Skip to main content

Full text of "Nederlandsch-Indisch plakaatboek, 1602-1811"

See other formats 


This  is  a  digital  copy  of  a  book  that  was  preserved  for  generations  on  library  shelves  bef  ore  it  was  carefully  scanned  by  Google  as  part  of  a  project 
to  make  the  world's  books  discoverable  online. 

It  has  survived  long  enough  for  the  copyright  to  expire  and  the  book  to  enter  the  public  domain.  A  public  domain  book  is  one  that  was  never  subject 
to  copyright  or  whose  legal  copyright  term  has  expired.  Whether  a  book  is  in  the  public  domain  may  vary  country  to  country.  Public  domain  books 
are  our  gateways  to  the  past,  representing  a  wealth  of  history,  culture  and  knowledge  that 's  often  difficult  to  discover. 

Marks,  notations  and  other  marginalia  present  in  the  original  volume  will  appear  in  this  file  -  a  reminder  of  this  book's  long  journey  from  the 
publisher  to  a  library  and  finally  to  you. 

Usage  guidelines 

Google  is  proud  to  partner  with  libraries  to  digitize  public  domain  materials  and  make  them  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  the 
public  and  we  are  merely  their  custodians.  Nevertheless,  this  work  is  expensive,  so  in  order  to  keep  providing  this  resource,  we  have  taken  steps  to 
prevent  abuse  by  commercial  parties,  including  placing  technical  restrictions  on  automated  querying. 

We  also  ask  that  you: 

+  Make  non-commercial  use  of  the  files  We  designed  Google  Book  Search  for  use  by  individuals,  and  we  request  that  you  use  these  files  for 
personal,  non-commercial  purposes. 

+  Refrainfrom  automated  querying  Do  not  send  automated  queries  of  any  sort  to  Google's  system:  If  you  are  conducting  research  on  machine 
translation,  optical  character  recognition  or  other  areas  where  access  to  a  large  amount  of  text  is  helpful,  please  contact  us.  We  encourage  the 
use  of  public  domain  materials  for  these  purposes  and  may  be  able  to  help. 

+  Maintain  attribution  The  Google  "watermark"  you  see  on  each  file  is  essential  for  informing  people  about  this  project  and  helping  them  find 
additional  materials  through  Google  Book  Search.  Please  do  not  remove  it. 

+  Keep  it  legal  Whatever  your  use,  remember  that  you  are  responsible  for  ensuring  that  what  you  are  doing  is  legal.  Do  not  assume  that  just 
because  we  believe  a  book  is  in  the  public  domain  for  users  in  the  United  States,  that  the  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 
countries.  Whether  a  book  is  still  in  copyright  varies  from  country  to  country,  and  we  can't  offer  guidance  on  whether  any  specific  use  of 
any  specific  book  is  allowed.  Please  do  not  assume  that  a  book's  appearance  in  Google  Book  Search  means  it  can  be  used  in  any  manner 
any  where  in  the  world.  Copyright  infringement  liability  can  be  quite  severe. 

About  Google  Book  Search 

Google's  mission  is  to  organize  the  world's  Information  and  to  make  it  universally  accessible  and  useful.  Google  Book  Search  helps  readers 
discover  the  world's  books  while  helping  authors  and  publishers  reach  new  audiences.  You  can  search  through  the  full  text  of  this  book  on  the  web 


at|http  :  //books  .  google  .  com/ 


Over  dit  boek 

Dit  is  een  digitale  kopie  van  een  boek  dat  al  generaties  lang  op  bibliotheekplanken  heeft  gestaan,  maar  nu  zorgvuldig  is  gescand  door  Google.  Dat 
doen  we  omdat  we  alle  boeken  ter  wereld  online  beschikbaar  willen  maken. 

Dit  boek  is  zo  oud  dat  het  auteursrecht  erop  is  verlopen,  zodat  het  boek  nu  deel  uitmaakt  van  het  publieke  domein.  Een  boek  dat  tot  het  publieke 
domein  behoort,  is  een  boek  dat  nooit  onder  het  auteursrecht  is  gevallen,  of  waarvan  de  wettelijke  auteur srechttermijn  is  verlopen.  Het  kan  per  land 
verschillen  of  een  boek  tot  het  publieke  domein  behoort.  Boeken  in  het  publieke  domein  zijn  een  stem  uit  het  verleden.  Ze  vormen  een  bron  van 
geschiedenis,  cultuur  en  kennis  die  anders  moeilijk  te  verkrijgen  zou  zijn. 

Aantekeningen,  opmerkingen  en  andere  kanttekeningen  die  in  het  origineel  stonden,  worden  weergegeven  in  dit  bestand,  als  herinnering  aan  de 
lange  reis  die  het  boek  heeft  gemaakt  van  uitgever  naar  bibliotheek,  en  uiteindelijk  naar  u. 

Richtlijnen  voor  gebruik 

Google  werkt  samen  met  bibliotheken  om  materiaal  uit  het  publieke  domein  te  digitaliseren,  zodat  het  voor  iedereen  beschikbaar  wordt.  Boeken 
uit  het  publieke  domein  behoren  toe  aan  het  publiek;  wij  bewaren  ze  alleen.  Dit  is  echter  een  kostbaar  proces.  Om  deze  dienst  te  kunnen  blijven 
leveren,  hebben  we  maatregelen  genomen  om  misbruik  door  commerciële  partijen  te  voorkomen,  zoals  het  plaatsen  van  technische  beperkingen  op 
automatisch  zoeken. 

Verder  vragen  we  u  het  volgende: 

+  Gebruik  de  bestanden  alleen  voor  niet-commerciële  doeleinden  We  hebben  Zoeken  naar  boeken  met  Google  ontworpen  voor  gebruik  door 
individuen.  We  vragen  u  deze  bestanden  alleen  te  gebruiken  voor  persoonlijke  en  niet-commerciële  doeleinden. 

+  Voer  geen  geautomatiseerde  zoekopdrachten  uit  Stuur  geen  geautomatiseerde  zoekopdrachten  naar  het  systeem  van  Google.  Als  u  onderzoek 
doet  naar  computervertalingen,  optische  tekenherkenning  of  andere  wetenschapsgebieden  waarbij  u  toegang  nodig  heeft  tot  grote  hoeveelhe- 
den tekst,  kunt  u  contact  met  ons  opnemen.  We  raden  u  aan  hiervoor  materiaal  uit  het  publieke  domein  te  gebruiken,  en  kunnen  u  misschien 
hiermee  van  dienst  zijn. 

+  Laat  de  eigendomsverklaring  staan  Het  "watermerk"  van  Google  dat  u  onder  aan  elk  bestand  ziet,  dient  om  mensen  informatie  over  het 
project  te  geven,  en  ze  te  helpen  extra  materiaal  te  vinden  met  Zoeken  naar  boeken  met  Google.  Verwijder  dit  watermerk  niet. 

+  Houd  u  aan  de  wet  Wat  u  ook  doet,  houd  er  rekening  mee  dat  u  er  zelf  verantwoordelijk  voor  bent  dat  alles  wat  u  doet  legaal  is.  U  kunt  er 
niet  van  uitgaan  dat  wanneer  een  werk  beschikbaar  lijkt  te  zijn  voor  het  publieke  domein  in  de  Verenigde  Staten,  het  ook  publiek  domein  is 
voor  gebruikers  in  andere  landen.  Of  er  nog  auteursrecht  op  een  boek  rust,  verschilt  per  land.  We  kunnen  u  niet  vertellen  wat  u  in  uw  geval 
met  een  bepaald  boek  mag  doen.  Neem  niet  zomaar  aan  dat  u  een  boek  overal  ter  wereld  op  allerlei  manieren  kunt  gebruiken,  wanneer  het 
eenmaal  in  Zoeken  naar  boeken  met  Google  staat.  De  wettelijke  aansprakelijkheid  voor  auteursrechten  is  behoorlijk  streng. 

Informatie  over  Zoeken  naar  boeken  met  Google 

Het  doel  van  Google  is  om  alle  informatie  wereldwijd  toegankelijk  en  bruikbaar  te  maken.  Zoeken  naar  boeken  met  Google  helpt  lezers  boeken  uit 
allerlei  landen  te  ontdekken,  en  helpt  auteurs  en  uitgevers  om  een  nieuw  leespubliek  te  bereiken.  U  kunt  de  volledige  tekst  van  dit  boek  doorzoeken 


op  het  web  via  http:  //books  .google  .  com 


.  ^ 


Digitized  by  VjOOQIC 


*    pigitized  by  VjOOQ IC 


Digitized  by  VjOOQIC 


Digitized  by  VjOOQIC 


Digitized  by  VjOOQIC 


NEDERLANDSCH-INDISCH 

PLAKAATBOEK, 

1602—1811, 

DOOR 

Mr.    J.    A.    VAN    DER    CHIJS. 

TWAALFDE    DEEL. 


Uitgegeven   door   het    Bataviaasch  Genootschap  van  Kunsten 
en    Wetenschappen    nnet  medewerking  van  de 
Nederlandsch-lndische    Regering. 


BATAVIA 

sHAGE 

LANDSDRUKKERIJ. 

181 

34. 

M.  NIJHOFF 

Digitized  by  VjOOQIC 


THE  NEW  YORK 

PUBLIC  UBKARY 

399140 

T  uL::.-.    f  r.L    .UATION8. 

R  1'.  U 


Digitized  by  VjOOQIC 


1795. 


3  Januarij.  Jaarltjksche  eed  van  trouwe  en  eerlijke  be- 
Itandeling,  af  Ie  leggen  door  de  Opper-kooplieden  van 
het  kasteel  Batavia^  door  den  Majoor  van  de  artillerie, 
den  Fabriek  en  den  Baas  van  Onrust, 

In  overweging  genomen  zynde  de  noolzakelykheid,  dat: 

door  de  opper-kooplieden  des  casteels, 
»      »    major  van  de  arthillery, 
»      >    fabriek» 

9  »  baas  van  Onrust  en  in  het  generaal  door  alle  ad- 
minislrateurs  eeden  vajr ;  ;trotiwe  en  enj^^  beiiandelinge 
worden  gedaan,  zo  is  goedgeyonilen  de  fjobge  regeering  van 
Indie  aan  te  schryven  voor  alje]d%  hmijondens  formulieren 
van  eeden  te  ontwerpen  en  de:e«>(|eii,  daarl/y  beraamt,  in  haare 
banden  te  laaten  aDeggen  om- V4)lrvolgen^  jaarlyks,  zo  als  eerst- 
daags omtrent  den  commandeur  en  meer  andere  gevolg  slaat 
te  neemen,  in  een  der  eerste  vergaderingen  in  Raade  van  Indiê 
op  nieuw  aan  een  iegelyk  voorgehouden  en  zulks  aangemerkt 
te  worden,  als  of  de  eeden  telkens  op  nieuw  waaren  gedaan. 

Zie  ook  9  Februari)  1795. 

8  Januarij.  Last  op  de  builen-kantoren  verstrekkingen 
aan  Chineesche  en  inlandsche  zeevarenden  bij  factuur 
Batavia  aan  te  rekenen. 

8  Januarij.     Voorschrift  nopens  eischen. 

Is  verslaan  alle  administrateurs,  welke  jaarlyks  verpligt  zyn 

rLAKAAT-BOU    DEEL   SU.  1 

Digitized  by  VjOOQIC 


i  1706.  W.  A.  ALtlNÖ. 

opgave  te  doen  van  hel  benodigde  uit  Nederland,  ten  ernstigste 

te  gelasten  om  voorlaan  nauwkeurig  by  de  eisclien  in  aparte 

colommen  bekend  te  slellen: 

1®  hetgeen  in  de  twee  voorgaande  jaren  is  gepetitioneerd  en 
het  welk  door  den  eersten  opper-koopman  des  kasteels  in 
tyds  zal  moeten  worden  opgegeeven; 

2®  wat  jaarlyks  in  de  vyf  laatste  jaren,  door  den  anderen  ge- 
slagen, verzonden,  verstrekt  en  verkogt  is; 

3^  den  verthier  in  bet  jongste  boekjaar,  zo  by  verstrekking, 
verzending,  als  verkoop; 

4®  hoeveel  van  een  ieder  articul  onder  ultimo  Augustus  in 
waare  wezen  per  restant  bevonden  word;  en 

5^  wat  van  bet  een  en  ander,  na  een  ryp  overleg  van  alle 
bet  vorenstaande,  na  verloop  van  twee  jaaren  zalbenodigt 
weezen  voor  de  vertliier  en  verzending,  zonder  op  den 
verkoop  reguard  te  slaan,  om  by  den  nieuwen  eisch  te 
worden  gepetitioneerd; 

op  poene,  dal  de  schade,  die  aan  de  Compagnie  door 
onnodige  restanten  .o(  ^eti  g^ekkige  voorraad  zal  worden 
veroorzaakt;:  ia3nfok'en\w£a*deh-^<i?rgo^  door  den  geenen, 
die  bevonden  zal  worden:  dezelve  met  bet  niet  obedieeren 
aan  dit  voorschrift ! e:  iiSJlién'gecauseert, 


9   Januarij.     Voórscliriffén'  fwpens     r>het   emplooi   van 
j>praauwen  voor  de  Compagnie'*. 

Geproduceerd  zynde  een  geformeerd  plan  nopens  het  employ 
van    prauwen  voor  de  Compagnie  ter  voorkooming  der  dieve- 
ryen  en  fraudes,  die  sedert  eenige  lyd  op  dezelve  by  het  trans- 
port  van  goeileren  uil  verscheiden  administraliên  naar  lK)ord» 
zoo  van  Comp%  als  ingehuurde  scheepen  en  mindere  vaartuigen, 
hebben  plaats  gevonden,  zo  is  verslaan: 
1®   alle  administrateurs  in  hel  generaal  responsabel  te  houden 
voor  de  uit  hunne  administraliên  in  de  prauwen  afgescheept 
wordende  goederen,  lot  zoo  lange  die  goederen  aan  boord 
der  scheepen  of  vaartuigen  zullen  zyn  ontfangen; 

Digitized  by  VjOOQIC 


1795.   W.  A.  ALTINQ.  5 

2®  ten  dien  einde,  boven  het  oi*dinaire  gelal  mandadhoors,  nog 
ten  kosten  van  de  Compagnie  toe  te  voegen :  aan  de  West- 
zydsche  negotie-pakhuizen,  zoomoede  aan  die  aan  en  bezy- 
den  de  Waterpoort  en  op  de  eilanden  Onrust  en  de  Kuiper" 
ieder  twee  mandadhoors;  voorts  aan  het  graan-,  yzer-  en 
provisie-magazyn  ieder  een  mandadhoor;  onder  dezen  ver- 
stande noglhans,  dat  zulks  ten  opzigle  van  de  pakhuizen 
op  Onrust  en  de  Kuiper  zal  cesseeren,  zodra  de  thans  al- 
hier op  geslagene  koopmanschappen  naar  elders  verzonden 
or  weder  naar  de  gemelde  eilanden  zullen  zyn  getrans- 
porteerd ; 

5®  voor  elk  dier  mandadhoors  te  valideeren 's  maandsrd' 6  V^; 

4°  hel  hoofd  van  de  praauwvoerders  zoowel  als  de  admini- 
strateurs in  het  generaal  te  verpligten  om  degeenen,  die 
hunnen twegen  op  de  praauwen  worden  geplaatst,  behoorlyk 
te  informeren,  dat  geen  belaaden  praauwen  des  nachts, 
nog  aan  het  jaag|>ad.  nog  aan  scheepsboord  zullen  mogen 
blyven  overleggen,  maar  in  geval  van  ongunstig  weeder 
of  contrarie-wind  terstond  met  hunne  ladingen  zullen  moeten 
terug  keeren  naar  de  administratiên,  waaruit  de  inscheep 
is  geschied,  ten  einde  daar  door,  zooveel  mogelyk,  alle  dieve- 
ryen  en  slinksche  oogmerken  te  prevenieoren ; 

5®  tot  een  permanente  ordre  te  statueeren,  dat  de  gezachheb- 
bende  officieren  op  de  scheepen  en  mindere  vaartuigen 
voortaan  verpligt  zullen  zyn  by  den  overneem  van  eenige 
goederen  te  tekenen  aan  den  voel  van  het  geleide-briefje 
voor  den  goeden  anlfangst^  ten  einde  daarna  door  den  geenen, 
aan  dewelke  het  toezigt  van  wegens  de  administrateurs 
zal  zyn  toevertrouwd,  weder  overhandigd  te  worden  ter 
afgave  vervolgens  aan  de  administrateurs  van  die  adminislra* 
tien,  waaruit  den  afscheep  isgeschied,  ten  bewyze,  dal  alles 
^hoorlyk  en  wel  geconditioneerd  aan  boord  is  ontfangen;  en 

6®  de  scheepS'Overheeden  by  ontdekking  van  eenige  fraudes 
of  slegte  conditie  van  hetgeen  hen  zal  worden  toegezonden 
te  vei'pligten  de  praauwen,  zonder  iels  daaruit  te  mogen 
ontlossen,  terstond  terug  te  zenden  aan  die  administratiën, 

Digitized  by  VjOOQIC 


4  1796.  W.  A.  ALTINQ. 

waaruit  zodanige  goederen  zyn  ingeladen,  mits  daarby  voe- 
gende een  briefje,  len  bewyze,  waarin  de  fraude  of  bet  defect 
bestaat,  ten  einde  daardoor  te  focielder  te  ontdekken,  wie 
zig  aan  bet  feit  beeft  scbuldig  gemaakt. 
Zie  ook  22  Julij  1803. 

9  Januarij.  Bepalingen  nopens  hel  inbranden*'  van  ge- 
permitteerde  kisten^  enz. 

Binnen  gebragt  zynde  een  remonstrantie  van  den  eersten 
administrateur  in  de  zuiker-pakbuizen,  van  Naerssen,  vervat- 
tende zyne  bezwaarnissen  omtrent  de  thans  plaats  bebbende 
wyze  in  bet  branden  der  gepermitteerde  kisten  en  andere 
bagage,  zoo  van  de  scbeeps  hoge  en  mindere  officieren,  als  van 
die  der  passagiers  van  de  retour-scheepen,  mitsgaders  eenige 
voorstellen  om  daarin  eene  geschikte  verandering  te  weeg  te 
brengen,  zo  is  verstaan: 

1®  de  jongst  benoemde  gecommitteerde  branders  te  laaten 
fungeeren  geduurende  een  rond  jaar  om  alle  brandingen 
ten  bunnen  overstaan  te  laten  geschieden  en  dit  voortaan 
in  zelver  voegen  te  laaten  geschieden  jaarlyks; 
2^  alle  te  branden  goederen  ten  dien  einde  Ie  laaten  ontfangen 
in  Comp'  recognitie  pakhuis,  zonder  onderscheid  of  dezelve 
toebebooren  aan  repalrieerende,  dan  wel  in  bet  land 
varende;  en 
3®  telkens  vyf  dagen  voor  de  monstering  van  de  te  vertrekken 
staande  scheepen,  betzy  naar  Nederland,  dan  wel  na  de 
buiten  comptoiren,  de  gemeente  by  billetten  te  adverteeren 
den  preciesen  dag,  wanneer  de  branding  zal  geschieden  en 
wanneer  de  goederen  ton  dien  einde  zullen  worden  aan- 
genomen. 

10  Januarij.  Maatregden  ter  voorkoming  van  ongere- 
geldheden^ voortspruitende  uit  ontijdige  monstering  van 
Compagnie*s  schepen. 

Is  goedgevonden  tol  een  permanente  order  te  statueeren: 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1706     W.  A.   ALTINQ.  5 

1*  dat  de  commandeur  en  opper-equipagiemeester  zal  ge- 
houden zyn  aan  den  heer  Gouvernear  Generaal  kennisse 
Ie  geeven,  wanneer  schip  of  scheepen,  buiten  onvoorziene 
.    toevallen,  vyf  dagen  daarna  gemonslert  konnen   worden ; 

i^  dat  van  de  voorschrceven  bepaling  door  of  ter  order  van 
den  beer  Gouverneur  Genera*-)!,  zo  ras  doenlyk,  zal  worden 
kennisse  gegeeven  aan  de  lioofden  der  schryf-comptoiren, 
mei  lasl  om  te  zorgen,  dat  de  papieren  op  de  bepaalde 
tyd  in  gereetheid  zyn; 

5^  dat  na  het  bepalen  der  vyf  dagen  geen  na-projecten  dan 
by  extra  ordinaire  gevallen  zullen  mogen  worden  ver- 
leenl  en,  zo  zulks  al  mogte  gebeuren,  die  egter  van  dien 
aart  zullen  moeten  zyn,  dat  daardoor  de  depêche  van 
schip  of  scheepen  en  het  vervaardigen  der  papieren  niet 
vertraagt  worden,  tenzy  alleen  op  speciaale  last  van  de 
hooge  regeering; 

4*  dat  de  commandeur  en  opper-equipagiemeester  zal  moeten 
zorgen,  dat  voor  den  dag,  dat  de  voorschrceven  vyf  dagen 
bepaalt  worden,  zowel  de  carguasoenen,  als  de  vic- 
tualie en  scheeps-benodigtheeden  overeenkomstig  de  aan 
hem  afgelangde  projecten  zyn  ingeladen,  alvorens  hy  aan 

.  den  heer  Gouverneur  Generaal  kennisse  geeft,  dat  schip 
of  scheepen  gereet  zyn  om  gemonstert  te  konnen  worden, 
ten  einde  een  ieder,  van  wiens  departement  het  ook  mag  zyn, 
daardoor  in  staat  te  stellen  de  papieren  binnen  de  gemelde 
vyf  dagen  behoorlyk  te  konnen  vervaardigen  en  expedieeren  > 

5^  dat  de  commandeur  en  opper-equipagiemeester  gehouden 
zal  zp  te  zorgen,  dat  de  geëffende  monsterrollen  dezelfde 
dag,  op  dewelke  hy  aan  den  heer  Gouverneur  Generaal 
kennisse  geeft,  dat  schip  of  scheepen  gereet  zyn  om  ge- 
monstert  te  worden,  aan  het  opperhoofd  van  het  generaal 
soldy-comptoir  worden  bezorgt  of  aan  den  geene,  die  in 
zyn  plaats  dat  ambt  waarneemt,  en  op  die  geëffende 
monster-rollen  agier  ieders  naam  distincl  bekent  te  stellen, 
roet  welk  schip  hy  in  het  land  gekomen  en  van  welke 
bodem  by  op  het  geftffende  schip  geplaatst  is; 

Digitized  by  VjOOQ IC 


o  1786.   W  .A.  ALTINQ. 

6^  dat,  om  de  effening  te  faciliteeren,  de  capitains  of  gezag- 
hebbers der  scheepen  gehouden  en  verpiigt  zullen  zyn 
de  aan  boord  zynde  monster-rollen  dageiyks  effen  te 
houden,  sub  poene,  dat  de  geene,  die  bevonden  word 
daarin  nablig  te  zyn  geweest,  zal  vervallen  in  een  boete 
van  een  maand  gagie  telkens  of  zodanige  andere  poena- 
liteit,  als  de  hooge  regeering  zal  vinden  te  behooren; 

7®  dat  de  commandeur  en  opper-equipagiemeester  zal  ver- 
piigt zyn  den  visitateur  van  de  rheede  te  laaten  aanzeggen, 
wanneer  schip  of  scheepen  geéffent  zullen  worden,  om 
in  tyds  Ie  konnen  zorgen,  dat  voor  de  effening  het  lie- 
paalt  getal  opper-,  onder-  en  derde  chirurgyns  zig  aan 
boord  bevind,  en  wyders  by  de  effening  te  onderzoeken, 
of  met  genoegzaame  gerustheid  met  de  daarop  geplaatste 
manschappen  de  reise  kan  worden  ondernomen,  waarvan 
hy  schriftelyk  rapport,  door  den  scheeps  opper-chirurgyn 
meede  ondertekent,  zal  moeten  doen  aan  den  heer  Gou- 
verneur Generaal,  te  gelyk  wanneer  hy  kennisse  geeft, 
dat  schip  of  scheepen  na  verloop  van  vyf  dagen  konnen 
monsteren,  opdat  by  eenige  difCculteiten  daar  omtrend 
door  den  heer  Gouverneur  Generaal  zodanige  orders 
konnen  worden  gestelt,  als  tyd  en  toedragt  van  zaaken 
zullen  vereisschen; 

8^  dat  de  capitains  en  gezagvoerders,  zowel  van  Gom|)agnies, 
als  ingehuurde  scheepen,  zig  twee  dagen  voor  de  be- 
paalde dag  van  de  monstering  op  het  negotie-comptoir 
zullen  moeten  vervoegen,  ten  einde  aldaar  met  den  factuur- 
en  den  extract-factuurhouder  accuraat  te  confronteeren  de 
door  hun  gehouden  annotatiên  met  het  cognossemeni- 
faclttur  en  de  onkost-reekeningen,  daarvan  onmiddelyk 
kennisse  te  geeven  aan  den  tweeden  opper-koopman  van 
het  casteel,  die  dan  zodanige  schikking  zal  moeten  maken, 
als  een  spoedige  executie  zal  vereisschen,  en  dat  de  over- 
heeden,  die  verzuimen  tot  de  voorschreeven  confrontatie 
ter  behoorlyker  tyd  te  compareeren,  aansprekelyk  ge- 
houden  zullen   moeten   worden   voor  alle  differenten  en 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1795.   W.  A.  ALTINQ.  7 

iiadeelen,   die   naderhand   ontdekt   of  ten   laste   van  de 
Compagnie  gebragt  zouden  mogen  worden; 
9®  dal  een  ieder  zonder  onderscheid  by  de  luonstering  pre- 
sent zal    moeten  zyn  en  de  overheeden  verantwoordelyk 
zullen  weesen  voor  dezulken,  die  agier  blyven; 
10*  dat   na    de   monstering   niemand   van   boord  zal  mogen 
gaan,  tenzy  in  gevallen  van  de  uitlerste  noodzakelykbeid 
met  permissie  van  den  commandeerenden  officier,  en  dat, 
gelyk   reets   is   bepaalt  by  bet  billet  van  den    ^g^^||^ 
1794,   na   de  monstering  niemand  aan  boord  zal  mogen 
komen  buiten  schriftelyke  permissie ; 
11®  dat   na   de   monstering   der   scheepen  dagelyks  aan  den 
beer    commissaris    over   de   equipagie-werf  rapport   zal 
moeten   worden   gedaan,    of  permissiên  tot  het  aan  den 
wal  komen  zyn  verleent,  als  ook  aan  wien  en  om  welke 
reedenen,  ten  einde  te  prevenieeren,  dal  van  de  bepaalde 
gevallen    van   uitterste   noodzakelykbeid   geen   misbruik 
worde  gemaakt; 
12*  dat  de   scheeps  overheeden  gehouden  en  verpligt  zullen 
zyn,  direct   na   de   monstering,   het  anker  te  ligten  en 
van   de  rheede   te   vertrekken  tot  buiten  de  mantel,  al- 
waar het  hun  zal  vrystaan  voor  die  enkelde  dag,  maar 
langer   niet,  te  blyven  leggen  om  naar  de  soldy-papieren 
te  wagten,   die  hen   zo  spoedig  mogelyk  bezorgt  zullen 
moeten  worden. 
Wyders  in  bedenking  gegeeven  zynde,  hoezeer  het  mogelyk 
is,  dat  er  gevallen  konnen  gebeuren,  in  dewelke  bet  nodig  is, 
dat   de   opper-   ot   onder-equipagicmeester,   dan    wel    iemand 
hunnentweegen,   zig   na   de  monstering  naar  boord  moet  be- 
geeven ;  dat  de  noodzakelykbeid  daar  zynde,  als  een  natuurlyk 
gevolg    moet    worden  onderstelt,   dat   dezelve   een   spoedige 
voorzieninge  vereischt;  dat  in  zulk  een  geval  het  vragen  van 
permissie  daartoe  van  den  heer  Gouverneur  Generaal  inconve- 
nienten  zal  veroorzaaken ;  en  dat  het  dierhalven  nuttig  zoude 
konnen   zyn    in   het   billet  van  den  9^  September  1794  die 
verandering  te  maaken,  dat  in  zodanige  gfei;a//eiivannoodzake- 


Digitized  by 


Google 


8  1795.   W.  A.  ALTINQ. 

lykbeid  de  permissie  tot  het  aan  boord  vaaren  ook  kan  worden 
verleent  door  den  heer  commissaris  over  de  equipagie-werf, 
te  meer  deese  steeds  in  de  gelegen  theid  is  om  te  konnen 
beoordeelen,  in  hoe  verre  de  afzending  van  iemand  naar  boord 
al  of  niet  noodzakelyk  moet  worden  geconsidereert,  zo  is 
goedgevonden  de  hooge  regeering  te  qualificeeren  de  voor- 
gestelde verandering  in  het  billet  van  den  O^'^  September  1794 
te  laaten  gevolg  neeroen,  met  deese  bepaling  egter,  dat  van 
zodanige  verleende  permissiên  eiken  dag  kennisse  zal  moeten 
worden  gegeven  aan  den  heer  Gouverneur  Generaal. 

16  Januarij.  Last  op  den  sjahbandar  Ie  Batavia  in  de 
passen  voor  particuliere,  naar  Timor  vertrekkende 
vaartuigen  bekend  te  stellen,  dat  deze  vaartuigen  op 
genoemd  eUand  slechts  Koepang  mogten  aandoen. 

"  f euüni  •     Maatregelen   in  hel  belang  van  rust  en  orde 
in  die  Jakatrasche  bovenlanden. 

De  gecommitteerde  tot  en  over  de  zaken  van  den  inlander 
deelde  roede,  >dat  de  rustversloring  en  onveiligheid  in  de 
bovenlanden  tot  een  ongemeene  hooge  graad  is  geklommen, 
alzo  dagelyks  en  by  continuatie  berigten  worden  ontvangen 
wegens  het  afzetten  en  vermoorden  van  menschen  langs  's  Heeren 
weegen  en  het  plunderen  van  gansche  campongs  of  gehugten 
door  zwervende  benden  van  40  tot  70  a  80  koppen,  die,  met 
een  groote  menigte  schietgeweeren  voorzien,  alles  aan  hunne 
wraak  en  vervolging  opofferen,  wat  zig  tegen  hun  voorneemen 
tragt  te  verzetten,  zonder  dat  hy  tot  t^engang  van  dit  zo 
verre  gevordert  quaad  eenig  middel  aaii  handen  heeft,  waarvan 
roet  zcekerhoid  een  goed  succes  te  wagten  zoude  zyn  en  hetwelk 
de  zaak  in  cas  van  mislukking  niet  grotelyks  zoude  verergeren ; 

dat  hem  niet  zonder  grond  is  voorgekomen,  dat  middelen 
van  meerder  klem  en  minder  hazard  dienen  by  der  hand 
genomen  en  in  het  werk  gestelt  worden,  wyl  het  apprehcndeeren 
van  enkelde  personen  de  complicen  aanzet  zig  in  veiligheid  te 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1796.  W.  A.  ALTI NQ.  9 

Stellen  en  dezulke,  die  zig  anders  Dog  al  schuil  gehouden 
hebben,  thans  bedugi  van  meede  agferhaalt  te  zullen  worden, 
zigbyeen  verzamelen  om  gezamentlyk  mei  een  genoegzame  magt, 
des  noods,  zig  tegens  hunne  vervolgers  Ie  konnen  verzetten; 
en  dat,  daar  het  intusschen  zeeker  is,  dal  de  bovenlanden  in 
deeeen  toestand  niet  konnen  gelaalen  worden,  vermits  dezelve 
daardoor  tot  woeslynen  zouden  veranderen,  nadeniaal  de  goede 
ingeaetencn  almeede  genootzaakt  zouden  wonlen  zig  hy  de 
booswigten  te  voegen,  waaruil  ten  hoogsten  gevaarlyke  gevolgen 
te  wdgten  zyn,  hy  zig  ter  zyner  decharge  verpligt  agt  in  tyds 
in  consideratie  te  geeven,  or  hel  op  grond  van  alle  deese 
reedenen  niet  aller  noodzakelykst  zoude  zyn,  aan  alle  rond- 
swervende  inlanders  een  generale  amnestie  Ie  verleenen*'. 

Een  oogenblik  dacht  de  Regering  aan  het  uitzenden  eencr 
expeditie  >tot  opvatting  en  verdelging  der  moorders  en  rovers*\ 
maar  zij  zag  hiervan  af: 

1®  omdat  zoodanige  expedilie    »eene  algemeene  vrees  zoude 

•veroorzaken    en    uilwykingen    te    weege    brengen,    te 

•meer  zig  onder  de  ronds  wervende  complotten  voorname 

•Javaanen  bevonden"; 

V  omdat   «zomtyds   eenige   goede   ingezetenen   meede   voor 

•quaad  doenders  aangezien  en  als  zodanig  behandelt  zouden 

•worden,    't  welk   hunne   familién   aanzetten   zoude   om 

•ook  uit  te  spatten". 

Nadat   de   Aria  van  Soekaradja,  ter  vergadering  aanwezig, 

had  verklaard,  >dat  de  gepleegt  wordende  baldadigheeden  naar 

•zyn    begrip   veelal   toegeschreeven   moeten    worden   aan  de 

•inhaligheid    van   zommige  eigenaars  der  Janderyen,  die  van 

•de  op  hunne  landen  wonende  inlanders  meerder  afvorderen,  als 

•zy  met  billykheid  konnen  opbrengen",  besloten  Commissarissen 

Generaal    de    Regering   te   machtigen   tot   het   uitvaardigen 

van  het  volgende  plakaat: 

Nademaal  wy  met  het  meeste  leedweezen  hebben  vernomen, 
niet  alleen,  dat  de  rustverstooring  en  onveiligheid  in  de  Jacca- 
trasche  bovenlanden  lans  tot  een  ongemeene  hoge  graad  is 
gereezen,  maar  dat  men  ook  dagelyks  van  daar  berigten  ont- 

Digitized  by  VjOOQIC 


10  1795.  W.  A.  ALTINQ. 

vangt  van  het  arzetten  en  vermoorden  van  goede  ingezeetenen 
langs  's  Heeren  weegen,  mitsgaders  plunderen  van  geheele 
campongs  door  swervende  benden,  die,  met  een  menigte  van 
schiel-geweer  voorzien,  alles  aan  hunne  wraak  en  rooflost  op- 
offeren, zonder  dat  de  tol  leegengang  van  dat  zo  verre  ge- 
vordert  kwaad  successive  aangewende  middelen  daarin  eene 
gewenschle  verbeetering  hebben  kunnen  te  weeg  brengen  — 
maar  de  ondervinding  inleegendeel  heefl  doen  zien,  dat  bet 
apprehendeeren  van  enkelde  persoenen  de  complicen  al  dikwyis 
aanzet,  zich,  zo  zy  hen  verbeelden,  in  veiligheid  te  stellen  en 
dezulken,  die  zich  anders  schuil  hielden,  beducht  van  meede 
agterhaald  te  zullen  worden,  byeen  doet  verzamelen  ojn  met 
te  meer  kragt  hunne  boze  desseinen  ter  uitvoer  te  kunnen 
brengen.  —  En  dit  een  en  ander  mitsdien  by  ons  in  over- 
weeging genoomen  en  teevens  gelet  weezende,  dalde  Jaccatra- 
sche  bovenlanden  in  den  teegenswoordige  toestand  niet  kunnen 
gelaten,  maar  noodzakelyk  daar  in  op  eenige  andere  wyze,  dan 
tol  nog  toe  is  in  het  werk  gesteld,  voorzien  moet  worden 
ten  einde  eene  meer  gereegelde  beheering  van  dezelve  in  het 
algemeen  te  effectueeren,  misbruiken  teegen  te  gaan  en  de  goede 
in-  en  opgezeetenen  te  beschermen  voor  alle  geweld  en  roveryen. 
Dat  wy  nogtans,  alvorens  de  ernstigste  middelen  in  het 
werk  te  stellen  om  de  bovenlanden  van  halstarrige  boosdoenders 
en  vagabonden  te  zuiveren,  wel  in  gunstige  consideratie  hebben 
willen  neemen,  dat  onder  de  tans  rondzwervende  complotten 
zig  bevinden  zeer  veele,  welke  zig  oiivoorzigtig  hebben  laten 
wegsleepen  om  deel  te  neemen  aan  de  gepleegde  roveryen 
en  zelv  zich  als  hoofden  en  aanvoerders  van  complotten  te 
doen  gebruiken,  doch  lans,  berouw  gevoelende  over  hunne 
onvoorzigtigheid,  gaarne  wenschlen  hun  gedrag  voor  het  ver- 
volg te  verbeeteren,  maar  uit  rechtmatige  vreeze  van  vervolgt  en 
gestraft  te  zullen  worden  hunne,  met  agterlating  van  vrouwen 
en  kinderen,  verlatene  woonplaatzen  niet  weeder  durven  be- 
trekken, en  over  zulks  aan  de  zodanige  geleegenheid  geeven  en 
hun  aanmoedigen  om  van  hunnen  dwaalweg  te  rug  tekeeren 
en  zig  voortaan  stil  en  vreedig  te  gedragen. —  Zo  is  het,  dal 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.   W.  A.  ALTINQ.  H 

wy  na  rype  deliberatie,  —  en  vooraf  verkreegen  qualificatie 
vao  de  boog  Edele  gestrenge  beeren  Commissarissen  Generaal  over 
gebeel  Neederlandsch  Indien  en  Cabo  de  Goede  Hoop,  reprae- 
senteerende  Zyne  Doorluchtige  Hoogbeid,  den  Heere  Prince 
van  Orange  en  Nassau,  erfstadhouder,  capitain  generaal  en 
admiraal  der  Vereenigde  Neederlanden,  Opperbewindbebber  en 
Gouverneur  Generaal  van  de  generale  geoclroyeerde  Needer- 
landscbe  Oost  lodiscbe  GompagniCy  enz.,  enz.,  enz.  en  de  beeren 
Bewindbebberen,  gecommilleerd  ter  vergadering  van  Zeeventie- 
nen, de  gemelde  Compagnie  repraesenteerende,  —  goedgevonden 
hebben  ie  verleenen,  gelyk  wy  verleenen  mits  deezen,  aan 
alle  inwoonderen  der  Jaccalrasche  omme-  en  bovenlanden,  die 
lans  rondzwerven  en  reeds  door  roven  en  plunderen  van 
buffels  en  andere  goederen,  baare  meede  in-  en  opgezeetenen 
loebehoorende,  veel  kwaiad  hebben  voortgebragt,  een  amnestie 
of  volkomen  vergeevingc  en  uitwisschinge  van  alles,  wal  zy 
daar  door  leegen  ons  zouden  mogen  hebben  overl  reeden  of 
misdaan;  —  verklaren  mitsdien  alle  procedures,  uit  dien 
hoofde  teegen  ben  aangevangen,  heizy  dezelven  noch  hangende 
ofte  reeds  getermineerd  mogten  zyn,  dan  wel  teegens  ben 
noeb  geëntameerd  zouden  kunnen  worden,  voor  vervallen,  met 
inierdictie  aan  alle  en  een  iegelyk  om  hun  desweegens 
in  bet  minste  te  vermoeielyken,  mits  binnen  de  bier  na 
te  meidene  tyd  in  hunne  woningen  terug  koerende;  van 
deeze  onze  byzondere  gratie  en  clementie  echter  uitzonderende, 
niet  alleen  de  volgende,  als: 

Kambing, 

Loeton  en 

Bappa  Sarang, 
welke   zieh   aan   zwaare   misdaden  hebben  schuldig  gemaakt 
en  ter  erlanging   van   hunne   condigne   straffe  bereeds  voor 
lange  door  den  rechter  gerequireerd  zyn;  maar  ook  de  onder- 
gemelde,  te  weeten: 

Soera,  alias  Bamien  of  Bappa  Rawie, 

Moéra  en 

Taycr, 

Digitized  by  VjOOQIC 


12  1795.   W.  A.  ALTINQ. 

op  welker  appreliensie  reeds  voor  lange  een  praemie  is  gesteld 
en  welker  uitloving  in  leegendeel  by  deezen  word  hernieuwd, 
met  vrybeidlating  aan  een  ieder  om  dezelve,  liet  zy  dood  of 
leevend,  te  leeveren ;  zullende  alle  die  geenen,  welke  van  deeze 
onze  opene  brieven  van  volkomen  vergeeving  willen  gebruik 
maaken  binnen  den  lyd  van  twee  maanden  na  de  publicatie 
deezes  (of  voor  ultimo  April  aanstaande)  moeten  terug  keeren 
naar  de  landen,  van  waar  zy  uitgeweeken  zyn,  met  aangoeving 
van  hunne  persoonen  by  den  landheer  of  mandadoor,  om 
weeder  onder  onze  bescherming  genomen  (e  worden  —  terwyl 
daar  en  teegen  de  zulken,  welke  onwillig  blyven  binnen  de 
voorschreeveii  bepaalde  tyd  naar  hun  woningen  of  verblyf- 
plaatzen  terug  te  keeren  en  alzo  onze  goedheeden  met  on- 
dankbaarheid en  onze  toegeevenheid  met  onverschilligheid 
beantwoorden,  als  schadelyke  subjecten  en  swervere  geconsi* 
dereert,  als  zodanig  geapprehendeert  en  gecorrigeerd  zullen 
worden,  zodanig  als  wy  raadzaam  zullen  oordeden. 

En  nadien  by  de  voorschreeven  deliheratien  teevens  in 
overweeging  is  genomen  de  noodzakelykheid,  dat  wy  ten  allen 
tyde  naauwkeurig  geinformeert  zyn  van  het  gelal  der  in-  en 
opgezeetenen  van  de  Jaccatrasche  omme-  en  bovenlanden  en 
dat  daar  omtrend  vorder  zodanige  middelen  en  beschikkingen 
te  werk  gesteld  worden,  als  dienstig  kunnen  zyn  om  aan 
dat  heilzaam  oogmerk  bevorderlyk  te  weezen,  hebben  wy^ 
insgelyks  na  verkreegen  qualiOcatie  van  welgemelde  hoog  Edele 
gestrenge  heeren  Commissarissen  Generaal  en  onvermindert 
hoogstderzelver  nadere  dispositien  op  het  stuk  der  bovenlanden, 
teevens  goedgevonden  te  statueeren,  zo  als  wy  statueeren  by 
deezen: 

Eerstelyk:  dat  alle  eigenaars  en  beheerders  van  landeryen 
uiterlyk  teegens  ultimo  der  maand  Maart  deezes  jaars  een 
generale  en  zeer  accurate  zielbeschryving  op  hunne  landen 
door  de  respective  campongs-mandadoors  zullen  moeten  laten 
doen  en  opnoemen  het  getal  mans  en  vrouwen,  zo  getrouwde 
als  ongetrouwde,  de  kinderen,  zo  jongens  als  meisjes,  boe- 
yangers,  lyf-eigenen,  zo  jongens  als  meisjes,  die  in  de  campongs 

Digitized  by  VjOOQIC 


1795.  W.  A.  ALTINQ.  13 

woonagtig  zyn  (alle,  zo  na  mogelyk,  met  bekendstelling  hunner 
oaderdom),  beneevens  hel  getal  buffels,  dat  zich  onder  die 
opgezeetenen  bevind  en  door  wien  dezelve  bezeeten  worden, 
zo  mecde  het  getal  schietgeweeren  en  aan  wien  dezelve  zyn 
toebetrouwd;  voorts  van  dien  opneem  eene  naamlyst  moeten 
lalen  fonneeren  (ingericht  na  het  formulier,  dat  daarvan 
opgemaakt,  door  ons  geapprobeert  is  geworden  en  aan  een 
ieder,  die  het  aangaat,  afgegeeven  zal  worden)  en,  onderteekend 
zynde  door  de  eigenaars  en  beheerders  der  landeryen,  over- 
g^eeven  moeten  worden  aan  den  gecommitteerde  tot  en 
over  de  zaken  van  den  inlander. 

Ten  tweeden:  dat  de  gedagte  gecommitteerde  tot  en  over 
de  zaken  van  den  inlander,  die  naamlysten  bekomen  hebbende, 
daarna  zal  moeten  laten  in  gereedheid  brengen  brieijes  of 
bevryzen  na  het  model,  dat  daarvan  in  het  slot  deezes  zal 
worden  geinsereerd,  beboorlyk  ingevuld  met  de  namen  der 
ingezeeteuen  van  het  land,  waarop  zy  woonen,  van  den 
landeigenaar  en  de  campong;  dal  die  briefjes  of  bewyzen, 
dos  ingevuld  en  door  den  gecommitteerde  tot  en  over  de  zaken 
van  den  inlander  onderteekend,  vervolgens  ten  overstaan  van 
een  inlandsch  officier,  op  wiens  probiteil  staat  gemaakt  kan 
worden  (buiten  lasten,  zo  van  de  eigenaars  of  beheerders  van 
landeryen,  als  van  de  in-  en  opgezeetenen)  door  de  landman- 
dadoors  of  die  de  eigenaars  of  beheerders  van  landeryen  daar 
toe  zullen  nomineeren  en  qualiGceeren,  aan  dein-  en  opgezee- 
tenen (de  jongens,  welke  den  ouderdom  van  13  jaaren 
bereikt  hebben,  daaronder  gcreekend)  zullen  moeten  worden 
a%egeeven,  mits  wel  gelet  worde,  dat  geene  briefjes  worden 
afgegeeven  aan  inwoonders  van  andere  landeryen. 

Ten  derden:  dat  zodanige  inlandsche  officier,  ten  wiens 
overstaan  de  afgave  der  brieijes  of  bewyzen  zal  geschieden, 
tevens  gequaliGceerd  is  op  te  neemen,  by  wien  de  in-  en 
opgezetenen  volgens  ons  plakaat  van  den  13^'  December 
1745,  bet  welk  den  -~  September  1793  is  gerenoveerd, 
geênroUeerd  zyn,  en  dat  hy  daarvan  notitie  zal  houden,  ten 
einde  de  rollen   van  de  inlandsche  commandanten  en  andere 

Digitized  by  VjOOQIC 


14  1795.  W.  A.  ALTINÖ. 

hoofden,   onder   welke   de   inlanders   van  ouds  af  gesorteerd 
hebben,  te  vereevenen. 

Ten  vierden :  dat  alle  eigenaars  en  beheerders  van  landeryeo 
voorts  van  alle  de  zodanige,  welke  uil  kragte  der  aan  hen 
verleende  amnestie  op  hunne  landen  terug  keeren  voor  het 
expireeren  van  den  termyn  derzelve  amnestie  of  den  laatslen 
April  aanstaande,  inzelvervoegen  één,  zo  na  mogelyk,  accurate 
naamlyst  zullen  moeten  laaien  formeeren  en  ten  langsten  binnen 
den  tyd  van  veertien  dagen  afgeeven  aan  den  gecommitteerde 
tot  en  over  de  zaken  van  den  inlander,  ten  einde  aan  dezelve  op 
gelyke  wyze,  als  in  de  voorgaande  artikulen  is  gemeld,  brieQes 
of  bewyzen  kunnen  worden  verleend;  moetende  des  niet  te 
min  over  de  zulke  steeds  een  wakend  oog  gevestigd  blyven  en 
by  de  minste  ontdekking,  dat  zy  zig  aan  saraenroltingen 
schuldig  maken,  of  by  cenig  wang^rag,  slrydig  aan  de  intentie 
met  de  verleende  amnestie,  dadelyk  door  de  eigenaars  en 
beheerders  van  landeryen  moeten  opgeligt,  naar  de  stad 
afgezonden  en  aan  den  landdrost  of  gecommitteerde  tot  en 
over  de  zaken  van  den  inlander  overgegeeven  worden. 

Zullende  vervolgens  alle  die  geenen,  welke  één  maand  ua 
het  verloop  van  den  tyd  der  voorsz.  amnestie  gevonden  zullen 
worden  zonder  briefjes  en  dus  als  schadelyke  subjecten  kenbaar 
zullen  zyn,  als  zodanig  worden  geapprehendeerd,  mits 
echter  blyke»  dat  zulks  niet  zomtyds  buiten  hunne  schuld 
door  negligentie  van  de  land-eigenaars  veroorzaakt  is,  welke 
in  dien  gevalle  desweegens  aanspreekelyk  zullen  zyn. 

Ten  vyfden :  dat  alle  eigenaars  en  beheerders  van  landeryen 
aan  niemand  inwoning  op  hunne  landen  zullen  mogen  toestaan, 
dan  die  van  een  brieQe  zal  zyn  voorzien,  op  poene,  dat  zy  voor 
elk  persoon,  die  zal  bevonden  worden  zedert  één  maand  op 
hun  land  te  hebben  gewoond  en  van  geen  zodanig  briefje 
te  zyn  voorzien,  zullen  verbeuren  vyf  en  twintig  rijksdaalders, 
ten  profyte  van  de  Compagnie,  om  daaruit  gedeeltelyk  te 
vinden  de  onkosten  der  expeditien,  praemien,  enz.,  behoudens 
echter  hun  regres  op  hunne  mandadoors,  voor  zo  verre  die 
door   hunne  nalatigheid  daartoe  aanleiding   mogten   hebben 

Digitized  by  VjOOQIC 


1706.   W.  A.  ALtiNd.  tt( 

gegeeven,  en  onvermindert  arbitraire  correctie  naar  exigentie 
van  zaaken,  niet  alleen  derzelve  mandadoors,  by  aldien  zy 
bevonden  worden  hunne  landheeren  dien  aangaande  opzettelyk 
te  hebben  misleid,  maar  ook  van  die  geene,  welke  aan 
dezelve  eenige  huisvesting  mogten  hebben  gegeeven. 

Ten  zesden :  dat  alle  eigenaara  en  beheerders  van  landeryen 
al  verder  verplicht  zuilen  zyn,  niet  alleen  door  de  niandadoors 
van  elke  campong  de  brierjes  van  die  geenen,  welke  komen 
te  overlyden  of  welke  naar  elders  verhuizen,  terug  teiaten 
oeemen  en  by  hen  te  doen  bezorgen,  maar  ook  alle  maanden 
de  in-  en  opgezeetenen  hunner  landeryen  door  de  respective 
campottgs-mandadoors  te  laaten  opneemen  en  om  de  drie  maanden 
van  dies  bevinding  aan  den  landmandadoor  en  door  deezeaan 
ben  verslag  te  laten  doen,  onvermindert,  dat  by  lievinding 
van  absentie  en  verhuizing  van  deeze  of  geene  ingezeeten 
daarvan  direct  aan  den  gecommitteerde  tot  en  over  de  zaken 
van  den  inlander  opgave  zal  moeten  worden  gedaan,  ten  einde 
de  onder  hem  berustende  lyslen  der  respective  landeryen 
daarna  te  kunnen  effen  stellen  en  omtrend  die,  welke 
zich  geabsenteerd  mogten  hebben,  direct  de  nodige  ordres 
tot  derzelver  apprehensie  te  kunnen  geeven. 

Ten  zeevenden:  dat  alle  eigenaars  en  beheerders  van 
landeryen  verplicht  zullen  zyn  alle  jaaren  na  de  voormelde, 
by  hen  te  ontvangene  rapporten  eene  nieuwe  lyst  aan  den 
gecommitteerde  tot  en  over  de  zaaken  van  den  inlander  over 
te  geeven  en  vervolgens  ieder  in-  en  opgezeeten  van  een  nieuw 
briefje  te  voorzien  en  de  overige  aan  den  gecommitteerde  tot 
en  over  de  zaken  van  den  inlander  over  te  geeven  om 
nagezien  en,  met  de  lyslen  accordeerend  bevonden  zynde, 
verbrand  te  worden,  alles  op  poene  van  een  hondert  zilvere 
gecartelde  ducatons  ten  profyte  der  Compagnie,  te  verbeuren 
by  zodanige  landeigenaar,  welke  bevonden  zal  worden  de  voorsz. 
ordres  te  verzuimen,  blyvende  de  eigenaars  der  landeryen 
ferantwoordelyk  voor  de  nalatigheid  hunner  mandadoors. 

Ten  achtsten:  dat  na  de  publicatie  deezes  alle  de  amfioen- 
en  dobbdkitten,  zo  die,  wdke  onder  den  naam  van  warongs 

Digitized  by  VjOOQIC 


16  1796.  W.  A.  ALTINQ. 

of  onder  welke  andere  benaming  ook  opgezet  zyn,  boven  de 
posten  Ansjol.  Jaccalra  en  Anke,  mei  uitzondering  alleen  van 
die  geenen,  welke  op  de  publieke  marklplaatzen  staan,  gesloten 
en  in  hunne  neering  en  bedryf  gesurcheerd  zullen  moeten 
worden  tot  onze  nadere  dispositie,  ten  einde  de  uitgeweeken 
in-  en  opgezeetenen  geene  geleegenheid  hebben  zich  in  dezelre 
te  kunnen  schuil  houden,  op  poene,  dat  niet  alleen  de  houders 
▼an  zodanige  am6oen-  en  dobbel-kitten  by  ov^treeding  dier 
ordre*  zullen  verbeuren  een  somma  van  een  hondert  zilvere 
gecarlelde  ducalons,  maar  ook  de  mandadoors  van  de  landeryen 
en  anderen,  die  zulks  mogten  konnen  conniveeren,  aanspree- 
kelyk  zullen  gehouden  worden,  wanneer  op  de  bnderyen 
byeenkomsten  tot  am6oen  schuiven  en  dobbelen  gedurende 
het  voorsz.  verbod  ontdekt  worden,  en  des  wegens  naar 
exigentie  van  zaakeii  arbitralyk  zullen  worden  gecorrigeert. 

Ten  negenden :  dat  aan  alle  de  eigenaars  of  beheerders  van 
landeryen,  die  boven  de  20000  ryksdaalders  waardig  zyn,  word 
gepermitteerd  het  houden  van  20  a  25  snaphaanen  en  aan 
eigenaars  van  landen  van  mindere  waarde  een  minder  getal 
na  eevenreedigheid,  om  te  worden  verdeelt  onder  de  manda- 
doors en  andere  goede  opgezeetenen  van  die  landen,  zullende 
die  snaphaanen  Ck)mpagiiies  weegen  voor  het  kostende  met 
een  capitaal  advans  worden  verstrekt  en  de  land-eigenaars 
voor  dezelve  moeten  instaan,  die  deze! ven  ten  dien  einde  by 
den  gecommitteerde  tol  en  over  de  zaken  van  den  inlander 
zullen  moeten  brengen  om  na  den  gebruike  gemerkt  en  daarna, 
by  opeissching,  weeder  verantwoord  te  worden. 

Ten  tienden:  dat  de  leedigloopers,  die  na  expiratie  van  de 
voorsz.  amnestie  door  de  respeclive  eigenaars  en  beheerders 
van  landeryen  als  schadelyk  voor  de  bovenlanden  geoordeelt 
en  als  zodanig  naar  de  stad  afgezonden  zullen  worden,  direct 
in  de  ketting  geklonken  en  alzo  buiten  staat  zullen  worden 
gesteld  de  bovenlanden  weeder  te  ontrusten,  maar  in  teegen- 
deel  voor  een  zeekere  tyd  of  tot  dat  zy  hoope  van  beeterschap 
geeven,  tot  het  schoonmaken  der  stranden,  de  stads-wallenen 
andere  Compagnies  gemeene  werken  geêmploieert  zullen  worden. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1795    W.  A.  ALTINQ.  17 

Ten  eirden:  dal  de  niandadoors  der  respective  landeryenin 
bet  generaal  aanspreekelyk  zullen  worden  gehouden  voor  de 
prompte  executie  van  de  ordres,  in  deezen  bepaald  en  die, 
welke  zy  van  de  land-eigenaars  verder  overeenkomstig  onze 
voonz.  goede  inteutien  zullen  onlfangen  tot  wclzyn  van  de 
in-  en  opgezeetenen,  op  poene,  dat  zy,  ingevalle  de  land-eigenaars 
over  hunne  nalatigheid  klagten  inbrengen  en  zy  schuldig  be- 
vonden worden,  daar  over  aan  den  lyve  of  met  een  bannis- 
seioent  in  de  ketting  gestraft  zullen  worden,  na  bevinding 
van  zaaken ;  —  wordende  de  mandadoors  noch  in  het  byzonder 
aanbevolen  en  gelasi,  niet  alleen  by  de  uitdeeling  der  briefjes 
aan  de  in-  en  opgezeetenen  zorgvuldig  en  niet  de  meeste 
nauwkeurigheid  te  letten,  dat  aan  de  zodanige,  welke  van  de 
voorsz.  amnestie  uitgezondert  zyn,  als  schuldig  zynde  aan 
zwaare  misdaden  of  op  welker  hoofden  praemien  gesteld  zyn 
en  waarvan  de  meeste  by  hen  wel  bekend  zyn,  geene  briefjes 
worden  verleend,  om  de  zulken  in  het  contrarie  geval  niet 
in  de  geleegendbeid  te  brengen  de  vervolging  ter  hunner  ap- 
praehensie  te  ontslippen  —  maar  ook  stee<ls  de  nodige  attentie 
te  vestigen,  dat  de  eene  in-  en  opgezeeten  aan  den  andere 
geen  briefje  ter  leen  afgeeft  of  dat  van  de  briefjes  op  eenige 
andere  wyze  misbruik  word  gemaakt,  zullende  de  zodanige 
mandadoora,  welke  bevonden  zullen  worden  omtrent  het  eerste 
Ier  kwader  trouw  gehandeld,  mitsgaders  de  land-eigenaars 
misleid  en  omtrend  het  laatste  moedwillig  verzweegen  te  hebben, 
dat  de  briefjes  door  den  een  aan  den  ander  geleend  zyn  en 
daar  door  van  dezelve  misbruik  gemaakt  word,  mede  exemplaar 
worden  gestraft,  on  verminden,  dat  die  geene,  welke  bevonden 
zal  worden  zyn  briefje  aan  een  ander  te  hebben  geleend,  ernstig 
zal  gecorrigeerd  worden. 

Beveelen  en  gelasten  voorts  de  respective  officieren  en  justi- 
lieeren  om  de  procedures,  welke  teegen  de  op-  en  ingezeetenen 
der  omme-  en  bovenlanden  aangevangen  zyn,  met  uitzondering 
van  de  voormelde  zes  boosdoenders,  te  staaken  en  dezelve 
onverhindert  te  laten  terug  komen  om  als  alle  andere  inge- 
zeetenen  de  vrye  inwooning   en  alle  andere  regten  en  voor- 

n.A14AT-B0ei   DEEL   XII.  2 

Digitized  by  VjOOQIC 


18  1795.   W.  A.  ALTINÖ. 

regten  te  genieten,  in  verwagling,  dat  dezelve  zich  in  het  vervolg 
zullen  gedragen  als  stille  en  vreedzame  ingezeetenen  —  inter- 
dieeeren  voorls  wel  expresselyk  den  president  en  Raaden  van 
justitie  deezes  kasteels,  die  van  den  gerechte  deezer  slad,  mils- 
gaders  alle  officieren  en  justitieeren  ter  deezer  hoofdplaats^ 
en  wien  zulks  verder  aangaat,  iemand  der  in-  en  opgezeeteiien 
van  de  Jaccatrasche  omme-  en  bovenlanden  uit  hoofde  van 
voorschreeven  misdaden  ooit  of  ooit  in  eenige  maniere  te 
bemoeilyken  of  in  het  mstig  en  vreedig  genot  van  deezeonze 
amnestie  en  vergeeving  te  stooren  of  hinderlyk  if  zyn. 

En  opdat  niemand  hiervan  eenige  ignorantie  zoude  kunnen 
praetendeeren,  zal  deeze  ter  deezer  hoofdplaats  gepubliceerd  en 
voorts  geaffigeerd  worden  ter  plaatzen,  daar  men  gewoon  is 
publicatien  en  affixien  te  doen,  mitsgaders  ook  op  de  respective 
bazaars  en  alomme  in  de  bovenlanden  worden  aangeplakt. 

Model  van  het  briefje  of  bewys,  dal  navolgens  hel  vermelde 

hy  hel  Iweede  arlikul  aan  de  in-  en  opgezeetenen 

der  bovenlanden  zal  word&\  afgegeeven. 

Dit  bewys  wordt  verleend  aan , 

inwoonder  van  het  land , 

woonagtig  in  de  campong voor  het 

jaar  1795,  heeft  na  gissing  den  ouderdom  van  . . .  jaaren. 

Batavia,  den 1795. 

Op  de  linkerzyde  *s  Compagnies  zegel,  in  inkt  gedrukt, 
en  aan  de  regterzyde  de  onderteekening  van  den  gecom- 
mitteerde tot  en  over  de  zaken  van  den  inlander. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1795.  W.  A.  ALTINQ.  19 

Omdat  de  landheeren,  die  landen  ¥an  den  Sullan  van 
Banlam  in  huur  hadden,  in  gevolge  hun  huur-coniract,  nieU 
Ie  zeggen  hadden  over  de  op  die  landen  wonende  Bantamsche 
onderdanen,  welke  onderdanen  «geheel  en  al"  stonden  onder 
>aparte"  Bantamsche  hoofden,  door  den  Sultan  van  Bantam 
aangesteld,  werd  den  ^8'^'^  JanuariJ  179S  goedgevonden:  »van 
het  bezorgen  der  lysten  ten  comptoire  van  den  gecommitteerde 
tot  en  over  de  zaaken  van  den  inlander  en  het  afgeeven  der 
briefjeft  uit  te  zonderen  alle  de  geene,  die  landen  van  den 
koning  van  Bantam  in  huur  hebhen,  voor  zoverre  de  op  die  landen 
wonende  Bantamsche  onderdanen  betreft,  onder  deese  restrictie 
egter,  dat  zy  des  ongeagt  gehouden  en  verpligt  zullen  zyn  met 
opzigl  tot  hun  eigen  landeryen,  waarvan  zy  eigenaars  of 
beheerders  zyn,  en  de  daarop  wonende  inlanders  de  gestdde 
ordres  zonder  de  minste  nalatigheid  slipt  te  observeeren  en 
in  agt  te  neemen,  sub  poene  van  de  boete  op  het  niet 
nakomen  der  gemelde  ordres  bepaalt''. 


üp  den  4^^  Februarlj  1795  deelde  de  gecommitteerde  tot 
en  over  de  zaken  van  den  inlander  mede,  dat  >al  het 
•grasseerende  quaad"  voortsproot  uit  liet  >rondswerven  van 
»de  jonge  mans  persoenen". 

Nog  op  den  30'^'°  September  1803  beeft  de  Regering  op 
verzoek  van  het  collegie  van  Schepenen  verklaard,  dat  >onder 
■de  by  placaat  van  den  6^^' February  1795  verleende  amnestie 
•begrepen  zyn  alle,  die  zich  hebben  aaiigegeeven  en  daarby 
■niet  nominatim  uitgezondert  zyn". 

Zie  ook  11/25  Maart  1806  en  26  Hooimaand  1810. 

4  Februarij.     Voarschrifï  nopens  nprojechladingen*   van 
Compagnies  schepen. 

In  overweging  genomen  zynde,  dat  by  hel  opmaken  der 
project-ladingen,  inzonderheid  voor  de  retourscheepen,  niet  altoos 
met  die  accuratesse  word  te  werk  gegaan,  als  behoort,  voor- 

Digitized  by  VjOOQIC 


JO  1795.  W.  A.  ALTINQ. 

namenllyk  ten  aanzien  van  de  kofly  en  peeper,  also  van  deese 
twee  arliculen  somtyds  een  vry  grooter  quautileit  ter  belading 
van  zoinmige  retourscheepen  worden  argezonden,  als  daarvoor 
geprojecteert  zyn,  waardoor  het  den  water-fiscaal  nu  en  dan 
zeer  moeyelyk  word  gemaakt  om  zonder  veel  navragen  te  kon- 
nen  ontdekken,  of  onder  den  naam  van  Compagnies  mede  geen 
particuliere  goederen  naar  scheepsboord  worden  getransporteerd, 
en  dat  dierhalven  de  noodzaakelykheid  vercischt  op  bet  ontwer- 
pen der  project-ladingen  een  meerder  attentie  te  doen  vestigen 
ten  einde  den  water-fiscaal  des  te  beter  in  staat  te  stellen 
tegen  den  sluykhandel  en  het  clandestin  naar  scheepsboord 
brengen  van  particuliere  goederen  te  konnen  vigileeren,  zo  is 
na  deliberatie  over  dit  poinct  goedgevonden  de  opperkooplieden 
des  casteels  te  recom  mandeeren  zig  tot  narigt  en  ter  stipte 
observantie  te  laaten  strekken,  dat  de  project-ladingen  voor 
de  scheepen  en  vaartuigen,  die  van  hier,  hetzy  naar  Nederland 
of  een  der  Indische  coniptoiren  staan  te  vertrekken,  in  het 
vervolg  altoos  zodanig  moeten  ingerigl  zyn,  dat  tusschen  het 
project  en  de  eigentlyke  belading  geen  naamwaardig,  immers 
geen  grooter  different  kan  exisleeren,  als  waarvan  zy,  des  ge- 
requireerl  wordende,  voldoende  reedenen  konnen  geeven. 

9  Februartj.  Voorschriften  nopens  de  verzending  van 
particuliere  goederen  op  vracht  met  Compagnie* s  schepen 
en  nopens  lijsten  van  particuliere  brieven^  enz.,  door 
de  posl'kantoren  verzonden. 

Bij  missive  van  21  Januarij  1796  hadden  Commissarissen 
Generaat  het  navolgende  aan  ^  Indische  Regering  medegedeeld : 

Nadien  ons  is  voorgekomen,  dat  de  conditien  van  den  2P° 
Maart  1794  ter  acceptatie  en  overvoer  op  vragt  met  Gom- 
pagnie's  scheepen  en  vaartuigen  van  particuliere  goederen 
eenige  ampliatie  vereisschen  en  wy  ook  onderrigt  zyn,  dat 
uwe  ordre  van  den  14*»  April  1789  om  de  aangebragt  wor- 
dende particuliere  brieven  op  de  post-comptoiren  aftegeeven 
niet  naar  behoren  word  geobserveerd,  vinden  wy  nodig  UEdele 

Digitized  by  VjOOQ IC  v 


1795.  W.    A.  ALTINQ.  Jl 

aan  Ie  schryven  de  ministers  en  bediendens  op  de  respective 
etablissementen  van  de  Compagnie  in  Indié  te  gelasten  met 
ieder  Gompagnie's  scbip  of  vaartuig,  dat  van  hier  vertrekt 
of  van  elders  herwaards  komt,  altoos  over  te  zenden  één  dis- 
tincte  lyst  van  de  daar  in  afgelaaden  particuliere  goederen, 
voor  dewelke  vragtgeldeii  zyn  betaald,  specifiek  aanwyzende,  waar 
in  dezelve  bestaan,  hoe  veel  vragt  penningen  voor  den  overvoer 
in  Compagnie's  kassa  ontvangen  en  aan  wien  de  goederen 
geadresseert  zyn,  om  liier  te  Batavia  aan  den  water-fiscaal 
en  op  de  buiten-comptoiren  aan  de  fiscaals  der  plaatzen,  daar 
de  scheepen  en  vaartuigen  aankomen,  afgegeeven  te  worden. 
En  voorts  te  renoveeren  de  tweede,  derde  en  dertiende  pa- 
ragraaph  uwer  resolulien  van  den  W^  April  1789,  tot  een 
gereegelde  bezorging  der  brieven  naar  en  van  de  respective 
buiten-comptoiren  genomen,  met  deeze  ampliatie  in  de  laatst- 
gemelde  §,  dat  de  postmeesters  op  de  buiten-comptoiren 
zich  ook  ter  observantie  moeten  laten  strekken  het  daarby 
geordonneerde  aan  de  postmeesters  alhier  om  van  de  ter  in- 
pakking gereed  zynde  brieven  en  pakketten  één  lyst  te  for- 
loeeren  en  die  lyst  met  de  brieven  gelyk  herwaanls  te  zenden. 


Op  9   Februarij    1795    werden   de  ministers  en  bedienden 
op  de  büiten-kantoren  gelast  vorenstaande  orders  op  te  volgen. 

9  Februarij.     Vernieuwde    regeling    der   verstrekkingen 
aan  de  wapenkasner  te  Batavia. 

De  jaarlyks  tot  gebruik  in  de  wapenkamer  benodigde  ver- 
strekkingen is  verstaan  voortaan  te  reguleeren  ingevolge  de 
daarop  door  de  hoog  Edele  heeren  Ck)mmissarissen  Generaal 
gemaakte  specifique  bepaling, —  voorts  een  ieder,  die  het  aan- 
gaat, daarvan  ter  narigt  kennisse  te  geeven,  met  afschaffing 
en  intrekking  van  alle  andere  of  tot  nog  toe  gedaane  ver- 
strekkingen, die  in  het  vervolg  zullen  moeten  bestaan,  te  weten: 
uit  het  ambagts-quartier: 

1  vat  Brussels  zand, 

Digitized  by  VjOOQIC 


JJ  1795.   W.  A.  ALTINQ. 


40 

ponden  kryt, 

86 

boBsen  bindrotlingen^ 

70 

pees  cadjang  maiteD, 

50 

»     Javasche  dammers, 

16 

>     manden,  daarvan: 

4  p*  groole. 

4   »  middelbaare  en 

8    »  kleine, 

160 

»    pakkassen,   mits  de  overschietende  onder  de  res- 

tanten ingenomen  worden,  om  te  dienen  voor  bei  vol- 

gende jaar. 

78 

manden  houts  kooien  or  ses  manden  's  maands ; 

uit  hei  yzer  magazyn: 

2B0 

ponden  spykers  in  zoori; 

uit  hei  provisie  magazyn: 

390 

kannen   arak   of  zooveel  meerder  of  minder  als  nodig 

is  tot  de  verstrekking  van  het  gewoon  randzoen. 

Vi 

aam  traan, 

600 

kannen  clappus  olie  of  60  kannen  ter  maand. 

8 

ponden  waxkaarsen, 

40 

»      wax,  ruwe  en 

IS 

maaten  zout,  inlands,  of  een  maat 's  maands ; 

uit  den  medicinalen  winkel: 

96 

ponden  miner.  borax  raff., 

4 

»      aqua  foriis, 

8 

»      sal  tartar  en 

8 

kannen  olie,  natus  terra; 

van  de  equipagie-werf: 

2 

bossen  marlyn. 

4 

pees  geteerde  lynen. 

30 

ponden  roeth, 

2 

pees  heele  leggers. 

2 

»     halve  aamen. 

4 

•     balys, 

6 

»     emmers, 

1 

»    oud  zeO, 

Digitized  by  VjOOQIC 


1795.   W.  A.  ALTINQ.  55 

1  vat  tbeer, 
12  hoeden  steenkoolen  of  1  hoed  'smaands; 

uil  het  kleeden  pakhuis :  * 
12  pees  guinees,  gemeen  gebleekt  cust  of  een  p'  ter  maand ; 
uit  de  arthillerie; 
1  riem  patroon  papier; 

uit  de  groote  geld-kasse: 
/  49: 10  in  contant  tol  het  incopen  van  kalk  en  witkwasten 
om  de  wapenkamer  schoon  te  houden. 

En  wyders  af  te  wagten,  welke  hepaling  welmelde  hoog 
Edele  heeren  Commissarissen  Generaal  omtrend  de  schryfge- 
reedschappen  zullen  gelieven  te  maaken. 

9  Februarij.     Eed- formulier,    voor  de  kommiezen  bij  de 
ariülerie-mügazijnen. 

Wij  beloven  en  zweeren  hel  Bataavsche  volk,  de  heeren 
Bewindhebberen  van  de  Nederlanilsche  Oost  Indische  Compagnie, 
nitmakende  den  Raad  der  Aziatische  bezittingen  en  etablisse- 
menten, mitsjzaders  den  Gouverneur  Generaal  en  de  Raden 
van  Indié  gebouw  en  getrouw  te  zullen  zyn; 

dat  wy  in  onze  diensten  van  comnn'zen  der  arthiilery  ma- 
gazynen  alle  devoiren  zullen  aanwenden  ten  profyle  van  de 
Compagnie,  zonder  ons  direct  of  indirect  op  eenigerhande 
wyze  ten  praejudicie  van  de  Compagnie  te  verryken; 

dat  wy  niet  alleen  zorgvuldig  zullen  toezien,  dat  'sCom- 
pagnie's  ammunitie  goederen  en  buskruit  door  leccagien,  als 
anderszints  niet  komen  te  bederven,  maar  wel  voornamentlyk 
zullen  weeren  en  doen  weeren,  dat  de  Compagnie  door  dief- 
stallen geene  goederen  worden  ontvreemd; 

dat  wy  wyders  stiptelyk  zullen  nakomen  en  opvolgen  het 
reglement,  jongst  op  onze  bedieningen  bepaald,  en  zodanige 
orders,  als  ten  dien  regarde  gemaakt  zullen  worden. 

Zo  waarlyk  heipe  ons  God  almachtig. 

9  Februarij.     Eed-formulier  voor  den  Baas  der  scheeps^ 

timmerlieden  op  Onrust. 
Ik    bdoov  en   zweer   het   Bataavsche   volk,   den  Raad  der 

Digitized  by  VjOOQIC 


24  1795.   W.   A.  ALTINQ. 

Aziatische  bezittingen  en  etablissementen,  mitsgaders  den 
Gouverneur  Generaal  en  de  raden  van  Indië  gebouw  en  ge- 
trouw te  zullen  zyn; 

dat  ik  in  de  waarneeming  van  myn  dienst  van  baas  ten 
eilande  Onrust  alles»  wat  in  myn  vermoogen  is,  zal  aanwendeu 
ten  voordeele  van  de  Compagnie,  zonder  my  direct  or  indirect 
in  eenigerhande  manieren  ten  praejuditie  van  de  Compagnie 
te  verryken; 

dat  ik  ten  opzichten  van  de  verbruikt  wordende  hout- 
werken, kooper,  yzer,  spykers  en  verdere  materialen  aan  de 
in  reparatie  leggende  Compagiiie's  scheepen  en  mindere  vaar- 
tuigen zo  zuinig  en  menageus  zal  te  werk  gaan,  als  iemand 
in  zyn  eigene  zaaken  zoude  kunnen  doen; 

dat  ik  geene  materiaalen  hoegenaamd  meerder  zal  opbrengen, 
als  'er  werkelyk  tot  vernieuwing  of  reparatie  aan  de  scheepen 
zal  verbruikt  worden,  en  zelfs  niet  zal  gedoogen,  dat  zulks 
door  iemand,  onder  myn  gezach  slaande,  wordt  gedaan; 

dat  ik  in  het  visiteeren  en  repareeren  van  's  Compagnie*s 
scheepen  en  vaartuigen  oprecht,  trouw  en  eerlyk  zal  tewerk 
gaan,  mitsgaders  dat  ik  zorgvuldig  zal  waaken  en  doen  waaken, 
dat  de  my  aanvertrouwde  goederen,  noch  door  frauduleuse 
handelwyze,  noch  door  diefstallen  worden  'verwisseld  of  ont- 
vreemd; 

dat  ik  geen  meerder  huurlingen,  zo  min  auiliachlsliedeii 
als  koelies  zal  opbrengen  of  laten  opbrengen,  dan  die  wesenllyk 
in  's  Compagnie's  dienst  zullen  worden  geéinployeerd ; 

dat  ik  niy  niet  zal  verryken,  noch  gedoogen,  dat  andereu 
zich  verryken  met  eene  meerdere  of  hoogere  afschryving  van 
yzer  of  spykers  of  eenige  andere  materialen,  dan  waarlyk  by 
het  versmeeden  of  verwerken  verlooren  of  onbruikbaar  ge- 
raakt zyn ; 

dat  ik  nauwkeurig  aanteekening  zal  houden  of  onder  myn 
opzicht  doen  houden  van  alle  materiaalen  'hoegenaamd,  die 
verbruikt  of  verwerkt  worden  aan  of  ten  behoeven  van  par- 
ticuliere scheepen  en  vaartuigen,  ten  eilande  Onrust  vertim- 
merd en   gerepareerd  wordende,  mitsgaders  van  alle  dag-  en 

Digitized  by  VjOOQIC 


1795.   W.  A.   ALTINQ.  28 

werkloonen  van  ambaclitslieden,  koelies  en  andere  dienstelingen 
daar  toe  geêii]|iloyeerd ; 

dat  ik  de  reekening  van  dezelve  vertimmeringen  en  repa- 
ratien  zal  opmaaken  na  de  orders,  welke  niy  daartoe  van 
wegens  de  hooge  regeering  zullen  worden  gegeeven,  ter  goeder 
trouw  en  na  myn  beste  weeten,  zonder  eenige  particuliere 
inzichten  van  vriend-  of  vyandschap ; 

en  eindelyk,  dat  ik  betrekkelyk  de  voorschreeven  vertim- 
nieringen  of  reparatien  geene  overeenkomsten  of  contracten 
hoegenaamd  zal  aangaan,  maar  in  deeze  en  alle  andere  op- 
zichleu  's  Compagnie*s  meeste  belang  na  vermogen  behartigen 
en  bevorderen  en  tegen  alle  verkeerde  practyken  waaken. 

Zo  waarlyk  helpe  my  God  almachtig  I 

9  Febroarij.     Eed-formulier   voor   den  opziener  der  ge- 
bouwen, Uimmeragien  en  reparatien.'* 

Ik  beloov  en  zweer  het  Bataavsche  volk,  den  Raad  der 
Akiatische  bezittingen  en  etablissementen,  mitsgaders  den  Gou- 
veroeur  Generaal  en  de  raden  van  Indiê  gebouw  en  getrouw 
te  zullen  zyn ; 

dat  ik  in  de  waarneeming  van  myn  dienst  van  opziender 
der  gebouwen,  timmeragiên  en  reparatien  al  het  meest  mo- 
gelyk  zal  aanwenden  ten  voordeele  van  de  Compagnie,  zonder 
my  direct  noch  indirect,  op  eenigerhande  wyze,  ten  praeju- 
ditie  van  de  Compagnie  te  verryken; 

dat  ik  trouw  en  eerlyk  zal  te  werk  gaan,  zo  wel  ten  op- 
zichten van  de  van  's  Compagnie's  wegen  aanbesteed  wordende 
werken  ter  vernieuwing  of  repareering,  als  nopens  de  visitatie 
en  examioatie,  zo  dra  die  zullen  wezen  geêxstrueerd  ofte 
geabsolveerd; 

dat  ik  nopens  de  leverantie  stiptelyk  zal  naar  komen  de 
orders,  die  my  successive  zullen  worden  gegeeven,  zo  wel 
omtrend  de  pryzen,  als  de  zoorten  der  goederen,  die  aan  de 
Compagnie  worden  geleeverd;  dat  ik  my  ten  dien  opzichte 
niet  zal  trachten  te  bevoordeelen,  mitsgaders  dat  ik  zorgvuldig 

Digitized  by  VjOOQIC 


26  1796.   W.  A.  ALTINQ. 

zal  toezien  en  letten,  dat  die  orders  door  de  subalterne  baazen, 
opzieoders  en  verdere  onder  myne  orders  staande  bediendens 
al  mede  stiplelyk  worden  geobserveerd,  zonder  te  gedoogeo 
dat  zy  lieden  de  Ck)mpagnie  in  het  geringste  komen  te  bena- 
deelen;  en  dat  ik  ten  dien  einde  met  de  meeste  nauwkearig- 
heid  zal  examineeren  de  door  de  baazen  en  opzienders  ingediend 
wordende  specificatien ; 

dat  ik  voorts  geen  meenler  huurlingen,  zoo  min  ambachtslieden, 
als  koelies  zal  opbrengen  of  laten  opbrengen,  dan  wel  ooglui* 
kende  zal  permitteeren,  dat  zulks  gedaan  wordt,  dan  die  geene, 
die  werkelyk  in  Compagnies  dienst  zullen  worden  geêmployeerd. 

Zo  waarlyk  helpe  my  God  almachtig  I 

9  Februarij.  Toekenning  aan  den  water^fiscaal  der  be- 
voegdheid om  delinquenten  in  arrest  te  zetten. 

Den  Raad  van  justitie  deezes  casteels,  den  water-fiscaal' 
M^  Willem  Popkens,  en  den  commandeur  en  opper-equipage- 
meester,  Andriesse,  is  verstaan  ter  hunner  narigt  kennis  te 
geeven,  dat  de  hoog  Edele  heeren  Commissarissen  Generaal 
tot  een  permanente  order  hebben  ge^latueerd,  dat  de  water- 
fiscaal  de  faculteit  zal  hebben  om  alle  crimineele  misdadigers, 
by  hem  geapprehendeert,  met  voorkennis  van  den  president 
van  gedagten  Raade  in  's  Compagnie's  boeyen  te  laaten  seca- 
reeren  en  voorts  de  vrye  dispositie  om  de  zeevaarende,  die 
weegens  het  bedryven  van  ongeregeldheden  eon  domestique 
correctie  hebben  verdiend,  op  de  equipagie-werf  in  arrest  te 
mogen  laaten  zetten;  en  dat  de  commandeur  en  opper-equi- 
pagiemeester,  op  behoorlyke  schriftelyke  kennisgeeving  van 
den  water-fiscaal,  daartoe  de  behulpzaame  hand  zal  moeten 
bieden,  zonder  't  overneemen  en  laaten  vastsluiten  van  zodanige 
arrestanten  te  mogen  weigeren. 

9  Februarij.  Ontheffing  van  den  baas  van  de  wapen^ 
kamer  van  de  verpligting  tot  het  doen  van  getdelijke 
uitkeeringen. 

Den  heer  commissaris-opzichter  van  de  wapenkamer,  de 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1795.  W.  A.  ALTINQ.  J7 

Boek«  en  den  baas  der  wapenkamer,  Foxes,  is  verstaan  ken- 
Disse  te  geeven  van  de  gunstigste  dispositie  der  hoog  Edele 
heeren  Commissarissen  Generaal  in  het  ontheffen  van  gemelden 
baas  van  de  maandelyksche  en  jaarlyksche  uilkeringen  aan 
den  boekhouder,  den  meesterknegt  en  klerk  in  die  admini- 
stratie, mitsgaders  aan  den  eersten  suppoost  op  hel  comptoir 
vao  de  generale  directie  en  de  confrontisten  der  Bataviasclie 
administratie  boeken,  mits  hy  zig  uil  de  verstrekkingen  hoe- 
genaamd niets  bevoordeeld;  voorts  ingevolge  qualificatie  hunner 
boog  Edelhedeos  gemelde  uitkeeringen  aan  de  genoemde  be- 
diendens  uit  's  Compagnie's  cassa  te  laaten  afgeeven,  te  weeten 
met  bet  uiteinde  van  ieder  maand: 

40  rd'  aan  den  boekhouder, 

20    »     >       >    meesterknegt, 

10   >     >       >    klerk; 
en  eens  in  het  jaar: 

50  rd'  aan  den  eersten   suppoost   op   het  comptoir  van  de 
generale  directie,  en 

55   »     >      de  confrontisten   der   Balaviasche  administratie 
boeken. 


3  3,^  .     Verbod  tegen  het  hergen  van  scheeps-behoeften 
op  het  eiland  Onrust. 

Ter  voldoening  aan  de  aanschryving  van  de  hoog  Edele 
beeren  Commissarissen  Generaal  over  geheel  Nederlandsch 
Indien  en  Cabo  de  Goede  Hoop  by  boogtsderzelver  missive, 
gedateert  den  Sl^*'  January  deezes  jaars,  op  den  O^^*  der  jongst 
gepasseerde  maand  February  in  Raade  van  Indien  besloten 
zynde  aan  alle  en  een  iegelyk  te  interdiceeren  eenige  scheeps- 
behoellens  ten  eiland  Onrust  op  te  slaan  of  aan  te  houden, 
sub  poene  van  confiscatie  voor  den  aanhaalder,  ten  einde  daar 
door  een  ieder  de  weg  af  te  snyden  om  zich  op  eene  indirecte 
of  ongeoorloofde  wyze  van  Compagnie*s  houtwerken  en  andere 
goederen  meester  te  kunnen  maaken  en  die  naderband,  onder 
de  naam  van  particulier  iogekogte,  voor  betaaling  weder  aan 

Digitized  by  VjOOQIC 


28  1795.   W.  A.  ALTINQ. 

haar  te  rug  te  geeven,  zo  word  aan  alle  en  een  iegelyk  van 
dat  verbod  door  deeze  kennis  gegeeven. 

14  Februarij.     Voorziening  in  mairozen-kleederen. 

Voorgekoinen  zynde,  dat  de  genieene  zeevaarende  op  de  jongst 
van  de  rheede  vertrokken  Compagnie's  retour-scheepen  meestal 
onvoorsien  zyn  geweest  van  de  hoog  benodigde  kleederen  tot 
dekking  hunner  lichaamen  en  zulks  voor  een  voorname,  meede 
werkende  oorzaak  moet  worden  geconsidereert  van  de  menig- 
vuldige ziektens  onder  dat  zoort  van  dienaaren  en  de  gebrek- 
kige reisen  der  scheepen,  zoo  is  dierhalven  tot  legengang  van 
dit  kwaad  en  tot  een  betere  conservatie  van  's  volks  gezond- 
heid goedgevonden  te  statuecren,  dat  de  gemeene  zeevarende, 
op  de  retour-scheepen  bescheiden,  voorlaan  altoos  behoorlyk 
van  scheepskleederen  zullen  moeten  zyn  voorzien,  maar  de 
verstrekking  daarvan  op  rekening  van  winnende  maandgelden 
niet  eerder  zal  mogen  geschieden,  als  op  den  dag,  dat  de 
scheepen  gemonstert  worden,  ten  overstaan  van  den  comman- 
deur, die  voor  de  rigtige  observantie  deeser  order  aanspra- 
kelyk  zal  zyn. 

Wyders  den  commandeur  en  opper-equipagiemeester  te  ge- 
lasten eene  schriflelyke  opgave  te  suppediteeren  van  de  kleederen, 
welke  elke  gemeene  zeevarende  voor  de  reise  benodigt  heeft, 
en  zorg  te  dragen,  dat  daarvan  by  de  monstering  der  scheepen 
een  genoegzame  parlhy  aan  boord  is  om  als  dan  uitgedeelt 
en  de  genieters  voor  het  kostende  der  gemelde  kleederen  op 
hunne  soldy-reekeningen  belast  te  worden,  onder  waarschou- 
wing, dat,  wanneer  hy  in  eenige  opzigte  nalatig  blyflL  aan  deese 
order  te  voldoen,  hy  des  wegens  en  voor  de  inóonvenienten, 
die  daaruit  komen  te  ontstaan,  aansprakelyk  zal  worden  ge- 
houden. 

17  Februarij.     Verbod  tegen  hel  verleenen  eener  schuü' 
plaats  aan  drie  uil  Engeland  verbannen  Europeanen. 

Dit  verbod  is  op  last  van  de  Staten  Generaal  uitgevaardigd. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1795.  W.   A.  ALTINQ  29 

28  Febroarij.     Bezuinigingen    bij   de  equipage-werf  Ie 
Batavia. 

Is  goedgevonden: 

Eerslelyk :  de  werkbassen  op  de  equipage-werf  iii  het  gene- 
raal en  in  het  byiontler  die  van  de  kuy|)ers  en  blokkeinakers 
winkel,  welke  tot  hiertoe  'smaaiids  twee  werk  jongens  ie<ler 
of  te  saamen  vier  stuks  meerder  hebben  opgebragt,  als  we- 
zeotlyk  in  dienst  zyn  geweest»  ten  ernstigsten  aan  te  beveelen 
voorlaan  zorge  te  dragen,  dat  de  Compagnie  geen  meerder 
getal  werk  jongens  in  rekening  worde  gehragt  dan  het  juisle 
getal  der  koppen,  dat  by  den  gedanen  opneem  door  den  opper- 
en onder-equipagiemeester  waarlyk  aanweezende  en  dadelyk 
aan  het  werk  gevonden  is. 

Ten  tweeden:  te  interdiceeren  het  bekentstellen  bydekasse 
ordonnantien  van  een  en  dertig  calvaters,  die  nimmer  gelevert 
zyn,  en  voor  altoos  af  te  schaffen  de  verdeeling  van  hel  huur- 
k)on  derzelve  onder  verschelde  perzonen,  die  zelfs  verklaart 
hebben  niet  in  staat  te  zyn  lyfeigenen  ten  dien  einde  in  te 
kopen,  zonder  daarvoor  eenige  suppletie  of  ander  middel  van 
bestaan  aan  hun  toe  te  voegen,  met  reservatie  egter  om  by 
de  exaniinalie  en  dispositie  op  de  gevorderde  opgaven  van  een 
iegelyks  zuivere  inkomsten,  met  opzigt  tot  den  equipagie- 
boekhouder,  overdrager,  eerste  8up|K)ost  en  opzigler  der  hlokke- 
makers  winkel,  welke  alle  zeer  geringe  inkomsten  hebben, 
zodanige  vaste  schikkingen  te  maaken,  als  bevonden  zal  worden 
te  behooren. 

Ten  derden:  de  inderdaad  in  weesen  bevonden  74  calvaters 
te  reduceeren  en  voor  het  vervolg  te  bepaalen  op  vyflig  stuks, 
londer  een  eukelde  meerder  te  valideeren,  vermits  het  met  dat 
getal,  inzonderheid  uythoofde  van  het  verkopen  der  meeste  losvaar- 
laigen,  wel  te  slellen  zal  zyn,  te  meer  die  hoeveelheid  toereikende 
is  geweest  om  het  werk  in  anno  1755,  toen  het  veel  uytgebreider 
was,  steeds  een  onverhinderde  voortgang  te  doen  behouden. 

Ten  vierden:  de  maandelyks  opgebragt  wordende  coelys 
te  verminderen  van  69  tot  30  stuks,  te  weeten : 

Digitized  by  VjOOQ IC 


50  1795.  W.  A.  ALTINQ. 

6  op  de  kuypers  winkel, 

6   >     »    smits  >    ,  en 

18  in  het  equipagie-touwpakhuys,  wyl  de  opper-  en  onder- 
equipagiemeester  hebben  opgegeven  dal  getal  allernoolzakelykst 
te  zyn,  roet  intrekking  van  de  overige  39  koppen,  die  men 
nu  van  agleren  ontwaart,  dat  nimmer  present  geweest,  maar 
de  Compagnie  alleen  ten  lasten  gebragt  zyn  om  uyt  de  voor 
dezelve  ontvangen  coely-gelden  gedeeltelyk  te  vinden  de  con- 
tribuliên,  die  in  vroeger  jaaren  aan  de  commandeurs  moesten 
worden  opgebragt. 

En  ten  vyrden :  aan  den  opzigter  van  het  touwpakliuys  te 
permitteeren  om,  wanneer  er  zwaar  werk  in  zyn  pakhuys  te 
vcrrigten  is  or  zwaare  cabeltouweii  verwerkt  moeten  worden, 
in  dien  gevalle  met  voorkennisse  en  toestemming  van  den  heer 
Directeur  Generaal  de  meerder  benodigde  coelys  voor  dien 
tyd  te  mogen  inhuuren,  mits  in  agt  nemende,  dat  zulks  dis- 
tinct  by  de  kasse  ordoonantien  aangetekenl  word,  in  dier 
voegen  als  tlians  plaats  heeft  en  door  den  heer  Commissaris 
Generaal,  Siberg,  als  waarnemende  het  ambt  van  Directeur 
Generaal,  geordonneert  is  omtrend  de  extra  dagen  in  de  ad- 
ministratién. 

?     Februari).     Reglement     voor    het   negotie-kantoor   te 
Batavia. 

Dit  reglement,  door  Commissarissen-Generaal  op  28  Februarij 
1795  goedgekeurd,  is  niet  aangetroffen. 

4  Maart.     Afschaffing  der  betrekking  van  Stadhouder. 

De  Staten  Generaal  der  vereenigde  Nederlanden  allen  den 
genen,  die  dezen  zullen  zien  of  hooren  lezen,  salut,  doen  te 
weten,  dat  wy  na  de  zoo  heuchlyke  en  door  de  Godlyke  voor- 
zienigheit  zoo  duidlyk  bestuurde  ommezwaai  van  zaken  in  deze 
landen,  welker  grondslag  voorzeker  geen  andere  is  dan  Gods 
eigen  wil  en  de  gelykheit,  vryheid  en  rechten  van  den  mensch 
en   burgers  daarop  steunende,   gemeend  hebben,  dat^  wel  is 

Digitized  by  VjOOQIC 


1795.  W.  A.  ALTINO.  31 

waar,  eene  breede  verklaring  van  die  rechten  en  plichten 
zdven  ten  aanzien  van  het  gansche  volk  van  Nederland  niet 
was  of  zyn  kon  bet  voorwerp  der  werkzaamheit  onzer  ver- 
gadering, zoo  als  dezelve  in  de  daad  beslaat,  neen,  maar  dat 
zoodanige  verklaring  natuurlyk  zal  uilmaaken  eene  der  eerste 
zorgen  van  die  nationale  vergadering  of  conventie,  welke,  zoo 
Ciod  wily  het  volk  van  Nederland  naar  een  deugdzaam  en  wys 
ontwerp  eerlang  zal  daar  stellen ;  maar  dat  wy  des  niettegen- 
staande, als  tot  hier  toe,  byzonder  ten  aanzien  der  buitenlnnsche 
beirekkkingen,  nitniakende  of  vertoonende  bet  representatief 
van  hei  gebeele  volk  der  zeven  vereenigde  Nederlanden  en 
van*  hei  ressort  der  Generaliteit,  zo  wel  als  van  alles,  wat 
eenigsint*^  tot  deezeii  republyk  behoord,  speciaal  meeJe  van 
alle  de  koloniën  van  den  Slaat,  gemeend  hebben  niet  langer 
te  moeien  uitstellen  in  dien  zin  voor  dat  gebeele  volk  te  er- 
kennen, zoo  als  wy  erkennen  by- dezen,  die  zelfde  eeuwige 
en  onveranderlyke  beginzels  van  gelykheit,  vryheit  en  algemeene 
broederschap,  zoo  wel  als  de  daar  uit  voortvloeyende  rechten 
en  plichten  van  den  mensch  en  burger,  mitsgaders  de  souve- 
rainiteil  van  het  geheele  volk  van  Nederland. 

Dat  wy,  die  gronden  toegepast  hebbende  op  de  zoogenaamde 
oude  constitutie  dezer  landen,  dat  is  op  de  willekeurige  bepaling 
van  eenen  of  van  weinigen,  en  geconsidereert  hebbende,  dat 
mei  dezelve  gronden  geheel  en  al  onbestaanbaar  zyn  de  erfelyke 
waardigheden  van  Stadhouder  over  Braband,  Vlaanderen,  het 
overkwartier  van  Gelderland  en  de  landen  van  Overmaze,  res- 
sort van  deezen  Staat,  zoowel  als  van  erfelyken  kapitein  en  ad- 
miraal-generaal van  de  Unie,  alle  dezelve  waardigheden,  met 
alle  daar  toe  behooreiide  functièn,  betrekkingen,  gevolgen  en 
aankleven  van  dien,  hoe  ook  genaami  en  zoo  als  dezelven  zyn 
toegekend  geweest  en  feiielyk  geresideert  hebben  in  den  per- 
zoon of  het  huis  des  Prinsen  van  Orange,  hebben  verklaart 
B&  gehouden,  zoo  als  wy  dezelve  verklaren  en  houden  by  deezen, 
voor  ten  eenemale  vernietigd. 

Dat,  hoe  zeer  wy  van  deeze  onze  verklaring  aanschryving 
hebben  gedaan  aan  alle  zodanige  coUegien,  tot  welke  de  executie 

Digitized  by  VjOOQIC 


3)  1705.  W.  A.  ALTING. 

der  voorschreve  bedieniogeo  eenige  betrekking  heelt  gehad, 
wy  booven  dien  noodig  geoordeelt  hebben  om  daarvan  eene 
openilyke  afkondiging  te  doen,  ten  einde  elk  en  een  iegelyk, 
dien  zulks  eenigzints  zoude  mogen  aangaan,  het  zy  dan  in 
burgerlyke,  het  zy  in  mililaire  of  in  welke  andere  betrekking 
slaande,  vernemen  moge  en  gerust  gesteld  zy,  dat  hy  ten 
vollen  is  ontslagen  van  die  verpligting  en  gehoorzaamheit, 
welke  hy  aan  voornoemden  Prins  van  Orange  in  zyne  voor- 
schreve functien  en  betrekkingen  inogt  verschuldigd zyn  geweest: 
dat  in  het  byzonder,  en  niettegenstaande  wy  ons  verzekert 
houden,  dat  door  deze  verklaring  alle  zodanige  eeden,  welke  in 
de  jaaren  1787  en  1788  bepaald  en  op  de  zoogezegde  oude 
constitutie  vrywillig  of  gedwongen  zyn  afgelegd,  4^dlyk  als 
van  onwaarde  en  kragteloos  moeten  gehouden  worden,  wy  egter 
ten  overvloede  en  ter  wegneming  van  alle  gemoedlyke  be- 
zwaren verklaren,  dat  alle  de  amptenaren  of  ingezeetenen  van 
de  generaliteits  landen  of  der  koloniën  van  den  staat  in  Asia, 
Afrika  en  Amerika,  welken  zoodanigen  eed  mogten  hebben 
afgelegd,  by  deezen  daarvan  geheellyk  worden  en  zyn  ontslagen. 

Willende  en  begerende  wy  voorts,  dat  deze  onze  publicatie 
overal  niet  de  meeste  plegtigheid,  het  zy  door  het  geschat  van 
trompetten,  door  bet  luyen  en  spelen  der  klokken  of  op  zo- 
danige andere  wyze,  als  in  yder  Staat  of  plaats  best  geoordedd 
zal  worden,  aan  alle  ingezeetenen  bekend  zal  worden  gemaakt 
en  dat  een  yder,  dien  zulks  aangaat,  zich  daarna  stiptdyk 
zal  hebben  te  dragen. 

Ten  welken  einde  dezelve  zal  worden  gezonden  naar  de 
respective  provinciën  met  verzoek  om  dezelve,  yder  in  den 
haren,  te  doen  publiceeren  en  affigeeren,  zoo  als  zulks  te  doen 
gebruiklyk  is,  alsmede  naar  de  steden  en  plaatsen  en  de  gene- 
raliteit,  milsgaders  aan  bewindhebberen  van  d*Oostindische 
Compagnie,  de  koloniale  Raad  in  's  Hage,  de  sociëteit  van  Suri- 
name en  de  directie  van  Berbice  om  door  dezelven  respectivelyk 
naar  de  koloniën  van  den  Staat  verzonden  te  worden  met  last 
om  ook  aldaar  gepubliceert  en  geaffigcert  te  worden. 

Zie  ook  20  Mei  1796. 


Digitized  by  VjOOQIC 


1795.   W.   A.  ALTINQ.  53 

6  Haart.  Verzending  van  officiële  stukken  naar  Nedei^land. 

Tol  voorkomiDg  in  bet  vervolg  van  het  ongenoegen  der 
heeren  Meesters  wegens  de  gebrekkige  afzending  der  papieren 
is  verstaan  den  eersten  gezwooren  clercq  ter  generale  secretary, 
Oldenzeel,  te  gelasten  om,  by  aldien  de  papieren  voor  Nederland 
niel  in  tyds  van  de  buiten  comptoiren  herwaards  gezonden 
worden,  dezelve  als  dan  alhier  te  laaten  copieeren  voor  rekening 
der  ministers  en  bediendens,  die  zulks  hebben  verzuimd,  en 
dezelve  van  decze  ordre  circulair  te  informeeren  ter  narigt. 

7  Maart  Last  op  de  buitm-kanloren  de  vrije  vaarl 
en  liandel,  voor  zo  verre  deze  waren  toegestaan,  niet 
te  bd&nmeren. 

Vermits  heeren  Commissarissen  Generaal  sedert  eenigen  tyd 
in  ervaringe  zyn  gekomen,  dat  de  op-  en  ingezeetenen  van 
Compagnies  etablissementen  in  Indie,  op  dewelke  de  vrye  vaart 
en  handel  is  opengestelt,  niet  in  den  volstcn  zin  profiteren  van 
die  verleende  concessie  en  zulks  wel  voomamentlyk  plaats 
vind  op  Sumalra's  Westkust  en  Timor,  zo  door  de  verkeerde 
inlerpretatien,  welke  Compagnies  ministers  en  bediendens  zig 
onderstaan  aan  de  g'emaneerde  orders  op  de  vrye  vaart  en 
handel  te  geeven,  als  het  stremmen  van  den  gepermitteerden 
handel  of  bet  bewerkstelligen  van  andere  dwangmiddelen, 
't  geen  in  de  «erste  plaats  strekt  tot  nadeel  van  de  inkomende 
en  uytgaande  regten  en  voorts  tot  onderdrukking  van  de  goede 
op-  en  ingezeetenen  in  het  algemeen;  zo  is,  om  bier  in  te 
voorzien,  goedgevonden  en  verstaan  allen  en  een  iegelyk  in 
het  generaal  en  in  het  byzonder  de  ministers  en  bediendens  op 
de  rcspective  comptoiren  van  de  Compagnie  by  een  publicatie 
in  naame  en  van  wegens  heeren  Commissarissen  Generaal  ten 
ernstigsten  te  interdiceeren  eenige  de  minste  monopolie  in  den 
particulieren  handel  te  dryven  of  te  gedogen,  dat  zulks  door 
andere  worde  gedaan,  en  daar  en  tegen  de  respective  ministers 
en  bediendens   serieuselyk   aan    te    beveelen  alle  vexatien  en 

fUlAAT-BOEK    DF.KL    \ll.  3 

Digitized  by  VjOOQIC 


54  1795.  W,  A.  ALtjNÓ. 

hindernissen,  die  tot  stremming  of  belemmmng  van  den  nyen 
vaart  en  handel  in  het  werk  gestelt  zouden  koiinen  worden, 
met  yver  en  oplettendheid  tegen  te  gaan,  opdat  de  goede  op-  en 
ingezetenen  in  den  volst reksten  zin  het  effect  der  voorschreeven 
concessie  mogen  genieten,  sub  poene,  dat  zodanige  ministers  en 
bediendens,  die  nalatig 'zyn  hier  omtrend  behoorlyk  te  waaken  of 
zig  zelve  aan  het  geinlerdiceerde  in  deesen  schuldig  maaken,  uil 
hunne  ambten  en  bedieningen  ontzet,  naar  Batavia  opontboden 
en  verder  geborrigeert  zullen  worden  naar  exigentie  van  zaaken. 

10  Maart.  Voorschrift  nopens  de  verstrekking  van  me- 
dicijfien. 

De  Regering  vond  goed,  «zoowel  de  praclizyns  van  de  eerste 
classe,  als  de  minderen  of  de  onder-  en  derde  chirurgyns  te 
gelasten  eene  distincte  aanteekening  te  houden  van  de  medi- 
cynen,  die  zy  de  zieken  voorschryven,  voor  dezelve  gereed 
maaken  en  aan  hen  toedienen,  om  ten  allen  tyde,  des  gere- 
quireerd  wordende,  vertoond  te  kunnen  worden*'. 

10  Maart.  Wijziging  van  de  voorwaarden^  vastgesteld 
op  21  Maart  1794,  waarop  de  Regering  particuliere 
goederen  op  vracht  zoude  vervoeren. 

Aan  alle  en  een  iegelyk  word  by  doezen  bekend  gemaakt, 
dat  de  hoog  Edele  heeren  Commissarissen  Generaal  over  ge- 
heel Nederlandsch  Indien  en  Cabo  de  Goede  Hoop,  tot  ampliatie 
van  de  op  den  21''^<>  Maart  1794  gearresteerde  conditien, 
volgens  dewelke  de  hooge  Regering  deezer  landen  aan  alle 
dienaaren  en  particuliere  onderhorigen  van  de  Compagnie  heeft 
geaccordeert  om  in  schip  of  scheepen  en  mindere  vaartuigen 
van  de  Compagnie  goederen  op  vragl  af  te  laden,  hebben  ge- 
arresteert: 

•Dat  geene  particuliere  goederen,  hoe  gering  of  van  wat 
•volumen  dezelve  zyn,  uit  Compagnie's,  ter  rheede  van  Batavia 
•leggende  scheepen  en  mindere  vaartuigen,  schoon  ook  de 
•  vragt   behooriyk   is  betaald,  zullen  mogen  worden  ontladen, 

Digitized  by  VjOOQIC 


1795.  W    A.  ALTINQ  35 

•dan  op  vertooning  Taa  een  pas  of  hel  cognoscementderzelve 
>door  den  water-fiscaal  onder  de  woorden  »fiat  abcbeep"  ge- 
•leekend". 

En  dat  hunne  hoog  Edelhedens  op  de  overlreeding  van  die 
ordre  gesteld  bebl^en,  niet  alleen  de  verbearte,  ten  behoeve 
vao  gemelden  water-fiscaal,  van  al  zulke,  door  hem  of  zyne  be* 
diendens  achterhaald  wordende  vragt-en  beslel-goederen,  die 
zonder  dat  de  eigenaars  zich  van  zodanig  een  bewys  hebben 
voorzien,  afgehaald  zyn,  maar  ook  bepaald  hebben,  dat  alle 
vragt-  en  bestel-goederen,  die  bevonden  zullen  worden  zonder 
betaling  van  vragt  in  Compagnie's  scheepen  en  vaartuigen 
afgeladen  te  zyn,  in  welke  quantiteit  dezelve  ook  zouden  mogen 
bestaan,  by  acbtcrhaling  meede  geconfisqueert  zullen  worden 
ten  profyte  van  den  aanhaaler. 

10  Maart.  Vermindering  van  het  i^menigmldig**  schrijf- 
werk vaar  Nederland. 

De  Indische  Regering  besloot  «de  door  de  hoog  Edele  heeren 
Commissarissen  Generaal  bezyden  hoogstderzelver  missive  van 
den  2P^o  Ferbuary  j.  I.  aan  deeze  Regering  loegezondene 
specifieke  notitie  weegens  de  vermindering  van  hel  menig- 
vuldig schryfwerk  voor  Nederland  te  laten  drukken  om  aan 
de  hoofden  der  respeclive  schryf-comptoiren,  daar  by  vermeld, 
ter  narigt  afgegeeven  te  worden,  met  ordre  om  by  een  berigt 
op  te  geeven,  welke  evenreedige  reductie  daar  door  zal  konnen 
worden  gemaakt,  zo  in  de  verstrekkingen  der  schryfgereed- 
schappen,  als  het  bepaalde  getal  klerken. 

12  Haart  Opdracht  gedurende  den  j^presenleii*  aarlag 
van  hel  bevel  aver  de  kampagnie  Papangers  te  Batavia 
op  de  commissarissen  aver  de  militie. 

Zie  ook  9  December  1803  en  22  December  1804. 

15  HaarL     Wijziging  van  articul  8  der  pacht^conditien. 

De  Regering  bepaalde,  dat  aan  den  pachter  van  den  boom 

Digitized  by  VjOOQIC 


36  179ë.   W.  A.   ALtlNÓ. 

geen  »thol  competcerde  van  al  zulke  goederen,  die  inde vaar- 
» tuigen  blyven,  schoon  een  zodanig  vaartuig  lasl  breekt". 

21   Maart.     V oorschrift    voor   hel    opperhoofd   van    hel 
generale  soldij-kantoor. 

Commissarissen-Generaal  vonden  goed :  «als  zeer  nuttig  aan 
te  merken  en  mitsdien  te  approbeereii,  dal  het  opperboord  van 
bet  generale  soidy-comptoir  jaarlyks,  na  het  sluyten  der 
soldy-boeken,  daarvan  aan  de  hpoge  regeering  zal  moeten 
kennisse  geeven,  ten  einde  den  visitaleur  generaal  in  der  tyd 
telkens  nader  te  konnen  gelasten  by  het  visiteeren  der 
soldy-boeken  speciaal  na  te  zien,  of  alles,  wat  ten  laste  van  de 
soldy  by  de  negotie-boeken  is  afgeschreeven,  in  de  soldy-boeken 
behoorlyk  is  ingetrokken,  uitgedeelt  en  verantwoord,  als 
noodzakelyk  zynde  ter  voorkoming,  dat  die  gerenoveerde  order 
weder  in  onbruik  gerake". 

21  Maart.     Nadere  bepaling  nopens  borglogten,  te  stellen 
door  Compagnie* s  dienaren  ten  behoeve  van  de  Compagnie. 

Commissarissen-Generaal  verklaarden,  »dat  van  de  faculteit 
om  hunne  gagien,  in  steede  van  borglogten,  geheel  of  ten  deele 
te  laaien  staan  uilgeslooten  moeten  blyven  alle  de  geene,  die 
goederen  of  gelden  van  de  Compagnie  ofte  anderen  onder  hunne 
dii*ectie  ofte  administratie  hebben  en  tot  het  stellen  van 
borglogten  verpligt  zyn,  mei  uitzondering  alleen  van  de 
dienaaren  in  de  vier  Oostersche  gouvernementen  en  op  Timor, 
omtrend  dewelke  men  verpligt  is  aan  de  omstandigheeden  toe 
te  geeven ;  en  voor  het  overige  aan  de  beschikking  der  hooge 
regeering  over  te  laaien  omtrend  het  laaien  staan  der  gagien, 
hetzy  geheel  of  gedeellelyk,  naar  mate  der  omslandigheeden 
te  werk  te  gaan". 

21  Maart.     Opleiding    van    Compagnie's  slaven  tot  am* 
bachtslieden. 

Heeren  Commisf^arifusen-Oeneraal  ten  vollen  overtuigd  zynde, 

Digitized  by  VjOOQIC 


1795.  W.  A.  ALTINQ.  57 

dal  de  uitvoering  van  hel  projet  om  Compagnies  slaven 
ambagten  Ie  laaien  aanleeren  zeer  omslaglig  en  koslbaar 
zoude  zyn  en  zulks  dierhalven  len  eenemaai  ongeraden  word  . 
geoordeelt,  zo  is  goedgevonden  en  verslaan  daarvan  af  te  zien 
en  by  hel  thans  plaats  vindende  gebruik  om  gehuurde  slaven 
als  iniandsche  ambaglslieden  te  emploieeren  te  continueeren. 

21  Haart.     Particuliere   vaart    van    Amban   en   Banda 
naar  Batavia. 

Ciommissarissen-Generaal  gelastten  de  Indische  Regering  »de 
Javasche  ministers  ernstig  voor  te  houden,  dat  hecren  Conimis- 
sarissen-Generaaly  zig  ten  uittersten  moetende  verwonderen  en 
niet  kennende  begrypen,  hoe  het  mogelyk  is,  dat  langs  geheel 
Java  geen  speceryen  gedebiteerl  woixlen,  dit  voor  een  evident 
bewys  aanmerken  van  den  morshandel,  die  aldaar  in  dat 
ariicul  word  geplecgt,  en  over  zulks  genoodzaakt  zullen  zyn,  in 
gevalle  binnen  korten  door  het  omzetten  van  speceryen  geen 
beterschap  daarin  word  ontwaart,  als  dan  te  moeten  overgaan 
lol  hei  stellen  der  order,  dat  geene  particuliere  vaartuigen, 
op  Java  en  Cheribon  thuis  horende,  op  hunne  terugreise  uit 
een  der  Ooslersche  provinciën  eeuige  plaatsen  hoegenaanit 
zullen  mogen  aandoen,  maar  gehouden  zyn  alle  over  Batavia 
naar  hunne  woonplaatsen  te  moeten  retourneeren". 

21  Maart.     Leverantie  van  curcuma. 

Vermits  particulieren  geen  gebruik  hebben  gemaakt  of  door 
gebrek  aan  scheepsruimte  gebruik  hebben  konnen  maken  van 
de  permissie,  door  de  vergadering  van  17"'"  verleent,  om 
cureuma  op  vragt  naar  Nederland  te  mogen  verzenden  en  dit 
artikel,  dat  een  matige  prys  in  Europa  afwerpt,  niet  alleen 
weinig  ruimte  in  de  scheepen  beslaat,  maar  ook  dienstig  is 
lot  sluagie,  is  goedgevonden  de  liooge  regeA*ing  te  qualificeeren 
om  de  bevorens  hepaalde  quanlileit  van  80  a  100000 'S 's  jaars 
weder  jaarlyks  door  de  regenten  te  laaien  leveren  en  daarmede 
zo  lange  te  continueeren  lot  de  omstandigheden  zodanig  ver- 

Digitized  by  VjOOQ IC 


38  1795.   W.   A.  ALTINQ 

anderen,  dal  er  ruiiiile  genoeg  in  de  retourscheepen  overblyfi 
om  de  overzending  aan  particulieren  toe  te  staan. 


-^  Maart.  Bekendmaking,  dat  de  kerkeraad  van  de 
Luthersche  gemeente  te  Batavia  openlijk  in  de  kerk 
dier  gemeente  rekening  en  verantwoording  zoude  doen 
van  het  beheer  gedurende  1794  van  de  gelden  en 
middelen  dier  kerk. 


27  Maart.  Bepaling,  dat,  te  beginnen  met  1  September 
1795,  alle  stads^lasten  van  Batavia  zouden  kamen 
voor  rekening  van  het  fonds  van  Schepenen. 

Vroeger  werden  die  lasten  gedeeltelijk  door  de  Compagnie 
gedragen. 

Ter  tegemoetkoming  aan  de  grootere  uitgaven,  welke  Sche- 
penen voortaan  zouden  moeten  doen,  werd  aan  hun  fonds 
toegekend  het  ^/j  gedeelte  van  de  2  pet.  der  opbrengst 
van  's  Heeren  geregtigheid  wegens  verkoop  van  vaste  goederen, 
>tot  hier  toe  door  het  Collegie  van  Heeniraden  genoten",  in- 
gaande met  1  April  1795. 

28  Haart.  Wijziging  van  het  eed-formulier  voor  i^zom- 
yymigé**  administrateurs. 

Deze  moesten  o.  a.  zweren,  dat  zij  niet  meer  koeli*s  zouden 
in  rekening  brengen,  dan  werkelijk  ten  dienste  van  de  Com- 
pagnie gebruikt  waren. 

Hiertegen  hadden  zij  bezwaar,  >  vermits  onder  de  naam 
van  coely-gelden  alto<»8  mede  begreepen  zyn  eenige  uytgaven 
aan  andere  pakhuys-bediendens,  die,  schoon  geen  eigentlyke 
coely-gelden  zynde,  •  egter  niet  wel  op  een  andere  rekening 
gebragt  en  afgeschreeven  kounen  worden". 

Op  grond  hiervan  moesten  zij  in  den  vervolge  zweren 
zich  met  hel  koeli-geld,  direct,  noch  indirect  te  zullen  verrijken. 

Digitized  by  VjUUV  IC 


1795.  W.  A.  ALTINQ.  59 

28  Haart  Verhouding  itisschcn  de  leden  der  i^Hooge 
^Commism**  en  die  van  de  Hooge  Regering^  wat 
hunne  werkzaamheden  aanging. 

Gelei  zynde,  dat  de  h(M^e  regeering  sederl  een  geruimen 
tyd  de  gewoonte  heeft  gehad  (gelyk  daarvan  heden  omtrend  twee 
half  aamea  zuurkool  ook  nog  een  blyk  is  voorgekomen)  in 
haare  vergaderingen  aan  de  dispositie  van  heeren  Conmiissarissen 
Generaal  over  te  laaien  veele  zaaken  van  gering  aanbelang, 
welke  weynig  lietrekking  hebben  op  de  voornaame  oogmerken 
eo  werkzaambeden  der  hooge  commissie,  en  zulks  meeslentyds 
zonder  daar  by  levens  te  dienen  van  haare  consideralien, 
waardoor  veroorzaakt  word»  dat  het  onderzoek  daarvan  op 
heeren  Commissarissen  Generaal  word  overgeschoven  en  hoogst 
dezelve  dus  genoodzaakt  zyn  den  kostelyken  tyd  te  besteeden 
met  differente  zaaken,  waarmede  de  hooge  commissie  niet 
behoorde  Ie  worden  lastig  gevallen,  en  dit  nog  minder  nood- 
zakelyk  is,  daar  hunne  boog  Ëdelhedens  zig  steeds  summierlyk 
doen  onderrigten  van  de  zaaken,  die  in  Raade  van  Indiê  voor- 
nllen  en  verhandelt  worden,  waardoor  altyd  in  de  gelegentheid 
zyn  om  in  zaaken,  waarin  zulks  nodig  oordeelen,  daar  omtrend 
nadere  informatie  te  vragen  en  bet  nodige  te  disponeeren,  zo 
is  dienstig  geagl  en  mitsdien  goedgevonden  de  hooge  regeering 
van  Indiê,  onder  voorhouding  deeser  aanmerkingen,  te  kennen 
te  geeven  het  verlangen  van  heeren  Commissarissen  Generaal, 
dat  de  regeering  met  derselver  deliberatien  en  dispositien  over 
dagelyks  voorvallende  zaaken  of  die  niet  zyn  van  byzondere 
aangelegentheid,  zal  voortgaan,  even  als  zulks  zoude  moeten 
geschieden,  wanneer  de  hooge  commissie  hier  niet  present 
was,  en  alleen  aan  de  dispositie  van  heeren  Commissarissen 
Generaal  gedefereert  laten  de  zodanige,  welke  uit  hoorde  van 
derselver  aard  of  byzonder  belang  hunner  hoog  Ëdelhedens 
kennisneming  om  -daarop  te  disponeeren  speciaal  vereisschen, 
en  zulks  in  zodanige  gevallen  met  byvoeging  van  de  conside- 
ratien  der  hooge  regeering. 

De  Indische  Regering  bleef  desniettemin  dikwerf  te  angstvallig 


Digitized  by 


v^oogle 


40  1795.   W.  A.   ALTINQ. 

om  zaken,  tot  welker  behandeling  zij  bevoegd  was,  af  Ie 
doen,  reden  waaróm  Commissarissen-Generaal  zich  verplicht 
zagen  op  6  Mei  1797  de  Indische  Regering  aan  de  vorenstaande 
regeling  te  herinneren. 

28  Maart.  Bepaling,  dal  de  administrateurs  veranlttvor- 
ddijk  waren  voor  de  spillage  tussclien  den  ival  en 
scheepS'hoord. 

Zij  waren  «zulks  des  te  meer,  omdat  zy  procento's  voor  den 
afscheep  of  verstrekking  genieten  en  men  verneemt,  dat  ook 
die  geringe  spillagie  daaruit  gemakkelyk  gevonden  kan  worden. 

En  vermits  door  de  accurate  toeweging  aan  scheepsboord 
de  minderheid  op  de  peeper  by  overvoer  naar  Nederland  thans 
maar  zeer  weynig  kan  zyn,  zo  is  tevens  goedgevonden  aan 
de  hooge  regeering  te  laaten  voorstellen  de  aan  de  scheeps 
overheeden  toegelegde  zes  procento  spillagie  op  dat  arlicul 
uyt  dien  hoofde  zodanig  te  verminderen,  als  hunne  VVelEdele 
hoog  agtbaare  zullen  gelieven  goed  te  vinden". 

28  MaarL  Wijziging  van  het  bepaalde  op  9  September 
1794  ten  aanzien  van  belastingen  op  particuliere  han- 
delS'Vaartuigen,  imt  betreft  vaartuigen,  afkomstig  van 
Macao. 

Is  goedgevonden  de  hooge  regeering  van  Indiê,  by  wyze 
van  interpretatie  van  het  aangeschrevene  omtrent  de  invor- 
dering van  ankeragie  en  hoofdgeld  van  vreemde,  particuliere 
en  inlandscbe  scheepenen  vaartuigen, te elucideeren, dat, dewyl 
de  Macaosche  handelaars  hier  nimmer  als  vreemde  Europesen 
^econsidereert  en  behandelt  zyn,  het  eerste  articul  der  be* 
kentmaking  van  den  ^t"^^  September  1752  ook  ten  hunnen 
opzigte  moet  geconsidereerd  worden  te  zyn  gebleeven  in  zyn 
geheel  en  over  zulx  voor  ieder  aankomend  schip  of  vaartuig 
van  Macao  ook  vooralsnog  niet  meer  behoevt  te  worden 
gevorderd,  als  de  by  laatstgemelde  bckentmaakiug  gestelde 
somma  van  één  honderd  rd^ 

Digitized  by  VjOOQIC 


1795.  W.  A.  ALTINQ.  41 

Voorts  te  verklaren,  dat  de  sabandhaar  in  de  invordering 
van  agt  procento  voor  de  aan  den  wal  gebragle  negolie-whaaren 
abusive  heeft  gehandelt,  alzo  hem  voor  den  in-  ^n  uitvoer 
van  goederen,  door  Macaosche  handebars  hier  aangebragt  en 
ingekogt  wordende,  geen  procento's  compeleeren  en  die  lieden 
dierhalven,  evenals  voorheen,  ook  voor  hel  vervolg  konnen  en 
moeten  volstaan  met  de  betaling  van  één  hondert  rd'  van 
ieder  schip  oï  vaarluig  voor  ankei*agie-geld,  enz.,  mitsgaders 
de  by  de  pagt-condiliön  vastgestelde  lol  aan  den  pagter  van  de 
inkomende  en  uytgaande  regten,  zouder  iets  meer,  bebalven 
alleen  een  procenlo  aan  den  pagter  van  de  waag,  in  gevalle 
zy  goederen  in-  of  uylvoeren,  die  de  waag  moeten  passeeren. 

28  Maart.  Intrekking  van  het  bepaalde  op  27  September 
1768  nopens  eene  geldelijke  tegemoetkoming  aan  de 
predikanten  ie  Batavia. 

In  overweging  genomen  zynde,  hoe  oneigen  het  is,  dat  de 
predikanten  te  Batavia  interessen  genieten  en  onder  den  ander 
verdeelen  op  gelden,  die  aun  de  diacony  by  testament  zyn  ver- 
maakt, —  eene  schikking,  die  volstrekt  strydig  is  tegen  de  intentie 
van  den  erfsteller  en  waaraan,  zo  als  men  is  geiuformeert, 
gedeeltelyk  moet  worden  toegeschreeven,  dalsedert  hel  daartoe 
by  de  hooge  regeering  genomen  besluit  zeer  weynige  lieden 
iets  naamwaardigs  by  haar  testament  aan  de  diacony  besproken 
hebben,  als  niet  verzeekert  zynde,  dat  haare  dispositie  agter- 
volgt  zal  worden,  —  zo  is,  aangezien  beeren  Commissarissen 
Generaal  van  begrip  zyn,  dal  dit  geringe  profyt  voor  de  Com- 
pagnie xeel  te  duur  gekogl  is  ten  koste  der  solemneele  en 
uyterste  dispositie  van  een  overleedene  en  van  den  onderstand^ 
aan  de  armen  toegedagl  en  verschuldigd,  goedgevonden  en 
verstaan  de  resolutie  der  hooge  regeering  van  Indiö  van  den 
27'°  September  1768  om  van  een,  aan  de  diacony  byerffenis 
toegevallen  grooler  capitaal  50000  rd'  tegen  den  gewoonen 
interest  van  7a  procento  'smaands  voor  de  Compagnie  aan 
te   neemen   en  hel  bedragen  der  renlen  lot  rd'  2250  'sjaars 

Digitized  by  VjOOQ IC 


4i  1796.    W.  A.  ALTINQ. 

aan  den  gererormeerdeii  kerkenraad  af  te  geven,  ten  einde 
zodanig  onder  den  ander  verdeelt  en  uitgereikt  te  worden, 
als  haar  Eerwaarden  zouden  vinden  te  behooren,  voor  hel 
vervolg  in  te  trekken  en  vervallen  te  verklaaren,  gelyk  dezelve 
ingetrokken  en  vervallen  verklaard  word  mits  deesen  en  de 
diacony  voortaan  zelve  van  de  voorschreven  renten  te  doen 
profiteeren. 

Terwyl  om  de  predikanten  der  hervormde  gemeente  scha- 
deloos te  stellen  wegens  het  gemis  der  voorschreeven,  byhun 
genoten  renten,  in  een  rond  jaar  bedragen  hebbende  rd'  SS&O, 
tevens  is  goedgevonden  aan  de  op  Batavia  beroepen  predikanten 
maandelyks  uit  Compagnie's  kasse  te  laaten  verstrekken  een 
somma  van  dertig  of  in  het  geheel  van  zeeventig  rd'  's  maauds 
boven  de  gagie,  het  koslgehl,  de  huyshuur  en  de  emolumenten, 
welke  zy  van  de  Compagnie  genieten,  om  in  te  gaan  met 
primo  deeser  lopende  maand  Maart. 

30    Maart.     Vernieuwing    van   de   voorschriften  nopens^ 
rekeningen  vanpractizijns,  vastgesteld  op  15  Jtdij  1782. 

Schepenen  bepaalden  ter  zake  het  navolgende: 
Op  de  te  meermaalen  herhaalde  doleantien  van  den  secretaris 
deser  vergadering,  Johannes  Lobr,  over  de  kwade  betalinge 
van  sommige  practizyns,  speciaal  met  naame  den  procureur 
Hlllegert,  zo  wel  ten  aanzien  van  de  leges  van  de  respective 
heeren  leeden,  als  het  verschot  en  salaris,  gemelden  secretaris 
van  dezelve  practizyns  competeerende,  in  zo  verre,  dat  by 
zelb  tot  nog  toe  buyten  het  vermogen  was  gebleven  om 
de  voorzeyde  leges  van  den  gepasseerden  jaare  1794  naar 
behooren  te  verantwoorden; 

dat  daar  en  boven  de  gesworen  clerquen  en  gerechtsbodens 
zig  insgelyks  by  herhaling  bezwaarden  over  de  traage  betaaünge 
der  gemelde  practizyns,  waaruyt  dierhalve  veele  inconvenienten 
en  nadeelen  voor  andere  en  principaal  lot  prejudilie  der  partyen 
liliganten  zouden  moeten  resniteeren,  ten  waare  deeze  vergade- 
ring daarin  door  het  nemen  van  dezulke  maatregelen,  als  dienstig 
zouden  gcoordeelt  worden,  gunslelyk  geliefde  Ie  voorzien,  na- 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1795.   W.  A.  ALTINQ.  43 

ilenvial  alle  minnelyke  inlerpellatien  en  conlinueele  aanmnningen 
steeds  zonder  vrugt  waaren  gebleeven,  zo  is  na  rype  deliberatie 
goedgevonden  en  verstaan,  by  renovatie  van  hel  len  dien  respecle 
bereids  sub  dato  15  July  1782  genomen  liesluyl,  gemelde 
practizyns  nog  ter  audiëntie  van  ile  roll  van  beeden  ten 
ernstigste  te  adhorteeren  om  ban  lieden  agterweezen  aan 
gedagten  secretaris,  zo  wel  als  de  verdere  suppoosten  van 
deezeo  gerecbte,  zonder  eenig  verder  verwyl  te  voldoen,  op 
poene,  dat  aan  ben  lieden,  niet  alleen  naar  den  teneur  van 
opgemeld  besluyt  geen  stukken  of  copyen  meer  zullen  afgegeven, 
maar  daar  en  boven  tegen  de  nalatige,  op  fundament  van  het 
dien  aangaande  gestatueerde  by  de  Edele  hooge  regeering 
dezer  landen,  tot  executie  buyten  forme  van  proces  zal 
worden  geprocedeert. 

En  is  ter  voorkooming  van  de  voorzeyde  doleantien  en  de 
inconvenienten,  uyt  diergelyke  wanbetalingen  voortvloeyende, 
voor  het  vervolg  al  verder  verstaan  te  renoveeren  hctbeshiyt 
dezer  gerechte  van  dato  den  15^'"  July  des  gemeklen  jaars 
1782  en  dien  conform  den  gesworen  clercq,  Smit,  tegelasten 
om  's  luaandelyks  in  vergadering  over  te  leggen  de  geapprobeerde 
eo  getaxeerde  dcclaratien  van  onkasten,  ten  behoeve  van  de 
respective  practizyns  in  die  maanden  opgemaakt,  met  deeze 
alteratie  in  het  laast  gementioneert  besluyt,  dat  dezelve 
zoUen  worden  gestelt  in  handen  van  beyde  de  gerechts 
boodens,  elk  in  hun  district,  omme  binnen  een  maand 
daaraan  insgelyks  ter  vergadering  verantwoord  te  worden  onder 
korting  van  een  percent  ten  lasten  der  onderlinge  participanten 
van  zodanige  declaratie,  die  gemelde  gerechts  bodens  zal  ge- 
leeden worden,  ingevalle  de  betaaling  op  de  eerste  aanmaning, 
waaraan  zy  zonder  afwyking  zullen  gehouden  zyn,  in  der 
minne  gevolgt  is,  behoudende  het  meergemelde  besluyt  voor 
bet  overige  desselvs  volle  kragt  en  waarde. 

2  April.     Verbod  legen  den  uitvoer  van  apen  tmar  Japan. 

Wat  aanleiding  heeft  gegeven  tot  dit  curieuse  verbod,  blijkt 
niet  uit  de  Indische  résoluliên. 

Digitized  by  VjOOQIC 


44  1796.  W.  A.  ALTINQ. 

18  April.     Maatregelen  in  het  belang  van  de  vrije  vaart 
en  handel. 

Goaimissarissen  Generaal  vaardigdeu  ter  zake  de  navolgende 
publicatie  uil: 

Alzo  wy  seedert  eenigeti  tyd  in  ervaringc  zyn  gekomen,  dat 
de  op-  en  ingezeelenen  van  Compagtiie's  etablissementen  in 
Indie,  op  dewelke  de  vrye  vaart  en  handel  is  opengestcit,  niel 
in  den  volsten  zin  profiteeren  van  die  verleende  concessie  en 
zulks  wel  voornamenllyk  plaats  vind  op  Sumalra's  Westkust 
en  Timor,  zo  door  de  verkeerde  inlerpretalien,  welke  Compag- 
nie*s  ministers  en  bediendens  zich  onderstaan  aan  de  orders 
op  de  vrye  vaart  en  handel  te  gecvcn,  nis  het  stremmen  van 
den  g€|>ermitleerden  handel  of  het  bewerkstelligen  van  andere 
dwangmiddelen,  al  hel  welke  in  de  eerste  plaats  strekt  lot 
nadeel  der  inkomende  en  uitgaande  regten  van  de  Compagnie 
en  voorts  tot  onderdrukking  van  de  goede  op-  en  ingezeelenen 
in  het  algemeen. 

Zo  is  't,  dat  wy,  nodig  oordeelende  hier  in  Ie  voorzien, 
hebben  goedgevonden  allen  en  iogelyk  in  het  generaal  en  in 
het  byzonder  de  ministers  en  bediendens  op  de  re^spective 
buiten-comploiren  van  de  Compagnie  ten  ernstigsten  te  inter- 
diceeren,  gelyk  geinterdiceert  word  by  deezen,  eenige  de  minste 
monopolie  in  den  particulieren  handel  te  dryven  of  te  gedogen, 
dat  zulks  door  andere  worde  gedaan,  en  daar  en  tegen  de 
respective  ministers  en  bediendens  van  de  Compagnie  serieii- 
selyk  aan  te  beveelen,  zo  als  dezelve  aanbevolen  word  by 
deezen,  alle  vexalien  en  hindernissen,  die  tot  slreraming  of 
belemmering  van  den  vryen  vaart  en  handel  in  hel  werk  ge- 
steld zouden  konnen  worden,  met  iver  en  oplettendheid  tegen 
te  gaan,  op  dat  de  goede  op-  en  ingezeelenen  in  den  vol- 
strekslen  zin  het  effect  der  voorschreeven  concessie  mogen 
genieten,  sub  poene,  dat  zodanige  miiiislers  en  bediendens,  die 
nalatig  zyn  hier  omlrend  belioorlyk  te  waaken  of  zich  zelven 
aan  hel  geinterdiceerde  in  deezen  schuldig  maaken,  uit  hunne 
ambten   en   bedieningen   onlzet,    naar   Batavia    op   ontboden 

Digitized  by  VjOOQIC 


1795.  W.   A.   ALTiNd.  4B 

eo    verder    gecorrigeerl   zullen   wonlen   naar   exigenlic  van 
zaakeo. 

Onlbieden  en  beveelen  wel  expresseiyk  den  president  en 
Raaden  van  justitie  des  casteels  Batavia,  neevens  die  van  den 
geregte  deezer  stad,  milsgaders  alle  andere  oüicieren  en 
jastitieeren,  zo  ter  deezer  hoofd  plaatse,  als  op  de  respecttve 
baiten-comptoiren,  en  wien  zulks  verder  aangaat,  den  inhoud 
deezes  te  agtervolgen  en  te  doen  aglervolgen,  procedeerende 
en  doende  procedeeren  tegen  de  contraventeurs  en  overtreders 
van  dien  zonder  eenige  eonniventie,  gratie,  dissiinulalie  ofle 
verdrag,  nadien  wy  zulks  ten  meesten  nul  te  van  de  maat- 
schappy  en  voor  hel  belang  van  haare  goede  op-  en  ingezee- 
teoen  bevonden  hebben  alzo  te  behoren. 
*  En  op  dat  niemand  hier  van  eenige  ignorantie  zoude  konnen 
pretendeeren,  zal  deeze  hier  ter  hoordplaatse  en  op  alle  de 
builen-comptoiren  van  de  Compagnie  in  Indié  worden  gepubli- 
ceert  en,  behalven  in  de  Neederduitsche,  ook  in  de  gebruikelyke 
lands-taalen  geafligcert  ter  plaatsen,  daar  men  gewoon  is 
pablicalien  en  affixien  te  doen. 

18  April.  Voorziening  in  de  publieke  godsdienst-oefeningen 
op  hel  eiland  Onrust. 

Commissarissen-Generaal  vonden  goed,  >hy  vacature  van  de 
predikantsplaals  op  het  eiland  Onrust,  deselve  niet  weder  te 
vervullen,  maar  daar  alleen  een  goed  ziekentrooster  te  plaatsen, 
die,  buyten  het  doen  der  ordinaire  dagelyksche  gebeden,  des 
Sondags  en  op  de  feestdagen  hel  volk  eon  predicalie  zal  moeten 
voorleezen;  en  voor  het  overige  de  Bataviasche  kerkenraad  te 
recommandeeren  als  dan  tweemaal  'sjaars  een  der  alhier  in 
de  Nederduilsche  gemeente  beroepen  leeraren  ter  bediening 
der  sacramenten  naar  Onrust  te  laaien  overgaan'\ 

22  April.  Voorschrift  nopens  het  tiendaagsche  rapport, 
in  te  dienen  door  scheeps-overlieden  van  Compagnié*s 
schepen   ter  reede  Batavia,  bij  Onrust  en  bij  Kuiper. 

De    capitains,    capilain-lieulenanls.    lieulenants    en    sous- 

%  Digitized  by  VjOOQ IC 


46  1795.   W.  A.  ALTINQ. 

lieutenanls  (er  zee,  welke  liel  gezach  hebben  op  Compagnies 
scheepen  or  vaartuigen,  leggende  ter  rheede  van  Batavia  of 
aan  de  eilanden  Onrast  en  de  Kuiper,  worden  door  den  Gom- 
missaris-opzigtér  over  de  equipage-werff  cuip  annexis  gdast 
op  het  raport,  dat  zy  verplicht  zyn  alle  tien  dagen  of  mei 
den  eersten,  elfden  en  een  en  twintigsten  dag  van  ieder  oiaand 
aan  den  commandeur  en  opper-equipage-meesler  in  te  dienen, 
niet  alleen,  zo  als  tot  nu  toe  in  gebruik  is,  hekend  te  sielleo 
de  naamen  en  qualiteiten  der  opper-oflicieren,  maar  ook  daar 
hy  distinct  te  voegen  de  naamen  en  qualiteiten  der  onder- 
of  deks-oflicieren  en  het  getal  der  gemeene  zeevarenden,  zo 
Ëuropeezen,  als  Javaanen  en  Chiueezen,  welke  op  de  scheepen 
en  vaartuigen,  waarop  zy  het  gezach  hebhen,  onder  voorsz. 
datums  bescheiden  zyn,  met  bekendstelling  van  het  getal  der 
militairen,  zo  er  eenige  zich  aan  boord  bevinden,  alles  na- 
volgens  het  volgende  model: 

Korte  sterkte  van  het  schip  S\  Laurens,  op  den  SI» 
April  1795: 

1  capitain, Gerardus  Masson, 

1  capilain-lieutenant, George  August  Dossit  d*Alhan, 

2  lieutenants,  . .  Gerrit  Engelbert  de  Moor  en  Willem  Smit, 

—  sous-lieutenanls 

1  cadet Dirk  Hendrik  Woede, 

1  oppermeester, Pieter  van  Ossenbrugge, 

—  ondermeester, 

1  derde-meester, Jacobus  Koster, 

—  bootsman, ; 

—  hootsmans-maat, 

—  schieman, 

—  schiemans-maat, 

1  constapd, Goenraad  Brand, 

1  constapels-maat, Jan  van  den  Berg, 

1  bottelier, Frans  Jacobus  Fahrenkruger, 

1  botteliers-maat, Christiaan  Andries  Geke, 

1  kok, Christiaan  Volger, 

1  koks-maat, Jan  Heynhart, 

Digitized  by^jOOQlC 


1795.    W.  A    ALTmO.  47 

1  quartiermeester, Gerrii  Janse  MosUert, 

—  eaooDniere, 

—  ambacbtsliedeo, 
1  provoost, 

106  matroozen,  Earopeezen, 

19  >  Javaaneo, 

iS  •         Ghiaeezen, 

100  militairen,  Europeezen, 

50  »  Javaanen. 

ZuUeode  de  commandeerende  officier,  welke  bevonden  zal 
worden  aan  de  prompte  observantie  deezer  order  nalatig  te 
zp,  zodanig  worden  gecorrigeerd,  als  nodig  geoordeeld  zal 
worden. 

1  Mei.     Voorschrift  nopens  brietfen  van  vreemde  scheeps- 
beveüelAers,  aan  de  Indische  Regering  gericht. 

Deze  Regering  vond  goed: 

1*  te  statueerai,  dat  voor  bel  vervolg  alle  capilains  oï  ge- 
zachhebbers  van  vreemde  koopvaardy-scheepen,  welke  ietwes, 
van  wat  aart  ook,  aan  deze  regeeriog  zullen  willen  voordragen, 
gebonden  zullen  zyn  die  adviesen  met  een  bygevoegd 
translaat,  door  bun,  zowel  als  bet  origineel,  meede  onder- 
tekend en  waarvan  het  boofd  zal  moeten  weezen  ingericht 
conform  de  bepaalde  titulature  dezer  regeering,  open  en 
ongezegeld  ter  band  te  stellen  aan  den  sabandhaar,  met 
interdictie  aan  denzelven  om  die  adressen  op  eenige  andere 
voet  te  accepteeren; 

2^  den  sabandhaar  te  gelasten  van  dit  besluit  aan  de 
capitains  of  gezachbebbers  der  vreemde  koopvaardy-scbee- 
pen  onmiddelyk  kennis  te  geeven  na  derzelver  aankomst 
ter  rbeede; 

5*  van  alle  de  orders  en  reglementen  op  hel  stuk  van  den 
handel*  als  anderzints,  die  tol  kennis  van  de  capitains  of 
gezachbebbers  van  vreemde  scheepen  behooren  gebragt  te 
worden,   beknopte  en   duydelyke  uittreksels  te  laten  for« 

•  Digitized  by  VjOOQ IC 


48  1795.   W.  A.  ALTINQ. 

meeren  om  met  hel  Engelsch  translaat  in  margine  te 
worden  gedrukt  en  aan  elk  der  voorz.  capitains  ofgezacli- 
hebbers  door  den  sabandhaar  een  exemplaar  daarvan  te 
worden  ter  hand  gesteld ;  met  last  aan  gemelden  sabandhaar 
de  gewoonlyk  door  gemelde  capitains  of  gezachheblmrs 
verleend  wordende  certificaaten  in  dier  voegen  te  ampli- 
eeren,  dal  zy  ook  daarby  erkennen  zodanig  gedrukt 
exemplaar  te  hebben  ontvangen. 

5  Mei.     Verstrekking    van    rijst    en    brandhout  aan  in- 
landsche  militairen  te  Batavia. 

Is  verstaan  aan  de  inlandsche  militairen,  guarnisoen  houdende 
in  de  stad,  even  als  buiten,  in  hel  vervolg  te  laten  verstrekken 
voor  ieder  kop  50  in  stede  van  40  Ü  ryst  *smaands, 
mitsgaders  aan  ieder  der  drie  compagnien  twee  vaaderos 
brandhoud  or  wel  tien  ryksdaalders  in  contunten  tot  den  in- 
koop van  dien. 

^  Mei.     Vergunning  lot  uitvoer  van  rijst. 

De  uitvoer  van  rysl  is  verstaan  weder  open  te  stellen,  dan 
niet  verder  als  tot  2S>  coyangs,  zullende  diegeene,  welke  een 
meerder  quantiteil  begeeren  uil  te  voeren,  daartoe  alvorens 
moeten  verzoek  doen  aan  deeze  regeering;  —  voorts  de 
gemeente  hiervan  by  een  billet  kennis  te  gceven. 

16  Mei.     Wijziging   van   het    bepaalde   op  'l';^-  1792 
nopens  partimiliercn  handel  in  Koromandelsche  lijnwaden. 

Dewyl  de  in  anno  1792  aan  allen  en  iegelyk  verleende 
vryheid  tot  den  vervoer  naar  deese  hoofdplaats  van  alle  zoorten 
van  Weslersche  lijwaten,  geene  uytgezonderl,  en  den  uitvoer 
derzcive  van  hier  naar  Amboina,  Banda,  Ternaten,  Macasser, 
Timor  en  Sumalra's  Westkust  lol  nog  toe  niet  van  dat  ef- 
fect is  geweest,  dal  particulieren  daarvan  zodanig  gebruik  hehlien 
gemaakt  of  door  gebrek  aan  vermogen  hebben  konnen  maaken, 

Digitized  by  VjOOQIC 


1795.   W.  A.  ALTINO.  40 

als  vereischl  word  om  de  benodigde  lywalen  voor  die  comp- 
loiren  derwaarts  te  bezorgen;  en  men  als  een  wenschelyke 
zaak  beschouwt,  dat  de  Compagnie  voortaan,  ter  vermyding, 
zoveel  mogelyk,  van  alle  omslag,  de  verzending  van  ly waaien 
naar  de  Oostersche  provintien  voor  haar  eigen  rekening  zoude 
konnen  excuseeren;  zo  is,  om  particulieren  aan  te  moedigen 
de  groote  Oost  tegen  redelyke  prysen  met  de  aldaar  benodigde 
lywaateo  te  voorzien  en  alles  aan  te  wenden,  wat  strekken 
kan  om  hun  daartoe  te  animeeren  of  den  vervoer  derwaarts 
te  faciliteeren,  goedgevonden  een  preuve  te  neemen  om  hen 
te  Ubereeren  van  de  ses  procento  pagt,  die  by  den  invoer 
van  Ghormandelsche,  Bengaalsciie  en  Souratsche  lywaaten 
volgens  de  publicatie  van  den  2^"  July  1792  te  Amboina, 
Banda,  Tematcn  en  Macasser  moet  worden  betaalt,  in  ver- 
trouwen, dat  de  handel  van  particulieren  in  Westersch  ge- 
weef  daardoor  zal  opwakkeren ;  dog,  wanneer  van  dit  middel 
in  den  tyd  van  een  jaar  geen  voldoende  effect  word  bespeurt, 
de  in  anno  1792  aan  particuliere  afgestaane  vryheid  tot  den 
handel  in  de  voorheen  aan  de  Compagnie  gereserveerde  zoorten 
van  Westersche  lywaaten  in  te  trekken  en  de  Oostersche 
Gomptoiren  voortaan  weder  Compagnie's  wegen  daarvan  Ie 
voorzien,  mitsgaders  zig  deselve  in  dat  geval,  des  noods,  aan 
te  schaffen  door  particuliere  inkoop  hier  ter  hoofdplaatse, 
also  beeren  Commissarissen  Generaal  het  van  al  tepemicieuse 
gevolgen  cousidereeren  te  zyn,  dat  de  ingezetenen  om  de  groote 
Oost  een  geruime  tyd  verstooken  zouden  moeten  blyven  om 
de  lywaaten,  die  zy  behoeven  en  tot  haare  gewooue  kleding 
niet  ontbeeren  konnen,  op  eene  geoorloofde  wyze  en  tot  rc^ 
delyke  pryzen  te  konnen  bekomen. 

19  Mei.     Bepaling^  dat  de  administrateurs  elk  kalf  jaar 
eene  nieuwe  prijs-courant  moesten  zamenslellen. 

Is  goedgevonden  de  administrateurs  en  boekhouders,  welke 
hanne  boeken  met  gcids-waarde  verhandelen,  te  recoromandeeren 
om  zich  voor  het  vervolg,  zonder  agt  te  slaan  op  de  bevorens 
geïntroduceerde,   doch   in   alle  opzigten   onzeekere,  tienjarige 


rLitAAT-IOE&   OKKL    111. 

Digitizedby  VjUL^' 


6gle 


KO  1795.  W.  A.  ALTINQ. 

prys-courant,   te   reguleeren  na  de  successive  aanbrengeD  en 
daar  loe  om  de  ses  maanden  een  vernieuwde  prys-courant  ie 
fonneeren,  geschikt  na  de  prysen  der  goederen,  die  intusscheo 
zullen  worden  ontvangen. 
Zie  ook  8  JanuariJ  1798. 

22  Mei.  Last  op  de  buüen-kantoren  zaden,  pillen  of 
planten  van  nuttige  boamen  naar  Batavia  op  Ie  zenden. 

De  Regering  wilde  daarmede  op  Java  proeven  nemen.  Bij- 
gevoegd moesl  worden  »een  beschryving,  op  welk  eene  wyze 
•en  in  welke  gronden  dezelven  het  best  gecultiveerd  moeten 
•worden". 

26  Mei.  Last  op  de  buiten^kanloren  op  hunne  hoede  Ie 
zijn  voor  een  Europeschen  vijand,  twie  het  ook  zoude 
j>nu>gen  weezen' \  en  bij  tijds  voorzorgsmaatregelen 
te  nemen. 

Deze  last  werd  uitgevaardigd  naar  aanleiding  van  een  be- 
rigt  uit  \sHage  van  10  October  1794,  luidende,  dat  de  vijand 
reeds  eeu  gedeelte  van  het  grondgebied  der  Republiek  had 
veroverd. 

26  Mei.     Prijslijst  van  houtwerken. 

Dl  ze  lijst,  zamengesteld  door  den  gouverneur  van  Java's 
N.  O.  kust,  is  slechts  vermeld  gevonden.  —  Ook  bly kt,  dat  de 
leveranciers  met  eigen  vaartuigen  en  voor  eigen  risico  de 
houtwerken  naar  Batavia  moesten  overvoeren. 

2  Junij.  Toekenning  van  binnenlandsch  verlof  lot  herstel 
van  gezondheid. 

Een  bepaald  voorschrirt  Ier  zake  is  niet  aangetroffen,  maar 
wel  het  volgende  voorbeeld. 
Aan  hel  ordinair  lid  in  den  Raad  van  justitie  deeses  kasteels, 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1796.  W.  A.  ALTINÓ.  51 

Heidewier,  is  YerslaAD  permissie  ^e  vfsrieeneD  om  ter  herstel- 
liug  van  zfoe  gezondheid  een  springtochje  naar  Javn  te  doen 
en  derwaarts  meede  te  neemen  de  nodige  bagage  en  acht  si  ux 
lyCeigenen,  doch  te  ontzeggen  zyn  versoek  om  behoud  van 
gage  geduurenda  dat  tochje  en  mitsdien  zyn  gage  te  laaien 
stilstaan  zeedert  zyn  vertrek  tot  zyn  terugkomst  alhier. 


Commissarissen-Generaal   stonden  nader  aan  Heldewier  toe 

gedurende  zyn  >springtoclije**  te  behouden  «hetdouceuren  de 

•emolamenten    van   een  raad  van  justitie^  doch  met  stilstand 
>Yan  gage". 

5  Junij.     Afkondiging  van  den  vrede  met  Frankrijk. 

De  datum,  5  JunQ  1795,  is  die  van  de  publicatie  in  Ffederland. 

Het  op  16  Hei  1795  te  'sHage  gesloten  tractaat,  waarvan 
de  nitificatien  den  4^^  Junf)  daaraanvolgende  te  Parijs  zijn 
uitgewisseld,  bevat  geene  bepaling  nopens  de  Indische  bezittingen. 

Zie  ook  ^r^^  1795. 


8  Junij.  Bepaling^  dat  door  de  scheeps-overheden  voor 
den  Raad  van  justitie  te  Batavia  beêedigd  moesten 
worden  hunne  opgaven  van  koper,  verbruikt  tot  het 
Bbekoperen**  hunner  schepen. 

Hopens  verbraikte,   zvimre  houtwerken   bij   reparatie   van 
schepen  bestond  reeds  eene  zoodanige  bepaling. 

-~-  Jung*  Maatregelen  tegen  i^den  onmaiigen  aanvoer 
%van  Chineesche  nieuwelingen^\ 

Is   verstaan,  by   weegen   van   renovatie   van   het    placaal 

van   den    -^  Juny  1786  ten  opzichte  van  den  aanbi*eng  van 

Chineesche  nieuwelingen,  nader  te  arresteeren: 

1®  dat   het  voortaan   de   anachodas   der  jonken  van  Ëymuy 

irel   gepermitl^rd  zal  Myveu   pet  ieder  jonk  uUiicr  aan 

Digitized  by  VjOOQIC 


8J  179B    W.  A.   ALTINO. 

te   brengen  SOO  koppen  Ghineezen,  mits  daarvan  weeder 
2B0   koppen    mei   ieder  jonk   by  derzdver  retour  zullen 
moeten  vertrekken; 
2®  dat  de  Gantonsche  jonken  geene  Gfaineezen  op  vragt  alhier 
zullen  moogen  aanbrengen  en  hunne  equipagien  niet  zuHen 
moogen   surpnsseeren    bel  bepaalde  getal  van  2B0  koppen 
voor  elke  jonk,  die  by  retour  almeede  weeder  zullen  moeten 
worden  meede  genomen; 
3^  dal   aan  de  jonken  van  Tingbay,  Tjeng  Lim  en  Angpouw 
wel  gepermitteerd  blyfl  alhier  ten  handel  te  koomen,  niils 
zy   alleenlyk    negotie-goederen    en   geene  Chineesche  nieu- 
welingen  aanbrengen   en    het   getal   der  koppen   hunner 
equipage  niet  te  booven  gaat  de  toegestaane  100  koppen^ 
die  alle  ook  weder  van  hier  zullen  moeten  vertrekken. 
Alles  met  standhouding»  zo  van  de  by  voorschreeven  placaal 
bepaalde   boete   van   50    ryksdaalders  voor  ieder  Chinees,  die 
contrarie   het   voorschreeven   gestatueerde   alhier  zal  worden 
aangebragt,  als  al  het  verder  daarby  gestatueerde. 
Zie  ook  24  Februarij  1804. 

13  Jun^j.    Voorschrift  nopens  het  afschepen  van  specerijen. 

Commissarissen-Generaal  vonden  goed  >lot  een  permanente 
order  te  statueeren,  dat  alle  afgescheept  wordende  speceryen, 
hetzy  die  ten  vervoer  naar  elders  zyn  verkogt  of  Compagnies 
wegen  naar  Europa  als  de  respective  c(Hn|^toiren  van  Indie 
verzonden  staan  te  worden,  voorlaan  in  het  byweezen  van 
gecommitteerde  leeden  uit  den  ftaad  van  juslitie  met  alle 
accuratesse  afgewogen,  in  de  daartoe  geapprobeerde  kisten 
gepakt  en  de  kisten  geborgen  zullen  moeten  worden  in  een 
daartoe  aan  haar  af  te  slaane  bequaame  bergplaats,  die  de 
gecommitteerde  randsleeden  niet  haare  cachetten  zullen  morteii 
verzegelen  en  verder  ontzegelen  ten  dage,  dal  de  kopers  of 
ontvangers  zullen  verkiesen  en  geordonueert  worden  een  iegelyk 
zyn  gekogte  en  voor  zyn  schip  geprojecteerde  parlhy  te 
ontvangen   en   direct  naar   scheepsbooixl  te  zenden,  waarvan 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.  W.  A.  altinq;  5J 

baD  telkeos  door  de  administrateurs  van  de  Westzydsche 
negotie-pakhuisen  informatie  zal  worden  gegeven  om  den 
arscbeep  in  hunne  presentie  gevolg  te  laaten  neemen  en 
daarna  van  hunne  verrigtingen  schriflelyk  raport  te  doen 
aan  den  beer  Directeur  Generaal  in  der  tyd**. 

-^  Junij.  Interpretatie  van  artikel  2  der  publicatie^ 
uitgevaardigd  op  den  --^^  1792,  betreffende  de 
vrije  vaart  en  handel  op  Sumatra*8  Westkust. 

Sedert  eenigen  tyd  ontwaard  zynde,  dat  er  twyffelingen  zyn 
ontstaan,  of  het  wel  gepermitteert  is  op  Sumatra*s  Westkust 
te  mogen  invoeren  amphioen,  die  niet  van  de  Compagnie  is 
ingekogt,  zo  is,  om  alle  stremming  in  den  particulieren  handel 
naar  vermogen  tegen  te  gaan  en  te  beletten,  goedgevonden  de 
hooge  regeering  van  Indie  te  qualificeeren,  tot  interpretatie 
van  liet  tweede  articul  haarer  publicatie  van  den  7^ 
September  1792  op  den  opengestelden  vrye  vaart  en  handel 
op  Sumatra's  Westkust  en  wel  in  het  byzonder  omtrend  de 
daarby  voorkomende  woorden,  mits  de  amphioen^  zo  verre 
die  voft  Batavia  word  aangehragt,  van  de  amphioen  sociëteit 
gekogt  sy,  by  een  nadere  publicatie,  die  zo  hier,  als  op  de 
respective  buyten  comptoiren  zal  moeten  worden  gepuhiiceert 
en  geaffigeert,  te  verklaren,  dat  daardoor  of  om  gemelde  woorden 
geen  bindemisse  word  loegebragl  aan  den  vryen  invoer  en 
verkoop  te  Padang  en  Poeloe  Chinco  van  amphioen,  direct  van 
Beogalen  of  elders,  hetzy  door  Compagnies  eigen  ingezetenen 
of  door  vreemde  natiën  aldaar  aangebragt  wordende,  navolgens 
de  by  hetzelfde,  tweede  artikel  vooraf  verleende  concessie. 

19  Junij.  Regeling  van  verstrekkingen  aan  het  weeshuis 
te  Batavia. 

Voor  het  vervolg  is  verstaan  af  te  schaffen  de  veratrekking 
uit  's  Compagnies  pakhuizen  voor  hel  iukoops  kostende  van 
cbtlzeji,  lywaalen,  |X)rcelaineu,  enz.  ten  behoeven  van  het 
weeshuis  alhier  en  mitsdien  de  buiten  regenten  van  dat  Gods- 

Digitized  by  VjOOQIC 


54  1795.    W.  A.  ALTimO. 

huis    Ie   qaalificeerèn   de  benoodigtheeden  by  particulieren  in 
te   koopen,   mitsgaders   alleen    te  laaten  Continueeren  met  de 
verstrekking  jaarlyks  gratis  van: 
8  e  speceryen, 

120  >   peper  en 
8  picols  coffyboonen. 

En  wyders  Ie  bepaalen,  dat  de  prys  van  de  12  lasten  ryst, 
welke  voor  dat  gestigl  jaarlyksch  uit  Gompagnie*s  voorraad 
a  20  ryksdaalders  het  last  worden  verstrekt,  voortaan  zal 
moeten  voldaan  worden  met  30  ryksdaalders. 

20  Jang.     Vernietiging  eener  nolariële  acle. 

Is  geleezen  een  requesl  van  M'  Christoffel  Scbultz,  advocaat 
voor  de  beide  collegien  van  justitie  alhier,  voor  en  van  weegen 
Anna  Margaretha  van  Gangel,  huisvrouw  van  M'  ChrisManus 
Henricus  Christophorus  Wegeuer,  houdende,  dat  gemelde  Anna 
Margaretha  van  Gangel,  den  7^°  Februarij  1794  staande  om 
zig  met  genoemden  Wegener  in  den  egt  te  liegeeven,  voor 
den  notaris,  Gerard  Joan  Bunstorff,  en  getuygen  had  gepasseert 
een  huwelyksche  voorwaarde; 

dat,  zy  op  eeden  en  schoone  beloften  van  gemelden  haar 
egtgenoot,  op  den  17*°  February  daar  aan  en  dus  ses  dagen 
voor  het  celebreren  van  baar  huwelyk  in  de  kerk  weder  voor 
gezegde  notaris  en  getuygen  bad  gepasseerl  zeekere  acte  van 
revocatie,  in  copia  agter  het  request  gevoegt; 

dat  zy  die  acle,  nu  haar  man  naar  Nederland  staat  te 
vertrekken,  egter  gaarne  weder  herriep  en  verklaarde  zig  ais 
nog  te  houden  aan  baare  huwelyksche  voorwaarde,  —  ver- 
zoekende dierhalven  om  redenen,  in  den  voorschreeven  requesie 
geallegeert,  dat  heeren  Commissarissen  Generaal,  als  de  re- 
presentative  souverain  in  deese  landen,  haar  gelievden  te 
verleenen,  zoveel  des  noods,  requeste  civile  jegens  de  voor- 
schreeven, door  haar  op  den  17**»  February  1794  voor  den 
notaris,  Gerard  Joan  BunstoriT,  en  getuygen  gepasseerde  acte 
van  revocatie,  zonder  iuterinemenl  dan  wel  met  committimus 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.   W.   A.  ALTINQ.  BB 

aan  den  Raad  van  jaslitie  des  casteels  Batavia,  en  aansehry vens 
aan  welgemelden  Raade  om  daarop  behoorlyk  reflectie  te  slaan, 
teo  einde  zy,  sfippliante,  moge  genieten  het  effect  van  deeze 
gunst  en  restitutie  in  integrum;  —  waarop  gedeliliereert  zynde, 
is  goedgevonden  en  verstaan  te  consenteeren  in  het  laatste 
lid  van  het  voorschreeven  verzoek  en  dien  volgende  voor- 
noemde Anna  Margaretba  van  Oangel  mits  deesen  te  releveeren, 
in  integrum  te  restitueeren  van  het  aangaan  en  passeeren  der 
voormelde  acte  van  revocatie,  door  baar  op  den  17'°Febraary 
1794  te  saamen  met  baar  loen  ondertrouwden  bruidegom»  thans 
haar  man,  M'  Ghristianus  Henricus  Christophorus  Wegener, 
voor  den  notaris  Gerard  Joan  Runstdorff  en  gelnygen  alhier 
gepasseerd,  en  over  zulks  baar  te  stellen  in  dien  staat,  als  zy 
voor  het  passeeren  der  meergemelde  acte  van  revocatie  is  ge- 
weest, met  committimus  aan  den  Raad  van  justitie  des  casteels 
Batavia  in  communi  forma. 

En  zal  (overeenkomstig  het  plaats  hebbend  gebruik  by  de 
hooge  regering  in  zoortgelyke  gevallen)  extract  deeses  worden 
a%egeven  aan  den  advocaat,  W  Cbrisloffel  Scbullz,  om  te 
strekken  tot  deszeKs  narigtinge. 

Terwyl  verder  is  besloten,  dat  een  gelyk  extract,  nevens 
copia  van  het  voorschreeven  request,  door  den  advocaat,  M' 
Chrisloffel  Schultz,  voor  en  van  wegen  Anna  Margaretba  van 
Gangel  gepresenleert,  en  de  daarby  overgelegde  acte  van  re- 
vocatie zal  worden  gezonden  aan  den  Raad  van  justitie  alhier 
om  te  dienen  tot  derzelver  informatie. 

Voorts  gemelden  Raade  by  missive  aan  te  schryven  daarop 
behoorlyk  reflectie  te  slaan,  ten  einde  de  supplianle  te  doen 
genieten  het  effect  van  de  gunst,  in  deezen  aan  haar  verleent. 

26  Junij.     Verlwaging  van  het  loon  der  Chineesche  linh 
merlieden  op  het  eiland  Onrust. 

Is  verstaan: 
1°  met   alteratie   van  het   gearresteerde  ter  sessie  van  den 
29^  Juny  1792,  voor  het  vervolg  aan  de  Chineesclie  lim- 

Digitized  by  VjOOQIC 


S6  1795.  W.  A.   ALTINQ. 

merlieden,  welke  op  de  scbeeps-tiiumerwerf  teu  cilande 
Onrust  geéuiploieerd  worden,  te  laaien  betaalen  's  daags 
40  stuivers,  in  steede  van  de  by  opgemeRI  besluit  bepaalde 
30  en  36  stuivers,  en  zulks  te  laaten  ingaan  met  primo 
der  gepasseerde  maand  Mey; 

2°  enz.; 

S*  te  laaten  stand  bouden  de  ter  voormelde  sessie  van  den 
29^  Juny  1792  gearresteerde  order  voor  den  baas  en 
eersten  meesterknegt  der  Europeesche  scheeps-timmerlieden 
ten  gedagte  eilaude  om  maandelyks  in  te  dienen  een  speci- 
flc/que  notitie,  des  noods  onder  eede,  inhoudende  van  dach 
lot  dach,  hoeveel  Chineesche  werklieden  aan  den  arbeid 
zyn  geweest. 

27  Junij.     Verkoop  van  afgevaren  Compagnies  schepen. 

Is  goedgevonden  de  hooge  regering  van  Indie  te  recom- 
mandeeren  voortaan,  by  het  publiek  verkopen  van  oude  scheepen 
aan  hel  huis  van  den  capilain  der  Chineese  natie,  alwaar 
volgens  oud  gebruik  de  vendulien  gehouden  worden,  eenelyk 
te  laaien  opveilen  geheel  afgevaaren  scheepen,  die  absolut 
gesloopt  moeten  worden,  maar  omtrend  andere  of  zulke,  die, 
schoon  tot  den  dienst  van  de  Compaguie  niet  meer  emploiabel, 
evenwel  nog  eenige  tyd  konnen  vaaren  of  door  particulieren 
tot  voortzetting  van  den  gepermilleerden  handel  daartoe  in 
slaat  gebracht  konnen  worden,  in  ai^t  te  neemen,  dat  dezelve 
verkogt  moeien  worden  in  het  stads-  of  hceren-logemenl,  Ie 
saamen  mei  en  benevens  de  goederen  volgens  den  inventaris, 
dan  wel  zoveel  daarvan  gemist  zal  konnen  worden  en  men 
goedvinden  zal  by  het  schip  af  te  staan;  met  verdere  order 
om  van  tlie  goederen  en  de  prysen,  welke  daarvoor  aan  de 
Comp*  zullen  worden  belaald,  telkens  een  specificque  notitie 
te  laaten  formeeren  en  daarvan  by  de  billelten  lot  den  ver- 
koop aan  het  publiek  advertentie  te  doen  om  te  strekken 
lot  een  iegelyks  nariglinge. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1795.  W.  A.   ALTINQ.  B7 

50  Jiinif.  Last  op  den  commandeur  en  opper'Squipage^ 
meester  ^alle  delinquanten  van  de  eilanden  of  de  scheepen 
^op  de  rheede  {Batavia)  met  de  stukken  ten  hunnen 
i^laste^  niet  aan  den  advocaal^fiscaalj  maar  direct  aan 
»den  water-fiscaal  over  te  geven'\ 

3  Jultj.  Vaststelling  eener  uniform  voor  de  Bataviasche 
schutterij. 

Voor  de  beide  kompagniën  Europesche  burgers  zoude  die 
unirorm  begtaan  uit  een  rood-Iakeusclie  rok  mei  hlaauwe  ojv 
slageo  en  •rubalten*',  mitsgaders  witte  »onder-pakken'\ 

i  Jnlij.  Verbod  tegen  particuliere  vaart  langs  Java*s 
noord-kust  zonder  convooi  of  vergunning  van  Begerings- 
wege. 

Ter  beveiiigiDg»  zoveel  mogelyk,  van  de  particuliere  hande- 
laars voor  den  overlast  der  vyanden  is  goedgevonden  den 
Javaseh  gouverneur  te  gelasten,  zo  lange  de  Javascbe  cust 
door  den  vyand  bedreigt  word,  alle  particuliere  vaart  op 
en  langs  dezelve  zonder  convoi  of  expresse  toelaating  van 
Compagnies  weegen  ten  strengsten  te  interdiceeren. 


Omdat  particuliere  handelaren  te  Samarang  niet  ophielden 
mei  den  gouverneur  aldaar  lastig  te  vallen  met  aanzoeken  om 
naar  Batavia,  Malaka  of  den  overwal  te  mogen  varen,  >dewyl 
•zy  liever  eenig  gevaar  wilden  loopen  voor  den  vyand,  dan 
•langer  zoekere,  ruineuse  verliesen  te  ondergaan'*,  is  die  gou-  . 
vemeur  den  29  Augustus  179S  gemachtigd  om  »in  alle  gevallen, 
waarin  particuliere  handelaers  by  hem  aanzoek  doen  om  naar 
de  plaatzen  hunner  destillatie  Ie  mogen  vertrekken,  zodanig 
te  handelen,  als  hy  naar  male  der  aan  hem  bekende  omstandig- 
heden zal  oordeelen  te  behooren". 

Digitized  by  VjOOQIC 


58  1796.   W.  A.  ALTINQ. 

4  Jaiij.     Maatregelen  in  het  belang  van  de  suiker'CuUuur. 

Gommissarissen-Generaal  overwogen,  »dat  het  allernoodzake- 
lyksl  is  de  resources  van  Compagnies  bestaan,  sovee)  mogelyk, 
te  veniieenigvuldigen  en  tol  een  medewerkend  middel  daartoe 
kau  dienen  de  vermeerdering  van  het  jaarlyksch  retour  van 
suiker  tot  agt  millioenen  ponden,  waarop  men  met  grond  mag 
onderstellen,  dat  hetzelve  na  verloop  van  drie  jaaren  zal  kon- 
nen  worden  gebragt;  dog,  dat  ter  bereiking  van  dit  oogmerk 
en  bekoming  van  nog  zoveel  daar  en  boven,  als  tot  den  lo- 
dischen  handel  en  gebruik  in  de  huishouding  niet  gemist  kan 
worden,  te  saamen  gecalculeert  wordende  op  12600000  ponden, 
nadien  de  burger,  Andries  Teisseire,  en  meer  andere  Batavia- 
sche  suiker  molenaars  verscheide  zwarigheden  hebben  ge- 
oppert  tegen  een  meerdere  leverantie  aan  de  Compagnie,  dan 
de  bepaalde  15000  kannassers  in  het  jaar,  bedragende  è  400  f£ 
de  kanasser  ses  millioenen  ponden,  onvermeidelyk  word  vereischt 
de  suiker  culture  op  Java  en  Cheribon  verder  uit  te  breiden, 
maar  daarby  eg  ter  met  veel  voorzigtigheid  en  oplettendheid 
zal  moeten  worden  te  werk  gegaan  ter  voorkoming,  dat  de 
extensie  derzelve  geen  nadeel  toebrenge  aan  die  vm  de  ryst 
en  ook  niet  strekke  tot  prejuditie  der  Bataviasche  colonie, 
en  dat  dierhalven  de  intrekking  van  alle  vorige  ordei*s,  die 
bet  getal  der  suiker  molens  hebben  bepaalt,  wel  het  eerste 
middel  is,  dat  in  aanschouw  kan  koomen  om  alle  belemmering 
weg  te  neemen,  waardoor  de  Javasche  suiker-teelt  tot  hier 
gedrukt  is  geworden,  maar  het  nogtans  ongeraden  zonde  tyn 
aan  een  iegelyk  de  onbepaaUe  vryheid  te  verieenen  tot  het 
aanleggen  van  nienwe  suiker  molens,  vermits  aldaar  een  ieder 
thans  zo  zeer  geinclineert  is  om  diergelyke  ondernemingen  by 
der  hand  te  neemen,  en  het  mitsdien  hoogst  noodzakelyk  zal 
zyn  de  nieuw  aan  te  leggen  suiker  molens,  zoveel  mogriyk, 
over  alle  de  Javasche  comptoiren  te  verdeelen,  als  ook  te  t»e- 
paaien,  dat  dezelve  niet  grooter  mogen  zyn  dan  om  elk  uitterlyk 
1200  piculs  suiker  te  konnen  aanmaken,  te  meer  daar  de 
suiker  op  Java  alleen  door  Javanen  onder  opiigt  van  Glüneesen 

Digitized  by  VjOOQIC 


1795.  W.  A.  ALTINQ.  59 

word  bearbeid,  waartoe  men  op  de  BataTiasche  suiker  moleiis 
meest  Chineese  oieuwdiDgen  emploieert,  eo  het  dus  gewi^ 
seljk  al  wederom  aan  de  ryst-eullure  nadeel  zoude  loebreogen, 
als  men  te  Teel  of  te  groote  molens  op  een  plaats  liet  oprigten. 

Dan  dat  om  die  culture  op  eene  billyke  wyse  te  animeeren 
en  de  molenaars  in  staat  te  stellen  aan  de  suiker  de  vereischte 
trap  Tan  deugdzaamheid  te  geoTen,  mitsgaders  zig  het  duur- 
zaam genot  Tan  de  vrugten  daarran  te  verzekeren : 

Eerstelyk:  aan  de  molenaars  de  verzekering  behoort  te 
worden  gegeven,  dat  hunne  priviligien  zullen  standhouden, 
dewyl  zonder  dat  de  tegenstrydige  orders,  die  successive  om- 
trend  de  producten  op  Java  zyn  gegeeven,  een  ieder  zullen 
aCsdirikken  om  iets  nieuws  by  der  hand  te  noemen. 

Ten  tweeden:  dat  hen  eene  billyke  prys  voor  de  suiker  zal 
moeten  worden  toegelegt,  die  gestelt  zoude  konnen  worden 
op  rd»  4Y4  voor  het  picul  opregte  eerste  en  rd»  37/g  het 
picul  opregte  tweede  zoort,  ten  einde  hun  in  staat  te  stellen 
de  suiker  wel  te  konnen  bearbeiden,  nademaal  vermeent  word, 
dat,  zulx  geschiedende,  men  zig  verzekert  mag  houden,  dat  de 
Javasche  suiker  in  deugdzaamheid  niet  zal  behoeven  te  wyken 
voor  de  Bataviasche,  die  de  Compagnie  te  staan  komt  op  rd* 
57t  de  eerste  en  rd'  4^/g  de  tweede  zoorl  het  picul. 

Ten  derden:  dat  de  vooruit,  verstrek  kingen  van  penningen 
voortaan,  even  als  op  Batavia,  ook  op  Java  zullen  moeten  ge- 
schieden direclelyk  van  wegen  de  Compagnie  tot  circa  de 
helft  op  de  te  bepaalen  leverantie  en  daarvan  de  eene  helft 
in  de  maand  January  en  de  wederhelft  in  Juny. 

Ten  vierden:  dat  de  molenaars  zal  moeten  worden  toege- 
staan om,  hetgeen  zy  meerder  cultiveeren  dan  het  bedragen 
hunner  verpligte  leverantie  aan  de  Compagnie,  volgens  eene 
billyke  bepaaling  vry  te  mogen  uitvoeren,  hetzy  naar  tiatavia, 
Malakka  of  andere  plaatsen  op  de  overwal,  met  interdictie 
aan  de  residenten  om  zich  daarmeede  verder  of  anders  te 
bemoeien,  als  voor  zoveel  aangaat  een  nauwkeurige  examinatie 
en  visitatie  der  sor teering;  en  daarvoor,  mitsgaders  voor  de 
verdere  moeite,  by  de  acceptatie  aan  hen  loegelegt  zoude  konnen 

Digitized  by  VjOOQIC 


60  1795.   W.  A.  ALTINQ. 

wordeD  een  agtste  rd'  per  picul,  onder  conditie,  dat  zy  ua  de 
acceptatie  voor  de  deugdzaamheid  der  suiker  aansprekelyk 
zullen  blyven. 

Dat  door  het  te  werk  stellen  van  deeze  middelen  de  Com- 
pagnie op  de  eene  of  andere  wyze  zal  konnen  worden  voorzien 
van  een  jaarlyksch  retour  van  agt  millioenen  ponden  suiker 
en  dat,  dewyl  men  reden  heefl  van  de  bequaaniheid,  yver  en 
belangeloosheid  van  den  presenten  Javasch  gouverneur,  van 
Overstraten,  te  mogen  verwagten,  dal  de  leverantie  van  de 
Javasche  suiker  zo  goed  als  de  Bataviasche,  wanneer  het  word 
vereischt,  binnen  kort  op  32000  piculs  of  4000000  ponden 
zal  te  brengen  zyn,  (lierhal>^n  in  dien  gevalle  de  nodige  orders 
daartoe  zouden  konnen  worden  gegeven,  met  deeze  bepaaling, 
dat  de  boven  dien  aangemaakt  wordende  suiker  niet  zal  mogen 
excedeeren  de  quan titelt  van  6  tot  8000  piculs,  ten  einde  te 
zorgen,  dat  de  Javasche  suiker-culture  tot  geen  prejuditie  strekke 
voor  de  ingezetenen  te  Batavia,  en  dal  de  ^[ouverueur  jaar- 
lyksch een  pertinent  verslag  van  die  culture  zal  moeten  doen 
aan  de  hooge  regeering  van  Indiê  en  daarby  telkens  opgeven, 
zowel  het  getal  der  molens  en  waar  die  gelegen  zyn,  als  de 
quantiteit  suiker,  welke  elk  derzelver  by  een  goed  gewaseli 
kan  opbrengen,  om  alzo  des  te  beter  tegen  alle  misbruiken 
te  konnen  waaken". 

5  Julij.  Bepaling^  dat  aan  aannemers  van  Campagnie's 
werken  ho\U  en  andere  materialen,  voor  de  aaubesle- 
dingen  noodig,  uit  Compagnie's  voorraad  tegen  uitkoaps- 
prijs  en  betaling  met  papier  van  crediel  zouden  geleverd 
worden. 

Zie  ook  18  October  1805. 

10  Julij.  Bevestiging  van  het  bepaalde  op  18  Februarij 
1791  nopens  boeten  bij  ondertrouw. 

Op  een  door  commissarissen  van  huwelyksclie  en  kleyne 
geregizaaken    ingediend   adres    is   verstaan,  tol  ampliatie  vao 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.    W.  A.  ALTINQ.  61 

het  bedait  deèzer  Regeering  van  deii  18^"  Febraary  1791,  Ie 
noleeren»  dat  de  als  toen  ten  faveure  van  de  kassa  van  dat 
college  geaccordeerde  boetens,  welke  by  ondertrouw  anders 
ten  behoeve  der  stadswerken  waren  gebeft,  moeten  blyven 
tot  een  fonds  ter  goedtnaking  van  kamer-  en  andere  ongelden 
en  dus  niet  behoren  verdeeld  te  worden,  zo  als  volgens  het 
opgemelde  adres  tot  na  toe  verkeerdelyk  schynt  plaats  te  hebben 
gebad;  —  voorts  de  verdeeling  dier  gelden  te  passeeren,  doch 
commissarissen  voormeM  te  demandcereu  voor  liet  vervolg 
te  zorgen,  dat  bet  bedragen  der  voorz.  buetens  niet  verdeeld, 
DKiar  gebragt  worde  leu  faveure  van  het  fonds  ter  goedma- 
king van  kamer-  en  andere  ongelden. 

11  Juiij.     Toekenning  per  dag  van  een  stuiver  meer  aan 
eiken  soldaat  ie  Batavia. 

Is  goedgevonden  by  provisie  en  lot  over  het  militair  weezen 
met  alles,  wat  daartoe  betrekking  heeft,  finaal  zal  worden  ge- 
disponeert,  qualificatie  te  verleenen  tot  de  verstrekking  van 
een  stuiver  meer  daags  tot  toespys  voor  ieder  soldaat,  zo 
hier  in  het  garnisoen,  als  op  de  Bataviasche  buyten  posten 
bescheiden,  en  de  heeren  commissarissen  ter  zee  en  te  velde 
kennisse  te  geeven  van  hel  vertrouwen  van  heeren  Commis- 
sarissen Generaal,  dat  hel  slagten  van  buffels  om  de  onver- 
meidelyke  noodzakelykheid  van  die  dieren  tot  den  landbouw, 
zoveel  mogelyk,  gemenageert  zal  worden. 


Uit  de  resolotién  der  Indische  Regering  van  6  October  1 795 
blijkt,  dat  toen  eerst  aan  deze  verhooging  van  het  inkomen 
van  den  soldaat,  in  of  nabij  Batavia  in  garnizoen,  gevolg  is 
gegeven. 

Opmerkelijk  is  ook,  dat  in  laatstbedoelde  resolutiên  aan  de 
woorden;  »voor  ieder  soldaat'^  uitdrukkelijk  is  toegevoegd: 
•de  artbilleristen  er  onJer  begrepen",  waaruit  blijkt,  dal  men 
deze  niet  gewoon  was  als  soldaten  te  beschouwen. 

Zie  ook  4  Junij  1796. 

Digitized  by  VjOOQIC 


6S  1796.  W.  A.  ALTiNd. 

11  Julij.  Toekenning  van  tien  rijkidaalders  *$  maande 
uit  Compagnies  kas  aan  eiken  inlandschen  kapitein 
en  eveneens  van  zeventig  rijksdaalders  aan  den  garni* 
zoen-schrijver. 

11  Julij.  Toekenning  aan  de  sergeanten  van  de  inland* 
sche  militie  te  Batavia  van  zes  rijksdaalders  ter  maand 
als  gage. 

■^  Julij.     Waarschumng  voor  valsche  brieven  van  crediet, 

Nademaal  de  hoge  regeeriog  deezer  landen  roet  de  nitierste 
ontsligting  en  ergernis  heeft  ontwaard,  dal  zommige  vuilgewin- 
zoekende  personen,  in  weerwil  van  de  by  publicatien  vanden 
•29«  July  1783,  29«  Juny  en  25^»  September  1784  be- 
dreigde slraf-oeffening  aan  de  autheurs  van  het  vcrvalschen 
van  crediel-brieven  en  ongeacht  de  gestelde  praemien  ter  ont- 
dekking en  aangeeving  van  die  baalzuchligen,  daarin  steeds 
van  boos  tot  erger  overslaande,  niet  schromen  om  dezelvde 
zoort  crediel-brieven,  als  op  den  1^  October  1791  ter  waarde 
van  200  ryksdaalders  gedrukt  en  met  's  Gompagnie's  slempels 
voorzien  zp,  zo  in  de  Neederduilsche  als  Maleidsche  spraken 
na  te  drukken,  maar  onder  dezelve  ook  te  stellen  de  voor- 
schreven slempels  met  de  jaargelallen  van  1791  en  1794,  zo 
meede  de  onder  's  Gompagnie's  reeds  roulleerende  crediet-brieven 
staande  signaturen,  zo  van  wylen  den  heer  Directeur  Generaal, 
van  Slockum,  als  van  wylen  de  heeren  raaden  ordinair  eo 
extra-ordinair,  Smith  en  Welgevare,  item  van  de  oud  opper- 
kooplieden,  van  Maas  en  van  Basel,  na  te  bootsen  en  onder 
deeze  valscbe  crediet-brieven  te  stellen,  invoegen  bereeds  eenige 
goede  ingezeelenen  deezer  hoofdplaats  daar  meede  bedrogen 
feyn  geworden  en  deeze  valscbe  crediet-brieven,  die  niet  alleen 
by  exacte,  visitatie  aan  de  meeste  letters  —  maar  wel  vonr- 
naiuentlyk  aan  de  letter  z  in  het  woordje  «gesien",  hetwelk 
een  s  weezen  moei,  —  kenbaar  zyn,  ter  goeder  trouwe  hebben 
ontvangen  voor  zodanige  waarde,  als  daar  by  staat  uitgedrq)Lt; 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1795.  W.  A.  ALTINQ.  6S 

hel  geen  oiai  alleeo  strekt  tot  groot  nadeel  der  goede  gemeente, 
maar  wel  inzonderheid  in  zich  bevat  eene  verregaandste  mis* 
daad  van  publieke  falsiteit,  waar  teegen  door  gepaste  maat- 
regulen  behoord  te  worden  voorzien ;  —  zo  is  uit  dien  hoofde 
op  den  14^°  deezer  maand  in  Raade  van  Indie  goedgevonden 
60  verstaan  alle  en  een  iegelyk  door  publicatie  en  afflctievan 
billetten,  mitsgaders  door  bekkenslag  op  de  bazaars»  zo  hier, 
als  in  de  bovenlanden,  van  dit  bedrog  te  adverteeren  en  te 
waarschouwen,  zo  als  geschied  hy  doezen,  op  dat  een  ieder 
door  oplettend-  en  waakzaamheid  zich  kan  wagten  voor  schaade. 

Teevens  word  op  het  scherpste  verboden  de  voorschreeven 
valsche  crediet  brieven  op  eenigerlei  wyze  uit  te  geeven  ofte 
verder  te  doen  circuleeren  en  daar  en  teegen  wel  expresselyk 
bevolen,  dat  de  geene,  door  wien  zodanige  valsche  crediet- 
brieven  zyu  ontvangen,  dezelve  moeten  overgeeven  aan  den 
oi&cier  van  justitie,  onder  wiens  jurisdictie  zy  sorteeren,  die 
dezelve  zullen  moeten  aanhouden  en  vervolgens,  zo  nauwkeurig 
mogelyk,  moeten  onderzoek  doen,  van  wien  zodanige  valsche 
orediet-brieren  afkomstig  zyn  ter  verdere  ontdekking  der 
schuldige  aan  deeze  misdaad. 

Wordende  de  respective  officieren  van  justitie  ten  overvk>ede 
op  het  allemadrokkelyksle  gerecommandeerd  en  geordonneerd 
met  de  meest  mogelykste  activiteit  te  inquireeren  en  recherche 
te  doen  na  de  daders,  die  zich  aan  de  voorschreeven  falsiteit 
hebben  schuldig  gemaakt,  dan  wel  in  H  vervolg  schuldig 
zouden  maken;  mitsgaders  by  ontdekking  en  acht^rhaling 
teegen  dezelve  i|aar  de  uittersle  gestrengheid  der  wetten  tot 
de  poenalitdten,  daar  by  bepaald,  te  procedeeren. 

Terwyl  aan  4e  geepe^  die  de  daders  of  die  een  gelyke 
falsiteit  of  vervalsing  mogten  pleegen,  zullen  ontdekken  en 
aaowyzeo,  zodanig,  dat  dezelve  in  handen  van  de  justitie  ge- 
raken en  van  het  fy\{  kunnen  worden  overtuigdf  beloofd  word 
een  praemie  van  een  duidend  zilvere  gecartelde  dncatons; 
zullende  de  naamen  van  den  aanbrenger,  des  begeerende, 
worden  gesecreteert. 

Ed  zal   deeze   worden  gepubliceert  en,   ttehalven   in    het 

Digitized  by  VjOOQ IC 


64  1796.  W.  A.  ALtlNÖ. 

Neederduitsch,  ook  in  de  Maleidsche,  Javaansche  en  Ghineesche 
(aaien  worden  geaffigeert  ter  plaatze,  waar  men  gewoon  is 
pubicalien  en  affixien  te  doen. 

17  Julij.     Voorschriften  voor  de  wapenkamer  te  Batavia. 

Is  verstaan  lot  een  vaste  ordre  Ie  bepaalen: 
1^  dat  by  ontvangst  in  de  wapenkamer,  bel  Z7  uitbetguar- 
nisoen  van  deeze  hoofdplaats  of  Meester  Gornelis,  dan  wel 
van  de  respeclive  buiten  posten,  alwaar  militairen  geplaatst 
zyn,   het   zy  van  het  corps  pennisten  of  van  de  bargery, 
van   onbekwaame   geweeren    in    ruiling   of  ter  reparatie, 
nauwkeurig   gelet  zal  moeten  worden,  dat  de  snaphaanen 
of  pistoolen    voorzien    zyn    van  slooten  en  dat  voor  ieder 
slot,  welke  bevonden  zal  worden  te  mankeeren,  zal  moeten 
worden   betaald   een   boete  van  vyf  ryksdaalders  door  die 
geen,  welke  zulks  absent  heeft  gebragt  of  daar  voor  liad 
moeten  zorgen; 
V  dat  de  baas,  neevens  de  gecommitteerde  militaire  officieren 
in  de  wapenkamer,  zullen  moeten  zorgen: 
a.   dat   alle   wapens,  die  in  ruiling  en  dus  als  bekwaam 
uit  de  voorz.  guarnisoenen  of  van  de  scheepen  ontvangen 
worden,  zodanig  onder  het  restant  der  bekwaame  wapens 
verantwoord  en  zo  lange  geplaatst  worden  op  bizondere 
rakken,   door  de  voormelde  heer  commissarifropzichter 
aangeweezen,  om  na  gedane  reparatie  te  worden  ove^ 
gebragt  op  de  daar  toe  geschikte  nieuwe  wapenkamer; 
6.   dat    voortaan   alle  geweer-slooten   van  de  ontvangen 
wordende   onbekwaame  geweeren  afgeschroefl  en  ver- 
volgens  maandelyks   by  het  pond  gewigt  verantwoord 
worden,  ten  einde  te  dienen  en  geemploieerd  te  worden 
tot  de  nodige  reparatie  van  anderen  sloten,  waar  door 
dat  werk  merktlyk  gesoulageerd  zal  worden; 
c.    dal  ook  op  dusdanige  wyze  zal  moeten  worden  gehan- 
dell    met    de   yzere   laadstokken  en  al  het  oud  koper, 
dal  aan  de  onbekwaame  geweeren  gevonden  word. 

Digitized  by  VjOOQ IC 


179Ö.  W    A.  ALtlNÓ.  6^ 

21  Julij.  Kennisgave,  dat  de  Regering  momemens  was 
goederen  op  vracht  naar  China  over  te  voeren. 

Aan  »de  meest  van  waarde  en  geene  al  te  grote  volume 
•  beslaande  goederen"  zoude  de  voorkeur  worden  gegeven 
boven  biml-rotan  en  kapok,  van  welke  laatste  slechts  zooveel 
zoude  aangenomen  worden,  als  de  overschietende  ruimte  in 
de  schepen  toeliet. 

Zie  overigens  bij  11  JuliJ  1794. 

23  Jnlij.  Wijziging  van  het  bepaalde  op^O  Jultj  llQl 
nopens  borgtogten. 

Dewyl  de  hoog  Edele  heeren  Commissarissen  Generaal  tot 
interpretatie  der  resolutien  deezer  regeering  van  den  20*'' 
Joly  1767  om  door  die  geenen,  welke  geen  sufliciente  borg- 
tochten kunnen  stellen,  hunne  gage  geheel  or  gedeeltelyk  te 
laten  staan,  hebben  verklaard  dat  daar  van  uitgesloten  moeten 
lilyvcn  alle  de  geene,  die  goederen  of  gelden  van  de  Compagnie 
of  andere  in  hunne  publieke  functieu  onder  hunne  administratie 
hebben  en  tot  het  stellen  van  borgtochten  verplicht  zyn,  met  uit- 
zondering alleen  van  de  dienaaren  in  de  vier  Oostersche 
gouvernementen  en  op  Timor,  zo  is  goedgevonden  en  verstaan 
daarvan  de  ministers  op  de  respective  buiten-comptoiren, 
excepto  de  groote  Oost  en  Timor,  te  informeeren  en  de  ob- 
servantie daar  van  aan  te  beveelen. 

24  Jolij.  Bepaling,  dat  de  administrateurs  verantwoord 
delijk  zouden  zijn  voor  de  spillage  tusschen  den  wal 
en  het  schip. 

Deze  bepaling  was  eene  ampliatie  van  het  vastgestelde  op 
9  JanuarlJ  1796. 

Commissarissen  Generaal  meenden,  dat  de  administrateurs 
'die  geringe  spillage  gemakkelyk"  zouden  kunnen  bestrijden 
uit  hunne  «pro  centos  voor  den  afscheep  of  verstrekking*'. 

m   DBEL   UI.  5 

Digitized  by  VjOOQIC 


66  1795.  W.  A.  ALTINQ. 

25  Julij.  Kennisgave,  dal  de  vrijheid  lot  het  beschikken 
ovei*  nalatenschappen  in  legenwoordigkeid  van  zeven 
getuigen  op  den  y>vorigen  voet*'  bleef. 

Deze  kennisgave  is  op  het  eiland  Onrust  argekondigd  naar 
aanleiding  van  een  rekest,  door  aldaar  aanwezige  ambachts- 
lieden aan  de  Regering  gerigt,  houdende  o.  a.  verzoek  om  op 
de  boven  omschreven  wijze  te  mogen  testeren. 

Volgens  informatie  was  hun  zulks  nimmer  belet. 

1  Augustus.     Uitbreiding  van  de  suiker- fabricatie  op  Java. 

Is  goedgevonden  qualificatie  te  geeven  naar  Java  tot  uit- 
breiding der  suiker-culture  en  het  verleenen  van  permissie 
tot  het  aanleggen  van  zoveel  nieuwe  molens,  boven  de  in 
weezen  zynde  27  stux,  als  noodig  geoordeelt  zullen  worden 
om  'sjaarlyks  32000  piculs  suiker  aan  de  Compagnie  te  konnen 
leveren  en  bovendien  nog  7  a  8000  piculs  over  Ie  behouden 
om  voor  den  particulieren  handel  g'employeert  te  worden. 


Op  22  Augustus  179S  werd  ter  zake  nader  besloten:  «ver- 
mits de  tegenwoordige,  crilicque  tydsomslandigheden  en  de 
volstrekte  onseekerheid,  waarin  men  zig  alhier  voor  aLs  nog 
bevind,  of  de  nieuwe  inrigting  der  zaaken  in  de  republiek 
ook  nieuwe  denkbeelden  omtrend  het  bestaan  van  de  Oost- 
Indische  Compagnie  moge  hebben  ten  gevolge  gehad,  het 
ongeraden  maken  en  geensints  met  de  regelen  eener  gepaste 
voorzigtigheid  zoude  strooken  om  inmiddels  tol  nieuwe  operatien 
van  groot  belang  en  gevolgen  voor  den  handel  en  het  bestaan 
van  de  Compagnie  over  te  gaan,  zo  is  goedgevonden  met  het 
ter  resolutie  van  den  eersten  deezer  gearresteert  aanschryvens 
naar  Java  tot  een  meerdere  extensie  der  zuiker-cullure  daar 
ter  custe  en  het  verdere  geresolveerde  ten  dien  opzigte  voor 
eerst  of  zo  lange  te  supercedeeren,  tol  wegens  den  toestand 
der  zaaken  in  Europa  nadere  en  positive  berigten  direct  van 
den  souveraio  of  van  de  heeren  hoge  committenten  ingekomen 
zullen  zyn^'. 

Digitized  by  VjOOQIC 


170b.  W.   A.  ALTINQ.  67 

Blijkens  de  resolulien  van  de  gecombioeerde  vergadering 
van  22  Juiiij  1799  is  dil  besluit  »ttit  hoofde  van  de  omstan- 
'digbeeden  van  tyden"  geruimen  lijd  opgeschort. 

Zie  ook  t6  December  1797. 

1  Augustus.     Prijs-verhooging  van  de  Javasche  suiker. 

Gelet  zynde,  dat  het  allemootzakelykst  is  de  prys  der  Ja- 
vasche suiker  te  Terhogen  tot  rd'  '478  voor  het  picul  opregte 
eerste  en  rd'  3^/^  het  picul  opregte  tweede  zoort,  ten  einde 
de  suiker-molenaars  in  staat  te  stellen  hunne  suiker  te  konnen 
verbeteren  en  meer  kosten  aan  de  molens  te  doen,  zo  is,  na- 
dien die  prys  als  billyk  is  beschouwt,  goedgevonden  dezelve  als  nu 
finaal  vast  te  stellen  en  aan  de  Javasche  suiker-molenaars  by 
de  leverantie  van  dat  product  aan  de  Compagnie  te  laaten 
betaalen,  onder  conditie,  dat  de  qualiteit  verbetert  en  de  suiker 
lol  die  deugt  gebragt  zal  moeten  worden  als  de  Balaviasche, 
waartoe  de  leveranciers  zig  op  zekere,  daartoe  te  bepalene 
poene  zullen  moeten  verbinden,  en  dat  de  leverantie  zal 
moeten  bestaan  in  7s  goede  eerste  en  7s  goede  tweede  zoort, 
milsgaders  van  de  bovengemelde  prys  door  de  leveranciers 
gemist  zal  moeten  worden  een  agste  rd'  per  picul  voor  de 
residenten  of  zoveel  aan  dezelve  is  toegelegt  voor  hunne 
moeite  by  acceptatie  van  suiker. 

1  Augustus.     Itegeling-  van   hel  inkomen,  enz,  van  den 
Baas  van  het  eiland  Onrust,  enz. 

Wat  het  inkomen  van  den  baas  op  het  eiland  Onrust  betreft, 
gereflecieert  zynde,  dat  het  genoeg  bekent  is,  dat  deeze  dienaar 
en  zyne  predecesseuren  met  geen  mogelykheid  hebben  konnen 
bestaan  van  de  gagien  en  venlere  wettige  inkomsten,  die  zy  . 
van  de  Compagnie  genoten  en  de  presente  baas  nog  geniet, 
maar  dat  de  groote  geldmiddelen,  waarmede  zy  hebben  gepronkt, 
by  hun  zyn  verkregen  door  de  particuliere  vertimnieringen, 
welke  zy    voor   eigen  i'ekening   verrigten  en  .veelal  door  het 

Digitized  by  VjOOQIC 


68  1796.  W.  A.  ALTINQ. 

misbruik,  hetwelk  zy  by  diergelyke  gelegentheden  van  Gom- 
pagDie*s  materialen  en  amhagtslieden  hebben  gemaakt. 

Dat  het  dierhalven  evident  is,  dat  nu  die  bron  voor  hem 
en  zyne  opvolgers  gestopt  is,  hy  met  geen  mogelykheid  kan 
rondschieten,  ja  nauwelyks  uil  zyne  overgebleven  inkomsten 
kan  goed  maaken  de  noodzakelyke  uitgaven,  waartoe  by  in 
zyne  bediening  verpligt  is,  bedragende  jaarlyks: 

aan  den  boekhouder  van  de  equipagie-werf rd*    700 

»    eersten  suppoost  van  de  equipagie-werf..   »      100 

»        •  »  >     het  visite  comptoir.  •      125 

een  waarnemer  zyner  zaaken  te  Batavia..    . .   »     600 

twee  schryvers  voor  kost  en  loon »     600 

nieawe-jaars  giften >     500 

onderhoud  van  een  schuit  en  agt  jongens ...»     500 

ambt-geld »    1000 

of  te  saamen rd'  4125 

behalve  de  uitkeeringert  uit  zyne  particuliere  winsten  aan 
den  commandeur  en  opper-equipagiemeester,  de  meesterkuegts 
op  Onrust,  de  mandadoors  der  lyfeigenen,  mitsgaders  de  Ja- 
vaansche  en  andere  opzienders  aldaar,  alsmede  ongerekent 
het  onderhoud  van  lyfeygenen,  de  interessen  op  het  capitaal, 
dat  hy  tot  overneming  derzelve  heeft  opgenomen,  en  het  de- 
froyeeren  van  commissien,  scheeps-oOicieren,  enz.,  —  zo  is, 
om  hierin  naar  billykheid  te  voorzien,  goedgevonden  den  baas 
te  ontheffen  van  de  betaaling  jaarlyks  aan  den  boekhouder 
van  de  equipagie-werf  eener  somma  van  rd'  700  en  van  rd' 
100  aan  den  eersten  suppoost  van  gedagte  werf,  mitsgaders 
te  bepalen,  dat  in  het  vervolg  alle  randsoenen  en  verdere 
goederen  uit  de  Bataviasche  administratien,  van  wat  aard  ook, 
die  op  Onrust  benodigt  zyn,  daar  ten  eilande  zullen  moeten 
worden  gelevert  door  de  respective  administrateurs,  opgelyke 
voet,  als  by  besluit  der  hooge  regeering  van  den  9^"  January 
deezes  jaars  is  bepaalt  omtrend  goederen,  die  in  de  scheepen 
worden  afgeladen,  en  dat  de  baas  dierhalven  zal  konnen 
volstaan  met  deselve  goederen  by  het  getal,  de  maat  en  hei 
gewigt  op   hel   eiland   Onrust   te  ontvangen,  ten  einde  hem 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796    W.  A.  ALTING.  69 

daardoor  te  libereeren  van  de  uitgave  van  600  rd' in  het  jaar, 
welke  by  thans  verpligt  is  te  moeteD  spendeeren  aan  een 
commissionair  hier  te  Batavia  om  de  voormelde  goederen 
voor  bem  te  ontvangen  en  op  Onrust  te  bezorgen,  dog  voor 
hel  overige  alle  de  hiervooren  gespecificeerde  en  aangevoerde 
liuishoodelyke  uitgaven,  nevens  zodanige  andere,  als  niet  bekent 
gestelt  niogten  zyn,  voor  zyne  rekening  te  laaten>  met  inter- 
dictie  om  dezelve  immer  ten  bezwaar  van  de  Compagnie  te 
mogen  brengen,  direct  of  indirectelyk. 

Oog  om  hem  in  staat  te  stellen  deselve  en  daar  onder  spe- 
ciaal de  betaaling  van  1000  ryksdaalders  'sjaars  voor  ambt- 
geld te  konnen  goedmaken  en  hem  verder  een  genereuse 
beloning  toe  te  voegen  voor  zyne  moeielyke  en  voor  de 
Compagnie  hoogst  aangelegen  bediening,  als  ook  hem  te  na- 
drukkdyker  te  konnen  verpligten  om  in  alle  zaaken  en 
gelegentheden  Gompagnie's  meeste  interest  te  belraglen  en 
alle  verkeerde  practyken  tegen  te  gaan,  is  goedgevonden  aan 
den  baas  van  Onrust  toe  te  leggen,  gelyk  hem  toegelegt  word 
hy  deezen,  een  vast  Iractement  van  tien  duizend  rd'  in  het 
jaar,  maar  daarentegen  in  te  trekken,  zoals  ingetrokken  word 
mits  deezen  om  onder  ultimo  deezer  lopende  maand  te  ces- 
seeren,  de  gagie,  het  kostgekl  en  het  middel  van  bestaan,  dat 
hy  tot  hiertoe  van  de  Compagnie  heeft  genoten,  egter  onver- 
miodert  de  coelylonen,  's  jaars  bedragen  hebbende  rd»  2716 : 7  Y5, 
welke  verslaan  is  hem  te  laaten  behouden,  mits  de 
coeiys,  die  hy  daarvoor  opbrengt,  dadelyk  in  den  dienst  van 
de  Compagnie  g'employeert  worden. 

En  ter  gemoetkoming  van  eenige  andere  dienaren,  welkers 
inkonosten  door  deese  schikkingen  en  de  nieuwe  inrigtingen 
orotrend  de  vertimmeringen  van  particuliere  scheepen  en 
vaartuigen  merkelyk  zullen  verminderen,  is  verder  provisioneel 
gr»edgevonden  jaarlyksch  uit  Compagnies  kassa  te  laaten  be- 
iaalen  aan  den  equipagie  boekhouder  rd"  700  en  aan  den 
eersten  suppoost  op  het  equipagie-comptoir  een  honderd  ryks- 
daalders of  even  zoveel,  als  zy  naar  gewoonte  van  den  baas 
van  Onrust  hebben  genoten. 

Digitized  by  VjOOQIC 


70  1795.   W.  A.  ALTINQ. 

Hilsgaders  lot  gelyke  schadeloosstelling  voor  de  meester- 
knegts,  de  mandadoors  der  lyfeygenen,  de  Javaansche  en  andere 
opzienders  ten  eilande  Onrust,  in  plaats  van  hetgeen  de  baas 
aan  alle  dezelve  uil  zyne  particuliere  winsten  heefl  uitgekeert, 
jaarlyksch  uit  Compagnie's  kasse  te  laaien  afgeven  een 
somma  van  duizend  ryksdaalders  om  onder  hun  verdeelt  te 
worden  op  zodanige  wyse,  als  de  heer  comraissaris-opzigter 
over  het  departement  van  de  equipagiewerf  convenabel  zal 
vinden. 

Dewyl  al  verder  is  gebleken,  dat  de  baas  van  Onrust  zells 
heeft  erkent,  dal  de  gepermitteenle  afschryvingen  van  20  pro- 
cento  op  het  yzer  en  tien  procento  op  de  spykers  by  ver- 
werking op  het  eiland  Onrust  meer  dan  toereikende  zyn,  zo 
is,  nadien  gemelde  baas  ten  gevolge  van  de  in  deezen  genomen 
dispositie  diergelyke  profyten  voor  het  vervolg  niel  meer  be- 
hoeft or  vermag  te  genieten,  goedgevonden  te  statueeren,  zoals 
geschiet  by  deezen,  dal  de  baasen  van  Onrust  daar  omtrend 
zig  zullen  moeten  reguleeren  naar  soortgelyke  bepaalingen  als 
de  administrateurs  der  negotie-pakhuisen  en  gevol^elyk  voor- 
taan verpligt  zyn  alles,  wat  van  de  voormelde  spillagie  op  bet 
yzer  en  dé  spykers  overschiet,  jaarlyksch  aan  de  Compagnie 
te  moeten  leveren  legen  betaaling  van  de  inkoopsprys  met 
25  procento  avans. 

En  om  zig  verzekert  te  mogen  houden,  dat  niets  meer  af- 
geschreven word,  als  weezentlyk  verbruikt  en  verwerkt  is,  en 
ook,  zo  met  betrekking  lot  de  reparatien  aan  particuliere  scheepen 
en  vaartuigen,  als  in  alle  andere  opzigten,  de  daarop  beraamde 
orders  geobserveert  zyn  en  in  het  generaal  Compagnie's  meeste 
interest  behertigl  is  en  legen  alle  verkeerde  practyken  ge- 
waakt, is  goedgevonden  nog  te  stalueeren,  dat  de  baasen  van 
het  eiland  Onrust  gehouden  zullen  zyn  zig  jaarlyks  by  hel 
vernieuwen  van  hunnen  eed  speciaal  omtrend  deese  poinclen 
plegtig  te  zuiveren  en  te  verklaren : 

«dat  zy  zig  niet  zullen  verryken,  nog  gedogen,  dal  andere 
»zig  verryken  met  een  meerdere  of  hoger  afschryvinge  van 
vyzer  en  spykers  ofte  eenige  andere  materialen,  dan  waariyk 

Digitized  by  VjOOQIC 


1795.   W.    A.  ALTINQ.  71 

>by  hei  versmeeden  en  verwerken  verloren  of  onbruikbaar 
■geraakt  zyn; 

>dat  zy  nauwkeurig  aantekening  zullen  houden  van  alle 
•materialen,  hoegenaamt,  die  verbruikt  en  verwerkt  worden 
•aan  of  ten  behoeven  van  particuliere  scheepen  en  vaartuigen, 
•ten  eilande  Onrust  vertimmerd  of  gerepareert  wordende, 
•mitsgaders  van  alle  dag-  en  werklonen  van  ambagtslieden, 
•coelys  en  andere  dienstelingen,  daartoe  g'employeert ; 

•dat  zy  de  rekeningen  van  dezelve  vertimmeringen  en  re- 
•paraüen  zuUen  opgeven  naar  de  orders,  welke  hun  daartoe 
•van  wegens  de  hooge  regeering  zullen  worden  gegeven,  ter 
•goeder  trouwe  en  naar  hun  beste  weeten,  zonder  eenige  par- 
•tieuliere  inzigten,  vriend-  of  vyandschap;  en  eindelyk,  datzy 
•betrekkelyk  de  voorschreven  vertimmering  of  Ie  reparatien 
•geene  overeenkomsten  of  contracten,  hoegenaamt,  zullen  aan- 
>gaan,  maar  in  deeze  en  alle  andere  opzigten  's  Compagnies 
•meeste  belang  naar  vermogen  behertigen  en  tegens  alle  ver- 
> keerde  practyken  waaken";  zullende  de  hooge  regeering  van 
Indié  worden  aangeschreeven  het  formulier  van  den  eed  voor 
den  baas  van  Onrust  hiernaar  te  ampliêren. 

Eindelyk  is,  het  stuk  van  de  particuliere  vertimmeringen 
aangaande,  nog  besloten,  dat  het  geheele  monlant  der  particu- 
liere rekeningen,  door  den  equipagie-boekhouder  opgemaakt, 
altoos  in  Compagnies  kasse  zal  moeten  worden  voldaan,  alvorens 
de  verlimmerde  scheepen  en  vaartuigen  van  Onrust  zullen 
mogen  vertrekken. 


Op  6  Augustus  1796  zijn  de  inkomsten  van  dezen  baas 
verminderd  tot  4,200  rijksdaalders  'sjaars,  omdat  door  het 
opbreken  van  het  eiland  Onrust  voor  het  grootste  gedeelte 
vervallen  waren  de  aanzienlijke  uitgaven,  waartoe  de  baas 
verpligi  was. 

10  Augustus.     Wijziging  van  de  "borde  van  vooi'bidding*\ 

In  overwej^ing  genomen  zynde,  dat  de  ingekomen  tydingen 
geen  twyfel  over  laten,  of  er  heeft  eene  notabele  verandering 

Digitized  by  VjOOQIC 


72  1795.  W.  A.  ALTINQ. 

plaats  in  het  publiek  bestuur  van  de  republiek,  en  dat  dien 
volgens  de  tegenswoordige  order  van  voorbidding  in  de  kerken, 
zo  ter  dezer  hoofdplaatse,  als  op  alle  verdere  Compagnies 
bezittingen,  niet  kan  geagt  worden  meer  van  applicatie  te  zyn,  zou* 
der  dat  men  egter  door  gebrek  aan  voldoende  inforntatien  voor 
als  nog  kan  bepalen,  welke  speciale  veranderingen  daarin 
zouden  behoren  te  worden  gemaakt,  is  na  deliberatie  goedge- 
vonden, met  alteratie  van  de  voormelde  order  van  voorbidding, 
dat  de  predikanten,  zo  ter  deeser  hoofdplaats,  als  op  alle  verdere 
's  Compagnies  bezittingen  in  Indie  en  aan  Cabu  de  Goede 
Hoop,  provisioneel  zullen  worden  gelast,  gelyk  dezelve  gelast 
worden  by  deese,  zig  voortaan  in  dit  opzigt  by  de  publieke 
gebeden  te  bepalen  lot  'stands  en  Compagnies  hoge  magten 
en  bestuurders,  zo  in  Nederland,  als  in  deese  gewesten. 

10  Augustus.  Stilstand  van  alle  vaart  van  Rcgerings-wege. 

Ter  deliberatie  gebragt  zynde,  of  hel  niet  geraden  zoude 
zyn  en  ter  behartiging  van  Compagnies  meeste  interest  strek- 
ken, dat  alle  vaart,  behalven  naar  Compagnies  comptoiren,  in 
de  nabyheid  van  Batavia  gelegen,  by  provisie  wierd  opgeschorl 
ten  einde  de  scheepen  en  vaartuigen  in  deese  so  crilieke  en 
onzeekere  omstandigheeden  niet  te  exponeeren,  zo  is.  daarop 
gedelibereert  zynde,  goedgevonden  alle  vaart  Compagnies  weegen 
voor  eerst  of  tot  zo  lange  deesen  aangaande  nader  zal  worden 
gedisponeert  te  laaten  stilstaan  en  van  de  afzending  der  voor 
Nederland,  Ceylon  en  China  gereet  leggende  scheepen  af  te  zien. 

10  Augustus.  Machtiging  op  de  Bank  van  leening  te 
Batavia  met  de  berekening  van  renten  op  verkocht 
wordende  panden  voort  te  gaan  y>op  den  ouden  voet^\ 

Zie  ook  16  JuliJ  1802. 

13  Augustus.  Kennisgave,  dat  in  Januartj  1795  Ne- 
derland  door  Frankrijk  was  overmeesterd. 

Alzoo  met  het  'slands  fregat  van  oorlog,  Meedenblik,  de 
posilive  tyding  is  ontvangen,  dat  de  Republiek  der  Vereenigde 

Digitized  by  VjOOQIC 


1706.  W.  A.  ALTING.  75 

Nederlanden  in  de  maand  Janaary  deezes  jaars  179K  door  de 
Fransche  natie  geheel  is  overmeesterd  en  mitsdien  opheeden, 
met  gpeciaale  Toorkennisse  vsin  de  hoog  Edele  gestrenge 
heeren  Commissarissen-Generaal  over  geheel  Nederlandsch  Indiftn 
en  Gabo  de  Goede  Hoop,  in  Raade  van  Indien  goedgevonden  en 
verstaan  is  alle  Compagnies  dienaren  en  goede  ingezeetenen 
deezer  hoofdplaats  kennisse  te  geeven  van  de  voorschreevc 
gebeurtenissen  waarin  het  lieve  vaderland  en  een  iegelyks 
belangeus  zo  merkelyk  zyn  geconcerneerd,  zo  is  het,  dat  aan 
alle  en  een  iegelyk  van  die  gebeurtenis  kennis  gegeeven  word 
by  deezen,  onder  te  kennengeeving  van  het  vertrouwen  der 
hooge  regeering  deezer  landen,  dat  een  iegelyk  van  Compagnies 
dienaaren  en  goede  ingezeetenen  in  zyne  respective  betrekking 
zynen  pUgt  zal  blyven  betragten  en  zyne  functien  waarneemen, 
mitsgaders  wettelyk  de  geconstitueerde  magten  en  overheeden 
behoorlyk  blyven  respecteeren  en  gehoorzamen,  in  afwagting 
der  nadere  berigten  van  de  heeren  Meesters,  welke  dagelyks 
kannen  worden  ontvangen,  aangezien  de  voorschreeve  gebeur- 
tenis geene  verandering  maakt  in  het  bestaan  van  de  Compagnie, 
welke  in  teegendeel  vastelyk  te  verwagten  is,  dat  in  alle 
mogelyke  gevallen  by  haare  regten  en  privilegiën  zal  blyven 
geconserveerd  en  gemainctineerd. 

Wordende  wyders  een  iegelyk,  voor  zo  veel  des  noods,  ten 
serieusten  gerecommandeert  den  inhoud  deezes  zich  te  laten 
strekken  ter  observantie,  alzo  zulks  tot  conservatie  van 
de  goede  ordre  en  bevordering  van  het  algemeen  welzyn 
Doodig  geoordeeld  word. 

En  opdat  niemand  van  liet  een  en  ander  eenige  ignorantie 
zoude  kunnen  praeiendeeren,  zal  deeze  niet  alleen  gepubliceert, 
maar  alomme  geaffigeert  worden,  zo  in  de  Hollandsche,  als 
Maleidsche,  Javaansche  en  Chineesche  laaien. 

18  Augustus.  Bepaling,  dal  woorecrst'*  in  eed-formii- 
lieren  tceggelalen  zouden  worden  de  woorden  y>Ztjne 
Doorluchligste  Hoogheid,  den  Ueere  Prince  van  Orange 
»efi  Nassau,  enz.,  efn.'\ 


Digitized  by 


Google 


74  1705.  W.  A.  ALTllMÖ. 

18  Augustus.     Middelen  van  ménage  voor  Batavia. 

Geopend  en  geleezen  zynde  twee  missives  van  de  hoog 
Edele  heeren  Commissarissen  Generaal,  gedateerd  den  17*^" 
Augustus,  zo  is  verstaan  betrekkelyk  die,  speciaal  dienende 
ten  geleide  van  een  aan  hunne  hoog  Edelheedens  door  den 
hoog  Edelen  heer  meede  Commissaris  Generaal,  Siberg,  en  den 
heer  Raad  extra-ordinair,  Neun,  gesuppediteerd  bericht  en  een 
nieuw  ontworpen  memorie  van  menage  voor  Batavia,  aanwy- 
zende  de  verstrekkingen,  welke  zeedert  anno  1757  zyn  gedaan 
en  hoedanig  deselve  gereduceert  zouden  kunnen  worden  om 
voortaan  lot  een  vaste  bepaling  te  strekken,  te  noteeren,  dat 
hunne  hoog  Edelheedens  in  het  generaal  alles  hebben  geappro- 
beerd,  wat  by  opgemeld  bericht  en  de  daartoe  relative  memorie 
is  geproponeert  en  voorgedragen  en  dierhalven  gelast  hadden 
de  maandelyksche  en  jaarlyksche  verstrekkingen  daarna  te 
reguleeren  en  de  schikkingen,  daarby  beraamd,  te  laten 
ingaan  met  primo  der  aanstaande  maand  September. 

Wyders  is  conrorm  de  by  hel  voormelde  bericht  gedaane 
voorstellen  verstaan: 

1^  te  slalueeren,  dal  alle  verstrekkingen  van  zodanige  arlikulen, 
als  op  Batavia  genoegzaam  te  vinden  zyn,  in  sleede  van 
deselve  in  natura  te  verstrekken,  voortaan  mei  papieren 
van  crediet  volgens  de  reéele  inkoops  waarde  zullen  worden 
voldaan  (excepto  de  verstrekkingen  aan  de  militairen,  zee- 
varenden, mitsgaders  scheepen  en  vaarluigen,  die  altoos  in 
natura  zullen  geschieden),  ten  einde  daar  door  te  praeve- 
nieeren,  dal  de  laslreekeningen  met  geen  zo  hooge  pryzen 
worden  bezwaard,  als  waar  voor  die  by  de  leverantiers, 
welke  de  verstrekkingen  doen,  bereekend  worden;  voorts 
daar  onder  speciaal  te  begrypen  de  leveranciers  vanstroo- 
zakken,  bindroltings,  cadjangmallen  en  stroomallen  en 
mitsdien  voor  het  vervolg  af  te  schaffen  de  leverantie 
van  die  arliculen  door  de  opperkooplieden  deezes  kasteels 
en  voor  het  daaruit  door  hen  genoten  middel  van  be- 
staan  aan  dezelve   toe  te  leggen  een  equivalent  in  gelde, 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1796.  W.  A.  ALTINQ. 


7» 


mitsgaders  voor  het  vervolg  te  bepaalen  de  volgende 
pryzen: 

voor  100  p*  grote  stroozakken rd' 

100    »  middelbaare  stroozakken 

100    »  kleine  stroozakken 

100    >  bossen    bindroltingen   in  zoort 

van  50  p' 

100    »  stroomalten '. 

100    »  bamboezen 

100  bollen  Suratsche  zeep 

100  p"  Javascbe  dammers 

100    »  cadjang  matten 

1  vel  kalCsleer 

1  ft  wax,  ruuw 

1  >   kaarssen 

1  pot  wilkalk 

1  vaam  brandhout 

1  mand  houtskolen 

1  kan  cadjang  oly  voor  lampen 

de  voorsz.  nieuwe  memorie  van  menage,  na  de  teegenwoor- 
dige  omstandigheeden  geschikt,  vooreerst  niet  te  doen 
ardrukken,  omdat,  wanneer  de  omslag,  zo  door  het  emplooi 
van  ingehuurde  scheepen,  als  anderzints  mogt  worden 
vermindert,  daarin  dan  ook  weederom  veranderingen  zullen 
behoren  te  worden  gempakt,  en  mitsdien  alleen  twee  exem- 
plaaren  te  doen  bewaaren  op  de  generale  secretary  tol  slaapers 
en  een  op  het  comptoir  van  de  generale  directie  lot  het 
opmaken  der  ordonnantien  en  tot  de  nodige  conrrontatie; 
aan  de  schryfcomptoiren,  administralien  en  anderen,  die, 
ais  het  waare,  noch  met  de  pryzen  der  goederen  of  het 
geen  aan  anderen  buiten  hen  verstrekt  word,  eenige 
betrekking  hebben,  eenelyk  te  doen  afgeeven  copia  extracten 
uit  gedagte  nieuwe  memorie  van  menage,  voor  zo  verre 
het  zelve  op  ieders  departement  relatie  heeft  en  dus  zonder 
bekendstelling  der  geldswaarde,  mitsgaders  de  afgave 
van  die  extracten  op  te  dragen  aan  


■d'     4 

:  — 

>      3 

:  — 

.      8 

:  — 

.    18:  — 

•      27, 

.      l:  — 

.      5:  — 

•     «7, 

.      3 

36 

.       2' 

— 

»    — 

18 

»    — 

-24 

•    — 

34 

*      3 

:  — 

»    — 

30 

»    — 

9 

Digitized  by  VjOOQIC 


76  1796.   W.   A.  ALTINQ. 

20  Augustus.  Bekendmaking^  dat  diakenen  te  Batavia 
openlijk  verantwoording  zouden  doen  hunner  gestie  van 
de  armen-middelen  gedurende  liet  jaar  1794. 

22  Augustus.     Bevordering    van   Compagnie*8  dienaren. 

Als  een  staaltje  van  de  zonderlinge  redenen,  welke  legen 
hel  einde  van  de  voorgaande  eeuw  al  dan  niet  tot  bevordering 
van  Compagnie's  dienaren  deed  besluiten,  diene  het  volgende: 

Ontvangen  een  missive  van  de  residenten  Ie  Banjermassing, 
Adriaan  Willem  Jorissen  en  An^oldus  Bemardus  Dielz,  ge- 
schreeven  te  Banjermassing  den  1795,  ver- 
zoekende om  bevordert  te  worden  lot  de  efTeclive  qualiteit 
van  koopman  en  onder-koopman  respective,  dewyl  vorige  resi- 
denlen  in  die  hoedanigheid  aldaar  gefungeert  hebben. 

Waarop  gedelibereert  zynde,  is  goedgevonden  de  voorschreeven 
instantien  te  ontzeggen,  alzo  de  peper-leverantie  ge^luurig  af- 
Doemd  en  er  dierhalven  in  deezen  geen  de  minste  reedenen 
zyn  om  daarop  eene  gunstige  reflectie  te  slaan. 

'9  o°e'X°->     Verbod   tegen  particulieren  handel  in   Pa- 
poesche  mannetjes-noten  en  foeli. 

Van  wegens  de  hooge  Regeering  deczer  landen,  als  daar 
toe  gequaliGceerd  zynde  door  de  hoog-Edele  heeren  Commis- 
sarissen Generaal  over  geheel  Nederlands  Indien  en  Cabo  de 
Goede  Hoop,  wordt  hy  deezen  aan  alle  en  een  icgelyk  bekend 
gemaakt,  dat  hunne  hoog  Edelheden  hebben  goedgevonden 
den  particulieren  handel  in  Papoese  mannetjes  nooten  en  Pa- 
poese  mannetjes  foely  van  nu  voortaan  te  interdiceeren,  gelyk 
dezelve  geinterdiceerd  wordt  by  deezen,  even  en  inzelvervoegen 
als  zulks  omtrend  alle  andere  speceryen  plaats  vindt,  en  der- 
halven sub  poene,  dal  by  ontdekking  van  die  zoort  noolenen 
foely  in  schip  of  vaartuig,  het  zy  ten  handel  of  in  bestelling 
aangebragl  wordende,  de  by  de  wetten  bepaalde  poenaliteil 
omlrenl   den   particulieren   handel  in  speceryen,  lendeereude 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1795.   W.  A.   ALTINÖ.  '^^ 

niet  alleen  tot  confiscatie  van  schip  en  lading,  maar  ook  tot 
corporeele  en  zwaardere  straffen,  striktelyk  en  zonder  eenige 
conniventie  zal  worden  ter  executie  gebragt; 

En  op  dat  niemand  van  den  inhoud  deezes  onkundig  biyvc 
of  ignorantie  zoude  kunnen  praetendeeren,  zal  deeze  alom  door 
geheel  Indië  op  de  etablisseuienten  van  de  Nederlandsche 
maatschappy  worden  gepubliceerd  en  zo  wel  in  de  Neder- 
duidsche  als  de  gebruikelyke  inlandsche  taaien  geaffigeerd  ter 
plaatze,  waar  men  gewoon  is  publicatie  en  affixie  te  doen, 
wordende  de  ministers  van  Banda  speciaal  gelast  te  zorgen 
nauwkeurig  toe2igt  te  houden  en  te  doen  houden,  dat  de 
inhoud  van  dit  billet  stiptelyk  worde  geobserveerd. 

Zie  ook  ^y^  1805. 

4-  September,     üübelaling  van  soldijen. 

Dewyl  de  dienaaren  in  den  tegenwoordigen  toestand  van  tyd 
eo  zaaken  hunne  soldy-rekeningen  niet  naar  Nederland  konnen 
overmaken,    mitsgaders   veele   in   hunne   knellende   armoede 
mitsdien  verpligt  zullen  zyn  hunne  gagien  hier  op  teneemen, 
is  goedgevonden  en  verslaan: 
1^  aan  de  respective  dienaaren  van  de  Compagnie  ter  deezer 
hoofdplaatse  hunne  te  goed  gemaakte  gagie  in  het  boek- 
jaar  1794/5   uit   Compagnie's   kasse   te    laaien  betaalen 
tegen  twintig  stuivers  de  gulden,  een  vierde  in  coulante 
munlspecien   en   de   andere   drie    vierde   gedeeltens  aan 
papieren  van  crediet; 
2*  alle  voorjarige  soldy-rekeningen,  die  nog  niet  naar  Neder- 
land zyn  overgemaakt,  hier  desgelyks  te  laaien  af  betaalen, 
de   gulden    tegen   twintig  stuivers,  dog  eenelyk  met  pa- 
pieren van  crediet; 
3®  aan   de  gemagtigdens  van  Compagnie's  dienaaren,  op  de 
builen  comptoiren  bescheiden,  die  hunne  afgesloten  soldy- 
rekeningen   herwaarts   hebben   gezonden   of  nog   zullen 
zenden    ter    bekoming   van    licentie   tot   het   verzenden 
derzelve  naar  Nederland,  even  gelyke  afhetalinge  te  laaien 

Digitized  by  VjOOQIC 


78  I^ÖB.  W.  A.  ALTINQ. 

doen,  wanneer  zy  daarom  verzoeken  ak  aan  de  dienaaren 
hier  Ier  hoofdplaate,  te  weeten: 

de  in  1791/2  verdiende  gagie  voor  een  vierde  aan 
contanten  en  de  andere  drie  vierde  gedeeltens  in  papieren 
van  crediet; 

dog  de  soldyen  van  vorige  jaaren  geheel  in  papieren 
van  crediet; 

4®  het  opperhoofd  over  het  generale  soldy-comptoir  te  qua- 
lificeeren  om  de  in  vorige  jaaren  te  goed  behouden 
gagie  door  dienaaren,  welke  hun  eerste  verband  nog  niet 
uUgedieut  hebben,  hy  de  lopende  soldy-boeken  te  mogen 
intrekken  om  aan  de  geene,  die  daar  verzoek  toe  doen, 
in  papieren  van  credit  uit  Compagnie's  kasse  betaalt  Ie 
worden ; 

5®  aan  de  leeden  der  hoge  regeering  van  Indie  en  andere 
hoge  gpqualificeerdens,  welke  verpligt  zyn  hunne  gagien 
drie  jaaren  te  laaten  staan,  alleen  voor  dit  maal  te  ac- 
cordeeren  op  de  oudste  jaarrekening,  die  zy  Ie  goed 
hebben,  belaalinge  te  mogen  ontvangen,  enkeld  in  papieren 
van  credit,  mila  verpligt  klyvende  hunne  verdiende  gagien 
in  de  drie  jaaren,  op  het  voormelde  oudste  jaar  volgende, 
te  laaten  staan; 

6^  omtrend  de  soldyen,  die  in  indie  niet  mogen  worden  af- 
betaalt zonder  dat  daartoe  alvorens  qualiflcatie  verzogt 
en  verkregen  is  van  de  kamers,  voor  welke  de  personen 
zyn  uitgevaaren,  de  plaatsvindende  patriasche  orders  te 
laaten  stand  grypen  en  dus  nader  te  statueeren,  dat  de 
verzoeken,  die  daartoe  worden  gedaan,  gestelt  moeten 
worden  op  de  rol  van  authorisatie; 

7®  al  mede  te  laaten  standhouden  de  orders,  vervat  by  den 
articul-brief,  dat  de  geene,  welke  in  burger  vrydom  ge- 
stelt  of  uit  den  dienst  van  de  Compagnie  gelicentieert 
worden,  hunne  gagien,  die  zyle  goed  hebben,  twee  jaaren 
moeten  laaten  staan; 

8^  het  verleenen  van  licentien  ter  verzending  naar  Nederland 
om  van  heeren  Bewindhebberen  belalinge  daarop  te  ver- 

Digitized  by  VjOOQIC 


1795.  W.  A.  ALTING.  79 

toeken  in  te  trekken  en  voor  bet  vervolg  finaal  ar  te  schaffen, 
zoals  helzelve  word  ingetrokken  en  afgeschaft  bydeezen; 
dog  daar  en  tegen  aan  allen  en  een  iegelyk  terdeezer 
hoofdplaatse  te  permilteeren  voortaan  zpe  verdiende 
gagie  hier  alle  vier  maanden  uit  Compagnie's  kasse  te 
ontvangen,  de  gnlden  tegen  twintig  stuivers  berekent, 
voor  een  vierde  in  contanten  en  drie  vierde  aan  papieren 
van  credit; 
9®  voor  degeene,  die  verkiezen  roet  het  uiteinde  van  ieder 
maand  hunne  gagien  te  ontvangen,  de  afbetaaling  voor- 
eerst op  den  presenten  voet  te  laaten,  namentlyk  in 
contanten  uit  de  groote  winkel,  de  gulden  tegen  vyftien 
stuivers; 
10'  op  alle  de  Oostersche  comptoiren,  Java,  Gheribon  en 
Bantam  daaronder  begrepen^  mitsgaders  op  Malakka  en 
Paiembang  de  affaetaaling  der  soldycn  tegen  vyftien  stuivers 
de  gulden  zouder  eenige  veranderiug  te  la«iten  standhouden, 
maar  alle  de  soldy-refceningen,  die  van  de  respective  builen 
comptoiren  naar  Batavia  zullen  worden  overgemaakt  om 
daarop  hier  betaalinge  te  verzoeken,  uit  Compagnie's 
kasse  te  laaten  af  betaalen  tegen  twintig  stuivers  de  gulden, 
^/f  in  contanten  en  74  ^^^  papieren  van  credit. 
Zie  ook  12  September  1795  en  25  JuliJ  1797. 

8  September.     Magiiging  op  de  Samarangsche  ministers 
die  lot  verbanning  veroordeelden  naar  Banda  Ie  zenden. 

Vroeger  werden  die  personen '  naar  Batavia  opgezonden, 
waar  de  Uooge  Regeering  hun  ballings-oord  aanwees. 

12  September.    Regeling  der  inkomsten  van  de  Opper' 
kooplieden  van  hel  kasteel  Balaviay  enz. 

Te  meermalen  in  aanmerking  gekomen  en  thans  ook  weder  in 
overweeging  genomen  zynde  de  hooge  noodzakelykheid  om  de 
beide  opper*kooplieden  des  casteels  Batavia,  nevens  den  eersten 
suppoost  op  bet  comploir  van  den  opper-equipagemeesler,  als 

Digitized  by  VjOOQIC 


80  1795.  W    A.  ALtlNÓ. 

meede  den  boekhouder  en  overdrager  op  het  equipage-coinptoir 
in  hunne  sobere  inkomsten  te  gemoet  te  komen  en  mitsdien 
hoe  eer  hoe  beter  voor  elk  der  gemelde  bediendens  een  vast 
middel  van  bestaan  te  l)eraamen,  waarmede  zy,  een  ieder  naar 
mate  van  het  ambt  en  caracter,  dat  hy  in  den  dienst  van  de 
Compagnie  bekleet,  ordenlelyk  konnen  rondschieten,  zonder 
dat  het  nodig  zy  ter  vermeerdering  hunner  inkomsten  tol 
ongepermitteerde  middelen  toevlug t  te  neemen;  en  gebleken 
zynde; 

eerstelyk:  met  betrekking  tot  de  opperkooplieden  des  cas- 
teels,  dat  de  inkomsten  derzelver  voor  heen  veel  meerder 
hebben  bedragen  dan  tegenwoordig,  maar  door  de  sedert 
eenigen  tyd  gestelde  goede  order  op  de  leverantien  van 
stroozakken  en  bindrottingen  in  1793  reets  waaren  argenomen 
tot  rd*  6126 : 8  of  na  aftrek  van  rd*  550  voor  uitgaven  aan 
klerken,  raportgangers  en  nieuwe  jaars  douceors,  welke  niet 
wel  gemenageert  konnen  worden,  tot  rd'  5576 : 8  voor  den 
eersten  en  na  detraclatie  van  rd'  500  aan  onvermeidelyke 
uitgaven  tot  rd*  5426 : 8  voor  den  tweeden  opperkoopman, 
daar  onder  begreepen  rd'  2860  voor  ieder  wegens  het  middel 
van  beslaan,  zo  door  den  kassier,  als  de  administrateurs  in  de 
Westzydsche  negotie-pakhuizen,  het  graan-magazyn,  het  provi- 
sie-magazyn,  de  pakhuizen  op  de  eilanden  Onrust  en  de  Kuiper, 
de  pakhuysen  aan  en  bezyden  de  Waterpoort  tn  de  suiker- 
pakhuysen  ten  hunne  behoeven  gefourneert;  mitsgaders  rd' 
1111  :  32  voor  den  eersten  en  rd'  911  :  32  voor  den  tweeden 
aan  zogenaamde  stille  winsten,  oorspronkelyk  uit  het  advans 
op  de  aan  de  Compagnie  geleverde  stroozakken  en  overwinst 
op  Mexicanen  by  het  sorteeren  en  overschryven  van  mark- 
realen op  Spaansch  aan  kopstukken  voor  beide  en  200  rd' 
overschot  op  de  gevalideerde  coely-loonen  van  de  groote 
geldkamer  voor  den  eersten  opperkoopman  alleen.  —  En  dat 
bovendien  de  voordeden  op  de  leverantien  van  stroozakken 
en  bindrottingen,  welk  iaatstgemeld  articul  in  1793  ook  niets 
heeft  opgebragt  door  de  sedert  ingevoerde  nieuwe  bepaalingen 
op  de  verstrekkingen  en  hel  gestatueerde  omtrend  den  inkoop 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.  W.  A.  ALTlNÓ.  81 

van  benodigtheeden,  byna  geheel  zyii  komen  te  cesseeren;  zo 
is,  oadien  de  presente  inkomsten  der  voorschreeven  twee 
mioisters  niet  evenredig  zyn  aan  de  importantie,  verantwoor- 
delykheid  en  het  caracter  hunner  bedieningen,  goedgevonden 
aan  dezelve  toe  te  leggen,  gelyk  hun  toegelegd  word  by 
deezen,  een  vast  jaarlyksch  traclement  van  agt  duizend  rd'  aan 
den  eersten  en  zeven  duyzend  rd*  aan  den  tweeden  opperkoopman 
des  casleels  Batavia,  ingaande  met  primo  deezer  lopende  maand 
September,  terwyl  tevens  is  verstaan,  dat  de  genoemde 
opper-kooplieden  uit  het  voorschreven,  aan  hun  toegelegd,  vast 
traclement  voor  hunne  privé-reekening  zullen  moeten  bekostigen 
de  uitgaven,  die  zy  hebben  te  doen,  zonder  daarvan  immer 
iets  ten  laste  van  de  Compagnie  te  mogen  brengen,  met 
uitzondering  nogthans  van  rd'  34  ter  maand,  die  dëa  eersten 
opper-koopman  zonder  meer  zal  behouden  tot  coelyloonen 
voor  de  groote  geldkamer,  in  steede  van  rd*  50 :  50,  die  tot 
nu  toe  'smaandelyks  tot  dat  einde  aan  hem  zyn  yerstrekt. 

Zynde  daarentegen  goedgevonden  de  overschryving  van 
mark-realen  op  Spaansch  aan  kopstukken  voor  altoos  af  te 
schafien  en  te  interdiceeren,  met  last  om  de  mark-reaalen 
voortaan  met  haar  wezentlyk  gewigt  te  verantwoorden ;  en 
wyders  in  te  trekken,  zo  als  ingetrokken  word  mits  doezen, 
om  onder  ultimo  der  gepasseerde  maand  Augustus  te  cesseeren, 
de  gagie^  het  kostgeld,  de  huyshuur,  het  randsoengeld  en  het 
middel  van  bestaan,  dat  de  beide  opperkooplieden  des  castecis 
tot  hiertoe  van  de  Compagnie  en  uit  de  inkomsten  van  de 
respective  administrateurs,  mitsgaders  uit  het  hair  procento 
voor  den  groot-kattsier  hebben  genoten,  die  daarvan  by  deeze 
worden  ontheven,  gelyk  de  administrateurs  ook  worden  ont- 
heven  van  de  jaarlyksche  uitkeeringen  ten  behoeven  van  het 

negotie-comptoir  tot rd*    240 

uitmakende  met »    5510 

die   zy  aan  de  opper-kooplieden  jiebben  moeten  op- 
brengen, te  saamen rd*  5750 

met  welke  somma  is  besloten  de  ambtgelden  der  voornoemde 
administrateurs  te  vermeerderen,  een  ieder  pro  rato  van  zyn 

PLAIIAT-IOKI    DBBl   XII.  6 

Digitized  by  VjOOQIC 


8a  1795.   W.  A.  ALTINQ. 

aandeel,  dat  hy  aan  de  opper-kooplieden  voor  het  middel  van 
bestaan  heeft  moeten  conlribueeren,  en  dus  te  bepaalen,  dat, 
boven  de  voor  hunne  bedieningen  gefixeerde  tax,  jaarlyksch 
tot  ambtgeld  aan  de  Compagnie  zal  moeten  worden  betaald: 

door  de  twee  administrateurs  in  het  provisie-maguazya 
ider  300  rd«  of  door  beide rd»    600 

de  twee  administrateurs  in  de  Westzydsche  negotie- 
pakhuysen,  ider  rd'  512 :  24  of  te  saamen •    1023 

de   twee   administrateurs   in   het  graan-magazyn, 
ider  100  rd«  of  te  saamen •      200 

de  administrateur  in  de  pakhuysen  op  de  eilanden 
Onrust  en  de  Kuyper >      600 

de  twee  administrateurs  in  de  pakhuysen  aan  en 
bezyden   de   Waterpoort,  ider  rd"  512:24  of  beide    »    t02S 

de  administrateurs  in  de  suyker-pakhuysen ,    •      500 

tellende  met  den  anderen  als  vooren rd*  5750 

En  hel  ambtgeld  van  den  groot-kassier  desgelyks  te  ver- 
meerderen met  rd'  1000  in  het  jaar,  mitsgaders  voor  de 
klerken  op  het  negotie-comptoir  by  provisie  uit  Compagnies 
kassc  te  laaien  belaaleu  rd'.  240  'sjaars  of  even  zoveel,  als 
door  de  gezamentlyke  administrateurs  voor  dezelve  uitgekeert 
en  hier  boven  onder  het  ambtgeld  in^^etrokken  is. 

Voorts  gebleken  zynde,  dat  in  1795/4  de  inkomsten  van 
den  eersten  suppoost  op  het  comptoir  van  den  opper-equipagie- 
meester  hebben  bedragen  aan  gagie,  kostgeld,  zecqgeld  en 
coely-geld  voor  negen  maanden rd'  714 :  26 

van  de  capilains  der  scheepen  voor  het  effen- 
stellen hunner  inventarissen  en  het  opmaken  der 

equipagie-boeken »     520 :  — 

behalven     7,    vadem   brandhout   en   vier   wax- 
kaarssen  tei*  maand. 

Waarvan  hy  volgens  zpe  opgave  heeft  moeten 
betaalen  aan  de  klerken  voor  het  effenslellen  der 
voormelde  inventarissen^  enz rd'  236 

aan  twee  inlandsche  rapporlgangers .    »     100     

Transporleere .T~r(F~536  rd»  1254  :  28 

Digitized  by  VjOOQIC 


1795.   W.   A.  ALTINQ.  gj 

Per  transport rd»  356  rd«  1234 :  88 

voor  scbryfbehoeftens »       26 

voor  wagenhuur >     600 

of  Ie  saamen •     962 :  — 

en  ilus  maar  zuiver  over  behouden rd'  272 :  28 

Zo  is,  daarop  gedelibereerl  zynde,  goedgevonden  de  gagie, 
het  kostgeiil,  zecqgeld,  Goely-geld,  nevens  de  verstrekkingen 
van  brandhout  en  waxkaarssen,  die  den  eersten  suppoost  op 
het  comptoir  van  den  opper-equipagiemeester  tot  dus  verre 
van  de  Compagnie  beeft  genoten,  sedert  primo  deezer  lopende 
maand  September  te  laaten  cesseeren  en  voor  hel  vervolg  Gnaal 
af  te  scbaiTen,  zo  als  dat  een  en  ander  afgeschaft  word  by  deezen. 
Mitsgaders  onder  eveugemeiden  datum  insgelyks  te  laaten 
cesseeren  de  schadeloosstelling  van  een  honderd  ryksdaalders 
in  bel  jaar,  die  heeren  Commissarissen  Generaal  by  resolutie 
van  den  eersten  der  gepasseerde  maand  Augustus  hebben 
besloten  uit  Compagnie's  kasse  aan  hem  te  laaten  afgeven, 
in  sleede  van  een  ingetrokken  douceur  van  gelyke  groote, 
dat  de  baas  van  het  eiland  Onrust  bevorens  jaarlyk<cb  aan 
hem  heeft  betaalt. 

Dog  daarentegen  aan  hem  te  laaten  behouden  dal  douceur 
van  40  rd'  van  elke  scheeps-capitain  of  bevelhebber  van  een 
Compagnie's  bodem,  die  hetzy  uit  tluropa,  dan  wel  CalK)  de 
Goede  Hoop,  de  West  van  Indie  of  de  groote  Oost  alhier 
aankomt,  voor  bet  e£fen  stellen  hunner  inventarissen  en  het 
opmaken  der  equipagie-boeken,  mits  daarvan  uitkeerende  aan 
de  klerken,  die  hem  in  dat  werk  behulpzaam  zyn,  18  rd'.  En 
uit  aanmerking,  dat  de  inkomsten  van  dit  douceur,  naarmate 
dat  de  vaart  met  particuliere  scheepen  toeneemt,  meer  en 
meer  staat  te  verminderen,  mitsgaders  by  absolut  in  de  ver- 
piigting  is  om  gedurende  een  groot  gedeelte  van  het  jnar 
een  wagen  te  moeten  houden,  hem  tot  een  vast  tractement 
uit  Compagnie's  kasse  toe  Ie  leggen,  zoals  hem  loegelegt  word 
mits  deezen,  1500  rd'  in  het  jaar,  waaruit  hy  tevens  zal 
moeten  goedmaken  de  onkosten  van  twee  rapporlgangers;  en 
is  voor   het   overige  met   opzigt  tot  de  schryfbehoeflens  ge- 

Digitized  by  VjOOQIC 


84 


1796.   W.  A.   ALTINQ. 


persisteert  by  de  nieuwe  memorie  van  verstrekkingen,  vernielt 
onder  de  notulen  van  den  eersten  Augustus  laatstleden. 

Vervolgens  gezien   weezendc,  dat  de  equipagie-boekhouder 
heeft  opgegeeven  in  1793/4  aan  inkomsten  genoten  te  hebben : 
van  de  Compagnie: 
aan  gagie,  kostgeld,  zecqgeld,  coely-geld  of  wel  defroiement 
wegens   dies  gemis  door  de  afscliafBng  van  hetzelve  a  rd*  50 
's  maands  en  het  middel  van  bestaan  uit  kasse  rd*  1 443 :  24 
met  nog  18  vadems  brandhout  in  natura; 
mitsgaders  volgens  usantie: 

van  den  commandeur rd'    181 

baas  timmerman >    100 

zeilemaker »      63 

kaartemaker >      54 

blokkemaker »      30 

smit «.     •      63 

kuyper •      63 

opziener  van  het  equipagie 

pakhuys »      36 

>      »     baas  van  Onrust »    700 

of  van  alle  te  saamen »    1290 :  — 

en  dat  dus  zyn  geheel  inkomen  heeft  bedragen  rd»   2733 :  24 
dog  daarvan  door  liem  is  uitge- 

geeven  voor  schryfloonen rd"  260 :  — 

tot    vrywillige   geschenken   aan 

den  equipagie  overdrager >    200  :  — 

aan  drie  schryvers  voor  particu- 
liere adsistentie  in  het  schryfwerk    »    160:  — 

voor  een  rapportganger »      48  :  — 

voor    diverse,    in    Compagnte*s 
dienst  verbruykte  schryfbehoeftens, 

die  niet  in  voorraat  waaren >    116 :  52 

of  in  het  geheel. »      784:  32 

en  hy  gevolglyk  aan  zuyvere  inkomsten  heeft 

over  behouden rd'   1948 :  40 

ongereekent    rd'    405,   welke  hy  geprofiteert  had  op  de  leve- 


Digitized  by  VjOOQIC 


1705.  W.   A.   ALTINQ.  85 

ranlie  van    rd'   200000  p*  cadjang  matten,  waarmede  hy  in 
1793/4  gebeneficeert  was  geweest. 

Zo  is  na  deliberatie  goedgevonden  de  gagie,  het  kostgeld, 
zecqgeld,  coely-geld  of  defroiemenl  in  dies  slede  en  het  middel 
van  beslaan  uil  kasse,  nevens  de  verstrekking  van  brandhout, 
lot  hiertoe  by  den  equipagie-boekhouder  van  de  Compagnie 
genoten,  voor  het  vervolg  af  te  schaffen  en  in  te  trekken, 
zoals  hetzelve  afgeschaft  en  ingetrokken  word  mits  deezen. 

En  desgelyks  voor  altoos  in  te  trekken  en  af  te  schaffen 
het  douceur  van  rd*  700,  hem  by  resolutie  van  heeren  Com- 
missarissen Generaal  van  den  eersten  Augustus  1796  toegelegt, 
in  sleede  van  een  gelyke  somma,  welke  jaarlyksch  aan  hem 
was  lietaalt  door  den  baas  van  Onrust,  die  daarvan  ten  even- 
gemelde  dage  is  onlheven,  het  een  en  ander  om  met  primo 
deezer  lopende  maand  te  cesseeren. 

Wyders  te  l)epaalen,  dat  de  leverantie  van  de  benodigde 
cadjang-matten  voor  hel  vervolg  aan  den  minst  aanneemende 
zal  moeten  worden  aanbesteed. 

En  daarentegen  aan  den  equipagte-boekhouder  van  nu 
voortaan,  ingaande  met  primo  September  1795,  tol  een 
vast  jaarlyksch  tractement  uit  Compagnies  kassa  toe  te  leggen 

een  somma  van rd'  2600 

mitsgaders   daar   en    boven    'sjaars  aan   hem  te 
laaien  uitkeeren: 

door  den  commandeur rd'  200 

»    baas  timmerman  van  de  werf.    »      50 

»       >     zeilmaker »      25 

>        >     kaartemaker »      25 

»        »     blokkemaker >      25 

»        »     smit >      25 

»       •     kuyper ■      25 

»    opziender    van    het   equipagie- 

pakhuys _» 25 

of  door  den  commandeur  en  de  voormelde  baasen 

met  den  ander  in  het  geheel •      400 

om  hem  dus  lot  een  middel  van  bestaan  toe  te  voegen  rd'  3000 

Digitized  by  VjOOQIC 


86  1705.   W.   A.   ALTINQ. 

ongereekent  dal  geene,  hetwelk  het  ambt  van  postmeester 
zal  opbrengen,  't  geen  besloten  is  aan  de  bediening  van 
equipagie-boekhouder  voor  altoos  te  accrocheeren,  gelyk  het 
zelve  daaraan  geaccrocheert  vtrord  by  deezen. 

Terwyl  verder  nog  is  goedgevonden  hem  te  ontheffen  van 
de  uitkeering  ot  het  douceur  aan  den  equipagie-overdrager  lol 
rd'  200,  maar  alle  de  andere  uitgaven,  waartoe  hy  zig  zoude 
uiogen  genoodzaakt  of  verpligt  rekenen,  voor  zyn  rekening  te 
laaten  om  uit  zyn  privé  beurs  betaalt  te  worden,  en  omtrend 
de  schryfbehoeftens  Ie  persisteeren  by  de  bepaaling,  daarop 
gemaakt  by  de  nieuwe  memorie  van  verstrekkingen,  vernielt 
onder  de  notulen  van  den  eersten  Augustus  laatstleden. 

Eindelyk  gebleken  zynde,  dal  de  equipagie-overdrager  in 
1795/4  aan  inkomsten  heeft  gehad  van  de  Compagnie  voor 
gagie,   kostgeld,   zecqgeld    en    coelygeld    of  defroiement    des 

wegens rd«    BSS  :  18 

met  ses  vadems  brandhout  in  natura; 

van    den    equipagie-boekhouder   tot  een    ge- 
schenk  rd*  200 

wegens  vyf  procento  op  den  inkoop 
van  cadjang-raatlen,  door  den  equipagie- 
boekhouder  aan  hem  afgestaan >    300 

dat  te  saamen  telt »      600 :  — 

en  dus  in  'l  geheel 7d«  1022 :  18 

Zo  is,  daarop  gedelibereerd  zynde,  goedgevonden  alle  de 
bovengemelde  inkomslen  en  verstrekkingen  van  Compagnies 
wegen  van  gagie,  kostgeld,  zecqgeld,  coelygeld  of  defroiement 
des  wegens  en  brandhout  almede  af  te  schafTen  en  in  te 
trekken,  zo  als  het  een  en  ander  afgeschaft  en  ingetrokken 
word  mi  Is  deezen  om  met  primo  deezer  lopende  maand  te 
cesseeren,  en  daarentegen  aan  den  equipagie-overdrager  tol 
een  vast  Iractement  uil  Conipagnies  kasse  toe  te  leggen  een 
duyzend  rd*  in  het  jaar. 

Mitsgaders  in  deezen  aan  te  teekenen,  dal  het  door  hem 
genoten  douceur  van  den  equipagie-boekhouder,  groot  200  rd*  in 
het  jaar,  wyl  die  daarvan  is  ontheven^  en  de  provisie  van  vyf 

Digitized  by  VjOOQIC 


179Ö.   W.  A.  ALT1NQ.  87 

proceoto  op  den  inkoop  van  cadjang-malten,  nadien  die  in 
tien  aanslaande  by  aanbesleediog  zullen  worden  gelevert^ 
geheel  komt  te  vervallen. 

12  September.     Voorschrift    nopens   hel  uilbetalen   van 
vaste  Iractementen  aan  Compagnie's  dienaren. 

b  goedgevonden  (e  8tatueeren,  dat  de  afbetaalingen  aan  de 
dienaren,  die  op  vasle  tractenienten  zyii  gestelt  of  in  het 
vervolg  gestelt  zullen  worden,  wel  geschieden  zullen  gedeeltelyk 
in  contanten  en  gedeeltelyk  in  papieren  van  credit,  maar 
de  contanten,  die  in  dier  voegen  ontvangen  worden,  tot 
hier  over  nader  zal  zyn  gedisponeert,  niet  zullen  mogen 
surpasseeren  een  vierde  van  bet  bedragen  der  gagien,  die  de 
genieters  van  de  Compagnie  hebben  gewonnen  of  in  hunne 
respeciive  ambten  en  bedieningen  zoude  mogen  winnen, 
wanneer  zy  op  geen  vaste  tractenienten  gestelt  waaren. 

12  September.     Bepaling  nopens  het  wnionnantie-geld**. 

Betrekkelyk  het  poinct  over  de  belaaling  van  het  ordonnantie 
geld  door  de  dienaaren,  die  verkiezen  hunne  verdiende  gagien 
uit  Compagnie's  kasse  te  ontvangen,  en  hel  beniamen  van  een 
middel  van  beslaan  voor  hel  opperhoofd  over  het  generaale 
soldy-comptoir  gedelibereert  zynde  op  de  dient  wegen  inge- 
komen scbriflelyke  bedenkingen  van  gemelt  opperhoofd,  zo  is 
goedgevonden  voor  het  opmaken  der  ordonnantien  tot  afbe- 
faaliag  van  te  vooren  staande  soldyen  met  twintig  stuivers 
de  gulden,  door  een  ieder,  zonder  onderscheidt  of  hy  veel  of 
weynig  te  vooren  staal,  zo  hier,  als  op  de  buiten  coniploiren, 
te  laaten  betaalen  twee  procento  van  de  somma,  die  hy  ont- 
vangt, om  te  strekken  tol  een  middel  van  bestaan  voor  de 
soldy-bediendens  en  hier  Ier  hoofdplaatse  onder  dezelve  uyt- 
gedeelt  te  worden  na  een  verdeeling,  die  de  heer  Commis- 
saris Generaal  Siberg  wel  heefl  gelieven  op  zig  te  neemen 
daarvan  Ie  zullen  maaken. 

Digitized  by  VjOOQ IC 


88  1705.   W.  A.   ALTINQ. 


14 


||-  September.  Opdracht  op  de  leden  der  Uooge  Re- 
gering beurtelings  des  nachts  hel  kommando  over  de 
stad  Batavia  te  voeren. 

In  aanmerking  genomen  zynde,  dat  na  den  dood  van  den 
Raad  exlra-ordinair,  van  de  Weert,  niemand  der  heeren  leeden 
van  de  hooge  regeering  zyn  verlilyr  des  nagts  in  de  stad  lieefl 
gehouden,  en  dat,  dewyl  de  stad  daardoor  sedert  eenige  tyd 
ontbloot  is  geweest  van  een  bequaam  hoofd  om  by  voorval- 
lende gelegentheden,  op  hetgeen  des  nagts  en  by  onlyden  zom« 
wylen  mogt  gebeuren,  terstond  by  provisie  de  nodige  order 
te  konnen  stellen,  de  noodzakelykheid  dierhalven  vereischt 
daarin  te  voorzien,  zo  is  goedgevonden  de  leeden  der  hooge 
regeering  op  te  dragen,  gedurende  de  tegenvtroordige  criticque 
tyd,  beurtelings  het  commando  over  de  stad  waar  te  neemen 
en  hun  te  rccommandeeren  ten  dien  einde  week  om  week 
des  nagts  in  de  stad  te  logeeren,  zo  als  bevorens  beert  plaats 
gevonden,  voor  dat  nu  wylen  de  Raad  extra  ordinair,  van 
de  Weert,  zig  met  er  woon  in  dezelve  had  begeven. 


-  September.     Ketinisgavc,  dat  de  Regering  voornemens 
was  assignatiën  op  Nederland  af  te  geven. 


Op  assignatiën  naar  Nederland  is  verstaan  te  accepteeren 
contante  munt  en  papiere  geld  om  gerestitueerd  te  wordeu 
na  liet  afloopen  der  najaars-verkooping  van  1796en  voorjaars- 
verkooping  van  1797,  dan  wel  na  verloop  van  zodaanige  langere 
tcrmynen,  onder  het  genot  van  4  percento,  als  de  tellers  zullen 
opgeven,  met  een  remboursement  de  ducaton  van  78  tot  72 
stuivers,  wanneer  de  telling  geschied  in  contante  munt,  doch, 
wanneer  de  telling  geschied  in  papiere  geld,  de  ducaton  van 
78  met  68  stuivers. 

Voorts  de  gemeente  van  dit  een  en  ander  by  een  billet  te 
informoeren   en   de   geenen,  die  geneegen  mogten  zyn  gelden 

te  tellen,  te  gelasten  voor  den  van  de 

aanstaande   maand   October,  ten   comptoire  van  de  generaale 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1795.  W.   A.   ALTINQ  89 

directie   op   te   geeven,  hoeveel  en  op  welke  wyze,  helzy  in 
eoDtanle  munt  of  papiere  geld,  zy  zuUen  willen  lellen. 


Bij  missive  van  3  Hei  1802  heeft  het  Op|)erbestuur  mede- 
gedeeld, dat  hel  een  aanvang  had  gemaakt  met  de  betaling 
vao  assignatiên,  getrokken  op  het  najaar  1796,  alsmede  van 
die,  welke  bij  preferentie  of  op  zicht  betaalbaar  waren  ge- 
steld, tot  het  jaar  1793  ingesloten. 

21  September.     Wijziging  van  hel  bepaalde  op  30  Maart 
1795  nopens  rekeningen  van  practiztjm. 

Schepenen  vonden  nu  goed  te  bepalen:  «opdeingekoomene 
doleantiên  van  den  procureur,  Jacob  Nicolaas  Michell,  over  het 
langduurig  retardement  in  hel  behoorlyk  afgeeven  zyner 
declaratiên  van  onkosten  en  de  inconvenienten,  die  daar  uyl 
in  zyn  nadeel  en  prejudice  notoir  zouden  moeten  proflueeren, 
met  verzoek  dierhalve,  dal  daar  op  by  deesen  gerechte  een 
biUyke  reflectie  geslagen,  mitsgaders  tot  de  voorseyde  afgave 
een  vast  bepaalde  tydt  gestell  mogle  worden,  is  —  met 
re«liatie  dus  van  het  besluyl  deser  tafel  van  den  50^^  Maart 
jongstleden  op  dit  respect  en  nopens  het  afgeeven  der  decla- 
ratiên in  vergadering,  dog  met  volkoomen  standhouding  van 
liet  overige  —  goedgevonden  en  verstaan,  ten  eynde  hierinne 
zo  veel  doenlyk  te  voorzien,  de  geswooren  clercquen  ter 
secrelary  van  wdmelde  deesen  gerechte  of  wien  van  beyde 
zulks  incumbeert.  te  injungeeren  om  de  declaratiên,  die  voor- 
taan ten  behoeve  der  respective  practizyns  zullen  worden  op- 
gemaakt geduurende  dit  nog  loopende  jaar,  ten  langste  binnen 
twee  maanden  en  vervolgens  met  het  uyteynde  van  ieder 
maand  na  het  afdoen  der  zaaken  of  het  pronuntieeren  der 
sententien  aan  dezelven  practizyns  af  te  geeven,  op  poene,  dat 
na  expiratie  van  deese,  in  voege  voorschreeven,  bepaalde  ter- 
mynen  de  schaaden  en  nadeelen,  die  hieruyt  ten  laste  van  ge- 
dagte  respective  practizyns  mogten  ontslaan,  voor  hun  reekening 
en   risico   zullen   loopen    om   door  gedagte  practizyns  op  die 

Digitized  by  VjOOQ IC 


eO  1795.  W.  A.  ALTINQ 

geeoe  van  hun  geswooren  clercquen  te  worden  verhaalt,  die 
bevonden  zullen  worden  tot  dit  verzuym  aanleyding  gegeeven  en 
de  voorseyde  schaden  en  nadeelen  veroorzaakt  te  hebben''. 

22  September.     Voorwaarden  voor  den  overvoer  van  ryst 
naar  Banda,  Ambon  en  Ceilon. 

Namens  Commissarissen   Generaal    maakte  de  Indische  Re- 
gering bekend: 

1^  dat  particuliere  ingezetenen,  indien  zy  genegen  mogten  zyn 
hunne  vaartuigen  te  eniploiéeren  tot  het  transporteeren 
van  ryst  naar  Banda  en  Aniboina  voor  eigen  rekening,  ten 
dien  einde  de  begeerde  quantiteilen  hier  zullen  kunnen 
ontvangen  uit  's  Compagnies  pakliuisen  en  zulks  zodanig, 
dat  het  last  op  BanJa  met  een  toereikend  voordeel  zal 
kunnen  worden  van  de  hand  gezet  voor  den  geflxeerden  prys 
van  35  ryksdaalders  de  kojang  van  3200  ponden;  en 
2^  dat,  wanneer  particulieren  mogten  verkiezen  ryst  met  hunne 
eigene  vaartuigen  van  Java  te  laaten  afhaalen  en  direct 
naar  Ceilon  te  doen  overvoeren  op  vragt,  deeze  laastge- 
melde  bepaald  word  op  45  ryksdaalders  voor  elke  kojang 
van  3200  ponden,  die  door  hen  op  Ceilon  zal  worden  uit- 
geleverd, kuimende  die  geenen,  welke  hier  toe  genegen 
zullen  zyn,  zig  alvoorens  by  de  hooge  regeeriugadrcssceren 
om  geinformeerd  Ie  worden,  op  welke  residentien  ryst  te 
bekomen  zal  zyn. 

24  September.     Bepalingen  nopens  soldij-rekeningen. 

Met  agreatie  der  hoog  Edele  heeren  Commissarissen  Generaal 
wordt  van  wegens  de  hooge  regeering  deezer  landen  aan  alle 
'«Compagnies  dienaaren  by  deezen  bekend  gemaakt: 
1^  dat  de  licenlien  lot  hel  overmaaken  der  soldy-rekeningen 

over  geheel  Indien  van  nu  voorlaan  worden  afgeschaft; 
2°  dat  een  iegelyk  ter  deezer  hoofdplaats  desselfs  gage.  voor 
zo   verre   by    tot  den   ontvangst   daar  van  geregligd  is, 
voortaan   zal   kupnen   ontvangen  elke  vier  maanden,  de 

Digitized  by  VjOOQIC 


1705.   W.  A.  ALTINQ.  91 

gttldeii    gerekend    tol   twintig  stuivers,  drie*quart  in  pa- 
pieren van  ci'edit  en  een-quart  in  contante  speciën; 

3^  dat  liet  te  goed  gemaakte  by  de  jaar-rekeningen  voor 
het  boekjaar  1794/5  mede  zal  worden  af  betaald,  de  gulden 
tegens  twintig  stuivers,  drie-vierde  in  papieren  van  credit 
en  een- vierde  in  contante  speciën; 

4^  dat  het  te  goed  gemaakte  by  rekeningen  van  vroegere 
jaaren,  voor  zo  verre  die  nog  niet  overgemaakt  zyn,  al- 
mede zal  worden  afbetaald,  de  gulden  gerekend  op  twintig 
stuivers,  doch  eenlyk  met  papieren  van  credit; 

5^  dat  de  rekeningen,  waarvan  de  bepaalde  tyd  ter  over- 
niaaking  nog  niet  is  geêxpireerd  en  dus  nog  onder  de 
dienaaren  berusten,  zullen  worden  betaald,  de  gulden  tot 
twintig  stuivers,  doch  alleen  met  papieren  van  credit; 

6°  dat  daaronder  egter  niet  begreepen  zyn  de  soldy-rekeningen 
der  hooge  ministers,  welke  verpligt  zyn  drie  jaaren  gage 
te  goed  Ie  behouden,  doch  dat  aan  de  zulken  alleen  voor 
ditmaal  wordt  gepermitteerd  het  oudste  jaar,  het  welk 
zy  te  goed  hebben,  te  ontvangen  tegens  twintig  stuivers 
de  gulden,  alleen  in  papieren  van  credit; 

7^  dal  omlrent  de  soldyen,  welke  by  uitterste  wil  worden 
vermaakt  en  op  de  roUe  van  aulhorisalie  worden  gesteld, 
zo  mede  omtrent  de  soldyen,  welke  door  de  in  burger- 
vrydom  gestelde  zyn  tegoed  behouden,  gepersisteerd  wordt 
by  de  voorige  orders; 

8^  dat  de  geenen,  welke  verkiezen  of  gehouden  zyn,  hunne 
verdiende  gage  maandelyks  te  ontvangen,  dezelve  voor 
eerst  zullen  blyven  ontvangen  uit  de  groote  winkel,  de 
gulden  gerekend  tot  vyftien  stuivers,  in  contante  speciën 
en  mitsdien  op  den  presenten  voet; 

9^  dat  op  alle  Oostersche  comptoireUi  Java,  CliPrilion  en 
Bantam  daaronder  begreepen,  mitsgaders  Malacca  en  Pa- 
lembang,  de  betaaling  der  soldyen  tot  vyftien  stuivers 
zal  blyven  stand  houden; 

10^  dat  de  soldy-rekeningen,  die  van  de  builen  comptoiren 
berwaards   zullen  worden  overgemaakt,  alhier  op  Batavia 

Digitized  by  VjOOQIC 


92  1795.   W.  A.  ALTINQ. 

zullen  worden  uitbetaald,  even  gelyk  vooraf  is  gezegd 
van  de  Balaviasche  soldy-rekeningen ;  en 
11^  dat  voor  hel  opmaaken  der  ordonnanlien  tot  het  afbe- 
taalen  van  de  te  voorenslaande  soldyen  tegens  twintig 
stuivers  de  gulden  door  een  ieder,  zonder  onderscheid, 
of  hy  veel  of  weinig  te  vooren  staat,  ten  behoeve  der 
Bataviase  soldy-bedienden  zal  moeten  worden  lietaald 
twee  percent  van  de  somma,  welke  hy  zal  ontvangen. 

26  September.  Ampliatie  van  het  bepaalde  op  13  Sep- 
tember 1794  nopens  parate  executie  in  zake  vendu- 
schulden van  Batavia  willende  verlaten  Chinezen  en 
Mooren. 

Die  bepaling  werd  nu  uitgestrekt  tot  »alle  andere  collegien, 
•welke  tot  het  houden  van  publieke  vendutien  geregtigd  zyn**. 

2  October.  Voorschrift  nopens  de  uitbetaling  van  soldijen 
uit  Compagnie^s  groole  of  dagcltjltsche  kas. 

De  gelden,  welke  aan  het  opperhoofd  van  het  generaale 
zoldy-comptoir  uit  's  Conip'  kassa  op  ordonnantie  reets  verstrekt 
zyn  of  in  het  vervolg  nog  staan  verstrekt  Ie  worden,  moeten  by 
de  Bataviase  negotie-hoeken  onder  een  apart  hoofddeel,  onder 
den  n»am  van  Egbert  Simons  Smit,  administrateur  der  zoldy- 
gelden,  gekort  worden  om  ten  lasten  van  denselven  teblyven 
voorlloopen,  tot  tyd  en  wylen  deselve  de  penningen  met  de 
ordonnancien  van  verstrekking,  door  den  Directeur  Generaal 
onderteekend,  behoorlyk  i*n  distinct  hy  een  ampele  reekening 
in  diervoegen  weder  zal  hebben  verantwoord,  dat  daaruit 
komen  te  blyken: 

1^  het   afbetaalile  aan  dienaaren,  op  Batavia  thuis  hoorende, 
en  boven  dien  nog  separatelyk: 

a.  zoldyen  aan  land  en 

b.  scheeps- zoldyen ; 

2^  het  afbetaalde  aan  dienaaren  op  de  buyten-comptoiren  op 

Digitized  by  VjOOQ IC 


i7e&.  w.  A  ALtiNd.  ds 

de   van   daar  ontvangene  reekeningen,  mei  bekendslelling 

der  plaatsen,  van  waar,  als  by  voorbeelt: 

Ambon,  Banda,  enz. 
Zullende  deeze  voorschreevene,  gerequireerde,  duidelyke  ree- 
kening,  waarby  de  verstrekking  in  papier  en  contant  ider 
afisooderlyk  te  vooren  komt^  alle  vier  maanden,  beginnende  v:in 
primo  September  en  sluitende  ultimo  December,  met  de  nodige, 
diiartoe  geboorcnde  bescheiden  aan  den  Directeur  Generaal 
moeten  worden  g*intrageert,  met  verdere  bekentslelling  der 
gelden,  geduurende  dien  tyd  successive  uit  kassa  ontvangen,  en 
hoe  veel  per  restant  verbleeven  is,  om  vervolgens,  na  bekomene 
qualificatie  van  den  Directeur  Generaal  voornoemd,  by  de 
negotie-boeken  voor  zyne  uitgaven  weder  te  worden  gecredi- 
teerd, soo  in  belasting  van  evengemelde  beide  reekeningen 
van  land-  en  scheeps-zoldyen,  als  van  de  buyten-comptoiren, 
werwaarts  bet  alhier  arbetaalde  ten  behoeven  der  aldaar 
bescheyden  dienaaren  aangereekent  zal  moeten  worden. 

-4-  Oclober.     Vernieuwing  van  het  verbod  tegen  den  uitvoer 
van  goud  en  zilver,  uitgevaardigd  op  ^^—[J  1784. 

h  consideratie  genomen  zynde,  dat  de  uitvoer  van  contanten, 
niet  alleen  naar  China,  maar  ook  naar  elders,  in  deezen  tyd 
van  een  meer  dan  bevorens  bedenkelyke  aanschouw  is  ge- 
wordt en  het  dus  noodzakelyk  is,  dat  de  overtreeding  van 
bet  daar  teegen  leggend  interdict  van  den  20'"  September 
^'8*  ^"  ry«^I^  1*^8*  ™c^  meerder  nadruk  worde  tegen- 
gegaan, zo  is  goedgevonden  en  verstaan  evengemeld  verbod  te 
renoveeren  en  de  exportatie  van  bier  naar  elders,  zo  van  goud, 
als  zilver,  hetzy  gemunt  of  ongemunt,  met  uitzondering  alleen 
van  de  courante  muntspecien,  die  de  Ambonse,  Bandase, 
Temaatse  en  Macca.sserse  burgers  en  ingezeetencn  tot  den 
inkoop  van  ryst  zullen  vervoeren,  nader  op  hel  allerernstigst 
te  verbieden,  met  deeze  ampliatie,  dat  niet  alleen  het  ter  sluik 
uitgevoerd  goud  en  zilver,  maar  ook  schip  of  vaartuig,  waarin 
het    zelve   zal   worden   gevonden,   neeveus   derzclver   lading, 

Digitized  by  VjOOQIC 


^4  1795.    W.  A.  ALtlNÖ. 

zallen  worden  geconfisqueenl.  de  hdft  voor  de  Compagnie  en  de 
wederhelft  voor  den  oIBcier,  die  de  calange  zal  doen,  waaruil 
by  gehouden  zal  zyn  den  aanliaalder  na  billykheid  Ie  con- 
tenteeren,  en  met  ordre  aan  de  respeclive  officieren  van  justitie, 
nevens  den  sabandhaar,  om  leegen  de  conlraventeurs  der  voorsz. 
intei*dictie  te  vigileereti  en  bet  goud,  dat  men  mogt  tragten 
uit  te  voeren,  in  beslag  te  neemen. 

Zie    ook    20    November    1795,    9/19    April    1796,    6/17 
Maart  1801. 

3  Octpber.  Verdccliug  van  het  middel  van  beslaan  lus- 
schen  hel  ojypcrlioofd  van  de  loge,  den  visiialcur  van 
de  soldijen  en  de  verdere  bedienden  van  hel  loge-  m 
garnizoen-kantoor. 

Commissarissen-Generaal  bepaalden,  »dat  uit  de  2  procento, 
die  voorlaan  van  de  uilbelaüug  der  soldyen,  lot  20  stuivers 
de  gulden  voldaan  wordende,  zullen  worden  ingehouden  om 
Ie  strekken  tot  een  dedomagement  voor  de  soldy-bediendens 
wegens  het  gemis  van  bun  gewoon  middel  van  beslaan,  uyt 
de  nu  afgeschafte  licentie  lol  bet  overmaken  der  reekeningen 
naar  het  vaderland  voortgesproten,  vier  vyfde  gedeeltens  zullen 
worden  genoten  door  het  opperhoofd  der  logie  en  eersten  visi- 
tateur  der  soldyen  eu  het  overige  een  vyfde  gedeelte  zal 
worden  verdeeld  tusschen  hel  loge  en  guarnisoen  comptoir, 
in  dier  voege,  dat  hel  loge-comploir  daarvan  zal  genieten  ^/^ 
en  de  baasen  van  het  guarnizoen-comptoir  de  resteerende  7s' 
waarin  de  baasen  wederom  zullen  participeeren,  als  de  loge- 
en  guarnisoen-boekbouder  ^/,q,  de  eerste  overdrager  '/i^ende 
tweede  overdrager  7ie- 

Ën  dal,  wat  de  verdere  bediendens  aangaat,  de  seheeps- 
boekhouders  zullen  genieten  het  '/s  ^^^  hetgeen  elk  by  zyne 
scheepsboeken  opbrengd  en  de  boekhouders  van  Onrust  en 
Edam  van  hetgeen  op  die  eylunJen  legens  20  stuivers  de 
gulden  word  uillietaald*'. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1795.   W.  A.  ALTINQ.  dK 

4"  Oclober.  Afschaffing  van  de  "^allesints  gebrekkige' 
bediening  van  Fabriek,  —  Aamielling  van  een  direc- 
teur der  fortificaliën,  gebouwen  en  wateriverketi,  resi- 
derende te  Batavia. 

