fanguinea particulis recre- 
mentitiis ferofis fulphureis falinis volacilibus & fermentificis cO- 
piofioribus inquinata , Variola progenerantur maturius & ma- 
ligng: iisdem vero in minori quantitace prafentibus tardius & 
benigna fiunt. Peregrinas vero ac morbificas ejusmodi par- 
ticulas maffam fanguineam inquinantes , noftrarum Variolarum 
caufas, partim ob vitiofz filiginis ufum , partim ob fru&tuum Ce 
tealium efum in tenerioribus imprimis comite 43502y jest 

aci 


i 
4$ )o( $8 ^ I 
facile colligerelice. Quamvis interim non negem , efüm car- 
nium ex laudatiffimi Wedelii fententia in Do&rina manufcripta 
de febribus cap. 18. videnda , in locis mediterraneis , ficuti piíci- 
um in maritimis hunc morbum non parum vulgare. | 
.24. Inde veró manifeftiffimum fieri cenfeo, nodum in 
fcirpo querere, qui Variolas à fanguine menítruo materno velu- 
ti caufa accerfere laborant. Vellem fane ac poflem falfarn ejus- 
modi hypothefin ab Arabibus, imprimis maximo Arabice fcho- 
le Magiftro Ebufina feu Acvicenna lib. IV. Fen. I trai. IV. c.11. 
DB. 434. cffitam & adhuc hodie in fcholis recepram & ad ravim 
usque defenfam , pluribus rationibus, phanomenis, obfervatio- 
nibus tam à priori quam à pofteriori refellere, nifi Celeberrimus 
D. Behrens , Pra&ticus Hildefienfis, in peculiari Epiflola de V'ario- 
lis epidemicis ad Perilluftrem Dn. Frankum de F. rankenau , S. R.. I. 
Equidem Archiatrum Danicum &c. data, Epbemeridibus Ger- 
manorum Dec. 111. ann. 3. infert, idem fatis abunde feciflet. 
$. 25. Id faltim noftra etate verufta illius fententia Patro- 
ni explicent mihi velim , cur ex eádem parente prognatorum unus 
variolis laboret , reliquis fine exanthematibus vel febricitantibus 
vel etiam belle valentibus? Cur vice verfa plures decumbantVa- 
riolis, uno vel febricitante vel bene valente ? aut quod magis mi- 
randum foret, cur gemellorum unus variolis laboret , altero fal- 
vo permanente ? Dicant mihi quafo ex ficlitia hypothefi , cur 
unus vel una plus una fecunda fcilicet & tertia vice, quod multo- 
ties obfervavi , Variolis affligi poffit. Dicant denique quomodo 
nonnulli , qui per totum vitz decurfuüm à Variolarum contagio 
liberi permanferunt, in extrema demum fenecta, quod nuper vi- 
di, corripiantur iisdem? In quibus quao ductibus, cubulis, meati- 
bus vel venarum & vaforum anfractibus veluti latibulis delicuifle 
putandum fermentum illud in utero fufceptum  & per tantam an- 
norum feriem à nullis febribus vel alio morbo, ánulla tempeftate, 
à nullis cibis, à nullis medicamentis etiam fortifficis & volarili- 
bus , per circulationis leges , anguftiffimos machine humang 
du&tus & poros permeantibus extricandum vcl climinandum? 
(H) 3 2A 


62 20 210 
$. 26. Ex caufisitaque citatis per menfes vernos & aftivos 
variolz benigne cum fymptomatibus confuetis & benignis eve- 
niebant, nifi fortaffis error individuus diecz uni vel alteri mali- 
gniores redderet. Quo pa&to puella quedam fatis bella & fa- 
na, dum cerevifiam recentem non fatis defecatam largius bibe- 
ret, variolis malignis & confluentibus correpra & convulía mo- 
ziebacur , convalefcentibus reliquis omnibus, quotquot eodem 
tempoie decumbebant: adaucta fcilicec causà morbifica à feci- 
bus cerevifie recenti permixtis. | 
$. 27. Autumnalibus vero menfibus intempeftate tepi- 
da & humida diutius continuata, accedente frugum Cerealium 
(quarum equidem maximam abundantiam ex hortis fuburba- 
nis, queis hec urbs veluti denfà & ampla quadam fylvà cingitur, 
annis fertilioribus colligere folemus] ufu abundanctiori & iterato 
plurimis periculofiores nec paucis lethales eveniebant. : 

S. a8. Jam prater fymptomata ab aliis recenfira Diarrhz- 
am , Salivationem , phrenitidem & alia, frequenter notabantur 
pandiculationes , fternutationes , ftridor dencium, angina , velli- 
cationeslabiorum & narium. Ex his ftridor dentium motibus 
convulfivis accenfendus , periculofus non camen omnibus «que 
lethaliserat. Sed periculofiorangina, ipfi eciam Avicenna loco 
cirato dudum füfpecta , à variolis fauces & pectora obfidenti- 
bus, tam deglutitionem quam refpirationem ipíam inhibentibus, 
fzpe fzpius omnimodam quafi fuffocationem inferentibus. Uc 
hincrede Lommius , in obfer-vationibus «Medicinalibus pag. 1. 
295. Quisquis buic malo fuccumbit fer? , tanquam ex anginá pr 4- 
focatus moritur. logenue fateor me huic malo , poftquam re 
dices egerac, hactenus nondum mederi potuiffe , quanquam : 
phrenitide, diarrhzá pluribusque phaxnomenis [à fcripcoribus » 
pro pernici ofis habitis] vexatos, felicicer cum DEO liberaverim. 
Id tamen filentio non praetereundum , me certo habere perfua- 
fum, pofletalefymptoma potu calido precaveri; Cum neminem 
deco&a velalium potum calidum nec non jufcula avenacea &c 
abforbencem, licet linguam & fauces copiofe variolz — 

rent; 


95 00( SF E 
rent, angina correptum vel mortuum fuiffe méminerim. | Ne- 
que a(fiduz vellicationes labiorum, & narium, ab ajjesía dizvéias, 
perinde ut floccorum compilatio in adultis, febribus malignis lc- 
thaliter decumbentibus deducende , periculo vacabant. | 

$. 29. Revalefcentibus prater moderatur caloris regimen 
& vi&tum tenuem, pulveres bezoardicosSennerti , Wedelii, epi- 
lepticum Marchionis; vel ex antimonio diaphoretico, Corn. Cerv. 
philofophice calcinato, unicornu vero philofophico, perlis, coral- 
liis, conchiis praeparatis, nitro anodyno pulv. anod. cordiali, 
camphorá, lapide bezoar orientali, occidencali, conflatos, magis 
quam volatilia fpirituofa &c. proficua fuiffe vidi. Praprimis à 
folo dicti lapidis Bezoar Orientalis ufu plurimos fine prafentia 
Medici ex voto à Variolis lib fuiffe multoties obfervavi. In- 
credibile profe&o di&u, quam cito & quam bene ab ufu lapidis 

ujusomnia fymptomata, convulfiones, anxietates & alii eruptio- 
nis prodromi conquieverint, ipfis variolis egregio egrorantium 
cum levamine pentibus. Hinc nonpoflum non mirari cos; 
qui pretiofum hunc lapidem , quem fa&titium putant, infra digni- 
tatem nativorum verbi gratia lapidum cancrorum,concharum vel 
aliorum dejicere fruftra laborant. Refragantibus quotidianis ex- 
perimentis & Medicorum principum teftimoniis. Quorum plures 
ut jam non laudem, ipfum equidem Perilluftrem atque Magni- 
ficum Dominum /Ilmerum de 65 in Wartenberg , Confiliarium 
& Archiatrum Cafareum & Regium &c. lapidem bezoar orien- 
talem magni eftimare atque agonizantibus & alterum pedem vel- 
ut in cumulo habentibus, tanquam ultimum remedium nonabs- 
quc pereximio fucceffu cum aliis exhibendum  füadere ex De- 
curie ILI, Aun. 1. Obfervvat. LXV'IHI. Ephemerid. German. plu- 
ribus elucefcit. Praterea decoctum euporifton ex Corn. Cerv. 
rafpat. glycyrrhiza, fcorzoner. paffulis min. hordeo, lentibus tiec 
non Emulfiones & potiones bezoardicas cordiales vcl expellenti- 
bus vel temperaritibus pro renata variatas, inftillatis tenui pott 
Mixturis ex Tin&t. papav, rhead. non acidulata, cly(To antimori. 
fulphurat. fpiritu nitri dulci &c. multum profuille notavi; Nc- 
que 


"- 2 SOS s 
que balfamica & bezoardica media , verbi caufaTin&tura prophy- 
la&ica m. d. (quam prafervandi fine cam in Hafnienfibus anno 
1689. quam noftratibus utilem deprehendi) eff. myrrh. balfam. 
Mixt. Simpl. fucceífu carebant. 13$ 
$. 30. Nonnulli denique, poftquam à malignitate Vario- 
larum prorfus liberati quidem videbantur ; vel à materia morbi- 
ficà non penitus eliminaca, vel ab aéris injuriis, vel diztá neglecta, 
vel alia caufà procatardtica ne(cio qualeviífima, periculofis imo 
lechalibus affe&tibus aliis denuo corripiebantur. Quod licet non- 
nullis pr dicebatur; cantum tamen aberat, ut haberetur fides, 
donec propriis exemplis confirmarenc £7ippocrati lib. 2. apbo- 
vif. x2. "Morborum reliquias , que á crifi füperfunt , recidirvos 
morbos parere.  Plurimos hoc pacto cusfis contumaciífima vo- 
micu quandoque comitata vexabat, febre lenta fimul afflidos; 
qui multis pe&oralibus diluentibus, humectantibusnervinis;bal- 
famicis & laxativis curari vix poterant. Aliis abdomen incume- 
fcebat , facie inflata, infra caput macie confpicua, quafi rachiti- 
de laborantibus. Taceo tumorem pedum, fcabiem cam ficcam 
quam humidam, tineam variaque ulcera, quibus affligebantur 
alii. Quorum quidem plurimis fiquidem vires mediocres fuppe- 
tebant, Laxativa iterata , ex refinà gialappa cum fpiritu appropri- 
ato decenter folutà, cinnabari nativa , antimonio diaphoretico ; 
confect. alkermes fyrup. rofar. vel violar. folutiv. &c. & Balnca 
ex herbis fiderit. conyz. tobac. faponar. origan. ferpill flor. cha- 
mam, ocul. popul. &c. inftar anchora facrz (ubveniebant. Re- 
liquos tabes fenfim confumebar. zr 
$. 31. Ceterum nec tempore hyemali imminente ceffan- 
tem Variolarum luem, fed (aris licenter vagancem ; ne limites ept- 
ftolaris Differcationis digrediar , alia occafione plenius delinean. 
dam refervo. : | 
$. 32. Has vero Obfervationes ad Te deferre perfi uafic, cam 
non obfcura tuain me benevolentia, quam peracre Tuum in his 
judicium. Demonftra(ti enim ce tritas habere manus notandis 
ejusmodi ob(ervationibus & confuctudine legendi. Singularem 
vcro 


5 )0( S&r hg 
vero tuam benevolentiam nifi exofcularer, ferreus efíem , dum 
tot Illuftribus atque Excellentiffimis Viris in Cafareo-Leopoldi-. 
na Naturz Curioforum Academia me quoque Collegam forte 
indignum adfcribere non dedignatus. . Stabat quidem fententia 
Cydoniologiam ad normam & formam Academiz noftra tra- 
&atam publice luci nunc exponere; Enim vero poftquam Ex- 
cellentiffimum D. D. Georg. Sebafl. fungium, Aule Cajaree 
AMedicum, Yrattatum de Cydoniis Vienna impreffum ( nufpiam à 
me vifum ) confcripfiffe , honoratiffimz Tus litera d. 9. Decem- 
bris anni proxime finiti ad me date pluribus dixere , mentem 
mutavi ., ipfasque fchedulas; in quibus hujus pomi Virtutes & 
ufus fane infignes rudi quafi penicillo delineaveram , abjeci, 
ne fortaffis Iliada poft Homerum fcribere putarer. Interim ob- 
. fervantie ergo , quam Tuo nomini debeo , hoc qualecunque 
Praxeos clinice fpecimen gratique animi mei fymbolum exhi- 
bere volui debui quod ut equi bonique accipere velis eft, quod 
fümmopere contendo. | 


Apollodorus. 


Seribebam Mulbufa Imperialis d. 25. fa- 
nsuarii , Anno Chriffi 1701. 


CONSTITUTIO EPIDEMICA 
TUBINGENSIS [ 


Anni 1701. 

Dx. D. RUDOLPHI JÁCOBI CAMERARII. 
Uanquam de raris & epidemiis verum forte fit illud Galeni 
fe obfervandi morbos occafionem pra Hippocrate babuit 

fe commodiorem, cüm unus Romz vicus plures habuerit inco- 

. las, quàm integra urbs Graciz , atque adeó ex tantis urbibus, 

uti & é caftris, hiftoria hujus anni epidemia plurimum fibi pro- 

mittat , non tamen parva negligenda putem, fed & ex talium 
particularium colle&tione formandum aliquid univerfale, imó 
juvat noffe , quibus fatis diverfa loca ex diverfis caufis in pace 
aut in bello fuerint exercita, ut pateat , quid univerfale anni vel 

Cent. 1. C II. Append. (1) parti- 


é6 e 482 )o( 88» 
(o ——à m" n gonccumsm uud M d - 
particulare loci fuerit. Decimus per Dei gratiam completur 
annus, à quo Tubingam liberam reliquit dy(enteria, qua cüm per 
tres annos prioris feculi octuagefimutm nonum; nonagefimum, 
nonagcfimum primutmn » belli injuriis aliàs graves , ab eftate in 
autumnum epidemié fuiflet graífata, tum more etiam epide- 
mio requievit, ut cra interim fama publicaret ipecacoannam 
ovum antidyfentericum , eo hactenus opus nobis non fuerit, 
nec experimentis ejus laudes comprobata ; quibus tamen mul- 
sum derogat, fi verum, quod in novellis legi, pro gallorum ex- 
ercitu aliud novum remedium ancidyfentericum in Italiam fui(le 
mittendum. - Noftram pacein five illas inducias rupit nupera 
a ftas, &c alvi fluxus noviter urbi intulit... Quam prior illa zffas, 
qua ante decennium finem dyfenteric tulit, ficco calore prava- 
Juit duas pracedaneas, tam ultima hac nupera omnes hactenus 
intermedias ; quanquar illa nonagefimi tertii etas , dyfenterie 
apud nos non ferax , aí(tuofm ficciratis teftimonium habuerit in 
bonitate fui vini & frumenti. Recordor quoque anni nonage- 
fiminoni, quód menfe Junio, fatis etiam calido & ficco, diarrhoc- 
| as quasdam coricitaric, & metum mali gravius invalituri jam tum 
incufferit, fed in herbà velut fuffocatum malum brevi evanuit, 
quanquam & illa aftas tulerit vinum & frumentum bonum, Ca- 
lida cemperiei fru&us.  Quzitaque € qualis fuerit labentis hü-. 
jus anni aetas, notoria quidem. determinanda tamen: Primó enim 
d pene 


frigida veris ftitutio, diu nimis durans, & ad finem usque Apti- 
lis (e excendens, nec majum fivit incalefcere , fub inconftante ad» 
huc aére , nifi verfus finem ; abhinc autem invaluit eftuofa tem- 
peries,an potius intemperies, audiebantur paífim riftes novell& . 
de calamitatibus graviflimarum rempeftacum, qu per DEL gra- 
tiam füper capita noftra cranfierunc feré innoxia ; rarz: parce que 
pluviz ficcitatern contemperare non valebant, usque dum £s 
Augufti aliquale frigus ferret , novam autem denuó fubíequam 
aítatem terminarec pruinofus füb finem September, pra valente 
bactenusficcitate. | Aftra qui volet ; his applicabic & determina- 
bit cx cphemcridibus. . &cfpondic i(tis; polt tardam utique ger- 
E me pun 


42 Jo € Ser Es 
minationem , contra fpem bona & mefílis & vindemia ; etenim 
uvas abimmatürá putredine, quam minabantur plurium acino- 
rum hofpites vermiculi, quó minus latius ferperet, cohibuit illa 
ficcitas: Poma autem & pyra verminofa pleraque pracociter ceci- 
derant , nec diu afferwari poruerunt , in putredinem nimis procli- 
via,ne de fagorum foliis gallarum extraordinarià copià obfitis, 
de brafficà ab erucis depaftà, &c. dicam. — Prius veró & ex vicino 
quodam vaccarum grege (falvo noftro) hydrops pectoris multas 
abítulerat, & anferum juniorum ítrages aliquibus locis tanta 
fuerat , ut prz foetore fepeliri debuerint. Hacigitur zftasiterum 
inter nosalvum fluere fecit; primi quilaborare coeperunt, erant 
infantes, menfe ftatim Junio, plures fequenti Julio , quo etiam 
adultos (non tamen ex illis dizca: erroribus famofos) invafic di- 
arrhoca quedam rorminofa, acuta , imó cum vomitibus fpas- 
moque furarum cholera. Tandem rari in urbe dyfenteriz noa 
ita maligna , cafus , frequentiores ex pagis aliisque locis audie- 
bantur, nec tamen ullus illorum fluxuum , uti quidem minitari 
videbantur , nimis apud nos invaluit, nec ftragem edidit ; non 
defideratis nifi paucis infantibus: Infuper autumno in totum fat 
ciro hic loci omnis lues requievit. Mea tum cura concreditís 
fuccurri, preter ufum pulverum pannonici, antimonii diapho- 
retici , gelatin cornu cervi ficca , feminis plantaginis in congruis 
vehiculis , methodo inprimis Mortonianá , fucceflum fecundante 
Dco, jungens corticem peruvianum cum clectuario diafcordio 
per fyrupos in bolos, vel ejus extractum cum noftro bezoardico 
aut theriacá coclefti in pilulas formando. . Ultra illos alvi fluxus 
nil epidemii tulit aftas , nifi quód eodem tempore puerorum 
genz communiter inrumuerint , auditi quoque fucrint catarrhi 
&ftivi, five ruffes plerunque ficcz, quibus addi poffunt cres ftu- 
diofi unius collegii , quorum unus hzmorrhagià narium cnor- 
mi,alter hzmoptoc largá, tertius vomitu cruento fub idem cem- 
puslaborarunt, Hzc eít noftra z(tivi fluxüs hiftoria, quam pro- 
pterea notare volui , ur conferri poffit cum aliis, utpote fpe fre- 
tus, fore vel tandem clariorem caufam , cur non omnibus fed 
cerüis annis fiant calium epidemiorum recurfus? ; 

(1) 2 


Ejus- 


68 |. "d$ )o( $e 
punc S L] . ^ L] IR ARM 
Ejusdem Schediasma ad Hifloriam Epidemiam 
"Anni 1702. 
Uandoquidem adhuc fuper nos manet DElIbenignitas, quam 
prioribus annis depradicavi, quod priftinam epidemiorum 
morborum malitiamTubinge gravem repreflerit , nec finat huc- 
usque iterum invalefcere , idcircó hiftoriz illorum pro hoc anno 
cr modum appendicis tria folum breviter fübjungam, que no- 
tari poterant. 

Ante omnia incon(tantiz & anomaliz, qua per ultimam 
hyemem uti & per duas priores fuit, non faris videntur refpon- 
dere morbofi effe&tus ; Major illa fuit, & omninó calis, ut fub 
cà fanitatem mortalium adeó bené fibi potuiffe conftare , fepe 
admirationem moverit, dum pauci utique per urbem illo tempo- 
re agrotarent, & malignorum epidemia plané exularet, corum 
aucem morborunft , qui quadranti anni funt congrui, nec ma- 
gnus numerus, nec extraordinaria eflet ferocia : Hoc eft parado- 
xum, quod vexare polfit & foleat practicos , fzvire luem ean- 
dem (üb diverfo acre, & filere ipfam fub tali, quem morbiferum 
accufaveras. - ; 

uia veró morbofi effectus non ftatim ipfo menfe vel qua- 
drante erumpere, fed fequenti demum füccedere perhibentur, 
huc proin referri poterit, quod fecundó notari meretur , fcilicet 
utut interdum proprié epidemium in urbe nihil fic, (ed fporadi- 
cé multi egrotent, certo tamen temporc plures agros abripi; 
quàm alio, per morbos diverfos & difperfos : Tale fuit tempus 
vernum hujus anni füb finem Aprilis & principium Maji, quo 
perfonz diu infirmz , fenes, viduc, infantes, plures quam alias 
fuerunt abreptz. —Quomodó fingulorum ira fara concurrant ; 
vel in quantum debilitas eorum non ferendo conveniat , facilius 
eft determinatu in thefi, quàm hypothefi. — : 

Tertio, qua de fluxibus alvi mediocritatem adhuc fervan- 
tibus per eftatem ad annum prateritum notavi , huc repeti pof- 
fünc pro hoc anno ; nam pariter cum aftate redeuntes non inva- 
luerunt ultra gradum priftinum. lud modó addam, aliunde 

à 


» 


49 (o)8 — 6g 


ad nosadvectum fuiffe quid mali gravioris. Inter reduces ex ca- 
ftris ad Landavium, qui febre tertianá & diarrhocá laborarunt, 
unus ex civibus fub finem obfidionisibi & Philipsburgi non nifi 
per diem unüim & alterum commoratus vix domum attigerat, 
poft medium Septembris, cum dyfenterià dejicereturatroci. Hac 
uti per contagium haufta fuifle videtur, quia non tam errores 
in diatáà commiffos novit, quàm conceptum inter infectos hor- 
rorem ipfe accufat, ita domi etiam fe diffudit ad plures, obfer- 
vans quidem fatalem illum morem , quo certe folüm perfona 
folent corripi , falvis aliis: Nam conjux omnium fordium injuriis 
expofita manfit intacta, conjugis autem foror ipfo die feptimo 
à decubitu viri completo dejecta fuir, & die fequente filiolus tri- 
mulus fedes torminosé cruentas frequentare coepit ; evafit camen 
illa criga feliciter, & perftitit hanc intra domurnlues. Multo au- 
tem gravior fuit hujus viri dyfenteria peregre allata ,quám ulla 
per urbem fponté oborta, nonfolüm duratione in tertiam fepti- 
manam & dejedtionum nimis citatà frequentiá , fed & excreti diu 
finceri cruoris , dein non muci verum flavo- viridis liquaminis, 
Copià perquàm magná , ftipata etiam fymptomatum moleftiffi- 
mà vehementiá, prater oppreffionem przcordialem , cormina, 
tenefrmum, inprimis dyfurià & cantum non jugi fingultu, de qui- 
bus ultra decem dies & pta reliquis majóres audiebantur agri 


querelz. Cum die fexto, quo demuni poft centata domi varia . 


confuli coeptum, ur & diebus fequentibus nulla diftingui poffenc 
remiffionum & exacerbationum viciífitudines , & urina omnis ru- 
bedinis expers, flaua & clara, fed rurbata admodüm facilis, of- 
ferretur; paucis, cüm non tam febris (nec aphlitha uriquam nec de- 
liria füpervenerunt) quàm fluxus & vires urgere viderentur , eger 
icem à meridie per vefperam fumtas atia duas corticis peruviani 
& cletuarii diaftordii drachmas , ut irigratam fibi formulam, 
porró naufearet, inde purioris cruoris copiam citari precendens ; 
Itaque pro nocte ptimüm modicam narcotici dofin extractis cor- 
ticis, tormentilla & bezoatdico addere confultum videbatur, & 
ob bonum effc&tum continuare alternatim tales pilulas & eriul- 

)3 fiore 


^» 


7o - 45 oC Sv s 
iones ex femine papaveris albi , plantaginis, amygdalorum, in 
congruo vehiculo, edulcoratas cum abforbentibus & pulvere 
anodyno, femper ita dofi no&urnz refervando vim opiati : Per 
dies veró fuis horis dabantur quater fcrupuli pulveris ex unicor- 
nu foffili, coralliis, fecine plancaginis, priapo cervi , dente hip- 
poporami , pannonico , itidem in confimili: vehiculo ; Quibus 
tandem accefferunc date fubin gutce balfami peruviani cum 
cochleari fyruporum papaveris erratici  rofarum rubrarum, fym- 
phyti, & eleduarium cemperatum cordiale ftomachicum, cordi- 
- ale. Dubia movit potus, cüm ab aquá cieri alvum, à vino eftum 
pratenderec eger ;. Videbatur ergó medium tenendum, concef- 
fo modico vino vetere pro paftu, ctiam ob languorem & ano- 
rexiam perparco, cxtra id tempus prafcripto decocto ex rafurá 
cornu cervi,ma(tiche, & cinamomo: Serum la&is commendatum 
neício cur citó naufeavic eger , multum autem gelatina cornu 
cervi haufic foluta in vario vehiculo calido. | Excerna fcrobicu-- 
lo cordis, fedi, membro, roboris & linimenti ergó admota, & 
catera , prolixius recenfere opus non fuerit. Illud addendum, 
dyíenceriam foerninz cum cruore m ulco , magnis corminibus , 
usque deliquia ,non impedii(Ie camen, quó minus dic quarto, fta- 
to utique tempore , venirent menfes, & durarent aliquandiu, 
citius camen finiri, quibus etiam id dandum videbatur , ut inte- 
rim parcius infifteretur ufui ifchzmorum. 
* 20* 


Quam in Ephemeridibus Meteorologicis Tubingenfibus olim 
exhibui Tabulam motuum mercurialium per criennium, eam 
ulterius ad prafens cempus conti , perque annos adeó plus- 
quàm octodecim exteníam , quia brevis e(t, publicé hic propo- 
no, dum ephemerides ipfz tor annorum domi latent prolixio- 
res. Obfervationes quidem circa Experimentum Torricellianum 
fuerunt infcripte alicubi difficiles Nuga ; habuerunt tamen fu- 
os vindices. Tranfear aur maneat liberum , quorumcunque ju- 
dicium: Meam ego tabulam illis modó de(tiuavi , quf nihil te- 
mocré pratermittentes etiam Perpetuo rali Mobili delectantur, 
utuntur. Horum non modo Curiofitas cum propriis pere 
| ! ie 


439 )o( Germ ER 


alienas amabit obfervationes, verüm etiam fagaciras per carum 
fylvam venabitur pradam aut fcrutabitur vias, quas in Meteo- 
. rologiá non minus ac in Epidemiá occulit Natura. Ne afymbolos 
ipfefim,excerpam unum alterumque cafum, cui applicari poflint, 
quz in tabulá exhibentur ftationes: Si prius monuero, fermonem 
adhuc cffe de uno eodemque Baromerro illo fimplici , cui fca- 
lam admotam fuiffe olim monui minutorum decem, qualium 
palmo romano dat P. Eana ; Illam hác vice fubdivifi in gradus 
viginti, ut evitarem numerorum fractiones. Sic omnium fupre- 
ma fatio & altitudo mercurii defignatur per femiminuta 20. 
medium fcalz habet 10. imum o; 

Horum five decem palmi minutorum five viginti fcala: gra- 
duum varietate abfolvuntur motus mercurii intra tubum, qui- 
bus extrà refpondent motus aeris tanti & tales, ac per hos at- 
nos igiff inimus magná copiá & differentiá. Variant an- 
ni, interdum nec ad fummum nec ad imum fcalz deducunt mer- 
curium 5 variant menfes, interdum diu quafi-in codem tenent 
ipfum, fub exiguá motuum differentià ; alis intra paucos dies fic 
lapfus à fummo ad imum , aut afcenfus ab hoc ad illud. ka- 
que fi cui libuerit comparare annos annorumque partes inter 
fe , habebit , in quo fe exerceat : eccurret autem ipfi commu- 
nius hyeme gradus fupremus, interdum quoque autumno ,ra- 
rius primo vere, nunquam «ftate. Quibus autem menfibus 
füupremus , iisdem quoque infimus : fic aftivis neuter. Adeoque 
differentia illa motuum maxima decem, novem minutorum eft 
hyberna:autumnalis nunquam minor quinque minutis , fpe fu- 
it major: His zftiva nunquam major,írpé minor. Dantur au- 
tem menfes omnium anni partium , quibus. non nift trium mirt, 
eft differentia: uti dantur interdum dies, quibus quafi fuorum mo- 
tuum dememiniffe videtur mercurius , herens diuin eodem. 

Sed ad ea, que promifi, fpecialia. Diluvium tempefiuofam 
2.1702. d.15.Jul. de quo in ENC. 3.7. 157. non fuit cum illà men- 
fis ftatione humili, quam exhibec tabula ; (cd cum medio fcalzz 
Pra:cefferac defenfus non nifi per gradum unum ; plané non pro 

! »qife7 yat 


— E yo( I 


ratione talis ac tanta exonerationis , cam venientis quàm. fientis 
& fada. Belli luctus, quorum omen illud tunc metuebatur, 
irtuerunc utique nimis heu graves, tranfierunc camen DEI gra-- 
tiá; qua vel tandem plene ipfos compefcat ! Nondum quippe cef- 
fan. Nam nupero demum Augufíto hujus anni 1710. noviter 
fuic praeceps vallium noftrarum inundatio; iterum non cum hu- 
milite , quanta folet effe. cum talibus exoncrationibus aeris 
hybernis,fed cum grádu modó fcalz fexto. | 
Ominofüm quoque inter alia nimis mulca triftia igna vi- 
debatur fulmen extraordinarium , cüm no&e precife medià inter 
ultimum Decembris An. 1702. & primum Januarii An. 1703. ad 
fonum feré duodecima graviter detonarec vetus, aut intonaret 
novus annus: llrique triftis recórdationis. — Tulerar ferus & ul- 
timus vefper lapfum ad imum illud fcale;, quod in tabulá, fub 
auftrino, laxo &humido aere. Manfic diu cunc humilis mercu- 
rius, imó quod non aliàs fa&tum , defcendit adhucintra illud íca- 
lg imum: Ut non nifi illà vice differentia motuum fieret major 
decem minutis. Citó enim , ejusdem quippe Januarii fub 
finem , confpicuus iterum fuit in altiore gradu illo, quem ta- 
bula exhiber. | Nefcio, num ad caufas vel figna fatorum talium 
fpe&tet, quod fingulare cunc videbatur fpe&taculum: Mars ac- 
cedens ad vicinos Saturnum & Jovem ; hoc fübinnuiffe modó 
fufficiat. . T 
Anno 1705.ad gradum fcala , quem tabula offert, fexcum 
cecidit Majo menfe infempeflizva nix ; nobis quidem pluvia, vi- 
cinis aucem alpibus utiquenix copiofa. Scribebatur tuncex pro- 
vinciis germaniz feptentrionalioribus, gravem pati arbores Ca- 
Jamitatem, prz nivis moleavulfos vel grandestiliarum ramos: A 
alpesnoftras multá nivete&z & preíla fegetes & vinearum fron- 
des, manferunt tamen in falvo, poft paucos dies refurgebant & 
leté virebant; rerardata modó, non uri aliàsà pruinis; lafa fuit 
germinatio. | Succeffit brevi , fc. nivi diei oj. aliud die 29. me- 
ccorum , cüm jam füpremam menfis ftationem occupaflet mer- 
curius , fub a&re nondum quieto , dejicicbat enim granedulz E. 


piam , apriliformis. i 


49$ )o( Ses 23 


me—— € d 


— Ex An.a706. Eclipfis Solis memorabilis fuit neq; cum füpremá 
neq; cum infima Maji menfis ftatione,fed cum mediá: Ec quod fub' 
Eclipfi folari partiali, magná tamen, An. 1695. in EN C.3. 7. 83- an- 
notavi ,de barometri nullà prorfus faQtá mutatione, per omne il- 
lud.obfcurationis tempus; idem fub Totali nóbis & Annulari pa- 
riter omninó ft habuit. . Stetit mercurius obfcuro illo tempore; 
quafi crepu(culo, fixus, plané invariatus , ne pili laticudine vel 
demiffus vel. elevatus, utut thermometri fide aér bené refrige- 
rarecur, . Vefperiantem corparuit per quartam minuti parcem 
humilior: Tune nubes pomeridianas quidem difflarat eurus, 
fequens mane zamen. tulic pluviam ; & ferus vefper fignuar 
gratia, Iridem , cüm altiorjam ac ante eclipfin effet mercurius. 
?.— Annorum 1707. & 1708. bemes auftrine non tulerunt con- 
fuetam altitudinem. Januarius 1708. vernus potius, quàm hyber- 
nus5quo in pratis colchicum , mezereon in filvis Roruerunt. Et 
infolita tamen illius cemporis lenitas & temperies docente ther- 
mometro fuiffet nobis per zítatem fumme rigiditas. Nunquam 
illo menfe altus mercurius, vix femel, nec diu, venit ac ftetit ul- 
tra fcala medium, plerunque multüm infraipfum. Cüminimo 
hareret per decimum & fequentes dies , mirum non fuit cum ae- 
re turbulento, fed fatis quieto , grato, apud nos, poft nebulam 
aut flavedinem vel rubedinem matutinam,tunc frequentem , non 
pluviofus, fed vel ferenus vel nubibus Solisque radiis alternans. 
Alibi forfan fe exoneravit. Die illius Januarii 20. & feqq. cüm 
perturbaretaerem ventorum vis , & ferret fulgura, irides; pluvias, 
mercurius quidem defcenderat,fed non eousque. Interim paí- 
fim quoque fcribitur aliundé, vifa meteora varia fada diluvia; 
delapfosignes,&c. Communiter autem,ex Septentrione, efle pod 
tius ver, quàm hyemem. Pragreflus December 1707. fuerat notr 
minus & aeris & mercurii motu apriliformis; differentiam fuam 
quacuor minutorum abfolvens vel viginti quatuor horarum fpa- 
tio, à nive ad cjus folutionem: Nec ad imum nec ad fummum 
fcala: ,ut alias hyeme folec, unquam pertigic. DR 

Anno 1709. Januarii beris fine pari (ive gelu extraorditias 
Cent. I. f 11. Append, UK) . TP 


:d 


rie longum & magnum, non obftitit, quó minus caderet mer- 
curius, fcilicer ad venturam oportune nivem, tegmentum fegeti. 
Certé per diem duodecimum & tres fequentes bené humilis, etiam 
oft nivem adhuc, fub aere fereno. conítanter gelido : Acqui 
tnedià aftate communiter illa ftatio folet effe cempeftuofa Non 
nifi uno minuto humilior ftetit die quinto , antc gelu illud , qui 
tamen fuerat toto coco diverfüs, fcilicec auftrinus, láxus, plu- 
vius, quem rigor venti no&turnus ftrinxit & mutavit in plane 
alium ; tunc enim nix & gelu hyemis illius acerrima principium, 
Hinc decimo fexto motus per fcalam furfum, nondum tamen 
ad fummum : quó pertigit demüm die decimo nono férenato 
poft nebulas conftanter acre. Tales tunc dies quatuor , inter quos 
unus ex frigidiffimis totius rienfis, & per quos ramen defcenfus 
duorum minutorum. Cüm veró intra breve tempus per tría 
minuta fierec ulterior lapfus ad fcala: medium, tunc alia venit 
nix, & comparuit ad vefperam pruina murorum ; Hinc mole- 
ftiffimi rigoris vel andenr aliqua relaxatio. Fuit, fiquidem Aftro- 
logos audire lubet, previa laxitas auftrina füb oppofitione Mar- 
rs & Solis Superveniens oppofitio Saturni & Mercurii dedit 
principium hyemis per ftringentem euroboreami. Finem fecit 
oppofitio Saturni & Veneris cum PL. & aliis ad diem Pauli. Su- 
premam interim menfis ftationem & inclemenriam fuiffe nor 
fub iftis, fed fub quadrato Jovis & Solis, mirum forté cuipiam 
videri poflet, din 
Sic utique vifum quondam fuit 74. Slutero , occupato iB 
dextrá applicatione principiorum I7 Cockii ad. conftirutionem 
meceorologicam anni 169«. ubi tractat inter bené multa notatu 
digna qua ítionem: cur calefaciens alias quadratum Jovis & Sous 
die (excoDecembris forte gelu tulerit? Traníeac hic examen Fa- 
tionum , hoc folum addam : Ante feculum Hielis. Roeslinum 1n 
d. navig, Septentr. (laudato Belgis libello) de hoc paradoxo jam 
monuiífe Aftrologos. Scilicet hybernum gelu à Saturni confi- ! 
guratione cum aliquo planeta fuiffe micigatum. Contr, So- 
lem, Joven, Martem, Mercurium tunc configuratos frigus 1D" 
tendifle Exemplis annorum 1608, 1607. Quo ipfo fimul mp 


45$ 00( Sm — 


43$ )o( $E 25 
alterum Sluteri dubium, quod fcilicec conjun&tio Saturni & Solis 
uno anno liquationem, alcero gelu tulerit. Ecenim d. 18;Dec. 
94- fub illà intenfum frigus: anno 95. d. 8. Jan. fub conjundio- 
ine Martis & Solis liquatio , ad imum fala :d. 15. Jan. poft con- 
junétionem Saturni & Mercurii gelu fuic, ad füupremam menfis 
ftationem ; Ec ad analogiam cum afpedtibus .& meteoris Jan. 
anno 1709. Caterüm , priores illa hyemes auftriaz uti videban- 
tur fovere Peftem Polonicam , ita fuccedens borealis eandem fpe- 
rabatur extinctura: Ec erat urique filencium aliquandiu; verurm 
enim veró triftia porró leguntur in novellis publicis. Opponam 
adhuc illi gelu effum , quem fuftinuimus per dies Julii anno 1707. 
quatuor, fcilicet d. 19. 20. 2r. 22. infolitum ; non tamen cum 
humili mercurio ,.nec cum magná motuum differenüiá, fcd à 
fupremó hujus menfis , & communiter aítatis gradu, à nebulà 
per ferenitatem excremé calidam ad tempeftatem nocturnam , 
fenfim fa&o defcenfu non nifi per quatuor gradus, nec infra fca- 
le medium. Interim, qui primo die afpirarat adhuc aer lenis, 
difpellens nubeculas , (qua quidem folet effe gratia Efefiarum, 
five euroborez & euri, pomeridianum acrem cemperantium ) 
emancbat prorfus , ne aure quidem appulíus fentiebatur, urge- 
bat autem calor , quantum thermometri teftimonio ab illo tem- 
pore nullus annorum fequentium tulit. Hac, ut dixi ad tem. 
peftatem; cui cüm füccederent ulteriores binis diebus fequenti- 
bus, & obtineret infignis cemperati jam, imó refrigerati, aeris 
inconítantia, cunc quod ficcus calor non potuit, procuravit la- 
xa humiditas, fcilicer defcenfum ulteriorem , uc differentia ta- 
men ftationum fub ram diverfo aere ficret octo cantum graduum. 
Si cui libeat recurrere ad Ephemerides illius temporis aftrologi- 
cas, inveniet Jovem apud Martem, & afpectus forfitan pro ete- 
fiis quoque & fub(equá inconftantiá. 

Cüm reviderem Tabulam, offendi ,.quod aftate rarum, 
fcale imum ipfo Julio anni 1703. Iraque recurrens ad Fphemeti- 
des, deprehendo lapfüm per quatuor minuta fa&um intra 24.ho- 
ras, & mox reafcenfum intra horas non plures, per quinque tni- 
nuta , die menfis fexto , fub aere non calido, cum pluvix Copià 

(K) 3 venti 


76 Eme 95 oC Io 


ventique impetu : Flabac ile ex plagáà dnieridie'ad occafum, ver- 
fus quàm nobis fitus eft Lacus Podaimicus. — Atqui hic ipfe cum 
"dicebatur intumuiffe ultra modum 5 An perturbatus appulfu ho- 
ftis viciniz graviter minacis ? 

Video etiam , quod vix aliàs fa&tuar, Decem^ri noit ftecit- 
fe bumilem mercuríum , fed cenuiffe octavum fal: gradum an- 
no'eodem 1703. Infpicienti autem ephemerides occurrit illa fta- 
tio die Decembris o&avo nübilo; inconftanti, ventofo: Tempe-. 
| ffas horrenda cum fulg, ton. vi venti infolità, vix fine cerre motu 
fuiflc credita, que in: 7fngli , Belgio, & ad mare Balticum valde 
fz vit, & t velintulia; fcribebarurtuncno- - 
. &einter 7. & 8. Dec. incepilfé ex SW. & duraffe ad meridiém oQta- 
vi; qui turbulentus, ut dictum, apud nos, non camen cempeftuo- 
fus, tranfiic decetero fine damnis. ^ Cur fub tali aere nom hu- 
milior mercurius? An medius inter oppofttiones & poft conjun- 
&iones eres id non permiifit? (Illa'veró Yidefis per need 


TABULA 
AMotuum: "Mercurialium , 


pce 


1699 


1691]1692 1623. 1694. 1695. 1696 1697 1698 
Januarius 523 2 20, i9 1$. 6 3 16, 1.20; 4|18.4. 14.0 020.0 
Februarius t5 Beds 19, 4 19. - IM 18:416 0 16.6 6 164 
Martius, |. [| 1 7234s alf. jc $14. £14 o TX 16 ED 
Apis: | — 42r L 615 6 $. 6o. 3 [14 j[i2 4149 
Majus ERUITA aL 412. f f[13. 4 16 7.14 $8 14 614 f. 
Junius | 12 E D 613. 8 8Ir6. "Presto 4 If 816 4 4 
Julius P ELHT T 13 $i 13..,8 8 14s. 7i 1.8 14 614 I4 7 i is 
Auguflus -— 14. 9/13 E 13. 612. 7|16. 6 16 8 16 714 $5. 1 
jeember ese eir arr epo a rz re ara 616 € 
O&ober Ie og Ij 6 IT PROS O19, 6 14 4 18 f jr o1 5l 
November 1$ ofa 3 4[|Uf. 4/14. O16. ié.11|to o CIE 2 dar : 
December 1:18 7:20 2|18, | E ies 32lif 4 414 818 220 E 


O: 19, 


"x: | 


nomos) Certé à NL tunc ecliptico properavit ad füupremam, que 
intabulà ibi ftationem intra triduüm. : - 
Denique finem his impofituro ad manus venit ]a conmoif- 
fance des temps, quam Gallica fcientiarum Academia publicari fa- 
cit, ubi de anno. 1708. fcribitur , fupremam per ipfum elevatio- 
nem mercurii fuifle obfervacam Z. 1 7.Vovembr. 28. poll.r. lin. £* 
Infimam d. 10. Januarii 26. poll.9. lin £.. Hec plané conve- 
niunc cum obfervationibus meis: Etenim fcalz rnez gradus deci- 
mus octavus, qui in rabulà ad annum 1708. Novembri refpon- 
det, etiam non fuit per hunc annum , nifi mane iílius diei 17. quo 
longam nebulam. excepit ferenitas : Frigidum utique fuit illud 
mane, miius ramen, quàm fequens, quod habuit mercurium tri- 
biis jam gradibus inferiorem. . Alterum huic oppofitum, ex Ja- 
nuario ejusdem anni, eft illud ipfum fcala'imum; de quo fupra, 
ad hyemem auftrinam , quod mirabar fuiffe fine aeris curbu- 
lentià. In quo itaque fubfifto : Ad occafionem: quamcunque 
aliam.refervans plua... 505000700 0 | | 


(ong. cmi 19 cmo n3 

Staftones Barometri füpreme &5' infima: lo*a 
1700|170 1,1702/1703 1704. 1705 |1706. 1707 17081709 17 19] 
* 4120 O14 ah$ O/18 O16 O I8 6|16.t0o I6 8120 I8 2/16 o! 


—— —— 


16 8 


— — — —— o —— 


-2|16 . 2|20 O|10. 2|18 219 c|6 414 816 2 


| 16 P 


TE 


12. 0h16 4 I6 6112 2,18 cli6 6 16 61z 214. 4114. 0 


I4 2 

18 6 

16 o4. 4| [rg2|14 4 16 2/14. 414 O12 24 4|14 2| 
14 j|14 6| Y4-4(i2- $714 6114- 4|E2 614 4|I2 4|16 6, 
I4. 4 2 : 
16 38 
14 8 


I4 46 8.11614 614 4 14 414 6|14 6 12 4|14 614 8| 
16 g[14. 4]12 614 O T4 614 7'14. 814 614 6i14 6 14 6| ; 
14 816 614 412 6/14. 8/14 6|14. $|12 2]14 6|14 An 
14 81& 12114 4/14 213 216 216 4 I4 4|14 4|16 ehe s| 


14g 18 616 0 nemvg 6lra4 44 6|14 Oll4. 4116 z 


——— ——— M Do— 


| |20 O18 21160 IS 4 16 2]16 614 O 18 418 sis 6 ze 


lig 16 hie G[io 8318 2/14 o8 0 12 414 2118 O 
K (3) De 


Thzn.]. 


Phan. Tl. 


Phan. 1I. 


P5an,lV, 


7$ 49$ )o( Gr / 


————iltà- 
—' " " Lacs: 


B ooscessmnl 


De 
Frigore byemali Anni M D CC1 X. 
Tou vehemencda, quz Anni 1709. principium memora- 
X bile reddidit, digna eft habita, qua Curioforum confidera- 
tionem eruditam ,fuübeat, quos inter precipue Exc.D. Joh.Gui- 
lielmus Bajerus, in ill. Noricorum Univerfitate Alcdorfina Pro- 
feflor publicus in differtatione d. 15. Februarii edita caufam ejus 
expofuit; & celeberrimus D. Bernardinus Ramazzinus in Ante- 
noreo Lyceo primarius practice Medicine Profeífor in Oratione 
die 13. Maji anni przdi&ti publice habita , prater caufas, in ef- 
feQus etiam morbiferos algidiffimz hujus conftitutionis inqui- 
rerevolui. Horum itaque propria verba Le&toris in graciam, 
cum paucorum in magus Opufcula devenerint ; Hiftorie noftra 

epidemicz fübjicere libuic. : : 


Dx. JOHANNES GUILIELMUS BAIERUS. 


/S. 1. 3 Rigoris illius poft hominum memoriam maximi, q 


A meníe proximo per Europam f(aviit , rationes breviter 
evoluturi, merito pramirtimus recenfionem quorundam pha- 
nomenorum tam antecedentiuüm , quam durante cjus vi in aére 
cerraque noftra obíervatorum, unde totius rei cognitio facile 

ucitur. — e 

$. 2. Erant jam tum Decembris dies plurimi gelidi fatis ac 
nivoft, terra frigore tam alte conítricta, uc currus onuftos fu- 
perficie fua ferret. neque.omnino folvebatur, cametfi per inter- 
valla cepidi venti aérem agitarent-& .poft Calendas Januarias.a 
Nonas usque pluvia rempeftas impenderet. ; 

$. 3. Ipfo Nonarum die, cum aquis nivalibus pluviisque 
telluris facies undique maderer, (latente camen adhuc fubtus 
glacie,) circa vefperam demum quam maxime humidam , ven 
us orientalis fpirare primum leniter, fed provecta node vche- 
rr entius, ooepic; poít quem fub auroram ftadim terra omnis ni- 
ve & pruina vifa eft obriguiflc. ( 

$. 4. Ventum bunc, per fequens biduum & ultra Es D o 


y/ 


fiduo frigoris incremento, fed diverfo impetu continuatum » 
paullo antea Mercurii in.Barometro per plures gradus afcenfio: 
fübita prenunciavit, eum prius ad vefperam usque dici V. Jan, P^«". V. 
multum infra mediozritavem lapfus eflec. | Heu 
& $. Thermornetrorum ex adverío: liquores: fübinde ma- Phe». VT. 
jores frigoris gradus notabanr ad medium usque Januarium ;. 
uo cum ad tantam vehementiam gelu procetliflet ,. quantam 
im noftris regionibus vix attingere poffe credebatur, circa diem 
XVHI. obfervatum- eít remifille paululum, fed non diu neque: 
conftanter: quandoquidem & per brevia intervalla rurfus cre. 
. vit decrevitque, & diei XXIIL tempore matutino majorem quem 
amea unquam vim in noftris Thermofcopiis oftendit, poft mc- 
ridiem autem notabiliter defecit. 
S. 6. Mercurius interim in: Barometro alterno afcenfu de- Phzo. vit. 
fcenfuque ventorum potius, elaterem aeris variantium , viciíTi- 
tudines indicabar, quam frigoris incrementa &  decrementa ; no- 
bis quidem haud mirantibus , qui pridenr noveramus, & calo- 
rem & frigus, & ferenitatem: & perturbationem coeli: cum di- 
verfo elateris aerit ftatu: per accidens faltem conjungi: tametfi: 
vulgo ifta qualitatum aeris temperatio Barometrorum Ícalis pro- 
regula confueverit adícribi. - 
: $. 7. Quemadmodum igitur iftas Barometri mutationes, 
utpote parum ad^ hoc negotium conferentes , figillaim expo- 
nere fuperfedemus 5 ita nec opere pretium fore arbitramur phzu, VII 
gradus thermometrorum hic enumerare, qui diverfi fine dubio- 
funcnon folum in: diverfis machinarum generibus , (unde eodem 
tempore v. g. Hamburgi liquorà gr. 6o. ad 86. afcendifTe, Fran- 
cofurti ad gr. 2 1. defcendiffe, in diariis publicis memoratur, ) fed 
diverfiquoque in fingulis fpecicbus , pro diverfirate fcalarum , li- 
quorum, variaque alticudine & amplitudine vitrorum. — Quare 
facile conjicimus, néminem ex hujusmodi recenfione animo 
percepeurum quid res fit, nifi qui vel thermometra noftra ocu- - 
lis ufurparit , vel prolixam eorum legerit deícriptionem. 
$. 8. Cetera licet. candem ob rationem , ex. obfervatis Phuo, IX. 
e Bero- 


$0 49$ )0o€' 
Berolinenfium , Francofurtenfium , Dantifcanorum , Hambur- 
nfium, Roftochienfium , Stetinenfium , aliisque; quorum co- 
"piam diaria publica fecerunt; colligi fatis tuto non pollic, ubinam, 
locorum maxime frigus dominatum fuerit, quique gradus di« 
PharX. verhis locis intercefferihcs tamen hac certa & notatu digna funt, 
quod 1) eadem no&te univeríam Germaniam invaferit gelu, 2.) ca- 


[131 
'(0)* 


eme " 


Phxn,Xl $9. Nec praterire poffum, quin memorem, frigus decre- 
fcenre Lunari lumine invaluiffe, & biduo ance plenilunium ma- 
xirbe remififle; fecus ac vulgo creditur fieri. | Quin: & cetero- 
rum afpe&tus: Planetarum ranti. non erant; ut exinde calem cf- 

- fe&um ominarentur. Aftrologorum regule . nifi dicere velis; 
£5 $ qua die VIL Jan. contigit, biduo antequam fieret, iftam 
mutationem aéri intulile. Sed nec defünt Calendariorum ar- 
tifices, qui Jovem beneficum hiemis iftius pra'fidem declararent; 
& hinc Januario menfi infignem frigoris temperaturam promit- 
cerent. | 

$. 10. Jam vero ut ad caufas eventus hujus inexpectati ac- 
cedamus;, € modo dictis patet facile, quam debile, imo nullum 
fubfidium. ab. Affrologia fit. perandum : Quare miífis ambagi- 
bus originem memorati frigoris ducimus à vento orientali prz- 
cedente (vid. Pben. 111) hujus autem occafionem ab impedito 
aéris noftri, per priorum dierum turbulentam rempeftatem , ela- 
tere, de quo Pan. 1L & V. loquuntur. Etenim cum venti t€- 
pidi humidique d. IV. & V. Jan. leniter fpirantes tenuiorem. fe- 
ciffenc aérem regionum planarum illo, qui filvofis montibus. 
nivc & glacie rigentibus ( Boliemicos intelligo Carpathiosque) 
imminebat, fieri non poterat , quin füblato fic aéris utriusque 
aquilibrio , hic in iftum gravis irrueret , advedtisque fecum Ipi- 
culis glacialibustotumimpleret. Ita vero &illi vapores, qui prius 
ap acmo- 


499 C o) Po m $1 
atrmofpharam noftram confertim 'occuparant , excuffo calore 
modico fimul in pruinasabierunt, & aquam in fuperficie telluris 
fluentem pariter fuo atta&u congelarunt. | Namqueipfiim ter- 
rz folum jam cunc priore à frigore jacuiffe conftrictum , Pbuenom. 
1. obíervavimus. 

- $. 11. Quid vero fic coelo foloque juxta grayi ad confum- 
matum frigus deerat? quidve poterat impedire, quo minus ille 
ventus Orientalis, qualem per Germaniam ftacum aéris offen- 
dens (quod relationes publice docebant) eadem nocte eam to- 
tam pervaferit, & per aliquot dies continuatus ,contiguo noftris 
traQtibus aeri fimilem rigorem longe lateque induceret ? quo fa- 
&o; etiam venti auftrales & occidentales, alias calorem humo- 
remque nobis adípirantes, jam non nifi vapores pruinofos dà- 
bant , & fi quando aer fuperior modico tepore tangeretur, ille 
tamen folvendis his inferioribus nimium algentibus haud fuffi- 
ciebat ; usque dum fol, quotidie nobis fublimior factus, primo 
auftraliorem terrarum infregit rigorem , & mox inde pocentio- 
res ventos calidos ad nos transmific. ! 

$. 12. Equidem facile przvidemus, adductas in medium 
ràtioncs non ftatim omnibus fatis fa&uras cogitantibus, quod 
intra feculum proximum haud dubie fxpius venti orientales fu- 
pervenerint hyemi liquefcenti, ( quam nos hoc anno occafioriem 
tali vento fuifle faífi fumus ) nec tamen frigoris tantam fevitiem 
afportarint. Sed hec objecta dimovere nos de fententia non 
valebunt , nifi conftiterit; omnes , que nuper ad cffe&tum con- 
fpirabant, caufas & circumftantias , etiam alio cempore & cre- 
ius fuiffe conjun&tas : ut ventus flaverit € regione folido ac 
diuturno frigore horrente, ut inciderit in aerem tot vaporibus 
refertum terramque intus jam congelatam , ut contrariis ventis 
non impeditus per plufculos dies regnaverit ;& qua huc perti- 
nent alia. Neque vero vel noftra memoria deítituitur exemplo 
fimili: quandoquidem anno 1697. circa II. poft Epiphan. Domi- 
Ric. & Januarium medium , tam fübito & acri frigore tellus hu- 
mida corripiebatur , eodem vento Orientali intercedente , ut pa- 

Cent. 1. 1I. Append, (L) rum 


22 E 534 


um differrec à (tatu nupero, praeterquam diuturnitate ,.qua cunc 
minor; eriam minorem fibi peperit famam. 

S. 13: Quando ea inter portentofo huic frigori € natura cau- 
fas. aífignamus , haudquaquam exclufam volumus. fingularem 
quandam Numinis providentiam, qua forte naturalium.corpo- 
rum a&iones folito firmius in iftum effe&um: direxit, eo qui- 
dem fini, ut homines, heu nimis cito Dei obliti fuisque innixi 
viribus, novum impotentia fuz caperen: documentum, utque 
armis hoftilibus, per hyemem quoque non quieturis neceflarias 
faceret inducias, Huic ergo Numini füpremo omnis fapientia;po- 


tentia , clementia laus & gloria fempiterna tribuatur. | |. 

Dx. D: BERNARDINUS RAMAZZINUS. 
I in pragreffz: hyemis algidam & nivofam tempeftatem , 
qua frigoris vehementiaatqueafperitare non folum Itráliam ; 
verum univerfam Europam. tanta hominum , ut omnium cu. 
jusque generis viventium ftrage male mulctavit , philofophica & 
medica indagine inquirere ; quód fi tam portentofi frigoris ve- 
ram & germanam caufam in apricum eruere non dabitur, non 
* abs re forfan neque ad fanitatis cuftodiam infrugiferum erit ex- 
quirere, quid nali bac proxima aítate ex hac cam malé mora- 
ta.conítiturione timeri poffit. — eme ? eec 
Nolo autem hujus hyberni frigoris,quod annum hunc ncfa- 
ftum fecit, & ad multa Secula memorandum faciet, inclementiam 
non dicam, fed infolentiam longo verborum ambitu defcribe- 
re; quotus enim quisque repertus eft tam denfo corio, ac tàm 
forti à natura temperie doriatus , qui non in cute folum fed in- 
tus quoque & intra ipfa praecordia, ubi veftalis ignis nativos là- 
tes, & focum habet, ab algidiffimi aeris infpiracu noxam ali- 
quam non perfenferit? Magna funt qua vidimus, majora que 
audivimus; vidimus magna flumina tam arcto tam alto gelu ad- 
ftricta, ut armentis plauílris onuftis , & ipfis quoque exercitibus 
tranívehendis fufficerenr... Vidimus ad binos & amplius menfes 
vim nivium immodicam € Coclo.non tacite ; ut folet, ad ne 
- yeuc- 


Std 4S )o( ev : 83 
velleris lábentem, fed magno cum impetu in folum projedtam, 
& quod magis mirere fub /Equino&tium ipfum, quod in hac Ci- 
- vitate prodigio par eft. Vidimus in partibus Aedium inreriori- 
bus, & inipfis hypogeis fluida queque-congelari folidioribus 
vafis ex opere figlino difruptis ac dum cibum capturi menfa 
accumberemus non procul à luculento igne vidimus fumantes 
epulas temporis momenro gelaftere. — Ac vulgaria funt ifthac, 
& fidem invenient, Urbem vidimus Adriz Reginam, cui nul- 
lum unquam nifi navigiis cum terra fuit commercium continenti 
jun&am , marinis aquis in marmoream duritiem folidatis , ut ad 
feptem paffuum millia ultró cicroque longo agmine comearent 
Viatores, Veterinarii, & annonariz gentes cum armentis, & gre- 
gibus; ut laboranti Civitati victuales auppetias ferrent. Quàm 
admiranda porró imó quàm miferand funr , qua alibi facta acce- 
pimus, veluc in Gallia, Anglia , Germania; ac tota Septentrio- 
nali plaga, non folüm magnis fluminibus marinum zftum pati 
folitis, fed Oceano ipfo conglaciato, ut fublatis commerciis cen- 
tene hominum chiliades in civiraribus , in agris inter frigoris ra- 
biem, & famis morfus miferé perierint, ac ex iis, qui militia: fa- 
cramento erant au&torati longe plures in caftris hyemando, quàm 
in acie pugnando in Orci familiam tranfierint. — Profecto fi cu- 


- Aft unde nam quafo tam violenti frigoris petenda eft ori- 
go?Siab Aquilone frigoris Promocondo malum hoc venit , cut 
hoc Anno cam violentum, tam diuturnum ,ut quotquot in vi- 
ventium numero adhuc extant provectioris aetatis homines; & 

(L) 2 filicer- 


Scaliger 
Exerc,18, 


9b. o — 495 )oC GO : 
filicerniojam proximi tam enorme frigus nunquam fe perfenfilfe.— 
meminerint , nec fcriptorum quisquam prodigium hujusmodi 
literis prodiderit. Scire optatis, quam — proportionem . ha- 
buerichujusanni frigus ad przcedentium octo annorum, quosin 
hac Civitate obfervare mihi datum, fummum frigus: P(icrome- 
tro tefle proportionem babuit fefquialteram, hoc eft uc terna- 
rium ad binarium. Isfuic hyberni frigoris hoc anno fupra cete- 
ros exceffus , qui in regnum quoque vegerabile defzviens , non 
folum plantas , que hortorum ornamenta funt, fed quod dolen- 
dum Oleas & Vitesad internecionem usque abíumpfir. Mcher- 
clé fi in hujusmodi tempora incidiffet Cardanus , eam, quam de 
frigoris- natura opinionem mordicus cenuic, dubio procul abie- 
ciffet ; non efTe frigus quid re vera fubf(iftens, fed fimplicem ca- 
loris privationem ventosque omnes plüs minüs calidos effe, inter 
fuas fubtilitates recenfuit Vir ille., quem cenforia virgula fugi- 
lans, feveriflimus ille Cardanomaftyx hifce verbis fic eum inter- 
pellavit. z4bjice foleas , ac pileum , Cardane , quo tempore ex 4l- 
pibus vbaticis urit cvos Boreas; frigidus enim, 5 ficcus efl. . Hic 
autem mihi haud quaquam mens e(t in frigoris naturam curio- 
fius inquirere , neque quodnam primum fit frigidorum , num 
Aqua, ut Ariftoteles, an Terra , uti Parmenides, & num venti 
aerem comprimendo frigus efficiant aut illius Ve&tores fint, cu- 
jusmodi quaftiones Philofophos tum veteres , tum recentiores 
exercuerc, & adhuc exercent, fed folüm in votis mihi effet cau- 
fam perfpectam habere, que. hac hyeme tantum frigoris ac cam 
eximprovifo exciverit. |. Jam praccedens brumale folftitium exe- 
giíle nos, & Annum cum faris placido aéris ftatu claufifle lata- 
bamur , ut fpes cífet hyemis reliquum eodem tenore proceflu- 
rum. Aft canto impetu nafcenti anno Janus fores aperuit, ut 
nobis ferale bellum indicere viíüs fuerit; illicó enim, ex boreali 
plaga ventorum turbines biduo tanta vi efflarunc, uc omnibus 
horrori eflent,illos acerrimo frigore comitante, & continuo ni- 
vium defcenfufüb(íequente. | Grande igitur aliquid in hyperbo- 
reis contigiffe credendum eft, quod tam fübitam in aereo mari 

maguo 


432 )o( S 8r. 


RT 


dum, fatis ommonftrat exp dum nivi & glaciei commix- 
tum illarum activitatem exacuit, ac in earum defedu mitri por- 
tionem inaqua diffolvendo modum habemus, quo media atate 
vina & frigidas potiones nobis comparemus, non aliunde autem 
quàm e terre finu tam | horrendi frigoris caufam deducendam 
arbitror; ad tàm fubitam enim & adeo turbulentam ventorum 
irruptionem locum aliquem in aerea regione intra polarem cir- 
culum fingere oporteret, in quo fpiritus adcó furentes conclufi 
eflent & effracto carcere fubitó erumperent , quod tamen Poetz'; 
quibus. quidlibec audendi dara cft poteftas aufi non fünr , qui 
ventorum türbam in antris terrz obícurioribus abditam efle vo- 
luerunt ac infuper Regem illi ftatuere, qui imperio premeret, & 
laxas fciret dare iuffus habenas, | Minüs porró rationi congruum 
videtur cocleftia illa corpora culpare velle, qua fuo lumine & 


afflatu in noftram perniciem confpirarint. .. Quid novi enim in. 


Corlo à fyderalis (cientiz pericis.antea fuerat ob(ervatum? Num 
ferales Comer vifi func aut alia hujusmodi portenta? Num Pla- 
netz in choreis fuis agendis à praícriptis fibi legibus exorbita- 
runt, ut novis fyzigiis & infolitis motionibus Cocleftem illam har- 
moniam perturbarint, ut poftea propter illorum aberrationes 
nos plc&endi efferaus.i- 06; 5cnsonic enda oos eun 

Sit quidem, ut ajunt , multum pollere lunare Sydus ad per- 
frigerandum ac illius lumen ad nos reflexum, licecà Sole pro- 
deat a&tu frigidum effe , feu ut alii putant vi magnetica calorem 
terre & aeris ad fe elicere ficque frigefaciendi vim habere, ac 
forfan Luna hoc anno. propius ad nos acceffit — Haud (um ne- 
fciusab Aftronomis, à veteribus Agricolis, à Medicis quoque pe- 


n 1, Epid, 


is (e, 2. 


ritioribus , ut olim ab Hippocrare ad prenofcendam futura hye- ; 
(L) 3 mi 


" c "i 

mis indolem obfervari folitum plejadum occafum; & ortum Ar- 

&uri atque ut monebat Virgilius Georg. . 
Frigida Saturni fée quo Stella veceptet? 


At ifthzc fingulis annis obfervancur & adventantis hyemis fi- 


gna (unt potiüs quàm caufz. E magno Parentis 'ntcro iraque 
monftrofum hoc frigus prodüfle, à vero non prorsüs alienum 
videtur; Terra enim tota intus cavernofa c(t, & non fecüs ac ani. 
malium corpora fuos habet ventres diftin&os & magnas cavita- 


tes, in quibus non hofp ! dó filentes umbra & fe- 
gnis aer; fed. varia & admiranda intercurrente: fpiricu exercentur 
Opificia.N im certe fiorN i'eft quàm in ful l 


officinis ad generationem iriten ta tot pretioforum lapidum, foíli- 
lium, mineralium, & metallorum, qua fi hominum avaritia po- 
tiüs quàm curiofitas sls ditiora Qua quz inv e(ti " : : as 

ripiat effoflis terra vifceribus, non minüs natürafollicita eftin illis 
fuo tempore reponendis , & damno refarciendo. Hinc innumeri 
pené fontes é terra fcatebris érumpunt non folum aquarum dul- 
cium;fed medicatarum quoque, quales funt ferrata», neas fülphu- 
rez, aluminofz , nitrofzs, aliequ igenz. Cum autem borealis 
paga in finu fuo nitri multum recondat, quod fatis norunt ni- 
tti Colle&ores pro tormentario plüvere conflando ,qui à paric- 
tibus & locis boream refpicientibus longe plus nitri obtinent 
quám ab iis qui Auftrum, cur füfpicari non liceat in regione illa 
inhofpita, & Solis radiis ad plures menfes inacceffa ex fübito & 
precipiti montis alicujus in: magtas illas: cavernas lapfu, ut in 
Apennino & Alpibus aliquandó contigiffe legimus, portam in- 
gentem alegidiffitriis ventis & nitrofz exhalationi apercam fuifle, 
unde tam horrida tempeftas hac hyeme ortum duxerit ? In Is- 
landia magnam cavernam effe referunt, ex qua venti frigidifli 
mi expirent, qui glaciei fragmina identidem in altum protru- 


dant. ; In Hetruria penes lacum Vulfinenfium ad radicem cujus; 


dam montis Boream verfus antrum extat ,in cujus latere rima ^i 
ficur, ex qua, zftate precipue, ventus efflat adeó frigidus, ut ft- 


"ne noxa perferri nequeat, in quo fpecu fi vina reponantur, ad E 


49$ )o( $8» az 


CX3 


anam 


ca temporis minuta pené:gelafcuns, & fructus pruinofi educua- 
tur,magnum utique blandimentum ad exhilaranda convivia ; 
qua ab Indigenis illis , cum Procyon furit, celebrari folent. In 


Peruvia duo Oppida Platam , & Porofam deícribit Acofta, qua 


non multum inter fe di(tent, ac utraque in montanis locis pofi- 
a, quorum unum  Potofa fcilicet temperaturam hyemis habe- 
ac, Plata vero vernali fimilem, cujus prodigii in calidiffima re- 
gione caufam in argenti fodinas referünt, & terra fpiracula, un- 
de aura algidiffima expiret. . Quando igitur longe probabilius 
eft frigus ab imis terra vifceribus in aerem efferri, quàm ab 
&therea regione in hzc inferiora defcendere, tam grandis Pha- 
nomeni,quod hec hyems pra fe culic, & cuialiud fimile ulla actas 
non vidit, nullam aliam caufam comminifci poffum quàm ma- 
gnam terra fcifluram recens factam, parat um tamen tne prote- 
(tans adexpuendum ex animo meum hoc commentum, ficubi 
aliqui feliciori forte meliora proferant. — S: ergo forte ita evenit 
uti conjeci, tam horrendi frigoris , ac tantarum nivium defcen- 
fus caufam «tenere mihi viderer ; Nitro(a enim emanatio illa unà 
cum ventis validiffimis longé latéque diffufa tam magnum al- 
gorem efficere, & vapores, aquei clementi fobolem ,in aere fus- 
peníps arripieris, iisque fe confocians nivem conformare potuit; 
atque. illi fuis capillamentis fexangularem & ftellatam figuram 
impertiri. .: Non adfpernandam: nitri; portionem nivibus ineífe 
chymica enchirifis oftendit , quanitrum in finu nivis delitefcens 
educitur, &; Medicus ufüs comprobat , dum ex aqua nivis ra- 
tione nitri in.illa contenti parantur, remedia in ftuofiffimis fc- 
bribus exhiberifolirg,... ore M os 

: , Verüm dictum illud. & cris.paginis mibi forfan obtrudec 
aliquis, /Vunquidngrefjus es the[auros nivis, cu, qui adeó fiden- 
ter modum tradis, quo in aere copflentur nives? Ultró fateor, non 
€fle.apud me ipfüm tanti ponderis, quas produxi de nivis con- 
formatione ,.& credito erra: hiatüconjedturas, ut veram & ger- 
manam tam inufitati frigoris.caufam € Democriti puteo haufifle 
me perfuafum. habeam ; Conjectoris tamen non prorfus impro- 
hti bandi 


Job. 39$ 


ym ocss EL DIC 

bandi munus obiiflz me arbitrabor , fi in negotio tam abftrufo 

ita fieri pocuiffe nature legibus nonrepugnet, nil enim amplius 
árerum naturalium fcrutatorein re obícura exigebat Peripateti- 

corum Princeps. Quid ergo in qua'ftione ram ardua & imper- 

via dicendum ? Num ad effugium illud hiftrioniam exercenti- 
busadeó familiare recurrendum, qui ubi fabula: negotium ita im- 

plexum & involutum eft, utnodo fülvendo humani ingenii acies 

non fic fatis, pro more habent, Deum aliquem € machina in 
Scenam inducere? íta fane, llt ergo aliquid proferam; quod 

pro vero accipi poffit, de hac cam horrida Cofiftitugodé dicam, 

quod magnus Hippocrates de morbis popularicer graffantibus, 

ubi Pt ja quzdam app x quorum ratio in abdiot ef- 

fet , dicere confueverat : zu« 4 £ ei 7i Üeicy Sveeiv &v TY 01 vactici , COTI- 

LA Pre. fiderandum an fit quid divinum in morbis, illud itaque fev apud 
- Medicos tam in morbis quàm in remediis adcó celebre hic quo- 
que vim habuiffe cenfepdum eft; ab ipfo Deo nimirüm cam ri- 

gidam rempeftatem fuiffe exciratam , ut corruptos Seculi mores 

, & vitia novo & inufirato poenz genere expiarer. "Neque enim 

in fuis armamentariis juftiffimum illum criminum vindicem fo- 

lum ignem & fulmina habere credendum eft, quz multorum 

, metu & paucorum periculo jaculetur in terras ; in iisdcm enim 

p:j,, babet, Glaciem 65 Nives que faciunt verbum ejus. Te cft qui, 
ut cecinit Regius Vates, de thefauris fuis ventos educit, qui cem- 
poris momento aerem non minüs quàm maria,in magnas tem» 
peflates agant, & palam faciant, cui ferviant, cui militent. Il- 
lud fané admirationi fuit, quod roto co témpore, quo à fexta 
Januarii usque ad /Equino&tium feré pertinaciffimum perftitit 
frigus, nunquam hifcere aufi fuerint auftrales venti, quod in his- 
ce regionibus perrarum eft , cum vel media hyeme rigidiori iden- 
tidem caput efferre foleant ab ora meridionali calidiores fla- 
tus, adeó ut ex improviío liquefcant nives & regclent flumina , 
fi quz priüs glacie erancadftricta, ut quandoque campos inun- 
dent, quafi Deus borealium ventorüm miinifterio plectere nos 
volens auftrales flatus intra fuos lares unde ortum — ios 


La 


P 


435 )o( P : 8» 
clufos voluerit, ne blando fuo tepore infli&a: poene rigorem de- 
linirent. - Sic eleganter non minüs quàm ingeniose Ovidius Jo- 
vem , qui tocum mortale genus aquarum cluvione perdere fta- 
tuerat, finxit repofuifle cela manibus fabricata | Cyclopum, in 
antris autém aoliis-Aquilonem aliosque ventos nebulas fugare 
folitos claufifle ,, emififle autem .Notos, Euronotos , atque Au- 
ftrum- pluviarum pincernam. . j^ à 

Utinam autem malorum hic finis fuerit, & hujufce anni fe- 


no quicem teneros infantes, decrepicos , & valetudinarios fe- 
re omnes, moxjuvénes, & robuftiores viros, nec folum minutam 
pleber , féd non paucos quoque ex Procerum ordinibus hiberni 
frigoris, violentiain Libitinz cenfum deduxit. T uffes,deftillationes; 
pleuritides , perip i&,dyípnosz, & morbi id genus do- 
minatum obtinuere. Rationi autem confonum fuic; ut hujus- 
modi affe&tus populariter graífarentur ; ficuti enim auftrina.tem- 
peítas capiti infenía eft ,.ita Aquilonaris fpiricalibus organis eft 
maxime infefta. Poflumus equidetm adícititiis comis, adverfus: 
aeris injurias calvariam munire, ac bene chlamydati , & pallio-. 
ati corporis extima à frigoris rabie: & morfu. poflumus.tucare; 
at quomodo vifceribus in pe&oris cavea contentis ab aere rigi -- 
diori profpici poteft, fi ab indefinenti & reciprocante aeris in- - 
fpiratu & expiratu. yitam. przcariam habemus ? Non eft. ergo 
quod miremur , fi.hzc hyems, glaciali aura per oftium patens 
thoracis penetralia fubeunte, cam-diram hominum & cujusque 
generis animantium cladem. ediderit. , | 
Verüm anne putandum hanc malé moratam conftitutio-. 
nem totam fxvitiem:fuam  expleviffe,:ut in noftris corporibus- 
labem nullam reliquerit , qua noya morborum genera hac atate 
non poflicarceffere? Si Coi Senis, cui fucurorum-mens divina-- 
«Cent. 1, C LI. Append, (M) trix 


á 


lOO —— X. n. ANNE E 

. trix divininomen adícivit; oraculum adeamus , refponía refere- 
| e mus,quznon mulrum nobis arrideant. — Defemporibus y ajebat 

| Aph XL ille, fi quidem byems ficca 65 aquilonia fuerit,cver autem pluvio- 
.— fum 5 aufirinum , neceffe efl eflate acutas febres fieri , lippitudines , 

€ inteflinorum difficultates. Obfervatione: profe&tó: dignum 
eft; quomodo Hippocrates , Vir in predicendo. alioquin cau- - 

- fiflimustam fidenter & abfoluté pronunciarit, quód fi hyemem 
aquilonarem, : Ver Auftrinum & pluviofüm exceperit , ex ne- 

ce(Titate fubíequi debeant eftate acüta febres, & alui profluvia, 

Aítratio fic fieri oportere fatis evincit; etenim fi hyems plus 

equo algida & nivoíà fit, parum perfpirant humarma corpora; 
^ acea prafertim, quz debiliora fut, unde ferofam-collüviem cu 
mularinecefle eft, camqu gefcere fi yer pluviofum fucceflerit; 

qua poítea per zítivum calorem diffüfa & in motum concita; 

acuta febres & alui fluxus oriantur neceffe eft... Nec quis putet 

Hipp nifi experiencia priüs edoctum tam grande effarum 
pronunciafle; in libris enim Epidemiorum Conftitutionem habet, 

inqua parshyemis pofterior, ut in noítra evenit, aquilonaris fuit: 

,. €ummagno frigore & nivibus, cui ver fucceffit pluviofum; un 
poftea memorati affe&us JE(tate & Autumno apparuetint.: * 

"o Wet equidem, quod modó excurrit& cujus medium jam: 
senemus , atque: hyemi algidiffimaze fucceffic, (ub initium vifum 
cft ad: pluviofum propendere velle, non paucos tamen Aprilis. 
menfe dies habuimus ficcos, fine ullis omninó imbribus, fed ita 
calentes , ut à caniculátium dierum aftu parum differrent; fub: 
finem ramen menfis tam magna ac fübica facta e(t à calore ad 
frigus converfio, ut unica feré die rariores fyntliefes & holofe- 
rica deponere. neceffe fuerit, ace veftiario pannof(as veftes repo- 
fcere, quam mutationem poftea fübfecucz fuit ingentes pluvig. 
Quo tenore veris pars altera proceffura fit, folus novit; qui fecit 
tempora, dies; & annos.  Idtamen certum e(t hujusmodi tem-. 
porum anomalias , & à fua temperie aberrationes ominofas effe » 

; & morborum: mali moris , quod Superi: avertant, pranuncias. 
» Ap $. Nam cx codem Hippocrate , in legitimis temporibus €5 vec 
ez tiit 


EE. * JIMGEDE dE. 
nientem fercevantibus temperatüram morbi legitimi 65 boni judicii 
fiunt sin tniempe[li-vis autem non legitimi €5 mali judici; — 
.— . Sed quid frugis ex hujusmodi apparatu dacür colligere ad 
przcautionem & fanitatis:cuftodiam ? Paucis dicani quod féntio. 
Adveríus temporum.tam' enormes incemperantias magnum erit ' 
prafidium Temperantia; neque folüm in victu fedin omnibus, — 
que res:non naturales vocant Medici. Non inopportunum ra- 
men erit purgationes inftitüere, & fi opus fueric fanguinem mit- 
rere; . Quibuscunque convenit vene feidio "vel purgatio.bos Ves : 
.— repurgare , pel venam fécare oportet , ajebacidem. Hippocrates: «. Aph. 47. 
-' Magna certé animadveríióne particula illa disjundiva digna eft; : 
. Pradicorum enim:non pauci magnum piaculum. committere 
'. fibi viderentur, fi purgationem verno tempore infticuebtes ve-.- 
.nam fimul ron-tunderenr. | Aft quám longe à divini Przcepto- 
ris veftigiis aberrent, nemo non videt. Eít ubi cancum fanguinem 
mittere oporteat, eft ubi folüm purgare liceat, eft ubi utrumque. 
remedium conveniat, - "Si vero aliquis ex memoratis affectibus - 
haca:ftate populariter vagari incipiat, boni & periti Medici etit, 
' non tam properé & inaufpicató communibus remediis , ut in : 
- morbis fporadicis, curationes aggredi, recté propterea Celfus —— 
de peítilenti'febre verba faciens ajebar, fanguinem non faci'? mit. L3. c. 7. 
tere, alvum non facile ducere, Su(penfo pede igitur procedendum — 
rit, atque attente. obíervandum, qua iediodo Natura mor-« 
borum medicatrix in iis utatur , qui fponté aut. paucis reme- ^ 
diis evadanz ; illa enim fibi vias.& | egeeffiones. invenic , qvas 
prenofcere & divinare non poffumus ; fateamur enim necefle. eft, 
quandocunquealiqua epidemica affectioex improvifo fe prodat ,: 
efle. nos juvenes ac tyroncs, licec medendotatem triverimus, 
ideóque oportere , ut Naturg quam zvzodióz«ros & 
doctam fine Magifítro Hippocrares dixit nos f iné. Epid 
erudiendos tradamus. E. 


* 


(M) 2 Bp 


/ 


JE o | x5 )o( Gv 


radio F6 1 Epiflola €—À 
Ds. BERNARDINI RAMAZZINI; 
in Patavino Lyceo Pra&ica Medicina Pro- 
! fefloris Primarii. Rupe 


dise 
— Caufa adfcenfus ac defcen[us "Mercurii in 
fifiula Torriceliiana. 
Ynopfis Epiftolarum, circa caufas adícenfus & defcenfus Mer- 
curii in Torricelliana fiftula, à biga Virorum Nobiliffimorum, 
D.D. Schelhameri, & D. D. Ramazzini , editarum , cum in Ephe- 
mer. noftr. Dec. 3. Ann. 7. & 8. fuerit produdia , easdemque 
nuper Patavii recudi fecerir pralaudatus Ramazzinus , addita 
nova ad Prafidem noftrum Epiftola , cum folutione Problema- 
tisiftius ex invento celeberrimi Domini Godofr. Guil. Leibnitii 
&c. eandem hic q q c proier re vi oluimus. ; ! 
Miraberis forfan, Prafes Ampliffime , quód cum olini Cla- 
riffimus Vir D. Guntherus Chriftophorus Schelhamerus, Archia- 
ter Gottorpienfis , & in Kilonienfi Univerfitate Medicine Pro- 
fcilor litem mihi conteftatus fuerit, circa veram & germanam 
caufam afcenfus, ac defcenfus Mercurii in Torricelliana Fiftula, 
pro vario aeris ftatu, & illius modó ad pluviam , modó ad ferenita- 
tern converfione, ac cuo in Foro, Teque Judice per literas utrinque 
fuerit difceprarum , variisque ultró citróque editis fcriptis , ac po- 
ftremmó Vir Clariffimus pro füa caufa fatis abundeé fcripferit ; in 
unum Opufculum contralisiis ; quz iriter nos fuerunt difputata ». 
cui fubfidiariam Epiftolam D. Rhejeri ;in eadem Kilonienfi Uni- 
verfitate Mathemnatice Profefforis , canquam fuz caufe allegatio- 
nem adjecit, cumque poftea mihi altum fuerit filentium, non 
fecus ac fi illius rationibus acquieviflem, nec haberem ampliüs 
quid reponerem , miraberisinquam; quód poft decem annos no* 
visfcriptis à tuis occupationibus interpellare Te audeam. Pol 
fem equidem caufari, ac precipué improfperam meam valetu- 
dinem in culpa fuiffe, qua mec; poftquam Patria relicta Patavi- 
ERA | : um . 


4$ )o( S8 * pe 9j 


um veni ad profeflorium munus in re Medica , per decem an- 
nos exercuit, & adhuc exercet, experientia edoctus , quam ve- 
rum fit illud , quód Arbor vetus malé vansfertur ; fed illud, quod 
à novis refponfionibus & inftantiis magis abducebar; erat quód 
neque Vir Clariffimus prajudicatá illa fua Problematis folutio- 
ne,neque me conjecturis meis ad tam grande fecretum efle per- 
venturos cognofeerem, neque Tu , VirSapientiffime, f lam 
tuam hac in re fi proferre voluiíTes, non nifi per aliam viam ad 
hujusmodi arcanum perveniri pofle judicaturus fuifles ; attamen 
quia perfüaderi nequeo, me propter tam diuturnum filentium - 
tanquam in caufa deferta; non amplius audiendum , ac propter- 
ca, ut dici folet, é caufa mea cecidiffe , cum in re literaria non 
tam arctis legibus cemporis prafcriptienes teneri exiftimem , ut 
in forenfibusjudiciis, denuó prodire aufus fum ; fiquidem huma- 
nitatem tuat; Praes doctiffime; tálém effe novi, ut quocunque 
tempore benignas aures mihi fis commodaturus. ^ Abfirautem, 
utab hujusmodi ctio Foro declinem , & ad aliud Tribunal provo- 
cem  quodetiam fi vellem , quale illud fir & ubinam reperire ne- 
fcirem ; cum fciam, quód Tu, & fapiendiflimus fis, & fervan- 

üffimusequi «000 7000 bibo oni (OLsl dst 
Urucergo: pro certo habeam; quód fi controverfiz telam ; 
quam D. Schelhamerus orfüus eft, ego vellem producere; ratio- 
nes meas aquis auribus Tu, Vir Optime, efles accepturus, attamen 
fcito decreviffe me propofitiones, & varia poftulata, que in hac 
fccunda fua Epiftola D. Schelhamerus in medium produxit, ini 
tacta, & infuo robore velle relinquere, ut-apud omnes liberum 
ft judicium , an ad problematis folutionetn quidquam condu- 
cant, neque me pariter pro mea hypothefi de nitrofe materia 
precipitatione pluviofo tempore; qua leviorem faciat aeris co- 
lumnam Mercurio incumbentem , novi quidquam allaturum; 
licet non pauca füppeterent ; eóque mágis , quó, ut nuper legi 
in actis eruditorum Lipfie ; Auctor Clariffimus Diflertátionem. 
edidit de nitro cujus genefiay totamà terreno corpore deducit 
adcó ut períuafum habeam nittüm'aereum prorfus explodere 
| (M) 3 €ona- 


94 408 )o( $89 A 
conatum fuiife , propcerea ne-novis quzítionibus implicemur , 
* illius placita nequaquam convellam, imó quoniam in. hac noítra 
. concertatione , ubi primum Aor fuic, poftmodum reum fefe: 
cit, dum in hac ulcima fua Epi(tola facis prolixa illum valde la- 
borare video , ut propoficiones fuas , & regulas hydro(taticas ab 
iis, quz. in fecunda mea Epiftola objeceram , vindicarec , lubens 
finam. ut res fuasfibihabeac,ac cueacur..— Hujusmodi camen dif- 
quificionem, & no(tra hac cercamina, qualiacurque fuérinc; Na- 
turz Curioforum.Collegis minime ingrata , & mole(ta fuifle exi- 
timo, quandoà Doctiflimo Viro D. Bernardo Valentino hujufce 
licerarig conccoverfiz facta eft mendo in Ephemeridibus C;:N. 
Decuria 3. Anni 7. & 8. in Appendice, ubi compendiosé refert ea; 
qua utriusque fuerinc (cripta, & dií(cufla, imo incitamento mihi 
videbatur.e(l: ad controver(iam profequendam. id ; 
.,"Ne autem ulteriüs Te, morer unica ratio hujus Epiftola 
conífcribendz fuic,uc Tibi 8 Orbi literato,novum modum fol- 
vendi hoc probléma communicarem , non. tamen 'ex paupere 
meo penu bau(tam, fed à Celeberrimo, & Dodtiffimo Viro D. 
Leibaitio habitum. ;Po(tquam enim D. Schelhamerus poltre- 
mam fuam Epifítolam edidit, in qua per hydroftaticas regulas 
nondum iítum folvere arfaifus-e(t, fed fru(trante. diligentia , ut 


cgo credidi ; à.D. Leibnitio ,' cujus fuavillima - confuerudine 
ad quinquaginta dies olim Mutina ufus fueram, per litceras qu&- 
fivi; quid in hoc tam abítrufo negoio ipfe (cntiret 5 favic ille vo- 
tis. meis, atque uti prompti(ífimus & paratiífimus ingenio eft, 
Epiftolam ad me conícripfic, una cum figura Mechanici Artificii , 
quo ad fenfum. usque ratio haberi poffit, cur pluviofo cempore 
& au defcendente pluvia defcendac quoque Mercurius fummi- 
cate fiftulz , excu(là veró pluvia & reítituca ferenirace afcendar; 
toca autem vis demon(tracionis in hoc potiffimum fira eít; ur 
oítendat , quód corpus grave, quando per fluidum aliquod de- 
fcendic, gravitatem fuam non exerceàt quo habito conítat ratio, 
quare columna aerea iacumbens Mereurio , levior fic dum plu- 
via actu deícendic, ut hanc ob cau(am Mercurius deícendac. os 

Es 


| 4$ )o( $92 796. 
bet auiem hic Epiftolam ipfas apponere cum figura, uc quis- 
que perfpiciat , quam ingeniofe, quam perfpicué Vir Clariffimus 
rem expofuerit, . | f | 

— Ex literis tuis gaudeo Te wvaleve , mihique favere , atqueil- 
lis qui 4me commendantur. | Cum cogitationes meas , meberclé me- 
is fundamentis innixas de.caufa motus hydvargyri defideres, evvim 
earum paucis completar. — Eflo tubus A.B. infra claufus in B; 
aqua plenus retfus, ex libre extremo fufpenfus ,cum pondereop- 
pofito in equilibrio conflitutus; ibi in aque fuperficie natet cavum- 
aliquod corpus D. ex materia gr avvi , cafurum fi aquaintraret. Po- 
 fiamus obtur atum eje foramen, fed ita ut paulatim aque pervium 

fiat ; e ubi intraverit , de[cendet corpus D. verfus fundum B. 
— His pofitis, durante defcenfu corporis D. cefJaturum e[Je equi- 
librium ajo, defcenfurumque pondus C. ac totum tubum A. B. ele. 
vatum iri, cujus-vei vatio eft manife[Ta, quod quantum defcendit 
D. intantum ab aqua in tubo libra uon fuflinetur , 65 eatenus nón 
trefiflit ponderi oppofito. Compara jam C. cum hydrargyro, aquam 
fubi.cum aeris columna D. cum guttis plucvie, nempe cum gut - 
te tam craJe fiunt , ut amplius ab. aere non fuflineantur , de- 
fcendere incipiunt -&5 tota. aeris columna lecvior eft quam ante, 
"Mercuriumque in tubo fufpenfum ad priorem altitudinem non fus: 
Linebit , itaque defcende£ monnibil Mercurius... Contra aere fe- 
reno guíte aque ita comminuuntur , 65 per aerem difperguntur , 
ut perfe defcendere non poffint ,nmon magis quàm partes lacis bu- 
Dun aníe- feparationem. . Tía manije[la videtur folutio-tiodi, 
ratioredditur paradoxi,cur ita aer. [erenus levior fit plucvio. 
Nam 65' Qoi aliquattulo tempore bydrar gyri defcenfus plu. 
"Ule apud nos cafum 4 quia guttae formari incipiunt, antequam ad 

105 pertingant. Vale: Dabam Flanowere Anno1700. 
Ubi hujus Clariffimi Viri; Gcujüsingenium, & omnigenam 
eruditionem antea fuéram admiratus, dum Mutinz ad duos cir- 
citer Mep(es fübftitic, uc Eftenfis Bibliotheca varia monumenta 
revi(ctet) Epiftola ad: manus meas pervenit, mentem fübiic;quód 
in. Ephemeridibus meis Muting impreffis , Patavii: veró recufis ; 
L Eo fcripfi 


96 45$. 2o0( 88 

fcripfi de Propofitione.illa Borelli; qui in libro de Motibus natu- 
ralibus à gravitate pendentibus, Propofitione 28. nimirum cor- 
pora, qua per aerem defcendunt , non gravitare nifi poftquam 
quieverint, quód demonftrare facagit Auctor ille;allato exem- 
plo de duobus lanz involucris ,cum (inc ejusdem gravitatis , que 
fi ab alto de(cendant, unum alterüm non comprimit; quod fu- 
perius pofitum eft, licec inferius tangat , illud:non premit, fed 
tancummodo quandoin folum defcenderic, & quicfcat, fic mi- 
hi blandiebar hoc fundamento Problematis folutionem obti- 
. Reti poffe, fed cum multz mihi occurfarent difficulrates , necla- 
n& exemplum mihi plane (atisfacerec, ad pracipitationem nitro- 
farum partium; & alterius generis me converti. ^ Poftquamigi- 
.tur hujusmodi fundamento rem tam perfpicué, & ingeniose ex- 
pofitam vidi, uc dubitare rem aliter effe poffe, nefas videretur, 
attamen cupido me inceffit oculata fide experiundi, & curiose 
obfervandi, quod propofitum fuerat ; fed licerquanta potuerim 
diligentia pertegdtarim, res ex voto non fuccedebat; defcendente 
enim corpore gravi, pauca vel nulla motio in Tubo apparebat; 
neque ullo modo tollebatur zquilibrium: Neutiquam camen dif- 
fidens ratiocinio ingeniofiffimi- Viri, caufàbar, quod libra non 
tam exacta effec uti oportebat, five quód tubus nimis brevis cf- 
fec ; nova itaque centamira in aliud cempus diftuli, donec libram 
melioris notz reperire poffem...Poftmodum autem Pazavium 
accitus ad publicé profitendum novis ionibus diftrius; 

. " v; & 

cogitationem de hujusmodi experimento interim fepofui. Verum 
non multó poft à gravi(fimisaffc&tibus ; à quibusunon faris conva- 
lui; ram malémulétacusfum;ita ut Scudiis, & cuicu&ique rei licera- 
tiz acvivendidefideriog 'ehuntiarimi; ? Hac hieme veró cem- 
pore vacationum bacclianalium dierüm 'abtiluftriffimo D.Joabue 
Gratiano in hac Univerfirate Philofophia Profeffore Celeberrimo, 
mihique conjun&tifTimoquaficus ut illi Ephemerides méas Baro" 
metricas , & controverfiam habicim cum D. Sclielhacaero legen- 
dam corfiodarem, illiemorem ge(Tijcumq; eidem polte: Epiftolam 
D.Leibnirii oftendiffém;liic urgere'me "e pit ücnovurti —- 


; 39$ oC Sew. 32. 
experiremur , pollicitus repercurum/fe exactiflimam libram. Unà 
itaque convenimus, & inuno brachio libre:pofico longiori tu-- 
bo aqua pleno ,cum gravi corpore apto ex fui natura ad defcen- 
dendum facilitatis gracia cenui :capillo:alligato ,'& ex codem bra- . 
1:4 £u CB I n Es QUEBEC ow ego 


cliín : (irn dtrattaicnm ; 
iei - . 4 - - ur ^ic unir a dcwo ue «qu 3 i 
brio .capilluna-refecuimus , é quo pendebat corpus illud. grave. 
aqua incutribens ; accemporis tnomenco defcendente gravi cor- 
pore obfervavi ilibri biautem corpus grave fua- 


I 
pee YG Y3133294 NAP ec i 3 
dum tetigit cubus in alrum fe fuftulic, & reítitutum eft aquili- 
brium. Plures idem «experimentum :tentavimus , fed fempet 
cüti/eodém fücceffu ; quare nulla fufpicio, nec ullus:dubicandi 
locus nidbis-reli&tus.eft, quin-vetilTimum fic; corpus grave dum. 
per fluidum aliquod defcendit, gravi fuam non exercere, 
fed folàm quando quiefcit. (Quamvis :autem in. obíervatione 
motus Mercurii in fiftula , variz contingant anomaliz , & aliquaa- 
P END Ah ESTE E HILV HAS WEE X TE QS Meno, 
E Y ; 


curius, ac poftmodum attollatur,non prop infi ra-, 
tiocinium Clariífimi Viri, cum enim venti meridionales ex fua 
natura aqueis vaporibus aereos campos impleant , hujusmodi va- 
m: dum paulatim difponuntur ad defcerifum uc in ena 
lvantur ab aliis ventis poffunt abigi in alias partes , ficut fine 
pluvia obferveturinterdum ejusdem Mercurii alternis vicibus de- 
préffio, & elevatio. Ratioitaqueramdiu quefita, qu&'D Schel- 
hamerum meque exercuit, ac tot Eruditorum torfic ingenia, cur: 
impendente pluvia,& a&u defcendenteMercurius in Torricelliana 
Fiftula defcendac, & redeunte ferenitate elevetur, modó in pro-- 
patulo eífe coepit. Gaudendum'itaque D.Schelhamero mihique; 
quód occafione noftitz Controverfia tam ardui problemaris fo- 
lutio emerferic, & Vir Clariifimus quàm nobili invento ab ulce-' 
rioriindagine nos abfolverit. —' | tou 
.. Principali'itaque phenomerio, cujus frequenti(lima eft ób-: 
fervatio ,in Batometro long? certius, & expeditius hoc padto fa^ . 
tisfa&turm puto , qudm per aeris elafticitatem , quam crepant 'ort- 
nes, qui hujüfce nodi vindices effe affectant: nion enim aliáünde, 
Cent. I. ej- 11. Append, (N) quàm 


NN —— BEL 24.2 —Á | 
iüám ab aeris gravitate majori vel minori deducendus eft afcen-- 
fus vel defceníus Mercurii , cum elafticitas determinatam non ha- 
beát directionem, ut in unam partem magis quàm in aliam vim 
füàm exerat, Duaseffe particulares aeris affectiones, gravitatem 
fcilicet,elafticitatem certo certiüs eft,fed gravitatem cognitam ha. 
bemus à Bárometro, elafticitatem à Sclopo pneumatico. /Equum 
igicür duxi , Prefes Sapientiffime ,Invencum hoc Clariffimi Viri; 
cujus nomen ob egregia illius fcripta apud Eruditos celeberri- 
mur eft, ac ea, qua de Barometro coram Te Judice acta fucrants 
& vatiis cemporibus edica ac fparía, in unum Opufculum colli 


y 


gere, & ad Germaniae. veítre decus publici juris facere... Vale 
- [Er (ic utad R einnhlicasH 120 Colieirat. Hefiodi 
fenecta Tibi contingat. | | 


"Dabam Patavii Kal. Tunii 1718- De "a 
Circa bac Ill, D. Schelbamero - fequentia.......— 
T cong otiefare libulfa «b omhiog o5 car 
DÉ novo Clari(fimi Domini Ramazzini experimento, indican- 
ce &c. D. Leibnitzio ab eo tentato ; Optarem equidem, tale 
àme deprehendi , quale ipfi videtur , ut ei , mihique de folurione 
problematis noftri, (quod à me expeclac vir dodillimus) ferio, 
& ex animo gratulari .quirem : Verum adhuc reílant que me 
quent dubia, non co da, ut mihi quidem videtur. . 
Primum eft, quod nubes in aere fufpeníx , aur. guttulz 
aquez , harentes in ejus poris, aut quocunque modo illi. pere, 


[I Ja't.lJalbr-] 


miíta; , non in fuperficie ejus innarabant, quemadroodum cavum ; 
illud corpus D.in experimento aqua innatare feu potius fuper — — 
natare füpponebatur, fed in medio ejus fufpenfzx func, ut premere 
fluidum, autc pondus ipfi addere, quod experimentum requirit, 
coque ex aleera partc fufpenfüm tenere Mercurium non poffint: . 
jueibi plane diífimilis eft ratio. Quodfi & in medio natapres 
pondus fluido addunt, fala. erit cota demonftratio ; Supponcba- 
cur enim in medio fluido non gravirare, Deinde toto ir 


ri 


ternis. 


