Skip to main content

Full text of "Epistolica disceptatio de fide justificante deque nostra coram Deo justificatione habita inter ... Sibrandum Lubberti ... et Petrum Bertium ..."

See other formats 


Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



EPISOLICA DISCEPTATIO 

DE FIDE IV 

STIFICANTE DE- 

que noftra coram Deo juftificatione, 
HABITA 

Incer praeftantifsimum virum 

D, S*BRANDVM LVBBERTI, S. 

Theologise D, & Profeflbrem in celeberri- 
ma Academia Franekcrana. 

ET 

PETRVM BER.TIVM Studiorum in Collegioil* 
luftrium Hollandiae & VVeft-Frifiai Ordinumapud 
Leydenfes prasfe&um. 

Difcepatur autem 
t^/fn fdes a Deo habeaturpro omni legis iuftitia, quam ms 



prjfare tenebamur, adeoque an ipfe affus fidei To 
credere, imputetur in iufitiam fenft 
proprio. Aithic, negati//e. 

DELPHIS Batauorum. 

Apud loannem tAndre^ fub figno 
aurei Alphabeti. 

Anno 1 61 2. 



(i. 



\ 



PRIMA EPISTOLA 

Qarijftminjiri^D PttriBertijCoUegij illuHrium 
HoUandk ac VVefiphrifia ^gentis do- 
Bifltmv cum reffonfioncSibrancti 
Luhberti.- 



Bertius. 

HS.D.P. , . 

Abes Clarifsimc & prarftantifsime vir lucubrationem me- 
amdeiuftificationehdei, ad defenfionem illius Thefeos, 
quam ex Egberto Aemilio communifratre,&amiconoftrointel- 
kxiabstercprehenfam,quod quidem non tam iniquoanimof*. 
&um fero, quam quod faftum fit inaudito me. 

Lubbertus, 

LS D P 
AEtor vir Clarifsime & preftantifsime , te hanc lucubratio- 
nem confcripfifle, & ad me tua manu defcriptam tranimihf. 
fe. In hac enim clare & per fpicue ante oculos noitros pofitum vi- 
demus ,quod ante per confequcntias quafdam ex ns.quce ad nos Lcy- 
da mittebantur,& ex aliorum fermonibus teftimonijfquecolhgeba- 
mus. Etfi enim tam valida aftcrebant teftimonia, & tam clara, cer- 
taquciudicia exftabant utfamae de veftris erroribus fparfe fidem ad- 
hibereco2eremur,TamenDeum teftor in animam meam nunquam 
fufpicari potui tam deteftabilem, &abominabilem .f.^°« rin J m 
veLm^nifitu^litera-tuaipfius manu defOTpw mih fictem to- 
rent : Quin aufim affirmare in tota vcftra Batayia nullum Pro eflo - 
rem Academise aut Paftore Ecdefiz cfle qui credcre potuerit veltram 
dodrinam tam efle profanam,& a facris litens alienam . aut qui tam 
impudcns &tam prodigus honoris exiftimationifque fua: tuturus iit, 
nt hanc veftram doarinam in legitimo Ecckfix iudicio defcndere, 
aut propugnare aufit. • n(1 . c . 

Cum quq Revercndo cV fidelifsimo Ecdefis veftrz Paftori fcgber- 

A ij toAemi- 



to Aemilio mcam de tuis thefibus fententiam aperiremjvidebar ali» 
quid fuboderarj, fed ccce, coram Deo non mentior : non credebam 
tein damnara Serveti & Socini hserefi eoufque progreffum efle , aut 
progredi voluifle, atque tu in hac diflerratione a te fadum eflc ipfe. 
confiteris,&propriatuamanuteflatum facis. obeam caufamtum 
dixi. Mihividerirhefintuam J§ nokimfein. Si hascfciviflem quaepo- 
ftea ex tuis epiftolis didici,longe aliter de tuis thefibus locutus fuif- 
fem. Non fuit necefle ut audirem , priufquam dicerem quid de tu- 
is thefibus fentirem. Eft enim & femper fuic ifta libertas in Chri- 
ftiana Ecdefia,ut cum librum legimusetiam non audito aurore a lice- 
at dicerequidde illo fentiamus. 

Berrius. 

Etquidemabstefineullius rationis colore» 

Lubbertus. 

An babuerim aliquem rationis colorem , quare iftade tuis thefi- 
buslocutus fuerim^ex liac luadifiertatione &mea ad illam refponfi- 
one patebit.. 

Bertius.. 

Arquehzccaufaeft,curegoin refponfione mca comminifci illa 
debuerim,qua?puraviruarum partium fuiffecontra afferre; Pofui 
ergo qua; mihi venerunr in mentem, & pofui bona fide. Ignofces 
quod non protulerim firmiora, vixenim videoqu«emeie(tingenij 
tarditas, firmiora afterri pofle. 

Lubbertus. 

Ego tibi tribuo hanc laudem,quod hanc materiam multd lucu- 
lentius tradaver/s ,quam feceruntipfe Servetus, Socinus & Ofloro- 
dius. Ob hanc caufamadhibui& ego aliquam diligentiam,ut ela- 
re & perfpicue refponderem, & quantum in meelt hanc materiam 
ha excurerem> utquilibet ,qui non data opera caxutire vult, videre 
pofsit, e qua parte fiet veritas. 

Quod fcribis non poruilfe firmiora afFerri , hoc ego accipio de u- 
traque parte. Putafti igitur pro noftra fententiaedefenfionenon 
potuifle firmiora argumenta adduci .& quia tuam fententiam quan • 
ta potes diligentia defendis, reipfa dedifti intelligere ,nonpoflea te 
ad tuam opinionem probandam firmiora afterri. Hocpofterius 
ita fe habere lstor, & funui admitor , qui fieri potuerit 3 utproptcr 

jrgumenc§ 



argumenta tam infirma potueris a vera fententia dimoreri. Ad il- 
ludpriusquodattinet, fpcro teex mea refponfione intelie&urum 
efie, te de veris nedum praecipuis noitrse fententi«eargumentis,ne vel 
femel ferid cogitafle. 

Bertius. 

Eademtamen refuto modeite, & fine infectatione, utdecet veri- 
tatisftudiofum. 

tubbertiu. 

Nonpotuiftialiterfacere. namquae argumentaadtua? fentcnti* 
defenfionem adfers, funt admodum infirma : qux vero ad noftram 
fententiam defendendam producis,funteiufmodi , utfirmiora fint 
in promptu : illaque qux adfers ita tradas,ut quilibet videre pofsir, 
te tantumin fpecie aliquid voluifle agere. Quid opus eftverbis / 
Tu ipfe confiteris te commentum eflequa: putalti mearum partinm 
efle. Siigitur haec acerbeinfe&atus fuiflcs , tum quiliqet fineerro- 
re iudicare potuiflet, te non Sibrandum, fcd te ipfum qui hcec com - 
mentus fueras, infedatum faiue*. 

Bertius. 

Ha&enusaute fi quid poflum iudicare res belle fuccefsit : fiquid 
praiterea habes,quoThefis noitra oppugnari quear, aut ficontra ea, 
quautefenfioniscaufa protuli, quicquam ate afterri poteit,quod ex- 
amine dignum fit, gratum facies, fi iignifices. Neque enini harc c~ 
goproptereamittOjUttibiius adimam refponfionis , fed utveltibi 
fatisfaciam, vel cognofcam cur adhuc contra fentias. 

Lubbertus. 

Nunquam res inter nos mekus fuccefsit, quam in hac collatione» 
Liberabimus enim Ecclefiam fufpicionibus,& rem totam quam tan" 
topere celare voluitHarminius, ita patefaciemus,ut quilibet iudica- 
turus fit, paltores EcckfiaeBatauic* habere iuitifsimas caufas,quare 
petant ut illultrifsimi Ordines Synodum convocenr,& hancdoctri- 
nam legitimo Ecclefiee iudiciodiiudicandam permittant. 

Qui hsc leduri funt, mecum iudicabuntad hsecEccleik vulnera 
fananda omnino opus efle Synodico iudicio, Nifi enim mature 
convoceturSynodus,& huic maloidoneumremedium adferatur: 
metuendum eft ut hocviruslatius ferpat , & difficiliuscuraripoifet. 

Bertius. 

A iij Qgmi 



Quanti te faciam, ve! ex co potes cognofcere ~, quod cum ad alios 
qusftioifta deferri poflet, te potifsimum delegerim, quem mea Pw- 
fhonrfei fingulariter compellarem. Tametfi utantearetulialiaquo- 
quefcriptionis caufafuit. 

lubbertus, 

Indignus fim tua amicitia,nifi te patri amore profequar. Vtigi*. 
tur tuex fingulari amore hanc Pusphdmfa ad me mififti,ita egoex 
fimili amorehanc meam reQ>onfioneoi ad te tranfmitto. 

JBertius. 

Va!e vir praflantifsime , Oominus Iefus laboribus tuis benedicat 
quam cumulatifsime. Dat. Lugd. Bat. VI. Iul. Anno.,i 60 8. 

Lubbertus. 

Tu etiam vale vir prasfiantifsime : Dominus Iefus ducat nos i n ve- 
ntatemfuam,&faciatutomnesunum fimusintpfo, &veritatem, 
quam e finu patrisfoi attulit, & in verbo fuo fcribi iufsit , conftanter 
ad finem ufque retincamus , & inter nos^micitiam finceram frater- 
nunique amorem coiamus. 




ti de fide iujlificantc nojlra coram Deo 
cum D. Tetro ^Bertio collatio. 



Bertius. 

Blennium iam fere eft cum Thefes edidi de fide : quas cum ad 
tc pofieapartim officij,partim fcifcitaudi accuratioris iudicij 
tui caufa mifiifem •, refcripfifti probari cas tibi , teque mutuo 

conflnfu 

t 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



conlcnfu noftro gatidere. Cui quidem fententia-, vel eo ipfo quod 
^teprofedaeflecjibenteracquievi. Intere^ fuborta nonnulla funt 
ob qucfcbisex Frifiaiter ad nos fufcepifti : femel Superiorum volun* 
tate^quotemporeomnfa apertaexpertusfum: femel & quidem nu- 
perrime tua, quo tempore audio cepifle te^alijs quibufdam praxuru 
nbus de fcriptis meis fecus quamantea feceras pronuntiare. At non 
Putabam tuasvel prudcntia? elfe, vel setatis , ex alijs potius quam et 
Hieipfo menoice, nedum ut in ierendo iudicio, mutata fubitovo- 
luntate ^turbam antecedenrinm fequerere , & incederes non qiia e- 
u «dum cenferes ipfe , fed qua itur. Iudicaftiigitur ( ita adme cer • 
^acommunibus amicisperlatum) pofiremamTbefin m?am mi- 
^usbenc conceptameffe. quod quidem ego -prxfenti mihi didum 
lr *a!uiflem,ut & fcription;s li-cuifletfaecre compenditim, & de-re to- 
*a Hberius, fufiufquecoHatis fignisagere. Cxterum quia id miht 
tvuic vel propter oecupationes tuas, vel propter temporis anguftia, 
T ^lqMia lecus placuic , abs te fuit denegatum j necefiurio mihi nnnc 
?d vicariam fcriptioncm recurrendum tuit. Iudicafti igitur Thefin 
illam iaborare, Ego veroconfultoearaconceptis itaverbisforma- 
^iutedita efh 

lubbertas. 

Thefcs tuas de fide ad me miflas probavi fateorretfi entm illa ver-- 
ba. Sedquod h&c fides tum ptrgratuttam acccpttlationcm c Dct tn Chrtfto 
^beaturproomnilcgpsiusittta quam nos praffare tenebamur : tumcjuod 

(blaiuftittamQmfltqu&pcr imputmoni noHraesl apprehendat. Non 
P^r omnia placerent : putabam tamen teeandem rem diverfis ver- 
^isi)is voluifle dicere , neque fufpicari poteram damnatam-Sfr vtti 
^refin fub-illis latere. 

Ab eo temppre veni- iftic cum eflem accedebat ad mc 

a . m ici, ita ur fit falutandi caufa. hi pofVvarios fcrmones dicebant e- 
l la m tuas Thefes fapere novitatem, ad quod ego : me illas vidifle, 
,c d non obfervafle. Tum quidam ex amicis. £go inquit percur- 
ra: ^ in meumMufeum,&xas tibi oftendam,ut attentiusiegas>& de- 
nu ^>iudices. quod cumfeciflet,legiiftavfrba. Ftcicspsrgratuttamac- 
u F*l4tioncm T>et habcturpro omnt legis tuftitia rfnamnos praftare teneba- 
Hic verbacum egolegerem & relegerem, atque intcrim noi* 
^kil hsfttarem. qnasfivitquid mihi videretur ? refpondi iilam thefin 
^derimihi Sokinlwin. Hoc meuirnudicium vetum an falfum fit, ex 
tt ^c tua cpjilola, & mea ad eam tefponsione pacebit . Reprehen^ 

dis 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



dis me quod te moverim , neque tibi quidquamdeearedixerir£ 
Hoc autem feci ne confulto malum exaiperarem . Cogicavi enirn 
forte tibi non cogitanti verba ifta excidifle, nam hoc ut Ccis doc~tifsi- 
misquibulqueacciderepoteft. Deindenon debuidomialienxcu- 
riofus efle. Neqtiepotui mihihoc (umere,utabs te detuis thefibus 
rationem pofcerem. Adde me ita fauere aliorum laboribus utnon 
libcnter reprehendam,fi quid minus accurate ab itlisdicitur: fubin- 
de cogito quam multa forfitan in meis rcprehendi pofsint. Sspe e- 
tiam in mentem venit illorum quse bene dic~ta funt. Hxc cum il- 
lis confero.eorumque recordationc fcpelio illa,qua: minuscommo- 
dedidafunt. Quinmaluihoc malum filentio fopirc quam vel ip- 
fe tibi moleftus ciTe, vel quenquam in te concitare : Neque abs eo 
tempore vel in Hollandia, vel extra eam , cum quoqua de ea re con- 
tuli. Im6(fanclte tibi affirmo) ne memini quidem : Iam teipfum 
iudicem conftituo, & rogo ut iudices, an qtiicquam hac in re contra 
amicitise legis fecerim, 

Bertius. 

Nam cum fic fcripsiflem , concludimusigitur , ftdem mftiftcantem 
fiducia carere nonpofic , poteram, nt vides hatlenus inftitutomeo,quode~ 
rat in genere defungi ,telamque abrumpere. Ssd ut explorarem iudicia 
veftra : neque reticerem quicquam eorum , qu<t examiniveftro fubijcien- 
da extftimabam , addidi'oos ekjerifsujuc qtu feqnuntur 

futltftcans vocatur. Non quodipfanobvsiuftttiam inhctrmemconfc 
rat : hoc enim potifftmum eft charitatis * neque qitodipfa nos iuftftcet : hic 
entm eft atlus Dei tudtcis , neque quod eius merito nos Deus iuftospronun - 
tiet. sJMerititm enim eft Legis. Deiu vero credentes iudicat ex E" 
vanoelio : Sedquod h<ect:tm pergratuitam acceptilationemDciinChrifto 
hibeaturfroomniLegisiuflttta, quam nos pr&ftare tenebamur. Tum 
qiiodhitcfola iufttttam Chriftt qtu per impuutionem nojhaeftapprahen- 
dai. 

Hxc quidem verba olirn non minus tibi,quam alijs placuerunt : 
ijfdem cgo verbis nunc plauftrum perculi : nimirum , quia utaiunt, 
novitatem fapiunt, quia Harminii genium & Socini redolent* 

Lubberrur» 

Qua ratione ego hxc verba olim probaverim,& qua caufa eadem 
deinde improbaverim ; iara dixi, non debes autem mihi exprobrare 

quod 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



quod nihil fufpicans mali illa in bonam partem interpretatusfum : 
fleque debes mecum expoftulare , quod re diligcntius confiderata* 
hoc lpfum quod res ett pronunciaverim. Tantum dixi illa Sooktru- 
*£m ,Harminii non memini. 

Bertius. 

Ac deSocino quidemfanae teftor,me hadenus librum ipsiusde 
Redemtore, in quo iftudargumentum tradare dicitur non legiffe : 
&licct mihi nuperadmodwn abamicoeiusmihicopia fa6tafit,ta- 
men ufqueadhuc ab illius ledione confultdabttinuifle. non eo tan- 
tum quod dettinata pr<W.r«abhorream ab lttiufmodi fcriptonbus: 
■fcd etia ,quiatantum mihi a graviotibus munens mei occupationi- 
busotij conceffum non efi\ut bonas horas iftiufmodi librorum le- 
Sioni adhuc pofsim impendere. 

Lubberrus. 

NondixitelegifleSocinum, multd minusdixiteillamthefinex 
Socino mutuatam efle: tantum dixi mhi videmllam Sookniiz.etn. Hoc 
uc fcis poteit verum efle , etiamfi non legeris Socinum , neque iilam 
ex Socinomutuatus fis. Nolti itlud 'A ptiloon Platdemz.ei^a P\a- 
toon philponkei. verum fi quis dicere potuit ton 'Tlutoona phitoomz.ein, 
quid ni ego dicere pofllim tuam thefin Sooktnkcin ? Nam ut tu non 
legifliSocinum,nequequicquam mutuatusesex Socino ; ita Plato 
non legit Philonemncquequicqua mutuatuseltex Philone.Quan- 
quam autem tam ferio neges te Socinum legifle : tamen qui tuam e- 
piltolam, & meam ad iliam refponsionem legerint vix tuis verbis fi« 
demadhibebuht. 

Bertius. 

D. Arminiti vero fateor hscantemevnlgafle, & tame priufquam 
ille iiia ederct , egoeadem , ut fit aliquot iam ante annos obferva- 
ram^ Neque tamen in hunc ufque dicm ullum ego cum ipfo ver- 
bum fuper hac re contuli, ut ex illo intelligas me purgatu (quantutn 
°,ueo)pe£tusad le&ionem mcditationemque rerum divinarum con- 
fcrre, & non eaexcerpere,atque annotare qua? partibus fovendis fa- 
ciunt: fed qua? ad 'epignosm 'alathctat ton k*t' 'ettsebeian.Neque mirum 
videri debere, fi duo eandem ingrefsi viam, licet alter alterum igno- 
rer, tamen ad eandcm metam pcrtingant , acproinde fufpicionem, 
*i qux torte iniecta elt , vanam efle. 

Lubbertus. 

B D. Armi- 



D Arminium tecum fentire tu ipfe idoneus tcflis es. ipfe Harmi, 
nius hoc agnofcit in epirtola ad Legatum Ele&oris Palatini. Eiua 
verba ha>c funt. Hoc mnnuHt culpant, auodtpfumftdei atlum. 'u> ocdtre 
dtco tmputari in iusltttam , tdque proprio fenfu non metonymtce. An au<- 
tem tu ante Harminium,an vero ille ante te hanc op.nionem protu- 
lerit parum refert.Nam r.eque ille,neque tu huius opinionis autorcs /i 
eftis : SedtradiditillamantevosServetusJecitidernSocinus &0~ 
itorodius,quemadmodum ex mea refponfione.patcbit. 

Pnufquam progrediar, annorabo qtiod Harrninius & fcribut 
ad clanfsimum virum Davidem Pareum* Coram Dco 0- fanQis an- 
gelurefpondemus.nosneminemncfievcrbt dtvini admini/hum mtotohoc 
Hetgto } (quotum nomtne & nospcr Deigrattam vcntre cupmus)qtii mdo- 
llrtna } tn cj ua natt & educattfumus, cuttn caufa paremes twfirt durum r vt- 
humpafstfunt } pupterquamfrvumhoc betium fufitnutmus et vtrvtfstfw 
mus,tndubtum voeare veltt. J 

Hic provoco ad omnes Dodores & Paftores, qui funt fn fcedera- 
tis provincijs Belgic*,an hoc iuliurandum,quoi]]i duoDeum tellem 
vocantin an.mam fuam ,fe nullum adminiftmm verbi noffe in hoc 
Belg.o,qui in recepta doarinaaliquidmutari velit : an inquam,hoc 
iufiurandum,non iitman,feflaria diyini nominis profanatio ?Hzc 
cnimdoarina, 'Deurn habereftdtm protota Ugistufittta^eltocredere 
frcprieftc dtctum nobts impntanadiuflttiam, eft dodrina noltris Ecdc- 
iijs non folum nova & incognita ; fed etia folenniter reieda & refu- 
tata&damnata. Quin eitex blafphemijs Serveti, Socini & Oflo- 
locii quas omnes Ecclefia» noftrz detdtantur,dcfumta. Vide fbien- 
niter iura.it . fe neminemnoirein toto Bel^io , qui in dodrina rece- 
pta al.qu,d,mmutare velit,& i p f e Harminius ctiam te tdte, primari- 
um rehgionis caput eonculcare conatur. 

Bertias. 

Sed mifsis homrnibus, videamus , res ipfa ut fe habear Wrn. 

pergratuttamaccepnlattotum Detm Chrtfto habaurproomnt le\is iulitia 
«u.mnosprtfiarctenebamur : tumquta h^filaiufitLm Chrtstt , qLper 
tmputatwnem noftraefi } apprchcndtt. 7 * 

Lubbcrtus. 

Duo doces. Vnum, ftdem habcnaDeoproomm legis iufiitia. Al- 
tcrum, hoc f.det conttngcreper gramitamDciaccepttlattonim ^OS pri- 
usdepnon,deindedepoiterioriagemus. r P " 

Dicis 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



!U3 
kre 

:u- 

rcs 
3- 

>ut 

w 
b. 

, 

ITl 
OC 

oc 
xc 

iw 

G- 
J- 
D- 

e- 

i- 



. . 9 

Dicis igitur, FidembaberiaT>eo fro omnilegis iuftitia; ut hmc infe- 
ras nos per, & propter unum fidei aclum ( idcft ) per fidem tanqua 
per opus noftrumiuftificari. Hocipfumantete docuitServetus,fcri- 
bit enim lib. 2, de Lege & Evangelio, ut eft apud Calvinum.in refu- 
tationeerrorumMichaelisServetipag.903. Suum crederereputatum 
fuiftet^brahaad iuftitiam. IdemScrvetus eodem libro fol. 304. 
docet,utteftatur Calv. eodcmloco, ^brahamfutfteiuftumpropter 

■unumfideiatlum. , % • 

Sed&SocinushociprumdocetdeChnftoServatore pag. 388. 

•cius verba harc funt. 'Deoftderefemper homivemreddidn tuilum. & 
fol. 396. iHsiificamurfidemChriftuqmtcnusChrt^ fol. 
398. Ftdesperfenosmftftcat. & fol. 335- Cum ftdes mflranobts ad 
utftntam tmmtatur ,fenfm eft ,ftdem nojiram fro tuftttta habert. & fol . 
333. Cumuftttmm^brahx extmplotmputartdccet.cutdubtumeftepo^ 
teitjnlalmdemmfibi velle, quam non tdtonos tuftoscoram Deo effe quta 
opera noflra tdreJutrant, adeout merces ex debttonobts mbuatur : Sedauut 
Deovfumftftdemnofram tujhm lcconobtsducere. 

Oftorodmsidemdocetin difputatione contra GeorgiuTra-. 

delijfoi.i*t.lin.8. «tftnottgbitf MicJettootfitibtMifl^ 
funocn ujcvocOamtmu ottf <fcott falijft macljt/ncttujurt) oa 
^lauucan Cluiflmtu ... , n 

( hoc eft ) 'Hecejfe e(l ut ahquid in nobis tnvematur, propter quod Ve« 
usnos falvos faciat,ncmpcftdesinCbriftum. 

AddtsMfidetaccidenproptergratutta^^ 
hoc ante te docuit Servetus libro a.deLege &Evangelio.Vt eft apud 
Calv.RefutationeMich.Serv. fol.903.eius verbahjcfunt. Secun- 
dumnaturamrci hocnon debebaturftdei Abrah«,nec nottu: fedexgratt* 

td tbi fatlum eft. ... „, . a M ■ 

EtSocinus de Chrifto Servatore fol. 400. Ftdes ^ Chnftumjua 
iuftftcamurjtec perpetuam^necabfduttffmampr.cceptorum Det ™ 
°ne m ipfi Jfi conttnet,nec proprta vnufttfcat tftdpropter Det clmtmu 
^StModi opus faucuubus , auodobeam caujam Chnftt opusa Dco 
^peSaumfuitJuMiamauam^^ 

EtOitorodiusdifputatione contra GeorgiuTradehjfc =50. 

<&btct)Abecmclmtfuv^^ 

nc mti\ ttncnncl *>o fciuagc icl)$ ooci) 
ucmctjt abc/fonocrcn Wtfcc ftc 3ff>ncn $u/ ^J^^S» 
WufcUn* toutin cttf meoutscnujtttot/.umbujclcfeciu.u. n 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



1 \J 

,„;. «y?™/''» ••>Jlfic„um, m mm,o Chr.lt, dmah, fmmiam 

& mo, tt C hnjttyfed tnbno illam funattim & mortt rhr /* 

Non nego te docereChriftum pro nobis fatisfccifle & hanrrKrf fa 

fti fat, s faa,onem pro nobis prsfhcam ndbis ,mpntad ad Efth ?„ u 

quo'inegantServetus ) -Socinus& Oflorodu 1 *d£ nn, 5 g 
hoc accipere dcbcamipofletqHi ^mbteere Nam ^ " ^ Wem 

tulde fide iumhVmte ona J «2 !?. T £ ' am cu °P ,n »onem »* 

Chriffi prinob^SSla ^'^^?^»»* ^risfaciio * 

diciUMte QhS^^ ! u « ma ^« «obi^ nnputatafun- * 
vtiuiur, quunatlmodum ,n progreffu patebir. cc. 



Btrtius. 

Prius illud membrum te offendit. 

Lubbertus. 



t«tnme^ D ^;^^ , ^ no ? '«««a Legrsndiitia fcd 
mundo Per?grin P am u n, m W^qSamdiu in i oc 

bemus , neqSm £££ 2^ cr f mu 4^cr e der C d^ 
taceam fidc/n ooflnS^^^JL^ **» ^ebamus; ut 
^orantijs^^ 

« i«e qui iu«us kAcahs iudSmdJSSa£m ^ '^T^ 
illam rem, qu * tantum exigua Leeis pars t 7 ' Ver, . Mtem J hab «K 
«uWs peccatis eontaminaS elt pro ner^ & 
™fo*ntia^^^^^ 

verum Dei iud.cium pavent trano li^ £ ™ con,cl * fum > & & 
ro Dei iudicio iumficari *T ^ feve ' 

non eft , & yeni* indiget. rem ' °- u * J P fa Perfcdaiutfa 

Bertius. 

Et audio 



pe 
fe« 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



twi 
itis 
m. 
\o. 



Et audio eflc , qui id aflcrentes iudiccnt cum pontificijs fentire, 
quufi fali cet afrirmcnt opus fidei hoc uicrcn : ut homineni Deus ol> 
eius dignitatem iuitificct : Atqui non idem Pontificijs fignificat iu- 
liificare, quod Apoftolo & nobis : longeque aliud dt mereri ,aliud 
per gratuitam acceptilationem imputari. Jllud prioribus eius the- 
ieos verbis & corollario fecundo evertitur: Hoc iitis prioribus aflc- 
ritur. CerteBellarminus hancipiamquam pono fententiam nobis 
aflctibit,eamqueoperofeoppugnatdeiurtif. Kb.i.cap.7. N[unqu3 
fafhirus fi idem ipfe quoqueHatuiiTct,verba eiusficfonanr. Sequi- 
tur argumentum quartum quod pstitur ex modo iuflificandi ipfius 
fidei . Nampracipua canpt cur adverftnj foh hdci nftficationem attnbu- 
mt tlU eft,cjuod cxtjiimentftdenu non iujhfcarepir?nodiim cauf<t,aut dig- 
mtatvs^am mcrittjcd (olitm correlatiue , (juta vidcbcet crcdendo accipit tfuod 
Dem piomtttcndo offert. 'Probcmm iguur fdcm vcram & wft.ficanti m 
non ejje^ nt advcr/artjvolunt ,nudim acfohtm apprchcnfionemwftttujedefie 
CMtfwit&vim habere tufttficandi. Ouifjimmnt exiftmct lta fmgHm 
& mpcrttum effefuanim rerum "'Bclkrm. ut apcrte fuffragantibm etta, Sc- 
defit 'Romanj antiftntbus y magno molimine td oppugnet y quodftatuit conci- 
Imm Tridentmum} 

Lubbcrtus. 

Qui hoc dicunt fine dubio habent aliquam caufam , quare ita di - 
cant, cgotamen hoc nondixi. Etfienimfacitcumpapiftis,quod vis 
nos per fidem proprie ficdidam,quatenus ftiiicet efl opus noflrum, 
iuliiricari : tamen ineodiflcntisabillis,quoddicis. tidemnojfram 
h iberi a Deoproperfetlalcgis utftitt<i,hocnoi\ admittunt Papilhe.Nam 
hi docetfide inchoari iuititiam noftram, charitateconfummari,Bel- 
larm. lib.i.deiuftif.cap. 4. difcrte fcribit. Ftde tantnm inchoantufti' 
tt.tmjerftci vero per dtlcUtonem^ ficut fpirittu fantlm vita mfi orum tri- 
buitfideiflHomam ftde tnchoatur : fic per Jpoftolnm eandem vitam tnbmt 
chtrttatifluowam tnde pcrficttur. Quia autemServetuSjSociunSjOfto- 
fodus liatuunt fidem haberi a Deo pro iultitia, fcilicct tota , & inde 
iufountnosper unum fidei adum iuljificari,utanteoftcnfunuft: 
dixi ego tuam thclin mihi vidcri Sokjnkcm. 

Anhacre bene,male'veiudicaveriin,melibenterEcclefiarumGer- 
n>anicarum,Helveticarum,Savandicarum > Gallicaru.Bnrannicarum 
Belgicarum ,l J olonicarum, Huganicarum, Danicarum, Suedicarum, 
atque adeo omnium reformatarum Ecclefiarum , qua? lub ccelo funt 
iudiciofubmitto. 

B iij Sed 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



12. 

Sedquiatu provocas adteftimoniumBeHarm.etfamdehocte- 1 
ftimonio nobis plufailum dicendum eft. Bellarm. dicit adverfari- ? e 
os ( ita vocat omnes fupra nominatas Ecclefias ) in eo confentit e,ut " 
dxcmijtdemnonproprtcfed correbttve acctpi cum tlU iufiificari dicimur* 
€t hoc recle y ineoentmconJentiunt omnes defhresnofiri, LHtherm,Melan- 
thon } Brentim,BucerHi£hytreHiJrlemmingiHs, Calvinus,SWinglius,Oe- j 
colarrtpadtus, Cjrynms, Buihngems, Cjualterus, Simlerus , Be\a , Danms y , 
Z.mhius^lartyr^zJMufculHSjVrjlnu^ 

us, & ut uno verbodicam omnes do&ores noftri ( illos ?jui nunc vi> 
vunt confultd pratereo ) in eo confentiunt : Tu vero & Harminius ! 
illud negatis . Provoco igitur ad omnes do&ores noftros , an non 1 
aliquid novi in Ecclefiam noftram lntroducere velitis ? c 

Ad ha?c Bellarm . teftatut Ecdefias noftras omnes in eo confen- ^ 
tire, quod negant Fidem hubere vtm iu/lftcandi , tu vero non tantum & 
contendis fidem haberc vim iuft ificandi , fed palam aileris iufitftcare 
tffe univerfale pathos ftdei. 

CrediderimHarminium idem velle,difertcenim dkk,Fidei aSlum 
hoc efi,te credere imputari in iufittiam y id(jueproprio fenfu t non metonymice. 
Iam peto abs te, ut unum, unum, unum, inquam Doftorem rcfor- 
rnatarum ecciefiarurn producas,qui idem doceat : Si facere nequis, 
omnes intelligentvosnovam&antehunc diem inauditam dotfri- 
nam in Ecclefiam introducere voluuTe. 

Bertius. 

Sed mitto Pontificios. NonponitinquishocreceptaabEcclefi- 
is noftris Catechefis. Hic ego te vir prudentifsime rogo,ut often- 
das quid caufse fit cur nobis fupra Catechefin fapere no liceat?Quam 
enimmultavera funtquarnon habct Catechefis? imdquammulta 
verafuntqua? habere nondebet? Ergonenos ut Athenienfes (emper 
pucri? Etpofttot {hidtorumlabores,poftlucubrationesindefeilas, 
poft praxes , lectioncm ,meditarionemque fcriptorum divinorum, 
iterum ad calcesrecurremus,nec audicmusApoftolum monentem, 
Vtlomijfo cjnim (h ifiorudesinchoat fermone adperfeclionemfcramm.Ne- 

que veroreidvellearbitror, utomnevcrum noftraCatechefi com- 
prehendi putes. 

Nam fi hocita eft : nsaut mortales ilii, qui eam primi condidere 

magnoperea via aberrarunr,cum id confedari fint, a quo ipfos fuf_ 

cepti operis ratio , ipfcque adeo titulus , & finis rcvocare debebant ; 

aut illud minime aflecuti funt, quod volebanr, Ecce enim de relil 

gionc 



*3 

. Bone deh«efibusdeHbtisracris,eoruniqueMaieftatc J perfeaione 

£feX« 
uc habetCatechefis ? 
^ Lubbcrtus. 

m l Vnes w nimmiam dixi ,emo non eft neceffe hoc tuear. Qum 
£ ii, fl ^f a S «2n& Hcere uitra Catechefm fapere,ad rem 
illa omnia q»*^^ vidcre po fl um , quorfumilta tanta con : 
nonfaaunt;nequelanee|Ov^ P aleche ^ noaracumverboDc i 

tentione »; cu ^. <F ^J^ota, atq; a Paftoribus Ecclefiarum 
congru.t,& a °££B^ recW u fc exinimaverirrv 

quam docerequod cum ea Fg»«- hefiwmprehcn6n6funt5 . 

Non n^inuta.^W.^^rfed hoc nihil fecitad rem. 
&runttamencogintionedign^ 

Nonenim volumusniWdoa^ ^ 
fi^ut^ 

Bertius. 

ttcis aliam poni in Catechefiiuftificationis noftrx rationem per 

nequeipfa^nequeullusnoftrorum^uodquidefaamTheologoru , 

illam hadenus reiecit, quz a nobis allata elt. 

Lubbertus 

Cl * T)us hx rationes iuftificationis noftrx, una per fidem proprie in- 
tdESm ake a oet meritum Chrifti fimulconfiftere non polTunt. 
N KdfsS^hator a Dco pro perfeda legis iuftuia,tum^ 

koisiultitiam habenwlh funt perfettc lufti, & W™\?S nturt 
ftftiaA ob eam caufam nulla ahena mftitia^ua ic Heet tultmcentur, 
cft fll s nee eflaria Sed de hac re in progreflu proiixius. 

S indeCatechefi dicit nosgratu mifinc^frmcr unn» 

ptur4CT g 2 t tfwiWcrr^t»*»» 

Tuvcrodicisnoiiuftto 
hoceft,peropusnoftrum. Eft ^^^^^SIL 
f , pus noitrurrC Sed Scriptura docet illam iuftihcauonem,quz ht gra- 



tf. 
vi> 

ius 

oit 

irn 
vrc 

m 
:e. 
>r- 
is, 
ri- 



ta 

: 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 




«4 Tid 
tis, non pofle confiftere cum illa quse fit per opera .Rom. 1 1 .6. OuoinU 

fi pergrattamjam non ex opcnbiif,altoqui gratia tum non efigratia ; SmeX 
openbm, tam non ex gratia, atioqui opm iam non eft opm ledt 

FMem dtcit notlra bona operanon pofie efie tuftitiam^uepartem iuftu Hla 
tu coram Deo. Q^6 2 . Caufam reddens , oportet tnqmteam tuftttnm, 
qua m tndtcio <Det confifiat perfieble abfolutam efTe, & omni expartedtvinA 
Legtcongruentem- T^ofiraveroettam prsjhnttjima qtuque operamhaC 
vtta fmt tmpofecla, atque adeo yeccam mqumata. Sed fides,q use eft eX 
pra=(hati(M'n)i5 opaibu5noam )C fictiam imperfeda.Matth.6.v 20 
Nonnevosmultomagisjextguafideprtdttt. Matth. 8.28. Qmdttmt.^' 
dteflisoexiguafideprtdttt. Lucx 17.5-ApoftolidixeruntadDomi- TCa 
num, lAdderwhsfidem. i.Corinth. i^.p. Expartecoonoficimm ^ Ut 

Et peccatisxontaminata,Efa.6 4 .6. Sramm uttmmundtomnesnos, Set > 
& tanquaw veHtmemum inqutnatum omnes iuftitt*, noftr<c. Nam fi om - *n 
nes mttitiae noftrsfunt tanquam immundus pannus,manifeftum eft fici 
fideninoftram,quata!em, intcgram cenfcri non poife : uttaceam 
omnmmcredentiumfidemmultaanxictate,dubitatione hsfitatio- 
ne, ignorantia , & alijs defedibus inhac vna laborare. Sine errore ^ 
igttur colhgimus Catechefin pronuntiare: fidemnoftramproprie m 
acceptam, neque efle pofle totam iuftitiam, neque aliquam par rcm Ui 
mfiiti* coramDeo. Tuum vero dograa,de fide iuftificantepuqnat 
cum hoc dogmate ex diametro. 

Dicir enim Catechefis, 
Nulla operafunt iuf htia fcificet tota,aut pars iuftitiae coram Deo. 

Tu vero dkis , 

Aliquod opus noftru fcilicet fides noftra proprie acce pta eft pet- 
feda legis iuftitia,vel quodidem eft, eft iuftitia coram Deo. CST 
Expende h*c diligemer,& iudica ipfe.an qui tua manuCatechefin «« 

fubiignaIii,iIIalahde,quafcilicetilliobfi r iauses,itadocerepofsis> fbe 

Quod dicis nullum Theologorum noirrorum reijcere illaiuftifican- L 

di rationem,quam tu poms, tolerari non debet. Docet enim Da- m 

yid Paraus, quem ex pracipuis huiusSeculi Theoloeis unum efle,m /i 

jpfe non negabis.in fcpitt.ad Rom. cap. 3 . refponfionead Oaauum V 

dubmm. 'F'demiuft,ftcarenonhabttuanter,ut ' a 

|W conehttvtmfidetf f ufaclto& mentum C hrtfitfide apprehenfum m »' 
(ttficat. Itemorgamce,c]utaftdes tufttmm tmputatam acciptt inLr dexl 

m. Idemincap 4 .adRom. Cumfide dtctturtmputanpiotufiu fii 
ttafdnontntclltgendum materialtter,fedrelattve,itemoroamce. Idemre- 
fponhoncadDubmmtercium, incaput 4 .adRom. n^ueemm 

Ftdei 



ta 



lec 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



*5 

Ftdes imputatur tid iuflttim ob attiim mm,vetpkref,wlobproairefifi om- 
^uok™* credendi ifedgratis ob (fbrifliobedicntiam^& meruum^ mquofunda- 
% ex tur > v Vno<\iitem bonoepere uifttficaridirecte reyugnat voci Legu. iJMa* 
kdtctiu cjui non manfrrtt tn ommbus. Idem in 5. cap. ad Rom . com- 
tfiu mate I o. Obferva aqhipc/lcntiam fhrafmm fnfra. 
im % 

IuJIifcati cx fide 7 Hic WHfoa^i Jan^ui^Cbr^L 

t ex Hac proprie idem ejfe ncn pcfium^ qucniam fidcs mflra & fa* 
•3° guis Chrifti pwprieidem nonfunt : cr tamcn ad eundcm fenfum 



IO 
ore 



.\ redttcuntur ab Apoflolo. PdUt igitur iustificari fide , cffe idem, 
m " quodinfiificari fide mortcm fme fanguincm Chrifii amp/ec7cndo: 
w> Seu iustitiam a Dcopcr Chnfii fanguincmgratis imputatam fide 
im- accipcre. Fides igitur organumfanguis Chrifii ?ncrttum efi iufli- 
cft, ficationi: nosirx: Ua fides nofira tufitficat crganicc, Sanguis Chri- 
arn fiimetiioric. Idcm in 9. cap.ad Rom. vcrf. 50. ^liudeft 
\fidcs y aliftdi/fiitia. Iustitia enim cB exfide ,fidcs cftorganum 
accipje//s iufiitiam. Proinde iuTtitia fidci non esi inhxfiua quali. 
cm f ' r( •* fi'd domm remifisionis pcccatorum, fieu iufiitia gratts imputa- 
nat ta per fidem, propter obedicntiam mediatoris Chrifli* 

Danarus in knchridium Auguftiniin 3 1 cap. Di/iin- 
gucndnm efi quid ipfii fidcsper fe valeat,&quid proptcr ipflus ob- 
:Q * 1 ieclumjd ifi,Chrif/u,cy alieno bcneficio p.ofit. Pcr fie quidcm ct 
1 qualis in nobis fidcs , (i fjfecfetntfs^fi impcrfccla, manca,polkta y 
& tnfidclttate confiurcata , ey commixta , ut nc virtutis quidem 
fin nomine quid<-?n digna fit. Ex parte cnim ta?rtum crcdimus. Stn 
k ficclctur fides ex vi(f?meriioChritti,idett y fuiobiecli ratione,ilks 
Uudes omnes habct,ut nos iustifcct , fialvos faciat, & vtutcct.Ht 
paulo polt. Nepefsimo crrore quod Chrisiiproprium efi-, adin- 
Jirmnentum f er quod tpfe a nobis apprchcnditur,idefi, ad fidem 
farrigeaurcs Pamphilc) turpifsime (j magna cum blafphemitt 
transjferamits, 

Vrfinus in Catcchcticis, dc iuftificatione Qua:ft. 4. Iu~ 

h. Ji Uui nofira, qu a iustijimms ccram Dco , non eft conformitawo- 

(* fira 



m- 
)a- 
} m 
1111 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



1$ 

Jfra cttm legi, non hom opera, non fides. ScdfoIafati.facJio Chri- 
JI iprafiita legi pro nobis. ldem de iustficatione . ^ 6. VMfk 
dicttur : fide instificamnr correlathr , h, e. co iitsiificamur , cucd 
eff correlativumfidci, nempe merito Christi,adquod ' dcfi> turfieu 
qnod apprehendit fides, Nam fides cjr (atisfaciio ChrtJtt habcnt 
fe cvrretativt.ut acctpiens & accepttmu Rccie atttcmfic bqui- 
mur, qniatumfides de caufi formatiinftificationis intettigitur,& 
finfis cft, miritum chrtfti infttficat, non fides-, apprehenfum Jfc 
fttficat, non apprehendens tnftrumentum. Sedtuftificatio ctiam 
fine relationerectetribuitxrfidei ut canfeinftrumentali. Fideiu- 
ftificamurjd eft,perfidem nt per medium. Vfitate enim afiecJ.w 
caufi cfficientis tribuiiur trfimmento. ^ft cum dicitur! Fidcs 
imputatur et ad iuftitiam: & atia. ciuftnodi propefittpnes,neccfia- 
rio tantum corrctatiie fmt intelligendx , quatemis nimirum fides 
efp apprehenfi inftitu inftrtmiemum,& veluti mamts, qna 'infti- 
tia Chrifti accipitur. J 

Idcm in cxplicatione quaeflionis 6^/ufwa noftra eft id 
qjioformaltterftmms mfti.Fides eft iuftitia noftra. ErU Fidc for 
malttcrfumttt tuftt. Rcfi. Negatur conftqucntia mttato nenerc 
frtdtcatioms.. Mator enim proprte , mincr relativc & MetaUfti- 
kmmdliguur^tpti^fg^ Frcprie cniw ncn fidc< fedfi 
detcorrciawtum, hoc eft, meritm Chrtftt, quodfides intnctnr& 
fibt apphcat, cft juftitta ncfira: 

Catechciis Palatina Quaft. <5i. Cur fta fidc tc inftum 
cfie affirmas ? Refi. Non quoddigmtatcme.c fidciveo ptaceam 
jfamdfiUfit^nfmpm , & fanclitasChrfitimea mftitia 
ftt corarn Deo, Ego vero eam non atia ratione quam fide amplccl i 
CT mihi appticaj-e qucam. * ' 

Chcmnitius examine Tridcuti Concifij dc iuflificatio- 
nc 44. Ftdes iufttficat quia Chrifitnm apprehcndit. ] bidem 
j lS r °: C ° n ', 2 ' Fldes wc femper, nec tn ommbtx cft tux ar. 
dern Jedfipe limtm tantumfnmigans. Fft cntm ffdes matrna 
utm Cenmrtonc 3 &tnChamn*a > eft modica Matth. 14. hnbe. 

* cillis 



L 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



tillis, Rom . r 4I W hftrmtm fidei vei eft in Agnttione, Rom . 
14. veiinfidticia y Matth.9. Ittftificat autcmfides mn frcfte- 
rea qnod fit virtus tamfiirma , & ferfecla ,fcd froftcr obicclum, 
quod fciiicet affrehendit-fhriftum Mediatorem. guando igi- 
turfidcs in obieclo non errat, fcdillud inter trefidationesfiidncia 
qnanttmvis langnida affrehendit , aut aftrehcndere ccnatur & 
«ffxit, cftqnidem modica & infirmafides , vera tamenfidcs. 

Perkinfus Catholico refoimato, fol. 77. Hcmo iuftifi* 
Cdtnrfoidfide,quidftdes eft foltm c^unicumiiiudinfrnmcntnm, 
€ jfechm & creattim a Mriiu fanclo incordc hominis, quo is ma- 
nttm qnafinijcit , & affrehendit ,fbtque iffaffiicat iuftitiam 
Chrifti. Et fol. 100. Docemusfidem cjje irjirumentum fu~ 
fcrnaturale, 'creatnm a Deo in ammo fommsin tpfa eius conver- 
fione, quo is affrehcndit, recifit, 6~ affiicatfibiiufiitam Chrifi 
adfuLinJlificationem. Etfol.126. Dicimwigtiur nosfde iu. 
Jhfcari non quatenus ea oftts , virtns . aut quaiitas qtufiam eji : 
fed qiutentts cji tnfirtmicntum , qtto rccifirms & afflicamwno- 
bis id qnod no$ iufifcat. ioqucndiforma jigurata, eji di- 
cerc : lufifcamur Jtde. Fides eniminfeconjiderata neminem red~ 
dtt iufiumyt nec iffe acius fideipiius frofrium ejl Chrijittm af- 
frehendere. Sed injiifcat nos obiccJnmfiidci , qu* esl cbdienti* 
Chriftifide affrehenfa. 

Muiculus in locis fol. 248 . tides iufificat non quatcnm 
(ficax cft fer diletfionem : fid qndtcnus mifericcrdiam Dcfcr 
«bfoiutioncm a feccatis, & condcmnaticne affrehendit . 

''HcmmingiusinEpift.IacobiCap. zMl 94- ftdeseH 
veiutmannsquxdam,qtu Chrifium cttmftta obedtentui recifi- 
»ws, Ht ft nofra ittfitia, t 

Idem adllom cap. 9. fol. 19. Vm Vaulns qt;cdh<ecftdet 
' l 'f ttia, C0L1 ftdc dbfque ofcribus recif.dtur & fofstdcdtur. Ft 
fimmf F.vangclq eft fudicatio ittftitu Chrifit quaftde affre- 
knditur. 

Bucanns in locis pa*. 347. S&mdmfam mantts, qtu 

C ij rectftt 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



i3 

recipit thefaurum donatum,non ditatjed thefiurtts y fc necfidei' 
opus vel achsnos iufiiftcatfed fffe Chrtftus^uemfide aptrehen- 
dimus. /:> hoc efi quod fbeologr orthodoxt 'dtcunt. Nesiuftifi 
cartfide correlative, & ration^obicmfitdcm imputart in wftU 
am^tu affertto inde manififia eft qnoclapud Paul. Rom. iJy zi 
oppomtnr h<ec enuntiatio, Fide frmus iufii ,propojitiom huic ' 
ftcamur ex opertbus tanqnam comradtctorU gnure ex nainra 
contradtchonts perfiicuum efi x non iuftificart quemqnam fide tn 
quantum efiopus noftrnm,Jedin quantttmmeritum Chrif/t apprc- 
bendit. ™ 

HeflMus de iiiniflcatione pag 1 1 z £ F,de ftmms iufii 
Fidesefiopus.Frgo opcrtbus f tm:is mfti. Fropofuo de cattfaim 
Jtrumentab, & correlative efi mtej/igenda. Fjdes entm nonft tl - 
^opu^propterquodpronuntiamuritftifedefi 
mendtcamamisnofiraqna apprehendmms rjliedmtore Chrtftum 
cumommbnsfnis beneficqs. Fropter cums obedtentiam ttJtre- 
pntamur Uvmtgttur figrnficat: Ftde funms tufit,quodmtfri- 
cordu Bctpropur Chrtfium,qnt ^ditns eft pLter peccatano- 
Jtra ^refitrrexttprcpter tuftitiam m ftram,ftLtfittfi. Fides 
tanquarn opus mn tufiificat,quU nec efi perfetia , ncc eft im "<rra 
teg.-s impletio. J ® 

Martyr in epift adRom.cap. 3. CnmFides tnfiiftcare 
d^nttyroo^ctofnofimntur. Et.ftera affamat eamlrfdem 
noks da> t m naqneftdem tnftrnmentJmefise, qno hlc inftttta 
ccmprehsndatur. J 1 J 

hkm in capuno. ad Rom, CumScriptura dtat nosfide 

Piicator in aphorifmis loco 13.5. Vdctnfiificaridtci- 
tur t qm operu mfima exclnfins Chrtfii iuftitta ( td j iufttti tm 

conjjettunon m peccatorfedtanquamtujitts apparcL JEf cap. 7 . 

Cttm 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



C*/» Fide nosiuftificaridicimw,intelligimus nos iuftos a Deo pro- 
nunciari quatenus obedtentiaChrifti,quam is Patri pro nobi&pr.*- 
ftitit , o-uftando mortem pro nobis 9 atque ita pcenam lcgis a nobis 
uiolat& fo/vendo,p>er fidcm a nobis apprchenfa , nobtfqne app/ka- 
admftitiam nobis imputatur. 

Augultana confcrfiocap. 20. dcfidc. Jfhianquam con- 
tritio aliqm flu pxnitemia ncceffarta eft,tamen fiendum cft no- 
bts dona:i remtftoncmpeccatorum , crfierir/os ex kiiuftis tuftos, 
M efl , raonci/tatosfcu acceptos, ejrfi/ios Deigratis, propterChri- 
ftum , non oropter dignitatem conPtticnis , aut a/iorum operum 
gr<ecedentiupr, aut fcquentium: fedftde hoc benefcium accipicn- 
d'tm cft,qua credere oportet, quod p opter Chriftumdonentur no- 
bis remifsio pcccatorum & iufificatio. 

Confcfsio Bctgica art. 2 2 . $Btt rccftccr ootfacrlte fc$&( jcn 
ton na #aulu$ oat W gljcrcdjtuceroist toojocn oooj \)tt 
gliclooocallccn/ ofte oooj uct gljcloouc fonoccocuKtcUcu, 
Hbw m ncrftacn nict cpgljcntlijcu tc fp?cccitcn/oat ooo? l)ct gc^ 
loouci0(Dati$om ocg flfjeloottco ujiUc) oat um gljecerl)^ 
tocctiJigljt ujojoen ujantDat fcluc gcloouc ig macr ccn infiriu 
mcnt/ oacr ooo?ujn €l)nftumoufc rccl)tUccrDtcl)cjibt onv 

SclfcUtCtC Hoceit. 

Iujia de causafecundnm^B .T aulum dicimm nos iujiiftcarifide tantitm, 
vdquod tdem eBjuftiftcartfde fine openbus. 5\£<w volumm ftdem propne 
hqutndo ttfie dlud,propter quo i utftficamur/ft emm ftda tamnm mftrumc- 
tumflHoChnJlum tuftitiam noftram amplelhmm &c. 

Ec Waulus cum inquit; Fidetrcptttatur ad iuftmam,&c Xoquitur de 
fiducia mifericordiae promiflx propter Chriltum, eltq; tententia,ho- 
mines iuftos pronuntiari & reconciliari per mifericordiatn 5 non pro- 
pter dignitatem propriam , fed hanc mifcricordiam promiflam pro- 
pter Chriftum oportet fide accipi. 

Mufculusin locisdeiultificarione fo). 24. 8. Quamvisnonfit 
filafola tamen tufttftcat quocunque fensu verbum wftificandi acctpiant. fu- 
ftficat autemnon quatemu efficax eft per dtletitonemifedquatenm mtferl- 
tordtam Det, & abfolutionem a peccatis cr condemnatione apprehendtt. Et 
nanifeftum eft alterum tllud medium^quo lufiiftcationts grattam apprehen- 
dimiu , efje } ne c opera 3 nec qualitatis aitcuim noftr* digmtatem , [edftdem m 
Chnftum. C »J Buce ' 



Buce inlocis.loco3i.Cnp.57. ^r^mm^hTa^ 
At^uel^ccjl.coaimunisdoaorum noftrorum fenrentia « Ji 

P ,r mftruinentum ^SSSSS ^ 
Huius rci autorcm do ribi magnum Vrhnum in S£fc O * 

. Scd longc alitcr tu accipis /aim SSSf 
, <3a luftihcan contcndis. Pntas enim fidcm tmm hi\ Sri l n dl " 
tota legis (atisfaaionc : vcl quod idcm i cft Z Ei £f * Deo P ro 

oimodura,contrahunc diftinguis. Mwmunnuinnca- 

Bertius. 