Laatstbedoelde  kreeg  een  vast,  jaarlijkscli  tnictemenl  van 
7000  ryksdaaklers  met  twee  driejaarlijksche  verhoogingen 
van  1000  rijksdaalders  tot  een  maximum  van  10,000  rijks- 
daalders na  tienjarigen  dienst  en  vrije  woning. 

Ten  aanzien  van  zijn  pensioen —  bet  eerste  voorbeeld  van 
dien  aard  —  werd  bepaald,  dal  hij,  «wanneer  by  in  zyne  voor- 
melde bedieninge  een  verband  van  tien  jan  ren  ten  genoegen 
van  de  hoge  regeering  zal  hebben  uitgediend  ofte  wanneer 
liy  door  ouderdom,  licbaams-zwakheid  of  andere,  wettige  oor- 
zaaken  buyten  staat  mogt  geraken  om  deselve  meer  naar 
behooreu  te  kunnen  waarneemen,  zoude  genieten,  zyn  leven 
lang  geduurende,  een  jaarlyks  pensioen  van  rd*  2400  in  Indi^ 
ofte  f  4000  in  Nederland,  aan  hem  te  voldoen,  naar  mate  hy 
verkiesen  zal  hetzelve  in  Nederland  of  in  Iiidié  te  verleeren, 
ten  ware  by  het  tienjarig  verband  niet  mogt  hebben  uytge- 
dieud,  in  welken  gevalle  het  voorschreeve  pensioen  niet  meer 
sal  kannen  bedragen  dan  rd'  1500  of  f  2400  respective,  dog 
roet  dien  verstande,  dat  hy  altyd  verpligt  sal  zyn  om  nog 
een  jaar  na  het  bekomen  van  zyn  ontslag  en  pensioen  op  het 
eibnd  Java  te  moeten  verblyven,  opdat  by  voorkomende  ge- 
l^enheeden  geiluurende  dien  tyd  van  zyne  kunde  en  onder- 
vinding oog  gebruik  kan  worden  gemaakt,  en  zig  voorts 
veri)inde  om  zig  nooit  ofte  nimmer  in  den  dienst  van  eenige 
andere  mogendheid,  vorst  of  compagnie  te  zullen  engageeren 
en  zyne  woon-  en  verblyfplaats  (e  zullen  noemen  óf  in  eenige 
van  's  Compagnie's  etablisemenlen  in  Indiê  ten  zynen  keuse 
óf  iii  Europa  binnen  de  Republiek  der  Vereenigde  Neder- 
landen**. 

Als  motieven  van  deze  liberaliteit  golden  de  overwegingen, 
*dat  de  voorschreeven  inkomsten  wel  toereikende  zyn  om  by 
het   genot    van    vrye  woning  overeenkomstig  zyn  caracter  te 

Digitized  by  VjOOQIC 


^6  1796.  W.   A.  ALtlNÓ. 

kunnen  leeveo  en  sommige  kleine  ongelden,  als  die  van  een 
mandadoor  en  coelies,  enz.,  goed  te  maken,  dog  egter  niet 
gecalculeerd  zyn  om  zig  een  ordentelyk  bestaan  voor  den  ouden 
dag  te  kunnen  vergaderen; 

dat  het  ook  geensinls  nuttig,  nog  geraden  zoude  zyn  dat 
iemand,  die  belzy  door  ouderdom,  lighaams-zwakheid  of  andere 
toevallen  buiten  staat  mogt  geraken  om  de  moeyelyke  en 
fatiguante  besiglieden,  aan  die  post  eigen,  naar  beliooren  en 
met  de  vcreischte  activiteit  langer  te  kunnen  waarneemen, 
daarin  bleef  continueeren ; 

en  dat  dierhalven  het  algemeen  belang,  niet  minder  dan  de 
billykheid  vorderen,  dat  ook  daar  omtrend  schikkingen  worden 
gemaakt  en  aan  zulke  nuttige  dienaaren  gelegenheid  gegeeven 
om,  wanneer  zy  in 's  Meesters  dienst  onbekwaam  zyn  geworden 
ofte  hunne  beste  levenstyd  en  vermogens  daaraan  hebben  op- 
geofferd, hunne  overige  dagen  in  rust  te  kunnen  doorbrengen 
en  hunne  familien  in  Europa,  so  zy  die  hebben,  nog  eens  te 
kunnen  wederzien'*. 

Aan  den  directeur  der  fortificatien  werden  toegevoegd  twee 
extra-ordinaire  ingenieurs  en  een  opziener  der  limmeragi£n 
en  reparatiên. 

Deze  laatste  kreeg  »een  vast  jaarlyks  tractement  van  rd' 
1500,  ingaande  met  den  dag,  dat  by  dadelyk  in  functie  sal 
treeden,  en  voorts  een  douceur  van  rd'  100  ter  maand  ofte 
rd*  1200  in  't  jaar  omme,  in  steede  van  daggelden  als  ander- 
sints,  te  strekken  tot  zyn  defroyement  voor  alle  buytengewoone 
vacatien,  uitgaven  en  ongelden,  tot  welke  hy  in  zyne  voor- 
melde bedieninge  verpligt  sal  zyn". 

Zie  ook  U  October  1795. 

10  October.     Nadere  regeling  van  hel  inkomen  van  den 
boekhouder-generaal  en  van  diens  1*'"  suppoost. 

Overwegende,  »dat  de  boekhouder-generaal  naar  rato  van 
de  importantie  van  die  bediening  en  't  werk,  daaraan 
geheet,  geen  genoegsaam  inkomen  had,  schoon  aan  denselven 

Digitized  by  VjOOQIC 


1795.  W.   A.   ALTfNQ.  97 

en  den  eersten  suppoosl  van  dal  cömploir  by  besluit  vanden 
^t^  January  anno  passato  een  quart  percento  uit  alle  de  in 
Tionip*  kas  naar  Nederland  te  remitteerene  gelden  was 
toegestaan,  nademaal  dit  middel  van  bestaan  in  de  presente 
lydeo  byna  niets  kan  opbrengen,  sodat  deese  dienaar  thans 
niel  meer  geniet  dan  alleen  zyne  gagie  en  kostgeld,  bedragende 
nog  geen  rd*  800  in  't  jaar. 

Waarop  gedelibereerd  en  in  aanmerking  genomen  zynde,  dat, 
daar  diergelyke,  weinig  winst  gevende  posten  in  voorige  tyden 
door  vermogende  dienaaren  honneurs  halve  en  op  expectance 
om  dnanloor  een  plaats  aan  de  hoge  tafel  te  erlangen  wierden 
geambieerd,  hetwelk  thans  door  'I  algemeen  onvermogen  geen 
plaats  vind,  en  men  dierhalven  in  de  volstrekte  noodzakelykheid 
is  gebragt  om  aan  deese  bediening  ten  minsten  sodanig  een 
nialig  inkomen  te  liegten,  dat  de  bekleeder  daar  meede 
tol  zyn  dagelyksch  onderhoud  kan  rondschielen,  hetwelk  op 
den  eersten  suppoost,  als  die  in  dezelfde  termen  verkeerd, 
insgelyks  van  applicatie  is. 

So  is  daarop  besloten  om  aan  den  boekhouder-generaal  toe 
te  leggen  3000  rd'  en  aan  den  eersten  suppoost  800  rd'  in 
't  jaar,  met  intrekking  van  derzelver  kosigeld  en  gage.  En 
de  hooge  regeering  aan  te  sebry  ven  om  voortaan,  by  acceptatie 
van  gelden  in  cas,  *t  een  quart  percento,  door  den  lK>ekliouder- 
generaal  en  suppoost  genoten  by  de  reekening  van  de  agio  op  de 
dokaton,  te  doen  komen  ten  profyte  van  de  Compagnie*'. 

17  October.  Intrekking  van  liel  ambt  van  garnizoen' 
schrijver. 

20  October.  Lasi  (tp  den  apper-equipage-meester  maande- 
lijks 15  stuivers  van  het  maandgdd  van  eiken ^  ten 
eilande  Onrust  en  op  de  werf  te  Batavia  dienst  doenden 
Chinees  af  Ie  dragen  aan  den  pachter  van  hel  hoofd- 
geld der  Chinezen. 

Twisten    waren  ontstaan  tusschen  bedoelden  pachter  en  de 

PLAIAAT-IOKE    DECL    MU  7 

Digitized  by  VjOOQIC 


d8  1706.  W.  A.  ALTiNd. 

leveranciers  van  Gbineescbe  timmerlieden  over  de  betaling  van 
bet  hoofdgeld. 

20  October.  Afschaffing  van  hel  inkomend  regt  op  Wesler- 
9che  lijmvaden  bij  aanvoer  in  de  groole  Oosl  en  op 
Timar. 

Op  de  door  de  boog  Edele  beeren  Commissarissen  Generaal 
gegevene  gunstige  qualificatie  om  de  aanbrengers  van  Wester- 
scbe  lywaaten  op  de  comptoireu  van  de  grote  Oost  en  Timor 
te  libereereii  van  de  bepaalde  6  percento  tiiol  by  den  invoer 
aldaar  is  goedgevonden  en  verstaan  hiervan  aan  de  gemeente 
by  een  advertentie  kennis  te  geeven  en  dit  biljet  mede  tot 
informatie  en  narigt  naar  gemelde  comptoiren  te  zenden,  met 
byvoeging«  dat,  wanneer  van  dit  middel  om  de  ingezeetenen  tot 
den  aanbreng  en  vervoer  van  gedagte  lywaaten  naardevoorz. 
plaatsen  te  animeeren  binnen  het  jaar  geen  voldoend  effect 
mogt  bespeurd  worden,  de  Comp*  geresolveerd  is  de  in  1792 
aan  particulieren  afgestaane  vryheid  tot  den  handel  in  de 
voorheen  aan  haar  gereserveerde  soorten  van  Westersche  ly- 
waaten weeder  in  te  trekken. 

Almeede  is  goedgevonden  en  verstaan  om,  wanneer  de 
evengemelde  nadere  preuve  om  de  ingesetenen  tot  den  vervoer 
van  Westersche  lywaaten  naar  de  groote  Oost  en  Timor  te 
animeeren  niet  aan  het  oogmerk  mogt  beantwoorden,  zig 
in  die  gevalle  te  gedragen  ingevolge  het  daaromtrent  door  de 
hoog  Edele  beeren  Commissarissen  Generaal  geordonneerd  voor- 
schrift, zo  tot  de  dadelyke  uitzending,  als  aanschaffing  alhier 
door  particuliere  inkoop  van  gedagte  soorten. 

En    voorts   de  hoog  Edele  beeren  Commissarissen  Generaal 

te  inrornieeren,  dat  door  dcese  regeering  reeds  den 

jongstleeden    is   beslooten,   zo   uit    hoofde   van  de 

geringe  apparentie,  dat  de  ingezeetenen  op  de  voormelde  comp- 
toiren deeze  keer  van  een  toerykende  aanbreng  van  Wester- 
sche lywaaten  zouden  worden  voorzien,  als  voornamentlyk  oiu 
de  voldoening  van  de  eysschen  der  benoodigde  contanten  oit 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.   W.   A.  ALTtNQ.  99 

het  prorena  der  te  zenden ly waaien,  zoveel roogelyk,  tegemoet 
te  komen  en  te  verligten,  om  de  negotianien  in  lywaaten, 
die  daarmede  zonder  merkelyk  vertier  overknopt  zitten,  te 
laaten  opgeeven  de  zoorten  d^  by  hen  in  voorraad  zynde 
Westersche  lywaaten,  die  bevoorens  'sComp'  wegen  gezonden 
wierden,  om  dezelve  van  ben  teegen  papier  van  credit  in  te 
handelen,  indien  zy  dezelve  tegen  matige  pryzen  konnen  aMaan, 
ter  afizending  naar  gemelde  comptoiren  in  voldoening  der 
eiachen  of  benodigdbeid. 

24  Oclober.     Imlrudie  voor  den  Direcleur  der  farlifica- 
tien,  gebouwen  en  nnUer-werken. 

Nademaal  bet  blykbaar  is,  dat  in  bet  nolabel  gedeelte  van 
'«Compagnies  huishouding,  dat  tot  hel  werk  der  fortificatien, 
geboawen  en  waterwerken  ter  deezer  hoofdplaats,  mitsgaders 
bet  generaal  toeverzigt  daar  over  door  de  booge  regeering  met 
relatie  tot  de  buiten-comploircn  betrekking  heefl,  met  alles, 
wat  daartoe  kan  worden  gebragl,  niet  gevonden  word  een 
zodanig  gereegeld  en  wel  ingerigt  bestuur,  het  welk  eene 
geooegzaame  gerustheid  kan  geeven,  dal  's  Compagnies  belangen 
getrouwelyk  en  tot  baar  meeste  nut  en  voordeel  worden 
behartigd,  zo  dat  daarin  niet  naar  willekeur  kan  worden 
gehandeld,  maar  alle  operatien  met  de  nodige  kunde  en 
oeconomie  worden  bestuurd;  en  dat,  om  daarin  een  gepast 
redres  te  kunnen  effectueeren,  volstreklelyk  vereischt  word  een 
byzonder  persoon,  die,  geoordeeld  wordende  de  nodige  bekwaam- 
heden daartoe  te  bezitten,  'er  zich  bepaaldelyk  op  kan  toeleggen 
en  meede  bezig  houden  om  eene  nauwkeurige  kennisse  te 
neemen  van  alle  de  byzonderbeden,  de  forlificatien  zo  wel,  als 
alk  overige,  *8  Compagnies  en  de  publieke  werken  en  gebouwen 
betreffende,  zo  wel  in  opzigl  tot  derzelver  aanleg,  vergrooting, 
verbeetering,  als  intrekking,  vernietiging  en  slegting,  mitsgaders 
de  reparatien,  die  daaraan  kunnen  nodig  zyn,  en  generaalyk  van 
alles,  dat  daartoe  betrekkelyk  kan  woi%len  gemaakt,  ten  einde 
in  staat  te  zyn  om  in  alle  voorkomende  gevallen  aan  de  booge 
regeering    van    Indie   by  een  beknopt  en  tevens  beredeneerd 


O  t)  03iL4yü.oogIe 


100  ^795.   W.  A.  ALTINÖ. 

scliriflelyk  berigl  ie  kunnen  o|)enleggen,  het  geen  dienen  kan 
om  eeo  kbar  en  eenvoudig  denkbeeld  van  bet  onderwerp  in 
questie  ie  geeven,  opdat  welgemelde  regeering  (als  niet  geen 
mogelykheid  kunnende  treeden  in  de  dikwils  tot  kleiniglieeden 
vallende  details,  aan  die  zaaken  eigen)  op  goede  rapporten 
moge  overgaan  tol  besluiten  van  goedkeuring  omlrend  projecten 
en  onderneemingen  van  nieuwe  werken,  het  passeeren  van 
gemaakte  onkosten,  enz.  of  ook  wel  naar  bevinding  van  zaaken 
tot  afkeuring  van  voorstellenen  voorneemens, welke overtnUig, 
dan  wel  nadeelig  of  buitenspoorig  zouden  mogen  worden  geagt. 

Dal  een  zoortgelyk  byzonder  en  kundig  toeverzigt  niet 
minder  noodzakelyk  is  omtrend  den  aanleg,  de  verlieteriug  en 
onderhouding  van  water-  en  sluys-werken,  gragten  en  canaalen^ 
vooral  ter  deezer  hoofdplaats  van  zulk  een  alleruilerste 
importantie  en  invloed  voor  de  belangen  en  de  gezondheid 
der  ingezeetenen,  ten  einde  aan  de  goede  pogingen,  zo  van 
Scheepenen  der  stad  Batavia,  als  van  Heemraaden  der  stads 
omme-  en  bovenlanden,  volgens  zeekere  vastgestelde  bepaalingen 
bevorderlyk  te  kunnen  zyn  ten  nulte  van  het  algemeen  welzyn. 

Zo  is  het,  dat  wy,  daarin  willende  voorzien,  goedgevonden 
hebben,  met  intrekking  van  de  post  van  fabriek,  aan  te 
stellen  en  dat  voortaan  alhier  ter  hoofdplaats  zal  fungeeiien  een 
directeur  der  fortiGcatien,  geliouwen  en  waterwerken;  en  met 
relatie  tot  die  bedieninge  te  ordonneeren  en  te  slatueeren, 
gelyk  geordonneerd  en  gestatueerd  word  by  deeze,  in  maniere 
hierna  volgende: 

Art.  1.  De  directeur  der  fortificalien,  gebouwen  en  water- 
werken  zal  zyn  lid  van  de  beide  collegien  van  Scheepenen  en 
Heemraaden,  dog  vermag  zig  in  zaaken,  die  geene  relatie 
hebben  tot  zyne  bediening  als  directeur,  van  de  vergaderingen 
en  liczigheden  van  de  collegien  te  excuseeren,  zo  dikwyis 
hy  bevinden  zal,  dat  zyne  ambls-verriglingen  als  directeur 
der  fortiflcalien,  geitouwen  en  waterwerken  hem  niet  toelaalen 
dezelve  by  te  woonen  of  waar  te  neemen. 

Art.  2.  Hy  zal  een  goed  en  nauwkeurig  toezigt  moeten 
houden  op  alle  vestingwerken,  Compagnies  en  stads  gebouwen, 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.   W.   A.   ALTINQ.  101 

pakbuysen,  hospiUalen,  kruytkeMers,  poorten,  bruggen,  gragten, 
eoz.  van  liet  kasteel  en  de  stad  Batavia,  mitsgaders  op  alle 
onderhoorige  buiten-forten,  poslen  en  batteryen,  als  daarzyn: 
het  waterkasteel,  de  waterplaats,  Ansjol,  Ankee,  Noordwyk, 
Ryswyk,  Jaccatra,  de  Bottelier,  de  Ploesers-kasie,  't  Loo, 
Dieren,  de  Fluit,  de  Qual,  de  Vyfhoek,  de  Keeteu  en 
Wilgeiiburg  met  de  verder  afgelegen  forten  en  scbanssen 
Tangerang,  Meester  Cornelis,  Buitenzorg  en  Tanjong-poura  en 
voorts  over  alle  sltiys-,  water-werken  en  leidingen  met  al  hetgeen 
tol  dit  gewigtig  poinct  eenige  relatie  heeft,  voornamentlyk 
(laarby  in  het  oog  houdende  alles,  wat  ter  verbetering  van  den 
dampkring,  zuivering  van  gragten  en  buisen,  enz.,  tot  circulatie 
van  het  water  en  drinkwater  in  den  omtrek  deezer  hoofdplaats 
strekkende,  met  eenige  mogeiykheid  zoude  kunnen  dienstig 
weewn. 

Art.  3.  Het  ordinaire  onderhoud  en  reparatien  van  weinig 
aanbelang  der  vestiug-werken,  gebouwen,  enz.  zal  voor  het 
vervolg  alleen  verrigt  worden  door  de  ambagls-gezellen  en 
lyf-eigenen  van  het  aiubagls-quarlier,  onder  de  opper-directie 
van  hem,  directeur,  en  opzigt  der  werkbaasen,  wordende  het 
gemelde  quartier  mei  alle  de  in  het  zelve  bescheidene  ofte 
(laartoe  gehoorende  dienaaren  en  lyfeigenen  gesteld  onder 
deszeirs  onmidilelyk  gezag  en  beheering,  uit  welken  hoofde  hy 
dan  ook  verpligt  zal  weezen  alle  ordonnantien  ter  ontfangst 
van  kostpenningen,  randsoenen,  enz.  voor  de  aldaar  bescheidene 
's  Compagnies  dienaaren,  mitsgaders  die  van  de  ryst,  de 
maandgelden  en  het  lywaat  voor  's  Compagnies  lyfeigenen, 
beboorlyk  te  examineeren  en,  in  ordre  bevindende,  daar 
voor  te  teekenen,  alvorens  die  gepraesenteenl  worden  aan 
den  heer  Directeur  Generaal. 

Art.  4.  Hem  word  niet  te  min  opgedragen  om,  wanneer 
bet  eerste  en  meest  noodzakelyke  werk  zal  zyn  verrigt  en 
alles  door  hem  op  eene  goede  en  geregelde  voet  zal  zyn 
gebragt,  na  te  gaan,  of  het  voormeld  ambugts-quurlier  ook 
nog  voor  eenige  reductie  vatbaar  zy,  en  daar  omlrend  te 
dienen  van  scbriftelyke  consideralien  en  berigt. 

Digitized  by  VjOOQIC 


102  1796.   W.  A.  ALTINa 

Art.  5.  Alle  aanleg  van  nieuwe  werken  en  gebouweo^ 
vernieuwingen  van  oude,  mitsgaders  alle  hoofd-reparatien  aan 
wallen,  gragten,  redouten,  batteryen,  kruylhuysen  of  kelders, 
poorten,  bruggen,  wagten,  casernen,  sluysen,  pakhuyseo,  enz., 
mitsgaders  aan  publieke  en  's  Compagnies  gestichten,  geboawan, 
enz.  zullen  by  publieke  aanbesteeding  aan  de  minst  aanneemende 
moeten  worden  toegeweezen. 

Art.  6.  Hy  zal  verpligt  zyn  alle  de  kasteels-  en  slads-werken 
maandelyks  ten  minsten  eenmaal  nauwkeurig  Ie  gaan  bezig- 
tigen,  ten  einde  van  derzelver  toestand  goede  kennisse  Ie 
draagen,  desgelyks  ook  alle  zee-batteryen  en  buiten-posten 
rondom  deeze  hoofdplaats,  uitgezondert  de  Qual,  Taojong-poura, 
Buitenzorg  en  Tangerang,  tot  welker  bezoeking  hy  de  ordres 
der  hooge  regeering  moet  afwagten,  dan  wel  verzoeken,  so 
dikwyls  by  vermeent  zulks  nodig  te  weezen ;  werdeode  de 
commandanten  van  die  posten  gelast  oin,  hy  ontdekking  van 
eenige  gebreken  aan  gebouwen,  muur-  en  aardwerken,  zonder 
eenig  verzuim  hem,  directeur,  daarvan  dadelyk  by  missive 
te  informeeren,  ten  einde  by  in  staat  gesteld  worde  daar 
omtrend  zyn  pligt  te  kuimen  betragten. 

Art.  7.  De  officieren  der  militie,  de  commandeur  en  opper- 
equipagie-meester,  de  administrateurs  in  de  respective  pakhuiseo, 
de  binnen-regenten  der  hospitaalen,  kerkineesteren,  de  pand- 
bewaarder  van  de  bank  van  leening,  opzigter  van  sluis-  eo 
water-werken  en  generaalyk  alle,  die  in  eenig  's  Compagnies, 
stads-  of  Heemraads-gebouw,  werk,  wagt  of  caserne,  het  zy 
voor  een  tyd,  het  zy  permanent,  huysvesten  of  verblyf  houden 
ofte  aan  welke  eenig  goed  toesigt  daarover  is  gedemandcert, 
elk  in  zyn  ressort,  het  een  of  ander  ontdekkende,  hel  welk 
gebrekkig  is  en  reparabel  ofte  wel  vernieuwing,  enz.  vereischt, 
zullen  gehouden  zyn  daarvan  almeede  zonder  verwyl  kennisse 
te  moeten  geeven  aan  den  directeur  der  fortificatien,  gebouwen  en 
waterwerken,  die  daarna  zonder  tyd  verzuim  onderzoek  zal  doen. 

Art.  8.  Alle  kleine  of  dagelyksche  reparatien,  welke  hy 
bevinden  zal  noodsakelyk  te  weezen,  zal  by  terstond  moeten 
doen   herstellen   en   verhelpen,    zorg   dragende,   dal   van  hel 

Digitized  by  VjOOQIC 


1706.   W.  A.  ALTINQ.  105 

Terbniikle  aan  maieriaaleo,  enz.  behooriyk  gespeeiBceerde 
aantekeningen  worden  gehouden  en  het  zelve  ter  zyner  tyd 
behooriyk  werde  aigeschreeven  op  onkosten  ordinair,  dan 
wd,  indien  zalks  behoort  lot  de  collegien  van  Scheepenen 
of  Heeniraaden,  aldaar  behooriyk  verantwoord  of  in  reekening 
gebragt,  na  de  orde  van  die  collegien  respectivelyk. 

Art.  9.  By  bevinding  der  noodzakelykheid  van  eenige 
capitaale  of  hoofd-reparatien  zal  hy  by  een  gedetailleerd  berigt 
zolks  ter  kennisae  moeien  brengen  van  de  hooge  regeering 
en  op  daartoe  hekooroe  orde  de  bestekken  of  door  plans  en 
teekeningen  opgehelderde  berekeningen  der  lot  herstel,  ver- 
betering of  vernieuwing  noodige  bouw-materialen  opmaaken 
en  aan  welgeroelde  regeering  voorleggen,  welke  als  dan 
daarop  de  nodige  besluiten  zal  noemen  en  hem,  direcleur, 
daarvan  kennisse  zal  geeven  by  exiraclen  authentiek;  egter, 
ingevalle  Scheepenen  of  Heemraaden  daarby  moglen  zyn 
gecooeerneerd,  niet  dan  na  alvoorens  de  belangene  van  die 
coll^'en  res|ieclivelyk  (ofte  derzelver  praesidenten,  wanneer 
het  zaaken  zyn  van  geen  groot  aanbelang)  daarop  te  hebben 
ingenomen ;  zullende  tot  geenerlei  aanleg  van  nieuwe  werken, 
vernieuwingen  ofte  capitaale  reparatien,  onder  wiens  ressort 
zulks  ook  wezen  moge,  mogen  worden  overgegaan,  zonder 
dat  hy,  direcleur,  daarop  alvoorens  gediend  hebbe  van  zyn 
berigt  en  eonsideratien  en  op  expresse  qualificatie  van  de 
hooge  regeering. 

Art.  10.  Doch,  ingevalle  de  capilale  of  hoofd-reparatien 
hunne  betrekking  hebben  tot  defensie-weesen,  zal  by  de 
heriglen  deswegens  moeten  Ier  hand  stellen,  zo  aan  den 
heer  Gouverneur  Generaal,  ais  aan  b^ren  commissarissen  te 
velde  of  over  de  miNlie  gesteld,  welke  laalstgemelde  vervolgens, 
met  voorkennis  van  den  heer  Gouverneur  Generaal,  daar 
omlrencL  de  noodige  voorstellen  zullen  doen  in  Raade  van 
Indien  en  daarby  de  voorzeide  berigten  overleggen. 

Art.  11.  Wanneer  de  besluiten  tot  aanleg,  exiructie,  ver- 
nieuwing ofte  capitale  reparatie  van  eenig  werk  of  gebouw 
zyn  genomen  en  behooriyk  ter  zyner  kennisse  gebragt,  zal  hy 

Digitized  by  VjOOQIC 


104  ^795.   W.  A.  ALTINQ. 

zorge  moeien  draagen,  dat  de  gewoone  advertissementen,  door 
bem  geteekend,  ter  kennisgeeving  aao  het  publiek  en  oit- 
noodiging  van  die  geene,  welke  bet  gearresteerde  werk, 
vernieuwing  of  reparatie  zouden  willen  of  kunnen  aanvaarden, 
op  de  gewoone  plaatsen  worden  geaffigeerd. 

Art.  12.  Voorts  zal  hy  de  vereiscble  bestekken  en  plans 
altoos  in  gereedheid  moeten  houden  om  aan  de  zich  geneegen 
toonende  en  vraagende  op  zeekere  uuren  van  den  dag  (by 
advertissement  te  vermelden)  open  te  leggen  en  te  verloonen 
en  wel  speciaal  verpligt  en  gehouden  zyn  om  aan  de  daarby 
belang  hebbende  tevens  te  geeven  de  noodige  ophelderingen 
en  uitleggingen  van  alle  de  daartoe  gehoorendebyzonderheeden, 
ten  einde  die  lieden  eene  volledige  kennisse  en  wetenschap 
moogen  erlangen  van  alle  de  deelen  en  stukken  der  bestekken 
en  ontwerpen,  mitsgaders  de  voorwaarden,  waarop  de  aanbe- 
steedingen respectivelyk  geschieden,  en  dus  ten  dage  der 
aanneemingen  onbeschroomd  en  met  goede  kennisse  dei* 
zaake  mogen  treden  tot  de  minst  kostbaare  aanneemingen; 
zullende  wyders  door  hem  van  alle  bestekken  en  daartoe 
dienende  plans  twee  gelykluidende  copien  moeten  worden 
overgegeeven,  de  eene  aan  den  heer  Gouverneur  Generaal 
omme  ter  secretary  van  de  hooge  regeering  te  worden 
bewaard,  moelende  de  andere  dienen  om  by  het  doen  der 
aanbesleeding  geémploieerd  en,  wanneer  zulks  nodig  is,  aan 
den  aanneemer  ter  hand  gesteld  te  worden  om  na  de 
voliooying  van  het  werk  aan  hem,  directeur,  gerestitueerd 
te  worden  Ier  zyner  verantwoording. 

Art.  13.  Uok  zal  hy  zich  altoos  moeten  voorzien  houden 
van  platte  grondteekeningen,  coupes,  profils  en  opstallen  van 
alle  's  Compagnies  en  stads  gebouwen,  hospitaalen,  pakhuysen, 
schryfcomptoiren,  woonhuyzen,  waglhuyzen,  casernes,  ambagts- 
winkels,  enz.  binnen  het  kasteel  en  de  stad  Batavia  an  onder 
dies  ressort,  mitsgaders  op  de  eylanden  geleegen,  om  by 
aanmerkclyke  reparatien,  vernieuwingen,  byvoegingen  of  in- 
trekkingen vau  aller  denGolver  byzonderheeden  met  competente 
kennis  reekenschap  te  kunnen  geeven. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1795     W.   A.    ALTING.  lOB 

Art.  14.  Hy  zal  we  kelyks  een  beknopt  en  zaakelyk  rapport 
vao  zyne  bevindingen  der  gebreeken  aan  des  kasteeis- of  stads- 
werken, zee-balteryen,  buiten-poslen,  enz ,  onder  deeze  hoofd- 
piaal'ze  sorteerende,  mitsgaders  van  den  slaat  der  onderhanden 
zynde  re|»aratien,  limmeragien,  werken»  enz.,  zo  wel  aanbcsteede, 
ais  door  's  Compagnies  dienaaren  en  lyfeigenen  bewerkt 
wordende,  inleeveren  aan  den  heer  Gouverneur  Generaal, 
mitsgaders,  voor  zo  verre  zulks  speciaal  betrekking  heeft 
lol  de  defensie  ofte  lol  de  collegien  van  Scheepenen  of 
Ueeuiraaden,  aan  commissarissen  ter  zee  en  Ie  velde  en  de 
presidenten  der  beide  coUegien  respectivelyk. 

Arl.  15.  Bovendien  zal  hy  maandelyks  een  meer  uitgebreid 
berigt  moeten  indienen  hy  de  hooge  regeering  van  Indien, 
waar  in  het  by  de  weekelyksche  rapporten  vermelde  belioorlyk 
is  Ie  samen  gelrokken. 

ArL  16.  Het  zal  hem  al  verder  vrystaan  om,  zo  dikwils  hy 
vermeeuen  zal  daar  toe  goede  reedenen  te  hebben,  op  Ie 
uiaaken  en  in  goede  ordre  te  formeeren  alle  zodanige  projecten 
en  voorstellen^  welke  hy  betrekketyk  het  onder  zyii  directie 
gestekte  departement  en  alles,  wal  daar  toe  gehoord,  zonder 
onderscheid,  het  zy  tot  nieuwen  aanleg  of  verbeelering,  dan 
wel  tot  vermindering  of  inirekking  van  wallen,  werken  en 
gebouwen  ter  deezer  hoofdplaalse,  stad  en  ommelanden,  mits- 
gaders op  de  buiten-comptoiren,  nuttig  of  noodig  zoude  mogen 
oordeelen  en  dezelve  aan  de  hooge  regeering  voor  te  dragen, 
waar  meede  vervolgens  in  zelvervoegen  zal  moeten  worden 
gehandeld,  met  zodanige  uitzondering  omtrend  het  geen  tot 
hel  defensie-weezen  deezer  hooftlplaalse  behoord,  als  hier  voren 
arl.  7  en  8  om  trend  de  verdere  voordragten,  door  hem  te 
doen,  is  bepaald. 

Art.  17.  Ten  einde  daar  toe  altoos  behoorlyk  in  staal  te 
zyn  zal  by  moeten  verzamelen,  in  orde  brengen  en  onder- 
houden een  voUeedig  stel  van  exacte  kaarten,  sil  natie-hoofd 
en  speciaal  plans,  profils,  coupes,  nivellemenlen,  enz.  van  alle 
bevestigde  plaatzen  en  etablissementen,  van  wat  zoort  of 
benaaming   dezelve   ook   mogen    zyn,    ouder   de  ressorle  van 

Digitized  by  VjOOQIC 


106  17©6.  W.  A.  ALTINQ. 

de  CompagDte  io  Indiö  gelegen  en  door  haar  bezeélen  wordende, 
waar  toe  en  generaaiyk  tot  alle  diensten,  welke  van  ingenieors 
kunnen  worden  verwagl,  ten  zynen  dienste  en  aan  hem  on- 
middelyk  ondergeschikt  zullen  zyn  alle  ordinaire  en  extra- 
ordinaire offieieren,  cadets,  enz.  van  de  genie,  welke  zich  ter 
deezer  hoofd  plaatse  en  de  ressorte  van  dien  zullen  bevinden; 
en  zo  ook  alle  de  landmeeters,  die  zig  in  s' Compagnies  dienst 
bevinden ;  met  dien  verstande  cgter  omtrend  de  eerste  en  tweede 
gezwoore  landmeeters,  onder  het  coUegie  van  Heemraaden  sor- 
teerende,  dal  hy,  dezelve  begeerende  Ie  emploieeren  buiten  het 
ressort  van  deeze  hoofdplaatse,  gehouden  zal  zyn  daar  toe  de 
permissie  te  vraagen  van  den  heer  praesident  van  dat  collegie, 
die  dezelve  in  alle  gevallen  zal  verleenen,  ten  waare  de  be- 
langen  van  het  collegie  van  Heemraaden  zelve  daar  omtrend 
eenige  uitstel  kwamen  te  vereisschen,  —  alles,  op  dat  hy  alzo 
ten  allen  tyde  de  noodige  kaarten,  plans,  teekeningen,  enz. 
aan  de  liooge  regeering  konne  voorleggen  en  van  alles  be- 
kwaame  rekenschap  geeven,  —  alle  mogelyke  vlyt  aanwendende 
om  elk  der  voorgemelde  sterkiens  en  etablissementen  wel  te 
leeren  kennen  en  den  aart  en  oogmerken  daarvan  nauw- 
keurig te  onderscheiden,  dat  voornamentlyk  n'oodig  is  omtrend 
die  plaatzen  en  gewesten,  welke  hy  niet  in  de  gelegenheid 
mogt  zyn  geweest  persoonlyk  te  bezigligen,  omtrend  welke 
hy  nimmer  te  uitvoerige  en  volleedige  stukken  zal  kunnen 
verzamelen. 

Zullende  hy,  directeur,  daar  toe  verpligt  en  gehouden  zyn 
met  de  ingenieurs,  commandanten  der  arthillerie,  fabrieken, 
opzienders  der  werken,  enz.  op  alle  's  Compagnies  plaatsen 
en  bezittingen,  welke  hem  door  het  geeven  van  ophelderingen 
en  beriglen  van  nut  kunnen  zyn,  in  correspondentie  te  treeden 
en  te  blyven,  —  wordende  de  voorsz.  persoenen  gelast  hem, 
directeur,  daar  inne  ten  dienste  te  staan  en  aan  desselfs  re- 
quisiten  te  voldoen  met  alle  nauwkeurigheid  en  trouwe,  ten 
einde  aan  een  zo  heilzaam  oogmerk  alle  mogelyke  faciliteit 
werde  toegebragt,  waar  van  aan  de  ministers  van  alle  onder- 
hoerige  comptoiren  aanschryving  zal  worden  gedaan,  op  dal 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.    W.  A.  ALTINQ.  107 

ly  moogen  weeleo,  dal  eeiie  diergelyke  biitffwisseliug  oiel  de 
oogmerkeo  van  heeren  Gomiuissarisseu  Generaal  en  de  booge 
r^gemng  ter  bevordering  van  het  gemeene  nnt  vdkomen 
overeen  komt. 

Art.  18.  Ook  zal  hy  voornaoienllyk  zorg  hebben  Ie  ilraagen, 
dat  'er  altoos  een  volleedig  afachrifl  by  hem  aanweezig  en  in 
goede  orde  zy  van  alle  memorien  en  verhandelingen,  welke 
gedaarende  het  aanweeaen  der  heeren  militaira  commissarissen, 
die  in  de  jaaren  1788,  1789,  1790  en  1791  den  staat  der 
defensie  van  's  Com|)agnie's  bezittingen  op  hooge  aucloriteit 
hebben  gevisiteert  en  opgenomen,  door  ofte  ingevolge  de  ordres 
van  welgemelde  commissarissen  zyn  geformeerde  mitsgaders 
van  alle  de  daar  toe  behoorende  plans,  kaarten,  projeeten,  enz., 
als  vervattende  beschry vingen  van  de  nieuwste  gesteMbeid  der 
gewigtigste  sterktens  van  Nederlandsch  Indiê,  dat  des  te  nood- 
zakdyker  wordt  geoordeelt,  om  dat  men  niet  verwachten  kan, 
dal  'er  ligtelyk  zulke  goede  gelegenheeden  weder  zullen 
voorkomen  om  nauwkeurige  opneemingen  door  geheel  Indie 
te  kannen  doen,  zo  dal  de  voornoemde  verzameling,  althans 
voor  eerst,  als  de  beste  en  teevens  onontbeerlyke  ingrediënten 
in  het  vak  van  den  directeur  der  fortiflcatien,  enz.  moet 
worden  gerekend. 

Art.  19.  Alle  reekeningen,  eissehen,  ordonnanlien,  enz., 
hel  werk  der  fortificatien  en  gebouwen,  dan  wel  de  gragteii, 
doorgravingen,  beschoeyingen,  sluis-  en  verdere  waterwerken 
Gooeemeerende,  van  wat  aart  ook  en  over  welke  articalen 
deielve  mogen  roulleeren  en  waar  die  ook  thais  hooren,  zullen 
door  hem  moeten  worden  geëxamineerd  en  voor  goed  of  ae- 
eoord  geteekend,  alvoorens  daarop  eenige  verstrekking, 
inkoop,  betaling,  enz.  zal  kunnen  geschieden. 

Art.  20.  Alle  eissehen  van  metzel-  en  andere  bouw-materiaalen, 
kost-steenen,  gereedschappen  en  wat  diergelyke  meer  is,  welke 
door  de  respeetive  buiten-comploiren  worden  overgezonden, 
zatlen  in  zyue  handen  worden  gesteld,  ten  einde  dezelve  te 
examineeren  en  te  berigten,  in  hoe  verre  daaraan  kan  of  be- 
hoord te  worden  voldaan ;  en  zal  hy  vervolgens  belast  zyn  mei 

■  Digitized  by  VjOOQIC 


108  ^795.    W.  A.  ALTING. 

derzelver  bezorging,  het  zy  ruw,  dan  wel  vpigens  de  opgaven 
verwerkt  en  in  gereedheid  gebragt,  wordende  hem  wel  se- 
rieuselyk  aanbevolen  om  in  alles  een  hoog-nodige  en  gepaste 
menage  Ie  belraglen  en,  zo  veel  in  zyn  vermogen  is,  Ie  zorgen, 
dal  dezelve  l)elragt  werde,  zonder  zich  door  eenige  personeeie 
of  andere  consideratien  daar  van  te  laaien  lerug  houden, 
lellende  alleen  op  's  meesiers  dienst  en  de  belangen  van  hel 
algemeen;  dienende  len  deczen  opzigten  lol  zyn  narigt,  dal 
heeren  Commissarissen  Generaal  bepaald  hebben  eene  somnia 
van  f  25000  in  bet  jaar  uiteriyk  voor  de  onkosten  van 
rorlificalien  en  timmeragien  aan  Cabo  de  Goede  Hoop  en  voorts 
eene  somma  van  f  400000  in  het  jaar,  welke  de  onkosten 
van  forliiicalien  en  timmeragien  op  liet  hoofd-comploir  Batavia, 
mitsgaders  de  buiten-comptoiren,  op  Ambon,  Banda,  Ternalen, 
Maccasser,  Banjermassing,  Palembang,  Malacca,  Ceilon,  Java's 
Noord-oostkust,  Cberibon  en  Bantam  niet  mogen  te  boven 
gaan,  ten  einde  zyne  beriglen,  plans  en  projecten,  zo  veel 
mogelyk,  daar  na  in  te  rigten  en  verder  die  directie  te  houden, 
dat  niet  veel  geêxlendeerde  timmeragien,  reparatien  of  ex- 
tructien,  te  gelyk  ondernomen,  de  lasten  vermeerderen  en  doen 
stygen  boven  de  voormelde  bepaaling,  maar  dal  zulks  zy  (*n 
blyve  op  een  dragelyken  voel. 

Art.  21.  Aan  hem  word  opgedragen  om,  zo  ras  hy  daartoe 
genoegzaam  geinslrueert  zal  zyn,  van  den  tegenswoordigeu 
waren  staat  der  fortiGcalien,  gebouwen,  enz.  op  deeze  licofd- 
plaalse  en  de  respeclive  bnilen-comptoiren  eene  repartitie  te 
formeeren,  volgens  welke  de  voorschreeven  somma  over  alle 
de  comptoireo,  welke  onder  de  voorschreeven  liepaaling  be- 
greepen  zyn,  zoude  kunnen  worden  verdeelt,  ten  einde  de 
ministers  respectivelyk  mogen  weeten,  hoe  ver  zy  mogen  gaan 
en  ook  hunne  directie  daar  naar  te  kunnen  inrigten. 

Art.  22.  Aan  hem  worden  al  verder  ter  hand  gesteld  autbeii- 
ticque  extracten  van  de  dispositien,  door  heeren  Gomnais- 
sarissen  Generaal  genomen  omtrend  de  fortificatien  en  geliouwrn 
op  's  Compagnies  bezittingen  in  Bengale  en  ter  kuste  ühor- 
maiidel,    ter  zyner  informatie  en  len  einde  zich  daar  naar  te 

Digitized  by  VjOOQIC 


1795    W.   A    ALTINQ.  109 

reguleereii;  gelyk  aliueeJe  lol  zyii  iiarigl  ilienl,  tlal  nlie  oii- 
geUeo  op  de  comploiren  (er  Mallabaarsclie  kusl  en  Suralte 
voor  eerst,  zo  verre  iiiel  volstrekl  onvermydelyk  zyn,  moeien 
worden  gemenageerd  en  <lie  op  Timor,  Sumalra*8  West-kusl 
en  Japan  gehouden  binnen  zeer  lage  l)epanlingen  om  alle 
▼enneerdering  van  l.tslen  op  deeze  comploiren  voor  Ie  koomen. 

ArL  25.  Hf*m  werd  aaubevplen  om  door  alle  gepasle  wegen 
en  middelen  te  onderzoeken  en,  voor  zo  veel  de  builen-comp- 
toireo  aangaat,  te  doen  onderzoeken,  welke  miiisle  onkosten 
liy  vervolg  zouden  kunnen  worden  bepaald  en  vastgesleld 
voor  de  in  hel  toekomende  te  exlrueeren  aard-  en  metzel- 
werken  van  onden^cheide  steenzoorlen,  hel  sleen-springeu,  hel 
breeken  van  kapok-  en  kraal-steenen,  het  iiranden  van  kalk, 
liet  bakken  en  branden  van  metzelsteenen,  dakpannen  en 
diergelyke,  zo  in  open  vuur,  als  in  ovens,  enz.,  als  zonder 
welke  vooi-afgaamle  kundigheetlen  hel  v(K)r  alle  ingnieurs, 
maar  byzonder  de  nieuw  aankomende,  onmogelyk  moet  vallen 
om  in  deezen  gewesten  eenige  beslekken  met  de  vereischie 
nauwkeurigheid   en  op  egle  gronden  Ie  kunnen  apprecieeren. 

Art.  24.  By  aankomst  van  particuliere  houtwerken  van 
Java  zal,  alvorens  met  de  ontlading  or  arscheep  daar  van  een 
aanvang  zal  mogen  worden  gemaakt,  dnar  van  kennisse  moeten 
worden  gegeeven  aan  hem,  directeur,  ten  einde  de  hooge  re- 
geering te  dienen  van  berigt,  welke  van  dezelve,  ligt  en  zwaar, 
voor  de  Compagnie  behooren  te  worden  aangehouden  tot  bil- 
lyke,  laage  prysen;  wordende  hem  wyders  aanlievolen  om  na 
Ie  gaan,  welke  meest  geschikte  middelen  zouden  kunnen 
worden  in  bet  werk  gesteld  om  aan  de  schaarsheid  van  hout- 
werken van  allerlei  zoort,  maar  voornamenllyk  der  breede  or 
dikke,  ten  dienste  der  arlliillerie  zo  boog  noodzakelyk,  zonder 
bailen-gewoone  onkosten  Ie  remedieeren  en  leevens  te  zorgen, 
dal  de  houtboschen  op  Java,  zo  veel  mogelyk,  werden  ge- 
conserveerd. 

Art.  i5.  Ten  einde  gezorgd  werde,  dal  alle  die  sorleeringen 
van  yzer,  loot,  staal,  koper,  tin,  spykers  en  andere  artikelen, 
welke  het   meest   by   de   timmeragien   en   gemeeue  werken 

Digitized  by  VjOOQ IC 


110  1795    W.  A    ALTINQ. 

worden  verlierd,  in  *s  Compagnies  magazynen  steeds  in  ge- 
noegzaame  voorraad  werden  gehouden  en  zo  ook  de  meest 
benodigde  verwstoffen,  lyn-olie,  glaase-ruilen,  (eer,  verwkwaslen, 
enz.,  voor  *s  Compagnies  gebouwen  en  werken  nodig,  teneinde 
de  dunre  pryzen,  welke  daar  voor  by  particulieren  doorgaans 
moeten  worden  besteed,  niet  strekken  tot  nodeloos  bezwaar 
van  de  Compagnie,  zo  by  de  aanbesteedingen,  als  anderzints: 
dal  ook  altyd  eene  genoegzaame  hoeveelheid  aan  handen  zy 
van  meet-,  teeken-  en  waterweeg-kundige  instrumenten,  mits- 
gaders goede  papierzoorten  van  allerlei  formaten  omme  te 
dienen  tot  teekenen  en  schryven  en  voorls  penceelen,  potloden 
en  fyne  verwstoffen  en  wat  drergelyke  meer  tot  het  werk 
zyner  bedieninge  zoude  mogen  worden  vereischt,  zo  zal  hy 
gehouden  zyn  jaarlyks  ter  bekwamer  tyd  op  te  geeven,  welke 
van  alle  de  voormelde  behoeften,  zo  ter  nodige  vervulling  van 
's  Compagnies  magazynen,  als  tot  het  werk  zyner  ambtsver 
rigtingen,  uit  het  vaderland  dienen  te  worden  geeischt,  ten 
einde  zulks  op  de  generaale  eisch  onder  een  apart  hoofddeel 
te  werden  bekend  gesteld;  zullende  daar  by  teevens,  volgens 
de  ordres,  moeien  zyn  uitgedrukt  de  nog  aan  banden  zynde 
voorraad  van  elk  artikel  of  sorteering,  mitsgaders  hel  gewoon 
en  jaarlyks  vertier. 

En  zat  by  aankomst  van  eenige  der  voormelde  of  andere, 
hem  onontl«erlyke  artikelen,  tot  zyn  departement  gehoorende, 
daar  van  aan  hem  pertinentelyk  kenni.sse  werden  gegeeven, 
ten  einde  te  kunnen  zorgen,  dat  het  zelve  behoorlyk  werde 
ontfangen  en  opgeslagen,  mitsgaders  aan  de  eissehen  der  buiten- 
comptoiren  ter  bekwamer  gelegenheid  werde  voldaan ;  zullende 
hy  verpligt  zyn  daar  by  wel  voornamentlyk  te  letten  op  de 
qualiteiten  der  goederen  en  niet  verzuimen  om,  wanneer 
dezelve  onvoldoende  zyn,  zulks  te  brengen  Ier  kennisse  der 
hooge  regeeetng. 

Art.  26.  De  voet  der  gewoone  verstrekkingen,  zo  als  die 
by  de  nieuwe  memorie  op  dat  stuk,  gearresteerd  in  dato  primo 
Augustus  j.l,  bepaald  is  voor  den  fabriek  en  het  ambagts- 
quartier,  blyveade  standgrypen,  zo  zal  by  treeden  in  het  genot 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.  W.  A.  ALTINQ.  Ut 

der  eerstgemelde  en  wyders  de  vryheid  hebbeu  om  jaarlyks 
mei  's  Compagnies  schip  of  schepen  vragt-vry,  dog  ter  zyner 
perieule  en  risico»  naar  herwaards  Ie  laaien  overkomen  alle 
zodanige  inslrumenlen,  zoorten  van  papier,  fyne  verwen,  peii- 
ceeien,  potlooden,  gedrukte  of  geteekende  plans,  kaarten,  boeken, 
en  brochares  in  diverse  laaien  en  wat  diergelyke  meer  is, 
als  hy  boven  dien  zal  oordeelen  lot  zyne  anibtsverrigtiDgen 
nodig  te  hebben,  met  volkomen  vryheid  om  dezelve  te  mogen 
inkopen  en  ontbieden  van  zodanige  persoonen,  als  hy  daar  toe 
de  beste  en  geschiktste  zal  verraeenen  te  zyn,  zonder  dat  hy 
in  die  keuse  in  het  minste  zal  zyn  of  kunnen  worden  bepaald ; 
dog  zal  hy  gehouden  zyn  telken  jaare  aan  de  hooge  Regeering 
te  praesenteeren  eene  specifieke  lyst  ofle  nolilic  van  allef^, 
wat  hy  invoegen  voorschreeven  parUculier  zal  willen  eisschen, 
ten  einde  dezelve  lyst  ofle  notitie  door  welgemelde  regeering 
by  eerste  gel^enheid  aan  de  hceren  meesters  te  kunnen  werden 
overgezonden,  mei  verzoek,  dat  die  goederen,  door  zyne  daar 
toe  gemagligdens  ingekogt  en  aan  boord  van  's  Compagnies 
schip  of  schepen  getransporteerd  zynde  om  naar  Batavia  Ie 
worden  overgevoerd,  het  inkoops-bedragen  daar  van  uit 's  Cona- 
pagnies  kassa  in  Nederland  aan  dezelve  zyne  gemagligdens 
moge  worden  uitbetaald,  omme  op  de  eerste  ontlangen  lydtng 
van  de  dadelyke  afzending  van  zodanige  goederen  door  hem 
alhier  in  kas  te  werden  gerestitueerd  in  Netlerlandsch  geld  of 
de  dttcaton  lot  66  zwaare  stuivers,  wel  verstaande,  dat  de 
voorschreeven  lielaling  en  liquidatie  in  dier  voegen  door  hem, 
directeur,  word  verlangd,  hel  welk  hy  gehouden  zal  zyn 
telkens  by  de  overgifle  der  voormelde  lysten  of  notilien  teevens 
te  keimen  Ie  geeven  en  daar  toe  verzoek  te  doen. 

Art.  27.  Wanneer  op  de  onderhoorii^e  eomptoiren  eenige 
importante  reparatien,  vernieuwingen  en  diergelyke  aan  vesling- 
werken,  gebouwen,  enz.  moeten  geschieden  ofte  reeds  aan- 
vankelyk  onderhanden  genomen  zyn  en  hy,  directeur,  mogt 
Termeeiien,  dal  zpe  tegenwoordigheid  aldaar  van  byzonder 
nat  zoude  kunnen  wetKU,  zo  zal  hy  gehouden  zyn  zyne  ge- 
daglen  dienaangaande,  behoorlyk  gemotiveerd,  met  voorkennisse 

Digitized  by  VjOOQIC 


112  1795.  W.  A.   ALTINQ. 

van  den  heer  Gouverneur  Generaal,  in  gesclirifle  voor  Ie  dragen 
aan  de  hooge  regeering  en,  het  verlof  daartoe  verleend,  mits- 
gaders hy  alzo  in  eene  diergel)  ke  commissie  gesteld  zynde, 
zal  hy  van  eene  instructie  worden  voorzien  en  voorts  iemand 
door  veelgemeltle  regeering  lienoemd  worden  om  zyne  betiiening 
waar  Ie  neemen  geduurende  zyne  afweezigheid,  waar  na  hy. 
volgens  het  goedvinden  der  regeering,  tot  het  volbrengen  der- 
zelver  commissie  zal  kunnen  vertrekken  en  genieten  vry 
transport  voor  zyn  perzoon,  noodige  bagagie  en  bediendens, 
heen  en  weder. 

Art.  28.  Hy  zal  gehouden  zyn  te  zorgen,  dat  alle  memorien 
en  verhandelingen,  kaarten,  plans,  teekeningen  en  geiieraalyk 
alle  scbrifiuuren  en  documenten,  tot  zyn  ambt  specteerende 
en  ouder  hem  berustende,  werden  gehouden  in  een  goede  en 
bruikbaare  staat  en,  versieeten  of  op  eenige  andere  wyze 
onbraykbaar  geraakt  zynde,  behoorlyk  vernieuwd  worden. 

Art.  29.  En  zal  hy  voorts  van  alle  de  voormelde  schrif- 
tuuren  en  documenten  moeten  houden  een  goed  en  pertinent 
regisier,  waarvan  hy  telken  jaare  onAvr  ultimo  Augustus 
een  afschrift  zal  moeten  inleeveren  by  de  hooge  regeering  van 
Indien,  waar  hy  hy  op  den  eed,  in  den  aanvang  zyner  bedie* 
ning  gedaan,  verklaard,  dat  de  memorien,  verhandelingen, 
kaarten,  plans,  teekeningen,  enz.,  op  het  zelve  register  bekend 
gesteld,  behelzen  alle  de  schrifturen  en  documenten,  tot  zyn 
ambt  speeleerende,  die  onder  hem  berustende  zyn;  dat  hy 
geene  andere  bezit,  nog  ter  kwaader  trouw  kwyt  of  waarioos 
geworden  is;  en  dal  daar  inne  zedert  het  jaar  te  vooren  geene 
andere  veranderingen  hebben  plaats  gevonden  dan  die,  welke 
tevens  op  het  zelve  register  beknoptelyk  zullen  moeten  zyn 
bekend  gesteld;  en  in  gevalle  hy  uit  zyn  bediening  zoude 
mogen  worden  ontslagen  met  of  zonder  pensioen,  zal  by  ge- 
houden zyn  in  zelver  voegen  van  alle  de  voorschreeven  schrif- 
tuuren en  documenten,  ten  overstaan  van  heeren  commissarissen 
ter  zee  en  te  vdde,  welke  daar  toe  by  deeze  speciaal  worden 
gecomniitteerd,  tegens  behoorlyke  quilantie  transport  te  doen 
aan  zyn  successeur. 

Digitized  by  VjOOQIC 


179b.    W.  A.  ALTINQ  tlS 

Arl.  30.  Doch,  indien  hy  geduurende  hel  bekleeden  zyner 
voornoemde  l)edieDing  mogte  komen  Ie  overlyden,  zullen  ge- 
dagte  commissarissen  ter  zee  en  te  velde  geauthoriseerd  zyn 
de  nodige  praecaulien  te  neenien,  dat  alle  de  meermelde 
schriflauren  en  docamenten  by  provisie  behoorlyk  worden 
gesecureerd  en  om  dezelve  vervolgens  van  deszelfs  erfgenamen 
of  die  geene,  welke  tot  de  bereddering  en  administratie  van 
zyn  boedel  zullen  weezen  gequaliGceerd,  over  te  neemen 
volgens  specificque  inventaris,  waar  by  zy  almeede  onder 
praesenlatie  van  solemneele  eede  zullen  moeten  verklaaren, 
dal  de  memorien,  verhandelingen,  kaarten,  plans,  teekeningen, 
enz.,  op  dezelve  inventaris  bekend  gesteld,  behelzen  alle  de 
schririuuren  en  documenten,  tot  de  bediening  of  ambtsverrig. 
tingen  van  den  overleedene  specteerende,  welke  zy  na  hun 
beste  weeten  in  deszelfs  boedel  hebben  kunnen  ontdekken, 
zonder  eenige  andere,  hoe  ook  genaamd,  daar  inne  te  hebben 
gevonden  ofte  ter  kwaader  trouwe  kwyt  of  waarloos  te  zyn 
geraakt;  zullende  de  nalatenschap  van  den  overleedene  daar 
voor  verbonden  zyn,  tot  dal  aan  dit  geslatueerde  zal  zyn 
voldaan. 

Art.  31.  Hy  zal  zyn  vaste  woonplaats  hebben  binnen  de 
stad,  in  het  huys,  tot  dus  verre  door  den  fabriek  geoccupeert 
geweest,  en  niet  buiten  de  stad  mogen  vernaglen,  dan  met 
permissie  van  den  heer  Gouverneur  Generaal,  len  einde  alzo, 
Diel  alleen  een  nauwkeurig  op-  en  toezigt  te  kunnen  houden 
over  het  ambagts-quartier,  als  onmiddelyk  onder  zyn  ordres 
en  directie  gesteld,  maar  ook  altyd  by  de  hand  te  zyn  om 
de  berigten  en  rapporten,  zyn  departement  concerneerende,  Ie 
onlbngen  en  de  nodige  ordres  mei  de  vereischle  spoed  te 
kannen  stellen,  mitsgaders  de  aanneemers  van  eenige  werken 
of  reparalien  die  onderrigting  ie  kunnen  geeven,  welke  zy 
nmden  mogen  verlangen. 

Art.  32.  Wanneer  hy  zich  naar  de  ver  afgeleegen  buiten- 
posten deezer  hoofdplaats,  de  Qual,  Tanjong  poera,  Buitenzorg 
en  Tangerang,  op  bekomen  qualificatie  derliooge  regeering  zal 
nH)elen   begeeven,   zal  hem   door  den  gecom milteerde  lol  en 

PUIAAT-WEI   DBBL   XII.  8 

Digitized  by  VjOOQIC 


114  1795.   W.  A.  ALTINQ. 

over  de  zaaken  van  den  inlander  vry  transport  heen  en  weder 
worden  verleend  voor  zyn  perzoon  en  het  geeu  hy  noodzaa- 
kelyk  moet  mede  neemen. 

Dog,  wanneer  hy  buiten  hel  hoofd-comploir  en  df'nressorte 
van  dien  op  last  der  hooge  regeering  in  zyne  functie  werkzaam 
is,  zal  hem  worden  toegelegt  rd'  6  extra  per  dag,  ingaande 
met  zyne  komst  ter  plaatse,  werwaarls  hy  is  gecommitteerd,  en 
eindigende  mei  den  dag,  dat  hy  dezelve  wederom  zal  verlaalen, 
mits  daar  uit  tevens  goedmaakende  alle  de  ongelden  van 
paarden,  dienaaren,  enz.,  welke  tot  zyn  ambtsverrigtingen 
zouden  mogen  benodigt  zyn,  waar  in  hem  ook  alle  mogelyke 
faciliteit  door  de  respective  gouverneurs,  commandeurs,  gezag- 
hebbers, residenten,  enz.  zal  moeten  worden  beweesen,  waar 
toe  alle  dezelve  dierhalven  by  deeze,  een  iegelyk  voor  zo  verre 
zulks  hem  zoude  mogen  aangaan,  wel  expresselyk  worden 
gelast. 

Art.  33.  Het  zal  hem  ook  vrystaan,  wanneer  hy  zulks 
dienstig  mogt  oordeelen,  in  zo<Iaauig  geval  meede  te  mogen 
neemen  één  der  na  te  meidene,  hem  toegevoegde  ingenieurs, 
mits  geheel  buiten  extra  kosten  van  de  Compagnie  en  voor 
dezelve  behoorlyk  zorg  dragende. 

Art.  34.  Hy  zal  verpligt  zyn  lot  het  aanwenden  van  zyne 
beste  en  yverigste  pogingen  om  bekwaame  lieden  in  zyn  vak 
te  formeeren  en  aan  te  brengen;  en,  opdat  de  hooge  regeering 
by  voorvallende  vacature  altyd  in  staat  moge  zyn  dezelve  met 
een  goed  en  bekwaam  subject  te  kunnen  vervullen,  moet  hy 
ook  van  tyd  tot  tyd  aan  welgemelde  regeering  opgave  doen, 
welke  der  lieden,  tot  zyn  departement  gehoorende,  zich  het 
meest  door  getrouwheid,  naarstigheid  en  natuurlyke,  zo  wel 
als  verkrege  begaafdheeden  doen  onderscheiden. 

Art.  35.  Behalven  de  generaale  directie  en  dispositie,  welke 
hem  art.  15  gegeeven  is  over  alle  ingenieurs,  landmeeters, 
enz.,  zig  in  den  dienst  der  Compagnie  ter  deeser  hoofdplaatse 
ende  den  ressorle  van  dien  bevindende,  so  worden  hem  nog, 
ten  einde  zich  van  de  uitgestrekte  verpligtingen,  hem  opgelegd, 
naar   behooren   te  kunnen  kwyten,  ter  zyner  speciaale  adsis- 

Digitized  by  VjOOQIC 


179b.   W.  A.  ALTlNÖ.  i\i 

tenlie  toegevoegd  een  opzigter  over  de  timmeragien  en  repa- 
ratien,  die  aal  hebben  de  lilul  en  rang  van  capitein  ingenieur, 
en  Toorls  nog  twee  extra-ordinaris  ingenieurs,  door  hem  zelfs 
voor  te  dragen  ter  approbatie  en  aanstelling  aan  de  hooge 
regeering  van  Indiê,  die  hem  in  zyu  dienst  en  speciaal  tot 
liet  opzigl  over  alle  exlractien,  timmeragien,  reparatien,  het 
doen  der  nodige  meetingen,  af baakeningen  van  bestekken,  enz., 
als  meede  het  copieeren  der  bestekken  en  derzelver  plans  en 
hei  verder,  zo  gefixtendeert  schryf-  en  teeken-werk  en  verdere 
verrigtingen^  aan  zyn  post  eygen,  zullen  moeten  behulpzaam 
zp  volgens  de  ordres,  welke  zy  daar  toe  van  hem  zullen 
bekomen;  en  alle  moeten  genomen  werden  onder  den  eed  van 
secretesse. 

Art.  36.  De  evengemelde  extra-ordinaire  ingenieurs  zullen 
genieten  een  tractemeiit  van  rd'  40  ter  maand,  doch  zonder 
genot  van  eenige  andere  inkomsten,  hoe  genaamd,  met  verdere 
toezegging,  dat,  wanneer  zy  zich  wel  kwyten  en  hun  chef 
volkomen  genoegen  geevcn,  hun  inkomen  na  expiratie  van 
elk  jaar  met  rd'  10  per  maand  zal  worden  vermeerdert  en 
dat  zy,  een  verband  van  vyf  jaaren  uitgedient  en  zich  (biarin 
venlienslelyk  en  yverig  hebbende  gedragen,  zullen  bevor- 
dert worden  tol  lieutenaot  ingenieurs  met  een  inkoomen  van 
rd^  1200  met  verhoging  na  een  verband  van  nog  vyf  jaaren 
tot  rd'  1600  en  na  expiratie  van  bun  derde  verband  van 
gelyke  vyf  jaaren  lot  rd'  2400  in  't  jaar,  met  aanstelling^  als 
dan  tot  capitains  der  genie,  wanneer  verder  op  hun,  naar  male 
van  hunne  verdiensten,  fovorabele  reOexie  zal  moeten  worden 
geslagen. 

Art.  37.  En  vermits  het  doorgaans  Chineesen  en  inlanders 
zyn,  die  de  extruclien  of  reparatien  aanneemen,  en  hy  vol- 
strekt vertrouwde  lieden  moet  hebben  om  in  dat  vak  te  kunnen 
employeeren  en  die  op  eene  gemakkelyke  en  klaare  wysemet 
de  aanneemers  weeten  om  te  ig,Si'ai\  en  bun  te  doen  verslaan 
alles,  wat  tot  hunne  kennisse  behoord,  zullen  hem  mede  ter 
zyner  adsistentie  worden  toegevoegd  een  Gliineesclie  en  een 
Haleidsche  schryver,  insgelyks  door  hem  zelve  voor  ie  dragen, 

Digitized  by  VjOOQIC 


116  1796.  W.   A.  ALTINQ. 

die  zullen  mogen  winnen,  elk  rd'  IB  tot  25  per  maand,  naar 
mate  hunner  capacileilen,  sonder  meer. 
Zie  ook  4^  Octol)er  1795  en  25  Mei  1798. 

24  October.  Plaatsing  van  zekere  inlanders  aan  boord 
van  's  Compagnies  gewapende  schepen. 

Is  goedgevonden  en  verslaan,  dat  alle  de  onder  de  op 
's  Compagnies  gewapende  scheepen  zig  bevindende  inlandsche 
militairen  zig  bevindende  persoonen,  die  by  de  eerste  oprigting 
uyt  de  respective  campongs  rondom  Batavia  of  van  de  respective 
landgoederen  vrywillig  g*engageert  zyn,  onder  de  inlandsche 
militairen,  aan  de  wal  dienst  doende,  zullen  worden  geincorpo- 
reerd,  dog  dat  die  geene,  die,  volgens  het  placcaat  der  hoge 
regeering  in  dato  6  Februaryjongslleeden  niet  vandegewoone 
landbriefjes  zynde  voorzien  geweest,  geapprehendeert  en  aan 
boord  van  gemelde  scheepen  zyn  geplaatst  of  door  de  respective 
landheeren,  dan  wel  de  mandadoors  der  landeryen,  over 
suspecte,  dog  niet  beweese  delicten  aangeklaagt,  met  voorkennis 
van  commissarissen  ter  zee  en  te  velde  mede  derwaarts  gesonden 
zyn,  voor  eerst  aan  boord  der  scheepen  zullen  vcrblyven. 

27  October.  Intrekking  van  hei  bepaalde  op  *' /^  1  i92 
met  betrekking  tot  Koromandclsclie,  Bengaalsche  en 
Soeratsche  lijnwaden,  vervoerd  naar  de  Oostersche 
kantoren  en  naar  Timor. 

Om  dien  handel  aan  te  moedigen  werden  genoemde  soorten 
van  lijnwaden  »by  provisie*'  voor  het  jaar  1795  vrijgesteld 
van  de  pacht  ad  6  pel.,  bij  invoer  verschuldigd. 

Zie  ook  6  Februari]  1797. 

31  October.  Toekenning  aan  sclieixm  uit  de  Vereenigde 
Staten  van  Noord-Amerika  van  dezelfde  praerogativen^ 
als   aan   schepen    van   andere   vreemde  naiièn  waren 


Zulks  geschiedde  op  verzoek  van  den  consul  der  Vereenigde 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.  W.  A.  ALTINQ.  117 

Staten  op  Mauritius,  onder  de  restrictie^  dat  de  toekenning 
van  kracht  zoude  blijven,  >lot  lyd  en  wylen  deswegens 
•nadere  ordres  uit  Europa  zullen  ontfangen  zyn*'. 

?  October.  Bepaling^  dat,  wanneer  iemand  ander  hand- 
lasling  uit  de  gijzeling  werd  ontslagen  en  toegelaten 
tot  een  ordinair  proces,  de  Raad  van  justitie  onmiddelijk 
daarvan  aan  de  Regering  kennis  moest  geven,  ten  einde 
deze  in  staat  Ie  stellen  r^om  daar  van  de  verdere  nodige 
"^informatie  te  doen  toekomen,  daar  en  zo  zulks  behoort*\ 

31  October  ^     Aanmaak  van  nieuwe  brieven  van  crediet. 

Brieven  van  crediet  van  50,  26  en  16  rijksdaalders, 
g(^dag teekend  2  November  1795,  zouden  tol  een  bedrag 
200,000  rijksdaalders  worden  uitgegeven. 

De  handteekeningen  zouden  zijn  die  van  de  Raden  van  Indië, 
J.  H.  Wiegerman  en  6.  C.  Fetinenger,  van  den  1«»*^"  opper- 
knopm^n,  W.  J.  Cranssen,  van  den  grool-kassier,  J.H.  Bolleen 
(in  margine)  van  den  Direcleur-Generaal  ad  interim,  J.  Siberg. 

6  November.  Verbeterde  instructie  voor  den  baas  van 
Compagnie 's  wapen-kamer. 

Om  in  den  aanstaamle  te  heletlfn,  dat  met  Compagnies 
schiet-  en  andere  geweeren,  welke  thans  in  gebruik  zyn,  zo 
by  de  militie,  als  inzonderheid  by  de  compagnien  pennisten, 
de  marine,  burgers,  inlanders.  Moeren,  Chineesen  en  alle  andere, 
aan  wien  dezelve  in  deezen  tyd  lot  de  exereitien  en  ter  nadere 
verantwoording  zyn  verstrekt,  niet  meer  zo  onbehoorlyk  werd 
gehandeld,  als  zedert  eenigen  lyd  heeft  plaats  gevonden,  het 
zy  door  onkunde,  onverschilligheid  of  verzuim,  en  om  teffens 
deeze  en  andere  te  verpligten  hunne  geweeren  voor  bederf 
te  praeserveren  en,  zo  veel  mogelyk,  in  een  hruikbaare  slaat 
te  houden  om,  als  het  nodig  is,  te  kunnen  dienen  tot  het 
oogmerk,    waar   toe  dezelve  eigen llyk  zyn  afgegeven,  zal  den 

Digitized  by  VjOOQIC 


118  1796.  W.   A.  ALTINQ. 

baas   van   Compagnies   wapenkamer  en  ieder,  die  hel  verder 
aangaat,  zig  daar  omtrent  aldus  hebben  te  gedraagen: 

Eerslelyk:  zullen  geene  geweeren  als  defect  en  onbekwaam 
ter  reparatie  of  verruiling  mogen  werden  gezonden  by  het 
hoofd  van  Compagnies  mililie,  als  met  een  schriftelyk  bewys 
of  geloofbaar  berigt  van  den  capitain,  commandant  of  hoofd 
van  de  compagnie  of  het  corps,  waar  onder  de  geen  sorteert, 
wiens  geweer  defect  of  onbekwaam  is  geraakt,  onder  eene  dis- 
tincte  opgave,  waarin  het  defect  of  de  onbruikbaarheid  bestaat. 

Ten  tweeden :  zal  gemelde  baas,  wanneer  van  die  geweeren 
een  of  meer  als  defect  of  onbekwaam  in  Compagnies  wapen- 
kamer ter  reparatie  of  verruiling  werden  te  rug  gehragtt 
geene  derzelve  voor  zodanige  mogen  aannemen,  veel  min  ver- 
wisselen, dan  na  dat  die  alvorens  door  de  onlinuire  geconi- 
mitteerdens  zullen  zyn  g'examineerd  en  onbruikbaar  bevonden 
en  dat  die  gecommitteerdens,  zo  uit  de  gesteldheid  der  defecten, 
als  de  daar  van  opgegeven  oorzaaken,  zullen  geoordeeld  en 
verklaard  hebben,  of  dezelve  daar  door  in  zodanige  staat  van 
onbruikbaarheid  hebben  konnen  geraakcn,  dan  wel,  of  de  daar 
aan  bevonden  gebreken  hun  zyn  voorgekomen  van  die  gesteld- 
heid te  weezen,  dat  dezelve  alleen  aan  een  onbehoorlyke  be- 
handeling, onverschilligheid  of  verzuim  moeten  worden  loe- 
geschreeven;  waarvan  zy  vervolgens  zullen  moeten  formeeren 
en  maandelyks  aan  <len  heer  Gouverneur  en  Directeur  Generaal 
overgeven  een  accuraat  en  distinct  schriflelyk  rap|M)rt,  bet- 
welk  door  den  heer  commissaris  opzigter  van  *s  Coropagnie's 
wapenkamer  voor  gezien  zal  zyn  getekend, —  met  bekend- 
stelling  levens  van  de  compagnien  of  corpsen,  onder  welke 
die  geweeren  gehooren,  ten  einde  die  geweeren,  wanneer  zy 
geheel  onbekwaam  zyn,  aan  de  Compagnie  te  kunnen  doen 
vergoeden  en  in  die  gevallen  tegen  hekwaame  te  verwisselen 
of  anders  de  daaraan  nodige  reparatie  te  doen  betaalen  door 
dezulke,  door  welkers  verzuim  of  moedwilligheid  die  slegte 
gesteldheid  is  veroorzaakt ;  dog,  zo  die  defecten  gering  geoordeeld 
en  bevonden  worden  door  toeval  of  ongeluk  te  zyn  te  weeg 
gebragt,  zal  men  met  de  verklaaring  kunnen  volstaan. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1795.   W.    A.  ALTINQ.  119 

Ten  derden:  zal  de  baas  de  geweeren»  voor  welke  na  de 
voorschreeve  examinatie  andere  werden  afgegeven,  niet  na 
eigen  goedvinden  geheel  onbekwaam  en  irreparabel  mogen 
keuren»  maar  gehouden  zyn  daarin  te  volgen  het  oordeel  van 
voorschreve  gecomniitleerdens  en  dus  gehouden  zyn  daarvan 
mede  aan  den  heer  Gouverneur  Generaal  schriflelyk  rapport 
Ie  doen,  onverminderd,  dat  hy  by  zyn  maandelyks  berigt 
daarvan  ook  melding  zal  moeten  maken,  om  daarop,  indien 
zy  geheel  onbekwaam  gekeurt  mogten  worden,  de  dispositie 
der  regeering  af  te  wagten. 

Ten  vierden:  werd  meermelde  baas  nog  gelast  alle  de 
in  voegen  voormeld  reparabel  gekeurde  geweeren  ten  spoe- 
digsten  van  de  daaraan  bevondene  gebreeken  te  herstellen 
en  weder  bruikbaar  te  maaken  en  telkens  by  zyn  maan- 
delyks berigt  te  noteeren,  hoeveel  er  nog  ter  reparatie  over 
blyven  en  als  gerepareerd  op  de  nieuwe  bergplaats  zyn  over 
gebragt. 

Ten  vyfden :  werden  de  lieutenant-coUonels,  majors,  capitains, 
commandanten  of  hoofden  der  compagnien  of  corpsen,  aan 
dewelke  Compagnie's  geweeren  afgegeven  zyn  en  die  onder 
hunne  opzigt  of  verantwoording  blyven,  gerecommandeerd  om 
de  geene,  die  onder  hun  bescheiden  zyn  en  de  geweeren  ge- 
bruiken, van  de  voormelde  schikking  omtrent  de  defect  eu 
onbekwaam  geraakte  geweeren  behoorlyke  kennis  te  geeven  en 
waarschouwen  om  hunne  geweeren  en  toebehoren  in  goede 
ordre  te  houden,  om  niet  te  vervallen  in  de  gestelde  boete, 
zullende  ten  dien  einde  aan  ieder,  die  het  aangaat,  een  copia 
dezes  worden  afgegeven. 

Ten  zesden :  werd  voormelde  baas  der  wapenkamer,  mitsgaders 
voormelde  gecommitteerdens  zeer  ernstig  gelast  en  gerecom- 
mandeerd te  zorgen  en  te  doen  zorgen,  dat  niet  alleen  deeze 
gerenoveerde  en  geamplieerde  ordre  stipt  werde  onderhouden 
en  nagekoomen,  maar  dat  zy  ook  tevens  letterlyk  voldoen  en 
haare  betragting  maaken  van  eene  daadelyke  observantie  der 
op  den  ^4*''  July  1792  gemaakte  instructie  omtrend  hel  werk 
en  bestiering  der  wapenkamer,  op  poene  van  vergoeding  der 

Digitized  by  VjOOQIC 


120  1795.   W.  A.  ALTINQ. 

nadeelea  eii  prejuditien,  die  door  haar  verzuim  of  onverschil- 
ligheid de  Compagnie  zullen  werden*  toegebragt. 

Zie  ook  bij  ^0  Auguslus  1782.—  Aanleiding  tol  hei  ver- 
beteren  dezer  instructie  gaf  »de  slegte  gesteldheid  der  jongst 

•  van  de  inlandsche  burgery  op  de  wapenkamer  lerug  gebragte 

•  140  p'  granadiers  snap-haanen  en  houwers". 

14  November.  Toekenning  van  50  rijksdaalders  ^s  maands 
aan  de  Commissarissen  ter  zee  en  te  velde  voor 
schrijfloonen. 

19  November.  Verbod  tegen  het  planten  en  kweeken 
van  noten-muskaat'boomen  te  Batavia  en  elders  op  Java. 

Ter  voldoening  aan  de  ordre  van  heeren  Commissarissen 
Generaal  om  na  Ie  gaan,  of  en  welke  ordres  subsisteeren 
tegens  het  planten  en  aanhouden  van  nolemuscaat-boomen,  zo 
hier  op  Batavia,  als  verder  op  het  geheel  eiland  Java,  is  goed- 
gevonden en  verstaan  den  eersten  gezwooren  klerk  ter  gene- 
raale  secretary.  Barend  Karsseboom,  te  demandeeren  by  de 
retro-acta  na  te  gaan,  welke  ordres  en  poenaliteiten  daar 
tegen  gesteld  zyn,  —  mitsgaders  dezelve  vervolgens  Ie  reiio- 
veeren  of  amplieeren,  dan  wel  by  een  nieuwe  interdictie  zulks 
aan  alle  en  een  iegelyk  tcn'strengsten  te  verbieden,  op  so- 
danige  straflen  en  poenalileilen,  als  deeze  regeeririg  toereikende 
zal  oordeelen,  met  uitzondering  egter  van  hun,  welke  dezelve 
reeds  uit  liefhebbery  in  hunne  thuinen  hebben  voorlgekweekl, 
aan  welke  kan  worden  toegestaan  éene  zoJ.anige  notemuscaat- 
boom  te  mogen  behouden,  zouder  meer. 

Het  blijkt  niet,  dat  aan  dezen  last  gevolg  is  gegeven. 

19  November.  Aanmaning  tot  hel  verstrekken  van  geld 
ter  verbetering  van  het  schoolwezen  aan  de  Kaap  de 
Goede  Hoop. 

Om  tot  de  goede  reussite  van  die  aangelegcne  zaak,  zoveel 

Digitized  by  VjOOQIC 


179Ö.  W.  A.  ALTINQ.  121 

mogeiyk,  mede  fe  werken  is  goedgevonden  en  verslaan  de 
gemeente  by  een  bidet  uit  te  nodigen  om,  ieder  na  hun 
vermogen^  op  een  edelmoedige  wyse  tot  bevordering  van 
gemeld  plan,  waarvan  hy  zelfs  het  aangenaam  nul  zoude  kunnen 
(rekken,  een  geringgedeellezper  bezittingen  (e  contribueeren; 
en  aan  het  college  van  curatoren  en  scholarchen  op  te  dragen 
de  executie  van  de  gemaakte  schikking,  even  als  zulx 
geschied  is  omtrent  het  Nederlandsch  semenarium. 

19  Norember.     Toekenning  van  vaste  traciemenlen^  enz. 
aan  de  opperkooplieden  van  hel  kasteel  Batavia^  enz.^  enz. 

Als  een  gevolg  van  den  last,  gegeven  op  ^^^  1794, 
bepaalde  de  Regeering  met  goedvinden  van  Commissarissen- 
generaal: 

1'  met  aCschalBng  van  gage,  kostgeld,  emolumenten  en  verdere 
middelen  van  inkomsten  en  winsten,  aan  den  eersten 
opper-koopman    des  .  kasteels    toe    te    leggen    een    vast 

tractement  in  het  jaar  van rd'  8000 

en  aan  den  tweeden  opper-koopman »    7000 

om  in  Ie  gaan  met  primo  September  1795; 
V  enz.; 

5^  de  noodzakelyke  uitgaven,  die  gemelde  opper-kooplieden  te 
doen  hebben,  voor  liaare  reekening  te  laten  blyven,  doch 
aan  den  eersten  opper-koopman  voor  coelyloonen  voor  de 
groote  geld-kamer  noch  maandelyks  te  laaten  verstrekken 
rd*  54  uit  's Compgnie's  kassa,  zondr^r  meer; 
4^  de  respeetive  administrateurs,  welke  door  bovengemelde 
schikking   gelihereerd  zyn  van  de  uilkeering  aan  gemelde 

opper-kooplieden  van rd*  3518 

nog  te  ontheffen  van  de  uilkeering  aan 't  negotie- 

comptoir  van »      240 

welke  laatstgemelde  som  by  provisie  aan  de  ne- 
golie-bediendens    nit    Conip'    kassa    zal    wonlen 

betaald;  te  zamen rd»  375Ö 

5^  daarentegen   het   amplgeld  van  voorsz.  administrateurs  te 

Digitized  by  VjOOQIC 


122  1796.  W.  A.  ALTINQ. 

vermeerderen  met  hetgeen  zy  respectivelyk  lot  degrandde 
uitfceeringen  hebben  gefourneerd,  nanientlyk: 

van  de  administraleurB  in  hel  proviaie-magazyn 
mei   rd»  300  ieder rd»    GOO 

van  de  adminisirateurs  in  de  Weslzyde,  ieder 
mclrd»B12:24 .    1025 

van  de  administrateurs  in  het  graan-roagazyn, 
ieder  mei  rd»  100 . .    •     200 

van   den  administrateur  op  Onrust  met •     600 

van     de   administrateurs   in   de   Waterpoort, 
ieder   met  rd*  5127^ .    1085 

van  de  administrateurs  in  hel  zuiker-pakhuis.    ■     500 

maakt  als  boven rd*  375Ö 

mitsgaders  het  amblgeld  van  den  groot-cassier  insgdyks 
mei  rd*  1000; 
6^  aan  den  l)oekhouder  op  het  equipage-comptoir,  Frederik 
Pieler  Seena,  almeede  met  afschaffing  van  gage,  kostgeld, 
emolumenten  en  verdere  inkomsten,  mitsgaders  intrekking 
van  de  liem  door  heeren  Commissarissen  Generaal  gedane 

toelage   uit  's  Compagnie's  kassa  van rd^    700 

toe   te  leggen  een   vast  jaarlyks  tractement  uit 

's  Compagnie's  kassa  van rd*  2600 

en   hem   daar  en  boven  te  laten  genieten  de 
navolgende  uitkeeringen  of  douceurs,  namentlyk: 

van  den  commandeur nl*  200 


magazyn 


>     baas  timmerman  van  de  werf 

>     50 

>       »     zeilmaker      >     »    > 

.      25 

>       >     kaartemaker  •     >    * 

*      25 

>       •     blokkemaker  >     •    > 

>      25 

•       >     smil             •     •    > 

•      25 

>       •     kuiper           •     •    • 

>      25 

>    opziender   van  hel  equipage 

>      25 

bedragende  te  zamen •     400 

zodat  zyn  inkomen  zal  bedragen . .   rd^"  3000 
Voorts   hem   te  onthetfen  van  de  betaling  van  het  dou- 

Digitized  by  VjOOQIC 


1790.  W.  A.  ALTINQ.  125 

ceur  Tan  rd*  200  aan  den  equipage  overdrager,  docb  overi- 
gens voor  zyne  reekening  (e  laaien  blyven  alle  verdere 
nilgaven,  waarloe  hy  zig  zoude  mogen  genoodzaakt  of 
verpligt  rekenen,  en  de  leverantien  van  de  benodigde  ca- 
djangmatten  in  hel  vervolg  aan  de  minsl  aanneemende  Ie 
haten  aanbesteeden ; 

7®  aan  den  eersten  suppoost  op  het  comptoir  van  denopper- 
equipagemeester,  Adriaan  Gaspar  Roos,  in  zelver  voegen, 
niet  intrekking  van  gage,  kosigeld,  emolumenten  en  verdere 
inkomsten,  een  vast  jaarlyks  Iraetement  uit 's  Compagnie's 
cassa  toe  te  leggen  van  rd'  1300,  met  behoud  van  het 
genot  van  het  douceur  van  40  rd'*  van  eiken  scheeps- 
capitain  of  bevelhebber  van  een  's  Comp'  bodem,  die  alhier, 
helzy  uit  Europa,  Cabo  de  Goede  Hoop,  de  West  van  Indien 
of  de  groote  Oost  aankomt,  voor  het  effenstellen  hunner 
inventarissen  en  het  opmaken  der  equipagie-boeken,  mits 
hy  aan  de  klerken,  die  hem  daarin  adsisteeren,  rd*  18 
daarvan  uitkeere; —  doch  in  Ie  trekken  de  hem  toegelegde 
een  hondert  ryksdaalders  voor  hel  gemis  van  een  gelyk 
dour^ur,  bevorens  door  den  baas  van  Onrust  toegevoegd, 
terwyl  de  uitgaven  aan  Iwee  rapportgangers  blyven  voor 
zyn  reekening. 

8^  aan  den  overdrager  op  het  equipage-comploir,  Erhard 
Christiaan  Lantzius,  almede  in  voorsz.  manier,  met  af- 
schaffing van  gage,  kostgeld,  emolumenten  en  verdere 
inkomsten,  toe  te  voegen  een  vast  tractemeul  van  rdMOOO 
en  den  equipage-boekhouder  te  ontheffen  van  de  betaling 
aan  hem  van  rd'  200  in  het  jaar;  mitsgaders  de 
cadjangraalleu  voorlaan  by  aanbesteeding  te  laaien  leveren. 

20  November.     Voorschriften  voor  het  vendti' kantoor  te 
Batavia. 

h  goedgevonden  en  verslaan  : 
!•  enz.; 
^*  te  approbeeren,  dal  aan  de  slegte  betaalders  geen  verder 

Digitized  by  VjOOQ IC 


124  1795.   W.   A.  ALTINQ. 

crediet  en  aan  de  gereede  belaalders  maar  voor  een  be- 
paalde som  crediet  verleend  word,  met  recommandatie 
daarmede  te  bly ven  continueeren  en  voorts  voor  het  overige 
met  alle  opleltendbeid  te  werk  te  gaan,  overeenkomstig 
de  (yd  en  omstandigheden; 
5^  als  wel  gedaan  aan  te  merken,  dat  de  veudumeester, 
Schultz,  nevens  den  afslager,  Hillebrink,  op  reekening  van 
.salaris  belast  zyn  voor  het  gegeven  crediet  aan  sommige 
kwade  betaalders,  schoon  zulks  sedert  geredresseert  is; 
met  last  daar  meede  te  continueeren,  als  het  geschikste 
middel  zynde  om  de  beraamde  ordres  ten  uitvoer  te  brc^ngen. 


Commissarissen-Generaal  keurden  deze  voorschriften  goed 
bij  hunne  resolutie  van  9  April  1796. 

20  November.  Toepassing  op  Java  van  hel  verbod  tegen 
den  uitvoer  van  goud  en  zilver,  vastgesteld  op  2/9 
October  1795. 

21  November.  Verkoop  van  Indische  producten  aan 
vreemde  nalién. 

In  agting  genomen  zynde,  dat,  hoezeer  in  andere  tyden  een 
zodanige  verkoop  van  Indischearlikelen  ter  vervoer  naar  Europa 
niet  anders  dan  schadelyk  en  pernicieus  voor  den  handel  der 
Nederhmdsche  maalschappy  kan  worden  geconsidereerd,  egter 
de  omstandigheeden,  waarin  men  zig  thans  komt  tebevinden, 
daaromtrend  wel  verpligtcn  lot  middelen  van  zelfsbehoud  over 
te  gaan,  welke  men  liever  wenschte  te  kunnen  menageeren, 
daar  niet  dan  de  allerverderfelykste  gevolgen,  ja  de  totale  val 
en  ruine  van  de  maatschappy  in  Indié  te  dugten  zyn  uit  het 
reets  daar  zynde  groot  geld  gebrek  ter  deeser  hoofdplaatseen 
de  geringe  hoop,  die  er  is,  daar  meede  binnen  kort  uit  Europa 
te  zullen  worden  voorzien,  zo  is  goedgevonden  de  hoge  regecring 
te  qualificeeren,  gelyk  dezelve  gequalificeerd  word  by  deesc.  de 
voorschreeve  verkoop  te  laten  gevolg  neemen. 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1795.   W.  A.  ALTINQ.  tï» 

Dan  by  deese  gelegenheid  geconsidereerd  zynde,  hoe  nood- 
zakelyk  het  is,  dat,  voor  en  nl  eer  'er  eenige  onderhandelingen 
omtrend  den  verkoop  van  eenige  Indische  artikelen  met  vreemde 
oatien  worden  aangegaan  or  hun  permissie  word  gegeeven 
tol  den  uitvoer  van  deese  of  geene  goederen,  men  geinformeerd 
zy  van  de  destinulie  hunner  scheepen,  len  einde  door  hun  daarvan 
niet  somtyds  tegens  de  intentie  of  althans  zonder  de  nodige 
qualificatie  van  heeren  Commissarissen  Generaal  misbruik  werde 
gemaakt; 

zo  is  goedgevonden  de  hoge  regeering  by  exlrncl  deeses 
Ie  gelislen,  daar  omlrend  de  naauwkeurigsle  inform.ilie  Ic 
Deernen  bevorens  met  vreemde  nalien  eenige  onderhandelingen 
lot  den  verkoop  van  Indische  artikelen  aan  te  gaan  of  hun 
permissie  te  verleenen  tot  den  uitvoer  van  deese  of  geene 
goederen ;  en  zulks  ook  s|)eciaal  in  agt  te  neemen  omtrend  de 
thans  alllier  ter  rheedc  leggende;  mitsgaders  geene  permissie  te 
verleenen  tot  den  vervoer  van  eeni^'e  artikelen  naar  Europa 
sonder  expresse  qualificatie  van  heeren  Commissarissen  GeneVaal. 


Volgens  de  resolutiën  van  Commissarissen-Generaal  van  19 
Maart  1796  was  het  »in  de  presente  omstandigheden"  van 
het  grootste  belang  de  »deslinatie"  van  vreemde,  van  Uatavia 
vertrekkende  schepen  te  weten. 

24  Noveniber.     Instructie  voor  den  muntmeester. 

Deze  instructie  is  gelijk  aan  die  van  24  September  1782, 
behoudens  de  navolgende  wijzigingen: 

Art.  1.  Slechts  van  » halve  en  heele  gouden  ropyen  opliet 
>gewigt  van  veertien  en  agt  en  twintig  stuivers"  wordt  gewag 
gemaakt;  ook  is  het  gehalte  der  zilveren  ropijen  verminderd 
tot  negen  penningen,  twaalf  greinen. 

Art.  1,  Ook  hier  is  het  gehalte  der  zilveren  munten  als 
bij  art.  1  verminderd. 

Art.  5  luidt:  »alzo  thans  ter  deezer  hoofdplaats  maar  een 
essayeor  is,   aan   wien  tevens  de  dienst  van  muntme^ter  is 

Digitized  by  VjOOQIC 


126  1796.  W.  A.  ALTiNd. 

opgedragen,  zo  zal,  lot  meerder  geraststelling  voor  het  alge- 
meen,   van   de   door   hem  geslagen  en  geëssayeerd  wordende 
goude  en  zilvere  muntspecien,  uit  ieder  parlhy,  die  in  gereed- 
heid  zal   zyn  gebragt,  alvorens  dezelve  aan  de  eigenaaren  af- 
gelangd,   door  de  opper-kooplieden   van  het  kasteel  een  ropy 
worden   genomen,   die   met   hunne  cachetten  en  dat  van  de 
muntmeester  zal  moeten  worden  verzegu^d..  ten  einde  gemelde 
ropy  naar  het  goedvinden  van  de  hooge  regeering  dezer  landen 
naar  elders  te  verzenden  om  aldaar  door  een  ander  deskundig 
gewogen  en  beproefd  te  worden". 
Art.  4  en   5  zijn  gelijk  aan  art.  3  en  4  (176&}. 
•     6    .     7     •        •        ..8.6  (178S). 
»     8  tot  11     »        •        .      »    8  tot  11  (I76S). 

24  November.     Regeling  van  het  brieven^vervoer  iusschen 
Batavia  en  Bantam. 

Den  commandeur  van  Bantam  qualificatie  versogt  hebbende 
om  de  aldaar  zynde  oppassers  van  den  gecommitteerde  tot  en 
over  de  zaaken  van  den  inlander  herwaarts  te  zenden  en  om 
voor  het  vervolg,  even  als  zulx  bevorens  had  plaats  gehad, 
Bantamsclie  inlanders  te  mogen  employeeren  tot  den  overbreng 
van  's  Comp*  brieven,  onder  het  genot  van  het  salaris,  hetwelk 
aan  voorsz.  oppassers  is  toegelegd ;  —  zo  is  goedgevonden  en 
verslaan  daarin  te  bewilligen  en  door  gedagten  gecommitteerde 
tol  en  over  de  zaaken  van  den  inlander,  Engelhard,  ten  dien 
einde  te  laaien  opgeeven,  hoeveel  zo«lanig  een  oppasser  Com- 
pagnie's  weegen  'smaands  geniet. 

1^^-*     Vergunning  tot  het  laten  munten  van  liedeen 
halve  gouden  ropijen  en  van  heele  zilveren  ropijen. 

Reeds  in  hunne  resolutiên  van  12  April  1794  hadden 
Coinmissarisseii-Crenerjal  laten  aanteekenen: 

op  de  aanmerking,  dal  de  partiroliere  handel  naar  Persien 
veel   heeft   gecontribueert   om   de   colouie  met  gouden  munt 

Digitized  by  VjOOQIC 


1795    W.  A.  ALTiNd.  l27 

Tan  twee  rd'  het  sluk  te  voorzien,  dog  deeze  vaart  thans 
bpa  sül  staat; 

dat  men  ook  by  oplettendheid  zal  bepeuren,  dat  de  bevorens 
in  menigte  hier  geroulleert  hebbende  goude  speciën,  van  tien 
en  vyf  rd'  ieder,  genoegsaam  het  land  zyn  uitgevaagt ; 

ilat  dierhalven  een  opkoop  van  het  storgoud,  zo  hier,  als  op 
Java,  tegen  papier  geld  en  het  vermunten  van  hetzelve  lot 
tliien  en  vyr  rd'  stukken  de  circulatie  zoude  vergroolen. 

En  dat,  daar  de  Ghineese  jonken  jaarlyksch  een  aanzienelyk 
capitaal  aan  contanten  naar  China  vervoeren,  de  staatkunde 
vereischt  middelen  te  beramen  om  dien  uitvoer  te  verminderen 
of  (e  bepalen  tot  een  sekere  som,  is  goedgevonden  en  verstaan 
de  hoge  regeering  van  Indie  by  missive  aan  te  schryven  de 
nodige  middelen  te  bewerkstelligen  om  het  muntweesen  weder 
in  een  goede  staat  en  aan  de  gang  te  brengen,  mitsgaders 
Ier  bevordering  van  dat  oogmerk,  so  ras  de  munt  weder  in 
werkzaamheid  zal  zyn  gebragt,  particulieren  te  animeeren  tot 
het  opkopen  en  in  de  munt  brengen  voor  eigen  rekening  van 
stofgoud,  als  ook  alle  andere  zoorten  van  goud  of  zilver,  hetzy 
gemaakt  of  ongemaakl,  ten  einde  daarvan  te  laaten  slaan  de 
bekende  munt  Derham  Djawa,  de  goude  ter  waarde  van  tien 
en  vyf  ri*  en  de  zilvere  tot  dertig  stuivers  ieder. 


Eerst  negentien  maanden  later  deelde  de  Indische  Regering 
bij  billet  het  navolgende  mede: 

Aheo  de  hooge  regeering  deezer  landen  met  speciaale 
toestemming  en  daartoe  vcrkreegen  qualificatie  van  de  hoog 
Edele  heeren  CommissarissenvGeneraal  over  geheel  Nederlandsch 
Indien  en  Gabo  de  Goede  Hoop  beslooten  heeft  aan  alle  op-  en 
ingezetenen  ter  deezer  hoofdplaats  vryheid  te  geeven  tot  het 
laaten  munten  van  heele  en  halve  goude  ropyen,  als  ook 
enkelde  zilvere  ropyen,  zo  is  het,  dat  hiervan  aan  alle  en  een 
iegelyk  by  deezen  word  kennis  gegeeven  en  hekend  gemaakt, 
dal  de  goude  ropyen  gemunt  zullen  worden,  de  halve  op  de 
zwaarte   van  veertien  en  de  heele  op  ajjt  en  twintig  stuivers 

Digitized  by  VjOOQ IC 


128  179b.   W.   A.  ALTINÖ. 

en  o|)  het  gehalte  van  negentien  caraaien,  en  d.«t  de  zilvere 
ropyen  zullen  moeien  houden  de  zwaarte  van  drie  en  Iwintig 
stuivers  en  hel  ulloy  van  negen  penningen  en  Iwualf  greinen, 
mitsgaders  dat  deeze  munlspecien  gangbaar  zullen  zyn,  gelylc 
dezelve  gangbaar  worden  verklaard  by  deezen,  de  halve 
goude  ropy  voor  veertig  scheUingen  of  vyf  ryksJaalders 
en  de  heele  voor  taglig  schellingen  of  tien  ryksdaalders, 
mitsgaders  de  zilvere  ropy  voor  dertig  stuivers,  kunnende  uit 
de  instructie  voor  den  munlmeester,  die  door  den  druk  gemeen 
gemaakt  zal  worden,  aan  een  ieder  blyken  de  voorziening, 
welke  ter  getrouwe  behandeling  deezer  munlery  is  gearresteerd 
en  dat  de  eigenaars  van  het  goud  en  zilver,  om  hel  in  de 
voormelde  speciën  vermunt  te  krygen,  niet  meerder  zullen 
lieiiocvcn  te  conlribueeren,  dan  van  hel  goud  vier  en  van 
hel  zilver  zes  ten  honderd. 

Wordende  wyders  nog  tol  narigt  van  alle  en  een  iegelyk 
hy  deezen  genotiRceerd,  dal  een  ieder,  die  genegen  is  goud 
of  zilver  in  de  munt  te  brengen  om  op  den  voorschreeven 
voet  vermunt  te  worden,  voor  den  15^°  van  deeze  maand  ten 
comptoire  van  de  generaale  directie  zal  moeten  opgeevèn,  hoe 
groot  de  partyen  zyn,  die  hy  wil  laaien  vermunten. 

En  opdat  dit  aan  een  iegelyk  kennelyk  zal  weezen,  zal 
deeze,  behalve  in  hel  Nederduitsch,  ook  in  de  gewoone 
inlandsche  taaien  worden  geaffigeerd  ter  plaalze,  daar  men 
gewoon  is  afiSxien  te  doen. 

Zie  ook  4°;:|-  1801,  ^^^1^  1803. 

26  November.     Verlenging  van  hel  octrooi  van  de  O.  I. 
Compagnie  lol  tillimo  December  1798. 

>Alle  pointen,  vryheeden  en  voordeelen,  aan  de  gemelde 
Compagnie  geaccordeert*'  bleven  van  kracht. 

Afgedrukt  in  Lauts,  geschiedenis  der  Nederlanders  in  Indiêj 
deel  V,  bladz.  419. 

Zie  ook  12  December  1776  en  20  Januarij  1798. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.  W.  A.  ALTING.  129 

n  dÜIT^''     Afkondiging  van  den  vrede,  gesloten  lusschen 
de  Nederlandsche  en  de  Fransche  Republiek 

Door  den  heer  Gouveraeur  Generaal  geproduceerd  zynde 
de  door  zyn  hoog  Edelheid  ontfangene  arlicalen  van  den 
tassehen  de  Fransche  repabliek  en  die  der  Vereenigde  Neder- 
landen gesloten  vreede,  nevens  de  daartoe  behorende  publicatie 
?an  dezelver  ratificatie  en  uitwisseling  in  Nederland,  van  wegens 
hunne  hoog  mogende  de  Slaaten  der  Vereenigde  Nederlanden 
gedaan,  zo  is  goedgevonden  en  verslaan  de  eerstgemelde  ar- 
liculen  uit  het  Pransch  in  het  Nederlandsch  te  laten  trans- 
lateeren en  dezelve  vervolgens^  nevens  de  voorschreeven  publi- 
catie, niet  alleen  hier  tot  informalie  der  gemeente  op  de  puye 
van  het  gouvernement  te  laaten  afleezen,  maar  ook  te  laten 
drukken  en  diverse  exemplaaren  naar  de  buiten  comploiren 
af  te  zenden. 


Op  den  4"^^  December  179K  bepaalde  de  Regering  nader: 
>op  Vrydag,  den  18^"  deezer  loopende  maand  December,  op 
eene  plegtige  wyze  door  het  losbranden  van  het  geschut  van 
het  kasteel  en  de  stads-wallen,  milsgadera  van  de  ter  rheede 
leggende  schepen,  en  het  uitsleekcn  van  vaandels  en  vlaggen 
te  doen  publiceeren  en  bekend  maken  hel  tractaat  van  vreede, 
vriondschap  en  alliantie,  tusschen  de  republiek  van  Frank ryk 
en  die  der  Vereenigde  Nederlanden  op  den  16''''  May  dezes 
jaars  gesloten  en  den  26*^°  derzelver  maand  geratificeerd  en 
bekragtigd;  —  voorts  op  Sondag,  den  20*^°  dezer  maand,  in 
alle  de  publieke  kerken  deezer  hooHIplaals  of  daar  onder 
sorteerende  deswegens  plegtige  dankzeggingen  en  vurige  ge- 
beden te  laten  doen,  dat  het  den  Allerhoogslen  behangen  moge, 
deeze  vreede  met  zynen  alles  gebiedende  zegen  (e  agtervolgen 
en  te  doen  strekken  tot  heil  van  volk  en  land,  mitsgaders 
daartoe  voorspoedig  te  maakeu  de  raadslagen  en  pogingen 
van  alle  braave  vaderlanderen  en  inzonderheid  van  hen,  die 
met  het  bestuur  van  's  volks  en  's  maatschappys  belangen,  zo 
in  bet  lieve  vaderland,  als  in  deeze  gewesten,  zyn  belast. 

PLAIA AT-BOEK    OEEL  XII.  9 

Digitized  by  VjOOQIC 


130  1790.   W.  A.  ALTINQ. 

Dewyl  voigenfc  het  tweede  arlicui  van  het  voormeld  traetaat 
van  vreede,  vriendschap  en  alliantie,  tasschen  de  Fransche  re- 
publiek en  de  republiek  der  Vereenigde  Nederlanden  gesloolen, 
de  Kngekchen  als  vyanden  van  de  republiek  der  Vereenigde 
Nederlanden  moeien  worden  aangemerkt  en  zy  ook  reeds 
door  bet  neemen  van  verscheide  Compagnies  etablissementen 
dadelyke  hostiliteiten  hebben  gepleegd ;  —  zo  is,  op  approbatie 
van  de  hoog  Edele  heeren  Commissarissen  Generaal,  goeflge- 
vonden  en  verstaan  hiervan  aan  de  gemeente  kennis  te  geven, 
met  aanbeveling  om  tegen  de  Engelschen  op  hoede  en  waak- 
zaair  Ie  wezen,  dezelve  van  nu  voortaan  voor  openbaare 
vyanden  aan  te  zien  en  te  erkennen  en  als  zodanig  alle  mo- 
gelyke  afbreuk  te  water  en  Ie  lande  te  doen". 


In  gecombineerde  vergadering  besloten  Commissarissen-Gene- 
raal en  de  Indische  Regering  op  10  December  1795.  >dat 
heeren  Commissarissen  Generaal,  benevens  de  beer  Gouverneur 
Generaal  en  de  Raden  van  Nederiandsch  Indiö,  verzeld  van 
derzelver  respective  secretarissen,  zig  des  morgens  vroegtydig 
zullen  begeven  in  het  generale  gouvernement  en  vervolgens 
in  corps  op  de  puye  van  hetzelve;  dat  alsdan,  na  voorafgegaan 
herhaald  trompetten  geschat,  bel  voormelde  traetaat  aan  den 
volke  zal  worden  voorgelezen  en  onmiddelyk  daarna  al  het 
geschut  van  het  kasteel,  de  stadt  en  de  ter  rheeiie  leggende 
Hollandsche  scheepen  zal  worden  gelost. 

Dat  des  avonds  van  dien  zelfden  dag  (18  Decemlier)  deeze 
heuchelyke  gebeurtenis  van  wegens  heeren  Commissarissen 
Generaal,  den  heer  Gouverneur  Generaal  en  de  Raden  van 
Indie  zal  worden  gevierd  met  eene  gedistingeerde  maaltyd, 
vuurwerk  en  illuminatie,  waartoe  verkoren  is  de  tuyn  van 
bet  collegie  van  Heemraden,  en  dat  tot  deeze  festiviteit  ge- 
nodigd zullen  worden  zo  veele  van  's  Compagnies  dienaren  en 
verdere  ingezetenen  dezer  colonie,  als  met  eenige  gevoegelyk- 
heid  zal  kunnen  geschieilen,  ten  einde  zig  alzo  gezaroeutlyk 
op  eene  vriendelyke,  hartelyke  en  opentlyke  wyze  des  wegens 
te  verheugen. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.  W.  A.  ALTINd.  131 

Zynde  de  beeren  Raden  ordinair,  de  Bock  en  Wiegermao, 
veraogt  om  met  adsistentie  van  den  eerst  geswore  klerk, 
Karsseboom,  daartoe  de  nodige  schikkingen  te  maken. 

Dat  inlusschen  het  voornemen  om  het  meermeide  Iractaat 
op  den  18°®  dezer  plegliglyk  te  publiceeren  praealabel  aan 
den  volke  zal  worden  bekend  gemaakt  en  alle  dienaren  en 
ingezetenen  dezer  hoofdplaats,  zonder  onderscheid,  zullen  worden 
uitgenodigd  om  ten  voorschreeve  dage  door  zodanige  gewoon  e 
en  niet  by  de  wetten  verbode  tekens  van  vreugde,  als  een 
iegelyk  en  den  zynen  daartoe  zal  verkiesen,  publieke  demon- 
Klratien  van  biydschap  deswegens  te  doen. 

D(^  tevens  in  aanmerking  genomen  wezende,  dat  men  al 
het  goede,  dat  in  deeze  vreede  en  alliantie  voor  het  vrye  ge- 
ineene  best  en  deszelfis  inwoonderen,  mitsgaders  de  colonien 
van  den  staat  gelegen  is,  alleen  aan  God  Almagtig,  als  de  op- 
perste regeerder  der  volken  te  danken  heeft  en  dat  ook  daarvan 
f^'eene  gewenschte  vrugten  kunnen  worden  te  gemoet  gezien,  ten 
zy  het  Hem  behage  daartoe  zynen  dierbaren  zeegen  te  verleenen. 

Zo  is  al  verder  besloten,  dat  op  Zondag,  zullende  zyn  den 
iXï^  dezer  maand,  in  alle  de  publieke  kerken  deezer  hoofd- 
|)hatse  ofte  daar  onder  zorteereiide  deswegens  eene  plegtige 
dankdag  zal  worden  gehouden  en  vurige  gebeden  zullen  worden 
gedaan,  dat  het  den  AUerhoogsten  behagen  moge  deeze  vreede 
luet  zynen  alles  gebiedenden  zegen  te  agtervolgen  en  te  doen 
strekken  tot  heil  van  volk  en  land,  mitsgaders  daartoe  voor- 
spoedig te  maken  de  raadslagen  en  pogingen  van  alle  brave 
vaderlanderen  en  inzonderheid  van  hun,  .die  met  het  bestuur 
van  's  volks  en  'smaatschappys  belangen,  zo  in  het  lieve  va- 
derland, als  in  deeze  gewesten,  zyn  belast.  Eu  dal  zulks  al- 
meede,  zo  spoedig  doenlyk,  by  publicatie  zal  worden  bekend 
gemaakt". 

2  December.     Voorschriften  voor  de  eigenaren  van  lan- 
derijen in  de  Balaviasche  ommelanden  in  geval  van  alnrm. 

De  respect  ive  liezitters  van  landeryen  werden  by  deesen 
door  den  ondergeteekende,  Gouverneur  Generaal  van  Nederlands 

Digitized  by  VjOOQIC 


132  1795.   W.   A.  ALTINQ 

Indien,  met  den  meeslen  ernsl  en  nadruk  de  slipte  nakoming 
(immers  voor  zoverre  dit  een  ieder  incumbeert)  aanbevoolen 
der  na  te  meidene  articulen,  die  lot  I)evordering  van  de  rust 
en  veyligheid  voor  de  opgeseetenen  der  particuliere  lauderyen 
en  die  in  de  bovenlanden  zig  bevinden,  in  cas  van  alarm  nodig 
geoordeeld  en  by  de  hoog  Edele  heeren  Commissarissen  Gene- 
raal op  den  1^*^  November  gestatueerd  zyn,  te  weeten: 

Eerstelyk:  alle  inlanders  uit  de  bovenlanden,  die  niet  onder 
de  wapenen  geliooren  oï  staan  afgeroepen  te  worden,  zullen 
moeten  blyven,  de  inlanders  onder  het  toezigt  van  goede  Eu. 
ropeesche  of  inlandsche  mandadoors  en  de  Chineezen  onder 
een  gelyk  toezigt  van  potias  of  andere  hoofden. 

Tweedens:  alle  correspondentie  tusschen  de  inlanders  en 
Chineesen  in  de  bovenlanden  en  die  in  de  stad,  zowel  als  om 
en  naby  Batavia,  inzonderheid  van  de  Chineesen,  word  iu  cas 
van  alarm  volstrekt  verboden  en  zal  hier  op  met  nauwkeurig- 
heid gelet  dienen  te  worden. 

Derdens:  dat  geduurende  de  tydt  van  het  alarm  alle  zo- 
genaamde mndat-kilten  of  amphioen-warongs  en  dobliel-killen 
gesloten  worden  en  lol  nadere  orders  gesloolen  blyven,  excepl 
die  op  de  bazaars,  alwaar  deselve  wel  zullen  mogen  worden 
gefrequenteerd,  dog  onder  goed  toezigt  van  de  potias  op  de 
gemelde  bazaars  en  niet  langer  dan  tot  9  uuren  's  avonds, 
wanneer  zy  zullen  moeten  worden  geslooten. 

Yierdens:  gèene  hanevegteryen,  rongins  speelen  of  andere 
byeenkomsten  van  vermaak  zullen  geduurende  het  alarm  op 
de  landen  en  elders  in  de  campongs  mogen  toegelaten  worden, 
behalve  alleen  op  de  bazaars. 

Vyfdens:  op  alle  landeryen  van  eenige  consideratie,  als 
Sampea,  Sadeeng,  Tjimangies,  Tjitrap,  Tjipaminkies,  Tjilengsie, 
Pondok  Gedee,  Pondok  Terong,  Tanjong  Oost  en  West,  campong 
Malajoe,  Matraman,  Struiswyk,  Assam,  Clappa  Doea,  Yryzigl 
en  Welteveeden,  mitsgaders  aan  de  Oost  en  Westkant  van 
Batavia  op  alle  zuikermolens,  etc.  zullen  25  a  50  man,  naar 
de  uitgestrektheid  van  de  landeryen,  met  hunne  inlandsche 
wapenen  onder  toesigt  van  de  mandadoors,  hetzy  Europees  of 

Digitized  by  VjOOQIC 


1795.  W.  A.  ALTINQ.  155 

inlanders,  moeten  by  de  hand  gehouden  worden  om  daadelyk 
allerweegen  in  de  bovenlanden  te  kunnen  geeven  de  nodige 
adsistentie,  daar  zulks  zal  worden  vereischt  of  waar  dit  door 
een  bediende  van  den  gecommilteerde  toten  over  de  zaken  van 
den  inlander  zal  worden  gevordert»  en  teevens  om  onder  de 
ingeseetenen  dier  landeryen  en  zuikermolens  zelvs  een  goede 
ordre  te  kunnen  houden. 

Sesdens:  de  respeclive  eigenaars  of  huurders  der  landeryen 
zallen  gehouden  zyn  de  beveelen,  die  de  gecommitteerde  tot 
en  over  de  zaken  van  den  inlander  op  hoger  qualificatie  komt 
te  geeven,  behoorlyk  en  zonder  de  minste  haesilatie  te  res- 
pecteereu,  voorts  de  gemelde  schikkingen  door  de  mandadoors 
en  potias  zonder  hezwaaren  promplelyk  doen  naarkomen, 
opdat  geene  stremming  werde  veroorzaakt  omtrend  al  het 
geene,  wat  door  gemelden  gecommitteerde  tot  en  over  de  zaken 
van  den  inlander  in  dal  tydstip  zal  worden  gevordert. 

Seevendens:  de  landheeren  zullen  ten  dage  van  alarm^  op  de 
ontbieding  van  den  gecommilteerde  tot  en  over  de  zaken  van 
den  inlander,  zo  spoedig  mogelyk,  dat  getal  inlanders  onder  hun 
officieren  en  onder-ofBcieren  met  inlandsche  wapenen  naar  de 
siad  af  laten  komen,  als  waarop  ieder  respective  bezitter  van  een 
aanzienlyk  landgoed  is  gecalculeert ;  en  door  gemelde  gecommit- 
teerde tot  en  over  de  zaken  van  den  inlander  speciaal  zal 
worden  opgegeeven,  welke  compagnien  inmiddens  ten  spoe- 
digsten  zullen  dienen  geformeert  te  worden  uit  de  lands 
opgezeetenen  en  wel  uit  jonge,  kloeke  en  ongetrouwde  man- 
scliappen  en  daarvan,  meede  zonder  uitstel,  aan  den  meermelde 
gecommitteerde  tot  en  over  de  zaaken  van  den  inlander  by 
specifique  lysten  de  benaming  van  elke  persoon  en  de  plaats 
eu  campong,  alwaar  zy  woonachtig  zyn,  opgave  worden  gedaan 
om  by  overleiden  of  ziekte  door  anderen  te  werden  geremplaceert. 

Laastelyk  worden  de  gesamentlyke  landheeren  in  het  by- 
zonder  aanbevoolen  om  alles  aan  te  wenden,  wal  tot  behoudenissc 
van  een  goede  rust  en  veyligheid  in  de  bovenlanden  vereyscht 
word  en  wat  daartoe  bevorderlyk  kan  zyn. 

Zie  ook  il  December  1800. 

Digitized  by  VjOOQ IC 


134  1796.   W.  A.  ALTINQ. 

5  December.  Bepaling,  dal  op  Java  de  soldijen  van 
Compagnies  dienaren  op  dezelfde  wijze  als  te  Batavia 
zouden  uitbetaald  tvorden. 

Den  heer  Gouverneur  Generaal  Ier  deliberatie  gebragl 
hebbende  hel  verzoek  van  den  heer  Java's  Gouverneur»  dat 
de  Javase  dienaren  in  de  afbelaling  hunner  soldyen  mogten 
geljk  gesteld  worden  mei  die  van  Batavia  en  dierhalven  ook 
jouisseeren  van  het  voorrechl,  aan  laalstgenielde  by  advertentie 
van  den  i¥^  September  jongstleden  toegestaan  oro,  des  ver- 
kiezende, hunne  gagien  te  mogen  ontvangen  om  de  vier  maanden 
tegens  betaling  alsdan  van  de  gulden  tol  80  stuivers  in  papier 
van  credit,  alsmede  de  afbetalingen  der  gagien  van  de  ge- 
meene  militairen  voortaan  maandelyks  mogt  geschieden,  als 
strekkende  zulx  tot  groot  soulaas  voor  den  soldaat  zonder 
eenig  nadeel  voor  de  Compagnie  —  zo  is,  principaal  wyl  tlians 
ook  op  Java  papieren  van  credit  roulloeren,  goedgevonden  in 
de  beide  voormelde  voorstellen  in  zoverre,  op  approbatie  van 
heeren  Commissarissen  Generaal,  te  bewilligen,  dat  de  afbe- 
taling der  soldyen  op  Java  zal  geschieden  op  denzeifden  voet, 
als  zulks  hier  ter  hoofdplaats  geschied,  namelyk  aan  degeeue, 
welke  hunne  gage  om  de  vier  maanden  ontvangen,  tegen  20 
stuivers  de  gulden  gerekend,  drie  quart  in  papier  en  een 
qunrl  in  contante  speciën,  en  aan  die,  welke  dezelve  's  maan- 
delyks ontvangen,  tegen  15  stuivers  de  gulden  in  contante 
speciën. 

8  December.  Verpachting  van  den  tol  op  zekere  bruggen^ 
enz,  door  het  collegie  van  Heemraden. 

Ingekomen  zynde  een  extract  uit  de  resolutien  van  het 
collegie  van  Heemraaden  der  Bataviasche  ommelanden  van  den 
2"*"  dezer,  zo  is  goedgevonden  en  verstaan  dat  collegie  te 
qualiiiceeren  om  voor  het  aanstaande  jaar  1796  aan  de 
meesthiedende  te  verpugten: 

de  llioibrug  N^  20  op  Pising, 

Digitized  by  VjOOQIC 


1795.    W.  A.  ALTINQ.  155 

de  tholbnig  op  Aatjiol, 

•  overtoom  in  het  Molenvliet,  en 

•  tholbooin  op  Poeloe  Gadong. 

8  December.     Vrijstelling  der  bovenlandsche  regenten  van 
hunne  verplichte^  jaarlijksclie  opkomst  naar  Batavia. 

De  heer  Goaverneur  Generaal  heeft  ter  vergadering  gepro- 
duceerd een  door  den  gecommitteerde  tot  en  over  de  zaaken 
van  den  inlander,  Nicoiaus  Engelhard,  aan  zyn  hoog  Edelheid 
gepresenteerd  adres,  houdende  kennisgeeving,  dat  thans  ver- 
schenen was  de  gewoone  tyd,  waarop  de  regenten  na  jaarlyksche 
usantie  uit  de  Jacatrasche  en  Preanger  landen  ontboden  worden, 
en  brengende  wyders  in  consideratie,  of  het  in  de  tegenwoordige 
tydsoinstandigheden  wel  geraaden  zal  zyn  deze  oproeping 
te  laaten  gevolg  neemen,  met  verzoek  daaromtrent  met  de 
nodige  bevelen  te  worden  gemunieerd. 

En  is  hierop,  na  voorafgaande  deliberatie,  goedgevonden 
eo  verstaan  het  afroepen  der  regenten  uit  de  Jacatrasche 
en  Preanger  landen  na  jaarlyksche  gewoonte  voor  deeze  keer 
Ie  excuseeren. 

8  December.     Maatregelen   in    verband  met  eenen  even- 
taelen^  vijanddijken  aanval  op  Batavia. 

Is  goedgevonden  en  verstaan: 

1®  het  eiland  Onrust  Ie  laaten  opbreeken  en  ontblooten  van 
alle  bouwniateriaalen  en  hetgeen  den  vyand  verder  zoude 
konnen  dienstig  zyn  om  by  bekomene  schade  zig  te  her- 
stellen, met  overlating  eenelyk  van  de  nodige  manschappen 
tot  het  doen  der  seinen,  welke  by  eerste  ontdekking  van 
vyandelyke  schepen  mede  moeten  opbreeken; 

V  met  het  eiland  Edam  in  zelver  voegen  te  laaten  handelen 
en  de  geheele  bezetting  van  daar  te  laaten  herwaarts 
komen,  nevens  alle  materiaalen,  tot  de  baan  gehorende, 
het  canon  en  de  verdere  ammunitien,  mitsgaders  aldaar 
tot   het  doen  der  seinen  over  te  laten  2  a  3  persoenen, 

Digitized  by  VjOOQ IC 


136  1795.   W.  A.  ALTINQ. 

die   by  onldekkiog   Tan  vyandelyke  schepen  moeien  reü- 

reeren  or  vlugten; 

5®  van  de  arzending  van  schepen  of  mindere  vaartuigen  naar 

de  Oostersche  gouvernementen   Gomp'  weegen  ar  te  zien 

en  de  hoogst  benodigde  goederen  voor  die  comptoiren  met 

particuliere  schepen  af  (e  zenden,  tegens  eene  goede  betaling ; 

4^  de   beoosten   de   groote    rivier  opgelegde  schepen  met  de 

bepaalde   officieren    en   een    ploeg  Javasche  zeevarende  te 

laaten    voorzien  en    by  aankomst  van  vyandelyke  schepen 

eerst    van    hunne   ankers   te    kappen   en  tegen  strand  te 

laten  dryven  en  by  verder  gevaar  in  den  brand  te  steeken, 

mitsgaders   daartoe   eenigzints   met    brandstoflTen   klaar  te 

maken  en  voor  het  overige  alles  daaruit  te  ligten; 

5®  hel   hospitaalschip  af  te  lossen  en  de  daarop  zynde  impo- 

tenten    ten  eersten  aan  de  wal  te  doen  transporteeren; 
6^  de  door  voormelde  schikking  aan  handen  zynde  655  koppen 
Europeesche   zeevarende   op   Tanabang   of  in    het  buiten 
hospitaal   te  laaten  logies  houden   om  in  cas  van  allarm 
op  de  equipage  werf  te  verzamelen  en  van  daar  een  ieder 
naar  zyn  departement  te  marcheeren;  en 
7^  de   zeevarende,   die  boven  het  reeds  aan  land  zynde  getal 
nog   konnen   geligt   worden,   mede    te   laten  logeeren  op 
Tanabang  of  in  het  buiten  hospitaal. 
En    is  wyders  goedgevonden  de  zieken  van  het  eiland  Pur- 
merend   mede  naar  herwaards  te  laaten  komen  en  dezelve  in 
het  Chineesch  hospitaal  te  plaatsen ;  mitsgaders  den  hoog  Edelen 
heer  Commissaris  Generaal,   Frykenius,  te  kennen  te  geven, 
dat  deze  regeering  met  heeren  commissarissen  ter  zee  en  te 
velde  het  als  zeer  wenschelyk  beschouwd,  dat  de  manschappen 
van   de  hier  ter  rheede  leggende  twee  oorlogschepen,  als  uit- 
makende  circa   een  derde  gedeelle  van  de  Ëuropeesche  magl 
ter   dezer   hoofdplaats,  by  eene  vyandelyke  attaque  ter  adsis- 
tenlie  aan  land  zouden  kunnen  komen,  en  zyn  hoog  Edelheid 
mitsdien   te  verzoeken  daaromtrend  met  heeren  Comissarissen 
ter  zee  en  te  velde  de  nodige  schikking  te  willen  maaken. 
Voorts   zig    te  conformeeren  met  de  verdere,  door  dikwerf 

Digitized  by  VjOOQIC 


1795.  W    A.  ALTING.  137 

gemelde  heeren  couiinissarisseu  Ier  zee  eii  Ie  velde  gedaane 
propositien  en  dien  volgende  ie  arresteeren: 

dat  de  stapels  brandhout  en  andere  houtwerken,  die  voor 
den  vyand  dienstig  zyn  tot  opwerpiog  van  balteryen,  ten 
spoedigsten  van  het  Jaag-pad  zullen  worden  verwyderd; 

dat  van  de  op  Tanabang  leggende  zeevarende  120  koppen 
vrywilligers  zullen  worden  geligd  en  aan  den  major  der  ar- 
Ihülerie  alhier,  Josi,  worden  afgegeven  om  tol  arthiilerislen 
te  worden  g*employeerd  en  daar  toe  voor  eerst  te  worden 
geéxerceerd ; 

en  laatstelfky  dat  de  gewapende  brikken,  Harlingen  en  de 
Beschermer,  in  staat  van  defensie  zullen  worden  gehouden 
om  tusschen  de  eilanden  en  hier  over  en  weeder  te  vaaren, 
met  ordre  om  by  de  minste  onraad  van  meerder  magt  ten 
eersten  op  te  komen. 

10  December.  Nader  en  ^nadrukkelykêV*  verbod  voor 
de  stads-drukkers  te  Batavia  iets  te  drukken  zonder 
voorkennis  en  goedkeuring  van  den  censor  der  drukkerij. 

Speciaal  werd  zulks  verboden  ten  aanzien  van  >  zulke  pa- 
■pieren  en  geschriften,  welke  maar  eenigzints  relatie  hebben 
■tol  de  presente  tyds  omstandigheden,  het  publiek  bestuur 
•of  het  stuk  der  defensie,  enz". 

10  December.  Verbod  tegen  communicatie  en  corres- 
tpondentie  met  de  etablissementen  van  de  Compagnie^ 
i^die  in  het  bezit  der  Engelschen*'  waren. 

Schepen  en  vaartuigen,  van  die  etablissementen  afkomstig, 
zouden  iu  beslag  worden  genomen. 

11  December.  Intrekking  voor  Batavia  van  het  regie* 
ment  tegen  pracht   en  praal  van  30  December  1754. 

Commissarissen-Generaal  en  de  Indische  Regering  vaardigden 
gezamelijk  de  onderstaande  publicatie  uit: 

Digitized  by  VjOOQIC 


158  1795.   W.   A.  ALTINQ. 

Nademaal  wy  geziot  zyn  oniy  ten  blyke  van  onze  verknogt- 
heid  aan  de  nieuwe  orde  van  zaaken,  met  den  aanvang  dezes 
jaars  in  Nederland  ingevoerd,  alle  uiterlyke  teekenen  van  dis- 
tinctie, alhier  plaats  hebbende,  zo  veel  enzo  verreafteschaOen, 
als  zulks  met  hel  algemeen  welzyn  maar  eenigzins  kan  worden 
overeen  gebragd,  zo  is  het,  dat  wy,  provisioneel  en  onvermin- 
derd onze  verdere  deliberalien  op  dat  stuk,  hebben  goedge- 
vonden in  te  trekken  en  buiten  effect  te  stellen,  gelyk  wy 
intrekken  en  buiten  effect  stellen  by  deeze,  het  reglement  van 
pragt  en  praal  de  dato  30  December  17B4,  voor  zoveel  deeze 
hoofdplaatze  aangaat,  met  alle  de  ordres  en  reglementen,  zedert 
geémaneerd  en  daartoe  betrekking  hebbende,  uitgezoudenl 
alleen  het  daarby  voorkomende  betrekkelyk  het  artikel  der 
wagenpagt,  als  waar  omtrend  wy  begeeren,  dat  voorschreeven 
reglement,  ordres  en  reglementen  zullen  blyven  standgrypen 
tot  primo  January  aanslaande,  tegens  welke  tyd  wy  voor- 
nemens zyn  ook  omtrend  dat  artikel  meer  evenreedige  schik- 
kingen Ie  mauken,  welke  nader  ter  kennisse  van  het  alge- 
meen zullen  worden  gebragd. 

En  opdat  niemand  hiervan  eenige  ignorantie  zoude  kunnen 
praelendeeren,  zal  deeze  worden  gepubliceerd  en  geaffigeerd 
ter  plaatze,  waar  men  gewoon  is  publicatie  en  aiBxie  te  doeu. 


Aanleiding  tol  deze  intrekking  gaven  de  overwegingen, 
vervat  in  het  navolgende  extract  uit  de  resoluliên  van  iO 
December  1795,  genomen  in  de  gecombineerde  vergadering  van 
Commissarissen-Generaal  en  van  de  Indische  Regering: 

Vervolgens  wederom  opgenomen  zynde  de  deliberatlen  over 
het  berigt  van  de  Raden  ordinair  en  extra  ordinair,  de  Bock 
en  van  Riemsdyk,  zo  is  in  overweging  genomen  het  daarby 
geadvanceerde,  »dat  het  geheele  reglement  op  pragt  en  praal 
•van  dato  30  December  1754  zoude  kunnen  worden  inge- 
•  trokken  met  alle  de  daarop  zedert  gemaakte  ampliatien,  dog 
•dat  opziglelyk  art.  1,  handelende  overderytuigen  en  paarden, 
»op  nieuw  gestatueerd  en  by  een  billet  diende  te  worden  be- 

Digitized  by  VjOOQIC 


1795.  W.  A.   ALTINQ.  139 

•kend  gemaakt,  dat  de  pagten  op  de  rytuigen  en  paarden  voor 
«den  aanstaande  zouden  worden  geheven  van  elk  rytnig  en 
•span  paarden,  welke  men  gebruikt,  door  een  iegelyk  (e  be- 
*talen,  ?an  den  grootste  tot  den  kleinste".  En  hebben  alle 
de  leeden  der  yergadering  betuigd  hartelyk  bereid  en  geneegen 
Ie  zyn  om,  ten  blyke  van  derzelve  verknogdhcid  aan  de  nieuwe 
orde  van  zaken,  met  den  aanvang  dezes  jaars  in  Nederland 
ingevoerd,  alle  uitterlyke  tekenen  van  distinctie,  alhier  plaats 
hebbende,  zoveel  en  zoverre  af  te  schaffen,  als  zulks  met  het 
algemeene  welzyn  maar  eenigzints  kan  worden  overeen  ge- 
bragt,  dog  is  niet  te  min  geopperd,  dat  de  geheele  intrekking 
van  het  voorschreeve  reglement  cum  anexis,  als  bevattende 
ordres  en  voorschriften,  die>  met  nuttige  oogmerken  daar  ge- 
8teM,  van  alle  tyden  af  in  deeze  colonie  hebben  plaats  gehad, 
somtyds  merkelyke  inconvenienten  zoude  kunnen  na  zig  sleepen, 
die  van  te  voren  niet  genoegzaam  zouden  zyn  door  gezien,  te 
meer,  daar  het  voorschreeve  reglement  ook  van  applicatie  is 
op  Chineesen  en  inlanders  en  het  overvloedig  bekend  is,  dat 
op  deese  beide  natiën  de  uiterlykheeden  van  veel  impressie 
zyn  en  dezelve  ten  hunnen  opzigte  veel  contribueeren  tot 
bevestiging  van  's  Compagnies  aanzien  en  authoriteit  in  deeze 
gewesten,  ja,  als  het  ware  tot  een  noodzakelyk  supplement 
dienen  van  haar  zo  zeer  verzwakt  weezen tlyk  vermogen. 

Dat  het  dierhalven,  by  aldien  men  al  goed  vind  tot  de 
voorschreeve  intrekking  over  te  gaan,  als  iets,  hetwelk  door 
sommige  leeden  als  hoogst  noodzakelyk  wierd  beschouwd  om 
de  publieke  rust  in  dit  ogenblik  te  bewaren,  dog  ongeraden 
zoude  zyn  zulx  te  doen  finaal  en  zonder  aan  zig  voor  te 
behouden  daar  omtrend  zodanige  nadere  dispositien  te  neemen, 
als  bet  publieke  welzyn  zoude  kunnen  vereysschen. 

Dat  ook  zommige  der  distinctien,  welke  ten  aanzien  van  de 
wagenpagt  plaats  hebben,  om  zeer  goede  en  gegi*oiide  redenen 
zyn  geintroduceerd  en  de  vrydom  daarvan  voor  verschelde 
dienaren,  als  daar  zyn  predikanten,  raden  van  justitie,  enz., 
een  gedeelte  van  derzelver  bestaan  moet  geagt  worden  uit  te 
maken,  mitsdien  de  introdiictie  oni  dezelve  voortaan  van  a)lQ 

Digitized  by  VjOOQIC 


140  1795.  W.  A.  ALTINQ. 

en  een  iegclyk  op  deselfde  voel  Ie  heflen,  zonder  dat  tevens 
zodanige  voorzieningen  worden  daar  gesteld,  als  deze  materie 
in  dat  geval  noodwendig  zoude  vereyssclien,  niet  zoude  kunnen 
nalaten  veele  inconvenienleii  en  billyke  klaglen  te  veroorzaken. 
So  is  op  fundament  der  voorsclireeven  redenen  goedgevonden 
en  verstaan  om  alleenlyk  provisioneel  en  onverminderd  de 
verdere  deliberatien  dezer  vergadering  op  dat  stuk  in  Ie  trekken 
en  buiten  effect  te  stellen  het  reglement  van  pragt  en  praal 
de  dato  5  December  1754,  voor  zo  veel  deeze  hoofdplaats 
aangaat,  met  alle  de  ordres  en  reglementen,  zedert  geêmaneerd 
en  daartoe  betrekking  hebbende,  uitgezonderd  alleen  het  daarby 
voorkomende  betrekkelyk  het  artikel  der  wagenpagt,  en  dat 
omtrent  dit  laatste  artikel  met  primo  January  aanstaande 
de  nodige  schikkingen  zullen  worden  gemaakt. 


In  bare  vergadering  van  22  Januarij  1796  kwam  de  Indische 
Regering  op  deze  aangelegenheid  terug  en  liet  in  hare  reso- 
lutién  van  dien  datum  o.  a.  het  onderstaande  aanteekenen : 

De  heeren  Raaden  ordinair  en  extra  ordinair,  de  Bock  en 
van  Riemsdyk,  by  de  resolutie  deeser  regeering  van  den  6*"  De- 
cember jongstleden  verzogt  en  gecommitteerd  zynde  om  het 
placcaat  tegen  de  pragt  en  praal  in  dato  30  December  17S4 
na  te  gaan  en  zodanige  opgaven  te  doen,  als  zullen  konnen 
dienen  tot  de  door  heeren  Commissarissen  Generaal  by  hoog 
derzelver  missive  van  den  5^°  bevoorens  van  deeze  regeering 
verlangde  consideratien,  welke  der  hier  plaats  hebbende  teekenen 
van  distinctie  konden  worden  afgeschaft,  sonder  dat  het  algemeen 
belang  daar  by  lydt,  is  door  hun  Edele  hieraan  voldaan  by 
een  order,  de  heeren  leeden  ter  afzonderlyke  resumptie  en 
examinatie  rondgezonden. 

Waarop  gedelibereerd  zynde,  hebben  de  heeren  leeden  deezer 
vergadering  nader  betuigd  harlelyk  genegen  te  zyn  om,  ten 
hlyke  van  derzelver  verknogtheid  aan  de  nieuwe  ordre  van 
zaaken,  met  den  aanvang  des  jaars  1795  in  Nederland  ingevoerd, 
alle  uiterlyke  teekenen,  alhier  plaats  hebbende,  af  te  schaffen, 

Digitized  by  VjOOQIC 


1795.   W    A.    ALTINÖ  141 

doeh  niet  Ie  min  met  eenpaarigheid  erkend  de  noodzakeiykheid, 
dat  sommige  der  tekenen,  waardoor  de  ledm  der  hooge  re- 
geering, als  regenten,  aan  d' welke  het  hoogste  gesagin  deeze 
gewesten  door  den  Souverain  is  toevertrouwd,  werden  ge- 
distingeerd, in  stand  blyven,  danr  het  overvloedig  bekend  is, 
dat  de  uylterlykbeeJen  van  veel  impressie  zyn  op  Chineesen 
en  inlanders  en  dat  dezelven  ten  hunnen  opzigten  veel  con- 
tribaeeren  tot  bevestiging  van  'sComp*  aanzien  en  authoriteit 
in  deeze  gewesten,  ja,  als  het  waare  tot  een  noodzaakelyk 
sapplement  dienen  van  haar  zo  zeer  verwakl  weesentlyk  ver- 
mogen ;  —  en  is  dierhalven  goedgevonden  en  verstaan,  conform 
de  propositien  by  het  voorsz.  berigt  gedaan,  van  de  finaale 
intrekking  van  het  voorsz.  placcaat  teegen  de  pragt  en  pi  aal 
uil  te  sonderen  het  interdict  teegen  het  ryden  in  koetsen  met 
portieren  en  met  vier  of  meerder  paarden,  gelyk  meedc 
het  ryden  met  twee  voorloopers  by  dag  en  met  twee  ligten 
by  avond,  mitsgaders  het  gestatueerde  omtrend  de  liveryen, 
doch  zich  niet  te  conformeeren  met  het  voorstel,  door  de  heeren 
herigters  gedaan,  om  het  voorbyryden  van  de  heeren  leeden 
deeser  vergadering,  derzelver  vrouwen  en  weduwen,  wanneer 
zy  op  's  Heeren  weegen  worden  ontmoet,  eenlyk  te  vergunnen 
aan  Christenen  en  daarvan  uit  te  sonderen  de  Chineesen  en 
inlanders,  alzo  zulks  voor  de  iaatsl  gemelde  en  voortnamentlyk 
voor  de  hoofden  onder  dezelve  zeer  aanstotelyk  zoude  zyn  en 
tot  derzdver  declin  strekken. 

En  nadien  het  ook  niet  geraaden  is  de  teekenen  van  dis- 
tinctie voor  de  eerste  gequalificeerdens  geheel  af  te  schaffen, 
alzo  dezelve  tevens  strekken  tot  beloning  van  den  geenen,  die 
zy  geeverteerd  hebben  of  om  andere  reedenen  een  l>ewys 
van  publique  goedkeuring  hebben  gemeriteerd,  zo  is  al  verder 
goedgevonden,  dat  het  ryden  in  zogenaamde  vergulde  wagens 
alleen  zal  blyven  gepermitteerd  aan  de  eerste  gequalificeerdens 
tot  den  gecommitteerde  over  de  zaaken  van  den  inlander  en 
den  sabandhaar  of  die  met  hun  gelykslandig  zyn  inclusive, 
mitsgaders,  dat  om  de  reedenen,  by  het  meermelde  berigt 
aangehaald,  aan  de  burger  leeden  van  het  collegie  van  Schec- 

Digitized  by  VjOOQIC 


14i  179B.    W.  A    ALTiNd. 

penen,  wanneer  zy  vyr  jaaren  als  zodanig  hebben  gerungeerd, 
zal  worden  toegevoegd  den  rang  van  gecommilieerde  lot  en 
over  de  zaaken  van  den  inlander  of  den  sabandhaar  en  als 
zodanig  toegestaan  het  gebruik  van  een  verguld  rytuig. 

Dat  al  verder  om  de  voorsz.  reedenen»  niet  alleen  sonder 
alleratien  zal  bljven  standhouden  het  reglement  omlrend  de 
lykstalien,  in  dato  10  February  1795,  nevens  den  ranglysl 
in  dato  20  Juny  1783,  manr  ook  de  bepaling  der  wagenpagl 
met  de  daarin  gestelde  proportien  en  zowel  de  orders,  op  het 
binnen  ryden  in  het  kasteel  over  de  valbrug  als  op  het  in- 
en  uitryden  der  stadspoorten  gesteld,  te  meer  sommige  der 
distinctien,  welke  ten  aansien  der  wageopagt  plaats  hebben, 
om  zeer  goede  en  gegronde  redenen  zyn  geïntroduceerd  en 
de  bevryding  daarvan  voor  voorscheyden  dienaaren,  als  da.ir 
zyn  predikanten,  raden  van  justitie,  enz.,  een  gedeelte  van 
derzelver  bestaan  moet  geacht  worden  uit  te  maken,  terwyl 
eene  algemeene  vrylieid  tol  het  ryden  over  de  valbrug  van 
bet  kasteel  wegens  de  bekrompenheid  van  dezelve  ongelukken 
zoude  kunnen  veroorzaaken  en  dit  laatste  ook  niet  zoude  zyn 
te  eviteeren,  in  gevallen  de  plaats  bebknde  schikkingen  om- 
trent het  in-  en  uytryden  der  stads  poorten  zouden  worden 
ingetrokken. 

Dat  wyders  de  door  de  heeren  l)erigter8  voorgestelde  ver- 
antwoording om  by  het  doen  van  ondertrouw  aan  huis  door 
ieder,  zouder  onderscheid,  te  doen  betalen  de  boete  van  rd'  25 
meede  kan  worden  geamplecteerd,  als  strekkende  ten  voordeele 
der  armen  en  hetwelk  mitsdien  by  deesen  word  gearresteerd. 

Doch  dal  de  dispositie  omlrend  het  voorstel  tot  eene  ge- 
deeltelyke  afschaOing  der  militaire  honneurs  zal  worden  uit- 
gesteld en  daaromtrend  alvorens  nagezien,  hetgeen  de  lieereo 
van  de  militaire  commissie  dien  aangaande  hebben  in  consi- 
deratie gebragt. 

Zullende  van  al  bet  voorenstaande,  na  ingekomen  approbatie 
van  hoeren  Commissarissen  Generaal,  aan  de  gemeente  by 
publicatie  worden  kennis  gegeven. 

Zie  ook  22  Februarij  1796. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1795.  W.  A.    ALTINQ.  143 

11  December.  Aansporing  lol  het  feestelijk  nieren  der 
afkondiging  van  het  tractaat  van  vrede,  vriendschap 
en  alliantie,  gesloten  op  16  Mei  1795  tusschen  de 
Nederlandsche  en  Fransche  republiek. 

Bij  publicatie  gaven  Commissarissen-Generaal  en  de  Indische 
Regering  hel  navolgende  te  kennen: 

Nademaal  wy  hebben  goedgevonden,  dat  op  Vrydag,  den 
18^  dezer  loopende  maand  December,  op  eene  plegtige  wyze 
alhier  ter  hoofdplaalze  zal  worden  gepubliceerd  en  bekend 
gemaakt  het  traclaal  van  vreede,  vriendschap  en  alliantie, 
tosschen  de  Fransche  republiek  en  die  der  vereenigde  Neder- 
landen op  den  16''''  Mei  deezes  jaars  gesloten  en  den4^°Juny 
daar  aan  geralificeerd  en  bekrachtigd,  zo  is  het,  dat  wy  in 
de  vaste  verwagting,  dat  alle  dienaaren  en  ingezetenen  deezer 
hoofdplaalze,  zonder  onderscheid,  met  ons  een  opreglelyk  deel 
neemen  in  eene  zo  heuchelyke  gebeurtenis,  alle  dezelve  by 
deeze  onze  publicatie  hebben  willen  uitnodigen  om  ten  voorsz. 
dage  door  zodanige  gewoone  en  niet  hy  de  weiten  verbodene 
teekens  van  vreugde,  als  een  iegelyk  in  den  zyne  daartoe  zal 
verkiesen,  publieke  demonslranlien  van  blydscliap  des  wegens 
Ie  doen. 

Dog,  nadien  men  al  het  goede,  dat  in  deeze  vreede  en  al- 
liantie voor  het  vrye  gemeenebest  en  desselfs  inwoonderen, 
mitsgaders  de  colonien  van  den  staal,  gelegen  is,  alleen  aan 
God  Altnagtig,  ab  de  Opperste  Regeerder  der  volken  te  danken 
lieefl  en  dat  ook  daarvan  geene  gewenschte  vrugten  kunnen 
worden  te  gomoet  gezien,  lenzy  het  Hem  behage  daartoe 
Zynen  dierbaaren  zegen  te  verleenen,  zo  is  't,  dal  wy  al  venier 
hebben  goedgevonden,  dal  op  Zondag,  zullende  zyn  den  20"*° 
deezer  maand,  in  alle  de  publieke  kerken  dezer  hoofdplaatse 
ofte  daar  onder  sorleerende  des  wegens  eene  plegtige  dankdag 
al  worden  gehouden  en  vuurige  gebeden  zullen  worden  ge- 
daan, dat  hel  den  Allerhoogsten  behage  moge  deeze  vreede 
met  Zynen  alles  gebiedenden  zeegen  te  agtervolgen  en  te  doen 
strekken   tol  beil  van  volk  en  kmd,  mitsgaders  daartoe  voor- 

Digitized  by  VjOOQIC 


144  1766.   W    A.  ALtlNÓ. 

spoedig  te  roaaken  de  raadslagen  en  pogingen  van  alle  brave 
vaderlanderen  en  insonderlieid  van  hun,  die  met  het  bestuur 
van  's  volks  en  's  maatscbappy*s  belangen,  zo  in  liet  lieve 
vaderland,  als  in  dceze  geweslen,  zyn  belast. 

11  December.     Toekenning  eener  maandelij ksche  toelage 
aan  militaire  officieren. 

•  \)e  dagelyks  meer  en  meer  toenemende  duurte  van  alles*' 
en  de  overweging,  dat  >de  besolding  van  's  Compagnies 
•militairen  zekerlyk,  over  het  algemeen  grnomen,  zeer  sober" 
was,  deed  de  Regeling  besluiten  >by  provisie  of  tot  zo  lange 
de  l)ctaling  van  's  (Compagnies  militie  (innlyk  op  een  vasten 
voet  zal  zyn  gebragt,  aan  de  officieren,  zo  nationale,  als  die  van 
het  regiment  van  Wurtemberg,  niaandelyks  exlra  toe  te  leggen : 

aan  den  lieutenant-colonel  en  comniandeerenden  officier  van 
het  guarnizoen rd«  120 

aan  den  lieutenant-colonel  Sandeiroy •    100 

»    de  majoors,  ieder •      80 

•  •  capitains,  ieder >      50 

»      «  capitain-lieutenanls,  ieJer •      40 

»      »  lieutenants,  ieder •      50 

•  •  vaandrigs,  ieder •      20 

mits  deezc  extra  douceurs,  met  hetgeen  zy  thans  genieten, 
niet  komen  te  excedeeren,  hetgeen  de  militaire  commissie  by 
de  nieuw  geprojecteerde  voet  van  betaling  voor  een  iegdyk 
hunner  toereikende  heeft  geoordeeld. 

Zullende  de  gemelde  extra  toelagen  ingaan  met  den  1*° 
deezer  lopende  maand. 

En  dat  wyders  de  gagien  van  de  onder-officieren  en  gemeene 
militairen  en  zeevarenden  alhier  ter  hoofdplaalse  van  nu 
voortaan  zullen  worden  uitbetaald  maandelyks  in  contante 
speciën,  de  gulden  tegens  20  stuivers  gerekend". 

11  December.     Voorschriften  nopens  de  uitbetaling  van 
tractementen  op  Java. 

In   deliberatie   gelegd   zynde   het   verzoek    van  den  Java's 

Digitized  by  VjOOQIC 


1795.  W.  A.  ALtINQ.  14K 

goaferneur,  van  OversirateD,  dat  de  Javasche  dienaren  in  de 
afbelaling  hunner  soldyen  moglen  gelyk  gesteld  worden  met 
die  van  Batavia  en  dierhalven  ook  jouisseeren  van  het  voorregt, 
aan  laatstgemeldc  by  advertentie  van  den  ^i*^  September 
jongstleeden  toegestaan,  om,  des  verkiezende,  hunne  gagien  te 
!tt<^en  ontvangen  om  de  4  vier  maanden  tegens  betaling  a!s 
dan  van  de  gulden  tot  ^0  stuivers  in  papier  van  crediel,  alsmede 
dat  de  afbetalingen  der  gagien  van  de  gemeene  militairen  op 
Java  voortaan  maandelyks  mogten  geschieden,  als  strekkende 
zalks  tot  groot  soulaas  van  den  soldaat,  zonder  eenig 
nadeel  van  de  Compagnie. 

Zo  is  goedgevonden  in  de  voorschreeven  beide  voorstellen 
te  bewilligen. 

~  December.    Verbod  tegen  communicatie  met  den  vijand. 

Nademaal  ons  uit  de  informatien,  welke  wy  van  Malacca 
hehben  ontvangen,  is  gebleeken,  dat  de  En^elscheii  by  de 
ovtrmeestering  van  die  plaats  zig  hebben  bediend  van  naamlooze 
geschriften  in  de  Chineesche,  inlandsche  en  Portugeesche  talen, 
welke  zy  aan  de  wal  gezonden  en  onder  het  volk  gedissemineerd 
hebben,  inhoudende  veele  schoonschynende  beloften  om  de 
ingezetenen  van  haare  verschuldigde  trouwe  aan  de  Compagnie 
af  te  trekken  en  alzo  aan  hunne  verderfelyke  oogmerken 
dienstbaar  te  maken,  waar  door  veele  ingezetenen  van  die 
plaats  zig  hebben  laten  misleiden  en  zulks  hebben  moeten 
boeten  met  het  verlies  van  hun  goed,  hetwelk  een  prooy  van 
de  plunder-  en  roofzugl  der  vyanden  is  geworden,  zo  is 
bet,  dat  wy,  hierin  willende  voorzien  by  een  onverhoopte 
aanval  van  den  vyand  ter  deezer  hoofdplaats,  nodig  hebben 
geoordeeld  alle  en  een  iegelyk  hiervan  in  tyds  kennis  te  geven 
en  te  waarschouwen,  gelyk  wy  doen  by  deeze,  dal  zig  niemand 
in  dier  voege  laate  misleiden  ofte  zig  laaie  gebruiken  tot  het 
aanneemen  en  verspreiden  van  geschriften  of  boodschappen 
van  den  vyand,  sub  poene,  dat  die  geene,  welke  bevonden 
zal  worden  zig  daaraan  schuldig  te  hebben  gcmaakl,  op  eene 
ezemphre  wyze  ten  afschrik  van  anderen  zal  worden  gestraft. 

rtllAAT-BOlI  MO.  Xll.  10 

Digitized  by  VjOOQIC 


146  1795.   W.  A.  ALTINQ. 

En  om  hiertoe  alle  gelegentheden  weg  Ie  neemen  interdiceeren 
wy  alverder,  niel  alleen  het  houden  van  correapondeolie  inel 
de  Engelschen  en  andere  nalien,  waar  mede  de  republiek  der 
Vereenigde  Nederlanden  in  oorlog  is  of  in  't  vervolg  mogt 
komen,  maar  ook  het  af*  en  aan  vaaren  van  hunne  schepen  en 
vaartuigen,  die  alhier  of  hier  omstreeks  mogten  verschynen, 
mitsgaders  het  in  gesprek  treeden  met  zodanige  roanscliappen, 
als  somtyds  van  dezelve  mogten  tragten  aan  de  wal  Ie 
komen;  terwyl  wy  teffens  verbieden,  dat  by  de  verschyning 
van  den  vyand  eenige  vaartuigen,  hoegenaamd,  hetzy  van  hier 
of  van  de  naby  gelegene  plaatsen,  in  zee  steeken,  maar  in 
tegendeel  gelasten  alle  de  kleine  vaartuigen  in  de  rivier  of  in 
de  Vrymansliaven  ter  dispositie  van  den  sabandhaar  te  brengen, 
alles  op  poene  van  de  dadelyke  verbeurte  van  zodanige 
vaartuigen,  ten  profyte  van  den  aanbaaler,  en  zodanige 
arbitrale  correctie,  ak  naar  exigentie  van  zaaken  zal  bevon- 
den worden  te  beliooren. 

Wordende  mitsdien  den  water-fiscaal,  den  gecommitteerde 
tot  en  over  de  zaaken  van  den  inlander,  nevens  den  sabandhaar 
en  licenlmeestcr  en  alle  eigenaaren  van  landeryen  langs  de 
naby  gelegen  zeestranden,  zo  Oostwaarts,  als  Westwaarts,  op 
het  ernstigste  gelast  te  zorgen  en  elk  in  den  haare  Ie 
doen  zorgen,  dat  aan  den  inhoud  van  deeze  onze  beveelen 
zonder  atwykmg  worde  voldaan. 

Reglement  op  hei  alarm. 


1»  Junartf 


Art.  1.  Niemand,  van  wat  beroep,  qualiteyt  ofte  natie  hy 
weezen  mag*  zal  zig  mogen  onderstaan  ofte  verslouten  des 
avonds,  na  zes  uuren,  en  voorts  by  nagt,  tol  het  slaan  van  de 
reveille  toe,  binnen  de  stad  of  hel  casteel  eenig  schietgeweer, 
klein  of  groot,  hoe  ook  genaamd,  Ie  fessen  of  af  Ie  schieten, 
ook  geenerley  ongewoon  geklank  met  klok,  trompet,  trommels 
ofte  eenig  ander  instrument,  daar  men  eene  aankondiging  van 
abrm  meede  doen  kan,  te  maken,  tenzy  uit  nood  by  een  vy- 
andelyke  invasie,  verraad  van  binnen  ofte  diergelyke  voorvallen, 

Digitized  by  VjOOQIC 


1795.   W.  A.  ALTINQ.  147 

op  poene  van  corporeele  straffe  na  exigentie  van  zaaken; 
zttltoide  de  officier  van  de  naaste  wagt,  waar  het  schot  valt 
of  't  voorachreeven  alarm  gemaakt  word,  gehouden  zp  direct 
daarvan  informatie  te  neemen. 

Art.  2.  Insgelyks  mag  niemand  by  dag  binnen  of  buiten 
de  slad,  op  'sHeeren  weegen  en  slraaten  schieten  met  8na|>- 
liaanen,  musquetten,  pistoolen  of  ander  sehietgeweer,  op  dezelve 
poeoalileiten,  waarin  op  dezelve  wyze,  als  hiervoren  gemeld  is, 
door  de  wagt hebbende  officier  zal  worden  gevigileerd. 

Art.  3.  Opdat  in  cas  van  brand  of  onverhoopte  toevallen 
fay  nagt  niemand  nodeloos  mag  gealarmeerd  worden,  zullen 
voortaan,  wanneer  er  in  de  stad  brand  is,  geen  trommels 
geroerd,  maar  alleen  de  wagten  in  het  geweer  getrokken,  de 
lioofdwagt  verdubbeld  en  andere  precautien  gebruikt  werden, 
die  in  zodanige  gevallen  gebruikelyk  zyn,  en  de  brandklok 
zal  men  niet  kleppen,  ten  waare  anders  of  nader  wierd  belast 
door  den  lieer  Gouverneur  fieneraal  of  den  geenen,  die  het 
commando  in  de  slad  heeft. 

Art  4.  Dog,  zo  de  noodzakelykheid  eens  mogt  vereisschen 
om  by  nagt  de  trom  te  roeren,  zal  dat  niemand  aangaan  dan 
de  mUilie  van  het  guamisoen  en  de  burger  compagnien,  voor 
zooverre  dezelve  in  de  stad  te  vinden  zyn,  en  zal  alleen 
door  de  tamboers  van  de  boofdwagt  en  de  poorten  geslagen 
worden,  zonder  ook  eenige  poorten  te  openen  of  die  buiten 
de  stad  zyn  of  woonen  naar  binnen  te  nodigen. 

Art.  5.  Dog  wanneer,  betzy  by  dag  of  by  nagt,  het  generaal 
alarm  nodig  wordt  f^eoordeeld,  zal  men  vier  schoten  langzaam 
laten  doen  aan  de  vier  hoeken  van  de  stad,  op  ieder  der 
Mwerken  Amterdani,  Gelderland,  Zeelandia  en  Groningen, 
mitsgaders  buiten  de  stad  vier  schooten  van  de  post  Jaccalra 
en  vier  schooten  van  de  post  Meester  Gornelis,  die  na  den 
anderen  zullen  vallen,  wanneer  een  ieder  van  degeene,  die 
zulks  aangaat,  zig  begeeven  kan  op  zyn  rendevous  of  post  om 
daar  nader  order  af  te  wagten. 

Art.  6  Als  by  nagt  het  evengemeld  teeken  tot  alarm 
word  gegeven,  zal  uit  ieder  huis  een  brandende  lamp  of  kaars 

Digitized  by  VjOOQIC 


148  1795.   W.  A.  ALTINQ. 

moeten  worden  gesteld  op  de  stoep  of  by  recgenaglig  weer 
in  de  deur  of  voor  het  venster,  opdat  de  mensclien  op  de 
straaten  en  passagies  genoegzaam  licht  mogen  hebhen  om  zig 
te  laten  vinden  op  liaare  bescheidene  plaatsen. 

Art.  7.  De  alarm-plaatsen  binnen  de  stad,  loor  zooverre 
als  geen  belrekking  beeft  tot  de  reguliei*e  militie,  namelyk  de 
Ëuropeesche  en  inlandsche  cavallery,  infantcry  en  arthillery, 
voor  dewelke  by  hel  instructief  plan  van  defensie  voor  liatavia 
vaste  posten  zyn  aangeweezen,  zullen  zyn  in  het  casleel  het 
plein  voor  de  dragonders  wagt,  hel  plein  voor  het  stadhuis, 
de  equipage-werf  en  het  ambagts-quartier,  mitsgaders  buiten 
de  stad  het  stukje  Ck>mpagnie's  grond,  even  beneeden  de  |kis( 
Jaccatra,  en  in  de  Chineesche  campoug  hel  open  plein  buiten 
de  Diestpoort. 

Art.  8.     Binnen  het  casteel,  op  het  plein  voor  de  dragonders 
wagl,    vergaderen    hel   corps   pennisten   onder  de  ordres  van 
derzelver   officieren;    op    het   stadhuis  plein  de  beide  burger- 
conipagnien   en  alle  daar  onder  gehorende  vrywilligei^s,  luits- 
gaders  de   vier  inlandsche  chrislen-compa(4nien,  de  compagnie 
van   caplein   de   Corea  en  de  Mooren:  de  marine  n,  liest^iandc 
uit     matrozen    en    amiuigtslieden,   zo   Europeesen,   inlanders,  1 
Ghinee>en,    Mooron  en  lyfeigenen,  vergaderen  op  de  equipage-  | 
werf  en  de  kniitmakers  en  lyfeigenen  van  bel  ambagts-quartier 
in    het   ambagts-quarlier   om  van  hunne  chefs  of  hoofden  al- 
daar de  nodige  ordres  af  Ie  wagten. 

Art.  9.  Buiten  de  stad  zullen  op  Jaccatra,  op  het  plein  aldaar 
van  de  Compagnie,  onder  de  ordres  van  den  gecommitteerde 
tot  en  over  de  zaken  van  den  inlander  vergaderen  de  inlaD<l- 
sche  compagnien  uil  de  respective  campongs  rondsomme 
Batavia  en  van  de  landeryen,  die  tol  den  optrek  in  ca?  van^ 
alarm  behooren,  uitgezonderd  die  geene,  die  hunne  aparle 
posten  hebl)en  en  reeds  zyn  aangeweezen ;  en  in  de  Chince^icbe 
campong,  op  het  plein  van  de  Diesipmirl,  het  corps  gewiipnidn 
Ghineesen  onder  de  ordres  van  een  daar  over  gesteld  hoofi 
van  de  Chineesche  natie. 

Art.  10.     De   caplein    Chinees,   Oey   Riankong,    zal  op  bel 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.   W.  A.  ALTINQ.  •  149 

^^anonceerd  alann  onmiddeliyk  in  het  anibagts-quartier  bezorgen 
liunderd  Chinoesche  werklieden,  bestaande  uit  timmerlieden, 
sinits  en  kuipers  onder  de  ordres  van  den  teegenswoordigen 
directeur  der  fortiiicatien,  gebouwen  en  waterwerken  of  den 
geenen,  wien  in  der  tyd  de  administratie  van  hel  ambagts- 
quartier  zal  worden  opgedragen,  en  nog  een  getal  van  honderd 
vyfii<;  Chineesche  werklieden  aan  de  Waterplaats  onder  de 
ordrefi  van  den  captein-commandant  van  de  Waterplaats;  zul- 
lende dezelve  gedurende  het  alarm  en  dat  in  dienst  zyn  56 
stuivers  *s daags  genieten. 

Art.  11.  Alle  diverse  dienstdoende,  als  de  bediendens  van 
ile  officieren  van  justitie,  werklieden  in  dienst  van  de  Compagnie, 
[M'anuw-voerders  en  de  gemeene  coelie's  in  de  administratien, 
enz.,  zo  Chineesen  als  inlanders  orte  Mooren,  zullen  op  het 
sein  van  alarm  zig  dadelyk  begeeven  elk  na  zyn  bescheiden 
post,  aangeweezen  door  degeene,  onder  wien  dezelve  sorteeren, 
wordende  de  inlandsclie  commandanten  én  andere  hoofden  van 
de  respective  campongs,  mitsgaders  de  captein  der  Chineesen 
en  de  major  der  Mooren,  elk  voor  zoverre  als  zyne  natie 
betreft,  gelast  deeze  dienstdoende  onverhinderd  huns  weegs 
te  laaten  gaan. 

Art.  12.  Van  elke  wagen-verhuurdery,  zo  binnen,  als  buiten 
de  stad,  zuilen  naar  de  arthillery  moeten  werden  gezonden, 
(Ie  enkelde  10  en  de  dubbelde  wagen- verbnurderyen  20  span 
trekfiaarden  roet  de  nodige  trektuigen,  tot  dispositie  van  den 
major  der  arthillerye  of  waar  dezelve  verder  van  dienst  konnen 
zyn  om  g'employeerd  te  werden. 

Art.  13.  In  alle  de  administratien  zal  een  van  de  admi- 
nistrateurs, gecommittcerdens  of  boekhouder  moeten  present 
zyn  met  de  nodige  coelie's  om  aanstonds  te  kunnen  afscheepon 
m  verstrekken,  hetgeen  'er  vereischt  word,  zo  meede  om 
nit(X)8  een  parthy  coelie's,  zo  by  dag,  als  nagt,  aan  handen 
te  hebben,  ten  einde  aller  weegen  op  de  ordres  van  den 
Üirc<;teur  Generaal,  daar  het  nodig  is,  g'employeerd  te  worden, 
mitsgaders  voor  de  brandspuiten,  hier  nader  te  bepalen. 

Art.  14.     Inzonderheid    zal    de    baas   van   de  wapenkau^er 

Digitized  by  VjOOQIC 


150  1*795.   W.  A.  ALTINQ. 

dadelyk  op  het  sein  van  alarm  zig  na  de  wapenkamer  moeten 
begeeven,  geadsisteerd  met  zyn  boekhouder  en  twee  of  vier 
adsislenten,  die  hem  door  den  capileiii  van  de  pennisten  zullen 
moeten  werden  toegevoegd,  ten  einde  mei  te  meer  promptitude 
in  deeze  administratie  het  nodige  te  kunnen  verrigten. 

Art.  IB.  De  advocaat  en  water-fiscaal  laat  zig  vinden  op 
het  plein  voor  de  binnen  Portugeesche  kerk  en  de  landdrost 
buiten  de  stad  rondomme  dezelve  tot  de  punt  Groningen; 
en  derzelver  substituten  en  mindere  bediendens  zullen  onop- 
houdelyk  binnen  en  buiten  de  stad  moeten  patrouilleeren 
om  alle  disordres  te  beletten. 

Art.  16.  De  sabandhaar  zal  het  commando  hebben  aan  de 
boom,  daar  alle  de  boomwagters  zullen  moeten  komen,  item 
de  havenknegt  met  alle  de  bedienden,  tot  de  boom  en  de 
sabaudhary  gehoorende;  de  inlandsch  capitein  of  het  hoofd, 
buiten  de  boom  woonende,  zend  een  wagt  van  vier  en  twintig 
man  tot  versterking  van  de  boom;  en  voorts  zal  de  opzigter 
der  praauwen  met  zyne  onderhorigen  zig  daar  almeede  moeten 
lalen  vinden  om  te  adsisteeren  by  de  schouwen,  die  ten  dienslc 
van  de  troupes  eeven  boven  de  Ploesers  kagie  of  wd  tusscheu 
deezes  kagies  en  het  recognitie  pakhuis  in  de  groote  rivier 
zullen  geplaatst  worden  en  die  onmiddelyk  op  het  g'annonceerd 
alarm  aldaar  zullen  worden  bezorgd  door  den  commandeur 
en  opper-equipagiemeester,  voorzien  met  de  nodige  dreggen  en 
louwen,  onder  toezigt  van  een  Europees  quartiermeester 
of  ander  bekwaam  perzoon,  hetzy  inlander,  Chinees  ofte 
Moor,  die  mei  dezelve  kan  omgaan ;  voorts  allerweegen«  waar 
de  sabandhaar  dit  zal  dienstig  oordeelen. 

Art.  17.  De  leeden  van  den  Raad  van  juslilie  deezes 
casleels,  zo  mede  die  van  het  collegie  van  Scheepenen, 
zullen  in  cas  van  alarm  moeten  vergaderen  op  het  sladbuis. 
wordende  het  byeeiikomen  der  overige  collegien  op  zo  een 
lyd  als  onnodig  geexcuseerd. 

Art.  18.  Alle  gequalificeerdens  en  mindere  Ciompagiiies  die- 
naaren, die  niet  onder  de  compagnie  pennisten  behooren  of  in 
deezen  niet  speciaal  zyn  benoemd,  zullen  zig  moeten  vervoegen  in 

Digitized  by  VjOOQIC 


1795.  W.  A.  ALTINQ.  IKl 

hei  easted  voor  de  capel  of  kerk  en  daar  afwaglen,  waartoe 
zy  gecommandeerd  Kallen  worden. 

Art.  19.  Overigens  zullen  alle  de  geene,  die  tot  den  optrek 
niet  gehooren,  als  bejaarde  lieden,  vrouwen,  kinderen  en  alle, 
die  oit  hoofde  van  ziekte  buiten  staat  zyn  onder  de  wapenen 
te  verschynen  of  na  hunne  bescheydene  post  zig  te  begeeven, 
zig  in  huis  dienen. te  houden  en  niet  dan  om  de  allernoodza- 
kelykste  reedenen  zig  op  de  weegen  begeevra,  tot  voor- 
koming van  confusie  in  liet  vergaderen  van  die  geene,  die 
tol  het  alarm  behooren,  dog  inzonderheid  ter  voorkoming  van 
oogeleegenheid,  waarin  deeze  en  geene  in  zulke  tydsomstan- 
diglieeden  zouden  konnen  geraken  en  veel  ligt  buiten  adsis- 
tentie  blyven. 

Art.  .20.  Alle  inlanders,  zo  in  de  stad,  voorstad,  als  die 
-woonagti^  zyn  binnen  de  limieten  der  binnen  poaten,  voor 
zoverre  niet  lot  den  optrek  gehooren,  zullen  in  derzelver 
woofiingen  moeten  blyven  onder  toezigt  van  de  over  hun 
gestelde  hoofden  en  wykmeesters,  speciaal  door  den  gecom- 
mitteerde tot  en  over  de  zaken  van  den  inlander  voor  elke 
campoog  en  wyk  .buiten  de  stad  benoemd,  en  by  verschyning 
op  de  weegen,  dal  alleen  om  noodzakelyke  reedenen  oi 
verrigtingen  zal  mogen  geschieden,  ongewapend  moeten  zyn. 

Art.  21.  Insgelyks  zullen  de  Chineezen,  die  meede  tot  den 
optrek  niet  behooren,  zo  in  de  stad,  voorstad,  enz.,  enz.,  in 
derzelver  wooningen  moeten  blyven,  onder  toezigt  van  de  over 
hun  gestelde  hoofden  en  toezigters,  en  zig  almeede  niet  op  de 
weegen  hegeeven  dan  om  noodzakelyke  reeden  en  zonder 
eenig  wapentuig. 

Art.  22.  Ieder  ingezeeten,  zonder  onderscheid  van  wat 
ualie,  rang  of  conditie,  die  tot  den  optrek  is  beroepen,  zal  in 
alle  opzigten  medewerkend  moeten  zyn  om  alles  aan  te 
wenden,  wat  tot  bevordering  van  eene  algemeene  rust,  veylig- 
beid  en  goede  ordre  vereischl  word. 

Art.  25.  Inzonderheid  word  van  elk  ingezeeten  als  een 
eerste  pligt  gevorderd  van  een  goed  toezigt  te  laten  houden 
over  de  slaven,  dat  deèze  in  absentie  van  derzelver  lyfheeren  of 

Digitized  by  VjOOQIC 


1K2  1795.   W    A.  ALTINQ. 

eygenaaren  niet  uitloopen  of  zig  wapenen  roet  ecnig  handgeweer, 
en  by  de  minste  ontdekking,  dat  deeze  en  geene  lyfeigen  een 
kwaad  voorneemen  mogte  hebben,  dezelre  onmiddelyk  in 
verzeekering  te  neemen  en  aan  de  naastgelegene  wagt  in 
bewaring  zenden  of  daarvan  kennisse  te  geeven  om  dezulke 
te  apprehendeeren. 

Art.  24.  Tot  bevordering  der  algemeene  rust  en  veyligbeid 
zullen  gedurende  hel  alarm  tie  militie  binncn-pnsten  rondomme 
Batavia,  als :  Wilgenburg,  Jaccatra,  Ryswyk,  Noordvvyk  en  de 
Ketting,  bezet  worden  met  inlanders  uit  de  respectivecampongs 
van  Batavia  en  zo  veel  Enropeesen,  als  te  missen  zullen  zyn, 
onder  de  ordres  van  een  geschikt  zergeant  als  posthouder, 
die  uit  deeze  manschappen  patrouilles  zal  formeeren  om 
geduurende  het  alarm,  zo  wel  by  dag  als  by  nagt,  langs 
de  gemeene  wegen  (e  laten  patrouillecren. 

Art.  25.  De  buiten-postfn,  als:  Meester  Gornelis,  Tand  jong 
Poura,  Buitenzorg  en  Tangerang,  zullen  in  zelvervoegen  wonlen 
bezet  met  inlanders  uit  de  regentschappen  en  particuliere 
landeryen  tot  beveyliging  van  de  bovenlanden,  en  om  aller- 
weegen,  waar  dit  op  de  landen  mogte  veroischt  worden,  de 
nodige  adsistentie  te  verleenen. 

Art.  26.  De  wagthuizen  voor  de  inlandsche  campongs 
zullen  meede  dag  en  nagt  met  inlanders  bezet  worden  en  dtl 
wagtsvolk  zal  mcede  patrouilles  formeeren  om  by  den  dag 
alle  uuren  van  des  morgens  de  klokke  zes  tot  *s  avonds 
6  uuren  langs  de  gemeene  weegen  te  patrouilleeren. 

Art.  27.  Insgelyks  zullen  in  de  Chineesche  campong  de 
vier  wagthuizen  op  de  hoeken  van  het  camp  met  gewapende 
Chineesen  bezet  worden,  zo  meede  de  Chineesche  wagt  op 
Patoeakan  en  uit  dit  wagtsvolk  zullen  ook  patrouilles  worden 
geformeerl  om  in  het  camp  en  langs  de  Patoeakan,  tot  zoverre 
aldaar  de  Chineesche  wooningen  strekken,  om  het  uur  te 
pntrouiliceren  geduurende  de  klokke  6  uuren  *8  morgens  tot 
6  uuren  des  avonds;  ook  zullen  de  Eiiropeesche  wagleniude 
Chineesche  campong  met  nog  twintig  Kuropeesen  versterkt 
worden  onder  commando  van  een  officier  om,  neevens  ecnige 

Digitized  by  VjOOQIC 


1795.  W.  A.   ALTINQ.  18S 

cavalleristeD  uit  de  miildel  reserve,  alierweegen  in  de  cnm- 
poDg  te  patrooilleeren. 

Art.  28.  Aan  de  commandanten  en  poslhoaders  van  de 
militaire  posten,  als  ook  de  hoofden  van  de  wagihuizen,  zo 
Chineesen,  als  inlanders,  word  in  bet  generaal  aanbevoolen 
om  binnen  elks  limieten  een  goed  loezlgt  te  bonden  en  alles 
aan  te  wenden,  wat  lot  bevordering  van  de  inwendige  rust  en 
veyligfaeiil  van  ieder  ingezeelen  vereiscbl  wordt;  inzonderheid 
Ktl  banne  voorname  zorge  en  oplettendheid  vorderen  het 
atlroupeeren  van  inlanders,  Chineesen,  Mooren  of  wal  natiën, 
die  ook  zyn  mogen,  tcegen  te  gaan  en  de  nadeelen,  die  daaruit 
ontstaan  konnen,  door  bet  beramen  en  dadelyk  in  H  werk 
stellen  van  de  nodige  en  toereykende  middelen  daarin  op 
eene  cfficacieuse  wyze  te  voorzien. 

Art.  29.  Alle  de  geene,  die  door  de  wagten,  patrouilles  of 
andere  tot  het  patrouilleeren  grqualificecrde  perzoonen  aange- 
roepen worden,  het  zy  by  den  dag  of  hy  de  nagt,  zo  binnen, 
als  builen  de  süid,  zullen  beboorlyk  dienen  te  antwoorden 
om  buiten  alle  verdenking  te  blyven  van  eenig  kwaad  voor- 
neenien  Ie  hebben ;  en  zullen  alle  inlanders,  Chineesen,  Mooren 
eo  alle  andere  onchristenen  zonder  onderscheid,  die  geduurende 
bet  alarm  met  hunne  wapenen  de  wagten  en  patrouilles  pas- 
seeren,  werden  aangehouden  om  g'oxamineerd  te  worden,  of 
ilezflve  in  eenigen  dienst  zyn,  en  hy  bevinding  van  dien,  't  geen 
hy  eene  schriftelyke  qualificalie  of  ander  bewys  zal  moeten 
blyken,  te  laten  passeeren,  dog  anders  op  te  brengen  aan  de 
naast  gelegene  post  of  wngt  tot  een  scherper  examen. 

Art.  30.  De  Chineesen  op  de  bazaars  of  elders  in  de  Ih)- 
venlanden,  mitsgaders  alle  inlanders  op  de  landeryen  boven 
ile  binnen-posten,  zullen  zig  hebben  Ie  gedragen  na  de  ordres, 
die  bun  door  de  rcspective  lands  heeren  uit  naam  en  op 
schriftelyk  bevel  van  den  heer  Gouverneur  Generaal  zullen  werden 
voorgoschreeven,  en  een  ieder  opgezeeten  van  de  landen  zal 
gehoorzaam  zyn  en  ondergeschikt  blyven  aan  de  hoofden  of 
mandadoors,  die  door  elk  Inndhezitter  als  toezigters  aldaar 
zullen  worden  gesteld. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1B4  17M.   W.  A.  ALTINQ. 

Art.  31.  Geen  inlanders  ofte  GhUieesen  zullen  zig  op  de 
landeryen  onder  de  wapenen  mogen  verzamelen,  ab  voor  zo 
verre  daar  loe  van  weegens  den  gecommilteerde  tol  en  over 
de  .zaken  van  de  inlanders  ofte  de  respeclive  land-eigenaren 
gelast  en  genomineerd  zyn,  zo  om  na  de  slad  af  te  komen 
tol  defensie  van  Batavia,  als  om  zig  onder  de  ordres  van  een 
Ëuropeese  of  inlandsche  land*mandadoor  op  het  land  gewapend 
by  een  te  houden,  om  aller  weegen  aldaar  tot  adsistentie  van 
de  goede  ingezetenen  gebruykt  te  werden,  tot  meerder  vey- 
ligheyd  van  de  bovenlanden. 

Art.  32.  Buyten  de  inlanders  of  Ghineesen,  die  lot  het 
alarm  beliooren  en  afgeroepen  zyn,  zal  zig  niemand  verstouieu 
na  de  stad  af  te  komen,  dan  om  de  allernoodzakelyksle  reeden 
of  dat  door  den  gecommitteerde  tol  en  over  de  zaken  van 
den  inlander  zullen  werden  ontlxioden,  met  uitzondering  nog- 
tans  van  die  geene,  die  lands  producten  afbrengen,  aan  wten 
ook  allerweegen  aan  de  posten  en  wagten  passagie  en  adsis- 
tentie zal  werden  verleend. 

Art.  33.  Inzelvervoegeu  blyft  aan  alle  inlanders  en  Ghineesen 
het. opgaan  na  de  bovenlanden  verbooden  en  zal  aan  alle 
boiten-poslen  de  nodige  loezigl  bier  omtrent  werden  gehouden. 

Art.  34.  Tol  te  gemoedkoming  van  alle  behoeftige  inge- 
zetenen, zo  Christenen,  ak  Mahomelanen  en  andere  onchris- 
tenen.  zal  geduurende  het  alarm,  zo  binnen,  ab  buylen  de 
stad,  Gompagnies  weegen  ryst  werden  verkogt  teegens  6  stui- 
vers de  ganling,  en  waar  toe  bepaald  zyn,  binnen  de  stad, 
de  campong  Manga  Bazaar,  de  campong  Mangadoea,  de  Baehe- 
ragts  gragt,  de  campong  Maccasser,  het  Molenvliet,  Anke,  de 
campong  Pacodjang  en  aan  de  Jassemburg,  alwaar  de  verkoop 
openbaar  zal  geschieden  by  heele,  lialve  en  quarl  gantings. 

Art.  35.  De  commandanten  der  corpsen  zullen  zorgen, 
dat  ieder  compagnie  teii  minsten  van  een  marketenier  of 
waronghouder  voorzien  zy,  daar  zy  het  nodige  door  kunnen 
laten  bezorgen  aan  't  volk,  onder  de  wapenen  staande,  terwyl 
zy  de  nodige  verstrekking  van  ryst  uil  de  pkhuisen  zullen 
krygen. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.  W.  A.  ALTINQ.  IMS 

Art.  36.  De  brandspuit-meesters  zullen  aan  de  brandspuit" 
huysen  moeten  present  zyn  om,  by  ongeval  van  brand,  enz., 
dadelyk  adsistentie  te  konnen  verleenen,  zullende  de  geene, 
die  daar  by  zelve  niet  kan  adsisteei-en,  iemand  werden  toe- 
gevoegd om  als  opzigter  over  de  brandspoyt  te  ageeren,  zig 
egter  gedrageode  naar  de  ordonnantie  of  reglement,  omtrend 
de  brandspuyien  bepaald. 

Art.  57.  By  de  brandspuyl  N<*  7  en  8,  staande  in  de  Zuider 
voorstad  en  aan  de  Molenvlietschen  dyk  by  de  campong  Crocot, 
zal  de  gecommitteerde  tol  en  over  de  zaken  van  den  inlander 
de  nodige  inlanders  moeten  bezorgen;  de  twee  spuyten  N® 
6  A  en  B  in  de  Ghineese  campong  zullen  door  den  captein 
der  Ghineese  natie,  niet  alleen  met  een  voldoend  getal  Gbineeseu 
voorzien,  maar  ook,  by  vereisch,  in  werkzaamheid  gebragt 
moeien  worden;  en  de  spuyt  N^  9  buiten  de  draaybrug  van 
de  Vierkants  poort  zal  door  de  inlanders  van  de  campong 
Loear-Batang,  met  assistentie  van  de  aan  de  boom  vergaderde 
nmnschappen,  moeten  worden  beheerd ;  de  spuyt  N®  4,  staande 
onder  de  wal  van  de  punt  Vriesland,  zal  in  cas  van  brand 
door  eoelie's  uit  het  zuiker-pakhuis,  de  spuyt  N^  5  op  de 
eqoipagie-werff  door  coelie's  uit  de  Westzyde  en  de  spuyt  N^ 
3  aan  de  Middelpunts-brug  door  coelie's,  gehoorende  aan  den 
administrateur  van  de  pakhuisen  op  Onrust  en  de  Kuiper» 
aigdiaald  en  na  de  plaats,  alwaar  de  brand  is,  getrani^porteerd 
worden;  en  zullen  de  administrateurs  in  voorschreevene  ad- 
ministratien  by  de  minste  ontdekking  van  brand,  waar  van 
aan  hun  informatie  zal  worden  gegeeven  door  de  ordonnancen 
van  de  hoofd wagt,  hunne  coeiie's  onmiddelyk  na  de  voor  elke 
administratie  bepaalde  plaats  en  onder  toezigt  van  de  manda- 
doors  derwaards  zenden;  de  spuylen  N°  1  en  2,  gehoorende 
aaa  het  ambagts-quartier,  zullen  door  't  quarliers  volk  beheerd 
word'^n;  de  spuyt  in  de  arthillery  door  de  coelie's  uil  het 
yzer-roagnazyn  en  die  van  de  wapenkamer  door  coelie's  uit 
de  Waterpooft  en  de  kleine  winkel,  zullende  de  administra- 
leura  van  deeze  adminislralien,  by  ontdekking  van  brand  in 
CBS  van  abrm,  door  ordonnancen  van  de  hoofdwagt  aluieedQ 

Digitized  by  VjOOQIC 


156  1795.   W,  A.   ALTING. 

keimisse  worden  gegeeven,  len  einde  de  coelie's  dire^-telyk 
derwaards  te  zenden. 

Art.  38.  Alle  trou|)e8,  zonder  onderscheid,  zullen  met  stille 
trom  en  zonder  hel  minste  geraas  of  getier  naar  hunne  rende- 
vous  plaatsen  marcheeren ;  en  wie  zig  derwaards  niet  begeeUt, 
maar  integendeel,  na  dal  dezelve  verzameld  zyn,  langs  de  straalen 
loopt  en  door  patrouilles  of  dienaren  van  de  justitie  word  op- 
geval, zal  de  facto  naar  de  provoost  worden  gebragt  om  van 
daar  na  de  boeyen  getransporteerd,  dan  wel  volgens  krygs 
gcbruyk  na  exigcntie  van  zaaken  gestraft  te  worden. 

Art.  39.  Om  alle  confusien  voor  te  komen  zal  niemand 
mogen  meedc  brengen  kruyd  of  lood,  nog  ook  geladen  ge  weer  9 
als  het  bovenstaande  sein  van  generaal  alarm  gedaan  word, 
ten  ware  zulks  alvorens  wierd  geordonneerd  by  een  generale 
belasting,  waar  af  een  ieder  tydig  genoeg  kennisse  zal  krygen ; 
en  indien  iemand  zonder  zodanige  ordre  mogte  melzigvoiïren 
losse  of  scherpe  patronen,  dan  wel  zig  verstoulen  in  het 
gaan  naa  of  komen  van  de  alarm-  of  verzamelplaalzen  te 
schieten,  zal  dezelve  daar  over  geslraft  worden  en  de  officieren 
van  de  compagnicn,  daar  het  onder  gelieurd,  zullen  de  zo- 
danige in  arrest  neemen  en  brengen  by  den  commandant  van 
de  verzamelplaats,  die  hem  naar  bevinding  van  zaaken  en  de 
ordres,  die  hy  heeft,  zal  behandelen. 

Art.  40.  Van  de  voorschreeven  alarm-plaatzen  of  andere 
vergaderingen  van  troupes,  schoon  in  deeze  niet  genoemd;  zal 
niemand  zig  onderwinden  eenig  ander  detachement  te  doen, 
dan  de  geene,  die  by  't  plan  instructief  voormeld  aan  de  hoofden 
der  corpsen  is  aangeweezcn  en  waar  na  een  ieder  gelast 
word  zig  stiplelyk  te  gedragen,  op  poene  van  responsabel 
verklaard  te  worden  voor  alle  desordres,  die  daar  uil  zullen 
voorlkonien;  en  de  hoordolTicieren  van  de  reguliere  troupes, 
zo  wel  als  de  commanderende  officieren  van  de  burger-  en 
andere  compagnien  zullen  geene  andere  ordres  hebben  te 
respecteeren  dan  die  van  den  heer  ftouvenieur  Generaal  of 
die  by  zvn  hoog-Ëdelheids  absentie  het  commando  beeft,  zullende 
deoze  ordres  door  de  helmbardiers,  ordonnancen  en  oppassers 

Digitized  by  VjOOQIC 


1795.    W.   A    ALTINQ.  1B7 

7an  den  commissaris  werden  rond  gebragl,  het  welke  hen 
Di'el  alleen  zal  werden  bekend  gemaakt,  maar  ook  nader  zal 
blyken,  wie  zy  zyn,  aan  het  cachet,  AhI  zy  by  zig  zullen 
hebben  en  alvoorens  zullen  moeten  vertoonen  aan  den  officier, 
wien  zy  de  ordres  brengen. 

Art.  41.  Alle  de  buiten  de  stad  woonenJe  Compagnie*s 
dienaren,  als  pennislen,  kruitmakers,  het  op  Tanna  Abang 
leggend  corps  mannen,  zo  roeede  de  burgers,  item  alle  andere 
Gompagnie's  dienaren  en  ingezetenen,  tot  den  optrek  gehoorende, 
zullen  in  cas  van  alarm  vergaderen  voor  de  Nieuwpoort  om 
vervolgens  onder  derzeiver  hoofden  binnen  de  stad  te  rukken 
en  te  marcheeren  naar  hun  hier  voren  bestemde  plaatzen. 

Art.  42.  Dan  om  door  het  meenigvuldig  gery  met  rytuigen 
alle  ongeregeldhecden  voor  te  komen  zullen  geen  andere  ry- 
tuigen de  poorten  binnen  of  buyten  gelaten  worden  als  die 
van  de  Commissarissen  Generaal,  de  hooge  regeering  en  de 
Iceden  van  het  derensie-weezen,  de  laatste  uit  hoofde  van 
derzeiver  dienst  verrigtingen  binnen  en  buiten  de  stad ;  zullende 
het  egter  aan  een  ieder  vry  slaan  een  rypaard  te  gebruiken 
en  daar  meede  allerweegen  tloor  de  poorten  gelaten  worden. 

Art  43.  Zullende  van  dit  reglement  aan  ieder  officier  van 
de  differente  corpsen  en  die  het  verder  aangaat,  een  gedrukt 
exemplaar  worden  argegeeven  tot  narigt. 

Zie  ook  9  September  1777,  12  Deceniber  1797,  4/7  Naart 
1800  en  28  FebniariJ  1801. 

22  December.     Verpachting  van  de  j>gemcetiè*'  middelen 
van  het  Koningrijk  Jakaira, 

De  wijzigingen  waren  ditmaal: 

Eerstelyk:  dat  onder  de  pagt  van  de  inkomende  en 
uitgaaode  rechten  zal  liegreepen  en  mede  verpagt  worden  de  ten 
behoeve  van  de  Compagnie  in  bet  jongst  gepasseerde  jaar  1794 
geintrodttceerde  heffing  van  vyf  ryksdaalders  voor  ieder  slaaf, 
kleine  kinderen  uitgezonderd,  welke  aangebragt  word,  boven  het 
rodemptie  geld,  het  geen  de  pagter  bevooreiis  heeft  genoten. 

Digitized  by  VjOOQIC 


158  1796.  W.  A.  ALTINÖ. 

Ten  iweeden:  dal  lot  inlerprelatie  yan  hel  aglsle  articol 
der  cojidilien  van  de  pagl  der  inkomende  en  uilgaande  recblen 
verklaard  wordl,  dal  de  pagler  geen  Ihol  compeleert  van 
alzulke  goederen,  welke  in  de  schepen  of  mindere  vaartuigen 
blyven,  schoon  een  zodanig  vaartuig  last  breekt. 

Ten  derden :  dal  de  Macausche  handelaars,  even  als  voorheen, 
ook  voor  hel  vervolg,  ten  opzigle  van  de  door  hen  hier 
aangebragl  en  ingekogl  wordende  goederen,  zullen  mogen 
volslaan  met  de  belaaling  van  de  by  de  pagt-condilien  vastge- 
stelde Ihol  van  ses  percenl  aan  den  pagler  van  de  inkomende 
en  uilgaande  reclilen,  zonder  iets  meer,  behalven  alleen  een 
percent  aan  den  pagler  van  de  waag,  ingevalle  zy  goederen 
in-  of  uilvoeren,  welke  de  waag  moeien  passeeren. 

Ten  vierden:  Dal  de  Gaabsche  larwe  en  wyn  by  den 
eersten  aanbreng  door  parliculiere  handelaars,  by  provisie  voor 
drie  aglereen  volgende  jaaren,  zyn  geöximeerd  van  inkomende 
rechlen  en  dat  zulks  zal  ingaan  met  primo  January  1796. 

Ten  vyfden :  dat  de  leverancier  der  Chineesche  zeevaarenden 
zal  mogen  volslaan  met  het  jaarlyks  neemen  van  vyf  honderd 
hoofd-brieljes  voor  de  Chineesche  zeevaarenden  in  *s  Com- 
pagnies dienst  en  hel  belaalen  van  veertig  stuivers  'sjaars 
voor  ieder  briefje. 

Ten  zesden:  dat,  met  alteratie  van  bet  vyfde  arlicul  der 
pagt-condilien  van  de  waag,  van  de  goederen,  die  van  de 
Compagnie  worden  gekogi,  voorlaan  de  kopers  worden  gerele- 
veerd'van  de  daarby  bepaalde  waag-gerechtigheid. 

Wordende  wyders  nog  een  ieder,  die  lot  bet  aanslaan  der 
voorsz.  pagten  genegen  zal  zyn,  gelast  verdagl  Ie  weezen  en 
zorge  te  dragen,  dat  de  belaling  der  pagt-penningen  conform 
de  by  de  generale  pagl-conditien,  arlicul  3,  gestelde  termynen 
promptelyk  geschiede,  metdeezealleralieegta*,daldel)elaa]iDg 
uilerlyk  zal  moeten  geschieden  met  den  tienden  dag  van  de 
maand,  alzo  by  het  tegendeel  de  bepaalde  middelen  van 
cottlrainte  zonder  eenige  connivenlie  te  werk  gesleU  zullen 
worden,  terwyl  by  deezen  nader  wordt  geinlerdiceerd  bet 
doen  van  verzoeken  voor  surcheance  of  remissien. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.  W.  A    ALTINQ.  159 

22  December.     Regeling  der  viering  van  christelijke  feest- 
dagen^ enz. 

Is  goedgevoniien  en  verstaan: 
1*   alle   openilyke  godsdienstoefening  op  nieuwjaars  dag  voor 

eerst   te   laten   ophouden  en   de  gewone  complimentatien 

op  den  eerst  invallenden  Zondag  te  laaten  geschieden; 
2*  op   de   tweede   dagen  der  drie  groote  teesien,  voor  zover 

de  Hollandsehe  gemeente  betren,  in  geene  andere  dan  in 

de   hoofd   of  groote  Nederduilscbe  kerk  de  godsdienst  te 

laten  verrichten:  en 
5*  de   begravenis   en    hemelvaart   van  Christus  nn^de  eenlyk 

in  de  groote  kerk,  voor  zover  de  Nederduitsche  gemeente 

aangaat,  te  laten  celebreeren. 

22  December.     Regeling  der  inkomsten  van  zee-officieren, 
enz.  aan  wal. 

Door   den   heer   Raad  orninair,  Johannes  Siherg,  als  waar- 
neemoide   het   ambt   van  Directeur  Generaal,  ter  voldoening 
aan    het    verzoek  om  een  comparatie  te  maaken  van  belgeen 
de  oiBcierrn  van  de  ontiakelde  schepen  en  die  verder  aan  de 
wal  staan  g*eipploieerd  te  worden,  thans  genieten  tegen  bet- 
geen   de   militaire   ofliciereD    na    bet   hen    toegelegd  donceur 
maandelyksch  ontvangen,  ten  einde  die,  zoveel  mogelyk,  gelyk 
te  stellen,    by   een   dien   aangaande   geformeerde  berekening 
specifiek   aangewezen  zynde,  hoeveel  aan  de  officieren  ter  zee 
van   ieder   classe   boYen    hunne   gage  zoude   moeten  worden 
toegelegd   om   hen   in    het  genot    na  proportie  en  billykheid 
met  die   van   de   militie   te  egalizeeren  —  zo  is,  conform  de 
daar  by  gedaane  propositien,  goedgevonden  en  verstaan: 
1^  aan   de  eapitains   ter   zee  gedurende  den  tyd,  dat  hunne 
schepen  onttakeld  leggen,   buiten  hunne  gage,  welke  aan 
haar  zal  worden  uitbetaald,  schoon  daarop  eenige  belasting 
mogt   leggen,  maandelyks  aan  papiere  geld  toe  te  leggen 
een  aom  vas rd'  120 

Digitized  by  VjOOQIC 


160  1705.   W    A.  ALTING. 

aaa  de  capilains-lieuleuaDts rd'    65 

»     »   lieulenaiils >      40  en 

»     »   sous-lieulenanls >      25  ieder» 

om  in  te  gaan  met  primo  December  1795; 
2®  de   op  Tana  Abang  kei  commando  hebbende  capitains  Ier 
zee,    van   Slraalen    en   Baane,  te  laten  behouden  het  door 
hun   genooten    wordend  douceur  van  rd'  150  ter  maand; 
3®  de  gemelde  capitains,  van  Slraalen  en  Baane,  te  quaiificeeren 
om  van  hunne  subalterne  officieren  'smaauds  vanderzelver 
toelaag  voor  Je  kost  in  te  houden  rd'  20  van  ieder; 
4®  aan  de  officieren  en  de  reconvalesenten'smaandelyks  gratis 
toe  te  leggen : 
— Vi  'ögger  Gaabsche  wyn, 
50      ft    boter,  en 
6      >     speceryen ; 
5^  in   sleede   van   het  aan  boord  genooten  tafelgoed  te  laten 
verstrekken   eens    4  stukken   guinees  en  56  ryksdaalders 
tot  den  inkoop  van  porcelaiuen;  en 
G^  aan    de   gemeenen,   even   als   geduurcnde  den  oorlog*  aan 
boord  is  verstrekt,  'smaands  te  laten  afgeeven: 
2  pikols  koffy  en 
1  pikol  thee. 

24  December.     Verandering   van   hel    bestuur   over   de 
O.    1.    Compagnie  in   Nederland, 

De  Staaten  Generaal  der  vercenigde  Nederlanden,  allen  den 
geenen,  die  deezen  zullen  zien  olte  hooren  leezen,  heil  en 
broederschap,  doen  te  weeteu,  dat  wy,  in  deliberatie  genomen 
hebbende  de  propositie  der  provisioneele  repraeseulanten  des  volks 
van  Holland  van  den  15^°  September  deezes  jaars,  by  onze 
resolutie  van  den  16"^°  November  laatstleeden  hebben  dienstig 
geoordeeld,  onverminderd  het  octroy,  door  ons  aan  de  Ver* 
eenigde  Nederlandsche  Oost-Indische  Compagnie  verleend,  het 
tot  hier  toe  plaatshebbend  bewind  over  gemelde  maatschappy 
mei  den  i^  Maart  1796  te  vernietigen  en  ulle  desselfs  leden, 

Digitized  by  VjOOQIC 


1706.  W.  A.  ALtiNQ.  löl 

miniBten  en  beèedigde  hoold-participanien  Ie  ontslaan,  gelyk 
mede  aOe  desselb  onlvangers,  boekhouders»  commisen,  sop- 
poosten  en  alle  Terdere  beambten  en  dienaaren^  hoegenaamt; 
mei  last  nogtbans  aan  laatstgemelde  om  hunne  poslen  loo. 
lang  Ie  blyyen  waarneeroen,  tot  daarin  nader  zal  syn  voor- 
zien ;  terwyl  wy  al  verder  hebben  goedgevonden  om  het  voorsz. 
bewind  te  doen  vervangen  door  een  eommitté,  genaamt  het 
Commilté  tot  den  Oost-Indischen  handel  en  bezittingen,  het 
geen  zyn  residentie  zal  houden  te  Amsterdam;  wordende 
aQen  en  een  iegelyk,  die  dit  eenigsints  zoude  mogen  aangaan, 
hiervan  gewaarschouwd  en,  des  noods,  gelast  om  zig  voortaan 
aan  gemeld  Committé  tot  den  Oost-lndischen  handel  en  be- 
zittingoi  te  adresseeren  in  zaaken,  die  voorheen  en  tot  uu 
toe  hebben  uitgemaakt  de  werkzaamheid  van  de  als  nu  ver- 
nietigde generale  Nederlandsche  Oost-Indische  Compagnie. 


Dit  stuk  is  eerst  in  December  1796  in  Indiö  ontvangen  en 
aldaar  afgekondigd  op  den  11^^  en  20*^"  dier  maand.  Zie 
aldaar. 

De  Indische  Regering  ontving  ook  het  navolgende  extract 
uit  het  register  der  resolutiên  van  de  Staten  Generaal. 

GELYKflEID,  YRYHEID,  BROEDERSCHAP. 

Jovis,  den  S4«|>  December  1796. 

Hei  eerste  jaar  der  Bataaf sche  wyhM. 

Is  gehoord  het  rapport  van  de  burgers  Dykmeester  en 
andere,  baar  hoog  mogende  gedeputeerden  tot  de  zaaken  van  de 
Oost-Indiache  Compagnie,  hebbende  ingevolge  en  ter  voldoeninge 
van  derzelver  resolutie  commissoriaal  van  den  16^°  November 
laatstleeden  geSxamineert,  op  welke  wyze  zoude  kunnen  worden 
geêxecuteert  de  resolutie  van  haar  hoog  mogende,  ten  zelven  dage 
genomen,  raakende  de  vernietiging  van  het  snbsisteerend  be- 
wind van  de  Oost-Indische  Compagnie  hier  te  binde  en  de 
vodere  pointen,  by  de  voorsz.  resolutie  commissoriaal  gemaakt ; 

rUIAAT-BOn  DUL  xu.  11 

Digitized  by  VjOOQIC 


Idi  1706.  W.  A.  ALTlNÖ. 

als  mede  nog,  ingevolge  en  ter  voldoeninge  van  denelver  re- 
solutie commissoriaal  van  den  30^  November  laatstleeden,  ge- 
ëxamineerd hebbende  een  missive  van  eenige  befiedigde  hoofd- 
participanten ter  kamer  Amsterdam  en  Zeeland,  Huydecoper 
van  Maarsseveen,  W.  G.  Backer,  Steengragt  d*Oosterlaiid, 
Jan  van  de  Pol  de  Jonge,  gescbreeven  te  Amsterdam  den  27^ 
dezer,  houdende,  dat  zy  onderrigt  waren,  dat  haar  hoog  mogende 
by  resolutie  van  den  16^°  dezer  loopende  maand  lot  de  ver- 
nietiging der  ganlsche  directie  van  de  Oost-Indische  Compagnie 
besloolen  hadden  om  reedenen,  haar  hoog  mogende  daar  toe 
moveerende;  dat  zy  zig  derhalven  verpligt  oordeelden,  ter 
hunner  verantwoording  aan  dezelver  committenten,  haar  boog 
mogende  te  moeten  verzoeken  om  ten  minsten  gedourende  het 
nog  exleerende  en  door  haar  hoog  mogende  aan  de  participanten 
en  aan  de  maalschappy  verleende  octroy  gemelde  hoofd-par- 
ticipanten te  willen  maintineeren  in  alle  de  rechten  en  voor- 
rechten, by  dit  en  voorgaande  oclroyen  aan  hun  verleend,  en 
dus  ook,  voor  zoo  verre  zulks  aan  de  participanten  daar  by 
was  toegekend,  als  mede  in  de  nominatie  van  het  bestuur  en 
het  toezigt,  het  welk  gemelde  hoofd-participanten  altoos  in  de 
directie  hadden  gehouden. 

En  eindelyk,  ingevolge  en  ter  voldoening  van  derzelver  re- 
solutie commissoriaal  van  den  3  deezer,  geëxamineerd  hebbende 
een  missive  van  de  bewindhebberen  van  de  Oost-Indische  Com- 
pagnie ter  praesidiale  kamer  Amsterdam,  gescbreeven  aldaar 
den  2«"  deezer,  houdende,  dat,  daar  het  hun  uit  het  gerappor- 
teerde van  de  gedeputeerden  der  provisioneele  repraesentanlen 
van  het  volk  van  Holland  ter  generaliteit,  te  vinden  in  de  pu- 
blique  dagbladen,  welke  op  order  van  evengemelde  provisio- 
neele repraesenlanten  van  Holland  worden  uitgegeven  en  waar 
aan  zy  geen  geloof  moglen  weigeren,  onlangs  gebleekeo  was, 
dat  op  den  16'°  der  voorleeden  maand  November  door  bet 
besogne  van  haar  hoog  mogende  over  het  werk  der  Oost-Indisehe 
Compagnie  een  rapport  was  uitgebragt  geworden,  boofdzaa- 
kelyk  tendeerende  om,  conform  het  decreet  der  provisioneele 
repraesenlanten  van  bet  volk  van  Holland  van  den  IS*^  September 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.  W.  A.  ALTINÖ.  16| 

daar  Ie  Tooren,  het  tegenwoordig  bewind  der  Oostindiscbe 
Gompagnie  met  derzdver  ministers,  beamptm  en  suppooften 
Ie  liceBÜêeren  en  een  generaal  commilté  te  introdneeeren,  in 
dier  voege  ingericht,  als  hy  dat  dagblad  verder  word  opge- 
geeven,  zy,  bewindhebberen,  hoe  zeer  nog  geene  legaale  kennis 
bekomen  hebbende,  dat  zodanig  besluit  werkelyk  by  haar  hoog 
mogende  zoude  zyn  geoomen,  echter,  als  zynde  de  thans  prae- 
sidiaale  kamer,  gemeent  hadden,  by  absentie  van  de  vergadering 
fan  zeventhienen,  voor  haar  hoog  mogende  niet  te  mogen  ver- 
bergen de  aandoening,  welke  by  hun  was  ontstaan  op  het  ver* 
neemen  van  dit  rapport  en  op  het  daaruit  gereezen  denkbeeld 
eener  mogelykheid,  dat  het  haar  hoog  mogende,  de  hooge  ver^ 
leeners  van  het  octroy  der  Oostindische  maatschappy,  zoude 
kannen  bebaagen  het  tegenwoordig  bewind  met  deszelfs  be- 
ampten,  waar  onder  voorzeeker  ook  de  beledigde  hoofd-parti- 
cipanten begreepen  zyn,  dadelyk  te  licentieeren  en  mitsdien 
liet  gantsch  bestuur  en  toezigt  over  de  eigendommen  van 
participanten  in  welgemelde  Compagnie  geheel  en  al,  en  dat 
wd  staande  het  octroy  van  haar  boog  mogende,  te  nemen  uit 
de  handen  van  dezulken,  die  op  den  voet  en  het  voorschrift 
▼an  dat  zelfde  octroy,  mitsgaders  de  resolulien,  daar  toespec- 
teerende,  tü  alzo  op  een  alzints  wettige  wyze  zyn  aangesteld 
en  die,  aan  de  eigenaaren  van  's  Compagnies  bezittingen  of 
derzelver  vertegenwoordigers  verantwoordelyk,  gereekend  konden 
worden  in  deze  hunne  betrekking  te  moeten  virorden  gemain- 
tineerd  of  ten  minsten  daarvan  niet  te  kunnen  worden  ontzet, 
200  lang  de  participanten  zelve  niet  hadden  betuigt  in  deze 
bestuurders  hunner  goederen  geen  vertrouwen  meer  te  kunnen 
stdien,  dan  van  hoedanig  mistrouwen  hun  tot  dus  verre  geene 
bIjken  vi^aren  voorgekomen; 

dat  zy,  bewindhebberen,  overtuigd  waren  van  de  over- 
grooie  nadeelen,  welke  voor  het  ligchaam  der  Oost-Indische 
maatschappy  noodw^ig  zouden  resulteeren  uit  de  afschaffing 
fan  het  thans  plaatsthebbend  bestuur  en  op  de  alzints  be- 
denkdyke  gevolgen  der  invoering  eener  gantsch  nieuwe 
directie,  in  plaats  van  een  bewind,  dat  zig  door  eene  lang- 

Digitized  by  VjOOQIC 


164  1706.  W.   A.  ALtlNé. 

duurige  ondervinding  de  waare  bebngens  der  maaUchappy 
eigen  had  gemaakt; 

dan  dat,  ingeval  haar  hoog  mogende  onverhooptelyk  en  tegen 
alle  verwagting,  onaangezien  hunne  thans  bygebragte  consi- 
deratien  en  zonder  eenig  reguard  te  slaan  op  al,  het  geen  by 
het  meergemelde  bericht  der  vergaderinge  van  XVII,  zoo  met 
opzigt  tot  het  tegenwoordig  bewind  was  bygebragt,  als  ten 
aanzien  van  het  op  nieuw  voorgeslagen  committé  vras  gere- 
marqueerd,  echter  tot  dadelyke  vernietiging  van  het  thans 
nog  plaatshebbend  bestuur  mogten  overgaan  of  reeds  werkelyk 
onherroepelyke  dispositien  ten  dezen  opzigte,  conform  bet  uit- 
gebragte  rapport  van  haar  hoog  mogende  commissarissen,  mogten 
hebben  genomen,  waar  aan  bewindhebberen  in  dat  geval  wel 
genoodzaakt  zouden  zyn  zig  te  onderwerpen,  zy  in  datuitter 
sten  niet  te  min  verpligt  waren  baar  hoog  mogende  al  verder 
onder  de  aandagt  te  brengen,  dat  het  dadelyk  verlaaten  en 
overgeeven  eener  zoo  ingewikkelde  en  tevens  zoo  uitgestrekte 
directie,  als  die  nu  byna  twee  eeuwen  op  een  en  denzelfda 
voet  had  gesubsisteerd,  een  werk  was  van  de  grootste  aan- 
gelegenheid en  van  een  zeer  groeten  omslag  en  dat  het  op- 
maaken  van  den  staat  van  zoo  veele  onderscheidene  admini- 
stratien,  als  het  ver  uitgestrekt  ligchaam  der  Oost-Indische 
maalschappy  bevat,  mitsgaders  de  opneeming  van  afle  de 
goederen,  penningen  en  koopmanschappen,  by  de  maatschappy 
aan  handen,  zoodanig,  dat  dit  alles  in  de  vereischte  order  aan 
de  successeuren  in  der  tyd  kan  overgeleverd  worden,  zaaken 
zp,  waaromtrent  niet  by  overyling  kan  worden  te  werk 
gegaan  en  die  noodwendig  eenigen  tyd  vereisschen  om  met 
den  nodigen  aandagt  te  worden  behandeld; 

dat  haar  hoog  mogende  immers  en  in  alle  gevallen  met  hon 
wel  zouden  willen  erkennen,  dat  het  sluiten  der  boeken  by 
de  respective  kamereu,  zoo  al  niet  onder  ultimo  Mey,  welke 
het  gewoone  tydslip  is,  waar  op  dit  werk  pleegt  te  geschiedea, 
ten  minsten  onder  zekeren  te  bepaalen  vroegeren  datum,  van 
die  essentie  is,  dat  het  zelve  niet  kan  worden  agterweege  g^ 
laaten,    hoewel    het    nogtans    niet    minder  zeker  veaa,  dal 

Digitized  by  VjOOQIC 


1706.  W.  A.  ALTINQ.  165 

tot  dat  omdagtig  werk  al  mede  een  geruimeD  tyd  lou 
nodig  ayn; 

dat  juist  in  bet  volgende  jaar  1796  de  tyd  daar  zoude  zjn, 
waarop  zouden  moeten  geschieden  de  gemeene  reekeningen, 
welke  de  Compagnie  verpligt  was,  ingevolge  eii  ter  voldoeninge 
aan  de  continuatie  en  prolongatie  van  het  octroy  van  den 
jaare  1647,  telken  vier  jaaren  te  doen,  en  die  uit  de  natuur 
Tan  de  zaak  zelve  niet  dan  door  het  tegenwoordig  bestuur 
zonden  kunnen  worden  opgemaakt; 

dat  zy  zig  derhalven  verpligt  vonden  baar  hoog  mogende 
te  moeten  verzoeken,  dat,  ingeval  hoogstdezelve  lot  het  meer- 
gemeUe  finaal  besluit  mogten  overgaan,  baar  hoog  mogende  als 
dan  den  termyn  tusschen  zoodanig  een  te  neemen  besluit 'en 
de  executie  van  dien  een  zoodanigen  ruimen  tyd  zouden  ge- 
lieven voor  te  schry  ven,  dat  gemdde  bewindhebberen  in  staat 
gestdd  wierden  aan  alle  de  hier  voren  gemelde  vereischtens 
te  kunnen  voldoen  om  zig  van  deze  hunne  gantsche  admini- 
stratie naar  behooren  en  compleetelyk  te  kunnen  dechargeeren. 

Waarop  geddibereert  en  in  agting  genoomen  zpde  de 
noodzakdykhdd ,  dat  ter  bevordering  van  de  algemeene 
bdangens  van  den  staat  en  van  de  generaale  Oost-Indische 
Gompagnie  werde  ingevoerd  een  meer  geconcentreert  bestuur 
over  den  handel  en  bezittingen  der  maatschappy,  dan  tot  nu  toe 
ingevolge  de  succesdve  octroyen,  door  haar  hoog  mogende  aan 
dezdve  verleend,  en  opgevolgde  resolulien  heeft  plaats  gehad; 
en  dat,  om  aan  dit  groot  oogmerk  met  de  meeste  kragt  en 
énergie  te  voldoen,  het  tegenwoordig  bewind,  zoo  als  het  zelve 
thans  geconstitueerd  en  werkzaam  is,  niet  zonder  groote  in- 
eonvenienten  kan  worden  aangehouden  en  gecontinueerd,  maar 
ten  ander  en  verbeeterd  bestuur,  meer  geschikt  naar  de  ac- 
tnde  omstandigheden  van  tyden  en  zaaken,  behoord  te  worden 
ingevoerd,  is  goedgevonden  en  verstaan  het  tans  nog  subds- 
teereode  bewind  van  de  Oost-Indische  Gompagnie  hier  te  lande, 
onverminderd  voor  het  overige  het  octroy,  aan  dezdve  maat- 
schappy verieend,  gebed  en  al  mits  dezen  te  vernietigen, 
wordende  aDe  dendb  kden,  ministers  en  befiedigde  hoofd- 

Digitized  by  VjOOQ IC 


166  1796.  W.  A.  ALTfNQ. 

participanten  alzoo  ontolaagen  en  gelicentieerd,  onverminderd 
hunne  verantwoording  van  gehoudene  directie  en  administratie, 
gelyk  ook  alle  derzelver  boekhouders,  cassiers,  comroisen,  cter- 
quen,  suppoosten  en  alle  verdere,  hoe  ook  genaamde  beampten 
en  bedienden,  met  last  nogthans  aan  deeze  alle  om  hunoe 
poëten  zoo  lang  te  blyven  waarneemen,  tot  dat  deswegeos 
nadere  beschikkingen  zullen  zyn  gemaakt. 

En  ia  vrydera  goedgevonden  en  verstaan,  dat,  in  plaats  van 
het  tegenwoordig  bewind,  zal  worden  aangesteld,  gelyk  aan- 
gesteld word  mits  dezen,  een  commilé  tot  de  zaakeu  van  den 
Oost-Indischen  handel  en  bezittingen,  bestaande  uit  S8  persoenen, 
welk  conimitté  uitsluitend  de  directie  zal  hebben  over  alle  de 
bezittingen  en  heerscbappyen,  welke  tot  hier  toe  aan  het  be- 
wind der  Oostindische  Compagnie  compeleerende  en  onderworpen 
zyn  geweest,  en  welk  oommité  voorts  geheel  en  al  subin- 
treeren  zal  in  plaatse  van  het  genoemde  en  by  dezen  vernietigt 
wordende  bewind,  met  behoud  van  alle  zoodanige  voorrechten, 
octroyen  en  privilegiën,  als  tot  hier  toe  door  den  sonverain 
dezer  landen  aan  deze  handel-maatschappy  veiigund  zyn  ge- 
vforden. 

Ten  tweeden :  dat  deze  S8  persoenen  door  haar  hoog  mogende 
uit  alle  de  provinciën  of  wel  uit  de  geheele  republicq,  z^er 
onderscheid,  zullen  worden  benoemd,  met  dien  verstande  nog- 
tans,  dat  aan  de  provinciën  van  Holland  en  Zeeland,  als  zynde 
de  grootste  crediteuren  en  guarandeurs  der  voornaamste  schalden 
van  de  maatschappy,  zal  worden  over  gelaaten  om  tot  leden 
van  het  voorsz.  committé  aan  haar  hoog  mogende  te  worden 
voorgedragen,  door  Holland  17  en  door  Zeeland  6  persoonen, 
terwyl  ieder  der  vyf  overige  provinciën  daartoe  een  lid  zullen 
kunnen  voorstellen;  zullende  voorts  geene  andere  persoonen 
tot  leden  van  dit  committé  voorgedragen,  nog  benoenid  mogen 
worden  dan  die,  welke  de  vereischte  kundigheden  bentten 
om,  hel  zy  met  opzigt  tot  de  generaale  directie  of  tot  een 
der  na  te  meidene  departementen,  met  vrogt  mede  te  kennen 
vrerken  tot  dadelyk  herstel  en  algemeene  verbeetering  van 
den  jammerlyken  staat  dezer  aanzienlyke  handel*niaat8chappy; 

Digitized  by  VjOOQIC 


1795.  W.  A.  ALTINQ.  167 

Ten  derden:  dal  voorts  de  werkzaamheden  van  het  com- 
müté  in  dexer  voegen  zullen  moeten  werden  verdeelt: 

dat  zeeven  faonner  byzonder  geehargeert  zullen  zyn  met  de 
directie  van  al,  het  geen  den  staat  van  defensie  der  bezittingen 
van  de  maatschappy,  zoo  in  Africa,  als  in  de  Indien,  aangaat, 
als  de  militie,  magazynen,  arsenaalen,  hospitaalen,  fortificatien 
en  hel  geen  verder  van  dit  alles  dependeert; 

dal  zeeven  anderen  byzonder  zullen  zyn  belast  met  bet 
httisbottdelyke  bestuur  aan  de  Kaap  en  in  de  Indien  zelve, 
zoo  wel  met  betrekking  lot  de  boofd-regeering  aldaar,  als  tot 
het  gedrag  en  de  aanstelling  van  alle  ambtenaaren  en  be- 
dioiden,  niaaken  van  rq[lemenlen,  ordonnantien  en  schikkingen 
voor  dezelven  of  de  administratie  der  zaaken  aldaar  en  het 
geen  verder  in  alle  die  opzigten,  onder  de  benaaming  van 
het  buisboadelyk  bestuur,  eenigzints  kan  worden  betrokken; 

dat  ne^en  anderen  zig  byzonderlyk  zullen  moeten  bezig 
honden  met  de  directie  van  den  handel  der  maatschappy,  zoo 
uit  deze  landen  naar  derzelver  bezittingen  in  Africa  en  in  de 
Indifin,  als  van  daar  berwaards,  en  derhalven  met  alles,  wat 
den  aankoop  van  goederen  ter  verzending  of  den  verkoop 
der  retour-goederen,  mitsgaders  het  aanbouwen,  huuren  en 
uitrusten  van  schepen  betreft,  en  wyders  al,  het  geen  de  directie 
der  commercie  en  navigatie  van  deze  maatschappy  eenigzints 
zoude  mogen  aangaan; 

dat  de  vyf  overige  zig  byzonderlyk  zullen  moeten  bezig 
honden  met  het  werk  der  financiën  van  de  maatschappy  en 
de  administratie  der  penningen,  welke  ten  baaren  behoeve 
oDtfaingen  of  betaald  moeten  worden;  en  uit  dien  hoofde  met 
hel  houden  van  den  staat  en  balans  der  geldmiddelen  van  de 
maatschappy,  het  soldeeren,  liquideeren  en  reguleeren  van 
alle  opimstaande  of  loopende  reekeningen,  maandgelden,  huuren, 
gagiftn,  arbeidsloonen,  contracten,  interessen,  uitdeelingen, 
sebuiden  en  alles,  wat  verder  eenigzints  onder  het  werk  der 
finande  begreepen  zoude  kunnen  worden ; 

terwyl  intusachen  het  generaal-  en  opperbestuur  over  alle 
ée  veorsehreeve  objecten  zal  moeten  berusten  byenverblyven 

Digitized  by  VjOOQIC 


168  179Ö.  W.  A.  ALTINQ. 

aan  het  gezamentlyke  committé,  wordende  het  werken  in  de 
departementen,  invoege  voorschreeve,  alleen  gemaks-  en  ordes- 
halve  gestatueerd. 

Ten  vierden :  dat  om  aan  deze  werking  in  departementen 
nog  meerder  gemak  toe  te  brengen,  het  aan  een  ieder  van 
dezeiven  vry  zal  staan  om  eenen  afzonderlyken  secretaris, 
onder  den  naam  van  substitut-secrelaris  van  hetzelve  depar- 
tement, met  de  nodige  clerquen  en  bedienden  aan  te  stellen 
en  voorts  tot  zig  te  requireeren  alle  suppoosten  of  onder- 
hoorigen,  tot  hier  toe  in  dienst  van  de  Oost-Indische  Compagnie 
geweest  zynde,  welke  zy  tot  hunne  onderrichting  zoude  meenen 
nodig  te  hebben ;  en  voorts  het  zelve  committé  zal  moeten 
zorgen,  dat  doorgaans  twee  of  drie  van  deszelüs  leden  zig  in 
loco  bevinden,  ter  plaatse,  daar  tot  hier  toe  de  respecttve 
kameren  der  Oost-Indische  Compagnie  geëtablisseert  zyn  geweest 
en  alwaar  de  voornaamste  expeditien  voor  haare  bezittingen 
tot  hier  toe  zyn  geschied,  als  mede  de  voornaamste  zetel  der 
commercie  en  navigatie  dezer  landen  gevonden  word,  te  weten, 
in  Zeeland  twee,  te  Rotterdam  en  Delft  te  saamen  twee,  te 
Hoorn  en  te  Enkhuysen  te  saamen  twee,  zoo  om  het  oog  te 
houden  op  de  verrichtingen  van  alle  de  bedienden  en  geémplo- 
yeerden  van  het  zelve  committé  in  de  voornoemde  plaatsen 
of  departementen,  als  anderzints,  ten  welken  einde  in  ieder 
der  voorsz.  plaatsen  een  substitut-secrelaris  en  boekhouder, 
beneevens  de  nodige  clerquen,  door  het  zelve  committé  zullen 
worden  aangesteld  om  tot  dienst  en  adsistentie  van  de  voorsz. 
in  loco  zynde  gecommitteerden  te  weezen  en  dezelve,  ieder  in 
hunne  qualiteit  en  relatie,  behoorlyk  te  bedienen. 

Ten  vyfden:  dat  voorts  door  hun  hoog  mogenden  nog  zal 
worden  aangesteld  een  advocaat  fiscaal  tot  waarneming  van 
hel  regt  der  hooge  overheid  in  cas  van  misdaaden,  door 
ambtenaren  of  bedienden,  het  zy  militairen  of  burgerlyken,  in 
dienst  van  het  voorsz.  committé  staande,  in  de  administratie 
hunner  functien  begaan,  mitsgaders  in  cas  van  delicten,  welke 
door  onderhoorigen  of  bedienden  aan  het  zelve  committé  ge- 
subjecteert  zouden  mogen  worden,  al  mede  in  de  administratie 

Digitized  by  VjOOQIC 


1795.  W.  A.  ALTING.  169 

banner  Tunctie  begaan,  ten  einde  alle  dezdve  Toor  het  geza^ 
mentlyke  eommitlé  te  regt  te  stellen ;  dat  ook  door  hun 
hoog  niogenden  nog  zal  worden  aangesteld  een  secretaris  voor 
bet  geheele  eoramitté  omme  het  zelve  in  de  generaale  notuten, 
expedilicn  en  in  alles,  wat  daar  by  door  eenen  secretaris 
behoord  verrigt  ie  worden,  te  adsisteeren  en  te  bedienen;  en 
dat  eindeiyk  nog  door  hoogsldezelven  beooemt  en  aangesteld 
zal  worden  een  visitateur  generaal,  die  alleen  en  dagelyks 
zyn  werk  maakt  om  op  de  velschillende  pligten  der  boekhouders 
en  eomptoir  bediendens  het  oog  te  houden,  zonder  eenige 
cooniventie  te  gebraiken,  en  successivelyk  van  zyne  bevindingen 
rapport  te  doen  aan  het  geheele  committé;  als  mede  een 
oDivanger  generaal,  door  wien  alle  penningen,  ten  behoeve 
van  het  voorsz.  committé  betaalt  of  ontfangen  moetende 
worden,  zullen  moeien  worden  geincasseert  of  op  behoorlyke 
ordonnantien  van  het  committé  worden  uitbetaald  en  welke 
gebonden  zal  zyn  jaarlyks  eenen  praecisen  staat  en  verant- 
woording van  den  toestand  der  geldmiddden  van  deze 
maatsehappy,  dat  is  van  haare  ontfangsten,  schuMen  en  af- 
lossingen, zoo  wel  aan  het  committé,  als  aan  de  hooge  regering 
dezer  landen,  over  te  geven  en  ter  hand  te  stellen,  ten  einde 
dezelve  op  eene  behoorlyke  wyze  ter  kennis  vap  alle  de 
geinteresseerden  en  der  gantscbe  natie  gebragt  zal  kunnen 
worden. 

Ten  zesden:  dat  bet  zelve  committé  tot  de  zaaken  van  den 
Oost-Indischen  handel  dezer  republicq  steeds  gepraesideert  zal 
worden  door  een  praesident,  die  alle  agt  dagen  zal  veranderen, 
en  regnlariter  zpe  zittingen  in  Amsterdam  moeten  houden 
eo  dat  oit  dien  hoofile  de  voornaamste  werkzaamheid  van  het 
bestnor  aldaar  zal  gevestigt  zyn;  dog  word  niet  te  min,  uit 
booide  van  het  aan  de  provincie  van  Zeeland  wettig  compe- 
teerend  aandeel  in  de  voorsz.  maatschappy,  teffens  onherroepelyk 
▼sstgestdd  en  absolute  verzekering  gegeven,  dat  de  provincie 
of  bet  departement  te  Middelburg  in  Zeeland  nu  en  in  het 
vervolg  altoos  zal  blyven  behouden  haar  geregt  een  vierde  in 
de  te  doene  inkoopen  en  verzendingoi  van  goederen,  aanbouw 

Digitized  by  VjOOQ IC 


170  f796.  W.  A.  ALTINQ. 

ynok  eigene  Gompagnie's  schepen,  equipages  en  iiitrastingen, 
zoo  van  schepen,  als  mede  in  de  retouren  uil  Indien,  veitoo- 
pingen  derzelve  en  Wat  dies  meer  zy,  zodanig  als  het  zelve 
van  ouds  en  by  continuatie  aan  de  kamer  Zeeland  heeft  ge^ 
competeert,  en  dat  mede  de  gewoone  hslen  Ier  zaake  van  de 
Oost-Indische  Compagnie  by  continuatie  in  Zeeland  zullen  be- 
taalt worden,  zoo  als  lol  hier  loe  heeft  plaats  gehad. 

En  worden  voorts,  blyvende  de  verdeeling  der  werkzaam- 
heden van  het  voorsz.  commilté  in  departementen,  zoo  als 
hier  boven  is  vermeld,  de  verdere  schikkingen  en  bepalingen 
hier  omtrent  aan  het  commitlé  zelve  overgehalen  om  daar 
in  zoodanig  te  handelen,  als  naar  bevinding  en  volgens  den 
aart  der  nake  noodzakelyk  zal  oordeelen ;  en  zal  het  zdve 
commilté  steeds  bevoegd  zyn  om  Ie  verschynen  ter  vergade- 
ring van  hun  hoog  mogendheid  of  de  hooge  regering  dezer 
landen,  zo  dikwerf  het  zelve  zulks  voor  zyne  byzondere  be- 
langen of  len  diensle  dezer  landen  nodig  zoude  mogen  oordeden, 
mils  hoogsldezelve  van  hunne  komst  mede  adverterende. 

En  word  alle  de  leden  van  hel  voorsz.  coomiitlé  toegelegd 
een  jaarlykff  tractement  van  vier  duizend  guldens,  zoo  noglhans 
en  met  dezen  verstande,  dat  aan  ieder  van  dezelve  twee 
duizend  guldens  vast  zullen  worden  belaald,  dog  dat  de  overige 
twee  duizend  guldens  alleen  tusschen  de  leden,  naar  male 
dezdven  zullen  kunnen  aanloonen  praesent  geweest  te  zyn, 
het  zy  in  de  vergaderingen  van  het  commilté,  het  zy  in  die 
der  respective  deparlementen,  zullen  moeten  worden  verdeeld 
en  uitbetaald. 

En  word  aan  den  advocaat  toegelegd  een  jaarlyks  tractement 
van  zes  duizend  guldens,  onder  deze  uitdrukkdyke  conditie» 
dat  hy  Im*  zaake  van  zpe  functie  ten  laste  van  den  lande 
of  van  het  cmnmitlé  zelve  niets  zal  mogen  declareeren. 

Voorls  aan  den  secretaris  van  het  geheele  commitlé  al 
mede  een  jaarlyks  tractement  van  /  6000  en  aan  den  viai- 
tateur  gOMnaal  een  vaat  tractement  van  f  4000  'sjaara  en 
voor  raia-  en  teerkoslen  daags  by  de  visitatie  der  hoeken  en 
oonptoiren    builen  de  piaals  zyner  wooning  tien  guldens, 

Digitized  by  VjOOQIC 


179B.   W.  A.  ALTINQ.  171 

terwyl  hel  eommitté  yerpligt  lal  cyn,  xoo  spoedig  mogriyk, 
eene  behooriyke  instraetie  op  de  Tooraz.  bedieoingen  te 
maakeo. 

En  wyders  aan  den  ont?anger  generaal  een  jaarlyks  traete- 
ment  fan  /  4000,  mits  slellende  behooriyke  borglogt  voor 
lyne  te  hondene  administratie  ter  secretary  ¥an  het  lelve 
eonuniité  ter  somma  van  zestig  dnixend  guldens,  welke 
jaarlyks  beboorlyk  zal  moeien  worden  vernieuwt,  met  autbori- 
satie  op  denzdven  om,  met  kennis  en  overleg  van  het  eommitté, 
aan  te  steUen  een  boekhooder  en  de  nodige  oommisen  op 
toodanige  vaste  traetementen,  als  door  het  eommitté  in  billykheid 
eo  ten  meesten  menage  van  het  interest  van  de  kas  zal  geoordeeld 
worden  te  behooren.  Alle  deze  tractementen  in  tie  gaan  met 
den  eersten  dag  der  zitting  van  bet  gemelde  eommitté. 

Ea  tal  voorts  bewindhebberen  der  Oost4ndisehe  Compagnie 
ter  praesidiaale  kamer  Amsterdam  worden  aangeschreeven, 
dat  haar  hoog  mogende  bewindhebberen  en  hoofd-participanten 
van  de  voorsz.  Oost-Indische  Compagnie,  beneevens  derzdver 
nunisterB,  bonden  voor  gelicentie«rt  op  den  dag  van  dertig 
Jannary  1796,  met  last  om  op  den  zelven  dag  aan  het  door 
baar  hoog  mogende  als  dan  aangestelde  eommitté  tot  de 
zaaken  van  den  Oostindische  handel  en  bezittingen  (de  Kaap 
de  Goede  Hoop  daar  onder  begreepen),  welke  ten  voorsz.  dage 
te  Amstmlam  zal  sessie  neemen,  over  te  geeyen  alle  chartres, 
reaolutien,  kaarten,  plannen,  rapporten,  papieren  en  wat  al 
meer  van  dien  aart  zoude  mogen  weezra,  tot  het  yoorsz. 
bewind  behoord  of  daar  toe  rdatie  gehad  hebbende,  direetelyk 
of  indirectelyk,  in  eenigerlei  manieren;  en  met  verdere  faist 
aan  gemdde  bewindhebberen  om  aan  het  voorsz.  eommitté 
behemiyk  opgave  te  doen  van  den  staat  der  pakhuizen,  ma- 
gazynen,  werven,  scheepen  met  alle  de  gevolgen  en  aankleeven 
van  dien,  zullende  yerder  gehouden  zyn  voor  ultimo  April 
aanstaande  finale  verantwoording  en  reekening  te  doen  van 
derzdver  gehoudene  administratie  en  zulks  aan  eene  commissie 
mt  hel  voorsz.  eommitté,  mitsgaders  aan  eene  commissie  uit 
de  hoogs  regeering  dezer  landen,  gesamentlyk,  zoo  en  in 

Digitized  by  VjOOQIC 


172  1790.  W.  A.  ALTINQ. 

dier  vo4)gen,  als  bevonden  zal  worden  Xé  behooren;  en  zoDen 
aUe  de  verdere  ampienaaren,  suppoosten  en  bedieodens  by  de 
Oost-Indische  Compagnie  hunne  respective  posten  en  functieo 
zoo  lang  moeten  blyven  waarneemen,  tot  dat  daar  in  door  het 
commilté  zal  weezen  voorzien. 

En  dat,  daar  het  bestuur  van  de  voorsz.  c<donie  thans  ten 
eenenmaal  van  gedaante  verandert  is,  in  vergelyking  van  bet 
geen  het  te  vooren,  toen  de  Compagnie  uit  haare  eigene 
middelen  bestond  en  alzoo  een  groot  buis  van  negotie,  ten 
zynen  eigenen  kosten  negocieerende,  mogt  worden  gereekent, 
het  over  zulks  minder  noodzakelyk  voorkomt,  dat  de  leden  of 
ministers  van  het  zelve  committé  by  zeeker  getal  van  actiën 
daarin  zouden  moeten  haeredeeren,  wyl  dit  alleen  de  beors 
van  de  houders  van  dezelve  actiën  voor  het  tegenwoordig 
oogenblik  zou  kunnen  maaken,  zonder  aan  het  groot  belang  der 
compagnie  zelve  eenig  weezentlyk  voordeel  aan  te  brengen, 
en  dat  het  mitsdien  daarop  voomamelyk  schynt  te  zollen 
aankomen,  dat  tot  leden  en  ministers  van  het  zelve  committé 
alomme  werden  aangesteld  kundige,  verstandige,  eerlyke  en 
werkzaame  persoonen. 

En  wat  aangaat,  of  niet  eenige  inzaage  of  toexigt  in  de  directie 
van  het  zelve  committé  aan  de  hoofd-participanten  en  verdere 
actionisten  van  de  Compagnie  zou  behooren  te  worden  g^eeren, 
is  goedgevonden  en  verstaan,  dat  jaarlyks,  beginnende  op 
den  tweeden  Woensdag  van  January  en  zoo  lang  zulks  noodig 
zyn  zal,  aan  eene  commissie  van  vyf  leden  uit  de  hooge 
regeering  deeaer  landen,  milsgadmi  aan  vier  persoenen,  daar 
toe  behoorlyk  door  de  meerderheid  der  voorsz.  participanten 
gequalificeerd,  zal  worden  gegeeven  behoorlyke  opening  en 
inzaage  in  de  directie  en  administratie  van  het  zdve  committé, 
byzonder  den  staat  der  finantieu  of  hunne  gedaane  uitgaaven 
en  ontfang  betreffende,  onune  daar  op  de  nodige  reflezien  te 
kunnen  maaken  en  teffens  te  eordeelen,  of  de  penningen  wd 
besteed  en  geene  verkeerde  uitgaaven  of  spendatien  gedaan 
worden;  en  om  van  dersdver  bevinding  aan  dezelve  hooge 
regeering  behoorlyk  rapport  in  te  brengen,  ten  einde  ab  dan 

Digitized  by  VjOOQIC 


t7dë.  W.  A.  Altinq.  i^S 

daar  omtrend  zoodanig  te  worden  geresolveerd,  ab  bevonden 
al  worden  te  bdiooren. 

Dat  betreffende  bet  reguleeren  van  eenig  dedommagement 
of  pensioen  voor  zoodanige  bevrindhebberen,  ministers  oramp- 
tenaaren,  die  uit  kragte  van  de  in  dezen  genomene  resolutie 
van  hunne  ronetien  worden  ontslagen,  door  hun  hoog  mogenden 
provisioneel  niet  kan  worden  geresolveerd,  immers  zoo  lang 
door  de  geinteresseerden  zelven  daar  toe  het  nodig  verzoek 
niet  lal  weezen  gedaan. 

En  is  voorts  goedgevonden  en  verstaan,  dat  ten  opzigte 
van  de  bediening  van  Gouverneur  Generaal  van  Nederlands 
Indien  en  verder  van  zoodanige  andere  persoenen,  welke  op 
voordragt  van  eene  nominatie  aan  den  geweezen  stadhouder, 
ab  opper  bewindhebber,  door  denzelven  pleegen  te  worden 
aangesteld,  bet  voorss.  committé  verpligt  zal  zyn  daar  inne 
den  zdfden  voet  te  moeten  agtervolgeu  door,  in  cas  van 
vacatore,  aan  haar  hoog  mogenden  of  aan  die  geenen,  welke 
hoegildezelven  in  de  wettige  regeering  deezer  landen  zullen 
weezen  opgevdgd,  dezelfde  nominatie  tot  vervulling  van  de 
vacant  geworden  posten  te  praesenteeren,  als  te  vooren  van 
wegens  het  bewind  der  maatschappy  aan  den  geweezeu  stad- 
houder te  geschieden  gebhiikelyk  geweest  is. 

Eo  dit  alles  provisioneel,  tot  dat  hier  omtrent  nadere 
schikkingen  zullen  zyn  bepaald;  zullende  van  dit  een  en 
ander  by  missive  kennisse  worden  gegeeven  aan  de  respec- 
tive  provinciën,  met  toezending  van  oopie  van  de  voorschreeve 
resolntie. 

En  zal  extract  van  deze  baar  hoog  mogende  resolutie 
worden  gezonden  aan  bewindhebberen  van  de  Oostindische 
Compagnie  Ier  praesidiale  kamer  Amsterdam,  aan  de  beSedigde 
hoofd-participanten  ter  Hollandsche  en  Zeeuwsche  kameren, 
ieder  voor  zoo  veel  hun  aangaat,  als  mede  aan  het  committé 
tot  de  algemeene  saaken  van  bet  bondgenootschap  te  lande, 
het  committé  tot  de  saaken  van  de  marine  en  de  generaliieits 
reekenkamer  tot  derzelver  informatie. 

En   zal  mede  gelyk  extract  gesteld  worden  in  handen  van 

Digitized  by  VjOOQIC 


174  1795.  W.  A.  ALtINd. 

de  te  benoemen  leden  en  ministers  van  het  committé  tot  den 
Oopt-lndischen  handel  en  beiittingen,  om  te  dienen  tot  narigt 
en  inslnictie. 

Terwyl  al  verder  by  publicatie,  zoo  als  hier  na  volgt  gein- 
sereerd  (*)»  aan  den  volke  sal  worden  bekend  gemaakt,  dal  het 
voormalig  bewind  der  Oost-Indische  Compagnie  dexer  landeo 
by  resolutie  van  haar  hoog  mogende  in  dalo  16  November 
deies  jaars  is  gemortiBceerd  en  dat,  in  plaats  van  het  zelve, 
het  voorsz.  committé  door  haar  hoog  mogende  is  aangesteld, 
het  welk  door  elk  en  een  iegelyk,  die  zulks  eenigzints  zonde 
mogen  aangaan,  als  zoodanig  erkend  en  gerespecteerd  zal 
behooren  te  worden. 

En  is  eindelyk  goedgevonden  en  verslaan,  dat  geduurende 
den  hx>p  van  het  onlangs  geprolongeerde  octroy  en  dus  tol 
ultimo  December  1798  het  committé  tot  de  Oost-Indische 
handel  en  bezittingen  in  alle  hunne  brieven,  resolutien  en 
depêches,  naar  Indien  en  de  Kaap  de  Goede  Hoop  af  te  zenden, 
zig  aal  moeten  bedienen  van  den  tot  hier  toe  gewoonen  titol 
van  bewindhebberen  der  generaale  Nederlandsehe  Oostindiscbe 
Compagnie. 

En  zal  extract  van  deze  haar  hoog  mogende  resohitie, 
voor  zooveel  hel  laatste  point  betreft,  gezonden  worden  aan 
bet  gemelde  committé,  zoodra  het  zelve  in  werking  zal  zp 
gebragt-. 

26  December.    Regeling  der   inkomsten  van  den  vüita- 
teur-generad  der  Indische  negotie4>oeken. 

Gebleeken  zynde  met  betrekking  tot  de  dienst  van  visitatear 
generaal  der  Indische  negotie-boeken,  dat  dezelve  in  anno 
1792  heeft  genoten: 

aan  gagie,  kostgeld,  emolumenten  en  huishuur  rd'    21 KO :  — 

voorts  het  Ve  der  ontdekte  erreuren,  na  aftrek 
van  conrrontatie  en  alle  verdere  ongelden .    . .     •      7770 :  — 

Transporteere rd"    9940 :  — 


n    Zie  bUwU.  leo. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1706.  W.  A.  ALTINÓ.  17K 

Per  transport rd*    9920:  — 

voor  het  opmaken  der  consomtie  rekeningen 
▼an  de  vaderlandsche  scheepen,  na  aftrek  als 
vooren •      1280 :  — 

en  laatslelyk  voor  confrontatie-gelden  van 
het  vendu-comptoir  en  de  bank,  elk  rd"  166: 32 
of  Ie  samen >        333 :  22 

dog  waarvan  hy  rd«  166 :  32  aan  den  eersten 
suppoost  heefl  afgegeeven,  zodat  zyn  zuyver 
inkomen  in  een  rondjaar  als  visitateur-generaal 
hadde  bedragen rd*  11&03 :  16 

So  is  goedgevonden  aan  den  visitateur-generaal,  mitsgaders 
de  bediendens  van  deszeUs  comptoir,  voor  H  vervolg  te  interdi- 
ceeren  hel  genot  van  eenige  contributien  of  douceurs,  boe  ook 
genaamd,  voor  het  opmaken  der  consumtie-reekeningen  van 
de  scheepen,  aangezien  zulks  te  zeer  strekt  tot  bezwaar 
van  's  Compagnies  zee-officieren,  met  ernstige  recommandatie 
om  te  zorgen,  dat  de  gemelde  reekeningen  met  alle  troQW 
eo  naauwkeurigheid  werden  geformeerd. 

Voorts  in  te  trekken  de  gagie,  emolumenten,  kostgeld 
en  hnishnur,  tot  dus  verre  by  hem  genoten,  en  dat  alles 
voor  het  vervolg  geheel  af  te  schaffen. 

Wyders  tot  een  billyke  schadeloosstelling  wegens  dit  een  en 
ander,  mit^ders  uit  aanmerking,  dat  de  in  de  laatste  jaaren 
door  deo  afgaanden  visitateur-generaal  betoonde  yver  en 
vigilantie  ten  gevolge  heefl  gehad,  dat  men  op  de  respective 
comptoiren  zig  vry  nauwkeurig  rigt  naar  de  ordres  op  het 
slok  der  huishouding  en  dat  gevolgelyk  het  Ve  ^^^  ontdekte 
erreuren  thans  vry  minder  opbrengd  dan  in  anno  1792,  aan 
bem  toe  te  leggen,  gelyk  aan  hem  toegelegd  word  by  deeze,  een 
vast  jaarlyksch  Iractement  van  vier  duisend  ryksdaalders,  met 
behoud  van  bet  genot  van  het  Y,  der  ontdekte  erreuren  en  van 
de  confrontatie-geiden  van  de  bank  van  leeoing  en  bet  vendu- 
oomptoir  lot  rd'  166:32  elk,  mitsgaders  van  nog  eene  gelyke 
som  van  rd"  166:32,  seedert  aan  den  visitateur  generaal 
toegeliegd  voor  confrontaüe-gelden  van  de  amfioen  directie. 

Digitized  by  VjOOQIC 


i96  trees.  w.  a.  alting. 

26  December.     Regeling   der   inkomsten   van   den  baas 
der  timmerlieden  op  de  equipage-werf  te  Batavia. 

Gebleeken  zynde,  dat  in  anno  1793/4  de  inkomsten  vanden 
baas  der  timmerlieden  op  de  equipHge-werf  aan  gagie  en 
kostgeld  heeft  bedragen rd'      3S8  :  24 

het  middel  van  bestaan »      1000 

aan  huurloon  voor  72  calfaters »      7560 

>  toevallige  inkomsten  van  particulieren 
en  vreemde  natiën  wegens  het  callaten  vanen 
repareeren  hunner  boderas,  na  aftrek  van  alle 
ongelden,  vraaronder  jaarlyksche  douceurs  aan 

l»teB  en  2<iw  meesterknegt •      1423:  — 

of  in  het  geheel rd>  10341  :  24 

waarvan  hy  volgens  zyne  opgave  heeft  moeten 
betalen  tot  onderhoud  en  suppletie  der  calfaters 
en  interessen  op  het  daartoe  opgenomen  capi- 
taal,  enz , rd'  7683 

voor  ambtgeld »      230 

aan  den  equipagie-boekhouder  Seena    »       90 
9     9   boekhouder  Jonathan  Jona- 
thans  voor  hei  effen  stellen  zper 

specificatien »      300 

te  saamen »     8293 :  — 

en  dus  maar  zuyver  over  gehouden rA*    2048 :  24 

Zo  is,  daarop  gedelibereert  zynde,  goedgevonden  de  gage, 
kostgeld  en  het  tegenwoordig  middel  van  bestaan,  door  den  baas 
van  de  timmerlieden  op  de  equipagie-werf  genoten,  te  bten 
cesseeren  en  voor  het  vervolg  finaal  af  te  schaffen,  zo  als 
dat  een  en  ander  afgeschaft  word  by  deezen. 

Dog  daarentegen  aan  hem  te  laten  behouden  de  huurloon 
van  50  calfaat-jongens,  waarop  dit  getal  by  resolutie  van 
heeren  Commissarissen  Generaal  in  dato  28  Fcbroary  deeses 
jaars  is  bepaald,  mits  effectivelyk  dienst  doende,  zpde  dit 
huurloon  als  volkomen  toereikende  beschouwd  om  hun  daarvan 
te  onderhouden,  de  stervende  te  suppleeren,  enz.,  enz. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.    W.  A.  ALTINÓ.  l77 

Dat  hem  wyders  is  en  voor  altyd  blyft  geiolerdiceerd  zig 
op  te  bouden  met  het  repareeren,  calfalen,  enz.  van  scheepen 
en  vaartuigen,  hetzy  van  vrei^mden  of  particulieren. 

Voorts  aan  hem  tot  een  vast  tractement  uit  's  Compagnies 
kasse  toe  te  leggen,  zo  als  liero  toegelegt  word  mits  deezen, 
ryksdaalders  300  ter  maand  of  in  het  jaar  ryksdaalders 
3600,  waarvan  hy  gehouden  zal  zyn  *8jaarlyks  op  te  brengen 
ryksdaalders  250  voor  amblgeld  en  aan  den  equipagie-boekhouder 
lot  een  douccur  uit  te  keeren  ryksdaalders  50,  terwyl  hy 
verpligt  zal  zyn  te  zorgen,  dat  zyne  speciBcatien  ten  zynen 
private  kosten  behoorlyk  werden  effen  gesteld. 

26  December.    Regeling  der  inkomsten  mn  den  l***"  en 
2^  meesterkneckt  op  de  equipage-werf  ie  Batavia. 

Gezien  weezende,  dal  de  eerste  meesterknegl  op  de  equipage* 
werf  heeft  opgegeeven  in  anno  1793/4  genoten  te  hebben: 

aan  gage  en  kostgeld  tot rd'    382 :  12 

tot  een   middel   van   bestaan  over  7  calfaat- 
jongens,  dk  a  rd'  9  :  18  per  maand »      787 :  24 

van  deszelfs  baas  tot  een  douceur. »      100 :  — 

dus  aan  inkomsten  genoten, rd«  1269  :  36 

So  is  geconsidereerd,  dat  de  baas  van  de  timmerlieden  op 
de  equipagie-werr  van  de  betaling  van  het  voorschreeve  douceur 
geSxcoseerd  en  het  middel  van  bestaan  uit  de  calfaat-jongens 
voor  altyd  is  afgeschaft,  en  voorts  goedgevonden  nog  voor  het 
vervolg  finaal  af  te  schaffen  en  in  te  trekken  het  genot  van 
gagie  en  kostgeld  van  den  eersten  meesterknegt,  zo  als 
hetzelve  argeschaft,  en  ingetrokken  wordt  mits  deezen. 

En  daarentegen  aan  denzelven  tot  een  vast  tractement 
oit  's  Compagnies  kasse  toe  te  leggen  een  somma  van  ryks- 
daalders 100  ter  maand  of  ryksdaalders  1200  in  't  jaar. 

Vervolgens  gebleeken  zynde,  dat  de  tweede  meesterknegt  op 
de  cquipagie-werf  in  anno   1793/4  heeft  genoten  aan  gagie 

en  kostgeld rd*  524 :  36 

Transporteere rd'  324 :  36 

rLAtAAT*tOEt  DIIL  XII.  12 

Digitized  by  VjOOQIC 


178  17Ö5.   W.  A.  ALTINQ. 

Per  transport rd*  324 :  36 

en  tot  oen  middel  van  bestaan  over  4  calfaat- 

jongens,  e)k  a  rd'  9:  18  per  maand  of  'sjaars..  •    4S0: 

van  deszelfs  baas  tot  een  douceor •    100 : 


of  in  alles rd'  874:36 

Zo  is  geconsidereerd,  dat  het  voorséhreeven  middel  van 
bestaan  en  douceur  (gelylc  by  de  inkomsten  van  den  eersten 
meesterknegt  bereids  aangemerkt)  geheel  zyn  komen  te 
eesseeren,  en  voorts  goedgevonden  meede  voor  het  vervolg 
finaal  af  te  schaffen  en  in  te  trekken  het  genot  van  gagie  en 
kostgeld,  zo  als  hetzelve  afgeschaft  en  ingetrokken  word  by  deesen. 
En  aan  gemelden  tweeden  meesterknegt  op  de  equipagie- 
werf  tot  een  vast  tractement  toe  te  leggen  rd'  70  ter 
maand  of  rd"  840  in  het  jaar. 

26   December.    Regeling   der   inkomsten   van   den   2''" 
meest&r-knecht  bij  den  trein. 

Gezien  weezende,  dat  de  tweede  meesterknegt  in  den  train 
heeft  opgegeeven  in  anno  1793/4  aan  gagie  en  kostgeld 
genoten  te  hebben . ' rd*  349 :  36 

en  tot  een  middel  van  bestaan  over  de  4  calfaat- 
jongens,  elk  a  rd"  9 :  18  per  maand  of  in  't  jaar    •    450:  — 
dus  te  zaamen rd'  799 :  5t> 

Zo  is  na  deliberatie  besloten,  met  afischaffing  na  en  voor 
het  vervolg  van  het  genot  van  gagie  en  kostgeld  en  overmits 
reeds  is  komen  te  eesseeren  het  middel  van  bestaan  uit  de 
calfaat-jongens,  aan  gemelden  tweeden  meesterknegt  in  den 
train  tot  een  vast  tractement  toe  te  leggen,  zo  als  lieni 
toegelegt  word  by  deezen,  rykadaalders  60  ter  maand  of 
ryksdaalders  720  in  *i  jaar. 

26  December.     Regeling  der  inkomsten  van  den  meester- 
knecht der  kaarten-makers. 

Gebleeken  zynde,  dat  de  meesterknegt  van  de  kaartemakers 
heeft  genoten  in  anno  1793/4  aan  gagie  en  kostgeld. .  rd'  147 

Transporteere rd'  147 

Digitized  by  VjOOQIC 


1795.  W.  A.  ALTlNÓ.  179 

Per  transport rd"  147 

en   Ysn   zyn   baas  tot  een  toelaag  ryksdaalders  8 

per  maand  of  in  H  jaar •     96 

of  in  het  geheel rd^  243 

en  dat  hy  in  het  gemelde  jaar ,  nog  o?er  coelyloon 
ryksdaalders  9  a  10  'smaands  had  genoten,  dog  hetwelk 
bereids  was  ingetrokken,  mitsgaders  van  de  geenc,  die  op  de 
kaartemakers  winkel  hun  examen  doeden,  '/s  ^^  ^^  ^1^^ 
daalders  6,  die  door  dezelve  wierden  betaald. 

Zo  is,  daarop  gedelibereert  siynde,  goedgevonden  af  te  schaffen 
eo  in  te  trekken  het  genot  van  voorsehreeve  gagie  en  kostgetd, 
zo  als  hetzelve  afgeschaft  en  ingetrokken  word  mits  deezen. 

Als  ook  den  baas  der  kaartemakers  uit  hoofde  van  zyne 
sobere  inkomsten  te  ontheffen  van  de  betaling  van  voorschree- 
ven  toelaag  tot  ryksdaalders  8  per  maand. 

Ed  daarentegen  aan  den  meesterknegt  van  de  kaartemakers 
tot  een  nst  tractement  nit  's  Compagnies  kasse  toe  te  leggen 
€ene  somma  van  ryksdaalders  30  ter  maand  of.rd'  360 
in  H  jaar,  met  behoud  van  zyne  voorsehreeve  Vs  ^'^  '^ 
ryksdaalders  K,  die  door  de  geene,  die  op  de  kaartemakers 
winkel  ban  examen  komen  te  doen,  worden  hetaald. 

28  December.  Verpachting  van  de  vischmarkt,  hel  slachten 
van  vee  en  den  handel  aan  de  schepen  te  Batavia  voor 
het  jaar  1796. 

De   voorwaarden   waren  die,  vermeld  in  de  pacht-conditien    . 
van  1779  en  1780,  gewijzigd  op  22  December  1795. 

I^TZT*     Uitschrijving  van  maanddijksdie  bede-slanden. 

Wordt  aan  alle  en  een  ieder  bekend  gemaakt,  dat,  in  Raade 
van  Indiè  overwogen  zynde,  hoe  zeer  het  in  de  tegenwoordige 
zorgelyke  omstandigheden,  waarin  ons  een  vernielend  oorlogs- 
zwaard dreigt  en  wy  de  woede  van  een  vyand  hebben  te 
dogtea,  de  pligt  is  van  ieder  recht  geaart  Nederlander  en 
iogezeetenen  deezer  volkplanting  om,  niet  alleen  met  kloek- 
moedigheid en  standvastigheid  van  de  middelen,  ter  verdediging 

Digitized  by  VjOOQIC 


16Ö  1706.  W.  A.   ALTiNd. 

geschikt,  te  Mpen  gebruik  inaaken,  maar  ook  met  zyne  mede- 
burgeren  hart  en  handen  heemelwaards  te  verheffen  om  ile 
dreigende  rampen  van  ons  af  te  bidden,  eene  zo  zigtbare  als 
billyk  vergramde  Godheid  in  de  roede  te  vallen^  's  liemek  zegen 
over  de  vrapenen  van  onsen  staal,  maatschappy  en  bondge- 
noten ootmoedig  af  te  meken,  den  God  onzer  vaderen  om  een 
spoedige  vreede  en  herstelling  van  's  maatscbappys  deerlyk 
kwynenden  handel  aan  te  roepen,  op  dat  men  eerlang  het 
hoofd  weder  opbeuren  en  de  «meekstemmen  met  dankbaare 
jttichklanken  afwisselen  moge,,  dierhalven  goedgevonden  is 
plegtige  bid-uuren  uit  te  schryven. 

En,  daar  dezdve  hier  ter  hoofdplaats  in  alle  de  kerken 
op  aanstaande  Woensdag,  zynde  den  15*°  deezer,  een  aanvang 
zullen  neemen  en  vervolgens  maandelyks  op  den  eersten 
Woensdag,  's  avonds  van  6  tot  7  uuren,  zullen  worden  gecon- 
tinueerd, zo  word  een  ieder  vermaand  zig  tot  die  gewigtige 
pligt  te  schikken  en  aan  het  welmeenend  doel  te  beantwoorden ; 
zullende  voorls,  op  dot  deeze  beede-stonden  te  plegtiger  ge- 
houden worden,  geduurende  dezelve  en  reeds  met  hel  Itegin 
van  het  luiden  der  ordinaire  kerkklok  van  de  groole  Neder- 
duitsclie  kerk  alle  handwerken,  neeringen  en  hanteeringen, 
zo  in  ile  huisen,  als  langs  de  straalen  en  wegen,  moeten  stilstaan 
en  ren  ieder  zig  zorgvuldig  te  wngten  hebben  van  allerley 
zoor  ten  van  excrcitien  en  vooral  van  ligtvaardighedcn,  alles 
op  eene  boete  van  6  ryksdaalders  ten  l)ehoeve  van  den  jus- 
tilieelen  officier,  die  de  calange  zal  doen ;  zullende  de  ouders 
voor  hunne  kinderen  en  de  eigenaars  voor  hunne  slaven 
moeten  instaan. 

Terwyl  voorts  nog  is  verstaan  de  afkondiging  deezer  op 
Zondag  den  10*  deezer  Ie  laaten  geschieden  van  de  predikstoelen 
en  *s  daags  daar  aan  van  het  Stadhuis. 

Zie  14/22  October  1793. 

29  December.     Aanmaak  van  papieren  van  crcdiel. 

Te   kennen   gegeven   zpde,  dal,   daar  de  dagelyksclie  en 

Digitized  by  VjOOQIC 


1795—1796    W.   A.  ALTINQ. 


181 


inaantleiykschc  uitgaven  uit  's  Gompagaie's  kas  aanzienlyke 
somma's  Tereysscheo,  zoiiiler  dal  daarentegen  in  vergelyk  van 
die  uitgaven  eene  naamwaardige  ont&ngst  plaats  beeft  en 
hel  bovendien  onzeker  is,  wal  voor  den  verkoop  van  'sC!om- 
pagnie's  koopman^bappen  zal  inkomen,  men  dierhaWeo  by 
lyds  diend  verdagt  te  wezen  op  bet  aanmaken  van  papiere 
gdd,  byzonder  daar  de  restitutie  van  de  bereids  van  de  bank 
en  weeskamer  geleende  som  van  rd*  360000  zonder  dal  niet 
konde  geschieden. 


Waarop  gedeli 
bten  aanmaken 
150000  rd'  aan 
100000 
100000 

50000 

50000 

40000 

45000 

40000 

25000 


bereerd  zynde,  is  guedgevonden  op  nieuw  te 
d'  600000  aan  credil-brieven,.  namentlyk : 
300  p*  van rd»  500 


500 
1000 
1000 

aooo 

3000 
3000 
4000 
5000 


200 
100 
50 
25 
20 
15 
10 
5 


egter  onder  deeze  restrictie,  dat  dezelve  niet  eerder  io  de 
wandeling  gebragt  zullen  worden  dan  wanneer  de  hooge 
noodzakelykheid  zulks  volstrekt  vereischt  en  dat  als  dan 
daarvan  bevorens  aan  de  gemeente  by  biljetten  zal  worden 
kennis  g^ven;  voorts  lol  hel  tekenen  der  voorschreeven 
nieuwe  eredit-papieren  Ie  verzoeken  en  te  commitleeren  de 
heeren  Raden  ordinair  en  extra-ordinair,  de  Bock  en  Mom, 
nevens  den  opper-koopman  dezes  kasteels,  Granssen,  en  den 
groot-kassier.  Holle.  —  Zie  ook  2  February  1796. 

1796. 


2  Jannaiij.  Verstrekking  van  vijf  kannen  arak  *8  maands 
aan  dken  Sumanapschen^  MadureschenenJavaanschen 
arlUlerisl,  zoo  onder-officieren^  als  gemeenen. 

/Google 


Digitized  by  ^ 


1.81  1796.    W.    A.   ALTINQ. 

8  Januari] .  Maatregelen  i^tot  afweering  van  alle  disardres 
iten  tot  bevordering  van  de  algemeene  veiligheid  in 
j>ca8  van  allarm'\ 

De  Regering  bepaalde: 

1®  dat  de  waglen  aan  de  vier  hoeken  van  de  Chineesche 
campong  zullen  worden  bezet  met  36  Chineesen,  te 
weeten:  12  man  met  geweer  en  24  man  mei  Chineesche 
wapenen;  voorts,  dat  een  onder-ofBcier  en  drie Ghineesen 
om  het  uur  binnen  hunne  campong  zullen  patrouilleeren ; 

2®  dat  de  schikking  omtrent  het  bezetlen  en  aflossen  der 
wagten,  zo  mede  het  verdeelen  der  pa trouiUes»  zal  worden 
overgelaten  aan  de  hoofden,  die  over  het  wagtvolk  zullen 
worden  aangesteld; 

3®  dat,  aangezien  de  Chineesche  officieren  iu  hunne  vergade- 
ringen binnen  de  stad  zullen  moeten  dienen  te  adsisteeren, 
de  hoofden  over  de  voormelde  gewapende  manschap 
expres  zullen  worden  gekosen; 

4®  dat  de  wagt  op  de  Palouakan  zal  blyven  continueeren, 
mits  de  patrouilles  niet  verder  gaan  dan  de  Chineesche 
woningen ; 

5*  dat  de  Europeesche  wagten  in  cas  van  allarm  zullen  moeten 
worden  versterkt  met  een  officier,  een  tamboer  en  twintig 
gemeenen,  terwyl  uit  de  cavallery  van  de  middel  reserve 
van  tyd  tot  tyd  patrouilles  zullen  worden  gesonden; 

6^  dat  de  capitein  der  Ghineesen  aan  zyne  natie  een  bepaald 
teken  zal  moeten  geeven  om  daarmede  de  Chineesen 
voor  de  congsie  van  de  wayang  te  seinen,  doch  dat 
hy  daarvan  geen  gebruik  zal  mogen  maken  dan  op 
schriftelyke  ordre  van  den  heer  Gouverneur  Generaal; 

1^  dat  de  Chineesen,  voor  zo  verre  niet  tot  den  optrek 
behooren  en  hunne  aangeweezen  posten  hebben,  geduurende 
het  allarm  rustig  en  zeedig  in  hunne  buizen  zullen 
moeten  blyven,  en  niet  dan  om  noodzakelyke  reedenen 
op  de  wegen  zullen  mogen  yerscbpen,  in  welk  geval 
zy  altoos  ongewapend  zullen  moeten  zyn; 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1786.   W.   A.  ALTINQ.  185 

8*  dat  lol  hei  toezigt  aan  de  waag  sal  worden  geémployeerd 
deo  Ueatenant  der  Chineesen,  Tang  Peenko,  in  gevalle 
hy  niet  in  de  Chineeae  vergadering  zal  moeien  adsisteeren, 
en  anders  een  der  Ghineesche  boedelmeesteren; 

9^  dai  twee  van  de  Ghineesche  officieren  in  de  Ghineesche 
campong  zullen  moeien  praeseni  blyven  om  de  hais- 
houdelyke  directien  in  dezelve  waar  ie  neemen; 

tO*  dai  ioi  bevordering  van  de  goede  order  in  alle  wyken 
van  de  gedagie  campong  goede  hoofden  znllen  worden 
aangesielil  ioi  bewaaring  van  de  rusi  en  hei  afdoen 
van  geringe  geschillen; 

11*  dai  de  capiiain  der  Gbineesen  de  werklieden,  waarvan 
hy  de  bezorging  op  zig  genomen  heefi,  onder  hei  opiigi  van 
goede  hoofden  zal  moeien  zenden  naar  het  ambagis-quariier 
en  de  waierplaais  om  akiaar  ie  siaan  onder  de  ordres  van 
den  direcieur  der  foriificalie-werken  en  den  capiiain  Kesman ; 

W  dai  de  afgave  van  meerdere  geweei*en  dan  voor  de  iwaalf 
man,  by  arlicul  1  gemeld»  als  onnodig  wordt  aangemerki  en 
derbalven  aan  den  capiiain  der  Ghineesen  alleen  zullen 
worden  verstrekt  twee  vaatjes  of  een  getal  van  1440 
scherpe  pairoonen,  te  verdeelén  in  cas  van  allarm  en 
niet  vroeger^  mitsgaders  dai  die  pairooneii  by  hei  af- 
trekken der  wagten  telkens  aan  de  hoofden  zullen 
moeten  worden  terug  gegeven; 

13*  dai  de  capiiain  der  Ghineesen  de  benodigde  manschap 
onder  goede  hoofden  by  de  brandspuiten  zal  moeten 
gereed  houden  en  by  beurten  laten  aflossen,  mei  ordre 
om  zig  dadelyk  mei  de  brandspuiten,  werwaards  bet  zal 
vereischt  worden,  ie  begeeven; 

14*  dat  de  capiiain  der  Ghineesen  zal  moeten  zorge  draagen, 
dai  alle  Ghineesen,  dewelke  op  de  equipage-werf,  in 
de  arthillery,  in  het  ambagis-quartier  en  de  verdere 
adminisiratieo,  enz.  dienst  doen,  zig  in  cas  van  allarm 
begeeven  na  hunne  evengemelde  bescheyden  posten  en 
plaatsen,  opdat  uit  het  wegblyven  van  dezelve  geen 
nadeelige  gevolgen  resulteeren;  en 

Digitized  by  VjOOQIC 


184  1796.    W.  A    AtTING. 

15^  dat   aan  den  capitain  der  Ghineeseii,  ter  verantwoording 
van  dezelveii,  zullen  voorden  afgegeven  100  coyangsryst. 

9  Januarij.  Afschaffing  van  den  predikdienst  in  de 
kapd  op  het  landgoed  Weltevreden^  vergund  op  18 
Maart  1785. 

Zulks  geschiedde  op  verzoek  van  den  kerkeraad  der  gere- 
formeerde gemeente  Ie  Batavia. 

Voortaan  zoude  die  dienst,  »als  voorheen**,  gehouden  worden 
in  de  kasteels-kapel. 

16  ianuarij.  Regeling  der  inkomnten  van  den  1*^  en 
2^   secretaris  der  Hooge  Regering. 

Gebleeken  weesende  met  betrekking  tot  de  diensten  van  de 
eerste  en  tweede  secretarissen  der  hoge  regeering,  dat  dezolve 
in  anno  1793/4  ieder  hebben  genoten  aan  gagie,  kostgeld, 
emolumenten  en  huyshuur rd"  3688 

uyt  het  parapheergeld  der  zeguls  circa.  .    •      B50 

van   de  admissie-briefjes   der   Chineesche  nieuw- 

lingen   circa »      150 

of  in  het  geheel ....  rd'  4388 

waarvan   zy   volgens  opgaven  hebben  moeten  be- 
taalen   aan   twee  klerken •      420 

zodat  zy  zuyver  hadden  over  behouden rd'  3968 

excepto  de  provisioneele  tweede  secretaris,  als  winnende  f  65 
aan  gagie,  daar  de  eerste  maar  f  60  ter  maand  aan  gagie 
kwam  te  genieten,  hetgeen  een  gering  verschil  zoude  maken 
van  rd"  25  in  het  jaar,  waarmeede  zyn  inkomen  zoude  ver- 
meerderen tot  rd"  3993; 

en  geconsidereerd  zynde,  dat  deese  dienaaren  met  geene 
mogelykheid  van  deese  hunne  bovenstaande  inkomsten  kunnen 
bestaan,  hetwelk  ook  de  oorzaak  is,  dat  men  hun,  inzonderheid 
den  eersten  secretaris,  daarby  eenige  andere  bediening,  die 
meer  lucratief  was,  pleeg   toe   te  voegen,  als  ook  door  het 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1796.   W.   A.  ALTINQ  185 

rooraitiigt  op  andere  bevorderingen  tol  het  ambieeren  Tan 
deese  moeilyka  en  gewiglige  diensten  aan  te  moedigen; 

en  in  agling  genomen  zynde,  dal  zulks  in  een  dubbeld 
opzigl  sehadelyk  voor  de  belangen  van  de  Compagnie  moet 
worden  geoordeeld  en  wel  eerstelyk,  omdat,  wanneer  deese 
posten  worden  waargenomen,  zo  als  het  behoord,  de  liekleeders 
derzelve  met  geene  mogelykheid  ook  andere  bedieningen  kunnen 
waarneeinen;  en  ten  anderen,  omdat  de*  Compagnie  langs 
dien  weg  van  hunne  dienst  veelal  word  verstoken  in  een 
lydstip,  dat  zy  'er  de  meeste  diensten  van  kan  verwagten; 

zo  is  goeilgevonden  en  verstaan  te  statueeren,  gelyk  gesta- 
toeerd  werd  by  deesen,  dat  de  secretarissen  der  hoge  regeering 
voortaan  geene  andere  bedieningen  teevens  zullen  kunnen 
bekleeden,  mitsgaders  de  hoge  regeering  aan  te  bevoelen  hun 
tol  geene  andere  posten  te  bevorderen,  voor  dat  zy  zonder 
prejuditie  van  den  dienst  uit  hunne  voormelde  zullen  konnen 
worden  gemist,  in  hel  vertrouwen,  dat  deese  dienaaren  zig 
daardoor  des  te  meer  zullen  aangespoonl  vinden  om  andere 
lieden  aan  te  brengen  en  in  het  secretarieele  werk  bekwaam 
te  maken; 

en  opdat  deese  ministers  eene  behoorlyke  bezoldiging  mogen 
geoieten,  die  hun  in  staal  sleld  om  overeenkomstig  hun  ca- 
racter  behoorlyk  te  kunnen  bestaan,  aan  dezelven,  met  in- 
trekking van  gagie,  kostgeld,  huyshuur  en  emolumenten,  tot 
een  vast  jaariyksch  tractemenl  toe  te  leggen,  zo  als  aan. hun 
toegdegd  word  mits  deesen,  te  weeten: 

aan   den   eersten   secretaris  der   hoge   regeering  rd*  8000 

en  aan  den  tweeden  secretaris  van  welnielde  regeering  rd' 
7000  in  't  jaar,  wordende  daarby  aan  hun  gelaaten  het  pa- 
rapheergeld  der  zegels  en  het  proryl  op  de  admissie-briefjes 
der  Ghineesche  nieuwlingen,  volgens  den  presenten  voet. 

16  Jannarij.     Regeling  der  inkomsten  van  den  baas  der 
z&lmakers  op  de  equipage-tverf  te  Batavia. 

Gebleeken  zynde^  dal  de  inkomsten  van  den  baas  der  zeyU 

Digitized  by  VjOOQIC 


186  1796.   W.  A.   ALTfNÖ. 

makers  van  de  equipagie-werf  in  anno  1793/4  hebben  bedragen 
aan  gagie,  kostgeld  en  secq  geld rd*    203 :  12 

Uf t  de  winst  van  particulier  werk  en  handel    »      840 :  — 

middel  van  bestaan,  ingevolge  beslayt  der  hoge 
n^eering  in  dato  12  February  1790 »      700 :  — 

hetgeen  hem  te  goed  gedaan  ia  over  huarloon 
van  41  werkslaven,  elk  a  15  atayvers  per  dag.    »    3996:  24 

zodat  zyne  inkondsten  in  allea  hebben  bedragen  rd*  5739:  36 

waarvan  hy  volgens  zyne  opgaven  heeft  moeten 
betaalen : 

aan  den  equipagie-boekhouder. rd"      80 

»  onderhoud  van  27  der  voer- 
melde  werkjongens  en  interessen  van 
het  tot  den  overneem  opgenomene 
capitaal »    2181 

aan  zyn  1^^  meesterknegt  voor  9 
werkjongens >      840 

aan  zyn  9fi^  meesterknegt  voor  5 
werkjongens •      541 

aan  beide  zyn  meesterknegts  uit 
zyne  toevallige  inkomsten  tot  een  dou- 
ceur »      200 

aan   scbryfloonen >       180 

•     amptgdd »       300    »    4322:  — 

zodat  hy  in  alles  zuyver  had  over  liehouden.  rd'  1417:  36 

Zo  is,  daarop  gedelibereerd  zynde,  goedgevonden  de  gagie, 
kostgeld,  secqgeld  en  het  tegenwoordig  middel  van  bestaan, 
door  den  baas  der  zeylemakers  op  de  equipagie-werf  genoten, 
te  laten  cesseeren  en  voor  het  vervolg  flnaal  af  Ie  sehaffen, 
zo  als  dat  een  en  ander  afgeschaft  word  by  deesen; 

als  ook  hem  te  verpligten  van  den  eersten  en  tweeden 
meesterknegt,  respectivelyk,  voor  het  inkoops  kostende  te 
moeten  overneemen  de  9  en  5  werkjongens,  die  thans  door 
voornoemde  meesterknegts  werden  gefourneerd; 

dog  daarentegen  aan  hem  alleen  te  laaten  behouden  de 
huurloon  van  41  werkslaven,  mits  efleclivelyk  dienst  doende, 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.  W.   A    ALTINO.  187 

waaraii  door  hem  bet  onderhoud  en  de  suppletie  derzelYen,  enz. 
zal  moeten  worden  geronden; 

?oorts  hem  Ie  interdiceeren  ng  op  te  houden  met  het 
maken  of  repareeren  van  eenige  oude  of  nieuwe  zeylen  voor 
of  ten  behoeven  van  particulieren,  dan  alleen  voor  reekening 
van  de  Compagnie  en  op  daartoe  bekome  expresse  qualiBcatie, 
als  meede  het  dry  ven  van  eenige  negotie  of  handel  in  artikelen» 
tot  zyne  bediening  specteerende»  ofte  daarin  te  participeeren, 
direetelyk  of  indlrectelyk ; 

en  aan  hem  tot  een  vast  tractement  uyt  's  Compagnie*8 
kasse  toe  te  leggen,  zo  als  aan  hem  toegelegd  word  mits 
deesen,  rd'  200  ter  maand  of  in  het  jaar  rd'  2400,  waarvan 
hy  gehouden  zal  zyn  'sjaarlykscb  op  te  brengen  ryksdaalders 
200  voor  ampigeld  en  aan  den  equipagie-boekhouder  tot  een 
dooceur  uyt  te  koeren  ryksdaalders  25,  blyvende  de  verdere 
sehryfloonen  voor  zyne  reekening. 