^ 


im 


nfu cum. Übarto et 


" 


0m 
2, €) 


MSS e 


792775/5,7/7)7::)794))]/]]]]IJLULIUI Hn à 


, 


qr 


rium. AGcrosc 


ra: 


Z oL : 


D um 
7 


7 S "y * * T" 
Wig 4 p| 
[d a oi 


9o eef 
DE 


ttp 


2r 7 
eo IT. 
* 


ibi (übfiftunt cempore, Merc 1üà magis magisque attolli, opot- 
tebac, quo éolligü&cur illa magis , neque unquam defcendere, 
nifi cum a&u pluit: Ar videmus , edam dum nubilum eft, & ób- 
tectum colum, pluviazque nulle cadunt, aut nebula, eum de- 
fcenderes non folum, dum acu gutta ille, qua corpus D. re- 
ferunt , decidunt & per aerem defcendunc. Quin diu etiamante, 
vel faltica anm alterumve diem ,:non: expectans pluviam , fed 
taveniens , idem molitur , eamque pranunciat. Qui igitur 
Ls cum corpore per aquam defcendente poflunt componi 
guttula , cum nondum defcendant? T rS ! 

Ec quid dicemus de aliis ejus minoribus motibus & crebris, 
fepeque horariis, quibus fine pluvia cadente quotidie nutat .& 
flu&uat? Quid de maguis illis, que circa zquinoctia & folftitia 
accidunt mutationibus ? quas nonnulli fe obfervaffe putant imo 
non raro obfervantur : hec fane per experimentum hoc non magis 
explicari poffunt, quam ille maximus cjus defcenfus , qui maghis 
cempeftatibus & procellis. accidere obfervacur. — e 


Quinto loco eft, quod, anrzecte & ex mente auctoris áClari(t: 
Viro iníticutum fit experimentum , dubium mihieít: dum enim 
Corpus D. (quod, quale fuerit ;non additur, ut ad plenum fei in- 
tellectum forte opus erat) ex cápillo fufpendebat , haut. poterat 
incumbere aqua füpremo, & illam premere aut gravitare fuper 
ipfam :dum ergo, fe&to capillo, per eam defcendere incipit; al- 
cerum libre brachium nonnihil attolli, ieceffum erat, quia exal- 
tero corpus D. non amplius füfpendebatur , adeoque id pon- 
derelevabat. Quod deinde , co peraquam celeriter defcendente, 
ftatim, ubi fundum atringebar , ad equilibrium reducebatur, 
dum fundo incumbebat idem pondus quod prius capillo 
209 cC EX brachio ejus lateris fufpen- 
E: debatur. - 


(N)$ i127 mami 


Pa 


iR )o( S&- 


7WÉ Hic i T: ' | xxu poena o qe pr. vi 
NB. Hic loci fepeventus: geminus eodem regnat tempore; ut 4. F ebr. Vi- 


109 : 
e 7MDCCX. ji j 
! JANUARIUS. FEBRUARIUS. 

Barom.. Vent. — Tempefiat.. Bar. Vent. Templa. ——— 
Y 46 | Occ. |Pluv. r f2| Or. .Gelumaximum . 
2 40 T E Nebulof.. | à 48| ferenum. 

RE : '$: 149] ——- s | 

| —— i|Magnatempeft 4. bei Vodie hodie duplex:Superi- 
5. |36|orAuftr. inf. Carfías. idem eod.aér 
46 | jtranquilliffimus. Auft, Frigus re- 
Tempeftasfum:- 7: |; 2 mittit Nub; Auft, folvitur- 
ma.. —L— —— 
j LA .. |Nub. 
.|Nebulof 9 e Orien. . |Seren. 
Nubilof., 1032] —— Gelafcit denuo. — 
! ED. : 
Pai fet folvitur.. 
114 [UE E 
14— —— 77 [Redit figus. | 
15/37 Cafüas | Gclu 
16, ; In-- 4 in-- 
7 —i? con-. | con-. 
ES 18 N ' ftans... |; (tans. . a 
us | 00 51] X9 BS Cau... | Frigus intenfum.. 
j Nix.. 20/8 Cefas, | Gdu. 
TM | 21|j4 Caurus. | remittit. 
- | "Seren. FAT. met 
: 23.34 Ocdd. | 
a4 —| ——. |Nubiofus , 
inb ... 125 38 Or. [ot T 
. Nivef. 26 24' Auft.. DIUI M 
.«Ó 2727 : ri! Obf | £1 
fler:| Nebulot. —2832 0r. Frig. feren. 
| Niv. | 1 : 
Niv.. | | 


dere eft. Idemque & zflate accidit; cernunturque nubes fuperior? 


impelli alio quam infer, 


48 0C SE 


Aor 
MARTIUS., APRILIS. 

Bar. Vent. — Tempeflas-Aivis;. . Bar. Vent. "emt. Tonpejhas Au. 
1 o |Occ. |Sudum r 3o. |Occ. 'Sud ISudum frigus. 
2 3. Or. |ISudum. :4.|28- |— |FrPlevium. 
3 dade Ie. 2 9 Or. ems 

! [27. Vul l'rig.. SHTe o d—— al. Pluv. 
: M ie m. $ |13- (Occ. [Fr. Pluv.. 
6 pras Nub. 6. 1j 'Occ.. Frig. Inconftans. 
7 |24« Nebul.. 7 |— |Cafias. Frig-Nubilum 
$8 u4- Caii Neb. E | 19.26. — Perquam frig. Nub.. 
"HRS Africo Gelu, Nub. ^  !9 [27.20 Cautus..Gelu 
10/26. |Occid]Degel.Nub. |19|23- |Oce- Levins 
11|23. '—. INix.. | 1 128-40 Caurus Frig. ' ventus; 
12/30. ,Caurus|Seren. Gelu.. . !!2 44 [— Frig.. Nub.. 
13|3f.. |Boreas |Seren.. Gelu rig it 40.. . |Afric.. |Nebul.. 
1440. |Notus| Gelu.. Seren t4132.. [—— Cal. Nub. 
1$j434- Afric. Nub. Figus. acre.. AFDE. b 
1620. |— . |Seren.. i654: [Or- ' [Füg. Nüb.- 
17 5d Reik, Nub.. A7430-- Ciurus. Frig. Seren 
18. 14.12/Occid. |Temperat.. 18124.. |Vultur: | Temperat. 
19 16.1 Ip — IErigus, Nub.. I91—" jJAfs |Pluv.. 
20.10; f| —- ,.|Pluv Mes $. |Or. — JFrig: Plüviof: 
AR j. Africo Pluv. parum... 21|; Afr.-— Erg. Nubil.. 
22) 8. .$. yAufte. Nub. tep.. - [a2 iiÀ 
23] 9. 79.2 Vilar. Seren. Frig.. 25 jOcc  [Frig. Nix.. 
24| 4. O0, — dS aai cr: 24 "jCaurus. Frig. Nub. 
25$| 1r... Occid. jPluv. 2$; -— RE 
26| j.10,—— s. "Nub. [Vultur. Seren. 
ADU je aconíl. | . |Bor. |Frigus 
28 16.  Cafüas — ; PUE 
a9—. |Ocidé]| - Afr. |Frig. Humidus; 
3014... Cat... |laconftans etiam. —-  jPluvius 

2t 9.. |inconft] aer. | | 


Tales nunc. ab aliquot annis bini hi. menfes fe. bear Fi ud 7 - 


que in.iis aer; valde tamen inconflans ,.& nubes ita. abuüdant, ut. 


raró fereni appareant omnino. dies.. 


(N) 5, 


MAJUS; 


"do: : . B M adi 
RE USE. L*R&r uoc C IUNTUSIRME 
"Bar. Vémt. — Jempe[tas Atris. Bar. Pew. —— Tempefla Airis 


ub. .|r 48jVulturn Cal. .Sudum. : 
— Qo wenof, .|z !j4|—  |-—-  Toniru . 
32|0«c.. |Cal ,, Sudum $ 34|— | 1— .. 'Nub. ^ 
23 | Orien, . Cal. | 


AD aste 


Xo o6] OC B [5n 


17 Cafias. Fg... , inconfL |g |;g|Occ. |fem- — Nübil. 
40| —. m0. .clard9 fa7|e vp 0777; Pulehrum 
1047|.——. |Temperat. inconft.. 19 — | — (pe- - ^ &fuave 
s um ym ua fFric 4 t1j—|Bor - $14] 
ir jojCaurus frig. Nebul, Pel ) 
I2/—]| Cb si! Sem. e uy sw - goi 
15 32,Aufler |Temp. Neb,  |3/—] — 


ns ul Ghsc-oV] OA £1 
1430| — CaL... jinconft  |14 — ul E. 
15 32407. . arg Pluy, ^. [15 40,Caurus. Cal. ^ Pulehrum 
1634,0c. .Nubib, —.. ||16la7 Ca. - Tempeís 


1733 Bor, Pruima, Ventus - i7ao|— '|Frig. & Plu 

Lo Cobre: ...11830lAfr. ^ [Inconftans aer: 

18[— Cel JFrig. NP A 19! 25 lO cei Pluv. cum feren. m 

19181, Ber. 1.0 ]gb..|!927 "FTem- ^ ^ pluvio- 

s moss que [20h s. [remos ede 

a6 — qs pu AE LS p RS cae MEE 

2237 JR SEP 72304 mum,|22/56/O€c- | | Bonum —— - 

23,3$ Caf. |Temperat. 23(i—|—- |. Inconftane 

24 31 Occ, 241— TP HE p We 

25/32 Caur. -|Tempern, ].Sere |25]34[77 . |7— — 

26|36| — - Jm 261—1 BaosMT m 

2737| — -.| I5 &  jaz|— vues. | Toiso 

A7 ide | i y pul- 28 4c Vultur € E 

29 41| rA [cherri- 29 28 Afric. |. Tucündum 

ji s C pulum 
.31l43 e emus B Jannus. | [24005 : 

Hic ergo Menfis dimidius adhuc. 7 


hyemalis fere , altera vero pars 
pulcherrima fuit, 


i; jULiUS. 


CIE 3 tos. 


 SJUEBSEOT-« . AUGUSTUS . . 
Barem, Vent. . Tempeflas. 5. Bar, Vente... Tempeffas. 
-. Y 30Q0cc. |Tem- | Inconflans | |1 40|— Cal. Sud. . 
2327 ——  [|ptra- |  ventofus |2 Pe 
j 34777 |tum .  &pluvio-- 3 |foCa- |Cal- 
4 |24 — . Aus. 4 |53| 6- | die , Neb. 
fe: frig, EI. 5 f 22! as mum. Nub. 
€ |— Aufter.|Frig.  inconflans.. |6 |—,— t 
7 24. Vultur Cal. Ki-———iau gi Do Sere- 
$—A|— —.. BE [D 
$m |—s I0 e o7 spma xm 
10,23 Caffias | —..- Pluvia 1 ri 2334 —- Tem. b. 
11,26 Caurus| — ifima, i: E m | € à 
Ja Peu |—3853 ofi. i. H2 j2 Occ. pe Nub. 
13:39/Occid.Téempeflas ^... Hen tret Ven- 
14,58]—* | aV 14/22, ra- . tof. 
i-e JDu£& 111344£173— ., Seren 
16 3 3|Cafias,| bprT I xa 20 Afr tum.  [nconftans. 
A rou | Suum ;- -h4aXO:. [pBhv. 0 
19 | ventofüm, — . t i$— Tnpem 


20| 1 Veliquum hujus. mehfis. abfens 20 r3. £2 tum 
ar| "dein aegrotus), non potui ob: sp. pm 41595 A ; 
22] :-"fétvare haeé'atque alia. Dimi-|22|26|Auft. |.-& cab: 

23|| ; dium hujusfüit temperatum;|23]24]Afr. |^ ^ — e 
24| ^ "feiquum /inconftans, &. aw |; l4 A7 7 "Inconft. Pluv, — 
aps tumnale fere tempus. ET PM PPS ECUET. CIDNET: 


, Gti Vx 2j 32 Or. 
26 - aifiiedd ibi b ax m 3.26 28!Incon- | tk |^ hi97 
27 E rc ate PI F x 27 24 Itans Pluv.  Tenipeftas 
a8 .128;25|A ,J loni 5; .- 
29 ^[29:23,Q«c Nub. & 
: 30 28 ee: pluviof. 
is | 54 BX3I— 


104 


788 )e€ 


LLL SEPTEMBER. 


| Bar. Penn Tempeftas shéris. 


. OCTOBER. i 


tar. Vent. Tempeftas Aeris. ü 


-Sicc. 


|1 !42 Afr. 
k P 


) 
] 


48 Or. 


Cal; 


| T'em- 


p" 


eoi fa- 
tum. 


3 Frig. 


Frig. "4 


"$e- 
JTe- 
mum. 


10 
T dinge a w 
-: - 'r2122l Bor. Nub. 
ED id: 16 Caf. IFrgid. 'Seren. 
Sud. 1444. Vult. : Nub. 
Pluv. |i "e Auft. ; Seren. 
& .a6:26— | Tempeftuefum : 
enti ,17|53|—— & lac 
totam 1g|.— Occ. . pluvium, 
dom.| 7|7-|4 


22120 Oc: Tum 


in- : 452116 iCal c nN r 
23j32,— pe- &on-. [55] JFrig. ! eee yentol. 
24i--l rat. Bans-- |. 41 / 5] — temperat. Nub. 
arcia2gICaurus. Cal, iar : | 

J 3 i : -) ^ mage » " I Nub. 


us que ad finem menfis. 
| i 


LPS 


EG 


NOVEMBER . . 


DECÉMBES. 


- Barem. Vent. Jempeflas —— | Bar. Vent, 


Tempeffas. 


I 40 Czfias ..]I. [39] Vul Cal. ^  Inconít 
4428Ne. |— " "Tem "P 149 is ool rud 
4x. SUUM CREE tx onseoe cupi eee 
P load oc, opem: br zr : | 
L4 mal Y or, . — C i p7 T 1 à 1^ SF. 2 

b LEA Bor. ^|Teme -: -Pulchr!2 - ij i muto 

1040 Ce | pe- Nub) 1999]: T 

11/36 rat, oA MIT s 

12/38, Vultutn Frig. u2426]. s 

4337] —  |Iem- | Pulv |U]22 —— 

1449| — .|pe€- . &den [14126] ^ ^. 

ir [— Occ | rat. fe Nubes. 15132 

16,:37| .... Ca. ^ —Pulch. |16]21 

1739| — fia Nub.'17,32 

I8 Vulturn 18/30 

I9—c| —  j|Tem- Plu- |19|]—1 : : 
20338] |... [peta-:- via. |2034] 5. Dp 

21 26| — . [tum Nubi- pi ty v2: nibo 

22 36 c— lum. 22 26 

2348 Orien, |Frig. Nub. 123|19 

24337/Occ. |Temp. Nub. [24/18 

E ES Frgid. ^ Nub, |25|!9 ; 

26|—]Aufler teliquum tempus valetudo adverfa 
27,30]; —— —5 1 UN 21|27 me abílr Y ab .obíervationi- t 
a6 — [— : Ces a8]. bus - AO 5 
SIS SONNO dic MT PME 
peo m.s Ee po 

O13 30, 316 , 4] "DE " : 


MELLE ESDHEBNEN 


*riuro1eg ópitanje 3enba soinburmb wieoutip 2uetg 


jo, M OL &ii 
"m Antinadverfto., 
f Um varia fic Barometrorum tum figura , tum altitudo, de. 
! | Gnd & amplitudo , quz in aliis difficisque locis ab aliis Baro- 
metris neque conje&tura affequi , neque à Profefforibus per men- 
"iras recepcus defcribi queat , quippe qua omnes pro locorum 
"varia confuetudince fint varie, ut neque pedcs iidem , neque pol- 
' lices, neque cubiti, adeoque jufta zquatio Barometrorum affe- 
qui facile non poffinc, con(ultum duximus, ipfam menfuram 
cjus & rationem hic inire : Eft ergo is, quo utor, noriduorum 
brachiorum, fed unus fimplexquetubulus in Mercurium, capfu- 
la lignea , undique follicité clau(a contentum-immerfusindeque 
recta aflurgens, füperne hermetice figillatus relicto vacuo. Al- 
ritudo ejus quinquies equat lincam in margine pag. ductam: 
g, Amplitudo diametri eft, quam dedi, minima lineola B. Spati- 
c, Uf» per quod Mercurius moyetur, tertia linca C. defcribitur: 
"Quod fpadum in 6o. equales partes divifum.eft. Mercurius 
ipfe admodum mobilis, per illud totum, neque ulterius, neque 
citerius , decurrit, etfi raro attingat extrema, Hac addere pla- 
Cuit, ut €o accuratius pateat , quid valeant numeri , arca fecun- 
da adhibiti. "Ventos paulo accuratius etiam notare placuit: 
. Ut tora aéris nóftri tefnperies ex his conjeturari queat: de qua 
jam olim notavi quadam. - | | 
ze 


AMA 


e] i1 done mu 


Dx. D. SAMUELIS GRASSII 
Hifforia compendiofa Peffis im. confiniis Silefie gt4i- 
— 2 


TEONAS N à. 
go 


etr*frrtr 
FRA WEAMER Y 1. 


» 


antis Anno 1708. : fien 
llm anno 1708. in Silefià:primum inconftante frigoris & cà- 
loris conftitutione, poft tepidiore aére, & procedente annoy 
fat benignà tempeftate, ob Solis fplenderem ,intermixtis pluvii; 
fucremur, fenefcente;veró Codem , ob;harum defectum a 


doc. m 


nifi. anod 


verfa tellus Solis etu. exureretur; paucis morbis ihfeftati (ümas, -: 
" 1... S TIS, sti  HREIUR 2 l — " 


qi c rbeumatisi ai »eryfipelata; purpura albze- :! 
benigna, febres quoxidiaha;tertianz agris molefta fuerint; inter- ; 


x 


* 

^ 
^ 
a 


currerunt autem per totum annum Variolz tàm anomalz,quam 
r2 n " Li LO FNAC 49 » . UTPNSd j 


reoulares £acálteO win 

[23 - - "4 z . x LI - wA "e eh 
rationisautumno tamen & hyeme;aninaturá fuá,an ex malà dieta 
& curation fermouic M vocal Phucoxensa Veg de uiid ino, : - si Pico. 


ebat ,. 


cadaveribus poft mortem luridi coloris repertis. Irruebat áu-. 


[riw 


(O) 2 & ca- 


108 X OOCEES 0 


ONIBPENPESEPIF VESPERE CE " — zs - - - — 
- & caloris, plutimis naturaliter vibrabat; urina quibusdam naturali 
ficvslli -TWSE QE PH 


erat; quibusdá confüfa, curbida c. fedimento albo, quán- 
doquegatra, quam mors cicó: pede comitabatur.. Omnium pes. 
fimum in háclue erat timor, terror; & imaginatio, quibus, ceu 


flagris divinis: homines percutiebantur, ctàm etiam fordida ava. 


ritia, quá:emptis; raptis ,'vel hareditate acquifitis thortuotum 


infe&orum mobilibus , luem fibi fiaul comparabanc ^ Qiiibüs - 
itaque infauftum' hoc mobilium commercium exofüt etat ;ar- 


dentisfimisque precibus ad Deum füfis , intrepidá' anidiofirate 
omnem excutiebant terrorem (aér enim , DEI gratià, falvüs& 
incolumis erat, & peftis hzc faltim per contagium traducebatur) 
& prafcriptis medicamentis prafervativis: utebantur ; raró in. 


ficiebantur.'^- Egrí veró ; qui invocato Divino auxilio, ftadm 
praftripra medicamenta cum regimine ufurpabant; firictamque : 
£1 E TM 


diztamfervabanc, & p J 
& quorure bubones citó erumpebant & maturabarit, carbuniculi 


vA VINAZR wi 3 


autem quantocyüs excidebant , illi (anitarern fibi ucplurimüm 


fpondere poterant 5: qui^ veró infe&i ( quod fzpiffimé contin- 


gebat) medicamenta refpuebant , aut nimis tardé affumebant; - 
: PU 


rcgimenque invertebant , illis mors in propinquo crat. 


d meliüs (& habebant, - 


Prafervatio confiftebat tüm in evacuatione vitioforum 
humorüt per blanda cvacuantia, évo, «x «zw; cm in balfamaz ^ 
tione fánguihis & feri, fpirituumque exaltatione & roboré. Com- 


muniffima medicamenta prater vulgaría ) erant ; Tin&tura bez. 


Mich.c. & f. camphorá, Elix. ppr. Parac. Elix. peftilenc, Crolli E£- 
fentia alexip! compofita; Irem Electuarium noftrum pra- 


fervativum commune; Elect. Nucüm, Elea. diafcord. Frac. Elect. 


de Zedoriá , Elect; de Oyo, Theríaca Androómachi , Mithrida- ' 


-- 


tiutn, Rotülz Prefervativa noftre ; Quibus pulvéres arridebant, 
commendabatur: nofter. pulvis alexipharmacus- novus ; pulvis" 


alexipharmacus Montagnanz , Pulvisnofter dia phoreticus novus. 
es alexipharmacz ;infundendz in Vinum; 


Jungebantur his fpeci 


acecum, Cerevifiam, & fpiritum frumenti (quem crematurm com- 


muniter appellaot) pro:enjuscupque temperamiento & unii 
dq x "y —— — con- 


i 


4 )oC SERO 169 
eonítitutione, atque «onfuetudine. :. Simul odoramenta, illitus ^ 
& (uffitus ex balfamicis, fpiricuofis.& volatilibus prafcribeban- 
tur. . Seduló veró admonebantur, ut; abje&to timore , fibi ca- 
veant ànimio & quotidiano przfervartivorum medicamentorum, 
imprimis calidiorum & volatiliorum ufu, ne, natura iisdem af-. 
füefacta, poftbnodüm debitum non praftare poffit auxilium, 

». In Curati imi ponderisfi (pro egri quidem ca- 
lidiorel. temperatiore conftitutione) diapboretica «volatilia &c 
balfamica, fixa, & temperata. | Ex iflis quidem fàl vol. C. C. vi- 
perar. Effentia. alexiph armaca, Tinctura bez. D. Michaél. Elixir 
peftilenc. Croll. Elixir. propr. Parac. ( que 4. medicamenta in- 
fignem praftitere ufum) it. Spir. C.C. cum Sal. vol. C. C. & vipe- 
rat, effentificatus , Eboris, tartari &c. Ex illis, pulv. bez. Sennert, 
Rhumbaumii noftri, pulvisPannonicus ruber, fpecies de hyacin- 
tho, palyis polychreftus; pulvis Marchion.Pulvis nofter diapho: . 
reticus novus , Pulvis nofter Alexipharmacus novus &c. Ex 
bifce vero, M. S. Effent. myrrh. tarcarifat. pilul, antipeftilentiales, - 
A heriaca Andromachi, Mithridatium , Elect. diafcord. Frac. fpi- 
ritus theriacal. & juniperi &c. commendabantur: Er quidem, ut 

im primo infultu , volatile quoddam medicamentum flui- 
dum ad 6o, 80. & 100. guttas propinetur, injuncto fufficiente 
fudore, & poft horas 8. iterum injun&to fudore 1. regimine repe- 
tatur (intermixtis , pro confervatiorie virium , analepticis , cam 

 Haribus applicandis, quàm intró fumendis) circa noctem veró. 
pono bezoardicus ,, aut alius ad 5p. aut Electuarium diafcord. . 
rac. ad. 5ij. affumatur, & nifi &ger poft fudorem meliüs fe ha- : 
beat, nec bubones.& :carbunculi quantocyüs crumpant , medie: 
- camenta hzc ad tertium , imó quartum diem cum regimine reis - 
terentur. «. Ac primum Bubones in confpectum prodibant, ju- 
bebantur «gti abítinere à fudoribus & omnibus evacuantibus, 
cataplasmatibus veró emollientibus maturationem eorundem 
promovere, inter:qua Medici noftri Pe(tilentiales panem :melli- 
tum, & ptifanam ex fagopyro (Sstibegtifse) confe&am & cum 
butyro: condicam , non fatis. depradicare poffunt; cumaorem - 
: O) 3 fuffi- 


— E Ig 


fufficienter extractum ,.& ad maturationem redactum, quovis: . 
modo quantocyüs aperiebant, ne nimiáà & timidiori cun&tatione: 
virusrurfus in va(a fanguifera regurgitaret. Carbunculorum ve- 
fice ftatim aperiebantur, & debitis defenfivis, ne amplius ferpe- 
rent, coércebantur , defuper impofito incifo Emplaftro magne- 
tico, & cataplasmate in bubonibus notato. Emplaftrum vefi- 
catorium, quod ab aliquibus Authoribus, carbunculis & bubo- 
nibus imponendum fuadetur , Medici noflri peftilentiales plus 
damni , quàm fücceflus atculiffc experti funt, — Cateris fympto- 
matibus ordinarià methodo, additis tamen femper alexipharma- - 
cis, obviam itum eft. Ft fic , benedicente Deo , multi ex orci 
faucibus erepti funt, cui ficlaus & gloriain ecernum, d 


G. C, SCHELHAMERI 
Anatomes.Xiphie Piscis Oceani incola cultro 
Anatomico , A. MDCCIV. in Academia Kilonienfi fu bje&ti brevis. 
enarratio , ad. Virum Clariffimum PETRUM HOTTON , Medicum & 

Botanicum in Lugdunenfi Batavorum Academia confümmatif- .. 
mum.. Accedit Lumpi & Ophidii ejusdem 
generis examen, 


.. Gladii feu Xiphia: Pifcis Hiftoria. 
Clarifime atque Excellentiffime V'ir. £i uas 

Nter alia multa , quibus Kilonienfes Mufz prz cateris Germa-- 
Ls Academiis gaudent , commoda, haud: poftremum eít, quod 
mare vicinum liabent ; unde cum Neptuno amicum colunt com- 
mercium ; ex quo id capiunt commodi , ut non tantum omnia 
ad victum neceflaria ; frumenta, obíonia , pifces, butyrum ;item- 
que ad zdificia ftruenda, ligna, trabes, afferes, calx, lapides,fer- 
rum; anea etiam vafa, frequenti navigatione afferantur; inde- 
que magna fic undique rerum affluentia , fed fubinde etiam iis 
nec fperantibus aliquid ille fübrnittat boni aut rari, quo fcíe ob- 
lectent & animum pafcant, & ex quo nova identidem ftudia ca- 
piant incrementa, | Qua talia fanc funt ; tamque eximia á 


E 210 X11 

—. — — I MÀ 

citati ingenii juvenes , mediterraneas alibi Mufas colentes , ea fpe- 

&alfe magno redimerent pretio: hic fponte fefe offerunt. — Sic 

ante aliquoc annos PHOCA fen vitulus marinus media hieme, 

faligno pifcatorum qualo implicata & capta , non forma folum 

monftruofz raritate ocnlos, fed animum etiatn incernarum par- 

tium intuicu, cultro fubjecta oble&tavit : cujus abatomes hifto- 

ria cum publici juris.à me eft fada. — Hanc quadriennium poft : 

XIPHIAS hic pifcis, feu Gladius, ut.à prominentiore & maxi- 

me:confpicua fui parte nuncupatur , íecuca eft, qua ex alco ma. 
ti €greffa, & nefcio.quo errore in porcum noftrum delata, in re- 
tia pifcatoria ; quibus falmonibus infidiantur , incidit, eaque gla- 
dio, quem in fronte geftac, di(fecuit quidem , luridumque cor- 
pus fecutum, per ca rraducere tentavit, fed penitus perrumpe- 
re non potuit. Cum ergo jactando fe atque diverberando, in- 

gentem in aqua fonictum q lcum conci í ficque fpu- 
mantibus undis fe attentis proderet , accurrences lintribus & íca- 
phis, non fine. multa opera eum fuftibus remisque confecere ; 
altero die mihi venum obtulere.. | Quamvis autem fumma aítas 
caloresque dominantes, fe&tionem animalis promta putredine 
diffluicuri disfuaderent ,facileque przviderem,non diu multum- 
que in fcrucandis viíceribus occupari, nobis iri conceffum, non 
amen: omittendam tam rari fpectaculi occafionem arbitratus 
fum.. Itaque. aremeo emtum, convocatis.pro more artium cul. 

toribus , januis apertis omnium oculis, per biduum continua- 

-tis demonftrationibus expofui, non fine moleftia , tanto foctore 
mox implente univerías z des, ur p! q bít reret , jucun- 
ditate fpectaculilaborem ac tredium abunde compenfante. Quid 

vero tumulcuaria quidem, fed quantum fieri potuit , accurata 

infpe&ioncobfervatum ,non privata fcientie fervandum, fed uc 
de Phoca olim factum, publice commemorandum & Tecum 

pre cateris, VOBILISSLALE HOTTOWE, communicandum 

exiftimavi ; ut verfaciffimum in omni Medicz eruditionis genc- 

reanimum cuum ejus lectione velfemihorulam oble& Ac- 

c 


cipe igitur, quicquid eft ejus, ea qua foles fronte, que ad » 
undi- 


112 469 (0) SEx 


undique, canquam ad communem quendam rerum noftrarum 
arbitrum fubinde confluunt, & inter tot füummorum virorum 
graves meditationes, leve hoc quoque ftudii in Te mei & dili- 
genti: fpecimen admitte. T | 
^d. Forma Pifcis :-C apitis Partes. | 
011 Corput , rotundi cuneiin modum ex amplo in anguftum 
excurrebat ,longitudine fex pedum Geometricorum juftam ho- 
minis ftaturam zquans , craífitie canta , uc ftatim à capite filo 
trium pedum menfüram implente comprehendi vix poffet: cum 
unius ad cáudami füfficeret;fenfim decrefcente molis amplitudine. 
^. M. Caput comparatione ad cantum cárpus parvum, feptem 
fcilicet unciarum , & quod prater maxillas, adtmodum breves, 
nihil magnopere comple&tebatur : ore fübtus brevi fed magao 
fatis rictu hiante. 
III, Ex ea parte; que maxillam füperiorem conftituebat;re- 
&a Proceffus ille-porrigebatur , qui à fimilicudine Gladius ap- 
pellatus eft : figura, qua ftrenui cujusdani milicis enfem proce- 
nus referret, ex lato in anguftum definens , quippe ad radicem 
palmum aquabat, extrema cufpide ad unius pollicis meníürana 
contra&ta; longitudo trium pedum ; nec integer videbatur; quin 
ex inzqualiratein cufpide obvia aliquid ejus periiffe füfpicari po- 
teras, five in faxum incurriffet animal, five in pugna particulam 
amififfer. "Nec craffities eadem: per medium denfior, & utrin- 
que; fubtus puta & fupra, eminentior apparens: ad nares gium 
digitorum latitudine erat, caput emenfus, unius pollicis ; in- 
,de ad finem perpetuo decrefcens ; vix calami candem craífirie 
confpiciebatur , cum ea latitudine fimul imminuta : uno 
verbo ea ipfius ratio, qua duplici acie inftruái gladii eft, quafi 
ad fecandum findendumque pariter & terebrandum effet con- 
fcQus. Huic capulum fe aptaffe, vir celeberrimus Olaus Wor- 
mius , ut perfe&um gladium referret; ip Mufei fui defcriprione 
prodidit. Ego illud capitis ofli adhue continuum cum maxi- 
"lis adpendentibus affetryo. 7 ^7 207 EE 
"^ — IV. Subflantia ejus düriffimum os, ut ferro vel ligno por 
— um; 


- 


"S: oC EET 


fam , fonitum edat , nec cavum tamen, fed cavernofum, ex fi- 
brillis offeis arctilime junctis,& implicitis, exigua formans inter- 
flitia,ex quibus poft plurimos etiam annos , adacto cultro, mc- 
dulle fpecie clariffima ac pellucida pinguedo funditur. Pariter 
ut ex terreftrium animalium offibus fat magnam ejus copiam in 
meditullio fupereffe deprehendimus, qua, nifi probe -excodta 
fint, per poros transíudat. 

V. Laminz vero offez, quibus hoc meditullium utrinque 
obtegebatur, reliquorum animalium fimiles, & quales offium ex- 
ternas laminas in univerfum defcripfitCloptonFTaver s, ex fibris in 
longitudinem porre&is con(tabant & colore, & tra&u, & tancum 
non fubftantia ligneas prorfus referebant, interna praefertim fa- 
cie, externe camen nihil apparebat i(tiusmodi ; erat cnim totus hic 
gladius cute feu potius membrana obtectus, afperiufcula, qualis 
lingua canum tactu deprehenditur, colore cinereo. 

VL Sub illo enfiformi proceífu proxime Oris Fliafus, Ma- 
xilla cum inferiori; tum fuperiori latiffime ab invicem receden- 
te, inferiore autem non ro(trata, utà Jonftone pingitur , fed re- 
tracta & triangularisjut áGefnero,& in figura à me depicta (77. -- ) 
apparet in angulum non ad d acutum fi ba : Dentes 
nulli comparebant, fed eorum loco utrinque cartilagines quinque * 
vel fex  afperitatibus quibusdam eminentibus inftrué£tz , & carne, 
veluti gingivis veftitz, inftar funiculorum ten(e, & ad radicem 

inpue cerminatz , quz , ut in pifcibus folet, inmobilis, & oris 
parti inferiori adnataerat. — In his irrctiri opus erat przdam , &, 
quibus vefci confueveratpifciculos, dere & ex ore rur- 
fum elabi poffent. t cook | 

VII. Poft maxillas Brancbie in totum quatuor utrinque, 
quarum unaquaeque quadruplici tubulorum ordine gaudcbar. 
In ceteris aliorum pifcium per omnia fimilis : lamina offea con- 
te&z, quae ex quatuor conítabat partibus, przcipua & mulco 
reliquas fuperans, poftica & fuperior erat;in qua fibra offez ex 
fupremo craffisfimoque offis capite , füb oculo, veluti € cen- 
tro radii in orbem procurrebant ; tres reliqua partes parva, ar- 

Cent. 1. dr LI, Append, (P) de 


PG ; 495 200( $9 —— 
&c fuperiori inhzrentes, ut unum os primo intuitu videretur, 
in antica parte erant fit, altera duplex fuperior, altera, inferi- 
or fimplex & minima. Extus cute una tede continebantur, 
intus vero carne replete, qua mufculus erat ad motum reci- 
procum earum regendum; hz enim coftarum vices fupplent 
in pifcibus ; ut branchiz , pulmonum. à 
VIIL Ante hzc branchiarum integumenta ad radicem enfis 
in fuprema parte Oculi, magni, cxrulei, pulcherrimi promine- 
- bant, ut fupra enfem profpicere, atque adeo, quocunque jam 
intendebat pifcis , accuratiflime ad punctumferire poflet, — Erant 
autem in perfe&ti orbis fpeciem egregie formati , ad ovi gallina- 
cci magnitudinem accedentes : erudi multa pinguedine involu- 
tos mufculos feptem oftendebant, quz eos regebant, non Ícle- 
rotide cunica fed cartilagine tenía, firma ac robufta , ut compri- 
mentibus digitis omnino refifteret,;inclufos. Orbitam offeam, 
in qua condebantur, exadte implebat, Hanc offeam thecam, 
fclerotidis vices gerentem Viforii nervi ad retinam conftituen- 
damamplo foramine perforabant. Antice cornea tunica duo» 
rum pollicum diametro, cartilagineo circulo interveniente , ar 
, &iffime inharebat, egregie pell pupilla fua gaudens, quam 
uvea nigerrima fuübjecta formabat.— Humores oculorum ut re- 
liquorum animalium : cryftallus vero pellucidiffima, rorunda; 
& quz extracta , ubi ab aere ficcabatur , candidiífima , rimas 
agens, in varia frufta incondita compreffa diffiliit, Pars quam fer- 
vo,opalum gemmam refert, nifi quodigneo illo fplendore, quo 
ca gaudet, & pelluciditate deftituitur. : 4 
IX, Ante oculos foramina duo, AVaritm ecmula, ad gladii 


latus. | 
X. Cerebri minirnum erat: tria «circiter cochlearia eo im» 
pleveris, quod tra&u cemporis in pinguedinem mutatum fuit? 
Hoc cranio fuo inclufum nullo foetore moleftum etiamnum a 
me fervatur , denfüm inftar ungenii, ex flavo cendens in rube- 
dinem, quo colore gaudet etiam capitis os ,robuftiílimum ; nifi 
quod ho« ctiam ex fibris, igneis proxime accedentübus won 


«4$ )6 (856v l1 
p ene 
& prz pinguedine, qua totum perfufum ac delibutum eft , co- 
tum ex fufco rubebat. 
II. Corporis Externa, 2] 
L Ipfum craffiffimum , ut jam monuimus , fenfim minue- 
batur; & cum antice exacte rotundum effet, caudam verfus in 


laticudinem , non alticudinem compreffum explicabatur , con-- 


trario plane aliis pifcibus more, qui appreffis lateribus erecto func 
ad caudam dorío : noftro vero huic cauda ad perpendiculum 
aptata, crucis for f g bat 

IL. Color, cum vivebat, argenteo nitore & veluti luce qua- 
dam : pulcherrime refplendebac , fed poftquam extin&us erat, 
pet dorfum quidem & latera in nigredinem fenfim mutabatur, 
fub ventre vero perpetuo albicabat : ut hinc liqueat, non vidi- 


fe viventem ,qui eum defcripfere autores , utpote qui omnes ni-. 


m in dorfo, nemo candidum prodidere. 
III. Per medium dorf(i linea excurrebac, in qua cutis furfum 
utrinque afcendens coivifle videbatur: per eam enim, pifce pu- 
trefcente, tabus tranfludabat. Ipía cutis nuda, glabra fquamis 
deftituta, non admodum denífa, cuticula tenerrima veftiebatur. 
IV. Pinn4s habebat omnino fex: proxime ad caput in an- 
teriore parte duas, utrinque unam ,qua fe antrorfüm movebat, 
in dorfo, antica parte, tertiam ere&dtam ad perpendiculum ; hz 
fais amplae , latior tamen dorfíalis . Sequitur quarta fub 
ventre, in medio ejus , recta deorfum tendens, minor. Quin- 
ta & fexta haut longe à cauda aberant, exiles admodum, una 
itidem in dorío, vix pollices duos alta, altera éregione fübtus. O- 
mnes, exceptis binis poftremis figura erant criangule, fed verfus 
poftica in arcum finuatz , laciniofz , leves & robuftz , alarum 
in modum, quibus volucres inftrn&z funt, latioresque ubi ad 
corpus adharebant , anguíte ad finem. — Corrigenda igitur o- 
mnes auctorum figure,qua neq; poficum natura convenientem, 
neque effigiem , nec cujusvis ad invicem magnitudinem reprz- 
fentant ex vero. Ego omnia ex animali antc oculos pofito ad 
yivum delineari curavi , ut fides effc poffic. 
(P) 2 


V.Con- 


" 


116 | 4899 )o( 88^ 


bat, altera palmum , tertia fpithama longior , quarta & quinta 
cam longe Ia ,indefenfi 

palmum -denuo reduceretur. Poftrema tamen illa dorfi , e 
mnium minima, quz ad caudam proxime accedebat, longe alim 
formam  induerat : /Neque «nim .plumofis. illis mrs d 
i$ gaudebat , & offi, qued fcapule exilis figuram — Los 


-— 


489 )o( $i Al7 


guo, ex obliquo ne&ebatur, & veluti fuper impofita inherebar, 
quatuor oflibus, coftarum exactiffimarum aemulis conftans ,la- 
tis fcilicet non ceretibus; quorum interftitia fola implebat cutis, 
ea proríus ratione, qua anferini pedes conformati funt.,— 


IL. Erant autem pinnz fortiffimis mufculis provifz, qui 


omnes in ipfo pofiti corpore ad latera in fingulos calamos ten- 


dines mittebant craffos & robuftus , latosque : duplex vero an- 


sicis iis, quz proxime à capite erant fita, mufculus erar, inter- 


nus unus , adducens pinnam & pifcem promovens; externus al- 
ter, extendens pinnas atque abducens. | Ac in dorfo & ventre 
eque quidem duplices fed pinnam non contrahebant ad promo- 
vendum , fed ad utrumque latus inclinabant, quo vaftum ani- 
mal celerius verteretur. ; 


/ 


VIIL Cauda fequitur, quz ex plurimis calamis ac pinnis 
dam la- 


conítabat, duplici itidem eorum ordine, ad offis cuju 
tera applicato. In duas partes dividebatur, unam inferiorem, de- 
fcendentem , longius produ&am , alteram fupcriorem , altius 
eminentem. Os illud; àquo procedebant calami, per medium 
ubi inferior parsà füperiorc diremta , feparabatur, profunde cre- 
natum erat, idque bina àlatere alia teretia, digitum minimum 
craffa , quibus utroque latere calami incumbebant, fubibanr. 
Ipfi calami in principio exiles , nec. calamum  anícrinum 
craffitie zquantes, mox in progreffu audi, ut longe eum fupera- 
rent, verfus finem vero iterum imminuta : donec plumarum for- 
mam fumerent. His nulli mufculi erant interpofiti, fed imme- 
diate inter fe cohaerebant verfus medium prafertim, — Decreíce- 
bant vero & hi, cum füperioris tum inferioris ordinis , ut tota 
cauda figura lunam falcatam fed imperfectam referret :quod in 
fuperiori loco pofiti eflent breviores.  Fa&um id exiftimandum 
eft non fine fingulari naturz providentia : fic enim velocius lori- 
ge in dextram lzvamque flectere , & celerius pifcern vertere, 
quam fi plena latitudine triangula extitiffet cauda, in poteffate 


cít, cum minorem aqua copiam fibi obítantem habeat. . Que 


cadem caufa eft, cur & pinna finuatz in circuli fegmenturn. ex- 
fculpta: cernuntur. (P) 3 . Be- 


11:8 BEL. joC Lon 


E 


.. X. Detrada cute immanis copia pinguedinis patebat, can- 
didiffimz ac mollis: , uc leniffimo calore liquefceret. — Hac to- 
tum corpus perfufum & involutum erat undique, ac veluti in il- 
]a fepultum , ita ut ea füblata vix dimidium remaneret prifcz 
molis : nam in dorfo fpiffitudo ejus duorum pollicum & ultra; 
paulo minor per latera ipfumque ventrem. — Hanc tam copio- 
fam cum fpem faceret, excoctam ingentem copiam liquaminis, 
quo ad lucernas uti folent, fuppedi , poftquam in ahenum 
conjecta eft ad ignem liquefacta, vix tres vel quatuor libras na- 
&i fumus, adeoque oleum, quod dicicur, & operam perdidimus, 
omni materia in membranas farifcenre, Hac in externis no- 


vimus. 

IIl, Interne Partes. 

' Utinam vero interna etiam pari diligentia contemplari lie 
cuiffec: fed induftriam noftram temporis aftivi ratio, foetor, & 
inquam diffluebant omnia, putredo cohibuic, uc deproperare 
opus, prafertim poft fecundam noctem cogeremur : interim hae 
deprehendere fuit non omnino contemnenda. 

. I Juxta radices lingue, poft corpora cartilaginea ad reti- 
nendam pradam data, gula patebat, brevi fed ampla in princi- 
pio ad ventriculum via: cui immincbant bina corpora digiti 
magnitudine & figura , eminentiis parvis afpera, qua: jam deglu- 
titis & c ventriculo regredi tentantibus animalibus opponeban- 
tur. His é latere adftabant & ex ore pendebant alia fimilia qui 
dem fed minora, cjusdem fübftantie & utilitatis. 

IL. Ipfe ventriculus vix quatuor digitorum erat latitudine, 
fed longitudine pedis menfürám implebart ; facculi figuram con- 
fticuens : recubabat autem in latere finiftro, dextrum hepate fi- 
bi vendicante. Ex membrana triplici componebatur; prima t€- 
nuiífima & prorfus hinc pellucida, externa: altera mufículofa fa- 
tis craffa, fibris in longitudinem per eum pergentibus , nam €i" 
bus digeftus, ut mox dicam , furfum expellendus erat. Tertia 
nervea erat, cui glandula: magna fatis & confpicue inherebant, 


gifformes & inter fc diífimjles, angulofa eamque toram d 
i pa ant, 


1 1$ )o( Gem IIg. 
pabant, ex quibus liquor ftillabat ; fermenti vicem fuübiens, Cum 
enim nec falivales glandulz , nec ingluvies in pifce invenirent. 
locum , quz terreftribus animalibus in collo & pone aures, ali- 
tibus in dicta ingluvie reperiuntur ; huicin ftomacho erant collo- . 
canda. ed s 

III. Aperto ftomacho cylus aquofus & tenuis fe offerebat 
cui aliquot pifciculorum fpins, integra a capite ad caudam, di. 
gitum & fesquidigitum longe innatabant:nec enim poterant vel 
multa vel magna incíle in parvo adeo loco, qui vix longior iftis 
paulo majores non admittebat, Itaque robuftam hanc beluam 
& fortem tam exiguo cibo victitare, mirum profecto videbatur. 
| IV. At hoc multo magis illud, quod non nifi unum erat 
ventriculo orificium, per quod & ingredi in illum cibus & dige- 
ftusegredicogebatur. Inteftinum enim proximead gulam ini- 
tium capiebat , quo excipiebatur. | 
V. Sed quod omnem füperabat fidem, & expectationem 
noftram cum ftupore fallebat, haut longe ab hoc initio, digito- 
rum circiter trium latitudine idem inteftinum hiabat in hepar , 
amploque du&u eiinnexum erat; qui ductus in alios multos di- 
remtus haut aliter ac in terreftribus quadrupedibus , homineque, 
vena cava vel etiam portarum in cjusdem lobos difpenfabatur. 
Quod fi olim innotuiffet ,cum maximum hoc vifcus fanguinem 
elaborare Galeno au&tore , crederetur , & praeeunte Harveo, à 
recentioribus eaimpugpnaretur fententia ; hui ! quantum ex eo ar- 
gumentum, qua arma Galenice cohorti petere licuiffet, cum ne 
nunc quidem, quid ci faciam & quem adíignem ufum tam miri- 
fico à viarecta diverticulo, fatisreperiam : nifi quis effe hunc du- 
&um Choledochum , quia tam amplo hiatuin inteftinum aperi. 
retur, exiftimandum putet: cujus tamen afferti nullam rationem 
video. Neque credibile, tantam bilis copiam in hoc pifcecx fan- 
guine non nimis multo prodituram. Reliqua inteftini pars ad 
latus uno continuo ductu defcendens, ds redditum , mox 
rurfum contrahebatur, & in exiliffimum exitum fub cauda de- 
finebat, ubi tam arctum erat, ut calamum fcriptorium yix admit- 
teret, VI.Cir- 


E 


120 | 45 )o( Gr 

VI. Circafinem ejusad latus utrumque duo confpicieban- 
- tur facculi , fpithamam fere longi, craffi & pleni , qui diflcati illum 
rüminantium animalium ventriculum referebant, qui tertius or- 
dine, Reticulum dicicur ftrias in cellulas collectas habens mirabili 
plexu. Tora autem glandulis referca reperiebantur, quz com- 
preffz materiam candidam, craffam femini eemulam profunde- 
bant. Haujus quis ufus fic, que ratio , dicere hauc poffum: In- 
fignem cílc oportet, cum tanta utriusque fic moles, tamque fuc- 
ci plena confpiciantur. 

IL. Pro me(enterio erat membrana cenuis , qua inteftinum 
adhzrebat dorfo. Pancreas, lien, renes protenus deerant, nec 
corum comparebat nobis veftigium. . Ec de renibus quidem fa- 
tis compertum eft , univerfum pifcium genus iis carere.  Pan- 
creas inteftino adharere affolet,lien vero perexiguus efle, & vix 
confpicuus. An ergo nos fcfellerit in his feítinatio , & vifcerum 
obícurfus fitus, non fatis fum certus. Vena cava ad. dextrum la- 
tus fpinz adjacebat. Erat enim vertebrarum doríalium ordo 
etiam intus fpinis in(tru&us , quod nusquam ne in balznis qui- 
demobfervatur, Hisergo adjacens, fub hepate cendebat cum 
arteria magna in cor, | 

VIII. Cor, quod omnibus itidem commune eft, proxime 
ad gulam in oris fundo fpe&abatur. Cum enim & pedore & 
collo pifces careant, quia nec pulmonibus gaudent nec Voce; 
adeoque etiam ejus inftrumento , larynge atque aerea fiftula , 
pulmonum vero loco fint bronchiz, alibi collocari nec poterat 
nec debebat , unde & ductus ex eo (ànguinci ad bronchias abeunt 
fingulas, quo fanguis influat in has refluátque. Habebatautem 
cor mucronem fuum ad osfpe&tantem, non inferius: de quibus 
omnibus jam dudum monuit Ariítoteles c. l. cap. 17. 

IX, Indextro latere, ut modo memoravimus, hepar fitum 
erat maximum vicus, dimidium fere cotius reliqui corporis 797 
plens , quod veficulare videbatur, & pulmonis fpeciem przbe- 
bat. Molliffimum vero & inter digitos leviter compreílum 
diffluens in fpadicei coloris tabum, ica ut digne examinar! non 

pocueric , 


L DEAS. AN 121 

potuerit , pariter ac connexio cum veficula fellea, quz non in 
ipfo , fed fcjuncta ,' ut re&e Ariftoreles citato loco obfervavit ; 
proximetamen ad illud inveniebatur, in inteftinum patens, vi- 
ridi bileturgida. ' Erat enim in co anobis peccatum, quod; cum 
nimis diu in externorum contemplatione cffemus occupati, 
interim interna corrupta eflent; cum vifcera primo loco fuiffent 
fcrutanda. kar 


X. Cumautem huc ill ve cadaver, parte infe- 


tiore in dorfo collocati pifcis aliud corpus pulcherrimum fe of- 
ferebat, glandulis innumeris ova formicarum prope equantibus, 
oblongis, candidis conítans, quod pro parte hepatis cum à nobis 
habebatur : repebat autem illic füb hepate inteftinum tenue , ut 
vix digitum admitteret: Id variis flexibus ferpentinis fuper venam 
cavam decurrens , tendebat ad medium ventris , ubi ante pin- 
nam inferiorem primam & majorem exitum, mefenterio fuo, 
fcd vix notatu digno; corinexum. Talis erat decurfus. 

Hoc inquam pro parte hepatis tum habitum fuit. At poft- 
ca omnia curatius expendentibus , cum id inteftinulum five po- 
tius ductus in foramen füb medio ventre definere deprehendere- 
tur, quod in pifce adhuc integro, priusquam culter admovere- 
tur, obíervabatur, & nullutn aliud membrum genitale appare- 
ret; glandule vero candicantes formicarum ovis fimiles fub he- 
pate comparerent ; placuit tandem; hoc effe ovarium & intefti- i 
num ferpentinis flexibus ad foramen tendens, du&um ejus; qui 
ut in Gallinis longior & flexuofus , tandem ovula ifta glandifor- 
mia ex orificio extremo dimitteret , à mare foecundanda: Nifi ta- 
men, cum excrementis alvi aliud füb cauda deftinatum effet , pi- 
fcis vulvam hanc effe quis arbitretur, quz & omittendis oculis, 
& coitus cuidam fpecici , atque affri&tioni maris, feminique cjus 
recipiendo effet deftinatum, ne in tanra maris vaftitate, fi for- 
tuito maris occurfüi & incerto loco exponantur , ab co non re- 

perta, intereant. - 
" XI. Unurn füpereft; quod iti inferiore corporis, verfus anum 
fee offerebac oblongum , quindecim pollicum latitudine, utrin- 
Cent. 1. LI. Append, (Q) que 


que definens in acurtieri, dorfo: adnatum ; flatu. turgidum; nus- 

quam apertum. —Jefica erat, reliquis pifcibus, fluviatilibgs fal-: 
tim ,communis,4erem continens... Quam cum extractam,fo- : 
ramine exiguo incifo inflarem , incredibile eft, quantum nos o-: 
mnes oblectamenti ,-quantum latitiz acculerit,. Confpiciebantur : 
enim per ocnem:ejus membranam ex füis ramis fe diffunden- 

tes infinita: venula & arteriolz , incomparabili elegantia inter fe 
ludentes , coeunites & rurfum abícendentes usque ad minimos 

fürculos , capillaribus minores & graciliores , cui nihil fimile in : 
omni. vira. videre mihi contigerit , nec ullo artificio melius in 

confpectum dari poffe vaforum minima , exiftimem, tota enim 
nuda per candidiflimam vefice membranam tendebant ad extre- 
mam exilitatem , purpura fua pulchertime:diítincta.. :.Sed mo- 
mentaneum erat hoc gaudium : Cum énim paulo fortius infla-. 
re juberem , ut ligatura excepto inclufo acre, eam ficcarem, ma-- 
gno meo dolore rupta eft, & cum. aqua immergere & eiue. 

re leyiter juberem, effufo fanguine minima vaforum prope o- 
mnia evanutre ; tamen cum veítigia quadam fervareatur, immif- 
fo aflerculo fuperinductam aliquam parcem: in fcriniis aflervo , 
ut etiamnum intueri cupientibus liceat. . Hiis ica perfpedtis, cuny 
foetore intolerabili omnia putrefcerent; finis fcrutinio huic fa&us. 
Qua autem veluti fpolia pereuriis eripere corruptela licuit ;cor- 
nu(five gladium.dicas, ) cum.cranio ,pinnas item & caudam,in . 


rei memoriam inter rariora. mea repofica funt. : : 
IV, Genus Pi[cis &y. ulterior Contemplatio, 4lio- 
kic dumque Estotes, ios dnm 
(3 Supereft ut perípeGiis ejus partibus & firu&tura,ad quod 
genus pifcium pertineat , quzye hic pra cereris digna finc que 
notentur,ad animum revocemus. Itaque de marinis cfle pifcibus, 
quos Graci GaAaecía: vocavere,obvium eft Cum autem G2^«r2/* 


yel, fint , qui in profundo fummi p ocul a'itcoribus 


; c 


i 


| 3$ )6CS8 ! 
verfantur, vel Aryuucdec , quilittoracerreque propinquas fedes - 
colunt,in mare fummum ráro excurrentes ; vel denique ve7ezie;, 


faxatiles, qui ad rupes & fcopulos degunt, hunc ex pelagiis effc 
'cognofcitur. Tamecfi enim iti portu fit captus, hoc camen inter 


€a numerandum , quz raro cveniübt, nec nifi cum vehto ac tem- 
peftatibus, vel ex errore, vel eícam fecuti, deferunmturad littora: 
ceteroquin vero in alto mari vivere, vel armatura prodit, quz 
circum licora ludenti-unon modo foret inutilis , fed etiam per- 


niciofa. Nam nec illic inveniret canco gladio digna, cum quibus 


pugnam committeret; & tam longe extantem moraretur potius , 
illiqueobeflet. ^ Porro'cum pelagii vel ex cetaceo genere (int vel 
veti pifces ; hic ex poftrema clafle erit cenfendus. — Habet enim 
& branchias & veficam intus aeream , renibusque , liene, coftis 
[4 1 ixisndkds, 25; ddnens ed 1 ra ret 


"UN 


generat, fed ova; qua nul- 


- li cetaceorüm conveniunt: etfi cum illis alia fint ipfi communia: 
-Qüod ofla habeat; quod pinguefcat admodum , quod corio te- 
gatur, verum hzc omnia potius maguitudini cjus quam generis 
nature debentur. | ' 


IL Cum vero diverfi , ut terrarum, fic & marium tractus, 


mon omnes omnia pifcium genera alant; huncin Oceano fepren- 


trionali maxime reperiri ejusque effe incolam conftat, fed in no- 
ftrum etiam Balticum mare penetrat; unde Joh. Thom. Freycius 
in Pbyficis queflionibus in Dania notiffimum effe , ait : qua fide, 
nefcio , non equidem ita effe audivi unquam: fi non meliori id 
afferacfide, quam fequentia;füblefta ea erit. Pergit enim: Longum 
voftrum babere fimile Yoffro ciconie feu gladiolo ,cetera non multo 
diffimilem efe Lucio: quod utrumque valde ineptum effe, ex fu. 
perioribus difcitur, quin per omnia Lucio diífimilis ^ Nam ca- 
put longum Lucio, os porrectum dentibus inftru&tunr, corpus 


"altitudine laticudinem vincente: huic caput brevius, os pro re- 
liquarum pattium: magnitudine: parvum , edentulum, corpus 
rotundum & verfus caudam non ad perpendiculum cre&um, 


fcd compreffum , latiusque quam altius: nede pinguedine; de 


'&arne; aliisque internis dicam ; quibus omnibus (vifcera excipio) 
ioa (Q) 


Q)2 ceta- 


a EU 5n 


cetàceis propius accedit, . Ceterum oppido eft mirum , uod 
Gefnerus habet ia IVomenclatore aquatilium animantium. z&Elia- 
nys Xipbiam infer Iflripifces numerat: in. quo flumine bodieque 
bunc pifcem capi circa Gomorrbam ( Komorram ) oppidum füpra 
Budam ,varo tamen 65 parcvum vix tribus dodrantibus longio- 
remeftis quidam oculatus mibi affirmavit. . Mirum inquam hoc, 
fi verum, fed vereor, ne & /Elianus & Geínerus ab imperitis de- 
cepti fint : Qui enim Pelagius pifcis, aqua falfze adíuetus affur- 
gat per dulcem, & in flumine vivat? Itaque alium efle , necef- 
fum eft à noftro diverfíum. | Quod fatis etiam indicat magnitu- 
. do, quicquid de reliquisfiat, ZElianus certe non videtur noftrum 
Xiphiam defcripfiffe, fed alium, qui itidem aliquando Xiphias 
quibusdam audit, eft vero feria feu ferra, cujus cornu utrinque 
dentatum eft, & in Euxino nonnumquam apparct, adeoque ad 
Ií(tri os, capitur. jinovnos fed 

III. Zonflonus ubi eum defcribit, corium manu verfus cau- 
dam duda, lee effe refert, os «verfus afperum. ' Quod conce- 
di poteft : fqguamas infuper fub cute latere plurimas ; quod non 
poteft. Neque enim experientie ullo modo; nec naturz pro- 
videntiz in puto effe conveniens. . Sed Jonftonum exiguam ad- 
modum habuiffe pifcis notitiam, ex fequentibus facile perfpici- 
tur : ubi pergit : Z4deps im dorfo fuis modo refidet ; cum utrique 
animali non in dorfo cantum, fed in ventre etiam deprehenda- 
tur, totumque corpus involvat.  Subjicit: utraque maxilla r0- 
ftrata efl, fuperior magis offea , durior , aliquando bicubitalis : infe- 
rior bre-vior 65 triangularis. Qua cuncta vacillant, non enim 
roftrata , neque inferior maxilla , neque fuperior eft. Haec quip- 
pc longiffimo enfiformi offe, non roftro gaudet: altera triangu- 
laris quidem & brevior, minime vero roftrata, ut ex noftra h- 
gura patet : Ipfe potius roftratum quam gladiatum pifcem ex- 
hibet, quippe quem ex hac defcriprione fua, unde petit » pIDB! 
curavit , non'ex vero. Nec magis rnagnicudo gladii refpondet 
veritati: Quz in Jonftoni figura & texcu fe: babef ut fria T 


cem , cum eníis dimidium totius pifcis equec, ^ GlaZium cufio 
yv 4 * 


48$ (9) GO 12f 
acutiorem effe , non vidi , abruptum enim in extremo aliquid vi- - 
debatur : fed extinQo pifce corrumpi, perperam eum credidif- 
fe, ultra triennium à me confervatus gladius teftatur, eque ac 
ille aleer Vormii. .. ^. 

IV. Quz porro in Jonftono ex Appiano & aliis referuntur, 
quod «vitet pifcibus , quos roflri incurfu inter ficiat , nec prius co- 
medat , quam íransfixevit : Canicule exortu ab animálculo ara- 
nei magnitudine dicvexetur , ita uf pra dolore in narves fepe ex- 
filiat: (quod ex Plinio didicit L. LX. cap. 15.) balena con[pecia 
gladium in terram abfcondat , ita exborvefcere , ficque infixo capite 
fé continere: Grecanicum fermonem ab ltalico internofcere , illum 
minime veformidare , ad bunc. diffugere, fabulis fimillima funt. 
Denique in Indico mari validiffimas Lufitanorum naves ad fes- 
quipalmum nonnunquam perforare, quod ait, tum credam, 
cum in Indico mari eum deprehenfum oftenditur. . Naves in- 
curfu fuo perforare & rupto gladio dilabi, certum: verum in In- 
dico mari alterum genus , feriam reperiri auctores plurimi lite- 
ris mandant, de hoc noftro qui id dixerit, legi neminem , tan- 
toqué magis dubito, cum tam cito aliud commentum hocapud 
Jonftenum fequatur; fubjungit enim : Vifus in. mediterraneo 
juxta navim natantem ( natans ) mediuro roftro difcidifle. | Qui 
enim id poffet? Si autem fadum, in ferram pifcem rectius con- 
venire apparet, 

V. Utautem in Jonftono tot tamque extant errores, ineo 
tamen excufandus eft; quod non de fuo hac , fed qua tradit, 
omnia ex aliorum ,ex quibus librum fuum compilavit, fide rc- 
ferc, ut ipfe in prafatione le&orem admonet , füosque auctores 
notavitad marginem. Majoraalii commifere peccata; qui tan- 
quam viderint, falfa recenfent , multoque peri lofius decipiunt, 
haut alio fidei proniorelapfu; quam ubi falfie rei gravis auctor exi- 
ftit; Ceterum optime: hic fe geffit Olaus Jormius , qui pauca 
-de eo refert, fed. que omnia veriflima deprehendimus. 2 


(Q053 LUM- 


126 px 482 )o( 88 
LUAPUS ANGLORUAt PISCIS. 


Anno MDCCIV. allatusad me eft pifcis in mari noftroca- : 
ptus, quem etiam antea aliquoties videram , quemque noftrates 
vocant einen Gee: Syafa / h. e. Leporem marinum; quod ore & 
vultu Leporem quodammodo referat. — Ab antiquis obfervatus 
non eft , fortafle quia fepceatrionali Oceano proprius, moxautem 
€x collatione figure , quam Jonffonus exhibec , Tab. XHI. num. 1. 
conftitit, effe eum,quemille Lumpum Anglorum nominat. Nimi- 

^rum in Anglia primum, ut videtur , innotuit, qui à figura eum 
nominarunt Z4 Lump, quod verbum maffam inconditam notare, 
recte monet, eft enim hocipfuüm Germanicum noftrum flump / 
. abje&to ab Anglis euphoniz gratia $. quod Angli molliore ma- 
gisq5 effoaeminata verborum pronunciatione dele&tati,anceL.non 
ferunt. Magnitudine erat pedem circiter longus, palmum cum 
dimidio altus , latus palmum & ad. triangulares quodammodo 
accedens. — Colore totus niger, cute , non fquamis obte&us, 
afpera illa & inzquali, Elephantis «cuti fimili, duris aculeis hinc 
inde munitus erat, quibus infidiantibus & fui cupidis obfiftere 
& ab eorum in(ültibus tutus effe poffet. | Os in parce inferna 
rotundum , apertum: lingua precraffa , fübtus adnata : cetera ex- 
terna cum figura Jonítoni confentiebant, nifi quod truci facie & 
monftruofa; non placida & Caracis Germanorum ( $tatauídbe/ fic 
enim Geínerus poft Dubravium nominavit pifcem & antiquis 
ignoratum , & aliis, preter Germanos , nationibus incognicum ) 
fimili Dorfüm etiam brevius; & magis ad poítica acuminatum. 
Sub «ventre molli &:candido, longe à cauda, & prope in 
medio, in annulum collatum turgidumque foramen, quod , ut 
in oviparis prcpe omnibus, etiam aviculis, obtinec, excremen- 
tis idemque & ovis exitum prabebat. | 
| Aperto venire facculi quatuor ovis pleni; myriades corum 
exponebant oculis... Ovarium hoc ergo erat, fuper quod hepar 
pallide flavefcens ; inceftirra vro fubtus eranc poftca: veficulafcl- 
s nonnihil feparata ab hepate, haut longe tamen inde diffide- 
at. ^ : 


Trium 


ES. 9$ )o( S6 E74 
Trium digitorum. latitudinem Jepar. zquabat. Ovarium 

etiam trium digitorum latitudine adeoque pariter ac in Xiphia 
collatione ad ipíam pifcis magnitudinem peramplum erat. Fa 
quoque ratio cadem, quod omnia vifcera ad dorfum arctillime: 
nexa , cx eo pendebant. -— j e us ; 

. V'eniriculus hepar obtegebat totum... Is erat duplex ; cui 
ftatim zfophagus ex ore hians immittebat cibum: ex horum uno 
inalterum, fi non fallebat oculum, in fuperiore parte chylus trans- - 
migrabat. . Erat enim & duplex in afophagum ex ore vía ,quo- 
rum;anin fingulos fingula defineret ventriculos, non potui perfpi- 
cerc, cum non nifi exemtis iis id animadverfum fueric. 
| Horum alteri infiniti facculi parvi adjaccbant , qui tot inte- 
ftinula mihi videbantur... Non tamen in ipfum venziculum fed 
inteftinum , quod eodem inloco decurrebat , videbatur inde adi- 
tus patere, - An ex iis chylus collectus , per quendam occultura 
canalem ( du&us enim thoracicus, cum . thorace pifcis: careret, 
aderat nullus ) transmittatur ad cor, dici non poteft... 

.. Cor perexiguum, nucem avellanam vix fuperabat ; more 
confueto proximum ori in medio hepatis & ventriculorum erát 
'€ollocatum, uno thalamo unaque auricula in arteriam fuam pa- 


tens 


Totum hinc corpus & ómnia vifcera albicabant, quippe nul- 
lo atit pauco fabguine perfufa, excepto liene, qui ad latus inte- 
ftini, defcendebat ( quod aliis etiam fluviatilibus quibusdam fa- 
miliareeft,)ut cor,ruberrimo colore erat. .— ^ 
^... Erat autem Lien longus digitos transverfos cres; latus plus 
minus dimidio, altero fine quafi praíciffa parte ,in rectamque li- 
neam definens, duosque angulos conítituens re&os 5 altero ro- 
tundus, & acutior. ^ ben ge tpa 
—. - F'fica aerea, qua alii pifces non carent, nulla apparebat; 
an cum inteftinis, quz exemta erant, ex illa rapta fucrit, incer- 
xus fum: non tamen videtur fa&urn, fed ea, ut opinor , & fua 
hatuta carebat. E : ( 
Bronchiis,non plumoniBus inftru&us erat, rübentibusi àn- 


" 


:28 499 )o( GO . 
Edulem Angli habent, Maffarias etiam in magnis deliciis re- 
putari teftatur, Italus, Mihi ita vifumnon eft , & usque valde dif- 
plicuic: Caro enim mollis , tremula, pellucida & redolens cete 
pinguedinem. | : ibid 
Pelagium & hunc effe, nihil eft, quod dabitemus. Hic 
enim non nifi rarius comparet. Dignum vero notatu eft, quod 
cum Xiphia pifce , five hepatis fpectes amplitudinem, five veficu- 
le biliari& ab eo diftantiam, & quod ventriculus pyloro defti- 
tuitur, & quod tegumentum ipfi coriaceum eft, exacte conve- 
niatzut unam eandemque naturam etiam reliquorum Pelagiorum 
effe, admodum hinc vero fimile videatur , eaque adco ratio- 
ne in compendium mitti naturz poffet cognitio : etfi in eo hic 
à Xiphia diverfus fic, quod vefica aerea careat. dii 
Raro videtur occurrere hic pifcis, hinc apud auctores ejus 
mentio fit vel nulla, vel non admodum frequens. Non dubito 
tamenExcellentiffimum fcriptorem 70b. Rajum , cum & ipfc An- 
 glus fic, ejus hiftoriam diligentius effe perfecutum: ad eum er- 
go le&torem, plura fcire cupientem remitto. - 
I. PreterhuncLumpum & alius mihi anno 1697. die 4. Aug. 
à pifcatoribus oblatus eft pifcis, qui non minusrarus videtur, no- 
ri quidem zquoris hofpes, quapropter non alibi aptius de eo 
dicetur. Parvus eft & hic, nec amplitudine nec craflitie infi- 
gnis, verum gracilis & cener, nihil horridi & infoliti oftendens, 
ut fluviatilis videri poffet, — Ejus figuram in onflorto facile in- 
veni, qui eum Opbidii Pliniani nomine Tab. V. n. 2 propofuic: 
Defumfit autem eam ex Rondeletio, (ed multo elegantiorem ex- 
actiusque depinxit, ut non in alio facile animalium aur pifcium 
genere exprimendo felicius fit verfatus: usque adeo ut longitu. 
do etiam totusque ambitus figurz ifti accurate refpondeat, utii 
co fuperaverit ipfum auctorem fuum. Id unum defideratur , 
quod in füpremo piícis dorfo extantes maculas undecim negle- 
xit; cum fint eximiz , ex fufco nigricantes , quadrata, equali di- 
ftantia, magnitudine & figura. Neque id tamen imputan cr 


Pd AN - 


non alia ratione credi poftulat, quam quod Congro fimilem ef- 

linius dixerat: In incerto itaque adh . Silendum prz- 
terea non eft, falfo à Rondeletio Plinii locum adferri libri nem- 
pe III. capita 9. & r1. ubi nihil de pifcibus extat : Fruftra etiam 
Lib. IX. ubi de his ex iriftituto agit Plinius, Ophidion quafivi, 
nec XXXI. & XXXII libro invenio loca ifta: extare camen ali- 
cubi non dubito, ubi incidenter & per tranfitum de co docet. * 

IIL Duplex ejus recenfet genus : unum barbatum, quod 
cirros carnofos inftar barba & maxilla inferiore propendentes ha- 
beat;imberbe alternm. — Hoc noftrum imberbe crat, colorc fla- 
vum adeoque alterius generis. 

IV. Caput ei parvum eft, cutis lzvis, non fquamofa, pin- 
na per ventrem totum longiffima ex pilofis quafi aculeis con- 
. ftans, quz àcauda per dorfi dimidium reflc&titur , ibique affequi- 

tur finem. 

V. Non aperui hunc pifcem , quod aere exficcatum inter 
rariora eum aflervare animum induxeram.  Interiora ergo ex 
Jonftono'( de quo tamen unde habeat non dixerim, multo mi- 
nus ipfum vidiffe crediderim ) enarrabo :linguam habet parvam, 
acutam, Cor trigonum, ruberrimum , Hepar ad finiftrum latus 
porrectum, ft humoblongum, pylorum permultis apephy- 
fibus circumfufum, à quotres inteftinorum revolutiones ad anum 

Cent. 1. C II. Append, (R) per- 
* Ophidii fit mentio L, XXXII, capp. 354 & $3. 


130 45 oC 287 5 
pertirngunc;lienem rubrum & oblongum, cetera ad ipfos Afel-: 
los accedit. Hac Jonftonius.. Poftrema vero haut dubie erro- 
. pea funt. Quid enim huic pifci cum Afellis? Ec vero admonere 
poterat eum Rondeletius de hoc, qui dudum ex Afellorum ge- 
nere eum rejecerat. | Opbidion , ajens , carne efl candida, dura, - 
eyeluti draco... Inepte fecit , qui Ophidion inter afellos numera- 
epit cum plane iis disfimilis fit: corporis babitu, capite, pinnis , at- 

ue cum longis plane connumerandyus. —. aque ex alio quodam 
-. exfcripfitfe ( Bellonio forte) Jonftonum hac fufpicari par eft, 
quem: his. verbis notavit Rondeletius. 0) 228009 enioel 
- Hec habui:quz ,filectu digna cibi videbuntur , oper pre-: 
üum mé /feciffe arbitrabor ; fin minus, faltim placendi ftudio; 

uo Te demereri volui, locum: dabis, -. Interim: Te valere, &,. 
nifi aliter cenfeas , Rangiferi etiam cervi anatomen à me pr&tee- 
rico anno adminiítratam deinceps expectare jubeo. lantum. 

JOANNIS BAPTIST/E DE WENCKH, 
€om, Palatin. Cafar. Inclytorum Statuum 

Ducatus Styrie Medici & Phyfici Gracenfis ordinarii, Acade- 
! mie Cafarco-Leopoldinz Nat. Curiof. | 


placa: . Adjunüi, A ite 
. DISSERTATIO PHYSICA 
De 


Tempore, quo anima rationalis bumano corpori it 

| PH fundatur. Ff 
qeu fides Chriftianz nosad credendum adítringat,; quod ani- 

ma rationalis , que immortalis natura eft, immediate à Dco 
procedac, quique eaniexnihili.abyflo producens, eo momento 
quo-illam creat, pariter humanz: creaturze infundit ; infunden- 
doquecreet, cum autem nihil certi tam a-Phyficis; quam Theo- 
logis circa tempus; quo: infundatur ,.decerminetur 5 quid in hac 
materià ab Aurhoribus. primi: nominis. fentiacur , hic breviter 
(nihil abfolute determinando ). producere intendo ; folum refe- 
zam , quas illi-zationes pro uno aut altero cemporisinftant os 


X95 )e(ta V | 131 
varias geniture humane difpofitiores adducunt: relinquendo 
le&oris beneplacito illam ample&endi opinionem , qua ci uc 
probabilior arriferit: meosque fenfus proprios pro virili adjum- 


Prima fententia eft, quod tunc infundatur , dum foctus ia 
mafculo tertium fuz generationis menfem affecutus fuerit , in foe- 
mina vero quartum. 

Ad quod prol 3, notandum eft: quod totius temporis 
decurfus, quo foetus in matris utero detinetur,in quatuor tem- 
porum diftincta intervalla dividatur: videlicet in Conceptionem, 

-Conformationem , Motum. & Partum ; ira quidem inter fe di- 
ftin&a, ut tempus motus ferme attingat triplum intervallum con- 
'« formationis , tempus autem. partüs , duplum fpatium motüs 
foecus in utero, pa ; 

Totum opus conformationis , rurfum dividitur in quatuor 
temporum fpatia, juxta quz materia in utero contenta diverfi- 
. mode elaborata, atque efformata vocatur Genitura aut Coagu- 
lum , Embryo & Foctus: & dum partium conformatio peracta 
eft, cunc veraciter vocatur foetus, qui in mafculo crigefimo die, 
in foemella autem quadragefimo fecundo peragitur cujus calor 
cum fit debilior, & femen ,quo generatur ; frigidius ac aquofius, 
plus temporis indiget ad configurationem partium fpermatica- 
rum peragendam : Quá peraciá , fuperveniente ac affluente fan- 
guine chylofo à matre, tunc vacua fpacia mufculis , fibris , alias- 
que partes.carne replet, que fuam perfectam configurationem 
priusnon affequuntur , quam circa tempus motus , quod fit circa 
tertium menfem à conceptione in maículis; & in foemellis. circa 
quartum : Quo temporc fecunda conformazio finiri folet, & runc 
tota organifatio eft peracta. 5 

Inprincipio formationis humana creatura tantum vita ve- 
getativa vivit: qua mediante illius membra per alterationem & 
conformationem materiz .producuncur: partes illz corporez , 

- feu potius femen virile nutriuntur femine foemineo in ovulo foe- 
fundato contento , tanquam magis aquofo ac minus activo , uri 
$ 5 TM : fperma 


| 


132 45 )o( ce 

fperma Galli gallinacei,ovi materiá: fuum autem incrementum 
non folum per matricis adtradionem, qua femen illud avide com- 
ple&titur , quove illa fupra modum turgefcit , fed etiam mediante 
aliquo principio interno ac vitali, quod aliud non eft,quam ani- 


ma vegetativa , omni foecundo femini infita , que eadem eft, 
quam, uti Phyfici vocant, facultas formatrix. 


Quia vero anima vegetativa aut fenficiva tantum eft aliquod 
accidens , videlicet quedam harmonia quatuor primarum , qua- 
litatum, idcirco facile cedunt locum füpervenienti animz ratio- 
nali, quod plures exiftimant fieri cunc, dum organizatio acomni- 
'um partium conformatio eft peracta , quod contingere folet ter- 
tio ,aut quarto meníe, uti fupra dictum eft: ante quod tempo- 
ris fpatium, cum corpus necdum fit organizatum, proinde fit, 

ut fit incapax ad recipiendam animam rationalem , qua eft atus 
€orporis organizati : que conditio rmaxime neceffaria eft ad ipfius 
introdu&ionem , a€ receptionem , cum illa creata fir ad corpus 
animandüm ac inhabitandum , à quo divortium facit, dum per 
aliquam notabilem folutionem continuationis organa funt de- 
ftru&ta ac abolita, quod (pe fit absque ulla partium fimilarium 
temperamenti lzfione ac deftru&ione; per confequens neceffa- 
rio non requiritur ad anime infufionem ,fic nec totalis ae con- 
veniens difpofitio organorum.. | 

. A Confirmatur ulterius liec opinio : Quamvis anima rationa- 
lis eminentiori fit praedita natura, quam aliorum animalium : ni- 
hilominus quia creata eft cum relatione feu habitudine ad cor- 
pus,nequic in illud infundi, nifi prius omninó fueric inftru&um 
illis difpofitionibus; quz ad iilam recipiendam func neceffariz : 


"ficuti pariter nüllz forme naturales in ullo fubje&to füfcipi pof- 


funt, nifi prius illud omnibus difpofitionibus requifitis ad illarum 
fufceptionem fuerit inftrüctum. Cum autem anima firomnium 
actionum principium, proinde organis & inftrumentis indiget ; 
per qua illas exerat : Et quanto anima rationalis füblimior ac emi- 
nentior eft cateris, canto majori indiget organorum apparatu» 
quam fenfitiva , huic autem plura requiruntur, quam puc 7 


495 )o( $8 i33 
gerativa , quz folum quandam primarum qualitatum requirit 
commixtionem , ficut econtra fenfitiva preter hanc qualitatum 
harmoniam , defuper quodam requirit temperamentum princi- 
piorum generationis, videlicet feminis & fanguinis, qua fint im- 

-pregnata vitali fpiritu capaciad fenfationem & motum produ- 
cendum. yr 
- Ex his fequitur, quod anima rationalis non infundatur ci- 
tius , quam peracta omnimoda organorum ac partium confor- 
matione , qued, uti fupra diximus; in mafculo circa tertium, in 
famellaautem quartum menfem contingere folet. 

Secunda opinio, quz ftatim à principio conceptionis, videli- 
cet quamprimum materie neceffariz incipiunt ordiri ac fubire 
diverfitatem organorum , quod intra feptimum à conceptione 
diem fieri afferit, videtur verifimilior ac probabilior; quia hac 

ti ima rationalis differt à vegetabili ac fenfitiva, hac de cau- 
fa, quia illas prioritate temporis precedit; ac per fc ipfam organe- 
rum difpofitiones in materia fzcundata molitur ac difponit, ce- 
tere econtra illam fübfequuntur ac ab illa abfoluce dependent. 
Eadem autem ratio, qua prioris opinionis authores indu- 
cuntur ad afferendam anima rationalis infufionem poft motum 
foetus in utero, pariter nos inducit adjillam ante predictum mo- 
tum afferendam , cum nihil obftet, ut alteri caufz & difpofirio- 
ni, uti exempli gratia animz fenfitive, cujus introductio neceí- 
fario przcedere deberet infufionem anima rationalis, cum non 
fint multiplicanda entia fine neceffitate quia videlicet unica ani- 
ma poteftad fenfationem fufficere , antequam ob organorum dif- 
pofitionis ac divifionis defe&tum ratiocinationis capax efficiatur. 

Eadem quoque ratio demonftrat , quod fit abfurdum aliam 
affignare in conceptionis initio vegetativarum actionum cau- 
fam: Cum tam facile ac evidens fit per hujufcemodi actiones ani- 
ma ratiopalisinferre prafentiam, quam eriam per fenfitivas , qua 
eciam liu id prov ire poffunt. Quia illa argumenta, feu ratio- 
nes,quibus poft trigefimum aut quadragefimum diem , per actio- 
ncs ipfi proprias probatur anim in Embryone pra'fentiajnon pof 

(R) 3 fune 


234 WE OC ici 
funt fübfiftere, quia necdum raciocinandi eft capax , quod lon- 
gum poft cemporis fpatium contingit, ficuti edam per actiones 
niusanimz fimpliciter fümpte, unde fatendum illam jam geni- 
ture adeffe ante illius organizationem, quz eft actio rebus ani- 
matis propria. : 
Quinimo videtur, quod decora ac perfpicua illa organorum 
«conformatio foli homini propria, adionibusque animz ratio- 
aalis deftinata acp li ; certius ac evidentius eft illius pra- 
fentie indicium , quam feníatio ec motus, qui homini & brutis 
eft communis. Quidni etiam admittenda eft anima infufio in 
corpus, quamprimumin illud recipi poteft, quod ftatim à con- 
ceptionis initio fieri poceft: Quia ab illo momento nulla ratio- 
mali animz deeft difpofitio , auc aliam prarequiric, nam nullá or- 
ganizatione indiget ad producendas actiones, quas illa tunc pera- 
git, que cum mere fint vegetativaz, non magis quamin plantis, 
ficuc & in plurium animalium partium conformatione organo- 
rum diítindione indiget: Quz pariter organa non funt neceíla- 
ria, ucanima abfolute fübfiftat, cum Deus illam immaterialem, 
ac absque ulla dependentia, nifi uc illam füz uniat materia, at- 
que corpori infundat, creaverit : alias, parces fimilares humani 
corporisinanimatz atque ipfamet organa, que alio 
non conítant quam partibus fimilaribus fimul unitis , qu& ne- 
€effario debent effe animata, ut ipfa pariter organa; ex quibus 
componuntur, fint animata. 
-. Aliunde etiam difpofitiones, quibus anima rationalis poteft 
fubfiftere & in corpore humano contineri fufficientes fatque 
capaces funt ad illam introducendam & recipiendam, fed difpo- 
fitioncs ill: alie non funt, quam ezdem , que ad anim vegeta 
tiva actiones exercendas funt requifite. Siquidem adveniente 
quacunque organorum fenfus auc motus difpofitione, camen 
rationalis anima tamdiu in corpore permanet, quamdiu vitatis 
ac natüralis calor non fuffocatur auc diffiparur: Senfus enim & 
motus & organa non funt neceffaria ad animam in corpore ret 
nendam, nifi in quancum refpirationem promovent. dido 


1; 


- 


Quidpi neaue Apopl E Pe "CHA 129 


VRA NM 


fpiratione. j : 

. - Quamvis autem organizatio non fit neceflaria ac requifita: 
difpofitio ad anime infufi attamen inde non fequitur , quin: 
alias prerequirat; que humani intelledus. cognitionem effugi- 
unt, uti caracter ille indicibilis femini impreflus, quem Phyfici. 
fpiritum inficum in femina; influum autem in mafculo femine 
nominant 5 in femineo autem fpiritum infitum, quia minus acti- 
vum, ficut etiam temp ti debita proportio;qua fufficiat ad 
perfe&té & debite determinandam materiam, pro formz illius in- 
ioductione; ac confequenter cum omni aliarum exclufione. 

Cüm autem organorum conformatio non fit omnino ne- 
ceílaria difpofitio, que neceffario materiam determinet. ad for- 
mam,recipiendam cum inter humana corpora aliqua reperian- 
tür, quz à communi proportione & configuratione , reípe 
partium principaliorum differant : inde ad folius remperamenti 
debitam aqualitatis proportionem, referenda erit difpofitio illa 
neceflaria ad animz ratiofaalis infufionem , qua fi in. initio com- 
mixtionis utriusque feminis ac alcerationis progreffu adfit , ac fe- 
cundum Hippocratem cum genitura. in-feptimo à conceptione : 
die anima fibi requifita obtineat, runc proinde infunditur. . 

Dcinde cum nulla detur proportio,nifi inter res ejusdem na- 
turz , anima rationalis cum fic immortalis & incorruptibilis ,nul- 
lam pariter obtinet cum mortali, ac corrupribili corpore; cum 
incorruptibile& corruptibile toto genere incer fe differant: Nc- 
que magisà materiá dependet in fui infufione, quam creatione ;. 
qua probabiliter fit tertio à conceptionis die,quo temporis fpa- 
tio jam diver( in genitura vita: actiones manifcíte apparent, uti: 
in nutritione , incremento; alteratione , configuratione & parti-: 
um produdionc videre licet, fed a&ioncs illa neceflario deben: 

pro^ 


procedere ab aliquo principio interno & aaimato : Hoc autem 
principium non cít anima Genitoris aut Genitricis,cum nequeat 
agere in fubje&um, cui illa incerné non ineft. 

Neque fpiritus femini in(icus, qui nequit effe principale agens, 
fedfolum anima eft infti neque virtus formatrix, qua 
folum eft accidens , aut qualitatum temperies , qu pariter or- 
ganum eft nobilioris alicujus agentis : Ergo , necefle eft, ut fit 
quadam anima comprehenfa, feu determinata in recintu mate- 
rig geniturz , qua potens fit prafatas actiones producere. Au- 
zhores autem;qui docant, quod anima rationalis non prius infun- 
datur; quam vegetativa & animalis fueric introducta; non refle- 

-&unt, quod formz,cum nec magis, nec minus fint fufceptibiles, 
. proinde ulterius perfici nequeant, neque una in aliam transmu- 
téri, multo minus annihilari : quandoquidem omnis corruptio 
aliter fieri nequic, quam per contrariorum actionem & rcactio- 
nem : fed formz non (unt inter fe contrarie, proinde fequitur, 
quod anima rationalis debeat effe principium omnium iftarum 
actionum, quas juxta repertam materiz difpofitionem producit, 
ac confequenter illa ipfa fic domicilii fui archice&ta ac elaboratrix. 
Hz poiffi fant rationes, quas auchores pro diversá di- 
pofitione foetus , quantum ad temporis momentum, pro ratio- 
is anime infufione producunt. Quid autem ego fentiam 

de controverfo lioc cemporis fpatio , libere proferam. 
Extrà dubinm eft,tertio aut quarto menfe dum fecunda 
& totalis partium adeft conformatio & organorum completa 
conftrudtio , tunc jam infufam efferationalem animam; quinimo 
in ipsá prima conformatione, qua in trigefimo aut quadragcfimo 
die, juxta fupradicta peragitur , fecundum communiorem fen- 
tentiam, cum füfficientes cunc ad(int difpofitiones, anima ratio" 
nalis adeíle prafentiam cenfendum eft ; (ed quid juxta alterius 
opinionis productas rationes vetat? quin ante o. aut 40. jUX' 
fexus diftin&ionem , rationalis animiz infufio admitti nequeat: 
Nam füppofito communi Clafficor. Do&orum confenfu, ofnnia 
pundta, ue delineati fiftulofam corporis com- 
pagem, 


dE hniutegeerctchankstoton ince odi 


489 )o ( SEV 13y 


pagem, quà humanum corpus mirabiliter exítruitur , in ovulo 
ipío, tanquam in. brevi compendio accuratiffime dcícripta & 
coordinata adfint , ita ut ad compendiofz hujus ftructurz per- 
fectionem nihil omnino defiderari videatur. Hoc proinde mi- 
randum naturz artificium ; ovulo inexiftens , ut primariam difpo- 
fitionem ad animz rationalis infufionem recipiat , nihil aliud ex- 
fpe&tat , quam adventum fpiritus vicalis & animalis per femen 
ab integro Adamo deciíum , (ibi intime communicari. Quam- 
primum enim amicos: hos hofpites recipic, illos per omnia pun- 
&a & lineamenta , in pondere & meníura, in toram genicure 
compagem difípenfans & catenatim conjungens , tunc accidit, ut 
ad veficulam cordis deducti; ibi amicabili quodam nexu fe in- 
vicem comprehendant, ita, ut ex hac mutua comprehen(íione 
fuboriatur fenfim lenta quzdam blandaque fermencatio & linea- 
mentorum & punctorum excitatio ad Embryonem feu fiftulo- — 
-fum corpus pedetentim elaborandum : Non acquiefcente vero - 
motu inceítino & affluenteà tergo fucco nutritivo , exoritur can- 
| dem augmentatio humorum & fpiricuum , ex qua füperabun- 
dantia & organi anguftia, continuoque motu cordis faliente & 
progreffivo ad corum fiftulofum corpus (jam fuperius conjun- 
&um ) fcfe diffundit ; cunc hic motus cordis progreffivus, illa ipfa 
ultima difpofitio eft , quz füpremi Artificis opem quodammo- 
do implorat, ut animam rationalem omnipotenti dextra énihi- 
lo fuo extractam, in pra paratiffimum habicaculum deducat, ei- 
que ar&tiffimo nexu & unione conjungat; non ut inítar hofpitis 
ad arbitrium inquilina, fed jam domeftica in eodem intime rcfi- 
eat ;illud virtute fuá vitali vegetet; nutriat, & ad debitam per- 
fc&tionem deducar. .. Habe igitur, Amice Le&or, ultimam illam 
difpofitionem , qua animz rationalis infufionem exigit, non ali- 
unde ortum habere , quam à virtute fpiriruum , cum vicalium,; 
tum animalium , motum cordis progreffivum infticuentium ( li- 
- cet corpus hominis in formá fuá extern feu organizatione non fit 
omnino exítru&ctum) quibus etiam alias , canquam praecipuis mi- 
piftris, ad operationes fuasanima utitur. Hi enim, dum amica 
Cent. I. ej 1. Append, (S) illa 


«MS .  É$ )o( Sev 
"illa fermentarione impulfi, totam fiftulofam compagem perva; 
dunc, & in minutiffimas etiam fibrillas fefe infinuant ; ita fingula 
organa hujus ftru&ure afficiunt, ut ad anima operationes jam-. 
jam exercendas prompta & proxime expedita, fuá pra'fentiá red- 
dant: quod inde mihi clariffimum : quia deficientibus vel in par- 
te, vel in toto fpiritibus,; humana ftru&tura vel. particulari, vel 
univerfali morbo afficitur: & anima in munere fuo exequendo, 
"utpote praecipuis operationum fuarum miniftris deftituta, fenfim 
élanguefcics donec ruptis plane carceris fui repagulis , aufugiens, 


ánanc cadaver deferat, 


. Conclufum igitur manet, duplex munus in efformando 
"homine concurrere. Primum ex Chriftianà philofophia foli DEO 

.adfcribimus, juxta illud Gen. c. r. Faciamus hominem ad ima- 
ginem & fimilitudinem noftram. - Secundum veró munus exer- 
cet fpiritus genitalis in femine perfedi Adami ex utraque parte 
€«omprehenfus. Quod utrumque cleganter confirmat D. Augu- 
ftinus dicens: Quis Chriftianus ignorat; quod ille, qui primum 
hominem fecit ex pulvere, omnes quoque fabricet ex femine; to- 
tius Adami. 


Habes itaque B. Ledor, Animam in fpiricibus ; fpiritus in 
organis, & hominem in utero, in baptismate Chriítianum: pro 
quo incxplicabilibeneficio, Dco gratias age : Vale, 

| | * ck 
Quamvis in ACtis Erudi Lipfienfibus , An. 1706. menfe 
Majo, Clar. Pacchioni , Academici noftri Nat. curiofi , Differtatio 
de Glandulis conglobati meningis humana jam fucrit 
memorata, candem tamen integram hic quoque 
producere voluimus. 


DISSER- 


49e (0) S8» 139 


——t — 05 


DISSERTATIO EPISTOLARIS - 


€ 
Glandulis conglolatis dure ZMeningis umane , inde- 
que Ortis, Lympbaticis ad piam /Meningem produtlis , 
LÜC/E SCHR6KIO, 

^ C 959VIRO CLARISSIMO, ; 

Cejareo- Leopoldine Nature Curioforum Academia 
Pr «fidi &5c. 
ANTONIUS PACCHIONUS, Regienfis, 
, Phyficus Romanus, 
; 5n Sardis 


- PRZESES AMPLISSIME. 