SSffi "v l " k Kl f 0 ' affcrre vcI alia P rorfus ar ?"Wnta vcl 

mo,iris cna ™<°- 

/c qiiiiitrumc,»,!^ . ? '"",' ouod POtuitineuin cr men e(- 
fi^uod non S* qU ° d rCCl, " durn ScriDturam " ab « Catcchc- 

Lubberrusv 

Vrfinus & Parsus acerrimi iudicij , & maximi iWm;Y»~ 

t uriim m.miuiis taatur. I n hoc l.bro omncs penc controvcrfir 
O» hoc tcropore m Ecclefia rooven.o.r.brcviier.perrpicu do|[& 
fehde rccundum ^ogian fidei^ vctbo ptfjg B fimt £ 

qui 




Early European Books, Copyright© 20 1 l ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



Jttihuc comffietariuedidicit 3 de omnibus iilis ftatucre po(set,&quid 
fugcre debeat. Et quia a paucis quibufdla irrequietis ingenijs quxda 
diflentionum femina in quibufdam articulis , puta de Praedeftinati- 
pc/le Libero arbitrio, & de Coena domini feminata crant, ctederunt 
*fti Heroes opcram.utilla funditustollerentur. Hacenim dodri- 
n * capita ita explicaruntin illo commentario,ut inter Scripta mag- 
Jji illius Philippi Melanthonis, & Ioanms Calvini, nulla diflentionis 
^fpicio fuperefle videatur. Cum enimCalvinus quibufdam duri- 
tofcul$ > & Melanthoncontra quibnfdam molliufcule loqui videretur, 
a tque ita Sabaudioe Ecclefise,qua: Calvinuma'Germanicis,qua' Me- 
^rjchtonem fequebatur,nonre veradiflcntirent,fcd tantum diflcmi- 
re viderentur. ExplkuemtVrfinus& Paraus harccapitatadextre, ut 
Genevenfes fratres in ijs acquierinr,& Mclanchthonis difcipuli.Stri- 
SeliuSjP^zelius^MulIeriiS^Peucerus^Anholtini Theologi Hcrbi adcYs, 
Picrius, Widebrandus 7 Cruci^erus Jlhodingus &alij libi pcr omnia 1 
^isfadum efle fateantur. PfOpter hancunam caufamdebemus 
^ttnc commentarium in magno honore habere. Bgo fane mtts aun 
ditoribus auftor fum vt eum non folum diligeter legant, fed ad un- 
§uem edifcant 5 ut definiriones 3 & quseftionum explicationcs,divifio- 
n efque in eo pofitas fideliter retineant,& conftanter fequantur. Nfi 
Ce tte hic a multis erratirr, dum novas defiffitionescikiunt, & nova.s 
ex plicationes , deafionefquequarftionum comminifcuntur : non c- 
BTm eftcuiuilibet novasrerum dennitiones condere, autcontrover- 
^as motasre&eexplicare & decidere. Sedtantum doQifsimi ex- 
? r citatifsimique artrfices in hacre cum laude laborarunt. Kcfte 
J gitur faciunt, qui eorum laborcs grato animo ample&untur, & fe- 
S^untur.In alijs difciplinisvitio vertitur , fi quis novas definitioncs 
^rnminifcatur^&inTheologiaeritlaudabilefempernovas condere, 
Ve teres refpuere,& ita fe ipfum, & alios incertosreddere ? 
. Hi diio Herocs habent multain hoc commentario 5 qux Cateche- 
^cis verbisnoncontinentur : fateor. Itaenim iftam pueriledo- 
^rinam cxplicarunt,ut iuvenes theologiac candidati\cum illumcom- 
^cntarium bene didicerint^digni iudicentur efle/jui alios in Scholis 
doceant,atqueerudiant. Sed tamen nihil habent in fuo commen- 
^arfOjquod cum ipflt Catechefipugnat, quin omnia 3 qu£Commenta- 
*|o illo comprehenfa funt,cum illa rede confentiunt^atque cohocret- 
ptque hocexemplu omnes Profeflbres,quiCatechefin explicandum 
tofcipiunt,fequi debent. Vt enim turpe eft doftori explicationem 
a fee , qu^cum textunoncongruit^ itaomnibus Catechetis vitio 

vertitur^ 



te ce.te Ipero & conhdo.tuos commenrarios quibus Catechefin eu 
pl.cas , ,ta mlhtutos eire.utcum Carechefi congruant E= 0 dem 
conatu S fumfacere, & adhuc facio. Atquehicmeve umdu°c et™ 

fpeauri tint. Nam ut d,cam quod res eft , Vrfino Pamnufcom' 
Wms ,.x perm,tt,t ut meoAn lucem edam. mSSToSS 

a lterru,fle ItacgodicerepoirumVrfinum&Paraumfuiscatec K. ^ 
c m : expfccanonibus abfterruiue v iros prudentes , nc poft I 0 'n r ' 
techefin commentanos cenfcribant &in IucemimSt 3 



liertius. 



terunTquid illis facias.qui SSS^ttlE^ 

tubbertus. 
SnneafpondAhxcCuM 8i'aTv£t*t7' 
tum unam iuftitiam.quacoram D 0 uL *"?! f° CCt 2* tar - 

iflam qua: in tecft habcri a Dco p Ifcfl ^SgSfc? 1 '-J 0 "" ' 
eflc eam iullitiam qua coram Dec iuKnfl , 8 ' tu ' ,llaBk l ue 



«sponda & asystala, & quia es admodum vetfatus in facrls literis 3 & in 
Philofophia,praefertim in Metaphifica & Logica,videan hsec concili- 
arepofsis. Nam quastuconcnliatioi)|s in fine huius fcripti ponis , 
ilte nodum magis implicant , quam folvunr. Non quia nos tuam 
°pinionem nocapimus^eam falfitatisarguimus:fed quia cum facris 
literis pugnat ,nos eam ut falfom reijcimus. Neque eft,quod tu in 
iftisduabus iulfificationis rationibus conciliandislabores. Doce 
nos prius ; fed doce ex Scriptura, nam aliud principium chrifiiano- 
r um dogmatum non agnofcimus.Doce inquam exScriptura, Deum 
habere fidem credentis pro perfe&alegisiuftitia* Doccexeadem 
Scriptura. Fidem propriedi&am^effe illamiuflitiam qua coramDeo 
iuftificamur. Doce ex eadem Scriptura nos iuftificari duabus iufti- 
tijs, ijfque differentibus, &in diverlis fepaiatifque (ubie&is exifcenti- 
bus, una in Chrifco,alterain nobis. 

Nifih^cexScriptura probaverisvera e(fe/ruftrainculcaveris,nos 
qusdam, etia quae ingenio noftro capere non poffumus, credere de- 
bere. Nam etfi ingenio noftrocapere non pofsimus , quomodo 
niundus ex nihilo fa&usfit? quomodoDeus hpmo fadus fit? quo- 
niodoPater,Huus, & SpiritusSan&usfint tres diftind^perfona:, & 
tamen unus eflentia Deus ? Tamen quia hxc fcripta funt , libenter 
credimus hxc vcra efle. Doce nos claris & perfpicuis verbis in Scri- 
pturisfcriptacfle lllatua quas modo annotavidogmata. Cumhoc 
ftxifti,cxpoftula nobifcum,fi aflenfum noftrum adiungere nolimus* 

Bertius. 

Egoveroea mihi religione Scripturas tra&andas femper ratus 
fum,ut quod ipfxexferteponunt,ponerem : fiveidftatim intelleftus 
^cus affcqueretur penitus.fi ve non; putoque adhucin ingenua ig- 
norantiae noftras confcfsionemultarum reru fcientiam , plurimarum 
vero concordiam,omnium fane reverentiam fitam efle. 

Lubbertus, 

Hoc di&o nihil abfurdius dici poteft. Scriptura enim exferte di^ 
cit Deum habere manum Jirachium^oculos /uircs ^iurcs , vifccra. Si hinc 
CUm Anthropomorphitis inferes Deum efle corporeum , impinges. 
Eadeao dicit Chrifcum effe Petram , Agrmm: Si hoc proprie,ut verba 
fonanr 3 accipies , dignusesqui in Petram & Agnurn transformeris. 
Ad hxcfiomniailla ponesquxcxfcrtcScriptura ponit,uno mome-. 
to omnes tropos ac figuras c Scriptura profligabis,& omniu rerum 
eonfuiionem m oibem Chriftianam inrroduccs : Proinde non tam 

D Yidendum 




ficamur, -nequedocctnos pcr unum fidei adum prop^ ^enTurt 
wftos confiiUM apndDeum • ncquc docct nos iuf ific? dimb i,f 
fo«JS Ufquediverfe&in feparltis iLbicdisin!^ bt -tuin 
ChriKo,akera ,n nobis : ncque docet nos poftquam SS 
eft, iruWntem luftmam noftram eamciue nerfr^ 22 * r- 
foaifumus,a.Dco ^^&S^SSmS^'^ 
autcmdogmatacontra &e*traS. Scttpt^ ^^T^ 
affingere non minor profanatiocf'Sacr-rum W? ^nptura? 
bonam Scriptura:paucm ncgare ," tUm S "W™um , quani 

Bertftjs. 

hanc ipfifa D . PiTcato^ifqt ^o 1 eni ™ ™ 

caufam fSflc.curaltera nrtu.m dls ' n ^ ue P»*»" viris 

aim, ( qu arn voSuftS Ztl™? mo " is M»™> fc* vi- 
cationim, fuerint arfeiS * afi,wun 3 °IW»b& cflwd iuftifi, 

lubberrus. 

tum non vel levifsimi diflLnl r ' limm l32c re non n n • 
^Mo^^ fift intcr Luthcr^ Me- 

put concordia & confehfusfuit a h , qUOad hoc d ° a "«* ca - 
»oo fatis exercitati •oIuei4«; va ^ n ^«^™ theologi 
Ptondas onus nobis fuit ^SfiSj*^ Cudere > «d c& 
d «entionis : fiifpicio. fedhancprudent L?" 
21e, quem antea no.mmavi Zachan^ V r V** 6 * M*nus 
Mcauone Q. 4 . Iu ^*r r " a * Vr/im,s in Cawthcrida dc ii> 

hanc 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



~5 

Ivanc conciliationem placcre Ecc!efijsGaIlicis,&Britannicis,ut de a- 
lijs nihil dicam, inde conltat, quod Commentarij Vrfini in Careche- 
fin Palatinam,& Londini & Genevae recufi iint. Hasc veltigia Vrfi- 
ni fequutuseit doftifsimus Parceusinepiii.adRo.cap.^.verrip.foI. 
5 1 4 . c Dc hac f.ngnlari obedtentia sJM edtatoris propna,proprie hic loqui' 
*itr zsfpoftoliutfuod dnm altcjm non obfsrvant de obeatentta Chrifti aliiva 
pafjivi tnanes rixas movcnt . Atcjui miverfk Chnft t wta quid fuit nrft 
fcrpctna cjuadam pafo^uam mcrte tandtm ccnpmmavttpro nobistMorte 
exptanduw trat pcccat ttm jtt l D eru tu(i e tttjhficar et tmpios : cjuia abscjticfan. 
jptini* effufume nv.lla pottttt fmi rcmtffw. <J%/crte cdutoru eftts era t 
utvcraxefct Deitmmmatio , O^forte morieris. ad mortcm igitur&fu- 
gutnsm Chrifti uos dnctt umvcrsa Scnptttra. H&c obedientiuilud effcjuo 
tuftititm imput.ainobis Cbriftus meruit. Generalu integritai Chnfti di- 
"utna & htimana tRud eftjttte ejuoiuftitu imputatmtm rwbis Cbrtftm mt- 
re> i non potutt ; mfi oitmfanttia & imfoltutfu ittfefmfit t, pro nobis vi - 
Utmaftm nobuouevcmcm psccati & imptaUoncmiuftttu mercrincnpo- 

tvtfet. Hoc rudicium ParxiGenevenfii>usp!acuiueinde patet, quod 

libcr Gcnev«rccute$'eft. rr r , ,, , 

Idem Pai ms in ad tteb .cap. $ .verf. 7 . pag . 2 2 3 . H&c efl du obc ■ 

dhntia qua Vcitdtu noficr llom. s.r?. tbth tuftifitm mnltos. Difjutunt ah. 
«uide obcdhntia^MtvaanpuJfivafuerit ? j$»iinif#erit utraquc. Agcndo 
<*, m ,L patiendo Chrifius obsdicntfuit patri ufy ue ud mortcm. Hocjaltcm ob- 
hvetur non ds « wrdi ob. dkntia Apcfiolum hic & ibi loqui >6 u«tota vttaftt- 
if conformu Lcjchrifltu :fd defr wli okdu ntiu Chrijh, q**fi Tatrts Volun- 
**iLrdimniotert HacftuttaU 

ohedientiuCbripverhKt^ /"TJTjZI 
fccidMegU tranfgrffto: Noncomedes iefrnctujc tUfuttffxtdu vclunta- 
tu i m pUtL ut tronobkfutrit vMima : de qua voluntate ftccmh tnfra cap. r o 
'uvLno+o.yJicitur. Eccecdfumtitfattam voluntattm Ut vH ; &verf. 
> 0 . Hac voluntutefMftcattfumu. Spciai* vcro hmus ^f^g'" 
«niverfalem obedientaml & cohformitatem cum Uge umverfah rttcefjanout 
caufamfme qua nonfupponcbat,& requirclra. 



iMsadmUihcitionem, ieo conwanuai ^», • 

in epiflolam ad V*mufa Qbedientiam vtu neteffartum recjtufitumad 
ntftftcauoncm nobts romcraulam. Facile igitnr !jf5^^1^ 
r i poreft. Quod ad rtoftr^ Hccledas attmet ill^ ( ^g^a)^ 
( quantum tmhi quidem confiat ) nuflum fcrupulum mo v^M m 
hac doannx parte confTnfum cOlunt cum jEcciehjs uhs, qux Aug - 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



26 

ftanam, & icem cum illis qua: Helveticam &GaIIicam confefiionent 
fequuntur. u 

CKerum compcrtum eflHarminium Iibenrer arripuiffe nanc dif- 
fcntiomsfufpicionemdeaaiva&pafsivaiuftitia. Nam cum Fran- 
ciicusGomarusHag^Comitumruperiori siiate fua m fententiam 
deiuUificationeex Sacra Scriprura explicuiifet : & HarmLTus S 
fuam fententiam exphcaredeberet , tergiverfabatur, & han qu" S 
SSSlft Namcumlp,icare debc^°^ 
cllet illa mtt «a , qua credentes coram Deo luftificamur proDone- 
bat 6.qu^iones,& inter cztera qusrebar, an non Chrl SSSS 
fet rriplextf. Natura : ,vfcr,& mortis, & antriplcx alla SSSSmi 
niadvitamimputaretur? Hocan^mfeciebatufadiuCoS 
verfis flMqm n 0 n adigererur. Nam quemadmodum Neufer is & 
Sy u nus Heydelberg* fovebant licem de difciplina fiSSSto ut 
fubil topmextuArnanifmum iaEcclefias ftd&itoffig 
itaHatminiusquaefiionemde adiva & pafsiva iullitia u r Shhnr 
pmextu damnaros Serveti & Socini furores in Ecclefias Belgkas]n 

fiva iuaitia callide movet unXot dX*} 10 ™™?^ & ^ 

Sodnunos furo e Vh L r ? S " ud . 1JS & vlnbus Wianos & 
turotes 30 Ecclefijs reformaas arceaat & repcllant. 

. Berrius. 

!>eddeconcili.uionepoflerius viHehim,,, m u- 
veritate cuta effe deber. SSSS? g?> Not " s «««n P«™a de 

Lubbertus. 

■ ^SSS^J* fnndaaten- 
Inhocigitnruno&fo^oneiv^f 1 ^ "oncis l.temcomprchenfu. 
*g»m* djMiwS, W b ° hu,US d °Snwti S vetitaJem inve- 

Bertius, 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



*7 

Bertius. 

Examinemus igitur , fi placet , illud quod tantopere difplicet in- 
thefi, dixi Fidem pergratuitam accepulaionem Dei in Chrtftohaberi pr& 
vmmlegis iuftitia^uam rios pr&ftarc tenebamur. 

Lubbertus. 

Faciamus hocipfum diligenter,quia ita tibi placet. 
Hcec thefis duas habet partes. 
Vnam • Fides habctur a l Deo pro omni Ugii institia quam nos pr&ftart tene- 
bamur. Alteram; H&cdignttasnonconvenitftdeiex natttra tpftm, fcd 
exgratuita Dei acceptiktione. Vtraque hacc propofitio autorem ha- 
bet Servetum, Socinum,& Oftorodu.Ac iicet hoc ante oftendimus, 



me- 



"v.i jervetum, oouiiuiii,cx uuuiuuu.ai. m.v.i uu>- <wu uuniun 
^atne illudetiam hocloco repetemus,ut res (it le&ori in recenti ...v- 
«ioria,& ut noftrifratres videant nobis ignotum non efte , quorum 
^itulisarent, dumhsec do&rinas feminain ccetibus noftris.feminare 
EOntendunt' Ulam docetServetus lib. i.deLcge &Evangclio,ut 
eft apud Calv.in refutationeerrorum MichaelisServeti fol 903 .Eius 
verba hsec {um.Suunu credere imputatumfutjfe Abralu ad iuftittam. Et 
*stbraham fuifte iuftum proptcr unumftdci atium. 

Eandem docet Socinus de ChriftoServatore fol.38^. eius vcrba 
tac funt. Ftdes tn (fhriftum nosiuftos coram Deoconftithtt. Et foJ, 
388. Iam T>eo corfidere femper hominem pro tpftmTDet bemgmtate iuftum 
coramipforeddidtt. Fragalttamnamqut humammtfertm Dem clemcnttf- 
fimu f ,quamvisomniaew pr&ceptaperpetuo exacltjftme mn conftrvemm,td 
fH?d ad propriam & abfolutam iuftttiam femper ncceffanum (ffet,p.o perfe- 
$eiu\Hsf}ihtlominuitammnos haberi voluit , dummodotpftcorftdamm, td 
tft y ex animo obedientes omnem fptm noftram in ipfo collocemm . Et fol . 
396. lufttficamurfidein Chriftum, quatenm Qmfto confidimm. Et fol. 
398. Fidcsperftnosiuftificat. , 

Eandem docet Oftorodus difputatione contra GeorguimTradc- 
Hj fol. 251. eius verba hsec funt t & iftUOttg toaflf lliMX) Ct 

m tm$ gcnmoctty tocc&coatmmb bns^otc faltgmacijt mm^ 
bitr l) otr <<3laubc an €i)n1tmm Hoceft, ^c fe eft m ahqmd 

ktmbx mveniamr propttr quod Dem nosfalvos faciat mmpeftdes tn Chri- 

E* his,ut fpero,quitibet videre poteft autorem huius fcnpti,hanc 
primam partem mutuatamefie a Serveto,Socino,& Oftorodo, Sed 
& hanc alteram partem a Serveto,Socino,&Oftorodo mutuatus elt. 
Scribit cnim Servetus lib.2.deLege &Evangelio J ut eft apud eundem 

D uj 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



-3 

Catv. in refutatione errorum Michadis Serveti fol.oos . Secundtm 
MHrammhicnmdihbamftd» ^braha , nequenoftrz ifedexoratia 
DetUtbtfaBumeffi^ Socinus idipfuni docet de Chrifio Servatore 
tol. 3 3 3 , ems verba hxc fuut. Cum tvftitiam imputari Abraha exem- 
plodocetpu Mtum efr poteftmhtlaltudmmftbi velU, quamnonideonos 
tuftoscoram Deoefyuia oyraidrequtrantjedquia Deo vtfumesl fdem 
noftramtufrttt& iocoriobU ditctre. Et Credtdn zAbtaham 'Deo &ob 
eam caufam abtpfo proiuHo habitm efr. Etfol.400. FidssinChrftum 
cju.i iHfiifcamur,necperpetnam^ecfiluttffimam prxceptornmD ei cJerv£ 
tmtmysuptrfecomiMw 

am,qiuein\modtopmfticientwus, quodob eam rem Deicpus aChrtlo ap 
pellutumfuit : iuftitiam qtumumvis antea tmuftis imputare di&atttseW 
h: fol. i 2 8 aX^tdeiMam* nterUhomtne,t,ftf c ^J^ 

cvnJpcllu Vet apeccatts abjohat : fedquta efi necefft ud *mMm dc 'Mo* 
rnm remiffimcm a 'Deo corfecjuendam , ut iSt ftdrn habeumm Et foT? b * 

^f'^Jt aM ^^^^ m »^ 'fi, fidtmmLwKo ' 
msttttahatert. J7J 1 ""t 10 

Quipluradehacrefciredefiderant, legant Socinum iib., de 
ttriftoSeruarorecap. 9 10. & 1 r . Nam fi, tribus ^^1^ 
nu cx prpfelTo docer, hdcm non relarivc fed propne acripi, Sa 

nobisad lulhtiam imputan diatur, velcum nos^ila iufiificari dici 
mur. «Muitj- 

Idem docet Oftorodusdrfputationecontra GeormumTradelii 
fol. 2 50. eius vcrba harc funt. tf ft a&cY tllrf hnZ LJtTJ? 

ccn ticrDtmft nkhtt&nZ*t uiu^J i l ™ XiX \ ' oir P 



wniouc i) J3cn <®lmbM. >*w*m oi$m unl/ 

l HoQ ^ E, fi m fi^ 

co g mfco)tamen non detraho itmjmtm& 
mortt Chftynanmvf^ &nms chrftt tnnclns ejfcuunL^. 
m qn* nosDetu luftfc^nerrtpefdem. Qni h*C 4 pmudicio C- 

feet/acile ludicare poterir^ quibus fontibus vosveftra h*c novY* 
ante hutic dicm m Ecclefijs nolrns inaudita dogmata hauierhs 



Bertius. 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



Quar fententia ita dedu&a extenfaque, fi in paucifsima verba Ka) 
dachi&uus c omm, ut fieri debet in veri accurata difquifitione.>contra- 
hat ur : valet ; Ftdcm reputari a Deo proomni tuUHia legis . yd w comrc- 
*o j CredUntem a l Deo iu&tficari. 

Lubbcrtus. 

Haecduo, Fidema^DeorcputariproQmniiuflitialegis. Et. Creden- 
t*ma\Deotuftficav'u 

Ha^inquam^duo idem valere falfifsimumeft. Iilud cnim docet 
quid fides fit ? VHquod idem e(t, pro qua re fides a deo habeatur. 
Hoc vcrodocetquifnamiufiificctur ? Illud ncnefi fcriptum; hoc 
ellfcriptum, illud cft faUum; hoc eftverum. Fjdescnim noftra 
nonell pcrfe&alegisiuftitia, nequchabetura Dco properfe&alcgis 
*uftitia,neque tu illud nobisinScriptura legere, neque ullaprobabili 
eonfequentiaexScripturadeducerepotes. Sivis huius xnx aflerti- 
°nisautorem,dabotibi Socinum.Hic ut pauloanteoftcndideChri- 
fto Servatore fol . 3 3 3 . fcribir, Qtmfides wftra nobis ad iuflttiam im- 
pttatuY,fensu$ cft,fidem noftrampro tufhtiababeri. Vide Ut tu dicis : 
Hsecduo^ 

Fides habetur a Deopro perfeftalegisiuftitia. 
Et. Credens iuftftcatur 
Idem valere. Ita Socinus dicit hxc duo , 

Ftdes noflra tiobis ad iuftitiam imputat ur. E t 
Ftdcs noftra pro hftitia hdbetur y 
Idem valere. lam vetoovum non eft ovo fiiniliusqua fenten- 
tiaSociniana eft fententix tuse: (ummo igituriure poffumdicere 
vos Sookim{ctn. Non ignoro inter Socini opinionem , & veftram 
Pffe adhuc aliquam differentiam : verumtamen fi vobis ipfis coniia- 
kiris > & non a vobis difsidetis 5 ncque qux pofuiftis revocabitis, pro- 
^untio vobis.tandem codeveniendum efle, ut Socini blafphcmiam 
P^omniaapprobetis, & recipiatis, 

Ikrtius. 

Hoc autem theorcma (fiue illud homines admittant fiue repudi- 
er ^t ) aio non tantum cum Dei verbo confentire : fed ipfifsimumef- 
ic Dci verbum. Proindeviderint quid Deorefponfuri fint, q«i ifc* 
Hid audent veloppugnare, vel per invidiam difterre, 

Lubbertus 

HicquGcfoutteipfuniexcutias* flinehoc theorema ipfifsimnm 

Pei 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



50 

Deiverbum? ubiigiturifludfcriptumen? Cedo autorem. Cedd 
librum. Cedocaput. Cedo comma/juo illud fcriptum reperiatur? 
Quid tergiverfaris ? Oftende ubinam in verbo Dei fcriptum fit.F/- 
dem haberia Deo properfeclalegis iuftitia? Aut ubi fcriptum fit : Ftdem 
efe illam iufttttam, qua coramDeoiuftftcamur} Aut ubi fcriptum fit:2>«- 
oi efe tuftttias dtversas in divcfisjkbietltiinhxrentes ; unaminnobis- alte- 
ram in Chrifio, quibm coramDeo tuftftcamur . Sed quid egoteureeo 
ut tu haxdogmata in facris literis legas? Ego aufim aftirmare quod 
nu (quam ea legeris,quamaut m Serveto, aut Socino, aut Qftorodo 
yel aho quopiam,qui illos fedatur. Vt ut fit, falfum ti\Ftdem ha~ 
bert a Veoproperfettalegts tustitia. Deus enim eft iuftus, & iudicium 
eius eft fecundum ventatem. Fides autem noftra eft tantum exi- 
guapars iftius luftitia:, qua: a nobis requiritur, Et hsecipfa fidQscd 
manca, lmperfe&a, & multis peccatis contaminata. Vide fi eflet 
perfeda , ramen illa pro opere fumra, tantum eflet exigua pars iftius 
luftiti* ,qua: a nobis requiritur. Nunc verd laborat multis defe&i- 
bus, &longi{sime receditab iila perfedionequam lex poftulat Qui 
poteft igitur fieri,ut ille qui iuftus eft, & cuius iudicium eft fecundum 
ventatem , habeat eam , rem properfeda legis iuftiria , qu* eft imper- 
feda, qu* multis defe<fhbus laborat ■ & fi maxime perfeda eflet ta- 
men nonefletnifiexiguaparsiuititi^? Dicam paulo plcnius *Fi- 
des propne accepta eft tantum exigua pars iuftiti* . Eft enim nihil 
ahudquam conftantia in diais,& in fadis : velcft tantum aflen 
ius quem ad Dei verbum adhibemus,veldcnique eft aflenfus & fidu- 
cia fimul,qua fcilicet verbo Dei aflentimur,& in Deo confidimus Ia 
autemmuItap ura in Deiiege mandantur; Eft pr*terea imperfe- 
aa,laborat mu tis defeaibus , & multis gradibus diftat ab ilhpe fe- 
aione^qu^^egeDeifcriptaeft. uCor^. S^tec^flfS 
Marc.p.23 . Credo dominefuccwre mcredulttati mea. Eft denio- mn! 
tispeccatisconraminata. Ecclef. 7 . r, ProfiElhonest „uamiuL 
m rerra^ftctatbonum, & non pcccet. Iacob. 3.2. /„ tj tis jjjj* 
omnes ynumquemque : credentcm docet fua confcientia quod mul- 
m dubitatiombu.s , h*firationibus, & ignorantijs laboret Efa s 
d,cin ; ominetoti US Ecckfi,ca P , 64.6? eremJ^nJLbuZ^ 
nos.ct tanqmm vmimc-mnm tncjumatumomnesiustitu f inter ouas & fi- 
des quatenuscft opus recenieri debet ) nostr*. Sed Dei iud cium 
eftfecundumventatem Rom.a. 2 . Sctmus^od mdiaZ^ 
secundw vm tatcm. Num auten i!Ie,qui iudicat fecuqdum verira- 
t nn & oui m itidicandoerrare uequ It ,quique nec faHcre,nce falli P o- 
• teft, 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 




teftjcxiguam iu ftitia: portionem , camque imperfeda, & multis pec 
catis contaminatam, habebit , aut habere poteritpro perfe&a legii 

impletione ? . . . . 

Dicis fi hoc vcrum eft , tum eadem rationecredentes in iudicio 
Dei pro verciuftis haberi non pofliinr. Nam & credentes longeab- 
funt a regula iftius iuftitiae , qux in lcge Dei defcripta eft , & infuper 
multispeccatis cooperti , & contaminati funt. Dei autem iudiciura 
eft fecundum veritatem. Sedfcire debes Deum tranftuluTe creden- 
{ ium peccata in Chriftu ,Efai .53.6. fehova coniectt in eu miquitates om- 
ninm noftrum. Horum pcenas pertulit Chriftus.Efa. 53.5. V *lnc- 
r *tH4 efipropter prtvaricationes mftras^ attritu* eftpropter mtqmtatct no- 
ttraf. Rom.4.2 5, Traditweslmmortempropteroftensasnoftras.Z. 
Corintli .5.21. Fecttvt qm non novtt peccatum y pro nobis pcccatum tfiet . 
Oal. 3.13. Hgdcmit nos ab execratione legis y dum faftut cfi pro nobis ex- 
ecratio . I . Pe t • 2 . 2 4 . Tulit peccata m corpore fuo fuper Itgnum. Et 3 » 
1 8. (hriftus /emelpropeceatis mortuus efi ju&us pro tniufits. Hac poe- 
narum perpefsione pro nobis fatisfecit. Math. 20. 28. Fttius ho- 
mmti dcditanimamfumredemttomsprtttumpromultU. I.Tim. 2. 6. 
fpfe dedtt fe ipsum redemttonis prxtium pro omntbus. Pe r hanc redem 
tioncmaChriftopronobisfa&am iuftificamur. Rom.3,24.^- 
fitficamurgratiSihoceRyeiusgratiafer redemtionem in (fhriftofefu. Ro. 
5.io. Weconctltatt fumus 'Deo per mortem filij fui. Hinc dicit Scriptu- 
ra . K[os fmguine Chrtfii iufttficari. Rom . 5 . 9 . Obedtentta (hnfii 
tnfios confittut. Rom . 5.19. Vno verbo , iuftitia.five obed ientia 
Chrifti nobis per fidem applicata,fiue imputata accipimusremifsio- 
nem peccatorum,& iufti in iudicioDei pronuntiamur,non in nobis, 
fed in Chrifto, 2. Cor . ; . 2 1 . Vtnos iuftitia Dei efficermur in ipfo. 
Auguft.-Enchridio cap4 . fffe ergopeccatnm y ut nos tufittia, nm nofira y 
fed Det; nonm nobis,fedmipso; ficut tpsepeccatum/ion fuumfednoftrur» , 
*on tn fejed m nobis confiitutumftmtlttudme carnis peccattjn qua crutifx- 
v* eft t demonftravit. Sed nufquam tale quid de fide legimus : neque 
enim Chriftus profidemortuus eft.neque pro fide pratium redem- 
tionisfblvit,neque fidem Deo rcconciliavir, neque fidem fua obedi- 
enria iuftam conftituit: ut vere cum Scriprura dicere poflumus, ho- 
minescredentes.etfimultis peccatis contaminati , tamen propter 
obedientiam ,fiue iuftitiamChritti illisimputatam, iuftos conftitui, 
Vt fimul verecum eadem Scriptura dicere polfimus , nufquam fcri- 
Ptum e(fe,fidem noftram , qux tantum exigua iuftitia: noftrx portio 
eft,qu3equeimperfeiaaeft, &multispeccatiscontanunata,inreclo & 

£ iulto 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



™««L,isp;oiuftocneffi 

r «« fefe «4» r „ K , a Etttemaliud B, 

Bertius. 

ExphccmustamenhocjpfumdiWntfnc - t 

velim mihi iltaconcedi, quLeTf?l?2ZV q ,0 ^P r,ur< l uam ^t, 

Lubbertus. 

DumhancfuamaiTeftionemexpJicat Dicit FU,™,/r l l- 

puenant. NamfihYU n A .; n n c fWW r.™ w - aed haecinter fe. 
ililiprumcCiftun, S "^"«IP^^o.Pron-ifiioncsChti- 
iuttificamur. Ellcnimmmo"(iib?lL' ! 2? tfS, ° Ua cora " 1 D <° 

*»*&2ft3Kffi^ 

ro obedientia Chntti e« Ula i»l Ct3r> „ lam ve " 
tuim„tRon,.5.,p. ft^S^SS^^?^ 
cipicnd* inttrurocntum cil fides. treo lioi, cft mlY , u Hu ' US ac ' 
fidem accipitur Rari,. nii „™r n S ■ 'plaiuttitia qua; per 

Deittibuna onfilTno^ri lllacn ' mi "<l"'Wcoram 

cfl c 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuestLLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



cfle.Deinde nulla probabfli ratlone probari poteft , Deum in illo ru 
|ido s iufto, & exa&o iudicio nos pronuntiaturos cfle iuftos,proptct 
illud,quod neque perfe&e iuftum eft, & a legis perfe&ione farpe lon- 
gifsime recedit. 

Sed neque confcicntiac noftrae tranquillari poiTunt , fi nos propte f 
illud,quod ipfum neq; perfe&eiuftum eft , & a legis perfe&ione lon. 
gifsime recedit iuftificari dixcris. Qui poffumus enim perfede iu- 
*ti conftitui propter illud, quod ipfum non perfecleiuftum cft,& ob 
eam caufam venta? indiget ? 

Addit. Credereejjeatlumftdei. At infra* fcribit. fuftificare effi 
aftumfidei. Neque hoc tantum : fed fcribit lusttftcare ejfe univer- 
*«le pathos ftdet . Hatc certe non cohairent . Nam fi credere cft pro- 
prius fidei aftus ; tum iultificare eius proprius a&us non eft, nifi eo 
abfurditatis prolabi velis.ut dicas unum.ft eundemanimi habitum 
habere duos a&us,eofqueproprios. 

Bertius. 

Poftea ehafch&Ugt^stdfeputaretftimaye, atfcribere,acceptumferre, 
tt- ut TertuUantutoquttur deputare : utque vulgd ( fed minusapte pro- 
pter To^omonymon ) imputare. idem valere, prafertim cum dicimus 
aliquid alicui reputare in vocefque has fumtas eflc ab Arith- 

meticis , quorum propria Cunt,putare , compMare, fupputare. Galli ut 
habent notaeBcza: tb togiseftat cX\c\mtalloner, & rectpuonen compte.Nos 
valdeemphatice tOCCCftCllCU/denique tb dtkaion efle 'ennomon&c iu« 
ftitiam legis complementum. 

Hifce fingulisexcufsis patebitbona fide,ac non pcr rethoricatio- 
r»em autfiguramfa&ameflea nobis breyioris, fimpIiciorifq ; fentcn- 
tiac explicationem. Componanturenim Sustoichoos fingula. 



Fidcs 
Tides 



reputatur 
per gratuitam ac 



in iuftitiam. 
omni lcgis 
ceptilationem Dei inftitia quamnes 
inChrifto habetur pro prdfiare tenebamur, 
Videfneutfingulis fingute conveniunt. 

Lubbertus. 

Neutrum fcriptum eft in facris literis. Hocpofterius fcriptum 
poneuetu ipie nonobfcure confiteris: aut fi confiteri non vis , non 
'gnorastibiaftitmantiidfcriptum efie, incumbere probationem : 

E ij Lege 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



34 

Lcge igirar illud nobis in Scriptura, & utantea dixi, nomina autor6 
nomina hbrum,nomina locum,ubi fcriptum exftet • Sri ? 

queilludPriusfcnptumeft. Quodut vidcas , excutc mecum ifta 
Joca,qu,bushancphrafinreperir7puta S . Ac primunTSofesdf 
citlib i.cap. i com,6. Credtdtt Abraham Deo £ tmpmZntsia 
^r7' .^mdeApoftolusfcribitad Rom%. 3 

*'fr*h* m D<o,& im p M *t»meftei«diuftiUAm. £ f . * * 

#f«* W D„,, iuftiti^maifaue opertL Zria nZ 

p<rf imtmMUfuit ALhtfiL pro iuftiU tSl ' T 

&>mput« t u m efte>*A t uftu Mm . Atquein hunc vel illum modum feml 

: legimusillam fo^m 

ditione neS ^T?}"'" ***** &d «bique dicit cum ad- 
Enitemm? e rhl [^/^^^A.m^^. 
W autem inter has duas loquendi formulas maxima differentia In 

quid Deus conferat hominicredcnti.videlicer iuflir.W hrj/j; 2£ 
tua formula vis oftcndere quid Deus coniS fide K^d^ 

tia, hoc eft quod impuret ei iuftitiam perfedam & abfolutam nt 
Deus nufquam promifit fe fidei noftr* tale quid imputare vd e, hoc 

vXce? feldi,^ 11 ^^ Pr ° mif ' r > P romifit «<>™ni credenti, 
Ptura d kit D^ d K ltl ,uftKia ^ fm ^ "^Putare. Vno ver.bo. Scri-' 
f - ^u ? m hab,turu m eflc credentem pro iuilo propter iufti- 
iamChrift,« P h, m p ut a tam . Tudicis DeumhabituXS 
tuam pro perfeAa Iegis iuftitia. Eft auteminter hsc duo ut iam 

t^fl M ? C T' T r Uaenim Fopofitio„econtcndis F,d nT 
«n per fe,& ,n fe infirma eft,atque imperfeaa,& ob eam caufam in- 
d gna q uam Deus vita zterna remuneretur : tamcn^SwSS- 
itam De, accept.lanonem ad iftam dignitatem a Dco evehi ut habe 
atur ab ,pfo pro tota & perfeda legis iuftnia. Ula ver3 $£? 
£ propofitione docetur , Deum ex mcra benig, W eiehere 
P^atoremc^ 

frruaa eft ex b.afphemns ^vm^cm^ Ojteod* ut ante oftenfum 

eft. 



m 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



35 

eft. Hanc ver* ex fcriptis Mofis, & Apofto!orum,tit plurimis locis 
«XYeteri & novo Teftamcnto defcriptis demonfcravi. 

Bertius. 

Quia vero iuftificare,efrrcputare pro iufto,adfcribere inter iuftos_ 
»nque eorum daflem referre,quod peccatori non poteft contingere 
nifiprjBcedenteabfolutionej&remifsione peccatorum : fituthui 
effatp Deus iuftificatcredentem,illudaequipolleat: Deus per gratu 
itamacceptilationem fidem peccatoris habetpro omni legis iufti- 
tia : vd Deus credentem abfol vit , nequc impu tat ipfi peccata, ip 
fumqueadeointcr iuftos adfcribit. 

Lubbertus* 

Dicishasduas propofitiones, 

Deus iuftificat credentem. Et 

Deuspergratuitam accepUmonem babetfidemfroperfecl* 
legis tuftitia. ajquipollere. 

Nos ante oftendimus,quam vana h*c fit tua aflertio : Nunc id- 
ipfum plenius oftendemus. Illadocet Scriptura ,quid Deus con- 
fcrat homini credenti : Hac verd tua propofitione tu doces,quo lo- 
co Deus habeat fidem noftram . Qui poflunt zquipollentes pro- 
pofitionesefle,ubipra:dicatafunttamdiverfa? Velqui poffuntift* 
propofitiooes zquipollentes dici , qu* loquuntur de tam diverfis & 
difsimilibus rebus 1 Ad h*c illaprior habct Deum a«torem , & eft 
vera • H*c pofterior habet Socinum autorem,ut ante oftenfum eft , 
& eft falla Puenat enim exferte cum facra Scnptura. Deus enim 
in Scripturafua difertis verbis negat Mos ex openbus ufnficari ,qui 
totam & univerfalem legem non perfede prsftiterit Deut 27. »8. 
<J*f*ltmm autnonftatumtverbalegtstfttmfamndotlk. Gal. 3.10. 
*»*r*Ulk omnhui non mnnfirit in omnib»*, ^fcrift^unt ,n hbroleg* u t 

«ItfK^*** ^ lv - 10 refutauone errorum Servet. 
fol o 2. Vnammnumneq^alteriopertfromtutDe^sjedto^ 
tamieiis obedientiam comfleclitur. %ui fecemluc viuet m 
Jautem unum legis afice fuertt tranfgrefmin eum mcum. 
bit certa malediclio , fecundum tllud.CMalcdtciiis quinonver- 
manferit tnomnibus ^firiptafunt. Atque ^f™™™™ 
Bcclefis fentcntlav Tu rcro cum Socino, Smeto,* oftorod ° 



■ 



5* 

idemeft ; dicisnosuno opere,eoque non perfeflo iufdficari Et 

tas&fa fitas a^uipollerc poiTuntNon iuvat teq_uod Scripturadicit 
^M^^.Nam cum ita loquitur,tum ncm accip fidemp o 
pneproaliquoopcrc. Scripturaenimnon potefc fibiipfico3° 
cere: Contradiceret autem fibi ipfi manifeftario,fi nos hoc unc o£ 
reiuftifi^ omnibus noftrisopeS 

vimiuftificandi detrahit, Rom a 2 / uunso P eri DUS 

& t l j . . » *»wiu.^..a. &iAkr(th*mextperibu*iu(liRc** 
^efiUbet^dilarmur^tnonapudDeum. Ltveri.6 SeJZhflZi 
VMnontmputMtuftttiamtbhueoLibui. i,r. ? , K 6 »fJ t?i 

mfeirasScnprurasccntendis nos uno opereiuftificari. 

Sedha?dua? propofitiones, 

non iuHifoatur operibus. 
Homo iustifoatur uno opere, 

SimulverarertenonpoiTunf; Ula habet Deum autorem- Hxc 
liabet Servetumautorem,& Socinum. Iudica ipfe, Deonein Scri' 
pturatamperfp,cueIoquenti,a 

fpargent, ,hdemadh,beredebeamus? Adhsc; cum AbtaliSE l 
bus visiuftificadi detrahabatur,tum ille habebatfiden U Ergo/fidei 
Abraha? ut open condderat* vis iuftificandi dcrrafta efr.Nam ouod 
ommbus openbus Abrahz detrahitur, hoc eiiamfideiAbraLnr 
Err ratdmahitUr ' lmre P ida P~nuntio,fidem in 

iMa propofit,one. Homo i»fiificaturjide& Tides impumnr credenti «d2 

juttam : propne pro opere accipi nonpofle. 

Bertius. 

duda m ^ COntraftailla funt » neccfle cft vera Woque eflc ,II a di- 

Lubbertus. 

Econtrario,fiI^ccontrafta,H^^M^///;^ falfa 
efr,tum ctiam hancdiduaam, Fides ftr «ratuitam acceptllatto- 
n:m Det tn Chrttto hubetur pro omm /egtsiuf/itia, falfan( cfle ne- 
ceflecfr. • 

Nos autem ofrendimus urramque falfam eife, & clare docuimus 
Apoftoium nunquamabfolure d,cere,fidem impurariin iufritiam : 

fed 





Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



Et 
ri- 
:ic 
o- 



fcd 



37 



ubiquedicerecumadditioneperfona!: Fidem imputariAbraHa! 
^dentijhuicilli, &c.ad iuftrtiam ; atqueinde intulimus , iuftitiam 
n °n conferri fidei, fed conferri credenti. Vide, Sci iptura dicit,De- 
Jjnhaberehominemcredentempro iufto. Nufquam autemdicir, 
^eum habere fidem pro luftitia. E contrario tu dicis,Deum habc- 
Jc fidemproiuftitia;&nondicis Deumhabere hominecredentem 
P f o iufto, ut manifeftum fit Scripturam declarare,quid Deus impu- 
tet credenti,ut fiat iuftus. Te vero ofter.dere in quo prartio habeat 
f^usfidem noftram,& hocipfumnonexfontibus Scripturarum ; 
' c <i ex fordibusServeti,Socini,& Oftorodioftenfum eft. 

Bertius. 

Etfi verd ftabiliendae veritati potcrat fufficereidquoddixiScri- 
fturae ipfius has voces efle, 

Fides reputatur a ~Deo in iuUitiam, Et 
D em iufiifcat credentem. 

• Cuiufmodi formul* complures apudPaulum fparfim leguntur, 
«lifque ea eife tsodnnama^ quae a nobis poiita funt in thefi. 

Lubbertus. 

Non fatis eft,dicere has effe vocesScriptura?,(ed debes nobis librfi, 
Ca Put,& comma annotare ubi fcriptum fit, 

Fides reputatur a DcoiniuFBtiam. 
Vel, Fides per gratuitam acceptilationem Dei in Chrifo habe- 

pro perfecla legis iufiitia. 
Vcl, Fidesproprie accepta eft illa ipfa iufiitia , quacoram D#> 

iuftificamur. 
Vel Deui iufiifcat nos ob unum opus noftrum. 
Vel 5 Dcus nosiuftifcat duabus diverfs iuftittjs, una in Chrifio, 

altera in nobis inharente. 

tege ha>c nobis in Scriptura. Si ea non potcs in Scriprura lege- 
t e » vides ip(e,te non mereri fidemjetiam fiad rabicm ufque dames, 
' a s efle vocesScriptura;. 

^Jbzisodhnamia iftarum propofitionum ante di&umett,&piulo 
wftpluradicemus. 

Bertius# 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



Bertius. 

Tamen ut res ipfa,fubmotis omnibus rebus, quibus obfcurari * 
contegi eontemplatio veri folet,apareat manireftius.utque illisfads- 
fiat,qui aliter multo quam ab Apoftolo dida funt,fumunt,docentq;, 
per fidemintelligendum efle Chriftum ipfum.eiufqueiuftitiam vide- 
turmihipauloaltiusres reperenda efle. ■ 

Lubbertus, 

Illapiaanima Philippus Melanchthon,pra-vidensea,quse nuncfi- 
untgraviter, &vere fcnpfit in prolegomenisin Epift.adRom. 

Vtdeo autem & nunc exoriri muita prava ingenia^u* ve/proptef 
cmiofitatem^elpropter ambitione^qu* nuncin Ecclestjs noftrti 
rcffi traduntur^ optima fide &ftmplicttate expltca t a funt rur- 
jus novtsprtfttgifs conturbare& bbruere fiudebunt. ,%mre pro. 
pterChriftumoro&obteftoromnes pios,qui inftudp vcrfantur, 
tttfimpltcem veritatem patefac/am in Ecclcsijs noftris ament , & 
Wamur^uam quidem tfuantum pojjumj/luftrare & mnntre cu- 
pto,ntadpofierospropagetur. Expendehoc Philippi didum di- 

S^^^^-u^- gedadrem - Inpriorimembro 
huiuspenodi fcnpfifti hasduas propofitiones. 

Fides habetur a Deo pro omni legis iuftitia. Et 
Deus infiificat credentes 

Effi : W^w««^.SedhocfaIfumeft. Pofteriorenimdocct De- 
um luftificare credentem abfljue operibus,ut ante oftenfum eft . Pri- 
or vero non docet modum, quo Deus hominem iuftificet : Sed tan- 
tuminntntquH Deus conferat fidei. H*c eft exftruda ex SerW 
ra,Acto. 13 . 2p. per hunc omnis qnicredit abfolvitur. Kom.s 1 . 
Iuftificatt ex fde pacem habemus apud Deum. llla vero exftmaa 
eft ex blafphemijs Serveti , Socini , Oftorodi , &c. et eft falfa Non 
™mfidcs,fedobed^ 

2^ Iufirfaamur^ath,einsgratia per redemtioncm \u 
BammOJmfioIefu. Roin.5.9. w4^/«,.Gal. 
3. ly Redemtt ^abexecrattonejtmtfaamefipronobisexe' 
cratlo. BkusS.lO. P'faitfe$M 

10.14. 




—I IIIMWIIIIIHI \t 1 1 IIIHIiW I IH iMr^MMMMMMHMBMMMMMIi^i^MMMi^i^M-^^^iK 
Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 
Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 
Pflt 2006 



I o. ■? 4. Vnka ob/atione confecravit in perpetuum illos , tjui Jan- 
&ificantur. Matth.20. 28. Dedit animam fuam redemtionis 
Vr&iumpro mu/tts. 1 . Tim, 2 . 6. Dedit fe ipjnm redemticms 
frmumfroomnibm. Obedientia igitur Chrilti, Sanguis Chnfti, 
Mors Chrifti, Sacrificium Chrifti , Solutio lytri noftria Chriftopro 
n obis fa&a ( namhaec omniare&e inrellefta eodem redeunt ) elt il- 
\\ iuftiria, qua coram Deo iuftificamur. Iam vero fides non eft obe- 
dientia,neque mors,neque ianguis, neque facrificium, neque folutio 
J ytri'nofiri a Chritto pro nobis fada.Ffdem igitur proprie acceptam 
efoeillam iuftitiam, quacoramDeo iuftificamur,eit impofsibile. 

Ad haec iuftitia per quam nos iuftificamur,illa dicitur cfle Dei , & 
cffe per fidem Chiifti,& afide dittinguitur. Rom. 1 .17. Tnfititia Dci 
** Rvangdib rcteguur exfide injtdem. Rom. 10. 10. Corde 
c *ediiurad iufiitum. Sed fi ha:c iuftitia retegitur ex fide in fidem , 
*um utique non eft ipfa fides. Eodem modo Pauluscupithabcre 
iHam iuttitiam, quaeeft per fidem Chrifti,l'hil. 3 .9. Sed fi zCtperfide 
^krifii, nemo refte dixent, iuftitiam illam effe fidem noftram. 

Pmerea fides rcfte dicitur iliiusefle,inquo eft. Re&e enim di- 
c 'tur fides mea,tua,fua,»nottra, veftra, Iac,2. 1 8. Ofitcnde mihi fide 
tnam& eqp oficndam tibi fidem mcam. Math 15.18. O mnli- 
( r magna 'cfi fides tua.Uzb.z 4. IuHus ex fide fiui viuet. Si igitur 
^iea fides eft illa iuftitia, qua ego coram Deo iuftificor,tum rede d u 
Ce re poflum,me mea iuttitia iuftificari.Sed hoc negatApoftolus Phil. 
3-9. Vt invenia+in eo non habens mcam iufiitiam. Deinde iufti- 
tia, quse vera iuttitia dici poteft,eft totius legis obfervatio,vel eft con- 
fotmitas cum tota lege. Scd fides non eft totius legis obfervatio, 
n eque eft conformitas cum tora lege. Fides igitur non eft , neque 
Poteft efle illa iuttitia qua coram Deo iuftificamur ; vel quam iufto Sc 
fevero Dei iudicio opponere poffumus. Et quiaf ha:c fides laborac 
multisdtfeaibus,&cftimperfeaa,quamdiu in hoc mundo peregri- 
n amur,fequitur,illos fe ipfosdecipere,qui le proprer hanc fidem pro- 
prie fitclidam iuftificatos tflc contendunt. Equide Deus nufqua 
Promittit,fevelle propter unum opus, idqueimperfedum,iuttificare 
& v ira aeterna donare: fed i/lli qui totam legem praeftititperfcde pro- 
^ittit vitam Rom. 10. 5. £>ui prdsJiterithdC viuet peri/la. Qui 
vcro ex opcribus feaatur iuttitiam , & vel unum legis apiccm fuerit 
^anfgreflusineummcumbitmalediaio. Gal.3.io. Execrabilts 

F qui 



4o 

ftt non manet in omnibm^qtu fcripta fmt in lih. legis. Iacobv 
2 . i o. JQnifqms totam legem prvauerit, offcnderk tautem in urto> 
omnihm tenetnr. VerifMinum igirur eft cjuod intercCal vinus,Ser- 
vecum, & qui illum fequunrur, Ubefiiclarc gratuitam fidct iiftiti- 
am. Cum enirn propterunum ftdei aclum dicat ^brahamum 
fuifte.iuftiftcatum, indc colligere promptum eft y non fecus de fidei 
iusUtia imaginari Servetnm , quam ft Deus prtmium illudoperi- 
bwiustisrependeret. Jguidenim altud ctt iusJifcari propter fi. 
deiacium ? 

Prarerea , fi fides habearur a Deo pro perfeda & abfolura legis 
implerione , & obfervarione : cum quicunque hanc fidem fibi inha?- 
rencem habec,ille haber perfeaam,&omnibus numtrisablbluram 
legis obfervarionem fibi inha-renrem. Nam fides in nobis inhzrer. 
Verum rora Ecclefia in omnibus fuis membris quondic gemic, & 
pi'Cic, Remtttcnobtsdebita»oftra,Mmh .6.12. 

Eo^em modo omnes iufti deprecanrur ludicium Dei , Pfal. 1502. 
Stmtqnttates obferv tuerts Ith domtne, cjuts flabtt. Pfal. 147.2." 'Neve- 
niai m tndtcmm cttmfervo ttto ■ qtm non mfnftcabtt fe tn confbdh tuottlhu 
viuens. 

Ar veroqui perkctam lcgisiulfiriam haber,illi revera nullum pcc- 
carumhabent,&obeam cau/aai , p t u!Ja urgentur necefsitate ur pec- 
catorum remifsionem peranr,aur ludiciumDei dcprecenrur,nifi ror • 
ce dicis caufam. Ar di.cis , vos doccris homincm conlfirui iufium 
obedienciaChrifii,qua?omnibus numcris abloluraVcAperrctfa iu- 
friria. Ac proinde idem abfurdum ex vcfrra fcnrenria colligi pordr, 

Sed mrer nottram confequenriam , quam ex illoru fcnrenria col- 
Iigimus,& illam,quam illi cx nofrra fentcntia colligunt, cft ma«na 
differenria. # 5 

Nofcraenimefc vera:caufa huiusett.quod duo fimrDeibeneficia 
qu* nobis per Chrifrum conferunrur,videIicer. tMcat» & Sanlh* 
pcano : iiia a peccansabfolvimur^ iufri pronuntiamur coramDco: 
hac narur* mregriras, quae Adami lapfu amifia efr, j n nobis refrirui- 
rur. Llafirmmomenro.&efrperfeaam hac vita, Rom, M . ?„/?,. 
ficattftdepaam hibemm apud Deum. R 0 m. 8.3 2 . Q m e l} 1 /„_ 
tentabn crtmtna adverfm elcths <De t; <Dcm efi qM tufhfat. Hxc fic 
*enfim,2.Cor. 4.16*. Stfiexternus r.ofier homocmHmpttur : tnternm ta- 

tnw 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



4 r 

wunYtnovAtHY de die> indiem. Et non perficitur irc hac vita, Kom. 
7 ^q. sJMtfeY ego homo cfuisme cripict ex corpore hmmmortis, Deindc 
fides ut docentServeti difcipuli eft habitus nobis inha^rens , & hsc 
eadem habetur pro pcrfefta legisiufciria, Stquiturergoiilam iu- 
ftitiam qiucaDeo properfeda habetnrelfe habitum nobis inharre- 
tem. Quj igitur hanc opinionem defendunt,ia6ant (e habere per- 
feftam iufcitiam,& eam quidem fibi inharenum, hoceft,dicunt, fe 
«flc perfcde iuftos,& quidem in ftfe. Quantulum vero hoc ipfum 
abeft a perfe&o libertmifmo? 

Bertius. 

Vt potcrat ipfam quoque fidem crcdentis a Deo pro iuftitia cen- 
fcri : vel ut dixit Nazianzenus dikjtosun^n hmifciX te ptsttusaimonon. 
Scd ficut faepe oftcnfumcft 3 gratia,permeram acccptiiationcm Denn 
€hriftou 

Lubbertus. 

Duo dicit. Vnum, ipfamftdtm a 'Dco ctnftri pro iuftitia. Akerum 
Ffocfieti per weram acctpttUtwhcm ( Det. Sed utrumquc eft faifunri; 
n eque ufquam in Scriptura fcriptum legimus. Dunde fciendum 
efc jUtrumquecxSerueto &Socino defumtum dlc. Uluddocer So- 
c mus de Chrifto fervatore fol.3 3 3 . Deovtfum eftfdtm nofiram no- 
bis mftitidL locoducerc. Hoc docet idem Socinus fol. 400. Ftda 
qua lufiftcamur.nec peypetuam^necfoiut^ffimampractptorumDei cotftrva- 
tl oncm tpsa per f contmtt ficc proprta vt wftficat y fdp>*ptcr c Dctc\tmenti- 
«Wtfutetufmodi opitAfiCitwibus , quodob eam rem Det opus a Chriflo ap- 
}?llititmfutt : iujhtutm cjumtumvis antca tniuftis tmputare dignatus eft. 
^rvetus lib. 2 . de Lege & Evang. Secundum naturam ra hoc non de- 
bebatur Fidci sAbrahxjiec noftr^fed exgratta "Det hocfaclum eji.Czlv. 
^futat.Michaelis Servetifol.903. 

Quodad Nazianzenumattineti!ledixit,folumcredere permeto- 
fiymiam eife noftram iuftitiam : plane eodem inodo, quo S.Saiptu- 
*3 dicit,nos tfdeiuftiticari. Vt enim fides accipiturcum ilJa iuftifica- 
ri dicimur : ita etiam ptsteusat accipitur cum illud noftra iufntia cflc 
^icitur. 

Bertius. 

Principio autem revocabo tibPin mentem,idquod ignorarenon 
Potes\ ut pecatori, qui legem praftare tencbatur, contingat a Deo 
r enufsio peccatorum,(iveabfolutio ; & iuftma?deputatio,requiri ifta. 

k ij Primo 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



4* m 

PrimoaaumDci dantisChtiftum,&conditionemponentis tum 
Chrifto,tumhomjnipeccatori. Poftea aaum Chrifii impjenrk 
condirionem ftbi datam.hoc eft,fatisfacientis legi . Deinde aduin 
hommis agnofcemis miferiam fuam,& ampledentis Chriftom con- 
ditionemque ab jpfo impletam certa fibi fiducia appiicantis eoque 
iplo prafitantis conditionem fibi a Dco propofitam. 

Lubbcrtus. 

^u^ G,C ' a , d noftri it,ftificarionem requiriduas conditiones. Vnam 
Chnfti : alreram noftram. Conditionem Chriflo propofitam efle,, 
ut fatisraciat legi. Conditionem ndbis propofitam efle, ut condi- 
tionemaChnltoimpletam ample&amur. 