16  Januarij.     Regeling   der  inkomsten  van  den  i'^  en 
2^   meester-knecht  der  zeilmakers  te  Batavia. 

Gezien  weesende,  dat  de  inkomsten  in  anno  1793/4  vanden 
eersten   meesterknegt  der  zeyleniakers-winkel  aan  gagie  en 

kostgeld  hebben  bedragen rd'  145 :    6 

en  van  zyn  baas  tot  een  douceur »    125 

van  denzelve  over  huur  van  9  werkslaven ...    >    840 


of  te  zaamen . . .  rdM  140 :    6 
waarvan  hy  opgeeft   tot  onderhoud  van  voor- 
schreeve  9  werkslaven  te  hebben  moeten  uytgeeven .     »    648 :  — 

wanneer  hy  zuyver  had  over  behouden rd*  462 :    6 

is  na  deliberatie  goedgevonden  de  gagie  en  kostgeld  van 
voorschreeve  dienaar  in  te  trekken,  zo  als  hetzelve  inge- 
trokken word  mits  deesen; 

mitsgaders  hem  te  verpligten  om  voorschreeven  9  werkslaven 
aan  zyn  baas  voor  het  inkoops  kostende  over  te  doen,  waar- 
door dan  de  tot  dus  verre  daarvoor  door  hem  genoten  huur 
meede  komt  te  cesseeren; 

Digitized  by  VjOOQIC 


188  1796.   W.   A.  ALTINQ. 

en,  gemelde  baas  uyt hoofde  van  hiervoorea  vermelde  inter- 
dict on  theeven  zynde  van  de  uytkeering  van  voorschreeve 
douceur,  dienvolgens  aan  gemeldeu  eersten  meesterknegt 
der  zeylen-makers-winkel  tot  een  vast  tractement  toe  Ie 
leggen,  20  als  aan  hem  toegelegd  word  mits  deesen, 
ryksdaalders  60  ter  maand  of  ryksdaalders  600  in  het 
jaar. 

Wyders  gebleeken  eynde,  dat  de  tweede  meesterknegt  op 
de  zeylenmaker^-winkel  in  anno  1793/4  aan  gagie  en  kosl- 
geld   beeft  genoten rd*  177 : 

en  van  zyn  baas  tot  een  doueeur »      75 : 

en  van  denzelven  over  huur  van  5  werk  jongens . .    •    480: 


maakende  te  zamen..  rd'  732: 

waar  en  tegen  door  hem  in  uytgaaf  word  gebragt 

de  kosten  van  het  onderhoud  der  voornoemde  werk- 

jongens   in  't  jaar  tot *    272 :  38 

zodat  hy  zuiver  had  over  behouden rd'  459 :  28 

zo  is  na  deliberatie  goedgevonden,  met  afschaffing  nu  en 
voor  het  vervolg  van  het  genot  van  gagie  en  kostgeld,  eo 
als  dat  afgeschaft  word  by  deesen ; 

en  daar  hy,  even  als  de  eerete  meesterknegt,  gebonden  zal 
zyn  aan  zyn  baas  voor  het  inkoops  kostende  over  te  doen 
voormelde  5  werkjongens,  waardoor  dan  ook  tevens  komt  te 
vervallen  de  daarvoor  genotene  huur; 

en,  zyn  baas  gelibereerd  zynde  van  de  uytkeering  van 
voorschreeve  doueeur,  uithoofde  van  het  verbod  van  het 
aanneemen  van  particulier  werk,  dien  volgens  aan  den 
tweeden  meesterknegt  op  de  zeylemakers  winkel  tot  een 
vast  tractement  toe  te  leggen ,  zo  als  hy  deesen  ge- 
schied, ryksdaalders  40  ter  maand  of  in  het  jaar  ryks- 
daalders 480. 

16  Januarij.     Regeling   der  inkarmten  van  den  opziener 
bij  den  kuipers-winkeL 

Gezien   zynde,  dat  de  opziender  van  de  kuypers-wmkel  aan 

Digitized  by  VjOOQIC 


179é    W    A.   ALTlNd.  189 

gagie  en   kostgeld  in  de  beide  jaaren    1793  en   1794  heeft 
genoten rd«    5i6 :  — 

uil  de  winsl  van  particulier  werk  en  handel    •    2422 :  — 

het  middel  van  bestaan,  ingevolge  besluit  der 
hoge  r^eering  in  dato  12">  Febniary  1790...    •    1400:  — 

genoten  profyt  op  hetgeen  hem  is  goeil  gedaan 
voor  14  werkjongens  d  15  stuivers  daagsch  en 
6  coelies  d  6  stuivers  daagsch,  na  aftrek  van 
van  alle  onkosten  en  verüesen «      135  :  24 

zodat  zyne  inkomsten  in  alles  bedragen  badden  rd*  4285V24 

waarenteegen  door.  hem  de  volgende  uytgaven 
zyn  gedaan : 

aan  scfaryfloonen rd*  485 

•  amptgeld »    200 

•  den  equipagie-boekhouder »    140     •     825 :  — 

zodat   hy  in   twee  jaaren  zuyver  heeft  over 

Idiouilen rd»  5468  :  24 

of  jaar  door  jaar rd"  1729 :  12 

zo  is  na  deliberatie  besloten  bï  te  schaffen  en  in  te  trekken, 
zo  als  afgeschaft  en  ingetrokken  word  by  deesen,  het  genot 
van  gagie,  kostgeld  en  het  tegenwoordig  middel  van  bestaan; 

mitsgaders  hem  te  verpligten  voor  liet  inkoops  kostende 
te  moeten  over  neemen  de  twee  werkjongens,  die  volgens 
de  teegenswoordige  practyk  door  voornoemden  meesterknegt 
worden  gefourneerd; 

dog  daarenteegen  hem  te  doen  genieten  het  huurloon  over 
16  werkjongens  d  15  stuyvers  daagsch  voor  de  dagen,  dat 
dezdve  effectivelyk  dienst  praesteeren,  als  ruim  voldoende  ge- 
oordeeld zynde  voor  het  onderhoud,  de  suppletie  en  allé  verdere 
ODgelden,  ter  zaake  der  voorsclireeve  werkjongens  en  coelies 
vallende; 

voorts  hem  te  interdiceeren  zig  op  te  houden  met  het 
maken  of  repareeren  van  eenig  werk,  het  kuypers  ambagt 
speclêerende,  voor  of  ten  behoeven  van  particulieren  ofte  daarin 
eenige  handel  of  negotie  te  dryven,  dan  wel  daarin  te  parti- 
cipeeren,  directelyk  of  indirectelyk; 

Digitized  by  VjOOQIC 


IM)  1706.   W.  A.  ALTINQ. 

en  aan  hem  tot  een  vasl  traclement  uyt  's  Compagnies 
kasse  toe  te  leggen,  zo  als  by  deesen  geschied,  ryksdaaklers 
160  ter  maand  of  in  het  jaar  ryksdaalders  1920,  waanran 
hy  gehouden  tal  zyn,  's  jaarlyks  te  moeten  opbrengen  ryksdaal- 
ders 120  voor  amptgeld  en  aan  den  equipagie-boekhouder  tot 
een  douceur  ryksdaalders  28  in  het  jaar,  zullende  de  schryf- 
loonen  door  hem  moeten  werden  voldaan. 

16  Januarij.     Regeling   der  inkomsten  mn  den  meester- 
knecht bij  den  kuipers-winkel. 

Genoteerd  zynde,  dat  de  meesterknegt  van  de  kuypers- 
winkel  in  het  boekjaar  van  anno  1793/4  aan  gagie  en  kostgeld 
heeft  genoten rd*  174 :  24 

en  voor  huurloon  aan  twee  werkjongens  a  15 
stuyvers  daagsch •    195 ;  — 

voor  zyn  portie  in  de  particuliere  winsten  van 
zyn    baas •    450:  — 

zodat  zpe  inkomsten  in  alles  hadden  belopen  rd'  819:24 
dog  waaruyt  door  hem  moest  worden  gevonden  het  onderhouden 
en  de  suppletie  van  voormelde  twee  werkjongens; 

is  na  deliberatie  goedgevonden  nu  en  voor  het  vervolg 
het  genot  van  gagie  en  kostgeld  af  te  schaffen  en  in  te 
trekken; 

en  sal  hy  de  twee  werkjongens,  waarvan  de  huurloon  tot 
dus  verre  by  hem  is  genoten,  aan  den  opziender  voor  het 
inkoops  kostende  moeten  over  doen,  waardoor  voor  het  ver- 
volg zal  komen  op  te  houden  het  te  goed  doen  van  eenige 
huurloon  voor  dezelve; 

en  daar  het  voordeel,  door  hem  bevorens  genoten  op  het 
werk  voor  particulieren  en  de  handel  of  negotie  in  artikdan, 
tot  het  kuypers  ambagt  specteerende,  thans  eesseerd,  alzo 
zulks  voor  altyd  is  geinterdiceerd ; 

om  alle  die  redenen  aan  gemelden  meesterknegt  op  de  kaypera- 
winkel  tot  een  vast  Iractement  toe  te  leggen  50  ryksdaalders 
ter  maand  of  in  bet  jaar  i7ksdaalders  600. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.  W.  A.  ALTINQ.  191 

16  Janaarij.     Regeling  der  inkomaen  van  den  opziener 
bij  den  Miids^mnkel. 

Gezien  weezeiide,  dal  de  opziender^  van  de  amils-winkel 
zedert  den  eersten  Maart  1793,  wanneer  hy  die  bediening  had 
aanvaard,  aan  gagie  en  l^ostgeld  in  't  jaar  heeft  genoten  rd*    1 63 

voorla,  na  aftrek  van  de  portie  aan  den  meester- 
knegt,  oyt  de  winsten  van  particulier  werk  en  ne- 
gotie     •      560 

middel  van  bestaan  in  gevolge  het  bealuit  der 
hoge  regeering  van  den  IS^**  February  1790 >      700 

hetgeen  hem  goed  gedaan  is  voor  26  werkjongens 
a  15  siuyvers  daags,   26  dagen  per  maand   »    2535 

haurloon  van  6  coeliejongens  a  6  stuyvers  daags 
over  26   dagen  per  maand  of  in  het  jaar •      254 

zodat  zyne  ordinaire  en  extra  ordinaire  inkomsten 
in  alk»  badden  belopen rd'  4192 

waarentegen  hy  opgeeft  verpligt  te  zyn  geweest 
lot  de  navolgende  uitgaven,  als :  recognitie  aan  den 
equipagie-boekhoader rd«      70 

voor  amptgeld »      200 

aan  den  meesterknegt  tot  een  middel  van 
bestaan »      240 

aan  onderhoud  der  roormelde  werk- 
jongens en  coelie's  (behalven  de  suppletie 
der  gestorvene),  interessen  van  het  capitaal 
tot  den  overneem,  enz »     1698 

aan  11  p*  slaven,  zo  door  het  wegloopen 
als  afeterven  verlooren,  —  gesteld,  dat 
die  a  80  tot  100  rd*  het  stuk  hebben 
koQoen  worden  geremplaceerd,  — zo  werd 
biervoor  de  gemiddelde  som  opgebragt  van    »      990 

aan  schryfloonen »      300 

aan  wagen  huur  a  rd"  8  per  maand . .    »        96    •    3594 

zodat  hy  aan  zuyver  inkomsten  zouden 
hebben  over  behouden rd*     598 

Digitized  by  VjOOQIC 


19J  1796.    W    A.   ALtlNÖ 

ZO  is  na  deliberatie  lieslolen  nu  en  voor  hel  vervolg  te 
doen  cesseereu  de  by  hem  genoten  gagie,  kostgeld  en  hel 
leegenwoordig  middel  van  beslaan,  zo  als  dat  een  en  ander 
afgeschart  en  ingetrokken  word  mils  deezen; 

als  ook  h^m  te  ontheffen  van  de  jaarlyksche  uitkeering  lot 
ryksdaalders  240  aan  den  meeslerknegt  tot  een  middel  van 
bestaan ; 

en  daarentegen  aan  hem  te  laaien  behouden  het  huurloon 
van  voorschreeven  26  werkjongens  en  6  coelie's,  mits  dezelve 
effectivelyk  diensl  praesteeren,  zynde  dit  huurloon  als  vol- 
komende  toereikende  beschouwd  om  hen  daarvan  te  onder- 
houden, de  stervende  te  suppleeren,  enz.; 

en  daar  hem  wyders  is  en  voor  altyd  blyR  geinterdiceenl 
zig  op  te  houden  met  hel  maken  of  repareeren  van  eenig 
werk,  tot  het  smits  ambagt  specleerende,  voor  of  ten  behoeven 
van  particulieren  ofte  daarin  eenige  handel  of  negotie  te  dryven, 
dan  wel  daarin  te  participeeren,  directelyk  of  indirectelyk ; 

en  hy  ook  uithoofde  van  voorschreeve  verbod  de  gelegen- 
heid niet  meer  zal  hebben  om  hetgeen  hy  van  de  hem 
gepermitteerde  spillagie  over  behoud,  particulier  te  verwerken 
of  te  verkoopen,  om  alle  de  voormelde  redenen  te  bepalen, 
dat  hy  voortaan  gehouden  zal  zyn  zulks  aan  de  Compagnie 
te  leveren  op  denzelfden  voet,  als  de  baas  ten  eilandeUnmsl, 
ingevolge  het  besluyt  van  lieeren  Commissarissen  Generaal  en 
de  daar  omtrend  gemaakte  bepalingen,  vermeld  onder  de 
notulen  van  den  eersten  Augustus  179&,  daartoe  onder  de 
verpligting  is  gelegt; 

voorts  aan  gemelden  opziender  van  den  smils-winkel  uit 
's  Compagnie's  kasse  toe  te  leggen,  zo  als  aan  hem  toegelegd 
word  mits  deesen,  een  vast  tractcment  van  ryksdaalders  150 
ter  maand  of  in  het  jaar  ryksdaalders  1800,  waarvan  hy 
gehouden  zal  zyn  'sjaarlyks  te  moeten  opbrengen  ryksdaalders 
120  voor  amplgeld  en  aan  den  equipagie-boekhooder  tol  een 
douceur  uytkeeren  ryksdaalders  25  in  't  jaar,  zullende  hy 
voor  het  overige  blyven  belast  met  de  voldoening  van  de 
benodigde  schryfloonen  en  wagen  huur. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796    W.  A.  ALtINQ.  195 

16  Jauuarij.     Regeling   der  inkomsten  van  den  meester- 
knecht  bij  den  smids-winkd. 

Gebleeken  zynde,  dat  de  meeslerknegt  van  de  sniiU-winkel 
in  anno  1793/4  aan  gagie  en  kostgeld  heeH  genoten  rd'  145 :    6 

Yan  zyn  baas  tot  een  douceur  om  van  te  kunnen 
bestaan  's  maands  rd*  20  of  in  't  jaar •    240  :  — 

van  denzelven  uyt  de  winsten  op  het  parlicu- 
lierc  werk »     300 :  — 

en  dus   in  alles  aan  inkonosten rd'  685 :    6 

is  na  deliberatie  goedgevonden  het  genot  van  gagie  en 
kosigeld  in  te  trekken  en  af  ie  schaffen,  zo  als  dat  afgeschaft 
en  ingetrokken  word  mits  deesen; 

en,  de  opziender  van  de  smits-winkel  ontheeven  zynde 
van  de  oitkeering  van  het  middel  van  beslaan  aan  gemelden 
meeslerknegt  en  het  werk  voor  particulieren,  mitsgaders  alle 
handel  of  negotie  in  artikelen,  lot  het  smits  ambagt  specteerende, 
voor  altyd  gcinterdiceerd  en  daarmeede  deese  beide  posten 
van  inkomsten  voor  denzelven  vervallen  zynde,  mitsdien  aan 
gemelden  meesterknegl  van  de  smits-winkel  tot  een  vast  Irac- 
lement  uyt  's  Compagnie*s  kasse  loe  te  leggen  eeue  somma 
van  ryksdaalders  50  ter  maand  of  ryksdaalders  600  in  't  jaar. 

16  Janoarij.     Regeling   der  inkomsten  van  den  opziener 
bij  den  blokmakers-winkel. 

Gezien  weesende,  dat  de  opziender  van  de  blokkemakers- 
winkel  aan  gagie  en  kostgeld  in  het  boekjaar  1793/4  heeft 
ontfangen rd»     163 :  — 

uit  de  winst  van  particulier  werk  en  negotie    •      755 :  — 

middel  van  bestaan  ingevolge  besluit  der  hoge 
regeering   van  den  12*"  February  1790 »      400:  — 

baurloon  over  20  werkjongens  a  15stuyver8 
daags,  over  306  dagen »     1912:28 

zodat  deszelfs   ordinaire   en    extra    ordinaire 

inkomsten  in  alles  hebben  bedragen rd»  5210 :28 

Transporteere rd»  3210 :  28 

rUEAAT-BOei   DBBL   XII.  13 

Digitized  by  VjOOQIC 


194  1796.  W.  A.  ALTINQ. 

Per  transport rd«  3i10:28 

waar  ieegen  by  opgeeft  verpligt  te  zyn  geweesl 
tol  de  navolgende  uytgaven,  als: 
recognitie  a/d  eqnipagie-boek houder  rd"     40 : — 

anoptgeld •     100: — 

onderhoud  der  voormelde  werk- 
jongens,  suppletie  der  gestorvene, 
interessen  van  het  daartoe  opgenomen 

capitaal >    1849:  6 

aan  den  raeesterknegt  volgens  oude 
usantie  tot  eeii  middel  van  bestaan 
rd'  40:12  per  maand,  maakl  in  12 

maanden »      483: — 

aan    schryfloonen •      120- —    »    2592 :   6 

zodat  hy  zuiver  aan^inkomsten  had  over  behouden  rd'   61 8 :  22 

is  na  deliberatie  goedgevonden  in  te  trekken  voorschreeve,  by 

hem  genotene  gagie,  kostgeld  en  het  tegenwoordig  middel  van 

bestaan,  zo  als  dat  een  en  ander  ingetrokken  word  by  deezen ; 

wordende   hy  ook    gelibereerd   van  de  uytkeering  van  bet 

middel  van  bestaan  aan  den  meeslerknegttotrd'485  in'tjaar; 

zullende  hy  blyven  behouden  de  huurloon  van  voorschreeve 

werkjongens,    mits    dezelve    eflectivelyk   dienst   praesteeren, 

wordende   hetzelve  als  volkomen    toereikende  beschouwd  om 

daaruit  te  vinden  het  onderhoud  en  suppletie  derzelven  ; 

en  daar  hem  wyders  voor  altyd  blyft  geinterdiceerd  zig 
op  te  houden  mei  het  maken  of  repareeren  van  eenig  werk, 
tot  het  blokkemakcrs  ambagtspecteerende,  voor  of  ten  behoeven 
van  particulieren  ofte  daarin  eenige  handel  ofnegotie  Ie  dryven, 
dan  wel  daarin  te  participeeren,  directelyk  of  indirectelyk,  over 
zulks  aan  gemelden  opziender  over  de  blokkeuiakers-winkel 
tot  een  vast  inkomen  toe  te  leggen,  zo  als  geschied  by  deezen, 
100  ryksdaalders  ter  maand  of  in  het  jaar  ryksdaalderslSOO, 
waaruyt  door  hem  zal  moeien  worden  voldaan  bet  amplgelil 
tot  ryksdaalders  100  en  het  douceur  aan  den  equipagie- 
boekhouder  lot  ryksdaalders  25,  miti^derR  de  benodigde 
schryfloonen. 

Digitized  by  VjOOQIC 


tred.  w.  A.  ALtiNd.  19K 

16  Januarij.  Regding  der  inkomsten  van  den  meester' 
knecht  bij  den  blokmakers^winkd. 

Gebleekeo  zynde»  dal  de  nieeslerknegl  van  de  blokkemakers- 
winkel  MO  het  boekjaar  1793/4  aan  gagie  en  koslgeld  had 
geuolen . .      rd»  174  :  24 

en   van   zyn  baas  lot  een  middel  van  bestaan 
rd'  40 :  12  per  maand  of  in  'l  jaar •    483  :  — 

zodat   hy   in  dat  boekjaar  had  genoten rd'  657 :  Ui 

is  na  deliberatie  besloten,  met  afschaffing  nu  en  voor  het 
vervolg  van  hel  genot  van  gagie  en  koslgeld  en  overmits 
is  komen  te  cesseeren  het  middel  van  bestaan,  van  den 
opziender  van  de  blokkemakers-winkel  genoten,  aan  gemelden 
meeslerknegt '  van  de  blokkemakers-winkel  toe  te  leggen,  zo 
als  hem  toegelegd  word  mils  deeseu,  ryksdaalders  50  Ier 
maand  of  in  het  jaar  ryksdaalders  600. 

16  Jaauarij.  Openstelling  voor  parlicidieren  van  gelegen- 
heid tol  liet  UUen  maken  en  repareren  van  zeilen  in 
den  zeilmakers-winkel  te  Batavia. 

Heeren  Commissarissen  Generaal  onderrigling  bekomen 
hebbende,  dat  zig  in  deese  colonie  geene  lieden  bevinden,  in 
bel  zeylemakers  ambagl  ervaren,  dan  alleen  op  de  zeylemakers- 
winkel  van  de  Gomgagnie,  is  na  deliberalie  goedgevonden 
tot  gerief,  zowel  van  vreemdej^pgen,  als  ingezeetenen,  aan  een 
iegelyk  de  vryheid  te  verleenen  om  zig  tot  het  aanmaken  of 
repareeren  van  zeylen  aldaar  te  mogen  addresseeren  en  de 
hooge  regeering  te  qualificeeren  daaromtrend  de  nodige  schik- 
kingen en  reglementen  te  maken,  ten  einde  's  Compagnie's 
ialrest  daarinne  naar  behooren  werde  behartigt  en  alle  ver- 
keerde handelingen  voorgekomen. 

19  Januarij.  Wijziging  van  het  bepaalde  op  2  November 
1795  nopens  brieven  van  krediet 

In  plaats   van  6.  G.  Fetmenger  zou  de  Raad  extra-ordinair 

Digitized  by  VjOOQIC 


196  1796.   W.  A.   ALTINQ. 

Tan   Indiê,    W.  V.  H.  van  Riemsdyk  de  nader  aan  te  maken 
brieven  van  krediel  onderteekenen. 

22  Januarij.     Wijziging  in  het  verstrekken  van  Kaapschen 
wijn  aan  militairen. 

Is  goedgevonden  in  de  afgave  van  gedagte  wynen  aan  de 
militairen  in  het  generaal  leegens  50  rd*  de  legger  de  vol- 
gende bepaaling  te  maaken,  dat  voor  eerst  zal  worden  gecon- 
tinueerd tot  ultimo  April  naaslslaande,  als: 

1  legger  aan  het  corps  dragonders, 

17,       »       •      de  militairen  in  't  guarnLsoen, 

2  »       »        »  nationale   en       1       ^     .     ^       ,. 

op  Meester  Comelis  en 
1  •       .        .  \\  urtembergers  | 

1  »       »        »  gezameutlyke  arthilleristen  'smaands. 

Belangrijke  vermindering  van  den  voorraad  dier  wijnsoort 
en  »wyl  men  vooreerst  geen  ontzei  van  gemelden  uithoek 
»te  verwachten"  had,  waren  de  oorzaken  van  deze  wijziging. 

23  Januarij.     Regeling   der   inkomsten    van   den    baas- 
kaarten-maker. 

Gebleeken  weezende  met  betrekking  tot  den  dienst  van  baas 
kaartemaker,   dat  dezelve  in  anno  1793/4  beeft  genoten  aan 

gagie,  kostgeld,  huyshuur  en  secqgeld rd'    484 :  24 

en  'sjaars  12  vadems  brandhout  in  natura, 

voorts  voor  coelieloon  over  ^ee  cairaters  by 
den  baas  timmerman  van  de  equipagie-werf, 
plus  minus rd'  220 

tot  een  middel  van  bestaan,  ingevolge 
de  resolutie  van  de  hoge  regeering  in 
dato  12  February   1790  »    600 

aan  leges  wegens  het  examineeren 
der  tot  officieren  bevorderd  wordende 
zeevaarenden   circa »      60    »      880 :  — 

zodat  zpe  inkomsten  in  alles  bedragen  hebben  rd'  1364  :  24 

Transporteere rd'  1364  :  24 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.  W.  A.  ALTINQ.  197 

Per  transport rd«  1364 :  34 

waartegen   hy   in   reekening  brengt  de  vol- 
gende uitgaven: 

aau   zyn    meestorknegt  tot   een   middel  van 
beslaan  's  maands  rd'  8  of  in  't  jaar. .  rd*    96 

donceur  aan  den  equipagie-boekbou- 
der  jaarlyksch »      60 

voor  ambtgeld •    100    »      256 :  — 

zodat  hy  zuiver  heeft  over  gehouden rd*  1108 :  24 

zo  is,  daarop  gedelibereerd  zynde,  goedgevonden  de  gagie, 
kostgeld,  huyshttur,  verstrekking  van  brandhout  en  bet 
tegenwoordig  middel  van  bestaan,  door  den  baas  kaarte- 
maaker  genoten,  te  laten  cesseeren  en  voor  het  vervolg  finaal 
af  te  schaflen,  zo  als  dat  een  en  ander  argeschaft  word 
mits  deesen; 

en  het  coeliegeid  over  twee  calfaaters,  volgens  de  jongst 
gemaakte  bepaling  omtrend  de  inkomsteu  van  den  baas 
timmerman  van  de  equipagie-werf  anno  passato  bereids 
ingetrokken  zynde,  mitsdien  voor  vervallen  te  houden; 

en  aangezien  de  baas  kaartemaker  van  de  uitkeering  van 
hei  middel  van  beslaan  aan  den  meesterknegt  ingevolge  de 
bepaling  onder  de  inkomsten  van  deezen  dienaar  bereits  is 
ontheeven,  mitsdien  aan,gemelden  baas  kaartemaker  tot  een 
vast  tractemeut  toe  te  leggen,  zo  als  hem  toegelegd  word  mits 
deezen,  rj'ksdaalders  60  ter  maand  of  in  het  jaar  ryksdaalders 
710  en  dat  hy  daarby  liebouden  sal  zyn  aandeel  in  de  leges 
voor  het  examineeren  der  zeevarenden,  die  tot  oflicieren 
lievorderd  worden,  op  den  presenten  voet;  dog  verpligt 
zyn  'sjaarlyks  te  moeten  opbrengen  ryksdaalders  100  voor 
amktgeld  en  aan  den  equipagie-boekhoudor  tot  een  douceur 
oyt  Ie  keeren  rd'  25  in  het  jaar; 

en  geconsidereerd  zynde,  dat  deeze  bediening  alzo  op  zig 
zelve  geen  voldoende  bestaan  opleverd,  is  verder  goedgevonden, 
dat  dezelve  voortaan  altyd  levens  zal  bekleed  worden  door  den 
opziender  van  het  louw-pakhuis,  die  daardoor  dan  ook  des 
Ie  raymer  inkomen  zal  erlangen. 

Digitized  by  VjOOQIC 


198  1796.   W.  A.  ALTINQ. 

23  lanuarij.     Regeling  der  inkomsten  van  den  opziener 
van  het  touw-pakhuis  te  Batavia. 

Gebleeken  zynde,  dat  de  opziender  van  het  touw-pakhais 
(tevens  hekleed  hehhende  de  bediening  van  baas  kaarteniaker) 
in  die  qualiteil  geene  afzonderlyke  inkomsten  heert  gehad,  dan 
alleen  tot  een  middel  van  bestaan  ingevolge  het  besluit  der 
hoge   regeering  in  dato  12  February  1790 rd'    800 

en  nog  voor  coelieloon  over  18  coelies,  voor  elk  6 
stuyvers  per  dag;  dog  waarvoor  hy  verklaart  buiten 
staat  te  zyn  dezelve  te  onderhouden,  de  stervende 
te  suppleeren,  enz. 

waarvan  by  volgens  zyne  opgaven  heeft  moeten 
betaalen : 

aan    den   equipagie-boekbouder   tot   een 
douceur rd'    40 

aan   den   bootsman   tot  een   middel  van 
beslaan  in  de  maand  rd'  IS  of  in  H  jaar.    •    180 

aan  schryfloon •    360 

•    arablgeld •    600^  »    1080 

zodat  by  meer  moest  uytgeeven,  dan  hy  onlflng.  rJ'    280 

is  na  deliberatie  goedgevonden  het  tegenwoordig  by  liem 
genoten  wordende  middel  van  bestaan  in  te  trekken,  zoals 
hetzelve  ingetrokken  word  by  deezen ; 

dog  de  tegenwoordige  bepaling  van  het  getal  der  coelies  op 
18  te  laten  standhouden  en  hem  daarvoor  te  laten  goed  doen 
77i  stuyvers  per  dag  voor  elk,  mits  dezelve  effectievelyk 
dienst  praesteeren,  en  met  vryheid  om.  in  gevalle  van  extra 
benoodigtheid  zig  te  mogen  addresseeren  aan  den  heer 
Directeur  Generaal  in  der  tyd  mei  verzoek  om  qualificatie 
tot  derzelver  inhuuring; 

wordende  by  voorts  ontheeven  van  de  uitkeering  van 
het  middel  van  bestaan  aan  den  bootsman  tot  ryksdaalders 
15  ter  maand; 

en  aan  geraelden  opziender  van  het  touw-pakhuis  tol  een 
vast  Iraclement  toe  te  leggen,  zo  ais  aan  hem  toegelegd  word 

Digitized  by  VjUUV  IC 


796.  W.  A.   ALTING.  199 

luils  deezen,  ryksdaaiders  120  ter  maand  of  in  bet  jaar 
ryksdaalders  1440,  waaruit  door  hem  zal  moeten  worden 
voldaan  ryksdaalders  100  voor  ambtgeld  en  aan  den  equipagie- 
boekhouder  tot  een  douceur  worden  uitgekeerd  ryksdaaldera 
25  in  het  jaar,  waarop  het  gemelde  ambtgeld  en  douceur 
respectivelyk  worden  gereduceerd,  zullende  de  benodigde 
scbryfloonen  door  hem  moeien  worden  goedgemaakt; 

en  dat  laastelyk  de  opziender  van  het  touw-pakhuis 
altyd  meede  de  functie  van  baas  kaartemaker  zal  bekleeden. 

23  Januari].     Regeling  der  inkomsten  van  den  bootsman 
bij  liei  touw^khuis  te  Batavia. 

Rebleeken  weezende,  dat  de  bootsman  van  het  touw-pakhuis  in 
anno  1793/4  aan  gagie  en  kosigeld  heeft  genoten  rd'  142:24 

en  van  den  opziender  lol  een  middel  van  be- 
slaan  rd'  15  per  maand  of  in  het  jaar >    180 :  — 

zodat  zyne  inkomsten  in  alles  hadden  bedragen  rd'  522 :  24 

is  na  deliberatie  goedgevonden,  met  afschaDing  nu  en  voor 
het  vervolg  van  hel  genot  van  gagie  en  kostgeld^  zo  als 
dat  afgeschaft  wordt  mits  deezen, 

en,  den  opziender  gelibereerd  zynde  van  de  uitkeering 
van  voorschreeven  douceur,  dien  volgens  aan  den  bootsman 
van  het  touw-pakhuis  tot  een  vast  tractement  toe  te  leggen, 
zoab  by  deezen  geschied,  van  ryksdaalders  30  ter  maand  of 
in  het  jaar  ryksdaalders  360. 

-§-  Januari].     Vergunning    lot    tiüvoer   van    rijst^    enz. 
naar  Mauritius. 

Nademaal  van  weegens  het  gouvernement  van  Mauritius 
by  de  hooge  Regeering  deezer  landen  inslanlien  zyn  gedaan 
om  adsislentie  met  diverse  noodwendigheden,  inzonderheid  ryst, 
ea  daar  uit  eene  voordeelige  handel  en  commercie  zoude  kunnen 
gebooren  worden  tusschen  's  Compagnies  ingezeelenen  van  het 
eiland  Java  en  die  der  Franscbe  republiek  op  het  voornoemde 
eiland  Mauritius, 

Digitized  by  VjOOQIC 


JOO  '796.  W.  A.   ALTINQ. 

ZO  is  't,  dat  wy  —  aan  de  eene  kanl,  zo  veel  mogelyk,  willende 
bevorderen  de  voorspoed  en  welvaard  van  's  Compagnies  inge- 
zeetenen,  mitsgaders  de  gevoelens  van  vriendschap  en  vereeniging 
tusschen  de  beide  nalien  aankweeken,  dog  ook  teevens  ons 
verpligt  houdende  te  zorgen,  dat  de  Bataviasche  colonie  in  het 
genot  der  voorschreeven  handel-voordeelen  meede  cu  in  de 
eerste  plaats  participeere,  en  dat  de  vryheid,  welke  wy  gezind 
,zyn  in  dezen  te  verleenen,  niet  strekke  om  de  prys  van  de 
ryst  voor  de  goede  gemeente  alhier  door  eene  concurrentie 
van  opkopers  boven  mate  te  doen  stygeu,  nogle  ook  praeju- 
diciabel  zy  aan  de  belangen  van  de  Compagnie  —  goedgevonden 
hebben  te  ordonneeren  en  te  stalueeren,  ordonneeren  en  sla- 
tueeren  by  deeze,  dat  hel  aan  een  iegelyk  zal  vry  staan  ryst 
en  alle  zodanige  verdere  noodwendigheden,  waarvan  de  handel 
niet  is  verboden,  naar  Mauritius  over  te  voeren,  mits  zig  be- 
vorens daar  loe  addresseerende  by  de  hooge  Regeering  en  de 
expeditie  geschiede  direct  van  of  over  deeze  hoofdplaats ; 

dat  ook  alle  zodanige  ryst  alhier  ter  hoofdplaats  uit  's  Com- 
pagnies maguazynen  zal  moeten  worden  overgenomen  tegens 
de  betaling  van  rd*  40  voor  elke  coyang,  die  zal  kunnen 
geschieden  met  papier  van  credit. 

29  Januarij.     Vergunning  voor  vreemdelingen  Ie  Batavia 
hun  inlrek  Ie  nemen^  waar  zij  goedvonden. 

Zij  waren  derhalve  niet  meer  verpligt  in  het  Heerenlogcroenl 
te  logeren.    Verg.  deel  VI,  bladz.  745,  art.  11. 

29  Januarij.     Verhooging  der  traclemeiUen  van  inlandsche 
Christen  officieren. 

De  Regering  vond  goed  «het  inkomen  der  officieren  van  de 
compagnie  inlandsche  christenen,  als  thans  te  gering  zynde 
om  daarvan  te  kunnen  bestaan,  en  uit  consideratie,  dat  deselre 
gelyke  diensten  moeten  doen  als  de  Europeesche  officieren,  te 
verhoogen,  te  weelcu; 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.   W.  A.  ALTING.  SOI 

dat  Tan  den  capitain  met rd'  20 

■      •      •     lietttenant  met »    10 

•      •    vaandrig      » ...     »      8", 

30  JaDuarij.     Regeling   der  inkojnslen  van  den  i'**^  ge- 
zworen klerk  ter  generale  secretarie. 

Gebleeken  zynde  met  beli'ekking  tot  den  eersten  gezworen  klerk 
Ier  secretary  vau  de  liooge  regeering,  dat  diens  inkomsten 
voor  heen  veel  meerder  hadden  bedragen  dan  tegenwoordig, 
ak  in  anno  1792/3  ryksdaalders  409K  en  56  en  in  anno 
1791/2  rd»  4447  en  24,  ja,  in  vroeger  tyden  wel  tot  rd*  6 
i  8000  in  het  jaar,  dog  dat  dezelve  in  het  boekjaar  1793/4 
nier   meer   hadden   gerendeerd   dan   aan  gagie,  koslgeld   en 

secqgdd rd**    443:24 

wegens  expeditie  geld  van  actrns  en  bewysen    »    1721  :  18 
»       de    Ghineesche   nagt  briefjes  voor  de 

dienaren  der  pagters »       21 :  — 

»       l»ermissie   briefjes   voor   de   Chineese 

nieuwelingen •      126 :  — 

•  afgegeeven  extracten  uit  de  notulen..    »      100:  — 
»       het  bezuinigde  op  de  verstrekking  van 

papier,  calculatief »      500 : 

•  thee  requesten »       50  : 


of  in  't  geheel rd"  2961 :  42 

dat  deese  trapsgewyse  vermindering  moet  worden  toege- 
scbreeven  daar  aan,  dat  hetgeen  bevorens  by  de  afgave  van 
acten,  commissien  en  bewysen  boven  de  bepaling  uit  genereu- 
sitett  pleeg  te  worden  betaald,  zeedert  uithoofde  der  veran- 
dering van  tyden  en  omstandigheeden  was  weg  gevallen ;  dat 
verscheide  diensten  op  de  buiten  comptoiren  zyn  ingetrokken ; 
dat  sedert  ingevoerd  is  om  de  actens  der  gemeene  zeevarende 
en  militairen  op  ongezeguld  papier  uit  te  vaardigen ;  dat  er 
veel  minder  bestelkasjes  dan  voorheen  worden  gcéxpedieerd; 
dat  er  minder  Ghineesche  nieuwelingen  worden  aangebragl  en 
dal  de  naglbrieQcs  voor  de  dienaren  der  pagters  ook  veel 
minder  bedragen  dan  voor  heen; 

Digitized  by  VjOOQIC 


302  1796.   W.  A.  ALTING. 

ZO  is  uit  consideratie  van  de  moeiclykiieid  deeaer  bedieuing, 
de  notabele  vermindering  der  daaraan  geaccrocheerde  extra 
ordinaire  inkomsten  en  het  vooruytzigt,  dat  zulks  niet  zal  bee- 
teren,  goedgevonden,  met  intrekking  der  tot  dus  verre  door 
hem  genoten  gagie,  kost  en  secqgeld,  toe  te  leggen,  gelyk  hem 
toegelegd  word  mits  deesen,  een  vast  tractement  van  rd'  165 
ter  maand  of  in  het  jaar  rd"  1980,  met  behoud  van  de  hier 
vooren  uylgedrukte  extra  ordinaire  inkomsten,  volgens  de  daarop 
gemaakte  ofte  thans  in  vigeur  zynde  orders  en  Ijepalingen, 
volgens  welke  door  hem  alleen  worden  genoten  het  expeditie 
geld,  mitsgaders  het  provenue  der  Chiueesche  nagtbrierjes  en 
dat  der  afgegeeven  wordende  extracten  uit  de  notulen,  zo  wel 
als  het  geen  door  hem  kan  worden  bezuinigd  op  de  verstrek* 
king  van  het  papier;  dog  het  provenue  der  permissie  brief jes 
voor  de  Chineesen  nieuwelingen  lusschen  de  beide  secretarissen 
der  hooge  regeering,  de  secretaryen  en  de  bode  van  de  Chi- 
neesche  nalie  en  hem,  eersten  klerk,  nevens  den  adjunct  verdeeld, 
terwyl  de  voonleelen  op  de  aan  de  hoge  regeering  gepraesen- 
teerd  wordende  thee  requestcn  of  ter  verzending  van  geper- 
mitteerde be^telkasjes  naar  Nederland  door  hem  worden  genoten, 
voor  zoveel  aangaat  die  op  de  heele  en  dubbelde  en  de  ad* 
junct  op  die  van  de  halve  kasjes. 

30  Januarij.     Regeling   der  inkomslen  van  den  adjunct 
1'""  gezworen  klerk  Ier  generale  secretarie. 

Gebleeken  zynde,  dat  de  inkomslen  van  den  adjunct  eersten 
gezvirooren  klerk  ter  secretary  van  de  hoge  regeering  in  anno 
1793/4  heblien  bedragen  aan  gagie,  kostgeld  en  secq* 
geld rd»   373 :  tt 

voorts   zyn   portie  als  collecleur  in  't  opgeld 
van  't  kleyn  zegul •      840 :  — 

item  in  het  aan  de  onder-kooplieden  en  klerken 
ter  gemelde  secretary  toegevoegd  douceur •      250 :  — 

ilem  in  het  profyl  op  de  admissie  briefjes  der 

Chineesche  nieuwelingen,  circa «^ 100:  — 

Transporleere. . .   «  rdM  162 :  28 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.  W.  A.   ALTINQ.  SOS 

Per  (ransporl.  ...  rd«  1162 :  28 
item  in  dat  van  de  thee  requesten,  circa. ...  »  100 :  — 
hetgeen  hy  bezainigen  kan  op  de  verstrekking 

van  penneschagten  en  zegullak,  circa »      100 :  — 

zodat  zyne  inkomsten  in  alles  hadden  bedragen, 

circa rd»  1362  :  28 

zo  is,  daarop  gedelibereerd  zynde,  goedgevonden  de  gagie, 
kostgeld,  secqgeld  en  hel  aandeel  in  de  premie,  by  resolutie 
der  hoge  regeering  van  den  24*»  April  1792  voor  de  onder- 
kooplieden, gezwoore  en  andere  klerken  bepaald,  lol  dus  verre 
door  gemelden,  adjunct  eersten  gezwooren  klerk  genoten,  te  laaien 
cesseeren  en  voor  het  vervolg  flnaal  af  te  schaffen,  zo  als  dal 
een  en  ander  afgeschaft  word  by  deesen; 

eo  aan  hem  tol  een  vast  tractement  uit  *s  Compagnies 
kasse  toe  te  leggen,  zo  als  aan  iiem  toegelegd  word  mits 
deesen,  ryksdaalders  50  'smaands  of  in  't  jaar  rd'  600,  wor- 
dende voorts  aan  hem  gelaten  zyne  74  portie  in  het  opgeld 
van  het  klein  zegul,  waarvan  hy  levens  collecleur  zyn  zal, 
die  in  het  profyt  van  de  admissie  briefjes  der  Chineese  nieuwe- 
lingen en  van  de  thee  requesten,  mitsgaders  het  geen  hy  kan 
liezuinigen  op  de  verstrekkingen  van  penneschagten  en  zeguUak. 

30  Januarij.     Regeling  der  inkomsleti  van  den  gezworen 
Uerk^  margindist  en  realist  ter  generale  secretarie. 

Gezien  weesende,  dat  de  inkomsten  in  anno  1795/4  van 
tien  gezwooren  klerk,  marginalist  en  realist  der  generale  re- 
solutien  en  besoignes  Ier  voormelde  secrelary  aan  gagie,  kost- 
geld  en  secqgeld  hebben  bedragen rd'  2*22 :  28 

voorts  zyn  aandeel  in  het  jaarlyks  douceur,  dat 
onder  de  secrelary  bediendens  word  gedistribueerd    >    400  :  — 

voor   hel   instellen   van  eenige  by  de  hoge  re- 
geering ingediende  verzoekschriften »      15:  — 

voor  het  genotiBceerde  nieuws  aan  eenige  par- 
ticulieren   van   aangestelde   of  geavanceerde  die- 

Transporleere rd'  687  :  a~8 

Digitized  by  VjOOQIC 


S04  1796.  W.  A.  ALTINQ. 

Per  transport rd'  687 :  28 

naaren    en    van    de    aangelegde  scheepen   naar 

Nederland  op  de  buiten  comptoiren »    188 :  — 

of  te  zaameu : .    . .  rd'  872 :  28 

is  na  deliberatie  goedgevonden  de  gagie,  kostgdd  en  secq- 
geld  en  het  bovengemeld  douceur  van  voorschreeven  dienaar 
in  te  trekken,  zo  als  hetzelve  ingetrokken  word  mits 
deesen; 

en  aan  denzelve  tot  een  vast  tractement  toe  te  leggen,  zo 
als  aan  hem  toegelegd  word  mits  deesen,  ryksdaalders  90  ter 
maand  of  in  hel  jaar  ryksdaalders  1080. 

30  JanuariJ.  Regeling  der  inkomsten  van  den  gezworen 
klerk,  dagregister-houder  en  archivaris  Ier  generale 
secretarie. 

Gehleeken  zynde,  dat  de  gezwoore  klerk,  dagregister  houder 
en  archivaris  ter  generale  secretary  in  anno  1795/4  aan 
gagie,  kostgeld  en  secqgeld  heeft  genoten rd*  272 :  28 

voorts  zyn   aandeel  in  het  jaarlyksch  douceur 
der  secretary  bediendens »    200  :  — 

voor  bedoeld  nieuws  van  aangestelde  of  geavan- 
ceerde dienaren »    100 :  — 

makende  te  zamen rd'  572 :  28 

zo  is  na  deliberatie  besloten  af  te  schaffen  en  in  te  trekken, 
zo  als  argeschafl  en  ingetrokken  word  by  deezen,  het  genot 
van  gagie,  kostgeld  en  het  tegenwoordig  douceur; 

en  aan  hem  tot  een  vast  tractement  uil  's  Compagnie's 
kasse  toe  te  leggen,  zo  als  by  deezen  geschiede  ryksdaalders 
70  's  maands  of  in  het  jaar  ryksdaalders  840. 

50  Januarij.  Regeling  der  inkomsten  van  den  gezworm 
klerk,  biblioihecaris  en  archivaris  ter  generale  secretarie. 

Gcnoleerd  zynde,   dat  de  gezwoore  klerk^  bibliothecaris  en 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.   W.  A.  ALTINQ.  SOK 

archivaris   ter   generale   secretary   in    het  boekjaar  van  anno 
1793/4  aan  gagie,  kostgeld  eo  secqgeld  heeft  genoten  rd'  272 :  28 

voorts   zyn   aandeel   in    het  jaarlyks  dooceur 
der'  secrelary  bediendens »    200 :  — 

voor  bedeeld  nieuws  van  aangestelde  or  bevor- 
derde dienaren *      60  :  — 

Z4)dal   zyue  inkomsten  in  alles  hadden  belopen  nl"  552 :  28 

is  na  deliberatie  goedgevonden  nu  en  voor  het  vervolg  het 
genot  van  gagie.  kostgeld,  secqgeld  en  voormelde  douceur  af 
te  sehaflen  en  in  te  trekken; 

en  aan  hem  tot  een  vast  Iractement  toe  te  leggen  ryks- 
daalders  70  ter  maand  of  in  het  jaar  ryksdaaiders  840. 

50  Januarij.     Regeling  der  inkomsten  van  den  gezworen 
klerk^  nottUist,  enz.  ter  generale  secretarie. 

Gezien  weezende,  dat  de  gezwoore  klerk,  korte  notulist  en 
effensteller  der  patriasche  positivo  ordres  ter  generale  secre- 
lary aan  gagie,  kostgeld  en  secqgeld  beeft  genoten  in  het 
boekjaar   van  anno  1793/4 rd'  272  :  28 

voorts  voor  zyn  aandeel  in  het  jaarlyks  douceur 
der  secretary  bediendens »    400 :  — 

voor  het  instellen  van  eenige  by  de  hoge  re- 
geering ingediende  requesten •     25 :  — 

voor  bedeeld  nieuws  van  aangestelde  of  bevor- 
derde dienaren » 85;  — 

of  te  zamen  aan  inkomsten...  rd"  782:28 

zo  is  na  deliberatie  besloten  nu  en  voor  het  vervolg  te 
doen  cesseeren  de  by  hem  genoten  gagie^  kostgeld,  secqgeld 
eo  het  douceur,  hier  vooren  vermeld,  zo  als  een  en  ander 
cesseerd  by  deesen ; 

en  daarentegen  aan  hem  tot  een  vast  tractement  toe  te 
leggen  rd'  90  'smaands  of  in  het  jaar  ryksdaaiders  1080. 

50  Januarij.     Regeling  der  inkomsten  van  vier  gezworen 
klerken  ter  generale  secretarie. 

Gebkeken  zynde,  dat  de  vier  gezwoore  klerken  ter  generale 

Digitized  by  VjOOQIC 


206  1796.  W.  A.  ALTING. 

secrelary   in    het  boekjaar  1793/4, 'iefier,  aan  gagie,  kostgeld 
eo  secqgeU  hebben  genolen rd'  178 

voorls  uit  de  premie»  die  *s  jaarlyks  voor  de  seere- 
lary  bediendens  is  bepaald,  douceurs  van  deo  beer  Gou- 
verneur Generaal  en  parliculiere  verdiensten,  deeene 
meerder,  de  andere  minder,  circum  circa »    S60 

en   dus  in  alles  aan  inkomsten rd'  538 

is  na  deliberatie  goedgevonden  het  genot  van  gdgie,  kost- 
geld  en  secqgeld  en  hun  aandeel  in  vooren  gemelde  premie 
af  te  schaffen,  zo  als  dat  een  en  ander  afgeschaft  en  inge- 
trokken word  mits  deesen; 

en  aan  ieder  der  voornoemde  gezwoore  klerken  tot  een 
vast  tractement  toe  te  leggen  ryksdaalders  SO  'smaands  of 
in  bet  jaar  ryksdaalders  600  ofte  voor  vier  der  voormelde 
dienaaren  te  samen  rd'  2400. 

30  Janaarij.     Regeling  der  inkomsten  mn  den  bootsman 
bij  de  cquipagie-werf  Ie  Batavia. 

Gezien  zynde,  dat  de  bootsman  van  de  equipagie-werf  aan 
gagie  en  kostgeld  heefl  genoten  in  't  boekjaar  1 793/4  rd'    274 :  30 

voorts  aan  coeliegeld »      156 :  — 

op  bet  houden  van  de  bak  der  matroosen  op 
de  equipagie-werf  geprofiteerd •      944 :  20 

op  de  leverantie  van  verschillende  kleinigheeden, 
als  droge  vis,  Javasche  kleedjes,  schoenen,  enz. 
aan  *s  Coropagnie's  dienaaren  en  vreemdelingen, 
waartoe  zyne  bediening  hem  in  de  gelegenheid 
stelde,  geprofiteerd •    1200 :  — 

op  de  leverantie  van  versch  water,  in  dat  jaar 
aan  de  vreemdelingen  geleeverd,  geprofileerd . .     •     650 :  — 
of  in  alles rd'  3225  :    2 

waarentegen  hy  opgeeft  bezwaard  te  zyn  met 
de  volgende  uitgaven,  als: 

aan  schryfloonen rd*  600 

Transporteere rd>  600  rd>  32i5 :    2 

Digitized  by  VjOOQIC 


1706.   W.  A.  ALTINQ.  207 

Per  transport rd«  600  rd«  5225  :    3 

Toor  een  wagen  en  twee  span  paarden, 
onderhoud  van  benodigde  slaven,  coe- 
Kc's,  enz »    900 

onkosten,  welke  de  onophoudelyke 
aanloop  van  's  Compagnie's  zee-officieren 
hem  veroorzaakt,  'smaands  rd''  20  of 
ia  't  jaar •    240  rd»  1740 :  — 

zodat    hy  zuiver  had  behouden rd'  1 485 :    2 

Doteerende  hy,  dal  voorschreeve  boekjaar  van  1793/4  door 
het  aanweesen  van  het  Engelsch  esquader  buiten  gemeen 
profitabel  voof  hem  was  geweest,  hetgeen  een  verschil  op 
zyne  inkomsten  van  het  jaar  lievorens  had  gemaakt  van  circa 
een  duizend  ryksdaalders; 

dat  ook  de  profyten  op  het  houden  van  de  bak  zeedert 
afgenomen  waaren  en  nog  merkelyk  verminderden  door  het 
gestadig  afneemend  getal  der  manschappen ; 

waarop  gedelibereert  en  in  aanmerking  genomen  weezende, 
dat,  ofschoon  de  inkomsten  deeser  bediening  door  temporaire 
norzaaken  thans  zo  lucratief  niet  zyn  dan  voorheen,  zulks 
egler  by  het  weder  opluyken  van  vaart  en  handel  en  de 
aankomst  van  vreemde  scheepen  wederom  ten  goede  sal 
moeten  veranderen ; 

dat  ook  de  opgave  zyner  toevallige  inkomsten  is  bevonden 
wat  schraal  te  zyn  geschied,  terwyl  daarentegen  die  der  uit- 
gaven rykelyk  is  gecargeerd; 

dog  tevens  geconsidereerd  zynde,  dat  bet  niet  waarschynelyk 
is,  dat  de  profyten  op  het  houden  der  bak  veel  zullen  ver- 
meerderen, en  de  moeyelykheid  deezer  dienst,  so  is  goedgevonden 
aan  hem,  met  intrekking  van  de  door  hem  genoten  gagie, 
kostgeld  en  codieloon,  te  zamen  bedragende  ryksdaaldera 
430:30,  toe  te  leggen,  zo  als  aan  hem  toegelegd  word  mits 
deesen,  ryksdaalders  60  's  maands  of  in  't  jaar  ryksdaaldei's 
600,  als  geoordeeld  zynde,  dat  hy  vau  dit  tractement,  gevoegd 
by  de  verdere  inkomsten,  welke  aan  hem  worden  gelaten, 
by  cene  matige  boyshouding  ordeutelyk  kan  bestaan. 

Digitized  by  VjOOQIC 


208  1796.   W    A.  ALTiNd. 

2  Febriiarij.     Gangbaar  verklaaring  van  nieuwe  brieven 
van  krediet. 

>  Benige  brieTen  van  crediel"  van  500,  SOO,  100,  BO,  25, 
•20,  IB,  10  en  5  rijksdaalders,  gedagteekend  29  December 
1795  (zie  aldaar),  zouden  worden  aangemaakl. 

De  handteekeningen  zouden  zijn  die  van  de  Raden  van  Indië, 
A.  de  Bock  en  A.  C.  Mom,  van  den  eersten  opper-koopman, 
W.  J.  Craossen,  van  den  groot-kassier,  J.  H.  Holle  en  (in 
margine)  van  den  Directeur-Generaal  ad  interim,  J.  Siberg. 

2  Februarij.    Nadere    regeling   der   inkamslen   van  hei 
fksrsoned  der  generale  secretarie. 

Wyl  komen  te  vervallen  de  aandeelen  van  den  adjunct 
eersten  en  de  andere  geswore  klerken  ter  generale  secrelary  in 
de  jaarlyksche  premie,  door  dese  regeering  by  resolutie  van  den 
24^'  April  1792  bepaald  voor  de  gesworen  en  de  andere 
klerken  ter  generale  secretary,  en  die  aandeelen  te  zamen 
komen  te  bedraageii  rd'  1500,  de  gemelde  premie  met  dat 
montant  voor  het  vervolg  te  verminderen  en  dus  te  reduceereo 
tot  rd*  500  om  onder  de  verdere  klerken,  overeenkomstig 
den  inhoud  der  voormelde  resolutie  deser  regering,  jaariyks 
te  worden  verdeeld. 

2  Februarij.     Maatregel   ten   aanzien   van   het  Beeren- 
logement ie  Batavia. 

Naar  aanleiding  eener  regeling  nopens  de  afbetaling  eener 
op  dal  logement  rustende  bypolliecaire  schuld  vond  de  Regering 
noodig  »den  sabandhaar  en  iicentmeester  aan  te  bevoelen  om 
met  alle  ernst  te  waaken,  dat  in  bet  gemelde  logement  de 
rein-  en  zindelykbeid  wat  beeter  dan  tegenwoordig  worde 
betragt  en  in  het  algemeen  aan  vreemdelingen,  die  aldaar 
hun  intrek  nemen,  een  goede  oppassing  bezorgd  en  geen 
billyke  reeden  van  klagten  gegeven  worden". 

Zie  ook  24  Junlj  1808  en  17  Junlj  1811. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1706.  W.  A.  ALTiNd.  i09 

3  Februari].  Last  op  de  pracliztjns  in  cilatién  de 
wocnplaalsen  van  de  geciteerde  personen  nauwkeurig 
op  te  geven. 

Schepenen  bepaalden  ter  zake  het  navolgende: 
De  beyde  gerechts-boodens,  Lehmans  en  Schryver,  zig  by 
requeste  beswaart  hebbende  over  de  moeyelykheid  by  het  doen 
hunner  exploicten  tot  het  dagvaarden  van  veracheyde  perzoonen, 
waar  om(rend  de  veoonplaatsen  op  de  citalien  niet  bekend 
gestell  waaren,  en  hetgeen  dan  ook,  zo  zy  verder  allegneerden, 
▼edtyds  veroorzaakte,  dat  dezelve  citatien  niet  bestelt  wierden, 
zo  is  verstaan  de  practizyns  te  gelasten  de  veoonplaatsen  en 
zelfs  de  builen  viryken  of  campongs,  waar  die  ook  mogten  zyn 
geleegen,  der  geene,  die  zy  ter  roile  dagvaarden,  op  de  citatien 
wel  daydelyk  en  zo  pertinent  maar  immers  doenlyk  bekent  te 
stellen,  op  poene,  dat  bieraan  mauqueerende  de  partyen  van 
zodanige  niet  na  bebooren  gedagvaarde  perzoonen  ten  hunne 
kosten,  —  en  waar  onder  dus  ook  bet  vrugteloos  exploict  geld 
der  gerechts-boodens  meede  zal  zyn  begreepen,  —  zullen  worden 
geroyeert,  dan  wel  ten  kosten  van  die  geene  anders,  die 
bevonden  zal  worden  dit  verzuym  veroorzaakt  te  hebben. 

4  Februarij.  Benoeming  van  leden,  enz.  van  het  Comité 
tot  den  O.  I.  handel  en  bezittingen. 

Dit  stuk  is  eerst  in  December  1796  in  Indiê  ontvangen  en 
lUaar  afgekondigd  op  den  %0^  December  1796. 

5  Februarg.  Vermeerdering  der  inkomsten  van  de  bo' 
dienden  der  chirurgie. 

De  Roering  besloot: 
1^  zo  lang  de  oorlog  zal  duuren,  toe  te  leggen  'sniaands  aan 
de  onder-cbirurgyns  rd'  10 : 6   en   aan  de  derde  chirur- 
gyns    rd*   6:6,  by  het   kostgeld,   hetwelk  dezelve  thans 
genieten; 

NJkliAT-MU  DEEL   Xll.  '  14 

Digitized  by  VjOOQIC 


JlO  1796.  W.  A.  ALTINÓ. 

2^  aan  de  opper-chirurgyns  van  de  scheepen,  boven  de  aan 
hun  reeds  toegelegden  rd*  IB,  nog  te  accordeeren  rd'  5  of 
in  H  geheel  rd'  20  'smaands; 

3®  aan  de  onder-chirurgyns»  die  van  de  scheepen  aan  land 
bescheiden  worden,  voor  de  eerste  twee  jaaren  te  laten 
genieten  dubbeld  kostgeld  of  rd"  6:  12,  in  steeden  van 
de  rd'  36,  die  zy  thans  hebben; 

4®  aan  den  oppermeester  en  binnen  regent  van  Parmerend 
te  accordeeren  rd'  45  en  aan  de  oppcr-meester  van  Onrast 
en  Edam,-  elk,  rd'  30  ter  maand,  zo  lang  de  omslag  van 
die  eylanden  ingetrokken  blyft  en  om  te  cesseeren,  zodra 
de  voorsz.  omslag  wordt  hersteld; 

5^  van  alle  de  voorsz.  extra  toelagen  maandelyks  de  generale 
som  te  laten  ontvangen  door  hel  hoofd  van  de  chirurgie 
om  door  hetzelve  aan  de  genieters  gedistribueerd  te  worden. 


Op  24  Maart  1796  is  ter  zake  nader  goedgevonden  «aan 
de  scheeps  opper-chirurgyns  geduurende  den  presenten  oorlog 
toe  te  voegen  rd'  30  ter  maand,  ieder,  in  papier  van  credit, 
in  steede  van  de  thans  by  hun  genoten  wordende  toelage  van 
rd'  20  gelyke  munt". 

6  Februarij.  Vereeniging  der  belrekking  van  klein- 
winkelier  mei  die  van  pakhuis-boekhouder  bij  hei 
negotie-kanloor  Ie  Balavia. 

12  Februarij.  Vergunning  aan  een  ex-meerslerknechl 
van  Compagnie*s  zeilmakers-winkel  te  Batavia  tot  het 
oprichten  aldaar  eener  particuliere  zeilmakers-winkel. 

De  motieven  voor  deze  vergunning  waren,  dat  er  «geene 
bedenkingen  zyn,  waarom  men  niet  zoude  toestaan  het  oprigten 
van  een  particulier  zeilmakers-winkel,  te  meer  zulks  strekt 
tot*  merkelyk  gerief  der  ingezetenen  alhier,  en  dat  ook  in 
'sComp'  zeilmakers-winkel  diverse  articulen  zyn,  die  er 
buiten  prejuditie  van  de  Compagnie  kunnen  worden  gemist'*. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.   W.   A.  ALTlNd.  111 

16  Februarij.  Intrekking  der  verjdiclUing  voor  arakbran- 
ders  om  arak  aan  de  Regering  te  leveren. 

Om  aan  deze  fabriekanten  te  gemoet  te  komen  werd 
goedgeronden  »de  arakbranders  voor  deesen  tyd  in  bet  geheel 
te  releveererr  van  de  verpligting  ter  leverantie  van  arak  op 
recognitie  en  in  betaaling,  mitsgaders  het  by  de  Compagnie 
benodigde  van  hen  te  accepteeren  teegens  rd'  35  de  legger*'. 

22  Februarij.  Nadere  bepalingen  in  verband  met  de 
intrekking  op  11  December  1795  van  het  reglement 
legen  pracht  en  praal. 

Op  22  Januarij  1796  liet  de  Indische  Regering  in  hare 
resolntien  aan  teekenen,  >hartelyk  genegen  te  zyn  om,  ten 
blyke  van  derzelver  verknogtheid  aan  de  nieuwe  ordre  van 
zaaken,  met  den  aanvang  des  jaars  1795  in  Nederland  inge- 
voerd, alle  uilterlyke  teekenen,  alhier  plaats  hebbende,  af  te 
schaffen,  doch  niet  te  min  eenpaarig  erkend  de  noodzakelyk- 
heid,  dat  sommige  der  tekenen,  waardoor  de  leeden  der  hooge 
regeering  als  regenten,  aan  dewelke  het  hoogste  gesag  in 
deese  gewesten  door  den  Souverain  is  toevertrouwd,  worden 
gedistingueerd  in  stand  blyven,  daar  het  overvloedig  bekend 
is,  dat  de  uitterlykheeden  van  veel  impressie  zyn  op  Chineesen  ' 
en  inlanders  en  dat  dezelve  ten  hunnen  opzigte  veel  contri- 
baeeren  tol  bevestiging  van  's  Gompagnie's  aanzien  en  autho- 
riteit  io  deese  gewesten,  ja,  als  het  waare  tot  een  noodzakelyk 
supplement  dienen  van  haar  zo  zeer  verswakt  weezentlyk 
vermogen*'. 


De  Indische  Regering  liet  echter  het  nemen  eener  beslissing 

ter  zake  over  aan  de  Commissarissen  Generaal,  die  den  ^i*^^ 

Februarij  1796  besloten: 

1^  het    interdict    van   het   ryden   met  zogenaamde   glaaze 

koetsen  of  rytuigen  van  zodanige  fatsoen  met  portieren^ 

to  meede  het  stellen  van  wapens  of  diergelyke  teekenen 

Digitized  by  VjOOQIC 


^\t  1796.    W.  A.  ALTiNd 

van  distinclie,  ingevolge  het  eerste  artical  van  den  eersten 
titul  in  het  reglement  van  pragt  en  praal  te  laaien 
standhouden ; 

2^  het  verboil  van  het  ryden  met  vier  paarden  insgelyks  te 
laaten  op  den  vorigen  voet,  ingevolge  titul  1,  arlicol  2 
van  het  gemelde  reglement; 

5*  omtrent  het  voorby  ryden  der  heeren  van  de  hooge 
regeering  nader  te  bepalen,  dat  zulks  eenlyk  zal  mogen 
geschieden  door  de  vreemdelingen,  de  opper-kooplieden 
en  die  daarmeede  gelykstandig  zyn,  neevens  allcdegeene. 
welke  het  gebruik  van  geschilderde  wagens  is  toegestaan, 
dog  dat  zulks  aan  alle  de  mindere  dienanrcn  en  burgers 
zal  blyven  geinlerdiceert ; 

4®  omtrent  de  wagenpagt: 

a.  door  de  hooge  regeering  te  laten  nagaan,  welke  G>m- 
pagnie's  dienaaren,  die  uyt  hoofde  hunner  amplen 
verpligt  zyn  een  wagen  te  houden,  om  de  soberheid 
hunner  inkomsten  daarin  behoorcn  te  worden  te  ge- 
moed gekomen,  ten  einde  by  provisie  daar  omtreut 
eenen  vasten  voet  te  bepaalen,  zynde  het  voorncemeu 
van  heeren  Commissarissen  Generaal  om  by  bet  finaal 
reguleeren  van  derzelver  inkomsten  daarop  regard  te 
slaan,  ten  einde  zy  daaruit  meede  de  wagenpagl  konnen 
opbrengen  en  deese  belasting  also  zo  algemeen  immers 
mogelyk  werde  gedragen; 

b.  aan  de  burgers  vryheid  te  laten  om  zig  jaarlyks  ter 
onthefling  van  de  betaaling  van  dien  impost  te  ad- 
dresseeren  by  de  hooge  regeering,  doch  tevens  te 
statueeren,  dal  daarop  niet  dan  om  zeer  gegronde  en 
praegnanle  reedenen  favorabd  zal  mogen  worden  ge- 
disponeerd, zodanig,  dat  alleen  de  burgers,  welke  eene 
voor  hel  algemeen  nuttige  neering  of  handteering 
oeffenen,  daartoe  volstrekt  een  wagen  moeten  houden 
en  geen  genoegzaam  vermogen  bezitten  om  zonder  hun 
merkelyk  beswaar  de  pagt  daarvan  te  kunnen  op- 
brengen, van  dezelve  zullen  kunnen  worden  ontheven ; 

Digitized  by  VjOOQIC 


17ee     W.  A.   ALTINQ  213 

e.  de  betaling  der  bovengemelde  wagenpagt  te  reguleeren 
na  male   van   de  hoeveelheid  der  by  eik  aan  handen 
zjnde   wagens   en   paarden   en  de  heeren  Raaden  or- 
dinair   en   extra  ordinair,  de  Bock  en  van  Riemsdyk, 
te  verzoeken  een  ontwerp  van  heffing  van  het  gemelde 
middel  van  belasting  op  dien  voet  te  formeeren; 
5^  het  ryden  in  het  kasteel  over  de  valbrag  alleen  te  per- 
mitteeren    aan    diegeenen,   dewelke   zulks   dus   lang   is 
toegestaan  geweest,  met  interdictie  aan  alle  overige; 
6^  het  voorstel   om   aan    de   leeden   van    het    collegie  van 
Scheepenen   uit  de  burger  stand,  wanneer  zy  vyf  jaaren 
als  zodanig   hebben  gefungeerd,  toe  te  voegen  een  ver- 
gulde wagen   niet  te  aniplecteeren,  maar  het  genot  van 
dat  voorregt  te  laaten  op  den  ouden  voet; 
7^  het   by    het  bovengemeld   reglement  van  pragt  en  praal 
art.    16    tot   20  inclusive  lilul  1  gesteld  veri)od  op  het 
ryden  naet  twee  voorloopers,  twee  ligten,  mitsgaders  het 
dragen   door  de  koetsier  en  lyfeigenen,  enz.  van  liveryen 
te  laaten  stand  houden; 
8^  de  by    het  opgemelde    reglement  articul  57  titul  7  ge- 
legde impost  op  den  geene,  die  by  het  doen  van  ondertrouw 
met  waagens  naar  het  stadhuys  ryden,  in  te  trekken  en 
daarenteegen  te  bepaalen,  dat  een  ieder,  aan  huys  onder- 
trouw  doende,   zal   moeten*  betalen   rd'  50  ten  behoeve 
van  de  diacony  armen ; 
9*  bet    reglement  op   de  lykstatien  van  den  lO^»  February 

1775  te  renoveeren  en  te  laaten  stand  houden; 
10^  de  dispositie  omtrent  het  bewysen  van  de  militaire  hon- 
neurs aan  de   poorten  aan   de  politique  dienaaren  voor 
eerst  aan  te  houden. 


Op  voorstel  van  den  Commissaris-Generaal  Nederburgh  werd 
den  8**^  Maart  1796  alsnog  bepaald  «met  opzigt  tot  het 
voorby  ryden  der  hooge  regeering  is  verstaan  de  vryheyd 
daartoe  Ie  laten  aan  allen  en  een  iegelyk,  van  Ëuropeesche  of 
blanke   vader  of  moeder  gebooren,  hetzy  in  of  buiten  deeze 

Digitized  by  VjOOQIC 


214  ^796.   W.  A.  ALTINQ. 

eoloDie,  dog  dezelve  overigens  wederom  in  te  trekken.  Voorts 
daaromtrent  te  maken  de  volgende  bepalingen: 
1^  dat  het  voorby  ryden  sal  moeten  geschieden  op  een  be- 
scheidene wyze  en  in  'toog  houdende  de  publicqae  eerbied, 
welke  men  ten  nutte  van  het  algemeen  aan  heeren  Com- 
missarissen Generaal  en  de  leeden  van  de  hooge  regeering 
verschuldigd  is; 
2^  dat  zulks  niet  zal  vermogen  te  geschieden  omtrend  het 
ligchaam  van  de  hooge  regeering,  rydende  en  corps,  dan 
wel  plegtige  commissien  uit  dezelve»  nog  ook  omtreod 
heeren  Commissarissen  Generaal,  wanneer  hoogst  dezelve 
van  een  officier  der  dragonder  lyfwagt,  ofte  den  beer 
Gouverneur  Generaal,  wanneer  zyn  hoog  Edelheid  van 
trompetters  vergezeld  zal  zp,  en  daardoor  teonen  zig  in 
die  aanzienlyke  waardigheeden  naar  het  kasteel  of  elders 
te  begeeven; 
3®  dat  de  voorschreeven  vergunning  alleen  verstaan  word 
voor  het  geval,  dat  wagens  tegen  eikanderen  inryden  en 
dierhalven  geinterdiceerd  word  om  een  lid  der  hooge 
commissie  ofte  der  hooge  regeering,  in  desselvs  wagen 
rydende,  van  agteren  op  voorby  te  ryden,  als  niet  bestaan- 
baar met  de  bescheidenheid,  articul  4  aanbevolen; 
4®  dat  ook,  de  voorschreeven  vryheid  alleen  toegestaan  wor- 
dende aan  de  persoenen,  geene  leedige  wagen,  van  wie 
die  ook  zyn  niooge,  een  lid  van  de  hooge  commissie  ofte 
de  regeering  zal  mogen  voorby  ryden,  op  wat  wyze  zulks 
ook  zoude  nioogen  weezen,  met  recommandatie  aan  alle 
en  een  iegelyk  om  zig  na  de  voorschreeven  bepalingen 
stiptelyk  te  gedragen,  ten  einde  door  teegenovergesteide 
handelingen  geene  aanleiding  te  geeven,  dat  de  hooge  re- 
geering ter  verdere  voorkoming  van  de  nadedige  gevolgen, 
daaruit  voortspruitende,  genoodzaakt  worde  de  voorschreeven 
vryheid  wederom  geheel  in  ie  trekken". 


Op    15    Februarij    1797  deelde  de   Commissaris«Generaal 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.  W.  A.  ALTINQ.  SIK 

Nederbargh  aan  de  gecombineerde  vergadering  mede,  dat  htj 
en  zijne  ambtgenoten  de  bedaiten  van  22  FebruariJ  en  8 
ïaart  1796  >niet  hadden  doen  pnbliceeren,  uit  betuiging,  dat 
de  besluyten  in  de  presente  tyden  bezwaarlyk  zouden  zyn 
ter  executie  te  brengen,  voornamentlyk  by  het  arrivement 
nn  vreemdelingen,  gelyk  dit  onder  anderen  onlangs  gebleeken 
was  by  het  aanweezeu  alhier  van  het  Fransch  esquader  onder 
den  heer  contra-admiraal,  Sercey''. 

26  Pebruarij.     Verbod   tegen  den  uitvoer  van  rijst  van 
Batavia. 

Overwegende,  dat  het  in  het  geheel  niet  voor  onmogelyk 
kan  worden  gehouden,  dat  in  den  aanstaande  Oost-mousson 
hel  Javasche  vaarwater  door  vyandelyke  bekruissingen  on- 
veilig gemaakt,  ja,  misschien  wel  de  communicatie  ter  zee 
met  Batavia  geheel  gestremd  wierd,  waardoor  men  buiten 
staat  zoude  kunnen  geraaken  om  nieuwe  toevoer  van  ryst 
van  Java  te  bekomen  —is  goedgevonden  en  verstaan  den 
aitvoer  van  ryst  van  hier  niet  verder  toe  te  staan,  dan  de 
aan  handen  zynde  voorraad,  sonder  prejuditie  der  beoodigd- 
heid  van  Batavia  voor  een  rond  jaar,  kan  toelaaten. 

1  Maart.     ProdamtUie   der   oplreding  van  de  Nationale 
vergadering,    representeerende  het  volk  van  Nederland. 

Dit  stok  is  eerst  in  December  1796  in  Indid  ontvangen  en 
aldaar  argekondigd  op  den  20^°  December  1796. 


"  ^.     Instructie  voor  den  provisioneelen  opzichter  over 
de  Uimmeragien  en  reparatien"  te  Batavia. 

1.  Onder  het  ressort  van  het  ambagts-quartier  en  dus 
onder  het  op-  en  toezigt  van  gemelden  opzigter  behooren 
thans  de  navolgende  dienaaren,  als : 

1  baas  der  metselaaren  en  steenhouwers, 

Digitized  by  VjOOQIC 


216  1796.    W    A    ALTING. 

1  opziender  over  de  timmerlieden, 

1         •  »      >  •  smits,  kooperslagers,  hliksiagerg^  geel-, 

lood-  en  tinDe-gieters,  schilders  en  glase-maakers, 

1  baas  der  kruyt-maakers, 

1     »      »    koorn-moolensy 

1  opzigter  over  de  brandhout-werf, 

1  opper-mandadoor  I  over    's  Compagnies    slaaven    en   lyf- 

1  onder-mandadoor  j      eigenen, 

i  opper-Ghirnrgyn, 

1  onder-chirurgyn, 

1  boekhouder, 

1  overdrager  en 

4  i  K  adsistenten. 

S.  Gemelde  perzoonen»  derzelver  logementen  en  werk- 
plaatsen, gelyk  ook  de  tot  het  verrigten  van  den  arbeyd  meede 
vereischte  slaaven  en  kettinggangers  met  en  benevens  derzelver 
opzigters  en  wooningen,  dewelke  bezyden  de  Rotterdammer- 
poort  tot  onder  de  punt  Gelderland  een  gedeelte  van  de  stad 
beslaan,  gelyk  ook  de  kruyt-  en  koorn-moolens,  mitsgaders 
de  brandhout-werf  en  dies  opstallen,  staan  dus  gezaamenllyk 
direct  onder  het  opzigt  van  den  voormelden  opzigter. 

3.  Het  gering  getal  Europeesche  ambagtslieden  by  het 
transport  en  de  dagelyksche  rapporten  te  vinden  zynde,  merkt 
men  dus  alleen  aan,  dat  aan  de  voorschreeve  opzigters  de 
betaalinge  der  kostgelden  en  emolumenten  maandelyks,  dog 
aan  deeze  ambagtslieden  om  de  halve  maand  gepresteerd 
werd  zonder  eenige  kortinge,  zynde  overigens  de  verstrek- 
kingen van  nagt-ligt  en  andere  behoeflens  by  de  nieuwe 
memorie  van  menage  sub  dato  1  September  1795  (')disttnct 
bepaald  en  vastgesteld. 

4.  Aan  de  slaven,  die  bun  kost  zelfs  kunnen  bereiden, 
word  volgens  oude  gewoonte  het  kostgeld  en  gewoonlyke 
randsoen  in  natura  afgelangd,  dog  voor  de  nieuwelingen  en 
alle,  die  daartoe  buyten  staat  zyn,  word  dagelyks  twee  maal 
ryst  en   toespyze  gekookt,   na   raio   haarer  maandgelden  en 

(*)    Deze  memorie  is  niet  aaogetroffeo. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.    W.  A.  ALTINQ.  J17 

raDdsoenen,   tot   welken   verrigting  en  bezorging  de  opper- 
mandadoor  gehouden  en  verpligt  is,  alles  echter  onder  goede 
toezigl  en  directie  van  den  opzigter;  beslaande  de  kosigelden 
en  raodsoenen  volgens  oude  usantie  maandelyks  in: 
aan  een  mans  slaav: 
rd«  — :  24  koslgeld, 
40      e  ryst, 
5Vt    »  zout, 

aan  een  jonge: 
rd*  —  :  12  kostgeM, 
40  e  ryst, 

aan  een  jongetje: 
rd*  — :  6  kosigeld, 
26V,  «  ryst, 

aan  een  vrouw: 
rd'  — :  18  kostgeld, 
40  8  ryst, 
aan  een  meyd: 
rd«  — :  12  kostgeld, 
40  e  ryst, 

aan  een  meysje, 
rd*:  —  :6  kostgeld, 
26*/3  «  ryst. 

5.    Tot   kleedinge   van   meennekle  lyreigenen  verstrekt  de 
Compagnie  jaarlyks  onder  ultimo  February  tot  Augustus  het 
benoodigde  lywaal,  volgens  een  exacte  lyst  van  het  getal  der 
shven,   en   welke   kleedinge   na  den  ontvangst,  Ier  presentie 
van  een  der  Edele  opper-kooplieden  des  kasteels,  den  opzigter,  de 
werkbaasen   en   mandadoors,   aan   gemelde   slaven  en   lyOei- 
genen,  volgens  de  oude  bepaalinge  werd  uitgedeeld,  als: 
aan  een  bejaarde  mans  slaav: 
Vs  baftas,  swarte,  heele  breede, 
1      photas  or  1  Java's  kleedje, 

aan  een  bejaarde  vrouwe  slavinne, 
1        kleedje  Java's, 

Digitized  by  VjOOQIC 


ai8  1796.   W.    A.  ALTING. 

1       photas, 
7,0  pc^  guinees,  grof  ruwe, 
aan  de  kinderen: 
1  photas  of  kleedje  ieder. 

6.  Daar  by  een  nauwkeurig  onderzoek  komt  te  consteeren, 
dat  veele  en  zelfs  het  grootste  gedeelte  van  roorschreeve 
lyfleigenen  deeze  nieuwe  kleederen  direct  na  de  uildeelinge  aan 
de  top  Chineesen  voor  een  geringe  prys  verkoopen,  dan  wel  in 
de  topkitten  verspeelen,  zoo  dat  dus  een  aanzienlyk  getal  uil 
gebrek  aan  verschooning  koomen  te  sterven,  zoo  diend  dus 
den  opzigter  te  zorgen  en  ordre  te  stellen,  dat  de  opper-  en 
onder-mandadoor,  mitsgaders  de  zoo  genoemde  vertrouwelingen, 
aan  wien  het  opzigt  over  een  byzondere  ploeg  is  aanbevolen, 
bier  omtrend  de  noodige  voorzorgen  gebruiken  en  dus  alle 
Zondagen,  *s  morgens  by  't  ontsluiten  der  logementen,  van  ieder 
slaav  in  bet  byzonder  reekenschap  eyschen  van  deszelfs 
kleederen,  op  poene  van  deportement  der  mandadoors  en 
eene  gevoelige  correctie  voor  de  vertrouwde  opzigters. 

7.  In  zelver  voegen  werkt  almeede  tot  bet  uitsterven 
der  slaaven  de  morsige  en  vuyie  huyshoudinge,  die  'er  in  de 
appartementen  en  byzonders  in  de  ketting  baeyen  plaats 
beeft,  zoodat  het  grootste  gedeelte  door  de  besmette  en 
vervuylde  lugt  vergaan  moet,  en  dit  alleen  door  de  inattentie 
en  slordigheid  der  mandadoors. 

De  opzigter  zal  dierhalven  verpligt  en  gehouden  zyn,  tol 
voorkoominge  van  zulke  onverantwoordelyke  démarches,  de 
mandadoors  ernstig  te  gelasten  voor  het  dagelyks  zuyveren 
en  schoonmaaken  der  vertrekken  zorge  te  dragen,  ten  welken 
einde  en  tot  bereiking  van  bet  oogmerk  de  baas  kniyt-maaker 
maandelyks  zal  verstrekken  30  ft  oud  buskruyt,  waarvan  twee 
maal  's  weeks  in  de  vertrekken  zal  worden  gebruyk  gemaakt 
en  zulks  wel  voornamentlyk  onder  toezigt  van  den  opzigter. 

8.  Om  's  Ck)mpagnies  dienst  en  interest  dan  ook  meer 
en  meer  te  behartigen  ter  voorkooming  van  het  toeneemende 
gebrek  aan  Europeesche  ambagtslieden  en  tot  uitwinning  en 
besparing   der   zoo  kostbaare  maandelyksche   buurloonen  zal 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.   W.    A.  ALTINQ.  219 

de  opzigter  dus  verpligt  en  gehouden  zyn  (na  hei  voorbeeld, 
DQ  jongst  door  den  beer  commissaris  opzigter  omtr^id  het 
oilkiesen  van  slaaven  tot  bet  aanleeren  van  ambagten  gegeeven) 
te  zorgen  en  deszelfs  attentie  te  vestigen  op  het  aanleeren 
der  slaaven  tot  de  noodige  ambagten,  zodanig,  dat  altoos 
permanent  op  de  winkels  gevonden  en  de  teegenswoordig 
aanbanden  zynde  werk-slaaven  bepaald  en  compleet  gehouden 
werden  op  bet  navolgende  getal: 

S4  stuks  onder  de  timmerloots, 

18     »     by  den  baas  metselaar, 

12     >     op  den  smils  winkel, 
6     »       »     »     kooperslagers  winkel, 

4  •     by  den  loolgieter, 

6     •      «     •     steenhouwer, 

5  »       »    de  moolemaakers,  of 
76  stuks  lyfeygenen. 

Waarmeede  men  dan  ook  reekend  in  der  tyd  de  zoo  kostbaare 
Earopeese  ambagtslieden,  niet  alleen  voor  het  grootste  gedeelte  te 
missen,  maar  ook  nog  de  buiten-coinptoiren  te  kunnen  gerieven. 

9.  Daar  deeze  voorzieninge  dierhalven  een  poinct  van 
het  uiterste  gewigt  is,  zoo  eyscht  dus  de  pligt  van  den 
opzigter  de  werkbaazen  en  opzienders  aan  te  houden  en  te 
recommandeeren  hierop  alle  attentie  te  vestigen,  invoegen 
maandelyks  by  een  schriftelyk  rapport  de  heeren  üouvemeur  en 
Directear  Generaal  biervan  distinct  zullen  werden  geïnfor- 
meerd. 

10.  Om  dan  ook  deeze  ambagtslieden  te  encourageeren 
en  meer  en  meer  aan  te  moedigen  zal  hen  niet  alleen  een 
gepaste  vryheid  (nadat  de  vnnkels  zullen  zyn  geslooten) 
werden  toegestaan,  maar  ook  maandelyks  door  de  Compagnie 
werden  to^elegd: 

aan  de  vier  timmerjongens  en  2  smits,  die  reeds  van 
oudsher  op  de  winkels  gewerkt  hebben,  volgens  besluyt 
hunner  hoog  Edelheedens: 

rd'  1  tot  kostgeld,  nevens  de  voorwaarts  gespecificeerde 
peeper  en  zout,  neevens  50  S  ryst  in  steede  van  40  S; 

Digitized  by  VjOOQIC 


220  1796.    W.    A.   ALTINQ. 

aan  de  overige  slaaven,  die  reeds  eenige  jaaren  gewerkt  en 
zig  dus  tot  den  dienst  eeuigzinls  bekwaam  hebben  gemaakt: 

rd'  —  :  36  lot  kostgeld,  volgens  usanlie,  neevens  voormelde 
randsoenen ; 

aan  een  aankoomende  werk-slaav: 

rd'  — :  30  tot  kostgeld,  thans  te  verstrekken  neevens  meer- 
melde  randsoenen  en  de  voorwaards  gementioneerde  kleedinge. 

11.  Buiten  de  vast  bescheidene  slaaven,  zoo  in  de 
bospitaalen,  het  guarnisoen,  de  winkels,  enz.,  thans  een  getal 
uitmaakende  van  345  stuks,  werden  de  overige  dagelyks 
door  den  opper-mandadoor  na  rato  der  onder  handen  zynde 
werken  verdeeld,  alles  egter  onder  loezigt  van  de  daartoe 
gestelde  onder-mandadoors,  als  by  voorbeeld: 

tot  lossen  en  laden  der  vaartuigen  met  aangebragte 
goederen,  zoo  uit  Europa,  als  van  de  respective  builen-comp- 
toiren,  en  den  afscheep  na  derwaarts,  zoo  meede  tot  het 
ophaalen  en  transporteeren  der  hout-werken  en  verdere 
materialen  na  de  onderbanden  zynde,  onaanbesteede  werken, 
tot  het  haaien  van  zand  en  randsoenen,  tot  het  heyen,  graven, 
vullen  en  ophogen  van  bruggen  en  wegen,  tot  het  schoon 
maaken  en  witten  van  's  Compagnies  gebouwen,  logementen, 
comptoiren,  pak-  en  kruit-huisen,  casernen,  wagten,  punten, 
poorten,  wallen,  gragten  en  het  verder  dagelyks  voorvallende 
werk,  alles  voor  zoo  verre  het  een  en  ander  van  ouds 
af  het  ambagt-quartier  betreft. 

12.  En,  ofschoon  volgens  oude  gewoonte  de  wagt  heb- 
bende officieren  van  de  onverwagt  ontdekte  defecten  aan  de 
wagten,  bruggen,  poorten,  gelyk  ook  de  administrateurs  van 
derzelver  pakhuisen,  enz.,  aan  den  opzigter  moeten  kennisse 
geeven,  zoo  neemd  het  egter  niet  weg,  dat  meermeiden  op- 
zigter verpligt  en  gehouden  is  dagelyks  na  te  gaan  en  te  doen 
nagaan  alle  's  Compagnies  gebouwen,  die  nader  ter  zyner 
informatie  specificq  zullen  werden  opgenoemd  ten  eynde  op 
de  dagelyks  ontdekt  werdende  defecten  de  noodige  ordre  ter 
reparatie  en  herstellinge  te  kunnen  stellen. 

13.  Dierhalven   vereysebt   het  ambt  van  opzigter,  dat  hy 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.   W.  A.  ALTINQ.  581 

zeUi  iD  perzoon  alle  deeze  te  doeoe  reparatien  examineerd 
en  Yenrolgens,  na  de  baazen  van  de  Terscbeidc  departementen 
tot  herstellinge  te  hebben  ordre  gegeeven,  daar  van  dan  ook 
daadelyke  aanteekening  houd,  ten  eynde  de  materialen,  ge- 
reetscbappen  en  verdere  henoodigtlieeden,  die  de  baazen  of 
opzienders  daar  voor  by  haare  maandelyksche  speciflcatien  in 
reekening  brengen  en  by  de  boeken  worden  afgeschreeven, 
dan  vrel  de  respective  collegien  van  Scheepenen  of  Heemraaden 
worden  in  reekening  gebragt,  te  kunnen  confronteeren  en  na 
te  gaan. 

14.  De  baazi^n  of  opzigters,  ieder  in  het  hyzonder,  zyn 
responsabel  en  veranlwoordelyk  voor  hunne  administratien, 
waarvoor  zy  gehouden  en  by  haare  aanstellinge  verpligt  zyn 
borg  te  stellen;  dog,  dien  ongeagt,  blyfl  de  opzigter  respon- 
sabel en  verantwoordelyk  voor  de  beboorlyke  op-  en  loezigt 
OTer  het  geheel,  zoo  dat  hy  dus  gehouden  is  van  aüe  zytie 
verrigtingen  en  bevindingen  maandelyks  aan  de  boeren  Gou- 
verneur en  Directeur  Generaal  nauwkeurig  rapport  te  doen, 
oogereekend  de  gehoudenisse  van  al,  het  geene  er  dagelyks 
voorvalt  en  verrigt  werd,  aan  den  heer  commissaris  opzigter 
van  het  ambagts-  quartier  te  moeten  bedoelen. 

15.  Allen  aanleg  van  nieuwe  gebouwen  en  werken,  ver- 
Dienwinge  van  oude,  mitsgaders  alle  hoofd-  en  capitaale 
reparatien,  zullen  ter  presentie  van  den  heer  commissaris 
opzigter,  op  qualificatie  hunner  hoog  Edelheedens,  by  publieke 
aanbesteedinge  aan  de  minst  aanneemende  werden  toegeweezen, 
onder  zoodanige  restrictien  en  bepaalingen,  als  nu  jongst  sub 
dato  24  October  179S  by  het  reglement  op  de  bediening 
van  directeur  der  fortificatien,  gebouwen  en  water-werken 
bepaald  en  vastgesteld  zyn. 

16.  By  aankomst  van  particuliere  houtwerken  van  Java 
zal,  ahoorens  met  de  ontlading  of  afscheep  daar  van  een 
aanvang  zal  mogen  worden  gemaakt,  kennisse  moeten  werden 
gegeeven  aan  hem,  opzigter,  ten  einde  de  hooge  regeering  te 
dienen  van  berigt,  welke  van  dezelve,  ligt  en  zwaar,  voor  de  Com- 
pagnie behooren  te  worden  aangehouden  tot  billyke,  laage  prysen. 

Digitized  by  VjOOQIC 


tSt  1796.  W.  A.  ALTINÓ. 

17.  Voorts  diend  ter  zyoer  informatie,  dat  volgens  oude 
usantie  alle  vernieuwingen  of  reparatien 's  Compagnies  weegen 
en  dus  onder  deszelfs  op-  en  toesigt  bebooren  en  gereekend 
werden : 

a.  in  bet  kasteel,  alle  de  aldaar  zynde  gebouwen,  bestaande 
in  het  generale  gouvernement,  de  kerk,  comptoiren,  werk- 
plaatsen, winkels,  lootsen,  pakhuysen,  nóaguazynen,  am- 
munitie-liuysen,  punten,  batleryen,  barnieren,  beschoeyingen» 
kaay-muuren,  kraanen,  coffy-solders  onder  de  wal  van  de 
punt  Amsterdam,  bet  laboratorium,  de  medicinale-winkel, 
de  artbillery  of  alles,  wat  tot  den  omslag  beboord : 

b.  alle  de  opstallen,  die  op  de  stads  punten  en  beneeden  de 
wal,  alomme  zynde  wooningen,  waglen,  casernen,  poorten 
met  dies  onderhoorige  gebouwen,  bruggen,  barrieren,  kniyt- 
en  ammunitie-buysen,  ook  meede  de  beschoeyingen,  kaay- 
muuren,  excepto  de  particuliere  opstallen  onder  de  wal 
van  de  Rotterdammerpoort,  staande  tusschen  bet  quartier 
en  bet  kruythuys  Peterszorg; 

c.  alle  de  Westzydscbe  en  specery-pakhuysen,  het  coraptoir 
van  den  generalen  ontvangst,  de  wooning  van  den  sub- 
stituut met  de  daar  onderboorende  blokhuysen  van  den 
water-fiscaal  binnen  de  vierkanls  poort,  en  buyten  de 
boom*wagt  en  posthouders  wooning,  de  draay-  en  slnit- 
boomen  in  de  rivieren  alomme,  als  de  groote  boom,  die 
onder  de  brug  buiten  de  vierkants  poort  agter  bet  kasteel, 
de  Dieslpoort  en  agter  het  binnen-bospitaal,  enz.; 

d.  de  equipagie  en  de  anker-werff  met  al  bet  geen  daar 
onder  boord,  als  alle  de  wooningen,  pakbuysen,  winkels, 
werklootsen,  mitsgaders  het  touw-  en  de  zuyker-pakhuysen, 
beschroeyingen,  kaay-muuren  en  al  wat  onder  dat  ressort 
is,  als  het  recognitie-pakbuys,  de  wooning  van  den  modder- 
mandadoor,  de  opzienders  der  houtwerken  van  de  equipagie- 
werff,  de  tandels  en  Moorse  grens,  als  ook  de  wooningen 
van  den  stuur-  en  bootsman  van  de  rheede,  sarangs  en 
de  Moorse  cagie,  de  beschoeying,  kaay-muur  en  het  zee- 
hoofd,   de  bruggen   en  de  w^,  als  meede  hel  maste-  en 

Digitized  by  VjOOQIC 


1706.  W.  A.  ALTIN6.  MS 

het  schuyte-dok  op  het  eiland  agter  de  Westzydsche-pak- 
huysen,  mitsgaders  alle  gebouwen  op  het  eiland  Onrust, 
de  Kayper,  Edam  en  het  ziekenhoys  op  Purmerend,  enz.; 

e.  's  Compagnies  gestigten,  posten,  wagten,  casernen,  bruggen, 
sluysen  en  dammen,  zoo  binnen,  als  buiten  de  stad  Batavia, 
namentlyk:  de  groente-  en  ryst-bazaar,  de  middelpunt, 
'sCompagnies  schooien,  als  twee  binnen  en  een  buiten, 
het  vrouwen-tuglhuys,  het  binnen-  en  buiten-hospitaal 
met  alle  de  daaraan  hoerende  wooningen  en  gebouwen; 
de  ophaal-bruggen  in  de  zuyder-voorslad,  als  de  zogenaamde 
Limakippings-brug  by  de  Chineese  camp,  de  brug  aan  de 
Papangers  wagt  by  de  waterplaats  en  de  zogenaamde 
Jassembrug,  de  sluys  onder  de  wal  van  de  punt  Zeelandia 
by  de  bamboese  passer,  de  sluys  by  de  post  Noordwyk, 
de  dam  by  Heemraaden  thuyn,  de  dam  met  dies  twee 
bruggetjes  onder  de  wal  van  de  punt  Groningen  by  de 
eampong  builen  de  bootn; 

f.  alle  buiten-wagten,  posten,  batleryen  en  casernen  met  alle 
dies  onderhoorige  gebouwen  en  opstallen,  als  de  recrule- 
wagt  op  de  waterplaats,  de  groole  en  kleine  Chineese  wagt, 
de  post  de  Vyflioek,  de  post  de  Ketting,  de  post  Ankee, 
de  post  Tangerang,  de  post  de  Qual,  de  post  Jaccatra,  de 
post  Noordwyk,  de  post  Ryswyk,  de  post  Meester  Gornelis, 
de  post  op  Buitenzorg,  de  post  op  Tanjongpoera,  de  post 
Wilgenburg,  de  post  Antjol,  de  battery  het  Water-kasteel, 
de  battery  het  Loo,  de  battery  de  Ploesers  cagie,  de  battery 
de  Bottelier,  de  battery  de  Fluit,  enz.; 

g.  de  water-leiding,  die  zyn  begin  op  de  waterplaats  heeft, 
door  een  gedeelte  van  drie  naast  den  ander  leggende  loode 
pypen  over  de  rivier  lot  in  de  bak  by  de  Papangers  wagt 
en  vervolgens  door  drie  ingemetselde  aarde  pypen  door 
de  stad  geleid  word. 

18.  Aan  het  ambt  van  opzigter  zyn  meede  geaccrocheerd 
de  bedieoinge  van  opper-brandspuitmeester  binneu  de  stad, 
als  meede  liet  keuren  van  kalk  en  steen,  waarvan  successive 
de  noodige  reglementen  geemaneerd  zyn. 

Digitized  by  VjOOQIC 


224  1796.  W.  A.  ALTINO. 

19.  Eindelyk  werd  dan  ook  nog  tot  speculatie  van  den 
leegenswoordige  opzigter  in  deszelfs  provisioneele  bedieninge 
gerecommandeerd  en  aanbevoolen  bet  reglement  en  inatracüe, 
nu  jongst  op  de  bedieninge  van  den  directeur  der  fortificatien» 
gebouwen  en  waterwerken  bepaald  en  vastgesteld,  voor  zoo 
verre  het  een  of  ander  kan  strekken  tot  deszelfe  narigt  of 
geboudenisse. 


Volgens  den  commissaris  over  bet  ambachts-kwarüer  hadden 
slechts  eigenbelang  en  baalzucht  alledei  «exceptien  en  frivole 
«uyl vlugten''  doen  aanvoeren  tegen  het  aanleeren  van  ambachten 
door  Compagnie's  slaven:  ook  maakte  de  steeds  toenemende 
armoede  der  bazen  en  opzieners  voor  die  dienaren  der  Com- 
pagnie moeielijker  hel  aantal  koeli's,  welke  volgens  de  bepalingen 
voorhanden  moesten  zijn,  compleet  te  houden. 

Op  grond  hiervan  bepaalden  Commissarissen  Generaal  den 
2^"  April  1796  ten  aanzien  van  art.  8  der  vorenstaande  in- 
structie, dat  bedoeld  aanleeren  «alleen  geschied  ten  preuve 
voor  den  tyd  van  drie  jaaren,  ten  einde  als  dan,  gebleeken 
zynde,  of  zulks  al  of  niet  practicabel  zy  en  overeenkomstig 
het  ware  profyt  van  de  Compagnie,  door  de  hoge  regeering 
nader  te  worden  bepaald,  of  daarmeede  al  of  niet  voor  het 
vervolg  sal  worden  gecontinueerd". 

11  Maart  Bekendmaking,  dal  de  kerkeraad  van  de 
Luthersche  gemeente  te  Batavia  openlijk  rekening  en 
verantwoording  zoude  doen  van  de  administratie  der 
gelden  van  die  gemeente  gedurende  1795. 

19  Maart.  Bepaling,  dat  de  chef  der  artillerie  niel 
meer  beUut  zoude  zijn  met  de  administratie  van  dal 
ivapen. 

Deze  administratie  werd  opgedragen  aan  een  luitenant  van 
de  artillerie  met  den  titel:  kommies  der  magazijnen. 
Tevens  bepaalden  Gommi&sarissen-Generaal,  >dat  het  corps 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.   W.  A.  ALTINQ.  225 

artillerie  Tan  du  voorlaan  sal  gesubmitteerd  zyn  aan  de  ordres 
fao  het  guarnisoen  en  daar  onder^  eeven  als  alle  de  verdere 
corpsen,  hetzelve  uitmakende,  begreepen  zyn''. 

29  Maart.  Machtiging  op  het  Collegie  van  Schepenen, 
ter  goedmaking  van  de  kosten  van  het  uitmodderen  der 
grachten  binnen  Batavia,  volgens  jaarltjksche  gewoonte, 
van  de  inwoners  te  heffen  eene  halve  maand  huishuur. 

31  Maart.  Vernieuwing  en  verscherping  van  hei  verbod 
tegen  het  houden  van  pandelingen,  uitgevaardigd  op  3 
Maart  1794. 

Nadeinaal  men  met  ergernis  ondervindt,  dat,  ongeacht  noch 
by  billet  van  den  3'°  Maart  1794  corporeele  beleeningen  of 
verpandingen  tot  dienstbaarheid  of  slaverny  ernstig  verhoeden 
en  geinterdiceerd  zyn,  aan  deeze  zo  heilzaame  order  echter 
in  geene  deelen  zodanig  word  voldaan,  als  men  had  mogen 
en  moeten  verwachten,  en  ter  contrarie  veele  ongeoorloovde 
practyken  worden  in  bet  werk  gesteld  om  dezelve  te  eludeeren ; 
zo  is  het,  dat  op  heeden  in  raade  van  politie  deezes  gouver- 
nements  (^)  niet  alleen  nader  is  goedgevonden  het  voornoemde 
billet  te  renoveeren  en  dus  op  nieuw  een  ieder  te  iiiterdiceeren, 
gelyk  hetzelve  gerenoveerd  en  elk  en  een  iegelyk  geinterdiceerd 
word  by  deezen,  eenige  beleeuingen  of  verpandingen,  hoege- 
naamd ook,  op  vrye  perzoonen,  helzy  van  Javaanen  of  wel  van 
andere  inlandsche  natiën,  te  doen  en  dat  vrye  menschen  voor 
geld  of  gelds  waarde  of  op  welke  wyze  zulks  ook  zoude 
mogen  geschieden,  zich  zelvs,  hunne  vrouwen,  kinders,  naast- 
bestaande,  vrienden  of  wie  het  ook  zoude  moogen  weezen, 
lot  eenige  dienstbaarheid  verpanden,  op  poene,  dat  alle  zulke 
verpandingen  en  verbandsch riften  nul  en  van  geener  waarde 
zullen  worden  gehouden  en  dat  die  geen,  die  zulk  een  ver- 
bandschrift  zal   hebben   gepasseerd,  verbeuren  zal  eene  boete 


O  irra's   Noord-0ost*kost. 

rLAKAAT-iUU    DEBL    Xll.  15 


Digitized  by  VjOOQIC 


226  1796.  W.   A.   ALTlNa. 

van  2B  rd"  len  behoeven  vdn  de  kas  v<in  den  raail  van  justitie 
deezes  gouvernements,   maar  dat  ook  in  welgemeiden  raade 
lot   ampliatie   daarvan   en    tot    leegengang   van   alle  kwaade 
practyken,   die   tol   elusie   deezer  order  gepractizeerd  zyn  of 
noch  in    bet   werk   gesteld  zouden  kunnen  worden,  nader  is 
besloten  vast  te  stellen,  zo  als  vastgesteld  word  by  deezen: 
1®  dat  niet  alleen  alle  verpandingen  van  vrye  menseben,  legens 
den    teneur    van    het  gemelde  killet  na  dato  van  dien  ge- 
maakt en  aangegaan,  nul  en  van  onwaarde  zullen  weezen, 
maar   dat   ook   een    ied^r,  die  bevonden  zal  worden  vryc 
meiischen,   die  liier  sedert  dien  tyd  verpand  moglen  zyn, 
na  publicatie  dezes  te  hebben  aangehouden  als  verpandelingen, 
dan  wel  in  den  aanslaande  vrye  menschen  om  dienstbaar 
te  zyn  beleend  en  in  pand  genoomen  zal  hebben,  verbeuren 
zal    voor   de   eerste  maal  eene  somma  van  vyfen  twintig 
rd"  en  voor  de  tweede  maal  vyHig  rd*  van  48  swaare  stuivers 
ieder  voor  een  ieder  dus  beleend  perzoon  ten  profytevoor 
de  eene  belvt  van  den  aanbrenger  en  voor  de  andere  belvl 
voor  den  officier,  die  de  calange  doen  zal ; 
2^  dat  om  alle  kwaade  praclyken  daar  omirend  verder  voor- 
Ie  komen  de  helvt  dezer  boete  zal  worden  uitgekeerd  aan 
elk  en  am  iegelyk,  zonder  onderscheid,  die  gelyke  verpan- 
delingen   zal   aanbrengen,   schoon    hy   ook  zelvs  die  geen 
mogt    zyn   geweest,   die   zich    zelvs   of  anderen   verpand 
mogt  hebben. 
3°  dal,  om  echter  voor  te  koomen,  dat  zulke  ingezeetencD,die 
voor   dato    van   het  gemelde  billet  uil  onkunde  gelden  op 
lyven   van  vrye  menschen  moglen  hebben  voorgeschooien. 
daarby   geen  Ie  groot  nadeel  zouden  komen  te  lyden,  een 
ieder  derzelver  binnen  den  tyd  van  een  maand  na  de  pu- 
blicatie  dezes,  bier  len  lioofdcomptoire  aan  den  secretaris 
van  den  raad  van  juslilie«  Ie  Soerabaja  aan  den  scriba  en 
op   de    verdere   buiten-comploiren  en  posten  aan  de  daar 
zynde    residenlen    en  cummaiidanlen,  spei'iGek  zal  hebben 
op  Ie  geeven  de  naauien  van  alle  zulke  |>ersoncn,  als  hun 
noch    gelden    zullen   schuldig  zyn  uil  hoofde  van  gedaane 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.  W.  A.  ALTING.  M7 

verfiandiDgen   voor  den  gfmeideii   tyd,  de  somma's,  waar 
Toor  die  verpandingen  zyn  geschied^  en  de  lyd,  hoe  lang 
deze    perzonen   dienstbaar   zyn    geweest,   en   dat  als  dan 
ieder  verpandeling  zal  gereekend  woiden  na  dato  van  het 
gemelde  billet   op  den  3^"  Maart  1794  huilen  de  kost  en 
kieedingy  die   zo  iemand  genoten  zal  hebben,  een  ropy  of 
dertig  stuivers  in  de  maand  te  hebben  verdiend  en  verder 
maandelyks   te  zullen   verdienen;   en   dat   het  bedraagen 
daaraan    komen   zal    in    voldoening  of  mindering  van  het 
geld,    vraar  voor  die  verpandingen  zyn  gedaan,  met  dien 
verstande,  dal,  wanneer  de  verpandeling  bevonden  zal  worden 
reeds  meerdere  ropyen  te  hebben  verdiend,  dan  zyn  pand- 
geldl   bedraagt,  dezelve  ten  eersten  zal  worden  ontslagen, 
doch  dal,  wanneer  zyn  debet  noch  grooter  is  gebleeven,  dan 
zyn    gemelde   maangeld  koomt  uit  te  niaaken,  hy  zo  lang 
dienstbaar   blyven   zal,   tol  dat   bet  debet  door  aflegging 
maandelyks   van   een   ropy   zal  zyn  geliquideerd,  waarna 
ook  ten  eersteii  de  voornoemde  verpandelingen  bunsweegs 
zullen  kunnen  gaan,  alles  op  poene,  dat  die  geen,  die  na- 
latig  zal   zyn   geweest   de   voormelde  opgave   binnen  de 
gemelde  tyd  van  een  maand,  in  voegen  voorschreeven,  te 
doen,   van   het   voornoemde  voorrecht  zal  zyn  verstooken, 
zyne   gemelde   verpandingen    nul   en  van  geener  waarde 
zuUen     gehouden     worden    en    de    verpande    personen 
gereekend  zullen  worden  hun  schuld  vereevend  te  hebben, 
bebalveii    dat   hy,   die  gdyke  verpandelingen  na  expiratie 
van    den    voormdden   lyd   van  een  maand  versweegen  en 
als   zodanig  aangehouden  zal  hebben,  voor  ieder  derzelven 
meede  zal  verbeuren  eene  somma  van  vyfen  twinlig  ryks- 
daalders.  insgelyks  voor  de  eene  helvt  voor  den  aanbrenger 
en  de  andere  helvt  voor  den  officier,  die  de  ca'ange  zal  doen ; 
dal  om  verder  het  nodige  toezicht  te  kunnen  houden,  dat 
aan   deeze   order  stiptelyk  werde  voldaan,  de  gemelde  se- 
cretaris van  den  raad  van  justitie  en  scriba  in  den  Oosthoek 
mei  en  beneevens  de  voornoemde  residenten  en  comman- 
dauten   gehouden  en  verplicht  zullen  weezen  om  de  vqor- 

Digitized  by  VjOOQIC 


228  1796.  W.  A.  ALTINQ. 

Doemde  te  doene  opgaven  óa  expiratie  van  de  voornoemde 
gefixeerden  tyd  van  een  maand  over  te  brengen  en  te 
bezorgen  aan  den  gemelden  raad  van  justitie  deezes  gou- 
vememenls,  ten  einde  daar  te  blyven  bemsten  en  de 
fiscaal  daarvan  ten  allen  tyden  visie  zoude  kunnen  erlangen;  en 
B^  dat,  vermits  voor  al  de  Javaanen  zelvs  veelal  aanleiding 
geeven  tol  deeze  verpandingen  met  zich  zelvs,  hunne 
vrouwen,  kinders,  naastbeslaanden,  vrienden  en  anderen 
daar  toe  aan  te  bieden  en  op  eene  schanddyke  vyze  de 
daarvan  koomende  gelden,  zo  met  dobbelen,  als  amphioen 
schuiven,  doorbrengen,  geene  Javaanen  of  andere  vrye  in- 
landers zich  zelvs,  hunne  vrouwen,  dan  wel  Javaansehe 
of  vrye  inlandsche  vrouwen  of  baare  kinderen  of  wie  bet 
ook  zoude  mogen  zyn,  by  Europeesche,  Chineesche  ofover- 
walsche  persoonen  op  eenige  wyze  zullen  mogen  verpanden 
tot  lyfelyke  dienstbaarheid,  op  poene,  dat  die  geen,  die 
zich  zelvs,  hun  of  haar  kind  of  kinderen  of  wie  het  ook 
zy,  zal  hebben  aangebooden  ter  verpanding,  voor  deeersle 
reis  opentlyk  op  de  passeerbannen  met  rottingen  zullen 
worden  afgestraft  en,  voor  de  tweede  maal  zich  daaraan 
schuldig  maakende,  als  slechte  perzoonen  naar  Balemboan- 
gang  gezonden  zullen  worden  om  aldaar  tot  den  akker- 
bouw gebruikt  te  worden. 

Wordende  ten  dien  einde,  zo  wel  de  raad  van  justitie  en 
de  fiscaal  dezes  gouvernements,  als  de  respeclive  hoofden  der 
buiten  coniptoiren,  der  onderscheiden  hoofden  der  Chineesche 
en  overwalsche  natiën  en  wie  zulks  verder  zoude  mogen 
aangaan,  ten  nadrukkelyksten  gelasl  te  zorgen  en  Ie  doen 
zorgen,  dat  de  inhoud  dezes  sliptelyk  en  zouder  eenige  af- 
wyking  werde  naargekoomen  en  geobserveerd. 

Rn  opdat  niemand  hiervan  eenige  ignorantie  zoude  kunnen 
pretendeeren,  zal  deezt?  alomme  ter  deezer  kust  worden  ge- 
publiceerd en,  zo  wel  in  de  Neederduilsche,  als  Javaansriic. 
Chineesche  en  MaleiJsche  laaien  gealFigeerd  ter  plaalzen,  waar 
men  gewoon  is  publicalien  en  aflixie  van  billelten  te  doen. 
Zie  ook  20  Augustus  1808. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.    W.  A.  ALTINQ.  229 

1  April.     Bepalingen  nopens  hel  hoofdgdd  van  Chinezen 
in  de  Baiaviasche  ommelanden. 

De  Regering  vond  goed:  »de  eigenaars  van  landeryen,  ba- 
zaars en  zuikermoleiis  Ie  doen  verpligten  om,  niet  alleen  aan 
den  gecommitleerde  tot  en  over  de  zaken  van  den  inlander 
pertinente  lysten  voor  dit  jaar  in  deese  loopende  maand  April 
en  vervolgens  jaarlyks  in  de  maand  January  op  te  geven, 
welke  Chineesen  op  hunne  landen,  bazaars  en  zuikermolens 
aanweezend  zyn,  maar  ook  de  briefjes  voor  die  Chineesen 
legens  de  betaling  der  gewoone  geregligheid  te  ontvangen; 
mitsgaders  de  gemelde  eigenaars  aan  te  beveelen  om  alle  op 
hun  grondgebied  verschynende  Chineesen,  wanneer  van  geen 
briefje,  hetzy  van  den  gecommitteerde  of  van  den  pagter 
voorzien  zyn,  te  laaten  aanhouden  en  aan  meergemelde  ge- 
committeerde of  den  drossaard  der  Bataviasche  ommelanden 
over  te  geeven. 

Voorts  in  Ie  trekken  de  uitzondering  der  landbouwers  van 
de  betaling  der  voorsz.  gerechtigheid,  mitsgaders  dezelve  te 
begrypen  onder  de  derde  classe  en  hen  Ie  imponeeren  de 
betaling  van  tvriolig  stuivers  'sjaars. 

En  wyders  de  Chineesen,  op  de  zuikermolens  dienst  doende, 
te  stellen  op  rd*  tO  ieder  enkelde  molen  'sjaars  en,  wanneer 
er  twee  onder  een  dak  zyn,  rd'  20  's  jaars,  met  overlating  aan 
de  potias  of  eigenaars  om,  hetzy  deese  som  in  eens  te  be- 
laalen,  dan  wel  zig  in  voegen  voormeld  van  briefjes  te  voor- 
zien. 

Mitsgaders  de  Chineesen  van  de  eerste  classe  wederom  te 
stellen  op  de  bevorens  plaats  gehad  hebbende  betaling  van 
rd'  1 :  12  en  die  van  de  tweede  classe  op  40  stuivers 's  jaars". 

Zie  ook  8  December  1801. 

9  April.     Regeling  der   inkomsten  van  den  negotie-boek' 
houder  te  Batavia. 

De  inkomsten   van   de  negotie-boekhoiider  in  het  boekjaar 

Digitized  by  VjOOQIC 


250  1796.    W.   A.   ALTINQ. 

1793/4    hebbende    bedragen    aan    gagie,    kostgeld   en   secq* 
geld rd'     442  :  24 

voorts:  coely-geld  voor  het  schoonhouden  van 
het  negotie-comptoir,  'smaandsryksdaaldersTVit 
maakt  in  't  jaar »        90 :  — 

premie  uit  's  Compagnies  kassa  ingevolge  hel 
besluit  der  hoge  regeering  in  dato  (*). .    »      700  :  — 

tot  een  middel  van  bestaan  uit  het  %  procent 
van  het  betaalde  uit  's  Compagnies  kassa  en  het 
jaarlyksche  furnissement  uit  de  administratien .     •      570 :  — 

voor  het  opmaken  van  de  interest  reekeningen    »         9 :  S6 

geprofiteerd  op  de  verstrekkingen  van  papier, 

enz.  naar  gissing »      500 :  — 

of  in  alles rd'  2319  :  IS 

zoo  is,  daarop  gedelibereerd  zynde,  goedgevonden  de  gagie, 
het  kostgeld,  secqgeld  en  de  premie  uit  's  Compagnies  kas, 
benevens  het  middel  van  bestaan,  door  hem  tot  dus  verre  ge- 
noten, te  laten  cesseeren  en  voor 't  vervolg  finaal  af  te  schaffen, 
zo  als  ^dat  een  en  ander  afgeschaft  en  ingetrokken  word  by 
deese  ten  behoeve  van  de  Compagnie,  dog  aan  hem  te  laten 
het  coely-geld  en  het  V4  procent  van  de  interest-rekeningen, 
zynde  het  profyt  op  de  verstrekkingen  van  papier,  enz.  reeds 
vervallen  door  de  nadere  bepalingen  op  dit  stuk,  by  de  me- 
morie op  de  verstrekkingen,  den  1"""  Augustus  1795  gearresteerd : 

voorts  aan  hem  tot  een  vast  tractement  toe  te  leggen,  10 
als  by  deese  geschied,  ryksdaalders  225  ter  maand  of  in  bet 
jaar  ryksdiialders  2750. 

Zie  ook  28  Mei  1796. 

-^  April.     Instructie    voor    hel    slads-vrndu-kantoor   te 
Batavia, 

Art.  1.  Tot  het  stads  vendu-comptoir  zulten  voor  het 
vervolg  behooren  : 


(')    Niet  ingeirold. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.   W.   A.  ALTINQ.  J51 

twee  veBdameesleren, 
een  kassier  en  boekhomier, 
een  afslager,  nevens 
de  benodigde  klerken. 

Arl.  ±  Vendumeeslerpn  zullen,  zo  wel  als  den  kassier  en 
ix)ekhouder,  nevens  den  afslager  en  de  Iwee  eerste  klerken, 
by  het  aanvaarden  van  hun  anipt  den  eed  moeten  doen  voor 
het  eerwaarde  oollegie  van  heeren  Scheepenen. 

Art.  3.  Ieder  vendunieester  zal  moeten  horgstellen  voor 
een  somma  van  10,000  ryksdaalders  en  gezamenlijk  aan- 
spreekelyk  zyn  voor  de  uitstaande  vendu- penningen;  zullende 
de  borgtogt  na  zyn  overlyden  of  ontslag  voort  dunren,  tot 
zo  lange  er  geene  uitstaande  gelden  ter  zyner  verantwoording 
voortlopen,  dan  wel  tot  na  den  gedane  transport  en  overgave 
aan  zyn  vervanger. 

Art.  4.    Vendumeesteren  zullen  voortaan  op  Zaturdag  geen 
rendutie  mogen  houden,  dan  alleen  van  vaste  goederen  of  by 
oilerste  noodzakelykheid,  en  dus  alle  Zaturdagen  by  den  anderen 
moeten  komen  in  het  stads  vendu-comptoir  om  met  den  kas- 
sier en  afslager  na  te  gaan,  te  overweegen  en  te  bepalen : 
1^  de  ses   weekelykscbe   en  drie  maandelykscbe  te  zaamen- 
trekking  of  de   uitstaande   schulden,   en   dus,  zo  wel  de 
uitgetrokkene   rekeningen   der   Europeesen,  Ghineesen  en 
Moren,   als  de  daar   van  geduurende  de  verloopene  week  ^ 
ingekomene  penningen; 
V  den   staat  en   toestand  der  debiteuren  en  aan  welke,  het 
zy  met  of  zonder  boi^en,   verder  of  langer  credit  kan 
worden  verleend ; 
3®  welke  debiteuren  nalaatig  zyn  in  de  voldoening  der  koop- 
penningen en   dierhalven   door   middelen    van   regten  tot 
de  voldoening   moeten  worden  geconstringeerd ;  steeds  in 
het  oog  houdende,  dat  de  bepaalde  tyd  van  parate  executie 
niet  verloopt. 

Art.  5.  Vendumeesteren  zullen  verpligl  zyn,  niet  alleen 
alle  maanden,  met  het  begin  van  ieder  maand,  een  schriflelyk 
en  distincl  raport  van  het  voorgevallene  op  hel  vendu-comptoir 

Digitized  by  VjOOQIC 


252  1796.    W.  A.    ALTINQ. 

te  doen  aan  de  heeren  commissarisseD,  welke  het  opzigl  over 
hetzelve  zullen  hebben,  maar  ook  van  alle  voorvallen,  welke 
een  spoedige  voorziening  vereischen,  direct  verslag  (e  doen. 

Art.  6.  Met  het  einde  van  ieder  jaar  zullen  vendumeesteren 
met  den  afslager  apartelyk  moeten  nagaan  en  overweegen, 
welke  posten  als  vo'strekt  desperaat  moeten  worden  aange- 
merkt, en  die  als  dan  zodanig  door  den  kassier  en  boekhouder 
laten  afischryven  en  van  de  salaris-rekening  decorteeren. 
•  Art.  7.  En  op  dat  vendumeesteren,  zo  wel  als  den  kassier 
en  boekhouder,  daarin  ongestoord  kunnen  voortgaan,  zal  het 
vendu-comptoir  van  primo  tot  medio  January  gesloten  blyven. 
Art.  8.  Voor  het  opengaan  van  het  vendu-comptoir  zullen 
vendumeesteren  aan  de  hooge  Regecring  moeien  overgeeven 
een  opgave  van  de  gelden,  welke  twaaiï  en  meer  maanden 
boven  den  bepaalden  verval-dag  onafgehaald  zyn  blyven  staan, 
in  dier  voegen,  dat  in  January  1797  zullen  moeten  worden  op- 
gegeven alle  de  posten,  van  welke  de  verval-dag  verscheeoen 
is  geweest  ultimo  December  1795,  ten  einde  vervolgens  in 
Compagnies  kassa  overgebragt  en  aldaar  gedeposileerd  Ie 
blyven  ten  behoeve  der  daar  toe  geregtigden  om,  wanneer 
dezelve  binnen  een  derde  van  een  eeuw  niet  zyn  gereclameerd, 
door  het  regt  van  praescriptie  te  vervallen  aan  de  Compagnie, 
als  heer  van  den  lande. 

Art.  9.    De   vendumeesteren  en   den  aCslager  zulle  blyven 
genieten    het   van   ouds  voor  hen  bepaald  salaris,  te  weeten  : 
5    procento   van   losse   goederen,  verkogt   wordende   voor 
rekening  van  particulieren,  te  verdeelen,  als  volgt : 
4  procento  voor  vendumeesters, 
1        »  »     den  afslager; 

5     procento  van  lossegoederen,  verkogt  wordende  voor  rekening 
van  de  Compagnie,  op  de  volgende  wyse  te  verdeelen,  als: 
3      procento  voor  vendumeesteren, 

V2       »  •     den  afslager, 

1  »  »     de  opperkooplieden  v/h  kasteel  en 

V^        *  »     de    administrateurs,    uil    welkers 

administratie  de  goederen  verkogt  worden ; 


Digitized  by  VjOOQIC 


1796.   W.   A.  ALTINQ.  235 

5      procento  van  bet  bedragen  der  door  particulieren  uitge- 
sleld  wordende  loteryen,  te  weeten : 
4      procento  voor  vendumeesteren, 

1  >  »    den  afslager, 

2V2  procento    van   verkogt  wordende   vaste   goederen   en 
scbepen,  te  verdeelen  op  de  volgende  wyse: 

2  procento  voor  Tendumeesteren, 
Va       >  >    den  afslager. 

Art.  10.  Om  de  twee  maanden  zallen  vendumeesteren  in 
honne  voormelde,  weekelyksche  coniparitien  de  rendementen 
der  gehoudene  vendutien  tegen  de  vendiiquaterns  moeten  con- 
fronteeren  en  voor  de  accoord-bevinding  op  die  rendementen 
teekenen. 

Art.  11.  Vendumeesteren  zullen  geene  Gbineesen,  die  pag- 
ters  of  meedestanders  van  dien  zyn,  tot  het  koopen  op  de 
vendatien  mogen  admitteeren,  m.iar  dezelve,  zo  die  by  het 
aanslaan  van  een  pagt  gewoon  zyn  geweest  vast  credit  te 
hebben,  niet  alleen  geen  credit  meer  verleenen,  maar  ben  ook 
tot  de  betaling  der  agterstallige  vendu-penningen,  het  zy  in 
der  minne,  bet  zy  door  middelen  van  regten,  ten  spoedigsten 
constriogeeren. 

Art.  12.  Tot  voorkoming  van  verliesen  zullen  vendumees- 
teren niet  vermogen  te  accepteeren  borgtogt  van  den  ecnen 
koper  voor  den  anderen  ;  —  ook  niet  van  vrouwen  of  weduwen 
van  Cbineesen  voor  hunne  mannen  of  kinderen. 

Art.  15.  Vendumeesteren  zullen  den  tyd  van  parate  exe- 
cutie niet  mogen  laten  voorbygaan,  maar  zorge  moeten 
dragen,  dat  de  kopers  binnen  de  vyf  maanden  het  bedragen 
der  door  hen  gekogte  goederen  voldoen,  en  voorts  omtrent 
de  zodanige,  welke  in  gebreke  blyven  binnen  dien  tyd  te  be- 
talen, by  het  begin  der  sesde  maand  na  den  gehouden  ver- 
koop de  nodige  middelen  van  contraincte  gebruiken,  op 
poene,  dat  zy  aanspreekelyk  gehouden  zullen  worden  en  direct 
zullen  moeten  vergoeden  de  schadens,  welke  door  het  ver- 
zuym  aan  het  vendu-comptoir  zullen  toegebragl  werden. 
Art  14.    Ten   opzigte   van  de  Mooren  en  Chioeeseq,  welke 

Digitized  by  VjOOQIC 


Ï54  1796.   W.  A.   ALTINQ. 

van  liter  vertrekken  zonder  alvorens  hunne  acbulden  aan  het 
vendu-comptoir  te  hebben  betaald,  waar  omtrent  de  bepaalde 
tyd  van  parate  executie  nog  niet  verstreeken  is,  blyft  dat  regt 
zonder  bepaling  van  tyd  stand  grypen;  kunnende  bet  zelve, 
zo  wel  voor  den  competenten  regter  ter  plaats,  werwaards 
zy  zich  begeven  hebben  (wanneer  die  sorteerd  onder  het  ge- 
bied van  de  Compagnie),  als  by  hunne  wederkomst  terdeezer 
hoofdplaats  uilgeoeffend  worden. 

Art.  15.  Vendumeesleren  zullen  de  vendutien,  zo  van  vaste, 
als  losse  goederen,  beurtelings  moeien  waarneemeii;  en  by 
ziekte  of  andere  toevallen  zal  den  een  voor  den  anderen 
moeten  fungeeren. 

Art.  16.  Wanneer  by  de  weekelyksche  comparitie  nood* 
zakeiyk  geoordeeld  word  een  of  meer  debiteuren  in  persoon 
te  doen  aanspreeken,  zullen  vendumeesleren  dezelve  door  den 
afslager  laten  appoincteeren  om  hem  of  hun  de  reedenen  van 
zyne  of  hunne  wanbetaling  af  te  vragen. 

Art.  17.  De  fungeerende  vendumeester  zal  wel  moeten 
toezien,  dat  er  in  de  venduquatern  geen  verkeerde  namen  ge- 
schreven en  ook  altyd  de  voornamen  daar  by  gesteld  worden, 
mitsgaders  niet  mogen  toelaten,  dat  den  eencn  persoon  voor 
den  anderen  goederen  mynd,  ten  zy  de  persoon,  voor  wien 
gemynd  word,  zelfs  tegenwoordig  is  en  zulks  toestemd,  dan 
wel  eene  schriftelyke  qualificatie  daar  toe  gegeven  beeft,  die 
als  dan  vertoond  en  op  het  vendu-comptoir  bewaard  zal  moeten 
worden. 

Art.  18.  Ook  zal  de  fungeerende  vendumeester  moeten 
zorge  dragen,  dat  geene  Europeesche  vreemdelingen  of  vry 
lieden  van  de  buiten-comptoiren,  hier  geen  fixum  domicUiam 
hebbende,  eenige  goederen  op  vendutie  mynen,  ten  zy  zy  die 
goederen  laten  schryven  op  de  naam  van  die  geene,  waar  by 
zy  woonen  en  die,  present  zynde,  daar  in  toestemd  of  die»- 
weegen  eene  schriflelyke  qualificatie  heeft  verleend;  zultende 
in  het  laatst  geval  zodanige  qualificatie  mede  op  het  vendu- 
comptoir  bewaai*d  moeten  blyven. 

Art.  19.    Insgelyks   zal   hy   zorge  dragen,  dat  de  verkogt 

Digitized  by  VjOOQIC 


1790.  W,  A.   ALTINQ.  155 

wordende  reettnten  een  der  voorige  koopjes  niet  overtreffen, 
ten  mimten  niet  meer  dan  voor  een  gedeelte^  en  de  verkopers 
daar  van  moeten  praeadverteeren. 

Art.  20.  Ook  zal  hy  de  lysten  der  verkogte  en  niet  terstond 
algegeven  wordende  goederen  na  het  eindigen  der  vendutien, 
de  tyd  zulics  eenigzints  toelatende,  of  ten  niterslen  dien  zelfden 
dag  laten  uittrekken  en  getekend  aan  den  verkoper  ter  hand 
stellen,  zullende  de  verkopers  gehouden  en  verpligt  zyn  die 
goederen,  zo  spoedig  mogelyk,  af  te  geven  en  als  dan  die 
Ifslen,  door  hen  voor  de  afgave  getekend,  op  bet  vendu-corop- 
toir  te  doen  bezorgen  of,  by  nalatigheid  der  koopers  in  de 
afbaling  hunner  gekogte  goederen,  daarvan  op  het  vendu- 
comptoir  kennis  te  geeven,  op  dat  de  kopers  alsdan  konnen 
worden  geordonneerd  hunne  gekogte  goederen  af  te  halen. 

Art.  21.  De  fungeereude  vendumeester  zal  zorg  moeten 
dragen,  dat  er  geene  zuure  of  bedorven  dranken  op  vendutie 
verkogt  worden,  maar,  zo  er  een  pyp  of  vat  bier  of  andere 
dranken  opgeveild  en  het  zelve  zuur  of  bedorven  bevonden 
word,  dat  bier  of  die  dranken  in  zyne  tegenwoordigheid 
laten  uitstorten  om  alle  bedriegeryen,  die  de  Chineezen  daar 
anderzints  mede  zouden  kunnen  pleegen,  voor  te  komen,  en 
daarna  de  leedige  fust  doen  verkopen:  voorts  zal  hy  zig 
moeten  gedragen,  aan  de  successivelyk  genomene  besluiten  en 
g'emaneerde  placaaten  tegen  den  verkoop  van  speceryen,  am- 
munitie  van  oorlog  en  diergdyken. 

Art.  22.  Vendumeesteren,  nevens  den  afslager,  zullen  ver- 
pligt zyn  jaarlyks  dan  wel  onder  ultimo  December  een  sesde 
gedeelte  van  haar  aandeel  in  het  by  artikel  9  vermeld  vendu- 
salaris te  laten  staan  om  by  de  boeken  op  reekening  van 
fonds  voor  het  stads  venducomptoir  overgeschreeven  en  daar 
uit  goedgeoaaakt  te  kunnen  worden  alle  toevallige  nadeelen 
en  schadens,  voor  dewelke  zy  aanspreekelyk  zyn,  onder  deeze 
restrictie  nogthans,  dat  geene  afschryvingen  ten  lasten  van  bet 
gemeU  fonds  zullen  mogen  geschieden,  dan  na  daar  toe  alvorens 
qnalifieatie  van  de  hooge  Regeering  verzogt  en  verkreegeu  te 
hebben. 

Digitized  by  VjOOQIC 


236  1796.   W.  A.  ALTINQ. 

Art.  23.  Voorts  zal  een  aankomende  vendameester  viyheid 
hebben  de  uitstaande  schulden,  die  hy  desperaat  oordeeld  te 
weezen,  van  den  overneem  en  transport  te  excuseeren;  en 
dus  den  afgaande  vendumeester  daarvoor  responsabel  blyven, 
doch  voor  geene  andere  of  by  het  doen  van  transport  uit- 
drukkelyk  overgenomene  posten. 

Art.  24.  Het  huis,  waar  in  het  vendu-comptoir  gehouden 
word,  zal,  zo  als  het  thans  is,  met  de  daar  toe  gehoorende 
meubilien,  blyven  een  eigendom  van  vendumeesleren  ter  waarde 
van  rd'2000,  weslialven  ieder  aankomend  vendumeester  ver- 
pligt  zal  zyn  te  participeeren  in  die  onkosten,  een  ieder  voor 
een  gelyke  aandeel,  zullende  dat  bedragen  voorts  in  de  kassa 
van  het  vendu-comptoir  worden  overgebragt  en  ten  voordeele 
van    vendumeesteren   by  de  vendu-lM)ekeu  blyven  voortloopen. 

Art.  25.  Vendumeesteren  zullen  egter  gehouden  en  verpligt 
zyn  het  vourschreeven  huis  en  wat  tot  hetzelve  behoord,  in 
een  goeden  staat  ten  hunnen  kosten  te  onderhouden. 

Art.  26.  De  kassier  en  boekhouder  zal  verpligt  zyn  by 
de  intreede  in  dit  ampt  voor  zyn  rekening  over  te  neemen 
de  lessenaars  en  verdere  schryf-gereedschappen,  tot  het  vendu- 
comptoir  behorende,  voor  een  somma  van  rd'  450. 

Art.  27.  De  kassier  en  boekhouder  zal  voor  de  aanvaarding 
van  zyn  ampt  borg  moeten  stellen  ten  behoeve  van  vendu- 
meesteren voor  een  somma  van  rd*  20000  rd'. 

Art.  38.  Hy  zal  moeten  zorge  dragen,  dat  alle  rekeningen, 
zo  van  vaste,  als  losse  goederen,  uiterlyk  binnen  de  drie 
maanden  uitgetrokken,  door  hem  geteekend  en  onder  de 
geld-ophaalders  verdeeld  worden,  op  poene,  by  verzuym,  te 
moeten  vergoeden  het  nadeel,  aan  vendu  meesteren  toegebragt. 

Art.  29.  Hy  zal  een  memoriaal  en  kassa-boek-houden,  waarin 
hy  dagelyks  moet  aan  teekenen,  hoe  veel  hydien  morgen  heeft 
ontvangen,  de  persoonen,  van  wien  en  wat  maand,  en  zulks 
ook  voor  de  te  zamentrckkingen  voor  ieder  persoon  in  mai^ne 
bekend  stellen ;  iusgelyks  hoe  veel  hy  heeft  afgegeven  en 
aan  wien,  met  l»ekendstelling  van  den  datum  der  gehondene 
vendutie  en  de  pagina  of  folio  van  hel  quilautie-boek. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.  W.  A.  ALTING.  457 

Art.  30.  UU  de  dagdyksche  aanlekeniDg  zal  liy  doen 
formeeren  eene  weekelyksche  kadsa-reekening,  van  Zaturdag 
tol  Zalarilag,  waarby  blykt,  wat  hy  in  die  week  heeft  ontfangen 
ea  uitgegeven,  en  dus  hel  saldo  der  kas,  het  geen  hy  van 
de  afgeloopen  week  op  de  volgende  moei  overbrengen. 

Art.  31 .  Van  deeze  kassa-reekening  zal  by  doen  vervaardigen 
drie  eensluidende  aCschriften,  namentlyk  twee  voor  de  beeren 
commissarissen  over  bel  vendu-comptoir,  zo  lange  als  dezelve 
zullen  Tungeeren,  en  een  voor  de  geznmenllyke  venduiueesteren, 
om  weekelyks  in  hunne  comparitie  nagezien  en  vervolgens 
geseponeerd  te  worden,  zullende  bet  aan  vendumeesteren  vry 
staan  al,  het  geen  boven  het  bedragen  van  de  borgtogl  van 
den  kassier  onder  zyne  berusting  bevonden  word,  te  laten 
overbrengen  in  de  groote  yzeren  kist,  waarvan  ieder  vendu- 
meester een  sleutel  onder  zyne  berusting  zal  hebben. 

Art.  52.  En  dewyl  dus  de  eene  vendu-meester  niet  buiten 
den  anderen  de  geldkist  zal  kunnen  openen,  zullen  zy  ook 
voor  het  bedragen  van  het  geen  daarin  succesive  word 
overgebragt,  alleen  responsabel  en  daarom  ook  gehouden 
zyn  van  alle  onlfangst  en  uitgaaf  in  en  uit  de  geldkist 
aparte  aauteekening  te  houden. 

Art.  33.  Indien  een  der  vendu-meesteren  door  ziekte  of 
anderzints  belet  word  by  bel  openen  der  geld-kist  teegenswoordig 
te  zyn,  zal  de  kassier  en  boekhouder  gequaliRceerd  weezen  by 
de  opening  praesent  te  zyn,  die  daartoe  als  dan  ook  de 
sleutel  van  den  absenten  vendumeester  zal  moeten  ontvangen. 

Art.  34.  De  kassier  en  boekhouder  zal,  zo  lange  deeze 
ongunstige  tyden  voort  duuren,  niel  vermogen  eenige  vendu- 
penningen binnen  de  den  14*"  Juny  1793  bepaalde  verval-dag 
van  ses  maanden  te  belalen,  ten  zy  die  geen,  welke  zulks 
competeert,  geneegen  zyn  daar  mede  hunne  agterslallen  a.m 
hel  vendu-comptoir  te  vereevenen,  of  ook  eenige  interessen  op 
vendu-penningen,  die  niet  op  de  eerste  aanmaning  na  den 
verval-dag  konnen  belaald  worden,  te  geven  of  te  belooven, 
ook  geene  agio  op  de  in  betaling  aangeboden  wordende 
contanten  accordeeren,  dan  met  voorkennisse  van  degezamentlyke 

Digitized  by  VjOOQIC 


258  l^öö    W.  A.  ALTINQ. 

vendumeestereny  zullende  voortaan  de  interessen,  welke  tot 
standhouding  en  een  spoedig  gerief  van  de  ingezeetenen 
moeien  worden  lielaald,  blyven  voor  reekening  van  de 
gezamenllyke  vendumeesteren  en  den  afslager,  een  ieder  na 
rato  van  zyn  aandeel  in  het  voorschreeven  venduHsalaris. 

Art.  35.  Ten  dien  einde  zal  hy  een  kassa-boekje  formeeren 
van  ontvangen  percento's  en  betaalde  interessen  en  daarby 
op  de  debet-zyde  noleeren,  hoe  veel  percenlo's  op  voonitl 
verstrekte  vendu-penningen  zyn  ontfangen,  en  op  de  credit-zyde, 
hoe  veel  interessen  op  uitgestelde  voldoeningen  der  vendu-pen- 
ningen zyn  betaald,  als  ook  boe  veel  agio  op  de  in  betaling 
ontvangen  contanten  verstrekt  en  hoe  veel  op  de  uitgegevene 
is  geprofileerd,  opdat  hetzelve  by  de  ses  maandelykselie 
salaris-rekening  of  ten  goede  of  ten  lasten  der  gezamenllyke 
vendumeesters  kan  worden  gebragt. 

Art.  36.  De  kassier  en  boekhouder  zal  ook  eene  escacle 
aantekening  houden  van  de  door  Hiem  verstrekt  wordende 
zeguls,  zo  voor  de  extracten,  als  de  slaven-transporlen.  en  ten 
dien  einde  formeeren  drie  boekjes,  als  een  voor  extracten,  een 
voor  de  zes  weekelykscbe  en  een  voor  de  drie  maanddyksche 
transporten,  moetende  die  der  shive-transporten  aan  hem 
door  «ien  eersten  klerk  en  die  der  extracten  door  den 
tweeden  klerk  verantwoord  worden. 

Art.  37.  De  kassier  en  boekhouder  zal  by  de  weekelykscbe 
comparilien  van  vendumeesteren  en  den  afslager  het  ampt  van 
secretaris  of  scriba  waarneemen  en  van  al,  *het  geen  toesloten 
word,  terstond  een  korte  aanteekening  houden  om  daaruit  eaie 
nsolutie  te  konnen  formeeren,  die  door  vendu  meesteren  in  een 
volgende  comparitie  geresumeerd  en,  door  hen,  nevens  den  kassier 
en  afslager,  geteekend,  ten  comptoire  moeten  worden  bewaard. 

Art.  38.  De  kassier  en  boekhouder  zal  geene  verandering  in 
de  gemaakte  schikkingen  der  zaaken  van  het  vendu-comptoir 
maaken  na  de  wille  en  het  goedduuken  van  een  der 
vendumeesteren  alleen,  maar  wel  van  alle  gezamentlyk  en 
onder  approbatie  van  lieeren  comraussarissen. 

Art.  39.    De   kassier  en  boekhouder  zal  niet  verpligt  zyn 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.   W.   A.   ALTINO.  Ï39 

aan  ieder  der  veDduineestereii  in  bel  byzonder  (aan  welke 
eebter  den  toegang  tot  en  het  visie  neemen  van  alle 
boeken  en  papieren  dagelyks  V17  staat)  rekening  en  ver- 
antwoording te  doen,  maar  wel  in  de  weekelyksche  com- 
paritien  aan  de  gezamenllyke  vendumeesleren. 

Art.  40.  De  kassier  en  boekhouder  zal  alleen  de  directie 
over  de  klerken  van  het  vendn-comptoir  hebben  en  zodanige 
schikking  omtrent  de  verdeeling  van  bet  werk  onder  dezelve 
maken,  als  hy  bet  beste  ten  meeste  nutte  van  het  comptoir 
zal  oordeelen ;  voornamentlyk  moet  zyne  zorge  zig  daar  beenen 
strekken,  dat  de  extracten  aan  de  belanghebbers  en  die 
dezelve  komeu  te  vragen,  binnen  den  tyd  van  vyf  weeken 
worden  bezorgd  en  afgegeven,  en  om  ieder  spoedig  te 
gerieven,  mitsgaders  alles  op  eCTen  voet  te  houden,  ordre 
stellen,  dat  de  klerken,  nevens  hy  zelfs,  ten  agt  uuren 
's  morgens  praecies  op  het  comptoir  present  zyn. 

Art.  41.  Zodra  de  kassier  en  boekhouder  de  boeken  van 
het  vmdu-comptoir  afgesloten  en  onder  balans  gebragt  heeft, 
zal  by  daaruit  een  korte  staat-reekening  moeten  formeeren  en 
overgeven  aan  de  gezamentlyke  vendumeesleren  om  vervolgens 
aao  de  hoge  regering  deezer  landen  aangeboden  te  worden,  met 
verzoek  om  de  benoeming  van  gecommitteerdens  tot  het 
visiteeren  en  examineeren  der  gedagte  boeken,  voor  welke 
visitatie  eo  examinatie  door  vendumeesleren  zullen  moeten 
worden  betaald  de  daar  voor  door  de  hoge  rq^eering  reeds 
bepaalde  SOO  gecartelde  ducatons,  zullende  de  erreuren,  welke 
bevonden  worden  door  den  boekhouder  en  kassier  ten  nadeele  van 
vendumeesleren  begaan  te  zyn,  door  hem  moeten  worden  vergoed. 

Art.  4S.  De  kassier  en  boekhouder  zal  zyn  Compagnies  dienaar 
met  de  qualiteil  van  koopman  en  de  gage  van /"  60  ter  maand. 

Art.  43.  Hy  z^il.  boven  zyne  voorsclireeven  gage,  uit  kassa 
van  het  vendu-comptoir  genieten  aan  salaris  'sjaars  vyf 
duizend  ryksdaalders. 

Art.  44.  Zo  wel  het  bedragen  van  de  opgemelde  gage,  als 
bet  voorschreven  salaris,  zal  voor  het  sluiten  der  boeken 
worden   gedecorteert   van  het  salaris  van  vendumeesteren  en 

Digitized  by  VjOOQIC 


240  1796.   W.   A.   ALTINQ. 

den  nfsluger,  vermeld  hy  articul  9,  van  een  ieder  na  rato  van 
zyn  aandeel  daarin,  zullende  het  bedragen  der  gage  jaarlyks 
onder  ultimo  Augustus  in  Compagnies  kassa  in  contante 
munt  worden  overgebragt. 

Art.  45.  De  afslager  zal  by  bet  aanvaarden  van  zyn  dienst 
borg  moeten  stellen  voor  een  somma  van  vyf  duizend  ryksdaal- 
ders,  ter  goedmaking  van  zyn  aandeel  van  onverhoopte 
bankeroeten,  welke  borgtogt,  even  als  van  vendumeesteren,  na 
zyn  overlyden  of  ontslag  zal  voortduuren,  tot  zo  lange  'er  geen 
uitstaande  gelden  ter  zyner  verantwoording  voortloopen,  dan 
wel  tot  na  het  gedaan  transport  aan  zyn  vervanger. 

Art.  46.  De  afslager  zal  des  morgens  voor  bet  aangaan 
der  vendutien  op  het  vendu-comploir  moeten  komen  om 
te  verneemen,  of  den  kassier  ook  eenige  ordres  omtrend 
bet  een  or  ander  te  geeven  heeft. 

Art.  47.  De  afslager  zal  ook  des  Zaturdags,  wanneer 
comparitie  gehouden  word,  daarby  teegenwoordig  moeten  zyn 
om  met  vendumeesteren  het  nodige  te  overleggen  en  vervolgens 
zodanige  ordres  te  konnen  ontvangen  en  uit  te  voeren, 
als  hem  door  de  gezamentlyke  vendumeesteren,  aan  de  welke 
hy  in  zo  verre  ondergeschikt  blyft,  zullen  gegeven  worden. 

Art.  48.  Den  afslager  eenige  advertenlien  ter  hand  gesteld 
wordende,  zal  liy  dezelve  terstond  laten  rondbrengen,  zo  buiten, 
als  binnen  de  stad,  zonder  dat  hy  daar  voor,  als  ook  voor  den 
uitroep  of  den  bekkenslag,  het  gebruik  van  de  tafel  en  zyl  der 
afslag  en  hel  geen  verder  daarvan  dependeerd,  iets  meerder 
zal   genieten,  dan  het  voorschreven  voor  hem  bepaald  salaris. 

Art.  49.  By  den  verkoop  van  goederen,  waarvan  hy  de  waarde 
niet  weet,  zal  hy  aan  den  verkoper,  alvorens  hy  dezelve  insteld, 
vragen,  van  hoe  veel  by  die  goederen  moet  afslaan. 

Art.  50.  De  afslager  zaK  by  het  afslaan  der  goeileren 
wel  moeten  acht  geeven,  wie  het  eerste  mynd,  en  om 
geene  reedenen  hoe  gennamd  den  een  boven  den  anderen 
preferentie  geeven,  op  poene  van  deportement. 

Art.  51.  Iemand,  die  hy  niet  wel  kend,  goederen  mpende,  tal 
hy  hem  niet  alleen  zyn  naam,  maar  ook  de  voornaam  en,  des 

Digitized  by  VjOOQIC 


170è.  W.  A.  ALtiNQ.  i4t 

noods,  de  qualiteit  afvragen  en  zulks  aan  den  vendu-scbryver 
opgeven. 

Art.  52.  De  afslager  zal  zig  aan  de  hem  van  tyd  tot  tyd 
ter  hand  gesteld  wordende  meiuorien  (van  alle  zodanige 
persoenen,  als  geen  verder  crediel  kunnen  worden  verleend) 
stiptelyk  moeten  houden,  zonder  eenige  connivenlie,  op  poene 
van  vergoeding,  en  zig  voorts,  zo  tcgens  de  verkopers,  als 
kopers,  met  alle  bescheidenheid  gedragen. 

Art.  53.  De  klerken,  zonder  onderscheid,  uitgezonderd  de 
geld*ophaalders,  zullen  dagelyks  des  morgens  voor  agl  uuren 
op  bet  comploir  moeten  zyn  en  daar  zo  lang  blyveu  als  de 
kassier  of  wel  zo  lang  hunne  tegenswoordigheid  vereischt  word. 

Art.  54.  Geen  klerk  zal  vermogen  eenige  rekeningen, 
lioeken  of  papieren,  hoe  genaamd,  van  het  coraptoir  af  te 
geven  zonder  voorkennisse  en  toestemming  van  den  kassier. 

Art.  5a.  En  de  klerken  zullen,  zo  wel  aan  vendumeesteren,  als 
aan  den  kassier,  alle  eerbied,  trouw  en  onderdanigheid  bewyzen. 

Eed  voor  de  vendumeesters. 

Ik  beloove  en  zweere,  dat  ik  den  Staat  der  vrye  Vereenigde 
Nederlanden,  de  beeren  bevnndhebberen  der  geoctroieerde 
Oost-Indische  Compagnie,  de  beeren  Commissarissen  Ueneraal 
over  geheel  Nederlandsch  Indid  en  Cabo  de  Goede  Hoop,  mits- 
gaders den  beer  Gouverneur  Generaal  en  de  Raaden  van  Indié, 
als  ook  deese  stad,  gebouw  en  getrouw  zal  weezen;  dat  ik 
rayn  uiterste  naarstigheid  en  devoir  aanwenden  zal,  dat  de 
goederen,  die  by  my  worden  afgeslagen,  ten  duurste  werden 
verkogt;  dat  ik  op  de  vendutien  niet  koopen  of  mynen  zal 
voor  myn  zelve  ofte  voor  anderen,  directelyk  nochte  indirec- 
telyk,  en  dat  ik  my  voorts  in  het  geen  myn  ampt  zal  aangaan, 
oDpartydig  en  getrouw  dragen,  mitsgaders  de  ordonnantie,  my 
voorgesteld,  punctuelyk  agtervolgen  zal. 

Zoo  waarlyk  heipe  my  God  AlmagtigI 

Eed  voor  den  afslager  van  vendumeesteren. 
Ik  beloove  en  zweere,  dat  ik  den  Staat  der  vrye  Vereenigde 

rLAUAT-BOU   PUL   XII.  16 

Digitized  by  VjOOQIC 


iii  1790.  W.  A.  ALtl^lö. 

Nederlanden,  de  hceren  bewinhebberen  der  geoclroieerde  Oost- 
Indische  Compagnie,  de  heeren  Commissarissen  Generaal  over 
geheel  Nederlandsch  Indie  en  Cabo  de  Goede  Hoop,  mitsgaders 
den  heel*  Gouverneur  Generaal  en  de  Raaden  van  Indiö,  als 
ook  deeze  stad,  gehouw  en  getrouw  zal  weezen;  dat  ik  niyn 
dienst  als  afslager  trouw  en  eerlyk  zal  waarneemen;  dal  ik 
dus  de  goederen,  welke  by  publicque  vendutien  verkogi  worden, 
nimmer  te  laag  zal  afslaan  en,  wanneer  ik  de  prys  der  goe- 
deren niet  weet,  zal  vragen  dan  vendumeesteren  of  den  ver- 
kooper,  hoe  hoog  hy  dezelve  begeerd  afgeslaagen  te  hebben: 
dat  ik  zonder  aanzien  van  personen  altoos  na  waarheid  zal 
oiigeeven  de  naamen  van  den  geenen,  door  welke  de  opge- 
veilde  goederen  gemynd  zyn ;  ook  in  geenen  deelen  ten  faveure 
van  iemand  en  ten  nadeele  van  den  verkooper  de  prysen 
der  gemynde  goederen  meerder  of  minder  zal  opgeeven,  als 
dezelve  waarlyk  verkogt  zyn;  als  meede  dat  ik  nooit  op  de 
vendutien,  daar  ik  afslager  ben,  eenig  goed  zal  mynen  voor 
my  zelfs  of  andere;  en  my  voorts  zal  gedragen,  gdyk  een 
braaf  afslager  betaamt. 
Zoo  waarlyk  helpe  my  God  AlmagtigI 

Eed  voor  den  eenten  klerk  van  vendumeesieren 

Ik  beloove  en  zweere,  dat  ik  den  Staat  der  vrye  Vereenigde 
Nederlanden,  de  heeren  bewindhebberen  van  de  geoclroieerde 
Oost-Indische  Compagnie,  de  heeren  Commissarissen  Generaal 
over  geheel  Nederlandsch  Indiê  en  Cabo  de  Goede  Hoop,  mits- 
gaders den  beer  Gouverneur  Generaal  en  de  Raaden  van  Indiê, 
als  ook  deeze  stad,  gehouw  en  getrouw  zal  weezen;  dat  ik 
als  eerste  klerk  van  slads  vendumeesteren,  niemand  anders, 
als  den  naam  van  den  geenen,  die  op  vendutie  mynd  en  voor 
wien  gemynd  word,  zal  opschryven. 

Dat  ik  my  nimmer  zal  verstouteu  om  ten  voordeele  van 
wien  het  zoude  mogen  wezen,  de  prysen  der  goederen  meerder 
of  minder  in  de  vendu-rollen,  die  door  my  staande  de  ven- 
dutien geschreeven    worden,   bekend   te   stellen,  als  dezelve 

Digitized  by  VjOOQIC 


179Ö.  W.  A.   ALtlNÓ.  ik% 

waartyk  verkogt  zyn:  ook  dat  ik  niet  de  geringste  verandering 
in  die  rolleo,  dan  met  voorkenBis  van  vendomeesteren  en  die 
geene,  die  gerendneeerd  hdiben»  zal  makeb,  maar  my  in  ailea 
gelroow  en  oprecht  gedragen,  ab  een  eerlyk  schryver  betaamt. 
Zoo  waariyk  belpe  my  God  Almagtig  I 


De  Regering  bepaalde  wydera:  » vendumeesteren  en  den 
kassier  van  bet  vendn-comptoir  kennis  te  geeven,  dat  beeren 
Gomnussarissen  Generaal  bebben  geconsenteerd  indedoordese 
'^n^  g^g^ven  qualificatie  om  na  bet  inkomen  weekdyks 
van  de  kas-rekeningen  van  vendameesteren,  na  rato  van  bet 
restant  en  na  aflrek  van  betgeen  aan  de  gemeente  moet  woirden 
betaald»  zoveel  aan  de  Comp"  en  de  bank,  na  evenredigbeid 
fan  dks  pretensie,  te  laten  voldoen,  als  zonder  notabele  be- 
lemmeriDg  zal  kannen  geschieden''. 


Op  3  Hooimaand    1810   is  aan  den  commissaris  van  het 
vendu-kantoor  diens  klerk  ontnomen. 
Zie  ook  38  Januarij  1797. 

~  April.  Vernieuwing  van  hel  verbod  tegen  uitvoer 
naar  China  van  gemunt  of  ongemunt  goud  en  zilver^ 
laatstelijk  uitgevaardigd  den  2/^^"  October  1795. 

fai  consideratie  genomen  zynde,  aan  de  eene  kant,  dat  het 
groot  gebrek  aan  contante  speciën  ter  deezer  hoofdplaatse  ten 
sterksten  vorderd,  dat  voor  eerst  alle  uitvoer  van  gemunt  en 
ongemunt  goud  en  zilver,  so  van  hier,  als  van  alle  andere 
plaatsen  op  het  eiland  Java,  en  dus  ook  naar  bet  ryk  van 
China,  langs  alle  mogelyke  middelen  werde  tegen  gegaan;  en 
leo  anderen,  dat  de  bedugting  voor  de  ongunstige  uitwerkingen 
en  gevolgen,  welke  daarvan  anderzints  zoude  kunnen  worden 
geapprehendeerd,  zeer  veel  van  haare  kragt  moet  verliezen,  nu 
men,  verstoken  van  de  gelegenheid  om  's  Compagnies  wegen 
haodelwaren   naar   het   ryk  van  China  te  zenden,  dierhalven 

Digitized  by  VjOOQIC 


J44  1796.  W.  A.  ALTINÖ. 

zonder  merkelyk  prejuditie  de  Ghineesen  sal  kunnen  gerieven 
inel  peeper,  tin  en  speceryen,  ten  einde  dezulken,  welke  uil 
godsdienstige  beginselen  en  volgens  een  aloud  gebruik  begeeren 
gelden  naar  China  over  te  maken,  in  slaat  te  stellen  het 
provenu  der  voorschreeven  artikelen  daartoe  Ie  doen  strekken. 

En  is  vervolgens  geresolveerd  de  hoge  regeering  (e  qualifi- 
ceeren,  gelyk  dezelve  gequalificeerd  word  by  deeze,  om  voor 
dit  loopende  jaar  1796  (e  interdicecren  en  te  verbieden  alle 
uitvoer  van  gemunt  en  ongemunt  goud  en  zilver,  so  van  hier,  als 
van  alle  andere  plaatsen  en  coraptoiren  op  het  eyland  Java  gelegen, 
naar  het  ryk  van  China  en  om  de  Chineesche  natie  daarvan 
vroegtydig  te  informeeren,  ten  einde  in  tyds  hunne  schikkingen 
daarna  te  kunnen  maken,  met  toezegging,  dat  men  hun  legens 
contante  betaling  in  goude  of  zilvere  munispecien  sal  gerieven 
met  peeper,  tin  en  speceryen,  onder  zodanige  voorwaarden  en 
tot  zodanige  prysen,  als  waarvoor  deese  artikelen  nu  zeederd 
eenigen  tyd  aan  vreemden  zyn  afgestaan ;  werdenrde  welgemeldc 
regeering  al  verder  gequalificeerd  en  aanbevolen  om  in  tyds 
de  nodige  en  voldoende  maatregelen  te  beramen  tol  de  rigtige 
executie  van  zodanig  verbod  en  inlerdictie,  mitsgaders  om  te 
prevenieeren,  dat  hetzelve  niet  weder  elusoir  gemaakt,  en  voorts 
alle  sodanige  verdere  schikkingen  te  maken,  als  ter  bereiking  van 
de  in  deesen  bedoelde  oogmerken  nodig  zouden  mogen  zyn. 

Alles  egter  onverminderd  de  nadere  disposilien,  welke  beeren 
Commissarissen  Generaal  aan  zig  gereserveerd  houden  omtrenil 
den  uitvoer  van  contante  speciën  naar  het  ryk  van  China  in 
het  vervolg  en  wanneer  de  omstandigheden  wederom  zullen 
toelaten  daartoe  eenige  vryheid  te  verleenen. 

Zie  ook  1  Junij  1809. 

15  April.  Toekenning  van  20  rijksdaalders  'smaamis 
aan  den  onder-mandoer  in  het  ambachls-kwarlier  ie 
Batavia  als  middel  van  bestaan. 

"^3^J" .  Verleening  van  lettres  de  marque  legen  Engelsche 
scliepen  en  eigendommen. 

Nademaal  ons  uit  eene  missive  der  hoog  Edele  beeren  XV11°*» 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1790.  W.   A.   ALTINQ.  24S 

van  10  October  1795  en  daar  nevens  overgezonden  extract 
ait  het  register  der  resolutien  van  de  hoogmogende  heereii 
Staaten  Generaal  der  Verenigde  Nederlanden  van  den  9*"  dier 
maand  gebleeken  is,  dat  zyne  majesteit  deu  koning  van  En- 
geland by  een  manifest  van  den  1K^°  September  bevoorens 
heeft  verklaard  aan  alle  zyne  onderdanen  te  verleenen  brieven 
van  represaille  tegens  alle  schepen,  goederen  en  onderdanen 
der  Verenigde  provinciën. 

En   by    haar   hoog   mogende  iu  agt  genoomen  zynde,  dat, 
daar  dit   manifest  tot  het  verleenen  van  letlre  de  marque  en 
van  represaille  opentlyk  bekend  is  en  de  vyandelyke  intentien 
van   bet   zelve   gouvernement   buiten   dien  genoeg  gebleeken 
zyo  en    men  dus   op  alle  mogelyke  scha-vergoeding  behoord 
bedagt  te  zyn ;  terwyl  haar  hoog  mogende  authorisatie  verleend 
hebben    om   tegen  alle   Engelsche   schepen   en  eigendommen 
lettres  de  marque  uit  te  geeven,  mitsgaders  wy  ter  zaake  van 
de    voorschreeven   vyandelyke   aggressien   genecessiteerd    zyn 
de  Engekchen  van  onze  zyde  insgelyks  alle  mogelyke  af  breuk 
(e  doen   en   daar    neevens   de   ruine   van   de  commercie  en 
navigatie,  zo  veel  in  ons  is.  te  beletten ;  en  wy  ook  inzonderheid 
tot  conservatie  en  behoudenis  van  den  welstand  deezer  landen 
nodig   hebben  geagt  daar  tegen,  zo  veel  mogelyk  is,  met  alle 
middelen   van    retorsie  en  represaille  te  voorzien  —  zo  is  't, 
dat  wy  alle  en  een  iegelyk  daar  van,  niet  alleen  willen  hebben 
geinformeerd,  maar  ook  die  geneegen  mogte  zyn  schepen   ten 
oorloge  toe  te  rusten  en  onze  commissie  te  verzoeken,  daartoe 
permissie   verleenen   en   animeeren    met  qualiflcatie   om  ons 
zodanigen  perzoon  als  capitein  voor  te  draagen,  als  daartoe  de 
bequaamsle   zal   geoordeeld   worden   om  met  onze  commissie 
(e    voorzien,    met   belofte,   dat   wy  hetzelve,  als   tendeerende 
tot   afweering   van  onheilen   en   bevordering    van    den   wel- 
stand   der    commercie    en    navigatie    deezer   landen,   zullen 
accordeeren.   —  Lastende    en   authoriseerende   de   capitains, 
met  onze  commissie  voorzien,  hunne  schepen  te  voorzien  met 
alzulke  officieren   en   bootsgesellen,   als   hun   goeddunken  en 
door  de  rheeders  belast  zal  worden  en  dal  zy  voorts  alomme 

Digitized'by  VjOOQIC 


246  1786.  W.  A.  ALTINQ. 

by  represaille  legeo  do  voorschreeven  vyandelykheedeo  der 
EDgelschen  zullen  mogeo  aantasteo  en  neemen  alle  oorlog- 
en koopvaardyschepen  en  de  ingeladene  goederen,  aan  zyn 
majesteil  den  koning  van  Engeland  of  desaelfs  onderdanen 
behorende  dan  wel  voor  derzelver  reekening,  belay  in  Europa 
of  bi^  te  lande  uitgerust  of  van  elders  met  bestellingen  uil 
ende  invarende»  zouder  onderscbeid  van  plaatsen;  wel  verslaande, 
dat  by  onder  pretext  van  deeze  niet  zal  mogen  bescbadigen 
eenige  kooplieden  ofte  ingezetenen,  onder  het  gebied  en  de 
magt  der  Nederlandscbe  (K)st-indiscbeMaatscbappy  resorteeresde, 
Dog  ook  onze  goede  vrienden  ofte  de  geenen,  waarmeede  den 
staat  der  Verenigde  Nederlanden  en  baare  geoctroyeerde  Oost- 
Indische  Compagnie  in  goede  alliancie  of  neutraliteit  staal. 

Tol  welke  einde  by,  capilain»  gehouden  zal  zyn  zich  te  rc- 
guleeren  naar  den  articulbrief,  door  baar  boog  mogende  den 
4*"  September  1742  gearresteerd,  byzonderlyk  aangaande  de 
buiten  ofte  pryzen,  die  by  zoude  mogen  komen  te  veroveren, 
die  volgens  het  ü^  en  K3^  artikel  zullen  moeten  worden  be- 
handeld en  verdeeld,  waarby  de  pryzen  geheel  en  al  worden 
geconfisqueert  na  aftrek  der  kosten,  bet  twintigste  voor  den 
fiscaal»  die  voor  hem  tot  confiscatie  zal  procedeeren»  en  zullen 
als  dan  de  rbeeders  met  hare  officieren  en  manschappen 
moeten  convenieeren  over  de  verdeeling  van  het  buitgeld»  zo 
als  best  te  raaden  zullen  worden. 

Ordonneeren  en  bevoelen  expresselyk  alle  bevelhebberen  ter 
zee  en  te  land  en  voorts  allen  anderen,  in  dienst  van  de  Ne- 
derlandscbe geoctroyeerde  Oost-Indische  Compagnie  en  onder 
onze  gehoorzaamheid  staande,  alle,  die  met  onze  commissie 
voorzien  zyn,  voor  onzen  capitain  te  houden  en  te  erkennen 
en  in  het  volbrengen  van  deezen  zynen  last  alle  hulpe  en 
assistentie  te  verleenen,  want  wy  het  zelve  ten  dienste  ende 
welstand  van  den  staat  der  Yereenigde  Nederlanden  en  de 
navigatie  en  commercie  deezer  landen  alzo  bevinden  te  be- 
hooren. 

Zullende  deeze,  zo  bier,  als  op  de  respective  buiten-comptoiren 
worden   gepubliceerd  en,  zo  wel  in  de  NederJuilscbe,  als  de 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.  W.  A.  ALTINQ.  147 

gebraikelyke   inlandsche   taaien,   alomme   worden    geaffigeerd 
ter  phalse,  daar  men  gewoon  is  publicatie  en  aflBxie  te  doen. 

20  April.  Verbod  voor  Fransche  emigranten^  niel  voorzien 
mn  een  behcorlijk  paspoort  of  onbekend  aan  den  agent 
der  Fransche  Republiek,  langer  dan  14  dagen  binneti 
ket  grondgebied  der  Nederlandsche  Republiek  te  vertoeven. 

De  nationak  vergadering,  repreaenteerende  hei  volk  van 
Nederland,  paste  dit  verbod  ook  op  de  «oolooien  van  den  staal" 
loe. 

Deie  publicatie  is  eerst  in  December  1796  in  Indie  ont- 
vangen en  aldaar  afgekondigd  op  den  S(y»  December  1796. 

23  April.  Maatregelen  in  het  belang  van  de  wsecuure 
^ontvangst  en  besorging**  van  brieven  uit  Nederland 
en  van  de  Kaap  de  Goede  Hoop. 

Id  overweging   genomen   zynde  de  noodzakelykbeid  om  in 

de  presente   tyden   en   omstandigheeden  eenige  nadere  maat- 

reagelen    te    beraamen    omtrend    de    secuure  ontfangst  en 

beeorgiBg   der   brieven,   die  uit  Nederland  en  Kabo  de  Goede 

Hoop  worden  aangebragt,  hetzy  met  eige  of  door  de  Compagnie 

ingehuurde   scheepen,  is   goedgevonden   met  alteratie  van  de 

thans  plaats  hebbende  ordres,  in  zo  verre  dezelve  daar  tegen 

modea  mogen  stryden,  by  deesen  te  arresteeren: 

1*  dat,  zo  ras  van  de  rheede  zal  zyn  seyn  gedaan  van  eenig 

aankomend  schip,   de  vice  commandeur  zig  terstond  naar 

en,  bespeurende,  dat  het  geen  vyandelyk  schip  is,  aan  boord 

van    hetzelve  zal   begeeven   en  zig  informeeren,  of  het  is 

een  geheel  vreemd  dan  wel  aan  de  Compagnie  toebehorende 

of  door  haar  ingehuurd  schip ; 

i^  dal  hy,  rice  commandeur,  in  de  twee  laatste  gevallen  aan 

den  eapitein  of  gezaghebber  zal  aanzeggen  en  van  weegens 

de  n^eering  gdasten  geene  brieven  of  papieren,  hoe  ook 

genaamd,  hetzy  losse,  dan  wel  in  kassen  of  pakketten,  te 

Digitized  by  VjOOQIC 


248  1796.   W.  A.  ALTINQ. 

vertonen  of  af  te  geeven,  aan  wie  zulks  ook  niogte  zyn, 
dan  alleen  aan  de  daartoe  van  wegens  lieeren  Commissa- 
rissen Generaal  en  de  hoge  regeering  expresse  gecommil- 
teerdens  gezamentlyk; 

3®  dat  hy,  vice  commandeur,  vervolgens  daarvan  terstond  ken- 
nisse  zal  geeven  aan  zynemeedegecommitteerdeusendeeze 
gehouden  zyn  zig  met  de  meeste  spoed,  neevens  hem,  vicc 
commandeur,  aan  boord  van  zodanige  bodera  te  begeeven ; 

4®  dat  zy,  gezamentlyke  gecommitteerdens,  daarna  van  den 
kapitein  of  gezaghebber  van  zodanigen  bodem  pertinentelyk 
zullen  afvragen  alle  brieven  en  papieren,  hoe  ook  genaamd, 
hefzy  aan  heeren  Commissarissen  Generaal,  de  hoge  re- 
geering deezer  landen  ofte  particuliere  persoenen  gead- 
dresseerd,  hetzy  losse,  dan  wel  in  pakketten,  kisten  of  kassen 
besloten,  welke  hy  gehouden  zal  zyn  alle  over  te  geeven, 
zonder  eenige  te  mogen  agter  houden; 

K'  dat  zy,  gecommitteerdens,  vervolgens  alle  dezelve  brieven 
en  papieren,  de  kisten,  kassen  en  pakketten  zonder  die 
te  hebben  geopend  en  de  losse  brieven,  na  dezelve  geza- 
mentlyk te  hebben  gedaan  iu  een  aparte  kas  of  pakket  eu 
hetzelve  te  hebben  verzegeld,  terstond  zullen  overbrengen 
in  een  apartement  binnen  het  kasteel,  hetwelk  aan  hun 
ten  dien  einde  sal  worden  aangeweesen; 

6®  dat  zy,  gecommitteerdens,  dit  verrigl  hebbende,  daarvan 
door  een  hunner  mondeling  rapport  zullen  doen  aan  de 
hoog  Edele  heeren  Commissarissen  Generaal  en  hoogst 
dezelve  vervolgens  nog  iemand  zullen  benoemen,  ten  wiens 
overstaan  door  hun,  gecommitteerdens,  zal  moeten  worden 
geprocedeerd  tot  het  openen  der  kisten,  kassen  en  paketten, 
waarin  de  brieven  zyn  ingesloten,  en  vervolgens  daarvan 
geformeerd  eene  speciGeke  lyst  of  notitie,  welke  met  hunne 
onderteekeoing  zal  moeten  worden  bekragtigd  en  waarvan 
gelykluydende  en  geauthenticeerde  copiön  zullen  moeten 
worden  bezorgd  aan  heeren  Commissarissen  Generaal  en 
den  heer  Gouverneur  Generaal  van  Indifi; 

7^  dat  daarna  de  brieven  en  pakketten,  aan  de  hoge  commissie, 

Digitized  by  VjOOQIC 


1706.   W.   A.   ALTINQ.  249 

de  hoge  regoering  van  Indie  en  de  leeden  derzcive  rcs- 
pectiTelyk  geaddresseerd,  onmiddelyk  zullen  moeten  worden 
bezorgd  aan  derzelver  respeclive  addresgen  en  alle  de 
andere  aan  het  generaale  post-comptoir,  ten  einde  van 
daar  volgens  de  ordres  te  worden  besteld. 

25  April.     Jnstructie    voor   de   kommandanlen   van   de 
strand'baUerijen  in  de  nabijheid  van  Batavia, 

1  ^  Mits  het  gebrek  aan  volk,  zoo  moeten  de  bevelhebbers  der 
batteryen  wel  opletten,  dat  hunne  onderhebbende  man- 
schappen niet  zonder  reeden  vermoeid  of  met  onnodig 
werk  belast  worden. 

1^  Dewyl  het  uit  hoofde  der  positie  der  posten  niet  waar- 
schynlyk  is,  dal  de  vyand  één  battery  van  alle  kanten  te 
gelyk  zal  aantasten,  zo  moeten  de  commandanten  alleenlyk 
van  het  benodigde  volk  voorzien  de  flanken  of  zyden, 
alwaar  de  vyand  zig  vertoond;  de  overige  manschappen, 
die  voor  dien  dag  tot  de  battery*s  dienst  bestemd  zyn, 
egter  altoos  gereed  houdende. 

5^  By  een  attaque  moet  de  grootste  stilswygentheid  worden 
in  acht  genomen,  op  dat  een  ieder  kan  ho«ren  en  begrypen 
de  gegeeven  wordende  commando's;  de  commandanten 
moeten  vooral  niet  te  vroeg  vuur  doen  geeven.  —  Met 
druiven  zal  niet  worden  geschooten  als  pp  een  distantie 
van  30  ft  35  roeden. 

4®  Om  alle  verwarringen,  die  door  onweetenheid  en  misverstand 
zoaden  kunnen  plaats  hebben,  voor  te  komen,  zal  een 
ieder,  by  een  canon  geplaatst,  alvorens  volkomen  moeten 
worden  onderrigt,  wal  hy  te  doen  heeft. 

5®  Insgelyks  moet  ieder  canonnier  of  soldaat,  by  een  canon 
geplaatst,  bepaald  blyven  op  de  hem  aangeweezen  posl; 
door  deeze  oplettenheid  word  den  dienst  met  meerdere 
accuratesse  gedaan  en  de  gevaaren  verminderen,  naar 
maate  zulks  in  acht  genomen  word. 

6^  Achter  elk  canon  zal  moeten  worden  geplaatst  een  beursval 

Digitized  by  VjOOQIC 


2S0  1*706.   W.  A.   ALTINO. 

met  10  cardoesen,  dewelke  in  één  uur  tyds  kunnen  worden 
verscboolen;  na  het  welk  't  canon  van  binnen  met  een 
natte  wisser  en  van  buiten  met  een  swabber  moet  worden 
gekoeld;  en  zal  intusachen  het  leedige  beurevat  naar  het 
kruitbuis  moeten  worden  gebragt  om  op  nieuw  te  worden 
gevult. 

7®  In  ieder  kruit-  en  amunilie  huis  zullen  moeten  wonlen 
geplaatst  twee  perzoouen,  te  weelen  een  onder-ofDcier  en 
een  gemeene,  ter  afgave  van  de  gerequireerd  wordende 
goederen ;  —  die  om  kruid  of  andere  goederen  zuUen  ge- 
zonden worden,  moeten  buiten  blyven  staan  en,  hel  caliber 
van  het  canon  opnoemende,  het  benodigde  uit  de  handen 
ontfangen  van  de  daartoe  gestelde  verstrekkers,  die  verpligt 
zullen  zyn  notitie  te  houden  der  goederen,  die  zy  geduurende 
het  gevegt  komen  af  te  geeven. 

8^  Alle  de  op  een  dag  van  aciie  verbruikte  goederen  zullen 
zonder  het  minste  uilstel  uit  het  generaale  magazyn 
moeten  worden  gecompleteert  om  de  hatteryen  altoos  in 
deselfde  staat  van  defensie  te  houden. 

"  yj'.     Aanmaak  van  papieren  van  credid. 

Alzo  de  hooge  regeering  deezer  landen  met  speciaale  toe- 
stemming en  daar  toe  verkreegen  qualiBcatie  van  de  hoog-Edele 
heeren  Commissarissen  Generaal  over  geheel  Nederlands  Indié 
en  Cabo  de  Goede  Hoop  beslooten  heeft  te  laaten  aanmaaken 
brieven  van  credit  van  drie  ryksdaalders,  twee  ryksdaalders 
en  een  ryksdaalder;  zo  is  het,  dat  dezelve  by  deezen  worden 
gangbaar  verklaard  en  hier  van  aan  alle  en  een  i^Iyk  wordt 
kennis  gegeeven,  met  bekendmaaking  tevens,  dat  dezelve  zullen 
zyn  gedagtekend  den  '26«*'  April  1796  en  dal  die  van  drie 
ryksdaalders,  gemerkt  1/  A.  en  genommerd  van  1  tot  10000, 
zullen  worden  getekend  door  den  tweeden  opperkoopnnn  des 
kasteels,  Frederik  Schouwman,  den  koopman  en  groot-winkelier. 
Jan  Frederik  Heim,  en  den  onderkoopman  en  tweede  adnuni- 
strateur  in  de  pakhuisen  bezyden  de  Waterpoort,  Philip  Leoaard 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.   W.  A.  ALTtNQ.  261 

v»  Eys,  mitsgaders  in  niargine  voor  gezien  door  den  heer 
raad  ordinair  van  Indiê,  Adrtaan  de  Boek. 

Dat  dia  van  twee  ryksdaaiders,  gemerkt  L'*  B.  en  genommerd 
van  1  tot  30000,  zullen  worden  getekend  van  N""  1  tot  10000 
ak  de  evengemelde  en  van  N"  10001  tot  30000  door  den 
opperkoopman  en  boekhouder  generaal.  Abraham  Cornelis  Munnik, 
den  koopman  en  eersten  adrainislrateur  in  de  pakhuiaen  aan 
de  Westzyde,  Petrus  Adrianus  Goldbacb,  en  den  onderkoopman 
en  klein-winkelier,  Gustaaf  Wilhelm  Wiese,  mitsgaders  in 
margine  voor  gezien  door  den  heer  raad  ordinair  van  Indiê, 
Johan  Hendrik  Wiegerman. 

En  dat  die  van  een  ryksdaalder,  gemerkt  L"  C.  en  genom- 
merd 1  tot  90000,  zullen  worden  getekend  van  N<»  1  tot  S5000 
door  den  opperkoopman  en  visitateur  generaal  der  Indische 
oegotie-boeken,  Johannes  Ekenholm,  den  koopman  en  eerste 
administrateur  in  het  yzer-magazyn,  Jan  Constantyn  van  Son, 
en  den  onderkoopman  en  administrateur  in  de  zuiker-pakbuisen, 
Card  van  Naersen,  mitsgaders  in  margine  voor  gezien  door 
den  beer  raad  extra-ordinair  van  Indifi,  Amoldus  Constantyn 
Mom;  van  N^  25001  tot  50000  door  den  opperkoopman  en 
opperhoofd  over  het  generaale  soldy-comptoir,  Egbert  Simons 
Smit,  den  koopman  en  eerste  administrateur  in  de  pakbuisen 
bezyden  de  Waterpoort,  Herman  Adriaan  Nederburgb,  en  den 
onderkoopman  en  scriba  van  de  amfioen-directie,  AlbertusRo- 
seboom,  mitsgaders  in  margine  voor  gezien  door  den  heer 
raad  extra-ordinair  van  Indiê,  Coenraad  Martin  Neun;  van  N® 
50001  tot  75000  door  den  opperkoopman  en  commissaris  tot 
eo  over  de  zaaken  van  den  inlander,  Nicolaus  Engelhard,  den 
koopman  en  tweeden  administrateur  in  het  graan-magazyn, 
Coenraad  Jonas,  en  den  onderkoopman  buiten  empkK>y,  Daniël 
▼an  Son,  mitsgaders  in  margine  voor  gezien  door  den  heer 
raad  extra-ordinair  van  Indiê,  Willem  Vincent  Helvetius  van 
Riemsdyk ;  en  eindelyk  van  N"»  75001  tot  90000  door  den 
opperkoopman  en  sabandbaar,  Jacobos  Theodorus  Reynst,  den 
koopman  en  eersten  suppoost  op  bet  generale  visite-oomptoir, 
Johannes  Adolph  Ham,  en  den  onderkoopman  buiten  eniplooy, 

Digitized  by  VjOOQIC 


SB2  1796.   W.  A.   ALTINQ. 

Daniël  Lodewyk  de  Win,  mitsgaders  in  margine  voor  gezien 
door  den  heer  raad  extra-ordinair  van  Indiè,  Albertus  Henricus 
Wiese. 


In  December  1795  en  April  1796  virerd  papieren  geld  aan- 
gemaakt  tol  een  totaal  bedrag  van  430.000  rijksdaalders. 

28    April.     Gdd'leening    ten    behoeve   van   de    Indische 
Regering. 

Is  na  rype  deliberatie  goedgevonden  te  arresleeren,  gelyk 
gearresteerd  word  by  deeze,  eene  negotialie  by  wyze  van 
generale  geld-heffing  alhier  en  op  alle  de  verdere  bezittingen 
van  de  Compagnie,  op  het  eyland  Java  gelegen,  in  contante 
gangbare  muntspecien  ten  bedrage  van  6  percent  van  elks 
bezittingen  en  voorts  te  bepalen: 
1®  dat   deeze   geldhefling   zal    geschieden   in  drie  termynen 

van  twee  tot  twee  maanden  respectiveiyk; 
2®  dat   tot   gerief  der  gemeente  by  het  opmaken  van  den 
staat  van  elks  bezittingen  alhier  zal  heHrukt  en  uitgegeeven 
zeeker  boekje,  uit  Nederland  onlangs  aangebragt,  behelsende 
de   prysen   der   effecten    in   Holland,  en  voorts  aan  een 
iegelyk   overgelaten   om   zyne   effecten   in   gemoede    te 
taxeeren; 
3®  dat   men  voorts,  zooveel  de  plaatselyke  omstandigheeden 
toelaten,    tot    handleiding    in    deezen    zal    neemen    de 
publicatie  omtrend  eene  diergelyke  geldheffing  in  Holland, 
geëmaneerd  in  dato  17  July  1795; 
4^  dat  egler  de  Ghineesen  en  verdere  onchrislen  natiën  van 
de  voorschreeven  geldheffing  zullen  worden  uitgezonderd 
en   men   dezelve   zal   doen   volstaan  met  een  vrywillige 
gift; 
5^  te  bepaalen,  dat  alle  ongeraunt  gouden  zilver sal worden 
aangenomen  volgens  prisatie,  door  gezwoore  taxateurs  te 
doen,   het  goud   gereekend   op  ryksdaalders  24  en  het 
zilver  tot  64  stuyvers  het  reaal  fyn; 

Digitized  by  VjOOQIC 


ireè.   W.  A.  ALtiNQ.  J53 

6^  dat  voor  de  Ie  furneeren  sommen  zullen  werden  ailgegeeven 
obligaiien  ten  laste  van  de  generale  geoctroyeerde  Oost- 
Indische  Compagnie  legens  den  interest  van  6  percent  in 
't  jaar,  die  in  papieren  munt  sal  konnen  worden  voldaan ; 

1^  dat  de  aflossing  zal  werden  bepaald  op  3  jaaren  na 
de  vrcede  of  so  veel  eerder,  als  de  hoge  regeering 
deezer  landen  zal  goedvinden,  in  contante  specie; 

8*  dat  men  zig  zal  verbinden  om,  wanneer  door  onvoorziene 
omstandigheeden  de  aflossing  op  den  bepaalden  lyd  niet 
mogt  kunnen  geschieden  in  contante  speciën,  dezelve  als 
dan  te  doen  in  wissels  op  de  generale  Compagnie  in 
Nederland,  het  rembours  op  de  ducaton  gesteld  op 
72  stuyvers,  onder  speciaal  verband  van  's  Compagnies 
retour-goederen  voor  de  voldoeningen; 

9°  dat  tot  securiteil  der  geldschieters  voor  de  te  fourneeren 
gelden  speciaal  zal  verbonden  zyn  so  veel  der  alhier 
leggende  koffy,  als  evenreedig  zal  zyn  aan  het  volle  capitaal 
der  negotiatie,  gereekend  lot  ryksdaalders  16  de  picul; 
10^  dal  aan  deeze  verbonden  kofly  eene  aparte  bergplaats 
sal  worden  gegeeven  ten  behoeve  en  tol  securiteil  der 
geldschieters;  en 

11^  dal  de  publicatie  wegens  de  voorschreeven  negotiatie 
sal  worden  gedaan  directelyk  door  en  uit  naam  van 
Commissarissen  Generaal. 


Aan  dit  besluit  is  nimmer  gevolg  gegeven.  Want,  nadat  de 
Commissaris  Generaal  Nederburgh  op  24  September  1796  eene 
concept-publicatie  ter  zake  had  aangeboden,  rapporteerde  zyn 
collega  Siberg  op  1  October  daaraanvolgende,  dat  op  ultimo 
Pebruary  1797,  na  aArek  van  alle  noodige  uitgaven,  eene  som 
van  315,500  rijksdaalders  aan  contanten  in  kas  zoude  zijn. 

De  Regering  besloot  daarom  op  1  October  1796  »raet  het 
finaal  arresteren  van  voorschreven  publicatie  te  supercedeeren 
lot  primo  January  aanstaande",  maar  evenmin  toen,  als 
later  heeft  dat  arresteren  plaats  gehad. 

Digitized  by  VjOOQIC 


U^  1796.  W.  A.  ALtiNd. 

28  April.  Bepaling,  dal  de  militairen,  zeevarenden  en 
ambachtS'lieden,  evenals  vroeger,  met  contant  gdd 
zouden  worden  betaald. 

28  April.  Bepaling,  dat  het  verbod  tegen  uitvoer  van 
contanten  naar  China  ook  gold  voor  de  Macao-vaarders. 

28  April.     Verblijf  van  vreemdelingen  te  Batavia, 

Is  verstaan  de  hoge  regeering  aan  te  lieveelen  de  nodige 
maatregelen  te  neemen,  (en  einde  vreemdelingen,  alhier  mei 
vreemde  scheepen  aankomende,  verpligt  werden  weder  van  hier 
te  vertrekken  met  die  zelfde  scheepen,  waarmede  zy  gekomen 
zyn,  en  om  alhier  niet  langer  dan  het  vertrek  dier  scheepen  te  mo- 
gen verblyven  sonder  speciale  permissie  van  welmelde  regeering. 

29  April.  Jntrekking  van  het  verbod  tegen  het  verleenen 
eener  schuilplaats  in  Indiè  aan  zekere  Franschen. 

De  Staten  Generaal  oordeelden  den  9^f°  Maart  1795  dit 
verbod  «niet  overeenkomende  met  het  recht  der  volkeren^ 
«schandelyk  ontluisterende  de  registers  van  haar  hoog  Mogende  en 
•daaren  boven  als  volkomen  strydig  en  onbestaanbaar  met  de 
•gevoelens  van  vriendschap  en  eerbied,  die  haar  hoog  mogende 
•hebben  voor  de  groote,  vrye  en  edelmoedige  Fransche  natie**. 

Zie  ook  25  September  1792,  16  April  1793,  22  April  en 
15  December  1794. 

12  Mei.  Vernieuwde  afkondiging  van  het  bepaalde  hij 
de  statuten  van  Batavia  wegens  gijzeling  van  Chineezen. 

Ingevolge  het  door  vendumeesteren  dezer  stad  gedaan  verzoek 
en  om  de  daarby  in  aanmerking  gebragte  reedenen  is  goed- 
gevonden en  verslaan  by  een  placcaat  te  renoveeren  het 
gestatueerde  by  de  Bataviasche  statuten  onder  het  hoofddeel 
seatentien  en  executien,  art.  16,  in  zo  ver  hetzelve  inhoud,  dal 
een  Chinees  of  andere  onchristen,  wanneer,  na  veertien  dagen 

Digitized  by  VjOOQIC 


treö.  w.  A.  ALTiNó.  iM 

in  hegtenis  gezeeten  te  hebben,  tot  de  betaling  geen  raad 
weel  voor  de  somma,  in  de  crademnatie  begreepen,  zal 
geklonken  worden  in  de  ketting  om  aan  de  gemeene 
w^ken  voor  de  kost  te  arbeiden,  tot  dat  hy  zyne  crediteuren 
lal  hebhen  voldaan  of  gecontenteerd. 
a  deel  I,  bladz.  (09,  alin.  1. 

20  Mei.     Aansparing  tot  verzet  tegen  de  Engdschen. 

Alzo  ons  niets  meerder  ter  harte  gaat  als  deeze  colonie  by 
eeo  vyandelyke  aanval  der  Engelsclien  met  alle  mogelyke  raagt 
te  defendeereo  en  by  ons  in  cousideralie  is  gebragt  om  ge- 
bruik (e  maken  van  Boegineesen,  Macassaaren  en  andere 
vrywiHige  inlanders,  ten  eynde  de  vyand,  in  cas  van  attacque 
of  landing,  met  alle  vigeur  te  repousseeren  of  ten  minsten 
te  verstrooyen  en  uil  een  te  brengen. 

Zo  is  by  ons  geresolveerd  en  vastgesteld,  gelyk  wy  vast- 
stellen by  deeze,  alle  Boegineesen,  Macasaaren  en  andere  vry 
willige  inlanders  te  encourageeren  en  aantemoedigen  om  den 
ryand  io  voorscbreeven  gevallen  kloekmoedig  te  keer  te  gaan, 
mitsgaders  alle  mogelyke  afbreuk  te  doen,  onder  belofte  van  een 
notabele  premie  van  rd*  tOO  tot  rd*  1000  inclnsive  te  betalen  in 
contante  zilvere  spetien  en  by  ons  te  begrooten  na  proportie 
van  de  bravoure  en  den  dienst,  by  hun  gedaan,  zo  als  volgens 
getuigenis  der  daar  by,  aan  en  omtrent  present  geweest  zynde 
bevonden  zal  worden  te  behoren. 

En  zullen  op  gemelde  premien  in  gelykervoegen  meede 
aanspraak  hebben  alle  soldaaten  en  matrosen  en  in  het  generaal 
aile  ingezeetenen,  die  zig  by  een  landing  of  attacque  in  bra- 
voures  teegens  den  vyand  zullen  komen  te  distingeeren. 

Ook  hebben  wy  goedgevonden  een  iegelyk  te  animeeren 
om,  by  verscbyning  van  een  vyandelyk  esquader  ter  deeze 
rbeede,  de  daar  toe  gehorende  scheepen,  des  mogelyk,  in  brand 
te  steeken,  de  slaven  door  hel  beloven  van  vrydom  en  een 
dnoceur  van  rd'  500  en  de  vrye  door  een  douceur  van  rd'  2000, 
m«griykf  te  betalen  in  contante  zilvere  munt  voor  ieder  schip 
eo  de  vaartuigen  na  proportie. 

Digitized  by  VjOOQIC 


256  1796.   W.  A.  ALtiNQ. 

En  op  dat  een  iegelyk,  door  opregte  liefde  tot  zyn  vrouw 
en  kinderen  gedreeven,  des  te  meer  al  het  mogelyke  tot  be- 
houd deezer  colonie  raag  te  werk  stellen,  zal  aan  de  weduwen 
of  kinderen  van  dezulken,  die  onverhoopt  mogten  sneuvelen, 
worden  uitbetaald  de  premie,  waar  op  haare  mans  of  vaders 
aanspraak  mogten  hebben;  zullende  de  vryelieden,  die  zig  ten 
eynde  voorschreeven  komen  aan  te  bieden,  hunne  naamen  en 
woonplaalzen  aan  den  gecommitteerde  tot  en  over  de  zaaken 
van  den  inlander  en  den  sabandhaar  en  licenlmeester  moeten 
opgeeven. 

En  zal  deeze  publicatie,  op  dat  het  voorenstaande  aan  een 
i<'gelyk  kennelyk  mag  weezen,  worden  gepubliceerd  en,  bebalven 
in  het  Nederduitsch,  ook  in  de  gewoone  Indische  taaien  worden 
geafligeerd  ter  plaatzen,  daar  men  gewoon  is  afGxien  te  doen  ; 
laslende  en  beveelende  voorts  deu  gecommitteerde  tot  en  over 
de  zaaken  van  den  inlander,  mitsgaders  den  sabandhaar  en 
licenlmeester,  binnen  veertien  daageu  na  publicatie  dezes  aan 
ons  over  te  geeven  de  lysten  van  dezulken,  die  zig  in  die 
tusschen  tyd  by  hun  zullen  heblien  vervoegd;  en  voorts  alle 
devoiren  aan  te  wenden,  dat  onze  goede  intentie  in  deezen 
het  nodige  succes  erlange. 

20  Mei.     Kennisgave,  dat  de  belrekking  van  Siadliouder 
had  opgehouden  ie  bestaan. 

Een  iegelijk  werd  mitsdien,  »ook  in  deeze  landen",  ontslagen 
van  den  eed,  in  eenige  betrekking  aan  den  Stadhouder  gedaan, 
«ter  wegneeming  van  alle  gemoedelyke  bezwaren". 

Zie  ook  4  Maart  1795. 

21  Mei.     Prijs  verlaging  van  kruidnagelen. 

Uyt  hoofde  van  het  noodlot,  het  gouvernement  van  Amboina 
overgekomen,  in  overweging  genomen  zynde,  dat,  daar  het 
debiet  der  nagulen,  zeedert  dat  heeren  Commissarissen  Generaal 
het  besluit  hebben  genomen  om  dat  artikel  onder  meer  andere 
aan   vreemdelingen   tegens  contante  betaling  ter  vervoer  naar 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.  W.  A.  ALTIMQ.  257 

elders  ar  te  slaan,  zeer  gering  is  geweest  in  vergelyk  van  de 
voorraad  alhier  aan  handen,  hel  geen  veelal  is  toe  te  scbryven 
aan  de  hoge  prys  van  74  stuivers,  waarop  die  specery  is  gesteld, 
en  het  praesamtief  is,  dat  de  Engelschen  eerlang  de  op  Amboina 
gevonden  hebbende  nagulen  naar  Europa,  so  wel  als  naar  de 
Indische  gewesten  zullen  vervoeren,  waardoor  het  debiet  derzelve 
alhier  zal  karnen  op  Ie  houden,  so  is  na  deliberatie  goedgevonden 
de  hoge  regeering  te  qualificeeren  om  de  alhier  opgeslagen 
leggende  quantileit  nagulen,  zo  spoedig  doenlyk  en  op  de  best 
mogefyke  wyze,  van  de  hand  te  zetten,  al  was  het  tot  60  stuivers 
het  pond,  wanneer  niet  meer  te  bedingen  zoude  zyn. 

21  Mei*  Maatregel  ten  aanzien  van  vreemdelingen  te  BiUavia. 

In  deliberatie  gebragt  zynde  de  noodzakelykheid,  dat  in 
de  presente  tydsomstandigheid,  waarin  men  zig  (er  deezer 
boofdplaatse  komt  te  bevinden,  zo  veel  mogelyk  werde 
gezorgd,  dat  de  successive  hier  aankomende  vreemdelingen 
geene  oculaire  ins'pectien  komen  te  neemen  van  den  staat  der 
defensie,  prineipaal  die  der  fortiGcatien,  so  is  goedgevonden 
den  salmndhaar  (e  laaien  aanzeggen,  dat  hy  zorge  zal  moeien 
dragen,  dal  de  wagens,  die  den  vreemdeling  worden  verhuurd, 
zig  niet  liegeeven  buiten  de  stads  binnen  posten  en  de 
zogenaamde  houtkap,  van  welk  verbod  door  hem  aan  alle 
vreemdelingen  kennis  zal  moeten  worden  gegeeven,  onder 
voorhouding,  dat  zy  zig  zorgvuldig  zullen  moeten  wagten  van 
deeze  ordre  niet  te  overtreeden,  willen  zy  zig  niel  in  't  geval  zien 
gesteld,  dat  andere  maatregelen  omtrend  hun  werden  genomen. 

23  Mei.     Vernieuwing   van  het  bepaalde  op  29  October 
1683  ten  aanzien  van  procureurs. 

Ter  gelegenheyd  van  de  by  den  Chinees  Tjoa  Kianglo  inge- 
bragte  bezwaaren  over  het  Iraineeren  zyner  sedert  den  jaare 
1 794  tol  nog  toe  voor  deese  gerechte  (')  hangende  zaake  gebleeken 

O  Collegie  tbd  SchepeDea. 

rLAlAAT-BOEK  DEEL   XII.  ,  17 

Digitized  by  VjOOQIC 


SB8  1706.  W.  A.  ALTING. 

zynde,  dat  deese  vertraging  wel  voomamentlyk  te  attribueeren 
was  aan  de  reapective,  in  deese  zaak  geconsülurerde  practizyns; 
speciaal   door  het  niet  vervolgen  en  termineereo  van  bel  ter- 
myn  van  recoUement,  welk  teroiyn  nocbtans  aan  bun  bereits 
op  den    l\i^   July  A®  1795  is  verleent,  zonder  dat  aan  bel 
zelve  tot  nog  toe  na  bebooren  is  verdaan  geworden,  zo  is  om 
daar   inne   voor  bet  vervolg   te  voorzien  en  aan  diergeiyke 
verregaande  en  strafwaardige  verzuymen,  die  nimmer  met  een 
goed  oogmerk  kunnen  worden  gepractizeeri,  eens  voor  al  paal 
en   perk    te   steUen,   by   renovatie  en  alteratie  van  het  dien 
aangaande  gestatoeerde  by  besluyl  van  den  29<"  Oclober  1683, 
goedgevonden  en  verslaan  de  gesamentlyke  voor  deesen  gerechte 
postuleerende  pracfizyns,  zo  nu»  als  in  der  tydt,  ten  ernstigslen 
te   recommandeeren   de  by  hun  op  het  termyn  van  productie 
dan    wel   vroeger   geproduceerde   interrogatorien,  atlestatien 
ofte  andere  actens  van   depositien,  waar  op  zy  recollement 
zullen  verzoeken  door  bet  citeeren  der  getuigen  met  inthimatie 
van  partby  advers  om,  des  te  rtade  wordende,  contra  vragen 
over  te  leggen  ter  gewoone,  zogenaamde  recollements-rolle,  die 
gemeenlyk   alle   Vrydagen   des   morgens  door  de  daartoe  ge- 
committeerde   lieeren   Scheepenen  ter  maand  gehouden  word, 
na   bebooren   te  doen  recoUeeren  en  wel  uyterlyk  binnen  elf 
dagen  of  de  tweede  Vrydag,  nadat  het  termyn  van  productie 
op   de   ordinaire   roll  of  rechtdagen  voldongen  en  afgeloopeii, 
mitsgaders  aan  gedagte  respective  practizyns  op  bun  verzoek 
copy   van   zodanige  actens   om   daar  teegen  in  tyds  en,  des 
noods,  contra  vragen  in  te  stellen  vergunt  zal  zyn,  op  dezelfde 
poenaliteiten,  als  tegen  het  verzuymen  der  ordinaire  termynen 
zyn  gestelt  en  wel  van  twee  gecartelde  ducatons  voor  de  eerste 
ryze,   dog   dublvelt   of  vier  ducatons,  indien  bevonden  word, 
dal  zulks  voor  de  tweede  ryze  of  by  de  eerst  volgende  sessie 
van  beeren  Scheepenen  commissarissen  verzuymt  is,  de  helfte 
te   verbeuren   ten   profyte  der  stads  kasse  en  de  wederhei  fte 
ten  behoeve  van  den  geswooren  clercq  ter  secretary  van  deese 
gerichte,  als  by  deese  wel  expresselyk  tol  de  calange  geautho- 
riseert  en  gelast  zynde;  voorts  by  verder  verzuym  en  nalatigheid 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.  W.  A.  ALTINQ.  259 

op  poene  van  arbitraire  correctie;  gereserveert  nochtans  aan 
gedagte  praclizyns  de  vryhoyd  om,  in  caa  het  voorschreeveu 
verzoym  door  ziekle  ofle  andere  wettige  verhinderingen  van 
de  getuigen,  welkers  presentie  by  hun  in  judicio  gevordert 
word,  luogte  veroorzaakt  zyn,  voor  een  enkele  keer  continuatie 
van  het  termyn  van  recoUement  te  mogen  verzoeken,  mits 
deese  verhindering  op  een  legaale  wyze  consteerende,  terwyi 
zy  daar  en  tegen  by  verder  diUiy  gehouden  zullen  zyn  de  zaak 
wederom  Ier  ordinaire  rolle  te  introduceeren  tot  het  doen 
van  zodanig,  met  sufBcienle  reeden  omkleed  verzoek  tot  sta- 
teeriage  als  andersints,  als  zy  met  hel  meeste  belang  hunner 
cliënten  en  confonn  styl  en  practycq  oordeelen  zullen  te  behooren. 

24  Mei.     Wijziging  in  de  verdeding  van  prijzen,  op  den 
vijand  veroverd. 

Alzo  ons  nopens  de  verdeeling  der  prysen,  door  het  veroveren 
van  vyandelyke  schepen  en  vaartuigen  behaald,  by  het  revi- 
deereD  van  het  den  3'  Juli  1783  dienaangaande  g'emaneerd 
plaeeaat  is  gebleeken,  dat  de  daar  by  gedaane  toewyzing  van 
7ia  aan  den  Capitain  en  Admiraal  Generaal  van  de  Nederlandsche 
republiek,  mits  de  intrekking  en  vernietiging  van  dit  ambt, 
is  vervallen,  zo  hebben  wy  besloten  dat  gedeelte  te  voegen 
by  de  portie  van  het  gemeene  land,  zullende  mitsdien  deze 
portie  van  het  gemeene  land  voortaan  uitmaken  ''/30  van  de 
hoofdsom  der  behaalde  buit,  in  stede  van  de  bevorens  daar 
voor  bepaalde  %. 

En  op  dat  niemand  van  die  verandering  ignorantie  zoude 
kunnen  praetendeeren,  zal  een  exemplaar  van  deze  adver- 
tentie worden  gevoegd  by  het  voorschreeveu  plaeeaat  om, 
nevens  hetzelve,  op  alle  Compagnies  en  mede  op  alle  met 
brieven  van  marque  voorzien  wordende  particuliere  schepen 
en  vaartuigen  geaffigeerd  te  worden. 

26  Md.     Gangbaar   verklaring   van   linnen   en  koperen 
nood-munten  {duiten  en  banken). 

Alzo  wy  DMt  speeiaale  toestemming  en  daar  toe  verkreegen 

DigitizedbyCjOOQlC' 


260  >79e.   W.    A.  ALTINQ. 

qualificatie  van  de  hoog  Edele  heeren  Commissarissen  Generaal 
over  geheel  Nederlands  Indie  en  Cabo  de  Goede  Hoop  besinolen 
hebben  te  laaien  aanmaaken  kopere  en  (hinne  munten,  zo 
is  hel,  dat  dezelve  by  deezeu  worden  gangbaar  verklaard  en 
hier  van  aan  alle  en  een  iegelyk  wordukeimis  gegeven,  met 
bekendmaaking  levens,  dal  de  kopere  munlen  zullen  beslaan 
in  gekaple  slukken  Japans  kooper  Ier  zwaarle  van  l'/s  ^n  3 
looden  en  dat  dezelve  zullen  bestempeld  worden  met  hel 
cyffer  van  de  gangbaare  waarde  aan  de  eene  zyde  en  met 
bet  jaargetal  aan  de  andere  zyde ;  mitsgaders  dal  de  thinne 
munten  zullen  beslaan  in  duiten,  na  hel  formaat  der  kopere 
duilen,  ter  zwaarle  elk  van  twee  kopere  duiten  en  be-  3 
slcmpeld  aan  de  eene  zyde  met  hel  hier  ter  zyde  -xr 
staande  Compagnies  merk  en  aan  de  andere  zyde  mei  ^^^ 
hel  woord  duit;  voorts  elk  voorzien  van  een  gaatje  om  aan 
draaden  te  worden  geregen; 

wordende  derhalven  de  voorachreeven  munlen  by  deezen 
gangbaar  verklaard  lot  de  daarop  gestelde  waarde,  zo  te  Batavia 
en  dies  ressort,  als  op  Java,  Cheribon  en  Bantam,  te  weeten 
de  kopere  munten  Ier  zwaarte  van  IV2  lood  voor  vier  en 
die  ter  zwaarle  van  3  lood  voor  agl  Hollandsche  duilen,  mits- 
gaders de  thinne  voor  een  Hollandsche  duit;  en  liegeeren  wy, 
dat  een  ieder,  wie  hel  ook  zy,  op  de  voorschreeven  plaalzen 
niet  zal  mogen  weigeren,  maar  verpligt  en  gehouden  zyn 
dezelve  even  als  contante  munten  in  betaaling  (e  accepteeren, 
zonder  aan  derzelver  cours  en  circulatie  eenige  verhindering 
of  stremming  te  veroorzaaken,  sub  jioene,  dat  de  geene,  die 
bevonden  zal  worden  contrair  deeze  onze  aanbeveeling  te 
hebben  gehandeld,  zal  worden  geslraft  mei  het  stellen  ten 
arbeid  aan  de  gemeene  werken  voor  den  lyd  van  Iweejaaren 
ofte  zwaarder,  na  exigentie  van  zaaken. 

En,  nadien  er  de  Compagnie,  niet  alleen  zeer  veel  aan  ge- 
legen legd,  maar  ook  het  algemeen  belang  ten  hoogsten  vor- 
derd,  dat  door  namaaking  of  hel  pleegen  van  andere  falsileiten 
de  beide  voorschreeven  munten  niet  op  eene  indirecte  wyze 
vermenigvuldigd,  maar  alleen  Compagnies  wegen  vervaardigd 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.   W.   A.  ALTINQ.  J61 

worden,  zo  wordt  het  pleegen  van  de  voorschreeven  falsiteiten, 
zo  wel  hier,  als  op  hel  geheele  eiland  Java,  en  den  invoer 
van  andere  plaatsen  ten  sterksten  geinterdiceerd,  sub  poene, 
dat  die  bevonden  zal  worden  zig  aan  het  een  of  ander  te 
bobben  schuldig  gemaakt,  by  agterbaaling  zal  worden  gestraft 
mei  geeseling,  brandmerk  en  kettingslag  voor  den  tyd  van 
25  agtereenvolgende  jaaren,  dan  wel  zwaarder,  na  bevinding 
van  zaaken. 

Geiasiende  en  beveelende  den  praesident  en  de  Raaden  van 
justitie  des  kasteels  Batavia,  die  van  den  gerechte  deezerstad 
en  alle  verdere  officieren  en  justicieren,  zo  ter  deezer  hoofd- 
plaats, als  op  het  ganlsch  eiland  Java,  den  inhoud  deezes  te 
agtervolgen  en  te  doen  agtervolgen,  procedeerende  en  doende 
procedeeren  legen  de  contravenleurs  en  overtreeders  van  dien 
zonder  eenige  conniveulie,  gratie,  dissimulatie  ofte  verdrag, 
nadien  wy  zulks  ten  meeste  nutte  van  de  Maatschappy  en 
voor  hel  belang  van  liaare  goede  op-  en  ingezetenen  bevonden 
hebben  alzo  te  behooren. 

En  op  dat  niemand  hier  van  eenige  ignorantie  zoude  kunnen 
praetendeeren,  zal  deeze  naar  Java,  Gheribon  en  Bantam  worden 
gezonden,  mitsgaders  alhier  gepubliceerd  en,  behalven  in  het 
Nederduitsch,  ook  in  de  gewoone  inlandsche  taaien  worden 
geafligeerd  ter  plaatze,  waar  men  gewoon  is  publicatie  en 
affixie  te  doen. 


Nopens  de  bonken  is  in  de  resolutie  der  Indische  Regering 
van  29  April  1796  aangeteekend : 

Is  ter  dispositie  gebragt  een  bericht  van  den  burger  vaandrig, 
Anthony  Maccaré,  waarby  dezelve  in  substantie  heeft  te  kennen 
gegeven  de  zwarigheid,  die  hy  ontmoet  in  het  vloeibaar  maaken 
van  Japansch  koper  en  het  reduceeren  daarvan  tot  contante 
munt,  in  voegen  by  daarvan  niet  meer  dan  ten  hoogsten  500  p' 
daags  zonde  kunnen  vervaardigen,  met  propositie  tevens  om 
de  staaven  van  het  gemeld  koper  tot  stukken  van  1,  2,  5  en 
4   lood   te   kappen   en    op  die  stukken  een  stempel  te  slaan, 

Digitized  by  VjOOQIC 


262  1796.   W.  A.  ALTINQ. 

hetwelk  niet  alleeo  minder  kostbaar  zoude  vallen,  maar  ook 
met  een  genoegzaame  spoed  zoude  van  de  hand  gaan  om  een 
aanzienelyke  quantiteit  tot  wel  vyfpicols 's  daags  te  verwerken. 
Waarop  gedelibereerd  zyiide,  is  goedgevonden  en  verstaan 
het  evengemeld,  door  den  gedagten  Maccaré  gedaan  nader 
voorstel,  als  praeferabel  geoordeeld  zynde  om  de  meerdere 
expeditie  en  mindere  kosten,  te  amplecteeren  en  tot  bet  kappen 
van  de  slaaven  Japansch  koper  tot  stukken  van  1,  S,  3  en 
4  lood,  gelyk  mede  tot  het  stempelen  van  die  stukken,  quali- 
ficatie  te  geven. 


Nog   vindt   men   ter   zake  van  de  bonken  in  de  resolatien 

der  Indische  Regering  van  22  JuliJ  1796  het  navolgende: 
Is  verstaan : 

1®  tot  bevordering  van  de  voortvarenheid  in  het  aanmaken 
van  Japansch  koper  munt  zig  voomamentlyk  te  bepaalen 
tot  stukken  van  3  lood  ter  waarde  van  2  stuivers; 

2®  aan  den  aanneemer  te  acoordeeren  iVs  percent  voor  spil- 
lage by  het  verkappen  der  staven; 

3^  het  gruis  in  natura  van  hem  voor  de  Gomp"  terug  Ie 
neemen  om   ten  verkoop  naar  Java  gezonden  te  worden ; 

4®  aan  denzelver  tot  werkloon  per  pikul,  na  aftrek  van 
IV2  percent  spillagie,  toe  te  leggen  voor  de  stukken  van 
3  lood  rd"  10  en  voor  de  stukken  van  i%  lood  rd'  12 
en  hierna  de  instructie  te  laten  veranderen. 

28  Mei.  Bekendmaking,  dat  Diakmen  te  Batavia  openlijk 
verantivoording  zouden  doen  hunner  gestie  van  de 
armen-middelen  gedurende  1795. 

28  Mei.  Regeling  der  inkomsten  van  den  l"^"  suppoost 
bij  liet  generale  visite-kantoor. 

Gebleeken   zynde   met   betrekking  tot  de  dienst  van  eerste 
suppoost  op  het  comptoir  van  de  generale  visite,  dat  dezelve 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.  W.  A.  ALTINQ.  MS 

io  hel  boekjaar  1793/4  heeft  genoten  aan  gagie,  koetgeld  en 
secqgeM rd»    389  :  »4 

voorls,  ingevolge  het  besluit  van  de  hoge  re- 
geering in  dalo  21  February  1794  (^)  een  ducaton 
'smaands  van  elk  schip,  alhier  ter  rheede  leggende, 
eo  ook  van  de  op  togten  zynde  scheepen  pro6- 
leerende  circa  rd'  20  's  maands  of  in  't  jaar. .    »      240 :  — 

voor  zyn  aandeel  in  het  douceur,  dal  door  de 
overheeden  der  scheepen,  die  uil  Nederland  komen, 
betaald  word  voor  het  opmaken  der  consumtie 
reekeningen,  dal  gereekend  kon  worden  op  circa    >      500  :  — 

van  den  visilateur  generaal  uit  het  loegelegt 
doueeur  voor  hel  confronteeren  der  boeken  van 
de  bank »        50 :  — 

sodat  zyne  inkomsten  gereekend  konden  worden 
in  een  rond  jaar  te  bedragen rd'  1119 :  24 

waar  legens  hy  belast  was  met  de  betaling 
's  maands  van  rd'  5  lol  een  doueeur  aan  een 
klerk  voor  het  helpen  nareekenen  der  aankomende 
en  aljgaande  factuuren  volgens  usantie,  maakt 
io  't  jaar •        60 :  — 

sodal  by  zuiver  kon  overbehouden rd'  1059 :  24 

so  is  na  deliberatie  goedgevonden  de  gagie,  kostgeld  en 
secqgeld,  mitsgaders  alle  voormelde,  extra  ordinaire  inkomsten, 
door  den  eersten  suppoost  op  het  comptoir  van  de  generale 
visite  tot  heeden  genoten,  6naal  af  te  schaffen,  zo  als  dat  een 
eo  aoder  a%eschaft  word  hy  deese,  en  aan  hem  tol  een  vast 
traelement  toe  te  leggen  ryksdaalders  125  's  maands  of  in 
't  jaar  ryksdaalders  1600; 

dal  wyders  aan  de  oudste  scribenten  sal  worden  toegelegd, 
zo  als  geschied  by  deezen,  een  extra  doueeur  van  ryksdaalders 
20  's  maands  uit  's  Gompagnie's  kas; 

zullende  alle  deeze  schikkingen  gecenseerd  worden  ingegaan 
te  zyu  met  primo  September  1795. 


(')    Dit  besloit  i9  niet  aaagelroffeu. 

Digitized  by  VjOOQIC 


264  1796.   W.    A.  ALTINQ. 

28  Mei.     Nadere  regeling  der  inkomsten  van  den  negotie- 
boekhouder  te  Batavia. 

Op  de  door  den  negotie-boekhouder  by  monde  gedaane 
representalien  nader  overwogen  zyhde  den  staat  van  deszells 
inkomsten,  zodanig  als  die  door  heeren  Commissarissen  Gene- 
raal op  den  9^*^  April  laatstleeden  zyn  gereguleerd,  hebben 
hoogst  dezelven  in  de  daad  bevonden,  dat  naar  evenredigheid, 
sowel  van  de  moeyelykheid,  als  van  het  aanzien  zyner  bedieninge, 
en  hetgeen  hy  nodig  heeft 'om  dien  overeenkomstig  te  kunnen 
bestaan,  al  ie  modicq  zyn  "gesteld; 

en  is  dierhalven  goedgevonden  ten  einde  daarin  by  provisie 
tO'  voorzien,  dat  de  administrateurs  van  dé  VVeslzydsche 
negotie-pakhuisen,  mitsgaders  die  aan  en  bezyden  de  Water- 
poort, elk,  's'jaarlyks  aan  den  negotie-boekhouder  zullen'  doen 
eene  uitkeering  van  ryksdëalders  300,  ingaande  met  primo 
September  1795,  onverminderd  de  verdere  schikkingen  van 
heeren  Commissarissen  Generaal  om  trend  de  inkomsten  der 
gemelde  administrateurs. 

28  Mei.     Regeling   der*  inkomsteti   van  de  confrontislen 
der  Bataviasche  administratie-boeken. 

Overgelegd  zynde  eene  tabel  der  inkomsten  van  de  beide 
confrontisten  der  Bataviasche  administratie-boeken,  waarby 
blykt,  dat  de  eerste  confrontist  in  liet  boekjaar  1793/4  aaa 
gagie,  kostgeld  en  secqgeld  heeft  genoten rd'     418 :  24 

voorts  tot  een  middel  van  bestaan  uit  het 
7a  percent  van  den  groot-kassier,  op  zyn  hoogst 
genomen •      280  :  — 

ingevolge  het  besluit  der  hoge  regeering  in 
dato  7  Maart  1794  tot  eene  maandelyksche 
toelaage  uit  's  Compagnie's  kas  rd'  25,  maakt 
in   het  jaar »      500 :  — 

item    volgens  eevengemeld  besluit  oit  de  res- 

Transporteere rd'    998:24 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.   W.   A.  ALTINQ.  265 

Per  transport rd'    998  :  24 

pective  adniiuistralien   na   de  jaarlykscbe  con- 
frontatie der  boeken »      500:  — 

sodal  zyne  inkomsten  in  alles  hebben  bedragen  rd'  1498:24 

waartegen   hy  zégt  belast  te  zyii  met  de  na- 
volgende ongelden  als: 

voor   wagen  huur  in  *tjaar. . . .'. . .  rd*  720 

alleen  aan  de  practisyn >    360 

aan   schryflooneu »    100 

lellende T77.T  ~  rd»  1 180 .  — 

volgens  welke  reekening  by  niet  meer  zuiver 
zoude  hebbeu  overbehouden  om  te  leeven  dan  rd''    318:24; 

en  is  vervolgens  na  deliberatie  goedgevonden  alle  de  tot 
heeden  genoten  en  hier  voren  gespeciGceènle  inkomsten  van  den 
eerste  confrontist  der  Balaviasche  administratie-boeken  in  te 
trekken  en  af  te  schaffen,  zo  als  dezelve  ingetrokken  en  af- 
geschaft worden  by  deezen,  en  aan  denzelven  tot  een  vast 
tractement  toe  te  leggen  ryksdaalders  125  per  maand  of  in 
't  jaar  ryksdaalders  1500. 

Al  verder  gebleekeo  zynde,  dat  de  inkomsten  van  den 
tweede  confrontist  der  Bataviasche  administratie-boeken  dezelfde 
zyn  als  die  van  den  eersten,  uitgenomen,  dat  de  tweede 
confrontist  alleen  onder-koopman  gagie,  kostgeld  en  secqgeld 
geniet,  so  is  goedgevonden  in  gelyker  voegen  te  laaten 
cesseeren  alle  de  door  laatstgemelde  tot  hiertoe  genotene 
inkomsten,  hoe  ook  genaamd; 

en  daarentegen  aan  hem  tot  een  vast  tractement  toe  te 
leggen  ryksdaalders  100  'smaands  of  in  't  jaar  rd'  1200. 

28  Mei.     Regeling  der  inkomsten  van  de  klerken,  toege- 
voegd aan  den  Gouverneur-Generaal, 

Gezien  zynde,  dat  de  ordinaire  klerken  by  zyn  hoog  Edelheid 
den  heer  Gouverneur  Generaal  in  hel  boekjaar  1795/4  aan 
gagie,  kosigeld  en  secqgeld  hebben  genoten  rd'  175 :  18, 
bebalven  nog  een  maandelyksch  douceur  van  rd'  10  vari  ge- 

Digitized  by  VjOOQIC 


266  1796.    W.  A.  ALTINQ. 

mdde  zyn  hoog  Edelheid  en  5  rd*  van  hoogst  deszelfs  geheim- 
schryvcr; 

is  na  delii)era(ie  goedgevonden  de  hiervoren  gemelde  gagie, 
kosigeld  en  secqgeid,  lot  heeden  genoten,  ie  laten  cesseereu 
en  voor  hel  vervolg  6naal  af  te  schaffen  en  aan  hun  toe  Ie 
leggen  een  vast  tractement  van  ryksdaalders  60  'smaands  of 
in  't  jaar  ryksdaalders  720,  dog,  de  effective  qaaliteit  van 
onder-koopman  tobbende,  ryksdaalders  75  's  maands  of  in  het 
jaar  ryksdaalders  900. 


31  Mei.     Vernieuwing  van  het  bepaalde  op  iLH^1778 
nopens  koop  en  verkoop  van  vaste  goederen, 

Nademaal  vendumeesteren  deezer  stad  ons  hebben  vertoond, 
dat  diverse  persoenen,  aan  dewelke  zy  credit  hebben  verleend, 
daarvan  op  eene  schandelyke  wyze  misbruik  hebben  gemaakt 
mei  het  te  zoek  brengen  van  hunne  goederen,  zo  dra  ly  om 
de  voldoening  van  hunne  schulden  zyn  aangesproken,  invoegen 
vendumeesteren  voornoemd  niet  meer  hebben  konnen  doeo 
dan  hen  in  gyzeling  te  zetten  en  de  kost  geven,  met  verzoek, 
dat  wy  daar  tegen  de  nodige  voorzieninge  mogten  beramen, 
zo  hebben  wy  —  uit  overweeging,  hoe  hard  het  valt,  niet  alleen 
aan  vendumeesteren,  maar  ook  aan  andere  crediteuren,  hunne 
gefleerde  penningen  of  goederen  Ie  moeten  verliezen,  wanneer 
een  ilebiteur,  geene  wyze  op  zyne  zaaken  traglende  ie  steHen, 
dezelve  moedwillig  heeft  doorgebragt,  dan  wel  naar  elders 
getransporteerd;  indien  zy  daarenboven  zig  verstooken  zien 
van  de  magt  om  aan  zodanig  een  debiteur  te  applioeeren  de 
middelen  van  contrainle,  welke  in  vroegere  dagen  de  wet 
daartoe  heeft  be|)aald  tot  stuiting,  zo  veel  mogelyk,  van  hel 
voorschreoven,  tot  mine  van  onze  goede  op-  en  ingezetenen 
strekkend  en  hoe  langer  hoe  meer  toeneemend  kwaad  —  nodig 
geoordeeld  te  renoveeren  het  gestatueerde  by  ons  placcaat 
van  den  31^  Maart  1778  en  dus  nader  te  ordonneeren  en 
aan  te  lieveelen,  gelyk  wy  ordonneeren  en  aanbevelen  by  deien, 
dal  Ghineesen   en  andere  onchrislen  manspersoonen,  die  ge> 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.    W.  A.   ALTfNQ.  S67 

Goodemneerd  zyn  tot  de  voldoening  hanner  schaMen,  wanneer 
veertien  dagen  in  hegtenis  hebben  gezeten,  zonder  dat  de  be- 
laaliog  is  gevolgd,  na  dat  den  rechter,  door  wien  zy  lyn 
verweezen  tot  het  betaalen  der  sommen,  in  de  condemnatie 
begreepen,  genoegdoende  zal  zyn  gebleeken,  dat  zy  zig  hebben 
schuldig  gemaakt  aan  het  doorbrengen,  verspillen  of  ver- 
doLsteren  van  de  gelden  of  goederen  hunner  crediteuren,  in 
de  ketting  zullen  worden  geklonken  en  gebonden,  zo  lang  zy 
bekwaam  zyn  de  kost,  die  zy  van  de  Compagnie  in  het  am- 
bagts  quartier  genieten,  met  hunnen  handen-arbeid  te  konnen 
verdienen  of  ter  tyd  toe,  dat  zy  hunne  schuld-eischers  zullen 
hebben  voldaan  ofte  gecontenteerd,  doch  anders  en  langer  niet. 

2  Jung.  Machliging  op  de  bank  van  leening  het  bedrag 
der  vervallen  en  onafgdiaald  gebleven  lèmeerder  ren* 
i^demenlen'*  van  verkochte  panden,  voor  zooveel  het 
aandeel  van  de  bank  betreft,  jaarlijks  te  brengen 
ten  voordede  van  de  rekening  van  bank-ongelden. 

4  Junij.  Regeling  der  verstrekking  van  schrijfbehoeften 
aan  den  Raad  van  justitie  te  Batavia. 

In  agting  genomen,  dat  de  jaarlyksche  afzending  der  crimineele 
procedures  in  duplo  naar  Nederland  niet  kan,  nog  vermag  te 
worden  geêxcuseerd,  is  goedgevonden  de  jaarlyksche  verstrek- 
kingen voor  den  Raad  van  justitie  te  bepaalen  op  den  voet,  door 
gemelde  Rade  in  dat  geval  als  noodzakelyk  opgegeven,  namentlyk : 
50  riemen  klyn  formaat  papier, 
4       •       groot      >  » 

1000  p*  penneschagten, 
2  8  leguUak,  en 
4  pees  pennemessen. 

4  Jung.  Wijziging  van  art.  40  der  instructie  voor 
de  bank  van  leening  te  Batavia. 

Is  na  deliberatie  goedgevonden,  met  alteratie  in  soverre  van 

Digitized  by  VjOOQ IC 


S68  1706.    W.  A.  ALTINQ. 

het  40*^  ariikel  der  instnicUe  voor  de  bank  van  leening,  hel 
vast  salaris  vau  den  boekhouder  en  secretaris  by  deeze  nader 
te  l)epaalen  op  ryksdaalders  S800  in  het  jaar;  en 

voorts  de  som  van  ryksilaalders  1200,  welke  als  dan  na  de 
vorige  bepaling  overschiet,  in  gelyke  porlien  van  ryksdaalders 
200  elk  te  lalen  verdeden  tusschen  de  commissarissen,  den 
kassier  en  den  secrelaris,  als  ingevolge  de  nadere  schikkingeu, 
daar  omtrent  gemaakt,  thans  gesamenllyk  waarneemeDde 
hel  pand-liewaarderschap,  waarvoor  zy  dan  ook  in  gelyke 
d^len  aanspraakelyk  zullen  blyven. 

En.  vermits  heeren  Commissarissen  Generaal  onderrigt  zyo, 
dat  hel,  sowel  den  presenten  secrelaris,  als  den  cassiei*  onmogelyk 
is  om  borgen  te  komien  vinden,  so  is  verstaan  de  hoge  regeering 
aan  Ie  schryven,  dat  heeren  Commissarissen  Generaal  uit  dien 
hoofde  *er  wel  in  moeten  berusten,  dat  dcese  twee  bediendens 
res|>eclivelyk  volstaan  met,  in  slee<le  van  dien,  jaarlyks  te  laaien 
staan  'm  gedeelte  hunner  inkomsten,  met  i'ecommandatieegter 
om,  zo  ras  zy  tot  het  stellen  van  horgtogi  in  staat  zullen 
geraken  ofte  door  anderen  worden  geremplaceerd,  welke  daartoe 
in  staat  zullen  zyn,  zulks  als  nog  ingevolge  het  o^^ 
artikel  der  voormelde  instructie  te  doen  gevolg  neemen. 

4  Junij.  Bepaling,  dat  artilleristen  begrepen  waren 
onder  de  militairen,  aan  welke  op  11  Julij  1795 
een  stuiver  daags  meer  \ms  toegekend, 

4  Jnnij.  Toekenning  van  onderstand  aan  de  ttcdmve  van 
een  extra-ordinair  lid  in  den  Raad  van  Indiê. 

Nademaal  reeds  voor  lange  de  attentie  van  Commissarissen 
Generaal  tol  zig  heeft  getrokken  de  ongelukkige  situatie, 
waarin  zig  bevind  vrouwe  Johanna  Coenradina  Renne,  weduwe 
van  wylen  den  Raad  extra-ordinair  en  eersten  secretaris  der 
hoge  regeering,  Pietcr  van  de  Weert,  nadien  deszelfs  hoedel 
tegcns  verwngting  en  misschien  door  als  nog  onbekeode 
oorzaaken    waarscliynlyk    insolvent    zyn   zal^   en  zulks  huone 

Digitized  by  VjOOQIC 


1706.    W.   A.   ALTINQ. 


hoog  Edelheedens  bebbei)de  doen  bedagt  zyn  om  een  middel 
ail  te  vinden  om  zonder  bezwaar  van  de  Compagnie  het 
ongelukkig  lot  van  de  weduwe  en  kinderen  van  een  man, 
die  in  alle  zyne  betrekkingen  de  Compagnie  so  voortreffelyk 
beeft  gediend  en  hoogst  waarschynelyk  zig  daarin  opgeofferd, 
soveel  in  haar  is  (e  verzagten;  ,  , 

so  zyn  heeren  Commissarissen  Generaal  thans  onderrigt, 
geworden,  dat  de  liediening  van  afslageresse  van  de  vismarkt, 
waarmeede  de  hooge  regeering  vrouwe  Susanna  Elisabeth 
Pinkel,  weduwe  van  Haak,  in  den  jaare  1789  heeft  gelieniiiceerd, 
soveel  jaarlyks  aan  zuivere  revenuen  opbrengd,  dat  daarvan 
door  gemelde  weduwe,  van  Haak,  billyker  wyze  een  gedeelte 
lot  zodanige  een  einde,  als  Commissarissen  Generaal  in  deezen 
op  liet  oog  hebben,  kan  worden  afgestaan;  en  is  mitsdien 
goedgevonden  hy  deeze  te  bepaalen,  dat  aan  voornoemde 
weduwe,  Johanna  Coenradina  Renne,  weduwe  van  de  Weert, 
uil  de  zuivere  revenuen  van  gemelde  bediening  jaarlyks  zal 
moeten  worden  uilgekeert  oene  somma  van  ryksdaalders  2000  in 
vier  egale  termynen,  ingaande  met  den  eersten  deezer  lopende 
maand,  zullende  van  dit  besluit  aan  de  hoge  rrgeering  by 
missive  werden  kennisse  gegeeven,  alsmeede  dat  heeren 
Commissarissen  Generaal  by  hel  neemen  deeser  dispositie  in 
het  oog  hebben  gehouden,  dat  de  voornoemde  weduwe,  van 
Haak,  alzo  met  de  moeite  en  onislag,  aan  voorschreeven 
bediening  gehegt,  blyft  belast,  zowel  als  met  de  onkosten, 
daarop  vallende,  daar  onder  be^reepen  een  jaarlyks  ambtgeld 
van  ryksdaalders  500 

Zie  ook  31  Julij  1778. 

-^-  JuDij.     Levering  van  Chinezen  nn  cos  van  alarm". 

Nademaal  er  de  veyligheid  deezer  colonie  ten  hoogslen  aan 
gelegen  legd,  dal  wy  ons  alle  mogelyke  verzeekering  verschaffen, 
dat  door  een  iegelyk,  wien  zulks  aangaat,  in  cas  van  alarm 
behoorlyk  werde  voldaan  aan  de  reeds  gearresteerde  of  nog 
te    maken    bepalingen  omlrend  het  furneeren  van  Chiueesche 


Digitized  by  VjOOQIC 


270  ^706.   W.   A.  ALTINQ. 

maBschappen  om  op  de  batieryen,  ab  anderzints,  tol  defensie 
tegens  den  vyand  te  worden  geémployeerd ; 

zo  is  't,  dal  wy  by  deeze  alle  en  een  iegelyk,  mei  zodanige 
leverantien  van  manschappen  belast,  en  daar  onder  ook  speciaal 
de  leveranliers  der  Chineesche  manschapp^,  die  tbans  nog 
op  de  schepen  ter  rheede  dienst  doen,  by  deeze  wel  ernstig 
gelasten  te  zorgen,  dat  alle  dezelve  manschappen,  in  cas  van 
alarm,  zo  spoedig  immer  doenlyk  werden  daar  gesteld  op  de 
bepaalde  plaatsen,  ingevolge  de  ordres,  daaromtrend  reeds  ge- 
geeven  of  nog  te  geeven  door  ons  ofie  onze  commissarissen 
ter  zee  en  te  velde,  de  Raaden  extra  ordinair,  Godfried  Ghris- 
toffel  Fetmenger  en  Alberlus  Henricus  Wiese,  op  poene  van 
arbitrale  correctie,  naar  exigentie  van  zaaken,  wanneer  zy 
daar  aan  mogten  blyven  in  gebreeke,  en  voorts  aansprakelyk 
te  zyn  voor  alle  sehadens  en  nadeelen,  welke  door  eenig  ge- 
pleegd verzuim  daaromtrend  mogt  worden  veroorzaakt. 

Recommandeeren  en  gelasten  den  capitain  en  verdere  oflS- 
cieren  der  Chineesche  natie  om  loe  te  zien  en  efBcacieuselyk 
te  waken,  dat  aan  onze  voorschreeve  intentie,  in  cas  van 
alarm,  stiptelyk  werde  voldaan,  authoriseerende  dezelve  ten 
dien  einde  om  alle  zodanige  middelen  in  hel  werk  te  stellen, 
als  nodig  zouden  mogen  bevonden  worden  om  zulks  effect  Ie 
doen  sorleeren  en  de  onwilligen,  des  noods,  te  constringeeren, 
waar  toe  aan  hun,  op  derzelver  requisitie,  door  de  respective 
oflScieren  van  juslilie  de  nodige  adsislentie  zal  moeten  worden 
verleend. 

Ordonneeren  wyders  den  Raad  van  justitie  deezes  kasleels. 
Schepenen  deezer  sleede,  mitsgaders  de  respective  oflScieren 
van  justitie  en  allen,  wien  zulks  verder  zoude  mogen  aan- 
gaan, den  inhoud  deezes  te  observeeren  en  te  doen  observeeren, 
procedeerende  ende  doende  procedeeren  tegens  de  conlravcn- 
leurs  van  dien  zonder  eenige  conniventie,  alzo  wy  zulks  ten 
algemeenen  beste  bevonden  hebben  alzo  te  behooren. 

En  op  dat  niemand  hier  van  eenige  ignorantie  praetendeere, 
zal  deeze  ter  deezer  hoofdplaatse  werden  gepubliceerd,  mits- 
gaders  in  de  Nederduilsche   en  Ghineesehe  taaien  geaflSgeerd 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.    W.  A.  ALTINQ.  J7t 

Ier  piaaUen,   alwaar   men  gewoon  is  zodanige  publicalie  en 
affixie  te  doen. 


4JiaO 


Verbod  tegen  den  uitvoer  van  levensbehoefleny  enz, 
naar  vijandelijk  land. 

Alzo  wy  niet  zonder  reden  bedugt  zyn,  dat  baalzugtige  en 
huo  eigen  voordeel  bedoelende  lieden  van  het  gerief,  het  welk 
hen  wordt  vergund,  een  nadenkelyk  misbruik  maaken  met 
bet  toevoeren  van  rysl  en  andere  benodigdheden  aan  den 
vyand,  zo  niet  direct,  len  minslen  indirect,  zo  is  het,  dal  wy, 
op  aanschryvens  van  de  hoog  Eklele  heeren  Commissarissen 
Generaal  over  geheel  Nederlands  Indiê,  lot  voorkoming  van 
voorschreven  misbruyk  by  deezen  statueeren,  dat  een  iegelyk, 
die  voortaan  ryst,  spek,  vleesch,  zout,  olie,  cadjang  en  andere 
levensbehoeften,  noodwendigheden  en  gerieflykheden  zal  willen 
uitvoeren,  alvorens  daartoe  permissie  te  erlangen,  onder  so- 
lemneelen  eede  zal  moeten  beloven  en  aanneemen  dezelve 
niet  te  zullen  vervoeren  naar  eenige  plaats,  aan  den  vyand 
toebehoorende  of  door  denzelven  bezeten  wordende,  dan  wel 
op  eenige  andere  wyze,  hoe  ook  genaamd,  met  zyn  toedoen 
of  toestemming  te  doen  strekken  tot  gerief  van  den  vyand; 
en  dat  dit  zal  moeten  plaats  hebben,  niet  alleen  ten  opzigte 
der  ingezetenen  van  deze  colonie,  maar  ook  ten  aanzien  van 
vreemden. 

Gelastende  en  beveelende  den  praesident  en  de  Raaden  van 
justitie  deezes  kasteels,  die  van  den  gerechte  deezer  stad, 
mitsgaders  alle  andere  officieren  en  justitieren,  nevens  den 
sabandbaar,  en  in  't  generaal  een  ieder,  die  het  aangaat,  den 
inbond  deezes  te  agtervolgen  en  te  doen  agtervolgen,  alzo  wy 
zulks  bevonden  hebben  alzo  te  behooren. 

En  op  dat  niemand  hier  van  ignorantie  praetendeere,  zal 
deeze  niet  alleen  ter  dezer  hoofdplaats  worden  gepubliceerd, 
mitsgaders  in  de  Nederduitsche,  Maleidsche  en  Chineescbe 
taaien  worden  geaffigeerd,  alwaar  men  gewoon  is  pnblicatie 
en  affixie  te  doen,  maar  wordt  ook  den  sabandhaar  speciaal 

Digitized  by  VjOOQIC 


272  1796.   W.   A.  ALTINQ. 

aaDbevolen,  by  aankomst  van  vreemde  koopyaardy-scheepen 
ter  dezer  rhede,  aan  derzelver  bevelhelibers  van  deze  ordre 
kennis  te  geeveu  en  een  exemplaar  van  deeze  publicatie  Ier 
hand  te  stellen. 

6  Jnnij.  Voorschrift  onUrent  het  indienen  van  conmmptie' 
rekeningen  door  scheeps-gezagvoerders.^ 

Op  last  van  de  Commissarissen-Gei^eraal  bepaalde  de  Regering: 
»de  scheeps-overlieden  op  bel  ernstigste  aan  te  beveelen,  dat 
ieder  captein  of  gezaghebber  van  een  schip  oC  vaartuig,  uit 
Europa  or  deze  Indische  gewesten  alhier,  arriveerende,  zal 
gehouden  en  verpligt  zyn,  na  deszelfs  komst  te  dezer  rhede, 
binnen  14  dagen  deszelfs  consumptie-reekening  ten  comptoire 
der  generale  visite  te  verantwoorden  en  ieder  captein  of  ge- 
zaghebber van  een  schip,  of  vaartuig^  ter  rheede  leggende,  op 
den  derden  ot  vierden  dag  na  ultimo  van  de  maand  —  op 
poene,  dat  van  een  ieder,  die  in  gebreeke  blyfl  aan  deze  ordre 
te  obedieeren,  de  soldy-reekening  zal  worden  belast  voor  de 
uitkoopswaarde  der  rantsoenen,  die  zy  op  den  geslipuleerden 
tyd  niet  zullen  hebben  verantwoord;  en  liiervan  den  vice-cona- 
mandeur,  den  visitateur-generaal  en  H  opperhoofd  van  't  snldy- 
Gomptoir  door  afgave  van  extracten  ter  narigt  te  inforraeeren*'. 

7  Junij.  Bekendmaking,  dal  j>tot  gerief  van  de  behoeftige 
y>Batavia8che  ingezetenen''  van  Regerings-wege  verkocht 
zonde  worden  J>jong»i  van  Java  aangebragte  clappus-oUe**. 

Niemand,  mogt,  noch  voor  zich  zalven,  noch  voor  een  ander, 
meer  4^jo,oeno  kap.plij  >te  gelyk"  koopen,  welke  kan  zoude 
kosten  12  stuivers. 

Het  provisie-magazijn  was  de  plaats  van  verkoop. 

Op  den  2P**"  Junij  1796  is  de  te  verstrekken  hoeveelheid 
olij  bepaald  op  500  kannen  daags,  omdat  >de  toevloed  der 
•gemeente  tot  het  provisie-magazyn  om  met  oly  geriefd  te 
•worden  te  groot  was". 

Digitized  by  VjOOQIC 


1^60.  W    A.  ALTINÖ.  47S 

Vermits  >de  schaarsheid,  tan  lamp  olie*'  had  opgehoaden, 
is  de  verkoop   van   Regeringswege  den  ^^^  Augustus  1796 

gestaakt. 

11  JuDJj.  Vrijstelling  der  itUandsche  kommandanten  te 
Batavia  van  de  betaling  van  wagen-pacht  voor  het  jaar 
1796. 

Zalks  was  een  voorloopige  maatregel,  omdat  »de  presente 
•omstandigheden  van  tyden  en  zaaken*'  niet  toelieten  dadelijk 
>ootabele  reformes"  in  de  «soberheid"  der  inkomsten  van  be* 
doelde  kommandanten  te  maken. 

Op  27  Mei  1797  hebben  Commissarissen-Generaal  de  vrij- 
stelling  verlengd  voor  den  duur  >van  den  presenten  oorlog", 
vooral  omdat  vun  de  kommandanten  »gediiurig  buyten  ge- 
•wone  diensten'*  werden  gevorderd. 

11  Junij.  Verhooging  van  het  amblgeld  voor  den  ge- 
committeerde  lot  en  over  den  inlander  en  voor  den 
resident  te  Cheribon  tot  ZO fiOO  rijksdaalders  'sjaars. 

Zij  moesten   dientengevolge  ieder  18,000  rijksdaalders  per 
jaar  meer  dan  vroeger  betalen. 

14  Junij.  Nadere  voorschriften  nopens  den  uitvoer  van 
contanten  van  Batavia. 

De  Regering  vond  goed: 

I*  het  consent  tot  het  uitvoeren  van  contanten  van  hier  naar 
Java  in  dier  voegen  te  altereeren,  dat  daartoe  vooraf 
by  deeze  regeering  zal  moeten  worden  verzogt  permissie, 
mei  aantoning  van  de  noodzakelykheid ; 

V  het  verbod  van  den  uitvoer  der  gemunte  speciën  van  Java 
te  laten  stand  houden,  dog  het  interdict  tegen  den  uitvoer 
van  ongemuud  goud  en  zilver  van  Java  in  te  trekken; 

3"  hei  moniant  der  wissels,  die  Java  op  'sComp'  cassa 
alhier  zal  mogen  trekken,  te  bepaalen  op  rd''  100000, 
beden  ingaande,  onder  de  voorwaarde,  dat  de  betaling 
alhier  zal   geschieden   half  mei   contanten   en    half  met 

rLAlAAT-fOn  DIBL  10.  18 

Digitized  by  VjOOQIC 


274  ^796.   W.  A.  ALTING. 

papieren   van   crediet,  verhoogd  mei  15  procento,  zolang 
de  agio  niet  minder  is. 

16    Junij.     Regeling    van   het    vervoer   van   geld    door 
Chinezen  naar  China. 

De  Regering  vond  goed: 

1®  ten  I)elioeve  der  armen  onder  de  Cliineesen  toe  te  staan 
den  uilvoer  van  rd"^  20000  aan  zilvere  speciën  met  de  jonken; 

2®  die  penningen  te  laaien  colligeeren  door  den  capitain  der 
Chineesen,  ten  overalaan  der  Cbinee^clie  odicieren,  en 
daarvan  een  specificque  lyst  te  formeeren,  met  t>ekend- 
stelling  der  sommas,  die  yder  begeert  over  te  zenden,  om 
vervolgens  argepakt,  verzeguld  en  afgezonden  te  worden 
ten  overslaan  van  twee  leden  uit  deeze  vergadering. 


Op  9  Julij  1796  werd  het  bedrag  voor  dat  jaar  vastgesteld 
op  50,000  Spaansche  matten. 

In  de  resolutiên  der  Indische  Regering  van  19  Julij  1796 
staal  ter  zake  nog  aangetei^kend : 

Door  de  heeren  Raden  extra-ordinair,  Neun  en  van  Riemsdyk, 
by  een  berigl  verslag  gedaan  zynde  van  de  ten  overstaan  van 
hun  Edelens  volgens  het  gedemandeerde  door  deese  regeering 
by  besluit  van  den  16^  Juny  laatstleeden  gedane  examinatie, 
weeging,  afpakking  en  afscheeping  van  de  brieven  en  het  daarin 
besloten  geld  van  arme  Chineezen  alhier,  aan  hunne  vrienden 
en  maagen  in  China  gerigt,  zo  is  verstaan  daaruit  te  noteeren, 
dat  die  brieven  en  penningen  bruto  hebben  gewoogen  1440 
catlys  of  76  caltys  meerder  dan  1364  catlys  netto,  hetwelk 
de  swaarte  is  van  de  toegeslaane  30000  Spaansche  realen. 

18  Junij.     Aansporing  tot  het  vermijden  van  burger-twisten, 

Nademaal  wy  ondervinden,  dal  de  verschillende  begrippen, 
welke  zig  in  hel  begin  der  maand  December  des  voorleeden 
jaars  onder  de  dienaaren  en  burgers  deezer  hoofdplaatze  heblien 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.  W.  A.  ALtlWÓ.  218 

begonnen  te  manifesleeren  over  den  ioTloed  der  laatste  om- 
wentding,  in  Nederland  voorgevallen,  op  bet  bestuur  deezer 
gewesteoy  niet  zyn  gecesseerd  door  de  informatien,  welke  wy» 
benevens  de  Gouverneur  üeneraal  en  de  Raaden  van  Indiö,  by 
pablicatie  van  den  1 1*  derzelve  maand  aan  allen  en  een  iegelyk 
(iien-aangaande  bebbeii  gegeven  en  de  openlegging  van  onze 
eige  begrippen  deswegens,  maar  dat  dezelve  in  tegendeel  zyn 
onlaart  in  verregaande  verdeeldheden  en  eene  onverdraag- 
zaamheid van  den  een  jegens  den  anderen,  zeer  ver  afwykende 
van  die  beginzelen  van  waare  broederschap,  welke  de  godsdienst 
en  burgerpligt  aan  alle  menschen  voorschryven  en  eene  der 
voornaamste  gron<lzuilen  uitmaken,  waar  op,  ook  volgens  de 
nieowe  orde  van  zaaken,  de  nationale  glorie  en  voorspoed 
moeten  worden  opgebouwd; 

dat  ons  wel  tot  nog  toe  niets  hoegenaamd  is  te  voren  ge- 
komen, w^aar  uit  wy  eenigzints  zouden  kunnen  opmaken,  als 
of  ile  voormelde  verscheidenheid  van  begrip|)en  zig  ook  zoude 
uiLstrekken  tot  de  wezenlykste  pligten  ouilrend  het  vaderland 
en  de  maatschappy,  inzonderheid  de  verdediging  deezer  coloiiie 
(egens  het  geweld  van  den  vyand,  en  wy  dierhalven  geheel 
oDDoilig  agten  ter  deezer  plaatse  aan  dienaaren  en  burgeren 
eene  vernederende  herinnering  te  doen  van  hunne  duurste 
verpligtingen,  dog  niet  te  min  ons  gehouden  rekenen  aan  allen 
en  een  iegelyk  op  het  ernstigste  te  moeten  onder  het  oog 
brengen,  dat  diergelyke  verdeeldheden,  wanneer  dezelve  door 
eene  geest  van  onverdraagzaamheid  en  andere  verkeerde  driften 
worden  aangezet,  altyd  ten  hoogsten  schadeiyk  zyn  voor  het 
algemeen  welzyn  en  inzonderheid  alhier  in  de  presente  lyden, 
waar  in  niet  alleen  braafheid  en  dapperheid,  maar  ook  eene 
eenstemmige  en  harlolyke  te  zamcnwerking  van  alle  de  leden 
der  maatschappy  vereiscbt  word  om  de  gevaaren,  welke  ons 
omringen  en  verder  l)edreigen,  onder  Gods  genadige  bystand 
ar  te  keren; 

zo  is  *t,  dat  wy,  iuhaereerende  de  voorschreven  publicatie 
in  dato  11  December  1795,  allen  en  een  iegelyk  by  deezeop 
iiet   liartlykst,   maar  tevens  mei  den  ernst,  welke  het  gewigt 

Digitized  by  VjOOQIC 


276  1796.   W.   A.   ALTINQ. 

der  zaake  vorderd,  willen  hebben  aangenaamd  om,  behoudens 
de  vryheid  van  denken  en  spreeken,  aan  elL  lid  der  maat- 
schappy  wettiglyk  toekomende,  zig  noglhans  te  onthouden  van 
alle  zodanige  gesprekken  en  daden,  welke  strekkende  zyn  om 
hunne  meede-burgeren  jegens  eikanderen  te  verbitteren,  hunne 
verrigtingen,  hel  zy  in  hunne  publieke  bedieningen,  als  ander- 
zinls,  in  een  verkeerd  en  hatelyk  ligt  te  plaatzen,  hen  ver- 
dagt  te  maken  van  gevoelens,  die  met  de  pligten,  aan  het 
vaderland  en  de  maatschappy  verschuldigd,  niet  zouden  zyn 
over  een  te  brengen  en  generaalyk,  zo  veel  zulks  niogelyk  is, 
van  alles,  wat  aan  de  goede  harmonie  en  eensgezindheid  hin- 
derlyk  kan  zyn ;  zig  wyders  te  herinneren,  dat,  welk  vertrouwen 
een  iegelyk  ook  moge  stellen  in  zyn  eigen  gevoelen,  nogthans 
de  ondervinding  van  alle  tyden,  zo  zeer  als  de  gezonde  reede 
leeren,  dal  ook  de  gegrondsle  gevoelens  niet  dan  door  broe- 
derlyke  overreding  kunnen  worden  voortgeplant,  terwyl  in 
tegendeel  alle  zoort  van  dwang  dezelve  doel  mistrouwen  en 
voor  anderen  onsmakelyk  maakt  en  dat  in  eeue  welgeregelde 
maatschappy  niemand  aan  eenige  dwang,  veel  min  verkorting 
in  zyne  reputalie  ofte  de  agting  zyner  meede-burgeren  behoord 
te  zyn  blootgesteld  dan  uit  kragte  der  wet  en  van  die  geene, 
welke  geroepen  zyn  om  dezelve  te  handhaven  en  te  executeeren, 
gevolgelyk  zig  toe  te  leggen  om  de  breuken,  door  drift  eo 
partyschap  ontstaan,  te  heelen  en  allen  zonder  onderscheid 
eensgezind  en  broederlyk  met  eikanderen  te  leeven. 

En  op  dat  een  iegelyk  van  deeze  onze  goede  meeninge  ken- 
nisse  mag  bekomen,  zal  deze  alomme  ter  deezer  hoofdplaatze 
werden  gepubliceerd  en  geaffigeerd,  alwaar  men  gewoon  is 
zodanige  publicatie  en  affixie  te  doen. 

25  Junij.  Toekenning  van  een  tractement  ad  70  rtjksdaal' 
der 8  ^smaands  aan  den  translateur  voor  de  Engelsche 
en  Fransclie  talen  ie  Batavia,  onder-koopman  zijnde. 

Indien  hij  dien  rang  niet  had,  kreeg  hij  slechts  50  rijks- 
daalders 'smaands. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796    W.   A.  ALTINQ.  277 

1  Jaiij.     Intrekking    mn   de   tinnen   duiten^    gangbaar 
verklaard  op  26  Mei  1796. 

Namaak  was  de  reden  voor  de  intrekking,  welke  niet  alleen 
Batatia,  maar  ook  »Java,  Cheribon  en  Bantam"  gold. 

Commissarissen-Generaal  magligden  de  Indische  Regering 
»de  goede  ingezeelenen  te  gerieven  door  op  eene  andere  wyze 
dayten  ie  maaken  van  tin,  mei  een  klein  gedeelte  spiauter 
gemengd,  die,  mei  een  zuivere  stempel  gesneeden,  onder 
schroef-persen  gemunt,  zodanig  te  zamen  zouden  worden 
gesteld,  dat  de  munt  niet  alleen  aanzienlyk,  maar  waarby 
teevens  eene  behandeling  en  directie  plaats  zouden  hebben, 
volkomen  genoegzaam  toereykend  tot  voorkoming  van  valsiteid 
en  tevens  tot  verzoeker  ing,  dat  dezelve  niet  ligt  zouden  worden 
nagemaakt". 

Zie  ook  20  September  1796. 

8  Julij.     Maatregelen   in  het  belang  van  inlandsche  mu 
litairen. 

De  Regering  besloot: 

•de  officieren  van  de  bataljons  Papangers  en  Boegineesen 
te  stellen  op  gelyke  maandgelden  met  de  Mndureesen  en 
Sumanappers; 

aan  de  inlandsche  militairen  wederom  arak  te  laten  ver- 
strekken, gelyk  bevorens  heeft  plaats  gehad;  en 

aan  het  bataljon  Boegineesen  inaandelyks  te  laten  verstrekken 
rd«  10  tot  brandhout". 

9  Jolij.     Overlating  aan  vendumeesteren  van  het  gebruik 
van  onafgehaalde  vendu-penningen. 

Zulks  geschiedde  »tot  ondersteuning  van  derzelver  kasse, 
mits  zig  verbindende  om  dezelve,  zo  ras  de  omstandigheeden 
van  het  comptoir  gunstiger  worden  of  zulks  anderzints  zoude 
mogen  worden  gerequireerd,  in  'sComp'  kas  te  restitueeren". 

Digitized  by  VjOOQIC 


878  1796.   W.   A.   ALTINQ. 

Zoowel  het  vendu-kantoor,  als  de  vendumeesteren  verkeerden 
in  een  «deaolaten*'  slaat.  Sedert  IVs  jaar  hadden  zij  geen 
salaris  gehad.  De  voomaamsle  en  «gegoedste"  Chinezen 
maakten  bankroet. 

9  Julij.  Afschaffing  der  partictdiere  interest-penningen 
bij  het  vendu'kantoor  te  Batama. 

Dit  strekte  »lot  merkelyk  voordeel"  van  het  vendu-kantoor. 

9  Julij.  liinterdici  aan  vendumeesteren  en  de  vendu- 
bediendens  om  voor  hun  zelven  op  de  verkopingen  niets 
te  mogen  mynen  of  te  doen  mynen". 

9  Julij.     Poging  ter  verkrijging  van  nieuws-tijdingen. 

Is  goedgevonden  om  voortaan  aan  de  bevelhebbers  der 
vreemde  scheepen,  straat  Sunda  binnen  komende,  nevens  de 
verprey-brieven,  te  doen  ter  hand  stellen  een  geleide  briefje 
van  den  commandeur  te  Bantam  (waarvan  aan  hem  van  wegens 
de  hoge  regeeriug  een  formulier  in  de  Engelsche  enFransche 
taaien  zal  worden  toegezonden),  waarby  dezelve  op  eene 
vriendelyke  wyze  werden  geinvileerd  om,  nevens  de  vragen, 
by  verprey-brief  vermeld,  ter  neder  te  stellen  het  publiek 
nieuws,  voor  zoveel  hun  bewust  zal  zyn. 

9  Julij.  Eed'formulier  voor  j>alle  officieren^  onder-offi- 
y>cieren  en  gemeenen,  zo  militairen^  als  nèariniers, 
i^pennisten  en  burgers**, 

Wy  belooven  en  zweeren  de  hoog  mogende  heeren  Staalen 
Generaal  der  Vereenigde  Nederlanden,  heeren  Bewindhebberen 
der  geoctroyeerde  Nederlandsche  Oost-Indische  Compagnie, 
onze  belaals  heeren,  de  hoog  Edele  gestrenge  heeren  Com- 
missarissen Generaal,  den  Gouverneur  Generaal  en  Raden  van 
Indien,  mitsgaders  de  over  ons  gestelde  hoofden,  gebouw  en 
gelrouw  te  zullen  zyn  en  blyven;  voorts  niets  te  sullen  doen 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.   W.    A.  ALTINQ.  879 

of  verrigten»  hetgeen  hier  tegens  in  eenige  opzigten  hoege- 
naamd uiogte  strydig  weezen; 

dal  wy  in  lyden  van  nood  dit  land  na  ons  uiterste  ver- 
mogen zullen  helpen  verdeedigen  en  dat  wy  in  bet  algemeen 
zullen  agtervolgen  en  nakomen  alle  ordonnantien  enarticulen, 
een  ieder  in  zyn  departement,  reeds  gemaakt  en  vastgesteld 
of  nog  te  maken  en  vast  te  stellen,  ons  onderwerpende  aan 
de  straffen,  teegens  de  overlreeders  gestatueerd. 

Dit  verklaaren  en  belooven  wy! 

Amen. 


Commissarissen-Generaal  bepaalden  ook,  dat  alle  collegien, 
gequalificeerde  dienaren  en  ingezetenen  op  nieuw  den  eed 
van  trouw  zouden  afleggen.    Zie  t9  JuliJ  1796. 

11  Jalij.  Bepaling,  dat  de  leden  der  liooge  Regering 
met  "npapieren  van  crediet*'  mogten  betalen,  wat  zij 
uit  Compagnie' s  pakhuizen  lot  consumptie  noodig  hadden. 

Zulks  geschiedde,  omdat  contanten  »zo  schaars"  waren.  De 
Regering  verleende  zich  zelve  dit  voordeel. 

16  Julij.  Maatregel  nopens  vreemde  schepen  ter  reede 
Batavia. 

Overmits  de  schippers  der  vreemde  koopvaardy-schepen, 
alhier  ter  rheede  komende,  volgens  de  ordres  verpligt  zyn 
denelver  sclieeps-papieren,  voor  zo  verre  zulks  nodig  is,  over 
te  geeven  ter  examinaüe,  vermeenen  heeren  Commissarissen 
Oeneraal,  dal  zulks  zeer  wel  ten  nutte  zoude  konnen  worden 
gemaakt  om,  in  gevallen  daar  werkelyk  suspicie  zoude  mogen  zyn, 
dat  zy  voomeemens  zyn  te  vertrekken  sonder  aan  hunne  enga- 
gementen met  de  ingezeetenen  te  voldoen,  eenige  precautien  te 
neemen  en  dat  dien  vdgens  zoude  kunnen  worden  bepaald,  dat 
die  papieren  aan  bun  niet  zullen  worden  terug  gegeeven  dan 
kort  voor  hun  vertrek  en  nadat  zy  den  dag  daarvan  aan  den 

Digitized  by  VjOOQIC 


280  1796.  W.  A.   ALTINQ. 

gabandhaar  zullen  hebben  bekend  gemaakt,  met  last  aan 
gameiden  sabandhaar  om,  wanneer  hy  gegronde  snspicie 
mogte  hebben,  dat  zy  voomeemens  zyn  om  deese  of  geene 
ingezeetenen  van  hunne  wettige  pretensien  te  frustreeren,  de 
zodanige  als  dan  te  waarschouwen  ten  einde,  des  noods  door  den 
weg  der  ordinaire  justitie,  voor  hunne  belangen  te  konnen  sorgen. 


.~^^^-.  Benoeming  van  M'  P.  G.  mn  Oversiraten  M 
Commissaris  en  Gouverneur  Generaal  van  Nederlandsch- 
IndiS. 


Zulks  belette  niet,  dat  zelb  nog  onder  een  stuk  van  9  December 
1796  de  handleekening  van  Alting  ais  Commissaris  voorkomt, 
omdat  van  Overstraten  bij  de  aanneming  zijner  benoeming 
door  Commissarissen-Generaal  had  medegedeeld  «zonder  mer- 
•kelyke  praejudicie  voor  de  belangens  van  het  gouvernement 
»van  Java  die  kust  niet  te  kunnen  verlaten  voor  de  maand 
•November  aanstaande''. 

Aangezien  geen  Compagnie's  schip  tot  het  overbrengen  van 
den  nieuw  benoemden  Gouverneur-Generaal  van  Samarang 
naar  Batavia  behoorlijk  bemand  kon  worden,  verzochten  Com- 
missarissen-Generaal op  den  10^«°  September  1796  den  beer 
van  Overstraten  de  reis  over  land  te  maken,  >lerwyl  alhier 
zorge  zal  worden  gedragen,  dat  tot  aan  het  Gheribonscbe  ge- 
bied de  nodige  arrangementen  werden  gemaakt  om  zyn  Edele 
alle  mogelyke  gemak  op  die  reyse  te  procureeren,  welke  men 
wel  begrypt,  dat  meede  met  geene  geringe  iuconvenienten 
verzeld  zal  gaan,  en  om  die  reede  ook  gaarne  hadden  gewenscht, 
dat  zulks  van  zyn  Edele  niet  had  behoeven  te  worden  gevergd". 

De  benoeming  van  M'  van  Overstraten  tot  Gouvemeor- 
Generaal  is  den  15^^"  Januarlj  1798  bevestigd  door  de  Natio- 
nale Vergadering,  representerende  het  volk  van  Nederland, 
welke  bevestiging  den  14"^^"  Augustus  1798  in  Indie  circulair 
is  bekend  gemaakt. 


Digitized  by  VjOOQIC 


1796.   W.   A.  ALTINQ.  281 

15  Julij.  Verbad  tegen  hel  vertrekken  van  Batavia 
van  Chinezen,  die  schulden  hadden  gemaakt. 

Op  de  door  den  heer  Rand  extra-ordinair,  Neun,  als 
comniissariS'Opzigter  van  bel  vendu-comploir  gedane  represen- 
latien  is  verstaan,  niet  alleen  den  capitain  en  de  verdere 
officieren  der  Chineezen  de  zorge  aan  te  beveelen,  dat  luet 
de  jonken  geene  debiteuren  aan  ingezeetenen  deeser  steede  en 
ook  geene  suspecte  Cbineezen  clandestin  vertrekken,  maar  ook 
de  anachodas  van  de  gemelde  jonken  te  laten  aanzeggen,  dat 
zy  na  het  vertrek  van  deeze  rhede  geene  vaartuigen  aan  boord 
hunner  jonken  zullen  mogen  admitteeren;  mitsgaders  tot 
precautie  tegen  bet  overtreeden  van  die  ordre  de  jonken  by 
hun  vertrek  te  laten  verzeilen  door  de  gewapende  brik,  de 
Beschermer,  tot  buiten  de  eylanden  of  boven  Ëdam. 

19  Jnlij.  Bepaling  van  den  prijs  van  een  pikol  koffij 
hij  verkoop  uil  Compagnies  magazijnen  op  14  rijks- 
daalders  Mn  contanten'*. 

19  Jalij.  Toekenning  van  een  middel  van  bestaan  aan 
den  secretaris  van  de  weeskamer  te  Batavia. 

De  Regering  vond  goed  »te  amplecteeren  het  voorstel  om, 
tot  voorkoming  van  misbruiken,  het  emplooi  van  penningen  uit 
het  capitaal  der  weesen  door  den  secretaris  van  dat  collegie 
af  te  schaffen  en  aan  denzelven  een  middel  van  bestaan 
toe  te  leggen,  doch  de  bepaling  hiervan  aan  de  hoog  Edele 
beeren  Commissarissen  Generaal  over  te  laaien". 

1..  Julij.     Voorschriften  voor  Weesmeesteren. 

De  Regering  vond  goed  >den  intrest  van  de  uitgezette 
capitalen  der  weeskamer  bepaald  te  laten  op  7^  percent, 
mitsgaders  deze  bepaling  ook  te  extendeeren  tot  alle  overige 
collegien,  buiten  de  bank; 

te  approbeeren  de  nodig  geoordeelde  schikking  ten  opzigte 

Digitized  by  VjOOQIC 


282  1796.    W.  A.   ALTINQ. 

der  rente  winnenile  capilalen,  om  namelyk  by  ieder  rekening 
te  doen  bekend  stellen  het  jaargetal,  wanneer  de  boedels 
aan  de  kamer  zyn  gekomen,  en  de  obi^ervantie  daanran 
weesmeesteren  te  recommandeeren ; 

te  renoveeren  en  nader  aan  weesroeesleren  ter  stipte 
nakoming  aan  te  lieveelen  de  order  Yan  30  September  1766, 
dal  de  saldo's  der  nalatenschappen  vanonltekendeerrgenaamen, 
die  twintig  jaaren  en  daar  boven  by  de  boeken  van  de 
weeskamer  voortgeloopen  hebben,  in  'sGomp'  cassa  moeten 
werden  overgebragl; 

den  geldteller  te  excuseeren,  als  behoorende  tot  de  fanctie 
van  den  secretaris  van  vendumeesteren; 

weesmeesteren  (e  recoitimandeeren  om  met  alle  moderatie 
en  bescheidentheid  te  werk  te  gaan  omtrent  de  legitime 
portien,  die  niet  geteld  worden,  maar  op  borgtogten  en 
hypolbequen  berusten; 

te  excuseeren  de  geproponeerde  confrontatie  der  boeken 
jaarlyks  om  de  zo  zeer  aangelegene  secrelesse; 

(e  conlinueeren  by  de  oude  usantie,  volgens  dewelke,  na 
het  vastgestelde  by  de  oude  statuten,  Scheepenen  jaarlyks 
een  nominatie  indienen  van  eligible  persoonen,  waamit  deze 
regeering  na  goedvinden  verkiesinge  kan  maaken; 

de  verbeterde  instructie,  voor  zo  verre  daarin  by  dezen 
geeue  verandering  is  gemaakt,  te  approbeeren'*. 

19  Julij.     Oproeping   tot   het    afleggen   te  Batavia  van 
een  nietitoen  eed. 

Worden  alle  hoge  en  lage  bedienden  van  de  politie,  de 
justitie,  den  publicquen  godsdienst,  de  commercie  en  den  bur- 
gerstand, nevens  alle  andere  |)erzonen  en  ingezeelenen  in  den 
dienst,  item  onder  hel  resort  van  de  Generale  Oostindische 
Compagnie,  mitsgaders  de  gehoorzaamheyd  van  den  Neder- 
landschen  staat  sorteerende,  by  deezen  geinviteerd  omme  zich 
op  Woensdag,  zynde  den  27*°  deezer,  des  morgens  de  klokke 
agt  uuren,  te  begeeven  binnen  het  kasteel,  de  respeclive  col- 
legien,   nevens  die   van   de   politie   tot  opperkooplieden,  dog 

Digitized  by  VjOOQIC 


1790.   W.   A.  ALTINQ.  '     285 

Terder  niei,  op  de  Yoorzaai  van  bet  generaal  gouYernement 
en  alle  mindere  dieoaaren,  burgers  en  ingezeelenen  voor  de 
paye  van  dal  gou  vernemen  t,  ten  eynde  aldaar  te  liooren  leezen 
en  vervolgens  te  soieinniseeren  den  eed,  voor  alle  en  een 
■egelyk  in  zyne  betrekking  tot  den  Nederlandscben  Staat  en 
derzelver  Oost-Indische  Uompagnie  door  ons  met  approbatie 
van  de  boog  Edele  gestrenge  beeren  Commissarissen  Generaal 
gearresteerd. 

En  op  dat  niemand  bier  van  ignoranlie  pretendeere,  zal 
deeze  alomme  worden  geaSigeerd  en  aan  de  respeclive  col- 
legien,  comptoiren  en  administralien  worden  afgegeeven  ter 
narigt 

FORMULIER  van  den  eed  voor  de  dienaren  in  het  gemeen^ 
de  respeciive  collegien^  burgers  en  verdere  in- 
gezeeienen. 

Wy  alle,  dienaaren  van  de  generale  Neederlandsche  Oost- 
Indische  Compagnie,  zo  van  de  politie,  justitie  en  den  publie- 
quen  godsdienst,  als  van  de  commercie,  mitsgaders  burgers 
en  ingezeetenen  onder  de  jurisdictie  en  gehoorzaamheid  van 
dezelve  Compagnie,  geene  uitgezonderd,  helooven  en  zwoeren, 
(lal  wy  de  hoog  mogende  beeren  Staaten  Generaal  der  ver- 
eenigde  Nederlanden,  beeren  bewindhebberen  der  geoctroyeerde 
Nederiandsehe  Oost-Indische  Compagnie,  de  boog  Edele  gestrenge 
beeren  Commissarissen  Generaal,  den  Gouverneur  Generaal  en 
de  Raaden  van  Indien,  mitsgaders  de  door  haar  over  ons 
fresidde  hoofden  en  bevelbebberen  gebouw  en  getrouw  zullen 
zyn  en  dat  wy,  met  ter  zydeslelling  van  alle  ongeoorloofde, 
byzondere  gevoelens  en  bedoelingen,  alle  ordres,  zo  by  den 
artikelbrief  voorgeschreeven,  als  de  verdere  reglementen  en 
ordoonanti^n,  by  de  voorsz.  Bewindhebberen  of  de  welmelde 
Cooinrissarissen  Generaal  dan  wel  den  Gouverneur  Generaal  en 
de  Raaden  van  Indiê  alreels  gemaakt,  als  die  by  baar  gedurende 
<>nzen  dienst  nog  gemaakt  zullen  worden,  naar  ons  uillerste 
vermogen  zullen  nakomen  en  opvolgen;  voorts  dat  wy,  voor- 
uamentlyk   by   een   vyaudelyken   aanva),    niet  alle  moed  e^ 

Digitized  by  VjOOQIC 


284  1796.   W.   A.   ALTINQ 

Standvastigheid  opregtelyk  zullen  meede  werken  om,  onder 
den  bystand  van  God  Almagtig,  den  vyand  te  helpen  afkeeren, 
elk  in  zyne  betrekking  en  na  volgens  de  ordres  eninstruetien, 
daar  onilrend  bereeds  geémaneerd  en  gegeeven  of  nog  te 
emaneei'en  en  te  geeven. 
Zoo  waarlyk  lielpc  ons  God  Almachtig I 

26  Julij.  Bepaling,  dal  bij  de  jaarlijksche  veranlwoor- 
ding  der  diaconie  ie  Batavia  ook  de  aftredende  diakenen 
tegenivoordig  moesten  zijn. 

Bij  afwezigheid  verbeurden  dezen  eene  boete  van  25  rijks- 
daalders. 

6  Augustus.  Regeling  der  inkomsten  van  den  overdrager 
in  het  ambachts-kwartier  te  Batavia. 

Overgelegd  zynde  een  tabel  der  inkomsten  van  den  over- 
drager in  *i  ambagts-quartier,  aantoonende  de  weezentlyke 
staat  der  tegenswoordige  inkomsten  van  dien  dienaar,  bedragende 
niet  meer  aan  gagie  en  kostgeld  dan  ryksdaaldersdrie  honderd  vier 
en  tagtig  in  Hjaar,  so  is  na  deliberatie  goedgevonden  de  inkomsten 
van  de  voormelde  bediening,  met  intrekking  van  voorschreeven 
gagie  en  kostgeld,  te  bepalen  op  een  vast  Iractement  van 
rd'  60  ter  maand  of  rd'  720  in  't  jaar,  om  gereekend  te 
worden  alzo  ingegaan  te  zyn  met  primo  September  1795. 

6  Augustus.  Wijziging  der  instructie  voor  de  Amphioen- 
directie,  art.  34  en  35. 

Commissarissen-Generaal  vonden  goed  »te  bepaalen,  dat,  zo 
lang  de  presenten  oorlog  continueerd,  de  afgave  der  ampbioen 
op  credit  aan  de  kopers  zal  geschieden  voor  reekening  en 
risico  van  de  Compagnie,  nadat  de  verzoeken  der  kopers,  die 
zulks  verlangen,  benevens  de  consideratien  van  directeur  en 
administrateuren,  alvorens  aan  de  hoge  regeering  zuUen  zyn 
voorgedragen   en  door   welmelde  regeering,  bevindende  zulks 

Digitized  by  VjOOQ IC 


179e.  W.  A.  ALTlNd.  tóS 

te  Strekken  tot  meeste  bevordering  vao  's  Compaguie's  belangen, 
lot  de  afgave  qaalificatie  zal  zyn  verleend". 

13  Augustus.     Vernieuwing  van  het  verbod  tegen  partu 
culiere  correspondentie  met  inlandsche  vorsten  en  grooten. 

Gereflecteerd  zynde  de  noodzakelykheid  om  in  deese  critieke 
tydsomstandigheeden  na  voorige  exempelen  te  inlerdiceeren  alle 
parüculiere  correspondentien  met  iulandsche  vorsten  en  grooten, 
so  is  na  deliberatie  goedgevonden  en  verstaan  de  hoge 
regeering  aan  te  schryven  om  na  vorige  exempelen,  daar  zulks 
van  applicatie  sal  zyn,  by  renovatie  te  gelasten,  niet  alleen 
om  de  inlandsche  vorsten  en  grooten  te  waarscbouwen  geene 
andere  brieven  voortaan  naar  berwaarts  te  zenden,  dan  die 
na  het  aloud  gebruik  aan  den  heer  Gouverneur  Generaal  en 
de  heeren  Raaden  van  Nederlandscb-Indiè  zyn  gescbreeven  en 
geensints  aan  iemand  der  leeden  haarer  regeering  afzonderlyk, 
maar  bovendien  geene  andere  brieven  dan  de  zodanige  te  ac- 
cepteeren, nog  berwaarts  te  scbikken ;  spreekende  het  overigens 
van  zelf,  dat  brieven  van  inlandsche  vorsten  en  grooten  aan 
hunne  hoog  Edeiheeden  geduurende  hoogstdezelver  aanweezen 
in  Indiè  van  de  voorschreeven  orders  zyn  uytgesloten. 