)N. denuó in publicum prodire me confpicis, Ornatiffime LU- 
EA SCHROKI 5 cümque de iis, qua anteà pollicitus fue- 
ram in prefenti Epiftola nec verbum reddam, facilé me vcl Eru- 

itis imponere;vel promiffis non ftare, tecum ftatueres, nifi meis 
literis per Dn.Mayrium, Medicum SalisburgenfemCeleberrimum, 
ad Te transmi(Tis , certior fa&us effes , me novis (edtionibus, & ac-- 
curata inveítigandi methodo Duram Meningem ità perfequi, ut 
nihil ea in parteintactum velim; fed in futura editione Opus, ut 
ajunt, omni numero abfolutum; faltem pro viribus , habeacur. 

oc fané , ut eó promptils praftarem , cum vix Meningis Ico- 
niímum iterüm ad finem perduxerim , mecum propofüeram fyl- 
vam anpatomicam, & phyfico-medicam in tractatu de Dura Me- 
ninge, jam antcà przlo confignatam,in diftinas digerere pro- 
pofitiones, atque explanare : dumque id ipfum aggredi medi- 
tabar, videbar votis non plané fatisfeciffe, nifi humoris fcate- 
bram perquirerem , qua cadaveris cujuslibet Cerebrum , & Me- 
ninges perpetuó madere obfervantur, | At quamvis id mci mu- 
neris maximam partem effe arbitrárer, qui Dura Meningis per- 
luftrandz Provinciam fufceperam ; plura tamen maximi momen- 
ti repagula ab hoc tentamine animum prohibebant. 
| (S) 2 Primum 


140 is «45. Yo. 889 
- Primum erat; quód Clariffimus Antonius Nuckíus'ániico 
roganti , ufrim in cerebro etiam occurrant vafa Iympbatica ,ve- 
fponderi illorum liberalitatem reprehendendo , qui calia levi ne- 
otio admitterent: accedir, quód idem Auctor Infignis,& in glan- 
dularim illuftratione fedulus, ingenué fateatur , fe nunquam. 
hac in parte fcopum attingere potuifle. . — : 
Obftabat Inclyci' Malpighii de hac Meninge (ilentium , cu- 
jus nünquam fatis laudata folertia , przcipuas Abdominis, & 
"Ihoracis membranas glandulis contexcas detexerat, 

Obftabat tandem ipíà Meningis texcura, quarn cuti denfam 
adcó , fibrisque validis omni ex parte concinnatam , ac veluti mu- 
fcularem deprehendiffem , fpátium.nec videram nec concipere 
poteram glandulis includendis aptum, & capax. Cum, hzc in- 
ter, fcrupulos omnes ademit culter anatomicus , quem ; dum at- 
tenté, in perluftranda interiori Sinuum fabrica , adhiberem ;non 
potui non mirari , fummam infpiciens- Meningis craffitiern circà 
Sinum lóngitudinalem 5 cujus ideó fe&ione ftatim incepta; & 
pauló profundius in ipfius cavitatis lateribus inftituta; in corpo- 
ta quzdam globofa incidi, qua glandulas effe , ulteriori invefti- 
gatione, cercor factus fum; quarum feriem antequam aperiam; 
patere, Vir Ampliffime, ut in Sinuum defcriptione paululüm ime 
morer ; cum hac dicendis ufibus non parüm lucis fit latura. 

Interiorem Sinuum caviratem: quamvis non delineaverit ; 
accuratiflimé ramen defcripficFamigeratiffimus Willifius; cui in 
plurimis affentiri neceffe eft : illos attamen intimiüs exáminan- 
do, conftat, cum fagaciffimo Vieuffenio,, tres majoresSinus (quos 
tantüm rimari hic. neceffarium putavi ) ftru&ura nonnihil invi- 
eem differre ; laterales enim fimpliciores efle videntur Sinu alte- 
ro; feu Longitudinali : hic (à Willifio meritó: Primus appella- 
tus) in fuperna parte cultro leniter diductus interiorem often- 
dit faciem, primó mertnbranofis; & inz qualibus obdud&am ex- 

panfionibus, qua ità excenduntür , ut-ab apice Sinus ad fex fe- 
ré tranfverfos digitos: defcendendo; in: minutas. cellulas cffor- 
mentur. TFT 6 | d 

: Hz 


|OWBP2o0C88j ^ laa 


— — 


Hz Cellule ab expofito fitu ad verticem ufque; uberiores, 
atque magis ampla perfpiciuntur , & inzqualiter hinc inde lo- 
cantur ; ipfarum plurimz vacuz funt, habentque orificia in op- 
pofitas quafi partes hiantia ; Membrana circumteguntur, qua 
eft inftar valvule femilunaris , totam tamen cavitatem non oc- 
Ccludentis ; relique: veró foveolas tantummodo impervias repre- 
fenrant. ide Figuram fecundam... 

Cellule , qua ad prafati Sinus longitudinalis latera confi- 
t& funt, fanguifera excipiunt, ut patet ex horum turgenria, im- 
mifIo flatu, vel ftylo : hzc fabrefaéte videntur ,ne fanguis à Sinu 
tàm facilé in vaíà remcet; quod conftat ex eo , quód in ampli- 
ori ,'ac declivi ejufdem fitu , ubi fanguis proprio etiam pondere 
promptiüs ruit , nulle reperiantur valvule. Poftrema autem Si- 
nus pars , inequalibus folis membranaceis expanfionibus, velut 
tot fimbriis, ut plurimüm contenta eft. L/f ex. Figura prima 
liquet. — | 1 

. Ubi fanéobíervandum , expanfionem hanc membranacea 
non modo validam cíle, fed & Sinus cavitatemi non rectà crant- 
versim, verüm obliqué feré femper obducere; eique tenaciífi- 
mé adhzrere. « ; 

- Sub hoc involucro fite funt chorde ligamencofz Willifi- 
anz, quz à centro cavitaris diti Sinus propagata , obliqué fur- 
süm ducuntur, indé in rete quoddam implicari cernuntur , quo 
reliquum fiftulz cavum occupant. Eaedem profedó chorda à 
Falcis Mefforiz lacertis ( quorum dorío maxima ex parte accum- 
bunt, ac ne&tuntur ) plures mucuantur fibras; unde vires ad pro- 
prios ufusintehdere poffunt. Chordarum fpecimen habetur ex 
Figura prima... 5n zu nsatic m 

Venarum innumeros furculos , & arteriarum aliquot  ü- 
inque in Sinum hunc longitüdinalern inferi, cum Vicuflenio; 
adnotavimus; quod non fine aliquo. nature myfterio evenire; 
inferius manifeftum fiet.—.—- pra i f 

- Sinuum lateralium cavitas non tot anfractibus, & cellulis 
siftin&ta eft, (cd membranacea expanfione tantüm zqualis cer- 
| | (8) 3 Bitur 


A 


142 ENL.DUS 
nitur, & ad füummüm Icvibus quibufdam plicis fignati fole, pa- 
rüm iis abfimilibus, quas in primiSinüs extremitate reperiri in- 
dicavimus. | | 
Detracto hoc velamine ( quod fit Sinus jam per longum fe- 
&os diligenter ab invicem diítrahendo) in confpe&tum veniunt 
chordulz , fuperius adnocatis fimpliciores , qua fe mucuó decuf- 
. fantes, ab uno ad alterum extremum exporriguntur : quapro- 
pter non folüm Sinuum contractionibus , verüm etiam utriusque 
Interfeptorum lamina firmandz eas non parüm conferre arbi- 
camur. Ji. Figuram primam. 

Perpauca fanguifera in hos canales laterales ( faltem donec 
Iaterfepta attingunt ) fübintranc; unde hoc ipforum fpatium Pri- 
mi, & Quarti 5inus diverticulum potiüs effe videtur. Sed ea 
hic leviter cantüm delibaffe fufficiac , quz aliàs, (i Deus dederit, 
ex profeflo erunt fufiüs exponenda. 

Hactenus, Vir DoGiffime, aliorum experimenta exhibui ; 
nune ad ea venio , quz propriis conatibus é nature penu ex- 
trahere potui. | | 

In longitudinali Sinu, immediaté (üb membranofis expan- 
fionibus, in areolis chordarum Willifianarum , quin & fupra cas- 

em chordas confite funt innumerz glandulz conglobate , pro- 
pria, & tenuiffima membrana, veluti in facculo concluf& ; que 
racematim ut plürimurn' coeunt; raro fparfim difponuntur: hz 
glandule utrinque ad latera Falcis Mefforia: , ab ejusdem apice ad 
bafis usque poíticam partem miro propemodum artificio pro- 
cedentes, dorfo lacertorum accumbunt, & partim ab horum 
fibris partim ab iis, que à chordis emergunt, firmantur, atque 
invicem alligantur, ita uc nonnifi laceratze acu. disjungi poflint. 
Vd. iconifm. primum. 
Figuram exhibent fübrotundam,qu ex mutua ipfarum com- 
-preffione identidem variat: in non maceratis Meningibus; ovO- 
rum inftar bombycinorum apparent: fi veró craffa Meninx , aqua 
comrouni ptiüs deter(a, per menfem, & ulcrà in aceto detinea- 
tür (quod fepiàs innovandum , ne foeteac) hujusmodi peo 


J9$ )o( $&m | 143. 
adeó cum ipíà Meninge intumeftunt ,ut granum milii craffioris 
à cortice non denudati exzquent; & quandoque füperenc: in Se- 
nibus tamen, & longo morbo confeüis ita confpicuae emergunt, 
ut fine macerationis , vel microfcopii opera difcernantur , non fo- 
làm in interiori parte Sinus prominentes, fed & in lacertorum 
interftitiis, quà Piam Meningem refpiciunt & attingunt 5 ut, fi 
membranarum divulfionem leniter inftituas, harum glandula- 
rum plurime, Pie Meningiadharentes adhuc perfiftant. 

Fibris carneis cenuiffimis circumambiuntur fingule, undé 
colorem carneo-pallidulum nancifci videntur : in Senibus veró , 
in quibus hujusmodi fibre enervate nimis laxantur , & fermé 
difparent, glandule albefcentes, & magis turgida cernuntur: 
quod, & in hydrocephalicis, comatofis, & id genus aliis obfer- 
vari poffearbitrarer. — — 

Arteriolas habent à ramulis per interiorem Durz Meningis 
"fuperficiem , non longé à falce reptantibus ; quarum nonnullas 
à Pia Meninge derivatas, & à venis ad Sinum tendentibus non 
multüm diftantes, & quandoque affociacas accipiunt. 

Mirum , & zqué animadverfione dignum eft; hafce glandu- 
las ad folius Longitudinalis Sinus latera reperiri ; cum in latera- 
libus Sinubus, vel nunquam, vel raró admodum perpauca ea- 
rundem veftigia adnotentur , ubi prafertim prafati canales de- 
orsüm inclinare incipiunt, antequam ab Interfeptorum dorfo dif- 
cedant. potus : 

Perfpecta infuper totius plani, & laterum Interfeptorum 
denfitate , quà Sinübus hifce adherent, conftat eam textura la- 
cercorum falcis multó compactiorem effe ; ob quam craffitiem 
neque vafis, & glandulis locus, neque commercium patet: quod 
ideo à natura fa&tum reor , ne , fi Interfepra laxiora, & minüs firma 
alicubi exifterent, ab infidente continuó ponderofiffima cerebri 
mole gravata, aut reciproca contractionis , & relaxationis vi 
tandem enervata, debitó citiüis conciderent; & glandularum (fi 
que adeffent) vaforumque munus obrueretur. 

Hanc ctiam. ob caufam interior Sinus longitudinalis tex- 

: cura 


144 d 45$ )0o( $m 

tura validioribus chordis, valvulis , & proceffibus membranofis 
(ad lateralium Sinuum differentiam ) conftruitur 5 in(trumen- 
tis videlicec cruori intra hunc Sinum retardando, indeque for- 
' tiüsexprimendo infervientibus ; uc alternis curgentiz ac compref- 
fionis nixibus inrentum à nacura fecretionis opus , pro re nata, 
fuccedat 5 pr&fertim in commodum fluidi, quod per fubftratas 
glandulas excernendum eft, ut infrà cou(tabic. 

Rcctiüs ergó in fuperna Cerebri parte, fcilicet fupra utrum- 
que ejusdem limbum, Sinus longicudinalis tractui proxime in- 
cumbentem , infidenc glandule ; que, cum à nullo fuperftrato 
gravi corpore premantur, liberiüsbumorem proprium effunde- 
re , atque excrecoria vaía absque rupturz , aut ftrangulationis, 
ntita dicam , metu quaquaverfum producere poffunt. 

Ex pra fatis glandulis innumera emergunt fila, quz totidem 
funt excretoria vafcula, quorum exi(tentiam olim non levi con- 
je&tura aífecucus fueram, tandem veró per autopfíiam , fenfibus 
percepi: hec enim lymphatica à Dura Meninge fanguiferis intime 
aflociata, & implicata, in Piam Meningem impl r,huicque 
firmiífimé adhareícunt, ope non modo fanguiferorum, fed plu- 
rium etiam fibrarum à Dura Meninge provenientium; qu pro- 

ul dubio vaforum ne & (tabili confirmant , nc in mo- 


ji 
eilsedA cL CIA 3: 


; * N € one gu . : 
. Per has veró fibras, & vaía ia invicem junguntur Meninges 


* 
2, 


ut; fi hunc ipfarum nexum auf eris, id nifi diligenciflime 
in(tituatur , Pia facillime divellacur , intactis temanentibus vafis: 
fi veró cauté procefferis, Piam Meningem manu leviter depri- 
mendo, lacerantnr duntaxat fibra ,& vafa; ex quorum orificiis 
diverfas, & diítin&tas liquoris guctulas decidere confpicies ; cruo- 
ris fcilicec, & lymphz pellucida. | eR 

Uc aucem hzc commodiüs obíerventur , cavendum primo 
in fedtione cranii, ne Dura Meninx, quancüm fieri poteft; ferra 
ledatur ; deindé Cranium ab ipfa attente diducendum , &,il 
poffibile fic, Meninx manu , vcl iaftrumento renuiori verfus €ere- 
brum deprimenda, ne ob morboíam adhzfionem ((i hzc cdi 


1193.) o( SE | I4f 


vel forcem conatum Cranio confenciens , fubjecta vaforum con- 
nexio prius, quàm.obfervari poffit, divellatur : indé eadem Me- 
ningeforcipe circum Cranium , & cransverfim per medium fecta, 
& paulatim ad Cerebri fümmitatem invería, vaforum nexus, di- 
veríicas j Gc reliqua hadenus expofica; plané manifeítàncur..—— — 
5 Anomnia lymphactica fub prafatis vaforum plexibus conti- 
neantur, non fine ratione dubitaveram, cum fzpiífimé in tol. 
lendo nexu Dure cum Pia Meninge, glandule quamplurima 
uic quoque innixez ;ac veluti connatz animadvertantur 5,qua- 
propter.ex quodam infüpet rore ,ac velucialbiffima nebula , qua 
«onfperfa remanet: Pia Meninx;, fortiori conjectura, ultra notatas 
inferciones, & ligaturas, minima pariter lymphatica inferi dedu- 
cebam.. . Atrencius ergó inveítigando extra expoficam vaforum 
complicationem , unam ab altera lente diducendo membranam, 
adverti utramque fimul ulceriüs-conneái veluti per cenuia .qua-. 
dam filamenta, qu&à glandulis Dure Meningis emergunt. .. Hac 
ad certam usque meníuram. protrahuntur ; deindé fracta, appo- 

fitum digiti apicem limpidohumore perfundunt. 3d 
—" -Horumlymphaticorum progreífum ,intra Piam Meningem 
falcem ,non-valde arduum eft aiéqui quippe canalium fangui- 
Buorum lateribus herendo , ipforum commeatum, & divari- 
cationes quafcumque minimas fequuntur: apparent enim, & in 
fuperficie Pia: Meningis, & in ejusdem feparatis portionibus, ce- 
rebri anfra&us (quos non mediocriter humectant) veftiencibus; 
hz namque: lumini. obje&te. vafa exiliffima albicantia, Meningis 
"fübftantie non: parum diffimilia ; fariguiferis: ut. plurirnum im- 

plicita exhibent. : jaoibet o 'TObEV cun 
Interinnumera Capita; quz diffecui, unum in Archiofpitali 
SanGiSpiritusinSaxia reperi, cujus in valde firma Pia Meninge, 
"hac vaía confpicua fatis occurrebant itaque ipforum lympha- 
ticorum alterum tcenuiffimo lanceole cufpide-adaperui ,, quod, 
prefentibus multis Anatomia Miniftris ;;ftyli perquàm | minuti 
portionem, exiguatn tamen ; admittebat. | Memini in-Apople- 
* ' Qicis quibusdam, quorüm Cerebrum lympha (catcbar;Piam Me- 
" Cent. 1. C II Append. (T) nin- 


URN TONER, aS. a | 
ningerm tripló naturali cra(fiorem hon femel obfervafle, cui, & 
demptus erat omnis feré vaforum nexus, & pellucida admo- 
- dum hydatides hinc indé infpergebantur , tot veluti-exiguz lym- 
phaticorüm Varices, ip2laxinentit 2domO bs qunigaqan 
Quamvis ubicumque Pia Meninx Cerebrum inveftic, ejus- 

qué corticales gyros, interítitia, atque parietes falei cóntiguos 
ad corpus usque callofum pervadit ,lymphaticis femper aflocic- 
tur, hec tamen , an Cerebri medullarem fübftantiam penetrent, 
quavis vel adhibita diligentia, nondum attigi : probabile can- 
(tumrmodó mihi videtar varias Cerebri procuberanti 


9 ^"atünne ca- 


"vitates ea; perreptate' poffé , donec in proprium alveum lym- 
pham exonerent. / Idcircó haud omnimode certum puto hal- 
lucinatos effe magni nominis Viros , Bohnium, & alios , qui ca- 
'Ydem in Cerebro obfervafle teftantur :inyento: quippe eorundem 
'exort&; non abfonum reor progreffum ,'& finem reperiri» ^ Et 
nuper Dn. Bartholomzus Simoncellus ; oculati(fimus Anatomi- 
eus Romanus, in Theatro Sapientiz lymphaticum fuper protu- 
berantias Striatas ferpens mihi oftendit, . 7 7 | 
.  Heertodt pariter in Crocolog. pag; 32: , citatus 'ab Ettmul- 
leró in Collegio practico; refert in-Puero; Hydrocephalo mor- 
tuo; fé viditfe Iymphatica cerebri. partim-cürgida y pártim rupta. 
Ex quibus fané obfervationibus conjicere- poffumus;:lymphati- 
€a, quz in- Cerebro à tot Illuftribus Anatomici$ adi&ocata funt, 
propagines effe illorum, quz nos à Dura per Piam Meningem 
produci deteximus; quod quidem eó magis inconcufTum appa- 
rec, quód à nemine, ex Cerebri lymphaticorum Patronis ,ho- 
rum vaforum origo indicetur. 3tiadipizó faitise 
Ex hacteniss recenfitis fatis inferri poffe crediderim Menin- 
gis glaridulas ad feparandum: humorem aliquem: à toto fan- 
guine- diverfüm , coeterarum: more, comparatas cfle ; in quem 
autem. finem. fecretus ab ijsdem: humor feu lymplia , à natura 
determinari poffit ; nor qué pater ftatim aC; enim glandula- 
runi'acervos ad latera primi Sinus detexi ;;haficare coepi, an 1n 
hujus gratiam conftituta forenr ad rcfluum nempe pond 


485 )o( S 147 
venofum magis fluxilem reddendum, tollendumque mortifera 
-coaguladionis periculum. i 
- Hoc dubii genus ficuti non à ratione alienum videbatur, 
ità non tancrüm momenti habere comperi , perípectis arteriolis 
vividius fluidum in hunc Sinum derivantibus , rmunusque mox 
indicatum abundanter explentibus, & detecta lymphaticorum 
infertione, atque curfu ad Cerebrum , non veró ad Sinum con- 
verfis ;nullum enim , quod hujus cavitatem refpiciat jn glandu- 
larum dorío excretorii , aut orificii veltigium apparet, etiam fi 
ab inyolvente propria membrana eadem, vi aliqua, denuden. 
tur. 


Non minis neceffarium exiítimaveram inveftigare, an intet 
primum & fecundum Durz Meningis fibrofum ftratum diffe- 
minarentur lymphatica, qu& candem ininteriorem ejus fuperfici- 
em humorem exítillarent, ad moruum perennicatem juvandam, 
Quamvis hoc non improbabile, immó dari fortaffe concedam ; 
fateor tamen hujusmodi lymphaticorum penetrationem adhuc 
non effe affequutum; quam liquido per eadem transfluend , 
quin, & Meningum robori officere potiüs dubitavi. — — 
Probé infuper linteo deterfa interiori Meningis fuperficie ;- 
& digito extra memoratam lymphaticorum infertionem com- 
preífa, vel nihil humoris erumpit, aut, fi quidquam exfudat, 
morbofum eft, & ab interftitiis fibrarum antea imbibitarum po- 
tiüs, quàm ab excretorio aliquo, promanare videtur : fufpicor 
enim , quód fi hac in fuperficie excretoria aliqua adeffent , prz 
fibrarum denfitate, & contractura quodammodo ftrangulari 
poffent,utfuperiósinnui. |... |. n Bend 
Sed quoniam conftat incerioremDurz Meningis füperficiem 
humorealiquo madefcere; & ipfum gelatinofum in Cadaverum, 
Senum prafertim, fectionibus ex morbo recolligi ( quod inter 
plures teftatur Famigeratiffimus Malpighius in confiliis) quin & 
rale liquidum in Cerebri ventriculis xdg deprehendimus, 
non modó in Hydrocephalo, plerisque Apopledticis &c. fed & 
in|Épilepticorum cornpluribus , multisque convuliyo capitis 
Eum | (19'3 : affectu 


"88 )oC S9 


fos e ea ms 


E. 
affe&tu ifiteremapris ; aliquod commercium inter has partes, & 
lympham, ex natura pariter inftituto, réperiri, neceffarium ap. 
paret; cujus rationem inveftigare nonnifi conjectura, ut ita di- 
cam , palpabili valemus: verofimile namque videtur lymphatica 
Piam Meningern alluébtia rorem quendam  tenuiffimum conti. 
nuó exhalare; quó üttaque ejus füperficie, primà in proprium 
commodurn mádcfa&a, Dura pariter Méningi ad contadum 
usque accedenti, & fubje&to Cerebri Cortici fübfidium prabeat; 
ne ifta, prz jugi contradione exarefcac (uti.etiam fagaciffimus 
Valfalva in fuo elegantiffimo, de Aure Humana tractatu, nuper 
Bononie edito, & humaniffimé ad me miffo, quodammodo vi- 
füs eft indicare) cortici veró, ne compreffionum ictibus, ipfius 
ofcula & exficcentur, & aliquando occludantur, maxima cum 
fuorum munerum jactura, «s pi 
.. Probabile eft etiamidem evenire in Cerebri ventriculis; cor- 
poribus ftriatis, caterisque ejusdem concamerationibus , atque 
protuberantiis quas prefatus liquor irrigare poteft aut debet, 
ne ab aére( fi quidpiam illuc penetret) auc à collifü in morbofam 
ficcitatem redigantur. dre 

. Rationiinfüper confonum videtur ad nares internas, & quo- 
cunque ad infculpras Cranio cavitates proxime excenditur Dura 
Meninx , hujusmodi humoris portionem profundi; ficur citatus 
Valfalva pag. 39. $. 15. ad internam Tympani membranam à Du- 
ra Meninge i liquidum iftud derivare advertit: Au- 


Ctoris verba. funt: T ympani hucusque defcripti parietes quodam 


aqueo l'utnore irrigantur, 4 membrana eosdem, "ve[liente probabi- 
Hier profedo; cum bec [it ,uf fcriptum fuit, Dura Afatris elon- 


... Donec expofitum fluidum intra naturz limites conftiterit, 
quidquid ab ipfo irrigatur intra & extra craniunti , recté procul du- 
bio proceder ; quod fi veró ipfum quacunque ex caufa exupera- 
rc , vcl alterari coritingat j quidnam márbofutn ibde pariter on 
eveniet ? Fieri enimpoteft, uc fanguis máteriam Tymphoa: füppedi- 


tct ichorofam , atque erodentem , Qua cenuium ejus vaforum tt- 
:150531 à L [(lJ nica 


; 48$ )o( S8 3449 
nice propé glandularum , & Pie Meningis infertionem, vel longé 
ab ifta, quomodolibet lacerentut ; aut torpidam nimis, & oppri- 
mentem , canaliculis diftendendis diffringendifue idoneam, ut in 
Apople&icis fupra notatum cft;aut debitó uberiorem, quàm à 
vafis devehi, vel refümi libere poffit ; aut mille aliis modis no- 
xium glandulis humorent difpenfet : quibus quidem vitiis, quid 
non mali imminere verendum , aut ominari non liceat ruiferis 
&grotanibus? ^"^ ^ noa 1 

Unum adnectere placet exemplum (quod erit inftar o- 
mnium , ex Clariffimi Malpigii confiliis depromptum , quod non 
modó recens allata do&rina ; verüm etiam quidquid aliàs de Me- 
ningum ufibus ennnciavimus; & deinceps dicturi fumus, ad a- 
muílim confirmare videtur; dum inter varias Epilepfia caufas 
lympham quandoque morbofam affignat, his verbis : Contin- 
pit autem (loquitur de Epilepfia) morbofa bec affediio ex fla- . 
natione Iympbe circà Cerebri membranas , uí ex cadaverum fe- 
Uionibus patet : bec amiffo motu acida reddita irritationem in Afe- 
ningibus parit , que contrate cerebrum comprimunt , unde «vio- 
lenta fucci nervei expreffio fubfe quitur , indeque invvoluntaria mu- 
fculorum contratlio &5c. ' Que fané verba mox detecte lympha 
fcaturigini, Meningum fabrice, & facultatibus nubquam meli- 
üsaptari poffünt. ^ "^^ NIOUDENIE EHOGSPOHERU RIS 

Dum hac fcribebam repente, € vivis fublatus eft Eminen- 
tiffimus, ac Reverendiffimus Urbanus Cardinalis Sacchettüs fe- 
xagenario major, qui devia Podagra Epilepticus evaferat; & fe- 
dula curandi methodo, prafertim vini abftinentia , fex ultra an- 
nos fupervixerat. In hujüs dextra corticali cerebri parte versus 
Occiput, infignis ovi Columbini molem adzquans inventa eft hy- 
datis, quz conftrui videbatur ex ipsámet Pia Menirige ; ejusdem 
dilatatis intempeftive lymphaticis; quod ad oculum veniebat ex 
liquido intüs contento; erat enim lyropha partim fubrilis & fla- 
và , partim in craflam veldri gelatinam convería ; ubi quod tmi- 
Tabilius appatuit, id certe fuic, ut iftius folliculi bafis; cortex 
ncmpe Cerebri , ad calem refiftenremi: confiftentiam devenerie , 

| IT que 


150 x59 )e( 8 


qua plané Scirrhofa videretur. Ut nulli dubium. vel per Pa- 
. thologiam effc pollic, quin fupra cerebrum, atque intra Piam 
Meningem lymphatica perrepcent. 
 -.. Hujus extifpicium | Principis, pro fua humanitate largitus 
e(t Vir fané omni przconio dignus , Perfpicaci(fimus Lancifius 
nofter , qui fervandz illius valetudini. prafuit, & Cadaveris di(- 
fcQioni fua, qua folet , fedulitate ac folercia interfuit. | 
Lympha prafata non modó fua fluiditate , atque pondere 
ab apice Cerebri deorfum fertur; verüm propriorum canalium, 
& Pic Meningis vi contradiva follicitatur , & potiffimum à cir- 
cumprimenre Dura Meninge ; cujus quidem mutuus acceílus 
& receílus ad Canales moderatus exigitur ,»ut fluidi jufta men- 
fura ,.$&& motus pomoveatur, atque.confervetur , non autem pef- 
fam eat unquam. Quod fi ergó hujus Meningis Elacer prater 
naturam enervetur, aut intendatur , morbi , quos jam recenfui- 
mus (divería licéc ratione ) evenient facilé ; in priori quidem 
cafu Senibus  & effoeris ; in fecundo veró Epilepticis quibusdam , 
Phreneticis , Maniacis , & confimilibus affeáis. | 
Inter veteres Anatomicos advertit quoque Vefalius cap. de 
Dura Meninge, hujus interi (üperficiem aqueo humore lon- 
gé magis, quàm exteriorem perfundi : quod ficut verum expcri- 
entia demonftrat ; ita undenam ad exteriorem hujufce Membran 
corcicem humor ille derivetur ; arduum eft pro nunc determinare 
Cum nec glandularum, nec Lymphaticorum veftigia in convexa 
i(ta fuperficie appareant; etfi pauculas glandulas infrà Coronalis 
fucurz adhafi promi liquoci (pexerim , cas tamen 
ad fuperiüs recenfitas pertinere dubitavi. 
Hac funt , Prafes Meririffime, quz de re nova, nec parum 
gravi, brevioribus quàm potui. abfolura, tibi confecrare volui; 
non eo potiffimum dudtus favore (quo etiam ab Arcadum, & 
Phyfiocriticorum Famigeratiffimis Cocribus devincor) quód me 
tot Illuftrium Virorum Academic Cafareo - Leopoldinz: Soda- 
. lem, decoro nimis titulo, conftitueris; fed ob eam, qua ex tuo 
Penu promanat Inclytam. Virtutem, ac fingularem, in He: p 
! ' erti 


SEM Wow 5 | àí——HW 
fertim Arte noflra, periiam; cujus tanta eft apud me Auctoritas 
ut nihil amplius de his meis fcriptis, quàm quod tuis arrideat pla- 
citis, fentiendum cxiftimem. - . Si quid ergo in hac Epiftola naturae 
minüs confonum judicaveris , amice caftiga ; fin aliter, bomo ex- 
cipias animo, cuoque in finu tutó, ac bumaniffimé foveas rogo; 
nom enim alienos, fed proprios labores, qualescunque fint , of- 
ferrecuravi. Vale Naturalis fcientie Decus, & Fautor, meque 
perpetuó ama. 


. Rome decimo Kalendas. AMajas. "T 
" ! Tibi Additliffmum atque Olfequeatiffrmmm. 
: Antonium Pacchionum. 
FIGUR ARUM. EXPLICATIO. | 
M de EE Figura Prima ..— : 
EXhibe tres majores Durz Meningis Humana Sinus; fecundum longitu- 
dinem in. dorfo , Cranium refpiciente, diffectos; quorum in interna fa- 


cie unico intuitu apparent membranofi Proceffus , Chorde Willi&anz , & 
Glandulz noftra nuper detectz , quz. fub prefatis Proceffibus, five mem- 


titis fruftra iconiímis, horüm copia Epiftelz extenfionem fuperaret: indi- 
caffe namque fufficit Glandulas fub his quoque expanfionibus delitefcere.. 

... Hac porró figura ex Dura Meninge per diutinam plurium hebdonta- 
darum in aceto macerationem incraffata deprom pra fuit, ut fingulaà Pictore 
delineanda confpicua magis evaderent , & facilius exprimerentur , ficuti ad: 
vivum factum it. &iwtih soi ies iu o s » 
Animadvertendum eft: pariter Gía dulas in Sinu Longitudinali inz- 

ualiter ex macerati fa&tas; alias quoque prae aliis crafhiores , & 6gura 
pene diverfas reprafentari ; cum tamen in naturali (fami mole & forma ziqua- 
es effe confueverint , ficuti in Epiflola defcripta. fuerunt... Minime vero 
Glandule, que in hac eadem figura infculpt confpiciuntur , illis omnino 
fimiles funt , qu& in Meningibus, nulla arte, aut morbo alteratis reperiuntur. 
K. Sinus Longitudinalispars anterior parumper invería , cà: complicata 

B. Ejusdem pars pofferior. : 
(e € 66 cc, LateraSinus didutl a partim inver(a,partim in puse 
» 0, ne 


aXj2 E 092 )0( SR 


d. d. naturali in ftia velitta ,ubi e p offendit lacitndivem € min- 
branofís expanfionibus non denudatn 
d.d.d. AMermbranofa riii Óanes.cums. fuis di qua in. hac: e" 
incraffita confpicue multum evaferant. 
: e.e. Sinus Portiones fomidenudata. 
2.2: 242. Specimina Chordarum Willis quarum pleraque fib M:m- 
branofa Expanfione c.c. d. d. adbuc delitefeunt. 
3:3-3-3: 3:3: 3. Glandula conglobate in lateribus Primi Sinus vace- 
matim recondita : quamvis autem in bac figura ipfarum nonuulla huc illuc 
diffeminata reprejententar , boc tamtn (ecundum naturam femper non eft , fed 
ut plurimum accidit , dum eadem à circumvefHente meabrauula. denudan- 
tuv 5 facile enim, fi meninx praefertim prius emollita fuerit ,ab invicem d. sfce- 
t. Glandala hic tantummodo dorfum vifui exhibent , cum in oppofita in- 
teriori parte Lymphatica ad Piam Meningem emittaut, 
f. Quarti Sinus Orificium in C gend bian:. 


Cr Siyunum late 


SEE 
elarinis demonflretur. 


h. h. Jpfórum. extrema vel ife antequam in jugula ves inclinare in- 
cipiant, 


Lii € Wilifana à lj fes expanfronibus liberata. : 55 


parietes didutli , ut ipforum interior wt fano 


"Pour Secarida, € 


Qiii eam Sinus Longitudinalis Portionem, ubi valvule sberores 
ut plurimum reperiuntur. Inhac autem Figura tàm Sinis, quàm va^ 
Visum amplicüdo , vix naturalem excedit ftatum. 
4.2.3.4. Sizuj refeldi latera — | 
b.b.b. Minores Cellula laterales , inem intrA Suum p» admittunt, 
C. C. c. Cellule Mars valuulf in. centro: Simus — , quarum. ori- 
ficia fe mutui vefpicinnt, | 
d. d. Yrvesithoir fé Ai. joo! Dax 


- 


03 zia 


DIS- 


EJ NN - 
DISSERTATIONEM - 
en WD - 
OVARIO ANGUILLARUM 
- Illufivifimis &5. Sapientiffimis, 
- PRAESIDI 
u e 
C/JETERIS. ACADEMICIS NATURAE 
CURIOSIS i 


| -€onfécrat d 
ANTONIUS VALLISNERIUS de Nobilibus de Vallisneria ; 
Publicus in Lyceo Patavino Medicine practice in primo loco 

-— Profeffor , lll. Collegii Veneti, Arcadum Romz, Regiz Societatis 
(os Anglie & Academie Nature Curioforum in Ger- 
: mania Socius. 

Ruftranea Ovarii in Anguillis per plures annosin patriaà me 

fufceptainquifitio ancipitem me reddidit, ne propofito meo 
illud manifeftandi exciderem , eó magis, cum Senex quidam, in- 
cola Comaclenfis mihi narraffet , easdem veríus aftacis finem , 
tempore turbido & renebricofo , ex fal(is fuis paludibus in mare 
defcendere, ut ibi foecundentur ovaque paríant,ex quo poftmo- 
dum, pronatz anguillulz in vere revertentes , ad priores paludes: 
adfcendant, in loca nempe quietiora, pinguiora & optimo pa- 
bulo abundantia, Unde credidi , quod fiin ullo Iralix loco, 
certé ad minimum aliquando, vel unica, que uterum vifibilem & 
tumidum, aut ovarium ovis turgidum oftenderet, in hoc, quafi 
in metropoli earum, & ceu fortunato in loco; qui fingulari mez 
curiofitati fatisfaceret , reperiri deberet; cum nunquam in quo- 
dam meo aquarum receptaculo fefe multiplicaverint , licet con- 
fultó ibi multos ance annos immiflz fuerint, atque in magnicu- 
dinem infignem excreverint.. Unde Domino SancaíTano, Medico 
celebris i(tius loci rara & excellenti eruditione claro fcripfi, ut 
omni majori diligentia ftuderet gravidam anguillam invenire , mi- 

Cent. 1. i II. Append, (U) hique 


bi 


LA a8 6C BE 
hique protinus transmittere; qui etiam multum eapropter labo- 
ravit , amicumque infuper alium, & ipfum curiofum , rogavit; 
fruftra tamen per longum temporis fpatiutn id factum eft; quo- 
circa de tali obtinenda feré defperavi ; usquedum poft octo an- : 
norum fpatium defiderata. vivaciífima anguilla fupervenit , ab 
eodem ad me miffa , cum burfa feminibus plena, & talis, qualem 
ardentiffime exopraverams  Fortunz igicur gratias egi , atque 
infolitam laetitiam occupaffe me fenfi ; que etiam in immenfum 
fuit ádaucta , poftquam novam hanc noctitiarn 'Veflrro praclaro 
& fincero oculo, Domini clariffimi , fübjicere decrevi , cum ut 
aliquod fumma mez venerationis & infinitz obligationis cam 
humanis & excellentiffimis Eruditis darem , tum aliquam ab ipfis 


difcendi occafionem obtinerem. [655 | 

. Receptaculum autem iftud inftar facci, ex valida fatis, de- 
licata tamen membrana efformatum erat , in angulos acutos de- 
finens ,inquelumbisjuxta fpinalem medullam fitum, füb intefti- 
nis, principium habens non procül ab eorum initio ;& per dórfi 
longitudinem usque ad cl feré fe excendens ; prout inFigu- 
ra prima literis h; h. h. expreffum eft. «. In medio feré ejusdem cle- 
ganiiffi brana firmiter adhzrebat , qua fortaffe ligamen- 
ti vicem ;gerebar, à me cum primó ventrem fecarem abfciffa; 
Ovarium: totum infigni multitudine vaforum adipoforum erat 
circumdatum , qua & ipfa membraná, inftar oblongi ornament 


foliacei efformatá, albigabantur , ceterüm in noftris etiam non 


gravidis anguillis occurentia, atque in dextra parte usque ad cor 
fe excendentia, in finiflfra autemi non cam alte-adfcendentia; ceu 
in Figura lirerzi.i;ioftendunt. Ipfa ovula manifefte per mem- 
branam involventem transparent, & qua ablata mox videntur 
inftar minimarum & lucidiífimarum margaritarüm , qua fingula 
minuto fuo: pediculo adherent, per quem: abforbent; vel ipfis 
adfluit debitum- nutrimentum. .. Non equalis omnia funt. ma* 
gnitudinis', majora minoraque, cunéta veró maximé rotunda; 
& cortice duro ac pellucido predira ; que ipía; ovario divifo» 
per microfcopium aliquantum: majora: reddita; in Figura fecun" 
da comparent. ! C€om- 


- 


DAC NR E j 
"rsCommunicatio hujus mediante brevi ovidu&tu evidenter 
obíervabatur, exitumque in cloaca invéeniebat, per quem ova 
matura excernuntur. - Non me diffundo in defcribendis reliquis 
partibus, cum primus hic meus diícurfus nimium longus & tx- 
diofus fierec, in aliud commodius tempus hzc refervans , faltem- 
que interea easdem. prima in Figura exprimens. 
Anguilla, cujus delincationem oculis veftris expofui, eft ex 
ilis, que circa quadragefimz initium fuerunt capte, quando 
verfus mare rendebant, atque inter multas alias adíervaca , quas 
4n aqua falía in: pifcina reponunt ,ut poftea in diífitas regiones, 
femper per aquam eas trahendo, transmittunct. — Ibidem quan- 
doque foecundantur , prout prafatus Dominus mihi retulit; jua- 
gendo fe cum maribus, & dein ova matura fuo tempore emit- 
tendo, quz per foramina carceris fui egreffa, quem burchio ad- 
» pellant, & quem aqua intrat & exic, aqua innatant, usque dum 
"trunco alicui vel arundini paluftri , auc plantz aquaticz , vel ripz 
cocnofz adhareícanc, ubi tamdiu morantur , quousque invifibi- 
-les quafi & capillares anguillulae inde erumpant. /. Obfervatum 
fuit, ceu idem Dominus ex cujusdam relatione fubjunxir; qui 
tales anguillas magnis caniftris vimineis in aqua falfa inclufas fer- 
vabat, quód interdum fimiles anguillulas in iisdem deprchende- 
tit, firmiter tamen crediderit; quód ex tenaciífimo glutine, qui 
ex vafculis five canaliculis, per totam earum cutem diíIeminatis, 
atque à Domino Francifco Redo in. obfervationibus fuis de ani- 
mantibus viventibus in vivent. jam annotatis, exítillat, nafcantur. 
Exiftimabat , quód, dum conglo merando ft invicem, fletendo, 
& fricando fe cotas vifciditate tenaci; ex praedictis curancis ofcillis 
egreíla vel.expreffa , oblinunt hzc poftea animetur, inque exigu- 
os vermiculos , absque multo nature labore; dividatur , nullate- 
nus cogicando de ovario , quod nunquam obfervatum fuerat, 
quia anguille cempore, quo illud curget; vifumque incurrit; in 
alto mari , uti di&um fuir, verfancur. Indenamque fic, ur, dum 
miram illam copiam confiderant in noctibus illis cenebricofis in 
quibus verfus mare rendune, nec adhuc dum urero gerunr, ova- 
; ))2 ! rium 


1f6 I »IC 
rium tenerum fic .& macrum , ac. confequenter vifum effugiat. 
Aliis creditum fuic, easdem, quando ocítro accenía fe comple- 
&untur, folummodo foccundas fieri, & poftquam fcopulis fe ad- 
fricarunt, materiam illam vifcofam emittere , quam ftrigmencum 
vocant, in anguillas poftea convertendam ; quam opinionem cee- 
ca fide hauferunt ex Plinio, infigni fabularum venditore, qui lib. 
9. C 61. fcripfit, anguillas atterere fe fcopulis , &5 firigmenía «vi- 
qyifcere , nec aliam effe earum procreationem ; cui Athenaus , Op- 
pianus , Rondeletius, aliique fübfcripferunt, magna audacia ad- 
ferentes , complexas coire, 65 flrigmentitium quid emittere ,ex quo, 
cum in limo fuerit, enimal generetur. | Id quod, mortuis fi quis 
infervire, Veteribusque favere velit , explicari poteft ; quando 
rem mitius, nec duriori ac fallaci in fenfu accipere velimus ; quan- 
-doquidem poft affrictionem nil ;nifi-ova ex ovario ab ifto attri- 


tu ad fcopulos aut faxa fato, una cum pradicta lubrica & tenaci 


materia, expreífla, remanet. Sed dum boni illi Veteres , aut co- 
*$um fequaces ex folo illo ftrigmento aut viíco tenaci anguillas ge- 
nerari , innuere volunt; longiffime errant. In ranis , falamandris, 
bufonibus, multisque pifcibus in aqua dulci nec non falfuginofa, 
femper ova cum aliqua vifciditate, quafi lubrico glutine, cadem 
inveftiente & operiente; comitantur, quz non folum ova unita 
'confervat , ne facile. dif(pergantur ac injuriis aquarum exponan- 
tur, fed etíam loco primi lactis & fucci alimentaris infervic, usque 
dum pauló robuf(tiora evadant, atque, ut ita dicam, foetus eman- 
ipati fibimet ipfis cibum quarant & provideant, Ira buccinis 
marinis accidit , qui dum enati fünt, innatant & firmantur veluti 
in membranofis veficulis , five mafTa illa materie gelatinofz , que 
ea involvebar,, inftar fpongiae perforata: & omnimode ccllulofa ; 
à Plinio favaginis nomen indepra. | 
Ex omnibus hifce , Domini, intelligitis, quantum Ariftote- 
les, magnus ille & venerabilis Magifter, cum omnibus fuis adíc- 
clis hallucinetur, dum fexus diverfitatem in anguillis non admit- 
tic, ftacuitque, ova in eis non adeíle, cum hucusque nunquam 
fuerint obfervata. 24i «vero in genere Infetlorum €5 Pifaum € 


-d 


4 " inm 45 Jo( $8 : 457 
bit in lib. 4. hiftor. animal. cap. 11.) funt; que omnino fexus boc 
difcrimen alterutram in partem non babeant. — Nam anguilla ne- 
que mas neque femina e[l neque prolem ex fe aliquam pote[l pro- 
creare , fed qui eam captllamentis 65 lumbricis quedam [fimilia in- 
terdum adnexa fibi gerentem «vidifJe ajunt, inconfiderate id affe- 
runt, antequam adrvertant ,que parte illa oerantur.. .Et que 
animal gignunt , fuo in utero foetum continent, non in ventriculo, 
ila enim non fecus quam cibus concoquerentur primordia penittl- 
ve. Quam autem differentiam maris €5 femine notarunt , fcili.ei 
alteram caput babere amplins atque oblongum , alteram , b. e. femi- 
nam vepandius : beceft non maris ac femine differentia , fed gene- 
fi. ldquodinlib. 8. cap. 29. in fine, & in lib. 2. de generat. ani- 
mal.cap.4. confirmat. Et certé tam obfcura cft diverfitas fexus 
anguillarum, nifi quis forte fortuna in gravidam incidat , ut Ari- 
ftoceles commiferationem mereatur , quod temporibus illis bat- 
'baris & cam obfturis cam non diftinxerit; Hinc eft, quod atto- 
nitus non potuerit fe continere, quo minus pofteris obfervatio- 
nem hanc egregiam, ceu rarum natura prodigium , communi. 
caret , ideoque eandem in lib. 6. cap. 4. dicte hiftoriz repetiit: 
babent mares omnes femen genitale, preter anguillam , qu& neu- 

lrum neque ovum, neque iem fortita e(t. | 
Diligentiflimus A i n. Morgogni, clariffimus no- 
fter Anatomicus, & ipfe Venetiis fruftra in hanc rem inquifiverat ; 
unde cum de hac mea obíervatione eundem certiorem redcidif- 
fem , fequentia ad me d. 12. Julii hujus anni fcripfit: Défideravi- 
"us etiam nos anguillam feminam fecare , ut fi non ova, fsltem 
uterum , aut alias partes generationi dicatas obferevaremus ; buic 
"Ueró dtr uniformis omnium pifcatorum ignorantia ob[titit , 
cum eos de differentia marium à femellisinterrogaflemus.  .Nibilo- 
minus fummam babuimus fatisfatlionem , dum unus eorum nar- 
ravit , fe, licet aliquot mille anguillas alios in fines fecuerit ,nun- 
| quam interius quidquam reperire potuiffe, unde fexum alterutrius 
cognoftere, multo minus ova, aut aliud fimile in ventre earum 
*Videre potuerit : ex qua relatione zc es quam difficile bucus- 
| Jg que 


18 «35 )o( $d*- : 
qiie fuerit ,barum pifcium ovvaria debite defcribere, €5 confequen- 
zer quàm grata naturalium fcriptoribus veftra velatio fii futura, 

ue (quantum nos legiffe recordamur, ) facilà prima. erit. , que 
- sim produda fuerif, . 1d. quod animum .mihi addidic , uc 
pennam arriperem, & quanquam minus politam eandem. fuíci- 
perem, Veítrisque oculis perfpicaciffimis, qui antiquam caligi- 
nem jam -deterícrunt , nec. unquam bile tin&ti videntur , expo- 
Acerem. — 

Necomixtere volo Arifto:elis obfervationem , in 
.pracdicto lib. 4. cap.zr. notatam , ubi opinionem quorundam im- 
spugnat, qui ftatuebant, quód foetus anguillarum in earum ven- 
4riculo-nidulencur : a ením , inquic , non fecus quam cibus con- 
«oquerentur primordia genitur ; quod judicium utique laudem 
meretur. Lumbricosenim , auc vermes capillares, anguillis fimi- 
les in ventriculis earum dum invenerunc, anguillulas efle credi- 
derunc, quitamen non aliud quàm parvi vermes, ut ita dicam , 
ferpentiformes vel anguilliformes fueranc. . Unde. aliquando; 
cum ifti ex anguillis prodiiffent, inque magno numero invenü 
fuilant in loco, ubi dedità operá adíervabantur, mihi fufpicio- 
nem pepererunt; anguillas efle viviparas, atque vermiculos illos 
veras anguillulas. — Sed pauló poft , fabulam nullam hac fabu- 
lofiorem effe deprehendi, poftquam ventrem earum aperiendo 
cjusdeim fortis, & magnitudinis diveríz, cum in ince(Linis, cum 
ftomacho , quin & in veficula aliqua flaveícente & quafi vacua 
inveni. Id quod ad tradtatum Dn. Redi de viventibus in viven- 
tibus , non ad generationem earundem referri poteít. Neque 
me in defcribendas varias calium infe£torum à me fa pius obíer- 
 vatorum fpecies diffundam, poftquam, preter Leevenhockium , 
quarundam earum mentionem facit , figurasque eciam (iftit in 
memoratis fuis obfervationibus Dn. Redus, ubi referc, quód in 
omnis fortis amguillarum inteftinis frequentiffime quosdam 1mi- 
nutiffimos albos vermiculos, & quosdam nigros derexerit» qu! 
-tplurimum arcte adhzrent , & una fua. excremitate runic& 1D- 
zerng: inteftinorum adfixi funt ; microfcopio autem gy 


E [2 . 


figuram coni prefentant, in cujus bafi caput eft fitum, ex quo- 
fepe probofcidem aut cornu, propter minima varia puncta in- 
zquale, vel ut melius dicam, fpinofum, foras exferere, iterum- 
que retrahere folent, | Ego preter. modo dictos, quos quidem: 
obfervavi, plurimos revera anguillis fimillimos, fed. varia magni-: 
tudine prediros animadverti, in quibus;per cutem eorum-pel- 
lucidam vifcera alba inftar florum in glomum convolutorum ;, 
€ernebantur 5 caudá. pellucidà ,, quam; frequenter. flectebant; 
erant infiruCti, | Alii Ábiiliffima fila. candida referebant , unum. 
inter reliquos longiffimum , crebris nodis inftar canne diftin&tüm. 
inveni , fimillimum illis qui fzpe in-barbis, cy prinis; luciis; aliis- 
que ,ut & canibus, felibus, muribus , vulpibus & fimilibus (quam- 
vis crafliores & majores) & quandoque in hominibus reperi- 
WDOES 00 € ita 22 
Ariftoteles , ut verum fatear , non patvum impendit ftudiuoa 
abguillis, ináni licet & parum profpero labore, nam poftquam 
pluribus inlocis extraordinarie hujus, prout quidem ipfe credidie; 
generationis earum mentionem fecit, femper cum exceptione 
de eis loquitur, fingulare tamen caput de procreatione anguil- 
larum lib, 6. hift. anim. cap. 16. confcripfic, ubi prolixius fupe- 
riora confirmat, cuncta mirabilia efe judicans:- quód boc unum 
inier [anguinea genus totum fime coifu., fine ovo procreetur , & 
concludit cum ridicula, non dicam aboreinabili illa opinione; 
cum qua (condonetur mihi jufta hzc indignatio, )toram natura- 
lem hiftoriam confpurcavit , quód ex putredine, aut fponte in 
ftagnisnafcantur. | Exiftimabatideo, primó lumbricos quosdam 
naíci, fum in. mari , tum etiam in. fluviis. flapnisque , putredinis 
maxime vatione,.quos vocac inteflina ferre, qui deinde in an- 
guillas. mutentur quod multó diffufius in lib. 3. de gen. anim. 
cap. r1 expofuit:-qua autem ( (icliberé pergit fcribere) inteflina 
terrà. cuocantur. , "vermis babent naturam , in quibus corpus an- 
guillarum confiflit. Id quod audacter etiam de prima hóminum 
& quadrupedum. generatione judicavit , nempe quód primitus 
generentur , vel ex ovo , vel ex verme : Quamobrem fcripfi l. - 


160 "e 4895 20 ( G8 


de prima hominum atque quadrupedum generatione; fj quan- 
do primum terrigene oriebantur , ut aliqui dicunt , non temere 
exiflimacveris , altero de duobus bis modo oviri, aut enim ex "verme 
 conflituto primum, aut ex ocvo. : Id quod ideo aliqualiter con- 
venit cum duabus famofis hodiernis opinionibus de generatione 
ordinaria; dum Leevenhockius, quem Andry Gallas , aliique mo- 
derni fequüntur , ftatuic, quód ipfi etiam homines ex vermibus, 
quibus plenus eft ceftis virilis,alii veró ortuiex ovo favent ,que 
etiam magis plaufibilis, & fortaffe auc cercé magis vera opinio 
esfiftig iio snosoastieid enero v 5 | Am 
* Sed quiefcat magna illa; per tot fecula quafi arbitra natu- 
ra, & meta fapientiz credita Anima, & quiajam Leevenhoecki 
mentionem fecimus , fententiam ejus examinemus, quam inEpi- 
ftola 75. de fuis experimentis & concemplationibus ad Regiam 
Socieratem mi(fa producit. ! 
Primó fal(am quorundam fententiam recenfec, qui adfe- 
runt, menfe Majo anguillas ex rore generari, qua noctibus fe- 
renis plurimz vix dum enata fupra cefpites gramine cedtos &in 
aqua fibi mutuo impofitos, ita ut gramen aqua füperficiei fic 
parallelüm reperiantur. Qua tamen opinione meritó explosá; 
ad füias obfervationes accedit, notatque, quód fub Martii initi- 
um in quatuor diffe&is anguillis nefcio quem motum obfcurum 
in aliquo liquore fanguini umbilicali , ceu ipfe eum vocat, mix 
to deprehenderit, & omni poffibili adhibita candem tribus diftin- 
&is vicibus motum illum à vivis effe animalculis quantitate &qu2 
libus particule fanguinem tubrum reddenti , viderit: animalcu- 
la ipfa ornnia feré ejusdem molis fuiffe ,átque formata, ac fi que 
tüor aut quinque particule oblongae; & in extremitate fua pau- 
ló craffiores, prodirent é medio exigüi cujusdam corporis . 
quod poftea in multis anguillis itidem confirmavit. Poft quin- 
que aut fex hebdomadas menfe Aprili obfervationes iteravit; 7 
que loco , ubi excrementa excernunt , quem ipfe umbilicum VO* 
cat, animádvertit, duas adeffe aperturas admodum vicinas; Ul" 
de fibi perfuafum habebat inferiorem , que minor ndn 


3 


- 


49» )o ( GE s 161. 
turam effc genicalem ; qua in variis anguillis digito comprefsá , 
ex earum aliqua denfus admodum & tenax paucus eftluebar li- 
quor, quem miraculofo fuo , & fortaffe interdum creatore, mi- 
crofcopio luftratum vidic non aliud quid cffe, quàm cumulum 
parvorum vermiculorum ,longitudine & craffitie anguillis fimi- 
lium , quamvis ex ejusdem judicio animalcula hec quinquagies 
capillo effent cenuiora; atque in exigua admodum materia copia 
numerum centenarium excederent. 

Poft biennium diverfías alias fecit obfervationes, fxpiusque 
pifcacores de generatione anguillarum interrogavit, quos inter du- 
os invenit, qui credebant id, quod ipíe Ariftoteles non credide- 
rac , meque ipfum primitus feré deceperat, i. e. quód ex parvis 
illis vermiculis nafcerentur, qui menfe Majo in inteítinis & ven- 
triculo earum gignuntur : qua occafione & ipíe vermes iftos, quos 
indicavi, defcribit, eosque prudenter in cenfu infectorum inte- 
ftinalium ,que in omnibus viventibus nidulantur , reponit. 

Cum dubitaret , num anguille in hyeme, uti alii pifces, ge- 
nerent; de multis anguillis Menfe Februario füb glacie capitis 
fibi profpexit, fed in earum ab ipío fic creditis uteris non 
aliud quàm minutiffimos globulos pauló minores iis, qui fan- 
guinem rubrum reddunt,invenit. In aliis has particulas habe- 
re figuram fpharoidicam, inaliis magis in longum extenfas fuif" 
fe vidic,in multis denique aliis nil detegere potuit; & quoniam 
certó fibi perfuadebat , omnes illas particulas aliquando perfectos 
anguillas futuras fuiffe , pifcatorem juffit, omni fepcimana ali- 
«quot recens captas anguillasin domum fuam deferre, & tandem 
cum microfcopio animadvertit, ( prout ipfe mente praoccupa- 
tus fibi imaginabatur ,) omnes in perfectas abiifle anguillas, qua 
tamen , ceu pauló ante dixerat , quinquagies capillis tenuiores 
eranc; in qua immenfà parvitate quomodo exquificam illam per- 
fe&tionem fine hallucinationis fufpicione deprehendere potuerit, 
capere haud valeo. 

Sed mirabatur, quód inter cot alias pauca fucrint ,in quibus 
perfectas has anguillulas detexerat, licer experimenta fua usque 

Cent. I. c 11. Append. (X) in 


- 

7... SES 4$ )o( Sv 

in M. Auguftum profecutusfuifle. Non enim contentus inter 

tot numerofas cam paucas vidifle , quz ad perfectionem memo- 
ratam deductas continuerunt: unde iterum fub initium Octobris 
duodecim fumfit anguillas decumanas , easque inter non pifi uni. 
cam folam invenit, qu& in credita matrice perfectas iftas anguil- 

las habuerat. à; 

-. :^ Jamque eó fe proceffiffe gloriatur; ut cum nudo tantüm 
oculo uteros anguillarum intueretur, judicare poflet, num iis 
exigüiz ineffent anguilla 5 qua infignis jactantia contra eum mi. 
licat, cum non fit credibile, quód animal eà magnitudine pradi- 
tum , qualis eftanguilla , cam parvam obtineat matricem, ut mi- 
crofcopio ad eam inveftigandam opus fit, ubi tot alia, fine com- 
paratione multó minora tam palpabilem & fine confpicillis vifi- 
bilem habent. Una quidem res ipfi faftidium paricbat ; quód 
in nullis anguillulis; licet perfectis , quas in imaginario utero ob- 
fervarat , motum videre potuerit; quamvis duabus in anguillis 
creaturas aliquas vivas & fe moventes, fed fpeciei mulcüm diver- 
fi , notaveri: , indicio fané evidenti , quód illa, priores fcilicet; 
non fuerint foetus anguillares perfedti , uti ipfe credebat, cüm ha 
fatis agiles comparucrin. Tandem cum figuris explicat matri- 

.€em imaginariam , & foramen creditum genitale, per quod an- 

.guillulas nafcentes exire credit 5 coactusque fuit, illam argento 
viyo implere, alterum veró aciculá fignare, ut vifum incurrerent; 
id quod ordinariis nature legibus contrariatur, que organa ma- 
gno alicui operi deftinata non fabricat cum tam miferabili angu* 
ftia, necadeó parva fciffura, per quam foetus in lucem prodeunt, 
fpeciatim in pifcibus , aliisque hujus generis fernellis. 

Concludit cum ambitiofa cenfura;, aliquibus fcripta , qui in 
terdum ova in anguillis fe vidiffe, ipfi dixerant ; fupponens, ipfos 
fuiffe delufos, cum aliorum pifcium ova, ab anguillis devorata; 

-non autem propria earum fuerint; quibus nempe carere, cum 

Ariftotele, exiftimart. Tam alté capiti ipfius viva ifta imago auc 
ficta vermium fcatebra erat impretla! : 

Ex omnibus his videtis, Domini ,quám malé Á— 

m 


49$ )o( $e r6s 
fiffimus Leevenhocckius, & vané concludat, veram anguillarum 
nativitatem fein lucem produxi(fe, cua nimià iftá, atquc inter- 
dum vitiosá inquificione , qua exiliffi veficulam, in cujus li- 
quore fzpe vermes, aut particule, ut ita dicam, vermiformes 
rmorantur; pro ovario, faris alias, & fine oculis vitro armatis vi- 
fibili, venditaverit. Nec anguftiífimum foramen, quod ipfe de- 
texit; lubricum eft ofculum , per quod parvula viventia exeunt, 
fed ejus loco , ova per viam notam & communem emitcunt ; ur- 
de anguillas inter ovipara, non vivipara repono. 

Praterca videmus, quód regula ordinaria fit naturz, in vi- 
viparis etiam ovaria fabricare, qua: prafertim in quibusdam pifci- 
bus , uti afellis , galeis, canibus marinis , aliisque foetus vivos qui 

pariunt, nec noniin viperis ipfis , (unc patentifTima, ex quibus ova 
depofita in uteros eorum , vel uterum ordinarió bicornem, 

' defícendunt, ubi usque ad eorum perfectionem crefcunt, interea 
per vafa umbilicalia & fortaffe etiam ore nutrimentum fuum ab- 
forbentia ; nec unquam delicatusille & flexibilis cortex ovi rum- 
picur , donec foetus perfectus ex fuo nativo cubili exeat;id quod 
in fabulofa Leevenhoeckiana generatione non obfervatur. —— 

Dn.Paullini in erudito fuo trataru de anguill. e&t. 1. cap.$. 
&. 7. genium recentiorum fecutus, & fine pra;judicio judicans, Ve- 
cerum ab opinione recedit, & anguillas, uri omnia alia animalia, 
ex ovis , eu femine füo naíci fcribit, nec tamen hoc vel illa defcri- 
bic, contentus tantüm illud adferuiflc, à lege communi magna 
mattis natura ita perfuafus , cum ipfimet oculis id ufurpare non 
licuerit. —. [ Vos, inquic, uf omnia animalia ex ovis feu feminiis fuis, 
fic etiam anguillas ex iis nafci dicimus, licet Plinius, Ariftoteles &5c- 
cum pluribus aliis. ova femenqte denegent , clamantes , nunquam 
aliquam capiam effe que aut femen genitale babuerit, aut o'va. 

Dn. Redus, optimus ille Tufcus , magnusque experimen- 
tator in laudato fuarum obfervationum. circa animalia viventia, 
quz in viventibus reperiuntur, libro, & ipfe cognovit, quód an- 
guilla; mulcique alii pifces, qui utplurimum in aqua dulci habitanr, 
in aquam marinam pro feminio fuo excernendo deícendant, fed 
ces (X) 2 | fortu. 


164. eem 49$ )oC 88 : 
fortuna , quz in tot aliis rebus ei favebat , ova iftarum reperire 
ei negavit, Ex longaideo obfervatione tantüm adfirmat , omni 
anno circa primas pluvias , & menfe Augufto, in noctibus caligi- 
nofis & nubilofis; easdem ex lacubus & fluminibus verfus mare in 
magna copia tendere, inque eo feminium fuum deponere;ex quo 
enata anguillula pauló poft, & quam primüm rigidum , minusve 
aufterum tempus permittit, in dulces fluminum aquas adícen- 
dunt, iter hoc fuum verfus menfis Januarii finem , aut pauló poft 
Februarii initium incipientes non unico, fed diverfo tractu, & in- 
terpolatis vicibus , ueplurimum circa finem Aprilis abfolventes. 
Generalem iraquerei veritatem cognovit, fed in fpecie ad ovaria, 
quz non viderat, auc ullo modo examinaverat , haud proceffit, 
aut in hac, utiin aliis füis operationibus defüdavit, nec ramen poc- 
pam olidz quorundam pigritiz incurrit ; qui claufis oculis fequi 
volunt, ne rubiginofas opiniones de re, qua plus virium in ma- 
lo confiderando, quàm modum & patientiam in bono obfervan- 
do habet, rurfus excutiant. 

Et hec fünt, quz notatu digniora fuper libros tam recen- 
tiores, quàm antiquos invenire potui, circa obfcuriffimam nati. 
vitatem noftre anguille, viventis tam familiaris & domeftici, ci- 
curisque , ut, fcribente Nymphiodoro , ? manibus etiam porrigen- 
íium panem capiat, (acri etiamab Aniiquis crediti, juxta Plutar- 
chum, ab aliquibus £Telena cenarum , aliisque guftus Regina 
didi. 

Videtur Altiffimus in hoc usque tempus inventionem hanc 
refervaffe, uc omnem fplendorem à Veftra celebri Academia ob- 
óneat, Sub umbra hac venerabili ex paludibus ccenofis auda- 
Ger egreditur, & oblita prioris, incerce ac ignobilis per muta 
fecula credita orginis ex fordida putredine, non fine aliquo fa- 
ftu, coram tam illuftribus Literatis comparet, jam nunc de fuis 
natalibus, certaque non equivoca injuriose à fcholis credita gc- 
neratione fecura ; quz, liceat mihi id proferre, ut artem generan- 
di prorfus falvarent, eandem deftruere funt coact& , atque dum 
eam ftabilire incendunt, fabulofam reddiderunt. Sed Ec 


49 )o( $e 165 


Omne nigrum omneque turbidum aquarum iftarum obfcura- 
rum & coenofarum,ex quibus anguilla noftra emerfit, penne mea 
ultra modum fterili & languida imputetur,atque à Vobis illum 
fplendorem recipiat, quem fpiritus ingenui, magni & generofi, 
verique prote&ores dare poflunt, cüm certus omnino fim, Vos 
nonex illorum effe numero; (prout ex alia occafione celebris ali- 
quis Scriptor prodidit; ) qui manu carnificis, quod Spartanus fe- - 
cir Magiftratus, duas chordas, quas prudens cicharoedus reliquis 
feptem in lyra antiqua adjunxerat , diffetas velint , non quód 
harmoniam perfectiorem he non redderent , (ed quod novum 
aliquid exfifterent; Beatos noftros antiquos Philofophos popu- 
lo fimplici & credulo theatrum fabularum in pulchre natur& 


theatro exhibuiffe , füfficiat. 


Differtationem banc à INobiliffmo Dn. AAutbore Italice con- 
feriptam, Latino idiomate exbibere placuit : LInde [i na- 
tiva ipfi defit elegantia , non Authoris , fed translatoris 

"dd contingere culpa, monere equum judicamus. 


3. Cor. 

b. Tecsr. 

c. Follictelus Felis. 

d.d. Saccus Ventriculi ex una parte. 

e.c, €. Jeteffina ex parte extratia. 

f. Pancreas. 

g. Lien. 

h.h.h. Ovarium Inteflinis fubjacens. — El 

i.ii Ormamentum quafi foliaceum mnltis pingnedinofrs vafculis exor- 
xatumy, son tantum partem unam alteramve ovarii ambiens fed 
etiam verfus fefe favaens. 

| Frafiulum eodddimi verfus regionem Lumborum afcendens, 

m. Exitus pro excrementis (i ovis. 

n.n, ZMembrana fortiter ovario agglntinatas 


(X) 3 De 


x66 — | 499 )o( S8 


jue ^ um 
ARCANO LENTICUL/E PALU- 
STRIS SEMINE, AC ADMIRANDA 

: VEGETATIONE, 


3 Allufiriffio , €5 -Excellenti[Tio 
D.D.CHRISTINO MARTINELLI 
ANTONIUS VALLISNERIUS de Nobili- 


:* bus de Vallisneria, 
Publicus in Lycco Patavino Medicinz Pra&i- 
- €& Extraordin. Profeff. in primo loco, & Academia Regie 
; Anglicanz Socius , felicitatem. 

rotas. rerum Naturz parcem , fi fpectes ufum , formam, 

naralia , Tibi fito, Vir Sapienti(fime, (i1 veró effectuum pon- 
dus; Phyfice augmentum, & percelebris qua'ftionis enodationem 
confideres , haud: penitus indignum gravitate tuá , meoque ob- 
fequio munufculum. Utinam pari ftudio, ac luce per fingulas 
herbas ire poffemus, & fimulanti Mátris vultum Putredini lice- 
ret tocam larvam detrahere. Quot caderent opinionum com- 
menta! Conatus fui ante plures annos, favente amico Ceítono 
4. Algz Marinz femen in apricum proferre, nunc non fine lon- 
go temporis , & laboris cedio detexiffe mihi videor Lenciculz pa- 
luftris Semina, conciliante certiorem invento fidem per fecundas 
obíervationes Antonio Orfato , nobiliffimi fanguinis , & ingeni 
juvene. Libentiffimé convolavit in finum tuum parvula hac 
exploratio, fibi gratiam , & decus aliquod ex magno. nomina 
furreptura. Tu «quus rerum zftimator, & qui omnium her- 
barum ingenia calles; cimidis adhuc feminibus, & de lacebrà fua 
emergere dubirantibus audaciam, & robur adjicies. —Vilia fint 
aliis incer vecuftas fabellas otio languentibus obfervatíonum , & 


expcerimentorum momenta, ubi pra:fertim Microfcopico Vitro 
inni 


xa 


- A Tom. 2. Muf. Miner.part. 4.p. 1 21. 


DII : 167. 


innixa fuerint, lubrico nimis, ut putant, ac fallaci fulcro. Tu 
interim , cui oculorum acies, & menris contigit vividiffima , nec 
folàm patronus es recentis induftriz, fed etiam exemplum, de- 
fcende parumper in amoeniffimum tuum hortum, & viridi fu- 
perficie à ftagnantibus aquis derasá tum animum recrea curis gra- 
vibus feffum, tum veritatem vitio temporum decoloratam. 
Hujus feminis defcriptionem multis abhinc annis in fecun 
do meo Dialogo inter Malpighium, & Plinium promifi , b uti cer- 
nere eft in Venete Minerva Mufzo, in quo inceflens juvenilicer 
ortus fpontanei defenfores, me aliquando demonftraturum pol- 
licebar Lentium Paluftrium femen; c/^ banno ancb' effe molto bel- 
la, moflrabile,e (cvifibile [enza occhiali la loro radice , ed i loro 
femi contro fanti gloriofi , ed eruditiffimi negatori. Nunc ftare 
promiffis zxquum eít, parvumqueinyentum parvis meis aliis ad- 
nectere. im | 
Ex aquz craffitie fponte náfci credidit Philofophus c cujus - 
generationis modum , quafi interiora vidifIec, elegantiffimé de- 
fcribit his verbis: Que «veró per fuperficiem aque nafcuntur plan- 
f? non aliund? , quam e cra[fitie aque fiunt. Nam dum color 
aquam attigerit , bec curfum non babet , quo moveatur , pro*ve- 
nit fuper ea quiddam nuli fimile, parumque aeris continens , ac pu. 
£refcit bumor. ille, attrabitque ipfum calor , qui per fuperficiem 
aque efl expanfus. Sed fuo, non Naturzgenioaufcultabat.  Dià 
fané multumque hafitavi, an veritati confona patefeciffec, dum 
etenim tacitus quandoque fuperficiem aquarum ftagnantium ri- 
tnabar , viridem quendam mucum bullulis immixtis rurgidulurti, 
qui prima Plantarum aquadilium ftamina texere videbatur, cu- 
riosé obfervabam , ex quo parum abfuit, quin huic fententiz 
meum calculum adderem. ^ Congruentia etenim cum Ariftote- 
lis dito notabarn , quiddam , fcilicec; nubi fimile, parumque aeris 
continens. Sed te accuratiüs penfitatá tandem €ó deveni , uc; rti 
me Philautia fallat , errorem acu pertigerim.  Pluries namque 
ks^ne in 


b Tom. 5. Mu[zi Veneta Miner. payt. 2. p. 356. 


168 499 )o( G9 

in. die me viridem telam luftrantem, ac defideratum herbarum 
ortum expectanterm fpes irrita fruítrabatur , dum paulatim cum 
pallore fubherbaceo flavefcens , mox pallefzens mucus ampul- 
lulis turmatim evanefcentibus, omnem expe&tacionis aleam de- 
ludebat. . Nimirum primo viridi crediderunt colori, qui & me 
juvenilibus annis obleryantem pené decepic. Rubec alibi, ni- 
gricat, flavefcic aqua , mutatáque juxta diverfam fuperficiem 
lucis refra&tione incaucos fallit, non cognatos effectus prodit, 
Putant alii, inter quosLicecus de Ortu Spont. cap. 23. quod ex 
pulvere ,corrafisque cadaverum, ac plantarum ramentis in aquas 
deciduis priftinos fpiritus adhuc canquam in putti vaíe continen- 
tibus deformes animz rurfus pullulent, cogitantes ita ad melio- 
rem frugem Ariítorelicas revocare affanias. Ipfe vides, paupe- 
rum ritu foris emendicant , quod non inveniunt domi, anima- 
rumque transplahtationem etiam in plantis Pythagorico fomnio 
cudunt. | Cefpitantes coecorum more à verá vià aberrant, dum 
alter dextrorfum , finiftrorfum alter tendic , neuterque ad fco- 


debit, lentoque tabo fatifcent. Ita videmus grana ipfa integra 
ex nimiis pluviis Coelo cadentibus in cultis etiam agris putrefcere. 


rius aquaticz planta feminaà vento, vel praterfluentibus undis, 


minarunt, fal(amque originem. praoccupatos Philofophos do- 


cuerunt. Velquod di&z precipue plante femina folliculo pro- 


prio involuta, vel foliolo tabefa&to inclufa germina; dum € iimo 
adaquz fuperficiem inobfervaca a(cendunt, quendam veluti nu- 
;becule glomum 'aére cumentem cffiogunt. , ut poftea patebit: 
Calor enim aqua, fordes femen a&tuanc, fibras expandunt., to- 
tum nutriunt,non generant, : | Ad 
Defcriptionem totius planta:.fubdit Philofophus, Radicem 
vveró , d inquiens, tion babel : nam in duris ferr partibus fix& 
d Eodem ditto loco. | fati 


4S )o( Ser 169 
funt vadices , neque folia babet ,nam à temperie multum abeft , & 
neque partes ipfius inter fe coberent. Quodetiam Theophraftus 
& Theoplirafti , & Ariftocelis C Scaliger e confirma 
vit, Absque radice (fcriptum reliquit) tron pauce «vel exempía 
eyivunt, ut Sempervvirvum , €5' loe , aut [ua natura , u6 aqua- 
tica Lenticula. Sic homo vivit mancus , €5 Lacerta amiffa cauda. 
Quibus fuccenturiavit etiam Diofcorides lib. r.cap.11. An hec 
cum veritate confentiant, primus Spigelius fpalam fecit, dum hu- 
jus plantz radices ante fc neminem obfervafle miratur ; Matthio- 
lus camen ante Spigelium eas fub nomine capillamentorum in- 
digitavit. Quod fané rudi etiam obfervatione adeó patet, ut 
nullus dubitandi locus relinquatur. Non camen harum radix in 
adeó longa filamenta protenditur, ut in altiffimis etiam aquis 
fundo adharefcat, ut nonnulli volunt, Sepé enim innatac, & 
à ventis quandoque fine ullo fui detrimento hinc inde difpergi- . 
tur, quandoque per mucofam quandam pulticulam undis infi. 
dentem ferpit, pracipué , fi recens nata, & in altis gurgi ibus nun 
quam fortaífe radiculis ima petit... Neque unquam vidimus, fà 
cafu à pigris aquis, ab inundationibus, vcl € nativo loco derada- 
tur, atque ad fluminum ripas transvehatur , quod adeó adole- 
fcac, uf in plantam cauliformem excrefcat Sifymbrio confimilem , 
quod Dalechampius, & Matthiolus Dalechampio prior, fe ob. 
fetvaffe non fine admiratione teftantur. Acaulis enim eft, in prin- 
cipio falem Monophyllon, reptilis, uniradix , feminifera , veficu- 
laris. Vidimus enim fzpé in umbrofis Litcoribus hanc in latus 
miré expanfam , nonin altum erectam , cum loci genius; pingues- 
que, ac rorantes gleba: magis foecunda femina, plantamve magis 
fücculentam ac luxuriantem reddere, non primam illam infcul- 
ptam, ut ita dicam, ideam ; tam enormiter detergere queant. 
Quoniam, fi hoc minimé à vero abluderet, felix hzc aquarum 
incola, tam admirabili dote, ac; feré dixi, Protheiformi vultu 
ditata fuper alias hujus faltem generis emineret herbas, nam fi in 
Sifymbrium , vel in Sifymbrio confimilem, & Sifymbrium in 
Cent. 1. C II. Append. (Y) Men- 
e Inlib. 1.de Plant. — f. Ifagog. lib. 2. cap. 5- 


Él 488 )oC f | 


—— 


Mentham vertatur ; ut Theophraftus ,& alii credunt, fatali per-, 
mutationum gyro antiquo prorfus humili chara&tere deleto, in 
altiffimas plantas adolefcere poflet. Sed hic inter clariffimos 
Viros, quos fummá veneratione profequor , pulverem excitare 
non audecanimus , an detur fcilicet hec vera in vegetabili regno 
metamorphofis,an fit fimplex morbofa alteratio, auc laícivien- 
tis nature lufus. De hujus plantule cranfmutatione fané firmi- 
- terdubitamus, fi ejusdem ftructuram , modumque vegetationis 
fpectemus. |. Sienim nón miraculum eft, feré eft miraculo pro- 
ximum, quod forma hac faltem mutetur in aliam adcó diflimi- 
Jem, ut cum Scholis loquar , vel quod hujus forma ititerna fit ca- 
pax diverfa form vel figurz totaliter difcrepantis ; vel quod in 
eadem ipfa materia diverfa formg nimium advena exiítant.Quod 
etiam ftrictiüs praclarum illud fapientiffima Societatis Iefuiticae 
lumen Honoratus Fabri notavit g. Hine potius fibrarum plexum 
aliqualiter poffe immutari , non feminalem formam conftanter 
accufat. Inmultis etenim plante vitiatz debent eífe , fecundum 
laudatum auctorem , non vitiatis fimiles , in multis diffimiles, 
quod in Lenticula, & Plante Sifymbrio confimili defideramus. 
Pure igitur iftud antiquorum ulcus, fi penitus eradicandum non 
eít, mitigandum faltem, & ad meliorem Natura ordinem refti- 
Tuendum. Plures namque przconcepta opinio , & fimilicudo 
aliqualis decepit , multos ofcitantia in obfervando, & nimia cre- 
dulitas. Eó-enim incauta, & audax quorundam fimplicitas de- 
venit, ut ad miraculum usque Plantarum transmutationem eve- 
xerint, ZArborum nempein Agnos , frondium in: Aves , /ruwum . 
inVermes , Granorum in /Mures, qua omnia inter alios, exem 
plo Teredinum , qua in medio ligno latent Petrus Joan. Faber pro 
infallibili veritate affeverare non erubuit. 
Felices anime , quibus bac cognofcere primum: 


ura fuif. 
Nos ufque adhuc centenis experimencis attrítí, nullam ve- 
g. Lib. z. de Plant, Propof. 105 ram, 


Agnus Jartaricus Qc. Anates Bernicla ec. Plinius Ned mon, ár. iffetel. 
fére omnes Panchym. lib, 34€. 5» 


Li 


45$ )o( S8 7I 
ram, & realem mecamorphofim , nullum fpontaneum orcum 
neque in animali, neque in vegerabili regno vidimus. —Expe- 
&amus tamen in pofterum , fi hzc fpeculandi feliciras inole(cer, 
quod & plante gignant homines , & Ovidianz fabellz fub Phi. 
lofophica Porticu fuum locum inveniant , fidemque, ac grati- 
am aliquando medirantium habeant. | Multa ex anilibus hifce 
figmentis obfervationi , & experimento innixus in meis Dialogis 
ex veritatis álbo delere tencavi alia in Opufculo;quod meam ad- 
huc curam défiderat; averruncare conabor. ' 

De Lolii etiam transmutatione, quz tam alté populorum 
in mente fedec, fübdubito. | Ob(ervavi enim fxpé , quod tem- 
peftate ficcá humile repit, ita uc interdum vix ad fpithamz lon- 
gicudinem excrefcac, hinc cum non aquet proceritate triticum, 
inter ftramina, ftipulasque calcatur pedibus, & inobfervacum la- 
tet, cujus femina rurfus humi cadunt, ibique fervantur. E con- 
tra veró pluvio Coclo campos nimis irrorante Lolium cur ali- 
is mal&. natis feminibus luxurians non folüm Tritici culmos, & 
ariftas exa quat, fed fuperat, triticum vel obruit, vel occultat, 
marceícenteinterea plurimo tritico , plurimo effoto, humilique 
pallente. Dum autem ruftici meffores fegetes tundunt, Loliuca 
ficcá cempeftate breviufculum non palmant, coc umque in agro 
relinquunt, Quod humidá tempeftate non evenit, imó coatra- 
rium fequitur. Hinc orta primó apud bardos ruíticos equivo- . 
catio, quod Lolium in Triticum, Triticum in Lolium mutetur, 
qua fabella nefcio, quo fato, é campis in fcholas irrepfic. Id 
quod clarius pater, fi datá operá feratur utrumque in terrá cribra- 
tà, & cordaté celebretur experimentum. Incaífum enim decan- 
tatam transmutationem expectavit Malpighius , utin Opere Poft- 
humo teftatur, incaffumque pariter , fi ulla meis verbis fides , per 
biennium tentayi. Id quod etiam aliis, & fignate D. Camera. 
riob contigit. Ait enim, quod celebratis per triennium expe- 
rimencis, ficuti, nec unius quidem grani tritici in Lolium muta- 
tionem obrinuit, ita fecundó nec avenam vel ficcá , vel humida 
Cut- 


(xa 
b. nni, 3. Decad. 3. Mifcel. Cur, Ger, Obfer. 1 4.3, 


172 | X95 )o0( $m — 


— Mn 
L) 


culturà eó deducere potuit, ut aliquando loliafceret.Adeó utrum- 
que fuit conftans , & Naturz fue tenax... Quod pariter confirmat 
"Lanara rationibus, & obfervationibus innixus in fuo Libro Oeco- 
nomico, / cujus au&toritatem in hac queftione non parvi pen- 
dendam exiftimamus,cum celeberrimus fuorum temporumAgri- 
culturz Magifter extiterit, uti ex ejusdem Confiliis patet. .. Con- 
cludic enim : Che perdendofí affai formento per caufa delle fovver- 
chic piogoie a lui noci-ve, in fuo luogo ti& campi tmoltiplica; e po- 
pola il Loglio , Avena, &5 e quella fiefja, cbe bà portato nel Gam- 
po il Villano o nel Lettame ,o nel Locco , vel addo ego cum tritico 
malitiose, vel ofcitanter immixta, vel invifa in agris annis elapfis 
relicta,utinnuebam, lta fallacia fübfunt in aliis vulgó creditis 
eransmutationibus, ut Lini in Dracunculum, fi ejusdem femen 
perforatz cepe committatur, ni me experientia fefellic, & ante 
me, magnos illos Natürz genios , Gefnerum , Matthiolum , Hift. 
Lugd. A. Dalechampium, Bauhi Imo; pace etiam clariffi- 
mi Malpighii, quod Uvarum racemi in Capreolos udo tempore 
vertantur , valdé dubitamus, fed racemi remaneant femper race- 
. mi,licet officio quandoque Capreolorum fungantur. Interdum 
T:b.: Etiam Capreoli 5. b. b. & l.l. in racemo hinc inde nati poft piftil- 
Fig 1. & 1, Jorum cafüm adeà excrefcunt , ut obfcuratá racemi ftructurà in 
fui officium cogant illum defletere, in cujus obfequium à Na 
turá deftinabantur. Succus enim, qui copiofus per hiantes f- 
ftulas adhuc fluit, ut Botrum, vel fücculenca uva grana nutriat; 
cum non inveniat piftillos , vel rudimenta Baccarum , que in. 
wvam faceffere debent, corrivat ad annexum Capreolum, eum- 
queampliat, & roborar, ^ Hinc enormiter elongatur, & crefcit; 
&c fupraracemi coftulasadolefcit. Ex quo patet, cur latior fo- 
bolefcat acuto , & flexili mucrone , atque fpiraliter obliquatus 
contorto funiculo non abfimilis , quicquid arripit, araiffime li- 
get Abhoc veró non fequitur, quod racemus in Capreolum 
vertatur, fedinferviat potius pro bafi , vcl fundamento Capreoli. 
E contra , fi uvz granula non cadant, cum fibi feré quantum - 
afcen 


à Lib, 6.p. 451. 


| -J9$ )o( S8 : 173 
afcendit , afcifcant , & abforbeant, Capreoli exinaniti , ut pluti- 
müm arefcunt, & cadunt , ficuti etiam. ut plurimüm , racemo 
proprio partu orbato , poft paucos dies flaccefcentia & marcor 
füccedit... Ia provida Mater natura vel rerum necceffitati , vel fu- 
perfluitati profpexit. 

O^ ESNDA, UPS i - - 


pari-modo füfpicamur de multis aliis, que vulgó in 
diverfam fpeciem verti creduntur. ^ Alterari pofle ultronei cori 
cedimus , transformari in cotum ambigimus. | Statutas & planté 
fuas leges habent, & monftrorum ipía generatio non eft peni- 
tusexlex. Creationis etenim , non mutationis naturam redolet 
perfeda metamorphofis. Seminum illa turpis immixtio fuas 
fervat motuum & figurarum coordinationes, cognatasque co- 
harentias, quorum quodlibet fuo munere fungitur, non vio- 
lato penitüs primo illi indico imperio ; fed alterato , propter divet- 
fum aliqualiter loci genium , diverfos contactus , intrufasque di- 
verfas , fed amico plexumoleculas, Hinc monfítra utriusque pa- - 
rentis Naturdm fapiunt.: lisdera & plantulz,fi fpecierum ordi- 
nem fpe&cs, obftringuntur legibus, ac animalia, — Alterarí pof- 
funt,immifceri femina, non antiquam penicus exuere formam, 
five ftru&uram novam induere. Quandam etiam analógíanY 
habes in metallorum mixtutis , ex quibus refültare videtur nova 
metalli fpecies, deletà veteri , quod falfüm eft, fi ftrito modo 
loquamur. Quodlibet enim rurfüs propriis menftruis ab alio- 
rum 'confortio dividitur , ac precipitacur, prifcumque revocat 
ingenium. —Cautéigitürtetales trasmütáriones etiam in vege- 
tabili Regno ftatuendz funt, ne fiat fpecierum confufio; ac ina- 
nis multiplicatio , cum crifpz , crepz , coftulz, vel fibrillarum 
major laxitas, aut corrugatio poffit diveríam aliqualiter appa- 
tentiam , non novam formati inducere Ira hominum facies ; 
licet cot lineamentis miultiformis Hurnanam fpeciem non variat. 
Detorquet igitur; intricat; immifcec, abbreviat, expandit mon- 
ftrificainterdum natura, velin morbofo ftatu neceflirace coacta, 
velartis libidine adulterata; vel nimio fücco dives fibrillas;fiftu- 
las, areolas , utriculos, non primam illam feminurn , falium , cri- 
(Y)3^ 


A* R2 Và Ld 


brorum, 


374 -$ )o( Se» 
brorum; fpirituum indolem, vel ideam penitus immutat , ni 
perdat. |... | | auod «30 ado 
Ex quibusomnibus deducere e(t, falfam etiám Lenticulz no- 
ftr transformationem in plantam Sifymbrio. confimilem , licet 
feliciori afpergine, vel uberiori foli gremio enutritam , quicquid 
afleranc Matthiolas , ac Daléchampius ; cum potius agglomera- 
tam cum Sifymbrio , vel ar&é ample&entem viderit, di(torcum 
etiam forían Sifymbrium; & ab ordinaria figurá aliqualicer de- 
vium, ob novum incolam ibi hofpitaneem, quod anfam errori 
dedie. Plante enitn aquatica fi ur pro exemplo Scaligero 
L. uc demonítrec, quod nonnullae adeó agreíti pollent ingenio, 
vel, ut ipfe aic, rufTicitate, ac feritate adeo funt indomita , ucnul-, 
lo modo mutentur. 4c fané ( (cribic ) aquatice plante fatis fun- 
£o pro exemplo nobis. . Quo enim cultu fiat melior "vel Alga, vel 
Prafjum, vel Lenticula ,*vel Salgamazum? Si non mitefcere , nec 
immutari poterunt. d 

Ira malé uvam barbatam ,sanquam rarüm in Naturá Mon- 
ficum pofuit Lycofthenes, aliique ítupidi admirabilis amatores; * 
cum barba illa pendeat à cuícucà , ab ejusdem femainc cafu à ventis 
delaco , Uvaque Botris annexo, ac germinante , ut aliàs animad- 
vertebam, quod clapsá etate Liburni pariter, prafenribus do- 
&iffimis viris D. D. Marcellino, & Jo. Conteftabili , cariffimoque 
Ceftono in, Ocyrao Teftis floralibus impofito cernere erat; arte 
Cuícucá velato, quod. malé nonnulli credulis, ac imperitis pro 
Ocymo particularis fpeciei capillato imponebant, ; Sed me ni- 
gu in longum res abripir provocante materia, Manus ad ta- 

ulam. 

.., Nafcitur Lens paluftris ex proprio femine, quod füb folio 
in folliculo lateralibus quibusdam. in areolis genito lacer, donec 
maturefcat, fenfimque fe. prodat... Obfervatur variis anni tem- 
poribus, fed precipue in fuis utriculis Menfe Julii , auc Augufti» & 
quandoque Septembris , fi anni tempeítas non adeó correfvat » 
vel fi Lenticula fub umbraculis delitear, ....... 


; : primis 
l Lib. 3. Toeophrafe, de canf. Plant. 


45 )o( $m — : | 37$ 
Primis Autumni , hyemisve frigoribus in fundum aque 
ftagnantis major pars Lentis defcendit, limoque fedet, à quo rur- 
fus primis vernz cempeftatis caloribus, cum Coeli clementia fri- 
goris fevitiem mulcet, fenfim atcollicur , & fuperficiem aque pe- 
tit; provido fané Naturae confilio. — Hinc lacus, fotfz, paludes ,. 
paucá, aut fine viridi cruftà hyemali cempore (qualent, nifi ripa- 
rum marginibus , aut quisquiliis , radicibus, aliisve herbis ad in- 
vicem agglomeratis innacantibus cafu adharefcat. ^ Cum enim 
fucculenta fit herbula, fibrisque , ac membranis tenerrimis cori- 
texta, ne brumali afperitate tabefcac, provifum eft, ut primis ri- 
goribus conftricte ejusdem veficulares capfulz , quafi ípongifor- 
mes facculi tantum aéris eructent , quantum fufficit , ut fpecie 
gravior evadat aqua, ficque, propter etiam fortaíle ejusdem fi- 
guram minus expaníam, fundum petat, ibique ab injuriis frigo- 
ris fartate&a degat. — Tepefcente autem rurfus vernali tegepore 
aquá, dilatantur denuó veficule , pulmonaresve quafi tracheo-- 
le , ca jue aéris abforbent ,.quantum eft (ufficiens , ut iterum: 
levior aquà evadens, fefeque magis expandens fumma petat, ibi- 
que virefcat , atque foetificer. ' eii. SEU 
Nec folum Lens, fed & Lentium femina idem fatum forri- 
uncur , hinc. volupe eft,.citra Lacuum ripas fedenti, cum radii 
folares aquas concalefaciunt, videre eadem afcendere ; nec non 
viride, leviufculum , uliginofum quoddam fundorum fedimen- 
tum, bullulis hinc inde turgidulum, variasque in fimbrias dila- 
: ceratum , quod poftea tenerrimis plantis; uti terra levis in teftá: 
natapti, nutrimentum uberrimum prabet. In illo enim fuam 
figunt quandoque radicem , quz tunc alboviridicolore fuffundi- 
tur. Plures Lentes gregatim uniuntur , uniusque folium alterius: 
marginem füperequitans , velut imbricatim difpofitum adeó ex- 
tenditur, uc brevi tempore herbaceo veluti tabulato totani aquae 
füperficiem occultet:. — citt 
Die prima Martii obfervationes ordicbar , quà favente aéris 
tepore fedem mutabant, & die decima Maji jam ubique, quanta: 
erat foffa lato germine virefcebat; Ubi veró folaribus radiisma- 


176 | 489 )o( S 


Ferranti, 
luper, 


giserat obnoxia, cum virore dilutus rubor ,& pallida flavedo fo- 

liorum dorfum colorabat, quod oculo vitro armato fpectatum 

pun&is purpureis in viridi - lave(cente cortice ceffulatim veluti 
difpofitis exornatum apparebat. : ! 

Revoluta folia, quz in ridem orbem , feu ovalem figuram 
rotundantur , turgebant admodum inzqualibus , & feré diapha. 
nis cuberculis quibus apertis manifeftabantur loculi cum exi- 
guis , & fere invifibilibus granulis , qua pro primis feminum ru- 
dimentis accepi. 

-" ""Obfervatà fcrupulofius aquá inter retiformesillos radicum, 
& fundi cruftz plexus maxima exiguorum folliculorum quanti- 
tas reperiebatur , qui , ut poftea didici, nil aliud erant ,nifi capfulz 

"feminum, vel pellicula: earundem vacua , € quibus femen erupe- 
rac, vel etiam lentium antiquarum tabefata folia , que poftea de- 
fcribam. "Turmatim quandoque omnia hec infimul adfociata 
viciffim inófcülantur; ita uc Fa'vaginis /Marine figuram fere 
amulentur. - In nonnullis tamen cum foliolis pradi&is, tum fol- 
liculis cafu non emiífam lenticulam vix germinantem aliquando 
vidimus, quz vel ob tabum contractum, vel ob deficientiam 

"ambientis albefcebat ut aliis herbis humi fepultis , vel ab acre 

non perculfis contingit, quz Receptaculum novorum foliorum 
vel feminum efle, me nondum fàtis edo&tum, ac titubantem 
firmabant. 

Dum Lentium dorfa in lenem tumulum in medio faftigia- 
ta Microfcopio luftrabam, in erofa cujusdam cute alveolum ex- 
cavatum inveni, im quo bina exigua ovula coloris albi, canquam 
in nido depofita protuberabant , que tam enormis parvitatis 
erant, ut quamlibet nudi oculi aciem etiam acutiffimam pr?" 
terfugerent , é quibus diligenter in vafe vitreo aqua pleno pro- 
prio in cubili fervatis ; poft o&o dies bini agiles albique vermt- 
culi eruperunt , de quibus in meo Generali infedlorum Opere fu- 


"fius agam. In parte etiam inverfa folii fepe vatiz erofionesre- 


periuntur , que feminum capfulas dilaceratas facilé mentiuntur» 


"meque non femel primis diebus harum invento inhiancem md 


perunt. Vidc Fig. iiij £. d, Tab. 3. 


d )o( ee 377 

Plantula hzc Monophyllon eft in primo exortu, atque ro- 
cunda, é cujus centro, quafi ab umbilico deorfum verfus radix 
defcendit. Hac quandoque ferpentiformis eft, & bruma pra- 
cipué, cum cafu aliquo aquis innatac in eincinnos in fine revol- 
vitur. Bafis radicis per folii ventrem variis furculis, ac propa- - 
ginibus divaricatur, quod (olàm in reficcatis patet, utc in Fig. fex Tab. s. 
taconfpicuum eft. Quando enim herba virens fuo curget fucco, 8* € 
potius quafi e vaginulz làbris extra monticulos femicirculares ' ' 
exit anticam verfus partem dulciter prominulos, ubi fulcus po- 
tius apparet primis eruptionis diebus excavatus. Vide Tab. 2.T.5. s. 
Dum crefcit folium, figuram ovalem fortitur,fenfimque fine fen- Fig 1«£. 
fu tumet levorfum, atque dextrorfum in parte acutiori , ex cu- 
jus marginibus inter corticem fuperiorem ac inferiorem tandem 
fiffura utrinque hiat, ex quarum fingula fingulum aliud folio- 
lum erumpit fub forma veré lenticulari. Vide Tab. 2. Poft- T:5.:2 — 
quam mediocrem adepta funt hacc mox enata foliola magnicu- " 8 ** &f 
dinem, é medio corum incipit pariter emergere radix diapha- 
na albovirefcens crafliufcula , cenella , obtuía, horizoncalicer cunc 
curvata, & in predi&o fulco femi-fepulta.Vide Tab. 2. Eaiffa rab, ;, 
radice, quz paulatim perpendiculariter dirigicur, terramque ver- £6 
füselongatur, in juftam magnicudinem folia expanduntur , appa- 
retque cunc cemporis ab hiantibus primi folii labris adhuc appen- 


fus funiculus , veluti umbilicalis, à quo nutrimentum fugebac Tib. 
adhucque forfan fugit. ^ Vide Tab. 2. E^ 4 


Interea hzc folia lateraliter enata aliis foliis lateralibus & 
ipfa turgent, quz pariter elucriantür à confimilibus parenti ri- 
mis, Vide Tab. 2. Non femper tamen utrinque germinant la- T5. 2. 
teralia hzc foliola, fed interdum etiam ex una tantum parte pro- 5 & E ^* 
lificant, & fi utrinque, diverfo quandoque cempore , ita ut unus Fig. 4.5, 
foetus adultus appareat, altero vix enafcente. Id quod curiosé ^* 
notabam, cft, folia hzc lateralia nunquam erumpere à folii api- 
ce, qui primus lucem vidit, fed femper à parte pofteriori , qua 
ultimó emerfit. Rurfus nata folia foctificant , ita ut circa pri- 
mum folium,quod alia genuit,fex & feptem parvo cemporis inter- 
Gent. I, c 1. Append, (Z) vallo 


— 


178 482 )o( S&- 


vallo emicent, ita ut citó videat, pené dixerim , filiorum filios, 
&5 qui nafcuntur ab illi. His adde , quod progreflu temporis 
ligamentum illud umbilicale difrumpicur , ita ut fui juris facta, 
& quafi emancipata: primó nata folia codem modo nova pro- 
generent, ac portentosé multiplicent. Ex quo daré often- 
ditur, cur tam vitó fobolefcat, viridique amictu aquas omnes, 
quas femel invafic, cooperiat. —. 