Conditio eftlex padioni addita , unde obligationiscvenruspen- 
det. Iuihhcanonis igitur noftri conditio* quam Deus nobis pofu- 
cratimplendam, eftai.quid promifsioni a3ditum,proptcrqSo^ 
nobis prdhtum nos a Deoiuifificamur.. Sed falfu.ii elt talem ulla 
conditionemnobisaDeopofitameiTe. Nam fi proptcr conditio- 
ne . mai ? e ° nobispropofitam,& a nobis impleram iuflificamurtum 
imqueiuftificamur proprer opera noflra. Sed hoc diferte nepat Scri- 
pturaRom.4.2. ^M^^ w ^ w/<w ^ habaauod 
glorte^atnonapudT)^ R 0 m. 4 .6. BeaLhoJc^De t J w l 
tattufituamabf^opertb^ . Tit.3.5. 2^» cx t^rthtti itt&sqtu flce* 
rtmtunosjedexfuamtfmcordiafervuvit nos. 

Non neicioquofdaTheologorum admittere iflam phrafin IVus 

,£Z 0m,rtiCiU c K3am CUm condi ^nefiJei : atquehucallegant 
lIIUdKom.lO.p. SicredtderuexardetuofMdDemcum excitavit ex 
mortHuJirvaber». Sed l tud.ofus ledor fc/re debet ifta phrafi notari 
modum,quoDeus in iuitificandis utitur : non conditionem prop cr 
quam a nob.s prarftiram , iuftjficemur. Neque nos repugnamus f 
quis hac vocem hoc feufu uti velit.. v 

Bertius. 

Qg omniaexcjpitdenique fcntentia Dei^ peccarorem poenitc n- 
^«^^^^^^P-nuntianfis, hac pc^SSl 
^uia tu o peccator credis in filium meum , qui pro tc lcei fatistccir, 
remitto ribi gratis peccata tua, teque abfolvo, ii5ln«SL5idS «S.' 



Lubbertus 



Sed 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



a 



Sedh*c formula nufquam in facrislitens reperitur.neque ulquaui 
^nprum eft, nos ob, fiue propter fidem ; multo minus ob, fiue"pro • 
Pterillam conditionema nobis praftiram iuftifieari. Quin ubique 
Scriptura dicit nos nonex operibus noftris,fcd gratis & ex gratia iu- 
ftificari. Verum fi ob conditionem a nobis praftitam iultificemur, 
tl )m illa omnia falfa funt. Nam qui propter conditionem a ie pra> 
ttiram iuftificatur , ille iuftifieatur proprer opus a le prxltitum, non 
autem gratis,nequeexgratia.Nam iuitificari gratis,(iue ex gratia, & 
inlhficari ob opus aliquod fuum,funtoppofita. Rom. 1 1 .6.Qmd 
fipcr grattamiamnonex opertbiu ^atiotptigratta tam rnneji gratia; fin ex 
°peribm titm non exgratta , aliocjum opus iam nonefttopm. Sciendum 
a «temeft& hocdefumtumedeex Socinode Chrilto Servatore fol v 
3 8z. Fides in Cbriftum efl conditio propoJitdf/s,qiforum pecca- 
re ipfa delenda funt. Et foL 3 89. Promifsio ^fbrahamo 
non Jine tacita conditione fach ftierat. Et ideo <vcre , & abfolute 
( oram Deo iufltjjcatmfuit ^Abraham, qttia idqaod Deits promi- 
firatfuturumcredidit. Fol.392» Spemfirmam concipit,fefi 
ifiaprjjliterit beatumatque immortale ex Deipromijfo futurum. 

ol. « 97» per Iifum obdormire vdeo non recujamtts ,quia ex ipjt- 
Us refurreclione, nos quoqtte fi id fecerimus, refurreclwros ejjejir' 
mam Jpem concipimm. 

Bertius. 

Eft enim duplex lex, & thronus duplex, ac proinde iudicium jpfi 
e * adverfo refpondens duplex. Vnum quo Deus rigide a fingulis 
^ e bitum exigit,ex formula : QjttfectnttBa homo,vinet in ijs.Et malc- 
diElni ommsfliunon manferit inommbut,ejU<tfcnpta funt tn Itbro legis,ntfu- 
*tt ea : atque hoc pa&o nemo coram Deoiuftificatur. Nam deh&a 
fi fubcenfum veniant,quis tandem poterit confifterc ? Alrerum gra- 
tiofum Evangelij,& Fidei,ex formula : Si credtderis fervaberis. Illud 
' u drcium eft exrra Chriftum : hoc in Chrifto,qui Legem implendo 
*osa maledictione I.cgis exemit. 

Lubberrus. 

Nos exSacra Scriptura didicimus,tantum unam efle Legem Dei, 
P r oprie fic di&am , certe nufquam legitur in S. Seriptura , duplicem 
e fle Dei Legem proprie fic di&am. Hoc igitur quia de S» Scriptura 
a «toritaten6haber,eademfacilitatereijci potelt,quaadmitti.Quod 

¥ iij igitur 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 




44 

igitur hinc infert de duplici iudicio,& de duplid throno novti con> 
mentum efle videtur. Eandem in S. Scriptura non legimus , nifi 
unum univerfaleiudicium: legimus item unum tantu eflethronuflt, 
in quo (edens filius Dei illos, qui funt ad dextram iuihficat : Et illos 
qui-funt ad finiftram condemnat Matth. 25.31. Cum autem venf 
rtt Ftitm homtnis m glortaftta, & omnes fantlt angeli cttm eo, tuncfedtbit 
fuper thronumglort<tfu£,& cogentm coram eo omnes gentes,<& feparabtt eos, 
aiteros ab alterts,ut Pafior fipnrat oves ab htdts , & ftatuet oves qutdtm * 
dextrafut, hadosautem adfimftram: tunc dicetiex his,cjutaUextrafta 
ernnt : r mtte bencdicTi 'Patrts met poffidete regnum paratnm vobis a tatlis 
mundtfundamemis. verf. 4. Tunc dtcettjs qui ernnt afintftra. ^lbtte 
* mt maledtctttn ignem *t trnum,qutparatm eji dtabolo ct-anoclts etm . P xx- 

terhocuniverfaleiudicium^&pra-terhunciudicialemthronuin.nui- 
lum aliud univerfalc iudicium, neque ullus alius iudiciaiis thronus 
m Scnpturareperitur. Illud de duplici iudiciocrediderim (umtum 
eflcex Socino,qui fomniat duplicem efle Dei iuftitiam ,unam , qua 
contumacespeccatorespunit: Alteramqua peccatores refipifcen- 
tespunirepotdtfivuk.deChriaoServatorelib. i.cap 1. Hocde 
duplici thronoputarimexfecibusmonachorum hauttumcfle Dar- 
nardusMarial.parr.3.fer. 3 .excell.4. lit.n. Ifia tmpetratrtx 
figurabtttmperafrtcem ca?lorum,cum quaDeusregnumfuumdf 
njtjh : Cum enim Deus habeat iujlttiam & mifericordiam : IufH- 
tumjibiinhocmtmdo excrcendam retinuit , & mifeticordum 
matticonceftt: ideojiquisfentitfegravari aforo tujlitUDei, 
appcllet adforum miflrtcordueius. 

Nos autem in Scriptura videmus tantum unum iudicialem thro- 
num inquo Deus,iudicans,feder,& fimul mifericordiam,&iuftitiam 
cxercet. Iuftitiam.quianemincm iuftum pronuntiat, nifiobali- 
quam uiftitiam. & quia nos ob perfeaa.^ Chrifti iuftitiam iuitos 
pronuntiat,refpedu Chrifti.obfervat rigidam & feveramiuftiriam. 
/ n hunc enim contecit Dem omncs iniquttates nojirui . Efa 5 3 6, Hai tlle 
portavttincorporefttofuperiignum. i.Pet.2. 24. TroptcrhaSvulneratus, 
*ttntm y &inmortemtradttmefi. Ea.53.5. Rom. 4 . 25. Vno verbo, 
'PerfeEle /otvttredemtionispmttum pronobisMath, 20. 2$ Et 1 Timoth. 
2.5. Mifericordiam.quia nobis Chrifti iuftitia" imputat & ob eam 
nobisimputatam,nosabfolvir,&iuftospronuntiar. Kom 5 i<?. 
Vmm obedtemiatufit confittuentttr multt. Kom. 7.24. lufiiftcamur 
gratts } hoc efiftmgnxth proptcr rcdemtioncmfackm mChnfio /efu.Koiv. 

4. 6. 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



4*6. Heatpu homo cui Deus imputat iuftitiam abfc/ue cperibtu. 2 .Cor. 
5 • 2 2 ♦ jQui non novit peccatum pro nobis peccatumfaftus eftjtt nos tttflttia 
^ e tfte>'emustntpfti. Gal. 3.13. Chrtffus redemtt nos ab exccratwne 
le &>dumfattus eft pro nobis execratio. Et quia nos ex mera mifericor- 
^apropter iuftitiamChriftiiuftospronuntiat : refpe&u noftriexer- 
Ce t ineodem throno exa&am & perfe&am mifericordiam. Forro 
pttantum unus iudicialis thronuseft , in quoDeus diverforefpcftu 
,u ftitiam& mifericordiamexercet ,itaetiam unatantumeltiuftitia, 
<]ua peccatoresdamnat ,& credentes iuftificat : Illosenim damnat 
P r opcer tranfgrefsionem Legis : Hos iuftific3t propter perfcdam 
lrn pletionem,(iue prxfcationem Legis,intellige illamLcgis praeftatio- 
llc n),quGe eft fatisfaftio pro delinquente, vel ut Scnptura loquitur )y- 
tr i folutio. In hoc tantum efr ditfercntia quod peccatores puniun - 
tu t ob vioiationem Legts a fe fa&am : Credentes vero iuftificantur 
°h obfervationcm,fiue prsftationem Legis,fiue pcrpelsione a Clui- 
ftofa&am. Rom. 5. 18. c Propter unumdtk^aoomatniurt&corre&tonem 
domw tuYlitU redundatm omnes hommts tn tufttfcationcm vita. Rom , 
5-19. Jfnm tnobedtentta peccatores conftttuttfunt multi untus obedu 
tn tiaitifti conftituentu* multi. 

Bertius. 

HocuitutrumqueBeatusPaulusad Rom. fcribens cap- 10. 5. 
^lofes, inquit, dtfcrtbtt ttfttttam, cjuaeft ex Lege, quodqutfecerttea ho. 
m °MHc\ m ets : Qox vero eft ex fide iuftitia : fic dicit. St confejfus 
fieru ore tno 'Domwum lefum, et corde crediderts cjuod Deus cum excttavit 
f * rnornas frvaberts . Corde entm credttur ad tufittiam,ore veroftt corfes- 
fazdfilutw. Etcertum eft , Evangelium etiam iccirco tetumap- 
l^lari^uodijsqui Legem prxftitcnun, cmn tamen praftare tencrc- 
tUr , cohfJium Dciagnifuxtiirde non exigenda plena mandatorum 
J 3 *!ium obfcrvatione : fed dccreviflc Dcum cuivis credenti in filium 
^e vitain atcrnam. 

Lubbcrtus. 

Nihil minus docet Paulus, quam eflfc duplex iudicium,aur dupli- 
Cer n bei thronum,tantum docpt cileduplicem iu(tmam,quarum al- 
^rutra homo iniiificari debeat,fi interiuitos habendus fit. Vnam 
^gis,hoce(t,no(lram : Alteram Fidei,hoce(t, Chnai, Hiihp.3.9. 

compertar in eo non habensmeam tnfttttamftd eamyiia exfide eft Chrt- 
^MdVu&ttt mjH* eft ex Dcoperfidem. Illam habcnt^qui proprijs 
°pcribus iuftificantur, Hanc accipiunt, qui obcdientia Chrilti coi> 



4 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 




4* 

Ihtuuntur uifli. Secundum utramquelianc iuftithimjn uno & eo- 
dem nidicio, in uno & eodem thronb iudicatur. Secundum illam 
exadus eft Chriftus pcenas noftras. Poftquam enim fe vade feu fpon- 
forem conftituit , coniecit Deus in illum omnes iniquitates noflras , 
propter illasChriltus (ubijt mortem cum maledi&ione coniundam, 
hoc eft, fuftinuit illam peenam, cjuam Deus in fua lege peccatoribus 
niinatur . Gal .3. 1 3 . Chnftm redtmit nos ab execmtwne leeris dumfa- 
Bm eslrpro nobis execratio. Secundum hanc pronuntiat nos iuftos. 
Rom , 5. 1 9 . Vnipis obedtcmta rnfit conftitmtntur mnhi. Scd hic obfer- 
vandum eft autorem huius epiftok facere triplicem iultitiam .Vnam 
Iegis,hoceft,perfeaam.legisobfervationem : Alteramfidei quam 
Deus fc*pto'tota legisobfervatione habet: Tertiam Iefu Chrifti no- 
bis pcr fidem impuratam. Harum ( ut flc dicam ) iuftitiarum pri- 
mam & tert.am agnofcit Scriptura : Secunda iiufquam inScnpMi- 
ia reperitur.Sed hauftacft e-x tecibusSocini deChnftoServatore pag; 
333. VeQVifrmejtfidemnoftramnobtsiitJiitttlocoditeere* 

Bertius. 

Siccrgoeolligo, Siiuftitia fideiin locumiuftitia?lepisfuccei;Mr, 
<onfequens elt ,n locum plena^rigida*],- mandatorum omnium ex^ 
adionis ; Cicccfsifle etiam condicione fidei,eiufque acceptilarioncm : 
Atqunlludprufsv.exum cft, Ergo&hoc, 

lubbertus, 

Sedhuiusparalogifmi maior eftfalfa : Eodem vel fimiii aroume- 
to utuntur Papiftar. Papa fucccdit Petro, Ergo fuccedit ei in Apo- 
ltolico vel fu per Apoftolico mtuiere ; vel quod idem cft : 'Erco Pa- 
pa lis potcftas fucceditin locum Apoftolic^& fuper Apoflolicz po- 
teftatis Quilibct videt quod non omnc id,quod alkui fuccedit , 
cfleeiufdem condiuoms,& potdtatiscumeo,cuifuccedit, vcl habe- 
n pro eo, quod habet eandem vim, & poteflatem cum eo cui fucce- 
dit. Nam origmale peccattim fuccefsit originali iuftiti*' proinde 
dicendum ^eft^uroriginalem iuflitiam , quam habuit homo antela- 
plum,.&labcm,m quam prolapfusefthomoper primum pcccatum, 
habere vimeandem s aut confitendum eft , non omnequod alicui 
iuccedit,haoere vrm, & conditionem eandem cum eo , cui fuccedit. 

Deinde condmo fidci non fuccedit plena? & rigid* obfervationi 
legis,neque fucccdit perfedx legis impletioni, antiuftitizleciYnifi 
admodum impropne loqui velis. Nam infantes noflri in infantia 

niortui 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



■ 



47 

m ottui iuftificantur. Tdium enim eU regnnm ceehrtm, ut Chriftus 
PtonuntiatMatth. 19.14. Petrusidem Vobis& 
hberis veftrisfath efipromtjfio. Ac licet illi in Adamo habuerint per- 
feSam legis iu(titiam : tamen hanc fidem nunquam habuerunt. Hic 
interrogo Socini difcipulos,ut dicant,per quam iuftitiam infantes iti 
^fantia mortui iuflificentur : Legem enim non impleverunt, neque 
Per habitum inlmentem, qualis harc veftra fides eft, iuftificati funt • 
Ptopter rationis enim defedum^intellcdualem habitum „ qualis fi- 
des eft , nunquam habuerunt. Per quam igitur iuftitiam iuftificati 
^nt ? An per aliam quam illa eft, per quam adulti iuftificantur. At- 
S u i Apoftolus ad Rom.^.cap.docet nos omnes eodem modo iufti- 
%ari quo Abraham iuftificatus eft. Vtnt (it , infantes fidem a&u 
n on habentquocunque igitur modo iuftificcntur, inillisfides non 
foccedit legali mfHti*. 

Ad haec , plena legis impletiodurat in perpetuum , fed quod per- 
, Petuo durat illi nihil fuccedit, ut taceam rigidam legis impletionem 
a b illo cum plena eiufdem impletione corifundi, cum tamen diftin- 
guidebeant. Rigida enim rft illa,quseexigit perfe&am legisim- 
Ptetionem,fubpaMudamnationis. Deut. 27. 18 sjfrlakdthtu qui 
n °nmanet m ommbpu. Plena veroetiam illa dici poteft , qua homo 
Per obedientiam Chrifti iufcus conftituitur. 



Bertius. 



Idem quoque nos docuit B.Petrus ( jlucas docet Paulum efle qui 
^Ocdicat )AS. 1 3 .^S.T^otumfit vobis virtfratres,quodper tfiumjefum 
n °bisremijfio ptccatorum anmmmur ^crabommbm^a qutbm nonpotut- 

perlegem tsVlofis tujhftcari } per huncomms credenstufiificatur. 

Lubbertus* 

Nil minusdocet Paulus iftoloco , quam fidefuccefsiffe in locum 
kjgalismftitias; aut fidei conditionem fuccefsiffc in locurigidseom- 
ni tun mandatorum obfervationis : Tantum docet ifto loco , nobis 
P c rChriftum annuntiariremifsionem peccatorum: &nosper Chri- 
jftoni iu(tificari,hoc eft,abfolvi ab ijs ,aquibus per legem Mofis ab- 
lo lvi non poteramus. 

Bertius. 

Et B . Paulus Rom .8.3. Dem mifiofilio fuo in fimtlitudine carnu 
P ec catricis coniemnavit peccatum de peccato,tn came^atque itn prafiitit tllnd 
Wod lexfacere potuit,eo/juod ipfainfirmabatur in carne % 

G Lubb. 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



4$ 

tubbertus. 

Nil minus docet Paulus hoc Ioco, quam fide fuccefsifle tn iocunV 
lcgalisiufntjacaut inlocum obfcrvationisomnium mandatoruDei 
fuccefsifle conditionem fidei : Tantum docetChriftum condemnaf* 
fe peccatum m carne fua, . & pneftituTe id, quodlex przftare non po- 

Bcrtius. 

Exhisitaratiocinor. Quidocanos.quinon-poraimusiuffifr 
canper legem quam przftare tenebamur,iuftifiufipcr fidcin Chri- 

.1 i reput , a ? te iu iustiriam ' is doctt fidcm fubstitu- 
tam eltein Iocum pIcnaEobfcrvationislcgis,idcoquc eam per eratuk 
^^'«ohem Dei , nulto merito?K>stro , cenfer' pro uSa 
mhtialcgis Atqu, illud doccnt Apoiloli , Betrus& Paulusut 
oitendimus ; docent igitur.&iftud 'ep&Meidcixat. 

Lubbenus. 

^^S^^ 9 ^^"' 9 ^ enimubiquedocct 
nos hcie juftihcari & hdem nobis imputari ad h.ftitiam. Sed hinc 

nonfequiturhdemfucccfsi^epcrMjcgisobfcrvation^ nern^do 
cet fidemhabenaDeopro perfefla Icgisiuftina. mLSXSSa 
Scnptura funt, vera funr : Harcquia fcripra non funt, neque ujla nc- 
cclTana confequent.a e Scriptura dedud i poflunt, vera non f, P • 
*? m&i ■ P-«nus docct fid m 

ffiSto SJS5^ M ' ,S d r° Cet fidem habtri 3 Dco P ro P"*** 
lcgali uintia.Rano huius rei eft: quia afctcr acdpitur fidei in duabus 

prionbus propofmonibus , quami„ duabuspjftcrioribu In s 
accipitur unpropne.hue utin Scholisloquimur.relative : in his 
pric,hue ut m Scholis loquimur , abfolutl H inc quihbci dc rc n 
omncm,qu, dic.thdem relativ^acceptam,a t^olmpSSnd 
pro lufnna.etiam d cere fidt-m «iKfnlnrA , ,i , taatnn 




paulo ante oftetidlmus. fc tame„ hbuit autori fcribefcwS 
«** Vo uit fc. experin.an quiseffet , qui mrer ^^txLkZl' 
gtfmon (x 1 «mfh0tcm».tft H doon diftmguere poffct. W™ w 

Bertius. 

Nunc 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



Nunc egote vir praftantifsimeperveutatem ipfam obteftor,quae 
non hominis eft,fed ipfius Dei,ut tecum iftaexpendas,nequcrefr4- 
geris manifestx & contestatar veritati. 

Lubbcrtus. 

Ego fane intimore Dei expendi utrumque argumcntum diligen- 
^r.nequein ijs quicquam , quam novam do&rinam extra & contra 
X>ei verbum excogitatam invenire potui. Quin miror teyirum non 
"idoaum & in Logicis noninexercitatumpotuiffetaminfirmis& 
inconditis ftrophiscommoveri. 

Bertius, 

Dices fortafleex iftisfequi,nos opercnoftro Tervari. Eides enim 
'Cstopus. Hocautem repugnaretoti do&rina: Evangehj , & difpu- 
tationibus Apoftoli ad Rom.& ad Galatas. 

Lubbertus. 

EquidemtotaScripturaSacraclare&peffpicue docetnosoperi- 
bus non iustifican. Et quia fides propne acceptaeft opus, mam- 
festumeft,nos fide proprie acccpta non iuftificari. 

£>ui non iuftificatur operibus^ ille nenhtftifcatwfdepro- 

prie accepta, 
Homo eft if/e, (fd non iuflificatur operibus. 
Vrgo homo non iustifcaturfde proprie accepu. 

Maior eft vera. Fides enim proprie accepta eft 0pusI0an.rf.29 
Minorem docet Scriptuia. Rom.4.6. 'Btatut homo cm Uetutmpmat 
■inftitiam, abfqtteoperibus. Rom.4.2. Si Jbraham exopenbtu tufiftca- 
tHieftjjabet qtiod glorietur,atnon apttd Dettm. Tit. % .6. Non ex openbui 
inftu qua fecerirrms nosfed ex ftta mtfertcordta ftrvamt nos. Ephe. 2 . Gra- 
"4 ejhsferv^ti perfidemjdque non ex vobisfDet dontm ttt : nontx qpers- 
bus. 

Bertius. 

Manehic paulifper fi placet : huc enim ibaro . Opus/i accura- 
to cxamine rem penfitcs, duplex ett, Legis & Evangelij. 

Lubbertus. 

Eqo ver6 maneo,& expeaoquid velis. Dicis opus, fi accuratoex- 
«tnine rem penfites,duplex efle 5 Legis fc. & Evangelij. Quod aliter 

C ij nequit 



4 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 




50 

~^'^. duas ^ c ?PP<>ftM rpedesojwis, itque haram unitn 
fpeciem vocan opus Leg.s , alteram vocari opus Evancelij. Sed hoC 
iplum,fi rem accuratoexaminepenfites, falfum eft. Nam fi resita 
fe haberet.tumopus Legis non poflet efle opus Evangelij ; neque o- 
pus Evangeli; poflet eiTe opus Legis. Vna cnim oppolita fpecics 
non poteft efle altera: ut amma! rarionale non eft,nec cfle potc ft ani- 
raahrrationale. Sed nos facile oftendemus unum & .demopus 

£f™fS> a r n8 T S 4?i ^ od l,tfi ^,priusexplicandU 
cft quidfttopusLegrs ^qmdnam fit opus Evangelij. ^ Sic igitur 
habe. OpusLegiseft,quod m Lege prcfcriptumeft.Deut.27 26. 
Oal .3.13. ^Mdedia** q^nonmanfentmommbm.amfcnttafnntm 
l,broleg>s,»,faaatea. Vide opera Legis dicit efle iila omnia,qui feri- 
£ \ 8 ? • r Extra tontr overfiam igitur pono opus Le- 
giseflc illud, quod in Lege mandatumtft. & Opus Evangelii eft, 
quodinEvangeliofcnptumcft: vcl quod Spiritus S.pcr Evaiieli 
przdicanonem 111 nob.s efficit. Si illud : tum idem opu S Legis q uod 

SSiJi ^> mUt n Le§e °^ n,a bona °P^revocanturadh^ 
i K Ar ^' D * ww '' w D <"™tuumextotocordet,to&c.Dtut. 
6.y BtVdtgeproxtmHmtHum^ttetpum. Levit.1p.28. Itaetiam 

tt.Luc.10.2j. SZmdv» Legts tmerpesfurrexn, temans e,tm,& d,ceL 
<}UuifactendovHammrnamMbo} Atdle d,x,t ad eum ,„ n Le Z e amd 
finfumefti Quomodolegu} 1llever"oreJ}>ondens,d,x,t. V,l,*esVomi- 
mm Deum t,mm extoto corde tuo& extotaamma tua^ & ex tom vmbu* 
'""ffxtotacogn^ 

d t x t tet r e tUrejpond,Jl,:hocfac,&v,ues. Eadem igitur operainLe- 
ge & Evangel.o prsfcripta funt, Proinde fecandfim hanc confide- 
rat.onem,unum & ,dem opus poteft Legis, & Evangelijdici. 

Si vero «d vocas opus Evangeli;,quod Spimus S . per pnrdicatio- 
nem Evangelij in tcefficit : tumetiam unum & idem opuspoteft Le- 
grs & Evangeli; dici. Omnia enim opera bona,qu« Spiritus S per 
przd.cationem Legis & Evangelij in nobiseffiot ad hzccadem duo 
capitarevocantur. Ha E cigitureademopcradia ) nturLeeis,quiain' 
Lege prarfcr.pta funt ; & dicuntur Evangelfcquia per pnrdicaiionem 
Evangelijm nob.s excitata funt. Proinde 'inepte^ facit qui bona o 

E °c PC A*l 8 a- * Evan § eli i ta "q^m in duas oppofiras fpecies 
propric fic dictas dividit atquc diftinguit. Si dixeris illa efle opera 
Evangel»;, quar per Evangel.j pnedicationem excitati facimus: Ula 
vcroeifcopcraLegiSjquaihomincs uon regenerati virib. naturafa- 

ciunt. 





Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



c, unt , nihil promovcris, Vtraqucenim opera earenus funt bons, 
jluatenuscum normain Lege propofita conoruunt, velquatenosin 
Le ge fcripta funt. Etob eam caufam , ram h*c, quam i(]a,poflunt 
0 P«a Legis did 

Bertius. 

Opere Legis nemo falvatur, ut ante pofitum eft, quia nemo Lege 
Prasftat. Opere verd Evangelij, quod dicitur obedtenttafdet,Rom. 
lr - 5.& 16.26.A&.6.7. Obcdientta Evangeli]. Rom. 10. \6. quen* 
^uam falvariquisnegabiMiifiquirtatuitneminem credere ?Dicen- 
te in primisDomino : Ftde* tuatefervabtt. Luc. 7.50.& 8.48.&17. 
*9.& 18.42. Et poft Mofen Paulo. Crcdtdtt Abrahim^Deojfrreptu 
t( ttnrn^eftettniHfttttam. Rom.4.3. Gal-3.6, Etrurfus. Ftdescre- 
dentis reputatur ei iniufttttam. 

Lubbertus. 

Bona verba. Credimus Chrifto dicenti : Fides tua tefervauit. Et 
^redidtt Abraham Deo , & reputatum eft tllt pro tuftttta. Et Qredenti tn 
^m.cjuiiHftiftcatimftHmftdes tmfutaturad tuftittam. Hax omnia cre- 
dimus vera efle : & tamen negamus hominem iuftificari opere Eva- 
§ e lij. Caufa noftra? negationis eft , quod Scriptura negat Abraha • 
^uin efle iuftificatum opcribus, Romt^. 2 . Et fimul aftirmat Abra- 
hamo iam centenari, Rom. 4. 15?. imputatam eftefidem adtuftitiam. 
^om.4.22. Ergofides, quaAbraham iam centenarius iuftificatus 
c tt>non confideratur ut opus. Nam hax duo : 

i^fbraham non efi iufiificatus operibus, 
i^Abraham iufiificatus efi opere. 

Sunt contradiccntia* Neque te iuvat, quod dicis,eumopereE- 
Va ngelij iuftificatum eflfe. Nam &opus Evangelijcft opus. Et dc 
Suo rede dicis,quod non fit iuftificatus operibus,dceodem re&e di- 
cis >quodnequehac,neque illa operum fpecie iuftificatusfit. lam 
Vc **6 Scriptura in genere dicit:hominem noniuftificarioperibus Ro, 
4 • 1 . Si zAbraham ex opertbtu mfttftcatus cFl , habet quo glortetttr ^atnon 
tpndDeum. Rom.4.6. Tieatus homo cut Deus tuftttuim tmputat fine 
9 P*rtbus. Num tuex hac generali negatione inferes, hominem ali- 
qua fpecie operum, videlicet > Bvangelij iuftificari ? Perinde ac fi di* 

G iij Iwuenh 



luvenisiHe non eft vireis cafks • 
Ergo ejt Cdtjus virga Schelajtica. 

Dices me ridere. Ego vcrd non rideo : ita enim argumentaris. 

Homo non iujiificatur oferibus : 
Ergo hcmoiujlificatur epereEvangelj. 

Ad h£c,bonaopera,qu*Abraham inlKficatus faciebat,erant opc 
ra Evangelij. Opera enim fidei fiue EvangcliJ opinor, diciseaefle , 
quae homo laregeneratusexfidefacit.Sed opera bona quse Abraha 
wm .cenrenanus racicbat, profidfcebantur exfideinam tum multos 
annosfuerat regeneratus , & ramen Apoftolus Abrahami iam reee- 
nerati opcribus vim iuftificandi adimit. Kede igitur concludimk 
cum openbus regeneratorum adimere vim iuftificandi 

Ex his vides diflinftionem inter Legis & Evangelij opera,quam a 
damnaris Imeticismutuatus esjiion efle magni momenti Dein 
dcA^kol^ dich^on opermti/edcredenti Rom.4.5. Onerariiei* 
tur &credere, 1 nhacdifputationefuntoppofita. Atveroficredere 
& operanfuntoppofita,tum fides& operaetiam funt oppofita Vtl 
terca,ScnpturaomniainuniverfumoperaexcIudir. Rom 4 6 Ve- 
atus homo , cm T>eus vtBinaminyutatabJqueooenbus. Sed fi jmmirat 
eam fine openbus , & non imputat fine fide ; manifeflum eft fideni 
jn hac difputatione non abfoluje actipi pro operc Nam hxcduo 

Deus imfntat iujlitiam Jine operibus. Et 
Deus non imputat iujlitiam Jine aliquoopere. 

Sunt contradicentia,& fimul veraelTe non poitunt.DeniqueApo- 
fiolusdiat . T.t. 3.5. W^^u^l^^ 
Mmfencordiafervauunos.Vide, non (ervauit nosexoperibusiuifo 
brgo non ex fide abfolute fumta. Nam fides abfolute fumta e t 
opustuitura. rnuna, eu 

jjertius. 

Certcfi fides credentis rcputatureiiniuflitiam.-fidesautem cft 
Trri poSt 1S ' neCC dl ° PUS '^ 0 " 5 rCpUtari * qukquid C011tra 



Lubbertus. 



Neccfle 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



Necefle eft,ut aut hypothctkoos formes, 

Si fldes crcdentisreputatur eipro iujlith 5 
Tumopus credentis reputatur ei pro iuflitia* 

Sed prius eft verum. Ergo & pofterius. 
Aut datticoos . 

Fides credentis reputatur ei pro iuHitia 
Fidesefl opus. 

Ergo opus reputatur eiproiitflitia. 

Ego ad hanc formam refpondebo : res eodem redit . Dico au« 
te <tt eflcquatuor terminos, Fides enim in maiore accipitur impro- 
E r *e, vidclicer, rdative, aut metonymic^proiuttitiaChrilli,quam 
V^c apprchendimus. In minore vero accipitur abfolute,pro habitu 
ln h«rente, vel pro opere , quod ab ifto habitu proficifcitur. Poflet 
^Ns mirati virum do&umhuiufmodi ftrophae turbari pofle, prafer- 
tl[ n poftqua magnus ille PhilippusMelanchthon eam rem tam clare, 
l ^que perfpicuc explicuit. Eius verbah*cfunt. Obiedio^. 

Fide fumus iufli, 
Fideseft opus y 

E. Propter opcra fumus iufii. 

Maior mte/Iigitnr correlative. Fide fumus ittJii y id Q^per 
7nt fcricordiam propter Chriflum fumus iusli. Non quia fdes ftt 
\ 2rtus y cjtu mereatur remifsioncm ftta dignitate. JQuodverb ad- 
C \ ! j! lr: fides efl opus. Concedendum est. Fftcnim opns ut clile- 
J°,patientta y caftitas: & nt hxc funt infrma & langttidajta fl. 
*° ftff admodum imbccilla y & conctttitur multts dubttatidmhus. 
%Bar§ non idco dicimur iufli flde 7 quia tanta eft huius virttttis 
. l Zpita6 y ut mereatur rcmifionem. Sed cjuia oportet aliqttod efft 
ln fi r umentum innobis y cjuo apprehendimus Mediatorem pronobis 
tnt€r pellantem y propter cpuen> xternus Pater efl prcpttins. In lo • 
^dcargumcntisadverfarioruii^argumento 4. In exaiunedeiu- 
^cation-^rgumcnto 3. 

Bcrriu r= 



54 

Bertius. 

Fidem autem opus e(Te credentis,& ipfe pauld ante pofuifti,& ra 
tioevincit.&Chrifti infuperauthoritas. Ioan.6.29. QmrenttbuA 
emmludeis quid factemus , utope,emur opus ^Dei. T^fitondtt Dominu4% 
hoc efi opus Dei^ ut, credatis in eum, quem mifit tpfe. 

Lubbertus. 

Non negamus fidem efle opus : neque negamus Deum hoc opus 
in nobis requirere. Sed negamus, Deum nos fide tanquam opere 
iuftificare. FirmifsimaeftenimillaApoftolioratio. Tic.3.5. ?\(on 
exopertbusiuftis , qutfecerimus nos : fed ex fua mtfericordtafervautt nos. 
Scite Calv .initit. lib.3 -«P- 1 8 . fed. 1 o . Cavif/anmr in eo,quodfi- 
des alicubi opus vocatur , atque inde colligunt nos perperam fidem 
oferibusopponere. J^uafiverofides,quatenus obedientia efi di- 
vina voluntatis,fuo merito iustitiam nobisconciliet , ac nonpoti- 
us,quod mifericordiam Dei ampleclendo , Chrifiiiufiitiam , ab eo 
nobis oblataminEvangelif ' pr&dicatione cordibus noftris obfignat. 

Bertius. 

Eadem ratioeft huius conclufiunc.uk : 



Tides fervat. 
Fidesefi opus. 
£' Opusfervat. 



^Sedquodopus? opus Evangelij , &ut Chnftus loquituropus 

Lubbertus. 

Quiacfteadem ratiohuiusconclufiuncuteatque illiusftrophilar 
etiam eadem refponfid apponi debet. Melanchthon in examine' 
deiultihcationeargumento^. Refiondeo ad matorem . <Propoftttob<ec, 
tidejumus infti ,intelltgttur corre\attve,videlket permtfericotdiamfumus 
Mti } propterFtltumDei,& tdbeneficium oportet fideacctpi. 

Bertius. 

Itaque Beatus Paulus quotiefcunque de operibus in caufa iuftifi- 
canonis aeit,non excludit opus fidei,(eft enim in eo ut illud aftruat) 
icd opus duntaxat Jegis. 

Lubbertus. 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



Lubbertus. 



Tantum operibus legis ademcritPaulusvim iuftificandi? Atade- 
^it eam omnibus operibus iutfis^quas fecenmus nos. Tit.3 .5 ,?s(dn 

opertbmtuftis , qu<zfecerwnmnos , fedexfuamisencordtafervauit n$s. 
Adcmit eandem operibus regenerati Abrahce.Rom.4. Si*s4br*+ 
"tm ex opertbm iufttftcatm eft, habet quodglortetur , at non apnd T>eum. 
Ademit eandem omnibus operibus indtfinite fumtis. Rom.4^ 1 6. 
^eatm homo y cut T)em mpntat tuftittam abfque opertbm. Iam vero iden j 
Apoltolus docet,nos iultificarigratis,ex gratialefuChriiti. Rom.3. 
2 4' lufiificamur gratis y ti eft y etm gratiajperitdemtioncm fattam per Chru 
ft*m Iefum. Acque hoc ipfo omnia noftra opera a caufis iuttifica- 
tionis excludunt. luftificatio enim ex gratia,& iultificatio per ope- 
r 3fadafimulconfilterenequeunt. Rom. 11.6. Quodfipergrattam, 
Xe *rn non ex opertbus \altoqutn gratta tam nongratta eft. Stn ex opcttbm y taw 
n °nexgrau*>alioqutn opmiam noneft opm. Vide,Apoftolus diferte ne- 
§at nos iufiificari operibus. Hmctu infers. Ergo iufiificamut ali* 
S u oopere,nempefidci' Excutequa:foteipfum 5 &cogitaan tucum 
Puerad pedes tuorum praceptorum docererisLogicam, ita impune 
ar gumentari porueris. Hoc fcio pro certo,quod omnes do&i rifu- 
r *funt hanc Logicam. 

Homo noniuftifkatur operibus. 
Ergo homo tujtifcatur aliquo opere, videlicef,yfofc. 
Vel Homonon iujlificatur operibus legis : 
B. Homo iuHifcatur openbus fidei. 

Dcinde pervertis terminos controverfia: Non enim quseltio eft 
ari beus excludat fidem in caufa iuftificationis ? Sed an Deus habc- 
at fidem pro perfe&a legis impletione ? Vel an fides proprie accepta 
fic illa iuftitia^quacoramDeo iuftificamur? illudnospoflumuscon- 
c ?dere. Fjdes enim ut inltrumentum accipienda:,vel acceptae iulti- 

uon excluditut in caufa iuftificationis. Verifsimum enim eft il- 
* u d Apoftoli Rom. 5.1. Inftificattftdc , pacem habmm apudDeut». 
^oc vero conftanter negamus Etquia tu contrarium affirmas,in- 
Cu mbic tibi probatio. Kogamus igitur te, ut probes aliquo claro dc 
P^fpicuo Scriptur* teftimonio, Vd . 



H 



Veum 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



5* 



Deum habere fidem properfecla legis impletione. Vcl 

Fidem proprie ftc dicJam, efie iliamiufiitiam^qua coram Vti> 
iufiificamur. 



Equidem nosexScripturadidicimus, obedientia Iefii Chri/tieflc 
iIlamiuititiam,quacoramDeoiuftificamur. Rom.5.19, Teruntut 
obedientiam , iufii confiituentw multi. Huiu s obedientia; accipienda; 
inftrumentum eft fides. Hinc eft quod fideiuftificari dicimur , non 
proprie, fed mctonymice. Fidei enim ut inftrumento tribuitur, 
quod eft obedientix Chrifci. 

Bertius. 

Indicat haectota ipfius difputationis ieries,atque imprimis nobi- 
le illud Symperafma. Concludimui igtturftde lufitficari bominem abfqul 
operibuslegis. Rom.3.28. Et ad Philippenfes 3.9. Ego omnia dant* 
tium duco pr<e eximia cognitione Chriftt fefu domini mei , propter ejuem egt 
emnibus me multlavifaque duco fiercora,ut Chrtfium lucrfaciam,& com* 
periar in eo,non habens meam iuftitiam, qu<e eH ex lege^ fed eam 3 que perft-^ 
dem efi Chrifti, juftitiam ( inquam )Dciperfidem. 

Lubbertus. 

Nihil minus. Apoftolus negat nos iuftificart operibus legis: Num 
tu hinc inferrepotes : nos iuftificariopere fidei? Explora mecutiJ 
per formam argumentationis. 

Homo non iuHificatur operibus legis j 
Ergo Homo iuftificatur operefidei. 

Poflumufne ex antecedente negativo condudere affirmative?aut 
polTumufne a negatione unius fpeciei argumentari ad pofitionem 
alterius fpeciei ? vel ut clarius dicam. Pofliimufne a remotione uni- 
us fpeciei argumentari ad pofitionem alterius fpeciei * Sed quid ego 
hxc difputo ? Apoftolus exdudit opera legts a caufis iuftificationis* 
E. excluditomnia opera a caufis iuftificatiouis. Operaenim bona 
funt illa.quae vel implicite, vel explicite in lege mandata funt. Ptrin* 
de igitur eft ac fi dicat. Neminem iuftificari operibus in lege man- 
datis : quod idem eft cum eo 5 neminem luftincari operibus bonis. 
Omnia eniinbonaopera funt inlege pnecepta : vel ut clarius dica, 
illa funt bona opera , cjue in lege pnecspta funt. Et qua: in legepra:- 

cepta 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



57 

^eptanon funt, inter bona opera cenferi non debent. Lexcnim 
c ft norma & regula omnium bonorum operum,proinde omne opus 
^od cum lege congruit eft bonum & quod cum lege non congruit 
n oneftbonum. Si hocdiligenterexpendes, videbis&fidemqua- 
tenus opus eft , inter legis opera cenferi debere. Equidem prima 
^gemandatDeus : utnon habeamusdeos alienos coramfacicip- 
fius. Haclegcimplicite mandatDeusutfefolumproveroDeoha- 
beamus. Omnis enim lex ( loquor de legibus Dei) negatiue,taci- 
f e includit affirmativam : Sed qui mandat ut fe pro vero Deo habe- 
a wus :illefimulmandatutfidem,fpem,& fiduciam nofcraminfe 
c ollocemus : hocenim efcillum pro vero Deohaberc. 

Fides igitur,qua opus, pertinet ad primam kgem. Neq,- evaderc 
Potcs,quindicas nos operelegisiuftificari, fidixeris nos fide,quate- 
^us opus noftrum eft,iuftifitari. Noftram fententiamprobatmag* 
n us ille Zanchius,de natura Dei lib.^.cap .2 . Legisnomine inteU 
hgitomnU y qiid lex prtcipt : pr<ecipita%tem nontanturn externa 
f^z.fed imprimis internam renovationern^cordis circimciftoriey 
dileciionem Dei fnota) fidem. Ergo cum fcriptura duitper 
&atiam Dei nosiuftificari y minime autem per legem y omne?n reno- 
%% 4tione y & omne tnternao- externam kcnam affionc nofiram ab 
vjficiottijiificandiexcluditfo fologratuito f avoy i ajscrihit. Quod 
a d didumadPhilippcnfcs ^^cap.attinet : Serveti, Socini,tuamque 
fcntentiam ex profdfo deftruit. Diferte enim inter fidem & inter 
juftitiam difringuit. Verfu enimp. dicit.interprete Beza. Sed ut ha- 
beameamiuftitiam,^^^ Equidem fi haeciultitia 

c ft Chi ifii per fidem, ut Beza interpretatur : vel li eft per fidem Chri- 
JJijUt vetus interpres habet : tum iuftitia harc non eft ipfa fides. No- 
ftram fententiam pafsim tuetur facra Scriptura. Rom.1.17,. Jufti- 
u « Deiper tlludreteaitur exfideinftdem. Sane fi iuftitia Dei retegitur 
^ fide in fidem , tum iultitia Dei non eft ipfa fides, Dcinde Apo- 
ftolus Scrveti, Socini, tuamque fententiam prorlus reijcit. Diferte 
?nim fcribit verf. p. Vtinveniarmeononhabens meam utftttiam. Me3 
! 8itur iuftitia non eft , qua iuftificor : &^hoc rede. Diferte enim Spi— 
r ^us S. docet. Rom. 5.19. TS^os obedientia Chriftttufhs conftttHt 9 hoc 
e ft,nos iuftitia Chrifti iuftificari. Sed fides, quam ego habeo (fi fe- 
^ndum Scripturas loqui velis) eft mea fides. Fides item quam tu 
yabes( fi fecundum Scripturas loqui velis ) eft tua fides Habac.2.4. 
lli $tu exf$di fua viuct. IacoU 2 , 1 8* Oftende miht ftdem tum ex ope- 

H 9 ribta 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



i »'>•••, 



nbm tuis , er ^fl ofiendam tibi ex operibus meisftdem meam. Si igitur fi- 
des meaeftiultitia mea: &ego hacfide mea iuftificor : tum utique 
iuftificor mea iuftitia : & debeo inveniri in eo habcns meam iuftitia. 
Proinde aut imprudenter facit Apoftolus cum fcribit , ut invemar t* 
eo non habens meam iustitiam : aut vos imprudentcr facitis , dum 
per veftram iuftitiam iuftificari vulris : vel quod idem eft, dum vultis 
invenin habentes veftram iuftitiam. Quid quod Apoftolus docet 
luftmam, quam cupit habere verf.p. efle Chrifti : Sed habens eam tu* 
fitttam,quaperftdem efi Chrtfti. Verum fides mea.quocunq; tandem 
modo accipiatur,non eft Chrifti iuftitia,neque eft illa iuftitia,qu* eft 
per fidem Chrifti. Sed obedientia,quam Chriftus patri pro me pra> 
ftitit, eft Chrifti iuftiria, atque hac ego iuftificor. Rom. 5.19. Vmut 
ebedtentiaiufit conftttuentur multi. Nihil igitur imprudentius a te fie* 
n potuit,quam lftum locum ad huncctrorem ftabiliendum allegari. 

Bertius. 

Intellexitid ipfum quoqueLutherus.cuius verba,quia itameren- 
tur, aflcribam. Imagmatio Sadoletifortaffi, htc eft , quodftde* ftt opttS 
exaUum lege dtvtna, ftcut&charitm , obedtentta , cafiita4,&c. Sroo qui 
<redtt,tmpletunamvclprtmampartemlegis. Sed prmctpto habttorequi* 
runtur &altaoperapmceptapofifdem. Htcvtdcs Sadoletum nthtltnteh 
ifgeredet/tacaufa.Nafiftdes efiet opuspr&eeptu,ttmcomnuirclVe Sadolettts, 
CTWncJtdcsftc renovant initto homtne : ftcut atta bona opera poftea renova- 
rent.iAtnos dtctmusftde opus efiepromtffwnis feudonu Sptntus S.qnodqui- 
dem «dlegemfactcndamneccffarutm efi, fedper legem & operanonfonaffe 
legendumtmpertturtmpetmur. Ha&enus Lutherus. 

Lubberrus, 

ftdem haberi a Deo pro perfcda Icgis impletione, neque dicit fidem 

neque dicit hdem debere proprie accipi in his propofitionibus Ft- 
destmpntatttrcredenttadtufttttam. * poiuionious^r 

Tamum docct undc fides habcat originem : & ofl endit 
cam non nafci cx Lege, icd donan ncbis eam a Spiritu S. 
Deinde Luthemsplane docetcontrarium.Eius verba hcc 
tot in i .cap.ad Galat. Idco donum illudinenarrabile excel> 
/// omnern ratmem, quod Deus reptet & cognofcat fme oferibns 

illur» 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



ac 

i 

m 
is 
et 
«- 

ft 



'fe , quifiolum fide apprehendit filiumfiuum , mififiumin 

m undum, natum,pafium, crujfixum,&c. pro nobis. Res quan- 
tom ad verbaattineteB fiiciiisfii/icet iuftitiamnon effe fiormali- 
tejinnobts , ut^Arifiote/es dij}utat,fied extra nos in fo/a gratia, 
& reputatione divina : res enimnon eft /udicra,fidfiria ejr max- 
lrn a , qua Chrifius,qui nobts datur , ejr quem fide apprehendimus, 
Hon fecit aliquid exiie pro nobts , neque lufit : fed ut fupra dixit 
p au/us: dilexitnos, ^ tradidit femetipfum pro nobts 9 
ft-Stus eftfro nobis malediclum. & wea ratione non pofi 
Jum apprehendere, neque certo ftatuere,me ingratiam rectpipro- 
fter Chrifitum : fedaudio hoc annuntiari in Evange/io,e]r fideap- 
frehendo. Ha&enus Lutherus. 

Bertius. 

Idem quoque Melanchthon ftatuit cum fcriberet. Nos 
*°la fiducia miiericordia; Dci proptcr Chriftum promiflae 
^iftificaii. 

Lubbertus. 

Nihilminus. Melanchthon enim dicit fiduciam ac- 
c ipi relative, aim dicimur fiducia mifcricordia?propter 
^hriftum promifiaeiuftificari. £iusverbahaccfunt 5 Pro- 
^gominis in epift. ad Rom. fol. <5i . Vt igitur hac oratio 
c °rre/ative inte//igitur. Fiducia thefaurifni divcs efi tranquil- 
l°animo inannom difficultate,id eft ,propter thcfaurum fiuum di- 
Ves e ft tranquillo animo : Ita cum audis ,fide iufitificamur : mox 
^cniat in mentem correlativa ; per mifiericordiam proptcr Chri - 
fium mfii reputamur. Ideo enim dicitur fide, id efi fiducia Chri- 
fii>feu fiducia mifiricordi* prcyter Chriftu prcmijj* iufitifiumus. 
A * memim aliquoties mc interrogatum efi e,cur dtcendum fitfijde 
fcrnus iufiti , five/imus homincm per mifiricordiam ejfc tufitum. 
^d id rejpondeo : has ejje corrclativas orationes : Fide fiumus tu- 
fi* : Etper mifiericordiam fiumus iufii. Sed neceffe efit fiidei men- 
u °n€m fieri, quia oportet aliquem motum effe, quo acctpimus mu~ 

H itj nus& 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



60 

nus, & nobis app/icamus. Ftctm dicitur : Fidc mfiificanutr* 
non cft imaginandum : nosftdc iuftos cffe proptcr ipfius virtutis 
dignitatem • fed correlative intelligi hdc oratio debet. Fide itt' 
fttficamurjjoc efi, per mifcricordiam propter Chriftum placemuS 
Deo : Sed hanc mtfericordiamftdc apprehcndimusjive agnofii' 
mus , & nobis accommodaynus. Nam ftdes etiamfi affcntiar efife 
qua/itates ,tamcn ut reliqua affetluumnomina fttmt relatiua : ut 
amor fe relattve habet adid, quodamamus : CMetus ad obieffunt, 
qttodformldatur. Itaftduciaadfuum obicc7um,quo nitLur. HxC 
dia/ectica nota funt etiam pucris, Etfide fiumus iufti. Fi- 
des efi opus. Ergo operibus fumus iuBi. ^d maiorem 
refponderi debet,qua recle inte//cc7a,potcrit explicari & di/ui ar- 
gumentum . Fide fumus iufti ; non quiafides eft opus,aut quali' 
t4s,aut zirtus in nobis: Sed quatenus apprchendit mifericordiam, 
& nititur Chrifto. Et ut res ftat planior , transfcrmanda eft ora- 
tio in correlativam. Fide fumus iufti, id eft, pcr wifierkordiaffl 
propter Chriftum fumus iufiti: Scd tamen fide ftatuendum cftil' 
lam mife? icordiam adnos pertincre. CMinor efi vcra: Fidcs 
eftopusjc. utrc/iquavirtutes,di/eciio,patientia,cafiuas Ft ut 
alU virtutes funt imperfecldjta ejr fides cfi imbeciHis. J>>uare 
mnfumus iufiipropter ipfius virtutis dignita^m : fcdquia mi- 
fericordiam apprehendit. Nece fic esf enim a/iquod cjfe , ut iU 
dicam, inf/rumentum, quo apprehendatur mifiericordiaChrifii' 
Necefi e efi intueri Chrif/um,cr fiatu:re,quod nobis ignofcat. Re> 
JJondetur ergo adminorem : Fides eff opm , fid non fumus iuHi 
propter ipfm operis dignitatem ,fedquia apprehendit mifiriccr- 
diam. ideo non poteft fiqui : nos prcptcr opera ittftos efie. PO' 
tcfit & hoc eruditedici: pltts effein conc/ufwne quam inpr&mifsis. 
l^am conclufio vult hominem proptcr opera ittfitum cjfe: id non fi' 
quitttr ex hts pramifsis. His adde , qua: paulo ante eJc locis 
cosnmunibus , & examine defcripli. 

Bertius. 

Zanchius 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



6i 

Zanchius vero multo clarius. %(cm ignoro tjiiofen & 
Paulumde fde Abrah<e,quod h<ec fuerit illiimputata adiuftitam, 
hcutos f/tijjb, cum apcrte ^poftolm ab <^Abrah& exemplo genera- 
^doclrinamcolligens y fubdathdcverba. £j <~vero qui 

Kon operatur >fed credit in eum qui iuflifcat impium^ 
^futatur FIDES eim adiuflitiam, Hoc eft, ide» 
a pudDeum pro iuftohabetur y quia credit in eum y qui iuftificat im- 
pum, Qup loco lucukntiflime a vcra noitri iuftifkatio- 
n e excludtiiur opera noft ra, & foli fidei tam quoad finem, 
T ll am quoad initium , illa tota penitusaficribitur. 

Lubbertus. 

Sed ZanchiusnondicitDeum habere fidempropcrfe- 
legisimplctione : Neque dicit fidem proprie acceptam 
e fle illam iuftitiam,qua nos coramDeo iuftificamur.Tan- 
tl mi dicit fidem credenti imputari ad iuftitia. Idem Siiptu. 
f a dicit j idcmque nos dicimus. Verum cum dicit,ndem 
^putari credenti ad iuftitiam, docet fidem improprie fu- 
^i. Deattributislib.4.cap.2.qu. 2. GratiamDeifem* 
f er opponit omnibui noftris operibits } qu<ecunque a nobis etiamper 
s firitum SancJnm feri pofjimt ftta ut opera cohtrere cum gratia 
n °n pofint. Sicut ait y Si exgratia y non iam ex operibtts : alio- 
V itn gwia iam non effet gratia. ?(omine autem operum intel- 
%** ^Apoftolus non Jblum externa opera a lege mandata y verum 
0l ^nes etiaminternas virtutes, & ( nota )J/dem ipfam y quatenus 
O fusquoddam eft intellecius & voluntatis. Et Thefi 2 . in eo- 
^1*1 Capite . At inquies , Patrius ait in eodem capite : Fidem 
^brahd impntatam illifiiifje ad iuftitiam. Ftdem accipit non 
pro opere y fed pro obieclo fidei. Fides enim y qua credimus dicitur 
e JF € noftra iujtitia, & ad iuftitiamimputari y non fui rejjectn fed 
re jjecJu obietii, quod apprehendit : ncmpe Chrijii ver<e. & unic<e 
n °ftr <z tuftiti* Imo nomenfdei \ & verbum credendi apcrte do- 
(e W iuftitiam nobis aliunde advenire:& eaminnobisrealiter 

nonefc 




non effe :fed tantum eius cognitioncm , fenfum & efftcia. Opus 
cnimfidei eft,ea-,qujt extra nos funt, apprehendere , & perinde dC 
Jiiam ea pofsideremus de ijs,quin noftra funt,no dubitarefcut do- 
cetur ad Hebraos. ^ud enim abfentia Junt, & tantum in Jj>e,eA 
quafi ia fubjiftentia , & prtfentia reprejentat, & qux non viden- 
iur, ea quajifub oculos ponit fides. Hdc igitur velunica locutit 
per fidem,jeu Jide nos inftificari, fatis effe deberet, ad evincendtt 
nos non iuftificari opere, aut virtute aliquainnobis exiftete. Eocfj 
nec ipfa fides ut virtus & opus eft : Jedre , qux extra nos pojita 
efifavore fc. Dei, ejr iuHitia Chrtfii. Idcm in confdlione de 
iuftificatione. cap.6. Cum dicimus himinem fideautper fidctrt 
iuftificari, minime intclligimm Jidei virtutcidejfe, quotanquat» 
forma( ut loqutintiir ) & vera iuJlitiaiufHficemur-.autid pro- 
pterquod remtfionem peccatorum, ejr iujtiftcationemmereamur'- 
aut id quod tanquam prima aliaram virtutum , omniumcue bonO' 
rumoperumcaufa&fons trahit fecum aliasvirtutes charitatent, 
cordis ;mnditiem, mernam iufiitiam, bonaque op:ra,quib/ts tth 
ftificemur: Sed quia ceu lumcn csJ, quo intuentesin fieculurn 
Evangelij,videmtts, qnMesfimus in Chrifio exgratuita Det bonu 

, tate ac vokmate,^ & propter merita ipjm Chrtfii : & (imujqui* 
ceumanns eft,quagratiam hanc Dei & beneficiu Cbrijti in Evan- 
gelio nobis monftratum cjr in perfona Chrifti praftttum arripimttt 
atque amplettimur. Etdicimuriuftificariftde, id e{\,remiftione 
peccatorum,iuftitUque Chrifti imputattone per ftdem appreheft- 

ft,tta utftdespro rccreditafeuftde apprehenfa accipiatur.quetn' 
admodum&de^brahamolegimus: fredidlt tAbraham 
^Deo^ imfutatum eifuit ftd iuftitiam, nimimmid,quc^ 
credidit de fcmine Jibi fromiffo, id cft, de Chrifto : is enim iuftiti* 
esl omnium eleclorum verecredentiumfiiiorumque(utScriptV' 
ra loquitur) promiftionis. Idemin epift. ad Ephef. cap. > 
£>uomodo igiturfola Dei gratia 5 fietiam perftdem fuam f*' 
vatifuerunt Epheft/ ? offc proinde quomodo eorum faltts gratuit* 

fttit omnimodc? Refp. Fides hic mn confideratur utop^ 

quoddat^ 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



*5 

fUfia&am nojlrum a Deo in nobis excitatu j fed ut insirumentttm, 
quo rcctpimus , rjr ampleclimur falutem acgratiam. Efi autem 
neceffe ut accipias falutem &gratiam fi fervari velts. £>uomo- 
do v ey > 0 recipitur ? per fidem ,feu mamm fidei . Inde fit ut licet 
gr atia & falus deturgratis & citra opera nofira/ecipi tamen non 
Pfsit,nijifidei manu eam apprehendas* Non igitur fides iusli- 
ficat proprie : aut fervat vel in totum,vel ex parte: fedtantum fa- 
lntem & iujlitiam recipit. Et eatenus dicitur fervare,quatenm 
folutem recipit. Itaque infirumentum efi falutem recipiens, non 
*utem promerens . Solet tamen dici fervare,ejr iuslificare re fpe- 
ftu obiecJi , id eft, Chrisit apprehenji. Ha&enus Zanchius. 