13  Augustus.     Ceremonieel  bij  hei  verschijnen  van  Com- 
missarissen-Generad  in  Rade  van  Indiê. 

Commissarissen-Generaal  gaven  hieromtrent  aan  de  Indische 
Regering  te  kennen,  »dat,  wanneer  hoogst  dezelve  en  corps 
verscliynen  in  het  generaale  gouvernement  (waarvan  gezorgd 
sal  worden  dat  de  Indische  regeering  steeds  bevoorens  zal 
zyn  geprevenieerd),  zy  door  twee  leeden  haarer  vergadering, 
beneevens  een  der  secretarissen,  zullen  worden  gerecipieerd 
beneedea  aan  de  trap  en  door  alle  de  overige  leeden  op  de 
puye  ^'an  hetzelve  gouvernement  en  vervolgens  door  de  ge- 
zamenüyke  leeden  en  ministers  geconduiseerd  in  de  vergaader- 
zaa):  en  dat  aan  hoogst  dezelven,  weder  vertrekkende,  op 
dezelfde  wyze  uytgeleide  sal  worden  gedaan; 

Digitized  by  VjOOQIC 


266  179$.  W.  A.  ALtiNd. 

dat  voorls,  wanneer  heeren  Conimissariggen  Generaal  afzon- 
deriyk,  dog  in  dal  haar  publiek  caracler  verschynen  in  hel 
generaale  gouvernement,  dezelve  beneden  aan  de  trap  zuilen 
worden  gerocipieerd  door  een  der  gecretartssen  van  liaare 
regeering  en  op  de  puye  door  Iwee  leeden  dei^ve  omiue 
door  dezelve  l»egeleid  en,  weder  verlrekkende,  wederom  (e 
worden  uytgeleid  als  voren*'. 


Op  Woensdag,  27  Jullj  1796,  had  de  Imlische  Regering 
die  formalileilen  verzuimd. 

16  Augustus.     Verkoop  van  rijst  van  Regeringswege^ 

Is  goedgevonden  en  verstaan  >van  de  oudste  partyen  maan- 
delyks  150  cojangs  te  lalen  verknopen  op  vendutic  en  telkens 
dien  aangaande  voorar  aan  de  gemeente  advertentie  en  visie 
van  de  17SI  te  gecven  en  bovendien  de  administrateurs  ernstig 
te  interdiceeren  om  sig  met  den  inkoop  van  dien  of  anders 
in  eenige  deelen  in  te  laaien  en  van  deselve  in  der  lyd  te 
vorderen  den  eed  van  getrouwe  behandeling*'. 
.   Zie  ook  17  FebruarlJ  1797. 

20  Augustus.     Hulpt    aan  suiker- f abriekanten  verteend. 

Commissarissen-Generaal  vonden  goed  »met  betrekking  tot 
hel  addres  van  de  gezamenilyke  suyker-molenaars  alhier,  boa- 
dende  eene  expöse  van  de  sorgelyke  situatie,  waarin  zy  rig  uit- 
hoorde  (Ier  Talale  tydsomstandigheeden  met  opzigt  tot  bnune 
Bnantien  bevinden,  en  verzoek  om  adsistentie,  te  reflecteeren, 
dat  er  geen  ander  middel  is  om  de  zuiker  culture,  die  im- 
portante lak  van  welvaart,  so  voor  de  Compagnie,  als  voor 
deeze  colonie,  te  behouden,  dan  dat  op  der  supplianten  verzoek 
eene  gunstige  reflectie  worde  geslagen,  te  meer,  daar  men  alle 
boop  mag  voeden,  dal,  wanneer  de  jeegenswoordige  rampeu 
eens  plaats  maaken  voor  gelukkiger  tyden  (sonder  welk  dog 
alles  zoude  moeten  verlooren  gaan),  de  Comi>agnie,  niet  alleen 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.    W.  A.  ALTINQ.  287 

slaat  sal  konnen  maken  op  de  restitutie  der  penningen,  die 
xy  thaos  gedwongen  is  vooruit  te  schieten,  maar  ook  op  een 
ryken  oogst  van  de  vruglen  deeser  tydelyke  opoffering,  en 
miladien  de  hooge  regeering  te  qualificeeren  om  de  sapplianten 
's  Compagnies  weegen  voor  eersl  te  adsisteeren  met  eene  somma 
▼an  rd'  S8S0O  en,  by  aldien  zy  voor  ultimo  October  aan- 
slaande geen  genoegsaame  aftrek  by  partikulieren  vinden  voor 
haone  producten,  als  dan  nog  met  eene  gelyke  somma  van 
rd"  58S00,  alles  in  papieren  van  credit  en  tegens  den  interest 
van  Yt  percent  'smaands,  omme  voor  ofte  met  ultimo  De- 
cember 1797  aan  de  (Compagnie  wederom  te  worden  afgelost; 
met  verdere  last  om  alle  raogelyke  securiteit  en  praecautien 
Ie  neemen,  speciaal  ook,  dat  de  supplianten  voor  eikanderen 
zollen  moeten  caveeren  en  hunne  overige  crediteuren  aan 
de  CompagDie  zullen  moeien  eedeeren  de  [iraeferentie  boven 
hanne  pretensien". 

23  Augustus.  Ontheffing   der   adminislraietirs   van  de 

verplichling  tol    hei  afleggen  van  dm  eed  van  trouwe 

behandeling  bij   hel    ledig   vatten   van  ccnig  ftpecerij- 
fkikhuis. 

Jaarlyks  in  de  maand  Januarij  moesten  de  adminisiraleura 
zoodanigen  eed  afleggen,  welken  de  Indische  Regering  voldoende 
achtte. 

27  Augustus.     Voorschrift  nopens  borgtogten. 

Commissarissen-Generaal   vonden   goed    »qua1iBcatie  aan  de 
boge  regeering  te  verleenen  om  het  sluk  der  borgtogten  we- 
derom   Ie  brengen  onder  de  vorige  bepaling  van  drie  jaaren, 
onder  de  navolgende  precautien,  te  weelen: 
1*  dal  de  vi.sitateur  generaal  zal  worden  gelast  zorge  te  dragen, 
dat  de  bevindingen  op  de  negotie-boeken  der  builen  comp- 
toiren,   byzondcr   van    zodanige,  waar  verandering  in  hel 
hoordbestuur  is  voorgevallen,  direct  na  den  ontrangst  der 
boeken   by  preferentie  worden  opgemaakt,  sub  |M)ene  van 

Digitized  by  VjOOQIC 


2gg  1796.    W.  A.  ALtiNd. 

aanspreekeiyk   te   zallen  zyn  voor  nlle  nadeelen,  die  zyoe 
ualaligheid  in  deesen  zal  hebben  veroorzaakt; 
2^  dat   de   ministers   en   bediendens  op  de  respective  buiten 
comploiren  circulair   zullen   worden    gelaat  om   de  afge- 
sioteue  negotie-boeken  van  hel  jongste  boekjaar  ten  mia^ten 
binnen   den   tyd  van  lYs  jaar  herwaarts  te  bezorgen,  en 
dat   by   verzuim   degeene,  die  hetzelve  zal  hebben  veroor 
zaakt,  aanspreekeiyk  zal  gehouden  worden  voor  de  verliesen 
en   nadeelen,   die   na  verloop  van  dien  tyd  gecauseerd  en 
niet  meer  te  redresseeren  zullen  zyn ; 
3^  dat  de  confrontisten  te  Batavia  zullen  worden  gelast  de  admi- 
nistraliêu  der  administrateurs,  die  overleden,  ontslagen  of 
verplaatst,  dan  wel  door  andere  opgevolgd  zyn,  direct,  na  dat 
afgesloten  zyn,  te  confronteeren  en  zulks  wel  voornamelyk 
tegen  den  gedane  opneem  of  het  transport ;  onder  aankondi- 
ging, dat  by  verzuim  om  aan  deese  ordre  te  voldoen,  alle 
daaruit  spruitende  nadeelen  op  hen  zullen  worden  verhaald. 
Voorts  nog   op   dit   respect  welmelde  regeering  kennis  te 
geeven,  dat  in  der  tyd  uit  bet  aanschryvens  der  vergadering 
van    17"*"   by  missive  van    den  11«»  December  1790  §  876 
zeer  verkeerdelyk   was   afgeleid,  alsof  het  boogstdezelver  in- 
tentie  waare,   dal   de   borgen    aanspraakelyk  zonden  moeten 
blyven  tot  6  jaaren  na  het  overlyden  der  principalen,  als  rynde 
niets  diergelyks  by  dat  aanschryvens  te  vinden*'. 

27  Augustus.  Toekenning  aan  den  boekhouder  van  hel 
ambachiS'kwartier  te  Batavia  van  45  rijksdaalders 
^smaands  lot  hel  irüiuuren  van  drie  schrijvers. 

De    Regering    zag   geene  kans   hem    >met  scribenten    te 
•adsisteren". 

-^-  Augustus.  Vergunning  lot  den  in  en  uilvoer  Ie  Che- 
ribon  van  opium,  gekochl  op  Compagnie* s  veilingen,  enz. 

Maar   al    te  klaar  gebleeken  zynde,  dat  te  Cheribon  in  bel 
arlikul  der  am6oen  werd  gemonopoliseerd,  hetwelk,  hoe  lang 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.  W.   A.   ALTINQ.  889 

znlks  ook  in  gebruik  mag  zyn  geweest,  niet  anders  kan  worden 
aangemerkt  dan  als  ten  lioogsten  scliadelyk  voor  de  Compagnie 
en  het  belang  van  het  algemeen. 

So  is  dierhalven  goedgevonden,  ter  bevordering  van  den  ge- 
permitteerden  particulieren  vaart  en  handel,  hy  eene  t'emaneeren 
publicatie  vry  te  verklaaren  den  uitvoer  en  invoer  ten  comp- 
toire  CherilM)n  van  an)6oen,  ter  hoofdplaalse  op  *s  Compagnies 
verkopingen  verkogt 

En,  daar  lieeren  Commissarissen  Generaal  reedenen  hebben 
om  Ie  mogen  veronderstellen,  dat  de  handel  in  zout,  ryst, 
arreek,  yzer,  spykers,  staal,  koper,  tin  en  loot,  gewerkt  en 
ongewerkl,  almeede  op  Cheribon  so  vry  niet  is,  als  zulks  wel 
belioorde,  so  is  al  verder  goedgevonden  gemelde  publicatie  al 
meede  tot  alle  voorsch reeven  artikelen  te  extendeeren  en 
generaalyk  tot  alle  arlikulen  en  liandelwhaaren,  waar  omtrend 
deo  in-  of  uitvoer  ten  voorschreeven  comptoire  niet  expres- 
selyk  is  verboden,  sowel  als  de  handel  aldaar  in  alle  voor- 
schreeven artikelen,  mits  de  parlikuliere  handelaars  zig 
regaleeren  na  de  reglementen  en  ordonnanlien,  op  het  stuk 
der  particuliere  vaart  en  handel  reeds  g'emaneerd  of  nog  te 
emaneeren. 

Voorts  de  hoge  regeering  by  de  toezending  van  voorschreeven 
publicatie  aan  te  schryven  den  resident  van  Cheribon  ernstig 
te  reconimandeeren  zig  sliptelyk  naar  dies  inhoude  te  ge- 
dragen en  den  particulieren  handel  in  alle  de  daarby  vermelde 
whaaren  voortaan  in  bet  minst  niet  te  belemmeren. 

1  September.     Maatregel   in   het  belang  van  de  peper- 
kuUuur  op  Java. 

Commissarissen-Generaal  vonden  goed  » de  Javasche  ministers 
te  qualiGceeren  om  provisioneel  met  de  aanplanting  der  pe- 
perranken  voort  te  gaan,  tot  dat  zy  vastelyk  staat  zullen 
kunnen  niaaken  om  jaarlyks  te  kunnen  fourneeren  eene  quan- 
liteit  van  vier  millioenen  ponden  van  dien  kori,  alzo  hunne 
hoog  Edelheden  hebben  gedeclareerd  niet  te  Iwyfelen,  of  hoogst 

rLAlAAT-iOei    DKKL  XII.  19 

Digitized  by  VjOOQIC 


è90  ^796.   W    A.  ALtlNÖ. 

derzelver  hoo^e  committenten  zelve  zouden,  inmidtlens  dat  zulks 
wierdt  bewerkstelligd,  kenbaar  maken  lioogstdcrzelver  intentie 
omtrent  eene  nog  verdere  uitbreiding,  indien  dezelve  «'ils  dan 
nog  practicabel  zoude  zyn,  zouder  aan  andere  noodzakelyke 
en  voordeelige  cultures  te  praejudicieereo". 

10  September.  Bepaling,  dal  aan  de  handlangers  of 
y>gemeene^  ariilleristen  liet  koslgeld  zonder  korting  of 
vermindering  zoude  worden  uitbetaald. 

In  gevolge  van  de  missive  van  Heercn  XVII'^'''  van  23  No- 
vember t795  was  zulks  reeds  op  de  »gemeene''  infanteristen 
en  kavalleristen  toegepast. 

10  September.  Aanstelling  van  een  collecteur  van  de 
wagen'pacht  en  van  het  oor-geld  voor  paarden. 

Geoordeeld  zynde,  dat  die  beide  bedieningen  gevoeglyk  door 
een  persoon  konnen  worden  waargenomen,  is  goedgevonden 
aan  dezelve  tot  salaris  toe  te  leggen,  zo  als  by  deese  geschied, 
vyf  procentos  van  bet  zuiver  provenu  der  voorschreeve  be- 
lastingen, mitsgaders  ryksdaalders  40  ter  maand,  om  daaruit 
alle  onkosten  en  uitgaven,  hoe  ook  genaamd,  de  voorschreeve 
collecte  betreffende,  te  vinden,  mitsgaders  op  eene  reedelyke 
wyze  te  contenteeren  de  bodens  van  het  collegie  van  Heem- 
raden voor  de  door  hun  te  praesteeren  diensten. 

17  September.  Invoering  van  nieuwe  regelingen  op 
Java's  Noord-Oost'kust. 

Op  9  JuliJ  1796  diende  de  Commissaris  Generaal  Nederburgh 
de  navolgende  nota  in: 

Seederd  myne  komst  alhier  my  alle  mogelyke  moeite  heb- 
bende gegeeven  om,  so  door  eige  nasporingen,  als  door  onder- 
rigtingen  van  lieden,  op  welker  eerlykheid  en  kunde  men 
staat  kan  maken,  eene  regte  wetenschap  te  verkrygen  yan 
de   gesteldheid   der  zaaken  op  Java's  Noord-Oostkusl,  en  bet- 

Digitized  by  VjOOQIC 


it9è.   W.  A.  ALtlNÓ.  291 

geen  aldaar  ten  voordeele  van  de  Compagnie  kan  worden 
uitgewerkt,  zyn  iny  daartoe  de  geschikste  voorgekomen  de 
inriglingen  en  nadere  bepalingen,  welke  ik  by  deese  memorie 
sal  Toorslellen. 

Gaarne  wil  ik  egter  in  het  midden  laten  de  gevoelens,  welke 
anderen  zouden  mogen  hebben  van  de  mogelykheid  en  nuUigheid 
van  andere  en  uitgestrekler  veranderingen,  die  aldaar  zouden 
kuoDcn  worden  gemaakt;  en  sonder  daaromlrend  in  eenige 
discussie  te  treeden  sal  ik  my  voor  het  tegen swoordige  ver- 
genoegen met  aan  te  merken,  dat  myne  voorstellen,  alleen  tot 
de  inkomsten  der  dienaaren  l)etrekkelyk,  niets  praejudicieeren 
aan  sodanige  plans  en  projrclen,  welke  men  buiten  dat  zoude 
mogen  hebben,  en  inmiddels  een  zeeker  voordeel  aan  de  Com- 
pagnie zullen  kunnen  aanbrengen. 

Er  zyn  op  Java  zeekerlyk  veele  dienaren,  die,  elk  in  zpe 
respective   betrekking,   uit   de  rykelykbeid  hunner  inkomsten 
wel  wat   aan   de  Compagnie,  als  de  voedster  heer  van  allen, 
kunnen   afstaan,   zelfs  boven  de  reeds  plaats  hebbende  recog- 
nilien   van   ambtgeld  —  dit   is  de  voornaame  basis,  waarop 
mpe  voorstellen   rusten;   de  opgaven    van   inkomsten,   door 
Toornoemde  dienaaren  gedaan  ter  voldoening  aan  de  beveelen, 
daartoe   successivelyk   door   de   hoge  regeering  en  laatstelyk 
door  Commissarissen  Generaal  by  publicatie  van  den  6^°  Sep- 
tember 1794  gegeven  (M>  verspreiden  wel  hier  en  daarslegts 
een   gebrekkig  ligt  over  deese  materie,  dan  zulks  heb  ik  ge- 
tragt   door  goede  informatien,  soveel  mogelyk,  te  suppleeren, 
als   begrypende   danrmeede  meer  te  zullen  vorderen  dan  met 
nadere   ordres  of  aanschryvingen.  —  Voorts  heb  ik  gemeend 
in   het    oog  te  moeten  houden,  dat  de  eer  en  ambitie  alleen, 
over  hel  algemeen  genomen,  voor  ordentelyke  lieden  nimmer 
genoegzaame  prikkelen  zullen  zyn  oiu  hunnen  dienst  en  leven 
aan    bel    Vaderland   liever  in  deese  gewesten  dan  op  desselfs 
bemiDden    bodem    toe  te   wyden,  nemaar,   dal   daar   nood- 
wendig   by   moet  komen  een  vooruitzigt  om  de  menigvuldige 


O     Deel  XI,  bladz.  7S4. 

Digitized  by  VjOOQIC 


2d2  1^86.   W.  A.  ALtlNÖ. 

opofferingen  en  gevaaren,  daaraan  voor  een  iegelyk  gehcgt,  ook 
vergolden  (e  zien  door  hel  eeriyk  verkrygen  van  een  fortuyn, 
waartoe  onbemiddelde  lieden  in  Europa  maar  zeer  zelden  en 
als  by  loeval  kannen  geraken. 

Dat  ik  egter  daardoor  niet  begrype  zulke  immense  schallen, 
als  vorige  hoge  amblenaaren  in  ludië  wel  hebben  byecn  ver- 
zameldf  maar  alléén  matige  geldmiddelen,  egter  voor  elk  in 
zyne  belrekking  voldoende  om  voor  zig  en  zyn  huisgezin  een 
onbekrompen  bestaan  te  verwerven,  sal,  so  ik  verlrouwe, 
voor  elk  bevoegd  beoordeelaar  blykbaar  zyn  uit  myne  voor- 
stellen zelve,  waarloe  ik  thans  over  ga. 

Eerslelyk:   zouden  de  volgende  dienaren  kunnen  missen  de 
gagien,   die   zy   van  de  Ck>mpagnie  thans  genieten,  als  buiten 
dezelve  een  toereikend  bestaan  hebbende,  te  weelen: 
ten  hoofd-comptoire  Samarang: 

de  gouverneur  en  directeur,  die  thans  Raad  extra  ordinair 
van   Indiè   is   en   dus   f   200   per   maand    winl   of  in    het 

jaar f   2400:  —  :  — 

.  de  eerste  pakhuysmeester  en 
de  fiscaal,  beide  kooplieden  a 
/  50  's  maands  ieder »    1200 :  — :  — 

de  sabandhaar  enontfanger 
der  domeinen,  de  secretaris 
van  politie  en  de  tweede  pak- 
huismeester, alle  drie  onder- 
kooplieden zynde,  dus  winnende 
elk  f  40  's  maands  of  met 
den  anderen  in  't  jaar ■    1440:  — :  — 

de  eerst  gezwoore  klerk  van 
politie,  de  iranslateur  in  de 
Javaansche  taal  en  de  soldy- 
overdrager,  die  tevens  dispen- 
cier  is,  winnen,  als  boekhouders 
zpde,  elk  f  30  's  maands  of 

te  samen  in  't  jaar »    1080:  — :  — 

Transporleere 7^^20:— :  — 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.   W.   A.    ALTINQ.  395 


Per  transport f   6120:  —  :  — 

ia   den  Oosthoek  en  wel 
te  Sourabaja: 

de  opper-koopman  en  gesag- 
hebber   k   f  60  'smaands  of 

in  *l  jaar »      720 :  — :  — 

de  onder-koopman  en  admi- 
oistratear  a   /^  40  's  maands 

of  jaarlyks »      480 :  — :  — 

de  commandant  van  Passou- 
rooang  in  qualiteit  van  vaan- 
drig  k  f  iO »      480: — :  — 

de  commandant  van  Bancal- 
hng,    ook    in    qualiteit    van 

vaandrig  a  f  M •      480:  — :  — 

te  Grissee: 
de  koopman  en  resident  kfW»      4  80 :  — :  — 

te  Sumanap: 
de  onder-koopman  en  resi- 
dent a  Z'  40 n      480:—:  — 

Ie  Banjoewangie : 
de  lieotenant  en  commandant 

a   f  M 600:  —  :  — 

ten  comptoire  Paccalon- 

gang: 

de  onder-koopman  en  resi- 
dent a  /  30 »      560:  —  :  — 

Tagal: 
de  koopman  en  resident  a  fiO  »      480 :  — :  — 

Japara: 
de   onder-koopman  en  resi- 
dent è  /  30 360:  —  :  — 

Joana : 
de  onder-koopman  en  resi- 
dent a  /*  30 860:  —  :  — 

Transporteere flliOO:—:  — 


Digitized  by  VjOOQIC 


S94  1796.   W.  A.   ALTING 

Per  transport f  11400:  —  :  — 

Rembang : 
de  onder-koopman  en  resi- 
dent a  /  50 »      560:—:  — 

te  Souracarta: 
de  opper-koopman  en  eerste 

resident  a  /•  60 •      740:— :  - 

op  de  post  Boejoelalie: 
de  commandanl  inqualileit 

van  sergeant  a  /  24 »      188 :  — :  — 

op  de  post  Salaliga: 
de  commandant  in  qualileit 

van  vaandrig  a  /*  40 ■      480 :  — :  — 

op  de  post  Oenarang: 
de  commandant  inqaaliteit 

van  sergeant  a  /"  24 »      288 :  — :  — 

te  Djocjocarla: 
de  opper-koopman  en  eerste 

residenl  a  /^  60 »      720:  —  :  — 

Alle  welke  gagien  ik  stelle, 
dat  volgens  de  jongste  bepaling 
op  Batavia  woinlen  uitbetaald 
tot  20  stuivers  de  gulden,  ma- 
kende   dierhalven    te   samen 

Indiasch   geld ƒ•  14286:  —  ,— 

of  Nederlandsch  geld f  11761     4: 

Ten  anderen,  so  zoude  het 
volgende  kostgeld  en  emolu- 
menten almeede  ten  faveure 
van  de  Compagnie  konnen  ko- 
men en  dus  voor  het  vervolg 
geêxcuscerd  worden,  als: 

het  kostgeld  en  de  extra 
toelage  aan  den  gouverneur, 

bedragende    rd"    46 :  44    per  

Transporteeere   ~ .7./  1176171^ 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.    W.  A.   ALTINQ.  Ï95 

Per    Iransporl f  1X161:    4:  — 

nuuiDd   of  wel  io  't  jaar  rd' 

563,  Ls  Nederlandsch  geld ...  f    1114:15:  — 

het  emolument  yan  den  gou- 
verneur. Raad  van  Indie  zynde, 
ten  bedragen  van  rd»  2800  of »    4980 :  — :  — 

het  kostgeld  en  de  randsoe- 
nen  van  drie  opper-koopiieden, 
te  weeten :  de  gezaghebber  in 
den  Oosthoek  en  de  opper- 
hoofden van  Suracarta  en  Djoc- 
joearta  a  /'299:  19 »      899:17:  — 

de  emolumenten  der  opper- 
hoofden van  Solo  en  Djocjo  a 
/  1000  Indiasch  geld  of  voor 

beiden  Netlerlandsch »    1680 :  — :  — 

•  het  kostgeld  en  de  randsoe- 
nen  van  den  eersten  pakhuis- 
meester en  den  fiskaal,  beide 
kooplieden  i  rd»  6''/go  per 
maand  of  in  't  jaar »      332 :    1 :  — 

item  van  vyf  onder-kooplie- 
den, als: 

de  seerelaris  van  politie  te 
Samarang  en  den  resident  van 
Somanap  a  rd'  6  V20  P^^  maand  •      287 :  10 :  — 

de  onlfanger  der  domeinen, 
de  tweede  pakhuismeester  en 
de  administrateur  te   Soura- 

baya  a  rd«  37, »      228:    1:   8 

van  drie  boekhouders,  als: 

de  eerste  gezwore  klerk  van 
pditie,  de  soldy  overdrager 
en  dispencier  k  rd*  6V20 *      287:10:  — 

de  translateur  rd»  37» 76:  —  :   8 


Transporleere f   9844:84:16/^11761:    4:  — 

Digitized  by  VjOOQIC 


296  17e6,   W.  A.   ALTINQ. 

Per  transport f  11161:   4:- 

van  ses  commandanten,  als 
van  Pa&sourouang,  Bancallang, 
Banjoewangi  en  Salatiga,  ieder 

a  rd*  67,0 •      878:   -:  — 

en  van  Boejoelali  en  Oena- 

rang  a  rd«  8Vs »      1*2:    1:  — 

van  den  capilain  ter  zee  en 
eerste  informator  van  hel  ma- 
rine school  het  kostgeld  en 
de   emolumenten  &  rd»  6Vio  •      145:15:  — 

de  huishuur  a  rd'  7  per  maand  »      166:  6:   8 

zodat  de  Compagnie  jaarlyks  aan  koslgelden, 
randsoenen  en  emolumenten  zoude  uitwinnen  »  10862:17:    8 

Wyders  zouden  ten  faveure  van  de  Clompagnie 
kunnen  worden  gebragtde  tjaljasencallangers 
gelden,  die  door  den  gouverneur 's  Compagnies 
wegen  genoten  worden,  zynde  7s  g^^cHe 
uit  het  bedraagen  van  rd*  9926 :  18  of 
rd«  5308  :  58,  uitmakende •    6551 :   8:  — 

Ook  zouden  onder  de  na  te  meidene  bepalingen 
omtrend  sodanige  dienaaren,  welke  dit  gemis 
niet  wel  kunnen  veelen,  kunnen  worden  uit- 
getrokken de  toelage  van  5  procent  provisie 
penningen  van  de  winsten  en  inkomsten  van 
Java,  die  den  dienaaren  aan  de  pen  door  de 
hoge  regeering  by  brief  van  den  19^°  July 
1794  zyn  toegestaan,  hebbende  in  anno  1793/4 
gerendeerd  eene  somma  van  rd'  13707  :  44  : 8, 
waarin  geparticipeerd  hebben: 

de  gouverneur  voor rd*   2741 :  28 :  — 

vier  opperkooplieden,  als: 

de  gezaghebber  in  den 
Oosthoek  en  de  hoord-admini- 
strateur   te  Samarang  voor   »     2741:28:  — 

Transporteere. ....  r7d-~5482 7567—  f  29 ï 747 M  f  8 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.    W.   A.   ALTINQ.  897 

Per  traosporl rd*   8482:56:— /" 29174:89:  8 

de  opper-hoofdeD  te  Soq- 
racarla   en  Djocjocarta  voor  »     19t9:   B:  — 

hel  hoofd  der  militie  op 
Samarang  voor . .    »       686 :  19 :  — 

▼yf  kooplieden,  als: 

de  eerste  pakhuismeesler 
en  de  fiscaal  voor •     1096: 30:   8 

de  administrateur  in  den 
Oosthoek  voor •       685 :  19  :  — 

de  tweede  residenten  van 
Soaracarta  en  Djocjocarta 
voor »     1644:46:  — 

vyf  onder-kooplieden,  als: 

de  secretaris  •  van  politie, 
de  ontfanger  der  domeinen, 
de  tweede  pakhuismeesler 
en  de  soldy- hoek  honden  alle 
op  Samarang,  voor «     1096 :  30 :   8 

de  soldy-hoekhouder  in  den 
Oosthoek  voor »       411:11:   8 

de  translateur  op  Sama- 
rang  voor ■       411:11:   8 

de  translateur  op  Soura- 

baya  voor »       274:    7:  8 

leid rd^ll707^T4:"8 

Dog  zoude  in  dien  gevalle 
aan  de  na  te  meidene  die- 
naaren, als  die  van  hunne 
overbiyvende  inkomsten  niet 
wel  kennen  bestaan,  moeten 
worden  toegelegd  uit  's  Com- 
pagnies kas,  als: 

aan  den  hoofd  administra- 
lenrteSemarangrd'  500: — 

Transporteere  rd*  öüO:  —  rd'  157Ö7 :  4Tr  8  /  291 74:297  8 

Digitized  by  VjOOQIC 


298  1796.   W.   A.   ALTINO. 

Per  Iransportrd»  800:— rd' 13707:  44:   8/M174:i9:   8 

aan  het  hoofd 
der  militie  Ie  Sa- 
marang »    800:  — 

aan  den  twee- 
den resident  op 
Souracarta •    333 :  16 

aan  den  twee- 
den resident  op 
Pjocjocarta  . . .     •    400:  — 

aan  densoldy- 
boekhouderteSa- 
marang 600:  — 

welke  toelage 
egter  sai  cessee- 
ren,  wanneer  de 
dienst  van  dis- 
pencier  volgens 
myn  na  te  mel- 
den voorstel  daar- 
meede  word  ver- 
eenigd ; 

aan  den  soldy- 
boekhouder  te 
Sourabaya »    166 :  32 

aan  den  trans- 
lateur  op  Soura- 


•    166:32 

waarbydezelve 
nog  zouden  moe- 
ten worden  ont- 
heven van  de 
betaling  van  het 
jaarlyks  ambt- 
geld, thans  bedra- 

Transporleererd»2666:52rdM3707:44:    8 /■  29174:49:    8 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.   W.  A.    ALTINQ.  J99 

Per  transport  rd'6266: 52  rd- 15707  :  —  :  —  f  29174 :  29:   8 
gende  orer  han 
allen »  1680  — 

teU  te  nmen »     4516:52;  — 

sodat  de  Compagnie  door 
deeze  schikking  zuiver  zoude 

profiteeren rd'   9591 :  12 :   8 

of  Nederiandsch  geld .TT .  ~.  »  18898 :   4 :  — 

Vervolgeus  zouden  almeede  de  randsoenen, 
die  thans  op  de  volgende  comptoiren  aan  de 
aldaar  bescheiden,  ligt  kostgeld  winnende  die- 
naaren 's  Compagnies  weegen  verstrekt  worden» 
afgeschaft  en  door  de  residenten  zelve  verstrekt 
kunnen  worden,  waartoe  zy  de  ryst  uit  de 
overwigten  kunnen  vinden  en  de  arak  uit 
privé  heurs  inkopen,  als: 

ten  comptoire  Paccalongang  aan  provisien 
van  ryst  en  arak,  gereekend  op  18  koppen, 
bedragende  in  twaalf  maanden  f  284:   9:  — 

ten  comploire  Tagel,  geree- 
kend op  19  koppen •  268 : 1 1 :   8 

ten  comptoire  Japara,  geree- 
kend op  29  koppen •  409 :   7 :  — 

ten  comptoire  Joana,  geree- 
kend op  28  koppen >  598 :   5 :  — 

ten  comploire  Remhang,  ge- 
reekend op  28  koppen »  585 :   9 :  — 

ten  comptoire  Grissee,  geree- 
kend op  28  koppen,  dog  waar- 
onder meede  begreepen  zyn  8 
Javanen  op  de  lootseboot,  die 
alleen  ryst  genieten »  502:16:   8»    1985:16:  — 

In  hel  vervolg  zouden  de  residenten  ook  wel 
voor  hunne  eige  reekeniuR  kunnen  furneeren  de 
materialen  van  yzer,  spykers,  enz.,  die  tot  nog 

Transporleere f  49782:49:    8 

Digitized  by  VjOOQIC 


300  1796.   W.  A.  ALTINQ. 

Per  Iransport  /  4975S:  49:   8 

toe  ten  dienste  der  haishouding 's  Compagnies 
wegen  verstrekt  zyn,  so  meede  de  pakliuisbe- 
hoeflens,  equipagie  goederen  en  schryrgereed- 
schappen  voor  de  schryf-comptoiren,  welke 
een  en  ander  naar  eene  calculalive  bereekening 
in  gelden  sal  kooinen  te  belopen,  als: 

te  Paccalongang  op f    80 

»  Tagal        op »   100 

»  Japara        » •  100 

»  Joana         » »     80 

»  Rembang    » »  100 

»  Grissee       » »     80  •      640 :  — :  — 

Dan,  daar  deeze  artikelen  gewoonlyk  aioe- 
yelyk  te  bekomen  zyn,  so  zouden  deselve  naar 
benodigdheid  tot  's  Compagnies  prysen  aan  de 
residenten   kuimeu    worden   afgegeeven,  mits 
de  voorschreeven  sommen  niet  excedeerende. 
Op   de  volgende  plaatsen  zoude  roeede  het 
benodigde  nachtligt  geêxcuseerd  en  particulier 
bezorgd  kunnen  worden,  als: 
2484  kannen  lamp-oly,  waarvan: 
144  kannen  ten  comptoire  Paccalongang 
264       »         »  »         Tagal 

240      »         •  »         Japara 

120      »         •  »         Joana 

240      »         »  »         Rembang 

door  de  residenten  te  bezorgen. 
936  kannen  ten  comptoire  Sourabaya 
216      •         »  >         Grissee 

om  door  den  resident  van  Grissee  en 
den  administrateur  in  den  Oosthoek,  ieder 
voor  de  helft,  te  worden  gefumeerd; 
36  kannen  aan  de  lyfwagt  te  Samarang, 
door  den  gouverneur  te  leveren, 
2 196  Transporteere /  60292:^ ;  "~8 

Digitized  by  VjOOQIC 


l/eè    W.  A.  ALtiNG.  501 

2196  Per  transport f  80292 :  49 :   8 

72  kaDDen  aan  de  lyrwagt  te  Souraltaya,  door 

den  Oosthoeks  gezagheblier  te  leveren, 
72  kannen  aan  den  cipier, 
144        •         »       «     kettingmandadoor, 

beyde   te   Saniarnng,    kunnen  uil  de 
sladhkas  iiekosligd  worden: 
2484  kannen  kosten  k  6  stuivers  de  kan...  »      614:16:  — 
60  S  waxkaarssen,  als: 

50  fi  te  Biinjoewangi  voor  de  coni- 

niandants  woning, 
24    »  te  Passourouang, 

60  «  kostende 59:   8:  — 

De  rysl  en  het  zoul,  die  niaandelyks  's  Compa- 
gnies wegen  aan  de  battors,  die  te  Sauiarang  in 
de  iiakhuizen  dienst  doen,  verstrekt  worden, 
zonden  in  den  aanslaande  uit  de  spillagie  van 
den  pakbuismeester  en  den  dispencier  (die 
de  leverantie  van  het  zout  hebben)  kunnen 
gevonden  worden,  bedragende  in  het  jaar...  «      215:   2*  — 

De  stads  kettingjongens  zouden  ook  voortaan 
uit  de  stadskas  te  Satnarang  kunnen  onderhouden 
worden,  waardoor  de  condemnatie-reekening 
jaarlyks  zoude  verminderen  met  rd"  500  of..  »      990:  — :  — 

Ook  zoude  kunnen  cesseeren  het  douceur, 
dat  ingevolge  de  besluiten  der  hooge  regeering 
in  dato  20  July  1781  en  9  April  1792  aan  de 
bospitaliers  te  Samarang  en  Sourabaya  voor 
verband  linnen  en  brandhout  jaarlyks  word 
afgegeeven  &  /  15  voor  den  eersten  en  /'5  voor 
den  tweeden  in  de  maand,  bedragende  in  't  jaar  »  240 :  — :  — 
dewy!  zy  buiten  dat  wel  bestaan  kunnen. 

De  gagie,  die  voor  een  inlandsch  leermeester 
by  besluit  van  de  hoge  regeering  in  dato  13 
Jtiny  1771  gepermitteerd  is,  zoudein  het  vervolg 

Trausporteere ~f  ^%tk\{i:U:   8 

Digitized  by  VjOOQIC 


J04  1790.    W.   A.   ALtlNÖ. 

Per  transport /•  68410:57:   8 

uit  de  armeiikns  Ie  Samarang  kunnen  belaald 

wonlen  lot  rd"  16  per  maand •      580:   3 :  — 

also  deselve  alleen  voor  het  weeshuys  geschikt 
is  en  het  armenfonds  dit  wel  kan  veelen. 

Wanneer  hel  legaal,  door  wylen  den  heer 
Greeve  aan  hel  hospilaal  te  Samarang  gemaakt, 
by  hetzelve  zal  zyn  ingekomen,  so  sal  uil  hel 
fonds  van  dal  gesticht  voor  't  vervolg  kunnen 
worden  betaald  de  gagie  en  hel  kostgeld  van 
den  krankbezoeker,  aldaar  dienstdoende,  tot /'30 
en  rd'  S'/s  's  maands  respeclive,  makende...  •      573:  — :  — 

De  inlandsche  ambagtslieden,  te  Samarang 
op  de  wapenkamer  dienst  doende,  kunnen  in 
vreedenstyd  van  7  tol  4  koppen  verminderd 
worden,  als  twee  lademakers,  1  slolmaker  en 
1  smit,  welke  uitsparing  van  3  koppen  a  rd' 
4  per   maand  in  het  jaar  bedragen  sal.....  »      28K:   2:    8 

So  ook  kan  in  de  materialen  van  cadjang- 
matten,  stroozakken,  enz.,  aldaar  in  de  pak- 
buiseu  en  tot  de  huishouding  jaarlyks  benodigd, 
eene  besparing  worden  geëffectueerd  van  rd' 
700  of •    1586:  —  :  — 

Alle  de  tol  dus  verre  verhandelde  poincten 
van  menage  mag  ik  my  op  goede  gronden 
verzeekerd  houden,  dat  op  den  voorgestelden 
voet  practicabel  zyn;  en  dezelve  zouden  dier- 
halven met  den  aanvang  van  hel  boekjaar 
1796/7  dadelyk  kunnen  worden  geïntrodu- 
ceerd. 

Voorts  zouden  by  voorkomende  vacatures 
van  de  presente  dienaaren  de  volgende  kunnen 
gemist  worden: 

op  het  hoofd-comptoir  Samarang: 

de  onder-koopman,  tweede  pakhuysmeester 

Transporteere f  84834:807116 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796    W.   A.  ALtlNÓ.  $0$ 

Per   Irangpori f  84854  80: 16 

en  negotie  overdrager,  nadien  zyn  werk  zeer 
wel  door  den  eersten  Ican  waargenomen  wonlen ; 

hierdoor  sal  wel  aan  gagie  nirls  worden 
uitgewonnen  volgens  hel  desweegens  reeds 
geproponeerde  hier  voren,  dog  hel  aniblgeld 
vao  den  eersten  pakhuysnieester  zal  als  dan 
nog  kunnen  vermeerdert  worden  mei  rd' 
2000    of •    5960:-:  — 

de  dis|)encier,  wiens  bediening  in  hel  vervolg 
aan  den  soldy-boekliouder  lol  een  middel  van 
beslaan  kan  worden  locgevoegd,  waardoor  de 
Compagnie  de  gagie  en  emolumenlen  van  den 
dispencier,  mitsgaders  de  hier  voren  vermelde 
toelage  aan  den  soidy-boekhouder  zoude  uil- 
winnen»  makende  Ie  samen •    181 1:15:  — 

een  Europeesche  zadelmaker,  als  zynde  hel 
mei  den  inlandschen  wel  Ie  slellen;  desseUs 
gagie  a  /  20  en  koslgeld  a  rd'  S'/s  Ie  samen  »      247:15:  — 

een  dito  met zelaar,  kunnende  de  linimerman 
het  opzigl  hebben  over  de  Ie  doene  reparalien, 
maakl  aan  gagie  f  18  en  kostgeM  als  de  vorige  >      228 :  — :  — 
len  Gomploire  Souracarla  en  Djocjocarla : 

Iwee  melzelaars,  om  reeden  als  even,  win- 
oende  aan  gagie  /*  14,  koslgeld  en  randsoenen 

rd*   1'/^,  maakl  Ie  samen  in  'Ijaar »      576:14:  — 

in  den  Ooslhoek  en  wel  te  Soui-abaya: 

een  melzelaar,  winnende  als  die  te  Samarang  >      228 :  — :  — 

en  vermits  men  verwagten  mag,  dal  hel  fonds 
van  hel  marine  school  Ie  Samarang,  so  al 
niet  in  dit  oogenblik,  egler  eerlang  voldoende 
sal  zyn  om  daaruil  Ie  kunnen  vinden  de  gagien, 
kostgelden,  randsoenen  en  emolumenten  van 
de  aUaar  zynde  informators,  scholieren  en  an- 
dere perzoonen,   zo  calculeerd   men,  dat  de 

Transporleere f  6Ï684^:^— :  16 

Digitized  by  VjOOQIC 


S04 


1796.    W.   A.   ALtlNè. 


Per   transport f6l68i:  —  A^ 

Compagnie  daardoor  nog  sal  kunnen  proGteeren 

ongeveer »  1 1000:  —  :- 

sodat    alle   de   voormelde   reformes   zullen 
kunnen  aanbrengen  een  jaarlyks  voordeel  van/*  72690:  ö:  — 

Laastelyk  zcude  met  alteratie,  van  den  voel,  waarop  jaarlyks 
ambigeld  op  Java  thans  betaald  word,  hetzelve  nader  kuoiieD 
worden  gereguleerd  in  maniere,  hierna  volgende,  die  meer 
overeenkomstig  beschouwd  woni  (en  so  men  vertrouwd  op  goede 
gronden)  met  de  ware  inkomsten  der  dienaren,  so  ais  die 
zyn  zullen  na  de  introductie  der  voornoemde  reformes: 

Beiaald  volgvns         Sal  bj  renolg 
de  proTistonerle  moeten 

bepaling.  furneeren. 

de  gouverneur  en  directeur rd^  12000      rd*    2Ü000 

wanneer  egter  de  nieuwe  schik- 
kingen, welke  men  op  het  oogheert 
omlrend  de  suiker-culture,  worden 
geïntroduceerd,  moet  deszelfs  ambt- 
geld weder  gereduceerd  worden  op 
rd'  10000,  nadien  de  winsten  op  't 
voormelde  artikel,  die  op  rd'  12000 
in  't  jaar  kunnen  gecalculeerd  worden, 
alsdan  vrrvallen; 

de  opper*koopman  en  hoofd-admi- 
nistrateur      »        BOO       »  — 

de  fiscaal .        500       »         800 

»  eerste  pakhuismeester  en  ne- 
gotie-boekhouder      »        700       »         700 

de  ontfanger  der  domeynen  en  kas- 
sier      .        400       .         400 

de  secretaris  van  politie  en  vendu- 
meester      .        800       •         500 

de  tweede  pakhuismeester  en  ne- 
gotie  overdrager »        350       •         266 

de   soldy-boek  houder »        100       •  — 

Transporteere rd'  15050     rdF~24'666 


Digitized  by  VjOOQIC 


I7eê.    W.  A.  ALtiNQ. 


soit 


Betaald  fiolgeiia         8al  bj  vvrolg 
da  proTifioiMala 


Per  transport rd» 

IKOKO     r 

d'    S4666 

de  eerste  gezwoore  kierii  van  po- 

litie en  secretarK  van  wees-  en  boe- 

500 

KOO 

de  soMy  overdrager  en  dispender    > 

IKO 

150 

•    secretaris  van  justitie • 

100 

100 

•  geswore   translateur  en  sraiba 

van  den  landnad • 

400 

400 

de  bospitalier * 

400 

400 

>   boscbganger  van  Caliwoengoe.     » 

S5 

25 

•         >              *     Oamak • 

S5 

S5 

op  Tagal: 

de    resident * 

4K00 

>      12000 

op  Paccalongang: 

de   rerident > 

3000 

4500 

ap  Japara: 

de    resident » 

4K00 

7500 

op  Joana: 

de    resident ■ 

S500 

>        4500 

op  Rembang: 

de    resident * 

SOOO 

•       S500 

op  Sourabnya: 

de  gezaghebber  in  den  Oosthoek.     » 

4000 

•     aooo 

•  administrateur > 

laoo 

1300 

•   gezwoore  scriba 

200 

•           — 

•   hospitalier • 

tfO 

50 

•   commandant  te  I^Asoorooang.     * 

300 

300 

•           >           van  Bancallang. .    • 

500 

300 

•           *           te  Banjoewangie.     > 

300 

300 

•   posthoader  te  Panaroekan • 

SB 

S5 

het  hoofd  op  de  Baviaan » 

as 

25 

op  Grissee: 

de    rerident » 

3500       < 

>       6000 

Traosporteere rd' 

41450     rd*    67766 

ruKAAT-w«  •Hl  XII. 

30 

Digitized  by  VjOOQIC 


306 


1796.   W.  A.  ALTiNO. 


BatMM  ttlgeiu 

Stlbrnmlc 

dr  prontioaeele 

oMeica 

bqoline. 

AinMctao. 

Per    traosperl 

rd'  41450 

rd'    67766 

op  Samanap: 

de    reaident 

300 

300 

op  Souraearla: 

de  eerste  resident  

>      7000 
450 
300 

»      15000 

•    tweede  resident 

•   commandant  Ie  Oenarang.  • . . 

500 

»           •            van  Salatiga.. . . 

350 

350 

•           »            Ie  Boejoelalie. .. 

150 

150 

op  Djocjocarta: 

de  eerste  resident 

>      6000 
400 

•      14000 

»   tweede    »        

Chineesche  officieren,  so  op  Sa- 

marang,  als  op  de  builen  comptoiren : 

de  kapitein  Chinees  te  Samarang. 

800 

800 

het   hoofd  der  Ghineesen  te  Pac- 

caloogang 

»        400 

400 

het  hoofd  der  Chinaesen  te  Tagal. . 

300 

500 

•      •       »         »         »   Japara. 

400 

400 

n        »          •   Joana. . 

»        350 

350 

>      »       •         »         » Rembang 

550 

350 

de  capitein  Chinees  te  Sonrabaya 

800 

800 

het  hoofd  der  Cliineesen  te  Grissee  . 

600 

600 

»      •       »         •          •  Sidajoe.. 

aoo 

SOO 

...          .  Passou- 

rouang  

150 

150 

bet  hoofd  der  Chineesen  te  Bancal- 

lang 

>        150 

150 

^*"o  • 

het  hoofd  der  Chineesen  Ie  Samanap 

150 

150 

•      ■       •         »          >    Soura- 

carta 

•        600 

600 

het  hoofd  der  Chineesen  teDjocjo- 

carla 

500 
rd'  6375U 

500 

teld.r 

rd«  103316 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.  W.  A.  ALTlNÖ.  ZOl 

Sodat  de  Compagnie  door  deese  nadere  bepalingen  op  het 
ambigeld  zoude  bevoordeeld  worden  jaarlyks  mei  rd'  39566: 16, 
makende f    78348 :  16 

or  beneevens  het   voordeel  der   verdere  re- 
formes  lot »     78690:   S 

met  eene  aanzienlyke  somma  van f  151031 :   1 

Het  jaarlyks  amhtgeld  der  Javasche  dienaaren  zoude  dan 
voor  bet  eerst  op  den  vooi^estelden  voet  kunnen  voldaan 
worden  over  het  lopende  jaar  1796  en  alle  de  daarby  niet 
opgenoemde,  hetzy  dienaaren,  so  politieke,  als  militaire  en  zee- 
vaarraide,  dan  wel  burger,  inlandsche  en  Chineesche  ambte- 
naaren van  hel  opbrengen  daarvan  geSxcuseerd. 

Vermits  egter  de  voorschreeven  bepalingen  alleen  gemaakt 
zyn  na  de  presente  tyd  en  de  inkomsten  der  voormelde  diensten, 
so  wel  voor  vermeerdering,  als  voor  vermindering  vatbaar 
zyn  naar  mate  van  de  tydsomslandigheeden,  so  zoude  ik  het 
zeer  noodzakelyk  agten,  dat  de  Gouverneur  gelast  werdé  zulks 
jaarlyks,  so  exact  doenlyk,  na  te  gaan  en  daaromtrend  te 
dienen  van  zyne  eonsideratien. 


Onder  dagteekening  van  8  September  1796  rapporteerde 
de  gouverneur  van  Java's  N.  O.  kust  bij  geheim  schrijven, 
>dat  hy  de  zaaken,  geproponeerd  by  de  aan  zyn  Edele  toe- 
gezonden memorie  van  den  heer  Commissaris  Generaal, 
Nederbnrgh,  dadelyk  na  den  iuhoude  van  dien  had  ingevoerd, 
nadien  aan  zyn  Edele  daartegen  geene  zodanige  zwarigheeiien 
vraaren  voorgekomen,  die  zulks  zouden  hebbeu  kunnen  afraden, 
sodat  daarmeede  reeds  den  P"  deeser  maand  of  wel  met  het 
begin  van  dit  boekjaar  1796/7  een  begin  gemaakt  was;  —  dat 
zyn  Edele  des  te  eerder  daartoe  was  overgegaan,  omdat  de 
by  die  memorie  gedaane  voorstellen  aan  zyn  Edele  waaren 
toegescheenen  in  allen  deele  sodanig  geschikt  te  zyn,  dat  een 
ieder  der  dienaaren  in  deesc  reformes  kwam  te  partieipeeren 
op  eene  wyze,  evenreedig  aan  de  uitgeslreklbeid,  het  aanzien 
eo  de  verantwoordelykheid  zyner   bediening  en  den  waaren 

Digitized  by  VjOOQIC 


508  1706.   W.  A.  ALTINO. 

staat  zyner  inkomsten,  ofschoon  aan  heeren  Commissarissen 
Generaal  niet  konde  verbergem  dat  de  introductie  daarvan 
geene  aangenaame  sensatie  by  de  meeste  dienaaren  had  ver- 
wekt, door  dien  dezelven  plaats  had  moeten  vinden  in  een 
tydstip,  dat  alle  welvaard  kwynde  en  daardoor  alle  diensten 
ook  reeds  van  zelfs  merkelyk  waren  verminderd  geworden, 
en  dat  liet  mogelyk  zoude  konncn  zyn,  dat  sommige  dicnaaren 
door  de  daarby  bekend  gestelde  verhooging  hunner  aiubtgelilen 
meer  zouden  moeten  missen,  dan  hunne  diensten  naar  even- 
reeiligheid  konden  toelaten,  verzoekende  dierhalven,  dat  aan 
hoogstdezelve  in  het  vervolg  onder  het  oog  zouden  mogen 
gebragd  werden  zodanige  bezwaaren  daar  tegen,  als  zyn  Edele 
dan  wel  desselfs  ppvolger  in  het  bestuur  van  Java  na  een 
onzydig  en  exact  onderzoek  billyk  en  reddyk  zouden  voor- 
komen, vermits  het  zyn  Edele  niet  doenlyk  was  in  de  presente 
tydsomslandigheeden  daar  over  op  genoegsaaine  grond  te 
jugeeren,  voor  en  aleer  zy,  die  vermeenden  te  hoog  gelaxeerd  te 
zyn,  de  reedenen  daarvan  zouden  hebben  opgegeeven,  dog  dal 
dit  egter  alleen  relatie  had  tot  de  vorhooging  der  ambtgdden, 
also  vermeende,  dat  alle  andere  propositien,  by  de  gemelde 
memorie  voorkomende,  allezin  Is  heilzaam  waaren,  waarom 
zyn  Edele  dan  ook  niet  konde  veronderstellen,  dat  men 
daartegens  met  eenig  fundament  zoude  kunnen  opkomen. 


Dit  gunstige  advies  gaf  op  17  September  1796  aanleiding 
tot  het  «finaal  arresteeren*' van  de  bovraomschrevenr^elingen, 
onder  toevoeging,  «dat  heeren  Commissarissen  Generaal  aan 
den  heer  Java*s  Gouverneur  en  zyne  opvolgens  in  der  tyd  de 
vryheid  laten  om,  wanneer  aan  dezelve  nu  of  by  vervolg, 
na  een  onzydig  en  exact  onderzoek,  mogt  komen  te  blyken, 
dat  deese  of  geene  dienaaren  door  de  nieuwe  bepaling  van 
het  ambtgeld  meerder  bezwaard  waaren,  dan  de  billyke  inten- 
tien  van  heeren  Commissarissen  Generaal  meede  brengen, 
derzelver  consideratien  daar  over  aan  hoogst  dezelven  en,  nadat 
de   werkzaamheeden  van  gedagte  hunne  hoog  Edelhedens  al- 


Digitized  by  VjOOQIC 


1796.  W.  A.  ALTINQ.  509 

hier  zullen  zyn  afgelopen,  aan  de  hoge  regeering  voor  te 
dragen,  len  einde  vervolgens  daarop  zodanig  te  worden  ge- 
disponeerd, als  bevonden  zal  worden  te  behooren. 

Terwyl  al  verder  18  verslaan  den  heer  Java*8  Gouverneur, 
van  Overztraten,  hiervan  al  meede  kennis  te  geeven  en  daarby 
te  reacribeeren,  dat  heeren  Commissarissen  Generaal  wel  be- 
grypeo,  dat  de  introductie  van  vooi*schreeven  memorie  aan 
deese  en  geene  der  dienaaren  niet  aangenaam  heeft  kunnen 
zyn  en  zelve  wel  hadden  gewenschl,  dat  zulks  door  den  in- 
vloed van  gunstiger  omstandigbeeden  had  kennen  worden 
geélfectueerd,  dog  niet  te  min  vertrouwen,  dat  zodanige  die- 
naaren by  nader  inzien  zullen  zyn  overtuigd,  dat  diezelfde 
onistandigbeeilen,  welke  die  reformes  voor  hun  meerder  be- 
zwaarend  maaken,  dan  dezelve  mogdyk  in  een  gunstiger 
tydsgewricht  zouden  zyn,  ook  aan  hoogsldezelve  eene  dubbelde 
verpligting  opleggen  om  het  zinkend  lighaam  van  de  Gom** 
pagnie  door  alle  wettige  en  billyke  middelen,  die  in  hoogst- 
derzelver  magt  zyn,  te  ondersteunen  en  voor  eenen  totalen 
ondergang  te  bewaren ;  blykende  overvloedig,  dat  de  intentie 
van  Commissarissen  Generaal  in  deesen  geene  andere  zyn  kan. 

17  September.    Regding  der  inkomsten  van  den  factuur- 
houder. 

Gebleeken  weezende  met  betrekking  tot  de  dienst  van  fac- 
tnurhouder,  dat  dezelve  in  anno  1793/4  heeft  genoten  aan 
gagie,  kostgeld  en  seeqgeld rd'    418 :  24 

voorts:  uit  het  middel  van  bestaan,  volgens 
resolutie  der  hoge  r^eering  in  dato  11  July 
179S  aan  de  negotié-bediendens  toegelegd  in 
sleede  van  de  by  gemelde  resolutien  afgeschafte 
verstrekking  van  lywaten  legens  inkoopsprys. .     »      4K0:  — 

uit  het  middel  van  beslaan,  aan  gemelde  sup- 
poosten toegelegd  uit  het  V2  Percent  van  de 
groot-cassier  in   het  jaarlyks  fournissement  uit 

de  administratien : •     4K0 :  — 

Transporleere rd"  1S18:S4 

Digitized  by  VjOOQIC 


310  1796.    W.  A.  ALTINQ. 

Per  Iransporl rd'  1518  :  S4 

geprofiteerd  op  de  verstrdLking  van  papier, 

pennen,  leer,  perkament,  enz .     >      186 :  14 

item  op  waxkaarsaen >  _    24 :  — 

flodat  zyne  inkomsten  in  alles  bedragen  hebben  rd*  ISaS:  38 
waarop  gedelibereerd  zynde,  zo  is,  aangezien  de  profyten 
op  de  verstrekking  van  papier,  pennen,  enz.  door  de  zeedert 
gemaakte  reductien  grotendeels  zyn  vervallen,  goedgevonden, 
met  intrekking  van  gagie,  kostgeld,  seeqgeld  en  alle  verdere 
tot  bi^  toe  door  bem  genotene  inkomsten,  tot  een  vast  trac* 
temenl  toe  te  leggen,  zo  als  bem  toegelegd  word  mils  deesen, 
ryksdaalders  ISS  ter  maand  of  in  't  jaar  ryksdaalders  1500. 

17  September.     Regeling  der  inkipmsten  van  dennegoiie- 
(werdrager. 

Gebleeken  zynde,  dat  de  negotie-overdrager  in  het  boekjaar 
1795/4  aan  gagie,  kostgeld  en  seeqgeld  heeft  genoten  rd*  313 

voorts:  tot  een  middel  van  bestaan,  so  in  steede 
der  bevorens  legens  inkoopsprys  afgestaane  lywaten, 
als  uit  het  Vs  percent  van  den  groot  cassier  in  de 
furnissementen  der  administratien »    450 

aan  ordonnantie-geld  voor  het  opmaken  van  kas- 
ordonnaotieo  van  vragtgdden  voor  transport  van 
particuliere   lywaten  met 's  Compagnie*»  scheepen. . .     »     60 

hebbende  deese  laatsle  post  in  vorige  tyden  ongelyk 
meerder   bedragen, 

dan  wel  in  aUes rd*  822 

is  na  deliberatie  goedgevonden  de  gagie,  kostgeld  en  seeq- 
geld en  de  middelen  van  bestaan  van  voorschreeyen  dienaar, 
hiervoren  gespecificeerd,  voor  het  vervolg  finaal  af  tesdiairen. 
zo  als  dat  een  en  ander  afgeschaft  word  by  deesen; 

werdeude  alleen  aan  hem  gelaten  hel  ordonnantie*geld 
voor  liet  opmaken  van  kas-ordonnantien  van  vragtgelden  voor 
transport  van  particuliere  lywaten  met 's  Compagnie's  scheepen; 

en  a^n   hem  tot  een  vast  tractement  toe  te  leggen,  zo  als 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.  W.  A.  ALXrNQ.  311 

aan  bero  loegdegd  word  mits  deezeu,  ryksdaalders  7H  's  maMds 
of  io  het  jaar  ryksdaalders  900. 

17  September.     Regding  der  inkomsten  van  den  pakhuis- 
boekhouder. 

Gezien  weesende,  dat  de  inkomsteu  in  anno  1793/4  van 
den  pakhuis-boekhouder  aan  gagie,  kostgeld  en  secqgeld  hebben 
bedragen vA*  311 

voorts:    zyu    aandeel  in  de  middelen  van  bestaan 
van  het  negotie-comptoir >    450 

geprofiteerd  op  papier  en  schryrgereedschappen . . .     •      50 

of  te  zamen rd'  792 

so  is  na  deliberatie  besloten  af  (e  schaffen  en  in  te  trekken, 
zü  als  afgeschaft  en  ingetrokken  word  by  deesen,  liet  genot 
van  gagie,  kostgeld  en  het  tegenwoordig  middel  van  bestaan; 

en  aan  hem  tot  een  vast  traclement  uit  's  Compagnie*s 
kassa  toe  te  leggen,  zo  als  by  deesen  geschied,  ryksdaalders 
65  's  maands  of  in  't  jaar  ryksdaalders  780. 

Dog,  aangezien  deese  bediening  grotendeels  haare  werk- 
zaamheid heefl  verlooren  zedert  van  den  handel  's  Compagnie's 
wegen  in  lywaten  is  afgezien,  so  is  verstaan,  dat  dezelve  by 
vaealQure  niet  weder  zal  worden  vervult,  maar  het  houden 
der  pakhuisboeken  alsdan  en  voor  het  vervolg  worden  opge- 
dragen aan  den  extract  factuurhouder,  waar  omtrend  hierna 
breeder  zal  worden  gesproken. 

17  September.     Regeling   der   inkomsten   van  den  jour- 
naal-extendeerder. 

GeUeeken  zynde,  dat  de  joomaal-exiendeerder  in  anno 
1793/4  aan  gagie,  kostgeld  en  secqgeld  heefl  genoten  rd*  312 

voorts:    zyn   aandeel    in  de  middelen  van  bestaan 

van  hel  negotie-comploir •    450 

makende   te  samen rd*  762 

ia  na  deliberatie  goedgevonden  nu  en  voor  het  vervolg 
het  genot  van  gagie,  kostgeld,  secqgeld  en  voormeU  aandeel 

Digitized  by  VjOOQIC 


511  1796.  W.    A.  ALTING. 

in   de   middelen  nu  bestaan  voor  het  negotie-eomptoir  af  te 
schaffen  en  in  te  trekken; 

en  aan  hem  tot  een  vast  traclement  toe  fe  le(7gen  rd*  65 
ter  maand  of  in  het  jaar  rd*  780. 

17  September.    Regeling  der  inkomsten  van  den  extract- 
factuur-houder. 

Genoteerd  zynde,  dat  de  exlract-factuurhouder  in  het  boek- 
jaar van  anno  1793/4  heeft  genoten  aan  gagie,  kostgeld  en 
secqgeld rd»  177 

voorts  nog  zyn  aandeel  in  de  middelen  van  bestaan 
der  suppoosten  van  het  negotie-comptoir •    500 

en  dus  in  alles  aan  inkomsten ...    rd*  477 

so  is  na  deliberatie  goedgevonden  nu  en  voor  het  vervolg 
te  doen  cesseeren  het  genot  van  gagie,  kostgeld  en  secqgeld 
en  zyn  aandeel  in  de  middelen  van  bestaan,  hiervoren  vermeld, 
zo  ak  een  en  ander  cesseerd  by  deesen ; 

en  daarentegen  aan  hem  tot  een  vast  traclement  toe  te 
leggen  ryksdaalders  50  ter  maand  of  in  het  jaar  rd'  600. 

Terwyl  al  wyders  is  verstaan,  zo  ras  deese  bediening  by  eerste 
vacature  met  die  van  pakhuis-boekhouder  zal  zyn  in  een  gesmolten, 
het  tractement  voor  beide  deese  diensten  te  verhoogen  tot  ryks- 
daalders 75  ter  maand  of  in  het  jaar  ryksdaalders  900,  mits- 
gaders daartoe  te  stellen  de  effective  qualiteit  van  onder-koopman, 

-^  September.      Gangbaar   verklaring   van   een   tinnen 
munt. 

Alzo  wy,  met  speciaale  toestemming  en  daartoe  verkregen 
qualificatie  van  de  hoog  Edele  lieeren  Commissarissen  Generaal 
over  geheel  Nederlandsch  Indie,  beslooten  hebben  te  hten  aan- 
maken tinne   duyten   ter   zwaarte  van  drie  

achtste  lood  ieder  en  bestempeld  aan  de  eene     /^  ^     N. 
zyde   met  het   merk   van  de  Generale  Oost    /  \ 

Indische  Compagnie,  en  aan  de  andere  zyde    l      7r)f^     J 
met  het  woord   duit  en   het  jaargetal  van     \.  ^^^/ 
1796  —  gelyk  hier  nevens  te  zien  isT 

Digitized  by  VjOOQIC 


1706.   W.  A.  ALTINQ.  513 

ZO  wordt  de  voorRcbreeven  monl  by  dezen 
gaogbanr  yerklaard  lot  de  daar  op  gestelde 
waarde,  zo  Ie  Batavia  en  dies  ressort,  als 
op  Ja?a,  Cheribon  en  Bantam,  voor  eene 
Hollandsehe  duit;  —  en  begeeren  wy,  dat 
een  ieder,  wie  het  ook  zy,  op  de  voorschreven 
plaalzen  niet  zal  mogen  weigeren,  maar  verplicht  en  gebonden 
zyn  dezelve  even  nU  contante  munt  in  betaling  te  accepteeren, 
zonder  aan  derzelver  cours  en  circulatie  eenige  verhindering 
of  stremming  te  veroorzaken,  sub  poene,  dat  de  geene,  die 
bevonden  zal  worden  contrair  deze  onze  aanbeveling  te  hebben 
gehandeld,  zal  worden  gestraft  met  het  stellen  ten  arbeid 
a^D  de  gemeene  werken  voor  den  tyd  van  twee  jaaren  ofte 
zwaarder,  na  exigentie  van  zaaken. 

En  nadien  er  de  Compagnie  niet  alleen  zeer  ved  aan  ge- 
legen legt,  maar  ook  het  algemeen  belang  ten  hoogsten  vordert,' 
dat  door  namaking  of  het  pleegen  van  andere  falsiteiten  de 
voofBchreven  munt  niet  op  een  indirecte  wyze  vermenig- 
vuldigd, maar  alleen  Compagnies  wegen  vervaardigd  worde, 
zo  wordt  bet  pleegen  van  de  voorschreeven  falsiteiten,  zo  wel 
hier,  als  op  het  geheele  eyland  Java,  en  den  invoer  van  andere 
plaatzen  ten  sterksten  geinterdiceerd,  sub  poene,  dat  die  be- 
vonden zal  worden  zig  aan  het  een  of  andere  te  hebben  schuldig 
gemaakt,  by  achterhaaling  zal  worden  gestraft  met  geesseling, 
brandmerk  en  kettingslag  voor  den  tyd  van  25  agtereenvol- 
gende  jaaren,  dan  wel  zwaarder,  na  bevinding  van  zaaken. 

Gelastende  en  bevoelende  den  praesident  en  de  Raaden  van 
JQstilie  des  kasteels  Batavia,  die  van  den  gerechte  deezer  stad 
en  alle  verdere  officieren  en  justicieren,  zo  ter  deezer  hoofd- 
plaats, ab  op  het  gantsch  eiland  Java,  den  inhoud  dezes  te 
achtervolgen  en  te  doen  achtervolgen,  procederende  en  doende 
procederen  tegen  de  contraventeurs  en  overtreeders  van  dien 
zonder  enige  conniventie,  gratie,  dissimulatie  ofte  verdrag, 
nadjen  vry  zulks  ten  meeste  nutte  van  de  maatscbappy  en 
voor  het  belang  van  hare  goede  op-  en  ingezetenen  bevonden 
hebben  alzo  te  behooren. 

Digitized  by  VjOOQIC 


314  1796.    W.  A.  ALTINQ. 

En  op  dat  niemaiid  bier  van  eeoige  ignoranlie  loude  kttooen 
praetendecren,  zal  deeae  naar  Java,  Gheribon  en  Bantam  worden 
gezonden,  mitsgaders  alhier  gepnbliceerd  eo,  bebalven  in  bet 
Nederduitscb,  ook  in  de'gewoone  inlandscbe  taaien  worden  ge- 
afflgeerd  ter  plaatze,  daar  men  gewoon  is  publicatie  en  affixie 
te  doen. 

Zie  ook  O  en  S3  Mei  1797. 

30  September.     Voorschriften  voor  den  boekhouder  van 
de  equipagie-werf  te  Batavia,  enz. 

De  Indische  Regering  vond  goed: 

1^  den  equipagie-boekbonder  te  gelasten  en  te  qualificeeren 
om  allen  verkoop  voor  de  Comp*  van  de  equipagie-werf 
door  de  koopers  by  hem  onder  zyne  quitantie  te  laten 
betalen,  welke  penningen  door  hem  maandelyks,  op  ordon- 
nantie van  den  Directeur  Generaal,  in  'sCom'p'  cassa 
zullen  moeten  worden  gebragt; 

2^  alle  baasen  en  opzigters  van  de  equipagiewerf  te  gdasten 
geene  goederen  hoegenaamd  aan  de  kopersaftegeevendan 
op  vertoning  van  een  quitantie  van  den  boekhouder  van 
de  werf,  dat  de  waarde  dier  goederen  is  ontvangen; 

3^  de  baasen  der  timmerlieden  op  Onrust  en  de  werf  speciaal 
te  ordonneeren  om,  by  vertimmering  van  een  particulier 
schip,  aan  den  equipagie-boekhouder,  op  poene  van  ver- 
goeding, vroegtydig  opgave  te  doen  van  de  daarU» 
verbruikte  materialen,  nevens  het  getal  der  arbeidslieden, 
die  daaraan  hebben  gearbeid; 

4*  den  sabandhaar  en  den  commandeur  te  gelasten  om,  by 
traintssement  of  onwillige  betaling  van  een  capitain  vao 
een  particulier  schip,  de  adsist^ntie,  die  de  equipage* 
boekhouder  op  hen  zal  verzoeken,  te  verleenen,  opdat  by 
voor  het  vertrek  der  debiteuren  aan  de  voldoening  zyner 
'sComp*  wegen  gedaane  pretensien  geraake;  en 

5®  uit   hoofde   van   de   vooraf  gemeMe  schikking  door  den 
equipagie-boekhouder  te  laten  stellen  cautie  voorrd'SOOO. 
Zie  ook  21  Julij  1797. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.    W.   A.  ALTINO.  51» 

1  Oeiober.  Bepaling^  dal  de  borgtogien  nan  den  direcleur 
en  de  offidanlen  bij  de  bank  van  leetnng  zouden 
ophouden  18  maanden  na  den  dag  van  hun  aftreden 
als  zodanig. 

Zalks  werd  vastgesteld  onder  voorwaarde,  dal  >in  dat  tyd 
■verloop  niels  ten  bunnen  lasten  zal  zyn  voorgelcomen". 

Andere  admiBistratears  bleven  drie  jaren  na  hun  ontslag 
aangprakelyk. 

Zie  ook  art.  47  der  instructie  voor  den  directeur  en 
verdere  bedienden  van  de  bank  van  leening. 

4  October.  Intrekking  der  toelage  aan  den  visitatenr 
van  de  reede  ad  60  rijksdaalders  'smaands  voor 
acht  roeijers. 

De  bezigheden  van  dezen  visitateur  stonden  stil.  Op  de 
reede  Batavia  viel  niet  meer  te  visiteeren. 

8  October.     Bepaling  nopens  Europesche  nieuwS'bladcn. 

Aan  heeren  Commissarissen  Generaal  een  en  andermaal 
synde  te  voren  gekomen,  dal  by  aankomst  van  vreerade 
scheepen  in  straat  Sunda  de  jongste  nieuwspapieren,  daarmeede 
aaogehragt,  geraken  in  banden  van  particuliere  persoenen,  die 
deselve  naar  goedvinden  agter  houden,  waardoor  hoogstdezelven, 
zowd  als  de  hooge  regering  van  Indie,  verstoken  worden 
van  de  kennisse  van  derzelver  inhoud,  welke  vooral  in  de 
prneole  tyd  somtyds  van  veel  nut  en  noodzakelykheid  kan 
zp  voor  bet  algemeene  welzyn; 

80  is  goedgevonden  en  verstaan,  ten  einde  in  deesen  de 
nodige  voorzieninge  te  doen,  den  commandeur  te  Bantam, 
Frederik  Hendrik  Beynon,  aan  te  schryven  en  te  gelasten  om 
by  aankomst  van  vreemde  scheepen  in  straat  Sunda  te 
tragten  langs  alle  mogelyke  middelen  magtig  te  worden  de  losse 
nieows-papieren,  die  daarmeede  worden  aangebragd,  waartoe 
meede  door  hem  aan  den  postbouder  van  Anjer  en  Tjerita  de 

Digitized  by  VjOOQIC 


316  1796.   W    A.  ALTING 

nodige  ordres  zullen  moeten  worden  gegeven,  mei  qualiflcatie 
om,  des  noods,  daarvoor  in  reedelykheid  kleyne  spendatien  Ie 
doen  en 'die  te  brengen  ten  lasten  van  de  Compagnie. 

Voorts  ten  gevolge  van  voorachreeven  orde  gedagte  coroman- 
deur,  sowel  als  de  voornoemde  posthouders,  wel  expresselyk  te 
verbieden  eenige  conmiissien  van  partikulieren  tot  bel  bekomen 
van  loese  nieuws-papieren  van  vreemde  scbeepen  uit  te  voeren 
of  toe  te  laten,  dat  dezelve  werden  ten  uitvoer  gebragt, 
begeerende  heeren  Commissarissen  Generaal  daarcnlegen,  dat 
alle  sodanige  nieuws-papieren,  die  voornoemde  commandeur 
zal  bekomen,  ilioo  aan  hoogsldezelve  zullen  worden  toe- 
gezonden omme  vervolgens  te  worden  gecommuniceenl  aan 
de  boge  regeering  van  Indie. 

15  October.  VrijsteUing  der  Mooren  en  Chinezen  op 
Java's  N.  O.  kust  van  de  betaling  van  hoofdgeld  voor 
hunne  slaven. 

18  October.     Maatregel  in  het  belang  van  het  ijkwezen. 

Ter  kennis  gebragt  zynde,  dat  by  bet  eyken  van  "sCom- 
pagnie's  gewigten,  maaten,  etc.  na  jaarlyksche  gewoonte  de 
stads  metale  slaper  van  25  ponden  by  naweeging  tegen  de 
kleinere  slapers  van  10,  5,  4,  3,  S  en  1  pond,  als  te  samen 
mede  25  ponden  bedragende,  te  ligt  is  bevonden  ^/|g  vaneen 
pond;  dat  Scbeepenen  daarom  dit  gewigt  bebben  lalen 
brengen  op  desselfs  juiste  en  vereischt  wordende  swaarie 
en  dal  derbalven  ook  te  ligt  zullen  bevonden  worden  alle 
geykte  gewigten  van  25  ponden  in  de  respective  adminisira- 
tien  albier,  nevens  den  aan  banden  zynde  voorraad  en  apparent 
odL  de  jongst  naar  de  buiten  comptoiren  gezondene  gewigten 
van  die  swaarte;  zo  is  verstaan  te  approbeeren  de  vooraf- 
gemelde  egalisatie  van  de  slapers,  die  men  vertrouwd  Ie  cyn 
gesehied,  niet  alleen  tegen  de  ligtere,  maar  ook  legen  de 
swaardere,  mitsgaders,  niet  alleen  aan  Scbeqieiien  qualificaiie 

Digitized  by  VjOOQIC 


179Ö.    W.  A.  ALTINQ.  Jl7 

Ie  geeven  tot  hei  lalen  vereveneo  yan  alle  overige,  te  iigte  2S 
poDds  gewigten,  die  ait  de  adtiiinistratieo  reeds  (er  yking 
gebragt  zyD  of  nog  gebragi  zullen  worden,  maar  ook  aan 
de  castceb  opper-kooplie«len  op  te  dragen  het  lalen  naweegen 
fao  alle  So  ponds  gewigten  in  den  voorraad  en  de  afzending 
daamit  van  volwigtige  sLipcrs  van  die  swaarte  naar  de  buiten 
comploiren,  om  aldaar  te  dienen  ter  verevening  of  verwisse- 
ling van  de  aldaar  aan  handen  zynde;  mitsgaders  deze  ver- 
evening of  verwisseling  de  ministers  en  bedienden  op  de 
batten  comptoiren  circulair  aan  ie  beveelen. 

27  October.  Verbod  legen  hel  Ie  gemoel  reizen  vanden 
benoemden  Gouverneur-Generaal. 

Ab  eene  curiosileit  wordt  het  navolgende  opgenomen : 
Op  de  bekomene  informatie,  dal  veele  perzoonen  van  intentie 
zyn  zig  iiatr  Builenzorg  ie  begeeven  en  aldaar  de  komst  van 
zyn  hoog  Edelheid,  van  Overstraien,  af  te  wagten,  waaruit 
niet  dan  veele,  voor  voormelde  zyne  hoog  Edelheid  onaange- 
name oDttbig  en  veelligt  confusie  zoude  kunnen  voortspruiten, 
ao  is  ingevolge  van  dien  goedgedagt  den  heer  Commissaris 
en  Gouverneur  Generaal,  Alling,  mits  deesen  te  verzoeken, 
ter  vermyding  van  confusie  en  te  groten  omslag,  geene  per- 
missien  naar  voorschreeven  plaats,  Buiienzorg,  te  verleenen, 
dan  op  den  voet,  dat  de  lieden,  die  zulks  aangaat,  van  daar 
zaUen  moeten  zyn  geretourneerd  voor  de  komst  van  gedagte 
xyn  hoog  Edelheid,  van  Overslraten. 

27  October.  Last  tol  hel  maandelijks  verstrekken  aan 
Commissarissen- Generaal  van  ^korle  slerklens  van  het 
j^guamizoen*'  te  Batavia. 

De  bedoeling  hiervan  was  Commissarissen-Generaal  van  tijd 
tot  1^1  behoorlyk  in  te  lichten  nopens  »den  waaren  staat  der 
•miUtaire  magt,  alhier  aanbanden". 

Digitized  by  VjOOQIC 


518  ^70e.   W.    A.   ALTlNÖ. 

28  October.  Vernieuwing  van  hel  bepaalde  op  28 
Augmtus  1770  nopens  hel  zenden  naar  de  hospitalen 
van  zieke  schepelingen. 

Zie  ook  18/21  JunlJ  1799  en  27  JanuariJ  1801. 

3  November.  Aanmaning  lot  zuinigheid  in  het  gebruik 
van  schrijfpapier. 

Als  eene  karakteriserende  bijdrage  lot  de  kennis  van  den 
toestand,  waarin  men  toenmaals  in  Indiê  verkeerde,  is  hel 
volgende  opgenomen. 

Op  de  te  kennen  gave,  dat  het  gebrek  aan  papier  op  de 
buiten  comptoiren  allergrootst  is  en  dus  een  absolute  vol- 
doening vcreischl,  waartoe  nogthans  niels  by  de  Goin|i*  aan 
handen  is,  zo  is  verstaan  qualific^atie  te  geven  tot  den  inkoop 
van  het  benodigde  voor  deeze  hoordplaats  en  de  buiten 
comptoiren  tegen  de  minst  te  bedingene  prysen;  en,  nadien 
de  quantiteit,  die  men  zodanig  zal  konnen  bemagtigen,  wegens 
den  geringen  voorraad,  mede  by  particulieren,  niet  zal  toereiken 
tot  een  complete  voldoening  der  eischen  van  gedagte  comp- 
toiren, de  ministers  en  bedienden  aldaar  zulks  voor  Ie 
houden  en  ernstig  te  recommandeeren  om  in  *t  employ  der 
schryfgereedschappen  alle  mogelyke  menagemenl  in  agl  te  nemen. 

S  November.     Ontslag  van  zee-officieren. 

Commissarissen-Generaal  magtigden  de  Indische  Regering 
•om  'sGomp*  zeeoflicieren,  die  daartoe  verzoek  doen,  permissie 
te  geeveii  om  over  te  gaan  tot  de  vrye  vaart,  mitsgaders  uit 
's  Comp*  dienst  te  ontslaan,  wanneer  behoorlyk  zal  blyken,  dat 
alhier  kunnen  werden  gemist  en  er  geene  andere  reedenen  ter 
contrarie  zyn,  mits  van  het  verrigte  dien  aangaande  aan  hunne 
boog  Edelheeden  kennis  gegeeven  worde  en  men  steeds  in 
het   oog  boude  om   de  adsiüteuüe  aan  vreemde  schepen  niet 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.    W.   A.   ALtlNQ.  51Ö 

Terder  uil   Ie   strekken,   dan   tot  twee   oflifieren   voor  een 
schip  en  een  ofBcier  voor  een  bark". 

31  November.  Embargo  voor  den  duur  eener  maand 
op  vreemde  en  particuliere  schepen  en  vaartuigen^ 
ter-  reede  Batavia  aanwezig. 

Zulks  geschiedde  op  verzoek  van  den  commandant  van  een 
weinige  dagen  te  voren  ter  reede  Batavia  aangekomen 
Praoflch  eskader  ter  voorkoming  van  » relatie  tol  den  vyaml". 

Op  25  November  1796  is  dit  embargo  uitgebreid  lot 
Bantam,  Gheribon  en  Java. 

Op  23  December  werd  bet  verlengd  tot  3  JanuarLJ  1797, 
behalve  voor  vaartuigen,  afkomstig  van  Java,  Gheribon  en 
Bantam,  oi  op  13  Januarij  1797  tot  bet  vertrek  van  de 
reede  Batavia  van  den  Pranschen  schout-biJ-nacht,  Sercey, 
of  tot  deo  n^^^  Januarij  daaraanvolgende. 

3  December.  Afschaffing  van  de  wagen-pacht  voor  inge* 
zelenen  van  Batavia,  niet  behoarende  tot  Oostersche 
natiën.  —  Invoering  van  eene  belasting  op  paarden. 

Nademaal  wy,  —  ingevolge  den  inhoud  der  publicatie  van  den 
11"  December  1795,  door  ons,  lieneevens  den  Gouverneur 
Generaal  en  Raaden  van  Indiê  geêmaneerd,  in  nadere  over- 
weeging genomen  hebbende  het  voorkomende  by  het  reglement 
van  pragt  en  praal  de  dato  30  December  1754  betrekkelyk 
het  artikel  der  wagenpagt  ter  deezer  hoofdplaatse  en  de  ver- 
dere ordres  en  reglementen,  zedert  dien  aangaande  gesteld  en 
gearresteerd,  —  bevonden  hebben  met  de  gesteldheid  deezer 
colonie  en  de  algemeene  belangen  het  meest  over  een  te  komen, 
dat  voorscfareeven  ordres  en  reglementen  blyven  stand 
grypen  ten  opzigte  van  de  Ghineesche  en  Mahometaansclie 
of  inlandsche  natiën,  eeven  als  zulks  voor  dato  van  gemelde 
publicatie  heeft  plaals  gehad ; 

Digitized  by  VjOOQIC 


520  1796.  W.    A.  ALTlNÖ. 

zo  is  het,  dal  wy  goedgevonden  hebben  onze  vocurscbreven 
publicatie  voor  zo  verre  in  te  trekken  en  bniten  effed  Ie 
stellen,  gelyk  dezelve  ingetrokken  en  buiten  effect  gesteld  word 
by  deeze,  gelastende  alle  en  een  iegelyk,  tot  de  voorschreven 
natiën  hehoorende,  de  voorschreven  vvagenpagt  over  dit  lo- 
pende jaar  1796  en  vervolgens  jaarlyks  te  blyven  opbrengen 
en  betalen  in  conformité  van  de  voorschreven  ordres  en  re- 
glementen respective,  alleenlyk  met  dit  onderscheid,  dat  de 
voorschreven  lietaliug  over  het  aanstaande  jaar  1797  en  ver- 
volgens zal  moeten  geschieden  ten  comptoire  van  den  cd* 
lecteur,  tot  de  heffing  en  invordering  van  dit  middel  's  Compagnies 
wegen  expresselyk  aangesteld,  alwaar  ten  einde  voorschreven 
jaarlyks  zal  worden  gevaceerd  geduarende  de  maanden  Janaary 
en  Febraary  des  Maandags,  Dingsdag,  Donderdags  en  Vrydags^ 
des  morgens  van  agt  tot  el  ff  uuren,  alles  op  de  poenaliteiten, 
by  de  meermelde  ordres  en  reglementen  gestatueerd  jegras 
de  geene,  die  in  gebreeke  blyven  binnen  den  gepraefigeerden 
tyd  aan  hunne  verpligtingen  dienaangaande  te  voldoen; 

dog  dat  wy  ten  aanzien  van  alle  overige,  zo  dienaaren,  als 
burgers  en  ingezeetenen  deezer  hoofdplaatse,  tot  de  voormelde 
Chineesche  en  Mahomelaansche  ot  inlaudschê  natiën  niet  ge- 
hoorende,  in  aanschouw  hebben  genomen,  dat  de  omatandig- 
heeden,  welke  by  de  introductie  van  voorschreven  viragenpagt 
en  inzonderheid  by  het  voormelde  r^ement  van  dato  30  De- 
cember 1754  hebben  moeten  voorden  in  het  oog  gehouden, 
zedert  merkelyk  van  gedaante  zyn  veranderd,  zo  dat  hetgeen 
destyds  voor  eene  onnodige  vermeerdering  van  staat  konde 
worden  gehouden  ten  opzigte  der  mindere  dienaaren,  namentlyk 
het  houden  van  wagens  en  paarden,  zedert  uit  hoofde  der 
meer  en  meer  toeneemende  ongezondheid  van  de  stadt  en 
de  gevolgen  van  dien  voor  veelen  derzelver  is  geworden  eene 
weezentlyke  behoefte,  waar  door  de  voorschreven  wageopagt 
bet  drukkendst  is  geworden  voor  hun,  welke,  zig  aan  die  be- 
lasting niet  kunnende  ontrekken,  het  minst  in  staat  zyn  deselve 
te  dragen,  terwyl  die  geene,  welke  daar  toe  het  vermogen 
bezitten,  er  het  minst  door  worden  beswaard; 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.    W.  A.  ALTINQ.  321 

dal  wy  dierfaalven  geoordeeld  hebben  de  voonchreveo,  zo 
groole  ongelykbeid  in  hel  dragen  der  gemelde  belasting  nood- 
wendig eene  billyke  voorziening  en  andere  inrigting  te  vorderen, 
waar  by  hel  houden  van  de  nodige  wagens  en  paarden,  mits- 
gadens  hel  gebruik  van  huurwagens,  tuinder  bezwarend  werde 
gemaakt,  dog  daar  en  tegen  eetie  billyke  belasling  gelegt  op 
alle  sodanige  wagens  en  paarden,  welke  boven  het  volstrekt 
benodigde  door  veelen  worden  aangehouden,  op  dat  die  geenen, 
welke  daar  toe  het  vermogen  hebben,  in  eevenreedigbeid  van 
dien  hel  haare  contribueeren  tot  bel  dragen  der  publieke 
lasten  en  anderen  daar  dooi*  eenigzinls  mogen  worden  tegen- 
gegaan en  beteugeld  in  de  thans  maar  al  te  zeer  plaats  heb- 
bende drift  lol  het  houden  van  een  menigte  wagens  en  paarden, 
welke  niet  minder  strekt  tot  ruine  van  hun  zelven  en  hunne 
huisgezinnen,  als  dezelve  ten  hoogsten  schadelyk  is  voor  hel 
algemeen  welzyn; 

dat  hel  heffen  der  voorschreven  wagenpagt  voorheen  ook 
wel  is  toegevoegd  aan  bet  eerwaarde  collegie  van  Heemraden 
tot  bet  onderhoud  van  wegen  en  bruggen,  dog  dat,  uit  hoofde 
van  het  toeneemende  verval  der  stads  kasse,  daar  omtrend 
eerlang  andere  schikkingen  zouden  moeten  worden  getnaakt 
en  het,  zo  uit  dien  hoofde,  als  wegens  de  onzeekerheid  van  het 
provenu  van  de  na  te  melden  nieuwe  belasling,  geschikter  is, 
dal  dezelve  's  Compagnies  weegen  werde  gehoeven  en  aan 
Beemraden  uil  's  Compagnies,  kassa  eene  billyke  schadeloos- 
stelling werde  toegevoegd  om  daar  uil  te  kunnen  vinden  de 
oitgaven,  die  anderzinls  uit  de  voorschreven  wagenpagt  zouden 
moeleD  worden  goedgemaakt; 

zo  is  het,  dat  wy  goedgevonden  hebben  de  voormalige 
wagenpagt  ten  opzigte  der  dienaaren,  burgers  en  iugezeeleiien, 
tol  de  Chineesche  en  Mahometaausche  of  inlandsche  natiën 
met  behoorende,  finaal  af  te  schaffen,  gelyk  dezelve  afgeschaft 
wc»-dt  by  deeze,  en  dat  in  dies  sleede  over  het  aanslaande 
jaar  1797  en  vervolgens  's  Compagnies  weegen  zal  worden 
gebeeven  een  ooirgeld  van  de  paarden,  die  aangehouden  of 
gebruikt   worden   binnen   den  omtrek   der  builen-poslen,  op 

PLAKAAT-BOn  DHL  XD,  ^i 

Digitized  by  VjOOQIC 


32S 


1796.    W.  A.  ALTINQ. 


lodantge   voet   en   wyze,  als  zulks  breeder  is  vermeld  by  hel 
navolgende  reglement. 

RE6LENENT  op  hel  heffen  van  een  ooirgeld  van  paarden 
van  de  dienaaren,  burgers  en  ingezeeletien 
deezer  haofdplaahe^  niet  gehoorende  lol  de 
Chineesche  en  Mahometaansche  of  inlandsche 
natten. 

Art.  1.  Aan  een  iegelyk  word  Ipegeslaan  een  oï  meer 
wagens  of  cliaiseii  en  zo  veel  trek-  of  ry-paarden  (e  houden, 
als  hy  goedvind,  mils  jaarlyks,  onderde  benaming  van  ooirgeld. 
aan  pagt  betalende: 


voor  een 
twee 
drie 
vier 
vyf 
ses 
zeven 
agt 
negen 
tien 
elff 
twaalf 
dertien 
veertien 
vyftien 
ses  tien 
zeeventien 
agtien 
negentien 
twintig 


trek-  of  ry- 


paainl . . 
paarden . 


rd» 


en  daar  boven.. 


iO 

20 

30 

40 

50 

60 

75 

90 

lOS 

120 

155 

150 

165 

180 

200 

320 

240 

260 

280 

r>oo 


Zullende  deeze  belasting  voortaan  worden  geheven  voor  en 
van  wegen  de  Compagnie  en  moeten  worden  opgebragt  door 
alle  en  een  iegelyk,  zonder  onderscheid,  en  niemand  eenige 
vrydom  daar  van  mogen  genieten,  hetzy  geheel  of  gedeellelyk. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


1796.   W.  A.  ALTiNd.  5J3 

dan  Toor  zo  verre  zulks  by  dit  reglement  uitdrukkelyk  » 
geslatueerd ;  dog,  voor  zo  ver  deeze  of  geene  dienaaren  zig 
daar  by,  in  eevenreedigbeid  der  inkomsten  hunner  bedieningen, 
te  zeer  zouden  mogen  vinden  bezwaard,  zal  het  den  zodanigen 
vrystaan  zig  deswegens  aan  ons  te  addresseeren,  ten  eynde 
daaromtrend  zodanig  te  disponeeren,  als  wy  na  bevinding  van 
zaaken  zullen  oordeelen  te  behooren. 

Art.  2.  De  navolgende  perzoonen  znllen  egter  vermogen 
te  houden,  zonder  verpligt  te  zyn  daar  voor  de  pagl  te  be- 
ulen, te  weeten : 

de  dragonder8H)fficieren  het  voor  baar  bepaalde  getal  ry* 
paarden; 

de  faoord-oflicieren  van  de  infanterie,  arthillerie,  genie  en 
Tan  de  borgery,  hebbende  de  qualiteit  van  major  en  daar 
boven,  mitsgaders  de  directeur  der  fortificatien  en  de  opziender 
der  timmeragien  en  reparatien,  elk  twee  ry-paarden,  zonder 
meer; 

de  deurwaarders  van  den  Raad  van  justitie,  de  bodens  van 
Scheepenen  en  Heemraden,  de  huurders,  potias,  mandadoors, 
milsgaders  de  geweldigers  van  de  respective  oflBcieren  van 
jaslitie,  de  mandadoors  van  de  afgeleege  landen,  item  de  op- 
passers van  den  gecommitteerde  tot  en  over  de  zaaken  van 
den  inlander  en  de  caffers  van  den  landdrost,  ieder  een  ry- 
paard,  zonder  meer. 

Art.  3.  De  wagen  verhuurders  worden  almeede  van  de 
voorschreven  algemeene  bepaling  geêximeerd  en  zullen  kunnen 
volstaan  met  de  betaling  van  vyf  ryksdaalders  voor  elk  der 
paarden,  welke  zy  aanhouden;  blyvende  overigens  de  ordres 
en  reglementen  omtrend  het  stuk  der  wagen-verhuurderyen, 
iozonderbeid  ook  omtrend  het  getal  der  wagens,  die  elk  der- 
selve  mag  aanhouden,  in  hun  geheel. 

Art.  4.  De  voorschreven  belasting  moet  betaald  worden 
van  alle  paarden,  zonder  onderscheid,  welke  aangehouden 
worden  binnen  den  omtrek  der  buiten-posten  ofte  ook  die 
akiaar  gebruikt  worden,  al  is  het,  dat  zy  er  niet  permanent 
worden  aangehouden;  dog  alle  paarden,  welke  buiten  de  voor- 

Digitized  by  VjOOQIC 


324  1796.  W.  A.  ALTINQ. 

schreven  limiteii  werden  aangehouden  en  binnen  dezelve  niet 
gebruikt,  worden  daar  van  geèximeerd. 

Art.  K.  Een  iegelyk  zal  verpligl  zyn  voor  ultimo  January 
van  elk  jaar^  ten  couiptoire  van  den  na  te  melden  collecleur, 
opgave  te  doen  van  het  getal  paarden,  waar  van  hy  de  voor- 
schreven belasting  moet  betaalen,  op  poene  eener  boete  van 
vyftig  ryksdaalders,  wanneer  zulks  word  verzuimd,  en  van 
eene  boete  van  drie  honderd  ryksdaalders,  wanneer  mogi 
blyken  de  voorschreven  opgave  niet  ter  goeder  trouwe  te 
zyn  geschied. 

Art.  6.  De  betaling  zal  vervolgens  moeten  geschieilen  voor 
ultimo  February  ten  comploire  van  voornoemden  collecteuren 
tegens  scbriftelyke  quitantien  van  denzelven,  om  ten  allen 
tydc  te  kunnen  dienen  lot  bewys;  en  zal  togens  de  nalatigeii 
by  parate  executie  worden  geprocedeerd. 

Art,  7.  Alle  paarden,  welke  iemand  ua  het  doen  der  voor* 
schreven  opgave  binnen  de  eerste  ses  maanden  van  het  jaar 
aanschaft,  zullen  aan  deeze  belasting  subject  zyn ;  en  zal  em 
iegelyk  gehouden  zyn  daar  van  nadere  opgave  te  doen  voor 
ultimo  July  en  de  betaKng  voor  ultimo  Augustus,  alles  in 
maniere  en  op  dezelfde  poenaliteiten,  als  by  de  twee  voor- 
gaande artikelen  zyn  vermeld. 

Art.  8.  Daar  en  tegen  zal  door  den  collecteur  restitutie 
gedaan  worden  van  het  betaalde  ooirgebl  van  paarden,  welkr 
geduurende  de  ses  eerste  maenden  van  hel  jaar  wederom  ge- 
raakt zyn  buylen  het  bezit  van  den  eigenaar. 

Art.  9.  Dog  van  de  paarden,  welke  iemand  aanschaft  ge- 
duurende de  ses  laatste  maanden  van  het  jaar,  zal  over  dat 
jaar  geene  betaling  behoeven  te  geschieden,  gelyk  ook  van 
het  l)etaaldc  voor  de  paarden,  welke  geduurende  dien  lyil 
buiten  het  bezit  der  eigenaars  geraaken,  geene  restitutie  sal 
worden  gedaan. 

Art.  10.  Een  wagen  verhuurdery  van  eigenaar  verande- 
rende, zo  zal  de  nieuwe  eigenaar  gehouden  zyn  deeze  Itelasting 
te  belalen,  te  reekenen  van  den  dag  af,  dat  dezelve  aan  hem 
word  getransporteerd,  en  zal  in  dien  gevalle  aan  den  vorigeii 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.  W.   A.   ALTINQ.  3J5 

eigenaar  ofte  deszeirs  erfgenamen  restitutie  geschieden  van 
hel  meerder  betaalde  dan  pro  rato,  gereekend  tot  den  dag  van 
het  voormelde  transport. 

Art.  11.  Om  des  (e  beeter  alle  fraudes  legen  te  gaan,  welke 
omlrend  bet  opbrengen  deezer  l)elastihg  zouden  kunnen  werden 
gepleegd,  zo  zullen  wykraeeslereu,  zo  in  als  buiten  de  stad, 
by  de  jaarlyksche  beschryving  behoorlyk  moeten  opneemen 
het  getal  der  paarden,  by  een  iegelyk  aan  handen,  en  daar 
van  specifieke  en  door  bun  ondertekende  lysten  moeten  over- 
geeven  aan  den  heer  ontfanger  generaal,  die  dezelve  wederom 
zal  (er  hand  stellen  aan  den  collecleur;  en  zal*  hel  bovendien 
den  collecleur  vryslaan  om,  zo  dikwyis  by  zulks  nodig  oor- 
(leeU,  Ie  visiteeren  de  stallen  van  alle  de  geene,  welke  aan 
deese  belasting  subject  zyn,  en  op  te  neemen  het  gelal  der 
paarden,  zig  aldaar  bevindende;  werdende  by  deeze  wel  expres- 
selyk  verboden  het  stallen  van  paarden,  aan  anderen  dan  den 
eigenaar  der  stal  ofte  by  hem  inwoonende  persoonen  toe- 
beboorende,  op  poene  van  drie  honderd  ryksdaalders  voor  de 
coDlraventeurs,  zo  wel  den  geene,  die  zodanige  paarden  gestall 
heeft,  als  die  dezelve  in  eigendom  loebehooren. 

Arl.  12.  By  het  doen  van  zodanige  visitatien  zal  de  col- 
lecleur moeten  geadsisleerd  zyn  door  een  der  bodens  van  het 
eerwaarde  collegie  van  Heemraden;  en  zal  by  van  dezelve 
bodeus  verder  gebruik  mogen  maken  tol  het  doen  van  aan- 
zeggingen of  tot  zodanige  andere  eindens,  als  waar  loe  hy  in 
zyn  ambt  zodanige  publieke  bediendens  mogt  benodigl  zyn, 
egter  niel  anders  dan  met  voorkennisse  en  toeslemming  van 
den  beer  praesidenl  van  dal  collegie. 

Arl.  13.  üe  collecleur  sal  geduurende  de  maanden,  dat 
opgaven  en  betalingen  respectivelyk  moeien  geschieden,  ver- 
pli^l  zyn  vier  dagen  in  de  week,  namen llyk  des  Maandags, 
Dingsdags,  Donderdags  en  Vrydags,  des  voormiddags  van  agt 
tol  elf  uuren,  daar  loe  ten  zynen  comptoire  te  vaceeren. 

Art  14.  De  collecleur  zal  perünenlelyk  boek  moeien  houden 
^an  alles,  wal  de  helfing  deezer  belasting  aangaat,  en  gehouden 
zyn   voor   den   vyftienden    Maarl  van  elk  jaar  een  schriflelyk 

Digitized  by  VjOOQIC 


386  1796.   W.  A.  ALTINQ. 

berigt  in  te  dienen  aan  den  beer  ontvanger  generaal  van  het 
geen  wegens  deeze  belasting  by  hem  is  gepercipieerd  endaar 
by  over  te  leggen  zyne  boeken,  benevens  alle  de  schriftelyke 
opgaven,  by  hem  ontvangen,  zo  wel  als  de  lyslen  van  wyk- 
meesteren,  by  art.  11  vernield,  al  het  welk  vervolgens  door 
voornoemde  heer  ontvanger  generaal  voor  ultimo  derzelve 
maand  zal  worden  gebragt  ter  kennisse  van  de  hoge  Indiasche 
regeering,  ten  einde  daarop  zodanig  te  disponeeren,  als  dezelve 
zal  oordeelen  te  behooren,  en  inzonderheid  te  zorgen,  dat  de  geper- 
cipieerde penningen  zonder  uitstel  in  's  Compagnies  kassa  werden 
overgebragt,   voor  zo  verre  zulks  alsdan  nog  niet  is  geschied. 

Art.  15.  Overmits  deeze  belasting,  zo  wel  als  de  wagen- 
pagt,  die,  volgens  den  inhoud  van  deezen  placate,  inzelvervoegen 
als  bevorens  zal  moeten  blyven  voldaan  worden  door  de  Chi- 
neesche  en  Mahometaansche  of  inlandsche  natiën,  thans  direc^ 
telyk  gebragt  is  tot  de  domeinen  van  de  Edele  Compagnie, 
zo  werd  de  Raad  van  justitie  des  casteels  Batavia  by  deezen 
geaulhoriseerd  om  ter  eerster  instantie  kennisse  te  neemen 
van  alle  quaestien  en  verschillen,  welke  dien  aangaande  zouden 
mogen  ontslaan,  en  daar  inne  op  korte  en  peremptoire  ler- 
myuen  regt  te  doen  en  te  wysen  by  arrest;  en  zal  de  advocaat 
fiscaal  in  alle  zodanige  zaaken,  als  waarneemende  de  belangen 
der  hoge  overigheid,  zig  voegen  by  den  coUecteur  en  daar 
voor,  mitsgaders  voor  zyne  moeite  in  de  waarneeming  der 
procedures,  genieten  de  helft  der  boetens;  zullende  de  weder- 
helft werden  verdeelt  in  twee  gelyke  portien,  de  eene  voor 
den  collecteur  en  de  andere  voor  de  bodens  van  het  eer- 
waarde collegie  van  Heemraden. 

Art.  16.  Het  provenu  deezer  belasting  zal  egter  tot  geen 
andere  eindens  mogen  worden  geëmploieerd  dan  tot  subsidie 
voor  de  kas  van  lleemraden,  suppletie  der  stads  kassa,  zo  lang 
dezelve  zig  in  de  presente  sobere  gesteldheid  bevind,  en  voorts 
tot  publieke  werken  ten  nutte  van  deeze  hoofdplaats  en  colonie: 
en  zal  het  zelve  gevolgelyk,  als  een  apart  fonds,  tot  de  ge- 
melde eindens  speciaal  gedestineerd,  by  's  Compagnies  boeken 
moeten  worden  bekend  gesteld. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1706.  W.  A.  ALtfNQ.  3J7 

ArL  17.  De  collecieur  zal  verpligt  zyn,  alvoorens  in  functie 
(e  treeden,  af  te  leggen  den  eed  op  bet  forinulier,  bier  na 
volgende,  mitsgaders  te  stellen  eene  borgtogt  ten  bedrage  van 
ryksdaalders  10,000;  en  zal  hy  wyders  gehouden  zyn  maan- 
delyks  de  by  hem  ontvangen  penningen  in  's  Compagnies  kas 
over  te  brengen. 

FORMULIER  van  den  eed  voor  den  callecteur. 

Dat  l)eloove  ende  zweere  ik,  dat  ik  in  myne  bedieninge 
als  collecieur  van  het  middel  van  het  ooirgeld  van  paarden 
my  gelrouwelyk  en  naarstelyk  zal  gedragen;  dat  ik  het 
reglement,  op  de  heffing  daar  van  geëmaneerd  in  dato  3  De* 
cember  1796,  mitsgaders  de  verdere  ordres  en  reglementen, 
welke  daar  omlrend  door  myne  wettige  overigheid  zouden 
mogen  worden  gesteld  en  gearresteerd,  na  myn  uiterste 
vermogen  zal  agter  volgen  en  doen  aglervolgen,  zonder  aan- 
zien van  perzoonen ;  dat  ik  de  penningen,  daar  af  provenieerende, 
getrouwlyk  zal  incasseeren  en  verandwoorden  en  generalyk 
dat  ik  al  dat  geene  zal  doen  en  verrigten,  het  welk  een  goed 
en  getrouw  collectenr  verpligt  en  gehouden  is  te  doen. 

Zie  ook  8  April  1797  en  12/26  FebruariJ  1802. 

-\^^^-'     Voorschrift    voor  boedelmceslercn  nopens  kin* 
deren  van  sinvinnen  en  insolvent  overleden  onchrislenen. 

Op  verzoek  van  de  Chinescbe  officieren  te  Batavia  werden 
l)oedel meesteren  gemachtigd  »uit  insolvente  boedels  van  onchris- 
lenen hunne  by  derzelver  slavinnen  geteelde  kinderen,  neevens 
de  moeders  daarvan,  voor  de  getaxeerde  waarde  over  te  neemen, 
de  daartoe  benodigde  penningen  by  provisie  uit  de  gelden  van 
onbekende  erfgenamen  te  neemen  en  de  kinderen  te  debiteeren 
vrior  het  montant  van  de  lospeuningen  en  alimentatie,  om  in 
der  tyd  door  hun,  nevens  de  emancipatie-ongelden,  te  worden 
gerefundeerd ;  dog,  wanneer  die  kinderen  sterven  sonder 
genoeg  tot  de  lossing  van  hunne  moeders  na  te  laten  en  deeze 
ook  buyten  staat  zyn  hnn  zelven  te  lossen,  dezulke  ten 
faveure  van  hel  fonds  van  boedel  meesteren  ie  laten  verkopen". 

Digitized  by  VjOOQIC 


528  1796.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

3  December.  Schadeloosstelling  voor  hei  coUegie  van 
Beemraden  voor  het  gemis  van  de  inkomst&i  uit  de 
"^voormalige**  wagen-pacht. 

Gommissarisseo-Generaal  bestemden  daartoe  »by  provisie" eene 
som  van  30,000  rijksdaalders  's  jaars.  in  vier  of  meer  termijDen 
uit  's  Compagnies  kassa  af  te  geeven,  »so  als  dat  in  de 
huysbouding  van  hetzelve  collegie  H  best  zal  convenieeren*'. 

Zie  ook  13  Augustus  1796. 

12  December.  Gangbaar  verklaring  van  ^eemge*'  brieven 
van  crediel  van  10,000  rijksdaalders. 

Alzo  met  speciaale  voorkennis  en  na  vooraf  daar  toe  ver- 
kreegen  qualificalie  van  de  hoog  Edele  heeren  Commissarissen 
Generaal  over  geheel  Nederlands  Indiö,  boven  hel  roulleercnde 
capitaal  aan  brieven  van  credit,  nog  zullen  worden  aangemaakt 
eenige  brieven  van  credit  van  tienduizend  ryksdaalders,  gedag- 
lekend  den  18~  Novemher  jongstleden  en  ondertekend  door  de 
heeren  Raaden  ordinair  en  extra-ordinair,  Adriaan  de  Bock  en 
Arnoldus  Constantyn  Mom,  nevens  den  eersten  opperkoopmaii 
des  kasteels,  Willem  Jacob  Cranssen,  en  den  groot  kassier, 
Johan  Hendrik  Holle,  mitsgaders  in  margine,  voor  gezien,  door 
den  heer  ad  interim  Directeur  Generaal,  Johannes  Siberg,  zo 
is  het,  dat  dezelve  by  deezen  worden  gangbaar  verklaard  en 
hier  van  aan  alle  en  een  iegelyk  wordt  kennis  gegeeven. 

16  December.  Verbod  legen  handel  op  de  Duizefid- 
eilanden, 

Heeren  Commissarissen  Generaal  aan  deeze  regeering  over 
gelaten  hebbende  om  zodanige  dispositien  te  neemen  omtrend 
de  pagt  der  Duizend  eilanden,  helzy  om  de  admodiatie  daarvan 
aan  den  Ghineeschen  boedelmeester,  Tan  Koseeng,  ingevolge 
zyn  daartoe  gedaan  verzoek  te  conlinueeren,  dan  wel  dezdve 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  529 

by  de  aanstaande  verpagting  voor  2  a  3  jaaren  publiek  Ie 
laten  opyeilen,  als  zy  meenen  zoade  te  kunnen  strekken  tot 
het  meeste  profyt  van  de  Compagnie,  zo  is,  de  ^oorschreeven 
zaak  in  deliberatie  gebragt  zynde,  geconsidereerd,  dat  de  Com- 
pagnie de  voorschreeven  eilanden  van  den  Koning  van  Bantam 
heeft  overgenomen  voor  een  jaarlyks  equivalent  van  Sp'  1000, 
(en  einde  daardoor  voor  te  komen  den  morshandel  in  amfioen 
en  andere  articulen,  die  aldaar  zeer  frequent  en  tot  merkelyke 
praejuditie  der  Bataviasche  pagten  gedreeven  wierd,  sonder 
dat  zulks  genoegzaam  was  voor  te  komen,  zo  lang  die  eilanden 
onder  den  koning  stonden  en  by  dezelve,  aan  wien  hy  wiUe, 
oa  believen  kon  verhunren ;  —  dat  dit  oogmerk  echter  niet 
genoeg  is  bereikt,  zodra  men  is  overgegaan  tot  hetverbuuren 
van  die  eilanden  aan  Chineezen,  alzo  men  maar  al  te  zeer 
sedert  beeft  ontwaard,  dal  dezelven  meede  aldaar  eenen  clan- 
destinen  handel  hebben  gedreeven,  zo  met  Cerammers  en 
Mandbareezen,  die  op  Bancaboeloe  vaaren,  als  met  Palem- 
hanf!sche  thin  handelaars,  mitsgaders  Boegineezen,  Baliers  en 
andere  volken,  die  er  agar  agar,  tripangs,  vogelnestjes,  bind- 
rottittgs,  thin,  peeper,  enz.  voor  den  Chinaschen  handel  aan- 
brengen, welke  goederen  vervolgens  door  de  jonken,  die  by 
hun  retour  van  hier  de  gemelde  eilanden  onder  praetext  van 
er  water  en  brandhout  in  te  neemen  aandoen,  van  daar  sonder 
eenige  pagt  te  betaalen  worden  vervoerd,  bebalven  dat  er  ook 
jaarlyks  een  groot  getal  slaven  word  aangebragt,  die  men  van 
daar  successivelyk  hier  op  eene  bedekte  wyze  weel  in  te  voeren 
en  die  eilanden  ook  zeer  gelegen  leggen  tot  den  smokkelhandel 
io  amfioen,  die  men  van  daar  naar  de  Banlamsche  zuiker- 
roolens  overbrengt;  —  dal  het  derhalven  Ie  wenschen  ware, 
dat  men  ook  voor  H  vervolg  tot  den  verhuur  van  die  eilanden 
niet  behoefde  over  te  gaan  en  dat  men  genoegzaame  middelen 
aan  handen  had  om,  niet  alleen  de  Chineezen,  maar  ook  alle 
vreemde  handelaars  van  daar  te  weeren,  doch  dal  zulks,  vooral  in 
deeze  tegenswoordige  omstandij^beeden,  niet  wel  doenlyk  is ;  — 
dat  echter  door  eene  jaarlyksche  opveiling  van  de  pagl  der 
meergemelde   Duizend  elanden  da   verstandhouding  (usschen 

Digitized  by  VjOOQIC 


330  1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

de  huurders  en  smokkelaars,  zo  niet  ten  eenemaal  voorkomen, 
ten  minste  zeer  verminderd  zal  worden,  te  meer,  wanneer 
de  gecommitteerde  tot  en  over  de  zaakeu  van  den  inlauder, 
onder  wiens  toezigt  die  eilanden  gestelt  zyn,  daar  tegen 
met  alle  rigeur  waakt  en  de  directe  uitvoer  van  de  aldaar 
vallende  producten  verl)oden  wordt. 

Om  alle  welke  redenen  dan  ook  vervolgens  goedgevonden 
en  verstaan  is  de  voorschreeven  Duizend  eilanden  onder  het 
opzigt  van  den  gecommitteerde  tot  en  over  de  zaaken  van  den 
inlander  te  laten  en  alle  handel,  hoe  genaamd  ook,  by  die  eilanden 
nader  te  verbieden,  op  poene,  dat,  wanneer  in  der  tyd  mogl 
worden  bevonden,  dat  aldaar  goederen  ten  verkoop  zyn  ingevoerd, 
niet  alleen  de  ingezetenen,  die  daarin  zullen  hebben  gelram- 
peerd,  naar  bevinding  zullen  worden  gestraft,  maar  ook  die 
goederen  en  vaartuigen,  die  dezelve  zullen  hebben  aangebmgl, 
geconfisqueerd  ten  behoeve  van  den  gecommitteerde  tot  en 
over  de  zaaken  van  den  inlander  of  den  officier  van  justitie, 
die  de  calauge  zal  doen ;  mitsgaders  hiervan  de  gemeente  al* 
hier  by  publicatie  te  informeeren  en  die  mede  naar  Java, 
Cheribon,  Bantam,  Maccasser,  Banjermassing  en  Palembang 
ter  publicalie  en  aflixie  te  verzenden;  —  doch  bet  visscben 
by  de  gemelde  eilanden  en  daar  omstreeks  van  agar  agar, 
siepoet,  tripangs  en  andere  daar  vallende  producten  te  per- 
mitteeren,  mits  die  producten  niet  van  daar  direct  verkogt 
en  uitgevoerd,  maar  naar  Batavia  gebragt  worden;  en  het 
recht  daartoe  onder  de  pagl  der  inkomende  en  uitgaande 
rechten  of  de  Boom  te  begrypen  en  daarmede  by  de  aan* 
slaande  verpagting  te  laten  opveilen. 

16  December.  Toekenning  hij  admodicUie  voor  hel  jaar 
1797  aan  de  inlandsche  commandanten  te  Batavia  van 
de  paclUen  der  vischmarkl^  van  hel  slachten  van  vee 
(varkens  uitgezonderd)  en  van  den  handel  aan  de 
scheepen. 

^ij  moesten  als  pachtschat  maandelijks  betalen: 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  331 

▼oor  de   vischmarki 1500  rkd' 

•      het  slachten  vao  vee 900     » 

>      den   handel  aan  de  scheepen 250     » 

Wal  die  pachten  meer  uioglen  afwerpen,  zoude  de  gecom- 
miUeerde  lot  en  over  de  zaken  van  den  inlander  len  hunnen 
genoegen  onder  de  commandanten  verdeden. 

Aan  de  Ghineesche  luitenants  te  Batavia  werden  eveneens 
tot  een  middel  van  bestaan  bij  adtiiodialie  voor  bel  jaar  1797 
toegekend  de  pachten  van  de  waag,  de  loptafels  en  wajang 
•op  den  gebruykelyken  voet". 

17  December.  Bekendmaking,  dal  alle  dienaren  van  de 
mtbonden  O.  L  Compagnie,  speciaal  de  Commissarissen 
Generaal  over  géhed  Nederlandsch-Indiê  en  Kaap  de 
Goede  Hoop,  in  hunne  belrekkingen  werden  gehandhaafd. 

Nademaal,  —  bet  bewind,  dat  lol  hier  toe  in  Nederland  heeft 
plaats  gehad  over  de  Vereenigde  Oost-Indische  raaatschappy, 
by  publicatie  van  de  Staaten  Generaal  der  Vereenigde  Neder- 
liiiHen  in  dato  ^4  December  1795  vernietigd  en  vervangen 
zynde  door  een  commiUé  lot  den  Oost-Indischen  handel  en 
bezittingen»  —  heeren  Bewindhebberen.  uitmakende  het  zelve 
commiUé,  by  eene  missive,  geschreeven  te  Amsterdam  den  2«" 
Mei  1796,  aan  ons  wel  hebben  willen  te  kennen  geeven,  dal 
hun  wel  Edele  hoog  agtbaare  niet  twyffelen,  of  wy  zullen  by 
aanboudenheid  voortgaan  in  onze  goede  dispositie  teii  behoeve 
van  eene  Compagnie,  tot  bevordering  van  welker  belangen  de 
twee  eerste  onzer  zig  aan  eene  zo  penibele  en  verre  reize 
hebben  willen  blootstellen,  insteerende  wyders  met  den  meesten 
ernst,  dat  wy,  alverder  alle  onze  vermogens  aanwendende  tot 
behoud  en  tot  herstel  van  een  zo  belangryk  lighaam,  waar 
by  het  vaderland  zo  aanmerkelyk  geinleresseerd  is,  niels  on- 
beproefd willen  lalen  om  alle  loopende  zaakcn,  behoorende  tot 
onze  commissie,  in  behoorlyke  orde  af  te  doen  en  dezelve  te 
brengen  lot  zodanige  liquiditeit,  dat  de  maalschappy  nimmer 
kan  worden  geexponeerd  aan  den  minsten  staat  van  Iwyffel- 

Digitized  by  VjOOQIC 


332  1796.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

agtige  onzekerheid,  waartoe  hun  wel  Edele  hoog  aglhaare, 
behalven  de  continuatie  van  alle  zaaken,  ambtenaaren  en  ge- 
empioyeerden  in  derzelver  tegenwoordige  staat  en  in  hunne 
respeclive  bedieningen,  vervat  in  hoogst  derzelver  missive  aan 
generaal  en  raden  in  dato  14  April  bevorens,  ons  boven  al 
op  het  nadrukkelykst  aanbeveelen  de  verdediging  en  beveili- 
ging der  Indische  bezittingen  van  de  niaalschappy  tegens 
alle  aanvallen  der  Engelschen  en  de  herwinning,  was  hel 
roogelyk,  van  dat  gedeelte,  het  welk  reeds  voor  de  mngt  of 
voor  het  verraad  van  die  roversbenden  had  moeten  hukken, 
vertrouwende  dit  gewigtig  stuk,  waar  mede  de  behoudenis  of 
de  val  van  de  maatschappy  zo  nauw  verbonden  is,  gerustelyk 
aan  onze  zorg  en  directie  te  kunnen  overlaten,  verlangende 
alleenlyk,  dat  tot  dat  einde  de  hulp  van  de  Fransche  Republiek, 
zo  wel  als  die  van  den  staat,  werde  ingeroepen  overal,  waar 
dezelve  dienstig  en  nodig  zal  worden  bevonden;  gelyk  hun 
wel  Edele  hoog  agtbaare  zig  ook  gaarne  wilden  verlaten  op 
alle  die  maatregelen,  welke  wy  zouden  oonleelen  nog  te  moeten 
aanwenden  geduurende  ons  verblyf  in  Indiê  tot  handhaving 
van  goede  orde,  van  inwendige  rust  en  van  eerbied  en  ontzag 
voor  de  wetten,  zo  wel  ter  plaatze  van  onze  residentie,  als  in  alle 
de  overige  etablissementen,  als  waar  toe  de  notabele  invloed, 
aan  onze  commissie  verbonden,  zeer  veel  konde  contribueeren. 

Zo  is  't,  dat  wy  van  de  voorsz.  continuatie  van  onze  com- 
missie by  deeze  aan  allen  en  een  iegelyk  kennisse  geeven, 
ten  einde  zig  daar  na  te  konnen  reguleeren.    * 

En  op  dat  niemand  bier  van  eenige  ignorantie  pretendeere, 
zal  deeze  alomme,  zo  hier,  als  op  de  respective  buiten-comp- 
loiren,  werden  gepubliceerd  en  in  de  Nederduitscbe,  mitsgaders 
de  gebruikelyke  inlandsche  taaien  geafBgeerd  ter  plaatsen, 
alwaar  men  gewoon  is  zodanige  publicatie  en  aiBxie  te  doen. 

20  December.  Kennisgave  van  het  ojHreden  in  Nederland 
van  het  Comité  tot  den  Oost-lndischen  handel  eti 
bezittingen,  cm. 

Nademaal   wy   het  nodig  hebben  geoordeeld  by  onze  publi* 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  353 

calie  Tan  den  1 1™  December  1795  (')  opent lyk  Ie  verklaren,  dal 
wy  deslydg  uog  geene  de  minsle  bevelen,  nog  aaoschryyingen 
onlfangen  hadden,  tendeerende  om  eenige  verandering,  hoe 
genaamd,  Ie  maken  in  de  zaaken,  de  regeeringe  en  hel  besluur 
deezer  landen  rakende,  en  dal  wy  ons  dierhalven  allen  Tolgcns 
eed  en  pligl  verbonden  reekenden  de  tegenwoordige  orde 
van  regeering  en  van  besluur,  als  door  den  souverain  of  wel 
op  hoogsldeszelfs  expresse  aulhorisalie  vaslgesleld,  Ie  hand- 
haven en  door  alle  middelen,  welke  in  onze  magl  waren,  Ie 
doen  handhaven,  lol  dal  daaromlrend  nadere  bevelen  van  onze 
wellige  overheden  zouden  mogen  werden  onlvangen,  waarby 
ons  een  andere  ri^lsnoer  in  deezen  wierde  aangeschreeven. 

Zo  is  bet,  dal  wy  by  deeze  nader  aan  alle  en  een  iegelyk 
kennisse  geeveu,  dal  de  heeren  bewindhebberen,  uitmakende 
bet  commillé  lol  den  Oosl-Indischen  handel  en  bezillingen, 
volgens  publicalie  van  do  Staten  Generaal  der  Vereenig«te  Ne- 
derlanden in  dalo  24  December  1795  vervangen  hebbende 
de  vernietigde,  vorige  directie  over  de  Üosl-Indisclie  Compagnie, 
by  eeue  missive,  geschreeven  te  Amsterdam  den  14*"  April 
deezes  jaars  1796,  aan  generaal  en  raaden  hebben  Ie  kennen 
gegeeven,  dal  hel  de  serieuse  intentie  was  van  welmelde 
heeren  bewindhebberen,  dat  alle  zaaken  in  de  respeclive  In- 
dische bezittingen  by  provisie  wierden  gehouden  in  den  legen- 
woordigcn  staal  van  directie,  zonder  dal  in  dezelve  eenige 
alleralien  werden  ingevoerd;  dal  gevolglyk  alle  vorige  ordres 
en  bevelen  van  het  geweezen  bewind  over  de  Oost-Indische 
maatscbappy,  bel  welk  onder  dezelfde  litulalure  op  hun  wel 
Edele  hoog  aglbaare  was  overgegaan,  in  observantie  moesten 
blyven  lot  hoogst  derzelver  nadere  dispositie  en  dat  alle  amb- 
leuaaren  en  geêmployeerJens  op  hunne  verandwoordelykheid 
in  de  waarneeming  van  derzelver  respect  ive  bedieningen  morsten 
blyven  voortgaan,  zonder  ecnigzints  de  deliberatien  van  hcoron 
bewindhebberen  meermeid  vooruit  te  loopen,  alles  nogthans 
hehottdens  zodanige  veranderingen  of  redressen,  welke  bereids 

(')   Deze   poblicatie,    welke   verzaimd    is    op    hare  plaats  op  te  nemen,  is  ais 
atnhaiigset  ato  dit  deet  toegevoegd. 

Digitized  by  VjOOQIC 


554  1796.    P.  Ö.  VAN  OVERSTRATEN. 

door  Commissarissen  Generaal  mogteo  zyn  gemaakt  of  welke 
als  gevolgen  der  alzo  reeds  geïntroduceerde  veranderingen  of 
redressen  konden  aangemerkt  en  dienvolgende  als  noodzakelyk 
beschouwd  worden,  zo  wel  als  onverminderd  de  bevelen,  welke 
aan  generaal  en  raaden  moglen  zyn  toegekomen  door  hel 
esquader  onder  den  schout  by  nagt  Lucas,  ten  aanzien  van 
denwelken  en  de  adsistentie  aan  denzelve  te  bewyzen  heeren 
bewindhebheren  meermeid  zig  gedroegen  aan  de  missive  van 
den  2P"  December  1795,  door  het  vorig  bestuur  aan  generaal 
en  raaden  geaddresseerd,  dog  welke  tot  nog  toe  alhier  niei 
is  onlfangen. 

En  nadien  welmelde  heeren  bewindhebheren  al  verder  by 
de  vooi-schreven  missive  met  den  meesten  aandrang  hebben 
aanbevolen  om  behoorlyke  zorg  te  dragen  voor  de  handhaving 
van  rust,  voor  het  ontzag  der  wetten  en  voor  de  goede  orde 
onder  bet  bestuur  van  generaal  en  raaden,  gelyk  hoogstdezelve 
ook  nog  by  eene  missive  van  den  i^^  Mei  deezes  jaars,  ge* 
scbreeven  aan  Commissarissen  Generaal,  verklaaren  zig  gaarne 
te  willen  verlaten  op  alle  de  maatregelen,  welke  Commissarissen 
Generaal  zouden  oordeelen  nog  te  moeten  aanwenden  geduurende 
derzelver  verblyf  in  Indiö  tot  handhaving  van  goede  orde,  van 
inwendige  rust  en  van  eerbied  en  ontzag  voor  de  wetten,  zo 
wel  ter  plaatze  van  derzelver  residentie,  als  in  alle  de  overige 
etablissementen. 

Zo  is  het,  dat  wy,  ons  door  de  gemelde  aanschryvingen 
meer  dan  ooit  verpligt  agtende  om  de  goede  orde,  de  inwendige 
rust  en  den  eerbied  en  het  ontzag  voor  de  wetten  te  hand- 
haven, allen  en  een  iegelyk  en  dus  zo  wel  die  geene,  aan 
welke  eenig  pohtiek,  regterlyk  of  militair  gesag  is  toebelrouwd. 
als  alle  anderen,  zonder  onderscheid,  by  deeze  op  het  hartdykst 
willen  aanniaanen,  maar  ook  tevens  op  het  nadrukkelykst  ge- 
lasten om  eenparig  meede  te  werken  ten  einde,  elk  in  zyne 
betrekking,  de  voorschreeven,  heylzaame  oogmerken  van  heeren 
Bewindhebheren  te  Itevnrderen  en  inzonderheid  te  respcrteeren 
en  zig  stiptelyk  te  gedragen  naar  den  inhoud  van  hoogstderzelver 
hier  voren  gementioneerde  bevelen  betrekkelyk  de  conservatie 

Digitized  by  VjOOQIC 


ireexp.  q.  van  overstraten.  555 

van  alle  zaaken  in  de  respective  Indische  bezittingen  in  den 
tegenwoordigen  staal  van  directie  en  de  observantie  van  alle 
vorige  ordres  en  bevelen,  enz.,  op  poene,  dat  die  geene,  welke, 
hel  zy  overheden,  regters,  officieren  van  justitie,  hoofden  van 
militie  en  zeevaard,  dan  wel  andere  politieke,  burgelyke,  ker- 
keiyke  of  militaire  dienaren  en  ingezetenen,  bevonden  zullen 
worden  daar  tegens  aan  te  gaan  ofte  eenen  geest  van  wan- 
orde en  insubordinatie  voort  te  planten,  zonder  onderscheid 
ofte  aanzien  van  perzoonen,  de  facto  uit  hunne  posten  gezet 
en  naar  Nederland  zullen  worden  opgezonden  agtervolgens  de 
magt,  ons  daar  toe  volgens  de  wetten  en  instellingen  van  de 
Compagnie  en  by  onze  instruclien  gegeeven  en  coropeteerende^ 
onverminderd  zodanige  meer  ernstigste  dispositien  en  correctien, 
als  wy  naar  mate  der  omstandigheden  nodig  zullen  oordeelen. 

i23  December.     Verpachting    van    de  f>gemeene  middelen 
»mn  ha  Konitigryk  Jaccatra*'  voor  het  jaar  1797. 

De  wijzigingen  in  de  vroegere  voorwaarden  waren  de 
volgende : 

Eerstelyk :  dat  onder  de  pagt  van  de  inkomende  en  uit- 
gaande rechten  of  de  boom  zal  begreepen  tn  mede  verpagt 
worden  het  recht  om  by  de  Duizend  eilanden  en  daar  om- 
streeks agar  agar,  siepoet  en  tripangs  en  andere,  daar  vallende 
producten '  te  laten  vissen,  mits  die  producten  niet  van  daar 
direct  verkogt  en  uitgevoerd,  maar  naar  Batavia  gebragt  worden, 
alzo  alle  handel,  hoe  genaamd  ook,  op  die  eilanden  by  deezen 
nader  wel  expresselyk  wordt  geinterdiceerd,  op  poene,  dat, 
wanneer  in  der  tyd  mogt  worden  bevonden,  dat  aldaar  goe- 
deren ten  verkoop  zyn  ingevoerd,  niet  alleen  de  ingezetenen, 
die  daarin  zullen  hebben  getrampeerd,  naar  bevinding  zullen 
worden  gestraft,  maar  ook  die  goederen  en  de  vaartuigen, 
die  dezclven  zullen  hebben  aangebragt,  geconfisqueerd  ten  be- 
hoeve van  den  gecommitteerde  tot  en  over  de  zaaken  van 
den  inlander  of  den  officier  van  justitie,  die  de  calange  zal  doen. 

Ten  tweeden :  dat  de  leverancier  der  Chineesche  zeevaarenden 

Digitized  by  VjOOQ IC 


356  1706.    P.  Ö.  VAN  OVERSTRATEN. 

zal  mogen  volstaan  mei  hel  neemen  van  vyf  honderd  hoofd- 
briefjes  voor  de  Chineesche  zeevaa  renden  in  's  Compagnies 
diensl  en  hel  belaalen  van  veerlig  sluivers  'sjaars  voor  ieder 
briefje. 

Ten  derden :  dat  aan  gedagte  leverancier  mede  zal  zyn  ver- 
gund om  dagelyks  ten  behoeve  der  iu  's  Compagnies  diensl 
zynde  zeevaarenden  drie  varkens  Ie  laten  slagten  zonder  be- 
taling van  gerechtigheid  en  om  hel  daarvan  overschietend 
vleesch  paglvry  Ie  mogen  laten  verkopen  ;  en 

Ten  vierden:  dat  de  slaglery  van  buffels  en  ander  vee  voor 
den  loop  van  hel  jaar  1797  afgescheiden  zal  blyven  van  de 
anders  gewoone  pagl  van  hel  slagten  van  vee  en  dus  voor 
dat  jaar   alleen  zal  worden  verpagl  de  slaglery  van- varkens. 

Wordende  wyders  nog  een  ieder,  die  tol  het  aanslaan  der 
voorhchreven  pagten  genegen  zal  zyn,  gelast  verdagl  Ie  weezen 
en  zorg  te  dragen,  dal  de  betaling  der  pagl-penuingen  con- 
form de  by  de  generale  pagl-condilien,  arlicul  3,  gestelde  ter- 
mynen  promptelyk  geschiede,  mei  deze  alteratie  ^ler,  dat 
de  belaaling  uilerlyk  zal  moeten  geschieden  met  den  tienden 
dag  van  de  maand,  alzo  by  hel  legendeel  de  bepaalde  middelen 
van  conlrainte  zonder  eenige  conniventie  te  werk  gesteld 
zullen  worden,  terwyl  by  deezen  nader  word  geinlerdiceenl 
hel  doen  van  verzoeken  om  surcheance  of  remissien. 

27  December.  Bepaling,  dal  van  1  Januarij  1797  af 
hei  vendu'kanloor  ie  Batavia  zoude  beheerd  worden 
voor  rekening  van  de  Compagnie. 

Het  aantal  vendumeeslers  werd  op  Iwee  bepaald  en  hun 
vasl  Iractemenl  op  6000  rd'  'sjaars. 

Op  !24  December  1796  hadden  Commissarissen  Generaal 
overwogen  «de  herhaalde  klaglen  over  de  onhandelbaarheid  en 
ongeschiktheid  der  nu  nog  ovei^ebleevene  slads  vendamees- 
leren,  mitsgaders  de  slaat  van  insolventie,  waarin  het  stads 
vendu-comploir  zig  dadelyk  bevind,  zonder  dal  vendumeesteren 
zig  in  slaat   bevinden  zulks  te  redden,  sodat  de  Compagnie. 

Digitized  by  VjOOQIC 


iyèe-i^öt.    P.  ö.  van  ove^straten.         5S7 

om  eene  merkelyke  confusie  eo  groote  nadedeo  Toor  de  co- 
looie  en  goede  ingezeelenen  voor  te  komen,  reeds  verpUgt  is 
het  voornoemde  comptoir  te  adsisteeren  met  eene  torn  van 
niet  minder  dau  200000  ryksdaalders;  —  dat  uit  deeze  situatie 
volkomen  blykl»  dat  de  presente  directie  der  publieke  vendutien 
dil  notabel  inconvenient  beeft,  dat  vendumeesleren  en  verdere 
ofBdanlen  in  der  tyd,  alles  dirigeerende  voor  bunue  eige  ree- 
keoiiig  en  profyt,  sowel  als  risico,  in  tyden  van  voorspoed 
alleen  bedagt  zyn  om  de  groote  voordeelen,  daaraan  verknogt, 
te  genieten,  sonder  te  zorgen,  dat  zy  en  nog  veel  minder 
honoe  successeuren  in  der  tyd  de  nodige  ressources  aan  banden 
houden  om  in  -tyden  van  tegenspoed  de  zaaken  te  kunnen 
gaande  bonden,  daar  bet  nogthans  zeeker  is,  dat  de  revenuen 
?an  het  vendu-comptoir  by  eene  goede  directie,  sowel  tot  bet 
onderbond  van  veiidumeesteren  en  verdere  bedienden,  als  tot 
het  goed  maken  der  verliesen,  goede  en  slegte  tyden  door 
elkandereu  gereekend,  volkomen  toereikende  zyn  en  dat  er 
tian  zelb  nog  jaarlyks  eene  notabele  som  kan  overscbieten*'. 

1797. 

4  Janoarij.     Regding   der  inkomsten   mn  den  opziener 
te  Bandoeng  en  te  Batoe^lajang. 

Gebleeken  zpde  met  betrekking  tot  den  opziender  van  Bandoeng 
en  Baloe-layang,  dat  dezelve  in  anno  1795  beeft  genoten: 

aan  gagie  /  30  's  maands  of  in  't  jaar rd'     150 

het  bepaalde  douceur  van  den  regent  van  Bandong    •      600 

fan  denzelven   als  administreerende   het  regent- 
Khap  Batoe-layang »     600 

dagdyksche  verstrekkingen   uit   bet  regentscbap 
Bandong  van  ryst,  boenders,  enz »       90 

doocenr  en  presenten  van  den  gecommitteerden  tot 
eo  over  de  zaaken  van  den  inlander. •    1945 

winst  op  amfioen,  enz »    1500 

Transporteere rd'  4885 

Digitized  by  VjOOQIC 


SS8  1797.     P.  Ö.  VAN  OVERèTRATEN. 

Per  iransporl rd«  488S 

geschenken  van  den  regent  van  Bandong »    1500 

dilo  van  eenige  mindere  hoofden >      160 

in  alles rd'  6645 

voorts   bezwaart   te   zyn   geweest  met  de  navol- 
gende uitgaven,  als: 
present  paarden  aan  den  gecommitteerde  rd'   480 
huishouding,  ryst  en  andere  onkosten..    »  1000 

te  zamen »    1480 

sodat  hy  zuiver  had  overbehouden rd"  5065 

so  is  goedgevonden  en  verslaan  aan  voorschreeven  opziender 
van  Bandong  en  Batoe-layang  voor  hel  vervolg  toe  te  leggen, 
gelyk  aan  hem  toegelegd  word  by  deezen,  te  weeten : 
van    den    regent    van    Bandong   tol   een  jaarlyks    tractc- 

ment rd«     600 

als  volden  van  den  regent  van   Batoe-layang •      600 

Vie  rd'  per  picol  van  de  koffy,  die  jaarlyks  uit  deeze 
beide  regentschappen  geleverd  word,  hetwelk  alhier 
op    eene   jaarlyksche   leverantie   van    maar    16000 

picols  gereekend  word  te  zullen  bedragen »    1000 

in  alles rd"  MOü 

mitsgaders   nog   'smaandelyks   van   den   regent  van   Ban- 
dong de  volgende  verstrekkingen  m  natura^  als: 
6  kannen  oly  of  12  bottels, 
30  gantings  ryst, 
30  pees  hoenders, 

30  picolans  hout  en  het  gebruik  van  12  stuks  boeyangers^ 
zonder  meer,  als  8  van  den  regent  van  Bandong  en  4 
van  den  regent  van  Baloe-layang; 

werdende  daarentegen  ingetrokken,  gelyk  by  deeze  geschil  ^ 
alle  zyne  verdere  inkomsten,  als  zyne  gagie,  alle  ver' 
douceurs  of  geschenken,  so  van  de  regenten  en  iiiiuiifn* 
hoofden,  als  van  den  gecommitteerde  tot  en  o^r^  do  zaüko* 
van  den  inlander,  — waarmeede  dan  ook  voor  vervallen  uv(  ' 
gehouden  het  gebruik  om  aan  denzelven  eenige  hommage-paanlrr* 
te  offereeren,  —  en  alle  andere  iiikmislen,  so  er  nog  eev\ 

Digitized  by  VjOOQIC 


17Ö7.     f^.  Q.  VAN  OVERéTRAtÊN.  5$9 

moffen  zyn;  wordende  hem  wel  expresselyk  gelast  zig  met 
de  vcM>rschreeven,  hem  toegelegde  iDkonisten,  als  volkomen 
loereikende,  te  conlenteeren  en  zig  niet  op  te  houden  met 
eenige  ^vreegen  of  middelen  om  dezelve  te  vergroolen,  speciaal 
met  hei  dryven  van  eenige  negotie  in  amtioen  of  andere 
artikelen,  welke  die  ook  zouden  mogen  weezen,  directelyk 
of  indireclelyk»  op  poene  van  dadelyk  te  zullen  worden 
gedeporteert  tot  gemeen  soldaat  omme  als  zodanig  by  het 
guamisoeD  alhier  dienst  te  doen. 
Zie  ook  ^i^  1808. 

4  Januarij.    Regeling   der  inkomsten   van  den  opziener 
ie  Prakamoentjang  en  Soemedang. 

Gebleeken  zynde,  dat  in  anno  1793  de  inkomsten  van  den 
opziender  van  Praccamoentjang  en  Sumadang  hebben  be- 
slaan in  de  volgende: 

aan  gagie  f  30  per  maand  of  in  H  jaar rd*     150 

▼€M>rls   het  bepaalde  douceur  van  den  regent  van 

Praceamoentjang •      600 

Tan  den  regent  van  Sumadang >      600 

extra  douceur  van  denzelve »      900 

•  •»         »     den    gecommitteerde    tot    en 

over  de  zaken  van  den  inlander »    1000 

-winst  op  negotie  wharen,  als  amfioen,  enz »    18K0 

kleine   ge<ichenken   van   de   mindere   hoofden   in 

beide  regentschappen . .     »      200 

verstrekkingen  van  ryst,  pady,  enz »      190 

in  alles rd«^ö49Ö 

en    dat   hy  daartegen  bezwaard  is  geweest  met 
de  volgeode  uitgaven,  als: 

hommage  paarden  aan  den  gecommitteerde  rd'  600 
engelden  by  het  doen  van  de  ronde  der 

kollyplan tagien  van  zadels,  tuig,  klederen,  enz._ »    430 

Transporteere Td*  lüoiTnFbigO 

Digitized  by  VjOOQIC 


S40  1^07.     f*.  Ó.  VAN  OVERStRATÉN. 

Per  transport rd'  1030  rd"  5490 

onkosten    der    reyse    naar    Batavia    en 
verteetiug  aldaar •    460 

eenige  geringe  geschenken  voor  de  regen- 
ten en  mindere  hootden *    180 

te  zamen _» 1670 

sodat  hy  zuiver  had  overbehouden rd'  58  2Ó 

so  is,  daarop  gedelibereerd  zynde,  goedgevonden  de  inkom- 
sten van  voormelden  opziender  van  Praccamoenijang  en 
Sumadang  voor  het  vervolg  te  bepaalen,  gelyk  dezelve  be- 
paald worden  by  deezen,  te  weeten: 

van  den  regent  van  Praccamoenijang  tot  een  jaarlyks 
tractement rd"    600 

als  voren  van  den  regent  van  Sumadang. ......     •      600 

7ic  rd'  per  picolvan  de  kofly,  die  uit  beide  regent- 
schappen geleverd  werd,  hetwelk  over  een  jaarlyk- 
schen  inzaam  voor  12  a  14000  piculs  alhier  slegts 

gecalculeerd  word  op •      800 

in  alles 7d"  2000 

voorts  nog  van  ieder  regent  in  «a/uni: 

3  kannen  olie  of  6  bottek, 
SB  gantings  ryst, 
20  pees  hoenders, 

13  picolans  hout  en  het  gebruik  van  6  boeyangers  van 
den  regent  van  Praccamoenijang  en  6  van  den  n^genl 
van  Sumadang  of  te  zamen  12,  sonder  meer. 

En  daar  almede  is  komen  te  blyken,  dal  elk  deeser  regent- 
schappen thans  met  een  afzonderlyken  opziender  is  voorzien: 

so  is  al  verder  verstaan  te  bepaalen,  gelyk  geschied  by 
deezen,  dat  elk  hunner  zal  genieten  de  hiervoren  bepaalde 
inkomsten  voor  het  regentschap,  waarvan  hy  opziender  is  — 
dog  dat  dezelve  by  aller  eerste  gelegenheid  wederom  onder 
een  opziender  zullen  moeten  worden  gebragd; 

dat  voorts  de  opziender  van  Sumadang  voor  de  waamee- 
ming  der  regentschappen  Panianoekan  en  Pagadeen,  so  lang 
dezelve  ouder  de  administratie  van  den  regent  van  Sumadang 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  541 

en  geipolgdyk  meede  onder  zyn  opzigt  zyn,  van  gemelden  regent 
sal  genieten  ryluidaalders  200  in  't  jaar,  dog  dat  dit  profyt, 
wanneer  daaromtrend  in  der  tyd  ?erandering  mogt  worden 
gemaakt,  venraUen  zal  aan  den  opiiender,  onder  wien  de  ge- 
mdde  regentschappen  ab  dan  zullen  worden  gesteld; 

werdende  daarentegen  ingetrokken  by  deezen  alle  zyne 
verdere  inkomsten,  als  gagie,  alle  verdere  douceurs  of  g^ 
schenken,  so  van  de  regenten  en  mindere  hoofden,  als  van 
den  gecommitteerde  tot  en  over  de  zaaken  van  den  inlander  — 
waanneede  dan  ook  voor  vervallen  werd  gehouden  het  gebruik 
om  aan  denzelven  eenige  hommage-paarden  teoffereeren  —  en 
alle  andere  inkomsten  so  'er  nog  eenige  mogten  zyn;  wor- 
dende hem  wel  expresselyk  gdast,  zowel  als  de  beide  jegens- 
woordige  opzienders,  om^zig  respeclivelyk  met  de  voorschreeven, 
hun  toegelegde  inkomsten  te  contenteeren  en  zig  niet  op  te 
honden  met  eenige  weegen  of  middelen  om  dezelve  te  ver- 
grooten,  speciaal  met  het  dryven  van  eenige  negotie  in  amfioen 
of  andere  artikelen,  welke  die  ook  zoude  mogen  weezen,  di- 
rectdyk  of  indirectelyk,  op  poene  van  dadelyk  te  zullen  worden 
gedeporteenl  tot  gemeen  soldaat  omme  als  zodanig  by  het 
guamisoen  alhier  dienst  te  doen. 

Zie  ook  ^^  1805. 

4  Januarij.   'Regeling   der   inkomsten  van  den  opziener 
ie  Krawang,  enz. 

Gezien  weesende,  dat  de  opziender  van  Grauwang,  Wanniassa, 
Adiarsa,  Tjassem,  Pamanoekan  en  Pagadeen  beeft  opgegeeven 
in  anno  1793  te  hebben  genoten,  als : 

van  de  regenten  van  Grauwang  en  Tjassem  het  jaarlyks 
doncenr  van  rd'  800; 

voorts  nit  alle  de  voorschreeven  regentschappen  te  samen 
de  navolgende  verstrekkingen  in  naiura: 
108      gantings  ryst, 
251 '/«  bonen  pady, 

76S      pees  boenders. 

% 

Digitized  by  VjOOQIC 


5M  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

6Vi  lakkers  oly, 

8      koppen  battoors, 

tS      stuks  paarden, 

waarentegen  hy  opgeeft,  dat  hy  zpe  jaarlyksche  uitgaven 
(die  zyner  huyshouding  daar  onder  gereekend)  konde  caicu- 
leeren  op  8  &  900  rd*  inr  H  jaar ; 

so  is,  aangezien  de  regentschappen  Pamanoekan  en  Pagadeen 
thans  geadministreerd  worden  door  den  regent  van  Sumadang 
en  uit  dien  lioofde  ook  zyn  gesteld  onder  den  opziender  van 
dat  regentschap,  goedgevonden  zig  ten  deezen  te  refereeren 
aan  hetgeen  dien  aangaande  voorkomt  by  de  inkomsten  van 
den  opziender  van  Praccamoentjang  en  Sumndaug; 

dat  wyders  de  voorschreeve  opziender,  als  waarneemende 
de  vier  overige  regentschappen,  hiervoren  beschreeven,  sal 
genieten,  zo  als  aan  hem  toegelegd  word  mits  deesen,  (e  weeten : 

van  den  regent  van  Crauwang  tot  een  jaarlyks 
tractement rd«    600 

als  voren  van  den  regent  van  Tjassem «      100 

Vs  rd'  van  elk  picol  koffy,  die  uit  de  gemelde  re- 
genischappen  word  geleeverd,  tot  dat  den  inzaam 
sal  bedragen  4000  picols,  wordende  zulks  over  een 
inzaam  van  2400  picols,  so  als  die  thans  bedraagd, 

gecalculeerd  op •      500 

in  alles 1 "nPToOÖ 

wyders  van  den  regent  van  Crauwang  maandelyks  in  naiura : 

6  kannen  oly  of  12  bottels, 
30  gantings  ryst, 
30  pees  hoenders  en 

30  picolans  hout,  mitsgaders  8  boeyangers  van  den  regent 
van  Crauwang  en  4  van  den  regent  van  Tjassem,  dus  in  alles 
12,  sonder  meer; 

wordende  daarentegen  het  meerdere  tractement  en  de 
meerdere  verstrekkingen,  door  bem  tot  dus  verre  uit  de*voor- 
schreeven  regmlschappen  genoten,  mitsgaders  alle  verdere  of 
andere  inkomsten,  so  die  er  moglen  zyn,  by  deesen  ingetrokken  eo 
afgeschaft   en   hem  gelast   zig  met  hetgeen  voorschreeven  is, 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN.  345 

te  coQtenteeren  en  zig  niel  op  te  houden  met  eenige  weegen 
or  middelen  om  zyn  inkomen  boven  de  bepaling  te  vergroeien, 
speciaal  met  het  dryven  van  eenige  negotie  in  amfioen  of 
andere  artikelen,  welke  die  ook  zooden  mogen  weezen,  direo 
telyk  of  indirectelyk,  op  poene  van  deportement. 
Zie  ook  '-^^^  180Ö. 

-4  Januarij.     Regding  der  inkomsten  van  den  1'""  opziener 
ie  Tjiandjoer. 

Gebleeken   zpde,  dat  de  eersle  opziender  van  Tjianjoer  in 
aoBO  1793  heeft  genoten  de  navolgende  inkomsten: 

aan  gagie  a  /"  50  ter  maand  of  in  't  jaar. . .  rd'     133:  16 
voorts    het   bepaald  douceur  van  den  regent 

adipatty »    1000:  — 

van  denzelven  tot  gocdmaking  van  onkosten.     *    1000:  — 

geprofiteerd  op  de  amfioen »      5öO :  — 

voor   zyn  aandeel  uyt  de  overwigten,  in  het 
pakbois    op    Buitenzorg   bevonden,   spruytende 

uit    eene   ruime  in  weeging »      500 :  — 

voor  zyn  aandeel  in  Vm  ^^^  P^r  pi<^ol  ^^^Y 
over    de    leverantie   van  dit  jaar,  dat  tusschen 

de  beide  opzienders  word  verdeeld. .    •    1950 :  — 

van  den  gecommitteerde  tot  en  over  de  zaken 

van    den  inlander  tol  een  douceur »    1^00  :  — 

te  zamen.. rd'  6133: 16 

vraartegen  hy  opgeeft  te  zyn  verpligt  geweest 
lot  de  volgende  uitgaven: 

voor   de   maandelyksche   verteering   van    29 
perzoonen  in  zyn  huys,  ryksdaalders  100,  maakt 

in    'l  jaar rd-  1200 

aankoop   vnn   paarden  voor  zig  en 
onderhorigen,  onderhoud  derzelve,  enz.     »      375 
klederagie  in  die  fa tiguanle  dienst  con-    »      250 

tante  uylgavcn,  als  briefporlen,  enz.     »      250         

Transporleere rd»    875  rd*  6133 :  16 

Digitized  by  VjOOQIC 


344  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

Per  transport rd«    87tS  rd*  6133 :  16 

3  pees  hommage  paarden  aan  den 
gecommitteerde •     ItSO 

ongelden  op  de  reyze  naar  Batavia 

en  verteering  aldaar »      800 

te  zamen >    272B  :  — 

sodat  hy  zuiver  had  overbehouden rd'  3408 :  16 

80  is,  daarop  gedelibereerd,  zynde  als  onnodig  geoordeeld 
het  plaatsen  van  twee  opzienders  in  het  regentschap  Tjianjoer 
en  dierhalven  goedgevonden,  dat  er  voortaan  maar  een  opziender 
zal  zyn,  en  aan  dezelven  toe  te  leggen  de  navolgende  inkom- 
sten, als: 

v/d  regent  adipatly  tol  een  jaarlykstractement  rd*  1000:  — 

nog  van  denzelven  in  natura  'smaands: 
6      kannen  of  IS  bottels  olie, 
1%  kan  klappus  olie, 

KO      gantings  ryst, 

30      pees  hoenders, 

30  picolans  boot,  mitsgaders  het  gebruik 
van  twaalf  boeyangers,  zonder  meer; 

voorts  2  sluyvers  per  picol  van  de  koflfy,  die 
jaarlyks  uit  de  regentschappen  van  Tjianjoer  en 
Boitenzorg  geleverd  word,  hetwelk  alhier  eene 
jaarlykscbe  leverantie   van   maar   4000   picols 

gereekend  word  te  zullen  bedragen »    1666  :  52 

of  in  alles rd*  2666 :  32 

wordende  daarentegen  mits  deesen  ingetrokken  alle  zyne 
verdere  inkomsten,  als  zp  gagie,  allcL  verdere  doucenrs  of 
gratificaliên  van  den  regent  en  den  gecommitteerde  tot  en 
over  de  zaaken  van  den  inlander,  —  waarmeede  dan  ook  vervald 
het  gebruik  van  hel  ofTereeren  van  eenige  hommage-paarden 
aan  denzelven,  —  alle  profylen  op  overwigten,  enz.  en  alle 
andere,  so  er  nog  eenige  mogten  zyn; 

dat  voorts  aan  voorschreeven  opziender  nader  en  ten  em* 
sligsten  zal  worden  aanbevolen  de  rigtige  en  nauwkeurige 
weging  van   de   kofiy  by   de  leverantie  in   het  pakhuis  op 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN.  54K 

Büiteaiorg  en  de  dispoeilie  over  de  overwigten,  die  by  het 
kdig  maken  van  het  pakhuis  ab  nog  sullen  worden  bevonden, 
gdaten  aan  den  heer  6ou?emeur  Generaal  om  daarvan  tot 
aanmoediging  van  de  kofiy-cuUuure  ofle  andere  nuttige  eindena 
sodanig  gebruik  te  maken,  als  welmelde  lyn  Edelheid  dienstig 
zal  owdeelen ;  met  verdere  last  aan  gedagten  opziender  om 
zig  met  het  voorscbreeven»  hera  toegelegde  tractement  en 
middel  van  bestaan,  als  by  eene  matige  levenswyse  volkomen 
toereikende,  Ie  contenteeren  en  zig  niet  op  te  houden  met 
eenige  weegen  of  middelen  om  hetzelve  te  vergrooten,  speciaal 
met  het  dryven  van  eenige  negotie  in  amfioen  of  andere  ar- 
tikelen, welke  die  ook  zouden  mogen  weezen,  directelyk  of 
indireclelyk,  op  poene  van  dadelyk  te  zullen  worden  gedepor- 
teerd tot  gemeen  soldaat  omme  als  zodanig  by  bet  guarnizoen 
alhier  dienst  te  doen. 
Zie  ook  x^^  1805. 

4  Januarij.     Opheffing  der  betrekking  van  2^  opziener 
te  Tjiandjoer. 

Deze  had  in  1793  genoten: 

aan  gagie  f  S4  ter  maand  of  in  't  jaar rd'    120 : 

voorts  het  bepaalde  douceur  van  den  regent.    »     800 : 

extra    douceur  van  denzelven *      400 : 

voordeel  op  de  verkoop  van  amfioen >     250 : 

deszelCs  aandeel  in  Vie  "*'  V^^  P'^^  ^^^Y^ 
dat  tusschen  de  beide  opzienders  verdeeld  wordt, 
mitsgaders  in  de  overwigten,  die  by  het  ledig 
raken  van  het  pakhuis  op  Buitenzorg  bevonden 
worden,  veroorzaakt  door  eene  ruime  inwoning    >    1852  :  56 

in  alles rd«  5402:36 

waar  tegen  hy  opgeeft,  behalven  de  dagelyk- 
sche  onkosten  zyner  huyshouding,  bezwaard  te 

ip  geweest  niet  de  volgemle  uitgaven,  als :  

Transporteere rd»  3402 :  36 

Digitized  by  VjOOQIC 


346  1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN. 

Per  Iranspnrl rd*  5401 :  56 

onkosten    van  de  reise  naar  Balavia  en  ver- 
teering aldaar rd»  500 

aankoop   van    paarden,   zadels,   der- 
zelver  onderbond,  enz »    500 

kleederagie,   provisien,  enz »    500 

ongelden,  bestaande  in  briefporten  en 

andere  kleine  uitgaven »      60 

te  zamen »    1160:  — 

sodat  hy  zuiver  had  overbehouden .  rd*  2242  :  56 

4  Januarij     Regeling   der   inkomsten    van    den  opziener 
te  Tangerang  en  Grinding. 

Gebleeken    zynde,    dal    de    opziender    van    Tangerang    en 
de  Grinding  geniet  de  navolgende  jaarlyksche  inkomsten,  als: 

aan   gagie  f  24  's  maands  of  in  bet  jaar rd'    90  :  — 

vun   den  aria  van  Tangerang  'sweekelyks  rd* 

I  :  50,  maakt  in  't  jaar •      84  :  24 

van  denzelven  aan  verstrekkingen  in  natura . .     •      56 :  — 
douceur   van   den  gecommitteerde  tot  en  over 

de  zaken  van  den  inlander »    SOO:  — 

in  alles rd«  750:24 

en  dat  by,  ongereekend  de  uitgaven  zyner  huis- 
houding, moet  bekostigen  bet  onderhoud  vaneen 

paard,  zadel  en  tuyg  tot »      50  :  — 

zodat  voor  hem  overschiet  om  van  te  bestaan  rd'  700 :  24 

so  is  goedgevonden  en  verslaan  aan  voorschreeven  opziender 

van    Tangerang    en    de    Grinding    tot   een   vast  jaarlyksch 

tractement    toe    te   leggen,    gelyk    aan    hem    toegelegd  word 

mits  deezen,  te  weelen: 

van  den  aria  van  Tangerang rd*    700 

Va  rd^  van  elke  picol  kofly,  die  uit  deeze  districten 
geleverd  word,  zo  lang  de  inzaam  geen  2000  picols 
bedraagd,  wordende  zulks  alhier  over  eene  jaarlyksche 
leverantie  van  maar  900  pikols  gecalculeerd  op  . . .     •      500 

in  alles rd»  lOÖO 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN.  347 

mitsgaders  nog  maandelyks  van  voormelden  aria  de  navolgende 
verstrekkingen  in  naiura,  als: 

3  kannen  of  6  bottels  olie, 
30  gantings  ryst, 

30  pees  hoenders, 

30  picolans  hout; 

wordende  daarmeede  alle  zyne  tegenswoordige  inkomsten, 
liiervoren  gespecificeerd,  en  die  er  bovendien  nog  zouden  mogen 
zyn,  ingetrokken  en  afgeschaft,  gelyk  dat  een  en  ander 
ingetrokken  en  afgeschaft  word  mits  deezen,  en  hem  gelast  zig 
met  hetgeen  voorschreeven  is  te  contenteeren  en  zig  niet  op  te 
houden  met  eenige  wegen  of  middelen  om  zyn  inkomen  boven 
de  bepaling  te  vergroten,  speciaal  met  het  dryven  van  eenige 
negotie  in  amfioen  of  andere  artikelen,  welke  die  ook  zouden 
iiiogen  weesen,  directelyk  of  indirectelyk,  op  poene  van 
dadelyk  te  zullen  worden  gedeporteerd  tot  gemeen  soldaat 
om  me  als  zodanig  by  het  guar  nisoen  alhier  dienst  te  doen. 

Zie  ook  |i^^  1808. 

4  Januarij.     Regeling  der  inkomsten  van  den  posthouder 
en  opziener  te  Buitenzorg. 

Gebleeken  zynde,  dat  de  posthouder  en  opziender  van  Buitenzorg 
heeft  genoten  in  anno  1973  de  navolgende  inkomsten,  als: 
aan  gagie  f  20  ter  maand  of  in 't  jaar  rd'  88 
aan  kostgeld  rd'  4  Ier  maand  of  in  't  jaar    »    48 

te  zamen. . . .  TTTTT.  rd«      136 :  — 
voorts   het    hem  toegelegde  douceur  van  3 
stuivers  per  pikol  kofi^,  makende  over  55724 
picols,  die  in  dit  jaar  gelevert  zyn,  rd'  3482  :  36 

voor   de   zakken,   die  tot  het 
transport  der  koffy  gebruikt  zyn, 

a  6  stoy vers  per  picol »    6965 :  24 

ad  vans  op  de  uitbetaling  der 
kofly,    die   tot   minder  dan  een 

Transporteere rd'»  10447  :  60  rd«       135  :  — 

Digitized  by  VjOOQIC 


348  1797.     P.  Q.  VAN  OVÊRSTRATEN. 

Per  transport rd«  10447  :  60  nl«      156 :  — 

quart  piool  word  geleeverd  en 
niel  dan  tegens  drie  duylen  ieder 
pond  word  uylbetaald •      401 :  24 

diverse  verstrekkingen  yan  den 
regent  aria  van  Buitenzorg  aan 
ryst,  hoenders,  enz »        62  :  24 

van    de    pagteresse    van    de 

passer  op  Buitenzorg »      600 :  — 

te  zamen »    11812  :  12 

of  in  alles. ~rFll648:  12 

en  te  hebben  gehad  de  volgende  uitgaven: 

voor  aankoop  van  36250  pees  goeni  zak- 
ken met  naailoon,  enz.  a  lOVs  stuivers  per 
p" rd«2643:  — 

item  van  6KB0  pees  stroozak- 
ken  è  rd'  35  't  1000 •     297:24 

ten  faveure  van  de  militaire 
krygskas •     200 :  — 

ambtgeld  over  tien  maanden. . .    »     833 :  32 

diverse  ongelden,  ais  betaling  van 
een  schryver,  onderhoud  van  boe- 
yangers,  aankoop  en  onderhoud  van 
paarden,  zadel  en  tuygwerk,  na 
calculatie •  1 100 :  — 

onkosten  der  jaariyksche  reyze 
naar  Batavia  en  retour,  met  loge- 
ments  en  verdere  ongelden >     350 :  — 

schryfbehoeften •       60:  — 

bedragende  te  zamen »      5484 :    8 

sodat  hy  zuiver  had  overbehouden rd«    6164  :    4 

80  is,  daarop  gedelibereerd  zynde,  verstaan  aan  voornoemde 
posihouder  en  opziender  van  Buitenzorg  hy  deezen  nader  te 
bevestigen  bet  genot  van  Vit  ryksdaalder  per  picol  van  de 
kofiy,  die  jaarlyks  uit  de  regentschappen  van  Tjianjoer  en 
Buitenzorg  geleverd  word,  hetwelk  alhier  op  eene  jnariyksche 

Digitized  by  VjOOQIC 


1^07.     P.  Q.  VAN  OVERÖTRATËN.  549 

lereraDtie  van  maar   40000  picols  gereekend  word  te  zullen 
bedragen  ryksdaalders  2K00; 

wyders  hem  te  eximeeren  van  de  betaling  van  ambtgeld 
en  het  fournissemenl  van  rd'  200  *sjaars  ten  faveure  van  de 
militaire  krygskas  en,  zyne  Tooraehreeven  inkomsten  uit  het 
koffy-produkl  als  toereikende  zynde,  daar  onder  ook  niet  te 
begrypen  eenig  douceur  van  de  pagter  of  pagteresse  van  de 
passer  op  Builenzorg,  als  boven  dien  geheel  afhangende  van 
de  partikuliere  dLspositien  van  den  regeerenden  heer  Gouver- 
neur Generaal  omlrend  de  gemelde  passer. 

Voorts  gereflecteerd  zynde,  dat  de  lietaling  der  koffy,  die 
beneden  een  quart  bovenlandsch  pikol  geleverd  word,  tot 
maar  drie  duiten  het  pond  zeer  kan  strekken  tot  bezwaar 
van  den  gemeenen  man; 

so  is  al  Yenier  goedgevonden  by  deezen  te  bepalen,  dat  de 
betaling  daarvan  voor  het  vervolg  sal  moeten  geschieden  met 
Tier  en  twintig  duyten  of  Ys  ^^  ^^^  ^^^^  zeeven  ponden 
eo  dat  alleen  de  overblyvende  ponden,  minder  dan  zeeven, 
zullen  mogen  betaald  worden  met  drie  duyten  elk  pond  — 
wordende  het  proiyt,  dat  alsdan  daarop  nog  zal  overschieten, 
aan  hem  gelaten; 

dat  overigens  zyne  verdere  inkomsten  zullen  worden  inge- 
trokken, zo  als  geschied  by  deezen,  als  zyne  gagie  en  kost- 
gdd,  het  zakkengeld  der  koify,  zullende  de  Compagnie  zig 
met  het  foumissement  der  zakken  voortaan  zelve  belasten, 
de  verstrekkingen  in  naiura  van  den  regent  aria  van  Buiten- 
sorg  en  alle  andere,  so  er  nog  eenige  mogten  zyn,  wordende 
by  wel  expresselyk  gelast  zig  met  het  voorschreeven,  hem 
toegelegde  middel  van  beslaan,  als  volkomen  toereikende,  te 
contenteeren  en  zig  niet  op  te  houden  met  eenige  andere 
weegen  of  middelen  om  hetzelve  te  vergrooten,  speciaal  niet 
met  het  dryven  van  eenige  negotie  in  amfioen  of  andere  ar« 
tikden,  welke  die  ook  zouden  mogen  weezen,  directelyk  of 
indirectelyk,  op  poene  yan  dadelyk  te  zullen  worden  gede- 
porteerd tot  gemeen  soldaat  omme  als  zodanig  by  het  guar- 
iiiaoen  alhier  dienst  te  doen. 

Digitized  by  VjOOQIC 


» 


xyllen  worden 
wcilerlidfl  f<wr 
liy   geliiHideii   lal 
lenlacfien,  ai  inel 

tnKuttirtia    Ie   %ifilj 

tijt  Ie  Toeren,  jit  II 

Zie    ook    10 


M 


Il   180!. 


■     5  tictober.     fd 
H  fiiiien    bet   üfM 

H         de  üMym 

Coniiniiisarisset]*Cl 
die   lOfirlaaii    van  4^ 
lie    guldvQ    vr>|tJaiiD 
Ie   ftlrekkeii   tul    ee 
wcgüBjt   het   omim 
it  tiy  afgetu ' 
iiar  hel  tiilczriaiiM 
^THpnleQ  gamleD  Ao* 
ilfiir  der  mA^jtn 
mn]tn    verdeeld    t« 
Indiër  vne^  ibl 
liaasen  vio  I 
Wttsriii    de   Unai^rD 
en  güammen^bork 

E  Ie  overdrafTt^r 
dat,   wal    • 
tUldeTit    itull» 
,  ,,      .,  ^. 
guUlen  wonJ  uiih 


I 


1707.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  $81 

1'  dat  van   tien   tot  elf  aareo  'snagts  de  stads  Nieawponrt 

wel   geslooten,   doch   slechts   op  het  klinket  gehouden  en 

op  begeerte,  van  wien  het  ook  zy,  om  dezelve  in  of  uit  te 

passeeren  weder  geopend  zal  worden,  mits  dan  werde  betaald : 

voor  een  wagen 30     stuivers, 

•  ■     paard 7  "/i      »       , 

•  -     voetganger a'/a      ■       » 

2"  dal  de  hiervan  inkomende  penningen  zullen  worden  ver- 
deeld en  komen  voor  de  eene  helft  ten  behoeven  der  stads 
kas  en  de  wederhelft  ten  behoeven  der  krygskas; 

3®  dat  Scheepenen  deezer  stad  die  penningen  zullen  doen 
ontvangen  in  een  gesloten  bus  door  een  expres  daartoe 
aan  te  steHen  poortier,  wiens  salaris  uit  de  gemelde  portie 
van  de  stads  kas  en  het  voorschreeven  inkomen  zal  worden 
betaald; 

4®  dat  de  commandeerende  officier  van  het  guarnizoen  by 
gedagte  poort  door  den  wachthebbenden  sergant  aan  dezelve 
dagelyks  aantekening  zal  moeten  laten  houden  en  voorts 
scbriftelyk  raport  doen  van  het  getal  der  persoenen,  wagens 
en  paarden,  die  na  tien  uuren  door  gedagte  poort  zullen 
zyn  gepasseerd  ; 

5®  dat  de  sleutel  of  sleutels  van  die  bus  zullen  zyn  en  bly  ven 
by  het  voornoemd  collegie  van  Scheepenen  dezer  stad  en 
dezelve  maandelyks  door  geconimitteerdens  uit  hun  Eer- 
waardens  zal  worden  geopend,  in  presentie  van  een  der 
officiers  van  bet  guarnizoen,  die  daartoe  door  den  voor- 
melden commandant  zal  worden  gecommandeerd,  aan  wien 
dan,  ter  verdere  verantwoording  aan  zyn  chef,  de  helft 
der  daarin  gevonden  wordende  penningen  zullen  worden 
ter  hand  gesteld; 

6^  dat  deeze  penningen  voor  de  krygskas  inzonderheid  zullen 
moeten  dienen  en  gefimployeerd  worden  om  den  militairen 
aan  hunne  bakken  des  te  betere  mondspyzen  te  laten 
toedienen ;  en 

7^  dat  dit  een  en  ander  zal  ingaan  met  primo  February 
naastkomende. 

Digitized  by  VjOOQIC 


SBJ  ^7é7.    P.  Ö.  VAN  ÓVERSTRATEN. 

Op  21  FebniariJ  1797  is  >lot  voorkoming  van  ▼erschilleD, 
die  in  der  tyd  zouden  kunnen  ontslaan  over  hei  coHigeeren 
en  verdeelen  van  hetgeen  voor  het  passeeren  door  de  stads 
Nieuwpoort  na  10  uuren  des  avonds  word  betaaU,  goedge- 
vonden en  verstaan  nader  te  bepalen,  dat  de  commindeerende 
oflBcier  van  het  guarnisoen  weekelyks  een  opgave  van  hetgeen 
daarvan  ingekomen  is,  aan  den  secretaris  van  het  eoQegic 
van  Schepenen  deezer  stad  zal  laten  ter  hand  stellen  en  dat 
de  evengemelde  secretaris  het  aandeel  van  de  krygskas  in  het 
voorschreeven  revenu  aan  den  houder  van  die  kas  vdgens 
die  opgaven  zal  moeten  afgeeven  om  de  drie  maanden,  buiteo 
eenige  verdere  bemoeyenis  van  de  militairen". 

Op  2B  Maart  1797  werd  de  vei^unning  tot  hei  passeren 
van  de  Nieuwpoort  met  een  half  uur  en  derhalven  tot  Jialf 
twaalT  uur  verlengd. 

Van  1  Februarij  1797  tot  uit.  Janoarij  1798  heeft  hei 
poortgeld  opgebracht  rd'  3»347 :  S7  Vs- 

14   Januarij.    Regeling    der    inkomsten    van  president 
en  leden  van  den  Raad  van  justitie  te  Ratavia. 

Gebleeken  weezende  met  betrekking  tot  de  leeden  van  den 
Raad  van  justitie,  dat  de  integreerende  leeden  thans  genieten 
de  volgende  inkomsten: 

aan  gagie  'smaands  f  200  of  in 't  jaar  ^nï*  1000 

•  kostgeld  rd*  10 •      IJO 

•  emolumenten  rd*  40 »      480 

»     huishuur  rd«  BO »      600 

te  zanien rd*  2S00 

een  niaandelyks  douceur  van  f  200  of  in  Hjaar.     •    1000 

aan  leges,  plus  minus •      200 

in  alles iti*  3400 

mitsgaders  vrydom  van  de  betaling  der  wagen  pagt; 

voorts,  dat  de  voorzitter,  geen  Raad  van  Indifi  zynde,  inge- 
volge besluit  van  Commissarissen  Generaal  van  den  30* 
Augustus  1794,  voor  den  tyd,  dat  hy  als  voorzitter  fungeerd, 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    F*.  Ó.  VAN  ÖVER$TRAtEN.  SkJ 

geniet  een  douceur  van  ryksdaalders  100  ter  maand,  dog  dat 
dezeke  niet  in  de  leges  participeerd ; 

voorts,  dat  de  geassumeerde  leeden  als  zodanig  thans  het 
volgende  genieten: 

aan  emolumenten  's  maands  rd'  40  of  in  '1  jaar  rd'  480 
•  huishuur  »  >  50  »  >       »     »   600 

»  kostgeld  »  »  10  »  »       »     »    120 

te  zamen rd'  1200 

>  leges,  plus  minus >     200 

dan  wel  in  alles rd»  1400 

moetende,  sowel  de  integreerende,  als  de  geassumeerde  leeden, 
voor  jaarlyks  amhtgeld  furneeren  een  vierde  van  het  bedragen 
der  leges; 

so  is  goedgevonden  en  verstaan  alle  de  leeden,  zo  inte- 
greerende,  als  geassumeerde,  van  den  Raad  van  justitie  te 
oDtheflTen  van  de  betaling  van  amhtgeld,  zo  als  zy  daarvan 
ontbeeven  worden  by  deezen; 

dog  daarentegen  te  hepaalen,  gelyk  by  deezen  geschied,  dat 
zy  allen,  te  beginnen  met  primo  January  1797,  zullen  ouder- 
heevig  zyn  aan  de  onlangs  door  Commissarissen  Generaal 
geïntroduceerde  belasting  van  het  oirgeld  der  paarden ; 

voorts  aan  de  integreerende  leeden,  met  intrekking  van  de 
vooreostaande  gagie,  kostgeld,  emolumenten,  huishuur  en  het 
maandelyks  douceur,  toe  te  leggen,  zo  als  aan  hun  toegelegd 
wonl  mits  deezen,  een  vast  tractement  van  ryksdaalders  270 
's  maands  of  in  het  jaar  ryksdaalders  3240; 

wordende  aan  den  president  of  voorzitter,  geen  Raad  van 
Indiè  zynde,  voor  den  lyd,  dal  hy  als  voorzitter  fungeerd, 
gelaten  het  douceur,  hiervoren  vermeld,  van  ryksdaalders  100 
Ier  maand,  en  blyvende  de  verdeeling  der  leges  op  den  pre- 
senten voet; 

wyders  aan  de  geassumeerde  leeden,  geene  andere  bedieningen 
bekleedende,  met  intrekking  van  voorenslaande,  door  hun  thans 
genoten  wordende  emolumenten  en  huishuur,  (oe  te  leggen 
een  tractement  van  ryksdaalders  een  honderd  vyflig  ter  maand 
of  in  bet  jaar  ryksdaalders  1800 ; 

VUIAAT-Ioa  MO.  Xll.  23 

Digitized  by  VjOOQIC 


SU4  1^97.     P.  6.  VAN  ÓVERêtRATÉN. 

wel  verstaande,  dat  als  dan  ook  stilstaat  de  gagie,  welke 
zy  tot  dus  verre  pleegen  te  genieten  naar  mate  hunner  qua- 
liteiten  in  's Compagnie*s  dienst; 

dog  daarentegen  het  tractemenl  van  hun,  die  andere  be- 
dieningen teevens  bekleeden,  met  intrekking  als  voren,  dog 
met  behoud  van  de  gagie,  tot  de  gemelde  bedieningen  staande, 
te  l»epaalen  op  ryksdaalders  hondert  ter  maand  of  in  H  jaar 
ryksdaalders  t200. 


Op  4  Maarl  1797  is  nader  besloten,  dal  de  geassumeerde 
leden,  die  levens  andere  belrekkingen  bekleedden,  van  die 
andere  »liedieniiigen  en  van  de  gagie,  staande  tot  hunne 
radicale  qualileit'',  bleven  «jouisseeren". 

14   Januarij.     Regeling   der   inkomsten   van   hei  hoofd 
der  chirurgie. 

Gezien  weezeude,  dat  hei  hoofd  der  chirurgie  thans  geiiiet 
de  navolgende  inkomsten: 

aan  gagie  'sniaands  f  80  of  in  Hjaar  . .  rd'  400 

•  kostgeld  *smaands  /*  10  of  in  *tjaar     *    120 

•  emolumenten  'smaands  rd*  12  en  36 

of  in  't  jaar »    155 

te  zamen rd*  673 

voorts   nog   25  percent  van  de  verkojzte  goederen 
in   de   medicinale    winkel,    in   anno    1796  bedragen 

hebbende »     34 

dus  in  alles rd*  707 

mitsgaders  vrydom  van  wagenpagt. 

So  is  na  deliberatie  goedgevonden  aan  hem,  met  intrekking 
van  alle  de  hier  voren  beschreeven  inkomsten,  toe  te  leggen, 
zo  als  by  deezen  geschied,  een  vast  raaandelyks  tractemenl 
van  ryksdaalders  drie  en  sestig,  makende  in  het  jaar  ryks- 
daalders 756. 

Dog  zal  hy,  te  reekenen  met  primo  January  1797,  onder- 
heevig  zyn  aan  de  l>elasting  van  het  oirgeld  der  paarden. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


179^.     F*.  Ó.  VAN  ÓVERÖTRATEN.  S5>{ 

17  Januarij.  Verbod  legen  liet  toelaten  aan  boord  van 
tneemde,  ter  reede  Batavia  aanwezige  schepen  van  zee- 
varenden in  dienst  der  Compagnie. 

Geremarqueerd  zynde,  dat  de  menigvuldige  deserties  van 
's  Compagnies  manschappen,  voornaraentlyk  zeevarende,  veelal 
moeien  worden  tongescbreeven  aan  de  Catciliteit  om  zig  op 
de  hier  leggende,  vreemde  schepen  te  kunnen  engageeren,  zo 
is  tot  tegengang  van  dien,  op  den  voorstel  van  den  heer  Gou- 
verneur  Generaal,  goedgevonden  en  verslaan  den  sabandhaar 
ea  licentmeester,  Jacobus  Theodorus  Reynsl,  te  gelasten  om 
deo  overheden  der  alhier  aankomende,  vreemde  schepen  telkens, 
wanneer  hy  dezelve,  ter  voldoening  aan  de  daar  omtrent  ge- 
stelde permanente  ordre,  kennis  geefl  van  de  hier  plaats  heb- 
bende wetten  op  den  handel  in  speceryen  en  amphioen,  hun 
(evens  van  wegens  deeze  regeering,  niet  alleen  te  inlcrdiceeren 
het  aan  boord  toelaaten  en  mede  neemen  van  eenige,  niet  tot 
bun  schip  by  aankomst  behoord  hebbende  manschappen,  zonder 
speciaal  consent,  maar  hun  ook  schriftelyk,  op  hun  woord 
Tan  eer,  te  doen  beloven,  dat  zy  zig  hieraan  niet  zullen  schuldig 
maken,  onder  te  kennen  gave,  dat  zy,  by  weigering  van  zulks 
te  doen,  verstoken  zullen  weezen  van  alle  gunsten,  die  vreemde 
natiën  anders  hier  genieten. 

-^  Januarij.  Last  tot  het  opgeven  te  Batavia  van  slaven^ 
geschikt    om  in  den  wapenhandel  geoefend  te  worden. 

Nademaal  wy  het  steeds  als  een  onzer  eerste  plichlen  be- 
sehoowen  geene  middelen  onbeproefd  te  moeten  laaien,  die 
snakken  kunnen  ter  krachtdadige  verdeediging  deezer  hoofd' 
plaats  tegens  de  verderfelyke  aanvallen,  waar  mede  wy  door 
onze  vyanden,  de  Engelzen,  gedreigd  worden,  en  ons  daar 
toe  in  het  teegenswoordig  tyd-stip  zeer  geschikl  is  voorge- 
komen het  doen  oefenen  in  den  waapen-liandel  van  ^en  gedeelte 
der  getroawste   mansslaaven   van   de  dienaren,   burgers   en 

Digitized  by  VjOOQIC 


iM  1^07.     f*.  Ó.  VAN  OVERSTRATEN. 

ingezeeteneo,  alhier  binnen  de  buiten-posten  woonende,  die 
ouder  dan  twaalv  en  jonger  dan  veertig  jaaren  zyn,  ten  einde 
daar  van,  ingeval  van  nood,  een  algemeen  nullig  gebruik  te 
kunnen  maaken,  alzo  de  hier  aan  handen  zynde  Europeesche 
macht  door  sterfte  dagelyks  meer  en  meer  afneemt,  zonder 
vooruitzicht  als  noch,  dat  die  spoedig  versterkt  zal  kunnen 
worden,  en  de  noodzaakelykheid  dus  volstrekt  vordert,  dat 
daarin  op  de  best  mogelyke  wyze  werde  voorzien; 

zo  is  het,  dat  wf  goedgevonden  heblien  ons  vooraf  eene 
genoegzaame  zeekerheid  te  verschaffen  van  het  getal  der  mans- 
slaaven,  die  van  den  gemelden  ouderdom  hier  gevondeu  worden, 
ten  einde  daar  naar  de  nodige  maatregulen  dien  aangaande 
te  kunnen  neemen,  en  daar  toe  besiooten  hebben  een  generaaie, 
exacte  opneem  te  laaten  doen  van  dezelven  door  de  resper 
tive  vi^kmeesters  in  en  buiten  deze  stad,  mitsgaders  de 
lieutenants  der  Chineezen  ailhier,  voor  zó  ver  hunne  natie  eit 
campong  betreft,  en  door  dezelven  voor  uliimoFebruary  eerst- 
komende aan  de  coUegies  van  Schepenen  dezer  stad  en 
Heemraaden  der  Bataviasche  ommelanden,  naar  niaate  een 
ieder  hunner  daar  onder  sorteert,  te  doen  overbrengen  spe- 
cifieke lysten  daar  van,  waar  by  bekend  gesteld  zullen  moeten 
worden  het  getal  en  de  naamen  der  voormelde  mansalaaven, 
die  een  ieder  in  huur  of  bezit  heeft,  hunne  ouderdommen,  de 
landen  hunner  geboorte  en  bet  werk,  waar  toe  zy  door  hunne 
lyv-heeren  of  vrouwen  gebruikt  worden ;  weshalven  wy  elk 
en  een  iegelyk  hier  van  by  dezen  kennis  geeven  en  met  den 
meesten  nadruk  aanbeveeleu,  niet  alleen  eene  zuivere  en  naar 
waarheid  ingerichte  opgave  zyner  dusdanige  slaaven  te  doen 
aan  de  gemelde  wykmeesters  en  lieutenants,  maar  ook  die 
aan  dezelven  ie  verloonen  en  hun  in  de  uitvoering  vandezt'n 
hun  opgedraagen  last  behulpzaam  te  weezen,  op  poene,  dal 
die  geen,  dewelke  bevonden  zal  worden  by  die  opgave  een 
of  menrder  slaaven  versweegen  of  achtergehouden  te  hebben, 
verbeuren  zal  eene  boete  van  vyftig  ryksdaalders  voor  ieder 
derzelven   ten  lieboeven  van  de  kassen  der  gemelde  coUegies 

Zie  ook  30  Mei  en  28  JuliJ  1797. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  557 

«'nZS'     ^V^iQi^  ^^^  het  formulier  voor  den  eed  van 
trouw. 

Id  aanschouw  genomen  zynde,  dat  de  nationale  vergadering, 
representeerende  bel  volk  van  Nederland,  by  baare  proclamatie 
van  den  \^  Maart  1796  heeft  gewild,  dat  alle  vonnissen  van 
eeiiige  committe's,  collegien  of  krygsraden,  te  voren  aan  de 
j^cneraliteit  gesnbjecteert,  by  vervolg  geweesen  zouden  worden 
in  den  naam  van  het  volk  van  Nederland; 

so  is  na  deliberatie  verstaan  de  hoge  regeering  aan  te 
schryven,  dal  Commissarissen  Generaal  het  gevoeglyk  agten, 
dat  ook  dien  overeenkomstig  ingerigi  worde  de  verandering 
in  de  formulieren  van  eedeu,  welke  uithoofde  van  die,  in  hel 
opper-bestuur  over  de  republiek  en  haare  onderhorigheeden 
voorgevallen,  noodzakelyk  is  geworden,  en  dierhalven  begeeren, 
dat,  daar  zulks  te  passé  komt,  voorlaan  trouwe  zal  gezwooren 
worden  aan  hel  volk  van  Sederland  in  steede  van  aan  de  hoog 
ntogende  heeren  Staten  Genet-aal  der  Vereenigde  Nederlanden, 
gelyk  tol  dus  verre  heeft  plaats  gehad. 

27  Jannarij.  Wijziging  in  het  verstrekken  van  kosigdd 
en  rijst  aan  zieke  en  nieuw  in  het  ambachts-ktoarlier 
te  Batavia  opgenomen  slaven. 

Vertoond  zynde  het  zeer  schandelyk  misbruik,  hetwelk  in 
dat  kwartier  heeft  plaats  gevonden  omtrent  de  verstrekkingen 
van  hel  kostgeld  en  de  ryst  voor  de  zieke  en  nieuw  aange- 
komene slaven  aan  den  opper-mandadoor,  als  waarmeede  deeze 
ten  koste  van  de  nooddruft  dier  arme  menscheu  zyn  beurs 
maakt,  zo  is,  om  deeze  allezints  vitieuse  inrichting  geheel 
af  te  schafien,  goedgevonden  en  verstaan,  dat  voortaan,  in- 
gaande met  primo  February  naastkomende,  het  kostgeld  en 
de  rysl  voor  de  zieke  en  nieuw  aankomende  slaaven  in  hel 
voorschreeven  kwartier  aan  die  lyfeigenen  "zelve  zal  worden 
ter  band  gesteld,  zonder  dal  de  opper-mandadoor  daarover 
eenige  bestelling  zal  mogen  hebben". 

Digitized  by  VjOOQIC 


358  1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN 

28  Januarij.     Instructie   voor  het  vendu-kantoor  van  de 
Ned.   O.  1.  Compagnie  te  Batavia. 

Hel  stads-vendu-comploir  door  verscheyde,  te  zanienloopende 
oiustaadig heden  builen  slaal  geraakt  zynde  om  aan  de  goede 
ingezeeteuen  te  fourneeren  zodanige  penningen,  die,  iietzy  op 
de  verval-dagen  moeten  uylgekeerd,  dan  wel  lol  meerder 
gerief  der  verkopers,  direct  na  de  gelioudenc  verkopingen 
verlangd  worden;  zo  hebbon  heeren  Commissarissen  Generaal, 
tot  voorkominge  van  alle  nadeelige  gevolgen,  op  den  24^ 
December  1796  beslooten  gemeld  slads-vendu-comploir  dadelyk 
in  Ie  trekken  en  te  bepalen,  dat  de  vendulien,  lol  hetzelve 
gehoord  hebbende,  voorlaan,  onder  loevoeginge  van  hel  benodigde 
fonds,  voor  reekening  van  de  Compagnie  zullen  worden 
gedirigeerd  en  geadministreerd,  ingaande  met  primo  January 
deezes  jaars. 

Art.    1.    Tot   die   directie   zullen    van   weegens  de  hooge 
regeering  deezer  landen  worden  benoemd: 
twee  vendumeesteren  met  de  qualileit  van  koopman, 
een  boekhouder  en  kassier  met  de  qualileit  van  koopman, 
een  afslager,  neevens 
de  benoodigde  klerken. 

Art.  2.  Zo  wel  beide  vendumeesteren,  kassier,  afslager,  als  de 
twee  eerste  klerken,  zullen  by  het  aanvaarden  van  hun  ampt 
den  eed  moeten  doen,  hier  agter  vermeld  en  geinsereerd. 

Art.  3.  Voor  hel  aanvaarden  van  hunne  respective  be- 
dieningen zullen  zy  verpligl  en  gehouden  zyn  te  stellen 
de  navolgende  borgloglen,  als: 

ieder  vendumeester rd*  10000 

de  kassier  en  boekhouder •    20000 

de  afslager »      BOOO 

en  dus,  excepto  den  kassier,  gezaamenllyk  aanspreekelyk  zyn 
voor  de  uitslaande  vendu-penningen ;  zullende  deeze  boT|;togten 
na  hun  overlyden  of  ontslag  voortduuren,  lot  zo  lange  'er 
geene  uytslaande  gelden  (er  hunne  veranlwoordinge  voortloopen, 
dan   wel   tol   na   het   gedaane   transport   en   overgaave  aan 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  359 

derzelver  rervanger   of  vervangers,  van  welke  borglogten  de 
nodige  grossen  aan  den  heer  Directeur  Generaal  moeten  gepresen- 
teerd worden  ter  verdere  approbalie  van  de  hooge  regeering. 
Art.  4.    Vendomeesteren  zullen  voortaan  op  Zaturdaggeen 
veodutie  mogen  houden,  dan  alleen  van  vaste  goederen  of  by 
uiterste   noodzakelykheid,   dog   zullen   zy  alle  Zaturdagen  by 
deo  anderen  moeten  koomen  in  het  vendu-comptoir  om  met  den 
kassier  en  afslager  na  te  gaan,  te  overweegen  en  te  bepalen : 
i^  de    maandelyksche    te  zamentrekking  of  de    uytstaande 
schulden   en  dus,   zo  wel  de  uytgetrokkene  reekeningen 
der  Europeesen,   Chineesen   en    Mooren,   als  de   daarvan 
geduurende  de  verloopene  week  ingekomene  penningen; 
V  den  staat  en    toestand   der  debiteuren  en   aan    welken, 
het   zy   met    of  zonder  borgen,  verder  of  langer  crediet 
kan  worden  verleend; 
3^  welke  debiteuren  nalaatig  zyn  in  de  voldoening  der  koop- 
penningen  en   dierbalven   door  middelen  van    regten  tot 
de    voldoening   moeten   worden   geconstringueerd,  steeds 
in   het    oog   houdende,   dat  de   bepaalde  tyd  van  parate 
executie  niet  verloopt. 

Art.  6.  De  beurlverwisseling  van  vendumeesteren  tot  de 
te  houdene  vendutien  zal  geschieden  om  de  veertien  dagen, 
blyvende  niet  te  min  een  ieder  verpligt,  by  ziekte  of  andere 
onvermydelyke  voorvallen,  des  anders  beurt  waar  te  neemen, 
ten  einde  alle  vertraaginge  voor  te  komen. 

Art.  6.  Tot  meerdere  faciliteit  en  tot  voorkooming  van 
verliesen  en  nadeelen  zullen  gemelde  vendumeesters  gehouden 
zyn  te  formeeren  een  compendieus  band-boek,  waarin  zo  na 
mogelyk  en  na  hun  beste  weelen  hel  agterslal  van  iedere 
Chineesche  koper  op  eene  aparte  reekening  behoorlyk  is 
bekend  gesteld,  met  aanwyzing  van  het  geene  daarop  in 
mindering  successivelyk  is  voUaan,  tot  welkers  effenlioudinge 
de  venduineester  van  de  iourbeurt  alle  dagen  na  de  gehoudene 
veniintie  met  en  beneevens  den  vendu-schryver  zal  vaceeren 
ter  optelliiige  en  te  samen trekkinge  van  de  op  nieuw  gemaakte 
schulden;  ten  welken  einde  en  om  hel  heilzaame  oogmerk  in 

Digitized  by  VjOOQIC 


560  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

deezen  des  te  beeter  te  bereyken  de  kassier  en  boekhouder 
alle  dagen  aan  den  vaceerenden  vendumeester  zal  moeten  soppedi- 
teeren  deszelfs  loopende  kassa-reekening  waarby  de  ontvangene 
gelden  zyn  genoteert ;  en,  vermits  dit  middel  onontbeerlyk  is  om 
den  koopzieken  Chinees  paal  en  perk  Ie  stellen  en  schadens 
voor  te  komen,  zo  zullen  by  verzuim  of  inatlentie  de 
daaruit  proflueerende  nadeelen  werden  gedragen  door  den 
vaceerenden  vendumeester  alleen. 

Art.  7.  De  vaceerende  vendumeester  zal  teevens  ook  verpligt 
zyn  alle  morgen  praecies  ten  agt  uuren  of  een  uur  voor  de  te 
hondene  vendutie  op  het  comptoir  te  compareeren  en  aan  den 
afslager,  Ier  presentie  van  den  kassier,  ter  hand  stellen  eene 
nota  van  de  Ghineesche  kopers,  aan  welken  uit  hoofde  van 
meerder  debet,  dan  hunne  borgtogt  bedraagd,  geen  crediet 
meer  mag  werden  verleend,  tot  tyd  en  wyle  dezelve  met  den 
kassier  ten  vollen  zulleu  hebben  geliquideerd;  zullende  by 
verzuim  of  inattenlie^  ten  dien  opzigte  de  afslager  alleen 
aanspreekelyk  blyven  voor  de  geleedene  nadeelen ;  en,  of  het 
somtyds  kwame  te  gebeuren,  dat  Chineesen  voor  een  meerdere 
som  kopen,  dan  zy  nog  op  hunne  borgtogt  te  goed  hebben  en 
dat  zulks  de  aandagt  van  vendumeesteren  en  den  afslager 
geduurende  de  verkoping  ware  ontslipt,  zo  zullen  vendumeesteren 
gequaliQceerd  zyn  de  zodanige  te  verpligten  om  ook  voor 
het  meerdere  gekogte  te  stellen  suffisante  borgtogt  en 
om,  by  foute  van  dien,  het  zelve  meerder  gekogte  per 
naaste  vendutie  wederom  op  te  veilen  voor  reekening  en 
risico  van  den  eersten  koper. 

Art.  8.  Na  dal  de  eerste  comparitie  zal  zyn  afgeloopen,  zo 
zal  aan  gemelden  afslager  werden  bezorgd  eene  oompleete  lyst 
van  alle  Chineesen,  Mooren  en  Europeesen  aan  welken  het 
koopen  op  crediet  is  ontzegd  of  ten  vervolge  ontzegd  werd,  ten 
einde  van  al  zulke  persoonen,  by  aldien  dezelve  mogten  geneegen 
zyn  goederen  te  kopen,  directe  betaalinge  te  kunnen  eisschen ; 
zullende  de^  verantwoording  van  zodanige,  direct  ontvangene 
penningen  aan  den  kassier  moeten  geschieden  den  anderen 
morgen,  ter  presentie  van  den  gevaceerd  hebbenden  vendameester. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  561 

Art.  9.  Geene  borgtoglen  zullen  voortaan  geaccepteerd 
worden,  dan  waarby  wel  expres  gestipuleerd  en  bepaald  is  de 
soniDoa,  waarvoor  zig  de  borgen  voor  den  origineelen  debiteur 
hebben  verbonden ;  dan  om  ook  hierin  voor  te  komen,  dat  in 
der  lyd,  by  wanlietalinge,  het  mindere  rendement  op  de  borgen 
niet  zal  kunnen  verhaald  werden,  zo  zullen  volstrekt  geene 
borgen  mogen  werden  geaccepteerd,  ten  zy  de  officieren 
der  Cbineesen  or  hoofden  der  inlandera,  waar  onder  de 
borgen  sorteereo,  voor  derzelve  gegoedheid  op  het  daar  toe 
in  gereedheid  gebragte  request  hebben  geteekend. 

Art.  10.  Vendumeesteren  zullen  verpligt  zyn,  niet  alleen 
met  hel  begin  van  ieder  maand  een  schriftelyk  en  distinct 
rapport  van  het  voorgevallene  op  het  vendu-comptoir  te  doen 
aan  den  heer  commissaris,  welke  hel  opzigt  over  hetzelve 
zal  bebben,  maar  ook  van  alle  voorvallen,  welke  een  spoedige 
voorziening  vereischten,  direct  verslag  te  doen. 

Art.  11.  Om  de  vier  maanden  zal  de  kassier  gehouden  zyn 
te  leeveren  de  drie  maandelyksche  papieren  omme  in  eene  byzon- 
Jere  comparitie  te  werden  onderzogt  en  den  uilslag  daarvan 
^ebragl  ter  kenoisse  en  approbatie  van  de  hooge  regeering. 

Art.  12.  Om  de  twee  maanden  egler  zullen  vendumeesteren 
in  haare  weekelyksche  te  zamenkomst  de  lysten  der  provenuen 
van  de  gehoudene  vendutien  tegen  de  vendu-quaterns  moeten 
confronteeren  en  voor  de  accoord  bevindinge  op  de  lysten 
teekenen. 

Art.  13.  Vendumeesteren  zullen  geene  Cbineesen,  die  paglers 
or  nieedestanders  van  dien  zyn,  tot  het  kopen  op  de  vendutien 
mogen  admitteeren,  maar  dezelve,  zo  die  by  het  aanslaan  van 
een  pagt  gewoon  zyn  geweest  vast  crediet  te  hebben,  niet  alleen 
geen  crediet  meer  verleenen,  maar  hen  ook  tot  de  belaalinge 
der  agterstallige  vendupenningen,  het  zy  in  der  minne,  het  zy 
door  middelen  van  regten,  ten  spoedigslen  moeten  constrin- 
geeren. 

Art.  14.  Tot  voorkooming  van  verliesen  zullen  vendu- 
meesteren niet  vermogen  te  accepteeren  borgtogt  van  den 
eenen  kooper   voor  den  anderen,  ook  niet  van  vrouwen  of 

ê 

Digitized  by  VjOOQIC 


562  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

weduwen  van  Chiiieesen  voor  hunne  matuien  of  kinderen,  zonder 
dat  dezelve  tevens  van  andere  solide  borgtogten  verzeld  zyn. 

Art..  15.  Vendumeesteren  zullen  den  tyd  van  parate  executie 
niet  mogen  laten  voorhy  gaan,  maar  zorge  moeten  dragen,  dat 
de  koopers  binnen  de  vyf  maanden  het  bedragen  der  door  hen 
gekogte  goederen  voldoen,  en  voorts  omtrent  de  zodanige,  welke 
in  gebreke  blyven  binnen  dien  tyd  te  betalen,  by  het  begin 
der  sesde  maand  na  den  gehouden  verkoop  de  nodige 
middelen  van  contrainte  te  gebruiken,  op  poene,  dat  zy 
aanspreekelyk  gehouden  zullen  worden  en  direct  zullen 
moeten  vergoeden  de  schadens,  welke  door  het  verzuim 
aan  het  vendu-comptoir  zullen  toegebragt  worden. 

Art.  16.  Ten  opzigle  van  de  Mooren  en  Chineesen,  welke 
van  hier  vertrekken  zonder  alvorens  hunne  schulden  aan  het 
vendu-comptoir  te  hebben  betaald,  waar  omtrent  de  bepaalde 
tyd  van  parate  executie  nog  niet  verstreeken  is,  blyft  dat 
regt  zonder  bepaling  van  tyd  stand  grypen,  kunnende  hetzelve, 
zo  wel  voor  den  competenten  regter  ter  plaatse,  werwaards 
zy  zich  begeeven  hebben  (wanneer  die  sorteerd  onder  het 
gebied  van  de  Compagnie),  als  by  hunne  wederkomst  ter 
deezer  hoofdplaats  uytgeoeflend  worden. 

Art.  17.  Wanneer  by  de  weekelyksche  comparatie  noodza- 
kelyk  geoordeeld  word  een  of  meer  debiteuren  in  persoon  te 
doen  aanspreeken,  zullen  vendunieesteren  dezelve  door  den 
afslager  laten  appoincteeren  om  hem  of  hun  de  reedeoen 
van  zyne  of  hunne  wanl)etaling  af  te  vragen. 

Art.  18.  De  fungeerende  vendumeester  zal  wel  moeten 
toezien,  dat  er  in  de  vendu-quatern  geen  verkeerde  namen 
geschreeven  en  ook  al  tyd  de  voornamen  daar  by  gesteld 
worden,  mitsgaders  niet  mogen  toelaten,  dat  de  eene  persoon 
voor  den  andere  goederen  ntynd,  ten  zy  de  persoon,  voor 
wien  gemynd  word,  zelfs  tegenwoordig  is  en  zulks  toestemd 
dan  wel  eene  schriftelyke  qualiBcalie  daar  toe  gegeeven  heefi, 
die  als  dan  vertoond  en  op  het  vendu-comptoir  bewaard  zal 
moeten  worden. 

Art.  19,    Ook    zal   de  fungeerende   vendumeester   moeten 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN.  565 

zorge  (Iragen,  dat  geene  Europeesclie  vreemdelingen  of  vry- 
lieden  van  de  buiten-comptoiren,  hier  geen  fixum  domicilium 
hebbende,  eenige  goederen  op  vendutie  mynen,  ten  zy  zy  die 
goederen  laten  schryven  op  de  naam  van  die  geene,  waar  by 
zy  woonen  en  die,  present  zynde,  daar  in  toestemd  of  dies- 
wegens  eene  schriftelyke  qualificalie  heeft  verleend,  zullende 
in  bet  laatste  geval  zodanige  qualificatie  meede  op  bet  vendu- 
comptoir  bewaard  moeten  blyven. 

Art.  20.  Insgelyks  zal  hy  zorge  draden,  dat  de  verkogt 
wordende  restanten  een  der  voorige  koopjes  niet  overtreffen, 
ten  minsten  niet  meer  dan  voor  een  gedeelte,  en  de  verkopers 
daar  van  moeten  praeadverteeren. 

ArI.  21.  Ook  zal  hy  de  lysten  der  verkogle  en  niet  ter- 
stond afgegeven  wordende  goederen  na  het  eindigen  der 
Yendutien,  de  lyd  zulks  eenigzints  toelatende,  of  ten  uytersten 
dien  zelfden  dag  laten  uittrekken  en  geteekend  aan  den  ver- 
kooper  ter  hand  stellen;  zullende  de  verkoopers  gehouden  en 
verpligt  zyn  die  goederen,  zo  spoedig  mogelyk,  aftegeevcnen 
als  dan  die  lysten,  door  hen  voor  de  afgave  geteekend,  op  het 
vendu-comptoir  te  doen  bezorgen  of  by  nalatigheid  der  koopers 
in  de  afbaling  hunner  gekogte  goederen  daar  van  op  het  vendu- 
comptoir  kennis  te  geeven,  op  dat  de  koopers  als  dan  konnen 
worden   geordonneerd   hunne  gekogte  goederen   af  te  halen. 

Art.  22.  De  fungeerende  vendumeester  zal  zorg  moeten 
dragen,  dat  er  geene  zuure  of  bedorven  dranken  op  vendutie 
verkogt  worden,  maar,  zo  er  een  pyp  of  vat  bier  of  andere 
dranken  opgeveild  en  hetzelve  zuur  of  bedorven  bevonden 
word,  dat  bier  of  die  dranken  in  zyne  tegenwoordigheid  laten 
aylstorten  om  alle  bedriegeryen,  die  de  Chineesen  daarander- 
zints  meede  zouden  kunnen  pleegen,  voor  te  koomen,  en  daarna 
de  leedige  fust  doen  verkopen ;  voorts  zal  hy  zig  moeten  ge- 
dragen aan  de  suecessivelyk  genomene  besluiten  en  geömaneerde 
placaten  tegen  den  verkoop  van  speceryen,  ammunitie  van 
oorlog  en  diergelyken. 

Art.  23.  Voorts  zal  een  aankomende  vendumeester  vryheid 
hebben  de  uytstaande  schulden,  die  by  desperaat  oordeeld  te 

Digitized  by  VjOOQIC 


364  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

weezen,  van  den  overneem  en  transport  te  excuscereu  en  dus 
de  afgaande  vendumeesler  daar  voor  responsabel  blyvea,  dog 
voor  geene  andere  of  by  het  doen  van  transport  uitdnikkelyk 
overgenoniene  posten. 

Art.  24.  Het  huis,  waar  in  het  vendu-comptoir  gehouden 
word,  zal,  zo  als  het  thans  is,  niet  de  daar  toe  gehoorende 
meubelen,  van  de  afgegaane  stads  vendumeesteren  ter  waarde 
van  rd'  2000  by  de  Compagnie  overgenomen  en  by  de  boeken 
werden  afgeschreeven  en  binnenslyns  gebragt. 

Art.  25.  Daar  en  tegen  zal  de  kassier  en  boekhouder 
verpligt  zyn,  by  de  intreede  van  dit  ampt,  voor  zyne  reekening 
over  ie  neemen  de  lessenaars  en  verdere  schryf-gereedschappen, 
tot  het  vendu  comptoir  behoorende,  voor  de  somma  van  rd'  450. 
Art.  26.  De  actens,  borgtogten,  mitsgaders  vendu-obligatien 
zullen  voor  een  der  vendumeesteren  en  eersten  gezwooren 
klerk  gepasseerd  worden  en  van  even  zo  veel  kragt  en  waarde 
zyn  als  een  scheepen-kennisse,  nolarieele  borgtogt,  obligatie 
of  andere  legale  bewyzen. 

ArI.  27.  Tot  een  bepaald  middel  van  bestaan  zal  jaarlyks 
uyt  de  genootene  percentos  en  intressen  worden  uytbetaald,  als: 

aan  ieder  vendumeesler  rd»  6000 rd»  lïOOO : 

»     den  kassier.' »      5000 : 

•    afslager •      4000 : 

•     dezelven   tot  onderhoud   van  de  tot  de 
vendutien   benodigde   tafels,   banken,  het  zeil, 

de  slaven,  enz »        350 : 

aan  den  eersten  gezworen   klerk »        600 : 

»     »     vendu-schryver »       600 : 

•     ■     tweede   klerk »       600 ; 

n    11  klerken •      1600: 

>      4  geldophaalders •      1260 : 

»    den   visitateur  en  boekhouder  generaal 

voor  het  visiteeren  der  boeken •        333  :  16 

aan  den  roandadoor  en  oppasser  voor  het  huis    »         96 :  — 
voor   reparatie  van  het  huis  stelle »        310  :  32 


teld  rd*  26750 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERèTRATEN.  SÖK 

Des  zal  de  kassier,  zo  raio  als  de  vendumeesteren  ofeenige 
der  andere  ofBcianlen,  voortaan  geen  afzonderlyke  gagie  of 
kostgeM  genieten,  maar  zullen  zy  zig  allen  moeten  te  vreede 
honden  met  de  hier  voren  bepaalde  tractementen,  zonder 
meer. 

Ingeval  van  noodzakelykbeid  zullen  eenige  meerdere  schryvers 
kunnen  worden  ingehuurd»  dog  niet  zonder  voorkennis  en 
qualificatie  van  den  heer  commissaris  opzigter. 

Art.  S8.  Alleenlyk  zuUen  de  penningen,  dewelke  proflueeren 
ujt  het  verleenen  van  vendu-extracten,  jaarlyks  worden  ver- 
deeU  onder  de  gezaamentlyke  klerken,  na  aftrek  van  het 
benoodigde  voor  papier,  penneschagten  en  verdere  schryf- 
behoeftens. 

Art.  29.  Voor  het  voorschreeve  salaris  zullen  vendumeesteren, 
Deveos  haaren  a&lager,  gehouden  zyn  in  (e  staan  voor  alle 
verliesen  en  nadeden,  ieder  pro  rato  van  zyn  voorschreven 
aandeel,  voor  zo  verre  de  hooge  regeering,  na  gedaan  onder- 
zoek, zal  bevinden,  dat  door  haare  schuld,  moedwil  of  onop- 
lettenheid  zoortgelyke  verliesen  mogten  zyn  gecauseerd ;  zullende 
daar  toe  de  nodige  voordragten  door  den  heer  commissaris 
opzigter  aan  welmelde  regeering  worden  gedaan. 

Art  30.  Voorschreeven  uytgaven  zullen  ook  jaarlyks  by 
de  boeken  op  eene  aparte  reekening  van  vendu-ongelden  ge- 
bragt  en  met  het  sluyten  derzelven  ten  beswaar  der  reekening 
van  verdiende  salarissen  en  intrest-penningen  geliquideerd 
worden. 

Art.  31.  Vermits  het  oogmerk  deezer  nieuwe  inrigtinge 
zig  voomamentlyk  bepaald  tot  een  prompte  afbetalinge  der 
vendu-peouingen  op  den  verval-dag,  waar  om  trend  de  trage 
iopalminge  en  geld  gebrek  tot  dus  verre  diverse  difficulteiten 
hebben  veroorzaakt,  zo  zal  dierhalven,  tot  voorkominge  van 
zoortgelyke  belenuneringeii,  door  de  Compagnie  aan  voormeld 
vendu-comptoir  voor  eerst  gefourneerd  werden  eene  somma 
van  200000  rd'  of  zo  veel  meer,  na  rato  de  omstandigheeden 
zulks  mogten  komen  te  vereysschen ;  zullende  daar  en  legen 
door  de  verkopers  worden  goed  gedaan,  als: 

Digitized  by  VjOOQIC 


56é  1^07.    I*.  ö.  vaNi  OVERST-RATEN. 

6  procento  van  losse  goederen,  het  zy  dezelve  voor  reeke- 
ning  van  particulieren  of  van  de  Compagnie 
zelvs  verkogt  werden,  zonder  dat  voorlaan,  nog 
aan  de  opperkooplieden  van  hei  kasteel,  nog  aan 
de  adnnnistrateurs  iets  zal  werden  uytgekeerd, 

6        »        van  het  bedragen  der  loteryen, 

3       •  >     verkogt  werdende  vaste  goederen  en  schepen, 

omme  by  de  boeken  ten  faveure  der  reekening  van  verdiende 
salarissen  en  intrest-penningen  te  worden  geboekt. 

Art.  32.  Dog  worden  vendumeesteren  geqnalificeerd  aan 
alle  goede  ingezeelenen,  die  direct  na  de  geboudene  vendutien 
of  voor  het  eindigen  der  termyn  van  zes  maanden  het  mon- 
tant  der  voor  hunne  reekening  verkogte  goederen  mogten 
verlangen  vooruit  te  ontrangen,  daar  meede  te  gerieven  teegeiis 
Vs  percento  'smaands,  in  sleede  der  l^evoorens  bepaalde  '/| 
procento. 

Art.  33.  Om  dan  ook  alle  verwarringe  voor  te  koomen, 
zo  zal  de  boekhouder  en  kassier  gehouden  zyn  voorschreeven 
fonds,  met  en  benevens  het  geene  nog  mogte  zyn  benodigd 
en  door  de  Compagnie  verder  gefourneerd  werden,  by  de  boeken 
te  brengen  op  de  reekening  der  vereenigde  Oost-Indische 
Compagnie,  om  als  zodanig  onder  guarantie  van  het  vendu- 
comptoir  te  blyven  voortloopen. 

Art.  34.  En,  terwyl  voortaan  de  hoofd-reekening  der  boeken 
van  het  vendu-comptoir,  even  als  by  de  Bataviase  administratie- 
boeken,  het  comptoir  Batavia  zyn  zal  om  daar  meede,  zo  wel 
de  crediteuren,  als  debiteuren  te  liquideeren,  zo  zal  dan  ook 
by  het  sluiten  derselve  de  boekhouder  en  kassier  gehouden 
zyn  met  den  negotie-boekhouder  Ie  confronteeren  en  daar  na 
te  sluiten,  waar  na  het  saldo  der  te  vooren  staande  reekeningen 
van  verdiende  salarissen  en  intrest-penningen,  na  liquidatie 
der  gelicentieerde  verliesen,  in  *s  Compagnie's  kassa  overgebragt 
en  by  meermelde  negotie-boeken  op  de  reekeningen  van  ver- 
antwoorde salarissen  en  intrest-penningen  by  vendumeesteren 
zal  worden  overgenoomen. 

Art.  35.    Zo   dra   de   boeken,  onder  ultimo  Augustus  ge- 

Digitized  by  VjOOQIC 


17Ö7.     P.  G.  VAN  OVERètRAtEM.  36? 

dooien,  onder  babns  zyn  gebragl,  zal  de  sUat-reekening 
op  de  afgesloote  boeken  by  de  hooge  regeeringe  moeten  werden 
ingediend,  (en  einde  door  daar  toe  aan  Ie  stellene  gecommit- 
leerdeng  bel  saldo  der  kassa  opgenoonien  en  de  l>oeken 
ge?isiteerd  kunnen  werden  voor  een  douceur  van  rd*  333  Vs» 
bebalven  nog  '/i  g^eelte  van  alle  erreuren,  die  ten  nadeele 
van  hel  vendu-comptoir  of  parlicolieren  zyn  begaan,  na  exi- 
gentie  van  zaakeu. 

Art.  36.  By  inlroduclie  van  een  nieuwen  vendumeester  en 
arslager  zal  van  alle  uytslaande  schulden  speciflque  aanwyzing 
moeien  werden  gedaan  en  afgevraagd  worden,  of  by  alles 
voor  zyn  aandeel  overneeml;  en,  by  aldien  by  zig  daar  in 
bezwaard  mogte  vinden,  zullen  zyne  reedenen  van  bezwaar 
moeten  voorgedragen  werden  aan  de  hooge  regeering  om  daar 
over  Ie  disponeeren  na  bevinding  van  zaaken,  met  iuhaesie 
vao  hel  genoteerde  onder  art.  3. 

Art.  37.  Van  primo  September  tol  medio  daar  aan  of  na 
niaale  de  omstandigheeden  zulks  komen  te  vereisscben,  zullen 
de  vendutien  stil  staan  om  ongestoord  in  het  te  doene  onder- 
zoek te  kunnen  voortgaan. 

Art.  38.  Voor  bel  opengaan  van  het  vendu-eomploir  zullen 
venduDieeslereu  aan  de  hooge  regeering  moeten  overgeeven 
een  opgave  van  de  gelden,  welke  twaalf  en  meer  maanden 
boven  den  bepaalden  verval-dag  onafgehaald  zyn  blyven  staan, 
iadiervoegen,  dal  in  September  1797  zullen  moeten  worden 
opgegeeven  alle  de  posten,  van  welke  de  verval-dag  verscbeenen 
is  gehoest  ultimo  Augustus  1796,  ten  einde  vervolgens  in 
Compagnie's  kassa  overgebragt  en  aldaar  gedepositeerd  te 
blyveu  ten  behoeve  der  daar  toe  geregtigden  om,  wanneer 
dezelve  binnen  een  derde  van  een  eeuw  niet  zyn  gereclameerd, 
door  bel  regt  van  praescriptie  te  vervallen  aan  de  Compagnie 
als  beer  van  den  lande. 

Art.  39.  De  kassier  en  boekhouder  zal  moeten  zorge 
dragen,  dal  alle  reekeningen,  zo  van  vaste,  als  losse  goederen, 
uyterlyk  binnen  de  drie  maanden  uytgelrokken,  door  hem 
geleekeod   en   onder  de   geld-opbaalders  verdeeld  worden,  op 

Digitized  by  VjOOQIC 


$68  1797.     f*.  Ö.  VAN  ÓVERèTRAtEN. 

poene  van  by  verzuim  te  moeten  vergoeden  hel  nadeel,  aan 
vendumeesleren  loegebragt. 

Art.  40.  Hy  zal  een  memoriaal  en  kassa-boek  houden,  waarin 
hy  dagelyks  moet  aanieekenen,  hoe  veel  hy  dien  morgen  heeft 
ontvangen,  de  persoonen  van  wien  en  wat  maand  en  zulks 
ook  voor  de  te  zamentrekkingen  voor  ieder  persoon  in  margine 
bekend  stellen;  insgelyks  hoe  veel  hy  heeft  afgegeeven  en 
aan  wien,  met  bekendstelling  van  datum  der  gehoudene 
vendutie  en  de  pagina  of  folio  van  het  quitantie-boek. 

Art.  41.  Uit  de  dagelyksche  aanteekening  zal  hy  doen 
formeeren  eene  weekelyksche  kassa-reekening,  van  Zaterdag 
tot  Zaterdag,  waarby  blykt,  wal  hy  in  die  week  heeft  ontvangen 
en  uitgegeeven  en  dus  het  saldo  der  kas,  helgeen  hy  van 
de  afgeloopen  week  op  de  volgende  moet  overbrengen. 

Arl.  42.  Van  deeze  kassa-reekening  zal  hy  doen  vervaardigen 
twee  eensluidende  afschriften,  namentlyk:  een  voor  den  heer 
commissaris  over  het  vendu-comptoir  en  een  voorde  gezamentlyke 
vcndumeesiers,  om  wekelyks  in  hunne  comparatie  nagezien  en 
vervolgens  geseponeerd  te  worden,  zullende  het  aan  vendu- 
meesteren vry  staan  al,  hetgeen  boven  het  bedragen  van  de 
borgtogt  van  den  kassier  onder  zyne  berusling  bevonden 
word,  te  laten  overbrengen  in  de  groote  yzere  kist,  waarvan 
ieder  vendumeester,  neevens  den  kassier,  een  sleutel  onder 
derzelver  berusting  zullen  hebben. 

Art.  43.  En,  dewyl  dus  de  eene  vendumeesier  buiten 
den  anderen  de  geldkist  niet  zal  kunnen  openen,  zullen 
zy  ook  voor  het  bedragen  van  hetgeen  daarin  sueceasive 
wordt  overgebragt,  alleen  responsabel  en  daarom  ook  ge- 
houden zyn  van  alle  ontfangst  en  uitgaaf,  in  en  uit  de 
geldkist,  aparte  aanteekening  te  houden. 

Art.  44.  Indien  een  der  vendumeesteren  door  ziekte  of 
anderzints  belet  word  by  het  openen  der  geldkist  tegenwoordig 
te  zyn,  zal  de  eerste  gezwooren  klerk  gequalificeerd  weezen 
by  de  opening  praesent  te  zyn,  die  daartoe  als  dan  ook  de 
sleutel  van  den  absenten  vendumeester  zal  moeien  ontvangen. 

Art.  45.    De   kassier  en   boekhouder   zal,  zo  lange  deeie 

Digitized  by  VjOOQIC 


li'Ó?.     P.  Q.  VAN  OVERSTRAtEN  56^ 

ongunstige  tyden  Toortduaren,  niet  vermogen  agio  op  de 
in  betaling  aangeboden  wordende  contanten  te  accordeeren, 
dan  met  Yoorkennisse  van  de  beide  vendumeesteren. 

Art.  46.  Ten  dien  einde  zal  hy  een  byzonder  kassa-boekje 
formeeren  van  agio  op  de  in  betaling  ontvangen  contantenen 
hoBTeel  op  de  uitgegeevene  is  geprofiteerd,  op  dat  hetzelve  by 
de  vier  maandelyksche  afreekening  ten  goede  kan  worden  gebragt 
op  de  reekening  van  verdiende  salaris*  en  intrest-penningen. 

Art.  47.  De  kassier  en  boekhouder  zal  ook  een  exacte 
aanleekening  houden  van  de  door  hem  verstrekt  wordende 
zeguls,  zo  voor  de  extracten,  als  slaven-transporten,  en  ten  dien 
einde  formeeren  drie  boekjes»  als  een  voor  extracten,  een  voor 
de  ses  weekelyksche  en  een  voor  de  drie  maandelyksche 
traosporlen,  moetende  die  der  slaven-transporten  aan  hem 
door  den  eersten  klerk  en  die  der  extracten  door  den 
tweeden  klerk  verantwoord  worden. 

Art  48.  De  kassier  en  boekhouder  zal  by  de  weekelyksche 
comparitien  van  vendumeesteren  en  den  ablager  hetamptvan 
secretaris  of  scriba  waameemen  en  van  al,  het  geen  besloten 
word,  terstond  een  korte  aanteekening  houden  om  daaruit 
een  resolutie  te  konnen  formeeren,  die  door  vendumeesteren 
in  een  volgende  comparitie  geresumeerd  en,  door  hen,  neevens 
den  kassier  en  afslager  geteekend,  ten  comptoire  moet 
worden  bewaard. 

Art.  49.  De  kassier  en  boekhouder  zal  geene  verandering 
in  de  gemaakte  schikkingen  der  zaaken  van  het  vendu-comptoir 
maaken  na  de  wille  en  het  goeddunken  van  een  der  vendu- 
meesteren  alleen,  maar  wel  van  alle  gezamentlyk  en  onder 
approbatie  van  den  heer  commissaris. 

Art.  60.  De  kassier  en  boekhouder  zal  niet  verpligt  zp 
aan  ieder  veudumeester  in  het  byzonder  (aan  welke  egter 
den  toegang  tot  en  hel  visie  neemen  van  alle  boeken  en 
papieren  dagelyks  vry  staat)  reekening  en  verantwoording 
te  doen,  maar  wel  in  de  weekelyksche  comparitien  aan 
de  gezamentlyke  vendumeesteren. 

Art.  51.    De  kassier  en  boekhouder  zal  alleen  de  directie 

n.AKlAT-HMn   DKIl  Sik  24 

Digitized  by  VjOOQIC 


$70  ^797.     P.  Q.  VAN  ÓVÈRSTftATEfj. 

over  de  klerkeo  yan  het  venda-comptoir  hebben  en  zodanige 
schikking  omtrend  de  verdeeling  van  het  werk  onder  dezelve 
maaken,  als  hy  het  beste  en  ten  meeste  nutte  van  het  comptoir 
zal  oordeelen;  voomamentlyk  moet  zyne  zorge  zig  daar  heenen 
strekken,  dat  de  extracten  aan  de  belanghebbers,  indien 
dezelve  komen  te  vragen,  binnen  den  tyd  van  vyf  weekea 
worden  bezorgd  en  a^egeeven;  en,  om  een  ieder  spoedig  te 
kunnen  gerieven,  mitsgaders  alles  op  een  effen  voet  te  houden,  zal 
hy  gehouden  zyn  mei  en  beneevens  de  klerken  ten  agt 
uuren  's  morgens  praecies  op  bet  comptoir  praesent  te  zyn. 

Art.  B2.  De  afslager  zal  des  morgens,  voor  het  aangaan 
der  vendutien,  op  het  vendu-comptoir  moeten  komen  om 
te  verneemen,  of  de  kassier  ook  eenige  ordres  omtrent 
het  een  of  ander  te  geeven  heeft. 

Art  S3.  De  afslager  zal  ook  des  Zaturdags,  wanneer 
comparitie  gehouden  word,  daarby  teegenswoordig  moeten 
zju  om  met  de  vendumeesleren  het  nodige  te  overleggen  en 
vervolgens  zodanige  ordres  te  konnen  ontvangen  en  uit- 
voeren, als  hem  door  de  gezamentlyke  vendumeesteren,  aan 
dewelke  hy  in  zo  verre  ondergeschikt  blyft,  zullen  gq^eeven 
worden. 

Art.  54.  Den  afslager  eenige  advertentiên  ter  hand  gesteld 
wordende,  zal  hy  dezelve  terstond  laten  rond  brengen,  zo 
buiten  als  binnen  de  stad,  zouder  dat  hy  daar  voor,  als  ook 
voor  den  uitroep  of  het  bekkenslag  en  bet  geen  verder  daar 
van  dependeert,  iets  meerder  zal  genieten  dan  het  voorachreeven, 
voor  hem  bepaald  salaris. 

Alt.  KB.  By  den  verkoop  van  goederen,  waar  van  hy  de 
waarde  niet  weet,  zal  hy  aan  den  verkoper,  alvorens  hy  de- 
zelve instdd,  vragen,  van  hoe  veel  hy  die  goederen  moet  aüdaan. 

Art.  S6.  De  afslager  zal,  by  het  afslaan  der  goederen,  wel 
moeten  acht  geeven,  wie  het  eerste  mynd,  en  om  geene 
reedenen  hoegenaamd  den  een  boven  den  anderen  praeferentie 
geeven,  op  poene  van  deportement. 

Art.  57.  Iemand,  dien  hy  niet  wel  kend,  goederen  mynende, 
zal   hy   hem,   niet  alleen   zyn  naam,  maar  ook  de  voornaam 


Digitized  by  VjOOQIC 


17é7.    P.  Q.  VAN  ÓVERSTRATEN.  %1i 

en,  des  noods,  de  qaaliteit  afvragen  en  zulks  aan  den  venda- 
scbryver  opgeeven. 

Art.  58.  De  afslager  zal  zig  aan  de  hem  van  tyd  tot  tyd 
ter  hand  gesteld  wordende  memorien  (van  alle  zodanige  per- 
soenen, als  geen  verder  credit  kan  worden  verleend)  stip- 
telyk  moeten  houden,  zonder  eenige  conniventie,  op  poene 
van  vergoeding,  en  zig  voorts,  zo  tegens  de  verkopers,  als 
kopers,  met  alle  bescheidenheid  gedragen. 

Art  59.  De  klerken,  zonder  onderscheid,  uitgezonderd  de 
geld-ophaalders,  zullen  dagelyks  des  morgens  voor  agt  uuren 
op  het  comptoir  moeten  zyn  en  daar  zo  lang  blyven  als  de 
kassier  of  wel  zo  lang  hunne  tegenswoordigheid  vereischt  word. 

Art.  60.  Geen  klerk  zal  vermogen  eenige  reekeningen, 
boeken  of  papieren,  hoe  genaamd,  van  het  comptoir  af  te  geeven 
zonder  voorkennisse  en  toestemming  van  den  kassier. 

Art.  61.  En  de  klerken  zullen,  zo  wel  aan  vendumeesteren^ 
ab  aan  den  kassier  alle  eerbied,  trouw  en  onderdanigheid 
Iiewyzen. 

Eed  voor  de  vendumeesters. 

Ik  beloove  en  zweere,  dat  ik  het  volk  van  Nederland,  de 
beeren  bewindhebberen  der  Generaale  Nederlandsche  Oost- 
Indische  Cktmpagnie,  uitmakende  het  commité  tot  de  Oost- 
Indische  handel  en  bezittingen,  de  heeren  Commissarissen 
Generaal  over  geheel  Nederlandsch  Indiê  en  Kabo  de  Goede 
Hoop,  mitsgaders  den  heer  Gouverneur  Generaal  en  de  Raaden 
van  Indiê  gebouw  en  getrouw  zal  weezen;  dat  ik  myn 
uiterste  naarstigheid  en  devoir  aanwenden  zal,  dal  de  goederen, 
die  by  my  worden  afgeslagen,  ten  duurste  worden  verkogt ; 
dat  ik  op  de  vendutien  niet  koopen  of  mpen  zal  voor  my 
zelve  ofte  voor  anderen,  directelyk  nocbte  indirectelyk,  en  dat 
ik  my  Toorts,  in  het  geen  myn  ampt  zal  aangaan,  onpartydig 
en  gelrouw  gedragen,  mitsgaders  de  ordonnantie,  my  voor- 
gestdd,  punctuelyk  agtervolgen  zal. 

Zoo  waarlyk  helpe  my  God  AbnagtigI 

Digitized  by  VjOOQIC 


iii  1779.     P.  G.  VAN  ÓVERSTRATÊN. 

Eed  voor  den  afslager  van  vendumeesieren. 

Ik  beloove  en  zweere,  dat  ik  het  volk  van  Nederland,  de 
heeren  bewindbebberen  der  Generaale  Nederlandsche  Oost- 
Indische  Compagnie,  uitmakende  het  committé  tot  de  Oost-Io- 
diache  handel  en  bezittingen,  de  heeren  Ck)mmi8saris8en  Gene- 
raal, over  geheel  Nederlandsch  Indiê  en  Kabo  de  Goede  Hoop, 
mitsgaders  den  heer  Gouvernear  Generaal  en  de  Raaden  van 
Indiê  gebouw  en  getrouw  zal  weezen;  dat  ik  myn  dienst 
als  afslager  trouw  en  eerlyk  zal  waameemen ;  dat  ik  dus  de 
goederen,  welke  by  publieke  vendutien  verkogt  worden,  nimmer 
te  laag  zal  afslaan  en,  wanneer  ik  de  prys  der  goederen 
niet  weet,  zal  vragen  aan  venduraeesteren  of  den  verkooper, 
hoe  hoog  by  dezelve  begeerd  afgeslaagen  te  hebben ;  dat  ik 
zonder  aanzien  van  personen,  altoos  na  waarheid,  zal  opgeeven 
de  naamen  van  den  geenen,  door  welke  de  opgeveilde  goederen 
gemynd  zyn;  ook  in  geenen  deelen  ten  faveure  van  iemand 
en  ten  nadeelen  van  den  verkooper  de  prysen  der  gemynde 
goederen  meerder  of  minder  zal  opgeeven,  als  dezelve  waariyk 
verkogt  zp;  als  meede  dat  ik  nooit  op  de  vendutien,  daar 
ik  afslager  ben,  eenig  goed  zal  mpen  voor  my  zelfs  of  voor 
andere;  en  my  voorts  zal  gedragen,  gelyk  een  braaf  afslager 
betaamt. 

Zoo  waariyk  heipe  my  God  AlmagtigI 

Eed  voor  den  eersten  klerk  van  vendumeesieren. 

Ik  beloove  en  zweere,  dat  ik  het  volk  van  Nederland,  de 
heeren  bewindbebberen  van  de  Generaale  Nederlandsche  Oost- 
Indische  Compagnie,  uitmakende  het  committé  tot  deOost-b- 
dische  handel  en  bezitingen,  de  heeren  Commissarissen  Generaal 
over  geheel  Nederlandsch  Indiê  en  Kabo  de  Goede  Hoop,  mits- 
gaders den  heer  Gouverneur  Generaal  en  de  Raaden  van  Indiê 
gebouw  en  getrouw  zal  weezen;  dat  ik  als  eerste  klerk  van 
vendumeesteren  niemand  anders,  als  den  naam  van  den  geenen, 
die  op  vendutie  mynd  en  voor  wien  gemynd  word,  zal 
opschryven. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN.  S73 

Dat  ik  my  nimiuer  zal  verstoïiten  om»  ten  voordeelen  van 
wien  het  zonde  mogen  weezen,  de  prygen  der  goederen  meerder 
of  minder  in  de  vendu-rolleny  die  door  roy  staande  de  vendu- 
tien  geschreeven  worden,  bekend  te  stellen,  ab  dezelve  waarlyk 
verkogt  zyn;  ook  dat  ik  niel  de  geringste  verandering  in  die 
roUra,  dan  met  voorkennis  van  vendumeesteren  en  die  geene, 
die  gevenduceerd  hebben,  zal  maken,  maar  my  in  alles  getrouw 
en  oprecht  geilragen,  als  een  eerlyk  schryver  betaamt. 

Zoo  waarlyk  heipe  my  God  almagtigi 

Zie  ook  9/12  April  1796,  10/14  April  en  -^^^  1801, 
5/19  April  1803,  10/Sl  Mei  180S. 

28  Januarij.    Bepalingen  nopem  de  commiezen^  enz.  bij 
hei  ariillerie'fnagazijn  te  Batavia. 

Aan  Commissarissen  Generaal  is  verkieslyk  voorgekomen, 
dat  de  commiesen  van  het  artillerie  magazyn  te  Batavia,  als 
welker  werkzaamheeden  zig  enkcld  bepaalen  tot  de  admini- 
stratie van  hetzelve,  voortaan  hebben  geene  militaire,  maar 
alleen  eene  politieke  qualiteit,  en  hebben  ingevolge  van  dien 
bepaald,  gelyk  geschied  by  deezen,  dat  de  eerste  commies  zal 
hebbeo  de  effective  qualiteit  van  opper-koopman  en  de  tweede 
commies  die  van  koopman  en  dat  deese  qualiteiten  dan  ook 
voor  het  vervolg  aan  die  beide  bedieningen  respectivelyk  zullen 
2yn  gehegt. 

Commissarissen  Generaal  hebben  wyders  aan  den  eersten 
commies  toegelegd,  gelyk  hem  toegelegd  word  by  deesen,  een 
vast  tractement  van  rd'  450  's  maands  of  rd"  5400  in  'l  jaar 
en  bepaald,  dat  aan  hem  bovendien  op  eene  aparte  ordonnantie,  door 
den  boekhouder  maandelyks  te  fourneeren,  nog  uit  's  Compag- 
nie's  kassa  sal  moeten  worden  verstrekt  een  montant  van  rd' 
40  om  door  hem  te  worden  uitbetaald  aan  den  bombardier, 
die  van  alle  verstrekkingen  van  goederen,  ter  aanmaking  en 
verwerking  dienende,  pertinente  aanteekening  houd,  rd^  10 ; 
aan  den  bombardier  van  het  plein,  die  het  ammunilie-hnis, 
de  rampaarden  en   lont,  alsmeede  bet   cabelgat  onder  zyne 

Digitized  by  VjOOQIC 


574  1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN. 

verantwoording  heeft  en  daarvan  aanteekening  houd,  rd*  K 
en  de  overige  rykadaalders  25  aan  een  benodigde  inlandaebe 
schryver  en  andere  bediendens. 

Commissarissen  Generaal  hebben  als  nu  de  inkomsten  van 
den  tweeden  commies  nader  bepaald,  gelyk  dezelve  bepaald 
worden  by  deesen^  op  ryksdaalders  12B  ter  maand  of  rdM  500 
in  't  jaar  en  dat  hiervan  gevolgelyk  ook  de  tegenswoordige 
tweede  commies  sal  moeten  jouisseeren,  ingaande  mei  primo 
February  aanstaande,  en  dat,  vermits  deese  beide  dienaaren 
also,  na  mate  van  het  aanzien,  het  gewigt  en  de  veranlwoor- 
delykheid  hunner  respect ive  bedieningen,  genereuselyk  zyu 
gesalariseerd  en  daarmeede  alle  beswaaren  tegens  den  eed, 
tot  deselve  staande,  zyn  weggenomen,  zy  ook  verpligt  zullen 
zyn  dien  eed  Ie  praesleeren  en  zig  met  hun  voorschreeven 
inkomen  allesints  te  conlenteeren,  als  zynde  het  de  expresse 
begeerte  van  Commissarissen  Generaal,  dat  dan  ook  by  de 
minste  ontdekking  van  malversatie  of  verkeerde  practyken 
geene  consideratie,  hoegenaamd,  i^erde  gebruikt,  maar  de  schul- 
digen rigoureuselyk,  ten  exempele  en  afschrik  van  anderen, 
werden  gestraft. 


Op  4  Februarij  1797  werd  nader  bepaald,  dat  de  eerste 
commies  in  rang  volgde  op  den  boekhouder  of  visitateur-generaal. 

Tevens  werd  >tot  geruststelling  van  gedagte  eerste  commies, 
als  andersinls,  billyk  geoordeeld,  dat  de  tweede  commies  voor 
een  vierde  zal  deelen  in  de  verantwoordelykbeid  voor  deese 
administratie  en  ook  gehouden  zyn  ter  concurrentie  van  V4 
van   het  bedragen  van  den  eersten  commies  borg  te  stellen'*. 

4  Februarij.     Vrijstelling    van   de  belasting  op  paarden 
(porgeld). 

Op  diverse,  by  requeste  aan  Commissarissen  Generaal  gedaane 
verzoeken  door  militaire  hoofd-  en  andere  officieren  om  in  de 
betaling  der  nieuw  geiulroduceerde  bdasting  van  het  ooii|;eld 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN.  37S 

der  paarden   te  werdeo  gesoulageerd  voor  de  paarden,  welke 
zy  tot  praesteering  van  hunnen  dienst  noodig  hebben,  is  goed- 
gevonden daar  omtrend  te  maken  de  volgende  bepalingen: 
de  officieren,  in  de  stadt  bescbeyden,  zullen  vrydom  genieten  : 

In  tyd  van  vreede:         la  tji)  van  oorlog: 

een  colonnel  en  lieutenant- 

colonnel voor  3  paarden     voor  4  paarden 

een  majoor »     2     »  »     3     » 

•  kapitein  en  onder-major     »     1  paard         »     2     » 
»     kapitein-lieutenant,  chi- 

rargyn   major  en  adjudant...     »     i     »  »     1  paard 

een  lieutenant  en  vaandrig.     »    —    »  »    —    » 

zuDende   de  officieren,  in  de  stadt  bescheyden,  de  paarden, 

waarvoor  zy   vrydom   genieten,   niet  vermogen  te  gebruiken 

voor  rytuig; 
de  officieren,  op  W  Gomelis  bescheyden: 

In  tyd  van  vreede:        In  tyd  van  oorlog: 

een   colonnel  en  lieutenant- 

colonnel voor  4  paarden    voor  6  paarden 

een  major »     3     •  •     5     • 

•  kapitein,  kapitein-lieute- 
nant, chirnrgyn  major,  onder- 
major  en  adjudant »     2     »  •     2     » 

een  lieutenant  en  vaandrig.     »     1  paard         »     1  paard 
en   zal   de  commandant  van  de  Wurtemburgsche  trouppes 
io  deesen  gelyk  staan  met  'een  major. 

De  commandant  van  M^  Gornelis  sal  bovendien  vrydom 
hebben  voor  4  stuks  paarden,  dienende  voor  de  boerewagen, 
waarmeede  de  zieken  worden  getransporteerd  naar  het  buyten- 


De  op  Tanna  Abang  commandeerende  kapiteins  ter  zee. 
Jan  Gomelis  Baane  en  Wynand  Lucas  Baggers,  by  requeste 
almeede  ter  zaake  voorschreeve  aan  Commissarissen  Generaal 
zig  hebbende  geaddresseerd  en  wyders  nog  verzogt  om  geli- 
bereerd  te  blyven  van  gedagte  ooirgeld  voor  twee  trekpaarden 
voor  de   zieke  kar  en  vier  dito  voor  het  afbrengen  der  ge- 

Digitized  by  VjUUQIC 


376  1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

zwindstukken  in  cas  van  alarm,  so  is  verstaan  aan  voornoemde 
kapiteins  te  permitteeren,  gelyk  hun  gepermitteerd  word  mits 
deesen,  vrydom  der  mecrmelde  belasting  voor  twee  rypaarden 
elk,  mitsgaders  twee  trekpaarden  voor  de  gemelde  zieke  kar, 
sonder  meer,  alzo  het  van  zelfs  spreekt,  dat  het  afbrengen 
van  geschut  in  cas  van  alarm  moet  geschieden  voor  reekening 
van  de  Compagnie. 

-f-  Februarij.  Verlenging  Uot  nadere  order'\  van  hel 
bepaalde  op  27  Odober  179S  ropens  de  vrijstelling 
van  invoer^regten  voor  Koromandelsche  en  andere  lijn- 
waden. 

4-  Februarij.  Kwijtschelding  van  boeten  wegens  «er- 
zuimde  opgave  van  T^oorgeld'\ 

Commissarissen  Generaal  onderrigt  geworden  zynde,  dat 
zommige  lieden,  misleyd  door  de  niet  duydelyk  genoeg  inge- 
rigte  advertentie,  daaromtrend  by  het  vendunieuws  gedaan, 
verzuymd  hebben  om  binnen  de  bepaalde  tyd  ten  comptoire 
van  den  collecteur  opgave  te  doen  van  het  getal  paarden,  van 
welke  zy  verpligt  zyn  het  ooirgeld  te  belaalen,  so  is  verstaan 
hun  voor  ditmaal  van  de  boete,  daarop  staande,  te  libereeren, 
mits  die  opgave  als  nog'  doende  binnen  veertien  dagen  na 
dato  van  de  advertentie,  waiarby  dezelve  daartoe  nader  van 
weegens  de  hoge  regeering  zullen  worden  aangemaand. 

11  Februarij.  Regeling  der  inkomsten  van  den  boek- 
houder van  de  artillerie  te  Batavia, 

Gebleeken  weezende  met  betrekking  tot  de  dienst  van 
boekhouder  van  de  artillerie,  dat  dezelve  in  anno  1793/4  heeft 

genoten  aan  gagie,  kostgeld  en  seeqgeld rd*  272 

voorts:    5   percent  provisie  penningen  op  de  con- 
tante verkoop,  bedragende  circa  jaarlyks »    120 

dan  wel  in  alles rd^392 

Transporteere. » . . .   i-d'  392 

Digitized  by  VjOOQIC 


1707.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  377 

Per  transport rd'  392 

dat  hy  ook  pleeg  te  geoietOD  tot  een  middel  van 
begtaan  van  den  chef  der  artillerie  rd'  60  's  maands, 
dog  hetwelk  vervallen  ia  door  de  nieuwe  inriglingen 
omtrend  de  administratie  derzelve»  die  thans  aan  twee 
eonuniesen  is  opgedragen ; 

dat  hy  daarentegen  bezwaard  is  gebleeven  met  eene 
uytgave  van  rd'  10  ter  maand  tot  een  douceur  aan 
twee  klerken,  op  het  comptoir  van  de  artillerie  be- 
scheiden, bedragende  dos  in  het  jaar ^» 120 

sodatzyngeheele  inkomen  thans  maar  zuyveropbrengd  nl*  272 

so  is,  daarop  gedelibereerd  zynde,  goedgevonden  de  gagie, 
kostgeld  en  secqgeld,  door  den  boekhouder  der  artillerie  tot 
dus  verre  genoten,  voor  het  vervolg  finaal  af  te  schaffen,  zo 
als  dat  een  en  ander  afgeschaft  word  mits  deezen; 

en  daarentegen  aan  hem  toe  te  leggen  een  vast  tractement 
van  ryksdaalders  90  ter  maand,  aanvang  neemende  met  primo 
Maart  aanstaande,  of  in  het  jaar rd*  1080 

waarby  gevoegd  worden  de  voorschreeven  provisie- 
penningen op  de  contanten  verkoop,  waarvan  het 
geoot  hy  deezen  aan  hem  word  gelaten,  gecalcu- 
leerd op  maar »      120 

sodat  zyn  inkomen  zal  bedragen rd'  1200 

Uyvende  hy  daarentegen  belast  met  het  maandelyks  douceur 
van  ryksdaalders  10  aan  de  twee  hiervoren  vermelde  klerken. 

11  Februarij.     Regeling   der   inkomsten  van  den  opper- 
mandoer  bij  het  ambachtS'kwartier  te  Batavia. 

Gezien  zynde,  dat  de  inkomsten  van  den  opper-mandadoor 
in  het  ambagts-quartier  in  het  boekjaar  1793/4  aan  gagie  en 

en  kostgeld  hebbeo  bedragen rd*  163 

voortii :  bet  geprofiteerde  op  den  inkoop  van  rottings, 

enz.,  in  het  ambagst-quartier  benodigd rd'  375 

item  op  de  partikuliere  verkoop  van  man- 

kalk  en  houta-koolen »     83    »    488 

of  in  alles rd'  621 

Digitized  by  VjOOQ IC 


578  1707.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

waar  tegeos  hy  opgeeft  'sjaars,  behalven  eenige  nieuwjaars- 
gelden,  uog  te  hebben  moeten  bekostigen  bet  effenhouden 
zyner  administratie-boeken  en  schryven  van  berigten; 

is  na  deliberatie  goedgevonden  aan  voornoemden  opper- 
mandadoor,  mei  intrekking  van  zyn  gagie  en  kostgeld,  toe  te 
leggen,  zo  als  aan  hem  toegelegd  word  by  deezen,  een  vast 
tractement  van  ryksdaaldcrs  60  ter  maand,  ingaande  met 
primo  deezer  lopende  maand,  makende  in  het  jaar  rd'  720. 

Voorts  geconsidereerd  zynde,  dat  deeze  dienaar  van  het 
voormelde,  aan  hem  toegelegd  tractement  behoorlyk  kan  bestaan 
en  de  onkosten  goed  maken,  waartoe  hy  in  zyne  bediening 
noodzakelyk  is  verpligt,  so  word  hem  wel  ernstig  gHnterdi- 
ceerd  zig  met  eenige  particuliere  negotie  in  mandens,  kalk, 
houtskoolen  en  diergelyke  op  te  houden,  op  poene  van  de- 
portement;  zynde  het  profyl  op  de  leverantie  van  rottings, 
enz.  bereids  vervallen,  door  dien  dezelve  voortaan  publiek 
zullen  worden  aanbesteed. 

Dok  word  hem  niet  minder  ernstig  en  op  poene  van  lyf> 
straffe  verboden  voortaan  eenig  profyt  te  zoeken  of  te  genieten 
op  de  verstrekking  van  het  kostgeld  en  de  ryst  ten  behoeve 
van  de  zieke  en  baarse  slaven,  alzo  men  miderrigt  is,  dat 
daarin  zeer  verregaande  misbruiken  hebben  plaats  gehad. 

11  Februarij.     Bepalingen   nopens   de  equipage-werf  te 
Batavia, 

Is  goedgevonden  en  verstaan : 

met  relatie  tot  het  voorstel  van  den  heer  oommissari»- 
opzigler  over  de  equipagie-wcrf,  Wiese,  omopdewerfeeniglyk 
aan  te  houden  een  opzigter  met  de  teegenswoordige  meester- 
knegts,  bestaande  in  vier  persoenen,  alzo  hetzelve  rust  op  de 
onderstelling,  dat  alle  reparatien  van  los-  en  laadvaartuigen, 
schouwen,  boots  en  schuiten  aan  Chineesche  timmerbaaaen 
publiek  zullen  kunnen  worden  aanbesteed,  aan  de  hoge  re- 
geering te  kennen  te  geeven,  dat,  gelyk  Commissarissen  Gene- 
raal vermeenen  voor  als  nog  niet  zeeker  te  zyn,  of  die 
aanbesleeding  wel  volkomen  zal  reusseeren,  daarvan  dierhalven 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  379 

alvorens  wel  eeue  proeve  diende  te  worden  genomen,  waarvan 
welmelde  hunne  hoog  Edelheedens  den  uitslag,  mitsgaders 
eeoe  aanwyzing,  welke  omslag  door  de  voorschreeven  reductie 
voor  de  Cconpagnie  zoude  worden  uylgewonnen,  zullen  afwagten 
om  zig  vervolgens  daar  over  nader  te  expliceeren  —  dog  dat 
hoogstdezelve  intusschen  wel  mogen  lyden,  dat  de  's  Compagnies 
scheepen,  pacqnetboots  en  andere  vaartuygen,  niet  vallende 
in  de  termen  van  die  hiervoren  zyn  opgenoemd,  werden  voorzien 
op  het  eiland  Onrust  van  die  gebreeken,  welke  tot  dus  verre 
op  de  rheede  pleegen  te  worden  verholpen,  by  aldien  zulks 
strekt  tot  weezentlyk  profyt  van  de  Compagnie  en  mits  zulks 
geene  naamwaardige  vermeerdering  van  omslag  op  het  ge- 
melde eiland  Onrust  ten  gevolge  hebbe,  dewyl  men  niet  uyt 
bet  oog  diend  te  verliesen,  dat  men  van  daar  om  zeer  gewig- 
lige  eu  gegronde  reedenen  is  opgebrooken  en  die  rebenen 
nog  niets  van  derzelver  kragt  hebben  verloren ; 

dat,  wat  het  calfaatwerk  aangaat,  Commissarissen  Generaal 
onderrigt  zyn,  dat  daartoe  op  Java  geene  vaste  werklieden  of 
jongens  worden  aangehouden,  maar  dat  deselve  aldaar  telkens 
worden  ingehuurd,  wanneer  en  voor  zo  lang  men  dezelve 
nodig  heeft,  en  daar  het  getal  's  Compagnies  scheepen  bier 
ter  rheede  thans  zo  gering  is  en  nog  dagelyks  verminderd, 
hetwelk  eenen  vasten  omslag  van  50  cairaat-jongens,  die  dagelyks 
15  stayvers  verdienen,  zeer  bezwaarende  deed  zyn,  hoogst- 
dezelve gaarne  zouden  zien,  dat  dit  stuk  ook  alhier  op  soort- 
gelyke  voet  konde  worde  ingerigt,  terwyl  het  wyders  voorkomt, 
dat,  zo  men  al  eën  vast  getal  zodanige  jongens  zoude  moeten 
blyven  aanhouden,  hetzelve  om  de  voorschreeven  reedenen 
merkelyk  zonde  kunnen  worden  verminderd,  en  dat  het  hoogst- 
dezelve dierhalven   aangenaam    zal  zyn  de  cousideratien  der 

;e  regeering  op  dat  een  en  ander  te  verneemen. 

Zie  ook  7  Julij  1803. 

14  Februarij.     Maatregelen  tegen  desertie  van  opvarenden 
van  vreemde  schepen  ter  reede  Batavia. 

De  beer  Gouverneur  Generaal  gecommuniceerd  hebbende, 

Digitized  by  VjOOQ IC 


580  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

dat  zyn  hoog  Edelheid  op  de  aan  hoogfstderzelve  gedaane  fre- 
quente kbgten  van  de  capitaios  der  alhier  ter  rhede  leggende 
vreemde  scheepen  over  desertie  vau  hun  volk  en  de  insubor- 
dinatie, die  hoe  langer  hoe  meer  onder  hetzelve  word  bespeurd, 
niet  alleen  aan  dezelven  heeft  toegezegd  de  nodige  adsistentie, 
maar  ook  den  sahandhaar  en  licentmeester,  Jacobus  Theodonis 
Reynst,  gelast  om  het  volk  op  alle  die  scheepen  aan  te  zeggen, 
dat  degeenen,  die  zig  van  hunne  bodems  absenteeren,  niet  alleen 
overal  opgezogt  en  terug  gegeven,  maar  ook  rigoureuselyk 
gestraft  zullen  worden,  —  zo  is  goedgevonden  en  verstaan 
hiervan  deeze  aantekening  te  houden  en  lig  met  deeze  voor- 
ziening te  conformeeren. 

^  Februari).     Publieke  voorstelling  van  M'  P.  G.  mn 
Over  straten  als  Commissaris  en  Gouvemeur-Generaal. 

Een  uitvoerig  >ontwerp'\  18  bladzijden  in  folio  groot,  werd 
hiertoe  gepubliceerd.  Desniettemin  gaf  de  Regering  in  eene 
circulaire,  gerigt  aan  de  >respective  heeren  gouverneurs,  di- 
recteurs, commandeurs'",  enz.,  te  kennen:  »dat  wy  hebben 
goedgevonden  in  de  uitterlyke  formalia  en  ceremonieelen  om- 
shg,  by  publieke  voortellingen  vau  een  hoofdgebieder  over 
Nederlandsch  Indiê  anderzints  naar  voorige  voorbeelden  ge- 
bruikelyk,  voor  ditmaal,  zonder  de  minste  gevolgtrekking  voor 
den  aanstaande,  te  maken  eenige  veranderingen  en  dus  die 
plegtigheid  hier  ter  hoofdplaatze,  mits  de  praesente  tyds- 
omstandigheeden,  te  laten  gevolg  neemen  op  zodanigen  stillen 
voet,  als  het  dezen  verzeilend  ontwerp  aantoond;  en,  ons  daar 
aan  gedragende,  gelasten  wy  UEdele  de  voorstelling  van  wei- 
melden  zy  Edelheid  in  beide  voorschreven  hoge  waardigheeden 
op  zodanigen  dag,  als  UEdele  daar  toe  het  welvoegelykst 
zullen  oordeelen,  te  laaten  geschieden  alleen  ten  hoofd<comptoire 
uwer  respective  gouvernementen,  etc.  en  het  ceremonieel  te 
schikken  naar  hel  voorschreeven  Bataviasch  ontwerp,  voor  zo 
verre  zulks  maar  eenigzints  met  de  gestddheid  uwer  reqiec- 
tive  plaatzen  overeen  te  brengen  zal  zyn  of  kunnen  geschieden, 

Digitized  by  VjOOQIC 


1^91    P.  Q.  VAN  ÓVËRSTRATEN.  $81 

zonder  uitbreiding  van  poblieke  solemniteiten  of  omdag,  daar 
baiten  of  voor  heen  gebruikeiyk,  van  welkers  volvoering  eene 
aparte  resolutie  geformeerd  en  daar  van  een  getekend  arscbrifl 
herwaarts  moet  worden  gezonden,  ten  blyke,  dat  in  alles 
voldaan  is  aan  de  intentie''. 


Tot  den  bewusten  «stillen  voet"  behoorden  o.  a.  het  uitsteken 
van  vlaggen,  zoowel  aan  wal,  als  op  de  reede,  waar  mogelijk 
en  gebruikelijk,  het  uitrukken  van  de  schutterij  en  van  het 
garnizoen,  het  verzamelen  van  alle  »gequalificeerdens"  in  de 
▼oorzaal  van  het  generale  gouvernement,  het  geeven  van  drie 
salvo's  met  het  »handgeweer^'  en  van  een  salut  met  kanonnen 
door  het  kasteel,  de  bolwerken  en  het  wachtschip,  enz.,  enz. 

17  Februarg.    Bepaling,   dat  voorschotten  op  te  leveren 
koffij  voortaan  uit  Compagnies  kas  zouden  geschieden. 

De  heer  Gouverneur  Generaal  gecommuniceerd  hebbende,  dat 
heeren  Ck)mmissarissen  Generaal  nodig  hadden  geoordeeld 
voortaan  de  gewoone  vooruitverstrekkingen  op  de  kofiy-leve- 
ranlien  uit  de  Jacatrasche  en  Preanger  Regentschappen  en  de 
afbetalingen  daarvan  directelyk  uit  Compagnies  kas  te  laten 
doen,  en  dat  het  overeenkomstig  de  intentie  hunner  hoog 
Edelbeeden  zoude  zyn,  dat,  om  de  thans  hier  zynde  regenten 
ttit  de  gemelde  regentschappen  niet  nodeloos  op  te  houden,  de 
voomitverstrekking  voor  1797  by  provisie  dusdanig  wierd 
gedaan,  zo  is  goedgevonden  en  verstaan  den  heer  pro  interim 
Directear  Generaal  te  qualificeeren  om,  volgens  een  teevens 
door  zyn  boog  Edelheid  geproduceerde  notitie,  op  de  koffy- 
leverantie  van  1797  en  tot  de  betaling  van  den  gemeenen  man  aan 
contanten  ait  's  Compagnies  kas  te  laten  vooruit  verstrekken,  als: 

aan  den  regent  van  Crauwang rd*     1500 

>  •         »        »     Bandong >      6000 

>  »         »        •     Praccamoentjang »     6000 

•      »         »        •     Batoe-layang »      3000 

»      •         »        »     Sumadang »      4000 

of  te  zamen rd«  20500 

Digitized  by  VjOOQIC 


Sds 


1^97.     P,  è.  VAN  OVERèTRAtÉN. 


Mitsgaders  tot  de  ongelden,  zo  voor  den  gemelden  iDzaam, 
als  bet  transport  daarvan,  door  den  gecommitteerde  tot  en 
over  de  zaaken  van  den  inlander,  Nicolaas  Engelhard,  uit 
de  gelden,  die  hy  aan  papieren  van  crediet  in  'sComp'  kas 
moet  restitneeren,  onder  quitantien  te  laaten  afgeeven: 

aan  den  regent  van  Tjanjoer  en  Builenzorg nl'  50000 

Graawang »      4000 

Bandong »     6000 

Praccamoentjang »     6000 

Batoe  layang <    »      4000 

Samadang 4000 

Adiarsa »        150 

Pamanoekan »       300 

Tjassem »       500 

of  te  zamen rd»  74750 

17  Februarij.     Verkoop  van  rijst  van  Regeringswege. 

Is  goedgevonden  en  verstaan  tot  voorkoming,  dat  de  prys 
van  de  ryst  niet  booger  stygt,  dan  dezelve  thans  is,  hetwdk 
men  anders  wegens  de  slegtheid  der  wegen  en  het  stilstaan 
van  den  toevoer  over  zee  geduurende  de  regen-moosson  zonde 
moeten  verwagten,  met  den  verkoop  uit  's  Compagnies  maga- 
zynen  per  publieke  vendutie  wederom  een  aanvang  te  laten 
neemen,  zoals  die  volgens  het  besluit  dezer  regeering  van 
den  16^°  Augustus  laatstleden  beeft  plaats  gehad,  en  de 
quantiteit  daartoe  te  bepaalen  op  200  kojangs  voor  deese 
maand  en  vervolgens  op  150  kojangs  'smaands. 

25  Febrnarij.     Wijziging  van  hel  gewigt  van  den  pikol 
koffij^  aan  de  Compagnie  te  leveren,  enz. 

b  verstaan  het  gewigt,  tot  welke  de  regenten  gehouden  zyn 
de  koffy  naar  's  Compagnie's  pakhuizen  af  te  scheepen,  teo 
aanzien  van  den  regent  van  Tjianjoer  en  de  verdere  regenten, 
die  hunne  agterstallen  reeds  hebben  voldaan,  te  verhogen  tot 
160  ponden  het  pikol  en  om  die  zelfde  verhoging  ook  tot  de 


Digitized  by  VjOOQIC 


l79t.    P.  Q.  VAN  OVERSTRAtEN.  58j 

overige  r^eoten    ait   te  strekken,   naar  male  zy  uit  hunne 
schulden 'zullen  gerakenl 

Ahmeede  om  de  administraleurs  vervolgens  te  verpligten 
om  de  kofiy,  die  zy  dan  tot  het  gemelde  gewigt  zullen  ont- 
fangen,  wederom  te  verantwoorden  tot  140  ponden  hetpikol, 
insteede  van  12K  ponden,  gelyk  thans  geschied;  door  welke 
schikkingen  de  Compagnie  op  eene  leverantie  van  100800  je- 
geoswoordige  picols  van  125  ponden,  waarop  de  inzaam  kan 
en,  zo  ras  doenlyk,  moet  worden  gebragt,  sal  profiteeren  een 
important  bedragen  van  rd'  64800,  terwyl  dit  profyt,  alleen 
gereekend  over  Tjianjoer  en  de  regentschappen,  welke  hunne 
schalden  reeds  hebben  afgelegd  (waartoe  deese  schikking,  als 
voorzegd,  zig  voor  eerst  diend  te  bepalen),  ongeveer  belopen 
sal  ryksdaalders  K6000;  zpde  voorts  nog  op  dit  respect  be- 
sloten de  opgaven,  door  de  administrateurs  van  de  Westzyde 
en  Waterpoort  gedaan  van  hunne  inkomsten  ter  voldoening 
aan  de  publicatie  van  6  September  1794,  mitsgaders  de 
nadere  berigten,  door  hun  dien  aangaande  thans  gesuppe- 
diteerd,  te  stellen  in  handen  van  den  heer  Commissaris 
Generaal,  Sibergh,  ten  einde  dezelve  te  examineeren  en  de 
vergadering  daarop  te  dienen  van  hoogstdesselfs  consideratien. 

Wordende  de  hoge  regeering  aangeschreeven  om  de  voor- 
schreeven  nadere  bepalingen  omtrend  het  gewigt  der  koffy 
op  den  geproponeerden  voet  by  de  aanstaande  leverantie  te 
doen  introduceeren,  egter  daaromtreiid  de  nodige  voorzigtigheid 
in  agt  neemende,  niet  alleen  om,  soveel  mogelyk,  voor  te  komen 
de  onaangenaame  sensatie,  welke  deeze  zaak  dog  altyd  min 
of  meer  by  de  regenten  sal  veroorzaaken,  maar  ook  om  tegen 
te  gaan,  dat  de  voorschreeven  verhoging  van  gewigt  gebragt 
werde  tot  beswaar  van  den  inlander. 

Dat  wyders  van  deeze  gelegenheid  sal  worden  gebruik  ge- 
maakt om  de  afbetaling  aan  den  gemeenen  man,  en  het  gewigt, 
tot  hetwelk  deese  de  koflTy  aan  den  regent  leverd,  in  alle  de 
Oosterscbe  regentschappen  te  brengen  op  een  eenparigen  voet 
en  daartoe  mits  deezen  te  bepalen  ryksdaalders  4  voor  het 
bergsche  pikol  van  260  ponden,  met  ernstige  aanbeveling  om 

Digitized  by  VjOOQIC 


S84 


i:^9?.     P.  è.  VAN  OVERètRAf  Efl. 


de  koffy  te  doen  in-  en  uylweegen  met  de  Hollandsche  schaal 
en  zulks,  zowel  in  de  hoofd-negoryen,  als  op  de  afleyerings- 
plaatsen,  Tjicauw  en  de  Gintong,  ten  einde  alzo  de  fraudes 
en  kneyelaryen  des  te  beter  te  kunnen  ontdekken  en  tegengaan. 

25  Februarij.     Verstrekking  van  goenuzakken. 

Is  goedgevonden  de  goeny-zakken,  die  de  regenten  voor  de  cofly 
benodigd  hebben,  voortaan  's  Gompagnie's  wegen  aan  dezdve  te 
verstrekken  tegen  6  stuivers  per  pikol  op  de  gantsche  leverantie, 
waarvan  de  uilvoering  aan  de  hooge  regeering  zal  worden  opge- 
dragen, met  kennisgeeving,  dat  daartoe  voor  het  eerste  jaar  gecal- 
culeerd zyn  nodig  te  weezen  40000  pees  kleine  goeny-zakken,  wel 
minder,  maar  niet  meerder,  waarin  zouden  moeten  parlicipeeren : 

Tjianjoer  en  Buitenzorg voor  p*  SOOGO 

Bandong •      •     6000 

Praccamoentjoeng »      »     4S0O 

Sumadang •      »      3400 

Batoe-byang »      .     ÏSOO 

Crawang »      ■      1000 

Tjassem,  Pamanoekan  en  Pagadeen >      >     2000 

Adiarsa »      ■       JOG 

Tangerang •      ■       400 

als  lioven p'  40000 

En  dat  men  reekend  in  het  tweede  en  volgende  jaaren  te 
zullen  kunnen  volstaan  met  een  jaarlyks  toezet  tot  suppletie 
van  de  versleetene  en  vermiste  van  uitterlyk  20000  p", 
calculative  te  verdeelen,  als  volgd: 

voor  Tjianjoer   en  Buitenzorg p*    8800 

Bandong *      3400 

Praccamoentjang •      32SO 

Sumadang »      2400 

Crawang •       900 

Tjassem,  Pamanoekan  en  Pagadeen »      1000 

Adiarsa »        200 

Taogerang » 550 

als  boven p^~20ÖOÖ 


Digitized  by  VjOOQIC 


1^97.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  585 

wdke  ealculatien  ruim  zyn  genomen,  zodai  de  voorschreeven 
hoeveelheeden  juist  niet  ten  yollen  nodig  zullen  zyn. 

25  Februarij.  Voorschriften  nopens  voor  sinten  op  koffij. 

Commissarissen-Generaal  bepaalden,  dat  » de  gewoone  vooruit 
ventrekkingen  aan  de  regenten  voortaan  zullen  geschieden 
direcielyk  uit  *s  Gompagnie's  kassa  tot  den  interest  van  ^4 
percent  'smaands,  welke  (ot  dus  verre  door  den  gecommit- 
teerde is  genoten. 

Dog,  dat  betreffende  de  gelden,  welke  behalven  de  voor- 
schreeven vooruit  verstrekkingen,  jaarlyks  nog  moeten  worden 
uitgegeeven  aan  ongelden  voor  het  transport  van  de  produkten, 
het  vooruitschot  daarvan  aan  den  gecommitteerde  sal  worden 
^Biea  ten  einde  by  de  generale  jaarlyksche  arreekening 
daarover  meede  te  werden  geliquideerd,  nademaal  de  ver- 
strekking deezer  gelden,  welke  geduurende  de  ses  laatste 
maanden  van  het  jaar  in  kleine  sommen  moeten  worden 
uitbetaald,  uit  de  kas  van  de  Compagnie  veel  omslag  en  al  - 
ligt  verwarring  zoude  baaren'*. 

25  Februarij.     VrijsteUing  van  de  bdasiing  op  paarden,  enz. 

h  verstaan  aan  de  postmeesters  toe  te  staan,  gelyk  aan 
hao  toegestaan  word  mits  deezen,  vrydom  van  het  ooirgeld 
voor  twee  rypaarden,  die  ter  bestelling  van  brieven  nodig  zyn, 
eo  de  bootsman  van  de  equipagie-werf  nu  en  voor  hel  ver- 
volg te  libereeren  van  de  betaling  van  het  ooirgeld  voor  vier 
gelyke  rypaarden  tot  het  dagelyks  rondbrengen  der  rapporten, 
brieven,  vhgge-briefjes,  enz.,  mits  die  paarden  tol  geene  andere 
eyndens  en  speciaal  niel  als  trekpaarden  worden  gebruikt. 

Om  de  sodanige,  welke  door  het  opbrengen  van  voorschreeven 
noirgeld  der  paarden  te  zeer  zouden  worden  bezwaard,  daar- 
omtrend  naar  billykheid  te  gemoed  te  komen  is  al  verder 
goedgevonden : 

1*  dat  de  leeden  van  het  collegie  van  Scheepenen,  die  geene 
andere  bedieningen  by  de  Compagnie  dan  wel  burger  ambten 
of  oflSden  bekleedeu,  waaraan  inkomsten  gehegt  zyn,  voor- 

rL4lAAT-»08l    ftCU  XII.  25 

Digitized  by  VjOOQIC 


386  1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN. 

iaan  zullen  zyn  bevryd  van  hetrurnissement  van 't  jaarlyks 
ambtgeld ; 

^®  dat  so  ook  de  leeden  van  hel  collegie  van  Heemraden,  die 
geene  andere  sodanige  bedieningen,  ambten  of  officien  ht- 
Meeden,  mitsgaders  de  landmeeters  en  gezwore  klerk  van 
dat  collegie,  voor  hel  furnissement  deeser  Itelasting  zullen 
genieten  een  redelyk  dedomagement  uit  Heemraden  kas, 
waarvan  de  bepaling  aan  president  en  leeden  van  het  ge- 
melde collegie  zal  worden  overgelaten ; 

3®  het  douceur  van  ryksdaalders  40  ter  maand,  by  resolulie 
van  Commissarissen  Generaal  van  den  ü^  Jannary  1794 
toegelegd  aan  de  alhier  beroepen  predikanten  der  her- 
vormde gemeente,  te  vermeerderen  met  rd'  5  en  dus 
te  stellen  op  ryksdaalders  45  tor  maand,  ingaande  met 
primo  January  deeses  jaars; 

4^  in  sleede  van  de  verstrekking  van  één  halve  lasl  rysl 
'smaands,  welke  de  Luthersche  predikanten  van  de  Uom- 
pagnie  genieten  en  die  aan  hun  reeds  sedert  eenige  tyd 
is  uitgekeerd  in  contanten,  aan  dezelve  toe  te  leggen,  gdyk 
by  deese  geschied,  een  maandelyks  douceur  van  ryksdaal- 
ders 23,  met  dien  verstande  egler,  dat  zig  zulks  alleenlyk 
sal  bepalen  tot  de  twee  presente  predikanten,  Jeremias 
Schill  en  Josua  Leistman,  en  dat  by  vervolg  de  Luthersche 
predikanten  geene  verstrekkingen  of  douceurs,  hoe  genaamd. 
Compagnies  weegen  meer  zullen  genieten,  als  zynde  het 
billyk,  dat  die  gemeente  zelve  zorge  dragen  voor  het  be- 
staan haarer  leeraren,  sonder  dat  de  Compagnie  daarrocede, 
in  wal  opzigt  ook,  voortaan  meer  werde  bezwaard ; 

5*  enz.; 

6^  den  kerkenraad  der  hervormde  gemeente  te  qualificeeren, 
gelyk  dezelve  gequalificeerd  word  by  ileeze,  om  aaa  den 
koster  van  dezelve  kerk,  by  aldien  zy  oordedd  denzelvefi 
door  de  belasting  van  het  ooirgeld  der  paarden  te  zeer  te 
zyn  bezwaard,  eeiiige  matige  toelage  te  geeven  uit  haare 
kas  ten  einde  deesen  bediende  daarin  naar  billykheid  te 
gemoed  te  komen;  en 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN.  387 

7^  regeoten  van  het  penoisten  gestigt  in  zelyer  voegen  te 
qualificeeren  om  aan  den  binnen  regent  en  schaltbaas 
aldaar  eenige  vermeerdering  van  inkomen  (by  aldien  zy 
zulks  nodig  oordeelen)  te  geeven  uit  het  fonds  van  bet 
voormelde  gestigl  oni  hem  te  gemoed  te  komen  in  het 
opbrengen  der  meermelde  belasting. 

25  Februarij.  R&ieling  der  inkomsten  van  denhveeden 
praclizijn  en  verbandmeester  in  het  binnen-hospitaal 
te  Batavia. 

Gebleeken  zpde,  dat  dezelve  ingevolge  en  ter  voldoening 
aan  de  publicatie  van  Commissarissen  Generaal  van  den  6'**  Sep- 
tember 1794  heeft  opgegeeven  in  het  jaar  te  hebben  genoten 
aan  gagie  en  kostgeld rd*    416 

aan  koely-geld  rd"  2S:24  'smaands  of  in  't  jaar    »      270 

teld 7d«    686 

voorts:  voor  bet  helpen  waarneemen  van  de  schou- 
wingen van  gekwetsten  en  lyken  by  het  collegie  van 
Scheepenen   een    maandelyks  douceur   van   rd"  3Ü, 

maakt  in  't  jaar »      560 

of  in  alles rd"  1046 

so  is  goeilgevonden  en  verstaan  aan  deeze  dienaar,  met 
intrekking  van  gagie,  emolumenten  en  koely-geld,  toe  te  leggen, 
zo  als  aan  hem  toegelegd  word  mits  deesen,  een  vast  tractc- 
nient  van  ryksdaalders  zeventig  's  maands  of  in  't  jaar .  rd"    840 

zullende  hy  gehouden  zyn  daarvoor  de  nodige 
coelies  even  als  bevorens  te  onderhouden; 

dat  voorts  aan  hem  sal  worden  gelaten  het  voor- 
melde douceur  van  het  collegie  van  Scheepenen  tot 
rd*  50  ter  maand  of  in  't  jaar ,     •      560 

zodat  zyne  inkomsten  in  't  jaar  in  alles  zullen  bedragen  rd"  1 200 

25  Februarij.  Regeling  der  inkomsten  van  den  princi- 
paal joumaal'Schrijver  en  van  den  admient  bij  hel 
kantoor  van  den  boekhouder-generaal. 

Gebleeken  zynde: 

Digitized  by  VjOOQIC 


588  1797.     P.  Ó.  VAN  OVERSTRATEN. 

1  ^  met  betrekking  tot  de  dienst  van  principaal  journaal-schryrer 
ten   Toornoemde   comptoire,  dat  dezelve  heeft  opg^eeven 
in   het  jaar   (e   hebben   genoten    aan  gagie,  kostgèld  en 
secqgeld  rd*  72S  :  12  ; 
2®  met   nslatie   tol   die  van  eersie  borst  of  adsistend  op  het 
comptoir    generaal   voormeld»   dal  dezelve   aan   gagie  en 
kostgeld  's jaariyks  heeft  gehad  ryksdaalders  94 :  24 ; 
behalven  nog  een  maandelyks  douceur  van  den  lM)ekhouder- 
generaal ; 

is  goedgevonden  en  verstaan  de  inkomsten  van  den  onder- 
koopman en  principaal  journaal-schryver  voorschreeven  ter 
nodige  aanmoediging,  met  intrekking  van  zyne  tot  dos  verre 
genoten  gagie,  kostgeld  en  secqgeld,  te  verhogen  tot  op  ryks- 
daalders 50  'smaands  of  in  *t  jaar  rd'  600,  waarop  dezelve 
nu  en  voor  het  vervolg  zullen  blyven  bepaald; 

voorts  aan  gedagte  eerste  borst  of  adsistent  op  dal  comp- 
toir ten  Bne  voorschreeven,  met  intrekking  van  zyn  gagie 
en  kostgeld,  toe  te  leggen,  zo  als  aan  hem  toegelegd  word 
mits  deezen,  een  vast  maandelyks  tractement  van  ryksdaal- 
ders 30  of  in  het  jaar  ryksdaalders  360. 

25  Februarij.     Maatregel   tegen  stijghuf  van  de  agio  op 
ziloer  geld. 

In  ernstige  overweeging  genomen  zynde  de  gestadige  ryzing 
der  agio  van  het  credit-papier,  welke  weder  tot  2S  percent 
gesleegen  is»  en  de  noodzakelykheid,  dat  er  middelen  worden 
uytgedagt  om  meerder  papier  van  credit  dan  thans  in 's  Com- 
pagnies kas  te  accepteeren; 

so  is  het  aan  Commissarissen  Generaal  voorgekomen,  dat 
om  de  allernadeeligste  uytwerkselen  dier  toeneemende  rysing 
van  de  agio  kragtdadig  tegen  te  gaan  en  de  massa  van  pa- 
pier, thans  in  circulatie,  te  verminderen  ten  hoogste  nuUig, 
ja  zelfs  nooilzakelyk  is,  dat  de  Compagnie  van  nu  af^  by  ver- 
koop van  de  produkten  uit  haare  pakhuizen»  de  betaling  daarvan 
bedinge   voor   de   eene   helft   in   contante  specie  en  voor  de 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  589 

wederhelft  in  papier  van  credit,  waarteegens  het  totaal  van 
sodanige  verkogte  koopmanschappen  zoude  konnen  worden  he- 
zwaard,  zo  na  mogelyk,  met  7Vi  procento's  boven  de  gewone 
prysen,  in  gevalle  alles  met  contanten  moest  worden  betaald, 
ten  einde  de  Compagnie  alzo  op  het  papier,  hetwelk  zy  voor- 
taan voor  de  helft  in  betaling  zoude  onlfangen,  te  doen  genieten 
de  15  percent  agio,  welke  zy  by  uitbetaling  daarvan  in  steede 
van  contantéta  aan  anderen  valideerd. 