Vides igitur, Nobiliffime Domine, quomodo feítinanter 
propagetur foecundiffima hac aquarum hofpes, vel propagari 
etiam poffit fine feminum auxilio femel à femine nata, & quo- 
modo unicum tantum foliolum tot foetuum feraciffimum im- 
menfam aquarum molem occupare poffit: — Ica Ficus Indica; vel 
Opuntia , alizque planta fucculento. folio ditata, hac gaudent 
dote, quod nempé tüm mediante femine; cüm folis foliis in ami- 
co folo difpofitis radices agant, & plurimz evadant. Hino qua 
effugit, quod hujusmodi Plantz funt F'ivipar 4; &5 Quipara. 

— -Quandoqueobfrvabam, quod folium primiparum flacce- 
fcit tandem in ea pracipué parte, ex qua foetus eruperunt ; quan- 
doque totum exficcatur, remanente folüm veluti Spongitormi 
ampullula , nidulante adhuc in una parte viridi prole vix germ" 
nante.  Hyemali precipué tempore plures lenticule , qua: Fun- 
dum petunt , hoc fato laborant, afcendunt tamen & ipfa primo 
verefub formanubeculz ab Ariftotele olim obfervate fobolem- 
que virentem, qua ante earundem marcorem perfecta erat, pro" 
dunt , ut fuperius delibavi. | 

Folium reficcatum , tabefactum prius , deinde rurfus aqua 
'turgens, fi transverfaliter refecetur ; apparet undique cayernutis 
antrofum, variis veluti laminulis, aut parietibus arrectariis hinc 


folio enim celat fua femina in fi quibus 
tis, qua fupra planum folii, quafi verrucofa protuberant, üt in 
Fiet - feminigenas 
Fig.sb.cc, Tab. 3. cernere eft.— Hacc loculamenta, vel veficulas femin E - 


4398 )o( $9 179 

innuere videtur Mauritius Hoffmannus M. D. in fua Flora Altdor- 
fina, ubide Lenticula aquatica mentionem faciens, Paffim , inquit; 
in flagnis duplex occurrit , foliis majoribus fubtus rubentibus , 65 
minoribus in veficulas didu&lis in fine eflatis, à quibus radicum 
filamenta manifefliffime defcendunt. ' Modo unica, modo duabus 
pollet veficulis. Flores non producit, nifi ficuum exemplo, in 
ventre condantur. : Non in omnibus Lentibus reperiuntur, vel 
quia multz ex nimia foliorum generatione velut effet tandem 
fterilefcunt, vel quia, ut in Cannabe, aliisque fimilibus alia in- 
fecunda , alia feminali fücco gravesluxuriant. Lenté femen co- 
qüitur, atque maturat proprie placentule, atque pedunculo af- 

xum.  Elegantiffima in fuo pericarpio involutum figurz eft, 
oblongis perfimile Melopeponibus, exigua adeó molis , ut vix 
oculis nudis appareat. Sulcatur per longum flexis canaliculis per 
equa intervalla difpofitis , qui à bafi in mucronem definunt, 
eminentque inter illos diftin&i pulvini arcuato dorfo promi- 
nuli, uc Microfcopium minime fallax oftendit, — Vide Tab. 3. In r.t. ;. 

ecemi & quatuor circiter fegraina refecatur, pulpaque gaudete 5e 
fubalbida fua calyptra, & duriufculatheca involuta. Folliculus, 
qui femina fuo finu fovet, bicapfularis eft , quarum qualibet , 
tanquam vagina fepto intermedio diftincta, fuum granulum fer- 
vat. Hincin quolibet duo grana ordinaria Nature lege przclu- "ee 
duntur. Ejus figura fübrotunda eft, uti Tab. 3. patet. — Exfic- Cip 
catus fülcis fubobfcuré excavatur, fequens forfan lunatas femi- " 
num crenas, nonnullique bifido mucrone divaricantur, ut in 

f : x 


Tab.5.fecuti numerum f q ,tanquam in modu- Tab. ;. 
locontentorum. Proprio & folliculi gaudent petiolo, per quem F8 2. 
nutritius füccus, aeri lecula ,&remeant. Cumad 


LIN Ms B 


perfectam maturitatem pervenere, fuo jure gaudent ; quoniam li- 
gamentis , quibus anne&tebantur , laxatis,à materno velut ubere 
difcerpuntur , hinc claufis antiquis hoftiolis , novis adapertis, alize 
circulantis humoris leges, ut in animalibus , ftatuminantur , ac 
aliundé vi&tum ac augmentum quzrunt. — Ab aqua fcilicet pin- 
gui, terra, alibus, aliisque neceflariis particulis facurata fugunt 

(2) 2 : fub. 


"m ! C PS : 
fübtiliora ramenta, ut evolvatur inclufum germen; partesque it" 
ar&um ligatz , vel in compendium coacta expandantur.. lta 
crefcente feminum mole , & deficiente capfularum circumferen-. 
tia foras ex poftica parte folii exprimuntur , ut libertatem nada 
fibi vivant, ac fobolefcant. Fundum ut plurimüm fübitó pe- 
cunt ,ut magne matris forfan amico calore foveantur , vel pin- 
guiori aur craíliori fücco impragnentur , deinde dilatacis tra- 
cheolis , ac aere copiofiore intrufo, fenfim rurfus afcendunt. Sic 
foeta & aereo fpiritu, & nutritio fucco femina thecam dilacerant; 
apparetque ftatim marginatum fubrocundum foliolum viridi 
pallore perfufum , donec firmius factum faturatur magis, & cre-, 
ícit. Quandoque vel delaffata fibrarum in nativis utriculis vi 
energetica, vel incongrué filamentis marginalibus crifpatis , femi- 
num capfula ,tanquam in utero retinetur; in quo interdum p 
lulant ; viquetunc facta vel fibi vias dilatant & exeunt , vel etiam. 
in utero incarcerata progerminant. mbricatim ut plurimum 
Lenticule per aquas repunt, viridemque telam lento , utita dicam 
pe&ine , laxoque nodo percurrunt, Fig. 5. thecam feminum e 
folio prodeuntem oftendit. 
Nec novum eft in Natura , Przclariffime Domine ; quod . 
aquatica Lentes femine gaudeant. Datur enim, & alia Lentium 
fpecies, in quarum radicibus appenía feminum pericarpia , €vi- 
- dendiffimeé patent. Hacc alia Lentium familia à Bauhino Patavi- 
pa vocatur , non quod alibi non fit obvia, fed quia for&àn hanc 
primó in Patavinis aquis ftagnantibus obfervavit, ut clariffimus 
Botanologus , mihique amiciffimusIo: Baptifta Scarella affirma- 
Hifws ^ ban Sub foliis, inquit Bauhinus, fubrofundis copiof« lenticule: 
Yant//-37» aliquando fingule , aliquando terne ,&5 quatezne.rugofo eit- 
nui cortice donate adberent , quibus femen: copiofifumum, mint 
timum, €5 flavvefcens includitur. | Sapore aqueo conflat. . Lo- 
quitur de illa Lente , ad cujuscoftulas longiufculas adnafcuntur 
utrinque in:ale modum folia denfo agmine mutuo fefe pluri- 
müm rangentia ex oblongo rotunda, femuncialia, fuperius ftig- 
ratis nocata » inferius mufco , ut ipfe dicit, obdnéla, quam Ca/fal- 
pinus ctiam defcripfic. Datur 


I 


Tab.3s : 
Tig. $19 b, 


A5 oC Sv. 183 
. Datur & alia Lens quadrifolia día, qua & ipía futurz plan- 
te numcerofa incrementa fervat, femuncialibus pediculis cobe- 
rentia, & circa l livaricatior » licul juecxor- 
tus nixa. Hanc primó acceptam fatetur Mattbiolus.z Jacobo 
Cortufio , qui poftquam eam diligenter defcripferic, Semen , ad- 
dit, profert in-racemi modo in ipfo. Caule intva foliorum pedicu- 
los; Lentium fere effigie , non tamen adeo , ut in Lenie compref- 
fum fubnigrum , &5 longiufculis pediculis appenfum , denjum ; 
durumque. Id quod Baubinus; Hiftor. Lugdun. ac Cafalpinus , us 
oculati teftes firmarunt , quibus aliás.addam obfervationcs, fi 
Deus ac Veneti Patres meliora dabunt otia. ^ 7 
Si igitur & aliz: Lentium fpecies.non ignotis urgent femi- 
nibus , ut aüctoritate & facili patet obfervatione, mirari definent 
acerrimi fpontanez generationis affercores, fi & noftra etiam vilis 
Lencicula inter abjettam nafcentium ex purti: plebem infimo im 
fubfellio certó certis pofita, nulli, nifi. Anati , cum purmiila: eft? 
in cibum gratiffirha, femine & ipfa proprio lafciviat. 
— ^ Tournefortius, clariffimum fxculi.in re herbaria lumerm, 
cauté admodum herbarum, que fine femine nafci creduntur; 
Claffem inftituit. — Inter uerumque folerti dexteritate pendet; nec 
àíca(lenfum totaliter impetrat , nec delet. « Magnorum fcilicet 
virorum in modum nec aliis nimis, nec: fibi nihil fidit, fub ju« 
dice pendentem litem relinquens, .. De herbis, inquit; n marf- 
tiis, aut flwviatilibus quarum flores , 65 frudus vulgo ignorantur, 
Sperans , fcilicet, quod quis aliquando, vel alterutros; vel utros- 
que cognofcat. . Nofnullas étiam hujus: arcang indolis plantas 
in albo reliquit , quarum accurata. disquifitio , vel lento gradu 
rnatureícit , vel nondum fatis operofam fcrip limam exper- 
tacft. Multa enim usque adhuc latuere vitio temporum , non 
hominum , nunc meliori fato , temporum ufu; hominum indus 
ftria patebunc. itjks snienal tDpp 236r 
Nonnulla fuperéflent enodanda,, fápientiffime Dornine, aft 
nempe Planta-hac vere dici poffit //onopbyllon ,li diante 


4 p 


, (2) 3 i2 quodam 
3. In Come. lib.4. Dio[cor. p. 733. n. Jeff. Tom, 1. Claf- 17- fte. 2. Gen. p» 


1 


82 45 )0( S9v 
quodam villo , quem funiculum umbilicalem vocavi, progreffu 
temporis pluribus aliisadherefcat foliis , & an reQté appellari queat 
Viwipara fimul, 65 ovipara. Sed hec fumma cuz fapientiz; 
celeberrimo noftro Viali , praclari(fimis fratribus Triumphet- 
tis, aliisque:egregiis Artis Botanicee Magiftris decernenda relin- 
quo. Quoad primüm;cum quodlibet folium propria gaudeat 
Radice, fit prolificum, fejungatur candem aliquando à primo ge- 
nitore, fuique juris evadat, omnibusque diftin&tiffimé partibus 
ditetur', ac genitor , non diffonum: videcur, quod potiüs novus 
foetus, vel nova plantula dici mereatur unifoli4 , quam pats al- 
terius. Quoad fecundum cum praedictus foecus ex aperta folii 
crepidine, canquam ex dilatatis vaginze uteri labris erumpat, qui 
poítea codem modo, ac à femine nata planta foetificet, non ir. 
rationale prorfus putamus maternam plantam poffe dici /ivi- 
param. | Quod candem fit Osvipara, vel Seminipara, jam fatis ex 
antca dictis clarefícic. ET | T 
Hzc funt paucula, quz oculo tefte vidimus, & que fu- 
mus hafitanter fufpicati.: Alia rurfus tencamina plus Nature, 
quam arcis habentia, moliri eft animus , quz alias communica- 
turus. fum amplicudini tuz, nifi pudor obfticeri — Quantum 
enim mecum verecundiz tacite devoravi, quod ce moratus pet 
haíce paginulas peccarimi publica bellorum , pacisquecommo- 
da ? Sed fas ficLenticule mez magno frui patrocinio ceterarum 
plantarum exemplo, qug utuntur Sole fidcrum principe ad na- 
tales fuos illuftrandos , atque fovendos. ipt 
Obfervationes ,' quas fubcifivis horis fufcepi peragendas ejus- 
modi funt, quz vel di&tisrobur; vel obícuris lucem aliquam ten- 
tent afferre, vel mearum me przvaricati : ant Dt 
ftin&isin vafculis aqua plenis varia ad Lentium ortum, & vege* 
, tationem fpectantia nudius tertius imrifi. 
Primum continet nuda femina aftatis elapf,uc ferupulo- 
fiüs obfervem germinationis modum. | 
Secundum Follicülos cum inclufis feminibus. — - 
! Tertium Folia Lentium tabefacta nubis fpeciem referentia, 
quz notavit Ariítoteles, | Quar- 


49$ )o( Lal 183 


- Quartum Cruda adhuc evulfi foetus. is foliola ex rimis vi ex- 
tracta , nondum radices adepta, & lenticularis figurae. 

Quintum Folia fola fine: foctibuslateralibus, vcl foliolis. 

Sextum Lenticulas radicibus penitüs obtruncatis, 

Septimum Lenticulas cum, radicibus , & foliis aliis circum- 
exiftentibus fuis umbilicis adhuc annexis. - 

Sed dum me alio yocant Pra&tice Prale&iones , claudam 
Epiftolam Baconis confilio , quo Philofophos relictis generali- 
bus , qua caeco impetu extra Veritatis femitam plerumque trans- 
verfim agunt, ad particularia rimandum invitar his yerbis :o De- 
fcendant tandem bomines ex prealta turri, ex: qua Naturam à long? 
fantum defpiciunt , &y circa generalia nimium occupati funt. Si. 
attentius , 69 diligentius particularia apicient , magis «vera , &y 
utilis erit comprebenfio. 

Patavii Pofiridie nonas Februarii Auro 1 706. 

TABULA PRIMA. 
^ Figura Primae suo ines) uad se 


Uve Racemus  florefcens. 
a. Ramus ,vel Palmes Vitis. 
b. b. b.b. b.b. Quinque Capreoli iuter. forum pedunculos , ac ip racemi 
coflis y umusque in trunco ejusdem. 
c.c.c Flram fix [lamina Calici adorxa utrum apicibus flos rofacens , 
veluti inverfus umbellatim adbar s 
d.d.d.d.d. Fleres , quibus. cecidit nmlella cum fiis quét circa Pi- 
flillum erumpentibus 
e. e.c. Flores cum petalis adhuc Lauf, 5 tacadBis tane I 
 .. Figura S ecunda. UOEMCUDRIE: ix 
Umbelle florum po Wypetala, vel 23, rófacei. TEC Y omes 
f. £. Umbrella fleris pars cava. 
g. Urmbelle floris pars convexa. 
h. Urbella lateraliter fita. 
Figura Tertidi | 
d. Racemus y cui eb tempeflatem nimis pluviam cetidersint foi tum fuis 
piffillis , c pedunculis; - Piflilum eff ea part, que s abir in Uve 
"gra anum 


0. Lib. 4, de Augm. [cient. cap. 2, 


DENEN. 113.4 


£ uw ". 


ra»xum Ae reati quati plerumque feminibus s fen gigartis 
prfererbei ful fet" 
L.11. 1. Capreoli datar tum in bafi ractmi ,tumin. fapmorihe ejusdem 
partibus au 
m. m. Racemi ame obtufum fine Capreolis , f ficnt apex vAermi, 
TABULA SECUNDA. 
Figura Prima. 
a. Lentis filium inver[um [ime faris , wel filiali utrinque érampenti- 
"s , C camradice obtruncata. 


e Radix erumpexs veluti ab aibi e centro folii oberuncata 
€.c. Pars poffica folii cum rimis: utrinque apparenribms. 


d.d. Veficula , quibus totum inver[um folium diffeminatur. y quarum be. 
neficio fortaffe innatat aque. 


- €. Sulens anticam verfus partem , in quo prim radix erumpens jactt. 
—£f. Pars antica lenticula licet. obtufror. 


Figura Secunda. 
Leni , à qna fiu UE S ?ve iced E£E - erumpunt. 
Tertia. 


a. Less geuitrix cum dria ais j vel "Jutibà circumadjacentibus 
adbuc funiculo umbilicali adnexa. 
b. Lenticula, an mediante funiculo umbilicali e adbuc Lenti genitrici 


y» 


ppe?. 
(o€. Foliam: Tarirade ab Alio foliolo enafeeni.. 


d. Folium aliud laterale fetum £ emittens. 


e Fetus rue feliolum ced à quo radix incipit descri in 


ra Quarta. 
a. Len: primipara OS Cum foliis primis adbarentibus.. 
b.b. Dwo fatus laterales , five foliola imbricatim pota. s: 
c. Futus , cui radix elongatur. 2e 
d. Fweniculus umbilicalis cni | folia appenduntur. 
e. Felium Lentis ,4 AM omnes Ali ep ded 


Figura Quin 
a. Lens transverfim (cifa , priu ibi: deinde S. qua ctl- 
wlata apparet. 
Figuta a. Sexta. 


a Lem imverfa adbuc adoleftens ,& cujus. medio m radix emtrgert 


uc tamen in qanaliculo feryatur, .... 
b. Pas [Imbilicale, T4 


EX E 
TABULA TERTIA. | 
| Jd cPigüra Bees 5 nunohat) ww. 

a- Folliculus Seminum. Lentis fabrotundus. 
! . Figura Secunda, 
b. Felliculus alter in verrice bipartitus. 
"EL c Metbe gen e Figura Tertia. : 
..€, Semen Lentis. proprio pericarpio denudatum à folliculo. 
S I E. T. o BIBUEM CEDN DP ek 
d. Foligp inver[um à vermiculis excavatum feu erofum in e, cy f. 
. Figura" Quinta. : 
a. Lens Semen b. parturiens; : 24 i. 
-«v Tigura Sexta. j 
ovx Bina folia ,qua utriculoi femimales: aftendunt...— Dot] ^ 
io 8e VFolinm, quod unicum babet utriculumb. d ww 
€, C. Folium , quod binos babet. utviculos. Rei E rus 
5d. d. Radices , qua intra. folium in. varios vermiformes Surcules diva- 
... Ticantur , C qui folum apparent in folüs exficcatis. — M 


Dx. D. GEORGII D ETHARDINGIL Sen, 
Archiatri Ducalis Megapolenfis 


CONTINUATIO PARALLELISMI 


ad | . 
MISC. CURIOS. GERMAN. DECURLE I. 
; ANN. IV. & feqq... ; 


: ad 
Anni IV. Obfervat. X. 


WAPONN | de Eden 

Car dialgia viris fymptomatibus flipata tandem letbali. 
N? ex fubje&to , ac quidem ex dolorum ipfenfiffimo infiltü, 
cardialgia nomen habet ; & magis illud meretur, fi imorcem 
afferat, id quod in foemina obfervavi , que flore etatis ferox erát. 
Hzc fubito corripiebatur: doloribus füb forobiculo cordis mo- 
leftis exeo locoin oppoficám dorfi partem excurrentibus , quós 
topicis utrinque adhibitis fedare primum fed fuifferi tencabarm, 
Cent, 1, e IL, Append, (Aa) feli- 


"d. dc "WE TOCRNE iii 
fclicius interné propinatis paregoricis queis, cum lotium pulta- 
ceum & chylofüm obferyarem, (tomachica blanda addidi, le- 
vamen & folamen afferens; pacata mox videbantur omnia, illa 
foras prodire & officiis fuis przeffe ; quando triduo elapío menfa 
accumbens fubito iterum graviífimis illis doloribus correpta, fan- 
guine ex naribus prorumpente, profternebatur , & exanimis con- 
cidebat, nec. generofiíflimis adhibitis rermediis cx orco revo- 
canda, : 


: Ad 
Obfervat, X XIII, 
—. Prematura /Menfium eruptio. 
wodfi ex menfium eruptione nubiles & generando foctui 
C» judicande funz puelle , prout non fine omni ratione 
communis opinio fert, quid ftacuendum de illis, qua fi non mox 
à partu, tamen aate recentiffima menftruatim purgantur ? Sru- 
pui, fateor , quando aliquando vocabar ad filiolam octennem ex 
fuppreffione menfium cachexic obnoxiam, utpote cui à quinto 
&tatis ahrio ffaco cempore exactiffime fluxerant, & mitatus fam 
revocatis medicamentorum ufü menfibus, omnem cachexiam 
"ceffaffe , ut cum annis adolefcens formofior , viro nupta elegantis- 
Hfima fili mater fic facta; fortean adhucin viis nifi petechiarum 
malignitate victa animam reddidiflet. is ve 
| SXUMMUL OHALBG LA 2! Add 
Obfervat. XX XVIL 
| Llcera V'entriculi. | 
| fera pe onere Author monet, vulnera ven- 
triculi alia infanabilia effc , alia lethalia: fed crediderim pariter 
diverfirnode ratione lethalitatis de vulneribus & ulceribus ven- 
triculi effe pronüntiandurh; & minora vulnera pra ulceribus ma- 
ximis majus periculum inferre, in utroque fateor cunicatum ef 
triculi perforatio obtinet; hinc Clyyli profufió ,aftnon ii hac. «0; 
. omnis lethalitas verfacur , fed illam affert deligationis irpoffibi- 
lias, & quod in vulneribus ventriculi mox poft vulneratioriem 
 Ancermum yencriculi: vulnus externe plage abdominis-haud s 
| ; P 


: EL 2r0-. u$7 


pliusrefpondeat , quin hic exeunte chylo , diftentus eo antea, col- 
labitur & recedit & (ui obcurationem negar;aliter res obtinet in ul- 
ceribus ventriculi , utpote in quibus tunice ejusdem cum abdo- 
rainis integumentis coalefcunt, labia firma conftituunt, & quia. 
illi haud amplius in tantum recedere licet, quia fufpenfus hare- 
at, chirurgicis laboribus nunquam: non hz continui folutiones 
patent & parent; & tantum abeft, ut lethalitatem afferant, ut 
confolidari nefcia, fi quie ventriculo conco&tu molefta & diffi. 
ciliora fint: tradita , feliciter per- has;vias eliminari queant id quod 
perfrequenter in-fene vidua his meis oculis vidi, quz ex apofte- 
mate in regione epigaftrii aperto ulcus fervabat à multis retro 
annis, quod commode fatis curundá claudere affueta erat, fed f 
quadam ventriculo molefta efle £zntiret, mox cum éorís cadem 
cxcludebat. AER 


A4. 
Obfervat. XLVI, 


€ 
"Marasmi cura per balneum aqua dulcis. 

Uporiíta famigeratiffimis panaceis quam fepe palmam pre- 
ipiunt! fed originem fuam perfrequenter experientia: magis. 
ac rationi debent. — Illisannumeraverim balneum aqua dulcis; 
emaciatis ade falutare( modo non phthifin maraímus excepe- 
rir) & proficuum illud maximé in puerulis ex ignota, ur ajunt; 
caufa marcefcemtibus nunquam non obfervavi. Soleo camen 
circa illius ufüm monere, ne corpus nimium incalefcat, & in fu- 
dorem diffolvatur, potius tepido calore fibre mufculorum ti- 
tillatz fuaviter laxantur, & molliores fiunt, hinc debita icerum 
fanguinis copia admiffa, qua fimul copiofius nutrimentum af- 
fert & apponit, habitum corporis turgidiorem reddit. 


Ad 
Obfervat, LXXXII 


De 
*&n APHTHARUM remedio. 
Nventis, novimus, facile cít aliquid adderc, liceat & hoc mihi, 
quando obfervatio oleum raparum, in quo tantillum facchari 
(A8) 2 diílo- 


188) qe 4. 0( St 


diffolutum , tam prafenraneum aphtharum remedium vocat, ut: 
crocum addam; quo felicius remedium hactenus reperire haud 

potui, fivc oleo c. g. amygdalino; five Syrupo convenienti illum 

mifícuerim, | | i53 n 


d! &iUD , Ad [ 31 T bead 
^ vwUAnni V. Obfervat. C^. 5. 
" D | 


4 € 
s5 0 po Syudore unius tantum lateris. | 
jAjiter in Viro;ex Mufices peritia multis & mihi commenta- 
^'dffimo,fudorem tantum dextram genam-occupanrem, fz- 
prusobferváviilareius prorumpentem, quo palato magis gratum 
cibum affumit. 105 bate 
Obfervat. CV. 
Ambuflionis remedia. 
(2 ex manubriis ligaeis malleorum frequenter manibus 
verfatorum, ignis beneficio prorumpens, fateor, medelam 
affert. Illam quoque preftat humor ex cochlearibus ligneis; 
queis coqui utuntur, maxime queis cramben movent; (obl: 
Itffe[) corcura ignis exfudans aft pauca quantitate, affatione illa 
cx utroqüe- óbrineri aliquid poteft , ut attendere ad alia vix fo-' 
lea; qui loca ambufta vitello ovi, lini oléofübactofcvere & fà- 
nare foleo: Idem fperare licet ex unguento calcis vive cum olco 
Rofarum parato, —— ai 
ui Jiu S A4 cx 
Obfervat. CX. 
NUM -De : d bun 
Seminis Dauci ufu in Liibiafi. c eU 
Tm dum vero Lithontriptico Ars Medica caret; in ufum 
vocanda funt magis.nota & tuta, quamvis externa illorum fa- 
cies magnum quid' vix -fpondeat, ^ Spectat.huc femen Dauc; 
cujus vires fperato majores, quoties illi confidere volui, obferva- 
vi, maxime in forma pillularum fuccino pptt.- & cerebinchinz 
junQtüm : preprimis autem majori calculo exclufo arenulas ao 


LE 


, 


Susi Rud 2 E 


L4 € 


huc in viis urinariis herentes hoc remedii genere tuto, cito & 
jucunde eliminari , crebra experientia motus; affirmo. : 


4 
Obfervat. CLXII. 
1A an E. 


t Deglutitione dicverfimode le[a. 

Eglütitionem fieri ope fibrarum mufculofarum Oefopha-: 

gum cingentium, extra dubium eft, & in aprico ; haud ta- 
men eque patet ratio, qui nunc folida, nunc fluida felicius ven- 
triculo tradantur ; momentum aliquod in rigiditate epiglottidis 
refidere crediderim. Singularem in Viro quodam Nobili obferva- 
vi cibandi modum , qui folida nullatenus, ne micam panis ante 
ventriculo poterat tradere, quam fluidis viam paraílet, & hac 
tamen forbillanda erant, humectatis veró viis menía accumbens, 
fine omni ulteriori remora, quem volebat cibum, fat larga quan- 
titate capiebat. 


Ad 
EN Obfervat. CCVII. 

Innoxia Opiatorum deglutitio. iu | 
Refcunt paradoxa ex indefeffa exemplorum colle&ione: hinc 
opii innoxiam deglutitionem roborare volo exemplo/Egro- 

ti perilluftris, qui nocturnos dolores, fomnum arcentes , uno al- 

terove opii grano fedare affuetus , nunc ex 5j. vix tantillum fola- 
tii percepit, affumere veró & hunc cogitur , convulfivis artuum 
motibus cecteroquin obnoxius. 


Ad 

Anni VI. Obfervat. XXIII 

: -Epileptica à Spero. — 71 
St aliquid, cum Matthia Unzerol. 1. de epilepf. cap. 16. S. 11. 
—epilepfiarum caufis , Diabolicas machinationes addere , aft, 
quid urger, ut Diabolo morbos facremus; qui creatura eft, fuis 
limitibus incluía , quos vel transgredi vel naturalem rerum feriem' 
à Deo conditam ; invertere nequit , ubi faciliorem etiologiam 
& fenfibus magis perviam ftru&tura corporis humani monftrat r 
: (Aa) 3 : Quis: 


P h^, 
* 
d i:l 


190 e 

Quis velleviori oeconomie animalis notitiàimbutus non intelli- 
gi, membrorum concuffiones .& actionum animalium fun&io- 
ics tunc vitiofe fieri, quando anima ab objecto quod fibi non 
inodo moleítum fed functum judicat; five internum fuerit five 
externum, omnibus viribus fe liberare fatagic, quotquor fibi func 
à (crvitiis ad officia, ad opem ferendam cogit, qui non blanda, 
quod affolent, fed maxima vi & copia jufto frequentiori, huc 
illuc cendunt, in membra ruunt, & reciproco in fc ipfos motu 
injurias (ibi inferunt & accipiunt ; unde clades major, quando 
mufculorum fibrz textura ce erioris ,tot impulíibus vel fuftinen- 
dis vel , quod é re foret, cohibendis impares funt. Que indefluit 
ratio , convulfiones quare in infantibus , puellis, imo adultis 
fexus fequioris frequentioresac in fexu mafculino latius deduci 
poffet , nifi mallem fübnectere hiftoriam puelle decennalis , que 
cutiofis & fixis oculis , contemplans jam mortuam, diu antea 
fibi famulantem & familiarem ancillam , loculo impofitam, 
fübito corripiebatur epilepfiá treeies, imo fexics dc die recurrente, 
ur ad fpithamz: alticudinem, fupina in letto quandoque evehere- 
tur, fruftra deprimentibus illam adítantibus , nec penitus illa ex-. 
fpiravit , donec pubertatis annos ingrefla viro gupfic & partus 
nonnullos tulit. iom 


Ad 
Obfervat. CI. 


De 
, Vene fub linguá feGione funefta. | 
Uories non mors& leviora, ut prima facic fefe fiftunt, mor- 
4L alium confilia incempefítiva penfat? Ex revulfione intempe- 
iva, quando venz fub linguá inciduntur , funefta meturt Ob- 
fervationis ciratz Aurhor Percelebris , & exemplo do&as con- 
clufiones roborat : Quidni ex hamorrhagia fectarum venarutm 
raninarum, uti audiunt, funefta zque certó judicáremus? nullis 
quippe ligaturis, cerciffimum quod ego novi hamorrhagiarun 
repagulum , hic locus eft.  Tragaediam idem confpexi in A 
]eícente optima tum quidem. fpei ; peractam, gui Yeng idt, 
E : 


489 )6( $67 E-— "s 


— 


di&a, quod febri malignà decumbebart, iricidebantur, tanto quip- 
pc flumine manabat fanguis, ut quicquid ex Nitro, Vitriolo aut in- 
gratioribus ftypticis ore retineret , fiftere haut potuerit, fortean 
in ferro candente medela fuiffet, aft jam ad nomen illius remedii - 
contremifcebant omnes, & applicationem deteftabantur admo. 
dum, Adolefcens vero ille brevi ceraporis fpatio obrepente fvavi 
fomno, diem obibat placidiífimé. 


4d 
Obfervat. CXIV. 


à 13/1 
xe Singulari Ilei-curatione. i 
X Uod remorz in inteftinis herentes, à fucco pogporum Bors- 
dorffianorum. avide & in largà quantitate haufto fucrint. — 
ruptz & expulfz ,acáfluido ileus medelam acceperit, attentio- 
nem vel inde meretur;quia Practicorum cohors non ad fluida 
zque, nifi gráviffimum pondus obtineant, ac ad folidiora con- 
fugere inilei cura folet. Unde eft, quod globuli vel curiofius ex 
Antimonio vel fimplici modo ex plumbo fufi ad deglutiendum 
propinantur: Et funt, qui illis pro majori robore & feliciori de- 
fcenfu jungi volunt aliquot drachmas Mercurii , quamvis paucis 
hic modus verus conítet. Non fine tacito fuübrifu obfervavi 
Pharmacopoeum, cui talis modus in formula prafcriptus erat; 
ultrahorz fpatium globulum plumbeum & argentum viyüm in: 
mortario, quo coirent, fruftra exercentem , donec ex amici fua- 
fu faliva inun&to & madcfacto globulo , non equidem drachi- 
ram, quz precepta erat; fed fcrupulum Mercurii illi maritaret , 
n nitro: exhibitus ifte globulus curfum feliciorem obtinuerit, 
comperirc haud porui. Mihi ex praxi innotuit, globulos ex melle 
ad duritiem co&o paratos, & cum olco olivarum exhibitos; fa 
pius ileum feliciter folviffe.. 


s ad cio ; 
Obfervat.. CXVIII, 
D 


in c 
Puero cum 6. digitis in utraque manu nato. * 
v; 


192 £89 2o ( $8 
X 7l imaginacionis, ut vult Cel. Author allegatz Obfervatiónis, 
V. Puer ille cam 6. digitis in lucem protractus eft , & ira ejus- 
dem atiologia aliquomodo patet. Aft qua ratio & qui fir; quod 
in Familiz , quam apprimé novi, & qua mihi confanguinitate 
juncta eft, ultimus vel ultima natu fexto digito in manu utraque 
dotatus in lucem prodeat? Adhuc dum ex illa vivit; qui cicatri- 
ces in propriis manibus (mox enim poft partum. digiti illi re- 
fecari folenc) & offa digitorum filii fui ultimi. aflervata, often- 
dere cuivis poteft. Qui fpiritum mafculinum nil magis addere 
ovulo foeminino contendunt in impragnatione ac calorem in 
'exclufione ovi gallinacei, habent, in quo fc exerceant. 


i Ad 1 $0 
.. Obferyat.. CXLIIL 


De 
.; Podagra confagiofa. jbni 133 

Uod huic Annulario ex emptis Podagrici veítibus contigit, 
X, Z ut cruciatibus pedum dolorificis vexatus mercaturam fatis 
caram lueret, id novi obtigiffe cuidam, qui ocreis, pellibus in- 
terius obductis, queis pedes fuos Confülaris Dignitatis Vir, Po- 
dagra Cliens: & fubditus devotiífimus , munire affolebat, per 
breve quamvis iter indutus, morbum illum & fimul omnium 
rifum fibi acquifivi —' ^ «- : 


Ad. 
Obfervat. CXLIX. 


23g IDe 

Singultu diuturno. : 
QIngultum , five ad fymptomata depravatz refpirationis cum 
iOPlatero, five ad expultricis facultatis ventriculi lefiones cum 
aliis referas, aberrare haud videberis , cum fübjectum fuperius 
orificium ventriculi à diaphragmatis fibris carneis cinctum 
claufum. Idem certo modo de eru&tatione dixeris fingultum 
emulante : illà Pifcacor jam per annum laborat , tam frequen- 
ti & gravi, uc ne verbulum proferre poffit, quin fingula fyllaba: 
ructu intercipiantur, & falutando mira ifta loquela omnibus 
terror fit. —OXd 


4 oC S9 19r 


Ad Obfervat. CLVIII. 
De nullo Panis Efu. | 

Erentur exempla in Obfervatione illá allata, hominum fci- 
Mis , parciffimo pane vefcentium, confiderationem , ma- 
xime quia £ucagxc; pradicantur & optima fanitatis , ex pane 
vero, fi aliunde , fermento ventriculi pondus ingens accedit. 
Aítin ftuporem me íxpius egit confuetudo Viri, qui equi- 
tuum Magifter erat, (ed ad majora adhuc natus : Hic corporis 
robore quosvis militi: labores à juventute fuperaverat, & ad- 
huc dum (üftinebac, fcd non tantum nullo vcícebatur pane, fed, 
quod mireris, in hujus locum fürrogabat lardum przpingue, hoc 
omnibus cibis immenfa cupiditate panis inftar jungebat, & necef- 
fariam ejus quantitatem femper fecum vehebat. — Facilius ratio 
pateret, fi macriori delectatus fuiffet , ex falinis enim particulis, 
quas fumus concentrac & auget, fermento vis accedere potuif- 
Íet, aft ab oleofis, queis pinguior lardi pars abundat, quis non 
fpiculorum falinorum, in quibus liquidi menftrualis virtus refi- 
det , recufionem,aut fi mavis involutionem metuiflet, ac appc- 
titus ruinam. 


Ad Anni VII. Obfervat. CXCIX. - 
De ZAntipatbie exemplis. 

Ui omnia antipathiz exempla colligere vellet, haberet, 

quod ageret: nafcuntur nova, cum novis individuis ; magis 
de(udaret, qui /Echiologias illarum adjicere fuftineret, adeo info- 
lita, adeo incongrua quandoque averfandi ratio eft... Novi, qui 
odore corii bubuli recentis, vulgo frifd) Syuditem / admodum 
recreantur , novi, queis ille animum folvit. Femina hujus ur- 
bis menthz non modo fragrantiam , fed rubete quamvis ab- 
fcondicz , prafentiam fudore colliquativo luit. Alia non ad 
adfpedtum, fed ad nomen Foliorum Lauri contremifcit. Qui 
laqueum fuper mensá penfilem modo lenis accedat motus, in- 
tueri falvo animo nequeunt, novi uno plurcs, ut & focmi- 
nam natantes in vino Citri cortices abhorrens. 


Cent. I. e$ 1. Append, (Bb) Ad 


192 489 )o( $8 
Ad Obfervat. CCIV.- 
De .Aboríu Venafetlione impedifo. 
WX Uod de Pueris conftat, primo afpectu illis horrida, frequen- 
riori contre&tatione & ufu amica'& gratiffima quandoque 
reddi , id falvo comparationis tertio, in. negotiis Adultorum, 
fenum aliquando, fed ctiam in re medica obtinet. Noloin robur 
illius fata medicamentorum chymicorum recenfere : atten- 
damus modo ad Venafc&tionem in gravidis adhibendam, qua 
quondam inter res prohibitas locum obtinebat, & augebat ca- 
salogum rerum foetum expellentium , aft hodienum maximo: 
cum commodo utero gerentium adminiftratur , imo intermiffa 
& foetum & Medici confcientiam gravat, & onerat. Gratiam 
ex ejus fuafü non levem obtinui, & vivit adhucdum foemina; qu& 
cer abortum medio geftationis tempore pafla , quartum gravida, 
venafcctione infticuca feliciter Mater falutata eft. | 


. Ad Anni VIII. Obfervat. XXIII. 
De 4Hitdu fanguinis copiofo, fine detrimento fanifatis. 
QI quando Medicus titulum , quod fit fidelis Nature minifter » 
Jambire , & reapfe cueri , incendit ;fe talem praebeat; neceffe e(t» 
in obíequio hujus variis moliminibus ; qua pro falute fua centat 
& profert, praftando, dum vias ipía noviv alias impervias.  Stu- 
pemus fanguinis excretiones per nares ys aures, per dentis al- 


dM — — nma ms 


- veum, per digitos, imo per verticem factas ,fj quando in foeminis 


tributum lunare non jufté perfolvitur vcl vaforum hamorrhoi- 
dalium firictura in viris viam negat, fpectatorem hic potius, vel 
blandum monitorem agere decec, quam rigorofum exercendo 
imperium omnia interopeftivis adhibitis correctionibus turbare 
ec perturbare. Confirmat mentem meam fanguinis profluviums 
quod fpe&tavi cum lotio prodire in viro jamdum fcxagenario » 
cui, quia fine notabili virium decremento excludebatur , nullam: 
medicinam facere volui, & Patiens, quamvis id per fesquiannum. 
perduraret ; haud egré inde unquam habuit. id 


4$ )o( Dll 9*-  d93 
AdObferv. X XV. 


Puella fiuore albo laborans. 
Imilem uteri coryzam largiter profluentem , in puella fepti- 
mum modo annum ingrefla, premiffo eccoprotico, aroma- 
&icis adhibitis feliciter fuftuli. 


Ad Obfervat. LV, 
De Flippomane. 

Uia Obfervationis allata: Cel. Author, varios varie de Hippo- 

mane fentire dicic, & effe innuit, qui plane illud in dubium 
vocent, referre liceat, quz ego circa illud obfervaverim. — Tria 
aliquando fimul mihi dono data funt, qua accuraté contemplans, 
cum figurá primàá , Obfervationi predicte annexá apprimé con- 
venire videbantur, mox illa pro affervatione commodiori , & 
quo deinceps in pulverem,adeó in partus difficultate decantatum, 
redigerem foco pro blandá exficcatione appofui ; aft vix ignem 
fenferant, curn farinz inftar fermento fuba&a curgefcerent, & in 
molem eveherentur , duplo primam fuüperantem, cultro poft ex- 
ficcationem illa difecando , interiora reperi plurimis capfulis, hinc 
inde diftenta, nidorofus veró odor naribus perquam erat mole- 

us. Dec viribus nil certi ftatuere adhuc poffum.. : 
Ad Obfervat. LXXIX. 
De Aqua rubicunda. 

Uoties non vulgus in prodigia credenda perquam mobile, 
(0). confpecta aquá rubr lante, in fanguinem hanc 
abufle, & infelicia quavis fignificare, plenis buccis & animis timi- 
di cns Ea. vero Viri do&i merentur, qui aquis, me- 
tamorphofin ut volunt talem paffis, viciniores in caufas forma 
& rubedinis inquirunc, & his dece&tis ridiculum vanumve metum 
& omnia finíítra collunt. Annus eft, & quod excurrit, quan- 
do pariter urbs noftra perfonabat cumultuaria voce , in vicino 
pago Zehn, milliare à Guftrovio diftante, paludem in fangui- 
nem abiiffe , & quavis infaufta regioni huic fignificare. Invi- 
trabantur facile illuc & concurrebanc undique fpectatum IT 

(Bb) 2 


uli; 


EN | 4$ )o( dex 
duli; ego quia le&o ex morbo dctinebar , impleri aqua iíta 
miraculofa lagenam vitream & mihi afferri curavi, quo ex- 
perimentis in rei veritatem inquirerem 5 Aft non adco multis 
opus erat, fola quippe quiete per no&tis fpatium fundum ru- 
bram terram occupafle , fuperftantem vero aquam inftar alius; 
claram & limpidam vidi , terra illa fibi reli&ta ochram refere- 
bat; quá fundus paludis gaudet , nec multo poft ipfam paludem 

riorem faciem limpidam aífumpfiffe comperi , fic terror in. 
rium defüt. ^ ! | 

Ad Obfervat. LXX XVI, 

m. De LaGein mammis Virorum. 

*& TOn obvia quia funt exempla Virorum lac fundentium, adeo 

mammarum ufus in fubjecto potiori poft partum negligi- 

tur , addidife liceat, illis , virum dum viveret Regine Suecie 
Chriftinz rebus prafe&um , corporis torofi , cujus mamma pro 
fuo lubitu la&is optima not fundebant largam fatis quanti- 
tatem & tantam, ut fi lactandi negotium illi vel propria lubido 
vel neceífitas comimififfet , fatis inftru&us illo officio fungi po- 


tuiffet. 
, A Ad Obfervat. IC. 
De Amygdalis quibusdam animalibus noci 
i Gallinaceo vitiofo. — 
N On vulpibus modo juxta Diofcoridem, non gallinis cantum 
ex Obfervatione Authoris, fed & pfittacis amygdala amara - 
lethalia effe , experientia didici , imó amygdala dulcia aliquan- 
do Pfittaco mortem intuliffe, comperi; & quoniam praterna- 
turalem magnicudinem epatis gallinacei adjecit, & in figurà de- 
Jineavit Author memoratus , pariter fübjungo, me in Gallo re- 
penté mortuo, reperiffe epar ftupendz magnitudinis, & libram 
civilem pondere adaquans. 
^ Ad Anni IX. Obfervat. XX. 
De Vomitu cruento innoxio. aij 
Poupusur fed pariter innoxium. vomitum fanguinis pa* 
ticbatur vir Sereniffimo quondam noftro à confiliis , fcd oie 


vis ,65 epate 


x s á 
^E: (4838 )o0 (C S8 196 
hic crebrius recrude(cerec, hinc terrore fac moleítus cílec, illum 
ad inftantes ejus follicitationes venafe&tione pravia , unicà dofi 

ftegnotici mei pulveris commode füftuli, pro potu commen- 

dans lac tepidum & pro lambitivo Looch de Portulaca ; quod 

medela genus feliciter mihi ut in hoc fic in aliis xgrotis vomitu 

cruento laborantibus ceífit, nec fefellit in. Virgine quádam, que 

ex obíiructione menfium cruenta tali vomitu folebat. corrip, 

infequente fluxu lunari, 


Ad Obfervat. XXXVI. 
| De füuccino foffili. 
P Ambra ratione originis fuz & genefeos Phyficorum 
animos & ratiocinia dividit, pariter fuccini ( quod ambar 
cirrinum nonnulli vocant) generatio illis rebus naturalibus an- 
numeranda eft, quz nondum liquent. Non leve autem nego- 
tium curiofis faceffit, repertio iftius in terrisá Salo longe diffiti: , 
imo albedine fua, quam à Salis matini focietate alias petunt, ma- 
rinum füperantis. ^ Imo affirmaverim, foffile fuccinum albedine 
fuperare illud, quod in litoribus communiter obvium : opifi- 
ces certé ex colore utrumque dignofcere affolent, & obfcuriori 
& luteo colore marinum , foffile vero , quod bei &anb: &tein 
vocant, albedine grata pellucidum effe affirmant. Ipfe fervo fot- 
filis iftius fruftum in agro Stargardienfi, & quidem in nemore , 
piceis arboribus referto , repertum, puriffimum & candidifTi- 
mum, pondere 20. | 
: Ad Obfervat. LVI. 
Flemorrhagie remedia. 
| "o equidem cum illis, qui fordida & vel nomine ingrata 
medicamenta é foro medico releganda effe contendunt, 
cum fuppetant in tanta materi medice farragine parili virtute, 
minori fpurcitie commendabilia ; aliquando tamen fi hec non 
ad manus vel morbus protractionem nullam concedit, & invi- 
tus ad illa accedere coactus fui , & tetari poflum, ftercusfuillum' 
tum in uceri hzmorrhagia abdomini vel in narium fluxu hisap- 
(Bb) 3 poficunt 


196 49$ )o( $E 
pofitum vix unquam fcfelliffe. Eundem tamen effe&tum fzpius 
praítitit fuccus expreffus urtica minoris paululum edulcoratus, 
item aqua Burfz paítoris haud vulgari vero modo defítillata. 
Ad Obfervat. LXIII. 
De Fungis microcofinicis. | 

Ungum fupra genu pedis dextri, & cumore & dolore admo- 
KY dum ingratum, in viro litterato vidi, qui candem fponte de- 
hifcendo referebat carcinoma immedicabile ; in confilium & 
auxilium vocatus , linteis catharetico liquore prius imbutis ite- 
rumque exficcatis locum affe&um deligarc juífi, & quia preter 
omnem (pem caro fungofa fubfiderer , & nil re(tiraret prater 
pedunculum & centro prominentem & hunc filamentis lineis 
conítringere curavi , qui in fugam fe contulit , nec fui ve- 
ftigium, cum altero mane pars affecta deligaretur , reliquit, & 
facilé fic fuit ultimam manum imponere, ut pes peractà curà 
ad officium fat commode rediret, — Dimidium anni, dum hac 
fcribo , elapfum eít , ex quo nil quicquam molefti in illa parte 
fenfit /Eger , jam vero ipfe mihi refert, fc cumores quosdam tu- - 
berofos in femore fini(tro, manu percipere poffe, an hi candem 
infungos excreturi fint, cempus dabit. 

Ad Obfervat. LXXVII. 
De Febri quintana. | 

| yer licet plena fint omnia , & morbus hic fatis quoti- 

dianus fic, hactenus camen fi verum fateri volumus ,nondum . 
extitit, qui folidas periodorum febrilium & juítas reddiderit cau- 
fas, quas non tantum in fluidis , utpote qua hic injurias accipiunt, 
fed in folidarum partium ftafi qu&rendas quoque effe judicave- 
rim; in prafens fubjunxiffe füfficiac, febrim quincanam , quam tn 
conjuge Confulis quondam Strale(undenfis D. S. obfervavi, fed 
qua tertio jamdum folvebatur paroxy ímo. 


Ad Anni X. Obferv. CXXIX. 
ades Strepitus Offium. 
Uu fymptoma in fcorbuto, allegat ftrepicum offium ,Eugale- 
Anus libr. de fcorbuc. haud vero ejus rationem E f 
ufpi. 


489 )o( G8 97 


fufpicioni locus , crediderim ftrepitum offium oriri, quoties 
glandula mucilaginofz, qua naturá lympham plorant pro motu 
articulationum adeo neceífariam, ab oflicio in tantum quiefcere 
coguntur, quod fanguinis moles jufto craffior paucas parcicu- 
las laticis fui dimittit ( quam fanguinis crafin (corbuticis admo- 
dum familiarem , Veteres dixere temperamentum melancho- 
licum ) mucagine vero deftituta offium capita i. e. carcilagines, 
dum proximius collidunt, fonum excitant ; accedit pondus con- 
je&uris meisex methodo medendi, dum fymptoma illud cedit, 
fimulac fic dictis remediis antifcorbuticis i. e. ralibus, qua inci- 
dere , attenuare, obftru&iones tollere potis func, maffa fanguinea 
fluidiorfacta eft. Sed fint conjecture , affirmare hoc poflum, me 
methodo dicta ftrepitum ofleum fuftuliffe in Virgine quadam , 
qua nulla membra nec digitos quidem contrahere vel extendere 
poterat , quin creparent. : 
Ad Obfervat, CXLIV. 
| . Calculus fub lingua. | 

S calculum talem, qui przvio tumore & hoc rupto€ lin- 
guá prodiit , cujus magnitudo fuperat nucleum olivz , fübftan- 
tia dura fatis, color vero fufcus eft: an ille cumoris, vel tumor 
caleuli parens fuerit, non dixerim , nec enim ante tumorem quic- 

quam moleftiin linguá fen (erat Patiens, qui Bajulus erat. 

Ad Obfervat. CEXXI. 
De fene dentiente. | | 

| ve augere Catalogum ferá atate déntientium: exeniplo 
Virginis nobilis , cui fexagefima natu molaris ultimus nafce- 
batur , quem Sophrotiifterem vocare Anatomici fuüeverunt. Será 


fic faris fapientia! 
44 Decadis fecunde ——— 
Ann.L Obfervat. XXXVII 
De injedis per. fafcinationem. : 
jlenniam circiter elapfum eft, quando in urbe Neo-Branden- 
burgenfi, ex apoftemate pofteaquam in brachio dextro &gro* 
[2:1 


198 c 48$ )o( $8 
ta fat atroces dolores fenferat, lanccola aperto; Chirurgus diver- 
fis vicibus protraxic fragmenta offium, lanas, lapides, paleas, her- 
batum fibi igaotarum caules, libras betulc, ftramina, fegmenta 
pennarum fruftulum farmenti laná obvolutum, fed quibus ex- 
eaiptis vulnus commodeé confolidatum eft , & mifera illad pri- 
ftinam fanicatem rediit. | 
Ad Obfervat. XLIV. 
1  Qvum in Ovo, 
Ib tandem curioía , quam Dn.Rofinus Lentilius , Medicus 
Nórdlingenfis , Vir ex ingenuitate & eruditione folida omni- 
bus notus, compofuit, & przlo paratam tenet, Oalogia, lucem 
afpicerec, quam ipfe Autor uc inediam cum cordolio fzpius fe 
afpexiffe in Mifcellan. Medic. Pradic. Lib. rz. referc, & cujus Ichno- 
graphia in appendice A. I. Dec. 2, Miícellan. Nat. Curiof. allata, 
omnibus viris do&tis , (alivam movit! nullus enim dubito, quin il- 
. la, quecirca ovorum genefin explicandam adhucdum defiderari 
poffunt, ubertim expofuerit, & co faciliores atiologias, fi quan- 
do à femitá recà defledunt, monftraveri. Ad hec fpectant, 
quz in Rarithecio meo fervo bina ova, non fefe, quod aliquando 
contingere novimus, includentia, f&d fibi invicem beneficio ten- 
dinis apte coharentia. — '— 
Ad Obfervat. LXXXI. 
De flercorum egregia in nonnullis «virtule. 
Quis. mirum, quod ftercora hodie Medicis fordeant, quorum 
Ld labor ad majorem Arti Medicae conciliandum nitorem €0* 
limac; jam dum Galenus lib. 10. de fimpl. Medicam. facultat. Xe- 
nocratis librum carpfit, qui talia in cractacu de utilitate ex 2n 
malibus percipienda commendas, & illorum quedam deteftanda 
e(le, alia legibus vetita, acerbe monuit. Nec tamen omnino ho- 
dic defunt tales, quos ftercoranismi Therapevtici propugnator? 
dixeris, adcó vel integra , ut Pharmacopcoei folencin officinis CO'- 
locata medicamenta appellare , corpora inde exítruunc. — Mihi 
Oraculi inftar chara & facra func illuftris Curioforum o 
ratfi- 


495 )o( $6 -- MG 
Przfidis D. Schróckii in fcholio notat&'obfervationis allata verba, 
quibus fordidis ejusmodi Medicum abftinere jubet, nifi fumma: 
neeeífitas voluerit, aliis remediis plane defticutum talia fuaderc. 
His in anguftiis laudare poffum non in narium modo fed & uteri 
hamorrhagia, imo in quartana, ftercus fuillum , equinum cum 
vino calide propinatum in atrocifífimo colice dolore, in quarta-- 
na felis excrementa; & ad alvum folvendum ftercus paflerum. 


Ad Anni II. Obfervat. CXLI. 
De Mortui manu, que [irumam: curavit. 

Adem atiologia erit effediuum à contattu manus demortui 
| Descsenheid quamvis prima facie videantur diverfi, nec nifi 
terror & quz nobis horrida videtur mortis imago illam quam ob- 
fervamüs medelam afferet. | Obfervavi ganglon angulum mino- 
rem oculi dextri, virginis vultum admodum defocdaffe, (ed fre- 
quenti rmanuum emortuarum conta&u plane difparuiffe. Equi- 
dem fuere, quiidem medele genus in exfpiratione nzvorum ma- 
ternorum rentarunt , fed dubio admodum eventu, 

: d Obfervat. CXLY. 
De bemorrbagia ex itlero nigro letbali. 

| fepe in generofo quodam Viro quartana, diu excruci- 
ans, quando ille remediorum perta fus, genio denuo indul- 
gendo fpiritus vini frequentiffimo hauítu oble&tatus , mox ictero 
nigro correptus fuit, fed quam Hamoptyfis excepit graviílima, 

& fimul finem vitz fecit. 

Ad Obfervat.CLX XIII. — 
Urine incontinentia. 

Ot quotidie in morbis chronicis obtinet, quando non fta. 
tim Medico aufcultant , ut vago tandem confilio zgroti ho- 
rumque cognati in remedia ruant, quz fors imo fomnia, & que - 
his pejora fuggerunt, hoc in mi&tu involuntario praefertim ob- 
tinet, imo ac fifórdidum hoc malum, non nifi fordidis tolli pof- 
fit, vix in alia quadam egritudine iftaà Medicis commendari & 
laudari videbis, acin urinz incontinenria. Quáfi fignatura fatis 
Cent, 1. II, Append. (Cc) coctero- 


200 45 )o( 329v 

cocteroquin fallax in hoc morbo aliqua poflit: ka videas, omnes ' 
feré pra&ticos celebriores veficas ovillas , caprinas , pifcium pu. 

denda, ventriculos brutorum &c. nunc toftas , nunc coctas, 
nunc in fumo exfíiccatas &c. commendare , ne Timeo quidem 

excepto, fi ejus armamentarium confulas faniratis. . Liceat hinc 
& mihi remedii genus addidiffe, quod ex incinerata talpa para- 
tur ,& temporibus vefpertinis ad 5f. pondus exhibetur, non fc- 
mel enim illius falutarem ufurn offendi. 


i cba ESEOSENI EENTILET — 
. Parallelifius ad Ann. VIII. Dec. I, Ephem. Cur, — 
de Ad Obfervat. XI. 

Uam fallacia fint etiam Litbotomorum periciffimorum in pro- 

nuncianda de calculorum cyflicorum quantitate judicia; cot : 
obfetvaciones loquuntur, & B. mei Affinis Dn, /Maskosky, zAr- 
chiatri W'ürtenbergici 65 Pbyfici Güppingenfis quondam: celeber- 
rimi fatalis cafus loquitur. ^ Hic ecenim diu Tortorem in vefica 
fuum patientia plus quàm adamantina fuftinens , cum denique 
ne per momentum quidem ab internecinis cruciatibus immu- 
nis viveret, reclamantibus utcunque necefficudine junctis :Lifbo- 
tomum admifit. | Hic ftylo in veficam immiffo calculum utique 
& adeffe affirmavit, & allifione Dn.egro quoque perceptibili de- 
reenftravit; affignata illi ovi gallinula: virginis quantitate. Cüm 
Senex venerandus ultra quam feptuagenarius , viribus. ad opera- 
tionem fuftinendam fe fatis pollere fentiret, quidvis potius, quam 
immaniffimos ultra duobus, pati decrevic, feque Litbotomi no- 
vacule fubjecit, animo ad usque miraculum alacri & imperter- 
rito. Vulnus infligitur, calculus prehenditur , fed cheu fruftra 
per vulnus extrahitur. Tantum erat Operatoris robur, ut tres 
forcipes enei incurvarentür , quin alii ad difcerperidum in fruta. 
calculum fabrefacto petta , mocftis adítantibus , illuderet. 5an- 
guinis incerea largum profluvium  fpirituum diffipauo, riulcum 
Da. Patience fatigabant imo Leipotbymise vita periculum mi- 


»* 


78$ )o( G8 | 201 
nirabantur. llle.nil quidquam animo fractus inter preces Con- 
^ feffarii placidé exfpiravi, Abdomine po(t mortem & hinc uri- 
naría vefica apertis ;calculus prodic ff'upende magnitudinis, o'va- 
lis, non exatle votundus , fe aliquo modo deprelfus , filiceus , ia 
quo forcipis evefligia , colore fufco , uncias oto pendens. — Tancus 
autem erat, ut anguflior deprchen(a fueric ea pelvis, quam offi- 
um Coccygis & pulvis compages ad transmittendum inteftinum 
rectum , urechram & genitalia formavit, quam ut illinc faxum 
transmitti poffet: «. Heu, quam opportuna tunc nobis conrigif- 
fec offis pubis ea dilatatio, quam in muliebri partu quidam com- 
menti funt! Apparet inde; quam minime chirurgicis de quanti- 
cace calculorum renunciationibus fidendum fit, quippe qut non 
raro & mifere decipiantur, & miferos, quamvis inviti, decipiunt. 
- In totidem annorum venerandi Senis, Dn. Danielis Haakii , Pa- 
ftoris in Imperiali Bopfinga per s 3.annos vigilantiffimi, vefica re-.. 
pertus , zrique incifus nobis communicaus fuit, ovalis calculus 
pondere zvp. exequans. Caterum in mentem mihi venit, hi- 
|; "ftoria calculi vefice ovi anferini magnitudine in octogenario Me- 
dico, qui nunquam de calculo conqueftus erac, adducta ab Henr. 
ab Heer obf. 26. p.204 cum B, Affinis meifatalem calculum con- 
fpicarer. Calculus vefice zxiig. pendens & alii grandiores exhi- 
bentur An. 8. Dec. 2. obf. 87. Ephem. noflr:. — Alius quadrantem li- 
bra ponderans in ZmfleloZamenfi Fabro, quem ipíe fibi exfcide- 
rac Ann, III. Dec. I. obferv. 192. Calculi pregrandis Icon exhibe- 
cur Ann.IL Dec.L.Obí140.& 142. Alius 2iiij. ponderans in ute- 
ro mulieris repertus in Z4. 74n9l. 1666. OGobr. S. 4. 3ij. pendens 
in vefica ncphritici Zn. IV. Dec. HI. Ephem. Cur. obf. 1o. Calcu- 
lus in fcroto mirz magnitudinis 44nn. V. 65" VI. Dec. HlI obf. 953. 
Ingens à muliere eje&tus nn. VI. €5 VIL Dec. Lobf.7. In vcfica 
canis repercus Ibi. ponderans Append. ad Ann. V. 65 VI. Dec. 
liLp.99. - — Ad Obfervat. XIV. 

CidulasGoppingenfes immenfam afcaridum copiam cum uti. 
Ao. per genitalia pepuliffe à muliere horrendis antea rormini- 
bus afflida, notavimus in Bethesda Goppingenfi nobis obítetri- 

(Cc)s can- 


302 ; 492 26€ on 
cantibus ante 17.annos in lucem edito , czp.15. p.256. quod idem 
alia quadam parallela hiftoria ibidem confirmatur. Et, quis fcit, 
an Tania illa pituitofa, que per easdem acidasé pene cujusdam 


- Juvenis eximia longirudine prorepfit; aliquid erminofi non fue- 


ric? vid. Bethesd. Güpping. p.258. Lumbricos per penem multos 
excretos, &inter alios maximum inftar vipere ZoZiacus medico 
Gallicus Ann. 1. p. 7 1. exhibet, & nos in Prefetlo quodam Pa- 


latino Neoburgico dolores nephriticis fi q patiente, 
cum urina cruenta FJócbfladii ob(ervavimus , totamque hiftori. 
am recenfuimus in /ifcell. noffr. "T om. YI. Part.L. Plura «vertii- 
um cum urina excretorum exempla vid. Ann. 1V. €5: V. Dec.T. 
Ephem. Curiof. obf. x 6. -4nn. VI. Dec.L. obf. 28. Pechlin. obf.18. 
lib.x. Vermis per muliebria mulieris feptuagenariz prodiens de- 
fcribitur 442. V. 65 VII. Dec. III. Ephem. Cur.obf. 208. Viri "ver- 
1iinofi hiftoria , vermes per alvum & urinam reddentis exhibetur 
in Ac. Med. Hafn. Vol. ILI. obf.-131. V'eymes. vivi hirfüti &c.- in 
febribus malignis cum urina excreti 24nn, V.&5 V1. Dec.III. Ephem. 
Güriof. obf. 95. 123. Anni. IV. Dec. AIL obf. 2.. Hiftoriam elegantem 
viri mitlione cruenta laborantis, cui poft exhibita amaricantia 
antifcorbutica tres vermes fanguine turgidi & fplendefcentes ad 
longitudinem papilionum exclufi, tradit efti Difput.de /Midlion, 


cruent. habica Erfor4. 1686.tb. 10. E3s 

obs — * "Ad Obfervat. XXII. 'og- 
Luxum bemorrboidum in Mulieribus & infantibus notat 4f- 
pend. ad Ann. V. & VI. Dec.IlI: Ephem. Cuv. p. 99. FIemorrboi- 


. des menflrua in fzmina, quoties gravida effec, etiam cum men- 


ftruis ceffantes Ann. IV. & V. Dec. I. Ephem. Cur. p. 281. Ha- 


morrboidum in pueris Exempla Zinn. IX. Dec. 1l. obferv. 124» 


€5 Scbol. Ann.1V, Dec. VI. obfer-v. s. In Femina quadam quo- 
vis plenilunio fluxiffe, cum menfes novilunio (luerent; obfer- 
vavit Dol. Encycl, Med. Lib. III. c. 10. p. $19. 
Ad Obfervat. XXV, 
Luoris albi in paella primo à nativitate: octiduo notati trie- 
E minit obfer v 140.24nn. VII. 65 VIIL Dec: HI, Epbemer. Curio 


- 432 Jo( gr d 


21x 


&quam ex pumice ? Rarius eft. concipere & parere , qux nun- 
quam menfes fuderunt. | Exemplatamen tradunt ejusmodi mu- 
lieris bis puerpera: Epbemerid. no[lr. Ant. VI. Dec. L obf. 137. Sex 
liberorum matris, qua prater menfes nunquam profluentes in 
partu quoque nec aquarum effufionem ; neclochiorum eft paf- 
fa, ejusd. Ann. obf. 265... Aliam ejusdem commartis nn. VII. 
VIll. Dec. HL obf. 139.65 41... Plurarecenfet Bobnius Circul. A4na- 
lom. pb»fiolog. progymnaf. X6. p.242... Adhucrarius, flueremen- 
fes non nifi gravidis, quale tamen exemplum proftar in, bis. me- 
morati. Epbemerid. A4nn. obf. 384. quemadmodum autem .teíte 
eodem Bofbnio loco citato. men(ium incipientium , & ceflanti 
termini impenífe variant; ita & nobis vifa mulier, cui anno at. 25. 
nullaà przcedanea,aut fubfequente vcl levicula etiam.mo]e(tia lu- 
nula fluere defierunt ; vifaautem nobis.18Y? àmenfium. eroanfio- - 
ne anno, robufta & obefa,ipfique ne quid Emmenagogi unquam 


caperet, fuafi. | ds 330/58] 2:0- 
| AdObfervat. KXXXV. 
| Sardinia veperitur -aranez genus , folifuga di&um, patrio 
.nomine B7gia vel V'argia.« Dum iciunt hominem, corpus 
(Cc) 3 totum» 


-— 


e "m 2 ; T 
204 m 514 
totum intumefcit cum inquietüdine ac tremore fpasmodico. 
'Medela eft defoff:ó in fimum calentem aut in clibanum immis- 
fio, quoad calor tolerari poteft , quod ni mature fiat, intra pau- 
cas horas moriuntur; ut e(t apud Boccon obf. curiof. XII. p. m. 


352. ldem curiofus auctor recenfet hujus Solifuge , quin & 


Scorpionum morfum , expedito fanari illito oleo iftius infe&ti, per 
immerfioném vivorum in olivum parati & füfpicatur eodem pa- 


. €&o fanati poffe apum; cvefpartum , crabronum i&tus, dum ejus- 


modi iüfe&orüm olea in promtu habeantur. Applicatio Lapid. 
Cobras , (qualem Offinge in edibus Jesniticis vidimus ) aranea- 


-rum & ip(e morfibus medetur, tefte eodem Boccono loc.cif. De 
folio fal'vie iQibus apum impof(ico vi4. etiam /Muralí. Hippocr. 
Fielvel: p.m. 179. s. Ther. 20. caric. no: iij. ol. ftorpion. aranear. 


ana 38. m: f. Cataplasm. contra infe&orum  venenatos ictus. 
Quem pupupit ferpens ,is fumat fotum afine albe , eumque dila- 
ceret , 65 morfui imponat. Talmud Scbabbath fol. 109. 2: € ex 
boc Pfeiffer , in Talm. tb. 35. 48. 1701. Durlaci vidimus atate 
mulierem capite & oculis pretümidis , in medio frontis obferva- 
batur punciura "Utfpe ; (amma aderat inflammatio cum dolore 
vix tolerabili ^ Dabantur intus alexipbarmaca , theriacalia, & 
quz febribus inflammatoriis , quarum typum morbus prz fc fe 
rebat, opponi folent: Foris Gangrha jam pra'fens, cura fum. 
ma Dn. Zachmanni , Chirurgi 65 operatoris peccelebris fublata: 
Cutis totius frontis intra paucos dies ad cranium usque vel offa 
frontis abfcedebat , & multis abinde feptimanis demum ex orc 
quafi faucibus eripiebatur «gra , relictis camen in fronce foedis ci- 
catricibus. ^ Eodem tempore petitus ictu talilaterum co&tor ju- 
venis in dextra colli parce: Tumor fürgebac immenfüus , cotam 
dextri peétoris regionem occupans; valde terribilis... Idem eo- 
dem tempore ruftico cuidam contigit. Omnes tamen perDEI 
gratiam, licet agre, cute femper abícedente, curati. —Credibile 
e(t per certos annorum circuitus in(e&torum morfus magis no- 


ios ac venenatos efle, quafi runc przdica effent Sal. yol.actio- 


zi& magis corrofivo. Nos in ca fumus opinione, creata cum- 
à B primis 


" d. ) ge ( doo 20. 
——- BÓ — ÁÓ—M 
primis à fapientiffimo mundi Conditore plura infecta, ut atomos 
deleterias & impuras , contagiones pU alioqui producturas 
ceu conveniens fibi pabulum attrahant ex aére,ficque ab ejus- 
modi miafmatis aéra purificenc, ut innoxia fit ejus in hominum 
juxtim atque pecudum corporibus reciprocatió : fic ur curiofius' 
inquirere definant in cauffam ; cur DEO fit vifum ,infeQta , quo- 
rum adeó nullus fit in orbe ufus, uc multis potiug. modis noce- 
ant, creare? x 


- Ad Obfervat. XXXVIE 

T5 fpeciem , Scanto di&am: Siculis familiarem Boccom. re- 
cenfet p. 471. quo correptus nauta quidam Diarrboa per 
biennium laboravit, fingulis ny&hemeris 6. vel 7. fedes paffus, Di- 
arrboa trimeftris vino libanotidis coronare fublata , tefte Velfch. 
Hecatofl. 11. obf. 5 1. Cutis laxa, alvus adítricta , alvus laxa, cutis 
adftricta: hinc fudoriferis etiam diaturne Diarrboe compefcun- 
tür ; quod in Nundinatore £Jaarburgenfi lignorum decodo per- 
feci... 7d, etiam Hoff. in Pot. Schol. adobf. 62. Gent. I1. Flelmon- 
tianum à Dn. obfer-vation. autore laudatum fpecifieum ex ovi 
vvitellis ad duritiem cotis cum & nos optato facceffu non femel 
dare viderimus ; fini(tre tamen cedie in Diarrbaa critica; hoec 
modo füppreffa ; cujus exemplum viz. in Dec.1. Anti. 10. Ephem. 
Cur. p. 125. Diarrboam folo planíapinis fucco curatam notat 
obf. x57. Dec: H.an. X; qualem & nos prater pulverem paehyn- 
ficum, jure plantag:latifol.medicato diuvur ivimus , cujus 
hiftoriam recenfchi Deo volente, in Jatromnematis noftris: 
Mirum Diarrbeas quoque: Endemias contigiffe , quale quid de 
Indis Orientalibus legisur in. difput. de /Morb. endem. S. 12. & 
de FIybertiis praedicat. Boyle util. philof. experim. p.335. Vid. mif 

cell. noflr. Tom.I. p.L. p. v5. 69 158. ree | 

sv U"Ad' Obfervat; XXXVII: — 

CE nobis aute octepnriutm obrigit Muficus quinquage- 
narius à témpore jam longo Jericis. In regione lienis erac 
tumor durus, quem ratione fícus & aliorum Phenomenorum: 
| Scirrbung 


d 


PE cu 4. 


—. &irrbum Lienis judicabamus. Inter alia date pilule ex Gu. 
Ammoniac. myrrb. Gentian. afell. ppt. Sal fuccin. wol. "Merc. 4. 
quibus cum per quatriduum ufus eflec, dentes dolere , Gingiva 
intumefcere , nobisque nil tale quid opinantibus faliva prodire 
coit. .Reprobe penfitata p/yeli/mum minime inhibendum effe 
rati, eum potius injuncto regimine, debito promovimus. In to- 
cum iíte fumor difpartit ; eger ad íe rediit, imó in publicum 
prodiit. Sed exacto ne quidem femeftri afcificus factus, redeun- 
re paulatim ifto timore duro, fatis eeffic. 
br weno Ad Obfervat. XLVII. 
I3 in Indiis magnus honor habicus. OZontolafreia In- 
fala Ceilon de(cribitur à Roger. in oet offnen S büce sum verz 
botaenen Depbentbum l.1.c. 4. Dentinamque fimi Templum 
exítructum notat in Pjco d'Adam; isque vera latreia cultus, fic- 
. ut univerfa In4ia orientali fanctiusnil hab Sic.& Peruvia- 
tii fibimetipfis tres € fuperiore, totidemque ex inferiore maxillis 
denres extrahere Deaftroque $o/j , ceu facrum offerre confve- 
verunt , ut eft apud Z4rnold. append. ad Roger. cap. 39. p. m. 992. 
& in Succatrà facerdotes dentes inauratos geítant eodem reftec. 
26. Uti vero: puellurn. triduanum Zenfire rarum eft, ica rarius, 
repertum fex:mmenfium abortum 4entatum , teft. Ann. V. 65 V1. 
Dec. HI. Ephem. Cur: obf. 268. Alium , qui 4. in parcu dentes 
fecum tulit recenfet Z4nn. 1X. Dec. I. obf: $2. Filiolus nofter pri- 
imogenitus 16. atátis feptimana binos incifores prortufic , fato 
beate functus, poftquam 22. feptimanas cum continuis clamo- 
ribus vixiffec. Alias ferius dentientium , vel certe dentes novos 
&tate provectiore progenerantium hiítorias hinc inde legimus. 
Exacto demum fepfennio Annus Ephem. ultim. allegat. in ead. ob- 
fervvatione ; it. obf2 12. ejusdem anni. Nos haud ita pridem in Ma- 
rona nobili 56. circicer aünorum fapientie deníes Gingivam 
terebrafle obfervavimus.. In viro $2. annorum prognatus dens 
molaris Ainn..1. Dec. 11I. Ephem. obf. 28. la Sene 81. annorum 
teft. AG. Philof. Angl. xá66. fan. $. 10. ubi fimile propemodum 
quid. recenfecur de Vetula 7s. annorum. — Aliis poft 113. 120. : 
, nos$s 


» | PIC * coi. 
nos; quo de vid. 74a. I1I. Dec. 1I. pag.57. Epb.Cur. vel novi pro- 


' dierunt Zenfes , vel alii, imo nonnunquam omnes perfecte rege- 
nera funt, — Vid. 4driff. . de Gen. anim. Cardan. de rer. -varie- 
fate Lib. VIII. cap. 43. Sennert. Prax. Lib. 1H. part. x. cap. 10. 
Schott. Pbyf. cur. p. 576. Quidam in anno magno climacterico 
conftitutus ftupendo Zentium obruicur dolore , (uccedit febricu- 
- la, omniaque dentitioni infantum folennia fymptomata triduo- 
que poft nova Zeníium molarium (cries Ann. I. Dec. II. obf. ulf. 
Cum Zeníibus naíci exitiofum cumprimis foeminino generi pu- 
tatum. Sic/aleria Regum Romanorum tempore dentata in lu. 
cem edita, Seffapiz? ; Urbi olim florentiffimz exitio fuic. — Plin. - 
Fhff: nat. Lib. VIL cap. 16. quo itidem tefte Filio Prufie, Reois 
Bitbynie , loco dentium unum os continuum in fuperiori maxil- 
lafuit. — Noftris cemporibusGa//ie Rex, quem dentatum in lu- 
cem editum prodiffe referunt , non uni (rbi florentifime , (ed 
pluribus, imó toti propemodum /mperio Romano exitiofus fuic. 
Cur animalia reliqua dentata nafcantur , homo non item , ratio 
eft; quod Zeníes in homine recens nato, quippe folidiores cibos 
non affumente,nullo fint ufui, imó potius impedimento. Hinc 
& verus ablactationis terminus , dentium eruptio , quo indice fo- 
lidiorem fibi cibum pofcere videtur natura. « Ec ante hoc tem- 
pus infantibus ejusmodi cibum re&e prebere vetat Primerof. de 
«vulg. err. p.m. 102. Cuidam dens tantus fuit, qui in 100. Zen- 
fes alios dividi potuiffec ; Augu([l. de Civitat. DEI cap.9. Pre- 
maturam Zeníium eruptionem , uti caufas internas, febriles prze- 
cipue ebullitiones, promovere poffe non: negaverimus, ita fu- 
rundis utplurimum adfcribendum putaverim , quibus nutrices 
& matres mollitiei dedit, parvulorum ofcula claudunt, ejula- 
tusque fic impediunt. — Aquis puta faccharatis macerant panes 
aut domefticos, aut biscoctos linteisque illigatos exfugendos in- 
fantibus przbent, quorum Gingivz per fe tenera continuis iftis 
fu&ibus extenuantur magis, ut hinc jufto maturius Zenfes ex al- 
veolis prodeant. Sed & prole&tus ex iftis furundis faccus in pu- 
fionum entriculis acefcens convulfionum auctor exiítit ; unde 
Cent. I. ci 11.Append. (Dd) per 


A L PLC NEN 


per accidens , qui mature 4eníiunf , infantes brachybii eva. 


unt. 
Ad Obfervat. XLVII. 
NUpra &intra meninges alibi quoque calculos repertos recenfet 
lluflr. Franc. in Lapicidina Capitis $- 39.ex W'eppero, Cattierio, 
Veslingio , Bla(io , Bartbolino, Hildano, quamvis & hanc noftri 
Dn. Au&orisibidem obfer-vationem alleget. Si in omnibus cor- 
poris partibus nulla haétenus excepta; reperti func calculi, quod 
ititra meninges eriam inveniantur , adeo mirum non cft. 


| ... Ad Obfervat. XLIX. Wo" 
Quum hiftoriam dedimus ad um. 7/11. Dec.1I. Ephem, Cur. 


b 237- ' 

Ad Obfervat. LXI. r 

Hiübificos confummatos non temere alio peregre decurri pof- 

- fe; ni viram fibi abbreviare velint; recte ftatuic Exc. Dir: fu- 
&or , & eventus comprobavit, | Idem & hic ante femeftre circi- 
ter accidit Scribe cuidam /Marbacenfi. .. Nam hicá feptem circi- 
ter jam menfibus affectu phíbifico correptus, fic fatis adhuc va- 
idus Stutigar diam Sulza delatus fuit; ut. affeQui medicaretur. 
Sed per aliquot menfes hic commoranci , cüm adhibita variale- 
vamen adcó nullum intuliffent; ut. a/vi fluxu colliquativo íu- 
perveniente, in deterius omnia potius vergerent,in mentem de- 
nique venit egroto, fe //4arbaci, in patria quippe fua, promtiu$ 
convaliturum. |. Ab hoc propofito nullis fe rationibus etiam € 
"Theologia petitis, dimoveri patiebatur... Sic enim animo confe- 


| quendzin pátria valetudinis infederac opinio , uc hic adhuc come 


moratus aquam fontanam pro potu fibi //Jarbaco afferri curae 
»et, hanc aquam noftra Stuftoardiana falubriorem identidem 
pradicans. Ego denique fic mecum ratíocinatus fum. Fortaíle 
no[laloia fimul bonusilleScriba laborat: Conclamatum quidem 
eft cum ipfó, morsque certa; five hic maneat, five aliorfum de- 
wchatur. Sin ultra renitimur, (ibi propterea Scutrgardia mori 
«ndum effe cauflabitur , quod /Marbacum delatus non per 


«e )o( 209 
Pharmacis omnibus invitus utetur , querelarum finis non eric. 
Prognoftico dato in ve&uram confenfi cum Domino Collega 
"Medico ordinario ; dantur abeunti , que fortaffe in via viribus 
deficientem reficere poflent. Le&i & pulvinaria circumcirca 
rhede obvoluta, hisque mortis Candidatus imponitur. In via 
parum incommodi fenfit. ^ Altera poft Adventum die /Marbaci 
exfpiravit , hic fine dubio , morbi fignis id indicantibus per men- 
fem adhuc vitam pertra&urus. | Pbibifici confirmati cum rhedis 
yehuntur , concuffione valida id efficiunt, ut exafperetur fuffis 
& pituita bronchiis pulmonum magis incuneata ; ficque expe- 
&oratione impedita, Zyfpiea augeatur, unde fuffocatio accietur, 
ne dicam de fpiricuum in fe paucorum per motum ejusmodi vi- 
olentum prodiga magis difperfione. — Aliter feres haber, fi pri- 
mi fint, vel medii quoque gradus phtlifici , fic enim à mutatione 
locorum & .aéris interdum levari malum , imó tolli Britanno- 
ruue e(t praxis , qui Pbtbificos (uos Caletum in Gallias relegare 
folent, quorum multi valetudinem recuperant; ceftibus /4orto- 
no & $ydenbamio. Quxri poffet: An bona confcientia Medicus 
in Pbibifici noftri profectionem confentire potueric? Circum- 
ftantiarum diverfitas vel negativam vel affirmativam tuetur. 
Ad Obfervat,. LX XIX. — 

Jusmodi aqua rubicunda é foffis opidorum fcaturientis plu- 
I res hiftoriz in ZZürtembergia noftra femet obtulerunt. 

., t. In opido Beilflein cale quid obfervatum reperitur in 
Schwelins [eim 'OBürtembergifd)en Gbtonid p.314. cujus verba fic 
fonant: Sm 1583. Syafr von bem sten ungefebrlid) big auf oen 17tent 
Sluguft. fiib im CiBürtembergiftben Gtábtlein 2Scilffein im Citat: 
Graben bofelbften wmber / erfdbvódiTidye :991ut-£oucllen entfprungen/ 
welcbe ju. gewifen Ctunben oor« unb nad) 90tittag ftátig über (id) 
gequellet sufammen wie 951ut / veelebeá man. unterfcbieblid) bermaf? 
fen aefeben / baf e$ ba$ anbere QiBaffer im Goraben. gefárbt ; oon vit 
lenfDer(onen/bie QBermounberungé voegen bafi geyogen/ mit Gáfeea 
unb anbern Goeftbirren aufgefangen/ an vielen rten Bim unb wictee 
geftbicft/ oom 93ogt —— op» Dobe Cbrigfeit bericbtet / ba» 

2 rà 


ur 


y 
P 


416 E AQJA..4 

rauf ije Gürftl, Guaben biefe rownberbabrlid) 3uoor unerfórte9Sluté 
$oucllen ourd) $n. org Goabner/ ber SRedbten :Occtot unb Srürfil. 
SRatb3€, beficbtigen tnb erfunbigen Taffens beromegen foldbes für ein 
Ounber 2eitber unb. CiBarnung Gotteé. gebalten worber, — QBie 
bantrápr. jac docerbranb/ bcr. bel; &dbrifft DoGor unb Prof. su 
G übingen/ bieroon in feiner SSuf SDrebig SDteloung tbut 5 8 bebeute 
Srieg unb 2Slut/2Gergieffen, |. Lacine fic fonant: Eodem anno fc. 
1583.à s. circiter usque ad 17. Aug.in fola oppidi Würtenbergi- 
ci, Beilflein , circumcirca fcaturierunt horrendi fontes fanguinei, 
qui certis horis ante & pomeridic é fundo verfus aqua fuperfi- 
ciem continuó fablati funt inftar veri fanguinis, reliquam foflz 
aquam colore rubicundo tipgentis, | Ab innumeris hominibus, 
qui miraculum hoc fpe&tatum illuc abierunt, lagenis vitteis aliis- 
que vafisaqua hac excepta, hinc inde in alia loca transmiffa fuit. 
Prafectus loci cum ad Sereniffimum rem omnem detuliffet; Con- 
filiarius Ducalis , D. Georgius Gadner, illuc ablegacus fuit, üt ecu- 
lis eam arbitraretur , & in circumftantias folercer. inquireret. 
Scaturigines ifte cruente pro oftento & admonitione divina ha 

bit. Motus hinc Dn. Jac. Heerbrand , Profe[f. "Theol. Tubing. 

in concione quadam pornitentiaria , minitari DEUM: bella & cz- 
des judicavit. CS 1 : | 
- 4L Ante plus, quam decennium eazdem. fcaturigines in 
Schorndorfienfi foffa obfervatze , Exc. Dn. D. J agerus, Phyficus 
loci dexterrimus , tunc quoque temporis ad Collegium /Medicum 
Ducale in banc fententiam fcripfit : De foíía noftra fanguinem 
Ícaturiente fine dubio, ficut. alibi, fic & Stuttcardie rclaiones 
miras divulgatas effe conjecto. Proinde meum effe duxi; ut ad 
ampli(limum Collepium /Medicum fuccinctama hujus Phenoment 
hiftoriam decenter exararem. Nimirum 20. Aug. ( quamvis, ut 
aliqui recenfent , idem jam ante feptimanas aliquot fuerit ob- 
fervatum Jiti certa.quadam parte exterioris noftre foíla:,in qua 
piíces aflervantur , notalibis cractus: aque rubeum colorem often- 
dere coepit, reque ftudiofius obfervata, fcacurigo quedam e fun- 
o afcendens vifa, eodem plane modo quo fanguis é vena p 
is 


i 2 I 

49 oC S8 | OaNK. 

dis percuía fub pelvi aqua calida:plena-furfüm foaturire videtur. 
Ab illo tempore eadem Tin&ura 6 pluribus fofla: locis, radiis 
potiffimum folaribus ea illuminantibus ; quod intra horam circ. 
10. & 1 1. antemeridianam accidere folet, quamvis relationes non 
omnes fibi-confentiant , ex fundo quafi fcacuriens obíeryata. Re 
veró penitius infpe&ta clarebac, hanc. rubedinem cremoris iuftar 
coeno, qui ubique feré magna altitudine, in fofIz fundo cumula- 
tur ,quafiincumbere, vel induci & à leviffima motione aqu vel 
etiam ipfiusmet coeni fürfüm colli; aquasque fupremas claras co- 
lore füo tingere ; fic ut eminus imuftiim rubrum mentiatur. T incta 


hzc aqua haufta p n facto retulit dilutioremaL4ccz 
Tintluram , & intra dimidium hore fpatium pigmentum rubrum 
in cancilla itate in vafisfundum delapfum eft. | Odor eftfra- 


diet - » E A 
cidus , proprius aquz lacuftri ftagnanti paribus adverfus, fapor 
nil peculiare: exhibet... Pondus aqu tin&tz limpidam haud ad- 
- modum exfuperat. v. g. menfura dimidia aque tincte ponderabat 
zxxxvij limpide vero zxxxvi.Famerfi Fintura non femper eadem 
fed pro varietate temporis & loci nonnunquam dilutior , inter- 
dum magis faturata. ^ Tentamina quadam focias manus; appli- 
cante Pbarmacopeo:cum aqua hac tincta inftituere non inter- 
mifi ; cui fini duas Ainpboras Würtember gicas haurire ju(fi.- Poft 3. 
circ. horarum: quíetem , duabus tertiis , quz interim claruerunt; 
decaulatis, reliquum Pharmacopolio illatum fuit; Mane per ite- 
ratas decantationes liqudrem tinctum ad 20. circ. menf. J'irtem- 
berg. reduximus, hujus menf. viij. ex Vefica ad Medietatem. de- 
ftillavimus;prolecta aqua exiftente limpida; lacuftri odore cum 
pauco fupernatante quafi unctuofo:cremore... Refidutim. io ve- 
ficaomni fimul rubore omnique fotore fpoliatum erac, coloris ob- 
fcuri- turbidi ; ut in deftillaione aquarum fimplicium fieri folet. 
Deftillatio ex: arena. nil aliud plane, quam prior ifta, exhibuit. 
'Tentavimus igitur liquorem per varias precipitationes & fpiriti- 
bus acidis Sulphur: Vitrioli; Nicr. inftillatis; rubor confeftim, re- 
li&to liquore; informa precipioli bolaris facillime refolubilis fun- 
dum petebat , ea folum cum diftin&ione , ut fcdimentum ab in- 
| ftil! 


(Dd) 3 illato 


21 «99 )o( 88- 


2d E cm 


ftiilato fpiritu Sulphuris pallidius effet. Solutio Aluminis colo- 
rem parum immutabat minus adhuc Ol. Tartari per Zelig. poít 
aliqualem «moram tamen liquores clareífcentes Tin&uram fub 
forma mucilaginis flocciformis in. fundum deponebant, velut in 
fuccis expreffis ; ex levi vero motu denuo rcefolubilis & liquori 
Tinduram reddencs. - Decotlum Gallarum liquorem facicbat 
turbidum, craffum inftar /ixj vii antimonialis, cum fedimento pri- 
mo rubro poft flaveícente. Omnia hec Tentcamina liquorem ía- 

ore & od iftino non exuebanc excepto acore a deftillationi- 


cunda paullatim evanefcit, — Ab initio enim Pharmacopoeus tan- 
REM utliterasrubras pingere potuerit; intra paucos 
aucem dies fint/ura penitus defecit, ut praeter maffam nigricantem 
in parva quantitate nil reliqui manferic , quale quid in evaporatio- 
ne olla adherere fupra memoratum. 2 
De hac igitur Tin&ura infolita, & hominum memoria in 
fofía noftra ancehac nunquam obfervata , unde ca fufceperit ori- 
ginem &c. quid judicandum, ea do&tioribus decidenda meritó 
telinquo, fatis habens , vi tentaminum fupra narratorum Tinu- 
*4m magisrealem, naturalibus ionibus obnoxiam, licet ra- 
ra curiofitate non carentem quam miraculofum vel ominofum 
portenxum -agnoviíle ;. quamvis propterea /eologi$ , oc- 
cafionem ad vitz Chriftianz monita hinc arripientibus, adverfa- 
ri non fu(tincam. | Hactenus Dn. D. f egeri Relatio, 


Poftea 


WoW E 


Poftea veró, quam in fine Ann. 1703! cum parallelismutm 
hunc jamjam meditari coepiffem, à viro hoc dexterrimo trans- 
miffa obfercvatione Elsbolliana, in quantum cum Schborndor fienfi 
écavetiiret, per literas cognofcere averem non tam ab ejus hu- 
manitate relationem jamjam nocatam, fed & ea, que pone fe- 
quuntut, circa principium Ann. 1704. obtinui. 

Quam Ze aqua noffr« fo[f'e Janguineo rubore oculos fpettas 
torum percellente , hiftoriara nuper à me flagitafti, Collegio Ae- 
dico , quod Stutteardie eft, zmpliffimo t. t: prolixiori. ca- 
lamo defignatam, hic füb priftinis formalibus transmitto: — Pa- 
tebit exinde; me vel racente, potiffimorur articulorum convc- 
pientia & differentia; ne tamen petitioni Exc. tux , que rrihi pro 
imperio, deeffe videar , figillatim refpondebo ad potiflima in 
ob[er-v'atione Elsboltiana memorata , & quidem in hiftoria t. oc- 
carrit modus fcaturiginis : Apparuit equidem noftra füb fpecie 
fanguinis ex vena pedis incifa, in aquá undulantis itidem 
pollicis magnitudine iri tribus , ni fallit memoria, locis, isque non 
fimultanee, fed hac feptimapa hic, altera illic, ebulliens; cingo- 
bat infuper noftra extemplo, & quidem multo majorem aqua 
circumferentiam , horisque meridianis & fole verticali diu tincta 
permanebat , ándem veró fenfim fundum petens, cremoris rubri 
. inftar fübfidebat. | ; iH omo 

4. Ordinarié quidem ab hora 9. ro. ad r2. vel tertiam po- 
métidianam Tinctura hzc ,non tamen exclufivé, (ed quocunque 
tempore ventis, lapidibusinjectis, veletiam baculo falrem fuper- 
ficiarié agitata apparuit ad tem pus; paulo poft fundum denuó re« 
ph [| OREL T SEUOTOHE] SUE : 

3. Qua Experimenta : Curt faáguine'animali probam: noa 
iiftitui, nee corticum arborearum fcobi , fed radices arundi- 
nis vulgaris copiose in foffa crefcerites ; ut & flores plumofx 
fimilem facis Tin&uram aque dederunt; haud diu tamen dura» 
bilem , attamen ctiam fubfidentém feu pracipitatam. | 

4. Colatura dedit fimile fpiflamentum brunnum , gum- 

; meur 


214 489 )o( 88 
meum quafi , aft in tam exigua quantitate, ut examini ulteriori, 
quod fperabam, fübjici nequiverit 5 hinc Charcam ipfam Colato- 
tiam cum Epiftola c. c. Síuftgariam ctansmifi. « 

s. Quid deftillatio per arenam & veficam , nobis monftra- 
verit, recitat Epiftola ;foetorem , quem in rcfiduo magmate hu- 
mani prope ftercoris emulum Exc. D. Elsholfius percepit , nos 
non advértimus. fed. lacuftrum , putridum, naribus adverfifi- 
"mum, &ordinarium, quem habenc; fi — 

) Vitium capiunt , ni moveantur aque. 

- 6. Lacca pitloria. dedit nobis pariter T in uram noftra ma- 
ximé conformem , convenientibus itidem omnibus circumftan- 
tiis ibidem memoratis. : ; 

7. Qua elevationem , easdem feré conditiones obfervavi- 
mus, excepto tempore , cum nobis femper hora meridianz al- 
terationem aqua tam domi aflervatz , quam ia foffa monítra- 


verint. «c uchubag n : Xo 
^ .&. Tandem ratione. gradus non eadem femper vifebatur 

Tin&ura, fed jam. dilutior, jam fatuüratior, diveríis temporibus 
pro ratione Solis, Ventorum, apparebat. 

—Ex:hoc pun&o adhuc memorabile annotandum duco, 
quod Pbarmacopoeus nofter, junior Palm (cujus opera in coto 
hoc negotio ufus fum ) ex aqua fofIz tincta, per multas decaula- 
ciones ( poft expectatam femper fübfidentiam ) concentrata lite- 
ras aliquoc vel potius. monita devotionem. fpirantia (fuo ufus 
Seníu & judicio ) chartis infcripferit, hinc inde cransmifla ; Scri- 
ptura hec ex rubro violacea primo pulchra fatis, aliquot men 
fium fpatio valdé pallefcens; hac ipía tamen hora manifcfto, li- 
cec non adeó fatutato, rubore adhuc videri pote yia 

9. Qua judicium: Z4nimale Regnum excludere videcur prz- 
ter allegaza experimenta, Colatura in linteis nullam iniduram 
oftendens , quod alias experimentum in rina & aliis liquoribus 
rubicundis , an ex fanguine color deducendus , quibusdam 
placet. ouam meos "em ' 

10. /Minerali origini obftare videtur levitas pe. ; 


" 


o0w95 )o( ai | 7217 
tingentium , quam elevatio meridiana, fubrilis & vix ulla corpo- 
reitas ; quam Colatura nihil ferme, prater colorem tangibilis vel 
terreflris ,ochrei in charta bibula oftendens, immó evanefcentia 
totalis infoffa & notabilis ad pallorem declinatio in Scriptura re- 
fellere videntur, | 

IL. Pegetabilium * naturam potius redolere, tam modo di- 
&a, quam cum fprritibus & liquoribus ,acidis  falinis , allegáta in 
— 'Epiftola ; experimenta , nec non cvaporatio 5 arundinum fimilis 
4 indura , totiusque coloris in foffa pauló poft toralis obliceratio 
an perfuadeant ? DoGioribus decidendum relinquo ; ego tenuica- 
tis mez conícius nodo huic Gor Zio folvendo me imparem luben- 
tiffimé profiteor. ^ ^ aci. 
III. Menfe 71nio 1707. plane idem in fofla Oppidi Palatini, 
Eppingen dicti ,obfervatum, — Relatio talis eft: Hodie i;e.18. u- 
tiii, mutata eft aqua in foíla Eppingenfi, quz, quo clarior & lim- 
pidiorfuit;eo nunc rubicundior eít, fic ut ifte liquor infervieric 
huic Epiftola fcribenda , & tora fofía adeo rubris aquis fcater, 
ut moenia inde tincta confpiciantur. Aqua hzc fanguinea fca- 
-turire coepit antemeridiem hora 9. & quidem 6 3o. circiter locis 
profluit craffitie brachii: quando fuperficiem aqua tetigit, dif- 
filit, quafi pulverulenti quid in fe contineret; fed colore prorfus 
fanguineo.  Pifces ifti fof innarantes à principio fugerunt iftas 
fcaturigines, refugium omnes ad latus foffa in extremitate ejus 
querentes , fed quamprimum aqua rubens totam füperficiem 
Obtexit, retrogre(li propemodum omncs moriebantur. Quid 
hoc fit ominis, & quidinde expectandum , DEUS novit. Mocror 
& pavor nos univerfalis inceffit, & quotidie huc ultra mille cx- 
tranci miferiam hanc fpe&ctatum ad nos confluunt. Pot 
| IV. Eodem tempore idem vifum in foffa Giiylingenfi, quod 
eft oppidum J/Zürtembergicum , haud procul Eppinga fitum. Prz-- 
fectus loci rem geftam transfcripfit , miffa fimul hujus liquoris 
lagena, qui vinum rubrum T yrolenfe exacte referebat. Scriptu- 
ra hocliquore exarata primum eleganter rutilavir, fed color fca- 
fim pallefzere coepit. ' 
Cent. 1. I. Append. (Ee) Nota- 


"218 i 49$ )o( Q8 


. "Notabile;fcaturigines has omnes menfibus eftiviscontigiffe 
nec diu duraffe. Certi quid determinare arduum ; cumprimis 
illi; qui prefens omnia curiofis oculis non perluftravit. Non 


difplicet tamen Zvrzzz exc.D. D. egerijudicium. ^ ^^ 
om ma Jd Obferyat..LXXXL «x gn 
Pica (iligineam ? pecoris abfce[Ju in fervo aulico FHobeníri- 
gingano, prodiiífe didam , his manibus palpavimus, & cum 
- ipfo fervo locuti fumus, ante hos 10, annos; qui & ipfe talem 


fpicam improvidus deglutiverat. . | 


a AdObDrrva. DXAAIV. 
| EL in illis, qui paulo ante Luc Fdalaborarunt, exitio- 
V faseíle , An. 1705.in quodam Nobili 24. ann. vidimus. 