Bcrtius. 

Pezelius. ^yibraham, qui erat in medijs pavoribiss,(fr fum- 
iha animi perturbatione:audivit hanc vocem: Noli timere Ego 

famproteSior tutts merces tuamagnanjolde. «Sk 
e rexitfe,& fenfit Deum Jibi propitium effe, non qitia ipfe meritus 
e fietjed qttia Dei promifsionem veram effe iudicaret. Ha?c igi- 
l ur fidcs imputatur ei pro iuftitia,hoc clt, quia alTentitur promiiioni 
& accipit oblaram rcconciliacionem, iam vereiuftus eft , & acceprus 
~eo,non propter dignitatem fuam, fed quia gratuitam Dei promil 1 - 
"ouem accipit. 

Lubbertus. 

Sed Pczelius non dicit Dcumhabere fidem properfe&a le^is im- 
P«ctione: neque docet fidem noftramproprieficdi&amefleillam 
! u ftitiam ,qua coram Deoiuftificamur : fcdubiquedocet fidem eflc 
,r) ftrumentum recipiends iultitia; Chrifti. Adexamcn Phil.fol.598. 
fo&e docet Philippus prius exijiere oportere dolores confcientU 
fiu contritionemjd eJl,pavores in corde agnofcente fua peccata,(f 
ftvuente Deum irafci peccatis , ejr tamen in hispavoribus erigen- 
djm efie confcientiam fide ,qua corfiatuat remitti nobis peccata, 
& nos acceptos effe Deogratts propterChriJium, cuiusiufiitia im- 
putatur credentibus , cum vera fiducia eam dpprehendimsts. Et 
*°t. ^ 99 , Hac fifc accipit remifsionempeccatorum , atque ita iu- 

l duseft 



fius efi coramDeo tmputatd eiiufiitiafeu obedientUi/liusvenMM 
vicJima y quam Scriptura dicit ab origine mundi occiftm eJse,pro- 
ptcr decretum Dei , patefatfum in promifsione Evangelij , & ad* 
umbratum in typis facrifciorum tjuia merito huius viclirnl 
participes funt omnes credentes ab ^Adam ufquead finem mnndi. 
Etfol. 604. Refeclu Dei injlrumentum feu medium , quo nobis 
ojfertur iuflifcatio ejr promifio Evangelij ,ejr /egitimus uftsfe' 
cramentorum. ideo enim Lvangelium vocatnr verbum reconci- 
liationis : ejr Ioannes dicitur pradicaffe bapiifmnm refpifcentU 
inremifsionempeccatorum. Tiofiri vero rejfeclucrganttmfe 
medium efi fides } qua fola accipitur remifio peccatorum : ejr ch 
fium ipfum , atqne omnia eius bcnefcia nobis applicamus. Hu 
ufque Pezelius, 

Bertius. 

Multa aliainhancformam occurruntpafsimapud melioresThe- 
ologos : Bucerum,Calvinum,Bezam,Iunium* 

Lubbertus. 

Etiamfi tale quid apud hos occurrat,tamen non poteris vel unum 
clarum & perfpicuum Iocum ex his autoribus adducere, qui docear, 
Deum habere fidem pro perfeda lcgis impletione : aut qui dicar, fi- 
dem proprie ficdidameffe illam iultitiam,quacoram Deo iufurica- 
mur. Experireomnes ruas vires,& vide,an vel unum,unum, unum 
mquam locum, qui hoc claris & perfpicuis verbis doceat , adducere 
P r Sed ^ uid tu add "xeris ? Diferte & perfpicuedoccnt hi do- 
dores fidem accipi i mproprie, cum nobis ad iullitiam imputari di- 
citur. Hic lta e(Te paucis quibufdam locis monftrabimus. 

Buzerus in Matth . cap. 8 .^feritum^uofalvamurjimne (hrifii efi 
eius enim redemtio efi : ipse reconctUator : eius necefie fuit fanguis ut tntervt' 
niret. A nobtsmhil ntfipeccatum efi^uo O mnesgloria T>et, vera fc. pietatt 
caremus. Eoque^uantumadws attmet , omntnogratupcrfolamgratiarfi 
Dei iufiiftcamurjed per ftdem , dumfc. Deus nosjuagratia,^ Chriftifi» 
mertto atquefitisfattioue donat nobis hanc de fua. Srgo ws bonttate perfu*- 
fionem,&fductam iudubitaram^ttacertifitmits^uodpeccata ille nobis cort' 
donare,tuftosredderevelit Sx qua etiam perfiafione , hocefiftde.veraaC 
fiiiida tufiitta conttnuo fequitur . 

Cal vinus in ad IVom. 3.21. Vt ergo iufiifccmur/aufa ef 

fcic0 





Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



u. 

>is 

i 



- , t 6$ 

jUtem eft mifericordia Dei. Chriflus materia . Verbum cum fi. 
de inflrumentum . Jthiarefldes tufliflcare dicitur,quia inflru- 
"*entum efl recipiendi thrifli,in quo nobis communicatur iu- 
Jiitia, Idem inad Gal. 3.6. Cumfldei tribttimus hominis 
tl ffflcationem- y non de caufa principati diflutamus .-fedtantum 
^tamus modum,quo pcrvcniuut homines ad vcram iuflitiam. 
ill fiitia enim hac efl mtrum Bei donum,non qualitas,qu& in ho- 
n *inthus haret :fedflde tantum pofidetur , neque idmeritofl- 
dri : Vt flt quafidebita merces : Jed quia flde recipmus , quod 
®eusv!tra donat. Proindf omnesiftm locutiones per aque va- 
*W : Iufliflcari nos Dcigratia: Chriflum ejfe iuflitiam noflram: 
*) i mifcricordiam caufam ejfe noflra iuflttid : Iuftitiam morte 
rcfurrcttione Chrijii nobis acquifttam ,nobisiuflitiamcon- 
fcrrt pcr Evangehum : Nosflde confcqui iuflitiam . Idcni in 
1 • Ioan. 5 .5 . Ftddnominc viuam Chrtfliapprehenfiontm in- 
ttlligit^qua, vim cius cjr offtcium ad nos accommodat. Idem 
111 1 5 . Genef. Id prxcipue tenendum eft, fidem aliunde iufiiti- 
*m mutuari,qua apudnos deftitutmur , alioquipcrpcram oppo- 
**ret Paulm operibus fidem , ubi de obtincnda iufiitia agitur. 
^em Calvinus Ln explicar ione errorum Scrveti hanc opi- 
^ionem cx prof cflb deftruit, fol 903. I flic vide. 

1 B ez a in ad Rom .$.22. Hoc addendum fluit nc quis exifii . 
^ttretfidtm illud cjfe , quodnos iuftiftcarct , cum ftt tantum in- 
firumentum , quo chrifium iuftttiam nofiram apprehendimus. 
^em i n ad Rom . 4.2 . ^uafi fidcs illud fit,quod nos iuftift- 
non potius inftrumentum duntaxat,ey quidtm gratis no- 

* datum,quo tanquam manu quapiam Chriftum iuftitiam no- 
Jtfam apprehendimus. Idem in ad Rom .9.30. Hccpro- 
prte frvat fidesftcut proprie damnat incrcdulitas :fed in eum 
re flicit , quifit nobis iujtitia,flde gratis data 9 gratis etiam ap- 
t*ekenfm. 

Iiinius etiam in 1 1 . cap. ad Hebrcos comm. 1 . Fidem 
c fribit ^sfpoftoltv duabus proprietatibus. Vna froprietas tft 

I ij fidci, 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



66 

ftdei, cum eorum, qua fierantur , fubftantia appe/Utur .* Altc* 
ra t cum argumentum dicitur earum rmim , qu&non videntur. 
Etfiautem h&c duo attributa ftdeipropria funt tl/ius in hoc ar- 
gumento : quia hic agitur de tjs rebus , qua rationem& naturt 
lucem ommno tranfcendunt. Tamen utcunque prxdicationes ht 
accipiantur ,neceffe eftfiguratasdici: quia deftde inftrumenta- 
liternon auh m proprie & ejjenttaliter , ut ita loquamur, intelli' 
gendx funt. Et ea pradicationes fi irftrumtntaliter ,fiuc mc 
tonymice accipiantur ,videtur locm commode explicari pcjfe. 
< Ram qua rattone Evangeltum eft potentia Dei ad faluttm omni 
credenti, eadem ratione ftdes eft fubftantia earum rerum , qttJt 
Jperantur, & indicium earum rerum, qu& non vidtntur. Efi 
autem illud potentia Dei inftrumentaliter ,tanqtiamfi dixeris 
inftrttmentum potentUDei,quo videlicetDeus utitur adfaiutern 
credentium. %on fecus hoc ioco ftdes cft fubftantia eorum,qttA 
fperantur injtrumentalitcrftue inftrumentum accipiens & cofi- 
tinens fubftantiamcorum,qu£ Jperantur,& ea perciptens in Do- 
mino. Similiterque inftrumentum ejt rerum , qux non vidert- 
turjvoc eft, certifstmum inftrumcntum,quo arguere pofjumus ett 
ipfi , qu£ in fenfum cadcre non pojfunt , non eo minus effe, licet 
ocuiis noftris minime videantur. Denique ut Metonymiam hanc. 
qu&m evidentifimo pofsimus fimili, exponamus. Fides eft tap- 
quam manus aut tanquam locu/us apprehendens thcfaurum gra- 
tU , quam Deus nobis exhtbet in Chrtfto Iefu. 

Si hzcdida, quat ex do&oribus a te allegatis defcripfi, diligentef 
expendes.indicabit tibi tua confcientia, te hic vel ex infciria impegif' 
fe,& horum fcripta nunquam legilTe:autcx malitiahanc fententiaifl 
fllis per calumniam attribuifle , ut imperitos atqueincautos falleres, 
iIIifqueperruaderes,fummosiIIosviros,I.utherijm,Me3anchthonem, 
Zanchiu,Pezelium,BiicerLi,Calvinum,Bezam & Iunium approbafle 
* fovifleScrveri & Socini furores , quos vos callide & occulfe in Ec 
clefiam introducereconamini. Rcdius dixeritis vos fpretis do#o- 
ribusnoftris hi-c a Serveto & Socino didiciffe. , Vos enimdicitis 
Dcum habere fi Jem pro perfeda legis iufiitia . Sed hoc ipfum do- 
ti\ Scwinus de ChriHo Servatore fol. 335. C/tmftdowpawbis ad 




i 



*7 

wftiiUM imputatur^fensm eH, fidemnoftram pro iufiitUhaberi. Etfol. 
33 3. K Dso vtfum efi ftdcm noftram nobis uifitttd loco ducere. Quod 
"cmdicitijfidcm eflc illam iuftiriam ,qua coram Deo iuftificamur, 
e * ijfdem fontibus haufiftis. Servetus lib 2, de Legc & Evangelio : 
°t teftatur Calvinusexplicat. errorum Serveti pag.cj03.lin. 3 ^.fcribic 
^brahxmfutffe iuflum yropter unumftdei aftum. Socinus dcChrifto 
Servatore fol. 3 S6, Ftdes tn Chrtfium nos iufios coram l Deo conftttuit. 
Etfol.388. Dcoftderefemperhominemredditiuftum. Etfol.398. Fi~ 
<fes perfenos tuftftcat. Dices fortafle vos non dicere, fidem per fe nos 
^ftificare. Quid tum ? Etfi enim hac phrafi fortafle non utimini, 
tatnen hocipfum ex veftra fententianeceflariofequitur. Si enim fi- 
<ks propriedida^eftillaiuftitia^quacoramDeoiuftificamur, tum fi- 
<fes nos per fe iuftificat. Argumentum tale 

£)upd cft noftra iuftitia y qua coram Deo iuftificamur, hoc 

nos per fe iufttficat. 
Fidcs noftraproprie fic difla/ft noftra iuftitia } qua coram 

Deo iuftificamur* 
Ergofides noftranos per feiuftificat. 

beniquequoddicitisfidemnon exfua natura , fed ex gratuita 
^eiacceptilationehaberevim iuftificandi, abijfdem praceptoribus 
djdiciftis. Servetus deLege, & Evangelio lib.2. ut eft apud Cal- 
v inum explicatione errorum Serveti fol . 903 . Secundum naturam rei 
^ocnon debebaturftdei Abrah<z ,nec noftr<e,fedex gratia idtbifatium eft. 
S°cinus de Chrifto Servatore fol 400. Ftdes tn Chrtftum qua tuftftca- 
tour^cc perpetuam^ necabfoluttffimam praceptorum Det observationem tpfit 
P er fe contmet , nec propria vi infiificat : fed propter Det clementiam^quA 
^fmodt opmfactenttbt46^ ejuodob ea remDciopm a (fhrtflo oppcHutum foit, 
tH ft'tiam , quantumvis antea intufiis imputare dtgnattu eft. Hic appel- 
lo omnes Paftores Hollandiae , ut his re&e confideratis iudicent , an 
n °n callide & occulte conemini Serveti,& Socini blafphemiasin Ec- 
c] efiam Hollandicam introducere. 

Bertius. 

Multa etiam proconcione atquealibi noftris excidunt iftis fimi- 
^ a >quod fignum eft tacitiaflenfus, animiquc verum tacita fuffraga- 



tione agnofcemis. 



Lubbertus 



Non 





Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



6% 

Non dubito quin fint aliqui Paftores apud vos,qui hos errorcs a 
vobis hauferint: Quis igitur miretur tfle apud vos,qui illos pro cod* 
one alijs venditare faragant. Num poflunt aliud dicere,quama vo- 
bis didicerunt ? Et cum hoc iftic fieri iaditas.das intclligere rede f3- 
cere fidos & orthodoxosPaftoFes,quod tanto defiderio,tantoquc la* 
bore Synodum flagitant, & pofcunt : ut huic malo remedium aflcc- 
repofoint. 

Bcrtius, 

Sed videbitur tibiforte ex iftis fequi /fidei etTe aliquodmeritum, 
&ahquameius dignitatem,ut ftatuunt Pontificij, & proinde habere 
hominem,quo apud Deum glorietur. In quem tamen fcopulum ne 
impingamus.cautione Apoftolica admonemur : Sed noneftullum 
in hac parte periculum. Nam principi6,fidem datipfe Deus, auqetc]; 
pro beneplaci to fuo,& coronat. Przterea , mcritum & dignitas, S£ 
glonatio funt legis ; at hdes eft opus Evangelij. Poitremum , gra- 
tuita Dci acceptilatio,meritum humanum cxcludit,omnemq ; oftc- 
tationem,ut redc cum Apoftolo dicere Iiccat:exclufa eft omnis glo- 
riatio : per quarn legem > operum ? nequaquam , imd per leeenofi- 
det : Nam fi per legem eflet iuftitia, haberct utique homo, quo fe ef- 
fcrrct,cum vcro mftificantur gratis ij,qui crcdunt in nomen Iefu; fe- 
(juiturmentum nullum efle,nifi Chnfti. Gloriationem nullam nifi 
m Dco :dignitatem nullam nifiinto,quod nosDeusgratisexmera 
milencordia fua in Chriftodignos habet 

Lubberrus. 

Scripturadicit : hominem gloriari pofle fi per operaiuftificettir, 
Rom.4. 2. Si Abraham ex operibm mffifcatm eft, h.ibet qitQdAaritW'. 
Proinde fi homo per fuam fidem , tanquam per fuum opusfuflifica- 
tur,habetquod glonetur. Sed hocmiflb,pronuncio hanc efle verani 
caufam,quaredicamus vos Serveti, & Socini errores in Ecclefiam in- 
troducere velle. Etfi enim Papifta: doceant, nos per fidem proprie 
ficdiaam iuftificari: tamen non docent fidemefletotam noflram 
iuftitiam : tantum docent fidemefle inirium noflra: iuftificationis. 
Diferteenim docent.fide inchoarinoftram iuftitiam,&eandemcha- 
ntate confummari. Servctus verd & Socinus docent fide efle tota no- 
ftram mftitiam , ut ante oftenfum eft , & meritum reijciunt Cum 
igiturvosdicatisnosfideproprie fic dida iuftificari : & contra Pa~ 
pifhs negetis fidem efle rantum initium noftra; iuftificationis adda- 
ufqueexSetmo&Socinoiliam efle perfedani legis impletionem, 

h.e.cflc 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



c. effc totam & p^rfe#amiuftitiam,quacoram Dco fufiificamur: 
Mim deniquecontra Papiftas negetis mcritum fidei, &cum Serveto, 
^ocinoque lhtuatis , illamexDei dignatione iuftificare : Quilibet 
JJ«et,vos propius ad Servctum & Socinum acccdere, quam ad Papi- 
'tos,& ob eam caufam re&ius dici pofle,vos efleServeti & Socini dif- 
c, pulos,quam Papiftarum. 

Bertius. 

Dices ineptum videri nos habitu fiuequalitate nobis inharrcn- 
l «iuftificari&fervari. 

Lubbertus* 

Certe videtur hoc nobis ineptum. Diferte enim inquit Spiritus 
^anftus per Apoftolum ad Ph il .3 .9. Vtinveniar in eo non habens me- 
*» msltmmjcd qm efl Chrifti pet fiiem. At vero fides, hoc eft,qua- 
^as mihi inhzrens eft mea fides item mihi inhacrens eft mea,ut ante 
°ftenfum eft. Argumentum tale. 

guj. ncn iufiificatur pcrfuam iufiitiam , ille non iufiificatur 
^per fidem fiiam tamquam peropw fiuum,feu,per ejualita- 
tem fibi inh*rentem. 
K^fpofioluus non iufiificatur perfitam iufiitiam. 
E. 2{on iufiificatur per Jidem tanquam per opus fuum , fiue 
per qualitatem fibi inbxrentem. 

Mecum fentit Ioannes Calvinus Antidoto Concilij Tridentini 
fefl. 6. fol . 3 8p. Falfum ( inquies ) effe contendonullam tnftitupmem 

fialitate fitam efte 3 vel habitu^ui in nobis refideretftdgratuita acceptione 
(fortaffe legendum acceptatione ) nos effc iuilos : ?<(am cum docet tsfpo- 
flolpupropter unimobedtentiamiuflos constitui multos,fatis o[iendtt nos ah- 
hn de mutuari iuftitiam, cuius in nobis indtgemm. Deinde idem Apo- 
ftolus dicitfe cupere, ut inveniatur habens eamJc.iuHttiam :quaeft 
Cbrifti. Atque hoc cft quod idem Apoftolus fcribit Rom . j . 1 9.¥er 
u> »U4obedientiamiufticonftituunturmulti. EtRom.3.24. luftificamur 
idefl , etmgratiaperredemtimemfdtammChrtftoJefu. 

Verum 

£>ui iufiiftcatur iultitia Chrifiij/tinon iufiificantHr qualtta- 

te fibi iuharente. 
Omnes autem falvandiiufHficanturiuftitiaChritft. 
E. 2fon iufiificantttr qttalitate fibi tnhaente. 

Maiof 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



Maiot tibi concedenda eft,nifi velis co abfurditatis prolabi,ut di- 
cas nos duabus perfe&is iuftnijs,ijfque m diverfis fubiectis inhatfen' 
tibnsj u«a fc. Chrifti jaltera noftra iuftificari. 

Bertius. 

Quid? ineptumnectiam videbitur ,fiiddicatDeus ? Atnegas 
forte dicere, Nullam enim, inquies.aliam iuftitiam agnofcit quarfl 
Chniii,qua:pcrapplicationcm noftrafit. Qmdergofibiillavolunr, 
tjua: fupra a nobisallata fuit ?quid iftud f Crede duntaxat \&fervabe^ 
ris ? cnimverd negari non poteft , quin iftis verbis qualitas nobis 
imperetur . Qyid autem ifta ? Vulens Chriftm eorumfidem y dixit,con' 
ftdefili/emifta funt tibipeccata tua, Matth .9 . 2 . Fiat vobis fecnndunuft' 
demveftram. Matth.9.29. TerfidemtnnomenChriftthunc^ucmcon' 
fyicitis^acnoftistconfirmavttnomen fflrifti.Ftdes inquam pcr Chrtjhm di' 
dtt hutc tntegritatem iftam coram omnibtu vobis. Acio. 3.16. Vcrftdttfi 
Chrtfti habemm adnum ad Deum y Ephef. 3.12. 

Lubbcrtus. 

Nufquam Scriptura dicit. Fidem haberi aDcopro tota,&perfeffa 
legis impletione. Neque uiquam dicit nos habitu nobis inhxnntetuftift' 
cari. Neque ufquam dicit, Ftdem proprie fic dtchm efie tllam tuftittafft, 
tjita coram Deo iujtificamur. Quin Scriptura nullam aliam iuftitiafl 1 
( qua fcilicet nos iuftificemur ) agnofcir,quam illam,quam nobis fi- 
lius Dei fuo facrificio, fiue fua morte acquifivit. Adt. 4.12. islott 
eft in alio quopiam falns, nec eft aliud nomen fub ccelo^uod datum ftt mter ho-~ 
mtnes,pcrquodoporteatnosfervari. Rom, 5. 19. Ter mim obeditntiarfi 
tufticonftituentur multi. Rom.3.24. Jufttficamur gratis } cius gratiaper 
rcdmttonemfaclaminChriftoJefu. Rom.5. 19. Iufttftcati tpfuufangui' 
ne. Etverf. 10. TZeconctliatifumpuDeopermortcmfilij etus. l.loa.l-7 
Sanguis fefu Chrifttpurgatnos abomniiniquitate. Ha?c obedientia,fiu c 
mors , fiue ianguis Chrifti , fiue redemtio per Chriftum facta ( narfl 
hsec omniapro eodem accipio) eftillaiultitia.qua coram Deo iutti' 
ficamur. Tu hoc concedis ; led addis etiam aliam iuftitiam,eamq> 
noftram,nempe fidem. Et dicis hanc haberi a Deo pro perfe&a lcf 
gis impletione, & efle illam iuftitiam , qua coram Deo iuftificaiTUir» 
Sed fi hoc verum eft,tum funt duxperfc&atiuftitia: , exque in diverfi* 
fubie£Hs in hajrenres , una fcil. in Chrifto , altera in nobis , quibu* 
noscoram Deo iuftificemur. Verum egopaulo ante docui omnes 
falvandos , una eademque iuftitia iuftifieari. Equidem Apoftoli» 5 
pronuntiat multos unius obcdientia iuftos conftitui. Iticm docct 

omnc J 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



r 



7 r 

°tanes fal vandos iuMcari pcr rcdemtioncm fa&am in Chrifto Iefu. 
^indocetunicaoblationeconfecrariin perpetuum cos,quifan< 
^incantur. Explica quzfo quomodo hxc duo cohsereant 

Omnes filvandi iujlifcantur una & eadem iujlitia. 
Omnes ftlvandi mn iujlijicantur unaeademqueinjlitia, fed 
duabusjjfqut dtverjifsimis iujlitijs. 

Denique noftri infantes,fide proprie fic dida iuftificari non pof- 
* u nt : nondum enim funtfidei capaces : aut igitur tibi dicendu erir, 
^mnes falvandos eadem iuftitia iuftificarhaut noftros infantes pror- 
* u s noniuftificari : autdeniquc hsecnovaiuftitia a Serveto primum 
^cogitata , & a Socino educata ,.eft tibi prorfus repudianda. Sed 
l anicupioabstcdifcere, quamam pracedar : Il!aneiuftitiaChrifti> 
J n noftra ?an utraque nobis fimul imputatur. Dum in hoc cxplican- 
?o laboras,perpende an non alterutrafit fupervacua. Chrifti enim 
,u ftitia auteft perfe&a aut imperfe&a. Si imperfeda,vana eft Scri- 
enim docetHeb. 10. 14. Vnica oblatione confecrantur in 
f er petnnm omncsqut fantltficantur. Et ijoan.l .7. Sanguis Ieftt Chrifii 
^nndat nos ab omnt iniquttate. Sin vero cft perfe&a , h#c veftra al- 
Jra iuftitia eft fupervacua. Et vice yerfa. Si fides noftra proprie fic 
r^aeft pcrfe&a luftitia noftra, & nos illa perfe&e iuftificamur, tum 
lu ftitia Chrifti eft prorfus fupervacua. Sed nolo hoc nunc ulterius 
Perfequi, paulo enim poft cx veftra do&rina oftendam vobis eo tan- 
^ti neceflfario devcniendumeflfe: ut iuftitia in Chriltocum Serveto, 
^°cino, Oftorodoprorfusexcludatis. Nunctantum dicodeno- 
piapud Deum iuftificatione,efledodrinamfidei : Fidemautem 

oloDei verbo niti,non humanis rationibus. Legeigitur nobis in 
p C ^ptura,quod duplici iuftitia,una Chrifti,altera noftra perfe&e iu- 

tificamur. Sed lege in claris & perfpicuis Scripturis , quae non in 
^ u nc&illummodumexplicari poffunt. Fidesenimnoftra,utnunc 

} x *>nititurclaroet perfpicuoDei verbo. Dicesfcriptum effe.£r*- 

tnt * tn eum qui iuftiftcat tmpium ftdcs tmputatur ad iuftittam. Sed hxc 
^detn dicit, 7\(os uniusobedtentta iuftes conftttui , hoc eft , unius Iefu 

^iftiobedicntianobisadperfedam iuftitiamimputari: Haecin- 
stn!^ ^uoleguntur * n Scriptura. Videndum igitur eft eodemne 

a divcrfo modo intelligi dcbeant. Quod ut fiat ficprocedo. 

K J&od 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



yi 

£>uoinobh imfutatttr a De$ ad iuftitiam,ilto iuftiftcmtit> 
Sedfides noftra , & obedientia Lhrtfti imputatur nobisad 
iuftitiam. 

E. Fiaesmftra & obedientia Chrififunt illa , quibusco- 
ramVeo iuftificamur. 

Haflenus inter nos convcnit. Sed obedientia Chriftieft illud 
quo iuftificamur : Per tlLim emm iufti comftttutmur apud c Deum Rom. 
J.ip. Obtinet igitur Iocum caufe matcrialis in noftri iuftificatio- 
ne. Sed fides non e(t illud,quo proprie iuftificamnr : ncque pcr il- 
lam proprie fic di&am iuiti conftituimur ,• ac proinde non obtinct 
locumcaufae materialis. Quidigitur ? pertinet ad caufam efTkien- 
tcm.Obtinet enim locum caufeinftrumentalis. Eftenim inftnimcn- 
tumiuftiticcChrifti accipienda?. Iam videsillud , per quodproprie 
iufticonftituimurapud Deum.: ethoc,perquod non proprie,fed 
inftrumentaliter tantum iufti conftituimur apud Deum, non habere 
fe uno, eodemque modo in poftrj iuftificatione. Proinde cum di- 
cimus hcmo iuftificatur obedientia Chrifti , eft propria locutio * 
Cum vero dicitur. Fides imputatut credenti ad iuftitiam , eftim- 
propria locutio. Denique,obcdientiam Chrifti nos Dei iufcitia?,& 
iudicioopponimus. Eftenim omnibus numeris abfoluta &perfc- 
<9a. Sed fidem noftram Dei iufritia: & iudicio opponere non pof- 
fumus. Eftenimimperfeda&manca. Ratioeft.quia illaeftper- 
feda,& rigorem iuftitia? divini iudicij fuftinere poteft. Ha:c eft im- 
perfeaa,& rigorem Iudici^iuftitia^que divina? fuftinere nequit. Pra:- 
terea ru ipfe dicis nos iuftificari fide , quatenusfide accipituriuftitia 
Chrifti. Aliolocodicisnosiuftificari fide inftrumentalitcr : Sed 
hoc modo nomftificamur obedietiaChrifb.Hacc enim no eft inftru- 
mentum , qiio Chfifti iuftitiam reripifhus , fed cft ipfa iuftitia, quam 
fidetanquam inftrumentorccipimus. Manifeftum igitureft , no$ 
non eodcm modo iuftificari iuftitia Chrifti , & fide nobisinhzrente. 

Vt utfitjftj conftflb eft,nosfide tanquam inftrumento iuftificari« 
latn vero nemo ignorat,inftriimcnto per metonymiamtribui,quod 
eft inftrumentati. Proinde locutionesha:; Nos tuftftcamurftde. Ft' 
da imfutaturcredenttadiiftttiam.Fidestefervautt, funt improprb.PrO' 
pneenim Ioquendo non fide , fed obedientia Chrifti, quam fideap/ 
prehendimus, iuftificamur.Neque fi proprie loqui velis, fidcsnobis 
impntatur ad iuftitiam,fed iuftitia Chriftifide apprehcnfa,imputattif 
nobisadiuftitiam, Bertius» 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



Bertius. 

C^uid quod Apoftolus ad Heb. toto eapite lindecimo hoc unum 
Cx profeflfo docct. Fide apprehendeme res a (enfibushumanisre- 
m otas , patres olimiufcitiae teftimonium reputafle,hoceft,iuftifica- 
l °sefle. Ob eam inquitteftimonio iuftitia? fuerunt ornati maiores. 
^bel perftdem obtulit gratum Deo fiicrtftciumj& per eam tc\ttmomo fitit or- 
n **iu fluod efict iustm . Enoch perftdem fiiit tranflattts>fed prtusquam trans ■ 
faretur^ tefttmonium obttnmt , cjuod gratw fuerit T>eo . Noeper ftdcm con- 
fouxtt arcamfir etm qu& m exfids fufttmf Mtu eft haret. 

Lubbertus. 

Scriptura non dxcrit illos ob eam fc. fidem teftimonio ornatos ef- 
fc: fedinea, fiuepcr eam , entauu. Erafmusper eam. Deindetefti- 
^onio ornari,noneftidemquodiuftificari,quocunquetandem mo- 
do illam particulam entant* accipias. Poteft enim fieri , ut ille,qui 
! amdudumiuftificatuseft ,propter infigne aliquod fadtumiuftitiar 
le ftimonio ornetur. Exemploeft Abraham. Hicenimcuman- 
le mukosannos iuftificatus fuiflet, ( fuit enim fine omni controver- 
fiaiuftificatus,cum Deo per fide au(cultaret,& abiretinlocu,quem 
a ccept:iruseflet in h:ercditatcm,nefciens quo cflct venturus Heb. 1 1 . 
8.) Idem ornatuselt luculcntoillp teftimonioGen. 22.16. p er 

foemet ipfum iuravi dixtt Iehova y quandoquidcm fecisii re hanc 
^Hodnan pcpcrceris ftlio tuo unico . qiiod^hjquarn, beneclicendo 
vtnedicam ttbi , & muluplicando multipiicabo fmentuum , & 
^enedicenturin f miine tuo omnesgentes terra. Iacob. 2.21, 
^braham illc pattr nofter , nonne ex cperibus iuftifuatuscft , 
tywihtulifjeifa ) iionne ifto tactojanquam 

j||uftriquodamteftimonioiuftus declaratuseft? Huncinmodum 
hic locus expiicari dcbet . Nam quod ad ipfam iuftifi'cationem,qua 
* c - Abraham a pcccaris fuis abfolutus , & aDeo in gratiam reccptus 
^ft, attinet, Abraha iam ante multos annos iuftificatus fuerat. Equi- 
^emcxeoquod Apoftolus (cribit Heb. n. 8. fine errore colligere 
P°fsumus,eum fuifleiuftificatum,cum ex patriafuaDeum vocaniem 
kqucretur. Praecerca hpcipfum, qucdhocloco fcribit, docet nos 
!jde iuftificari inftrumentaliter. Nam fi ideo iuftificamur fide,quod 
res a fenfibus nofcris remotas, hoc efc , divinam promifsionem' 
Ve l ut apertius dicam,rem promiflam videlicet iufritiam Chrifti ap- 
P^hcndimus,tumfides propriefic difta non cftipfaiuftitia,qua co- 

K ij ramDeo 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



74 

ramDeo iufuficamur,nifi eo abfurditatis prolabi velimus,ut dicamus 
fidem efle infcrumentum recipiend* iuftitiae ( quod toto genere dif- 
tert a iuftitia,quam apprehendit ) &< efle ipfam iufritiam, ifto inftru- 
mento apprehenfam fimul , hoc eft , efle in una eademque adio- 
ne inftrumenrum & inftrumentatum fimul. Qui Logicesnon om- 
nino ignarus eft,erubefcet, fat fcio, in hac doarinz luce tam craflatn 
abfurditatem defendendam fufcipere. 

Bertius. 

Siergo fides eft qualitas nobisinhacrens : Hi ver6 omnesquo* 
commcmorat ApoftoJus fide iuftificati funt, confequens eft eofdem 
qualitate fibi inharrente iuftificatosefle. 

Lubbertus. 

Argumentum talc. 

JFideseft qualitM inharens. 

Patres noftri iuftifcati funt fide. 

£. Iuftifcatifunt qualiate inharente. 

Annoneodem mododicerepoflum ? 

Fides eft ex illorum numero qu& funt prosTf. 

Patresnoftri iuftifcati funt fde. 

E. Iujiifcati funt eo, quod eft pros Tt. 

Scd mittam hoctfuntautem quatuortermini.Fides enim in maio- 
reaccipitur abfolute : in minore relative. Rcpcte illa , qu* pauld 
anteex Melanchthone, Calvino ad fimilem itropham ref utandam 
adduxi. 

Bertius. 

Sed qualitate reipiciente promifsionem. 

Lubbertus. 

Hoceft, quod nos dicimus. Sienimiuftificatifuntfide,quatenuS 
illa refpicit prorr>ifsiones : tum patres non funt fide ranquam qua- 
litate abfoluta ju(lificati.Qu,odenim abfolurum eft , non habetre- 
fpeftum ad aliud. Quin cum hoc ipfum, quod abfohitum eft recipit 

refpe&ufli 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



7 5 

re fpe$um, definit efleabfolutum, & fit relativum. Fides igitur 
ct fi eft rn qualitate, tamen fimulatque recipit refpe&uro, eftin rela- 
^one.Et quia illa refpiciente ad promifiionem gratia?,hoc elt,ad gra- 
l, am promifiam , juftificamur : certum Jt nos illa ut abfoluta qua- 
•^ate non juftificari. Ad haec, fi fide ut refpiciente promiffionem 
gratias juftificamur : tum juftificamur fide relative fumta. Nam fi- 
<| e ni juftificantem rtfpicere ad promiffionem gratiae, idem eft,quod 
^dem habere rcfpe&um ad promifsionem gratiar. Manifeftum igi- 
tu t eft fidem relative accipi , cum illa juftificari dicimur. Habere 
^nirn refpe&um ad aliud«, ^ ve refpicere ad aliud, & efle relativum , a 
'°gicis,quod tu ignorare non debes, pro eodem accipiuntur 

Bertius, 

Ncque enim quemquam ita infantem efle puto, ut poft tot tam- 
^ Ue va\id&s*4podaxcis didurus fit fidcm hic correlative (ut ioquun- 
lUf ) figmficarc Chriftuni ipfum, & jufticiam Chrifti. 

Lubbertus. 

. Quas tu 9 *podcixeu }a6tes>$rx(briim tam validas,ego non video. 
T u ipfe ex his, qux ego ad ilUs annotavi , seftimare potes, quot & 
S u am validse illa? fint. In bonam partem accipio , quod maam in- 
ta ntiamperftringis.Quptiesenim meacumtuis conftro, libentur 
^gnofco infantiam meam. Verum non ego folus, fed fummi ifti vinV 
^heruSjMelanthon. Bucerus,Calvinus,Zanchius, Beza , Hetn- 
^ngius, Pezelius > lunius,Martyr,& ut uno verbodicam , omnes 
d ^ores noftri, unanimi confenfu docent , fidem in his propofitio- 

Tuflificamur fde^j. 

Fides imputatur credenti ad iuftitiam y 

tclative accipi debere. Illos vero omnes tanquam infantes con- 
^mnere^poflet quis,tanquam fuperbe,& arroganter di&um,repro- 

are . Sed ego propterea tecum non expoftulabo,five enim infan- 
es fimus, five non/atis nobis eft,veritatem ftare pro nobis. Hujus 
[°bore,non noftra facundiafreti, intrepidepronuntiamus, fidem 

m lftj f r> 1^:.. ^ : L„ : L a:.:^ , i_^n: ^ 



K iij 



ut rit 



r 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



7 6 

ut eft veriisimum : tum fides non abfolute , pro qualitate nobis irt" 
haerente , fed relative pro eo, ad quod refertur, accipitur. Eft enin 1 
fimpliciter impofsibile, ut illud nos juftificet abfolute , quod quatf' 
nus ad aliud refpicit,nos juftificat. Si quid potes in illa quam ta** 
topere ja&as apodi&ica,experire omnes tuas vires , & vide an pof- 
fis hunc nodum folvere. 

Bertius. 

Nam de Chrifto quidem locis ex epift. ad Hebrceos allatis, dr* 
ferte, nihil. 

Lubbertus. 

Diferte nihil ? atqui legimus comm. 26. de Mofe, *JMa\ores <#' 
bitrattu divitias probrum Chrisli y quam idigtjptiorum Thtfenros. inW 
batur enim m pramif largitionenu. Deinde etiam fi non multa diferte 
dicantur iftocapitedeChrifto, implicite tamentoto capite agittir 
deChrifto. Agitur enim deillis rebus quas non nifi per Chriltum 
percipimus, ut funt T'a tlpit/mena, verf.4. Stplaccrcpcr fidcm.\%x(-6. 
Adventm ad urbcm cu)m condttor ejl Dem, verf. I o. ProMtjJa^vcrC I 5* 
Tatrta ctleftis. verf. 16. Semenvocmdumtn //<«<; verf, 18. & fimili* 
Quamquam quod de femine in Ifaac vocando fcribit , diferre a J 
Chriftum pertinet. Priufq uam a cap. 1 1 . ad Heb. decedam , a 
fcribam quod fummus vir Hieronymus Zanchitis pracceptor meus 
dofte & erudite de hac re fcripfit lib. 4. de Natura Dei cap. 2 . Thc" 
fi 2« Tiomen fidci , ejr verhtm credcadi apcrte docem , iusti' 
tiam nobis aliunde advenire . Op&s enim fdei eSt, ea, qtu cxtr* 
nos funt, apprehendere 3 ejr pcrinde atque Jiiumea pofiderem^ 
de ijs, quin nostr.i jmt non dubitare. Sicut docetur ad Heb. 1 1 . 1 • 
^ujt enim abpntia funt , & tantum in jpe , ea quafi.im fubji' 
fientia, & prdfentia, repr^fentat , & qtt£ non videntur y ea t quS 
fub ocnlos ponit fidcs. Hxc igkur velunica locmio per fidcmf^ 
fids nos iujHficarifatis effe deberet ad evinccndum: nos non infi' 1 ' 
ficari opcrc, atu virtttte aliqua in nohis exiflente : eoque nec fff 1 
fidc, ut virtus & opus efi : fdrc,qu& cxtra nospojita efi, fivof 6 
fcilicet Dei, (? iufiitia Chrifii. 

Bertius* 



I 




Bertius. 

Pr^terea non funt idem , Chriftus fidc apprchenfus f & fides ap- 
P rc hendens Chriftum. Nam illeeft in ccclis,h*c eft in nobis. Cum 
^itur de fide apprchendenre loquiturScriptura,videmus facile,quid 
Q °bis intelligendum fit, nifi velimus ipfo meridie caecutire. 

Lubbertus. 

Fatcor:ha?c duo non funt idem. Sed hinc fequitur, hxc duo non 
^>demniodo juliificarecredentem. Quidigitur? iuftitia Chri- 
JJi > fide apprehefa 5 nos propemodum jnHificat inftar forma:. Per 
^nc cnim juftitiam juftus cft id, quod eft , hoc eii,per hanc jufti- 
Jjam eft juftus. Hxc enim juftitia dat noftri juftificationi fuum e(- 
j e » At fides apprehendens hanc juftitiam non jnftificat nos, in- 
fkr formse, fed inftrumentalicertanrum. Iam noftri puerifciunt 
^am jnftitiam , qua jufti conftituimur , & inftrumentum quo hanc 
Mtitiam recipimus., non julhficareecdem modo,- fed unum pro- 
Pric alcerum improprie, five ut in fcolis loquimur, unum imputa- 
l ^e,alterum inftrumentaliter. 

Bertius. 

Fides inquam apprehendens Chriftum eft fides, fides inquam, & 
n on Chnftus,aut juiiitiaChrifti. 

Ltibbcrtus. 

Hoc fcimus, &quo magishoc urges, eo noftram fcntentiam 
^gis confirmas. Fides, inquis, non tft tp/a Chnftt juftitia. Re&e : fed 
jj|ncinfcro:ergo non eodem modo juftificamur 5 fide,& juftitiaChri- 
^•Vt enim penicillus non eft albedo : & tamen utroque penicillo & 
^bedine paries dealbatur : fed non eodem modo , illo enim inftru- 
^ntaliter^hac materialiter.Itafidesnon eft juftitiaChrifci,&tamcn 
Utr aque,fide fc. &jultitiaChriftihomojuftificatur : fed noneodem 
^°do. Illa enim inftrumentaliter,hac vero pa»ne materialiter. Si di. 
c * s penicillum dealbare parietem, omnesintelligunt hoc per Mcto- 
n ymiam ita dici.Penicillo enim nt inftrumento per Metonymiam id 
tr ^uitur, quod cft materia? nempe albedinis. Plane eodem modo: 
Cu ni homo dicitur fide juftificari, tota Ecclefia noftra novit per Me. 
Jpnymiam id tribui fidei , ut inltrumento , quod eft juftitiae Ghri- 
Vt eninumpofsibileeftpenicillum,quieftapplicandxalbedi^ 

nis in- 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



7* 

nts inftrumentum efle ipfam albedinern , ita etiam fimpliciter inv 
poftibile eft, fidem ,«qua: eft recipiendae jultitisc inftrumentum , cflc 
ipfam jukitiam, 

Bertius. 

Poftremum quid eflet Sophtfteuem^ fi hoc non efiet ? 

Lubbertus. 

Iuftitia,qua nos juftificamur, non efthupoftafis Sperandorum,no 
que elenchus non apparentium. Sed fides noftra eft hupoftafis Spc- 
randorum, & elenchus non apparentium. E. fides noftra non eft 
ifta juftitia, qua jufrificamur. Ante ex Apoft. docui hanc juftitiaffl 
retegi in Evangelio ex fide in fidem . Qui poteft autem efle ipfa fi- 
des, quod retegitur per fidem . Videris igitur, qua confcientia hanC 
do&rinam quae tam clara eft & tam ccrta , vocaveris Sophifticam. 
Vt taccam dodorcs noftros Lutherum, Melanthonem , Calvinum, 
Buceium, Oecolampadium,Bullingerum,Simlerum , Martyrem, 
Zanchium,Befam, lunium, Vrfinum, Pezelium, Hemmingium# 
altos, qui hanc do&rinam nobis tam perfpicue & clare expofue- 
runt, exanii^p deteftatos efle fophifticam: &Jioc unice uediffc 
operam ut fophifticam ex fcholis chriftianis exterminarent. 

Bertius. 

Detur obfecro alia fimilis lequendi formula in rerum natura , in 
qua habitui animi tribuatur aftedus , vel pathos fui objc&i; dicatur- 
que poftea formula illa vera, efle correlative fumta. Triangulus 
illequem in abaco depinxi,habet tres angulos pares duobus re<9is« 
Ergone fcientia mea, five animi mei qualitas re<5te dicitur habere 
tres? Dicetur inquies, fed correlative. Albedo difgregat vifum. 
Ergonc vifus vifum difgregat ? imo inquies difgregat, fed correla- 
tive. 

Lubbertus. 

Etiamfi non poiTet fimilis loquendi formula dari, num pro- 
pterea veritas non eflet vcritas? vel fi ego tam eflem indodus, 
nonpoflem fimilem loquendi formulam tibi ofrendere, anpro- 
pterea veritas in periculum venirct ? Sane eodem modo clamat 
Socinus, cum deitatem Iefu Chrifti oppugnat. Detur, inquiens, fi- 
mile exemplum inrerum natura, quo finitum & infinitum, acter- 
num, & temporarium tribuitur uni , & eidem hyppoftafi. Nuti» 

propter* 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



ptoptera verum non eft verum ? num,inquam, Iefus Chriftus pro- 
Pterea non eftxternus Deus,Patri coeffenrialis & co*qualis, & ho- 
"jo mtemporcfaaus, nobisper omnia fimilis, abfque peccato. 
Xuod fi i Epicun, aliquis de gregre porcus negaret creationem & 
««ceret : detur intota rerum natura iimile exemplum , quo tanta re- 
™m machina ex nihilo creata eft; & ego non pofiem fimile produ- 
, an propterea (equctur mundum non effe a Deo ex nihilo crea- 
«m? Planetneundem modum,ficgo fimilera loquendi formulam 
Producere non pofsim: an proptereajuftitia Chrifti, & fides,qua: eft 
wam te confitente hujus juftkiae recipiend* inftrumentu , nosiufti- 
«canteodem modo? Et quiaadus ille,fc.juftificare,tribuiturfidci 

propterea quod ego fimilem ioquendi form ulam producere non 
^o^ 1 "' ^l* tr A bl ^ ,l: ^ r P ro P r, e planc eodem inodo , quo tribuitur 
•mtat Lhrirti ? Eqmdem adus hic, videlicer,;urtificareeftiuftitis 
J-nnfti proprius , & ob eam caufam non eft juftiria: cum fide com- 
^UnislNifi tatearis.fatendum tibi erit.unum & eundum adum ef- 
e 'ui fubjedi proprimn , & effe fuo fubjedo, cum alio fubje£o, eo- 
yefeparato communen?. Eft enim fides a juftitia Chrilti natura 

leperara. Fides cnim fubjedive eft in te : jurtitia vero Chrifti non 
1 iubjedive m te,(ed in Chrifto. Sed accidemia,qu* fubjedis dif- 
^unccarcipfadifferunt. Expende ipfe , an non fit abfurdumch- 
nn unum& eu " dem a <Sum efle alicujus fubjedi proprium, & 
,Q n effe illius propnum, fed efleei cum alio fubjedo communem. 

Deinde frurtra me urges ut tibi fimile exemplum producani. 
^Uende prius in Scriptura fcriprum effe. Fidem j"/tftcare.Cum hoc 
*UU , tum me urge, ut fimile exemplum producam. Scriptura di- 
?lT '^«rifiete. Kom. 3 . a8. & 5. 1. Eadcm docet hommem 

%**exfide . Gal 38. Nufquam autem dicet , Ftdem ^jicart 
Tu lpfe liifra fcnbis. Hartc ego caufam arbttror \ cur mtf 
J dicat Scrtptura ftdem mfttftcare. More igitur Pueror um facis 
2*1 me urges , ut limile exemplum producam. Scriptura dicit* 
£&fideju(tf$cart. Hujus exemplum dari poreft ex Melanthone 

§° m * in Epift ' ad Rom ' Vt hxc oratio correl ative accipitur /5 
'« thefiuriftu, dtvee ejt tranqutllo animo, in annoma dfculmte , id eft 

auqV Cr y? thcfaurum fuum ' d,fes eIt tranquillo animo. Ira curr 



fcrir S >f tdt i u fi f f' can1Hr > mox ven « r «n mentem correlativa per mi- 
lc °/aiam proprer Chriftum jufti reputamur. 



Sed 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



8o 

Sed en tibi & aliud exemplum ex Dionyflo Areopagita , quoa 
autor libelli ex Ignatio fumfifievidetur. De divinis nominibus ca.4« 
e l 'emos 'croos 'eflaorootnt, id eft, Amor meus eft crucifixus. Cum ta- 
men non ipfius amor.fed correlativum amoris , vel quod idem etf> 
rcs amata,hoceft, Iefus Chriftus fit crucifixus. Vides ipfe crucifi- 
xum efli,tribui aftecuii animi , nempe amori. Iutende ingcniu^ 
tuum, & vide an hoc aliter,quam de obje&o amoris , vel relative d* 
correlativo amoris, h.e.de lefu Chrilto, quem Ignatius amaba* 
explicare pofsis. 

Sed cn tibi & aliud exemplum ex Scriptura Rom.8.24. Spe fd" 
vati fumm. Servare eft a<3us Iefu Chrifti, tribuitur autem fpei,cuitf 
tamen Iefus Chriftus non fit fpes, fed eius objedum. Vides igitu f 
habitui animi tribui eftedum , vel patbos iui obje&i. Porro ut fj#S 
falvat, ita eft falus noftra : ipfa autem fpes nos non falvat , fed eiu$ 
obje&um Ieftis Chnftus nos falvat. Ergo fpes etiam (fi proprie 1°' 
qui velis ) non eft falus noftra , fed eius objedum Iefus Chriftus eft 
falus noitra. Spes igitur proprie non falvat nos : fed per Metony 
miam hoc tribuitur fpei quod eft eius obje&i, ad quod refertur , fej 1 
ad quod refpicit , proprium. Porro idem eft dicere, fidem jufti"' 
careinftrumentaliter , & correlative : nam cum dicimus illam juftV 
ficareinftrumentaliter, tum intelligimus non ipfam fidem,fedjuft»' 
tiam IefuChritti , cuius applicandse inftrumentum clt fide.s, juftin' 
care. Cum vero dicimus illam relative juftifkare, tum intelligimi 15 
illam poni profuo correlativo, videlicet, pro juftitia Chrifti, quatf 1 
fides refpicit. Res igitur eodem redit. Sive enim hoc, five illo mO"' 
do explices : Manifeftum eft illi ut inftrumento per metonomyaf* 1 
tribui^quodeftinftrumcntatijvel tnbui illi relative , quod eftco*' 
relativi, ad quod retpicit, & ad quod refertur proprium . Hujus do* 
cttina: au&orem tibi do Magnnm Vrfinum : qui in Catecheri^ 5 
commentarijs de juftificatione. Quaeftione 6. Vulgo dicitur , * n ' 

mit,fide iufiificamnr corrcUtive,hoc eft,eo iustifcamur quod y 
mrelativum fidei , nempemeritoChritti ad quodrcfertur , ) e " 
quod apprehendit fides. Nam fides, & fitisfiiciio Chrifiihab^ 
fe corrtUtive, ut acciptem, & acceptum. Jteffe autem fic loj# 1 ' 
mitr, cjuia tnnc fides de caufia formali iuftificatioms inte/hgit f(f > 
Cr fenfus est , meritum Chrijti itfitficat , non fides ; apprehc fh 
fum iufiificat, non apprehendens inflrumentum. Sed iuHific^ ^ 





Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 
Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 
Pflt 2006 



relationcrettetrihuitur fidei , ut caufi infirumentaii. 
^ide iufiificamur y hoc efi , per fidem y utper medium. Vfitate enim 
€ ffc£lm caufit efficientu tributtur infirumento. ^At cnm dtcL 
tu r y fides imputata eji ei adiufiitiam , &alU eiufmodi propofi- 
ttones^ necejftrib tantum correlative funt intclltgcndt y quatc- 
pM* nimirum fides efl apprehenft iufiitik infirumentum y & ve- 
Hfii manus, qua iufiitia Chriftt accipitur. 

Exemplum de triangulo habenre tres aequales duobus re&is , & 
dealbedine vifum difgreganre, funt difsimilia; quanquam paulo 
Poft de illo nonnihil dicemus. 

Bertius. 

. Pudet iftarum ineptiarum, qus fub veritatis titulo hodie aut hcri 
lr *venta: funt. Docuerunt enim nos majores noltri , ld quod rcs eft, 
^um correlatium efleeum,qui refpicit obje&um, non autem ob- 
Jectum ipfum. 

Lubbertus. 

Com prime hanc intemperiem. Nos fcimus hoc verum efle , & 
a d naufeam ufque inculcamus. Proprerea dicimus, a&um fidei, vi- 
delicet,credere, non cfle ipfam juftitiam.fed refpicere juftitiam.Hzc 
c nim e(t objedu m, inquod fides refpicit; vel eft correlativum ad 
S u od fldes refertur. Verum fi credere eft proprius fidei a<5tus : tum 
•Wftincare non eli p.oprie eius a&us : & fi ei tribuatur , hoc fit im- 
Proprie, videlicet, pcr metonymiam. Ratio eft,quia nullus habitus 
a nimihabctduosadusproprios. Intrepide igitur pronuncio u- 
Jum illi tribui proprie , akerum improprie. Dicam paulo clarius. 
*^uo aftus , videlicet , juitificare , & crcdere tribuuntur fidei. Vni 
? l »tem habitui, ut fidei , duo a&us proprie tribui non poflunt. Auc 
,|§itur credere, aut juftificare non proprie attribuitur fidei. Sed cre- 
^fc tribuitur ei proprie. Iuftificare igitur eidem improprie tribui 
n ecefleeit. 

Bertius. 

Cum ergo nunquam a&us obje<5ti tribuatur habitui apprehcn- 
J^ftti : fidci autem hoc tribuat Scriptura , ut reputetur in juftitiam, 
*jt faluet,ut ex ea vivamus : fequitur fidem proprie accipicndam efle, 
P r o habitu, fine obcdientia iUa,qua? pratftatur Evangelio, eaquc nos 
pr °prie, fed tamcn gratis juftificari a Deo, & falvari, 

L ij Lubbcrtus. 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



$2 

Lubbcrtus. 

Nufquam Scriptura dicit ftdem jufliftcare; nequedicit,/«&w efi 
MamjusJittam ,cjua corum Deojuftftcamur ; neque dicit-Dflw» habert 
/tdempro tota Ugis jufittta. Et quia tti contrarium afleveras , ollende 
locum ubi Scriptura ita loquatur. 5cd examinemus hanc tuam ra' 
tiunculam pauld diligentius. tsltlta (w<jhu ) objetli non tnbui* 
turhabttui. Juflftcaretrtbuitur habttut,nempeftdei. Ergo juffficare nott 
convenit objetlo , hoc efi , jufittia Chrifti : Sed proprte convemt ftdei. Si 
hoc ad rormam fyllogiftcam inrkdere veiis, formandum eft ia 
hunc modum. 

guictlnque aclus tribuitur habitui, ille non efi obiecli ad 

quodhabttus, cui aBus tribuitur, refticit. 
Sed to iufifcare tribuitur habitui, ncmpefdci. 
Ergo to iuftfcare non ejl obieBi, nempe meritt Chrijli , ad 

quod fides refticit. Vel quod ide m eft , ' 

Jgupd proprie tribuitur fidei , hoc fid. i obietto , nempe obc* 

dientU,five iufiiti* Chrifi proprie tribui nequit. 
Sed toiuftifcare proprie tribuitur habttui, ncmpe fidci. 
Ergo toiujlificare obietlo ftdei, nempe obedtentU , five ith 

JiitU Chrifti propric tribui nequit. 