En  is  dierhalven  goedgevonden  de  hoge  regeering  van  Indiö 
van  voorschreeven  bedenkingen  te  informeeren,  onder  hy voeging, 
dat  Ck>mmissarissen  Generaal  met  te  zeggen  te  mecneii,  dat 
deeze  schikking  van  uu  a/*  zoude  moeten  werken,  voornamentlyk 
op  het  oog  hebben  om  de  thans  alhier  zynde  vreemdelmgen 
daarvan  meede  te  doen  jouisseeren,  nadien  welmelde  hunne 
hoog  Edelheedens  zig  verzeekerd  houden,  dat  de  verpligting, 
waarin  die  lieden  zig  bevinden  om  contante  penningen  te 
negotieeren  en  op  te  zamelen  tot  de  volle  betaling  der  pro- 
dukten,  die  zy  reeds  van  de  Compagnie  gekogt  hebben  of 
verder  zullen  willen  kopen,  zeer  veel  tot  de  presente  styging 
der  agio  toebragd  en  zonder  eene  sodanige  en  dadelyk  werkende 
voorziening  meer  en  meer  toebrengen  zal;  en  overigens,  dal 
het  boiten  gemeen  gewigt  deezer  zaak,  alzo  Commissarissen 
Generaal  de  in  standhouding  van  het  credit  van  het  papieren 
geld  als  het  plegl-anker  beschouwen  van 's  Compagnies  gelieele 
l»estaan  in  dit  oogenblik,  hoogstdezelve  dierhalven  hadden  ge- 
noopt om  haare  voorschreeven  bedenkingen  sonder  uytstel  aan 
gedagte  regeering  mcedc  te  deelen,  in  hel  vertrouwen,  dat  zy 
daarop  die  reflexie  zal  slaan,  welke  de  belangen,  so  van  de  Com- 
pgnie,  als  die  deezer  colonic,  zo  ziglbaar  komen  te  vorderen. 


In  de  resolutién  der  gecombineerde  vergadering  van  Com- 
missarissen Generaal  en  van  de  Indische  Regering  op  It 
JanuariJ  1798  vindt  men  aangeteekeiid,  dat  »liel  enorm 
rapitaal  aan  papiere  munt,  hetwelk  op  dit  eiland  (Java) 
rouleert*',   slechts  door  plaatselijken  verkoop  van  producten, 


Digitized  by  VjOOQ IC 


390  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

anders   bestemd  voor  verzending  naar  Nederland,  zijn  crediet 
had  kunnen  behouden. 

28  Februari].     Toekenning  aan  dk  lid  van  het  collegie  van 
Boedelmeesteren  eener  toelage  van  60  rijksdaalders  *sjaars. 

ZIJ  kregen  deze  toelage  »tot  het  goedmaken  van  extra- 
ordinaire of  onvoorziene  uitgaven,  die  zy  doen  moeten  in 
commissien  ter  opneem  van  boedels  op  ver  afgelegene  plaatsen, 
die  vervolgens  niet  in  staat  zyn  de  dngelden  te  dragen  en 
insolvent  worden  bevonden'\ 

Het  «roontant"  moest  afgeschreven  worden  op  de  rekening 
van  overge wonnen  renten  en  tevens  worden  gezorgd,  dat  >dit 
capitaal  door  de  arschryvingen,  die  daar  op  worden  gedaan, 
niet  te  zeer  werde  bezwaard". 

10  Haart.  Magliging  op  hel  collegie  van  Schepenen, 
"n  volgens  jaarlyksche  gewoonte'*  cene  belasting  ad  eene 
halve  maand  huishuur  te  heffen  van  de  bewoners  dei 
huizen  in  de  stad,  Zuider  voorstad  en  Chinesche  kamp 
te  Batavia  tot  goedmaking  der  kosten  van  het  uitmod- 
deren  van  de  grachten  binnen  en  buiten  de  stad  en 
van  het  kasteel  Batavia. 

11  Maart.  Intrekking  van  het  ambt  van  opziener  dei' 
huis'timmerlieden  en  dat  van  baas  der  metselaars  en 
steenhouwers  bij  het  ambacht s^kwar lier  te  Batavia, 

11  Maart.  Regeling  der  inkomsten  van  den  baas  der 
timmerlieden  bij  het  ambachts-kwartier  te  Batavia. 

Gebleeken  weezende,  dat  de  l)aas  der  timmerh'eden  in  hel 
ambagts-quarlicr  in  liet  boekjaar  1793/4  heeft  genoten  aan 
gagie  en  kosigeld rd«    346 

tot   een    middel    van   bestaan,   aan  hem  door  de 

Trausporteere rd*    346 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  39I 

Per  transporl rd'    346 

hoge  regering  toegelegd  by  de  redactie  van  den  om- 
slag van  hei  amiiagts-quartier rd*  2000 

aan  profyl  op  geleeverde  specery^kislen, 
waarvoor  aan  hem  P/4  rd'  per  pees  word 
goedgedaan »      BOO 

so  ook  op  hel  repareeren  der  stads 
braDdspuiten  en  het  aanmaken  van  brand- 

emmers,  etc »      125    •    2625 

of  in  alles. rd«  2971 

waarentegens   hy   verpligt   was  geweest  te  doen 
de  navolgende  uitgaven,  als: 

tot  onderhoud  van  een  wagen,  enz rd*  600 

aan  een  schryver  tot  het  houden  zyner 
adiuinistratie-boeken »    300 

oog  voor  het  opmaken  van  diverse  rap- 
porten, herigten,  enz 120 

nieuwejaars-giften  aan  Europeesche  werk- 
lieden, slaven,  enz •    200 

teld »    1220 

sodat  voor  hem  overbleef rd*  1751 

so  is,  daarop  gedelibereerd  zpde,  goedgevonden  de  gagie, 
het  kosigeld  en  bet  middel  van  bestaan,  hier  voren  vermeld, 
van  voormelde  baas  der  timmerlieden  in  te  trekken,  gelyk 
hetzelve  ingetrokken  word  mits  deeze,  en  aan  hem  tot  een 
vast  middel  van  bestaan  toe  te  leggen  ryksdaalders  honderd 
zeventig  's  roaands  of  in  het  jaar  ryksdaalders  2040. 

Zynde  by  deese  bepaling  in  agting  genomen,  dat  het  vooren- 
slaande  profyt  op  de  leverantie  van  specery-kisten  is  komen 
ie  vervallen,  nadien  dezelve  seedert  een  geruimen  tyd  publiek 
wonlen  aanl)esteed,  en  wyders  gecalculeerd,  dat  eene  som  van 
ryksilaalders  60  a  70  thans  toereikende  zal  zyn  voor  de  door 
hem  te  doene  nieuwejaars-giften  aan  Europeesche  werklieden, 
slaven,  enz. 

En  om  wyders  deeze  dienaar  en  de  opzienders  der  smits, 
koperslagers  en  lootgieters,  mitsgaders  der  melzelaars  en  steen- 

Digitized  by  VjOOQIC 


392  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

houwers,  te  gemoed  te  .komen  in  derzelver  nootzakeiyke  uit- 
gaven, is  na  deliberatie  verstaan  aan  den  overdrager  in  het 
ambagts-quarlier  op  te  dragen,  gelyk  aan  hem  opgedragen 
word  by  deezen,  om  derzelver  schryfwerk  voor  bet  vervc^ 
waar  te  neemen,  waarvoor  hy  boven  en  bebalven  desEelfs 
tegenswoordig  traclement  van  ryksdaalders  60  ter  maand  nog 
uit  's  Compagnie's  kas  zal  genieten  eene  toelage  van  ryks- 
daalders 40  ter  maand. 

11  Haart.  Regeling  der  inkomsten  van  den  opziener  der 
metsdaars  en  steenhowvers  bij  hel  ambachts-hvariier 
te  Batavia. 

Is  goedgevonden  aan  den  opziender  der  metzelaars  en  steen- 
houwers en  zyne  successeuren  in  der  tyd,  met  intrekking 
van  de  tot  dus  verre  genoten  gagie  en  het  kostgeld,  mitsgaders 
van  het  middel  van  bestaan,  toe  te  leggen  een  vast  tractement 
van  ryksdaalders  negentig  ter  maand  of  in  't  jaar  rd'  1080. 

11  MaarL  Regeling  der  inkomsten  van  den  opziener  der 
smeden,  koperslagers  eti  loodgieters  bij  het  ambachts- 
kimrtier  te  Batavia. 

Oebleeken  zynde,  dat  de  opziender  der  smits,  koperslagers 
en  lootgieters  in  anno  1793/4  aan  gagie  en  kostgeld  heeft 
genoten rd»    258 

voorts :  het  middel  van  bestaan,  aan  hem  door  de 
hoge  regcering  toegelegd  by  de  reductien  van  den 
omslag  van  het  ambagts-quartier rd*  1000 

aan  profy t  op  particulier  werk,  als  ver- 
linnen en  het  nieuw  aanmaken  van  com- 
buis-goederen,  hengsels,  sloten,  glas- 
werk, enz »      266 

te  zamen »    1266 

en   dus  in  alles  aan  inkomsten rd'  1504 

Transporteerc rd'  1K04 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  595 

Per  traMpori rd'  1K04 

waarentegen  hy  verpligl  was  te  doen  de  volgende 
uitgaven,  als: 

aan    nieuwejaars-giften   aan   den  oppasser  in  de 
winkels,  Europeescbe  werklieden,  slaven,  enz.  rd''  244 
aan   sehryfloonen    tol   hel  houden  zyner 

boeken,  als  anderzints »    434 

teld.....T7TT    »      678 

blyvende  dus  voor  hem  over rd*    826 

18  na  deliberatie  goedgevonden  hel  genot  van  gagie  en 
kostgeld,  mitsgaders  het  voorschreeven  middel  van  bestaan 
in  te  trekken  en  af  te  schaffen,  gelyk  dat  een  en  ander  in- 
getrokken en  afgeschaft  word  mits  deeze,  en  aan  voormelden 
opziender  der  smits,  koperslagers  en  lootgieters  toe  te  leggen 
een  vast  tractemenl  van  ryksdaalders  honderd  ter  maand  of 
in  het  jaar  ryksdaalders  1200. 

11  Naart     Regeling   der   inkomstef^    van  den  baas  der 
kruitmakers. 

Gezien  weezende,  dat  de  baas  der  kruitmakers  aan  gagie 
en  kostgeld  in  het  boekjaar  1795/4  heefl  ontfangen  rd""    546:  — 

voorts :  tot  een  middel  van  bestaan  rd*  1 200 :  -  - 

aan  profyt  op  het  repareeren  van 
2300  pees  kruitvaatjes,  waarvoor 
hem    12  stuivers  per  pees  worden 

goedgedaan »^    287 :  24 

Feld.  .77."     »    1487:24 

sodat  deszelfs  inkomsten  in  alles  hebben  bedragen  rd'  1 853 :  24 

waartegen    hy   opgeeft  bezwaard  te  zyn  met 
de  volgende  uitgaven,  als: 

tot  het  houden  van  een  wagen,  enz.  rd*  540 

toelage  aan  den  zwafel-rafineerder  na 
oude  usantie  's  maands  rd*  5 :  12 »      65 

item  aan  de  drie  der  oudste  kruit- 

Transporteere rd»  405  rd»  1855:24 

Digitized  by  VjOOQIC 


394  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

Per  transport rd«  405  rd»  1833:24 

makers,  die  den  extra  dienst  van  da- 
gelyksche  commissien  waarneemen  en 
tot  verschillende  andere  werkzaamheeden 
worden  geêmployeerd,  te  samen  rd'  5, 
per  maand «      60 

nieuwejaars-douceur  aan  de  meester- 
knegl •      80 

nieuwejaars-girien   aan   de   gemeene 
kruitmakers,  slaven,  enz »      80 

schryflonen  tot  het  houden  der  boeken, 
schryven  van  beriglen,  rapporten,  enz. 

rd*  15  's  maands  of  in  't  jaar »    180 

te  zamen »'    773:  — 

wanneer  dus  voor  hem  overbleef rd'  1060: 24 

zonder  dat  hy  volgens  zyne  opgave  iets  zoude  profiteeren 
op  de  12  percent  (ai  ra  van  iedere  dubbeld  sak  salpeter,  die 
hy  den  ontfangst  ten  zynen  faveure  werden  afgeschreeven, 
mitsgaders  op  de  10  percent,  welke  hem  goed  gedaan  worden 
op  het  hermaalen  kruit; 

so  is,  daarop  gedelibereerd  zynde,  goedgevonden  en  verstaan, 
met  intrekking  van  gagie,  kostgeld  en  het  tegenwoordig  middel 
van  bestaan,  aan  voormelde  baas  der  kruitmakers  tot  een 
vast  tractement  toe  te  leggen,  zoals  aan  hem  toegelegd  word 
by  deezen,  ryksdaalders  hondert  dertig  'smaands  of  in  't  jaar 
ryksdaalders  1560; 

wordende  ook  aan  hem  tot  weder  opzeggens  toegelaten  de 
reparatie  der  kruitvaatjes  op  voorsclireeve  voet. 

De  toelage  aan  den  zwarel-rufineenler  en  de  nieuwejaars- 
giften  reeds  voor  lange  geccsseenl  zynde,  so  is  geoordeeld,  dat 
hy  van  het  voorschreeve  tractement  ordentelyk  kan  bestaan 
en  zyne  verdere  nooitzukelyke  uitgaven  daaruit  goedmaken 

11  Maart.     Regeling  der  inkomsten  van  den  commandetir 
ter  zee  en  opper-equipage-meester. 

Gebleeken   zynde,   dat  dezelve   ingevolge  en  ter  voldoening 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  595 

aan  de  publicatie  van  den  6^°  September  1 794  heen  opgegeven 
in  anno  1793/4  te  hebben  genoten  de  volgende  inkomsten: 

aan    gagie  en   kostgeld   ryksdaalders   44 :  34   's  maanHs  or 
in  het  jaar rd"      624 :  24 

voorts  tol  een  middel  van  bestaan  rd'   2200 

tot  schaddoosstelling  wegens  het 
intrekken  van  den  partikulieren  han- 
dd  en  gepermitteerde  lasten »  10000 

inkomsten  van  de  boom »     1200 

teld »    13400:  — 

of  in  alles rd'  13924 :  — 

waaren teegen    hy    opgeeft    belast    te    zyn 
geweest  met  de  volgende  uitgaven,  als: 

bet  jaarlyksch   onderhoud    van   twee    sloe- 
pen    rd'    162:  — 

vernieuwingen    van  kussen  en 
tent   van  rood  laken »     260  :  — 

monteerings  van  de  roeyers. .     »     160:  — 

voor  het  in  ordre  brengen  van 
diverse  papieren  en  berigten...     »   1200:  — 

een   ordinaire   schryver  a  rd' 
12  's  raaands »     144  :  — 

2  jongens  of  putters,  aan  kost 


's  maands  rd' 10:18 «  124 

een  wagen  extra  onderhoud . .  »  60 

3  span  paarden  dito  onderhoud  »  45 

de  extra  slaven »  200 

toelage  aan  de  quartiermeester, 

rd'  15  's  maands »  180 

ambtgeld »  600 


24 


teld »>      3155:24 

zodat  zuiver  voor  hein   overbleef »    10789 :  — 

ongerekend  den  inkoop  van  hel  vaartuig,  de  Favoriet,  en  de 
daaraan  gespendeerde  ongelden  te  samen  tot  ryksdaalders 
3500. 

Voorts   hadden   zyne  winsten  op  den  gepermilteerden  ban* 

Digitized  by  VjOOQIC 


596  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

del,  uitgezette  bodemeryen  en  inkomsten  van  de  gepermitteerde 
lasten    in  anno  1792  nog  bedragen  ryksdaalders  23147:28; 

item  zyne  inkomsten  uit  de  particuliere  vertimmcringen 
ten  eylande  Onrust  sedert  den  IB^""  Maart  1792  tot  ultimo 
Augustus  1794  of  29  7,  maanden  rd*  4450; 

en  had  hy  volgens  zyne  opgave  in  anno  1792  nog 
een  voordeel  genoten  op  den  inkoop  van  cadjang-matten 
tot  ryksdaalders  405. 

Waarop  gedelibereerd  zynde,  is  goedgevonden  en  verstaan 
aan  voornoemden  commandeur  en  opper-equipagie-meester,  met 
intrekking  van  gagie  en  kostgeld  en  alle  andere  inkomsten, 
hoegenaamd,  uytgezonderd  alleen  ryksdaalders  100  ter  maand, 
welke  hy  geniet  van  den  pagter  van  de  boom,  toe  te  leggen, 
gelyk  hem  toegelegd  word  mits  deezen,  een  vast  tractement 
van  ryksdaalders  vier  hondenl  vyr  en  twintig  ter  maand 
of  in  het  jaar  ryksdaalders  5100. 

Voorts  de  gemelde  recognitie  van  den  pagter  van  de  boom 
te  laten  cesseeren  met  primo  January  1798  en  daarvan 
hy  de  aanstaande  verpagting  de  nodige  advertentie  van 
wegens  de  hoge  regeering  te  laten  doen. 

En  aangezien  wydera  is  gebleeken,  dal  de  liepalingen,  onder 
welke  heeren  Ck)mmissarissen  Generaal  by  hoogstderzelver 
resolutie  van  den  25**"  October  1794  aan  den  commandeur 
en  opper-equipagieineester  tot  weder  opzeggens  toe  hebben 
gepermitteerd  met  particuliere  scheepen  en  vaartuigen  handel 
te  mogen  dry  ven,  niet  met  de  vereischte  nauwkeurigheid 
worden  geobserveerd^  zo  is  mits  deezen  verstaan  de  gemelde 
permissie  weder  in  te  trekken  en  te  doen  cesseeren  met 
en  tegens  1  January  1798,  met  last  aan  den  presente» 
commandeur  en  opper-equipagie-meester,  Zacharias  van  Hek,  en 
deszelfs  successeuren  in  der  tyd  om  zig  daarna  exactdyk  te 
reguleeren  en  zig  ten  dien  einde  voor  het  expireeren  vanden 
gemelden  termyn  te  ontdoen  van  alle  zodanige  rlieederyeo 
or  andere  onderneemingen  ter  zee,  tot  de  particuliere  vaart  en 
handel  maar  eenigzints  belrekking  hebbende,  ofte  ook  van  de 
aandeelen   of  fiorlien,   welke  hy  daarin  zoude  mogen  hebben, 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN.  597 

hoe  ook  genaamd,  mitsgaders  om  van  no  af  aan  de  hoge 
regeering  van  Indie  pertinentelyk  op  te  geeven,  welke  zodanige 
rhederyen  of  onderneemingen  hem  in  het  tegenswoordig 
oogenblik,  geheel  of  gedeeltelyk,  op  eenigerlei  wyze  aangaan» 
iiiel  interdictie  om  zig  nu  of  in  het  vervolg  in  eene  nieuwe 
te  begeeven,  dan  wel  daarin,  op  wat  wyze  zulks  ook 
ruogte  zyn,  deel  te  neemen,  op  poene,  so  voor  hem,  als  zyne 
successeuren  in  der  tyd,  die  zig  daaraan  zouden  mogen 
schuldig  maken,  van  zonder  eenige  conniventie  te  zullen 
worden  gedeporteerd  van  ambt,  qnaliteit  en  gagie  en  voorts 
arbitraire  correctie  naar  exigentie  van  zaaken. 

En  vermits  ingevolge  van  dien  deeze  dienaar  na  ultimo 
December  1797  geene  voordeelen,  hoe  ook  genaamd,  meer 
uit  den  particulieren  handel  sal  genieten  en  geene  andere 
inkomsten  hebben  dan  directelyk  van  de  Compagnie  (als 
zyode  ook  het  voordeel  op  de  leverantie  van  cadjang-matten, 
door  dien  dezelve  thans  publiek  worden  aanbesteed,  geheel 
vervallen),  zo  is  al  verder  gestatueerd,  gelyk  gestatueerd 
word  by  deezen,  dat  zyn  Iractement  met  den  1*"  January  1798 
zal  worden  verhoogd  en  voor  het  vervolg  bepaald  blyven  op 
ryksdaalders  duyzend  ter  maand  of  in  het  jaar  rd*  12000. 

En  vermits  de  abchaffing  van  eene  zaak,  die  onder  geene 
genoegzaame  bepalingen  gebragt  of  gehouden  schynt  te  konnen 
worden  en  daarom  als  ten  hoogsten  nadeelig  moet  worden 
beschouwd  voor  's  Compagnies  belangens,  van  even  veel  aan- 
gelegenheid  en  even  noodzakelyk  moet  worden  geagt  omtrend 
den  baas  van  het  eyland  Onrust,  so  is  by  deeze  gelegenheid 
tevens  verstaan  de  voorschreeve  disposilien  ook  in  allen 
deele  op  deesen  dienaar  van  applicatie  (e  maken. 

Zie  ook  4  Maart  1800. 

11  Maart.     Afschaffing   van  Compagnie  s  los-vaarluigen. 

Gedelibereerd  zynde  over  de  finale  afschaffing  der  losvaar- 
tuigen,  so  is  aan  Commissarissen  Generaal  voorgekomen,  dat 
'sGomp*  belang  allesints  vorderd  zig  te  bepalen  tot  de  repa- 
raüe  van  sodanige  der  gemelde  vaartuigen,  die  voor  eerst  nog 

Digitized  by  VjOOQIC 


398  1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN. 

niet  zullen  kunnen  worden  gemist  en  als  volstrekt  noodzakelyk 
moeten  worden  beschouwd,  en  om  zig  van  alle  de  overige, 
hoe  eerder  so  beeler,  door  puhiieke  verkoop  te  ontdoen. 

En  is  wyders  verslaan  om  voortaan  gebruik  te  maken  van 
praauwen,  die  tol  8  coyangs  laden,  mits  daarby  werdeinagt 
genomen,  dat  dezelve  niet  te  kostbaar  vallen  en  zodanig  ge- 
construeerd zyn,  dat  door  inlanders  kunnen  worden  bestuurd, 
mitsgaders  niet  te  diep  treeden  om  agter  de  pakhuizen  te 
kunnen  schieten,  waardoor  de  liglers  en  champangs  van  tyd 
tot  tyd  meer  en  meer  onnut  zyn  geworden. 

Voorts  geconsidereerd  zpde,  dat,  ofschoon  het  getal  van 
voorschreeven  praauwen  niet  grooter  zal  behoeven  te  worden 
genomen  dan  volstrekt  nodig  is  tot  goederen,  die  sUiyling  ver- 
eyschen,  als  kunnende  alle  andere  artikelen,  gelyk  reeds  ir. 
gebruik  is,  met  gewoone  praauwen  worden  getransporteerd, 
het  egter  zomtyds  zoude  kunnen  gebeuren,  dat  de  kosten  tot 
de  aantimmeriug  van  die  vaartuigen  te  boven  gaan  het  ver- 
mogen der  lieden,  die  geschikt  kunnen  worden  geagt  tot  de 
aanneeming ; 

so  is  na  deliberatie  verstaan  de  hoge  regeering  te  quali- 
Gceeren  om  daaromtrend  met  die  lieden  billyke  schikkingen 
te  maken  en  hun,  des  noods,  met  eenig  voorschot  van  penningen 
uit  's  Compagnies  kas  daartoe  te  adsisteeren,  alzo  het  ten 
hoogsten  noodzakelyk  beschouwd  word  te  zyn,  dat  de  Com- 
pagnie, so  ras  doenlyk,  geheel  werde  ontlast  van  een  artikel, 
hetwelk  misbruiken  van  allerley  aart  voor  haar  zo  kostbaar 
hebben  doen  zyn ;  —  dog  zal  ten  doezen  opzigte  het  gerief 
der  gemeente  in  het  oog  moeten  worden  gehouden  en  zullen 
dierhalven  de  voorschreeven  schikkingen  zodanig  dienen  te 
worden  ingerigt,  dat  ook  particulieren  altyd  genoegzaam  van 
praauwen  konnen  worden  voorzien,  sonder  tiat  de  voortgang 
van  het  werk  by  de  Compagnie  daardoor  liehoeve  te  lyden. 

11   Maart.     Regeling  der  inkofmleu  van  de  officieren  van 
de  dragonder-lijfwacht. 

Is  goedgevonden   aan   de   officieren  van  dit  corpe,  met  in* 

Digitized  by  VjOOQIC 


l'797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN.  599 

trekking  der  thans  door  dezelve  genoten  wordende  gagien, 
kostgelden,  huyshuuren,  emolumenten,  doiiceurs  en  toelagen 
tot  onderhood  van  rypaarden  en  toebehooren,  toe  te  leggen, 
zo  ais  by  deeze  geschied,  Ie  weeten : 

aan  den  major  rd'*  twee  honderd  vyf  en  seventig  's  maands 
of  in  't  jaar rd»    3500 

aan    den    kapitein    rd'   een   honderd   en    vyftig 
'smaands  of  in  \  jaar »      1800 

de  lieutenants,   elk  rd*  negentig,  maakt  voor  2 
in  H  jaar »      2160 

cornets,  elk  rd*  zeevenlig,  maakt  voor  6  in 't  jaar    »      5040 

zodat  alle  deese  tractementen  in  't  jaar  zullen 
monteeren rd*  1Ï300 

zullende  voornoemde  officieren  de  betaling  van  de  voor- 
sclireeven,  aan  hun  toegelegde  vaste  inkomsten  genieten  eeven- 
reedig  met  de  andere  officieren  van  het  Balaviasch  guarnisoen. 
om  in  te  gaan  met  primo  deezer  lopende  maand. 

11  Maart.     Regeling    van   hel  ambtgeld,  ie  belalen  door 
den  Resident  van  Cheribon. 

Uit  aanmerking  dat  de  kofly-culturc  de  voornaamste  bron 
der  inkomsten  uitmaakt,  is  goedgevonden  en  verstaan  het 
ambtgeld,  door  gedagte  resident  te  furneeren,  provisioneel  en 
na<ler  Ie  bepalen,  zo  als  hetzelve  bepaald  word  by  deezen,  op 
zoveel  ryksdnalders,  als  er  jaarlyks  picols  koiïy  op  Cheribon 
zullen  worden  ingezameld ;  zynde  deese  schikking  aan  Com- 
missarissen Generaal  toegescheenen  de  natuurlykste  en  billykste 
te  zyn,  alzo  langs  deezen  weg  allyd  eene  bekwanme  eeven- 
redigheid  tusscben  de  voordeden  van  den  resident  en  de 
gemelde  belasting  plaats  hebben  zal. 

Als  eene  merkwaardigheid  wordt  hier  ook  opgenomen,  wal 
in  de  resolutien  van  Commissarissen-Generaal  onmiddelijk 
op  het  vorenstaande  volgt,  Ie  weten : 

By  deeze  gelegenheid  heeft  de  heer  Commissaris  Generaal, 
van  Overstraten,  gecommuniceerd,  dat  zyn  hoog  Edelheid  on- 

Digitized  by  VjOOQ IC 


400  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

langs  io  eeoe  conversalie  met  deo  regent  van  Tjïanjoer  over 
(Ie  verpligting,  die  bevorens  op  deszelb  regentschappen  heeft 
gelegen  tot  liet  leveren  jaarlyks  aan  de  Compagnie  van  een 
zoekere  hoeveelheid  indigo  en  de  daaromtrend  thans  op  nieuw 
gemaakte  schikkingen  door  Commissarissen  Generaal,  bespeurd 
hebbende,  dat  die  regent  meenile  door  de  afschaffing  van  die 
verpligte  leverantie,  niet  tegenstaande  de  uithoofde  van  dezelve 
geheeve  belasting  op  de  huyshoudei*s  was  blyven  voortduureo, 
minder  Ie  hebben  geprofiteerd,  dan  men  zulks  anderzints  op 
eene  eenvoudige  wyze  zoude  kunnen  hereekenen,  en  dierbalven 
vermoedende,  dat  hy,  regent,  eenige  spendatien  by  die  gelegen- 
heid had  moeten  doen,  waardoor  dat  voordeel  meerendeels 
konde  zyn  geabsorbeerd,  hem  op  het  onverwagtst  had  afge- 
vraagd, wat  hy  voor  het  faveur  van  die  afschaffing  aan  andereu 
wel  had  moeten  betalen?  dal  de  regent  daarop  eenige  verlegen- 
heid had  betoond  om  die  vraag  te  lieantwoorden  en  zulks 
getragt  te  vermyden,  dog  op  de  nadere  betoonde,  ernstige 
begeerte  van  welmelde  zyne  hoog  Edelheid  om  te  willen  weeten, 
wat  in  deezen  van  de  waarheid  was,  erkend  had,  dat  hy  by  die 
gelegenheid  aan  nu  wylen  den  gecommitteerde  tot  en  over  de 
zaken  van  den  inlander,  Rollf,  had  moeten  betaalen  ryksdaal- 
ders  veertien  duyzend  en  aan  den  posthouder  van  Buytenzorg 
van  dien  tyd,  Stanikgard,  ryksdaalders  twee  duizend;  alle- 
gueerende  welmelde  zyne  hoog  Edelheid  zulks  by  deeze  gelegen- 
heid ten  hewyse,  uit  welke  bronnen  gesproten  zyn  de  so 
exorbitante,  ja  onbegrypelyke  geldwinningen  van  deese  en 
gelyksoorlige  dienaaren,  welker  considerabel  geldvermogen  so 
dikwyls  in  Europa  niet  minder  tot  ergernis  dan  tot  verwon- 
dering heeft  gestrekt. 

11  Maart.  Vereeniging  (iei*  belrekking  van  dispender  te 
Samarang  mei  die  mn  soldij-boekhouder  aldaar. 

14  Maart.  Aanwijzif^g  van  Cheribon  als  slrafplaals  voor 
aldaar  crimineel  i^gedelinqueerd**  hebbende  Chinezen, 
Boeginezen,  enz.,  enz, 

l)e  resident  van   Cheribon   nader  geapprogeerd   hebbende 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  401 

(ieszelfs  te  meermalen  op  de  instantien  der  Cberibonscbe  Sal- 
Ibaos  gedaan  voorstel,  dat  ChineezeD«  BoegineeseD»  Maccassaaren 
en  andere  overwalsche  natiën,  die  te  Gheribon  zig  aan  crimi- 
neele  delicten  hebben  schuldig  gemaakt,  aldaar  ter  plaatsen 
zouden  mogen  worden  terecht  gesteld ;  zo  is  —  geconsidereerd» 
dat  zulx  ongetwyfeld  ten  arschrik  van  anderen  zoude  strekken, 
doch  dat  de  vonnissen  legen  's  Compagnie's  ingezeetenen  niet 
kunnen  worden  geslagen  door  den  resident  en  nog  veel  minder 
door  den  SuUhan  aldaar,  —  derhalven  goedgevonden  en 
verstaan  den  voormelde  resident  te  gelasten  om  in  den  aan- 
slaande Chineezen,  Boegineezen,  Maccassaaren,  enz.,  die  in 
SuUhans  landen  woonen  en  aldaar  gedelinqueerd  hebben,  op 
den  ouden  voet  herwaarts  te  zenden  om  hier  gevonnist  en 
vervolgens  weder  naar  Gheribon  terug  gezonden  te  worden, 
ter  erianging  van  de  straffen,  waartoe  zy  verweezen  zyn,  ten 
overstaan  van  den  resident,  deii  pakhuismeester  en  den  scriba 
aldaar,  die  van  de  volbrachte  executie  behoorlyk  aan  den 
rechter  rapport  zullen  moeten  doen. 

En  zal  van  deeze  dispositie  worden  kennis  gegeven  aan  den 
Raad  van  justitie  deezes  kasteels,  met  last  om  voortaan  der- 
gel]^e  delinquanten,  nadat  zy  gesententieerd  zullen  zyn,  met 
de  vonnissen  ten  hunnen  lasten,  in  goede  verzeekering  naar 
Gheribon  te  zenden,  ten  einde  in  voegen  voormeld  aldaar  te- 
recht gestdd  te  worden. 

18  Maart.     Regeling   der  inkomsten  van  den  overdrager 
der  artillerie. 

Gebleeken  zynde  dat  deeze  dienaar  in  anno  1793/4  heeft 
gehad  aan  gagie,  kostgdd  en  secqgeld rd^  22!& :  24 

voorts:  van  den  chef  der  artillerie,  toen  deese 
nog  tevens  de  administratie  had,  rdM 5  ter  maand 
ofin'tjaar »    180:  — 

zodat  desselfs  iiikuiiiülen  in  alles  hebben  bedragen  rd""  402 :  24 

is  na  deliberatie  goedgevonden  aan  voormelden  overdrager, 
mei  intrekking   van   zyne  lol  dus  verre  genoten  gagie,  kost- 

BL  xn.  ^^       T 

Digitized  by  VjUUQIC 


402  1797.    P.  G.  y/Ati  OVERÊTRATEN. 

geld  en  secqgeld,  lot  een  vast  Iractement  toe  te  leggen,  zo 
ab  aan  hem  toegelegd  word  nii(8  deesen,  ryksdaalders  vyf  en 
dertig  's  maands  of  in  't  jaar  ryksdaalders  420. 

21  Maart.     Regeling   van  zekere  verstrekkingen  aan  hei 
hospitaal  te  Samarang. 

Is  goedgevonden  en  verslaan  de  verstrekking  van  de  tot 
verschooning  en  kleeding  der  inpotenten  lienodigde  articulen 
voor  het  Samarangs  hospitaal  te  bepaalen  jaarlyks  op: 

50  kombaarsen, 

50  kussens, 

78  hemden, 

50  bedlakens, 

50  kussensloopen  en 

50  broeken ; 

gereekend  voor  S5  koppen,  om  vervolgens  evenredig  het 
getal  der  lyders  vermeerderd  of  verminderd  te  vi'orden,  niet 
recommandatie  aan  den  hospitalier  om,  wanneer  'die  goederen 
zullen  versieeten  zyn,  daarvan  kennis  te  geeven  aan  den 
gouverneur,  die  dezelve  door  de  buyten-regenten  van  het 
hospitaal  zal  moeten  laaien  examineeren,  en  de  stukken,  welke 
geheel  onbruikbaar  zullen  bevonden  worden,  laten  verbranden, 
doch  daarentegen  dezulke,  die  nog  bruikbaar  zyn,  weeder  voor 
het  volgend  jaar  laaten  dienen,  om  daardoor  den  hospitalier 
te  verpligten  van  die  goederen  gebruik  te  roaaken  en  te  Iie- 
letten  van  die  verstrekking  een  articul  van  winst  te  maken. 


Op  24  Maart  1797  werd  nader  goedgevonden  en  verslaan 
»het  gemeld  Samarangsch  hospitaal  ook  in  de  verstrekkingen 
van  provisien  gelyk  te  stellen  met  de  hospitaalen  op  andere 
buyten  comptoiren  en  mitsdien  aan  den  hospitalier  te  Samarang 
voorlaan  roaandelyksch,  met  intrekking  van  de  thans  plaats 
hebbende  verstrekkingen  uit  'sComp"  pakhuisen,  builen  de 
ryst,  te  lalen  verstrekken  voor  vyf  en  twintig  koppen : 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1797.     P.  Q.  VAN  ÖVÈRètRATEN.  405 

26     ponden  lyst, 
13         >       thee, 
60         •       zout, 
2         •       peeper, 
4      kaooen  azyu,  Hollandsch, 
2         >       olpen  olie, 
15      ponden  boter,  Hollandscb, 
25  >       zuiker, 

V4  pond  speceryen  in  zoort, 
25      kannen  Kaabsche  wyu, 
20  »       arak, 

20  »       lain|H>Ue, 

50      ponden  zout  vieesch  en  spek  en 
1      Tadem  brandhout; 

en  Yoor  de  arliculen,  die  hiervan  niet  aanbanden  zullen 
zyn,  het  bedragen,  tegens  inkoopsp'rys  berekend,  aan  den 
gemdden  bospitalier  te  doen  afgeven;  mitsgaders  de  bepaling 
der  qnantiteir,  zo  van  de  provisien,  als  van  hetgeen  tot  ver- 
schooning is  toegestaan  en  weder  op  2S  koppen  bereekendis, 
naar  het  af-  of  toeneemen  van  liet  getal  der  zieken  te  doen 
verminderen  of  venneerderen,  niet  uilzondering  in  bet  laatst 
goneld  geval  echter  van  de  lamp-olie,  het  zout  vleesch,  het 
spek  en  het  brandhout,  waarvan  de  verstrekking  niet  zal 
mogen  veroieerderd  worden. 


1  Ayril 


Bekendmaking^  dal  Diakenen  openlijk  in  de 
Nederduiteche  kerk  rekening  en  verantwoording  zouden 
doen  van  hunne  gestie  gedurende  hel  jaar  1796. 

24  Maart.     Instructie  voor  den  chef  der  artiUerie. 

Art.  1.  De  major  van  de  artbillery  zal  slaan  onder 
de  ofdre  Yan  het  guarnisoen. 

Art  4.  Gemelde  major  zal  als  chef  gehouden  weezen  zyne 
onderbd>bende  arthilleristen,  zo  wel  oiBcieren  als  onder-oiBcieren 
an  gemeeoen,  zo  dikwerf  mogelyk  te  onderrigten  en  a»n  te 

Digitized  by  VjOOQ IC  • 


404  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

leeren  in  alles,  wat  de  arihillerie-knnde  aangaat,  voorts  zyn 
corps  te  exerceeren  of  laten  exerceeren  in  de  behanddiog  roet 
het  geschut  en  het  vervaardigen  van  vuurwerken  en  gereed- 
schappen tot  het  liedienen  van  hel  kanon,  mortieren,  enz. 

Art.  3.  Tot  zyne  verantwoording  zullen  lopen  alle  ammunitie- 
goederen,  hoe  ook  genaamd,  dewelke  zig  op  de  kasteels  en 
stads-bolwerken  en  strand-batteryen,  item  de  posten  de  Water- 
plaats, Ryswyk,  Noordwyk,  Jaccatra,  Wilgenburg,  het  fortje 
Angiol  roet  het  daarby  gehoorende  roaguazyn,  de  Keten  en 
Anke  bevinden,  terwyl,  roet  uitzondering  van  al  het  voornoemde, 
alle  maguazynen  binnen  de  stad,  waarin  oorlogs-aromunitie 
geborgen  wordt,  directelyk  zullen  staan  ter  yerantwoording 
der  commisen,  loo  meede  alle  kruythuisen,  brandkamers, 
kogels,  bommen,  granaten  en  verders  al  het  geschut,  gemon* 
teert  en  ongemonleert,  zoo  binnen  als  buiten  het  arthillery 
perk  en  onder  de  even  geciteerde  niet  begreepen. 

Art.  4.  Zoo  meede  blyven  tot  zyne  verantwoording  alle 
ammunitie-goederen,  enz.,  gebruikt  wordende  op  de  exercitie- 
plaats,  laboratorium  en  de  huishouding  op  Meester  Gomdis. 

Art.  5.  Voor  alle  deeze  artikulen,  mitsgaders  voor  bet 
geene  hy  successive  op  schriftelyke  ordonnantie,  door  den 
Directeur  Generaal  ondertekend,  uit  de  maguazynen  staat  te 
ontfangen,  zal  hy  in  alles  verantwoordelyk  zyn  en  daar  voor 
door  den  boekhouder  by  de  boeken  van  de  arthillery  op 
een  aparte  reekening  worden  lielast  om  gespeci6ceerd  by 
een  apart  byboek  te  blyven  voortloopen. 

Art.  6.  Maandelyks  zal  hy  aan  den  Directeur  Generaal 
moeten  bezorgen  een  duidelyke  specificque  reekening  bywyze 
van  specificatie,  aantoonemlo,  welke  goederen  ontvangen  zyn  en 
wat  van  dezelve  ten  dienste  van  de  Compagnie,  zoo  voor  de 
exercitie  op  Meester  Comelis,  als  lot  supplering  van  de 
veld-arthillery,  mitsgaders  in  het  lalioratorium  verbruikt, 
verwerkt  of  verstrekt,  dan  wel  als  onbekwaam  aan  hel 
roaguazyn  terug  gegeeven  is;  itero,  wat  en  hoe  ved  na 
aftrek  van  dien  restant  blyft. 

Art.  7.    Hy  zal  ook  zoi^en,  zoo  wel  de  kasteels,  als  stads* 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN.  405 

bolwerken,  poelen  en  sirandbatleryen  onder  den  capitain  en 
andere  officieren  zodanig  Ie  verdeden,  dat  die  alie  15  dagen 
geviaiieert  kunnen  worden,  en  zal  van  de  berinding  moeien 
worden  geformeerd  een  duidelyk  rapport  in  geschrirte. 

Art.  8.  De  chef  van  de  arthillery  zal  gehouden  weezen  aan 
den  heer  Gouverneur  Generaal  en  commisaariaaen  over  hel 
defensie-weezen  maandelyks  over  te  geeven  een  schriflelyk 
rapport  nopens  de  bevinding  der  posten,  onder  hem  sorteerende, 
uiet  annotatie  der  gebreeken,  die  noodzakelyk  dienen  te  worden 
gerepareerd,  in  navolging  van  het  reglement  voor  de  arthil- 
lerislen  van  de  maand  Oclober  1774,  articul  10,  en  na  het 
daarby  gevoegd  model,  N^  2. 

Art.  9.  Wanneer  hy  by  bovengemelde  rapporten  inogt 
ontdekken,  dat  er  eenige  noodzakelyke  reparalien  aan  de 
arthilleristen  woningen  of  bolwerken  moglen  benodigd  zyn,  die 
geen  uitstel  lyden  kunnen,  zal  hy  zulks  direct  schriftelyk 
moeten  opgeeven  aan  den  Gouverneur  Generaal. 

Art.  10.  En,  ingevalle  zig  eenige  onbekwame  ammunitie- 
goederen  op  de  kasteels  en  stads-bolwerken,  sirandbatleryen 
of  builen-poslen  bevinden,  mitsgaders  aan  de  veld-  of  grove 
arthillery  en  de  daartoe  gehooreude  gereedschappen  eenige 
reparatie  zal  moeten  worden  gedaan,  zal  de  chef  van  de 
arthillery  de  noodzakeiykheid  hiervan  aantoonen  aan  com- 
missarissen over  het  defensie-weezen  en  zullen  de  defecten 
ten  eersten  door  den  commis  van  het  maguazyn  moeten 
worden  verholpen. 

Art.  11.  Alle  andere  reparatien  of  verruilingen,  die  minder 
spoed  vereischen,  zal  hy  om  de  drie  maanden,  met  voor- 
kennisse  van  commissarissen  over  het  defensie-weezen,  in 
geschrifte  moeten  opgeeven  aan  den  Directeur  Generaal. 

ArI.  12.    Hy  zal  al  meede  zorgen,  dat  'er  op  de  kasteels  en 
stadsbolwerken  6  Europeescbe arthilleristen  worden  gelegd,  als: 
op  het  kasteel  2  man,  als: 
een  op  de  Paarl, 
•     »     »  Zaphier, 
zullende  eerstgemelde  het  op-  en  toezigt  moeten  hebben  over 

Digitized  by  VjOOQIC 


406  1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

de  pimtea  de  Diauianl  eii  de  Paart,  over  de  zee-battery  en 
fausse  braye.  De  man,  op  de  Zaphir  bescheideD,  zal  hel  op-  en 
toezigt  moeten  hebben  over  de  Zaphir  en  Rohyn,  alle  met 
derzelver  kanons,  affuiten  en  verdere  ammunitie-goederen ;  en 
zullen  gemelde  manschappen  de  hun  aanvertrouwde  ammunitie 
twee  maal  des  weeks,  als  des  Woensdag  en  des  Zondags, 
visileeren  en  van  hunne  bevinding  daags  daar  aan  op  de 
parade  aan  den  chef  of  oudste  officier  der  arthiltery  rapport 
moeten  doen. 

Op  de  stad  4  man,  als: 
een  op  de  Rotterdammerpoort, 

•  »     »    punt  Gelderland, 

•  »     >    Utrechtsche  poort, 
>     »     »    punt  Groningen, 

zullende  eerstgemelde  het  op-  en  toezigt  moeten  houden  over 
de  kanons,  affuiten,  en  verdere  ammunitie-goederen  van  de 
punten  Amsterdam,  Middelburg,  Delft,  Rotterdam,  Hoorn» 
Enkhuisen  en  Vianen  en  zig  omtrend  het  visileeren  en  rap- 
port maken  gedragen  als  die  van  het  kasteel. 

De  arlhillerist,  die  op  Gelderland  legd,  zal  het  op  en  toezigt 
moeten  hebben  op  de  goederen  van  de  punten  Gelderland, 
Catzenellenbogen,  Orange,  Nieuwpoort,  Holiandia  en  Griiubergeo, 
visitatie  en  rapport  doende  ab  boven. 

De  man,  op  de  Utrechtsche  poort  bescheiden,  zal  visitatie 
en  rapport  als  boven  doen  van  de  Middelredout,  de  Schildwagt, 
bet  Hoornwerk,  Nassauw,  Zeelandia,  Oostvriesland,  Utrechtsehe 
poort  en  Leiden ;  en  de  man,  die  op  de  punt  Groningen  legd, 
zal  visitatie  en  rapport  als  boven  doen  van  de  punten  West- 
vriesland, Overyssel,  Campen,  Groningen,  Zeeburg  en  Guileoborg. 

Art.  13.  Hy  zal  ook  order  stellen,  dat,  zoodra  er  brand, 
enz.  ontstaat,  de  gemelde  6  arthilleristen  op  hun  post  syn, 
ten  einde,  indien  er  onverhoopt  iets  mogte  voorvallen,  aan- 
wysing  der  laad-gereedscbappen,  enz.  te  kunnen  doen. 

Art.  14.  Hy  zal  ook  zorgen,  dat  by  het  ontstaan  van 
brand  de  officier,  die  de  poort  het  naast  by  de  brand  onder 
zyn   inspectie  heeft,  direct  de  by  die  poort  slaande  3  veld- 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN.  407 

Stukjes  met  hun  toebehooren  laat  uithaleo  en  de  nodige 
manschappen  by  de  hand  houd  om  by  onverhoopte  voorvallen 
van  desdve  gebruik  te  kunnen  maken. 

Art.  IK.  Hy  zal  ook  moeten  zorg  dragen,  dat  op  ieder 
der  vier  bolwerken  van  de  stad,  genaamd  Amsterdam,  Gelderland, 
Zeelandia  en  Groningen,  altyd  vier  stukken  geladen  zyn  om 
daar  nieede,  indien  er  generaal  alarm  mogte  worden  geschoten, 
de  by  het  reglement  op  het  alarm  van  den  15^"  January  1796, 
art.  S,  bepaalde  schoten  Ie  kunnen  doen. 

Art.  16.  Alle  jaren  onder  ultimo  Augustus  zal  hy  drie 
generale  rapporten  moeten  formeeren  wegens  den  toestand 
van  de  kasteels  en  stads  bolwerken,  item  strand-batteryen 
en  de  by  art.  5  bepaalde  buiten-posten,  allo  met  derzelver 
gebouwen,  met  wat  kanon  dezelve  zyn  gemonteerd  ofbepbint, 
alle  net  derzelver  ammunitie-goederen,  en  in  wat  staat  zig 
dezelve  bevinden ;  een  van  deeze  rapporten  zal  worden  over- 
gegeeven  aan  zyn  hoog-Edelheid  den  heer  Gouverneur  Generaal, 
een  aan  den  heer  Directeur  Generaal  en  een  aan  de  heeren 
Commissarissen  ter  zee  en  te  velde. 

Art.  17.  Agt  dagen  na  het  arrivenient  van  's  Compagnies 
scheepen  of  schip  uit  Europa  zal  hy  twee  officieren  aan  boord 
zenden,  ten  einde  te  informeeren,  met  hoe  veel  kanons  en 
van  wat  caliber  en  wat  ammunitie  van  oorlog,  daar  onder 
begreepen  geweer  en  wapenen,  gemelde  bodem  uit  Europa 
is  vertrokken,  en  daar  van  een  apart  boek  doen  houden ;  en 
by  vertrek  van  gemelde  schip  of  scheepen  zal  hy  insgelyks 
weder  twee  officieren  zenden,  ten  einde  te  zien,  of  gemelde 
schip  of  scheepen  n<^  als  by  vertrek  uit  Europa  is  voorzien 
van  ammunitie  en  wapengoederen,  als  meede,  of  dezelve  be- 
kwaam zyn;  zullende  gemelde  officieren  van  deeze  hunne 
bevinding  berigt  moeten  suppediteeren  aan  den  heer  Gouver- 
neur en  Directeur  Generaal,  mei  aanwysing,  welke  goederen 
mankeeren  en  onbekwaam  of  te  veel  zyn,  zoo  als  zulks  van 
ouds  heeft  plaats  gehad. 

Art.  18.  Het  laboratorium  zal  onder  de  chef  van  de  arthil- 
lery  direct  sorteeren  en  strekken  moeten  tot  een  oeffeqscbool 

Digitized  by  VjOOQIC 


408  1707.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

vDor  de  arlhilierisleü  ia  bet  laboreerea  vaii  allerhande  erasl- 
en  andere  vaurwerkeo. 

Art.  19.  Het  kruit^  dat  van  de  moolens  in  die  maguazjrnen 
geleeverd  word,  zal  door  den  officier,  die  de  directie  op  't  la- 
boratorium heeft,  met  en  benevens  den  3^*  conunis  geprobeerl 
worden,  na  dat  de  baas  kruitmaaker  twee  dagen  bevooreos 
van  de  in  gereetheid  zynde  leverancie  zal  hebben  kennis  ge* 
geeven,  alvoorens  't  zelve  kruit  in  de  maguazynen  zal  mogen 
worden  geborgen ;  en  wanneer  gemelde  officier  't  geprobeert 
buskruit  zwakker  mogt  bevonden  hebben  dan  de  bepaling, 
zoo  zal  liy  daar  van  raport  doen  aan  den  major,  die  in  zodanig 
een  geval  gehouden  zal  zyn  het  kruit  zelfs  te  onderzoeken 
en,  dat  volgens  de  opgave  lieviudende,  geene  attestatie  mogen 
verlienen  aan  den  leverancier;  maar  het  kruit  goed  bevonden 
hebbende,  zoo  zal  den  major  aan  den  baas  der  kruilmakers 
eene  geteekende  attestatie  geeven  indiervoegen : 

de  leverancie  van  buskruit  van  den 17. .  . 

groot  S  grof 6 

fyn S  te  zamen  makende    S 

kan  geborgen  worden. 

Art.  20.  De  chef  van  de  artbillery  zal  een  bekwaam  officier 
benoemen  als  permanent  gecommitteerde  tot  het  visiteereu 
van  kruit  en  raffineeren  van  salpeter  en  zwavel  op 's  Compagnies 
moolens;  en  zal  deeze  gecommitteerde  teffens  met  den  militaire 
gecommitteerde,  volgens  articul  15  van  het  gemelde  reglement, 
by  alle  onttangst  van  buskruit,  dat  van  de  scheepen  als  ander^ 
zints  aan  de  molen  gebragt  en  geopend  word,  teegenswoordig 
moeten  zyn. 

Art.  21.  Gemelde  officier  zal  met  de  andere  gecommitteerde 
zorgen,  dat  al  het  kruit,  dat  by  onfaogst  droog  en  wel  be- 
vonden werd,  direct  by  50  6  weder  in  vaatjes  word  gedaan 
en  met  dezelfde  schouw,  waar  meede  gemelde  kruit  is  aan- 
gebragt,  weder  na  de  artbillery  werden  gezonden  om  door 
den  commis  te  worden  verantwoord;  gemelde gecommitteerdens 
zullen  jaarlyks  den  eed  van  trouwe  behandeling  hier  omtrend 
voor  den  Haad  van  justitie  des  kasleels  moeten  doen. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  409 

Art.  32.  Wanneer  de  chef  van  de  arthiliery  eenig  geachnt, 
roopaardeo  of  affuilen  uit  de  magiiazynen  zal  beuoodigd  zyn, 
lal  bj  verpligt  weezen  Iwee  kundige  officieren  tot  dies  on- 
derzoek te  benoemen,  die  het  ontvangen  wordende  nauwkeurig 
zulieo  moeten  visiteeren,  voornamentlyk  het  geschut,  van  binnen 
10  wel  als  van  buiten,  en  hier  van  een  schriflelyk  rapport 
opstellen,  waar  by  bekend  zal  moeten  slaan  de  lengte  der 
kanoDS,  hunne  dikte,  het  diameeter  van  de  monding,  bun  ge- 
wigt,  jaargetal  en  door  wien  gegoolen,  als  ook  voor  welke 
kamer,  voorts  alle  teekenen,  dewelke  zoo  op  het  stuk  als  de 
tappen  te  zien  zyn,  om  daar  door  den  major  in  staat  te  stellen 
te  kunnen  aantoonen,  welk  geschut  hy  outfangen  heeft,  wan- 
neer en  waar  het  is  geplaatst  geweest. 

ArI.  23.  De  verdere  gereedschappen  en  ammunitie  goederen 
zullen  in  gelykervoegen  door  twee  officiers  by  ontfangst  nauw- 
keurig gevisiteert  en  onderzogt  moeten  worden,  die  teffens 
voor  den  ontfangst  en  verantwoording  zullen  moeten  teekenen. 

Art.  24.  Wanneer  de  chef  der  arthiliery  de  noodzakelyk- 
lieid  van  't  aanmaken  van  nieuwe  affuilen,  roopaarden,  enz. 
aangetoond  en  de  commis  der  maguazynen  daar  toe  van 
den  Directeur  Generaal  qualificalie  verkreegen  heeft,  zoo  zal 
by  genoodzaakt  zyn  de  proportie  daar  van  op  te  geeven  en 
eeo  leekeoing  daar  van  te  maaken;  en  zullen  alle  affuiten, 
roopaarden,  etc,  zoo  dra  die  zyn  vervaardigd  en  daar  van  door 
den  eersten  commis  aan  den  chef  der  arthiliery  zal  zyn  kennis 
gegeeven,  door  den  gemelden  chef  en  zynen  eersten  officier 
oauwkeurig  moeten  worden  gevisiteert,  wel  oplettende,  of  alles  - 
volgens  o|^[egeevene  proportie  gemaakt  en  de  daar  aan  ver- 
strekte en  verwerkte  materiaalen  overeenkomstig  is  met  de 
bepaling,  de  commisen  volgens  de  daar  van  zynde  labellen 
voorgeschreeven ;  ook  of  dezelve  na  vereysch  goed,  deugdzaam 
en  in  hun  verband  bearbeid  zyn,  zullende  de  chef  voor  de 
opgegeeven  proportie  en  de  bevinding  der*  werken  en  de 
eerste  officier  alleenlyk  voor  de  bevinding  der  werken  met 
den  chef  gezamenllyk  verantwoordelyk  zyn  en  wyders  moeten 
zorgen,  dat  zodanige  goederen,  waar  aan  geene  defecten  worden 

Digitized  by  VjOOQIC 


410  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

ontwaard,  op  eene  daar  toe  te  verkiezene  plaats  met  de  letter 
6  worden  gebrand,  en  welk  braiid-yzer,  met  gemelde  letter 
Ier  grootc  van  IV2  duiui  aangemaakt  zynde,  onder  den  chef 
zal  moeten  blyven  berusten  om  vervolgens,  na  het  volbrengen 
deezer  commissie,  van  dies  bevinding  schriHelyk  rapport  aan 
commissarissen  over  het  defensie- weegen  te  doen. 

Art.  25.  De  commis  aan  den  chef  kennis  gevende,  dat 
'er  bomben,  granaten,  ligt-  of  brandkogels,  item  zanders, 
gezwinde  lond,  spillelten,  etc.  moeten  worden  aangemaakt,  zal 
hy  aan  den  op  het  lalioratorium  bescheiden  otBcier  daar  toe 
de  nodige  orders  eu  manschappen  geven. 

Art.  26.  De  op  het  laboratorium  bescheiden  oflicier  zal, 
na  bekomen  order  van  den  chef,  een  eisch  van  benodigdheedeu 
voor  de  te  maken  goederen  formeeren  en  de  chef,  dezelve 
voldoende  bevindende,  voor  gezien  tekenen,  waar  op  de 
commis  de  verstrekking  zal  moeten  doen. 

Art.  27.  Na  gedaan  werk  zal  gemelde  officier  een  speci- 
ficatie van  de  verbruikte  goederen  maken  en  dezelve  almeede 
door  den  chef  voor  gezien  doen  leekenen,  die  dezelve  ver- 
volgens aan  den  commis  zal  ter  hand  stellen  om  daar  van, 
ingevolge  zyn  instructie,  gebruik  te  maken,  terwyl  nog  boven- 
dien de  voorschreevene  officier  aan  den  chef  maandelyks  zal 
moeten  doen  rapport  en  specificatie  van  het  laboratorim  zelfs, 
in  diervoegen,  als  een  model  n""  5  agler  hel  meermelde  regle- 
ment dicteert. 

Art.  28.  Alle  de  tol  de  exercitie  benodigde,  gela'boreerde 
goederen  zullen  niet  meer  uit  het  maguazyn  geêyscht,  maar 
door  de  manschappen  van  de  arihil'lery  zelve  onder  directie 
van  den  chef  worden  aangemaakt. 

Art.  29.  By  ruiling  van  onbekwaame  goederen  van  Meester 
(lornelis  zal  hy  meede  bekend  doen  stellen,  boe  veel  ledige 
kruitvaten  'er  te  rug  gezonden  worden. 

Art.  30.  Om*  alle  verwarring  by  de  boeken  en  in  de  ver- 
antwoording voor  te  komen  zullen  alle  de  goederen  voor  de 
exercttie-pbats,  etc.  door  den  chef  en  niet  door  den  comman- 
dant  van   bet  fort,  zoo  als  reeds  heeft  plaats  gehad,  worden 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  411 

geéyschU  terwyl  hy  by  het  by-boekje,  art.  5  vermeM,  yoor 
dezelve  verantwoordelyk  zal  zyn. 

Art.  31.  De  chef  van  de  arthillery  geen  genoegzaame 
manschappen  hebbende  om  verplaalzingen  van  geachut  en 
amraunitie-goederen  Ie  doen,  zoo  zal  by  zig  by  den  eersten 
commis  moeien  informeeren,  of  deze  daar  toe  de  noodigeChineezen, 
ooeiieB  of  adaislentie  van  manschappen  geeven  kan;  dog,  zoo 
nkt,  zo  zullen  hier  toe  expresse  coelies  aan  commissarissen 
over  het  defensie-weezen  moeten  worden  verzogt. 

Art.  3!&.  By  ontfangst  of  ruiling  van  goederen  zal  de 
chef  daar  toe  moeten  benoemen  een  officier  van  zyn  corps, 
die  voor  den  onllangst  zal  moeten  teekenen  en  verantwoorden. 

Art.  33.  Wanneer  de  chef  der  arthillery  het  een  of  ander 
uit  de  maguazynen  eyscht  en  zodanig  artikul  niet  aan  handen 
is,  zal  de  eersten  commis  zonder  uitstel  qualiflcatie  tot  den 
inkoop  verzoeken  en,  het  zelve  te  bekomen  zynde,  daar  van 
onmiddelyk  de  verstrekking  moeten  doen. 

Art.  34.  Tot  preservatie  en  conservatie  der  wielen  van 
affuiten,  rolpaarden,  enz.,  die  zig  in  de  openlugt  op  de  casteels 
en  stads  bolwerken,  strand-batteryen,  item  de  buiten-posten, 
art.  3  yermeld,  bevinden,  zullen  telkens,  om  de  15  dagen, 
de  Toorschrevene  wielen  voor  een  vierde  gedeelte  moeten 
werden  omgewenteld;  en  zal  de  chef  zorg  moeten  dragen, 
dat  zttlka  gefixecuteert  en  daar  van  by  bet  rapport,  art.  5 
rermeld,  meede  behoorlyk  kennis  gegeeven  worde. 

Art.  35.  Eyndelyk  zal  de  chef  der  arthillery  zig  moeten 
regnleereu  na  het  voorwaards  vermelde,  in  den  jaare  1774 
gedrukte  reglement  voor  de  arthilleristen  te  Batavia,  voor  zoo 
verre  op  hem  van  applicatie  in  zyne  voorschreevene  hoedanig- 
heid of  niet  strydig  is  met  nadere  regiementen  en  ordres 
of  hel  te^enswoordig  voor  denselven  dienend  reglement. 

24  Maart.    Instructie  voor  liet  artillerie'ïïiagazijn. 

Art.  1.    Ter  dienstpresteering  zal  in  de  arthillery  admini« 
stratie  zyn: 
een  eerste  commis,  met  rang  van  capitain, 

Digitized  by  VjOOQIC 


412  1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN. 

een  tweede  cominis,  met  rang  van  luitenant, 

een  bombardier  van  het  niagazyu,  met  rang  van  boekhouder, 

een  bombardier  van  het  plyn, 

eeo  kanonnier  en 

agt  handlangers, 

zoo  meede  tien  gemeeoe,  iniandsche  artbillerislen,  zynde 
de  sergeant  onnodig,  terwyl  doch  altyd  een  Europees  meede 
op  de  wagt  trekt. 

Tot  ambagtslieden : 

8  iniandsche  timmerlieden,  a  20  stuivers, 
10         »  smits,  »  24        » 

3        •  koperslagers,   •  20       » 

3         •  drayers,  »  20        • 

6        »  kuipers,  »  20        » 

beneven  nog: 

8  iniandsche  coelies,  •     8       •        en 

25  Chineesche  coelies,  a  10  rd'  'smaands. 

Art.  2.  De  commisen  zullen  by  hunne  aanstelling  moeten 
borg  stellen,  de  eerste  commis  voor  een  somma  van  rd*4000 
en  de  tweede  commis  voor  rd*  1000  en  na  evenreedigheid 
participeeren  in  alle  vergoedingen  of  belastingen,  die  hun  ter 
zaake  van  minderheeden  ais  anderzints  zullen  worden  opge- 
legd;  en,  ongeagt  de  geheele  bestiering  of  maneance  van  zaaken 
over  de  arthillery  door  den  eersten  commis  zal  moeten  worden 
gedirigeerd,  zullen  zy  egler  daar  omtrent  beide  verantwoor- 
delyk  zyn. 

Art.  3.  Om  reden,  en  dat  zo  wel  by  nagt  als  by  dag, 
onverwagle  verstrekkingen  kunnen  voorvallen,  zo  zal  een  der 
beide  commisen  verpligt  zyn  in  de  arthillery  te  woonen. 

Art.  4.  Buiten  extra-ordinaire  voorvallen  zal  des  morgens 
van  half  zeven  tot  elf  uuren  en  des  namiddags  van  een  tol 
vyf  uuren  de  administratie  aanvangen  en  eindigen,  dog  op 
dagen,  als  het  vergadering  by  hunne  hoog  Edelheedens  is,  uil 
dezelve  geopend  blyven  tot  na  het  scheiden  derzdve. 

Art.  B.  Indien  er  een  briefje  komt  ter  ontfangst  van  hos» 
kruit,  zal  de  tweede  commis  zorg  dragen,  dat  daags  bevorens 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  415 

de  kroilschoaw  na  de  molens  word  gezonden;  en  zig  des 
daags  daar  aan,  des  morgens  vroeg,  in  perzoon  na  de  molen 
begeeren  om  aldaar  eerst  Terscheide  vaten  uit  de  fyne  en 
grove  qoantiteiten  te  doen  openen,  wegen  en  examineeren,  of 
bet  na  uiterlfk  aanzien  wel  droog  en  goed  ter  acceptatie  zy ; 
en,  zulks  bevindende,  zal  by  van  beide  zoorten  een  proefdoos 
vnllen  en  zulks  zenden  aan  den  op  het  laboratorium  bescbeiden 
oflBcier  der  arlliillery  ten  einde  hetzelve  na  gewoonte  te  pro- 
beeren,  en  daar  van  twee  schriflelyke  rapporten  zenden,  als 
een  aan  den  chef  der  arthillery  en  een  aan  den  eerste  coromis, 
ingevolge  art.  19  der  instructie  en  bygevoegd  model  n^  1 
agter  bet  arthillery  reglement. 

Art.  6.  By  aankomst  van  kruit  van  alle  scheepen,  van 
een  reys  terug  komende,  zal  zulks  direct  met  de  kruitscbouw 
der  arthillery  worden  afgehaald  en  na  de  molen  gezonden, 
alwaar  in  presentie  van  den  officier,  die  het  zelve  heeft  aan 
de  wal  gebragt,  en  de  ordinaire  gecommitleerdens  direct  ge- 
ëxamineerd en  gewogen  en  het  droog  en  goed  lievondene  by 
50  S  in  vaatjes  gedaan  en  weder  in  het  kruit  magazyn  ge- 
liorgen  moeten  worden. 

Art.  7.  En,  dewyl  het  zeer  oneigen  is,  dal,  na  het  doen 
eener  reyse  na  Java  of  elders  van  4  a  6  weeken,  van  de  aan  de 
scheepen  meede  gegeevene  ^000  S  buskruit  direct  200  % 
of  10  percent  ter  hermaling  moeten  worden  afgeschreeven, 
zo  zal  de  commies  by  de  Ie  rug  ontvangst  van  dat  kruit 
moeten  zorgen,  dat  hetzelve  weeder  bet  eerste  verstrekt  of 
verbruikt  word,  zo  voor  de  excercitie,  salut,  als  voor  vertrek- 
kende scheepen. 

Art.  8.  By  ontvangst  der  inventaris-goederen  van  scheepen 
of  mindere  vaartuigen  zal  de  bevonden  minder-  en  meerder- 
heden, als  meede  de  onbekwaame  goederen,  direct  op  de 
qoilantie  liekend  gesteld  en  aan  den  officier,  die  de  goederen 
heeft  ann  de  wal  gebragt,  meede  gegeeven  moeten  worden. 

Art.  9.  Alle  deeze  onbekwaame  goederen  zullen  gedurende 
een  maand  zodanig  apart  geborgen  en  gemerkt  moeten  worden, 
dat   het  blyke,  van  wat  schip  of  vaartuig  dezelve  ontfangen 

Digitized  by  VjOOQIC 


414  1^97.     P.  Q.  VAN  ÓVERSTRATeN. 

zyn ;  vervolgens  zal  met  den  eersten  Ihandag  van  ieder  maand 
dow  den  commandeur  twee  capilains  of  capitain-lnilenants  in 
de  arthillery  worden  gezonden  om  gemelde  goederen  te 
examineeren,  of  dezelve  wezentlyk  onbekwaam  zyn,  en  van 
hunne  bevinding  dienen  van  scliriftelyk  berigt  aan  den 
beer  Directeur  Generaal  iu  der  tyd. 

Art.  10.  Alle  onbekwaame  goederen  zullen  door  den 
commis  verantwoord  worden»  als  volgt: 

alle  kopere  goederen,  waarvoor  1  fi  wordt  opgebragt 
by  aanmaking,  by  ontfangst  voor  onbdiwaam  weder  ^/g  S 
oud  koper  inneemen,  byvoorbeeld: 

voor  een  beursvat  met  kopere  banden  en  voor  ieder  opge- 
bragte  B  ft  koper,  hiervoor  zal  de  commis  als  onbekwaam 
weeder  innemen  4^/4  8  oud  koper,  etc.;  en  van  het  yzerwerk 
voor  ieder  S,  dat  by  aanmaking  word  opgebragt,  zal  hy  by 
het  ontfangen  voor  onbekwaam  weder  '/i  ^  oud  yzer  innemen» 
byvoorbeeld:  voor  een  ordinaire  rampaard  a  8  8  word  by 
aanmaking  opgebragt  60  fi  yzer,  bier  voor  zal  de  commis  by 
ontfangst  voor  onbekwaam  weder  moeten  innemen  4SS,  enz.; 
voor  onbekwame  druiven  zal  hy  voor  de  10  pees  kogels,  die 
worden  opgebragt,  weeder  8  pees  moeten  innemen  van  dat 
zelfde  caliber ;  yzere  koevoeten  kunnen  nooit  voor  onbekwaam 
worden  ingenomen,  ten  zy  dezelve  gebroken  zyn. 

Hout,  leder  en  blikke  goederen,  spreekt  van  zeUs,  als 
die  onbekwaam  zyn,  dat  dezelve  len  eenemaal  als  onbruik- 
baar worden  aangemerkt. 

Arl.  11.  Een  ordonnantie  of  factuur  ter  ontfangst  van 
goederen  bekomende,  zal  dezelve  in  een  apart  boek  onder  de 
naam  van  bevinding-boek  door  den  tweeden  commis  direct 
worden  geboekt,  waar  van  een  dupplieaat  in  het  comptoir 
door  den  overdrager  zal  werden  gehouden,  het  welk,  by  ont- 
fangst van  goederen,  weekelyks  door  gemelden  tweeden  commis 
zal  werden  effengesteld,  zo  als  de  tabel  L'  A  aanwyst;  en 
zulks  zal  alle  Maandagen  door  den  eersten  conomis  aan  den 
heer  Directeur  Generaal  in  der  tyd  overgegeeven  en  den 
volgenden   Haandag   tegen   bet  eflengesteM  duplicaat   weder 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATËN.  41» 

werdeo  argehaald,  gclyk  zulks  iDzelvervoegen  ook  in  de  spe- 
ei6calie  zal  moeten  werden  bekend  gesteld. 

Van  dit  boekje  zal  de  eerste  suppoost  vin  den  opper- 
equipagiemeester  een  contra-boekje  (zo  ver  zulks  de  inventaris 
der  scheepen  betreft)  doen  honden  en  daar  toe  alle  Maandag 
moffen  een  klerk  van  hem  in  het  arthillery  comptoir  zenden 
om  zulks  effen  te  stellen. 

Art.  12.  Een  maand  of  ten  uiterste  zes  weeken  na  het 
ontrangen  van  een  extract  factuur  of  ordonnantie  tot  het 
oDlfangen  van  goederen,  na  gewoonte  vide  model  L*  B  verleend 
wordende,  zal  aan  den  heer  Directeur  Generaal  en  eersten 
opperkoopman  van  het  kasteel  moeten  werden  gediend  wegens 
de  uitlevering  van  berigt,  als  na  een  voorbeeld  onder  L>  C  te  zien. 

Art.  13.  Geene  nieuwe  goederen  zullen  mogen  werden 
aangemaakt,  ten  zy  op  de  speci6catie  liet  restant  werde  bekend 
gesteld  en  dat  daar  uit  komt  te  blyken,  of  de  aanmaking  al 
of  niet  nodig  was,  vide  model  specificatie  onder  L'  D. 

Art.  14.  Geene  affuiten,  raders,  rampaarden  met  oorlogs 
beslag,  mortierstoelen,  enz.  zullen  werden  aangemaakt»  voor 
dat  daar  over  een  berigt  aan  den  beer  Directeur  Generaal 
zal  zyn  gediend,  waar  by  zal  moeten  werden  aangetoond  de 
DoodzaLelykheid  der  aaninaking. 

Art.  15.  Kruitvaten  zullen  almeede  niet  mogen  werden 
aangemaakt,  ten  zy  het  restant  ledige  vaten  van  100  S  is 
Terminderd  tot  100  pees  en  die  van  SO  S  tot  500  pees, 
welk  getal  vaten  van  lietde  en  niet  meer  in  voorraad  zullen 
mogen  zyn,  terwyl  maandelyks  onder  de  specificatie  het  restant 
ledige  kmitvaten  zal  moeten  worden  bekend  gesteld. 

Art.  16.  By  ontfangst  'van  onbekwaame  raetaale  kanons, 
mortieren,  houtwitzers,  enz.,  het  zy  van  groot  of  klein  caliber, 
zullen  dezelve  niet  (zo  als  voor  deeze)  voor  oud  metaal  S  gewys 
Wfnien  ingenomen,  maar  by  stuks  gewys  na  hun  caliber. 

Art.  17.  By  ontfangst  van  een  ordonnantie  ter  verstrekking 
van  4000  of  2000  'S  oud  metaal  zal.  terwyl  zulks  niet  altyd 
na  de  letter  kan  voldaan  werden,  op  de  ordonnantie  (alvoorens 
voor  de  ontfangst   geteekend   word)  werden  bekend  gestpM, 

Digitized  by  VjOOQIC 


416  1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN. 

wat  caliber  van  kanon  ia  verstrekt  en  wat  gewigt  opdeielve 
bekent  staat,  zullende  dat  gewigt,  na  aftrek  van  2Vi  percent 
voor  liet  uitschieten  of  verlopen  van  het  kanon,  door  den 
onlfanger  moeten  werden  geaccepteerd  ;  dan,  ingevalle  zolks 
niet  met  de  ordonnantie  over  een  te  brengen  is,  zal  de  comoiis 
te  vooren  almeede  moeten  bekend  stellen,  hoe  veel  aan  gewigt 
er  verstrekt  is,  by  voorbeeld :  'er  is  een  ordonnantie  van 
3000  fi  oud  metaal  en  hier  op  werd  verstrekt  1  pees  metaal 
kanon  è  6  fi,  1  pees  metaal  kanon  a  4  S  en  1  pees  metaal 
kanon  a  3  S,  wegende  volgens  opochrifl,  als: 

een  metaal  kanon  a  6  S,  wegende 1K80  8 

.      .  4  •         .       960  . 

•        •  9       »5»         »       770  • 

of  te  zaamen 8    3300  — 

hier  af  2  Vi  percent  of » 88  '/j 

dus  moet  ten  hste  gebragt  worden  aan  oud  metaal  fi    3217  72 
en  zo  ook,  indien  er  minder,  als  de  ordonnantie  dicteerd,  ver- 
strekt word. 

Art.  18.  Geene  affuiten,  roopaarden  met  oorlogs  beslag, 
nog  eenige  andere  goederen,  hoegenaamd,  zullen  in  het  vervolg 
meerder  uit  Compagnie's  kassa  werden  betaald,  niaar  alle  in 
de  arthillery  door  de  aldaar  dienst  doende  inlandscbe  am- 
liacbtslieden  moeten  werden  aangemaakt,  en  daar  voor  by  de 
specificatie  aan  hout,  yzer,  etc.  niet  meerder  mogen  worden 
afgeschreeven,  als  ingevolge  bepaaling  by  tabel  L'  E. 

Art.  19.  Nieuwe  affuiten,  roopaarden,  voor- en  kruitwagens, 
mortierstoelen,  enz.,  op  de  daar  toe  bekomene  qualificatie, 
mitsgaders  opgegeevene  proportie  en  gemaakte  teekening  van 
den  chef  der  arthillery  aangemaakt  zynde,  zal  de  eerste 
commis  daar  van  ten  eersten  kennis  aan  den  geroelden  chef 
moeten  geeven  om  door  expres  daar  toe  benoemde  gecommit- 
teerden te  worden  geconfronteerd  en  geëxamineerd,  in  hoe 
verre  de  daar  aan  verstrekte  en  verwerkte  materialen  over- 
eenkomen met  de  l)epaling,  volgens  de  tabellen  gemaakt,  en 
of  dezelve  na  vereysch  goed,  deugdzaam  en  in  hun  verband 
bearbeid  zyn ;  en  welke  gecommitteerdens  van  hunne  bevinding 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  417 

schriftelyk  rapport  aan  heeren  commissarissen  over  het  defensie- 
weezen  zullen  moeten  indienen.  Inlusschen  dat,  wanneer  daar 
aan  geene  defceten  worden  ontwaard,  de  cher  der  arllüllery 
zal  moeten  zorgen,  dat  zodanige  goederen  op  eene  daar  toe 
te  verkiesene  plaats  met  de  letter  6  worden  gebrand,  en  welk 
brandyzer  met  gemelde  letter  ter  groote  van  l'/i  duim  daar 
toe  zal  moeten  worden  aangemaakt. 

Art.  20.  Alle  afscliryvingen  van  koper,  hout,  yzer,  etc. 
ter  aanmaaking  van  goederen,  die  hy  de  specificatie  werden 
opgebragt,  zullen  in  't  vervolg  niet  anders  mogen  geschieden 
ak  ingevolge  bepaling  by  tabel  L"  F. 

Art.  21.  In  de  tabelle  niet  wordende  gesproken  van  patroon- 
stokjes, ledige  granaat-buizen  van  4  duim  en  minder  en  meer 
andere  klynigheden  om  reden  er  by  de  verwerking  der  grove 
goederen  hout  in  abondantie  afvalt  ter  aanmaking  van  diergelyke 
goederen,  zoo  zal  dierhalven  daar  voor  geene  houtwerken 
mogen  worden  afgeschreeven. 

Art.  22.  By  de  specificatie  zal  ook  maandelyks  moeten 
worden  bekend  gesteld,  welke  goederen  uit  de  respective  ad- 
ministratien  zyn  ontfangen. 

Art.  25.  In  sleede  van  de  bevorens  plaats  gehad  hebbende 
maaoddykse  aÜKhryving  van: 

SO      e  roelh, 

40      ■    spykers, 

1  vat  iheer, 

V«    •    pik. 

Vs  »  barpuys, 
24  bossen  lond, 
15  >       bindrottings, 

40      S  zalpeter, 
20       »   zwavel, 

2  bossen  kurk, 
20      ps.  handspaken, 

zal   in   't  vervolg    niet   meerder  mogen   worden  opgebragt 
dan  het  thans  daar  voor  bepaalde,  als: 
20  e  roeth, 

DD.  xo.  27 


Digitized  by 


Google 


4l6  1^07.     P.  Q.  VAN  OVERStRATÊN. 

10       S  spykers, 
—       vat  theer, 

V,o    •    pit. 
Vj6    •    harpuys, 

24        bossen  lonil, 
6  »       bindroüings, 

10       p'.  handspaken. 

Art.  24.  Indien  er  gelaboreerde  goederen  moeten  werden 
aangemaakt  op  het  laboratorium,  zal  de  commis  zulks  meUen 
aan  den  chef  der  arthillery,  dewelke  direct  den  aldaar  be- 
scheiden officier  de  nodige  orJres  en  manschappen  daar  toe 
zal  geeven. 

Art.  25.  Gemelde  officier  zal  dan  een  eysch  van  de  beno- 
digde goederen  tot  de  aan  te  makene  vuurwerken,  etc.  formeeren, 
voor  gesien  onderteekend  door  den  chef  der  arthillery,  om 
daar  op  die  goederen  uit  de  arthillery  te  ontfangen,  zullende 
meermeiden  officier,  na  gedaan  werk,  een  specificatie  van  de 
verbruikte  goederen  moeien  opmaken,  meede  door  den  chef 
der  arthillery  onderteekend,  ten  blyke,  dat  gemelde  goederen 
wesendlyk  daar  toe  verbruikt  zyn,  en  welke  specificatie  moet 
worden  bezorgd  aan  den  commis,  die  verpligt  zal  zyn  dezelve 
by  zyn  maandelyksche  speciltcatie  te  annexeeren. 

Art.  26.  Alle  goederen,  tot  de  exercitie  op  Mr.  Goruelis 
verbruikt  wordende,  als  gevulde  kardoesen,  geswinde  lond, 
spiletten,  zunders,  meelkruit,  etc,  zal  de  chef  der  arthillery 
in  het  aldaar  zyiide  lalioratorium  zelfs  doen  aanmaaken  en 
niet  meer  uit  de  arthillery  eyschen. 

Art.  27.  De  commis  der  arthillery  zal  ook  quilantie  moeien 
verleenen,  ingevalle  van  de  exercitie-plaats  tot  Mr.  Gomelis 
ledige  kruitvaten  terug  ontfangt,  en  dezelve  weder  by  de  boeken 
moeten  laten  inneenien. 

Art.  28.  De  commis  der  magazynen  zal  eens  des  niaands 
de  kruit  magazynen  in  perzoon  visiteeren  en  daar  van  drie 
schriftelyke  rapporten,  als  meede  van  bet  restant  buskruit  en 
dies  sorteering,  maaken  volgens  model  L"  ti  en  daar  van  een 
overhandigen  moeten  aan  zyn  hoog  Eilelheyd  den  heer  Gouver- 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1^9?.     P.  Q.  VAN  OVERStRATEN.  419 

Deur   Generaal,   een  aan  den  heer  Directeur  Generaal  en  een 
aan  den  beer  commissaris  opzigler  der  arlhillery. 

Arl.  29.  De  commis  zal  alle  ammunitie-goederen,  slaande 
op  de  kasieeis  en  stads  bolwerken,  item  buiten-poslen  en  strand- 
baileryen,  zoo  meede  de  gezwind  stukken  aan  de  poorten, 
overgeven  aan  den  chef  der  arthillery,  dewyl  gemelde  chef 
daar  over  beter  het  opzigt  kan  doen  houden  door  zyne  ofli- 
eieren. 

Art.  30.  Dog  alle  maguazynen,  waar  in  ammunitie-goe- 
deren  worden  geborgen,  zullen  directelyk  ter  verantwoording 
van  de  commisen  staan,  als  meede  alle  kruithuysen,  brand- 
kamers,  kogels,  bommen  en  granaaten,  insgelyks  al  hel 
geschut,  gemonteert  of  ongemonteerd,  zoo  binnen  als  buiten 
het  arthillery-perk,  met  uitzondering  egter  van  het  geschut, 
op  de  wallen  of  huiten-posten  geplaatst,  met  de  daar  toe 
gehoorende  ammunitie  goederen,  dat  daar  onder  niet  word 
begreepen. 

Art.  31.  Geen  kruit  zal,  by  wat  geleegentheid  het  zy,  uit 
de  maguazyiien  mogen  worden  gehaald  of  daar  in  geborgen 
worden,  ais  met  voorkennis  van  den  commandeerenden  oflicier 
van  het  goarqizoen. 

Art.  32.  Men  zal  ook  geen  kruit  uit  de  maguazyneu  na 
eldav  mogen  vervoeren,  dan  met  voorkennis  van  den  com- 
mandeerenden officier  van  het  guarnizoen;  en  ter  voorkoming 
van  alle  ongdukken  zal  zulks  altoos  met  geslootene  vaartuigen 
moeten  geschieden  en  nooit  door  de  stad  worden  gedragen, 
dan  in  enkelde  gevallen,  dat  het  water  te  laag  is  tot  den 
vervoer  na  de  kruitmoolen,  en  de  onlfangene  quantiteit  geen 
2  vaten  komt  te  surpasseeren. 

Art.  33.  In  de  arthillery  zal  hoegenaamd  geen  kruit  ge- 
borgen of  verwerkt  mogen  worden,  maar  de  cardoesen  zullen 
in  de  kmilhuigen  gevuld  en  aldaar  geborgen,  gelyk  meede  de 
snaphaan-patroonen  op  hel  laboratorium  gemaakt  zullen  moeten 
worden. 

Art.  34.  Wanneer  kruit  uit  de  maguazynen  zal  moeten 
gehaakl   of  daar   in   geborgen   worden,   zal  de  commis  daar 

Digitized  by  VjOOQIC 


440  1797.     P.  Q.  VAN  OVERStRATEf4. 

van  en  van  het  kruithuys,  dat  ten  dien  eynde  slaat  geopend 
te  worden,  moeten  kennis  geeven  aan  den  capitain  van  de 
hoofdwagt,  welke  zal  moeten  voorzien,  dat  de  slealeis  gete- 
corteerd  en  weeder  terug  gebragt  worden  door  een  corporaal 
en  twee  gemeenen,  mitsgaders  dat  de  gezegde  corporaal  by 
zyn  relhour  rapport  doet  van  de  quantiteit  vaaten,  die  uit 
het  kruithuys  afgehaald  zyn. 

Art.  35.  De  sleutels  der  kruit-maguazynen  zullen  berusten 
by  den  commis  in  de  arthillery-maguazyneu. 

Art.  36.  Geen  kruit  zal  uit  de  maguazynen  gehaaM  of 
in  dezelve  geborgen  mogen  werden,  dan  in  presentie  van  een 
der  commisen. 

Art.  37.  Alle  goederen,  als  geschut,  mortieren,  affuiten, 
roopaarden,  gereedschappen,  kruit,  enz.,  dewelke  door  de  chef 
der  arthillery  op  ordonnantie  zullen  worden  geöischt,  zullen 
door  de  commisen  volgens  opgave  zonder  uitstel  moeten 
worden  verstrekt. 

Art.  38.  Wanneer  eenige  goederen,  door  den  chd*  der 
arthillery  geéyscht,  niet  in  voorraad  zyn,  zal  de  eerste 
commis  zonder  uitstel  qualificatie  moeten  verzoeken  tot 
den  inkoop  om  ten  eersten  aan  den  eysch  te  kunnen  vol- 
doen. 

Art.  39.  De  commisen  zullen  gehouden  weezen  te  obedi- 
eeren  alle  ordres,  die  hun  door  commissarissen  over  bet 
defensie-weezen  tol  reparatie  van  goederen  en  ook  verstrek- 
kingen, die  geen  uitstel  kunnen  lyden,  gegeeven  worden, 
en  verantwoordelyk  zyn  voor  het  niet  prompt  execuleeren 
van  het  een  ën  ander,  met  qualificatie  om  het  gerepa- 
reerde en  verstrekte  af  te  schryven,  mits  de  daar  toe 
erlangde  ordre  door  een  schriftelyk  onderteekend  bewys  van 
gemelde  heeren  commissarissen  geverifieerd  en  daar  van 
na  dato  kennis  aan  den  heer  Directeur  Generaal  gegeeven 
wordende. 

Art.  40.  Eyndelyk  zullen  de  commisen  jaarlyks  den  by 
besluit  hunner  hoog  Edelheedens  van  den  9^<^°  Febmary  1 795 
beraamden  eed  prestoeren. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1707.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 


m 


1/ A. 


M  a>  ^ 

111 

'II 
lil 


.9 
B 

S 

I 


I 


Uil  het  sdup  de  BaiteoTerwagting. 

Yzere  canooB  tu  8  ft 

»  »        ■    4* 

MeUale  basseD  tan  1  ft 

Roodseherp  van  8*  ft 

.    4 

.    1 

Ungseherp    •    8   • 

-    4 


1 


Rampaarden  in  zoort 


A8ft  A4ft 


TJT 


Schrood  kokers , 

Wissers  en  aanzetters  è  8  ft., 

■  •  a  ■     4      *  .  < 

•  •  •  ■     1       >  .. 


Wiaserstokken 

Koevoeten 

Cardoes  stokken 

Kopere  canmdepels  è  8  ft  en  yarkenst. 
•  ■         «  4   >    *  ■       . 

Kopere  cardoes  kokers  k  8  ft 

.      .  4 

-      .  1 

Hottte         .  .      •  8 

.      .  4 

.      .  1    - 


Kopere  kruitmaten  — s —  — ^— 


Kopere  kogelmallen 

Luntzen 

Wden 


1  1 

è8ftè4ft  elft 


1 


1 


1 


6 

6 

18 

18 

8 

8 

330 

318 

96 

107 

200 

196 

170 

172 

24 

4 

22 

9 

9 

30 

18 

10 

9 

3 

2 

14 

6 

10 

18 

9 


54  I  55 
100 


24 

5 

22 
9 
9 

18 
9 
9 
3 
2 

14 
6 

10 

18 
9 


13    13 


yzer 
12 


2 


11 

2 

1 


30 


3 
4 
1 
6 


6 
5 
2 


Digitized  by  VjOOQ IC 


422 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN 


— -.- —    -• 

Moet  volgens 
ordonnantie 
uitlecveren. 

s 

e 

e 

1 

s 

1 

ei 

Assen 

Handspaken 

2 
8 

1 

'      2 
i      « 

2 

8 

Kniithoorens 30 

Laadpriemen I      24 

Londslokken 20 

Canonbooren ]      16 

Kopere  kniïllantaams 2 

Kopere  kniittregters 2 

BHcke  slonsjes I        2 

Kopere  tasthaaken 2 

Lcere  kniilzakken 1 

Druiven  met  yzer  A8ïè 96 

-    lood  .  8 I        8 

•    yzer  «4    • '      12 

.    lood  .  1 I      48 

Kopere  hamers 1 

Kogel  passer  yzere ,        1 

Patroon  stokjes 6 

Wisserbollen 12 

Wissertouwen  è  8  1g 12 

Beursvaten 3 

Snaphaan,  pistool-  en  draatkogels  vatj.. .  1 

Ton  schrood  . . .  !^ 1 

Houle  cardoes  klopper 

Vetbreide  ossenbulden 3 


31 
24 
20 
16 

2 

2 

2 

1 
96 

8 
12 
48 

1 

1 

12 
12 

3 

89  ie 
168  ft 

1 

2 


I 


11 


20 

16 

2 


12 
12 

3 


1       1 


L«  B. 


E.  Commis  der  magazynen  N N 

hy   onllossing  von  hel  schip  N van  N, . . 

staai  in  uw  administratie  ont fangen  te  werden. 


Den  ir»  Oclober  1796. 

200  p"  roDdscherp  a  ISibË 
300  t  •  >  12  > 


ODlf.den  18~d^ 
»       >     »      •  2  p*  ie  mia 


Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 


423 


2S0  p*  rondscbei-p  k    8  6..  ontf.  den  18«'  d^  16  i)*te  klein 
iMH)  >    liandgranaten  in  S  vaten  • 

30  bos  kurk  in  6  kassen        •       >    W^  » 

80  S  cardoes  garen     •       >     »      «is  zeer  slegl 

1000  p*     >     naalden   in  1  kas    > 
ISO  •  canonbooren  ' » 

IS  >  kanon     Iquadranten  in| 

IS  >  mortiers)     1  kasje      j 

y  C. 


Aan  den  Wei-Edele  groot  achtbare  heer 

eerste  Raad  en  Directeur-Generaal  van  Nederlandsch-India. 

Den   ondergeieekende  commis  der  magazynen  heeft  de  eer 
UwelEdele  groot  agtbaare  eerbiedig  te  berigten,  dat  bet  scbip 

,    den    11«»  Oclober  deezes  jaars  voor 

de  kamer ,  albier  gearriveerd,  van 

zyn  lading  het  volgende  volgens  factuur  beeft  uitgeleverd,  als : 
200  p*  rondacberp  a  18  6, 

250  *  •  »     8  »,  doch  waarvan  16  p'  te  klein, 

500  »   handgranaten, 
1000  »   cardoes  naalden, 
80  >   cardoes  gaaren,   het   welk   zeer   slegt  is,  blykens 

nevensgaande  monster, 
30  bos  kurk, 
12  p*  kanon 
12  mortier 

En  te  min  ontfangen: 
2  p"  rondscherp  a  12  6. 
Hier  mcede  verhoopende  aan  de  orders  van  UwelEdele  groot 
agtbaare  voldaan  te  hebben. 
Batavia,  den  16«»  Oclober  1796. 

WclËdele  groot  agtbaare  heer 
voor  de  bevinding:  uwelEdele  groot  agtbaare 

den  capitain  ooimoedige  dienaar, 

en  den  V^  commis 


quadranten. 


^de 


ooomus. 


Digitized  by  VjOOQIC 


4S4 

1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN. 

L-  D. 

SPECIFICATIE  voor  de  maand 17.. 

Verbruikt  aan  de  algemeene  werken. 

ao 

e  roetb. 

10 

>   spykera. 

Vit  val  pik, 

Vi«    •    barpuis, 

24 

bos  lond. 

6 

•    bindrotliogs. 

10 

p"  handapaken. 

Aangemaakt  voor  Macasser  ingevolge  bednil  H. 

H.  E.   van  den 6  p*  aSoilen  met 

raders,  stelhoulen,  etc.  a  12  S,  daar  toe  verbruikt: 

21 

»  zwalpen  van     4  a    5  duim, 

2 

>  balken       »     22  »  24  voeten, 

12 

»  koppen  van  balken, 

3000 

«  slaaf  yzer, 

1140 

»   bout  yzer. 

Aangemaakt    100   p'   wiaserstokken,  terwyl  er 

nog  maar  22  p"  per  restant  zyn: 

6 

p'  windboom  balkjes. 

Aangemaakt  260  p*  druiven,  loode,  a  4  tt,  zynde 

er  nog  300  p'  per  restant,  doch  voor  de  Banjemias- 

singsche  eisch  benoodigd  400  p",  daar  toe  verbruikt: 

260 

»  druiv  stoelen. 

18720 

»  snaphaan  kogels. 

n 

»  roode  zeildoek,  kust, 

3V4 

e  cardoes  garen. 

26 

p*  cardoes  naalden, 

15 

e  zeilgaren, 

87, 

»    spykers. 

Uit  het  zuiker-pakhuis  ontfangen  op  ordonnantie 

van  den 

2K0 

S  plaat  koper. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1707.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 


4i5 


Van  het  kleede-pakbuis  op  ordonnantie  ?an. 

5      corgies  baflas  zwarte  breede  heele  SouraU. 

Het  restant  krait vaten  is  met  primo  deezer 
f09      p*  van  100  «, 
560       •     »       50  a. 

L'  B. 


GOEDEREN  voor  deese  uil  cassa  betaald^  waarvoor  in  het 
vervolg  de  hier  geepecificeerde  maierialeH  MuUen 
worden  afgeschreevem. 


Houtwerken. 


Yzer 


p^  affuit-wang  beslagen  mei  3  stel- 
boutea k  36S 


p*  afloiuwang  besl.  stelh. 
beslagen.. 


wiel 


24 


18 


12 


36 


24 


18 


r/a  zwalp  van  6  è  7  dm. 
7,  balk  van  26  è  30  vt. 
r/s  zwalp  van  5  è  6  dm. 
V,  balk  van  26  è  30  vt. 
IVs  zwalp  van  5  ft  6  dm. 
V,  balk  van  25  è  26  vt 
r/,  zwalp  van  4  è  5  dm. 
V,  balk  van  22  é  24  vt. 
l'/i  zwalp  van  4  dm. 
V,  balk  van  22  è  24  vt. 
IVs  zwalp  van  4  dm. 
V.  balk  Jassemse 
IV,  zwalp  van  3  è  4  dm. 

Va  balk  glondong 
ly.  Tink.  plank,  groote 
V,  vdüdboombalk 
I  VU  Tink.  plank,  groote 
l    V.  windboombalk 
r/a  mole  plank  van  2 Va  dm, 
Va  windboombalk 
1      zwalp  van  6  è  7  dm. 
1      kop  van  een  balk 
zwalp  van  5  è  6  dm. 
kop  van  een  balk 
zwalp  van  5  4  6  dm. 
kq>  van  een  balk 


570 
510 
450 
390 
350 
320 
270 
250 
200 
140 
240 
210 
180 


Digitized  by  VjOOQIC 


426 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 


p^  afAiil-wiel  benlagen 


rampaard  inel  oorlog 
beslag  en  toebehooren 
rampaard  met  oorlog 
beslag  en  toebehooren 
rampaard  met  oorlog 
beslag  en  toebehooren 
rampaard  met  oorlog 
beslag  en  toebehooren 
rampaard  met  oorlog 
beslag  en  toebehooren 
rampaard  met  oorlog 
beflag  en  toebehooren 
beslagen  mo^tie^stoel 


voorwagen . 


12  « 
8  ' 
6  • 
4  • 
3  • 
2  • 
1  * 

18  • 

12  . 

8  . 


3 

12  d» 
10  . 

8  . 

7  • 

6  . 

5  . 

24  .  I 

I 

18  .  I 


12 


1  zwalp  Tan  4  A  5  dm. 

1  kop  van  een  balk 

1  zwalp  van  4  dm. 

1  kop  van  e  n  balk 

1  zwalp  van  4  dm. 

1  kop  van  een  balk 

1  zwalp  van  3  è  4  dm. 

7,  balk  van  26  .  30  vi. 

1  groote  Tinkamse  plank 

V.  balk  van  22  è  24  vt. 

1  groote  Tinkamse  plank 

'',  balk  glondong 

1  mole  plank  van  2Vi  dm 

'/.  balk  glondong 

1  zwalp  van  5  è  6  dm. 

V.  balk      .    25  .26vt. 

1  zwalp  van  4  è  5  dm. 

1  balk  glondong 

1  zwalp  van  4  dm. 

1  balk  glondong 

1  zwalp  van  4  dm. 

1  balk  glondong 

1  groote  Tinkamse  plank 

7,  wind  boombalk 

1  groote  Tinkamse  plank 

.  '/.  windboombalk 

\'^  zwalp  van  6  A  7  dm. 

v^  zwalp  van  5  4  6  dm. 

V/^  zwalp  van  4  4  5  dm. 

1  zwalp  van  4  dm. 

1  zwalp  van  4  dm. 

1  zwalp  van  3  è  4  dm. 

l  zwalp  van   5  i   6  dm. 

1  balk      •    26-30vt. 

1  zwalp  van    5  dm. 

1  balk      .    26  è  30  vt. 

1  zwalp  van  4  4   5  dm. 

1  balk      >    22>25vt 


150 

120 

110 

90 

80 

65 

50 

170 

160 

140 

120 

80 

70 

560 
400 
280 
250 
200 
150 

280 
250 
225 


Digitized  by  VjOOQ IC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 


4i7 


Houtwerken. 


Yier 


1  p»  beslagen  voorwagen. .  è     8  d" 


6  .1 

4  .j 

3  •  ; 

i 
2  . 

1  - 


1  '       •  houlwiU  af- 

fnH-wang  en  3  stelh..  •    6 

1  *  besl.  wiel  Toor  afluilwtng. . , 


1 


houtw.  afluitwang  è  4  d" 


1  •     •     wiel  voor  affuitwang 

1  •  kanon    bok     met     zyn   wind 


1  *  rampaard    op  chassis  en  toe- 
behooren i  24  8 


1  •  rampaard    op  chaasiB 
en  toebehooren •    18 


1  •  rampaard    op  chassis 
en  toebehooren •    12 

1  •  rampaard    op  chassis 
en  toebehooren •     8 


zwalp  van  4  dm. 

balk  glondong 

zwalp  van  4  dm. 

balk  gbndoDg 

zwalp  ran  3  4  4  dm. 

balk  glondong 

zwalp  van  3  dm. 

windboombalk 

groote  Tinkamse  plank 

windboombalk 

groote  Tinkamse  plank 

windboombalk 

zwalp  van  4  i  5  dm. 
V.  balk      >    22  •  24  VI. 

zwalp  Tan  4  è  5  dm. 

kop  van  een  balk 

zwalp  van  4  dm. 
'/,  balk  glondong 

zwalp  van  4  dm. 

kop  van  een  balk 
27.  balk  van  25  vt. 
V*  kromhout 

1      zwalp  van   5è  6  dm. 
7,  balk      .    26.30vt. 
3      balken  van  20  vt.  dk. 
16  ft  18 

rade  plank  ft  17.  dm. 

zwalp  van  5  dm. 
7,  balk   van   25   vt.  dk. 
14  è  16 

mole  plank 

zwalp  van  4  è  5  dm. 

balken    •  20  >  24  vi. 

mole  plank  è  1  dm. 

zwalp  van  4  dm. 
3      balken    •   18  è  20  vt. 
1      mole  plank  è  1  dm. 


|!    180 

Il  ^^ 

Il  ^^^ 

Il   ^^ 

V  125 
[  115 
350 
150 
320 
120 
520 

350 

290 

260 
185 


Digitized  by  VjOOQIC 


4«8 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 


Houtweiten. 


Yur 


1 


1  p*  nmpiard  op  chassis  en  toe- 
behooren è     6ft 

8  •  geUonke  blokswielen  int 

1  •  knülTal ^100% 


1 


50 


•  kruit  of  kogelvat •   25  • 

•  wal    aflutl  op  bloka- 
wielen  en  toebehooren  •    12  • 

•  wal    afluit  op  bloks- 
wielen  en  loebehooren  •     8  > 

•  malwagen  met  wielen 
beslagen 

L-  f. 


1      zwalp  van  4  dm. 
3      balken    •  18  van  20  vt 
1      mole  plank  k  1  dm. 
1      Tinkamse  plank 
12     jatly  duigen 
8      p*  roltings 
7     jatty  duigen 
12      rolüngs 
5     jalty  duigen 
'lO      roUings 
r/s  zwalp  van  4  ik  5  dm. 

Vt  balk  giondong 
r/s  swalp  van  4  dm. 

Vt  balk  ^ondong 

Vt  zwalp  van  4  dm. 

Vt  iMilk  Ung  24  i  26 


150 


20 


I    170 


VI.  Il 


220 


SPBGIPIGQUE  AANWIJZING,  wai  materialm  im  kei  vmdg 
voor  de  imdentaamde  goederen  zullen  warden 
afgeschreeven. 


AaoMt 

1 

Houtwerken. 

kkwteB. 

Spyka». 

Blik.     ïiif. 

1 

Voor: 

30  p*  aanzetter  klossen  ;  1  p*  wind  boombalk 

1    *          *           met  . 

zwengeb 1   •  wisserstok 

lp. 

Vu« 

5    -   assen  tot  ramp-    1    •  balk  van  20  i 

paarden [        25  vt 

6  •  mole    planken 

1     •    cardoes      kisten 

4  V.  dm. 

3Ï6 

1 

20 

met  vakken 

2   •  mole  planken  i 

6  dm.              1 

15    •   cardoes  stokken  ! 

1    .  windboom  balk 

1 

Digitized  by  VjOOSlC 


1797.     F*.  Q.  VAN  OVÉRÖTRATEN. 


42d 


1 

Aanset 

1 

T~ 

Houtwerken. 

kloMm 

SpylK-ra.!    Blik. 

Yzer. 

1                              1 
Voor: 

1 

Il  p*  Tinkalnse  pbn-l 

1        1 

50 

p>  dniiv  stoeloi...  j       ken 

.4   •  wissentokken 

1        ' 

i               1 

10 

•   bandspaken 1  glondong 

1               1 

10 

'   loodstokken ...    '2  wissentokken       ; 

1  tÜ     1  blad 

25 
50 

•   mortier  spiegels  '  1  gloadong 

*                 *                      9                                                                           1 

3  bl«-j 

met  biikke  veren  |  1  wind  InxHubalk     , 

2  « 

deren 

50 

•    iDorÜer  spiegels  '  1    p«  wind   boom- 

13  bla- 

met perpet.  kop-  '     balk,  item  V,  stuk 

2  £ 

deren 

pen 1     perpelua 

i 

100 

'    gnnaatpypenvn.  j 

i 

8.  7,  6  en  5  dm.    8  wissentokken       , 

1            i 

20 

•    regUpaken ;  1  p«  Tink.  planken 

1 
1 

40  lÉ 

•   rampaard     ordi-  i|V,  zwalp  h  4  dm.i) 
nair....  è  8  «  jlV.  balk  glondong.  ) 

60. 

1 

-    rampaard             i  Vs  zwalp  i  3  è4dm.i ' 

1 
1 

50. 

ordinair.   *  6    >     7i  balk  glondong.  I| 

-    rampaard             jj 7.  zwalp  è  3  dm.  jj 

40. 

ordinair.   •  4    • 

17.  windboombalk  fi 

•   rampaard 

(7.  Tink.  plank       , 

35. 

ordinair.   .3    .   'Vs  windboombalk  f' 

t 

•    rampaard             jlVs  Tink.  plank       J 

125  > 

ordinair.  •  2    •  ^7.  windboombalk  )! 

i 

•    rampaard              j7,  Tink.  pUnk       )l 

20. 

ordinair.   •  1    * 

1 

50 

•    stelhouten       in 

fl  zwalp  è  4  dm.    ) 

1 

zoort 

12  regte  vellingen    i 

50 

•    wissere  en  aan- 

1 

zetters  in  zoort 

50  wisserstokken     'sOp* 

5« 

24 

•    windproppen... 

1  windboombalk 

. 

100 

-    wisserstokken . . 

6  p*  windboombalk 

1 

30 

•    Uokswielen    or- 

1 zwalp  è  4  dm.    i| 

1 

dinair  

1  Tink.  plank         j 

100 

•   deksel,    en    bo- 

deos 

▼oor  scbroodkokers 

1 

.■   1 

io  iioort 

10  p»  jatty  duigen 

Digitized  by  VjOOQIC 


450 


1707.     P.  6.  VAN  ÓVERèTRATeN. 


Houtwerken.         Koper. 


Leder. 


p«  bombhaak. 


beursvat  mei  4  p«r/,  ii8 
dm.  breede  koper  banden 


kanon  lepel. 


è24|gi 
18  . 
12  . 

.    8  .1 


cardoes  koker  ko- 
pere hoog  18  dm.  •  24 
cardoes  koker  ko- 
pere hoog  17  dm.  •  18 
cardoes  koker  ko- 
pere hoog  13  dm.  •  12 
cardoes koker ko- 
pere hoog  12  dm.  •   8 
cardoes  koker  ko- 
pere hoog  12dm.  '    6 
cardoeskoker  ko- 
pere hoog  10  dm.  >   4 
cardoes  koker  ko- 
pere hoog  9  dm.  •    3 
cardoes  koker  ko- 
pere hoog  9  dm.  •   2 


.    3 


.2.1 

11 

.    1    .  Il' 


p-    jatly- 
duigen 
aanz.  klos 
wisserslok ' 
aanz.  klos 
wisserstok 
aanz.  klos  | 
wisserstok ' 
aanz.  klos 
wisserstok  i 
aanz.  klos 
wisserstok 
aanz.  klos 
wisserstok 
aanz.  klos 
wisserstok 
aanz.  klos 
wisserstok 
aanz.  klos 
wisserstok 


7,  e  koper-     Vs  v«>  kalfs 
draal 
koper-  I 
drut 
koper-  ' 


5 
6 
4 
3 
2 

17. 
IV. 
1 

G 


37. 
3 

27. 
2 

IV. 


draal 
koper- 
draat 
koper- 
draal 
koper- 
draat 
koper- 
draal 
koper* 
draat 
koper-  , 
draal  < 
koper-  i 
draat  ' 
koper-  I 
draat  < 
koper  ' 


Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Ö.  VAN  ÓVER6TRATEN. 


4S1 


Houtwerken. 


Koper. 


Leder. 


1 
1 
1 
4 
12 
12 


1   p«  cardoes  koker    kopere 
hoog  6  dm...   >    1  S 
-  dissel  (kopere) 


hamer  (kopere). 


-  kopere  kogel  mallen  inz. 
van  18  £  af. . 
ophaalders. .   . . 

tasthaken 

laailpriemen . . . 


1  stel  kufiere  kniitinaten  van 
1    e  tot  1  lood 

1  p*  kopere  kruit  tregters  in 
zoort  ook  voor 't  mortier 
kruitmt.  7t  calib.groote 


1 
1 

1 

6 
6 


17.  «  koper 


I 


7,     •       •     ' 

schiellooden  kopere. . .  ' 

ziinderkokers  m.  riemen  |  ^^ 

ziioclerstokken 2  wisserstok- ;  2 

ken  I 


vu 
IV. 

1 
1 

2 
3 


oud  ko- 
per 

oud  ko- 
per 
kogel- 
zwaarte 
oud  ko- 
per     i 
koper-   I 
draat 
koper-  ; 
draat    | 
koper   ' 


kogel- 
zwaar te 
kogel- 
zwaartej 
oud  ko- 
per i 
koper    2      vel  kalfn 


]      .  kopere  kriiitlanthaarn 


item 
'  8  lanthaarn 
hoorns 


Digitized  by  VjOOQIC 


iit 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEri. 


s 

s  I 


•J  1(5     2 


I 


'S 


28  p«  carabyD  kogels  ^ 

'  voor  8  p» 
1  •  druiven    met    '/.  ü  garen  j 
vzer  i  24  S  1 
1 


ïi 


1  •  druiven  met 
yzer  i  18  S 
druiven  met 
yzer  i  12  S 


1 


1 


druiven    met 
yzer  i    8  ft 


druiven     met 
yzer  è    6  £ 


i  druiven    met 
yzer  è    4  l£ 


druiven    met 
lood    è  12  tt 


1  •  druiven    met 
lood   è    8  ft 


'  druiven     met 
lood  é    6  ft 


naald 
bos  mar- 
lyn 
dito 


dito 

voor  20  p* 
2      bos  mar- 
lyn 
V.  ft  giren 

naald 

voor  20  p« 

2      bos  mar-: 

lyn 

V.  ft  garen 

naald 
voor  20  p* 
1      naald 
7.  ft  garen 
V.    .  leü- 

gtren 

voor  10  p* 

7.  «  ïeil- 

garen 

V.  ft  g«ren 
1      naald 
voor  10  p* 
7,  ft  garen 
I      naald 
7,  «  «eU- 
garen 
dito 


voor  100  p> 
1  è24l.  7..  wil   p-  <md- 
30  p*  zeyl 


1  ;él8ld.7,.  •!      dito 
30  p-  I 

1  è  12  ld.  7..  ' 
30  p- 


1  é  8  ld.. 7. 
30  p* 


dit) 
dito 


I 


M*  6W.|V..  •        dito 


30  p- 


è  41d 
30  p> 


1 


Ivoor  60  jpF 

7..  *|lrüodieil- 

doek  cust  ' 

;  I 

ivoor  100  p!  S»^ 

7..  •  jl   p-  oad-'lTO  pi 
zeyl 


dito        130  pNs^ 


dito       116  f 


Digitized  by  VjOOQIC 


170>.    P.  Ó.  VAN  ÓVERSTRAtEN. 


4!(5 


1 


I 


I 

CA 


1 

m3 


1  p«  druiven  roet 

kMd    è  4  e 

1  >  druiven  met 

lood  è  3  lË 


1  •  druiven     met 
lood  i    2  lË 


1  >  druiven  met 
lood  i    1  « 

1  •  druiven  met 
lood  ik    V,« 

50Sgewigteloode 
in  zoort 

16  •  mnsq.  kogels. 

44  •  pistool  kogels. 

20  *  snaph.  kogels. 


dito 

voor  10  p» 
Vi.«  garen 
1       naald 
V.  «  zeil- 
garen 
voor  10  p* 
V..«  garen 
1       naald 
V..  «  zeil- 
garen 
dito 


dito 


v..« 


voor  50  p» 
1  rood  zeil- 
doek  cust 

dito 


72   p- 
snaph. 

00  p* 
snaph. 


voorloop" 
1  rood  zeil 
doek  kust 

dito 

voor  100  p» 
V,  rood 
zeildoek 


40  p- 
snaph. 


40  p* 

pistool. 

30  p- 

pistool. 


57  « 

1 
1 
1 


9a 


I 


O. 


I 

1-4 


I 


Wp*  ledige    linne 

eardoesen . . . 

1 400  .  Idicepapiere 

cafdoeien. .. 

SO. ledige    trek- 


1     sw. 

bafta 


7,  oud 
zeil 


Iriem 
card» 


fUlAAl*! 


Zll. 


1  S  garen 

2  naalden 
2  «garen 
4     naalden 

V,  8  zeilg. 
2     naalden 
38 

Digitized  by  VjOOQ IC 


434 


17©7.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 




^ 



^' 

«j 

1 

1 

§ 

s 

1 

l 

•S 
1 

i 

•i 

co 

1 

il 

^ 

r^ 

m3 

6. 

•^ 

o 

25p"(luinielingen . 

7.  vel 
kalfs 

1     «garen 
1     naald 

10  •  kruilhoorens 

'/.« 

10 

7.  vel 

V.  «garen 

beslagen  met 

kalfs 

V.  •    • 

nemen 

24  » kruitzakken. . 

6     vel 

1     *   « 

2     naalden 

24  >  kardoes   zak- 

6    vel 

1     «garen 

ken  

2     naalden 

20  •riemen      tot 

J  pregte 

1     vel 

kniithoorens. 

velling. 

8  •  spilettassen 

1     vel 

'/.«garen 

met  riemen  . 

2     naalden 

Kruit. 

Papier. 

Loode  kogels. 

40  losse       carabyn  patronen 

36  scherpe        •           •        

24      >        mnsquet      •        

40      >        pistool         •         

50  losse          .              .        

36     •        snaphaan      •        

32  scherpe      •             •        

1  « 

6      vel 

4 

3 

4        . 

6 

47.    . 

4 

36  carabyn 
24  musquet 
40  pistool 

32  snaphaan 

Blik. 


Staal. 


Yzcr. 


Dekzels  en 
bodems. 


Spykcrs. 


4  dryfyzers  of  4  staale  nagels 

1  koevoeten 

1  lentzen 

1  mikken  en  staarten 

1  spylen 

1  varkenstaarten 

1  schi*oodkokers   gevuUle   na' 


1  « 


voor  3 


hun  calibcrs 1  blad 


16      « 
1 
30       . 

7.  • 
2  . 
«  oud- 

yzer 


« 


V..  « 


N.  B.    Voor  20  p*  afl'uiteu  met  raders,  enz.  of  50  p*  rampaarden,  dan 
wel  voor  600  p»  druiven,  zal  de  commis  een  vat  theer  mogen  opbrengen. 


Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 


435 


L"  C. 


Aan  zfn  hoog  Edelheid, 

den  hoog  Edele  groot  agtbaare  heer 

Gouverneur  Generaal  van  Nederlands  India. 
Hoog  Edele  groot  agtbaare  heerl 

Den  ondergetekende  oommis  heeft  de  eer  uw  hoog  Edelheid 
met  alle  eerbied  te  beriglen,  dat  hy,  ingevolge  het  S8'^  art. 
van  zyn  instructie,  op  den  29*°  en  3(K°  der  voorige  maand 
alle  de  kruilhuisen  in  perzoon  heeft  gevisiteerd  en  dezelve, 
benevens  het  daar  in  zynde  buskruit,  droog  en  wel  bevonden ; 
in  geroeide  kruithuisen  bevind  zig  het  volgende  buskruit, als: 


Nieuw. 

HennaakL 

Te  zamen. 

In  Groningen 9 

•  Petras  zorg • 

•  Grootoveryssel • 

•  de  Paari • 

120300 

20600 

40100 

3850 

60000 

12160 

20400 

1830 

180300 

32760 

60600 

5680 

Dan  wel  te  zaamen 'S 

184850 

94390 

279240 

Hier  meede  aan  de  hooge  order  verhoope  voldaan  te  hebben, 
noem  ik  my  met  alle  hoog  agting, 

Hoog  Edele  groot  agtbaare  heer 

Batavia, Uw  hoog  Ëdelheids 

primo trouwschuldige  dienaar, 

17 den  !•*•  Gommis: 

24  Maart.     Instructie   voor   het  kantoor  van  het  artil- 
lerie^magazijn. 

Art.  1.    De  dienst  zal  worden  waargenomen  door: 

een  onderkoopman  als  boekhouder, 

een  boekhouder  als  overdrager  en 

vier  adristentra. 

Art.  2.  De  boekhouder  zal  zorgen,  dat  alle  morgen,  buiten 
den  Zondag,  het  compioir  om  half  agt  uuren  worde  geopend 
en  om  elf  uuren   worde   gesloten,  behalven  op  vergadering- 

Digitized  by  VjOOQIC 


436  i^9^.    f*-  Ö-  VAN  OVERSTRATEN. 

dagen  van  haar  hoog  Edelheedens,  wanneer  hy  zal  moeten 
wagten  tot  na  het  eindigen  derzelver. 

Art.  3.  De  boekhouder  zal  de  specificatie  van  den  commis  moe- 
ten teekenen  voor  accoord,  navolgens  de  bepaaling  by  de  tabelle. 

Art.  4.  By  ontvangst  van  onbekwaame  goederen  zal  de 
boekhouder  het  koper  moeten  inneeraen  voor  ^/g  en  het  yzer 
voor  ^4  ^^D  i^  zwaarte,  waarvoor  het  nieuwe  is  opgebragt. 

Art.  K.  De  boekhouder  zal  een  duplicaat  van  het  door 
den  tweeden  commis  te  houden  bevinding-boek  der  uitge- 
leeverde  goederen  door  den  overdrager  doen  houden. 

Art.  6.  Alle  Maandagen  zal  de  suppoost  van  den  commandeur 
en  opper-equipagie-meester  een  klerk  in  het  arthillery-comptoir 
zenden  om,  zoo  ver  zulks  de  inventaris  der  schepen  betreft, 
een  contra-boekje  te  houden  van  bovengemelde  bevinding-boek. 

Art.  7.  Een  maand  ot  ten  uiterste  ses  weken  na  bekoming 
van  een  extract  factuur  of  ordonnantie  tot  het  ontfangen  van 
goederen,  zal  de  boekhouder  uit  bovengemelde  bevinding-boek 
twee  berigten  opmaken  wegens  de  uitlevering,  als  een  voor 
den  Directeur  Generaal  en  een  voor  den  eersten  opperkoop- 
man  van  het  kasteel,  invoegen  als  by  instructie  voor  het 
arthillery-magazyn,  articul  12. 

Art.  8.  Onbekwaame  metaale  kanons,  mortieren,  houwitzers, 
enz.,  hetzy  groot  of  klein,  zullen  in  het  vervolg  stuks  gewys 
na  het  caliber  en  niet  by  ponden  worden  ingenomen. 

Art.  9.  By  verstrekking  van  oud  metaal  zal  de  boekhouder 
zig  in  de  afschryvipg  moeten  reguleeren  na  en  ingevolge 
articul  17  van  de  instructie  voor  den  commis. 

Art.  10.  De  ordinaire  maandelyksche  afschryving  zal  volgens 
de  verminderde  bepaaling  by  articul  23  van  de  instructie 
voor  den  commis  voortaan  maar  mogen  geschieden. 

Art.  11.  Tot  voorkoming  van  abuizen  en  andere  hinderpalen 
omtrend  de  confrontatie  van  den  opneem  tegen  de  boeken  word 
de  boekhouder  gequalificeerd  om  de  ses  maanden  de  over  en 
te  min  uitgeleverde  goederen  provisioneel  in  te  neemen  en  af  te 
schryven  en  dezelve  zoo  lange  op  een  byzondere  rekening 
te  stellen,  tot  nader  dispositie  hunner  hoog  Ëdelheedens. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  437 

Ari.  12.  Alle  de  kanons,  mortieren,  houwitzers,  enz.  en 
alle  andere  aiumunilie-goedereu,  slaande  of  berustende  op  de 
kasleels  of  slads-bolwerken,  slrand-batteryen,  item  de  buiten- 
posten, de  Waterplaats,  Ryswyk,  Noordwyk,  Jaccatra,  Wilgen- 
bui^,  het  fortje  Angiol,  de  Keten  ea  Angké,  item  de  kanons 
van  de  veld-arlbillery,  aan  den  major  en  chef  der  arthillery 
afgegeeven,  zoo  meede  die  aan  de  poorten,  alle  met  bun  toe- 
liehoorende  ammunitién,  zullen  ten  lasten  van  gemelden  chef 
der  arthillery  van  de  l)oeken  der  raaguazynen  worden  afge- 
schreven om  vervolgens  ten  zynen  laste  by  een  apart  by- 
boekje  te  blyven  voortlopen  ter  zyner  verantwoording. 

Art  13.  Zoo  meede  zal  ter  zyner  verantwoording  gehandeld 
moeien  worden  met  de  ammunitie-goederen  etc.  van  de  exer- 
citie-plaats en  huishouding  op  Mr.  Gornelis,  item  het  laboratorium. 
Art.  14.  Met  de  specificatie  van  den  chef  der  arthillery, 
die  maandelyks  door  den  Directeur  Generaal  aan  den  boek- 
houder zal  worden  bezorgd,  zal  hy  inzelvervoegen  handelen, 
als  met  die  van  den  commis. 

Art.  15.  Kruit  van  de  aankomende  schepen,  dat  op  de 
molen  door  de  ordinaire  gecommitteerdens  nog  droog  en  goed 
word  bevonden,  zal  de  boekhouder  op  een  door  gemelde 
gecommitteerden  geleekend  briefje  na  de  quantiteit  ponden 
weeder  moeten  inneemen. 

Art.  16.  De  op  hel  laboratorium  bescheiden  officier  een 
eisch  binnen  brengende  van  benodigdheeden  tot  het  aanmaken 
van  gelaboreerde  goederen,  zal  de  boekhouder,  indien  gemelde 
eisch  door  den  chef  der  arthillery  voor  gezien  getekend  is, 
daar  op  de  afschryving  kunnen  doen  ten  laste  van  den  chef 
der  arthillery. 

Art.  17.  De  officier  bovengemeld  zal  telkens,  als  hy  de 
door  den  commis  gevraagde  goederen  klaar  heeft,  twee  spe- 
cificatien  van  de  verbruikte  goederen,  als  een  aan  den  chef 
en  een  aan  den  commis  der  maguazynen  overhandigen,  uit 
welke  laatste  de  boekhouder  de  verbruikte  goederen  zal 
kunnen  zien  en  de  berekening  op  de  gemaakte  goederen  maken, 
Art.  18.    Eindelyk   zal  de   boekhouder  alle   de  goederen, 

Digitized  by  VjOOQ IC 


4S8  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

waar  voor  in  het  vervolg  niets  meerder  uit  kasea  sal  worden 
betaald,  met  50  —  en  andere  met  20  pet  voor  arbeidsloon, 
boven  de  waarde  der  daar  voor  opgebragte  materiaalen,  moeten 
cargeeren,  by  voorbeeld 

van  goederen,  nit  kassa  betaald  : 
1    rampaard  met  oorlogs  beslag  è  18  S  kost  aan  hout  en 

yzer ^25:10 

hier  op  50  pet.  arbeidsloon •  12: 16 

dus  moet  gemelde  rampaard  bj  de  boeken  worden 

ingenomen  met /  38 :    6 

goederen,  niet  uit  cassa  betaald: 
1    beursvat   met  kopere   banden   kost  aan  bout,  leder  en 

koper f6:    8:  — 

bier  op  20  pet.  arbeidsloon •  t:    5 :    8 

dus  moet  het  beursvat  worden  ingenomen  met  /*  7  :  13 :  8 
en  zo  alle  andere  goederen,  waar  toe  eenige  materialen  worden 
verstrekt,  terwyl  de  overige  goederen,  vermeld  by  het  21  art. 
der  instructie  voor  het  arthillery  magazyn  en  waar  voor 
geene  houtwerken  zullen  mogen  worden  afgeschreeven,  beree- 
kend  en  ingenomen  zullen  moeten  worden  eeniglyk  met  het 
arbeidsloon,  invoegen  daar  voor  is  gesteld  by  annexe  prys  courant 
sub  L".  A:  A,  om  met  en  beneevens  de  voorschreevene  50  en  20 
pet.  respective,  voor  arbeidsloon  ten  faveure  te  worden  gebragt 
van  een  te  formeerene  reekening  van  ambagtslieden,  die  maan- 
delyks  uit  's  Compagnie's  kassa  worden  betaald,  en  waar  van 
het  voor-  of  nadeelig  saldo  by  bet  sluiten  der  boeken  op  reeke- 
ning  van   fortiücatie-werken  zal  moeten  worden  geliquideert. 

L°  A.  A. 

PRYS  COURANT  of  berekende  arheêdsloan  voor  de  ondentaande 
goederen,  waarvoor  (er  aanmaking  geen  mate* 
rialen  worden  verstrekt,  om  daarvoor  by  de 
boeken  ingenomen  en  verantwoord  te  werden. 

1  p^  bom-  of  granaat-buis,  ledig  a  4  duim ...  f  —  3 :    8 

1    •  granaat-buis  ledig •  —  2:  — 

1    »   patroon-stokje •  —  1:    8 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  459 

24  Maart     Order    voor    den    commandeur   en   opper- 
equipagemeester  ten  aanzien  van  de  artillerie. 

Art.  1.  üw  Edele  zal  zorgen,  dal  mei  den  eersten  Maandag 
van  ieder  maand  twee  capitains  of  capitain-luilenanls  worden 
gecommandeerd  om  zig  dien  morgen  in  de  arthillery  Ie  ver- 
voegen en  aldaar  van  een  der  commisen  ter  examinaiie 
afvorderen  alle  onbekwaame  goederen,  gedunrende  de  voorige 
maand  en  van  waar  of  mei  wal  schip  aangebragt. 

Art  2.  Bovengemelde  goederen  zullen  door  gemelde  ge- 
commilteerdens  nauwkeurig  worden  nagezien,  of  dezelve  we- 
zendlyk  onbekwaam  zp,  en  van  hunne  bevinding  dienen  van 
schriflelyk  berigt  aan  den  heer  Directeur  Generaal. 

Art  3.  By  aankomst  van  Compagnies  schepen  of  vaartuigen, 
die  hun  kruit  aan  de  wal  zenden,  zal  uw  Edele  de  gezag- 
hebbende officier,  die  met  hetzelve  aan  de  wal  komt,  ernstig 
gelasten  om  by  het  openen  op  de  molen  present  te  zyn  en 
mei  de  ordinaire  gecommitteerdens  aldaar  wel  toe  te  zien, 
welk  kruit  nog  droog  en  hoe  veel  ponden  ten  gebruike  be- 
kwaam is,  ten  einde  zulks  door  den  baas  kruitmaker  op  de 
quitantie  te  doen  bekend  stellen,  om  zulks  weder  in  de  ma- 
gazynen  te  brengen. 

Art.  4.  Uw  IJdele  zal  ook  de  capitains  gelasten  alle  ledig- 
vallende  inlandsche  kruit-vaten  te  schoovea  en  dezelve  by 
aankomst  alhier  aan  het  ambagts-quartier  ter  reparatie  of 
herstelling  af  te  geven. 

Art.  S.  Uw  Edele  zal  zorgen  moeten,  dat  alle  de  goederen, 
hel  zy  van  lading  of  inventaris,  een  maand  of  ten  alleruiterste 
ses  weken  na  bekoming  van  extract  factuur  of  ordonnantie 
in  de  respective  administratien  worden  bezorgd. 

Art  6.  Uw  Edele  zal  den  eersten  suppoost  van  uw  comptoir 
gelasten  om  een  boekje  te  formeeren,  onder  dea  naam  van 
contra-bevinding  boekje,  van  de  uitgeleverde  constapels  inventaris 
goederen  in  de  arthillery;  en  dezelve  moet  alle  Maandag  in 
hel  arthillery  comptoir  een  klerk  zenden  ter  effen-stelling 
van  hetzelve,    ten  einde  altyd   by  overgave  van  schepen  of 

Digitized  by  VjOOQIC 


440  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

vaartuigen   te   kunnen   weten,  wat  er  op  de  inventaris  moei 
worden  afgeschreven  en  per  restant  blyft. 

Art.  7.  Uw  Edele  zal  gehouden  zyn  den  chef  der  arthillery 
te  laten  kennis  geven,  wanneer  een  Compagnies  schip  of 
vaartuig  uit  Europa  ter  rheede  is  gearriveerd,  en  de  aanko- 
mende capitains  of  gezagvoerders  van  gemelde  schepen  of 
vaartuigen  informeeren,  dat  er  twee  officieren  der  arthillery 
by  hun  aan  boord  zullen  komen  om  op  te  nemen,  met  hoe 
veel  en  van  wat  caliber  kanon  zy  uit  Europa  zyn  vertrokken, 
als  meede  welke  ammunitie  en  wapens  zy  voor  scheeps  ge- 
bruik hebben  meede  gekregen,  zullende  gemelde  capitains  of 
gezagvoerders  zulks  aan  gemelde  officieren  accuraat  moeten 
opgeven. 

Art.  8.  Uw  Edele  zal  insgelyks  den  chef  der  arthillery 
informeeren,  wanneer  aan  boord  van  na  Europa  aangelegde 
schepen  of  vaartuigen  gelegenheid  is  om  de  ammunitie  en 
wapen-goederen  te  examineeren  en  te  zien,  of  gemelde  bodems 
nog  even  als  by  hun  vertrek  uit  Europa  zyn  gearmeerd. 

Art.  9.  Eyndelyk  zal  uw  Edele  de  capitains  en  alle  andere 
gezagvoerders  van  Compagnies  schepen  en  vaartuigen  gdasten 
om  geene  ordonnantie  te  laten  maken  van  onbekwaame  am- 
munitie-goederen,  als  zulks  met  eenige  kleine  reparatien  is 
te  verhelpen,  zoo  als  voor  deeze  wel  heeft  plaats  gehad,  by 
voorbeeld  een  kruitlantbaarn  mankeerd  een  hoorn  of  een 
kopere  kardoes-koker  heeft  een  deuk,  dan  wel  een  beursvat 
het  leder  gescheurd  of  iets  diergelyks,  maar  in  zulke  gevallen 
zal  een* ordonnantie  in  reparatie  worden  opgemaakt,  by  voorbeeld. 

Commis  der  magazynen  laat  repareeren  voor  het  schip  N.  N. 

een  p'  beursvat,  het  leder  of  de  beurs  onbekwaam, 

een   »  kruitlantbaarn,  mankeerd  twee  hoorns, 
en  zoo  met  alle  andere  reparabele  goederen. 

24  Maart.     Order  voor  den  baas'kr uilmaker. 

By  ontfangst  van  buskruit  van  aankomende  Compagnies 
schepen  of  vaartuigen  zal  u  ten  overstaan  van  de  ordinaire 
gecommitteerdens  en  de  officier,  onder  wiens  gezag  bet  aan- 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  441 

gebragt  word,  hetzelve  doen  openen  en  al  hei  geen,  dal  droog 
en  wel  bevonden  word,  by  50fi^^°  afwegen  en  in  vaatjes 
doen  en  zulks  direct  met  een  door  u  en  de  geconimitteer- 
dens  getekend  gelei-briefje  aan  den  commis  der  magazynen 
zouden  en  de  bevinding  van  het  kruit  meede  op  de  quitantie, 
die  door  u  aan  den  scheeps  officier  word  algegeven,  meede 
bekend  stellen. 

-^  Maart     Verbod   tegen  den  particnlieren  uitvoer  van 
poeder 'Suiker. 

Uithoofde  van  de  traagheid  der  zuiker-leveranciers  in  het 
verevenen  van  hunne  agterslallen  op  de  leverancien  van  1 796 
is  goedgevonden  en  verstaan  den  uitvoer  van  particuliere 
poeder-zuiker,  totdat  die  aglerstallen  zullen  zyn  voldaan,  te 
nterdiceeren,  op  poene  van  conflscatie  ten  behoeven  van  den 
officier,  die  de  aanhaling  zal  doen. 

Zie  ook  30  Mei  1797. 


^^  .     Bekendmaking,    dal  de  kerkeraad  van  de  Lu- 
thersche   gemeente   te   Batavia  openlijk  in  zijne  kerk 


rekening  en  verantwoording  zoude  doen  van  zijne  ad- 
ministratie der  gelden  en  middelen  dier  kerk  gedurende 
het  jaar  1796, 

25  Maart.  Bepaling,  dal  het  regentschap  Tji-asem  voor- 
taan zoude  zijn  een  tjoetak  van  het  regentschap  Kra- 
wang  en  beheerd  zoude  worden  door  een  oemboel  of 
ki. 


25  Haart.    Regeling  der  inkomsten  van  den  V  meesier- 
knecht  in  den  trein. 

Is  na  deliberatie  goedgevonden  en  verstaan  aan  den  eersten 

Digitized  by  VjOOQIC 


4«  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN, 

mecstcrknegt  in  den  train,  met  intrekking  van  zyne  tot  dus 
verre  genoten  inkomsten,  hoe  ook  genaamd,  tot  een  vasttni& 
teraent  toe  te  leggen,  zo  als  aan  hem  toegelegd  word  mits 
deesen,  ryksdaalders  vyf  en  zeventig  ter  maand  of  in  het  jaar 
ryksdaalders  900;  in  het  vertrouwen  egter,  dat,  nu  de  ter 
rheede  leggende  scheepen  voorlaan  ten  ey lande  Onrust  van 
derzelver  g(^breeken  zullen  worden  voorzien,  by  vervolg  oen 
deezer  meesterknegts  (zo  niet  lieide)  zeer  wel  te  missen 
zullen  zyn. 


!tt^*-     ycrnietnving    van   eenige   bq[)alingen  nopens  hd 
aan  boord  gaan  van  vreemde  schepen. 


De  Regering  vond  goed  »len  ernstigsten  te  interdiceerea, 
dat  niemand,  zo  van  land  als  van  de  scheepen  en  vaartuigeo 
ter  rheede  van  Batavia,  zal  mogen  gaan  of  vaaren  aan  boord 
van  eenige  vreemde  Europeesche  scheepen  en  vaartuigen,  hier 
ter  rheede  of  elders  omtrend  dezelve  leggende,  dan  alleen  de 
sabandhaar  en  licentmeester  in  zyn  functie»  op  poene,  dat  die 
daarvan  naar  rechten  zal  worden  overtuigd,  verbeuren  zal 
een  boete  van  twee  honderd  ryksdaalders  ten  behoeven  van 
den  olTicier,  die  de  calange  zal  doen,  voor  de  eene  en  bet 
geslicht  der  pennislen  voor  de  andere  helft,  hetzy  dat  hy  op 
zodanig  een  schip  of  vaartuig  eenige  handel  gedreeven  heeft 
of  niet". 

4  April.  Last  op  den  sjahbandar  te  Batavia  dagdijks 
aan  den  Advocaat-fiscaal  Ie  verstrekken  een  afschrift 
van  de  boom-rapporten  wegens  in-  en  t$itgegane 
vaartuigen. 

De  Regering  beschouwde  »die  afgave  als  zeer  nuttig  en 
dienstig,  ten  einde  hem,  fiscaal,  daardoor  in  slaat  te  stellen 
om   te  beter  tegens  allen  smokkdhandel  te  kunnen  waken". 


Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  443 

7  April.     Wijziging  der  uniform  van  officieren. 

Is  goedgevonden  en  venlaan  bet  dragen  van  echarpes  door 
de  respecUve  officieren  van  de  militie,  pennisten,  burgers  en 
alle  andere  gewapende  corps  af  te  schaffen,  tot  dat  men 
ondorichl  zal  zyn,  welk  zoort  van  ecbarpes  thans  by  de 
(roepes  van  den  Nederlandschen  staat  zyn  aangenomen,  en  zulks, 
wyl  de  thans  in  gebruik  zynde  echarpes,  niet  alleen  van  orange 
koleur,  maar  ook  voor  het  grootst  afgesleeten  en  niet  meer 
te  bekomen  zyn;  doch  daarentegen  tot  menagement  van  on- 
nodige onkosten  en  wyl  men  meede  nog  niet  onderricht  is, 
welk  veldteken  thans  in  Nederland  aan  de  militie  is  gegeeven, 
provisioneel  te  laten  continiieeren  met  het  dragen  der  tegens- 
woordig  alhier  in  gebruik  zynde  dragons  en  troetels. 

8  April.     Nadere   regelingen    nopens   hel   oorgeld  en  de 
wogen-pacht. 

Nademaal  ons  is  voorgekomen,  dat  deeze  en  geene  twyf- 
felingen  zyn  ontstaan  omtrend  de  waare  zin  en  meening  van 
de  3^  5^  en  V  artikulen  van  het  reglement  op  het  heffen 
van  het  ooirgeld  van  paarden,  gearresteerd  by  ons  placaat 
van  den  S*'  December  1796,  mitsgaders  hoedanig  officieren  van 
de  Chioeesche  natie  van  buiten  comptoiren,  alhier  te  Batavia 
hun  verblyf  houdende,  moeten  worden  geconsidereerd  ten 
aanzien  van  het  opbrengen  der  wagenpagt; 

zoo  is  het,  dat  wy  nodig  geoordeeld  hebben  omtrend  dat 
een  en  ander  nader  te  statueeren  en  te  ordonneeren,  slatueeren 
en  ordonneeren  by  deese: 

Eerstelyk:  dat,  neevens  de  persoenen,  welke  by  de  ordres 
en  reglementen  op  het  stuk  der  wagen-verhuurderyen  ge- 
qualiBceerd  zyn  en  volgens  den  inhoud  van  het  3  artikul 
van  hel  voorschreeven  reglement,  waar  by  alle  de  voorscbreeven 
ordres  en  reglementen  uytdrukkelyk  zyn  bevestigd,  gequali- 
Geëerd  blyven  om  alle  ongepermitteerde  wagens,  die  niet 
beboorlyk   gebrand  zyn,  op   'sheeren  wegen  te  arresteeren, 

Digitized  by  VjOOQIC 


444  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

ook  van  nu  voortaan  daar  toe  gequalificeerd  zal  zyn,  gelyk 
daar  toe  gequalificeerd  word  by  deezen,  de  collecteur  van  de 
wagen-pagl  en  kei  ooirgeld  der  paarden,  zullende  in  dit,  even 
als  in  alle  andere  gevallen,  waar  in  liy,  collecleury  de  aanha- 
lingen doel,  de  verdeeling  der  boetens  moeten  geschieden  na 
den  inhoud  van  hel  15  arlikul  van  het  gemeld  reglement. 

Ten  tweeden:  dal  de  boeleus,  by  art.  5  en  art.  7  bepaald 
voor  de  frauduleuse  opgeevers  van  het  getal  hunner  paarden, 
verstaan  moeten  worden  hun  te  zyn  opgelegd  onverminderd 
derzelver  verpligting  om  als  nog  het  ooirgeld  der  aglergehoude 
paarden  te  moeten  betaalen  volgens  het  reglement. 

Ten  derden:  dat  kapiteins  der  Ghineesen  van  buiten-comp- 
toiren,  die  zulks  effeclivelyk  geweest  zyn  en  alhier  terhoofd- 
plaalse  hun  verblyf  houden,  met  opzigt  tol  hel  opbrengen 
der  wagenpagl  zullen  worden  gelyk  gesteld  met  de  luitenants 
van  die  nalie,  alhier  in  loco,  dog  dat  alle  mindere  hoofden  of 
officieren  der  Ghineesen  van  buiten-comptoiren  gehouden  zullen 
zyn  de  voorschreeven  belasting  op  den  zelfden  voet  op  te 
brengen,  als  alle  andere  Ghineesen. 

Zie  ook  17  December  180S. 

15  April.    Regding  der  inkomsten  van  den  Gouverneur- 
Generaal 

De  heer  Gommissaris  en  Gouverneur  Generaal,  van  Over- 
straten,  reeds  voor  lang  te  kennen  hebbende  gegeeven  hoogst- 
deszelfs  verlangen,  dat  omlrend  de  inkomsten  van  het  ambt 
van  Gouverneur  Generaal  door  Gommissarissen  Generaal  andere 
schikkingen  mogten  worden  gemaakt,  meer  overeen  komende 
met  de  waardigheid  van  dat  eminent  caracter,  en  de  noodza- 
kelykheid  hiervan  algemeen  erkend  zynde,  so  is,  nadat  welmelde 
zyne  hoog  Edelheid  aan  de  vergadering  vryheid  had  gelaten 
van  detiberatien,  dit  poinct  thans  in  overweeging  genomen  en, 
vooi*af  geëxamineerd  zynde  de  opgave  van  inkomsten,  tot  dat 
ambt  betrekkdyk,  zodanig  als  die  door  den  heer  oud  Gouverneur 
Generaal,  Alling,  is  geschied  en  de  daarvan  door  zyn  hoog 
Edelhèidi  Nederburgh,  geformeerde  en  thans  ter  tafd  gepro- 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  Q.  VAN  OVEftSTRATEN.  44K 

duceerde  label,  so  is  uit  een  en  anderen  komen  te  consteeren^ 
dal  de  inkomsten  van  den  heer  Gouverneur  Generaal  in  de 
jaren  1792  en  1793  hebben  bestaan  in  het  navolgende,  te 
weelen : 

aan    gagie    /  1200    'smaands,    gecalculeerd    in    't  jaar 
op rd»  7000 

aan  kostgeld >    1920 

•    emolumenten »    7500 

tot   schadeloosstelling  wegens  de   af- 
schaffing van  de  paardestal,  jaarlyks. . .     »   3000 

of  Ie  zaamen rd«  19420 

voorts:    van   den   kapitein   Chinees  tol  tafelgeld 
'smaands  nV  400  of  in  't  jaar rd*    4800 

van  denzelven  tot  een  nieuwejaars- 
geschenk •      1000 

wegens  deszelfs  aandeel  in  de  winsten 
van  het  vendu-comptoir »    13080 

wegens  hetgeen  de  gouverneur  van 
Java  'sjaars  uit  de  zoutpagt  aan  zyn 
Edele  overmaakte »      6000 

van  de  passer  Boerong/smaands  rd^  40 

voor  de  overvaart  by  Goenong 
Sa-harie,  'smaands »      5 

voor  de   overvaart  agter  de 
Chineesche  kamp. , »    40 

leid rd«  85 

of  in  't  jaar »      1020 

aan  eenige  geringe  geschenken  van 
ryst  (die  meest  onder  arme  en  behoeftige 
perzoonen  wederom  word  uitgedeeld), 
vogelnesjes  tot  consumtie,  paarden,  koe- 
en  bartebecsten  en  andere,  geringe  land- 
prodttcten,  schenkagien  van  den  prins 
van  Madura,  regenten  en  Chineesen  van 

Java  aan  ryst,  cadjang,  oly,  drooge  visch,  

Transporleere rd'  45320 

Digitized  by  VjOOQIC 


446  1797.    P.  G.  VAN  OVERSTRATEN. 

Per  transporl rd*  45340 

kleedjes  en  andere  Ueynigheeden  — 
sommige  geringe  artikelen  van  Ghineesen 
en  inlanders  lor  hoofdplaatse,  ais  versche 
visch,  vleesch,  groen  lens,  vrugten,  eyeren 
enz.,  ten  hoogslen  gecalculeerd,  alles  te 

samen,  op rd*    7000 

teld »    52900 

of  in  alles rd'  5Ï340 

hebbende  zyn  Edelheid  nog  in  den  beginne  ge- 
noten rd"*  10000  'sjaars  van  de  Maccassaarsche  pas, 
hetwelk  vervolgens  gereduceerd  is  tot  op  rd*  7000, 
dog  welke  recognitie  door  hoogstdenzelven  in  anno 
1793  aan  den  Chinees,  Tan  Soenko,  w^ns  de 
ongunstige  tyd  en  geleede  verliesen  was  geremit- 
teerd; 

dal  daarentegen  het  uitgereikte  door  welmelde 
zyn  Edelheid  in  hoogstdeszelfs  publieke  qualiteit 
aan   liefde  en  andere  giften  in  't  jaar  hedraagd. . .     »    14840 

na  aftrek  van  welke  som  van  het  generaal  be- 
dragen der  inkomsten  er  dus  tot  het  onderhoud 
eener  koslbaare  staatsie  en  huyshouding,  enz. 
overblyfl rd»  574BO 

waarop  gedelibereerd  zynde,  is  eenparig  begreepen,  dat,  zo 
de  inkomsten,  welke  de  dienaaren  ter  hoofdplaatse  direetdyk 
van  de  Compagnie  genieten  tol  hunne  besotding  en  beslaan, 
door  Commissarissen  Generaal,  over  het  algemeen  genomen, 
daartoe  zeer  ontoereikend  zyn  bevonden,  zulks  inzonderheid 
ook  waar  is  omtrend  die  van  den  eersten  derzelven,  den  heer 
Gouverneur  Generaal  van  Indie,  die  aan  gagie,  kostgeld,  emo- 
lumenten en  defroyement  wegens  de  afgeschafte  omslag  van 
de  stal  in  alles  nog  geen  40000  ryksdaalders  in  het  jaar 
geniet,  terwyl  zyne  verdere  inkomsten  voortvloeyen  uit  oon- 
Iributien  en  bysondere  schikkingen,  welke  meerendeels  weinig 
strookten  mei  het  aanzienlyk  caracter,  hetwelk  door  hem 
word  bekleed; 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  447 

dat  het  dierhalven  allernoodzakelykst  is  daario  eene  gepaste 
verandering  te  maken,  sodat  een  Gouverneur  Generaal  's  Gom- 
pagoies  we^en  worde  in  staat  gesteld  om  overeenkomstig 
dat  caracter  te  kunnen   bestaan   en   de  eer  en  bet  fatsoen  | 

daarvan   beboorlyk  te  maintineeren  zonder  te  beboeven  zyne  { 

toevlugt  tot  andere  ressources  te  neemen;  j 

dat  bet  daarenboven  billyk  is,  dat  degeene,  welke  die  moeyelyke 
en  gewigtige  post  ten  nutte  van  het  algemeen  bekleed,  behalven  1 

hetgeen   by   tot  zyne  buysboudelyke  en  andere  noodzakelyke  ' 

depenses  nodig  heeft,  eene  billyke  belooning  geniete  voor  zynen  i 

dienst  en  die  eenigsints  eevenreedig  zy  aan  de  moeiten  en 
zorgen,  zowel  als  aan  de  groote  verandwoordelykbeid,  welke 
daaraan  zyn  verknogt; 

dal  de  depenses  van  een  Gouverneur  Generaal  zyn  van 
tweeêrley  aard,  namen tlyk:  vooreerst  die  van  eene  zeer  om- 
slaglige  en  kostbaare  huyshouding  en  ten  anderen  die  van 
liefde  en  andere  giften,  die  hy  jaarlyks  besteed  om  weduwen 
en  andere  ongelukkige  perzoonen  te  soulageeren,  verdiensten 
aan  te  moedigen  en  te  beloonen,  enz.; 

voorts,  dat  een  iegelyk,  die  dit  land  van  naby  kend,  zal 
moeten  toestemmen,  dat  de  buysbouding  van  een  Gouverneur 
Generaal,  zal  hy  de  eer  van  zyn  staal  ophouden,  omslagtig 
en  kostbaar  is;  dat  er,  alleen  om  in  die  hoedanigheid  alhier 
gezeeten  te  zyn,  een  aanzienlyk  capitaal  nodig  is  en  de 
dagelyksehe  onkosten  eener  zo  uitgestrekte  huyshouding  meede 
zyn  important,  daar  de  ondervinding  leerd,  dat  men  alhier  met 
een  ryksdaalder  vry  minder  doen  kan  dan  in  Nederland  met  een 
guUen,  terwyl  een  Gouverneur  Generaal  bovendien  nu  en  dan 
nog  verpligt  is  tot  het  geeven  van  groote  en  kostbaare  fes- 
thriteiten  en  gastmalen,  zodat  men  reekend,  dat  deeze  dienaar, 
jaar  door  jaar,  tot  deese  dagelyksehe  en  buitengewoone  depenses 
verpligt  is  te  impendeeren  een  montant  van  ryksdaalders  36000; 

en  is  dierhalven  goedgevonden  en  verstaan  het  vast  tracte- 
ment  van  den  heere  Gouverneur  Generaal  te  bepaalen,  gelyk 
hetzelve  bepaald  word  by  deezen,  op  voorschreeven  soipma 
van  ryksdaalders  ses  en  dertig  dui/end  in  't  jaar; 

Digitized  by  VjOOQIC 


448  1797.    P.  Ö.  VAN  ÓVERSTRAYêN. 

dal,  om  den  heer  Gouverneur  Generaal  wyders  in  staat  te 
stellen  (ot  de  verdere  uytgaven,  hiervoren  vermeld,  die  uyt- 
hoofde  der  plaatselyke  omstandigheeden  als  niet  minder  nood- 
zakelyk  moeten  worden  beschouwd,  aan  hem  zal  worden 
toegelegd,  gelyk  by  deezen  geschied,  een  jaarlyksche  subsidie 
uyt  's  Compagnies  cassa  van  ryksdaalders  veertien  duizend, 
makende  dierhalven  (e  zamen  eene  somma  van  ryksdaalders 
vyRig  duizend  in  't  jaar,  waarvan  men  niet  kan  reekenen, 
dat  hy  iets  naamwaardigs  over  behoud; 

dat  egter,  om  deese  schikking  Ie  effeclueeren  buyten  bezwaar 
van  de  Compagnie,  de  navolgende  inkomsten,  tot  dus  verre 
door  den  heer  Gouverneur  Generaal  genoten,  gedeellelyk  zullen 
worden  ingetrokken  en  gedeellelyk  voor  het  vervolg  ten 
haaren  faveure  gebragd,  als: 
1^  zal   worden   ingetrokken   de  gage  a  /'t 200  'smaanda  of 

thans  in  het  jaar  bedragende rd'    6000 

het  kostgeld  in  't  jaar >     1930 

de  emolumenten *     7500 

het    defroyemenl    wegens    de   aCschaffing  van 

de  stal »     5000 

2®  zal  ten  faveure  van  de  Compagnie  worden  ge- 
bragt,  hetgeen  de  capitain-Chinees  verpligt  is 
geweest  voor  het  lafelgeld  op  te  brengen,  thans 
bedragende  rd'  3K0  'smaands,  en  het  nieuwe- 
jaars-geschenk  tot  i7ksdaalders  1000  of  te  zamen  »  5200 
3®  so  ook  het  aandeel  van  den  Gouverneur  Generaal 

in  de  zout-pagt  van  Java  tot •     6000 

4^  voor  de  pas  van  de  Maccassaarsche  jonk  zal  al- 
meede  aan  de  Compagnie  jaarlyks  moeten  worden 
opgebragt,  zoveel  daarvoor  zal  konnen  worden 
bedongen,    hetwelk   alhier  slegts  gecalculeerd 

word  op ■     6280 

5^  nog  ten  faveure  van  de  Compagnie  te  laten 
opbrengen  de  recognitien  van  de  passer  Boerong, 
•voor  de  overvaart  by   Goenoeng  Saharie    en 

Transporteere rd'  380OO 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  Ö.  VAN  OVERSTRATEN.  449 

Per   transport rd«  38000 

foor  de  OTervaart  agter  de  Chineeflche  kamp, 

te  zaoien,  als  voorzegd,  monteerende •     1020 

6*  waarby  gereekend  het  aandeel  van  den  Gou- 
vemeur  Generaal  ait  de  winsten  van  het  vendu- 
comptoir,  hetwelk  door  de  jongste  schikkingen 
insgelyks  aan  de  Compagnie  vervallen  is,  tot..     •    15080 

teld  als  voren rd'  60000 

dat  voorts  aan  den  heer  Rouvernenr  Generaal  zullen  worden 
gelaten  de  geringe  geschenken  van  ryst,  vogelnesjes,  paarden, 
koe-  en  hartebeesten  en  andere  geringe  lands-producten,  mits- 
gaders de  schenkagien  van  den  prins  van  Madura,  regenten 
en  Ghineesen  van  Java  aan  ryst,  cadjang,  olie,  droge  visch, 
kleedjes  en  andere  kleinigheeden  en  zo  ook  die  van  Ghineesen 
en  inlanders  ter  hoofdplaatse  van  geringe  articulen,  als  versche 
visch,  vleesch,  groentens,  vrugten,  enz.,  als  geoordeeld  zynde, 
dat  deeze  zaaken  niet  wel  konnen  worden  afgeschaft,  zonder 
dat  zulks  eene  verkeerde  impressie  by  die  lieden  zoude  maken, 
als  zynde  op  aloude  gewoontens,  met  hunnen  aart  en  denkens- 
wyze  strookende,  gegrond  en  des  te  minder  noodzakelyk 
daarin  eenige  verandering  te  maken,  om  dat  bet  bedragen 
daarvan,  na  aftrek  der  contra  geschenken  aan  vorsten  en 
grooten,  niet  is  van  byzonder  belang; 

dat  eindelyk  ook  aan  den  heer  Gouverneur  Generaal  zal 
worden  gelaten  het  aandeel  in  de  zuivere  winsten  van  den 
amGoen-handel,  by  articul  20  der  instructie  op  die  handel 
aan  hoogstdenzelven  toegelegd,  en  zulks  om  te  kunnen  blyven 
strekken  tot  een  middel  van  verbeetering  van  deszelfs  staat, 
billyke  beloning  van  zyne  uitgestrekte  en  gewigtige  werk- 
laamheden  ten  nutte  van  de  niaatschappy,  zowel  als  tot  een 
equivalent  van  de  groote  verantwoording,  aan  die  eminente 
bediening  gehegd,  egter  onder  deese  bepaling  om  een  vierde 
gedeelte  daarvan  aan  de  Compagnie  wederom  uit  te  keeren 
vMv  jaarlyksch  ambtgeld. 

Zullende  alle  de  voorschreeven  schikkingen  moeten  gereekend 
worden  ingegaan  te  zyn  met  primo  January  deeses  jaars. 

KAKAAT-BOB  DBL  XIU  3^ 

Digitized  by  VjOOQIC 


450  1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

De  heer  Commissaris  en  Gouverneur  Generaal,  van  Overstralen, 
vervolgens  wederom  in  het  besoigne  zynde  verscheeneii  en 
zitplaats  genomen  hebbbende,  so  zyn  de  voorschreeven  dis- 
posilien  by  monde  van  den  heer  Commissaris  Generaal, 
Nederburgh,  aan  hoogstdenzelven  gecommuniceerd,  waarop 
gemelde  zyn  hoog  Edelheid,  na  alvorens  dankbaariyk  erkend 
te  hebben  de  billyke  sorgen,  door  Commissarissen  Generaal 
genomen  voor  hel  ordenllyk  bestaan  van  den  eersten  van 
's  Compagnies  dienaaren  in  deese  gewesten,  verder  heeil  gelieven 
te  verklaren,  dat  hoogstdezelve  alleen  uit  een  bezef  van  pligl 
de  voormelde  hoge  waardigheid  had  aanvaard,  zelfs  met  ter 
zyde  stelling  van  alle  oogmerken  tot  verbeetering  van  deszelfs 
fortuin,  en  dierhalven  vryheid  verzogl  om  te  mogen  liedanken 
voor  hel  genot  van  het  aandeel,  by  hel  26'^®  arlicul  der  in- 
structie van  de  amfioen  directie  aan  den  heer  Gouverneur 
Generaal  toegelegd  uit  de  zuivere  winsten  van  's  Compagnies 
handel  in  dal  articul,  als  houdende  zig  volkomen  te  vreede 
met  dfi  overige  inkomsten  zyner  bediening,  als  zynde  even- 
redig aan  de  uitgaven,  waartoe  zyn  hoog  Edelheid  zig  in 
dezelve  vond  verpiigt,  insteerende  egter,  dat  zulks  niet  mogi 
strekken  lot  eenige  consequentie  of  praejuditie  van  hoogBt- 
deszelfs  successeuren  in  der  tyd. 

En  is  dierhalven  geoordeeld  aan  de  voorschreeven,  aliesiois 
edelmoedige  instantie  van  wehnelde  zyn  hoog  Edelheid  ie 
moeten  defereeren,  als  strekkende  ten  voordeele  van  de  Com- 
pagnie, egter  sonder  dal  zulks  zal  konnen  strekken  tot  eenige 
consequentie  ofle  praejudicie  voor  hoogstdeszelfs  successeoreo 
in  der  tyd. 

^  April.     Regeling    der   inkomsten    van  den  directeur- 
generaal. 

Oebleeken  zynde,   dat  de   heer  eerste  Raad  en  Dtreeteur 

Generaal  van  Nederlandsch  Indiê  heeft  genoten : 

aan  gagie  a/'500  'smaands  of  in  het  jaar.,  rd*  2500:  — 

»    kostgeld  rd'  83:9  's  maands  of  in  het  jaar    •     998 : 1 2 

Transporleere id*  3498:  IS 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  a  VAN  OVERSTRATCN.  tói 

Per  transport rd"  3498 :  12 

aan  emolomenteii  rd*  312  7i  'smaands  of  in 't 

jaar »  3730 :  — 

■    hniahuur  rd«50  'smaands  of  in  't  jaar. .     »  600 : 


of  te  zamen rd*  7848 :  12 

voorts:  het  middel  van  bestaan,  by  articul  26  van  de  in- 
structie van  de  amphioen  directie  toegelegd  uit  de  zuivere 
voordeelen  van  dien  handel,  dat  gecalculeerd  kon  worden  op 
ryksdaalders  4  a  5000  in  het  jaar,  door  eikanderen  gereekend; 

dat  bovendien  een  Directeur  Generaal  volgens  aloude  usantie 
pleeg  te  genieten  uit  de  leverantie  van  arak  rd'  5  per  legger, 
dienende  voor  de  verzending  of  verstrekking,  en  rd'  10  per 
legger  voor  het  retour  naar  Nederland; 

dog  dat,  vermits  er  reeds  zeedert  lang  geen  arak  meer  tot 
oegotie  is  verzonden  naar  Bengalen  of  Cormandel  en  ook  geene 
retouren   naar  Nederland  zyn  afgezonden,  mitsdien  ook  deeze    • 
iokotiisten   hebben   stil  gestaan,  als  zynde  de  recognitie  arak 
ruim  toereikende  geweest  voor  de  verstrekking; 

so  is,  uit  aanmerking  van  het  aanzien  deezer  bediening,  de 
byzondere  werkzaamheid  en  andere  bekwaamheeden,  welke 
fereüscht  worden  om  dezelve  naar  behooren  te  bekleeden,  de 
groote  aangelegenheid,  waarvan  dezelve  is  voor  de  belangens 
der  maatschappy,  sodai  zy  als  bet  hoofdrad  moet  worden  be- 
schouwd van  het  huisboudelyk  bestuur  haarer  finantien  en 
handel,  en  eindelyk  de  niet  minder  groote  verantwoordelykheid, 
daaraan  verbonden,  goedgevonden  en  verslaan,  met  intrekking 
^f^  gagie>  kostgeld,  emolumenten  en  huishuur,  biervoren  ge- 
specificeerd, mitsgaders  met  afschaffing  van  de  douceurs  op 
de  leverantien  van  arak,  bevorens  door  de  hoeren  birecteur 
Generaals  genoten,  aan  den  heer  Directeur  Generaal  tot  een 
vast  tractemenl  toe  te  l^[gen,  gelyk  by  deese  geschied,  ryks- 
daalders 1000  'smaands,  makende  in  het  jaar  ryksdaalders 
twaalf  duizend ; 

voorts  aan  den  heer  Directeur  Generaal  te  laten  het  reeds 
genoten  wordende  middel  van  bestaan  uit  de  zuivere  voor- 
deelen van  den  amfioen  handel. 

Digitized  by  VjOOQIC 


482  1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

22  April.     Regeling  der  inkomsten  van  de  ordinaire  en 
extra-ordinaire  leden  in  den  Raad  van  Indië, 


Gezien  zynde,  dat  de  heeren  Raaden  ordinair  en  exira  ordinair 
van  Indiê  hebben  opgegeeven  te  hebben  genoten  het  navol- 
gende, te  weeten : 

de  heeren  Raden  ordinair  aan  gagie  'sniaands  f  350  o( 
in  't  jaar ; rd'  1750:  — 

aan  kostgeld,  's  maanda  rd'  27 : 9 

of  in  't  jaar •      326:12 

»    huishuur,  'smaands  rd'  50 

of  in  't  jaar »      600:  — 

»    emolumenten,  's  maands  rd' 

208 :  16   of  in  't  jaar •    2500:  — 

of  te  zamen rd'  5176: 12 

de  heeren  Raden  extra  ordinair  hetzelve  als  de 
heeren  Raden  ordinair,  alleen  met  dit  onderscheid, 
dat  derzelver  gagie  maar  bedraagd  f  100  's  maands, 
hetwelk  dierhalven  in  het  jaar  een  verschil 
maakt  van rd*    750 :  — 

zodat  hun  Edelens  inkomsten  bedragen rd'  4426 : 1 2 

voorts :  beide  nog  eenige  geringe  geschenken  van  Chineeseo 
en  inlanders  naar  'slands  gebruik  en  meest  in  consumptibele 
waaren  bestaande,  dus  van  geen  groote  waarde; 

80  is  na  deliberatie  goedgevonden  en  verstaan  aan  de  heeren 
Raden  ordinair  van  Nederlandsch-liidie,  met  intrekking  van 
gagie,  kostgeld,  huishuur  en  emolumenten,  tot  een  vast  tractement 
toe  te  leggen,  gelyk  toegelegd  word  by  deesen,  ryksdaalders  450 
's  maands  of  in  het  jaar  ryksdaalders  vyf  duizend  vierhonderd; 

en  aan  de  heeren  Kaden  extra  ordinair,  met  intrekking  als 
vooren,  eene  somma  van  ryksdaalders  400  's  maands  of  in 
het  jaar  ryksdaalders  vier  duizend  agt  honderd,  en  zulks  beide 
om  in  te  gaan  met  primo  January  deeses  jaars;  zynde  de 
voorschreeven  toelage  respectivelyk  wat  ruimer  genomen  dan 
het  bedragen  der  vorige  inkomsten,  omdat  het  gevoeglyk  is 
voorgekomen  als  nu  voor  het  vervolg  meede  te  doen  cesseeren 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN.  453 

de  verstrekkingen  van  peeper,  speceryen  en  schryfbehoeftens, 
waarop  de  leeden  van  de  hoge  tafel  tol  nu  toe  aanspraak 
hebben  gehad,  dog  waarvan  zy,  immers  wat  de  scliryfbehoeftens 
aangaat,  gewoon  zyn  geweest  weinig  of  geen  gebruik  te  maken, 
als  deselve  meestal  kopende  of  ontbiedende  voor  hunne  parti- 
coliere  reekening; 

met  te  kennen  gave  aan  de  hoge  regeering  van  Indié,  dat 
Commissarissen  Generaal  by  deese  geleegenheid  niet  mogen 
Dalalen  haar  nader  en  speciaal  aan  te  beveelen  de  stricte 
observantie  haarer  besluiten,  waarby  alle  genot  uit  's  Com- 
pagnies pakhuisen  is  afgeschaft,  ten  tyde  de  verstrekkingen 
der  randsoenen  door  een  equivalent  in  gelde  zyn  vervangen, 
en  dierhalven  verwagtende  zyn ,  dat  de  heer  Directeur 
Generaal  daarop  een  wakend  oog  zoude  houden; 

zynde  de  heer  Commissaris  en  Gouverneur  Generaal,  van 
0?erstraten,  by  deese  gelegenheid  nog  verzogd  in  Rade  van 
Indiê  die  directie  te  vollen  houden,  dat  de  alhier  existeerende, 
beilsame  wetten  tegens  de  excessen  der  Chineesen  en  inlanders 
in  hei  doen  van  presenten  werden  gerenoveerd  en  in  stricte 
olwervantie  gehouden. 

Door  de  voorschreeven  bepalingen  als  nu  vervallen  zynde 
de  staande  ordre,  volgens  welke  alle  de  leden  der  hoge  tafel 
verpligt  waren  te  laten  staan  drie  jaren  van  hunne  voormalige 
gagien,  so  is  nogthans  begreepen,  dat  de  oogmerken,  welke 
de  heeren  Meesters  daarmeedc  hebben  gehad,  zeer  gemakkelyk 
konnen  worden  geconserveerd  door  het  stellen  van  aan  de 
voorschreeven  drie-jarige  gagien  evenredige  borgtogten,  en 
dierhalven  verstaan  zulks  almeede  aan  de  hoge  regeering  te 
kennen  te  geeven,  met  qualificalie  om  aan  de  presente  leeden, 
80  ras  zy  de  voorschreeven  borgtogten  zullen  hebben  gepraes- 
teerd,   derzelver   nog  te  goed  hebbende  gagien  af  te  betalen. 

Voorts  gereflecteerd  zynde,  dat  thans  in  de  bezolding  der 
praesidiums,  die  door  de  heeren  Raden  van  Indié  worden  bekleed 
en,  gelyk  bekend  is,  altyd  pleegen  te  strekken  tot  vermeerdering 
Tan  derzelver  andersints  wat  sobere  inkomsten,  eene  groote 
oneevenreedigheid  plaats  heeft,  welke  billyke  voorziening  vorderd; 

Digitized  by  VjOOQ IC 


454  1797.    P.  Q.  VAN  OVER8TRATEN. 

80  is  grilet,  dat  wel  het  iDkomen  van  de  beide  beeren 
directeuren,  so  van  de  aniGoen  directie,  als  van  de  bank  van 
leening,  by  de  respeclive  instructien  bepaald  is,  dog  wal 
aangaat  de  verdere  praesidiums,  dat  de  voordeelen,  weleer 
aan  dat  van  Scheepenen  verknogl  geweest,  reeds  merketyk 
door  eene  in  de  maand  December  1792  gemaakte  schikking 
zyn  verminderd,  volgens  welke  dezelve  zyn  bepaald  op  eene 
recognitie  van  de  lopbaanen,  so  binnen,  als  builen  de  stad,  van 
ryksdaalders  %60  in  de  maand,  van  den  kapitein  van  de 
Papangers  tot  ryksdaalders  500  in  't  jaar  en  van  den  pagter 
der  herbergen  tot  ryksdaalders  50  in  de  maand,  waarby 
gereekend  het  bedragen  van  geleeverd  wordende  visch,  groenlens, 
euE.  voor  de  tafel,  dus  het  jaarlyksche  inkomen  van  den 
praesident  van  Scheepenen  (volgens  de  eevengemetde  schikking) 
kan  worden  geschat  op  ruim  rd'  4000  in  het  jaar,  dog  dat 
deese  schikkingen  egler,  so  min  als  alle  genot  van  inkomsten 
der  praesidenten  van  Scheepenen,  nimmer  door  eenige  expresse 
auctorisatie  van  de  hoge  regeering  zyn  bdcragtigd  geweest, 
ten  minsten,  dat  de  tegenswoordige  heer  praesident  op  dal 
fundament  zwarigheid  heeft  gemaakt  de  voorschreeven  reoog- 
nitien  te  onlfangen; 

dog  wat  aangaat  die  van  den  kapitein  der  Papangers,  deselve 
ak  vervallen  kan  worden  beschouwd,  zeedert  deese  compagnie 
is  gesteld  onder  het  bevel  van  commissarissen  ter  zee  en  te 
velde,  en  dat  die  van  de  pagter  der  herbergen  nu  waar- 
schynlyk  niet  meer  in  te  vorderen  zal  zyn,  dog  dat  die  van 
de  toptafels  binnen  en  buiten  de  stad  tot  ryksdaalders  SSO 
'smaands  aangemerkt  kan  worden,  als  zynde  geweest  een 
permanent  en  door  langduurig  gebruik  onder  het  oog  en  met 
volkomen  weetenschap  der  hoge  regeering  geweltigd  bezwaar 
op  deese  pagt,  welke  dierhalven  moet  gecenseerd  worden 
jaarlyks  op  deese  voorwaarde  tot  de  bepaalde  som  van  ryks- 
daalders 3400  'smaands  in  admodiatie  te  zyn  afgestaan,  en 
wyders  geconsidereerd  zynde,  dat  het  niet  billyk  zyn  zoude, 
dat  de  admodiateurs  hun  profyt  deeden  met  de  voormelde 
scrupule   van   den   lydelyken   praesident,   so   is   verstaan  de 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  45K 

hoge  regeering  te  qaaliBeeeren  om  door  voomoemde  admo- 
diateurs  als  nog  in  's  Compagnies  kas  te  hten  overbrengen 
het  ten  agteren  staande  der  gemelde  recognitie,  met  en 
benevens  die  van  het  lopende  jaar  17979  dog  overigens  die 
recognitie  voor  het  vervolg  af  te  schaffen  eo  daarentegen  het 
bedragen  der  admodiatie-penningen  van  de  toptafek  in  even- 
redigfaeid  te  verbogen ; 

voorts  het  vast  tractement  van  den  praesident  van  het 
cdkgie  van  Scheepenen  te  bepalen  op  ryksdaalders  drie  honderd 
vyftig  'smaands,  sonder  bezwaar  van  eenig  ambtgeld,  en 
hetzelve  aan  den  presenten  heer  praesident  te  laten  goed  doen, 
ledert   den   dag  dat  zyn  Edele  die  bediening  heefl  aanvaard. 

Wyders  gereflecteerd  zynde,  dat  de  inkomsten  van  den 
praesident  van  Heemraden  in  vorige  tyden  niet  onaanzienlyk 
lyn  gweest,  als  meerendeels  gesproten  hebbende  uit  een  extra 
Goelierol,  dog  welk  misbruyk  de  jegenswoordige  beer  praesident 
uil  alIesintB  loCfelyke  beginselen  heeft  vernietigd,  waardoor 
dao  ook  is  veroorzaakt,  dat  aan  zyn  Edele  geene  andere  in- 
komsten deeser  bediening  zyn  overgebleeven  dan  alleen  in 
't  jaar  3KO0  bossen  pady,  waarvan  de  waarde  kan  worden 
gecakttleerd  op  circa  ryksdaalders  525 ; 

eo  is  dierhalven  na  deliberatie  verstaan  aan  den  praesident 
van  Heemraden  toe  te  leggen,  gelyk  geschied  by  deesen,  een 
inkooien  van  rd'  drie  honderd  vyftig  'sniaands,  te  voldoen 
uit  Heemraden  kas,  ongereekend  de  voorschreeven  pady,  en 
dat  dit  inkomen  aan  den  tegen woordigen  heer  praesident  sal 
worden  gevalideerd,  zeedert  dat  zyn  Edele  op  deszelfs  verzoek 
is  ontjagen  als  praesident  van  de  weeskamer  en  dus  geene  * 
andere  inkomsten  heeft  gehad  als  die  van  Baad  van  Indifi, 
komende  wyders  ten  opzigte  van  zyn  Edele  als  nu  ook  geheel 
te  cesseeren  de  verphgting  tot  het  betaalen  van  jaarlyks 
ambtgeU,  door  welmelde  regeering  (waarschynlyk  toen  nog 
het  eog  hebbende  gehad  op  de  voormalige  revenuen  van 
dal  praesidium)  bepaald  geweesl  op  ryksdaalders  650. 

Vervolgens  omtreod  de  inkomsten  van  biet  praesidium  v^ 
de  weediamer  aangemerkt  zynde,  dal  de  voornaamste  derzel]re 

Digitized  by  VjOOQIC 


456  1797.    P.  G.  VAN  OVERSTRATEN. 

hebben  bestaan  nit  een  soort  van  recognitie,  die  door  den 
secretaris  der  weeskamer  volgens  aloude  gewoonte  pleeg  te 
worden  opgebragd  voor  de  vryheid  om  op  eene  secuurewyze 
kamer-  of  andere  gelden  op  renten  voor  zyne  particuliere 
reekening  te  mogen  uitzetten,  welke  recognitie  nog  onlangs 
beeft  bedragen  ryksdaalders  4500  in  het  jaar,  waarby  ge- 
reekend  het  aandeel  van  den  praesident  in  de  leges  en  het 
bedragen  van  den  40*^*°  penning,  dat  in  anno  1793  ('t  welk 
egter  een  buitengemeen  voordeelig  jaar  is  geweesl)  wel  heeft 
belopen  ryksdaalders  2306,  mitsdien  deese  inkomsten,  te  samen 
genomen,  wel  bedragen  ryksdaalders  6806,  waarvan  egter 
wederom  ryksdaalders  1500  voor  ambtgeld  hebben  moeten 
worden  uitgekeerd; 

en  begreepen  weesende,  dat  de  voornoemde  inrigting,  im- 
mers voor  zover  de  gemelde  recognitie  betreft,  is  vitieus  en 
vooral  in  de  presente  tyden  de  weeskamer  aan  groole  verliesen 
kan  blootstellen,  is  dierhalven  verstaan  als  wel  gedaan  te 
beschouwen,  dat  deselve  is  gecesseerd  en  dat  wyders,  om  den 
praesident  der  weeskamer  desweegens  op  eene  billyke  wyze 
schadeloos  te  stellen,  aan  zyn  Edele  uit  de  fondsen  derzelve 
kamer  zal  worden  toegelegd  een  inkomen  van  ryksdaalders 
drie  honderd  en  vyftig  ter  maand,  met  behoud  van  dessdfs 
aandeel  in  de  leges  en  de  veertigste  penning  en  met  stand- 
houding van  de  bepaling  van  desselüs  jaarlyks  ambtgeld  op 
rd'  1500,  terwyl  deese  schikking  zal  moeten  worden  gerekend 
te  zyn  ingegaan  met  den  tyd,  dat  de  jegenswoordigen  heer 
praesident  deszelfs  bediening  beeft  aanvaard. 

Nog  geremarqueerd  zynde,  dat  het  eenige  praesidium,  Waaraan 
tot  nog  toe  geene  vaste  inkomsten  zyn  gehegl  geweest, 
wanneer  hetzelve  door  een  lit  van  de  hoge  tafel  word  bekleed, 
is  dat  van  den  Raad  van  justitie  des  kasteels  Batavia: 

so  is  billyk  geoordeeld,  dat  daaromtrend  meede  eene  vaste 
bepaling  wierde  gemaakt,  en  dierhalven  na  deliberatie  verstaan 
het  inkomen  van  den  praesident  voormeld  te  bepalen,  gelyk 
hetzelve  bepaald  word  by  deese,  op  ryksdaalders  drie  honderd 
en    vyhig   'smaands   en   hetzelve  voor  den    tegenswoordigen 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  «7 

heer  praesident  te  laten  ingaan  met  primo  January  laatslleeden 
sonder  eenige  bezwaar  van  ambtgeld. 

22  April.    Regeling   der   inkomsten  van  den  ontvanger' 
generaal  der  Jakatrasche  domeinen. 

b  gebleeken,  dat  die  inkomsten  over  het  lopende  jaar  1797 
maandelyks  bedragen,  te  weeten: 

3/3  gedeeltens  van  het  7i  procent  opgeld,  dat  door  de 
pagters  moet  worden  voldaan,  makende  over  een  montant 
van   ryksdaahlers   34685,   zynde   het  bedragen   der  generale 

pagt-penningen rd»  115 :  34 

voorts:  van  de  pagters  van  de  boom »    150 :  — 

van  de  pagters  van  de  groente  kramen  en  winkels    >      10  :  — 
»     »       *        »     »  ingevoerd  wordende  Wes- 

tersche  lywaten »      10 : 

•    m       »       >     »   toptafels >      10: 

»     »       »        »     » het  hoofdgeld  der  Ghineezen    »      10: 


bedragende  alzo  's  maandelyks rd'  305  :  34 

of  in  het  jaar  ryksdaalders  drie  duizend  ses  honderd  agt  en 
sestig  en  vier  en  twintig  stuivers. 

Waarop,  na  deliberatie,  is  goedgevonden  en  verstaan  de 
voormelde  recognitien  van  pagters  te  laten  cesseeren  met 
primo  January  1798,  waarvan  by  de  aanstaande  verpagting 
de  nodige  advertentie  door  de  hoge  regeering  zal  moeten 
worden  gedaan,  mitsgaders  de  admodiatie  der  toptafels  met 
10  ryksdaalders  in  de  maand  worden  verhoogd; 

wydens  de  inkomsten  deeser  bediening,  ingaande  met 
voorsehreeven  datum,  te  bepaalen  op  een  vast  Iractement 
nit  's  Compagnies  cassa  van  ryksdaalders  300  ter  maand  of 
in  het  jaar  ryksdaalders  vier  en  twintig  honderd,  met  be- 
houd van  het  hier  voren  gespecificeerd  aandeel  in  het  V2  percent 
opgeld  der  pagt-penningen. 

29    April.     Toevoeging    van   een   opper-chirurgijn   aan 
den  Sultan  van  Bantam. 

Zulks  geschiedde  op  verzoek  van  den  Sultan  en  werd  te 

Digitized  by  VjOOQIC 


4B8  17Ö7.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

eér  toegeBtaan,  omdat  »die  Yorst  saccessivdyk  heeft  afstand 
gedaan  van  diverse  Europeesche  kdiendens,  welke  zyn  hoog 
Edelheid  in  deszelfs  dienst  pleeg  te  hebben,  en  's  Compagnies 
belang  ook  thans  meer  dan  ooit  meede  brengt  om  de 
inlandsche  vorsten  door  soortgelyke  inschikkelykheeden  aan 
zig  te  verbinden''. 

29  April.     Wijziging  van  de  instructie  voor  de  amphioen- 
directie. 

Na  deliberatie  is  goedgevonden  en  verstaan,  by  wyze  van 
alteratie  en  ampliatie  van  de  instructie  voor  de  amfioen 
directie,  te  ordonneeren  en  Ie  statneeren,  gelyk  geordonneerd 
en  gestatueerd  word  by  deezen: 

1^  dat  voortaan  geen  directeur,  administrateurs,  cassier,  scriba 
of  andere  bediendens  deezer  directie  eenige  amfioen  zullen 
mogen  kopen  ofte  daarin  eenige  handel  dryven,  voor  zig 
of  voor  anderen,  directelyk  of  indirectelyk,  op  wat  manier 
zulks  ook  zoude  mogen  weesen,  werdende  zulks  meede 
ten  strengsten  geinterdiceerd  aan  den  administrateur  van 
het  kleede  pakhuis,  op  poene  van  privatie  van  deszelfs 
officie  en  verdere  correctie  naar  exigenlie  van  zaaken: 
V  dat  van  nu  af  aan  de  administrateurs  der  amfioen  directie 
niet  zullen  vermogen  eenige  kisten  amfioen  naar  hunne 
particuliere  wooningen  over  te  brengen  om  deselve  van 
daar  aan  de  kopers  af  te  leveren,  zullende  de  gemelde 
afleveringen  voortaan  moeten  geschieden  direct  *  uit  de 
pakhuizen  van  de  Compagnie,  telkens,  wanneer  znlks  door 
de  kopers,  na  voorafgaande  betaling,  word  verzogt;  en 
3^  dat  almeede  voor  hel  vervolg  alle  de  kisten  amfioen,  voor 
de  verkoping  geprojecteerd,  zullen  moeten  worden  genom* 
nierd,  beginnende  van  N®  1  tot  de  laatste  kist  inclasive,  eo 
dal  by  hel  vendu-catern  zodanige  voldoende  aanteeke* 
ningen  zullen  worden  gehouden,  dat  aan  den  koper  altyd 
op  eene  secuure  wyze  kan  blyken,  welke  nommers  hy  hem 
zyn  gemynd,  ten  einde  te  kunnen  toezien,  dat  dezelfde 
noit^mers  by  de  aflevering  aao  hem  wwden  afgegeeven. 

Digitized  by  VjOOQIC 


it   Aytfl 


1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  459 


Wijziging  der  uniform  van  zee^officieren. 


Heereo  Commissarissen  Generaal  vernomen  hebbende,  dat  de 
wyze,  waarop  het  tegenswoordig  uniform  van  's  Compagnies 
zee-offiiciereD  is  ingerigt,  dezelve  voor  hun  zeer  kostbaar  doei 
zyn,  vooral  ook  omdat  de  groene  coleur  ten  eenemaal  onbestand 
is  legens  de  brandende  zonnestralen  in  deze  gewesten,  waarom 
voornoemde  zee-officieren  .dan  ook  algemeen  verlangen,  dat 
daarin  eene  verandering  werde  gemaakt; 

80  is  verstaan  de  voorschreeven,  tegenswoordige  aniform 
af  te  sdiaffen,  gelyk  dezdve  afgeschaft  word  by  desEen,  en  ia 
steede  van  dien  zodanige  andere  voor  het  corps  de  marine 
van  de  Compagnie  te  arresteeren,  ab  de  daarvan  gefor* 
meerde  teekening  komt  aan  te  wyzen. 


Op  19  Mei  1797  werd  een  nieuw  model  van  » dragons  en 
•troetels*'  ingevoerd  ten  behoeve  van  Gompagnie's  militairen, 
zeevarenden,  gewapende  pennisten  en  burgers.  Dit  model  was 
gewijzigd  »na  de  presente  omstandigheeden'*  (nam.  ontdaan 
van  de  oranje  klear)  en  kon  des  te  gemakkelijker  ingevoerd 
wonlen,  omdat  zulks  weinig  kostbaar  was  en  «'s  Compagnies 
•troepes  nimmer  verbonden  zyn  geweest  aan  het  veldteeken 
•van  die  van  den  Staat''. 

4-  Mei.     Waarschuwing  voor  valsche^  tinnen  duiten. 

Nademaal  wy  met  de  uiterste  ontsligting  hebben  ontwaard, 
dal  vuil  gewinzoekende  lieden,  in  weerwil  van  de  by  publicatie 
van  den  il^  September  1796  bedreigde  strafoefening,  niet  • 
hebben  geschroomd  de  by  de  evengemelde  publicatie  gangbaar 
verklaarde  thinne-duiten  na  te  maken  en  te  vervalschen,  in- 
voegen bereeds  eenige  goede  ingezetenen  daar  mede  bedrogen 
zyn,  en  deze  valsche  thinne-duiten,  die  inzonderheid  daar  aan 
kenbaar  zyn,  dat  dezelve  voor  het  grootste  gedeelte  van  lood 
zyn,  daar  de  echte  van  thin  met  spiauter  zyn  aangemaakt; 
zoo  is  het,  dat  wy  goedgevonden  hebben  allen  en  een  iegelyk 
van  dit  bedrog   te  adverteeren  en  te  waarschouwen,  ^o  aU 

Digitized  by  VjVJUQIC 


460  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

geschied  by  dezen,  opdat  een  ieder  zig  kan  wagten  voor  schade, 
belovende  aan  de  geenen,  die  de  daders  zullen  ontdekken  en 
aanwyzen,  zodanig  dat  dezelve  in  handen  van  de  jnslitie  ge- 
raken en  van  het  feit  worden  overtuigd,  een  praemie  van 
vyf  honderd  ryksdaalders;  zullende  de  naam  van  den  aan- 
brenger, des  begeerende,  worden  gesecreteerd. 

En  op  dat  de  voorschreeve  valsche  thinne-duiten  niet  verder 
in  circulatie  worden  gebragt,  interdiceeren  en  verbieden  wy 
op  het  scherpste  dezelve  op  eenigerley  wyze  uit  te  geven  of 
verder  te  doen  circuleeren,  maar  gelasten  en  beveelen  daaren- 
tegen wel  expresselyk,  dat  de  geene,  door  wien  zodanige 
valsche  thinne-duiten  zyn  ontvangen,  dezelve  moeten  overgeven 
aan  den  officier  van  justitie,  onder  wiens  jurisdictie  zy  sor- 
teeren,  die  dezelve  zullen  moeten  aanbonden  en  vervolgens 
zo  nauwkeurig  mogelyk  moeten  onderzoeken,  van  wien  zo- 
danige valsche  thinne-duiten  afkomstig  zyn,  ter  verdere  ont- 
dekking der  schuldige  aan  deze  misdaad. 

Ordonneerende  en  recommandeerende  de  respective  officieren 
van  justitie  wyders  ten  overvloede  op  liet  allernadrukkelykst 
met  de  meest  mogelyke  activiteit  te  inquireeren  en  recherche 
te  doen  naar  de  daders,  die  zig  aan  de  voorschreeven  falsiteit 
hebben  schuldig  gemaakt,  dan  wel  in  het  vervolg  schuldig 
zouden  mogen  maken ;  mitsgaders  by  ontdekking  en  agterhaling 
tegen  dezelve  naar  de  uiterste  gestrengheid  der  wetten  tot 
de  poenaliteiten,  daar  by  bepaald,  te  procedeeren. 

Zie  ook  23  Mei  1797. 

11  Mei.     Wijziging  van  het  bepaalde  op  8  Ociober  1793 
nopens  het  verantwoorden  van  rantsoenen. 

De  Regering  vond  goed,  »tot  voorkoming  van  hel  agter- 
houden  door  de  scheeps  overheden  van  de  overbehoudene 
provisién  tevens  met  de  ordonnantiên  tot  derzelver  verant- 
woording, met  intrekking  van  de  ten  aanzien  der  overbehoudene 
provisién  den  8^°  October  1793  bepaalde  ordre  als  nu  te 
statueeren : 
a.    dat  de  suppoost   van  deo  commandeur  en  opper-eqaipa- 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  461 

giemeester  voortaan  alle  de  onionDanlien  van  overbehoudene 
randsoenen,  die  door  hem  na  de  opgave  van  hei  comptoir 
der  generaale  visite  ontvangen,  opgemaakt  en  door  den 
heer  Directeur  Generaal  zullen  moeten  ondertekend  worden, 
direct  aan  de  administratiën  zal  bezorgen,  in  steede  van 
dezelve  aan  de  overheden  af  te  geven,  en  geene  ordon- 
nantién  tot  randsoenen  aan  scheepen  en  vaartuigen  op  de 
rheede  of  naar  elders  vertrekkende  op  nieuws  te  verleenen, 
zo  lange  niet  gebleken  zal  weezen,  dat  het  overbehoudene 
is  verantwoord  en  waarvan  de  overheden  het  bewys  uit 
de  adoiinistratien  zullen  moeten  vertonen,  sub  poene  van, 
in  cas  hy  anders  zal  handelen,  boven  eene  correctie  aan- 
spreekelyk  te  zullen  blyven  voor  hetgeene  niet  zal  zyn 
verantwoord,  terwyl  hy  daarenboven  om  de  zes  maanden 
aan  het  comptoir  der  generaale  visite  zal  moeten  bezorgen 
eene  specifieke  notitie  der  ordonnantien,  die  by  hem  ter 
verantwoording  van  overbehoudene  randsoenen  door  de 
scheeps  overheden  in  de  respective  administratiën  zullen 
zp  opgemaakt; 

dat  de  administrateurs  van  het  provisie  en  het  graan-magazyn, 
zodra  zy  de  ordonnantie  tot  den  ontvangst  van  overbevon- 
deue  randsoenen  zullen  hebben  ontvangen,  de  uillevering 
des  wegens  van  de  overheden  zullen  moeten  requireeren 
en  geeoe  verstrekkingen  op  nieuws  van  provisien  aan 
zodanige  doen,  ongeacht  daartoe  eene  ordonnantie  door  den 
commandeur  en  opper-equipagemeester  verleend  en  byden 
heer  Directeur  Generaal  ondertekend  ware,  zo  lang  de 
uillevering  of  verantwoording  niet  zal  zyn  geschied;  mits- 
gaders, wanneer  zulks  geheel  of  gedeeltelyk  agterweegen 
blyft,  daarvan  berigt  te  geven  aan  den  heer  Directeur 
Generaal,  opdat  zodanige  overheden  daarvoor  op  rekening 
kimii^i  worden  belast;  doch  van  het  ontvangene  te  ver- 
leenen een  recepisse  of  bewys  om  door  de  overheden  te 
worden  vertoond^  zo  aan  het  comptoir  der  generale  visite, 
als  aan  den  voormelden  suppoost  van  den  commandeur 
en  opper-equipagemeester; 

Digitized  by  VjOOQIC 


462  1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

e.  dal  de  visitatear  generaal  der  Indische  negotie-boeken, 
zowel  de  zes  niaandelyksche  specifieke  notilien  van  ge- 
expeilieerde  ordoonantien  door  den  suppoost  van  den 
commandeur»  als  de  quitantie,  door  de  adminislratears 
verleend  voor  het  daarop  by  hun  uitgeleverde  en  ont- 
vangene, zal  moeten  cou  fronteeren  tegens  de  soccesBive, 
aan  gemelde  suppoost  gedaane  opgave  der  overbehoadene 
randsoenen ;  mitsgaders  daaruit  onder  ultimo  Augustus  te 
for meeren  eene  aanwyzing  of  memorie,  vertonende,  wat 
de  overheden  badden  moeten  verantwoorden,  wat  zy 
maar  verantwoord  hebben  en  wal  door  hun  agterhouden 
dan  wel  niet  verantwoord  is,  om  daarvan  vervolgens  een 
distinct  raport  of  berigt  te  doen  aan  den  heer  Directeur 
Generaal  ten  dienste  van  de  confroutisten,  die  vervolgens 
daaruit  by  de  adminislralie-iK)eken  zullen  moeten  nagaan, 
or  de  uitgeleverde  eu  verantwoorde  provisien  tot  randsoenen, 
als  geligt  by  de  boeken,  behoorlyk  ingenomen  en  of  voor 
de  minderheden  de  overheden  naar  de  ordre  op  rekening 
belast  zyn". 

11  Mei.     Bepalingen  op  j>liet  sluk  der  reüisién*. 

Uit  een  schrijven  van  Goitiroissarissen-Oeneraal  bleek  aan  de 
Indische  Regering,  »dat  hun  hoog  Edelheden  veronderstellen, 
dat  de  alhier  plaats  hebbende  nsantie,  —  volgens  welke  geene 
nieerJere  adjuncten  revisenren  benoemd  werden  of  over  de 
sententie,  waarvan  gereviceerd  word,  helpen  jngeren,  dan  er 
kden  van  den  Raad  gezeelen  hebben  en  nog  in  leven  cyn, 
zo  ttlfs,  dat  de  Raad  de  faculteit  uitoeffend  om,  in  gevalle 
.van  absenlie  van  een  of  nieer  haarer  leden,  die  over  de  sen- 
tentie gezeeten  hebben,  als  dan  ook  een  of  meerder  adjoncteo 
te  excuseeren  —  haeren  oorsprong  heeft  in  de  woorden,  op 
het  slot  van  het  aanschryvens  der  heeren  Meeslers  van  den 
21'°  July  1707  voorkomende^  »zo  zullen  u  Edele  in  bet  toe- 
komende volgens  de  statuten  zoveel  adjuncten  verkieaNi,  als 
daar  Raaden  over  de  sententie,  waarvan  oamaals  revisie  ver- 
zegt zoude   mogen  worden,  gezeeten  bebben  m  nog  in  levm 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  46S 

weeué  sirffoi,  omangezieii  aU  daD  meerRaadeo  over  zodanige 
sentenlie  zouden  mogen  zilten  als  adjunct  reviseiirs*' ; 

dal  dil  aanscbrijven  aan  bnn  hoog  Edelheden  eenigzinls  duister 
is  Yoorgekomen  en  hoogatdezelven  n^ens  gebleeken  is,  op 
wat  rundamenl  de  woorden:  en  nog  m  leven  weezen  zuUen 
daar  zyn  ingelasehl,  wyl  de  stalulen  van  het  jaar  1742,  welke 
bon  boog  Edelbeden  vermeenen,  dal  door  de  heeren  Meesters 
(en  dezen  alleen  hebben  kunnen  worden  bedoeld,  daarvan  geen 
de  minste  nMldiog  maken  en  alleen  bepaalen  het  getal  der 
adjuncten  reviseurs  tot  dat  der  Rnaden,  welke  over  de  sentenie 
gezeeien  hebben,  gelyk  ook  by  datzelfde  aanicbryvens  op  andere 
plaatsen  met  zooveel  woorden  by  herlialing  gezegd  word,  en 
wyl  by  het  281"**  arlical  van  de  instructie  van  den  beogen 
Raad  van  Holland  en  Zeeland,  hetwelk  de  heeren  Meesters 
zeggen  op  dit  stuk  met  de  Bataviasche  stalulen  overeen  te 
komen,  ook  daarvan  niets  gevonden  word,  hetgeen  daar  naar 
zweemt ; 

dat,  welke  de  intentie  van  de  heeren  Meesters  ten  dien  op- 
zichte ook  moge  geweest  zyn,  hun  hoog  Edelheden  nogthans 
voor  zeker  sleHen,  dat  de  voorschreve,  alhier  plaats  hebbende 
osantie  aan  zeer  veele  en  notabele  defecten  iaboreerd,  strek- 
kende tot  praejuditic  van  de  justitie  en  tot  merkelyk  bezwaar 
Tan  dtegeene^  die  hun  toevlucht  neraoen  tot  het  laatste  hulp- 
middel van  rechten,  hetwelk  de  wet  hun  in  dese  gewesten 
toestaat,  in  navolging  van  de  Nederlandsche  rechtspleeging; 

dal  hun  hoog  Edelbeden  na  ryp  onderzoek  hebben  bevonden, 
dat  het  gestatueerde  in  den  IS***  arlicul  van  hel  ordonnantie 
boek  of  de  zogenaamde  stalulen  van  Batavia  van  den  jaare 
1742  op  dil  respect  met  zoveel  wysbeid  is  ingericht  naar  de 
plaatselyke  omstandigheden  alhier  en  zo  zeer  strokende  met 
de  grondbeginselen,  waarop  de  Nederlandsche  rechtspleeging 
in  cas  van  revisie  rust,  niet  alleen  by  den  boegen  Raad  van 
H<dland  en  Zeeland,  maar  ook  by  de  generalileits  en  andere 
booge  collegien  in  de  Republiek,  dat  hun  hoog  Edelheden 
vermccneu  bet  nodige  redres  in  dezen  op  geen  betere,  noch 
esAvnodignre  wyze  te  kuanen  reOecteeren  dan  met  het  voor- 

Digitized  by  VjOOQIC 


464  1^07.     P.  Ö.  VAN  OVERSTRATEN. 

schreve  gestatueerde  in  deszelfs  volle  kracht  Ie  hereteDen  en 
derhalven  verlangen,  dat  voortaan  aan  dengeenen»  die  in  revisie 
ontvangen  is,  nadat  liy  volgens  gehoudenis  van  deze  regeering 
adjuncten  zal  hebben  verzegt  om  nevens  de  Raaden  van 
JQstitie  het  proces  ie  houden,  de  verzogte  adjuncten  zullen 
worden  verleend  tot  zodanigen  getalle,  als  daar  Raaden  over 
de  geslagen  sententie  gezeeten  hebben,  en  dat  hun  hoog  Edel- 
bedeu  aboleeren  en  te  niet  doen  alle  ordres,  reglementen  en 
usantien,  welke  contrarie  van  dien  zouden  hebben  mogen  plaats 
grypen  of  als  nog  plaats  grypen,  speciaal  ook  opzichtelyk  het 
voorschreven  gebruik  by  den  Raad  van  justitie  om»  in  gevallen 
van  absentie  van  een  of  meer  van  de  Raaden,  die  over  de 
sententie  gezeeten  hebben,  als  dan  ook  een  of  meerder  van 
de  adjuncten  reviseurs  te  excuseeren;  en 

dat  hun  hoog  lïdelheden  omtrent  het  poinct  van  bezwaar,  dat 
de  advisen  der  reviseuren  zig  zomwyien  verder  extendeerden 
dan  de  poincten  van  erreur,  by  het  request  of  raandament  van 
revisie  geproponeerd,  berusten  in  de  door  deze  regeering,  len 
einde  daar  tegens  te  voorzien,  op  den  15^  July  1791  aan 
den  Raad  van  justitie  gedaane  aanbeveeling,  dat  by  het  revi- 
seeren  van  sententien  de  adviesen  der  reviseuren  niet  verder 
geöxtendeerd  werden,  dan  tot  de  invoegen  voorschreven  ge- 
proponeerde  poincten  van  erreur,  in  vertrouwen,  dat  hun 
achtbare  deze  recommandatie  steeds  zorgvuldig  zullen  in  acht 
neemen. 

Waarop  gedelibereerd  zynde  is  goedgevonden  en  verstaan 
zig  de  voorschreeve,  door  hoogst  gemelde  heeren  Commissarissen 
Generaal  gemaakte  nadere  bepalingen  op  het  stuk  derrevisien 
te  laaien  strecken  tot  naricht  en  daarvan,  onder  afgave  van 
extracten  uit  de  voormelde  missive  van  hun  hoog  Eddheden, 
ter  observantie  kennis  te  geven  aan  de  respective  collegien 
en  officieren  van  justitie. 


Op   3   November   1801    is   aan   den   Raad  van  justitie  te 
Batavia   medegedeeld,  dat,  *of  de  absentien  van  een  of  meer 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  Q.  VAN  OVERÖTRATEN.  465 

leeden  van  bun  Achlbaarbeedens,  het  zy  door  ziekte,  sterfgeval 
of  bekomen   oDtsiag   veroorzaakt  word,  dit  geen  verandering 
kan  ie  weeg  brengen  in  de  voorscbi-even  order  en  verklaring 
?an  beeren  Coniniissarisseii-Generaal". 
Zie  ook  5  Mei  1705. 


IS 


1^  Mei.     Verbod  tegen  het  aangaan  van  'contracten  met 
vreemdelingen  over  te  velde  staande^  d*«  lands  producten**. 

Naardien  men  onderricbt  is  geworden,  dat  particuliere 
handelaars  van  vreemde  natiën,  bier  ten  bandel  komende, 
de  hun  by  publicatien  van  den  ^^^^,  1795  en  fj^ 
1794  verleende  vrybeid  van  bandel  builen  bemoeienis  van 
den  commandeur  en  opperequipagemeester  of  den  sabandbaar 
en  liccntmeester  in  zo  verre  zouden  exlendeeren,  dat  zy 
Gonventien  met  de  suiker-molenaars  zouden  aangaan  wegens 
het  leeveren  van  suiker,  die  nocb  gecultiveerd  en  gemaalen 
moet  worden,  en  zelvs  gelden  op  aanstaande  gewassen  van 
's  lands  producten  zouden  vooruit  verstrekken —  en  dit  direct 
strydig  zoude  wezen  met  de  intentie  van  de  boog  Edele 
heeren  Commissarissen  Generaal  en  van  deze  regeering  — 
zo  is  bet,  dat  wy  op  qualificatie  van  boogsi gemelde  beeren 
Commissarissen  Generaal  beslooten  bebben  allen  dienaaren, 
in-  en  opgezeetenen  van  de  Compagnie  alhier  Ie  inlerdiceeren, 
gelyk  wy  denzelven  inlerdiceeren  by  dezen,  mei  vreemdelingen 
aan  te  gaan  of  te  maaken  eenige  convenlien  of  traiisaclien 
o?er  aanstaande  gewassen  van  's  lands  producten  en  bet 
vooruit  verstrekken  van  gelden  op  dezelven,  op  poene,  dat  alle 
zulke  conventien  en  transactien  van  nul  en  geener  waarde 
zallen  wezen  en  dat  boven  dien  alle  gelden,  die,  contrarie 
dezes,  door  vreemdelingen  op  aanstaande  gewassen  van  pro- 
ducten dezes  lands  zullen  zyn  vooruit  verslrekt,  zullen  worden 
geconflsqueerd  ten  behoeven  van  de  Compagnie  voor  de  eene 
en  van  den  aanbrenger  voor  de  andere  helvt. 


^  Mei.     Intrekking  van  de  tinnen  duiten. 

h 

Digitized  by  VjOOQIC 


Naardemaal  sommige,   vuilgewinzoekende  lieden  ingevolgen 
luuAT-ion  nvn  xn.  30 


466  1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN. 

onze  publicatie  van  deu  9  dezer  lopende  maand  May  zig  niet 
hebben  onlzien  op  eene  boogsl  straf  haare  wyze  naa  te  maken 
en  te  vervalschen  de  thinne-inunt,  by  onze  publicatie  van  den 
21®°  September  1796  beschreeven  en  gangbaar  verklaard,  en 
wy  bespeurd  hebben,  dat  dit  schandelyk  I)edroch  veele  incon- 
venienten  by  de  gemeente  heefl  voortgebragt  en  eene  ver- 
legenheid om  de  echte  van  tle  valsche  duiten  te  onderscheiden» — 
zo  is  het,  dat  wy,  onze  goede  ingezetenen  hierin  willende  te 
gemoed  komen,  goedgevonden  hebben  de  voorschreeve  thinne- 
munt,  zo  ter  dezer  hoofdplaats,  als  op  Java,  Gheribon  en  Bantam 
na  de  publicatie  dezes  billioen  en  ongangbaar  te  verklaaren, 
gelyk  dezelve  billioen  en  ongangbaar  word  verklaard  by  dezen, 
met  last  aan  allen  en  een  iegelyk  om  van  de  voorschreven 
thinne  munt  geene  meer  te  ontvangen  of  uit  te  geven,  maar 
dezelve  van  den  86  dezer  tot  den  26  der  aanstaande  maand 
Juny  te  brengen  op  het  stadhuis  en  aldaar  over  te  geeven  aan 
gecommitteerde  leden  van  den  Raad  van  justitie  dezes  kasteels, 
die  aldaar  dagelyks,  de  zon-,  feest-  en  Woensdagen  alleen  uitge- 
zonderd, 's  voormiddags  van  agl  (ot  elv  en  na  den  middach 
van  drie  tot  vyf  uuren,  expresselyk  ter  Raad  kamer  zullen 
vaceeren  om  dezelve  in  te  wisselen  tegens  de  by  publicatie 
van  den  26®°  May  1796  gangbaar  verklaarde  kopere-munt. 


In  de  resolutifin  der  Hooge  Regering  van  13  Junlj  1797 
werd  aangeteekend : 

Door  den  Raad  van  justitie  deeses  kasteels  verzegt  zynde 
om  ordre,  hoedanig  zal  moeten  gehandelt  worden  met  de 
valsche  duilen,  die  by  de  inwisseling  van  de  billioen  verklaarde 
thinne  duiten  ontdekt  zyn  en  verder  ontdekt  zullen  worden, 
zo  is,  hierop  gedeliliereerd  zynde,  goedgevonden  en  verstaan 
te  approbeeren,  dat  de  reeds  aangebragte  valsèhe  duiten  in 
sequestralie  zyn  gegeeven  aan  den  secretaris  van  bun  Agt- 
baarheeden,  onder  uaauwkeurige  aanteekening,  hoeveel  en  door 
wien  dezelve  zyn  aangebragt,  met  qualificatie  om  daarmede 
te  continueeren,  lol  Jat  de  inwisseling  zal  afgelopen  zyn,  en 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  467 

om   Yenrolgeiis  daarna  die  vabche  dailen  aan  den  eigenaaren 
terug  te  laten  geeven. 


He  termijn  voor  inwisseling  is  later  op  31  JuliJ  1797  gesteld. 

Op  16  Mei  1797  waren  van  deze  duiten  in  de  wandeling 
voor  eene  waarde  van  rd*  26,428 :  1 1 :  —  en  lag  in  de 
pakhuizen  bij  de  Waterpcorl  Ie  Batavia  nog  een  voorraad 
ter  waarde  van  rd*  15,630  :  37  :  — ,  zoodat  in  het  geheel  voor 
40,060  rijksdaalders  aan  linnen  duiten  is  aangemaakt  ('). 

20  Mei.     Regeling  der  inkomsten  van  genie-officierm. 

Met  opzigt  lot  het  bestaan  van  de  oflicieren  van  de  genie  is 
verslaan  derzelver  inkomsten,  met  introkking  van  de  thans 
genoten  wordende  gagie,  kosigeld,  huishuur,  emolumenten 
en  secqgeld,  te  hepaalen,  als  volgt: 

voor  een  kapitein  's  maandelyks rd'  150 

>       •         »      -lieutenant  *s  maandelyks »    1^0 

»       •    lieutenant  's  maandelyks »      90 

•  >  extra-ordinair  lieutenant  's  maandelyks. .  >»  60 
egter  met  dien  verstande,  dal  tleeze  bepaling,  in  zciver  voegen 
als  die,  omtrend  de  inkomsten  der  verdere  militaire  oflicieren 
en  zeevaard  seedert  eenigen  tyd  gemaakt,  slegls  geschied 
provisioneel  en  zo  lang  den  oorlog  duurd  en  dat  dezelve 
zal    gereekend  worden  te  zyn  ingegaan  met  1  deezer  maand. 

20    Mei.     Vrijstelling    voor    zekere    officieren   van    de 
belasting  op  paarden  {oorgeld). 

Uit  hoofde  der  nader  gehleeke  noodzakelykheid  is  na 
deliberatie  verstaan  ook  aan  de  olTicieren,  guarnizoen  houdende 
in  de  stadt,  minder  in  qualiteit  dan  die  van  een  kapitain- 
lientenant,  toe  te  staan,  gelyk  aan  hen  toegestaan  word  mits 
deezen,  vrydom  van  het  oorgeld  van  paarden,  elk  voor  een 
paard,  mits  dezelve  paarden  niet  worden  gebruikt  voor  rytuig. 

(•)     Vau   dip   colossale  ma««sa  is,  voor  zoo  vfirrc  bekend,  nog  één  duit  overig, 
te  vtodeo  in  de  moot-Terzaoieling  van  het  Bal.  Gen.  v.  K.  en  W. 

Digitized  by  VjOOQIC 


468  1797.     P.  Ö.  VAN  OVERSTRATEN. 

27  Mei.     Benoeming   van   den  gouverneur   van    Jaiva^s 
N.  O.  kust  lol  Raad  extra-ordinair  van  Ned.  Indië. 

HeereD  Commissarissen  Reneraal  bevonden  hebbende  zeer 
goede  fundamenten  te  militeeren  Yoor  het  begrip»  waarin 
doorgaans  de  hooge  regeering  geslaan  heeft  en  hetwelk,  voor 
zo  ver  welmelde  hunne  hoog  Edelheedens  bekend  is,  ook  nimmer 
door  de  heeren  Meesters  is  gedisavoueerd,  om  trend  de  nuttigheid, 
dat  de  gouverneur  van  Java*s  Noord  Oostkust  bekleed  zy  met 
het  caracter  van  lid  der  hooge  tafel;  dat  de  reedenen  daanan, 
namentlyk  de  conservatie  van  den  noodigen  invloed  by  de  vorsten 
van  Java,  meer  en  meer  in  gewigt  toeneemd,  naar  mate  dat 
gouvernement  van  grooter  aangelegemiheid  werd  voor 'sGomp^ 
wezeudykste  en  dierbaarste  belangen;  en  dat  zulks  inzonderheid 
thans  de  uiterste  opmerking  verdient,  daar  alle  's  Compagnies 
bezittingen  op  dit  eiland  zig  door  de  continuatie  van  den  oorlog 
bevinden  in  ten  zeer  critieke  situatie,  welke  het,  zo  immer, 
noodzakelyk  maakt  om  het  aanzien  en  den  invloed  van 
den  hoofd-gebieder  op  Java  by  de  vorsten  aldaar,  zo  veel 
mogelyk,  te  main tineeren  en  nadruk  by  te  zetten ; 

zo  is,  daarop  gedelibereerd  zynde,  om  de  voorschreeven 
redenen  goedgevonden  en  vers' aan,  op  approbatie  der  hoge 
principalen,  den  presenten  heer  Java*s  gouverneur,  Johan 
Frederik  baron  van  Rheede  tot  de  Parkeier,  aan  te  stellen, 
gelyk  dezelve  aangesteld  word  by  deezen,  tot  Raad  extra- 
ordinair van  Nederlandsch-Indié. 


De  benoeming  was  slechts  provisioneel  ingevolge  het  liepaalde 
by  art:  14  van  de  instructie  voor  Commissarissen-Generaal. 

-^  Mei.     Vilnoodiging    lol    hel  opgeven  van  slaven^  ge- 
schikt  tol  de  verdediging  van  Batavia. 

Nademaal  onze  vyanden,  de  Engelzen,  in  den  praezenten 
oorlog,  die  ons  vaderland  door  hun  zo  onrechtvaardig  is  aan- 
gedaan, de  maatscliappy  bereeJs  op  eeue,  hunne  nütie  zo  zeer 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  469 

oaleerende  wyze  de  gevoeligste  slaagen  hebben  loegebragt 
en  rooY-  en  plunderzucht  ons  ter  dezer  hoofdplaats  dagelyks 
met  hunne  verwoestingen  dreigen^  ten  einde,  was  het  mogelyk, 
niet  alleen  ons,  maar  ook  alle  Neérbnds  Oost-Indische  bezit- 
liogen  aan  honne  gouddorst  en  heerschzuchtige  oogmerken 
op  te  offeren,  —  zo  moeten  ongetwyfeld  onze  zorgen  zich  on- 
ophoudelyk  bepaalen  om  daar  in  op  het  krachtdadigste  te 
voorzien  en  ons  in  dien  gedachten  staat  van  tegenweer  te 
stellen,  dat  wy  met  gerustheid  kunnen  afwachten  de  verder- 
felyke  aanvallen,  die  zy  tegens  ons  zouden  willen  onderneemen. 

Het  was  daarom  ook,  dat  het  ons,  ingevolge  onze  publicatie 
vao  den  -^  January  laatstleden,  buiten  alle  reeds  aangewende 
eo  Doch  in  het  werk  gesteld  wordende  middelen,  ten  hoogslen 
nuttig  moest  voorkomen  het  doen  oeffenen  in  den  wapenhandel 
van  een  gedeelte  der  getrouwste  en  dapperste  mansslaaven 
van  de  dienaaren,  burgers  en  andere  ingezetenen  alhier,  — 
maar  de  veelvuldige  swaarigheeden,  die  wy  in  het  ten  uitvoer 
brengen  van  dit  zo  heilzaam  oogmerk  ontmoeten,  hebben  ons 
verplicht  te  moeten  afzien  van  het  maaken  van  eene  eenparige 
en  vaste  bepaaling  van  het  getal  der  dusdanige  slaaven,  die 
elk  daartoe  zoude  dienen  te  leeveren,  alzo  dezelve  zich  onder 
andere  ook  zoude  hebben  moeten  uitstrekken,  zo  wel  tot  den 
minvermogenden,  als  den  meer  bemiddelden  ingezeeten. 

Wy  mogen  ons  echter  overtuigd  houden,  dat  'er  niemand 
Ier  dezer  hoofdplaats  gevonden  word,  die  niet  ten  volle  bezeft 
het  gevaar,  waarin  wy  ons  bevinden,  van  een  prooi  onzer 
^nden  en  door  hun  van  alles,  wat  ons  dierbaar  wezen  kan, 
op  eene  geweldadige  wyze  beroovd  te  zullen  worden,  indien 
wy  niet  eenparig  onze  vermogens  vereenigen  om  alle  die 
gevreesde  onheilen  kloekmoedig  van  ons  af  te  weeren ;  —  en 
wy  mogen  ons  tevens  vlyen,  dat  waare  vaderlands-Iievde  den 
besten  omer  ingezetenen  bezielt  en  zy  doordrongen  zyn  van 
de  duure  verplichling,  die  op  hun  ligt,  om  als  getrouwe, 
eerlievende  en  dankbaare  dienaaren,  burgers  en  ingezeetenen  de 
Neérkindsch-Indische  maatschappy,  waaraan  zy  met  ons  alles 
zyn  verschuldigd,    de   krachtdadigste  hulp  en  bysland  toe  te 

Digitized  by  VjOOQIC 


470        ,  1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN. 

brengen,  ten  einde  van  baar  onder  Godes  zegen  af  te  wenden 
den  geducbten  val  dezer  hoofdplaats,  die  zeer  zeeker  onzer 
aller  ondergang  ten  gevolge  zoude  hebben;  en  wy  hebben 
daarom  ook  nader  goedgevonden  aan  allen  en  een  iegelyk 
over  te  laaten  om  zo  veelen  van  zyne  getrouwste  en  wakkerste 
mans-slaaven,  boven  de  twaalf  en  beneden  de  veertig  jaareo 
oud,  tot  defensie  dezer  hoofdplaats  en  zyne  eige  bezittingen 
te  leeveren,  als  zyne  vermogens  zullen  ioelaaten,  en  om  deze 
hunne  slaaven  by  voorraad  te  doen  oeiïenen,  ten  einde  van 
dezelven,  in  cas  van  nood,  een  allezints  nuttig  gebruik  te 
kunnen  maaken. 

Waarom  wy  dan  ook  elk  en  een  iegelyk  by  dezen  met  deu 
meesten  nadruk  willen  vermaand  en  aanbevoolen  hebben  om 
onze  voorschreven,  zo  algemeen  belangryke  voornemens  naar  zyn 
uiterste  vermogen  te  helpen  bevorderen  eu  te  ondersteunen 
en  het  getal  der  slaaven,  die  een  ieder  geneegen  zal  zyn  daar 
toe  te  fourneeren,  binnen  den  tyd  van  14  dagen  na  de  pu- 
blicatie dezes  schriftelyk,  met  bekendstelling  van  derzelver 
namen  en  geboorte  plaatzen,  op  te  geeven  aan  onze  commis- 
sarissen ter  zee  en  te  velde,  de  heeren  Raaden  extra-ordinair 
van  Indie,  Godfried  Christoffel  Fetmenger  en  Albertus  Henricus 
Wiese,  terwyl  wy  om  alle  verkeerde  begrippen  weg  te  nemen, 
die  somwylen  omtrent  het  emplooi  der  voorschreven  slaven 
by  den  een  of  ander  zouden  kunnen  plaats  hebben,  de  zo- 
danigen,  die  dezen  aangaande  eenige  nadere  ophelderingen 
zouden  begeeren,  overwyzen  aan  de  bovengemelde  heeren 
commissarissen,  die  deswegens  de  nodige  informatien  geeven 
zullen ;  en  wy  tevens  verklaren,  dat  ons  oogmerk  in  dezen  is 
om  alle  de  voornoemde  te  leeveren  slaaven  onder  bet 
gezach  en  ten  dienste  van  hunne  lyv-heeren  of  vrouwen  te 
doen  verblyven  tot  op  het  tydstip,  dat  zy  tegens  den  vyand 
zullen  moeten  worden  aangevoerd,  en  om  hun  intusschen, 
op  nader  te  bepaalene,  geschikte  plaatzen  en  tyden,  voor  eerst 
tweemaal  in  de  week,  telkens  slechts  voor  weynige  uuren,  te 
laaten  exerceeren  in  de  behandeling  van  het  geschut,  tot  dat 
zy   eene   toereikende   vaardigheid   in  de  behandeling  daarvan 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  471 

zallen  hebben  verkreegen,  wanneer,  naarmate  van  dien,  deze 
oeffeningen  ook  zullen  worden  verminderd;  en  dat  een  ieder 
zicb  kan  verzeekerd  houden,  dat  voor  de  goede  behandeling 
dier  slaven  zal  worden  zorg  gedraagen. 

30  Hei.     Vergunning   tot   den    uitvoer    van  poeder-  en 
kandij 'guiker. 

Gecommuniceerd  zynde,  dat  de  suikermolenaars  hunnne 
achterstallen  op  de  leverantie  van  1796  hebben  verevend  tot 
op  circa  SOO  knassers  na,  zo  is,  wyl  dienvolgende  als  nu 
genoegzaam  gecesseerd  is  de  reden,  die  deze  regeering  op  den 
-|r  Haart  jongstleden  heeft  doen  besluiten  om  allen  uitvoer 
van  particnliere  poedersuiker  te  interdiceeren,  goedgevonden 
en  verstaan  dit  interdict  weder  in  te  trekken  en  dienvolgende 
den  uitvoer  van  particuliere  poedersuiker  voor  elk  en  een 
iegelyk  weder  open  Ie  stellen,  mitsgaders  de  gemeente 
hiervan  by  een  billet  te  ioformeeren. 

-^  Junij.     Vernieuwing    van    de    voorschriften   nopens 
Chineesche  graven. 

In  aanmerking  genomen  zynde,  dat  de  by  besluit  van  den 
S***  Augustus  1791  gemaakte  bepalingen  omtrent  de  groote 
der  graCsleeden  voor  de  Chineesche  lyken  niet  zodanig  worden 
naargekomen  en  geobserveerd,  als  men  had  moeten  en  mogen 
verwachten,  zo  is.  om  in  deezen  den  zagsten  weg  in  te  slaan, 
goedgevonden  en  verstaan  voor  dit  maal  nog  te  passeeren  de 
overtreedingeu,  die  van  het  voornoemde  besluit,  sedert  hetzelve 
genomen  is,  tot  nu  toe  mogten  zyn  begaan,  doch  de  gemelde 
orders  by  eene  publicatie  te  renoveeren  en  daarby  tevens 
tot  interpretatie  te  voegen,  dat  voorlaan,  boven  de  vastgestelde 
boete  van  rd'  500,  de  graven,  die  bevonden  zullen  worden 
de  voorgeschreevene  bepaling  te  excedeeren,  zullen  moeten 
worden  verkleind  en  gebracht  op  de  gemelde  gepermitteerde 
maat,  ten  kosten  van  dengeene,  die  dezelve  zullen  hebben  laten 
maken  dan  wel  derzelver  boedels. 


Digitized  by  VjOOQIC 


472  1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN. 

Ed  opdat  aan  deeze  ordre  zoveel  te  lieter  zoude  worden 
voldaan,  is  wyders  besloten  den  capilain  en  de  lieatenants 
der  Ghineesen  te  gelasten  zorg  te  dragen,  dat,  zo  dikwilseen 
Chineesch  graf  gemaakt  word,  hetzelve  van  hunnentwegen  op- 
genomen en  de  daarvoor  gestelde  bepaaling  by  de  extructie 
niet  te  boven  gegaan  worde,  op  poene,  dat  zy  ieder  keer,  dat 
er  bevonden  zal  worden  de  bepaling  te  zyn  overtreeden,  ait 
hun  privé  beurs  mede  zullen  betaalen  een  boete  van  rd*  KOO 
ten  behoeve  van  het  Ghineesche  hospitaal. 

Voorts  den  drossaard  der  Bataviasche  ommelanden,  Andries 
Hartzink,  nader  en  speciaal  aan  te  beveelen  oui  alle  graveti, 
die  na  dato  van  de  voorschreeve  publicatie  zuUeo  geêxtrueerd 
worden,  te  laten  examineeren  en  om,  ingevallen  bevonden 
word,  dat  de  bepaling  daar  omlrend  overtreeden  is,  ten  eersten 
tot  de  executie  der  gemelde  poenaUteilen  te  procedeeren. 

8  Junij.     Wekelijksche  verkoop  van  rijst  van  Regeringwege. 

Op  de  door  den  heer  Gouverneur  Generaal  gegeevene  com- 
municatie, dat  de  prys  van  de  ryst  alhier,  uit  hoofde  van 
dies  schaarsheid,  tot  15  stuivers  de  ganling  is  gereesen,  is 
goedgevonden  en  verstaan,  tot  tegemoedkoming  van  de  be- 
hoeftige ingezetenen  alhier,  weekelyks  per  publieke  vendutie 
uit  's  Compagnies  voorraad  te  laten  verkopen  50  kojangB  van 
dat  graan  en  zulks  by  quart  kojaiigs  en  onder  de  voorwaarde, 
dat  niemand  op  eene  vendutie  daarvan  meer  dan  V4  kojang 
zal  mogen  mynen;  mitsgaders  hiervan  de  gemeente  niet  alleen 
by  advertissenienten  te  informeeren,  maar  ook  aan  de  opper- 
kooplieden  des  kasteels,  Willem  Jacob  Cranssen  en  Fredrik 
Schouwman,  op  te  dragen  by  die  verkopingen  present  te  zyn 
en  toe  te  zien,  dat  aan  de  intentie  dezer  regeering  in  dezen 
behoorlyk  voldaan  werde. 


Op  14  JuliJ  1797  is  de  verkoop  gestaakt  »wyl  de  prys 
van  de  ryst  zedert  merkelyk  is  gedaald,  zodat  sommige  par- 
thyen    van   dat   graan  op  de  laatst  gehoudene  verkoping  niet 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  475 

meer  bebhen  gerendeert  dan  9V)  rd'  de  quart  kojang  en 
dus  de  reden  van  hel  voormeld,  op  den  S^**  Juny  jongstleden 
geooincn  heslwii  thans  is  gecesseerd". 

■^  Junij.     Kennisgave^   dal   de    CammissariS'Getieraal^ 
S.  H.  Frykenius^  op  den  6*"  Junij  1797  was  overleden. 

De  overledene   had   o.  a.   bepaald,   dal    >deszelfs  lighaani 

zonder  eenige  ceremonie,  hoe  ook  genaamd,  zoude  worden 
ter  aarde  liesteld*'. 

>In    navolging    van    't  geen    by   bel   overlyden   van   een 

GoQvemeur-Generaal   van  Indien  werd  geobserveerd",  schreef 

echter  de  Regering  een  «rouw  van  zes  weeken"  aan  hare 
dienaren  voor. 

20  Junij.     Voorschrift  nopens  overgang  van  Compagnie* s 
dienaren  in  burger  vrijdom. 

Id  aanmerking  genomen  zynde  de  moeyelykheid,  die  er 
is,  om  van  dienaren,  die  in  burger  vrydom  overgaan,  l)etaling 
te  ontvangen  van  hetgeen  zy  by  de  Compagnie  voor  zes 
maanden  moeten  te  voren  staan,  zo  is  goedgevonden  en 
verslaan,  dal  voortaan  geen  ontslag  uit  den  dienst  zal 
worden  verleend,  dan  nadal  die  betaling  zal  zyn  geschied, 
ea  dieuTolgende  bel  opperhoofd  over  hel  generale  soldy- 
comptoir,  Smit,  Ie  qualificeeren  om  die  penningen  direct  te 
ontvangen  en  in  's  Compagnies  kas  over  te  lirengen. 


Commissarissen-Generaal   hebben   den    1*^"   JuliJ   1797  dil 
btshii  van  de  Regering  geapprobeerd. 

23  Jung.  Kennisgave^  dat  Heemraden  ibnaar  jaarlykse 
i^gewoonle*\  rekening  en  verantwoording  zouden  doen 
hunner  gestie  over  het  jaar  1796  in  de  wpenevcr^ 
"bgader'zaal  van  hun  Eerwaardens'\ 

Digitized  by  VjOOQIC 


4.74  1797.     P.  Q.  VAN  aVERSTRATEN. 

m^.     Nadere   regeling  van   de   bdasting  ap  den  ver- 
koop  van  schepen  en  vaartuigen 

Nademaal  ons  is  voorgekomeD,  dat  van  lyd  lot  tyd  in  on- 
bruik is  geraakt  de  door  ons  op  den  26^  September  1777 
gemaakte  nadere  bepaaling  ten  opzichten  van  den  by  ons 
placcaat  van  den  9^°  January  1674  toegestaanen  vrydom  van 
'sheeren  gerechtigheid  by  den  eersten  verkoop  van  schepen 
en  vaartuigen,  op  Java  aangebouwd,  zo  is  hel,  dat  wy  goed- 
gevonden hebben  die  bepaaling  te  renoveeren  en  dienvolgende 
nader  te  statueeren,  gelyk  wy  statueeren  by  deezen,  dat  van 
den  aan-  en  opbouw  van  particuliere  schepen  en  vaartuigen 
wel  geen  andere  lasten  dan  opzet-,  steven-  en  afzel-geU,  zo  als 
van  ouds,  zullen  worden  geheven,  maar  dat  als  eene  billyke 
belasting  voor  de  Compagnie  van  kielen,  grooter  dan  tien 
lasten,  het  zy  dezelve  nieuw  of  oud  zyn  en  door  den  maker 
zelvs  of  door  een  ander  worden  verkogt,  by  eiken  verkoop 
aan  vreemd<!n  den  tienden  en  aan  onderhoorigen  van  de 
Compagnie  den  twintigsten  penning  voor  'sheeren  gerechtig- 
heid zal  worden  voldaan. 

Gelastende  en  beveelende  elk  en  een  i^lyk,  die  zulks 
aangaat,  te  zorgen,  dat  deze  onze  order  stiptelyk  worde  agler- 
volgd  en  naargekomen,  op  poene,  dat  de  geene,  die  dezelve 
zal  overtreeden,  zal  worden  aangemerkt  en  gestraft  als  een 
fraudateur  van  'sLands  gerechtigheden. 


Commissarissen-Generaal  waren  van  oorded,  dat  >de  Com- 
pagnie, ten  lyde  het  placaat  van  den  9^""  January  1674  werd 
geömaneerd,  nog  geene  dispositie  had  over  de  Javascbe  boul- 
bosschen,  terwyl  in  tegendeel  thans  haar  belang  aan  de 
conservatie  van  die  bosschen  ten  hoogsten  legt  gelegen  en 
dierhalven  geensints  meede  brengt  om  de  particuliere  aan- 
timmeringen  daar  ter  kuste  langer  door  zulke  buytengewoone 
faveurs  te  animeeren". 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  G.  VAN  OVERSTRATEN.  475 

"  j"| .     Maatr^elen  tegen  hel  deserteren  van  inlandsche 
ff^üairen. 

Uit  aanmerkjiig,  dal  van  lyd  tol  lyd  blyken  zyn  voorgekomen, 
dat  de  deserteurs  veelal  in  de  Balaviasche  omme-  en  boven- 
landen worden  schuil  gehouden  en  zelfs  voortgeliolpen  lot 
merfcelyk  nadeel  van  de  door  deese  regeering  in  hel  werk 
gesteld  wordende-  pogingen  tol  defentie  van  deese  colonie,  is 
goedgevonden  en  verstaan: 

1*   te  statueeren,  dat,  wanneer  bevonden  zal  worden,  dal  een 
inlander  een  deserleerend  militair  met  kennis  zal  hebben 
ontmoet  en  denzelven  niet  zal  hebben  aangegeeven  aan  den 
Buindadoor    van  bel  land,  waarop  by  woouaglig  is  of  zig 
bevindt,    voor  den    tyd   van   drie  maanden  in  de  ketting 
zal   worden   geklonken   om   aan  de  gemeene   werken  te 
arbeiden,   doch  dal  daarentegen  voor  ieder  deserteur,  die 
zal   worden  opgebragl  op   een  der  veld-poslen  of  wel  by 
den  gecommitteerde  tot  en  over  de  zaken  van  den  inlander, 
dan  wel  een  der  respeclive  oflicieren  van  justitie,  betaald 
zal  worden  tien  ryksdaalders  zilver  geld  aan  dengeen,  die 
denzelven  zal  overleveren; 
2®  van  dit  geslatueerde  de  gemeente  by  eene  publicatie  kennis 
te   geeven    en   daarby,   niet  alleen  elk  en  een  iegelyk  te 
qualiflceeren  om,  ingevalle  een  zodanig  deserteur  zig  zoude 
willen    opposeeren,   geweld   met  geweld  te  keer  te  gaan, 
maar  ook   de   respeclive  oiBcieren   van  justitie,  den  ge- 
committeerde lol  en  over  de  zaken  van  den  inlander,  den 
sabandbaar  en   licentmeester   en   die  zulks  verder  zoude 
mogen  aangaan,  te  gelasten  om  ten  ernstigslen  te  vigileeren 
legen  het  deserteeren  van  inlandsche  militairen  en  speciaal 
toe  te  zien  en  te  waken,  dal  het  voorschreeven  geslatueerde 
stipt  worde  aglervolgl; 
3^  den   gecommitteerde    lol   en   over  de  zaaken  van  den  in- 
lander  al   verder   speciaal   aan    te   beveelen   om  door  de 
commandanten  der   respeclive   campoiigs   en  de  regenten 
der  Jaccalrascbe  bovenlanden  tegens  de  desertie  derinlan- 

Digitized  by  VjOOQIC 


476  1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN. 

scho  militairen,  zoveel  mogelyk,  te  laten  waken  en  denzelven 
te  qualificeeren,  zo  tot  de  afgave  van  rykadaaldera  tien 
voor  ieder  man,  die  opgebragt  word,  ab  tot  het  oplagen 
van  een  boete  van  rykadaaldera  vyflig  aan  ieder  regent, 
door  wiens  district  een  deserteur  zal  zyn  gepasseerd 
zonder  opgevat  te  worden,  vermits  voor  beweezen  zal 
worden  gehouden  daaromtrent  conniventie  te  hebben  plaats 
gehad,  by  aldien  zulk  een  deserteur  verder  zal  zyn  ge- 
komen; mitsgaders  tol  het  laten  aankondigen  aan  een 
ieder,  zo  op  de  particuliere  landen  rondsom  Batavia,  als 
in  de  regentschappen,  dat  degeen,  die  een  deserteur  op 
den  weg  ontmoet,  voortgeholpen  of  niet  aangebragt  zal 
hebben,  in  de  ketting  zal  worden  geklonken  om  aan  de 
gemeene  werken  te  arbeiden; 

4®  dezelfde  order  en  qualificatie  ook  te  geeven  aan  den  resident 
van  Cheribon,  Johan  Lubbert  Umbgrove,  en  den  heer  Java*8 
gouverneur,  van  Reede  tol  de  Parkeier,  aan  te  schryven 
om  gelyke  ordres  te  stellen  langs  de  Javasche  stranden 
en,  niet  alleen  de  vonten  daarover  te  onderhouden  en  by 
hun  hoog  Edelheèden  te  bewerken,  dal  zodanige  deserteurs 
in  derzelver  landen  opgevat  en  uitgeleverd  werden,  maar 
ook  den  gezaghebber  in  den  Oosthoek,  Dirk  van  Hogendorp, 
speciaal  te  qualificeeren  om  den  panumbaban  van  Madura, 
den  pangerang  van  Sumanap  en  de  verdere  regenten 
onder  zyn  resort,  die  volk  voor  Batavia  geleverd  hebben, 
aan  te  kondigen,  dat  de  regenten,  die  deserteurs,  welke  in 
hunne  landen  zullen  terug  gekomen  zyn,  niet  zullen  op- 
vatten en  overleveren,  voor  de  eerete  keer  zullen  moeten 
belalen  een  boete  van  een  honderd  ducatons  ten  behoeTe 
van  de  landraads-kas  en  voor  de  tweede  keer  gevoeliger 
zullen  worden  gestraft; 

5®  de  heeren  Raaden  extra  ordonair,  Godfried  Christoffel 
Fetmenger  en  Albertus  Henricus  Wiese,  als  oommissarisseo 
ter  zee  en  te  velde  op  te  dragen  om  van  de  lieutenant- 
collonels  en  commandeerende  otBcieren  in  de  goarnisoem 
alhier  en   op   Meester  Gornelis,  George  Hendrik  Schaeffer 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  O.  VAN  OVÈRSTRATÊN.  477 

en  Simon  Gbevalier  de  Sandolroy,  te  requireeren,  dat  zy 
om  de  drie  maanden  door  de  commandanten  van  alle 
batailloDs  Madureesen,  Sumanappere  en  Javaanen  aparte 
accuraate  naamlysten  laten  formeeren  van  de  nog  sig  in 
leeven  en  hier  bevindende  nianscbappen,  door  de  by  ieder 
bataillon  beseheiden  inlaudsche  officieren  beboorlyk  getekend, 
om,  verzeld  van  de  brieven  van  gemelde  commandanten, 
aan  hunne  i^pective  regenten  gezonden  te  worden  ten 
blyke,  hoe  zy  het  hebben,  en  ter  geruststelling,  zo  van 
gedagte  regenten,  als  van  bet  gemeene  volk; 

6^  aan  welgemelde  beeren  couimissarissen  ter  zee  en  te  velde 
almede  op  te  dragen,  dat  om  de  drie  maanden  door  de 
commandanten  der  bataillons  aan  alle  inlandscbe  mililairen, 
zo  gemeenen,  als  officiers,  word  afgevraagd^  of  zy  ook  iets, 
hoe  weynig  het  ook  zy,  aan  hunne  vrouwen,  kinderen  of 
nabestaanden  willen  overmaken,  mitsgaders  dit  door  hen 
te  bten  tellen  of  van  hunne  gage  Ie  laten  aftrekken  om 
op  Java  in  ieder  regentschap  te  worden  uitgekeerd,  ten 
byweesen  van  elks  regent  en  ten  overstaan  van  de  resi- 
denten of  commandanten  door  de  pepatlys  en  expresse 
gecommitteerdeus;  en 

7®  den  voormelde  lieutenant-collonels,  Schaefferen  Sandolroy, 
te  demandeeren  om  insgelyks  om  de  drie  maanden  accurate 
naamlysten  van  de  onder  hun  bescheidene  inlandscbe 
manschappen  aan  den  heer  Gouverneur  Generaal  over 
te  geven. 


Ter  voorkoming  van  desertie  van  schepelingen  werd  den 
l^  Junt)  1 797  een  embargo  gelegd  op  de  ter  reede  Batavia 
geankerde,  vreemde  schepen,  tot  dat  zekere  deserteurs  opgevat 
zouden  zijn,  en  de  officieren  van  justitie  en  de  sjahbandar 
aangeschreven  >alle  gemeene  zeevarenden  en  militairen,  die 
van  's  avonds  agt  lot  's  morgens  zes  uuren  gevonden  werden 
buiten  hunne  bescheiden  plaatsen,  te  laten  opvatten  en  in 
goede  bewaring  te  nemen". 

Digitized  by  VjOOQIC 


478  17Ö7.     P.  ö-  VAN  OVERSTRATÉN. 

Op  4  JuliJ  1797  is  ter  zake  nader  overwegen,  »dat  by  de 
op  den  27^"  der  jongst  gepasseerde  maand  Juny  genoniene 
disposilicn  lol  tegengang  van  de  zo  zeer  loegenomen  deterlie 
der  inlandsche  mililairen  wel  eene  poenalileit  is  gesteld,  zo 
voor  de  respeclive  regenten  en  diegeenen,  die,  een  deserteur 
op  den  weg  ontmoet  hebbende,  niet  aanbrengd,  dan  wel  weg 
helpt,  doch  niet  speciaal  voor  de  eigenaars  en  mandadoors 
der  particuliere  landen,  die  verondersteld  moeten  werden  daar- 
tegens  des  te  sterker  te  zullen  doen  waaken  en  vigileeren, 
indien  zy  daarvoor  mede  responsabel  worden  gehouden :  —  zo 
is  goedgevonden  en  verstaan  lot  ampliatie  van  de  gemelde 
dispositie  nader  te  statueerén,  dat,  wanneer  bevonden  zal  worden, 
dat  een  deserteur  op  een  particulier  land  zal  zyn  schuil  ge- 
houden of  wel  aan  denzelven  gelegenheid  zal  zyn  gngeeven 
tot  eene  vrye  passage,  niet  alleen  ^de  mandadoor,  een  inlander 
zynde,  in  de  ketting  zal  geklonken  worden  voor  den  tyd  van 
zes  maanden  om  aan  de  gemeene  werken  te  arbeiden  en,  een 
Europees  zynde,  verbeuren  zal  een  boete  van  rd'  ISO,  dan  wel 
by  onverm(^en  om  die  te  voldoen  aan  den  lyve  zal  worden 
gestraft  door  diegeenen,  onder  wien  hy  zal  sorteeren,  met 
interdictie  om  immer  weer  in  de  bovenlanden  te  mogen  komen, 
op  poene  van  eene  nadere,  ernstiger  correctie,  maar  ook  de 
landeigenaar  zal  moeten  betalen  rd*  50  voor  ieder  deserteur, 
die  in  dier  voegen  op  zyn  land  aangehouden  of  van  daar 
ontkomen  zal  zyn,  —  zullende  alle  deze  boetens  komen  ten 
profyte  van  de  krygs-kas". 


Op  den  ¥*^  Jullj  1797  werd  eveneens  goedgevonden,  »uit 
consideratie,  dat  het  gelegd  embai^o  zeer  strekt  ten  bezwaar 
der  rheeders  van  diversche,  hier  leggende,  vreemde  schepen, 
waarom  de  capitains  dier  bodems  met  aandrang  om  de  op* 
heffing  van  hetzelve  verzoeken ;  en  dat  men  thans  ook  moei 
veronderstellen,  dat  daarmede  het  bedoeld  oogmerk  niet  zal 
worden  bereikt^  den  heer  Gouverneur  Generaal  als  na  Ie 
verzoeken   en   te  qualificeeren  tot  bet  laten  vertrekken  van 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1797.     P.  G.  VAN  OVERÖTRATEN.  479 

dezulken  der  gemelde  vreemde  schepen,  waarvan  de  over- 
heeden  op  hun  woord  van  eer  en  de  gemeene  opvarenden 
onder  eede  zullen  verklaaren,  dat  zy  geen  deserteurs,  hoege- 
naamd ook,  aan  boord  hebben  of  dat  zy  van  hier  of  uit 
straat  Sunda  zullen  mede  neemen". 

"  j^.     Wijziging  der  belasting  op  legaten  en  collaterale 
sticcessién. 

Nadeiiiaal  heeren  Commissarissen  Generaal,  tot  wegneeming 
van  verscheidetoe  dubileiten  en  inconvenienten,  welke  zig  aan 
Scheepenen  dezer  stad  hebben  opgedaan,  zo  nopens  het  ver- 
stand van  sommige  artikelen  der  ordonnantie  op  de  ingevoerde 
belasting  op  alle  de  legaaten  en  collateraale  successifin,  als 
omtrent  de  dadelyke  invordering  van  dezelve  belasting,  hebben 
geformeerd  en  gearresteerd  eene  gealtereerde  ordonnantie  op 
bet  voorscbrevene  middel  van  den  volgende  inhoud: 

GEAMPLIEËRDE  ORDONNANTIE  op  de  heffing  der  belasting 
op  alle  legaaten  en  collateraale  successièn,  onder 
het  ressort  van  de  Oost-Indische  Compagnie 
tallende. 

Art.  1.  De  20"^  penning  zal  geheeven  worden  op  een 
egalen  voet  van  alle  goederen,  roerende  en  onroerende,  geene 
hoegenaamd  uitgezonderd,  die  iemand  by  testament,  codicil, 
legaat  of  gifle  ónder  den  levende,  dan  wel  ah  intestato  in  de 
opklimmende  en  zylinien  zal  komen  te  erven  ofte  verkrygen 
en  nl*  200  of  daar  boven  waardig  zyn. 

Dog,  wanneer  de  goederen  by  institutie,  fidei-commis,  legaat 
of  andere  making,  hoé  ook  genaamd,  aankoomen  aan  vreemden, 
zal  worden  betaald  dubbeld  of  lot  den  tienden  penning  van 
alle  dezelve  goederen,  zonder  onderscheid,  uitgezonderd  alleen, 
wanneer  dezelve  goetleren  geen  rd'  100  waardig  zyn,  mits- 
gaders het  geen  man  en  vrouw  van  élkanderen  komen  te 
acquireeren,  welke  in  alle  gevallen  niet  de  betaling  valn  den 
20^'  penning  züïïen  volstaan. 

Digitized  by  VjOOQIC 


480  17Ö7.    P.  Ö.  VAN  ÓVERSTRATEN. 

Zullende  in  het  geval  van  onzeekerbeid,  of  de  goederen 
aankomen  aan  vreemden,  dan  wel  aan  zodanige  persoonen,  die 
aan  den  donateur  of  testateur  zyn  vermaagscliapt,  het  dubbeld 
of  den  tienden  penning  moeten  woi*den  belaald,  lot  de  ver- 
kryger  zyn  vermaagschap  aan  den  donateur  of  testateur  zal 
hebben  bcweezen,  wanneer  aan  hem  het  meerder  betaalde 
dan  de  20*^^  penning  zal  worden  gerestitueerd. 

Art.  2.  Van  de  voorgaande  bepaaling  zullen  egter  uitge- 
zonderd zyn  Gpdsbuyzen  en  diaconen»  onder  het  ressort  van 
de  Compagnie  in  Indiêgeleegen,  welke,  ervende  of  verkrygende, 
insgelyks  met  den  20***  penning  zullen  volslaan. 

Art.  3.  Dit  middel  zal  gehceven  worden  van  alle  Christeoen, 
zo  Enropeesche  als  inlandsche,  ook  wanneer  zy  van  onchristenen 
legaaten  of  erfenissen  verkrygen;  desgelyks  zullen  daar  aan 
subject  zyn  onchristenen,  wanneer  zy  legaaten  of  erfenissen 
verkrygen  van  Christenen,  uitgezonderd  den  vrydom  der  slaven. 

Art.  4.  Dit  middel  zal  ook  moeten  betaald  worden  by  de 
geene,  die  goeileren,  Gdei-commis  subject,  komen  te  erven, 
except  alleen  de  fidei-commissen,  die  in  de  nederdaalende  linie 
van  den  testateur  worden  verkreegen,  gelyk  ook  die  in  de 
nederdaalende  linie  van  den  laalsten  bezitter  overgaan ;  eu 
hetzelve  zal  direct  moeten  voldaan  worden,  telkens  by  den 
overgang  der  goederen  op  de  verdere,  gesubstitueerde  fidei- 
commissaire  erfgenaamen,  getaxeerd  naar  de  waarde  by  den 
overgang. 

Art.  5.  En,  dewyl  dit  middel  is  een  reéele  last,  waar 
meede  de  goederen  zyn  bezwaard,  zo  zal  derhalven  iemand, 
eenige  goederen  met  last  van  fidei-commis  verkrygende,  voor- 
schreeve  middel  niet  uit  de  beurse  van  den  gegniveerdeii 
erfgenaam,  maar  uit  de  fidei-commissairc  goederen  zelve  moeten 
worden  betaald. 

Art.  6.  De  lyftogt  aan  iemand  vermaakt  en  de  eigendom 
aan  een  ander,  den  overleedene  bestaande  in  de  opgaande 
graad  of  van  bezyden,  of  aan  een  vreemden  gelaten  zynde, 
zal  den  lyflogtcr  dit  middel  van  die  goederen  moeten  betaalen, 
zo   van   de   goederen   zelve,   als  van  de  somma,  waar  op  de 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  481 

iyftogt  in  capilaal  gelaxeerd  lal  worden  op  den  voel  van 
lyrrenten,  in  agt  neemende,  zo  ivel  omtrent  de  goederen,  als 
omtrent  de  lyftogt,  of  de  daar  meede  gebeneBceerde  persoonen 
aan  den  testateur  al  of  niet  zyn  vermaagscbapt,  ingevolge 
waar  van  de  20^*  dan  wel  hel  dubbeld  of  de  tiende  penning 
zal  moeien  worden  betaald  volgens  het  1"^  artikel  deezer 
ordonnantie;  des  zullen  zyne  erfgenaamen  niet  gehouden 
weezen  de  goederen  te  laten  volgen  aan  de  geene,  waar  aan 
de  eigendom  gemaakt  is»  voor  dal  het  invoegen  voorschreeven 
betaald  van  de  goederen  zdfs,  bun  vergoed  of  van  die  goederen 
gdiort  en  gevalideerd  zal  zyn. 

Art  7.  Degeene,  waar  aan  de  eigendom  der  goederen 
vermaakt  is,  Yoor  den  lyftogter  stervende  en  den  eigendom 
nalatende  aan  iemand,  die  hem  in  de  opgaande  graad  ofte 
van  bezyden  bestaat,  dan  wel  aan  een  vreemde,  zal  dezelve 
niet  volslaan  niet  het  remboursement  van  bet  geen  door  den 
lyftogter  reeds  voor  de  goederen  betaald  zal  zyn  volgens  bet 
voorgaande  6*  artikel,  maar  boven  dien  gehouden  zyn  ter 
expiratie  van  den  lyflogt  nog  te  belalen  een  halve  20*^  of 
40^  penning,  indien  by  aan  den  nabter  is  vennaagschapt,  en 
een  halve  tiende  of  20^  penning,  indien  by  aan  denzelve 
vreemd  is. 

Art.  8.  En  om  alle  disputen  te  praevenieeren  worden  de 
respedive  notarissen  en  andere  beambtschryvers,  die  tol  hel 
maken  van  actens  gequalificeerd  zyn,  gelast  om  in  beide  voor- 
sehreeven  gevallen  den  testateur  of  testalrice  af  te  vragen,  door 
wien  bet  eolhteraal  zal  moeten  worden  voldaan,  op  verbeurte 
van  een  som,  gelykstandig  aan  bel  bedragen  daar  van,  ten 
pn^e  van  de  Compagnie,  welke  boete  egter  bepaald  word 
op  r^  300,  wanneer  het  collateraal  meer  mogt  bedragen. 

Art.  9.  Het  regt  van  de  collateraale  successie  zal  meede 
betaald  moeten  worden  van  zodanige  boedels,  die  onder  beneficie 
van  inv«taris  worden  aanvaard  en  het  zelve  recht  schuldig 
xyn,  niterlyk  twee  jaaren  na  bel  sterfgeval,  ten  ware  dezelve 
boedel  voor  dien  tyd  kwame  geabandonneerd  te  worden. 

Art.  10.    Iemand    by  zyn   leven    van   zyn  boedel  afstand 

rLAiAAfBon  DEU.  UI.  31 

Digitized  by  VjOOQIC 


482  1797.     P.  Ö.  VAN  OVERÖTRATÊN. 

doende,  onder  voorwaarde,  dat  de  verkryger  hem  tot  zyn 
dood  zal  moeien  onderhouden,  zal  dit  middel  aanstonds  moeten 
worden  betaald. 

Art.  11.  Van  alle  boedels  en  nalatenschappen,  welke  naar 
elders  moeten  worden  geremilteerd,  sonder  onderscheid,  zal 
by  provisie  alhier  in  Indiê  de  10'  penning  voor  het  colla- 
leraal  worden  geligt;  en  zal  aan  de  geregtigdens  worden 
gerestitueerd  het  geen  zy  l)ewyzen  zullen  meer  ingehouden  ie 
zyn,  dan  wegens  dit  middel  had  moeten  betaald  worden. 

Art.  12.  Het  collateraal  zal  gehoeven  worden  ter  plaatze. 
waar  hel  sterfliuis  valt,  en  niet  ter  plaatze,  waar  de  goedereu 
geleegen  zyn. 

Art.  13.  Na  gedaane  afbetaling  der  schulden,  waar  roede 
de  boedel  deugdelyk  is  belast  geweest,  en  dus  alleen  van 
het  geen  zuiver  op  de  erfgenaamen  devolvcerd,  zal  het  colla- 
teraal geheven  worden,  waar  van  alleen  zal  worden  gekort, 
het  geen  zal  beweezen  worden,  dat  wegens  het  regt  van 
eollateraale  successie  in  Nederland  heeft  moeten  worden  en 
effective  is  betaald,  zullende  lot  zo  lange  bel  bedragen  van 
dit  middel  over  de'  geheele  nalatenschap  onder  de  Edele  Com- 
pagnie blyven  genampliseerd. 

Art.  14.  Binnen  den  tyd  van  6  maanden,  gereekend  van 
hel  overlyden  van  den  geene,  wiens  goederen  geftrft  of  ver- 
kreegen  worden  en  het  collateraal  subjekt  zyn,  zullen  de 
goederen  door  de  executeurs  of  boedelredderaars  by  eene 
specifieke  lyst  of  korte  staal,  onder  praesenlatie  van  eede,  met 
byvoeging  van  de  actens  van  taxatie,  mitsgaders  die  der 
publiek  gevenduceerde  goederen,  aan  den  collectear  moeten 
werden  aangegeeven,  op  poene  van  arbitrale  correctie,  zeik 
aan  den  lyve,  naar  exigenlie  van  zaaken,  en  daar  en  boven 
de  dubbelde  betaling  van  bet  collateraal,  door  de  contravenlenrs 
uit  hunne  privé  beursen  te  betalen. 

Dog,  wanneer  eenig  persoon  komt  te  overlyden,  niets  na- 
latende ofte  zo  weinig,  dat  hel  middel  van  collateraal  daar 
van  niet  behoefd  te  worden  betaald,  gelyk  meermalen  omirend 
kinderen    voort  valt,  zo  zullen  de  ouders,  voogden,  executenren, 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  G.  VAN  OVERSTRATEN.  483 

lykaanvaarders  ofte  die  zulks  andere  incombeerd,  yerpligi  zyn 
zulks  iMimeD  zes  weeken  na  het  overlyden  aan  te  geeren  als 
▼oren  en  daar  by  schiïflelyk,  onder  praesentatie  van  eede,  te  . 
verklaren,  dat  de  overleedene  geene  goederen  hoegenaamd  heeft 
oagelalen,  waar  van  ingevdge  deeze  ordonnantie  het  middel 
Tan  coliateraal  zonde  moeten  worden  betaald,  op  poene  als  vooren. 

Art.  IK.  Binnen  drie  maanden  na  het  doen  d^r  voorschreven 
aangiften  zal  dit  middel  moeten  worden  betaaU  ten  comptoïre 
Tan  den  collecteur,  waar  voor  de  executeurs  gehouden  zullen 
zyn  zorge  te  dragen. 

Art.  16.  Voor  zo  verre  de  goederen,  aan  dit  middel  subjeet, 
mogten  gelegen  zyn  in  Nederland  ofte  eMers,  buiten  de  plaats, 
daar  het  sterfhuis  valt,  zo  zal  de  waarde  daar  van,  zo  na 
mogdyk,  na  b^te  kennisse  en  wetenschap,  by  de  voorschreve 
lysten  van  aangiften  moeten  worden  bekend  gesteld  en  bet 
middel  van  cdlateraal  provisimeel  daar  na  moeten  worden 
betaaU,  dog  zullen  de  executeurs  of  boedelredderaars  gehouden 
zyn,  zo  spoedig  mogelyk  of  wel  uiterlyk  binnen  den  tyd  van 
drie  jaaren,  gerekend  van  het  overlyden  van  den  laatsten  be- 
zitter daar  van,  aan  dra  eolleeteur  over  te  geeveneene  nadere 
en  ufeaSske  staat,  insgelyks  onder  praesentatie  van  eede,  waar 
na  vervidgens  de  betaling  van  dit  middel  binnen  drie  maanden 
daar  na  sal  moeten  worden  gesuppleerd,  dan  wel  het  te  veel 
betaaUe  werden  gerestitueerd,  zo  als  bevonden  zal  worden  te 
kekooren,  alles  op  de  poenaliteiteu,  by  art.  14  vermeld. 

Art.  17.  En  zal  nienuind  eenige  goederen,  deezen  impost 
subject,  aaoTaarden,  nog  eenige  renten,  huuren  of  vrugten 
daar  van  oMigen  genieten,  voor  dat  de  aangifte  en  betaling 
Tan  het  collateraal,  na  den  inhoud  deezer  ordonnantie,  bce 
koorlyk  is  geschied,  op  de  boete  van  200  ryksdaalders,  boven 
de  verbeurte  van  het  dubbeld  collateraal. 

Art.  18.  En  zullen  op  gdyke  wyze  dezelve  goederen  niet 
mogen  worden  veralieneerd,  nog  getransporteerd,  voor  dat  dit 
middel  alvorens  daar  van  zal  zyn  betaald,  ten  ware  eenige 
reedenen  daar  toe  waren,  in  welk  geval  bet  zelve  met  kennis 
en  consent  van  den  Raad  van  justitie  zal  kunnen  geschieden. 

Digitized  by  VjOOQIC 


484  1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

Des  ndlen  de  geene,  welke  begeeren  te  proBleeren  van  de 
volle  tyd  van  negen  maanden,  voor  de  betaling  van  dit  middel 
gesteld,  verstaan  worden  daar  door  niet  te  incurreeren  de 
poenalileiten,  op  wdke  de  overschryvingen  of  transporten  der 
vaste  goederen  anderzints  bevolen  zyn  te  moeten  geschieden 
binnen  zes  maanden. 

Art.  19.  Wanneer  de  eerst  stervende  der  ouders  de  langst- 
leevende  maakt  boedelhouder  of  boedelboudster  met  last  van 
de  goederen  te  blyven  bezitten,  de  kinderen  op  te  trekken  en 
te  onderhouden  tot  hunne  mondige  dagen  en  de  goederen 
als  dan  uit  te  koeren,  zal  dit  middel  niet  betaald  worden  van 
de  portien,  die  door  het  versterf  van  eenige  der  kinderen  in 
hunne  onmondige  jaaren  aan  anderen  zullen  aecresseeren. 

Art.  20.  Gelyk  meede  niet,  wanneer  man  en  vrouw,  uit 
het  zelve  huwelyk  geprocrederde,  gemeene  kinderen  nalatende, 
malkander  benefieeeren  met  lyflogt  of  anderzints. 

Art.  21.  Dog  alle  de  kinderen  zonder  descendenten  voor 
de  langstleevende  komende  te  overlyden,  zal  als  dan  de 
langstleevende  gehouden  zyn  bet  regt  van  de  oolhteraale 
successie  van  alle  goederen  en  effecten,  hier  vooren  gespeci- 
ficeenl,  die  de  langstleevende  van  den  eerst  overieedene,  het 
zy  uit  hoofde  van  huwelykscbe  voorwaarde,  testament  of 
gifte  onder  den  leevende  of  ter  zaake  des  doods  heeft  be- 
komen, te  voldoen. 

Art.  2S.  Tot  den  ontvangst  van  dit  middel  word  aangesteld  de 
ontbnger  generaal  en  tot  de  particuliere  coilecte  van  dien  ter 
deezer  hoofdplaatze  een  eerste  en  tweede  oollecteur,  zullende 
de  secretaris  van  Scheepenen  altyd.  zyn  eerste  coUecteur  en, 
zo  wel  als  de  tweede  coUecteur,  by  de  aanvaarding  deezer 
collecte,  voor  'den  raad  van  justitie  moeten  praesteeren  den 
eed  van  gelrouwe  behandeling,  na  het  formulier,  daar  van 
agter  deeze  ordonnantie  gevoegd. 

Ook  zullen  beide  ooilecteurs  gehouden  zyn  cautie  te  stdlen 
ten  behoeve  van  de  E.  Compagnie,  de  eerste  ter  somma  van 
rd'  4000  en  de  tweede  tot  rd*  1000,  en  voor  hunnen  ontvangst 
en  verantwoording  genieten  den  SO^  penning  van  het  gecol- 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797,     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  48S 

beteerde,  die  hun  in  uitgaaf  lal  geleeden  worden  en  in  egaak 
portien  tusseben  hen  zal  moeten  worden  verdeeld. 

Art.  23.  Beide  de  collecteurs  zullen  aanaprakelyk  zyn  voor 
de  schadens  en  nadeden,  welke  door  hun  verzuyni  of  nalatig- 
beid  zouden  mogen  worden  veroorzaakt,  dog  zullen  van  alk 
Tcrdere  verantvroordelykbeid  zyn  gedechargeerd,  zo  ras  de 
jaarlykaehe  visitatie  van  de  boeken  der  colleetc  zal  zyn  af- 
gelopen en  door  de  hooge  regeering  daar  op  zal  zyn  gedispo- 
neerd, in  zo  verre  deeze  dispositien  niet  strekken  ter  contrarie. 

Art.  24.  Het  comptoir  der  coUeete  zal  gdiouden  worden 
binnen  de  stad  na  verkiesing  van  den  eersten  coUecteur;  en 
zal  de  tweede  coUecteur  gehouden  zyn  aldaar  dagelyks  present 
te  zyn  om  met  of  zonder  den  eersten  cdlecteur  (wanneer 
deeze  daar  in  door  zyne  bezigheeden  als  secretaris  van  Schee- 
penen mogt  worden  verhinderd)  den  gaande  en  komende  man 
te  gerieven  en  de  nodige  onderrigtingen  te  geeven  en  voorts 
generaalyk  om  te  observeeren  en  te  agtervolgen  de  ordres, 
welke  hem  door  den  eersten  coUecteur  betrekkelyk  zyn  dienst 
zullen  worden  gegeeven;  inzonderheid  zal  het  zyn  werk  zyn 
om  onder  het  oog  en  toeverzigt  van  den  eersten  coUecteur  te 
houden  pertinente  registers  van  overleedene  perzoonen,  zonder 
onderscheid,  brengende  ieder  derzelve  onder  een  apart  hoofd- 
deel, met  bekendsteUing  van  het  geen  aan  de  E.  Compagnie 
wegens  dit  middel  uit  de  aangegeeve  boedels  al  of  niet  mogte 
competeeren  en  van  het  geen  vervolgens  daar  op  is  betaald 
geworden. 

Art  2K.  De  coUecteurs  zullen  verpUgt  zyn,  ten  aUen  tyde 
en  zo  dikwyis  zulks  zal  worden  begeerd,  aan  den  ontfanger 
Generaal  (wien  voornamentlyk  blyf^  aanbevolen  om  op  de 
rigtige  behandeling  van  het  werk  der  collecte  en  de  invorde* 
ring  der  penningen  te  letten),  mitsgaders  aan  den  visitateur 
generaal  en,  des  verzegt  zynde,  aan  de  officieren  van  justitie 
▼i»e  te  geeven  van  de  boeken  en  papieren,  tot  de  collecte  van 
dit  middel  specteerende,  en  voorts  om  hy  het  uiteinde  van  elk 
boekjaar  of  met  primo  September  de  registers,  boeken  en 
papieren  van  het  afgelopen  boekjaar,  benevens  een  nette  staat- 

Digitized  by  VjOOQIC 


486  1707.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

reekening  te  formeeren  ten  comptoire  van  de  generale  tisiie, 
omme  aldaar  te  worden  geëxamineerd  en  geconfronteerd,  waar 
na  de  visitaleur  generaal  binnen  een  maand  aan  de  hoge 
regeering  schriftelyk  zal  moeten  herigten  van  deselve  zyne 
examinaiie  en  bevindinge,  ten  einde  door  welmelde  regeering 
het  nodige  daar  op  te  worden  gedisponeerd. 

Art.  26.  De  collecteurs  zullen  dit  middel  moeten  innen 
binnen  den  tyd  van  neegen  maanden,  gereekend  van  den  dag 
van  het  overlyden  van  den  testateur  of  testatrice  ofte  wanneer 
de  donatien  inter  vivos  zullen  weezen  geschied;  en  zullen  zy 
met  den  eersten  van  elke  maand  aan  den  ontfanger  generaal 
moeten  suppediteeren  eene  nette  en  specifieke  opgave  van  de 
gelden,  by  hun  geduurende  de  vorige  maand  ingepalmd»  die 
dezelve  vervolgens  zonder  uitstel  zal  doen  overbrengen  in 
's  Oompagnie's  kassa. 

Art.  S7.  Alle  taxatien  der  vaste  goederen^  op  deeze  hoofd- 
plaats geleegen  binnen  de  posten,  zullen  gedaan  worden  door 
de  gezworen  taxateurs  ten  overstaan  van  den  officier,  twee 
leeden  van  Scheepenen  en  derzelver  secretaris,  dog,  gelden 
zynde  buiten  de  posten,  zullen  dezelve  alleenlyk  getaxeerd 
worden  door  de  gezwooren  taxateurs  en  de  meubelaire  of 
losse  goederen  en  slaven  door  den  afslager  van  vendumee^eren, 
de  beide  geregts  bodens  van  Scheepenen  en  de  twe€  kamer- 
bodens  van  weesmeesteren,  naar  verkiezing  van  de  geenen, 
ten  welkers  behoeven  de  taxatien  geschieden,  mits  by  elf  e 
taxatie  Iwee  taxateurs  werden  geömployeerd;  zullende  gemelde 
taxateurs  der  losse  goederen  gehouden  zyn  om,  alvorens  in 
functie  te  treeden,  by  het  collegie  van  Scheepenen  af  te  leggen 
den  eed,  agtervolgens  het  formulier,  op  bet  einde  deetes 
geinsereerd. 

Art.  28.  Voor  het  doen  der  voorschreven  taxatien,  regis- 
treeren  en  uitleeveren  der  authentieke  extracten  zal  betaald 
worden  een  half  percent  van  de  waarde  der  getaxeerde  goederen, 
te  verdeelen  tusschen  den  officier,  de  leeden,  den  secretaris  en 
de  taxateurs  in  gelyke  portien,  voor  zo  veel  aangaat  de  taxatien 
van   vaste  goederen,   gelegen  op  deeze  hoofdplaats  binnen  de 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  487 

posta,  en  overigens  tusscben  de  taxateurs,  die  de  taxatieu  der 
losse  goederen  en  slaven,  item  der  vaste  goederen,  buiten  de 
posten  geleegen,  zullen  doen,  zonder  verder  iets  hoegenaamd 
in  reekeiiing  te  mogen  brengen,  het  zy  dag  gelden,  wagen- 
vragten  ofte  eenige  andere  kosten  of  ongelden,  welke  die  ook 
zouden  mogen  weezen. 

Art.  29.  De  lyfrenten  zullen  op  gelyke  wyze  getaxeerd 
worden  en  zal  reguard  geslagen  worden  op  den  ouderdom  der 
persoonen,  waar  op  zy  zyn  geconstitueerd,  en  zulks  ingevolge 
de  hier  agtervolgende  taxatie  lyst. 

Art.  30.  Een  der  colleeteurs  oordeelende,  dat  de  taxatie 
beneeden  de  waarde  gedaan  is,  zal  bet  perceel  of  perceden 
en  zo  ook  de  losse  goederen  mogen  overneemen,  mits  de  taxatie 
verhogende  tot  een  sesde  en  betaalende  'slands  geregtigheid 
van  de  vaste  goederen,  ten  ware  de  erfgenamen  of  andere 
verkrygers  liever  verkoosen  zelve  het  regt  van  het  coliateraal 
te  suppleeren  naar  de  verhoging  van  den  collecteur,  wanneer 
zy  voor  d^zelven  zullen  blyven  gepraefereerd ;  en  zal  de  col- 
lecteur, die  van  de  voorschreven  feculteit  begeerd  gebruik  te 
maaken,  gehouden  zyn  zig  daar  op  te  verklaren  binnen  den 
tfd  van  6  weken,  na  dat  sodanige  taxatie  ter  zper  kennisse 
zal  zyn  gekomen,  en  by  faute  van  dien,  de  gemelde  termyn 
geêipireerd  zynde,  daar  van  zyn  verstoken. 

AK.  31.  Geene  notarissen,  beambtschryvers  of  andere  pu- 
hlicque  persoenen,  tot  het  passeeren  van  actens  gequaltficeerd, 
zullen  mogen  slaan  over  scheidingen,  deelingen,  transporten 
or  aliénatien  van  boedels  of  goederen,  dit  middel  subject,  ten 
zy  hun  alvorens  by  quitantie  van  den  collecteur  gebleeken  zy, 
dat  de  betaling  van  dit  middel  geschied  is,  op  poene  van, 
contrarie  doende,  aanspreekelyk  te  zyn  voor  het  bedragen  van 
dien  en  daar  boven  te  verbeuren  voor  de  eerste  maal  een 
honderd  ryksdaalders,  voor  de  tweede  maal  twee  honderd 
ryksdaalders  en  voor  de  derde  maal  drie  honderd  ryksdaalders 
en  boven  dien  een  arbitraire  correctie. 

Art.  3S.  De. doodgravers  zuilen  weekelyks  overlee veren  aan 
den  ont&nger  generaal  en  ten  comptoire  van  de  collecte  van 

Digitized  by  VjOOQIC 


488  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

dit  middel  eene  pertinente  lyst  van  alle  de  geene,  die  binnen 
die  week  gestorven  zyn,  met  aanwyzing  op  den  eed,  in  den 
aanvang  hunner  bediening  voor  den  raad  van  justitie  ledoen, 
waar  van  het  formulier  op  het  einde  deeases  staat  geinsereerd, 
wie  van  dezelve  hunnens  weetens  overleeden  zyn  zonder  kin- 
deren na  te  laten,  mitsgaders  door  welke  persoenen  en  in 
welke  qualileit  de  nalatenschap  van  den  overleedene  word 
aanvaard,  met  hst  om  zulks  van  de  zodanige  te  requireeren 
by  het  gewoooe  briefje  tot  het  openen  van  het  graf  en  buiten 
welke  opgave  geen  graf  zal  mogen  worden  geopcwid,  sub  poene 
van,  contrarie  doende,  te  verbeuren  eene  boete  van  SS  rd* 
voor  de  eerste  maal  en  voor  de  tweede  maal,  boven  de  voor- 
schreve  boete,  ontzegging  van  zyn  dienst. 

Art.  33.  Weesraeesteren  zullen  maandelyks  gratis  en  rry 
van  het  zegulregt  ten  comptoire  van  de  collecte  teegens  qui- 
tantie  of  recepis  van  een  der  coUecteurs  moeien  leeveren 
geauthentiseerde  copyen  der  testamenten  en  codicillen,  die  by 
dat  coUegie  in  de  Yorige  maand  geregistreerd  zyn,  dan  wel 
na  verkiezing  geauthentiseerde  extracten  derzelver  testamenten 
en  codicillen,  voor  zo  verre  de  erfstellingen  en  de  legaalen 
betreft,  gelyk  ook  het  coUcigie  van  boedelmeesteren  van  de 
by  hun  's  maandelyks  geregistreerd  wordende  dispositien, 
raakende  de  erfenissen  en  legaalen  van  onchristenen  ten  be- 
hoeve van  Christenen,  op  poene  van  SO  rd',  door  de  secretarissen 
der  gemelde  coll^ien  te  verbeuren,  zo  dikwyis  zulks  zal  zyn 
versuymd. 

Art.  34.  De  coUecteur  zal,  zo  dra  Ier  zyne  kennisse 
komt,  dal  een  boedel  binnen  zyn  district  gevallen  is,  dil 
middel  subject,  een  billet  of  sommatie  cedul  aan  hel  sterfhuis 
moeten  zenden,  zonder  dat  men  egter  de  aangeeving  in 
voegen  voorschreeven  zal  mogen  uitstellen,  om  reeden  de 
collecteur  zulks  verzuimd  heeft. 

Art.  35.  Om  alle  wydloopige  procedures  te  vermyden,  zo 
zal  de  Raad  van  justitie  dezes  kasleels  Batavia  speciaal  geautho- 
riseerd  zyn  om  alhier  ter  hoofdplaalse  Ier  eerster  instantie  en 
met  voorbygang  van  den  andersinis  dagelykschen  en  compelenteu 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  489 

regier  kemiiae  Ie  ueemeii  van  alle  quealien,  welke  omtrend 
de  heffiog  Tan  dit  middel  ea  de  by  deeie  ordonnaDlie  bepaalde 
boelens  en  breuken  zouden  mogen  onUlaan,  en  gebouden  zyn 
daarin  op  korte  en  peremptoire  termynen  rq^l  te  doen»  zonder 
dat  van  al  zulke  gewysdens  revisie  zal  worden  geadmilteerd ; 
des  zullen  de  onwillige  bctaalders  by  parate  executie,  buiten 
forme  van  proces,  daartoe  genoodzaakt  worden,  dog,  zig 
bezwaard  vindeode,  zullen  zy  na  gedaane  consignatien  in 
oppositie  onlfangen  worden. 

Art.  36.  En  vermits  verschelde  fraudes  omtrend  dit 
mi<klcl  zonden  kunnen  worden  gepleegd  met  bet  maken  van 
Tf^uduleuse  contracten  of  transporten,  zo  onder  renversalen,  als 
andersints,  zullen  alle  goederen  en  eflTecten,  die  op  eenige 
Trauduleuse  manieren,  om  dit  middel  te  ontgaan,  zullen  zyn 
verzweegen  en  gediverteerd,  dan  wel  de  waarde  van  dien  ten 
behoeve  van  het  gemcene  land  zyn  verbeurd  en  zal  de 
aanbrenger  genieten  de  helft  derzelver  goederen,  by  hem 
aangebragt,  of  derzelver  waarde,  mitsgaders  impuniteit,  indien 
hy  aan  de  geplooide  fraudes  mogt  medepligtig  zyn;  en 
zal  deszelb  naam  worden  gesecreteerd. 
.  Art.  37.  De  overige  boetens,  by  deeze  ordonnantie  vermdd, 
zoilen  genoten  worden  voor  ^Z,  by  den  geene,  die  de  calange 
doel,  en  het  resteerende  Vs  ^^^  ^^  armen ;  en  worden  tot  de 
cafamge  van  dit  middel  gequalificeerd  de  ontfanger  generaal,  de 
respective  oflicieren  van  justitie,  mitsgaders  de  collecteurs,  alle 
by  preventie,  welke  calanges  binnen  den  tyd  van  ses  jaaren 
na  de  aangiften  der  boedels  of  giften  onder  den  levende 
zullen  kunnen  worden  gedaan. 

Eed  voor  de  coUeelewê. 

Ik  beloove  en  zweere,  dat  ik  my  in  de  aan  my  toevertrouwde 
post  ab  collecteur  van  het  middel  op  het  collateraal  conscien- 
tieosdyk,  vroom  en  oprechtelyk  naar  myn  beste  kennis  en 
vermogen  zal  gedragen,  bet  belang  van  de  Compagnie  in  allen 
deelen  getrouwelyk  behartigen^  ook  van  de  gemeente  of  de 
ge^ne,  van  wien  ik  dit  voorschreeven  middel  heffen  zal,  niets 

Digitized  by  VjOOQIC 


490  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

meer    vorderen,    dan   uiy   by  de  aoipliatie   ordonnantie   op 
deeie   belasting   is   yoorgeschreeven,  en  my  wyders  stiptelyk 
en    zonder  afwyking   zal   houden   aan   den   inhoud   van   de 
voorschreeven  ordonnantie. 
Zo  waarlyk  heipe  my  God  almachtig. 

Eed  voor  den  taxateur  der  laue  goederen. 

Ik  beloove  en  zweere,  dat  ik  de  losse  goederen,  die  my  ter 
taxatie  zullen  worden  voorgelegd,  volgens  myne  beste  kennis 
en  wetenschap  en  zonder  aanzien  van  perzoonen,  na  haare 
regte  waardy  zal  laxeeren ;  dat  ik  een  iegelyk,  wie  hy  ook  zyn 
mooge,  die  mynen  dienst  als  taxateur  zal  verlangen,  met 
aUen  iever  en  vigilantie  zal  bedienen,  zonder  voor  myne  aan 
te  wende  moeite  iets  meer  af  te  vorderen,  dan  my  wettelyk  is 
toegelegd;  voorts  my  in  alles  te  zullen  gedragen  als  een 
eerlyk  en  vroom  taxateur  gehouden  is  te  doen. 

Zo  waarlyk  hdpe  my  God  almachtig. 

Eed  voor  de  doodgravers. 

Ik  beloove  en  zweere  van  alle  lyken,  die  op  het  kerkhof,  waar 
van  my  het  opzigt  is  toevertrouwd,  begraven  zuUen  worden,  zonder 
eeuige  verzuimen  of  agterhoudendheid,  weekelyks  nauwkeurige 
opgave  te  zullen  doen  aan  den  ontfanger  generaal  en  de 
collecteurs  van  den  impost  op  het  collateraal,  naar  het  voorschrift 
dien  aangaande,  my  by  de  ampliatie  ordonnantie  betreffende 
het  voorschreeven  coliaieraal  gegeeven;  en  wyders  my  Ic 
zullen  gedragen,  als  ecu  eerlyk  en  opregte  persoon  toestaat 
en  betaamt  te  doen. 