An.1707. füb anni cunabula evariole hic Stuttgardie epide- 
mice graflabantur, — Moricbantur plures ob peculiarem maligni- 
tatem illis fociatam : plurimi veró, aut non, aut malé curati. Nam 
evariolarum cauffa /Medicum accerfere plerique opera pretium 
-non effe exiftimant. | Prebenc Zecolum entium & vinum ru- 
brum praterea nihil, . Filiola quzdam habebat quamplurimas, 
fed depreffas, nec poft eruptionem vel appetitus redibat; vel 
"fymptomara mitigabantur. Cüm omnia nihilominus in vado. 
efle: cenferentur, puella fuis unguiculis pedes & cumprimis fupe- 
riorem tarfi partem utrinque nimium fculpendo plurimas exci- 
tavit puftulas nigras, quas preílo pede Gangr&na, hinc mors 

cC H o nr 


uta. | 
- Filiolus 31: ann. ante eruptionem vehementer me non. ad- 
modum perculfo vomuit; cum: veró poft eruptionem qyomitus 
nullatenus ceífarent , parum faufta ominabar. Quinto nempe 
dic ab acceffu «vomitus €5 dejetliones fanguineze quam plurimae 
exque foetidiffimz, poftea mors cita. ' Sanguinis evomebatur , 
& cacabatur propemodum incredibilis quantitas & deje&ti foe- 
tor tecerrimus. o pa 
Filiola 87. annor. «variolofa marcefcentibus jam puftulis ge 


di )o( S. Te 


nas unguibus fcalpfic; quarum finiftra fuicinflammata.. Vetula 
uzdam unguentum per 1 1. dies applicavit; gena hinc fiderata 
abícedente ab oculi (ini(tri- inferiore palpebra usque ad mentum 
omni carne, cum parte maxilla fuperioris & dimidia portione 
utriusque labii ; dentibus:fimul iftius lateris omnibus evulfis ut - 
pateret infpettus üsque ad fauces. ^ Curata fuit puella; fed facie ^ 
nunc monftrofa , qualem in vita non vidi, quamvis plures vide- 
rim , quibus Carcinoma faciei partem exederat. |. Vidimus etiam 
cunc in aliquibus puffulzs peflimi moris ,' paucas, fed periculi 
plenas, quippe lividas & foveas cantum non nigras fibi fodientes; 
alexiphartiacis in-& excetnis'magría cum follicitudine , ac fpba- 
celus irreperec debellandas. -.: Plüres-eranc Infantes , quorum 772- 
riole plane non fuppurabantur, fed , crufta fola, fquammarum 
facie, fuo cempore fine pure ullo decidebant. : , 


Ad Obfervat. XC.  — 


HZ obfervatio, fi vera eft, miráculo noti caret. — Talpa vi- 
detur effe animal brevis evi. Mirum fi per 15. annos, in ho- 
minis , cumprimis ventriculo, füperftes exiftat, cum tefte Zflber - 
fo, per 2. vel maximé 4. horas extra terram fupervivere non pof- 
fit, quid dicamus de habitaculo minus idoneo , ventriculo ho- 
minis , cibos potusque varios, fzlpe nor convenientes , ingurgi- 
tante, falfos precipue, acidos, fumo conditos , qualesin iftis re- 
gionibus utplurimum affumuntur. Nedicam de fermeníatione 
& aliis. Quid(íi uveerzxvirze hic etiam credulis illuferic? Talpa 
naturali inftin&tu & exercitio femper fodicat, ventriculum non 
perfodiffe intra cancum temporis fpatiutm miriffimum. Sem- - 
per furfum tendit ; cur exitum 6 diverforig ingrato, calidoque - 
Vaporario per os nunquam quafivit. T4/pe anatome cxhibe- 
tur in nri. II. Dec. T. Ephem. Curio: obf. $7. & apud Mur alt. 
ee Med. p.m. S56. Ignofci mihi velim , fi non cam facile 
credam. ^ ! 


* - 
lGecu eC 


Eel sos eis (EXPE: 


abt 488)o( 8i: 
UT EXPERIMENTA 
—- Circa Culicum generationem 
PETRO PAULO à SANGALLO, Florentino, 


: acia, 


E oda a Milit dd... cpu 
Ill. DN, FRANCISCUM REDUM 
siximsibot sddcsessiti non REFERIDA p«gensiq 
- Florentie Auno 167 9. Italico fermone editas 
c eumecn c manc batinitaté donatas; sc s0 sn 
EGHTen Atque abii gU: ron of 
Exc. D. D. JOSEPHO LANZONO,, Pro- 
feflore & Protornedico Ferrarienfi communicata. 
i Iüflriffme Domine E c. 52 or Doossosde ^ 
C aliquando in atate vefperi circa templura S. Maria flo- 
Jrida cum Amicis nonnullis deambularem, & , quoniam om- . 
nes Philofophiz ftudio pro viribus incumbcebamns, de rebusPhi 
lofophicisamice; & procul à more corum, qui non fciendi, fed. 
coritendendi animo inclarefcere volunt, diícurreremus , Culices , 
aliquoc. ftridendo nos circumvolitarunt , nóbisque de iftorum 
parvulorum-volatilium natura prolixius differendi anfam dede- 
rünt ; nam , uti Plinius lib... XI. cap. 2.fcripfic In bis £ampar ve 
aque tam nullis que ratio, quanta vis , quam inextricabilis per -. 
fedlio? Ubi tot fenfus collocacvit in culice ? &5 funf alia didlu m-. 
nora. Sed ubi vifum ineo praetendit ? ubi guffatum applicati f 
ubi odoratum inferuit ? ubi cveró truculentam illam &3 portione. 
maximam cvocem inpenera-vit ? qua fubtilitate pennas adu Itb 5 
pr «elongacit pedum crura? dijpofuit fejunam cacüeamuti aluum v 
arvidam fanguinis , &y potiffimum bumani: fitim accendil ? felum 
*ytró peirfodiendo teraori, quo fpiculanuif ingenio ? aique ul p 


49$ )0( GT 220 
paci cum cerni non po[fit exilitas , ita reciproca gemina-vit arte; 
uí fodiendo acuminatum pariter forbendoque fifjulofum effe. Yam. 
acutum illud eft, tamque dexcré ad pungendum eo utitur , uc 
non folüm teneras humani corporis carnes, fed folidi(fimum 
etiam bubulorum, boum & elephantum corium penetrec, imo 
Icones ipfi; animalia tam robufta, ab corum tediofiffimis pun- 
&uris tuti non exfiftunc,à quibus ut fe liberent, (uti narrat 24m-: 
mianys /Marcellinus,) profundiffimis Mefopotamia fluminibus: 
fs immergere coguntur. Verüm, quod majorem confidera- 
tionem meretur , natura; ut parvum hoc animalculum magis ad- 
mirabile redderet , non folütmn fenfibus externis, fed internis etiam 
locupletare voluit, id quod optime obfervavit & cleganter de- 
fcripfit celebris quidam Arabs in parte o. fui libri de mirabilibus 
creaturarum €&5 variorum inter e[lenttas infcripti. Hic itaque 
Arabs, qui eft DoBor Zaccbarias Ben. /Muabammed Ibn AMab-.— 
mud , qui cum natus fic in civitate Casbin-in Perfia, communiter . 
vocatur Elcbazüinus auc ceu alii habenc, "Alchbazuintis, valia de. 
culice differic: eff ibi animalculum , quod. in par«vo fuo corpore 
figuram elepbantis babet , 65 omnia que natura elephanti conce[fit ,. 
etiam culici dedit , fuperadditis infuper alis. — Intuere ejus [latu-. 
ram,que tam parva efi ut ubi -volitat, vix oculis comprebendi 
queat ; confidera porró caput , quod revera «vix caput pr efentaí , 
65 tamen in illo potentia -videndi 65 audiendi rvefidet ; cogita. binc, 
qua cerebri in fam par-vo capite moles effe queat , €x nihilominus 
quinque facultales interna ibi ve[ident : efl ibi fenfus communis, qui. 
animalia: obvia percipit ; efl imaginatio , quia dum carni ani- 
malis infidet , probofcidem fuam. ei intrudit, quod parieti adbae- 
vens non facit ; efl intelleus «flimatio , qua optime diflinguit 
eos , qui perfequuntur , 65 qui non perfequuntur., ab illis , non ab. 
bis fugiens s efl memoria, propter quam , ubi particulam [angui- 
nis ex «pulnere fuxit , mo» aufugit ,con[cius dolorem fe boc modo 
excitaffe; &5 fic xuindiiae illius , quem offendit , fe effe expofitum s. 
efl "Vis cogitationis , ex qua fit ut cedat , quando bumana manus 
motum fentit , fciens ab ea fe offenfum iri, fabito autem, eádem fe 

: (Ee) 3 Yetra- 


212 49$ )o( Sev 
o i 
retrabente ad priftinum locum revertitur , dum quod ipfi exitium 
minabatur , rece[fiffe cognofcit. ^ Hoc modo fermones mutuos 
mifcendo dum progrediebamur, unus ex nobis fubjunxic, Domi- 
nationem Veftram rarum quid & mirabile in celebri fuo libro 
experimentis circa generationem infeforum , dc culicibus annotaf- 
fc, nempe quod animalcula hzc in illa ipfa perfecta ftacura na- 
fcantur, quam per totam vitam confervant ; unde curiofum fu- 
um defiderium expofuit propriis oculis videndi, num experi- 
entia revera confirmaret id, quod Dominatio Veftra recenfuit. 
Pror(us non dubito, alius noftrüm regeffic, effe rem veriffimam, 
quam Dn. Francifcus Redus propofuit , quia tale quid in aliis 
etiam infe&is volantibus fieri video , & fpeciatim, uc de mu- 
fcis fileam , (pe & attente vidi, quod, ubi folliculi ferici papi- 
liones pariunt, hi ex folliculo in perfe&a magnitudine exeant; 
qua& augmentum non admitcrac: : Mihi, qui ex memorato libro 
falficatem opinionis illorum evidenter cognovi , qui infecta ex 
materia aliqua, que putrefactà difponatur & habilis fiar , ut in 
animalia viva transmutetut , nafci credunt, nihilominus quoni- 
am aliqu adhuc imprefliones, quas primis à Przcceptoribus in 
pueritia accepi, mihiremanferant, nonnihil tamen fufpicionis de 
hac generatione, inprimis culicum füpererat. Unde eandem; 
prout ex Zlriflofele fui inftru&tus, Amicis meis exponere volui, 
qui przterquam quod animalia ex materia pucrida fupra terram 
nafci afferit, in plurimis infuper locis, calem generationem quo" 
que in elemento aqua inveniri docet, prout inprimis hoc in cAp. 
19. libr. s. bifl. animal. affirmat, culices nempe ex illis vermibus 
nafci , qui afcarides vocantur; afcarides veró ex luto, aut fedimen- ' 
to puteorum, vel alio quovis loco, ubi aqua colligitur & ftag- 
nat. "Ab opinione Zriflofelis non diffentic Ullyffes 4Aldrorvan- 
dus lib. 3. de infe&l. cap. s. fcribens , quosdam culices ex cadave- 
ribus putrefa&tis, alios ex putri materia, que in fundo ftagno- 
rum & paludum reperitur , aliosque ex herbis & arboribus ge- 
nerari. Multos defuper, nec non de aqua & terre differentiis 
, difcurfus inter nos movimus ; tandem veró conclufum epe 
n 


P Ee 223 


nos utplurimum & inutiles efle fyllogifmos ; conjecturas & plau- 
fibiles rationes, ubi duce experientiá, comite judicio & ingenio 
in veritatis cognitionem veniri poteft. ; 
uare cum opportunum zftatis tempus effet, nonincon- 
veniens fore propofitum fuit; fi aliquis noftrüm, veritatis hujus 
eruenda: causá experimentum inftitueret ; id quod mihi; utpote 
annis minori & curiofiori fuit commiffum, Hoc etiam, qui pe- 
nitus confentaneum reperi illis, quz à Dominatione Veftracum 
tanta diligentia, fedulitate & doctrina fcripta fuerunt, nunc re- 
cenfere audeo , certus eadem humanitate & prote&ione fufce- 
prum iri, qua mihi ftudiisque meis favere hucusque placuit. 
Die igitur 20. M. Junii hujus anni 1679. largam quantita- 
tem illius aqua apportari curavi ; quz quafi ftagnans in vivariis 
verfus collem Imperialem fitis invenitur. — Hanc in vafe vitreo 
aperto ; fex digitorum transverforum altitudine, in edibus meis 
libero aéri expofui , eandemque quantitatem in alio fimili vafe 
optime claufo locavi ; & poftea continuà obfervatione vidi, vas 
apertum culices aliquos circumvolitare, proptereaque intentio- 
nem meam poffe me obtinere certo fperavi; neque bac meà fpe 
excidi, quemadmodum d. 24. dicti menfis vermiculos aliquos 
natare ibi deprehendi, tam minutos, ut vix oculis patuerint, nec 
figura eorum diftingui potuerit, quamvis admodum probabile 
fic, ob aqua refra&tionem & vafis quafi rotunditatem eosdem 
majores quam revera erant adparuifle; cum interea alteroin va- 
fe claufo vermis nullus ha&enus comparuerit , licet muls culi- 
cesillud circumvolitaverint & ingreffum tentaverint.. D. 22. vi- 
trum, in quo verrniculi ifti nacabant, chartà foraminulis percu- 
sá à me claufum fuit,ne, fi forcaffe culices ibi producerentur, 
avolare poflent , antequam eosdem obfervaffem. .. Diebus feqq. 
fenfim erefcendo, d.10. M: Julii ad eam magnitudinem pervene- 
runt, ut eorum externam figuram optime videre potuerim. . Hi 
utplurimum . ex decem fegmentis vel annulis componuntur, 
qui quo magisad caudam accedunt , eó magis etiam in magni- 
'tüdine diminuuntur. Primus annulus, qui capitis officium - 
at, 


» 
" 


b 


E 350 (0) S8 


ftar, aliquantum major eft cateris omnibus, inque parte ante- 
siorealiquid oblongum habet , aut rugam ,in qua os eft, quodin 
continuo motu efle videtur, acque in medio duorum cufpidum 
vel recurvorum corniculorum juxta fe pofitorum comparet. In 
altera extremitate, qua cauda loco exfiítit , antenaula vificur , 
pauló cra(fior, ubi cum corpore vermis jungitur, & paulatim 
fubtilior evadens, usque dum tenuitatem imperceptibilem nan- 
cifcatur , nec in uinum cufpidem, fed in duos inftar amplioris fur- 
cz terminatur, uno ad dextrum altero ad finiftrum lacus incli- 
pante. Ceterum totum corpus minuxi(fimis, diverfa longitu- 
dinis pilis tegitur , quorum longiores horizonti func. paralleli, 
Verum quia minutias tales commodeé & clare defcribere ne- 
queo, meliorem in modum , quantum fieri potuit; culicis figu- 
ram, eamque multo majorem , quàm revera eft , fi(tere volui, 
qualem fcilicet microfcopium unico lente inftru&um monftra- 
yic, numeroque 2. Tabula exhibet. : 

Vermces igitur iíti, aquz innatantes, varié fe agitant, potif- 
fimum veró à fundo vafis re&tà ad aquz fuperficiem , non ramen 
more animalium antrorfum , fed recroríum , caudà nimirum 
pravià cenduat, atque ubi fummitatem aqua attingunt, ibidem 
parumper, & cum cauda bifurcata ei quafiimmobiles adharere 
videatur, reliquo corpore pendulo, & capite deorfum fpectante, 
ubi veró ad natandum redeunt, maxima cum celeritate id exc- 
quuntur. 

Interea corporis mole usque ad d. 2o. Julii creícere conti- 
nuarunt,; quo die aliquos figuram , colorem ,motumque, anten- 
nulá nempe illá caudz bifurcatà difparente , & in dorfo juxta €a- 
put duobus füpra memoratis corniculis prodeuntibus; mutafle 
vidi, colorem infuper ; quem antea nigricantem cinercumque 
habebant, jam candidum & quafi pellucicum func adepti; 1n 
motu, à fundo vafis ad fuperficiem aque, ad (emicirculi figuram 
jnflexi lentiffimé afcendebant, auc ut melius dicam , ferebantur 
vel impellebantur , eo prorfus modo, quo in aqua corpus a iquod 
minus grave, quàm aqua ipfa eft, quafi fufpenfum Wcodi 


435 )o( gi ED 
veró dorío fümmitatem aque attigerunt; immobiles ibi paulu- 
lum morabantur; fed ubi ad fundum remeare volebant; magná 
& vehementi velocitate id faciebant; & fémicirculum: fuum dila- 
tabant, ad modum arcus (agittam emittentis; : Horum figura 
numero 3.prafentáturi;c- iib cup ;oossstimfam meoosta Suse 

Diebus fequentibus omnes reliqui vermes, jam unus; jam 
'alter ,in eandem figuram , colorem & motum fe transformarunt, 
ira ut d. 25. Julii omnes eàdem ratione fuerint mutati; & fic ad 
primum usque diem Augufti perftiterunt, ubi primum culicem 
enatum vidi; reliquis fucceffivé codem modo comparentibus, ita 
ut d. 6. Aug. omnes cílent enati ,& ex corum folliculis five aure- 
liis chry(alidibusve; aut ; ut rectius dicam, vermibus exclufi, fi- 
uidem dorfum vermis in fuperficie àquz harentis per longum 
findebatur , atque ex ea apertura culices erumpebant, qui in ele- 
mento attis fc volvendo avolabant, & fex fuis pedibus in ficco. 
vitro, aut charta; quà vitrum erat coopertum, fe firmabant, 
exuviis interea partim: fupra aquam , partim in ea natantibus , 
omnibus tandem ad fundum fecedentibus. | Culices veró in il- 
la ipfa magnitudine comparebant , qualem communiter vide- 
mus, quando cum tanto faftidio per domos & hortos ftrepito- 
sé circumvolant. . Unde veriffimum eft, animalcula hzc in illa 
ipía magnitudine nafci , quam: in. reliqua fua vita confervant, 
prout optimé Dominatio Veftra in dicto fuo /ibro 4e. infedis 
fcripferat, Sicut vero omnia reliqua animalia in etate fua per- 
fe&a incraffari aut macrefcere, & confequenter in fuo corpore 
aliquam dilatationem aut diminutionem:pati poflunt; ita & cu- 
lices parumper fecundüm ubertatem auc defé&dtum nutrimenti, 
'crefcere vel diminui pofle verüm eft ; nec rninüs cereum , vcn- 
trem culicum ovis pragnantium magis turgere quàm marium, 
aut femellarum, quz ova jam pepererunt. ! : 
Culices qui , uti dixi s. vel. 6. dierum fpatio nati fuerunt in 
vitro occlufo , ob alterius alimenti , prater aquam , defectum, 
etiam intra fex dierum terminum mortui faücrunt. jer 
Intra quod tempus tamen alii culices non obierunt, quos 
Cent. I. e$ 11. Append. ( F£) in 


Lj 


436 mw 489 )o( 88 


in alio vitreo vafe nafci curavi , quia huic , aquá prius fenfim 
depletá, aliquas res , cortices peponum , cucurbitarum , pyro- 
tum , ficus maturos, fümmitates teneras arborum , pro eorum 
nutrimento , utque bibere poflent , parvum vafculum vitreum 
aquá plenum immiferam; qua diligentia vicam plus quàm per 
integrum menfem confervarunt; in quo tempore corpora eorum 
crevifle nunquam deprehendi. —Hoctamen monere debeo, quód 

rimi ifti culices, quamvis omnes quinque vel fex diebus poft na- 
tivitatem fine cibo mortui fuerint , nihilominus poftmodum 
abundeobfervaverim, terminum hunc mortis non cam certum 


-efle,quia reiteratis aliis experimentis citius tardiusve eos obiií(le 
ÁPUuH DP o 


idici, cum , quant g potui, ad vite majorem rnina- 
remve longitudinem , locum in vitro largiorem vel exiliorem; 
& temperiem aéris magis minusve calidam , multum contribue- 
rc, ita ut in vafe capaciori , & loco calidiore vitam longiorem, 
quàm in vafe ar&iori & loco frigidiori ducant... Quod ctiam in 
, vermibus, qui culices p d * evenit, qui p leriuscem 
perie calida quam frigida creícunt , acque ad culices generan- 
dos apti fiunt, ita ut, fi radiis folaribus exponantur, vix credi 
queat, quàm citius crefcant, fecus inumbrofo loco; fi detinean- 
tur ;prout non minus celerius incrementum fumunt & craífio- 
tes evadunt in aquis lutulentis & impuris, quàm in limpidis ; id 
quod accidit , quia in illis plus nutrimenti neceffarii, quàm in his 
inveniunt, Et interdum ubi inlocis mulcüm frigidis, aut etiam 
admodum claris aquis detinentur , multis diebus fine augmenti 
figno remanent, ac tandem emoriuntur ,. nec ad culicum produ- 
€tionem apti redduntur. HUS 
Non íolüm ad aquas putas & inprimis corruptas; culices pro 
vermium horum generatione advolant, fed etiam lubentiífimc 
in aquis  quibus-paululum vini fuit immixtum, eosdem produ- 
cunt ; unde haud difficulter intelligi poteft,cur aqua in illis pu- 
teis , quibus fortuitó aliquid vini fuir infufum, quandoque vér- 
mineícat ; cujus rei certitudinem experimentum fequens fa: pe 1n- 
flitucum mihi prebuit: d. 1 3. Auguítiaquam putealem ur cid 


«5$ )o( S 227 
duabus vitreis cucurbitis infudi , paucá vini rubri quantitate fü- 
peraddità , unam earum apertam reliqui , & alteram charcá du- 
plici perfecte occlufi: In hac nunquam vidi aquam verminofam 
evenifle, in illa veró d. 23. Aug. tocam aquam minutiffimis ver- 
mibus plenam obfervavi , qui de die in diem crefcebant, & eo- 
rum aliqui die uhkimo prafari Menfis caude antennam depone-: 
re, ac(emicirculum fupra memoratum facere coeperant, ex qui- 
bus d. 3. Sept. primos culices enatos confpexi, quin d. 13. omnes 
jam evolutos deprehendi. Sed d. 14. cum in aliud vas vitreum 
aquam majori vini quantitati perrnixtam infudiffem , & vas aper- 
cum reliquiffem , nunquam ibi vermes enatos vidi, fortaffe quód 
ob temporis frigiditatem culicum generatio defierit , vel nimi- 
um vini immifcuerim. 

Hucusque abunde mihi fatisfeceram circa certam & indu- 
bitatam notitiam ; quód vermes ifti nativitatem fuam ex femini- 
bus aut ovis in aqua contentis fortiantur, quia in aquis occlufis 
&unquam animalcula talia oriebantur. Et hec certitudo con- 
frmabatur, cum Dominationem Veftram mihi fzpe reculiíIe re- 
cordarer , quód tempore Scereniífimi Magni Ducis Ferdinandi fz- 
cundi , gloriofze memoriz , magno huic Principi diverfo tem- 
pore diverfz aqua fpecies ex diver(is & longinquis, ac quafi à 
noftro mundo divifis regionibus fuerint allatz, ob nobilem cu-: 
riofitatem, qua ipfe in famofa Academia del Cimento diverfum 
earum pondus examinari volebat ; & tamen aquz ifte opciméin 
vafis vitreis conclufz nunquam verminofz cvaferunt , etiamfi 
longiffimas navigationes , magnas climatis diverficates , & iter fub. 
linea zquinoctiali experta fuerint: inaula enim Tofcana tunc di- 
verfis temporibus aqua Jordanis, Nili, ex puteo Mecca, & ali- 
quibus prope Conftancinopolin fontibus, ex vicinia Goz, infula 
Ceylan , Infulis Philippinis , ex portu Brafilienfi omnium Sanco- 
rum , Lacu dulci Mexicano, Infulis nonnullis Antillis, fluviis Hz. 
fpaniz Manzanares & Tago comparuit. 

—— Aft magnum me tenebat defiderium deveniendi in cogni- 
tionem horum ovorum & feminüm , quomodo,& quando à cu- 
Ff)2 licibus 


- 


228 488 JoC 989 

licibusir aquam fuerint projecta, ideoque omnem poflibilem di. 
ligentiam'; femper camen fruftraneam. adhibebam 5 & jam de 
felici-eventu.de(perabám, cum fortuna me €ó conduceret, quó 
multo ítudio:;pervenire.non.poteram 5 fiquidem. aliquando in 
pergula horti: ad... Thomam Aquinatem exfpatiatuss magnam 
eulicurdi:copiar.intrahtem & exeuntem confpexi ex ingenti con- 
cha ; que aquá repleta crat; & irrigandis viridarii iftius plantis in- 
ferviebat 5 propterea videre geftii, an.illa in aqua aliquid effet, 
quod.ad propofitum meum dignam obfervationem fuppedita- 
ret;-&cerie. fupra: ac lnrimas vatiz: mag irüdinis navicu-. 


koe WE r 
- M E s ^ * F 1 * 


5 t Om |] 
exu AIC SEL P gosus EP ^ AR onerus vaesphipkeie | dad qiatzaudra 21 
cxcedebanr; natare vidi; maviculas nominavi , quia figuram par- 


. 
eq PT e 92 £3 13 


| varum navium reprafentabant, fimiles illis quibus in noftro flu- 


mine Arno atimur : fuperné erant concave, & per longitudinem 
ir duas extremitates. ezqualiteriincurvatas terminabantur; corpus- 
que ezrüm plenum erat fubtiliffimis planis, mirabili ordine uno 
juxta alterum;pofito ,atqueinter unum & alterum planum fpatio. 
aliquo vacuo manifefté comparente ; quarum figura, quantum 


fieri potuit, fttmero 1. fiftitur. | 


.*- Vifotameneleganti & curiofo opere cogitare coepi; quid effe 
id poflec;& cui ufui-à natura effet deftinatum; fimulque eodem 

p 'navicul al | j né&motum fupra aquam: 
obíervavi, vix enin fümmam aquz fuperficiem cum fola extre- 
mitate caring fuz ; ut- ita. dicam , tangebant, ex omni minimo 


| aéris afflatu , atit halitu, aut qualibet alia minima ac impercept- 


biliiaqua" motitationésauc-ubi earum aliqua: digitis capete YO" 
lebat; calirerab eis auffügiebant;, ut fenfirquodarr pollere vide- 
reütur ; & non folümrffie-recedebant, fed aliquando contrario fue- 
ceffu velociter verfus digitós accedebant, quando horum extte 
mitáte füperficiem aqua taügebam. Dum curiofis talibus &con- 
trariis motibus harum natantium naicularum incéntus eram s at- 
que in memoriám revocabam; que circa roütuas: accelliones & 
Figs carpüfculorurn nazantiüav didiceramrin cap: 9: 657 jfubjegq. 


ee 


piopojitiouibus in-do&iflimo-/ibro de molionibus naturalibus à 
e: e 733) gra vi- 


I DS MEME C T 


- 


gravitate pendentibus, cdito An. 1670. à celeberrimo & nunquam, 
fatis laudato Dn. Job. Alph. Borello, in eadem aqua nonnullos. 
minimos vermiculos obfcrvavi , eandem figuram , colorem & 
motum: cum illis habentes, quos fupra à culicibus nafci dixi ;. 
unde mox cogitare coepi ; an. navicula ille fortafle femen & ova 
culicum continerent, atqueut certior fierem , unam eorum fum- 
fi & aqua puriffimz in cyatho inditam folis radiis expofui , ubi 
in breviffimo tempore naviculam in minimas particulas diffra- 
&am vidi , que partim. in fundum defcendebapnt , partim. per 
aquam ferebantur, atque in ipfa aqua fubito confpexi enatos 30. 
vel 40: iftorum vermiculorum tam minimorum , ut oculis vix 
comprehendi potuerint & forté non comparui(lent , nifi. perpe- 
tuus eorum motus & pelluciditas aqua , aérisque ferenitas mul- 
tumcontulifle. ^. | 
Propter hocaliaque porró inftituta experimenta certior pla- 
né factus fum, naviculas has intra finus fuos, i. e. fpatia planis 
interpofira culicum ova continere; & maxima cum admiratione 
vidi, poffe ex culice naviculam prodire; qua ipfo culice multó 
major adpareat ; unde naviculas haíce admodum parvas & con- 
tractas debere exclufasfuiffe cogitavi,qua poftea vel ab ingreílu 
a&ris, vel fermento aliquo in eis contento rarcfianc & dilacentur 5 
idque etiam ipfismet oculis didici, obfervando , quód femper am- 
pliores reddite, & usque ad aperturam fuam , inque minuctifli- 
mas, & invifibiles quafi particulas diflolutionem, dilatata fue- 
rinc;ex qua apertura immediate minutiffimorum ovorum femi- 
ni peponum | fimilium, aut faltem parum  diflimilium «exclufio 
fecuta fuit. Si forfan curiofus naturalium rerum indagator cx- 
perimenta hac readfümendo, non adeo ex amuffim conformia 
meis deprehenderet , recordetur ; me hic non enarrare id, quód 
neceflarió circa ortum culicum fic evenire debeat, qui cantüm 
indicare volui; quid oculis-propriis confpexerim , atque fi par- 
vulas has naviculasin aquaovulis impra gnata obfervare ei non 
contingeret , nollem falfitacis ab eo incufari, cum faltem in loco 
cas deprehenderim , ubi maximus culicum numerus fuerat nc- 
Ff) ! 


3 que 


E 00 AHÉDOCNE 


asd 


que etiam omnibus horis ibidem videbantur , quia paucis mo- 
mentis, & maximé quando calor magis viget ; evanefcunt , prout 
cum omnibus illis accidic, quas in concha horti S. Thoma vidi, 
quarum multitudine licet aqu& fuperficies propemodum tecta 
effec, poft pauca momenta nec unicam amplius cernere potui ; 
quin & infuper evenire poteft ut non femper predicta naviculz, 
fed interdum ob caloris zftivi vehemenciam fola ovula, aut for. 
tafíe etiam vivi in aquam à culicibus fuerint exclufi , prouc Do- 
minatio Veftra in libro de generat. infect. id fieri indicavit, quz 
aliquando ova , aliquando vivos vermiculos parturiunt, 

- Duo cülicum genera , figurá aliquantum differentia, à fu- 
pramemoratis vermibus nafci obfervavi, ceu numero 4. & j. Vi- 
deri poteft. Indubitató dicere nequeo ; an generis , vel fexus ea 

— fic differentia, i.c. quód unus culex fit mafculus alcerque faemel- 
la. Illud camen pro certo adfirmare valeo , tertium etiam effc 
culicum genus à prioribus diftin&tum , quod fzpe in aquis, quas 
datá operá inverminare feci , deprehendi ; & hi culices ejusdem 
quidem cum prioribus funt figure, fed multó minores, & alas 
rocundiores , coloremque feré nigricantem obtinent, acque ver- 
mibus planéad modum reliquorum duorum nafcuntur, qui tà- 
men colore intensé rubro & cinnabarino praediti funt,  Anma- 
gni ifti & craífi culizes, qui per nemora vagantur, quartum ali- 
quod con(ticuant , vel cum reliquis conveniant , aut falcem quód 
à majoribus oriantur , ob defuper non factum experimentum, 
dicere nequeo. — Scio interea culicibus non effe annumerandas, 
quod multi autores fecerunt, mufculas illas, qua ex arboribus 
populis & ulmis oriuntur , cum magna in figura ; nativitate & 
transmutatione fic differentia , illeque mufculz utplurimum do- 
mosnon intrare nec ideo dormientibus , fecus ac culices faciunt 
tam faftidiofz eic foleant. 

Ad culicum hanc moleftiam avertendam diverfi aucores mul. 
ta acvariaremedia medica docuerunt. — Plinius vefpertinam cor» 
poris tocius cum oleo abfiathii inunctionem laudat ; /Exilius 


"Macer , aut quisquis fic author verfuum ; qui fub ejus Bagpe | 
circum- 


4$ )o( $8 E 
circumferuntur , fortaffe ignorans culices vinum non abhorrere, 
univeríi corporis vino immerfionem fuadet, in quo abíinthium 
infufum & codtumfuerit. | Alii faciem, manus & brachia falivà, 
poft cuminum mafticatum , illinere docent ;:& quidam recentio- 
rum idem cuminum mafticare, & poítea cum vino albo gene- 
roío miícere, ficque eodem ad feneftras , januas. & totam do- 
mum , cum ramufculis viridibus & frondofis confpergendas uti 
precipit. — Z4uGor libri de medicamentis fimplicibus a4 Paternia- 
num , qui Galeno tribuitur, füccum fructuum tamarifci , aut co- 
rum decoctum cum aqua factum commendat. — Alii capitis & 
totius corporis decocto ruta , aut nigelle, aut conyze , addità 
pro majori efficacia multá vitrioli & carbonum juniperi quanti- 
tate, madefa&tionem laudant ; id quod pulchram fcil. faciem. 
conciliare perfuafumhabeo. Eft qui omni vefperá cubitum icu- 
ris, capitis ad pedes usque illinitionem cum mixtura ex oleo, 
aceto & falvia, aut fi falvia difpliceret, ejus loco turis pulvere 
compofita proponunt. Graci qui de agricultura feripferunt, 
ferto ex foliis cannabis contexto & aquá confperío le&um cir- 
cumdare, proficuum effe referunt; & quidam vir egregius vult, 
ucnon procul à capite,& fub plantis pedum fpongie aeeto hu- 
mcfactz reponantur ; fimilisque etiam in tecto e dium fufpenda- 
tur , & quod mihi confideratione dignum , vel ut re&tius dicatur ; 
ridiculum videcur, eft , quód , dum rationem reddere conatur, 
propter quam talis fufpenfa fpongia juvare queat, dicat, culices 
ad eam omnes advolaturas eífe ; nec enim confiderat, fi hoc ve- 
rum eflet, culices eriam caput & pedes ejus, qui confilio hoc uti 
vellet, circumvolitaturas effe. | Alii ad fympathiam aut antipa- 
thiam rerum , vel potius fuperftiti recurrendo , pilum equi- 
num in medio domus füfpenfum remedium infallibile effc fcri- 
bunt, credentes fortaffe, verum effe, quod Apollonius "Iyaneus 
cum fuis incancationibus ( uti 7Zezes refert, ) effecerit , uc in ur- 
bem Antiochia & Conftantinopolisnuoquam culices perveniant. 
Suffumigia ab Autoribus propofita; tot & tanta funt, ut //2po 
Ismeno, & Bojardi ac ZAriofli Sibyllis tot non innocuiffe atque in 
| ug 


222 .. 482 )o( Se 


ufu fuitfé credam. Orrines ha: nugae; quamvis à credulo vulgo 


pro veris habicz ; proríus funt inutiles , & plusquam ipfi culices 
moleítz. Contra qua infecta egregiam defenfionem illud fo- 


-]um & unicum prabere mihi videtur , quod ab antiquis ZEgypri 


pifcatoribus iaventum fuit , nempe bonum conopeum, quod 
totum le&um circumdet, & noítro tempore ex fübriliffimo 


-Bononienfi velo paratur. Unde talibus de remediis plura pro- 


ferre fuperfedeo. 

Acque ut Epiftolam hanc finiam , ea que fcripfi , in com- 
pendium fic contraho: Culices non fponte ex putredine nafcun- 
tut, fcd ex ovis maternis, quz func perexigua & feminis pepo- 
num figuram habent, atque in cavitate cujusdam folliculi, na- 
viculam referentis continentur. Hzc non in ficco fupra terram 
aucarborum frondes, fed; in aquas. ftagnantes excluduntur, ex 
quibus totidem: vermes prodeunt , qui poftquam per aliqu't 
dies in aqua natarunt , & majores evafzrunt, figuram mutant, 


atque poft aliquoc dies folliculum . distumpentes culices pro- 


deunt, qui quamdiu vivunt, eandem , quam nativitate habent, 
magnitudinem fervant. Si hifce meis experimentis aliquam ver 


-tatis noticiam függeffi, felicem me nominabo ; fin deceptus in 


aliquo fuero; rogo, ut Eruditi condonare velint , credantque; 
faltem me non'deceptum fuiffe , dum Deum eternum Creato- 
rem tam in minimis quàm maximis rebus colendum effe con- 
fidero. Quibus Dominationis Veítra manus humiliter deoícu- 

lor. Florentie d. 4.Nov. An. 1679. : 


Illufirifime Dominationis Veftr e 


devotiffimus c obligati[[Imus Servus 


Petrus Paulus de San Gallc. 


Exc. 


49 )o( S8 EL : 
| EXG Ds. LIC. GUILTELMI KERGERI 
Epiftola 


EL 1704- d. 5. VU ao; Lignitio 


Nob. D. D. MICH. ERNEST. ETTMUüLLE- 
RUM, Prof. P. EE: miífa, 


Suidó- Mutorim cura. 


 Excelloni iffe, Experientisfitie Domine , 
:  Fautor plurimum bonorande. 


Uod Literis Tuis e ifimis ref, & meg tardius füc-. 
cedant, excufabis benevole; dum da mrs nundi-- 
pis Lipfiz: tecum prolixius colloqui , quàm literis debicá brevitate 
connectendis refpondere. —. Ullrimum tamen coactus impra'fen- 
tiarum facio, poftquam morbofus Proteus me inopinató arripiens 
fccit differre propofitum iter; donec fanitate mihi reddità idem 
perficiam, ubi forté potius Berolinum quàm Lipfiam tranfiturus 
prefences. refponforias differre. nolui ulterius. |. Primum ergo 
merito miror, Te mihi aflentari , Curioforum notitrià dignum: 
fore laboremr-meum quem furdo-mutam puellam doogidd im- 
pendi, cum.tamen dudum ipfe noveris fine dubio, eundem fuf- 
ceptum jam ante Seculum , à Petro Pontio , cujus Valefii liber 
deSacr.Philof editus Anno 1$ 90. meminit , &cdefcriptum efle in 
Pauli Bonnett Reduction de las lettras y arte para enfennar à 
ablar los mudos edic, Anno 1620. hifpanicé, poftmodum à à Joh. 
Wallis Angloi in operibus Mathematicis , Grammaticá Anglicana, 
Epiftolà ad Rob. Boylein A&is Philof. Anglic. & Ephem. Nat. Cu- 
riof'à Franc. Mercur. ab Helmont, ab Holdero & Sibícotà anglice, 
àFranc. Lana italicé & accuratisf.à Joh: Conr. Ammanno aliquo- 
ties latiné &.belgice , cujüs folam methodum in Tr. de Loquelà 
Gent. 1, C IT. Append, (Gg) mihi 


' 


244: SEO. 48 )o( $89 E 

mihi fuffeciffe docenti annoto. E quibus, imo pluribus aliis, 
fatis patet, rem hanc fufficienter effe jam vulgatam. Quapropter 
omnino miratus fum quosdam Theologos , adhuc Cafibus Con- 
fcientia difficilioribus annumerantes modum agendi cum Sur- 
do- Mutis de Rebus Chri(tianz Religionis , qui potius Cafus cft 


difficilis parientiz;; cum Rudol, Agricola jam docuerit , Surdo- 


Muturn fcriptura beneficio qué ac loquelà mediante alios in- 
telligere fuosque fenfus exprimere pofle, cujus rationem quo- 
que Cardanus dedit, quodque ipía fana ratio cuivis facilé per- 

füadec : nullus enim dubitat, doceri pofle omnem, fi modo vifu 

& ratione gaudeat , Muto- Surdum, ut fcribat, fcriptaque intel- 

ligat, licet non loquatur; id quod non requirit cancum exerci- 

tium difcentis, docentisve patientiam , quantum requiritur , üt 

difcac loqui aliosque loquentes vifü intelligat, quamvis & hujus 

poflibiliaem in Belgio clariff.. D. Ammanni viventes Difcipuli 

olim furdo-muti , nunc loquentes , abunde teítantur, meque 

propria docuerit poft patientiam laborum frequentiffimorum 

Experientia Curiofirati mes fatisfaciens. — Defideras porro, vir 

Excellentiffime; cum Te noffe afferas neminem, qui vernaculam 

Germanorum linguam , cujus difficultates probant Exterorum 
diu in Geímnia viventium hafitantia ; mire phrafes, multa- 
que Pronunciationis vitia, hác operá docuerit: ut integram Mc- 
thodum cum omnibus circumfítantiis & difficultatibus annota- 
tis Charte committam, | Enimvero cum nec titillatione digito- 
rum prurientium , cui atramentum typographicum medetur; 
me laborare fentiam; nec abundem otio , qui remporis brevita- 
tem impendendi multarum Veritatum Phyf.. Med. Chym. Me- 
chan. per experimenta probandarum & probatarum Inquifition 
non fufficere fxpe doleo: differam potius prolixam Delineatio- 
nem Artis hujus in tempus commodius , deftinandam poriífi- 
mur utilitati Vulgi, iisque qui fübtiliates Doctrina hujus ca- 
pere non poflunt nifi per exempla prolixiffime demonftratas; 
plurimi vero Muto-Surdi fünt pauperes plebique annumerandi. 
Judicio meliori praditis & Divitibus, équorum parvo numero 
pauci 


suem Aw 
pauci quoque Muti obíervantur , minus foret neceffaria hec De- 
lineatio, quàm fcilicet ipfi € libris conquirentes hác de rc editis 
haurire poffunt; queque in iis defunt propria praxi & ífpecula-- 
toria Meditatione fepius fupplere, quamvis, expertus hunc La- 
borem; judicem, pauciífimos fufficienti patientià fore inftru&tos, 
quà plurima. vincant Impedimenta. | Tuo tamen defiderio fa- 
tisfacturus brevibus lineis cenctabo multa concludere;omiffis nem- 
pe methodis aliorum jam luci publice conceflis , recenfendo po- 
tiífimas difficultates eorumque remedia, qua iis oppofui diffi- - 
cultatibus fpeciatim Lingua Germanica , cujus Cultura hactenus 
negle&ta vel frigidé tractata fuit ; quod pariter de Anglicana di- 
cendum; cujus pronunciatio nobis eque difficilis eft ac pronun. 
ciatio noftrz Lingua Exteris pluribus , cujus ratio patebit melius 
fequentibus, i 

1. Lingua Germanica fecundum Dialectorum varietatem 
varié pronunciatur , nulla vero diale&tus pronunciat accurate 
prout fcribit: doceatur ergo pronunciatio fcriptioni convenien- 
tiffima , ne copfufio & anomalie tediofum faciant Difcentem. 

2. Ob neglectam hucusque orthographiam (qua , ignotá 
formationis fonorum minutá differentià pronunciationem valde 
mutante, fuit omnino impoflibilis , unde in pluribus derivatis 
vocabulis litere primitivorum nominum (unt retentz , mutato 
nihilominus fono feu pronunciatione derivatorum ) quedam li- 
tera varié fcripte eodem modo pronunciantur e, g. ai / &u/ ei etc, 
9/ f/ pb etc. quadam aliter fcribuntur , aliter leguntur e. g. yb/ ft/ 
f9/ c antee/ i/ etc.é quod nunc legendum eft ucá longum, nunc ut 
( breve, nuncut b longum, nunc ute breviffimum: Et fané unica 
hzc litera Ad ci LO u f. us Qs fui lHrerarum 

: H r 

á/oe/f piffi ; Z 3, . di 17 g £23 d m hoc co: 
érceri poteft, optimé vero accuratiori impofterum orthographiáà 
corrigi , vel interim Mudo-Surdus doceri , ut proferat fonum 
medium, | ! : 

:3.. Germanorum vocales alie funt longe, aliz breves, ali 
breviffima. 


Dn c 
- 


(Gg) 2 4 Vo- 


236 | . S» (0) S 


4. Vocales ezdem duplicate proferuntur uno fono ; non 
duplicato ,fed longo. » 
$« f in cádem fyllaba fequens , vocalem pracedentem pro- 
ducit. | | 
6. Duz vel plures Confonantes vel femivocales, eedem vel 
diverfz ; fequentes in eádem Syllaba vocalem pracedencem cor: 


tipiunt; ces | | | 
: 7. Differentia hac foni longi, brevis , breviffimi, in linguis 
orientalibus diftin&tius notata, quàm in plerisque Europzis, fi 
negligatur, maxime confundit pitquep iationem, 
quenpot multos errores differentiam hanc notavi notis profo« 


—v (id quod muficis f$ accuratius fit) puellzque furdo- 
mute manu elevatá aliterque tempus requifituüm cum fücceffü 
optimo monítravi, unde multo accuratius legit quam antea, more 
nobis folico. "uk | 

8. Accentus docetur monftrando elevationem & depreffi- 
onem laryngis , de quo regulas cofifcriptas brevitatis & anoma- 
liarum causá pratereo ; fundamentum ejus eft; ratione vocabu- 
lorum polyfyllaborum , bifyllaba habere accentum in penulti- 
mà; pre pofitivas particulas monofyllabas be/ ge/ oct/ gec/ breves 
efle, reliquas fere omnes longas, polyfyllabas proprium habere 
accentum hinc pleraque vocabula compofita duplici gaudere 
accentu &c. que non nifi prolixius defcribi poffünt. 

9. Confonantes eedem duplicate bis formate non duplici 
fono pronuntiantur, fed uno longo. : 

.. 1o. Quadam litere majorem poftilant impetum exfpirati 
acris, quedam minorem. | LIO 

11. Plures obíervationes minutasque literárum germahica- 
rum differentias, quas notavi , prolixam poftularent defcriptio- 
nem , quam evitaturus fequentem Tabulam confcripfi , cujus fin- 
gula: lierz varié funt docende ; quod quomodo fieri debeat, 
quivis , easdem formando propriis loquela: organis , affumto 
fpeculo , obfervans formationem "earum. debitunique tempus» 

experiri poterit, Cui judicium & patientiam fufficiencem impen- 
dere placet, x9]. — 2. v — HAMM 


- 
ped 


E 


- 


EXT i37 


12. Cormibibikta Pronunciatio fyllaba multarum literarum 

rapidiffime pronunciandarum , exteris plerisque eque ac Germa - 

norum Infantibus & Surdo-Mucis difficilis eft , fatis frequens ta- 
men exercitium hanc aliasque difficultates certiffimé füperat, 


Tabula TU rna xd LTEM Literarum : 


ea db ec ib pb uf ai au oi up d em « «mg ei e$ tfi) pef 


nd 3 x T TUTTT ui ü mm m ng [2f (b (bp (dv 
cm M initiantia & 
8-4 


s "d : "Rauficer. [ m E E: E ...poft parti- 


Final ' ib | »: "es h culas pre- 
pr ts «d Wuibme potios 
velConfo 
rexeiioediird d - .f8 E bt v qt 
; 0 D ) : P i dit cti 


tí dhà b b ; tur loco 1. 
bin uná cidem; fyllaba qu cbr i dé 9 5 
fequens vocalem raró qo ft .8 fg em 
vel nunquam legitur. hv E. "s a/ d/0/8/ ivt 


Notandum porro eft, quod. non minus fit difficile loque- : 
lam vel Scripturam intelligere , quam ugar vorabusti 
ob multas phrafes fuperfluas vel ineptas. «.. - 

1; Igitur plurima Nomina Rerum , que Rátiohii quidem 
non veró fenfibus extérnis funt obvia jdemonfttari non poffunt, 
ut intelligat cadém Sürdo-Mutus; nifi prius 1 copiam 
nominum memoria teneat; que res déhotánt fenfibus patentes; 
tunc enim denominationes Rerum fenfibus non obviarum po- 
cerunt defcribi félativé; oppolieves negative, per fimilia; cit- 
cumftantias varias &c. 

a. 'Sübftintiva , qua fenfibus quotidie occurrunt vel depine- 
gi poffunt;  ocadshaniuc ii vul gy Puerorum Orbe picto, vel co- 

(Gg) 3 pio- 


Lognpidextz— 


:238 | 439 yo C 88. 
piofius im Seutfd 2 ateinifcben OB órter « S8üdplein mit feinen 95i 


ber/ Stütnberg 1683, £.8, velalibi depicta... 
- 3. Adjediva & Participia , Subítantivis , quibus maximé 
propria func juncta intelligentur. | : 

4- Verba ufiratiffima funt ea potiffimum , que funt anoma- 
 la&auxiliaria, geftibus monftrari poterit eorum figaificatio,qui 
à Surdis optimé difci poffunt. —— 

s. Pronomina, Adverbia, Prapofitionés, Conjundiones, 
Interje&tiones colligantur fynony mice, c. gr. bu/ bit/ bic/etc, unb/ 
aucb/ besgleicben etc, neir/ nicbt/ um moeber ete. fic enim longé com- 
pendiofius intelle&áà unius raliusmodi vocabuli fignificatione per 


E 


exempla, intelligentur fimul reliqua collecta , multumque labor 
difcentis docentisque minuetur. 

6. Syntaxis, Phrafcs&c. doceantur exemplis mediantibus 
frequentique ufu , melius quam Regulis. | Multa fuperfunt alia 
fpecialiora, que brevicati nunc ftudens omitto, quz inter eft mo- 
dus colloquendi geftíbus, quem Lingua univerfalis vicarium me 
docuit Puella fürdo. muta, quique fané mihi multoties magnam 
fecit delectationem , auxitque patientiam , quapropter forte com- 
' modior occafio tempusque fufficiens facient aliquando, ut eun- 
dem majoremve repetam laborem, curiofitati mez facisfacturus 
inquificione Notitiarum nobis connatarum mentisque ob lo- 
quelz defe&um multis loquentium praconceptis opinionibus 
parum turbatz &c. Soror mca, quz jam docendo puellam fur- 
do-mutam me fzpe juvit; eamque, me profecto, ulterius reddet 
docendo magis loquacem, fibi propofuit, ejusdem fororem pa- 
riter prorfus furdo-mutam docere, ubi magis adoleverit, apti- 
Orque per etatem crit doctrine ; unde colligemus fine dubio plu- 
res hác in arce obfervationes, quibus dacà commoda occafione. 
aliorum forte. accedent: Labores, quibus integram: Methodum 
docendi Surdo-Mutos prolixé communicavi, quosque putabam 
fatis fore patienter hanc operam exercitaturos. ... Placet addere 
paucis nocos ufus hujus Artis reliquos, quos CI. Ammannus rc- 
cenfet, quique funt, emendare Loquentium viriofam loquelam; 

: juva- 


L 


A» oC - : .a39: 


juvare Surdos non fimul Mutos , ut alios oculis intelligant, non 
utentes auribus ; Infantes pauciffimo tempore docere, ut bene le- 
gant fcribantque; alios muffitantes vel remotos vifu incelligere ; 
genuinamque omnium linguarum Pronunciationem  delineare 
melius pofle: quibus profecto fatis commendatur hac dottrina, 
quz ut vulgo magis aliquando innotefcat folatiumque exhibeat 
Surdis Mutisque; quorum plurimi nunc ob propriam paupe- 
riem , multam temporis jacturam, Confanguineorum ignoran- 
tiam, Docentium deficientem patientiam &c. miferi deferuntur, 
faciam :fpecialiffimà Delineatione totius-Methodi , aliarumque 
Linguam Germanicam: illuftrantium .obfervationum congerie , 
quando mihi Tempore magis abundare licebit. — Excufabis me 
benevole,fi Compendii ftudium meaque feftinatioTibi non pror- 
. fus fatisfaciant, meque Favoris Tui reddes certiorem , addendo 
refponforiisTuis defideratiffimis nova quedam Literaria Phyfico- 
Medica; judiciumque de Autore & poflibilirate nuper promifla 
Bibliotheca univeríalis Medicae, | Vale faveque | 
| T. obligati/fimo 
 L. Guil, Kergero. 


REALIS de VIENNA 

ZHeditatio de. gravitatis & cobafionis caufa. 
Eplerus hodierni mechanifmi primus cum Gilberto auctor 
Kin gravitatis credit affeCctationem unionis magneticam ; 
qua fententia fi quid imperfedti, nil cerze abfurdi continet : Carte- 
fius ducis Kepleri & promotor & corruptor folum folis vorti- 
cem docet gravitatis caufam ; quam opinionem Keplerus ut in- 
venit fic abjecit, quia ex ea gravia fub polis horizontaliter cade- 
rent: Alii alias caüfásadfignant. —Verior videtur hzc: Terra tan- 
quam füffocatus (olim erus) fol debilitatos adhuc vibrat ra- 
dios; ether neceflario cum impetu fuccedit , protruíe fubrilis 
materiz locum repleturus,; ut videmus in igne, & ut procul du- 
bio fit in fole, qui inde vivit : ZEcheris hic lapfus fpeciofa ratione 
gravi- 


ua 48 )o( 88- 

gravitatem ':*collifio»delabentis . etherís & afcendentis (6 terra) 
 Juminaris materie , compreffione cohafionem &. duritiem; 
afcenfio illa lucis terrenz; perpendiculum plantarum & arborum 
in montium etiam hypothenufa, &c. efficit. ! cipi 

. ^ Geocofmum utem noftrum olim fuiffe aliquem folem, 
fatis prodit 1. ingeps aeris quanticas; qua canta non effet , nifi lux. 
rerre eam protrudetet : 2. vaítus nubium oceanus, alique ex- 
halationes, 3. ignivomi montes; 4. plante ad perpendiculum tet- 
rz furgentes omncs, $. major veríus polos , quam &quatorem 
gravitatio; five crefceris: corporum:;gravitas crefcence loci lati- 
cudinescum fcilicet cerrà lucem füb equacore fortius quam fub: 
polis evibrec, hinc ether verfus polos. violentius irruac; ut pen- 


dulorum longitudo varianda pro latitudine loci prodit: Sola . 


enim Neutoni ratio; de majore & minore climatum vi centri 
fuga fortaffe vix fufficic.-6. Cartefii-ad(enfus , & felix inde dilu- 
vii explicatio; quam é Keplero te&e collegics Keplerus enim do- 
cet, lunam equeá terra ac àfole cerram émiffis fpeciebus magne- 
ticis abripi, primarios planetas corticibus aliquoc involvi , imo 
lumine aliquo gaudere proprio; quz omnia fübterraneos ignes 
feu priftinos foles arguunt: Ex his Cartefius folarem telluris fta- 
cum, diluvii deriyátionemalisque myfteria fua didicit, licet fub- 
tiles Kepleri vortices in crafliores perverterit, quibus. terre ctiam 
vertigo à folis rotatione proflueret: quod tamen falfum, quia 

fic terra ab ortü verfus occafum. rotanda erat, que tamen 

ab occafi verfus ortum rotatur,à proprio procul 
dubio füperftite in vifceribus ^ "^ ^" —- 


PHO3 ferui 
qo. n3 SUp et 


y É icut 


Sche- 


* 


OHSDIASMA 


PARREI RA BRAVA, 


Novo Americano Calculi 
m ; 


Ilufrem.Academie Leopoldo-Imperal 
Natur. Curiof. PRAESIDE M 
Dx. D. LUCAM SCHRóCKIUM 


fcripta 


a 
MICHAELE FRIDERICO 
LOCHNERO , D. 


ILLUSTRIS CEL$E. 


$» Ngratiffimus merito effem , fi pror- 
"^w fusinfignia ua in me merita, filen- 
: tii peplo involverem. . Poftquam 
2/$| enim Tibi, VIR SUMME , placuit ,- 
poft obitum B. Hermetis noftri, ( cujus Ani- 
mula nunc ccli incole aternum bene; cor- 
porí vero tct erumnis ,tot calamitatibus de- 
fatigato,terra levisfit)de novoEphemeridum : 
Dire&ore , cui in colligendis, & publica Iuci^ 
exponendis obfervationibus Academize no- 
ftree,cura committi poffit, agitare confilia; 
IHoftris Thomafius nofter , diae 
7128 (Hh) 2 deli- 


hd. ER DE 


Pd m- "3 


- - delicium quod maximus ardet Apollo, — 
- Petlus quod Cbarites ,quod AMufas continet onmes, 


- mei mentionem injecit, Tuique favorispara- 


» 


rium fe prebuit; atq; ita fadum eft, ut me im- 


" merentem plane, & hac dere ne cogitantem 


; quidem, Adjun&orum Academiae numero in- 
"Werere , munusque , quod Lhomafius nofter 


Amicorum mellitiffimus jamdudum meruit, 
mihi conferre volueris. Neque hic adhuc 
Tuus favor fubítitit: cum. énim Epliemeri- 
dum Academicarum Centuriis novis , uti- 
nam ex Tuo & Academia voto excudendis, 
lubens volensque opem commodaffem &ope- 
ram,in curarum me adfcifcere confortium, 
tandemque Dire&oris munere , fupra meri- 
torum fortem me beare, & tot favoris ac be-- 
nevolentia documentis,quibus pene fuccum- 
bo,cumulare dignatus es.. Tantum enim ab-- 
eft, ut dignitates illas, quas plena manu libe- 
ralitas & affe&us Tuus mihi admetitur & con- 
fert, prometuerim unquam,unquam fpera- 
rim, ut potius.me plane indignum aftima- 
rim ; humeros certc operi, tenuitatis mes 
probe confcius;fubtraxiffem & digniori celfis-: 
fem , niin confummatiffimum Tuum judici- 
um & prolixam. liberalitatem peccare atque 
labores Academicos mihi collatos. fubterit: | 
| s | ger 


: 435 )o€ 24; 

gere voluiffe viderer. Sufcipio igitur , VI K. 
EXCELLENTISSIME , molem negotii,cui 
. me deftinafti , füummaalacritate, cum nil.ar- 
 dentius optem , quam ut operam , diligen-: 
tiam , nervos viresque. omnes emolumen-. 
tis Academia promovendis impendere , fem-. 
perque Tua juffa capeflere poffim ; utque 
ppllenm gratiffima erga. le , VIR .SUM- 
? , exítaret mentis 7e»; hoc de: Par- 
rcira brava levidenfe Schediasma offero , &. 
Tuoinfcribere INomini Tutela que audeo;uti- 
nam virtutum tuarum tam perenne, quam 
affectus cultusque mei fincerum monumen- 
tum, Equidem. fi fata fufceptis laboribus ad- 
ífpiraffent , Myrmecologiam meam , cujus fy-. 
 nopfin dudum Dec. Il. Ann. VIII. exhibui,, 
quaque jam perXX. & plures Annos in fcri- 
niis latet prali carceresexpe&ans , deprom- 
pfiffem :cum vero calamitofiffimis hifcetem- 
oribus , fumptibus &. impenfis. parcant, 
ibliopole , fpes omnis de edenda Myrme- 
cologia, in fpongiam forte incubitura , irrita 
eft fa&a. . Hanc' igitar opellam , ad aver- 
runcandum ingrati animi crimen , elegan-, 
tiori deftitutus Argumento interim offeren- 
dam.cenfui, probe licet agnofcam, hanc ni- 
tore illo & elegantia deftitui , quam .Acade- 
BL c EMHD.3 a RM 


i 


pa6 «4&9 )o( $9x : 

mia noftra leges defiderant , ingeniumque 
Tuum cultiffimum expofcit ; quis enim 
comti quid , quis exafciati & limati, quis id, 
quod derofos fapiat ungues, à me expectet, 
cum omnibus , qui me norunt ,notum , to- 


- tam diem , no&isque faepius bonam partem, 


catenatis praxeos follicitudinibus deítinatam 
effe, ut foetus hic luci expofitus inter ejula- 
tus dolentium,inter fufpiria eegrotantium, in- 
terlacrymas adítantium adoleverit. Scriben- 
di autem hoc negotium eo tantum fine fus- 
cepi, partim, utTibi, PRZESES VENERAN- 
DE, Academizque noftra fplendidi(fimz 
conftaret, deficientibus licet viribus , volun- 
tatem tamen promtiffimam in negotiofiíimo 
otio inferviendi non deeffe ; partim ut novo 
hoc munere au&us,lemmatisAcademici pro- 
be memor,pluribus Dn. Collegisplaneotiofis, 
debili licet lumine, praemonftrarem viam, 
cotisque vice fungerer | 
& » - " 7 acutum 

— Reddere que ferrum valet exors ipfa fecandi.. 
Vale, STATOR Academia noftra ; qui fi ju- 
fta falutifera Arti fuppeterent pretia , ebi- 
tusque haberetur honos,a Vin eliciis tuis, 
& tota Germania illud promeruiffes; die 

NC EB. / 7 ra- 


4 o( Gee EE C 
Gracia olim decrevit Hippocrati , Darius 
Democedi , Ptolemaus Erifi(trato, Auguftus 
Antonio Mufz , Claudius Aruntio, & ut no- 
ftris feculis fim propior, Verona fuo Syphili- 
dis debellatori Fracaftorio. | e, 4» zx» à»- 
rilev Aw. Hygeia ipfa fervet , Tibi pro Tuafa- 
lute Academia noftra mecum vota nunc upat. 
Vale iterum iterumque 

3 QI € prefidium € dulce Decus 
noflrum, & favere perge : 


Tuo 


Norib. ipfis Cal. Februar... 
|n? 17462, ' 


488 )0 C GE 


—À 


24 


EU ENSTNINENTNNININDN 
ESUUSUC USE SUPUSPUSS 


ICON. IVui aliquot jam elapfi funt, cum Chiliarcba ex Zinglo- 
: a TERN rum gente colico dolore excruciatus, meam follicitaljé 
SS & openi , non fine doloris acuti[funi promitiffimo lecvamine, 


HS: ouem alias diro tic tnalo obnoxius ;per plurimos dies 
fenferat... Prifline fanitati veflitulus , cum in lumborum regione 
idea doloris baud. ade acuti fupereljet , illumque calculi judica- 
vem fobolem , €5 buic quoque bof ellendo deffinarem vemedia , 
ille ad nutum batlenus ob[equiofus. [umere renuit ,.&5' remedium 
—— fic fatis generofum ad omnia Calculi Renum &5 V'efice mala anver- 
runcandain promtu [ibi ipfi jam effevegerit ; me inflanfe. G5 urgeníe 

fandem inqui : cun E | 

Si latus aut renes morbo tentantur acuto; 
Quzre fugam morbi, au 
in bac, quam mibi fimul exbibebat , radice, auribusque meis tunc 
temporis barbarum nomen adjiciens , Parreiram bracvam cvoca- 
bat. - Omnibus, quotquot novum boc Pbarmaci gna pon 4- 
bam , €9 nomen plane ignotum erat &5 vadicis efficacia. — Menit 
ob-verfabatur illud Arati : | 

i | TlxvTa *y2g z7' 

ix At. ayS euros yivloxousy , a eri mou 

xf«pumTOUA. — Tov oix. £95 9, écuuT iX duce 
z Zsvg. 

Omnia nondum 

Ex Jove mortales cognofcimus , occulic ille 
- Plurima, dum lubitum fuerit, que tradet. 
Domum redux excu[fi fere omnes , quos in meo librario penu ba- 
bui, Hifforie naturalis loculos ; fed opens omnem &5'operam per di- 
diffe vebar , cum altum bac de radice ubique effet filentium. 
/"Mancam &5 mutilam materie medice notitiam [ic experíus » gul- 
lam judica-vi Artis cognitionem jucundiorem , quam di 


^ 


499 )o( $e E 
Nm 4 .9 ru . * LI ." P RC ra 
valium ex Indiis aliisque orbis olim incogniti partibus allatarum- 
ulteriorem difguifitionem , qua fine eflu , fine fudore , fine mora ve- 
nari liceí tot. abditiffima miracula , — 


| & ire per omnes 
Terrasque tra&usque maris coclumque profundum, 


6&5 per[picue-ex iflis elicere, quod DEUS fit, 65 quam immen- 
fa ejus Bonitas, tof ac tanta bominibus exbibendo nature bona 
dc dofes. — Certe uf militis nomen non meretur, quem quid arma 
fint , au$ quomodo tra&anda , laíet ; fic nec "Medici nomine di-. 
gnum reor ,exatia luxuriantis quotidie materie medica deflitutum 
noíitia. 


— Tandem cum pene de[perarem , Dn. Pometus in Libr. Gal- 
lice infcripto :T Flifloire generale des drogues Libr. HI. chap. XIF. 
p.69. Radicis bujus defcriptionem , Incventores, exbibendi mo- 
dum , pretium, conem, aliaque exbibuit : Cui evero plantarum 
ordini bec Parreira brava. foret. accenfenda ,luculam accendif 
exiguam &5 plane fatuam. Cum enim Parveiram bracvam , vitem 
fignificare fylveflrem pronuntiaret , quicquid de «vite fylveftri à 

ofanicis annotatum , examini fabjeium efl.  Subiit mentem ve- 
cordatio uve Tamine« Plinii, quam ín Bra(ilia quoque reperíum 
dari Cl. Bontius in. Fliflor. /Medic. &5 Natur. Ind. oriental. 
Libr. lV. cap. XVlL affirmat , que eadem effe videtur ac 
ce'valchichitique Hern«ndis, vel vides dela Isla Efpannola Lop. 
de Gomare 5 fed reperi bíc, quod pueri in faba. Sic quoque cum 

Labrufca *virginiana /Muntingii , "vite "vinifera fol. incano fub- 
tus, fruGu vvariegato Commelini aliisque, que ClafJi vitium fit- 
evefivium inferuntur , ves. ceffit ut mil plan? folatii , pro vadice 
Parreira, bifce ex fruGibus obtinuerim. 


Cum pr eterea laudatus jam Pometus /Mexicani foli alumtiam 
hanc plantam prodidiffet , AMesicanam illam plantarum Anima- 
lium 65 mineralium Fli(loriam à Francifco Fernandez in Indiis 

Cent. 1. C I1, Append. di) com- 


-- 


d 459 )o( G8» : 
compilatam , dein à: Nardo Antonio Reccbo in «volumen: dipe- 
flam , denique à Job. Terentio, Job. Fabro, &» Fabio Columna 
(prob! quantis inFliftoria naturali illuflranda luminibus) notis 65 
additionibus illuflratam Romzeque Ann. Y65 1.in Fol. impreffam, 
oraculi loco futuram  conffus , acvide folam percurro.. In- 
«venio quidem fylvellrem «vitem cevval chicaltic Libr. 1/7. c. 39. 
. m. 128. cujus tamen. defcriptio ad. mil minus , quam Radicem 
Parreiram. bravam quadrat ; nec cocozmat] [ive luteum Ta- 
maili , urinaria mirabilis dila, cum noflra vadice quoad plante 
flru&iuram &5 partes externas. comparari. poterif , lief quoad 
efficaciam , in affeclibus quoque calculofis, Renumque &5 Vejica. 
morbis laudem promereatur , cum urinam mire evoceí , arte. 
nas €5 pituitofa excrementa pellat , atque quicquid urinarios 
meatus obflruit ,expurget &5 trabat: quod exemplo Epifcopi Cor- 
dubetfis , quem. /"Mantue Carpentarie -gravvi[ima. urine. fup- 
preffione affedum , boc remedio *veluti. per miraculum liberatum. 
| ajunt , illuflratur. Sic irrito labore hac Mexicana. Flifioria. 
perluflrata , nec "volam inrveni nec «e[ligium , quo animus fcien-. 
di bac in ve cupidus fatiari potuerit , quod in fob.Eufeb. MNieren- 
bergii quoque Hiftoria naturali, /Mexicanas Plantas compreben- 
dente , contigif. | : 


1d quod /Mexicana "vero niegarverat , Bafilienfis tamen na- 
turalis Flifloria exbibuit. | Confului primo Iter Brafilienfe Neu- 
bofii in quo plurima nature «eus reperiunda , que fruftra ali- 
bi quefivveris , ab aliis plane intadla 5 intermifja. . Ex illo illu- 
fir Rajus [Hupendis operibus Willugbejanis nonnulla intulit, fed 
maxime dolendum efl , bunc nature thefaurum ob lingue, it qua 
firiptus-efl , apud nos ignorantiam, &5 Bibliopolarum incuriam ; 
lingue bujus libros nobis invidentem, in librariis Tabernis non pro^ 
flare. — Prodiit autem boc fub titulo : Job. Nieubofs gedenkweer- 
dige Zee en Land'- Reife &5c. Deneffens:een bondice Bufchryving 
«yon. gantftb. Neerlands Brafil , zo van Landfcbapsen , Stedeny 
Dieren;, Gewaffen , als draghíen Zeden en Godsdienft des neca 
s 


459) S B s 
ders &5c. verciert met "ver[cheide afbeldingen , na 1' leven aldaar 
getekent Amflerd.v632. in Fol. - Licet opulentum bocquoque Bra- 
filienfis Hiflorie naturalis Promtuarium noti ex "voto illud , quod 
de Radice Parreira brava quefieram , fed Flerbam de Cobra £an- 
tum p. 205. fuppeditavit s a4 Pifonis íamen €» /Marggr "vii vvolu- 
mina ablegabaí , 65 Plantam Lufitanice ditam Erva de noffa Sen- 
hora exhibens , digito quafi mon[trabat viam ad Caapebam, va- 
dicis bujus veram nutriculam 5 ceu ex fequentibus lineolis , ulíe- 
riori & uberiori Plante bujus &5 radicis examini deflinatis , pa- 
lam fiet. | /Molimur equidem in illuftranda novi bujus /Medica- 
minis Hifloria , opus partim incvifum , cum auribus jam ob-verfe- 
tur illud, quod Alexis apud -Atbeneum fuogerit : 


Eewutv. aMerghov., qtugogopucy cuy'yevéc. 
Aliena amamus, proximum contemnimus. 


Partim baud quidem ardmum, plurimis tamen difficultatibus cum 
paucos pr«eeuntes babeamus, in"volutum ; nibilominus , uti fpero, 
utile non folum , ob folatium in venum &5 -vefice morbis. aftdos j 
redundans , fed 65 jucundum , maxime cum necejfitas urgeak, ul, 
quo durius 65 ferius boc morbi genus eff , mecum 


i acrius omnes 
'incumbant generis lapfi farcire ruinas, 


ajx uL PS CER SRMMIEAINMPERE 
-PARREIRAE BRAVA 
| Patria € Nomen. 
Atriam Parreire fi noffe cupis ; terrarum parcem illam no* 
mino, quó ; | 
Primus in ignotum penetravit ZAmericus orbem ; 
— Inventamque fuo terram de nomine dixit , 
precipue vero Provinciam occidui hujus orbis nobiliffimam pe- 
né, aft fimul crudeliffimam  Brafiliam puto ; ubi ; 
T alios bominum mores miramur €5 urbes, 
-cCorpordque buranis foede difienta medullis, 
- Infamesque dapes , 65 qualia fercula fratri 
Coxit 65 immanes Atreus detrufit in artus. 
Hic belli laus fumma «viris , in "vifcera vids - 
Condere , €5 invvifos difcerpere dentibus bofles , . 
. . AMe toli noceant, «vel ab ipfa morte r efurgant. 
Radicis noftra Planta,fecundum Pifonem & Marggravium, hu- 
jus regionis alumna , nec folo femper pingui fertilique gau- 
det, fedarenofo fxpius, inculto imo frutetis, ut ex Plinii elo- 
quio ne fyl:va quidem , borridiorque nature facies tnedicina ca- 
reat , facra illa parente, rerum omnium nusquam non remedia 
difponente, bomini ut Medicina etiam fieret folitudo ipfa. Vocatur 
Lingua Brafilienfi vernacula CAAPEBA , de cujus vocis ty 
mo plura & certiora proferrem , fi Pegnefi accola , Br? 
filienfem fluvium Maranhaon deguftaffem. | Terminationem 
 peba huic lingue maximé familiarem effe , plurima probant 
verba, e, g. Accorapeba pifcis, Boipeba ferpens ; Jajarapeba v1- 
pera , carapopeba lacertulus ; in regno vegerabili adhuc plura 
occurrunt ; Ivapeba frutex , Jurapeba, Mandupeba, Mandii- 
peba, Vrupeba, Vipeba aliaque. Noli frontem hic corruge- 
re Lector;extra Latium & Grzciam fumus, Non folis veteris 
orbis populis conceffüm voces condere, eciam penes America" 


nos eít vis & norma ad placicum fua efferendi 5 liceat een 
; eiu 


: 


4 )oC SE - 
feftiva verba quz in Hiftor, rer, geftar, Com. Mauritii in Bra- 
filia habet, hacin refacere noftra. 

An vero vocabulum Caapebà cum accentu in ultima, five 
caapéba in penultima fit pronuntiandum, latet. IoxvuaSísar(B- 
certé Hadr, Relandus in Diflert, Mifcell. P. III. Diff. XII, de 
Lingu. Ametic. p.m. 179.ex Grammat. Ling. Brafilic. Jofeph. 
de Anchieta notar , verba Brafilianorum maximam partem ac- 
centum babere in ultima. Addo ex Clar. Marggravii Hiftor. Bra- 
filienf Libr. VIII c. $. p.m 275. Que definunt in a, partim babent 
in ultima , 65 notantur. eodem accentu, partim in penultima, &5 nc» 
tántür addio. 0 m lu n. T 
— . Regnum illud ditiffimum Mexicanum | 

(Cum nusquam terrarum o yulentia tanta, 

LIt peregrinari veliquis videatur in oris, 

Heic fixiffe flatam Regina Pecunia fedem) 
inter reliquas Datura gazas hanc quoque radicem Brafilienfi 
pra ftantiorem» promere , Pometus teftis eft dansT Hiftoire ge- 
nerale des Drogues l.c. Sivero ex menomen verum quis quz- 
rat; plane in ancipiti haerens , nil determinare audeo. Plurima 
certe cum planta volubili diuretica , five Itzac caonene pilli Nar- 
di Anon Recchiin rer. Medic Nov. Hifpan Hift Libr-IV.c.24. 
p. 119. habet communia, in plurimis difcrepa'; eandem plan: 
fcenam in Herba Tlallantlacca cuitla pilli Libr. VIII cap 34 in- 
venies, de quibus in fequentibus plura. Cum igitur tot difficul- 
tatibus res fit immerfa, neceffe eft, ut veteri me; circa denomi- 
nationem verz Plante Mexicanz ; Radicis Parreire brave parens 
tis expediam formula ; » xsraap[ to , zx "oe icuo 


£z AD. à 


^' Nec Virginiaquoque, Anglica col nie multitudine , copia 


& 


rerüm náturalium, foli ubertare , omniumque ad victum & 
ami&tum neceflariorum frequentia, feliciffima Provincia, hacde- 
fticaeretur radice, fi convolvulus Mexicanus CI. Bannifteri & ex- 
cell Plukenetii cum Caapeba Brafilienfi in.una cademque claffe 
foret; & forte Cipo de Cobra radix eric, la Racine du ferpent à 
fonnette dicta, quam ceu veram contra ícrpentis hujus mor 

(li) 3 : fas 


d 439 )o( S& 


fus panaceam defcribit , & easdem, quas Cipo de Cobra, virtutes 
atcribuic, novusVirgini& Ertcomialtes in-Libello Gallice in(cri- 
pro :/^ Hiftoire de la Virginie C5c. par un Auibeur natif &y babi- 
dant du Pais. Amfterdam 1703. : : | : 
Hiípani & Lufitani Mexicanz & Brafilienfis Provincie 
Domini jugum incolis, & rebus nova imponentes nomina, 
^anc tadicera Parreiram bra vam dixerunt, — Parra enim in 
 Hifpanica Lingua 'vi£em denorac , hinc Parra depafío de ccfa, 
vitis compluviata , fecundum JElium Nebriflenfem Interpre- 
tem Regium in Di&tionario Hifpanico. Sic apud Botanicorum 
Coryphzüm Hans Sloane in Catalog Plantar. Inful. Jamaic. 
occurrunt , Parras falvajes Q:vied. Icem Parras fylvellves de- 
fia nueva Efpauna , que llman: débüalchichiltic o. "Totoloctli 
-Xim : Item parrales como los de Caffilla de Juan Gonzales de 
" "Hendoza ; que denominationes omnes vocem Parra agno- 
fcuntmarrem , zque ac Parreira brava; quam terminatio £/4 
veleira Lufitanicam prodit: Sic Erva Cidréira planta vocatur, 
Que citri odorem a mulacur,vid.PifoHiftor.nacur. Brafil.Libr.IV. 
€. $7. p.m. 242. /['jüeira herba , que vifcofitaté manibus & ve- 
ftibusadhereat ; Idem de Facult. fimpl. Lib.IV.c 72. p.m. 107. 
Cau(àm & rationem ,cut vitem fylveftrem dixerint & Hifpani & 
Lufi ani, ex Pomceto fapius laudato hauries ; Qüielques Perfon- 
nes mont affuré , que cette racine eflant, dans terre poulJoit. dei 
branches cbavges de feuilles tout à fait femblables ala aigne, qut 
rampent le long des murailles , ou des arbres. C' efl pour ce fujti 
que les Pourtugais , qui ont. apportée de /Mexique , luy oní donne 
le nom de Parveira brava, qui fignifie en Francois evigne Jau- 
«vage ou bátarde. Latio donata hec verba , hunc. fenfum ex- 
hibent : A nonnulliscertior factus fum, hanc radicem terra com- 
miffàm, & germina & folia protrudere , vitibus , muris & arbo- 
ribus affixis, per quam fimilia, . Hanc ob rationem Lufitan; 
qui primitus eam Mexicano folo extulerunt , nomen Parreiie 
brave impofuerunt ; quod, virera. fylveflrrem, yel fpurr 
am denotat, £s vL irfed : ; 
jv ca did mim ; Ad 


* 


A oe( S yy 


Ad vocém Brava devolvimur, : Feroces in lingua kalica? 
bravi nominantur , & quia effrenes cicuribus ferociores funt » 
ideo Hifpani Animal indomitum nondum manívcefactum Tau- 
rum; Equum; Leonem, & id genus alia; bravo appellant ;fec. 
Celeberr.O&tav, Ferrar, Orig, lingv. Ital. p. 64.65. Adjungit erue 
diciff. Menagius nell origini della lingua Italiana in lingua Ica- 
lica vocari vache brave, iftas vaccas, quz licet fint domi nate, 
fercper camen in fylvis dicbus noctibusque permanent, nun- 
quam ad ftabula, priusquam hyems ingruit; redeuntes; quod itv 
Alpibus quoque Helveticis fieri folet. Hac denominatio à 
brutis animantibus quoque ad plantas fponte nafcentes five fyl- 
veftres derivata: fic Vana brava dicicur Ananas f'lveftris apud 
Marggrav. Hift Plantar. Brafil. Libr, I. cap. 16. p.33. Tujoba bra- 
va€5 /Mangara brava Pifon. Hiftor. Brafil. Edit, prim. p,95. 

Mr. Froger dans la Relation du «voyage: aux cotes d'7ifri- 
que noftram radicem vocat Para- ayra - brava , Íed nihil moror 
iftam nominis deformationem, quam forcé Etymologie pro? 
duxit ignorantia, 1 : 

Lucidiffimum quondam Academiz noftre Leopoldinz 
N. C. fydus Excellentiff. Menzeélius in eruditiflimo opere; qucd 
nomen $erit : Il(va£- foravovupoc aoXUeyXwrT0S kaSexiues , five 
Index nominum Plantarum univerfalis ;, ad: vocem. Caa- 
pcbaaddit Perexil do: mar 'Fheatr, Brafil. infimulque Marggras 
| vium p. 14, citat, qui Plante Perexil l. c. quidem fub imagine 
ctychmi marini non fpinofi mentionem injecit ; de Caapeba 
dücem , quam p. 2s. Eib: Ec; 12. defcribic; ne gry iquidem ad: 
dit, id quodà Piforte quoque factum p, 243. Edicfé? Haret hic 
aqua, nec video , quomodo plant nimium quaótum diftan- 
tes conjungenda ; nifi nomen forte Caaponga , quc Perexil 
do mar denotat, cum Caapeba confufum, Vid. Pifon. Editez. 
p. 242. Poffet tamen -rem/ómnern:de planta. Caapcba & C225 
pofiga five Perexil do mar. dirimere ,' & extra: controverfiam 
ponere ;'abfcondirus hadenus ^Nature Thefaurus in Bi: 
bliotheca Potentiffimi Borüflorum Regis exéxdoree — 
: The - 


256: ER 499 )o( $87 : 


— 


'Theatfüm. rérum naturalium Brafilie , earum nempe ; quas 
Cl. Pifo & Margeravius nondum ediderunt, -. Juffu illa Prin- 
cipis Mauritii. Naffovienfis in Brafilia coloribus oleagineis in 
Chart.maj ad viva exemplaria funt depicta, & ab Excell. Men- 
zelio juxta otdinem: Pi(onis & Marggravii difpofita , IV. Vo- 
luminibus 'inclufa; quorum Primum continet. imagines quas 
drupedum II Avium. III Pi(cium. IV.Vegetabilium, Utinam 
exorare fe pateretur Regum Sapientiffimus , ut hunc Perficas 
. Gazaslongé fuperantem T heíaurum licerato orbi impertiretur. 
* ^. Synonymon Caapebz vocabulum eft Cipo 4i Cobras. Vox 
Cipo , vel cipo , Cepo in lingua Luficanica & Hifpanica plantas 
fcanfiles , repentes, clematites, convolvulos, maxime vero vi- 
tem defignat, Sic «vifis bracbiat: Hifpanice Cepo con brachos 
. audit fec./Elium Nebriflenfem , & à Gallis quoque Cep de igne, 
vitis vocatur: Cum igitur Caapeba nunc vicinas arboresornate 
confcendat , nunc humi inftar colubri repac; ob fimilicudinem 
Cipo de Cobras, à Lufitanisnomen obtinuit, Sicuti vice vet- 
fa ferpens cacaboa à Lufitanis Cobra di Cipo nominatur ; quit 
colore. & figura climaces illas chordarum inftar humi repente 
emulatur. | Vid. Piíon. Hiftor. natur. Brafil. L. V. c. 1. p. 279* 
Edit. fecund. nam in prima editione nomen Cobra di Cipo 
ferpenti Boitiapo impofuit , cum tamen in fecunda editione 
nullam hujus nominis fecerit mencionem in defcriptione fer- 
pencis Boitiapo. 

Derivant nonnulli vocem Cipo , Cepo & Cep à Capo. Ve- 
teres eiim Latini radices Vitis vocarunt Caput Vineg , ütieX - 
Virgilio & Columella elucet, : In Legibus XII Tabularum Oc- 
curric: TIGNOM JUNCTOM /EDIBUS VINE/EQUE CON- 
CAPES NEI SOLVITO. Ubiconcapes , idem eft ac fi dicas de- 
pactum & defixum terre ad vineam füftinendam Con:apes; 
primicapes, prcapes,deincapes, ancapes ; omnia à capite de- 
fcendunc5 hodie princeps ; przceps, deinceps; anceps. Vi . plu- 
raapud Scaligerum Nor. in- Pompej. Feft.p 152. Ingeniofiflimus 
Menagius aucem originem vocis Gpo , Cepo & Cp à He » 


A DIAC B 257 
Cippus.deducit , quod antiqua Gloffaria «ewe five Truncus 
incerprecantur , dans les Origines dela Langue Frangoife. Non- 
nullis voxCipo, «vinculorum [peciem defignat; inde forcaffe eft , 
quod à Gallis Americanas Iníulas inhabitantibus omnes fcan- 
files Plantzfepibus & arboribus adrepentes, &cagglutinata quafi, 
Lianes vel Lienes ,appellentur à voce Gallica /er, quod eft li- 
gare & vinculis conftringere. Cum Botanicorum pauciffimi , 
harum plantarum , que nomine 4e Líanes & Lienes apud Gallos 
Americanos veniunt , meminerint, binos produco teftes Hifto- 
riz Indice Naturalis Scriptores fulgidiffimos Rev. P. Plumier & 
Dn Rochefort. Cum vero primus , cujus opus fub Titulo: De- 
féription des Plantes de l' Amerique avecleur figures Chart. Au- 
uf Fol. ex Typograpbia Regia 4n. 1693. Lutetie impre[fum , ob 
raritatem exemplarium non in omnium manibus fic, conful- 
tum duxi defcriptionem ipfiffimis inferere verbis; maxime 
cum Caapebam huicClaffi exprefle inferat. : 
. . Les Francois des Isles de l' Amerique appellent indifferement 
Lianes foufes foríes des Plantes , qui rempent fur les bayes ou 
für les Arbres , en les diflinguant pourtant , ou par leur figures » 
ou par leur -vertué, comme la Liane à ferpent , à caufe qu elle ef 
forí efficace contre leur morfure,la liane a dent 4e fcie, parceque 
fes feuilles font decoupées, commeles dents d'une fcie; la Liane brá- 
lante, à caufe qu'elle eft fort brülante &5 cauflique, &5 ainfi des 
plufieurs autres. — Ils donnent ce nome de Liane à ce forte deplan- 
fes , du "verbe lier, parce qu'ils fe fer-vent de quelques unes, con- 
me de Cordages , tant pour la confltruGlion de leurs AMaifons, qu ils 
nommení «vuloairement cafes , que pour fortifier les barrieres , 
€5' pour. plufieurs autres ufages. 1l en a pourtant, a qui don- 
nent plus particulierement le Nan de Liane , qui font celles, que 
les Car aibes appellent /Merego"via , les Brafiliens Aurucuja les 
-Efpagnols granadilla , &5' nos Francois Fleurs de Pa[fions. &c. 
i e. Galli; qui Infulas Americanas inhabitant, fine. uilo 
difcrimine Lianes vocant, varias ad fepes & arbores repentes 
Ícandentesque p'antas, eas camen invicem ,velà figura externo, 
Cent. 1. 69 IL. Appena, (Kk) vcl 


2;8 | DC M EU. 
velabefficacia & viribus diftinguentes, . Sic Liane de ferpent, 
Liane ferpentum , (ignofcite huic vocabulo Ciceroniani Manes) 
obtinuit nomen , ob virtutes , quas contra earum moríus - 
exhibec : liana ferra vocatur . quod folia acutos ferre dentes 
xmulentur; Liana urens audic, ob vim cauílicam , quam 
exíerit , & fic de cxteris... Nomen hoc hifce plantis à verbo 
lier , lat, Ligare indicum , cum nonnullis funium loco infer- 
| viant , ab aliis ad conftruendas «des, quas vulgo Caías appel- 
lant , ab aliis ad obices ponendos, ne quis irruat, aliosque ufus 
deílinentur. Reperiuntur camen, qui potiffimum Lianz no-* 
mine illas defignant plantas , quas Caraibes , Antillarum Infu- 
larum nativi Incol: Meregovia, Brafilienfes Murucuja , Hi- 
fpani Granadilla, & Galli Florem Paffionis Dominice vocant. 
Poflerior à nobis in rebus Indicis inftar oraculi confülendus eft 
vir multum terris ja&ctatus & undis Dn. Rochefort dans I'Hi- 
floire naturelle &5 morale des Isles Antilles de I Amerique Edit. 
fecond. 1665. Chap XI. Airíicl. 3. p.m. 125. Il 3 a plufieurs efpéces 
de bois rampanis par terres , € empefchent fouvent de courir fa- 
cilement par les forefts. Les habitans des Isles les nomment liener. 
Les tines [ont en forme de gros Cable de Vavvire, | Les aure. 
portent des fleurs de dirver[es couleurs. —. Et méme il sen "voit, 
qui font chargées de orofJes filiques £années. longues d'un bon 
pied , larges des quatres ou cinq pouces € dures comme l' ecorce 
du: chefne , dans lequelles font contenus ces fruits curieus , qu'on 
appelle cbaflignes de mer , qu' ont la figure d'uncoeur, &5 dont on 
Je fert fouvent ; apres qu'on les a cvuidez de leur poulpe , pour 
confer-ver du Tabac pul'verifé , ou quelque autre poudre de bonne 
fenteur. Ce que les babitans der Isles appellent Pommes de lienes »- 
eft un. fruit qui croit fur une forte de cvime , qui 5 attacba aux 
gros Arbres comme le lierre. — Il eft dela groffeur d'un bale de jeu 
de paume G5. coubert d'une coque dure, d'une paeu cveríe, qui 
contienl au dedans unie fubflance , laquelle eflant meure. a la figure 
€5 le oóus des Grofeilles. i. e. Dantur plures repentium plant2- 
zum lignofarum fpecies ,.que arboribus adharent, & u^ 


438 )o ( SG | 2f9 
per fylvas impediunt, IncoleInfularum Lienes vocant. 'Non- 
nulle harum rudentibus navium non funt diflimiles; nonnul- 
le flores varii producunt coloris; nonnulle quoque repertu 
dantur , filiquis caftanei coloris gravide, pedis longitudine, 
quatuor vel quinque pollicum latitudine, querni corticis duri- 
tie$ quibus filiquis inclufi fructus illi elegantes, quos caftaneas 
marinas nominant; qui figurà cordis gaudent , & quibus pulpá 
exemptáà , utunturad Tabaci in pulverem redacti errhini confet» 
vacionem, vel pro receptaculo aliorum bené olentium pulve- 
rum. Illud , quod incole Pomorum de liene nomine indigi- 
tant , fructus eít fpeciei Viminis magnas atbores inftar hederz 
aícendentis & adrepentis, Pilam luforiam adzequar , cortice 
praduro, viridique cuticulá, medulla cum ad maturitatem 
pervenit rationé faporis, groflularium emulante. Hec Rupi- 
fortius, qui fub nomine Lienes, ut verum fatear, plantas com- 
prehendic qua ad Caapebam noftram plané non quadrant. 

Excellentiflimus Dn, Valentini in Mufeo Mufeorum me- 
minit , radicem Parreiram bravam Bofnam vocari à B, Paulo 
Hermanno, Leidenfis Academie quondami parabili Bota- 
nico , in Collegio Mat. med, Manufcripto ;quod literis humanif- 
fimis ad me datis confirmavic — ExcellentciflimusDn. Bajerus in 
Palzcome noftra Prof. Publ. Collega & Faucor zftumatiflimus, 
qui leQiones illas Hermannianas quoque poffidet, legic Boruo 
Pariera.  Interfui huic Collegio, dum ftudiis Lugduni incum- 
berem , & dictata excepi calamo, curasque pofteriores, quas poft 
abicum meum amici collegerant, obtinui, nulla hujus radicis 
mentione fada. Neque in Cl. Henningeri Cynofura maceria 
medica Hermannianz , quz nuper in publicum prodiit, de ra- 
dice plantaque Borna vel Botuo, ac Parreira aliquid reperiuns 
dum. Quodíi in vivis adhuc foret feraviséraroc Vir, 

cujus ab ore juvat; juvat o! meminifje pependi, 
€5 dotlas voces [pius aure bibi, 
lubens de;planta hac Botnam, vel Botuo, reliquo Botani: 
corum choro ignota, ipfum confulerem 
: (Kk) 2 CI. 


260 45 )o0( Sm 


Cl Hans Sloane in Parte prima Prodromi Hiftor. natural. 
Jamaicz five Catalogo plantarum Infulz Jamaice, convolvulum 
Brafilianum flore octopetalo monococcum , quem eandem ac 
Caapebam plantam effe Excell. Rajus credidic, /el-vetleef ap- 
pellari, & in frutetis circa urbem St. Jago de la vega Infula Ja. 
maicz reperiri afferit, | 

Parreirz vel potius Perreirz nomen in hiftoria literaria 
quoque inclytum, cum plures viri eruditione fulgidiffimi, hoc 
nomine füperbiant. Benedidus Perreira Valentinus , Societ. 
Tef, Theologus, editis commentariis in Genef, Exod. Danielem , 
Epiít.ad Roman & Apocalypfin , uberrimis, orbi literato notis. | 
fimus.  Benedidus Perreira Lufitanus , S. j. Theologus 
& Philologus elegantiffimus , cujus ingenii foetus proftant: 
Commentarius in Horatium duobus Tomis. Liber de Moribus 
gentium omnium, tam veteribus quam recentibus. Liber Pro» 
blematum, qui infcribitur Pallas togata & armata. Bartholomeus 
Perreira , itidem S, J, Theologus, decem libris de Perfecutione 
Japonica,; cocidemque de Morte Francifci Pacieci ; Provincialis 
in Japonia, adornatis, ut & Comment, in Tobiam , famam pro- 
meruir. Gabriel Parreira de Caftro Lufitanus eleganciffimo car- 
mine patria lingua confcripto, cui nomen prafixum : Ulyflea 
five Lisboa edificata, Lauream inter Luficar.osPoetas obtinuit: 
cave tamen, ne carmen hoc ejusdem inícriprionis, quod Lufie 
tanus alius Pocta; magni nominis & fame, Antonius deSoufa 
Mac:do in publicam emific lucem ,confundas. . Georgius Go- 
mtz Perréira, Mechymná Duellenfis Hifpanus, Philofophus 
acutifüimus , Medicüs expertiffimus , Anconiana Margaria, 
clegantiffimo certe opere edito , inter feculi fui viros principes 
confpicuus, His ex fontibus Illuftrem Cartefium plurima hau- 
fifle inprimis de Brutorum fenfibus & anima hypochefin mu- 
tuatum efle, Cl. Borrichius hariclatur. Claudatagmen /it7o- 
ny»sus Perreira, Lufitanusquoque, cujus mentio apud Do&iff 
Schott; in Biblioth Hiípan. illis, que de Sacramentis & Chrifti. 
refurrectione edidic, celebris, : 
: : Parreir- 


4i )o( fi E. 


Parreira planía , ortus , feru&ura. 


Ominum cortice diffracto, meo; &eyov éfogueus?a, plantam 

ipfam intimius infpe&uri. Cum Afia, Africa & America, 
in noftram migraverint Europam , praefertim in polydadalos 
culcifflimorum regnorum hottos, ut prioris feculi Botanicis 
opus effec filo Ariadneo , ne in diffufiffimo hoc Florz laby- 
rincho hincindeimpingerent, & aberrarent, dolendum fané, in 
nullo Europa viridario hanc Caapebe plantam hactenus com- 
paruiffe; uc Malpighiana & Grewiana methodo ,in ejus natales 
& ftru&turam examen inftitui poffet. Erimus igitur Marggra- 
viana & Piíoniana defcriptione contenti , cum vix ac ne vix qui- 
dem defiderare amplius quid queamus, 

Efl ergo, fecundum Pifonem Edit.I. Libr. IV. c. $4. p.94. 
Caapeba planta Clematiti non abfimilis , ( Edit. I1. Libr. V. c. 19. p. 
312. Clemalitem far mentofam "vocat ) qua tenaci ac pr elongo far-.— 
. mento,nunc «vicinas arbores late afcendit , nunc bumi injla co- 
lubris repií ;addic in Edit, fec. libr, IV, cap. £6. p. 261. & p.372. 
ob fimilitudinem partim, partim ob infignem efficaciam aniidota- 
lem ferpentibus inimicam , Cipo di Cobras five con'vol-vuli colu- 
brini nomen indiderunt Lufitani. A Marggravio Hiftor. plan- 
tar. Brafil, libr.I. c. 13. p.25. nudé tancum vocatur planta fcai- 


i5. 