Expende hanc tuam ratiunculam diligenter,& judica ipfe,quam 
procul abfis a Servcto & Socino. Nos ante refpondimus , falfutf 
eflc, quod aflens, to juftificare tribui fidei in Scriptura. Et quia tan- 
topere proterv», non dcbes a-gre ferre, quod te ureeo, ut oftendas, 
ubinaxn Scnptura dknjtdes juftftcat. 

Bertius. 

Sed vcreris, (cilfcer, ne ulla fidei , hoc eft , qualitati nobis in h*' 
renti caufalitas hoc pado afllribatur . Atqui id facit Scriptura. E' 
nimvero non decet nos fapientiores eflc ipfo Deo. 

Lubbertus. 

Ego verd hoc non vercor , & qui poflu m hoc vereri, cum dicafl>> 
fidem efle inftrumentum noitra coram Dco juftificarionis ? An pU' 
tas me adeo rudem efle logiccs , ut nefciam inftrumentum ad ca^ 
wm efficientera refcrri debere ? 

Bertiu* 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



8a- 

Bertius. 

Audivimuspanlo anteexApoftolo:Patres propter fidem juftitiar 
«Himomo ornatos fuihe. Audi nunc quid Syropbuniff* dicat Do- 
"Jmus marci 7.29. Tropter hunc fermonemvadt , «c^ Dcemomum « 
/«'<* r*«. Fuit enim fermo eius, fermo fidei , ut quar ci ederet ad fc 
HUoque hcer gentilem pertinere Chriftum eiufque bencficia. Iccir- 
c 0 etiam addidit Dominus : tJMultcr magna ejrfidcs tua , ftat tibt fi. 
ttit vit. J 

Lubbcrtus. 

Egofanehocnonaudiui. Legimus qmdemin Epift.adHe- 
^os cap. 1 1 . comm. 2 . 'en tanu , m hacftde tefitmomum confequuti 
Jjtat fenm . Et comm .4. dt <u, per cptam teftmorimm obtmutt , quod e[- 
^Vfitu. Illud verd proptcr Jtdevu , quod tu fcribis , fruftra quaefive- 
r «sm hoctoto capite. Quinexiftimo in rota facra Scriptura non 
^peiiri hanc phrafin : Homo juftijtcaturdm pifttn^ , propterfdcnu. 
u einde eft magna differentia inter hsec duo : Homo propter fidem 
°rnatur teftimonio : Et homopropter fidem juftificatur. Ulud e- 
JJ»m poffet verum efle, hoc non. Locus Marci 7. 2p, rProptcr hurtc 
Jvmonem evafit Damomunu : nihil facit ad rcm. Non enim quaeri- 
j»r an illud propter hunc fermonem abierit? Sed an nos proptcr 
n <Jemjuftificamur. Deinde illud docet Scriptura,^/* tuutontonlo- 
i 0 ^] quodnonpotesafiter interpretari , quam propter huncfermo- 
^: hoc nondocetScriptura. Nufquam enim docet nos dupL 
^tpropterftdem juftificari. Scd ubique docet nos diaptfteoos per fi- 
wnjujtiftcari. Iam vero tu ipfe non ignoras cfle magnam diflferen» 
ll *m interhasduas, 



Homo iujlificatur did pijlcoos perftdem, 
Homo iujiificatur d/aptjlw propterftdt 



cm. 



Bertius. 

Paulusquoquc ad Rom.cap.^.fcribens, poftquam verba illa 
^ftiiflct &explicaflet : £redtt Abraham Deo, fubijcitrfuapropteretiam 
^ c 'mputatum eft ci in iuftitiam. 

Lubbertus. 

Subi/cit quidem, led poft magnum intervallum. Nequc ex illo 
^Pnedocerepotes , quod Abrahamojuftniapropterfidem^tan- 

L iij quam 



*4 

quampropteraliquodopusimputatafit. Particula enim quipvo' 
fter notatconIequentiam,non confequens. Neque potes ex hoc 
capite docere , Deum habere fidem pro perfe&a legis implctione. 
Sed neque ex hoc capite docere potes , fidcm efie ipfam jultitiam» 
qua coram Deo juftificamur. Sed contrarium cx hoc capite doceri 
potelt. Apoftolus enim totus in eo eft, ut doceat Abrahamum 
propter nulla opera : fed per fidem /uft ificatum etTe. Comm . 2 . St 
tSlbrabam ex opertbm juBtficatfts efi ,babet quodglorietur , at non apud 
Deum^. Explica qusfo, quomodo verum efle pofsit : Abraha - 
mum nonetfeoperibusjuftificatum. Et,euealiquoopere, nempe 
fidejuftificatum. , Namhaecduo 

t^dbraham non eft iufitfkatm eferibm. 
^Abraham cft iuftifkatus eperc^. 

Nonbcnecplment. Ego certe illa nullo modo conciliare pof- 
fum. Eodem cap. lcribit Apoltolus, comm .6.eum bommcm effe bea- 
tum, cui Deus imputat iufittiam abfjue openbus. £x quo neccflario Cc- 
quitur, juftitiam, qu£ nobis imputatur,non conltare operibus no; 
itris. Verum fi no conftat operibus noftris, tum fides noftra proprie 
fic di&a, non eft illa jultitia, quat nobis imputatur. Rdes enim pro- 
prie accepta , elt opus noltrum. Quin Apoltolus hoc ipfocap* 
comm . 1 x . juflitiam , qua juftificamur , a fide diftinguir . Trcmf 
fio ( inquiens) ce(ftt tAbrab* per iufttttamftdet. Huic fimilc cfr illud 
Rom . 1 . 1 7 . ptfittia Dei per illni retegttur ex ftde in fidem . Phil . 3 . 9' 
nt vrveniar tn eononbabens mtamiuftuunn, qux (interprcteBeza) ttf 
Cbrifii , per ftdent . Rom . 3 . 2 1 . 7>{unc auttm abfque Uge iuftitia W 
pate{h£fa efi^ comprobata tefitmonio lcgts t & prophetarum, tuftttia tnquatt* 
Deiperftdem fcju Chrifii y in omne* & fuper omnes qm credunt,. Rofll? 
1 0.6. Quf tx ftde eft tufittia, tta dtctt , ne dtxeris, tfrc. & comm. I °* 
(forde credtiur ad tufittiarru, Hebr . 1 1 . 7 . fnllm efi htrcs ttm tufittt^ 
qu&exftdeett. Vidc, ha:c juftitia , quajuitificamur,exfideelt,# 
eftper fidem • & fidei a&usad illam fertur. Manifefta (unt Apofto- 
li ver ba : £W« credttur ad tufiitianu . Ergo fides noftra proprie ac- 
cepta, non eft ipfa iuftitia,qua nos coram Deojuftificamur. 

Bertius. 

Hifce locis ncgari non poteft,quincaufa indicetur. 

Lubbertu* 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



*1 

Lubbertus. 

Nosjam multis oftendimus fidcm efle inftrumentalem caufam 
tt oftr# jijftificationis. Hoc igitur fi in genere Joqueris, nequc cau- 
»am noftramtadit : neque tuam juvat. vSi vero ad aliud genuscaufe 
tr ahas : pcto ut fententiam tuam magis explices. Ulaintelle&ade 
pleniore refponfionecogitabimus. 

Bcrtius. 

Cumtotieslegatur nos juftificari dmpfteoos y quseGrammatica 
vetabit hkcaufam aliquam intelligere ? 

Lubbertus. 

Nulla : neque qui aflerit fidem efle caufam inftrumcntalem, om- 
°ino negacillam efleaiiquam juilificarionis caufam. Crediderim 
e gohicaliudlatere, videlicet, velleinnucre authorum hujus (cripti, 
fidem propriedi&am, eflemateriam autformam noftra: juftifica- 
tionis. Scd quandiu hoc pus non erumpit, non erit nectfle , ut nos 
aliquid abftergamus. 

Bertius. 

Praterea, cum univerfalis affe&io per illud neceflario conftitua- 
tur 5 quoprimumadjun&oftatimtollitur praedicatum. (ipoftcap. 
J.) efficitur neceflario poni juftificationem pofita fide, quandoqni- 
demea fublata, tollituromnino juftificatio. 

Lubbertus, 

Loqueris, opinor , de univerfali pofterioriftico. De hoc enim 
*erum eft,quodfcribis : Subje&ofublato, tollitur affe&io, & pofi- 
*o , ponitur. Sed poftcriorifticum univerfale incft omni (ubje&o 
per fe, & quatenus ipfum , hoc eft, ineft fubje&o per fe & cum redu- 
plicationc. Hoc autem eft totum in fuo fubjedo 3 & extra illud non 
r eperitur : ut habere tres anguloscequales duobus redis.eft univcr- 
felis affe&io trianguli: atqueharcaftedioeft tota in triangulo, & 
c *tra triangulum non reperitur. Hacc eft caufa , quare pofito trian- 
gulo ponatut zqualitas trium angulorum duobus re£hs , & ablato 
^feratur. Hsectuathefiseftcaufa,quareftatuam vobis (fitamcn 
v obis ipfis conftare vultis) neceflario tandem eo deveniendum eflr, 
W cum Se?veto y Socwo & Ofiorodo meritum fiue fatisfa&ioncm Chri- 
fti pro nobisfadam omnino tollatis, dicatifque neque Chriftum 
^obisjuftitiampcperifle, neque nos ipfius juftitia nobisimpmata 

juftificari. 



u 

juftificari. Nam fi juftificare cft univerfale pathtsEdei, uttudicis* 
tum totum juftificare eft in fide ; & extra fidem non reperitur. Hoc 
ita efie aftruxi illo argumento : pofitafide, ponitur juftificatio: & 
fublata fide , aufertur juftificatio. Socinus fere idem dicit cum in" 
q*iit : fides ?er fe iufitftcat nos. De Chrifto Seruatore 398 . Nondurfl 
difputo,quamterumfit, quodfcribis; ted tantum oftendo, quid 
inde neceifarid fequatur . Sic cnim colligo : 

Vniverfaiis affcttio efttotainfuo fubiecl$, ejrextra UUr» 

nonrepcritur. 
Iuftificare ift univerfdis affcciio ftdei. 
Ergo totumiuftifkare eft infde , (j extr&i/lam non rept* 

ritur. 

Majorem ru ipfe, ut ante oftendi, aftruxifti.Sed qui fciunt quanta 
fit vis univerfalis poftcrioriftici, apud illos non eft neceue, utcam 
probes. Hi enim iilam ut principium demonftrationis libenter ad- 
mittunt. Minorem tu ipfe pofuifri. Ergo hoc argumentum utfir- 
mifsimum fundamentum totius cuse difputationis libenter conce- 
dis. Certe nihil in eo negare potes, nifi velis ea, quat ipfe pofuiui,& 
approbaftijimo quaj aftruxiiti, negare. Hinc vero fic progredior, 

J2>upd eft totum in fide, & extrafidem non reperittir , hoC 

noneftin iuftitia.Chrifti. 
Iuftificare eft totum tnftde , & extrafidem nonreperitttf» 
Ergo iuftificare non cft in iuftitia Chrifti. 

Quidconrrahisfronrem? Vniverfale patiios tantum eft in fu° 
fubjecto, & extrafuum fubje&um non reperitur. Qui hoc negat, 
cft indignus qui inter logicos numeretur.Sed juftificare cft univerfa- 
le pathos fidei, uttu dicis. Ergo juftificare tantum eft in fide,& extra 
fidem non repcrirur. Si juftificare tantum eft in fide , ;& extra fiderfl 
non reperitur ; tum juftificare non eft in juftitia Chrifti , neque ine* 
reperitur. Iuftitia enim Chrifti,hoc eft, obedientia a Chrifto pro no* 
bis patri prcftita, non eft fides noftra. 

TuharcfortaiTe non expendifti fatis, cum rcribcres : Juslificaretfft 
uritvtrfiUm affcthionemftd.ei. Credo fanc, fed crede etiam mihi.quo^ 
neceflariotibi delabcndum fit ad furores Scrueti , Seniw & Oftorotiy 

J fii* 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



%7 

{j in errore perfeuerabis. Nam ut illi negant, Chrifti mortem cfle 
j?«sfa&ionem pro peccatis noftris. Vt dcnique negant illam fatis- 
fa «ionem nobis impurari, & nos illa nobis imputata juftificari i ita 
etiam faciendum eft , fi tibi conftare , & non a te ipfo diflenritc 
jJBits. Quorfum enim jultitia Chrifti fi non habet in fc vim jufti- 
"Candi, & li nos non juftificat. Sed audi aliud. Quod eft fidci uni- 
v 5'tfa!e pathos, hoc juftitixChriftiunivcrfale/w^wnoneft, necef- 
!e poteft. Nam quod nnius fubjecti , nempe fiJei univcri&k patbos 
e " j hoc ipfum etiam alterius fubjecti univer&lep*f£w cfle ., eft fim- 
Pliciter impofsibile. Sed juftificare eit univerfale pathos fidei, ut ru 
?«fuis— Ergo juitificarc efle etiam univcrlale pathos alterius fub» 
J e< Si, videlicet juftitiz Chrifti, eft fimpliciter impofsibile. Qmd iqi- 
tl tr? Quaa-is? Ergojuftitia Chrjfii non habet vim juftificandi,- ne- 
S Ue poteit uos juftificare. Si non habet vim juftificandi , & jufti- 
^are nequit:tum ut mutile & non ncccflarium commentum obij- 
c *ndum eft. 

Hax funt Scrueti Socini, & Oftorodi deliria. Ego,mi frater,cum 
* l: "'>literasprimumiegcrem,cohorrefcebam. Ponis enim ilia in 
£is Iiteris,ex quibus impia illa& blafphema Servcti,Socini,& Ofto- 
r °di bdelugmma neceflario fequuntur. Nemo fit repcnre pefsi- 
JJtos : fed per gradus defcenditur ad infimam nequitiam. Deinde 
^n eft aftutus & vafer, occultis igitur ftratagematis nos oppu- 
B n at. Viderur admodum fpeciofum, aliquod pofitiuum in nobis 
j? v eniri, per quod juftificemur. Homo enim cft narura fuperbus, 
^ lemper Fere in eo cft , ut aliquid in fe mvehire pofsit , quod eum 
?Pud Deum juftificet : vcl ut apertius dicam,quo ille fc apud Deum 
jSjnificet, Hoc cpmmentum a fe inventum ponit juxta meritum 
^rifti. Dum verd ineo aftruendo laborat, talia adhibetargumen- 
a Per quGe meritum Chrifti deftruat, & funditus everrar, & ipfe pra:- 
in cxitium ruat. Idem tibi accidit. Primum enim mutuatus 

s 3 Scrveto, Socino, & Oftorodo aliqaod pofitivum in te, per 
^ U( >d juftificeris. Hoc ponis juxta Chrifti meritum , ut fcilicet, per 

^urnque juftificeris. Sed cum illud confirmare contendis , talia 
P°'iis fundamehta , per quae mcritum Chrifti neceflario evertitur. 
£d audi tertium . Dixifti in thefi : fidem ptrgratuitam accepnhtionem 

«fori a j) e0 p ro yerjifin jmpletione,hoc eft,pr^ perfifh legis iitftitia. 

tquehincinfers per eandem gratuitam acceptilationem compe- 
^ e fidei vimjuftificandi : vel quod idem eft, fidem per gratuitam 

M Dei ac- 



88 

Dei accepilationem juftificare. Sed omnia harc tantum verba funt, 
& a te ipfo deitruuntur. Socinus eadem pene phrafi incauros fa^ 
cinar. Scribit enim fol.^oo.deChriftoServatore". Ftd&in Chri^ t 
ftum^ cjua tufttftcamur mc perpetitam ncc abfdluttpmam prctctptorum c Vt\ 
obftrvationem ipft per fe conttnct , nec propria vt tufltftcatj : fed propter V& 
clementiam , qut eiufmodi opm fhcienubiM iuflitiarru y qunntumvis antt^ 
intuftis tmputare dtgnatw eft. Merito igitur dubito an ex impruden- 
tia ita loquaris : nam in Pelagianicisaudio te elleadmodum exer- 
citatum , & obeam caufam nonignoras, quomodo PelagiushaC 
voce £fttf/<!obufusfit, &quoties orthodoxos hac voce deccperit> 
Vt autem Pelagius ludit vocc gratta. Et Socinus ludit vocej!ewen' 
tia Det : ita tu ludis vocegratutta acceptilatione. Vt ut fit, tu te ipfulfl 
dettrius , & quod ante pofuiiti , evcxtis. Vniverfale enim pathos vcl 
eft deeflentia fubje&i, velex eius cflentia fiuk. Scdjuftificare eit uni* 
verfale pathosRdd. Ergojuitificare velett de fidci eflentia , vel c* 
fidei eflentia fluit. Hocargumenrum volens, nolens, mihiconce- 
des. Major enim ell per fe nota , & demonltratur ex ijs , qua; pau- 
loantefcripfi. Minoremipfealtruxiiti. Sicigitur progredior. 

^uod ex fidei effentia efl 7 vcl ex fidei effentia fluit^ hoc nofl 
competit fideiyer gratuitam accepilaiionem. 

Sediufliflcare vel e(i de fidei effemia , vel fluit exfldei ef 
fentia. 

Ergoiuflificarenon comyetit fldei per gratuitam accepd^ 
tionem* 

Major elt per fe nota. Quod enim fubjefto per gratuitam accc- 
ptilationemcompetit : hocilli neque per (e neque naturaliter conv 
petit : & vice verfi: quid fubje&o per fe & naturaliter competit :hoC 
noncomperitei per gratuitam acccptilationem. Tuamigitur thc 
fin perca^qusc ipfcponis, funditus evertis. in eundem modum 
fit Socinus. Pagina enim 368. dicit , fulcm per fe tuftiftcare. Pagin* 
vero 400. dicir fftdem non propna vi tu fttficare. Verum fi non pio 0 
pria vijuftificat- tum non jultificat pcrfe: & vice verfa: fi juftin^ 
tat per fe, cum propria vi juftificat. Addit eodem loco propttr "V^ 
chmcnttam effe quod juftificat. Tu dicis td propter gratuitam T>ci aC' 
icpttlittonem effe. Sed res eodem redit. Clcmcntia cnim Dei, & grfl' 
tuita Dei acccptilatio vobis idem fignificant. Porrd utSocintf? 
/ fibJ 



n • ^ 
"pjnonconftat, itatu perpetuo flu&uas , utex his,qua:mododi- 

Xl ,videreeft. 

. Volui ergo ha?c crafla Minerva depingere, ut errorem videres , & 
,n viam redires. Tu meain libertatem non foium in bonam par- 
le m accipe : fed etiam concilium meum fequere , nifi velis te ipfum 
P^cipitem dare. Quid igitur dicendum eft ? An juftificare non efc 
iiniverfale p.»hos Bdci? Non eft. Infantes enim juftificantur m 
jnfantia, & tamen fidem in infantia non habent , ncque propter de- 
te £tum actatis habere pofluut. Sed hoc fieri non potcft,ti juftificare 
e ft univcrfale/» itbos fidei. Pofita cnim univerfaii aftedione,ponitur 
jpbjedtum, & ablata aufedur : ut ante oftenfum cft : & ru ipfe in tuis 
yeris ex Ariftoteie aftruxifci : ut pofita a:qua!itate trium angulorum 
^obusreti.<j,poniturtn'angu!us,c\:ablataaufertur.Scd po(ita jaiti- 
Hcafione, noh ponitar fides, ut in infantibus regeneraris& juftifi- 
c 3tis. quin neque fublata fide,toliitur jufriria,ut in futura vira.Ifric 
e nim deiinet fides, & tanien jufti non definent efle jufti. Sedquid 
e go haccdifputo ? Inftar delinj fuerit dicerc , juitificare eiTe univer- 
kkpathos fidei, cum nc quidcm, fi proprie loqui vclis^iuspathos fit: 
ne que quifquam hocdicereftjftincbit,nifi velitdicerejnftrumento 
P e r quod qualitas fubje&o applicatnr ,iueiTe eam afFe&ionem , quse 
ef tpropriaiftiusqualitat;s, quxper inftrumentum fubje&o appli- 
c atur. Nam hac ratione dealbatio ctfctp.tthos penicilli , quod tam 
cr aiTum efc , ut non exiftimem quenquam effe, nifi cxternis fenfibus 
^batus fit,quihocdicerefuftineat. Iuftificareigitur, quod eft ju- 
jtiti* effeQum, non potcft fidei, qi\x juftitise applicandae inftrumen- 
um Qft^pafbos efle. Vides, opinor,juftificarenon folum non univer- 
a 'eni fidei afTe&ionem : (ed nequidem affe&fonem tius efle. 

Quod addis pofita fide poni juftificationem , & ablata auferri 
c * 'js, qusc jam di6ta funt : non fimpliciter verum efle conftat. Equi* 
jfcm in futura vita aufertur fidcs , & tamcn jufti non definent efle ju- 
% In hac vita, pofita juftificationc,non neceflarid ponitur fides : ut 
' n 'nfanribus. Hi enim in mfantiajuftificantur, & tamen fide non 
^pnantur. Vt manifefcum fitpofita juftificatione , non fempcr po- 
n ' fidem : & ablata fide, non femper auferri juftitiam. 

Vbique /adas meras 'apodetxeis. Intende igitur omnes nervos 
u o$ , excute omnes libros demonftrationum , & vide an hunc no- 
qu mfolverepoflis. 

M ij Bertius. 



9° 



Bertius. 



Denique, nos ipfi, cum vulgd dicimus,fidem efle organum,con- 
cedimusnosei canfalitatem aliquam tribuere,- faltem inftrtitnen' 
talem, filtem fecundariam. Sed nimirum aliud eft caufa meritori^ 
aliHd caufa,quam Deus gratis iu Ghrifto pro caufa imputat , inqu« 
tabulas accepti refert. Hxc enim ita diluta elt ut vere poflet dici 
caufa non caufa. 

Lubbertus. 

Fidem elTe caufam inftrumcntalem non erat neccfle, ut tam opc- 
rose fcriberes : nos certe illud ultro confitemur. Tu ipfe dicis fideni 
efle organum, hoc eft, inftrumentum. Sed cuius rei organum elt ? 
annonaccipiend&'juftiti£? Verum fi fides eft inftrnmentumjufti' 
tia: accipienda:,tum non ert ipfa juftitita per inftrumentum accepta. 
Efleemmunam&eandem rem inftrumentum & inftrumentatufl 1 
(ficloquor more logico ) fimul,e(t impoflibile. 

Bertius. 

Minufqueadeocaufalitatisadfcribuntfidei, qui credentis obe- 
dientiam gratis a Deo acceptari dicunt, quam qui hoc necantes af- 
ferunt , per eam , ranquam intrumentum juftitiam Chriftt qu* vct 
imputationemnoftrahat,apprehendi. 

Lubbertus. 

Qui poteft fieri, ut minus caufalitatis trihuas fidei, quam illi, qui 
dicunthdemefleinftrumentum accipiendzjuftitia;. Num illequi 
dicit juftificare cfle uni verfalem afteaionem fidei , non plus caufali- 
tatis tnbuit fidei, quam ille , qui fidem duntaxat inftrumentum cffe 
docet? At i le qui contendit juftificare eflc univerfalem affe<Sh> 
nern hdei , ille docet fidem pet fe & fua natura juftificare. Tnan- 
gulusenimperfe, ftnatura fuahabet tres angulos squalesduo- 
busreclis. Homoper fe&narurafuaridet. Canis per fe &n*- 
tura fua Jatrar. Bos per fe , & natura fua boar. De fimilibus eft i- 
dem judicium: ncquc ullum contrarium exemplum dari poteft- 
Dicere autemillamrem :qu^per fe, & natura fua juftificat,nofl 
plus nabere caufalitans,lc.ad juftificandum ,quam illam rem qu* 
jj™"^ fe ipfis pueris deridcudu* 

Nortram obcdientiam a Deo acceprari non negamus , fed ut ef- 
k&nm noftra^ juftiiicatwnis , non ut caulam. Ratio eft manifefta- 

Priufquam 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



Jfiulquam enim homo juftificatur,eft impius. Rom.4. 5. p{ „ 
P'ficat impiunu, Et mcrtuusin peccatis fuis. Ephef.2.1. Kvwft* 
teyh vos cum ejfetis mortni tn tfn/is e> peccatis. Qnam verd obe- 
Jpientiam praftet ille , qui adhuc eft impius, & mortuus in peccatis 
Jls. Explicet ille, qui vera do&rina non contentus , novam intro- 
ducere conatur . De-inde nota eft illa maxima ab omnibus fcre pa- 
Wbus approbata. 'Bona openinon pracedunt juslfcandum^ , fedfe. 
fWmurjitftificatmit. A Jha-c, fi per obedientiam, quam nos Evan- 
gelio praftamus juftificamur : tum juftiricamur per, fivc proptet 
°pera noftra. Obedientia cnim quam ipfi praftamus eft opus no- 
ftrum, Sccl hoc negat Scriptura Rom. 4. 2. Si iAbrah~m cx ope~ 
tibtt 




ofeabm ne cjuis glonetnr. Tit . 3 . ? . 2^» ex optnbw wftis , cpu ficcn. 
Vtiu nos , fed cxfu.i mfericordia firv.tvtt nos. Vt taceam illam juftifi- 
c ationem,quas fic per noftrum opus, cum gratuita juftificatione 
c onfiftere non pofle. Rom. 1 1 .6. Sipergratiam, iam non ex openbns; 
aliocjHi qratia iam non effttgraiia : fm ex oferibtu , iam non cx graita , alio- 
ytiin opiu iam non eft opus. Poftremo nufquam docct Scriptura, obe- 
dientiamillam,quam nos praftamus,eflcillam juftitiam , qua nos 
c oram Dco juftificamur. Sed claris & perfpicuis verbis docer. Obe* 
dientia umui (Chrifti) mnltos conftirui iuttos Rom. 5. 19. hoceft, 
obedientiam Chrifti eile illam juftitiam , qua nos coram Deo jufti- 
ficamur. 

Bertius. 

Inftas tamen . Et fi fides , inquis credentis, ipfi imputatur ad ju- 
«itiam : futurum eft , ut quifque fidelis le ipfum faluet. Hic veto 
°i|endendum ad falutem in adultis requiri a&uni Dei,& adum ho- 
J}iinis: ita tamen cum uterque agat,gloria cvcntus,five 'apotcUfmms 
*°H Dco cedat, quo agente agit homo, non agcnte, non agit neque 
a gere poteft. 

Lubbertus. 

Kecteputas. Si enimoperibus juftificor, ego memetipfumju- 
Wfico. Quatenos enim mea opera funt caufa juftificationis mex, 
ptenus ego etiam fum juftificator meus. Proinde fi fides mea ha- 
ketur a Deo pro perfe&a legis juftitia , fequitur ut & ego (im petfe- 
^us juftificator mei ipfius apud Dcum . Quod hic ingeris de con- 

"M iij curfu 



92 

curruDei 3 &hominisadunuma6iumproducendum; facis adtno- 
dum intempeftive* Ad hunc enim a&um y tufttftcationem nojlri 
nonadmttut fictttm: ille enim folus elt juftificator nofter Efaia:43' 
2 5 . Ego y Sgo fum , c/m deieo pr&varicattoncs propter me , or peccaton^ 
tuorum non recordor. Marci 2.7. Quis poteft remittcre peccata mf fol& 
Dem? Matth. 6.9. Vt fcmis quod auihdrttatem habet ftliti* homirti 
remtttendt peccata : ( tunc dicit par^lytico ) . fwgt , tollc Utium tuum & 
abi domnm. Ezech. 37. 28. £go Jchova fanlhfco Ifrael. Iefaia? 4^ 
25. In Jehova tulttftcabttur & gionfcabitttr totitm femen Ifrael. Rotfl- 
8. 30. Quos vocavtt , cos etiam tuftificavit . Ef vcrf 3 3 . "Dem ejt q# 
wftiftcatj. Nihil igitur reitat, quam nt qui fe ipfum juftificat , etiaifl 
femetipfum adoret dicat ad ie ipfum; T^ermtte mtht dtbna mea. 

Bertius. 

Ett enim Dci praevenirc hominem & antevcrtere: eiufdem eft 
coopcrari, eiufdcm denique coronare. Agit iguur Deus : fed & ho- 
ino agir , actus nimirum a Deo : & ut homiius aftione , Dci nftio 
non tolktur ; na nec Dei a&ione,evertitur officium humanum. 

Lubbertus. 

Dcusnon folum pravcnit nos, fed vivificat nos, cnm cffemu* 
mortui in peccatis noftris ut pauld antc ex Apofrolo docui. Sumtf* 
enim mortui donec a Chrifto vivificamur. Qyid autem faciat ho- 
nmo mortuus,quod poflet cife caufa, quare a Dco juftificetur. Dein* 
de fi verum cft , quod fcribis , hominem agere , ild a&um a Dco, 
quare non acquiefcitis , Calvino & Vrfino , illud myfterium provi' 
dctitia: diuinae, tam clare , tam perfpicue , & tam dextre explicanti' 
bus? Sed dehocalias. 

Bertius. 

Clara funt ifta Chrifti toties di&a, toties repetita : Ftdcs tua te ftf' 
vavit. Clara etiam verba Pauli, 1 .Tim. 4. 1 6. <±Attcnde ttbt tpf& 
doclrin<e y perffte tn tftis , tdenim fiftceris y &*tc tpfitm fervabis y & eos 
te audtermtj. Neque etiam abfcurum eft illud Petri : £os cjui credur/t, 
ftdei fmfinem revortare y falutem animarum fuarum, 1 .Petri 1.9. Et no- 
tum eft B. Pauli eptmktoru. 2.Tim. 4. 7. Ftdem fervavi y cjuod rel* 0 
qmtm eft y repoftta eft mtht corona iuftttt*. Quid autem ifta Ioannis U 
cap. 1 2 ? Qui tpfum rcccpcrunt tjs dedtt prctrogativam hanc utftlij D** 
efjbvtj. Qmbus vero? ijs, ejui credunt tn nomen eitts. Sed in-Jtf? 
quantum caufas eft,tantum etiam eft efficientix ad falutem. Atqo* 

oftendi' 



of tendimus to aition hic cfle m& mioru. Preterea gloria utu 'apoteleT* 
fn «tos foli Deo debet cedere. 

Lubbercus. 

Cura Chriftus dicit , Fides tua te fervavk. Eft metonymia- Non 
J n «Bfidesproprieficdifla, fed Chriftus, quem fide apprehendir, 
tervavicillam. 

Adlocnm i.Tim.4. 16. refpondeo. Mimftrum,quiEvangclium 
P r #dicat,fervare fe ipftim & audicorcs fuos, non proprie, fed mfcru- 
^entalicer. Praxiicatiotnim Evangelij efi inftrutnentum,per quod 
jwfes in nobis gignitur. Deinde, ( Dem pofiat in dsjermomm rcconct- 
"Wionis 2 .Cor. 5 . 19. Sed quid hoc ad rem ? An quia minifter pras- 
^^ando diciuir 8i ieipfum & alios fervare,tu inferes eius fidem pro- 
P r <e fic di&am efie caufam & fui juftificationis & alterius ? An vcrd 
yitzs illius perfeverantiam in do&rina cflc caufiuu , quare & ipfe, & 
tyfius auditores jufcificcntur ? Si ha?c eft meus tua , tum paftor ec- 
Q ^bx non tantum fe ipfum fuis operibus jufrificare poteft , fefl po- 
* e ft etiam fuos auditores ijfdem operibus jufcificare: quo quid ab- 
lur dius dici pofsic, non vidco. 

Libenter agnofcimus credentcs reportaturos efle finem fidei fuf , 
^c eft, falutem seternam. Sed quid hoc ad rem ? An tibi idem eft 
| e portare finem fidei (ux, quod fidem proprie didam effe pcrfe&am 
Je gis lmpletionem , vel cffe iilam juftuiam , qua coram Dco jufufi- 
^aiur? 

, -£que libenter agnofcimus rcpoficam eflc credentibus coronam 
j u ftiti£. An tu inde infercs fidem proprie fic didam cfie plenani 
le gis impletionem , aut efle illam jufciciam , qua coram Deo jufufi- 
^aniur? 

, Gratoetiamanimo confitemur, illis,qui Chriftum recipiunt, 
eft , qui in Chriftum credunc , dari lllam dignitacem uc filij Dei 
, a nt, & tamen negamus fidem proprie di&am eiTe plenam legis 
^plecionem, vel efle illam juftitiam, qua coram Deo juftificamur. 
*no verbo , nufquam dicit Scriptura , fidem proprie didam haberi 
^beo pro perfeda legis impletione. Neque ufquam dicic fcriptura 
^em proprie di&am efle illam juftitiam ,qua coram Deo juiiifica- 
J^ur. Docet aucem ubique nos fanguine Chrifti jufcificari , nos ju- 
lt °s confcitui obediencia Chnfci , donum jultitiae per unum dikjwo. 
^ideftjinjuria? corre&ionem in nos redundare. Sanguinem ChrL 
abluere omnia peccata noftia. Sed hxc omma nihil aliud figni. 

ficant 



94 

Ecant , quam nos juftitia Chrifti juftificati. Eadem Sctiptura docet 
noshancjuftitiamaccipaeperfidem : & corde creditur ad julti- 
tiam : ut nemo, nifi data opera errare velit , ignotate pofsit : fidem 
in his propofitionibus accipi improprie. Quod autem dicit , tan- 
tum dle in his, k. operibus noftris efficientia: ad falutem , quantutf 
in illis caufe eft,- quorfum dicat,non vidco. Efle cnim fidem cau- 
fam inftrumentalem jam ante docuimus. Si ulterius tcndit , nbn 
juvat eum, quod fcribit. Non enim debet fcribere , tantum efie io 
illis efficientis.quantum eft caufe. Nam fi in iliis nil caufse eft,tuin 
etiam nihil efficientiae eft in lllis . Scd debet clare & perfpicue ex* 
plicare, quantum caufar fitinoperibus noftrisad falurem, uthoC 
cxpendere,.& ad normam verbi Dei examinare poisimus. 

Quptiesingeric hoc attion efle rm axtioru , prodit caufam fuafli- 
Antea enim docuit juftificare effc uni verfale ptfhos fidei. Sed fi hoC 
verum eft, tum fides eft per fe caufa falutis noftrc. Trianguius enim 
eft per fe caufa asqualitacis trium angulorum duobus re&is. Homo 
eft per fc caufi rifus. Bos cft per fe caufa boatus. Canis tft per 
caufa latratus. Dc fimiiibus eft idem judicium : neque ullum con" 
trarium exemplum produci poteft. Cauft hujus rei tft,quod uni- 
vcrfale p.ithos yel cft de eifentia fubjefti , vcl fluir de efientia fubjecU 
jttantcoftenjiimeft. 

Adliaec fides habctnr pro perfe6ta legis implctione, ut vult ad* 
verfarius. Eftittmfidesfecundum cundcm adveriarium ilia ip& 
juftitia,aua coram Deo juftificamur. Num perfe&a legis impletio, 
& illa juftitia,qua coram Deo juftificamur ,eic aitum m<z aition noftr* 
apud Deum juftificationis ? Apagc has abfurditates. Dei judiciutf 1 
eft juftum, & eft (ecundum vcritatem . Non pofliimus igitur in i!l° 
judicio juftificari, nifi propter perteftam & omnibus numerisabfo- 
lutam juftitiam. Arque \\xc juftitia,proprer quam nOs apudDeun 1 
juftificamur eft non foium caufa,- fed fufficiens & perfe&a caufa no- 
' ftrae juftificarionis. Si qua?ris qusmam fit hsec perfeda & omnibus 
numeris abfoluta jufticta, propter quam credentes juftificantur? 
Refpondeo cfle fatisfactioncm pro nobis praftitam. Hoc pafsi" 1 
docet Scriptura. Rom. 5 . VQ.unim obedientia jufti ccnftitnenturmultt' 
Rom. 3 .14. Juftificamur gratis, hoc eft, etm gratiaper redemtwnem 
tlnminChrtftoJcJii. Matth. 20.28. FUitu homines venit ,ut darct 
mam fuam redentionis pretmm pro multii . Rom . 4 . 2 4 , T raditm cft 
mortem propter offenfts noftras, & exetmnu efi propter tuftfica^ontm r">' 

ftranu- 



ftrtntj. Qupd rcpetit dc communi aptelefmate , fatis eft quod ante 
diximus, Chriftum ad confortium hujus operis neminem admit- 
tere. 

Beitius. 

Atque hanc ego caufam eflc arbitror , cur nufquam dicat Scri- 
ptura: fidem juftificare: fedfemper & ubique credentem juftifi- 
c ari, & fidem reputari a Deo gratis in juftitiam. 

Lubbertus. 

Quia Scriptura niifquam dicic fidem nos juftificare,nositaloqui 
non debemus . Cau(a , quare Spirirus f. ab ejufrnodi vocibus abfti- 
tteat,eft manifefta. Docet ubique obedientiam Chrifti eue illam /u- 
ftitiam,quanoscoram Deo juftificamur.Etpafsim inculcarjuftifica- 
tioncm efle aSionem Dei, non noftram. Non re£te igitur diceret,fi- 
dem nos juftificare. Nam fi fides non juftificaret,tum nos ipfiqua- 
dantenus nos ipfos juftificaremus. Deinde f.Scriptura diferte dene- 
gat operibus noftris vim juftificandi. Qui igitur poflet dicere fidem 
. los juftificare? An non, fi fides noftra nos juftificarer, aliquod opus 
loftrum haberet vim juftificandi,& de fado juftificaret nos ? Quod 
fcribit Scripturam dicere, fidem a Deo reputari m juftitiam, non eft 
v erum . Scriptura enim non dicit fidem a Deo rep Jtari in juftitiam: 
fcd dicic fidem reputari credentt ad juftitiam. Inter hxc duo au- 
l em cft magna differentia. Illa enim phrafis docet fidei aliquid rri- 
b ui, videlicet, uc habeatur pro perfe&a legis impletione: Hzc vero 
dicit homini aliquid tribui , vz. ut homo imputata fibi Chrifti jufti- 
l ia,habeacur juftus coram Deo. 

Bertius. 

Eft autem hoc loco pradicanda Dei clementia , ita paterne cum 
filijs fuis agentis, ut quod ipfe facit fxpe nobis aflcribat. Quis mu- 
''erem illam Atmorrouuf-m fanavit ? Chriftus utique ex mera gratia. 
s ed audi Chriftum :f$du ( inquit ) tua te fervavtt. Quis Samari- 
« l ano lepram abfterfis ? idem Chriftus. Audi tamen iterum eundem 
Chriftum iftdes (inquit ) tua te fervavit. Quis caeco Hiertchmti 
v »fumreftituit? Chriftus.Idem tamen Chriftus iftdes tua (inquit) 
te fervavit . Certiora hxc funt , quam ut negari poflunt , fnaviora, 
S u am ut debeant. Agamus Chnfto gratias , & ex fide vicilsim hoc 
l Pfi carmen cttcbartfttkon refonemta. Vcre infebova Dco noftrafalm eft 
Urael, 

N Lubbcrtus, 




$* 

tubbertus. 

Fere in eundum modum ludit Socinus pag. 421. A Deo aliquii 
f/eri dtcitur } qttod Dei vohmtttti confentaneum eff. Et omnia icctrco, 
iufte funt fztta, T>eo tribmmur . Qtu cnim inftcfttth funt, , Det volnrt' 
tatifunt maxime confentanea. Hinc tlla phrafts apnd Hebraos , qiu eiiarfi 
in aliai linguat derivata es~t : 7)eum tangcrecoralicuim , cum ftgmftCA^ 
volunt, , alicjuem Dei timenttm effe, & ca fttcere, qua ( Detu]>robaL,.Pft 1 ' 
lo ante explicans illud A&. 1 3 . 48 . £rcdidemnt qnotquot erant ordi- 
nati ad vitam aternam , dicit , tllud <sfan tetagmtnot cram ordinati von 
eommode etiam ita intelligi poffe, acftfcriptum cfftt uph eautoon afan tctag' 
menoi^ id eft, illife ipfos ordinaverant in vitam aternam. 

Hunc in modum videris & tu dogma de juftificatione intellige' 
re,vz.Deumnositajuftificarc, ut tamen & nos ipfi nos juftifice- 
mus : atque ita Deum & hominem concurrere ad juftificationeni 
efficiendam. Atque hoc apotelejma juttificationem dico a duabus 
caufis proficifci, Deo , vz. & homine. Propter dignitatcm tamen # 
prxeminentiam id foli Deo tribui debere : licct non a folo Deo , fcd 
a Deo & homine fimul proficifcatur. 

Iam quod attinct ad illud : ftdes tua te fcrvavit; hoc di&o Chri-* 
ftus non voluit docere fidem propric fic didam efle caufam vifus & 
ftituti. Nam fi eius caufa eft, tum eft vel caufa efficiens , vel mate- 
na,vcl fot ma , vel finis. Efficiens certecaufa non eft vifus reftituti* 
Nam hujus eftlciens caufa eft folus & unicus Chriftus. Neque cce- 
cus venit aut venire potuit in focietatem hujus actionis. Neque in 
tota hacadione (e aliter habuit,quam mere pafsive. Sed neque ma- 
teria, neque fot ma , neque finis vifus reftituti cft fides. Neque exi- 
ftimo te adeo tui oblitum efle, ut dicere fuftineas; fidem proprie 
di&amefleaut materiam, aut formam, aut finem vifus reftituti- 
Quid igitur ? An prorfus intcr caufas reftituti vifus cenferi non de- 
bet? Non hoc volumus. Quis igitur efc vcrus fenfus horum verbo- 
rum \fides xua tefervavtt? Verus horum verborum fenfus efc ; fidei* 1 
per metonymiam poni pro illo, inquem credebat , videlicet Iefo 
Chrifto : atque hnnc efle illum ,qui coecum fanavit.cique vifum re- 
ftituit.Dc ca-teris locis cfc idem judicium.Hicenim idemChriftus !i' 
beravit Syrophamiflam a fanguinis fliixu, &SamaritanumaLepra« 

Verum ut fides non eft caufa efficiens fanitatis reftituta? , nequ 6 
eft eius materia , neque forma , nequc finis : ita fides proprie fic 
&a non efc vera caufa efhciens, neque materia, neque forma , ncq^ 

fiflfr 



* 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



wiis juftitiae iilius per quam coram Deo juftificamur. Et ut coecus 
? 0 n venit in focietatem ifcius adionis 3 qua ipfi vifus reftitutus ef c : 
ita peccatornon venitinfocietatemcius a&ionis,qua coram Deo 
J^fcificacur. Sedtota hxc aciio, ut etiamilla^eftlefuChrifti pro- 
P r ia.Dcinde ut coecus nihil fecit 3 quo vifum reciperet^fed habetfefe 
ln illa adiione mere pafsiue : ita peccator nihil facit ad juitificatio- 

fui, fcd habet fe in tota adione merepafsive- Nifi hoc ita efle 
^ecum fatearis, fatendum tibi erit peccatorem etiam aliqna ex parte 
Juftificarc fe ipfum, & Chriltum non cfle energeia, fed dunamei tantum 
l^ftificatorem noftrum , hoc eft , Chriftum non juftificare nos a&u 
^ re ipfa ilio fanguine,4ed fua morte nobis peperifle hanc vim& ef- 
fteaciam, ut in ipfum credere, &hac noftra fide nofmetipfosjuftifi. 
^te poifimus. Expcnde benevole LeSor ipfius argumenta , & ju- 
^ica, an nonfummo jurejudicare poflis, hancefleillorum fenten- 
ll ^m, Sed hoc totum ex bdelngmafi Socini elt Oftorodi extru&um 

Verba Oftorodi h#c funt in difputatione contra Gcorgium 

£radclij,foi. i$o. <&b trtjabcr UjclunfcregljatcljttfScpt ticu 
btcirimfle Cfjnftt ab) cl)iagJ)e/ nacf) Jjcm niapc tr f) fultfj cm 
JJtctncnfi nicljt bc&ctmcn / noc!) echcnncn : jbo fci)lagl[)c ic^ 
**tlj fcincn bluc&t/ ton&c tobt mdjt abc/ fonticvn fcvtOe fte ify 
^U3u/ fo fccn i5afTclbtg5c251uJ3tmil»toDt tiic fcibigl)c Ijnu- 
S&cn m un# tecltet/fcmO Ujclcljcc urillcu im$ <0ott vcc^tfcr^ 
Pifi^cniiitl/nemmftij Dcn<&lau(mi» id cft , #/5 wfirUHMtca- 

u ontm mtrtto Chrifii dctraho , f cjttomam tale meritiim neytie agnofco y ne- 
1 H *cogno]co) tamennondetrabo fangaini & morti Chrijit : fedtnbuotU 
**tofanguim & morti Cbrifii, quattnm fdnguis & mors Chrifli efficmnt 
%n nobis eat ret>propter quai T)em nos wftiftcat^nempefiderrLj. 

Bertius. 

Vrges amplius , & fi ifta evulgentur, inquis, atque dimanent, 
^etuendum eft, ne plerique ut apud Pontificios merita operum, fic 
a pud nos fide ja&cnt. Vtinam vero id ne nunc quidem fieret.Et ta- 
in fupcrioribus abunde oftenfum eft ^non efle , quod ob jufti- 
ficationem fidei quifquam in fe glorietur, cum juftificatio fit adio 
^atuita clementis Dei. 

Lubbertus. 

Paffim audimus viros doSos dicere au&ores huius opinionis* 
Pa pifmum non fatis exuifle. Quin diferte dicunt, juftificationem 

N ij obfi- 



9* 

ob fidem proprie fic di&am ,hoc cft , ob opus noftrutn efle ex reli- 
quijs monachalis Pharafttfmi. Hoc certum ei*r,Socinum & ante eum 
Servetum hoc a Papifcis mutuatum eiie. Verum ne apud illos , qui 
a Papifcis jufta de caufa feceilionem fecerunt , fufpedi eflcnc, muta- 
verunt aliqui J in communi papali fententia. Quod uc confcer, 
paucis explicabo. 

Papifca: dicunt nos ob fidem proprie fic didam, hoc eft, ob opus 
noftrum juftificari. Hoc Servetus , Socinus , & qui illos fequuntur 
etiam dicunc. Hadenus inter illos eft conftnfus. Sed hoc Papi- 
fcsetantum incelligunt de prima jufcificacione: & ob eam caufam 
dicunc fidem efle inicum noflra: juftificarion/s : & fide inchoarx jufti- 
ficationem noflri,eamque charitate confummari.Hoc rejiciunt Ser- 
vetus,Socinus, & qui illos fequuntur, & dicunt fidem efle perfedam 
legis impletionem, & ob eam caufam, illos, qui fidcm habent , h**, 
bereperfedam jjuftitiam, & ob hanc unicam fidem juilos cenfer» 
apud Deum. Nonnego audorem huius fcripti, nobifcum & cum 
Papiflis fentire Chriflum pro nobis fatisfccifle : fed quod dolendum 
eft , dum hanc juftificarionem per fidem proprie fic didam probaO 
talia adhibec argumenra, per qua: meritum, & farisfadio Chrifli 
prorfus evertitur, ut fupra oftenfum elt. 

Qui hxc diligenter expendunt, vident facillimum tranfitum efle 
ab hoc novo Samofatenifino ad Papifmum. Quod dicit non efle, 
ut quis ob fidei juftificationem gloriecur , poceft duobus modis ac- 
cipi , videlicec , ut fidcs accipiatur proprie pro quaiitate inharenre, 
&acctpiacur improprie pro Chriiti jufticiaper fidem apprehcnfa : 
Hoc modo nemo poteft gloriari ob juitificationem fidei. Nam qi»> 
inhuncmodumperfidemjuftificatur, illejuftificacur ob obedien- 
tiam Chrifti fibi imputatatn. Ulo autem modo potcft gloriari, 
quicunque perfidemjuftificatur. Veriftimumenimeftquod Apo- 
itolllS fcribit Rom .4.2. St ^braham ex operibm juftiftcatm efl , lt# 
bet quodglortetnr. Ergo qui ex aliquo iuo opere juftificatur,ille ha- 
bet quod glorietur . Sed qui ex fide proprie tic dida juftificacur , ilfe 
juihficaturcxfuoopere. Foteti igirur fummojuregloriari. Cau- 
fa huius reieft , quod qui ex fuo opere juftificacur, itle jtiftificat £ 
ipfum : vei quod idem eft, juftificatur a fe ipfo,quod & ille,ad quem 
haec fcribimus , fupra aliquo mcdo faffus eft. Poif hsc fcribit jufti' 
ficationem efle gratuicam adionem Dei. Sed fi eit Dei adio, tum 
omniailla,quibusfupraoftenderevoluit, hominem eciam modo 

quopiam 



99 

^uopiam feipfum juftificare, fjlfa funt. Ergo addo, juftificationem 
lolius Dei a&ionem, & ob eam caufam , folum Deum cfle jufii- 
ficatorem noitrum , hominem vero nulla ex parte cfiefui ipiiusju- 
'uficatorem. 

Bertius. 

Sed pone efle qui id faciant , ut ad lenocinium fui plcrique mor. 
ta 'cs proni funt : tunc vero id nob/s faciendum erir, quod in eadem 
Ca ufa fuo tempore fecit lacobus : & ut ille non propterea negavit 
do£trinam iliam , fed fidem voluitper opera charitatis confirinari 
&declarari,ita& nos. 

Lubbertus. 

lacobus nufquam docuit fidem proprie fic di&am haberi a Deo 
P r o perfe£ta legis impletione : neque unquam docuit fidem pro- 
prie fic diclam efle rllam juflitiam, qua nos coram Deojuftificamur. 
^einde quod Iacobus requirit ut fidem bonis operibus confirme- 
^us, &probemus; ita nosurgenus, ut credentes in Iefum Chri- 
u Um fidem fuam ex operibus oltendant. Non enim poteft fandi- 
ficatio a juftificatione feparari : neque pro jugificatis haberi debent, 
Jui ftudium bonorum operum negligunt,& flagkiose vivunr. Sed 
"oc non efl ijs nccefl'e,quibus fides eit perfecta legis impletio.Quid 
fnim amplius ab illo requires , qui habet plenam & perfe&am legis 
lrn pletionem > Atqui tu dicis , fidem haberi a Deo pro perfeda le- 
§'s impletione. Sed fi a Dco eo loco habetur fides tua , certe tu ipfe 
iuam etiam eo loco habere debes. Habet igitur perfectam Icgis im- 
P'ctionem , quicunque fidem habet : ac proinde non tenetur ulla 
a u'a opera prsterea prasitare. Nemo enim tenetur ultra plenam 
& per edBm legis impletionem. Etiamfi igitutflagitiose vivat, ta- 
^n fi fidem habet, (ecundum tuam opinionem, perfecte juftusefle 
Poteft. 

Bertius. 

Poftremum ipfa nos experientia quotidie docet (fi verum fateri 
v plumus) periculum porius ecclefijs noliris a profanitate & fecu- 
r ' l ateimminere, cumextra hominem omnia ponimusin Chrifto, 
Suam cum orTicium quoque hominum ab homnibus exigimus. 

Lubbertus. 

At vero qui credunt in Icfum Chriftum , illi minime negligunt 
°fficium fuum : fed quotidie agunt Chrifto gratias pro beneficijs 

N iij acceptis^ 



100 • 

acceptis , & fe totos ad eius obfequium componunr. Illi vcro mfl* 
xime negligunt officium fuum , qui.fibi novum juftificationis mo- 
dum fingunt. Revera enim filium Dei fuo honore fpoliant , & fib* 
faltem ex parte tribuunt,quod eft Iefu Chrifti proprium. Nam cutfl 
tota noftta falus, quanta quanta eft „ Iefu ChrHto uni & Co\i accepta 
ferridebeat: manifeftumeftfilioDeidecrahi, quicquid homo lib* 
de fua falute tribuit. 

Qupd aute fcribit de fecuritate , quam fcilicet quis ex noftra fcfl- 
tentiaconceptione fibiconciliat,vecus & rancida calumnia eft> mul* 
td fpcciofius a Socino exaggerata , quam a te. Quod ad rem ipftm 
atcinet; Hypocrita? pofllint hoc facere,qui verc regenerati funt, ho^ 
non faciunt. At licet aliquando impingant, auc legnefcanr in ftu - 
dio bonorum operum : tarnen refipifcunc & (criam pcenirenciarfl 
agunc, & peccatorum , & focordia» fua?, priufquam ex hac vita eri^ 
piunrur. 

Cseterum qui ferio & re ipfo juftificari funt , illi etiam re ipfa fatt- 
ftiftcancur : tk qui cales lunt , illi tribuunc unicuique quod fuum cft» 
Macch. 2 2 . %e-iditt Deo , qua *Dei JurPL>-, er fafkri , eju& funt Qtfari^ 
Iuxca hanc legem, totam juftificationem noftri Deo tribuimu 5 » 
Mericum five juftitiam, quajuftiflcamurChrifto tribuimus. PrO 
hoc canco beneficio perpecuam gracicudinem Dco debemus. Curfl 
igicur conficemur Dcum effe iufuficatorem noftrum , & Chrifcurf» 
nobis peperifle juftitiam, qua coram Deo jufcificamur, & pro hoc 
fummo bencficio illi ex toto corde gratias agimus, omnia fe benc 
habent. 

Hoc diflimulare non poflum , nos omnium hominum miferri- 
mos efle, nifi tota nofcra jufcitia extra nos in folo Chrifco pofita fit. 
2.Cor. 5.21. Vt nos efficeremnr juftttu Detineo. Augufcinus Enchi- 
rido^i. Vt nos jufcitia non noftra, fed Dei, necin nobis, fedifl 
ipfo : fic ille peccatum non fuum, fed noftrum : non in fe, fedifl 
nobis. 

Si putashominem tum demum officium fuum facere, cum f c 
ipfum vel ex aliqua parte jufrificat,- valde erras. Tum enim,ut jai' 1 
didum eft, fe multis peccatis involuit, & fibi ipfi , nifi refipifcat , a^ 
interitum viam prsemunir. 

Bertius. 

Superefc uc illud etiam examinemus, quod quidam dicunt : Si6* 
dem meam acceptam ratamque habet Deus pro univerfa legis W 

pletion^ 



101 



Ptetione, fequetur jufrincationem meam efle imperfedtam , quiari- 
cft jmperfe&a. Enimverd ita futurum agnofco , fi attemperata 
fflet aftioni noftra: a&io Dei , & kiit anahgian tas pificoos mioon no- 
bifcum ageret. 

Lubbertus. 

Ego hoc modo formaverim argumentum. 

Si Deus nos julfificat propter fidem noftram , tum juftificat nos 
P r opter illud , quod eft imperfe&um. Eft enim fidesquandiu in 
n °c mundo peregrinamur imperfedta. Addo Dei judicum cfle vc- 
ttirn, & congruere fempercum veritate. Hincinferoeum ncque 
^le, neque pofle nos propter fidem noftram, quae tam multis mo- 
dis imperfe&a eft , properfe&a legis impletione habcre: eundem- 
°i u e nequc velle, neque pofle nos propter fidem noftram , qux tam 
l&ultis vitijs laborat , nos juftos pronuntiare. Quin dico , anxias 
c °nfcientias fe huiu s rci meditatione confolari non pofle . C^yi po- 
lc U enim homo , fub legis maledidione trepidans firmiter credere, 
^a Dco propter illam rem juftum pronuntiari , qua? ipfa propter 
^ultos, quibus laborat defe&ibns,imperfecta eft , & veniae indiget ? 

Bertius. 

Sed ille credenti in filium omnia denat, omnia condonat. Quis 
au tem eft logos fidei mese pros to apeiron^ ? Neque vero intelligo quo- 
n iodo quis imperfe&am poffit vocare fidem illatn , quae Chriitum, 
J promifHonem in Chrilto apprehendit. Plura enim 'in Chrifto 
^abet fides,quam ipfa haberc (e fciat- Habet enim thefauros abf- 
c °nditos fapientiac & gratiae Dei , quos nulla mens capere,nulla lin- 
§ u aeffari poteft. 