Zo  waarlyk  helpe  my  God  almachtig. 

Formulier  van  sommatie  cedullen. 

De  erfgenamen   of  het   bewind   hebbende  van  den  boedel 

nagelaten   by    ,  worden  by  deezen  gesotumeert 

binnen  zes  maanden  na  het  overlyden  van  gemelde 

aan    het    comptoir    der    collecte    van    den    impost  op   hel 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 


401 


oollaleraal  te  leferea  eene  specifieke  lyst  of  korte  staal  van 
alle  de  goederen,  eflecten  en  bezittingen,  by  den  oTerleedene 
nagelaten,  het  voorschreeven  middel  van  het  collateraal  subject, 
verzeid  van  de  taxatie  lysten,  benevens  de  extracten  der  publiek 
gevmdttceerde  goederen  voigena  hel  eerste  en  veertiende 
artikel  van  de  ampliatie  ordonnantie,  daarop  gemaakt. 

Lyst  vtm  de  Uktatie  der  ly [renten. 

Van     1  lot  20  jaaren  op  10  jaaren  leevens 


20  - 

.  30   . 

.   9   » 

50  . 

>  40   • 

,   8   . 

40  < 

.  60   . 

.   7   . 

50  > 

>  55   > 

.   6   . 

BS  < 

.  60   . 

.   5   > 

60  ■ 

•  65   > 

.   4   • 

65  - 

.  70   . 

,   3   . 

70  ■ 

.  76   . 

.   2   . 

boven  75  op  1  jaar  levens. 

Zo  is  het,  dat  wy  allen  en  een  iegelyk  hiervan  by  dezen  zo 
wel  kennis  geven,  als  dat  hun  hoog  Edelhedeu  den  geenen,  die 
door  verzuim  vervallen  zyn  in  de  poenaliteiten,  by  de  vorige 
ordonnantie  gestatueerd,  van  die  poenaliteiten  voor  dit  maal  uit 
byzondere  consideratie  libereeren  en  aan  denzciven  op  nieuw 
een  nader  termyn  van  drie  maanden,  gerekend  van  den  dag 
der  promulgatic  van  de  voorschreeven  gealtereerde  ordonnantie, 
hebben  verleend,  binnen  hetwelk  zy  gehouden  zullen  zyn  de 
opgaven  der  goederen,  aan  dat  middel  subject,  en  de  betaling 
daarvan  te  doen,  op  den  voet  by  de  voorschreeven  ordonnantie 
en  op  de  straffen  daarby  bepaald,  zonder  dat  dan  ook  verder 
eenige  consideratie  daar  omtrent  zal  worden  plaats  gegeeven. 

Gelastende  en  beveelende  wel  expressdyk  den  praesidenten 
raaden  van  justitie  dezes  kasteels,  die  van  den  gerechte  dezer 
stad  en  alle  andere  officieren  en  justitieeren,  zo  ter  dezer 
hooMplaats,  ais  ekiers  in  Nederlandsch  Indie,  mitsgaders  allen  en 
een  iegelyk,  wie  zulks  verder  zoude  mogen  aangaan,  den  inhoud 

Digitized  by  VjOOQIC 


49S  1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

van  de  voorachreeven  gealtereerde  ordonnanUe  eo  deze  puUicatie 
te  agtervolgen  en  te  doen  agtervolgen,  procedeerende  en 
doende  procedeeren  tegens  de  contraTenteurs  van  dien  zonder 
eenige  conniventie,  gratie,  dissimulatie  of  verdrag,  alzo  wy 
zulks  ten  meesten  nutle  van  de  maatschappy  bevonden  hebben 
alzo  te  bebooren. 

En  opdat  niemand  hiervan  eenige  ignorantie  zoude  kunnen 
praetendeeren,  zal  deze,  zo  ter  dezer  hoofdplaats,  als  op  de 
respeclive  buiten  comploiren  worden  gepubliceerd  en,  behalven 
in  de  Nederduitsche,  ook  in  de  gewoone  inlandsche  taaien 
worden  geaffigeerd  ter  plaatzen,  waar  men  gewoon  is 
publicatien  en  affixien  te  doen. 

Zie  ook  13  December  1791,  31  October  1797,  13  en 
30  Januarlj  1798,  ^  Mei  1804,     ;V,iT    1811. 

1  Julij.  Wijziging  van  de  instructie  voor  de  amphioen^ 
directie. 

Is  goedgevonden  en  verstaan  te  bepalen,  dat  de  administra- 
teurs der  ampbioen  directie  in  H  vervolg  zullen  kunnen 
volstaan  met  het  stellen  eener  borgtogt  van  ryksdaaUers  5000, 
hetwelk  praefcrabd  is  voorgekomen  om  hun  in  de  te  kennen 
gegeeve  zwarigheid  tot  het  vinden  der  voormalige  borgtogt 
tot  ryksdaalders  20000  te  gemoet  te  komen,  boven  hetlaateu 
staan  van  Vio  gedeelte  hunner  inkomsten,  vermits  de  verand- 
woordelykheid  van  de  administrateurs  merkelyk  verminderd 
is  door  de  jongste  bepalingen,  omtrend  de  aflevering  der  ver» 
kogte  ampbioen  gemaakt;  wordende  dierhalven  het  17^  artikel 
der  instructie  voor  de  gemelde  directie  in  zoverre  gealtereerd. 

1  Jnlq.  Afschaffing  van  het  ambtgdd  voor  den  hospik 
iaal4H>ekhouder  en  voor  den  doodgraver  van  het 
HoUandsche  kerkhof  te  Batavia. 

Zulks  geschiedde  «uithoofde  van  de  bekrompenheid  der 
inkomsten". 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  495 

1  iolij.  Bepaling  van  hel  amhigeld  voor  den  binnmi- 
regeni  van  het  lnnnen*hospiiaal  te  Batavia  op  300 
rijksdaalders  *sjaars. 

1  JuHj.  Aanmjzing  van  het  land  Wdtevredeti  tot  vast 
verblijf  van  het  Bataviasche  gamizoeti. 

De    reflexie    van    heereo   Commissarissen   Generaal   reeds 
meermalen    gOYalIen  zynde,  dal  de  ondervinding  geensints  be- 
vestigd de  voordeelige  denkbeelden,  die  men  zig  weleer  gemaakt 
heeft  van  de  geschiktheid  van  de  vddscbans  Meester  Gornelis 
voor  een   permanent   verblyr  der  militairen,   het  guamisoen 
van  Batavia  uitmakende,  hebben  seedert  deeze  zaak  in  serieuse 
overweeging  genomen  en  daaromtrend  geconsidereerd : 
1®   dat   de   gezondheid  van  die  plaats  gi'ensints  zo  voordeelig 
is,    als   sommige   zig   hebben    verbeeld,   blykens   de   vry 
meenigvoldige  ziektens  en  sterfgevallen,  welke  men  steeds 
onder  de  aldaar  bescheiden  officieren  en  gemeene  militairen, 
dog  vooral  onder  deze  laatste  bespeurd,  hetwelk  inzonder- 
hdid   daaraan   schynt   te   moeten   worden  toegesclireeven, 
dat   de   eigentlyke  veldschans,   binnen  welke  de  casernes 
der   nationale  en  Wurtembergsche  trouppes  gelegen  zyn, 
gesitueerd  is  in  eene  laagte,  welke  eenigsints  bedompt  is 
en   de   nodige   ruimte   mist   om   zoveele  manschappen  te 
kunnen   bergen,   zonder  dat  de  vrye  circulatie  der  lugt 
daardoor  te  veel.  word  belemmerd ; 
2^  dat   de  hoogte,    welke   het   verdere  terrein  van  die  veld- 
schans uitmaakt  en  alwaar  zig  bevinden  de  casernes  voor 
de   inlandsche   trouppes,    ten    uittersten    bloot  gesteld  is 
voor  en  nergens  eenige  dekking  heeft  tegens  alle  zee-  en 
landwinden,  welke  alzo,  de  bamboese  casernen  van  boven 
en   van    ter   zyde   indringende,   de   poriën   der  ligliamen 
te  samen  trekken  en  de  uitwaasseming  beletten,  vooral  des 
nagts,   waaruit  veelal   de   gevaarlykste   ziektens  in  deeze 
gewesten  ontstaan; 
3^  dat   deeze   nadeelige  gestekiheid   wel  merkelyk  zoude  te 

Digitized  by  VjOOQIC 


494  1^97.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

verbeeleren  zyn  door  den  aanleg  tan  nieawe»  aleene  ca- 
sernes  voor  het  gelieele  guarnizoen  op  de  voormelde  hoogte, 
met  pannen  gedekt  en  voorts  in  alles  inger^|;t  na  de 
gesteldheid  van  die  plaats*  dog  dat,  wanneer  men  verpligt 
is  tot  zulke  groote  kasten  over  te  gaan,  er  plaalaen  zyn,  die, 
als  in  allen  opzigten  vry  geschikter,  de  voorkeure  zouden 
verdienen;  want 
4®  dat  de  moeyelykheid  van  het  transport  van  provisien  en 
allerley  noodwendigheeden  naar  Meesier  Comelis,  vooral 
in  de  reegen-mousson,  een  zeer  groot  en  wezendlyk  in- 
convenient  is  in  eene  plaats,  gedestineerd  tot  een  permanent 
verblyf  van  een  guamisoen,  en  zo  ook  niet  minder  de  verre 
afgelegenheid  van  de  stad  Batavia  en  de  stranden,  alwaar 
hetzelve  guarnisoen  in  cas  van  vyandelyken  aanval  moei 
worden  g'eroployeerd,  welk  laatste  inconvenient  zig  reeds 
zeer  zigthaar  heeft  doen  ontwaaren,  wanneer  de  trouppes 
door  valsche  alarmen  zyn  verpligt  geweest,  op  een  stel 
en  sprong  té  moeten  afkomen  en  voorts  zo  dikwyls  zy 
afkomen  tot  het  doen  der  zo  noodzakelyke  manoeuvres, 
waardoor  zy  worden  geêxcerceerd  om  in  cas  van  nood 
van  de  meeste  dienst  te  kunnen  zyn ;  zynde  voor  een  iegdyk 
gemakkelyk  te  begrypen,  dat  eene  marsch  van  drie  uuren 
den  soldaat  in  een  gewest  als  dit  geweklig  moet  afmatten 
en  minder  in  slaat  doen  zyn  om,  op  de  plaats  zyner 
hestemming  gekomen  zynde,  dan  nog  zyn  militaire  iunctien 
te  verrrigten. 

Om  alle  welke  reedenen  vervolgens  noodzakelyk  bevonden 
zynde  om  in  een  stuk  van  zulk  een  aller  importantst  belang 
de  nodige  reforme  te  maken  en  na  de  meest  geschikte  plaats 
uit  te  zien,  welke  zoude  kunnen  dienen  tot  een  vast  verblyf 
van  het  guamisoen  van  Batavia,  en  alwaar  tot  groot  en  duur- 
zaam nut  van  de  Compagnie  zouden  kunnen  worden  aangewend 
de  kosten,  welke  men  dog  andersints  op  Meester  Comelis 
zoude  moeten  hesteeden  om  de  voorzeide,  hoogst  schadelyke 
inconvenienten  weg  te  neemen,  mitsgaders  welke  tevens  zoude 
kunnen   dienen  tot  een  bekwaam  en  gezond  verblyf  van  den 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  495 

Gouverneur  Geueraal  van  luilië,  wetke  het  in  allen  opzigte 
nuttig  en  noodzakelyk  word  geoordeeld,  dat  in  de  nabyheid 
van  het  goamisoen  zyne  reeidentie  bood,  zo  is  daartoe  tn  den 
eersten  aanvang  het  best  geleegen  voorgekomen  de  heuvel 
van  Tannabang,  geleegen  aan  de  vierde  paal  Zuidwaards  van 
de  stad  en  in  eigendom  toebehorende  aan  den  heer  Raad 
extra  ordinair,  Willem  Vincent  Helvetius  van  Riemsdyk ;  dan, 
vermits  bevonden  wierd,  dat  gemelde  heer  van  Riemsdyk  dat 
stuk  lands  niet  wilde  afstaan  dan  tot  eene  exorbitante  som, 
de  waarde  van  hetzelve  verre  surpasseerende,  en  men  dier- 
halven verpligt  was  dit  ontwerp  te  laten  vaaren,  zo  is 
vervolgens  als  niet  minder  daartoe  geschikt  voorgekomen  een 
gedeelte  van  hét  landgoed  Weltevreede,  zig  strekkende  langs 
de  groote  rivier,  van  de  schutsluis  by  de  post  Noordwyk  af 
tot  aan  de  nieuwe  doorgraving,  welke  gelegenheid  bevonden 
Ls  alle  mogelyke  voordeelen  aan  te  bieden  tot  het  voorschreeven 
ontwerp  en  daar  onder  ook  de  nabyheid  van  het  builen  hos- 
pitaal, tegenover  de  post  Noordwyk  gelegen. 

Dan  leevens  in  aanschouw  genomen  weezende,  dat  het  de 
Compagnie  niet  zeer  convenieeren  zoude  tot  de  koop  van  het 
voorschreeven  landgoed  Weltevreede  een  important  capitaal, 
dat  op  niet  minder  dan  rykadaalders  130000  a  140000  ge- 
calculeerd word,  uil  te  schieten,  zo  heeft  de  heer  Commissaris 
en  Gouverneur  Generaal,  van  Overslraten,  aangeboden  om 
zdve  het  voorschreeven  landgbed  te  koopen  en  het  daarvan 
begeerd  wordende  gedeelte  tot  een  vaste  verblyfplaats  van 
bet  Batavia's  guamisoen  aan  de  Compagnie  af  te  slaan,  mits 
in  dien  gevalle  l»evryd  wordende  van  de  belasting  van 's  Heeren 
geregtigheid  en  met  goedvinden  en  op  auclorisatie  van  heeren 
Commissarissen  Generaal  billyke  schikkingen  werden  gemaakt 
omtrend  den  overneem  door  hoogstdeszelfs  successeuren  in 
der  tyd  van  zodanig  ander  gedeelte,  als  zoude  kunnen  dienen 
tot  een  convenabel  verblyf  van  de  Gouverneurs  Generaal  in 
der  tyd;  hetwelk  door  Commissarissen  Generaal  volkomen 
geagreèerd  zynde,  heeft  welmelde  zyn  hoog  Edelheid  heden  het 
besoigne    geinforroeerd    de    voorschreeven   koop  dadelyk   te 

Digitized  by  VjOOQIC 


496  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

Iiebbe»  aangegaan  voor  de  somma  van  ryksdaalders  157803 :  47 
of  zoveel  het  voorschreeven  landgoed,  lodanig  ak  hettdve 
thans  is  geconstilueerdy  aan  den  presenten  eigenaar,  Jan 
Hendrik  Senn  van  Baset,  heeft  gekost;  en  is  vervolgens  goed- 
gevonden van  al  het  tot  dos  ver  daar  omtrend  verhandelde 
deze  aanteekening  Ie  houden  en  de  hoge  regeering  van  Indiê 
provisioneel  van  de  voorschreeven  koop  kennis  te  geeven,  met 
aanschryving,  dat  daarvan  in  dit  singulier  geval  geen 's  Heeren 
geregligheid  zal  worden  geheeven. 


Op  den  11^^°  April  1798  is  door  Commissarissen-Generaal 
nader  het  volgende  bepaald: 

Door  den  heer  Commissaris  en  Gouverneur  Generaal,  van 
Ovei*stralen,  te  kennen  gegeeven  zynde,  dat,  vermits  de  koop 
van  het  landgoed  Weltevreede  thans  zyn  beslag  erlangd  hadde. 
het  Commissarissen  Generaal  als  nu,  ingevolge  besluit  van  den 
1«B  July  1797,  mogte  behagen  billyke  schikkingen  te  nuiken 
omtrend  den  overneem  door  hoogstdeszdfs  successeuren  in  der 
tyd  omtrend  dat  gedeelte,  hetwelk  zoude  kunnen  dienen  tot 
een  convenabel  verblyf  van  de  Gouverneurs  Generaal  in  der 
tyd,  als  meede  omtrend  dat,  hetwelk  bereids  diende  en  verder 
dienen  zoude  tol  eene  vaste  verblyrplaats  van  de  troappes 
van  het  Bataviasche  guarnisoen; 

produceerende  gemelde  zyn  hoog  Edelheid  wyders  ter  tafel 
eene  nota,  waaruit  is  gebleeken,  dat  het  landgoed  Weltevreede 
aan  hoogstdenzelven  zuiver  heeft  gekost,  daaronder  begreepen 

96  pedakken  op  de  passer, rd'  1S4750:    I 

en  het  daaraan  gehegte  land  Quitang »      15075:46 

of  in  alles rd-  157805:47 

so.is  daaromtrend  na  deliberatie  goedgevonden  en  verstaan: 
1^  de  hoge  regeering,  onder  kennisgave  van  voormelde,  door 
den  heer  Commissaris  en  Gouverneur  Generaal,  van  Over- 
slraten,  gesloten  koop  van  voorschreeven  landgoed,  te 
gelasten  om  exactelyk  te  doen  opneemen  en  behooriyk 
taxeeren,  dat  gedeelte  van  het  gemelde  landgoed,  betwdk 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN.  49:7 

beslooten   ligt   tusschen  de  groote  Zuiderw^  ten  Oosten, 
de   nieuwe  doorgraving   van    Weltevreede  voornoemd  ten 
Zuiden   en  de  groote  rivier  ten  Westen  en  ten  Noorden, 
door  Commissarissen  Generaal  geprojecteerd  zynde  tot  het 
aanleggen  van  eene  vaste  verblyfplaats  voor  het  voormelde 
guamisoen,   ten   einde  dat  geheele  gedeelte  van  welmelde 
zyn  hoog  Edelheid  volgens  de  getaxeerde  waarde  over  te 
neemen    voor   reekening   en   in    vollen   en   permanenten 
eigendom  van  de  Compagnie; 
i^  ie  bepaalen,  gelyk  bepaald  word  mits  doezen,  dat  hetres- 
teerende  gedeelte  van  hel  gemelde  landgoed  met  het  daaraan 
gehegte  land  Quitang  telkens  door  den  aankomenden  heer 
Gouverneur  Generaal  van  den  afgaanden^  dan  wel  deszelfs 
o-ven   of  gemagtigdens,  sal  moeten  worden  overgenomen 
voor   de  som,   welke   van   het  voorschreeven  capitaal  sal 
overblyven  na  aftrek  van  hetgeen  door  de  Compagnie  voor 
het   voorschreeve  overgenomen   en   tot   een  vast  militair 
campement   gedestineerd  gedeelte  sal  zyn  betaald,  waarby 
nog  telkens  aan  de  Compagnie  sal  moeten  worden  voldaan 
'sHeeren  geregtigheid  over  de  gemelde  som.bereekendna 
de   ordres   by  onderhandsche  verkoop  van  vaste  goederen, 
zonder  dat  in  dit  een  of  ander  immer  eenige  verandering 
sal  mogen   worden   gemaakt,   die   tot   meerder   bezwaar 
van   een   aankomend    Gouverneur   Generaal  zoude  konnen 
strekken. 
Voorts   geconsidereerd  zynde,  dat,  daar  uit  voormelde  nota 
consteerd,  dat  de  inkomsten  van  dat  landgoed,  jaar  door  jaar 
rendeerende    ryksdaalders  10559:8  in  contanten,  waarvan  de 
passer  en  aldaar  staande  pedakken  alleen  opbrengen  ryksdaalders 
9376:42,  de  hiervoren  gemaakte  schikkingen  in  't  geheel  niet 
bezwaarend    zyn,   te   minder   als  men  hier  byvoegd  de  huis- 
huur,  welke   een   Gouverneur  Generaal  reedelyker  wyze  kan 
worden   ondersteld   overeenkomstig   zyn  slaat  te  moeten  ver- 
woonen   tot    ryksdaalders   250   'smaands  of  in  het  jaar  rd" 
5000,  en   eenige  andere  geringe,  dog  egter  vaste  voordeelen. 
sodal  deese   inkomsten,   zelfs  na  aftrek  van  die,  welke  door 

rLASAAT*BOBI  DBIL  UI.  32 

Digitized  by  VjOOQIC 


4d8  1797.     P.  Ó.  VAN  OVERSTRATEN. 

den  arsland  van  hei  voorachreeven  stuk  land  aan  de  Compagnie 
zullen  komen  te  vervallen,  veilig  kunnen  begroot  worden  op 
ryksdaalders  12S00  in  het  jaar,  hetwelk  dierhalven  ah  eene 
zeer  ruime  interest  op  het  voorschreeven  capitaal,  bezwaard 
met  'sHeeren  geregtigheid,  kan  worden  beschouwd;  dog  dat 
het  egter  mogelyk  zoude  konnen  zyn,  dat  het  in  deeze  or 
geene  gevallen  aan  een  aankomend  Gouverneur  Generaal  be- 
zwaarlyk  zoude  vallen  om  het  voorschreeven  capitaal  by 
eikanderen  te  krygen,  so  is,  om  deeze  zwarigheid  voor  altyd 
af  te  snyden,  daar  omtrend  al  verder  goedgevonden  te  bepalen, 
gelyk  by  deeze  geschied,  dat  hetzelve  capitaal  nu  en  by  ver- 
volg altyd  daarop  zal  worden  geschoten  door  de  weeskamer 
der  stadt  Batavia  lot  den  tnterrest  van  Va  percent 's  maands, 
waartoe  dezelve  weeskamer  gequalificeerd  word  mits  deeze, 
met  ontheffing,  voor  soveel  nodig,  van  den  inhoud  der  bepalingen, 
op  het  stuk  der  beleening  van  vaste  goederen  subsisteerende, 
waarin  Commissarissen  Generaal  geen  zwarigheid  maken,  90 
omdat  de  gemelde  kamer  een  zeer  aanzienlyk  capitaal  renteloos 
heeft  liggen,  als  om  dat  hoogstdezelven  niet  konnen  zien,  dal 
dezelve  door  schikkingen  aan  eenige  schadens  of  nadeelen  kan 
worden  geexponeerd. 

Zullende,  ter  vermyding  van  alle  verkeerde  interpretatien, 
de  hoge  regeering  hierby  nog  worden  geïnformeerd  met  opzigt 
tot  de  betaling  van  's  Heeren  geregtigheid,  dat  Commissarissen 
Generaal  geen  reedenen  hebben  gevonden  om  voor  de  aan- 
komende Gouverneurs  Generaal  in  der  tyd  daaromirend  die- 
zelfde consideratie  te  gebruiken,  welke  de  omstandigheeden 
omtrend  den  presenten  heer  Gouverneur  Generaal  hebben 
noodzakelyk  gemaakt^  alzo  niet  kan  worden  verondersteld, 
dat  zy  immer  in  de  noodzakelykheid  zyn  zullen  om  zulke 
enorme  onkosten  te  maken  tot  het  in  eene  behooriyke  orde 
brengen  van  dit  hun  verblyf,  als  in  bet  presente  geval  hebben 
moeten  worden  besteed  en  welke  Commissarissen  Generaal 
op  goede  gronden  wclmelde  regeering  kunnen  verzeekeren, 
dat  van  nu  af  het  bedragen  van  's  Heeren  geregtigheid  zeer 
verre  surpasseeren. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1707.     P.  6.  VAN  OVÈRÖTRATEN. 


499 


1  Jalij.     Regding  der  inkomsten  van  de  administrateurs 
der  Westzijdsche  negotie-pakhuizen  ie  Batavia. 

Geeven  op  in  anno  179S/3  tot  het  begin  van  1794/6 
te   hebben  genoten,  ab  volgt: 

eofl^boonen,  Jacatrasche,  uit  de  bovenlanden  ontfangen 
a  146  S  per  picol,  wederom  argeleverd  è  1S6  S,  dus 
overbehouden  nog  20  ft,  waarvan  circa  4  9  ingedroogd 
en  verspild,  het  resteerende  succeasivelyk  aan  de  Compagnie 
geleverd  a  rd"  6  per  picul  in  dier  voegen,  als  volgd: 

ultimo  February  1793  een  quanliteit  groot  1994^ ^/^^^  picul, 
bereekeod  9  ft  per  picul  op  het  in  de  jongste  ses  maanden 
of  zeedert  ultimo  Augustus  1792  ontfangen  na  aftrek  van  Vs 
percent  voor  den  groot  cassier  rd"  1 1904 :  27  V^ 

van  de  administrateurs  be- 
zydeu  de  Waterpoort  de  helft 
van  het  door  hun  ter  zelver 
lyd  meerder  genotene »     1048:28      rd'  12953 :   7  Vi 

ultimo  Augustus  1795  als 
vooren   een  quantiteit  groot 

140K*ViM  Picoj »     8590:    2 

aan  de  administrateurs  be- 
zydeo  de  Waterpoort  de  helft 
van  het  door  hun  ter  dier 
lyd  minder  genotene »     4018:18        »     4271:30 

onder  ultimoFebruary  1794 
voor  een  quantiteit  groot 
^937**/i»f  Picols .  11B65:   2 

van  de  administrateurs  be- 
zyden  de  Waterpoort  de  helft 
van  hel  door  hun  in  der- 
zelver  tyd  meerder  genotene    »     1766:44        »  13531:46 

onder  ultimo  Augustus  1 794 
voor    een    quantiteit    groot 

l607»"/,„  picols »     9B99:30 

Transporteere rd>  401B5 :  13 '/, 

Digitized  by  VjUU^JIC 


BOO  1797.     P.  G.  VAN  ÓVERSTRATEN. 

Per  Iransport rd«  40158 :  15  */, 

aan  de  administratears  be- 
zyden  de  Waterpoort  de  helft 
van  het  door  hun  ter  dier 
tyd  minder  genotene »     4181 :  34     »     5417 :  44 

nog  in  twee  jaaren  by  het  leedig  vallen  der 
pakhuyzen  overbehouden  en  aan  de  Comp^ 
geleeverd  3165  picols •  18898:    a V, 

coffyboonen,  Javasche,  waar  op  gevalideert 
word  2  percent  by  den  afscheep,  heeft  in  de 
jongste    i  jaaren    bedragen  4  percent •        23:42 

peeper,  zwarte,  wordt  uit  de  Jacatrasche 
bovenlanden  ontvangen  &  140  ft  het  picul,  die 
weder  afgeleverd  word  a  125  £;  de  overige 
15  fi  zyn  aan  de  Compagnie  geleeverd  a 
rd'  12  het  picol,  heeft  in  de  jongste  twee 
jaren  afgeworpen  omtrend . .  rd"       48 :  — 

op  die,  van  elders  ont- 
vangen, word  2  percent  by 
den  afscheep  gevalideert,  dat 
in  de  jongste  twee  jaren 
afgegeven  heeft »     1188:   87^     •     1256 :   8  «/^ 

salpeeter,  Bengaals,  4  percent,  als  2  percent 
by  den  ontvangst  en  2  percent  by  den  af- 
scheep, dat  in  de  jongste  twee  jaren  bedragen 
heeft »     2188 :   8 

sapanhout,  sagoe,  witte,  lange  en  staart- 
peeper,  alluin,  gum  gotta,  enz.;  hierop  word 
by  de  aflevering  gevalideert  2  percent  van  de 
parthyen,  die  minder  van  een  jaar,  en  3  per- 
cent derzelver,  die  over  het  jaar  gelegen 
hebben,  dal  bedragen  heeft •      808 :  43  '/^ 

curcuma,  Javasche,  word  tot  146  S  de 
picol  ontfangen  en  a  125  S  afgeleeverd;  het 
overbehoudene   is  door   wylen   den  heer  Di- 

Transporteere rd»  58423 :  60^ 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  501 

Per  transport rd*  B8423 :  60  7, 

recteur  Generaal,  Hendrik  van  Slockum,  niet 
geaccepteerd,  stellen  hetzelve  waardig •       ÏOO;  — 

overgehoudene  salempoeris,  tot  emballage 
verstrekt »       3S0 :  — 

overgehoudene  cattoene  garens  en  winst  op 
eenige  op  's  Comp'  vendutie  ingekogle  baaien  _» 580:  — 

soilat  de  winsten  hadden  bedragen rd*  59756 :  39 Va 

De  inkonisten  van  de  administrateurs  van 
de  Westzydsche  negotie  pakhuyzen  en  die  van 
de  pakhuyzen  aan  en  bezyden  de  Waterpoort 
eenig  en  voomamentlyk  voortkomende  uit  het 
onder  hun  gelykelyk  verdeeld  wordende  over- 
wigt  op  de  coffyboonen,  door  de  Jaccalrasche 
bovenlanden  aan  de  Compagnie  geleeverd  wor- 
dende, zoo  is  dan  ook  geoordeeld,  dat  de  hoe- 
veelheid van  die  leverantie  tot  een  basis 
zal  moeten  dienen  om  dien  aangaande  voor 
het  vervolg  eenige  bepaling  te  maken. 

Volgens  het  geresolveerde  van  heeren  Com- 
missarissen Generaal  in  dato  van  den  25®" 
Febraary  1. 1.  moet  de  jaarlyksche  leverantie 
gebragt  worden  tot  een  quantiteit  van  100000 
picols ;  dan,  om  niet  te  veel  te  neemen,  word 
dezelve  gesteld  op  een  hoeveelheid  van  maar 
75000  pikols  van  160  ponden,  conform  de 
bepaling,  by  voorschreven  resolutie  gemaakt, 
waarvan  de  20  9  per  picul  voor  overwigt 
uitmaken « 1500000 

volgens  opgave  der  administra- 
teurs inoet  daarvan  worden  gede- 
traheerd  4  ft  per  picul  voor 
indrooging  en  spillagie  of  op  de 
76000  picols. «  300000 

overwigt  b/d  afscheep  »    75000  

Transporteere «  375000 

Digitized  by  VjOOQIC 


502  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

Per  transport S  37K0OO 

1  S  per  picoi  op  het- 
geen door  de  administra- 
teurs geleverd  word  en 
ook    tot    overwigt    by 

den  afscheep g    8770 

of  in  het  geheel g    585770 

zodat  zaiver  nog  resteercng  1116230 
die  niet  tegens  125  ponden,  gelyk  de  admi- 
nistrateurs tot  hiertoe  gewoon  zyn  geweest 
te  verantwoorden,  maar  volgens  het  by  de 
hiervooren  vermelde  resolutie  door  heeren 
Commissarissen  Generaal  vastgestelde  en  tot 
voorkoming  van  verwarring  noodzakelyk  geoor- 
deelde bepaling  lot  140  ponden  per  picol 
zouden  moeten  worden  gereekend,  wanneer 
bedragen  zouden  picols  797374  of  in  gelden 
a  6  rd»  per  picol rd« 47838:  — 

als  nu  hiervan,  met  intrekking  van  het 
ambtgeld  en  het  overneemen  der  hierna  te 
noemene  |)osten  van  bezwaar,  door  de  ad- 
ministrateurs tot  een  equivalent  aan  de 
Compagnie  betaald  word  V4  ^^^  ^^^  ï^^^ 
bovenlandsche  picol,  door  de  renten  geleeverd, 
zoo  zoude  zulks  op  75000  zodanige  picols 
komen  te  bedragen 18750:  — 


en  overzulks  nog  overschieten rd'  29088 


of  voor  ieder  administrateur rd'  14544 

dan  in  aanschouw  genomen  zynde,  dat  dit 
middel  van  bestaan  byna  geheel  verdwynd, 
wanneer  de  administrateurs  bezwaard  blyven 
met  alle  zodanige  lasten,  als  by  hunne  des- 
wegens  ingediende  berigten  te  vooren  komen, 
zo  is  billyk  geoordeeld,  dat  dezelve  dan  ook 
daaromtrend  weder  dienen  te  worden  te 
gemoed  gekomen,  als: 


Digitized  by  VjOOQIC 


boekhouder 

aan  twee  gecom- 
luitteerdeDs 

aan  een  caltoen 
sorteerder 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  805 

de  Westzydsche  negolie-pakhuizen,  waar- 
voor by  een  memorie  tot  ultimo  Maart  1794 
opgegeeven  word  rd'  1^481  of  na  aflrek  van 
rd"  2400  voor  nieuwe  lombongs,  die  maar 
ak  temporeel  zp  aan  te  merken,  en  dus  per 
resto rd*  10081  :  — 

opheffing  van  het  ambtgeld  tot.  rd'   B025 

aan  den  negotie- 
om   door   de     »       600 
Compagnie  te 
worden     be-     »       650 
taald 

»       195 

en  eene  vermeerdering  van  coelie- 
loonen  tol  rd»  160  per  maand. . .     »     1800    »     8270:  — 

so  zoude  nog  tot  derzelver  lasten  resteeren  rd'    1811:  — 

waar  van  egter  moet  worden  afgetrokken 
bet  volgende,  als: 

aan  de  opperkooplieden  deeses  casteels  vol- 
gens besluit  van  haar  hoog  Edelheedens  in 
dato  2  Augustus  1796  jaarlyks  rd«  1000, 
komt  in  24  maanden »     2000 :  — 

voor  het  negotie  comptoir  volgens  haar 
hoog  Edelheedens  besluit  in  dato  18  Augustus 
175B  jaarlyks  rd'  25 »         60:  — 

onder  ultimo  February  1795' een  jaar  ambt- 
geld ingevolge  haar  hoog  Edelheedens  besluit 
in    dato  29  Oclober  1795 »     4000:  — 

aan  den  eersten  suppoost  van  de  generale 
directie  volgens  quitanlie  in  de  6  maanden 
rd«   53 •       152:  — 

gelyk  meede  aan  den  boekhouder  bezyden 
de   Waterpoort  om  de  6  maanden  rd'  25. .     »       100:  — 

aan  twee  gecommitteerdens  volgens  besluit 
van  haar  hoog  Edelheedens  in  dato  28  Au- 


Transporteere rd'   6282:  — 

Digitized  by  VjOOQIC 


504  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

Per  transport rd«   6282 :  — 

gostus    1755    rd'   250  *sjaars,  komt  in  24 
maanden rd"     500 

nog  jaarlyks  aan  toelaag  vi*  270     »       540     »    1040 :  — 

aan  een  schryver  a  rd'  50  per 
maand »     1200 

aan  nieuwjaars  gift  en  extra  dou- 
ceur   rd»  200  's jaars »       400    »     1600:  — 

aan  twee  schryvers »       390 :  — 

in  de  jongste  twee  jaaren  aan  Chineese 
coely   loonen rd*  7315 

aan  dito  Javaansche  met 
derzelver  raandadooren,  be- 
neevens een  cattoen  sor- 
teerder      »  4356  rd«  11671 

waarvan  gedetraheerd  moet  wor- 
den het  in  24  maanden  uit  *s  Comp' 
cas  genotene  ingevolge  de  bepaling 
van  haar  hoog  Edelheeden  in  dato  22 
November  1791,  waar  by  de  voor  de 
westzydsche  pakhuizen  toegestaane 
coelie   gelden   Vs  vermeerdert  zyn  rd"   6179  rd"   5492:  — 

in  de  jongste  2  jaren  in  de  pakhuizen  besteed 
voor  meerder  benodigde  theer,  witkalk,  hang- 
sloten en  verdere  andere  benodigde  kleynig- 
heeden »       475 :  — 

door  haar  hoog  Edelheedens  ter  vergoeding 
opgelegd  wegens  eenige  onder  het  vervoer 
naar  het  particulier  schip  de  drie  Gebroeders 
absent  geraakte  noten  muschaten »       299: 12 

gelyk  meede  de  winstderving  van  een  parthy 
naar  Japan  gedestineerde,  dog  niet  afgehaalde 
cattoene  gaarens »       163: 3S 

by  afleevering  van  het  restant  lywaten 
te  min  bevonden *   »       510:  — 


rd«  16249:44 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  808 

de  lasten  van  de  bovenstaande  winsten  af- 
getrokken  ter  somma  van rd'  16249 :  44 


bleeven  de  zuyvere  winsten rd'  43506:  437) 

na  de  bereekening  hier  vooren  komt  voor 
hei  ovcrwigt  van  de  coffy  per  resto  rd' 14K44 

ifiraar  by  word  gevoegd  de  gagie 
en  kostgelden  als: 

▼/d  eerste  administrateur  rd'  396 

en  v/d  ï*>«  .  »  260    » 686_ 

of  te  zamen rdM520(r 

inraar  van  afgetrokken  de  on- 
kosten, waar  meede  zy  zouden  be- 
zinraard  blyven  tot »     1811 

dan  zoude  voor  de  administrateurs  van  de 
westzydse  nog  resteeren rd'  13389 :  — 

1  Julij.  Regeling  der  inkomsten  van  de  adminislraletirs 
der  negotie-pakhuizen  aan  en  bezijden  de  Waterpoort 
te  Batavia. 

Dezelven  hebben  zeedert  primo  Maart  1793  tot  ultimo 
Augustus  1794  aan  inkomsten  genoten  het  volgende,  als: 

aan  overwigten  op  de  koffy,  aan  de  Edele  Compagnie 
gekeverd,  3032  picols  a  rd'  6  per  picol  na  aftrek  van 
7^  percento  voor  den  groot  cassier,  hetwelk  uitmaakt  eene 
somma  van rd*  18100: 17 

door  gemelde  administrateurs  zyn 
meede  aan  de  Compagnie  geleeverd 
2803  Vi  o  picols  coffy,  zynde  de  9 
ponden  per  picol  op  de  door  hun  uit 
de  Jaccatrasche  bovenlanden  ontvan- 
gene coffyboonen  meede  a  rd'  6  per 
picol,  na  aftrek  van  Vs  percento 
voor  den  groot  cassier,  't  welk  heeft 

gerendeert  eene  somma  van »  16732 :  44    

Transporteere rd"  34832 :  61 

Digitized  by  VjOOQIC 


,  606  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

Per  transport rd*  34832 : 6 1 

nog  zp  door  huD  geleeverd  75 
ponden  indigo,  zynde  het  overwigt 
a  30  percento  per  pond,  is rd''      46:  32 

door  de  administrateurs  van  de 
Westzydsche  pakhuisen  is  aan  de 
bovengemelde  uitgekeerd  voor  het 
meerder  hedragen  van  de  door 
eerstgemelde  geleeverde  9  pond  per 
picul  koflyboonen •     6442 :  8 

zodat  de  inkomsten  bedragen  hebben rd'4132S :    5 

Daarentegen  hebben  de  uitgaven  bedragen: 

aan   de  opperkooplieden   van   het  casteel  tot 
een  middel  van  bestaan rd'  1300 :  — 

aan  het  negotie-comptoir »       37 :  24 

aan  den  suppoost  van  *tcomptoir 
van  den  welEdden  gestrengen  heer 
Directeur  Generaal •      99:  — 

aan  de  gecommitteerdens  van  de 
Waterpoort »     378 :  — 

aan  den  boekhouder  Munnik »  1650:  — 

aan  de  coelies  meerder  betaald  dan 
daarvoor  uit  'sComp"  cassa  ontfangen  is  »     546 :  21 

wordende  veroorzaakt,  door  dien 
uit  'sComp'  cassa  maar  ses  stuy vers 
aan  credit  papieren  voor  ieder  coeli 
daags  betaald  word  en  dezelve  niet 
te  bekomen  zyn  dan  voor  772  stuiver 
contant  geld; 

betaald  tot  *t  aanmaken  van  goeny- 
zakken  by  geleegenheid,  dat  'er  geene 
coSyboonen  zakken  per  restant  waren 
en  er  in  steede  van  dien  enkelde 
goeny*8  verstrekt  zyn »     212: 22 

voor  ambtgeld^  waarop  ieder  admi- 

Transporteere rd»^  4419:67  rd' 4 1322:  ^ 


Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  JJ07 

Per  irangporl rd«  4419: 67  rd»  41324:   5 

nifltratear  bepaald  is,  zynde  rd' 2000 

io  't  jaar  of  voor  beide  18  maanden  »  6000:  — 

deese  lasten  van  de  bovenstaande  inkomsten 
afgetrokken  ten  bedragen  *  van »  10780:19 

blyven  de  zuivere  winsten rd'  30B41 :  34 

ongereekend  derzelver  gagie  en  kostgeld  voor 
den  eersten  administrateur  tot  rd*  396  en  voor 
deo  tweeden  tot  rd*  260  in  't  jaar. 

Aan  lasten  van  deze  administratie  word  door 
de  administrateurs  opgegeeven  rd'  11001,  dog 
waarvan,  eeven  als  hier  vooren,  behoord  Ie  worden 
gedetraheerd  rd*  2400  voor  de  nieuwe  lombongs, 
wanneer  per  resto  zoude  overschieten »     8601 :  — 

intrekking  van  hel  ambtgeld  tot. . .  rd'  5025 

de  .negotie-boekhouder  om  door  de 
Compagnie  te  worden  betaald »      600 

en   een    vermeerdering   van   coelie 
loonen  a  rd*  100  per  maand »    1200  »     6825:  — 

zo  zooden  ten  hunnen  lasten  blyven rd'    1776:  — 

voor  het  overwigt  o|)  de  koffy  hier  vooren 
cakulatief  bereekend  zpde rd'  14544 

en  voor  gagie  en  kostgelden  van  den 
eersten    en   tweeden   administrateur 

Ie  zamen »       656 

teld >  15200:  — 

zo  zoude  na  aftrek  der  lasten  nog  aan  inkomsten 
resteeren rd»  13424 :  — 


Op  13  Januarij  1798  »by  herziening  van  deze  materie  in  de 
daad  bevonden  zynde,  dat  de  voornoemde  administrateurs  in 
hunne  inkomsten  meer  verminderd  zyn,  dan  de  intentie  van 
heeren  Commissarissen  Generaal  wel  mede  bragd,  en  dat  zulks 
voomamenüyk  daardoor  is  veroorzaakt,  dat  niet  in  agt  genomen 
is   de    merkelyke   invloed   daarop   van   de  jongst   gemaakte 

Digitized  by  VjOOQIC 


BOS  1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN. 

verandering  in  het  gewigt,  tot  hetwelk  de  kofly  thans  uit  de 
regentschappen  word  argeleeverd,  hetwelk  nogthans  by  eene 
leverantie  van  75000  picols  op  de  gemelde  inkomsten  een 
verschil  maakt  van  ryksdaalders  8550,  zo  is  goedgevonden,  ten 
einde  het  voorschreeven  te  redresseeren  en  alle  verdere 
reedenen  van  regtmatig  beswaar  te  doen  cesseeren,  te  nee- 
men  de  volgende  dispositien: 

1^  voor  's  Compagnies  reekening  te  doen  ovemeemen  het 
restant  kostende  der  opgerigte  coffy  lomhongs,  bedragende 
nog  onder  ultimo  Augustus  1797  /  25482 :  11 : 8,  waar- 
door de  beide  administratien  zullen  worden  bevryd  van  de 
jaarlyksche  uytkeering  van  ryksdaalders  4800,  die  zy  anders 
tot  de  compleete  liquidatie  toe  zouden  moeten  foumeeren, 
en  deze  kosten  als  nu  te  laten  afschryven  op  de  thans 
ingehouden  wordende  5  procento  van  de  contante  verkoop; 
2®  het  overwigi  op  de  kofly  by  de  leverantie  aan  de 
Compagnie  weder  te  accepteeren  de  picol,  als  van  ouds, 
gereekend  tot  125  ponden,  in  sleede  van  de  jongst 
daarvoor  gestelde  140  ponden. 

Dog  overigens  te  lalen  standhouden  de  bepalingen,  by 
resolutie  van  heeren  Commissarissen  Generaal  de  dato  primo 
July  1797  gemaakt. 

Wyders  in  agting  genomen  zynde,  dat,  daar  voormelde 
administrateurs  op  de  hiervoren  omschreeven  voet,  wanneer 
de  jaarlyksche  leverantie  van  kofly  door  eikanderen  bedraagd 
75000  picols  van  160  ponden  (waaraan  geen  twyfd  is,  wanneer 
de  culture  behoorlyk  word  geanimeerd  en  gade  geslagen),  een 
toereikend  bestaan  zullen  genieten,  de  billykheid  vordert,  dat, 
wanneer  de  leverantie  nog  hoger  mogt  klimmen,  waardoor 
aan  de  administrateurs  geen  vermeerdering  van  lasten  behoefd 
te  worden  veroorzaakt,  eene  vermeerdering  van  ambtgdd 
werde  opgebragd,  —  so  is  al  verder  goedgevonden  by  deeze 
te  bepaalen,  dat  van  elke  pikol  cofly,  die  boven  de  gestelde 
75000  picols  aan  de  Compagnie  geleeverd  zullen  worden, 
door  de  administrateurs  voormeld,  in  steede  van  twaalf  stuyvers, 
vier  en  twintig  stuyvers  voor  ambtgeld  zal  worden  opgebragd". 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERÖTRATEN.  809 

7  Jal^.     Voarschri/len   nopens   de  verantv)oording    van 
gArtnkte  tjunia's. 

k  goedgeTODden  en  verstaan  tot  tegengang  van  de  malver- 
saiien,  die  omtrent  het  emplooi  van  tjnnia's  zouden  kunnen 
worden  gepleegd,  de  respective  administrateurs  en  mede  den 
boolsman    van    de    equipage-werf,   zover  de   bezorging  van 
drinkwater    aan    de    schepen    betren,    te    gelasten   in   den 
aanstaande,  telkens  op  Maandag,  's  morgens,  aan  den  heer  Direc- 
teur Generaal   by   een   duidelyk    berigt  op   te  geeven,  of  en 
hoeveel  tjnnia's  by  hun  gedurende  de  voora^gaane  week  in 
emplooi  zyn  geweest,  met  een  distincte  bekendstelling : 
1^  voor  welke  schepen  of  vaartuigen; 
i^  op  welken  dag; 
3*  waarmede  beladen; 
4*  of  allen   in  dienst  zyn  geweest  naar  dan  wel  van  boord 

of  beide  naar  en  van  boord ; 
5^  of  zy  ook  hebben  moeten  overleggen  en,  zo  ja,  waarom 

en  aan  wien  zulks  te  attribueeren  is; 
6*  welke  nommers  die  vaartuigen  hadden;  en 
7*^  hoe  groot  dezelven  zyn  geweest. 

Voorts  den  eersten  suppoost  van  het  coroptoir  der  generaale 
directie  aan  te  lieveelen  om  de  evengemelde,  weekelyksche 
berichten,  die  hem  door  den  Directeur  Generaal  zullen  worden 
ter  hand  gesteld,  tegen  het  weekelyksch  rapport  van  het  hoofd 
der  prauwvoerders,  hetwelk  hy  tevens  zal  ontvangen,  te 
confronteeren  en  op  elk  der  voorschreeve  berichten,  niet  alleen 
(e  noleeren,  of  hetzelve  met  dit  rapport  al  of  niet  accordeert, 
maar  ook  daarvoor  te  teekenen  en  wyders  geene  betaling  voor 
bet  emplooi  van  tjunia's  te  laten  doen  dan  op  zulke 
berichten  der  administrateurs,  die  met  het  rapport  van  het 
hooU  der  prauwvoerders  accoord  zyn  bevonden. 

14  Julij.     Wijziging   in  het  uitbetalen  van  iractemenlen 
aan  kruitmakers. 

Op  de  bezwaaren  der  kruitmakers  over  de  al  betaling  van 

Digitized  by  VjOOQIC 


810  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

hunne  maandgelden  alleen  met  papieren  van  crediet,  terwyl  de 
matroozen  en  militairen  contanten  ontvangen,  is  goedgevonden 
en  verstaan,  dat  voortaan  de  betaling  aan  de  kniitmakers 
zal  gedaan  worden  voor  7»  ^^^  papieren  van  crediet  en 
Vs  aan  contanten. 

15  Julij.    Regeling  der  inkomsten  van  den  secretaris  van 
het  collegia  van  Weesmeesteren. 

Deszelfs  inkomsten   hebben   sedert  primo  September  179S 
tot  ultimo  Augustus  1796  bedragen: 
aan  gagie rd«  300:  — 

96:  — 

J6:!2 

63:  — 

22:24 

16:  — 

2»:  — 
124:36 

40:  — 


»     secqgeld. . . . 

>     brandhout.. 

»  drinkwater . 
voor  kaarsen. . . 
aan  zegullak. . . . . 

9     huyshuur 

»     mantelgeld. . , 


te  samen  in  't  jaar rd"    713:24 

voorts  het  3  percent  vendu-salaris 
over  de  verkogte  en  getaxeerde 
losse  en  vaste  goederen >    3379 :  17 

het  V4  percent  voor  het  inboeken 
der  verkogte  en  getaxeerde  ksse 
en  vaste  goederen,  item  de  inge- 
komene  vendu-penningen »    2189:   9 

het  opmaken  der  inventarissen 
en  het  protocolleeren  der  testa- 
menten, so  van  die,  welker  boedels 
by   de  weeskamer  gekomen  zyn, 

als    anderen »      152:24 

of  in  alles rd«  6434:26 

Sedert  primo  September  1796 
tot  ultimo  Juny  1797: 

Transporteeere. rd^  6434:  ï6 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797,     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  511 

Per   Irangport rd«  6454:46 

aan  gagie  ea  verdere  posteo,  hier 
boven  gespecificeerd rd'    594 :  28 

hel    5  percent  vendu-salaris...     »    1287:40 

»       7^     »       voor  hel  inboeken    »      987:11 
•  opmaken  der  inventarissen,  enz.   •      127:24 

Ie  zamen »    2997 :   7 

Nog  sedert  1  September  1795  tol  ultimo  Juny 
1797  voor  het  pasaeeren  van  Weesmeesteren 
kennissen  en   borgtogten »        55 :  — 

hel  genotene  van  de  doodgravers  in  de  gemelde 
tyd 21:56 

sodat  deszeUis  iokomsten  gedurende  22  maanden 
in  alles  hebben  bedragen rd''  9508 :  21 

Het  genot  van  gagie,  koslgeld,  secqgeld  en 
verdere,  hierneevens  gespecificeerde  posten  tol 
een  bedragen  te  zamen  van  r7k8daalders715:24 
in  hel  jaar  word  by  deezen  ingetrokken ;  de  ove- 
rige inkomsten,  so  als  die  zyn  opgegeeven,  ree- 
kend men,  dal  aan  den  secretaris,  jaar  door  jaar 
(^ereekend,  ten  minsten  zullen  opbrengen  (na  aftrek 
van  alle  ongeldeu,  aan  zpe  bediening  geaccro- 
cheerd,  die  voor  zyne  reekening  blyven,  en 
vao  hel  jaarlyks  ambtgeld  lol  ryksdaalders  1800, 
mitsgaders  van  alle  toevallige  verliesen)  eene 
som  van  ryksdaalders  1000  zuyver. 

Daar  nu  hel  uilzetten  van  gelden  voor  parti- 
culiere reekening,  waaruit  de  secretaris  voor 
heen  zyn  bestaan  vond,  voor  altyd  is  afgeschaft 
CD  deeze  renten  thans  aan  hel  fonds  van  kamer- 
gdden  worden  (e  goede  gebragd,  so  word  aan 
hem  uil  hel  zelve  fonds  toegelegd  een  vasltrac- 
lement  in  hel  jaar  van rd*  8000 :  — 

zullende  deeze  schikkingen  omtrend  den  pre- 
senten secretaris  gereekend  worden  Ie  zyninge- 

.      Transporteere rd'  9508:21 

Digitized  by  VjOOQIC 


Uli  1797.     P.  Q.  VAN  OVERÖtRAtEN. 

Per  transport rd*  9K08:  21 

gaan  en  hy  dus  ook  verpligt  zyn  hel  jaarlyks 
ambtgeld  te  fumeeren  van  den  dag  zyner  aan- 
stelling tol  de  gemelde  bediening. 

Waartegen  hy  opgeeft  verpligt  Ie  zyn  geweest 
lol  het  dragen  der  navolgende  ongelden: 

het  betaalde  by  de  aanstelling  als 
secretaris rd*  100 :  — 

hel  betaalde  voor 
het  bcwys »    380:  — 

bol  betaalde  voor 
de  borgtogt »        6: 13 

het  betaalde  aan  de 
klerken  tot  een  dou- 
ceur  op  't  nieuwe  jaar    •    160 :  — 

het  betaalde  aan  de 
klerken  Augustyn  en      »    280 :  — 
van  Velsen »    140:  — 

het  betaalde  aan 
twee  geld  ophaalders, 
elk  a  rd'  1 5  's  maands    »    660 :  — 

het  betaalde  aan  P. 
Kamphuis  voor  22 
maanden  pakhuyshuur 
a  rd*  12  's  maands. .     •    264:  — 

bedragende  dus  te  samen rd'  1960: 13 

en  daarenboven  verloren  te  hebben 
by  den  ontfangst  van  valsch  geld 

en   door  banqueroeten •     800:  — 

teld »    2760:13 

welke  som  van  het  montant  zyoer  inkomsten 
zynde  argetrokken,  zo  blykt,  dat  hy  zuiver  heeft 
overbehouden rd«  6748 :    8 

N.  B.  De  voornaamste  winsten  van  den  secretaris  bestonden 
voorheen  in  zyn  aandeel  in  de  renten,  geproGteerd  op  gekleo 
der    Weeskamer,    die  door   hem   met   voorkennis   van    den 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  Q.  VAN  OVERÖTRATEN.  KlJ 

president  voor  particuliere   reekening   wierden  uitgezet,  dog 
welke   vilieuse  usantie   by   bet  overlyden  van  den  secretaris 
M'  Wybrand  de  Jongh  is  vernietigd. 
Ook  is  het  ambtgeld  deezer  bediening  bepaald  op  rd'  1800. 

18  Jnlij.  Vrijstelling  van  "bhet  fumissement  van  het 
i^jaarlyks  amblgeUT'  voor  den  conmandant  van  Tan- 
djoeng-poera. 

Aan  de  administrateurs  van  het  graan-magazijn  te  Batavia 
werd  daarentegen  zoodanige  vrijslelling  geweigerd,  ook  omdat 
>zy  zig  door  hunne  schandelyke  morsseryen  alle  consideratie 
jteo  eenemalen  onwaardig"  hadden  gemaakt. 

Zie  ook  ^7  December  1793. 

21  Julij.  Wijziging  van  de  voorschriften  voor  den 
boek-houder  van  de  equipage-werf  te  Batavia,  enz,^ 
vastgesteld  op  30  September  1796. 

Tot  voorkoming   van   het  misbruik,  hetwelk  gemaakt  kan 
worden   van   de   quaUflcatie,   die   ingevolge  de   resolutie  van 
den  50*"  September  1796  is  gegeven  aan  den  equipage  boek- 
houder    om    aliën    verkoop    voor    de    Compagnie    van    de 
equipagewerf  door   den   koper   by  hem  onder  zyne  quitantie 
(e  laaten  betalen,  is,  met  alteratie  van  de  ten  dien  dage  dien- 
aangaande genomene  resolutie,  goedgevonden  en  verstaan: 
t*  de   evengemelde   verleende   qualificatie   aan   den  equipage 
boekhouder  in  het  geheel  weder  in  te  trekken,  gelyk  mede 
het   interdict,    toen   aan   de    baasen   en    opziglers   op  de 
equipage   werf  gegeven,  om  geene  goederen,  hoegenaamd 
ook,   aan   de   kopers   af  te  geven,  dan  op  vertoning  van 
eene    quitantie    van   den    gemelden    boekhouder,    dat   de 
waarde  van  die  goederen  is  ontvangen; 
V  in   steede   van   dien  den  baasen  en  opzichters  op  gedagte 
werf  aan   te   bevoelen   om  aan  niemand  eenige  goederen 
af  te  geven,  dan  op  ordonnantie  van  den  heer  pro-interim 

PUIAAT-BOBI    DUL  U.  33  j 

Digitized  by  VjiJUQlC 


514  l^ö^-    P-  Q-  VAN  OVERSTRATEN. 

Directeur  Generaal  en  van  die  afgave  ten  eersten  kennis 
te  geven  aan  den  equipage  boekhouder; 

3^  de  equipage  boekhouder  te  gelasten  om  van  die  afgave 
en  het  bedragen  daarvan  aan  den  sabandhaar  en  Ucenlmeester 
kennis  te  geven ;  en 

4®  den  sabandhaar  en  licentmeester  ten  ernstigste  aan  te 
beveelen  geene  passen  aan  vertrekkende  schepen  of  vaar- 
tuigen  af  te  geven,  dan  na  verlooning  van  een  bewys 
door  dezelven,  dat  betaald  zyn  de  goederen,  van  de  Com- 
pagnie genoten,  en  na  bevinding,  dat  de  betaalde  som  met 
het  opgegevene  door  den  equipage-boekhouder  overeen  koml. 

24  Julij.     Voorschrift    nopens  i^relieven  van  productie'*. 

Hel  collegie  van  Schepenen  bepaalde  ter  zake  het  navolgende: 
Bevorens  te  meermalen  en  tans  wederom  opgemerkt  zynde, 
dat  de  practizyns  sommige,  door  hun  bedient  wordende  rechts- 
zaaken  na  het  verlopen  der  termynen,  het  zy  van  re-  of 
duplicq,  (lebath  of  contra  debatb,  solutie,  super  solutie, 
reprochen,  salvalien  en  diei^lyken,  dog  wel  voomamentlyk 
nadat  het  termyn  van  productie  insgelyks  verscheenen  is  en 
zy  van  verdere  productie  gerenuntieert  hebben,  eyndelyk,  wan- 
neer die  zaaken  reeds  byna  of  geheelyk  voldongen  zyn,  vervolgens 
wederom  ter  rolle  introduceeren  ter  obtenue  van  relief  van 
deze  of  geene  termynen  en  van  productie,  ten  einde,  onder 
betaaling  quasi  van  de  daartoe  staande  boeten  ten  voordeele 
van  het  leprozenhuys,  op  nieuws  te  kunnen  dienen  en  te 
produceeren,  zonder  dat  zy  nochtans  daarby  doen  blyken, 
waarby  dit  verzuim  is  toegekoomen  of  door  wien  veroorzaakt 
is,  dat  de  schrifluuren  of  producten,  die  tot  beweering  en 
staving  van  hun  's  meesters  gesustineert  recht  dienen  moeten, 
niet  ter  behoorlyke  tyden  op  het  daartoe  gestelt  termyn  zyn  over* 
gegeeven,  zo  is  —  om  hierinne  en  tegelyk  in  alle,  tot  hetzdfde 
einde  slegts  gefingeerde  suplicquen  van  relief  ook  voor  andere 
termynen  voor  het  vervolg  te  voorzien  en  de  partyen  litiganten 
aan  geen  noodeloose  kosten,  die  door  diergelyke  retardementen 

Digitized  by  VjOOQIC 


1^97.    P.  Ö.  VAN  ÓVÈRSTRATÊN.  UlJj 

notoir  Teroorzaaki  worden»  ook  aan  geen  nuttelooee  tydyer- 
spilling  langer  te  expooeeren  —  goedgevonden  en  verslaan  om. 
eens  vooral  vast  te  stellen  en  in  de  blaffert  van  dezen  gerechte 
ak  een  permanente  ordre  te  doen  insereeren,  dat  voortaan 
geene  relieven  van  productie,  veel  minder  van  eenige  andere 
termynen,  by  dezen  gerechte  in  de  aldaar  hangende  zaaken 
meer  zullen  worden  verleent»  tenzy  daartoe,  bebalven  de 
betaaling  der  daartoe  staande  boeten,  by  een  schriftelyk,  afzon- 
derlyk  libel  ter  roUe  verzoek  gedaan  word,  omkleed  met. 
zodanige  reedenen  van  verschooning  en,  des  noods,  van  bewyzen 
gesterkt,  als  genoegdoende  zullen  worden  bevonden  om  in 
diergelyke  instantien  te  condescendeeren,  en  welke  incidenten, 
behoudens  partys  contraire  suslenue,  in  alle  gevallen  noch 
staande  de  roU  zullen  moeten  worden  voldongen. 

25  Julij.  i^Reduclie  in  het  werk  der  soldyen'*  (Afschaf- 
/ing  der  verhooging  van  gage  voor  militairen  en 
toekenning  van  een  douceur  bij  wijze  van  handgdd). 

b  goedgevonden  en  verstaan: 

1*  hetgeen  de  dienaaren,  zo  aan  tractementen,  als  anderzints 
van  de  Compagnie  aan  gage,  kostgeld,  enz.  genieten,  voor 
den  aanstaande  maandelyks  te  laten  afbetaakn  op  deu- 
zelvden  voet,  gelyk  dat  jongst  by  besluit  van  den  8^"^ 
September  179K  is  bepaald,  en  als  een  gevolg  daarvan 
als  no  het  generaal  soldy-comptoir  te  veranderen  in  een 
betaals-comptoir  onder  den  naam  van  het  generaal  Iracte- 
ments-comptoir ;  en  dus  ook  af  te  schaffen  voor  het  vervolg 
het  houden  van  de  tot  nu  gewoone  soldy-boeken,  mits- 
gaders de  winkeliers  der  uitbetaalingen  en  kassier  der 
kostpenningen,  —  en  van  de  vermelde,  nu  maandelyks  ter 
generaale  tractements  comptoire  te  doene  uitbetalingen 
te  laaten  houden  behoorlyke  naam-  of  stamboeken; 

2*  deze  nieuwe  inrichting  te  laten  ingaan  met  den  1^^  dezer 
en  het  opperhoofd  over  het  generaal  soldy-comptoir  te 
qualificeeren   om  de   soldy-boeken  ouder  ultimo  Juny  jl. 

Digitized  by  VjOOQIC 


816  1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

af  te  sluiten  en  als  nu  direct  een  begin  te  maaken  met 
het  uitbetaalen  der  toegelegde  tractenien  ten  of  hetgeen  nog 
door  de  dienaaren  aan  gage,  kostgeld,  enz.  word  genoten; 
3^  den  ministers  en  bediendens  op  de  respective  buiten 
comptoiren  te  demandeeren  de  soldy-boeken  voortaan 
altyd  ouder  ultimo  Juny  Ie  doen  sluiten  en  het  voornoemd 
opperhoofd  te  gelasten  om  de  gemelde  stamboeken  ins- 
gelyks  voortaan  onder  dien  datum  af  te  sluiten; 
•  4'  enz.; 

K^  de  door  het  gemeld  opperhoofd  opgemaakte  reglementen, 
instructien  en  modellen  voorts  te  approbeeren  en  te  doen 
drukken,  nadat  dezelve  van  de  daarin  zynde  schryffouten 
door  den  eersten  gezvvooren  klerk  ter  generaale  secretary 
zullen  zyn  gezuiverd,  om  vervolgens  afgegeven  te  worden 
aan  een  ieder,  die  zulks  aangaat  tot  narigt  en  stipte 
observantie  (*); 
6^  te  noteeren,  dat  heeren  Commissarissen  Generaal  voldoende 
is  voorgekomen,  dat  het  te  benoemen  hoofd  van  het 
generaal  tractements-comtoir  alhier  nu  en  in  het  vervolg 
zal  hebben  de  rang  en  qualiteit^  even  als  het  opperhoofd 
van  het  generaale  soldy-comptoir  heeft  gehad; 
7^  daarentegen  als  nu  de  dienaaren  op  het  voornoemde 
tractements-comptoir  te  bepaalen  op: 

een  hoofd  van  het  voornoemd  comptoir,  —  een  eerste  sup- 
poost, zynde  koopman,  —  zes  effective  onder-kooplieden,  als : 

een  visitateur  der  stam-  of  tractements-boeken, 

twee    gecommitteerdens    by    de    verstrekkingen    der 
tractementen, 

drie  gezwoore  monster-commissarissen, 

vier   gequalificeerde   boekhouders,   rang  hebbende  van 
onder-kooplieden, 

drie  ordinaire  boekhouders  of  adsistenten  en  twee  per- 
zoonen   om   op-   en  toezigt  te  houden  over  de  soldy-  en 
tractements-boeken ; 
8®  het   hoofd  van  het  generaal  tractements-comptoir  ook  te 


(■)    Zie  bUdz.  518. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  BI 7 

laten  continueeren  ab  curator  ad  lites,  zo  ab  tot  hiertoe 
gebruikelyk  geweest  is  omtrend  het  opperhoofd  over  het 
generaale  soldy-eomptoir,   en  denzelven  in  die  qnaliteit 
toe  te  voegen  twee  klerken; 
9^    CDz.; 

11**  by  dezen  aanteteekenen,  dat  hun  hoog  Edelheden  begrypen, 
dat  hy  (opperhoofd)  steeds  gehouden  en  verplicht  zalzyn 
om  in  alle  zaaken  van  eenig  belang  zich  aan  deze  re- 
gering te  addresseeren  en  zodanige  voordrachten  te  doen, 
als  hy  zal  nodig  oordeelen,  met  last  om  dit  stiptelyk 
naar  Ie  komen; 

1^®  voor  den  aanstaande  te  bepaalen,  dat  de  zodanigen,  die 
vrywillig  by  eene  notarieele  acte  consenteereu  in  het 
arrest  op  de  helft  hunner  tractementen,  daarvoor  ten 
tractements-comptoire  zullen  kunnen  worden  belast,  mits 
by  zodanige  acte  duidelyk  worde  bekend  gesteld  de  oor- 
sprong van  de  schuld  en  dies  bedragen  en  die  acte  zorg- 
vuldig ten  traclements-comptoire  worde  bewaard  om 
daarmede  even  en  in  dier  voegen  te  handelen,  ab  nu 
geschied  met  de  justitieele  appoinctementen  by  de  af- 
betaalingen, doch  met  die  limitatie,  dat,  wanneer  de  schuld, 
waarvoor  de  belasting  zal  worden  gedaan,  minder  dan 
vyf  en  twintig  ryksdaalders  bedraagt,  eene  onderhandsche 
acte  daartoe,  in  steede  van  eene  notarieele,  voldoende 
weezen  zal;  en  hiervan,  zowel  de  gemeente  by  billjetten, 
als  den  Raad  van  justitie  dezes  kasteeb,  het  voormeld 
hoofd  en  de  respective  notarissen  dezer  stad  kennb  te  geven ; 

13^   enz.: 

14^  dm  boekhouder  en  visitateur  generaal  te  gelasten  om 
voortaan  om  de  vier  maanden  het  kassa-boek  van  het 
generaal  tractements-comptoir  tegens  de  daartoe  betrek- 
kelyke  ordonnantien,  enz.  te  confronteeren,  puncteerenen 
na  te  zien,  mitsgaders  te  doen  en  te  verrigten  al,  hetgeen 
tot  eene  accuraate  confrontatie  vereischt  word,  gelyk  dit 
reeds  zedert  eenigen  tyd  omtrent  het  generaal  soldy- 
comptoir  heefl  phats  gehad; 

Digitized  by  VjOOQIC 


618  1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN. 

15*  enz.; 

18^  almede  by  dezen  aan  te  teekenen,  dal  heeren  Commis- 
sarissen Generaal  hebben  goedgevonden»  dal  alle  dieüaaren, 
die  met  behoud  van  gage  Ihuis  vaaren,  van  hier  naar 
elders  verlrekken,  dan  wel  van  de  builen  comptoiren  naar 
Batavia  of  wel  andere  plaalzen  aankomen  en  die  gegage^rd 
worden,  geen  andere  belaaling  zullen  genieten  dan  de 
tot  hunne  diensten  bepaalde  gage  of  wel  de  gage»  die 
daartoe  bevoorens  gestaan  heeft,  by  aldien  zy  reeds  op 
vaste  tractementen  zyn  gesteld,  en  dat  dierhalven  de  vorige 
orders  voor  zover  in  volle  kracht  en  rigeur  zullen  blyven ; 

19^  te  noteeren,  dat  heeren  Commissarissen  Generaal  goed- 
gevonden hebben,  dat  aan  alle  onder-officieren  en  gemeene 
militairen  by  's  Compagnie's  landmagt  in  Indien,  om  de- 
zelven,  zoveel  mogelyk,  op  een  gelyken  voet  van  betaling 
te  brengen,  zodanig,  dat  respectivelyk  op  elk  der  etablis- 
sementen van  de  Compagnie  alle,  die  van  gelyke  qualiteit 
zyn,  ook  gelyke  tractementen  komen  te  genieten,  voortaan, 
wanneer  hunne  tyd  geexpireerd  is,  aan  degeenen,  die  een 
nieuw  verband  willen  aangaan,  een  redelyk  handgeld  of 
doucear  zal  worden  gegeven  in  ste^e  van  de  tol  hiertoe 
plaats  gehad  hebbende  veriiooging  in  gage. 


Eerst   op    6   FebruariJ    1804    is   het  vorenstaande  aan  de 
buiten-kantoren  medegedeeld. 
Zie  ook  22  Augustus  1783,  ^1  en  28  September  1786. 

25  Julij.     Reglement  voor  de  traclements-kantoren^ 

dienende  tot  het  formeeren  en  houden  der  stamboeken, 
waar  by,  ter  voorkoming  van  verwarring  en  lot  obtenu  van 
genoegzaam  en  volledig  eclaircissement  nopens  ieder  dienaar 
van  de  Compagnie,  zo  ter  beantwoording  van  de  gedaan 
wordende  requisiten,  als  (er  toeligting  voor  de  heeren  majores 
of  nabestaanden,  ten  allen  tyde  beoogd  kan  en  ten  dien  op- 
zigte  betragl   moet   worden,   hel   geen   by   hel   honden  der 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  519 

argescbafte  soldy-boeken  ten  aanzien  der  dieuaaren  nopens  hun 
aan  weezen  en  vervaaren  by  vertrek,  desertie  en  overlyden, 
item  ervstelling  en  nalatenschap  te  belragteu  is  geweest  — 
mitsgaders  tot  het  formeeren  en  houden  van  een  distinct  en 
accuraat  kassa-boek;  als  meede  tot  een  middel  ter  bereykiug 
van  het  heilzaam  doelwit,  dat  de  Compagnie  door  geen  kwaade 
practyken  of  onkundige  behandeling  ter  deezer  hoofdplaats 
of  op  de  büiten-comptoiren  in  de  uit  en  afbetaling  derirac- 
tementen,  zoo  als  die  aan  ieder  dienaar  hier  en  elders  na 
zyn  byzondere  post,  qualiteit  en  winning  aan  gage,  kost-  zecq- 
en  randsoen-geld,  huyshuur,  douceurs  en  andere  gratiticatien 
of  middel  van  bestaan  zal  zyn  toegelegd,  benadeeld  word,  maar 
gelrouwlyk  en  regelmatig  aan  de  dienaareu  maandelyks,  met 
inhouding  der  door  hun  verteerde'  hospitaals  guastos  en 
observantie  van  de  nodige  decortalie  of  bepaalde  inhouding 
van  andere  gemaakte  of  te  maakene  schulden  en  agierstallen, 
item  vermaking,  arresten  of  debiteering,  worden  uit-  en  af- 
betaald. 

Art.  1.  Ter  deezer  hoofdplaats  en  op  alie  respective 
builen-comptoiren,  die  onder  het  gebied  van  de  Compagnie 
geliooren,  zal  voortaan  (in  stede  van  de  ingetrokkene  soldy- 
coDiploiren)  worden  opgerigt  of  ingevoerd  een  generaal  trac- 
tements  comptoir,  waar  op  alle  Compagnies  dienaaren,  die 
daar  by  bekend,  in  weezen  en  dienstdoende  zyn,  voor  hun 
verdiende  gage,  toegelegde  kostgelden  en  emolumenten,  als 
in  hoofde  dezes  vermeld,  te  zaamen  getrokken  en  bereekend, 
maandelyks,  na  decortatie  van  het  geen  door  hun  in  de  hos- 
pitalen verteerd  of  wegens  andere  schulden  of  agterstallen 
zal  moeten  worden  ingehouden,  zullen  kunnen  opgebragt  en 
door  den  administrateur  en  kassier  van  de  verstrekking  der 
tractementen  ter  deezer  hoofdplaats  op  nominative,  schriftelyke 
ordonnantie,  onderteekend  door  den  heer  Directeur  Generaal,  en 
op  de  respective  huiten-coniptoiren  op  nominative,  schriftelyke 
ordonnanties,  onderteekend  door  den  gebieder  of  gezaghebber 
^^  't  comptoir,  uit-  en  afbetaald  worden. 

Art.  2.    Op   welke   Iractements   comploireu  voortaan  door 


Digitized  by  VjOOQIC 


680  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

hel  hoofd  of  admiDislrateur  van  de  verstrekking  der  tracte- 
menten,  in  stede  der  afgeschafte  soldy-boeken,  zal  worden 
gehouden  een  eenvoudig,  dog  distinct  en  accuraat  kassa-boek 
van  de  ontvangen  uit-  en  afbetaalde  gelden»  nevens  een  accuraat 
stamboek  van  alle  dienaaren,  welke  bevorens  by  de  soldy-boeken 
hebben  geloopen,  en,  in  stede  van  soldy-,  onder  de  benaming 
van  tractements-boeken  der  dienaaren  zullen  loopen  of  ge* 
noemd  worden. 

Art.  3.  By  het  formeeren  van  het  te  hondene  kassa-boek 
zal  te  observeeren  zyn,  dat  hetzelve  zodanig  werd  ingerigt, 
dat  daar  by  separatelyk,  duydelyk  en  klaar  te  beoogen  zal 
zyn,  wat  ieder  departement  afzonderlyk  en  alle  de  dienaareu 
te  zaamen,  zoo  aan  papiere,  als  contante-munt  gekost  hebben ; 
wat  daar  ter  plaatse,  dan  wel  op  andere  comptoiren  verdiend 
en  ten  lasten  gebragt  moet  worden.  —  NB.  nadien  de  papiere- 
munt  maar  temporeel  beschouwd  kan  worden,  is  zulks  ook 
maar  te  verstaan,  tot  zoo  lange  het  zelve  zal  stand  grypea 
of  door  de  Compagnie  nog  niet  zal  zyn  ingewisseld. 

Art.  4.  Ten  dien  einde  zal  het  kassa-boek  van  den  ad- 
ministrateur onder  de  volgende  formen  en  hoofddoelen  gebragt 
moeten  worden,  te  weeten: 

Art.  5.  Kassa  onder  N.  N.  als  administrateur  van  de 
verstrekking  der  traclemenlen,  waar  by  aan  de  debet-zyde 
de  ordonnanties  van  derzelver  ontfangst  en  aan  de  credit-zyde 
de  ordonnanties  van  derzelver  gedaane  uit-  en  afbetaling 
distinctelyk  met  dag  en  datum  zullen  in-  en  afgeschreeven 
moeten  worden,  als: 

Debet  pap.       cont.     te  zam. 

1797  primo  Maart  a  Comp«  kassa.  rd«  5000  rd»  2000  rd«  6000 
»         »         »       het    regiment 
van    Wurtemberg,   over  hospitaals 
ongelden »     —     »     118  »     118 

Credit 

1797    primo   Maart    per  tracte- 

ment   van  Batavia  infantery rd«  230  rd'  900rdM150 

Transporteere rd»  250  rd»  900  rd*  1130 


Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 


S21 


pap. 


conl. 


900  rd 


e  zam. 
1130 


Per  transport rd'  230  rd'' 

1797  primo  Haart  per  tracle- 
iDeul   van  Batavia  cavallerie » 

1797  primo  Maart  per  tracte- 
meot  van  Batavia  arthillerie » 

1797  primo  Maart  per  tracle- 
ment  van  Batavia  regiment  van 
Wurtemberg 

1797  primo  Maart  per  (racte- 
ment  van  Batavia  de  politie 

1797  primo  Maart  per  tracle- 
ment  van  Batavia  justitie 

1797  5  Maart  per  tractement 
van  Batavia  kerk  en  school 

1797  primo  Maart  per  tracte- 
ment van  Batavia  diversche  dienst- 
doenders  

1797  primo  Maart  per  tracle- 
ment  van  Batavia  marine  aan  land . . 

1797  primo  Maart  per  tracte- 
ment van  Batavia  Samarang  in- 
fantery 

1797  primo  Maart  per  tracte- 
ment   van    Batavia   Sourabaya   de 

poHlie 

Welke  afbetaalde  ordonnanties  vervolgens  by  het  kassa-boek 
op  de  debet-zyde  van  ieders  eygen  ol  afzonderlyke  reekening 
gebragt  moeten  worden,  als: 


Arl.  6. 


Infanterisien. 


Debet  pap.       cont.     te  zam. 
1797  primo  Maart    ordonnantie 

van  diversche rd'  230  rd*^  900  rd*  1130 

Transporteere rd»  230  rd»  900rd»ïr30 

Digitized  by  VjOOQIC 


682  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

pap.      coot.     te  zam. 

Per  trans|K)rt rd*  230  rd'  g00rdM150 

1797  primo  Maarl  a  ordonnantie 

van  diversche »     —     •     —  »       — 

1797  4  Haart  a  ordonnantie  van 

diversche »     —     »     —  »       — 

1797  5  Haart  a  ordonnantie  van 
diversche »     —     »     —  »       — 

'/  Corps  caiHillene. 
ad  idem. 

U  Corps  arihülerislen. 
ad  idem. 

U  Regiment  van  Wurtemberg, 

1797  primo  Haart  a  ordonnantie 
van  diversche  ten  bedragen  van . . .  rd'  —    rd"   —  rd'  — 

1797    primo   Haarl   a    hospitaal 
over  verteerde  guastos ■    —     »    —    •     — 

NB.  men  debiteerd  het  regiment  van  Wurtemberg  voor  de 
verteerde  guastos  aan  't  hospitaal  en  crediteerd  dezelve  voor 
de  inhouding  or  decorlatie  aan  de  kassa  van  den  administrateur, 
als  te  zien  is  by  art.  8,  waar  door  de  lasten  van  dat  r^ment 
op  hunne  reekening  zoo  groot  verblyven,  als  zy  effectiev  zyu, 
daar  ze  anders  by  decorlatie  en  mindei-e  afschryving  een 
verkeerde  vertooning  zouden  raaaken  en  de  hospitalen  voor 
hunne  lasten  bezwaard  blyven,  by  voorbeeld :  de  administrateur 
van  de  verstrekking  der  Iractementen  moet  aan  tractementen 
volgens  ordonnantie  aan  het  regiment  betaalen  rd"  1000»  dog 
word  by  contra  ordonnantie  gelast,  wegens  het  geen  een 
aantal  hunner  manschappen  in  het  hospitaal  verteerd  hebben, 
in  te  houden  of  te  decor teeren  rd*  100;  wanneer  hy  nu  by 
zyn  kassa  maar  afschryfl  rd*  900,  dan  zoude  de  Compagnie 
wel  niet  benadeeld  zp,  maar  de  reekening  van  't  regiment 
zoude  minder  lasten  vertoonen  en  het  hospitaal  meerder,  als 
ze   werkelyk   zouden   bedragen,  waarom  de   1000  rd'  by  de 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN.  823 

kassa    refiel  afgeschreeven   eo    de   100   ryksdaalders    weder 
iogeoomen   en  teD  faveure  van  hel  hospitaal  gebragi  moeien 


Politieke  en  commercieele  dienaaren, 

pap.       conl.     Ie  zam. 

1797  primo  Maarl  a  ordonnanlie 
van  diversche rd*  —    rd»   —  rd*  — 

1797  primo  Maarl  a  ordonnantie 
van  diversche »    —     »    —    »     — 


Raad  van  justitie  of  justüiede  bediendens. 

pap.       cont.     te  zam.  i 

a  ordonnantie  van  diversche rd»  —    rd»   —  rd"  —  i 

I 

Kerk'  en  school-dienaaren. 

ad  idem. 

Diversche  dienstdoende  dienaaren, 

ad  idem. 

NB.  hier  onder  worden  gebragi  alle  zodanige  dieuaaren, 
reike  onder  voorsz.  hoofddeelen  niet  wel  begreepen  of  gebragi 
uonen  worden,  als  by  voorbeeld :  de  chirurgie,  de  ambachts- 
ezellen  mei  derzelver  baasen  en  opziglers,  enz. 

De  Marine  aan  land, 

pap.       conl.     Ie  zam. 

1797   prioio  April  a  ordonnanlie 
m  diversche rd*  —   rd*   —  rd*  — 

NB.  onder  de  marine  aan  land  worden  gebragi  alle  zee- 
larendeo,  die  aan  de  wal  bescheiden  of  diensldoende  zyn, 
iUgaders  de  scheepslimmerlieden,  zeylmaakers,  kuypers  en 
oits,  die  op  werven  of  lol  de  equipage  werken  der  schepen, 
u.  geêmployeerd  worden,  als  moede  de  commandeur  en 
aienders  van  de  equipage  werken  en  goederen,  enz. 

De  Marine  op  schepen  en  vaartuigen, 

ad  idem. 

Digitized  by  VjOOQIC 


524  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

Het  eyHand  Onrust 
ad  idem. 

Hei  eyland  Edam. 
ad  idem. 

Art.  7.    Waar  na   men   ieder   reekening  op   zyn    hoofd- 
reekening   sluit   en   overbrengt,  als  de  infanlery,  enz.  aan  't 
militair  departement,  wanneer  ieder  hoofdreekening  zyn  lasten 
toond  en  opgeevl,  als  by  voorbeeld : 
Art.  8.  Het  militair  departement. 

pap.       cont.     te  zam. 
1797   ultimo  Augustus  a  de  in- 
fanterie   rd*  —   rd*  —  rd»  — 

1797    ultimo  Augustus  a  de  ca- 

Tallerie »    —      •     —    •     — 

1797   ultimo  Augustus  a   de  ar- 

thillerie »    —      •    —    »     — 

1797    ultimo    Augustus   a    het 

regiment  van  Wurtemberg •    —      »     _    ,     — 

somma rd«  —   rd*   —  rd*  — 

De  politieke  departementen. 

pap.       cont.      te  zam. 

De  politieke  bediendens vA*  —   rd'   —  rd»  — 

»    justitieele        »        »    —      »    —     ■   — 

»    kerk-  en  school-bediendens . .     »    —     »    —     •    — 
•    diversche    dienstdoende    die- 
naaren         »    —     •    —     »   — 

somma rd«  —   rd»  —  rd»  — 

Het  departement   der  Marine. 

pap.       cont.     te  zam. 

a  de  marine  aan  land rd«  —   rd»   —  rd»  — 

»    »         »    op   schepen  en  vaar- 
tuigen       »    —     »    ~     •    — 

k  't  eyland  Onrust »    —     »    —    •   — 

»    ■     »        Eidam • ■    —      ■    —     »   — 

somma rd»  —   rd»  —  rd»  — 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    f».  Ö.  VAN  ÓVERSTRATEN.  UJU 

Welke  hoofdreekeningen  men  vervolgens  liquideerd  en 
oyerbrengt  op  de  hoofdreekening  van  generaale  uit-  en  afbe- 
(aalde  tractementen,  by  voorbeeld: 

Art.  9.  Generaale  uit-  en  afbetaalde  tractementen,  als: 

Van  Bataviay 

a  de  politieke  departe- 
menten   rd*  —  rd»  —  rd*  — 

a  Je  militaire  departe- 
menten     »  —    »  —  »  — 

a  't  departement  der 

marine ».  —   »  —  »  — 

rd»  —  rd«  —  rd»  — 

Van   Java*s  Noord-Oostkust,  als: 

van  Samarang..  rA*  —  rd«  —  rd*  — 
»  Sourabaya.  »  —  »  —  »  — 
»  Djokjocarta.  »  —  •  —  »  — 
•    Maccasser , »  —   »  —  »  — 


i)e    generaale    afbetaalde    tractementen 
bedraagen rd»  —  rd*  —  rd«  — 

ArL  10.  Welke  hoofdreekening  men  dan  sluit  en  liquideert 
met  het  negotie-boek  op  hel  comptoir  generaal. 

Art.  11.  Terwyl  nog  jaarlyks,  met  het  sluiten  van  het 
laatste  kassa-boek,  by  een  notitie  of  generaale  samentrekking 
afzonderlyk  zal  moeten  worden  aangetoond,  wat  geduurende 
den  loop  van  hel  boekjaar,  gereekend  van  primo  September 
tot  ultimo  Augustus  daar  aan  of,  waar  de  boeken  gehouden 
worden,  van  primo  July  tot  ultimo  Juny,  ieder  departement 
gekost  en  io  het  generaal  aanHractementen  is  uit- en  afbetaald, 
invoegen  als: 

Art.  12.  Notitie  der  tractementen,  welke  geduurende  het 
boekjaar  17. .  alhier  aan  diversche  dienaaren  uit-  en  afbetaald 
zyn,  ah: 

Digitized  by  VjOOQIC 


tJlé  1767.    P.  Ó.  VAN  OVERèTRAtEN. 

Van   Batavia. 

Bei  polüiek  deparlemeni. 

Aan  politieke  en  commercieele  dienaaren: 

pap.  conl.  tezani. 

in  de  V  4  maanden. .  rd'  —  rd*  —  ri*  — 

»»2*4        •       ..     »  —   ■  —  »  — 

•    »    5*  4        »       ..     ■  —   ■  —  •  — 

rd»  —  rd«  —  rd* 

Juiiitie  bediendens. 

ad  idem rd»  —  rd»  — rd»  — 

Kerk-  en  sekoolhedimdenê. 

ad  idem •  —   »  —  ■  — 

Diversche   diensldoenders. 

ad  idem »  —    »  —  ■  — 


m 


Hei  militaire  departement. 

Infanterie. 

in   de  V  4  maanden  rd»  —  rd»  —  rd»  — 
»     •^•4         »         »  —    ■  —  »  — 

n        »3»4  »  ■    »    »    

Cavallerie. 
ad  idem rd»  —  rd»  —  rd»  — 

Arihillerie. 

ad  idem »  —   •  —  »  — 

Bet  regiment  mn  Wur- 
temberg. 

ad  idem •  —   »  —  »  — 


m    m 


9    •    —    ■ 


Transporteere rd»  —  rd»  —  rd»  — 

Digitized  by  VjOOQIC 


17Ö7.    P.  Ó.  VAN  ÖVERÖTRATEN.  J{27 

pap.  cont.  tezam. 
Per  transport. tA'  —  rd»  —  rd*  — 

Bei  departement  der  marine. 

De  marine  aan  land. 

in  de  1*4  maanden  rd*  —  rd*  —  rd*  — 
»  ■  2*  4  ■  ■  —  »  —  ■  — 
»     »    5*  4         »         ■  —   »    —  »   — 

De  marine  op  schepen  etc. 

ad  idem ■  —   ■  —   ■  — 

H^  eyland  Onrust. 

ad  idem »  —   »  —  •  — 

Bei  eyland  Edam. 

ad  idem ■  —  »  —  »  — 

Van  Java*s  Noord-Oosthat. 

Van  Samarang. 
in  de  1*^  4  maanden  rd"  —  rd*  —  rd«  — 
»     »    2*   4         »         •  —   »  —  »  — 
»     »5*4         »         »  —   »  —  »  — 

»    m    »    — 

Van  Sourabaya. 

ad  idem »  —   »  —  »  — 

Van  Maccaiter. 

ad    idem »  —  »  —  ■  — 

somma rd* —  rd»  —  rd*  — 

Sommariam  van  het  verstrekte  om  de  vier  maanden  volgens 
ingediende  berigten  of  voorige  kassa  reekeningen. 

pap.       cont.     te  zam. 

in  de  !•  4  maanden rd"  —   rd«   —   rd*  — 

*    »2*4         ■       »     —     »     —     »     — 

»    »5*4         »       »     —     •     —     »     — 

somma rd*  —   rd*   —   rd*  — 


Digitized  by  VjOOQIC 


8«6  1797.    P.  Ö.  VAN  OVERSTRATEN. 

Arl.  13.  Het  hospitaal  word  meede  by  het  kassa-boek  een 
hoofdreekening  gegeeven,   onder  de  eenvoudige  benaming  van 

Het  hospitaal, 

waar  op  ten  faveure  gebragt  word,  het  geen  de  impotenlen 
daar  in  komen  Ie  verleggen,  te  weeten : 

Art.  14.  De  nationale  dienaaren,  welke  als  impotent  in 
de  hospitalen  geraaken,  zullen  geduurende  den  tyd  hunner  in- 
dispositie  of  legging  in  het  hospitaal  voor  geene  verdiende 
tractementen  opgebragt,  nog  dezelve  aan  hun  in  het  hospitaal 
mogen  worden  verstrekt,  nadien  ze  geen  gage  meer  na  bannen 
dood  gewinnen,  zoo  als  ten  aanzien  der  Wurtembergsche 
troepen  tot  goedmaking  hunner  doods  ongelden  plaats  heeft, 
om  dus  by  overlyden,  wanneer  ze  meer  te  goed  dan  verteerd 
hebben,  daar  uit  de  verdere  doods  ongelden  van  begravenis, 
etc.  te  vinden. 

Art.  15.  Maar  by  hun  uilgaan  of  uitmonstering  reguleerd 
zig  de  administrateur  van  de  verstrekking  der  tractementen 
na  de  rapporten  van  den  hospitalier,  in  voegen  als: 

Art.  16.  De  herstelde  of  uitgemonsterde  manschappen 
worden  dan  per  ordonnantie  voor  hun  te  goed  hebbende  trac- 
tementen opgebragt,  op  welke  ordonnantie  dan  een  contra 
ordonnantie  ter  decortatie  en  inhouding  van  het  geen  door 
hun  in  het  hospitaal  verteerd  is,  geraaakl  word. 

Art.  17.  Waar  na  gehandeld  word,  als  ten  aanzien  van 
het  Wurtembergsche  regiment  art.  5  gezegd  is,  te  welen: 

de  byzondere  reekeningen  na  ieders  departement  aan  de 
kassa  van  den  administrateur  gecrediteerd  en  aan  het  hospitaal 
gedebiteerd,  wordende  het  hospitaal  geliquideerd  met  bet 
negotie-boek  om  daar  by  op  reekening  van  den  administrateur 
van  de  verstrekking  der  tractementen  gesteld  te  worden, 
waar  meede  het  kassa-boek  dan  geslooten  en  het  een  en  ander 
na  dezelve  by  de  negotie-boeken  kan  en  moet  worden  verhandeld. 

Art.  18.  De  gelden,  welke  uit  's  Coropagnie's  kassa  aan 
den  administrateur  tot  de  verstrekking  der  tractementen  |>er 
ordonnantie  verstrekt   worden,   zullen   by  de  negotie-bodLen 

Digitized  by  VjVJUV  IC 


1797.    f>.  Q.  VAN  OVÊRÖTRATEN.  ^f^ 

onder  een  apart  hoorddeel,  onder  den  naam  van  N.  N.  admi- 
Distratenr  der  tractements-gelden,  geboekt  worden  om  ten 
lasten  van  denzelve  te  blyven  voortlopen,  lot  tyd  en  wyle 
dezelve  de  penningen  met  de  ordonnantien  van  verstrekking, 
onderteekend  als  by  art.  1  vermeld,  behoorlyk  en  distinctdyk' 
by  een  ampele  reekening  of  kassa-boek  in  dier  voegen,  als 
vooren  is  beschreeven,  zal  hebben  verantwoord. 

Art.  19.  Zullende  deeze  voorschreven,  gerequireerde,  dui- 
delyke  reekening  of  kassa-boek,  waar  by  de  verstrekking  in 
papier  en  contanten  ieder  afzonderlyk  voorkomt,  alle  vier 
maanden  moeten  worden  geslooten  en  by  een  schriftelyk  be- 
rigt,  aantonende  de  uit  kassa  ontvangen  en  ingehouden  gelden, 
de  gedaane  uitgaven  en  wat  per  restant  verbleeven  is,  ter 
deezer  hoofdplaats  aan  den  Directeur  Generaal  met  byvoeging 
van  de  nodige  bescheiden  en  origineele  uitbetaalde  ordonnanties 
en  op  de  buiten-comptoiren  aan  den  eersten  gebieder  moeten 
worden  geintrageerd;  welke  dus  ter  deezer  hoofdplaats  op 
besluit  der  hooge  regeering  aan  den  visitateur  generaal  en 
op  de  buiten-comptoiren  aan  deskundigen,  door  den  polilieken 
raad  daar  toe  benoemd,  zal  moeten  worden  ter  hand  gesteld, 
door  wien  het  voorschreven  kassa-boek  geëxamineerd  en  tegens 
de  ontvangene  en  maandelyksche  uitbetaalde  kassa  ordonnantien 
Dauwkeurig  zal  moeten  worden  geconfronteerd,  die  vervolgens 
van  hunne  verrigting  en  bevinding  schriftelyk  berigt  zullen 
dienen  en,  na  de  daar  op  genoomen  dispositie,  by  de  negotie- 
boeken  verhandeld  en  op  reekening  van  den  administrateur 
van  de  verstrekking  der  tractements-gelden  worden  afgesch reeven. 

Art.  ^0.  By  het  formeeren  der  stam-oftractements-boeken 
zal,  even  als  by  de  soldy-boeken  heeft  plaats  gehad,  gelet  en 
zorge  worden  gedraagen,  dat  de  naamen  en  geboorteplaatsen 
üer  dienaaren  letterlyk,  zoo  als  ze  zig  by  de  Compagnie  ge- 
ëngageerd, dan  wel  by  hun  uitreys  na  de  patriasche  monster- 
roll  bekend  staan,  derhalven  zo  als  ze  by  de  soldy-boeken  oi 
by  hun  afreekening  van  andere  tractements  comptoiren  zullen 
voorkoomen,  aan  de  debet-zyde  worden  ingenoomen,  neevens 
hunne  presente   qualiteit,   item  waar  voor,  in  wat  jaar,  met 

n.AlAAT-IOU   DUL  UU  34 

Digitized  by  VjOOQIC 


K30  ^797.     P.  6.  VAN  ÖVERSTRATEN. 

welken  bodem,  aan  de  Gaab  of  in  Indie,  of  ze  vermaaking 
hebben  dan  niet,  wat  ze  aan  gage  gewinnen  en  wat  ze  aan 
emolumenten  of  in  het  geheel  per  maand  genieten,  by  voorbeeld  : 

Art.  il.  Nadien  de  emolumenten  of  tractementen  niet  op 
alle  comptoiren  en  in  alle  posten  het  zelve  is^  maar  zig  re- 
guleeren  naar  de  plaats  en  bediening,  zoo  moet  nien  by  hunne 
aangebragte  winnende  gage  voegen  hun  verdere  bepaalde  of 
toegevoegd  wordende  tractementen,  wanneer  men  agter  ieder 
naam  noteerd  of  steld:  winnende  f . .  genietende  per  maand  rd' . . 

Art.  22.  Ten  dien  einde  zullen  voorsz.  stam-boeken  by  de 
introductie  overal,  waar  soldy-boeken  gehouden  worden,  uit- 
en na  dezelve  worden  geformeerd,  om  door  observantie  van 
voorsz.  poinclen  alle  gelykzoorüge  en  overeenkoomende  naamen 
te  blyven  onderscheiden;  dat  men  in  de  dienaaren  niet  ver- 
ward en  by  uit-  en  afbetaling  of  by  requisitie  geen  verkeerde 
persoon  neemt  en  opgeevt,  maar  de  erven  en  heeren  meesters  (en 
allen  tyde  de  nodige  loeligting  en  voldoend  bescheid  kan  geeven. 

Art.  23.  Terwyl  voorschreven  slam-  of  tractementsboeken 
aan  de  creditzyde  zullen  worden  geformeerd  by  wyze  van 
een  ruitekaart,  in  twaalf  maanden  of  colommen,  verdeelt  in  linies 
van  ryksdaalders,  stuivers  en  penningen  (de  ryksdaalder 
bereekent  op  48  stuivers  Indiasch  gdd),  waarin  maandelyks 
genot^ert  moet  worden,  wat  een  ieder  genooten  en  in  de 
hospitaalen  verteerd  heeft,  en  aan  de  debetzyde  twee 
colommen  van  te  goed  en  te  kwaad,  om  daarin  kort  te 
noteeren,  hetgeen  zy  te  kwaad  of  te  goed  hebben  aangebragt,  dan 
wel  wat  hun  wegens  debiteering  op  reekening  gf^teld  of  by 
crediteering  ten  goede  moet  gebragt  worden,  om  daarop  by 
uit-  of  afbetaaling  te  letten,  wanneer  met  een  opslag  van  het  w^ 
altoos  te  zien  zal  zyn,  wat  een  ieder  heeft  genoten,  tot  hoe  verre 
uit-  en  afbetaald  is  en  wat  hy  te  goed  of  te  kwaad  staat. 

Art.  24.  Voorts  zal  by  het  formeeren  der  voorschreeven 
stam-  of  tractementsboeken  by  inschryving  der  naamen  of 
reekeningen,  zoo  wel  als  by  de  soldyboeken  heeft  plaats  gehad, 
gelet  moeten  worden,  dat  ieder  naam  of  reekening  in  zyn  regte 
quohier  of  kamer,  waar  voor  de  persoon  origineel  uitgevaaren  of  in 

Digitized  by  VjOOQIC 


1^97.     P.  Q.  VAN  ÓVERÓTRATEN.  J{$1 

dienst  genomen  is,  word  ingeschreven,  om  dos  jaarlyks  ieder 
kamer  de  nodige  toeligting  van  de  aanweezende  en  overleedene 
dienaaren  te  geeven  tot  het  effen  stellen  der  in  het  patria 
gehouden  wordende  boeken  of  monsterrollen  tan  de  uitgezondene 
manschappen,  welke  stam-  of  traclemeuts-boeken  voorzien  en 
op  de  qnohieren  geformeerd  zal  moeten  worden  een  accu- 
raat alphabetisch  register  van  alle  de  naamen  der  daarby 
voorkomende  dienaaren. 

Art.  25.  Ten  dien  einde  zal  de  administrateur  van  de 
verstrekking  der  tractementen,  by  ontvangst  der  afreekeningen 
van  perzonen,  welke  zonder  zodanige  bescheiden  zyn  gearri- 
veerd, nagaan,  of  dezelve  by  het  tractements-  of  stamboek  in 
hanne  regte  kamer,  conform  hunne  regte  naamen,*  geboorte- 
plaats, enz.  zyn  ingenoomen;  zoo  niet,  dezelve  in  hunne  regte 
kamer  doen  transporteeren. 

Art.  26.  De  uitreis-boeken  of  boeken  der  uitkoomende 
schepen  zullen  na  gewoonte  gehouden  en  opgemaakt  worden, 
dog  met  het  arrivement  in  deeze  gewesten  sluiten  en 
derzelver  reekeningen  by  de  tractements-  of  stamboeken  na 
de  ordre  voorschreeven  moeten  worden  ingenomen. 

Art.  27.  De  dienaaren  van  de  Compagnie  van  de  militaire  en 
zeevaarende  stand  zullen  overal  maandelyks,  na  goede  en 
daadelyke  monstering,  moeten  worden  uit-  en  afbetaald. 

Art.  28.  Des  zullen  de  administrateurs  van  de  verstrekking 
der  tractements-gelden  waaken  en  zorgen,  dat  geene  dan 
Compagnies  dienaaren,  by  de  tractements-boeken  bekend  als 
aanweezende,  daadelyk  dienstdoende,  voor  tractementen  opge- 
brigt  en  uitbetaald  worden. 

Art.  29.  Ten  dien  einde  zullen  alle  aanweezende  dienaaren 
by  voorschreeven.  stam-  of  tractements-boeken  na  artikel  18 
distinctdyk  bekend  en  alle  aankomende  na  vereisch  daadelyk 
ingenomen  moeten  worden. 

Art.  30.  Dienaren,  die  zig  van  hunne  bescheiden  plaats 
verwyderen  of  zig  in  commando  op  togten  en  schepen 
bevinden,  zullen,  geduurende  hunne  afwezigheid  niet  op  hun 
beseheiden   post  of  plaats  geweest  zynde,  voor  hunne  tracte- 

Digitized  by  VjOOQIC 


K5S  1^9^.    P.  Ö.  VAN  OVÈRÖTRATEN. 

menten  mogen  worden  opgebragt,  nog  uit-  en  afbetaald, 
maar  zuUen  by  hun  vertrek  van  zodanige  voldoende  bescheiden 
moeten  worden  voorzien,  dat  zy  overal  ter  plaatse,  waar  zy 
arriveeren,  des  benodigd,  by  die  tractements-boeken  weder 
ingenomen  en  uitbetaald  kunnen  worden,  op  welke  bescheiden 
dan  genoteerd  zal  worden;  ingenomen  en  uitbetaald  by  de 
tractements-boeken  van  anno  17 . . ,  van  waar  zy  dan  weder  met 
genoegzaame  klaare  bescheiden  zullen  moeten  afgaan,  wat  en 
tot  hoe  verre  zy  aldaar  zyn  uit-  en  afbetaald  geworden. 

Art.  31.  Dog  by  finaal  vertrek  der  dienaaren  zal  de 
administrateur  van  de  verstrekking  der  tractemenls-gelden 
zorgen,  dat  met  genoegzame  klaarheid  na  de  plaatse  hunner 
destinatie.verzeld  gaat  een  door  den  administrateur  ondertee- 
kende  naamlyst  of  finaale  afreekening  van  de  te  vertrekkene 
manschappen,  met  aantooning  der  by  articul  18  vermelde 
poincten  van  hunne  winning,  qualiteit,  geboorteplaats,  in 
wat  jaar,  voor  welke  kamer,  met  welke  bodem  in  *i  land, 
al  of  niet  vermaakt,  met  of  zonder  arrest  bezwaard,  tot 
hoe  verre  uitbetaald,  wat  ze  te  goed  behouden  of  te 
kwaad  gebleeven  zyn,  als  per  exempel: 

van  Samarang  naar  Batavia  vertrekkende,  dan  steld  men 
op  de  afreekening  eeven  als  op  de  soldy-reekeningen : 

Samarang  d*anno  1796/7  voor  Delft 

w^  /*  9  per  maand  Arend  de  Haak,  van  Delft,  soldaat  1790, 
met  de  Eenparigheid  F^  142  3/m.  vermaakt  aan 

NB.   zpe  vermaking  ingehouden  tot 

na  inhouding  van  de  vermaking 

de    gagie   en   tractementen   bereekend   en   uitbetaakl 

tot 

met  of  buiten  vermaking  te  goed  behouden  rd' 

vertrekt  dusdanig  na  Batavia  om  by  de  stam-  of  tracte- 
ments-boeken weder  cours  te  neemen. 

Ady  medio  Maart  1797. 

hier  onder  geteekend. 

Art.  32.  De  naamlysten  moeten  zoodanig  ingerigt  zyn,  dat 
alle  vereischte  klaarheid  daarby  te  beoogen  is,  by  voorbeeld: 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 


533 


I  t   1 


5    .2» 


^  'S 


>     or 


2   .tj 


«    .'S 


I 


i 

i 
s 

1 


s 
s 


i 


s 


I 


g 


r 


s 


I 


a= 


o 

ê 


l 

s 


t:  2    ê 

il  s 


a 

1 

I 

a 


SP 

9 


a 
sa 


s 


a 

.s 


I  i 

g  « 


•s 

a 

3 


SS" 

*  Ë  -  i 


il 


1 

a 


a's    o«.2'S!§» 

i;  's     ;^  'a     d  'S     o  'b 


C/3 


Il  I 
I'  I 


i 


li 


Digitized  by  VjOOQIC 


534  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

NB.   de  gagie  en  tractementen  van  bovenstaande  persoonen, 

liereekend  en  uitbetaald  tot ,  vertrekken  dusdanig 

na    om  aldaar  by   de  boeken   weder 

cours  te  neemen. 

De  omme  staande  personen  verondersteld  zynde  tot  een 
datum  uit-  en  afbetaald  te  zyn,  zoo  spreekt  het  van  zelve, 
zoo  'er  differente  tyd  tusschen  dé  uit-  en  afbetaaling  plaats 
vind  of  dat  de  eene  later  dan  de  ander  uit-  of  afbetaald  is 
geworden,  dat  onder  ieder  naam  den  juisten  tyd,  tot  boe  verre 
bun  gage,  enz.  bereekend  en  uitbetaald  is,  genoteerd  moet 
worden  en  dat  de  bereekening  der  geene,  die  te  kwaad 
verblyven,  genomen  moet  worden  tot  de  tyd  hunner  vertrek, 
by  voorbeeld  : 

w^  /*  9  per  maand,  N.  N.  was  byzynarrivementofsloyting 
der  boeken  nog  te  kwaad  f  36,  vier  maanden  na  dato  word 
by  zyn  vertrek  aan  dezelve  een  nuuind  gagie  uitbetaald,  indien 
hy  niets  genoot,  zoude  hy  by  vertrek  liquide  zyn; 

dus  zegd  men  zyn  gage  en  tractementen  bereekend  en 
uitbetaald  tot  

te  kwaad  verbleeven  f  9. 

Art.  33.  Eeven  zoodanig,  ab  by  voorschreven  naamlyst 
vermeld,  moeten  by  vertrek  der  Compagnies  schepen  en 
vaartuigen  de  monster-roU  van  de  daar  meede  vertrdckende 
manschappen  klaar  en  distinct  in  order  gebragt  worden,  op 
dat  ze  op  alle  plaatzen  hunner  arrivement  daar  uit  by  de 
stam-  of  tractements-boeken  ingenomen  en  zonder  prejuditie 
van  de  Compagnie  uit-  en  afbetaald  konnen  worden. 

Art.  34.  Ten  dien  einde  zal  by  vertrek  van  Compagnies 
schepen  en  vaartuigen  ter  dezer  hoofdplaats  door  den  comman- 
deur en  opper-equipagie-meester  moeten  worden  gezorgd,  dal, 
na  de  gestatueerde  ordre,  vyf  dagen  voor  de  monstering  van 
de  te  Mrtrekkene  bodem  een  geëffende  naamroll  van  de  man- 
schappen, die  op  dien  kiel  bepaald  zyn,  ten  tractemenbB  comptoire 
bezorgd  word,  en  op  de  buiten-comptoiren  de  monsterrolleo 
der  schepen  en  vaartuigen  by  vertrek  door  den  equipagie- 
meester,  capitain  of  gezaghebber  van  dien  kiel  na  deaanwee- 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  535 

zeode  of  lueede  gaande  manschappen  effengesteld  en  len 
tractements  comptoire  in  behoorlyke  ordre  na  articul  32 
gebragl  worden,  terwyl  na  de  moiislering  of  afgave  van  de 
monsterrol  geene  verandering  of  andere  persoonen  meer  op 
zulke  schepen  of  vaartuigen  geplaatst  mogen  worden,  ten  zy 
dezelve  nog  met  genoegdoende  bescheiden  van  het  tractements- 
comptoir  zyn  voorzien  en  by  de  monster-rol  van  dien  kiel 
kunnen  worden  ingenomen. 

Art.  35.  Oe  hoofden  der  tractements  comploiren  zullen 
zorgen,  dat  by  depêche  van  een  schip  of  vaartuig  een 
duplicaat  van  de  afgegeeven  en  in  ordre  gehragte  monsterrol 
ten  tractements  comptoire  bewaard  word,  ten  einde  na  het 
besluit  hunner  hoog  Ëdelhedens  in  dato  23  May  1670,  by 
bekomen  tyding  van  het  verongelukken  der  schepen,  daar  uit 
te  coHcheeren  eene  specificque  memorie  van  de  manschappen, 
welke  daarby  omgekomen  en  daaraan  ontkomen  zyn,  mitsgaders 
waar  de  laatsten  geplaatst  zyn  om  ten  hunne  opzigte  de  ordre 
nopens  de  aanvang  en  weder  cours  neeming  hunner  gage  en 
(ractementen  van  de  regeering  in  te  wagten  en  de  reekeningen 
der  eerstgemelde  distinct  met  dag  en  datum  van  de  omkoming 
by  de  tractements-boekeii  te  sluiten  en  de  laatste  behoorlyk 
met  aantooning,  wat  zy  te  goed  of  te  kwaad  gebleeven 
zyn  op  de  plaatse,  waar  zy  bescheiden  geraakt  zyn,  kunnen 
worden  ingenomen,  van  welke  bovengemelde  memorie  tevens 
een  afschrift  tot  narigt  der  heeren  Meesters  na  het  patria 
moet  worden  gezonden. 

Art.  36.  Op  de  monsterrollen  der  te  huis  vaarende  schepen 
zal  speciGcq  moeten  worden  genoteerd  of  voor  de  slaven,  die 
daar  mede  overvaaren,  het  transport  en  kostgeld  voor  de 
heen-  en  terug-reise  betaald  is  of  niet  en,  zoo  neen,  om 
welke  reeden  zulks  is  nagelaten. 

Art.  57.  De  manschappen  op  de  vertrekkende  schepen 
zullen  door  den  daar  toe  ten  tractements  comptoire  be- 
noemden monster-commissaris  tegens  de  verleende  en  in  ordre 
gebragte  monslerrol  van  dien  kiel  exact  moeten  worden 
gemonsterd. 


Digitized  by  VjOOQIC 


536  1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN. 

Art.  38.  Personen,  welke  niet  wettig  aan  boord  gekomen 
zyn,  mogen  door  den  monster-commissaris  worden  geligt. 

Art.  39.  De  commandeur  en  opper-equipagie-meester  moet 
den  monster-commissaris  telkens  een  schuit  bezorgen,  wan* 
neer  hy  eenig  schip  te  monsteren  heeft. 

Art.  40.  By  de  monstering  der  vertrekkende  schepen  zal 
de  water-fiscaal  altoos  moeten  present  zyn  of  by  kiekte  als 
andersints  een  lid  van  den  Raad  van  justitie. 

Art.  41.  Voorts  zullen  uit  alle  departementen,  by  vertrek 
der  dienaren,  de  namen  der  te  vertrokkene  persoenen  tydig, 
vier  a  vyf  dagen  voor  hun  vertrek,  ten  tractements  comptoire 
moeten  worden  opgegeeven  ter  observantie  van  art.  31. 

Art.  42.  De  administrateurs  en  verdere  bediendens  op  de 
tractements  comptoiren  zullen  aan  hunnen  eed  getrouw  en 
zonder  oogluiking  getrouwlyk  waaken  en  zorgen,  dat  de 
militie  en  zeevaart  navolgens  art.  27  en  28  maandelyks  na 
goede  monstering  en  ten  aanzien  der  politieke,  commercieele 
en  diversche  dienst  doende  dienaaren,  van  welke  qualiteit  zy 
ook  zyn,  voorls  alle  leeglopende,  welke  geen  bescheiden  post 
of  comptoir  hebben  of  zoeken  dan  wel  zig  daar  van  absen- 
teeren of  daar  op  geen  dienst  presteeren,  na  besluit  der  hoog 
Edele  heeren  Commissarissen  Generaal  in  dato  16  September 
1794  voor  geene  tractementen  opgebragt,  nog  aan  dezelve 
uil-  en  afbetaald  worden. 

Art.  43.  Des  zal  op  alle  plaatzen,  uit  alle  standen  en 
departementen,  zoo  wel  van  de  aanweezende  en  aankoomende, 
als  van  de  overleedene,  vermiste,  ontslaagene,  geabsenteerde, 
leeglopende  en  vertrokkene  persoenen,  ten  tractements  comp- 
toire de  vereischte  narigten  maandelyks  en  daagelyks  moeten 
worden  gesuppediteerd. 

Art.  44.  En  op  dat  ze  ten  voorschreven  comptoire  uit 
alle  departementen  en  ten  alle  tyde  de  vereischte  narigten 
zullen  kunnen  obtineeren,  zal  in  alle  departementen  en  standen, 
op  alle  posten  en  plaatsen,  schepen  en  vaartuigen,  door  de 
hoofden  en  gezaghebbers  gezorgd  moeten  worden,  dat  van 
alle   aankoomende   en  daadelyk  onder  hun  op-  en  toezigt  ge- 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  B37 

hoorende  dienaaren  goede  naam-  en  monster-rollen  gehouden 
worden,  aantoonende  ieders  voor-  en  toenaam,  geboorteplaats, 
qualiteit  en  winning,  waar  voor,  in  wa  t  jaar,  met  welke  bodem 
en  voor  welke  kamer  in  het  land  of  in  dienst  genoomen  zyn; 
waar  by  daagelyks  accuraate  aanteekening  gehouden  moet 
worden  van  alle  voorkoomende  veranderingen  by  vertrek, 
verplaatsing,  zending  na  het  hospitaal  dan  wel  by  overlyden, 
desertie  en  absenteering,  met  distincte  notitie  van  den  juisten 
dag  en  datum  van  derzelver  overlyden,  vertrek  of  desertie, 
te  weeten: 

Art.  45.  In  het  politiek  departement,  nopens  politieke 
coramercieele  en  diversche  dienstdoende  dienaaren,  zullen  de 
hoofden  der  schryf  comptoiren,  van  de  administraties,  de  baasen 
en  opzigters  der  ambagtsgezellen  en  diversche  dienstdoenders 
gehouden  zyn,  ieder  in  hun  departement,  van  hun  onderhorige 
dienaaren  een  goede  en  distincte  naam-roll  te  houden,  daar 
by  van  alle  voorvallende  verandering  goede  aanteekening  doen 
en  nopens  die  geene,  die  by  hun  aankoomen  aangenoomen, 
ontslagen,  geabsenteerd  of  geen  dienstdoende  zyn,  daadelyk  in 
scriptis  ten  traetements  comptoire  nominative  kennis  geeven 
len  einde  by  de  boeken  de  nodige  aanteekening  te  doen  om 
hunne  tractementen  cours  te  doen  neemen  dan  wel  te  laaten 
cesseeren. 

Art.  46.  In  't  militair  departement  zullen  de  hoofden  van 
de  infantery,  arthillery  en  cavallery,  de  capitains  en  comman- 
danten van  de  buiten-posten  en  forten  gehouden  en  verpligt  zyn, 
ieder  in  zyn  departement,  te  zorgen,  dat  van  hun  onderhoorige 
manschappen  góéde  distincte  naam-  en  monster-rollen  na 
ari.  44  gehouden  en  van  de  vermeerdering  en  vermindering 
door  aankomst  of  vertrek,  dan  wel  by  verwisseling,  verplaatsing, 
desertie,  overlyden  en  zending  na  de  hospitalen  goede  aan- 
teekening en  maandelyks  nopens  hunne  onderhoorige  man- 
schappen daadelyke  en  accuraate  nionstering  gedaan  word. 

Art.  47.  Van  alle,  door  voorschreven  oorzaaken  voorge- 
vallene of  gemaakte  verandering  zal  uit  ieders  departement  door 
voorschreven  hoofden  daadelyk,  zoo  niet  van  alle  posten  daa- 

Digitized  by  VjOOQ IC 


838  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

gelyks,  ten  minsten  maanddyks  schriftelyk  verslag  of  narigi 
ten  tractements  comptoire  moeten  worden  gesoppediteerd, 
met  distincte  opgave  ?an  den  juisten  dag  en  datum  der 
voorgevallene  veranderingen- 
Art.  48.  Van  de  hoorden  der  mUitie  zal  maanddyks  een 
generaale  korte  sterkte  van  de  militaire  stand  tot  narigt  ten 
tractements  comptoire  moeten  worden  bezorgd. 

Art.  49.  Ten  aanzien  van  het  departement  der  marine  zal 
ter  dezer  hoofdplaats  door  den  commandeur  en  opper- 
equipagemeester  nopens  de  aan  land  of  op  de  equipage  werf 
bescheiden  zeevaarenden,  item  tot  de  marine  gehoorende  of 
op  de  equipage  werf  dienst  doende  ambagtsgezdleo,  enz.» 
mitsgaders  op  de  kleine  vaartuigen  dienst  doende  zeeyaarenden 
moeten  worden  gezorgd,  dat  van  dezelve  na  art.  44  distincte 
naam-  en  monster-rollen  gehouden  en  van  de  daar  onder 
voorkomende  en  voorvallende  verandering  goede  aanteekening 
gedaan  worde,  mitsgaders  zorgen,  dat  voorschreeven  naam- 
en  monster-rollen  door  maandelyksche  monstering  juist  en 
accuraat  gehouden  worden. 

Art.  50.  Insgelyks  zullen  de  capitatns  ter  zee  en  gezag- 
hebbers op  de  schepen  zorgen,  dat  van  de  manschappen  op 
hunne  in  commando  hebbende  kielen  volgens  art.  44  aceuraate 
en  distincte  monster-rollen  gehouden  worden,  na  't  model 
agter  deezeii  annex,  die  door  maandelyksche  of  geduurige 
monsteringen  in  juiste  ordre  gehouden  en  waar  by  ieders 
vervaaren  en  belanden  distinct  genoteerd  moet  worden. 

Art.  51.  Zoo  meede  zal  door  den  baa&  van  't  eyland 
Onrust  en  den  commandant  van  het  eyland  Edam  moeten 
worden  gezorgd,  dat  van  de  manschappen  op  voorschrevai 
eylanden,  die  onder  hun  op-  en  toezigt  gehooren,  navolgens 
art.  44  goede  naam-  of  monster-rollen  gehouden  en  alle  voor- 
vallende verandering  daar  by  distinct  genoteerd  worden, 
mitsgaders  dat  dezelve  door  maandelyksche  monsteringm  zig 
ten  allen  tyde  accuraat  bevinden. 

Art.  52.  Inzelvervoegen  kan  op  de  buiten-comptoiren  door 
den  equipagemeester  of  opzigter  dan  wel  gezaghebber  van  de 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  K59 

marine  aan  land  worden  gezorgd,  dat  van  de  marine  aan 
laod  en  van  de  zeevaarenden  op  de  kleine  vaartuigen,  vide 
art.  44,  distinct  naam-  en  monster-rollen  en  van  de  daar 
onder  voorvallende  veranderingen  goede  aanteekening,  mitsgaders 
dat  dezelve  door  maandelyksche  monsteringen  juist  en  accuraat 
gehouden  worden. 

Art.  53.  Voorschreven  hoofden  zullen  van  alle  ontstaane 
verandering  onder  hunne  manschappen  door  daadelyk  schriftelyk 
verslag,  dan  wel  door  maandelyksche  toezending  van  hunne 
accuraate  en  efiengestelde  monster-rollen  ten  tractements 
comptoire  distincte  narigten  moeten  suppediteeren. 

Art.  B4  Ter  deezer  hoofdplaats  zal  maandelyks,  roet  primo 
^-an  ieder  maand,  van  het  admiraals-schip  door  den  commandant 
ter  rheede  tot  narigt  van  den  administrateur  van  de  ver- 
strekking der  tractements-gelden  moeten  worden  gezonden 
een  korte  sterkte  van  alle  de  manschappen,  die  op 's  Compag- 
nies schepen  en  vaartuigen,  dewelke  hier  en  op  de  voorschreven 
eylanden  ter  rheede  leggende  zyn,  kunnende  zulks  van  de 
marine  op  de  buiten-comptoiren,  by  aanweezen  van  schepen 
en  vaartuigen,  door  den  equipagemeester  of  gezaghebber  van 
de  marine  worden  gelast  en  uitgevoerd. 

Art.  55.  De  hospitaliers  zullen  van  hunne  opper-  en  onder- 
cbirurgyns,  item  bediendens  der  hospitaalen,  vide  art.  44,  een 
behoorlyke  naam-roll  houden  en  van  alle  de  daar  onder  voorko- 
meade  veranderingen  by  vermeerdering  en  vermindering 
daadelyke  en  scbriftelyke  nominative  narigten  ten  tractements 
comptoire  suppediteeren. 

Art.  56.  Ten  aanzien  der  impotenten  zullen  voorschreven 
hospitaliers  zorgen,  dat  daadelyk  by  hun  inkoomen  den  juisten 
dag  hunner  inkoming,  naam  en  toenaam,  geboorteplaats, 
qualiteit  en  vrinning,  wat  jaar,  met  welken  bodem,  waar  voor, 
voor  wat  kamer  in  't  land,  van  waarze  ingekoomen  of  be- 
scheiden zyn  geweest,  en  geduurende  de  maand  den  juisten 
dag  hunner  overlyden  en  uitgaan  of  uitmonstering  stiptelyk 
op-  en  aangeteekend  word. 
NB.  moetende  na  de  ordre  en  besluit  hunner  hoog-Eddhedens 

Digitized  by  VjOOQIC 


840  1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN. 

in  dato  27  Maart  1668  de  zieken  meede  afgevraagd  worden, 
of  zy  ook  getesteerd  hebben,  zoo  ja,  waar  ter  plaatse  en  waar 
men  hunne  testamenten  na  hunnen  dood  kan  vinden,  sub  poene 
van  10  rd*  boete. 

Art.  57.  En  op  dat  in  de  maandelyksche  uit-  en  afbetaling 
der  dienaaren  geen  surcheance,  nog  verwarring  veroorzaakt 
word,  die  notoir  by  eene  te  laate  inkooming  en  bereekening 
der  hospitaals  schulden  op  de  tractements  comptoiren  van 
de  plaatsen,  waar  zig  geduurig  een  aantal  der  impotenlen 
ten  hospitaale  bevinden,  moeten  wordeü  gebooren,  aangezien 
de  betaaling  der  dienaaren  zonder  inhouding  der  verteerde 
hospitaals  ongelden  niet  dan  ten  prejuditie  van  de  Compagnie 
effect  sorteeren  kan,  zoo  zoude  door  te  laat  ontvangen  rap- 
porten uit  de  hospitaalen  dezelve  moeten  surcheeren  en  tot 
den  ontvangst  der  gelden  een  vergeefs  op-  en  afkomen  van 
de  posten  kunnen  worden  veroorzaakt. 

Art.  88.  Des  zullen  de  hospitaliers  stiptelyk  zorge  dragen, 
dat  hunne  rapporten,  die  zy  maandelyks  van  de  impotenten 
ten  tractements  comptoire  zullen  schikken,  ter  deezer  hoofd- 
plaats na  de  instructie  met  den  28*"  der  maand  opgemaakt 
en  den  26^"  of  27"^"  daar  aan  ten  tractements  comptoire  bezorgd 
worden  en  op  de  buiten-comptoiren,  zoo  als  op  ieder  tracte- 
ments comptoir  verGischt  zal  worden. 

Art.  89.  Welke  rapporten  distinctelyk,  met  aantooning 
van  ieders  voor  en  toenaam,  geboorte  plaats,  qualiteit  eo 
winning,  in  wat  jaar,  met  wat  schip  in  't  land,  enz. ,  neevens 
den  juisten  dag  en  datum  hunner  inkoomen  en  uitgaan  of 
overlyden  opgemaakt  en,  zoo  veel  mogelyk,  na  ieder  departe- 
ment ingerigt  moeten  worden,  dat  daar  by  van  de  militaire 
stand,  de  infanterie,  cavallery,  arlhillery  en  hunne  bescheiden 
posten,  van  waar  en  waar  na  toe  dezelve  uitgemonsterd  zyn, 
onderscheiden  blyfl,  de  nationaale  ten  eenemaal  afgezonderd 
van  de  Wurtembergsche  troupen,  op  dat  een  ieder  ligtetyk 
by  zyn  compagnie  en  de  zeevaarenden  op  hunne  schepen 
of  bescheiden  plaats  gezogt  en  gebragt  kunnen  worden. 

Art.  60.    Terwyl   na   de  instructie   ter  deezer  hoofdplaats 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1707.    P.  Ö.  VAN  OVÊRSTRATEN.  »41 

van  aUe  impotenlen,  die  by  gemelde  rapporten  op  den  25  der 
maand  nog  continueerende  zyn,  dog  met  ultimo  der  maand 
Diogten  worden  oitgemonsterd,  door  de  hospitaliers  imme- 
diaatlyk  na  de  uitmonstering,  met  primo  der  maand  nadere 
distincte  rapporten  ten  tractements  comploire  zullen  moeien 
worden  bezorgd. 

Art.  61.  Voorschreven  rapporten  zullen  gelrouwelyk  met 
het  getal  der  impotenten  en  de  dagen  hunner  legging  distinc- 
telyk  moeten  overeenkoomen  en  alle  ontdekt  wordende  ver- 
zuimen voor  reekening  der  hospitaliers  zyn. 

Art  62.  Ten  dien  einde  zal  de  reekening  der  hospitaliers 
van  het  geen  hun  Compagnies  weege  voor  ieder  kop  per 
dag  is  toegelegd^  maandelyks  ten  tractements  comptoire  teegens 
de  ontvangene  rapporten  nagegaan  en  gecourronteerd  moeten 
worden,  voor  dat  dezelve  per  ordonnantie  aan  hun  uit  Com- 
pagnies kassa  zal  vvorden  voldaan. 

Art.  63.  En  op  dat  alle  by  uitmonstering  versuimde  of 
vermiste  en  absent  geraakte  persoenen  in  de  hospitalen 
daadelyk  ontdekt  en  daar  van  behoorlyke  narigt  ten  tracte- 
ments comptoire  gesuppedileerd  worde,  zullen  voorschreven 
hospitaliers  verpligt  zyn  maandelyksche  monstering  of  accuraate 
naziening  te  doen,  of  de  aanweezende  met  de  uitgemonsterde 
en  overleedene  overeenkoomen  met  de  gecontinueerde  en 
ingekoomen  manschappen;  zoo  niet,  te  onderzoeken  en  ten 
tractements  comptoire  nominatiev  op  te  geeven,  wie  van 
dezdve  vermist  word. 

Art.  64.  De  hoofden  en  bediendens  van  de  tractements 
comptoiren  zullen  getrouwelyk  zorgen,  dat  alle  inkoomende 
narigten  of  ontvangen  rapporten  van  absentie,  desertie,  ontslag, 
ov^lyden  en  vertrek  distinctelyk  met  den  juisten  dag  en 
datum  immediaatelyk  by  de  tractements-  of  stam-boeken 
geobserveert  en  genoteert  worden,  mitsgaders  dat  zy  uit 
aUe  departementen  goede  en  trouwe  narigten  ontvangen  en 
op  de  executie  en  observantie  van  de  maandelyksche  mon- 
stering een  waakzaam  oog  houden. 

Art.   65.    Ten    dien   einde   worden   alle  de   hoofden   der 


Digitized  by  VjOOQIC 


K4i  1767.    P.  Ö.  VAN  ÓVERSTRATEN. 

traclements  comploiren  gelast  en  aan  hun  gedefereerd  gelaten 
om,  zoo  dikwerf  als  zy  dienstig  of  noodig  oordeelen  tot  verzee- 
kering  der  aanweezende  manschappen,  niet  alleen  in  alle  standen 
en  departementen  de  maandelyksche  monstering  persoonlyk  of 
door  gecommitteerdens  te  mogen  bywoonen,  maar  ook  ten 
allen  tyde  en  in  alle  standen,  op  alle  forten,  posten  en 
plaatsen,  mitsgaders  hospitalen  persoonlyk,  dan  wel  door  gecom- 
mitteerden expresse  en  daadelyke  monstering  mogen  laten  doen. 

Art.  66.  En  op  dat  zulks  getrouwelyk  zonder  eenige 
dissimulatie  of  conventie  verrigt  worde,  zullen  de  daartoe  ter 
deezer  hoofdplaatse  ten  tractements  comptoire  aangesteld 
wordende  monster-comroissarissen  of  expresse  gecommitteerden 
onder  eede  gebragt  of  zulks  zal  door  hun,  zoo  wel  hier,  als 
op  de  buiten-comptoiren,  onder  presentatie  van  den  eed 
getrouwlyk  moeten  worden  verrigt. 

Art.  67.  Ten  dien  einde  zullen,  zoo  dikwerf  Toorschreven 
hoofden  of  gecommitteerden  van  de  tractements  comptoiren  zig 
in  eenig  departement  na  eenige  binnen  of  buiten-posten,  forten 
of  pfaiatsen  tot  het  doen  van  onderzoek  of  monstering  begeeven, 
in  alle  departementen,  op  alle  plaatsen  door  de  hoofden  of  die 
het  commando  hebben,  behoorlyk  moeten  worden  gerespecteerd, 
als  meede  hunne  onderhoorige  manschappen  tot  het  doen 
van  moustering  daadelyk  en  opstond  te  laaten  optreeden, 
mitsgaders  hun  nopens  ieder  afweezende  alle  toeligting  en 
onderrigting  te  doen  erlangen. 

Art.  68.  De  maandelyksche  opbreng,  uit-  en  afbetaling  van 
de  tractementen  der  dienaaren  zal  ter  deezer  hoofdplaats  na 
de  instructie  moeten  worden  gereguleerd  en  geobserveerd,  en 
op  de  buiten-comptoiren  na  derzelver  situatie,  by  zoortgelyke 
inrigting,  na  ieder  departement  kunnen  worden  gereguleerd, 
te  weeten: 

Art.  69.    De  ordonnanties  ter  afbetaling  van  de  tractementen 
der  dienaaren   moeten   en    worden   alhier  nominatiev,  na  de 
onderscheiden    departementen,    ingerigt    en    opgemaakt,    by 
voorbeeld,  ten  aanzien  van: 
Bel  polüiek  departement,  na  derzelver  by  zondere  reekmingen,  als : 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  Ö.  VAN  OVER8TRATEN.  K43 

1^  politieke  en  commercieele  dienaaren; 

2^  JQstitieele  bediendens; 

5^  kerk-  en  schooKdienaaren ; 

4*  divenche  dienstdoenders,  zoo  meede: 

hei  müüair  departement:  de  infanteristen  onder  en  op  de 
reekening  van  de  inranlerie,  de  cavalleristen  op  de  cavallery, 
de  ingenieurs  en  arthilleristen  onder  de  arthiUery,  de  Wur- 
tembergsehe  troapen  onder  het  regiment  van  Wurtemberg. 

Van  hei  marine  departenwnt. 

Wat  aan  land  is  dienst  doende,  tol  de  marine  aan  land  en 
op  zee  tot  marine  op  schepen  en  vaartuigen. 

Art.  70.  De  opbreng  der  dienaaren  geschied  ter  deezer 
hoofdplaats»  invoegen  als  volgt: 

Art.  71.  Alle  dienaaren,  die  op  zig  zelven  een  bescheiden 
post  hebben  of  dienst  doende  zyn,  kunnen  en  moeten  zig  in 
persoon  of  by  gescbrifle  tot  den  opbreng  hunner  traclementen 
len  traclemenls  comptoire  melden  en  hunne  gage  na  den 
opbreng,  als  de  ordonnantie  daarloe  is  opgemaakt,  op  de 
gezette  betaalsdagen  persoonlyk  komen  ontvangen,  mitsgaders 
Je  marine  aan  land  en  alle  persoonen  en  diversche  dienst- 
doenders^  die  ligtelyk  hun  zelven  melden  en  van  hun  be- 
scheiden posten  op  de  gezette  belaalsdagen  kunnen  afkoomen 
om  ])ersoonlyk  uitbetaald  te  worden. 

Art.  72.  Dog  alle  dienaaren,  die  onder  hoofden  staan  en 
bescheiden  posl  of  comploir  hebl)en,  kunnen  door  hunne  hoofden 
by  distincte  schriftelyke  naamlysten,  met  aantooning  hunner 
winning  en  qualileit,  lot  den  opbreng  hunner  traclementen  ten 
traclemenls  comptoire  maandelyks  opgegeeven  en,  na  dal  de 
ordonnantie  tot  den  ontvangst  der  gelden  in  gereedheid 
gebragt  zal  zyn,  ter  bestemder  tyd  door  de  hoofden  of 
vertrouwde  persoonen  ontvangen  worden,  by  voorbeeld. 

Art.  73.  Van  de  militaire  stand  zoude  niet  wel  voegelyk 
de  geheele  infantery,  nog  de  cavallery  ofarlhillery,  ieder  hoofd 
voor  hoofd,  zig  zelven  maandelyks  len  traclemenls  comptoire  tot 
den   (^breng   hunner   traclementen  kunnen  melden,  nog  ook 

Digitized  by  VjOOQIC 


K44  l^Ö^.    ^'  Ö.  VAN  OVÈRSTRATêN. 

hunne  posten  verlaaten,  om  hoofd  voor  hoofd  in  persoon 
ten  tractemenis  comptoire  uit-  en  afbetaald  te  worden. 

Art.  74.  Des  worden  ter  deezer  hoofdplaats  de  opper-  en 
onder-officieren»  zoo  wel  als  de  gemeenen  hy  hunne  compagnien 
of  op  hun  bescheiden  posten,  maanddyks  met  de  gemeeDen 
te  gelyk  voor  hunne  tractementen  opgebragi  en  uitbetaald. 

Art.  75.  Ten  dien  einde  bezorgd  ieder  capitain  maandelyks 
van  zyn  compagnie  en  de  commandanten  van  hunne  posten 
een  schriflelyke,  na  goede  monsteriug  geformeerde  naamlyst 
van  hunne  onderhoorige  manschappen,  met  aantooning  buoDer 
winning  en  qualiteit,  ten  tractements  comptoire»  waarop  dan 
eene  nominative  ordonnantie,  met  bereekening  van  ieders 
tractemenl  gemaakt  en  ten  gezetten  tyd  aan  een  der  officieren 
of  die  tot  den  ontvangst  der  gelden  gequaliflceerd  is,  ter 
weder  uitkeering  aan  de  verdieuders  uitbetaald  word. 

Art.  76.  Ten  aanzien  der  zeevaarenden  kunnen  de  capitains 
ter  zee  en  gezaghebbers  van  's  Compagnies  scheepen  en  vaar- 
tuigen tot  den  opbreng  van  hunner  en  des  volks  tractementen 
maandelyks  de  effengestelde  monslerrol  van  hun  kid  ten 
traclements  comptoire  bezorgen;  en,  na  dat  daar  voor  de 
nominative  ordonnantie  tot  den  ontvangst  der  gelden  zal  zp 
opgemaakt,  ten  tractements  comptoire  ten  bestemden  tyd  de 
gelden,  zoo  voor  hun,  als  voor  hun  volk,  persoonlyk,  dan  wd  door 
een  der  officieren  laaten  ontvangen,  dog  na  den  ontvangst  aan 
de  verdienders  prompt  en  immediaat  uitkeering  moeten  dooi;  en, 
zoo  inlusschen  eenige 'manschappen  van  hun  bodem  verplaatst 
of  in  het  hospitaal  geraakt  zyn,  zullen  de  daarvoor  ontvangene 
gelden  door  hun  weder  ten  tractements  comptoire  moeten 
worden  gerestitueerd,  maar  met  hun  volk  aan  de  wal  dienst- 
doende of  bescheiden  zynde,  kan  ieder  zig  zdven  ten  tracte- 
ments comptoire  melden  en  het  in  persoon  koomen  ontvangen. 
Art.  77.  In  zdvervoegen  zoude  in  het  politiek  departement 
de  hoofden  der  schryfcomptoiren,  enz,  de  onder  hun  dienstdoende 
maandelyks  nomiuatiev,  met  aantooning  hunner  winning  en 
qualiteit,  in  scriptis  ten  tractements  comptoire  kunnen  mdden* 
de  gelden  der  tractementen  ter  bestemder  tyd  laaten  ontvangen 


Digitized  by  VjOOQIC 


1t97.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  B4K 

eo  na  den  ontvaogst,  even  ak  met  de  kostgelden  heeft 
plaaU  gebady  onder  de  verdienders  weder  uitkeeren. 

Art.  78.  Politieke  en  Gommercieele  persoonen  of  diversche 
dieostdoenders,  die  hier  in  de  bovenlanden  en  op  de  buiten- 
eomptoiFen  op  hun  bescheiden  poet  te  verre  af  zyn  om  tot  den 
ooivangst  hunner  tractementen  maandelyks  af  te  koomen,  zullen, 
des  benodigt,  daar  toe  een  ander  mogen  qualificeeren ;  dog  tot 
voorkooming  van  kwade  practyken  door  onwettige  ontvangst 
zullen  zy  daartoe  notarieel  gequalificeerdèn  zulks  of  per  missive 
door  hunne  gemagtigdens  ten  tractements  comptoire  genoeg- 
doende  moeten  doen  blyken,  terwyl  anders  iedereen  zyne 
verdiende  tractementen  zoo  lange  kan  laten  voortloopen,  tot 
dal  hy  dezelve  behaagt  of  in  persoon  komt  te  ontvangen. 

Art.  79.  By  hel  bereekenen  der  tractementen  zal  door 
den  administrateur  en  verdere  bediendens  op  de  tractements 
comptoiren  gelet  en  gezorgd  moeten  worden,  dat  daarby  ge- 
observeerd en  in  het  oog  gehouden  word  de  besluiten  hunner 
iM)og  Edelheedens,  gestatueerd  op  de  uitbetaaling  der  dienaaren, 
ia  datis  8  en  14  September,  item  11  December  179i$,  na- 
mentlyk  voor  een  groot  gedeelte  in  papier  van  crediet,  te  weten  : 

Art.  80.  Alle  huishuuren,  doueeurs  en  temporeele  toelagen, 
mitsgaders  die  een  ronde  somma  of  vaste  middelen  van  bestaan 
genieten,  worden  geheel  met  papier  van  crediet  afbetaald, 
terwyl  politieke,  commercieele,  mitsgaders  diversche  dienst- 
doenders,  chirurgyns  en  ambagtslieden,  item  de  ofiiciers,  zoo 
van  de  marine,  als  zeevaart,  het  bedragen  hunner  winnende 
gage  drie  quart  in  papier  van  crediet  en  een  quart  in  contante 
munt  moet  worden  bereekend;  daar  en  teegen  genieten  de 
onder-oflBcieren  en  gemeenen,  zoo  van  de  militie,  als  van  de 
zeevaart,  hunne  gewoone  tractementen  geheel  in  contante 
munt,  wordende  de  contante  munt  ter  deezer  hoofdplaats 
betaald  in  kopere  en  zilvere  muntspecien,  als  vyf  achtste  in 
zUvor  en  drie  achtste  in  kopere  munt,  waar  na  men  zig 
op  de  bniten-comptoiren  meede  zal  hebben  te  reguleeren,  tot 
dat  dienaangaande  anders  zal  zyn  gedisponeerd. 

Art.  »i.     Voorts   worden   onder  de  onder-oiïicieren  van.de 

rLAUAT-tOH  VUL  xu.  35 

Digitized  by  VjOOQIC 


t(46  1*07.    fi.  Q.  VAN  OVERSTRATeN. 

militie  verstaan,  van  de  infantery  de  seigeaotSt  cadeti  en 
corporaals,  van  de  arthillerislen  de  liombardiers  eo  canonnierB, 
van  de  cavallery  de  wagtmeesters  en  van  de  zeevaart  de 
lK)ot8lieden,  schiélieden,  constabels»  quartienneeaters  en  cadets ; 
wat  hooger  in  qualileit  zig  bevind,  onder  de  officieren,  wiens 
winnende  gage,  als  vermeld,  drie  quart  aan  papier  van 
crediet  en  een  quart  in  contanten  bereekend  word. 

Art.  82.  De  impotenten,  die  in  de  hospitalen  genaken, 
zullen  als  bevoorens  daarin  geduurende  hunne  legging  of 
indiqpositie  hunne  geheele  Iractementen  verguastreeren,  dog 
waar  onder  geen  douceurs  or  huishuur  hegreepen  zal  vjn, 
tol  welker  inhouding  overeenkomstig  ten  aanzien  van  het 
Wurtemhergsche  regiment  gezegd  en  by  arlicul  14  en  15 
vermeld  is,  gehandeld  moet  worden. 

Art.  83.  Ën  op  dat  in  de  niaandelyksclie  opmaking  der 
ordonnantien  ter  uitbetaling  der  Iractementen  geen  snrchcanee 
word  toegebragt,  zullen  voorschreven  administrateurs  op  alle 
traclements  comptoiren  iinmediaatelyk  zorgen,  dat  op  alle 
ontvangene  rapporten  van  de  hospitaliers  terstond  eene 
bereekening,  wat  een  ieder  der  impotenten  na  hunne 
onderscheiden  legdagen  en  winning  daarin  verteerd  hebben, 
gemaakt  en  dezelve  hy  de  uitbetaaling  der  dienaaren  prorop- 
telyk  gedecorteerd  en  ingehouden  word. 

Art.  84.  Voorts  zorgen,  dat  ieders  genot  en  verteerde 
hospitaals  guastos  terstond  na  de  uitbetaling  in  de  voorwaards 
vermelde  colommen  van  bet  tractements-boek  genoteerd  of 
ingevuld  worden  op  de  stam-  of  tractements-hoeken  en  ten 
allen  tyden  effen  worden  gehouden  om  daarby  te  zien,  tot 
hoe  verre  een  ieder  uit-  en  afbetaald  is  geworden,  ten 
einde  alle  afbetaalde  ordonnanties  tegens  bet  stam-  of  tracte- 
ments-boek  maandelyks  te  laateu  puncteeren. 

Art.  85.  Ten  aanzien  van  arresten  en  vermaakingen  zal 
by  de  uitbetaling  nopens  het  eerste  gelet  worden,  dat  zniks 
navolgeos  besluit  hunner  hoog  Edelhedens  in  dato  5  Augustus 
1695  maar  tot  de  helvte  en  nopens  de  tweede  tot  het  bedraagen 
van  de  bepaalde  maanden  der  winnende  gage  betrekking  heef I. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  «47 

Art.  86.  Voorts  zal  moeten  worden  geobserveerd  de  ordre, 
dicteerende,  dat  de  persoon,  die  vermaking  op  reekening  hebben 
en  in  burger  vrydoro  of  aan  de  vrye  vaart  dan  wel  gegageerd 
zyn,  bet  bedragen  van  dien,  na  rato  bunner  laast  in  's  Gom- 
pagnie*s  dienst  gewonnen  hebbende  gage,  jaarlyks  onder  ultimo 
Febniary  in  's  Compagnie*s  kassa  tellen  en  voof  dat  bedraagen 
by  de  tractements-boeken  voor  hunne  regte  kamer  worden 
gefavoriseerd. 

Art.  87.  Alle  dienaaren,  welke  in  burger  vrydom  of  aan 
de  vrye  vaart  overgaan,  moeten  volgens  besluit  hunner  hoog- 
Edelhedens  in  dato  27  October  1705  ses  maanden  gage  te 
vooren  staan  dan  wel  in  's  Gompagnie's  kassa  tellen,  alvorens 
hun  verzoek  toegestaan  word,  voor  welke  bedraagen  zy  dan 
by  de  tractements-boeken,  eeven  als  by  de  soldy-boeken  heeft 
plaats  geiiad,  moeten  worden  gecrediteerd ;  dog  die  vermaking 
op  reekening  hebben,  moeten  een  jaar  gage  te  goed  dan  wel 
het  bedraagen  van  dien  in  's  Gompagnie's  kassa  gefourneerd 
hebben;  vide  besluit  van  den  3  January  1775. 

Art.  88.  Ten  dien  einde  zullen  de  requesten  van  persoenen, 
die  om  hun  demissie  verzoeken,  voor  af  door  den  administrateur 
van  bet  tractements  comptoir  moeten  geteekend  zyn,  dat  hun 
zulks  behoudens  de  exceptien  kan  toegestaan  worden,  onder  notitie, 
dat  de  zodanige  een  jaar  hunner  gage  hebben  in  kassa  geteld. 

Art.  89.  Burgers,  gegageerdens  en  bandieten,  voormaals 
io  den  dienst  der  Gompagnie  geweest  en  in  Europa  in  dienst 
aangenomen,  die  na  het  aangeschreevene  der  heeren  meesters 
by  missive  van  den  30^  Maart  1716  en  besluit  deezer  re- 
geering in  dato  16  February  1717  met  een  loose  reekening 
bf  de  soldy-boeken  voor  de  kamer,  waar  voor  zy  uitgevaaren 
zyn,  hebben  moeten  blyven  voortloopen,  moeten  insgelyks  by 
de  tractements-boeken,  agter  de  quohier  of  kamer,  waar  voor 
zf  zyn  uitgevaaren,  blyven  continueeren ;  te  sterven  komende, 
daar  onder  bekend  te  stellen,  het  geen  by  art.  64  vermeld 
word,  mitsgaders  nopens  de  testamenten  of  andere  actens  van 
uiterste  vriile  te  handelen,  als  ten  opzigte  van  de  dienaaren 
vereiseht  word. 

Digitized  by  VjOOQIC 


548  1797.     P.  G.  VAN  OVERÖTRATEN. 

Art.  90.  De  gegageerdens,  welke  anders  hun  gagement 
uit  's  Compagnie's  kassa  hebben  ontfangen,  zullen  voortaan, 
als  andere  dienaaren,  ten  tractements  coinptoire  worden  uit- 
en afbetaald  en  hun  ontfangen  gagement  in  de  colommen  by 
de  tractements-boeken  worden  belast. 

Art,  91.  Ten  opzigte  der  dienaaren,  die  van  de  buiteo- 
comptoiren  na  deeze  hoofdplaats  worden  gelicentieerd,  is  te 
observeeren  de  ordre  der  heeren  meesters  by  brief  van  deo 
5'^"  October  1761,  waar  by  niemand,  van  wat  rang  en  conditie 
by  zoude  mogen  zyn,  binnen  zyn  verbonden  tyd  van  eenig 
buiten-comploir  na  de  hoofdplaats  mag  worden  gelioentieerd 
of  uil  Indien  na  Nederland  verlost,  dan  met  afgeschreeveo 
gage  en  stilstand  van  emolumenten;  over  zulks  moeten  by 
vertrek  alle  tractementen  cesseeren. 

Art.  92.  Maar  ambagtslieden,  militairen,  arthilleristen,  kroil- 
makers,  /*  14  en  daar  boven  winnende,  binnen  hun  verbonden 
tyd  als  incurabel  repatrieerende,  mogen  navolgens  besluit  der 
hoge  Indiasche  regeering  in  dato  15  October  1761  hun  gage 
behouden,  dog  niet  jouisseeren  van  de  premie;  ook  mogen 
geene,  die  mindere  gage  winnen,  als  impotent  te  huis  vaaren. 

Art.  95.  Militairen,  die  door  de  werf-officieren  aangenomen 
of  door  de  Compagnie  uitgerust  zyn  geworden,  winnen  ge- 
duurende  de  uit-  en  te  huis  reise  geen  gage  —  en  moeien  dos. 
lot  welke  qualileit  en  winning  zy  ook  bevorderd  zyn  geworden. 
hy  te  liuisvaaring  hunne  gage  cesseeren  —  over  zulks  diend 
men  te  zorgen,  dat  by  het  formeeren  der  tractements-  of 
slam-hoeken,  eeven  als  by  de  soldy-boeken,  agter  hun  naam 
per  nota  genoteerd  blyvt  —  N.  B.  door  de  werf-ofiBciöi?n 
aangenoomcn,  repatrieerende  cesseert  zyn  gage. 

Art.  94.  Persoonen,  die  na  expiratie  van  hunne  verbonden 
tyd  om  verlossing  na  Nederland  hebben  verzogt  en  de  ver- 
zogle  scheeps  geleegentheid  hebben  laaien  voor  by  gaan, 
mitsgaders  alle  andere,  die  na  hun  verbonden  tyd  om  andere 
reedenen  en  andere  inzigten,  als  boven  vermeld,  van  concept 
veranderen,  zullen  na  voorwaards  geciteerde  patriasche  order 
in   dalo  5  October  1761  derzelver  tractementen  cesseeren,  de 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  549 

eerste  mei  den  dag  van  het  vertrek  der  schepen  en  de  laatste, 
wanneer  ze  hun  verlossing  of  ontslag  hebben  bekomen^  tot 
dat  zy  weder  in  dienst  zullen  weezen  geêmploieerd. 

Art.  95.  Pei*soonen,  in  Indien  in  dienst  aangenoomen,  zullen, 
te  huisvaarende,  navolgens  patriasche  ordre  van  den  9*"  Oc- 
tober  1778  niet  meer  dan  de  halve  premie  genieten  en  geen 
andere»  dan  die  zodanig  in  dienst  genomen  worden,  by  ge- 
le^entheid  van  te  huisvaarende  schepen,  waar  van  in  Needer- 
land  zal  moeten  blyken,  dat  de  Compagnie  werkelyk  nut  van 
dezelve  gehad  heeft,  zullen  in  Neederland  gage  en  premie  genieten. 

Art.  96.  Persoenen,  welke  ampten  bekleedeu,  die  na  de 
reductie  geen  tractemenlen  of  middel  van  bestaan  zyn  toege- 
legd, zullen  zoo  lange  per  loose  reekening  by  de  tractements- 
boeken  voortloopen,  tot  dat  zy  in  ander  emplooi  of  posten 
gesteld  worden,  wanneer  bun  de  traclementen,  welke  na  hun 
actueele  qualiteit  of  bediening,  die  hun  word  opgedragen, 
gestatueerd  is,  weder  zal  worden  te  goed  gedaan. 

Art.  97.  Inzelvervoegen  als  voorwaards  by  art.  8S  vermeld 
Ls  nopens  de  inhouding  der  schulden  en  agterstallen,  word 
verstaan,  dat  de  dienaaren  na  de  gestatueerde  ordres  maar 
het  bedraagen  der  winnende  gage  moeten  laaten  staan,  dog 
van  alle  andere  tractementen  vrylyk  blyven  jouisseeren. 

Art.  98.  Dienvolgens  moet  men  aan  dienaaren,  die  te  kwaad 
zyn  of  op  schuld  loepen,  na  de  voorige  ordres  om  de  vier 
maanden  volle  tractementen  verstrekken  en  in  den  tusschentyd 
hunne  verdiende  gage  inhouden,  maar  de  andere  emolumenten 
uitbetaalen ;  of  men  kan,  indien  de  agterstallen  niet  te  groot 
zyn,  om  een  zagter  inwinning  en  daadelyk  genot  te  geeven, 
maandelyks  zoveel  minder  of  maar  de  halve  gage,  met  de 
emolumenten  te  zaamen  gevoegd,  laaten  verstrekken,  tot  zoo 
lange  zy  lieden  liquide  en  op  een  egaale  of  effen  voet  zullen 
geraaken,  op  dat  ze  maandelyks  volle  tractementen  kunnen 
genieten. 

Art.  99.  Ten  aanzien  der  uitbetaling  van  persoenen,  die 
van  eblers  zonder  genoegzaame  klaarheid  of  voldoende  bescheiden 
aankoomen,    zal  door  den  administrateur  van  de  verstrekking 

Digitized  by  VjOOQIC 


550  1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN. 

der  tractemenls  gelden  voorzigügheid  moeten  worden  gebmykt 
door  ten  eersten  daadlyke  klaarheid  of  genoegdoendebescheyden 
van  hunne  vertrokkene  plaatsen  of  coniptoiren  te  reqiiireeren 
en,  tot  zoo  lange  zy  dezelve  niet  hebben  bekoomen,  eeven  ak 
met  de  schuldlopers  of  die  zonder  formeele  soUy-reekeningen 
aankoomen,  heeft  plaats  gehad,  geene  te  ruyme  verstrekking 
van  verdiende  gage  te  doen  genieten. 

Art.  100.  Betrekkelyk  het  hospitaal  ten  eylande  Parmerend 
zal  nopens  de  daar  in  koomende  timmerlieden  van  heleyland 
Onrust  gehandeld  worden  naar  de  geëerde  ordre  der  heeren 
Commissarissen  Generaal  by  brief  van  den  ^6^  October  1795 
en  de  oppermeester  en  binnen  regent  van  dat  gastbays, 
nevens  de  oppermeester  van  het  hospitaal  of  zieke  schip, 
zig  moeten  reguleeren  na  de  instructie  der  hospitaliers. 

Art.  101.  De  hoofden  en  administrateurs  van  de  verstrek- 
king der  tractements  gelden  sullen  zorgen,  dat  ingevolge 
besluit  deezer  regeering  in  dato  1  July  1756  de  dienaaren, 
welke  twee  diensten  waarneemen,  geene  dubbelde  tractemenlen 
genieten,  maar  dat  zy  zig  zullen  moeten  cootenteeren  met 
de  hoogste  bezoldiging  of  tractementen,  die  aan  de  eerste 
hunner  diensten  en  rangen  is  toegelegd. 

Art.  102.  De  aloude  gestatueerde  ordre  om  in  het  generaal 
alle  comptoiren  over  geheel  Indiön  jaarlyks  onder  ultimo  Juny 
exacte  monstering  te  doen  en  daar  van  accuraate  afschriften 
met  aantooning  van  ieders  bescheiden  post,  enz.  teformeeren, 
zal,  niet  teegenstaande  de  maandelyks  gedaan  wordende  mon- 
stering,  permanent  stand  houden ,  mitsgaders  geobserveerd 
worden  de  circulaire  ordre,  vervat  by  besluit  der  hooge  In- 
diasche  regeering  van  den  25^°  July  1790,  om  geen  meerder 
afschriften  van  de  monster-rollen  te  expedieeren  dan  'er 
weezentlyk  in  den  dienst  der  Compagnie  benodigt  syn  en 
vereischt  worden. 

Art.  103.  By  het  doen  van  de  generaale  monstering  zal 
ieder  in  persoon  present  moeten  zyn,  dan  wel  door  hun 
hoofden  moeten  worden  verantwoord  en  in  contrarie  geval, 
by  noncomparitie  of  absentie,  allen  en  een  iegelyk,  uitgezonderd 

Digitized  by  VjOOQIC 


1707.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  gSl 

de  soMaaleD  eo  matrcwsen,  verbeuren  volgens  het  gestatneerde 
by  besluit  der  booge  Indiasche  regeering  in  dato  16  Augustus 
1774  bet  bedraagen  van  twee  maanden  gage,  ten  behoeven 
van  bet  Pennisten  gestigt. 

Art.  104.  Alle  persoonen,  welke  by  de  monstering  niet 
ferscbynen,  zullen  immediaatlyk  hunne  tractementen  cesseeren ; 
dog,  hunne  dienst  onverhinderd  gepresteerd  hebbende  en  van 
bun  noncomparatie  voldoende  reedenen  geevende,  mogen  na 
de  besluiten  hunner  hoog  Edelbedens  van  den  SO^^*  July  en 
IS***  Augustus  1766,  met  voorkennis  van  den  beer  DirecCieur 
Generaal  of  gebieder  van  de  plaats,  hunne  tractementen 
zonder  interruptie  genieten. 

Art.  lOiï.  Die  onder  de  zeevaart  of  militie  langer  dan  een 
maand  van  zyn  bescheiden  post  absent  blyvt,  zal  navolgens 
besluit  hunner  hoog  Edelbedens  van  den  H^^  April  1778  van 
gige  en  (ractement  als  een  deserteur  worden  afgeschreeven, 
zonder  dat  dezelve,  wanneer  zoo  iemand  weeder  opdaagd,  op 
nieuw  zal  mogen  cours  neemen  dan  op  speciaale  ordre  hunner 
hoog  Edelhedens. 

Art.  106.  De  hoofden  en  bediendens  van  de  tractements 
Gomptoiren  zullen  de  maandelyksche,  neevens  de  generaale, 
jaariyksche,  ouder  ultimo  Juny  inkoomende  monster-rollen 
nauwkeurig  teegens  hunne  stam-  of  traclements-boeken  con- 
fronteeren  en  ieders  bescheiden  plaats  in  margine  van  hunne 
naam  noteeren. 

Art.  107.  Mitsdien  na  gedaane  confrontatie  daadelyk  alle 
openstaande  naamen  of  voorllopende  persoonen,  welke  by  de 
monster-rollen  niet  voorkoomen,  van  hunne  tractementen  te 
doen  cesseeren  en  te  onderzoeken,  waar  dezelve  beland  zyn, 
by  vermist  wording  of  overlyden  dezelve  finaal  te  doen  sluiten 
met  den  dag,  dat  zy  afweezig  dan  wel  overleeëen  zyn,  dog, 
na  elders  vertrokken  zynde,  moeten  hunne  distincte  naamen 
en  de  nodige  loeligting,  tot  hoe  verre  uitbetaald  en  wat  zy 
te  goed  of  te  kwaad  zyn  verUeeven,  immediaatlyk  na  der- 
waarts verzonden  worden. 
Art  108.    Ten  aanzien  der  overleedene  persoonen  zyn  de 

Digitized  by  VjOOQIC 


B82  1797.     P.  G.  VAN  OVERSTREN.AT. 

aloude  orders  te  observeeren,  dat  nopens  die  geene,  die  ge- 
testeerd hebben  en  wettige  erven  nalaten,  niet  alleen  onder 
hunne  reekening  by  het  stamboek  genoteerd  werd  de  dag 
hunner  overlyding,  maar  ook  waar,  wanneer  en  voor  wien 
getesteerd,  wie  tot  ervgenaamen  en  wie  als  executeuren  des 
boedels  geïnstitueerd  zyn,  of  zy  den  boedel  al  of  niet  hebben 
aanvaard,  voorts  woordelyk  alle  testamentaire  dispositieu  of 
codicillen  van  ervstellingen  by  het  stamboek  agter  de  kamer, 
waar  voor  de  overleedene  is  uitgevaaren,  authentiek  te  iih 
sereeren,  zoo  als  by  de  soldy-boeken  heeft  plaats  gehad. 

Art.  109.  Alle  agterstallen  en  saldos  te  kwaad  der  over- 
leedene persoenen  moeten  door  dies  executeurs  of  ervgenaamen 
op  ordonnantie  in  Compagnies  kassa  geteld  en  de  doodreekening 
met  de  noodige  extensie  by  het  tractemenls-boek  daar  voor 
wederom  worden  gecrediteerd. 

Art.  1 10.  Ten  aanzien  der  ab-intestato  overleeden  dienaaren, 
of  zy  met  of  zonder  nalatenschap  zyn  overleeden,  in  het  eerste, 
door  wien  de  boedel  aanvaard  is  en  beheerd  word,  mitsgaders 
by  het  stam  of  tractements  boek  agter  de  kamer,  waar  voor 
de  overleeden  is  uitgevaaren,  authentidi  te  insereeren,  om 
in  regten  te  kunnen  volstaan  met  de  inventarissen,  venda- 
roUen  en  boedel-reekeningen  van  de  nalatenschap  der  over- 
leedene. 

Art.  111.  Blyvende  de  instructie  voor  den  curator  adiites 
en  sequester  inzelvervoegeii,  zo  als  ze  geweest  zyn,  excepto 
dat  die  documenten,  welke  zy  anders  ten  soldy-,  nu  teu 
tractements  comptoire  hebben  te  bezorgen. 

Art.  112.  Van  alle  buyten-comptoiren,  waar  stam-  of 
tractements-boeken  gehouden  worden,  zullen  de  hoofden  van 
de  tractements  comptoiren  zorgen,  dat  jaarlyks  op  hun  tyd, 
na  het  sluiten  der  boeken,  na  deeze  hoofdplaats  gezonden 
word  een  copy  van  het  kassa-,  mitsgaders  van  het  stam-  of 
tractements-boek  der  dienaaren,  ten  einde  dezelve  te  kunnen 
visiteeren  of  te  confronteeren  en  na  te  gaan,  of  de  vertrok- 
kene en  aangekoome  persoenen  behoorlyk  ingenoomen  en  op 
hun   tyd   zyn   uit-  en  afbetaald  geworden^  dan  wel  dubbeld, 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVER8TRATEN.  885 

hier  eo  dders  genoten  of  by  de  boeken  oningenoomen  koomen 
te  sloyten* 

Art.  115.  En  op  dat  de  lieeren  meesters  door  het  intro- 
duceeren  van  stam-  of  tractements-boeken  en  'tabchaffen  van 
soldj-boeken  niet  verstooken,  maar  behoorlyk  gedlucideert  en 
gdnformeerd  worden  van  het  geen  zy  nopens  ieders  aanweezen 
en  de  plaats,  alwaar  bescheyden  zyn,  de  dag  van  ieders  desertie 
en  overlyden,  mitsgaders  of  zy  al  of  niet  getesteerd  hebben, 
met  of  zonder  nalatenschap  overleedeny  wie  tot  erven  benoemd 
of  tot  executeuren  geinstitueerd  zyn  en  den  boedel  aanvaard 
hebben,  tot  voldoening  geeving  en  eclaircissement  der  gein- 
tresseerden  of  belang  hebbende  familien  en  erven  en  ter  be- 
antvroording  van  de  by  hun  inkoomende  navragen  dienen 
te  weeten. 

Art.  114.  Zoo  zal  ter  verdere  verzending  en  toeligting  der 
heeren  meesters  van  alle  tractements  comptoiren  in  triplo 
jaarlyks  na  deeze  hoofdplaats  gezonden  moeten  worden  de 
volgende  documenten  en  afschriften,  als: 

Art.  115.  Een  distincte  naamlyst  van  alle  zodanige  per- 
soenen, als  by  de  boeken  met  vermaaking  op  reekeuing 
bezwaard  voorkoomen,  met  specificque  aantooning,  wat  daar 
voor  ingehouden  en  in  'i  patria  kan  worden  uit-  en  afbetaald, 
na  de  onderscheidene  kamers  ingerigt. 

Art.  116.  In  zei  ver  voegen  een  naamlyst  met  aantooning 
van  den  dag  en  datum  der  vermiste  en  absent  bevonden  persoenen. 

Art.  117.  Distincte  en  specifieke  naam-  of  dood-rollen  van 
alle  overleedene  persoonen,  verzeld  met  de  nodige  eclaircis- 
sementen  en  genoegdoende  bescheiden  van  testamenten,  codicillen, 
inventarissen,  vendu-rollen  en  boedel-reekeningen,  met  aan- 
tooning, wat  zy  te  kwaad  zyn  verbleeven  of  te  goed  hebben 
behouden,  om  aan  de  erven  te  kunnen  werden  uilgereykt:  en 

Art.  118.  Ten  opzigte  der  aanweezende,  exacte  afschriften 
van  de  generaale  monster-roll  onder  ultimo  Juny;  dezelve 
moeten  in  triplo  dislinclelyk  ingerigt  worden  met  de  vereischte 
klaarheid,  om  te  kunnen  dienen  in  stede  der  anders  gewoone, 
na   het   patria  verzonden  wordende  soldy-boeken,  dus  separa- 

Digitized  by  VjOOQIC 


5K4  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

tdyk,  zo  ab  de  gewoone  soUy-boeken,  in  te  riglen  en  te 
verdeelen  in  ses  quohieren  ot  kamers,  om  ter  deeier  hoofd- 
phats  gesepareerd  en  na  ieders  kamer  te  kunnen  worden 
versonden,  voorts  met  aantooning  niet  alleen  lionner  beseheiden 
posten,  qualiteit  en  winning,  maar  ook  op  welk  folio  en  wat 
zy  onder  ultimo  Juny  by  *t  stam*  of  tractements-boek  te  goed 
of  te  kwaad  staan,  om  daar  na  in  het  patria  de  gemaakte 
transporten  en  maandceduUen  te  kunnen  uit-  en  afbetaaien; 
vide  de  daar  voor  geformeerde  moddlen. 

Voorts  na  den  gebruike  de  rdlen  der  gequalificeerde  per- 
soenen faerwaards  over  te  zenden. 

Art.  119.  Eindelyk  zal  van  dit  reglement  tot  narigt  en 
observantie  van  alle  hoofden  op  de  tractements  comploiren 
gedrukte  afschriften  geformeerd,  verzonden  en  afgif;eeven 
worden,  daar  het  behoord. 


Aan  dit  reglement  zijn  toegevoegd  een  aantal  zeer  uitvoerige 
modellen  »tot  het  formeeren  van  een  cassa-boek",  van  >8tam- 
of  tractements-boeken  in  steede  van  de  gewoone  soldy-boeken'*, 
van  een  «monsterroU  betrekkelyk  tot  het  departement  van 
de  politie,  militie,  marine,  voor  de  scheeps-overheeden  der 
na  elders  vertrekkende  schepen  en  vaartuigen  om  daar  by 
geduurende  de  reis  agter  hunne  naamen  te  noteeren  de  dag 
en  datum,  welke  perzoonen  op  hun  bodem  komen  te  over- 
lyden,  te  absenteeren,  vermist  worden  of  na  andere  plaatzen 
overgaan",  van  een  monsterrol,  welke  »by  wyie  van  of  in 
steede  der  soldy-boeken  aan  vertrekkende  schepen  en  vaar- 
tuigen zullen  en  moeten  worden  meede  gegeevmi  om  daar 
na  ter  plaat  ze  hunner  destinatie  by  de  stamboeken  weder 
ingenomen  en  uitbetaald  te  worden'*;  van  een  monsterrol,  «ter 
verzending  na  het  patria  aan  yder  comptoir  in  hetbyzonder, 
ter  aanwyzing,  welke  perzoonen  van  ieder  departement  nog 
in  weezen  zyn  en  wat  dezelve  onder  ultimo  Juny  anno  17.. 
by  de  generaale  monstering  over  geheel  Indien  nog  te  goed 
dan  wel  te  quaad  staan,  om  te  kennen  dienen  ter  af  betaaling 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  55B 

der  gemaakte  traoaporleD,  iiiaand*(ediilleD,  etc.  in  Nederiand" 
eo  van  eene  «korte  aehels  ter  inhouding  der  hospitaabHingelden**. 

28  Jalij.     Vemieiiwifèg  van  de  voorschriften,  vastgesteld 
op  -^-^  1762,  nopens  invordering  van  pretensién, 

Nademaal  ons  gebleeken  ia,  dat  de  by  placcaat  van  den 
SO  July  1762  geatatueerde  ordre  om  de  praetensiön  ten 
lasten,  xo  van  levende,  als  overledene  persoenen,  binnen  den 
tyd  van  een  jaar  en  van  drie  maanden  respective  behoorlyk 
op  te  geeven,  op  poene  van  anderzints  verstoken  te  zullen  zyn 
van  zyne  actie  en  praetensie,  thans  niet  meer  zodanig  word 
geobserveerd  en  naargekomen,  als  wel  behoord,  en  zulks  ten 
gevolge  heeft,  niet  alleen  eene  merkelyke  vertraaging  in  het 
redden  der  boedels  van  overleedenen,  maar  ook  eene  menigte 
van  langwylige  en  kostbaare  procedures,  die  veroorzaakt  worden 
door  het  niet  vroegtydig  opgeeven  van  bet  geen  iemand  schuldig 
is,  zo  is  het,  dal  wy,  bier  in  willende  voorzien,  goedgevonden 
hebben  de  voorschreeve  ordre  te  renoveeren  en  dienvolgende 
nader  te  statueeren,  gelyk  wy  statueeren  by  deezen,  dat,  in- 
gevalle  iemand,  wie  hy  ook  zy,  eenige  praetensie,  hoe  ook 
genaamd,  het  zy  uit  hoofde  van  geleverde  goederen,  geprae- 
sleerde  diensten,  dan  wel  uit  boek-  of  andere  gemaakte  en 
niet  gerechtelyk  of  notarieel  beschreevene  schulden  op  iemand, 
die  ooch  in  leven  is,  zoude  mogen  hebben  of  bekomen,  dezelve 
gehouden  en  verpligt  zal  weezen  die  praetensie  als  dan  binnen 
deo  tyd  van  een  jaar,  na  dat  de  leverantie  van  het  goed 
geschied,  de  dienst  gepraesteerd  en  de  schuld  gemaakt  is, 
op  Ie  geeven  en  daar  van  de  voldoening  te  vorderen  van 
zodanige»  noch  in  leven  zynde  persoonen ;  en,  zo  hy  die  praetensie 
niogt  hebben  op  de  zulken,  die  reeds  overleden  zyn,  om  het 
zelve  te  doen  binnen  den  tyd  van  drie  maanden  na  derzelver 
overlyden,  het  zy  by  weesmeesteren  en  boedelmeesleren  of 
andere  coll^en,  dan  wel  de  testamentaire  executeuren,  cura- 
toren, enz.,  onder  welker  administratie  en  beheering  derzelver 
boedels  en   nalatenschappen   zyn  komen  te  vervallen,  zonder 

Digitized  by  VjOOQIC 


556  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

langer  daar  mede  te  tardeeren  en  te  wagten  of  de  rekeningen, 
waaruit  depraetensie  of  schuld  is  spruitende,  onder  wat  praetext 
het  ook  zoude  mogen  weezen,  te  laten  voortlopen,  op  poene 
in  beide  gevallen,  dat  wie  in  dezen  in  gebreke  zal  blyven, 
van  zyn  recht,  actie  en  praelensie  zal  zyn  en  blyven  verstoken, 
zo  wanneer  van  zodanige  opgave  en  aanmaning  tot  betaling 
geen  voldoeuend  bewys  kan  worden  bygebragt. 

En  op  dat  deze  onze  nadere  bevelen  pancluelyk  werden 
achtervolgd,  zo  interdiceeren  en  verbieden  wy  de  respecUve 
Gollegien  van  justitie  op  zulke  praetensiên  en  rekeningen,  die 
na  verloop  van  bovengemeldeu  tyd  op  levende  of  op  boedels 
en  nalatenschappen  van  overledene  persoenen  te  voorschyn 
werden  gebragl,  geen  recht  te  doen,  by  aldien  niet  te  gelyk, 
den  rechter  ten  genoegen,  aangetoond  word,  dat  de  voorsclireeve 
persoenen  of  de  coUegien  dan  wel  de  executeuren  en  admi- 
nistrateurs, enz.  van  derzelver  boedels  en  nalatenschappen 
binnen  den  bepaalden  tyd  aangesprooken  zyn  en  de  betaling 
echter  niet  is  gevolgd. 

Zullende  deze,  op  dat  niemand  hier  van  eenige  ignorantie 
zoude  kunnen  praetendeeren,  worden  gepubliceerd  en,  behalven 
in  de  Nederduilsche,  ook  in  de  gewoone  inlandsche  taaien 
geafTigeerd  ter  plaalzen,  waar  men  gewoon  is  publicaUen  en 
affixien  te  doen. 

Zie  ook  Staatsblad  1829,  n^  86. 

28  Julij.     Indienstneming  van  slaven  als  artillerislen. 

Nademaal  onze  commissarissen  ter  zee  en  te  velde,  de 
heeren  RaaJen  exira-ordonair  van  Indië,  Godfried  Christoffel 
Fetmenger  en  Albertus  Henricus  VViese,  ons  hebben  gerap- 
porteerd den  uitslag  van  onze,  by  publicatie  van  30"**  Mey  1797 
aan  allen  en  een  i^elyk  gedaane  aunmaaning  tot  een  vrywillig 
fouroissement  van  een  gedeelle  hunner  mansslaaven,  hovende 
twaalf  en  benecden  de  veertig  jaaren  oud,  om  in  den  wapen- 
handel geoeifend  en  tot  defensie  van  deze  colonie  geSmployeerd 
te   worden;  en  wy  nodig  hebben  geoordeeld  de  gemeente  als 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  887 

nu  kennis  te  geven  van  de  door  ons  omtrent  de  gemelde 
mansslaaven  gemaakte  schikkingen,  zo  is  het»  dat  wy  allen 
en  een  iegelyk  by  dezen  informeereii,  dat  de  gemelde  mans- 
slaaven zttUen  worden  vei*deeM  in  compagnien,  onder  dewelke 
by  ieder  2B  man  zal  worden  geplaatst  een  mandadoor  of 
sergeant  en  twee  ondermandadoors  of  corporaals,  gekozen  uit 
de  bekwaamste  onder  dezelven,  mitsgaders  allen  Compagnies 
wegen  gemonteerd  met  een  basLat  en  een  lange  broek  van 
blauw  linnen  en  een  gebatikt  Javasche  neusdoek,  mitsgaders 
door  een  officier  van  de  arthillery,  een  Europeesch  bombardier 
en  twee  inlandsche  corporaals  drie  maal 's  weeks  op  conyenable 
tyden,  telkens  voor  maar  weinige  uuren,  op  een  der  punten 
van  het  kasteel  geoeffend  in  de  behandeling  van  het  geschut, 
vooreerst  en  tot  zy  eene  toereikende  vaardigheid  in  de  be- 
handeling zullen  hebben  verkreegen,  wanneer  naar  mate  van 
dien  deze  oeffeningen  ook  zullen  worden  verminderd;  dat 
geduarende  deze  exercitien  aan  dezelven  van  wegens  de  Goia- 
|)agnie  'smaands  zal  worden  toegevoegd,  als: 

aan  een  mandadoor rd""     1:12 

»       »    onder-    »  »      1  :  — 

»      »    gemeene      »    — :  30 

en  aan  dezelven,  in  cas  van  alarm,  bovendien  zal  worden 
verstrekt  zodanig  onderhoud,  als  de  arthillerie  corps  van  de 
aan  de  Compagnie  geschonkene  en  uil  het  ambachls  kwartier 
gekozene  lyfeigenen  zullen  genieten ;  dat  de  lyf  heeren  of  vrouwen 
zullen  moeten  zorg  draagen,  dat  hunne  tot  dat  corps  be- 
liooiende  slaaven  op  de  bepaalde  tyden  op  de  exercitie  plaats 
zyn  en,'  ingeval  van  ziekte,  daar  van  by  een  briefje  aan  den 
commandant  der  compagnie  moeten  kennis  geeven,  terwyl 
in  contrarie  geval  de  slaav  of  slaaven  wegens  hun  wegblyven 
by  de  compagnie  zullen  worden  afgestraft;  dat  in  cas  van 
alarm  de  voormelde  slaaven  met  den  meesten  spoed  en  uiterlyk 
binnen  het  halv  uur,  behooriyk  in  hunne  uniformen  gekleed, 
zich  op  hun  alarm  plaats  binnen  het  kasteel  voor  de  arthillerie 
zullen  moeten  bevinden  om  gebruikt  te  worden,  waar  zulks 
nodig  zal  worden  geoordeeld;  en  dat,  wanneer  als  dan  een^. 

Digitized  by  VjOOQIC 


SB8  1797.    P.  Ö.  VAN  OVERÖTRATEN. 

meer  der  voormelde  slaaven  daar  niet  verschynen»  buiten 
allezints  wettige  reedenen,  die  schriftelyk  zullen  moeten  worden 
opgegeeven,  de  lyfheeren  of  vrouwen  daar  voor  aanspreekeljk 
zullen  worden  gebonden;' dat  die.  van  deze  slaaven  zicb  by 
een  vyandelyken  aanval  zullen  komen  te  distingueeren  en 
moed  en  trouw  betoonen,  door  de  Compagnie  ten  haaren 
kosten  in  vrybeid  zullen  worden  gestdd  en  boven  dien  zal 
worden  afgegeeven  een  billyk  douceur,  gefivenreedigd  naar 
de  door  bun  gedaane  daaden,  en  dat  als  dan  aan  hunne  lyf- 
beeren  of  vrouwen  voor  ieder  der  dus  in  vrybeid  gestelde 
slaaven.  van  wegens  de  Compagnie  zullen  worden  betaald 
lacbtig  ryksdaaUlers;  en  dat  voor  die  geenen  dezer  slaaven, 
die  mogten  komen  te  sneuvelen,  aan  de  lyfbeeren  of  vrouwen 
door  de  Compagnie  een  billyk  dedomagcment  zal  worden  ge- 
geeven,  gelyk  ook  voor  de  zulken,  die  zodanig  verminkt  mogten 
geraaken,  dat  zy  niet  meer  hun  gewoon  werk  zouden  kunnen 
verrichten,  len  zy  men  mogt  verkiezen  een  dusdanig  verminkte 
slaav  tegens  een  billyken  prys  aan  de  Compagnie  overtegeeven, 
terwyl  in  dat  geval  ook  aan  den  verminkten  een  douceur  zal 
worden  toegevoegd; 

wordende  een  iegelyk  by  dezen  nader  vermaand  en  op  bet 
nadruklykst  aanbevolen  onze  in  dezen  bedoelde  beilzaame 
eindens,  zo  veel  doenlyk,  bevorderlyk  te  zyn  en  bet  voor- 
schreeven  reeds  gedaan  foumissement  van  mansslaaven  zo 
veel  te  vergrooten,  als  zyn  vermogen  zal  toelaten  en  by  uit 
een  rechtmatig  bezef  van  het  nauw  verband,  het  welk  zyne 
eigene  welvaart  met  die  van  de  colonie  onafscheidelyk  vereenigt, 
zich  in  gemoede  verplicht  zal  oordeelen. 

1  Augustus.     Aanstelling  van  een  inlandschen  geneesheer 
bij  het  ambachts-kwartier  te  Batavia. 

Wyl  by  een  door  den  beer  Raad  extra-ordinair,  Neun,  als 
commissaris-opzichter  over  het  ambachts^kwartier,  genomen 
preuve  bevonden  is,  dat  de  slaaven  in  dat  kwartier  vry  minder 
sterven,  wanneer  de  zieken  ouder  dezelveu  worden  bediend  door 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  5^9 

een  iBbnéscben  geneesmeester,  dan  wanneer  een  Earopeeache 
opper-ehimrgyn  dezelven  ?an  geneesmiddelen  voorziet,  zo  is 
goedgevonden  en  verstaan  welgemeMen  heer  Neon  tot  bet 
verder  emplooi  van  een  inlandscben  geneesmeester  voor  tvrintig 
rjksdaalders  ter  maand  Ie  qnalifiGeeren  en  den  heer  pro-interim 
Direetear  Generaal,  Siberg,  tot  de  afgave  van  die  penningen 
mede  qualiflcatie  te  geeven. 

5  Augastus.     Maatregelen   in   hel  belang  van  Batavia*^ 
gezondheid. 

By  onderzoek  der  verschillende,  ingekomen  verhandelingen 
over  de  oorzaakeo  van  ongezondheid  deeser  hoofdplaatse  (') 
bevonden  zynde,  dat  men  algemeen  van  begrip  is,  dat  onder 
anderen  de  tegenswoordige  standplaats  der  looyeryen,  buffels- 
en  varkens-slagteryen  leii  hoogslen  schadelyk  is  voor  de 
dampkring  der  stad,  welk  gevoelen  door  andere  informatie 
van  deskundigen  meer  en  meer  gesterkt  zynde,  zoo  hebben 
beeren  Commissarissen  Generaal  goedgevonden  selve  inspectie 
te  gaan  neemen  van  die  onzindelyke  traficquen  en  daarby 
daadelyk  bevonden,  dat  de  onreine  en  stinkende  uitwasemingen, 
die  deselve  onophoudelyk  van  zig'uitgeeven,  in  de  nabyheid 
der  glad  onverdragelyk  en  dierhalven  noodwendig  schadelyk 
moeten  zyn  voor  de  gezondheid  van  deszelfs  bewoonders. 

En  is  vervolgens  in  agting  genomen,  dat  wel  de  hoge 
regeering  nog  laatstelyk  by  publicatie  van  den  13*"  September 
1793  verscheyde  heylsanie  ordonnantien  op  die  en  meer  andere 
zaaken,  de  zuy vering  der  dampkring  tot  oogmerk  hebbende, 
heeft  gemaakt,  dog  dat  zulks  alles  tot  dus  verre  geheel  buyten 
emige  executie  is  gebleeven,  waarin  dierhalven  noodzakelyk 
diend  te  worden  voorzien;  dat  aangaande  de  looyeryen,  run- 
bakken  met  al  hetgeen  daar  verder  behoord,  mitsgaders  de 
drogeryen  der  buffels-  en  andere  vellen,  item  wasseryen,  de  by 
voorschreeven  publicatie  geordonneerde  verplaatsing  van  dat 
alles  agter  de  winkels,  alwaar  bet  bereidde  leer  word  verkogt. 


(*)    0f«r  4it  oodenrerp  wat  eeae  pr^sTraag  uilgesdirevea. 

Digitized  by  VjOOQIC 


860  1^0^.     P.  6.  VAN  OVERSTRATEN. 

langs  een  aldaar  gemaakle  doorgraving,  die  sig  in  de  Biiffdrivier 
ontlast,  niet  voldoende  scbynl  te  zullen  zyn  om  de  stad  van  die 
zoo  zeer  infecteerende  onreynigheeden  telievryden;  weshalven 
beeren  Commissarissen  Generaal,  na  eene  voor  die  trafBoqnen 
eeven  geschikte,  dog  verder  van  de  stadt  afgeleege  plaats 
hebbende  uitgesien,  bevonden  hebben  daartoe  akins  dienstig 
te  zyn  bet  terrein  langs  en  bewesten  de  zoogenaamde 
Wester  riiigsloot,  waarmede  ook  volkomen  genoegen  is  genomen 
door  de  gezamentlyke,  daarin  geïnteresseerden,  die,  sowel  als 
de  capilain  en  verdere  officieren  der  Chineesclie  natie,  daar 
over  op  de  plaats  zelve  zyn  onderhouden,  hebbende  alleenlyk  de 
eigenaars  der  looyeryen  verzogt,  dat  zy  wegens  zodanige  verplaat- 
sing op  eene  billyke  wyze  moglen  worden  schadeloos  gesteld. 

Zynde  deeze  zelfde  plaats  ook  seer  geschikt  voorgekomen 
voor  de  varkenskotlen  en  derzelver  slagteryen,  welke  als  nog 
agter  de  voorschreeven  looyeryen  gevonden  worden  en  die, 
in  weerwil  der  heylsaame  ordres,  op  de  reynhouding  derzelve 
als  anderzints  gestatueerd,  niet  nalaten  eene  onverdragelyke 
morsigheid  en  slank  te  verwekken. 

En  is  eyndelyk  ook  door  de  lieden,  welke  zig  erneeren  met 
de  buffels-  en  varkens  slagteryen  aan  Commissarissen  Generaal 
verzogt,  dat,  wanneer  de  voorschi*eeven  looyeryen  mogten  ver- 
plaatst worden  naar  de  voorschreeven  Wester  ringsloot,  alsdan 
hetzelve  mogte  plaats  vinden  orotrend  hunne  gemelde  affaires 
Ier  meerdere,  algemeene  veyligheid,  waarin  bevonden  is  geene 
inconvenienlen  gelegen  te  zyn,  zo  maar  gezorgd  word,  dat 
de  gemelde  slagteryen  beneeden  of  benoorden  de  looyeryen 
worden  aangelegd,  ofschoon  anderzints  daartoe  ook  eveo 
geschikt  zoude  zyn  de  plaats,  by  de  voorschreeven  publicatie 
voor  de  buffelsslagleryen  aangeweezen. 

Op  al  het  welke  thans  gedelibereerd  zynde,  is  goedgevonden 
van  dat  alles  aan  de  hooge  regeering  by  missive  kennisse  te 
geeven,  met  last  om  de  voorschreven  verplaatsingen  der 
looyeryen  en  derzelver  omslag  (uitgenomen  de  winkels,  alwaar 
het  bereidde  leer  word  verkogt,  die,  onschadelyk  zynde,  kunnen 
blyven,  daar  deselve   thans  zyn),   mitsgaders  de  buffels-  en 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  Q.  VAN  ÓVERSTRAtEN.  Hfil 

farkensriagteryen  ten  spoedigsten  te  doen  geTolg  neemen  ea 
met  qnaiificatie  om  aan  de  eygenaars  der  looyeryen  eene  billyke 
scbadeloosstelling  des  weegens  te  geeyen;  dan  hetwelk  omtrend 
de  gemelde  slagleryen  onnodig  is  bevonden,  aangezien  dezehe 
jaarlyka  's  Compagnies  wegen  wonten  verpagt  en  de  opstallen 
iiereids  genoegzaam  aan  haar  vervallen  zyn,  sodat  daar  omtrend 
niets  anders  zal  behoeven  te  worden  gedaan  dan  in  tyds  de 
nodige  opstallen  te  doen  vervaardigen  op  de  daartoe  op  nieuw 
bestemde  plaats^  leu  eynde  de  omslag  van  die  neeringen 
naar  derwaarts  werde  overgebragt  met  de  eerst  volgende 
verpagting,  waarby  het  nodige  dienaangaande  sal  moeten 
wordi»  gestipuleerd. 

7  Augustus.  Vernieuwing  van  hei  bepaalde  op  10  Sep^ 
tember  1751  ien  aanzien  van  het  zich  willekeurig 
verwijderen  van  procureurs  uit  de  raadzaal. 

Naardien  het  aan  deesen  gerechte  (^]  al  sedert  eenige  tydt  her: 
waarts  een  en  andermaal  is  gebleeken,  dat,  onaangezien  en 
niet  tegenstaande  de  daartegen  gestatueerde  ordre,  zowel  conform 
deeser  stads  statutaire  wetten  onder  den  titul  procureurs»  art. 
5,  als  die  van  deesen  gerechte  de  datis  20  Augustus  1683,11 
April  1698  en  10  September  1751,  by  den  blaffert  geinsereert, 
het  grootste  gedeelte  der  voor  gemelde  gerechte  posluleerende 
practisyns  zich  wederom  de  vryheid  hebben  aangenialigt  om 
op  de  gewoone  rechtdaegen,  straks  naar  het  af  loopeo  der  rolle, 
hun  te  absenteeren  en  van  het  stadhuys  te  gaan,  zonder 
alvoorens  daartoe  eenig  verlof  verzegt  of  ontvangen  te  hebben, 
alhoewel  derzelver  presentie  aldaar  veellyds  nog  langer  word 
vereischt  en  het  dikwerf  gebeurd,  dat  men  voor  het  finaal 
scheyden  der  vergadering  hun  diensl  by  de  -een  of  ander 
voorkomende  gelegenheid  benodigt  is,  zo  is,  ten  einde  hierinne 
nader  te  voorzien,  mitsgaders  lot  raaintien  der  goede  ordre 
in  't  generaal,  goedgevonden  en  verstaan  om  de  voorsz.  ordres 
en    speciaal   het   besluyt   van   deesen   gerechte  van  den  10^ 

(*)  Collegte  ▼■n  Sehepenen. 

rt>*ftUT-ion  PUL  xu.  86 

Digitized  by  VjOOQIC 


K61  1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

September  1751  by  deesen  te  renoveereti  en  te  statueeren, 
dat  geene  der  voornoemde  pracüsyns,  zo  nu,  als  voor  het 
vervolg,  zich  zullen  vervrymoedigen  om  zonder  speciaal  consent 
van  deese  vergadering,  hetgeen  alleen  om  gegronde  redenen  zal 
worden  verleent,  voor  bet  scheyden  derzelve  buns  ueegs  te 
gaan,  scboon  ook  al  de  roll  mogte  weesen  afgeloopen,  op  poene 
van  telkens  Ie  zullen  inquireeren  de  daartoe  staande  boete 
van  tien  rd'  ten  profyte  der  stads  kasse. 

8  Augustus,     Beslag   op  '  traclementen   tikn  Compagnie^ 
dienaren  wegens  particuliere  schulden. 

Door  den  Raad  van  justitie  deeses  kasicels  verzegt  zynde 
om  informatie,  of  bet  tractement  van  den  administrateur  by 
de  amphioen  directie,  Isaac  Corneiis  Domis,  hem  in  plaats  van 
gage  en  andere  emolumenten  toegelegd,  zoude  mogen  worden 
gearresteerd  volgens  het  daartoe  aan  hun  achlbaarens  gedaan 
verzoek,  dan  wel  alleen  voor  de  helft  en  of  dit  ook  zou  mogen 
plaats  hebben  omtrend  de  l)ediendens  van  de  bank,  vendu- 
meesteren  of  andere  ambtenaaren,  waarvan  de  administraüen 
voor  de  Compagnie  zyn  ingetrokken, —  zomede  of,  wanneer 
een  debiteur  mogt  weigeren  vrywillig  arrest  op  zyn  tractement 
te  leggen,  gelyk  aan  alle  dienaaren  is  geconcedeerd,  de  Raad 
bet  pouvoir  heeft,  ten  verzoeke  van  den  crediteur,  daarop  ge- 
rechtelyk  arrest  te  leggen.  —  Zo  is,  hier  op  gedelibereerd  zynde, 
goedgevonden  en  verstaan  aan  welgemelden  Raade  te  kennen 
te  geeven,  dat  de  dispositie  deser  regeering  van  den  25"^  July 
laatstleeden,  waarby  aan  de  dienaaren  van  de  Com|)agnie 
vryheid  is  gegeeven  om  zelfs  arresten  op  de  helvl  van  bun 
tractement  te  leggen,  in  geenen  dealen  bun  achtbaarens  heeft 
uitgesloten  om  dit  in  gevallen,  waarin  het  recht  zulks  vordert, 
mede  gerecbtelyk  te  doen. 

Voorts  hun  achtbaarens,  voor  zover  zulks  nodig  mogt  zyn. 
te  qualificeeren  om  voor  bet  vervolg  op  de  helvt  der  tracte- 
meuten  van  's  Compagnie's  dienaaren  arresten  te  mogen  leggen, 
evenzo  als  zulks  tot  noch  toe  op  de  belvt  bunner  gages  heelt 
mogen  geschieden. 

Digitized  by  VjOOQIC 


liTSt.    P.  Ó.  VAN  OVERStRATEN.  KéS 

11  Aoguslns.  Toekenning  aan  den  staéb-chirurgifn  te 
Batavia  van  den  rang  en  titel  van  ehirurgiJM/najoor 
der  burgerij, 

Zalks  geschiedde   »mit8  den  praesenlen  ooriog,  dog  londer 
•consequentie  voor  het  vervolg". 
Zie  ook  22  Mei  1804. 

19  Aaguslus.  Maatregelen  in  het  bdang  van  de  indigo- 
en  peper-cultuur  in  West-Java. 

Is  goedgevonden  en  verstaan: 

dat,  —  aangezien  de  mislukte  pogingen  in  de  jaaren  1778, 
1779  CD  1780  om  de  indigo  te  verbeteren  geensints  bewysen, 
dal  in  de  Jaccalrasche  en  Preanger  landen  geene  goede  indigo 
zonde  kannen  worden  bereid,  het  veel  eer  waarsehynelyk  is, 
dat  or  de  middelen  niet  goed  zyn  geweest  of  dat  er  geen 
behoorlyk  toezigt  gehouden  is,  al  hetwelk  voornamentlyk  aan 
gebrek  van  de  nodige  kennisse  moet  worden  toegeschreeven, 
waar  tegen  de  op  Java  ingevoerde  en  aan  de  beste  verwagting 
beantwoordende  instructie  van  den  31"^"  Augustus  1795  ge- 
ooegzaame  behoedmiddelen  aan  de  hand  geeft,  —  eene  proeve 
al  worden  genomen  om  indigo-fabrieken  aan  te  leggen  volgens 
de  voorschreeven  instructie  in  de  districten  aan  het  Zuyder- 
slrand,  Kandang  Bessy,  sorleerende  onder  den  regent  van 
Praccamoeutjang,  de  Üjampang,  bekend  onder  den  naam  van 
Djampang  Nilla  (welke  naam  genoegzaam  aanloond,  hoezeer 
die  plaats  lot  de  indigo  culture  geschikt  moet  zyn),  sorleerende 
onder  den  regent  van  Tjianjoer,  en  een  stuk  land  van  den 
regent  van  Batoelajang,  stoelende  aan  het  land  Tjidammer  op 
de  Cheribonscbe  scheiding,  alwaar  de  gronden  zwart  en  mollig 
zyn,  daar  de  campongs,  ofschoon  niet  ryk  bevolkt,  nogthans 
na  liy  den  anderen  leggen  en  doorsneeden  worden  van  eene 
menigte  rivieren  van  zuiver  water,  aan  welkers  boorden  de 
Tereischt  woitlende  putten  zeer  gemakkelyk  te  graaven  zyn; 

dat  de  gecommitteerde   tot   en   over   de  zaaken  van  den 

Digitized  by  VjOOQIC 


K64  1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

inlander  schikkingen  zal  hebben  te  maaken  om  het  nodige 
volk  lot  de  Yoorschreeven  fabrieken  by  een  te  doen  versameien 
en  dat  hy,  des  doenlyk,  sal  moeten  zorgen,  dat  nog  dit  jaar 
de  nodige  opstallen  daartoe  in  gereedheid  worden  gebragt  en  dal 
in  het  volgend  jaar  1798  aldaar  indigo  gekookt  en  bereid  word; 

dat  aan  den  commandeur  van  Bantam  en  den  resident  van 
Gheribon  stricte  ordres  zullen  worden  gegeeven  om  hel  over- 
lopen van  den  inlander  uit  voorscbreeven  districten  legen  te 
gaan,  welk  overloop  men  echler  vertrouwd,  dat  veel  zal  kunnen 
worden  voorgekomen,  indien  men  goede  schikkingen  uiaakl 
omtrend  de  inlanders,  die  in  de  fabrieken  zullen  werken; 

dat  in  voegen  voorscbreeven  mede  een  proef  zal  worden 
genomen  om  in  het  ganlsche  land  Tjassem,  Pamanoekan  en 
Pagadeen,  alwaar  de  coffy-culture  in  'l  geheel  niet  opneemd, 
de  indigo  culture  in  te  voeren,  terwyl  aldaar  op  plaatsen,  waar 
de  buisgesinnen  te  verre  van  een  verspreid  zyn,  de  omslag 
en  de  uitgebreidheid  van  de  fabrieken  na  behoorlyke  eeven- 
reedigheid  zal  moeten  worden  ingerigt; 

dat,  ten  kosten  der  respective  regenten,  van  Java  zullen 
geeiscbt  worden,  voor  ieder  der  voornoemde  r^entscbappen, 
twee  kundige  en  geschikte  Javaanen  om  de  ingezeelenen  van 
deese  bovenlanden  onderwys  en  handleiding  te  geeven,  zullende 
ingevolge  van  deese  dispositie  aan  den  heer  Java's  gouverneur 
ordre  gezonden  worden  om  die  lieden  met  February  aan- 
staande tot  dat  einde  naar  de  genoemde  landen  te  doen 
vertrekken  onder  te  kennen  gave,  dal  zy  door  de  regenten 
na  billykheid  zullen  worden  beloond; 

dal  de  inlanders,  die  in  de  indigo  fabrieken  geêmployeerd 
worden,  geëxuseerd  zullen  zyn  van  het  planten  van  coÖy  of 
andere  producten,  ook  van  de  lands  diensten  en  servituten 
en  van  het  opbrengen  der  tiende  van  de  pady,  mits  dan  ook 
die  werklieden  geene  andere  belooning  zullen  kunnen  vorderen 
dan  het  genot  van  eenige  rystvelden ;  zullende  het  in  acht 
neemen  en  nakomen  van  deeze  dispositie  aan  de  regenten, 
zowel  als  aan  de  opzienders  in  de  bovenlanden,  ten  emstigslen 
worden  aanbevoolen; 

Digitized  by  VjOOQIC 


T797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  565 

dat  in  het  land  Djaropang  aan  de  Oostkust,  als  voor  de 
leverancie  van  coffy  in  't  geheel  niet  geschikt  zynde,  zo 
wegens  de  grond,  als  weegens  het  zwaar  en  moeyelyk  trans- 
port, de  coffy-cuUure  niet  verder  geêxlendeerd  zal  worden, 
maar,  soveel  mogelyk,  gehouden  in  dien  staat,  waarin  deselve 
Da  is; 

dat  raen  zig  voor  eerst  zal  vergenoegen  met  de  opgave, 
?ao  den  gecommitteerde,  volgens  welke  hy  als  mogelyk  steld, 
dat  de  landen  van  Praccamoentjang  voor  eerst  3  a  4  picols 
zullen  kunnen  leeveren,  dog  dat  die  quantiteit  door  den  tyd 
tot  9  a  10  picols  zal  accresseeren ;  —  dat  na  eevenreedigheid 
van  die  leverantie,  Tjanjoer  5  a  6  picols,  Batoelajang  3  picols, 
Tjassein  17)  picols  en  Pamanoekan  en  Pagadeen  2  picols 
zullen  kunnen  opbrengen,  welke  hoeveelheid  meede,  in  pro- 
portie van  die  van  het  regentschap  Praccamoentjang,  jaarlyks 
zal  kunnen  toeneemen,  onder  ernstige  recommandatie  aan 
Dieermeiden  gecommitteerde  van  te  zorgen,  niet  alleen  dat  de 
voormelde  vermeerdering  plaats  hebbe,  maar  ook  byzonderlyk, 
dat  de  indigo  zo  deugdzaam  werde  bereid  als  de  Javasche 
en  dal  de  Javasche  instructie  in  die  bereiding  naauwkeurig 
worde  opgevolgd  en  nagekomen; 

dat,  om  wyders  zeeker  te  kunnen  zyn  van  de  goede  reussite 
der  indigo-culture  in  de  voorschreeven  districten,  aan  den 
heer  Javas's  gouverneur  zal  worden  aangeschreeven  om  tot 
dat  einde  naar  de  Preanger  en  Jaccratrasche  landen,  zodra 
mogelyk,  af  te  zenden  den  gegageerden  boschganger  te  Pacca- 
longang.  Piek,  om,  niet  alleen  zodanige  plaatsen  in  de  voornoemde 
districten  uit  te  zoeken  en  op  te  geeven,  die  tot  de  culture 
der  thom  en  de  bereiding  der  indigo  de  meeste  geschiktheid 
hebben,  maar  om  ook  aanwysing  te  doen  van  de  wyze,  waarop 
de  benodigde  opstallen  dienen  te  worden  gemaakt,  en  levens 
informatie  Ie  geeven  van  de  schikkingen,  die  gemaakt  zouden 
kunnen  worden  omtrend  die  inlanders,  die  tot  de  indigo  worden 
geêmployeerd,  voor  welke  moeite  de  regenten  aan  gemelden 
Piek  eene  redelyke  belooning  zullen  moeten  geven; 

dal  de  gecommitteerde  ten  eersten  uit  ieder  der  voornoemde 

Digitized  by  VjOOQIC 


566  1797.    P.  G.  VAN  OVER8TRATEN. 

districten  naar  Tagal  en  Paccaloiigang  zal  zenden  twee  knappe 
inlanders  om  dit  jaar  nog  aldaar  onderweezen  te  worden  in 
het  ciiltiveeren  der  thoni  en  het  kooken  en  bereiden  der  in- 
digo, waarvan  aan  den  heer  Java's  gouverneur  kennis  zal 
worden  gegeeven,  met  recommandatie  om  te  zorgen,  dat  die 
lieden  in  alles,  wal  tot  de  gemelde  culture  betrekking  heeft, 
geïnstrueerd  en,  nadat  de  bereiding  sal  zyn  afgelopen;  naar 
hunne  huisen  terug  worden  gezonden; 

dat  de  gecommitteerde,  vooral  in  den  l)eginne,  jaarlyks  in 
de  Javasche  bovenlanden  voor  reekening  van  voormelde  regenten 
zal  laaten  opkoopen  goixl  zaad  van  de  Ihom  randoe  oï  dalm, 
na  mate  van  de  benodigdheid,  welk  zaad  uitterlyk  tegens  de 
maand  April  of  Mey  aan  de  regenten  sal  moeten  bezorgd  worden  t 

dat  de  gecommitleerde  volleedige  afschriften  van  de  voor- 
schreeven  Javasche  instructie  zal  bezorgen  en  ter  hand  stellen 
aan  de  regenten  in  het  Javaansch  en  aan  de  onderscheide 
opzienders  in  het  Hollandsch,  onder  stipte  aanbeveeling  van 
zig  daarna  te  gedragen  in  de  voornoemde  cuUure; 

dat  de  regentschappen  Bandong  en  Suniadang,  als  in  't  ge- 
heel niet  geschikt  tot  de  indigo-culture,  van  die  culture  zullen 
weesen  geêxcuseerd,  mits  daarentegen  ronde  pceper  aanplantende 
en  de  culture  daarvan  zoverre  extendeerende,  als  buyten  prae- 
judicie  van  die  der  coiTy  zal  kunnen  geschieden; 

dat  in  het  regentschap  Crawang  insgelyks  ronde  peeper 
zal  worden  aangekweekt,  gclyk  meede  in  de  hooge  landen  van 
Tjassem,  Pamanoekan  en  Pagadeen,  welke  drie  laatstgemelde 
regentschapjes,  tot  de  cofly-culture  ongeschikt  zynde  (zo  als 
te  voren  reeds  gezegd  is),  van  de  leverantie  van  colTy  worden 
geëxcuseerd,  voor  zoverre  de  inwoondere  daarin  niet  vrywillig 
zullen  willen  participeeren,  wordende  den  gecommitteerde 
gelast  en  aanbevoolen  exaclelyk  na  te  laaten  gaan  en  op  te 
geeven,  hoeveele  peeperranken  na  rato  der  ingezeetenen  in 
voorschreeven  districten  zoude  kunnen  worden  aangeplant  en 
onderhouden ; 

dat   de  aanplanters  van  peeper,  evenals  die  van  de  indigo, 
bevryd  zullen  weezen  van  alle  landsdiensten  en  servituten  tol 

Digitized  by  VjOOQIC 


1707.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  867 

zolang  de  ieveraDtie  vao  de  pee|)er  zal  begiimen,  hetgeene 
men  op  vyf  jaaren  steld; 

dal  de  geineeue  man  of  eerste  leverancier  de  peeper  zal 
moeten  leeveren  aan  den  regent  het  picgl  ad  140  S  voor  rd* 
5  zilver  geld  en  mindere  gedeellens  lot  Vie  pïcol  inclusive 
oa  diezelve  proportie  en  dat  de  regenten  dezelve  in  deonder- 
sclieide  pakhuisen  te  Batavia  aan  de  Compagnie  zullen  moeten 
leeveren  bet  picol  ad  135  ft  voor  ryksdaalders  7  zilver  geld; 

dat  de  regenten  gehouden  en  verpligt  zullen  zyn  de  peep^ 
ook  by  kleyne  partyen  volgens  daartoe  aan  hun  lieden  af  te 
geeven  geêikte  maaten  van  den  gemeenen  man,  wanneer  die 
minder  dan  '/ie  P>^^'  presenteerd  te  leeveren,  te  accepteeren, 
alwaare  het  ook  maar  by  katjes,  en  zulks  tegen  contante  be- 
laaiing,  gereekend  na  proportie  van  bovengemelden  prys  a  8 
duiten  het  katje. 

19  Augustus.     Oprigling  van  pasar* s  in  de  Jakatrasche 
en  Preanger  landen. 

h  goedgevonden  en  verstaan: 

dat  in  de  regentschappen  van  Tjanjoer,  Bandong,  Sumadang, 
Praccamoentjang,  Grawang  en  Batoelayang  eene  dagelyksche 
bassaar  in  de  nabyheid  van  iedere  lioofd-nogory  ter  proeve  zal 
worden  opgerigt,  onder  voorwaarde,  dat  de  regenten  zorgvuldig 
zullen  waken  tegens  alle  inconvenienteii,  welke  soortgelyke 
permissien  meestal  verzeilen,  waaronder  voornamentlyk  moet 
gereekend  worden  alles,  wat  de  gemeene  veyligheid,  inzonder- 
heid op  de  wegen,  betreft; 

dat  een  ieder  vryheid  zal  hebben  op  voorschreeven  bassaars 
dagelyks  zyne  producten  te  markt  te  brengen,  zonder  daarvoor 
iets,  hoe  gering  ook,  te  betaalen,  dog  dat  de  vaste  kraam- 
houders  als  eene  recognitie  voor  hunne  winkels  aan  de  regenten 
zullen  moeten  opbrengen  6  sluyvers  'smaands  om  daaruit 
de  kosten  en  bei  onderhoud  van  de  liassaars  eenigsints  goed 
te  kunnen  maaken; 

dat  op  voorschreeven  bassaars  geene  speelen  van  vermaak 

Digitized  by  VjOOQIC 


568  1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

zullen  worden  loegelaten  en  dat  aldaar  geene  Ghineesen  toegang 
zullen  mogen  hebben;  ook  dat  geene  buffels  uit  de  regent- 
schappen zullen  mogen  worden  gevoerd  zonder  speciale 
permissie  van  de  r^^peclive  regenten,  dewelke  die  permissie 
zullen  kunnen  en  mogen  weigeren,  wanneer  zy  zulks  nodig 
oordeelen;  wordende  den  gecommitteerde  gelast  te  zorgen, 
dat  deeze  ordre  stiptelyk  werde  nagekomen  en  in  het  generaal 
te  waaken,  dat  van  deeze  concessie  tegens  de  intuïtie  geen 
misbruik  werde  gemaakt,  ten  welken  einde  hy,  gecommitteerde, 
gelast  zal  worden  eene  speciale  instructie  voor  de  op  te  rigten 
bassaars  te  ontwerpen  en  aan  heeren  Commissarissen  Generaal 
ter  approbatie  te  presenteeren; 

dat  in  het  regentschap  Tjanjoer,  zowel  als  in  de  andere 
voorschreeven  regentschappen,  voor  eerst  maar  eene  bassaar 
ter  proeve  zal  worden  aangelegd,  kunnende  men  in  het  vervolg, 
wanneer  bevonden  word,  dat  de  uitkomst  aan  de  verwagting 
beantwoord,  in  de  meermelde  districten  2  a  3  of  zelfs  nog 
meerder  bassaaren  invoeren,  na  mate  de  uitgestrektheid, 
volkrykheid  of  andere  omstandigheeden  zulks  zullen  vereisschen, 
ten  welke  einde  den  gecommitteerde  word  aanlievolen  om, 
nadat  de  voorschreeven  bassaaren  een  jaar  zullen  geslaan 
hebben,  aan  heeren  Commissarissen  Generaal  of  aan  de  hnge 
regeering  te  berigten  den  uitslag  daarvan  en,  indien  die  aan 
de  verwagting  voldood,  als  dan  de  nodige  voordragten  te  doen 
tot  het  toestaan  en  het  plaatsen  van  meerdere  dag-  of  week- 
markten. 

19  Augustus.    Inlijving  van  Tjüasem,  Pamanaekan,  Pa- 
gaden  en  Adiarsa  bij  Krawang  en  Soemedang. 

Is  goedgevonden,  dat  de  regentschappen  Tjassem,  Pamanoekan, 
Pagadeen  en  Adiarsa,  welke  niet  zeer  groot,  onvrugtbaar  en 
slegt  bevolkt  zp,  in  het  vervolg  hy  vacatures  zullen  getrokken 
worden  onder  den  regent  van  Grawang  en  die  van  Sumadaug 
(zo  als  dit  reeds  plaats  heeft  gehad  met  opzigt  tot  Tjassem) 
te  weetcn:  Adiarsa  en  Tjassem  als  een  tjoetak  onder  Crawaog 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  569 

en  PamanoekaD  en  P^gadeen  insgelyks  als  een  ijoetak  onder 
Sumadang,  als  daartoe  het  gelegensle  zynde,  en  zulks  om  de 
opgezeetenen  in  die  landschappen  te  ontheffen  van  de  al  ie 
grooie  en  drukkende  last  van  in  elk  klein  district,  niet  alleen 
een  regent,  maar  daarenlioven  deszelfs  dikwyis  zeer  talryke 
familie  te  moeten  onderhouden,  zullende  nogthans  over  de 
voorschreeven  tjoetaks  uit  de  familien  der  tegenwoordige 
regenten  van  voornoemde  kleine  landschappen  altyd  hoofden 
moeten  verkoosen  worden  met  den  titul  van  Oemboel,  dog 
niet  hoger. 

22  Augustus.     Opheffing   van   den   graoten   ioinkel    en 
van  het  kostgdd^hanloor  te  Batavia. 

Zulks  geschiedde,  »wyl  de  afbetaling  der  soldyen  en  koet- 
gelden  volgens  de  jongst  daar  omtrent  g'iniroduceerde  schik- 
kingen gedaan  worden  op  het  generaal  tractements-comptoir". 

25  Augustus.     Javasche  verpachtingen. 

Wyl  het  termyn  der  vorige  verpachting  met  ultimo  December 
aaaslkomende  staat  te  expireeren,  zoo  is  goedgevonden  en 
verslaan  de  Javasclie  domeinen,  uithoofde  van  de  noch  sub- 
nsleerende  noodlottige  en  ongunstige  omslandigheeden,  even 
als  in  anno  passato  heeft  plaats  gehad,  wederom  op  de 
vorige  condilien  te  doen  opveilen  en  af  te  staan  voor  den 
lyd  van  een  jaar. 

9   September.     Verhooging    der    gage    van    inlandsche 
christen  militairen. 

Gedelibereerd  zynde  op  het  verzoek  van  de  inlandsche 
ciirislen  militairen  om  verhoging  van  hun  maandgeld,  vermits 
hetzelve  niet  toei-eikend  was  tot  den  inkoop  van  hunne 
monieering  stukken,  alzoo  zy  eeven  zodanig  gekleed  zyn 
als  de  Buropeesche  militairen. 

Zo  is  goedgevonden  de  gage   van  voornoemde  inlandsche 

Digitized  by  VjOOQ IC 


870  17Ö7.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

christen   mililaireii  ie  verhoogen  en  gedurende  den  presenten 

oorlog  Ie  bepalen: 

voor  de  sergeanten  op rd*  8 

•      •   corporaals     • •    7 

»      »  gemeene       » »    6  ter  maand. 

15  September.     Regeling   der  verdeeling  van  de  suiker, 
jaarlijks  aan  de  Regering  te  leverm. 

In  overweging  genomen  zynde,  dat  door  de  verdeeling  van 
de  suiker,  die  de  suikermolenaars  jaarlyks  aan  de  Compagnie 
moeien  leveren,  wanneer  die  buiten  hunne  voorkennis  en  mede- 
weeten  word  gemaakt,  aanleiding  word  gegeeven  tot  ongenoegen 
en  klagten  by  dezen  en  geenen  onder  dezelven> —  zo  is,  lol 
voorkoming  hiervan  in  het  vervolg,  goedgevonden  en  verstaan 
jaarlyks  in  de  maand  February  de  repartitie  Ie  laten  maaken 
van  de  te  doene  leverantie  aan  de  Compagnie  ten  by  weezen 
van  de  lieuteuants  der  Chineezen  en  de  gezamenilyke  suiker- 
molenaars, aan  het  hoofd  hebbende  den  burger  Heemraad, 
Andries  Teisseire,  en  den  capilain  der  Chineezen,  Oey  Biangkong, 
aan  wien  de  directie  daarvan  is  opgedraagen,  zonder  dat  deze 
regccring  zich  daarmede  verder  zal  inlaten,  dan  voor  zover 
betreft  de  door  dezelve  gemaakte  verdeeling  over  de  IBOOO 
kanassers,  die  voortaan  steeds  aan  de  Compagnie  zullen  moeten 
geleverd  worden. 


Op  12  December  1797  is  ter  zake  nader  bepaald: 
'  dat  de  gemelde  coniparitie  zal  worden  gehouden  voor  de 
betaling  van  het  eerste  termyn  der  vooruitverstrekking  in 
January; 
'  dat  in  die  byeenkomst  nauwkeurig  zal  worden  nagegaan 
en  overwoogen  de  staat  en  de  gesteldheid  der  respeclive 
zuikermolens,  zo  in  het  generaal,  als  ieder  in  het  byzooder, 
mitsgaders  het  vooruitzicht  en  verwachting  van  een  meer 
of  minder  dan  wel  voor-  of  nadeelige,  eigenjaarige  inzaam 
van  ieder  der  subsisleereude  moolens; 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1797      P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  571 

S^  dat,  na  een  zodanige  beschouwing  en  overeenkomstig  de 
bevinding,  met  alle  onparlydigheid  onderling  zal  moeien 
worden  opgemaakt  een  vergelyk  of  tarief  voor  het  aandeel, 
dat  ieder  moolenaar  verplicht  zal  weezen  te  leveren  van 
de  15000  kanassers,  die  het  contingent  voor  de  Compagnie 
in  het  geheel  zullen  uilmaaken,  waarvan  dan  eene  notitie 
geformeerd  en  door  de  gezamentlyke  comparanten  onder- 
teekend zal  moeten  worden; 

4^  dat,  om  niet  alleen  verzekerd  Ie  zyn  van  eene  prompte  en 
tydige  leverantie,  die  met  de  maand  Mey  zal  beginnen  en 
met  ultimo  December  zal  moeten  afgeloopen  zyn,  maar 
ook  om  voor  te  komen,  dat  de  eene  moolenaar  niet  den  anderen 
in  zyn  particulieren  verkoop  hinderlyk  zy,  opgemaakt  zal 
worden  eene  notitie,  aanwyzende  en  bepaalende  praecisselyk 
de  quanliteyt,  die  ieder  verplicht  zal  zyn  maandelyks  in 
mindering  van  zyn  aandeel  te  leveren,  terwyl  by  bevinding, 
dat  daarin  nalatigheid  plaats  heeft,  de  zodanige  direct  zal 
worden  gesteld  in  handen  van  den  advocaat  fiscaal  om 
tot  de  voldoening  gedwongen  te  worden; 

5^  dat,  ingeval  er  eenig  verschil  ontstaan  mogt  over  de  voor- 
noemde verdeeling,  dit  verschil  dan  zal  moeten  worden 
gedecideerd  door  de  meerderheid  der  voormelde  comparitie 
en  men  verplicht  zal  weesen  zich  daar  aan  ie  onderwerpen. 

25  September.  Vrijstelling  van  ambtgeld  voor  den 
doodgraver  van  het  buüen^Porlugesclie  kerkhof  en  voor 
den  schrijver  bij  den  Boom  te  Batavia. 

Zulks  geschiedde  wegens  «de  solierheid  der  inkomsten". 

23  September.  Regeling  der  inkomsten  van  de  scherp^ 
rcglers  te  Batavia. 

Genieten  elk  's  maandelyks: 

aan  gagie      vA*  7:24      of  in  *t  jaar rd'  90:  — 

.    kostgeld    »    5:   9V5  »    »   »     •  »  58:19'/^ 

te  zamen rd*  128:197* 

Digitized  by  VjOOQIC 


872  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

voorts   aan    salaris   voor   het   doen   van   executien  by  den 
Raad  van  justitie: 
voor   liet  (oriureeren realen    6     a  387»  stuivers 

>  »    leedebraken »     20      » —         • 

•  •    ophangen »       8      »  —         » 

>  »  onder  de  galg  tentoon- 
stellen, item  geesselen  en  brandmerken      »       6Vs  >  —         • 

voor  het      »         »         »  ■       47i » —        » 

»       »   enkeld  geesselen »      5     » —         » 

>  »  sleepen  na  het  buiten 
gerigt  van  lieden,  die  ztg  zelfs  ver- 
daan hebben »       5      ■  —         » 

Wegens  decse  salarissen  hebben  zy  in  anno  1795  genoten 
realen  96  a  38 7»  stuivers  of  rd»  76:3875  van  48  zwaare 
sluyvers  ieder; 

in  anno  1796  is  by  den  Raad  geen  executie  voorgevallen; 

»  »  1797  hebben  zy  aan  salaris  genoten  129  realen 
van  387^  stuivers  of  rd«  103:97b. 

Hunne  eyschen  van  benodigheeden  by  deese  executien  zyn 
onbepaald;  daarop  word  niets  afgedongen  en  in  hetgeen  zy 
daarvan  overbehouden,  vinden  zy  eene  suppletie  van  hun 
sober  bestaan. 

By  het  collegie  van  Scheepenen  zyn  hunne  salarissen  voor 
het  doen  van  executien  en  de  verstrekkingen  der  benodigd- 
heeden  daartoe  bepaald,  als  volgt: 

voor  het  leedebraken  van  een  delinquaut,  realen  40  4  58^/^ 
stuivers  ieder,  mitsgaders: 

een  loodlyn, 

•  tromlp, 

>  kafferip ; 

voor  hangen,  worgen  en  onthoofden,  voor  elk  delinquani 
realen  16  è  3875  stuivers  en  twee  tromlynen; 

voor  het  tentoonstellen  onder  de  galg,  geesselen  en  brand- 
merken van  veel  of  weynig  delinquanten : 

twee  tromlynen, 

een  loodlyn, 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  573 

twee  honderd  geesselroeden, 

tien  malen  zout; 

▼oor  ieder  delinquant,  die  naast  den  dood  gestraft  word,  realen  1 5 

>  gecsselen  en  brandmerken >      12 

>  geesselen >       8 

»    elk  delinquant,  die  gebrandmerkt  word,  een  mand  houts- 

koolen ; 

voor  de  lorluur,  na  de  graden,  8,  10  en  12  realen, 
»     het  sleepen  naar  hel  buiten  geregt  10  realen. 

Doorgaans  geeven  zy  4,  5  of  meer  op,  die  naar  builen  ge- 
bragt  zyn,  schoon  de  justitie  onbekend,  en  dit  sorteerd  onder 
hunne  stille  winsten. 

Indien  er  geen  doodstraf  plaats  vind,  genieten  zy  nog  voor 
eiken  justitie  dag  tot  een  douceur: 

de  eerste  scherpregter realen  50 

»  tweede        »  •       50 

en  by  parate  execulien  de  helft,  alles  boven  haar  salaris. 

Weegens  het  doen  van  execulien  hebben  zy  by  Scheepenen 


in  anno  1795  rd»  106 

»      '»      1796  .    154 

ipde  in  anno  1797  by  het  gemelde  collegie  nog  geen  exe- 
cutie voorgevallen. 

Aan  elk  der  beide  scherpregters  word,  met  intrekking  van 
gage  en  kostgeld,  toegelegd  een  maandelyks  tractement  van 
ryksdaalders  15  (daar  onder  rd'  5  in  contanten)  of  in  het 
jaar  rd»  180. 

Om  verder  hun  bestaan  op  een  boeteren  en  geregelden  voet 
te  brengen  word  by  deesen  bepaald,  dat  zy  voortaan  voor  het 
doen  van  execulien,  enz.  by  den  Raad  van  justitie  zullen 
genieten  dezelfde  salarissen,  douceurs  en  verstrekkingen,  als 
volgens  het  hier  nevens  genoteerde  by  het  collegie  van 
Scheepenen  is  geïntroduceerd,  zonder  meer,  wordende  hun 
wel  expresselyk  geinterdiceerd  om,  daar  hun  bestaan  als  nu 
op  eene  billyke  wyse  is  gereguleerd,  zig  voortaan  soigneuselyk 
Ie  wagten  van  iets  by  hunne  reekeningen  op  te  brengen,  het 

Digitized  by  VjOOQIC 


674  1797.    P.  Q.  VAN  OVER6TRATEN. 

welk  hun  niet  volgens  de  voorsehreeven  bepaling  weesenliyk 
toekomt  en  mitsdien  ook  van  het  bekend  stellen  tan  neer 
lyken  als  naar  hel  buiten  geregt  gebragt,  dan  wesendyk  heefl 
plaats  gehad. 

23  September.     Verzending  van  brieven  naar  Nederlani 

Om  des  te  beter*  te  zorgen,  dat  somtyds  geen  gelegenheden 
voorhygaan,  welke  zouden  kunnen  geschikt  geoordeelt  worden 
om  de  papieren  voor  Nederland,  welke  in  gereedheid  zyn  of 
by  vervolg  zullen  gebragt  worden,  te  verzenden,  is  goedge- 
vonden den  sabandhaar  en  licentnieester  te  gelasten  om  telken 
Vrydage  aan  den  heer  Commissaris  Generaal.  Nederburgh,  ter 
hand  te  stellen  een  schriflelyk  berigt,  houdende,  welke  vreemde 
scheepen  waarschynlyk  binnen  de  eerstvolgende  agt  a  tien 
dagen  van  hier  (Batavia)  zullen  vertrekken  en  naar  welke 
plaatsen,  ten  welker  einde  hy  zig  steeds  zo  naauwkeurig 
doenlyk  daarna  zal  moeten  infor meeren. 


Den  16'^*"  December  1797  is  ter  zake  nog  het  volgende  bepaald : 
Op  de  ter  kennisse  van  Commissarissen  Generaal  gekomen 
representatien  van  verschelde  schippers  van  neutrale  scheepen 
nopens  de  fatale  gevolgen,  waaraan  zy  zig  zelven  en  hunne 
rheeders  zouden  kunnen  exponeeren,  wanneer  bekend  werd, 
dat  zy  zig  chargeeren  mei  het  overbrengen  van  ofBcieele  pa- 
pieren aan  heeren  Bewindhebberen,  ook  zelfs  nadat  zulke 
papieren  hunne  bestemming  reeds  heblien  bereikt,  is  dienstig 
en  billyk  geoordeeld  heeren  Bewindhebberen  by  bekwaanie 
gelegenheid  te  verzoeken  om  de  scheepsgelegenheeden,  waar- 
mede hun  weIËdele  hoog  agtbaare  officieele  brieven  van  hier 
ontvangen,  wel  te  willen  secreleeren. 

30  September.  Overname  door  de  Regering  wiii  de 
sckuldefi  van  regenten  in  Wesl-Java  aan  den  gecom- 
miileerde  tol  en  over  den  itilander. 

In   overweeging   genomen   zynde,   dat  er  geene  reedeoeo 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  878 

van  eenig  belang  zyn,  welke  zouden  behoeven  te  verhin- 
deren om  den  gecommitteerde  van  deese  last.  welke  hem  zo 
zeer  schynd  te  drakken,  te  ontheffen,  want  dat  de  bedugting, 
dat  de  Compagnie  daardoor  aan  risico  zal  worden  geêxponeerd, 
uithoofde  van  welke  aan  voornoemden  gecommitteerde  provi- 
sioneel alleenlyk  was  toegestaan  om  voortaan  op  dat  montant 
te  mogen  genieten  den  interest  van  Vs  percent  *smaands, 
haare  kragt  verliest  door  het  berigt  van  den  gecommitteerde, 
dat  de  voorschreeven  schulden  uithoofde  van  de  seederd  eenige 
jaaren  zo  zeer  verbeeterde  staat  van  de  regentschappen  thans 
zeer  solide  zyn  en  er  geen  twyfel  aan  is,  of  deselve  zullen 
binnen  weynige  jaaren  kunnen  wesen  geliquideerd,  wanneer 
de  directie  over  en  in  de  regentschappen  blyft  op  den  pre- 
senten voet  en  deese  oorden  blyven  hevryd  van  vyandelyk  ge- 
weld, terwyl,  by  aldien  hel  laatste  onverhooptelyk  mogt  gebeuren, 
eene  uyUtaande  pretensie  ten  lasten  van  de  regenten  ten 
minslen  van  deselve  waarde  zal  kunnen  worden  gehouden 
als  de  papiere  munt,  welke  tol  het  doen  van  deesen  overneem 
zal  moeten  worden  uytgescholen ; 

dat  zelfs  uit  zodanigen  overneem  dit  wesendlyk  voordeel 
kan  worden  tegemoed  gezien,  dat  daardoor  alle  financieele 
onderhandelingen  tusschen  den  gecommitteerde  en  de  re- 
genten, waaruit  in  vorige  lyden  zulke  merkelyke  misbruiken 
zyn  ontstaan,  vo3r  allyd  ten  eenemalen  zullen  weesen  afge- 
sneeden  en  dat  ook  als  dan  de  regenten  niet  zullen  behoeven 
bezwaard  te  worden  met  eene  verhoging  van  interest,  hetwelk 
hun  dos  te  beeter  zal  aanmoedigen '  en  in  staal  stellen  om  de 
hoofdschuld  spoedig  te  kunnen  liquideeren. 

En  is  vervolgens  goedgevonden,  dat  de  hoge  regeering  sat 
werden  gelast  om  de  agterstallen  ten  bedragen  van  ryksdaalders 
94639  voor  reekening  van  de  Compagnie  over  te  neemen 
en  de  respectivc  regenten  daarvoor  te  debiteeren  tegens  den 
interest  vaq  7t  percent  's  maands,  mei  ernstige  recommandatie 
aan  den  gecommitteerde  om  zorgvuldig  te  blyven  waaken, 
dat  de  aflossingen  deeser  schulden  en  de  betalingen  der  inte- 
ressen behoorlyk  gevolg  neemen. 

Digitized  by  VjOOQIC 


876  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

3  October.     IrUrekking    van   het    verbod   tegen   uüvoer 
van  siroop,  uitgevaardigd  op  ^r  ^P^  1768. 

Zulks  geschiedde,  »wyl  de  reden  van  dil  interdict,  namentlyk 
de  iiedugting  voor  het  verval  der  araksbranderyen  ter  dezer 
hoofdplaats  door  den  uitvoer,  inzonderheid  naar  Java,  uiet 
meer  existeert,  zedert  aldaar  geen  arak  gestookt  en  de  siroop 
buitendien  aldaar  zelvs  kan  gemaakt  worden". 

Zie  ook  23  October  1797: 

5  October.     Verkoop   van    j>onbekwaame*\    Compagnies 
schepen. 

Is  goedgevonden  en  verstaan  voortaan  tot  een  vaste  cynosure 
te  bepaaleiiy  dat,  wanneer  afgelegde  schepen,  ofschoon  tot 
's  Compagnies  dienst  verder  geheel  onbekwaam,  verkogt  worden, 
zulks  zal  geschieden  in  het  lieeren  logement  met  den  inven- 
taris, nadat  hetgeen  voor  de  Compagnie  noch  dienen  kan, 
daarvan  zal  zyn  geligt  en  het  publiek  daarvan  eenige  dagen 
bevorens  behoorlyk  zal  zyn  geadverteerd. 

13  October.     ^Y er  strekkingen  in  gelde". 

Tot  vermindering  van  den  omslag  en  tot  bevordering  van 
de  eenvoudigheid  en  klaarheyd  by  de  boeken  is  goedgevonden 
en  verstaan  de  verstrekking  in  natura  van  alle  zodanige 
artikelen  aan  de  respective  administratien,  schryfcomptoiren 
en  andere  departementen,  zo  mede  aan  de  eilanden  Onrust 
en  Edam,  als  by  particulieren  te  bekomen  zyn,  voor  hel 
vervolg  te  excuzeeren  en  daarvoor  in  gelde  te  laten  afgeeven 
het  montant  der  pryzen,  waarvoor  dezelve  by  particalieren  te 
bekomen   zyn,  volgens  een  daarvan  geformeerde  prys-couninL 

~-  October.     Uitloving   eener  premie   op   het  aangeven 
van  den  schrijver  van  zeker  ibschrifluur\ 

Nademaal  wy  met  geen  minder  ontstichting  dan  veront- 
waardiging hebben  vernomen,  dat  ter  dezer  hoofdplaats  rouleert 
zeker  schriftuur,  ten  titul  voerende:  aan  het  volk  van  Neder- 


Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  G;  VAN  OVERSTRATEN.  877 

land  en  deszelfs  vertegenwoordigers,  waar  van  deszelfe  laslerlyk, 
schoon  absurde  inhoud  alleen  kan  strekken  om  in  deze 
gewesten  het  zo  noodzakelyk  publiek  vertrouwen  op  'slands 
wettige  regeering  te  ondermpen,  noitsgaders  de  rust,  goede 
ordre  en  eene  billyke  subordinatie  te  verbreeken,  waar  tegen 
heeren  bewindhebbers,  uitmakende  het  committé  totdezaaken 
van  den  Oosl-Indischen  handel  en  bezittingen,  noch  onlangs 
by  hoogstdcrzelver  missive  van  den  14  April  1796  ten  na- 
drukkelyksten  gelast  hebben  te  waaken.  —  Zo  is  het,  dat  wy, 
ons  verplicht  oordeelende  ons  daar  aan  ten  ernstigsten  te 
moeten  laten  gelegen  leggen,  goedgevonden  en  verstaan  hebben 
eene  praemie  van  één  duizend  ryksdaalders  zilvergeld  uit  te  loven, 
gelyk  wy  doen  by  dezen,  voor  den  geen,  die  den  schryver 
en  disseminateur  van  het  voorschreeven  lasterschrift  zal  ont- 
dekken en  aangeven,  zodanig,  dat  hy  in  handen  van  de  justitie 
geraake  en  daar  over,  anderen  ten  exempel,  gestraft  zal  kunnen 
worden  —  terwyl  de  naam  van  den  aanbrenger,  des  begee- 
rende,  zal  worden  gesecreteerd. 

En  op  dat  een  iegelyk  van  deeze  onze  serieuse  intentie 
kennis  zoude  mogen  erlangen,  zal  deze,  zo  ter  dezer  hoofd- 
plaats, als  op  Java,  Cheribon  en  Bantam  worden  gepubliceerd 
en  geaffigeerd  ter  plaatzen,  waar  men  gewoon  is  publicatie 
en  affixien  te  doen. 


In  hunne  resolutifin  van  7  October  1797  lieten  Ck)mmi8saris8en 
Generaal  ter  zake  het  navolgende  aanteekenen : 

Na  examinatie  van  het  voorschreeven  schriftuur  isinagting 
genomen,  dat  het  schryven  en  divulgeeren  van  zodanige  libellen 
allesints  strekkende  is  om  in  deeze  gewesten  het  zo  nood- 
zakelyk publiek  vertrouwen  op  *slands  regeering  te  ondermynen, 
mitsgaders  de  rust,  goede  ordre  en  eene  billyke  subordinatie 
te  verbreeken,  en  dat  dierhalven  de  hoge  regeering  in  deezen 
allezinls  overeenkomstig  haare  duure  verplig tingen  heeft  ge- 
handeld met  zig  daaraan  ten  ernstigsten  te  laaten  geleegen 
'eggen; 

rUlAAT-M>U    DBIL   111.  37 

Digitized  by  VjOOQIC 


Ö78  1^07.    P.  Q.  VAN  ÖVEflStRAtEN. 

dat  ook  de  niet  min  absurde,  dan  lasterlyke  inhoud  van 
dat  geschrift  byna  zoude  moeten  doen  denken»  dat 'er  niemand 
kan  gevonden  worden,  dwaas  en  onbeschaamd  genoeg,  om 
met  hetzelve  het  volk  van  Nederiand  en  deszelfs  verteegen- 
woordigers  te  durven  naderen  en  dienvolgens  hel  vermoeden 
doen  geboren  worden,  dat  de  specieuse  titel,  daaraan  gegeeven, 
alleen  ten  oogmerk  heeft  om  'er  by  minkundigen  eenig  credit 
aan  by  te  zetten;  dan  dat,  vermits  de  ondervinding  reeds 
meermalen  heeft  doen  zien,  dat  in  de  presente  lyden  niets 
van  dien  aart  voor  onmogelyk  moet  worden  gehouden,  alleziuts 
dienstig  is  in  tyds  te  bepalen,  hoedanig  sal  dienen  te  worden 
gehandeld,  ingevalle  de  autheur  ontdekt  en  tevens  bevonden 
mogt  worden,  dat  hy  in  de  daad  zodanig  schriftuur  aan  de 
verteegenwoordigers  van  het  volk  van  Nederland  had  gead- 
dresseerd  en  doen  toekomen. 

En  is  vervolgens  begreepen,  dat  daar  omtrend  voor  alles 
moet  worden  in  het  oog  gehouden,  dal  aan  een  iegelyk,  die- 
naar van  de  Compagnie  or  ingezeeten  in  Indie,  ten  allen  tyde 
de  weg  behoore  open  te  staan  om  by  hel  bewind  in  Nederland 
en  nog  veel  meer  by  de  verteegenwoordigers  van  het  volk 
van  Nederland  klagten  en  beschuldigingen  in  te  brengen, 
ook  tegens  'stands  regeering  alhier  ofte  de  perzoonen, dezelve 
uitraakei\de,  en  dat  gedagte  regeering  zulks  even  min  vermag 
te  verhinderen  of  te  beletten,  als  op  eenigerhande  wyze  te 
anticipeeren  op  hetgeen  het  bewind  of  volks  verteegenwoordigers 
voornoemd  zouden  kunnen  goed  vinden  op  diergelyke  khiglen 
of  beschuldigingen  te  besluiten; 

dat  het  er  egter  verre  van  daan  is,  dat  uit  dien  hoofde 
iemand  zoude  kunnen  gewettigd  zyn  om  by  een  geschrift  a!s 
dat,  waarvan  hier  de  questie  is,  onder  den  voorgeciteerden 
titel  ongestraft  allerley  lastertaal  tegens  zyne  wettige  over- 
heeden  uit  te  braaken  en  diergelyke  adressen  ook  alhier  ie 
divulgeeren,  dog  dal  in  soorlgelyke  gevallen  het  oordeel  daar 
over  in  de  eerste  plaats  com|)eteerd  aan  degeene,  aan  wdke 
zodanig  adres  is  gerigl  en  overgegeeven,  zonder  dat  men  zulks 
alhier,  ja,   zelfs  door  geen  justitieel  onderzoek,  kan,  nog  mag 

Digitized  by  VjOOQIC 


1*67.    P.  Ö.  VAN  ÓVERÖTRAtEN.  KW 

vooruHIoopen,  moeleDde  van  derzelver  regtvaardigheid  en  wys- 
beid  worden  verwagt,  dat  zy  diegeene,  welke  van  haarentv^eegen 
in  Indie  bet  hoogste  gezag  voeren,  tegena  al  zolke  ongehoorde 
aanrandingen  zullen  handhaaven,  hun  wegens  de  geleede  proelitu- 
lien  eene  behoorlyke  genoegdoening  doen  wedervaaren  en  den 
eerrover  en  lasteraar  aan  de  gestrengheid  der  wetten  overlaalen. 

Waarop  na  rype  deliberatie  verstaan  is  aan  de  hoge  re- 
geering te  kennen  te  geeven,  dat  Commissarissen  Generaal  van 
begrip  zyn,  dat,  wanneer  de  autheur  van  het  meermelde 
geschrift  mogt  wonien  ontdekt  en  daarby  tevens  kwam  te 
blyken,  dat  hy  hetzelve  aan  de  verteegenwoordigers  van  het 
volk  van  Nederland  had  doen  toekomen,  alle  verdere  justitieele 
|)rocedures  deswegens  tegens  denzelven  zouden  behooren  te 
worden  opgeschort,  tot  dat  het  goedvinden  van  welmeUe  ver- 
teegenwoordigers daar  omtrend  zal  zyn  vernomen ;  dog  dat 
ook  de  autheur,  indien  hy  mogt  zyn  een  dienaar  van  de 
Compagnie,  inmiddels  zoude  moeten  worden  gesuspendeerd  in 
zyneo  dienst,  nadien  bet  legenswoordig  opperbestuur  van  dit 
land  geen  de  minste  staat  kan  maaken  op  de  trouwe  en  de 
gehoorzaamheid  van  iemand,  welke  hetzelve  uit  zodanig  oog- 
punt beschouwd,  als  de  schryver  van  het  voorgemeld  adres, 
en  zulks  van  de  nadeeligste  en,  naar  mate  van  de  aangdegend- 
heid  der  bediening,  welke  hy  mogte  beklecden,  allezinst  gevaarlyke 
gevolgen  zoude  kunnen  zyn  voor  het  algemeen  belang,  welke 
het  misdadig  zoude  zyn  te  voorzien  en  niet  door  toereikende 
maatregelen  voor  te  komen. 

Eindelyk,  dat  het  noodzakdyk  is,  dat  van  deese  zaak  en 
hetgeen  daar  omtrend  reeds  is  en  by  vervolg  verder  zal 
worden  verrigt,  zo  spoedig  doenlyk  kennisse  worde  gegeeven 
aan  heereo  Bewindhebberen,  ten  einde  hun  wel  Edele  hoog 
achtbaare  daarvan  voUeedig  mogen  zyn  geinformeenl. 

17  October.     Voorschrift  voor  Weesmeesteren  nopens  de 
afyifte  van  gelden  aan  getrouunle,  vrouivelijke  pupillen. 

Weesmeesteren  deser  stad  verzegt  hebbende  om  de*  nodige 
voorziening,   dat   zy  op   eene   legaale  wyze  naricht  erlangen 


Digitized  by 


v^oogle 


JJ80  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRAtEN. 

mogen  van  alle  huwelyksche  voorwaarden,  die  hier  worden 
aangegaan,  tot  voorkoming  van  de  nadeelen,  die  zouden  kunnen 
resulteeren  uit  afbetaalingen  aan  perzoonen,  die  somwyien  uiU 
hoofde  derzelve  tot  den  ontvangst  niet  gequali6ceerd  zonden 
zyn,  —  zo  is,  hierop  gedelibereerd  zynde,  goedgevonden  en 
verstaan  aan  het  gemeld  collegie  qualiHcatie  te  verleenen  oui 
geene  afgave  te  doen  van  gelden,  toebehoorende  aan  hnnne 
pupillen,  meisjes  zynde,  wanneer  zy  getrouwd  zyn,  dan  op 
bewyzen,  getekend,  zo  door  haar,  als  door  de  perznonen, 
waaraan  zy  zich  door  het  huwelyk  verbonden  hebben. 

23  October.     Vergunning  tol  uitvoer  van  siroop.  —  tte- 
geling  der  pacht  van  vogelnestjes^  enz.,  enz. 

Van  wegens  de  hooge  regeering  word  aan  allen  en  een  iegelyk 
by  dezen  bekend  gemaakt,  dat  in  Raade  van  Indien  is  besloten : 

Art.  1.  Het  interdict  van  den  uitvoer  alhier  van  syro(»p. 
geemaneerd  den  22  April  1768,  als  nu  weder  in  te  trekken 
en  tot  den  uitvoer  daar  van  een  ieder  vryheid  te  geeven. 

Art.  2.  Van  de  vogelnestjes,  vallende  in  de  Jacatrasche boven- 
landen, waarvan  thans  geheeven  worden,  behalven  zes  percent 
voor  den  pachter,  noch  vyf-en-twintig  ryksdaalders  per  pikol 
voor  de  Compagnie,  in  het  vervolg,  ingaande  met  primo  Jnauary 
1798,   te  laten  heffen  tien  percent  voor  den  pachter. 

Art,  5.  Den  handel  in  Javasche  en  Cheribonsche  zuiker 
eerste  zoort  voortaan,  ingaande  met  primo  Janury  1798,  aan 
een  iegelyk  te  perraitteeren  en  dienvolgende  in  te  trekken 
de  daartegens  den  ^^  1778  gestelde  ordre. 

Art.  4.  Dat  van  de  Javasche  lywaaten,  die  na  1  January 
1798  hier  zullen  worden  ingevoerd,  niet  meer  dan  6  percenl 
aan  'sHeeren  gerechtigheid  zullen  worden  geheeven,  doch  van 
alle  andere  lywaaten,  die  van  plaatzen,  om  de  Oost  geleegen. 
hier  worden  aangebragt,  de  l)epaalde  15  percent  zullen  moeten 
worden  voldaan. 

Art.  5.  Dat,  ingeval  ontdekt  niogt  worden,  dat  hier  slaa\ en 
clandestien  zyn  ingevoerd,  van  dewelken  geen  redemtie-geld 
voldaan   is,    het  zy  onder  den  naam  van  anaks-prauw  of  ma- 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  ggl 

Iroozen  of  wel  anderzints,  ora  daar  door 's  Heeren  gerechtigheid 
te  Traudeeren,  de  invoerder,  niet  alleen  als  een  fraudateur  zal 
worden  behandeld,  maar  ook  voor  ieder  derzelven  hei  voormeld 
redeiuliegeld  zal  moeten  betaalen  ;  en  dat  boven  dien  dusdanig 
clandestien  ingevoerde  slaav  of  slaaveu  verbeurd  zullen  zyn  en 
geconfisqueerd  zullen  worden  ten  faveure  van  den  paclilcr  of 
wel  den  officier  van  justilie,  die  de  aanhaaling  zal  doen. 

Art.  6.  Nader  te  interdiceeren  hel  vaaren  van  eenige 
vaartuigen,  hoegenaamd  ook,  van  Java,  Cheribon,  Indramajoe, 
Bantam  of  elders  komende,  naar  Tjilinljing,  Tannara  of  eenige 
andere  plaalzen,  hier  omstreeks  geleegen,  of  het  vertrekken 
van  daar  derwaards,  op  poene  van  confiscatie  van  vaartuig 
en  lading  ten  faveure  van  den  pachter  voor  de  eene  en  van 
den  officier,  die  de  calange .zal  doen,  voor  de  andere  helft; 
zullende  de  potiaas  der  basaars  op  de  twee  eerstgemelde  en 
de  hoofden  op  de  andere  plaatzen  daar  voor  aanspreekelyk 
worden  gehouden  en  niet  alleen  verplicht  zyn  aan  de  be- 
diendens,  die  de  pachter  van  den  boom  zal  nodig  oordeelen 
aldaar  te  plaatzen,  alle  adsisteutie  te  verleeuen,  wanneer  die 
van  hun  gerequireerd  zal  worden,  maar  ook  by  ontdekking, 
dat  eenige  goederen  aldaar  clandestien  zyn  aangebragt  of 
uilgevoerd,  voor  den  tyd  van  tien  jaaren  in  de  ketting  ge- 
klonken worden  om  aan  de  gemeene  werken  te  arbeiden. 

Art.  7.  En  dat  geene  Compagnies  dienaaren,  op  het  Jaagpad, 
Ploezers-kasie  of  buiten  den  boom  alhier  bescheiden,  eenige  nego- 
tie-goederen in  hunne  wooningen  of  elders  zullen  mogen  brengen 
of  opslaan,  hel  zy  voor  zich  zelven  of  wel  voor  anderen,  op  poene 
van  confiscatie  van  dezelven  ten  faveure  van  den  officier  van 
de  justitie,  die  de  aanbaaling  daar  van  zal  doen,  voor  de  eene 
en  van  den  pachter  van  den  boom  voor  de  andere  helft. 

En  op  dat  niemand  hier  van  eenige  ignorantie  zoude  kunnen 
praelendeeren,  zal  deze,  zo  alhier,  als  op  Java,  Cheribon  en 
Bantam,  worden  gepubliceerd  en,  behalven  in  de  Nederdnitsche, 
ook  in  de  gewoone  inlandsche  taaien  geaffigeerd  ter  plaatzen, 
Waar  men  gewoon  is  publicatien  en  affixien  te  doen. 

Zie  ook  3  Oetober  en  19  December  1797. 

Digitized  by  VjOOQIC 


582  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

^  Oclober.  Verbod  tegen  handel  in  hatUwerken  te 
BaUÊvia  door  Compagnie's  dienaren. 

VaD  wegens  de  hooge  regeeriiig  dezer  landen  word  aan 
allen  en  een  iegelyk  by  dezen  bekend  gemaakt,  dat  in  Raade 
?an  Indiê,  tot  voorkoming,  dat  *8  Compagnie's  dienaaren  zich 
op  geene  indirecte  en  ongeoorloovde  wyze  van  's  Gompagnie's 
houtwerken  meester  maken  en  die  naderhand  onder  den  naam 
van  particulier  ingekogte  verkoopen,  besloten  is  allen  handel  ia 
houtwerken  aan  's  Compagnie's  dienaaren  ter  dezer  hoofdplaats 
te  verbieden  en  te  interdiceeren,  gelyk  dezelve  ten  ernstigsten 
verboden  en  geinterdiceerd  word  by  dezen,  sub  poene  van 
confiscatie  dier  houtwerken  en  zodanige  verdere  arbitraire 
straf,  zo  voor  den  verkoper,  als  koper,  als  naar  exigentie  van 
zaaken  bevonden  zal  worden  te  behooren. 

Zie  ook  J^S^^  1797. 

31  October.  ToeUchling  tot  de  mjziging,  vastgesteld  op 
4^  1797,  in  de  belasting  op  legaten  en  coUaterak 
successiën. 

Nademaal  ons  is  voorgek(Mn«D,  dat  by  sommigen  deze  en 
geene  dubiteiten  zyn  ontstaan  wegens  den  waaren  zin  en 
meening  van  het  iO^  arlikul  der  geamplieerde  ordonnantie  op 
de  heffing  der  belasting  op  alle  de  legaaten  en  coUateraale 
successiën,  onder  hel  ressort  van  de  Oost-Indische  Compagnie 
vallende,  vermeld  by  ons  placcaat  van  den  ir"July  dezes  jaars: 

zo  is  het,  dat  wy  nodig  geoordeeld  hebben,  tot  wegneeming 
van  de  voorschreeven,  met  de  waare  intentie  van  het  gemeld 
artikul  niet  overeenkomende  twyffelingen,  by  wege  van  inter- 
praetatie  te  verkharen  en  te  ordonneeren,  gelyk  wy  verklaaren 
en  ordonneeren  by  dezen,  dat,  naardien  in  hel  gemeld  20'' 
artikul  duidelyk  is  gezegd,  dat  de  voorschreeve  gerechtigheid 
niet  zal  betaald  worden,  wanneer  man  en  vrouw,  uit  hetzelvr 
huwelyk  geprocreêerde  gemeene  kinderen  nalatende,  elkander 
beniflceeren  met  lyftocht  of  anderzints,  en  hetzelve  ook  dus- 
danig bepaald  is  by  de  ordonnantie  op  de  voorsehreeve  gerech- 
tigheid  van   den    4«»   October  1791,  arlikul  19,  daaruit  ook 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  583 

niet  andere  kan  afgeleid  worden,  als  dal  man  en  vrouw  dit 
middel  niet  moeten  betalen,  wanneer  zy  elkander  by  overlyden, 
or  tot  erfgenaam  benoemen,  of  iet  komen  na  te  laten,  zo  dra 
er  gemeene  kinderen,  uil  hun  huwelyk  geprocrederd,  inleven 
zyn ;  —  dat  dienvolgende  ook  ai,  hetgeen  uit  dien  hoofde  van  het 
begin  af,  dat  deze  gerechtigheid  hier  ia  geheven  geworden,  tot 
nu  toe  abusive  mogt  zyn  voldaan,  aan  de  betaalders  of  betaalsters 
gerestitueerd  zal  worden ;  —  en  dat  voorts,  wanneer  mans,  by 
overlyden,  swaiigere  vrouwen  komen  na  te  laaien,  dié  vruchten 
voor  gebooren  gehouden  zullen  worden,  zo  dra  er  over  hun 
voordeel  word  gehandeld. 

Terwyi  wy  wyders  tol  amplialie  van  de  voorschreven 
ordonnantie  op  de  heiBng  der  meergemelde  gerechtigheid 
goedgevonden  hebben  te  statueeren  en  te  bepaalen,  gelyk  wy 
slatueeren  en  bepaden  by  dezen,  dat  boedels  van  vreemdelingen 
of  andere  persoonen,  niet  behoorende  tot  's  Ciompagaie's  dienaaren 
of  onderhoorigen,  de  gemelde  impost  niet  subject  zyn ;  —  en 
dat,  naardien  de  hier  gezeeten  Jooden  even  als  andere  burgers 
worden  geconsidereerd,  dezelve  ook  aan  de  voorschreeven  im- 
post sabject  znllen  zyn. 

4-  November.  Kennisgave^  dat  de  i^ordinaire  Dins- 
dachs'  en  Vrydachs-vergaderingen*'  van  de  Indische 
Regering  beginnen  zouden  des  morgens  te  8  uure. 

Tot  bovengenoemden  datum  begonnen  die  vergaderingen 
eerst  Ie  9  uure. 

10  November.  Yoorschnfl  nopens  het  indienen  van 
herigten,  verantwoordingen^  enz. 

Op  den  voorstel  van  den  heer  Gotrverneur  Generaal  is,  tot 
voorkoming  van  de  vertraging,  die  in  de  afdoening' van  zaaken 
word  toegebragl  door  het  niet  lydig  inkomen  en  zelvg  geheel 
agterblyven  van  de  door  deze  regeering  gevraagd  wordende 
beriehten,  verantwoordingen  en  andere  schriftelyke  opgaven, 
goedgevonden  en  verstaan,  niet  alleen  den  eersten  gezworen 
klerk  ter  generaale  secretary.  Barend  Kaaseboom»  op  te  dragen 
om  maandelyks  na  te  gaan  en  schriflelyk  op  te  geeven,  welke 

Digitized  by  VjOOQIC 


884  1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN. 

van  de  berichten,  verantwoordingen  en  opgaven,  jie  na  dato 
dezes  zullen  gerequireerd  worden  of  reeds  bevorens  gerequi- 
reerd  zyn,  binnen  den  tyd  van  een  maand  niet  ingediend 
zullen  worden,  maar  ook  te  bepalen,  dat  elk  en  een  iegelyk 
gehouden  en  verplicht  zal  zyn  om  alle  berichten,  verantwoor- 
dingen en  schriflelyke  opgave,  die  van  hun  door  deze  regeering 
gevorderd  zullen  worden,  binnen  den  tyd  van  een  maand, 
nadat  het  besluit  daartoe  zal  zyn  genomen,  by  deze  regeering 
in  te  dienen ;  en  dat  degeeue,  die  bevonden  zullen  worden  zich  aan 
negligenties  of  aan  onverschillige  omissie  in  dezen  schuldig  te 
hebben  gemaakt,  telkens  zullen  verbeuren  een  honderd  ge- 
cartelde  ducatons  ten  behoeven  van  het  pennislen  gesticht. 


Onder  aanvoering  van  allerlei  redenen  verzocht  in  Augustus 
1805  de  advocaat-fiscaal,  dat  dit  voorschrift  op  hem  niet 
toepasselijk  mogt  worden  verklaard,  naar  aanleiding  van  welk 
verzoek  de  Regering  den  9^^  Augustus  1805  hem  te  kennen 
gaf,  dat  »de  voorschreeven  bepaling  en  poenaliteit  alleen  werkt 
ten  aanzien  van  zulke  requesten,  waaraan  blykbaar  binnen 
den  tyd  van  een  maand  zal  kunnen  worden  voldaan,  gevolglyk 
niet  oratrend  de  zodanigen,  die  uithoofde  van  hunne  uitge- 
breidheid of  noodzakelyke  nagporingen  een  geruimen  tyd  ter 
beantwoording  .vorderen,  waarom  dese  regeering,  daarop  re- 
gardeerende,  by  bet  gedagte  besluit  uitdrukkelyk  beeft  gesta- 
tueerd,  dat  de  voornoeuide  boete  zal  worden  verbeurd  door 
ben,  welke  bevonden  zullen  worden  zich  aan  negligentie  of 
aan  onverschillige  omissie  in  deezen  schuldig  te  hebben  gemaakt; 
onder  voorhouding  verder  aan  den  voornoemden  advocaat- 
fiscaal  van  de  verwachting  dezer  regeering,  dat  hy  van  zyne 
zyde  daaromtrend  geen  reedenen  tot  beklag  zal  geeven". 

11  November.     JaarlijkschiMndeel  van  verschillende  Cam- 
pagnie^s  dienaren  in  de  opbrengst  der  pachten. 

Als  een  merkwaardig  staaltje  van  de  wijze,  waarop  Gom- 
pagnie's  dienaren  in  de  vorige  eeuw  bezoldigd  werden,  wordt 
de  navolgende  staat  opgenomen,  ontleend  aan  een  advis  van 
den  Üirecteur-generaal,  Siberg: 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 


58S 


*x 


I  I  II  I  I  i  I  !  I3S  I  I  I  I  I  1"  \1Si9  I  I  II  11$  I  II' 


|||||§||i|§§gi§Sli*»|P§|§§SS:|S 


!S 


i^jraisiA  0(] 


I  I  I  I  I  I  i  I  II  I  I  I  il  I  I  I  I  U  I  M  1  I  II  I  i  I  ^ 

ï  ï  ï  ï  ï  ïf  ï  ï  ïs  ï  Ts  ï  ï  ï  ï  Ï2S  ï  *i'  ï  ï  ï  i'  ï  ïi  ï  g 


12 


-StSM  90 


Il  1  I  I  I  I  I  I  iSl  I  I  i  II  I  I  I  I  I  I  i§S?  I  ISg 


'S 


' 


w    odoqi    00 


i  I  I  I  I  1  i  I  I  i;s  I  I  I  I  M;f)  t  ISS  I  il  I  I  I  i  1  i  1^ 
ïgi ïs ï|ï ï  ï« ï  ï  ï  ï| ï|  ï  ï|ï ïgp ïg Ï3S  ï  I  s 


-^A  90*811  aq 


I  I  I  I  s  I  I  $  I  1 3  I  I  I  I  I  I  s  )  *"  i  ?  I  I  I  I  M  I ::  I  1 1 


PW  9p  091 

■Inq  114  a900iq 
3iSi9qji»q     9Q 


1 1 1 11 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1  IS  isss  1 1 1 1  II  111  \^ 

'\  ï  ï  ï  'i*  ï|ï  ï  Ï5  ï  ï  ï  ï  ï  ÏS  ï«ss  r  ï  "l  ï  'l  ï  ÏÜ  ï  I 


1^ 


'MA 
DCA  091^8  U^ 


§1  1  I  I  I  l||  1$  Igl  I  i  I  I  lil  1  1  1  I  I  I  1  ISl 

i " 


PPSfifooq    19H 


t  I  1  I  1  l§§l  IS  I  I  I  I  il  I  iSgg  I  I  I  I  I  1  iSl 


-BUl|9|B90l890 


lil  |g  ISSI  IS  1  I  I  1  I  ISiSrSS  I  I  1  I  I  iSl 

^  M       «00  «•  H»^ 


onSu   .»|ra9t8 
-Un  09  •01  9(1 


i  i  I  I  I  I  I  1  I  I  1  I  I  I  I  1  i  I  I  I  I  1  I  !  I  I  1  I  $  I  1    ^ 
ï§  ÏS  ï§  ï  ï  ÏSSÏ  ï  ÏS  ïf  ÏS8  ï  ï  ï  ï  ï  ï  ï  ïèi 


■i 


i-ii 


illliïllllllllU  lil  i  ^,^4^1  I 


Digitized  by  VjOOQIC 


586  1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN. 

C!ommi88arissen-Gpnoraal  scliarteii  dit  alles  ar  door  Ie  bepalen, 
•dat  de  pagters  met  geen  uitkeeringen  aan  *b  Gompagnie*s 
dienaaren  boegeDaamd  zullen  worden  belast,  maar  dat  de 
officieren  van  justitie  en  anderen,  die  dezelve  pleegen  Ie  genieten, 
voor  zoveel  nodig,  zullen  worden  schadeloos  gesleld  uit  's  Gom- 
pagnie's  cas,  ter  preuve  en  op  poene,  dat  degeene,  die 
voortaan  eenige  recognitie  van  de  ]>agter8  zullen  accepteeren, 
ipso  facto  zullen  worden  gedeporteerd  van  ambt,  qualiteii  eo 
gagie  en  dat  diegeene,  welke  zullen  in  gebreeke  blyven  om 
aan  de  pagters  de  nodige  adsisteiitie  te  bewyzen,  voor  de 
eerste  maal  zullen  verbeuren  een  boete  van  ryksdaalders  1000, 
voor  de  tweede  maal  ryksdaalders  2000,  voor  de  derde  maal 
ryksdaalders  3000  en  deportement; 

dat  ook  de  pagters,  die  bevonden  zullen  worden  liiema 
eenige  uitkeeringen  te  hebben  gedaan,  zullen  verbeuren  de 
vier  dubbelde  waarde  van  dien". 


In  hunne  resolutien  van  6  JanuariJ  1798  vindt  men  wijders 
ter  zake  aangeteekend : 

Nagegaan  zynde,  welke  perzoonen  direct  of  iodirect  eenige 
voordeelen  van  de  differente  pagters  hebben  genoten  gehad 
en  die  als  nu  zyn  komen  te  cesseeren,  en  welke  in  derselver 
gemis  naar  billykheid  behooren  te  worden  te  gemoet  gekomen, 
zo  is,  daar  over  gedelibereerd  weezende,  goedgevonden  en 
verstaan : 

1^  als  onnodig  zynde,  niet  te  suppleeren  de  ryksdaalders 
twee  hondert  in  het  jaar  of  zoveel  meer  of  minder,  als 
de  postbouder  in  de  Chineesche  kamp  pleeg  te  genieten 
van  den  pagter  van  de  topbanen,  pho  en  wajangs,  nadien 
die  wagt  als  geene  permanente  bediening  meer  kan  worden 
aangemerkt  en  zuiver  militair  is  geworden  (gelyk  zy  be- 
hoord te  zyn),  zedert  dat  onlangs  is  ingevoerd  om  dezelve, 
even  als  andere  militaire  wagten,  ter  liehoorlyker  tyd  te 
doen  aflossen; 
t2^  aan  den  imgter  van  de  Ijoom  over  te  laten  om  den  booni- 


Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN*  587 

wagler —  aao  den  sabandhaar  om  den  liaveknegt  en  jaga 
laut,  mitsgaders  deszdfs  schryvers,  en  aan  de  fiskaals  om 
derzelver  oppassers  schadeloos  te  stellen  wegens  het  gemis, 
dat  deeze  bediendens  respectivelyk  uilhoofde  der  meermelde 
afgeschafte  recognitien,  enz.  mogten  hebben  ondergaan, 
zodanig,  als  zy  dat  omtrend  dezelve,  als  hunne  eige  dienaareu 
zynde,  zullen  meenen  te  behooren; 

5^  voor  reekening  van  den  pagter  van  het  slagten  van  het 
vee  te  laten  het  salaris,  dat  aan  den  keurmeester  van  het 
bestiaal  in  deeze  zyne  functie  compeleerd,  —  aangesien 
hetzelve  in  geenen  deele  in  de  termen  valt  van  eenige 
recognitie; 

4^  dog  aan  de  beide  bodens  van  Scheepenen,  in  sleede  van 
het  doucear,  hetwelk  zy  pleegen  te  genieten  van  de  pagters 
voor  hel  jaarlyks  afslaan  der  pagten,  in  eens  uyt  'sGom- 
pagnie's  kas  loe  te  leggen,  zo  als  aan  hun  toegelegd  word 
by  deezen,  ryksdaalders  een  honderd. 

-^  November.     Verbod   tegen  particulieren  uitvoer  van 
poeder-suiker. 

De  leveranciers  van  suiker  bleven,  in  weerwil  van  herhaalde 
aanmaningen,  steeds  achterstallig, —  volgens  de  Regering  toe  te 
schrijven  >aan  de  afleveringen,  die  by  preferentie  aan  parti- 
calieren  werden  gedaan*'. 

De  straf  was,  evenals  vroeger,  confiscatie. 

Op  12  December  1797  is  het  verbod  weder  ingetrokken. 

iTiT^r^t^'     y^f>od  legen  hel  bewaren  van  houtwerken  op 
plaaisen,  waar  de  Regering  de  hare  bewaarde. 

Tot  beteren  legengang  van  den  handel  in  houtwerken,  die 
by  billet  van  den  iV^  Oclober  1797  aan  alle  's  Compagnies 
dienaaren  ter'  dezer  hoofdphats  is  verboden,  is  goedgevonden 
en  verstaan  als  nu  ook  aan  allen  en  een  iegelyk  by  billet  ten 
te  interdiceeren  het  opleggen  en  bewaaren  van  particuliere 
houtwerken  ten  eilaude  Uiirust,  op  de  equipagevverf,  langs  de 

Digitized  by  VjOOQIC 


588  1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN. 

groole  rivier,  op  hel  Jaagpad  en  de  houtkap,  iii  helauibachls 
kwartier  en  de  arlhillery,  dan  wel  op  eenige  andere  plaalzen, 
waar  Compagnie*s  houtwerken  worden  opgelegd  en  bewaard ;  — 
en  degeenen,  die  Ihans  noch  op  de  eene  of  andere  van  die 
plaalzen  particuliere  houtwerken  oiogten  hebben,  te  gelasten 
dezelve  voor  ultimo  December  naastkomende  weg  te  neemea 
en  naar  elders  te  verplaalzen,  onder  waarschouwing,  dal  na 
hel  verloopeu  van  dit  lermyn  alle  houtwerken,  die  op  de 
voornoemde  plaalzen  l)oven  's  Compagnies  restanten  zullen 
worden  bevonden,  voor  zover  tol  derzelven  langer  aanhouding 
aldaar  geen  speciaal  consent  mogl  zyn  geobtineerd,  gecon- 
lisqueerd  zullen  worden  ten  behoeven  van  de  Compagnie 
en  de  eigenaar  daar  en  boven  zal  verbeuren  de  dubl»elde  waarde 
van  die  houtwerken  en,  een  Compagnies  dienaar  zynde,  boven- 
dien zal  worden  gecorrigeerd  naar  exigentie  van  zaaken. 

17  November.  Verbod  tegen  hel  verhoopen  van  medu 
camenlen^  welke  ook,  door  chinirgijn'majoors,  hospUalierh^ 
opper-  en  onder-chirurgijns. 

De  poenaliteit  was  deportement. 

25  November.  Maatregelen  in  het  belang  vandemiker' 
cfdtuur  op  Java. 

Reeds  in  den  jaare  1794  met  de  meest  mogelyke  nauw- 
keurigheid onderzogt  zynde  alles,  wal  lol  den  presenten  staat 
der  suiker  culture  op  Java  belrekking  heeft,  ten  einde  door  de 
veruieerdering  der  leverantie  van  dal  product  ten  dien  gou- 
vernemente  het  jaarlyks  retour  van  suiker  voor  Nederland,  zoveel 
mogelyk,  te  vei^roolen  en  de  handel  winsten  van  de  Compagnie 
te  vermeerderen ;  en  als  toen  geoordeeld  zynde,  dal  de  suiker- 
teelt aldaar  zonder  nadeel  van  de  ryst-culture  zodanig  zoude 
kunnen  worden  uytgebreid,  dat  de  leverantie  aan  de  Compagnie, 
in  plaats  van  de  gewoone  agt  duizend  picols  of  één  miilioen 
ponden  'sjaars,  zoude  kunnen  bedragen  twee  en  dertig  piook 
of  vier  millioenen  ponden  suiker,  zo  zyn  daarop  bereils  in  den 
jaare   1795  de  nodige  besluiten  genomen,  dewelke  echl^  uil- 

Digitized  by  VjOOQIC 


1707.     P.  Ö.  VAN  OVERSTRATEN.  589 

hoofde  van  den  seederd  opgekomen  oorlog  met  Engeland  en 
de  geheel  onzeekere  situatie,  waarin  men  zig  daardoor  gebragt 
vond,  onuitgevoerd  zyn  moeten  blyven. 

Dan  geconsidereerd  zynde,  dat  men  tot  nog  toe  geen  ant- 
woord hoegenaamd  heert  ontvangen  op  het  berigt  van  heeren 
Commissarissen  Generaal  aan  heeren  Bewindhebberen  van  den 
4*°  July  1795,  waarby  derzelver  denkbeelden  over  die  materie 
in  het  breede  zyn  veriiandeld,  en  het  ongeraden  is  de  tyd 
langer  te  laten  verlopen  lot  de  executie  van  een  ontwerp, 
hetwelk  men  op  goede  gronden  mag  verwagten,  dat  door  de 
heeren  en  meesters,  als  aliezinls  voordeelig  voor's€ompagnie's 
l)elangen,  zal  worden  goedgekeurd,  zo  is  deeze  zaak  op  nieuw 
in  ernstige  overweeging  genomen  en  na  rype  deliberatie  besloten, 
dat  om  de  voorgenomene  uitbreiding  op  Java  te  eiïectueeren 
de  suiker-culture  aldaar  znl  moeten  worden  on  theeven  van 
alle  die  drukkende  omstandigheeden,  welke  dezelve  tegenswoordig 
belemmeren,  en  door  deeze  en  andere  gepaste  voorzieningen 
op  eene  kragtdadige  wyze  aangemoedigd,  schoon  aan  de  andere 
kant  daarin  met  de  vereisch te  omzichtigheid  behoord  te  worden 
te  werk  gegaan,  ten  einde  de  extensie  der  suikerteelt  geen 
nadeel  toebrenge  aan  die  van  de  ryst  en  ook  niet  strekke  tot 
prejuditie  van  de  Balaviasche  colonie. 

Voorts  geconsidereerd  zynde,  dat  de  intrekking  van  vorige 
ordres,  welke  het  getal  der  suikermolens  op  Java  hebben 
bepaald,  daartoe  in  de  eerste  plaats  zekerlyk  in  aanmerking 
komt,  doch  dat  het  ten  eenemalen  ongeraden  zoude  zyn  aan 
een  iegeiyk  de  onbepaalde  vryheid  te  verleenen  tot  het  aan- 
leggen van  nieuwe  suikermolens,  daar  men  in  het  algemeen 
zeer  geneegen  schynd  te  zyn  om  diergelyke  onderneemingen 
hy  de  hand  Ie  neemen,  en  daar  het  suikerriet  in  het  gouver- 
nement  van  Java  door  den  Javaan  zelfs  en  geenzints  door  den 
molenaar,  gelyk  hier  ter  hoofdplaatse,  word  gekweekt  en  die 
landaart  een  afkeer  heeft  van  het  schoon-  en  toemaaken  van 
onbebouwde  gronden,  dierhalven  eene  onbepaalde  vergunning 
ia  deezen  buiten  allen  twyffel  nadeelig  zoude  zyn  aan  de  zo 
nodige  rystculturr. 

Digitized  by  VjOOQIC 


B90  1^07.     F^.  6.  VAN  OVERëtRATÊN. 

So  is,  01)1  zullis  voor  te  komen  en  wyders  het  liedoelde 
oogmerk  in  deezen  te  bereiken,  goedgevonden  te  ordonneereo 
en  vast  te  stellen,  gelyk  geordonneerd  en  vastgesteld  wordby 
deezen: 

voor  eerst:  dat  geen  grooter  getal  nieuwe  molens  op  Java 
zal  mogen  worden  aangelegd  dan  met  het  thans  aanweezig 
zynde  getal  voldoende  zullen  zyn  om  aan  de  Compagnie  eene 
jaarlyksche  leverantie  van  twee  en  dertig  picols  suiker  te 
verzeekeren  en  eene  boeveelheid  van  zes  tot  agt  duizend  picols 
zonder  meer  te  doen  verblyven  voor  den  particulieren  handel : 

ten  tweeden:  dat  deeze  nieuw  aan  te  leggen  suikermolens, 
zoveel  mogelyk,  zullen  worden  gedistribueerd  over  alle  de 
comptoiren,  die  daartoe  geschikt  zyn,  zodat  elk  derzelver 
comptoiren,  naarmate  de  gelegenheid  der  plaatsen,  daardoor 
een  evenreedig  deel  erlange  aan  de  voordeelen  deezer  culture 
en  eene  te  groote  hoeveelheid  van  molens  op  eene  en  dezeiïde 
plaats  tot  geen  nadeel  strekke  aan  de  ryst-culture; 

ten  derden :  dat  de  nieuwe  molens  niet  grooter  zullen  mogen 
zyn  dan  om  elk  1200  pikols  jaarlyks  te  kunnen  aanmaken 
om  alzo  de  voorschreeven  distribulie  des  te  gemakkelyker  te 
maaken  en  de  inconvenienten,  die  ook  uit  den  aanleg  van  te 
groote  molens  zouden  kunnen  voortspruiten,  des  te  beter  Ie 
praevenieeren ; 

ten  vierden:  dal  aan  de  eigenaars  der  thans subsisleerende, 
zowel  als  der  nieuw  aan  te  leggen  suikermolens  onbebouwde 
stukken  lands,  tot  convenabele  groottens,  in  gebruik  zullen 
worden  afgestaan  om  daarop  zelve  suikerriet  aan  te  kweeken, 
over  welke  stukken  lands  hun  lot  dat  en  geen  ander  einde 
de  vrye  dispositie  zal  worden  verzeekerd  en  onder  geen 
voorwendsel  hoegenaamd  mogen  werden  ontnomen,  zo  lang 
de  molens,  waartoe  deze  landen  respectivelyk  zullen  hebooren, 
aanweezig  en  in  behoorlyken  staat  van  werking  zullen  zyn: 

ten  vyfden :  dat  aan  de  molenaars  de  verzeekering  zal  wmlen 
gegeeven,  dat  de  legenswoordige  nieuwe  instellingen  omtrend 
de  suiker-culture,  mitsgaders  de  leverantie  en  betaling  van  dal 
artikel  op  Java  aan  de  Compagnie,  zullen  standhouden  en  daarin 

Digitized  by  VjOOQIC 


179?.     F*.  6.  VAN  ÖVEF^STrtATEN.  M\ 

geen  veraDderingen  worden  gemaakl;  behoudende  echter  de 
Compagnie  aan  zig  bel  regt  om  aan  die  culture  eene  nog 
verdere  extensie  te  geeven,  wanneer  zy  zulks  in  der  tyd  nuttig 
en  dienstig  mogt  oordeelen; 

ten  sesden:  dat  om  de  molenaars  in  staat  te  stellen  tot  eene 
betere  bearbeiding  der  suyker  en  om  dezelve  even  zo  deugd- 
saam  te  leeveren  als  de  Bataviasche,  aan  hun  zal  worden 
loegel^d  ryksdaalders  4Vi  per  pikol  voor  de  opregte  eerste 
en  ryksdaalders  5^8  voor  de  opregte  tweede  soort; 

ten  seevenden:  dal  de  vooruit  verstrekkingen  van  penningen 
voortaan  op  Java,  evenals  op  Batavia,  zullen  geschieden  direc- 
telyk  van  wegens  de  Compagnie  tol  circa  de  helft  op  de  naar 
bevinding  telkens  te  bepaalen  leverantie  en  daarvan  de  eene 
helft  in  de  maand  January  en  de  wederhelft  in  Juny;  en 

ten  agsten:  dat  de  molenaars  de  vrybeid  zullen  hebben  om 
hetgeen  zy  meer  cultiveeren  dan  het  bedragen  hunner  verpligte 
leverantie  aan  de  Compagnie,  volgens  billyke  bepaling  vry  te 
mogen  uitvoeren  naar  .alle  zodanige  plaatsen»  werwaards  de 
uitvoer  van  suiker  tot  heeden  is  of  by  vervolg  zal  zyn  ge- 
permitteerd, met  inlerdictie  aan  degeene,  welke  op  de  respective 
comptoiren  in  naam  van  de  Compagnie  het  gezag  uitoeffenen, 
om  zig  daarmede  verder  of  anders  te  bemoeyen  dan  om  de 
geleverd  wordende  suiker  naauwkeurig  te  examineeren, 
waarvoor  en  voor  de  verdere  moeite  by  de  acceptatie  aan 
hun  word  toegelegd  een  aglste  rd*  per  picol,  door  de  leveran- 
ciers te  betaalen,  wanneer  zy  ook  voor  de  deugdzaamheid  der 
suiker  aanspreekelyk  zullen  zyn. 