Caulem Marggravius folus defcribit, nempe caulibua fe- 

neris rotundis , viridibus admodum lentis. em 
Quod ad Folia attinet , eft, fecundum Pifonem, folio fenti- 
iffimo rot ndo »leteque femper virente, ( addic in Edit fec.! feor- 
fimm. pofito im caule tunc orbiculari , nunc cordis latioris figura, 
fuperius dilute -virefzente, inferius albe[cente. Cl, Marggravius 
.rem fufius declarat: Folium quodlibet , inquiens , feo ftm pofitum 
in caule ,;in fuo pediculo rufefcenri duos digitos longo , & in ex- 
ortu paululum excurvato; orbiculare vel cordis latioris, ubi pin- 
gitur , figura, confiftencia , folio perfoliata fimilis , fuperius di- 
lute virens, inferiusalbefcens, in quibusdam plantis foliaoronia 
funt rotunda. Kk) : Nunc- 


a62 | 495 2o( 88r 
... Nunc ad pediculum procedimus. | Pifo foliorum pediculos 
rufefcentes pronuntiat. | Marggravius infuper addit , pediculus 
folii cujusque non inferitur in fimbriam feu extremitatem folii , 
fed plus dimidio digito ab ora verfus medium folii , ut fit in Na- 
fiurtio Peruano. 
.. Florem nunc exhibemus In prima Pifonis editio- 
nc altum plane de flore Caapebe filentium, In editione 
autem fecunda hac de flore pronuntiat: 244 pediculos foliorum 
v ufefcentes , flores pallidi flacvefcentes procveniunt. Si Marggra- 
vium infpicimus, dilucidiora circa florem promit: 444 pedicu- 
los foliorum etiam pediculus provenit fesquidipitum longus, flofcu- 
—. dum fuflinens pallide fla-vefcentem , otto foliis conflantem boc mo- 
- do.quatuor fuperius appofita funt pavcva, obrotunda, bis fubflat 
amplum obrotundum , adhuc magk inferius fria parva alterna- 
 dimpofíía. Adduntdeniqueambo, plantam AMenfe Julio flove- 
ve. Provenit autem fponte &5 «voluntarie absque ulla follicita 
bominis cura, &5 tamen crefcendi atíinpit terminum. 
. Semen, fecundumPifonem, in prima editione ferc magnum, 
coloris rofacei , é capfulis ( lupulo der prominens Iu 
editione fecunda hoc infüper anne&tic : in fümmitace pediculi 
granurn profert magnitudine parvi pifi ,figurz ovalis; interius - 
viride, hinc rubrum , quz ex Marggravii defcriprione func mu- 
tuata, qui infuper hoc attulit: in fümmitate pediculi inter qua. 
.vuor füpcriora foliola , granum provenit magnitudine parvi 
pifi &c. Pus | 
: Ad principem fchediasmatis partem & praecipuum argu- 
mentum nunc ordo nos ducit, radicéz] nempe Parreiram brt- 
«vam & Raiz de no[Ja Senbora , que. cum una cademque fic, Caa- 
pebamque plantam matrem utraque agnofcat , pro duabus ta- 
men diverfis jam cempore Pifonis habita, & nunc quoque ab 
eromatariis , quos barbaro vocabulo Droguiftas vocant , (à 
Gallica voce Drogues , non autem ex Germanico vocabulo 
*Betrig/quod Nobil.D ab Hórnigk placuit) venditur,cum nul- 
lum plane, nifi ratione zcaris & exinde dependentis magnicudi- 
nis, ibrarumque duritici difcrimen fübfic, Cum igicur ma 
u 


Pd ((/7/]] pp 


xuaud 


nu 


€ 


| CDS NN 263 


p— 


cula adhue fit , & farmentofa & tortuofà coloris e cincritio ni» 
gricantis , digitalis craflitiei , & ut Wormio in Mufeo placet. 
quinque unci longitudinis, firigoía cam interius quam ex- 
cerius . Rayz de noffaSenhora, & CipodeCobra vocatur. — 
Cum autem jam plane adolevit, nigricans coloris. 
fzpius brachium adequat, quale fruftum radicis hujus apud fo- 
lertiffimum noftrum Pharmacopoeum Dn, Dietericüm , infpi- 
cere licuit , & cunc Parteirz brave nomen gerit. Cutis radicis. 
afpera eft in utraque radice; quas tàámen in radicis fuperficie ex* 
terna eminentias Pometi Icon exhiber,non in orünibus repc- 
riuntuz. Videtur autem cutis utrarumque radicum, ceu reli- 
qua plantarum cures, conftate 6 duobus ceneribus , parenchy- 
matico altero ex cellulis & bullis, altero lionofo ex vafis cubu- 
lofis conftru&o,quz omnia armato oculo intuenti optimé pa- 
cent,ira ut, fecundum Excell. Rajum, cuticula vel cutis nihil 
iliud effe videatur, quam vetus cortex exarefcens & contraQus, 
novo quotannis fübnato , quemadmodurn fpolium ferpentis,. 
quod quorannis exuit ; ejusdem exarefacta cutis exiftic 

Cortex cuti agglucinatus ex duabus quoque partibus co- 
agmentatus, parenchymatica nempé & lignofa. Immifiaque 
fontanz radices, ut eó melius & intimius conftru&ionem rima. 
ri poffem : nec deftituit fucceffus fpem , nempe corpus fümme 
porofum , .dilatobile, & , nifr omnia rhe falluác, fpongix per 
omnia fimile, armato oculo intuens confpiciebam; porifphazri- 
€x figura, & maffà cellularum & bullularum minutiffimarum,. 
fpumam cerevifiz vel albumipis conquaffati ovi aemulabantur: 
vifui fe minus fubduxerunt hz bulle , aqua, cui-immeríz erant, 
turgida , in aridá radice cransverfim fcéta; quod experimen- 
cum Excell. Grev placuit. — Has cellulas bullasque quis recepta. 
cula liquoris & aéris effe neget? vel utriculos in fe mutuo hian- 
tes , & pervios fecundum ingeniofiffimum Malpighium. Per 
alteram corticis lignofz partem vafis fucciferis conftantem, li- 
quor quoque circulatur & aer. An vero ad (e invicem acce- 
dant ,. & iterum reflc&antur, nullas tamen denvinter eas Aría- 
ftomo-: 


264 49$ )oC o9v- : 
ftomofes; fecundum CI. Grew , fed unumquodque filamentum 
unum & fimplex vas fic ab imo ad fummum continuum , non 
ramofum , cavitate ab imo ad fummum «quali, in fruf(lis ra- 
dicum, jam longo tempore arefactis detegere haud licuit. 


Lignea radicis pars iisdem quoque partibus conftat , pa- 
. renchymate nempe (1) feu utriculis in radios diametralesà cir- 
cumferentia ad centrum tendentes , difpoficis, ut in cransverfa 
fsQionepatec (2) Fibris ligneis feu vafis fucciferis duum ge- 
nerum, (quod in corticis quoque vafis notandum) nimirum 
vellycapham deferentibus, vel fuccum lacteum ,aliumve plan- 
tis peculiarem, feu ut. vocant fpecificum. (3) Fiftulis Aeri ex- 
«ipiendo & derivando deítinatis five tracheis, de quibus C. 
"Malpishius annotat, quod in radicibus plerumque majores & 
magispatentes fint , quam in ramis & crunco. 

Medulla, qu fecundum Excell. Rajum in nonnullisradicg 
bus deeít, noftra non carec; que ex utriculis quopque com* 
ponitur, iisque magnitudine & figura diverfis , quibus vafa ali- 
quot füccifera incerdumadmifcentur ; adeo ut medulla , ex mep* 
ce CI. Raj, aliud nil effe videatur, quam rete quoddammirabile, 
fcu infinitus fibrarum minucifTimarum, mirabili ordine compli- 
catarum numerus. Sed fecundum Euripidem £« dxpfes arr 
9Xc:wa ^a»; non fübtiliter ifta tractabo nimis, cum jam 
in Anatome Radicum omnia fumma cum laude exhauferint , 
curiofiffimi /Malpigbius, Grew 65 Rajus. 

De (apore alius dicendi locus fupereric , ubi de Parreire 
viribus & efficacia. Deleium radicis preciumque Dn. Pomt 
ttiobis fuggeric dans? Hiftorie des Drogues: Pour ce qui ei de 
fon cbo'x , Adr. Thevard m'a a[furez, que celle de AMexique eftoit 
beaucoup meilleur , que celle de Portugal. - - llsle euendent 
en Portugall dix teflon lalicvre, qui font en-viron cings lrvres ae 
notre motinoyes. i.e Ad deletum quodattinet, Dn Thevard me 
cerciorem reddidir,Mexican?;m Lufitanicz praeferri. Lufizani li- 
bram decem teftonis five quinque Francicis librisvendunt. 

: partie 


4 )0C SER : 26g 
Parreire Charader €9 Genus. 


Fa vero cum plantarum certi fint ordines, earundemque una 


claffis alteri fubfit , adeo , ut velut ad cohortes revocari pof- 

nt fingula, cui ordini planta hactenus quoad omnes partes 
illam conftituentes, easdemque vifui obvias, à nobis delineata 
inferenda fit , nunc edilleram. 7/iti; quidem fylveflris defigna- 
cur nomine, cum camen nil nifi nudum nomen poffideat, ad 
arbores bacciferas tetrapyrenas (cui claffi à CI. Botanici ftudii 
principibus Rajo & FJermanno vices inferuntur, ) referri nequit. 


. Glematiti non abfimilem pronuntiavit Pifo Edit.ILLibr.IV. 
fed cum fecundum Florz illud delicium, amici(fimum Colle- 
gam Heliantbum IH. noc generic. & (pec. Clematitis fint femina 
ad fingulum florem plura, comprefíla , rotunda, caudulis plu- 
mofis in extremitate notata, ac in capitulum congeíta, flores 
" perfe&iuniformes , tetrapetali, vid, Flor. /Voriberg. p, 114. quo- 
modo hzc ad Caapebam aptari poflint; non video; quod forte 
Pifoni fuüboluit , hinc Libr. V. edit. fecundz nomen convolvu- 
li colubrini imponendo huic plantarum ordini Caapebam im- 
mittere geftic, fed quo fucceflu & omine, illi judicenc , quibus 
fecundum mox laudatum QJ. Z'olkamerum note generic & 
fpecialiores convolvulorum funt femina vel angulofa , fubro- 
cunda , vel oblongiufcula, pericarpio membranaceo tricapfula- 
ri, utplurimum rotundo incluía , ita ucin fingulo loculo, modo 

ina, modo terna foveantur. Flores perfcéti uniformes, mo- 
nopetali margine utplurimum integro , excepto convolvulo 
pennato, cujus flofculi in quinque lacinias divifi. — Ad femina 
quodattinet; quam longe diftent à convolvuli feminibus, peri- 
Carpio membranaceo tricapfülari utplurimum rotundo in- 
clufis , patet, cum ex Marggravii & Pifonis delineatione in fum- 
micare pediculi incer IV. füperiora foliola granum proveniat 
magnitudine pifi parvi, figure ovalis, interius viride, hinc 
rubrum. Ad Flores quod attinet , utplurimum in convolvulis 

Cent. 1. C II, Append. (Ll) unifor- 


NE C DIG NN 

uniformes, monopetali & fecundum Cl. Rajum campanulati, 
margineintegro & plerumque reflexo 5 Caapebz flos vero oto 
ex deícriptione Marggraviana foliis conftat, é quibus IV, fu- 
perius appofita func parva fübrotunda, his fübftat amplum füb- 
rotundum; adhuc magis inferius tria parva alternatim pofita; 
qua heteroclita lorum in Caapeba figura, ab omnibus plané 
«onvolvulorum fpeciebus abludit. Plura & uberiora de con- 
volvulorum differentiis & gyrorum dextrorfum & finiítror- 
fum fe corquentium ftru&tura noffe qui cupit, perlegat quao 
erudiciffimam & omni curiofitate fcacencem 7elmfladienfium 
-"Maíbematici Clar. Dn.W'agneri Differt. de Gyris convol'vulo- 
vyüm Zn. 1705. habitam. 

Nil igitur Caapeba cum convolvulis commune habebit, 
quippe floribus & femine ab hac claffe defcifcic , preterquam 
quod caulibus fcandat & repar. Ab /lluffri Rajo Caapeba inter 
plantas anomalas refertur , & tandem definitur , quod fit : Con- 
"volvulus Brafilienfis flore otfopetalo , monococcos. Oper. Botan. 
Tom. Il. Libr. 28.fe&t.3.cap.2.p, 1335... - 

. . Reverendus P. Plumier , Ordinis /Minimorumin Provin 
cia Francie &y apud Infulas Americanas Botanicus Regius , qui 
tribus diveríis temporibus hanc olim orbis incogniti partem» 
Botanici ftudii amore adiit; in Tractat. de Novis Plantarum Ge. 
neribus, hanc plantam tanquam incertam, peculiari claffi no- 
voque generi inferit, tres Caapebz fpecies recenfendo. Sed 
cum hoc Caapebe novum genus cantum diftec à Pifoniana & 
Marggraviana hactenus recenfita defcriptione Caapebz , quap- 
tum zra lupinis diftant, non amplius animum fübit admiratio» 
cur Celeberrimus D.Fans Sloane, Botanices gloria nulli fecundus» 
guondam Ducis Albemarlie, Infule Tamaice Gubernatoris /Me- 
dicus , in Gatalogo Plantarum Infule J amaice ; five Prodromo hi- 

florie naturalis preditle Infule Parc. É p 8s, anceps hereat, an 
€lematis baccifera glabra & villofa rocundo & umbilicato folio 
Rev. P. Plumier fit una eademque ac Caapeba Pifonis & Marg 
gravii ? üc 


5 T PLIQ ANNE 265 

Utres clarior evadat, lucis & litis gratia; fi poce, deciden- 
dz,confultum duxi B. L. oculis & menti Plumerianam Caape- 
bz defcriptionemobjicere. Sic autem ille Zans la defcription des 
plantes de l' Amerique: Cette plante couvrent toutes les bayes pav 
fes farment , qui font menus, fouples ,ronds , unis , €5 qui pouffent 
alternaticuement à chaque nud , (qui font. affez procbes les uns 
des autres ) une feuille 65 rarement deux : ces feuilles font presque 
ronds , 65 quelquefois de la figure 4? un caur emoufJe : elles ne 
font pas attacbées a leurs pedicules immediatement par le bor4, 
mais un peu plus par de[Jous le dos ; leur grandeur eft indetermi- 
nét 5 il 9 en a qui font grandes,comme la paume dela main , 
d'autres beaucoup moindres : elles ont quelques ner-vüres tant foit 
peu eslevées , qui fortant de linfertion du pedicule, s'etendent de 
la 65 de P. par la feuille, enfin elles ont beaucoup de rapport aux 
feuilles de I Ariflolochie ronde; tant par. leur figures, que par leur 
confiftence. 

On en trouve de deux efpeces ,l' une eft tout a fait liffe , 65 
c'eft la plus me s ; l'autre a ces feuilles cotoneu[es &5' blan- 
cbaftres , mais elle eft plus rares on peut 3. ajoliter , une troifieme 
efpece ,que j ay fowvent remarquée dans I Isle $t. Dominique, dont 
les feuilles font attacbées immediatement a leurs pedicules pav le 
bord. Les unes €5 les autres pouffent des branches fort menues 
du meme endroit d' ou fortent les feuilles: elles ont environ de- 
mie pied de long , &5 font couvertes des feuilles beaucoup plus pe« 
tites , que les premiers, qui s'entrecouvrent fowvent les uns, les 
autres €5 compofent comme la Cheüte d'un feflon. Du fond de 
chacune des fes feuilles , il en forte une petite grape de fleurs 
blanches , fort menus, 65 compo[ce de quatres petites feuilles poin- 
tues ; apres qu'elles font paffées ,il y *vients des bayes voupes com- 
me du Corail, 65 oroffe comme la femence de l'orobe ; on le pren- 
droi pour des bayes de nos Cbeurefeuilles , car elles en oní la grof- 
feur , la couleur, 65 la confiflence , 65 elles pendent en bas en facon 
des petites orapes. — On appelle cette plante dans nos Antilles , 65 
particulierement dans la /Martinique Liane de ferpent, a caue de 

(L1) 2 lagran- 


368 Kx DI a 

la grande cvertu , qu'elle a pour guerir les morfures des erpents, 
eo parceque le contour de [zs feuilles veprefenten£ le plan de la 
fefle de ces animaux. — C'eft la. Caapeba des Bra[iliens l'Ervva di 
noflra Senova , berbe de nütre Dame, Cipo de Cobras de Portugais 
de /Marggvave lir. L chap. 18. Latiné ferme fic efferti poflet: 
; Planta hzc omnes pené fepes fàrmentis fuis tenuibus, flexili- 
»; bus, rotundis, con junctis cegic quafi & occultat ; quz farmen- 
»ta per alternas vices ad nodos fibi invicem fatis contiguos 
» folium, raro duo protrudunt, haec folia rorunda fer mé;fxpius 
,ad figuram cordis fetufi accedunt ; pediculis proxi- 
. ,, me non per foliorum extremitates , fed paululum infra dor- 
»fuüm conne&untur. Magnitudo foliorum non fibi femper 
» refpondet, cum palme manus magnitudinem fzpe attingant; 
»longé minora alia. MNervulos paululum elevatos habent; 
»qui ex pediculi implicatione prodeuntes, hinc inde per fo» 
» lium fefe extendunt, ita ut ratione figurz & confiftentia plu- 

|. PR. Y e UN *» 


* 


»rimum ad Ar undz folia accedan 
» Binz repertu dantur fpecies , una plane glabra ,qu« fre- 
» quentior occurrit , altera foliis lanuginofis & albicantibus 
» gaudet , qua rarior; hifce duabus quoque tertia conjungen- 
» da, quam fepius in Infula St. Dominici reperi. cujus folia 
»per extremiratem & foliorum oram proximé pediculis con- 
»nexa. litraque ramufculos, ex eodem, quo folia progermi- 
,, nant loco , emittit ; dimidii pedis longicudine , minoribus 
» foliis, quam priora coopertos, quz foliola fe mutuo eonte- 
»gunt & pendentem encarpum oculis exhibent: ad extremi 
»tates horum foliorum parvulze quafi uve ex flofculis albi- 
;, cantibus , tetrapetalis , acutis , conftanres prodeunt; his de- 
» Ciduis baccz rubrze corallium amulantes , magnitudine fe 
, minis orobi fuccedunt ; pro caprifolii noftri baccis quis fu« 
,, meret, cum craffitie , colore, & confiftentia vix difcrepent » 
» & parvarum uvarum inftar propendeant. 
s Infulis noftris Antillarum , precipue incolis Infule Mar 
» tinique Liane de ferpent audit, ob eximias, quas in xe 
: erpen* 


4-— 


li 


js d 


mno 


| PIAC M -369. 
ferpentum fuppeditat vires, & quod ambit üs. foliorum ferpens, : 
tino haud diflimilis fit capiti, Hac planta Caapeba eft Brafi- 
lienfium, Erva de noftraSenora, herbadivz Virginis, Cipo de » 
Cobras Luficanorum Marggravii Libr, I, c. 1 3. ,; 


In Tractatu de novis Plantarum Americanarum generibus 
p. 33. ulterius Rev. P. Plumier progreditur & diftincte cha- 
racterem generis ex florum & fru&uum conftitutione fequenti 
defcriptione & Schemate exhibet. 


Caapeba (fcribic) eft Plante cenus flore rofaceo; quattuor 
fal petalis in orbem pofitis conftante , fed flevili ,& cujus medio fur- 
git piflillum C. planum , orbiculare €5' umbilicatum. | Embryones 
autem D ineadem planta à floribus D ME nafcuntur , abeunt- 
que deinde in baccam £. mollem, fphricam, €5 femine fovtam F. 
rugofo D. | | 

Caapebe Jpecies funt (1 ) Caapeba folio orbiculari , 65 um- 
bilicato levi: (2) Caapeba folio orbiculari , umbilieato fomen- 
tofo. (3) Caapeba folio orbiculari non umbilicato ^ Ha&enus 
-Plumerius, Hzc fiprobe cum Marggraviana & Pifoniana Caa- 
pebz defcriptione conciliare aliquis poílet , certe uéya veixes (ut - 
cum Afcrzo vate in Theogon. dicam ) érieauévos Xarazavcer, ra- 
gnam litem fcienter fedabit. 

Excellentiffimus quoque Plukenetius , quem Indicas na- 
ture Gazas plenis calathisinferentem ,univería (tupec Europa; 
in Almageft, Botanic. p. 114. quarit : Zn convol-pulus zime- 
ricanus fub Jalapie nomine receptus , non fit conrvolvulus Co- 
lubrinus. Pifonis Caapeba? frve convvolvulus Brafilianus fiore 
oGopetalo monococcos Raji? Figuram, quam in Phycognom. - 
Tab. 25.Fig. 1 exhiber , B. L. oculis hic fubjicio, una cum con- 
epolevulo »onoco:co V'irginiano D. Banifleri. quem haud diffi- 
milem credit , ex Phytosnom. Plukenet. Tab. 146. Fig. 4- 

Quod fi viti hoc in ftudio confümmartiffimi , & penes quos 
Dictatorum auctoritas , hic füfpendant judicium , neque certi 
quid cirea has plantas d inare audeant, extrem efletamer- 

(L1) 3 tix 


ao 432 )o( $8 
— " eee Setia tm 
tiz & temeritatis, fi ego judicem hac in re abítru(iffima agere 
vellem, ubi mera Z«er«s«ciz regnat: : 
- - -- Quid enim contendat birundo 
Cycnis? auf quidnam tremulis facere artubus badi 
Conf[imili in curfu poffint , ac fortis equi «vis. 
Plumerianam Caapebz deícriptionem examini fübjiciens 
Amicorum certiffimus 2n. D. V'olkamer , Boranici ftudii fi quis 
alius fcientiffimus , Ariadnzum ex hoclabyrintho filum prebu- 
ic, eam Bryonis 65 Smilaci a[pere affiueín pronuntiando. Utra- 
que enim herb: fcandensbaccifera ; (emine incerti numeri ; pe- 
ricarpio carnofo rotundo, feu bacce incluío, flores in Bryonia 
perfedi, monoperali quadrifariam vel quinquefariam divifi,in 
Smilace autem afpera hexaperali in racemulos conge(ti ; radice 
in Smilace farmentosá,' Hzc omnia fi cum delineacione Plu: 
meriana conferantur , manifefta funt, omniumque oculis expos 
fita patents latet aurem illud, quod inPifoniana & Marggravia- 
na Caapebz defcriptione defideratur, ut certe quoque claffi pof- 
fit inferri, & cum Plumeriana conciliari 
E20, quod hic amplius addam, nil habeo, nifi illud Rev. 
P. Nierenbergii Hiftor. natur. p. 16: Nunquam ita patuit natu- 
ra ut hodie; cancum dimidius vultus antiquis eft vifus, & velut 


ex obliquo refpectus , nunc ex integro & ex directo oftenditur.. 


Cum novo orbe nova fpeGacula exhibuit, & fe auc alteram aut 
diverfam —/Vemo íamen integram batlenus coníemplatus 7ff 
Hinc omnes Senecz fübfcribimus : Multum adhuc operis reftat ; 
multumque reftabit , nec ulli nato poft mille fecula praclude- 
tur occafto aliquid adjiciendi, 

| etat uc de /nventore radicis hujus noftre paucula apne- 


Camus. Equidem quis Europz noftra notitiam ejus primus. 


dederit 7r» &/;. noric Jupiter, Nullus dubito, quin Lufitani 
Brafiliz Domini , hanc radicem una cum aliis naturg Cimeliis 
primitus in patriam afportarint , id quod Pometus ramen Mext- 
cane regioni vindicat. Galliam. hac Brafilie alumna ditavit, 
; ALufitanica Legatione redux Illuftriffimus Amclotius Chrifti 

Maui niffi- 


* 


| PIC : . aM 
niffimi sd Lufitanie Regem Orator: difcimus hocex Dn Pome- 
to, qui & loc addit, quis egris in Gallia primus hanc radicem 
exhibuerit : Ce premier , qui a apporíé cette racine à Paris, a effé 
Mr. Amelot , Ambaffadeur de Fottupes €5' apres luy AMr.Tour- 
nefort,qui m'a donné un morceau , depuis que /Mr. AAmelot en a 
apporíé a Paris, /Mr.Tbesvard AMedecin. de la Faculte €5 quel- 
que autres , l'oni mife en ufage, comme un remede fpecifique pour - 
la guerifon de la Pierre ; les Portugais ont efle les premier , qui 
l'ont apporté de /Mexique , h.e Primus, qui Lutetiam Parifiorum 
attulit, Dn. Amelotius erat Legatus ad Regem Lufitaniz, poft 
illum Dn. Tourncefortius , qui fruftum radicis mihi dono dedit. 
Ab eotemporis tractu , quoradicem hanc Lutetiam detulit Dn. 
Amelorius, Dn. Thevardius, Facultatis Parifinz Medicus, alii- 
que in ufum pharmacevticum produxerunt inftar remedii ad 
calculum profligandum fpecifici. — Lufitani primi eranc , qui 
ex Mexicano folo attulerunt... C]. Helvetius , Aurelianenfis Du- 
cis Medicus, edito libello Gallice infcripto: T raité de. maladies, 
les plusfrequentes , & des Remedes fpecifiques pour lesquerir, 
Parrcirz noftrzalicuoties cum laude meminic. Hinc factum eft, 
ut 0b hujus radicis & lapidis porcini (piedra del porco ) datam 
notitiamCl, EugeniusEybenius,inBelgi (tulerit, Helvetii- 
que Parenti , Excell, D. D. Joh, Frieder. Helvetio, fcriptis Che- 
micis & Philofophicis literato orbi notiflimo , hanc filii lucubra- 
tionem infcripferit, | Laudatus hic Helvetius radicem Parreiram 
bravam à Dn. Pille obtinuit , teftes produco feqq. lineolas : Ce 
remede m'a efle donné par Mr. de Pille, connu dans toute / Eu- 
rope pour un homme tres-curieux €5 tres-[carvant. .Il en a la 
decoucvert ; pendant qu'il efloit a la fuite de Mr. AAmelot Confeil- 
. ler d Eflat , Ambo[fadeur de Frange in Portugal. Hoc remedii 
genus mihidonooblatum àDn dePille, qui curiofiffimi & do- 
&iflimi Viri nomen apud Europzos promeruit. Derexic & di- 
dicit ejus ufum, cum Dn. Amelotium, Confiliarium Status , & 
Gallicum ad Lufitaniz Regem Oratorem fequeretur. 


Parrei- 


ES E 

| Parreire Examen & Vires. 
Pe quomodo & qua dofi radix Parreira brava exhi- 
EK benda; & ad qua mala averruncanda & depellenda apta fit, 
inquiramus, neceífitas exigit, uc quz illius fint elementa, qux 
principiorum textüra, qua particularum mixtio, quis agendi 
modus,accuratiusindagemus. Et quidem, qua primo in fen- 
füs incurrunc, mox que Chimia füppeditat, qua denique ratio 
miniftrat; exhibenda. Si armatoinfpiciatur oculo, ea fe offe- 


; Ail 


£497 


runt, qua caput precedens exhibet. 
217-2 ^Ad Saporem quod attinet radicis noftre, ex generalibus 
jam conftat, quod corpufcula fapida guítus & faporis fenfum 
producant, variis fig ,exquibusconftant, particulis, que 
faliva foluce , lingue papillas nerveas pro varietate variz figu- 
re pungant; maxime vero falinz faporum videncur effe cau- 
fr. Ex diver(íitate nunc& modificatione figurarum falinarum 
diverfarum , faporüm quoque diverfitas. Salia omnia viden- 
tur angulofis conítare particulis, cum tamen anguli fint minus 
ac magis acuti, & prout plures anguli fimul auc pauciores oc- 
currunt, ita faporum quoque differentie refülranc. — Polygona 
enim corpora multitudine angulorum minüsac magis obtufo- 
rum conjun&ione infinita fieri poffunt , ceu egregie CI. Cle-- 
ricus philofophatur. In radice noftra plané fingularem figu- 
rarum ftru&uram effe ,dulcamarus five y?vavziugez fapor pro- 
dit,inter mixtos & compofitos recenfendus , qui hoc ipfo ViX 
determinari poteft;licet enim particule falinz fulphureis oleo- 
fisque immixtz , meridiana clarius luce fe fiftanc, inque fenfus 
incurrant , qualis tamen pracisé ex ifta mixcione oriatur figura" 
rum difpofitio, qui dixerit, magnus mihi erit Apollo. AgonF: 
zantis in Galliis Cartefianz Philofophia reftaurator Picrre 5y* 
vain Regis Libr. VIII, Phyf c, 4.facem miniftrare vult &lucem» 
fed debilem nimis,cum idea, quam de corporibus amaris dul- 
cibusque concipit , rem hanc non folvat, nedum abfolvat. 
Eoi &mixvóxves évrws , mihi fic placet: Particulas falinas; [ule : 
' vola- 


488 )o( 9$ 273 
. volatili delinitas efTe , oleofisque mollibus quafi invifcatas invo- 
lucasque ; uc papillas nerveas & fibrillas tangancquidem , non ta- 


.. menangant. Quod fi plaufibilem modum hunc non exifti- 


mes B. L.cedo mihi vel fimiliorem , vel commodiorem, & vi- 
riditibi caputlauro redimam, | Gaudet certé hac facultate Par- 
rcira noftra, quam Cous nofter defiderat Lib. II. de Diac. c. 3 s. 
C. 16, TGY TrixQuy Aoi deia£toy. "y XUxoici dixgi»ovra. Vim amarorum G5. 
acrium , dulcium mixtura corrigere oporíet. — c ita radix Par- 
reira potius amariufcula fit, vixeézzc, (quod vocabulum de vi- 
no veteri quoque ufurpacur) non amara , ob admixcam dulce- 
dinem, — Quadracin noftram radicem illud Claudiani de Nupt. 
Honor. . bs $UpeU UJou god uü 
d Labunítur gemini fontes , hic dulcis , amarus 

"Alter ; eo infufi? corrumpit mella «venenis. 

Saporem yxuxvmi«eov. radici Ginfem five Ninzin quoque 
adjudicat nobiliff. Breynius in Diílert. de ead. radice Lc 
Batav. impreffa. $, 4. dum fcribic: Sapore py editaeft dulci ad Gly- 
cyrrbizam evergente , quanquam longe f'vavviori , cum amaritie le- 
*Vi 65 occulía m levviori vi aromatica linguam blande excalefa- 
ciente conjundo. 

Sic Planta Mexicana diuretica Tlallantlacuam cuitlapilli 
five cauda parvi Tlacuazin faporem Parreir& amulatur, ejus- 
dem quoque itt pellenda urina & calculis efficaciz, de qua hzc 
Nardus Antonius Recchus in Rer. Medicar. nov. Hifpan. Hift. 
Libr. VII. cap, 34. habet: Radix odore infipni caret , fed initio 
dulcedinem . quandam profert Glycyrrbizae fimilem , poftea «vero 
amaritudinis nonnullum fenfum prebet. Parreirz igitur noftrz 
fapor non ex illisamaris;dequibus Plutarchus Eibr. I. Sympof. 
quaft. 6. pronuntiat: Ty yéuce: vrayrtv 6g) TUY DU Xt 0 mikpoc Andé- 
sar.  Guflafu omnium faporum injucundiffimus efl amarus. 
Quamvis & hic Plutarchi regula infignem patiatur exceptio- 
nem; cui enim ignotum in communi ufu & jejunorum delitiis 
effe vinum, quod abfynthices nominant , quodque corificiunt 
immaceratione abfynthii , cardui benedi&ti, centaurii minoris; 

Cent. 1, C II. Append, (Mm) fimi- 


A74 s& )o( g& 
fimilium in amaáricando potentium. . Tantüm enim abeít, uc 
hoc amariffimum potionis genus abhorreant , ut potius cum 
Lena illa vinofiffima apud Poéram exclament: 
| 202.2. e Salwe,anime mi, 
Liberi lepos, uf «veteris vetufli cupida fum! 
Nam omnium unguentám odor pr& tuo naufea eff. 
Tu mibi flatle , tu cinamomum , tu rofa, 
Tu crocum &5 cafía es, tu bdellium: nam ubi 
Tu profufus ,ibi ego me per-velim fepultam. 
Sed cum adbuc nafo odos obfecutus es meo , 
- co Dacvicffim meo gutturi gaudium. 
Certe Frifii in hoc potu usque adeo luxuriantur , ut tefte 
Clari(f Lindenio, in uno divetíorio Léovardiez , provincie me- 
tropoli, aliquot fupra quinquagenos cados fuerint confumpti 
uno anno: vocat aucem cados, quos vulgus oxhoofden; eíti- 
macür. quisque amphoris octoginta. Et quis in abfynthiio 
yNoxirixpov' quarat? Teftem producimus Cl. Carol Avanriumin 
elcgantiflimis in Fiere Coenam notis p. 137.feq. Quamvis al» 
Jontbium . fcribit, evermes flrenué interficiat , 65 veflimenta à ti- 
nearum noxis "vindicet ; 6s ipfum tamen aliquando «verminare 
obfer-vavi, quod non aliunde , quam ex medulla , que dulcis per- 
«ipitur , procvenire exiflimandum efft. ! 52 Sil 
.. Succedit guftui radicis noftre Parreirz brav odor.. Qua 
lis in recenti vigeat, haud equidem conftat; in illis, quas In- 
dia nobis mittit, nullus. — Si Pergameni cffato fides adhibenda 
foret , amara plané deftituerentur odore ; fed huic Galeni affer- 
to' opii recer odor, abfynchii & aloés effluvia & caput & DaIS5 
ferientia ; reclamant, & :coneradicunt. Uc myrrham filenuio 
tranfeam, qua ob odoris frágrantiam aromatibus adícribicur- 
Vid. Plinium, Dionyf. Perieg. aliosque ,quos citat avi fui P'hoe- 
nix, Belgarum decus, in Scle&t Med.Diff. p.308.309 feqq: Quod 
fi blando calori ad moveatur radix , exhalat odorem non me" 
phirtim quidem empyrevmaticam, fed naribus blandientem» 
liquiritiz quoque zmulam.- *dancide Sd05122 40 0H. 


L - 


"$5 )o( Gir a7y 
Hacfíenfibus externis obvia, — Ad alia nunc progredien- 
dum, & quz ars illa, corporum naturalium partes, 19nis plerum- 
que auxilio «vel fegregatas MAMNS vel conjuntlas fegregans, 
(ceu Chbemiam definit ingeniofiffimus Anglus , Joh. Freind ia 
Pralect. Chem p. m. 8.) fuppedicac , exhibenda. Optandum 
equidem ,ut hzc per ignem analyfis vera foret & genuina cor- 
porum in fimpliciflima,& principia primo-prima ( fic in fcho- 
lis loquuntur ) refolutio ; aft potius vulcanio hoc adminiculo, 
accedente rapidiffimo particularum motu, rerum forma plané 
deftruuntur ,texcura immuctatur , pattium ficus & ftructura dis- 
gregatur, novumque quid emergit, plane à priftino abludens. 
Accedit infuper hoc , quod ad chymica illa principia reduci 
po queant omnia phenomena, cum ipfiífima illa principia 
imium quantum inter fe difcrepenc & pugnent , quippe ut- 
cunque inter acidum & Alcali ferveat mortale odium, aliquan* 
do tamen alterutrum, füo etiam generi non minus irafcitur. 
Acida enim cum acidis & alcalica cum alcalinis bellum inte» 
ftinum gerunt;quodque cum uno corpore comparacum Alca- 
li audit, mox fi ad alterum conferatur, acidi ciculo in(ignitur. 
Ira fruftra quztimus limites, quibus utralibec fpecies contineri 
debeat, uc cumíuperiuscitato Cl, Freindio loquamur. Exemplis 
res evaderet clarior, nifi cxtra choreas nimium. falcare vide- 
remur. ES 
: Qus cum ira fint, nemo à nobis hoc exige: aut poftulibit, 
utin fpiritu aliquo autfàle volatili é radice noftra per ignem ex- 
corquendis operam fimul & multos fumptus cemere perdamus, 
Fecit tamen folertiffimus Pharmacopocorum noftrorum Dn. 
Dietericus fucceffu fequenti. |. Rafurz radicis Parreirz brave un. 
ciam Íemis igni commifit per recortam deftillando; obtinuit 
fpiritus aciduli empyrevma redolentis; ligni Quajaci & corticis 
Chinz Chinz emuli (crupulos quinque;olei empyrey matici foe- 
tidi, oleoTartarinon abíimilis zj. capitis morrui nigerrimi refi- 
dui, inftar Eboris ufti, (crupulos fex, | 
Fluunt ex hac radicis vulcania analyfi fequenria nocatu 
; m) 2 digna; 


476 4$ )o( $E 

digna: 1. Spiritum acidiufculum , plane novum ignis produ. 
&um effe; fuccedens amaritiei & dulcedini five mixto fàpori 
y kosvrrí«eo ,Yndubium praebens indicium , naturam faporum in 
certa cextura ac particularum mixtura pofitam effe, que: per 
diffociatiónemrab igneis particulis factam, immutatur & à prio- 
re abludens; aliam 1deam faporisimprimic. SpiritusenimPar: 
reirz. brave , conchis preparatis affufus , haud levem eflerve- 
Ícentiam & morum parcicularum internum produxit, fulphure 


inde exhalante naresque feriente ; cum tamen in pulvere & 


infufo exhibita radix fenfilem aciditatem vix pre feferat,' Po- 
fito tàmen non noviter productas per ignem effe has acidiu- 
[culas particulas , & radici occulte inexiftere jinnuunc he certé 
temperiem hujus radicis, ejusque in calculo debellando effica- 
ciam, cum fecundum Exeell D. Stahlium homines calculo ob. 
noxii fint perpetuo habitus corporis fanguinei prdomiinantis. 
^U5.3. Spiritus colore füo obfcure rübicundo prodit refino- 
fatum particularum prepollentiami, que vitro quoque fefe ag- 
glutinantés ; clare praíentiam latitantis refine indicant; 
quod iníüper eflenrie Parreire brava variis menftruis ex- 
tra&tz , coloris intenfe rubentis confirmant. ' ^^ 

?7^i '$, Olei fostidi copiofa quantitds & Salis Volatil; & refine 
quoque index; quod fi^ cum Sále fixo digeratàr loco calido & 
f a in phioladeftlilletur, obtinebis Sal Volatile, quod quafive- 
ri$; quippe oleo deftillata nihil aliud funt,quam Salia volatilia 
concentrata ope cujusdam acidi, fecundum Chemicorum re- 


^14, Oleum fotidum invifuro licetnaribus & ob exhablin- 
tem empyrevmaticam mephitim exofüm , ex retorta prodiens 
craffefcebat : firmiter collo, per quod prodibat, adhaerens, en- 
chirifi quadam leviuscula, depofito foecore empyrevmatico in 
Balfamurn vel refinam redigitur ; egregie omni refiftentem pu- 
credint; 2érimoriamquefalfam involvéntem. ^^ ^77 
s. Ex capite mortuo" nigerrimo porofiffimo; in quo ra- 
dii lucis penicüs füfFocantur, haud difficile eric fal quoque d 
elicere, 


«$5 )o( Ser 477 
elicere, . Hoc tamen probé notandum , neqüe Salia, neque 
ol.foctidum , neque fpiritum , neque extraQum, vires tantas ex- 
ferere; quantas radix porrigit, digito quafi monflrante viam, 
radicem Parreiram agere tota fubftantia ; uti in Schclis Gale. 
nicorum loqui amant ,de quibus mox fufius. 


Licet enim non affirmareaufima cum veteribus, dari remc- 
dia, certz cuidam parti vel vifceri tantummodo dicata, cum 
id circulationi fanguinis repugnet , non tamen hoc negandum 
putarim ,extare medicamenta , quz huic vel illi parti corporis 
magis vel minus amica fint , cum hoc dependeat à variá & di- 
vería parcium folidarum ftru&urá , tam quoad poros intro fo- 
ras & foras-intro fpectantes, quam quoad ftamina & fibrillas, 
ex quibus conftant& context funt, itemque quoad fluidainil- 
lis circulantia & fluentia; & hinc quoque medicamenta diverfos 
cdere in partibus diverfis effe&tus quis ambiget ? Hanc vim 
fpecificam veteres temperiem dixere, recentiores crafin , tex- 
turam ,à varia particularum modificatione dependentem, five 
àfigurarum varietate. Nemo hoc hodieferme negat,nec Anti- 
quitas negavi Sicenim fentit Hippocrates, 


à quo; ceu fonte perenni , 
cunda /Macbaoniis arva rigantur aquis. 
Aet d. uortdonées X, vZvT. eidivoa, 0a Te av paier) mar uwrX amà dova- 
My &pxeroa, Y, 00a tmr QrxudTwy. — Afyw do Ti TETO; djuvauuv Mv eivon, 
TU XUMGY Tac &x(UTYTAg TS X iyUg. X wzZwaTa di Af*yyto, 664 Éveciy 
iv ro avÜeume. Obortere auiem mibi «videtur &5 boc novilje, 
qui affedtus bominis à facultatibus "veniant , € qui à figuris. 
Quod dico, boc efl : Facultatem fcilicet: elle humorum Jummas 
vires. Fipuras "vero intelligo, que infunt in bomine. Yibr, 
de vet. Med XXXIX. 146.  Exemplis deinde aliquot dilucidaca 
hac propofirione ; tandem concluditt XL 157. £. »2vra 4 Tei 
dx TZv ow T£ ware — Flec "Uec0 patitur ob maturam 
figure. | 
(Mm) 3 Natu 


278 482 )o( Sd 
Naturz folertiffimus M yftes Plinius Libr, XXIL v. 24. fe- 
quentibus eandem rem exprimit verbis : Efi 65 ratio fubtilita- 
tis immenfe à Platone defcendens : corpufculis rerum levibus, 
fcabris , angulofís yotundis , magis auf. minus ad aliorum natu- 
vam accedentibus; ideo non eadem omnibus amara aui dulcia 
e[;. Videmus fic, quam blande veteres confpirent ctm recen 
tioribus. Hocvero epus, hic labor eric, parcicularum inter fe 
coordinatarum minimarum difpofitionem & nexum velle 
erüere, eorumque numerum, proportionemque inter (e de- 
cerminare ad amufífim , quz ob exiliratem fuam, noftrorum 
effugiunt qualemcunque fenfüum aciem , hoc, inquam artis 
opus , in quo càntum votis locus, labor omnis hucusque irti« 
tus , perfcrutatio manca, mutilaque, Adinternum igitur prin- - 
cipium, formam , vel ideam formalem, vel forrmam idealem, 
recurrere fi quisvelit,libetlicet. Ov «ew pon rv dd co, mà m eloyo- 
Ur cum Euripide loquar in Medea: Simus contenti, quid fenfi- 
les facultates hac de fpecifica virtute & efficacia radicis noftre 
nobis manife(tant , & per chemicam analyfin illuftrant. Quic- 
quid igirur in omnibus renum & veficz affedtibus auxilii 
porrigit, quicquid in hydrope prz ítac, quicquid virium aliis 
in morbis leniendis miniítrac, ceu optimum diureticum ; hoc 
petagit partim particulis fuis falinis tam volatilibus quam fois; 
quibus (1)glandulas & fiphunculos renales fiftulofosque tubu- 
los , per quos tanquam minutiffima filtra & fpongiólas ura 
fecerni debet ; materia cenaci vifcofaque infarctas & angu" 
tas incidendi vi aperiunt , abftergunt , urineque feparationem 
promovenr. (2)Fermentum renum fracidum , acrimonia VO- 
larili urinofa deítitueum & plane iners; difponunt ad promo- 
vendam copioftorem feparationem quod in cachecticis difpo- 
firionibus, imprimis vero illa hydropis fpecie , quz cefte No- 
bilif. Dn ab Helmont, renum vitio contingit , in quibus urina 
fluit pauca, licet zegroti multum potent , fieri folet, hoc in at 
fcétu parciculz falinz radicis noftrz ad urine excretionem fi 
j mulant,; 


.— "NP )o( Ser : 279 ^ 
mulant, & partes heterogeneas fanguinis evehunt.. (3) Dum 
aquaductus illi qui ad colligendum aquas ; tora domo de- 
fuentes, & demittendum in veficam, velut in cifternem , defti- 
nati funt, ( ureceresinnuo, ) vel finguli velex una parte, mate- 
ria tenaci vifcidaque quoque turgidi infardique fint, ut debi- 
to officio fungi haud queant, vifcidam materiam fundendo, 
aperiendoque & ad veficam pracipirando bas vias iterum per- 
meabiles reddunt. Quis non in miram hanc particularum 
falinarum radicis noftre vim diureticam fequenti Epigrammate 
ludac, illamque loquentem quafi introducat : 

Sepius obfiruGis renum canalibus avis, 
Ad fontes vefluunt flumina falfa fuos. 
Prodigium infelix ! evicinis ndique membris 
urbatur totis &5 trepidatur agris. 
Quid «vos igtta've, ( fic increpo ) fiffiis unde? 
"Mecum iie, en vobis rumpere clauflra paro. 
Rumpo; patent ; notusque fuas cvebit alveus undas ; 
 Letantur magno membra levata manu; 
(4) Spiritum porro di&tum Gorgonium; ! 
| ( qui faxea reddit 
Corpor 2, qui totis induci marmora rebus, 
in renibus ftabulantem , arenulasque & fabulum cum muco - 
vifcido compingenrem inque lapidem coagulantem & effor- 
mantem ,falinz quoque Parreirz particule deftiuunc; & ulce- 
riori calculorum genefr obicem ponunt. : | 
.. Vidimus efficaciam. falinarum ; nunc quid fülpbureis, 
oleofís , bal[amicis , mollibus , dulcibus. vefinofis, giutinofts particu- 
lis agat & prafter, examini fübjiciemus, His (1) falia acria 
imprimis fàalía involvit & deftruit;przfente quippecalculo urina 
'acrior evadit & falfior , hinc crifpaüones & dolorificos mca- 
tuum fpa:mos, eorumque anguílias inde productas abigit , üt 
foluta crifpatione ad debitam amplitudirem viz antea arclata: 
| redcane 


280 495 )o( S 

redeant, id quod veteres laxare & lubricare vias calculoque 
viàm parare dixerunt ; imprimis(2) particule dulces molles- 
que& refinofz , amaris immixte , apte natz funt ad falfedinem 
uriné cemperandam ; quid enim falive quoque falfedinem 
magis corrigic , quam liquiritia , paffülze &c. Accedit , quod 
dulcia femper habeanc quandam -?^aeerzra & vifcedinem ob 
jntimiorem particularum fulphurearum nexum & cohzfíio- 
nem, quibus fimul abftergunt & lubricant, ac particulas fàli- 
nas involvunt , invifcanc, doloresque demulcenc, anodynique 
vices fupplent; non abfimili modo ac Gummi Arabicum, quo 
ceu prafentaneum in calculi doloribus remedium Curiofiff 
& Rever. P. Boccone commendat. 

Ut taceam, vi quadam fpecifica, quz à nobis determinari 
nequit, hanc quoque Parreiram noftram in comminuendo 
calculo efficaciam fuam 'exerere, cum & menftrua proftent, 
omni.corrofivo deítituta fapore, imo plane infipida, qua fuc- 
cis cotporis noftri admixta; & circulationis lege renibus inge- 
fta promte in calculos renales irrumpere ,eos aggredi , maffam- 
que coagmentatam , inque lapideam duritiem concrecam dif- 
fringere & comminuere poflint; haud aliter ac | 

— Guíía cavvat lapidem , non «vi, fed f«pe cadendo. 
Ubi tamen non negandum, optatum certé medicamentorum 
horum lithontripticorum infipidorum fucceffum , ucpluri- 
mum àálapidis qualitate dependere; quod (i cophaceum repere 
rint, feliciorem certe effe&um expectabis , quam in filiceo. 
Congeflit hanc circa materiam plurima apud alios plane non 
reperiunda, & inta&ta omnigenz eruditionis abyffus Cl. Salma- 
fius;feculi miraculum, in interprecat. Aphorism. Hippocrat.77- 
fcct, 4. de Calculo. Inter remedia illa lichoncripcica non cof 
rofiva ac pene infipida choream ducit pulvis Nephriticus Ma- 
gnifici quondamPrz idis Academiz noftrae vov sv Zy(ei Volkame 
ri.Timeanum porroincalculo evporifton,& fuccusBeculae, quo- 
rum virtucem in comminuendo calculo , fi quis negare velit; 


experientiam toc Excellentiffimorum Practicorum habebit pu ; 
tr 


H 


* 


tradicentem,  Meminiffe quoque juvabic liquoris illius (cu. 
jus Generofitf. Dn.BoyleTra&t.de Specif, remed, cum corpufcul. 
philofoph. concord. prop. :. mentionem injecit ) adeo debilis , 
ut incegrum etiam ejus poculum absque noxa ebibi poffic, & 
nihilo fecius in duriffima corpora, ut lapides imo metalla quo- 
que , fortiori modo agat, quam ipía menítrua corrofiva. Eun- 
dem effectum expectes in calculo ex infufo lapidis Hifpanicé di» 
Cii Pedra quadrata, à Nephricico lapide plane diverfo , eflluviis 
haud fenfibilibus impregnato, cujus nocitiam fequenti optaca 
occafione obtinui. ...— . fish 
Cum Jnvidiffimus nofler. Imperator , Hifpaniarum &5 In- 
diarum. AMonarcba ,, Dominus nofler. omnium | Clementiffimus, 
CARO LV'S ordine Cefarun SEX TV , rebus geltis 
4H AG NVS , Virtutibus Chrifliano Principe digniffimis 
JA XI MVS, quem DEVS nolis fervet, fofpitet, 
£ueatur , triumpbisque cumulet , poft Coronam Francofur- 
tilpfius facrato Capitiimpofitam, factamque Imperii inaugura- 
tionem nuper Vrbem noftram inter latiflimos applaufus & ar» 
dentiffima vota tranfiret , ac inclytum Senatum civesque jure 
Jurando ia fidem reciperet,obtigic; uc Illius 4 4cha05e fdis- 
IU. & in profperis eque ac adverfis per cerre marisque tra* 
étus individuum comitem adire, ejusque mihi favorem conci- 
liare licuerit. Eft is ir Excellenti[Junus DIN. D. V. ACKIF' S, 
Sacr. Cefar. /Majeft. Confilisrius &5. Perfone Sacr. AMedicorum 
Princeps, qui inter alia luculenta fatis humanitatis & benevo. 
lentie erga me documenta retulit, fibi in Hifpania calculi dolo- 
ribus excruciato , aliis nihil proficientibus, hoc ex remedio 


.. Pedra nempe quadrata. paracum /nfufum profuiffe , dolores 


fedaffe, calculumque elimina(íle. In Ephemeridibus Venetis 
Galleria di /Miner-xva infcriptis Tom. V. part.X. p, m,271. men- 
tio etiam. fit lapidis, cui Excell. Hector à Valie nomen Pieíra 
Quadra impofüit, vires.ejus in partu difficili , fostuque mor- 
tuo expellendo bis verbis recen(ens: Diei i acqua d' Av tenmi- 

Cenr. 1 Cf II. Append, . (Nn) fía 


| 27 MEME — 


28x ES ) o( Eod 

fia e Addiffa-la infufione della detta Pietra Sfrepolata , ad un 
Gentildonna che foleva flentare fino alle 4ponie in partorire, 
- epaitori felicemente. 44 altre due la diedi in acqua di Gipli 
bianchi , e. di dittamo Cretico con evento fortunato. i. e, Exhi- 
»bui in infüfo aqua Artemifiz & MelifFe dictum lapidem com- 
- minutum (de petra quadra illi fermo) foeming cuidam nobili, 
»partus doloribus agonizanti, qua feliciter in dias Tüminis au- 
»ras foetum protulit. Aliis duabus in aqua liliorum alborum 
. & di&ctamni Cretici dedi, felici cum fucceffu. Ult alia omni 


debent , potiusegrum tollunt ,doloresi ] 
pius augent & inducunc. Nil hujus à temperatiffima radicis 
noftre crafi metuendum. — Confentientem habemus Dn, Hcl- 
verium : On a jusqu'icy emploié un. grand. nombre des. vemedes 
contre les AMaladies des Reins &y de la Ve[fie; les diuretiques foné 
ceux que l'ona le plus mis en ufage : mais l'experience a faif cvotr'; 
que dans beaucoup d' occafions ils ont eflé plus nuifibles qu uti- 
des. ls oní caufe quelquefois des desovdres affez facbeux , pour 
faire apprebender ,' de. y'en fersvir en toutes rencontrez , parce 
que cbariant (rop de /Matieres à la fois , 5 precipitant trop abo 
dammeni les urines,il caufoient des fupreffions entieres Gy des dou- 
leur s extrémes G5 continuelles. Cependant on eftoit fourvent obligé 
de tenter ce fecours malgré, qu' on m' en eüt, parce qu' onn'en con- 
noifjoit pas de meilleur: mais depuis peu d' années qu' on à decowvtrt 
l'ufage de la Raciue de Parerabrava, on n efl plus daas le méme 
embarras. Ceremede n efl point fujet a des pareils el 
c't 


| S SCR a3 
C efl un fpecifique contre toutes les maladies des Reins &5 de la 
V'e[fie qui fon curables. — ll agit avec fant de douceur , qu' il m' 
y a poinf 2" ocafion ou l'on ne puiffe P employer fans en craindre 
de mau'vai[es fuites; &5 on peut comparer fes yj aux éffets [pe- 
cifiques du Quinquina 4e l' FIypecacuana, &5 del lun. J ai vu 
de malades, qui apres en avoir ufé, oní vendu de pierres groffes 
comme des oli-ves &5 fé font par. la garantis de La "Taille; cepen- 
daní cet éfeí m efl pas toujours certain , 1l reufit aux uns &5 ne 
réu[fií pas.aux aures. à. e, ,, Varia hucusque ad debellandos re- 
num & vefice morbos adhibita fuere remedia ; ex quibus diu-,, 
tetica in frequeritiorem protracta ufum ; fed experientia re-;, 
rum magiftra docuit, in plurimis cafibus plus nocuifífe illa ,;, 
quam profuiffe.' Sepius enim anfam prabuére funcflis fytri-;; 
prcomatibus , ut caucius mercari didicerint Practici, femper &, 
ubique illa exhibere eris, materiam quippe peccantem fi- 
mul & femel eliminando , urinamque copiofius juftó precipi-» 
. tando omnigenam fuppreífionem , doloresque intenfiffimos;, 
continuosque produxerunt. Interim defectu meliorum, his, 
auxiliis uti coacti fuerunt , usque dum ab annis non multis, 
radicis Parreirz brave introducto & pacefa&to ufu,huic obviam;; 
icum difficultati. —Hoc enim remedium fimilibus & recenfi-;, 
tis incommodis caret , Ípecificum quippe in omnibus renum, 
& vefice morbis, quicuram admittunt, pharmacum. — Tam,, 
blande , tam leniter virtutem & vires fuas promic , ut nu!la;, 
plané fe offerat occafio morbi, cui fine ullo metu ac hzfitan-, 
tia non exhiberi poffit, Effectus, quos exerit laudatifIimos 
effectibus fpecificis Ching Chinz, Hypecacuanhz & aluminis, 
perquam fimilesfunt. ^ Vifuifefe obtulerunt aegroti, qui poft, 
ufum hujus radicis, lapides magnitudine olivarum fru&us, 
equantes. excreverunt, ab imminente fectione calculi immu 
nes ficredditi. Non idem tamen femper effectus , cum huic, 
individuo citius medeatur, quam alteri, Eandem fentenciam 
fovent duumviri Brafilienfis Hiftorie Pifo & Marggravius; ille 
Hiftor. Brafil. de Facult, fimplic. libr. IV. p. 95. &enum , ureterum 

(Nn) 2 6&5 vt- 


384 nee 48? o ( $8» v REEA iet 

6&5 vefice obfIruGlionibus medetur... LIsque adeo calculi expelli 
materiam , u£ magnates Lufitani aliud null licament ic 
pratulerint. . Addit edic. fecund, p. 312. Radices imprimis ille, 
gue jam plane adolecverunt , bumor ibus fero(is mo'vendis., &5 cal- 
culis frangeudis dicake funt ,. que "vero primo naí4 frondes 5 
. farmenta, mor [ibus ferpenium medentur. Hic vero Hiftor, Plantar, 
Brafil, libr. 1. c. 13. Kai 


ix contra calculum excellentiffima 65 eff 
illa quam Lufitanus dabat Dn. van der DulJen optimo fuccefu. 
-Parreire Uus, Praparata € Dofis. 

Dishes me viribus, indigitatoque agendi mo- 
.do ac explicata facultate , fupereft, uc qua medicamentorum 
forma, quo apparatu , quadofi, commode exhibeatur, aliisque 
8goregccur medicamentis , nunc exhibeamus. . Modum, quo 
in Brafilià Lufitaniáque zgris porrigunt , Dn. Helvetius,dan; la 
Traité des /Maladies les plus frequentes, &5 des vemedes, [pecifiques 
pour les guerir &5c. p. 96. fiftit (equentibus verbis : La maniere de 
sen fercvir dans le Brefil 65 en Portugal , efi *- faire bouillir une 
once de ceíte racine batue &5 effilée , avec un gros de Se[ AAmmo- 
niac dans une Pinte d'eau. .. Lors qu'elle a fait cing ou fix bouil- 
lon; ,on. la retire: du feu, &5 on la laiffe infufer juJqu'a ce.qu elle 
[oit froide... Qn palje la liqueur ,&5le malade en boit enfuite un 

verre de quatre heures en quatre beures :on en peut donner au 
en [ubflance : h.e, /Modus , quo boc remedio in Brafilia Lufitania- 
que utuntur bic efl... Radicis Parreire contu[e unciam unam, 
cum Sale Armon. drachma in menfura aque decoquuní , cum am 
quoties ebulheril, ab igne remo*vent, &y ulteriori extratlioni ,frt- 
gorique exponunt. .. Bibak de boc filirato liquore bauflum, [^ je 
is quatuor borikvepetendo. — In fubflantia quoque exhibetur radiX- 
Subjungimus Helvetio Cl. Pífonem de Facult. fimpl. Libr. IV. € 
$4. p. 55. Edit. 1, Radix, in £aleolas fea , perque aliquo£ dits fub 
dio in liquido convenienti macerata , vim fuam illi comummieat s 
unecingrato adeo fapore aut cerecuifiam , aut vinum ., quo dilut£urs 
imbuit , quit pofus ordimarii loco agri illo utuntur, quod v "^ 
ureít- 


SECUS A95 0o GE MeL 
ureterum €5 «vefice obflruGionibus medeatur. |. Isque adeo cal-. 
culi expellit materiem , ut AMagnates Lufitani aliud nullum medi- 
camentum buic pretulerint. |. .— , 
um hodie omnibus feré 9«quozevía familiaris ; plurimi- 
que in Thee illo Sienen(i & delicias & (anitatem venentur,ca- 
diofaquefaftidiant decocta , hanc radicem Parreiram, foliis Ac- 
melle maritatam , vel fpeciebus decc&ti Nephritici Forefti a 
Zwélfero corre&tis immixtam, fummo exhibui emolumento 5 
nec facti fere poenituicunquam. cum inexpugnabiles calculi do- 
ores; cvacuaris aliquoc Thee hujus fpecifici calicibus, domitos 
[zpe viderim. Ratio inpromtu; quippe particularum motum 
exagiians calor mediante aqua ; devicta ejus cruditate, non tan- 
tum vires fpecierum , quibus fuperinfufa mobiliores adque ex- 
tractionem aptiores arripit fibique affoeiat, fed etiam corporis 
humoribus immixtas, lece circulationisad obftructiones defert, 
calore blando eo facilius fcliciusque referaz, vifcidum refolvit, 
acrimoniam temperat , & per vias debiras eliminat | Velim ta- 
men in delectu Zicmelle vel Cbry[antbemi Bidenkis , five Biden- 
fis Zeilanici fl. luteo lamii folio , (cujus figuram elegantiífimam- 
que defcriptionem & vires Cl. Dn. Breynius in differt. Botani- 
co- /Htdica. de Radice Gin- em 6» JAcmella exhibet) caute quis 
fe gerat , cum & pretio & viribus nimium differant. 

Cum dolores calculi fepius adítridtam alvum comitem 
habeant, decanratiflimum illud /inum Cathbar&licum , quod nunc 
curioforum practicorum animos allici, huic radici admixtum, 
& inflar Thee fpecifici, infufi &muli exhibitum , indicationibug 

-usfacit omnibus, — ' j 

: Quod /inum illud CatharGicum concernit, «e.» «agcóo vo- 
catur ab Anglis Millemountain ; tefte Meretto in Pinace, & vj- 
detur efle Chamzlinum Clufii ; vel linum pümilum Bauhin5 
& parvirate fua floribus albis exiguis; vafculis lini caniculatis, & 
Yi catharctica abunde; ab aliis linis diflinguitur fec. Excell. Ra- 
jum in Synopf. methed. Stirp. Britann. p.221. & Sam. Dale. Sup- 
plem. Pharmacolog p. 211. feqq. & Chabizum, qui íub romis- 

, (Nn)3 ne 


a om 


:386 : -£8$ ) o( $e 
nelini minimi flofculisalbis, five Alfines verne glabra defcribit: 
S'irp, Sciagraph. p. m. 480. | 
- Quod fi ventriculus aquam fimplicem abhorreat, cerevi-- 
fie incoquatur , vel fola vel cum femine Dauci , quod remedii 
genus admodum proficuum erit. Quod fi cum fucco Betule 
combinentur ,"& in cerevifia fermententur , medicamen- 
tum exurget inde , quoin calculo debellando vix melius ullum. 
Vid. de Cerevi(ia lepeomera ceu optimo calculi prophyladico 
Illuftr. Charlton. diatrib. de Lithiaf p. m. 176. 
^. "Exhibecur quoque Radix Parreira 72 fubflantia , ut loqui 
amant izrgev 72195; , in pulvere fuübtili[/ino, de quo Dn. Helve- 
tius l. c. On enpeut donnes auff; en fubftance. La dofe efl d' un de- 
nie gros €5 de quinze grains de fel Ammoniac , qu'on reifere de 
quatres beures en quatres beures, jufqu' a ce qu'on foit foulagé. 
» h.e. Eciam in fubftantia eris exhibetur ad drachmam femis 
» cum quindecim Salis Ammoniaci granis, quod repetitis vi- 
» Cibus poft 4. horarum fpatium , usque dum zger levamen 
» fentit, fieri folet. 
Cercé crebrioriufu edo&us, Parreira brava hoc cum cor- 
fice Chine Chine , ligno Quajacoaliisque plurimis vegetabilibus 
commune habet ut in fimplici pulvere vel in Infufo & 1 hee fpe- 
cifico exhibita felicius operetur , quam fpiritus acidulus ac 
oleum empytevmaticum deftillatione prodiens , Fffentia cum 
fpiritu appropriato alioque menítruo apto parata , aliaque ex 
cortice Chinz Ching & Quajaco parata remedia, quod clare in- 
nuit, in textura fpecifica medicamentofam vim harum fimpli- 
cium confiítere. Vid, Excell. Lipfienfium ZEfculapius 2 v4»» 
Bobnius in aurea differt. de /Medicamentorum Clymicorum & 
Galenicorum pr«pollentia dubia. $. LXIV. p. $6. Dn. Pomet 
l' Hifloire generale des Drogues Livres 2. Chap, XIV. p.69. Pul- 
rverem parvreire in vino exhibet, mane ventriculo vacuo. Loco 
Salis Armon. quod Dn, Helvetius ftimuli loco addit in nonnullis 
-cafibus Sal amarum catbar&licum Ebshamenfe ex voto fubfticut- 
tür , de quo prolixe egit Clariff. Dn. Aebem. Grew in ex 
e 


- 8$ 20( S 287 

eee ene. d 

de boc Sale amaro catbarülico Trat]. Londin. x685. ivjreffc & 
Dn. Helvetius in libr, fzpiuscitat. Traite des Maladies p. 8o. 
Si conjecture experimentisque locus , an non ex Aquis lacus 
Ceicenfis in Moravia tanto infc&tisamarore, quantus ingentia- 
na & felle animalium vix repertu datur, fal hoc emulum fàli 
Angliz Ebshamenfi parari poffit, curiofis regionis iftius indá- 
gandum relinquo. Adeo enim nitro fcatet , ut ex 1b vj, hujus 
aquz aliquot Nitri uncias extraxerit diligentiffimus J ordanus in 
dejcript. —L4qu.  medicat.  /Moratvie. Meminit & huus 
aque fumme amaricantis Excel. Ffertodt in. "Lartaroma[lig. 
. YHorav. Quod fi Tartarum nitratum Parreitz noftre admifcue- 
ris, vix ulli pharmacoantinephritico palmam cedet. /illepedes 
quoque Parreiiz noftre fcciantur felici fucceffu, quippe uri. 
nz fupprefliones aliquoties incantamenti inftar hoc remedio 
fuítuli ; fed porrigendum in optato illo momento, quo na- 
cura fe folvere geític , qua oblutapte & renitente xerez avra. 
Optime Parreirz noftre durantibus fpasmodicis illis ren- 
fionibu; doloríficis cinnabarina junguntur,ceututiffima anodi- 
na ; ab opiatis enim cavendum in leniendissdoloribus Nephriti- 
cis & arthriticis , cum faepius his in cafibus narcotica vis cpii i 
necroticam degeneret ; quod Excell, Stahlius, judiciofiflimus 
cautelarum practicarum promus condus, annotavit, intra cxi- 
guum temporis fpatium fex hoc malo laborantes ab opiato- 
rum ufu paucis horis auc diebus perüffe. Certe opiata [ic ex- 


fer agebant. — Efter, 7. v. 9. 9. 10. ceu feflive fcribit Leydenfis 
gloria Pindi. i —n 
Spiritus ex radice Parreiva deflillatus aliquoties exhibitus 
fudorem potius movit, quam urinam ; fed mirari defii , refle- 
&endo,quod diaphoretica modaliter à diureticis differant; quip« 
pe à diaphoreticis M. S. movetur vehementius ; & à centro ad 
peris 


a88 Een «8$ )o( Sw | 
periphetiam corporislargiori in quantitate pellitur; à diureticis 
vero non eque, quz potius blande movendo íanguinem; 
ad interiores partes , & confequenter eriam ad renes propellunt. 
inc diaphoreticis (pius exhibitis & fero jam imminuto , diu- 
Tedüca non conveniunt. |. | 
De $ale-volaíili 65 fixo jam in examine Chymico dictum, 
quod fi illud Sal volatile anxie quoque defideres , obrinebis vel 
meibodo Excellentiffimi W'edelit , communis Germanis in ftudio 
medico Praceptoris , vel ZJelmoníiana , per longam olei 
foetidi cum Sale fixo in blandiflimo calore circulationem & fub- 
fequentem fublimationem, Ego radicem ipfam tamen huic 
. per ignis violentiam extorto remedio, longé pratulerim: ha- 
bcebis hoc ramen modo, fiexopres. ' 
Dn. Flelvetius ex bac radice Balfamum conficit, ut eó me- 
lius in expeditionibus bellicis & fufcipiendis itineribus fecum 
vchi poflit. En! Balfamum ipfiflimis Auctoris verbis libr. cic. 
pag. 99. Prenez de! FTuile deScorpion compojée, f" vivant AMaítbio- 
le, une livre: la Baume de Copay vé cing Onces: du Baume de Soul- 
phre "Therebentiné quatres onces: du Mirax liquides deux onces: 
de la Cire jaune [ix onces : de la Racine de Parrera brava en 
poudre fubtile une demie livre : du fel Ammoniac deux onces : 4' 
excellent uin d' Ejpagne deux livres. . Faites bouillir le tout a — 
petit feu ,enleremuant foujours acvec une [patule de bois jufgv' a 
l evaporation entiere du uin ; en['vite ótez le tout du feu » € 
pallez le Baume chaud átravvers une etamine avec une forte ex- 
preffion; €5 quand il fera a demivefroidi , vous y ajouterez trois 
onces du baume de Perou noir, que -vous mélevez bien avec la 
Jpatule..... Lorfque tout fera froid, vous le mettrez dansun pot de 
Fayance bien boucbé. ' La dofe eft 4' un demi gros , &5 on peut 
 retrancher la cire , fi l' on veut. Balfamum Parreire Helvetii : 
&. Ol. Scorpion. compof Marthiol, 15. Balf; Copay b, v. Sulph. 
Thereb. ' iv.Styrac.liq. zij. Cer. flav. 2vi. Rad. Parrer. brav. fub» 
tilifT. pulveris. tbi. Sal. Ammoniac. zij. Vin. Hifpan. optim. 151: 
lenco igne omnia coquiro lignea fpatula femper agitando; à 
m to 


a^ 


LI 


totalem Vini Hifpanici. evaporationem usque. . Hoc fatto 
igne removeto, per textum cilicinum expreffione forti facta 
Balíamum trajicito.;- cum aliquanculum  deferbuerit, addico 
Balf, Peruv. nigf.; iii fpatulà ligneà probe mifcendo & agitando. 
Cum omniafrigore condenfaa , vafi fictili Favencino, probe ob- 
türato , immittrito. Dofis hujus Balíami drachmz pondus erit. 
Cera , fi placueric, omitti poteft. | 
.- Vires bujus Balfami ferme hyperbolice; in hydrope na- 
fcente illud quoque commendat Helvetius ob diurecicam vim, 


premiffis camen univerfalibus; quo facto dofis Balíami exhibe- 
involvendo cruftulz faccha- 


cur, & fingulis 4. horis repetitur, 
racz, ut degluciantur promtius. |. A(fumpco hoc pharmaco, hau- 
ftus vini albi, vel ptifanz aperientis ftatim exhibendus. Qua- 
tuor diebus remedii hujus ufus continuandus, quinto ager 
pulvere febrili purgandus; die poftaffumtum purgans,& quaruor 
dicbus fequencibus Bal(amum iterum exhibetur. Quodíi du. 
rante & continuato Balíami hujus ufu nil zger levaminis fen- 
tiat , nec urina profluat largior , ab ulteriori ufu abftinendum, 
indeque concludendum , malum vel difficulter vel plané non 
tolli poffe. Hzc de Balfamo fuo Helvetius$ qui infuper ad- 
dit, hoc pharmacum candem in averruncandis calculi malis 
exíerere vim fpecificam, ac China Chinz in febribus ,Ipecacu- 
anha in dyfenteria, & Alumen in Hamoptyfi. d 
Paravimus quoque ex hac Radice, morc hactenus recepto 
Effentiam duplicem pro variecate caufie. morbificz ; & quidem 
in caufa vulgo frigida dicta , ubi malum ab acido vifcido urplu- 
rimum proficifcitur , cum Spir. Tartar. vere vola'ili extrahitur 
haud certé contemnendi ufus, cujus dofis à guit. 20. ad drach- 
mam femis in Thee fpecifico , vel aqua ad calculum 6 nucleis, 
alioque vehiculo. . Eflenria quoque configri poffet in eodem 
cafu.cum Spir. Acmelle ex India allato qui pafTim in officinis 
proftat; non tamen fponfor extirerim ulli, acmelle foli» cum 
filice mafticata, eundem emollire, prefertim cum fzpius jam 
laudati Cl.Breynii expe&tationemcirca hoc experimentum even- 
cus eluferic.. Hac autem erir Effentia Parrejr e braru fartarifata 
Cent. 1. C LI. Appesd, Oo) ola« 


^ PRENNE 900€ S 
filis: &. Raf; Rad. Parréir. brav. B. fpir. care. fal. volac. im pregn: 
jv.£. 1, à: digeftio & filtretur. Friam £ffentia compofita (equenti 
Todo parari poterit, ^i, Raf. Rad, Pátreir: brav. 2g0G, Lign, 
Qüajac, D. Tin&t. Taft. compof ziv:f f.'a. digeftio & filtr, add. 
ol lign. Saffa£ deftill, gutz viij. M. 'Cum/auter diutetica ;calida 
prafertim, calidis & ficcis affe&ibus laborátibus minime con- 
venianc, hinc effentiam Parreire brava preparare. juffi-, cum 
menftruo meo nitrofo caftorifato ; divino certe medicamine ; 
cotiducer quippe hac effentia melius biliofis:: "» 99^ 
^. INamn calidi plus eft illis, quibus acria corda ^ — 
|... Jracundaque mens facile effercvefcit in iram; 
fecundum Lucretium. Effent. Parreir. brav. Vitr. y, Raf. Rad; 
- Parreir brav. $8. Spir. Nitr. dulc.Caftorif. ziv. f, £a. digeft. & filtr, 
.. Quod fiquis Extratium Parreire defiderec,illud quoque 
obtinere porerit , modo CI. Friendium in Prele&t. Chemicis non 
confülat;ex hujus enim mente & hypothefi , tanquam rigidi 
nimis Cenforis : Extraia ob partes fubtiliores acvolantes &5 in 
abjiratlione diffipatas ad medicos ufus nil conferunt. Si-veroquis - 
partium cra[forum &5 magis inertum dele&um facere "velit , eas 
nulla alia apparatus vatio eque feliciter fuppeditat. - Itaut ea, que 
*4 usd tantopere cvendttantur Extrada, [i vires medicas 
p Tes, non tam pharmaci loco , quam *vebiculi, fi ita loqui liceat; 
abenda [int Hac Friendiana fi non cangant quempiam, & ex 
tractum ex Parreira brava obnixe petat, en compofitum & fim- 
plex. Extr. Parreir. brav. vefinofum. ». Rad. Parreir. brav. 21). 
extrah: c. Spir. Vini Auftriac. reGtificatiff. : xij. Tinc. abftrahatur 
f. a. ad confiftentiam Extr. refinofi D.adufüm. Spir. abítrattus 
fignecur Spir Vin;Parreir. bray, Refiduum radicis coqu.in aqua 
fonran. clarificetur & infpiffetur ad confift. extr. aquof. pro pi" 
lulis& potionibus: ExSpir. Vin.Parreir. brav, & extr. ejusd. ra- 
dicis parari poterit fequens E(Tentia compofita Parreir. $e Extr; 
rad Parr. brav. Myrrh. balfam. noftr.an. 5j. Spir. Vin. Parr brav. 
ziv. f£. folutio. D. ad ufum. 
Dofis va ticis toflrz, uti jam fupra annotatum, ad pondus 


drachma dimidiz , ícrupul'orum duorum imo drachm«e rol 4 
! : 


458 )o( Sk 291 


fi fola nullo admixto ftimulo in pulvere fubtiliffimo exhibeatur, 
Exadte enim definiri dofis nequit, curn nacuraà nacura, regio à 
rcgione differar. Satius eft peccare in defectu quam exceflu. 

Et hoc quoquecircaufum Parreirz noftrz monendum du- 
xi, quod de Diureticorum abufü. notavit gloria Germanorum 
Practicorum Beatus Effmullerus nofter; ubi nempe.ad tempus, 
fru(tra adbibira fuerint rmedicamenta,(ubfiftatur,& feria quafi; 
permitctanrur naturz ne illo ufu nimio, plusquam par eft, ad, 
renesmoveantur crudicates, quod obfervatione Epiphanii Fer-, 
dinandi illuftrat,,, Non poflum continere calamum ,quin co- 
Iophonemaddendo verbis acucillimi Aatonide de Sapicn Med. 
$.25.finiam: Sepenulla resmagis adjuvat laborantem, quam;, 
cempeftivaabftinentia, non jam dico à cibo, (ed medicina... Au-,,. 
diant , qui intereífe honoris fui arbitrantur, ne qua vifitatio,, 
cranfeat fine Recipe... Aliquando fola dies & quies ut graves, 
morbos fanant, fic magnos morus fedanc. In alimentis varie-,, 
tas dele&tat, in medicamentis paucitas. Sicuti in Ethicis idem; 
vagus & vanus eft ,ita in medicis prefcriptor immodicus fit pro-». 
Jcriptor exstiofus. tA T 

Uus Planta Caapebe 63 Radicis Noffa Senbora. 
His Parreiram. bravam examini fubjecimus: reftac , ut 

paucis Caapebz Plante ejusque foliorum ufum , radicisque, 
noílIa Senhora dicte fpecificam contra morfus ferpentum vim 
admirandamque efficaciam fiftamus. ! 

Omnes equidem plantz partes in id amicé confpirare vi- 
dentur, ut deleterium à ferpentibus aliisque veneno nocentibus 
rebus, corpori ingeftum virusabigendo, prifti fti fa- 
nitatem: mutuemur in hanc alexiteriam plante hujus vim ver- 
fus illos , quosnitidiffimusPoétatum Anglorum Coulejus fudit: 
" Quid quod ferpentum furialia pello "venena, 
. Et mea frac dia «venena necant. 
Illos fubtili ferit arcanáque fagitta, 
Ef perimit caeco vulnere triflik odoy. 
Sic Pater arcitenens! «vitium Pyibona fuiffe 
"Arbitror, &y fuccis illita (ela weis. 


0)2 Folia 


BF. — | — JAM NL Lenin 
it FoliaCaapebe Matggravius Hiftor. Plabtar-Ti5.1 c15.p m. 
46. mémorat,fingulare cífe remedium contra morfüs veriena- 
torum animaliüm , ut ferpentum , tám in hominibusquam 
brutis; fi morfüi paulum concufa imponantur ; curantur enim 
moríus fine ulloalio medicamento. Succum foliorum Caaptbe 
& Cajatie in moríu venenatiffimo anguis Ibobocz, à Lufitanis 
Cobra de Corais dictz , laudat Pifo de Vend eorumque ártido- 
cis L. z: p. 43. edit. 1. nám 'edit, 2. p. 278: vocatur Aligüis Cóbrá 
de Coral. Sanatur ; inquit, morfus emplaftro & capite fefpentis 
concinnsto , & efficaciter appofito. - Pulvis plante Nhambi && 
füccus foliorum — irm & Cajatiz vulneri inftillacus extrahit - 
virus; Bibe hz plantz BENE eid in cündern fcópunr 
alexiterium collineant ; eodemque infigniuntür nómine , nem« 
pc Biva des Cobrus; licet diverfiffima (int. "Caapeba enim plan- 
ra fcanfilis,Cajatia vero five Caacica humi depreffa repens plan- 
tula, la&efcensinftar Efüle , foliis Menchz non diffimilibus , cau« 
licutis ad rubediném vergencibus, radicibus miniátis , ex Pifonis 
defcriptione de Fácult. fimplic. E.4. p.102. ^ Cum igitur nomen 
hoc Erva de Cobras binas complectatur plantas, nefcio, quam in- 
ter vulneraria nominec mox laudatus Pifo de Medic. Brafil.Lib.2. 
c.20. de Vulner. & Ulcerib. ^ Abutuntur camen & pulv. Terbe 
Caapeba & Nhambi fceleraciffimi homuniciones in Brafilia, dum. 
ex fucco jam venenato Manipuerz ftudio affervaco jad' totalem 
putredinem usque altiorem corru ptionis & toxici. gradum ; ex 
vermiculis inde pronáfcentibus, ( qui Taparu ipfis dicuntur) 
uerunt, iisque in pulverem reda&tis, hominibus pro lubituin* 
diantur ita , ut exiguá licec quantitate, vitam ciriffime &«cers 
üflime adimar, fi fimplex adhibeatur ;fin vero compoficum & 
Viribus imminutis (quod poriffimium pulvere herba Caape 
Nharnbi fieri folec ) longo poft cempore , ne ricfanda Ícelera in 
publicum prodeant; mifere & lenta tabe intetimar Vid. Pifon. 
Hift. Nar. & Med. Brafil. Lib. V. p.305. Edic H. & Edit: I Lib. 3. 
deVenen.p 48... | A EU UM 
Nunc radiceti Caapeba in rmediumi: producimus » &412 de 
no[/'a Yenbora , five rzdicem Domina; five fandifüima E is 
H , - " ; irg -- 


| DIJO 293 
Virginis Mariz dictam. Ubi tamen ante omnia dum, Er- 
«va deno[Ja Senbora, & Er:va de Sanía Maria, licet unum idems 
quce fignificent, differre tamen nimium; cum fub nomine Erva 
de Santa Maria, ferpentaria major; five dracunculus major po- 
lyphyllos defignetur. Efficaciam radicis de noffa Senhora opri- 
me ex Pifone difcimus; qui fcribit: Radix offa Senbora fi-ve 
primo nate frondes 6s [armenta moribus ferpentum medentur y 
fi. femel. atque iterum eorum fuccus recenter expreffus indifcreta 
quantitate propinatur , atque fimul extus applicetur. — IVulla in- 
terim fubfequente manifefla ecvacuatione , neque per «vomitum ,ne- 
que per fudorem , neque per aliam aliquam viam , quantum affequi 
potui. Licet autem ab anguium aliorumque veptilium &5'infe'orum 
cpenétatorum i&ibus €5 mov[ibus tantum curandis "videatur ben? 
audire bujus concvolvuli €5vadicis fuccus ; qui amaro fapore €4- 
loris predominium pre fe fert, quoad manife (las qualitates ; ve: 
nenis tamen frigidis contrariari comperi. Edit. 2. p. 312. 
- Infpecie Cl.Pifo radicem Caapeba commendat in morfu fer: 
pentis Ibicacoa àdmodum venenofo; & peffima (ymptomata in- 
ferente; haud fecus quam Cucurucu ; quippe fanguis quantoci? 
usà morfu, ex auribus, naribus & oculis profluit , & nifi ftatim 
fübventum fuerit , moritur vulneratus. Quod fi virus nondum 
ad cor penetraverit, carne ipfius anguis cocta cum radice Jura- 
peba; Jubarandi, Malva Ica, Caapeba , Capybuba, additis fum- 
tnitatibus Nhambi; ex vino interne exhibitis reftituantur. 
daturexternum remedium ex capite ipfius ferz contuío;& cum 
Erva de Cobrasaliisque preparatum. da 
Fandem quoque efficaciam in morfu Anguium Tareyboja 
6&5 Cacaboya de fe promit; tefte eod: Pifonel; c. qui & hoc addit: 
In fucco /Mandiboca JMamiputra dicto (qui fi crudus affumatur; 
adco venenofus eft, ut ftatim enecer, coctus vero nutridvus 
evadit) mirarn fanandi vim aliis radicibus & herbis junctam 
Caapebam exhibere, quod & de fru&tus 74nanas fucco largiter 
& crebrius haufto expectandum , de quo deliciofiffimo fructu , ou: 
flus fuacvitate: omnibus fuper eminente, inque-domefitco bovto Cl. 
Volkameri, mellitiffimi JAviicorum lie. crefeente. &5 lixurisnte, 
O0) 3 epus. 


24 ENE 11 


ejusque [peciebus , anatome, viribus €5 efficacia plura cum Deo 
€5 die dabimus. 3 | | 

Dubius hzreo;,an non Raiz dej uan Lopez Pigneira (forte 
Parrcira) fic una cademque, ac Raiz 4e nofJa Senbora , cujus Pli- 
nius Tufcus Excell. Fr. Redi in Experim. circa ves naturales ex 
Jndia allatas meminit , (eq. verbis : Radix efl. coloris citrini € gu- 
flu amara , banc fuper lapide aquá tritam , 65 unius dimidia dracb- 
me pondere affumptam ,nec non moribus evel punGuris animalium 
eu "cri applicatam , cero 4 «venenis 65 febribus liberare 
*voiuni. 


— Circa Parreire ufum medicum O bfervationes. 

TO Etat adhuc, ut felices; quos fidiffima rerum magiftra expe- 
Arientia in Praxi clinica circa Parreirz brave ufum, fuppedie 
tavit fucceffus, memorem, inque medium producam. Tantas 
equidem ,ut ingenué fatear , quantas Dn. Hel verius in hanc ra-* 
dicem contulit laudes, & vim illam in omnibus renum & vefice 
calculi incommodis collendis, fic di&tam fpecificam cort. Chin. 
Chin. in febribus, & aluminis in hzmoptyfi eraulam ,indiftin- 
&? deprehendere non potui, cum fzpiffime fpesin ea pofita,ceu 
ab optimis remediis fepius fieri confuevit , defticueric, & pro- 
miíla Helveriana deluferit. Huc certé optimé collineant, qu? 
Excell. Dn.Scahlius, feliciflimus ad Praxin medicam Daduchus, 
de fpecificis his remediis trádidit s nempe fpecifica plane ad Ípe- 
cialiffimas affectuum & fingulares circumftantias dirigenda & 
applicandaeíle Infringitur quippe fepe fpecificorum remedio- 
rum vis & efficacia, cum rnorbo jam altius exardefcente exbi- 
bentur ,cui tempeftiva exhibitione preoccupando facisfacere 

potuiffent. Econtrario quando morbi impetus jam maxima 
partem deferbuit , ibi praeftat frequentiffime fpecifici hujus Te" 
medii cempefítivus ufus utilitatem maximam , ut affc&tus non 
folum tanto cicius finiatur , fed eciam tanto certius, plepius $t 
que folidius in univerfum vollacur. x 
. . His pre(uppofitis, aliquoties egregiam Parreira brava ,aliis 
irritis, culitopem  incaufa nempe & cafu ap propziato. EXE 


a 


| rDEIC E T x 
aucem fzpius folamin pulverem redactam ad drachmam femis, 
imo ad drachme quoque pondus , idque repctitis vicibus, ne 
quis erroris vage v3 jw awriey we oiov, fivefallacie non caufa ut 
cauíz , uti inScholis loquiamant , reum me declarare queat. 

Decjustandem efficacia convictus , aliis diureticis ; aperien- 
tibus &  ebítergentibus immixtam , eo propinavi fuc- 
ceffu exoptato , quem ex plurimisobfervationibus aliquot fele- 
&iores exhibent, ne multitudo Lectori cedium pariat. : 

"Io aao BBS ERIPATAIO | 
Uerpera 32. annorum biliofa ; aliquot liberorum mater, ul- 
timis feré puerperii, fic fatis felicicer hucusque peracti, die- 
bus eftu obruitur vix tolerando, fitis ingruit intenfiffima, vomi- 
tus accedunt ingeftorum omnium , alimentorum , potulento- 
rüm;,medicamentorum, Vocatus aegram , vix ac ne vix qui- 
dem fibi conftantem reperio, Scintillant febrili calore cruces 
oculi, ficca & exíucca lingua , fauces aridiffjma', ex imo haufta 
fufpiria, dicam Sopboclis in'Iracbintis v.783. verbis: — - - 
Kos dieduvec 
Emagayjóg «wrOv "rycuuOytoy ox jaro. 
ac per dolens 
Ejus prehendit cruciatus pulmones. i 
Flatuum incarceratorum murmura & borborygmi huic fefe ma: 
lo aífociant , dumque in renum irruunt regionem , molcftiffimi 
hofpites, cumulando fymptomata egre falutem dubiam red- 
dunt, & quartum renum morbum producunt, de quo divus 
Cous nofter L. de Aff int. t. xviii. Cum alvusquoque aliquot 
jam diebus officio non reíponderit, omnibus fepoficis clyfma 
injiciendum fuadeo , dum vomituriens ftomachus reliqua recu- 
farec rerftedia. Clyfmate injeto mox omnia in abdomine pa. 
Ccatiora , éreéqoi xai regi vv ép paxóy mrovoi cvanefcunt , & 
Sedatur torti tempe[flas turbida «ventris , 
Poflico iratus murmure flatus abit, 
Succedit fzcum mephitim olentium copia, muci vifcidi vi- 
crea quafi congeries: ceffat mox aftus , & exhibitis remediis de- 
bitis, fiti orisque & faucium ficcitzti obviam itur. Placido hinc 
immer 


296 esr )o( Sem ; 
immeríafomno poft bihorium expergefacta & fibi quaft reddi- 
ta; de doloribus in lumbis adhue nidulantibus lancinantribusque 
conqueritur; & fic triíte illud fymptomacum choragium in cal- 
culum definit. Ufüm continuatum decocti Nephritici à Zvól- 
fero corretti fuadeo , imo urgeo, & pulverem meum contra cal. 
culum ad,ungo , urinà calculi prfagá. Ingruit magis magis- 
que dolor, recrudefcic malum, nec decocto , nec pulveri, nec 
inunGionibus, nec clyfmati rurfus injedto cedens. Irricis igitur 
omnibus , radix Parreira brava prima vice mercur. cinnab. jun- 
&a & (ociata , dolores mitigat, tertia viec fola fumpca plane au- 
fert, excreto poft aliquot dies, cum fanguinis grumis , calculo 
ovum fere columbinum adzquante, fine doloris nocabili fenfu, 
quod ob meatus brevitatem, humidique inibi copiam , dum la- 
tiora & expeditiora funt , in foeminis porius quam viris quan- 
doque fieri folec. : | 
OBSERFATIO 1l. 
Te vigefimo zracis anno conqueritur jam per aliquot 
menfes de obtufiori & gravativo fenfu doloris, lumbis in re- 
gionerenum incubantis, nullo camen tumoreforis confpicuo; 
quem corporis motus concitatiores & violentiores nimilim ex- 
acerbant : fit fucceffu cemporis dolor acutior , unà eidemque fe- 
de defixus, per nervorum coníenfum teftem quoque in doloris 
confortium rapiens, adeoque recrahens, ut in fcroto vix appa- 
ruerit; dorfi quoque difficillima infexio. Urinalongo tempore 
prodierat limpida, tenuis, inque exigua quantitate; dolore ve 
ro ingraveícente exibat copiofa facis , arenulis cruoreque um- 
mixto. Licet hzc fatis diítin&te in renibus lacitantem detegerent 
hoftem, addidit tamen pondus conjecture, decubitusin gran 
parcem femper dolorem demulcens, in adveríam vero exafpe- 
rans. Vacuandis é renibusheterogeneisincentus& diureticis mi 
tioribus , (quibus Parreira no(tra femper comes erat, ) exhibitis» 
feptim eftrem tandem, magnum & moleftum hofpitem ,hofpi- 
tio fao abícond:to extrufit medicamentorum efficacia, inque 
véficam decurbavir. Hic exicum cuzrens collum vefice occlu- 
dendo urinz liberum intercepir cranficum, Qinnibus upon 


: / * 

«$9 )o( eer 297 
concendi , ut quantocyus ex hoc quoquelatibulo ejiceretur ho- 
ftis, emollientibus. pinguibus; viasque lubricantibus porre&tis, 
blandioribus lichontripticis pariter immixtis; fed fine levamine 
& evidenti emolumento, cum urina vix tancum excreverit, 
quancum cochlear capere potis eft. Tandem infufo Acmella 
exhibito, largior quidem profluere coepit; mox calculo, in aqug. 
ductu forásà collo veficz protenfo,urechram vocant;pertinaciter 
harente. Tandem infufum Parreirz brave rumpit clauftra , 
; ---- molemque liquore refolvit 

— Caucafeam , impulfu- diffilit illa. fuo ; 
Obfiru&iumque diu prono ruit impete flumen, 


E fecum ad-verfe fvagmina rupis agit. 
 OBSERFATIO 1Il. 


Uidam rebum quoque calculo laboranti, & tot jam remediis 
Aa incaffum affumptis, omnia lithontriptica renuenti & faftidi- 


enti,radicis Pa ep acantojxcumque novarum re- 
rum mens humana femper fic cupidiffima,me candem accedit, - 
hocce phar enixéefflagitans. Sumficabsq; evidenileva- 
mine aliquot dofes, tandem ruptis ex cenaci pituita & vifcido len- 
tore repagulis urine ftagnantis , arenularum ftupenda prodit 
«acerva , fuperftire in urechra remora ritillante , quz tandem 
cum impetu profluit , & vermesfex exhibuit, millepedibus non 
diflimiles, fl magnitudinem exceperis ; alii dein his fucce- 
dunt, materi, viícide, pultacez , ceu genitrici vel nido innacan- 
tes, tandem & dolorisin renum regionc& ticillationis fenfus in 
urethra ceffavic; egroto vires hujus remedii Americaniad coe- 
lum usqueextollente. Subiitanimum medicorum regula, An- 
thelminticis femper dulcia effe admifcenda, uc illorum blandi- 
tiis inefcati vermiculi promtius hauriant internecionem ipfis 
ftruens pharmacum; jam cum Parreira brava fit dulcamara, quis 
non illam in vermibus exhibeat? Vere Manilius canit: 

Per «varios * em artem experientia fecit , 

Exemplo monflrante viam. 