Lubbertus. 

Omnino mihi perfuadeo te non intelligere quod fcribus. Nam 
\ fides nos ideo juitificat , quod Chriftum & promiffiones in Chri- 

apprehendit, tum non juftificat nosperfe, fed inftrumentali- 
ler - Chriftus enim eft juftitia noftra ; ut i .Cor. i . 30. Qmfidlni 
'ft nobis jufiitia. Hunc Chriftum qui apprehcndit, ille apprehendit 
Mtitiam : & quare hunc Chriftum juftitiam noftram apprehendi- 
Inu s, illa re per metonymiam juftificari dicimur. Apprehendimus 
9u tem Chriltum fide. Fide igitur per metonymiam juftificari dici, 
^ 11 *. Hinc eft quod Apoftolus fcribit, nos cordc crtdtre adjuslitiam; 

ubi di- 



101 



ubi diferte inter a&um fidei,qui eft credere,& inter juftitiam diftifl* 
guit. Atverofifides noftraeffet illa jufritia , qua coram Deo ju # 
fuficamur , tum rc&edicere polfemus nos cordecredere ad fidetf' 
Nififatearis,-explica nobisquomodo corde credamus ad juftitiafl 1 ' 
& non credamus ad fidem noftram, & tamen fidcs noftra fit illa \& 
ftitia , ad quam corde credimus ? Sed ut unde digrefil fumus , t& 
vertamur \ Diris fidem nos juftificare , quia Chriftum & promiffi^ 
nes m Chrifto apprehendit. Apprehendendo lgitur Chriftum ft' 
ftificat nos,& per confequens non fides , fed eius objcctum , Chri* 
ftus , eft noftra juf itia. Deinde non eodem modo, fides eft tio* 
itrajuftitia quo Chriltus. Chriftus nobis juftitiam meritus eft,ean- 
demque nobis imputat. Hinc eft quod Apoftolus dicit : nos utf* 
obulientujHftos conjtitHi. Rom. 5. 19. Hxc obedientia obtinet \O 0 
cum materijc : eft enim id ipfum, propter quod jufti fiimus. Spd Sf 
des non eft illud , propter quod jufti fumus apud Deum. Scd p^ f 
illam nos hanc obedientiam accipimus : vel quod idem eft , pei V 
lam nobis Chrifti juftitia applicarur. Hinceft quod Saiptura jpf 
Itinam afide difringuit, & Q&rxi ilribit UuKj*ftstumiJ[eper fid*b 
uc antcoltenlUm eit. 

Bertius. 

Deus igitur pro gratiofa gratia fua, qua nos in filio fuo ante fe' 
cula dilexir,& qua % kjt ttpcrboUn excedit omnia vota & cogitatione* 
noftras, fidcm quoquc noftram licct infirmam rcpurat in jufritiaifl' 
Ipfc mcntiri non potcft. Ro^emus illum, ut granum illud linapi*i 
quod in cordibus noftris (Lvit ip(e,magis indics magnifque augcA 
& corroborct ; ut nc fluducrvus, ncouc infirmt mur fide. ncoued*' 



rrmomttiot 



Idaoni 

ti, cjuod is qui promifit, poditquoquc pcrhccrc, 
politum nofrrum rcfcrvurc in illum dicm. 

Lubbertti% 

Falfum cft Dcuin rcputaie fidctn noftram in 



m , hoc fft 



l>OC. 



ubc(c hJcm ooftram pru pow 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



>°3 

wipktione; aut pro perfe&a juftitia , qua coram Deojuftificamur. 
Ncque ufquam id legimus , quam apud Servetum, lib. 2 .de lcge & 
«vang. ut eft apud Calvinum in explicatione errorum Michaelis 
^crvcti pag 903 . Sccmdum naturam r«, hoc non dtbtbatur ftdet Abra> 
h *>nec noftrafedex grattatdibtfkEttim cft. Et apud Socinum dc Chtt- 
Jto Setvatore, fol . 3 3 5 . C Hm fi^* "°ft ra n °b** ad juftittam imputatur, 
J<»Jhs tfi t fidem nofham projuftttta habert. Tu ante docuifti , juftifi- 
c arc tfle univerfale pathos fidei. Sed fi hoc eft vcrum , tum non eft 
j> gratuita Dei gratia , quod rides juftiricat. Sed fides hanc vim ha- 
Jeta natura, ut anre oftenfum eft. Vt ut fit , nufquam legimus in 
^riptura, Dcum juititiam itnputarc fidei: fed ubiquc Jcgimus 
Ptnm imputare crtdentt juftitiam. Proinde Deus fidem non ha- 
Nl pro perfc£ta juiticia : fed credentem habctpro perfectejufco.Ec 
"Oc non niii propter aliquam juftitiam, eamque perfc&am. Quia 
Cnim L)eus jufcus eft, & eius judicium tfc fccundum vetitatem , fieri 
°On porett , ut aliquem juluritet , nifi ob perfcctam ju-ticiam. Ac 
ycro hominem jufcintat. luiuhcat i^itur illum propter aliquam 
Juftitum , eamquc petfc&am. Hzc juftitiadi Chnfti. Phil. 3.9. 
Vt mvenur tn to non habens mtam )* ttttam ,ftd tllarru , qua eft ChrtjH 
t* fi m* Lj . Haecjuftitta nobiwmputacur. K om 4. 6. *Mmmm kmM 
Dcw tmpumt )u' t titt.tm \t>tt optrtotu. Proptcr hanc juititiam nos 
NHproiMMdaaMfj :.Cor. s.21. Vtmt ^rnnmm juftuu-Dtnn 

*»• Kom. 5.19. Vnuu obrdienrtajuslt con\tu»tntur mnltt. Harc j'J- 
"itta noncit hdc< , Kdcft objt tum ridci. Kom.4.2}. I^on /cn- 
Pmm tjt ,proptcr tum fmWm , quod hoc tmpututum ftt tt - t fcd c*um propter 
ejnibm fitwrum t\i ut tmD»tct <» , j.tt credtdertmm m eunt^ , aui excu 
i*iu }<(*m l ),rmr t *m nojtrnm * mortuti , trsdstum tn montm propttr of- 
!* f 'fil r.*ftrM t O- iXCUMumpropttr fuSMUnicm nofttt. 

Bcrtius. 

Nunt illud rcliquum cft , ut dc utnuf |uc icnrcntu* contiliattonc 
*^'ti u >. AimoLoiltJ: OucdicntumChiiitidiu&clfc ntlcram 
Mtuiam coram Dco: cius pjfioncm Si moitcni ctlc plctum pro 
1.....M '4'i.ta tioncin. i unc 1 *■ ■ ,.- ,« quo rcdctntl 



UX j»t xtttc a 11 



lUili uicl 



pollulJt. 



I ubbcrruf. 

^ obcdmtiaCfcrifticft ncftra juititia 
i.uu t iiOi j yttiui # 4iaujtti M Uu 



O 



iK.trs 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



noftra non efc obedientia Chrifci. Hanc enim praeftitit Chriftus ; 
illampra?ftamusnos. Hxc eft in Chrifto : illa efc in nobis. Hxc 
efc perfeda , & omnibus numeris abfolura: illa imperfec"ta, & 
mulcis peccacis concaminaca. Deinde fi mors & pafsio Chrifti' 
efc plena (arisfaftio pro peccacis noftris , tum mors & paflio Chri- 
fci habecur a Deo pro plena legis implecione. Plena enim facisfa- 
dio pro peccacis , elc plena legis impletio. Denique fi obedientia 
Chrifti efc noftra juftitia , quacoram Deo juftificamur , tum jufti- 
ficare efc univerfale pathos juftitiaj five obedientia? Chrifti. Ac proin- 
decorruunrillaomnia, quibus aflerere voluifri juftificare cfle uni- 
verfale pithos fidei. Nam fi obcdientia Chrifti eft illa jufcitia, qua 
nosapudDeum juftificamur , tum eft fimpliciter impofsibile, ju- 
ftificare efle univerfale/wWfidei. Poftremd hxc duo conciliati 
non poflunt. Nam fi obedientia Chrifti efc illa ju (cicia , qua nos 
coram Deo jufcificamur ,rum efc vel perfecta juftitia vel imperfcfta. 
Si dicis eam efle imperfedam , es blafphemus. Si dicis efle perfe- 
&am,& fufficere ad nos coram Deo juftificandos,tum reipfa ofttn- 
dis hanc alteram efle fupervacuam. 

Bertius. 

Ha?cautemnonaliaratione, quam fide apprehendi, nobifque 
applicari, quod etiam pofceriore^f/w membro complexus fum, 
qux ita habet. fujfificans ettam vocatur , quta h<ec (ola juftitiam Chrijh, 
qm per tmputationem noftra cft, appfrehend.it. Sed priorem fententiam 
non arbitror a pofteriore tantopere diflentire, ut conciliari illa intef 
fe non poflint. Et quid fi modus id praiftandi me nunc fugiat,forte 
alium aliquem non fugier,forte alios non fugiet. Quod fi vero in 
hac vita modum ego nunquam fciam, egoneis fum, qui fidem 
Deo Ioquenti derogem , & Scripturis utrumque affirmantibus af- 
fenfum aufim denegare ? Abfit. Major omnino apud me eft rcve- 
renria& authoritas divinarum literarum. Abdam una caput in 
coecam admirationis nubem , & quodnunc non aflequor, diffe- 
ram in fcholam jecerniracis. 

Lubbertus. 

Si jufticiam Chrifci fide apprehendimus, cum fides nos non pro- 
prie" jufcificat. Nam ut penicillus , qui cft inftrumentum applican- 
cke albedinis, non eft ipfa albedo nec proprie dealbat parietem : ita 
fides,quaeeft inftrumentum applicanda? juftitir, non eft ipfa juft- 

tia,nec 





Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



10$ 

fca, nec proprie juftificat hominem. Sed ut albedo , qua? per peni- 
yilum applicatur parieti,proprie dealbat parietem:ita juftitia Chri- 
«i, quae per fidem applicatur credenti, proprie juftificat hominem. 

Hac igitur tua aflertione deftruis , quod ante docuifti , juftifica- 
jaonem fc. efle univerfale pathos fidei.Deinde fi fidem juftitiam Chri- 
|ti nobis applicat,tum non abfolute, ut tu, neque per fe, ut Socinus 
>mpie aflerit : fed inftrumentaliter tantum juftificat nos. Vt autem 
n os juftificat, ita etiam elt juftitita noftra, & quia nos non proprie, 
ne que abfolute, neque per ie juitificat ; manifeftum eft, fidem neque 
Proprie, neque abfolute , neque per fe efle juftitiam noftram . Qui 
"oc intelligit, ille non ignorat fidem non proprie, fed per metony- 
^iam dici juftitiam noftram. 

Ac proinde cum Scriptura dicit fidem nobisad juftitiam impu- 
^ri, non intelligit ipfam fidem : fed illud, quod metonymice per fi- 
dem intelligitur,fidelicet juftitiam five obedientiam Chrifti nobis ad 
Juftitiam imputari. 

. Vt eft vera reverentia, quam verboDeidebemus , cum illud five 
jjttelleclum five non intelledum credimus verum efle : ita non pof- 
»utnus Deum majore contumelia afFicere , quam cum illi aftingimus 
9,uod falfum eft. Proinde seque culpandi funt illi,qui vel verbo Dei 
*alfum intelle&um aftingunt , vel aliquid fcriptum eflc mentiuntur, 
^uod in Scripturanon reperitur: atqueilli, qui ad cognitum Dei 
Ve rbum adlenfum adjungere tecufant. 

Nihiligitureftquodtantopere pradices tuum obfcquendi Dei 
J^rbo ftudium. Prius oltende in Dei verbo fcriptum efle, nos dua- 
D us juftitijs toto genere diverfis , una fc. perfe&a , quse Iefu Chrifti 
Jft • altera imperfc&a, quae fides noftra eft, juftificari : aut oftende in 
^ei veibo fcriptum efle, fidem haberi a Deo pro perfe&a legis im. 
Pktione : aut deniqueoftende in illo icriptum elle, fidem noftram 
P r °prie diflam efie illam juftitiam , qua coram Deo juftificamur. 
^einde proba nobis obfequium tuum in his vera fide recipiendis. 
1 1 fiequis oftendere illa inDei verbo fcripta efle, merito te quis facri- 
|^8'j accufaverit : ut qui Deo aftingas, quod cum veritate pugnat, & 
^ e i natura? adverfatur. Vt igitur nobis probes veram reverentiam, 
S l iam verbo Dci ptxbes, oftende nobisprius Dei vcrbum,aut fum- 
J? 10 jure dicere poterimus , te non Dei verbo , fed tuis commentis, 
^lfifque opinionibus hanc reverentiam exhibere. 

O ij Bertius. 



105 

Bertius. 

Tentemus tamen : tu dicis fidem effe manum atque organuifl 
apprehendens juttitiam Chrift i . Eilo. 

Lubbertus. 

Ergo non eft ipfa juftitia.Eft enim fimpliciter impoffibile,ut una 
& eadem res , in una & eadem juftificatione fit organum apprehen- 
dens juftitiam,& juftitia organo apprehenfa fimul, hoc eft,ut una & 
eadem res, in una & eadem a£tione fit inftrumentum & inftrumen- 
tatum fimul, Omnes logici in eo confentiunt, ut dicant,una & ean- 
dem rem non pofle relativum & correlativum fimul effe. Proinde in 
hoc abfurdum necefle eft te incidere , ur vel dicas unam & eandem 
rem effe inftrumentum & inftrumentatu fiinul:vel Apoftolum men- 
titi,cum dicit,/w mm obedtentiaiuJloscotiflitM.Nam li per fidem no- 
ftram non relative,aut inftrumentaliter , ut nos dicimus , fed pro- 
prie per fe & abfolute fumtam, ut vos vultis, juftificamur : rum fal- 
fum cft nos per unius obedientiam juftos conftitui : aut dicendum 
cft nos duabus juftitijs , ijfque toto genere diverfis , una Chrifti , aV 
tera noftra juftificari. 

Bertius. 

Vt ergo manus, inquis, mendici non habet rationem caufe , cur 
ille ditefcat :• ita nec fides. Imd vero mendici manus caufe faltem 
inftrumentaria? , & fecundariae locum habet , ut ante didum eft. 
Nam fi vel non extendiflet manum, vel fubduxiflet, manfifietlrus. 

Lubbertus. 

Vt mendici manus eft inftrumentalis cau/a opum acquirenda- 
rum, ita non negamus fidem noftram efle inftrumentalem caulam 
noftrajuftificationis. Sed quid hoc ad rem ? Nonnevidestelaten- 
ter probare noftram fententiam ? Equidem non debebas dicere 
manum efle inftrumentalem caufam acquirandarum divitiarum,fed 
efleipfasdivitiasacquifitas: velefle inftrumentum acquirendarum 
divitiarum, & efle ipfas divitias acquifitas fimul , fi velles ad rem di- 
cere. Nam non eft inter nos controverfia , an fides fit inftrumen- 
tum accipienda? jiiftitia? ? Nam hoc fatemur uterque. Sed vera con- 
troverfia eft an fides proprie dida , fit ipfa juftitia , quam Dei judi- 
cio opponere pofsimus? Vel deniqueanfit inftrumentum acqui- 
rcnds juftitia?, & ipfa juftitia inftrumento acquifita fimul. 

Bertiu* 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



107 

Bertius. 

Sed ponc Regem mendico ilii dicere, Cedo manum, exiere eam, 
& ego te ditabo. Enimverd tunc manus mendici pariter & inilru- 
toenti vicem habebit & conditionem praeftabit a Rege datam. 

Lubbertus. 

Qnicquid dixeris,nunquam probabis, manum mendiciefle ipfas 
°pes, (ive divitias, quarum acquirendarum inlliumcntum eft; atque 
ita non probabis in aeternum,fidem efle ipfam juftitiam ,cuius acqui- 
rc ndae inftrumentum eft. 

Bertius. 

Tta fides noftra, cum paret Deo dicenti : Grede in filium , & ha- 
bebis vitam aeternam : praftat conditionem pofitam : cum veroap- 
Prehendit fili; juititiam , elt organum. 

Lubbertus. 

Siexiftimas nosjuftificari propter aliquam conditronem a nobis 
'mpletam : tum judicas me propter opus a me faftum juftificari. 
Conditioenimame impleta, qucqunque tandem modoaccipia- 
l ur,eft opus a me praeftitum.Sed fcriptura diferte negat nos ob opus 
aliquod a nobis praeftitum juftificari . Titi 3.5. «x opertbm iu- 
fii* , cjU£ ftcerimm nos , fed exfita mifericotdta fervavtt nos. Rom .4.2. 
&i tsibraham ex operibm iufttftcatm eft^ habet quod glorietur y at non apud 
^eum. EtC0mm.<5. Htattu homocuiDem imputat iufittiam abfqut 
°t>crtbm. Adhsec Scriptura pafsim docet nos gratis juftificari. Rom. 
?-24. fufttftcamur gratu , td tft , eimgratiaper redemttonem fittfum in 
ChriiJo lefit . Sed juftificatio per gratiam , & juftificatio per opera 
^oftra funt oppofita , & fimul conhftere non poflunt. Rom. 1 1 . 6 m 
Quod fi per gratiam , non jam ex operibm , altoqui gratia iam non eftgra- 
**«. Sin ex operibm , iam non ex gratia , miocfum opm iam non esi opm. 
Hanc gratuitam igitur juftificationem negat , quicunque nos per 
°pus noftt um, quocunque tandem nomine vocetur : aut per condi* 
l, onem a nobis prseftitam,vel adhuc praeftandam,juftificari conten- 
dunt. An igitur to credere non intelligitur opus noftrum,aut con- 
<iitio a nobis praftita,cum credendo juftificari dicimur ? Non. Pro- 
Ptieenim nonjuftificamur credendo, fed inftrumentaliter tantum, 
dum videlicet fide veluti inftrumento juftitiam Chrifti accipimus. 
^trat igitur qui dicit nos propter coditionem a nobis pratftitam ju- 
ft 'ficari. Non nego fidem noftram efle obedientiam , quam Deo 

O iij prcfta- 



io8 

praellamus : fed non juftificamur per illam quatenus obedientia eft. 
Nam ut jam farpe didum eft, proprie juftificamur per obedientiatf 
Chnfti : & quia hanc fide accipimus , dicimur fide juftificari : non 
propne, fed inftrumentaliter. Per metonymiam enim tribuitur fi- 
dei^quod eft juftitia: Chrifti proprium. 

Bertius. 

Deus autem juftificans nos, fpe&at fidem, non tantum ut orga"- 
num apprehendens juftitiam Chrifti : fed etiam ut obedientiam 
qux a nobis Evangelio praftatur. Hoc ergo modo puto conciliari 
lfta pofle , ut qu#adverfis frontibus pugnare videbantur,fimul con- 
nrtant & placide confpirent. 

Lubbertus. 

Si exiftimas Deum nos propter obedientiam noftram,quam cre- 
dendoprxftamusipfi, juftos pronunciareinfuo judicio , relaberis 
in caftra Socini. Nam hoc ille magno, fed irrito conatu probare fa- 
tagit. Vt ut fit, petis illud , quod eft in principio. Nemo enim id 
tibi dabit, neque tu hoc unquam ex fcriptura probabis. Qiiin audi 
ahud. Obedientia ert genus fidei. Etfi enim eft genus remoruni, 
eft tamen eius genus. Iuftificatio igitur non aliter poteft noftrr* 
obedientias tribui,quam fidei noftae tribuitur. Perinde enim eft aC 
fidicas. Subftantia vivaeftdifciplmajcapax. Subftantia enimviva 
eftgenus hominis : remotum quidem genus, fed tamen genus. V* 
igitur quis dicere poteft fubftantiam vivam efle difciplina: capareni: 
ita etiam fortafle dicere poflumus : hominem obedientia fua jufti' 
flcan . Nam ut homo, qui eft difciplin* capax, eft fubftamia viva, 
ita fides noftra,quajuftificamur , eft obedientia, quam Deo prsfta- 
mus. Verum ut difciplina? capacem efle , non convenic omni fub- 
ftantix vivae, fed tantum rationali, qua? eft homo : ira juftificari non 
fit per omnem obedientiam , fed per eamtantum, qua juftiriarfl 
Chrifti apprehendim us ; qua? eft fides. Quemadmodum igirur fi- 
dei per metonymiam : ita etiam eius generi , nempe cbedicnti* per 
eandem metonymiarn juftificatio tribui poteft. Ac proinde vides 
izakurologeiru, &omnibus hifceambagibuseorecidere, utdicen» 
dum libifit, fidem recipientem juftitiam, efle organum recipiens 
juftitiam, & /uftitiam organo receptam fimul ; aut falfum efle,quod 
Apoftolus dicir, nosper unius obedienriam juftos conftitui. ' 
Sed vide & aliam abf arditatem. Apoftolus dicit nos per unius 

Chrift' 









Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



icp 

^nftiobedientiamjuflosconftitui. Tu dicis, teper tuam obe- : 
r ,en tiam jutturn conftitur. Expende hoc diligenter : quod fi facies, 
In ^Jligcs fortafle te efle ex illorum numero 3 qui ex operibus jufti- 
Jjamfc&antur. Rom .5; .32. Dcindetora hxc akiirohgta fuitApo- 
Ito loincognita. Dicitcnim Rom.4.6. Beatum ejje ilhim hommem y 
CHt T^em tmputat juftttiam abfcjne opertbm. Verum (i Pautus per fuam 
^bedientiam juftificatus fuiflet, nonredte dixiflet abjcjue openbm. 
^niquod pcr meam obedientiam confequor, illud non confequor 
^(quc meis operibus. Idcm dicit Phil. 3.9. Vt invemar tn eo non 
"«bens meam jiiBitiarru. «Sed obedientia mea eft utique mea , vel 
jj u od idem eft,obedientia illa,quam ego Dco fecuncium legem pr^ 
lto >eft mea juftitia, five fit perfc&a,five iircperfcda, non refert, qua- 
* e uu$ illa obedientia cfc juftitia,eft mea juftitia. Quomodo igitur 
^icere potes teper tuam obedientiam juftum conftitui ? Num es 
^poftolo juftior ? Aut putas Apoftolum tam fuifle ingratum & im- 
^morem beneficiorum Dei, ut noluerit inveniri in fuailla obe- 
^ntia, qua? a Deo pro perfe&a legis impietione habeatur ? 

Bcrtius. 

Exploremus & aliam viam , ut quorum fidem pro tota Iegis im- 
mione acceptam tulitDeus,illis pofteaimputet juftitiam filij fui. 

Lubbertus, 

lam me tui miferet. Si enim Deus nobis fidem noftram pro to- 
* a legis impktione acceptam tulit, & deinde juftitiam Chrifti nobis 
j^putat, tum ijs , qui perfe&e jufti funt , imputat juftitiam Chriiti, 

eft, eos, qui propter fidem fuam perfe&e jufti funt, juftificat per 
^hriftum. Qu*fo te juftificatne Chriftus illos , qui perfe&e jufti 
: Un t ? Atqui perfe&e jultis non opus eft Chrifti juftitia. Nam ut 
l^luit Chriftus Lucx /.31. ^{pn opm eft tjs , qm fini funt> , mcdtco. 
Y^es, opinor, quantam januam aperias Socino. Ille pofuit hoc 
^ndamentum : Deus nobis fidem noftram pro perfe&a kgis jufti- 
*! a acceptam tulit. Atque inde infert : nobis non imputari jufti- 
Jjam chrifti. Et re&e. Nam fi illud antecedens verum eft , tum 

confequens verum efle necefle eft. His adde, qu# ego pauld 
a °te contra tuum univerfale/>rftfw difputavi , & fateberis ipfeex tua 
Jj°Srina fcqui, Chrifti juftitiam cfle (upervacuam,& efle inane com- 
pntum, & proinde hac ipfa neminem juftificari, aut juftificari po£ 
^ ^uidigitur? ChriftusnonjuftificatilIos,quiperfedejuftifunt T * 

fedjufti- 



fed juftificat tniferos peccatores, quiinfe flrjpij funt & mortuito 
peccacis fuis,ancequam a Chrifto juftificantur.Clamac hoc totaScri- 
ptura. Matth .9.15. ^{on vcni , ut vocarem jufios , fed peccatorts & 
refipifcentianu. LucaM5-2. Ifte ycccatorct recipit. Macch. 1.21. Stf* 
vabtt populum fuum a peccatis tpfm. 1 .Timoth. r. 1 5 . Chrifitts vtrfii 
in mundnm m peccatores fervaret . Rom . 4 . 5 . tusl/ftcat imptum-» 
Ephef. 2.1. Vos una vtvtficavit , cum effttis mortui in pcccatis vtttrii* 
Si fumus impij & mortui in peccatis noftris , cum primum juftifica- 
mur: fequitur falfum efie,nos pcr, fivepropterfiden. noftram pef- 
fe&e juftos fa&os efle, antequam a Chriito juftificamur. Nam qP 1 
perfe&e juftus eil,ille no elt impius, neque mortuus in peccatis fuis* 

Bertius. 

Atque hoc modo juftificatio ratione fidei , erit a&us gratiofus 
clementia: Dei : relpe&u verd obedientiae a Chrifto prarfcicce , erit 3* 
ixus jufticiae ob meritum illius. 

Lubbercus. 

Non intelligis quod fcribis. Ante docnifti , juftificationem eifc 
aftum fidei noitra-. Nunc dicis eam efle a£tum clcmen ix Du, ean- 
demque rcfpedu obedientice Chrifti , eflc actum juftiure fc.Chrifti» 
Quarlo te quomodo hax cohaerent ? Si juftificatio rcfpe&u fidei, $ 
actus ciemenck Dei , tum non eft a&us fidei. Aut enim refpedu fi- 
dei,eft adus fidei, aut nullo modo eft a&us fidei. Sed rei.>e&u fi- 
deieft (uttudicis) a&us clenientia? Dei, hoceft, refpectu fide»> 
non efc adus fidei. Verum fi non tfc adusfidei, cum eo rela- 
beris, uc dicere cogans inftrumentum & inftrumentacum haber* 
unum & eundem actum. Et quod abfurdius eft , hunc a&um eifc 
uni verfale pathos fidei, hoc eft, efle cocum in fide , & cxtra fidem non 
reperiri, & tamen eflc utrique, hoc efc , fidei & jufcicia? communem, 
hoc eft, dfc in fide,& excra fidem. Iam me doce an juftificacio,quia 
ett a&us fidei , non fic eciam univerfale pathos jufiicia: Chriici. Ho c 
tibi auc negandum, aut affirmandum eft. Si negas,oftendis te pror- 
fus Sokinizetru , & verum efle , quod ego antea docui , juititiam fi v t 
meritum Chrifti efle vobis inane commentum. Vtut fic, hoc mi^ 
libenter dabis, nifi a te ipib difsidebis , per fe non convenire juftiti* 
Chrifti , ut nos juftificec : Sed forcafle per accidens hoc illi accidere- 
Si affirmas, tum confule organum Ariftocelis, & exeo me doce» 
unum & idem univerfale pathos convenire duobus fubje&is , ijfq ue 
toto genere diverfis,& a fe invicem fejundij, atque iwturafua fep* 

xiiiSt 



III 

fatis, & efle ramen hoc iplum non unius folum , fed utriulque fub- 
J e $um univer fale pathos. Nam qua: eft mea tarditas , ego hoc ne- 
°.Ue capio, neque caperc poflum. 

Bertius. 

Dicis non efle opus gemino ifro a&u. Nam fi priore fides pro 
Pkn« juftitia habetur,quid eft necefle.cuiquam juftitiam Chrifti im- 
Putari. 

Lubbertus. 

Rede putas. Nam fi per fidem ranquam per perfe&am jufti- 
l, am , eamque noftram & nobis inhjerentem fumus juftificati , tum 
n on eft opus ut aliena juftitia juftificemur. Hoc argumentum tam 
e ft firmum, ut a te nulla ratione refutat i pofsit. 

Bettius. 

Ego vero malo fateri Deum id in juftificatione facere , quod mi- 
n ' opus fa&u non videtur , quam negare id fieri ab ipib, quod Scri- 
P*ura apertifsime teftatur. 

Lubbertus. 

. Scriptura non dicit Deum habcre fidem noftram pro perfe&a le- 
& s impiettone : neque docet,fidem noftram efle illam juititiam,qua 
c oram Deo juftificamur : neque docet , nos duabus juftitijs, ijfque 
divcrlis, &indiverfis fubje&isinhaerentibusjuftificari : nequedo- 
Ce c , nos tum demum pcrjuftitiam Chrifti juftificari, cum jam 
**te per fidem, tanquam per perfe&am juftitiam, eamque noftram, 
£ nobis inhxrentem perfede juftificati fumus : neque docet, jufti- 
"carc efle nmvcvhtepatfw fidei. Hax omnia funt tua commenta,ex- 
& contra Scripturam excogitata. Fruftra igitur nobis reveren- 
^m, quam fc. Scripnirx exhibere paratus es , oltentas. Ego antc 
of tendi,tam grande iacrilegium efle,aliquid,quod falfum efr,aftin- 
S e re Deo,quam illud, quod verum eft , & in Scriptura fcriptum eft, 
ne gare. 

Concedimus in Scriptura fcriptum efle, nos fide juftificari, & 
^dem imputari credenti ad juftitiam : & hoc ipfum nos grato ani- 
,n o concedimus ver um efle , fed in vero fenfu . Nam ut ante dixi, 
n °n tantum videndum eft quid Scriptura dicat, fed etiam quo fen- 
fu dicar. Nam fi ego dixero Deum efle corpus & Tpiritum fimul, 
^tu hoc negaveris,multifque rationibus decueris falfum efle : ego 
l3 «ien partinacitercontendeto Scripturam dicerc yVeumejfe finrt- 

P w». 



twn, I0.W.4. 24. Et fimul protuleroea loca,quibus Scriptura I>co» 
«Syhumeros^btachM^oculos ,anres ^nares , atejue fimilia attribuit , atqitf 
indeintulero(etficapcre non pofsim) quomodo utrumque veru' 11 
fir, malo tamen cum Scriptura dicere , Deum efle corpus & fpiritun 1 
fimul , quam rationibus cedere , & vobifcum dicere Deum efle 
fpiritum tantum . Si ( inquam ) hoc modo tecum egero , nonne 
fummo jure diceres, mihi helleboro opus efle ? 

Ego igitur fateor Scripturam dicere, Fidem imputari credenti ad 
juftitiam. Sedquiaeadem Scriprura dicit nos juilos conftituipe 1 
obedientiam Chrifti , & Apoftolum defiderare , non ut reperiatul 
habere fuam juftitiam,fed juttitiam,quareft perfidem Chrifti. 

Deinde quia eadem Scriptura docet nos non juftificari per ope- 
ra. Deniquequiadocet nos juftificari gratis , eamque juftificatio* 
nem ,qua?fitgratis, ex diametro opponit illi, qua: fit per opera. 
Quilibet videt non fidem noftram , fed obedientiam Chrifti efle il- 
lam juftitiam,qua coram Deo juftificamur. Hanc vero,quia fide 
recipimus,fieri,ut haec nobis imputari dicarur : idque relative, durri 
fc. non ipfa fides, ied eius correlativum , nempe obedientia Chrifti 
nobis imputatur : eodem modo fieri,ut fide juftificari dicamur, id- 

quepermotonymiam,quafc.inftrumentotribuimus, quodeftju- 
ititiarChrifti. *~ 

Bertius. 

Scd tamcn ajo utro a&u opus eflc. 

Lubbcrtus. 

Hac aflertione nihil eft abfurdius. Qui enim apud Deum pef» 
fefte juftus eft, illi nonopus eftut aliunde juftificetur,- vel quod 
idem eft,illi non opus eft alienejuftitiacimputatione.Verifsimaeniifl 
«ft regula, quam ante pofui. Sanis non opns eft medico. 

Berrius. 

Priore, ut , quia legem non implevimus , fides noftra in legis ju- 
ftitiamfuccedat. 

Lubbertus. 

Iam ante oftendimus hoc falfum efle. Deinde hoc ipfum coo- 
flrmat argumentum ante pofitum. Nam fi fides in legis juftitiarn 
fuccedit, & a Deo pro perfe£ta juftitia habetur, tum omnis credens 
perfedejuftusefr, idque propter propriam, eamque fibi inhaerei?- 
tem juftitiam,& ob eam cauiam alicn* juftitia; non indiget. Nam\ 

quiper- 



qui perfecte juftus eft , is non indigct aliens juftiti* , ut fc. per eam 
jufcificccur. 

Bertius. 

Poftcriore,ut, quia fides ifta non eft reipfa plana, perfe&aque ju- 
^itia, Chrifti juftitia realis in divini judicij feveritatem confiftat. 

Lubberrus. * * 

Atqui ante dixifti fidem haberi a Deo pro perfecta & plena Ie- 
gis implecione, hoc eft, pro perfe&a & plena juftiria. Num ribi non 
c ftreipfaplena, perfe&aque juftiria , quam Deus pro plena perfe- 
$aque jufticia habec? Auc igicur errascum dicis, fidem non efle 
Plenamaucperfe&amjuiticiam : auterrascum dicis, Deumillam 
«abere pro piena & perfe&a jufcicia : aur tibi dicendum erir Dei ju- 
dicium non cfle fecundum vcriracem, & habere illam jufticiam pro- 
plena & perfecta, qua? reipfa & ribi ralis non eft. Deinde fi fides no- 
itra in fevero Dei judicio confiftere nequic , fola aucem jufticia Chri- 
fti in codem confiftere pocefc : tum non fides noftra , led Chrifti ju. 
focia,.ett illa jufticia,qusc nobis impuraca confcientias noftras , feve- 
tum Dei judicium paventes,rranquillare poteft. 

Berrius. 

Habes duos conciliandi modos , quorum pofcerior magis mihi 
placec. 

Lubbercus. 

Vrrumque modum diligencer expendi, & nifi me omnia fallunt, 
fufnciencer oftendi cancum efle unum modum juftificandi peccaro- 
r em,nempe illum,quieftper obedienciamChrilti nobis imputaram. 
Alcerum vero,qui elt perimputaram nobis noftram fidem proprie 
incelleaam,efieexfuroribus Serveri atque Socini exrru&um , ac 
proinde ab omnibus orthodoxis theologis reijciendam & repellen- 
dam. 

Bertius. 

Commitrantur nunc partes illar inrer fe ,qua: tantopere videban- 
Ihr diflenure. Prior hoc habet. Si credidcris in filium , fidem ruam 
^eus habebit pro omni legis juftitia. 

Lubbertus. 

HocfcriptumeftinSocino de Chrifco fervatore fol.jgj. 
fifa noftrA nobis adjuftitim imfutaturjcnfiu eft,fidem noftramfrojuftu 
' ' 1 * P ij ttaha* 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



ii4 

tia haberi. Tn Dei verbo fcriptum non eft, & quia tu hoc afleris fcrt- 
ptuni efle, tibi incumbit probatio. Lege igitur nobis in divivis fcri- 
pturis : fidem noftram haberi a Deo pro perfe&a legis impletione, 
vel pro omni legis juftitia. Si hoc nobis in illis legere non potes, 
nondebessgreferre quodhancSocinianam blafphemiam '"mpro- 
bamus. Quin hoc audf . »Non funt idem hxc duo : 

Fides tua habetnr a Deo pro pcrfetfa legij iuftitia. 
Fides tua imputatur tibi a Deo adiuftitiam. 

Illa enim poteft in hanc refolui : fides tua eft perfeda legis jufti- 
tia. Hoc fenfu fubje&um acci pitur proprie , ira ut juftitia regula- 
riter & neceflario prcdicetur de fide. Hxc vero non poteft reYolui 
m illam : Fides tua eft juftitia tua ,ita ut fubjedum proprie- accipia- 
tur,& jultitia neceflano & regulariter pradicetur de fide. Qyi igi- 
tur ? Fides in pofteriore accipitur improprie pro eo , quod fide ap- 
prehenditur. Hxc igitur pofterior praedicatio non cft recularis, fcd 
irregularis. & 

Bertius. 

Pofterior iftud. Si credideris in filium , juftitia eius tibi impu' 
tabitur. r 

Lubbertus. 

Habes confirmationem eius , quod dixi. Qufa enim juftitia 
Chnftinobisimputatur, rede dicimur jufti conftitui per obedien- 
tiam Chrifti Q^uia autem huius juftitias recipienda? inftrumentutn 
ett ndes.etiam hec ad juftitiam imputari dicirur.Non igitur proprie 
&perlehdeseftjufutia noftra. Hacenim jufti conftituimur apud 
Deum Huius vero rccipiend* inftrumentum eft fides : inftrumen- 
tum quidcm efticax, fed tamen inftrumentum . Quia autem eft ii- 
lius recipienda: inftrumentum, impofsibile efteam efle huius jufti- 
tiae recipiend* lnftrumentum , & juftitiam hoc inftrumento rece- 
ptam fiiiiul. Porro quemadmodum fides nobis imputatur ad ju- 
ltitiam,ita etiam eft juftitia noftra, Et quoniam non proprie, fcd 
lmpropne pomtur pro jt.ftitia Chri/ti , cum nobis imputar. dicitur, 
maniteitum dt, illam non proprie fed impropne pro iuftitia Chrii»' 
poni^cumfidesdiciturjuititianoftraefle. 

Bertius. 

Thefis mea utrumque complexa eft. Si credideris in filium,Deus 

nofl 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



fton tantum fidem tuam habebit pro omni juftitia lcgis , fed etiam 
^hriiti infuper juftiriam tibi imputabit. Quse ego duo fimul pcfle 
c onliftcre atbitror a me oftenfum efle. 

Lubbemis. 

Ha-c complexio quam fir abfurda & (patere ut veritatem dicam) 
itnpia,ex illis,quse ad tuam epiftolam annotaui, inteliigere potes. 

Bertius. 

Tu cui plura & majora largitus eft Deus , vel certius aliquid ex- 
tundes, vel ifta mecum probabis. 

Lubbertus. 

Serio & ex animo fcribo', me te diligere in Domino. Per hunc 
ipfum (qui & meus & tuus Dominus eft) precor te & obteftor n.i 
frater, ur quae ad tuam epiftolam refpondi, ferio & in timore Dei ad 
normam facrarum Scripturarum examinare velis: quod fi facies, 
fpero te errore cognito, veritatem agniturum efle. 

Bertius. 

Haec ego ad te vir prssftantiflime fcripfi familiariter. Rogo pri- 
nium ur xqui bonique Tarr&fian meam confulas; poftea ut hsec 
apud te habeas,neque ad alios patiarisnifidecommunifenten- 
tia emanare» 

Lubbertus. 

Ego hanc tuam, vir prseftantiflime , Tarrafan non tantum in bo- 
nam partem accipio-, (ed te etiam propter illam diligo , imo amo. 
Vt autem ego Tarraftan tuam in optimam partem accepi , ita peto 
fcttuidemfacias. Namhoczquumeft. Quam enim legem alijs 
ferimus , eandem ipfi obfervare debemus. Quod ad alterum atti- 
&et , habebo literas tuas apud me , neque patiar illas ad alios ema- 
fcare nifi de communi fententia. 

Bertius. 

Caufas.quse tua cft prudentia,ipfe vides. Nimirum intcr nos lu- 
fpicionibus peccatur : diffluimus antequam feno coiuerimus. 

Lubbertus. 

Non nego nonnunquam fufpicionibus peccari. Ego de te ni- 
Hil unquam fufpicatus fum : femper enim judicavi te de chriltiana! 
fidei capitibus rede fentirc. Qui potui enim credere, danflimum 



ii6 

& Orthodoxias amantiflimum virum Ioannem Kuchlinum tibi vo- 
luifle fuam filiam nuptum dare, fi fciviflet , te damnatas Serverti & 
Socini lmefes in ecclefiam , fcholatque introducere voluiffe. Au* 
qui potui iudicare Illuftritfimos Hollandis Ordines voluifle te iiH 
collegio praeficere,fi tale quid de te fufpicati fuiflent ? Non enim efc 
credibile illos Heroas,qui tam multa pertulerunt, & fecerunt ut p3- 
pifticoserroresafeprofligarent, velle abominabilem &execrabi* 
lem Serveti atque Socini haerefin (quse papifticis erroribus deterior 
cft ) in ecclefiam per te introducere. Quod verd ad Harminium 
attimet : ifti rumores, qur de illo paffim fparfi funt, nituntur firmio- 
ribus fundamcntis. Sunt in manibus noftris ipfius Thefes , Epi- 
ftolae, & difcipulorum ipfius teftimonia, quibus fufficienrer often- 
dere poflumus, illum docere , nos per fidei attttm, hoc eft,per to credtre^ 
non mctonymice,Jed propriofenfu tntellcttum jufttftcari : Et , juftttiam fiv* 
obedientiam Chrtfti,nobis non tmpittari, necjue tmpumri poffe . Iudica ipfe 
an hoc non fit id ipfum quod Servetus & Socinus blafphemo ore i» 
orbem chriftianum eftuderunt. Si hsec ferio expendes , tacebis , fitf 
fcio, de fuipicionibus. 

Bertius. 

Et tunica illa Domini,quam milites ipfi difcindere aufi non funt, 
nunc vulgd difcerpitur vane, inque frufta convellitur. 

Lubbertus. 

Appello tuam confcientiam , an illi horum diflidiorum rei funt, 
«jui quantum poflunt, contendunt, ut hasrefes arreant, & veram do- 
ctrinam in ecclefia retincant, &ad pofteros propagent? an verd 
ifti, qui damnatas hcerefes in ecclefiam npftram introducere co- 
nantur ? 

Bertius. 

Deniquc etiam hoc contendo : ut fepofito rerum humanarum 
coragio,ea qua: (cripfi exa&e examines , expendas, dijudices , me- 
quedefententiatuafacias certiorem. Satis enim amplum thea- 
ttum fapiens fapienti efle debet fub Chyftarche Chrifto. 

Lubbertus. 

Ego hac in re tibi parui, & fpero illos , qui hsec letfuri funt, iudi- 
caturos efle me ruam hanc diflertationem non fegniter legifle. Vt 
autem ego omnia tua diligemer expendi, &examinavi : ita peto ut 

tu etiani 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



ir 7 

ctiam meas ad illa rcfponfioncs diligcntcr cxpendere, atque exa- 
otinare velis. 

Bcrtius. 

% Si ca 3 quse lcribo, vera, fi Scripturis facris convcnienria , fi fidei & 
pietati fouenda? idonea , fi confcientijs expergefaciendis utilia funr, 
habes quod fequaris, non me, abfit, fed veritatem, fed Deum. 

Lubbertus. 

At vero hajc omnia funt falfa, cum Scripttuis lacris pugnanria, fi- 
dem & pietatem evet tentia , ipfofque homines in hypocritas tranf- 
formanria : non pofliim igitur fequi. Nam fi illa fequcrer ; non ve- 
titatem, fed mendacium; neque Deum, fed Socinum, Servetum, 
& (Mtorodum fequcrer. Ego autcm Vt me vel tel- 

lus optem prius ima dehifcat, quam admittam ut tam trifte fcanda- 
lum mea culpa in ecclefiam introducatur. Te rogo, ut vel meas re- 
fconfiones refutare, vel veritati cedere velis. 

Bertius. 

Ego,ut cum fapiente loquar, paratus fum non tantum fecus de- 
monitrati cedere de via, fafcefque fubmittere , fed etiam ta idia fi 
Opus fuerit anaireinpolloongerjhiloon ofeonfrotiman t<m alathrtan-,, Ve» 
ritas bonum ell publicum. 

Lubbertus» 

Fac re ipla quod verbis promittis, & erit inter nos confenfu*. 

Bertius. 

Vale. DatumLugd.Bat. incoll. Theah. iiluftrium Bataviar or- 
dinum. 6. idus Iulias. A°. 1608. 

Lubbertus. 

Tu etiam vale. Precor ex animo , ut meas rationes re&c expen- 
dere,&inviamredire poffis. Fran. A». 1608. idibus Iul. Pro- 
^etdcfeauqanaTicularijcktiniuapudrncurquead tf.Cal.Aug. 



PETRl 



Ifl 




PETRI BERTII 

SECVNDA EPISTOLA. 

1D Eddita mihi eft herifub vefperam tua , ad dijfertationem 
• L meam de iujiifcatione 9 rcjponfo : quam tamcn tum per oc- 
cafwnes alias , tum permorbum exocuiis , tnm propter proiixita- 
tem nondum perlegi : faciam tamen & cttm cura , JiDem voiet- 
T^am mnc quidem me habet commentaritis mew rerum Telagia- 
narum. Imprimis autcmgratias ttbi ago ob fufceptum mca caufi 
laborem i/ium difquijithms y & fcriptionis h partaquc omnia, qua 
ame pt vfctfciinte pojfunt defero iibens admodum ac volcns: 
prxflitu -w quandocumque & uiicumquc id c xigi t occafio. K(o/t 
fum autem , o bone, ex eorum numero , qui f ntentias tfiinfmodi 
temere iaffitant , magts ad acuminis aiitums aut arqtttix ottenta- 
tionem, quam adoixodoman cn Chrifto aUtheiasleoque animos 
quorundam parum adhuc fultosquaffwt. k Scd Jiquid nafcatttr 
eiufmodi , id placidc intcr viros doclos & graves , &- picsdifu- 
ticndum efje femper iudicavt Guadeo vero quod incidvrtm in 
te , quemrcipfa video non effe abhoc laboreaiicnum. Hcctan- 
tum rogo, ut verum ex vero eBimemw, hoc cjl cx (e, neque prd' 
iudicia aliorum ejiimemus, adeim condemnationem vaiere poffe. 
mhoc fane argumento videontl tque in invidiam trahi, quarti 
quod Socinus talc quid haberc dicarur. £>uo fit ut qui hoc 
fonunt protinus audiant Sokinomazcin. ^ttqui, mi frater, mul- 
tum ab hac fententia Socinus recedit : neque ejl hoc entais aututt 
Arcbais^fedtantumenepomenais. iHe negat fanclam ejr ado- 

rmdatn 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



119 

*andam trinitatem : negat prcinde atternam deitatem filij , per 
confequens dttas in ChriJ/o naturas: proinde meritum quoqttc paf 
fonts & fatifiaclionis eius prepeccatis nojlris. £>uo fit ut iufiifi- 
catio ipfi fit aclio Dei remittentis peccata ob fidem inChristum ? 
•Quid atttem ? ^An eum , qui Deo pro pcccatis nofiris fitisfecit, 
cfui iram eitts placavit ? J%ui nos pretio fui fanouinis redemit, 
qtti fufiulit fumortis merito peccata noflra ? Cuius fanguisefi 
*ntilytron, Uafmos, antallagma pro peccatis nojtris ? Negat Soci- 
nttfs: Egoverofirenue affirmo. 1S{equc vero eademquoque eft 
fententia Harminij cttmmea. Ego enimverb vittus id pofui, 
c[uodvideo pofiuum quoqtte ab Haiminio. Sedcum p/erojque 
doUores nojtros ( iicet aliud agentes, fepe hoc ipfum , quod pofui 
dicant ) fentirem eam viam ingreffos , qtu Catechefi nofira ex- 
prejja efi : neque poffem aut vellem ab illorum fententia fccedere: 
fiatui cttm illts hoc quoque , Jiudttique partes wter fe pro mea vi- 
rili componere. Tres ergo habes adverfus te fcntentias differcn- 
trs. Vnam Sociniimpiam, qujt ftatmt fidem in Chrifium effe no- 
firam iufiitiam , exclufo omni eius merito ejr fitisftcJione. Se- 
cundam Harmini j^/&e meritum Chri/ii excludit hoc modo.^ui 
credit in Chrifium pro f natnm, paffum, mortuum,fepu/tum,ex- 
citatum , eveftum ingioriam , <yc. eifides gratts tmputatur in 
iufiitiam , Tertia mea efi, qtu id ftatuit quidem quodponit Hai - 
minius, fedejri//ud, quod CatecheftnoJ/ra, ejr recepta doctorum 
noHrorum fntentia affrmatur. Iam vero exhac pofieriori five 
communi, tllam velle Harmini j impugnare, noneft eximerehoc 
fcrupulum ex animo, fed obtundere. Non tollit, inquan , contro- 
ferfiam, qui ex pojleriori fententia priorem oppugnat : Eodem 
e nim artificio pojjet ex priori everti polterior, Pmerea , qu<e- 
cunque adverfus me dicuntnr , hoc modo nihil vaiebunt adver- 
fi* Harminium. llle enim id negabit , quod pro confeffo a me 
postutatumeJt* ^uocircaftciendummihivtdetur, ut qniprio- 
vemthefeosme* partem velit fubnectert , non eam committat 

cttm 



cum poHeriore,feddirette idagat , ofiendatque non juftificarl 
credentem proprie fide in Chriftum. Fidem propriein 
juftiriamnonreputari. Deumnonfpe&arc in juftifica- 
tione fidem noftram, fed meritum Chrifti : ampliufque de^ 
claret , quotiefcunque fcriptura dicit fidem a Deo reputari in iu- 
Jlitiam , neceflario per vocem fidei iutelligendum etfe 
Chriftum ipfum , aut juftitiam obedientiamque eius fide 
apprehenfam,non autem fidem apprehendentem.j^?/*- 
clo neceffe eft ruat thefis illa de iufti/icatione. Jj>uod fiverb tdnon 
fiat , neceffe e(l perpetub peccari parti tb 'en'arch£. T^on pojjmn 
autem celare te, mi Frater ejr Domine honorande, iudicart a mul- 
tis idem cum Harminio fentire D. Parmm in comment. Fpifi- 
Pauli ad Rom. In quo cum alias fludiose omnia confeftetur & 
conquirat , quibus Socinum opptignare ^ofiit , locumde iuHificd' 
tione ita traciat, ut nil prcferat adverfus eum. Velim omnino vi' 
deas , qu&fcribit : fed ego mnc aliorfum vocor. Tu non defincs 
( ita rogo contendoque ) adnos quamfeptfiime litttras dare, qus 
mihi femper grat£ futur£ funt. Hac fcripfi fubitb ut vides. 
Vale. DauLugd. Bat.i^.^ugufi. A°. i 608. 




RESPONSIO 

SIBRANDI LVBBERTI 

AD SECVNDAM EPISTO- 
fc A M PETRI BERTII. 

CVm canicularibus finitis ex Thiefsingano, qud me poft tradi- 
taspriores litteras receperam, domurn redirem,- inveniilt ,c 
tuas,qua: mihi fane gratifsim* fuerunt. Ad illas nunc refpondeo. 



121 

Mon accufavi tc , quod ingenij & eruditionis oftentanda; caufa ifta 
jadites. Et qui pofsim id dicere ? Eft enim in illis nulla vera fcien- 
tia theologica , »fed errores mulri . Neque dixi tuam thefin Sofyw- 
z.ein ut tibi ex Sociniani nominis infamia invidiam concitarcm. Scio 
non tam confiderandum efle, quis dicar,quam quid dicatur : ut ta- 

nien politicis merito fufpefta funt , qua: ab hofte veniunt 

«. . <zJ\TetHo Danaos & dom ftrentes : ita nobis fummo jure fu- 

fpe&acfledebent, qux ab hsreticis proficifcuntur. Hoc autem 
tempore vix funt perniciofiores ha:retici,quam Servetus & Socimus. 
Cum igitur videamus vos hanc impiam & damnatam dodrinam 
ab illis mutuari.quis nobis virio vertet,quod illam ad normam Dei. 
verbi examinamus,quodque illam a Scriptura difcrepantcm diflen- 
tientemque afpernarnur & execramur ? Socinus multo plura haber, 
quae etiam tanquam impia & blafphema dogmata abominamur. 
Fateor. Inrerea non negabifchanc opinionem, qua dicitis^w ha- 
beri a Deo pro pcrfecfa legisjuftitia. Et qua Harmtmm dicit, nos perftdei 
«tlum to credere proprto fenfit, non mctonymice imeUetlum \uslificari, 
quaque dicir,? ' uptiamftve obeditntiam Chrtfti nobis nontmputnn, ne. 
cjuepofe imputati. Non , inquam , negabis hanc opinionem ex So- 
cino ddumtam cfle. Nos certe hoc ipfum in prima epiftola tam 
clare oftendimus , ut non puremus quenquam fore tam indigum 
pudoris fui , ut hoc negare aufit. Vt autem execrabilis hxrefis eft 
dicereChriftumnone{!ca:ternumDeum: itaaeque maledidaopi- 
nio eft , quse ftatuit fidem effe perfcdam legis juftitiam : item qua; 
ftatuit nos jultificari per fidei adum , id eft, ro credere proprio fenfu 
& non metonymicc intelledum. Dicere vero ro juftificare efle uni- 
verfale pathos fidei , & juftitiam five obedientiam Chrifti nobis non 
imputari , dico efle blafphemam & ter quarerque execrabilem hx- 
refin. Provoco ad omnes orthodoxas ecclefias, & me illarum judi- 
ciofubmitto. Didsjuftiftcatioriem Socino ejfeatltonem Dei nmitten- 
tii peccata ob fidem in Chnftunu . At hoc ipfum eft illud, quod tu fcri- 
bis. Vcrba tua haec funt : 

Si fides credemis imputatur ei in iuftiam : fdes autcm ett 
opus credentis,neceffe eft opus crcdentis reputari, fc . in 
iuftitiam, quicquid contra afferri poftit. 
Et : 

Si fidcs ett qualitas nobis in/urens. Hi vero omnes quos 

ij comme- 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 




122 



commemorat ^Afoslolus , fide iuflificanmr . 
C onfequens efi eofdem qualitate inhtrente iufiificatos effe. 

Dicis te agnofcere tatisfa£tionem Chrifti : hanc non agnofcere 
Socinum : Fateor : atque hac in parte diverfa eit tua fententia a fen- 
tentia Socini. Verum cum probas fidem propne diftam haberi a 
Deo pro perfe&a legis iuftitia, inter csetera dicis, tojuftifcare effe uni- 
verfakpathosfidei. Hoc uno deltruis omnia, qua? ante dixifti. Nam 
fi to jultificare eft univerfale pathos fidei : tumjultificarenoncoiv- 
venir obedientias, fanguini , morti aut facrificio Chrilti , id elt , non 
convenit fatisfaftioni,aut juitfciae Chrifti. Ipie non negabis neque 
obedientiam,neque fanguinem,neque mortem , ncque facrificiuni 
Chriftihabere vimjuftificandi, fi to juftificare eft univerfale 
fidei. Repeteil]3,qujeegoinprimaepiftoIadehacrefcripfi, &ex- 
cure totam ,quam tantopere jadas apodi£-u'cam, atque experire an 
hoc argumentum foluere pofsis. 