En  dat  het  meermelde  ministerie  op  deesen  voet  en  onder 
de  voormelde  bepalingen  sal  worden  gequaliflceerd  om  de 
voorschreeven  extensie  der  suiker-culture  ten  hunnen  gou- 
vernemenle  te  doen  gev(^  neemen,  met  te  kennen  gave,  dat 
Commissarissen  Generaal  van  hunnen  yver  en  trouw  voor 
's  Compagnies  belangen  verwagten,  dat  zy,  niet  alleen  de  goede 
reuffiite  van  deze  voor  de  Compagnie  zo  aangeleege  zaak  met 
alle  mogfilyke  activiteit  zullen  bevorderen,  maar  ook  inzonder- 
heid 0)»  het  krugtigsle  meedewerken,  ten  einde  aan  de  goede 

Digitized  by  VjOOQIC 


891  1797.     P.  Q    VAN  OVERèTRATEN. 

intentie  van  heeren  Commissarissen  Generaal  voldaan  werde 
om  de  suiker-culture  ten  cenemalen  te  onlbeffen  van  het 
willekeurig  bestuur  der  residenten  en  de  directie,  die  daar 
omtrend  tot  dus  verre  heeft  plaats  gehad,  geheel  te  doen 
cesseeren. 

Dan,  vermits  in  dien  gevalle  ook  voor  den  gouverneur  en 
deszelfs  successeuren  in  der  tyd  geheel  zullen  vervallen  de 
voordeelen,  welke  de  gouverneurs  van  Java's  Noord-Oostkusl 
volgens  de  presente  inrigting  daaruit  plegen  te  genieten,  als 
welke  nu  voortaan  van  allen  particulieren  handel  in  dal 
articul  zullen  moeten  afsien,  —  so  is,  daai*op  eene  hillyke  re- 
flexie geslagen  zynde,  goedgevonden  het  jaarlyks  ambtgeld  van 
ryksdaalders  22000,  voor  die  bediening  bepaald  en  waarby 
die  voordeelen  waren  in  aanschouw  genomen,  te  verminderen 
tot  op  ryksdaalders  10000. 

Zynde  laastelyk  verstaan,  dat  het  voorschreeven  ministerie 
voortaan  jaarlyks  een  pertinent  verslag  van  de  suiker-culture 
zal  hebben  te  doen  aan  de  hoge  regeering  en  daarby  telkens 
op  te  geeven  het  getal  der  molens  en  waar  die  gelegen  zyn, 
alsmede  de  quantiteit  suiker,  die  elk  derzelver  by  een  goeii 
gewas  kan  opbrengen,  ten  einde  telkens  door  welmelde  re- 
geering daarop  het  nodige,  na  bevinding  van  zaaken,  te 
kunnen  werden  gedisponeerd. 

25  November.  VaslstelUng  van  zekere  verhouding  ius^ 
schen  de  aan  particulieren  Ie  verkoopen  hoeveelheden 
suiker^  koffij  en  peper. 

Commissarissen-Generaal  beschouwden  zoodanige  verhoading 
•als  niet  ongeschikt  ten  einde  voor  te  komen,  dat  somtyds 
niet  al  te  veel  suiker  te  gelyk  en  afzonrierlyk  werde  afgebaaU 
en  de  Compagnie  daardoor  buiten  de  gelegenheid  gestekt  om 
nieuwe  koopers  daarmede  tot  de  nodige  onderzwaarte  huiioer 
ladingen  te  gerieven:  dog  egter  teevens  daaromtrend  Ie  re- 
marqueeren,  dat,  wanneer  zodanige  bepalingen  noodsakeiyk 
worden   geoordeeld,   zy   zo  ruim  mogelyk  dienen  genomen  te 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  G.  VAN  ÓVER6TRATEN.  «93 

worden,  ten  einde  voor  te  komen,  dat  men  niet  somtyds 
naderband,  gedrongen  door  de  vobtrekte  ▼erpligting,  waarin 
men  xig  Iievind  om  zig  door  den  verkoop  van  producten  de 
nodige  fondsen  te  blyven  aanschaffen,  genoodzaakt  werde 
daarvan  weeder  af  te  gaan. 

Wesiialven  na  rype  overw^ng  voldoende  is  geoordeeld  de 
Yerhouding,  welke  zal  ingaan  met  primo  deeses,  te  bepalen 
op  twee  ponden  suiker  tegens  vyf  ponden  koffy  of  peeper,  na 
verkiesiog  der  koopers;  want  al  steld  men,  dat  de  Compagnie, 
van  primo  deeses  te  reekenen,  in  een  rond  jaar  op  deesen 
Yoet  zal  kunnen  van  de  band  zetten  de  enorme  hoeveelheid 
van  agt  en  twintig  millioenen  ponden  van  de  voorschreeven 
gezamentlyke  producten,  dan  nog  mei  den  eersten  November 
1798  zig  wederom  in  hare  pakhuizen  per  restant  zoude  be- 
vinden eene  aanzienelyke  hoeveelheid  suiker,  bestaande  uit  hetgeen 
als  nog  op  de  leverantie  van  dit  jaar  en  de  van  Java  en 
Gheribon  gedane  eisschen  ten  agteren  staat,  benevens  de 
gdieele  leverantie  van  het  aanstaande  jaar  en  hetgeen  als  dan 
op  nieuw  door  de  voomomde  buiten  comptoiren  sal  kunnen 
worden  geleeverd,  volgens  de  nieuwe  schikkingen,  welke 
daaromtrend  als  nu  zyn  gemaakt*'. 

30  November.  Voorschrift  nopens  de  verantwoording 
van  maandelijks  aan  Compagnie*8  dienaren  verstrekte 
tractementen. 

Ingevolge  den  voorstel  van  den  heer  waameemend  Directeur 
Generaal  is  goedgevonden  en  verstaan  zyn  Edele  te  qualifi- 
ceeren  om  de  berichten,  die  door  het  opperhoofd  over  het 
generaal  tractements-comptoir  maandelyks  aan  zyn  Edele 
zullen  worden  gepraesenteerd  wegens  de  verstrekkingen,  door 
hem  in  elke  maand  gedaan,  van  tractementsgelden  aan 's  Com- 
pagnies dienaaren  in  het  generaal,  met  overlegging  van  de 
daartoe  gehoorende  kasreekeningen  en  getekende  ordonnancien 
van  ontvangst,  telkens  direct  te  laten  stellen  in  handen  van 
ilen  visitaleur  der  Indische  negotie-boeken  ter  examinatie  en 

lUiAAT-wKi  om  Kil.  38 


Digitized  by  VjOOQIC 


594  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

confroDtalie  —  en  door  denzelven  om  de  zes  maanden  of  on  der 
ullimo   February   en    ullimo  Augustus  aan  deze  regeering  te 
laten  dienen  van  zyne  bevinding  daarvan. 
Zie  ook  3  Februarlj  1807. 

"^^^.     Verbod    tegen   het   aannemen   van  geschetiken 
van  Chinezen  en  andere  onchrislen  inlanders, 

Wyl  het  geven  van  geschenken,  zo  by  het  nieuwe  jaar«  als 
by  andere  gelegenheden,  voomamenllyk  door  Ghineesche  inge- 
zetenen alhier,  aan  degeenen,  die  met  eenig  gezach  bekleed 
zyn,  en  andere  amblenaaren  van  v^egens  de  Compagnie,  on- 
geacht hel  daartegens  in  den  jaare  1745  gesteld  interdict, 
wederom  zodanig  in  zwang  is  geraakt,  dat  hetzelve  byveeleo 
beschouwd  word  als  eene  verplichting,  en  het  doen  van  deze 
geschenken,  niet  alleen  voor  veelen  strekt  tot  een  zeer  onereus 
en  drukkend  bezwaar,  maar  ook  den  geene,  die  ze  aanneemt, 
onaangenaame  gehoudenis  brengt,  terwyl  het  niet  aanneemen 
als  een  blyk  van  ongenoegen  ofverachling  word  aangemerkt, — 
zo  is,  om  deze  kwade  en  schadelyke  gewoonte  ten  eenemaal 
ar  te  schaiTen  en  te  niet  te  doen,  op  den  voorstel  van  den 
heer  Gouverneur  Generaal,  goedgevonden  en  verstaan  by  een 
publicatie  op  het  allerernstigste  te  interdiceeren  bet  geeven 
van  eenige  geschenken,  eetwhaaren  echter  uitgezonderd,  door 
Ghineesche  en  andere  onchristen  ingezetenen  alhier  aan  allen, 
zonder  onderscheid,  die  met  eenig  gezach  bekleed  of  in  pa- 
blieke  ambten  van  wegens  de  Gompagnie  gesteld  zyn,  mitsgaders 
de  zodanigen  te  gelasten  om,  wanneer  hun,  ongeacht  dil 
interdict,  geschenken,  buiten  eetbaare  goederen,  worden  aan- 
geboden, dezelve  niet  te  accepteeren,  maar  van  de  hand  te  wyzeo. 


Op  ^9  December  1797  is  goedgevonden  en  verstaan  te 
verklaaren,  dat,  schoon  by  het  jongst  geêmaneerd  interdict  tegens 
het  geeven  en  neemen  van  geschenken  door  en  van  Ghineezen. 
zo  by  de  generaale  pacht-conditien,  als  by  hel  advertissement 
van   den    12*°   dezer,  onder  anderen  den  heer  praesidenl  van 


Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  591$ 

Scheepenen  en  den  heer  onlvanger  generaal  genoemd  zyn 
geworden,  dit  echter  in  geenen  deele  is  geschied  met  eenig 
oogmerk  om  hun  Edele  onder  de  daarby  gestelde  poenaliteit 
te  begrypen  en  noch  veel  minder  uit  eene  verdenking  van 
hun  Edele,  die  tot  fletrissure  van  dezelven  zoude  kunnen 
strekken. 
Zie  ook  9  FebruarlJ  1808. 

8  December.  Bepaling,  dat  voor  saltU'^chalen  nieimeer 
kruit  mogt  worden  gebezigd  dan  1/3  van  de  i>kogel- 
i^swaarte*\ 

8  December.  Regeling  der  verstrekking  van  wijn  aan 
de  gereformeerde  kerken  te  Baiavia. 

Ingekomen  zynde  een  extract  uit  de  handelingen  van  den 
kerkenraad  der  hervormde  gemeente  van  den  3(H°  November 
jongstleden,  waarby  hun  Eerwaardens,  in  antwoord  op  de  by 
de  resolutien  dezer  regeering  van  den  24"'  der  evengemelde 
maand  November  gedaane  vraag,  hoeveel  wyn  in  de  gerefor- 
meerde kerken  tot  het  celebreeren  van  het  heilig  avondmaal 
nodig  zy,  zeggen  voor  tegenswoordig  te  berusten  by  de  opgave, 
door  den  predikant,  Adriaan  Zomerdyk,  prealabel  aan  den 
heer  pro-interim  Directeur  Generaal,  Jobannes  Siberg,  gedaan 
van  310,  in  steede  van  de  door  den  koster  der  Nederduitsche 
kerk  opgegeven  485  bottels,  —  zo  is  door  welgemelde  heer 
Siberg  gecommuniceerd,  dat  de  verstrekking  van  de  voor- 
schreeven  wyn  naar  de  evengemelde  opgave  van  den  predikant, 
Zomerdyk,  reeds  gevolg  heeft  gehad  en  vervolgens  goedgevonden 
en  verstaan  van  dit  een  en  ander  aantekening  te  doen  houden. 

8  December.     Verpachling  van  zekere  overvaart» 

Is  goedgevonden  en  verstaan  de  overvaart  aan  het  Zuid* 
einde  van  de  zogenaamde  Ribalts  gang,  waarvan  de  bailluw 
dezer  stad  thans  de  revenuen  geniet,  voor  de  Compagnie  in 
te  trekken  en  door  Heemraaden  der  Bataviasche  ommelanden 


Digitized  by  VjOOQIC 


K96  1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN. 

voor  's  Compagnies  rekenipg,  gerekend  van  primo  January  1798, 
te  laaten  verpachten. 

12   December.        Toelichting  tot  en   wijziging  van  hei 
reglement  op  het  alarm,  vastgestdd  den   \l^^^  1795. 


Tot   wegneeming  van   de  bedenking,  die  by  zommigen  is 
ontslaan,  hoedanig  begreepen  moet  vrorden  bet  sein  van  alarm, 
vermeld   by   het   vyfde  articul  van  het  reglement  van  alarm 
in  dato  den  15*"  January  1796,  is  goedgevonden  en  verstaan, 
tot  interpretatie  van  het  gemeld  articul,  by  een  advertissement 
aan  de  gemeente  bekend  te  maken,  dat  bet  sein,  hetwelk  tot 
het  generaal  alarm  zal  worden  gegeeven,  bestaan  zal  in  vier 
schooien  van  de  vier  hoeken  van  de  stad,  te  weeten: 
het  eerste  schot  van  het  bolwerk  Gelderland, 
»    tweede    »       »      •         »        Groningen, 
>    derde      »       >      »         »        Zeelandia  en 
•    vierde     »       »      »        ■        Amsterdam, 
en  in  tviraalf  schooien  buiten  de  stad,  namentlyk  : 
de  vier  eerste      van  de  post  Jaccatra, 
»      »     volgende    »      »      »     Ryswyk  en 
»      »    laatste       »      »      •     Anke; 
mitsgaders,   dat  wyders  mede  van  de  post  Meester-Comelis 
vier  schooien  zullen  worden  gedaan,  zodra  biertoe  door  den 
heer  Gouverneur  Generaal  expresse  ordre  zal  worden  gezonden. 


Op  18  December  1797  is  nader  bepaald: 

Om  de  noodzakelykheid,  dat  de  kruitmolens,  in  cas  van 
alarm,  onder  een  toereikend  opzicht  hlyven,  het  bepaalde  by 
het  reglement  van  alarm  de  dato  15  January  1796,  articul  8 
te  amplieeren  met  deeze  byvoeging,  dat  van  de  kruitmakers 
de  baas  met  zoveel  man,  als  nodig  zal  worden  geoordeeld,  by 
de  kruitmolens  zullen  moeten  blyven  om  aldaar  de  wacht  te 
houden,  en  alle  ongeregeldheden  te  weeren. 

Zie  ook  17  JuliJ  1798. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  597 

12  December.     Aanhouding  van  ten  handel  aangebrachte 
slaven  ten  behoeve  van  de  Regering. 

VaD  wegens  de  hooge  regeering  dezer  landen  word  aan  de 
gezamentlyke  slaaven-handelaars,  zo  hier,  als  op  de  respective 
buiten-comptoiren,  bekend  gemaakl,  dal  voortaan,  ingaande 
met  primo  Jauuary  1798,  van  alle  mansslaaven,  dewelke 
bier  ten  handel  zullen  worden  aangebragt,  een  tiende 
gedeelte  voor  de  Compagnie  zal  kunnen  worden  uitgezogt, 
voor  zo  ver  die  tot  haaren  dienst  zouden  mogen  nodig  zyn, 
eo  zulks  onder  voldoening  van  zestig  ryksdaalders  contant, 
terwyl,  niet  alleen  deze,  dus  aan  de  Compagnie  geleverde  slaaven 
hier  vry  van  'sHeeren  gerechligheid  zullen  zyn,  maar  ook 
aan  de  eigenaars  zal  worden  gerestitueerd,  het  geen  blyken 
zal,  dat  zy  elders  by  den  uitvoer  van  dezelven  daar  voor 
zullen  hebben  betaald. 


Op  21  Mei  1802  is  de  prijs  verhoogd  tot  80  rijksdaalders 
contant  per  stuk,  vrij  van  alle  ongelden,  omdat  te  Makasser 
bet  verbod  was  uitgevaardigd  >dat  die  menschen  niet,  gelyk 
bevorens  altoos  bad  plaats  gehad,  mogten  worden  gesloten,  en 
daardoor  veroorzaakt  was,  dat  dezelven  niet  dan  ten  duursten 
moesten  worden  ingekogl".  Op  IS  Junij  1802  is  de  prijs 
van  80  rijksdaalders  zilver  geld  veranderd  in  90  rijksdaalders 
aan  papieren  van  credit. 

Zie  ook  11  Julij  1806. 

12  December.     Verpachting   van   de  r^gemeene  middelen 
y^van  het  koningryk  Jaccatra"  voor  het  jaar  1798. 

Commissarissen-Generaal  vonden  noodig  op  nieuw  een  com- 
pendium van  alle  pacht-voorwaarden  in  druk  uit  te  geven, 
hetgeen  wegens  de  talrijke,  daarin  voorkomende  afwijkingen 
van  vroegere  dergelijke  stukken  in  extenso  hieronder  volgt. 

Generaale  conditiên  voor  alle  pachten. 

Art  1.    De  verpachtingen  zullen  geschieden  by  de  maand 

Digitized  by  VjOOQIC 


598  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

eo  voor  den  tyd  van  twaalv  maaodeo,  iogaande  met  primo 
January  en  eindigende  met  ultimo  December  1798,  beide  die 
dagen  inelusive. 

Art.  2.  Wanneer  twee  of  meer  te  gelyk  een  pacbt  komen 
te  mynen,  zal  dezelve  wederom  opgehangen,  dan  wd  gegeeven 
worden  aan  den  gene,  aan  wien  de  hooge  regeering  zal  gelieven 
goed  te  vinden. 

Art.  3.  Alle  de  pachters  zullen,  even  zo  als  omtrent  den 
pachter  der  inkomende  en  uitgaande  rechten  van  ouds  in  ge- 
bruik is  geweest,  maar  alleen  een,  insleede  van  twee  maanden, 
voor  uit  behoeven  te  betalen  en  voorts  de  pachtpenningen  van 
ieder  maand  precies  voor  den  zesden  dach  derzelve,  als  die 
van  January,  als  van  ouds,  voor  den  aanvang  der  pacht,  die 
van  February  voor  den  zesden  dier  maand,  die  van  Maart  voor 
den  zesden  Maart  en  zo  verders,  telkens  een  maand  vooruil, 
zonder  daar  omtrend  een  enkelde  maand  in  gebreken  te  blyven, 
sub  poene  van  uit  de  pacht  gesteld  en  gepunieerd  Ie  worden, 
zodanig  als  de  hooge  regeering  zal  vermeenen  te  bebooren, 
speciaal  naar  den  teneur  van  het  gestalueerde  by  artikel  7  en  8. 

Art.  4.  De  betaling  der  pachtpenningen  van  alle  de  pachten 
zal  moeten  geschieden  halv  in  contante  munt  en  halv  in  papieren 
van  credit,  except  die  van  den  Boom,  waar  van  de  voldoening 
zal  mogen  gedaan  worden  alleen  met  papieren  van  credit, 
zonder  dat  de  pachters  in  den  aanstaande  verplicht  of  gehouden 
zullen  wezen,  behalven  het  '/i  percento,  het  welk  ten  behoeven 
van  den  heer  ontvanger  generaal  en  den  kassier  van  den 
generalen  ontvangst  word  betaald,  eenige  afgaven,  hoegenaamd 
ook,  te  doen  van  recognitien,  nieuwjaars-  en  andere  geschenken, 
douceurs  of  onder  welke  benaming  dit  ook  bevorens  heeft 
plaats  gehad,  aan  den  keer  praesideni  van  Scheepenen,  den 
heer  ontvanger  generaal,  den  advocaat-flskaal,  den  water-fiskaal, 
den  bailluw,  den  landdrost,  den  commandeur  en  opper-equi- 
pagemeester,  den  gecommitteerden  tol  en  over  de  zaaken  van 
den  inlander,  den  sabandhaar,  den  kassier  van  den  genenden 
ontvangst,  de  substituten  der  officieren  van  justitie  of  wie  bet 
ook  zoude  mogen   zyn,  waar  van  het  geeven  en  neemen  by 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  599 

dezen  ten  aller  ernstigste  word  geinterdiceerd^  terwyl  de  vooraf- 

gemelde  officieren  van  justitie,  gecooimitteerden  en  sabandhaar, 

hoe  zeer  ook  de  gewoone  recognitien  zyn  afgeschaft,  niettemin 

verplicht   en    gehouden  zuilen  zyn  aan  de  pachters  de  nodige 

adsistentie,   zo   dikwyls   die. door  hun  zal  worden  verzogt,  te 

verleenen  en  ten  dien  einde  aan  hunne  dienaren  en  substituten 

toereikende   ordres   te   geeven,   op  poene,  dat  de  geenen,  die 

voortaan  eenige  recognitie  van  de  pachters  zullen  accepteeren, 

ipso    facto   zullen  wezen  gedeporteerd  van  ampt,  qualiteit  en 

gage    en    dat   de  geene,  welke  in  gebreke  blyven  om  aan  de 

pachters  de  nodige  adsistentie  te  bewyzen,  voor  de  eerste  maal 

zullen    verbeuren   een   boete   van   rd*   1000,  voor  de  tweede 

maal  rd'  2000  en  voor  de  derde  maal  rd"  3000  en  deportement. 

Art.  5.    De   pachters  zullen  gehouden  wezen  aanstonds  en 

alvorens  zy  buyten  het  kasteel  zullen  mogen  gaan,  tot  volkomen 

genoegen    van   de   hooge  regeering  te  stellen  twee  suffi^nte 

borgen,   welke   zich,  nevens  de  pachters  van  ieder  pacht,  af- 

zonderlyk   by  een  notarieele  acte,  die  zy  voor  de  aanvaarding 

der  pachten  respecllve  aan  zyn  Edelheid,  den  heer  Gouverneur 

Generaaal,  moeten  overgeven,  elk  insolidum  en  onder  renunciatie 

der  beneficien  ordinis,  divisionis  et  excussionis^  verbinden  moeten, 

zo   wel  tot  de  prompte  voldoening  der  pachtpenningen  op  de 

gezette   tyden,   als   om   nimmer  eenige  surcheance  daar  van, 

veelmin    noch    om  eenige  remissien  verzoek  te  doen,  op  wat 

fundament   het   ook   zoude  mogen  wezen,  nademaal  de  hooge 

regeering   dezelve  aan  niemand  der  pachters  zal  accordeeren; 

niaar  in  gevalle  sommige  pachters  zich  echter  mogten  eman- 

cipeeren   afslag    te   verzoeken    en    daar   toe  te  suppediteeren 

misleidende   opgaven,   getrokken   uit  vervalste  boeken,  zullen 

dezelve   worden   gesteld    in    handen  van  het  officie-fiscaal  om 

als  falsarissen  opentlyk  gestraft  te  worden. 

Art.  6.  Wanneer  de  pacht  gemynd  word,  zal  het  aan  de 
hooge  regeering  staan  om  die  aan  den  hoogsten  mynder  te 
laaien  of  niet,  dan  wel  weder  op  nieuw  te  laten  afslaan^ 
indieo  hy,  die  het  hoogste  gemynd  heeft,  of  zyne  borgen  daar 
toe  niet  sufficiënt  of  geschikt  geoordeeld  worden. 

Digitized  by  VjOOQIC 


600  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

Art.  7.  By  aldien  een  pachter  in  gebreke  blyft  invoegeo 
▼oormeld  beboorlyke  borgen  te  stellen  of  de  pachtpenningeo 
op  de  geconditioneerde  termyuen  op  te  brengen,  het  zy  yoar 
den  aanvang  of  in  het  begin  van  de  pacht,  dan  virel  daarna» 
zal  die  pacht  vireder  opgehangen  en  andermaal  aan  den  meest- 
biedenden  verpacht  worden,  ten  lasten  van  den  voorschreven 
eersten  pachter,  voor  zo  verre  dezelve  minder  zal  komen  te 
gelden^  zonder  dat  hy  echter,  indien  de  gemelde  pacht  hooger 
koomt  te  loopen,  daar  van  iets  zal  vermogen  te  eisschen  of 
te  praetendeeren. 

Art.  8.  En  zal  tegens  zodanige  pachters,  mitsgaders  ook 
tegens  derzdver  borgen,  Yoortgeprocedeerd  worden  met  parate 
executie,  zo  op  hunne  goederen  als  perzonen,  zonder  eenige 
verdere  sommatie  of  rechtspleging  dienaangaande  te  houden, 
niet  tegenstaande  eenige  appellatie  of  provocatie  en  onver- 
minderd dezelve,  terwyl  de  Compagnie  ten  allen  tyden,  incas 
van  insolventie  van  den  pachter  en  zyne  borgen,  praeferent 
zal  wezen  boven  alle  andere  crediteuren  omtrent  haare  pr»> 
tensien  ten  hunnen  lasten. 

Art.  9.  By  aldien  'er  eenig  verschil  mogt  ontstaan  tusschen 
pachter  en  eigenaar  of  aanbrenger  der  goederen,  die  verthoid 
moeten  worden,  zal  dit  different  direct  gedecideerd  worden 
door  den  heer  ontvanger  generaal  en  den  sabandhaar;  doch, 
als  partyen  by  die  decisie  niet  acquiesceereu,  zullen  zy  nadere 
interpretatie,  cKplicatie  of  decisie  mogen  verzoeken  by  de  hooge 
regeeringy  by  wiens  uilspraak  en  ordre  het  dan  ook  zal  moeten 
blyven,  zonder  dat  'er  na  dato  eene  provocatie  tot  den  dagdyk- 
schen  rechter  zal  mogen  plaats  hebben. 

Art.  10.  Indien  een  pachter  gedurende  de  pacht  komt  te 
overlyden  of  anderzints  absent  te  geraken,  zal  de  gene,  die 
zynen  boedel  aanvaart  ofadminislreert,  gehouden  wezen  dezelve 
pacht  navolgens  de  conditien  te  praesteeren  en  daar  in  te 
continueeren,  tot  dat  het  pacbttermyn  ge£xpireerd  of  anders 
daar  omtrent  gedisponeerd  zal  wezen. 

Art.  11.  Geen  pachter  zal,  by  wege  van  accoord,  minder 
mogen   neemen,   dan   de  gerechtigheden,  die  daar  toe  by  de 

Digitized  by  VjUUV  IC 


1707.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  601 

respeetive  oondilien  gesteld  zyn  en  hy  uit  dien  hoofde  geper- 
mitteerd is  te  nemen,  op  verbeurte  van  een  duizend  ryksdaalders 
voor  den  pachter  van  den  Boom  en  vyf  honderd  voor  de  andere, 
ten  behoeven  van  tien  officier  van  de  justitie,  die  de  calange 
zal  doen,  voor  de  eene  en  ten  faveure  van  de  stads-kas  voor 
de  andere  helvt;  doch  zal  de  pachter  van  de  wayangs  echter 
van  deze  boete  zyn  bevryd,  alzo  hem  word  toegestaan,  wanneer 
hy  het  nodig  mogt  oordeelen,  minder  te  neemen  dan  de  be- 
paling dicteert. 

Art.  12.  Veel  minder  zuilen  de  pachters  ten  opzichte  van 
de  contraventien  en  breuken,  aangaande  de  pacht,  met  iemand 
vermogen  te  composeeren,  te  convenieeren  of  eenige  overeen- 
komsten te  maken,  maar  zullen  zy  gehouden  weezen,  wanneer 
dezelve  ter  hunner  kennisse  komen,  die  aanstonds  hekend  te 
maken  aan  den  officier,  tot  wien  zodanige  contraventeur  of 
contraven  teurs  zullen  bevonden  worden  te  behoren,  op  verbeurte 
van  een  duizend  ryksdaalders  door  den  pachter  van  den  Boom 
eo  vyf  honderd  door  de  anderen,  boven  het  geen  zy  van 
zodanige  compositie  zullen  genoten  hebben,  ten  faveure  als  boven. 

Art.  13  De  boeten,  wegens  de  contraventien  en  de  raesusen 
omtrent  de  pachten  vallende,  zullen  genoten  worden,  de  eene 
belvt  by  den  voorzegden  officier  en  de  andere  helvt  by  de 
pachters,  excepto  omtrent  zodanige  pointen,  als  vooraf  en  by 
de  aparte  conditien  der  pachten  andera  staat  uitgedrukt. 

Art.  14.  Dewyl  by  resolutie  van  den  14*°  Juny  1763  is 
verstaan  's  Heeren  thoUen  en  gerechtigheden  te  hegrypen  onder 
de  zogenaamde  dood-  en  andere  schulden,  zal  een  iegelyk  van 
de  pachters,  eenige  pachtpenningen  te  vorderen  hebbende  van 
een  dienaar  van  de  Compagnie,  die  insolvent  is  overleden, 
zyne  praetensie,  behoorlyk  geverifieerd,  moeten  opgeven  hy  den 
sequester,  ten  langsten  binnen  drie  maanden  na  hetoverlyden 
van  zodanigen  dienaar,  op  poene,  dat  hy,  later  komende,  ver- 
stoken zal  blyven  van  de  betaling. 

Art.  IS.  Geene  pachters  of  medestanders  van  dezelven 
zullen  by  vendameesteren  tot  het  koopen  op  vendutien  mogen 
worden  geadmilteerd ;   maar,  zo  zy  voor  het  aanslaan  van  de 

Digitized  by  VjUU^JIC 


602  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

pacht  gewoon  zyii  g€wef>st  credit  te  hebben,  zal  hun  niel 
alleen  geen  credit  meer  worden  verleend,  maar  zullen  dezdve 
ook  tot  de  betaling  der  achterstallen  van  die  penningen  aan- 
gesproken en,  des  noods,  door  middelen  van  rechten  gecon- 
slringeerd  worden. 

Art.  16.  En  worden  voorts  alle  vorige  ordonnancien,  pla- 
caten,  resolutien,  conditien,  etc,  voor  zo  verre  die  met  deze 
generaale  of  de  volgende  speciaale  pacht-conditien  discreperen, 
dan  wel  dezelve  contrariecren,  by  dezen  gederogeerd  en  ge- 
annulleerd. 

Conditie  van  de  pacht  der  inkomende  en  uitgaande  rechten, 
anders  genaamd  de  pacht  van  den  Boom. 

Art.  1.  Alle  uitgaande  goederen,  die  in  het  vervolg  niet 
speciaal  zullen  worden  uitgezonderd  en  niet  tot  eenige  andere, 
byzondere  pacht  behooren,  zullen  voortaan  vry  wezen  van 
uitgaande  rechten,  doch  daar  en  teegen  zullen  van  alle  inko- 
mende goederen,  almeede  niet  speciaal  geöxcuzeerd,  by  het 
passeeren  van  den  Boom  zes  ten  honderd  betaald  moeten  worden 
volgens  de  wezendlyke  en  reêele  waarde  der  goederen  ter 
dezer  plaatze,  zonder  dat  daar  van  iet  zal  mogen  worden 
versweegen  of  afgekort. 

Art  2.  De  westersche  lywaaten,  die  bevoorens  onder  de 
pacht  van  den  Boom  waren  begreepen,  thans  onder  een  by- 
zondere  pacht  sorteerende,  gelyk  ook  de  uit  de  West  van 
Indié  aangebragt  wordende  zyde  stoffen,  kattoen  en  alcatyven, 
zo  zullen  alle  deze  articulen  geene  betrekking  meer  tot  de 
pacht  van  den  Boom  hebben. 

Art.  3.  Daar  en  teegen  zal  de  pachter  van  den  Boom  de 
gerechtigheid  heffen  van  al  het  Oostersch  geweef  en  zullen 
van  de  lywaaten,  enz.,  die  van  Java  komen,  6  en  van  alle 
overige,  die  van  Macasser  en  van  elders  om  de  Oost  worden 
aangebragt,  15  percent  by  invoer  betaald  'moeten  worden, 
zonder  dat  de  pachter  minder  zal  mogen  neemen,  op  poene, 
zo  als  die  in  de  generale  conditien  staat  uitgedrukt;  en  zal 

Digitized  by  VjUU*^IC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  603 

de  uitvoer  daar  van  wel  vry  wezen,  doch  geen  rembounement 
van  de  betaalde  thol  geschieden,  schoon  die  goederen  ook 
ougeopend  weder  mogten  worden  uitgevoerd. 

Art.  4.  AUe  baaien,  kisten,  kasten,  vaten  en  andere  stuk- 
goederen, die  door  Compagnie's  dienaaren  en  ingezeetenen, 
burgers  en  vreemdelingen,  het  zy  Buropeezen  of  inlanders, 
in-  of  uitgevoerd  worden,  zal  de  eigenaar,  in-  of  uitvoerder, 
den  pachter  naoeten  aangeeven  en  tevens  specificeeren  het 
getal,  de  soorten  en,  wanneer  'er  thol  voor  moet  worden  betaald, 
ook  de  waarde  der  goederen,  die  dezelve  inhouden,  naar  niarkts- 
prys  alhier  gereekend ;  en  zal  de  pachter  niet  alleen  het  recht 
behouden  van  de  o))ening  daar  van  in  persoon  te  mogen 
bywoonen  of  daar  toe  iemand  zynentwegeu  te  stellen  om 
verzeekerd  te  weezen,  datdevoorsz.  baaien,  kisten,  kasten,  enz. 
waarlyk  inhouden  het  geen,  waar  voor  zy  aangegeeven  zyn, 
en  niets  meer,  maar  ook  verplichl  zyn  zulks  te  doen  om  daar 
door  te  beter  tegens  sluikeryen  van  ongepermitteerde  goederen 
te  helpen  waaken;  ten  welken  einde  hy  by  het  nazien  der 
particuliere  goederen,  die  den  Boom  passeeren,  ook  zal  moeten 
doen  openslaan  de  sponsen  van  het  vaatwerk,  zonder  onder- 
scheid, of  er  droge  of  natte  wharen  in  mogten  wezen. 

Art.  5.  Ingevallen  echter,  dat  de  oopening  en  visitatie  der 
ingevoerd  wordende  goederen  niet  direct  aan  den  Boom  zouden 
kunnen  geschieden,  zal  de  pachter  het  recht  hebben  daar  op 
zyn  zegel  te  zetten  om  nader,  in  teegenswoordigheid  van  hem 
of  van  iemand  zynentwegen,  geopend  eii  gevisiteerd  te  worden  — 
en  zal  ak  dan  de  eigenaar  of  invoerder  gehouden  zyn  aan 
den  pachter  kennis  te  geeven,  waar  en  wanneer  de  opening 
zal  geschieden;  doch,  indien  de  eigenaar  of  invoerder  dan,  den 
rechter  genoeg  doende,  kan  verifieeren  de  voorsz,  speciGeke 
opgave  gedaan  te  hebben  en  dat  de  pachter  op  de  tweede 
behoorlyke  waarschuwing  om  by  de  opening  der  goederen 
te  adsisteeren  niet  gekoomen  is  of  iemand  van  zynentwegen 
gezonden  heefl  en  hy  eerst  toen,  in  absentie  van  den  pachter 
en  zyne  bedieudens,  tot  de  opening  is  overgegaan,  zal  dezelve 
daar  over  niet  strafbaar  wezen,  maar  als  dan  kunnen  volstaan 

Digitized  by  VjOOQ IC 


604  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

met  de  betaaling  van  den  thol  pro  rato  der  opgegeeven 
waarde. 

Art.  6.  Tot  voorkoming  van  disputen  zal  het  den  aan- 
brenger en  uitvoerder  dan  w*el  eigenaar  der  inkomende  en 
uitgaande  goederen,  dewelke  thol  subject  zyn,  vrystaan  om, 
ingevalle  hy  over  de  taxatie  met  den  pachter  verschil  mogt 
krygen,  de  gerechtigheid  te  voldoen  uit  de  goederen  zelvs  in 
natura,  dat  is  van  ieder  honderd  stukken,  ponden  of  maaten 
zes,  tien,  twaalf  of  meerder  naar  de  geslelde  bepaaling,  van 
wat  soort  die  goederen  ook  zouden  mogen  wezen,  waar  meede 
de  pachter  zich  als  dan  ook  tevrede  zal  moeten  houden. 

Art.  7.  Tot  faciliteering  van  de  thol-heffing  is  tevens 
toegestaan,  dat  de  invoerders  of  eigenaars,  indien  zy  verkiezen 
mogten  de  voorsz.  gerechtigheid  in  gelde  te  voldoen;  zonder 
daar  toe  echter  ten  eersten  in  staat  te  zyn,  by  provisie  cautie 
ten  genoegen  van  den  pachler  zullen  mogen  stellen  of  wd 
de  vastgestelde  percentos  in  natura  by  den  pachter  seponeeren, 
tot  dat  zy  de  voldoening  in  gelde  zullen  kunnen  praesteeren, 
mits  dan  echter  die  gelden  ten  eersten  worden  betaald  en 
daar  meede  niet  langer  gelardeerd  werde  dan  uiterlyk  één 
maand  na  den  invoer. 

Art.  8.  Dit  alles  alleen  te  verstaan  zynde  van  de  goederen, 
die  den  Boom  passeeren,  zo  zal  ook  van  zodanige  goederen, 
als  ter  rheede  worden  verkogt  en  overgescheept  om  weder 
naar  andere  plaatzeu  te  worden  vervoerd,  de  volle  thol  moeten 
worden  betaald,  even  als  of  zy  wierden  ingevoerd;  maar  van 
de  ladingen  der  scheepen  en  vaartuigen,  welke  hier  alleen 
aankomen  otn  gevisiteerd  te  worden  of  om  over  deze  hoofd- 
plaats naar  elders  te  vertrekken,  zal,  wanneer  de  eigenaars 
of  voerders  geene  goederen  daar  uit  overscheepen  of  last 
broeken,  in  het  geheel  geen  inkomend  recht  moeten  betaald 
of  gevorderd  mogen  worden,  zo  dat  voor  zodanige  goederen 
alleen,  ak  hier  uit  de  ladingen  der  scheepen  en  vaartuigen 
worden  verkogt  en  in  andere  overgescheept,  de  thol  zal  moeten 
worden  voldaan,  zonder  dat  die  mede  gevorderd  zal  kunnen 
worden    van   de   daar   in   onverkogt    blyvende,    uitgenoomen 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN.  608 

nochtans  het  zout  Java's,  dat  hier  word  aangebragt,  waar  van 
allyd,  het  zy  het  hier  verkogt  of  weder  naar  elders  vervoerd 
word,  twee  ryksdaalders  voor  in*  en  uitgaande  gerechtigheid 
betaald  zullen  moeten  worden. 

Art.  9.  Om  het  frauderen  van  den  thol  des  te  beter  tegen 
te  gaan  en  tevens  met  meer  nauwkeurigheid  te  kunnen  waaken 
teegen  den  clandestinen  in-  of  uitvoer  van  contrabande 
wharen  zal  het  den  pachter  vryslaan  op  de  binnen  de  rivier 
komende  vaartuigen  met  goederen  voor  de  Comp^  één  zyner 
bediendens  te  plaatzen  om  de  ontlading  by  te  woonen,  mits- 
gaders inzelvervoegen  by  het  afscheepen  naar  boord  uit  de 
respective  negotie-  en  provisie-pakhuisen  iemand  zynentwegen 
geduurende  het  laaden  dier  vaartuigen  teegenwoordig  te  doen 
wezen,  zonder  onderscheid,  van  welke  schepen  of  mindere 
kiekje»  iets  aangebragt  of  naar  welke  iets  verzonden  word, 
ten  einde  in  het  een  en  ander  geval  toe  te  zien,  of  onder 
(Compagnies  ook  particuliere  goederen  tot  fraude  van  den  thol 
of  contrabande  wharen  tot  viiipendie  van  de  orders  worden 
io-  of  uitgevoerd ;  en  waarom  hy  ook  zal  kunnen  en  mogen 
opschryven  al  het  geen,  wat  uit  of  in  die  vaartuigen  gelost 
of  geladen  word,  om  het  te  confronteeren  by  de  kasteels 
opperkooplieden  tecgens  de  los-  en  geleide-briefjes. 

Art  10.  De  pachter  zal  ten  aanzien  van  de  inkoomende 
goederen  geen  thol  mogen  heffen  van  een  kleedje  om  het  lyf 
of  een  neusdoek  om  het  hoofd  van  naviganten,  die  dus  by  hunne 
komst  den  Boom  passeeren,  schoon  die  beide  nieuw  mogten 
weezen,  mits  hier  van  door  meermaalen  of  telkens  met  een 
nieuw  kleedje  of  neusdoek  aan  land  te  komen  geen  misbruik 
worde  gemaakt  tot  praejudicie  van  'sHeeren  gerechtigheid 
en  mits  die  kleedjes  en  neusdoeken  behoorlyk  met  gaaren 
genaaid  zyn. 

Art.  11.  Ook  zal  de  pachter  niemand  der  kooplieden  of 
andere  persoonen,  die  in  het  gepriviligeerde  stads-logement  hun 
intrek  neemen,  mogen  molesteeren,  hunne  inkoomende  goederen 
(als  het  geene  contrabande  of  ongepermitteerde  wharen  zyn) 
arresteeren   of  den   doortocht   beletten,   mits  dat  echter   de 

■  Digitized  by  VjOOQIC 


606  1797.     P    G.  VAN  OVERSTRATEN. 

eigenaar  der  goederen,  dan  wel  iemand  zynentwegen,  aan  den 
pachter  overhandige  een  briefje,  door  den  sabandhaar  of 
kastelein  van  hel  heeren  logement  onderteekend,  waar  in  zal 
moeien  gespecIGceerd  slaan  de  dach  van  den  invoer,  nevens 
het  getal,  de  soort  en  waarde  dier  goederen  naar  de  laatsle 
marklsprys  alhier,  met  dezen  verstande  nochtans,  dat  de  pachter 
het  recht  zal  behouden  en  'er  zich  onvermydelyk  van  zal 
moeten  bedienen  om  de  opening  in  persoon  by  te  woonen 
of  daar  toe  iemand  zynentwegen  te  zenden,  even  en  in  dier 
voegen,  als  dil  by  art.  4  staat  aangeteekend ;  —  dan  iMntrend 
de  uitgaande  goederen  zal  de  pachter  bet  recht  hebben  de- 
zelven  aan  den  Boom  te  visiteeren,  ten  zy  hy  gewaaracbowd 
word  om  iemand  by  de  afpakking  te  doen  adsisteeren,  die  dan 
op  de  kisten,  kasten,  pakken,  enz.  zyn  zegul  zal  kunnen  zetten 
en  waar  na  dezelven  den  Boom  zullen  kunnen  passeeren  zonder 
verdere  visitatie,  als  alleen  van  het  zegul,  ten  zy  het  blyken 
mogt,  dat  buiten  des  noch  fraudes  gepleegd  waren. 

Art.  12.  Alle  juweelen,  bezoar,  pedro  porco  en  alle  ge- 
steentens  of  klynodien  zullen  vry  van  inkonoende  en  uitgaande 
rechten  zyn,  maar  van  het  goud  en  zilver,  dat  naar  China 
zal  worden  vervoerd,  het  zy  het  gemaakt  of  ongemaakt,  ge- 
munt of  ongemunt  is,  zal  de  uilvoerder  aan  den  pachter  van 
den  Boom  moeten  betaalen  twee  ten  honderd;  zullende  de 
pachter  wyders  verplicht  zyn  zich  in  het  generaal  ten  aanzien 
van  den  uitvoer  van  het  ongemunt  of  gemunt,  gemaakt  of 
ongeraaakt  goud  en  zilver  stiptelyk  te  reguleeren  naar  de 
orders  der  hoge  Regeering,  nu  plaats  hebbende  of  noeh  te 
stellen. 

Art.  13.  Dewyl  aan  den  anacbodas  der  van  China  hier 
ten  handel  komende  jonken  den  io^  December  1749  en  ^9^ 
Juni  1751  is  vergund,  insteede  van  de  gerechtigheid,  die  zy 
voor  het  invoeren  van  de  door  bun  aangebragte  cargazoenen 
en  ook  voor  het  uitvoeren  van  de  hier  ingekogte  retooren 
zouden  moeten  betaalen  een  zeker  redemtie-geld  aan  den  Booms- 
pachter  te  voldoen  en  dit  redemtie-geld  den  6''  Joli  i79S  is 
bepaald  op: 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN.  607 

rd«  2100  voor  elke  groote  en, 
•  1100  •  •  klyne  jonk, 
zonder  onderscheid,  van  welke  plaats  in  China  zy  komen,  zoo 
word  deze  bepaling  by  dezen  gecontinueerd  tot  nadere  ordre, 
terwyl  van  die  redemtie  echter  geéximeerd  zullen  wezen  de 
art.  11  gemelde  arliculen,  zo  mede  de  amphioen,  arak  en 
andere  wharen,  waar  voor  per  fust  of  pikol  by  den  uitvoer 
eene  bepaalde  gerechtigheid  word  geheeven,  welke  den  thol 
by  uitvoer  naar  de  jonken  subject  zyn  en  blyven. 

Art.  14.  Van  de  Chinasche  koopmanschappen,  die  niet 
direct  uit  China,  maar  van  andere  plaatzen  hier  worden  aan- 
gebragt,  zal  geheeven  worden  de  dubbelde  thol,  zonder  dat 
de  pachter  zal  vermogen  by  wegen  van  accoord  minder  te 
oeemen,  op  poene  van  duizend  zilvere  gekarlelde  ducatons 
ten  behoeven,  voor  de  eenehelvl  van  den  officier,  die  de  calange 
doen  zal,  en  voor  de  andere  helvt  van  de  Compagnie. 

Art.  15.  Van  de  triepangs,  vogelnestjes,  de  wax  en  andere, 
in  China  gewilde  goederen,  die  naar  Palembang,  Banjermassing 
en  Passir  worden  uitgevoerd,  zal  de  pachter  dubbelde  thol 
genieten  en  van  de  vogelnestjes,  die  in  de  Jaccatrasche  boven- 
landen vallen,  zullen  by  den  uilvoer  worden  geheeven  tien 
percent  voor  den  pachter,  insteede  van  de  bevoorens  daarvan 
betaalde  zes  percent  voor  den  pachter  en  rd^  25  voor  de 
Compagnie. 

Art.  16.  Van  alle  goederen,  die  met  's  Compagnies  eigen 
or  gehuurde  scheepen  op  vracht,  óf  door  de  daarop  varenden, 
óf  wel  door  passagiers  uit  Nederland  hier  worden  aangebragt,  zal 
niet  meer  aan  gerechtigheid  liehoeven  betaald  te  worden  dan 
5  percent  van  het  inkoops  kostende  volgens  de  origineele 
faetaaren  daar  van. 

Art  17.  Van  alle  gepermitteerde  goederen,  die  door  parti- 
culieren van  Japan  ten  verkoop  hier  zullen  worden  aangebragt, 
zal  worden  betaald  de  gewoone  thol  van  zes  percent  by  den 
invoer;  maar  van  de  betaling  dier  gerechtigheid  zullen  echter 
geiximeerd  zyn  de  ordinaire,  gepermitteerde  bagage,  meubelen 
en  provisien  der  dienaren ;  —  en  zal  deze  uitzondering  mede 

Digitized  by  VjOOQIC 


608  1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATeN. 

plaats  hebben  ten  opzigten  van  alle  Gompagnies  dienaren, 
die  van  builen-comptoiren  komen,  behoudens  evenwel,  dat  de 
pachter  de  vrylieid  zal  hebben  van  te  mogen  openen  en  visiteeren 
alle  kasten,  pakken,  enz.,  die  opgegeven  zullen  worden  provizien, 
huisraad,  kleding  of  eenige  andere  goedei*eo  van  dien  aart 
te  bevatten. 

Art.  18.  De  invoer  van  alle  amphioen  blyfl  op  de  daar 
teegen  gestelde  straffen  verbooden,  ten  waare  die  amphioen 
by  de  aniphioen-directie  ingekogt,  vervolgens  uitgevoerd  en 
ten  tweedenmaale  weder  ingevoerd  wierd,  dat  eehter  noch 
niet  zal  vermoogen  te  geschieden  als  met  speciale  voorkennis 
en  consent  van  de  hooge  regeering,  ten  welken  einde  ook 
alvoorens  de  kist  of  kisten,  waar  in  zodanige  amphioen  is. 
door  de  administrateurs  der  amphioen-directie,  nevens  den 
sabandhaar  en  den  pachter  van  den  Boom,  geëxamineerd  en 
by  een  schriftelyk  berigt  aangetoond  zal  moeten  wezoi,  dal 
zy  waarlyk  by  de  directie  is  ingekogt;-^  en  zal  by  den  eersten 
uitvoer  van  amphioen  één  door  de  gemelde  administrateurs 
der  amphioen-directie  onderteekend  bewys,  dat  dezelve  van  de 
directie  is  gekogt,  door  den  eigenaar  of  uitvoerder  aan  den 
pachter  moeten  ter  hand  gesteld  en  door  dezen,  tol  voorkoming 
van  disputen  in  der  tyd,  bewaard  moeten  worden,  onder  bet 
houden  van  eene  pertinente  aanteekening  daar  van  byzyne  boeken. 

Art.  19.  De  pachter  zal  van  ieder  dus  uitgevoerd  wordende 
kist  amphioen  mogen  heffen  twintig  ryksdaalders,  zonder 
onderscheid  van  soort,  en  by  den  tweedoi  invoer  in  voorsz.  1 
gevalle  daar  en  boven  noch  de  halve  thol  of  tien  ryksdaalden, 
uilgenomen  nochtans  van  zodanige  amphioen,  als  van  Java'ï: 
Noord-Oostkust,  Gheribon  en  Bantam  mogt  wezen  uitgevoerd 
en  uit  noodzakelykheid  hier  weeder  (e  rug  gebragt,  alzo  daar 
voor,  na  ondergaane  examinatie,  niets  meer  zal  moeten  worden 
betaald ;  —  en  zal  de  pachter  verplicht  zyn  tegen  de  sluikeryefl 
in  de  amphioen  zo  zorgvuMig  als  tegens  alle  andere  te  waken 
en  wanneer  hem  iets  daar  van  mogt  voorkomen,  bet  zdfe 
niet  vermogen  te  verswygen  zonder  aan  lyf  en  leven  strafbaar 
te  zyn  naar  exigentie  en  Iievinding  van  zaaken. 

Digitized  by  VjOOQIC 


t797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  609 

Art.  20.  Ook  zal  de  pachter  in  bet  generaal  met  alle 
accuratesse  moeten  toezien  en  vigileereny  dat  geene  andere 
goederen  door  particulieren  hier  worden  ingevoerd,  dan  waar 
in  by  de  wetten  gepermitteerd  ia  particulieren  handel  te 
dryven. 

Art.  21.  Het  redemtie-geld  der  aangebragt  wordende  slaven 
tot  vyftien  ryksdaaldera  voor  ieder  derzelver  zal  rader  de 
pacht  van  de  inkomende  rechten  begreepen  xyn  en  door  den 
pachter  van  dien  gehoeven  worden  volgens  het  geresolveerde 
op  den  22^  December  1795,  zo  dat  voortaan  voor  alle  lyf- 
eigenen,  boven  de  vyf  jaaren  oud,  die  voor  de  eerste  maal 
worden  ingevoerd  en  waar  voor  gevolgelyk  noch  nooit  redemtie- 
geU  is  betaald,  het  zy  door  den  teegenswoordigen  of  voorigen 
lyrheer  of  lyfvrouw,  het  voorsz.  redemtie-geld  zal  moeten  worden 
betaald;  en  zal  ook  het  getal  en  de  namen  der  aangebragt 
wordende  sbven,  naar  het  besluit  van  den  18'' December  1746, 
by  de  passen  moeten  bekend  gesteld  worden  door  de  ministers 
op  de  comptoiren,  van  waar  dezelven  herwaards  worden  over- 
gebragt;  maar  van  slaven,  die  van  Java,  Cheribon  en  Bantam 
hier  worden  ingevoerd  en  waar  van  'aldaar  de  gerechtigheid 
van  vyftien  ryksdaalders  mede  is  betaald,  zal  geen  redemtie- 
geld  meer  hier  geheeven  mogen  worden ;  —  en  zal  voorts  de 
invoer  van  slaven,  even  als  van  andere  goederen,  geschieden 
buiten  eenige  bemoeyenis  van  den  sabandhaar,  behalven  wanneer 
er  verschillen  over  mogten  ontstaan,  die  by  verplicht  zal 
weezen  te  verevenen; —  terwyl  ook,  ingevallen  dal  ontdekt 
mogt  worden,  dat  slaven,  van  dewelken  geen  redemtie-geld 
voldaan  is,  het  zy  onder  den  naam  van  anaks-prauw  of  ma- 
trozen of  wel  anderzints,  clandestien  hier  mogten  zyn  ingevoerd, 
daar  voor  niet  alleen  de  bovengemelde  gerechtigheid  van  vyftien 
ryksdaalders  per  kop  zal  moeten  worden  betaald,  maar  de 
dos  clandestien  ingevoerde  slaven  ook  verbeurd  zullen  zyn 
en  geconfisqueerd  zullen  worden  ten  faveure  van  den  pachter 
of  wel  den  officier,  die  de  aanhaaling  doen  zal. 

Art.  22.  Het  voormeld  redemtie-geld  zal  echter  niet  betaald 
worden   voor  of  van  lyf-dgenen,  die  voor  reekening  van  de 

ItAIAAT-MNB  MIL  Xn.  39 

Digitized  by  VjOOQIC 


610  1^07.     P.  Ö.  VAN  ÓVERSTRATEN. 

Compagnie  van  Macasser,  Baly,  Timor  of  andere  plaatsen 
aangebragt  of  uit  de  ten  verkoop  aangebragte  alhier  voor 
haar  overgeuoomen  worden,  dan  v^el  van  de  zulken,  v^elke  de 
Temaatsche  en  Macassersche  ingezeetenen,  wanneer  zy  op 
hunne  reizen  naar  deze  hoofdplaats  Java's  Oost-kust  aanloopen, 
aldaar  verkopen,  als  zynde  aan  de  burgers  en  andere  inge- 
zeetenen,  in  die  beide  gouvernementen  thuishoorende»  geper- 
mitteerd, zo  v^el  op  hunne  reizen  herwaards  als  by  retour, 
Java  te  mogen  aandoen  en  ook  daar  hunne  slaven  en  lading, 
het  zy  geheel  of  ten  deele,  van  de  hand  te  zetten  zonder  aan 
den  pachter  alhier  eenige  thol  daar  voor  te  betaalen,  die  hy 
eenelyk  zal  blyven  heffen  van  de  goederen  en  slaven,  die  zy 
bier  aanvoeren. 

Art.  K.  En  zullen  gequaliiiceerde  dienaaren,  die  van  de 
buiten-coniptoiren  herwaards  overkomen,  zo  mede  decapitains 
ter  zee,  thol-vry  mogen  invoeren  het  ondervolgend  getal  van 
lyf-eigenen,  mits  die  niet  dienen  ten  verkoop  en  alleen  tot 
hunne  diensten,  als: 

een  gouverneur,  met  familie  overkomende 50 

zonder  familie ...  40 

een  directeur  met  familie 40 

zonder  familie 30 

een  commandeur  met  familie 50 

zonder  familie 20 

een  commandeur  van  de  Indische  zee 5 

»    opperkoopman  en  die  daar  meede  gelykatandig  zyn, 
een  major  of  hooger  officier  van  de  militie  met  familie. .  16 

zonder  familie 10 

een   koopman  met  familie 10 

zonder  familie 6 

een  capitain  ter  zee 3 

•     capitain   of  capitain-lieatenant   militair  en   onder- 

koopnoAü    met  familie 6 

zonder  familie 4 

een    lieutenant  militair,  vaandrig,  boekhouder  of  andere 
pennisten  en  een  particulier  koopman,  die  gelyke  of  hogere 


Digitized  by  VjOOQIC 


1767.    P.  Q.  VAN  ÓVERSTRATEN.  611 

rang  ab  een  vaandrig  van  de  militie  beeft  of  gehad  heeft, 
en  geene  andere,  met  familie  overkomende 4 

zonder   familie !2 

mits  de  voorschreeven  invoerders  schriftelyk  op  hun  v^oord 
van  e^  verkiaaren,  dat  zich  daar  onder  geene  slaven  bevinden, 
ten  verkoop  overgebragt,  en  dat  hunne lyfeigenen,  waarvoor, 
het  zy  door  hun  of  de  voorige  eigenaars,  reeds  eens  het 
redemtie-geM  is  betaald,  onder  dit  gepermitteerd  getal  en  niet 
daar  boven  of  buiten  zyn  begreepen. 

Art.  !24.  Maar  zal  de  tholvrye  invoer,  by  het  voorgaand 
artical  toegestaan  omCrend  personen,  die  zelfs  geen  hoofdge- 
bieders zyn  geweest  van  de  comptoiren,  waar  zy  van  daan 
komen,  eenlyk  plaats  vinden,  in  zo  verre  door  de  gouverneurs, 
directeurs,  commandeurs  of  opperhoofden  speciale  schriftelyke 
permissie  zal  zyn  verleend  om  hunne  slaven  over  te  voeren 
en  welke  permissie  aan  den  pachter  in  originali  zal  moeten 
worden  vertoond. 

Art.  25.  Voor  de  legger  arak  zal  voor  uitgaande  rechten 
moeten  betaald  worden  vyf  ryksdaalders  en  de  mindere  fust 
naar  proportie,  ten  behoeven  van  den  pachter  van  den  Boom; 
eo,  op  dat  de  uitgaande  rechten  niet  zouden  kunnen  worden 
gefraudeerd  onder  pretext,  dat  het  Compagnies  arak  is,  zal, 
befaalven  de  hier  vooren  gelaatene  vryheid  aan  den  pachter 
om  iensand  zyner  bedienden  by  den  afscheep  praesent  te  doen 
weezen,  aan  den  gezachhebber  van  ieder  vaartuig,  waar  in 
arak  voor  de  (lompagiiie  is  gelaaden,  door  de  administrateurs 
moeten  worden  meedege^^eeven  een  briefje,  aantoonende  de 
qaantiteit  van  dien,  met  welk  vaartuig,  naar  wal  schip  en 
voor  wat  comptoir  afgescheept,  om  aan  den  pachter  of  zyne 
bediendens  by  het  passeeren  van  den  Boom  ovei^egeeven  en 
by  hem  verzameld  en  bewaard  te  worden  ten  einde  dezelve 
met  de  ordonnantien  van  den  afscheep  te  confronteeren. 

Art.  26.  Tot  voorkoming  van  de  geduurige  disputen  tusschen 
den  pachter  van  den  Boom  en  die  van  de  vischmarkl  zal 
door  den  laatsgemelde  alleen  gehoeven  worden  de  thol  van 
alle  aangebragt   wordende  visch,  zonder  onderscheid,  het  zy 

Digitized  by  VjOOQIC 


612  1797.    P.  Q.  VAN  ÓVERSTRATEN. 

versche,  gesneeden  of  gekurven,  gedroogde,  gezouten,  gepekelde, 
trassie,  bladjang  of  garnaalen  van  onderscheidene  soorlen  of 
wat  benaming  men  daar  aan  ook  zoude  kunnen  geeven,  van 
wraar  dezelve  zouden  mogen  worden  ingevoerd,  hei  zy  van  de 
omliggende  eilanden,  van  Tjilintjing,  Java,  Gheribon,  Bantam, 
Gambodia,  Siam,  Macao,  Manilha,  dan  wel  van  zodanige  andere 
plaatzen,  als  van  waar  eenige  visch,  van  wat  soort  die  ook 
zy,  bier  aangebragt  en  ingevoerd  word,  uitgezonderd  echter 
alle  zodanige  gezoule  en  gedroogde  visch,  garnaalen  en  zee 
gewassen,  als  uit  Europa  of  America  of  wel  met  jonken  uit 
China  hier  worden  aangebragt,  alzo  die  onder  de  pacht  van 
den  Boom  blyven  sorteeren. 

Art.  ^7.  De  tholheffing  van  de  alhier  aangebragt  wordende 
Javasche  en  Cheribonsche  tabak  zal  in  den  vervolge  weederom 
in  haar  geheel  geschieden  door  den  pachter  van  den  Boom, 
zonder  eenige  bemoeycnis  van  den  pachter  vaii  de  gerechtig- 
heid op  den  invoer  van  de  gekurven  Chinasche  tabak,  en  zal 
dus  de  by  advertissement  van  den  20*^  December  1790  geïn- 
troduceerde schikking,  volgens  dewelke  die  gerechtigheid  tusscben 
de  voornoemde  pachters  is  verdeeld  geworden,  voor  vervallen 
moeten  worden  gehouden,  terwyl  van  de  gemelde  taliak,  by 
invoer,  niet  meer  zal  mogen  worden  geheeven  dan  zes  percent 
aan  gerechtigheid. 

Art.  28.  Al  het  leevendig  vee,  dal  ingevoerd  word,  lal  vry 
wezen  van  thol ;  ook  alles,  wat  van  boomvruglen  en  andere 
klynigheeden  tot  consumtie  word  ingebragt,  dog  niet  triepangs, 
agar  agar,  troeboe  of  viskuit,  vislym,  haayen-vinnen  en  wal 
verders  tot  negotie  dient,  waar  voor  by  den  invoer  betaald 
zullen  moeten  worden  zes  ten  honderd;  gelyk  ook  voor  het 
meel,  hetwelk  hier  zal  worden  ingevoerd,  waar  van  de  thol- 
heffing, zo  lang  de  gerechtigheid  van  de  koommoolens  niet 
verpacht,  maar,  gelyk  thans  geschied,  gecolligeerd  zal  worden, 
mede  tot  de  pacht  van  den  Boom  zal  behooren. 

Art.  29.  De  vaart  en  handel  op  de  groote  Oost  blyft  vry 
en  opengesteld,  zo  meede  de  vaart  en  handel  naar  en  van 
Timor  en   Sumatra's  West-kust,  en  zulks  op  zodanige  condi- 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN.  615 

lien,  als  voorgeschreeven  zyn  by  billet  van  den  "üvl^y 
en  publicatie  van  den  '  tTt^w  ^"^92;  —  en  zal  dus  ook 
de  liepaalde  gerechtigheid  geheeven  worden  van  de  goederen, 
die  van  daar  hier  zullen  worden  ingevoerd, 

Art.  30.  Geene  vaartuigen,  hoe  genaamd  ook,  van  Java, 
CberiboD,  Indramajoe,  Bantam  or  elders  komende,  zullen  haar 
Tjilintjing,  Tannara  of  eenige  andere  plaatzen,  hier  omstreeks 
geleegen,  mogen  vaaren  of  ook  van  daar  naar  derwaards  ver- 
trekken, op  poene  van  confiscatie  van  vaartuig  en  laading 
ten  faveure  van  den  pachter  van  den  boom  voor  de  eene  en 
van  den  oflicier,  die  de  calange  doen  zal,  voor  de  andere  helvt; 
en  zullen  de  potias  der  bazaars  op  de  twee  eerstgemelde  en  de 
hoofden  op  de  andere  plaatzen  daar  voor  aanspreekelyk  ge- 
houden worden  en,  by  ontdekking,  dat  aldaar  eenige  goederen 
clandestien  zyn  aangebragt  of  uitgevoerd,  voor  den  tyd  van 
tien  jaaren  in  de  ketting  geklonken  worden  om  aan  de 
gemeene  werken  te  arbeiden ;  —  en  ten  einde  dien  ongepermit- 
teerden  vaart  en  handel  des  te  krachtiger  te  kunnen  teegengaan 
zal  de  pachter  op  alle  de  voornoemde  plaatzen  vry  zyne  be* 
diendens  mogen  stellen  om  daar  teegen  te  waaken,  aan  wien 
de  voornoemde  potias  en  hoofden'  alle  adsistentie  zullen  moeten 
verleenen,  wanneer  die  van  hun  gerequireerd  zal  worden. 

Art.  51.  De  pachter  zal  voortaan  geen  thol  of  gerechtig- 
heid mogen  vorderen  van  alle  zulke  goederen,  van  wat  aart 
dezelven  ook  zouden  mogen  wezen,  die  door  particulieren  aan 
de  Compagnie  verkogt  of  gecedeerd,  dan  wel  voor  haar  hier 
aangebragt  worden,  gelyk  ook  niet  van  de  zodanige,  dewelke 
door  de  Comp^  verkogt  en  vervolgens  uitgevoerd  worden;  — 
zo  als  ook  de  pachter  geene  gerechtigheid  zal  mogen  praeten- 
deeren  van  de  syroop,  die  door  de  Bataviasche  ingezeetenen 
van  hunne  in  bet  Bantamsch  district  leggende  suikermolens 
word  ingevoerd. 

Art.  3Ï.  Ook  zullen  vry  van  gerechtigheid  wezen  alle 
goederen,  die  van  elders  tot  geschenken  van  de  Compagnie 
morden  aangebragt,  beneevens  die,  waarmeede  ambassadeurs 
en  zendelingen,  in  gezantschap  van  vorsten  en  princen  zynde, 

Digitized  by  VjOOQIC 


614  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

hier  zullen  aankomen;  doch  dit  laatste  zal  zich  echter  alleen 
bepaalen  tot  de  goederen,  die  in  het  vaartuig  of  de  vaar- 
tuigen zullen  zyo  afgelaaden,  waar  op  de  gezant  of  de  gezanten 
zich  bevinden,  zonder  verder,  zo  dat  de  overige  vaartuigen^ 
waar  op  geene  gezanten  zullen  zyn,  gereekend  zullen  worden 
als  iKirticuliere  handelaars  toebehoorende;  —  doch  het  zal 
echter  den  heer  Gouvenieur  Generaal  vrystaan  om,  zulks 
nodig  oordeelende,  een  of  meer  dier  vaartuigen  vryheid  van 
pacht  te  verleenen. 

Art.  33.  Geene  goederen,  hoe  genaamd  en  van  wat  na- 
tuur die  ook  zouden  mogen  wezen,  zullen  door  vreemde 
Europeezen  of  Americanen  hier  mogen  worden  ingevoerd,  dan 
nadat  daar  toe  speciaale  permissie  van  de  hooge  regeeriug 
verzegt  en  verkreegen  zal  zyn ;  en  zullen  van  dezelven  betaald 
moeten  worden  6  percent  geduurende  den  praesenten  oorlog 
met  de  kroon  van  Engeland,  —  doch  na  den  ontvangst  van 
de  tyding  van  den  vreede  zal  het  aan  de  hooge  regeering 
vrystaan  die  gerechtigheid  zodanig  te  verhoogen,  als  zy  zal 
vermeenen  te  behooren. 

Art.  34.  Waneer  eenige  goederen,  die  men  ter  sluik  zal 
hebben  trachten  in  of  uit  ie  voeren,  aangehaald  worden,  sullen 
dezelven  verbeurd  wezen  ten  voordeele  van  den  officier  vao 
justitie,  die  de  aanhaaliog  zal  hebben  gedaan,  voor  de  eene 
helvt,  en  van  den  pachter  voor  de  andere  helvt,  mits  dan  de 
aanbrengers  door  hun  worden  gecontenteerd ;  —  in  geval 
echter  de  aanhaaling  zal  zyn  geschied  door  eenige  wacht  of 
post,  zal  dezelve  een  derde  van  de  door  haar  aangehaalde 
goederen  genieten  en  zullen  dan  de  twee  overige  derdens  daar 
van  komen  ten  profyte  van  den  pachter  en  van  den  water- 
fiscaal, die  als  dan  zal  moeten  officieeren,  gelyk  ook  in  alle 
andere  gevaUen,  waarin  door  geen  ander  officier  van  justitie 
de  aanhaaling  zal  zyn  geschied;  —  en  boven  de  conGscatie 
dezer  goederen  zal  hy,  die  dezelve  zal  hebben  zoeken  (e 
stuiken,  ook  nog  verbeuren  de  waarde  dier  goederen,  indien 
die  meer  dan  duizend  ryksdaalders  bedraagt,  doch,  minder 
zynde,  zal  deze  boete  bedragen  de  dubbelde  waarde  daarvan; 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  61K 

en  zal  deze  boete  komen  voor  de  eene  helvt  ten  voordeele 
van  de  Compagnie  en  voor  de  andere  lielvl  voor  den  oflScier, 
die  de  calange  doen  zal;  —  maar,  wairaeer  de  goederen, die 
luen  zal  hebben  trachten  te  sluiken,  contrabande  whaaren 
zyn,  zo  zullen  daar  omtrent  geobserveerd  en  geëxecuteerd 
moeten  worden  alle  zodanige  wetten  en  poenaliteiten,  als 
ten  dien  reguarde  successive  zyn  gestatueerd  en  bepaald  or 
noch  gestatueerd  en  bepaald  zullen  worden. 

ArL  35.  De  pachter  zal  ook  het  recht  hebben  om  alle 
schuilen^  by  aankomst  en  vertrek,  aan  den  Boom  te  doen  aan- 
leggen en  te  hiaten  visiteeren,  uilgenoomen  nochtans  zodanige 
schuiten,  als  tot  oorlog-  en  gewapende  scheepen  behooren,  of 
vbggen,  wimpels  dan  wel  andere  teekenen  vertoonen  tot 
distinclie  van  de  daar  in  zich  bevindende  perzoouen ;  —  doch 
bet  zal  hem  by  aankomst  van  gelyke  schuiten  echter  vrystaan 
door  iemand  van  ^ynentweegeii  op  de  plaatzen,  waar  zy  zuUen 
aanleggen,  te  doen  toezien,  welke  goederen  daar  mede  worden 
aangebragt;  en,  ingeval  hy  vermeenl  daar  op  eenige  aanspraak 
te  hebben,  zal  hy  hier  van  ten  eersten  moeten  kennis  geeveu 
aan  den  sabandhaar,  die  hem  als  dan  naar  billykheid  daar 
omtrent  de  nodige  adsistentte  zal  moeten  verleenen. 

Art.  36.  Geene  der  Compagnies  dienaaren,  op  het  jaagpad, 
by  de  ploezers  kasie  of  buiten  den  boom  bescheiden,  zullen 
eenige  negotie-goederen  in  hunne  wooningen  of  elders  mogen 
bergen  of  opslaan,  het  zy  voor  zich  zelven  of  wel  anderen, 
op  poene  van  conBscalie  van  dezelven  ten  faveure  van  den 
officier  van  de  justitie,  die  de  aanhaaling  daar  van  zal  doen, 
voor  de  eene  en  van  den  pachter  voor  de  andere  helvt;  — 
en  zal  hy,  pachter,  daar  op  attent  moeten  wezen  en  een 
waakend  oog  moeten  houden. 

ArL  37.  De  pachter  van  den  boom  zal  ook  niet  alleen  de 
vryheid  hebben  om,  even  als  die  van  den  handel  aan  de 
scheepen,  toe  te  zien,  dat  geene  vaartuigen,  die  van  Compagnies, 
particuliere  en  inzonderheid  vreemde  scheepen  komen,  ergens 
elders  binnen-  of  aankoomen  als  in  de  groolo  rivier,  maar 
ook   gehouden  zyn  de  contraventeurs  te  achterhaalen  en  over 

Digitized  by  VjOOQIC 


616  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

te  geeven  aan  den  officier,  onder  wiens  jurisdictie  zodanige 
overtreeders  zullen  sorteeren,  om  naar  de  gestelde  beveden 
gestraft  te  worden,  de  inlanders  zelvs  met  kettiugslag  voor 
eenige  jaaren;  en  zal  hy,  zoo  wel  als  alle  anderen,  die  de 
zodanigen  mogten  aanhaalen,  genieten  de  helvt  van  de  waarde 
van  het  agterbaald  vaartuig,  tervvyl  de  wederhelft  zal  komen 
ten  behoeven  van  de  Compagnie;  doch  de  lading  zal  in  dat 
geval  blyven  voor  den  eigenaar,  indien  de  zelve  uit  gepermit- 
teerde goederen  bestaat,  maar  in  contrarie  geval  en  wanneer 
die  goederen  verhoeden  wharen  zyn,  zal  daar  omtrent  gehandeld 
worden  naar  de  wetten  van  den  lande. 

Art.  38.  By  het  uitvoeren  van  goederen  naar  vreemde 
scheepen  zullen  de  vaartuigen,  die  dezelve  overbrengen,  aan 
den  Boom  zich  moeten  voorzien  van  schriftelyke  bewyzen,dat 
zy  den  Boom  zyn  aangeweest,  en  waar  by  genoteerd  zuilen 
moeten  wezen  de  goederen,  die  daar  in  afgelaaden  zyn,  om 
vertoond  te  worden  aan  de  kruissers  van  den  water-fiscaal 
of  van  den  sabandhaar;  —  en  inzelvervoegen  zullen  geene 
vaartuigen  goederen  van  vreemde  scheepen  mogen  invoeren, 
ten  zy  die  mede  zyn  voorzien  van  schriftelyke  bewyzen,  door 
den  sabandhaar  verleend,  waar  by  vermeld  zullen  moeten  staan 
de  goederen,  daar  in  afgescheept,  met  de  naamen  der  scheepen, 
van  dewelken  die  ingevoerd  werden ;  en  zullen  deze  bewyzen 
insgelyks  aan  de  voornoemde  kruissers  vertoond  en  vervolgens 
aan  den  pachter  van  den  Boom  afgegeeven  moeten  worden. 

Art.  39.  De  pachter  zal  niet  vermoogen  te  compozeeren 
over  eenige  fraudes  van  de  inkomende  of  uitgaande  rechten 
of  clandestien  af  te  maaken  eenige  disputen,  tusschen  hem  en 
de  eigenaars  of  vervoerders  der  goederen  ontslaande;  maar, 
wanneer  'er  eenig  geschil  mogt  komen  over  de  opgave  of  de 
waarde  der  goederen,  dun  wel  over  iets  anders,  zal  hy 
dadelyk  daar  van  kennis  moeten  geeven  aan  den  heer  ontvanger 
generaal  der  domaiuen  en  den  sabandhaar  en  derzelver 
decisie  zich  moeten  onderwerpen,  gelyk  hy  oek,  by  ontdekking 
van  eenige  sluikeryen,  terstond  gehouden  zal  zyn  zulks  aan 
te  geeven  aan   den    water-fiscaal,  onder  wiens  speciaal  opzigl 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  617 

en  maintenu  de  voorn:  pacht  is  gesteld  en  wiens  bediendens 
ook  in  bet  byzonder  zyn  gehouden  den  pachter  de  behulpzame 
hand  te  bieden  in  alle  voorvallende  zaken  naar  recht  en 
billykbeid;  behoudens  echter  de  verplichting  der  verdere 
oflScieren  en  jusiicieren  om  voor  het  recht  van  de  hooge 
overheid  te  waaken  en  alle  infractien  teegens  het  zelve  te 
weeren  —  zonder  echter  voor  de  voornoemde  decisien  en  mainc- 
tenuen  in  den  aanstaande  iets  op  te  brengen  of  te  betaalen,  zo 
als  tot  nu  toe  is  gebniikelyk  geweest.  —  En  ten  einde  de 
voornoemde  disputen,  die  'er  magten  ontstaan,  ten  eersten 
uit  den  weg  te  ruimen  en  te  decideeren  zal  de  heer  ont- 
vanger generaal  zich  des  morgens  in  zyn  Edele's  comptoir 
laateo  vinden  om  den  klagenden  recht  te  doen  geworden  en 
ook  by  zich  hebben  een  generaale  lyst  van  de  thoUen  en  al 
wat  daar  toe  behoort,  om  een  ieder,  die  het  vraagt,  daar  van 
elucidatie  te  kunnen  geeven. 

Art.  40.  De  pachter  zal  verplicht  wezen  te  letten,  dat  de 
Room  in  zyne  teegenwoordigheid  des  avonds  ten  zes  uuren 
behoorlyk  geslooten  en  's  morgens  ten  vyf  of  zes  uuren 
weder  geopend  werde  door  de  bediendens  vandensabandhaar; 
en,  indien  men  contrarie  dezes  zoude  willen  handelen,  zal 
hy  zulks  ook  mogen  tegengaan  en  beletten  en,  by  de  minste 
oppositie,  zal  hy  daar  van  kennis  moeten  geeven  aan  den 
heer  Gouverneur  Generaal,  sub  poene  van  by  verswyging  te 
zuilen  vervallen  in  een  boete  van  een  duizend  ryksdaalders 
ten  behoeven  der  Compagnie;  zullende,  in  cas  dat  de  Boom 
vroeger  zoude  moeten  worden  geopend,  de  pachter  daar  van 
door  een  bediende  van  welgeinelde  zyn  Edelheid  worden  ver- 
wittigd. 

Art.  41.  Onder  deze  pacht  van  den  Boom  zal  ook  verpacht 
en  dus  begreepen  zyn  het  recht  om  by  de  Duizend  eilanden 
en  daar  omstreeks  te  laaten  visschen  agar  agar,  sepoet,  trie- 
pangs  en  alle  andere,  daar  vallende  producten,  —  doch  zullen 
deze  articulen  aldaar  niet  direct  verkogt  of  van  daar  naar 
een  andere  plaats  als  naar  Batavia  vervoerd  mogen  worden, 
alzo  alle  handel,  hoe  genaamd  ook,  op  die  eilanden  is  verbooden ; 

Digitized  by  VjOOQIC 


618  1707,    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

en  wanneer  in  der  lyd  bevonden  mogt  worden,  dal  op  die 
eilanden  goederen  ten  verkoop  zyn  aangebragt  en  ingevoerd, 
zullen  niet  alleen  de  ingezeelenen  op  dezelveo,  die  daar  in 
zullen  bebbeD  getranipeerd,  naar  bevinding  worden  gestraft 
als  Traudateurs  van  'sheeren  gerecbligheid,  maar  ook  de 
goederen  met  de  vaartuigen,  die  dezelve  zullen  bebbeo  aan- 
gebragt of  vervoerd,  geconfisqueerd  weezen  ten  beboeven  van 
den  gecommitteerden  tot  en  over  de  zaaken  van  den  inlander 
of  van  den  officier  van  justitie,  die  de  calange  zal  hebben 
gedaan, 

Art.  42.  De  pachter  zal  wyders  gehouden  en  verplicht 
weezen  stiptelyk  te  voldoen  aan  de  generaale  conditien  der 
verpachting,  gelyk  ook  aan  alle  zodanige  orders  en  beveeleo, 
ab  daar  omtrent  zyn  gesteld  en  gegeeven,  ofschoon  die  ook 
niet  speciaal  by  dezen  mogten  zyn  verhandeld. 

Art.  43.  Eindelyk  zal  by  pachter  ook  in  goeden,  behoor- 
lyken  staat  ten  zynen  kosten  moeten  onderhouden  en,  by 
bel  eindigen  van  zyn  pacht-tyd,  aan  zynen  vervanger  moeien 
overgeeven  alle  zodanige  opstallen  en  gebouwen,  als  tol  deze 
pacht  gehooren. 

Canditièn  voor  de  pacht  der  ingevoerd  wordende 
Wesler^chê  lywaaien. 

Art.  1.  De  handel,  in-  en  uitvoer  van  alle  soorten  van 
lywaaien,  die  de  West  van  Indiê  oplevert  (uitgezonderd  alleen 
de  Tutucorynsche,  voor  zo  verre  de  Compagnie  dezelve  aan 
zich  gereserveerd  heeft),  gelyk  ook  de  invoer  van  alle  aldaar 
vallende  zyde  stoffen,  kousen,  alcatyven  en  katoen  word  aan 
allen  en  een  ieder  vry  gelaten  en  open  gesteld,  met  intrekking 
en  vernietiging  van  het  placcaat  vanden  13*"  May  1774, onder 
betaling  van  zes  procent  van  de  uilkoopswaarde  of  marktsprys, 
naar  eene  billyke  taxatie  van  den  pachter  by  den  invoer. 

Art.  2.  Voor  den  uitvoer  van  lywaaien,  zyde  stoffen,  etc« 
van  bier  zal  daar  en  legen  geen  ihol  geheven  mogen  worden 
en  zal  die   vervoer   naar  de  Oostersche  gouvernementen  en 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  619 

andere  beziüiDgeo  van  de  Compagnie  alleen  vry  blyren  aan 
Compagnie's  dienaaren  en  onderhoorigen  en  niel  aan  vreemde 
Europeezen  of  Americaanen  gepermitteerd  zyn. 

Art  3.  Alle  kialen,  kasten  en  pakken  met  lywaaten,  zyde 
stofleo,  kousaen,  enz.,  die  bier  naar  de  wal  worden  gezonden, 
zallen  door  den  eigenaar  of  invoerder  den  pachter  moeten 
worden  aangegeeven  met  specificatie  van  het  getal,  de  soorten^ 
nevens  de  waarde  der  goederen,  die  dezelve  inhouden,  terwyl 
de  pachter  niet  alleen  bet  recht  zal  hebben  om  de  kisten  en 
kasten  by  den  invoer  te  verzegulen  en  om  de  baaien  of  pakken 
een  kruisband  te  slaan  met  zyn  zegul  en  vervolgens  de  opening 
daar  van  in  perzoon  by  te  woonen  of  daar  toe  iemand  synent- 
wegen  te  zenden,  om  verzekerd  te  weezen,  dat  de  voorscbreeven 
kisten,  kasten,  baaien  en  pakken  waarlyk  inhouden  het  geen, 
waar  voor  zy  aangegeeven  zyn  en  niets  meer,  maar  ook  ver- 
plicht zyn  zulks  te  doen,  tol  voorkoming  van  alle  sluikeryen 
en  ongeregeltbeden. 

Art.  4.  Uithoofde  voorscbreeven  zal  de  eigenaar  of  invoerder 
dan  ook  gehouden  blyven  aan  den  pachter  in  tyds  kennis  te 
geeven,  waar  en  wanneer  de  opening  zal  geschieden,  ingevalle 
die  niet  immediaat  aan  den  Boom  plaats  heeft ;  doch,  wanneer 
de  eigenaar  of  invoerder,  den  rechter  genoegdoende,  kan  veri- 
6eeren  de  voorschreeve  specifieke  opgave  gedaan  te  hebben 
en  dat  de  pachter  op  de  tweede  behooriyke  waarschuwing 
om  by  de  opening  der  goederen  te  assisteeren  niet  gekomen 
is  of  iemand  zynentwegen  gezonden  heeft  en  dat  by  eerst 
toen  in  absentie  van  den  pachter  en  deszelvs  bediendens  tot 
de  opening  is  overgegaan,  zal  daar  over  niet  straf  baar  weezen, 
maar  kunnen  volstaan  met  de  betaling  van  den  thol,  pro  rato 
der  opgegeeven  waarde,  marktsprys. 

Art.  5.  Ter  voorkoming  van  disputen  zal  het  den  aanbrenger 
en  invoerder,  dan  wel  den  eigenaar  der  lywaaten,  enz.  vrystaan 
om»  ingevalle  by  over  de  taxatie  met  den  pachter  verschil 
mogt  krygen,  de  betaling  dezer  gerechtigheid  te  mogen  doen 
met  de  goederen  zelvs^  dat  is  met  van  honderd  stukken  ses 
aan   denzelven   af  te  geeven,   van  wat  soort  die  ook  mogen 

Digitized  by  VjOOQIC 


650  1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN. 

zyn,  en  waarmede  de  pachter  zich  ald  dan  ook  te  vrede  zal 
moeten  houden. 

Art.  6.  Dit  alles  te  verstaan  zynde  van  de  lyvraaten,  enz., 
die  den  Boom  passeeren,  zo  zal  ook  van  dezelve  zyde  sloffen, 
enz.,  die  ter  rheede  worden  verkogt  or  overgescheept  zonder 
binnen  den  Boom  te  koomen  om  weder  naar  andere  plaatzen 
te  worden  vervoerd,  de  volle  Ihol  moeten  betaald  worden, 
eeven  als  of  zy  wierden  ingevoerd ;  —  ook  zal  deze  thol  betaald 
moeten  worden  van  alle  zodanige  ly waaten,  zyde  stoffen,  enz., 
als  hier  ter  rheede  komen  en  naar  Java,  de  Oostereche  comp- 
toiren  of  andere  bezittingen  van  de  Compagnie  staan  vervoerd 
te  worden,  schoon  die  ook  hiw  niet  worden  ingevoerd,  ver- 
kogt of  overgescheept. 

Doch  daar  en  tegen  zal  deze  gerechtigheid  niet  voldaan 
worden  van  die  lywaaten,  zyde-sloffen«.  enz.,  dewelke  in  de 
scheepen  en  vaartuigen  blyven,  die  niet  naar  eenig  Gompagnie*s 
comptoir  staan  te  vertrekken,  en  zullen  dus  de  eigenaars  of 
voerders  van  deze  schepen  en  vaartuigen  niet  verder  dezen 
thol  subject  zyn,  als  voor  die  goederen,  dewelke  zy  iet  rheede 
verknopen  of  overscheepen. 

Art.  7.  Voorts  zal  de  pachter  dezer  gerechtigheid,  behalven 
hetgeen  hem  by  deze  speciale  conditien  is  vnorgeschreeven, 
zich  tot  naricht  en  observantie  moeten  laten  strekken  het 
aanbevolene  by  de  generaale  pacht-conditien. 

Conditien  voor  de  pacht  der  groente-kraamen  en  winkels^ 
anders  genaamd  de  pacht  sawang. 

Art.  1.  Alle,  die  open  winkels  houden  of  eenige  goederen 
in  of  voor  hunne  huizen,  dan  wel  op  'sHeeren  wegen  of  by 
en  langs  de  wachten  en  posten  te  koop  zetten,  zullen  gehouden 
wezen  twee  ryksdaalders  ter  maand  aan  den  pachter  dezer 
gerechtigheid  te  bclaalen,  uitgezonderd  alleen  de  ambachts- 
winkels,  als  bakkers,  timmerlieden,  stoel-  en  kistenmaakers, 
chirurgyns,  klederuiaakers,  schoenmaakers,  smits,  koperslagers, 
slotenmaakers,  goudsmits,  zilversmits  en  diergelyken,  dewelke 
onder  de  voorsz.  pacht  niet  zullen  begreepen  weezen. 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  621 

Art.  %  Dan  liet  plaatzen  ^ao  winkels  of  vaststaande  kraamtjes 
aan  de  waterkant,  zo  in  de  stad,  als  in  dies  voorsteden, 
blyvl  als  nog  ten  sterksten  geinterdiceerd. 

Art.  3.  De  winkeliers  en  kramers,  die  winkels  op  de  zo- 
genaamde nieuwe  markt  by  de  binnen  Portugeesche  kerk 
hoaren  en  aUaar  hunne  whaaren  te  koop  zetten,  zuUen  ook 
twee  ryksdaalders  aan  dezen  pachter  betalen,  doch  niets  aan 
eenig  officier  van  justitie,  onder  wat  benaming  dit  ook  zoude 
mogen  zyn. 

Art.  4.  Maar  diegeenen,  die  eetbaare  whaaren,  tot  hoenders 
indnis,  te  koop  zetten,  zullen  kunnen  volstaan  met  aan  den 
pachter  maandelyks  te  betaalen  een  en  een  quarl  ryksdaalder. 

Art.  5.  En  zullen  dezelve  winkeliers  maandelyks  een  billet 
of  briefje  van  den  pachter  moeten  ontvangen,  uiterlyk  voor 
den  zesden  der  maand,  en  hetzelve  altyd  in  hunne  winkeb 
goreed  houden  om  aan  den  pachter  of  aan  zynen  dienaar, 
wanneer  hy  zulks  begeert,  vertoond  te  worden,  op  verbeurte 
van  twaalv  ryksdaalders  ten  behoeve  van  den  pachter. 

Art.  6.  Binnen  de  stad  zullen  geene  winkels  op  de  graflen 
of  straaten  moogen  weezen,  als  alleen  op  de  voornoemde 
groote  nieuwe  markt  of  bazaar,  bewesten  de  groote  rivier, 
doch  zullen  ook  deze  op  geenerlei  wyze,  hetzy  met  bamboezen, 
atap  of  anderzints,  afgeschut  of  gesloten  mogen  worden,  gelyk 
ook  alle  andere  met  pannen  moeten  weezen  gedekt,  zonder 
dat  'er  atap  toe  zal  moogen  worden  gebruikt. 

Art.  7.  Die  deze  en  geene  snuisteryen  en  kleinigheden  te 
koop  stellen,  zullen  geene  kleeden,  nog  wit  of  ruw  linnen 
daar  onder  vermogen  te  mengen,  ten  zy  dezelven  zich  binnen 
den  voorsz.  bepaalden  tyd  voorzien  hebben  van  een  maan- 
delyksch  thol-hrieQe  van  den  pachter,  ten  kosten  van  twee 
ryksdaalders. 

Art  8.  Van  gelyken  zal  elk  en  een  iegelyk,  die  langs  de 
wegen  lywaaten,  kleine  spiegels,  schaartjes,  haudrottingen, 
poroeleinen,  enz.  verkoopt,  zich  van  den  pachter  maandelyks 
moeten  voorzien  van  een  billet  of  brielje  van  twee  ryksdaalders. 

Art.  9.    Zullende  dezelve  boven  dien  gehouden  weezen  om 

Digitized  by  VjOOQIC 


eaa  1797.    P.  6.  VAN  overstratén. 

het  voorsz.  billet  of  briefje  by  zich  te  voeren,  ten  einde  door 
hem  aanstonds  aan  den  pachter  op  desselfs  begeerte  te  kunnen 
worden  vertoond. 

Art.  10.  Die  langs  de  wegen  hoenders,  zeep  en  wasch- 
kaarssen  gaan  uitventen,  zyn  gehouden  daar  voor  dagelyks 
van  den  pachter  een  briefje  van  vier  stuivers  af  te  halen  en, 
zo  'er  iets  anders  by  komt,  een  van  agt  stuivers. 

Art.  11.  Die  langs  de  graflen  en  rivieren  met  canoos 
potten  en  pannen  verkoopen,  zullen  verplicht  zyn  aan  den 
pachter  voor  een  maandelyks  billet  te  betalen  twee  ryksdaalders. 

Art.  12.  Die  des  morgens  vroeg  zynegroentens  of  vruchten 
op  de  markt  brengt,  moet,  alvorens  hy  dezelve  aan  zynen 
langenang  of  klant  vermag  over  te  doen  of  te  leveren,  zich 
van  een  brieQe  ter  waarde  van  twee  stuivers  van  den  pachter 
voorzien. 

Art.  13.  En,  in  gevallen  hy  alle  de  groentens  of  vruchten 
niet  te  gelyk  aan  zynen  langenang  of  klant  dan  wel  aan 
andere  koopers  kan  kwytraaken,  maar  een  gedeelte  daar  van 
kooml  over  te  houden,  vermag  hy  om  dat  restant  te  verkoopen 
daar  meede  met  geen  canoo  of  prauw  door  de  graften  en  ri- 
vieren te  vaaren  dan  wel  zulks  langs  de  wegen  of  straaten 
met  manden  te  dragen,  ten  zy  hy  alvorens  een  tweede  bOlet 
van  twee  stuivers,  anders  genaamd  soerat  codiling,  van  den 
pachter  voor  ieder  canoo  of  prauw  dan  wel  voor  ieder  rond- 
loper gekogt  heeft. 

Art.  14.  Maar  zal  de  pachter  niet  vermogen  eenig  regard 
te  nemen,  of  *er  meer  dan  twee  a  drie  perzoonen  lot  hel  be- 
stuuren van  zodanige  praauw  of  canoo  in  dezelve  gevonden 
worden,  of  daar  naar  vermogen  te  reekenen. 

Art.  15.  Hy,  die  bevonden  mogt  worden  uit  zodanige 
prauw  of  canoo,  dan  wel  uit  een  mande  of  anderzints,  eenige 
groente,  ook  andere  kleinigheeden,  uit  te  venten,  zonder  dus- 
danig een  licentie-briefje  van  den  pachter  te  hebben,  zal  ver- 
beuren drie  ryksdaalders  voor  den  pachter  en  een  quarl 
ryksdaalder  voor  deszelfs  dienaar,  die  hem  koomt  te  achterinileo. 

Art.  16.    Die  ook  op  de  markt  of  elders  zitten  om  hunne 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  d.  VAN  0VER6TRATEN.  645 

groentens  of  vrucbfen  te  verknopen,  moeten  daar  voor  dagelyks 
van  den  pachter  meede  een  briefje  van  twee  stuivers  haaien 
en  zulks  voor  en  al  eer  zy  plaats  neenien  of  eenige  whaaren 
Ie  koop  moogen  zetten,  op  poene  van  een  ryksdaalder  voor 
den  pachter  en  een  quart  ryksdaalder  voor  zp  dienaar  te 
verbeuren. 

Art.  17.  Allen,  die  geneegen  zyn  om  diversche  soorten  van 
groentens  en  vruchten,  als  mangas,  doerioens,  mangestanges, 
etc.  langs  de  siraaten  of  weegen  te  dragen,  mitsgaders  daar 
ineede  door  de  graften  en  rivieren  te  vaaren,  dan  wel  op  de 
markt  of  elders  te  zitten  ten  einde  dezelve  uit  te  venten, 
zullen  daar  toe  alvorens  van  den  pachter  permissie  moeten 
erlangen,  die  aan  hiyi,  zulks  veraoekende,  ook  niet  zalmogen 
worden  geweigerd,  mits  voor  hel  billet  of  briefje,  daar  toe 
dienende,  twee  stuivers  aan  den  pachter  betaalende. 

Art.  18.  Die  van  den  pachter  een  briefje  heeft  afgehaald 
om  mangas  te  verkoopen,  wier  aftekening  ook  op  het  billet 
gevonden  word,  en  vervolgens  op  dien  zelvden  dach  doerioens 
of  eenige  andere  vruchten,  buiten  kadjang-goreeng,  bloemen,  etc, 
die  daar  onder  niet  l)egreepen  worden,  begeert  uit  te  venten, 
zal  zulks  vermogen  te  doen  zonder  ten  dien  einde  v^plicht 
Ie  zyn  een  tweede  briefje,  waar  op  een  doerioen  of  zodanige 
andere  vrucht,  als  hy  van  meening  is  te  verkoopen,  staat  af- 
gebeeld, van  den  pachter  te  haaien  of  te  betaalen,  maar  zal 
by  met  een  eerste  brieQe,  d^t  hy  om  mangas  te  verkoopen 
gekreegen  heeft,  kunnen  volstaan;  en  word  mits  dien  den 
pachter  scherpelyk  verboden  om  den  geenen,  die  van  hem 
een  briefje  om  mangas  dan  wel  andere  vruchten  te  verkoopen 
heeft  afgehaald,  mitsgaders  wyders  op  dien  zelvden  dach  doe- 
rioens of  andere  vruchten  uitvent,  daar  voor  een  tweede  brielje 
op  te  dringen  of  te  doen  betalen,  op  poene  van  telkens  twintig 
ryksdaalders  te  zullen  verbeuren  ten  behoeve  van  den  officier, 
onder  wiens  jurisdictie  zodanig  een  perzoon  is  behorende. 

Art.  19.  De  koelie's  of  slaven,  die  goederen  of  whaaren 
(er  ttitventing  langs  de  straten  of  wegen  dragen,  zullen  geen 
van  het  verkogte  uit  handen  van  den  kooper  vermogen 

Digitized  by  VjOOQIC 


624  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

te  ontvangen,  of  ieder  van  hun  zal  alvorens  insgelykg  met  een 
briefje,  het  geen  tot  het  verkoopen  dier  goederen  ot  whaaren 
geordonneerd  is,  moeten  voorzien  zyn,  op  poene,  dat  de  kramers 
of  eigenaars  der  voorschreven  goederen  of  de  slavra  ten  op- 
zigte  van  eetbaare  whaaren  een  en  een  qaart  ryksdaalder, 
mitsgaders  ten  reguarde  van  kleeden  en  het  geen  verder  in 
geene  eetbaare  whaaren  bestaat,  zes  ryksdaalders  zullen  ver- 
beuren. 

Art.  SO.  De  kleine  kraamers  en  die  met  eetwhaaren,  als 
kadjang-goreeng,  thauwe  en  diergelyke,  item  met  bloemen 
omloopen  tot  's  avonds  ten  negen  uuren  en  laater,  zullen  mei 
een  ordinair  briefje  voor  een  geheelen  dach  kunnen  volstaan, 
zonder  gehouden  te  zyn  's  avonds  weder  een  nieuw  of  tweede 
brieQe  van  den  pachter  te  moeten  haaien. 

Art.  21.  Die  geenen,  die  met  canoos  buiten  den  Boom 
vaaren  en  aldaar  aan  scheepen,  praauwen  en  andere  vaartuigen 
eetwhaaren,  als  groentens,  pisang,  etc.  uitventen,  item  die  thee 
by  kleine  en  groole  quantiteiten  verkoopen,  als  meede  die  op 
de  gepermitteerde  of  ordinaire  visciimarkl  zitten  ten  einde 
hun  visch  van  de  hand  te  zetten,  zullen  van  deze  pacht  exempt 
zyn,  behorende  de  eerste  tot  den  impost  van  den  handel  aan 
de  scheepen,  de  tweede  tot  die  van  de  waag  on  de  derde 
tot  de  pacht  van  de  vischmarkt. 

Art.  22.  Gelyk  ook  zy,  die  eenig  leevendig  beesttaai  tot 
provisie  naar  de  scheepen  dan  wel  naar  de  respective  hallen 
om  geslacht  te  worden  koomen  te  brengen,  onder  deze  pacht 
niet  zullen  wezen  begreepen. 

Art.  23.  Doch  zal  niemand  vermogen  eenig  gesbicbt  vee 
aan  de  wal  terug  te  brengen,  op  verbeurte  van  bet  zelve  vee 
en  drie  ryksdaalders  boete  ten  behoeven  van  den  pachter  dezer 
gerechtigheid,  dan  wel  van  den  pachter  van  het  slachten  van 
vee,  by  praeventie. 

Art.  24.  Zy,  die  in  de  graflen  en  rivieren  vaaren  ofhings 
de  straaten  en  wegen  hunne  visch,  het  zy  versche  of  andere, 
komen  uit  te  venten,  zo  mede  die  varkenvleesch  hings  de 
straaten   ten   verkoop  dragen,  zullen  onder  deze  pacht  meede 


Digitized  by  VjOOQIC 


179^.    P.  Q.  VAN  ÓVERèTRAtEN.  ^iü 

gerekend  worden  en  zich  losgelyks  iederen  dach  van  een  billet 
of  briefje  van  twee  stuivers  moeten  voorzien,  op  poene  van 
een  ryksdaalder  voor  den  pachter  te  verbeuren. 

Art.  25.  Niemand  zal  op  eenige  hoeken  van  de  straaten, 
met  of  zonder  permissie  van  den  pachter,  vermogen  eenige 
eelbaare  whaaren  te  verkoopen,  alzo  hel  zelve  in  het  geheel 
Terboden  is,  op  poene,  dat,  bevonden  wordende,  dat  de  pachter 
daar  voor  eenige  pacht  of  doucear  heeft  genooten,  dezelve 
daar  voor  telkens  zal  verbeuren  twee  honderd  ryksdaalders 
teo  behoeve  van  den  officier,  die  de  calange  doen  zal. 

Art.  26.  De  pachter  zal  met  alle  diligentie  en  zo  veel  hem 
mogelyk  zy  moeten  beletten,  dat  zyne  dienaars  by  het  doen 
Tan  onderzoek,  of  de  kraamen  en  marktzitters  met  een  be- 
hoorlyk  briefje  voorzien  zyn,  dezelve  niet  komen  te  verongelyken 
en  te  bedriegen  met  het  brieQe,  dat  hun  door  zodanigen 
kraamer  of  marktzitter  ter  vertooning  word  overgegeeven,  af 
te  neemen  dan  wel  op  een  fieltagtige  wyze  behendig  te  ver- 
bergen en  vervolgens  een  ander  briefje  van  vroegeren  datum 
te  voorschyn  te  brengen  om  aldus  occasie  te  hebben  denzelven 
onschuldig  de  boete  te  kunnen  afperssen,  ten  welken  einde 
hy  zyne  gemelde  dienaren  zal  moeten  beletten  hunne  nagels 
lang  te  laten  groeien,  als  vraaronder  zy  andersints  eenige  bil- 
letlen  van  den  vorigen  dach  weeten  te  steeken  en  ten  fine 
voormeld  te  voorschyn  te  haaien,  op  poene,  dat,  wanneer  dit 
bedrog,  op  wat  wjze  zulks  ook  worde  te  werk  gesteld,  met 
voorkennis  van  den  pachter  komt  gepleegd  te  worden,  dezelve 
telkens  zal  verbeuren  eene  som  me  van  een  honderd  ryksdaal- 
ders ten  behoeve  van  den  officier,  onder  wiens  jurisdictie 
zodanige  kraamer  of  marktzitter  is  behoorende,  en  dat  de  die- 
naars, het  zy  dat  dezelven  zulks  met  voorkennis  van  den 
pachter  dan  wel  buiten  zyn  weeten  zyn  komen  te  doen,  als 
falsarissen  zullen  worden  gestraft. 

Arl.  27.  Op  de  meermelde  nieuwe  bazaar  aan  de  westzyde 
der  groote  rivier  mogen  niet  meer  dan  zes  en  vyftig  vaste 
kraamtjes  wezen,  te  weeten  veertien  aan  wederzyden  van  de 
breede  middelgang  der  bazaar  of  te  samen  agt  en  tvrintig  en 

VUlUT-BOn  BBL  BI.  40 

Digitized  by  VjOOQIC 


636  ^797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

veertien  langs  het  einde  van  de  West, —  niitsgaden  veertien 
langs  het  einde  van  de  Oostzyde  en  zulks  onder  de  pannoi 
daken  van  de  daar  staande  open  lootzen,  die  van  het  midden 
lang  en  breed  84  voet  en  die  van  de  zyden  mede  lang  S4  en 
diep  12  voet  zyn,  opgehaald  van  planken  of  bamboeze  beschotten, 
zonder  dat  eenige  kajangmatten  of  atap  op  de  gansche  bazaar 
zullen  mogen  gebruikt  worden  tot  afdaken  of  eenige  beschut- 
tingen ;  —  doch,  als  er  een  grooter  dan  het  voor  af  gemeld 
getal  vaste  kraamtjes  door  den  pachter  zal  nodig  bevonden 
worden,  zal  hy  zich  tot  het  verkrygen  van  permissie  om  de- 
zelven  te  mogen  laten  maaken  moeten  adresseeren  aan  den 
heer  praesident  van  Scheepenen ;  —  ook  zullen  de  pannen  daken 
mogen  aan  de  Noord-  en  Zuidkant  van  gedachte  vaste  kraamtjes 
groote  uitstekken  hebben,  op  houte  stylen  rustende  en  ook  met 
pannen  gedekt,  conform  de  afteekening,  steeds  by  den  capitain 
der  Ghineezen  in  functie  berustende;  terwyl  de  overige  ruimte 
onder  de  voormelde  lootzen  eenlyk  by  dach  mag  worden  ge- 
occupeerd door  die  genen,  dewelke  hunne  whaaren  aldaar 
zullen  willen  verkopen,  zonder  dat  by  iedere  hoop  van  whaaren 
des  nachts  meer  dan  een  man  ter  bewaaking  en  ter  be- 
waaring van  dezelven  zal  mogen  verblyven  of  het  getal  daar 
van  zal  mogen  gaan  boven  de  40  of  50  stuks,  waar  op  de 
pachter  zo  wel  behoorlyk  zal  hebben  te  letten,  als  debailluw 
gelast  is  daar  op  goede  toezicht  te  houden. 

Art.  S8.  De  huurders  van  die  zes  en  vyftig  kraamtjes,  het 
zy  het  Christenen,  Hahometaanen,  Ghineezen  of  Heidenen  syn, 
zullen,  na  nopens  de  huurpenningen  met  den  pachter  te  zyn 
overeengekomen,  moeten  zorgen  voor  de  reparatie  dezer  hunner 
woonplaatzen ;  doch,  wanneer  zy  daar  uit  gaan  of  wel  komen 
te  sterven,  zal  die  geen,  die  daar  in  met  toestemming  van 
den  pachter  zal  willen  komen  woonen,  verplicht  zyn  te  vol- 
doen aan  hem,  die  er  uitgaat,  of  den  erfgeuaamen  van  den 
overleeden  zo  veel,  als  die  daar  voor  betaald  heefl  aan  den 
voorigen  huurder  of  zyne  erfgenamen,  zonder  dat  die  kraamtjes 
of  woonplaatzen  ooit  publiek  of  onder  de  hand  verkogt  zullen 
mogen   worden   en   zonder  dat  die  zelvs  aan  anderen  loUen 

Digitized  by  VjOOQIC 


1?97.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  6Sl 

kunnen  worden  gecedeerd  buiten  de  speciaale  goedkeuring  van 
den  pachter.  —  De  pachter  zal  hier  op  het  oog  moeten 
houden  en  niet  minder  verplicht  zyn  om  voor  het  overige  de 
gantscbe  bazaar,  naar  het  ten  dien  opzichte  den  sg^'^January 
1788  beraamd  voorschrift  gade  te  slaan  en  in  een  behoorlyken 
staat  te  houden  en  teegens  dies  verval  te  zorgen,  gelyk  hy 
ook  in  de  kwaade  of  regen  mousson  de  bazaar  steeds  met 
koraal  en  zand  zal  moeten  doen  bestrooien  en  gehouden  zal 
weezen  om  op  het  einde  van  het  jaar  of  het  afgaan  der  pacht 
aan  den  geenen,  die  daar  toe  zullen  worden  gecommitteerd, 
de  bazaar  over  te  geeven  in  zodanigen  goeden  staat,  als  hy  die 
op  het  ingaan  van  de  pacht  heeft  gevonden  gehad,  zonder 
echter  iemand  tot  het  gebruik  van  voormelde  kraamtjes  tegen 
deszelfs  zin  te  mogen  verplichten. 

ArL  S9.  In  ieder  van  deze  vaste  winkels  of  woningen 
zal  niet  meer  dan  een  huishouden  mogen  huisvesten  en  daar 
ook  des  nachts  in  blyven,  doch  geen  vreemde  of  tot  het  huis- 
houden niet  behorende,  onder  wat  pretext  het  ook  zoude 
mogen  weezen,  daar  in  worden  geherbergd  of  gehuisvest,  waar 
op  de  pachter  exact  zal  moeten  letten,  die,  zulks  tolereerende, 
by  aebterhaling,  zo  wel  in  de  ketting  geklonken  en  van  hier 
verzonden  zal  worden  als  de  ongepermitteerde  inwoonder  en 
die  hem  gehm'svest  heevt. 

Art.  30.  Qm  verzekerd  te  zp,  dat  de  geenen,  die  tot  deze 
zes  en  vyftig  huisgezinnen  bebooren,  dezelvde  en  geene  andere 
zyn,  zullen  zy  zich  moeten  voorzien  van  een  brieQe,  door  den 
Imilluw  ondertekend,  dat  voor  niet  zal  worden  afgegeeven,  waar 
op  het  getal  der  perzoonen  in  ieder  huisgezin  zal  bekend  staan 
en  het  welk  maanddyks  vertoond  zal  moeten  worden,  als  de 
baülow  en  opziender  der  timmeragien  en  reparatien  ten  by- 
wezen  van  den  pachter  de  visitatie  doen  zullen,  het  zy  op  wat 
uur  van  den  dach  of  op  welken  dach  van  de  maand  ook 
dit  zal  geschieden. 

Art.  31.  De  huurders,  die  laxa  of  andere  eetwhaaren 
verkopen,  vraar  toe  gestadig  vuur  nodig  is,  zullen  moeten 
stand    plaats  houden  en  kigeeren  aan  de  Noordoostkant  en  in 

Digitized  by  VjOOQIC 


6S8  1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

de  boitenste  ry  Van  de  kraamen  om,  by  ooYerhoopte  brand, 
het  water  zo  veel  te  nader  aan  de  hand  te  hebben,  zullende 
zy  Yoor  het  overige  in  alle  de  vaste  kraamtjes  mogen  ver- 
koopen  allerhande  lywaten,  zyde  en  wolle  stoffen,  zyde  gaarens, 
ilem  al  het  geen  tot  kleding  behoort,  benevens  allerbande 
snuisteryen. 

Art.  31.  De  pachter  zal  zyne  impost  invoegen  voormdd 
mogen  heffen,  niet  alleen  binnen  deze  stad  en  de  voorsteden, 
maar  ook  langs  den  weg  van  Ansjol  tot  aan  de  fortresse 
Zoutelande,  zo  mede  langs  den  weg  van  den  Sontar  tot  de 
nieaw  gelegde  sluis  aan  de  oude  Sontarsche  rivier,  ook  langs 
den  grooten  Zuider-of  Jaccatraschen-weg  tot  aan  de  brug  aan 
deze  zyde  der  bazaar  van  Weltevreeden,  mitsgaders  langs  den 
weg  van  Molenvliet  tot  aan  de  brug  van  Tana-abang  en  voorls 
bewesten  de  Grocot  tot  aan  de  gegraven  ringsloot  en  de 
fortresse  Anke,  zonder  verder  van  de  kraamtjes,  buiten  deze 
bepaling  landwaarts  in  opgericht  wordende,  uamentlyk  be- 
oosten  de  fortresse  Ansjol  of  Zoutelande  en  de  oude  rivier 
de  Sontar,  item  bezuiden  de  gegraven  ringsloot  en  bewesten 
de  rivier  Anke,  eenige  pacht  te  mogen  praetendeeren. 

Art.  33.  De  pachter  zal  gehouden  weezen  om  *s  morgens 
ten  vyf  uuren  een  begin  te  maken  met  het  afgeeven  der 
briefjes,  zonder  iemand  daar  na  te  mogen  laaten  wachten,  maar 
in  tegendeel  van  dien  tyd  af  een  iegelyk  aanstonds  te  helpen, 
zonder  eenig  uitstel,  en  zulks  op  verbeurte  van  vyf  honderd 
ryksdaalders,  te  appliceeren  de  eene  helvt  ten  profyte  van  den 
officier,  die  de  calange  zal  doen,  en  de  andere  helvl  ten  b^ 
hoeven  van  het  Ghineesch  hospitaal. 

Art.  34.  En  zal  de  pachter,  om  een  iegelyk  des  te  spoediger 
te  kunnen  en  laaten  helpen,  ten  dien  einde  gehouden  en  ver- 
plicht  zyn  om  vier  byzondere  pachthuisjes  ten  zynen  kosten 
te  maken  en  ook,  als  zulks  vereischt  word,  ten  zynen  lasten 
moeten  laaten  repareeren,  sds  drie  huisjes  op  de  groote  rivier 
binnen  en  een  buiten  de  Diestpoort  dezer  stad. 

Art.  3K.  Het  volk  van  den  pachter  zal  alleen  geprivüigeerd 
weezen  om  groot  geld  voor  goed  gangbaar  payement  te  kteo 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  629 

inruylen,  maar  hy  of  zyne  bediendens  zullen  niet  vennogen  tegens 
grof  geld  te  verwisselen  schellingen,  dubbelde  en  enkele  stuivers. 
die  oud  of  ten  deele  afgesleeten  zyn,  maar  eenlyk  klein  geld,  dat 
nieuw  is  of  waar  van  de  stempels  ten  vollen  kenbaar  zyn, 
sttb  poene  van  confiscatie  van  hel  kwaad  of  ongangbaar  geld 
en  verbeurte  van  dies  vier  dubbelde  waarde,  beide  ten  be- 
hoeven van  den  otTicier,  die  de  calange  zal  doen ;  en  zal  de 
pachter  daar  omtrent  ook  voor  zyn  volk  moeten  caveeren. 

Art.  56.  De  recognitie,  die  betaald  word  voor  het  schoon- 
houden van  de  nieuwe  markt  of  bazaar-borong,  die  in  dit 
jaar  1797  is  verpacht  geworden  door  het  coUegie  van  Heem- 
raaden,  zal  in  het  vervolg  gehooreu  tot  deze  pacht  en  dus 
met  primo  January  1798  genoten  worden  door  den  pachter 
der  groente-kraamen  en  winkels,  zonder  dat  iemand  buiten 
denzelveu  zich  daar  meede  zal  mogen  te  bemoeyen;  en  zal 
dus  deze  pachter  het  recht  hebben  daar  voor  te  mogen  vor- 
deren, als  maandelyks  van  elk  huis  of  vaste  kraam  op  de 
gemeldde : 

bazaar  borong 7Vi  stuyvers 

van  elke  groente  of  vrucht  kraam Vi  stuiver 

en   van   een  prauw  of  kanoo,  gelaaden   met 

vruchten,  etc :  ten  verkoop 1  » 

doch  niet  meerder,  op  poene  van  vyf  en  twintig  ryksdaalders 
ten  behoeven  van  den  officier,  die  de  calange  doen  zal. 

Art.  37.  Voor  deze  recognitie  zal  hy,  pachter,  gehouden  en 
verplicht  weezen,  op  poene  als  vooren,  de  voornoemde  bazaar 
steeds  in  een  zuiveren  en  zindelyken  staat  te  onderhouden. 

Art.  38.  En  zal  deze  pachter  zich  ook  eindelyk  mede  moeten 
reguleeren  naar  de  generaale  pacht-cooditien. 

Condilién  van  de  pacht  van    hel  hoofdgeld  der  Chineezen. 

Art.  1.  Omtrent  het  hoofdgeld  der  Chineesche  mansper- 
sonen zullen  hlyven  standhouden  de  schikkingen,  die  daar 
omtrent  met  primo  January  1794  en  primo  January  179K 
zyn  geïntroduceerd ;  —  en  dienvolgens  zal  de  pachter  van  het 
zelve  niet  bevoegd  zyn  dat  te  heffen  van  Uhiueezen,  die  woon- 

Digitized  by  VjOOQ IC 


630  1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

achtig  zyn  boYen  de  veldpogten,  RyKwyk,  Noordwyk,  Wilgenborg, 
Anke  en  de  Ketting,  alzo  het  zelve  van  deze  lieden  word 
gecoUigeerd  door  den  gecommitteerde  tot  en  over  de  aaken 
van  den  inlander;  —  maar  daar  en  tegen  zal  hy,  pachter,  het 
hoofdgeld  mogen  heflen  van  alle  Ghineezen,  die  binnen  den 
omtrek  van  de  voornoemde  veldposten  en  voorts  in  de  stad 
en  ter  rheede  hun  verblyf  honden. 

Art.  2.  Van  de  evengemelde  Chineezen,  die  gehouden  zyn 
het  hoofdgeld  aan  den  pachter  te  betalen,  zullen  echter  de 
pottebakkers,  steenbakkers,  kalkbranders,  tuiniers  en  araks- 
branders  mogen  volstaan  met  het  opbrengen  van  veertig 
stuivers  'sjaars  of  twintig  stuivers  om  de  zes  maanden,  docb 
van  alle  overige  zal  hy,  pachter,  voor  ieder  hoofd  mogeo 
heffen  15  stuivers  ter  maand,  die  voldaan  zullen  moeten  worden 
in  het  begin  van  de  maand,  voor  den  15^  dach  derzeive 
uiterlyk ;  —  het  een  en  ander  tegen  afgave  van  een  gewoon  hoofd- 
briefje  en  op  verbeurte  van  twaalf  ryksdaalders  ten  behoeve 
van  den  pachter  door  den  geenen,  die  in  gebreke  zal  Uyveo 
hier  aan  te  voldoen. 

Art.  3.  Doch  van  dit  hoofdgeld  zullen  vry  ea  exempt  zyn 
alle  die  geene,  welken  heeren  Scheepenen,  het  zy  door  klaar 
bewys  of  wel  uiterlyken  schyn,  zullen  bevinden  of  oordeelen 
den  ouderdom  van  zeslig  jaaren  bereikt  te  hebben  of  anders 
door  ziekte  of  ander  gebrek,  in  hunnen  wat  minderen  ouderdom, 
niet  in  staat  te  zyn  om  hunne  kost  te  kannen  winnen,  waar 
van  als  dan  door  den  secretaris  van  dat  coUegie  aantekening 
gehouden  en  aan  zodanige  geöxcuzeerde  Chineezen  een  briefje 
gegeeven  zal  moeten  worden. 

Art.  4.  Gelyk  ook  van  het  voorschreeven  hoofdgeld  bevrjd 
zullen  weezen  allen,  die  den  ouderdom  van  veertien  jaareo 
noch  niet  bereikt  hebben  en  mitsdien  door  hunne  jonkheid 
noch  niet  bekwaam  geoordeeld  worden  om  hunne  kost  ie 
kunnen  winnen,  en  desgelyks  dezulken,  welke  inde  Ghineesche 
kampong,  als  hoofden  van  tienen»  de  wacht  waameemeo,  aan 
dewelken  dierhalven  de  hoofdbrieQes  voor  niet  moeten  vrardeo 
afgegeeven. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  631 

Art.  5.  Een  iegelyk,  dewelke  een  billel  of  hoofdbriefje  van 
den  pachter  heeft  ontvangen,  zal  verplicht  zyn  het  zelve  ge- 
durig aan  zyn  lichaam  te  draagen,  ten  einde  door  hem  ten 
allen  tyden  aanstonds  te  kunnen  worden  vertoond  aan  den 
geenen,  die  de  pachter  tot  het  doen  der  recherche  gebruiken 
zal. 

Art.  6.  Maar  de  pachter  zal  geen  recherche  naar  hoofd- 
briefjes  vermogen  te  doen,  dan  met  voorweeten  en  consent 
van  den  bailluw  of  landdrost  respective,  die  hem  dan  ook 
zullen  gehouden  weezen  de  hand  te  bieden  en  te  adsisteeren, 
telkens  ten  minsten  met  twee  dienaaren. 

Art.  7.  Ook  zal  de  pachter  moeten  zorg  dragen,  dat  de 
Chineezen  door  zyn  volk,  dat  hy  tot  de  recherche  gebruikt, 
geen  overlast  of  geweld  word  aangedaan,  veel  minder,  dat  zy 
eenig  onderzoek  in  de  huizen  komen  te  doen,  op  poene  van 
daar  zelfs  voor  responsabel  te  zullen  weezen,  onverminderd 
de  correctie,  die  zyn  volk  ter  zaake  van  dien  insgelyks  naar 
bevinding  zal  onderworpen  zyn. 

Art.  8.  Zo  als  de  dienaars  van  den  pachter  zich  inzelv- 
dervoegen  zeer  zorgvuldig  zullen  moeten  wachten  om,  by  het 
doen  der  recherche,  de  hoofdbriefjes  van  onkundigen  en  oner- 
vaaren  Chineezen  op  eene  bedriegelyke  wyze  te  verwisselen 
en  een  verkeerd  briefje  te  voorschyn  te  brengen,  ten  fine  hun 
op  dat  fundament  onrechtvaardig  de  gestelde  boete  af  te 
dwingen,  op  poene,  dat  de  voorschreeven  dienaars  en  de  kaffers 
van  den  officier,  die  hun  adsisteeren,  indien  hun  zulks  bekend 
is  en  zy  dezelve  daarin  koomen  te  helpen,  daar  voor  arbi- 
trairlyk  aan  den  lyve  zullen  worden  gestraft,  mitsgaders  de 
pachter,  zo  dikwils  als  dit  bedroch  met  zyne  voorkennis  geschiedt, 
dieotwegeu  telkens  zal  verbeuren  een  somma  van  tweehonderd 
rd*  ten  behoeve  van  den  officier,  onder  wiens  jurisdictie 
zodanig  een  geweld  zal  komen  voor  te  vallen  ofdiedecalange 
doen  nl. 

Art*  9.  De  Chineezen,  dewelken  zich  van  geen  hoofdbrielje 
van  den  pachter  voorzien,  maar  uitgaande  het  briefje  van 
een   anderen,  t' huisbly venden  Chinees  leenen  en  zich  als  dan 

Digitized  by  VjOOQIC 


est  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

▼oor  dien  perzooo,  van  wien  zy  het  zelve  briefje  hebben  over- 
genomen, komen  ait  te  geeven,  zullen,  daar  op  gealürappeerd 
wordende,  verbeuren  vyf  en  twintig  rykadaalders  ten  Iwhoeve 
van  den  pachter;  en  de  geenen,  die  deze  boete  niet  zulleo 
kunnen  betalen,  zullen  voor  zes  maanden  in  de  ketting  geklonken 
en  aan  de  gemeene  werken  ten  arbeid  gesteld  worden. 

Art  10.  De  parnakan  Ghineezen  zullen  voorzien  moeten 
weezen,  zo  wel  van  een  sjap  van  liun  hoofd,  waar  onder  zy 
sorteeren,  als  van  den  capitain  der  Ghineezen  alhier,  en  hel 
zelve  altoos  by  zich  moeten  dragen  om  onderscheiden  te 
worden  van  het  ondeugend  en  vagabondeerend  volk,  hetwelk 
onder  dien  naam  zich  dikwils  verbergt,  op  poene,  dat  alle 
de  geenen,  die  zich  voor  zodanige  opgeeven  zonder  van  gemelde 
sjappen  voorzien  te  zyn,  daar  voor  niet  zullen  worden  ge- 
houden en  erkend,  maar  verplicht  zullen  weezen,  even  als 
alle  andere  Ghineezen,  het  maanddyks  hoofdgeld  aan  den  pachter 
van  het  zelve  te  betaalen. 

Art  11.  Deze  pachter  zal  zich  wyders  ook,  even  als  alle 
andere  pachters,  moeten  r^uleeren  naar  de  generaale  pacht- 
conditien,  in  gevallen,  waar  van  by  dezen  geene  speciaale 
mentie  gemaakt  is. 

dmdiiién  van  de  pacht  tan  hei  slachten  van  vee. 

Art.  1.  De  pachter  zal  van  al  het  vee,  dat  aan  of  in  de 
vleesch-hal  word  geslacht,  zodanig  eene  gerechtigheid  geniete, 
als  hier  beneden  staat  uitgedrukt,  namentlyk: 

voor  ieder  runder-beest,  hetzy  koe,  os  of  buffel.. .  it  stuiven^, 

»  varken 44  > 

•  hartebeest 42  » 

>  schaap *  * 42  • 

»  geit 14  • 

•  bok 14 

Art.  2.  Edoch  van  het  vee,  dat  op  andere  plaatzen,  bet  zy 
binnen  deze  stad  of  de  voorsteden,  het  zy  rondom  dezelve 
of  in   de  bovenlanden,  zal  worden   geskicht,  zal  een  iegelyk 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  653 

gehouden  wezen  een  billet  van  den  pachter  te  haaien  en  daar 
voor  aan  denzelven  te  betaalen,  als  volgt: 
voor  ieder  runder-beest,  hetzy  koe,  os  of  buffel. .  rd*   1  en  —  st. 

kaïr. 

varken 

harlebeest 

schaap 

geit 

bok 

en   by    den   uitvoer  van   varkens  zullen   van  ieder  stuk  ten 
faveure  van  deze  pacht  betaald  moeten  worden  24  stuivers. 

Art.  3.  9e  pachter  zal  op  alle  de  bazaars,  zo  in  de  om- 
als  hoven-landen  gelegen,  waar  van  echter  uitgezonderd  zullen 
wezen  die,  dewelke  in  do  Jaccatrasche-  en  Preanger-regent- 
schappen  reeds  toegestaan  zyn  of  noch  toegestaan  zullen 
worden,  in  het  vervolg  alleen  deze  gerechtigheid  mogen  heffen, 
maar  gehouden  en  verplicht  zyn  aan  de  polias  of  bazaar- 
houders  uit  te  keeren  en  te  betalen  twee  derde  gedeeltens  van 
het  zuiver  bedragen  daar  van,  dan  wel  zich  daar  omtrent  met 
de  polias  of  bazaarhouders,  by  wyze  van  uitkoop,  mogen 
verdragen,  terwyl  zy  anderzints  zullen  moeten  toebten,  dat 
hy,  pachter,  aldaar  zyne  dienaren  stelt  om  deze  gerechtigheid 
te  Golligeeren;  —  en  wanneer  zal  kunnen  worden  aangetoond, 
dat  een  bazaarhouder  of  potia  den  pachter  of  zyne  dienaren 
hier  in  op  de  eene  of  andere  wyze  hinderlyk  is  geweest,  zal 
dezelve  verbeuren  eene  boete  van  duizend  zilver  gekartelde 
dukatons,  de  eene  hdvl  voor  den  officier,  die  de  calange  zal 
doen,  en  die  andere  helvt  ten  faveure  van  den  pachter,  en  by 
onvermogen  om  die  te  voldoen  zal  hy  voor  den  tyd  van  drie 
jaaren  in  de  ketting  geklonken  worden  om  aan  de  gemeene 
werken  te  arbeiden. 

Art.  4.  En  zal  niemand  eenige  der  bovengemelde  beesten 
voor  zyn  particulier  vermogen  te  slachten,  dan  met  voorkennis 
van  den  pachter,  op  verbeurte  van  het  geslachte  vee,  mitsgaders 
een  amende  van  twintig  rd*  daar  en  boven  voor  ieder  beest, 
dat  zonder  praead verten lie  van  denzelven  mogt  geslacht  wezen. 

Digitized  by  VjOOQIC 


634  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

Art.  tt.  Alvorens  de  pachler  briefjes  geevt  tot  het  slaehten 
van  buffek,  zal  hem  moeten  blyken,  dat  dezelve  door  den 
keurmeester  zyn  gevisiteerd^  die  echter  den  afbrengers  moet 
aanzeggen  geen  wyf  jes,  die  noch  bekwaam  ter  voorteling  zyn, 
te  mogen  sbchten. 

Art.  6.  De  slachters  zullen  verplicht  zyn  om  hun  beestiaal, 
inzonderheid  de  Bataviasche  beesten,  's  avonds  te  vooren,  eer 
dezelve  zullen  worden  geslacht,  mitsgaders  de  Javaansche  of 
buitenlandsche  's  morgens  niet  later  dan  te  zeven  uuren  aan 
de  hal  te  moeten  brengen  om  als  dan  ten  acht  uuren  te 
kunnen  geslacht  worden,  en  zulks  op  verbeurte  van  een  rd* 
voor  ieder  runder-beest,  mitsgaders  een  halve  rd'  voor  ieder 
kalf  en  ander  klein  vee,  dat  te  laat  aan  de  hal  gebragt  zal 
worden. 

Art.  7.  De  slachters,  die  met  varkens-  of  bokken-vleesch 
rond  loopen,  zullen  een  briefje  van  den  pachter  van  de  groente- 
kraamen  moeten  koopen ;  doch  hun  vleesch  van  de  hand  gezet 
hebbende  en  dien  zelvden  dach  andere  goederen  willende 
uitventen,  zullen  met  het  voorschreven  briefje  niet  kunnen 
volstaan,  maar  gehouden  zyn  ten  dien  einde  een  ander  biUel 
te  halen. 

Art.  8.  De  vleeschhouwers  zullen  met  hun  vleesch  niet 
onder  den  blooten  hemd  mogen  staan,  maar  zullen  daar  mede 
onder  het  dak  moeten  blyven,  op  verbeurte  van  het  vleesch 
en  arbitraire  correctie. 

Art.  9.  Ook  zullen  de  vleeschhouwers  hun  vleesch  niet 
hoger  mogen  verkopen- dan  ten  pryze,  daar  op  gesteld,  zynde 
van  vyf  stuivers  het  katje,  ten  ware  het  extra  gemeste  beesten 
mogten  zyn,  waar  op  de  opziender  de  prys  stellen  zal  uiterlyk 
tot  agt  stuivers  het  katje,  blyvende  de  verkoop  of  koop  by 
het  stuk  in  plaats  van  by  het  gewigl  verboden  op  gelyke  poene. 

Art.  10.  En  zal  ook  niemand  elders  eenig  vee  om  te  ver- 
kopen mogen  slachtnn,  als  ter  plaatze,  daartoe  geordonneerd, 
en  by  den  keurmeester  van  de  vleeschhal  behoorlyk  geschouwd 
en  goedgekeurd,  gelyk  ook  de  wildschutters  het  beestiaal,  dat 
by   hun   biimen  gebragt  word,   niet    zullen   mogen  te  koop 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  658 

brengen,  ten  zy  het  beYorens  mede  naar  behooren  by  den- 
zeWen  is  geyisiteerd  geworden,  op  poene  als  voren. 

Art.  11.  De  vleeschhouwers  zullen  ieder  gehouden  wezen 
hunne  banken  en  stallen,  die  hun  vergund  zyn,  voor  en  al 
eer  zy  van  daar  scheiden,  te  zuiveren  en  schoon  te  maken 
op  cQie  boete  van  twee  rd*. 

Art.  IS.  Een  ieder,  die  een  bank  vergund  is,  zal  gehouden 
wezen  zich  zelfs  te  voorzien  van  een  blok,  geykte  schaal  en 
gewicht,  mitsgaders  andere  gereedschappen,  die  tot  het  vleesch- 
slachlen  en  verkopen  vereischt  worden,  en  dat  op  eene  boete 
van  drie  rd*,  zo  meenigmaal  als  hy  daar  over  bekeurd  zal  worden. 

Art.  13.  Zo  als  meede  niemand  zal  vermogen  eenige  ge- 
slachte beesten,  dan  wel  gedeeltens  van  dien,  met  vet  te 
omplakken  of  bekleeden,  maar  zullen  dezelve  moeten  worden 
gelaten,  zo  als  zy  gegroeid  zyn. 

Art.  14.  De  pachter  zal  zich  zoi^vnldig  moeten  wachten 
aan  de  varkensslachters,  dan  wel  anderen,  geld  op  woeker 
ter  leen  te  verstrekken,  op  poene  van  daar  over  arbitralyk 
te  zullen  worden  gecorrigeerd,  naar  bevinding  van  zaaken. 

Art.  IK.  Niemand  zal  vermogen  eenig  geslacht  vee,  dat 
naar  de  rheede  is  gezonden,  aan  de  wal  terug  te  brengen, 
op  verbeurte  van  hel  zdve  en  drie  rd'  boete  ten  behoeven 
van  den  pachter  dezer  gerechtigheid  of  wel  die  van  de  groente 
kramen  by  praeventie. 

Art.  16.  Door  de  bakmeesters  in  de  stad,  op  Meester 
Comelis,  Weltevreden,  Ryswyk  en  Tanna-abang  zullen  zo 
veele  beesten  pachtvry  mogen  worden  geslacht,  als  zy  nodig 
vA\m  hebben  voor  de  aldaar  zynde  militairen  en  zeevarenden, 
doch  zal  de  eerste  daar  van  in  het  geheel  geen  vleesch,  de 
overigen  alleen  maar  aan  de  aldaar  liggenden  officiers  zo  veel 
OH^en  verkopen,  als  zy  voor  derzelver  huishoudingen  zullen 
nodig  hebben ;  —  en  zal  buiten  dezelven  niemand  van  de  be- 
taaling  dezer  gerechtigheid  zyn  gelibereerd,  schoon  zy  ook 
daar  van  bevorens  bevryd  mogten  geweest  zyn. 

Art.  17.  Tot  het  doen  van  calanges  in  dezen  zullen  niet 
alleen   gequalificeerd  zyn  de  respective  officieren  van  justitie 

Digitized  by  VjOOQIC 


636  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

by  pracventie,  maar  ook  de  gecommitteerde  tot  en  over  de 
zaaken  van  den  inlander,  voor  zo  ver  namentlyk  dit  de  boven 
landen  concemeert. 

Art.  18.  Geene  buffels  of  varkens  zullen  in  den  aanstaande 
geslachl  of  geene  varkens  gehouden  mogen  worden  als  in  de 
daartoe  ter  ordre  van  de  hooge  Regeering  in  gereedheid  ge- 
bragle  opstallen  en  varkens-hokken  buiten  de  Utrechtscbe 
poort  aan  de  zogenaamde  Wester-ringsloot,  tusschen  den  weg 
naar  de  Fluit  en  de  Amanus-grafl. 

Art.  19.  En  zal  de  pachter  gehouden  en  verplicht  wezen* 
niet  alleen  deze  opslalien  en  hokken  in  een  goede  staat  te 
onderhouden  en  dusdanig  aan  zyn  vervanger  in  der  tyd  over 
Ie  geeven,  maar  ook  van  hel  kostende  daar  van  aan  de  Compagnie 
te  restitueeren  10  percent  in  het  jaar. 

Art.  20.  Eindelyk  zal  deze  pachter  zich  verder  stiptelyk 
moeten  gedragen  naar  de  generaale  pacht-conditién. 

dmdiiièn  van  de  pacht  op  de  ryst^  die  over  zee 
aangebragt  en  uitgevoerd  word. 

Art»  1,  Van  alle  ryst,  die  over  zee  aangebragt  word  en 
den  Boom  passeert,  excepl  alleen  die  de  Compagnie  toebehoort, 
zal  Ihol  betaald  moeten  worden  aan  den  pachter,  doch  niet 
meer  dan  vier  ryksdaalders  per  kojang,  het  zy  dat  dezelve 
direct  met  kleine  vaartuigen  inkooiut  of  dat  dezelve  met  los- 
vaartuigen  van  de  rheede  word  ingebragt  of  dat  de  quantiteiten 
groot  of  klein,  in  of  buiten  zakken  zyn.  ** 

Art.  2.  Voor  alle  uitgaande  ryst  daar  en  tegen,  die,  wan- 
neer de  uitvoer  daar  van  niet  is  verboden,  den  Boom  passeert, 
zullen  twee  ryksdaalders  per  kojang  voor  thol  of  uitgaand 
recht  voldaan  moeten  worden,  schoon  daar  van  ook  de  voor- 
schreeven  inkomende  thol  van  vier  ryksdaalders  |)er  kojang 
vooraf  betaald  mogt  zyn,  alleen  uitgezondcrt  die,  welke  de 
Bataviasche  ingezetenen  naar  hunne  in  het  Bantamsch  district 
liggende  suikermolens  uitvoeren,  die  zo  min  thol  subject  zal 
zyn  als  die,  dewelke  voor  rekening  van  de  Compagnie  word 
afgescheept  en  van  welke  laatste  door  de  administrateurs  aan 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  63*? 

den  gezaghebber  Yan  bet  vaartuig,  waarmede  dezelve  naar 
boord  gebragt  word,  zal  gegeeven  worden  een  briefje,  aan- 
toonende  de  quantiteit  daar  van  en  met  welk  vaarlaig,  naar 
wdk  achip  en  voor  wat  comptoir  dezelve  afgeacbeept  word, 
om  aan  den  pachter  of  zyne  bediendens  overgegeeven  te 
worden,  ten  einde  die  brieQes  met  de  ordonnantien  van  den 
aÜBcheep  te  kannen  confronteeren. 

Art.  3.  Van  de  ryst,  die  op  de  rheede  word  verkogt  en 
overgescheept,  dat  niet  zal  mogen  geschieden  baiten  speciale 
permissie  van  de  booge  regeering,  zal  voor  den  inkomenden 
en  uitgaanden  tliol  te  gelyk  betaald  moeten  worden  zes  ryks- 
daalders  per  kojang. 

Art.  4.  Van  de  ryst,  die  van  Java  en  Gheribon  word  aan- 
gebragt  om  van  hier  direct  wederom  naar  de  overwal  te 
worden  vervoerd,  zal  hier  geen  thol  mogen  gehoeven  worden, 
wanneer  by  de  passen  der  vaartuigen,  die  dezelve  aanbrengen, 
uitdrukkelyk  is  bekend  gesteld,  dat  de  lading  is  gedeslineerd 
naar  de  overwal;  doch  wanneer  dit  by  de  passen  niet  bekend 
staat,  zal  van  de  ryst,  die  aangebragt  en  niet  ingevoerd  of 
overgescheept,  maar  met  helzelvde  vaartuig  wederom  vei*voerd 
word,  moeten  betaald  worden  de  bepaalde  thol  van  ryksdaalders 
zes  per  kojang  van  den  in-  en  uitvoer. 

Art.  5.  Maar  van  alle  ryst,  die  hier  ter  rheede  koomt 
en  met  tóestemming  van  de  booge  regeering  vervoerd  word 
naar  eenige  plaats,  aan  vreemde  Europeezen  toebehorende, 
zonder^dat  die  hier  ingevoerd  word,  zullen  vier  ryksdaalders 
per  kojang  voor  in-  en  uitgaande  rechten  saamen  betaald 
moeten  worden. 

Art.  6.  Van  alle  de  ryst,  die  ter  bestelling  alhier  word 
aangebragt,  zal  zo  wel  de  thol  of  vier  ryksdaalders  by  den 
invoer  per  kojang  betaald  worden,  als  van  alle  andere;  en  van 
dezen  thol  zal  niemand  anders  geêximeerd  zyn  als  de  Com- 
pagnie alleen,  wanneer  voor  haar  ryst  hier  aangebragt  of  door 
haar  ingekogt,  dan  wel  verkogt,  uitgevoerd  of  overgescheept 
word. 

Art.  7.    De  pachter   van  de  inkomende  en  uitgaande  ryst 

Digitized  by  VjOOQIC 


638  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATE^I. 

zal  behoorlyk  gemainctineerd  moeten  worden  door  de  res- 
pective  oflBcieren  van  justitie  en  de  bediendens  van  de  saban- 
dbary,  doch  speciaal  door  den  water-fiscaal,  die  ook  verplicht 
zal  zyn  denzelven  behoorlyke  adsistentie  te  geeven  op  de  rheede 
en  daar  hy  het  verder  nodig  hebben  zal;  en  wanneer  de  be- 
diendens van  den  gemelden  pachter  in  dier  voegen  geadsisteerd 
zyn,  zal  niemand  mogen  weigeren  of  beletten  de  toezicht,  die 
zy  mochten  vermeenen  te  moeten  neemen  tot  voorkoming  van 
alle  sloikeryen  in  praejudicie  van  deze  pacht,  op  poene  van 
arbitraire  correctie. 

Art.  8.  Maar  die  bevonden  word  eenige  ryst  door  onge- 
permitteerde wegen  in-  of  uitgevoerd  en  dusdanig  of  wel  by 
overscheeping  of  eenigerhande  andere  wyze  den  thol  gefrau- 
deerd te  hebben,  zal  niet  alleen  viermaal  de  waarde  van  die 
ryst,  gerekend  naar  de  marktsprys,  verbearen,  maar  bovendien 
zal  dusdanige  rysl  ook  zyn  geconfisqueerd  ten  voordeele  van 
den  officier,  die  de  calange  zal  doen,  voor  de  eene  en  van 
den  pachter  voor  de  andere  helvt;  ten  zy  de  aanhaling  mogt 
zyn  geschied  door  eenige  militaire  wacht  of  post,  wanneer 
die  boete  en  geconfisqueerde  ryst  verdeeld  zullen  worden  in 
drie  gelyke  deelen,  waar  van  die  wacht  of  post  dan  mede 
een  derde  zal  genieten. 

Art  9.  En  op  dat  de  pachter,  voornamelyk  in  het  over- 
scheepen  ter  rheede,  des  te  minder  bedrogen  werde,  sal  hy 
zodanige  expediejiten  en  middelen  tot  zyne  securiteit  en  lot 
voorkooming  van  alle  fraudes  mogen  in  het  werk  stdlen,  als 
geoordeeld  zullen  worden  in  dezen  van  effect  en  met  de  bil- 
lykheid  overeenkomende  te  zullen  zyo,  doch  alles  met  voor- 
kennis van  den  heer  ontvanger  generaal  en  den  sabandhaar, 
na  voorafgaande  permissie  van  den  heer  Gouverneur  Generaal, 
tot  voorkoming  van  alle  vexatoire  en  importune  behandelingen 
omtrent  de  gaande  en  komende  handelaars. 

Art.  10.  De  pachter  zal  mogen  nameeten  of  naweegen  de 
ryst,  die  overgescheept  of  in  de  scheepen  gelaten  word,  wanneer 
hy  eene  gefundeerde  suspicie  heeft,  dat  men  hem  in  de  opgave 
beeft   verkort;   en   zal  zodanige  nameeting  of  naweq[ing  dan 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  039 

geschieden  op  kosten  van  ongelyk,  ter  praesentie  van  ten 
minsten  twee  der  bediendens  van  de  sabandhary  en,  zo  het 
eenigzints  wezen  kan,  ook  ten  byweezen  van  den  sabandhaar 
zdvs  of  iemand  zynentwegen;  —  doch  wanneer  bevonden  word, 
dat  des  pachters  suspieie  ongefundeerd  is  geweest,  zal  byaan 
den  eigenaar  moeten  refandeeren,  boven  en  behalven  de  kosten 
van  het  nameeten  of  uaweegen,  ook  het  geen  dezelve  door  de 
daar  door  veroorzaakte  ophouding  mogt  verloren  hebben,  ter 
aestimatie  en  taxatie  van  den  heer  ontvanger  generaal  enden 
sabandhaar  en,  by  hoger  beroep,  ter  decisie  van  de  hooge 
regering  dezer  landen. 

Art  11.  Maar,  ingeval  de  pachter  gelyk  heeft  gehad  en  de 
Ihol  door  verswyging  of  mindere  opgave  gefraudeerd  is,  zal 
de  eigenaar,  schipper  of  overscheper,  boven  de  vergoeding  der 
onkosten  van  het  nameeten  of  naweegen,  de  geheele  quantiteit 
dubbeld  moeten  verthollen,  boven  het  geen  hy  reeds  aange- 
geeven  of  betaald  zal  hebben,  dat  is  twaalf  ryksdaalders  per 
kojang,  ten  profyte  van  den  pachter,  die  daar  van  een  derde 
zal  moeten  geeven  aan  de  bediendens  van  de  sabandhary;  en 
zal  de  voorschreeven  poenaliteit  voor  het  minder  aangeven  of 
verswygen  ook  standgrypen  by  den  invoer  en  uitvoer  aan  den 
Boom  en  voorts,  waar  het  zelve  te  pas  mogt  komen,  met  gelyke 
verdeeling. 

Art.  12.  De  pachter  zal  by  het  meeten  of  weegen  van  de 
ryst  niet  anders  mog^  gebruiken  dan  geykte  maaten,  daatsen 
of  gewichten  en  zal,  wanneer  bevonden  word,  dat  het  tegen- 
deel door  zyn  toedoen  of  met  zyn  voorweeten  is  geschied,  als 
een  blsaris  gestraft  worden. 

Art.  13.  Die  eenige  ryst  naar  buiten  gevoerd^  ter  rheede 
veiiogt  of  overgescheept  en  reeds  verthold  heeft,  zal  by  den 
invoer,  als  hy  daar  na  te  rade  worden  mogt  de  naar  buiten 
gevoorde  of  overgescheepte  ryst  weder  te  ontscheepen  en  al- 
hier te  verkopen,  het  ordinair  inkomend  recht  van  vier  rd' 
per  last  moeten  betalen  en  van  het  betaalde  voor  het  over- 
Bcbeepen  of  voor  het  naar  buiten  voeren  niets  terug  mogen 
eischeD;  maar,  by  aldien  de  eenmaal  overgescheepte  en  reeds 

Digitized  by  VjOOQIC 


640  179^.     P.  Q.  VAfl  ÓVERStRATEN. 

vertholde  ryst  door  het  een  of  ander  toeval  hier  ter  rfaeede 
weder  overgescbeept  moest  worden,  zal  daar  van  ten  tweede 
maale  geen  Ihol  betaald  worden,  mits  dat  het  dan  duidelyk 
blykt,  dat  het  diezelvde  ryst  is,  die  reeds  is  verthoid  geworden. 

Art.  14.  Wanneer  iemand  eenige  ryst  dandestien  in  zyn 
schip  of  vaartuig  mogt  gehouden  hebben  en  daar  by  noch 
andere  ryst,  die  aangegeeven  en  verthoid  is,  inneemt  en  dit 
by  nameeting  of  naweeging  dusdanig  word  bevonden,  zo  zal 
dezelve  vervallen  in  dezelvde  poenaliteiten,  als  by  articul  11 
bepaald  zyn;  —  en  de  pachter  zal  daar  voor  mc^n  aanspreken 
of  den  eigenaar  of  wel  den  schipper  van  het  schip  of  vaartuig, 
waar  op  die  fraude  zal  zyn  gepleegd,  zo  als  by  dit  zal  goed- 
vinden. 

Art.  15.  Eindelyk  zal  de  pachter  van  de  inkomende  en 
uitgaande  ryst  verbonden  zyn  aan  de  ordinaire  generaale  pacht- 
conditien,  even  als  alle  andere,  voor  90  verre  daar  van  in  dezen 
geene  speciaale  mentie  gemaakt  mogt  weezen. 

Condilün  voor  de  pacht  van  de  tn-  en  uitgevoerd 
wordende  êuiker. 

Art.  1.  By  den  invoer  van  suiker,  het  zy  van  de  molens 
in  het  Jaccatrasche  of  van  de  zeeven  molens  op  Cramat, 
Kattapang,  Carang-Geram,  en  Tanjong-Kait,  in  het  Bantamsche 
gelegen,  dan  wel  van  Java  en  Cheribon,  zal  de  pachter  geen 
thol  van  dezelve  mogen  heffen;  maar  die  geen,  die  suiker 
uit  het  Bantamsche  overbrengt,  zal  zich,  naar  gewoonte,  van 
een  pachters  briefje  moeten  voorzien,  gelyk  dit  ook  omtrent 
de  alhier  over  zee  aangebragt  wordende  partyen  van  de 
molens  in  de  Bataviasche  bovenlanden  in  gebruik  is;  — en  de 
suiker,  die  van  Java  en  Cheribon  hier  word  aangebragt,  zal 
specifiek  by  de  passen  moeten  zyn  bekend  gesteld. 

Art.  2.  Van  de  uitgaande  suiker  zal  daar  en  tegen,  het 
zy  die  eerst  van  elders  hier  ingevoerd  is  of  niet,  ten  beiioeve 
van  den  pachter  betaald  moeten  worden  24  stuivers  voor  het 
pikul  kandy  en  18  stuivers  voor  het  piknl  poeder-sniker, 
zonder  onderscheid   van   soorten,   by   aldien  die  nitvoer  na- 

Digitized  by  VjOOQIC 


1707.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  641 

mendyk  a»!  geschieden  door  Compagnies  ingezetenen  or  Toor 
rekening  van  de  zelven ;  maar,  wanneer  'er  suiker  zal  worden 
uilgevoerd  door  vreemde  Europezen  of  anderen,  geen  inge- 
zeetenen  van  de  Compagnie  zynde,  dan  wel  voor  derzelver 
rekening,  zulten  boven  dien  noch  voldaan  moeten  worden  twaalf 
sluivers  per  pikul  en  dus  in  het  geheel  zes  en  dertig  stuiven 
voor  het  pikul  kandy  en  dertig  stuivers  voor  het  pikul  poeder- 
suiker, de  zogenaamde  brood-  of  hoed-suiker  onder  de  laatste 
gerekend. 

Art.  3.  Van  de  Javasche  en  Gheribonscbe  suiker,  het  zy 
kandy  of  poeder,  die  hier  aangebragt,  doch  niet  ingevoerd 
word,  zullen  twaalf  stuivers  per  pikul  moeten  worden  betaald, 
wanneer  die  hier  wordt  overgescheept,  en  zes  stuivers  per  pikul, 
ingeval  dezelve  met  het  zelvde  schip  of  vaartuig,  waar  mede 
zy  hier  is  aangekomen,  weder  word  vervoerd. 

Art.  4.  Van  deze  pacht  zal  alleen  geêximeerd  zyn  de  suiker, 
(iie  voor  rekening  van  de  Compagnie  word  afgescheept  en 
waar  van  de  pakhuismeesters  op  ieder  vaartuig  by  een  brieQe 
de  quantiteit  zullen  opgeeven  om  by  het  passeeren  van  den 
Boom  aan  den  pachter  overgegeven  en  by  hem  verzameld  en 
bewaard  te  worden,  ten  einde  dezelve  met  de  ordonnan- 
ciên  van  den  afscheep  te  kunnen  confronteeren ;  en  zullen  de 
voorschreeven  brieQes  door  de  pakhuismeesters  en  den  ge- 
zachhebber  van  het  vaartuig,  dat  de  suiker  vervoerd,  geteekend 
moeten  wezen,  met  bekendstelling  van  den  naam  van  het  vaartuig. 

Art.  5.  Die  eene  mindere  quantiteit  aan  den  pachter  aan- 
geeft, dan  hy  uitvoerd,  overscheept  of  in  zyn  bodem  heeft,  of 
wd  eenige  suiker  onder  die  van  de  Companie  zoekt  uit  te  voeren 
of  te  verzenden,  zal  instede  van  den  voornoemden  bepaalden 
ihol  zo  veele  ryksdaalders  moeten  betaalen,  als  anders  de  gemelde 
ihol  schdlingen  zoude  hebben  bedragen,  en  zulks  ten  behoeve 
van  den  pachter  van  de  suiker  en  de  bediendens  van  den 
Boom,  de  eerste  voor  twee  derde  en  de  laatste  voor  een  derde 
gedeelte;  echter  zal  hy,  die  zich  daar  aan  zal  hebben  schuldig 
gemaakt,  met  die  betaling  vry  en  geene  andere  poenaliteiten 
subject  weezen. 

rUlAAT-BOtt  OUL  UU  41 

Digitized  by  VjOOQIC 


643  I^Ö?^.    P-  Ö.  VAN  OVERSTRATEN. 

Art.  6.  De  paditer  zal  in  alle  gevalle  de  vryheid  hebben 
om  naar  de  voornoemde  bedriegeryen  een  behoorlyk  onderzoek 
te  doen  en  hy  daar  in  gemaintineerd  moeten  worden  door 
den  vrater-fiacaal  en  de  verdere  officieren  der  justitie,  wier 
hulp  hy  zal  imploreereo,  doch  speciaal  door  den  eerstgemelde, 
alzo  de  maiotenu  van  deze  pacht  aao  denzelven  uitdrokkelyk 
is.  aanbevolen ;  —  maar  dit  onderzoek  zal  allyd  moeten  geschieden 
ten  kosten  en  pericul  van  den  pachter,  zo  dat  hy  aan  de 
handelaars  zal  moeten  vergoeden  de  schade  en  nadeelen,  daar 
door  aan  dezelven  to^bragt,  wanneer  bevonden  mogt  worden, 
dat  hy  geen  grond  genoeg  gehad  heeft  tot  het  doen  van  dat  on- 
derzoek, waar  van  de  decisie  zal  slaan  aan  den  heer  ontvanger 
generaal  en  den  sabandhaar  en,  by  hoger  beroep,  aan  de 
hoge  regeering  dezer  landen,  zonder  eenige  provocatie  tot  den 
dagelykschen  rechter,  alles  even  ai  in  dier  voegen  en  op 
zodanige  poenaliteiten,  ais  bepaald  is  omtrent  de  pacht  van  de 
in-  en  uitgevoerd  wordende  ryst  art.  11,  12,  en  15  van  de 
daar  van  gearresteerde  condilién. 

Art.  7.  Maar  die  van  ongeperinilteerde  plaatsen  suiker  uit- 
voert, dan  wel  door  indirecte  wegen  of  middelen  den  thol 
van  dezelve  in  het  geheel  zoekt  te  fraudeeren,  het  zy  met  dit 
product,  te  zenden  naar  eilanden  of  schepen,  dan  wel  ander- 
sints,  al  was  het  ook,  dat  zulks  dan  onder  praetext  van  afscheep 
voor  de  Compagnie  geschiede,  zal  niet  alleen  het  geskkene 
geheel  en  al,  maar  ook  noch  daar  en  boven  viermaal  de  waaide 
daar  van  verbeuren  ten  behoeve  van  den  pachter  voor  de 
eene  helvt  en  van  den  officier,  die  de  aanhaling  heeft  gedaan, 
voor  de  andere  helvt,  dan  wel,  wanneer  de  aanhaling  door 
de  buiten-posten  van  de  Compagnie  ofdestrandwachtenmocht 
zyn  geschied,  een  derde -voor  de  post  of  wacht,  die  het  ge- 
slokene  achterhaald  zal  hebben,  een  derde  voor  den  water- 
fiscaal, die  in  zulke  gevallen  de  calange  zal  moeten  doen,  en 
het  overige  derde  voor  den  pachter. 

Art.  8.  De  pachter  zal  gehouden  wezen  aan  de  vertholders 
eene  geteekende  quitantie  te  verleenen  en  aan  de  sabandbary 
te  bezorgen  eene  daar  mede  accordeerende  notitiOj  van  bet  geen 

Digitized  by  VjOOQIC 


17Ö7.    t».  Ö.  VAN  OVERSTRATEN.  04$ 

len   uitvoer  aangegeven  is»  om  zulks  op  de  passen  behooriyk 
te  kunnen  noleeren. 

Art.  9.  Eindelyk  zal  deze  pachter  ook  onderworpen  wezen 
aan  de  generale  eondilién  in  alle  zulke  andere  gevallen»  als 
alhier  niet  speciaal  zyn  aangeroerd  of  bekend  gesteld. 

Omdiiiên  voor  de  pacht  van  de  gekurven  Chinasche  tabak. 

Art.  1.  Alle  die  geenen,  die  uit  China  Chinasche  gekurven 
tabak  alhier  aanbrengen,  zullen  gehouden  wezen  hunne  aan- 
gebragte  quantiteiten*  zonder  bet  minste  daar  van  achter  te 
houden  of  te  verswygen,  behooriyk  en  naar  waarheid  den 
pachter  op  te  geeven»  op  verbeurte  van  vyf  en  twintig  rd%  de 
eene  helvt  voor  den  pachter  en  de  andere  helvt  voor  den 
officier,  die  de  aanhaling  zal  doen. 

Art.  2.  De  pachter  zal  hebben  en  ontvangen  eoi  gerechte 
tiende  van  de  gemeide  gekurven  Chinasche  tabak,  die  binoen 
deze  si  ad  ofte  dies  jurisdictie  en  ten  platten  lande  tot  de 
rivier  Marende,  Meester  Cornelis  en  Tangerang  inclnsive  ge- 
bruikt word,  als  mede  van  alle  gdturven  Chinasche  tabak,  die 
binnen  deze  stad  zal  worden  gebragt  en  verkogt. 

Art.  3.  Deze  gerechtigheid  zal  hy  ook  genieten  van  alle 
gekurven  Chinasche  tabak,  die  pp  Hacasser  met  de  voor  als 
noch  gepermitteerde  jonk  mag  worden  aangebragt  en  verkogt, 
onverminderd  de  thol,  welke  den  pachter  aldaar  is  compe- 
teerende;  en  zal  hy  dierhalven  aldaar  gemachtigdens  mogen 
stellen  om  zyn  recht  waar  te  neemen. 

En  vermits  de  heffing  van  vyf  percent  in  natura  of  de  helvt 
van  de  voornoemde  thol  van  de  ingevoerd  wordende  Javasche 
en  Gheribonsche  tabak  aan  de  Boomspacht  geaccrocheerd  is, 
met  deze  verandering»  dat  daar  van  in  het  geheel  maar  6 
percent  zullen  mogen  worden  gebeeven,  zo  blyft  dus  het  in- 
vorderen van  die  gerechtigbeid  op  de  evengemelde  tabak 
Toortaan  buiten  eenige  bemoeyenis  van  den  pachter  der  ge- 
rechügheid  op  de  gekurven  Chinasche  tabak. 

Art.  4.  De  pachter  zal,  na  aftrek  van  de  voorschreeven 
thol,  op  iedere  kanasser  dezer  tabak  een  groot  merk  «Boeten 

Digitized  by  VjOOQIC 


644  1707.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

Stellen,  mitsgaders  daar  van  by  zyne  notitie  befaoorlyke  aan- 
tekening houden,  als  mede  van  de  quanliteit  der  kanassers,  die 
elke  nachoda  of  handelaar  alhier  heeft  aangebragt. 

Art.  5.  Die  geenen,  dewelke  hunne  tabak  by  kanassers 
willen  verkopen,  zullen  het  zelve  aan  den  pachter  moeten 
bekend  maken,  als  wanneer  dezelve  daar  van  aan  hun,  niet  alleen 
een  briefje  zal  moeten  verleenen,  maar  ook  by  zyn  notitieboek 
aantekenen  de  namen  der  geenen,  die  de  gezegde  kanassers 
tabak  komen  in  te  koopen. 

Art.  6.  Gelyk  mede  die  geenen,  dewelke  hunne  taliak  by 
bundels  willen  uitventen,  zulks  aan  den  pachter  behoorlyk 
zullen  moeten  notificeeren,  die  als  dan  zyn  merk,  het  geen  hy 
op  de  kanassers  gesteld  heeft,  erkennende  en  hel  zelve  uitdoende, 
vervolgens  aan  de  kant  van  iedere  bundel  een  kleinder  merk 
zal  moeten  stellen,  zonder  echter  daar  voor  eenige  betaling 
té  mogen  eisschen,  als  bereeds  voor  het  merken  der  kanassers 
den  gestelden  Ihol  genoten  hebbende. 

Art.  7.  Die  ongemerkte  kanassers  of  bundels  met  labak 
verkopen  en  daar  op  worden  geattrappeerd,  zulten  telkens 
verbeuren  de  boete  van  vyf  en  twintig  rd'  voor  en  ten  pro- 
fyte  als  voren. 

Art.  8.  Doch  de  pachter  zal  zich  zorgvuldig  moeien  wachlen 
om  geene  bundels  voorbedaglelyk  ongemerkt  te  laten  en 
dezelve  aan  de  eigenaai*s  aldus  weder  terug  te  geeven,  dan 
wel  direct  of  indirect  toe  te  laten,  dat  zulks  door  zyne  dienaars 
gedaan  word,  ten  einde  door  dat  onrechtvaardig  middel  nader- 
hand occasie  te  hebben  om  den  eigenaars  van  zodanige  on- 
gemerkte bundels  onschuldig  in  de  boete  te  bekeuren,  en  zulks 
op  verbeurte  van  één  honderd  en  vyftig  rd"  voor  de  eeirstemaal 
en  drie  honderd  rd'  voor  de  tweede  reis,  ten  behoeven  van 
den  officier,  die  de  calange  zal  doen,  dan  wel  arbitraire  correctie 
naar  bevinding  van  zaken. 

Art.  9.  Ën  om  alle  fraudes,  welke  in  deze  pacht  zouden 
kunnen  worden  gepleegd,  zo  veel  mogelyk,  voor  te  komene» 
te  beletten,  zullen  alle  zodanige  tabaks-verkopers  gehouden 
zyn  om  telkens  in  het  begin  vaü  de  maand,  uiterlyk  tot  den 

Digitized  by  VjOOQIC 


1707.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  64S 

zesden  derzelve,  een  licentie  briefje  van  den  pachter  te  baaien, 
op  verbeurte  van  vyf  en  twintig  rd^  ten  )>eboeven  van  den 
pachter  en  den  officier,  onder  wiens  jurisdictie  zodanige 
contraventeurs  zullen  worden  achlerhaald. 

Art.  10.  Eindelyk  zal  hy,  pachter,  zich  in  alle  andere  ge- 
vallen, waar  van  by  dezen  geene  nientie  gemaakt  is,  moeten 
reguleeren  naar  de  generaale  pacht-conditien. 

Candiiién  der  pachi  van  de  voaselhkaarssen. 

Art.  1.  De  kaarssen-maakers,  zo  l)innen  deeze  stad  en  de 
voorsteeden,  als  ten  platten  lande  en  in  de  bovenlanden,  tot 
de  Jaccatrasche  en  Preanger  regentschappen  en  het  Bantamsche 
remoreerende,  zullen  aan  den  pachter  moeten  betalen  voor 
ieder   katje  wasch,  dat  zy  komen  op  te  doen,  twee  stuivers^ 

Art.  2.  En  zullen  zy  gehouden  zyn,  alvorens  eenige  kaarssen 
te  mogen  maaken,  hunne  uaamen  aan  den  pachter  op  te  geven. 

Art.  3.  De  kaarssenmaakers  zullen,  zo  wel  als  degeenen, 
die  kaarssen  binnen  de  voorschreeven  limieten  in  hunne  winkels 
te  koop  zetten,  boven  dien  verplicht  zyn  om  alle  hunne  kaarssen 
door  den  pachter  te  lalen  merken,  voor  en  aleer  zy  dezelve  zullen 
venuogen  te  verkopen  of  in  hunne  winkels  te  koop  te  zetten, 
op  verbeurte  van  vyf  en  twintig  rd%  de  quantiteit  niet  groter 
dan  een  quart  pikol  zynde,  en  op  verbeurte  van  viermaal  de 
waarde,  als  zy  daar  boven  loopt,  boven  de  confiscatie  van  het 
aangehaalde,  te  appliceeren  de  eene  helvt  voor  den  pachter 
en  de  andere  helvt  voor  den  officier,  onder  wiens  jurisdictie 
zodanige  contraventeur  zal  worden  geattrappeerd  of  die  de 
calange  doen  zal;  terwyl  de  geene,  die  uit  hoofde  van  de  be- 
krompenheid  hunner  woningen  genoodzaakt  zyn  de  noch 
ongemerkte  kaarsen  in  hunne  winkels  Ie  plaatzen,  zulks  niet 
zttUen  mogen  doen  zonder  dezelven  af  te  sluiten  or  wel  te 
bedekken. 

Art.  4.  De  pachter  zal  gehouden  wezen  om  zdv,  dan  wel 
door  zyne  dienaren,  alle  kaarssen  aan  hel  onderste  eind  en 
niet  in  het  midden  of  boven  aan  te  merken  of  doen  merken, 
op   poene,  zulks  contrarie  bevonden   wordende,   voor  ieder 

Digitized  by  VjOOQIC 


646  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

kwaalyk  gemerkte  kaars  te  zullen  verbeuren  veertig  jrd*  ten 
behoeven  van  den  officier,  die  de  aanhaling  doen  zal,  zonder 
dat  hem  eenige  verschoning  zal  worden  toegelaten  met  voor 
te  geeven,  dat  het  zelve  door  zpe  dienaars  buiten  zyn  kennis 
gedaan  is. 

Art.  5.  Gelyk  ook  de  dienaars  van  den  pachter  by  het 
doen  van  onderzoek  niet  zullen  vermogen  de  kaarssen  hard 
te  drukken,  ten  einde  dezelve  daar  door  van  hun  merk  te 
te  ontbloten,  op  poene  van  arbitraire  correctie. 

Art.  6.  En  op  dat  de  pachter  des  te  minder  zoude  kunnen 
worden  verkort,  zal  niemand  binnen  de  voorschreeven  limieten 
voor  zyne  particuliere  huishouding  eenfge  kaarssen  verm<^n 
te  maken,  op  verbeurte  van  dezelve  kaarssen  en  vyf  en  twintig 
rd*  boete  boven  dien,  te  appliceeren  de  eene  hdvt  voor  deo 
officier,  die  de  calange  zal  doen,  en  de  andere  hdvt  voor 
den  pachter. 

Art.  7.  De  kaarssen-maakérs  zullen  geen  wasch  vermogen 
op  te  doen  of  te  ontvangen  dan  ter  publieke  waag  alhier, 
mede  op  boete  voormeld. 

Art.  8.  Indien  zy  voor  het  ingaan  van  de  pacht  eenige 
wasch  of  kaarssen  binnen  hunne  huizen  hebben,  zullen  zy 
gehouden  wezen  binnen  agt  daagen  het  gewicht  daar  van 
den  pachter  op  te  geeven  om  er  den  voorschreven  iropoet 
van  te  betalen,  zonder  dat  het  in  aanmerking  zal  kunnen 
komen,  dat  zy  die  aan  den  voorigen  pachter  betaald  hebben 
of  niet,  om  de  groole  fraudes,  die  daar  door  anders  zouden 
kunnen  geschieden;  en  zulks  mede  op  poene  voorschreeven. 

Art.  9.  En  op  dat  de  kaarssen-maakers  gefavorizeerd  loudeo 
worden  boven  vreemde,  zullen  voortaan  geene  kaarssen,  hel 
zy  Mallebaarsche,  Bengaalsche,  Siamsche,  Timorsche  of  andere, 
die  van  buiten  aankomen,  mogen  verkogt  worden  uit  de  hand 
of  op  vendutie,  in  kleine  of  in  groote  quantiteiten,  ten  waare 
zy  alvorens  gemerkt  zyn,  op  poene  voorschreven,  maar  znllen 
de  gequalificeerde  Europeeschen,  zo  Compagnies  dienaren  als 
burgers,  tot  onderkooplieden  en  die  met  hun  gelykstandig 
zyn  inclusive,  doch  geene  anderen,  witte  Bengaalsche  of  MaOe- 

Digitized  by  VjOOQIC 


1707.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  647 

baarsdie,  doch  geene  Siamsche,  Timorsche  of  andere  kaarasen 
lol  eigen  .gebruik  mogen  aanbrengen  en  ontbieden,  zonder 
eenige  andere  beswaarnis  als  den  Boonitliul  onderhevig  of 
gehouden  te  weezen  dezelve  te  laaten  merken. 

Ari.  10.  Buiten  dé  officieren  van  justitie  zal  ook  tot  het 
doen  van  calanges  in  dezen  gequalificeerd  weezen  de  gecom- 
luilteerde  tot  en  over  de  zaaken  van  den  inlander,  voor  zo 
verre  nanientlyk  de  bovenlanden  aangaat,  en  op  de  naarkoo- 
luing  dezer  conditien  nauwkeurig  moeten  vigileeren. 

ArI.  U.  En  eindelyk  zal  de  pachter  zich  verder  moeten 
reguleereu  naar  de  generale  pacht-conditiai,  in  alle  andere 
gevallen,  waar  van  by  dezen  geene  speciale  mentie  gemaakt  is. 

Omdüièn  v^ar  de  pacht  van  de  ryst-markt. 

Art.  1.  De  pachter  zal  van  ieder  perzoon,  die  op  de  markt 
met  ryst  te  verkopen  voorzit,  maandelyks  genieten  een  halve 
ryksdaalder;  en  zal  de  bazaar-wachter  den  pachter  in  het  vor- 
deren van  zyue  gerechtigheid  behulpzaam  moeten  weezen  en 
alle  dOigentie  adhibeeren  om  de  verkopers,  bet  zy  wie  zy  zyn, 
derwaards  te  lokken. 

Art.  2.  En  zal  de  ryst  op  de  markt  tegen  de  gestelde 
pryzen  niet  anders  mogen  worden  verkogt,  dan  by  de  kleine 
maat  of  gantang. 

Art.  3.  De  pachter  zal  zich  zorgvuldig  moeten  wachten 
van  eenige  ongeykte  maaten  tot  het  meeten  van  ryst  te  ge- 
bruiken, op  poene  van,  zulks  doende,  telkens  vyflig  ryksdaalders 
Ie  verbeuren  ten  behoeven  van  den  officier,  die  de  calange 
zal  doen. 

Art.  4.  (Ml  zal  de  pachter  in  tegendeel  gehouden  wezen 
om  een  iegelyk,  die  hy  weet,  dat  van  het  gemelde  graan  meer 
in  voorraad  heeft  als  het  nodige  tot  eigen  gebruik,  aan  te 
manen  om  daar  mede  de  gemeene  markt  of  de  bazaar  te  voorzien. 

Art.  5.  Die  ryst  by  de  kleine  maat  of  gantang  verkopen 
ml  hunne  huizen  of  langs  de  wegen  en  vaarten,  niet  alleen 
bionen  deze  stad  en  voorsteden,  maar  ook  langs  den  weg  van 
Aaqd  tot  aan  het  fort  Zootelande,  zo  mede  langs  den  weg 

Digitized  by  VjOOQIC 


648  1707.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

van  Sontar  tot  de  nieuw  gelegde  slnis  aan  de  oude  Sonlancbe 
riTier,  item  langs  den  groten  Zuider-  of  Jaccatraschen-weg  tot 
aan  de  brug  aan  deze  zyde  van  de  markt  of  bazaar  van  Wel- 
tevreeden,  mitsgaders  langs  den  weg  van  het  Holen  vliet  tol 
aan  de  brug  by  Tana-abang  en  voorts  bewesten  de  Krokot 
tot  aan  de  gegraven  riogsloot  en  het  fort  Anke»  doch  verder 
niet,  zullen  zich  naar  de  bazaarsprys  reguleeren,  sub  poene 
van  verbeurte  van  de  kwalyk  verkogte  ryst  ofte  de  waarde 
van  dien,  hoe  groot  of  klein  de  quantiteit  ook  wezen  mogt. 

Art.  6.  En  zullen  zy  maandelyks  aan  den  pachter  een 
ryksdaaUer,  mitsgaders  aan  den  markt-opachter  of  bazaar- 
meester  een  quart  ryksdaalder  moeten  betalen  en  daar  voor 
bekomen  een  billet  of  permissie  briefje  om  een  maand  lang 
ryst  by  de  kleine  maat  te  mogen  verkopen,  zullende  den  geenen, 
die  onderstaan  mogt  zulks  zonder  zodanige  schriltelykelicenf  ie 
te  doen,  verbeuren  een  boete  van  vyf  ryksdaalders  voor  iedere 
maand,  dat  hy  zonder  zodanig  briefje  ryst  zal  verkogt  hebben, 
te  appliceeren,  de  eene  helvt  voor  den  officier,  die  de  calange 
zal  doen,  en  de  wederhelvt  voor  vier  vyfde  ten  behoeven  van 
den  pachter  en  voor  een  vyfJe  ten  behoeven  van  den  bazaar- 
meester en  zulks  boven  de  een  ryksdaalder  den  pachter  en 
een  quart  ryksdaalder  den  gemelden  opzichter  competeerende. 

Art.  7.  Voorts  zal  de  bazaarmeester  gehouden  en  verplicht 
zyn  alle  Maandagen  precies  een  monster  van  zodanige  ryst, 
als  in  de  week  op  de  markt  staal  verkogt  te  worden,  aan 
den  heer  praesident  van  Scheepenen  te  vertoonen  en  over  te 
geeven,  ten  einde  als  dan  vervolgens,  wanneer  zyn  Edele  zulks 
komt  goed  te  vinden,  door  den  bailiuw  dezer  stede  de  visite 
zal  kunnen  worden  gedaan,  ter  ervaring  of  de  ryst,  dewelke 
verkogt  word,  met  het  overgegeven  monster  overeenkomende 
is,  dan  niet. 

CandiUên  van  de  pacht  der  herbergen  en  tapperyen^ 
binnen  en  buiten  de  stad. 

Art.  1.  Voortaan  zal  binnen  deze  stad  het  getal  der  lier- 
bergen  op  twaalv  stuks  bepaald  zyn,  waar  in  gelapt  of  eenige 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  Q,  VAN  OVERSTRATEN.  649 

• 
sleite  dan  wel  andere  dranken  by  de  kleine  maai  verkogt 
zullen  mogen  worden;  en  znllen,  builen  de  voorschreven  twaalv 
stuks,  geeoe  andere  berbergen  of  kroegen,  onder  wat  naam 
dit  ook  zoude  mogen  wezen,  binnen  de  stad  verder  worden 
lo^elaten,  zonder  dat  in  eenige  andere  huizen  of  plaalzen 
binnen  de  stad  eenige  tapneering  of  verkoop  van  sterke  dranken 
by  de  kleine  maat,  direct  of  indirect,  tal  mogen  gedaan  worden 
op  arbitraire  correctie  van  den  pachter  en  den  overtreder,  de 
eerste,  indien  liy  daar  van  geweeten  heelt,  en  de  laatste,  boven 
en  behalven  eene  boete  van  een  honderd  ryksdaalders,  te  ap- 
pKceeren,  zo  als  hier  na  is  gereguleerd. 

Art.  S.  Geene  Europeesche,  bedurven  dranken  zullen  in 
eenige  herbergen  of  plaatzen  mogen  worden  verkogt,  getapt 
of  geschonken,  op  poene  van  het  gestatueerde  by  advertentie 
van  den  9/19  September  1766. 

Art.  3.  Ook  zullen  in  dezelve,  zo  min  als  in  eenige  winkels, 
warongs  of  eenige  andere  huizen,  dan  wel  langs  de  straaten 
of  wegen,  verkogt  mogen  worden  bet  zogenaamd  klein-,  zct- 
of  gekookt  bier  en  surie  of  toeak,  dan  wel  brom,  op  poene 
van  vyf  en  twintig  ryksdaalders  voor  den  geene,  die  dezelve 
op  straaten  of  wegen  verkoopt,  en  van  een  honderd  ryksdaalders 
voor  den  geene,  die  zulks  in  herbergen,  winkels,  warongs  of 
huizen  onderneemt,  waar  van  de  aanbrenger,  de  pachter  en 
de  officier  van  justitie,  die  de  calange  zal  doen,  ieder  een  derde 
zullen  genieten ;  en  wanneer  ontdekt  word,  dat  dit  met  voor- 
kennis of  conniventie  van  den  pachter  van  de  herbergen  is 
geschied,  zal  dezelve,  boven  en  behalven  eene  arbitraire  correctie, 
verbeuren  eene  boete  van  twee  honderd  ryksdaalders,  waar 
van  de  eene  helvt  komen  zal  ten  behoeven  van  den  officier, 
die  de  calange  zal  doen,  en  de  andere  helvt  ten  faveure  van 
de  stadskas;  het  zal  echter  den  bakkers,  arraksbranders  en 
andere  ingezetenen  vrystaan  voor  hun  huisgebruik  de  nodige 
toeak  te  koopen  en  aan  hunne  huizen  te  laten  brengen,  doch 
dit  zal  niet  mogen  geschieden  dan  met  permissie  van  den 
baillaw,   door   wien  daar  toe  briefjes  verleend  zullen  moeten 

vrorden;  —   en  zal  de  inhoud  van  dit  articul  niet  alleen  be- 

/ 

Digitized  by  VjOOQIC 


6»0  1707.    P.  Q.  VAN  OVEftSTRATEN. 

Irekkelyk  zyn  tot  de  stad,  maar  ook  tot  dies  voorsleden  en 
de  omleggende  wegen  binnen  de  posten. 

Art.  4.  Die  zich  met  herberg  houden  of  lapneering  te  doen 
eraeeren,  zo  binnen  deze  stad  ten  getalle,  gelyk  gezegd  is,  van 
twaalv  stuks,  als  buiten  de  stad,  zullen  gehouden  weezen  daar 
voor  maandelyks  aan  den  pachter  te  belaalen,  namenllyk  de 
herbergiers  binnen  de  stad  twintig  ryksdaalders  en  die  tap- 
neering  doen  buiten  de  stad  drie  ryksdaalders  ter  maand  en 
daar  van  een  billet  of  briefje  van  denzdven  te  ontvangen  om 
ten  allen  tyde  door  hun  te  kunnen  worden  vertoond,  op  ver- 
beurte van  twintig  ryksdaalders  voor  den  gene,  die  daarin  in 
gebreke  zal  blpen,  te  applieeeren  de  eene  hélvt  voor  den 
pachter  en  de  andere  helvt  voor  den  officier,  onder  wiens 
jurisdictie  hy  zyn  tapneering  is  doende. 

Art.  5.  En  zullen  de  herbergiers  het  voorsz.  briefje  met 
het  begin  en  uiterlyk  voor  den  zesden  der  maand  van  den 
pachter  moeten  haaien,  op  poene  als  voren. 

Art.  6.  Die  met  zyne  tapneering  wil  uitscheiden,  zal  znlks, 
des  noods  met  getuigen  geadsisteerd,  zes  a  zeven  dagen  voor 
het  eindigen  van  de  maand  den  pachter  moeten  bekend  maaken 
en  met  het  uiteinde  of  den  laalsten  dach  derzdvde  maand 
zyn  briefje  aan  den  pachter  overgeeven,  mitsgaders  als  dan 
roede  zyne  arrakspotten  het  onderste  boven  keeren,  of  zal,  hy 
gebreke  van  dien,  verplicht  wezen  weder  een  nieuw  briefje 
voor  de  volgende  maand  van  den  pachter  te  koopen,  op  ver- 
beurte als  boven. 

Art.  7.  De  pachter  ol  zyne  dienaars  zullen  niet  vermogen 
het  briefje  der  genen,  die  met  de  tapneering  willen  uitsehoden, 
te  ontvangen,  veel  minder  hetzelve  van  hun  eerder  af  te  vor- 
deren, als  op  den  laatsten  dach  der  maand,  op  verbeurte  van 
vyflig  ryksdaalders,  ten  behoeven  van  den  officier,  onder  vriens 
jurisdictie  zoodanig  een  herbergier  woonagtig  is. 

Art.  8.  Die  langs  de  wegen  tsieuw  verkopen,  zullen  alle 
maanden  voor  een  billet  of  briefje  aan  den  pachter  moeten 
betaalen  een  en  een  halve  ryksdaalder  en  zulks  op  verbeurte 
van  vier  ryksdaalders. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN.  651 

Art.  9.    Die   zich    buiten  de  stad  met  het  opdisschen  aan 

den  gaanden  en  komenden  man  geneeren,  ook  die  eetwhaaren 

en  drank    'er   by   verkoopcn   en  de  kopers  in  hunne  huizen 

laaien   eeten,   bet  zy  zulks  geschiedt  aan  een  of  meer,  zullen 

even  zo  veel  als  de  herbergiers,  buiten  de  stad  tappende,  moeten 

betalen,  niet  tegenstaande  zy  mogten  voorwenden  geen  sterke 

drank  te  verkopen,  en  zulks  niemand  uitgezonderd  dan  alleen: 

1^  de  zodanigen,  die  vaste  tafelgasten  of  continueerende  com- 

mensaalen  houden;  en,  hetzy  zy  binnen  of  buiten  de  stad 

woonen,  's  raaands  ieder  drie  ryksdaalders  aan  den  pachter 

zullen   moeten   betalen   voor  de  drank,  die  zy  aan  hunne 

commensaalen  schenken,  terwyl  hun  het  tappen  aan  anderen 

verboden    blyft,   alzo   het  getal   van  de  herbergen  op  12 

bepaald  blyft; 

V  zullen   aan   de  pacht  der  herbergen  niet  subject  zyn,  die 

binnen  de  stad  eetvrhaaren  verkoopen,  zonder  daar  by  te 

tappen   of  sterken  drank  by  de  kleine  maat  te  verkopen, 

op   welk   laatste  de  pachter  zal  moeten  vigileeren,  en  by 

overtreding  incurreeren  de  correctie,  by  art.  1  bepaald. 

Art.  10.     De   herbergiers   zullen   geenzints   eenige   tabak, 

het  zy  gekurven  of  ongekurven,  item  geen  pamailatan  of  ta- 

hakspypen,   dan  wel  eenigerhahde  snuisteryen,  die  in  winkels 

verkogt  worden,  vermogen  te  verkopen,  als  alleen  voor  zo  veel 

den  geenen,  die  in  hunne  huizen  zitten  te  drinken,  voor  dien 

tyd  zullen   komen   te   nuttigen   en  gebruiken,  op  poene  van 

twaalv   ryksdaalders  ten  behoeven  van  den  officier,  die  de  ca- 

lange  zal  doen. 

Art.  11.  En  op  dat  de  pachter  te  beeter  zoude  kunnen 
weeten,  op  wat  plaatzen  getapt  of  herberg  gehouden  word,  zo 
zullen  de  herbergiers  en  tappers  gehouden  wezen  altyd  voor 
hun  deur  ofte  ingang  een  uithangbord  te  plaatzen,  op  poene 
van  vyftig  ryksdaalders,  te  verbeuren  by  den  tapper  of  her- 
bergier of  waronghouder,  zo  menigmaal  hy  zal  bevonden  worden 
contrarie  te  hebben  gedaan,  te  appliceeren  de  eene  helvt  ten 
profyte  van  den  aanbrenger  en  de  wederhelvt  ten  behoeven 
van  den  officier,  die  de  calange  zal  doen. 

Digitized  by  VjOOQIC 


682  1707.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

Art.  1%  De  tappers  of  herbergiers  zullen  geeoe  lyfeigenen, 
van  wat  conditie  die  zyn  en  wie  zy  ook  zonden  mogen  toe- 
behooren,  admitteeren  tot  drinkgelagen,  noch  aan  dezelvcD 
arak  of  eenige  anderen  sterken  drank  om  te  drinken*  het  zy 
binnen  of  voor  hunne  huizen  mogen  verkoopen,  op  een  boete 
van  tien  ryksdaalders  ten  behoeven  van  den  officier,  die  de 
calange  zal  doen,  telken  reize  en  voor  ieder  slaaf  te  verbeuren, 
die  eenige  sterken  drank  genuttigd  zal  hebben. 

Art.  13.  En  zal  niemand  herberg  houden  of  tappen  mogen, 
die  eenige  gage  of  soldy  van  de  Edele  Compagnie  geniet,  zy, 
noch  hunne  vrouwen  of  kinderen,  nog  iemand  by  hun  wonende, 
directelyk,  noch  indirectelyk,  uitgezonderd  nochtans  de  bak- 
meesters  der  militairen,  die  zo  binnen  dis  buiten  de  stad 
bescheiden  zyn  en  die  daar  van  speciale  permissie  van  den 
heer  Gouverneur  Generaal  zullen  moeten  vertoneu,  mitsgaders 
ook  de  commensaalhouders,  waar  van  gesproken  is  by  art.  9, 
en  zulks  op  verbeurte  van  twintig  ryksdaalders,  waar  van  de 
eene  helvt  komen  zal  ten  faveure  van  den  pachter  en  de  andere 
helvt  van  den  officier,  die  de  calange  doen  zal,  zo  menigmaalen 
als  zy  daar  over  bekeurd  zullen  worden,  waar  op  de  respeelive 
officieren  van  justitie  wel  zullen  hebben  te  letten ;  en  worden 
de  bailluw  en  landdrost  by  dezen  wel  expreslyk  gequalificeerd 
om  by  praeventie  de  calange  te  mogen  doen  voor  den  raad 
van  justitie  dezes  kasteels. 

Art.  14.  Niemand  zal  binnen  of  buiten  de  stadspoorten  of 
ten  platten  lande,  tot  de  Maronde,  Meester  Gomelis  en  Tange- 
rang inclusive,  mogen  tappen  of  herbergen  houden,  dan  die 
daar  toe  speciale  licentie  van  den  gerechte  dezer  stad  zal  hebben 
geobtineerd ;  en  in  het  verleenen  van  welke  licentie  gdet  xal 
moeten  worden,  dat  het  eerlyke  en  bekende  lieden  zp  en  die 
goed  huis  houden. 

Art.  15.  Geene  herbergen  of  tapneeringen  zullen  echter 
gehouden  of  eenige  sterke  dranken,  hoe  genaamd  ook,  verkogt 
mogen  worden  in  de  Zuider-voorstad  of  op  eenige  plaatzen, 
tusschen  de  post  Meester  Cornelis,  de  passer  Tanna-abang  eo 
deze  stad  geleegen,  gdyk  ook  geen  sterke  dranken  zullen  mogeo 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  G.  VAN  OVERSTRATEN.  683 

worden  getapt  op  de  bazaars  zelve  van  Meester  Gomelis, 
Weltevreede  en  Tanna-abang,  op  verbeurte  van  vyftig  ryks- 
daalders,  ten  behoeve  van  den  officier  van  de  justitie,  die  de 
calange  zal  doen,  en  van  den  pachter  dezer  gerechtigheid,  ieder 
voor  de  belvt. 

Art.  16.  Op  alle  andere  bazaars,  geleegen  in  de  om-  en 
bovenlanden,  uitgenomen  alleen  die,  dewelke  in  de  Jaccatrasche 
en  Preanger-Regentschappen  toegestaan  zyn  of  noch  toegestaan 
zullen  worden,  zal  deze  gerechtigheid  wel  gehoeven  moeten 
worden  door  den  pachter  van  die  geenen,  ^ie  tapneeringen 
hebben  en  sterke  dranken  verknopen,  doch  zal  hy  gehouden  en 
verplicht  zyn  ann  de  potias  of  bazaarbouders  uil  te  keeren 
twee  derde  gedeeltens  van  het  zuiver  bedragen  daar  van,  dan 
wel  zich  daaromtrent  met  de  voormelde  potias  of  houders  der 
Itazaars  by  wyze  van  afkoop  of  anderzints  kunnen  verdragen, 
lerwyl  zy  anderzints  zullen  moeten  toelaten,  dat  hy,  pachter, 
aldaar  zyue  dienaaren  stelt  om  deze  gerechtigheid  te  colligeeren ; 
ea  wanneer  een  potia  of  bazaarhouder  den  pachter  of  zyne 
dienaren  hier  in  op  de  eene  of  andere  wyze  hinderlyk  is  ge- 
weest, zal  dezelve  verbeuren  eene  boete  van  duizend  zilvere 
gekartelde  dukatons,  de  eene  helvt  ten  behoeven  van  den 
officier,  die  de  calange  zal  doen,  en  de  andere  helvt  ten  faveure 
van  den  pachter,  en  by  onvermogen  om  die  te  voldoen  zal  hy 
in  de  ketting  geklonken  worden  om  voor  den  tyd  van  drie 
jaaren  aan  de  gemeene  werken  te  arbeiden. 

Art.  17.  De  tappers  en  herbergiers  zullen  des  avonds  na 
regen  nuren  geene  gelagen  mogen  zetten,  op  zes  lyksdaalilers 
boete  voor  de  eerste  reis,  tien  ryksdaalders  voor  de  tweede 
en  vyftien  ryksdaalders  voor  de  derde  reis,  dat  zy  na  den 
voornoemden  tyd  zullen  bevonden  werden  getapt  te  hebben. 

Art.  18.  Gelyk  dezelven  ook  niet  zullen  vermogen  te  tappen 
op  Zon-  of  feestdagen  onder  de  predikatie,  op  verbeurte  van 
zes  ryksdaalders. 

Art.  19.  Voorts  zullen  de  tappers  en  herbergiers  respective 
verplicht  zyn  allen  en  een  iegelyk  (slaven  uitgezonderd)  in 
honne  herbergen   te   admitteeren,   die  geneegen  moglen  zyn 

Digitized  by  VjOOQIC 


6JJ4  1707.    P.  Ö.  VAN  OVERSTRATEN. 

zich  daar  in  te  begeeven,  doch  aan  de  herbergiers  op  Anke 
eu  in  de  herbergen  achter  Heemraden-thain  en  de  Ze?enpro- 
viilcien  zal  hel  vrystaan  die  gecne  af  te  wyzen,  welker  admissie 
zy  vermeenen  niogten,  dat  tot  praejudicie  van  hunne  nering 
zoude  strekken. 

Art.  W.  En  zullen  de  tappers  en  herbergiers  ach  voor 
bet  overige  in  het  doen  hunner  nering  punctueel  moeten  re- 
guleeren  naar  het  geen  dien  aangaande  verder  is  gestatueerd. 

Art.  21.  Terwyl  de  pachter  wyders  ook  zal  verplicht  lyn 
zich,  voor  zo  verre  in  dezen  hem  geene  speciale  beveelen  zyn 
gegeeven,  te  re^uleeren  naar  de  generaale  conditiên. 

Art.  22.  En  zal  eindelyk  de  gecommitteerde  tot  en  over 
de  zaaken  van  den  inlander  gequalificeerd  zyn  om,  even  als 
de  respective  officieren  van  justitie,  de  calange  in  Aeaen  te 
doen,  voor  zover  namentlyk  zulks  de  bovenlanden  betreft. 

Candüièn  der  pacht  van  de  haanen-veckteryen. 

Art.  1.  De  baanen- vechteryen  zullen,  zo  binnen,  alsbniten 
de  slad,  tot  de  binnen-posten  Anke,  de  Ketting,  Ryswyk, 
Noordwyk,  Wilgenburg  en  Ansjol  in  het  geheel  niet  worden 
getolereerd  en  voorts  ook  boven  de  eveogemelde  binnen-posteD 
tot  de  regentschappen  in  het  Banlaroscbe  toe  op  geene  andere 
plaalzen,  dan  de  gepriviligeerde  bazaars,  op  poene,  dat,  by 
ontdekking  van  het  tegendeel,  de  houder  van  een  baanen-vechlery 
zal  verbeuren  ryksdaalders  KOO  tot  een  boete  voor  den  officier, 
die  de  calange  zal  doen  —  en  dat  de  geenen,  die  aldaar  zullen 
bevonden  worden  haanen  te  hebben  laaten  vechten  of  in  hel 
vechten  van  dezelve  geintresseerd  te  zyn  geweest,  de  vrye 
lieden  voor  veertien  dagen  in  de  boeyen  op  water  en  rysi 
gezet,  doch  de  slaven  aan  een  paal  gegeesseld  zullen  wordeo. 

Art.  2.  De  pachter  zal  op  alle  bazaars  in  de  om  en  boven- 
landen, uitgezonderd  alleen  die,  welke  in  de  Jaceatrasche*  en  Pre- 
anger-regentschappen  zyn  toegestaan  of  noch  toegestaan  zullen 
worden,  alleen  deze  gerechtigdeid  mogen  heffen,  doch  gehouden 
en  verplicht  zyn  aan  de  houders  of  potias  derzelven  twee 
derde  gedeeltens  uit  te  keeren  van  het  zuiver  bedragen  daar  van, 

Digitized  by  VjOOQIC 


1707.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  6|SB 

ten  ware  de  poUaa  of  boaders  der  bazaar  zicb  daar  omtrent 
met  den  pacbter  by  wyze  vau  afkoop  of  andersins  mogten 
verdraageB,  terwyl  zy  anders  zullen  moeten  toelaaten,  dat  de 
liacbler  aldaar  ¥olk  stelt  om  die  gerechtigheid  Ie  ooUigeeren ;  — 
en  wanneer  zal  kannen  worden  aangetoond,  dat  een  bazaar- 
houder of  potia  den  pachter  of  zyne  dienaren  hier  in  op  de 
eene  of  andere  wyze  hinderiyk  is  geweest,  zal  dezelve  ver- 
beuren eene  boete  van  duizend  zilvere  gekartelde  dukatons,  de 
eene  hdvt  ten  behoeven  van  den  officier,  die  de  calange  zal 
doen,  en  de  andere  helvt  ten  faveure  van  den  pachter,  enby 
onvermogen  om  die  te  voldoen  zal  hy  in  de  ketting  geklonken 
worden  om  voor  den  tyd  van  drie  jaaren  aan  de  gemeene 
werken  te  arbeiden. 

Art.  3.  De  pachter  zal  gehouden  wezen  om  voor  de  plaatzen 
der  voorschreeven  haanen- vechteryen  een  houten  of  geschilderde 
haan  te  stellen  tot  een  teken. 

Art.  4.  Niemand,  wie  hy  ook  zy,  zal  eenige  haanen-vech- 
taryen  mogen  toelaateo  op  zyn  erv,  in  zyn  huis,  thuin,  campong 
of  hod,  op  verbeurte  van  honderd  ryksdaalders  ten  behoeve 
als  boven. 

Art  B.  De  pachter  zal  van  ieder  haaoenvechter,  wiens 
haan  triumpheert,  twee  stuivers  genieten  van  elke  ryksdaalder, 
die  hy  gewed  en  gewonnen  heeft. 

Art.  6.  Gelyk  mede  van  ieder  particuliere  wedder,  die  in 
zdvervoegen  komt  te  winnen,  twee  stuivers  van  elke  dukaten. 

Art.  7.  En  zal  deze  gerechtigheid  aanstonds  aan  den  pachter 
moeten  worden  betaald,  op  poene,  dat  zy  anderzinls  als  frau- 
dateurs  der  pacht  al,  het  geen  zy  gewonnen  hebben,  aan 
hunne  partyen  zonder  tegenspraak  wederom  zullen  moeten 
restitueeren  en  terug  geeven. 

Art.  8.  Doch  de  pachter  of  houder  der  haanen-vechtery 
zal  geenzints  vermogen  te  admitleeren  eenige  slaven  of  lyf- 
eigenen,  aan  wien  dezelven  ook  zouden  mogen  toebehooren, 
op  poene  van  vyflig  ryksdaalders,  te  verbeuren  ten  behoeve  van 
den  landdroet  of  den  gecommitteerde  tot  en  over  de  zaaken  van 
den  inlandcfr,  die  de  calange  doen  zal,  voor  ieder  slaaf,  die  door 

Digitized  by  VjOOQIC 


686  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

hem  in  de  haanen  vechteryen  zal  toegelaten  worden,  terwyl 
behalven  dien  de  slaav,  die  op  een  baanen-vechtery  zal  worden 
gevonden,  direct  aan  een  boom  gebonden  en  afgestraft  zal  worden. 

Art.  9.  Zo  als  de  pachter  ook  geen  part  of  deel  in  de 
gemelde  haanen-vechteryen  en  de  particoliere  weddenschappen, 
die  daar  uil  verder  komen  voort  te  vloeyen,  zal  vermogen  te 
neemen,  direct  of  indirect,  op  poene  van,  daar  op  bevonden 
wordende,  telkens  dertig  ryksdaalders  te  zullen  verbeuren  ten 
profyte  als  voormeld. 

Art.  10.  Maar  zal  de  pachter  zich  volkomen  neutraal  en  on- 
zydig  moeten  houden  en  veel  minder  mogen  gedogen,  dat  zyn 
volk  de  vlym  aan  dezen  of  genen  haan  verkeerd  en  kwalyk 
koomt  vast  te  binden,  ten  einde  daar  door  te  veroorzaken,  dat, 
zo  wel  de  eigenaar  van  dien,  als  de  particuliere  wedders,  die 
de  zyde  van  voorschreeven  haan  gekozen  hebben,  hunne  wed* 
denschap  komen  te  verliezen;  en  zulks  mede  op  eene  gelyke 
boete,  ten  behoeve  voorschreeven. 

Art.  11.  be  pachter  zal  niet  vermogen  te  tappen  ofte  ver- 
koopen  eenige  dranken  ter  plaatze,  waar  de  baanen-veehteryen 
gehouden  worden,  liet  zy  onder  den  naam  van  klein-  of  zet- 
bier,  dan  wel  water  met  syroop  gemengd,  op  poene  van  de 
boete,  gesteld  by  de  conditien  der  pacht  van  de  herbergen  art.  5. 

Art.  12.  Tot  het  doen  van  calanges  zullen  in  deezen  niet 
alleen  gequalificeerd  zyn  de  officieren  van  justitie,  maar  ook. 
voor  zo  ver  de  bovenlanden  betreft,  de  gecommitteerde  toten 
over  de  zaken  van  den  inlander,  aan  wien  wel  inzonderheid 
word  gedemandeerd  toe  te  zien  en  te  waaken,  dat  de  gestelde 
orders  omtrent  deze  pacht  in  de  bovenlanden  met  de  meeste 
nauwkeurigheid  werden  nagekomen  en  achtervolgd. 

Art.  13.  Voorts  zal  de  pachter  mede  verplicht  zyn  zich  te 
reguleeren  naar  het  geen  by  de  generaale  conditien  aan  alle 
pachters  is  voorgeschreeven. 

Candilién  der  pacht  van  de   Chineesche  ioptafeU 
en  de  po  en  iopko. 

Art.  1.    De  Ghineeschen   zullen  op  geene  andere  plaatzen. 

Digitized  by  VjOOQ IC 


Itet.    P.  é.  VAN  OVERètRAtEfl.  65t 

het  zy  binnen  of  buiten  de  stad  of  ten  platten  lande  rondsom 
dezelve,  tot  de  rivier  Maronde  en  de  posten  Meester  Gornelis 
en  Tangerang  inclosive,  mogen  toppen,  als  alleen  in  de  pu- 
blieke topbaanen,  die  de  pachter  dezer  gerechtigheid  zal 
vermogen  te  houden. 

Art.  2.    Deze  publieke   topbaanen  zullen  moeten  gehouden 
worden   in   eigen   of  gebuurde  huizen,  —  en  in  de  stad  niet 
meer   mogen   zyn   dan   zes  en   buiten  dezelve  tien,  en  zulks 
op  de  volgende  plaatzen,  als; 
binnen  de  stad, 

1  op  de  Moorsche  bazaar, 

1    »     »   ryst  » 

1    »     »   pissang         » 

1  in     >   Uitrechtsche  straat, 

1    »     >   Zand  zee  of  bet  Vierkant  en 

1  by    »   Porlugeesche  kerk, 

6  in  bet  geheel,  en 
buiten  de  stad, 
3  buiten  de  Uitrechtsche  poort, 
S       >       >    Boom, 
3  op  Patuakan, 
2    »    den  weg  van  Anke, 

10  in  het  geheel, 
en.  dus  zullen  'er  in  den  aanstaande  ook  geene  topbaanen 
meer  mogen  zyn  op  de  groote  bazaar  binnen  de  stad,  in  de 
voorsteeden,  de  Cbineesche  cauipong  ofop  de  wegen  van  Molen- 
vliet  en  Jaccatra,  op  poene,  dat,  wanneer  bevonden  zal  worden, 
dal  buiten  de  voormelde  plaatzen  of  boven  het  voorschreeve 
getal  tophuizen  zullen  zyn  opgericht,  de  pachter  voor  ieder 
derzelven  zal  verbeuren  een  boete  van  vyf  honderd  zilvere 
gekartelde  dukatons,  de  eene  helvt  voor  den  officier  der  justitie, 
die  de  caiange  zal  doen,  en  de  andere  helvt  ten  faveure  van 
de  stads  kas ;  en  dat  het  hoofd  van  zulk  een  ongepermitteerd 
tophnis  voor  den  tyd  van  een  jaar  in  de  ketting  zal  worden 
geklonken  om  aan  de  gemeene  werken  te  arbeiden. 

Art.  3.    De   huizen,    die  daar  toe  gebruikt  zullen  worden, 

rtAKAAT-fOn  0UL  ZIl.  43 

Digitized  by  LjOOQ IC 


6K6  1707.    P.  Ó.  VAN  OVERÖtFeAtEfl. 

zqllen  aan  den  beer  praesident  van  het  ooilegie  van  Scheepenen 
moeien  worden  opgegeeven  ter  approbatie,  zonder  dat  yer- 
volgene  de  topbaanen  in  andere  buizen  zollen  mogen  worden 
overgebragt,  als  met  speciaal  consent  van  den  geroeide  heer 
praesident;  en  zullen  alle  dezelve  met  een  kenbaar  nommer 
moeten  worden  onderscheiden,  als  die  van  binnen  de  stad  van 
n^.  1  tot  6  en  die  van  buiten  van  n^  1  tot  10,  op  verbeurte 
van  drie  honderd  zilvere  gekartelde  dukatons,  ten  behoeven 
als  boven,  zo  door  den  pachter  te  voldoen,  als  door  het  hoofd 
van  een  dusdanige,  zonder  consent  verplaatste  of  niet  genom- 
merde  topbaan. 

Art.  4.  Deze  topbaanen  zullen  moeten  worden  gehouden 
openüyk,  zonder  dat  voor  derzelver  deuren  of  vengsterseenige 
gordynen,  klapper-,  stroo-  of  kajang-matten,  dan  wel  iets 
anders  gehangen,  gezet  of  geslagen  zal  mogen  worden,  v^aar 
door  belet  zal  kunnen  worden  het  toppen  van  buiten  te  zien, 
op  verbeurte  van  een  honderd  ryksdaalders  door  de  hoofden 
der  topbaanen,  die  contrarie  dezes  zullen  hebben  gedaan,  mede 
ten  behoeven  als  voren. 

Art.  5.  In  deze  tophuisen  zullen  alleen  Ghineesche  mans- 
perzonen  om  te  speelen  mogen  worden  toegelaaten,  zonder 
dat  buiten  dezelven  iemand,  van  wat  natie  die  ook  zy,  in  het 
vervolg  daar  in  zal  mogen  worden  geadmitteerd,  en  inzonder- 
heid niet  vrye,  onchristen  inlanders,  zo  als  dit  aan  deielven 
tot  nu  toe  is  gepermitteerd  geweest,  doch  welke  permissie 
by  dezen  in  zyn  geheel  koomt  te  vervallen,  en  noch  veel 
minder  mans-  of  vrouwen  slaven,  die  even  zo  min  tot  bet 
spel  zullen  mogen  worden  toegelaaten,  als  dat  zy  eenige 
goederen,  van  wat  natuur  die  ook  zouden  mogen  zyn,  zollen 
mogen  verpanden  of  verkoopen,  op  poene,  dat,  wanneer  eenige 
vrye,  onchristen-inlanders  of  slaven  daar  in  zullen  worden 
gevonden,  het  zy  dezelven  gespeeld  of  maar  toegezien  hebben 
of  eenige  goederen  door  dezelven  zullen  zyn  verpand  of  ve^ 
kogt,  de  slaven  ten  eersten  door  de  dienaren  van  de  jostitie 
aan  een  boom  gebonden  en  strengelyk  gegeessdd  zullen  worden 
en   de  vrye    inlanders   voor  den   tyd  Tan   agt   dagen  in  de 

Digitized  by  VjOOQIC 


1^97.    P.  Q.  VAN  OVÈRStRAtEN.  659 

boeyen  op  water  en  ryst  zullen  worden  geplaatst,  terwyl  de 
paehler,  of  hy  daar  van  kennis  gedraagen  zal  hebben  of  niet, 
voor  ieder  ¥rye,  onchristen  inlander  of  slaav,  die  in  een  top- 
baan  zal  worden  geattrappeerd,  verbeuren  zal  een  boete  van 
eeo  duizend  gekartelde  dukatons,  ten  behoeven  ab  vooren,  en 
het  hoofd  der  topbaan,  die  dezelven  in  zyn  huis  om  te  spoelen^ 
goederen  te  verpanden  of  te  verkoo|)en,  dan  wel  onder  welk 
praetext  dit  ook  zoude  mogen  zyn,  zal  hebben  toegelaaten, 
voor  den  tyd  van  vyf  jaren  in  de  ketting  zal  geklonken  worden 
om  aan  de  geraeene  werken  te  arbeiden. 

Art.  6.  En  om  het  zo  algemeen  geworden  speelen  van  de 
slaven  met  des  te  meer  ernst  te  kunnen  tegengaan  zullen 
niet  alj^een  de  oIBciers  van  justitie  vermogen  de  vrye,  on- 
christen  inlanders  en  slaaven,  die  in  de  tophuizen  zullen 
gevonden  worden,  te  doen  apprehendeeren,  maar  ook  de 
lyfheeren  en  vrouwen  het  recht  hebben  hunne  slaven,  daar 
in  zynde,  uit  dezelve  te  haaien  of  door  anderen  dan  wel 
door  de  dienaren  van  de  justitie  te  doen  halen,  die  daar 
io  ten  allen  tyden  gehouden  zullen  zyn  den  gevraagden 
bystand  te  verleenen,  zonder  dat  het  nodig  wezen  zal  daar 
toe  alvorens  autborisatie  van  den  rechter  of  eenige  permissie 
van  de  officieren  van  justitie  te  verzoeken ;  —  en  hy,  die 
zich  daar  tegen  zal  komen  te  verzetten,  zal  in  de  ketting 
worden  geklonken  om  voor  den  tyd  van  gelyke  vyf  jaaren 
aan  de  gemeene  werken  te  arbeiden. 

Art.  7.  In  de  voorschreven  tophuizen  zal  alleen  door  de 
Chineezen  gespeeld  mogen  worden  van  's  morgens  ten  zes 
tot  's  avonds  ten  negen  uuren,  zullende  de  pachter  en  het 
hoofd  der  topbaan,  waar  in  vóór  of  na  dien  tyd  gespeeld  zal 
zyn,  telkens  een  honderd  ryksdaalders  ten  faveure  als  boven 
verbeuren,  wanneer  bevonden  zal  worden,  dat  contrarie  dezes 
zal  zyn  gehandeld. 

Art.  8.  Buiten  deze  bepaalde  topbaanen  zal  de  pachter  in 
de  Chineesche  campong  noch  mogen  laten  speelen  in  agt  zo- 
genaamde top-warongs  of  toptafels,  en  zulks  zo  wel  by  dach, 
als  by   nacbt,   mits  dat  daar   toe  ook   niemand  buiten  de 

Digitized  by  VjOOQIC 


660  17Ö7.    P.  G.  VAN  OVERÖTRATEN. 

Ghineezen  word  toegelaateo,  op  poene  als  boven,  en  dal,  wan- 
neer bevonden  word,  dat  'er  in  of  op  andere  top-warongs 
of  tafels  is  gespeeld,  de  pachter  en  hy,  die  de  top  zal  hebben 
gehouden,  op  gelyke  wyze  zullen  gemulcteerd  en  geslraft 
worden,  als  hier  boven  art.  2  is  bepaald. 

Art.  9.  Die  binnen  de  stad  en  de  voorschreve  limiten  zal 
hebben  toegelaaten,  dat  'er  in  zyn  buis,  stal,  thuin  of  zp 
stoep  of  erv  gespeeld  word,  zal,  wanneer  'er  Ghineezen  of 
christenen  hebben  gespeeld,  verbeuren,  voor  de  eerste  reis 
een  honderd  en  voor  de  tweede  keer  twee  honderd  ryksdaal- 
ders ;  —  doch,  indien  daar  by  vrye,  onchristen  inlanders  of 
slaven  zullen  zyn  geweest,  eene  somma  van  vyf  honderd 
ryksdaalders,  ten  behoeven  van  den  ofScier,  die  de  calange 
doen  zal,  boven  arbitraire  correctie  voor  de  tweede  reis;  en 
deze  boetens  zal  de  pachter  telkens  dubbeld  verbeuren,  ingeval 
by  bevonden  zal  worden  daar  toe  zyn  consent  te  hebben 
gegeeven. 

Art.  10.  Op  alle  bazaars,  geleegen  in  de  om-  en  boven- 
landen, zal  daar  en  tegen  ook  getopt  mogen  worden,  zo  wel 
door  Ghineezen,  als  vrye,  onchristen  inlanders,  doch  door  geene 
slaven,  op  iK)ene,  dat  voor  ieder  slaav,  die  daar  op  zal  hebben 
gespeeld,  het  zy  dezelve  als  slaav  bekend  is  geweest  of  niet, 
de  potia  van  de  bazaar  zal  verbeuren  vyf  honderd  ryksdaalders 
en  hy,  die  op  de  top  heeft  voorgezeten,  voor  den  tyd  van 
een  jaar  in  de  ketting  geklonken  zal  worden  om  aan  de 
gemeene  werken  te  arbeiden. 

Art.  11.  De  pachter  zal  in  het  vervolg,  met  seclusie  van 
een  iegelylg  op  alle  de  voornoemde  bazaars,  in  de  bovenlanden 
geleegen,  uitgenomen  alleen  die,  dewelke  toegestaan  zyn  of 
noch  toegestaan  zullen  worden  in  de  Jaccatrasche-  en  Preanger- 
regentschappen,  alleen  mogen  laten  toppen,  mits  echter  aan 
de  potia's  of  houders  der  bazaars  uitkeerende  twee  derde 
gedeeltens  van  het  zuiver  bedragen  van  hel  geen  gecoUigeerd 
zal  worden ;  doch  het  zal  echter  tevens  aan  den  zelven  vrystaan 
om  zyn  recht  aan  de  potias  of  huurders  der  voormelde  ba- 
zaars by   wyze   van  verkoop  of  anderzints  te  cedeeren,  maar 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  661 

in  contrarie  geval  zullen  de  eigenaars,  potias  or  huurders  der 
Yoorroelde  bazaars  gehouden  en  Yerplicht  zyn  den  pachter 
or  zyne  dienaren  tot  het  heffen  dezer  gerechtigheid  op  de 
bazaars  toe  te  laten,  op  poene,  dat  die  bevonden  zal  worden 
zalks  te  hebben  geweigerd  of  wel  den  pachter  hinderlyk  te 
zyn  geweest  in  het  invorderen  van  zyn  pacht,  verbeun^n  zal 
een  boete  van  een  duizend  gekartelde  dukaions»  ten  behoeven, 
voor  de  eene  helvt  van  den  officier,  die  de  calange  zal  doen, 
en  voor  de  andere  helvt  ten  faveure  van  den  pachter:  en  in- 
geval hy,  potia  of  bazaarhouder,  onvermogend  mogt  zyn  die 
boete  ^te  voldoen,  zal  hy  in  de  ketting  geklonken  worden  om 
voor  den  tyd  van  drie  jaaren  aan  de  genjeene  werken  te  arbeiden. 

ArI.  12.  Op  gcene  andere  plaatzen,  hoe  genaamd  ook,  zal 
io  de  om-  en  bovenlanden  mogen  worden  getopt  of  gespeeld 
als  alleen  op  de  voornoemde  gepriviligeerde  bazaars,  en  zulks 
op  zodanige  poene,  als  in  art.  9  is  bepaald  geworden. 

Art.  13.  En  zal  niet  mogen  worden  getopt  op  Zondagen 
dan  wel  feest-  of  bede-dagen,  op  poene  van  vyftig  ryksdaalders 
door  den  pachter  en  die  op  den  top  heeft  voorgezeten,  ieder, 
en  tien  ryksdaalders  door  eiken  speelder  te  verbeuren,  ten 
behoeven  van  den  officier,  die  de  calange  doen  zal,  hetzy  dat 
zulks  in  de  publieke  topbaanen  of  wel  elders,  binnen  of 
buitenhuis,  koomt  te  geschieden. 

Art.  14.  Voor  iedere  toptafel,  hoe  veel  'er  ook  in  iedere 
publieke  topbaan  zouden  mogen  wezen,  zullen  door  den  geenen, 
die  op  den  top  willen  voorzitten,  aan  den  pachter  voor  een 
balv  etmaal  moeten  betaald  worden  twee  en  een  halve  ryks- 
daalder  of  zo  veel  minder,  als  hy  met  den  pachter  zal  kunnen 
overeen  komen,  dan  wel  door  den  winner  van  elk  spel  twee 
stuivers  van  iedere  dukaten. 

Art  15.  Geeue  Chineesche  wyven,  dochtera  of  andere 
vrouwen  zullen  mogen  toppen  of  dobbelen,  bet  zy  in  geper- 
mitteerde topbaanen  of  in  bun  eigen  of  andere  huizen  of  op 
welke  plaats  dit  ook  zoude  mogen  zyn,  op  poene,  dat  die  van 
haar  daar  op  zullen  worden  geattrappeerd,  niet  alleen  ver- 
beuren zullen  ieder  een  boete  van  vyf  honderd  zilvere  gekar- 

Digitized  by  VjOOQIC 


662  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN, 

telde  dukatons  ten  faveure  van  (den  officier  van  de  justilie, 
die  de  calange  doen  zal,  welke  boete,  wanneer  zy  van  zich 
zelvs  geen  geld  mogten  hebben,  betaald  zal  moeten  worden 
door  haare  mans,  vaders,  voogden  of  de  geene,  in  wier  huizen 
of  op  wier  erven  zy  zullen  hebben  getopt,  maar  ook  telkens 
achter  af  in  de  boeyen  van  Scheepenen  zullen  worden  gebragt 
om,  voor  den  tyd  van  zes  weeken  in  een  donker  gat  aldaar 
gesloten,  op  water  en  ryst  gesteld  te  worden;  —  en  om  dit 
niet  dan  te  veel  doorgedrongen  kwaad  des  te  ernstiger  tegen 
te  gaan,  zo  zullen  zo  wel  de  officieren  van  justitie,  ab  de 
capitain  en  lieutenants  der  Chineezen  vryelyk  en  zonder  dat 
het  nodig  zal  wezen  daar  toe  alvorens  qualificatie  van  den 
rechter  te  verzoeken,  zulke  huizen  en  plaatzen  vermoogen 
op  te  neemen  en  te  visiteeren,  als  waarin  zy  vermoeden  hebben, 
dat  door  de  voormelde  vrouwsperzonen  word  gespeeld,  mits 
dat  de  capitain  en  lieutenants  alle  zodanige  wyven,  dochters 
en  andere  vrouwen,  als  door  hun  op  het  toppen  worden  ge- 
attrappeerd,  aan  den  officier  van  justitie  ten  eersten  over 
geeven  en  bekend  maken. 

Art.  16.  Zo  als  mede  aan  den  geenen,  die  langs  de  straten 
in  of  met  mandens  koekjes  of  andere  eetbare  whaaren  te 
koop  veilen,  het  toppen  of  laten  toppen  op  hunne  gemelde 
mandens  geinterdiceerd  word,  op  poene  van  twee  honderd 
ryksdaalders,  ten  behoeven  als  voren;  en  zullen  de  lyfbeeren 
of  vrouwen  hier  over  aanspreekelyk  zyn,  indien  hunne  slaven 
zich  daar  aan  zullen  hebben  schuldig  gemaakt,  terwyl  zy, 
die  onvermogend  zullen  zyn  die  boete  te  voldoen,  voor  eenjaar 
in  de  ketting  zullen  worden  geklonken  om  aan  de  gemeene 
werken  te  arbeiden. 

Art.  17.  Niet  alleen  de  genen,  die  met  Chineezen  tegens 
dit  verbod  gelopt  hebben,  het  zy  Europeanen  of  andere  christenen, 
maar  ook  de  Chineezen,  die  met  de  voorschreve,  ongeoorloovde 
natiën  hebben  getopt,  zullen,  lH>ven  de  verbeurte  van  bet  geld. 
dat 'er  aan  de  eene  of  andere  kant  gewonnen  mogt  zyn,  eo 
noch  tien  ryksdaalders  daar  en  boven,  voor  den  tyd  van  agt  dagen 
op  water  en  ryst  in  eene  donkere  gevangenisse  gezet  worden. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  Q,  VAN  OVERSTRATEN.  605 

Art.  18.  Maar  zy,  die  bevonden  zullen  worden  mei  slaven 
ie  hebben  getopt,  zullen,  wanneer  hel  Cbineezen  of  vrye,  on- 
christenen  zyn,  voor  den  lyd  van  een  jaar  in  de  ketting  geklonken 
en  aan  de  genieene  werken  ten  arbeid  gesteld  worden ;  en,  indien 
bel  christenen,  het  zyEuropeezen  of  andere  zp,  zullen  dezelven, 
boven  een  boete  van  vyf  en  twintig  ryksdaalders,  voor  den 
tyd  van  zes  weeken  op  water  en  ryst  in  de  gevangenis  gezet 
worden. 

Art.  19.  Die  omtrent  de  toptafels  eenige  moejelykheeden 
maken  of  den  Cbineezen  eenige  overlast  doen,  het  zy  met 
stoten  of  slaan,  dan  wel  met  hel  opgezette  geld  weg  te  nenaen, 
zullen  als  publieke  straatschenders  gestraft  worden,  naar  exi- 
genlie  Yan  zaken. 

Art.  SO.  Tot  de  calange  ran  alle  de  voorschreven  contra- 
venlien  worden  gequaliSceerd,  niet  alleen  de  bailluw  en  landdorst, 
zonder  onderscheid  van  jurisdictie,  hel  zy  binnen  of  buiten  de 
stad,  maar  ook  beide  de  fiscaals  en,  voor  zo  ver  de  boven- 
landen aangaat,  de  gecommitteerde  tot  en  over  de  zaken  van 
den  inlander. 

Art.  21.  Doch  geene  lieden,  een  vast  verblyf  hebbende, 
zullen,  wanneer  zy  eenige  boetens  moeten  voldoen,  ten  eersten 
geincarcereerd  mogen  worden,  maar,  by  gebrek  van  betaling 
der  boetens,  zullen  zy  voor  den  rechter  moeten  geconvenieerd 
worden,   ten  einde  de  zaak    aldaar  de  plano  werde  afgedaan. 

Art.  22.  Zo  als  verder  den  respective  coUegien  van  jus- 
titie geinterdiceerd  word  op  het  geen  met  het  toppen  der 
Cbineezen  gewonnen  is,  nog  op  de  verstrekking  van  gelden, 
dewelke  door  den  pachter  of  medestanders,  dan  wel  zelvs  door 
de  genen,  die  niet  mede  gespeeld  mogten  hebben,  aan  iemand 
tol  bet  toppen  mogt  gedaan  zyn,  eenig  recht  te  spreeken,  veel 
minder  executie  te  decerneren,  al  ware  daar  van  ook  obligatiên 
of  scbrifielyke  schuld-kennissen  verleend. 

Art.  23.  De  pachter,  collecteurs  of  medestanders  der  top- 
banen  zullen  zelf  niet  mede  mogen  toppen,  dan  wel  eenige 
part  of  deel  daar  in  neemen,  op  poene  van  vyf  en  twintig 
ryksdaalders,  te  verbeuren  ten  behoeven  van  den  officier,  die 

Digitized  by  VjOOQIC 


664  1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN. 

de  ealange  zal  doen,  zo  dikwyis  het  zelve  door  han  zal  worden 
gedaan. 

Art.  24.  Voorts  zullen  dezelven  ook  behoorlyk  zorg  moeten 
dragen,  dat  in  de  publieke  topbaanen  met  geen  valsche 
steenen,  dan  wel  op  eene  andere  wyze,  hoedanig  zulks  ook 
zonde  mogen  worden  gedaan,  valschelyk  gespeeld  werde,  op 
poene,  dat,  het  zelve  met  hunne  voorkennis  gedaan  of  oog- 
luikende toegelaten  wordende,  zy  telkens  zullen  verbeuren  eene 
somma  van  vyf  honderd  ryksdaalders,  buiten  arbitraire  correctie, 
insgelyks  ten  behoeven  van  den  officier,  die  de  calange  zal  doen, 
boven  en  behalven  zodanige  arbitraire  correctie,  als  men  naar 
gelegendheid  van  zaaken  vermeenen  zal  te  behoren. 

Art  SS.  Niemand  zal  eenige  nachtbriefjes  mogen  verleraen, 
buiten  die  ter  ordre  van  den  heer  Gouverneur  Generaal  ter 
secretary  der  hooge  regeering  worden  geêxpedieerd. 

Art.  !6.  Geene  andere  soorten  van  spelen  zullen,  het  zy 
onder  den  naam  van  toppen  of  anderzints,  gespeeld  mogen 
worden,  dan  die  geene,  welke  van  ouds  gebmikelyk  zyn  geweest, 
zonder  eenige  nieuwe  te  mogen  invoeren,  op  verbeurte  van 
vyf  honderd  ryksdaalders  boete  voor  de  genen,  die  de  ont- 
dekking mogten  komen  te  doen. 

Art.  27.  Onder  de  gebruikelyke  en  dus  gepermitteerde 
spoelen  zullen  alleen  begreepen  zyn  de  volgende,  als: 

met  kleine  dobbelsteenen,  op  zes  kanten  bespikkdd  van  1 
tot  6; 

met  6steenen  het  spel  Moo  Sipat  en  Tjong  Guantjoe; 
>     5  en  4  steenen  Tjoen  Wab ; 

»     3  steenen  Top,  Tjouw  Kouw,  Taum  Kauw,  Lam  Tsingkiog ; 
»     2  steenen  ook  het  spel  Top; 

»  een  tolletje,  mede  op  zes  kanten  bespikkeld  van  1  tot 
6,  dat  op  een  pieringje,  op  een  tafel  staande,  niet  toegedekt 
mag  worden; 

met  de  kaarten,  met  75  en  60  stuks,  het  spel  Pong  Houw; 
B    60  Kayhouw,  Soliong  en  Liong  Houw; 
»     30  Hoe  a  Houw,  Tithouw,  Tj-o  p  hi,  Lioé  Koenkiam, 
Thaltong,  Qua  Houw,  Kong  Siep,  Tjoe  Houw,  Tingkauw; 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  665 

roet  84  Py  a  Ping; 
•    27  Koea  Pay; 

>     kopere  pitjes  het  spel  Pak  Tsjoé,  geschiedende  met  een 
pitje,  Tjo  Poea  met  3  pitjes  en  Metoea  met  ISO  pitjes; 
gevolgeiyk  zal  onder  andere  verboden  speelen  met  gene  steenen 
mogen   gespeeld   worden,   eenlyk   op  vier  kanten  gespikkeld; 
terwyl  het  kaartspel  Py  a  Po  verboden  blyvt. 

Art.  28.  Voorts  zal  de  pachter  verplicht  wezen  zich  stip- 
telyk  te  gedragen  naar  de  generaale  pacht-conditién  in  alle  andere 
gevallen,  waar  van  by  deze  speciale  conditién  geene  mentie 
mogt  zyn  gemaakt. 

Qmdüièn  voor  de  pacht  van  de  vtsch-markt. 

Art.  1.  Tot  meerder  gemak  en  gerief  der  ingezetenen  en 
op  dat  de  pachter  des  te  minder  gefraudeerd  werJe,  zal  door 
niemand  eenige  visch  mogen  worden  verkogt  dan  ter  plaatze, 
daartoe  bepaald,  op  verbeurte  van  zyn  visch  en  zes  ryksdaalders 
boete,  ten  behoeven  van  den  pachter. 

Art.  !.  Om  de  geschillen  tusschen  den  pachter  van  den 
Boom  en  dien  der  visch  markt  weg  te  nenrfen  is  dienstig  ge- 
oordeeld, dat  door  den  laatst  gemelde  zal  worden  ontvangen 
de  gerechtigheid  van  alle  visch,  zonder  onderscheid,  hetzy 
versche,  gesneden  of  gekurven,  gedroogde,  gezouten,  gepekelde, 
trassie  of  bladjang  of  wat  benaming  men  daaraan  ook  zoude 
kunnen  geeven,  en  dus  ook  van  alle  zoorten  van  garnaalen, 
mitsgaders  van  waar  dezelve  ingevoerd  worden,  hetzy  van  de 
omliggende  eilanden,  Tjilintjing,  Java,  Gheribon,  Bantam,  Gam- 
bodia,  Siam,  Maeao,  Manilha,  dan  wel  van  zodanige  andere 
plaatzen,  van  waar  eenige  visch,  van  wal  zoort  die  ook  zy, 
alhier  aangebragt  en  ingevoerd  word,  uitgezonderd  echter  alle 
zodanige  gezouten  en  gedroogde  visscben,  garnaalen  en  zee- 
gewasschen,  als  uit  Europa  of  America,  dan  wel  met  jonken  uit 
China  hier  aangebragt  worden,  alzo  die  onder  den  Boom  en 
de  bepaalde  redemtie-gelden  verblyven,  mits  dat  de  pachter 
van  de  vischmarkt  van  aUe  andere  dan  versche  visch  (waar 
omtrent  de   bepaalde  thol  stand  houdt)  of  van  de  gedroogde 

Digitized  by  VjOOQ IC 


666  1797.     P.  Ö.  VAN  OVERSTRATEN. 

of  gezouten  visch  ook  niet  meer  of  anders  zai  mogen  beffen 
dan  zes  ten  honderd,  zonder  dat  die  op  de  vischmarkt  zal 
behoeven  vefkogt,  maar  eenlyk  verthold  moeten  worden,  terwyl 
de  pachter  van  den  Boom  zal  genieten  den  thol  van  de  in- en 
uitgevoerd  wordende  tripangs,  agar  agar,  troeboe  of  vischkuit, 
vischlym  en  'baayenvinnen,  waarvan  dierbalven  de  pachter  van 
de  vischmarkt  niels  zai  mogen  praetendeeren. 

Art.  3.  De  pachter  zal  voor  de  visch,  die  door  de  alhier 
remoreerende  visschers  aangebragt  en  verkogt  word,  twee 
stuivers  van  ieder  ryksdaalder  genieten,  zonder  meer»  hetij 
voor  zich  zelven  of  voor  den  bazaar-wachter. 

Art.  4.  Maar  de  visschers,  die  van  Bantam,  mitsgaders 
Java's  Oostkust  en  speciaal  van  Tagal  en  andere  plaatsen  op 
die  kust  alhier  met  hunne  versche  visch  ter  markt  komen» 
zullen  van  ieder  ryksdaalder  vier  stuivers  aan  den  pachter 
moeten  betalen,  zonder  dat  de  pachter  van  hun  iets  meerder 
zal  mogen  vorderen,  op  poene  van  de  tiendubbelde  restitutie 
en  verbeurte  van  vyflig  ryksdaalders  voor  den  o£Bcier,  die  de 
calange  zal  doen,  zo  dikwils  hy  zulks  zal  komen  te  doen. 

Art.  5.  Voorts  zullen  de  viseh-verkopers,  die  op  de  markt 
zitten,  maanddyks  aan  den  pachter  moeten  betalen  drie  ryks- 
daalders van  ieder  bank  en  verplicht  zyn  deze  gerechtigheid 
te  voldoen  in  bet  begin  of  uiterlyk  voor  den  zesden  dach  vao 
de  maand,  zonder  zulks  te  mogen  uitstellen  tot  het  eiode 
van  dien. 

Art.  6.  Alle  visschers,  die  hunne  visch  op  de  markt  te 
koop  brengen,  zullen  hunne  praauwen  aan  de  overzyde  van 
die  markt  moeten  laten  leggen  en  derzelver  visch  met  de 
daartoe  gestelde  kleine  canoos  hy  kleine  partyen  op  de  gemelde 
markt  moeten  overbrengen. 

Art.  7.  De  pachter  zal  geenzins  mogen  toelaten,  dat  de 
visschers  door  iemand,  veel  minder  door  zekere  jongens,  met 
den  naam  van  anjing-ayer  of  waterhonden  bekend,  van  bonne 
visschen  beroovd  worden,  by  occagie,  dat  zy  de  canoos  helpen 
naar  binnen  brengen,  ter  plaatze,  waar  de  opveiling  geschiedt, 
ten  welken  einde  hy  dezelven  ook  zal  moeten  beletten  hunne 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN.  667 

gerocf?de  visscben  alSaar  uit  te  venten,  op  verbeorte  ven  tiëa 
ryksdaalders  ten  behoeven  van  den  officier,  die  de  calange 
doen  zal. 

Art.  8.  Gelyk  ook  de  pachter  de  wetangsche  en  andere 
visschers,  wanneer  die  middelmatige  en  kleine  viaschen  met 
canoos  op  de  markt  brengen,  niet  zal  vermogen  te  verkorten 
met  zyn  dienaar  heimelyk  te  ordonneeren  de  rotting  of  stok 
in  het  midden  van  de  cano  te  zetten  tot  een  teken,  dat  eenlyk 
de  visschen,  tot  dus  verre  leggende,  opgeveild  worden  om  door 
dat  middel  zich  van  de  overige  visschen,  bniten  kennis  der 
visschers,  als  dewelke  niet  beter  weeten,  of  alle  de  visschen 
zyn  tegelyk  opgeveild,  meester  te  maken  en  voorts  tot  zyn 
eigen  voordeel  aan  den  man  te  helpen,  op  poene  van  een- 
honderd ryksdaalders  by  den  pachter  en  twee  honderd  rijks- 
daalders bij  den  bazaarmeester  voor  de  eerste  reis,  mitsgaders 
voor  de  tweede  maal  dubbeld  te  zullen  verbeuren,  te  appli- 
ceeren,  de  eene  helvt  ten  behoeven  van  den  officier,  die  de 
calange  doen  zal,  en  de  andere  helvt  voor  de  Hollandsche  kerk, 
en  voor  de  derde  maal  arbitrair  te  zullen  worden  gecorrigeerd, 
naar  exigentie  van  zaken. 

Art.  9.  De  pachter  zal  gedurende  zyn  pacht  veq^icht 
wezen  om  de  markt  behoorlyk  te  onderhouden  en  ten  zynen 
kosten  het  omver  vallende  en  nederstortende  naar  vereisch 
op  te  richten. 

Art  10.  In  gevalle  de  pachter  met  het  uitgaan  der  pacht 
het  naast  volgende  jaar  niet  blyvt  continueeren,  maar  een 
ander  in  zyn  plaats  de  pacht  komt  te  aanvaarden,  zal  hy 
wegens  de  reparatien,  door  hem  aan  de  markt  gedaan,  zonder 
daar  van  iets  te  demolieeren,  niets  ter  waereld  vermogen  te 
eischen  of  praetendeeren. 

Art.  11.  De  pachter  zal  geobligeerd  zyn  de  markt  schoon 
te  houden  en  dagelyks  te  doen  spoelen,  veegen,  mitsgaders 
Tan  alle  onreinigheid  en  het  geen  verder  eenige  stank  ver- 
oorzakende is,  te  doen  zuiveren. 

Art.  12.  De  visch,  dewelke  door  de  visschers  ter  markt 
gebragt  word,   zal  zo  wel  aan  's  Gompagnie's  dienaren  en 

Digitized  by  VjOOQIC 


668  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

burgers,  voor  zo  veel  ieder  tot  zyne  huishouding  van  nooden 
heeft,  als  aan  de  verkoopers  by  afslag  moeten  worden  verkogt. 

Art.  13.  De  afslager  zal  gehouden  weezen  na  den  aislag 
de  visschers  aanstonds  te  hetalen,  mits  voor  het  verschieleo 
van  zyn  geld  van  ieder  ryksdaalder  twee  stuivers  aftrdLkende. 

Art.  14.  Gelyk  ook  de  afslager  geen  visch  weder  zal  mogen 
afslaan,  voor  en  aleer  de  party,  die  (e  voren  is  afgeslagen, 
ter  bank  of  van  den  afslag  zal  weggebragt  weezen. 

Art.  15.  En  zullen  alle  visschers  gehouden  zyn,  uil  zee 
komende,  aanstonds  direct  naar  de  markt  te  vaaren,  zonder 
aan  eenige  plaatzen  te  mogen  aanleggen  of  hunne  visch  onder 
wegen  te  verkopen,  op  poene,  dat  die  geene,  die  contrarie 
zal  bevonden  worden  gedaan  te  hebben,  voor  ieder  keer  ver- 
beuren zal  drie  realen  van  achten. 

Art.  16.  Wanneer  twee  of  meer  perzonen  te  gelyk  een 
hoop  komen  te  myneu,  zal  de  afslager  dien  koop  wederom 
op  nieuw  moeten  ophangen ;  en,  zulks  op  hel  eerste  of  tweede 
woord  geschiedende,  zal  die  visch  ten  minsten  een  derde  hoger 
als  de  eerste  reis  moeten  worden  ingesteld. 

Art.  17.  De  pachter  of  de  afslager,  dan  wel  iemand  van  de 
hunnen,  zal  geen  visch  vermogen  te  mynen,  veel  minder  aan 
den  eenen  of  anderen  thuis  te  zenden  of  verkopen,  direct  of 
indirect,  op  verbeurte  van  twee  honderd  ryksdaalders  ten 
behoeven  van  den  officier,  die  de  calange  doen  zal,  en  depor- 
temenl  van  zyn  ambt  boven  dien,  voor  zo  verre  dit  laatste 
den  afslager  is  concerneerende. 

Art.  18.  Gelyk  ook  de  pachter  of  de  afslager,  onder  bet 
afslaan  van  de  visch,  dan  wel  voor  dat  dezelve  afgeslagen 
word,  geenzints  zal  vermogen  te  gebruiken  het  woord  van 
ongtsin  of  diergelyke,  andere  woorden,  tekenen  of  exclamatien, 
ten  einde  daar  door  de  kopers  te  intimideeren  de  visch  voor 
een  behoorlyken  prys  te  kopen  en  hun  te  obligeeren  dezelve, 
naar  het  genoegen  van  den  pachter  of  bazaar-wachter,  zo  laag 
te  laten  loopen,  als  zy  begeeren,  op  poene  en  boete  als  vooren. 

Art.  19.  Zoo  als  mede  de  pachter  of  bazaar-wachter  nie- 
mand van  hun  volk,  hetzy  slaven  of  andere,  zullen  vermogen 

Digitized  by  VjOOQIC 


179t,    P.  Q.  VAN  ÓVÈFeSTRATËN.  669 

te  employeeren  tot  het  opbrengen  van  de  visch,  maar  zal  het 
zeWe  aDeen  mogen  geschieden  door  de  zodanigen,  als  de 
yerkopers  zallen  komen  goed  te  vinden. 

Art.  20.  De  recognitie  voor  het  schoon  houden  van  de 
markt,  die  in  1797  door  het  collegie  van  Heemraaden  is  ver- 
pacht geworden,  zal  met  primo  January  aanstaande  gehooren 
tot  deze  pacht  en  dus  alleen,  buiten  bemoeienis  van  iemand 
anders,  genooten  worden  door  den  pachter  dezer  gerechtigheid, 
die  daar  voor  zal  mogen  vorderen  van  ieder  visch-verkooper 
op  gedagte  markt  7*  ^Q  ▼ao  ^^  toekan-talie  oi  touw-verkooper 
30  stuivers  'smaands,  zonder  meer,  op  poene,  dat,  wanneer 
bevonden  zal  worden,  dat  daar  voor  meerder  is  ingevorderd, 
hy,  pachter,  verbeuren  zal  een  boete  van  vyf  en  twintig  ryks- 
daalders  ten  behoeven  van  den  officier,  die  de  calange  doen  zal. 

Art.  21.  En  zal  hy  pachter  gehouden  en  verplicht  weezen, 
op  poene  als  voren,  voor  deze  recognitie  de  gemelde  vischmarkt 
in  een  allenzints  zuiveren  en  zindelyken  staat  te  onderhouden. 

Art.  22.  En  zal  hy,  pachler,  zich  eindelyk  ook  mede  stip 
telyk  moeten  gedragen  naar  de  generaale  pacht-conditiên. 

Condiém  voor  de  pacht  van  de  waag. 

Art.  1.  In  de  waag  zal  een  Hollandsche  schaal  en  gewicht, 
maar  geen  andere,  mogen  gebruikt  worden,  dewelke  de  waag- 
meester  onder  zyné  verantwoording  en  bewaaring  hebben  zal. 

Art.  2.  Niemand  zal  gehouden  zyn  de  goederen,  die  hier 
ter  plaatze  by  verkoop  van  den  eenen  op  den  anderen  over- 
gaan, aan  de  waag  te  brengen,  maar  de  vryheid  hebben  van 
daar  omtrent  naar  zyne  keuze  te  werk  te  gaan. 

Art.  3.  De  pachter  zal  zich  met  de  goederen,  die  aan  de 
waag  gebragt  worden  om  gewoogen  en  geleeverd  te  worden, 
niet  mogen  bemoeyen,  ten  zy  daar  toe  alvoorens  expreslyk 
▼erzogt  wordende. 

Art.  4.  Een  iegelyk  zal  het  gepermitteerd  zyn  in  huis  te 
mogen  houden  geykte  balanzen  en  gewichten,  zonder  dat  de 
pachter  zulks  zal  mogen  tegenspreeken. 

Art.  5.    Voor  de   koopmanschappen  en  goederen,  die  van 

Digitized  by  VjOOQIC 


éïO  I^Ö^.    P.  Ö.  VAN  ÓVERSTRATeN. 

buiten  ingevoerd  worden,  scboon  zy  niet  ter  waag  koomeo, 
en  alle  andere,  die  ter  waag  gebragt  worden,  zal  by  den 
verkooper  een  ten  honderd  betaald  moeten  worden. 

Art.  6.  Desgelyks  zal  aan  de  waagmeesters  van  alle  pond- 
goederen,  die  van  buiten  worden  ingevoerd,  schoon  zy  niet 
ter  waag  komen,  en  van  alle  andere,  die  ter  waag  worden 
gebragt,  door  den  verkooper  of  kooper,  volgens  bun  onder- 
ling acGoord,  moeten  worden  voldaan  een  halve  stuj'ver  per 
pikol  van  125  ponden;  lerwyl  de  pachter  van  de  waag  tevens 
is  gerechtigd  om  ten  behoeven  der  voornoemde  waagmeeslos 
van  de  suiker,  die  van  particulieren  word  ingekogt,  den  voc»-- 
noemden  Vs  stuiver  per  pikol  waaggeld  te  vorderen. 

Art.  7.  Deze  gerechtigheid  zal  nochihans  niet  voldaan 
worden  van  eenige  koopmanschappen  of  goederen,  die  voor 
de  Compagnie  aangebragt  of  uitgevoerd,  dan  wel  voor  haar 
gekogt  of  verkogt  worden,  gelyk  ook  niet  van  eenige  producten, 
die  aan  haar  geleeverd  worden. 

Art.  8.  Voor  het  weegen  van  thee  zal  het  pachtgdd  maar 
eens  behoeven  te  worden  betaald,  te  weeten,  door  den  ver- 
kooper een  halve  ryksdaalder  van  het  honderd  en  by  den 
kooper  ook  een  halve  ryksdaalder  van  ieder  honderd  ryks- 
daalders,  zonder  weder  by  verkoop  eenige  gerechtigheid  meer 
subject  te  zyn.  —  Doch  van  de  jonken,  direct  uit  China  arri- 
voerende,  zal  voortaan  den  pachter  van  de  waag  moeten 
worden  betaald  het  volgende,  als: 

van  een  groote  jonk  van  Limpho,  zes  honderd  ryksdaaUers, 
»       »     kleine     »        •         »         vyf 
»       »     groote    •        »     Canton,  vyf 
»       »     kleine    »        »         »        vier 
9      »     groote    »        »     Eimui     vier 
»       »     kleine     »        »         »        drie 
voor   waag   gerechtigheid,   zonder  dat  de  jonklieden  eenige 
andere  of  meerdere  lasten  voor  het  weegen  der  aangebragte 
pondgoederen  onderworpen  zullen  wezen. 

Art.  9.  Van  alle  pondgoederen,  by  den  uitvoer,  het  zy  dat 
die  bevoorens  gewoogen  en  de  waag  gepasseerd  syn  of  niet, 

Digitized  by  VjOOQIC 


1t6*.     P.  a  VAN  ÓVERSTRAtEN.  6?! 

zal  yoortaan  niets  betaald  worden  voor  den  pachter»  om  alzo 
te  weeren  alle  hindernissen  omtrent  den  uilvoer,  zo  dat  daar 
van  door  niemand  visitatie  mag  geschieden,  als  ten  zyneq  pericul. 

Art.  10.  Doch  van  ieder  kist  amphioen,  by  de  Compagnie 
ingekogt,  zullen  in  bet  vervolg  by  den  uitvoer  moeien  betaald 
worden  vyr  ryksdaalders,  zonder  onderscheid  van  wat  soort 
die  18. 

Art.  11.  Het  reekenen  van  de  tarra  zal  aan  den  waag- 
meester  worden  gedefereerd  en,  by  non-accoord  van  partyen 
contrabenten  or  ook  van  den  waagmeester,  aan  den  heer  ont- 
vanger generaal  en  den  sabandhaar  en  licentmeester. 

Art  12.  En,  dewyl  de  kooplieden  het  zomtyds  oneens 
zyn  in  den  uitslag  en  balans  aan  de  schaal,  zullen  de  na- 
volgende goederen,  boven  de  honderd  ponden  zwaar  zynde, 
ten  voordeele  van  den  kooper  op  en  af  mogen  gewoogen 
worden,  namentlyk: 

met  een  quart  pond: 
amphioen,  zyde,   thee  en   andere  goederen  van  gelyke  zoort 
en  prys; 

met  een  half  pond : 
scbildpadshoorn,  vermillioen,   kwikzilver,   nagelen,  aguilhout, 
raa^amalla,  koper,  tbin,  spiaulter,  etc; 

met  een  pond: 
wax,   dephantstanden,  anys,  bensuin,  katjoe,  poetjoek  en  alle 
andere  grove  koopmanschappen,  die  met  de  groote  schaal  ge- 
woogen worden,  boven  de  drie  honderd  ponden  zwaar  zynde; 

en  met  drie  ponden: 
yzer,  lood,  suiker,  sappanhout,  sandelhout,  aluin,  komyn,  cassia- 
Ügnom  en  ebbenhout. 

Art.  15.  Tot  meerder  gemak  van  den  pachter  zal  de 
waagmeester  denzelven  moeten  behulpzaam  zyn  in  het  vor- 
deren van  zyne  gerechtigheid. 

Art.  14.  De  pachter  en  zyne  medestanders  zullen  zorg 
moeien  dragen,  dat  door  den  waagmeester  de  schaal  telkens 
wei  gereinigd  en  schoon  gemaakt  word  van  het  geen  daar 
op  bevoorens  i?  gewoogen  geworden. 

Digitized  by  VjOOQIC 


6Ï2  1767.    P.  Ó.  VAN  OVÉRéTFtATËN. 

Art.  15.  En  zo  mede,  dat  geene  gewichten,  schaaien  en 
balaazen  in  de  waag  worden  gebruikt,  ten  zy  dezelve  om  de 
zes  maanden  door  deu  ykmeester  teegens  de  slapers  behoorlyk 
zyn  goconfronleerd  en  geégalizeerd  ten  kosten  van  den  pachter 
en  zync  medestanders,  blyvende  de  waagmeester  van  de  be- 
taling daar  voor  bevryd. 

ArL  16.  De  pachter,  dan  wel  een  van  zyne  medestanders, 
zal  I7  het  weegen  van  goederen  in  de  waag  altoos  praesenl 
moetea  styn,  zonder  zulks  op  hunne  schryvers  te  mogen  laaten 
aankomen,  op  poene  van,  daar  in  nalaatig  bevonden  wordende, 
telkens  te  zullen  verbeuren  een  honderd  ryksdaalders  ten  be- 
hoeven van  den  officier,  die  de  calange  zal  doen. 

Art.  17.  Inzelvervoegen  zullen  de  pachter  en  zyne  mede- 
standers zorgvuldig  beletten  moeten,  dat  hunne  schryvers  den 
kooplieden,  buiten  en  behalven  het  pachtgeld,  iets,  hoegenaamd 
ook,  komen  af  te  voi*dereu  eu  veel  minder,  by  het  weegen  nn 
sappanhout,  ebbenhout,  lakka,  zee-gewaschen,  arreek,  etc.,  deo 
eigenaars  of  verkoopers  een  en  een  quart  ryksdaalder  voor 
ieder  honderd  ryksdaalders,  dan  wel  meerder  of  minder,  komen 
af  te  perssen,  onder  praetexl,  dat  zy  voor  hunne  moeite  en 
pennendienst  apart  moeten  worden  betaald,  op  poene,  dat  zy, 
zulks  geschiedende,  in  zo  een  geval  voor  hunne  schryvers 
zullen  moeten  verantwoorden  en,  zo  dikwils  het  zelve  gebeorL 
aan  den  officier,  die  de  calange  zal  doen,  zullen  moeten  be- 
taaien  eene  somma  van  vyf  honderd  ryksdaalders. 

Art.  18.  Zo  als  ook  verder  geene  andere  practyken  t^ens 
den  mhoud  en  intentie  van  deze  pacht  conditien  door  faan 
zullen  moogen  werkstellig  gemaakt  of  gepiep  worden,  op 
poene  als  boven. 

Art.  19.  Ook  zullen  de  pachter  en  zyne  medestanders  niet 
vermoogen  eenige  pakken  of  kisten  met  amphioen,  ook  geen 
Japansch  plaat-staafkoper,  Satsumasche  campher,  peper  en 
thin,  dan  wel  eenige  andere  goederen,  waar  van  de  particu- 
liere handel  verhoeden  is,  indien  hun  niet  duidelyk  blykt,  dat 
dezelve  op  eenc  wettige  wyze  van  de  Edele  Cionpagnie  is  ingekogt, 
in   de  waag   te  laten   weegen,  veel  minder  daar  van  eenige 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     F*.  Q.  VAN  ÖVErtStRAtEN.  67$ 

pachtpenningen  of  gerechtigheid  te  genieten ;  maar,  wanneer 
zalke  goederen  ter  waag  gebragt  worden,  zullen  zy  daar  van 
aanstonds  kennis  moeten  geeven  aan  een  der  officieren  van 
justitie. 

Art.  20.  De  pachter  van  deze  gerechtigheid  zal  wyders 
in  een  goede,  behoorlyke  staat  ten  zynen  kosten  moeten  onder- 
boaden  en  by  het  eindigen  van  zyn  pachttyd  aan  zyn  ver- 
vanger moeten  overgeeven  alle  zodanige  opstallen  en  gebouwen, 
als  tot  deze  pacht  behooren. 

Art.  21.  Voorts  zal  de  pachter  gehouden  zyn  zich  mede 
tot  naricht  en  naarkoming  te  laten  strekken  het  voorgescbreevene 
aan  alle  pachters  by  de  generale  conditiön. 

Canditiên  der  pacht  van  de  wajang$. 

Art.  1.  Geene  wajangs  ot  Chineesche  toneelspelen  zullen 
binnen  deze  stad  of  de  Zuider  voorstad  mogen  vertoond  of 
gespeeld  worden  en  zo  ook  niet  binnen  de  eerste  blokken 
van  de  Wesler  en  de  tweede  van  de  Oester  voorstad. 

Art.  2.  Maar  daar  buiten  zal  het  zelve  aan  alle  vrye 
lieden  gepermiiteerd   wezen,  onder  de  volgende  voorwaarden. 

Art.  3.  Voor  ieder  etmaal  of  elke  reis,  dat  er  binnen  of 
baiten's  huis  of  erv  met  acteurs  gespeeld  word,  zullen  aan 
den  pachter  moeten  betaald  worden  veertig  ryksdaalders. 

Art.  4.  Doch  met  actrices  binnen  of  buiten  H  huis  of  erv 
eene  somma  van  vyflig  ryksdaalders. 

Art.  5.  Die  buiten  permissie  van  den  pachter  wajang  met 
jongens  laaten  spoelen,  schoon  met  gesloten  deur  of  hek,  zullen 
Terbenren  eene  somma  van  een  honderd  ryksdaalders,  tusschen 
den  officier,  die  de  calange  zal  doen,  en  den  pachter  in  ge- 
lyke  portieu  te  verdeelen. 

Art.  6.  Doch  buiten  permissie  met  meiden  wajang  houdende, 
schoon  met  gesloten  deur  of  hek,  twee  honderd  ryksdaalders, 
te  appliceeren  als  even. 

Apt.  7.  De  pachter  zal  niet  by  wege  van  accoord  minder 
mogen  neemen,  dan  art.  3  en  4  bepaald  is,  op  verbeurte  van 
een  honderd   ryksdaalders  ten  behoeven  van  den  officier,  die 

MAlAAT-ftOEI   DEEL   XII.  43 

Digitized  by  VjOOQIC 


e74  ï^éi^.    P.  é.  VAN  ÓVERétRAtÉif. 

de  cafange  zal  doen,  Toor  de  eerste  en  arbitraire  correctie 
dakir  ed  boven  voor  de  tv^eede  reize. 

Art.  8.  By  de  v^aJUng  speden,  die  binnen  't  bds  of  err 
geschieden,  zullen  alle  vrye  lieden,  zonder  onderscbeid,  als 
spectatenrs  mogen  gieadmitleerd  worden,  maar  gene  lyfeigenen 
van  perzonen,  aldaar  zelvs  niet  tegenwoordig;  zullende  de  geen, 
dië  dezelven  adinilteert,  het  zy  ze  aan  hunne  kleding  kenbaar 
zyn  of  niet,  voor  ieder  en  telken  reize  verbeuren  eene  somma 
van  een  honderd  ryksdaalders  ten  behoeven  van  den  officier, 
dié  dé  calange  zat  doen,  alzo  de  bewoonder  van  het  huis  of 
erv  daar  voor  zorgen  kan  niet  geene  andere  als  bekende 
lieden  te  admitteeren. 

Art.  9.  De  wajangspeelen  zullen  niet  vertoond  of  gebonden 
mogen  worden  op  zondagen,  dan  wel  feest-  of  bede-dagen,  op 
poene  van  een  amende  van  vyftig  ryksdaalders,  door  den 
pachter  en  even  zo  veel  door  die  het  doet,  te  verbeuren, 
ten  behoeven  van  den  officier,  als  boven. 

Art.  10.  De  pachters,  colleclenrs  of  medestanders  zullen 
ntet  vermogen  aelfe  wajang  te  houden,  op  poene  van  vyf  en 
twfiitig  ryksdaaMen,  te  verbeuren  ten  behoeven  van  den  olK- 
eier,  die  de  ealange  doen  zal,  zoo  dikwyis  als  het  zelve  gesdiied. 

Art.  11.  De  voorschreven  oontributien  en  boetens  voor  eo 
op  het  wajang  speelen  zuilen  pfatfts  hebben  en  ingevoerd 
worden,  niet  alleen  ten  phtten  hnde,  maar  ook  op  alle  bazaars, 
in  de  bovenlanden  gelegen,  uilgenomen  alieen  die,  welke  ge- 
vonden of  noch  staan  geêrigeerd  te  worden  in  d!e  Jaoeatrasche 
en  Preanger  regentschappen,  doch  op  de  voormelde  baaars 
zal  de  pachber  van  desêe  gereditigheid  aan  de  houders  of 
potias  derzelven  moeten  ullkeeren  twee  derde  gedeeltens  van 
dies  zuiver  bedraagen  of  wel  met  dezelven  zodanige  sehikkingea 
by  wyze  van  uitkoop  of  anderzinis  maaken,  als  zy  sullen 
kunnen  overeenkomen. 

Art.  IS.  Tot  de  calange  van  alle  die  voorschreven  eonlra- 
ventien  zuHen,  niet  alleen  Ae  landdrost  en  bailluw,  maar  ook, 
zonder  onderscheid  van  jurisdictie,  gequalAnerd  zyn  de  bttde 
fiscaals  en  de  gecommitteerde  tot  en  over  de  zake»  van  deo 

Digitized  by  VjOOQIC 


1^07.    P.  d.  VAN  ÓVÊR6TRATCN.  «75 

inlander,  deze  laatste  nameotlyk,  voor  zo  ver  de  boverianden 
aangaat. 

Cmdüiën  van  de  pacht  mn  dm  handel  aan  de  êcheepen 
en  vaarimgen  ter  rheede. 

Art.  1.  Die  geenen,  dewelken  zieh  geneeren  met  op  de 
rheede  aan  scheepen  of  vaartuigen  te  vaaren  of  te  banddeB, 
dan  wel  met  goederen  van  Tangerang,  Becany  of  andere 
plaatzen,  hier  omtrent  leggende,  over  en  weder  te  transporieereD, 
zullen  aan  den  pachter  voor  ieder  perzoon,  op  het  vaartuig 
vaarende,  maandelyks  een  ryksdaalder  moeten  betalen  endaar 
voor  op  zyn  eigen  naam  van  denzelven  een  briefje  of  billet  ont- 
vangen, doch  niet  de  geene,  die  door  de  hooge  regeering  van 
deze  pacht  zullen  weezen  geöximeerd. 

Art.  2.  Op  dat  de  pachter  in  zyne  gerechtigheid  niet  inogt 
worden  gefraudeerd,  zal  door  den  hoofd-opziener  over  de 
prauwvoerdera  aan  hem  maandelyks  overgegeeven  moeten 
worden  een  lyst,  aanwyzende,  hoe  veel  prauwen  'er  gebruikt 
en  boe  veel  'er  vertimmerd  worden. 

Art.  3.  Niemand  zal  vermogen  zyn  briefje  of  billet  aan 
een  anderen  over  te  doen  of  te  overhandigen,  op  poene,  dat 
de  geenen,  die  hetzelve  briefje  overdoet  of  die  het  ontvangt, 
zo  wel  Nederlanders,  als  anderen,  niemand  uitgezonderd,  ook 
zonder  onderscheid  te  maaken,  of  èe  vaartuigen,  waar  zy  mede 
varen,  groot  of  klein  zyn,  zal  verbeuren  twaalf  ryksdaalders, 
de  belvt  voor  den  pachter  en  de  wederhelvt  voor  den  officier, 
onder  vriens  jurisdictie  zodanige  contfaventeurs  zullen  worden 
geattrappeerd. 

Art.  4.  Een  iegdyk  handelaar  zal  gehouden  wezen  het 
voorschreve  blHet  of  briefje  van  den  pachter  te  moeten  neemen 
in  bet  begin  van  de  maand,  niterlyk  voor  den  zesden  derzehre, 
op  verbeurte  van  het  vaartuig  en  een  boete  van  zes  ryksdaal- 
ders ten  behoeven  van  den  pachter. 

Art.  5.  Onder  deze  pacht  zullen  mede  gerekend  en  begrepen 
wezen  bet  eiland  Onrust  en  de  verdere  eilanden,  doch  geen^ts 
de  champangs,  tjunias  en  alle  zodanige  vaartuigen,  die  gebruikt 

Digitized  by  VjOOQIC 


0*^6  1797.     F^.  G.  VAN  ÖVÊRSTRATEN. 

worden  ten  dienste  van  de  suikermolens^  zo  wel  tol  den  op- 
breng van  de  benodigde  provisicn  en  andere  ingrediënten,  als 
tol  bet  afbrengen  van  suiker,  syroop  en  wesmeer,  geijrk  de 
pachter  zich  ook  niet  zal  mogen  bemoeien  met,  veel  min  eenige 
pacht  praetendeeren  van  alle  zulke  champangs  en  mindere 
vaartuigen,  die  gebruikt  worden  tot  den  op-  en  afvoer  van 
levensmiddelen  en  andere  wbaaren  naar  en  van  de  respcctive 
bazaars  of  marktplaatzen  buiten  deze  stad  en  derzelver  ouiiiie- 
landen,  als  mede  niet  onder  de  pacht  des  scbeepenhandels 
sorteerende. 

Art.  6.  Die  zonder  briefje  van  den  pachter  aan  de  scheepen 
handel  dryveii,  zullen  insgelyks  hun  vaartuig  verbeuren  en 
hoven  dien  een  l)oete  van  zes  ryksdaalders  moeten  betalen, 
ten  voordeele  van  den  pachter. 

Art.  7.  Wanneer  een  handelaar  met  het  handelen  begeert 
uit  te  scheiden,  zal  hy  gehouden  zyn  twee  ofdriedaagen  voor 
het  einde  van  de  maand  zulks  aan  den  pachter  bekend  te 
maaken  en  tevens  zyn  briefje  aan  hem  overgeeven,  doch,  zulks 
verzuimende,  zal  by  voor  de  volgende  maand  op  nieuw  een 
briefje  van  een  ryksdaalder  als  voren  moeten  koopen. 

Art.  8.  En  vermits  aan  het  stads  logement,  tot  gerief  van 
die  'er  in  trekken,  is  toegestaan  het  houden  van  zes  last- 
prauwen,  te  weeten: 

drie  ieder  van  vier   kojangs, 

twee     »      »    drie      » 

een  >     twee     » 

om  goederen  van  boord  te  haaien  of  af  te  scheepen,  zo  zal 
de  pachter  zich  daar  mede  niet  mogen  bemoeien. 

Art.  9.  Niemand  zal  aan  eenig  aankomend,  inlandsch  handel»- 
raartuig  vermogen  te  vaaren,  voor  en  al  eer  hetzelve  bier 
ter  rheede  zyn  anker  zal  hebben  laten  vallen  of  anderzints 
binnen  de  rivier  wel  vast  zal  leggen,  op  poene  van  twintig 
ryksdaalders  en  verbeurte  van  hel  vaartuig,  waarmede  hy 
naar  boord  zal  zyn  gevaren,  te  appliceeren  een  derde  voor 
den  officier,  die  de  calange  doen  zal,  en  het  verdere  voor  de 
suppoosten  van  den  Boom. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  677 

Art.  10.  Desgelyks  mogen  geene  vaartuipen  aan  eenig  schip 
of  faarluig,  komende  Tan  de  groote  Oost,  vaaren,  voor  datao 
een  kiel  door  gecomroilteerde  leeden  uit  den  achtbaaren  raad 
van  justitie  gevisiteerd  zal  zyn:  zullende  de  pachter  van  den 
handel  aan  de  scheepen  en  vaartuigen  zo  wel  goed  toezigt 
moeten  houden  als  de  pachter  van  den  Boom,  dat  geenevaar- 
luigen,  die  van  Compagnie's,  particuliere  of  ook  inzonderheid 
van  vreemde  scheepen  komen,  ergens  elders  binnen  of  aankomen 
als  io  de  groote  rivier,  mitsgaders  de  contraventeurs  agter- 
halen  en  overgeeven  aan  den  o£Scier,  onder  wiens  jurisdictie 
dezelve  sorleeren,  tot  zodanig  einde  en  onder  zodanig  prolyt, 
als  by  het  36^  art.  van  de  Boomspacht  is  vastgesteld. 

Art.  11.  En  zal  hel  handelen  aan  scheepen  of  andere  vaar- 
tuigen niet  alleen  mogen  bestaan  in  ververssingen,  behoeftens, 
kleine  krameryen  en  snuisteryen,  maar  ook  in  allerlei  ander 
soort  van  goederen,  die  niet  verboden  of  aan  de  Compagnie 
alleen  gereserveerd  zyn ;  des  de  pachter  wel  zal  moeten  toezien, 
dat  onder  praetext  van  dezen  handel  niet  worden  gefraudeerd 
Gompagnie's  inkomende  rechten  door  hel  gebruiken  vansluik- 
wegen  en  ongepermitteerde  passages  en  voor  al,  dat  niet 
clandestien  worden  in-  of  uitgevoerd  speceryen,  peper,  thin, 
Japansch  plaal-staafkoper,  campher  Satsumasche,  amphioen  en 
andere  verboden  whaaren,  op  de  poeoaliteiten,  by  de  placaaten 
daar  teegen  gesteld. 

Art  12.  Aan  niemand  van  de  ingezetenen  dezer  colonie 
zal  het  vrystaan  andere  vaartuigen  over  zee  naar  hunne  lan- 
deryen,  suikermolens,  enz.  te  zenden  om  de  prodncten  van 
daar  af  te  haaien,  dan  die  door  heeren  Scheepenen  dezer  stad 
met  een  letter  uit  het  alphabeth  getekend  en  dus  buiten  de 
pacht  des  schepenbandels  zyn,  alzo  alle  prauwen  en 
diergélyke  Ier  zee  varende  vaartuigen,  die  bevonden  zullen 
worden  ongeletterd  of  ongenommerd  te  zyn,  zullen  geconfis- 
queerd worden;  ze  als  mede  de  geletterde  vaartuigen,  by 
aldien  dezelve  betrapt  worden  op  liet  vaaren  of  dryven  van 
handel  aan  de  scheepen  of  vaartuigen  ter  rheede,  de  facto  en 
zooder   forma    van  proces  geconfisqueerd  zullen  weezen,  alles 

Digitized  by  VjOOQIC 


678  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

len  voordeele  des  pachters  van  den  handel  aan  de  aeheepeo, 
waar  onder  echter  de  ladingen  van  dezelve  niet  bq^repen 
znllen  weezen.  —  De  coleks  zullen  door  heeren  Scheepenen 
mede  moeten  worden  genommerd,  op  poene  als  voren :  en  dos 
moeten  alle  vaartuigen  zonder  onderscheid,  hoe  ook  genaamd 
(die  der  visschera,  als  genoeg  bekend  zynde,  alleen  uitgeson- 
derd),  weezen  geletterd  of  genommerd. 

Art.  13.  En  zal  de  pachter  van  deze  gerechtigiieid  xich 
voorts  slipielyk  moeten  gedragen  naar  de  generale  pnchl- 
conditiên  in  alle  zodanige  gevallen,  vraar  van  by  deze  gpene 
melding  gemaakt  ia. 

CondUién  voor  de  pacht  van  de  madalrkiUen. 

Art.  1.  Geene  amphioen  zal  in  den  aanstaanden  gekookt  of 
geschoven  mogen  worden  binnen  deze  stad  of  in  de  Chineesclie 
camp  en  buiten  de  stad,  gereekend  binnen  de  posten  van 
Ryswyk,  Noordveyk,  Dwars  in  dén  weg,  Zoutelande  of  Ansjol, 
Anke  en  de  Ketting,  alleen  op  drie  plaatzen,  te  weeten  op  de 
Mangadoea,  Jambatang  Liema  en  Goedong  panjang. 

Art.  2.  Op  ieder  van  deze  drie  plaatzen  zullen  drie  ol 
uiterlyk  vier  amphioen-kitten  of  warongs  mogen  worden  ge- 
houden in  zodanige  hnizen,  als  den  heer  praesident  van  het 
collegie  van  Scheepenen  znllen  worden  opg^eeven  ter  appro- 
batie; en  zullen  deze  huizen,  even  als  de  topbaanen,  moeten 
zyn  genommerd,  op  poene,  dat  voor  ieder  amphioen-kit  of 
warong,  die  ongenommerd  buiten  deze  plaatzen  of  boven  het 
voormeld  getal  gevonden  zal  worden,  de  houder  daar  van 
verbeuren  zal  eene  boete  van  twee  honderd  ryksdaalders  ten 
behoeven  van  den  (^cier,  die  de  calange  doen  zal,  en  de  pachter, 
indien  dit  met  zyn  consent  geschied  is,  het  dnbbeld  bedraagen 
daar  van  of  vier  honderd  ryksdaalders;  of,  indien  zy  onver- 
mogend mogten  zyn  dit  bedragen  te  voldoen,  in  de  ketting 
zullen  worden  geklonken  om  voor  den  tyd  van  één  jaar  aan 
de  gemeene  werken  te  arbeiden. 

Art.  5.  In  de  voornoemde  kitten  of  wnroogs  zullen  mogen 
worden   toegelaaten,   zo   wel   Chineezen,  als  vrye,  enchristen 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  G.  VAN  OVER8TRATEN.  678 

iahiiders,  4och  gaene  8l«#?en,  van  wie  die  ook  louden  inogeii 
zp,  waar  loe  hel  den  offieiera  van  juiUtie  ¥ry  aal  staan,  niet 
alleen  die  op  te  neemen  en  te  doen  Yiaiteeren,  20  dikwyb  zy 
dit  nodig  zullen  oordeelen,  maar  ook,  buiten  eeoige  auctbori- 
satie,  het  recht  aulien  hebben  de  daar  in  gevonden  wordende 
stowD  oR  dezelven  te  doen  baaien  en  vervolgens,  aan  een 
boom  gebonden,  strengelyk  te  doen  kastyden,  —  gelyk  de  lyf- 
heeren  en  vrouwen  ook  zollen  vermoi^  hunne  slaven  uit  de 
gemelde  kitten  te  halen  of  door  de  dienaren  der  jnstitie 
(lan  wei  anderen  te  doen  baaien,  —  en  wanni^r  die  in  de- 
zelve auUen  worden  gevonden,  schoon  ook  al  geen  amphioen 
schuivende,  zal  de  houder  van  die  kit  of  warong  in  de  ketting 
wcHTilen  geklonken  om  voor  den  tyd  van  twee  jaaren  aan  de 
geiiieene  werken  te  arbeiden  en  de  pachter  buiten  dien,  of 
hy  'er  van  heeft  geweeten  of  niet,  verbeuren  een  boete  van 
vyf  honderd  rykadaalders,  ten  behoeven  van  den  officier  van 
de  justitie,  die  de  eahnge  doen  al. 

Art.  4.  De  pachter  dezer  gerechtigheid  zal  van  ieder  dezer 
gepermitteerde  amphioen-kitten  of  warongs  maandelyks  so 
ved  mogen  vorderen,  als  hy  met  de  houders  van  dezelve 
builen  eeiiige  dwang  in  MUykbeid  zal  kunnen  bedingen  en 
zullen  de  beoders  verplicht  zyn  om  maandelyks  een  brieQe  van 
den  pachter  te  ontvangen  om  door  hun  ten  allen  tyde  te 
kunnen  worden  vertoond,  op  poene  v^n  twintig  r|^s- 
daalders  voor  die  genen,  die  daar  omtrent  in  gebroeke  zullen 
blyven,  ten  taveure  van  den  pachter.  - 

Art.  5.  Boven  de  voormelde  posten  en  verder  in  de  om- 
en boven-landen  tot  aan  de  Jaccatmsche  en  Preangerre- 
geotscbappen  en  het  Baptamsche  gebied  zullen  volstrdtt  gfne 
ampbiiien-kitlen  of  warongs  gehouden  of,  onder  w^t  benaming 
ook,  amphioen  verkogt  mogen  worden,  als  alleen  op  de  gepri- 
viligeerde  bazaars,  —  en  indien  de  pachter  daar  toe  permissie 
Diogt  hebben  verleend,  zal  hy  verbeuren  eene  boete  van  duizend 
ryksdaalders,  ten  behoeven  van  den  officier,  die  de  calange 
doen  zal,  of  wel  by  onvennogen  om  die  te  voldoen  in  de 
ketting  geklonken  tvorden  om  voor  den  tyd  van  drie  jaaren 


Digitized  by  VjOOQIC 


680  1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

aan  de  gemeene  werken  te  arbeiden,  —  terwyl  hy,  die  be- 
vonden zal  worden  zulk  een  kit  of  warong  te  honden,  zo  wd 
als  het  hoofd  der  carapong  of  plaats,  waar  zolk  een  amphioen- 
kit  of  warong  zal  worden  gevonden,  het  zy  hy  daar  van 
keunis  heeft  gedraagen  of  niet,  voor  een  jaar  in  de  ketting 
geklonken  zal  worden  om  aan  de  gemeene  werken  ten  arbeid 
gesteld  te  worden. 

Art.  6.  Op  de  voormelde  bazaars  zal  de  pachter  afleen  en 
met  seclusie  van  alle  anderen  arophioen  mogen  laten  kooken 
en  permissie  kunnen  verleenen  om  daar  kitten  en  warongste 
houden,  mits  hy  aan  de  potias  of  huurders  der  bazaars  van 
bet  zuiver  bedraagen  van  deze  gerechtigheid  uitkeert  twee 
derde  gededtens,  ten  zy  hy  met  de  gemelde  potias  of  honderd 
daaromtrent  hy  wyze  van  nitkoop  of  anderzints  mogt  over- 
eenkomen, doch  in  contrarie  geval  zal  geen  potia  of  huurder 
van  een  bazaar  den  pachter  of  zyne  dienaaren  mogen  beletten 
of  eenigzints  hinderlyk  zyn  in  het  befTen  dezer  gerechtigheid, 
op  poene  van  duizend  zilvere  gekartelde  dukatons,  de  eene 
bdvt  ten  behoeven  van  den  officier,  die  de  calange  zal  doen, 
en  de  andere  helvt  ten  faveure  van  den  pachter;  en  by  on- 
vermogen om  die  te  voldoen  zal  by  in  de  ketting  geklonken 
worden  om  voor  den  tyd  van  drie  jaaren  aan  de  gemeene 
werken  te  arbeiden. 

Art.  7.  En  zullen  op  deze  bazaars  in  de  voornoemde  am- 
phioen-kitten  of  warongs  even  zo  min  eenige  slaven  mogen 
worden  toegehaten,  als  op  de  eerstgeroelde  plaatzen  binnen 
de  posten  en  blyft  dit  dus  mede  ten  sterksten  op  de  by  art 
3  bepaalde  poene  verboden. 

Art.  8.  Tot  het  doen  van  calanges  in  dezen  zullen  niet 
alleen  de  respective  officieren  van  justitie  geqnalificeerd  weezen, 
maar  ook,  voor  zo  ver  de  om-  en  bovenlanden  aangaat,  de 
gecommitteerde  tot  en  over  de  zaaken  van  den  inlander,  aan 
welken  laatsten  wel  ingezonderheid  word  gedemandeerd  om 
met  alle  nauwkeurigheid  te  waken,  dat  de  bovengemelde  orders 
in  de  voornoemde  om-  en  bovenlanden  zonder  eenige  afwyking 
stiptelyk  werden  nagekoomen. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  681 

Art.  9.  En  zal  wyders  de  pachter  zich  ook  moeten  ge- 
dragen naar  de  generaala  pachl-conditien  en  speciaal  art.  4 
van  dezeWen,  waar  by  is  aanbevoolen  geene  uitkeeringen  aan 
's  Compagnies  dienaaren  te  doen,  waar  onder  de  gecommit- 
teerde tot  en  over  de  zaaken  van  den  inlander  in  dezen  mede 
word  begreepen. 

Conditièn  van  verkoop  van  een  pas  voor  een  groote 

Chinoêche  jonk  om  van  Aimui  naar  Maccasser 

te  mogen  vaaren. 