Cent. I. ef 11. Append. (Pp) -. OBSER- 


E , —.. AE! | 


ro, Sociat fe his malis Priapifmus ipfi moleftiffimus, 


jor fanguinis copia cumad ipfos , cum ad partes genitales, unde 
his turgentibus prurienribusque fubnafcuntur cogitationes , at 
que ftimuli venerei. 'Succedit pertinax alvi obftr tio: Ihíe » 
bus meis confilium petenti ;' calculum: vefice fympcomatum 
omnium caufam effe dictito, & auxiliares fpondeoó mahus; uti- 
nam O:ó» xepae  Enemati aliquoties inje&to; fuccedunc fcy- 
bala, urina quoque citius & absqüe moleftia profluente. Sumit 
fingulis diebus Thee fpecificüns ex fpec decoct. Nephrit Forcft. 
à Zólfr correct Rad Parreir.brav.Herb.Acmell.lem:Nymph. 
&c fyrupo balfartiico Conerdingii edulcoratum; cui infofo 1n- 
ftillat femper alicüót effenti& Parreirz brave Nicr. caftorifat. 
guttulas. Excrevit hinc arenularüm copiam calculi comminus 
fruftulis immixtis; tandem quoque hzc medicamina ^ ^^ 
007 Lapidem aurum filicisque obflacula rumpunt, 
es bcr Fix penetret ales Flannibal ipfe vias. 5:00 
Convaluit fic eger , fumeris fingulis hebdomadibus aliquoties 
& Effentiam & Infufüm, ^ 33128153 ! 
bids DnOOOdSg SERPF ATTIQ PF: : 
Ma arínorum quinquaginta , qui Baccho & Veneri ftrenue 
OW oditaverae: viribus exháoftis, effoetisfpiricibus Gappeueo 
plane dejccto, eedemarofis pedibus pet liquor temporis fpat 
um jam obnoxius, medicaftri opem efflagitac, qui applicatione 
repellencium medicamentorum pedibus medendo Pe 


o.U- c2 fuffüfaswenter ab unda, 0 05055 X 

Secertens miferatm proprio de "vifcere pellem. " 
Hoc vifo exhorrüit eger, & dum venienti occurrere morbo cu- 
pit , r'edicaftrum rurfus accerfit. queque mala infaufto meden- 
di molimine patraverit; oftendit. Aureosin egroreftituendo Sti. 
mulorum feges pollicetur raontes ; nullumque plane fübeffe pe- 
riculum fpondet; illud Mimnermi (comma in Medicos ratios 
nales blaterando, & egro occinendo: 
i; "Qua 0x dixzZew 6i iaéoi Xéyesy ' 

U aX ueltto xai a Jay. vrrtg cbofoov 


CIEM. ET 


S0. Ca MrOP YS YTEG: MUTESS i in 
(Sicut /Medict folenk dicere leues efe majores 65 gra'viorer, 
quam timendum fii, uf. feipfos extollant.) tinam linguis pen» 
deat crumenimulgum hoc medicaftrorum genus,in opimam 
tantum Proferpinz-meífem procreacum? Exhibet crifurcifer, 
Ípiritum falisad aquam intercucem ejiciendam, vencriculumque 
zoboràndum, fed:ípes &:.zgrum:& fumiyendulum Thrafonem 
fefellit; Crevitquippeindulgeus (ibi dirus hydrops, ventre utris 
in modum elato, parceque illa, qua virum fe olim przbuerat, in 
triplum monftrofe fic faris inflata, aqua fub cute ad. candela 
Iumen quafi limpida fuffu(a ; accedit anhelatio, ut animam vix 
vertere , pulmonibusque fpiritum. reciprocare poflit ; ingruit 
intenfiffima fitis, ren Es: 
Dumque fitim fedare cupit , fitis altera cre[cit. 261 
Succeduntanxierarescirca przcordia, ut ipfi cum Plauti Cappa- 
doce in Cafiná exclamandum fit; ers 
ec20. ]oPro metu ubi fim, nefcio, 
Perii, cor lienofum opinor. babeo , jamdudum falif. 
De labore petlus tundit. riis gh, eifliz12 
Radicés cordis pereunt, FJira omnes dolent. 
His anguftiisexagitacus; percotum corpus fudore diffluens,adco 
debilitatur, ut prope anima linqui videretur. In defperaro hoc 
rerum ftatu, & in ofci faucibus fic coníticuto zgro, (hec enim 
peífimaapud noftrátes invaluit confuetudo) de acceríendo legi- 
timo naiurg miniftro le&ulo eri ad(tantes ineunt confilium, 
| (Pp) 2 & quo» 


300 44520 S ir 

& quoniam nemini obtrudi poterat; tandem ad me itur, Voca- 
tus omnium , que jam gefta fuerant ,ignarus comparco,& tri- 
ftiffimià rerum facie probe perfípeta , peffima auguror ,illudSe- 
nec recitando : Facilius efle excludere pernicioía quam regere , 
& nonadmittere , quam admiffà moderari; nam cum fein pos- 
feffione pofuerunt, pocentiora re&orefiunc;; necrecidi fe minui 
ve patiuntur, Agri precibus tandem yi&tus, opem & operam 
promitto, modo fe obfequentem praberer,de ejusenim intem- 
perantia fama increbuerac.Ut brevibus me expediam;optimi fenis 
confilio fretus : zerrimolixaSadget , Mr Uva nad Yam Muy; Urinam 

cientibus purgare, attenuare & mollire oportet. Horum nihil 
omiffum , hinc paucos intra dies ex hibitis illis , quz quotidiano 
üfu & jugi experientia falutaria fore judicaram , primo mentula, 
fucce(fu temporis abdomen quoque detumefcere coepit, fpiran- 
di difficultate five fufpirio adhue füperftite; cui malo vinum 
fcylla marina , millepedibus& vincetoxici radice impragnatum 
in folatium ceflit,  Siris fola fupererat hon tam ex morbi perti- 
hácia , quam egri mala libidine dicam an confuetudine ? origi- 
Bem trahens. Hucusque illum multa invirum & facere & pati 
cozgeram, dum vero fedandz fiti; mead ravim usque reclaman- 

te & diffuadente, largius indulget, rurfus : »cun 

: ^! Eympba intérius "vitio gli[cente turpefeit.:/ ^^ 007 

Veriffima fic deprehendi Cel(i noftri, Cicero nis;medici , verba: 
Facilius bydrops in fercvis , quam in liberis tollitur , quia cum defi- 
devet famem , fitim ,millealia edia, longamque patientiam , prom- 
tius bis fuccurritur , qui facile coguntur , quam quibus inutilis li- 
bertas efl. Tam male in hunc grum collati officii percefus, 
auxiliares u'terius matus denega(fem , ni lacrymas inter & fufpi- 
ria datis promiffis de meliori quam adhucobíequio, & confan- 
guineorum precibus , coactus & victus fuiffe. Ne igitur in 
conclamatum inofliciofus viderer, iterum operi m€ accingo ; 
nec cam feliciter,quam antea res ceffic, incaffum pluribus exhibi- 
tis, virium defectu medicamentorum exhibicorum vim elu- 
dente, Depofuitalvus quidem muci vifcidiffimi fpermatis ra- 
harum non ab(imilis copiam , fed absque cvidenti levamine: 
| urina 


rr 


; 


4&5 )o( Sr aor 


— da o. 


(CAMUMa GESENENEEERID. 


urina vix ac.ne vix quidem prodeunte; ^ Fruftratus igitur me- 
dicamentorum alias. probatiffimorum. efficacia, ala agitavi 
confilia, & Eflentiam Parreire brave cum fpiritu Tartari Vo- 
latili paratam aliquoties exhibens, — 

s bectulit prafentemguminis inflar. opemy |... 
eiusque continuato ufu obtinui tandem, ut intra diei naturalis 
fpatium; ultra fex feri limpidiffimi profluxerint menfura. Hinc 
moles aqvaliculi.im minui quotidiecoepit ; ne autem identidem 
tumor rediret , vencremque nova colluyies rurfus ampliaret , 
juffi, uc Eflentiam Parreire brava repeteret, cui adjunxi Eílen- 
tiam Abíynchii compoficam ; Zwoclferi extracto Trochifcorum 
Alhandali ,& Elaterii ex;confilio Excell. Lifieri impragnatem 5 
quorum medicamentorum frequentiori ufu, & aflumpta ali- 
quoties radice Parreima in. fubftantia ad dracbmam [emis , pro- 
mota feri per urinam &alvum excretione, brevi cx voto nego- 
tium confe&um , mortique jam à pluribus adjudicatus eger; 
ereptus eft. Confirmat hanc obfervationem cffatum Clar. Piío- 
nisLibr,2.de Medicin. Brafilienf: c. 9.de Hydrope p. m.26.Edit.I. 

on varo contigit , ut f.la radice diuretica Caapeba ,ex «vino vel 
aqua Par«ybenfi fubiide pro propinata » latex intercus edutius 
fuerit. Sic Medici fapius /Martiali tefte: x 

e rere a fries vmi mitibus berbis .-—— zn 1 
Parcarum exorant pen[a., brecvesque colos, 
OBSERF. 


i 


V Irgo xtatis anno decimo feptimo ardore ingenti corripitur 
. V. pofticéin eo, quod ab excremis coftisad dicem exten 
dicur fpatio, dolore.ad primam lumborum vert ebram àcceden- 
te gravativo,;rnenfibus fimul ceflantibus. . /bgra marer fatidi- 
cam. acceifens. apum ; triveneficam, hoc reíponfi ferc, men- 
fium interceptioneni , mali effe fomitem ; hinc emenagogis for- 
tioribus, in quarum Claffe.quoque Oleum Sabina deftillatum 
erat, exhibitis, malum in cantum auctum , uc ardor & dolor gra- 
.vativus indies creverit; accedente faepius horrore febrique fub 
no&em redeunte. Malo ficindies ingravefcente,refptiunt crifcur- 
ria ulteriora malcferiate. medicalre moefliflimi parentes, f4- 

(Pp) 3 biorá 


E 1, S. A | 


nioraexpeténtes confilia: Vocatus Phlegmonem renum fub- 
effe & hectice febri proximam judicavi virginem: hinc calidiffi- 
ma illa medicamina emenagoga devotando, febrili calori ex- 
pugnando intentus , id effeci, uc febris quidétn remitteret, füper- 
ftite camenardoré & dolorein lumbis pravacivo, licec absquein- 
figni mole(ti; Averruncandis his quoque malisaptiffimumte- 
-didi remedium in/üfum Parreir e brave , Bal(amofaccharo Co- 
'paybs» impregnatüm. | Nec fpem felix de(tituit fucceffus, cum 
continuato infüfi hujus ufu & ardor & gravativus dolor fue- 


TFicextin&tus, Igi ielO u1511b L60n8 
ui025n7014 oCOBSERP HTIO:- TW TI» ^ er 
'^ TObilisFoeraina: t ti &c nftituti i vegeta ,menfibus vix 
: N ac ne vix quidem fluentibus, poft longiorem naufeam, & 
ab omnibusaflumpris excitatam cardialeiam , ob humores cras- 
fos, viícidos.fpiculis falinis acribus im pregnatos, in orificio ven- 
 triculi herentes, fibillasque nerveas vellicantes, incidictandem 
in Leucophlegmatiam. | Rofeus-genarum color in pallidum 
vergit, livenclabia , curgidula cutis ubique 4 pituita albefcit; & 
ut P/auti verb:s loquar in Menzchm. j 
- - - GgTiridis exoritur color 
Ex temporibus atque fronte, oculi berbei. —— ) 
His malis fe aliud a(fociat malum: renales enim glandu'e, ha- 
rumque canaliculi ; à 6oagülo quodam vifcido tebacique obftru- 
untur, hinc fecundum Hippocratem 4o udnuz mreoce eran io Qhey- 
pacirs nui max uryToc T2 ovéz , [vina «vix procedit ob ardorem. auí 
craffitiem feri; fine cumore tamen in pubis regione fine dolo- 
re tenfivo , quz omnia líchuriam'veficalem comitati folent; 
hinc de repali cerior / quam .gravativus'in lumbis dolor rüagis 
magisque prodidit, anticacliecticis & blandioribus emenagogi 
& diureticis; quz quotidianus ufus; magifter rerum , his$in mor- 
bis fu ppedicare folet, malo obviamitur. Nempeex Senece con- 
filio: Medicus primo. in morbis tentat non multum ex quotidiana 
confaetudine defledieres fi modus 65ordo non proficit €5 P 7ufffa 
mollioza cefferimt , dum dura videtur.curatio nulla; cujus f iluta- 
ris eeius. Uficatis igitur medicaminibas irrito conatu ed 
E 1t1$ 5 


wouuwddc iet S 
bitis, malo indies accrefcente , peffimaque minitante , fortiora 
Lichontriptica agre exhibentur Ex a(fumpta Tin&ura ne- 
phritica Amelungi alias fzpius levamen fenferat ; hinc quoque 
iceratis nunc vicibus porrigitur , fine ulla.tamen locii fecrecione. 
Quinto jam die durantis fuppreffionis urinz Tin&ura nephri- 
tica D. D, Hiarnz , fpiricui Acmellz maricata; movebat quidem, 
non tamen promovebat faburtam; usque dum *a4ix Parreira 
brava ad dracbme pondus porre&à, fundendo materiam: vifci- 
dam ,glutinofam , renibus impactam  & per urinarias vias refe- 
ratas climinando, hoftemabegit; quippe... ^ 
o fluminea. dabitur. ille fuga; i. 
Et multos prono fecum *vebit agmina fuccos , 
borrida que falfis.monflva feruntur aquis. 
& fic precipuum morbi aufertur. | llc proficientibus his medi- 
camentis inftarent per aliquot tempus fuadeo, cum nihil eque 
refurgentem fanitatém: impediat ,' quám remediorum crebra 
mutauo. Derumuüit cum debito ürine profluvio; cütis; (ug- 
preffione menfium fuperftite; quibus promovendis ExtraBum 
meum AMyrkbae bal[amicum , extr, Cort. WAnteran. mixtum, mita 
praítitit,  Convaluit fic ex hoc morbo, per aliquot íeptimanaes 
rum fpatium tempora fatis commodé tianfigendo;, |... 
— «65 paulatim-rofeum depinxit graiia vuliums. 50 

fed viruit ex infidiis novus hoftis Febris maligna, cum exantlie- 
matibus & virium proftrauone fumma. aliisque diris (ympto- 
matibus, Ab zgra vocatus triftia ftatim cano auguria, quippe 
ex Quindliani effito; era'vius ebrofant ii , qui cum leváti mor- 
bo videntur , in alium de integro nciderunt ; uiribus nempe ex 
priori morbo üimiur exbau[tis;humoribusque quafi ex [pirituum 
dcfe&u vappefcentibus. . Omnia debellandz malignitati porri 
guntur remedia, nullis parcitur fumptibus , fed vana conaáiina 
cum Parca. non déxrecc;percere 5; elufit enim. vim medicami« 
num inclemceritia fad hzc enim fi-ingruic ,cunc cefte Euripide 
in Alceff. A ek em 


- - eudé vi daeuaxkey 
Oeísems (9 vapmi,TAE C E 


O cea 


|" Ot$ela, wartyeu i osos iom olei 
Tgéu;. cud jo QoiBoc | ds Mery 
"AcxAwmixdoauciy — chagEd tue 
Qaguaxa m'OUTTOVOIS sU. 
| PAvriréusv" Bporoick, 500007 
-: que Grotius eleganter yertit: 
up il contra medicamina 


394 438 Joc dev 


vo -. — Profuní , que Rbodopeium 
Ml infcripfit fabulis fagax ——— 
s3i3 — Facundi manus. Orphei. 

Ail contra auxilii ferunt 

Elerbe , quas docuit [uum 

—Phobicura AMachaonem, 

Germanumque /Mach onis, 

Humanum miferans penus. 

."OBSERVATIO VIL spec 
OEmina triginta Annorum in cachexiam prona fluore albo defatigatur 
menfibus per anni dimidium jam fuppreífis. Varia à variis, antequam 
acceríitus fuiffem , exhibita , vel paululum , vel plané nihil attulere folatii. 
Memor uxoris Bo&thi , quam morbo hoc decumbentem laborantemque 
per blandiora diuretica delicifümus nofter reftituit Pergamenus Libr. 
Pracognit ad Poflhum. c. g. Effestiam quoque Parreira brava Tartarifatam . 
€ Pilylas ex Extratlo Myrrha Balfamico moffro d Extr. Cort. Winterany 
porrigo, que medicamenta acrimoniam demulcendo , corrigendo , inciden- 
do , aperiendo , attenuando fuftulerunt album fluorem , & menftruum refti- 
tuerunt, haud difpari cum Boéthi Uxoreeventu , impari licet fo(tro , quip- 
pe ob valetudinem .Uxori redditam Boéthus Galeno quadringentos mifit 
aureos, ego tot obolos vix obtinui, nec defideravi etiam ; ad auctoritatem 
enim Medici confert, bona voluntate ad fideliter curandum ferri potius» 
quam obligari auCtoramento fervitutis. Imo fatius eft debendi reos haz | 
bere Reges, quam avaritiz de fe fufpicionem przbere. Quin pottus quam 
diffidendo de (anatorum gratitudine amittat opinionem virtutis, malit fiden- 
^ . do decipi, & opis opumque ja&tutam facere. "'HHine Patroni Mtdi- 

i cormm St. Cofmus c Damianus 4 fant 
ayap'yugei- 


acie TANTUM 


N 
NOR € 


SEN. 


ACAD.LEOP 
E'T.COLL.MÉD 


DIRECT. 
PHYS 


.PALAT.NOBIL 


z 


HMM 
^ p^ Tu 
p 


Lodi 


/. MEMORIA 
VVVRFBAINIANA, 


... Scripta 


EX 


yk Se )o( && 
PR 


Em neque novitate inufitatam , neque indecoram 
jufticia, Pee pietate inofficiofam aut inviden- 
SCC dam aggredior, dum Viri de re Medica excellen. 
(NA MT ter meriti , illuftris IOANNIS PAVLI VVVRF- 
Ll -*1 BAINII, Archiatri Caefarei et LEOPOLDINAE 
Academiae NaturaeCurioforum EphemeridumDirectoris fplen- 
didiflimi, vitamabene actam etfaca Jaudabilia poífteris commen- 
dare allaboro. 'Ita' enim veteres, fano rationis judicio fuffra- 
gane, fapientiffime Cenfuerunc, defunctorum res bene lauda- 


zm); 


. biliterque gef ipoftericati.commem orandas efíz; tum;ut; de- 
Li p» t i zi ] dina da ue pofteti ad lione : tis a€- 
(A | | dccenfi yirrutis: ftadíum pari Conténtioné decur- 


zant. Atque hoc tantum apud Romanos judicium valuit, ut 
plebs, iniquus aliss in&efiitacis cenfor , fraudari follemni ho- 
nore fupremum diem Appii, alicujus nollet, ec laudationem 
tam acquis auribus mortui audiret, quam vivi accufati aus 
diera. Adeoque nobis fa multópotiori incumbit, nobis; in- 
quam , incumbit, qui ihcondítaé vulgi curbae recte agendo et 
difciplinis emolliti eminere cupimus, ne laudariffimi Viri laudes 
€t decora honefte parta, una cum corpore fepeliri patiamur. 
Quamvis enim ipía jam virtus fatis laudata noftro praeconio 
haud egeat: cum tamen tempus edax rerum omnia confumat 
reique praeftantiffi mac memoriam veruftate aboleat : (cuienim 
heroum fuo faeculo invidendorum praeclara facinora hodie in- 
noteícerenc, nifi literarum beneficio memoriaeorundem ad nos 
eflec cransmifla ;) beatis utique Viri fümmi Manibus hoc extre- 
mum nos debere officium rati fümus, ut pro virili parte brevi 
ser et fine fuce, quo virtus haud eget , enarrare iníticueremus, 
quac per omnem vitam gloriofà à uaxzeírzs egerit , quae lauda- 
bilia defignarit. Tua igicur, Lector Benevole, acquitasa nobis 
concinnam verborum texcuram lenocinantemve fencenciarum: 
pompam haud exfpectabic: plane ec aperce dicturi, annorum 
 feriem fecuti, cun£ta paucis comple&terur, 
Patriam praeclaris ingeniis illuftrari, et ab ea in haec viciffim 
multum fplendoris derivari, apud omnesin confeffo cft, Magna . 
" 1(2- 


—-— 


E DUIS 307 


5 


itaquc felicitatis pars reputanda, nonin obfcuro Boeotiae angu- 
lo, fed inluce Graeciae hominumque natum efT? et educarum, 
A puero fiquidem ingenia fingenda, et ad honeftatem culcosque 
' mores polienda. Atque hac VVVRFBAINIVM noftrum beati- 
cate jure meritogloriatum efle, conftat, utpote qui d XIIII. De- 
cembris Anni fupra millei/mum (excentefimum quinquagefimi 
quinti in hanc lucem editus cft Norimbergae, facerrimo Germa- 
niae oculo,quae foecunda artium er ingeniorum praeftantiffimo- 
rum mater laudis noftrae haudindiget , ab aliis et olim ec nuper 
abunde laudata, ac fere ad caclum usquefüblata. | Pronoftro ra- 
men, quoin eam ferimur , amore non poffumus, quin perenni- 
«tatem illi comprecemur, atque utin €a diucius quam Athenis, 
nobiliffimo Graeciae emporio , artes bonaeque literae ; quolibet 
adamante firmiora rerumpublicarum fulcra, foveantur ac flo- 
xeant , ex animo vovcamus. | 
: ludignum neque Eum feries inbonora parentum 
obfcurum proa'vis , ei prifcae lucis egentem 
indotla de [livpe tulit. .— | 
Patre etenim editus eft Viro nobili ampliffimoque, IOANNE SI- 
GISMVNDO, qui poft quatuordecim annorum itinera ex India 
Orientali rediens, navi cuidam negotiatoriae mercator navicus 
larius dari, et paulo poft in patriam redux ob infignem mercatu- 
rae faciundae peritiam judicibus, qui cambii negotia ibidem ud- 
liter tractant ,adjungi meruit. Avum Nofter coluit Virum ob 
exquifitam et excellentem Iurium, Hiftoriae temporis, illuftris- 
fimarumque originum cognitionem Viris principibus charum, 
nobili(fimum , perftrenuum, et confultiffimum LEONARDVM 
VVVREBAINIVM , ICcum et Confiliarium Noricum fcriptis 
multiplici eruditionis genere editis undiquaque celeberrimum, 
Matrem habuit natalium honeftate virtutumque ornamentis le- 
&iffimam feminam, MARIAM, natam puziam. Prima piffi- 
mis parentibus cura fuit , ut , qui facrum pro pufione amabiliffi- 
mo focdus cum Supremo Numine feriret , fpectatac virtutis vi- 
rum humaniffimum , IOANNEM VVINTER VM , mercatorem 
praecipuum , fponforem exorarent. Filiolo recens naco in fa- 
j ^2 RET crorum 


COBENEUNUEU EE. vaio. a 
'€roram Chrifti cómimunioriem receptó; cum id agere vellenc 
- feliciffimi parenres, ut digne homine, eoque facris Chriftianis 
initia:o , educarerit , veraeque pietatis femine mentem tenellam 
jmbuerent, e vivis; cheu! nimium maturc uterque Parens fübla- 
us eft; et prior quidem mater anrio c12 1oc LVIIT; pater vero 
triennio poft: itaut nondum fexennis provida cum páterna rum 
materna educationeet infticutione orbaretur. Parentum aurem 
vices in fe füfcepere Tutores atque Curatores fidiflimi , nobilis- 
fimique, Ioannes Leonardus Linckius, Confiliarius Noricusmu- 
peris dignitate virtuteque graviflimus; ec Ioannes Conradus Büt- 
nerus  illuftribus rerum provincialium Curatoribus Noficisa fe- 
-'eretis expeditionibus. Praecipue vero iridulgentiffima matre 
. ufuseft Catharina, amita fua egregio pietatis exemplo, Machao- 
mis Norimbergenfis dexterrimi , loannis Roetenbeccii, vidua, 
quae tanto eum amore profecuta eft, ut educationis taedium 
non tantum laboremque libenter füfciperet; fed et fepcuage- 
naria major moribunda VVVRFBAINIV M füpelleailis libra- 
riae , a marito defideratiffimo ipfi relictae , haeredem fcriberet: 
rata non aliicertiffi hocamoris pignusa fe re&tius deberi, 


mri 


"S 


quam illi, qui fe infigni praeter ceteros pietate ec obfequio ve- 


nceratus effe. Acque veneranda haec matrona uti nihil in- 
termifit eorum, quae corpori curando inferviebant : ica con 
filio laudatiffimorum tutorum adjuta , multo majorem ani- 
mi formandirationem habebat. Neque immerico: Quanto 
enim hic illo praeftantior; tanto majorem fibi curam et cultu- 
Tam pofcic , ne incultus vitiorum fentes proferat. Informa- 
tioni igitur primum domefticae, mox publicae doctorum 
fidiffimorum , qui tum in Gymnafio Egidiano florentisfimo 
bonis juvencutem literis imbuebanc, traditus eft. Cumque 
praeceptoribus Spiefio, Frifchio , Sensheimero , VVidmanno 
prorectori, ec Heldi6 re&ori. per aliquot annos fidem et 11 
duftriam probaffet, artiumque elementa ab iisdem fidelitet 
feliciterque edo&us effet ; animus do&trinae gloriaeque avidus 
intra ifta fubfifterenon poterat : illa etiam noffe cupicbat, quae 


. utcunque olim fibi profutura providebat ; iftorum rationibus 
|  gxuti- 


4 


rw . *9$ )o( S dh 409 
neutiquam fübfcribens; qui , ut honoris apicem citius contin- 
gant, primaria cancum fummeque neceffaria difciplinae capita 
uno veluti hauftu exhaurire fatagunt; reliqua omnia canquam 
fuperflua ec inutilia miferi contemnunt aucpegigunr. Nofter 
vero exemplo magnorum virorum et Pythagorae potisfimum, 
quem puerum ad cicharoedum , palacftritam , pictorem mif- 
fum fciebst, provocatus, artem fcribendi , qua et feet alios mul- 
tum deinde reficiebat , ab Ioanne Ludovico Fabro , feftivi in- 
genii poéta eoque fcliciffimo addidicit. Addidicit Muficam, 
dignum homine ingenuo oble&amentum : neque pingendi 
artem negligebat , cujus peritia ipfi per omnem aetatem vehe- 


menter profuit , ejusque ftudium , quodin naturae hiftoriam 


dignofcendam pofuit , mirifice levavit, auxit. Ira bene excul- 
cum VVVRFBAINIVM (uum e finu dimifit amanti(fima ami- 
ta, eumque ulterius poliendum commifit excellentiffimis do- 
oribus Altorfinis. Altorfinae Mufae dum mentionem inji- 
cimus , ingentianimus voluptate perfunditur, recordatus or- 
namentorum ,quae in nos largiffime contulit In nobis enim 
ultra bina luftra fovendis atque ornandis rota fuit laudatiffima 
haec ftudiorum noftrorum mater ; id quod grata mente hicprae- 
dicare omnino debuimus. VVVRFBAINIVM vero noítrum 
dux atque focius anno c19 1c LXXIII Alcorfium comitatus 
eft M. Daniel Guilielmus Mollerus , quitunc ob facrorum pro- 
eee folum verterat, ecinalmam Norimbergenfium urbem 

nquam in portum receperat,  Hofpitii jura contraxerunt 
cum acutiffimo Philofopho , Ioanne Paulo Felvvingero, codem 
tantisper ufi, dum Mollero, (quem Sacri Palatii et Confiftorii 
Caefarei Cornitibus , itemque Academiae Naturae Curioforum 
Collegis adfcriprum hoc ipfo menfe Februario A. 17 12. beate de- 
functum lugemus, ) Hiftorias ec Philofophiam primam docendi 
provincia ab illu(tribus Academiae Altorfinae Curatori5us injun- 
geretur;etis cori umque fociam fibi adfcifceret: ex quo tem- 
pore menfae communione cum fido fucAchate fruebatur. Ad 
ftudiorum rationem quod attinet , eam femper tenvit Nofter, uc 
philofophiam cum medi&ina conjungendam efle crederet. 1n 


(Q4) 3 quo 


-— 


310 $8- )o( $9 


quo Galeno ,qui folida rerum divinarum humanarumq; noticia 
imbucuserar; recta monenti obtemperavit. — Ec certe quo jure 
has difciplinas arctiffime conjundas feparabimus ? Hippocra- 
tis auctoritate, quem primum jd rentafle legimus ? Di£- 
fieri camen ipfe |Afíclepiadarum — princeps nequit , Me- 
dicum Philofophum aut deum effe, aut deo fimilem. — Diffie- 
ri nequit Celfus, primo medendi fcientiam, fapientiae partem 
habitam , et morborum curationem etrerum naturae contem- 
plationem füb iisdem auctoribus natam effe. Neque vr pa«eei- 
7m poenituir audiviffe fummum faeculi fuperioris philofophum, 
Toannem Chriftophorum Sturmium, quem Virum Germania, 
Anglia, Gallia, imounivería Europa naturae myftam fapientiffi. 
mum , et Mathematicum pracftanti(fimisaequig andum, ve- 
nerataeft | Qantumiinartes liberales ec philofophiae Ícientias 
addifcendas ftudium pofüeric, loquuntur difj putationes cum lau- 
de defenfae: altera Felvvingero praefide 4e S3llogifmis Inperfe- 
&isquam Palaeftrae rationis,ab ornatisfimo hoc viro publicatae, 
infertam legimus; altera Mollero moderante Ze Salamandra 5 


Wetten 


. quae poftmodum a VV VRFBAINIO noftro aucla, in tractatus 


integri molem excrevit. Praeterea vero fcholas fedulofrequen- 
tavit pericisfimorum artis medendi magiftrorum , virorumelo- 
gio noftro majorum , Mauritii Hoffmauni , et lacobi Pancratii 
Brunonis, per quosbrevicancum profecit ; ut in publico erudi- 
torum confeífu placita alia defendendo , alia oppugnando 
ediflerere non vereretur. An:tomiae facra , corporumque inter- 
nas partes et ftructuram, ipfi decexit amici conjun&tisfimi, quem 
praematuro fibi fato ereptum dolebat , L. Gregorii Horftii Nep 
dexteritas.. Ignisincorpora folidisfima vim atque efficaciam » 
variis experimentis comprobatam vidit a nobilisfimo D. Ioanne 
Mauritio Hoffmanno, qui Serenisfimis Principibus; Marchioni 


y 9s 


Onoldino, et Comiti Palatino Solisbacenfi hodie a Confiliis et 
Archiacer, LEOPOLDINAE item Academiae Naturae Curiofo- 
rum AdjunQusexcellentisfimus , tumin numerum medicinam 


docentium nondum erat cooptatus.  Flantarum vires €t not?s 
explicantem audivit nunquam fiae honoris praefamine nomi: 
dd | rdcusqm |^. pan* 


49» )( SP VOTES, n 
nandüm, Hoffmannum Mauritium feniorem: quo favente ex 
viridario Academico , inquod cunctas Florae delicias providam 
Iungermannorum et Hoffmannorum curam contuliffe crede- 
res, hortorum eruditionisque flores collegit. Inid enim maxi- 
me ferebacur V V VRFBAINII animus, ut fingulas naturae opes 
ftudiofius rimaretur, et quidquid ubique mirandum illa often- 
dit , admirarecur, ac, fi pote, colligeret. Ceterum quo tanto 
faciliorem f.bi ad honores academicos aditum ftrueret., diflerca- 
tionem Ze ZMedicamentis ex bomine íam "vivo quam mortuo de- 
fumtis, domi accurate confcriptam, publice pro virili parte , au- 
fpicio D. Brunonis,a d. VIII Idus Novenibr. A. c1» 15c LXXVI 
applaudentibus p^tronis defendit. Accenderat Fum domefti- 
cum avi exemplum, qui aetatis annum fecundum cet vicefi- 
mum agens Do&oris in utroquelure honores Bafileae capesfi- 
verat , uc, cum mitra Doctoris Medici fe cum videre ornatum 
nequiret ; eandem tamen aétatem viyens in candidatorum al- 
bum reciperetur, non curpe efle exiftimans, non affequi, dum- 
modo fequaris ^ Er certe non procul inde abfuic, quin equo 
curfu contenderet. Menfium enim quatuor ;nterjecto fpatio; 
videlicet a. d. VIII Idus Martias An, c1 roc L XXVIII, poftquam 
in examinibus confuetis rice fteterat , denuo in publicum pro- 
dibac Nofter. ec differtatione pro more füis aufpiciis defenía 4e 
Spargano[fi feu de Tumore /Mammarum ex latfe , Licenciati tituz 
lo'condecorabatur. Quo ornatus ab Altorfio in Belgium abiit, 
a Cl. Thoma Bartholino edcctus ; ad Acfculapii nepotes hanc in 
primis curam fpe&are, uc ex regionibus dulcisfima exfuügan- 
tur, & afapientibus, illa mutuémur ;quaeet mores inftruant, et 
utilis docttinae cümulum augéant. Neque enim omnis fert 
omnia tellus; nec eosdem rnorbos mort*orumque remedia ufii 
loco naturalocavir. Salutatis proin Francofurtó , Moguntia et 
Colonia, Noviomagim contendit; dbi tüm in conventu excel 
leritisfirnorum ,quos univeríae Europae Principes fumma cani 
auctoricace intereffe voluerant , Eegatórurm de praecipua hac 
terrarum: parre pacanda agebatur. ibi non otiofus fpectatof fe 
dit ;(ed; ubi maximorurn virorum frequentia prüdenciac Euri 
exem 


112 22M 3239 


exemplis augere poterat fapientiam , rem Medico Ae(culapii 
fcipione et Mercurii caduceo magis falutarem , uberiorem ac- 
quifivit, Non ludicris horas impendit, id quod juvenibus 
alias follemne effe, Barcholinus prudentisfimus , fingulare Da- 
niae ornamentum , conqueritur , non amoribus intempeftivis , 
non compotationibus, non aleis, non ornatui: fed amoenis 
philologorum et antiquariorum ftudiis dedicavit, quibus fe Me- 
dicus gratiofum et politum reddic. Igitur a Cl. Smetio,antiqui- 
tatis omnis promo condo, impetravit , Ut pretiofae vetuftatis 
conditorium , quod inftru&isfimum fervabat ; accurarius lu- 
ftrandum panderet. Amoenisfimumcum Cliviae florebat viri- 
darium et arte daedalea maxime confpicuum , ec plantis, ani- 
-roantibus aliisque ex altero orbe huc translatis fuperbiens. Ejus 
vifendi cupido incesfic VVVREBAINIVM noftrum : et felici 
aufpicio iter cum veteri amico , Abrahamo Ernefto , dynaíta 
hereditario in Ofterhaufen, Equite Mifnico , ingreffum, Sere- 
nisfimus Mauritius Naffovienfis, qui in Brafilia quondam 
fumma cum poteftate curaverat, fübmisfisfime alloquendi ho- 
nore dignatus eft.. Ita videlicet in interiora Principum quo- 
que conclavia vircus fe infinuac ! Hinc reliquas Belgii urbes; 
in quibus praecipuae Arnhemium , Trajedum ad Rhenum, 
Amítelodamum , Dordracum , Roterodamum, itemque Bra- 
bantiae Antverpiam et Brüxellas, curiofo oculo luftravit. Inde 
'Sclandiam , mox Flandriam petiit: denique Novo Por fol- 
vens fpatio unius diei in Angliam d. 26. Augufti felicisfime 
trajecit, Londinum ingreífus, cum gravisfima ilico febre cor * 
flictabatur , ita ut fpes falutis nulla fupereífet. | DEI camen Vi" 
cute et fedula cura humanisfimi D. Kinghii, quem in Socie- 
tate Anglicana illuftrisfima locum obrinuiffe comperimus, 
morbo liberatus , regiam Co'legiorum, Bibliochecarum ec Hor- 
torum magnificentiam Oxoniae , ct fi qua practer ea Tempe flo- 
rebant illuítria, concempl batur. Redicum in Belgium cum 
medicaretur, et vero navigatione hiberna admodum periculofa 
aliquot naves periiffe ipfi Harvici nuntiacum effer , curfum Pie 
Gcbat, Dubri navim confcenfurus. Sicque fub anni want 


4B)oCOPe 7 -occHPÉw 
primordio Novus Portus fedulum noftrum peregrinatorem au- 
Ípicato iterum excipiebat. Hinc Brugis, Gandavo, Antverpia. 
Lugdunum contendebat , cujus humanitas diutius eum reti- 
nens, non nifi praeclaro mercaurae literaríae quaeftu ditacum 
dimittere poterat, lbi ergo Cartefii dogmata, quae Altorf I de- 
guftaverat , penicus imbibebat : corporum humanorum com- 
pagem, artificiofisfimum miraculum , Drelincurtio enarrante, 
curiofius perquirebat: in medicamencorum compofitionibus , 
quibus praecipua Medici virtus dignofcitur , le Mortio duce;ope- 
rabatur: Chymiae arcana Maetius revelabat: uc ferro et igni vul- 
nera fint fananda, quotidie in valetudinario oculus, ec domi 
operacoris cujusdam periti vox docebat. — Horti Lu gdunenfis, 
quiprimas inter omncs obtinet; Gratias et Veneres, morte D. 
Syeniscontriftatas, contueri nunquam ceffabat. Inter has me- 
dicinae operofioriscuras non deftitit contemplativae partes de- 
nuoductu Cl. Craanii fibi familiares reddere , ne his veluci füb- 
ftru&ionibus carens univerfa moles ruinofa fieret , et inopinato 
laberetur,  Crederes vix integro anno quenquam tot tanto$- 
que labores potui(le exantlare , quantos 5 uaxapimy; paucorum 
menfíium fpatio feliciter abfolvit. « Porerat igitur hoc chefauro 
beatus de reditu cogitare, Penes ipfüm quidem fi ftetiff:t , ma- 
luifet utique diutius ibi haerere; ubi cam infignis bonarum ar- 
tium meffis reftabar. — Proinde ut velin itinere, mercaturae; a 
qua recefferat, defiderium levaret, Herois fortiffimi, Guilielmi, 
Principis Araufionenfis, poftea Regis Anglorum gloriofiffimi , 
Tempe amoeniffima admirabatur animantium; quas India mi- 
fit, contuitu dele&atus. DelfisLeewenhockium,q minem 
aetas noftra fübtiliorem aut perfpicaciorem tulit , conveniebat. - 
Amftelodamiper aliquot hebdomadas haerens, artis q 
gazas, quarum non alibi pluresex omni terrarum orbe conge- 
ftas (cimus , magno cognitionis rerum naturalium incremento , 
avidis oculis plabatur: Blafio operatori haud incelebri, et 
Fifchero, Hygejae my ftae feliciffimo , addictus, Nofocomiafre- 
quentabat, et decumbentium le&disaderat. Tandem Nardemo, 
'Olnabruga, Minda, Hamburgo, Helmfladio Lipfia Norim- 
Cent. 1. C$ 1I. Append, (Rr) ber- 


214. 43$ )o ( $e 


bergam propitiis Vialibusrediic; ubi adeo benigrie exceptus , ut 
eodem adhuc anno in Collegium publica auctoritate me- 
dicinam facientium cooptaretur, poftquam DoGtoris titulo 
Altorfium Eum conudecoraffet, debitumque virtuti praemium et 
laborisfructtum tribuiffec. Iuftus me corripit dolor, cum ho- 
norem, divinum illud donum, in immerentes hodie toties con- - 
ferrivideo: quandoquid ipublicae metuo , quam deteftatur 
Achilles ;, quae aequalem fortibus ec ignavis honorem tribuit. 
Forta(le antiquitate fe commendat mos ifte perverfus ? Occupa- 
rat pro dolor! haec peftisab eo ftatim cempore Academias, quo 
primum vircutilaurea ne&tebatur, ut nulla paene progre[Juum in 
artibus babita ratione , quivis ad honoris faftigium adfcenderet 
Parifienfes tamen doctores et Oxonienfes inter primos hanc ab 
omnibus bonisgratiam inierunt , ut teftante Antonio a V Vood 
in Hiftoria ec Antiquitatibus Vniver fitatis Oxonienfis; neminem | 
4d gradum. aliquem admitterent , nifi qui in Artibus alicubi ve- 
xerit. Quid ergo? Sperabimus, forealiquando , uc et illi, penes 
quos decernendi de titulis honorum jus eft , clariíTimis hisce ve- 
serum exemplis incitati accuratius pofthac in candidatorum me- 
rka inquirant, nec promifcue omnibus Honoris templum ape- 
riant; quos in Virturis aede vel nondum vel minus recte ftetiffe 
cognoverunt. Sedad VVVRFBAINIVM redeo , Ejusque mo* 
deítiam veneror, qui non prius decora petiic , quamIpfe Jaudi- 
dibus jam decoratus jure (uo repetere poterat. Ordini igitur pub- 
lice medentium adícriprus eam fibi legem dictam putavit, ut ne- 
mini aditum inrercluderet , nec inopi, nec peregrino ; omnibus 
obvium iret , omnes comiter , placide et benigne audiret. Indi- 
gent maximemanu vicam colerantes, verbisutor magniloannis 
Antonidae Lindenii , quoniam his (üb manuum feriis non mo- 
] unt molitores. Talibus non adefle auxilio, eft opprimere. At 
quiopprimit tenuem, probroaflicicopificem eius,  Vtinama 
animum revocarent , qui locuplecibus affurgunt , et pauperes 
diem jubentad fores praeftolari! De morbis rnorborumque ge- 
nere prudenter differebat , et in eo potiffimum peritiam fuam 
probabat , quod vera indagare nunquam pigeict ; quod de obfcu- 
ris 


S Eo joC Fon 31$. 
ris & difficillimis non temere pronuntiaret, figria cauffarum in 
abdito latentium corifiderare perpenderet, remedia optima feli- 
geret ; opportunitates curandi haud praecermicteret. — Quibus 
vircutibus fi addideris fingularem , qua DEVM O. M. religiofe 
colebat, pietatem ejus, ut divino fuo auxiliocl iffimeades 
fec, ardenteroraritis; quid amplius in Medico defideraveris? Vti- 
nam multi hujus fimilesin orbe Medici florerent !' Sed vereor, ne 
veterem Coi querelam jure iterum ingemifícamus: Medici no- 
minequidemi multi; re ipfa vero perpauci, Heic loci filentio 
praeterire nequeo , Beacum Noftrum illos, quoscollegii necefTie 
cudó.conjunxerat, fummo femper ftudio coluiffe, omniumque. 
animos'comita:e ec. benevolentia ita fibi devinxiffe , ut ipfum 
finguli amarenc, colerent, ejusque commercia ambirent. Nul« 
lum'enim vinculum confociandis hominum animis validius , 
nullum magis durabile, quam probitas et humanitas. aque 
omnium voluntate honoresEi Vifitacoris ec Decani , utiloquun- 
tur; ex ordinealiquoties delacifunt. . Ec Ioannes Georgius Vol- 
camerus, Senior, exquifitiffimi judicii vir, quem Apollinis My- 
ftam, Mufarum corculum , Florae delitium , prifciquecandoris 
exemplum , eruditorum lumen ; fuo merito falucarunt, tanti 
VVVREBAINIVM fecit, utin dignitatis gloriaeque fociecate fibi 
adjungi cuperet; adeoque utro hortari non deftitic, dum expe- 
tita ab illuftri Ioanne Micha&le Fehrio,, Praefide Academiae gra- 
viffimo , collegii. jura , addito Hermetis ll. agnomine, anno 
cro 12cLXXXI confequeretur. Neque intra hoc fubtticit Vol- 
cameri erga Noftrum favor fingularis; fed cumPrae(idis poftmo- 
dum dignitate ipfe auctus e(lec, ec vero aetate provedtior labori- : 
bus ferundis imparem fefentiret ; VVVREBAENIV M.fuum la- 
boris focium fibi opravit;, ecin curarum proAcademiae falute par. 
ces adícivir, Adjun&i, uti loquuncur , honores in Eum anno 
cio 12cL XXXVIII.. conferendo. Quo ipfo , dum obíervatios 
num publicandarumindefcflam curam agebar, gradum fibi ft:u.., 
xit ;uc, eminentiffima Praef(idis dignicite in meritifIimum Lu-. 
cara Schroeckium:, Filium, ( quém. rerum medicarum arbitrum 
fapiengtlimum D EV S fervet!) communi omnium fuffragio 
Sieg (Kr)2 dela- 


Ld 


n6 | | 788 He 


z 


s MOBISSON WE RA n 
delata, ad Dire&toris Ephemeridum , Archiatri Caefàrei , S, R.I- 
Nobilis ; ec S. Palatii Lateranenfis Aulaeque Caefareae ecImperia- 
lis Confiftorii Comitis , faftigia eveheretur.  Teftatur difertiffi- 
mus Romanorum Tullius: Ex omnibus praemiis virtutis am- 
plifimum effe gloriam quae vitae brevitatem pofteritatis me« 
moria confolatur ; quae etficit, ut abfences adfimus; mortui vi- 
vamus, Vivet ego VVVREBAINIVS, quamdiu Acádemiaefa- 
ma vigebit : haec autem , quam omnes Europae gentes cele- 
brant , nunquam intermoritura eft. Vivet VVVREBAINIVS, 
namdiu eruditiffima Academiae monumenta publice exftan-: 
tia legencur : quippe cujus aufpiciis poftrema Ephemeridum: 
Decuria,itemque penultima maximam partem , prodierunt. 
Vivet in reliquis ingenii monumentis , alibi commemorandis 5 
quorum plura utique ex(tarenc;, nifi aegrorum lamenta ipfi ob- 
firepuiffenc , curasque omnes avocaffent.. Vivec denique in ite- 
riseceorum animis, quos abfentes amico colloquio faepius re- 
creavit :acque in illis quidem tanto diutius vivet, quanto certior 
imago eft epiftola, et typüsabipfo auctore accurate impreffus et 
depictus, qualem nec Apelles defcribere valet. Bene multae ea- 
rum deligefcunt apud illuftresArchiatros Caefareos,Danos,Pruf- 
fos, Meguntinos, Colonienfes, Trevirenfes, Hildefianos, Ifena- 
cenfes, V Vürtenbergicos : aliae aflervantur a Profefforibus ce- 
leberrimis Bafileenfibus, Gieffenfibus , Kilonienfibus.; Regio- 
montanis: aliae a Medicis praeftantiffimis Amftelodami, Àn- 
naeberoae, Arnftadii , Auguftae Vindelicorum; Delicii , Graecii, 
Suinfurti , Vimae, Vratislaviae , alibi cum multa laude degenti- 
busacceptae. Ex his fi retrahere illas in corpus contingeret » 
aere perernius monumentum, pyramidumque fitu regalialcius. 
exftrüéretur. Tanca aucem licet Nottrum gloria fccura fit ; non 
camen elatus ideo inceffic , nec füperciliofusalios conremfit Tot 
cántosque honores confecutus , ab omni ambitione prorfus liber 
erat et imfnunis ; memor niliil magis invidiae effe expofirum, 
quam honoris cóoncentionem. Imo cum honorifica docendi in 
Academiis próvincia ipfi bis offerrecur, oblatam: modefíte fua: 
f5rce concentus recufavit , maximum e ftudiis fructum fc e 
cepifle - 


493 )o( $9 Es. 
cepiffc judicans, fi domi latitans quamplurimis prodeffet. At» 
que hunc finem intends femper oculis ita refpexit, ut, cum. 
rariora naturae inventa reponeret, haec quoque non tam fibi 
quam aliis fe colligere frequenter dictiraret.. Et certe;cum tot 
annos ab iftoc rerum naturalium ftudio Eum nullo unquam 
tempore aut commodum aut otium aut voluptas avocarit; illud 
naturae compendium magnopere crevifle , facile quivis incelli-- 
ge. Nihil camen ita fibi fervabac;quin cuilibet;peregreadventan- 
ti aequeac vicino, notisignotisque , expromeret, quae volupt- 
ti fingulis futura , ufüique publico infervitura fenferat. . Vnde 
ingens numerus erat eorum , qui Ipfum fubinde adirent: et hi 
omhes (i.non aliur , oculorum faltem fru&tum, ex illo rario: 
ruin conditorio percipiebant ; finguli vero comi dcctoqueallo- 
quio fatiati recedebanr, -. Texerem hic. indicem rerum praeci: 
puarum, quas ipfeolim voluptate perfufus infpexi ; nifi arctio« 
res commentationis inftitutae limites mihi pofuiflem , quos ne 
egrediar; plura funt quae fuadeant. | Lectoris autem Benevoli 
humanitate confifus,ad vitam privatam ; poftquam de publica 
fatis multa dixi, enarrandam propero, VVVRFBAINIVS in - 
Medicorum Noricorum Societatem , uti dictum , admiflus; 
fuamque: operam. diro morborum agmini infeftis addicens , 
curam rei domefticae fibi obeffe fenciebat.  Conjugii proin fce- 
düsicit , fibique adfociavir virginem: formae elegántia;virtu- 
rumque de | latiflimam; MARGARET AM; Daniele 
Trautnero, primiordinis mercatore , ortam , quae Conjugem 
optimum fibi ereptum. Vidua nunc'maeftiffima lucu fqualer; 
Illudaufpicio divino, cog 'coniceffu inicum ; divina praes 
conis caeleftis manu. et; voce firmari curarunt ipfis Calendis 
Martii-Á:cr2 1c :LXXXL; fümmique: Nominis pracíentiami 
orarunt , exorarunt. - Etenim non cantum concordes et fine 
jurgio vixerunt ,tenerrimioque fé invicem atiorc func coms 
plexi; fed ec caítiffimi amoris^pignora chariflima videruné 
tres filios,.quorum upicus fatis immaturis concelfic ;'et filias 
binas; Hos natos natasqueé ad omnenr virtutis cultum teme 
peftive erudicrunr, et ut patris matrisque aemüli- hotün» iffa» 
oit (Kr) 3 giteam 


318 — 49 )o( Sd. 
inem referrenc ,effecerunc. /. Dici non poteít, quantum praes. 
claraillorum indoleet ingeniisad optima: quaeque factis gavifi 
fint parentes amantiíTimi; maxime cum educationis fructus dul- 
ciflimos ex illis jam adultis perciperent.' Viderant filiorum al- 
terum , Fridericum Sigismundum , anno fAeculi elapi fecundo 
er oGtuagefimo propicia Iunone editum; Doctoris Medici gradu: 
infignem; et- Parenti Collegam exoptatiflimum datum. | Vi« 
derant filiam natu majorem, Benignam /Magdalenam, felicicer 
nuptam Zachariae Volmario , mercatori , ( cujus quidem ordinis 
bomines et honeftiflimos ec ornariífimos firmamentum cetero- 
rum ordinum efle re&dtedixetimus; ) ec imperfedus adbucinfatis: 
genitricis in-al-vo fpem dabat nepotum. "V iderant nnam /Mar-: 
eiam, virginem pudicam , obíequicfam, lectiffimam: Vide- 
rant Tobiam Danielen , oprime cfilorefcentem., Legamque ac 
jutti injuftique ftudia fedulo excolentem , adeo ur illius conju-: 
gio, hujus honoribus academicis brevi: denuo felices videri po- 
tuerinc.. Ac enim vero majornatü flius toc inter res fecundas la- 
&us cauffa fuit; Isenim anno hujusíaechli decimoacerba mor- 
teabreptus parentem dilectiflimum; quem non nifi fuo hoc dis- 
ceíIu contriftaverat , unius lateris fideratione decumbentem ve- 
hementer comrnovit. |. Ec quidni commoveretur parens? cujus. 
aetas ingraveícens in amoreasque in adolefcentia filii conquie- 
Ícere cupiebat Jam demum rü&tus educationis folicitac fe mef- 
furum fperabat, Sed elieu !etarborém ec fructum cecidifle ucro 
que orbacusconquerebatur. Quilibet conjectando facile affequi 
valet , quantam fácultatum.-omnium (tragem 7&9 waxztírz mt- 
natus fuerit, imo intuleric triftis ille de morte filii chariffimi 
nuntius; qui perpendec hujus ornamenta ec obíequia , illus pa-- 
cernum plane amaorem. Convenerant antea Eum plurimi; qut 
omnes fummis natum laudibus ad caelum exculeruncparentem-* 
quein focietacem gloriae veniffe , oraculati func; jam citius illu m 
defloruiffz, dolenc, et una cum Patre maeltiffimo ipfius mife-. 
riam deflent. ..Inter. tantos caíus nihilominus. facile fe erexit; 
nequeanimi neque corporisdoloribus fuccumbens quanquam 
vires corporis multum jam efíIent cxhauftae. : Adondibar, ngo 
*. 


4 
eN 


495 )o($9m 319 
-non adeo firmo vegetoque corpore effet praeditus: erebrioribusenim valetu- - 
dinis adverfae incommodis erat obnoxius, licet is mandati officia nunt 
uam non obierit. Atque eo magis mirum , animi viribus Beatum fe diutius fü. 
ftentaffe. Illud quidem ipfum, quem exitum res fit habitura,ei pracfagiebat: 
meníium tamen aliquot fpatium interceffit , antequam plane deficeret, Quo 
tempore dulciffimae Conjugis virtutes , quas femper maximi fecit , pietas , pa- 
tientia et in füfferendis malis conftantia , amor item conjugalis tenerrimus cla- 
riffime eluxerunt. Nuriquam afferali mariti lectulo receffit, curamque omnem 
adhibuit, ne quidquam deffet, quod valetudini prifti daeidon 
judicabatur. jugis i b m praebuit; et re atque op 
mul confi it, artesamori conjugali familiaris adminiftrationi mini- 
me obeffe ; fexum potius fequiorem iisdem magis amabilem reddi, Hoc loco 
temperare mihi liaud poffum , quin meritiffimas feminae ingeniofae laudes 
commemorem, | Ea quippe arte Daedalea inclyta vel Arachnenfuperat, — : 
Sen digitis (abigebat epus , repetitaque lougo 
vellera mollibat nebulas aeqnantia tratlns 
feu pingebat acus [cires a Pallade doElam. Hte 
Pi&uras varias acu faCtas, praefertim animalia et aves ex férico affabre effor- 
matas , aliaque ejus artificia Viri Principes admi , eademque reliquis,quae 
[tudiofe affervant, arte faCtis adjungenda expetunt. — Adeo cite omnia ma- 
nus perita ducit, ut vivere videantur. — Nec ulíius velocior in pictura manus 
eft: artis vero tantum , ut multum manipretio antecedat non tantum mulie- 
res ,quae pinxere, Timareten, Irenen , Lalam, Plinio laudatas ; fed et cele- 
berrimos quosque imaginum pictores. Parrhafio Zeuxis palmam conceffit ; 
VVVRFBAINIAE Parrhafius, fi viveret, palma gloriam fponte àdjudicaret. 
Sed ut noflra oratio eo ; unde egreffa eft, revertatur, quae de HERMETIS 
valetudine et beato obitu paucula reftant, mernorabo. Forti is, uti diximus, 
animo calamitates cun&tas pertulit, certiffimumque contra iflzs remedium . 
ex aeterno DEI verbo, forite illo falutis, petens, omnem doloris vehemen- 
tiam levavit, Membrorum quidem omnium, pedis. praecipue finiftri, 
linguae item et memoriae ufus impeditus et .quadantenus folutus erat: At 
neque hoc Eum ab amore divino, quo a puero capiebatur ; fcjungere vale- 
bat. Saepius imgeminabat : Fatifcat licet hoc corpufculum , deficiat cor 
meum; mei cordis numen eft , mieaque conditio, DEVS in perpetuum. 
Cum d, XII. Ianuarii A.ct15 12ccxr. malum augeretur, et paroxyfmus apo- 
ple&icus ultimum vitae terminum inflare minitaretur , ideliffimus volunta- 
tis divinae nuntius, qui animae hucusque curam gefferat, Ipfi prarílo aderat, 
folatioque erigebat. Aderat etiam morbos Phoebaea arte pellere edoctus 
Machaon. Omnes vero illius quam hujus auxilium praeftabilius, et viv ya- 
xagiT1y ad flationem fummi Numinis juffu deferendam paratiffimur intelli- 
gebant. — Perítitit hac mentis et voluntatis alacritate eriam poflero die, quo 
leva- 


it E f 


o E 


720 4$ )o( Sn : 
"kevaminis nonnihil fentiebat: adeoque cum circa crepufculum mors immine- 
X ret, promtum Eum offendit atque paratum. — Integer namque fenfüum ,lo- 

uelam fi exceperis, ufus ipíi erat; usque dum animam , pretiofi(imum de- 

. pofitum , DEO, a quo acceperat fecunda poft folis occafum hora redderet, 
cum vixiffet annis LV. et menfe unico. Atque ita VVVRFBAINIVS integer- 
rimus , Vir omni laude major, beate finivit, nobisque trifte fui defiderium re- 
iquit, nobiliffimae cumprimis Viduae liberisque orbis, quorum hi parentem 
fc indulgentiffimum, illa Conjugem optimum amififfe conqueruntur. Solatia- 
:et fomenta fümmorum dolorum Divina Clementia ipfis afferat , luctumque 
- etlu&tus cauffas benigniffimeallevet et cum die minuat. Nos vero nos ipfos 
-confolemur , et quidem illo maxime folatio, quod dulci confuetudinis recot- 

. datione femper una effe, do£toque Ejus etiam defuncti colloquio frui poffimus. 

- Denique uti vitae laudabiliter a&tae memoriam fcriptione hac confervare ftu- 
duimus: ita vultus quoq talitati eximamus, veterum Roma- 

det code A 


jut in bibliothecis au CGorum imagines dedicarunt , laudabili exemplo » 
- VVVRFBAINII effigiem aere fculptam fufpendentes. Piis Viri optimi Mani- 
bus parentaturi adfcribimus: :— ! 


VVVRBAINÍ. HAEC.FACIES.DIAM. VIS. NOSCERE. MENTEM. 
HERMES. INVENTIS. ARTEQVE. PHOEBVS. ERAT. 


Scripta , praeter Difbutationes Academicas in AMemorta. 
allegatas , ex[lant fequentia : pipe 
Epiftola ad Amicum Anonymum, qua nonnulla, in D. Ioannis Hiskiae Cardi- 
- lucii Germanico idiomate nuper demum edito Tractatu de Peíle con- 
tenta,ad examen revocantur. A, 1679.f. 12. 
Salamandrologia , feu Defcriptio Hiftorico-Philologico-Philofophico- Medi- 
ca Salamandrae , quae vulgo inIgne vivere creditur , S. R, I. Academiae 
Naturae Curiofis exhibita , atque novis aliquot Capitibus , experimentis 
figurisque eleganter aeri incifis , nec non Rerum et Verborum Indice ad- 
: £7 gutta, A. 1682. f. 4: 
Ioannis Sigismundi VVurfbainii Itinerarium , quo Indiae Orientalis varii tra- 
s , incolarum mortes, plantae, animalia, plurimaque negotiatorum af^ 
cana, idiomate ani f A.1686. f. 4. cum figuris aeneis 
Index Generalis Rerum Memorabilium Decuriae I. et II, Ephemeridum Ger- 
manicarum Academiae N. C. ab A. MDCLXX. usque ad A. MDCXCII. 
cum ferie AuGtorum alphabetica, adjectis Obfervationum et Tractatu- 
| um Indici huic infertorum titulis. A. 1695. f. 4- 
Ediditpraeterca zyovujuos duos Tractatus Oeconomicoset tertium Politicum. 
, Inter opufcula affecta Tractatus de Terra Sigillata ferc ad umbilicum per* 
ductus eft. | FLO 


| eer mtl 


1 


tesu 
utto 


IIIIHI TELE L* OMA 
rr ONE 
^ riaatea: 


reed 


ELOGIVM 


VIRI ILLVSTRIS 4C GEME- 
ROSISSIALI 


D. GEORGII FRANCI 


DE FRANKENA 


5. R. I. EQVITIS AVRATI. AC 


PALATII LATERANENSIS COMITIS, 
SERENISSIMO AC POTENTISSIMO DANIAE REGI À 
CONSILIIS IVSTITIAE ET ARCHIATRI , ACADEMIAE LEOPOL- 
DINAE ADIVNCTI, REGIAE ANGLORVM ET ITALICAE 
RECVPERATORVM SOCIETATIS COLLEGAE 
EMINENTISSIMI, &c. 


VINDICIANO 


CONSCRIPTVM. 


32- 


iy MAE ' ; :: 
: i à à us 1 - ; 
zh t Pongeccat AM remo a Er ire emi HE 
d 3. NIA. 
a 


i31 


i5 
x XOU Mg us ef 
1 Fr Wi - (x E ENS D * E » 
CEN D REIP 

d PET 

—/À ea KE [AN MEARe LL. YN x A» 
ENS ENG t Nes S SNO e 
Mes em (QE ANC DADANQWNSSS rad 


Quod. dum faciunt, folicire cavent. praeterea , ne vocibus 
fiat lufus i-re omnium maxime feria, neve vaga luxurian- 
tis ingenii commenta pro principiis habeancur rerum agenda- 
rum , fed rationi maxime infiítacur, lucidae omninoac perfpi- 
caci quae fi experientiae, optimae illius magiftrae, dictatis eft 
ftabilita; non poteft facile errare aut parum cautos my fterio- 
rum- naturae indagacores in dcvia abducere. Tantae fcilicet 
eft molis in artium nobiliffima excellere;ur mirum neuciquam 
debeat haberi , quod rari inveniantur ; quibus ca obtigit felici- 
tas , utex fummis difficultatibus; quibusilla jacet immetfà , elu. 
&ati in. plano confiftant, & optime de omnibus meriti offi- 
€iofo ftudio rem agant hümano generi maxime: proficuam , à 
: (8s) 2 prae 


$24 E DH 


prae Ceterjs mice expetendarz, rac igitur forte, pràcter alia. ^ 
virenti6 55 uocuinae decora, mirum quantum beacus fuit GE- 


nifi erepti ex oculis vircutem ac praeftantiffima ; quibus incla- 
ruit; "ram n oii nblo cdi Lbs ^ recolenda. 


A 


Patriam habuit Numburgum, elegans ac celebre oppidum 


Auguftae radios omnes contueanuir ; literis eriam ac literarum 
amantibus falutare ac beneficum fidus , quos ad folium pce 
£1 2 P3 & aT 


Jo( S8 jay 

& lateri nonnunquam admovet , colloquiisque eorum dele- 
&atur DuxSapientiflimus, earumque fcientiarum , quibus im- 
perandi ars abfolvitur, penitiori cognitione inclutus, cum 
praecipue hiftoriae omnis aevi doctrina eminens, quem nihil 
lateat eorum, quae ad familiarum hodie orbi imperantium ge- 
nealogias quidquam attinent , aut inter gences amplificanda- 
rum finium pofleflionisque adquirendae avidas controvería, 
ferventiori animorum non minus , quam armorum conten- 
tione fubinde difceprantur. Iítoc igitur tam beatae jus civi- 
tatis Francus fibi commune habuit cum Joanne Georgio Grae- 
*Uio , magno, dum viveret, literarum fugientium ftatore, & in 
Academia ad Rhenum Traje&tina Doctore , multis ac maximis 
in univerfam eruditorum hominum rempublicam meritis lon- 
ge celeberrimo; cujus heic non fine elogio commemorandi ne- 
cefficacem injicit füavis exacti jam pridem temporis recordatio, 
quod ejusdem adhaerentes lateri inter amoeniffima ac pene 
invidenda Muíarum Charitumque confortia traximus. | Dics 
V. Non Maii anng fervati orbis c15. 1c. XL'LI, noitro illuxit 
natalis , cui pater fuit Sebaflianus Francus , inter primarios ur- 
bis cives relatus, antiqua Vir fide ac virtute infignis, & hanc 
ob rem praeclaro aliquando munere ornatus; cempli videlicet, 
quod in ea urbe eft, cathedralis tutela & facrorum proventuum 
adminiítratione ; cujus generis officia non nifi iis, quorum eft 
perfpe&ta incegritas & bene fa&torum laude ftabilitus honor, 
folent a Superioribus demandari. Sebaffianum, hujusSebaftia- 
ni patrem , avumque Guilielmum ecquid attinet fufius dicere, 
uos nobili conftat fuiffe profapia , Puniceravviae ac Saalbufiae 
clientelarum dynaftas heredirarios? Maluerunthi, faculcatibus 
bellorum ac temporum injuria magnam partem acci(is, nomi- 
nis dignitatem praeclare geftorum confcienria aíIerere , quam 
faftu ac tumore omnibus invifo elati; defidiam inter & ofcica- 
tiones inerti otio torpefcere, — Maternum genus ex J'inecciis 
deducitur, cujus propago Barbara Sebsftiano nuptüi data 
Georpium progenuit , barbariei omnis hoftem , clega: tiae in 
(Ss) 3 doctri 


326 — ! «95 )o( edt 
do&rina moribusque vivum fimulacrum, Egregia illa animi 
ad magna nati iadoles in puero ftatim emicuic, & felices inge- 
nii,fupra communem tenerioris aetatis captum vivacis prodi- 
dit igniculos, quibus de pabulo mature profpexir pater literis 
fatis exculcus & prima diíciplinae puerilis elementa gnato tra- 
didic, nihil quidquam in fe paffus de(iderari eorum , quae ad 
folicitam ejus curam requiri viderentur. lgitur non erat ei ía- 
cis privata inftitutione verae in DEVM pictatis & doctrinarum 
fundamenta jeciffe ; (ed & publicarum pariter atque privata- 
rum operam fcholarum adhibuit in auxilium ; ut pii amantis- 
ue genitoris munus omni ex parte expleret,filiique unice ca- 
ri commodis profpiceret. Neque vero. fruftrata eít ea cura 
optimum virum , cum brevi admodum temporis fpatio eos 
faceret in literis progrefTus Georgius nofter, quibus & paren- 
tes, & neceflarii impeníe gauderent ; ipfique Praeceptores in 
amorem tam gnavi tamquefollertis difcipuli raperentur. . fam 
'annum agebat aecaris quincum fupra decimum; cum in Mar- 
tisburgenfe Gymnafium miffus celeriter adeo doctrinarum ibi- 
dem fparía femina imbiberet, ut mox in patriam rever(us fcfe 
totum traderet artibus elegantioribus , Philologiae, Hiftoria- 
xum , Sphaericaequetractationis (üummam omnem animo conm- 
plexus , earumque artium rudimenta etiam iníftillaret z:qua- 
lium confortio; &c nondum emenfo tirocinii curriculo didaíca- 
Jumageret; necfíine laude repraefencarec. Ex Praeceptoribus 
"plurimum in acceptis tulit Zoanni Pretteno, Epiícopalis in ut- 
-be Gymnaf(ii cum quidem Re&ori, pofthac cum fupremos 1n 
Theologiae ftudio honores effec coníequutus, Paftori Ecclefiae 
Cathedralis primatio , Viro fane literatiffimo , cujus nonnulla 
cxtant,quae cricicen , alia; quae facram diíciplinam colluftranc, 
monumenta. Hujus fuafu & commendatione , duodevigefi- 
mo anno vix expleto,ad Salanas , quae in Jenenfi Academia au- 
te hofpicaatur ; Mufas proceffic, uberiorem ingenii culcum per- 
cepturus , nomenque infcrip(ic. diptychis ,. foanne//olcmaro 
Bechmano, JCco: undiquaque celeberrimo, faíces puncuenette 


pue 468 )o( S8F i2 
Academici magiftratus, quem Rectoratum vocant. Non heic 
latuit diu praeclari vigor igneus ingenii, ad altiora prorurá- 
pens & lauream Poéticam primis ftatim a vitae Academicae in- 
grcílu menfibus fibi promeritus, quam Chriflophorus Philippus 
&icbterus , anteceflor fpeCatiffimus ; idemque Caefüréae Aulae 
ac Palatii Lateranenfis Comes , lubens contulit juveni, in pan« 
gendis vernaculo, Graeco , Latino iremque Hebraico idic mate 
carminibus mire prompto atquc expedito, cujus genetis jam 
plura dederat in Gymnafio patrio fpecimina, ut excemporali | 
facilitate; nativoque verfuüum lepore palmam faceret dübiam 
omnibus, qui certamen hac de re aufi effent fufcipere Hoc 
infigni capitis ingenui ornamento initiatus, felicioris pórro ge- 
nii ductu ad fublimiora ferebatur nofter, animo ad falucaris 
Ícientiae ftudia cumprimis rapto, quod moribus fuis ac Vitae ra. 
tioni judicaverat convenientiffimum; qua in re neutiquam fe- 
fellit eum eventus; & omnia fane videbantur favere iníticutó 
laudatiffimo; quod miro ardore atque induftria profequebatur. 
Praeterquam enim quod reverendus Canonicorum in Ecclefia 
patriae cathedrali coetus per triennium ad perficienda haec ftu- 
dia fumptus liberaliter fübmitterec, iis utebatur tüm artis me- 
dicae , famulantiumque illi difciplinarum Do&toribus , quorum 
nomina hodie etiam aures difcentium | perfonant , & fcripta 
omnium manibus verfantur. . Facile intelligent, qui haec 
legendo atringünt, de Guernero: Rolfincio effe fermonem , 
omnem artis ambitum diffufis quidern, fed accuratis , volum 
nibus.complexo ;' de Gothofredo item ZMoebio jconcifo magis , 
neque tamen minus perfpicuo fcriptore y de Joanne T beodoro 
Scbenckio , humorum: praecipue noftri corporis doctrina inclix- 
to; deque foanne Z4rnoldo Fridericio , praecláris ac duroturis 
operibus famam promerico. | Nihil ingéro déCa[pero Pofnero, 
naturalis Philofophiae difertiffimo explanatore | niliil deceteris 
ex ordine philofophico luminibus, quorum ftudio fattor , at 
magis cotidie in artes mediconeceflarias accenfus anithiBs miris 
utique modis effervefceret. 


His 


428 49 )o(C So 

His egregiis & laudem ornnem fupergreflis maziftris jun- 
&us nunquam fere a latere poterat amoveri; hos fectandos fibi 
judicabat tam in publicis acroateriis docentes, quam fcholis 
privatis inceriora fcientiae adyca. pandences my(teriorum cu- 
pidis, . Neque habebat difficilem ad hos aditum , fed planum 
omnino atque expeditum; ideo quod viam paraverat infàtiabi- 
lis illa di(cendi cupido, cum fuavi(lima morum modeftia & co- 
mitate conjuncta, quibus omnium adeo rentes canquam bea- 
rioris nacurae lenocinio ad fe crahere ac in fui amorem pellicere 
folebat. .. caque eos ex affiduo hoc cum viris in quovis dodri- 

x H Lc. BNET cd Ts em 


iter expediviílec , mox a reditu in Salanam dignus fuerit decla- 
racus fuffragiis procerum, cui Bocanicas, A ica$ , Chemi- 
Cas, & quas vellet alias de hoc cen(u fcholas aperiundi licentia 
benevole liberalicerque decernerecur.. |. Hàc ratione quoscom- 
militones habuerat in palaeítra jatrica , eosdem nunc auditores 
experiebatur , neque. magis proficere ingenia dicendo fentie- 
bat, quam ubi docendi auípicia capiunt , eorumque , quae pro- 
nis auribus imbiberunc,in alios transferendorum faciunt peri- 
cula. Hifce ac fimilibus exerciramentis exactum in Academia 
triennium , quo elapfo füafü horcacuque patronorum ad: Alía- 
tos proceflic, Argenrinam praecipue deligens, quam clegantif- 
fimam Machaoniae gentis nutriculam fibi ac Mufis fuis propi- 
tiare.. Eo cempore praeerat coetui Academicorum Balthazar 
Bebelius, immmortalium in puriorem Chrifti Ecclefiam merito- - 
rum Theologus , antiquitatum ac hiftoriarum facrarum.appri- - 
me gnarus, controverfiarum perípicax diribitor ; in difputan- 
do acer lenis in docendo & ad omnem ingeniorum vim planc 
compofitus. Hujus auctoritate nitens Francus , quod Jenae oc- 
coeperat , heic pariter ore diferco & calamo ;ad miraculum pe- 
ne fecundo, laudabiliter profequebatur. Vériusque fori, philo» 
fophici puta & medici , (ubfellia pariter atque cathedrae ab hoc 
uno frequentatiffima induftria premebantur, ut rarae ie 
i 


45 )0( $8 319^ 
rent hebdomades, quae pugnantem noftrum aur amicae di- 
Íceptarionis cela excipiencem detorquentemque non viderent, 
cjusque in hac palaeftrice exercitatiffimo genio applauderenr. 
Neque clinicis opem denegabat , ubioccafio effet, ea, quac abs 
mutis pariter ac fpirantibus oraculis praeceperat , in. ufum 
ducendi ac folatium male affe&orum. | Igitur jam omnia con- 
fpirabant in honorcscapiti huic, de ftudiis deque turba aegro- 
tantium tam praeclare merito, majorum more conferendos. 
Cui rei cametfi fupervacuum pene videretur ejus in arte pro- 
fe&tus privatim explorare , cujus effent publica , & omnium 
linguis excollerentur, ingenii ac do&trinae fpecimipa; camen ne 
quidquam prae:er morem & inftituta magiftrorum heic acci-. 
deret , lubeundum erat fine difcrimine decrerorium certamen ,* 
& cum vereranis in hoc amphitheatro athletis cominus con- 
grediendum manibus poft velitationem arctius confertis ad 
pugnam animofiorem. Ex hac arena perinde difceffit laude. 
ac praeconiis procerum maclatus, & brabeum reportavit pro- 


d. "i 


meritam utique fupremi honoris in árte falutari lauream, poft- 
quam de pleuritidis curatione inaugurale chema mafcule, nec 
praefidiario fub clypeo latitans, fuiffet in magna auditorii 
frequentia cutatus., Honorum difpenfácorem egic Melchior ille 
Sebizius, magnum .& memorabile prae ceteris nomén , & cani- 
tie non minus quam perpetua in artis operibus felicirate ve-- 
nerandum , cujus eam praecipue ob rem commendatur me- 
dicandi ratio, quod a fcsquipedalibus fere abhorrens pracfi- 
diorum formulis , ea duntaxat adhibere docueric , quae fim- 
plicitate: plaeerenc ; & longo certoque ufu comprobata ceníe- 
rencur. His exornara praemiis fama viri , ad praeclara quae- 
vis nati , non inter erudicos modo & umbratico vitae generi 
deditos conquiefcebar; fed Principum aulas & Magnatum pa- 
laria actingebac 5 ficque fumma jam praemonftrabit honorum. 
ac dignitatum culmina, ad quae pofthac evectum confpexic 
Orbis lirerarius. Sereniífimus Elector Palatinus CAROLV S 
LVDOVICVS, fapientiac laude prae ceteris confpicuus, primus 
Gest. 1. c II. Append, | (Tt) e 


330 799 )0( Sev Wapqebe 
fane fuit ex eorum numero Principum , qui adolefcentem ' 
Franci eruditionem amore ac praemiis ad fe pertraxerunt, ac. — 
virtuti exercendae campum aperuerunt. Cum enim omnem 
Reipublicae conflituendae , quae cricennali bello mifere fuerat 
deévaft.ra , operám impenderet; tum praecipue curam eo dirige- 
bat, ut Academiae Heidelbergenfis fplendor novis luminibus 
au&us eífulgeret, & de cineribus quafi renafceretur. Quam 
ob rem celeberrimos ac praeftanriflfimos quosvis in omni ar- 
tium 2c fcienciarum genere viros jam undique conquifiverat, 
qui füa ope ac laboribus in fübfidium venirenc, & antiquifli- 
mam Germaniae Academiarum pri(tinae famae ac nitori refti 
ruérent. Ad hoc cam falutare opus & gloriae pleniflimum cum. 
- baud obfcuris indiciis perfpicerec, Francum noftrum prae mul- 
ds aliis fore idoneum , Argencorato eum tra&oriis clementiffi- 
me invitatum ad fe evocavit , exceprumque omni gratia per 
unius alte'iusque horae fpatium in fànd&tiori conclavi detinuit, 
ut dotes ingenii penitus exploraret , & füo , quo fane acerrimo 
pollebat , iudicio munus ei ac ftationem affignaret, Hac ratio- 
ne in cathedra Academica fuccelffic Cl; Viro Joanni Cafpari Fau- 
fio;aulae Ele&t »ralis medico, cujus fingularem in hiftoria plan- 
[oem wb! encomio dignam cenfuic fummus virorum. 
Ezechiel spanbépiius. igituranno MDCLXXIL togám induit 
nofter Profefforiam , collatamque docendi provinciam aufpi- 
cali oratione de fabulis medici« inauguravit , maxima audico- 
rum frequentia ad oratorem dif:riiflimum, vulgi & anicula- 
rum circa artem noftram deliramenta mafcule profligantem, 
tanquam curriculo confluentium. Vix ad aures Principis haec 
ICs pervenerat , cum exquifita viri doctrina & nitore eloquii de- 
Icctatus eidem necotium daret differtationis de baemorrboidi- 
bus confcribendae, quae publicis fümptibus exprimebatur typis; 
eaque avidirate accipiebatur , ut & madentes a prelo pagellac 
"Hanbenitim ,in qua arce cum Princeps agebat , curforum mini 
flerio fuerint perlatae. . Dignum fane argumentum cujus dif- 
ficulratibus neutiquam exiguis immerfa obícuritas ; Jes 
a 


iro 


E )o( S8 331 
ante. cognicum vitalis humoris circulum ; ifto tempore magis 
dilucideatque pro rarione felicioris & perfpicacioris faeculi ex- 
poneretur. Splendorem con£i&ui non quotidianum conci- 
liavit; quod fummus Elector, cum Filio Principatus Herede, 
Carolo item Duce Bipontino, Raugravio Carolo Ludovico, 
aulaeque elegantiflimae corona ftipatus, praeferitia fua acroa- 
terium illuftraverit. Nec ab re erit antagoniftarum nomina 
heic commemorare , ab ipfo Principe dele&torum , qui ambigua 
diíceptacionis,difcrimina in hoc martio campo, cum forcilfi- 
mo promach Wm experirentur. Agmen ducebat D. acobus 
Ifrael ,Franci in munere profefforio collega ; huic latus cinge- 
'bacura D. W'asmutbia; militaris in arce Francochalen(i przfi- 
dii Medico, cujus veftigia mox premebat D. / oannes 4e Foul, 
Gallus natione , urbis Heidelbergenfis Medicus lampadem eru- 
ditae contentionis inde tradens D. Luberto Erbenio, celeberri- 
-mo Moguntini Ele&toris & Spirenfis Epifcopi Medico. | Hos, 
né:-quid in. chemate erudito intentatum relinqueretur , facto 
quafi agmine excipiebanc D. /o. David Porzius fcriptis poft- 
hac de Rhenenfis vini natura & paedarthrocaces curatione 
opufculis clarus, D. Fislerut, aulae Palatinae Machaon, D.Fy i4. 
"Chriflianus W'inclerts, Ele&oralis Principis Archiater  adverfis 
ab hujus exceffu fatis agitatus; & ex Allobrogibus denique D. 
"Andreas Steigerus Poliattos, Horum: omnium ictus Franco 
fuerunt fuftinendi ,cui füblimem haec pugna gloriam peperit, 
& laude encomiisque cumulacum dimifit, ipfo Principe partes 
praeconis agente, & in Senatus Academiae univerfi practentta 
acris acque copiofi difputacoris peritiam dilaudante. Neque 
-hoc fatis ; requifiti denuo alteto mane cum Franco Erbentus 
Porziusque & in fecrecius conclave deducti, ut omnem de falu- 
bri hoc argumento dubitationem , fi qua force Principi obhaefe- 
ric , prorfus eximerenc; & novis ab Eo ,fübtiliterque excogitatis 
racionibus primo vexati, mox omnibus ex animi fententia con- 
fc&tis, ad gratiae Principalis complementum , lautiflimo convi- 
yio excepti, ad füos quisque lares dimitterentur, —Ab.his pri- 

1f)92 mor- 


332 | PIC 

mordiis nova fubinde favoris ac benevolentiae documenta: ca- 
piebat Francus , & bene de Academia ; de aula , de omnibus me- 
rendo id efficiebat, ut ex Medicorum ordine nemo facile viye- 
ret magis acceptus & gracus genio Principis omnium fapiencif- 


fimi. Cujusaltero (tatim anno fummam expertuseft non con- | 


-temnenda falarii acce(lione, ad incrementum rei familiaris ei- 
dem decreta; ob fidem in medicando & dextericatem , in affli- 
'&ta faepenumero Ele&oris valicudine, optato plerumque fuc- 
ceíIu probatam. | Cum vero resprofr lium raro fint 
diuturnae , fed irruentibus centinuo adverforum procellis cur- 
bari foleant atque inquietari,immatcurus CAROLI LVDOVI- 
Cl ex hac vita exceffus , cum aulicis , uc fieri folet, gravis fuit 
atque acerbus, tum praecipue Franco lugubris admodum acci- 
dic, trifítiora etiam vifus minari ,ami(lo- poft DEVM fortunae 
fuaeauctore & firmiflimo contra malevolorum artes praefidio. 
Tametfi enim optimus Principis optimi. fucceffor CAROLVS 
iisdem, quibus hactenus cum laude fun&us fuerat , minifteriis 
eum defílinaffet , operamque etiam multoties fibi falutarem 
fuiflet expertus , invidia tamen & obtreclationibus fycophan- 
sirum akienior fuit obíervatus Heri animus, aliisque addiclior, 


magno fui ipfius ac fubjectarum dictionum , immo rerum pene. 


in univerfum Germanicarum detrimento. Tantum vero abeft, 
ut hi fortunae lufus & inconílantia animum Franci; femper fibi 
conítanrem , a:recto quidquam dimoverinrt, uc porius certa 
praeclare. factorum confícientia fretus, minis fatorum fidei in 


Principem fuae & alacris ingenii invid'um robur opponeret, 


& vigilanti pro falute purpuratorum cura, ftudiisque in Aca- 
demiae gloriam indeíeflis, cle Domini genium facile 
rurfus fibi propitiarec, & adverfariorum hac ratione technaste- 
liciffime eluderet.. Duobus enim fupra viginti ance obirum 
diebus ad curandam.valitudinem Principis ad extrema. jam ru- 
entem revocarus potiorum inter Magnaces fuaíu & auélorita- 
te; eum in fe fenfic Heri optimi amorem ac benignitatem, ut 
quocunque Ícíe converteret , non alium praererFrancum fibi 

comi- 


hi : 
^ 


, 


- «8$ )o( Sex 233 
comitem vellet, ac denique etiam in hujas amplexu digniffi- 
mam aevo longiore vitam finiretanno faeculiquinto & octuage- 
fimo, & corpus exangue arornatum ac balfami condimentis tra- 
deret in'erciendum. Quantam autem gravibus quantumvisaulae : 
negotiis diftridus Academicae rei curamgefleric, vel inde con- 
ftabit, quod nec publicis nec privatis acroafibus defuerit un- 
quam , & collega fui amantiffimo JD. Jfraele in coeleítem Aca- 
demiam translato , per quinque, & quod excurrit , annorum 
intervallum ordinis medici munia & fun&tiones folus expedi- 
verit in docendo affiduus;in explorandis eorum , qui honores 
ambirent , profeétibus acer ac feverus, in perquirendis rei me- 
dicamentariae officinis fedulus, inque coníultationibus de- 
nique ac refponfis elucubrandis mire negotiofus & incompara- 
bilis. Philofophiae etiam Doctoris dignitatem quafi. poftli- 
minio requifivit & facili negotio impetratum fibi imponi paífus 
eft in graciam amici; Illuftris illius D. /Jenrici Cocceii, qui nunc 
Maximo Sapientiffimoque Prufliae Regi a Confiliis fecretioti- 
bus füpremam inter Antcceflores Academiae Viadrinae. locum 
cuetur immortalibus in Juris; praefertim publici, difciplinam 
meritis; huic enim a fummo: Pufendorfio primum ftabilitac 
cachedrae, qua naturae ac gentium Jura docentur, tum  prae- 
fe&o, non licuiílet cribunitiam inter Philofophos poteftatem, 
quam decanatum vocant, exercere , nift eadem fuiffet. magis 
fterii artium corolla redimitus. - Annus jam volvebatur. fex- 
tus ultra octogefimum , Academiae natalis & proprerea fae- 

culari fefto majorum more concelebrandus , Francoque cum- 
primis noftro gloriofus , cui vicariae tum Rectoris Magnificen- 
tiflimi E RIDERICI GVILIELMI Principis Pa'atini partes.erant 
fuftinendae.. Quodille munus pro maxima rci dignitate pru- 
denter omnino ac decore adminiftravit ,copiofa clegantique 
oratione de primordiis Academiae ac falis in:encaeniis dita pu- 
blice, auditoribus quotquot aderant & fermocinantem percipe- 
re pozerant ; adunum omnibus mirifice applaudentibus.. Ne- 
que heic rcticendum exiftimamus Illuftriflimum Heroa PHI- 

(Tt) 3 LIP- 


: 434 Eod )oQ GGe- 
LIPPVM FRANCISCVM EVERARDVM Liberum Baronem 
DALBERGIVM, Imperialis fori, quod in Vangionibus cum fre- 
quencabatur, Praefidem & Cathedralis apud Wormatienes E:- 
clefiae Praepoficum , Cancellariatus ia Academia Heidelbergenfi 
munus, Praepofiturae ifti (emperinnexum, Franco noftro unice 
demandaffe , uc hic raro & alibi forían inaudito exemplo, vica- 
rias ejusdem partes incer publicas panegyres femper fuftiaueric ; 
perpetuus Academiz Procancellarius propterea coníalutacus, 
Sed neca (acris officiis fuit immunis vir religiofae pietatis amans 
 tiífimus, Curacor quippe-Ecclefiarum Auguftanae contcílioni 
- addictarum Ele&torali decreto con(titucus quod quidem mu- 
nus quáàmdiu in Palacinaru permanfit, uti cetera omnia, fum- 
ma cum dignitate ac laudibus adminiftravit , eiusque ratione 
templum apud Manheimenfes Sanctae Concordiae dicatum; in 
quo trium in Imperio conftabilicarum religionum facra partitis 
vicibus peraguntur , ne de aliis heic dicamus, inauguravit una 
cum L. B.4e Borch , ab atcanís Fle&ori confiliis , & collega in 
hac. miniíletii parce conjun&tiflimo. : Haec fumma fere eft 
aFranco, quamdiu apud Palarinos confedit, laudabiliter ac prae- 
clareactitagorum , fedbreviter & compendio memorata absque 
verborum & (ententiarum ornamentis, ne panegyricum potius 
aut hiftoricam comrentationem , quam clogium , cujus prae. 
«ipua dos in brevitate reponitur, fcripfiffe videamur. Mirum 
cí(tomnino, quo pa&to fieri po:ueric , uc unus homo cocac tan- 
tis , tam operofis atque incer fe diverfisinaula paricer & acade- 
mia laboribus fafficeret, cum illi (ane pluribus defacigandis vi- 
derentur efle comparati, etiam follerti(Timis & in opere exercita- 
tiffimis. |. Actamen , que fumma fuit in noftri animo vivacitas 
do&trina exquifita , experientia multiplici, ftudioquenunquam 
defeffo fuffulta, omnia iítaec ingenii hujus ftupendum robur 
adeo nec quidquam laffare poterant, ut fi reliquas ejusdem cu- 
ras, lucubrationes;itinera fümrhorum paffim per Geranapiam 
Principum nutu inftitura confideres; ifta quidem inrer leviores 
viri occupationes, quafi reficiendi animi caufla fufceptas "t 
i 


* 


482 )o( S&- 23 


fint reputari. Longum eflecexcurfionum fàltim praecipuas heic 


rccenfere , neque poflent faris explicari innumerae absco, even. 


cu fere femper feliciffimo expedirae curationes, quibus per fin- - 


gularem DEI Sofpitatoris gratiam tot Imperii Principes ac Ma- 
gnates graviffimis utique ac difficillimis morborum infultibus 
petitos, faepenumero ex orci faucibus eripuit , priftinaeque re- 
ftituic(anitati. Sufficieteosfaltim nominaffe, qui Franci virtu- 
tem propius pernofcentes , fidei ejus ac vigilantiac fuam ac fuo- 
rU m vir?m ac valitudinem unice exiftimarunc committendam, 
fplendidasque Archiatri & Corfiliarii partes eidem tradiderunt 
fuftinendas — Hos inter FRIDERICVS primo loco memoran- 
dus Würtembergise Dux , qui Neoftadii ad Cocharum gravi an» 
cipitique morbo decumbens , Franci confilio ac ope falutari 
convaluit, & hunc propterea muneribus ac dignitatibus am- 
pliffimis ornatum abs fe dimific, Ele&orique gratiam reculic in» 
gentem, cujus mandatis ac nutui obfequens eo conccflerat. 
Eandem pariter operam faepenumero praeftitit a FRIDERICI 
ebitu; Conjugi viduae, incomparabili Principi , Filiisque pater- 
narum ditionumr ac virtutum ex affe heredibus , quos inter 
IRIDFRICV M inprimis AV GVSTVM, cui fedes Goxhemium; 
clementem ac munificum expertus eft , neque minus FERDI- 
NANDVM GVILIELMVM, & CAROLVM RVDOLPHVM, 

invictiffimo Danorvm Monarchae in bellicis expeditionibus 
Duces fortiffimos genio fuo propitiavit pracftitis omni fide ac 
follertia minifteriis. FRIDERICVS quoque MAGNVS Baden- 
fis Marchio Durlacenus fama viri permotus Archiatrum ' fibi 
eum conftituit & fcripto diplomate accivic, uc ad S. Antonii 
| Vocatas acidulas Andernaco vicinas üna cum Augufla Conjuce 
proficifcentem comitaretur ; qua re ad votum copfecta GVSTA- 
VVM pariter ADOLFHV M, Principis fratrem , C. efarei mili- 
tis Ducem, cum caftrenfi febri ad Manhemium gravicer peri- 
clitaretur, fervavit ope divina, cujus ille ref memoriam grata 
multoties celebrationerecoluit. Haec Franci virtus incompa- 
rabilis Eminentiffimum S. R. I, Principem, Eledtorerm M 

NE 


L| 


336 499 )o ( Sit 


duca sue Lori LB SNER i6 erii GNE 


.— 'NEM HVGONEM, Archi-Epi(copum Tievireníem petmovic; 


ut eum pariter Archiatri munere dignaretur, fcriptisque faepius 
füapte manu epiftolis falutaret ; aliaque pluricaa daret cle- 
. mentiae ac favoris documenta , quae fufius heic recenfere pa» 
rum attinet... Eadem muneris fplendidiflimi excellentia cha- 
rus fuit binis Elvacenfis cleri Praepofitis Principali dignitate 
confpicuis JOANNI CHRISTOPHORO, L. B. ADELMANNO 
ab ADELMANSFELDEN ,cuiFrancus Floram fuam iterat: edi- 
rione adornatam inítripfit stum HENRICO CHRISTOPHO- 
RO a WOLFR.AMSDORE , Adelmanni fuccefIori, qui quod c 
"Ihuringia nobili(limae ftirpis originem craheret, non alio quam 
civis & pacriotae familiariori appellatione eum vocitare fuit 

folicus. Itacum undiquaque Francici nominis fama inclarelce- - 

ret , ut certatim ab omnibus fere unus experererur, Palarinatus 

tamen, qui prima fortunde ac honorum aufpicia culerat, fibi 

maxime vindicandum ac fervandum putavit, & aliis fuper alia 

muneribus abunde cumulavit. Extinctae in acerbo Caroli fu- 

nerc ftirpiSimmerenfi , Neopyrgica fücceffic, & PHILIPPVM 

GVILIELMVM EleGorali faftigio admovit , Principem annis 

& confilio potentem, & Generis praecipue diffufa in Caelaream 
ac Repales familias amplitudine inter forcunatiíIimos ex Proce- 
rüm cenfu collocandura. | Hic etiam in ampliffimis noftrum 
imuncribus firmavit , falaria auxit, & principem in Medico- 
rum ordine locum adíignavit , cum effec in graviffimo morbo 
ejus follercia divinitus quafi recreatus, & in Serenisfima pariter 
Coniuge, Gnatarumque Summis Iberiae ac Lufitaniae Regibus 
poftea elocacarum fulgentisfima Synoride, quanta effet Viri ia 
arte pracítantia , experimentis fuiffec edo&tus longe fclicisfimis, 
Parenti nihil quidquam in deamando Franco conceílerc Fiii, 
heredes pietatis ac virtutum aemuli. Ex quibus Sereni:fimus 
Ele&or JOANNES GVILIELMVS,cujus propitium Mufis & do- 
&rinarum amantibus nomen non fine demiffa animi venera- 
bundi religione heic memoramus, ex Dania laboribus & annis 
jam gravem (ibi cenfuit revocandum, ut priftinis honoribus 
; | qualt 


mem 


. 489 )o( Se 337 


quod fupereffet etatis inter Palati- 
ka. ( m 


t. . 9 fi 


quafi p 
nos fuos exigeret. Parh genio, juefüp n 
dominantium forte m erecti in homines eruditos propenfione 
LVDOVICVS ANTONI!VS, Magnus Teutonicorum Equitum 
Magiíter, EpifcopusWormactienfis , Praepofitus Elvacenfis , Emi- 
nentiflfimoque Electori Moguntino in fubfidium datus; ut prae- 
clare deImperio mericum Principem nemoaliusaliquando ex- 
ciperet, praeterquam ,qui pari fide nec minori fapientiae laude 
inftru&tus par eflec arduis fümmorum & graviffimorum nego- 


LJ El zT 


. 
7. 


tiorum trractacionibus. Hic, inquam, Procerum gloriofiffimus, 
falutari Georgii cura femel iterumque fervatus; abimum fer- 
vavit ofhcii memorem , & Heidelberga eiectum in tutelam rc- 


cepit, nec a latere dimifit prius, quam in Saxoniam fecederet. 
Eadem fuit CAROLI PHILIPPI, Principis Celfiffimi in cuendo 
noftro conftantia. Conjugisque incomparabilis LVDOVICAE 


.CAROLAE RADZIVILIAE , quae nuper rebus humanis ex- 


emta inter coelitum choros refulget fidus perepni luce fplen- 
dentiffimum. — Nefas effec filentio praeterire Illuftriffimum 
Principem IOANNEM EVCHARIV M, Aichfítetenfis Ecclefiae 
Epifcopum , veneranda canitie , (ed magis praeclara in DE V M 
pietate & clementia in fubjectos cumprimis commendandum, 
cujus in Francum amor emicuit plane fingularis, ut eum valc- 
tudini curaridae advocarec; & honoribus muneribusque ma- 
&atum,haud quaquam libenter,ex aula dimitteret. Hifce gravis- 
fimis difficillimisque laboribus ac curis diftringebarur nofter; 
his meritis , hac virtute gratiam fummorum fibi in Imperio 
Principum conciliaverat; his denique, fane ampliflimis, digni- 
catibus honorumque titulisac emolumentis incedebat ornatus, 
cum in Palatinis terris confideret , aut inSucviae Franconiaeque 
finibus, urbe Electorali pulfus; divagaretur. Sed 2nguftiores 
erant pro immenfa Viri virtute ac fama termini, quare in am- 
pliores eum campos fata deducebant , cametfi per vias; ut folet 
fieri in humanis, minime omnium planasauclaeta^iles. Deva- 
ítatae jam jacebant perfida Gallorum irruptione & miferrime 

Cent. I. C 1. Appena, (Uu) afti- 


238 REN 595 0C S8 


afflictae terrae Palatinae ,amoeni(fimae illae & omnibus naturae. 
parentis donis largiter ditatae; Hoftium fürore , caedibus , rapi- 
nis, incendiis omnia confümta; expugnata munimenta,direptae 

urbes , oppida folo aequata , extremam univerfae illi parti Ger- 

maniáe ruinam pracfagiis haud quaquam vanis minitabantur, 
& metu difcruciabant animos mortalium. Et jam metropoli 

Heidelbergae certum imminere videbatur exitium, cum undi- 

que defugientium eam ftragem incolarum agmina paffim per 
vicina ad ftationem tutius capiendam diffunderentur. Quibus 

turbis climinata pariter Franci familia in urbem Francofurten- 

fem conceflerac,illo interea ad latus Magni Teutonicorum Ma- 

giftri; quem modo laudavimus , adhaerente, Heru mque indul- 

gentiffimum per omnia fortunae ac bellorum praccipitia fecta 

tO. Ieitur cum eflec conftitutum caftra ad Rhenum fequi, & 

Moguntiacae obfidioni intereffe , individuus nofter erat Prin- 

€ipi comes , arcanorum etiam particeps ac confiliorum. Quo 

pacto tüm aliis perquam multis Imperii Principibus innotuit; 

tum praecipucSereniffimo Saxoniae Ele&ori JOANNI GEOR- 

GIO III. Heroi fortiflimo cui jam primis adolefcentiac annis, 

cum Francofurti faucium deftillationibus & ulceribus graviter 

laboraret , opem (alutarem tulerat, & ea ratione fummum fui 
defiderium in animo Principis reliquerat, uc plus fimplici vice 

€um ad fe modis omnibus pertrahendum conftituiffet, literis 
tamen eam ob rem fcriptis, nefcio cujus reatu interceptis, cer- 

te nunquam eo perlatis, quojuffae fuerant abire. pfo igitur 

Electore in caftris tum ex hemitritaeo graviter decumbente , Fi- 

lioque cognomineEle&oratüs herede ac poftea fucceffore, irenr- 

que £einone Flemingo Polemarcho dyfenteria caftrenfi mife- 

rum in modum éxcruciatis , experitus eft prae ceteris Francus; 

qui labafcentem horum valetudinem vigori priftino refticue- 
rct ; quae res cum plane ex voto, uti ejus omnia, ceffifler, lar- 
giflimis dignitatum & honorariorum oblationibus follicitatus 
fuic ingens Franci animus, ur in patriam reduci fefe pateretur; 
omnibus ibi, quaecunque expeterer, rnunerum fplendoribus ac 
rei 


8h. 