Harmintm tecum docet fidem haberi a Deo pro perfe&a legis ju- 
ftitia. Ipfc Harminim hoc fatis clare confitetur in epiftola ad Lega- 
tum principis Palatini. Verba eius haec funt : Ipfum fidci atlum , id 
eft,to credere dtco imputari ad juftntam , proprto [enfu, ntm metonymice. 
Sed hoc fieri non poteft nifi fides habeatur pro perfeda legis jufti- 
tia. Hac igitur in parte confentitis. In altcra parte fcribis vos dif- 
fenrire : at hoc re£te. Nam tu adhuc agnofcis obedientiam five ju- 
ltitiam Chrilti nobis imputari. Hoc vero negat Harmmim in epi- 
ftolaad. N. Verbaeius haicfunt. Dtcofidemnobisimputariadju- 
ftittampropter Chnslum & jnfttttam etm , m qua enunciatione ftdes efl 
objettum tmputattonis : Chrtftm vero & obedtentia eim, c(i caufa jufttft- 
cationisimpetratonafivementorta. QjuChrtftm cum obedientta fuaob- 
jettum eftftdei noftrx , & non objettum tuftficationis , feu tmputattonis di- 
vtm , qu. fi Dem nobis Chnftum etufque tufttttam tmputet ad tuftittam^, 
ftodfievt ncqutt. Vide, aperre dicit Utfittam Chnfti nobis ab iuftitiant 
impmari non poffe. Iam recole qua? ego in refponfione ad primam 
tuam epiftolam fcripfi : & judica ipfe an HarminU opinio de fide ju- 
ftificante vcl latum pilum differat a blafphemia , & damnata haerefi 
Serveti, Socini, & Oftorodi? Quod Harmimm fcribit Chnftt obe- 
dientkm effe caufam impetratonnm fcn mentonam ntfttficationis noftr<t, 
rixintelligipoteftnifilucem adferat Oltorodus, qui fcribit in di- 
fputationecontraGeorgiumTradclijfol.2yo. <0fc ifhabctttjol 

*nfw$ljtm$m!)tptt!cnb$tbm$t €ljiifti(tofrlj\a$t (nat# 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



&mt mapte tcl) f«Cr ft etn bertstcnft ntcl)t fecfcctmc ttocfj crftetv 
n * :) ,t>o fcl)iaig#etci) Dori) f cmen frhtcDrc mtDt toDt ntcfjt abe/ 
fottDcrn fcifeiDe fte n>nm 311 / fo fern fetn 2Mtt&t t>nD toDt Dte 
fcmgJjcn tn tong urircbet/mnO tuckijcr tonUest tms? <6ott rccl)fc 
fcrDtgijcn toti / nctnUitct) Dcn <d>lattbrtu &ft *°fi** iuftfawo- 

ncm mcrtto Chnfto detrahu ( cjuomam tale mmtum necjue cognofco nequt 
agnofco ) tamen non detraho eam fingmm & morti Chrtftt : fed trtbtto 
tam illis 9 quatentu (anguis & mors Chnftiin nobis tjficmnt eat r& y pro» 
per qua* c Dem nos mft.ficet, nempcfidem. H^c eft , quicquid fimule- 
tis & difsimuletis, iplifsima vcflra opinio. Vultis enim una cum 
OHorodoChriftum nil meritum eflenobis: fcd quicquid meritus 
eft,meritum cfle fidci . ut fc.fides propter merittim & obcdientiam 
Chrifti habeatur pro perfc&a legis juftitia , qua nos coram Deo ju- 
ftificamur. 

Hanc rem ita fe habere , ut ex Harminio eliceremus, roganimus 
illum in pnefintia multorum fratrum Hagx Comituni , ut oftende- 
ret quidnam in Catcchefi & confefsione noftradefideraret:ut intei- 
legeremus in vcrbifne , an in rebus, iftz, quas oftcndi cupiebamus, 
controverfae fita: effent ? & defpiceremus , tolerari poffent, nec ne ? 
Addidimus nos laboraturos efle fi tarttum in modis loquendi difsi- 
deremus, ut ipfi fcrisfaccremus : fin aucem in ipfis dogmatis con- 
troverfix fitae eflent , nos itidem laboraturos effe, ut ipfi fatisfacere- 
mus : fin minus nos daturos efle operam , ut certis conditionibus 
inter fe Lcidsequiece & pacifice agerepoffcnt : fi ncque hoc obti- 
nerc poffcmus, nos velle nos ipfi jurejurando obftringere,quod ex- 
tra illiulcocnaculum, in quo eramus congregati, proferre nolle- 
mus, quicquid nobis di&urus & revelaturus eflet 

Ad hanctam scquam pctitionem nil aliud refponfitulimus^qunm 
illum non teneri , ncque velle (efe nifi in Synodo patcfaccre. Nos 
rcgcfsimus illum duplici jure tencri fefe declarare , quid in dodrina 
dcfidcraret. Primum cjuia ChriBtanm effet : DdndequM dctlor efft 
Theologta. QmaChrifttanm. Petrus enim vult omnes Chriftianos 
lemper paratos efl'e,ad reddendam rationem iftius fpei , qun? in illis 
eft, i.Pctri 3. 1 5. Qm* DottorTheologw. DocSorisenimThcoIo- 
gicceffe, quemlibet, quiaddifcendum paratus eft,veritatem do. 
cere : nos autem cupere illam ab ipfo difcere. H#c & fimilia dice- 
bamus. Sed his omnibus nihil aliud extorquere potuimus , quam 
fc neque tencri nequc velle. 

Qjij Tandem 



124 

Tandem diximus nos ex hac tergiverfatione nihil alind coliigerc 
pofle, qnam cum hoc agere , ut folus paratus accedar ad Synodutn, 
c*teri imparati : fed iilum non debere tam abje&e fentire de fuis 
fymmyftis . Docere enim hanc a&ionem praparatoriam , ad quam 
ille cum paratus veniflet, caeteri imparatl , quam parum praefidi; Ctt 
in hac occultatione. Articuli enim propofiti , erfi illis (olis noti, 
cxteris omnibus ignoti fuiflent • ita tamen per Dei gratiam efle ex- 
plicatos,tit Ecclefia ex illorum explicatione multum commodi per- 
cipere pofsit. Debere illum,ex hac colla:ione,de futura, qua: in Sy- 
nody inftituenda eft,indicium facere. Sed his omnibus nil promo- 
vimus, neque quicqnam aliud exprimere potuimus, quam eum 
non teneri neqne velle fefe nifi in Synodo patefacere. Hanc tergi- 
verfauonem carreri fratrcs, neque excufare, neque in bonam par- 
tem accipere potuerunt. An ille per illam auxerit fuam authorira- 
tem,ipfe viderir. 

Porro licer tam anxie oraremus ut nobis fuam (ententiam pate- 
faceret : ramen eam prorfus non ignorabamtis.Multa enim ex ipfiuS 
fcriptis , ex thefibus, ex epiftolis de hac re ad amicos fcriptis , & eX 
ipfiusauditoribus, qui frequenter ad nos veniunt, cognoveramus. 
Neque ille hoc ignorabat. Quin cum inteltigeret lias hxrdcs a fe 
fparfas innotefcere , & videret fe tandem volentem nolentem co- 
adum iri,de illis rationera reddere,incidcbat in cotdolium ,coquc 
extin&useft. 

Tu recole quod fcribis tres elTe opiniones contra me. Vnam So- 
cini. Alreram Harmmij.Teniam tuam : eafque intcr fediflenrientcs 
que difcrepantes. lam vero fenrentiam , quam ego tueor eft eccle- 
fix noftre, ut in refponfione ad primam epiftolam copiose oftendi: 
Hic voco omnes paftores, qui funt non folum in fccderara Belgica, 
fed etiam m Helvetia.Sabaudia, Palatinatu, Gallia , Anglia , Scotia, 
teftes atque jixdkes. Tres igitur funt difcrepantes opiniones con- 
tra ecclcfiam noftram , etiam te judice ac tefte. Atque ex his dua: 
funt illorum.qui profirentur feefle adminiftros verbi in foedeataBcl- 
gica. Vna fc. Harmmtj , qui eft Doftor & Profeflor Theologix in 
Academia Leydenfi : Altera tua , qui es Profeifor & Prcfes Collegij 
Hollandici,quod eft in eadem Academia. 

Cum hac tua confefsione & cum re ipfa confer jufjurandum quo 

HaminituSc jurant, fenulhim adminiftrum ver- 

bi (quonominefeqtwquecenferivolunt) noicereintotohoc Bel- 

gio,qui 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



gio,qui aliquid in tecepta doSrina inomutarc velit.Confer, inquam, 
hanc tuam lngenuam confefsionem cum illo jurcjurando , & jud:ca 
ipfe , an non Harmmm perinde faciat ac fi quis ignem injiciat in 
daflem Amfterodamenfem , eamque exurat , & pcr plateas omnes 
curfitans damet : Quiefcite ,quiefcitc cives, nolite vos commovere, 
neque ad claflem accurrite, nihilenimincommodi lllauim efi in 
claflem veftram. 

Putas non tollere controvcrfiam,qui pcr pofteriorem (ententiam 
oppugnat priorem. Sed ego non potui tuam fententiam commo- 
dius oppugnare,quam ex illis,quz ipfe pofuifti. Hoc modo diipu- 
tat Socrates ut apud Plationcm videre poflumus. Ipie Anttoteles, 
utfcis nos docet refpondentem rcdarguere per propnam confef- 
fionem. Haminu opinionem oppugnare, mihi hoc temporc pro- 
pofitum non fuit. Tu confcripfitti diflertationem de fidc mftifi- 
cante, eamque ad me mifiiti, ut vel approbarem fi vcra e flet, vcl tm- 
prob rem fi falfa effet. Vifa eft autem mih. d e falfo. Oppugnavi 
igituream : fed oppuqnavi cammaximeexilhs, quae.pfepofu.fti, 
ut ne vel unum qutdem vctbum ad illorum dcfenfionem contra me 
afferas, Provoco igitur ad Profeflbres orgam , qu. lunt Leydae an 
hac in re quicquam admiferim.quod pugnat cum prsceptis mititu- 
tiique inftrumenti diftinguendi verum a talfo. 

Cum dicis eodem artificio ex priori evert. poffe polkriorem , o- 
ftendis ipfe has duas , quas ponis opiniones , finml confiftere non 
poife. Nam fi fimul conftare poflent , una per alteram everti non 
poflet. Deinde eit falfum quod dicis. Poikr.or enim fentent.a, 
qua dicis Chriiti juftitiam nobis imputari , habet Deum authorem 
&ettvera. Hscprior , quadicis, fidem haber. a Deo pro perrecta 
legisjuftitia,habetServetum, Socinum & Oftorodumauthorc m, 
ut ego in refponfione ad primam ep.ttolam f; ,fticien f e ^ en ^ t ^ 
eft falfa Per illam ieitur ha:c,non per hanc llla everti poteit. txtra 
con o^erfiam enim pono,falfitatem poffe everti per ventatemmon 
cont a Adhsc , un&> tus theieos pattem 
fed addidi ctiam alias rationes , quz in tua thcfi ^ e P ^ a £ 
non funt. Harum vi eandem tus thefeos partem o?p ugnav i , ne- 
que tu vel unum verbumafkrs contra ea, quz W^™^™ 
&epiftoladefumfi, nequeetiam ad qi* ego ^P^lam, 
thefinaue tuam,adtuam opinionem deftruendam,adduxi. v^urc 
Z^^co^ri^. alteram to, th?eos|artem. 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



120* 

prorfus cverfam efle. Tua opinio , qusm dico Sokinizein non eft »« 
mu epomenats ttrn Sooktmm, fed cft en tais autuu archats, ut quilibct jti— 
dicare poteft , qui JibrosSocini, & tuam hanc epiitolam vel fcmel 
perlcgit, & hanc cum illis mediocn diligentia adhibita contulit. 

Cum dias me direde debuitfe oftendere non juftificari creden- 
tcm proprie fide in Chriftum , prsevaricaris. Non enim quaftio eft 
an Credens juftificetur proprie fide in Chriftum. Sed diiputamus 
an hdes propne fic dida imputetur nobis in juftitiam ? vel quod 
ldem eit, an juftificemur fide proprie fic dida , hoc eft , an per opus 
noftrum, five per qualitarem nobis inhsrrentem juftificemur. Equi- 
dem inter noscontroverfia noneft,quomodo verbum juftificare ac- 
cipiatur ; fed omnis controverfia m eo confiltit , An fides proprte , an 
verotmproprte acctptatur, chk illtju^tficart dtctmur. Tu dicis iliam pro- 
pne accipi : Ego contra contendo illam accipi impropne , videlicet 
mctonymice, vel etiam correlative' , ut in prima cpiftola copiofe o- 
itenrum eft. Dicis me*petere principium , cum te cx illis , qu* infe 
poiuiiti , oppugno , & cum unam tux thcfeos partem pcr alteram 
deltruo. Scnone id dids ? Atqui cgo pono illa , qure tu ipfe ponis, 
qu* approbas qus defendis , qrz aitruts , & per hxc ipfa evcrto illa 
in qu.bus a nobis dinentis. Elt ne hoc poncre illud, quod cft in 
prmcipio ? Equidem rogandus es, ur cum Ariftotelis oreanurn 
recuditur, hunc novum modum pctendi illud , quod cft iriprinci- 
pio, adderevehs? Hadenus putavimus iilostantumpetcrcprin- 

TfnT ' Vi Vd P er iden V vel '§ notl,m P er ■ q«od £que 
ignotumeft: veldeniquequifalfum pcr illud, quodsrquefalfum 

^rSTnr re f on ? ntur - ^B» v£ ™ Ponunt contra adverfarium, 
quod ipie adverfanusante pofuit, quod probavit , ouod adftruxit, 
quod detend.t : qui, , n quam , hoc ponit contra advtrfarium , illum 
accufare propterea quod erret in eo, quod cit p*< to en arch* , W 
nus intolerabile vifum cit. Dodifsimo & integerrimo viro Davidi 
Panro ficiunt injunam, qu. hanc opinionem, five ^rmtm five 
tuam ilh affingunt. Equidem locisa teallegaris ncunumquidem 

EnTvS at ' CX qU ° ,d C0,ligl P ° fsit - ^ in ubio - ne doitK 
Z ^atZTTc nQt ? «Pftram verdclansver- 

b s approbat atque defendit. Eius verba hsc funt in ad Rom. fol. 
331. Oftendtmus ftdem juftfcwe non habitmltter , ut eft aualtta* : fed 
r^^cm^roimf tl kt,f M upat 9 & mentum CbiiSH fide «- 
^honfum.jufitftc^. Etfol.386. ^mfdes dtcim mputaripro jl 

ftttUy 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



127 

fikU y id non intelligendum esl materialiter , fed intelligendum relativc? 
quod credentijuftttta fueritgratis imputata y feu quod credens exgratia foe- 
juftns reputatm : ttem organtce y quod ftde acceperit jufttttam , feu remif- 
fionem peccatorum a Deogratu datarru. Et pag. 474. Tatct igitur , ju - 
fttficartftde , idem effe , cjuodjufiificari fide fangutnem feu morttm Chrtfti 
*mplettente y feuiuftttiam a Deoper Chriftt fanguinem gratis tmputatam, 
fiderecipere. Fides igitur organum ^fanguis Chriftt merttum efi wfttfi- 
c <*tionis noftra , ttaftdes noftra tufhftcat organice ^ftnguis Chrtftt meytto- 
*te. Etpag.877. tAliudefiftdet , altud iuftttta. Juftitut enim eft ex 
fide. Ftdes eft organum accipiens mfittiayru. Et iuftitia fidet non efl in- 
h<zfiua qualttas , fed donum remtffwnis peccatorurru. Plura de hac re for- 
tafle fcribam,cum accepero pleniorem illam tuam 9 quam promit- 
tis, refponfionem. Vale. Frani. Anno ChrilH 1608. 31. Au- 
gufti. 




TERTIA EPISTOLA 

PETRI BERTII CVM RE- 

SPONSIONE SIBRANDI 
LVBBERTI. 

VIx tandem ex profefliuncula domum reveni , cum a me li- 
terastuisverbiseffiagitattabellarius. Etfcio ex patfo me 
illas & more debire tibi. Sed cum tempo^e dcHituar faciam bre- 
'viter id quod prolixius alias fueram ficturus. Legi diligenter, 
& cum timore Domini fecundum menfuram donationis acceptd, 
expendiea, qux iam geminis literis adme de argumento propo- 
fito fcribere placuit. Et tamen nihil adhuc caufe video , curne- 
gandum putem , fdem quoties ex ea iuHifcariaDco dicimur 

R. proprie 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



w 



11% 



eptto- 



proprie accipiendam effe. Expeftabam quidem polirema 
la tua caujks , cur fepofita paulijper fententia pojleriore noftr& 
thefeos^ per Jidei vocem necejfario apud B. Taulum debcret irtt 
tedigi iuflitia Chrijiijide apprehenfa,pcr metonjmiam , non a/t- 
tem Jides ipfi apprehendens . Sed cum hoc nonfeceris, profcram 
ipfe ca, quibus puto efj/caciter probaripoffc , J/dem proprieifl 
hoc neg otiofumi oportere. Tuum erit , // ita videbitur, h&c ipfi 
prioris epiftok mcx rationibus adiungercs. 

Lubbertits. 

Duo mihi propofita fuerunt. Vnum, argumenta, quibus cona- 
ris probare fidem proprie diitam haberi a Dco pro perfc&a legis 
juftitia, refellere. Alterum, oftendere , fidem cum illa juftificari di- 
cimur , improprie poni pro juftitia Chrifti , quam fide apprehendr 
mus. Quantum autem praftiterim , aliorum efto judicium. Po- 
ftremaepiftola non fuit mihi neceife ullam caufam afterre,quare ju* 
dicarem fidem improprie pro juftitia Chrifti accipi debere, cum illa 
juftific.ari dicimur. Nam cum tuintua fecundaepiftolane unurn 
quidem verbum afteras , quo vel tua argumenta fulcias , vel mea re- 
fellas : opinatus fui, me argumenta tua.quibus afleris fidem haberi 
a Deopro perfcda legis juftitia,fufficienter refutafle, & fimul lucu- 
lenter remonftrafle, fidem,cum illa juftificari dicimur,improprie ac- 
cipi debere. Quod petis ut rationes, quas in hac epiftola ponis, 
rationibus prima: epiftote tua:adjungam; faciam libenter & bona 
&lc. Argumenta igitur haec funt. 

Bertins. 

Quia per nullam unquam figuram oppofitum pro oppofito fu- 
mitur ,aut relatum pro correlato , aut habitus apprehendens pro re 
apprehenfa. 

Lubbertus. 

Atqui in focramentalibus locutionibus fere femperaccidit, ut 
oppofitum pro oppofito, five relatum pro correiato fumatur. 

i .Cor . i i . 2 5 . Hoc poculum eft nowtm te(lamentum in meo fmgnitte, 
1 . Cor .7.7. Chriftm eft pafth t . 

Matth.26, 2(5. Hoc fcilicet panis eft corpus. 

Matth.2^* 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



125 

Matth . 1 6. 2 8. Hoc fc. vinum efl fanguu. 
Exodi 1 2 . 1 1 . ^Agnui efi tranfitus . 
Genef. 1 7. i o. Circuncifio efifocdus. 

His equidem locis oppofitum ponitur pro oppofito. Im6 op- 
pofitum attribuitur oppofito. Non enim poculum, led eius oppo- 
fitum, eft novum teftamentum. Neque Chriftus, fed eius oppofi- 
tum eit pafcha. Quanquam hic polfet quis duplicem mctonymiam 
notare. ChriftusenimeiU«ftf«/w?agni, atque hic fignificat tran- 
fitum. Neque panis, fed eius oppofitum eft corpus. Neque vinunr, 
fed eius oppofitum eft fanguis. Neque agnus, fed eius oppofitum 
eft tranfitus. Neque circumcifio, fed eius oppofitum eft foedus. 
Quemadmodum igitur non agnus, fed eius oppofitum eft foedus: 
ita non fides noftra, led eius oppofitum , nempe obcdicntia Chrifti, 
eftjuftitia noftra. Rom. 5.19. Tcr unhts ' obedtenwim ntfli conftt- 
tuentur multi. Rom . $ . p. fuftificati fangutne. Ex his per fe corruit 
quod addis nullum relatum poni pro correlato. Corpus enim eft 
correlativum panis,- fanguis eft correlativum vini : tranlituseftcor- 
telativum agni : foedus eft correlativum circumcifionis. Quan- 
quam hae duse rationes coincidant. Relatio enim eft fpecies oppo- 
fitionis. Quatnobrem fi* probare potero, Relativum poni pro 
correlativo,uno,eodemque labore ptobavcro,oppofitum poni pto 
oppofito. 

Huiufmodi loquendi formae etiam in profanis autoribus occur- 
runt. Hom. Uiad. 3 . Pracones vero per urbem Deorum fircbamfce- 
deraftrma, <tAgnosduos , 

Explica mihi quomodo agni fint foedera , fi oppofitum non po- 
nitur pro oppofito,aut relativumprocorrelativo? Agnienim quic- 
quid dicas, non funt fcedera, fi proprie loqui velis. 

Bertius. 

Neque perullam unquam figuram oppoficum aut affe&io op- 
pofiti de oppofito praedicatur. 

Luhbertus. 

Oppofitum pracdicari de oppofito , jam fatis fuperque , opinor, 
demonftratum elt. Sed & afiectio oppofiti de oppofito praedi— 
catur. 

Marci 14.12» Qumdo^chafatrftcabantj,. 

R ij LUC2E22 0 



H 



130 

L ucae 22.11. Vt pafcha cum dijcipiilii meis edanu. 
Ephef. 5 . 2 6 . ^Purgans ecclefiam lavacro aqiu. 
I . Per ri 3 . 2 1 . Haptfmm nos falvos fkcit . 
1 .Cor. 5 .7. 'Tafcha noflrum eft facrftcatunu. 
Titi 3 . 5. Servamw per lavacrum regenerationis. 

A&or. 22.16. <iAbhe peccata tua. 
Genef. 1 7. 1 3. Ertt patlnm hoc meum in vefira carne. 
Luc«e 21.19. Hoc fc. panis pro vobis traditur. 
Macth. 2 6. 2 8. Hcc fc . vinum pro vobis effundttur in remiffionem pecat- 
torurru. 

Beza parte fecunda quaeft. de Sacramentis,quaeft. 80. fank iHe 
dicitur corpm Ulud fro nobis traditum, foculum illud dicttur fan- 
gtm tlle pro nobis ejfufts. Atqui non paftha, fed eius obj<$um 
nempe agnus facrificabatur & edebatur : rieque lavacrum aqua; j fed 
eius objedum nempe fanguis Chrifti , purgat ecclefiam : neque pa- 
fcha, fed eius obje£tum,nempe Chriftus,pro nobis facrificatum eft: 
neque panis, fed eius obje&um , nempe corpus Chrifti , pro nobis 
traditum elt: neque vinum, fed eius oppofitum, nempe fanguis 
Chrifti , effhfum eft in remifsionem peccatorum noftrorum : neque 
aqua baptifmi, fed eiusobjedum, nempe fanguisChrifti,abluit pec- 
cata noftra : neque paaum Deicum Ifracle initum , fed eius obje- 
dum, nempe circumcifio,erat in carne ifraelitarum. , 

Quemadmodum autem non lauacrum aqus,fed eius objeduni, 
nempe fanguis Chrifti purgat ecclefiam ab omni peccato : ita non 
fides , fed eius obje&um , nempe obedientia five juftitia Chrifti no- 
bisimputaturadjuftitiam. Et quemadmodum non aqua baptif- 
mi, fed eius oppofito, nempe fangiiine Chrifti , abluimur a peccatis 
noitns : ita non fide , fed eius oppofito , nempe obedientia Chrifti, 
conitituimur jufti. 

Si hoc tuum argumentnm diligenter expendes , videbis illud 
efle contra te ipliim. Efto enim hxcmajor. 

^yfffecJio oppofti non prddicatur de oppofto. 

Sit Ikec minor. 

iufifcarecB ajfecJio iujlitix y qu£ ejl fdeirelative oppofta. 

Atqui ego ex his conclufero* 
Ergo iuflif are non prxdtcatur de jid<Ls. 

Mino- 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



n - 

Minorem , fat fcio, non ncgabis. Iuftificare enim elt afteftio ju- 
ftiticB. Majorelttua. Et tamen conclufio eft falfa. Quid igitur ? 
Si proprie loqueris, concedo majorem . Affeftio enim unius oppo- 
fiti, qux vcra eius affe&io elt , nunquam pradicatur proprie & regu- 
lariter de altero oppofito. Ncceflario igitur fequitur , hanc propo- 
fitionem, Ftdes tmpntatur pro iuftitia, efle irregularem, & tfle per tro- 
pum explicandam. Caufa huius rei elt, quia fidei tribuitur af- 
feduo oppofiti. Verum , fi juftificare non ett propria affe<5tio fidei, 
dicmihi,quaenamfitpropriaeius affedio? Credere. Tuipfe hoc 
aflctis. Dicis enim un ptftm kat to pifteveiru , hoc elt , fidem & cre- 
dcre efle paranuma , & hoc redc. Nemo autem re£te dixerit fidem 
&juftificareefle Credere igitur eft verusa&us fidei; jju- 
ftificare vero non eft proprius a&us fidei : fed eft proprius aftus ju- 
ftitiae. Proinde , ut credere non proprie praxiicatur de juftitia : ita 
juftificare non proprie praedicatur de fide. 

Bertm. 

Nam eadem ratione dicam ego, correlativt x & metonjmice ve- 
rum ejje. Pater eft quigignitur. Oculfts eft quidifgregat vifum. 
Scientia esf, qtu habet tres. 

Sunt autem oppofita & quidem relate ptftis & to pisloru. Quuni 
crgo natura ipfa ab huiufmodi loquendi modo abhorreat, tatea- 
mur necefle eft, proprie loqui Apoftolum, & fine figura , cum dicit, 
fides imputatur in juftitiam, vel fide juftificamur. 

Lubbertus. 

Sic argumentaris : 

^uddam oppoftta non dicuntur de oppofiw. 

Ergo nulla . vel : 

<$HA&am ajfeffiones oppofiti non dicuntur de oppofite. 
EroonulU. 

Quam autem hoc argumentandi genus fit infirmum, tu non ig- 
noras. Deindeinexempliselt magnadifsimilitudo. Paterenim 
& filius funt relativa fecundum efle. Fides vero & juftitia fuot rele- 
tiva fecundum dici. Adh*c ut ptslU & fiftm funt oppofita : lta elpu 
& elftfin funt oppofita. Attamen legunus pert us elptdos praedican, 
quod eft tuuelpt/uu proprium. Maroi.Georg. 
^ u r r . R iij -vim* 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



134 

— — . _ w, ^ _ Mnijpem credere terr*. 
Ipfe cogeris fcteri , non ipfam fpem, fed eius objetf um , hoc cft, 
fruges [ubenbus fruaibus nafcituras terra: mandari. Plautus 
Aftraba : meam /pem fecjni. Non tamen fpem fuam objedum, 
hoc eft, fponfum fuum, quem fperabat , confequi cupiebat. Paulus 
Rom.8. 24. SfefalvifiitlifiimHt. Cum tamen non fpes noflra ,fed 
eius objectum Iefus Chriftus nos falvos faciat. «Qmd ni igitur ea- 
dem rationedicam, non ipfam fidem, fed eius objedum , nempe 
lefum Chriftum nos juftificare. 

Bertius. 

Quia terminus ille Fides toties & fignificanter Paulo cap.3 .4. y. 
ad Kom exprimitur , & tam multis limitationibus , additamentis, 
& reftnaionibus dehnitur , & quafi circumfcribitur , ut accuratius 
cxaminanti dubium efle non pofsit , quin fidem voluent proprie & 
citra omnem figuram mtelligi. Videenim quid dicat:£r^> Abra- 
hamDeo & reptatum efl ei m iuftttianu . Principio paromtma funt fi- 
des&credere. Quis autem dicet td credere illic improprie ftimi. 
yuod n to credere proprie fumitur, cur non eft fides, cum dico fi- 
desrcputaturinjuttitiam. 

Lubbertus. 

Quod fidesiftis tribus capitibus tam fignificanter exprimitur, 
tam multis hmitationibus, & reftritf ionibiu, circumfcribitur^ft pro 
noois. Hincenim difcimus,fidem improprie fumi, cum illa iufti- 
ficari dicimur. Vide , Apoftolus hoc loco credere & operari oppo- 
nit. Kom.4.4. ^operantijedcredemt. Credere ieitur hoc lo- 
co non accipitur proprie. Nam credere proprie acaptum eft o- 

„,. Ad <ra Ap s 0 f° lu f his C3 P itibus contendit Abraham juftifica- 
tum efle fide: & fimui negat illum juftificatum efle operibus. EmO 

w ^mhxc^o^ 3tUS eft ' " on acciDitur P ro P ri e f w °P C - 

^braham nonesl iufiifiatus ofieribus. 

Et: 

^rahameflaliquoopere^em^efideiujlifiatus. 

Sunt contradiaoria. Sed illa habet Deum authorem .Rom. 4 . 1 . 

Si Abra- 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



Si Abraham fX cpcribpu iuftificattu eft , habet quod glorictur , fed non 
«pud 'Deurru. Ergo hanc efie fgl/anl eft ncccfle. Eodem loco docet 
Paulus nos gratis ju(jificari. Rom. 3. 24. Jufttftcumur gyatis, ctns 
gratia,per redemtionem fitthm in Chrtfto Lejit . Scd hinc fequitur nos 
non juftificari fide proprie accepta, Fides enim proprie acccpta efc 
opus. Sedjuftificatioexgratia, & juftificatioex opere funt oppo- 
fita,&fimulconiiItcrenonpoffLint. Rom.11.6. Quod fi per gra- 
tiam 9 iam non ex cpcrtbns , alioqui gratia iam non eftoratta ; fin ex operi- 
bm 9 iam non ex gratia y altoquin opus tam non effct opm. Res ipfa hoc do- 
cet. Mam cum fide jufuficamur, tum non prseftamus aliquid Dco; 
fed accipimus aliquid a Deo. Atquc ha;c e(t fpecifica differentia in- 
ter juftificationem fidei , & jufcificationem operum. Scio Apofto- 
Uim fcripfifle: ftedtdit Abraham Deo, & imputatttm eSltlli ad iufii* 
tiam-j. Ncque ignoro fidem & credere efle paronuma. Sed quia fides 
&crederefunt paronuma^ colligo credere efle univerfalem affe&io- 
nem fidei, ac proinde proprie & per fe pradicari de fide. Ex eodem 
fonte colligo, fidem & juftificare non efle paromtma : neque jullifi- 
care cfle univerfale pathos fidei; ac proinde proprie & per fe de fide 
prxdicari non pofle. In prima collatione oftendi , juftificare efle 
univerfale fathos juflitia?. Hxc omnia , quia in logicis es admodum 
exercitatus, te admittere credo. Sed his pofitis efl impotfibile, ut ju- 
iiificare per fe , & quatenus ipfum praedicetur de fide. Vniverfate 
enim pathos unius habitus nempe juttitia?, per fe & quatenus ipfum 
prsedicari de alio habttu a jufiitia prorfus feparato, videlicet,de fide, 
qui aflirmat, non folum principium demonftrationis evertit,fed to- 
tam rerum naturam pervertit. 

Priufquam progredior,annoto, Iuftitiam,cuius umvcrCnk patJw 
cft ju(iificare,non efle juftitiam noitram/ed efie juftitiam Iefu Chri- 
fti. Phil. 3.9. Vt inveniar in eo non habens meam jufitttam y fid eaxru % 
fc.jufiitiam ^mefi Chrtftiperfiderru. Hac fola juftitia pofita , poni- 
tur juftificatio : Rom. j. ip. Ter uniiu obedtenttam ( obcdientiam 
Chrifti & eiufdem juftitiam pro eadem re accipio ) jufti conftttnentur 
rnulti : Et ablata , aufertur . Hebr . 9.22. Sine fianguinis cjfufone non 
fit remiffio. Quaeris , quifnam fit diSurus to credere illic improprie 
accipi ? At , mi frater , hic plane pravaricaris. Non enim to cre- 
dereinillis verbis (\edidit Abrabam Deo: fed in altero membra, 
quod fcilicet fub intelligitur, improprie accipitur. Quod ut rntclli- 
gatur ; dico plenacn fenteatiam efle hanc ; Qedidn Abraham Deo^ 

fkhot 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



*34 

& hoc fc. credere ;five hoc cjttod credidit , eft illi imptttntum ad juflitknu* 
Vide , to credere in primo membro proprie accipitur. Abraham 
enim vere & proprie credidit. Sed m altero gi embro non accipi- 
tur proprie : ratio,quia credere, ii proprie loqui velis , non eft idem 
quod jultificare : nequcfides, fi propric loqui velis, eltidem quod 
jultitia : quod utrumque tibi omnind dicendum erit.fi tibi ipfi con- 
itare voles. Tu quidem hoc in prima collatione afleruifti , fed ad- 
modum inconfiderate. Nam to credere eft univerlale pathos hdei. 
Fides enim credit per fe & quatenus ipfum , hoc e(t , totum crcdere 
vel elt in fide , & exrra fidem non reperitur , vel quod idem cft, po- 
lito credere, ponitur fides, & ablaro, aufcrtur : & vicc verfa , polita 
fide , ponitur credere , & ablata, aufcrtur. Sed jultificare univerials 
pathos fidei non eft. Narn neque pofita jultitia, ponitur fides , ut in 
gloria; nequeablata fide, aufertur juttitia, ut in infantibus, quod 
eft prorfus contra naturam univerfalis pathuus, ut ego in prima col- 
latione o(tendi. Aik igitur dicendum tibi erit, unum & idem uni- 
verfale pathos , efle in duobus diverfis fubjectis , hoc eft, efle uni ver- 
Cakpathos, & non dfe. Aut concedendum tibi erit , jultificare quod 
elt liniverfalep^W jultitiasChniti, non efle univerfale pathos fidei 
noftra. IHud non dices, fat fcio , tua enim Logici , quam ipfe edi- 
difti, &qua? tibi magnam laudem conciliavit, docet contrarium. 
Huc lgitur tibi omnino deveniendum feli , ut nobifcum tandem di- 
cas^ juftificare improprie dici dc fide. 

Bertiu*. 

Praetera refolve ifta, Fidcs Abrah<z repumta eft , &c. Ftdes credentti 
imputatur , &c. aquo Kethore colorcm mihi aut figuram. mutua- 
bor,quooltendam,vocem fidei, cum (\\co y Fidc* *sibrah<& y proprie 
non efle intclligendam. 

Lubbertns. 

Ego quidem libenter illa refolvam. Qjuac igftur 3 inquis, &eft 
vera fententia harum propofitionum ? Hasc lcilicet. Fides Abraba, 
hoceft, obedientiaChrifti quam Abraham credidir, imputata eft 
Abraha? ad juftitiam. Eadem obedientia imputatur cuilibet 
credenti ad juftitiam. Rom. 5. 19. Ter mm olgcdtenttam iufti confti- 
tuentur multi. Ad Hebr. 9.15. Ob id noui tcftamenti medtator eft , ut 
moyteintercedente adrcdemtwnem earum pracvaricationum , <ju& inprtore 
ttjtamento fuertmt* , if , qui vo**ti funtj , promijfwnm <ztcrn<z h&reditati* 

accipiant>4 



sm 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 




*S5 

*ccipmb. Hac unius obedientia Abraham juftus conftitutus eft : 
velquodidemeft, hac morte mediatoris redemtae funt iniquitates 
Abrahac Hxc obedientia eft Abrahx imputata. Alterius enim obe- 
dicntia nemojuftificatur,nifi hxc illi imputetur.Per hanc autem fivc 
obedientiam^fivejuftitiamChriftijquia Abraham fideaccepit, fidc 
juftificari dicitur. Per metonymiam enirn tribuitur fidei , ut inftru- 
mento,quod eft juftitiae. 

Bcrtiza. 

Iam vero vide limitationes. Quarnam eft illa fides,quam Abra- 
h* tribuit Apoftolus ? Nimirum ea, qua minimc vacillavit, nec 
confideravit fuum ipfius corpus jam emortuum, nec emortuam 
vuluam Sarar, nec difceptavit infidelitate , fed robuttus fuit , & glo- 
riam dedit Deo, ac plane perfuafus fuit , eum , qui promiferat, pofle 
etiam facere. Hoc , inquam , crcdere, hxc fides imputata eft ei in 
juftitiam. Nullum eftcertius argumentum proprij fermonis , cxa- 
mine tot defcriptionum. Si per fidem voluiflet Apoftolus , non fi- 
dem ipfam , fcd Chriftum aut iuftitiam Chrifti fide apprehenfam fi- 
gnificare,- nondebuiflet immorari tali defcriptioni : fed debuiflec 
juftitiae Chrifti afic&iones aliquod recenfcre. Sed hoc non facit. 
Profefto videntur mihi ex fide fua Chriftum ipfum fabricare , qui in 
tam clans formulis motonymiam comminifcuntur. 

Lttbbcrtus* 

Hxc omnia , qnx Apoftolus hoc capite in commcndationem fi- 
dei Abrahx fcribit,deftruunt tuam fententiam. Ac primum in om- 
nibus hifce limitationibus ne uno quidem verbo docet Apoftolus, 
jutttficareejfcmiverfulepathosftdei: neque docct ftdem haberia Deo 
properfefkileoisiiiBitia: Ncquc docet fidem per fe & cjuatenm ipfwn 
wfttficare, quod certefaceret fides fi juftificare efleteius univerfale 
pathos, ut tu in prima collatione afleruifti. Deinde haec eadem do- 
ccnt non quamlibet fidem,fed illam tantum,qua: promiffionem de 
Chrifto recipit , nobis pro juftitia imputari. Hoc libcnter mihi da- 
bit quicunque illud caput vel femel perlegir. Equidem Apoftolus 
hoc diferte fcribit. ^ort enim per \egem promijfio cefjei *A brahx aitt 
femini euu, ut haret ejjet mnndt , fed per mtitiamfidei. Et verf. i ^.Vro- 
pterea ex fide cft haircditas ut fit per gratiam , ut firma fit P r ° m " ho 
toti femini. Sed hoc etiam eft contra te. Nam fi non qua-libet h- 
dcs,fed Ula tantum , qus promiflionem Chrifti recipit, nos jultih- 

1 S cat; fc- 



i 




1x6 

cat; feqmtur, nos cum fide juftificamur , non aliquid Dco prsfhre: 
fed ahquid a Deo accipere. Wxc una ratio foffidt ad tuam fenten- 
tiam reijciendam. Nam fifidetanquam opere noftro juftificamur, 
tum jultificamur prarftando aliquid Deo. Specifica enim diflferentia 
juftificationis fidei . & operum haec eft.ut ante dixi,quod in operu ju- 
ftihcatione aliquid prsftamus Deo:in fidei vero juftificatione aliquid 
accipimus a Deo.Docuit hoc ante me Magnus Lutherus przfatione 
ad Galatas.Ex hocenim fontedocet nos pvffivctwshabere cum juftifi- 
camur Et contra,ilIos,qui per lege juftificantur fe habere aEiwe. Apo- 
ftolus Paulus idem docet.Cum cnim tradit fidei juftitiam, pcrfpicue 
icribit ad Rom. $ . \ 9 .Ver umm obedtcmtam tuftt conftituemurmulti Sed 
qui altenusobedientia juftus confcituitur,iIIe in hac conftitutione fc 
habet pafsive. Ide cum docet legis juftitiam,perfpicuc fcribit Rom. 
I o. 5 , Aiofes defcrtbtt mftttim q m eft ex lege his verbis, quod qutprdti- 
terttep vtuetper tllam manifcftum fit, eos , qui per legem jufican- 
tur, ahquid facere, & contra illos, qui per fidem juftificantur aliquid 
pati. hx his egointrepidepronuncio nos non juftificari per fi- 
dem tanquam per opus noftrum. Nam fi per iilam ranquam pet 
opus noftrumjuftificamur, tum etiam illi , qui per fidem juftifican- 
tur, aliquid faciendo five prarftando aliquid Deo, iuftificantur At- 
que itajuft ficatid fidei,& juftificatio le£i$ uon to o gene^ ?ed & 
tum fecundum plus & mmus differunt fquod fcilice?, flli SSSffi 
gem juftificantur przfrando five faciendo rotam legem , juftifican- 
tur : qui vero per fidem juftificantur, non faciendo & praftando to- 
tam Iegem : fed tantum faciendo five przftando unum opus, nem- 

5f, w£ m ,qUa: t3T ?, am exi S ua le S is Portio eft, juftificantur. Non 
ouoito qum cum Harmimo fentias, nos unico hoc opere , nempe fi- 

fih! l t^ rU .^ idenim a,iud eftadus fidei non metonymico 
„r £2u P u aCCeptUS » P er 9 uem H ™mm nos juftificari do- 
cet epiftola ad Legatum Palatini Eledoris , quam opus noftrum ? 
ScJ non pores hoc ulla confequentia Syllogiftica ex his tribus capi- 
t.bus coliigcre Si m,h, non habes fidem , experire an tu hoc facetf 

E / q nf W: A r n fideS P r °P r i e , acce P ta nobis impuretur ad ju- 
irrenT; ^T* Im P utatur ad )f™rt- M™". Fides proprie 
aecepta. CMeduu. Omncs ifrar limitationes quas Apoftolus his 

ribuscapinbusponit^^ueveldivifim, vel conjundim Tmrk 
In logicis es admodum exercitatus. Experire igitur , an oftenfiuo 
fyllogifino condudere pofies hanc conclufionem. Ergo Ftde* pro ; 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



»37 

prie Jumtn nobis imputatur ad juftitianu. In thefi tua ponis fidem ha- 
beri a Deo pro tota legis juftiria. Si igitur mavis hanc conclufio- 
nem inferre : Etto sJWajor. Habetur a Deo pro perfe&a legis jutti- 
tia. *JWnor. Fides proprie di&a. sJMedm. Omnes limitationes, 
quas Apoftolushis tnbus capitibus ponit, eseque vel conjunaim, 
vcldivifim fumtar. Ne te fruftra fatiges,da nobis fyllogifmos often- 
fivos , & femper tene hanc conclufionem. Ergo ftdes proprie accepta 
habe-tur a Deo pro perfefln lcgis juftttta. «• 

Si in hac referiolaborabis, reperiesre ipfa longealiud eflear- 
gumentari quam rethorican. Adha:c, Apoftolus h0c4.cap.di- 
ferte diftinguit inter fidem & juftitiam : Comm. enim i^.docet pro- 
ttuflionem hxreditatis ceflilfe Abrahse per juftitiam fidei . Equidem 
fi fides eflet ipfa juftitia , per quam haec hzrediras Abraha: ccfltr, re- 
ftius dixiflet per jtfitttam ftdem , ut cffct oppofitio , quam per jttfti- 
tiamftdei. Opponit autem juftitiam fidei, & juftitiam legis. Ergo 
ut lex non eft ipfa juftitia , ita etiam fides non eft ipfa juftitia : <cd 
utraque videlicet lex & fides difFert ajuttitia. Omnes ftiunt . aliud 
efle legem , aliud juftitiam. Omnes nem fcmnt ahud efle ndem, 
aliud juftitiam. Quod fcribis Apoftolum Paulum debuifle ahquot 
juftitise aflfeaiones recenfere , admirationem aftert. An enim non 
fecit ? An non fcribit verf. 13 . *Abrahamo per jtftitiam fidet cefttjfe 
promiftonem, ut hxres ejfet mundt ? An non fcribit cap. $ . verf. 9. 2hos 
fangutneChrtfttjufttftcari? verf. 10. per mortem Chrtslt Deo reconct- 
liart? verf. 19. Ter untmobedienttamnos juftos conftttni? Haec legis, 
& audes fcribere , quod nullasjuftitias Chrifti affediones recenfue- 
tit ? Si in timore Dei hac legis,facile videbis nos non eodem modo 
iuftificari fide , & fanguine Cht ifti. N am ntraque 1 e videlicet fan- 
euine Chritti , & fide nos proprie juftificari , cft impoflibile. Aut 
enim proprie juftificamur fanguine Chrifti, & improprie juftifica- 
murfide: aut proprie juftificamur fide,& impropre juftihcamur 
fanguineChrifti. Eligequod voles. Si impropne>ftificamur fan- 
cuine Chritti , rede fentit Socinus , & vana funt ifta omnia, quibus 
aflerimus Chriftum loco noftro mortuum efle, & pro nobis tufti- 
cienter fatisfecirte. Hoc credo te non afleverare. Neceffano lgimr, 
velis nolis.dicendum ribi eft per meronymiam ponifidem pro obe- 
dientia Chrifti, cum illa juftificari dicimur. 

Bcrtius. 

Speda etiam hanc limitationcm : Fides in Chriftum reputaturk 

S ij juftiwm 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



jufttttam. C redente ^»Chriftttmjuftiftcmur. Finge hic vocem fidei 
eiTecapiendam meronymice, & tenta poftea totius fententia: per 
propriosterminosAnalyfin. Egofanequa fum ingenij tarditate, 
non pofliim aptam harum Enunciationum refolutionem commi- 
nifci, fi fides proprie non fumatur , ut neque iflarum , Fidem avpre* 
hendentemjuflitiam Chrifti reputat Detu in mjittiam : Fidet tn Chrtftut» 
eft tuftitianoftra coram 'Dco : fufttficamurfidc in Chrtslum y &fiqua5 
funt aliaj iftiufmodi in quibus Chrifto jungitur. 

Lubbcrtut. 

Illam phrafin Fides in Chriftum reputatur in itiftitiam , non facile in 
fcriptura repereris. Namut nosin prima collatione oftendimus: 
vix ponitur illa loquendi formula fine additionc perfonsc. Exempli 
graria, fides Abraha: imputata eft ei pro juftitia. Eft autera raagna 
differentia inter has duas 

Fides impmtnr pro itiBitlt. 

Fides impitatur ^Abrahtpro ius7/tia. 

Illa enim formula innuitur aliquid conferri fidei : hac ver6 often- 
ditur ahquid conferri perfona;. Sed de hac re in prima collatione 
nos tuse diflcruimus . Iam vero illa , Fida nt Chriftum reptttatur crc- 
efenttmiHft,t M m y teaeKCo\mtur, cum ex irregulari reducitur ad re- 
gularem. Hocautemfit, cum illud quod per pradicarum vel per 
fubjedum intelligitur , loco fubjedi vel pra-dicatt ponirur . In hac 
prxdicatum proprie accipitur,fubjcaum improprie : vel quod idem 
eit, tropus eft m fubjeao, non in prsedicato. Pone igitur loco fub- 
jetti, quod per hoc fignificatur. Sed per hoc fignificarur opus cor- 
rcIacivum,quodeftjuftitiaChrifti. Si igitur dixeris , hilttiaChri- 
ftt repmatur nobtsin iufttttam, hoc eft, fuftttta Chrtftt reputatur cffe tufii- 
tta noftra,re&c dixeris,& locutus fueris cum Scriptura Rom. < 10. 
Vmusobedtenttatufttconslttuehturmnltt. Phil.3.^ Vt inveniar tne» 
non hibem mcam mftitiam , fed eam, fc. juftitiam , qm eft Chrifti perft- 
dem. Hxc obedientia Ghrifti reputatur noftra,cum nos illa confti- 
rmmur jufli. H*c item juftitia Chrifti reputatur noftra, cum nos il- 
lamhabenres, invenimurinillofc.Chrifto. Ante" notaui fieri non 
pofle ut aliena juftitia quis juftificetur ,nifi hxc illi impuretur. Eeo, 
mi frater, luc nullam video diffkultatem, & miror te virum tam do- 
um m re tam manifefta hsererc. Hxc propofitio (redemes m Chri- 

ftum m- 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



J 32 

fttw iuftiftcantnr ) & regularis & plane ita inteJligenda , ut vctba fo- 
nant. Tantum memineris credenres non propter fuum credere, hoc 
eft, propter opus fiium,fed propter obedientiam Chrifti,quam crc- 
dendo accipiunt , juftificari. Illa : Dem refutatfidem in Chriftum pro 
iuftitia, rn Seriptura non reperitur : fitamen refolvendaeft, debet 
eodem modo refolvi , ut illa prior. Non enim fidem proprie accc- 
ptam ,fed eius correlativum reputat nobis Deus pro jutlitia . Hanc: 
Ftdes tn Chrtftum est noftra iuftttta coram Beo , non facile tepereris ia 
Scriptura. Deinde in fubjedo eft tropus. Fides enim ponitur pro 
eo, ad quod refertur, nempe pro juftitia Chrifti, harc enim eft noftta 
j*uftitia coram Deo. Harc : Ftde iufttficamur , a nobis ante explicata 
eft. Hanc refolutionem efle veram ctiam ex illis, qua: tu ipfe ponis, 
colligi poteft. Dicis enim nosftde iufttftcari instruwentalittr^ hoc efr, 
organice 4 . Sed fanguine, five obedientia, fi ve juft itia Chrifti non ju- 
fcihcamur inftrumentaliter. Fideigitur improprie; ianguine pro- 
priejuftificamur. 

Bertim, 

Ego (ane in his omnibus nullam video difTicuItatem. Nequc co- 
gitando confequi pofium , qui fiat ut in re tam manifefta ha?reas. 

Qnia hoc negare eft negare fcedus Evangelicum : Nam cum for- 
dus legale proptcr adynamian vel potius uudenot&ta noftram non 
poflet a nobis impleri : inivir nobifcum Deus aliud foedus gratuo- 
fum & fiiaue, ac vere Evangelicum de bono quidem eodem , fed pcr 
diverfum modum,adipifcendo. Bonum eft vita asterta : modus cft 
non prarftatio legis ; harc enim eft impoflibilis : fcd praftatio condi- 
tionis pofitar, qux efc credere in filium. Hoc eft ergo fcedus Dei 
nobifcum : (rede inftltum, & iustiftcabtru : Qrede in ftlmm & Jaiuabe- 
rii : Qedt in ftlium & habebis vitam aternam : Qrede , tn ftltum & re~ 
mittentur tibi peccata. Cum autem tu eam conditionem pra?fras, quid 
fequitur aliud,quam ut tu bonorum illorum omnium compos fias 
non meriro tuo, fed gratiaeius, qui conditionem hanc gratiofam 
pofuit,qui Chriftum ipfum gratis dedit , qui re gratis ad participa- 
tionemlucisvocavit, qui tibi fpiritum Chrifti exgratia fua dedit, 
<jui hanc iptam fidem gratis quoque imputat in juftitiam. 

Lubberttfs. 

Si ha?c vera funt quac tu fcribis, tum vitam jeternam per legem & 
! Evaneelium non modis toto genere diverfis , fed modis fecundum 
b S iij plusfc 



F 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



140 

plus & minus tantum dif&rentibus confequimur. Lex enim prO- 
mittit vitam propter prceftationem omnium opeium, quaeipfare- 
quirit : Evangclium vero eandem promittit propter unius tantum 
operis , nempe fidei praeftationem. Hoc totum defumtum eft ex 
Socino. Eius verba hxc funt de Chrifto Servatore fol. 2 1 o. Sed 
quoniam ^Abrahamm obedientia fua eam conditionem imple- 
verat, qu<e tacite in prMcdentibus Dei promiftionibm contineba- 
tur, quodcoram ipfo Dco ambularet, & effvt perfetlus , & qud 
etiam expreffa fuerat tum , cum nominatum foedus cum ipfo 
Deus pepigerat, ttt fcriptumeH ftatim in initio cap. 1 7. eittfdem 
libri. Idcirco proptcr obedientiam ^brahami f ea omnia, qtu 
ante promiferat , iurabitDeus fiBunim. Etpag. 392. J^uia 
feri non potcftquinea , qtu a Icfu pr&cepta funtfaciat , ejr Dci 
verbum, quiper ipfum Iefttm locutus efl, cujiodtat is , qui I ( fnm 
a mortuis excitatum a Deo fuiffefibi perfuaferit. Inde enim 
J}em firmam concipit.fe , Jiifia pneftttertt , beatum atque im- 
morialem ex Dei promiffo futurum. 

Sed hoc pugnjt cum Scriptura veteris & novi teftamenti. Vt 
enim in veteri teftamento ijs , qui univerfam legem prsftant', vita 
promittitur. Levit. 18. 5. (uftodtteftatutac^judictamea^uafticia 
homo , vivet in ijs. Ezech .20.11. c Dedt tllis pracepm mea , judicta 
mea,indicavi illts , qtufiftcerit homo, vivetpropter ea. Ica qui in novo 
teftamento volunt vitam xternam faciendo opcra confequi, non 
pofTunt eam , nifi univerfe legis praftatione confequi. Luca: 10. 1 5. 
jguid fttciendo vitam Aternam pofftdebo ? <tAr ille dixit ad eum : In lege 
qutdfcrtptumest? cjuomodo legis ? llle vero refpondens dtxtt. 'Dtltges 
Domtnum Deum tuum, r x toto corde tuo, & ex tota anima tua , & ex to. 
tis vinbui tuis> & ex tota cogitatwne tua : £t proximum tuum ut te ipjitm. 
Tunc ille dixit ei : refte refpondtjli , hoc fhc , <$■ vives. Quin fi quis vel 
levifsime a Iegis perfe&ione recedit, & illam in aliqua re violat in ve- 
teri & in novo teftamento maledi&ionis reus pronunciatur. Deut. 
27. 26. tJttalediElpu omnis qui non ftatucrit verba legis hutm fkciendo 
i/Ia. Gal. 3.10. Execrabilis omnis qui non permanfertt in ommbpts qua 
fcriptafunt tn libro legis, ut fkciat ea. Iaco. 2 . 1 o. Quifquis totam legem 
jervaverit r offenderit autem in uno, ommbrn tenetur Mxc eft doctrina ec- 
defiarum noftrarum. CalvinusrefutationeerrorumServetifol.$>o2. 

Vitam 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



J 4 r 

7'itam Deus non uni vel alteri operi prcmhtit , fed ictam legis 
obedientiam confleciitur. Jgui fecerit h*c vivetin iffis. Jfui 
autem unum lcgis aficem fuent tranfgrefsus in etim incumbit 
certa maledifiio,fecundum illud: malediclus omnisqui non man- 
ferit in ommbus , qȣ fcrifta funt. Iam verd hxc tua opinio do- 
drinam de gratuita juftificatione prorfus evertit. Qui enim propter 
opus fuum juftificatur,iile non juitificatur ex gratia. Rom. i 1 . 6.Si 
ex operibm jam non cx grma,alwqui opm iam non ejfet optti.Stn exgratta, 
iam non ex openbpu,alioqMngmta tam non effetgratta. Evangehum ve- 
ropromittitjufhtiamexgratia. Rom.3.24. fuftificamur gratts td 
est etmgratta per redemttonem fhZkim in Chrifto Jcfu. Arque hoc lpfum 
docentecclefi* noftre. Calv. refutatione errorum Serveti fol.po 3. 
Crterum cjuo fenfu pag. 3 04 . frofter unum fdd acJum ^Abra- 
ham iuftumfuiffe dicat , anxienonrecjtdro , niftcjuod inde collu 
verepromtum eH, nonfecusde fidet iufificatione imaginari Ser- 
-vetum, quam fiDeus fumium illud oferibus nojlrts refendcrct. 
guidenim aliud iuftifcari fropter fidei acJum ? 

Ha?c formula : Creie in ftlmm Dei , & habebis vitam aternam vcra. 
eft. PaOimetiamScripturadicit. Qmcredit inftlnim Det htbetvt- 
tam tternamu. Verum credens non propter fuum credere , fcd pro- 
pter obedientiam Chrifti, quam credendo fibi applicat , juftus con- 
itituitur apud Deum. Apud omnes ecclefias nolh-as in confeflo e t, 
correlativum fidei , hoc efl , juflitiam five obed.entiam Chnfti julh- 
ficare. Apud eafdem in confeflb efl , nos fide apprehendere hanc 
Chriftijuftitiam. Tuutrumquein prima epiftola pofuifli. l ides 
ieitur vel te tefte eft inftrumentum juftificatioms noitr*. Sed mftru- 
mentum & inftrumentatum , vei utin genere dicam relativum & 
eius correlativum habere idem univerfale pathas eft fimpliciter im- 
poiribile. Sed juftificare efle univerfale pathos juihti* Chrifl. nos 
ante demonftravimus. Ergo hoc ipfum efle univerfale ^r^fida, 
eft fimpliciter impoff.bile. Adha* univerfate p**os juftiti* Chnfti 
poffeproprieprzdicari de fide noftra, eit fimplic.ter impoGibile 
Sed juftificare eft univerfale patkos juftit.z Chnfti. Pofle «gitut lilud 
proprie przdicari de fide,eft fimpliciter impofs.bile.Ipfe fater.s nos 
organicejuitificari fide. Sed nemo rede dixent nos organ.ce juft>- 
ficari juftitia Chrifti. Velis igitur nolis , concedere necefle eii juft.- 
J hcare 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



ficare prsedicari improprie de fide. Hxc tibi folvenda funt , vir prz- 
ftantifsime,fi in fententia perfeveras. 

Qupdaddis non ex noftro merito, fed ex gratia Chrfti, qui 
hanc gratiofam conditionem foederi appofuir, etiam ex Sccino de- 
fumtum eft . Sic enim ille pag. 128. ifonquod fides dignitate fiua 
& merito homtnem m i>cicon/f>ec7u a peccato abfihat, fiedqutd 
cHnecefifead gratmtam delitlorum veniam a Deo confiqucn- 
dam , ut tlltfdem habeamus. His adde , qua: nos in prima coi- 
lanone ex eodem Socino & Oftorodo ad hanc rem docendam at- 
tulimus. 

Deinde eft falfum. Nufquam enim Deus fidem noftram ad iftam 
digmtatem evexit, ut lllius unicus adus nosjulHficet : vel ut illa fo- 
la habeatur a Deo pro perfeda legisjuftitia. Nos hoc Scrvetianum 
commentum in pnma collatione abunde refuravimus. 

Quod denique dicis , qtu bmc ipfimftdem gratis mputat ad iufiu 
ttam, nosfzpeoftendimusfalfum eife. Poteft enim hunc fenfum 
habere, quod Deus fidem gratis habeat pro perfecla juftitia : atque 
in hunc modum credo te inrelligere. Nos in hac, & prima collatio- 
ne oftendimus hoc totum efle Socini & Serveti commentum Ad 
ea, qusantefcripfimus, addimus ex Calv. Refut. errorum Scrveti 
fol. poj . Vt tamen paulo contradiccnti aliquid concedat , dicit 
friusjuumcrcdere^Abrah^imputatumfuifife adiufttthm: fi- 
cutfiPrinccps apudfic animumfiui militis cogitans , ex gratia 
frivilcgio reputet ei conatum bonum pro re confecta. . 

Nos in prima collanoneoftendimusfatisfattionem Chriftiefle 
fupervacuam & minime neceflariam, fi per fidcm noftram,ranquam 
perjwrteaamlecisiufdtiam inh*renter& perfcctejuffi fumusco- 
ram Deo. Quid cmm proderir Chriftus ijs , qui perfec^ jufti funt ? 
fcquidem lmmota eft regula:W ntm op M efimedico. Difcipuli Har- 
mtmj nobis confirmarut fuum pncceptorem non longe abeiTe ab hac 
opinione. Conftamer emm confirmaruntnobis, lllumin publica 
difputatione,cumde hacredifputaret, interrogafle obiicienrem • 
ubmam fcnptum effet Cbnftum fatisfictjfe pro mbis i Tibi ipfi tandem 
deveniendumerite6,utcumScrveto, Socino, & Oftorodo neees 
iatisfadioncm Chrifti : fi tibi ipfi conftabis , & non a te ipfo diflen- 
ties. Quomodo enim tueberis juftificare efle univerfale pathos fidei, 
quodinprimaepiftolapofuiftx,- finon negabis nos proprie & per 

fej'ufti- 



juftificari pcrgratiam five per obedientiam Chrifti? Iuftificare 
enim efle univerftJe pathos fidei, & hoc ipfum proprie & per fe pra:- 
dicari de juftitia five obedientia Chrifti,eft fimpliciter impofsibile. 

Bertias. « 

Itaque negarefidem &to mftenein ab Apoftolo proprie, hoceft, 
profideipfa, &adu fidei uiurpari eft negarefoedusEvangelicum, 
negare obfignationem eam , qua: nobis in baptifmo a Deo fit , elt 
denique negare Theologiar naturam efie pra&icam, & ad finem per 
media practica pervenire. Quod fi fecus videtur velim fcederis iftius 
rationem ex te difcere. 

Lubbertut. 

Contradicis tibi,& probas noftram fentcntiam , tanta eft vis ve« 
ritatis. Nam fi credere eit proprius a&us fidei , rum juftificare eius 
proprius a&us non eit. Elt enim abfurdum dicere unum habitum 
animi habere duos a&us, cofque propnos. Deinde fi to credere eft 
proprius a&us fidei, tum to credere proprie predicatur de fide, & 
deeadem tdjuftificare przdicatur improprie. Exempli gratia : ri- 
dere eft proprius aftus hominis. Ridere igitur propric prxdicatur 
de homine. Dc eodem alienus a&us, ut lattare, gannire , &c. prse- 
dicatur improprie. Nos ante oftendimus totum credere efle in fi- 
de , & extra fidem non reperiri. Oftendimus item totum juftifi- 
care cflc in julhtia Chrifti , & extra juititiam Chrifti non reperiri , ut 
nemo nifi qui iciens & volens errare vult, ignorare pofsit to credete 
proprie prasdicari de fide , & de eadem to juftificare prcdicari im- 
proprie. Iuititia.quae nobis obfignatur in baptifmo eit eadem cum 
illa , qua juftificamur. Sed fides non eft illa juftitia , qua> nobis in 
baptifmo obfignatur, Ergo fides non eft illa juttitia,qua juftifica- 
mur. Theologiam efle fcientiam partim pradticam partim theore- 
ticam rc&e docet Thomas i a . i* quaett. i . artic.4. Sed non quia 
Theologia eft fcientia pra&ica nos noftro opcie, vidclicet fide pro- 
prie di6ta juftificamur. Ipfe fine rifu non poteris intueri hanc argu- 
nientationem 

Theologia eft fcientia praElica. 
E. nos proprio opere nofiro , vid.fidei nottr* 
aBuiuflificamur. 

Spccificam diifercntiam intcr juftitiam legalem & Evangelicam 

T breviter 



T 44 , . 

breviter & perfpicue explicat Zach. Vrfinushisverbis. Lexprowtt* 
tit viram in fejuftis ,feu cum conditione propria juflitia, & perftft* obe- 
dientU a nobis praflttd>* Lev. 18.5, jQui fecerit ea vivct in eis. Matth. 
ip. 17. Stvis advittimjngredtfervamandata. Evangeltumeandempro* 
mittit jitfttftcatisftde tn Chrtftum , feu cum condmone juflttU alien<e } nem* 
pe Chrtftiperfidem nobis applicau. In Catecheticis cap. de Euangclio, 
quaeftions 4. Huic explicationi nos fubfcribimus. 

T&riiui. 

Neque vero periculum cft ne Chrifti merito aliquid hoc pa£o 
derogetur , aut in prxcipitium incidamus Sociniani erroris. Nani 
primum fides ifta meritum Chrifti refpicit : atque hoc modo verum 
eft,quod dicitur : Fides juftificat non per fe,fed correlative, quate- 
nus nimirum apprehendit Chriftum, eiufque juftitiam. Secundd 
Chriftus hoc ipfum meritus eft, ut qui in ipfuni credit,habent vitam 
aetcrnam ex gratia. Tertio Chriftus Iudex non alitcr abfolvit cre- 
dentem peccatorem 3 quam refpiciens in mortem & obedientiam 
filij fui, in quo ipfe nobis placatus eft. 

Lubbcrtus. 

Quicquid de juftificatione noftri tribuitur operi noftro, hoc de-' 
trahicur merito Chrifti. Deinde non eft periculum ut incidas in er- 
rores Socini : nam jam dudum incidifti. Det tibi Deus ut ex illis 
cmergere , & in viam ventatis redire pofsis. Carteris omnibus con- 
firmas noftram fententiam, & deftruis illa omnia,quae hucufque di- 
fputafti. Nam fi fides meritum Chrifti refpicit^ &non per fe, fed 
correlatjvejuftificat, neceffarid fequitur, illam nonaccipi proprie, 
cum nobis ad juftitiam imputatur , aut cum nos illa juftificamur. 
Vide. 

JFides nonper fe , fed relative iuflificat nos. 
F.rgo fides non proprie acripitur , cumnobis ad iuflhiam 
imputatur, aut cumnos ilia iusHJicari dicimnr. 

Hocargumentumeftimmotum, neque ulla fophiftica infringi 
potett. Et ob eam caufam errant , qui dicunt fidem haberi a Deo 
pro pcrfeda legis juftitia. Errant etiatn qui dicunt , juftificare elfe 
univerfale/w/tfw fidei. Errant etiam qui dicunt, fidem elfe illam ju- 

ftitiam, 



I 4 5f 

ftitiam, qua coram Deo juftificamur. Erraut denique qui dicunt fi- 
dem accipiproprie, non relative in his propofitionibus : 

Fides imputatur credemi ad iuftitiam. 
Homo iusiifcatur fidc_j. 

Bcrtius. 

Sed manum de tabula : urget enim tabellarius. Hoc unum ad- 
dam:verum efle quod de Parco rcribis,mihique infpicicnti id ipfum 
innotuifle. Velim igiturilludomne quodde ipfopofueram indu- 
cas & expungas. fct tamen nu(quam ille licet animofifsimus fit & 
fortifsimus adverfus Socinum, veritatis prymachos, (ententiam iftam 
oppugnat aut damnat, neque quifquam quod fciam noftrorum 
Theologorum, ValeinChrifto miDomine, &frater honorande. 
Dat. Lugd.Bat. Prid.Cal. Oclob. anno i6o2. 

Lubbertus. 

Gaudco quod errorem in locis ex Pareo a tc allegatis agnoveris. 
Porro Parzum & do&ores nollros palam rcjicere Socini , Serveti^ 
& Oftorodi opinionem , ex illorum teftimonijs , qua? in prima exi- 
ftola annotavi, quilibet videre poteft . Quin fi hac in re ftabis Davi- 
dis Pam", atque adeo totius fchote Heydelbergenfis judicio, age mit- 
tamus hanc controverfiam ad illos , ut ifti dijudicent, utcr noftrum 
erret ? Ad me quod attinet , ego me in Parai & Acadcmk Hcydel- 
bergenfs judicio libenter fubmitto. Vale vir praftantiflime. Fran. 
Anno 1608. 




CLV A R T A E P I 

STOLA LVBBERTI. 

SP. D. In quam partem accipere debeam tuum , vir praftantif- 
. fime , filentium , ambigo. Ego fane dele&atus fum tuo collo- 
quio, & peto ut in cepta collatione pergere velis. Sed heus tu , fci. 

T ij pulatus 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



1^6 

pulatus eras a me filentium, hoc ipfum ego bonafide preftitiin 
hunc ufque diem , neque ulli mortalium tuas literas oQendi. Ve- 
rum venerunt iftinc ad nos tres juvenes illi potuerunt mihi narrare, 
qmd ego ad te fcripferim. Quidam eriam viri dodi ad me fcripfe- 
runt te dedifle meas literas Do&ori Hatmmio & alijs viris dodis le- 
gendas, & petiverunt, ut & ego tuas liceras , & meas ad illas refpon- 
fiones fibi legendas dare velim . Non potui autem hadenus aflen- 
ttrii Verum cum illi me valde urgeant , & ego non habeam , quo 
me excufem , peto ut hoc tua pace facere pofllm. Si aflentiris fcribe 
id mihi : fi nihil refpondes intra menfem ab eo tempore , quo has 
acceperis, erit mihi tuum filentium pro pcrmifsione five confenfu. 
Vale darifsime. Franiea 10. Martij anno i 6 op. 




PETRI BERTII 

A D QV A R T A M EPISTO- 

LAM. SIBRANDI LVBBERTI 
RESPONSIO. 

L. D. DocJor.Si/entium meum occupationihus meis imputes 
^ velimylioqui non minus mthi iucundum fuiffet reciprocare 
fcriptionem, qmm tihi hoc ipfimgratumfutfie intelligo. Et erit 
forte cum licebit lihertm. itunc hoc ahs te tnterea contendo , ut 
nontam (pettes quiddicaturvtdgo , quamquid fecundum Scru 
ptrtras dici deheat. ^uanquam tempus aliquando fuerit cum de 
iustificatione aliter puhltce doceretur , quam nospaUm docemus. 
^uid D. Lutherum impulerit ut vulgatam fententiam deferet 
fputo legeiidum dcfereret; ^uidmifiamcomiperet.quam ta- 



_ . M7 

men nu/lus fcriptura iocus aperte infinuat ? £>ua occafione id fa- 
clttm ? JVuibus trradibtis & momentts ? £>uo pondere rationum? 
Cur ipfius cogitationesin eam partem devoiut* non Jint^qujtalte- 
ra thcfos parte a nobis ponitur ? Et quid ft fiuijjent dcvoluta : 
quidex eofuiffet fcuturum incommodi ? Cum ea non minus Von- 
tificiorum merita fubvtrtat , atque ea, quam ipfe fiatuit. TS/am 
ttmc qtiidemhfime Sccini nomennondum auditum fuit. £hi*fo 
ifraferio expendas , pofieadtjudices , qnidego fupplictj mcritu* 
fim,qui utramque fententiamconatus fum conciiiarejufiragante 
inittoetiamte,pcfiea ( nefiio fatis gravi decaufia) refragante, 
Si/entium ego abs te Jlipu/amfium, & tu H/udic prsfiiturum rc- 
cepifti. Iniererai enim id fieri ne in invidiam trahcrctur difiqui- 
fttio , pronis admodumplerifique in partcm deteriorem. Itaque 
adhuc perfio, & idem cavco , fiipu/orque, necfidem tuam laxo: 
fedmcneo, videris, ne faciiitas tua & obficquiummihinoxjt 
fmt. Ft tamen (ut omittam, quod ad me aliena manti firipfifii ) 
infufurrarunt mthi quidcm vifiam a fie refionfioncm tuarn ad 
priorem meam epifio/am,.quam qtti /egit, truncatat mea quoque 
epifioU partes legat necefife ef/. Bonis autem il/is viris , quiifid 
curiose requirunt in res vettras , urgentque infieftionem rerum 
obfignatarum , habes quodrejpondeas : Facereipfiosprdter offi- 
cium : te fide data prohiberi, nihil ipfits nihil publiceinfieclionem 
frodcjfefojje. Piura aiia fiuggeret tibi prudcntia tua. guod 
menftruitm Jpatium mihi pr&figis, ignofceverttm ingenue dicen- 
fi, idmihi vtdetur parum ejje liberale&contrattumfapere mer- 
catorum foiutionem ad certum diem exigentium. Fgo aut em ni- 
hiidebeotibi , nifi quod affeciu & iudicio tu#s fuifemper, & 
fum adhuc in Domino . Lugd. Bat.31. <JM*1 Anno 1609. 



T i.j 



SIBRAN- 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



,14* 



4, 




SIBRANDI LVB 

BERTI AD QJVARTAM 

EPISTOLAM PETRI BERTII 
RESPONSIO. 

TRiftitiam mihi attulit epiftolatua, cumquia oftenditquan- 
topere commotus fis Socini fcriptis , tum etiam quia innuis 
periculum tibi lmminere. Illudeft gravifsimum. Nam&pnefen- 
tis vttse ftatum turbat,& aterna: pervertit. 

Putas Lutherum cafu quodam ad iftam opinionem devenifle:fed 
erras. Ipfe enim Lutherus pafsim fcribit, fe primum vi facrarum Ii- 
terarum deinde authoritate ^HguJitm & TSermrdt iftuc devenifle. 

Addis illam nullo perfpicuo facr* fcriptur* teftimonio infinuari. 
Sedlege caput s^.Efaia:. Inquire quid facrificia veteris teftamenti 
adumbrannt. Expcnde totum novum teftamcntum pafsim & ubi- 
que docerc Chriftum dedifle animam fuam redemtionis pmium 
pro nobis. Deum propofuifle Chriftum ut tflct placamen per fi- 
dem in fanguine ipfius ad declarandam fuam juftitiam. Nos jufti- 
hcatos efle ipfius fanguine. Reconciliatos effe Deo per mortem ip- 
hus. NosconUituijuftosper obedicntiam ipfius. Ipfius fanmii- 
nem nos mundare ab omnibus peccatis. Et non diees, opino r ;no- 
ttram fententiam,qua dicimus nos aliena juftitia, nempe Chrifti ju- 
ftmcari,nuIlo perfpicuo reftimonio facrarum Scripturarum infi- 
nuan. His addefidem elfe hypoftafin rerum fperandarum hoceft, 
facere ut nobis exiftant res fperancte. Non dices, opinor, fidem 
efle ipram rem fpcrandam ; ncmpe juftitiam Chrifti,qua coram Deo 
juihconftituimur. 1 

Infeliciterconatuses hanc fententiam cum blafphemijs Socini 
concilia. e. Non enim magis hzc cum illa, quam tenebra: cum Iuce, 
& mendaaum cum ventate conciliari poteft. Socinus enim docet 

nos ob 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



nos ob aetum fidei, hoceft , ob opus noftrum juftificari. Scriprura 
verd docer nos ob aftum Chrifri, hoc eft , ob folutionem prerij , ob 
redemtionem a Chrifto prseftitam abfolui, vel ob obedientiam a 
Chrifto prxftitam , juttos conftitui. 

DeindeSocinushabetfoIutionemlytrin Chrifto pro nobis fa- 
ctam , hoc eft, fatisfaclionem pro peccatis noftris a Chritto pra:fti- 
ram pro fabula , imo pro blafphemia , neque ullum alium Servato- 
rem agnofcit , quam exemplarcm. Tu quidem hoc nondum facis: 
fed cum dicis juttificare eflb univerfale puhos fidei; & fidem noftram 
haberi a Deo pro perfe&a legis juftitia, nofque propter unum fidei 
a&um perfede juftos conftitui apud Deum : iudica ipfe.quanto in- 
rervallo abfis a Servetr, Socini,& Oftorodi blafpbemijs. 

Tuas thefes ego initio probavi , fateor, fed non intelle&as. 
Etfi enim varia de vobis audiveram; tamen nunquam potui mihi 
perfuadere damnatam Serveti, & Socini hxrefin fub iftis latere. Ne- 
que unquam credere volui quicquid alij dicerent , vos cum Servcto, 
& Socino fentire. Et ut unoverbo omnia dicam , nunquam credi- 
diflem hxc vera effe, nifi tuas literas legiflem,& tuam iplius manum 
vidiffem. Nam quicquid alij dicerent , & ad me perfcriberent , pu- 
rabam calumniam efle, qua Harminium & te ex inconfiderato zelo 
gravabant. Quin nonnunquam excufavi te & Harminium , dixique 
tuas thefes commode cxplicari pofle. Addidi illos , qui mecum de 
vobis loquebantur, tranfgredi metam charitatis, non intelligere il- 
los veftram fcntentiam,& male facere, quod his narrandis vos alio- 
rum odijs exponerent. Rogaui etiam ut ha?c filerent , & judicia fua 
fufpenderent , dum vos plenius veftram fenrentiam declararetis : ut 
manifeftum fit me tuas thefes male intelle&as, & in alienum fenfum 
(dum vcftro honori velificari volebam ) a me detortas approbafle: 
Serveti vero&Socini ha^refin probafle nunquam. Cum mea re- 
fponfioadSocinum (quapararafuir , priufquam ruadme fcribe- 
res ) prodibit , videbis ipfe , me verum fcriberc , & in fentcntia mea 
nil mutafle. 

Hunc judicij errorem ( prarfertim cum ex fincero erga vos amo- 
re,& bencvolentia profe&us fit) non debes mihi tam fzpe cxpro- 
brare. Maloego benc fenriendo,& omniain bonam partem inter- 
pretandoimpingere^ quam fratres finiftris opinionibus gravando, 
& illa , qu« ambigue dicTa funr exafperando aberrare. Caterum 
indienemoleftequeferoteSocinilibroeflefeduaum. Ettenim in 

to;o 



i5<* 

toto ifto libro nihil folklum. Sufpende, quaefo, judicium tuum, 
dum meam refponfionem legas. Qujs enim fcit an Deustemea 
operain lucem reducere velit ? Qyodadpericulum, cuius memi- 
niftihis verbis: Quid ego /lipplicij mcmm furru? Res tota elt mihi 
incognita. Namnonfcio,quidiIticgeratur. Nemo enim de ea rc 
quicquam ad me perfcripfit. Quia vero hoc loco funt res tuae, pra?- 
Itabo tibi adhuc filentium . Hoc habe pro certo me tuum nomen 
nemini nominafle, ncque tuax literas tilli mortalium oftendifTe. 
Meas refponfiones , quia prolixiores erant, dedi alijs defcribcndas: 
fed ita ut nemo ex me intellexerit,illas ad te fpe&are. ittinc ve- 
nerunt juvenes , fignificarunt mihi , fe iltic intcllexifle de meis ad te 
fcriptis literis, & potuerunt etiam ex illis quardam recitare. Sed cgo 
ad illos nihil dixi , ex quo potuerunt colligere , me illorum narra- 
tioni fidem adhibere. An alijsdixerint ignoro : Nondubito ta- 
men quin fecerint, & hoc videor mihi ex tuis literis colligcre poffe. 
Puto igitur totam hanc rem niti fidionibus & divinationibus. Vt 
ut fit nemo tibi hoc tempore ex tuis ad me fcriptis Jiteris mole- 
ftiam parabit. Precor Deum, ut tibi veritatcm fuam patcfaccre ve- 
lit. Vale vir praftantilsime. Fran. anno i 6 o <?. <?. Iulij. 



QVINTA EPISTOLA 

PETRI BERTII. 

QVidergodiletteinChriJlojrater, pofltot tothfjue itcra- 
tam friptionem nondum tibi in mentem venire potuit , ut 
tquo trutim examine Jententiam meam expendercs. E%o vcro 
leclione iflarum literarum , qttas mnc tandem de mantbus de- 
pono, ita fenfi me commoveri, ut parum abfuerit, quin eas proti- 
ms confiderim. Video me abs te haberipro dejperato. Iam fci- 

licet conclamatum de Indicas me Socini fen- 

tentiam amplctti. Somnias etiam aliquidde fupplici*, Denique 

adtrrd- 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



ad frdftandum ftlentium oBendis te nefcto qua ftatus mcicom* 
miferatione potius, quam fide data commoveri ? ProfcBb obftu- 
pefco cumifta lego. Hdccine in virum Chriftiarmm facrofantt* 
TheologUdottoremcadere? <^4ddo etiam amicum& ftatrcm? 
gntdcoqitem plane nefcio. Profeclb necejfe eft aut omnia apud 
vos/emurum , & ftectrorum plena effe, ve/ te egregie Sabinum, 
quiquodvelis fomnies. gttidratiows adfers o homoadmtm- 
mum aficem epiftoU fuperioris mex ? Ottende, cftende, inquam, 
qu&nam res Lutherum moverit ut islam fententiam concipcret ? 
quando id fatium ? qua occafione ? quibus mcmentis ? quo Scri- 
fturx colore ? cur ipftus cogitationes in altcram partem devo- 
/uunon/int? Et quidft ineampartem fuiffent dcvolttu, qux 
pofteriori thefeos me& parte proponitur, quid ex eo incomodi fe- 
cuturum fuijfet ? Cum ncquc pauci ncque ignobi/csTheolcgt fen- 
tentiam tftam fecutifmt, & nemo unquam oppugnartt, nedttm ut 
damnareaggreffusftt. T^m qu£ tn quidem fcribis de mcrtto 
Chrifti , fctui tampridem , imb & probo , neque oppugnari poffe 
arbitror , nifi ab eo qui Chriftianum nomen omne evcrtcre infti- 
tuat. Cdterum quid ifta pros epos ? Plane videtur mihi idjieri 
quod in proverbio <?/?:Faber cadit,cum f erias fullone : tu enim 
ais, quod aio . T^n autem oppugnas id , quod tantopere infeila . 
ris. J>ws dabit mthi irrepere in mentem illam tuam , & quam 
hic uncUlibus literis depiftam qudftioncm vides , ean, animo ttto 
infculpere, &poftca reftonftoncm ingemam atque libcralem ex- 

fcu/perc^? • . _ 

• guum Deus infoedere fuo Chriftum nobis oferat , cutusjan- 
guis eft lytron nolirum , nofque purgat ab omnibus peccatts no- 
ftris.-idcmqueanobisexigatftdem, quam dtcit imfutart nobis 
iniuftitiam. guidnamilludfttjdescredentisimputaturet m 

iuftitiam ? . 

Refhondeftquidtibioriseft autcordis. gutddetrcclas ,aut 
tcrtiverfaris? guid fufticioncs fingis ? guidftec?ra& por> 
tcnta excluCoommingenio& liberali examtne, omntque chru 
i J V ftians 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



fttanacharitatejmagin.iris? guid diducis fufercilmm\ Md 
dtvtdts quxfitonem, & fmemconfefjam fingis me ne<rare , par- 
temdubtamfiubterfugis? ^onhic qumtur an Chrijtus fatisfe- 
(erttprofeccatis nojhis ? 2Y>, an ve rus Deus fit , verus homo, 
&utrumqueunus? ^gnofiojmoifiacorde credo, &orecon- 
fiteor. Illeenimnospurgavit i.Ioan.1.7. lauitnosApoc 
1.5. emitnos2.Pct.2.i. Apoc.5.9. &14 4. Ad.20.2g, 
Etquidempretio i.Cor.6.20. & 7.23. Non auri vel ar- 
genti, fedfanguinisfuipretioftffimi i.Pet.1.18. Itaque 
fertefoufeh*m*s Ador.20.2S. IpfeeftZv/m^ Matth.20. 
2$. Marc 10.45. Illc nosetytroofe Luc^i,. Titi2.i 4 . 
Sangumefuo Ephef.1.7. Col.1.,4. Apoc.5.9. Ipfccft 
htlajmos pio peccatisnoftris 1 .Ioan.2.2. &4.20. hilajtmon 
Kom.j .25 . Sacerdos eis to hilafkejtai tas amartias tuulatm 
Hcbr.2.1 7, Hacegoomnia agnofio,&fiquid efi eiufmodi, ne- 
q»eJpemullamfalutisinaliarercpono. Proinde non e(l ctuod 
hoc doceas aut de Sociniani nominis ajjergine invidiammihi 
factas. SedhocqutrttursumiJlaitafehabeantM efl , cum 
Deusnobtsexfuafartetatemdederit Chrijtum , qui eapra/titit 
matamdefirivfi, idemque a nobis exigat fidem , eamqueexno- 
Jtrafartefrafiare vetit , fronuncietque fe eam tmfutaturum no- 
Msmtuftttsam: ^uidnam i/Iudfit 5 fides credcntisimputa- 
turipiiapeo in;uftitiam> Satifne etiam clare hoc dixi ? Sa- 
ttjne emfhatue? Vtinamnoncalamo& atramentohic utar fed 
tpfi Solts radto quo deterfis temis ocu[os ittos tttos ferJtrinJam 
Jemel tttfi nondum conglactarunt , videas Itquid} , quidnam it- 
lud{it,quodeagttur. Euigilatandem,mi fiater , expcreifcere 
excute ahum tllttm, qui te aiienis aclum fratudicijs ocfuptt fopo- 
rem. Exfende, qmd quaratur altas vetmmquam affenfurus vel 
^^umu 

rus. ^nernmmmcrambeninamfrofomstoties^ to- 
»«'™€™>*onttM^ 

Jm } clatm mperabo. Lucubrationes tuas adverfus Socinum,val- 

de vj- 



de videre hatteo* DtgMiemm eft inquem&tu, th , Oftimus 
quifque, cui id divinitus concejjum , quam accuratifiime fcru 
batis. Tametfi hatfenus iltemthi lettus non ejl, magifque ce- 
gnims, ex epiftolis tuis, quam ex propria infiefliones. Ksihfti- 
nui enim confultb ut bonaconfcientia pojfem declinare invidiam, 
quamtumihinonfemelfecifti. Valerevcrendevir , Dominc& 
fiatcr honorande a tuo qui te amat & dftimat Anno r 609, 




SIBRANDI LVB 

BERTI AD QJVINTAM 

EPISTOLAM PETRI BERTII 
RESPONSIO. 

SD. P. Quas tu dilc&e in Chrifto frater 3 . Quintilis dedifti, il* 
. las ego 1 o. Scptemb. acccpi. Hrec eft caufa , quare tam tardc 
refpondeam. Te illa in quibus a nobis diflentis , cx Socino haufifle 
credo, exittimo etiam me hoc fatis evidenter in prioribus meislit- 
teris oftendifTe. Quardam enim loca defcripfi ex Socino , cum qui- 
bus ifta congruunr, ut qui itta kget, fine errore judicare potiit,quod 
illo magittro ufus fis. . 

Quod periculi memini in poftremis meis literis, propterea ra- 
<tum eft , quod tu tale quid in tuis penultimis pofueras. Verba tua 
hcec funt . gwd ego fapphcy merittu fin^ ? Alioquin ego plane Jgna- 
rus fum iftarum rerum, quac iftic geruntur. 

Quid Lutherum moverit ut iilam fententiam ampkaeretur,non 
mihi necefle fuit dicere. Non cnim Luthcri authontate tuemur len- 
tentiam noftram. Et tamen oftendi caufam, quarc a monachah do- 
6rina defciuerit Lutherus, & hanc, quar vera ett, amplexus eft. 

Tu hic Lutheri fententiam dc fide juftificante, quam omnes ec- 
clefia: noftra: fequuntur, palam rejicis. Facit idem Harmnim , cum 
docet fidei aaum. hoc eft,credere imputari ad jufhtiam, idque pro- 

V ij prio 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



«44 

Pno fenfu, non metonymicg. Et tamen Harmmus un£ cumN. ju- 
rant , fe neminem nofle in toto BeJgio , qui in recepta dodrina ali- 
quidmutareveIit,quernadmodum ego in prima epiaola oftendi. 
An qui ipfum caput dodrins, quod eft de noftri cSram Deo jufti- 
ficatione convdlere conaturin rcccpta doftrina nihi! mutare cu- 
pit ? Qui hoc legunt poflunt expendere r quid illud fibi velit, quod 
de concordia cum omnibus ecclefijs ineunda tantopere jadtatis. 
Nam qui primarium dodrin^ noftrz caput con vellit , is neque cum 

£K r" 8 .?- ftan * co /f fsio ™> nequecumijsecdefijs, qusHel- 
ver cam Gal icam, & Belgicam confefsiones fequuntur, iieque cum 
ccclefijs Anghcanis, Scoticis (nam har omnes hac in re confentiunt) 
concord.am & paccm colere poteft. Dic igitur quarnam finr ilte ec- 
clefia. quarum amic.tiam tantopere expetiris ? vel cum quibus de- 

^^Kn^^^^ m colere? ^exanimitui 
™ C '.f non finc Samofatenica. ? Nam prster has nullus co> 
tus eft, qm hac m rc ldem vobifcum fentit. 

Intolerabile vifum eft quod fcribis,nullum Scriptu» locum aper- 
te irmnuare eam fentenriam, quam Lutherus amplexus eft. Protuli 
itaqucqu^damScriptu^te^onia. ex m d| P ^ ^tuU 

\$$^^r- ***** 

Dices te ha:c cadem nobifcum docere. Ore fc. & voce • re iofa 
doces conrrarium. Noli hic tumultuari , fed fedato animo rcminif- 

fiS q w r »^ m l epi r 0la fcripfifh ' : In ffifi«e«ffi univerfaJe^, 
ftda. Verbatua hxc funt. Trtterea cum mtverfilis afetlto pLtlkd 

ZfrTt^^V^ ab 'l Hnth ^trpLdtcaL ( Lfl s ) 
effictttr necefartopon, ptfttficattonetn pofitnfide , aLndoautdem J 
to/lttttromnujttfttficatto. Hinc fic colligo. 9 ^jwum 

rmverfalefathosfdeiefttotummfa 

repe/ttur. J 

hftificare eft univerfale pathos fidci. 

f rgomftijicare efttotumwfde, & extra fidem mnrepe- 
ntur. J * 

r "i iU r mai ° rem T ^ abis ' fatrcio - Minorem ipfe pofuifti. 
SSSS^ • -gareno^s-Sic 

guod 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



HS 

9uod eft totum infide , . & extrafidem non reperitur , ho c 

non tftm fiwgittM& obedientia Chrifti. 
jufttficare eft totum m fide ; & extra fidtm non reperitur. 
E '. iuftificare non cft in fianguine & obedienna Chrifitt. 

Huius majorem fat fcio, non negabis. Minor eft conclufio pra% 
cedentis Syllogifmi. Et conclufionem igitur hanc concedere de- 
bes. Sed fi iuftificare non eft in fanguine,neque m obedientia Chri- 
fti ma'i facit Paulus, cum nos eius fanguine juftificari , & eius obe. 
dientiajuftosconftitui aflerit. Concilia hzc mi frater. S« facere nc- 
quis ( cetto autem fcio te facere non potTe) tum fummo jure fcri- 
berc poiTum , te hxc ore quidem mecum arlkmare , re ipfa vero ea- 
demnegarc. Nififorteha-c duolocade exemplan quadamjullih- 
cationecumSocinoexplicarevelis. ' • 

Vide, Scriptura dicit ,fanguinem five obed.ent.am Chr.ft, e0e ifc 
lam rem,qui coram Deojuftificamur. Rom. 5- 9- H^T^ 
cmne. Rom. 5 .i<>. Vnm obedtentta juftt ^^.J^ J"™! 
iis fidem noftram efle illam rem, qua' coram Deo juft.ficamur. Aut 
igiturdicendumtibierit, Scripturamjuxta Socinum de exemplari 
iuftificatione intelligendam efle, cum dicit , nos eius fanguine jutti- 
ficari , & unius obedientia juttos conftitui. Aut efle duas res , hoc 
eft , duas diverfas juftitias , eafque integtas & perfeflas , unam in 
Chrifto,alteram in nobis inhsercntem,qu.bus coram Deo juitinca- 
mur. Expende hanc refponfionem diligenter,quod fi facies, pude- 
bit te tu*,qua in hac poltrema epiftola ufus es, pervicatia?. 

Quod dicis non paucos neque ignobiles Theologos hanc tuam 
fententiam fequi,adrnirationem adfert. Ego fanenon laoqwnaia 
fint illi non pauci , & non ignobilesTheologi. Nifi forte Abaitan* 
dus de quo eft apud Bernardum epift. 190. Et noftro ^*™f 
tus Lel us , & Fauftus Socini , Oltorodus & Eniedinus fint ilh non 
pauci i & non ignobiles Theoligi. Si hi non fnnt 
qui nam iili fint ut difcam «Uos cognofcere. K 
attulerit m.hi aliquid utilitatis & commodi.Quod fcubi ; nemintm 
oppugnaredoarinamiftam, oftendiste.nfcnptis <*<>^ 
ft?orum non admodum efle exercitatum. C ^^ a ^ 
iervetum &inepiftolisadLelium,Socinum. Vrfinus in Cateche- 
tkis afinannu? in ChriiHanifmo. Par*us palsim in commenta. 
-rijs fuis eam ex profeflb oppugnant. ^ § . — 



Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



l S 6 

Si rhetoricationes quas addis , ante 5 viginti quinque ar.nos leeif- 
km , potuiflent ill* me commovere , & fine dubio commoviuent. 
Nunc hxc dies aham vitam afFert, alios mores poftulat 

Demde quid amnet affedus & morbos animorum noftrorum 
fercat? ut ndcai * n <« ? An verd ut illos noftrimi- 

Dicis parum abfuifle quin meam cpiftolam confcinderes. Sed 
hoc tibi ipcr me licet. Poft quam enim ad tuas manus pervenerunt, 

judica ipfe , quid quis inde colhgere pofsit. Eqo certe tuas litcras 
^genrercuitodio, & dabo opt,am P , ne vel ^imapmiJtom 

Tandem ad rem accedis , & quzris quidnam illud fit : Fides cre- 
^ n W^«adjrtW tiam? Dehac reegiliteris ntepenuS- 
rn.s &oftendifidem,nhacpropofitionc non accipi proprie, fed 
firmalH! 9 mCt0n * micc - Tu idcm * veritatis vidus af- 

bas E hl e c m voSm!r 3rgUmenra tua »q"ibuscontendc 

rat ones S n^f r ° pofit,0nc P ro P r,a accipi debere. Addidi 
rationes,qubus probaui eam propri^accipi non pofle. Etfimul 

docuieamrelative^velnietonymiceaccipidebere. P 

Ad refponfiones meas nihii regcris : ad argumenta mea nil re- 
ipondes : & tamen mones imo p*ne infultans i.rges rne ut refpon- 
hh^hS f P» ma,n &I«nultimam meam cpiftolam , & pude- 

Dofitio^em P ^ Uam 7 UenIisiaaantI> * Hancpro- 
pol tionem. ttdescredenmtmmimturei (credentn <idiu(ltti<imJ m 
probat tota fchola Monachalis , quemadmodum SSrm?" 
num, Valentimanum, &alios videre potes. Eandem IZoblmst 
mofateniam omnes , qucmadmodum ex Socini libro de Ch ifto 
Servatore, & ex Oftorodi apologia conftat. Sed & andem ap! 
probamus. Dic nunc qusfo, an illam intcllkas fenfu MonachX 
an Socmiano ; an noliro; an vero peculiari t novo all ] tt 
Vnum ex h,s quatuor tibi dkendum eft. Quia non acquiefci me s 
refponfionibus, probationibufque, fatis ofSndw te vIS 
hac propomione non accipere fenfu noftro. Sed neque cum Mo- 
nachis fentis. In penultima enim epiftola tua rcjkis iilorum me- 
ma Verba tua hsc funt. 0r tffc ( Lutheri) copL** m eZZ. 
tem devoku nonfwi^ qtu dura thcfeosfme a nobts expomtur ? Et c,utd 

ffif 



i?7 

ft fuiffent deVofuU , cjuidcx to feftutumm fuiffct inccmmodt ? cnm ea nm 
minta Tontiftciorum meritAfubvertaL. , atqiw ea qtuvn tpfe ( Lutherus.) 
tonit i Deinde Monachi dicunt , fidem efle tantum initium juihtiac 
noftrae. Vos vero contenditis fidem efle perfedam legis juftitiam. 
RelinquiturimturtevelSocini (ententiam ample&i, vel ahamno- 
vam comminifci. Rogo te ut candide & perfpicue mentem tuam 
cxplices. TuxRhetoricationes, &plufquam puenlesja£tantia;at- 
que infultationes merentur ut in hunc modum te urgcam. 

Si modefte fententiam tuam explicuifles,ego hoc modo non age- 
rem Nunc cum ipfe hzrcas , & ex his falebns te explicare nequeas, 
perinde aeis ac fi me conftridum & convidum teneres. Hoc igttuc 
pauld crafous explicare debui , ut difceres, me non fine tatione icrw 

pfitfequa?fcripfi. , 

Progredior ulterius & dico hdem m hac propohtione 

jFidesimfutatur credenti ad iufiitiam 

poni per metonymiam pto obedientia five juftitia Chrifti. Et hoc 
inde probo, quod hoc ipfum , quo juftificamur nobis imputatur ad 
juftitiam. Sed obedientia five juftitia Chnfti eft lllud , quojuitin- 
camur. Ergo obedieutia fivc juftitia Chriiti imputatur nobis ad 
juftitiam. Major eft vera. Iuftificamur enim imputata juftitia. 
Roin. 4. 6. "Beattuhomo cui Dem tmputat jttBitiam fme optribw. Et 
comai. 1 1 . ut etiam iffis tmputetur jufiitia. Eft enim idem. 

Deus mihi imputat iuftitiam : Et 
Deusme iufttficat imfutata iuftitia* 

Hoc exiftimo te mihi non negatutum efle.Minorem docet Apo- 
ftolusRom. 5.9. JufitfcatieittAfangtiine. Etcomm.19. Vnnuobe- 
dientia jttfii conftttuentur multi. Neceflarid igitur fequitur obedien- 
tiam Chrifti efle illam juftitiam, quajufti^conftituimur; vel quod 
idemeft,quanobis imputata juftificamur. Deinde extra contro. 
verfiam pono nos aliena juftitia juftificari. Certe Apoftolus hoc 
clare docet Phil. 3 . 9. Vt mvemar in co.non habens meamjHjttttamJcd 
«tm^uaefiChnfiiperfidevu. Sedfides,quam ego habeo eft mea 
fides/mca,inquam,nonalicna. IacobU.18. Ofiendam ttbt ftdem 
weanu . Proinde fi fides mea eft illa juftitia , qu* mihi imputatur ad 
juftitiam , vel qua ego juftus conftituor : Paulus eam non exclude- 
K t. Excluditautemomnemjuftitiammeam. 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



15« 

Adha?c, juftitia, quajuftificamur non eft hypoftafts fperandorum* 
ncque elenchus non apparentium . Ftdes nofira eft hypoila/ts fteratt 
dorum, & elcnchm nonappaxcntium Hebr. 1 1. i. Ergo fides noftra 
non eft illa juftiria,qua coram Deo juftificamur. 

Pra?terea,juftitiaeftillud,adquodcordecreditur. Rom.io.io. 
fade creditur adjuftttianu. Fides non eft illud , ad quod corde cre- 
ditur : ncmoenim creditad fidem : fed quicunque credit, ille fide 
credit ad juftitiam : Ergo fides non eft juftitia. 

Deinde quod cft fidei, pcr fidem,& ex fide , id non eft ipfa fides. 
Iuftitia qua juftificamur eit fidci, pcr fidem , & ex fide. Ergo juftitia 
noneftipfafides. 

Locus Rom.j-. 19. Vnmcnimobedicntiajufticonftituenturmn\ti t 
idem evincit. Vnius enim illius obedientia citra controverfiam eft 
Ieiu Chnfti. Hxc igitur obedientia Iefu Chrifti nobis imputatur ad 
juftitiam. Aliena enim juftitia ali quem juftificari , nifi per imputa- 
rionemeftfimpliciterimpoflibile. Namutnon potesaiiena culpa 
damnari, nifi illa tibi imputetur : ita etiam non potes aliena jufticia 
juftificari, nifi illa tibi imputerur. 

Adhaec , fi fides eft illa juftitia , qua coram Deo juftificamur • & 
obedientia Chrifti eft illa juftitia, qua coram Deo juftificamur : tum 
jfuftificamur duabus juftitijs, ijfque perredis & diverfis, in diverfis 
& feparatis fubjedis inlmentibus , una in Chrifto , altera in nobis 
quod cft abfurdiflimum. Quin fi fides eft perfetfa legis juftiria:' 
tum ilh , qui fidem habent., habent perfcdam legis juftitiam. Sed 
3 U iP"n^ am le S» s i uftit 'am habent,illi funt pcrfede jufti.Qui per- 
fe£te julti funt , illis Chrifti obedientia non eit neceflaria , veTquod 
idemeft , fll» non eft ncceiTe , ut per Chrifti jultitiam juftificenrur. 
Venflima enun eft regula : Sanis non optts csl medtco. Qui jgitur fi- 
dem habent, illis non eft necefle , ut per Chnfti juftitiam jumficen- 
tur. Hac m re vobis prudentior eft Socinus quia cnim dicit, fidem 
cx Dei clemenria efle perfedam juftitiam noftram , concludit me- 
rit um five fatisfa&ionem Chrifti efle nobis inutilem ; imd rejicit il- 
lam ut inane commentum. E6 etiam vobis tandem deveniendum 
eft, fi vobis ipfis conftabitis,& non negabitis, quod ante ftatuiftis. 
_ Deinde Scriptura negat nos operibus noftris juftificari.Sed acVus 
ftdei mea: eft opus meum. Eadem Scriptuta docet juftificationem 
ex grana, non pofle confiftere, eum juftificatione ex operibus.Rora. 
11. 6. Iuftificatioigiiurex gratia, cum juftificatione ex aftu fidei 
me* confiftere non poteft. 

Deniquc 



Denique fidem effe inflrumentum tu ipfe confiteris. Verba tua 
hacfuntinprimacpiftola. Fida eft orgamnu. Verum cuius rei eft 
inftrumentum ? An non juftiriz accipiendae aut accept* ? Sed hdem 
effeinftrumcntum juftitiae accipienda vel acceptae, &effe fimul m- 
ftrumentatum (liceatmihiitacum logicis loqui) hoc tlt , efle h- 
mul inftrumentum accipiens juftitiam , & juftitiam lnftrumento ac- 
ceptam, cft fimpliciter impoffibile. Intrepide igitur pronuncio h- 
deminiftapropofitionenonaccipiproprie. m . 

Addimus fidem per metonymiam poni pro obedientia hveju- 
ftitiaChrifti, quam perfidem accipimus &applicamus nobis, vel 
quodidemeft. quaenobisper fidem imputatur. Cum igitur nobis 
fidesadjuftitiamimputaridicitur, tribuitunnftrumento quod eft 
juftiti* five obedientiat Chrifti . 

In fcholis dicunt Fidem in his propofitionibus 

Fidcs nobU imfutatur adiujlitiam, 

Homo wfiiflcaturfide, ejrc. 
accini corrclacive. Tu ipfehoc antepenultima epiftola affirmaiii. 
Verba iua hax funt. Ftdes tft.t mernum Chrtftt refftctt , atqne hocmodo 
verumeft ,d tfuod dtcttur: Ftdes rwn juftifcat per fe , fed correlattve, 
qu.ttenm wmtncm Chrtftnm appnhrndit, emfquejufttmnu. Sed res eo- 
dem redit. Sive enim dicas ,fidem pcr metonymiam pom pro obe- 
dicntia Chrifti,quam fide apprehendimus s five dicas fidem relanve 
accipi, profuocorrelativo, ad quod refpicit,idem dicis. Refpicit 
autem ad obedientiam Chrifti.Hac nos juftos conftitui docet Apo- 
frolus Rom. 5.19. Obedientia igitur Chrifti eft llla jufcitia, qua 
nos juftificamur. Hanc vero obedientiam quia fide accipimus, fic, 
ut vel fides pro obedientia Chrifti ponatur, vel fidei tribuatur,quod 
obedientiaeChrifticonvenit. 

Haec dodrina eft clara & perfpicua , &eft llla, quam hattenus 
profefli funt ccclefia: noftrat. Melanthon in locis de yocabulo h- 
dti-.EfrfemperhxcpropofitsoJtdefumHsjufti, correlattvetnulltgenda. 
Idem de argumcntis advcrfanorum , refponfione ad argumentum 
fecundum, & ad argumentum quartum. Calv.ad Galat. 3 . 0. yir 
ftdet mbwtur tantm honos ut vocetttr caufajufttm wftr* prtmo fctendum 
' efteffecauCamtnfirumentalem duntaxat*. Martyr ad Rom. pag. 878. 
Sed tlla (fide) jufttficart dictmur, qua ( puto legendum efle quia ) pro- 
m ff m aDetJchrtfttjufttttans, merttaaue per tpfam apprehtndmyCr 
JL W W,Bezaad Rom. 3.23. ^qut^xtftmciftdemejfe^ 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



W, V od m, , u j},f mt Clt „fi t dml „ x „ ;„[,„„,„,„„ cy .. . 
finumn^am^fnbudmK.. Hemning. adGal. J(ol , lo F dc, 
f igmmm > v»Mf tcncdm Jp£ vZ£ 5 in Cattchet 

mn cfico»firm,Mnoftm c U mleg t , m q He bom „. 1 f J , , „ * 
Jmrith. Chr,fi ir uJI,,a Mfro nobl ibidem quk/ * ^cfcl 

wfimam nobv a Deo impntatam acchimus ^ZZZaZ ^"ff^ 

communis ^eJL ^^^^^ eT^ * 

PnmJnr^ ? «* T* Cg ° P enuJtim <s meis Jitteris refpondi adtuaar 
gumenta,quibusconabarisprobare, fidemnon nni£i«1? 
pofiuonecorrelativ^accipi, Atque etiam ilTa oZ! Af" 
» ilta propofitione non pofTe ^o^^ ivt ^^ 
rhetoricaberispoft hac, prafert.Wnm ' f • , p * & fortaue non ir a 

1.5. £»w w ,. 2 Pet /*£ tf * '-joan.i.7. /wtfffw.Apoc. 

Rom.3 .25. 5W.L> ,<} ttfeSi t«%%£* f^M4*non. 
^ce^m^agnofccomma & c H^eaTnlo r^^- 2 '^' 

tum nu£c dico bSo^^ZS^t^^ 6 P °«' 7 ^ 
FuhmpHt** crtdmiZ^^^^- fl P r Of>ofitione, 
non credis , fcc ex omu^ZTJ^ ac ?P^ ebc «. si mihi 



l6l 

Ergofdeshhac fropofime^ Tides im^utaturcredemi^ 
iuCtiwm ; froprieaccipdebet. 
Et expcrieris re ipfa, te ex illis locis nihil colligere poffe, quo hoc 
tuum aSm probes. Quin ex his locis plane contrarium colhgi- 
S? N5SftF Lguine>ificamur & mudamur abmiquitatibus 
noftrL tum obedkntia Ghrifti eft noftra juftitia, illaque nps ; coram 
SCrVetwn fi obcdientia Chtifti eft noftra juftma, & 
nosi £ wrSSojuftificamur.tum fides noftra propne accepta 

Zn gab snosalitenuftificarifide, & ^to 
dientia Chrifti. Vclis igitur noHs , cogens fateri , fidem efle ahter 

fidei SedfiCverumeft, tum obcdientia Chrifti noneit illud, 
oer auod apud Deum Juiti conftituimur, quicquid contra dicas. 
&n^TpeK 

ftittTere hoceft,juftificareeftunivcrf^ 
juftiti* Chrifri. Sed hoc cfle nequit,fijuf ificare eftun "™fjf 
fidei. Efle enim unam & eandem rcm univerfale fatkos fidei noftrs, 
& juftitis Chrifti fimul, eft fimpliciter impoflibde. 

Hzc ieitur locorum coacerbatio te non juvat. Aut cnim necei 

fari6nbncga 

MiverUepXsfida. Aut dicendum tibi erit cum Socmo , Chr ftum 
nos no proprie/ed mctaphorice redcmiflc,eundemoue efle hhfmon 

ftenderit fe nobis in illo placatum cfle, & quod nobis pcr eund m 
finm voluntatem patefecerit.Nam quemadmodum modo dix ,Iu- 
SSale^ :j obedicntiam Chr^iHud, 
oerauod adu & propri^ jufticonftituimur,eitfimpl } clKrl ?f°™ 
l le^ Hic Rhodus, hic Salta. Si vis tua, 
tum nega quod prius fcripfifti , & fta curr i ccdefia S n vero um 
ecclefia non ftabis, fcd in errore perfcverabis , non debcs aigre terrc, 

fi t^t^^^ rcaius confidero , vidco tc 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



l6i 

exfmpme totmn dederit Chrislim , M prtfiterit , am iam defcripfi 
tiemc/uea nobts extgatftdem, eacjue e x noslra parte prtftari velitMonun- 
ctetquefeeamtibtmiHftniamimpntaturumeffe: Qmdnam tllud ftt Ftdes 
tmputatur credentiadmslntanu. Refp. totum hoTipfum libenter ad- 
miflutumeflc Socinum. Poteft cnim hunc fenfum habere: quod 
DeushanccondK.onemanobisrequirat,^ propter eam a nobis 
przftitam nosjuftificet , vel quod fidem a nobis przfcitam nobis ad 

i U ^no^ mpU 5 t ' Hanc f^"^^tentiam,cx prioribus colli- 
gcrcpoUum . Hasc emm funt tua verba. Si credideris m fdtum fU 
demtmmbabebttDemproomnt tuslttta. Hoc autem efle Lkhthjtin 
cgo ante oitcndi , & tu confeflus es. Vcrba tua hxc funt. Quan- 
quamttmpm altquandofitertt, cum de iusltftcattone alttcr docerctHrf^am 

deTerZ ctT', * vulgatam fententiam 

deferem? Qttdut tsl.m conctperet ? cjuam tamen nuL ScrLr* tocns 

ZZto , fS^VPfc* ^gradtbUincre. 
mentu? Quopondererattonunu? frr tpfm c^tattoftes tneam partem 

VonuL^ 5 ^ e °fT mtmm Mtt mC ° mm0dt ? C™ eaJ mtnns 
qutdem tnfkme Soctnt nomen nondum aitditum fut. Vt fatis mirari non 
poflim, quare hac ep.ftola tam follicite ftudeas mihi p fuX" dS 

nonmihi. Satisenim clare^ideoexe pi ftola tua, cuius vkulaara- 
vens. Hzcegoadtuasrefponderedebui. Quam tibi propono cft 
ttflT fT^ ' h3nC fe 5 UUnrur doaorcsi^ftri. InLTgc ac! 
& eXt r !da f x L fundamen »s Prophetarum & Apo- 

bem vc^rc m ^^ a,Um r ^ b ? , 1 . doocre - Si hanc vocab * «m- 
MffimS^ rcredcbes.illud convidum non inme 
jau led m Iefum Chnftum, qui nobis hanc dofirinam tradidit 
Si i quid refpondere Jibct, tum rem ipfam uree, quantum potes 

^^T^r^f * fton - c h-~a P m°nc; 
qje te neque me digna? funt. Define ctiam terqiverfari amolius 
Quidenunattmetiilafcribere, quz tufcribis, ffl St 
fenium cum eccJefljWtris ? C& funt harumWu, *perft eriam 

Inhoc & m m capite a veftra doBrim diffemimm ; in c*- 
tenscor/fentimm. 

Nam (3 hoc ficeres, tollaentur multx fufpiciones,& facilior eflet 

Ipes 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



i<?3 

fpes reconciliatioms. Sed de hac re vos videritis. Deus nos omnes 
ducatin viam pacis & concorcfe , fediftius concordia?, quseft in 
Iefu Chrifto. Vaie. Fran. anno 1609. 2o.Septembris. 

SEPTIMA E P I 

STOLA SIB^ANDI L V B- 

BERTI AD PETllVM 
B E R T I V M. 

MVlti fratres qui ex Hollandia & Zelandia ad me fcribunt , ut 
t,uas literas , & meas ad illas refponfiones fibi legendas dare 
velim. Ego hoc vero conftanter recufavi hadtcnus. Qtjia tamen il- 
lorum preces non omnino rejicere pofilim : ftatui mediam viam fe- 
qui, & iationes ex tuis epiftolis peritas , & meas ad illas reiponfio- 
nes cum illis communicabo. Sed hic ambigo : an nudas rationes, 
an illas tuis verbis veititas proponere fatius fit. Iuva hic me tuo 
confilio. Ego in hoc pofterius magis inclino, nifitibi aliud videa- 
tur. Si vis ut tuum nomen apponam, fignifica id mihi. Sin verd 
mavis ut illud celem , fac me de tua voluntate certiorem. Si nihil 
refpondes,utararbitriomeo. Vale. Frm.k n n o 1 6op. 12.De- 
cembris. 



RESPONSIO PE 

TRI BERTII AD SEP- 

TIMAM EPISTOLAM SI- 
BRANDI LVBBERTI. 

O Etji omnino confilium tuum non probcm , viieaturque mihi 
. illaudata illaFratrum quorundam curiofitas , qui etiam alie- 
narum iiterarum adamicu/n fcriptatum argumentujcirecupunt: 

X iij Tamen 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 



i<$4 

Tamen cum te qttoque videam et> propendere,ut aliquidin vu! € m 
eddt, age tandemjat quod vts. Sedede omnino hiflorice hoie/l 
tpjas ti/as, qu* tnter nos ultro citroque miffe fint, litterm pL 
mtffatotttts dijputationts qutftione , iudicto tuo de theftbmmets 
FaBt tnfuper cum hic effes narratione , mea qutrimonia, ejr dif 
Jertattone alufque dcinceps ordine epijlolis, ne hac quidem ipfa 
quam vtdes & legis excepta.Htc, inquam, omnia abs te bon/fae 
vulgart,quandottavis, voh.Iudicium eritpenes Jratres lecluros 
^amquodego ttbi hoc tribuamjit mcam fcntentiam tuis verbis 
aut ettam metsiudtcio tuo exccrptis & diJpofiis,proponas, erras'. 
Nttnquam hocfactam. %emo verba mea & intcriore animi -on 
ceptttm meltm intelltgit qttam ego, qutfcripft. & ertmt intcreos 
qutlegent, multt, qutfactk iudtcabunt, quld dtftent *ra lupinis. 
.tgoremomnemposJea adhuc accttratim expendi, & vid/or ex- 
P^vf.^odf^ 

tuumfcrtbts dethcftbus meis, exemplar habere volueris faxo 
habeas.Vale in Bomino Propridie Calen. Ianuar. Anni i 61 o. 
quem tmfwaum tffeltccm precamur ex animo. 




F I N I S. 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006 




Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. 

Pflt 2006