-889 Jo( $8 - A 


tei familiaris emolumentis ex voto cumulandus, Quid face- 
ret in hoc bivio conftiturus ? Ecquid aliud , nifi quod quisque, 
cui falus fuorum cordi eft, & qui deliberato animo omnia re- 
rum momenta prudenter exputat, fibi exiftimaret faciundum? 
AGum videbatur cum Palatina ditione, dulciffima hactenus vir- 
tutis fuae nutricula ; deturbati fedibus inquilini, Academia dif- 
fipata; nec in eo diícrimine pronum erat fe:eniora fperare , in- 
ter primordia belli proceíTu & contentione acerrimi —Igicur 
tam benignis atque graciofis Ele&toris clementisfimi votis obfe- 
cundans ,cum exiftimaret Divino haec omnia nutu evenire, utc 
ampliorem eo pacto locum virtuti exercendae nancifceretur, 
confenfic demum in eam migrationem , fiquidem abs Hero in- 
dulgentiffimo LVDOViCO ANTONIO, Magno Ordinis T heo- 
tifci Magiítro, cui hactenus fe fuaque minifteria prae ceteris ad- 
dixerat, ut eum fine ingratiis dimitrerec, poflet impetrari, 
Quod quidem aegre effectum , neque nifi ad tempus conceffum 
Franco ut alieno.dominio íc (ub;iicerec , & hac ratione commo- 
datus magis quam € manu dimi(lus poflet videri. Tranfiit ita- 
que in familiam Saxonis annuo fepringentorum Joachimico- 
rum ftipendio honoratus, munerisque pariter Profefforii fpar- 
tam in. Academia Vitembergenfi cum forte vacantem obivit , ut 
pergeret de Principura non minus valetudine, quam commo- 
dis philiatrorum , quod femper fecerat , bene mereri. Vix au- 
tém erat cum familia Vitembergam delatus nono atque oQua- 
gefimo labentis faeculi anno exípirante, cum in aulam evoca. 
retur a Principe fuorum cumprimis amante, Franci longe a- 
 mantiisfimo, ibique per hiemem decentus, fub acftarem rurfus 
in caftra Imperialia ad Rhenum cum. Domino concederet. 
Quas ibi morbis late in campo graílIantibus aerumnas , quae tae» 
dia,quaanimi nullis unquam laboribus fatigati conftancia fufti- 
nuerit , facile fecum repurabunt, qui eifere cocidie ad. fefqui- 
cencum aegrotancium fuifle fublevandos , quod ex cjus contar 
pugillaribus, func confideracuri. | Duxerat eo fccum majorem 
natu ex filiis, medicinae facris jam initiatum, quae nunc íumma 

: (uu) 2 cum 


340 E »34 


cum laude nominis ab eo mitum in modum illu(ftrantur, fed 
parum aberat, quin ambo perirent , caftrenfis morbi vehemen- 
tia , aut potius laborum tam ftrenueactorum magnitudine. DEI 
ramen benigna ope, quamprimum ad Helvetiae fines cflet de- 
- ventum , uterque ferenioris & magis defaecati aris tractu mox 
convaluit Inde domum reverfum primaria apud Lipfienfes 
medicinam docendi cathedra , eidemque annexus Decuriona- 
tus ejus ordinis perpetuus praeftolabatur, quae duo munia Go- 
defridus W'elfcbius , nominis ac fcriptorum fama celeberrimus; 
per annos bene multos non fine laude infigni obiverat, Jam: 
- que adeo Francus Ele&orali maudato fuccefTor ei datus; invita- 
wusque humanisfimis Profefforum literis; vafa colligere occoe- 
perat; cum ecce Leucorides Mu(ae, non ferendum fibi ratae , ut 
ram il'uftre ac decorum fidus tam repente ad Philyreum Par- 
naffum radiis fuis colluftrandum'abícederet , precibus agunt 
apud Principem, omnemque in fanctiori confiftorio movent 
lapidem; ut ne tránsferretur ad vicinos; cujus abitus prorfus 
ipfis videretur intolerabilis. | Accedebat & Magnatum in aula 
fuafus & amicorum recta fentientium , quorum eo fere cende- 
bant monita, ut ex Maronis confilio laudanda quidem effe ru- 
rà ingentia , exiguum tamen praecipue colendum Francus intel. 
ligeret. | Paret ille amicis compellationibus & pinguiori emi- 
neptiorique muneri , tenuius iftud- praeferc, cui jam affve- 
verat Quamlaudabilem profedo & raram animi continentiam 
Septemvir, ubi refcivit, compenfandam merito exiftimans ae- 
des fatis amplas & commodas in urbe, praediaque in agro Vi- 
tembergepfi neutiquam fpernenda , quae fifco ceflerant , hofti 
menti qualiscunqve loco ád eum jusfit cransfcribi. Nova haec 
gratiaé plane fingularis dócumenta ,uti arctius ad obeunda mi- 
 nifteria adftringebant generofos Franci fpiritus; ita nihil quid- 
quam cunctatus Herum denuo ad Rhenum Nicrumque contra 
juratos Imperii hoftes dimicaturum comitabatur, tametfi jam 
, tum mula in hoc naturae labafcentis ex incemperie vifcerum 
multis modis corruptorum fefe proderent indicia. Quae fane 
| | : po 


488 oC $i — m 
poft, ubi ad ipíam expeditionem effec deventrm, in extrema 
conjiciebant Heroa fortisfimum , ut quem nec barbarorum nec 
illis quidquam concedentium ceterorum Germanici nominis 
hoftium tela in moriendi necesfitatem con ecerant, nunc brevi 
temporis fpatio febris vehementia confe&tus apud Tubin- 
genfes exfpiraret , Princeps fane clementia in cives, feveritateac 
invido arimi robore in perduelles & hoftes nemini fecundus, 
ac longiori eam ob rationem vira longe dignisfimus. Brevius 
fuit fuccedentis in Patris loc&m JOANNIS GEORGII IV. im- 
perium , neque minus tamen propitium Franci virtutibus , cui 
facta p:ullo ante donaria refcripto formavit, & cum nomine 
Academiae fa;undus orator fidem Fi publicam fol'emni jura. 
mento, quod hom:gium vocant; alligaffet. concepta veibis di- 
fertisfimis oratione ; ita fibi eam mirum in modum placuifle 
teftatus eft, ut typorum miniflerio expreffam in omnes di- 
tionum fuarum angulos diffundi fuis fumptribus decerneret: 
Augebat pronam in eüm Principis voluntatem felix & expedi- 
tà curatio , cum àb cquo excuf(lus gravisfimas laefiones perfen- 
tifcerec, facie con'ufa ac miferandum in. modum deturpata , 
quae tamen mala Franci confiliisac efficacia praefidiorum mox 
vifa mitefcere unde Heilbronnam ruríus cum Electore coneee- 
dens,in Eo a morborum infultibus tuendo fidelis ac follieiti 
Archiatri parces omnes cumulatisfime explevit. MNeutiquam 
tamen pra-ftare potuit, quin ex caftris ad fuos reverfus& vario- 
larum maligna foeditate impetitus mox rebus humanis exime- 
retur, fumma regiminis ad Fratrem delata F RIDE R1CVM 
AVGVSTV M, cui potentisfimum deinceps Poloniaruri re« 
gnum fafces fübmifir cum diademate. Hic eadem prorfus, 
qua Divus Parens cum Fratre id egerant ;clerpentia ac benigni- 
tate Franci virtu:em eft profequutus , comitem fibi deligers, 
qui ad aufpicia gubernationis capeflenda proficifcenti latus 
clauderet. In Pannopiám quoque ad Turcos ab Imperii finibus 
profligandos concedens, Franci offcia prae ceteris fibi cormo- 
da fore ratus expetierat; verum hic itinerum difficultate & mole 
(Uu? 3 cura- 


342 | E 2€ 


curarum nimis adhuc fatigatus , quiefcendi fpatium flagicavir; 
& fingulari. Principis clementifIimi indulgentia facile obunuic, 
Jamque alii facorum ordines inítare videbantur,eo collinean- 
tium , ur ingencis pretii depoficum, quog Saxoniae ha&enus u- 
tendum früendum commodaverant, nunc reddi fibi juberentac. 
omnino repofcerenr, in eminentiori folio collocandum. Praclu- 
- ferat fubicariae converfioni , quam nofter extremam fuit exper- 
tus , Reverendiflimi Electoris Moguntini FRANCISCI ANSEL-- 
MI defiderium , Francumad fe modis omnibus pertraberedifcu- 
pientis, cujus in. medendo incomparabilis peritia ac fides in o- 
mnium ore verfabaurur. Necabnuerar nofter magnopere pri- 
flini cumprimis Heri, cui unice fe carum fciebat, borcatu com- 
pulfus , ( Magnum rurfus Cruciferorum Equicum Magi(trum 
- facile intelliget, qui haec legit) qui vices Electoris viventis ge- 
. rensin ejus demortui locum fucceflor erac deftinatus fuífragiis 
Canonicorum. -. A(t.cum jam in.eo effent res, ur in vora Prin- 
. cipum, demiíla voluncatis fubje&tione , Francus confentiret ;. 
improviía huiusmors apud Leodieníes decedencis in flore aeta- 
Us, omnia curbavir , noftrique animum luctu & aegrimonia 
 oppreífum, ad capienda longc alia confilia commovit.  Solli- 
Gitaverat yirum jam aliis fuper alias literis /oanges Rudolphus 
Kiagelmanuus , Seteniffimae CHRISTIANI V. Daniae Regis Ma- 
jeftati a Con(iliis Juftirisriis & incer Archiatros plane eximius, 
ucin muneri pliffimi coníforcium veniret , veteremqueadeo, - 
quae in Academia olim Jenenfi coaluerat , amicitiam locorum- 
ac cemporum fpatiis divulíam eo pacto redintegrarer. — Heic 
durum quidem videbatur viro patriae amantilTimo, ingraveícene 
te jam aetate ex ejus finu, quae omnibus honorum ac forcunae 
. blandimentis hactenus foverar , in diffiras admodum regiones 
Íecedere; attamen cum DEL nutu fe vocari in:ellicerer, quem 
fummum rerum fuarnm moderatorem (emper eít veneratus, 
caufíasque ejus confilii fufcipiendi inveniret. & mulcas.& gra* 
ves, quas heic la:ius dizucere nihil actinec , conce(lic candem 
in vota amici, € eadem animi conftantia , qua ex amoeniffi- 
| mo 


/ 


| 4$ 29( 88 444 
mo ad Rhenum tractu ad lares patrios cransmiferat federn for- 
runarum , candem nunc ad cerras alio pene fub fole calentes 
provehere nihil deo morabatur. Quam acgre dimife- 
rint ex complexu artiffimo Aula & Academia, pronum reor hà- 
riolari , qui & viri ingenium noverit omnibus amabile , adver- 
fum nemini, &inpumera confideraverit commoda, quibus ca- 
rendum fuit amicis , eum absfe non fine fummo dolore ac vio- 
lentia avelli incaffum quiritantibus. Sed eundumfuit omnino, 
quo fata vocabant, & füprenrus fatorum arbiter nutu compel- 
lebat, neque longinqua viarum , nec itineris per irhofpita pro» 
tracti difficultas moras debebant injicereanimo zd omnes evén- 
tus compofico, praefertim cum taedia moleftae peregrinationis 
abunde cormmpenfarentur fublimi muneris novi dignitate ; emo- 
lumenta fecum ducentis füpra, quam credi poflit aut fcribi, 
inyidenda. Cum Lubecam tranfiret , elegantiffimam ex ea- 
rum ceníu, quas Hanfeaticas vocant, civitatem, & opibus ex 
commerciorum ufu affluentiffimam , aute admoduni tque o- 
pipare per aliquot dies cum familia exceptus eft db ampliffimio 
urbisfenatu , cui merita viri ac famam irgcefferac /Vicolaus Hatt- 
nekenius , Clariffidi nominis Medicus , inter amicos virtutis 
Francicae facile primarius, Atque ita tandem per Vagriem , 
Lalandiam, Falftriam Sialandiamque aeftivo itinere fofpes cum 
fuis ad urbium Regiarum ocellum; Hafniam devenir; ibique 
ad folium Regis Augufti humillima fubjedione provolutus; ea 
benignitate ac gratia receptus eff, ut ma;orem nusquam fe re- 
peritle, immo nec fperaffe quidem laetus ac futurorum plenas 
ad amicos inde refcriberec. ^ Neque fefellit vatem hoc felix & 
optabile aufpicium ;'ita enim Regum optimo charus, ira Regi- 
nae incomparabili gracus füir, ut utriusque favorem fervarec- 
illibarum. & novis honorum cumulis oncratus, vix alibi majo- 
ra fencétutis fuae praefidia ac fanlize firmamenta potuifle ac- 
cide:e, praeterquam in bedtis his regionibus , incelligeret. Paa- 
cis ab adventu menfibus orphanocrophii fumptibus plane Re- 
9iis exftructi curam: ut gererec; omniaque ad falutis publicae 

iücre- 


^ 


S. | 49$ )o( S 


incrementa dirigeret, accepit in mandatis 5 altero inde anno ad 
fupremum Jufticiae tribunal admotus ,uc coníiliis pariter fuis 
rempublicam juvaret , incer purpuracos patres coníedict , infti- 
tuto fane fapientiffimo, cum ab omni tempore ii habiti fuerint 
optimi regendae civitatis moderatores , qui humani corporis 
ejusque morborum coguitione exacta bene praeparati & in ar- 
ce falucari exercitati , valecudinisfervandae ac reparandae prac- 
cepta ad conítituendam. tuendamque rem publicam poffenc 
- transferre. Interea facalis hora , cui fruítra folent obcendi 
.probatiífima artis praefidia , terris ereptam Regis maximi 
. .Majeftatem coelo; qua(i novos fplendores conciliatura , intule- 
.rac anno faecularem proxime praegreflo , ucfollemnes jubilae- 
orum pompas cafus omnium maxime luctuoíus , & Regno 
vix tolerandus antecederet. Ei cafui füccumbere fuiffec vifa 
omnis regio , nifi fuccefforem habui(Iec Regiae dignitatis , FRI. 
DERICV M , belli ac pacis gloria eminentem , & Divo Parri in 
.omnibus aequiparandum , quem ut fervent diu incolumem 
Dii immortales, & fortunam defítinatis parem , victoriarumque 
impetus largiantur , omnis populorum coetus , omnis ordo ex 
animo voyet atque precatur. HicF;ancum in (tatione, quam 
. maícule tuebatur, firmavit & Archiatrorum Comitem declara- 
vic, opem ejus proficuam fibi & Regiae familiae aliquoties ex- 
pertus, ut hac ratione pauciffimi forte vixerint, qui cum no- 
ftro conferri numero & amplicudine munerum opido illuftri- 
.um mereantur. Duorum Regum egit Archiatrum , & odo 
utiqueS. R. I. O&ovirorum ,ut de Principibus & Magnatibus ni- 
hil heic porro dicamus, quorum calculos quis nobis expediat? 
Summa funt haec, fateor , & fruítra (ane a perquam mulcis fae- 
pius expetica ornamenta; eàdem camen fulgore etiam novo il- 
luftrata fpe&tantur, fi celeberrimá focictacum literariacum com- 
mercia cogites, quibus ille nomen dedit , hae nomini reculerunc 
immortalitatem. | Leopoldtna naturae rerum perquirendae di- 
cata fodalitas, eodem. ipfi anno, quo Heidelberga cachedram 
detulit, inter fuos cífe cooptatum fignificavit, & cum nemo 
unquam 


49 )o( SER 34y 
anten EMITE IS NS are pac d iMac 
unquam hoc uno minus obfervatus fuiffet otiofus, Zrei cogno- 
mine condecoravit, ob miram excelfi ingenii felicitatem & 
perípicaciam. Poftea eciam inter primores hujus ordinis, quos 
 Adjunétos vocant, eft cooptatus auctoritate celeberrimi per 
Germaniam & omnes terrarum partes Medici, D. Joannis Geor- 
gii 'olcameri, qui cum erat focietati a praefidiis, Inter cetera 
eruditorum hominum fodalitia, quibus Italia eminet , Acade- 
mi eorum , quos vernacula appellatione Recuperaíi vocant, 
caput praecipue eífert, cujus Academiae antefignanum cum 
ageret Carolus Pafinus ex profefforio apud Patavinos ording, 
numorum cumprimis veterum exactiori cognitione celebris, 
tum alios fatis multos ex Germanis literarum ufu fpectatiori- 
bus in eas parces pertraxit,cum praecipue Francum ca honoris 
dignatione ornandum fibi cenfuit , amicum veterem ac fami» 
liarem , & quod rei eft capur, in oraroria facultate & pangendo 
carmine nemini quidquam concedentem. — Regia denique ma- 
gnae Briranniac Societas praeftantiffimis in ftudio naturalis fci- 
entiac meritis effulgens, cametíi rarius ad exteros vifa fuerit 
transferrefua contubernia, Franci tamen famae ac virtutibus id 
dedic , ut in tabulas fuas referret nomen ejus longe fplendidiffi. 
mum. Quodvivacioribus eriam mox fuit radiiscolluftratum, 
cum Divus Imperator LEOPOLDVS equeítrem ci & familiae 
nobiliffimae dignitatem conferret, qua dudum pollebat ex do- 
étrinae merito & munerum maxime füblimium, quae camdiu 
cum laude fuftinuerat, amplitudine. Palatii etiam Laceranen- 
fis Comitem fecic, qua dignitate ornati vi.es Cacfarisagunt in 
creandis omnium generum Doctoribus, Poetis etiam laurea de- 
corandis , Notariis defignandis, reftituendis famae fpuriis, aliis-- 
que hujusmodi negociis Imperiali autori: onficiendis. Huic 
noftri nobilitati , ortu, do&trina, meritis, officiorum fplendo- 
re , gratia denique Cacfaris ftabilitaeac firmatae, ne quidquam 
deeffet , providentia numinis fa&tum, ut eodem anno , quo do- 
&oralis dignitas conferebatur , matrimonium accederet cum 
virginé generis ac virtutum fulgoribus nobiliffima, Z4aria Ev- 

Cent, 1, CF HH. Append, - (Xx) pbro- 


/ 


346 EN BC 


phrofyna Chemnitia de Siromberg , Chriftiani filia , qui Judicem 
apud Argentoratenfes egerat iri cribunali difceptationibus cir- 
ca rerum commercia forenfibus confítituto , nepce Chriflo- 
hori Cbemnitii de Stromberg, JCti, cui praeclaris apud Waldec- 
canos Comites, Electorem Palatinum & Vormatienfem Rem- 
publicam muneribus defunéto, Caefarlocum fuos inter Con- 
filiarios ac Senatores urbis Vindobonenfis fecerat. Pater hujus 
& ipfe multis ac magnis in Ecclefiam Simmerenfium , quam 


regendam fufceperat, meritis illuftris ex fratre fuerat progria- 


tus immortalis famae ac doctrinae Theologi , ZMartini illius 
Cbemnitii , cujos nomen & fcripta cedro digniffima nullae un- 
quam temporum ac fatorum injuriae obliterabunc. — Huic an- 
tio rüentis faeculi primo extinctae, & per omne, quod reliquum 
ducebat , vitae fpacium defideratiffimae, cum folicudinem nec 
vitae geríus perferret , nec ingruentisfenectutis incommoda per- 
mitterent ,facceflfic in thori confortium Catharina Wildia, ma- 
trona, gravitate moris, peculio, ac feverarei familiaris cura fpe- 
Cabilis, quae m?ricum cum letali morbo conflidantem ope 
nunquam defeffa juvic & in tumulum condidic.— Amabile ve- 
roiftud prius & fex fupra triginta annos mira animorum con- 
cordia exactum conjugium feptem liberorum proventu fuerat 
fecundum, ex quibus quatuor acerbo funere primis infantiae 
annis extincti cres per DEI graciam fuperfunt, partamque ab 
utroque párentum nobilitatem, virtute nequaquam aliena col- 
luftraram , fa&torum meritorumque gloria cuentur.  //aria 
"Elifabelba , decus elegantioris fexus & Gratiarum nobile myro- 
checium a Viro ampliffimo , D. Joanne Joannida , Regi a rediti- 
bus ex Hadelenfi provincia colligendis, virginei pudoris prae- 
fidium paffa eft expugnari, cui in matrimonium ceffic quin- 
queunio ante patris obitum , nuptiali convivio follemniter ex 
Regis munificentia ddornato. Inrer filios primigenius D. Gt- 
orgius Fridericus medicinam antehac excra ordinem apud Vi- 
tembergenfes profiteri juffus, nunc in Regia Hafnienfium uni- 
verfitace arcis pariter falutaris ac fublimioris HT pe 

effor 


4$ )o( See 347. 
feffor ordinarius ,ingenio par genitori ; nec minor doctrina , ele- 
gantiflimis jam fcriptis beavit orbem literarium, nec definet por- 
ro de ftudiis bene& praeclare mereri: Hujus etiam nuptiis Pa- 
rens decem ante obitum menfibus interfuit cum lectiffima vir- 
gine /Haria Sibylla Rodriguezia celebratis ,cujus pater Carolus 
antiqua apud Madritenfes ftirpeoriundus, CHRISTIANO olim 
V. fapientiffimo Danorum Monarchae linguarum in Europa 
cultiorifrequentatarum peritiam inftillaverac , earundem poftea 
in equeítri, quae apud Soranos eminet , Acidemia Profeffor 
conítitucus. — Gerardus Erneflys , Georgii Friderici frater alacris 
& adomnia exprompri ingenii felicitate patrem referens, faci- 
litate etiam pangendi carminis pene excemporanea commen- 
dabilis, ad elegantioris doctrinae ftudia exactiorem Juris Ra- 
mani eorumque, quae eo pertinent, cumprimis hiitoriarum 
omnis aevi cognitionem adjecerat , quam ob rationem judi- 
cio deleus fuit, qui Legatis Regiis ad tractationem Pinneber- 
gicam miflis , inde aliis in Sueciam, rurfümque in Hifpaniam 
ablegatis ad fcribendas fecretiores literas miniíter ad jungeretur. 
Quibus officiis dexterrime & cum infigni nominis laude per» 
tunus, Themidos Flifpanae arcana prodidit libro fane ledtiffi* 
mo ac bonae frugis plenillimo, quo tanquam praeclaro fpeci- 
mine , quantos in fe do&trinae neutiquam vulgaris chefauros 
contineat , evidenter monftravit, rogandus propterea a peritis 
rerum acftirsatoribus, ut plura hujusmodi condere pergat in- 
duftriae fuae atque eruditionis reconditae monumenta - Hac 
filiorum ad laudem paterni nominis graflantium virtute ccquis 
non beatiflimum dicat Georgium , feffum aetate ac laboribus 
Aclantem ; qui Mauritaniae illo Rege longe felicior , non in 
unius Herculis humeros ut deponeret grave onus , necefle ha- 
bebat, fed duobus (uffülciebacur iisque ex fe prognaris, fortifli- 
mi fpiritus juvenibus , qui tradicum a parenteillud famae acter- 
nitatisque depoficum alacres in fe füfciperenr, & invicti animi 
ac ingenii robore erecti perferrent , nec gravati tantae molis one- 
r€, nec defarigatj. | Haec una omnium planiffima ad immor- 

: (Xx). 2 tali- 


348 X5 20 Ge | 
talitatem via, cum accifis ob aetatem viribus; & fenili mar- 
core confecti in progenie quafi rejuvenefcimus , germinantem- 
que novo flore nominis ac meritorum gloriam füccrefcere vi- 
demus & ad feram usque pofteritatem propagari. Qua fuavi- 
tate, tanquam nepenthe aliquo, mirum in modum delinitus no- 
fter vix fentiebat procedentis fenii taedia , fractique laboribus 
corporis infirmitatem pene folus ignorabat. | Sed ifti camen ni- 
hilominus, qui obvenerant quinquagenario , languores incre- 
menta fümere ob(ervabantur , & arcthriticos faepius doloresfe- 
eum ducebant, quotannis fere, praefertim ubi in Boreales oras 
concefferat; recurrentes & extremo vitae cempore relidtismani- 
bus p xs que;q ibus E. infefti, ad humeros &bra- 
chium finiftrum farali impetu proruentes , uc pronum eflet in 
debili ac enervato corporefuneftaomniafufpicari. Huic malo 
accedebacvitalium humorum in vappam liquefcentium intem- 
peries , fcorbutum vocare folent Balthici maris accolae , unde 
pedes oedemate curgentes aquam intercutem in propinquo effe 
minitabantur, refpiratio fufpirio & gravi afthmate cohibica au- 
ram vitae confervatricem intercludebar , gravioraque indies 
accedebant fyraptomata , quibus nonnihil exufu praefidiorum 
probatiffimorum repreffis , Reginae Sereniflimae nutu, quae 
mire follicita erat de Archiatri fui valetudine , ad vicina in ar- 
ce Fridericiburgica tempe cransferebatur , aeris ibi purioris tra 
hendi cauffa. Cum acceffifle: , nonnihil levaminis initio perci- 
pere viíüs erat fibi& aliis , fymptomatum vehemenria tantil- 
lum  mitigata , ut fpes ingens affulgeret felicius. omnia 
caíüra , nec rem plane effe in conclamarto. Sed & heic ta- 
men ,ut ille ait, in medio Tibure Sardinia erat , cum fato- 
rum lege omnia poítea in pejus ruerent, & corpus de- 
niquelanguore & pervigilio confectum febri decretoria penitus 
opprimeretur, Cujus ille affultum forti & ad omnia praepa- 
rato pectore excipiens, poft deeendiiin Fridericiburgenfi feces- 
fu moram Hafnienfes lares repetiit , gratiis prius devotiffima 
mente Reginae pro cam eftufa indulgentia perfolutis, amicis, 
quorum infolabilis erat in hoc difcrimine aegritudo; im 
| valere 


| 495 )0 788r | 349 
valére juffis «Domum vix relatus ,qui nemini unquam in vita 
gravis fuerat, erga omnes mirum in modum placidus , placida . 
morte , quafi fomno preílus, occubuit poftridie iduum Junia- 
rum, anno quarto decimi octàvi a natoServasgre faeculi , fexa- 
genarium vix egreflus .longiori fane vica, fi quisquam unquam 
alius, longe digniffimus, Exuviis terrae. matris gremio illatis 
jufta funebria tecit D. BarfboldusBotfaccus , Theologiae Profes- 
for celeberrimus & facri coetus, qui in D. Petri aede colligitur, 
antiftes maxime venerabilis. Fufius & curatius omnia , quae 
nos heic ftrictim recenfuimus, enarrata leganturin diíerciffimo 
programmate ad funeris follemnia fcripto, quod ne cum aliis 
huiusmedi palantibus chartis interciderec, fummus vir D. /en- 
dcus Pippingus,(acrorum inaula Electorali SaxoricaPraefulCon- 
fiftorianus iudicio delegit ac facris fcriniis illarum, in quibus 
feptuaginta Theologorum ac feptem alterius quidem ordinis , 
fed facris tamen ftudiisatque operibus illuftrium virorum me- 
moriae fervantur, a fitu & oblivione vindicavit. 

 Habitu corporis erat Francus robufto ac procero, ftatura 
firma & in decoram gravitatem erecta. Facies ei aperta, plena, 
& mixtam cum lepore humanitatem fpirans; oris mira con- 
cinnicas genarum rofeo nitore adornata, vox acuta & ex mera- 
ciori potu , cum aeras ingravefceret, nonnihil ftridens, fonora 
tamen & auribus perceptu non infuavis joculorum obtutus co- 
mitatem prae fe ferebat & placidam manfuetudinem, qua vul- 
tus primo adípectu fcverioris lineamenta temperarentur ; fu- 
percilia nec faftum nocabant, nec indignztionem , fed in finus. 
leniter inflexos arcuata, quafi gemina iride coronabant feftiva 
oculorum lumina ; frontis eximius decor in ferenam fuavitacem 
exporrectus conciliandis fibi omnium animis a natura factus vi- 
debatur. Ut verbo complectar : aut in hoc, auc in nullo alio 
obíervares illam filiis fuis tantopere abs Hippocrate commen- 
datam habitus ac moris elegantiam ; adeo in ejus formatione 
omnia viderentur conípirafle fumma concordia , ut gratiofüs 
plane ac omnibus humanae perfectionis numeris abfolutus Mc- 
34$ 2T dicus 


2,0 482 )o( $&- 


dicus nafceretur. Veítitu utebatur comimodo cumprimis, &c 
qui corporis dignicatem decerec , ut.nec in aulis verfantem pro- 
fufior luxus invidiae palatinorum exponeret, nec in caftris in- 
ficerent fordes f&gatioticae, neque quidquam e(lec in eo ineptiae 
paedagogicae ( vulgus pedantifmum vocat ) ubi inter Academi- 
0$ veríarecur. in animi dotibus recolendis, cum ex antea 
commemoratis facile colligantur, vela licebit contrahere. 1a- 
genium, quoda natura nactus erat amoenum, perfpicax  fubtile 
& difficillimis etiam rerum momentis pertractandis idoneum , 
ftudio liberali ita perfecerat, uc nihil ei effec abftru(um, nihil 
inacceílum ; & de omnibus, quae ad fcjentias quidquam atti- 
nent , ubi occafio daretur, diífereret copiofe ; lucemque atter- 
ret fine. mora obfcuriffimis di(cepcacionibus, fi eo praefente 
Agerentur. Juvenem ad fe fuavitate fua percraxerant amoeni-- 
orum literarum ftudia , ut ad criticen usque proceflerit ac fae- 
penumero corrupta in Graecis ac Latinis autoribus loca ex in- 
genio emendaveric, quem in has delicias amorem neque pra- 
gmaticum poftea vitae genus , neque corporis fenio debilitat 
taedia potuerunt extinguere. — Poecicae faculcatis praecipue fuit 
compos, & extem porali facilitate verficulos effudic citius, quam. 
alii admorfis ad (anguinem unguibus longo ftudio conficerent. - 
Philofophiam , qualis hodie nitore & concinnitate fpe&tabilis 
docetur, par«ius attigit , praeterquam illam rerum naturalium 
formas ac mutationes profequentem , quam accurato utique 
ftudio perveftigavic, & probe per(pecta utriusque mundi ejus- 
que parcium hiftoria aditum fibi paravic planum & expeditum, 
ad recondita atque abítrufa artis , in qua eminuit , myfteria. 
His initiatus, & in cadaverum fe&tionibus, plantarum & hyles 
iatricae cognicione , chemicisque laboribus probe exerciratus - 
nihil habuit anciquius, ní(i uc morborum naturam prius incel- 
ligerec , quam ad illos curandos proveherezur, neque cruda & 
immatura ftudia propelleret a1 le&ulos decumbentium , fcd 
optimos & periciffimosfectatus magiítros, perípe&tis demum at- 
gue accurate expenfis rerum agendarum momentis; ad dne 
cuni 


I P2. MERERI 


E 


clinicam procederet, Salíe ridebac faepénumero infipientiam 
corum ,qui ad confultationes vocáti ubi de proximo morbi ge- 
nere confticuendo rra&atio eft, faltim efle debet, in alia omnia 
dilapfi de triplicis elementi particulis garri∫ de hamatis, de 
ftriatis , de poris aecheri peregrino imperviis, quafi inter occül- 
tas veterum qualitates , quas ineptiflimo rifu exagitant, & hanc 
mirabilem peregrini moris etherem quidquam differentiaein- 
tercederet ; denique fi nihil iftaec omnia ad rem profitearis, au* 
res tibi cornmentis frigidiffimis obtandunt, & moleculas fuas 
vel centies ingerunt ipfo nomine monftrofas, cüm nemo, cui 
fincipuc Mino eft, gigantulas vel procellulas ferio dixerit. Cer- 
te qui haec luxüriancis ingenii commenta quidquam ad mor- 
bos fanandos conferre (omniant , hos eodem ferme vefaniáe 
genere correptos apparet, quo illi agitarentur, qui Tullii ali 
quam oracionem aut Maronis Aeneida in prima literarum ele- 
menta difcerptas verius, quara refolutas , adolefcentibus ridict- 
la oftentatione exponerent, & in miro artificio fibiacfagacita- 
. ti fuae plauderent , in hoc uno potiffimas Poetae atque Oratoris 
partes contineri & maxime abfolvi clamitantes.  Incongruum 
eft omne, quod e longinquo petitur, cum falus hominum in di- 
Ícrimine verfatur , fubfidium ; nec remotiffimae hujusmodi ab 
affectus natura ideae ad eum curandum ducunt; abducuntma- 
gis & impediunt, immo (qucd Thale'i contigit noQturna deam- 
bulatione fidera contemplanti , cum viae potius falebras debe- 
ret) in foveam praecipirant. Propius debent nofci valetudinis 
hoftes, cum quibus cominus eft pagnandum, fi debellare velis 
& victos in triumphum ducere. Hac inre, fi verum fateri ve- 
limus, immanequapntum dicemus praeftitiffe felicia artis rio- 
ftrae conditorum ingenia novorum hominum arrogantiae, quo. 
rum fíciolis & frivolis plerumque vitilitig2tionibus eo fere rio- 
ftris temporibus res devenerat, ur vera genuinaque medicandi 
ratio interamiffa ac deperdita reputàretur. Verüntamen quae 
laeta cft negotiorum fubinde conclamatorum converfio,excicati 
tanquare a; vecerno praeclariffimorum hujus actatis virorum 

; 2znimi 


3/2 «199 xo ( $86 


animi fortiter fe(e opponunt furilibus Xrophis jam ad meram 
barbariem proclivibus , & viam. multo abhinc tempore defer- 
tam relegunt mon(trantque di(cendi cupidis , qui calcataa Pa- 
tribus veítigia premendo per accuratas morborum ac fympto- 
matum obfervationes, praefidiaque iisdem ratione applicata re- 
&e ac feliciter in artisoperibus difcunt progredi. Non aliara- 
tione ad illum famae & praeclare factorum , quem in arte ob- 
tinuit , apicem graífacus eft Francus ; neque alio itinere alumnos 

- deduxit, quorum ane plurimi ex ejus fchola egreffi optato uti- 
que füccelfu medicinam faciunt, & in civitacibus, in Academiis, 
in Regum Principumque palatiis oraciffima cum meritorum 
tanti praeceptoris commemora'ione verfanrur. Neque inter 
haec duntaxat pomoeria fcfe continere poterat magnus noftri 
animus; in omnem quacunque pater , doctrinarum ambitum 
diffufus; juris eciam prudentiam , quae fororio ia quampluri- 
mis nexu arti noftrae jungitur , ftudio pertinaci attigerat , adco 
ut amici fui 7oannis W'olfgangi Textoris , JCci celeberrimi fuafu 
& confilio oblatam lauream fupremi in jure utroque honoris 
indicem pene fuiffet paffus vertici fuo imponi nifi facius duxif- 
fet mereri ejusmodi ornamenta quam adipifci. Egregiae certe 
acceffiones, quom praeclarum Pauli Zachiae de quaeftionibus 
medico-legalibus opus locupletavit , fatis loquuncur ad omnia 
fufficientis vigorem ingenii De (acris ftudiis non dubicab;t , 
qui exegeticos in divinum codicem commentarios cogitaverit, 
quorum e plus quam ter mille au&oribus congeítorum m»lem 
in plura volumina novimus excreviffe, Scriptorum, faltem 
praecipuorum , feriem hcic recenferemus, a filio jam duodeci- 
mo abhinc anno peculiari (yntagmate confignatam , nifi ca 
commodius ad calcem hujus fcriptionis fubjecta legi poffe, in 
proclivi effec judicare. Hac induftriae in omni doctrinarum 
encyclopaedia exercitatae conícientia, nunquam fuit. inflatus 
Georgii animus , ut potius fÍpicae in mo:em granorum copia 
curgidae caput demitteret, quod alii, in quibus nihil aut pa- 
rum eft bonae frugis , ridendo faftu accollunc & immenfos, ny 
as 


-9$ )o( Q8 353 


| ii 
diis difplicerer, eruditionis fiae fines (oliac (ine aemulo admi- 
rantur. Norunt omnes , quibus Francum nofíe datum fuic, 
quam feftivo fueritviramocniflimus ingenio, quam referco fa. 
libus & lepore mirifico , uc ejus confuetudine non nifi invit iffi. 
me carerent , quibus femel facta fuiffet (uaviffimarum cum eo 
confabulationum copia, e(fetque eam ob rem non minas gra- 
tus genio virorum Principum, quam ob medendi peritiam, qua 
pollebat prorfus fingulari. .—N;hil enim magis decet curandae 
mortalium fàlutis artificem , quam haec moris fuavitas & ele- 
gantia, quamirum in modum mulcentur depreffiae grotancium 
animi, & dolore angoribusque mifere coníe&ti recreantur. So- 
. lent,qui ira funt affecti , erga omnes cfTe benefici & obvia hue 
manitate venientes opemquc implorantes excipere. Franco 
nihil humanius, qui five confilio effec opus, five officio , nun- 
quam deferuit horum indigos, & faepe cum difpendio rei farni- 
liaris juvit egenos , etiam qui pudore intempefítivo retenti ma- 
la , quibus confumerencur , nollent exponere. Nemo ab ejus 
adípectu triftis receflic unquam; nemo-cui dicta aut facta noítri 
graviter ceciderint , aut quacunque in re. fuerint damnoíà; e- 
contrario nullas eft in vira defugifle vifus curarum follicitudines, 
laborumque moleítias , non alio confilio, nii ut opitularetur 
ejus auxilia implorantibus, & quacunque opera de clinicis , de 
re publica, de univeríis bene liberaliterque mereretur. "Virtu- 
tum chorum, quarum fane nulla in Franco defiderabatur, co- 
ronabat religiofa in DEVM pietas complementum ac cynofu. 
ra ceterarum omoium , quae in mente noftri fedem ac domici- 
lium invenerant. Haec una,cum ceterarum monumenta dií- 
pereant, fuperftes coelo intulit ac beatarum mentium habita- 
cionibus animam Servatoris gratia ac merito a nacvis, qui hu- 
manae conditioni obhaeferant , perpurgaram, Haec & hu'us 
vitae commodorum & aeternitatis promiffionem habens , fcli- 
cem modis omnibus reddidit ac verorum copia bonorum af- 
fluenrem, animumque in adverfis acque ac prof; peris conítanti 
ferenirate gaudentem immortalitati confecravit. Fpit autem 


Cent. I. e$» 11. Append, (fiy) haec 


34 325 Jo( S | 
haec non fucata, qualis eft apud rnultos , fed fincera prorfus & 
notis infignis omnibus, quae ad difícernenda a vero fimulata 
requiruntur. Ab eo fane cempore, quo matrimonium cele- 
bravic, facrum Bibliorum codicem feptuagies quinquies perhi- 
becur a capitead calcem pio ftudio perlegifle, quod probe fciret 
. profpera omnia DEV M ac divina amantibus, adverfa & criítia 
Ípernentibus evenire, adeoque primam efle patrifamilias curam. 
eréndam;ut & ipfe majores cotidiein animi fanctimonia pro- 
ectus fenriat, & fuis exemplo fit; ac facem praeferat ad vitae 
hujus curriculum fumma fidei ac probicatis contentione eme- 
tiendum. . Neque le&tione folüm: vaga & perfunctoria fuit de- 
IeGatus; exegeticae iftae, de quibus fupra didium;commenta- 
tiories fidem faciant , quantam adhibuerit curam ut nihil intel: 
ligeritiam fugeret eorum, quae difficiliora poflent haberi, & 
crucem figerent incerprecibus. Hac cum effec mente, cametft. 
. plures haberet Saxoniam relinquendi «auílas, eam tamen 
principem fui(Ie novimus; quod , cum: propius intueretur, qua 
paucorum hominum vafritie & technis , cecerorum vaecordia 
& (implicitate, infulfi de fe&a pietaticultrice clamores in vule 
gus exirent, nihil tamen efficere poterat au&toritate ac falucari- 
bus monitis , uc, quod'optandum unice erat, propudiofae litis. 
contentio in herba fuffocaretur. Advenerat enim Vitember* 
gam'eo tethpore; cum invenufta faba , pene fabulam dixiffem, 
cudcretür , nec erat obfcurum, cujus exitio ea effet deftinatas 
unde quae curbarum femina infauftunr germen effec produ- 
&urum ,qüo erat judi:io & perfpicacia, facile praevidebat, &cut 
infubidos animorum impotentium motus quovis modo com- 
pefcerec, fümmo opereac viribus niteBacur. Cum nihil effi- 
ceret, dolebat ferio fàeculi infelicitacem ,cujus uti primordia ri- 
diculis de fraternitate rliodoftaurotica commentis eflent foe- 
data, ita nunc termini fraudibus líaut paullo magis perniciofis 
a coliortis impietifticae fratribus conraminarentur. Igitür rer 
motus indignitate ac moleftiarum pertaefus DEO ; cui femper. 
adhaeferat, fc fuaque omuia animo prorfus tranquillo ee 
: t 


3 


485 )o( Sr » ayy 
bat, ejusque nutum;cum in Daniam vocaret, nihil quidquam 
obluctans aut refragatus fequebatur, ea cogitatione interaliaífe - 
firmans , breviorem ad polos & plane expeditam efle viam e.— 
fepcemtrionibus..« Nos augurii veritatem ex eventu aeftiman- 
tes , ut aerernum bene fic animae , fi qua fuic unquam. defide- 
ratiffimae pio voto ac precibus obíecramus, ejusdemque, quami 
lucu hactenus ac füfpiriis fumus profequuti, nunc erectis in 
laetiora animis veneramur immortalitatem. In cujus confide- 
rationem. defixa mens heic. fane altius. exfürgeret.& barbico 
correpto , quod proría occoepit, voría ad finem oratione ter- 
minaret elogium ; nifi affinis C. 7. Rodripuezii Mufa praclu- 
fiffec eleganciffimo carmine; quo, tanquam fulgenri gemmu- 
la;haecobfignamus; -..- vii AED 


Phoebe Pater, feu te íua poffidet infula Delos. 
"4uí Paros Aegeis in[inuata "vadis; 
Sive facra in[piras cortinae tntrinura Delphis; 
V'ocalem-ve tuo reddis ab ore Claron ; 
- Sive legis teneras in monte bisvertice frondes, 
"Afque Aganippeo perpluis imbre caput, 
-"Facundaeque agili ple&uutur petline chordae, - ! 
"Ef focias animant ,numina cafla, deas; 
rve falutiferas arceffis ab Ifíde vires, 
Poculaque infeflam frangere nata luem, 
"Aficiaut te fi qua tuae dim gentis , 
Et valeant pe&lus dilaceraffe tuum , 
Deliciis abfifle tuis: invvol-ve nigranti 
Fafliditum ebur &5 lumina moe[la peplo. 
Pulverea flavos caligine perde capillos ,.. 
Forficis auí atri dente premente feca. 
Frange viam pullae,qua repis, fyrmate «ve[li, 
lange finus; tunicam deripe , tunde genas, 
Buxeus ora; pio confeius peiora icon $2 
' Anque meras lacrumis colliquefa us aquas. 
| (T5) 2 


Qualis 


356 


4 


4 )o( $8 


Qualis cura trifidis proles , Epidaurius , armis 
Á J orve fulmineo percuterefur , eras. 
Obriguit tandem , compoflus &5 offa feretro 
Ille tuum exce[fit Pbillyridumque decus. 
Nec juvat inflantem naulo [polia[fe Cbarontem, 
Et Lachefi longas praecipuiJe moras. 
Nec jwvatin. mulas vitam eduxilfe palaeftras 
^ Ingenioque ipfos corripuiffe deos. 
Nec juvat Áflraeae fervaljein lancibus aequum, 
Atque animi nunquam contemer affe nives. 


' Denique nulla juvant laudum veligata corymbis ^^ 


Nomina 65 in varium didita folis iter. ^— 
FR ANCV'SS eheu ! viguit , cineresque per omnia fparfit 

Germina Poeonio nata , "vel auda, cboro, 
Languefaciique gracui medicos uredine campos , 

Ei poteruné herbae cumr moriente mori. 


- Jam fibi laxatas. Libitina arreptat babenas , 


— Imveliturque altis imperiofa rotis. 
Con"vocat &5 famulos , examina pallida, morbos ; 
, Jam "volvens animo liberiore neces. 
Hinc proreptat bydrops , €» putres bajulat undas , 
- . nde vutint claufis tormina coeca minis. 
Hinc nova febriles cudunf incendia flammae , 
.. Inde parat croceis iderus ire genis. 
Colligit binc nebulas. «vertigo , caputque volare 
Inflituit , mentis fubruitura domos. 
Inde coquit lentum fcelotyrbe , verna trionum , 
. Virus, in indigenas perniciofa fuos 
Vndique morborum nova concipit Ilias aufa ; 
.. Atque fibi membrum quisque rebelle legit. 
Quoque magis poffint vitae convellere flamen , 
. Bttrabere ulfores in fua «vota deos; 
Funere cum tanto "Ibemidi fubducere lances 
"Hors "uelit , ut recli commoriafur Amore 


Al 


49$ (0) eO» -— M 
"At «vos meníitis petulantes viribus bofles , 
 . A Tuque dea aeterna nolle revvinda caput , 
An mera quaefitis juratis funera caufJis ? 
* V. Credifis bos «vobis reddere frena vogos ?. — 
in cvanum conatus abit... Qui foffus ab idu 
ortis amat folio cominus ire Jovis, 
Se totum expre[Ja compegit imagine terris ; 
Implebit , syindex nominis, illa "vices , 
Von aliter Pbarius fefe ipfe vefeminat ales, 
Ac füperum incurrunt nomina magna plagis ; 
— Fi confanguineis FRANCS fefe intulit add. 
Quo teneat "vultu proximiore DEV AM. 
1n geminum beredem juntdos diflinxit bonores , 
| Filius ut jundim veddat uterque patrem. — 
 J uflitiae templum conferzvandumque tribunal 
oo Ilter adits medicam porrigit alter opem. 


"d 
Ei 


4 


-——— 


em CIPUE 
A GEORGIO FRANCO 


DE FRANKENAV * 


OPERVM AC SCHEDIASMATVM 
- :SYLLABVS. 


TAS 


D de I ^b ach o. Aib. Seis ) habita oc 
6 


CR 


— 


65. 
Inauguralis h» Pleyritide. alid. 1666. Q. 
Lexicon Plantarum nicaligns ibid, 1672. I. 
Flora Francica. ijiZ. 1685. 
Programma botanicum fe Napacisque. (acratum. Heidel 1677 T. 
Aliud genio naturae acrum. ibid, 1678. F. - 
:Floralia terrae Palatinae , ubi Ze re berbaria, ejusque Eopeme bortis met- 
dicis , creopbagia antediluviana &c.ibid. 1679. 
Viridaria agri Beditegete, in quibus de peingen ia plantarum, anitna- 
lium ,hominum.sbig. 1680-Q.. - 
Chloris Palatina: T Hiftinae plurium arborum Ht unam 546 déisonins plaa- 


tarum. 8I. 
Andhe horis al d : ex antiquitate - "em irbeovie adplicata. ibid. 


1683. F. 

KRidiorcda Hedge , ubi de frairibu arvalibus , 2/Pbairtibus iue 
vetaurilibus &c 1687.Q.- 

Synopfis inflirutimmum Medicine: 4 jid. 101p. 

Methodus docendi A4edicinam. ibid. 5-7 D. 5 x 

Delineatio communis dfi» medicamentorum. ibid, - -- D. 

Differtatio Principalis de Haemorrboidibus. ibid. 1672. Q. 

De AMuficae ufu in morbis. ibid. 1672. D. 

De Reffitutiane in integrum, (eu.chi irurgia cüttorum. ibid. 1672. Q. 

De umbilico , vais umbilicalibus , fecundínis. ibid, 1673. Q.- 

jnauguralis de /4557:5. ibid. 1 1675.Q.. 

[nsuguralis de /7/focatione bypocbondriaga. ibid*1675. Q. 

pop de Phiitris. ibid. 1673. qQ. 


| es US 09(9 —— 1 — — 

De Szliva & vafis falivalibus. ibid. 1673.Q- yu eispdenied 

Inauguralis de fPerilitate muliebri. ibi. 1629 /Qt o ngos Labo HH 

e Zlapis earumque ufü in morbis & noxa; ;LiZ, 1674Q. — s 

De Lapanaribus ex Republica profcribendis & femine virili. ibid; 674. Q... 

Inauguralis de Felrre vrilituz diaetetica. ilid. 1674. Q.. 

Inauguralis de Se/daella, ibid; 1674. Q: ! 

Inauguralis de Scorbuto. ibj4. 1671 Qr run 

Inauguralis de amputatione artum, ibid. 1 675. Q... 

Oratio de. Srudierum noxa, ibid: 1675.Q.. E9-3k b 

Satyra Medica, de Praepytio, Hymene s Phoenice , Agno vegetabili Pulifie 
Aegyptiorum , Hopsrcyly Paracelfi aliisque in Phyfica & Medicina fa-- 
bulis. ibid. 1673. Q. | 13 ES 

Satyrae Medicae coritinuatio I. de caffratiore mulietuni, fnecino GC qienae fe 
&tione. ibid. 1673. 1677. Q-- ; E anri. 

Continuatio II. de Pargantibus per auditurm, adfj pe&tum, guflum, odoratumj 
infomnia, contrectationem , inun&tienem , chirurgiam infüforism &c.- 
agentibus ; it. de Cryffalli natura. ibid. 1674. Q.. : y 

Continuatio III. de generatione ac partu iwpuberum; de fetu gravido & mor: 
tha pariente: ibid. 1674. Q.- 

IV. de Téf/ium fubftantia in viris ac mulieribus.ibid. 1874: Q7. 

V. de fanguinis szezf?rii natura & curiofis. ibid. 1674. Q.- 

VI. de defe£tu partinmz-nobiliorum , vita falva. ibid. 1675:Q:. |... E: 

VII de Arexillis,laxatione effiuuz pubis ini puerperis, (& merbodo sedendi irt? 
compendium redigenda. ibi2; 1675. Q.- 


VIII. de variciviis futurorum in aegris ibid. 1675. Q- — 

IX. de Linguis peregrinis e morbo infafis; ibid. 1676. Q.: A: 

X. de auribus humanis mobilibus. ;/i4. 1676. Q. cai. Giopni im 

XI. de noxis afferculorum , a Gallis P/ascberres vocatorum, ibid. 1676. Q..- 

XIf, de Superfetatione. ibid, 1676, Q.. E Ho: id 

XI de TérraLemnia, ibid, 1676. ; m WibsxUs 

XIV. de triplici La&e. virginis, D byielogico , Therapeutico & Phy fico. ipa" 
678. Q. | n | " 


'aT678. 3 ; TR. 

- XV. de Vos yalophagis, ibid. 1678.Q. 

XVI. de Rachitide &-Comeris; ibid. 1680. (he. 

XVII, quamdiu fit-dorsziendum ? ibid. 1681. Q»- 

XVIII. de Ovi; Pafchalibus. ibid. 1681. ns 73 

XIX. de Freruli füblingvalis incifione. iba. 1682.Q... 7 .- 

TraClatio Philologico-Me dica de Corzwtis, ibid. 1676, Qu, ——.. iia 
ind" 


se )e( St 
Difputatio inauguralis de Carbunculo, ibid. 1681. Qi. 7i pet 
Alia de Nakir Arabum. ibid; 1684. Q. 


Agonismata Phyfico- Medical. de potu aquarum coctarum, topicis fPomachi- 
cis , elective purgantibaus »pilularum imparitate, conv ulftanibus, meconie, 

-  catarrbis hieme collectis. ibid. 1692. .Q. 

Agonismata Phyfico-Medica II. de transplantatione , varialis , tu]; , pingue- 

' dinis /wcii inunctione , fignis € lingua petendis. ibid. 1682. Q..- 

Agonismata III. de formalis medicament rum fesquipedalibus , pretiofis cor- 
dialibus , pleuritide verna, antimonii diaphoretici noxa. ibid, 1682. Q. 

IV. de Obffetrieum inícitia , f(aper[firione , wrofcopiae fraudibus , /iézis morbo, 

4E Agyrtarum audacia, liberorum pharmaca horrentium cozrumacia de 
coíla contra catarrhos muniendo. ibid. 1682. Q.- | 
e fcabie capitis, Chirmrgiae praeftantia,' fepro cordis pervio, febrifugis: 
ibid, 1682. Q. *. : 

VI. de Imprudentia in Zzraefetione & ad eam inftrumentis, de firi hydro- 
picorum immani. i5i2. 1682. Q... 


VII. de Clyfferum ufu multiplici, eorumque pudicis injiciendorum ratione, 


7 de. divetfo partium (itu. ibid. 1683. Q. 

VIII. de Clyfferum numero , ufu in dyfezteria, & citca eosdem cautelis , de 
rejectione eorum per os , de fonzieulo in hydrocephalo & catarrhis fa- 
nandis, dé numero Zejellionum. & purgante. ibid. 1683. Q-, 

IX: de cardiaca infantum , nugis ob/fetricum G fufceptorum » querelis pra- 

C0 Glicorum & methodo medendi. ibid, 1683. Q. di 

X. de Phyficae neceíitate , nugis circa morbos puerperarum, erroribus cir- 

ca nutrices ac fufcéptores , ridiculo eryfipelatis remedio. ibid, 1685. Q.. 
XI. de Paref; & medicamentorum /implicium laudibus. ibid, 1683- Q.. 
Difputatio privato-publica L. de JVervis, sutrimento partium , .eclipfibas lu- 
— maribus, flwvierum otigine & arte culinaria. ibid, 1679. Y. 
Difputatio II, de calido innato , cowcecHene ab acido , eximalium origine ex 
|... putredine , affrorum influxu , plantis fenfitivis , maevis , AMuficae ufu in 
morbis. ibid, 1679. F. | P3 

III. de transmutatione zezallorum , fpiritu. panis & a pane abhorrentibus. 
ibid. 1679. F. A 

IV. de acido * aere & alimentis, felle columbarum , glardalarum divifio- 
ne , lieze melancholiae fede , elasdula pineali , & angumllarum produ- 
&ione. ibid. 1679. F. T : 

V. de Urezzantia & prae[tantiae ZMedisos inter ac Cres certamine. ibid. 


1672 : VI. de 


49$ )0( GE — 361 


VI, de aéris fübtilitate & noxa , 44vis deflillatis , cerusvine. ibid. 1679.F, .— 
VII. de nutrimento 2442r»m ex animalibus deítillatarum ,zzerbis fupernatu- : 
- - talibus, coena & prandio. ibid. 1680. F. 
Collegii difp ii ad Inflituti licas Conamen L IL HLIV. V. VI. VII. 
VIIL IX. ibid. 1686. 1687. Q.- wit 
Bona nova Zzatemica. ibid. 1696. Q. Y! 
De morbis acutis gravidarum, ibid, 1684. Q. 
De praecipuis /4garomicis. ibid. 1679. Q. 
Parva Bibliotheca Zoeotorica. ibid. 1680. Q. | 
De autopfra & iconibus anatomicis &c. ibid. 16 83,Q. iu 
Programma ad exercitationes anatomicas.;bi4. 16 8;.Q. . 
Aliud lingua vernaeula conícriptum.;ibid. 168 1. F. 
Differtatio inauguralis dé Atrophiz. ibid. 1683, Q.. 
Alia de Zpoplexia. ibid.1676. Q..— 
Alia de Z4edico monflrofo. ibid. 1677, Q. 
Alia de Pbibiriaff. ibid. Y680..Q. 
Alia de A4ola. ibid. 1680.Q.- 
Alia de Adillepedibus. ibid. 1679. Q. 
Alia de A4ania. ibid. 1680. Q. 
Alia de Nafo. ibid. 1679. Q.- 
Alia de Hettica. ibid. 1679. Q.. 
Alia de morbo virgineo. ibid. 1680. Q.. 
Alia-de parta difficili. 15;4. 1680« Q.. 
Alia de ambnflis. ibid. 1681. Q. 
Alia de balirs humano. ibid. 1681. Q.- 
Alia de Rif» Sardonio. ibid. 1683. Q.- 
Alia de Colica. ibid. 1681. Q. 
"Differtatio de Coryza. ibid. 1685. o 
Inauguralis de epipyeysate ex pleuritide. jbid. 1685. Q.- 
Alia de malo citreo. ibid, 1686. Q. 
Alia de primaria cawf/a morborum. ibid. 1686. Q.. 
Alia de Dyfuria ad ftranguriam vergente. ibi. 1686. Q..- 
Alia de /abiis leporinis. ibi. 1686. Q.- 
Alia de verrucis. ibid. 1688..Q. - 
De calumniis in Medicos & Medicinam. ibid, 1686. F. 
De Z4edico , ubi Phyficus definit , incipiente. ibid. 1686. F, Es 
De Medicina. ZZagnetica Guil. Afaxvell; liber a Georgio Frasce primum 
editus. Frascof. 1679. D. 
Lapicidinae Microcofmi praeludium. Heidelberg, 1685. Q.. 
-— 4d Cent, LG Ha Append. (Z2) 


Lapi- 


36x — 4$. )o( Set 
Lapicidína Microcofmi.in Capite. ibid. 3688. Q-. 
Lapicidina Microcofmi in. T/or ace. ibid. 1689. Q.. 


Paulli Zachiae Quaeftiones medico-legales cum notis Cafp. Ziegleri, Henr; 
i Coeceji.,. Ulric- Huheri ; Henr. Gunth. Z/zlemarii & Georg. Franci. 

Francof. 1688. r i ] o 

Mich. Erzwlleri Opera cum Georg. Franci: praefatione. ibid, 1688. TF. — 

Ovidii Zoztalbani Dendrologia , cum Praefatione Ejusdem, ibid. 1690, F. 

Chri(tiani Lazgii opera cum G. Franci praefatione. ibid. 1688» Q.. 1 

- De Academiis Eutopae. Heidelberg. 1679. F. 1 

Programma ad Orationem de. Heidelbergerfis Academiae ortu & progreffu.- 
ibid. 1686. F... 627. jon 5x i 

Invitatio ad tertium Academiae faeculare feftum. s 1686. F. - 


Comparatio Z4edicinae cum Oceano. ibid. 1678. F. 
De origine Feudorum & claris eorum fcriptoribus. ibid. 1678. F. 
Programma ad le&ionem de Fezeris noxa. ili. 1677. F. 
Programma ad orationem de falute Reipubl: Medica. Fitemb, 1690. F-- 
Differtatio inauguralis de Sypbilide. ibid. 1690. Q.... 
Alia de flumine dyfénterico. ibid. 1690... 
Alia de Hdrope aícite. ibid. 1690. Q. D) 
Alia de Tlberiaca coelefli. ibjd. 1691. Q.- 
Alia de variolis. ibid. 1692. Q.- " 
Differtatio epiftolica de 24edicis Philologis. ibid. 1691. Q.- 
Programma ee in honorem X. Medicinae Doctorum confcriptum. 
ibid. 1651, F. av tu 25 
Sole oriente hilaritas publica. Ad Sereniffimum Saxoniae Electorem JOAN- 
i ORGIVM IV, regiminis aufpicia capientem a/locutio G. Fran- 
ci Academiae Vitemb. Rectoris Magnifici, Dresd. 1692. F. 
Obfcrvationes Phyfico-medicas Ephemeridibus noflris illatas heic non recene: 
femus, cumin DXecuriarumi ptiorum indice facili opera poffint requiri. 
Confulto etiam , quae ab anno MDCXCII. edidit, heic praeterimus, cum: 
de.iis.certi nihil habeamus compertum, | 


INEDITA. 
Confiliaz:ro & Refponforum. Medicorum aliquot volumina. - 

Faviffae 4edicae. ac Phyficae VIII. voluminibus compreherifae.  .: d 
De.vitis Medicorum quavis aetate: Tlluftrium «opis magni laboris in IL vo^ 
lamina digeftum: ^ : 15M, Irt k £ : 
Olfirvationum. Medicarum tomi II. ingens "experientiae jatricae thefaurus 

plurium annorum , quibus prsiin feicflnam exercuit, induftria col 
-Iectus.. | "d54A Qn 


mae P EE RETE 


a 


EX di 


q1rrite *T. £ 


Carminsu e poribus Icriptorum ,ex quibus pauciílima lucem vide- 
runt, IlÍ.tomi. . x E 
"Orationes varii generis ac Programmata tam fuo , quam aliorum nomine pro- 
pofita , II. inclufa voluminibus. ; * 
Animadverfiones in XII. Caefarum hiftoriam a. Suetonio fcriptam ; quibus ea 
praecipue , quae Phyfici aut Medici funt argumenti , attinguntur. 
In Coelinm Aurelianus notae bonae frugis pleniffimae & cumprimis expe- 
tendae, . i d ít x " 
Epiftolae Ariffaeneti eroticae , cum MSto codice fo. Sambuci collatae ,'& Pe- 
tri Lambecii ineditis ha&enus annotationibus illuflratae, cui fuas ad- 
p Noffer, fru&um ftudii juvenilis doctrina atque amoenitate prae- 
flantem. 
Obfervationes in Lizguam & Poefin Germanicam. 

Commentarii in facram Scripturam exegetici,, de quibus in elogio dictum. 
Epiffelarum ad Reges, Principes, Magnates , horumque refponforiae fpiffo 
fatis volumini illatae, gp 
IV. Volumina £piffolarum ad. eruditos cujusvis ordinis , in omnibus Euro- 

pae, &extra eam, angulis latitantes perícriptarum , una cum refponfo- 
riis. . Opus elegantiffima rerum varietate & felectu prae ceteris.com- 
mendabile. Nomina omnium, qui commercii hujus eepiítolaris con- 
fortes fuere, anguítiores chartae termini non caperent. Aliqua faltem 
heic defignari, non abs re eft futurum, ex quibus de ceteris pronum 

fit judicare. Sunt autem ifta nullo alio , quam alphabetico praeter 
propter ordine difpofita: Jo. Henr. ^Jzerius , Jo. Frid. Almacher, 
Theod. Janfonius ab A/peloveen , Paul. 44m72anu5 , [o. Sam. Anborn ab 
Hartwill; Thom. Zartbelizas P. Cafp. Bartbolinui F. Jo. Cafp. Bauhi- 
zu, Nic. Guil. Beckers , L, B. a Walhorn, Jo. Ferdi. a Bebarb, Jo. 
Nic. Binningerus , Reinoldus Blgmius , Jo. Frid. Bce£elmanus , Jo. Bob- 
nins, Ol Borrichius, Barthold. Borfaecus , Robere. Boyle, Clem. Jof. 
Brechtiws , OL Bromelius , Jac. Panc. Bruno , Dan. Bféherer, Jo. Rad. - 
Burcardus ; EL Rudolf. Camerarius: , Rud. Camerarius F. Jo. Georg. 
Carifius , Frid. Ben. Carpzovius , Moy(es Charas , Utb, Chevraeus, 
Andr. Cleyerss, Jo. Laur. Croliius ; Jo. J9elaeus, Jo. Dan. Dovfferiu:; 
A]. Maurit. Eggerdes » Huld. ab Eyber, Henr. Eyffonin; ; Jo. Matthias 
Faber , Jo. Alb. Fabricius, Jo. Mich. Febris: , Joach. Fellerus , ]o. Fran- 
€u5, Jo. Arn. Fridericius, Mart. Frid, Frifjs:, Jo. Chriftoph. Fzora- 
mammis s Jo. Godefr. Geilfwfrus , Henr. Glaferns , Jo- Georg. Graevins, 
Khriftian. Gryphiuss Jo. s poem Jo. Henr. Heideggerus, Mich. 


Heilan- 


864 495 )o( Sex 
- Heilandus , Godefr. Heznike, Magnus He[entbalerus , Utban. Hiarne, 
Maur. Hofopannus P, Jo. Maur. Hofmannus F. . jo. Dan. Hor[fius , 
Pet. Hoitosn ,' Volrad, Huxboliin: 5 Jo. Ferd. Ilmer a W'artenberg; Jo. 
Jonflonus , Jo. Helfr. Zuzgken 5 Mart, Kergerus, Athan. Kircherns 
Eman. Keezigius , Jo. Kuefferus , Joach. Karin: ; Chriftian. Jo. Laa- 
| gius. Jof- Laxzonus , Eccard. Leicbnerus , Franc. Leo ab Erlsfeld, 
Mich. Frid. Lochnerps ; Jo. 24abilio , Ant. ZMagliabechius , Marc. 7Map- 
gus , Er- Mauritius, Otho AMenchenins ,. Fel. Chriftoph. Menzerws , 
Balth.. Chriftoph. 24etzgeras , Jo. Sebaft. AMitternacht , Jo. 7Moeglin- 
gus, Henr. a AMoinichen , Dan. Guil. Adollerus ; Dan. ANebelius ; Laur. 
Normannus ; Henr. Oldenburgius 5. o. Palatins , Guido Patinus, P. 
Car. Patizus , F. Matthaeus Pall; , Jo. Guil. Paulli, Georg. Chriftoph, 
Petri ab Hartenfels , Jo, Cunr. Pegeras , Jo. Chriftoph. Pfeilius , Georg. 
. Pet. Piererus, Cafp. Pofzer , Jo. Prettenuss Car. Raygerus, Jul. &ei- 
" ebeltus, Chrift. Ern, a Reicbesbach, Sal. Reifelius , Jac Rhenferdius, 
—— Vit. Ried/izss , Jo. Lud. Ringelmanus , Aug. Quir. Rivinus; Guern. 
Rolfincius ; Jo. Rod. Salzzmanus, Alb. Gunth. Saxo, Seb. Schefferus , 
Jo. Val. Scbeidius, Luc- Schbroeckigs , P. Luc, Schroeckius F- Henr. 
Scretaa Zavorziz , Melchior Sebizias P. Jo. Alb. Sebizius F. Jo. Frid. 
L. B. a Seiler», Jo. Georg- Semmerus, Phil. Jac. Spenerus ; Otho Sper- 
lingius, Y heoph. Spizelius , Joach. SroJis: , Laur. Strau[[rus , o- W'olfg. 
Textir , Mich. Bern. Palentini , El. Peielius , Jof. du Fernay, Juft. 72h, 
Reinh. 7 itriaríns, Je: Georg. Pelcamerus P. Jo. Georg. Volcamerus F. 
Georg. Henr. IIrfinus ; Jo. Jac. Waldfthbmidins , Georg. W'olfg. Iede- 
- lius , Godefr. Jelfcbins , Jo. Jac. W'epferus ,'Th. Wllifras , Jo. Iinderus, 

. Jo. Lud. Jirzelins , Jac. Wolfius , Joh. Conr. Welfenins ; 
"Theod. Zwinrerus. : oos 


| 498 )o( $8 — Y 


E RS 
DUIOUIODUSUSCIDQUSUTE 


LAVS POSTHVMA 
DOMINI JOANNIS BENEDICTI 
GRüNDELII, 

Com. Palat. Caf. Incl.Styriz Statuum 
Phyfici , € Marpurgi Pradici, 

| Acad. Cur. 
diia à 
JOANNE BAPTISTA DE WENCKH, 


Com. Pal. Cafar.Inclytorum Statuum 
Styriz Medico & Phyfico Gracenfi. 


— — 


Elebraftis memoriam aliquot abhinc annis Clariffimi Do&oris Leben-- 
Qs , quem & Styria mea , & Academia noflra magno dolore amifit..— 
Id precipue mearum partium fuiffet; cum non folum in Leopoldino Cu- 

rioforum naturz Collegio, verum etiam in eadem Provincia, ego & talis tari 
-tusquevircivitste donaremur. Quapropter mihi nemo veftrum vitio dabit, 
Collega gratiofiffimi , fiad laudandum ex noftra Academia A. 170;* defun. 
&um apud nos hic virum alterum veflrisexemplis provocer- Nam ibi przci- 
pue vigor & flos fcientiarum affurgit, ubi litterarum cu Ítoresad conr d 
dam virtutis gloriam fine faftu, & oflentatione optimis tantum ftudiis exci- 
tantur. Itaque cum in hac Provincia Styria Doctorem Grundeliur extuleri- - 
mus, prater caufas , quas füpra attuli, & Academi laudatiffimus, & Col 
leg i indefeffus labor, fcientia, merita, moresque Chriftiani me adigunt, 
ut ejus vitam brevi fermone fumam celebrare, eo quidem majore dolore hoc 
mihi accidit , quo hujus jactura gravior eft, quia pauci admodum de Curiofc- 
rum naturz Collegio his in terris verfamur. | Efl pratereaetiam dulce virtutis 
meminiffe , quid , quod maxime hoc Facultatis medicz'intereft: nam quamvis 
legi divinz , ut omnes moriamur; —— » audet tamen: morti bellantin- 
( dic€ 


.366 499 )o ( S 


picere & naturam a.celeritate pereundi tutiorem preftare.— Egit. hoc no(ler 
-"Crundelius , atque ita D utmultum fane de laudibus ejus detraherem , ni(i 
pro viribus meis vitam & gefta illuftrarem. : 


i. 
Li 


"Patria illi Silefia fuit. Poffum ego'hic, utin laudibus Theodofii Impera- 
toris Pacatus Orator memorat Hifpaniam non unum dediffe Cefarem :1ta di- 
«cere Silefiam effe nobiliffimam & facundam,matrem, ex qua.in noftram Aca- 
demiam plures aggregati fuerunt praftanti(fimi Doctores. At confulto hos 
praetereo, neauribus gravior oratio eveniat, preeftitit hoc ante Wilhelmus 
3Huldericus W'aldíchmidt , dum Joannis Daniclis Majoris inferias eleganti 
Sermone agitabat. Qua de caufa, quia potius viri celebrés patriam fuam 
ornare videntur , quam ab eadem (plendorem trahere , ad alia transgre- 
Bier. Inprimis omnes magna voluptate afficiemini , (1 dixero , quemag- 
modum ad Rheni oras Ca(areano exercitui Medicus gnavus, & conftans, 
& magno]labore , & non modicalaude ; & omnium amere triennio adfüerit: 
afficiemini magna voluptate credo ; ibi.enim fedes Collegii noflri , ibi. 
fons, & origo: magnum eíL patriam ab hofle defendere, & merito viCtoribus 
gratias referre oportet, fine quibus nunquam a furore Gallico decus moflri ftu- 
dü , & otium litterarum, in quo minimeotiofi (umus , incolumitatem habe- 
ret. Egernntimilitestot periculofs bellis , ut jugum Francicum , & gravem ni- 
mis futurumquejam Dominum cervicibus Germanorum depellant : labora- 
vit Grundelius , ut (ani illi & vegeti fervarentur , idque profe£to idem , quod 
milites egerunt: quippeincolumis exercitus &adverfum morbos optime mu- 
nitus pars magna viCtoriz eft , quo facile cognofcetis omnes illius in militia fu- 
dores, omnesquecuras in commodum Academiz noflra redundaffe. Sed quo 
Imperatore hoc accidit? O dulcis fane, & longe digniffima magni Leopoldi re- 
cordatio ! Cujus Majeflate tuti, cujus nomine & aufpiciis femper fulgebimus. 
Tllius mileserat , illius viGoriz, ad illum pertinuit: quidquid uspiam Grunde- 
lius indefeffa cura preftabat , hecextra otium, quia in bello. - Defideratis ad- 
verto cognofcere; quomodo minime ptiofusin id , quod fymbolum noftrum 
exigit, operam fuam & laborem contulerit? dicam hoc infra, fi prius abfolvero, 
quemadmodum in provinciam Styriz adfcitus fuerit. Marpurgum civitas ve- 
tus ad Dravi fluvium , Germanis Sclavisque habitatur , frequens circum nobi- 
liras grata, & amena regio , & cetera , quein ufum faciunt, abunde prove- 
niunt: hic munus curandorum infirmorum decreverant optimates noftri & 
quingentos florenos in fingulos annos contulerant. Quid civium amor? quid 
nobilitatis eftimatio ? quid omnium affectus? przdicant etiamnum beneficia 
Medicz artis , totics, interque tot periculofos morbos, in vicinam terram dif- 
fufa & prope cum lachrimis defunCli recordantur. Honora Medicum proper 
: necc 


- 


— 


RM Du» NN 367 


1:41: 09 


Ew. ! i 
ffitatém ajunt Divini libri; adeo & lege füperna digni 
tasnoílraconfirmatur. | Ec metitó hoc expertus fuit Gründelius: quotics ca" 
lidarum febrium ardorem, q g hicloci graffantur , extinxit, quo-*. 
ties febrem intermittentem * quoties tabem internam ? quoties abíceffus? quo« - 
tics deflillationies periculofas? quoties fanguinis reje&tionem ? quoties fexcenta: 
humani corporis mala removit , & enervavit. Con(iderantem me hac , atque 
identidem perpend |, magna fubit admiratio , quoniodo in&rma plerum-: 
que valetudine aliorum fanitati tam feliciter adjuriento fuerit; Et vero, fr 
quis unquam , tum profecto ego teftis fum,Gründelium noftrum maximo ar- 


' dore, conatuque in ftudia incubuiffe: voluit nimirtim tam celebrata: Acade- 


mizíe membrum, & veré membrum probáre. Hc dum loqtior , Viri cla- 
riffimi! in laudem veftram liceat parumper excurrere, & quamquam ego hu- 
jus particeps reddi videar , nemo mihi oggerat laudabilius quemque fua facta 
filentio praterire, quam verbis comere. — Sed valet etiamnum apud pruden- 
tes Cornelii Taciti de Remani Imperii feculo fortunato vetus doCtrina: ac 
plerique fuara ipfi vitam marrare fíduciam potius morum , quam arrogantiam: 
arbitrati funt... Quare dicarh liberiusinimortalem in Gerrhania Acatiemiam: 
noftram famam obtinere. Quz in illa virorum celebetrimorum frequen-:- 
tia? quantus labor, & induftria? nihil jam nationibus aliis derogem , nihil: 
Italis , nihil Gallis, mhil Britannis, Belgisque nihil: Qreties enim nomina 
veflra volvo , atque revolvo: video mehercules tot tantosque libros à Colle« 
gis jam editos, pradeuntque tot obfervationes admiranda , naturz- occulta: 
miracula, morborum nova vis. panditur, & nova remedia preparantur. Vii- 
nam jam Plinius& alii viverent qui ex omni Grecorum , Latinorumque Au- 
thorum turbà innumera ptopé congefferant : cernerent profe£to , fe multa: 
ignoraffe , multa irt vanum jataffe , & quos ut barbaros zftintarunt Romani, 
hodie apud eosdem & Apollinem, & omnes ftientiarum Deos , Deasque: 
refidere. — Agitis infuper hoc viri illuflres, ut tantopere Haud amplius opus: 
fit. Cives nofiros: ad Medicinze artern addifcendamraliedas terras petere: 
veniànt potius alii, & quid Germania poffit, videant ac experiantur. — Ut 
vero iterum ad noftrum Grundelium redeam , illuflravit Academiam variis: 
& elegantibus opufculis, atque obíervationibus, que, ut in more pofiium: 
eft, a vobis in lucem edebantur. — Acidulz funt & aquz in hac patria , ill 
fümentibus , hi lavantibus faluberrim& , magnoque orhnium ufu 'G fama: 
expetuntur , de his acuros libros vulgavit , muliáque, que nemo obfer 
vaífe etiamnum vifus eft, & ingeniofe, & folide elucubravit. — Hzc füm-: 
matim dixiffe de viro admodum erudito mihique chariffimo fufficit: quam- 
quam libenter plura. dicerem, fi perinde. vt aliis ita mihi cognita forent.- 
: : Habet: 


.» 


a6 4o Cae 

Hibet ille jam. otium apud füperos immortale, quemadmodum fperamus, 
& longe jucundiífimum : pofteaquam inter has mundi viciflitudines mini- 
me ocio(us, velut leges noflra éxigunt,magna commendatione vitam tradu- 
xit... Quid füpere(t? ni(i ut conditis fub terram offibus elogium addam: 
Jegite D. D. Collegz & boni confulite. | 

Hic jacet, per quem multi non jacent , 
Dominus Benedidus Joannes Gründelius, 


| yficus : 
* ldefi rerum Pcia explorator , 
ANecmagis bas fcire poterat , nifi ipfa "vifcera terra, 
| — — geenetr aret. 
« — 4ANoverit bas jam anima ,65 in Deo-videbif. 
cr "Medicus mirus: 
—. ^Hortem &5 /Martem agoreffus ; | 
AVe Mars Auflriacus egrotaret , caflra accefJii 5 
Vf plures hoffium morerentur. 
- Academicus curiofus : 
"Maxima illi cura. fuit bene mori. 
- — JANequidquam clamamus , 
/Medice curate ipfum. 
Pauce tamen Medicine ufiles erunt 
"Mercurius dulcis , feu dulcis memoria: 
Habebis banc apud po[leros ob *virtutes. 
Lapis medicamentofus Crollii 
Contra ulcera €5' putredinem : 
Dum "vel ipfe lapis fepulcbralis 
Ab injuria temporum putre[fceret, . 
IVomen in Academia mon peribif. 
Tria babes otia : 
Unum à laboribus in terra, alterum corpus fub ferra, 
Tertium anima in Coelo. 
uiefce : 
Donec tuba Jpargens fonum. is 
e um. ; 
Cogei omnes aníeíbronum INDEX 


hy 


3$ 0o ( GE 


$59052)SmmTqcps 
ndi iri 


INDEX 


Rerum & Obfervationum, in Centu- 
xia I. & II, contentarum. 


2Oeezn Bdemen introrfum tra- 
: um pag. 432. 


peni dbdomini gravis curatus 
202. 
inguinalis fingularis 214. 


Acicule deglutite cum urina excre- 


tio III. 
Acidula Wiürembergic 258. 
Acmelle vfus. 285. App. 
"Acus crinalis tartaro obdutla à é vefi- 
ca extracta 183. 
lcali Vitriolatum 403. 
Allantoides tunicze conítitutio. 435 
Allinps calculi prafervatorium 126. 
Alvi diuturna obflru&tio in Variolis 
indemnis 299. 
fluxus periodicus. 134- 
Amygdala amara Deiner anima- 
libus nociva 194. A 
Anncurisma arteria magnz, 188. 
Agira ex retentione muci narium, 


134. 
4Inguille ovarium. 153. App. 
Anima rationalis quo tempore huma- 
no corpori infundatur. 150. App, 


Antimonii falphur auratum eft anti- 
venereum 
calces p. 41j- 
"dutipathia exempla. 191, A 
pom epidemice. 4. App 
Aqua. paludofa rubicunda ies & 
209. 
44rfenici venenum. 60. 
duit aortz adícendentis rami qua- 


r 433 

Pus umbilicalium anatome, 

ibid.  : 
"hribritii nemen 241- 

idemica. 12. App. 

Artbritidis genuina ac certa cura- 

tio I j 1. 
"fl Lusa a Ícirrho pulmonum 220. 
Afibmaticors falus a veficatoriis 333. 


- Affrologis judiciarig vanitas 25 r. 


Auri fülminantis virtus 276. 
maturatio folis calore 5 8o. 
Crocus fübtilis 40r. 

"Aurum in ventriculis Anatum, 382. 

Anricula monílrofa. 248. 


B^rmeri melak augmenta 
373- 
Bezoardici lapidis ufus 62. App. 


Bili; in veficula fellis lapidefcens. 123 
Boum 


LN DEBEX. 


Boum pinguefadio $2, — . 
Ballarumin Chalybis folutione emer- 

entium confideratio TAI. 
Butyri acredo $8. 


C. 
LÀ Q^ plantz defcriptio & ufus 
Medicus App. 254.feqq. — — 
Gacbexia àcorruptione vifcerum.217 
Calculi biliatii 128. 2 17. 
incerta diagnofis 200. App. 
Calculus fob lingua, 197. App. — 
- C». maxille. 136,5 228 
... vefice fingularis 120. 
uteri fungiformis 187. 
Calculofj anatome 102. 
Cancer faciei letalis à. Variolis 249, 
Canfladienfes aque | medicatz. 35g. 
Cardialgia letalis. 185. App. 
Caruncule in urethra. 143. 200. 


Caf ab alto opprefforum anatome, 


Cafus letalis, 387. ^... * 
Cataratle caufa & natura 426. — ^ 
Catarrbi epidemici. 14. App. 
Catarrbus fuffocativus ftermitatorio 
curatus, 222. 
Cephalsloia ex la&latione. 117. 
XU. ex verrucis dur: menir- 
'' gis 139. 
Cerz[fa internus ufus noxius 200, 
Cbalybis ufüs, 41. 


Chimicorum medicamentorum fpiri- 
tuoforum noxa. 12 


Cixnabari: triplicis convenientia 297. 


Clavi fpecies infolita 419. 
Ceca; metaflafis in Epilepfiam; 


264. 
Cecirar fübitanea 148- 


Colica ab Abfceffibus mefenterii 67, 
Conchiformia Arena granula, 576. 
Convul/ivus rarus affe£tus 225. 
Cucumerum melonipara femina 2 Y. 
Culicum: generatio (& remedia. 220. 


pP. 
Cupreorum vaforum noxa. 4. $8. 
Cygni in ovo confervatio. 132. 


Det ántipodagricum. 257. 
Delirium íymptomaticum melan- 
cholicum. 39. : 

Dentes: molares ézvymopévns. 222. 

Dentium quaedam fingularia. 200. 
A ; | 


pP. 
Dentirio in fene, 197. App. 
Diarries quadam fingulatia. 205- 
Á 


PP. ; i 

Dioni vis admiranda in quodam 
apulo. 387. 

Digiti fex in unamanu 91. App. 

Diviniin morbis exempla. 251- : 

Dolor humeri fingularis in puerpera, 


149. 
Djfosteria epidemica. 2. &c. App, 
JDyfenterice anztome. 566. 
Dyfuria rara. 396. dee 
Ec folares morbos caufant. - 

156. & 9. App. 
Epilepfia à crure incipiens, curata. 1 jo» 
curata. 15 8. 
matrimonio fanata, $0. 
periodica lunaris. 157. 
ptyalismo fanata. 272» 
rara. 24j- 
epidemica. 7. RAT | 
in czcitatem a Hia 
iet infidus ufusin Calculo, 127- 
Equifeii infidus ufus pe 


EÁ&DIEX 


Ecifyelas: epidemicum. 13. App. 
F. 


Fb caloris. per Thermome- 
trum exploratio. 572, 
Febris cum gravibus fymptomatibus 
etalis. 


oO. 
continue incerta per Abfceffüm 
olutio. 325. 
i&terico-chronica. 2 2. 
- Quintana. I96. App. 
tettiana per fysipathiam cura- 
cota. 2 


hs 


42. 
yes ex pv curata. 


IOj. 
Febres MoeriadtecMis malignz. 550. 
Fluor albus in puellis. 193. & 202. 


App 
faim P lonas in utero. 12J- 
Fonticulorums applicatio non. omni 

tempore tuta. 3 12. 
- Frallura Spine dorí1 admiranda. 1. 
Franciana memoria. 323.Àpp. 
Frigoris effectus falutaris. 23 r. 
Frigus ingens Anni 1709. p.15. 4I. 
74: 78. &c. App. 

Fulmine iCtorum cura. $7. 

Fulminis effeCtus rarus, 389. 

Fungi fabrica. 120, 
: " microcoímici. 196. App. 


G^»; morbi risietiüci fulphur 
auratum antimonii, 46. 
Gemellorum partus rarus. 369..— 
Gemur[a Plinii quid fic. :420. 
Glandule dure meningis 139. App. 
ex mammis excretz. 107, 
Goxoirbaa vara allevatio. 219- 


V RE hydropica fine noxa mur 
m purgata. 112. 
pro mortua habita pártu- 
riens. 381. 
Gravidarum noxa ab aere. 48. App. 
Gravitatis & cohafionis caufa. 23 9, 


PP: 
Grundeliara mernoría. — App. ; 
Gatta rofacea errhini ufü curata. 289. 
ferena adfecli anatome. 158. 


H. 


JEmoptyfis in gravida. T 
- H£pes ex dente evulfo te- 


ium. 45. 
remedia. 195. App. 
Hamorrhagia magice curata: g4- 
uterina in gravidis. 303* 
epidemica. 4. App. 
Hanzorrboidum remedium. 265. 
Hepar magne molis. 194. App. 
Hepatica. maculz.. 181. 
Hermaphroditi hiftoria. 205. 
Hermaphroditicus haedus. 25 f. 
Hippomaris defcriptio. 193. - 
y apa à annorum. : 
abíceffu Mes idor- 
n 258- 
ex Bunlione capitis 
arfenicali. 3234 
Hydrops ne cwm 159. 
eGtoris. 12. 
ssim i386. 
per fomnum periodicum c cue 
ratus. 147. 
tympanites. 287. 
H, crmemien s ex — pótienechd 
laxantis.. 26 
* 2 Hy p "T 


INDE X. 


Hypocbondriacus dolor. 229. 
Hypochrondiaci morbi epidemic. 47. 
App. | 


à | 
: ee infantis latentis ex vehe- 
menti ira Matris. 176. 
lliaca patho aurea. 318. 
| fingulariter curata. 191, App. 
Ippotentia ad. Venerem. 329. 
d]mipragnarioris certum fignum. 114. 
Irflatio abdominis à convul(ione. 179. 
Injctla per faícinationem. 197. App. 
- Juteffiza a vermibus perforata. 565. 
Juteflini coli portio abfciffa non leta- 

43- 


ccci inflammatio & abfcef- 


US. 432. A 
Iuteffinali tunicze fimiles pellicula ex- 


creta. 177. 
Inieffinorum tenuium | inflammatio. 


o. 4n 
Jpecoanba in dyfenteria ufus. 104. 
I/chiadici dolores epidemici. 14- App. 
lféhuria ex ab(ceffibus mefenterii. 6 i: 
à mufculo vefice detrufore 
» X morbofo. 324. 
: "duodecim dierum curata.26 $ 
Jfchuria caufa rara. 3956 
K 


. 


K; Tranfylvanicum. 266. 
L 


L^ in mammis virilibus. r 94. App. 
— Latlis examen, 7. 
Latrymarnm vitrearum examen. 6. 
Lapis fulminaris, 89. 
Lenticule paluíltis femen, 


166. App. 
Lentium Ípecies. 180. App. 


Lianes | plantarum ||. Americanarum - 
fcandentium genus. App. 257: 
ienis ruptura. 222. 
-— ferrhus. 205. App. 
Linum cathat&ticum Anglorum ejus- 
que ufus, App. 285- 
Litbomarza Rothomagenfis. 5. 
Lolii ex. tritico generatio. 171. App. 
Lues Gallica cum puftulis extuberan- 
tibus. 291. 
Lumbrici vefic. 363. 
Lumbi pifcis anatome. 126. App. 
Luxa intl in corpora morbofa. j 7. 


J; 


App. 


4H. : ! * * ow 
M nmm ingens ac fubita in- 
flatio. 136. 
Mania curata. 124» 157- 
ex Plica abíciffa. 102. 
"Martialium fele&tus.- 407. 
AMenfiruus fluxus per labia. 120. 
Me pie I9I. 


PP. 
in vetula. 27 9. 
per vomitum.I1IO 
infueto tempore. 
IIO. 
Mercurii dulcis praeparatio. 413. 
in fiftula Torricelliana ad- 
fcenfus & defcenfus cau- 


a. 

Mefenterii Bebes L4 432 
AMittus fanguinis copiofus innocuus. 

192. App. 
Mole fingulares. 77. 
JManorchis anorchin generans, 418-.- 
Zorbili epidemici. 14. App- — | — 
Adirs fübita ex percuffione regionis 

ventriculi. 430 n 


 g3WwnB5f 


 AMortua credita parturiens & revivi- 


- 381. 
ZMortui manus ftrumam curans 199. 
: L. 


App. 
N. 


Aevus limaciformis. 3 14. 


fÍcens 


Napelli antidotum Petroleum.28. 


INifitadicis ufus. 227: 


fapor yXvxvcrixgog. App. 273. 
Q9? procidentia. 42 f.- 
Odontalgia epidemica, 5. App. 

Opbidii pifcis. defcriptio. 128: App. 
Opii effe£tus diverfi. 65. 

O; palati fponteruptum , & cum fo- 

nitu effractum. 271. | 

Offi«m ftrepitus. 196. App. 
Qvorum gallinaceorum partus magi- 


cus $85. 
Qvum in Ovo, 1 ^g App. 


p Anis ab(tinentia. 191. App. 
Paralyfis linguz , faucium & acfo- 
phagi. 506. 


mira, 421. 
Parreira brava radicis examen. App. 
Aj2, fqq. 
Partus (int partu. 312. 
Pedra quadrate vires. App. 282. 
Penis myonftrofa msgnitudo. 357. 
Peflis Rofenbergenfis. &c, hiíloria, 
292. & 106. App-. . . | 
Petroleum Napcelli antidotum. 28. 
Philtri propinati noxa. 239. 
Pbhibifcis motus noxius, 208. App. 
Pica virilis 425. 
Pilorum omnium in quodam abfen- 
Siaias r. AL 


Plenritis per univerfalem corporis ta- 
morem lanata, 1 46. 
V pRTS 2, App. 
Plica abícifte damnum. 102. 
Pedagra confagiofa. 192, App 
Porrigo univerlalis ex veficae urinaria 
defe 15 f | 
Pryalifusus (alutaris in Epilepfia, 272 
Puerpera vatia Symptomata. 171. 
Paulmones infantis per horas oCtode- 
cim extra uterum viventis in aqua 
fubmerfi. 247, 
Pyulfus naturaliter intermittens, 3 24. 
—- arterie magne in abdomine 
E '- -obfervatus. 452. 
Purgatio difficilis. 229. - 
Purgantis medicamenti diverfa ope- 
ratio. 209. 


u, 


R4»: in Germania. 25, App. 
Rachitici pueri anatome. 285. 
Raucedo venafeCtione curata. 330. 
Raucedinis remedium 46. 
Renum fermentum. 552. | 
Reses magni. $6. 345. —— 
Rheumatifmus cum Convulfionibus 
& carie offium. 175. ; 
epidemicus. 3. App: 
Ros melleus erucas producens. 240: 
Reris corrofivitas. 206. 
Alaciffima mulieris anatome. 544. 
Salivatio ípontanea epidemica 273. 
in Variolofis. 277. 
Salivationis ratio formalis. 278. 
Sarcoceles ingentis hiftoria, 25 2. 
Satyrorum cxiftentia. 83- 
w. Scor- 


INDEX 


Scorbutica affectio epidemica üngu- - 
atis. 224. 
Scorbutice anatome, 266. 
macula. 184. 208. 
AScorbuticus pruritus. 144- 
Secundinarum à motu locali € 
10. 122. 
Strace ufus. I40. 
Sili "ginis grana nigricantia. $T. App. 
fpica ex eene abfceffu pro- 
diens. 218. App» am 
Sineultus diuturnus. 192. App. 
Sonus i in pariete dubius. 261. 
Spiritus vini accenfi vis displofivai in- 
fignis. 48. 
Stercorum virtus medica. 198, App. 
Struma feliciter füppurata..67. 
Succini olei largior dofis noxia, 
124-. 
Succinum fluidum Valachia, 267. 
foffile. 195. App. 
$udor Sanguineus fingularis. 7r. 
fuppreffus letalis. 17 y. 
Surdo-mutarum cuta, 235. App. 


T. 


T 4^» vomitu rejecta. ^ro, i 
E67 i eer Brachmanum. 


T, HR dus offeus. 95. 
Theriace largior dofis noxia, I2. 
T'hermometri operofa fabrica. 370. 
Jintiure Alcalinz, 409. 


Tremoret porre éx  abíceffu c T" 
canei. 250» 

Tritici in Lolium transmutatio 171. - 
A à t 


4 | 
|. vires. £6. 
Tumor vulva refectus. 145. 


Juli epidemica. 14. App, 


V ariete in recens nata. 109, 
epidemicz. 40, & y 9. App. 
Fariolarum quc fingularia. 218. 
A 


Vena porte nis hiant in Inteflina, 
366. 


nde nimia urinz difficultas & te- 
Ímus 66. 


: nefmus 
Ventriculi in 'Thee helluonibus con- 
fitutio,:3, — 9: 
percuffio letalis. 386. 
Ferminofas abdominis tumor. 10$. 
fica urinatiz defeCus. 155. 
Fefcatoriorum ufus in Althmate, 


ee fingularis obférvatio, 


319. 
Veficule ex abfceffu inguinali. 214. 
Fefpa pun&tura. 135. & 204. App- 
Viola Lunztia monftrofa. 9p. -—— 
Vitrioli Martis a Venere depuratio, 
408. 

lllcus mammarum ex phthifi, 118. 
Ungnes recurvi monílrofi. 97. 
Véoluulus a lumbricis. 

Vomi- 


INDEX — 9*3 


Pomitus bulle liquore repletz. 135. 
| erücarum, 229. — : 
ftercoreo-chylofus periodi- 
cus. 279. 
Voritoriorum vwíus in Dyfenteria. 


107. —— 
Urachi conítitutio. 433. 
llrina verminofa. 201. Ápp. 
lUrizs examen per ponderationem, 98 
incontinentie remedium, 260. 


PRes 8. 
retentz' cutatio, 5 16. 
teri abfentia. 246. 
procidentia totalis. 42« 


cruentus innoxius. 194.A pp. . 


' llterus lapidibus refertus, I48. 
terinus rarus attectus. 208. 
livarum racemorum in capreolos 
converfio, 172. 
llva barbatz. 174. App. 
Vulnus cordis fingulare. 68, 
hepatis letale. 69. 


t 
Waurfbainiana tnemoria, 306. App. . 
x 


Xiphis anatome. 110, App. 


wc— S We 


CS 


za 


ps 3 lin. 9 leg. iatérftin&i. pag, S. lin. 22. eandem. pag.9. lin 4. adaptat. p. 60.1. 24. graviffime- 
. rum. p. 69.1, 26 adalvum. p. 92,1. 18 obfteuctvm, p. 125. l. ult. tantillum. p. 127.1. 16. baccis. ib. 
].31.recidivam. p,155.l. 11. GRASSIL, p. r71.l. 29. Ariftolochia. ib.l. 3o. femin. ib. fceaigraec, p. 


Fag. a lin. 16. leg. maritatis. p. 6. l. ro. temperatiore. p, Io.l. 11 horzorum, p. 12.1. 24. à. ib.L 


C» 
- Vantepen. notabilis; p. 2111.2 i ipitati 218. ! 
otannte . 23. decantatis. I. pen. prcipitati. p. 214.1. 22. decantationes. p. 219. » 
22 falpende. p. D 11. ne. p. 228. ]. 29. »h ix p. PS alt. Cofmas, p. 314-1, 24- laudibus. ib.].