Art.  1.  Aan  den  meest  biedenden  of  hoogst  mynenden 
zal  de  hooge  regeering  een  pas  verleenen  voor  een  groote 
Chinasche  jonk  om  van  Aimui  naar  Maccasser  ten  handel  te 
mogen  vaaren. 

Art.  2.  Deze  pas  zal  worden  verleend  voor  het  tweede 
volgend  jaar,  dat  is  in  1797  voor  1799,  ten  einde  naar  China 
verzonden   en   daar  gebruikt  te  kunnen  worden. 

Art.  3.  Geen  andere  jonk  als  die,  dewelke  deze  pas  zal 
hebben,  zal  op  Maccasser  van  wegens  de  (Compagnie  worden 
toegelaten  en  alle  andere  jonken,  die  daar  mogten  aankomen, 
zullen  by  eerste  gelegenheid,  'ten  kosten  van  de  anachodas, 
herwaards  gezonden  worden,  zonder  iets,  hoegenaamd  ook,  van 
hunne  whaaren  daar  te  mogen  verkoopen. 

Art.  4.  Hy,  die  deze  pas  mynt,  zal  dinn^t  voor  de  prompte 
voldoening  van  dies  prys,  even  als  de  pachters  van  Compagnies 
domainen,  twee  sufficiënte  borgen  moeten  stellen,  ten  genoegen 
van  de  hooge  regeering,  en  vervolgens  den  koopscbal  binnen 
den  lyd  van  veertien  dagen  moeten  voldoen,  op  poene,  dat  in 
contrarie  geval  deze  pas  op  nieuw  zal  worden  opgevyld  en 
bet  geen  dezelve  dan  minder  haalt,  door  hem  en  zyne  horgen 
vergoed  zal  moeten  worden,  terwyl  zy  van  het  meerder  be- 
draagen  niets  zullen  kunnen  praetendeeren. 

Art.  5.  En  na  de  voorscbreeven  betaaling  en  niet  eerder 
zal  hem  direct  de  voornoemde  pas  op  eene  behoorlyke  qui- 
tantie  worden  afgegeeven. 

Digitized  by  VjOOQIC 


682  1^7.     P.  Q.  VAN  OVER8TRATEN. 

15  December  Voorschriften  voor  de  imchierx  van  de  her- 
bergen en  tapperijenj  van  het  slachten  van  vee  en  van 
het  merken  der  waskaarsen. 

Vu  wegens  de  hooge  regeering  dezer  landen  word  den 
respective  eigenaars  van  markten  of  bazaars  in  de  Jaccatrasohe 
om-  en  bovenlanden,  nevens  bunne  potias  of  huurders  van 
dezelve,  by  dezen  geadverteerd  en  bekend  gemaakt,  dat,  even 
als  omtrent  de  topbaanen,  haanen-vechteryen  m  madat- 
kitten  by  de  op  heden  in  Raade  van  Indiö  dien  aangaande 
gearresteerde  placcaaten  is  vastgesteld,  ook  door  de  pachters 
van  de  herbergt  en  tapperyen,  van  het  slagten  van  vee 
en  van  het  merken  der  waxkaarsen  de  gerechtigheden,  tot 
hunne  pachten  staande,  voor  den  aanstaande,  ingaande  met 
primo  January  1798,  op  de  voormelde  markten  of  bazaars 
zuUen  worden  geheeveu,  mits  daar  van  uitkeerende  twee  derde 
gedeeltens  aan  den  potia  of  bazaarhouder,  ten  zy  zig  daar- 
omtrent met  den  voormehlen  polia  of  bazaarhoudér  by  wyze 
van  afkoop  of  anderzints  verdragende. 

Zullende  de  gemelde  potias  of  bazaarhouders  anders  moeten 
toelaten,  dat  hy,  pachter,  aldaar  syne  dienaren  stelt  om  deze 
gerechtigheid  te  coUigeeren,  op  poene,  dat,  wanneer  een  potia 
of  bazaarhouder  den  pachter  of  zyne  dienaaren  hierin  op  de 
eene  of  andere  wyze  hinderiyk  zal  zyn  geweest,  dezdve  zal 
verbeuren  een  boete  van  een  duizend  gekartdde  ducatons,  de 
eene  helvl  ten  behoeven  van  den  officier  of  den  gecommitteerde 
tot  en  over  de  zaaken  van  den  inlander,  die  de  calange  zal  doen, 
en  de  andere  helvt  ten  faveure  van  den  pachter;  en  dat  de  polia 
of  huurder  van  zodanige  bazaar,  by  onvermogen  om  de  voor- 
schreeve  boete  te  voldoen,  in  de  ketting  geklonken  zal  worden 
om  voor  den  tyd  van  drie  jaaren  aan  de  gemeene  werken  te 
arbeiden. 

En  op  dat  niemand  hier  van  eenige  ignorantie  zoude  kunnen 
praetendeeren,  zal  deze  worden  gepubliceerd  en,  behalven  in  de 
Nederduitsche,  ook  in  de  gewoone  iulandsche  taaien  geafiigeerd 
ter  plaatzen,   waar  men  ter  dezer  hoofdplaats  gewoon  is  pu- 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  685 

bliealien   eo   aflixien  van  biUetlen  Ie  doen,  mitsgaders  op  alle 
de  markten  in  de  bovenlandeo  worden  aangeplakt. 

15  December.     Voorschrifïm  nopens  hanm-vechierijen. 

NademaaK  onder  meer  andere  oorzaaken,  ook  aan  de  me- 
nigroMige  haanen-vechteryen,  voor  al  m  den  omtrek  van 
Balavia,  moeten  worden  toegeachreeven  het  meer  en  meer 
loeneeroend  bederf  der  slaaven  en  de  veelvakHge  delicten,  die 
niet  alleen  hier,  maar  ook  in  de  bovenlanden  gepleegd  worden, — 
zo  is  het,  dat  wy,  daaromtrent  krachtdadige  voorzieningen 
wOlende  in  het  werk  stellen,  goedgevonden  hebben  te  statu- 
eeren, gelyk  wy  stataeeren  by  dezen,  datgeenehaanen-vechteryen, 
zo  binnen  als  buiten  de  stad,  tot  de  binnen-posten  Anke,  de 
Ketting,  Ryswyk,  Ifoordwyk,  Wilgenburg  en  Ansjol,  voortaan, 
ingaande  met  primo  January  1798,  meer  zullen  worden  ge- 
tolereerd en  mede  niet  boven  de  evengemelde  binnen-posten 
tot  de  respective  regentschappen  en  het  Bantamsche  toe,  dan 
op  de  gepriviligeerde  bazaars,  op  poene,  dat,  by  ontdekking 
van  het  tegendeel,  de  houder  van  een  haanen-vechtery  ver- 
beuren zal  een  boete  van  vyf  honderd  ryksdaalders  voor  den 
officier,  die  de  calange  zal  doen,  en  dat  de  geenen,  die 
aldaar  zullen  bevonden  worden  haanen  te  hebben  laten  vechten 
or  in  bet  vechten  van  dezelve  geinteresseerd  geweest  te  zyn, 
de  vrye  lieden  voor  veertien  dagen  op  water  en  ryst  gezet, 
doch  de  slaaven  aan  een  paal  gegeeseld  zullen  worden; 

dat  de  pachter  op  alle  bazaars  in  de  om-  en  bovenlanden, 
uitgezonderd  alleen  die,  dewelke  in  de  Jaccatrasche-  en  Pre- 
anger-regentschappen  zyn  toegestaan  of  noch  toegeslaan  zullen 
worden,  alleen  zal  mogen  heCTen  de  gerechtigheid  van  de 
haanen-vediteryen,  doch  gehouden  en  verplicht  zal  zyn  aan 
de  houders  of  potias  derzelven  twee  derde  gedeeltens  uit  te 
keeren  van  bet  zuyver  bedragen  daar  van,  ten  waare  de  potias 
of  houders  der  bazaars  zich  daaromtrent  met  den  pachter  by 
wyze  van  afkoop  of  anderzints  mogten  verdragen,  terwyl  zy 
anders  zullen  moeten  toelaten,  dat  de  pachter  aldaar  volk  stelt 

Digitized  by  VjOOQIC 


684  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

om  die  gerechtigheid  te  colligeeren,  op  poene,  dal,  waDneer  zal 
kunnen  worden  aangetoond,  dat  een  bazaarhouder  of  polia 
den  pachter  of  zyne  dienaaren  hier  in  op  de  eene  of  andere 
wyze  hinderlyk  is  geweest,  dezelve  verbeuren  zal  een  boete 
van  een  duizend  zilvere  gekartelde  ducatons,  de  eene  helvt 
ten  behoeven  van  den  officier,  die  de  caiange  zal  doen,  en  de 
andere  helvt  ten  faveure  van  den  pachter  en  dat  hy  by  on- 
vermogen om  deze  somma  te  voldoen  in  de  ketting  zal  worden 
geklonken  om  voor  den  tyd  van  drie  jaaren  aan  de  gemeene 
werken  te  arbeiden; 

dat  niemand,  wie  hy  ook  zy,  eenige  haanen-vechteryen  zat 
mogen  toelaten  op  zyn  erv,  in  zyn  huis,  thuin,  campong  of 
land,  op  verbeurte  van  honderd  ryksdaalders  ten  behoeven  als 
boven; 

dat  de  pachter  of  houder  der  haanen-vechtery  geenzintssal 
vermogen  te  admitteeren  eenige  slaaven  of  lyfeigenen,  aan 
wien  dezelven  ook  zouden  mogen  toebehooren,  op  poene  van 
vyftig  ryksdaalders,  te  verbeuren  ten  behoeven  van  den  dros- 
saard der  Balaviasche  ommelanden  of  van  den  gecommitteerden 
tol  en  over  de  zaaken  van  den  inlander,  die  de  caiange  doen 
zal,  voor  ieder  slaav,  die  door  hem  in  de  baanen-vechlery^i 
zal  toegelaten  worden; 

en  dat  tot  het  doen  van  calanges  in  dezen,  niet  alleen  de 
respeclive  officieren  van  justitie  gequalificeerd  zullen  zyn,  maar 
ook,  voor  zo  ver  de  bovenlanden  aangaat,  de  gecommitteerde 
tot  en  over  de  zaaken  van  den  inlander. 

Gelastende  en  beveelende  wyders  de  gemelde  officieren 
van  justitie,  den  gecommitteerden  tot  en  over  de  zaaken  van 
den  inlander  en  die  zulks  verder  zoude  mogen  aangaan,  niet 
alle  nauwkeurigheid  toe  te  zien  en  te  waken,  dat  de  inbond 
dezes  stiptelyk  en  zonder  eenige  afwyking  werde  agtervolgd  en 
naargekomen,  alzo  wyzulks  ten  meesten  nutte  onzer  goede  inge» 
zetenen  alhier  bevonden  hebben  aho  te  behooren. 

En  op  dat  niemand  hier  van  eenige  ignorantie  zoude  kunnen 
praetendeeren,  zal  deze  worden  gepubliceerd  en,  liehalven  in 
de   Nederduitsche,   ook   in   de  gewoone  italandsche  taaien  ge- 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  Q.  VAN  ÓVERStRAtEN.  Ö86 

affigeerd,  daar  men  gewoon  is  ter  dezer  hoofdplaats  pablicatien 
en  afBiieu  te  doen,  mitsgaders  op  de  respective  bazaars  en 
alomme  in  de  bovenlanden  worden  aangeplakt. 

15  December.     Voorschriften  nopens  topbanen. 

Nademaal  ous  is  voorgekomen,  dat  in  de  door  ons  gegevene 
concessie  tot  het  houden  van  topbaanen  successive  de  grootste 
misbruiken  zyn  ingesloopen,  indiervoegen,  dat  daaraan  voor 
een  groot  gedeelte  moeten  worden  toegeschreeven  de  menig- 
Yuldige  delicten,  die  'er  thans  gepleegd  worden,  en  dat  'er 
zo  veel  slecht  volk  by  en  omtrent  Batavia  gevonden  word  — 
en  dat  bet  ook  uiet  ontkend  kan  worden,  dat  de  importante 
revenuen,  die  de  slaaven  aan  de  gemelde  topbaanen  toebrengen, 
komen  moeten,  zo  wel  van  de  gegoede  ingezetenen,  als  van 
de  schamele  gemeente  alhier,  wier  slaaven  niet  dan  te  dikwyls 
hunne  lyfheeren  en  vrouwen  van  geld  en  goederen  berooven 
om  eenlyk  aan  hunne  speelzugt  te  kunnen  voldoen,  en  dat 
dus  de  topbaanen,  zo  als  die  thans  zyn,  voor  het  algemeen 
als  allenziuts  drukkende  eu  verderfelyk  moeten  worden  aan- 
gemerkt ;  —  zo  is  het,  dat  wy,  geoordeeld  hebbende  hierteegens 
voor  den  aanstaande,  te  beginnen  met  primo  January  1798, 
efficatieuse  maatregulen  te  moeten  beraamen,  goedgevonden 
hebben  te  s^tatueeren,  gelyk  wy  statueeren  by  dezen. 

Eerstelyk:  dat  de  Ghineezen  alhier  op  geene  andere  plaatzen, 
het  zy  binnen  of  buiten  de  stad  of  ten  platten  lande  rondsom 
dezelve,  tot  de  rivier  Haronde  en  de  posten  Meester  Gornelis 
en  Tangerang  inclussive,  zullen  mogen  toppen,  hehalven  alleen 
in  de  publieke  topbaanen,  die  de  pachter  dezer  gerechtigheid 
zal  vermogen  te  houden. 

Ten  tweeden :    dat  deze  pnblieke  topbaanen  gehouden  zullen 

moeten  worden   in   eigen  of  gehuurde  huizen  en  in  de  stad 

niet   meer   vermogen  te  zyn  dan  zes  en  buiten  dezelve  tien, 

mitsgaders  op  geene  andere  plaatzen  dan  op  de  volgende,  als: 

binnen  de  stad: 

1  op  de  Moorsche  bazaar, 

l    »     •   ryst  » 

Digitized  by  VjOOQIC 


686  1767.     P.  6.  VAN  OVERSTRATEN. 

1  op  de  pisang  bazaar, 

t  in  d6  Uitrechtgcbe  straat, 

1    »     >   Zandzee  of  het  Vierkant  en 

1  by  de  Portugeesche  kerk,  of 

6  in  het  geheel, 

en  boiten  de  stad: 
3  batten  de  Uitreebtscbe  poort, 

2  »       »    Boom, 

3  op  de  Patoeakan,  en 
^    •  den  weg  van  Aoké,  of 

10  in  bet  geheel, 
en  dat  'er  dus  in  den  aanstaande  ook  geene  topbatoen 
luUeD  mogen  zyn  op  de  groote  bazaar  binnen  de  stad,  ia  de 
voorsleeden,  de  Cbineescbe  campong  of  op  de  wegen  ran 
MolenTliet  en  Jaccatra,  op  poene,  dat,  wanneer  bevonden  mal 
worden,  dat  buiten  de  voormelde  phataen  of  boven  het  voor» 
sohreeven  getal  tophuizen  zvllen  zyn  opgericht,  de  pachter 
voor  ieder  derzelven  zal  verbenren  een  boete  van  vyf  honderd 
zilvere  gekartelde  ducatons,  de  eene  heivt  voor  den  officwr 
van  joslitie,  die  de  calange  zal  doen,  en  de  andere  hdvt  ten 
fiveare  van  de  stadskas,  en  dat  het  hooM  van  zulk  een  o»» 
gepermitteerd  topbnis  voor  den  tyd  van  een  jaar  in  de  hatling 
zal  worden  gekkmken  om  aan  de  gemeene  werken  te  arbeiden. 

Ten  derden:  dat  de  huizen,  die  daar  toe  gebruikt  aoUen 
worden,  aan  den  beer  praesident  van  het  coU^gie  van  Schee- 
penen dezer  stad  moeten  worden  opgegeven,  ter  apprebetie, 
zender  dat  vervolgens  de  topbaanen  in  andere  buiaeo  zullen 
megen  worden  overgebragt,  dan  met  speciaal  consent  van  den 
gemelden  heer  praesident,  en  dat  alle  dezelve  met  een  kenbaar 
nommer  zullen  moeten  worden  onderscheiden,  ais  die  van 
bimee  de  stad  van  n®  1  tot  6  en  van  boiten  van  a*  1  tol 
10,  op  verbeurte  van  drie  honderd  zilvere  gekartelde  ducatoas, 
ten  behoeven  als  boven,  zo  door  den  pachter  te  voldoen,  ak 
door  het  hoofd  van  een  dusdanig,  zonder  consent  verplaatste 
of  niet  genommerde  topbaan. 

Ten  vierden:   dat  deze  topbaanen  gehouden  zullen  moeten 

Digitized  by  VjOOQIC 


ttöl    P,  Ó.  VAN  OVERSTRATEN.  t»l 

worden  openilyk,  zonder  dat  voor  derzelver  deuren  of  vengsters 
eenige  gordynen,  klappen,  stroo-  of  cadjangmatten,  dan  wel 
iets  anders  gehangen,  gezet  of  geshgen  zal  mogen  worden^ 
waar  door  belet  zoude  kunnen  worden  het  toppen  van  builen 
te  zien,  op  verbeurte  van  een  honderd  ryksdaalders  door  de 
hoofden  der  lopbaanen,  die  contrarie  dezes  zullen  hebben  ge- 
daan, mede  ten  behoeven  als  voeren. 

Ten  vyfden :  dat  in  deze  tophuizen  alleen  Chineesche  raans- 

persoonen   om   te   speelen  zullen  mogen   worden  toegelaten, 

zonder  dat  buiten  dezelve  iemand,  van  wal  natie  die  ook  zy, 

in   het   vervolg  daar  in  zal  mogen  worden  geadmitleerd  en 

inzonderheid  geene  vrye,  onchristen  inlanders,  zo  als  dit  aan 

dezelven   tot   nu    toe  is  gepermitteerd  geweest,  doch  welke 

permissie  by  dezen  in  zyn  geheel  word  ingetrokken,  en  noch 

veel   minder   mans-   of  vrouwen-slaaven,  die  even  zo  min  tol 

het  spel  zullen  mogen  worden  toegelaaten,  als  dat  zy  eenige 

goederen,   van  wat  natuur  die  ook  zouden  mogen  zyn,  zullen 

magen  verpanden  of  verkoopen,  op  poene,  dal,  wanneer  eenige 

nye,   onchristen   inlanders  ot  slaaven  daar  in  zullen  worden 

gevonden,   het   zy  dezelven   gespeeld   ot  ook  maar  toegezien 

hdMieo   of  eenige  goederen  door  dezelven  zullen  zyn  verpand 

of  verkogt,  de  shaven  ten  eersten  door  de  dienaaren  van  de 

jostitie  aan  een  boom  gebonden  en  strengelyk  gegeezeld  zullen 

worden  en  de   vrye  inlanders  voor  den  lyd  van  agt  dagen 

in  de  boeyen  te  water  en  ryst  zulten  worden  geplaatst,  terwyl 

de  pachter,  of  hy  daar  van  kennis  gedragen  zal  hebben  ef 

iriet,  voor  ieder  vrye,  onchristen  inlander  of  slaav,  die  in  een 

(opbaan   zal  worden  geattrappeerd,   verbeuren  zal  een  boete 

van  een  duizend  gekartelde  ducatons,  ten  behoeven  als  veeren, 

en  het   hoofd  der  topbaan,   die   dezelve   in  zyn  huis  om  te 

speelen,   goedieren   te   verpanden   of  te   verkoopen,   dan  wel 

onder  welk  proetext  dit  ook  zoude  mogen  zyn,  zal  hebben 

toegelaten,   voor  den    tyd   van   vyf  jaaren  in  de  ketting  zal 

worden  geklonken  om  aan  de  gemeene  werken  te  arbeiden. 

Ten  zesden:  dat  om  het  zo  algemeen  geworden  speelen  van 

de  ilaaven  met  des  te  meer  ernst  te  kuimen  tegengaan,  niet 

Digitized  by  VjOOQIC 


688  179^.    P.  é,  VAN  OVERSTRAtEN. 

alleen  de  respeclive  officieren  van  juslilie  de  vrye,  ODchristen 
inlanders  en  slaaven,  die  in^  de  lophuizen  ziülen  gevonden 
worden,  zullen  doen  appreheudeeren,  maar  ook  de  lyfheeren 
en  vrouwen  het  recht  zullen  hebben  hunne  slaaven,  daar  in 
zynde,  uit  dezelve  te  haaien  of  door  anderen,  dan  wel  door 
de  dienaaren  van  de  justitie  te  doen  haaien,  welke  laatste 
daar  in  len  allen  tyden  gehouden  zullen  zyn  den  gevraagden 
bystand  te  verleenen,  zonder  dat  het  nodig  weezen  zal  daar 
toe  alvoorens  aulhorisatie  van  den  rechter  of  eenige  permissie 
van  de  officieren  van  justitie  te  verzoeken;  en  dat  hy,  die 
zich  daar  tegen  zal  komen  te  verzetten,  in  de  ketting  zal 
worden  geklonken  om  voor  den  tyd  van  gdyke  vyf  jaaren 
aan  de  gemeene  werken  te  arbeiden. 

Ten  zevenden:  dat  in  de  voorschreeve  tophuizen  alleen  door 
de  Ghineezen  gespeeld  zal  mogen  worden  van  's  morgens  ten 
zes  tot  's  avonds  ten  negen  uuren;  en  zo  wel  de  pachter,  als 
het  hoofd  der  topbaanen,  waar  in  voor  of  na  dien  tyd  ge- 
speeld zal  zyn,  ieder  telkens  een  honderd  ryksdaalders  ten 
faveure  als  boven  zal  verbeuren,  wanneer  bevonden  zal  worden, 
dat  contrarie  dezes  zal  zyn  gehandeld. 

Ten  agtsten:  dat  buiten  deze  bepaalde  topbaanen  de  pachter 
in  de  Chineesche  campong  noch  zal  mogen  laten  speelen  in 
agt  zo  genaamde  topwarongs  en  toptafels,  en  zulks  zo  wel 
by  dach  als  by  nacht,  mits  dat  daar  toe  ook  niemand  boiten 
de  Ghineezen  word  toegelaten,  op  poene  als  l)oven;  en  dat, 
wanneer  bevonden  word,  dat 'er  in  of  op  andere  topwarongs 
of  toptafels  is  gespeeld,  de  pachter  en  by  die  de  top  zal 
hebben  gehouden,  op  gelyke  wyze  zullen  geraulcteerd  en  ge- 
straft worden,  als  hier  boven  by  het  tweede  articul  is  bepaald. 

Ten  negenden:  dat  die  binnen  de  stad  en  de  voorschraeve 
limiten  zal  hebben  toegelaten,  dat  'er  in  zyn  huis,  stal,  thuin, 
op  zyn  stoep  of  erv  gespeeld  word,  wanneer  'er  Ghineezen  of 
christenen  hebben  gespeeld,  verbeuren  zal,  voor  de  eerste 
reis  een  honderd  en  voor  de  tweede  keer  twee  honderd  ryks- 
daalders; doch  indien  daar  by  vrye^  onchristen  inlanders  of 
slaaven  zullen   zyn   geweest,   eene  somma  van  vyf  honderd 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  689 

ryksdaaMers,  ten  behoeven  van  den  officier,  die  de  calange  lal 
doen,  boven  arbitraire  correctie  voor  de  tweede  reis ;  en  dat  de 
pachter  deze  boelens  telkens  dubbeld  zal  verbeuren,  ingeval 
hy  bevonden  zal  worden  daartoe  zyn  consent  te  hebben  gegeven. 

Ten  tienden:  dat  daarentegen  op  alle  bazaars,  gelegen  in 
de  om-  en  bovenlanden,  getopt  zal  mogen  worden,  zo  wel  door 
Chineezen,  als  vrye,  onchristen  inlanders,  doch  door  geene 
slaaven,  op  poene,  dat  voor  ieder  slaav,  die  daarop  zal  hebben 
gespeeld,  het  zy  dezelve  als  slaav  bekend  is  geweest  of  niet, 
de  potia  van  de  bazaar  verbeuren  zal  vyf  honderd  ryksdaalders 
en  hy,  die  op  de  top  heeft  voorgezeeten,  voor  den  tyd  van 
een  jaar  in  de  ketting  geklonken  zal  worden  om  aan  de  ge- 
meene  werken  te  arbeiden. 

Ten  elvden:  dat  de  pachter  in  het  vervolg,  met  seclusie 
van  een  iegelyk,  op  alle  de  voornoemde  bazaars,  in  de  boven- 
landen geleegen,  uitgenomen  alleen  op  die,  dewelke  toegestaan 
zyn  of  noch  toegestaan  zullen  worden  in  de  Jaccatrasche- 
en  Preanger^regentschappen,  alleen  zal  mogen  laten  toppen, 
luits  echter  aan  de  potias  of  houders  der  bazaars  uitkeerende 
twee  derde  gedeeltens  van  liet  zuiver  bedragen  van  hel  geen 
gecolligeerd  zal  worden,  doch  dat  het  aan  denzelven  echter 
tevens  zal  vry  staan  om  zyn  recht  aan  de  potias  of  huurders 
der  voormdde  bazaars  by  v^ze  van  verkoop  of  anderzints 
te  cedeeren,  terwyi  in  contrarie  geval  de  eigenaars,  potias  of 
haurders  van  de  voornoemde  bazaars  gehouden  en  verplicht 
zullen  zyn  den  pachter  of  zyne  dienaaren  tol  bet  heffen  dezer 
gerechtigheid  op  de  bazaars  toe  te  laten,  op  poene,  dat  die  be- 
vonden zal  worden  zulks  te  hebben  geweigerd  of  wel  den 
pachter  hinderlyk  te  zyn  geweest  in  het  invorderen  van  zyn 
pacht,  verbeuren  zal  een  boete  van  een  duizend  gekartelde 
ducalons,  ten  behoeven  voor  de  eene  helvt  van  den  officier, 
die  de  calange  zal  doen,  en  voor  de  ander  helvt  ten  faveure 
van  den  pachter;  en  dat  hy,  potia  of  bazaarhouder,  in  geval 
hy  onvermogend  mogt  zyn  die  boete  te  voldoen,  in  de  ketting 
zal  worden  geklonken  om  voor  den  tyd  van  drie  jaaren  aan 
de  gemeene  werken  te  arbeiden» 

on.  Uk  44 

Digitized  by  VjOOQIC 


690  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN, 

Ten  twaalvden:  dal  op  geen  ander  plaatzen  in  de  om-  en 
bovenlanden,  hoegenaamd  ook»  getopt  of  gespeeld  lal  mogen 
worden,  behalven  alleen  op  de  voormelde  gepriviligeerde  ba- 
zaars, en  zalks  op  zodanige  straf,  als  in  het  negende  articul 
18  bepaald  geworden. 

Ten  dertienden:  dat  geene  Ghineesche  wyven,  dochters  or 
andere  vrouwen  zullen  mogen  toppen  of  dobbelen,  het  zy  in 
gepermitteerde  topbaanen  of  in  hun  eigen  of  andere  huizen 
of  óp  welke  plaats  dit  ook  zoude  mogen  zyn,  op  poene,  dat 
die  van  haar  daar  op  zullen  worden  geattrnppeerd,  niel  alleen 
verbeuren  zullen  ieder  een  boete  van  vyf  honderd  zilvere  ge- 
kartelde ducatons,  ten  faveure  van  den  otBeier  van  de  justitie, 
die  de  calange  zal  doen,  en  dat  deze  boete,  wanneer  zy  van 
zich  zelvs  geen  geld  mogten  hehhen,  betaald  zal  moeten  word«n 
door  haar  mans,  vaders,  voogden  of  de  geene,  in  wier  buizen 
of  op  wier  erven  zy  zullen  hebben  getopt,  maar  ook  telkens 
in  de  boeyen  van  Scheepenen  zullen  worden  gebragt  om  voor 
den  tyd  van  zes  weeken  in  een  donker  gat  aldaar  gesloolen 
en  op  water  en  ryst  gesteld  te  worden;  —  en  dat,  om  dit 
doorgedrongen  kwaad  des  te  ernstiger  tegen  te  gaan,  zo  wel 
de  olFicieren  van  justitie,  als  de  capitain  en  lieutenants  der 
Chiiicezen,  vryelyk  en  zonder  dal  het  nodig  zal  weezen  daarto<* 
alvorens  quallGcatie  van  den  rechter  te  verzoeken,  zulke  huizen 
en  plaatzen  zullen  vermogen  op  te  neemen  en  te  visiteeren. 
als  waar  in  zy  vermoeden  hebl>en,  dat  door  de  voormelde 
vrouws  perzoouen  word  gespeeld,  mits  dat  de  capitain  en 
lieutenants  alle  zodanige  wyven,  dochters  en  andere  vrouwen, 
als  door  hun  op  het  toppen  worden  geatlrappeerd,  aan  dm 
oOicier  van  justitie  ten  eersten  worden  overgegeven  en  liekend 
gemaakt. 

Ten  veertienden:  dat  mede  aan  den  geenen,  die  langs  de 
straaten  in  of  met  raandens  koekjes  of  andere  eetliaare  ^  liaaren 
te  koop  veilen,  het  lop|)en  of  laten  toppen  op  hunne  gemeldr 
mandeus  geinterdiceerd  word,  op  poene  van  twee  hondenl 
ryksdaalders  ten  behoeven  als  vooren;  en  dat  de  lyfbeeren 
of  vrouwen  hier  over  aanspreekelyk  zullen  zyn,  indien  hunne 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  601 

slaaveD  zich  daar  aan  zullen  hebben  schuldig  gemaakt ;  en  dat 
die  onvermogend  zullen  zyn  die  boete  Ie  voldoen,  voor  een 
jaar  in  de  ketting  zullen  worden  geklonken  om  aan  de  ge- 
rueene  werken  te  arbeiden. 

Ten  vyflienden:  dat  niet  alleen  de  geenen,  die  mei  Chineezen 
tekens  dit  verbod  getopt  hebben,  het  zy  Europeaanenorandere 
christenen,  maar  ook  de  Chineezen,  die  met  de  voorschreeve 
oogeoorloovde  natiën  zullen  hebbeo  getopt,  boven  de  verbeurte 
van  liet  geld,  dal  'er  aan  de  eene  of  andere  kant  gewonnen 
mogt  zyn,  en  noch  tien  ryksdaalders  daar  en  boven,  voorden 
tyd  van  agt  dagen  op  water  en  ryst  in  een  donkere  ge- 
vangenis gezet  zullen  worden. 

Ten  zestienden:  dat  zy,  die  bevonden  zullen  worden  met 
slaaven  te  hebben  getopt,  wanneer  het  Chineezen  of  vrye 
oQchristenen  zyn,  voor  den  tyd  van  een  jaar  in  de  ketting 
zullen  worden  geklonken  om  aan  de  genieene  werken  te 
arbeiden;  en  dat,  indien  christenen,  het  zy  Europeezen  of 
andere,  zich  hier  aan  zullen  hebben  schuldig  gemaakt,  de- 
zelve boven  een  boele  van  vyf  en  twintig  ryksdaalders  voor 
den  tyd  van  zes  weeken  op  water  en  ryst  in  de  boeyen  gezet 
zullen  worden. 

Ten  zeventienden:  dat  die  omtrent  de  toptafels  eenige 
moeylykheden  maken  oï  den  Chineezen  eenige  overlast  doen, 
bel  zy  met  stolen  of  slaan,  dan  wel  niet  het  opgezette  geld 
weg  te  neeinen,  daar  over  als  publieke  straatschenders  geslraft 
zullen  worden  naar  exigenlie  van  zaaken. 

Ten  agttienden:  dat  de  pachters,  collecleurs  of  medestanders 
der  topbaanen  niet  zelvs  zullen  mogen  mede  toppen,  dan  wel 
eenig  part  of  deel  daarin  neemen,  op  poene,  dat,  zo  dikwyis 
dit  door  hun  zal  worden  gedaan,  dezelve  verbeuren  zullen 
een  boete  van  vyf  en  twintig  ryksdaalders,  ten  behoeven  van 
den  officier,  die  de  calange  zal  doen. 

Ten  negentienden:  dat  de  pachters  wyclers  ook  belioorlyk 
zullen  moeten  zorg  dragen,  dat  in  de  publieke  topbaanen  met 
geene  valsche  sleenen,  dan  wel  op  eene  andere  wyzejioedanig 
zulks  ook    zoude    mogen    worden    gedaan,  valschlyk  gespeeld 

Digitized  by  VjOOQIC 


692  1707.    P.  6.  VaN  ÓVE^STRATEN. 

worde;  op  poene,  dat,  hetzelve  met  bunne  voorkennis  gedaan 
of  oogluikend  toegelaten  wordende,  zy  telkens  buiten  arbitraire 
correctie  zullen  verbeuren  eene  somma  van  vyf  honderd  ryk»- 
daalders,  insgelyks  ten  behoeven  van  den  officier,  die  de  ealange 
zal  doen,  boven  en  behalven  zodanige  arbitraire  correctie,  als 
naar  gelegenheid  van  zaaken  geoordeeld  zal  worden  te  be- 
hooren ;  —  en 

Eindelyk:  dat  geene  andere  soorten  van  speelen,  het  zy 
onder  den  naam  van  toppen  of  anderzints,  gespeeld  xollea 
mogen  worden,  dan  die  geene,  welke  by  de  door  deze  regeering 
gearresteerde  conditifin  voor  deze  pacht  zyn  bekend  gesteld 
en  van  ouds  gebruikelyk  zyn  geweest,  zonder  eenige  nieuwe 
te  mogen  invoeren,  op  verbeurte  van  vyf  honderd  ryksdaalders 
boete  voor  de  geeneii,  die  de  ontdekking  mogten  komen  te  doen. 

En  op  dat  al  het  vorenstaande  met  rigeur  zoude  worden 
uitgevoerd  en  naargekomen,  bevelen  en  gelasten  wy,  zo  wel 
de  respective  officieren  van  justitie  en  den  gecommitteerde 
tot  en  over  de  zaaken  van  den  inlander,  als  de  officieren  der 
Chineezen  alhier  en  die  zulks  verder  zoude  mogen  aangaan, 
nauwkeurig  te  letten  en  te  doen  letten,  dat  de  inhoud  van 
dit  ons  placcaat  stiptelyk  en  zonder  eenige  afwyking  worde 
geobserveerd,  procedecrende  en  doende  procedeeren  tegens  de 
Iransgresseurs  naar  den  letter  van  het  zelve,  alzo  wy  zolks 
ten  meesten  nutte  van  deze  colonie  en  de  goede  ingezeetenen 
bevonden  hebben  alzo  te  behoren ;  —  terwyl  wy  tot  het  doen 
der  ealange  van  alle  de  voorschreeven  contraventien,  niet  alleen 
den  bailluw  dezer  stad  en  den  drossaard  der  Batatiascbe 
ommelanden,  zonder  onderscheid  van  jurisdictie,  qualificeeren, 
maar  ook  beide  de  fiscaals  en,  voor  zo  ver  de  bovenlanden 
aangaat,  den  gecommitteerde  tot  en  over  de  zaaken  van  den 
inlander;  verlangende  echter,  dat  geene  lieden,  een  vast  verblyf 
hebbende,  wanneer  zy  eenige  Iraetens  moeten  voldoen,  ten 
eersten  zullen  mogen  worden  geincarcereerd,  maar  dat,  by 
gebrek  van  de  betaling  der  boetens,  dezelve  voor  den  rechter 
zullen  worden  geconvenieerd,  ten  einde  de  zaak  aldaar  de 
plano  worde  afgedaan ;  —  gelyk   wy  verder  de  respective  col- 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERST RATEN.  693 

iegien  Tan  joslitie  interdiceeren  en  verineden  oro,  noch  op  hei 
geen  met  het  toppen  der  Chineezen  gewonnen  is,  noch  op  de 
verstrekking  van  gelden,  dev^elke  door  de  pachters  of  mede- 
staoders  dan  wel  zelvs  door  de  geenen,  die  niet  mede  gespeeld 
mogten  hebben,  aan  iemand  tot  het  toppen  mogi  gedaan  zyu, 
^eaig  recht  te  spreeken,  veel  minder  executie  te  decerneeren, 
al  ware  daar  van  ook  obligatien  of  schriftelyke  schuld-kennissen 
verleend. 

En  om  voor  te  komen,  dat  iemand  hier  van  eenige  onweeten- 
heid  SBOude  kunnen  voorwenden,  gelasten  en  bevelen  wy  wyders, 
dat  dit  ons  placcaat  niet  alleen  zal  worden  gepubliceerd 
Ier  plaatze,  daar  hel  behoort,  maar  ook  in  de  Nederduitsche 
en  in  de  gewoone  inlandsche  taaien  geafiQgeerd,  zo  ter  dezer 
hoofdplaats,  waar  men  gewoon  is  aSixien  te  doen,  als  op  de 
respei;tive  bazaars  en  alomme  in  de  bovenhinden. 

Zie  ook  If-^  1799. 

15  December.     Vernieuwd  verbod  tegen  den  verkoop  van 
bedorven  dranken^  toeak,  enz. 

Naderoaal  ons  is  voorgekomen,  dat,  niettegenstaande  het 
den  -^  September  1766  en  3  February  1784  gesteld  verbod 
tegens  den  verkoop  van  bedorven,  Europeesche  dranken,  surie, 
toeak,  Ueinbier,  brom  en  karnemelk,  het  uitventen  van  die 
scbadelyke  dranken  weederom  zeer  in  swang  is  geraakt  tot 
merkelyk  nadeel  van  de  gezondheid  der  Europeesche  mili- 
tairen, zeevaarenden  en  anderen ;  —  zo  is  het,  dat  wy,  hierin 
willende  voorzien,  goedgevonden  hebben  nader  te  interdiceeren 
co  te  verbieden,  gelyk  wy  op  het  ernstigste  interdiceeren  en 
verbieden  by  dezen,  dat  geene  Europeesche,  bedorven  dranken 
in  eenige  herbergen  of  plaatzen,  zo  binnen  de  stad  als  buiten 
liezelve,  tot  de  respect  ive  posten  van  Meester-Cornelis,  de 
Ketting,  Anke,  Ansjol  of  Zoutelande,  Dwars  in  de  weg  en 
liinnen  het  landgoed  Tana-abang  toe,  verkogt,  getapt  of  ge- 
schonken zullen  mogen  worden,  op  poene  van  vyf  honderd 
rykfldaalders,   ten    behoeven   van   den  officier,  die  de  calange 

Digitized  by  VjOOQIC 


694  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

zal  doen,  zo  dikwyls  iemand  hierop  zal  worden  geattrappeerd, 
behalven  eene  arbitraire  correctie  daar  en  boven;  en  dal  in 
dezelve  ook,  zo  min  als  in  eenige  winkels,  warongs  ofeenige 
andere  huizen,  dan  wel  langs  de  straateu  or  w^en  binnen 
de  voornoemde  posten  en  plaatsen,  verkogt  zullen  mogen  worden 
het  zogenaamd  klein-zet  of  gekookt  bier  en  surie  of  toeak. 
dan  wel  brom,  op  poene  van  vyf  en  twintig  ryksdaalders  voor 
den  geenen,  die  dezelve  langs  de  straaten  of  weegen  verkoopt 
en  van  een  honderd  ryksdaalders  voor  die  geenen,  die  zulks 
in  herbergen,  winkels,  warongs  of  huizen  onderneemt,  waar 
van  de  aanbrenger,  de  pachter  en  de  oflicier  van  justitie,  die 
de  calange  zal  doen^  ieder  een  derde  zullen  genieten;  en  dat, 
wanneer  ontdekt  word,  dal  dit  met  voorkennis  of  conniventie 
van  den  pachter  van  de  herbergen  is  geschied,  dezelve,  boven 
en  behalven  eene  arbitraire  correctie,  verbeuren  zal  een  boete 
van  twee  honderd  ryksdaalders,  waar  van  de  eene  hel vt  komen 
zal  ten  behoeven  van  den  officier,  die  de  calange  zal  doenden 
de  andere  helvt  ten  faveure  van  de  slads-kas ;  zullende  het  echter 
den  bakkers,  arakbranders  en  andere  ingezetenen  vr^'staan 
voor  bun  gebruik  de  nodige  toeak  te  koopen  en  aan  hunne 
huizen  te  laaten  brengen,  mits  dit  geschiede  met  permissie 
van  den  bailluw,  door  wien  daar  toe  briefjes  verleend  zullen 
moeten  worden. 

En,  nadien  wy  wyders  ook  onderricht  zyn,  dat  in  het  getal 
der  herbergen  buiten  de  stad  eene  zeer  nadeelige  vermeer- 
dering plaats  heeft  en  wel  voornameutlyk  op  zodanige  plaatzen. 
waar  dezelve  aan  de  respective  militairen  en  zeevaarcnden 
tot  debauches  gelegenheid  geven  en  uit  dien  hoofde  meest 
schadelyk  zyn;  —  zo  hebben  wy  al  verder  goedgevonden, niet 
alleen  te  renoveeren  de  orde,  dat  niemand  buiten  de  stadspoorten 
of  ten  platte  lande,  tot  de  Maronde,  Meester-Cornelis  en  Tange- 
rang iiiclusive,  zal  mogen  tappen  of  herberg  houden,  dan  die 
daar  toe  speciaale  licentie  van  den  gerechte  dezer  stad  zal 
hebl)en  geobtin(;erd ;  by  het  verleenen  van  welke  licentien  wy 
verlangen,  dat  in  het  byzonder  gelet  zal  moeten  worden,  dat 
hel  eerlyke  en  bekende  lieden  zyn  en  die  goed  huishouden;  — 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  695 

maar  ook  te  verbiedeD,  dat  geene  herbergen  of  tapneeringen 
gehouden  of  eenige  sterke  dranken,  hoegenaamd  ook,  verkogt 
mogen  worden  in  de  Zinder  voorstad  of  op  eenige  plaatsen, 
tusschen  de  post  Meester-CiOmelis,  de  bazaar  Tana-^abang  en 
(leze  stad  gelegen,  gelyk  ook  geen  sterke  dranken  zullen 
mogen  worden  getapt  op  de  bazaars  zelve  van  Meester-Gornelis, 
Weltevreeden  en  Tana-abang,  op  verbeurte  van  vytig  ryksdaalders 
ten  behoeven  van  den  officier  van  justitie,  die  de  calange  zal 
doen,  en  van  den  pachter  dezer  gerechtigheid,  ieder  voor  de 
helvt. 

Wordende  alle  de  geenen,  die  herbei^  houden  of  tappen, 
gelast  voor  hunne  deur  of  ingang  een  uithangbord  te  plaatzen, 
op  poene  van  vyftig  ryksdaalders,  te  verbeuren  by  den  tapper, 
herbergier  of  warong  houder,  zo  menigmaal  hy  zal  bevonden 
worden  hel  contrarie  te  hebben  gedaan,  te  appliceeren  de  eene 
helvt  teu  profyte  van  den  aanbrenger  en  de  wederhelvt  ten 
behoeven  van  den  officier,  die  de  calange  zal  doen. 

Gelastende  en  beveelende  de  respective  officieren  van  justitie 
eo  die  zulks  verder  zoude  mogen  aangaan,  met  alle  nauw- 
keurigheid toe  te  zien  en  te  waaken,  dat  de  inhoud  dezes 
stiptelyk  en  zonder  eenige  afwyking  werde  agtervolgd  en  naar- 
gekomen,  alzo  wy  zulks  bevonden  hebben  alzo  te  behooren. 

En  op  dat  niemand  hier  van  onlweelenheid  zoude  kunnen 
voorwenden,  zal  deze  worden  gepubliceerd  en,  behalven  in  de 
Nederduitsche,  ook  in  de  gewoone  inlandsche  taaien  geaffigeerd 
ter  plaatzen,  waar  men  gewoon  is  publicalien  en  affixien  te 
doen. 

15  December.     Verbod  tegen  hel  houden  van  amphioen- 
küten  zonder  licentie. 

Natlemaal  wy  nodig  geoordeeld  hebben  de  zogenaamde 
amphioen-  of  madat-kitten,  als  dienende  tot  verzamelplaatsen 
van  het  slegtste  volk  en  tot  bederf  der  slaaven,  niet  alleen 
uit  de  stad  en  dies  nabyheid,  maar  ook  uil  de  bovenlanden, 
zoveel  mogelyk,  te  weeren ;  —  zo  is  het,  dat  wy  goedgevonden 

Digitized  by  VjOOQIC 


696  1^07.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

hebben  in  het  geheel  te  interdiceeren  en  te  verbieden,  gelyk 
wy  interdiceeren  en  verbieden  by  dezen,  dat  in  den  aanstaande 
of  van  primo  January  1798  af,  niet  alleen  binnen  deze  stad, 
in  de  Chineesche  kamp  of  in  den  omtrek  van  Batavia  binnen 
de  posten  Ryswyk,  Noordwryk,  Dwars  in  den  weg,  Zoatelande 
of  Ansjol,  Anke  en  de  Ketting,  op  geene  andere  plaatsen  als 
in  de  Mangadoewa,  by  de  Jambatang  Liema  en  de  Goedoog 
panjang  amphioen  gekookt  of  geschooven  zal  mogen  worden, 
maar  dat  ook  boven  de  voormelde  posten  en  verder  in  de  om- 
en bovenlanden,  tot  aan  de  Jacatrasche  en  Preanger  Regent- 
schappen en  het  Bantamsche  gebied,  geene  amphioen  kilten 
of  warongs  gehouden  of,  onder  wat  benaming  ook,  amphioen 
verkogt  of  geschooven  zal  mogen  worden,  dan  alleen  op  de 
gepriviligeerde  bazaars;  —  en  zulks  onder  de  navolgende  be- 
palingen : 

dat  op  ieder  der  voormelde  drie  plaatsen  binnen  den  omtrek 
der  voorschreeven  posten,  te  weeten  in  de  Mangadoewa,  by  de 
Jambatang  Liema  en  de  Goedong  panjang,  niet  meer  dan  drie 
of  uiterlyk  vier  amphioen  kitten  of  warongs  gehouden  zallen 
mogen  worden,  in  zodanige  huizen,  als  aan  den  beer  praesideDt 
van  het  collegie  van  Scheepenen  zullen  worden  opgegeven  ter 
approbatie;  en  dat  deze  huizen  genommerd  zullen  moeten zyn, 
op  poene,  dat  voor  ieder  amphioen  kit  of  warong,  die  onge- 
nommerd  buiten  deze  plaatzen  of  boven  het  voormeld  getal 
gevonden  zal  worden,  de  houder  daarvan  verbeuren  zal  een 
boete  van  twee  honderd  ryksdaalders,  ten  behoeven  van  den 
ofTicier,  die  de  calange  zal  doen,  en  de  pachter,  indien  dit  met 
zyn  consent  geschied  is,  bet  dubbeld  bedragen  daarvan  of 
vier  honderd  i7ksdaalders ;  of,  indien  zy  onvermogend  mogten 
zyn  dit  bedraagen  te  voldoen,  in  de  ketting  zullen  worden 
geklonken  om  voor  den  tyd  van  een  jaar  aan  de  gemeeoe 
werken  te  arbeiden; 

dat,  by  aldien  in  de  voormelde  om-  en  bovenlanden  tot  aan 
de  Jaccatrasche-  en  Preanger  Regentschappen  en  het  Bantamsche 
gebied  eenige  amphioen-  kitten  of  warongs  anders  dan  op  de 
gepriviligeerde  bazaars  gevonden  worden,  de  pachter,  by  aldien 

Digitized  by  VjOOQIC 


1707.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  697 

hy  daartoe  permissie  niogt  hebben  verleend,  verbeuren  zal 
een  boete  van  een  duizend  ryksdaalders,  ten  behoeven  van  den 
officier,  die  de  calange  zal  doen,  of  wel,  by  onvermogen  om 
die  te  voldoen,  in  de  ketting  geklonken  zal  worden  om  voor 
den  tyd  van  drie  jaaren  aan  de  gemeene  werken  te  arbeiden; 
terwyl  hy,  die  bevonden  zal  worden  zulk  een  kit  of  warong 
te  houden,  zowel  als  hel  hoofd  der  campong  of  plaats,  waar 
zulk  een  ampfaioen-kit  of  warong  zal  worden  gevonden,  hetzy 
hy  daarvan  kennis  heelt  gedragen  of  niet,  voor  een  jaar  in 
de  ketting  geklonken  zal  worden  om  aan  de  gemeene  werken 
ten  arbeid  gesteld  te  worden; 

dat  op  de  voormelde  bazaars  de  pachter  alleen  en  met 
seclusie  van  alle  anderen  amphioen  zal  mogen  laten  kooken 
en  permissie  kunnen  verleenen  om  daar  kitten  en  warongs 
te  houden,  mits  hy  aan  de  potias  of  huurders  der  bazaars 
van  het  zuiver  bedragen  van  deze  gerechtigheid  uitkeert  twee 
derde  gedeeltens,  tenzy  hy  met  de  gemelde  potias  of  houders 
daaromtrent,  by  wyze  van  accoord  of  anderzints,  mogt  over- 
eenkomen, doch  dat  in  contrarie  geval  geen  potia  of  huurder 
van  een  bazaar  den  pachter  of  zyne  dienaaren  zal  mogen 
beletten  of  eenigzints  hinderlyk  zyn  in  het  heffen  van  deze 
gerechtigheid,  op  poene  van  duizend  zilvere  gecartelde  ducatons, 
de  eene  helvt  ten  behoeven  van  den  officier,  die  de  calange 
zal  doen,  en  de  andere  helvt  ten  faveure  van  den  pachter; 
en  dat  hy,  by  onvermogen  om  die  te  voldoen,  mede  in  de 
ketting  geklonken  zal  worden  om  voor  den  tyd  van  drie 
iaaren  aan  de  gemeene  werken  te  arbeiden. 

dat  in  de  voornoemde  kitten  of  warongs,  zo  binnen  de 
voorschreeve  buitenposten,  als  in  de  gemelde  om-  en  boven- 
landen, alleen  zullen  mogen  worden  toegelaten  Ghineezen  en 
vrye,  onchristen  inlanders,  doch  geene  slaaven,  van  wie  die 
ook  zouden  mogen  zyn,  op  poene,  dat,  wanneer  die  in  dezelve 
zullen  gevonden  worden,  schoon  ook  al  geen  amphioen  schui- 
vende, de  houder  van  die  kit  of  warong  in  de  ketting  zal 
worden  geklonken  om  voor  den  tyd  van  twee  jaaren  aan  de 
gemeene  werken   te  arbeiden  en  de  pachter  buitendien,  of 

Digitized  by  VjOOQIC 


698  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

hy  'er  vao  heeft  geweeten  of  niet,  verbeuren  zal  een  ixiete 
van  vyf  honderd  ryksdaalders  ten  behoeven  van  den  officier 
van  justitie,  die  de  ca^ange  zal  doen,  viraartoe  het  denzelven 
vry  zal  staan,  niet  alleen  die  amphioen-kitten  of  warongs  zo 
dikwyis  op  te  neemen  en  te  doen  visiteeren,  als  hy  zulks  zal 
nodig  oordeelen,  maar  ook,  buiten  eenige  aucthorisatie,  hel 
recht  zal  hebben  de  daarin  gevonden  wordende  slaaven  uit 
dezelve  te  doen  haaien  en  vervolgens,  aan  een  boom  gebonden, 
strengelyk  te  doen  kastyden ;  —  gelyk  de  iyfheeren  en  vrouwen 
ook  zuilen  vermogen  hunne  slaaven  uit  de  gemelde  kitten  te 
haaien  of  door  de  dienaaren  der  justitie  dan  wel  anderen 
te  doen  haaien; 

en  dat  tot  het  doen  van  calanges  in  dezen,  niet  alleen  de 
respectieve  officieren  van  justitie  gequaliflceerd  zullen  zyn, 
maar  ook,  voor  zover  de  bovenlanden  aangaat,  de  gecommit- 
teerde lot  en  over  de  zaaken  van  den  inlander. 

Gelastende  en  beveelende  wy  de  respective  officieren  van 
justitie,  den  gecommitteerde  tot  en  over  de  zaaken  van  deti 
inlander  en  die  zulks  verder  zoude  mo>:;en  aangaan,  met  alle 
nauwkeurigheid  toe  te  zien  en  te  waken,  dat  de  inhoud  dezes 
stiptelyk  en  zonder  eenige  afwyking  werde  agtervolgd  en 
naargekomen,  alzo  wy  zulks  ten  meesten  nutte  onzer  goede 
ingezetenen  alhier  bevonden  hebben  alzo  te  behooreu. 

En  op  dat  niemand  hiervan  eenige  ignorantie  zoude  kunnen 
praetendeeren,  zal  deze  worden  gepubliceerd  en,  behalven  in 
de  Nederduitsche,  ook  in  de  gewoone  inlandsche  taaien  ge- 
affigeerd,  daar  men  gewoon  is  ter  dezer  hoofdplaats  publicatien 
en  affixien  te  doen,  mitsgaders  op  de  respective  bazaars  en 
alomme  in  de  bovenlanden  worden  aangeplakt. 


Op  29  December  1797  is  ter  zake  nader  besloten:  >aan 
den  pachter  der  madat-kitten  te  permitteeren  om  de  aan  hem 
in  de  nahyheyd  van  deze  stad  toegestaane  twaalf  madat-kitten, 
niet  alleen,  ingevolge  de  pachtconditiên,  tot  zyn  meeste  voor- 
deel te  verdeelen  over  de  by  die  conditiên  aangeweesene  drie 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN.  699 

plaatsen  (e  Mangadoea,  Godong  Panjang  en  Jambatang  Lima, 
maar  om  ook  daarvan  eenige  Ie  plaatsen  buiten  de  Boom  en 
op  campong  Baroe,  buiten  de  IJtrechtsche  poort,  mits  omtrent 
degeene,  die  op  de  laatstgenoemde  twee  plaatsen  zullen  worden 
opgezet,  de  by  de  conditiên  gemaakte  bepalingen  even  zodanig 
als  omtrent  de  overige  geobserveerd  worden;  en  wyders  op 
de  door  hem  gedaane  vraag,  hoedanig  hy  zoude  moeten  han- 
delen, wanneer  slaaven  voorgeeven  door  hunne  lyfheeren  tot 
hel  koopen  van  madath  gezonden  te  zyn  of  zich  voor  vryge- 
geeven  opgeeven,  te  kennen  te  geeven,  dat  in  hel  geheel  geene 
slaaven,  hoegenaamd  ook  en  om  wat  reeden  dit  ook  zoude 
mogen  zyn,  in  eenige  madat-kit  mogen  worden  toegelaten  en 
de  vrye  lieden,  die  amphioen  willen  laten  koopen,  zulks  door 
vrye  persoonen  zullen  moeten  laten  doen,  indien  zy  zelvs 
onwillig  zyn  daartoe  in  een  amphioen-kit  te  koomen,  mits- 
gaders dat  in  het  tweede  geval  vry  gegeeven  slaven  niet 
moeten  worden  toegelaten  zonder  hunne  vry-brieven  te  hebben 
vertoond  en  die  deugdzaam  bevonden  zyn". 
Zie  ook  9/16  JanuariJ  en  18  Mei  1798. 

16  December.     Maalregelcn  in  hel  belang  van  de  suiker- 
cultuur  op  Java. 

Naar  aanleiding  van  eene  aanschrijving  van  Commissarissen 
Oeneraal  «noteerde*'  de  Indische  Begering  in  hare  resoluliën 
van  den  19^*^°  December  1797  het  navolgende: 

dal  hun  hoog  Edelheeden  verlangen,  dat  de  leverantie  van 
ziiikcr  ten  gouvernemente  Java  gebragt  zal  worden  lol  op 
eene  hoeveelheid  van  twee  en  dertig  duizend  pikols  of  vier 
millioen  ponden  in  het  jaar  en  ten  comploire  Cheribon  op 
twintig  duizend  agt  honderd  pikols  of  twee  millioen  en  zes 
maal  honderd  duizend  ponden; 

dat  hun  hoog  Edelheeden,  reeds  in  den  jaare  1794  met  de 
meest  mogelyke  nauwkeurigheid  onderzogt  hebbende  alles, 
wal  lot  den  praesenten  slaat  der  zuiker-culture  op  Java 
betrekking  heeft,  bevonden  hebben,  dat  zich  des  tyds  aldaar 
bevonden  zeeven  en  twintig  stuks  zuikermoolens,  als: 

Digitized  by  VjOOQ IC 


700  1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

in  het  Japarasche  en  Kadoesche  dislrict 17  staks, 

>    »     Joanasche  en  Paltysche        >       7      » 

»    >     Paccalongansche  en  Batangsclie  district..     3      • 

eo  op  Passarouang 1      • 

of  te  zamen 27  stuks, 

alle  welke  moolens  te  zamen,  uitgenomen  vier,  die  noch  van 
de  leverantie  geêxcuseerd  waren,  in  dat  jaar  getaxeerd  zyn 
op  9801  picols  en  36  ponden,  waarvan  argelrokken  de  Gom- 
pagnie's  leverantie  tot  8000  pikols,  voor  den  particulieren 
handel  over  blyven  slechts  8801  pikols  en  B6  ponden,  die 
met  hetgeen  de  bovengemelde  vier  molens  louden  kunnen 
leveren  en  de  overigen  minder  getaxeerd  mugten  weesen,  dan 
in  goede  jaaren  effectivelyk  kunnen  aanmaken,  eene  quaniiteit 
van  B  a  6000  pikols  zullen  uitmaken,  zodat  men  stellen  kan, 
dat  in  die  situatie  Java  in  het  geheel  kan  opleveren  veertien 
a  vyftien  duizend  picols  by  een  goed  gewas,  gelyk  dat  van 
1794  geweest  is; 

dat  bun  hoog  Ëdelbeeden  om  de  voorschreeven  voorgenomen 
uitbreiding  te  effecteeren  de  ministers  van  Java  hebben  aan* 
geschreeven  om  de  zuiker-culture  aldaar  te  ontheffen  van  alle 
de  drukkende  omstandigheeden,  welke  dezelve  tegenswoordig 
belemmeren  en  door  gepaste  voorzieningen  op  eene  kragtdadige 
wyze  aan  te  moedigen,  doch  daarin  tevens  met  de  vereischte 
omzigtigheid  te  werk  te  gaan,,  ten  einde  de  extensie  der 
zuikerteelt  geen  nadeel  toebrenge  aan  die  van  derysl  en  ook 
niet  strekke  tot  praejuditie  van  de  Bataviasche  colonie; 

dat,  schoon  de  intrekking  van  vorige  ordres,  welke  het  getal 
der  zuikermoolens  op  Java  hebben  bepaald,  daartoe  in  de  eerste 
plaats  in  aanmerking  komt,  hun  hoog  Ëdelbeeden  nochthans 
vermeenen  het  ten  eenemaalen  ongeiaden  te  zyn  aan  een 
iegelyk  de  onbepaalde  vryheid  te  verleenen  tot  het  aanleggen 
van  zuikermolens,  niet  alleen  wyl  een  ieder  om  het  zeerst 
geneigd  schynt  te  zyn  om  diergelyke  onderneemingen  by  de 
hand  te  neemen,  maar  ook  wyl  het  zuikerriet  ten  gouveme- 
mente  Java  door  den  Javaan  zelfs  en  geenzints  door  den  mole- 
naar,   gelyk    hier   ter  hoofdplaats,   word   gekweekt  en    die 

Digitized  by  VjOOQIC 


1t97.     P.  Q.  VAN  ÓVERStRAtEN.  ioi 

landaari  eeo  afkeer  heelt  van  het  schoon  en  loemaken  van 
onbebouwde  gronden,  zodat  eene  onbepaalde  vergunning  in 
dezen  buiten  allen  twyfel  uadeelig  zoude  zyn  aan  de  zo  nodige 
ryst-cullunr  en  bun  hoog  Edeiheeden,  om  dit  voor  te  komen 
en  wyders  het  bedoeld  effect  te  bereiken,  de  ministers  van 
Java  hebben  gequalificeerd  om  de  voorsebreeven  extensie  der 
zuiker-culture  te  doen  gevolg  neemen  onder  de  navolgende 
bepaalingen : 

voor  eerst:  dat  geen  groter  getal  nieuwe  molens  op  Java 
.zal  mogen  worden  aangelegd,  dan  met  het  Ihans  aanweezig 
zynde  getal  voldoende  zullen  zyn  om  aan  de  Compagnie  eene 
jaarlyksche  leverantie  van  twee  en  dertig  duizend  pikols  zuiker 
te  verzeekeren  en  eene  hoeveelheid  van  zes  tot  agt  duizend 
pikols,  zonder  meer,  te  doen  overblyven  voor  den  particu- 
lieren handel; 

ten  tweeden:  dat  deze  nieuwe  aan  te  leggen  zuikermolens, 
zoveel  mogelyk,  zullen  worden  gedistribueerd  over  alle  de 
couiptoiren,  die  daartoe  geschikt  zyn,  zodat  elk  derzelver 
eomptoiren,  naar  mate  de  gelegenheid  der  plaatsen,  daardoor 
een  evenreedig  deel  erlangen  aan  de  voordeelen  dezer  culture 
en  eeue  groote  hoeveelheid  van  molens  op  eene  en  dezelfde 
plaats  tot  geen  nadeel  strekke  aan  de  ryst-culture,  omtrend 
welk  poinct  hun  hoog  Eilelheeden  speciaal  verlangd  hebben 
gediend  te  zyn  van  de  consideraliën  der  ministers,  alvorens 
hoogstdezelve  finaal  te  bepaalen; 

ten  derden:  dat  de  nieuwe  molens  niet grooter zullen  mogen 
zyn  dan  om  elk  1200  pikols  jaarlyks  te  kunnen  aanmaken, 
om  alzo  de  voorsclireeve  distributie  des  te  geniakkelyker  te 
maken  en  de  inconvenienten,  die  ook  uit  den  aanleg  van  te 
groote  molens  zouden  kunnen  voortspruiten,  des  te  beter  te 
prevenieeren ; 

ten  vierden:  dat  aan  de  eigenaars  der  thans subsistecrende, 
zowel  als  der  nieuwe  aan  te  leggen  zuikermolens  onbebouwde 
stukken  lands,  ter  convenabele  grootens,  'in  gebruik  zullen 
worden  afgestaan  om  daarop  zelve  zuikerriet  aan  te  kweeken, 
over  welke   stukken  lands  hun  tot  dat  en  geen  ander  einde 

Digitized  by  VjOOQIC 


702  1797.     F*.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

de  vrye  dispositie  zal  worden  verzeekerd  en  ond^  geen  voor- 
wendsel hoegenaamd  mogen  werden  ontnomen^  zolang  de 
molens,  waartoe  deze  landen  expectivelyk  zullen  behooren» 
aanweezig  en  in  behoorlyken  slaat  van  werking  zullen  zyn ; 

ten  yyfden :  dat  aan  de  molenaars  de  verzeekering  zal  worden 
gegeeveo,  dat  de  tegenwoordige  nieuwe  instelliugen  ointrend 
de  zuiker-culture,  mitsgaders  de  leverantie  en  betaling  van 
dat  artikel  op  Java  aan  de  Compagnie  zullen  stand  houden  en 
daarin  geene  verandering  zal  worden  gemaakt,  behoudens 
echter  van  het  recht  aan  de  Compagnie  om  aan  die  culture 
eeue  nog  verdere  extensie  te  gecven,  wanneer  zy  zulks  in  der 
tyd  nuttig  en  dienstig  mogl  oordeelen; 

ten  zesden:  dat  om  de  molenaars  in  staat  te  stellen  int 
eene  betere  bearbeiding  der  zuiker  en  om  dezelve  evenzo 
deugdzaam  te  leveren  als  de  Bataviasche,  aan  hun  zal  worden 
toegelegd  rd"  47}  per  pikol  voor  de  oprechte  eerste  zoort; 

ten  zeevenden :  dat  de  vooruit  verstrekkingen  van  penningen 
voortaan  op  Java,  even  als  op  Batavia,  zullen  geschieden  direc- 
telyk  van  wegens  de  Compagnie  tot  circa  de  helft  op  denaar 
bevinding  telkens  te  bepalen  leverantie  en  daarvan  de  eeue 
helft  in  de  maand  January  en  de  wederhelft  in  Juny;  en 

ten  aglstcn:  dat  de  molenaars  de  vryheid  zullen  hebben  om 
hetgeen  zy  meer  culliveeren  dan  het  bedragen  hunner  verpligie 
leverantie  aan  de  Compagnie,  volgens  eene  billyke  bepaling 
vry  te  mogen  uitvoeren  naar  alle  zodanige  plaatsen,  werwaards 
de  uitvoer  van  zuiker  tot  heden  is  of  by  vervolg  zal  zyn  ge- 
permitteerd, mei  interdictie  aan  diegeene,  welke  op  de  respec- 
tive  comptoiren  in  naam  van  de  Compagnie  het  gezach 
uiloeiTenen  om  zich  daarmede  niet  verder  of  anders  te  l)eraoeyen« 
dan  om  de  geleverd  wordende  zuiker  nauwkeurig  te  examineeren« 
waarvoor  en  voor  de  verdere  moeite  by  de  acceptatie  een 
agtste  ryksdaalder  fer  pikol,  door  de  leveranliers  te  betalen, 
wanneer  zy  ook  voor  de  deugdzaamheid  der  zuiker  aanspree- 
kelyk  zullen  zyn; 

Voorts  dal  hun  hoog  Kdelheeden  om  den  heer  Java\s  gou- 
verneur  en    desselfs   successvuren    in    Her    lyd  te  gemoed  Ie 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797,    P.  G.  VAN  OVERSTRATEN.  70S 

komen  iü  het  gemis  der  voordeelen,  die  de  gouverneurs  van 
Java  volgens  de  presente  inrichling  uit  de  zuiker-cullure 
pleegen  ie  genieten,  doch  die  geheel  zullen  vervallen,  ten  einde 
die  culture  invoegen  voorschreeven  ten  eenemaal  te  ontheffen 
van  alle  de  drukkende  omstandigheeden,  welke  dezelve  tegen- 
woordig belemmeren,  besloten  hebben  het  voor  gouverneurs 
van  J»va  bepaald  jaarlyks  ambtgeld  van  rd*  20000  te  ver- 
oiinderen  rd'  10000. 

Mitsgaders  dat  hun  hoog  Ëdelheeden  de  ministers  van  Java 
wyders  hebben  aangeschreeven  om  voortaan  jaarlyks  een  per- 
tinent verslag  van  de  zuiker-culluur  te  doen  aan  deeze  regee- 
ring en  daarby  telkens  op  te  geeven  het  getal  der  molens  en 
w^aar  die  gelegen  zyii,  alsmede  de  quantileiten  zuiker,  die  elk 
derzelver  by  een  goed  gewas  kan  opbrengen,  ten  einde  telkens 
door  doeze  regeering  daarop  het  nodige  na  bevinding  van 
zaaken  te  kunnen  worden  gedisponeerd. 

En  dat  hun  hoog  Edellieeden  laatstelyk,  wat  Clieribon  betreft, 
Tan  den  resident  aldaar,  Pieter  Walbeeck,  hebben  gevordert 
desselfs  consideratien  en  bericht,  hoedanig  op  de  beste  en 
spoedigste  wyze  zal  kunnen  worden  voldaan  aan  hoogst  der- 
zelver loorschreeven  intenlie  om  de  zuiker  leverantie  aan  de 
Compagnie  op  Cberibon  te  brengen  tot  op  twee  millioenen  en 
zes  maal  honderd  duizend  ponden  in  het  jaar. 

19  December.     Verbod  tegen  hel  Ie  koop  stellen  van  onge- 
mcrIUe  waskaarsen. 

Van  wegens  de  hooge  regeering  dezer  landen  word  den  ge- 
zamentlyken  kaarssenmaakers,  tot  voorkoming  van  alle  Iraudes, 
die  ten  naileele  van  den  pachter  van  hel  merken  der  waxkaarssen 
zouden  kunnen  worden  gepleegd,  by  dezen  op  het  ernstigst 
geinterdiceerd  en  verboden  om  hunne  waxkaarssen,  zo  lang 
die  niet  gemerkt  zyn,  in  derzelver  warongs  of  winkels  ten 
loon  te  hangen  of  te  stellen,  maar  daarentegen  gelast  en  aan- 
bevolen om,  wanneer  de  bekrompenheid  van  derzelver  wooningen 
niel    toelaat  de  door  hun  aangemaakte  en  nog  niet  gemerkte 

Digitized  by  VjOOQIC 


t04  1797.     P.  Ö.  VAN  OVERSTRAT EN. 

waxkaarssen  op  een  byzondere  plaats  te  hergen,  dezdre  ten 
minsten  ar  te  sluiten  of  te  bedekken,  op  poene,  dat  zy  anders 
zullen  worden  aangemerkt  als  fraudateurs  van  de  pacht  en 
dus  verbeuren  de  op  bet  te  koop  zetten  van  ongemerkte  wax- 
kaarssen by  de  pacht-conditiên  bepaalde  boete  van  vyf  en  twintig 
ryksdaalders,  wanneer  de  quantiteit  niet  grooter  is  dan  een 
quart  pikol,  en  van  vier  maal  de  waarde,  als  die  daarboven 
loopt,  behalven  de  confiscatie  van  bet  aangehaalde,  de  hdvt 
voor  den  pachter  en  de  andere  helvt  voor  den  officier,  die  de 
calange  zal  doen. 

19  December.     Regeling  van  in-  en  uitgaande  regten,  enz. 

Van  wegens  de  booge  regeering  dezer  landen  word  aan 
allen  en  een  iegelyk  by  dezen  bekend  gemaakt,  dat  in  Raade 
van  Indie,  om  met  primo  van  January  1798  in  te  gaan,  be- 
slooten  is: 

Eerstelyk:  het  interdict  van  den  uitvoer  alhier  van  syroop, 
geêmancerd  den  ~  April  1768,  als  nu  weder  in  te  trekken 
en  dienvolgende  tot  den  uilvoer  daarvan  aan  een  ieder  vryheid 
te  geven. 

Ten  tweeden :  den  handel  in  Javasche  en  Gheribonsche  suiker, 
eerste  soort,  met  intrekking  van  de  daartegens  gestelde  ordre, 
aan  een  iegelyk  te  permilteeren. 

Ten  derden:  van  de  vogelnestjes,  vallende  in  de  Jaccalrascbe 
bovenlanden,  waar  van  thans  gebeeven  worden,  behalven  les 
percent  voor  den  pachter,  noch  vyf  en  twintig  ryksdaalders 
voor  de  Compagnie,  Ie  laten  heffen  tien  percent  voor  den 
pachter,  zonder  meer. 

Ten  vierden:  den  thol  op  den  uitvoer  van  amphioen,  die 
by  de  Compagnie  is  ingekogt,  te  bepalen  op  twintig  ryksdaal- 
ders,  iedere  kist,  zonder  onderscheid  van  zoorten,  en  die  op  den 
tweeden  invoer  van  zodanige  amphioen  daarenboven  noch  op 
tien  ryksdaalders  voor  iedere  kist,  mede  zonder  onderscheid 
van  soorten,  uitgezonderd  nochtans  amphioen,  die  van  Java's 
Noord-Oo.stkust,  Cherilion  en  Bantam  mogf  zyn  nitirevoerd  en 

Digitized  by  VjOOQIC 


1791^.    P.  Ö.  VAN  OVËrtStRAtEN.  ^Q^ 

uit  noodzaakelykheid  hier  weder  terug  gebragt  word,  alzo  daar 
van,  even  als  thans  plaats  vindt,  niets  worden  betaald ;  —  voorts 
de  waag-gerechligheid,  die  van  ieder  by  de  Compagnie  inge- 
kogte  kist  amphioen  moet  worden  betaald,  te  stellen  op  vyf 
ryksdaalders,  almede  zonder  onderscheid  van  wat  soort  die  is. 

Ten  vyfden :  van  de  Javasche  lywaaten,  die  hier  zullen  worden 
ingevoerd,  niet  meer  dan  zes  percent  aan  's  Heeren  gerechtig- 
heid te  doen  befTen,  doch  van  alle  andere  lywaaten,  die  van 
plaalzen,  om  de  Ck)6t  gelegen,  hier  worden  aangebragt,  de  be- 
paalde IS  percent  te  laten  voldoen. 

Ten  zesden :  den  uitvoer  van  lywaaten,  zyde-stoffen,  koussen, 
alcatyven  en  het  kattoen  naar  de  Oostersche  gouvernementen 
en  andere  bezittingen  van  de  Compagnie  alleen  aan  Compag- 
nie's  dienaaren  en  onderhoorigen,  doch  niet  aan  vreemde 
Europeezen  of  Americaanen  te  permitleeren ;  —  en  den  thol, 
die  hier  op  gesteld  is,  ook  te  laten  betalen  van  alle  zodanige 
lywaaten,  zyde-stoffen,  enz.,  als  hier  ter  rheede  komen  om  naar 
Java,  de  Oostersche  comptoiren  of  andere  bezittingen  van  de 
Compagnie  vervoerd  te  worden,  schoon  die  hier  niet  ingevoerd, 
verkogt  of  overgescheept  worden,  doch  deze  gerechtigheid 
niet  te  laten  voldoen  van  lywaaten,  zyde-stoffen,  enz.,  welke 
in  de  schepen  of  vaartuigen  blyven,  die  niet  naar  eenig  Gom- 
pagnie's  comptoir  staan  te  vertrekken,  en  dus  de  eigenaars  of 
voerders  van  deze  schepen  of  vaartuigen  niet  verder  aan  dezen ' 
ihol  subject  te  laaten  zyn,  als  voor  goederen,  die  zy  uit  hunne 
bodems  ter  rheede  verkopen  of  overscheepen. 

Ten  zevenden:  van  de  uitgevoerd  wordende  poeder-,  brood- en 
hoed-suiker  aan  's  Heeren  gerechtigheid  te  laaten  betaalen  18 
stuivers  het  pikol,  wanneer  die  uitvoer  geschied  door  ingeze- 
tenen van  de  Compagnie,  en  30  stuivers  per  pikol,  wanneer 
de  uitvoer  zal  geschieden  door  vreemdelingen  of  anderen, 
geene  ingezetenen  van  de  Compagnie  zynde,  dan  wel  voor 
derzelver  rekening;  —  voorts  van  de  Javasche  en  Cheribonscbe 
suiker,  betzy  kandy  of  poeder,  die  hier  aangebragt,  doch  niet 
ingevoerd  word,  twaalv  stuivers  per  pikol  te  laten  betalen, 
wanneer  die  hier  word   overgescheept,   en  zes  stuivers  per 

ULUL  45 

Digitized  by  VjOOQIC 


706  1797.    P.  Ö.  VAN  OVERSTRATÊN. 

pikol,  ingeval  dat  die  met  hetzelvde  schip  of  vaartuig,  waa^ 
mede  zy  hier  is  aangekomen,  weder  word  uitgevoerd. 

Ten  agtsten:  met  intrekking  van  de  praesente  ordre,  dat 
van  alle  de  ryst,  die  in  de  schepen  of  vaartuigen,  met  dewelke 
die  aangebragt  is,  verblyft  en  daarmede  naar  de  overwal  of 
elders  word  vervoerd,  vier  ryksdaalders  per  kojang  zal  worden 
betaald,  te  statueeren,  dat  van  alle  ryst,  die  van  Java  en 
Gheribon  word  aangebragt  om  van  hier  direct  wederom  naar 
de  overwal  te  worden  vervoerd,  hier  geen  thol  zal  mogen 
gehoeven  worden,  wanneer  by  de  passen  der  vaartuigen,  die 
dezelve  aanbrengen,  uitdrukkélyk  is  bekend  gesteld,  dat  de  la- 
ding is  gedestineerd  naar  de  overwal ;  doch  dat,  wanneer  dit 
by  de  passen  niet  bekend  staat,  van  de  ryst,  die  aangebragt 
en  niet  ingevoerd  of  overgescheept,  maar  met  hetzelfde  vaar- 
tuig wederom  vervoerd  word,  betaald  zal  moeten  worden  de 
bepaalde  thol  van  zes  ryksdaalders  voor  den  in-enaitvoer;  — 
gelyk  mede  van  alle  ryst,  die  hier  ter  rheede  komt  en  met 
toestemming  van  de  hooge  regeering  vervoerd  word  naar 
eenige  plaats,  aan  vreemde  Europeezen  toebehoorende,  zonder 
dat  die  hier  ingevoerd  word,  betaald  zullen  moeten  worden 
vier  ryksdaalders  per  kojang  voor  in-  en  uitgaande  rechten 
zamen. 

Ten  negenden:  van  het  meeU  hetwelk  hier  zonde  mogen 
ingevoerd  worden,  te  laten  heffen  zes  percent,  ten  behoeven 
van  den  pachter  van  de  Boom. 

Ten  tienden ;  van  de  ingevoerd  wordende,  gekorven,  Javasche 
en  Gheribonsche  tabak,  waar  van  thans  gehoeven  worden  vyf 
percent  in  natura  en  1 V2  ryksdaalder  in  gelde,  te  laten  heffen 
zes  percent  in  het  geheel,  ten  behoeven  van  den  paciiter  van 
de  Boom,  buiten  bemoeynis  van  den  pachter  der  gerechtigheid 
op  de  gekorven  Chinasche  tabak. 

Ten  elvden:  in  te  trekken  de  tot  dus  ver  aan  de  gezag- 
voerders en  eerste  officieren  op  's  Compagnie's  schepen  of 
vaartuigen,  welke  van  Macasser  hier  terug  komen,  verleende 
permissie  om  de  eerste  agt  en  de  tweede  vier  slaaven  tholvry 
alhier  te  mogen  aanbrengen. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  707 

Ten  twaalvden :  almede  in  te  trekken  de  tot  dus  ver  plaats 
gebad  hebbende  schikking,  volgens  welke  de  handelaars,  die 
uit  de  straat  Malacca  en  niet  van  Malacca  zelvs  terug  konaen» 
dubbelde  thol  moeten  betalen  van  de  door  hun  aangebragt 
wordende  taripangs,  agar  agar,  troeboe  of  viskuit,  vischlym, 
haayvinnen  en  wat  verder  tot  negotie  dient,  en  de  gemelde 
handelaars  te  laten  volstaan  met  de  betaling  van  zes  percent. 

Ten  dertieuden:  te  statueeren,  dat  in  geval  ontdekt  mogt 
worden,  dat  hier  slaaven  clandestien  zyn  ingevoerd,  van  de- 
welke  geen  redemlie-geld  voldaan  is,  hetzy  onder  den  naam 
van  anaksprauw  of  matroozen  of  wel  anderzints,  om  daardoor 
'sHeeren  gerechtigheid  te  fraudeeren,  de  invoerder  niet  alleen 
als  een  fraudateur  zal  worden  behandeld,  maar  ook  voor  ieder 
derzelven  het  voormeld  redemtie-geld  zal  moeten  betalen;  en 
dat  bovendien  dusdanige  clandestien  ingevoerde  slaav  of  slaaven 
verbeurd  zullen  zyn  en  geconfisqueerd  zullen  worden  ten  fa- 
veure van  den  pachter  of  wel  den  officier,  die  de  aanhaling 
zal  doen. 

Ten  veertienden:  nader  te  interdiceeren  het  vaaren  van 
eenige  vaartuigen,  hoegenaamd  ook,  van  Java,  Gheribon,  Indra- 
majoe.  Bantam  of  elders  komende,  naar  Tjilinljing,  Tannara 
of  eenige  andere  plaatzen,  hier  omstreeks  gelegen,  of  het  ver- 
trekken van  daar  derwaards,  op  poene  van  confiscatie  van 
vaartuig  en  lading  ten  faveure  van  den  pachter  voor  de  eene 
en  van  den  officier  van  justitie,  die  de  calange  zal  doen,  voor 
de  andere  helvt,  zullende  de  potias  der  bazaars  op  de  twee 
eersigemelde  en  de  hoofden  op  de  andere  plaatzen  daar 
voor  aanspreekelyk  worden  gehouden  en  niet  alleen  verplicht 
zyn  aan  de  bediendens,  die  de  pachter  van  de  Boom  zal  nodig 
oordeelen  aldaar  te  plaatzen,  alle  adsistentie  te  verleenen,  wan- 
neer die  van  hun  gerequireerd  zal  worden,  maar  ook  by 
ontdekking,  dat  eenige  goederen  aldaar  clandestien  zyn  aan- 
gebragt of  uitgevoerd,  voor  den  tyd  van  tien  jaaren  in  de 
ketting  geklonken  worden  om  aan  de  gemeene  werken  te 
arbeiden;  —  en 

Ten  vyftienden :  te  bepalen,  dat  geene  Gompagnie's  dienaaren, 

Digitized  by  VjOOQIC 


lOd  1^9^.    P.  Ó.  VAN  OVËRSTftATEN. 

op  het  Jaagpad,  Ploezers  kasie  of  buiten  de  Boom  alhier  be- 
scheiden, eenige  negotie  goederen  in  hunne  wooningen  of  elders 
zullen  mogen  brengen  of  opslaan,  hetzy  ifoor  zig  zelven  of 
wel  Yoor  anderen,  op  poene  van  confiscatie  van  dezelven  ten 
foveure  van  den  oiBcier  van  justitie,  die  de  aanhaling  daarvan 
zal  doen,  voor  de  eene  en  van  den  pachter  van  deBoomyoor 
de  andere  helvt. 

En  opdat  niemand  hiervan  eenige  ignorantie  zoude  kunnen 
praetendeeren,  zal  deze,  zo  alhier,  als  op  Java,  Gheribon  en 
Bantam  worden  gepubliceerd  en,  behalven  in  de  Nederduilsche, 
ook  in  de  gewoone  inlandsche  taaien  geaffigeerd  ter  plaatzen, 
waar  men  gewoon  is  publicatien  en  affixien  te  doen. 

22  December.     Regeling   van   het    "^douceur*  voor  sulh 
alteme  officieren  bij  expeditiên  ter  zee. 

Is  goedgevonden  en  verataan  voor  het  vervolg  te  bepaalen. 
dat  de  subalterne  oiBcieren,  die  hier  aan  land  zyn  bescheiden, 
wanneer  geêmployeerd  worden  tot  het  doen  van  tochten  over 
zee,  voor  den  tyd,  dat  dezelve  duuren,  zullen  blyven  genieten 
de  helft  van  het  douceur,  waarvan  zy  anders  aan  land  zouden 
hebben  gejouisseerd,  uit  aanmerking,  dat  dezelve  gedurende 
die  tochten  verstoken  zyn  van  alle  voordeelen,  behalven  alleen 
hunne  gage,  die  zelfs  niet  toereikende  is  om  zich  slechts  van 
het  nodige  te  voorzien. 

22  December.     Voorschrift  nopens  onafgehaaldeofover- 
schietende  rantsoenen. 

Op  de  propositie  van  den  heer  Gouverneur  Generaal  is 
goedgevonden  en  verstaan  de  randsoenen,  die  by  de  dadelyke 
verstrekking  en  uitdeeling  daarvan  aan  de  militairen,  enz. 
niet  afgehaald  worden  of  overschieten,  tot  voorkoming  van 
alle  misbruiken,  die  hier  omtrent  zouden  kunnen  plaats  hebben, 
voortaan  wederom  maandelyks  voor  de  Compagnie  te  laten 
inneemen,  ten  einde  by  de  volgende  verstrekkingen  in  min- 
dering van   de  quantiteyt,  die  uit  'sComp*  magazynen  zoude 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  709 

oDiTangen  worden,  te  dienen;  en  daarvoor  te  valideeren  een 
ecfoivalent  uit  's  Compagnies  kas,  te  weeten:  voor  de  ryst 
rd"  30  per  last  en  voor  de  arak  rd"  3B  per  legger,  om  te 
komen  ten  voordeele  van  de  bakken  der  gemelde  militairen. 

'tj^^JT*    Maatregelen  in  het  bdang  van  de  publieke  rust 
en  veiligheid  binnen  en  buiten  de  stad  Batavia, 

Op  een  request  van  den  capitain  en  lieutenants  der  Chineesen 
is  goedgevonden  en  verstaan  de  door  deze  regeering  gemaakte 
schikkingen  tol  handhaving  van  de  publieke  rust  en  veiligheid, 
zo  binnen  als  builen  de  stad,  ook  meer  byzonder  betrekkelyk 
te  maken  tot  de  Chineesche  campong  en  dien  volgende,  met 
renovatie  en  ampliatie  van  de  ten  dien  opzichte  door  deeze 
regeering    geêmaneerde    placcaten    van    den    "  j^^^     1667, 

^^  1697.  -if^^^  1713.  29  Juny  1739  en  ^^^ 
1769  te  statueeren  en  te  ordonneeren,  dat,  zowel  binnen  de 
stad,  als  in  de  Chineesche  campong  en  andere  plaatzen,  buiten 
de  stad  gelegen,  geene  inlanders  en  lyfeigenen  na  negen  uren 
's  avonds  zonder  brandend  licht  en  vooral  niet  van  eenig  geweer 
voorzien,  'sHeeren  wegen  zuUen  mogen  passeeren,  maar  door 
de  commandanten  der  respective  wachten  zullen  moeten  worden 
aangehouden  en  vervolgens  aan  de  officieren  van  justitie, 
onder  wien  dezelve  sorteeren,  dan  wel  anders  aan  den  ge- 
committeerde tot  en  over  de  zaaken  van  den  inlander  zullen 
moeten  worden  overgegeven  om  als  drossers  te  worden  aan- 
gemerkt; 

dat,  wanneer  na  zons  ondergang  of  by  het  vallen  van  den 
avond  ondekt  word  een  complot  van  drie,  vier  of  meer  sus- 
pecte persoenen  in  de  nabyheid  van  eenige  campong  te  zyn 
geformeerd,  de  geene,  die  daarin  het  commando  heeft,  hetzelve 
moet  laten  te  keer  gaan,  opvatten  en  apprehendeereu,  met 
authorisatie  van  denzelven  om,  in  cas  van  resistentie,  daarop 
Ie  mogen  laten  losbranden  of  die  zich  ter  weer  stellen, 
oader  de  voet  stoeten,  mits  daarvan  den  volgenden  morgen 
keanis  worde  gegeeven,  daar  het  behoort ; 

Digitized  by  VjOOQIC 


710  1797.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

en  dat  wyders  een  iegelyk,  buiten  deeze  stad,  in  de  thuinen 
en  op  de  landeryen  woonachtig,  even  als  by  de  voorschreeye 
placcaaten  van  den  7^°  July  1667,  17  Augustus  1713  en 
S  October  1769  gepermitteerd  is,  nader  geauthoriseerd  zal 
worden  om  alle  onbekende  en  suspecte  persoonen,  hetzy  vrye 
of  lyfeigenen,  van  binnen  de  hekken  of  paggers  van  hunne 
thuinen,  landeryen  of  wooningen,  van  'savonds  ten  half  zeeven 
tot  's  morgens  ten  half  zes  uuren,  niet  alleen  met  geweld  te 
weeren,  maar  zelfs  daarop  los  te  branden,  dan  wel  die  ander- 
zints  af  te  maken,  zonder  deswegens  voor  eenige  na-  of 
aanspraak  te  dugten,  mits  daarvan  den  volgenden  morgen 
kennis  geevende  aan  den  drossaard  der  Bataviasche  omme- 
hinden  of,  zoveel  de  ter  neder  gevelde  bekend  is,  aan  den 
officier,  onder  wiens  jurisdictie  hy  sorteert;  bly vende eindelyk 
de  commandanten  en  posthouders  van  de  buiten-forten  en  de 
patrouilles,  die  uit  dezelve  gedaan  worden,  buitendien  noch 
gehouden  en  verplicht  om  op  alle  suspecte  zwervers  langs 
'sHeeren  wegen  by  nagt  en  ontyden  vuur  te  geeven,  wanneer 
zy  zich  niet  alleen  laten  apprehendeeren  of  zich  trachten  te 
weer  te  stellen,  dan  wel  hun  lieder  geweer  bevorens  niet 
van  hun  afleggen. 

Voorts  tot  betere  tegengang  van  alle  ongeregeldheden,  die, 
zo  door  de  inlandsche  bediendens  van  de  justitie,  als  door  de 
militairen  in  de  Chineescbe  campong  zouden  kunnen  worden 
gepleegt,  by  wyze  van  ampliatie  van  de  voorsehreeve  placcaten 
te  bepalen,  dat  geene  inlandsche  bediendens  van  de  justitie, 
na  zons  ondergang,  zich  gewapend  in  de  meergemdde  Chi- 
neescbe campong  zullen  mogen  begeeven,  tenzy  behoorlyk  in 
hunne  monteeringen  gekleed,  op  poene  van,  in  het  contrair 
geval,  opgevat  en  strengelyk  afgestraft  te  zullen  worden,  zo- 
mede dat  geene  militairen,  zo  Europeesche,  als  inlandsche,  na 
den  gemelden  tyd  de  voormelde  campong  zullen  mogen  pas- 
seeren, tenzy  door  hunne  officieren  tot  het  doen  van  eenige 
patrouilles  of  anderzints  gecommandeerd,  op  poene  van  arbi- 
traire correctie. 

Zullende  de  respective  officieren  van  justitie,  zowel  als  de 

Digitized  by  VjOOQIC 


1797.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  711 

geeommitteerde  tot  en  over  de  zaaken  van  den  inlander, 
noTens  de  onderscheidene  commandanten  der  respective  wachten 
binnen  en  buiten  de  stad,  gelyk  mede  de  commandanten  der 
inlandsche  en  Ghineesehe  natiën  worden  gelast  nauwkeurig 
te  letten  en  te  doen  letten,  dat  het  voorschreevene  stiptdyk 
werde  geëxecuteerd  en  geobserveerd. 
Zie  ook  23  Mei  1809. 

30  December.     Vereeniging  der  betrekkingen  van  BaiUuw 
en  Drossaard  te  Batavia. 

In  aanschouw  genomen  zynde,  dat  de  officieren  van  justitie 
(met  meer  andere  ambtenaaren  en  bediendens)  hunne  middelen 
van  bestaan  geheel  of  gedeeltelyk  komen  te  missen  door  de 
jongst  afgeschafte  recognitien  uit  de  pagten,  mitsgaders  door 
het  gerenoveerd  verbod  door  de  hoge  regeering  by  publicatie 
van  den  12^°  deezer  lopende  maand  tegens  het  aanneemen 
van  geschenken  en  dat  'er  dierhalven  volstrekt  in  behoord  te 
worden  voorzien  om  de  meesten  derzelven  daaromtrend  te 
gemoet  te  komen. 

En  begreepen  weezende,  dat  daaromtrend  alle  mogelyke 
menage  van  's  Compagnies  finantien  diend  te  worden  in  het 
oog  gehouden,  zo  is  by  heeren  Commissarissen  Generaal  daartoe 
in  aanmerking  gekomen,  of  het  niet  niogelyk  zoude  zyn  om, 
zonder  praejudicie  van  de  justitie,  de  posten  van  bailluw  der 
stadt  mi  drossaard  van  de  ommelanden  van  Batavia  te  ver« 
eenigen  en  voortaan  te  doen  waarneemen  door  een  en  dezelfde 
perzoon. 

Waar  over  gedelibereerd  en  uit  een  desweegens  gedaan 
nauwkeurig  onderzoek  bevonden  zynde,  dat  weezentlyk,  inde 
tegenswoordige  gesteldheid  der  stad  Batavia,  de  beezigheeden 
van  den  bailluw  geenzints  van  dien  omslag  of  werkelykheid 
zyn«  of  dezelve  kunnen  zeer  gevoeglyk  en  sonder  eenig  het 
minste  letzel  voor  de  justitie  ook  tevens  worden  waargenomen 
door  den  landdrost,  mits  hy  in  deszeICs  verrigtingen  als  bailluw 
geadsisteerd   werde  door   een  bekwaam  minder  officier  onder 

Digitized  by  VjOOQIC 


718  1797—1798.  P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

den  titul  van  schout,  die  verpligt  zal  zyn  om  binnen  de  sladi 
Batavia  te  moeten  woonen»  en  wyders  door  dieidfiie,  mindere 
bediendens,  welke  de  bailluw  steeds  ten  dienste  der  justitie 
is  benodigd  geweest  en  waarvan  het  getal  althans  niet  behoord 
te  worden  verminderd. 

Is  goedgevonden  de  bediening  van  bailluw  op  te  dragen 
aan  den  presenten  drossaard  der  Bataviasche  omAiclanden, 
AndriesHartsinck,  met  bepaaling,  dat  deeze  twee  posten  voortaan 
altyd  door  een  en  dezelfde  perzoon  zullen  worden  bekleed 
onder  den  titui  van  drossaard  van  de  stadt  en  onmielanden  van 
Batavia. 

Zie  ook  S3  Maart  1804. 

30  December.  Bepaling^  dat  de  betrekking  van  kerk- 
meester  voortaan  zoude  worden  bekleed  door  den 
vice-president  van  Scheepenen. 

1798. 

5  Januarij.  Y oorschrift  voor  inlanders  om,  bij  hel  bezoeken 
van  opiunhkitlen,  hun  tjap  te  vertoonen. 

Op  een  request  van  den  pachter  der  madat-kitten,  Tan 
Tjantjing,  is  om  denzelve,  zoveel  doenlyk,  te  gemoed  te  komen 
in  de  moeylykheid  om  slaaven,  die  zich  voor  vrye  inlanders 
uytgeeven,  van  zodanige  perzoonen,  als  werkelyk  vry  zyn,  te 
kunnen  onderscheiden,  goedgevonden  en  verstaan  de  vrye 
inlanders  by  een  biUet  tejgelasten  om,  wanneer  zy  de  geper- 
mitteerde madat-kitten  willen  bezoeken,  aan  de  houders 
derzelven  te  vertoonen  het  tjap,  hetwelk  zy  volgens  de  reeds 
gestatueerde  ordre  van  den  l^^X^,  ^'^^^  verplicht  z]^  by 
zich  te  dragen. 


De  straf  voor  den  pachter  bij  toelating  van  een  slaaf  was 
kettingslag  en  eene  boete  van  BOO  rijksdaalders. 
Zie  ook  23  Mei  1809. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  715 

-^  Januarij.    Regeling   van   het  costuum  der  oppassers 
van  den  Drossaard  der  Bataviasche  ommelanden^  enz. 

Wyl  de  jongst  door  deze  regeering  gemaakte  bepaling,  dat 
geene  inlandache  bediendens  van  de  justitie  zich  na  zons 
ondergang  gewapend  in  de  Chineesche  campong  mogen  begeeven, 
lenzy  behoorlyk  in  hunne  monteering  gekleed,  geene  geringe 
liindeniis  zal  toebrengen  in  exploiten  tegens  de  listige,  van 
aanhang  voorziene  en  schadelykgte  boosdoenders,  —  zo  is, 
hierop  gedelibereerd  zynde,  goedgevonden  en  verstaan  aan  den 
drossaard  te  permitteeren  om  zyne  justitie  bediendens  voortaan 
te  mogen  geeven  blauwe  kleedingen  met  groene  opslagen  en 
witte  linten  ot  koorden,  in  steede  van  de  groene  kleedingen 
met  geele  linten,  die  deze  bediendens  tot  hiertoe  gedragen 
hebben;  en  wyders,  met  alteratie  voor  zover  van  de  voor- 
schreeven  bepaling,  mede  toe  te  staan,  dat  in  gevallen,  waarin 
de  aart  ter  te  doene  exploicten  volstrekt  vereischt,  dat  de 
justitie  bediendens,  die  daartoe  geömployeerd  worden,  niet  als 
dieoaaren  van  de  justitie  kenbaar  zyn  en  dus  de  mouteering 
voor  dien  tyd  niet  kunnen  dragen,  gewapend  en  zonder  hunne 
monteering  in  de  Ghineese  campong  verschynen,  mits  voorzien 
zynde  van  permissie-briefjes  daartoe  van  de  officiers  der  justitie, 
waaronder  zy  gehooren,  om  aan  de  respective  wachten  ver- 
tooml  te  kunnen  worden. 

Zie  ook  7  Augustus  1798. 

6  Januarij.     Regeling  der  inkomsten,  enz.  van  den  Dros- 
saard  der  stad  en  ommelanden  van  Batavia. 

Gebleken   zynde,    dat  de  baillnw  der  stadt  Batavia  volgens 
deszelfs  opgave  in  de  jaaren  1789,  1790,  1791  en  1792  aan 
recognitien  van  diverse  pagten,  enz.  had  genoten,  als  volgt: 
van  de  topbaanen  binnen  de  stadt. ...  rd'    720 
»     »  »         buiten     »      ■    .. . .     »    2400 

•     >    groente  kraampjes »    2040 

»     »    vismarkt »      300 

Traosporteere rd*  6460 

Digitized  by  VjOOQ IC 


714 


1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 


rd«    6693 


Per  transport rd«  5460 

van  het  hoofdgeld >      600 

>  de  herbergen >      240 

>  een  overhaals  praauw  aan  de  Ket- 
ting-brug       >      25S 

van  de  hoendermarkt >       60 

nog  van  de  groente  passer  voor  groentens    »        81 

teld 

dat  in  anno  1793  de  recognitie  der  topbaanen 
binnen  en  builen  de  slad  was  verhoogt  tot  rd'  270 :  30, 
'smaands;  —  dat  eene  recognitie  van  ryksdaalders 
20  'smaands  was  geheeven  van  de  arakspagt,  rd' 
198  van  de  hoender  passer;  —  nog  eene  aparte 
post  van  ryksdaalders  1200  van  de  groente  kraampjes 
en  rd'  240  van  de  Ribalts  gang; 

dat  de  boetens  en  breuken  in  de  zes  laatste 
maanden  van  1789  hadden  opgebragt  rd'    945:  16 

in  anno  1790 »      734 

.      .     1791 •      866 

.      .     1792 .    1216 

•      »     1793 •    1754 

en   van  primo  Januari  tot  ultimo 

September  1794 »      490:  — 

te  zamen...  rd'  5995:16 

of  door  elkander  gereekend  in  het  jaar •      1000 

dat   de  nieuwe  jaars  geschenken  in  anno  1790 
hadden  bedragen: 
van  den  kapitein  der  Chineesche  natie  rd'  1000 

>  »     lieutenant,diedetopbaanhoud    >      300 
»    de  groente  kraampjes •      300 

>  het  hoofdgeld •        50 

»    de  visch  passer »        25 

»     »    groente  kraampjes »    1700 

nog  van  diverse  te  samen »      257 

Idd .      361Ï 


Transporteere rd»  11305 


Digitized  by  VjOOQIC 


1708.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  715 

Per  transport rd"  11305 

dog  dat  iD  anno  1793  de  nieuwe  jaars  gelden 
Tan  den  capitein  en  lieutenant  der  Ghineesen  waaren 
ingetrokken  en  die  van  de  groente  kraampjes 
vervallen,  doordien  dezelve  by  publieke  opveiling 
zyn  verpagt  geworden; 

sodat  deeze  bediening,  zodanig  als  dezelve  be- 
vorens was  geconstitueerd,  had  opgebragd  jaarlyks  rd*  11305 

dat  daarentegen  de  noodzakelyke  uitgaven  worden 
opgegeeven  te  hebben  bedragen:  tot  kleeding,  be- 
solding  en  onderhoud  van  de  nodige  oppassers, 
schryfloonen,  nieuwe  jaars  giften,  douceur  aan  den 
cipier  der  burger  boeyen  voor  de  leverantie  van 
koffy,  thee,  enz.,  enz.: 

in  de  laatste  6  maanden  van  het 
jaar  1789 rd»  1Ï65  :  45 

in  anno  1790 »    1838 :  36 

sonder  ^er  te  reekenen  het  betaalde 
aan  een  advocaat  voor  het  beschryven 
van  zeeker  proces; 

in  anno  1791 •    1229 :3S 

.      »     1793 »    1329:32 

•      »     1793 »    1705:30 

ongereekend  vd*  600  voor  ambtgeld, 
in  anno  1794  tot  ultimo  September.    •    1400:  — 

idd  in  5  jaaren  en  3  maanden. .  rd'  8757 :  31 

makende  door  eikanderen  in  het  jaar. *      1668 

hetwelk  van  de  voorschreeven  revenuen  afge- 
trokken zynde,  mitsdien  het  zuyver  overschot  bedroeg  rd>    9637 

Voorts,  dat  de  inkomsten  vanden  drossaard  der  Ba  taviasche 
ommelanden  in  anno  1796  hebben  bestaan  in  het  volgende: 

van  den  pagter  der  (opbaanen  rd'     2600 :  — 
»      »         »         •      groente 
kramen >        840 : 

van  den  pagter  der  hoofdbrieijes  *        600; 


Transporteere rd'    1440 


Digitized  by  VjOOQIC 


716  1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 


Per  Iransport. . . .  rd' 

1440: 

— 

van  den  pagter  van  het  slagten 

van  het  vee . ; » 

360: 

van  den  pagter  van  het  slagten 

van  buffels > 

120: 

— 

van  den  pagter  van  de  hane- 

vegtery  —  ^ » 

324: 

— 

van  den  pagter  van  de  herbergen  » 

500: 

— 

»  de  amfioen-  of  madat-kit  op 

Meester  Comelis »   ' 

1020: 

. 

van  de  topbaanen  op  Meester 

Gomelis > 

1200: 

— 

van  de  avond  passer  aan  de 

rivierkant  Patoeakan • 

120: 

— 

van  de  jaarlyksche  warongs  .    > 

2479: 

12 

»     >  maandelyksche     »      .    > 

799: 

24 

>     »  wayang  en  de  dito  titie  > 

1021: 

32 

•     »  topping  speelders. . . .    > 

223: 

16 

voor  het  trouwen  en  't  branden 

van  papier » 

263: 

16 

of  in  alles. .  rd>    12271 

dat  de  voorschreeven  recogni- 
tien  in  anno  1 797  hadden  bedragen   •    12886:22 

dus   deeze   twee  jaaren  door 
eikanderen rd-  28137 :  26 

en  gereekend  jaarlyks rd'  12578 :  37 

Dat  daarentegen  de  lasten  in  anno  1796  hadden 
bedragen: 

aan  ambtgeld rd"  1000 :  — 

voor  schryfwerk  aan  een  regts- 
geleerde »    2400 :  — 

aan  den  substitut »      300 :  — 

kleediog,  onderhoud  en  verdere 
onkosten  ten  behoeven  van  oppas- 
sers en  kaffers »      888  :  28 

Transportaere rd*  4588 :  28  rd'  12678 :  37 

Digitized  by  VjOOQIC 


1790     P.  Ó.  VAN  OVEftSTRATEN  71  ^ 

Per  transport rd"  4S88 :  28  rd'  12B78 :  37 

aan  den  cipier,  's  jaars »      120 :  — 

voor  de  justitie,  twee  maal  ge- 
schiedende       »      120 : 

by  het  branden  van  de  praauwen    •       30 : 
wagepagt »      500: 


te  zamen....  rd"  5158:28 

En   dezelve   badden  in  anno  1797  als  eeven 
liedragen •     5158:28 

sodat  na  aftrek  der  lasten  in  het  jaar  zuiver 
was  overgebleeven rd»    74^0 :   9 

Nog  genoot  de  drossaard  als  vice-president  van  Heemraden 
jaarlyks  1750  bossen  pady  tn  maiura,  die  gereekend  konden 
worden  waardig  te  zyn  circa  rd'  300. 

En  is  dierhalven  goedgevonden  cd  verslaan  deeze  beide  ver- 
eenigde  diensten  van  bailluw  der  stadt  Batavia  en  drossaard 
der  Bataviasche  ommelanden,  die  voortaan  door  een  perzoon 
zullen  moeten  worden  bekleed  met  den  titul  van  drossaard  der 
sladl  en  ommelanden  van  Batavia,  te  brengen  onder  de  volgende 
bepalingen : 

Ëerstelyk:  dat  hy  in  deszelfs  quahleit  als  bailluw  in  zyne 
arobts  verrigtingen  zal  worden  geadsisteert  door  een  schout, 
die  de  rang  zal  hebben  van  onder-koopman  met  een  tractement 
van  rd'  250  'smaands  en  die  verpligt  zal  zyn  om  binnen  de 
stadt  te  woonen. 

Ten  tweeden:  hem  te  inlerdiceeren  het  genot  van  eenige 
der  voormalige  inkomsten  van  den  bailluw,  hoegenaamd,  dan 
alleen  de  boetens  en  breuken,  waarvan  de  voordeelen  aan 
hem  in  die  qualiteit,  mitsgaders  in  die  van  drossaard  worden 
gelaten  volgens  de  wetten  en  ordonnantien  van  den  lande. 

Ten  derden:  van  de  verdere  inkomsten  en  profyten,  diehy 
als  landdrost  pleeg  te  genieten,  aan  hem  alleen  te  laten  die 
van  de  topping  speelders  en  voor  het  trouwen  en  't  branden 
van  papier,  gelyk  hy  ook  in  't  besit  zal  blyven  van'tjaariyks 
genot  van  1750  bossen  pady  in  natura^  aan  hem  als  viee 
praeses  van  het  ooUegie  van  Heemraden  competeerende. 

Digitized  by  VjOOQIC 


718  1798.     P.  Ö.  VAN  OVERSTRATEN. 

Ten  Tierden:  dat  hy  bezwaard  zal  blyven  met  alle  de  lasten, 
aan  beide  bedieningen  geaccrocheerd,  als  meede  om  zpen 
schryver,  voor  zoveel  noodig  zal  zyn«  schadeloos  te  sldlen 
wegens  het  gemis  van  ryksdaalders  130  in  't  jaar,  welke  de- 
zelve pleeg  te  ontvangen  van  den  pagter  van  de  topbaanen, 
poo  en  wayangs,  dog  welke,  neevens  alle  andere  recognitien 
der  pagters,  zyn  en  voor  altyd  blyven  afgeschaft. 

Ten  vyfden:  dat  aan  hem  om  de  voorschreeve  lasten  te 
kunnen  goed  maken  en  op  eene  behoorlyke  wyze  te  kunnen 
beslaan,  overeenkomstig  deszelfs  caracter,  sal  worden  toegelegd, 
gelyk  aan  hem  toegelegd  word  mits  deezen,  een  vast  tracte- 
menl  van  ryksdaalders  1200  'smaands  of  in  het  jaar  ryks- 
daalders 14400. 

Ten  sesden :  dat  aan  hem  wel  expresselyk  sal  worden  gelast 
om  zig  met  de  voorschreeven  opentlyke  en  hem  wettiglyk 
toegekende  inkomsten  te  contenleeren,  sonder  eenige  andere, 
directe  of  indirecte  middelen  te  employeeren  om  dezelve  te 
vermeerderen ;  en  in  H  byzonder  om  zig  op  bet  zorgvuldigst 
te  wagten  van  alle  zoortgelyke  misbruyken,  als  daar  omtrend 
zyn  ingeslopen  geweest,  dog  thans  voor  altyd  zyn  afgeschaft 
en  vernietigd. 

Ten  sevenden:  dat  den  tot  schout  aan  te  stdlen  perzoon 
zal  worden  toegelegd,  zo  als  by  deeze  geschied,  een  tractemoit 
van  ryksdaalders  250  'smaands  of  in  het  jaar  ryksdaalders 
3000,  insgelyks  zonder  meer  en  met  interdictie  om  zigdirec- 
telyk  of  indireclelyk  eeuige  andere  inkomsten  hoegenaamd  io 
deeze  zyne  bediening  te  verschaffen,  alleen  uylgesonderd,  waa- 
neer de  drossaard  hem  op  eenigerhande  wyze  mogt  willea 
doen  participeeren  in  de  boeteiis  en  breuken,  waarop  dezelve 
volgens  de  wetten  en  ordonnantien  van  den  lande  aan- 
spraak kan  maaken,  hetwelk  egter  geheel  en  al  word  over- 
gelaten aan  het  goedvinden  van  gemelden  drossaard;  eo 
eyndelyk 

Ten  agsten:  dat  de  drossaard  verpligt  zal  zyn  het  getal 
substituten,  oppassers  en  kaffers  voor  beide  de  gemelde  be- 
dieningen te  blyven  aanhouden,  so  als  dat  steeds  heeft  plaats 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.    F».  6.  VAN  OVERÖTRATEN.  719 

gehad,  sonder  daarin  boiteo  speciale  authorigatie  van  de  hoge 
regeering  eenige  vermindering  te  mogen  maken. 

6  Januarij.     Regeling   der  inkomsten  van  den  Advacaal- 
fiscaal  en  van  den  Water-fiscaal. 

Overgegaan  zynde  tot  het  regelen  der  inkomsten  van  de 
ambten  van  advocaat-  en  water-fiscaal  van  IndiÖ,  is  in  agting 
genomen,  dat  dezelve  volgens  het  in  den  jnare  1794  gedaan 
naauwkeurig  onderzoek  hadden  bestaan  in  het  volgende,  te 
weeten:  die  van  den  advokaat-fiscaal : 
aan  gagie  'smaands  /  50  of  in  Hjaar.  rd*  250 
»      emolumenten  rd'  100  »    »    »    •   .     »    lïOO 

te  zamen rd»  1 450 

voorts  aan  recognitien,  als: 

van  de  pagten  van  de  toptafels,  'sjaars rd'  1200 

»    »       »        >    »  groente  kramen, 's  jaars    >     390 

»    »       »       ■    >  hanevegteryen »     51i 

teld »  2802 

of  in  alles rd«  4252 

behalven  de  leges  (waarvan  het  bedragen  onzeeker,  dog  zelden 

hooger  is  dan  rd" ),  mitsgaders  de  boetens  en  breuken ; 

die  van  den  water-fiscaal: 
aan  gagie  en  emolumenten,  eeven  als  de  advocaat-fiscaal,  rd'  1 450 
voorts  aan  recognitien,  als: 

van   den   pagter  van  de  boom,  in  het  jaar »  2400 

of  in  alles 1^5850 

behalven  de  leges,  mitsgaders  de  boetens  en  breuken. 

En  dat  aan  deeze  dienaaren  uylhoofde  van  deeze  sobere 
inkomsten,  mitsgaders  de  vry  importante  lasten,  waarmeede 
dezelve  waaren  beswaard  en  die  seederd  nog  vermeerderd  zyn 
door  het  cesseeren  van  de  vrydom  van  wagenpagt,  heeft  moeten 
worden  toegelegt  een  percent  uit  de  zuivere  winsten  op  den 
amfioen  handel. 

En  is  vervolgens  na  deliberatie  goedgevonden  en  verstaan 
te  laten   cesseeren  en  voor  altoos  af  te  schaffen  alle  tot  dua 

Digitized  by  VjOOQIC 


nO  l7Óa.    J*.  Q.  VAN  OVÊRSTRAtEN. 

verre  door  den  advocaat-  en  water-fiscaal  genotene  recognitiêD 
uit  de  pagten,  als  anderziats»  en  aan  hun  tot  een  vast  tracte- 
ment  toe  te  leggen,  zo  als  toegelegd  word  by  deezen,  te  weelen : 
aan  den  advocaat-fiscaal  ryksdaalders  drie  hondert  en  vyflig 
's  maands  of  in  het  jaar  ryksdaalders  4200,  en  aan  den  water- 
fiscaal ryksdaalders  drie  honderd  en  twintig  's  maands  of  in 
het  jaar  ryksdaalders  5840. 

Wyders  aan  beiden  te  laten  de  voordeelen  der  leges,  der 
boeteus  en  breuken  volgens  de  ordres  en  wellen  van  den  hinde 
en  van  het  één  percent  uit  de  zuivere  winsten  op  den  amfiooi 
handel,  met  ernstige  recommandatie  om  zig  met  de  voorschreeven 
inkomsten  te  contenteeren  en  van  alle  misbruyken  zorgvuldig 
te  wagten,  gelyk  dit  aan  officieren,  die  gesteld  zyn  om  het 
regt  der  hoge  overigheid  waar  te  neemen,  betaamd. 

Voorts  te  bepalen,  gelyk  bepaald  word  by  deezen,  dat,  zo 
dikwyls  egter  de  voorschreeven  beide  posten  door  een  en 
dezelfde  perzoon  ad  interim  zullen  worden  waargenomen, 
dezelve  geen  aanspraak  zal  kunnen  maken  op  de  beide  trac- 
tementen,  maar  zig  moeten  vergenoegen  met  het  hoogste  of 
ryksdaalders  550  's  maands,  sonder  meer. 

6  Januarij.     Regeling   der  inkomsten  van  de  substituten 
van  den  Advocaat-fiscaaL 

Gebleken  zynde,  dat  de  substituten  van  den  advocaal-fiscaal 
aan  inkomslen  in  de  jaaren  1795,  1796  en  1797  hadden  ge- 
had, te  weeten: 

de  eerste  substitut: 

aan  gagie   en  kosigeld rd'    157  :  S4 

voorts  in  het  jaar  de  volgende  recognitien: 
van    den    pagter    der    topbaanen    buiten   de 

stadt rd»  530 :  24 

van    den    pagter    der   topbaanen 

binnen  de  stadt »  462 :  29 

van  den  pagter  der  hanevegteryen    >     88  :  — 

»     »         »         »   arak »     59:  — 

Transporteere rd«589;29  rd»    157:24 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.     P.  Q,  VAN  OVERSTRATEN. 


lil 


Per  transport rd«  589 :  29  rd«    187 :  24 

?an  den  pachter  der  groente  kra- 
men  en  winkels »     60 :  — 

nieuwe  jaars  geschenken  van  pag- 
ters  en  de  kassiers  der  topbaanen. .     •  174:  28 

dito   ?an  den  advocaat-fiscaal »     28 :  — 

blokgeld,  's  maands^  door  eikanderen 

ryksdaalders    18  of  in  *t  jaar »  120 :  — 

17    heilige   dagen   k   rd*  15:24, 

ieder  dag »  229 :  24 

waronggeld  in  de  Ankerstraat. . .     »  222;  — 

leid »  1981:    9 

of  in  alles rd"  2108 :  55 

de  tweede  substitut : 
aan  gagie  en  kostgeld,  als  de  eerste,  in  het  jaar  rd'    187  :  24 
aan  recognitien  van  den  pagter  der  topbaanen 


buiten  de  stadt rd'  406 

van    den    pagter    der    topbaanen 


binnen  de  stadt »  528 

van  den  pagter  der  haoevegteryen    •     88 

»     »         »         •   arak >     59 

»     ■        •        »   groente     kra- 
men      •     60 

van  de  arak  warongs •    90 

nieuwe  jaars   giften    van  diverse 
paglers  en  kassiers  der  topbaanen. .     •  188  :  28 

dito  van  den  advocaat-fiscaal >     20 

blokgeld,  's  maands,  door  elkander 

ryksdaalders  8  of  in  't  jaar •     96 

17   heilige  dagen  a  rd'  10  ieder 

dag 1»  170 

teld ....;...     »  1485:24 

of  in  alles rd'  1611 :  — 

Waarop  gedelibereerd  zynde,  is  goedgevonden  en  verstaan 
van  alle  de  hiervoren  gemelde,  gespecificeerde  inkomsten  aan 
voornoemde  substituten   van   den  advocaat-fiscaal  aüeenlyk  te. 

KAtAAT-IOEI   »IIL   ZU,  46 

Digitized  by  VjOOQIC 


24 


20 


711  1768.    P.  Ö.  VAN  OVER8TRATËN. 

laten  het  blokgeld  en  zodanige  douceuren,  ab  de  ad?oeaat- 
fiscaal  zal  mogen  goedvinden  aan  hun  by  gelegenheid  van 
het  nieuwe  jaar,  als  anderzints,  toe  te  voegen,  hetwelk  geheel 
aan  deszeirs  vrye  dispositie  word  oveï'gelaten. 

Voorts  in  te  trekken  het  genot  van  gagie  en  kostgeki ;  en 
hun  ten  emstigsten  Ie  gelasten  zig  zorgvuldig  te  wagten  van 
het  aanneemen  van  eenige  recognitien  of  geschenken  ter  con- 
templatie van  hunne  bediening  en  inzonderheid  ook  van  bet 
zo  schandelyk  misbruyk  der  zogenaamde  heilige  dagen  of  om 
op  dezelve  conniventiên  te  gebruiken,  strydig  met  hunne  pUgt 
en  de  wetten  van  den  hinde. 

Dog  daartegen  aan  den  presenten  eersten  substitut  toe  te 
leggen,  zo  als  aan  denzelven  toegelegd  word  mits  doezen,  een 
vast  tractement  van  een  honderd  vyftig  ryksdaalders  *s  maaods 
of  in  het  jaar  ryksdaalders  1800;  —  en  aan  den  tweede 
substitut  'smaands  ryksdaalders  hondert  of  in  't  jaar  ryks- 
daalders ISOO. 

Met  dien  verstande»  dat  by  eerste  vacature  en  vervolgens 
het  tractement  van  den  eersten  substitut  insgelyks  zal  moeten 
worden  gereduceerd  en  blyven  op  ryksdaalders  honderd 
'smaands. 

6  Januari).     Regeling   der  inkomsten  van  de  substituten 
van  den  Water-fiscaal. 

Gebleken  zynde,  dat  de  substituten  van  den  water-fiseaal 
elk  'smaands  aan  gagie  hadden  gehad  rd'  10  of  in  het 
jaar rd«  120:  — 

aan  kostgeld,  's  maands,  rd'  3 : 6  of  in 

't  jaar »     57:24 

teU rd«  157:54 

wyders  van  den  pagter  van  de  boom  'smaands 

rd»  40  of  in  't  jaar ■    240:  — 

of  te  saamen  rd*  397 :  24 

En  dat  de  verdere  inkomsten  dezer  bedienden  hadden  be- 
staan in  dooceurs  en  presenten  van  de  overheeden  van 's  Com- 
pagnies scheepen. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1700.    P.  Ó.  VAN  OVERèTRAtE^.  ^i% 

So  is  daarop  gedelibereerd  en  —  geremarqoeerd  zpde,  dat, 
daar  de  inkomsten  van  voormelde  substituten  van  den  water- 
fiscaal gedeeltelyk  badden  bestaan  in  presenten  van  de  over- 
heeden  van  's  Compagnies  scheepen,  hel  ligt  is  na  te  gaan, 
met  wat  oogmerk  dezelve  aan  hun  wierden  gegeeven,  — 
goedgevonden  en  v^nstaan  aan  hun,  op  poene  van  deportement 
en  verdere  arbitraire  correctie,  naar  exigentie  van  zaaken,  te 
verbieden  om  voorlaan  eenige  de  minste  geschenken,  betzy 
in  gelde,  dan  wel  in  consumptible  of  andere  waren,  aan  te 
oeemen  van  de  overheeden  van  's  Compagnies  sebeepen  ofte 
van  anderen,  wanneer  zulks  geschied  ter  contemplatie  van 
hunne  bediening  en  om  daarvoor  eenige  conniventie  te  ver- 
werven omtrend  de  observantie  der  wetten. 

En  daar  de  voorschreeven  recognitie  van  den  pagtervande 
Boom  bereeds  is  afgeschaft,  so  is  al  verder  verstaan  in  te 
trekken  hun  genot  van  gagie  en  kostgeld  en  aan  elk  van  hun 
tot  een  vast  tractement  toe  te  leggen,  zo  als  aan  hun  toegelegd 
word  mits  deezen,  ryksdaalders  honderd  'smaands,  maakende 
voor  beide  in  H  jaar  ryksdaalders  2400. 

6  Januarij.     Regeling   der  inkomsten  van  de  substituten 
van  den  Drossaard  te  Batavia. 

Gebleken   zynde,   dat  de  inkomsten  van  den  substitut  van 
den  voormalige  bailluw  in  anno  1797  badden  bedragen,  als  volgt: 
aan  gage  rd'  10  'smaands  of  iu  hel  jaar. . .  rd"    120:  — 
»    recognitien  van  den  pagterdertopbaanen 

in  't  jaar rd»600 :  — 

van  den  pagter  der  groentekramen 

in  H  jaar »  180 :  — 

van  den    pagter    van   het   hoofd- 
geld der  Ghineezen •  120 : 

van  den  pagter  van  de  vischmark . .   »    78 : 
»     »        »        •     »  herbergen . .   >    78 
van  de   twaalf  kassiers  der  fop- 
banen     »  393 : — 

Transporteere. rd« 769  :  — 

Digitized  by  VjOOQIC 


714  1796.     P.  Ó.  VAN  ÓVERSTRATÈN. 

Per  transport rd«769:  — 

van  de  tabak  en  yzer  warongs ...   •  192 :  — 
»     ■    araks  warongs »  144  :  — 

nieuwe  jaars  giften  van  den  pagter 
der  groente  kramen »    80 :  — 

van  den  kassier  der  topbaanen. . .   »  175 :  — 
■      »     pagter     »  »        ...»    90 :  — 

aan  blokgeld,  door  elkander  *s  inaands 
rd«  20 »  240 :  — 

aan  diverse  kleyne  gescbenken. . .   »    50 :  — 

zeeventien   heylige  dagen  a  ryks- 

daalders   12  :  24  elk »  221 :  24 

leid rd*  2641 :  24 

of  in  alles rd'  2761  :  24 

waarvan   by   moest   doen   de   volgende   uit-, 
gaven,  als: 

voor  onderbond    van    het    blokbuys,    in  't 
jaar rd»  50 

voor  onderhoud  van  een  rypaard  en 
toebebooren •    80 

aan  diverse  nieuwe  jaars  en  andere 

ongelden _» 75 

tdd •      185  :  — 

sodat    hy   volgens  zyne  opgave  zuyver  hail 
overhehouden rd*  2676 :  24 

Waarop  gedelibereerd  zynde,  is  goedgevonden  den  drossaard 
der  stadt  en  ommelanden  van  Batavia  te  verpligten  tot  het 
houden  van  drie  substituten,  als  eene  in  qualiteit  als  drossaard 
der  stadt  en  twee  als  drossaard  der  ommelanden  van  Batavia. 

Voorts  te  bepalen,  dat  deeze  substituten  in  hunne  bedieningen 
geene  andere  inkomsten,  hoegenaamd,  zullen  mogen  genieten 
dan  die,  welke  hierna  zullen  worden  gespecificeerd,  met  ernstige 
last  om  zig  daarvoor  zorgvuldig  te  ontliooden  en  inzonderheid 
ook  van  het  zo  schandelyk  misbruik  der  heylige  dagen  of  om 
op  dezelve  conniventien  te  gebruyken,  strydig  met  hunne 
pligt  en  de  wetten  van  den  lande. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 


lU 


En  aan  den  substitut,  die  het  laast  by  Am  Yoorraaligen 
bailluw  heeft  gefungeerd,  voor  zo  lange  hy  deeze  dienst  by 
den  praesenten  drossaard  sal  praesteeren,  toe  te  leggen  een 
vast  tractenient  van  ryksdaalders  een  honderd  vyfUg 's  maands 
of  in  bet  jaar  ryksdaadders  1800. 

Wordende  daarby  aan  hem  gelaten  het  genot  van  het 
blokgeld,  mits  het  onderhoud  van  het  blokbuys  goedmakende. 

Dog  zal  egter  by  eersle  vacature  dit  tractement  moeten 
worden  gereduceerd  op  ryksdaalders  honderd  'smaands  of 
ryksdaalders  1200  in  het  jaar. 

VVyders  gezien  zynde,  dat  in  den  jaare  1797  de  drossaard 
der  Bataviasche  ommelanden  maar  een  substitut  heeft  ge- 
eroployeerd,  wiens  inkomsten  volgens  gedaane  jopgave  hadden 
bedragen,  als  volgt: 

aan  gagie,  'smaands,  ryksdaalders  10  of  in  't  jaar  rd'    120 :  — 

recognitien,   te   weeten:    van   den  pagter  der 
'topbaanen,  's jaars 

van  den  pagter  der  hanevegteryen/s  jaars. . . 
«     •         •       van    het   hoofdgeld   der  Chi- 
neezen,  's  jaars 

van  den  pagter  van  het  slagten  der  buffels,  's  jaars 

»     >         •      der  herbergen,  's  jaars 

•     »        •      van  de  goente  kramen, 's  jaars 

aan  warong  geld 

van  de  amfioen-  of  madat-kitten,  's  jaars 

aan  diverse  geschenken  van  pagters  enz.,  's  jaars 

dito  van  den  drossaard  by  het  nieuwe  jaar. . 

van  de  tjioko  of  rampok  spel,  's  jaars 

blokgeld,    door   eikanderen   rd'  2B  'smaands, 
is  's  jaars 

voor    17    heylige   dagen   è   rd"  29: 12  daags 

is  'sjaars 

of  in  alles rd«3229:  24 

waartegen  hy  egter  als  lasten  zyner  bediening 

opbragd  de  volgende  posten:  

Transporteere rd"  3229 :  24 


uuu 

:  — 

156 

— 

130 

:  "-^ 

78 

'  — 

78 

— 

120 

— 

48- 

:  — 

340 

— 

120 

— 

300: 

— 

51: 

12 

500:  — 


497 :  13 


Digitized  by  VjOOQIC 


7i6  I7ö8.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

Per  IraMport rd»  3829: 24 

voor  onderhoad   van   2   rypaarden  en  toebe- 
hooren rd*  120 

voor  onderhoad  en  ongelden  van  het 
blokhuya »    168 

voor  diverse  nieuwe  jaars  eo  andere 

kleine  onkosten » 90 

te  zamen »     578 :  — 

sodat  hy  zuiver  had  overgehouden rd«  2851 :  24 

Ls  na  deliberatie  goedgevonden  aan  den  thans  fungeerenden 
snbstitut  van  den  drossaard  der  Bataviasche  ommelanden,  by 
aldien  en  voor  so  lang  hy  als  eerste  sahstitnt  zynen  dienst 
zal  blyven  praesteeren,  toe  te  leggen,  zo  ab  aan  hem  toegdegd 
word  mits  deezen,  een  vast  tractement  van  ryksdaalders  een 
honderd  vyftig  'smaands  of  in  het  jaar  ryksdaalders  1800. 

Voorts  aan  hem  te  laten  het  jaarlyks  douceur  van  de  tjioko 
of  het  rampok  spel,  mitsgaders  de  helft  van  het  blokgdd  en 
van  het  nieuwe  jaars  present  van  ryksdaalders  300,  waarop 
by  het  reguleeren  van  de  inkomsten  van  den  drossaart  reflexie 
is  geslagen. 

Dog  zal  het  voorschreeve  tractement  egter  by  eerste  vacatare 
moeten  worden  gereduceerd  en  bepaald  blyven  op  ryksdaalders 
hondert  'smaands  of  in  het  jaar  ryksdaalders  1200. 

En  voorts  aan  degeen,  die  by  voornoemden  officier  in  quaii- 
teit  als  drossaard  van  de  ommelanden  zal  fungeeren,  ak  tweede 
substitut  al  meede  toe  te  leggen  een  vast  maandelyks  trac- 
tement van  ryksdaalders  hondert  of  in  't  jaar  rd'  1200,  beneev^s 
de  wederhelft  van  het  blokgeld  en  van  het  voorschreeven 
nieuwe  jaars  present  van  den  drossaard,  dog  dat  beide  de  sub- 
stituten zullen  gehouden  zyn  om  het  onderhoud  en  de  ongeideD 
van  het  blokhuys  goed  te  maken. 

Wordende  overigens  geheel  aan  het  goedvinden  en  de  dis- 
positien  van  den  drossaard  over  gelaten,  of  en  in  hoe  verre 
hy  aan  alle  de  voornoemde  substituten  eenige  renumeratieo 
uit  zyne  privé  beurs,  dan  wel  douceurs  uit  de  boeteos  eo 
breuken,  zal  willen  toestaan. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.     P.  Q.  VAN  OVER5TRATEN.  nf 

6  Januarij.     Regding  der  inkomsten  van  den  kassier  van 
de  generale  ontvangst. 

Gebleken  weezende,  dat  de  cassier  van  de  generale  ontvangst 
de  volgende  inkomsten  heeft  genoten,  als: 
aan  gagie  a  /*  30  's  maands *.  rd*  IBO 

•  kostgeld  a  rd»   4 :  52 »     56 

>    secqgeld  »    •     1:12 >     15 

•  huishuur»     »   10: — »   120 

leid .TTTTrd-    341 

voorts  een  derde  van  het  haiï  percent  van 
het  bedragen  der  pagten,  dat  over  het  jaar 
1798  zal  belopen  circa tA*  800 

van  de  respective  pagters  voor  de  maan- 
delyksche  aanteekeningen,  door  eikanderen 
gereekend,  's  jaars »  860 

van  20  araksbranderyen  voor  hel  inboeken 
der  pagt »  120 

nog  van  de  pagters  voor  sc^enaamd  qui- 
tantie-geld »  180 

van  de  aankomende  vrymans  vaarluygen    »  170 
»     den  verkoop  der  oude  seheepen. ...     »     55 

or  te  zamen »  2175 

waartegen   hy   belast   was  roet  de  bezolding  van 
een  geldteller  tot  rd"  50  's  maands  of  in  het  jaar. .     •     600 

sodat  hy  zuiver  had  kunnen  overhouden rd*  1575 

dog  waartegen  hy  geêxponeerd  was  aan  de  risico  van  den 
ontvangst  van  valsche  credit  brieven,  die  egler  geoordeeld  is 
by  een  attent  toezigt  niet  so  aanmerkelyk  te  kunnen  zyn. 

Is  na  deliberatie  goedgevonden  en  verstaan,  met  aÜBchaffing 
voor  altoos  van  alle  andere,  aan  hem  alleen  te  laten  de  volgende 
inkomsten : 

het  een  derde  van  het  half  percent  op  het  bedragen  der  paglen ; 

de  profyten  van  de  aankomende  vrymans  vaartuigen;  en 

de  verkoop  van  oude  scheepen. 

En   wyders  aan  hem  tot  een  vast  tratement  toe  te  leggen 

Digitized  by  VjOOQIC 


718  1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

ryksdaalders  zeventig  ter  maand  of  in  het  jaar  ryksdaal- 
ders  840. 

Voorts  hem  wel  ernstig  te  interdiceeren  zlg  van  alle  andere 
middelen  tot  vermeerdering  zyner  inkomsten  in  deeze  zyne 
bediening  zorgvuldig  te  onthouden,  op  poene  van  deporteroent. 

Als  meede  voor  zyne  reekening  te  laten  de  bezolding  van 
den  geldteller  en  de  schadeloosstelling  van  den  oppasser  van 
de  generale  ontvangst,  voor  zo  verre  dit  nodig  zal  zp,  wegens 
de  recognitiên,  welke  deeze  bediende  almeede  pleeg  te  genieten 
van  verscheide  pagters,  te  samen  tot  rd*  120  in  het  jaar, 
als  alle  welke  recognitien  by  de  jongste  reglementen  en  ordres, 
op  bet  stuk  der  pagten  geömaneerd,  zyn  afgeschaft. 

6  Junuarij.     Regeling  der  inkomsten  van  de  hdmbardiers. 

Onderzogt  zynde  de  inkomsten  der  helmbardiers,  als  welke 
zig  reeds  meermalen  over  de  soberheid  daarvan  hebben  be* 
swaard,  die  almeede  konden  reekenen  op  eene  som  van 
ryksdaalders  een  honderd  aan  douceurs  van  de  pagters,  wanneer 
zy  die  met  de  bekomen  pagten  gingen  geluk  wenschen,  dog 
hetwelk  nu  almeede  door  de  jongste  inrigtingen  op  het  stuk 
der   pagten  is.  vervallen,  is  gebleken,  dat  die  lieden  genolra: 

aan  gagie  elk  in  de  maand rdMS :   9 

voorts  een  ses  maandelyks  douceur 
van  rd"  2B  (voren  bedragen  hebbende 

rd*  BO),  maakt  in  de  maand >      4:8 

te  zamen  teld rd'  J7 :  17 

of  in  het  jaar rd'  208 :  12 

behalven  eenige  verstrekkingen  van  ryst,  olie,  vaderlandscbe 
azyn,  vaderlandscbe  booter,  speceryen,  zout,  brandhout,  enz. 

Dat  de  profyten  deeser  bediendens  by  het  gaan  geluk- 
wenschen  van  bevorderde  dienaaren,  by  gelegenheid  van  het 
nieuwe  jaar,  enz.  door  de  tydsomstandigheeden  merkelyk 
waaren  verminderd,  waardoor  een  goed  gedeelte  van  hun  be- 
staan was  komen  te  vervallen. 

En   dat  zy  daarentegen  verpligt  waren  tot  het  betalen  van 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  789 

huyshuur,  dat  op  ryksdaalders  B  in  de  maand  kon  worden 
gerekend»  het  onderhoud  van  jongens  tot  de  oppassing  hunner 
paarden»  enz. 

En  is  dierhalven  na  deliberatie  goedgevonden  en  verstaan 
alle  de  vorenstaande  inkomsten  en  verstrekkingen  voor  altoos 
af  te  schaffen  en  in  te  trekken,  gelyk  dezelve  afgeschaft  en 
ingetrokkim  worden  mits  deezen»  uitgezonderd  alleen  die  van 
de  ryst  lot  zestig  ponden  'smaands  voor  elk  en  de  douceurs, 
welke  aan  hun  door  dienaaren  van  de  Compagnie  of  burger 
officianten  in  cas  van  bevordering  of  ter  gelegenheid  van  het 
nieuwe  jaar  vry willig  worden  geschonken»  dog  met  interdictie 
van  niets  hoegenaamd  te  mogen  aanneemen  van  Ghineesen  of 
inlanders;  en  uit  aanmerking  hiervan»  mitsgaders  uit  hoofde  van 
de  uytgaven,  welke  zy  moeten  doen»  en  dat  zy  verpligt  zyn 
om  altyd  ordentelyk  te  voorschyn  te  komen,  hun  tractement 
te  bepalen»  zo  als  by  deeze  geschied»  op  ryksdaalders  2B  's  maands 
of  in  het  jaar  ryksdaalders  drie  honderd,  makende  over  8  helm- 
bardiers  (zynde  het  getal  in  ordinaire  tyden)  'sjaarlyks  rd*  3400. 

Dog  welk  tractement  egter  sal  worden  gereduceerd  op  ryks- 
daalders 20  'smaands,  so  ras  zy  's  Compagnies  wegen  zullen 
worden  gehuisvest. 

Voorts  hun  hiervan  altyd  te  doen  genieten  rd'  B  in  zilvere 
specie. 

6  Januarij.     Regeling    der  inkomsten  van  de  Chineesche 
officieren  te  Batavia. 

Is  goedgevonden  en  verstaan  aan  voorschreeven  officieren  uit 
'sCompagnies  kassa  'sjaarlyks  te  laten  uytkeeren  agtien  pro- 
cento's van  het  rendement  van  die  pagten,  welke  te  voi*en  aan 
bun  in  admodiatie  zyn  afgestaan  geweest  en  waaruyt  zy  ahso 
een  middel  van  bestaan  vonden,  namentlyk : 
de  waag, 

>  Chineesche  toptafels,  pho  en  topho  en 
»  wayangs; 
waarby  verder  is  verstaan  te  voegen  het  rendement  der  thans 

Digitized  by  VjOOQ IC 


750  1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

voor  het  eent  publiek  verpagle  madat-killea,  waandt  tj 
almeede  hun  roordeel  trokken. 

Dat  voorts  van  de  tolaale  som,  wdke  deese  prooenlo's 
zullen  bedragen,  eerst  zal  worden  afgetrokken  het  salaris  voor 
de  beide  Ghineesche  secretarissen  tot  ryksdaaldons  een  duysend 
en  dat  der  beide  Ghineesche  bodens  tot  ryksdaalders  vier 
honderd  en  tagtig,  dus  te  zaroen  rd'  1480,  waarna  van  het 
overschietende  een  derde  zal  zyn  voor  den  kapitein  Ghinen 
en  de  twee  overige  derde  gededtens  voor  de  gezamèntlyke 
ses  lieutenants  om  onder  hen  in  gelyke  portien  te  worden 
verdeeld. 

Wyders  aan  gemelde  officieren  over  te  laten  om  in  den 
haare  sodanige  schikkingen  te  maken,  als  zy  meest  geschikt 
en  nodig  zullen  oordeelen,  om  te  vinden  de  contributien,  die 
door  den  pagter  van  de  waag  nog  pleegen  te  geschieden  teo 
behoeven  van  hunne  schooien,  tempels,  den  doodgraver,  enz., 
als  zaaken  zynde,  die  hunne  natie  in  het  byzonder  aangaan  eo 
geheel  zyn  buiten  bemoeyenisse  van  de  Compagnie. 

8  Januarrj.     Voorschriften  nopms  de  boekhouding  en  de 
zeS'maanddijksche  prijs-courant. 

Is  goedgevonden  en  verstaan: 

1^  tot  voorkoming  van  misleiding,  bedrog  en  willekeurigt 
handelwyzen  de  respective  boekhouders  en  administra- 
teurs ter  dezer  hoofdplaats  Ie  gelasten,  dat  zy  voortaan 
geene  redressen  by  hunne  l)oeken  zullen  mogen  maaken 
zonder  daartoe  van  den  heer  prointerim  Directeur  Generaal, 
Johannes  Siberg,  qualificatie  bekomen  te  hebben,  op  poene 
van  een  serieuse  correctie,  naar  bevinding  van  zaaken; 

a*  enz.; 

4*  den  equipage-boekhouder  te  gelasten  om  nauwkeurig  te 
letten,  dat  de  overlo|)ende  goederai  by  het  sluiten  der 
boeken,  ingevolge  de  beraamde  ordre,  ten  faveure  der  Com- 
pagnie worden  terug  geschreeven,  en  den  werkbaaaen,  vermits 
blykt,  dat  zy  by  hunne  speciflcatita  meerder  afechryveo 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  731 

dan  reed  aanbanden  of  in  's  Compagnies  dienst  verbruikt 
is,  als  nu  ten  ernsligsten  te  recommandeeren  zieb  voortaan 
voor  zoortgelyke  ongeoorloofde  bandelwyzen  te  wagten,  op 
poene  van  eene  ernstige  dispositie;  mitsgaders  mede  den 
commandeur  en  opper-equipagemeester  ten  ernstigsten  te 
demandeeren  by  bet  revideeren  der  gemelde  roaandelyksche 
spedfieatien  met  meerder  oplettenbeid  te  werk  te  gaan, 
dan  zyn  praedecesseur  beeit  gedaan;  —  voorts,  betgeen 
vooraf  is  gezegd  nopens  de  overlopende  goederen  op  de 
eqaipagewerf,  ook  betrekkelyk  te  maaken  tot  alle  admini- 
stratien,  met  ordre  om  de  beèedigde  rapporten  van  den 
opneem  tegen  bet  restant  der  boeken  te  confron  toeren  en 
betgeen  over  bevonden  word,  insgelyks  ten  voordede  van 
de  Compagnie  in  te  neemen,  mitsgaders  van  het  bevonden 
te  kort  direct  keunis  te  geeven  aan  den  beer  Directeur 
Generaal,  opdat  daar  over  by  deze  regeering  kan  worden  gedis- 
poneerd ter  vergoeding;  terwyl  al  verder  jaarlyks,  na  bet 
sluiten  der  boeken,  aan  den  beer  Directeur  Generaal  zal 
moeten  worden  gediend  van  bericbt  omtrend  de  partbyen, 
die  wegens  oververstrekking  by  verwerking  en  overbe- 
vinding  by  den  gedaanen  opneem  ten  faveure  van  de 
hoctfdrekening  ingenomen  zyn,  om  te  dienen  tot  elucidatie 
dezer  regeering  en  voor  de  confrontisten  der  origineele 
rapporten  van  den  opneem  tegen  het  restant  der  boeken, 
die  tegelyk  zullen  moeten  onderzoekeu  of  dienaangaande 
aan  de  ordre  voldaan  en  door  de  respective  administra- 
teurs en  boekhouders  getrouwelyk  gehandeld  is; 
t»^  by  bet  laten  opmaaken  van  een  zes  maandelykscbe  prys- 
courant  de  dien  aangaande  den  19'"  Mey  179K  gestelde 
ordres  te  continueeren  en,  niet  alleen  den  extract  factuur- 
houder nader  te  gelasten  om  op  den  by  die  ordres  bepaalden 
tyd  de  zogenaamde  extract  facluurboeken  der  respective 
administratien  wegens  bet  aangebragte  of  de  daarin  ont- 
vangene goederen  effen  te  stellen,  wyl  daaruit  voomaroelyk 
en  faciel  ten  allen  tyden  de  prys-courant  kan  en  behoort 
te  worden  geformeerd,  alzo  dit  net  zowel  uit  de  boeken, 

Digitized  by  VjOOQIC 


738  1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

o&choon  effenstaande,  kan  geschieden  zonder  merkelyke 
differenten  in  de  pryzen,  wanneer  de  goederen  by  rerzending 
of  verstrekking  of  te  hoog  of  te  laag  afgeschreeven  zyn, 
maar  ook  den  negotie-boekhouder  ten  emstigsten  te  recom* 
mandeeren  om  twee  maaien  in  het  jaar,  als  onder  ultimo 
February  en  onder  ulliroo  Augustus,  met  de  respectiye 
administratien  te  confronteeren  en  by  die  geleg«iheid, 
hunne  boeken  voor  zich  hebliende,  na  te  gaan  de  verschillen 
en  of  de  boeken  volkomen  tot  op  dien  datum  effen  zp 
om  daardoor  in  staat  gesteld  te  worden  het  verzuimde  in 
de  eerste  zes  maanden  te  redresseeren  en  dus  ook,  voor 
zover  van  zyn  werk  verzekerd,  facielder  en  met  meerder 
gerustheid  te  kunnen  afsluiten,  terwyl  de  respective  ad- 
ministrateurs of  boekhouders  hierdoor  tevens  zullen  worden 
genoodzaakt  om  tegen  den  tyd  van  die  confrontatien  hunne 
boeken  effen  te  stellen,  zullende  de  eerste  confrontatie  van 
ultimo  Februari  niet  later  mogen  geschieden  dan  ultimo 
April  en  de  tweede  van  ultimo  Augustus  niet  later  dan 
ultimo  October,  het  een  en  ander  uitterlyk  en  onder  deze 
poenaliteit,  dat  degeene,  die  bevonden  zal  worden  op  den 
bepaalden  tyd  van  de  confrontatie  niet  praecies  met  zyne 
boeken  effen  te  staan,  zal  verbeuren  een  honderd  g^rtelde 
dukatons  ten  faveure  van  het  pennisten  gesticht 

8  Januarij.     Wijziging  van  art.  38  der  voorwaarden  van 
de  Boom-pachL 

Is  goedgevonden,  dat  de  briefjes  van  den  sabandhaar  voor 
vaartuigen,  die  goederen  van  vreemde  scheepen  moeten  af  haaien, 
niets  verder  zullen  behoeven  in  te  houden,  dan  dat  die  vaar- 
tuigen zyn  gezonden  tot  het  af  haaien  van  goederen  uit  de  lading 
van  het  daarin  te  noemen  schip,  v^arvan  de  invoer  van  goe- 
deren is  gepermitteerd. 

-^  Januarg.     Wijziging  van   art.    12  en  17  der  voor- 
waarden voor  de  pacht  van  de  herbergen  en  tapperijen. 

Geconsidereerd,  dat  hel  oogmerk  van  de  by  het  IS'^articul 

Digitized  by  VjOOQIC 


179S.     P.  Q.  VAN  ÓVERSTRATEN.  735 

der  pacht-eonditien  voor  de  herbergen  en  tapperyen  gemaakte 
bepaaling  tegens  den  verkoop  van  sterke  dranken  aan  lyf- 
eigenen  geenzints  is  geveeest  om  daardoor  mede  aan  de 
ingezeetenen  alhier  de  vryheid  te  ontneemen  om  de  voor  hunne 
huishouding  benodigde  arak  door  derzelver  lyreigenen  te  laten 
haaien,  gelyk  ook  by  de  gemelde  pacbt-conditiön  geene  bewoording 
word  gevonden,  die  tot  zodanig  eene  veronderstelling  aan- 
leiding zoude  kunnen  hebben  gegeven,  alzo  daarby  eenlyk  aan 
de  tappers  of  herbergiers  de  toelating  van  lyfeygenen  tot 
drinkgelagen  en  den  verkoop  van  arak  en  andere  sterke  dranken 
aan  dezelven  om  die,  betzy  binnen  of  voor  hunne  huisen,  te 
drinken,  is  geinterdiceerd  en  dus  blykt,  dat  omtrent  het  voor- 
schreeven  gestatueerd  verbod  tegens  den  verkoop  van  sterke 
dranken  aan  lyfeigenen  verkeerde  begrippen  plaats  hebben, 
die  by  wege  van  interpraetatie  uit  den  weg  behooren  te  worden 
geruimd  en  men  daarby,  zo  tot  voorkoming  van  verdere  ver- 
keerde begrippen,  als  om  de  debauches  der  lyfeigenen  in  sterke 
drank  te  beter  tegen  ,  te  gaan  tevens  zoude  kunnen  maken 
deze  bepaling,  dat  aan  den  lyfeigen,  die  opgeeit  door  zyn 
lyfheer  of  lyfvrouw  gezonden  te  zyn,  niet  minder  dan  een  bottel 
zal  mogen  worden  afgegeven ; 

dat  mede  consteert,  dat  het  interdict,  by  het  17^'  articul 
der  meergemelde  pacbt-conditiön  gesteld  tegens  het  zetten  van 
drinkgelagen  's  avonds  na  negen  uuren,  zeer  verkeerdelyk  word 
uytgelegd,  alzo  daar  ouder  geenzints  zyn  begreepen  degeenen, 
die  na  dien  tyd  aan  de  toeschouwers  van  wayangs  eetwhaaren 
eii  dranken  verkoopen  en  hetzelve  ook  niet  kan  worden  geêxten- 
deerd  tot  de  houders  van  dansparthyen,  concerten,  koffyhuisen, 
logementen  en   andere   zoortgelyke   gepermitteerde,   publieke 


b  goedgevonden  en  verstaan,  tot  interpraetatie  en  ampliatie 
"^an  het  12^^  en  17^^  articul  der  voormelde  conditiên  van  de 
pacht  der  herbergen  en  tapperyen,  te  verklaaren  en  de  ge- 
meeote  by  billetten  te  informeeren,  dat  het  aan  alle  vrye 
ingezetenen  alhier  vry  staat  om,  wanneer  zy  arak  of  andere 
iterke  drenk   in   hunne   huishouding   nodig   hebben,  dezelve 

Digitized  by  VjOOQIC 


754  1''Ö6.    P.  Ó.  VAN  OVERSTRATEN. 

door  een  of  meer  hanner  slaaven  te  laten  halen  en  dat  doi 
ook  die  sterke  dranken  aan  slaaven  mogen  wordra  a%egeven» 
mits  de  quantiteit  niet  minder  zy  dan  een  bottel;  —  en  dat 
de  geenen,  die  aan  toeaefaouwers  van  wayangs  eetwhaareo  en 
dranken  gewoon  zyn  te  verkoopen,  uiet  begreepen  syn  onder 
het  verbod  om  's  avonds  na  negen  uuren  gelagen  ie  aetten, 
maar  dat  het  aan  dezulken  gepermitteerd  is  hunne  neeriog 
te  continueei*en ;  —  mitsgaders  dat  dit  interdict  zich  ook  niet 
exlendeert  tol  de  houders  van  danspartyen,  concerten,  kofiy* 
huisen,  logementen  en  andere  zoortgelyke  publieke  huizen, 
wanneer  dezdven  van  den  heer  praesident  van  het  coilegie 
van  Scheepenen  deezer  stad  daartoe  de  nodige  permissie  zolleo 
hebben  geobtineerd,  tot  het  verleenen  van  welke  permissie 
de  gedagte  heer  praesident  van  Scheepenen  by  dezen  word  ge- 
qualificeerd,  voor  zover  zyn  Edele  zal  oordeden,  dat  dit  zonder 
stooring  van  de  publieke  rust  of  overlast  van  anderen  zal 
kunnen  geschieden. 

-^  Januarij.     Toelichting   tot   hel   bepaalde  op  ib  De- 
cember 1797  nopens  opium-küten. 

De  pachter  van  de  madat-kitten  verzegt  hebbende,  dat  aan 
de  madat-kitbouders  zoude  mogen  worden  gepermitteerd  het 
verkoopen  van  madat  aan  lyfeigenen,  mits  dezelve  niet  in  de 
madat-kitten  komen,  maar  buiten  dezelve  blyven  staan  en  aldaar 
de  madat,  die  zy  begeeren,  vraagen,  —  zo  is  geconsidereerd, 
dat  de  verkoop  van  madat  aan  lyfeigenen  op  zodanige  wyze, 
als  door  den  suppliant  voorgedragen  word,  niet  is  verboden  en 
hier  omtrent  dus  mede  verkeerde  begrippen  schynen  plaatste 
hebben,  schoon  ook,  zo  min  by  de  conditiên  voor  de  gemelde 
pacht,  ab  by  het  phiccaat  van  den  1 5®"  December  1797,  eenige 
bewoording  word  gevonden,  die  daartoe  aanleiding  kan  gegeven 
hebben;  —  en  is  derhalven,  tot  wegneeming  van  zodanige 
abusieve  en  met  de  intentie  dezer  regeering  niet  overeenkomende 
begrippen,  goedgevonden  en  verstaan  te  verklaaren  en  de  ge- 
meente by  billetten  te  informeeren,  dal  met  het  interdicl  legens 

Digitized  by  VjOOQIC 


17Ö8.    P.  Ó.  VAN  OVER6TRATEN.  7SJJ 

de  toelating  van  slaaven  in  de  madat-kitten  alleen  is  lieoogd 
de  lyfeigenen  van  de  goede  ingezetenen  alhier  buiten  de  ge- 
legenheid te  stellen  om  in  die  kilten  ampliioen  te  schuiven 
en  dos  ook  met  het  naar  dezelven  toevloeyend  slegt  volk  te 
verkeeren,  doch  niet  het  verkoopen  van  madat  aan  slaaven, 
wanneer  die  buiten  de  kitten  blyven  te  verbieden;  —  en  dat 
deze  regeering  derhalven  verlangt  cti  begeert,  dat,  met  stand- 
houding van  het  voornoemd  interdict  om  geenc  slaaven  in 
madat-kitten  te  admitteeren,  op  de  poene  daartegens  gesteld, 
het  den  houders  dier  kitten  vry  zal  staan  amphioen  aan  de 
slaaven  te  verkoopen,  mits  die  niet  in  de  kitten  worden 
toegelaaten  en  die  verkoop  geschied  buiten  dezelven. 

13  Januarij.    Regding  der  inkomsten  van  de  inlandsche 
commandanten  te  Batavia. 

Is  goedgevonden  aan  voornoemde  commandanten  te  doen 
uitkeeren,  om  onder  eikanderen  te  worden  verdeeld,  tienper- 
cenlo's  van  het  bedragen  der  hun  in  admodiatie  afgestaane 
pagten,  namentlyk  die  van  den  handel  aan  de  scheepen  en 
vaartuigen  ter  rheede,  van  de  vischmarkt  en  van  het  slagten 
nu  vee,  sommeerende  in  dit  jaar  ryksdaalders  50160,  en 
zulks,  tot  dat  de  omstandigheeden  van  zaaken  heeren  Commis- 
sarissen Generaal  zullen  toelaten  om  nadere  voorzieningen 
daaromtrend  te  doen  en  hun  bestaan  te  regelen  op  eene  wyze, 
die  meer  overeenkomstig  is  met  den  aart  hunner  bedieningen 
en  de  instellingen,  welke  dienaangaande  van  ouds  hebben 
plaats  gehad, 

Zie  ook  S8  Haart  1809. 

13  Januarg.     Taxatie  van  vaste  goederen. 

Van  weegens  het  coUegie  van  Scheepenen  deeser  stad  aan 
beereo  Commissarissen  Generaal  nader  vertoond  zynde  de  in- 
convenienten,  die  er  voor  hetzelve  geleegen  zyn  in  de  stipte 
uitvoering  van  het  gestatueerde  by  het  27***  articul  der 
jongst  geamplieerde  en  gealtereerde  ordonnantie  of  de  heffing 

Digitized  by  VjOOQ IC 


736  1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATÈN. 

van  hel  middel  vaD  collateraaly  aangaande  de  wyze  van  taxatie 
der  vaste  goederen,  op  deeze  hoofdplaats  en  onder  dies  ressort 
geleegen,  —  is  na  deliberatie  goedgevonden  en  verstaan  zulks 
wederom  te  brengen  op  den  voet,  by  resolutie  der  hooge  re- 
geering van  den  13^°  December  1791  bepaald,  volgens 
welke  zodanige  taxatien  moeten  gedaan  worden  door  de  ge- 
swoore  taxateurs  ten  overstaan  van  den  secretaris  van  Schee- 
penen of  deszelfs  adjunct. 

16  Januarij.     Bekendmaking   nopens   verloren  notariède 
protocollen. 

Van  wegens  de  hooge  regeering  dezer  landen  word  aan 
allen  en  een  iegelyk  by  dezen  bekend  gemaakt,  dat  tot  de 
absente  prothocollen,  waar  van  by  de  bekendmaking  van  deo 
8  July  1794  opgave  is  gedaan,  zedert  zyn  bevonden  mede  te 
behooren  de  prothocoUen  van  wylen  den  notaris  Mr.  Herman 
Scbeltus  van  de  maanden  February,  Augustus,  October,  No- 
vember en  December  1780,  mitsgaders  January,  Juny,  July 
en  Augustus  1781,  en  dat  dus  aan  een  ieder,  even  zodanig, 
als  zulks  by  de  bekendmaking  van  den  8  July  voormeld  is 
geschied,  vryheid  word  gelaten  om  de  onder  zich  hebbende 
grossen  van  de  voorschreeven,  nader  vermist  bevondene  minut- 
actens,  ter  meerdere  securiteit  voor  het  vervolg,  over  te  geeveo 
aan  de  thans  ter  dezer  hoofdplaats  fungeerende  notarissen, 
ten  einde  die  grossen  door  dezelven,  voor  de  helvt  der  ordi- 
naire kosten,  op  nieuw  geprothocoUeerd,  geregistreerd  en 
geseponeerd  kunnen  worden,  onder  afgave  aan  de  houders 
dier  grossen  van  authentieke  afschriften ;  —  welke  afschriften 
niet  zullen  behoeven  geschreeven  te  worden  op  gezeegeld  papier 
en  van  even  dezelvde  kracht  en  waarde  zullen  zyn  en  blyven 
als  de  voorschreeven  vermiste  minut-actens,  gelyk  mede  de 
nieuwe  grossen,  die  in  het  vervolg  aan  de  daar  by  belang 
hebbende  persoonen  zullen  worden  verleend,  het  zy  door  de 
notarissen,  die  thans  fungeeren^  of  den  protho-notaris  in  der 
tyd;  —  wordende  tot  het  laten  prothocoUeeren  van  de  voor- 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.    P.  Q.  VAN  OVEf^STRATEN.  75? 

scfareeren  aetens  bepaald  de  tyd  van  drie  eerstkomende  jaaren, 
gerekend  van  hedmi  af,  op  poene,  dat  de  geene,  die  de  onder 
hem  berostende  grossen  van  de  meergemelde,  vermiste  aetens 
binnen  den  voorschreeven  tyd  niet  zal  hebben  geexbibeerd» 
van  het  voorschreeven  voorrecht  zal  zyn  en  blyven  verstoken. 

16  Januari}.  Bepaling,  dat  de  vice-president  van  het 
collegie  van  Schepenen  steeds  de  belrekking  van  kerh 
meester  zoude  vervullen. 

16  Januarij.  Bepaling,  dat  in  alle,  tot  de  pachten  re* 
latie  hebbende  gevallen,  waarin  boelen  en  breuken  op 
de  overtredingen  bepaald  waren,  uitspraak  zoude  worden 
gedaan  de  plano. 

Zie  ook  1  Maart  1809. 

16  lanuarij.  Voorschrift  nopens  het  kaartspelen  door 
Chineezen. 

b  goedgevonden  en  verstaan  den  drossaard  der  stad  en 
ommdanden  van  Batavia  te  informeeren,  dat,  zo  min  by  het 
12^  articul  van  de  conditien  voor  den  pachter  der  topbaanen, 
inhoudende,  dat  op  geene  andere  plaatsen  in  de  om-  en  boven^ 
landen  zal  mogen  worden  getopt  of  gespeeld  dan  alleen  op 
de  gepriviligeerde  bazaars,  ais  by  het  voorafgaand  9^^  articul 
van  die  conditien,  waarby  bet  laaten  spoelen  in  zyn  huis, 
stal,  thuin  of  op  zyn  stoop,  erf,  etc.  g*interdiceerd  is,  de  in- 
tentie dezer  regeering  is  geweest  het  speden  tot  vermaak 
of  tydkorting  te  verbieden  en  derhalven  het  spoelen  door  de 
Chineestti  in  hunne  huisen,  als  hetzelve  alleen  tot  vermaak 
of  tydkorting  word  gedaan,  geenzins  als  verboden  kan  worden 
aangemerkt,  mits  er  geene  faasard-  of  andere  verboden  spellen 
gespeeld,  geene  recognitie  daarvan  of  zogenaamd  tjioke  ge- 
hoeven word,  en  de  huisen,  waar  de  voorschreeven  spedders 
by  eikanderen  gezien  worden,  open  blyven  en  niet  gesloten 
wofden. 

BL  UI.  47 

Digitized  by  VjOOQIC 


Ï38  i^M.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 


4r  ianuarij.     Vernieuwing   van  het  bepaalde  op  ^ 


1789  nopens  het  oproepen  van  mandoers,  enz.  door 
den  gecommitteerde  tot  en  over  de  zaken  van  den 
inlander. 

De  gecommitteerde  tot  en  over  de  zaaken  ran  den  inlander 
heeft  by  een  addres  te  kennen  gegeeven,  dat  zommige  eige- 
naars van  particuliere  landeryen  zich  meer  en  meer  toeleggen 
hem  in  liet  exerceeren  van  zyn  ambt  te  turbeeren  met  niel 
te  willen  gedoogen,  dat  zyne  bediendens  op  die  landen  ver- 
schynen  zonder  van  hunne  eigene,  schriftelyke  permissie 
voorzien  te  zyn,  hunne  mandadoors  en  lands  opgezeetenen 
instigeerende  zyn  ontbod  niet  te  obedieeren,  wanneer  hetzelve 
niet  verzeld  gaat  met  hun  consent,  en  dus  in  dat  geval  niet 
naar  de  stad  af  Ie  komen  en  voor  hem  te  verschynen,  tot 
stremming  van  de  prompte  uitoeflening  der  justitie,  verbree- 
king van  de  goede  ordre  en  verydeling  van  het  ontzach, 
hetwelk  hem  als  hoofd  van  den  inlander  toekomt,  terwyl 
zulke  teleurstellingen  hem  behalven  dien  by  zyne  bedienden 
en  by  den  inlander  in  het  genei  aal  verachtelyk  en  elusoir 
maaken ;  dat  hy  derhalven,  dit  gedrag  ongemerkt  passeerende, 
zig  ten  hoogsten  by  deeze  regeering  strafbaar  zoude  makm, 
voornamentlyk  uilhoofde  van  de  daaruit  resulteerende  onmo- 
gelykheid  om  de  hem  gegevene  ordres  te  executeeren  en  wel 
in  het  byzonder  met  opzicht  van  de  jongst  gemaakte  ver- 
anderingen in  de  pacht-condiliên  en  de  betrekking,  die  de 
bovenlanden  en  weekmarkten  tot  de  pachten  en  pachters  van 
's  lands  domainen  op  Batavia  gekreegen  hebben ;  —  verzoekende 
derhalven,  dat  deeze  regeering  hier  omtrent  zodanige  voorzie- 
ning gelieve  Ie  beramen,  als  zy  zal  oordeelen  te  behooren. 

Waarop  gedelibereerd  zynde,  is  goedgevonden  en  verstaan, 
niet  alleen  te  renoveeren  bet  gestatueerde  by  placcaai  van 
den  24*°  February  1789,  dat  alle  eerste  mandadoors  op  de 
respeclive  landeryen,  wanneer  zy  door  den  gecommitteerde 
tot  en  over  de  zaaken  van  den  inlander  worden  opgeroepen, 
ten   eersten   voor   hem   zullen  moeien  verschynen^  ntiaar  oek 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.     P.  Q.  VAN  ÓVERSTRAtEN.  ?59 

hetzelve  te  extendeeren  tot  alle  overige  mandadoors,  benevens 
de  potias  der  onderscheidene  landmarkten  en  alle  inlanders 
en  Chineeien,  in  de  om-  en  bovenlanden  woonende ;  —  en  dien 
volgende  de  gemelde  mandadoors,  potias,  inlanders  en  Ghineeien 
by  billetten  te  gelasten  en  aan  te  bevoelen  om,  niet  alleen  de 
ordres  van   den   gecommitteerde   tot  en  over  de  zaaken  vair^ 
den   inlander   te  geboorzaamen  en  naar  te  komen,  maar  ook' 
de  bediendens,  die  hy  tot  de  uitoefening  van  zyn  ambt  em- 
ployeert  en  uitzendt,  beboorlyk  te  respecteeren,  op  poene  van 
anders  als  ongehoorzaam   aan   de  ordres  van  de  Compagnie 
aangemerkt  en  gestraft  te  zullen  worden. 
Zie  ook  8  December  1801. 

r/^  >     Verlengifig   van   hel   octrooi  der  O.  L  Com- 
pagnie tot  ultimo  December  1799. 

Afgedrukt  in  Lauts,  geschiedenis  der  Nederlanders  in  Indie, 
deel  V,  biadz   421. 
Zie  ook  26  November  1796. 

26  Januarij.     Heffing   van   zekere,   "^kleine  recognitiën*' 
door  den  Drossaard. 

Door  den  heer  Gouverneur  Generaal  gecommuniceerd  zynde, 
dat  de  drossaard  der  stad  en  ommelanden  van  Batavia, 
Andries  Hartzinck,  aan  zyn  hoog  Edelheid  had  opgegeven 
dWerscbe  kleine  recognitiön,  bevoorens  door  hem  van  onder- 
scheidene warongs  van  de  araks-branders,  gelyk  mede  van 
particuliere  warongs  en  van  de  verkoopers  van  Chinasche 
vrugten,  enz.  genoten,  dewelke  thans,  nu  by  daarvan,  mits  de 
afgeschafte  recogniliên,  niet  verder  mogt  profileeren,  vervallen 
waren,  zonder  dat  de  inkomsten  daarvan  onder  eenige  pachten 
waren  begreepen;  —  zoo  is  goedgevonden  en  verstaan  die 
revenuen,  zo  ais  die  tot  ultimo  December  jongstleden  zyn 
voldaan,  door  den  gemelden  drossaarl  tot  ultimo  December 
van  dit  jaar  te  laten  coUigeeren  en  in  *s  Compagnie's  kas 
overbrengen,    mitsgaders  hem   te   gelasten   daarvan   voor  de 

Digitized  by  VjOOQIC 


740  1^08.    P.  6.  VAN  ÖVERSTRATEN. 

aanstaande  verpachting  eene  specificque  opgave  te  doen,  opdat 
dezelve  voor  1799,  nevens  de  overige  Gompagnie's  dorodnea» 
kunnen  worden  verpacht. 
Zie  ook  3  December  1801. 

27  Januarij.    Instructie  voor  den  schotU  te  Batavia. 

ArL  1  Het  ambt  van  bailluw  der  stad  Batavia  gevoegd 
zynde  by  dat  van  drossaard  der  Bataviasche  ommelanden,  zo 
is  den  gemelden  drossaard  toegevoegd  een  schout  om  met 
des  te  meer  nauwkeurigheid  de  goede  order  en  rust  binnen 
de  stad  Batavia  en  dies  voorsteeden  te  kunnen  conserveeren 
en  gade  slaan  en  tegens  alle  misdryven  te  kannen  waakeo. 

Art.  2.  De  plicht  van  hem,  schout,  zal  dus  weesen  om 
permanent  in  de  stad  te  moeten  woonen,  zonder  zig  daarnit 
des  nachts  te  mogen  begeven  buiten  daartoe  verkreegen  gpe- 
ciale  permissie  van  den  heer  praesident  van  het  coUegie  van 
Schepenen  deser  stad;  — en,  even  gelyk  den  drossaard  opge- 
dragen is  de  uitoerening  van  al  dat  geen,  hetwelk  tot  hiertoe 
aan  den  dienst  van  bailluw  is  geaccrocheert  geweest,  zo  zal 
hy,  schout,  ook  onder  den  voornoemden  drossaard  in  de  stad 
en  dies  voorsteeden  alles  moeten  in  acht  neemen  en  observeeren, 
wat  de  bailluw  lot  nu  toe  gehouden  en  verpligt  is  geweest 
te  moeten  doen. 

Art.  3.  En  ten  einde  hy  in  staat  zoude  weezen  deezen 
zynen  post  met  de  vereischte  nauwkeurigheid  waar  te  neonen, 
zal  hy  onder  zig  hebben  een  substitut,  zo  als  de  baillnw 
steeds  gehad  heeft,  en  ook  het  voor  denzelven  bepaald  geweest 
zynde  getal  kaffers  of  inhndsche  dienaren  der  justitie,  waarvan 
hy  er  altyd  eenige  de  wacht  zal  moeten  laten  honden  voor 
zyn  huis,  in  een  daartoe  opgeslage  bamboesche  pondok,  en  ook 
een  hem,  uitgaande,  zal  moeten  vergezdlen. 

Art.  4.  Dese  substitut  zal  hem  dagelyks,  des  morgens  vroeg 
en  zo  dikwils  als  dit  anders  nodig  zal  weesen,  een  distinct, 
mondelyk  raport  moeten  komen  doen  van  al  hetgeen  er  is 
voorgevallen,  waarna   hy  dit  met  al  hetgeen  hem  voorts  in 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  74J 

zyn  dienst  zal  zyn  voorgekomen,  in  persoon  ter  kennis  zal 
moeien  brengen  van  den  drossaard  om  desselvs  orders  daarop 
te  ontvangen  en  die  te  executeeren. 

Art.  5.  In  alle  zaken  echter,  die  des  nacht  zouden  mogen 
voorvallen  en  waaromtrent  hy  dus  direct  geen  bevoelen  van 
den  drossaard  zal  kannen  vragen,  zal  liy  zelvs  even  en  in 
dier  voegen  kunnen  handelen  ab  de  drossaard,  indien  die  in 
de  stad  geweest  was,  verplicht  zoude  geweest  zyn  te  doen  — 
mits  van  het  voorgevallene  des  morgens  vroeg  ten  eersten 
aan  hem,  drossaard,  kennis  geevende. 

ArL  6.  Hy  zal  daarom,  zo  dan,  als  by  indispositie,  absentie 
of  occupatie  van  den  drossaard,  by  alle  crimineele  commissién 
van  den  rechter  kunnen  adsisteeren  en  in  dezelve  den  persoon 
van  den  drossaard  repraesenteeren,  zonder  dat  hem  echter  in 
eenige  vergaderingen  sessie  zal  mogen  gegeven  worden. 

Art.  7.  Hy  zal  tot  dat  einde  ook  worden  voorzien  van 
een  beboorlyke  acte,  die  by,  zo  aan  den  Raad  van  justitie 
deses  kastecls,  als  aan  bet  collegie  van  Schepenen  deser  stad 
zal  moeten  praesenteeren  om  geregistreert  te  worden,  even 
en  in  dier  voegen  als  zulks  omtrent  de  actes  der  officieren 
van  justitie  tot  hiertoe  by  die  collegies  in  gebruik  is  geweest 
en  nog  geobserveert  word  —  en  buitendien  zal  by  by  de  aan- 
vaarding van  desen  zynen  post  den  hier  agter  volgenden  eed, 
voor  hem  beraamd,  praesteeren  moeten. 

Art.  8.  Op  aUe  roldagen,  die  by  het  collegie  van  Schepenen 
deser  stad  worden  gehouden,  zal  hy  zig  op  het  stadhuis  moeten 
berindeB;  en,  wanneer  de  drossaard  eenige  processen  terroUe 
heeft  en  in  dezelve  daarby  niet  kan  adsisteeren,  zal  hy,  zonder 
dal  het  nodig  zal  weezen,  dat  hy  daartoe  eene  byzoiidere 
procuratie  produceert,  zyne  zaken  daarop  mogen  waarneemen, 
op  gelyke  wyze  als  hy,  drossaard,  daarby  tegenswoordig,  ge- 
daan loude  hebben. 

Art.  9.  Wanneer  er  crimineele  vonnissen  worden  gefixe- 
Guteeert,  zal  hy  daarby  ook  steeds  tegenwoordig  moeten  weezen, 
zonder  dat  het  echter  van  hem  gevergd  zal  kunnen  worden, 
zo  als  de  plicht  der  substituten  van  den  officier  van  de  justitie 

Digitized  by  VjOOQIC 


74Ï  1708.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

mede   brengt,  op  de  gerichtplBBis  zelve  of  hel  schavot  zig  Ie 
laten  vinden. 

Art.  10.  En  op  dat  hy  volkomen  heantwoorde  aan  het 
heilsaam  oogmerk,  met  zyne  aanstelling  bedoeld,  zal  hy  niet 
alleen  moeten  zoi^n  eene  goede,  aecrete  correspondentie,  zo 
binnen,  als  builen  de  slad,  te  hebben  om  langs  dien  weg  stee«ls 
kennis  te  dragen  van  al  hetgeen  er  voorvalt  om  alle  onge- 
regeldheden en  miadryven  te  kunnen  tegengaan  en  doen  straffen, 
maar  ook  verpligt  veeezen  dagdyks  in  perzoon  de  onderscheiden 
publieke  plaatsen,  graflen  en  straalen  te  bezoeken  en  door- 
kniissen,  ten  einde  de  goede  order  te  maintineeren  en,  zo 
voor  de  *  rust,  als  ook  de  zindelykheid  in  de  stad  te  waaken 
en  op  alles  goede  order  te  stellen  en  die  te  doen  naarkomen. 

Art.  It.  Op  poene  van  deportement  word  hem  verbooden 
eenige  giften  of  gaven  te  neemen  van  de  respective  pachten, 
hunne  medestanders  of  borgen  en  tevens  gelast  aan  dezdven, 
zowel  als  aan  alle  andere  ingesetenen,  de  verzogte  adsistentie 
van  de  justitie  te  verleenen,  zo  dikwils  die  van  hem  gevraagd 
zal  worden,  zonder  daarvoor  iels  te  mogen  praetendeeren. 

Art.  12.  Op  gelyke  poenaliteit  en  verdere  arbitraire  cor- 
rectie word  hem  ook  wel  uitdrukkelyk  geinterdiceert  om  eenige 
zaken  te  composeeren,  gelyk  ook  het  neemen  van  eenige  boetens, 
tenzy  lot  dit  laatste  geqaali6ceert  zpde,  overeenkomstig 
'slands  wetten,  door  den  drossaard. 

Art.  13.  Van  alles,  hetgeen  er  verders  in  zyn  dienst  mogl 
voorvallen,  zal  hy  een  pertinent  journaal  moeten  houden  om 
hetzelve,  zo  dikwils  het  door  den  drossaard  zal  worden  gere- 
quireert,  te  kunnen  overgeven. 

Art.  14.  En  zal  hy  voorts  in  het  generaal  onder  den 
meergemelde  drossaard  zorgvuldig  moeten  toezien  en  vigileeren. 
dat  aUe  de  wetten  en  bevoelen,  door  de  hoge  overheid  gegeven 
en  gestelt  of  nog  te  geven  of  Ie  stellen,  stiptelyk  en  zonder 
eenige  afwyking  werden  naargekomen  en  achtervolgt  en  dus 
alle  overtreeders  van  dezelve  zonder  eenig  aanzien  van  per- 
zoon of  eenige  conniventie  werden  achterhaalt  en  hare  condigne 
straf  erlangen. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  743 

Eed  voor  den  ickaui  der  $iad  Batavia. 

Ik  beloov  en  zweer,  dat  ik  het  volk  van  Nederland,  de 
heeren  Bewindhebbers  der  geoctroyeerde  Oost-Indische  Com- 
pagnie, hun  hoog  Edelheden  de  heeren  Commissarissen  Generaal 
over  geheel  Nederlandsch  lodié  en  Cabo  de  Goede  Hoop,  mits- 
gaders den  heer  Gouverneur  Generaal  en  de  Raaden  van 
Indien  gebouw  en  getrouw  zal  weezen;  —  dat  ik  de  post  van 
schout  der  stad  Batavia  oprechtelyk  bedienen  en  naar  myn 
uiterste  vermogen  waaken  zal,  dat  'slands  wetten  en  bevelen 
in  de  gemekle  stad  en  dies  voorsteden  stiptelyk  en  zonder 
aaniien  van  perzonen  worden  naargekomen  en  dat  niemand 
by  nacht  ofte  by  dach  eenig  overlast  of  geweld  geschied,  alles 
overeenkomstig  mpe  instructie  —  en  dat  ik  my  wyders  in 
alles  zodanig  zal  gedragen,  als  een  vroom  en  oprecht  dienaar 
van  de  justitie  en  schout  toestaat  ende  betaamt. 

Zo  waarlyk  helpe  my  God  almachtig. 

ywte!^-    Afschaffing  van  den  particulieren  in-  en  ver* 
koop  uit  Compagnie' 8  pakhuizen  en  administratiên^  enz. 

Nadat  de  Raad  extra-ordinair,  Neun,  en  de  Commissaris- 
Generaal,  Siberg,  een  uitvoerig  «vertoog'*  ter  zake  hadden  inge- 
diend, overwogen  Commissarissen-Generaal  het  navolgende: 

Ten  eersten:  dat  het  besluit  van  anno  1644  (^),  volgens 
hetwelk  de  verkoop  van  's  Compagnie*s  goederen  en  koopman- 
schappen alleen  gederereerd  zoude  geweest  zyn  aan  de  beide 
opper-kooplieden  des  kasteels,  egter  met  concurrentie  vanden 
Directeur  Generaal  en  Raade  van  Indiê,  waarschynlyk  alleen 
heeft  bedoeld  capitaale  in-  en  verkoopen,  dewyl  niet  kan 
worden  verondersteld,  dat  telkens,  by  inkoop  van  kleinigheeden 
of  wanneer  die  en  de  verkoop  uit  de  dispens,  het  yzer-  en 
graan-magazyn  plaats  vonden,  daarvan  aan  den  heer  Gouver- 
neur Generaal  en  Raden  van  Indie  kennis  gegeeven  zal  zyn  — 
en,  wat  aangaat  de  kennisgeeving  aan  de  hooge  regeering  by 


(')    PItkMtboek,  deel  II,  bladz.  80. 

Digitized  by  VjOOQIC 


744  1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

hel  doen  van  eenige  naamwaardige  in-  of  verkoop,  dat  dee«e 
even  lowel  nog  in  vigeur  en  gebruik  is  als  de  ordre,  dat 
geene  verkogte  goederen  afgeleeverd  mogen  worden»  dan  nadat 
de  voldoening  in  kassa  op  geteekende  ordonnanlien  van  den 
INrecteur  Generaal  gebleeken  zal  zyn. 

Ten  tweeden:  dat  het  voorts  hekend  is,  dat  voor  denjaare 
1692  geene  reguliere  hoeken  zyn  gehouden»  maar  dat  alle 
inkoopen  tot  gebruik  in  de  huishouding  direct  wierden  afge- 
schreeven,  zonder  eenige  andere  verandwoording,  dan  die  men 
van  de  goede  trouw  verwagten»  dat  dezelve  ten  dienste  van 
de  Ciompagnie  noodzakelyk  v^ren  en  ten  behoeven  van  dezelve 
waarlyk  wierden  geêmployeert»  waardoor  dus  geene  afzonderlyke 
lastreekeningen  nodig  waren,  daar  alles  onder  een»  zelfs  daar 
onder  de  goederen,  die  uit  Europa  tot  de  huishouding  wierden 
ontvangen,  op  eene  generale  reekening  van  ongelden  wierd 
afgeschreeven. 

Ten -derden:  dat  deeze  voormelde,  zeer  gebrekkige  methode 
in  den  jaare  1692  door  de  hoeren  Meesters  zynde  afgeschaft, 
dan  ook  daaruit  zyn  afgevloeid  de  reglementen  en  voorschriften, 
op  den  17^  October  van  dat  jaar  beraamd  met  opzigt  lot 
de  hstreekeningen  en  het  houden  der  administratie  bonken, 
waar  onder  ook  die  tot  het  houden  van  maandelyksche  eon- 
frontatien  met  den  cassier  van  het  verkogte  uit  de  dispens 
en  het  overbrengen  van  het  provenue  maandelyks  in  's  Gom- 
pagnie's  kassa»  maar  dat  deeze  ordre  zelve  ten  bewyse  strekt, 
dat  de  dispenciers  wel  degelyk  van  de  eerste  en  vroegste 
tyden  af  aan  gequalificeerd  zp  geweest  tot  den  dagelykscben 
verkoop  van  provisien  by  de  kleine  maat  aan  de  gemeente, 
die  zeekerlyk  in  die  tyden  niet  zo  gemakkelyk  by  partikuliere 
kooplieden  gerief  vonden  dan  thans»  nu  men  zig  meerdw 
heeft  gevestigd. 

Ten  vierden:  dat  eene  soortgelyke  ordre  tot  confrontatie, 
omtrend  het  graan-magazyn  gegeeven»  al  meede  doed  vermoeden, 
dat  aan  de  administrateurs  aldaar  het  doen  van  in-  en  ver- 
knopen vry  heeft  gestaan. 

Ten  vyfden:  dat  men  niet  precieselyk  heeft  konnen  nagaan» 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  745 

op  wat  tyd  voormelde,  maanrlelyksche  oonfrontatien  zyn  afge- 
sdiaft,  dan  wel  in  onbruik  geraakt ;  dal  men  wel  heeft  bevonden, 
dat  zeedert  onhengelyke  tyden,  nadat  het  werk  van  ncgolie- 
boekbooder  tot  meerdere  volmaaktheid  was  gekomen,  eene 
andere  methode  is  ingevoert,  dewelke  voor  even  goed,  ja  zelfs 
tot  voorkoming  van  verwarring,  voor  beeter  moet  worden 
gehouden,  hierin  bestaande,  dat  alle  ordonnancien  van  in-  en 
verkoop  by  het  contra  kassa-boek  ten  comptoire  der  generaale 
directie  aangeteekend  en  maandelyks  met  den  kassier  werden 
geconfronteerd,  mitsgadere  de  onvoldaane  by  een  aparte  me- 
morie opgegeeven  om  de  debiteuren  lol  do  voldoening  te 
Gonstringeeren,  waarna  en  om  de  zes  maanden  of  met  ultimo 
February  en  ultimo  Augustus  de  administratien  tegens  de 
negotie-boeken  worden  geconfronteerd  en  by  welke  confrontatie 
altoos  moet  blyken,  wat  in-  of  uit  kassa  ten  faveure  of  ten 
lasten  van  iedere  administratie  ontfangen  of  uitgegeeven  is 
en  welke  posten  onvoldaan  zyn  gebleeven. 

Ten  zesden :  dat  de  besluiten  van  den  17*°  Augustus  174K,  28 
Augustus  17X5  en  30  April  1765  behdsensoveeleaangeleegen 
bestdlingen  omtrend  het  stuk  der  administratien  boven  en  be- 
halven  de  enkeMe  periode,  rakende  de  toelage  van  K  percentoaan 
deadroinistrateun  voor  de  goederen,  die  uit  hunne  administratien 
voor  contanten  wierden  verkogt,  welke  daaruit  by  het  vertoog 
van  den  Raad  extra  ordinair,  Neun,  is  overgenomen,  dat  heeren 
Commissarissen  Generaal  wel  hadden  gewenscht,  dat  dezelve 
by  bet  voorschreeven  vertoog  vrat  breedvoeriger  waren  ver^ 
handeld  geworden,  ten  eynde  over  een  zaak  van  zoveel  belang, 
als  daar  is  erae  geheele  ommekeer  in  de  respective  admini- 
stratien, vraaroit  by  eene  verkeerde  behandeling  de  grootste 
verwarringen  zonden  kunnen  voortkomen,  die  misschien  zo 
gemakkelyk  niet  weder  zouden  te  herstellen  zyn,  met  grond 
te  konnen  oordeelen;  —  vrant,  dat  de  geciteerde  besluiten 
geene  andere  zyn  dan  die,  waaruit  is  geformeerd  bet  regle- 
ment en  ordonnantie  voor  de  dienaaren  van  de  Compagnie  in 
de  respective  administratien  te  Batavia,  gearresteert  in  Rade 
van  Indien  op  den  17*°  October  1746,  mitsgadere  naderband 

Digitized  by  VjOOQIC 


746  17Ö8.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

een  diergelyk  reglement  en  ordonnantie  voor  de  gemelde 
dienaaren,  gearresteerd  als  voren  op  den  98^  Augustus  1755 
met  de  alteralien  en  amplialien,  zeedert  daarop  successive 
gemaakt,  herdrukt  den  SO*»  April  1765,  schoon  by  vergdy- 
king  blykt,  dat  de  voorschreeven  alleralien  en  ampliatien  in 
de  daad  van  so  weynig  aanbelang  syn,  dat  het  herdrukken 
zeer  wel  had  kunnen  worden  gemenageerd. 

Ten  zeevenden:  dal,  wanneer  men  dan  de  voorschreeven 
reglementen  nagaat,  men  lievind,  dat  by  bet  eerstgemelde  aan 
de  gesamentlyke  admini^straleurs,  zo  van  alle  inkoop,  als  van 
alle  contante  verkoop,  in  hunne  respecüve  administratk»  is 
lo^legd  5  procento  en,  hoewel  dit  profyl,  voor  zoveel  den 
inkoop  betreft,  sedert  is  afgeschaft,  dat  op  den  verkoop  nog- 
thans  by  bet  reglement  van  den  jaare  1755  uytdrukkelyk 
aan  bun  is  gelaten;  —  dat  men  in  beide  reglementen  ook 
vind,  dat  aan  bun  uytdrukkelyk  is  gepermitteerd  om  alle  de 
goederen,  die  zy  door  baare  gepermitteerde  overmaten  eo 
gewigten  overbehouden,  te  mc^en  verkopen,  so  goed  ly  kunnen, 
aan  de  gemeente,  te  verzenden,  dan  wel  aan  de  Compagnie 
te  leeveren,  zo  als  zy  te  rade  zouden  worden,  uytgeDomeo 
alleen  de  zodanige,  waarvan  de  Compagnie  de  privative  negotie 
aan  haar  had  gereserveerd,  welke  by  bet  r^ement  van  1745/6 
gezegd  worden  te  zyn :  Japanscb  staaf  koper,  peeper,  tin,  koffy, 
salpeeter,  waarvan  zy  de  geprofileerde  overwigten  aan  de 
Compagnie  moesten  leveren,  gdyk  ook  van  de  speeeryen, 
omtrend  welk  pretieus  artikul  bun  wel  speciaal  alle  partica- 
liere  handel  en  indirecte  behandeling  op  lyf  en  leven  atrafle 
volgens  de  placaten  was  verboden ;  —  al  hetwelk  by  het  re- 
glement van  anno  1755  op  dienzeUden  voel  is  geUeeven, 
met  dat  onderscheid  alleen,  dat  men  daarby  onder  de  aan 
de  Compagnie  gereserveerde  artikelen  nog  opgenoemd  vind 
slaan  en  lange  peeper,  mitsgaders  Japans  plaal-  en  draadkopcr 
en  al  't  andere  rood  koper;  —  dat  daarenboven  uit  hetettst- 
gemelde  reglement  blykt,  dat  in  dien  tyd  gesisteerd  waren 
de  publieke  verkopingen  van  goederen  in  de  administratie  vao 
hel  Ueede  pakhuys,  welk  gebruik  ook  word  bevestigd  by  het 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  747 

reglemenl  Yan  17SK,  onder  aanhaling  alleenlyk,  dat  die  ven- 
dnlien  ingevolge  besluit  der  hoge  regeering  van  den  9^  Mey 
1752  seedert  waren  gehouden  ten  huyze  van  den  vendu- 
oMOster;  —  verder»  dat  volgens  het  reglement  van  174S/6 
de  adminisiratenr  in  den  kleinen  winkel  zig  in  het  verkopen 
der  goederen  moest  reguleeren  naar  de  marktprys  in  de  stadt, 
makende  maandelyks  eene  prys-courant  onder  de  approbatie 
van  den  heer  Directeur  Generaal  en  onder  eenige  verdere 
bepalingen,  dog  dat  by  resolutie  van  den  24^°  Juny  1757  die 
inrigting  is  veranderd  en  daarby  vaste  procento's  advansvoor 
elk  der  respective  ariiculen  zyn  bepaald»  en  dat  zelfs  in  beide 
reglonenten  aan  deezen  administrateur  uytdrukkelyk  was  toe- 
geslaan  om  ook  speceryen  onder  den  contanten  verkoop  af 
Ie  zetten,  dog  onder  zoekere  precaalien;  —  en  dat  eindelyk 
by  resolutie  van  den  23*°  Augustus  1754  aan  de  administra- 
teurs van  het  yzer-magazyn  vms  toegestaan  de  contante  verkoop 
van  yzere  gereedschappen  en  vervolgens  by  de  resolutien  van 
den  y^  Augustus  1764  en  30'°  April  1765  ook  dievanyzer, 
staal  en  spykers. 

Dat  dierhalven  uit  al  het  dos  verre  verhandelde  ontegen- 
seggelyk  blykt: 

voor  eerst:  dat  er  alle  waarschynelykheid  is,  dat  de  contante 
verkoop  uit  sommige  's  Compagnies  administratien  van  de 
eerste  tyden  af  heeft  plaats  gdiad  en  dat  zulks  omtrend  so- 
danige  artikelen,  welke  by  de  kleine  maat  of  het  gewigt 
dagdyks  aan  de  gemeente  wierden  gedebiteerd,  is  overgdaten 
geweest  aan  de  administrateurs,  welke  zulks  aanging,  onder 
bet  opzigt  en  de  orders  van  den  heer  Directeur  Generaal  en 
de  opper*kooplieden  des  kasteels,  —  althans  dat  zulks  in  het 
jaar  1745  ia  volle  osantie  was; 

ten  tweeden:  dat  de  contante  verkoop  uit  sommige  admi- 
nistralien  by  de  geciteerde  reglementen  in  weezen  is  gelaten 
en,  80  daarby,  ais  by  verschillende,  seedert  genome  resolutien, 
onder  deese  en  geene  bepaalingen  gebragd;  en 

ten  d^en:  dat  ook  aan  de  administrateurs  uytdrukkelyk 
is  toegestaan  om  de  by  hun  geprofiteerde  spillagien  op  so* 

Digitized  by  VjOOQIC 


748  1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN, 

danige  goederen,  waarvan  de  Goni|iagnie  de  negotie  niet  pri- 
valivclyk  aan  zig  gereserveerd  had,  particulier  te  mogen 
verkopen  of  verzenden  naar  goedvinden ;  —  en  dat  men  dfer- 
halven  niet  behoefd  te  onderstellen,  dat  de  verkoop  uit  de 
administratien  aan  de  administrateurs  is  gepermitteerd  geworden 
door  de  respective  heeren  Directeurs  Generaal,  veel  min  zulks 
te  beschouwen  als  eene  afweyking  van  vorige,  heylsaame 
ordres  —  dewyl  van  sodanige  ordres  geen  spoor  te  vinden  en 
integendeel  blykbaar  is,  dat,  immers  zeedert  den  jaare  174S, 
vaste  en  door  de  hooge  regeering  geêmaneerde  reglementen 
en  genome  resolutien  dien  verkoop  hebben  geautoriseerd. 

Voorts,  dat  hel  laastgemelde  reglement  ook  tot  nog  toe  als 
een  regel  en  rigtsnoer,  buiten  eene  geringe  verandering  in 
tit.  4,  spreekende  van  hetgeen  de  administrateurs  moeten  uit- 
keeren,  is  opgevolgd  en  nagekomen  en  men  zig  veraeekerd 
mag  houden,  dat  men  niet  zo  veele,  verr^ande  malversatien, 
voornamentlyk  op  Onrust  en  in  de  Westzydscbe  negotie-pak- 
huysen,  zoude  hebben  ondervonden,  als  aldaar  met  oogluyking 
en  door  handvuUing  der  water-fiscaals  hebben  plaats  gebad, 
wanneer  men  niet  in  oubruyk  had  doen  geraken  het  jaarlyksck 
afleggen  van  den  eed  van  getrouwe  behandeling,  met  zoveel 
wysbeid  by  het  reglement  van  anno  1745/6  vaatgestdd,  als 
hebbende  de  ervare  mannen,  welke  dit  reglement  met  zeer 
veel  kunde  en  doorzigt  hebben  ingerigt,  zeer  wel  voorzien  het 
misbruyk,  dat  van  de  goede  en  heylsaame  voorschriften,  daarby 
vervat,  konde  worden  gemaakt  door  ontrouw  en  hebaogt, 
waarin  zy  door  de  voorschreeven  instelling  hebben  willen 
voorzien,  het  met  reede  daarvoor  houdende,  dat,  zo  lang  iemand 
nog  niet  gebed  alle  beginschen  heeft  uytgeschud,  de  herinnering 
aan  hetgeen  hy  onlangs  plegtig  heeft  bezworen,  hem  zal  terug 
houden  van  mistappen,  die  hy  scmder  dat  verband  zoude 
konnen  geneigd  zyn  te  bedryven  en  alleen  door  hetzelve  eene 
uyterste  graad  van  misdadigheid  verkrygen,  welke  zy  buiten- 
dien niet  zouden  bezitten. 

Dog  dat  niet  heeft  kunnen  worden  nagegaan,  op  wat  tyd 
men  met  decse  instelling  heeft  gesupercedeerd,  wordende  al- 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  749 

leeolyk  by  bet  tweede,  den  SO*""  April  1765  berdnikte  reglement, 
arlkol  5,  als  in  het  Toorbygaan,  woordelyk  gesegt: 

•niet  tegenstaande  de  gewoone  jaariykacbe  eed  van  purge 
»is  geaboieert,  iiillen  egter  de  administrateurs  in  H  gemeen, 
>  zowel  als  ieder  in  Hbysonder,  gehouden  weesen  naauwkeurig 
•toe  te  zien  en  te  observeeren  de  volgende  piigtsbetrag- 
'tingen,  enz."; 

dog  dat  men  op  grond  van  authentieke  inCormatien  dit 
als  zeeker  mag  stellen,  dat  de  eed  van  getrouwe  behandeling 
althans  zeedert  t7S8  tot  het  jaar  1793  niet  is  gepresteert 
en  dal  het  dus  gemakkelyk  is  te  begrypen,  dat,  zoodra  men 
goed  vond  deezen  eed  agterwcegmi  te  laaten,  zulks  de  ad- 
ministrateurs, die  het  gewigt  van  den  eed  gevoelden  en  be* 
seften,  hetgeen  dog  van  de  meesten  moest  worden  vertrouwd, 
in  het  voor  de  Compagnie  zo  scliadelyke  denkbeeld  heeft 
gebragd  en  doen  vermoeden,  dat  hunne  vrienden  en  patronen 
dien  eed  opzettelyk  hadden  agterweogen  gelaten  om  hun  te 
beeter  en  met  eene  minder  beswaarde  conscieutie  den  weg 
te  banen  tot  eenen  ongepermitteerden  en  tegens  de  reglementen 
strydenden  morshandel,  terwyl  de  groote  geld-winningen,  die 
niet  zouden  hebben  kennen  plaats  vinden,  wanneer  de  regle- 
menten behoorlyk  waaren  opgevolgd  en  nagekomen,  genoeg 
bewysen,  dat  de  administrateurs  daarvan  schoon  gebruyk 
hebben  weeten  te  maaken. 

Dal  wyders  by  het  vertoog  in  veel  te  generale  termen  word 
geposeerd,  dal  de  verkoop  uil  de  adminislratien  na  verloop 
van  tyd  niet  meer  mei  concurrentie  van  de  opper-kooplieden 
des  kasteels,  maar  door  de  administrateurs  zelven  zoude  zyn 
gedreeven ;  wanl  dal,  gelyk  hiervoren  reeds  is  opgemerkt,  niet 
alleen  de  opper-kooplieden  des  kasteels,  maar  zelfs  de  hoge 
regeering  steeds  kennisse  hebben  gedragen  van  alles,  wat  in- 
en  verkogl  was,  buiten  dat,  wal  aan  de  administrateurs  by 
hel  reglement  ter  verkoop  was  toegestaan  ofwelooksodanige 
goederen,  die  volgens  successive  besluiten  tegens  bepaalde 
IHwento's  hebben  mogen  wonlen  verkogl,  en  dat,  hoezeer  de 
ooBcurrentie  van   de  opper-kooplieden   des  kasteeSs  alzo  in 

Digitized  by  VjOOQIC 


TIM)  1798.    P.  Ö.  VAN  OVERSTRATEN. 

diergelyke  zaaken  zoude  hebben  kunnen  wordoi  geoordeeld 
in  't  geheel  niet  meer  noodsakelyk  te  zyn,  bet 'er  nogthaos 
ver  van  daan  is,  dat  zy  daarvan  geheel  ignorant  zoudra  zyn 
gelaten;  althans,  dat  zeedert  het  jaar  1793  of  den  lyd,  dat 
de  heer,  Siberg,  het  directoraat  generaal  heeft  waargenomen, 
niet  het  geringste  heeft  mogen  worden  ingekogt,  nog  ook 
van  het  weynige,  dat  aanbanden  was,  op  een  direete  wyze 
heeft  mogen  worden  verkogt  sonder  deszdfa  voerkennisse 
en  ordre. 

Dat  in  de  geringe  inligtingen,  welke  heeren  Commissarissen 
Generaal  by  het  meennelde  vertoog  hebben  ontmoet  nopens 
de  ordres  en  reglementen,  die  omtrend  deese  materie  hebben 
plaats  gehad,  geen  fundament  althans  te  vinden  is  om  met 
den  instelier  van  hetzelve  aan  de  inrigtingen  van  de  vorige 
eeuw  so  seer  de  preferentie  te  geev^  en  daarentegen  die  van 
deeze  eeuw  te  beBchouwen  als  oorzaaken  van  importante  na* 
deelen  en  onnoembaare  malversatifin,  daar  het  inteegendeel  voor- 
komt, dat  het  importante  stuk  der  administratiön  in  de  vorige 
eeuw  met  zeer  weynig  oplettendheid  is  behandeld,  ja  byna 
geheel  verwaarloosd  en  dat  daardoor  eeue  wyde  deur  is  open« 
gesteld  geweest  voor  eene  zeer  onordentelyke  en  willdieurige 
handelwyze  der  admhiistrateurs ;  —  dat  men  trouwras  zig 
daaromtrend  aan  geene  bloote  gissingen  behoefd  over  te  geeven, 
maar  slegls  te  raadpleegen  de  premisse  van  bet  r^ement  van 
den  7'®  October  1746,  wanneer  men  bevind,  dat  veele  mesuses 
en  malversatiön,  die  met  ydele  pretexten  wierden  gecoloreerd  — 
dat  eene  onzeekerbeid,  wat  toegelaten  en  verboden  was — dat 
de  daaruit  voortvloeyende  practyk  om  eene  willekeurige  en 
ongeregelde  behandeling  door  voorwendels  en  uitvlugten  van 
allerley  aart,  so  niet  goed  te  maken,  ten  minsten  straffiBioos 
te  doen  doorslipprn,  dat  deeze  de  reedenen  waren,  wdke  het 
ligchaam  der  hoge  regeering  in  dien  tyd  bewogen  om  daarop  te 
formeeren  sodanig  apart  r^lement,  mitsgaders  jaariyks  eenmaal 
daarop  te  doen  afleggen  eenen  aparten  eed  van  trouwe  be- 
handelinge  door  degeene,  die  tot  dies  nakominge  waren 
geobligeerd  na  bet  op   het  einde  deezer  ordonnantie  lot  een 

Digitized  by  VjOOQIC 


1790.    P.  Ö.  VAN  OVERSTRATEN.  781 

iegdyk  nartgt  bekend  gesteld  formulier;  al  hetwelk  zeekerlyk 
in  geenen  deele  pleyt  voor  de  directie,  welke  tot  dier  tyd  toe 
daaroiDlrend  had  plaats  gehad  en  integendeel  aanduid,  dat 
alles  dien  aangaande  zig  bevond  op  eene  onbepaalde  en  geheel 
onzeekere  voet,  sodat  men  niet  wist,  waaraan  zig  te  houden 
en  een  iegelyk  deed,  wat  hy  goed  vond,  zonder  door  behoorlyke 
en  vasle  voorschriften  en  ordres  gebragt  te  zyn  onder  eene 
gefiaste  veranlwoordelykheid  voor  daden,  welke  tegens  het  belang 
der  maalschappy  en  de  goede  orde  aanliepen. 

Dal  eevenmin  de  voorschreeven  reglementen  en  ordonnantién 

deexer konnen  beschouwt  worden  als  de  oorzaaken  van 

importante  nadeelen  en  onnoembaare  malversatiön ;  niet,  dat 
aan  dezelve  eene  perfectie  zoude  moeten  worden  toegeschreeven, 
welke  nimmer  het  kenmerk  zal  zyn  van  meiischelyke  instel- 
lingen, of  deeze  reglementen  beschouwd  als  ondoordringbaare 
boratweeringen  tegens  alle  malversatiên  en  fraudes,  maar  dat 
aan  de  kundige  inslellers  van  dat  van  den  17*"October  1746, 
hetwelk  tevens  tot  fundament  der  volgende  beeft  gedient,  het 
regt  moei  worden  gedaan,  dat  hetzelve  in  allen  opzigte  de 
kenmerken  draagd  van  zeer  veel  kunde  eu  doorzigt,  en  dat,  zo 
egter  sedert  dien  tyd  verregaande  malversatiön  en  ongeregeld- 
lieeden  hebben  plaats  gehad,  zulks,  wel  verre  van  aan  de 
inrigtingen  by  hetzelve  reglement  te  moeten  worden  toege- 
schreeven, integendeel  aan  de  gebrekkige  onderhouding  en 
veronagtzaming  van  hetzelve  moet  worden  geattribueert  en 
boven  alles  daaraan,  dat  men  als  opzettelyk  heeft  in  onbruik 
gebragd  het  praesleeren  van  den  -  meermeiden  jaarlykschen  eed. 

Dat  aan  de  candeur  van  den  insteller  van  het  vertoog  zoude 
worden  te  kort  gedaan,  indien  men  zyne,  zo  even  gementioneerde 
aanmerking  ook  wilde  van  applicatie  maken  op  de  hatste  tyden ; 
want  dat  niet  te  onderstellen  is,  dat  iemand  de  verdienstelyke 
boedanigheeden  van  wylen  den  heer  Directeur  Generaal,  van 
Stockuni,  zoude  willen  verduysteren  of  hem  denlofontneemen 
van  de  belangen  van  de  maalschappy,  ook  in  het  zo  belangryk 
vak  der  administratiên,  met  alle  bekwaamheid  en  yver  te 
hebben  bevorderd  en  door  veelvuldige  heylsaame  reformes,  die 

Digitized  by  VjOOQIC 


7B2  1^08.    P.  Q.  VAN  ÓVËRSTRATëN. 

te  moeyelyker  waren,  naarmate  hel  kwaad  diepe  wortelen 
had  geschoten,  de  eerste  gronden  te  hebben  gdegd  tot  een 
Yerbeeterd  bestaur,  hetwelk  vervolgens  onder  de  niet  minder 
heyLsaame  pogingen  van  deszells  kondigen  opvolger  gebragd 
is  tot  eene  staat  van  welgesteldheid,  die  elke  kaudige,  op- 
lettende en  onpartydige  beoordeelaar  moei  erkennen  eo  lig 
op  eene  voor  een  iegelyk  tastbaare  wyze  doet  gevoelen  by  de 
beschouwing  der  Balaviasche  staatrekeningen  en  byionder  van 
het  bedragen  der  jaailyksche  lasten  geduurende  hei  gemelde 
tydperk,  vergeleeken  met  dat,  hetwelk  daaraan  is  vooraf  gegaan— 
ja,  dat  heeren  Conunissarissen  Generaal  zelfs  geen  iwarigheid 
maakten  voor  haar  gevoelen  ter  needer  te  stellen,  dat  mogelyk 
van  de  vroegste  tyden  af  geen  deugdzaamer  waameeming  dan 
thans  in  de  voornaamste  of  negotie-pakhuisen  in  't  algemeea 
en  in  de  andere  administratiên  in  het  bysonder  beeft  phati 
gehad ;  en  dat,  so  men  de  jongste  tekortkoming  in  het  graan- 
magasyn  uitzonderd  (waarby  de  Ciompagnie  ^er  geen  schade 
heeft  geleden),  de  seederd  eenige  jaren  ontdekte  malversaliên 
zeer  gering  zyn  in  vergelyking  van  die  van  vorige  tydeo, 
ofschoon  het  waar  is,  dat  er  thans  meer  dan  voorheen  bevin- 
dingen komen  ter  dispositie  van  de  hoge  regeering,  welke 
dikwils  loonen,  dut  sommige  administratiên  voor  eene  oog 
naauwkeuriger,  misschien  ook  eerlyker  behandeling  vatbaar  zyn, 
maar  dat  sulks  veel  eer  strekt  tot  lof  dan  tot  blaam  van  de 
jegecswoordige  inrigtingen  en  directie;  want,  dat  immers  de 
tekortkomingen  sowel  als  de  overbevindingen,  welke  zig  daarby 
ontdekken,  van  die  soort  zyn^  welke  voorheen,  ofschoon  tien  en 
twintigmaal  grooter  (waarvan  de  berugle  tekortkoming  in  hel 
yzer-magazyn  nog  een  befaamd  voorlieeld  heeft  opgeleeverd), 
tusscbeu  de  afgaande  en  aankomende  administrateurs  onderde 
hand  en  met  connivenlie  van  ontrouwe  gecommitleerdens  ge 
vonden  wierden,  terwyl  tuen  zig  niet  ontzag  ostensibele  rap- 
porten van  de  opnoemen  in  de  waereld  te  brengen,  die  notoir 
valsch  waren  en  waarvan  het  gevolg  was,  dat  bet  te  kort  al 
telkens  groter  wierd,  terwyl  ieder  administrateur,  die  aankwam, 
zig  streelde  met  bet  vooruitsigt  van,  eeven  als  zyne  praedeces- 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.    P.  Q.  VAM  OVERèTRAtEN.  75$ 

sears»  ook  wederom  een  liefhebber  Ie  zullen  vinden  om  in  der 
tyd  zyne  zaaken  op  gelyke  wyze  over  te  neemen,  tot  dat 
eindelyk,  zo  als  men  zegt,  de  bommel  uytbrak,  gelyk  in  bet 
eeveo  aangebaalde  geval  van  bet  yzermagazyn,  wanneer  dik- 
wyls  de  tekortkomingen  ao  enorm  waren,  dat  de  Compagnie 
de  lydende  party  raoest  blyven»  —  daar  integendeel,  volgens 
de  tegenswoordige  allezinls  beylsaame  inrigtingen,  allea  zig 
lerstond  moet  ontdekken,  waardoor  de  tekortkomingen  en 
overbevindingen  zig  wel  meenigvuldiger  opdoen  dan  voorbeen, 
dog  ook  altyd  van  gering  belang  en  meestal  reparabel  zyn. 

Dat  voorts  met  den  insteller  van  bet  vertoog  wel  kan 
worden  erkend  al  hel  onbehoorlyke,  dat  'er  gelegen  is  geweest 
in  bel  verzuymen  van  de  rapporten  van  den  opneem  te  con- 
fronleeren  tegens  de  administratie-boeken,  egter  onder  aan- 
merking, dat  deese  confrontatiên  dan  alleen  konden  nuttig  zyn, 
wanneer  die  opneemen  geschiedden  mei  die  uaauwkeurigheid, 
welke  thans  plaats  heeft,  en  voor  de  weezen llykheid  der  reslanten 
wierden  beöedigd,  dewyl  sonder  dat  de  goederen,  die  op  de 
rapporten  bekend  stonden,  zeer  wel  met  de  boekeu  konden 
aceordeeren,  zonder  dat  dezelve  egler  in  natura  aan  handen 
waaren. 

Dat  op  dit  fundament  dan  ook  de  heer,  prointerim  waar- 
neemende  hel  ambt  van  Directeur  Generaal  de  voorschreeven, 
aederd  onheugelyke  tyden  versuymde  confrontaliön  wel  en 
Ie  regt  in  anno  1793  weeder  heeft  ingevoerd,  hetwelk  alle 
nadere  voorziening  daaromtrend  onnodig  maakte,  wordende 
alhier  alleenlyk  nog  tot  behoorlyk  verstand  van  zaaken  genoteerd, 
dal  de  voorschreeven  confronlaüön  alleen  belrekking  hebben 
lot  sodanige  administratiên,  welke  aparte,  formeele  boeken  in 
geldwaarde  houden,  en  niet  op  de  andere,  bekend  onder  den 
naam  van  negotie-pakhuysen,  waarvan  de  goederen,  direct  by 
de  Bataviasche  negotie-boeken  voortlopende,  door  den  negotie 
boekhouder  altoos  worden  geconfronteerd  tegens  hel  rapport 
van  den  opneem. 

En  geconsidereerd  zynde  de  nuttigheid  en  noodsakelykheid, 
(üe  in   het  voorschreeven  is  geleegen,  so  is  goedgevonden  en 

Digitized  by  VjOOQIC 


764  179Ö.    P.  Q.  VAN  OVERSTRAtEN. 

verstaan  by  deeze  te  bepaalen,  dat  de  voorschreeven  opneemen 
ODverandelyk  zullen  in  gebruik  bly?en  op  den  ?oet,  waarop  zy 
thans  zyn  ingerigt,  vo^gens  welke  dezelvejaarlyks  onder  ultimo 
Augustus  door  expresse  gecommitteerdens  geschieden,  welke 
met  en  beneevens  de  administrateurs  respeclivelyk  voor  den 
Raad  van  justitie  onder  eede  moeten  verklaren,  dat  de  goederen* 
by  de  rapporten  vermeld,  effective  opgenomen  en  wesentlyk 
restant  zyn,  waarna  dat  rapport,  voor  zoverre  de  negotie-pak- 
huysen  betreft,  door  den  negotie-boekhouder  tegensde  Bataviasche 
negotie-boeken  en  die  van  de  verdere  administratien  en 
andere  departementen  door  de  confrontisten  der  Balaviasehe 
administratie  boeken  tegens  de  boeken,  daarin  gehoadende 
wordende,  worden  geconfronteerd,  onder  aanlooning  by  een 
afsonderlyk  berigt  van  de  l)evondene  vei*schillen  (usschen  hel 
rapport  van  den  opneem  en  het  restant  volgens  de  boeken, 
waarover  vervolgens  by  de  hoge  regeering,  hetzy  ter  vergoeding 
der  minderheeden,  dan  wel  om  het  overbevondeoe  ten  faveore 
van  de  Compagnie  in  Ie  neenien,  als  andersints  zal  moeten 
worden  gedisponeert;  —  zyndc  wel  gereflecteerd,  dat  zodanige 
dispositien  thans  jaarlyks  en  op  verscheidene  tyden,  wanneer 
de  berigten  inkomen,  plaats  hebben  en,  zo  lang 's  Compagnies 
zaaken  attent  en  na  de  ordre  behandeld  worden,  altoos  phiats 
zullen  vinden,  omdat  'er  ook  altoos  eenige  verschilleD  zullen 
weesen  van  meerder  of  minder  belang,  te  meer  daar  het  scha- 
delyk  gebruik,  dat  voorheen  plaats  had,  om  het  over  verstrekte 
over  inkoop  aan  de  Compagnie  te  leeveren  niet  meer  word 
gepermitteerd,  dog  dat  daaruit,  zoals  reeds  hiervoren  is  aan- 
gemerkt, met  geen  fundament  kan  worden  afgeleyd,  alsof  de 
mal  versatien  thans  meenigvuldiger  plaats  zouden  vinden  dan 
voorheen,  daar  men,  lettende  op  de  oorzaak  en  de  geringheid  der 
verschillen  in  eene  zo  uitgebreide  huishouding  als  de  Bataviasche, 
veel  eer  moet  bekennen,  dat  die  niet  konnen  worden  vergdeeken 
met  de  tyden,  toen  men  met  minder  nauwkeurighad  dto  zakoi 
gade  sloeg  en  niet  zo  dikwils  maar  seldsaam  op  ingekomen 
berigten  van  dien  aard  disponeerde  en  niet  anders  dan  hy 
geval  dat  de  ^'e|»leegde  malversalien  kennelyk  wierden,  wi^lke 

Digitized  by  VjOOQIC 


1t98.     P.  Q.  VAN  ÖVERSTRAtEN.  755 

als  clan  tot  nadeel  van  de  Compagnie  van  zeer  groot  belang 
en  importantie  waren,  geiyk  de  voorbeelden  (om  van  geene 
andere  te  spreeken)  beweesen  hebben  by  de  equipagie-werf 
in  den  jare  1788/9  en  by  hel  yzer-maguazyn  in  February 
1793,  sonder  dat  de  schade  door  den  verloopene  tyd  heeft 
konnen  worden  gerecouvreerd. 

Eyndelyk  uit  den  inhoud  van  het  by  het  vertoog  aange- 
haalde aanschryvens  van  de  heeren  Meesters  van  den  31^" 
Maart  1791  (^}  gebleeken  zynde,  dat  hetzelve  relatie  heeft  tot 
den  handel  in  Europeesche  artikelen  in  het  algemeen,  welke 
tol  dien  tyd  toe  in  deeze  gewesten  had  plaats  gehad,  waaruit 
dierhalven  alleenlyk  betrekkelyk  de  Bataviasche  administratie 
Yolgd,  dat  ook  in  dezelve  geene  in-  en  verkopen  van  Europeesche 
artikelen  meer  behooren  plaats  te  hebben,  immers  niet,  nadat 
deaelve  van  de  zig  daarin  nog  bevindende  restanten  zouden 
zyn  gesuyverd,  waaromtrend  nergens  gebleeken  is,  dal  daar- 
legens  is  of  word  aangegaan,  gelyk  de  hoge  regeering  ook  in 
voldoening  van  die  beveelen  direct  van  den  gewoonen  vader- 
landscben  eysch  heeft  agterweegen  gelaaten  de  manufactuuren, 
hel  yzer,  de  spykers  en  andere  Europeesche  koopwharen,  die 
bevoorens  jaarlyks  voor  den  Indischen  handel  wierden  gepeti- 
tioneerl,  om  dus  te  beantwoorden  aan  het  groote  oogmerk, 
namentlyk  om  particulieren  te  animeeien  tot  de  verzending 
Tan  goederen  op  vragl  met  's  Compagnies  scheepen  naar  Indie. 

Dat,  de  insteller  vaii  het  vertoog  met  het  hiervoren  ter 
neder  gestelde  voor  afgehandeld  houdende,  het  eerste  der 
requisitien,  tot  welkers  beantwoording  hetzelve  was  ingerigt, 
namentlyk:  welke  ordres  en  instellingen  op  het  stuk  vanden 
partikalieren  en  onderhandschen  verkoop  uit  's  Compagnies 
noagazynen  en  pakhuysen  geêmaneerd  of  in  weezen  zyn?  en 
vervolgens  spreekende  van  alle  de  wel  uytgedagte  projecten 
en  voorschriften,  die  seedert  anno  1700  waren  in  't  werk 
gesteld  om  de  morsseryen  in  de  administratien  tegens  te 
gaan,  heeren  Commissarissen  Generaal  wel  hadden  gewenscht 

(')     Ptakaatboek.  deel  \i.  bladz.  334. 

Digitized  by  VjOOQIC 


756  1798.    f^.  Ö.  VAM  ÓVERSTRATEN. 

de  voorDaanisle  daarvan  te  zien  aangehaald,  te  meer,  daar  het 
hoogstdezelven  niet  heeft  mogen  gebeuren  dezelve  op  te  speuren 
en  de  hier  hoven  reeds  aangehaalde  praemissen  van  het  regle- 
ment van  den  17^"  Octoher  1746  daarvan  geen  groote  opinie 
geeven,  want,  dat,  wat  aangaat  de  gestrenge  middelen,  door 
het  lighaam  der  hoge  regeering  nu  en  dan  hy  ontdekking 
van  morsseryen  in  't  werk  gesteld  teegens  de  geene,  welke 
dezelve  hadden  gepleegd,  dezelve  veel  eer  aanduiden^  dat  de 
suhsisteerende  wetten  en  voorschriften  niet  voldoende  wareo 
om  dezelve  voor  te  komen  en  eeven  zo  min  pleyten  voor  de 
deugdelykheid  van  die  inrigtingen,  als  de  menigvuldigheid  eo 
gestrengheid  der  strafoeffeningen  in  een  gemeene  best  voor 
de  volmaaktheid  der  administratie  van  de  politie,  —  moetende 
zelfs  worden  gelwyffeld,  of  de  door  den  iiieteiler  aangehaalde 
ordre  van  het  jaar  1701,  aangaande  de  verdeeling  van  het 
houden  der  hoeken  lusschea  de  administrateurs  (^),  hoezeer 
ook  geschikt  om  de  administrateurs  tot  meerdere  kunde  en 
ervarendheid  op  te  leiden,  egter  wel  kan  worden  beschouwd 
als  strekkende  om  de  morsseryen  te  praevenieeren,  daar  men 
integendeel  zeggen  zoude,  dat  aan  een  administrateur,  die  zyne 
eigen  boeken  met  geldswaarde  houd,  niet  zo  ligt  konnen  ont- 
slippen de  stille  winsten  door  morsseryen  altoos  nog  meerdere 
te  behaalen,  dan  wanneer  hy  in  het  negotie  werk  onkundig  is. 
Vervolgens  met  relatie  tot  de  by  het  meermelde  verloog 
van  den  Raad  extra-ordinair,  Neun,  voorkomende  considera- 
tien  op  het  tweede  requisit  van  Commissarissen  Generaal,  of 
niet  het  getal  der  administrateurs  zoude  kunnen  worden 
verminderd  en  's  Compagnies  weegen  gequalificeerde  boek- 
houders aangesteld,  enz.,  al  nieede  in  serieuse  overweeging 
genomen  zynde  de  wel  doorwrogte  consideratien  door  den 
heer  Commissarissen  Generaal,  Siberg,  daar  omtrend  gesup- 
pediteerd  en  voornaraentlyk  verval  by  eene  schriftuur  geli- 
luleerd :  memorie,  aanwysende  de  inkomêlen  of  'voordeden  der 
adminiilraieurs  enz. 

(')  Plakaatboek.  deel  III,  bladz.  b{± 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  787 

Is  by  resumtie  der  voorschreeve  memorie  geblecken,  dat  er 
adminisiratien  zyn,  waarin  absolut  van  weegens  den  omslag 
en  het  gewigt  derzelve  twee  administrateurs  dienen  geplaatst 
Ie  blyven,  sodat  de  voorgenome  reductie  zig  behoord  te  be- 
palen tot  die  administratien,  welke  voor  twee  administrateurs 
geen  toereykend  bestaan  meer  geeven,  invoegen  dit  reeds  sue- 
cessive  omtrend  sommige  plaats  heeft  gevonden,  ofte  ook  wel 
tot  sodanige,  waarvan  den  omslag  in  gewoone  tyden  ge- 
voegelyk  door  een  admininistrateur  kan  worden  beheerd. 

Voorls,  dat  die  administratien,  welke  kundige  boekhouders 
requireeren,  dezulke  zyn,  welke  hunne  eigen  boeken  in  gelds- 
waarde houden,  als  daar  is  H  provisie-,  't  graan-  en  H  yzer 
maguazyn,  de  kleyne  en  medicinale  winkel,  dewyl  het  houden 
der  boeken  voor  die  onder  de  naam  van  negotie-pakhuisen 
zyn  bekend,  genoegzaam  geene  kunde  vorderd,  —  en  dat,  dewyl 
in  de  andere  departementen,  als  de  equipagiewerf  en  H 
ambagts-quartier,  kooplieden  en  in  de  artillery  en  wapenkamer 
onder-kooplieden  als  boekhouders  zig  bevinden,  er  dus  geen 
swarigheid  in  is  om  in  die  eerstgenoemde  administratien  te 
plaatsen  geauthoriseerde  boekhouders,  op  een  zeeker  te  be- 
l>aalen  tractement,  dog  wel  in  het  byzonder  met  gehoudenisse 
van  verantwoordelykheid,  als  dit  hetgeene  zynde,  waarop  het 
in  dezen  voornamentlyk  aankomt. 

Dat,  wat  aangaat  de  gecommitteerdens,  de  oogmerken  hunner 
aanstelling  zouden  hebben  konnen  bereikt  zyn  geworden,  wan- 
neer in  behoorlyke  observantie  was  gehouden  het  hun  voor- 
geschreeven  by  het  reglement  op  de  in-  en  uitweeging, 
gerenoveert  den  1K^°  Augustus  1664,  waar  omtrend  het  aan 
beeren  Commissarissen  Generaal  zeer  twyflTelagtig  is  voorge- 
komen, of  daaraan  immer  is  beantwoord,  aangesien  men  van 
de  vroegste  tyden  af  tot  op  den  jaare  1761,  wanneer  het 
aanstellen  van  onder-kooplieden  in  Indië  wierd  verboden,  ge- 
woon is  geweest  gecomroitteerdens  aan  te  stellen  met  geen 
ander  inzigt  als  dat  van  hunne  bevordering  tot  onder-koop- 
lieden en  dat,  zowel  in  die  tyden  als  daarna,  doorgaans  (buiten 
de  Weslzydse   negotie-pakhuizen)  lot  gecommitteerdens  voor- 

Digitized  by  VjOOQIC 


758  1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

werpen  zyn  genomen,  (en  eenemaal  onbekwaam  om  cenigr 
andere  dienst  te  doen  ofte  yverloos  om  te  werken  en  die  op 
de  schryf-comptoirea  geen  employ  vinden  konden,  hetwelk  /.o 
over  bekend  is,  als  dat  geen  ieverig  pennist,  die  ambitie  beef t 
om  zig  bekwaam  te  maaken,  immer  of  ooit  dit  luye  baantje 
zal  ambieeren. 

Dat  het  hieruit  dierhalven  blykbaar  is,  van  hoe  weynig  uui 
zodanige  gecommitteerdens  geweest  en  voor  het  grootste  ge- 
deelte in  zommige  administratien  nog  zyn,  ja,  dat  men  het 
gerustelyk  daarvoor  kan  houden,  dat  zulke  voorwerpen,  dïc 
zig  weynig  met  de  administratien  bemoeyen  en  daarin  zeld- 
zaam vorschynen,  eerder  als  na-  dan  voordeelig  zyn  aan  te 
merken,  daar  zy,  al  of  niet  present,  de  berigten  van  ontvangst 
en  afscheep  onderteekenen  en  in  alle  gevallen  lot  getuygeu 
dienen,  zelfs  in  zaaken,  die  zy  nimmer  gezien  of  bygewoood 
hebben,  dog  waarop  zig  de  administrateurs  al  egter  als  on- 
wraakbaar  beroepen  om  daarmede  hunne  verkeerde  practyken 
te  bedekken  en  goed  te  maken. 

Dat  dan  ook  om  die  reedenen  onder  de  tegenswoordige 
waarneeming  der  generale  directie  het  getal  der  vorige  ge- 
committeerdens successive  is  gediminueert  en  waarin  nog  wel 
eenige  verdere  reductie  zoude  kunnen  worden  gemaakt,  wan- 
neer sommige  administratien  wierden  voorzien  van  goede 
Europeesen  uit  de  zeevaart,  de  militie  of  ambagt^ezellen 
onder  den  naam  van  pakhuysknegts,  alzo  daarvan  in  de  eerste 
plaats  de  Compagnie  en  in  de  tweede  plaats  de  administrateurs 
meerder  nut  en  dienst  zullen  trekken  dan  van  gecommitteerdens, 
die  voor  het  genot  van  f  30  aan  gagie,  rykadaalders  S  aan 
kost-  en  rd'  tV4  aan  secqgeld  of  te  samen  ryksdaalders  18'/i 
'smaands  buiten  het  aparte  salaris,  by  de  reglementen  bepaald, 
doorgaans  zo  weynig  uitvoeren. 

Dat,  ofschoon  de  thans  ni^  subsistearende  ordres  en  regle- 
menten op  het  stuk  der  administratien  in  het  algemeen  moeten 
worden  beschouwd  als  behelsende  zeer  geschikte  en  verstandige 
instellingen,  welke  voor  het  grootste  gededte  als  nog  in 
werking   behoren   te  blyven,  egter  daarmeede  geensints  word 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  759 

beweerd,  dat  niet  eenige  noodzakelyke  en  nuttige  dispositien 
op  dat  stuk  te  neemen  zouden  zyn,  te  meer,  daar  de  ordres 
voor  administrateurs,  wegens  den  verlopen  tyd  eenigermalen 
liuQ  kragt  verloren  hebbende,  dus  ook  wel  weder  zouden 
mogen  worden  gerenoveerd  en  met  de  successivelyk  genomen 
besluyten  daartoe  betrekkelyk  geamplieerd,  weshalven  besloten 
is,  dat  dit  werk  zal  worden  opgedragen  aan  de  opper-kooplieden 
van  bet  kasteel,  welke  daarby  dan  teevens  zullen  moeten  in 
agl  neemen  de  nadere  dispositien  van  beeren  Commissarissen 
tieiieraal  omtrend  deeze  en  geene  poincten,  nauieutlyk: 

iu  de  eerste  plaats:  de  weder  invoering  der  zo  noodzakelyke 
jaarlykscbe  eed  van  getrouwe  behandeling,  zodanig  als  die 
voorkomt  by  het  eerst  ont worpene  reglement  van  den  17«> 
Octot>er  1746; 

ten  anderen:  dat,  hoezeer  het  in  vorige  tyden  noodzakelyk 
kan  zyn  geagt  geweest  om  den  particulieren  verkoop  uit  de 
administratien  te  favoriseeren  ten  einde  alzo  de  gemeente  des 
ie  beeter  te  kunnen  gerieven  met  diverse  noodwendigheeden, 
welke  bel  voor  dezelve  in  die  tyden  ongemakkelyk  was  om 
te  bekomen,  egter  door  zodanige  inrigtingen  zeekerlyk  aan- 
leyding  word  gegeeven,  dat  baatzugtige  of  ontrouwe  dienaaren 
des  te  gemakkelyker  gelegenheid  vinden  om  morsseryen  te 
kunnen  pleegen  met  de  goederen,  aan  hunne  administratie 
toevertrouwd,  en  ?ulks  te  meer»  seedert  de  administrateurs 
door  de  verandering  van  tyden  en  omstandigheeden  soveel 
crediet  niet  meer  vinden  als  voorheen  ten  einde  zig  de  nodige 
fondsen  te  verschaffen  om,  sonder  's  C!ompagnie's  goederen  aan 
te  spreeken,  by  eenen  eerlyken  en  geoorloofden  handel  in  so- 
danige  artikelen  hun  profyt  te  zoeken,  en  er,  nu  de  in  burger 
vrydom  zynde  Europeezen  en  byzonder  ook  de  Chineesche 
natie  hunne  particuliere  neeringen  en  handteeringen  al  seederd 
een  geruimen  tyd  sodanig  hebben  uitgebreidi  dat  een  iegelyk 
genoegzaam  in  staat  is  om  zig,  buiten  's  Gompaguie's  admini- 
stratien, van  allerley  noodwendigheeden  te  konnen  voorzien, 
dierhalven  geene  dringende  noodzakelykheid  meer  is  om  de 
voorschreeven  iorigling  te  doen  blyven  subsisteeren,  wanneer 

-      Digitized  by  VjOOQ IC 


760  17M.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

slegts  de  inkomsten  van  die  administrateurs,  welker  bestaan 
daaruit  grotendeels  vooitvloeyd,  op  eene  andere  manier  worden 
geregeld. 

Dat  men  daartegens  wel  sonde  kunnen  allegeeren,  dal, 
wanneer  de  administrateurs  geen  profyt  meer  konnen  doen 
met  hetgeen  zy  van  de  aan  hun  toegestaane  spillagien  over- 
behouden,  niet  te  verwagten  is,  dat  zy  daar  omtrend  deielfde 
zuynigheid  zullen  betragten  en  de  Compagnie  zig  dierhalven 
door  die  restanten,  welke  nu  voortaan  aan  haar  zouden  ver- 
vallen, niet  zal  worden  schadeloos  gesteld  voor  hetgeen  zy  als 
nu  verpligt  zal  zyn  aan  de  administrateurs  tot  een  billyk 
bestaan  toe  te  leggen,  maar  dat,  hoezeer  de  gegrondheid  van 
deeze  aanmerking  in  het  algemeen  niet  kan  worden  ontkend, 
dezelve  egter  haare  kragt  verliest  by  overweeging,  dat«  al 
waare  het,  dat  de  Compagnie  hier  door  eenig  nieuw  beswaar 
moest  ondergaan,  zulks  in  geene  vergelyking  zoude  kunnen 
komen  met  het  nut,  dat  uit  zodanige  schikking  zal  proflueeren, 
ais  waardoor  niet  alleen  alle  gdegenheeden  tot  morsseryen 
byna  geheel  zullen  zyn  afgesneeden,  maar  ook  de  zo  wen- 
scbelyke  eenvoudigheid  merkelyk  bevorderd,  —  ja,  dat  hel 
voorschreeven  beswaar  zelfs  geheel  zal  komen  te  vervallen 
door  de  inkrimping  van  het  getal  der  administrateurs  en 
andere  schikkingen,  welke  by  deeze  geleegenheid  ten  voordeele 
van    's  Gompagnie's  finantien  zullen  kunnen  worden  gemaakt. 

Op  alle  welke  fundamenten  dierhalven  besloten  is  alle  par- 
ticuliere in-  en  verknopen  in  alle  administratien  ter  deezer 
hoofdplaatse,  hoegenaamd  en  geene  uitgezonderd,  voor  het 
vervolg  geheel  af  te  schaffen  en  te  interdiceeren,  mitsgaders 
al  verder  allen  administrateurs  en  mindere  bediendens,  geene 
uitgezonderd,  te  verbieden  alle  negotie  in  eenige  jgoederen  of 
waren,  respectivelyk  tot  hunne  administratien  gehorende,  op 
poene  van  privalie  van  hunlieder  officie  en  arbitrale  correctie 
naar  exigentie  van  zaaken,  met  dien  verstande  egter,  dat  de 
verkonp  's  Compagnie's  weegen  uit  de  kleine  winkel  van 
speceryen,  peeper  en  koffy,  dog  van  geene  andere  artikelen,  boe- 
genaamd,  zal  blyven  gepermitteerd  op  den  legenwoordigen  voet. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  76! 

Dat  voorts,  de  ordres  en  reglementen  op  de  spillagien  en 
afschry vingen,  v^elke  aan  de  administrateurs  worden  gevalideerd, 
blyvende  stand  grypen,  zy  lieden  aanspraakelyk  zullen  hlyven 
voor  alle  verdere  minderheeden,  dog  dat  alles,  wat  by  den 
opneem  in  de  pakhuizen  zal  worden  bevonden  en  dus  ook 
hetgeen  minder  aan  spillagie  zal  gevallen  zyn  dan  de  procento*s, 
welke  daarvoor  zyn  geaccordeerd,  zal  zyn  en  blyven  de  ei- 
gendom van  de  Compagnie  en  dien  volgens  by  haare  boekeu 
moeten  worden  ingenomen,  met  uitzondering  alleen  der  ad- 
ministratien  van  de  medicinale  winkel,  de  Westiydsche  negotie 
pakhuizen,  de  pakhuizen  aan  en  bezyden  de  Waterpoort  en 
die  ten  eilande  Onrust,  omtrend  alle  welke  de  door  heereu 
Commissarissen  Generaal  bereeds  gemaakte  voorzieningen  en 
bepaalde  ordres,  als  in  allen  opzigle  voldoende  zynde,  zullen 
moeten  blyven  stand  grypen  en  daarvan  ook  by  het  generaale 
reglement  de  nodige  mentie  worden  gemaakt. 

Wyders  is  nog  besloten: 
1^  dal  voortaan  in  de  onderstaande  administratiên,  als: 
(Ie  pakhuysen  aan  en  bezyden  de  Waterpoort, 
't  graan  maguazyn, 
»  provisie       »       ,  en 
» yzer  » 

in  steede  van  twee,  maareen  administrateur sal  zyn,  onder 
zodanige  bepalingen  egter  omtrend  de  thans  fungeerende 
administrateurs  en  roet  betrekking  tot  derzelver  inkomsten 
RU  en  voor  het  vervolg,  als  in  margine  van  de  voorschreeven 
memorie  over  hét  weezen  en  bestaan  der  administratiên 
zyn  aangeteekend ; 
2^  dat  in  't  provisie-,  graan-  en  yzer  maguazyn  zullen  worden 
geplaatst  kundige  pennisten,  onder  de  naam  van  gequali- 
flceerde  boekhouders,  even  als  by  de  equipagiewerf  en  het 
ambagts-quartier  plaats  heeft,  volkomen  in  staat  om  de 
boeken  van  die  administratiCn  na  de  ordres  te  kunnen 
houden,  op  een  tractement  's  Compagnies  weegen  ieder  van 
ryksdaaUers  80  per  maand,  met  intrekking  van  gagie  en 
kostgeld,  waarvoor  zy  znllen  verpligt  weezen  de  boeken  te 

Digitized  by  VjOOQIC 


762  1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN, 

houden,  de  beriglen,  restant  niemorien  en  andere  papieren. 
tot  de  administratie  betrekkelyk,  op  te  aiaaken,  die  neereos 
de  administraleurs  meede  te  onderteekenen  en  teffens  loe 
te  zien,  dat  alles  na  de  ordrc  ten  aanzien  van 's  Compagnies 
zaaken  door  den  administrateur  worde  behandeld,  sonder 
daarvoor  van  denzelven  verder  iets  te  mogen  vorderen  of 
zig  op  eeniger  haiide  wyze  te  laten  comunpeeren  iii 
prejuditie  van  's  Compagnies  interest  of  in  saaken,  tegens 
het  reglement  strydende,  ten  welken  einde  zy  dan  ook  al 
verder  aagspreekelyk  zullen  zyn  voor  ontdekt  wordende 
malversatiên,  wanneer  zy  daarvan  niet  by  tyds  aan  deii 
Directeur  Generaal  hebben  kennis  gegeeven,  en  voorts  ge- 
houden zyn  jaarlyks  by  eede  te  verklaaren  van  in  alles 
de  ordres  in  deezen  so  na  mogelyk  opgevolgd  en  's  Com- 
pagnies behmgen  behartigd  te  hebben; 
5"  dal  van  de  gecommitteerdens,  van  welkers  employ  breed- 
voerig hiervoren  is  gehandeld  zullen  verblyven: 

2  in  de  Westzydse  negotie  pakhuisen, 

^  »    »    pakhuisen  ten  eilande  Onrust, 

1   »    't   kleede  pakhuis,  terwyl  voor  de 

^  »  de  Waterpoort  als  van  ouds  gecommitteerd  bly ven 
de  suppoosten  van  de  opper-kooplieden  des  casteels,  dog 
dat  de  overige  gecommitteerdens  in  de  na  te  meidene 
administiatién  al'geschalt  en  daarin  niet  meerde  gepkalst, 
maar  daarentegens  geêmployeert  sullen  worden  Europeese 
pakhuisknegts,  geschikt  na  de  werkzaame  beesigbeedeu  dier 
adminislratiên,  Ie  weeten: 

in  het  provisie  maguazyn, 

»     ■    graan  »      , 

»    yzer  »      ,  en 

»  de  kleyne  winkel,  terwyl  het  zuiker-pakhuis,  daar  de 
inlandsche  niandadoors  dog  alles  verrigteu,  dezelve  niet 
nodig  heeft ;  —  zullende  de  gemelde  pakhuysknegts  genieten 
een  Iractement  van  ryksdaalders  25  'smaands  uit  's  Com- 
pagnies kassa  en  zig  daarmede  volkomen  moeten  conten- 
teeren    sonder    op    eenige    verdere    toelage   of  douceurs 

Digitizedby  Google 


1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  763 

van   administrateurs   als   anderzints   aanspraak  te  mogen 
maken. 

30  Januari].     Wijziging   van  hei   bepaalde  op   11  Jnlij 
1797  nopens  de  belasting  op  legaieti^  enz. 

Van  wegens  de  liooge  regeering  dezer  landen  word  allen 
en  een  iegelyk  by  dezen  bekend  gemaakt,  dat  voortaan,  met 
alteratie  van  het  gestatueerde  by  ariicul  27  der  den  11  July 
1797  geémaneerde  ordonnantie  tot  de  heHing  der  belasting  op 
alle  de  legaaten  en  collateraale  successiên,  de  gewoone  laxatiên 
van  vaste  goederen  ter  bepaling  van  hel  voorsch reeven  middel 
zullen  moeten  worden  gedaan  op  den  in  dato  13  December 
1701  bepaalden  voet,  namentlyk:  door  de  geswooren  taxateurs 
ten  overstaan  van  den  secretaris  van  Scheepenen  dezer  stad 
nr  deszelvs  adjunct. 

30  Januarij.     Maatregelen   in  het  belang  van  de  sniker- 
fabricatie. 

Is  goedgevonden  en  verstaan: 

l''  te  bepaalen,  dat  in  den  aanslaande,  wanneer  de  afltetaling 
der  zuiker  by  gebrek  aan  contanten  in  papieren  van  credit 
zal  moeten  geschieden,  op  die  credit-papieren  dan  steeds 
gevalideerd  zal  worden  de  agio,  die  op  dezelven  onder  par- 
ticulieren zal  worden  betaald  by  berekening  van  dezelve 
tegens  contanten;  en  de  vooruit  verstrekkingen  van  geld 
in  het  vervolg  te  laaten  geschieden  in  de  maanden  De- 
cember en  Juny  en  die  mede,  zo  nu,  als  in  het  vervolg, 
te  vermeerderen  met  noch  500  rd*  voor  ieder  moolen, 
zodat  elke  molen  zowel  voor  het  eerste  termyn  genieten 
zal  1500  rd'  als  voor  het  tweede  termyn; 

V  aan  ieder  werkende  zuiker  moolen  toe  te  staan  het  houden 
van  een  madat-kit  voor  de  daartoe  behoorende  huurlingen, 
mits  de  houders  dier  kitten  zich  stiptelyk  gedragen  naar 
de  daaromtrent  gestelde  ordres ;  en  dit  gedüurende  het 
presente  jaar  te  laten  geschieden  buiten  eenige  bemoeynis 

Digitized  by  VjOOQIC 


764  1798.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN. 

van  den  pachter,  doch  in  den  aanstaanden  deeze  madat- 
kitten  mede  onder  de  pacht  derzelven  te  brengen; 
5^  ter  verdere  gerooedkoming  der  zuikermolenaars  almede  in 
dit  jnar  uit  's  Compagnies  voorraad  aan  ieder  werkende 
moolen  niaandelyks  te  laten  verstrekken  een  kojang  ryst 
è  rd'  42  papier  geld,  geduurende  den  tyd  van  zeven  maanden, 
en  in  het  vervolg  op  gelyke  wyze  te  doen  handelen,  in- 
dien* Compagnies  voorraad  zulks  zal  toelaten. 


Op  22  Febniarij  1803  is  de  opium,  welke  op  de  suiker* 
molens  verkocht  werd,  onder  de  pacht  gebracht,  doch  op  16 
December  1803  is  de  Regering  hiervan  teruggekomen,  •omdat 
•zulks  is  strekkende  tot  nadeel  van  de  potia 's,  dewelke  door  bel 
overval  van  de  suiker  cultuure  reeds  gedeeltelyk  zyn  geruineert". 

ï2  Februarij.     Intrekking    van   zekere  inkomst  voor  den 
overdrager  van  hel  hospilaal. 

Is  goedgevonden  in  te  trekken  de  12  stuivers,  die  door  den 
overdrager  van  het  hospitaal-comptoir  voor  de  belvt  en  den 
groot-winkelier  voor  de  ander  helvt  van  het  begraven  der 
lyken  uit  de  hospitaalen  zyn  genooten,  zodat,  insteede  der 
bevoorens  betaalde  rd"  2  van  ieder  dier  lyken,  die  anders  op 
reekening  van  soldyen  wierden  belasl,  in  het  vervolg  niet 
meer  dan  rd'  1 :  36  zullen  mogen  worden  gevalideerd;  en 
zulks  uit  aanmerking,  dat  de  gedagle  overdrager  thans  door 
de  Compagnie  toereikende  word  gesalariseerd  en  het  ambt 
van  grootwinkelier  ingetrokken  is. 

3  Februarij.     Bepaling  dat  het  preddium  van  het  coUegic 
van  lioedelmeesteren  was  eene  bij -betrekking. 

Op  het  verzoek  van  een  president  van  genoemd  coUegieom 
eene  toelage  als  zoodanig  uit  Gompagnie's  kas  gelastten  Com- 
missarissen-Generaal  >bem  en  zyne  successeuren  in  der  tyd 
om  in  het  oog  te  houden,  dat  dit  praeaidium  nimmer  is  be- 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.    P.  Ö.  VAN  OVERSTRATEN.  768 

scboawd  geweest  als  moetende  op  zig  zeiïs  een  bestaan  op- 
leeveren,  maar  doorgaans  bekleed  door  iemand,  welke  buitendien 
een  beboorlyk*  bestaan  bad". 

6  Februarij.     Verbod   legen   hei  begraven  van  lijken  in 
en  nabij  kerken. 

Nademaal  wy  om  de  alom  erkende  schadelykbeid  van  het 
begraven  van  lyken  in  de  kerken  en  op  derzelver  hoven 
vermeend  hebben  dit  tot  noch  toe  alhier  subsisteerend,  voor 
al  Voor  deze  hoofdplaats  nadeelig  gebruik  te  moeten  afschaffen 
en  te  niet  doen  en  tot  dal  einde  een  nieuwe  begraavplaats 
ten  noord-westen  van  Tanna  Abang  hebben  doen  aanleggen, 
die  thans  tot  zo  ver  in  gereedheid  is  gebragt,  dat  daarin 
gravkelders  kunnen  worden  aangemaakt,  —  zo  is  het,  dat  wy 
aan  een  ieder,  die  daartoe  genegen  is,  by  dezen  vryheid  geeven 
om  op  de  gemelde  nieuwe  begraavplaats  zodanige  kelders  te 
laten  aanmaken,  en  zulks  onder  de  volgende  voorwaarden: 

eerstelyk:  dat  die  kelders  zullen  moeten  worden  gemaakt 
op  een  daar  loe  geprojecteerd  gedeelte  van  de  voorschreeven 
begraavplaats,  die  door  den  doodgraver  aldaar  zal  worden 
aangeweezen ; 

ten  tweeden:  dat  aan  de  zulken,  die  reeds  eigen  grav- 
kehlers,  het  zy  in  de  kerken  of  op  derzelver  hoven,  bezitten, 
buiten  betaling  van  eenig  kerkrecht,  een  stuk  gronds  van 
dezelve  groote,  als  hun  grav  beslaat,  op  de  meergemelde  be- 
graavplaats gratis  zal  worden  afgestaan,  mits  die  kelders  binnen 
den  tyd  van  zes  maanden,  gerekend  van  heden  af,  geêxtrueerd 
worden,  op  verbeurte  van  het  recht  daarloe;  —  ei} 

ten  derden:  dat  daarentegen  die,  welke  geene  kelders  in 
de  kerken  of  op  derzelver  hoven  hebben»  daarvoor  een  honderd 
ryksdaalders  aan  kerkrecht  zullen  moeten  betalen. 

Verlangende  en  begeerende  wy  wyders,  dat  van  nu  af  aan 
liél  begraven  in  de  kerken  zal  cesseeren  en  vooreerst  tot 
onze  nadere  dispositie  alleen  het  begraven  op  de  kerkhoven 
zal  continueeren. 

Digitized  by  VjOOQIC 


166  1766.     P.  G.  VAN  OVERè-mAtÈl^. 

Reeds  op  7  Maart  1797  had  de  Gouveraeor-Generaal  aan 
den  Raad  van  Indie  medegedeeld,  >dal  hel  nadeelige  Tan  hel 
begraaven  der  lyken  in  kerken  of  op  kerkhoven,  gelegen  in 
of  digt  by  sleeden  dan  wel  bevolkte  plaatsen,  zo  buylen 
tegenspraak  beweezen  en  door  alle  Europeesche  natiën  zo 
algemeen  erkend  was,  dat  men  nauwlyks  in  Europa  meer 
begraafplaalzen  in  steeden  of  kerken  tolereerde  en  hier  in 
Indie  door  dezelve  meest  overal  hunne  lyken  op  afgezonderde 
kerkhoven  ter  aarde  besteld  wierden,  en  dat  zyn  hoog  Edelheid 
uit  dien  hoofde  vermeende,  dat  het  vooral  ter  dezer  hoofd- 
plaats niet  dan  ten  hoogsten  nuttig  zoude  kunnen  zyn,  in 
het  vervolg  de  lyken  der  christenen  mede  op  een  plaals, 
eenigzints  afgeleegen  en  afgescheiden  van  de  stad,  ie  doen 
begraaven,  in  steede  van  in  de  kerken  en  derzelven  boven, 
zo  als  lot  nu  toe  gebruikelyk  geweest  is". 

Zie  ook  14  December  1798. 

9  Februari].  Inslruclièn  voor  den  Raad  van  jmliiie  ie 
Batavia,  voor  den  president  van  dien  Raad,  voor  den 
advocaat-generaal  en  voor  den  waler'fiscaaL 

Volgens  den  patriaschen  brief  van  9  FebruarlJ  1798  moesten 
deze  instructiên  >dadelyk,  doch  tevens  provisioneer'  worden 
ingevoerd,  kunnende  de  Indische  Regering  hare  eventueele 
bezwaren  daartegen  later  indienen. 

De  stukken  zelve  zijn  niet  aangetroffen. 

9  Februarij.  Instructie  voor  den  Commissaris  tot  en 
over  de  zaken  van  den  inlander. 

Art.  1.  De  commissaris  van  en  tot  de  zaaken  van  den 
inlander  zal  provisioneel  en  tot  zo  lange,  dat  daarin  nader 
zal  wezen  gedisponeerd,  treden  in  alle  rechten,  waarneemen 
alle  functien,  genieten  alle  voordeelen,  die  verbonden  zyn  aan 
de  subsisteerende  reglementen,  aan  denzelven  post  van  oudsher 
gehoorende,  voor  zoverre  by  de  tegenwoordige  generaale  iu- 
struclie  daarin  geene  verandering  gemaakt  word. 

Digitized  by  VjOOQ IC 


i79Q.     P.  Ó.  VAN  OVÊRéTRAtEN.  7Ö7 

Art.  2.  Hy  zal  generaallyk,  in  de  uilvoering  van  hetgeen 
aan  hem  is  gedemandeert,  op  zyne  persoonlyke  verantvvoor- 
delykheid  gehouden  zyn  daarvoor  soigneuselyk  te  zorgen, 
dat,  niet  alleen  by  den  inlander  en  alle  diegeenen,  welke  onder 
zyn  opzicht  ressorteeren,  worde  uitgewischt  het  misnoegen  en 
de  kwalyke  gezindheid,  welke  door  de  vexatien  en  drukkingen 
van  vroegere  dagen  zyn  veroorzaakt,  maar  ook  en  byzonder, 
dal  door  alle  eerlyke,  rechtvaardige  en  wel  overleyde  middelen 
in  derzelver  geest  worde  opgewekt  en  aangekweekt  die  goede 
geneigdheid  tol  de  Bataafsche  natie  en  die  overtuiging  van 
de  vaderlyke  oplettendheid  des  bewinds  voor  derzelver  aange- 
legenheden, welke  alleen  hen  naarsliger  in  de  culture  der 
producten  en  bereidvaardiger  tot  de  verdediging  der  gemeene 
belangens  maken  moet. 

Art.  3.  Hy  zal  specialyk  verplicht  zyn  daarop  acht  te  geeven, 
dal  by  bevrediging  van  en  oiitscheiding  tusscben  partyen, 
steeds  de  uilspraaken  naar  billykheid  of  anderzints  naar  de 
striksle  rechtvaardigheid  geschieden  en  naauwkeurig  toezien, 
dat  hierin  geene  afwykingen  door  eenige  ondergeschikte  per- 
soonen,  door  de  inlandsche  regenten  oï  door  wie  het  ook  zoude 
mogen  zyn,  plaats  hebben,  behoudens  in  alle  gevallen  de  ju- 
dicalure,  competeerende  aan  de  respective  rechll>anken  in 
judicieele  zaaken. 

Art.  4.  Insgelyks  zal  hy  zorgen,  dat,  voor  zoverre  zyne 
amplsverrigtingen  het  mede  brengt,  in  de  bovenlanden  de  pu- 
blicque  rust  en  veiligheid  in  geenerlei  wyze  worde  gestoorl 
of  dal  door  de  inlandsche  regenten  of  gemeenen  nadeelige 
ontwerpen  tegen  het  Bataafsch  gouvernement  in  Indié  gesmeed 
or  ten  uitvoer  gebragl  worden,  doende,  des  behoorende,  de 
delinquanten  zonder  eenige  oogluiking  na  apprehensie  over- 
leveren aan  de  gestrengheid  der  justitie  om  by  dezelve  daar 
omtrent,  buiten  tusschenkomst  der  politie,  zodanig  gehandeld 
Ie  worden,  als  naar  luid  der  vigeerende  wetten  zal  be- 
hooren. 

Art.  5.  Hy  zal  op  alle  niogelyke  wyze  trachten  aan  te 
moeiUgeu  de  naarstigheid  en  yver  der  inlanders  en  Chinee/en 

Digitized  by  VjOOQ IC 


768  I^ÖÖ.     P.  Ó.  VAN  OVERSTRATEN. 

in  de  culture  der  producten,  daartoe  byzonderiyk  op  eene 
behoorlyke  distributie  van  gepaste  en  evenredige  belooningen 
en  correctien  acht  gevende,  ten  welke  einde  hy  zich  van  tyd 
tot  tyd,  daar  hy  zulks  meest  nodig  zal  vinden,  zal  begeeven 
in  loco  om  by  eigen  ondervinding  van  alles  onderricht  te  zyn :  — 
gelyk  hy  ook  serieuselyk  daarvoor  zal  moeten  waaken,  dat, 
noch  door  hem  zelve,  noch  door  de  tommogongs,  noch  door 
eenig  ander,  hetzy  Europees  of  inlander,  van  wat  staal  of 
conditie  ook,  de  inlanders  in  de  prys  der  producten,  by  de 
contracten  gestipuleerd,  worde  te  kort  gedaan  of  dat  op  de 
.  leverantien  der  goederen,  aan  hun  gedaan  wordende  in  betaa- 
ling voor  de  door  hun  geleverde  producten  aan  de  Compagnie, 
boven  den  lopenden  prys  derzelve  gewoekerd  of  in  stede 
hiervan  eenig  equivalent,  onder  welken  naam  of  titul  zulks 
ook  zoude  mogen  voorgewend  worden,  worden  afgeperst. 

Art.  6.  In  alle  zoaken,  zynen  post  specteerende,  waarover 
hy  de  voorziening  van  hooger  macht  zal  nodig  hebben,  zal 
hy  dezelve  zaaken  schriftelyk  brengen  Ier  tafel  van  Gouverneur 
en  Raaden  van  Indien  om  aldaar,  in  bywezen  van  de  tydelyke 
Commissarissen  Generaal  over  geheel  Indien,  te  worden  be- 
handeld en  aangaande  de  conclusien,  daarop  vereischt,  finaal 
te  worden  afgedaan :  en  zullen  gezegde  Commissarissen  Generaal 
en  Gouverneur  Generaal  en  Raaden  hem  in  alles  ter  bereiking 
der  heiizaame  eindens,  hiervoren  genoemd,  bieden  de  meeste 
hulp,  assistentie  en  ondersteuning,  ten  dien  effecte,  dat  zy 
lieden  aan  de  eene  zyde  zich  zullen  onthouden  van  aan  dat  geene, 
wat  hem  daartoe  is  gedemandeert,  te  brengen  eenige  atteinte 
en  aan  de  andere  zyde  niet  zullen  gedogen,  dat  dezelve  andere, 
door  wie  het  ook  zy,  worden  tegengewerkt  en  alzo  de  salu* 
taire  intentien  in  deezen  infructueus  gemaakt.  —  Tot  betere 
verzekering  van  het  welke  alle  de  leden  der  vergadering  van 
Gouverneur  en  Raaden,  in  maniere  als  boven  present,  mits- 
gaders hy,  commissaris  van  en  tot  de  zaaken  van  den  inlander, 
een  ieder  tot  zyne  byzondere  decharge,  zullen  gehouden  zyn 
van  elks  voordracht,  advies  of  wat  des  meer  zy,  rakende  de 
objecten^  hiervoren  gementioneerd,  te  doen  maken  insertie  in 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN  769 

de  notulen,  met  bekendstelling  van  de  redenen,  die  hun  lieden 
tol  lodanige  voordracht,  advies,  enz.  hebben  bewogen. 

Art.  7.  Bindelyk  zal  liy  by  het  aanvaarden  van  zynen  poet 
doen  den  navolgenden  eed: 

Ik  beloof  en  zweer  gebouw  en  trouw  te  zullen  zyn  aan 
de  Bataafoebe  repnblicq  en  de  hooge  regeering  derzdve»  mits- 
gaders aan  bet  lydelyke  bewind  over  den  Oost  Indischen 
handel  en  bezittingen,  het  gemeen  belang,  zo  van  de  Bataafsche 
natie,  als  van  derzelver  Oost  Indische  Compagnie,  naar  al  myn 
vermogen  te  zullen  voorstaan  en  bevorderen  en  in  tegendeel 
alle  kwaad  van  dezelve  helpen  afweeren  en  keeren. 

Insgelyks  zweer  ik  in  de  bediening  van  het  ampt  van 
commissaris  van  en  tot  de  zaaken  van  den  inlander  my  stip- 
lelyk  te  zullen  gedragen,  zowel  generalyk  na  de  reglementen 
of  schikkingen,  welke  op  Batavia  als  nog  plaats  vinden,  doch 
wel  speciaal  naar  den  inhoude  van  deeze  myne  instructie, 
byzonderlyk  my  te  zullen  afhouden  van  alle  vexatien,  extorsien 
en  kwaden  handel. 

Ook  beloof  ik  gebouw  en  gel  rouw  te  zullen  zyn  aan  het 
hoog  gouvernement  in  Indien,  in  alles,  wat  niet  strydig  zal 
zyn  aan  voorsz.  instructie,  alles,  gelyk  een  goed  en  getrouw 
commissaris  van  en  lot  de  zaaken  van  den  inlander  schuldig 
is  en  behoord  te  doen. 

Zo  waarlyk  helpe  my  God  almachtig  I 


Dese  instructie  is  te  Amsterdam  vastgesteld. 

Uit  de  resolutied  der  gecombineerde  vergadering  van  C 
November  1798  blijkt,  dat  de  toenmalige  Commissaris  van 
den  inlander  niet  eens  de  Maleiscbe  taal  machtig  was,  hoewel 
hij  >geene  andere  dan  alleen  inlanders  onder  zyn  bevel  bad". 

9  Febroarij.    Instructie  voor  den  Chef  van  de  Indische 
militie^  residerende  te  Batavia. 

Art.  1.  De  chef  van  de  Indische  militie  zal  terstond  na 
zyne  aankomst  op   Batavia  zig  vervoegen  by  Commissarissen 

rLAKAAT^BOU   MKL  UI.  49 

Digitized  by  VjOOQIC 


770  1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

Generaal  en  Gouverneur  Generaal  van  Indien,  de  brieveo  en 
depêches,  welke  hem  in  het  byzonder  zyn  aanbevolen,  OTer- 
handigen  en  verzoeken,  dal  door  de  hooge  Imliscbe  regoering 
de  dag  mag  worden  bepaald,  waarop  hy  zal  kunnen  worden 
beëedigd  voor  het  front  der  op  of  in  den  omtrek  van  Batavia 
in  guaruisoen  of  cantonnement  liggende  mililie,  daartoe  ex- 
presselyk  in  de  wapenen  te  komen,  na  alvorens  zyne  acte  en 
insirucüe  vertoond  te  hebben  en  dezelve  te.hebben  doen  regis- 
treeren   in  de  authentieke  acten  van  dezelve  hoge  regeering. 

Art.  2.  Hy  zal  op  den  daartoe  vooraf  bepaalden  dag  aan 
de  gezamentlyke  militie  van  Batavia  door  eene  commissie  uit 
de  hoge  regeering  met  den  tydelyken  Gouverneur  Generaal 
aan  het  hoofd  voorgesteld  worden  en  zal  vervolgens  hy,  chef, 
voor  en  in  naam  van  het  geheele  corps  officieren  in  banden 
van  denzelven  Gouverneur  Generaal  ten  aanhooren  des  volks 
afleggen  den  eed  hier  volgende: 

Ik  beloove  en  zweere  gebouw  en  getrouw  te  zullen  zyn 
aan  de  hoge  regeering  der  Bataafsche  republiek,  alsmede  aan 
derzelver  bewindslieden  tot  de  zaaken  van  den  Oost  Indiadien 
handel  en  bezittingen  aldaar  en  de  ordres  en  bevoelen,  welke 
my  door  dezelven  reeds  gegeven  zyn  of  in  H  vervolg  g^even 
mogten  worden,  sliptelyk  en  met  alle  naauwkeurigheid  te 
zullen  uitvoeren  en  doen  uitvoeren. 

Voorts  belove  ik  aan  de  hoge  Indiasche  regeering,  als  bet 
gouvernement  van  Neerlands  Indiê  uitmakende,  of  aan  zodanig 
collegie,  persoon  of  persoenen,  welke  aan  dezelve  regeeriuir 
wettiglyk  zouden  mogen  succedeeren,  al  mede  getrouw  te  zullen 
zyn  en  dezelve  in  alles,  waar  myn  plicht  zulks  zal  gehaagen, 
te  zullen  assisteeren. 

Zo  waarlyk  helpe  my  God  almachtig. 

Na  het  afleggen  van  welke  eed  hy  zyne  funcUen  als  com- 
mandant en  chef  zal  aanvaarden. 

Art.  3.  Het  oppercommando  over  de  militie  in  Indiê,  gelyk 
ook  het  geheel  huishoudelyk  bestuur  derzelve,  zal  aan  hem 
zyn  toevertrouwd  en  zal  hy  zorge  dragen,  dat  de  oeconomie 
zoveel  mogelyk  in  alles  worde  behartigd. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  771 

Art.  4.  Hy  lal  zig  ten  gpoedigsten  doen  iDformeeren  van 
den  iBwendigen  toestand  van  de  corpsen»  zo  te  Batavia,  als 
elders  op  Java  leggende,  met  betrekking  tot  het  getal  van 
gemeenen  en  officieren  by  dezelve  en,  voor  zoo  verre  de  laatste 
betreft,  derzelver  ouderdom  van  dienst  en  jaaren,  als  mede 
met  betrekking  tot  den  staat  der  respective  regiments,  l>atail- 
lons  en  compagnies  cassen. 

Art.  5.  Zodra  hy  des  wegens  genoegzame  ipformatien 
heeft  liekomen,  zal  by  met  sanctie  der  hoge  regeerjng  van 
Indien  de  geheele  militaire  macht  onverwyld  brengen  op 
eenen  regelmatigen  voet  en  in  die  order,  dat  de  verdediging 
der  stad  en  Javasche  possessien  met  meerder  succes  kan 
worden  verwagt,  echter  met  beboorlyk  terugzicht  op  de  by- 
zondere  capitulatien  van  zommige  corpsen  militie,  in  soldy  der 
Oost  Indische  Compagnie  staande. 

Art.  6.  Hy  zal  ter  betere  defensie  der  stad  en  des  eilands, 
zo  spoedig  mogdyk,  ook  de  landmilitie,  dat  is,  de  aanwezende 
borger  corpsen,  mitsgaders  de  inlandsche  hulptroupes,  welke 
kunnen  byera  gebragt  worden,  organiseeren  en  wel  zodanig, 
dat  dezelven  ïn  cas  van  nood  met  de  militie  overeenstemmig 
kunnen  werkzaam  zyn  ter  algemeene  verdediging;  dezelve 
corpeen  en  troupes  alleenlyk  geduurende  den  tegenwoordigen 
oorlog  en,  zo  dikwyis  er  een  andere  mogt  ontstaan,  even  als 
de  reguliere  militie,  en  chef  commandeeren  en  zorgen,  dat 
in  zodanige  gevallen  by  alle  verschillende  corpsen,  onder  zyn 
bevel  staande,  de  militaire  discipline  hersteld  en  in  allen 
opzichte  strengelyk  en  naauwkeurig  onderhouden  worde. 

Art.  7.  Hy  zal  de  exercitien,  thans  by  de  Bataafsche  armee 
in  gebruik,  ten  spoedigslen  onder  de  Indische  militie  invoeren 
en  wel  acht  geven  op  het  gedrag  der  officieren  en  in  dezelve 
geene  ongeregeldheden  of  pligtverzuim  in  den  dienst  door  de 
vingeren  zien,  ten  einde  de  goede  orde  in  alles  worde  geob- 
serveert  en  de  minderen  door  het  voorbeeld  hunner  officieren 
aangemoedigd  worden  om  als  braave  militairen  de  eere  en 
waardigheid  der  Bataabche  natie  te  handhaven. 

Art.  8.    Hy  zal  wel  zorg  hebben  te  dragen,  dat  deartikel- 

Digitized  by  VjOOQIC 


77i  1798     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN 

brief,  voor  zoverre  deo  militaire  dienst  betreft,  waarvan  hem 
een  exemplaar  zal  worden  ter  handel  gesteld,  in  alle  denelfs 
deelen,  na  de  snccessive  alteratien  en  ampliatien,  getrouwelyk 
geobserveerd  worde  en  niet  gedogen,  dat  door  iemand, 
wie  hy  ook  zyn  moge,  daarop  eenige  inbreuk  worde  gemaakt. 

Art.  9/  Hy  zal  by  dadelyke  aanval  op  de  stad  Batavia  in 
de  eerste  plaats  als  generaal  en  chef  verantwoorddyk  zyn, 
indien  dezelve  mogt  worden  overgegeeven.  voor  en  al  eer  dat 
alle  middelen  van  verdediging  volstrekt  waren  ten  onbruik 
geraakt;  en  zal  hy  in  gevalle  voorsz.  attacque  in  geene  be- 
denking mogen  neemen  eenig  andere  interest,  dan  het  bebng 
der  Bataafsche  natie  en  de  existentie  der  Oost  Indische  Com- 
pagnie, welke  aan  de  behoudenis  der  zelve  zo  hooglyk  gdegen 
ligt,  repousseerende  en  corrigeerende  zonder  onderlaten  en 
rigoureuselyk  met  alle  middelen,  welke  in  zyne  macht  syn. 
alle  remonstrantien,  persuasien  en  onordres,  tot  contrarie 
tendeerende;  alles  met  exacte  aantekening  der  geeuen,  die  in 
de  verdediging  hunnen  plicht  betracht,  en  der  zulken,  die 
dezelve  verwaarloosd  of  tegen  dezelve  gebandelt  hebben,  om 
de  lysten  daarvan  ten  eerste  gelegenheid  by  het  bewind  in 
Europa  in  te  zenden. 

Art.  10.  Ten  einde  van  al  't  voorsz.  zal  hy  in  zynen  rang 
van  jongsten  Raad  ordinaris  van  Indien  steeds  den  vryen 
toegang  hebben  tot  en  plaats  mogen  neemen  in  Rade  van 
Indie,  zo  dikmaals  hy  iets,  rakende  het  opper-conimando  of 
de  defensie  voornoemt,  aan  de  hooge  regeering  heefl  voor  te 
dragen ;  insgelyks  zal  hy  aldaar  moeten  opgeroepen  worden,  zo 
menigwerve  over  zaken,  dezelve  objecten  specteerende,  zal 
worden  gedelibereerd,  alles  met  het  recht  en  de  bevoegdheid 
om  zyne  voordracht,  adres  of  consideraliên  in  de  notulen  of 
registers  der  vergadering  ter  zyner  decharge  te  doen  insereeren 
en  tevens  een  concluderende  stem  hebben. 

Art.  11.  Ook  zal  geen  collegie  van  bewind,  veel  min  eenig 
afzonderlyk  persoon,  beide  van  welken  rang  Of  conditie  ook, 
eenige  orders,  hoegenaamd,  direct  aan  de  troupes,  onder  zyn 
opper-coDunando   gesteld,   mogen   geven,  gelyk    ook  diezelve 

Digitizedby  Google 


1798.     P.  Q.  VAN  OVER8TRATEN.  775 

troopes  al  zulke  ordres  niet  zuilen  vermogen  te  pareeren ;  maar 
zullen  voorscbreeven  collegien  of  persoenen,  zo  dezelve  ander-  \ 
zints  tol  het  geven  van  orders  zyn  gequalificeerd,  gehouden  zyn 
zulks  (e  doen  door  zyne  tusschenkomst  en  ministerie,  nadat, 
gelyk  in  het  hier  voorgaand  articul  is  geslipuleert,  hy  alvorens 
deswegens  zal  zyn  geraadpleegt;  terwyl  de  voornoemde  troupes 
alleen  en  promptelyk  zullen  moeten  obedieeren  aan  alle  de 
orders,  door  hem  of  van  zynent  wegen  gegeeven. 

ArI.  12.  Hy  zal  al  verder  ten  allen  tyde,  uithootde  van 
het  opper-commando  over  alle  de  troupes,  teflens  syn  president 
van  alle  commissién  of  vaste  collegien  van  defensie,  reeds  ge- 
vestigd of  nog  te  creêeren,  waar  die  ook  mogten  zyn,  en  zonder 
dat  daarby  in  aanmerking  zal  kunnen  komen,  of  eenig  lid  der- 
zelve  van  gelyke  of  hoogeren  rang  mogt  zyn,  zullende  zodanige 
oommissie  of  collegie,  ten  aanzien  der  orders  omtrent  de  defensie, 
vallende  in  de  termen  van  het  bovenstaande  11^^  Art.,  zig 
naar  den  inhoude  derzelve  almede  moeten  reguleeren. 

Art.  13.  Voorts  zal  hy,  in  zyne  respective  qualiteiten  zich 
hier  of  daar  moetende  begeeven,  de  noodsakelyke  reyskosten 
wel  ten  lasten  van  de  Comp®  mogen  brengen  en  op  Batavia 
voldoening  erlangen,  zonder  nogthans  in  reekening  te  mo<^en 
brengen  eenige  daggelden  voor  zich  zelven,  maar  wel  zodanige 
extra  voorschotten  oi  ongelden,  welke  hy  geduurende  zyne  reis 
of  commissie  ten  dienste  van  het  militaire  of  defensie  weesen 
heeft  moeten  doen. 

Art  14.  En  ten  einde  de  generaal  major  en  chef  van  de 
militie  in  zyne  werkzaamheden  niet  zy  verstooken  van  de 
nodige  assistentie,  zal  hy,  bebalven  de  algemeene  autoriteit  over 
de  aanwezige  officieren  en  troepen,  ook  de  faculteit  hebben 
om  uit  de  reeds  dienst  doende  of  verder,  op  zyne  voordragt, 
aan  te  stellen  officieren  te  formeeren  zodanige  staf  of  etat- 
major,  als  hy  zal  vermeenen  te  behoeyen,  in  de  verkiezing  van 
die  staf  of  etat  major  te  werk  gaande  de  concert  met  de  hooge 
regeering. 

Art.  IK.  Eindelyk  zal  hy  in  alle  voorkomende  zaken,  waarvan 
by  deze  instructie  geene  melding  is  gemaakt,  zig  zodanig  ge- 

Digitized  by  VjOOQIC 


774  1^08      P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

dragen,  als  hy  volgens  zynen  gedanen  eed  zal  fermeenen  (e 
behooren,  alles  echter  onder  behoorlyke  veranlwoordelykheid 
des  wegens,  en  voorts  zo  handelen,  als  een  goed  en  getrouw 
chef  schuldig  is  en  behoort  te  doen. 


Deze  instructie  is  den  9**^°  Februarlj  1798  te  Amsterdam 
vastgesteld. 

10  Febniarg.  Vermindering  van  den  borglocht^  Ie  stalen 
door  administrateurs  van  Compagnie's  magazijnen  Ie 
Batavia. 

Na  deliberatie  is  begreepen,  dat  die  borgtogt  na  de  jongste 
gemaakte  bepalingen  omtrend  die  administratie  en  inzonderheid 
het  verbod  van  allen  particulieren  handel  in  artikelen,  tot  dezelve 
gehoorende,  voor  de  administrateurs  zeer  wel  kan  worden 
verminderd  en  dierhalven  goedgevonden  en  verstaan  voorschreeven 
borgtogt  van  ryksdaalders  2000  te  verminderen  tot  op  ryks- 
daalders  een  duizend  en  dezelve  alzo  daarvoor  te  bepalen. 

10  Februarij.  Bepaling  nopens  hel  begraven  van  lijken 
uü  hospiiakn  te  Batavia. 

Is  goedgevonden  voor  de  Compagnie  in  te  trekken  de  12 
stuivers,  die  door  den  overdrager  van  hel  hospilaals*comptoir 
voor  de  helft  en  den  groot  winkelier  voor  de  andere  helft 
van  het  begraven  der  lyken  uit  de  hospitalen  zyn  genoten, 
zodat  in  steede  der  bevoorens  betaalde  ryksdaalders  2  van  ieder 
dier  lyken,  die  bevoorens  op  reekening  van  soldyen  wierden 
belast,  in  het  vervolg  niet  meer  dan  ryksdaalders  1 :  36  zullen 
mogen  worden  gevalideerd. 

10  Februarij.     Voorschrift  nopens  grafkelders. 

Is  goedgevonden  en  verslaan  de  gemeente  te  adverleeren, 
dal  die  een  nieuwe  grafkelder  op  de  nieuwe  begraafplaats  zal 


Digitized  by  VjOOQIC 


1798.    P.  Q.  VAN  OVER8TRATEN.  778 

willen  laaien  aanmaken,  zulks  zal  mogen  doen  op  de  eiprea 
voor  de  kelders  geschikte  plaats,  die  door  den  doodgraver 
zal  worden  aangeweezen,  en  zulks  tegen  betaling  van  ryks- 
daalders  100  zilver  geld  aan  kerkrecht  en  dat  aan  degeene, 
die  eigen  grafkelders,  hetzy  in  de  kerken  of  op  derzelver  hoven 
binnen  en  buiten  de  stad  bezitten,  een  stuk  gronds  van  dezelve 
groote,  als  hun  graf  beslaat,  op  de  gemelde  nieuwe  begraaf- 
plaats gratis  zal  worden  afgegeeven  om  daar  een  nieuwe  kelder 
buiten  betaaling  van  eenig  kerkrecht  te  kunnen  doen  maken, 
mits  de  kdders  binnen  den  tyd  van  een  half  jaar  na  dato 
van  de  publicatie  zullen  zyn  geexstrueerd  op  verbeurte  van 
het  recht  daartoe. 

17  Februarij.     Begding  der  inkomsten  mn  den  gecon^ 
muteerde  tot  en  over  de  zaken  van  den  inlander. 

Deze  Gompagnie's  dienaar  had  opgegeven  genoten  te  hebben : 

aan  inkomsten  in  anno  1792: 
aan  het  ontvangene  weegens  de  aan  de  Compagnie  geleverde 
producten   door   de  regenten  uit  de  Jakatrasche  en  Preanger 
boven  landen,  waarvan  de  quantileit  heeft  bestaan  in: 
72984  picol  koGTybooneu,  daarvan  Yj  rd^ 

per  picol rd»  36492  :  — 

94  ^7]  25  picol  kattoene garen, 
daarvan  Va  rd'  pcr 
picol »         47  :  10 

27"7iï5  P*^'  indigo,  van  7a 

rd'  per  picol •         1 3  :  40 

24 7*         picol  peeper, zwarte, 

van  7i  f<l'  per  picol  >»         12:18 
40  picol  kardamom  Ja- 

va's  van  7a  ^^'  P^^ 

picol •         VU^      rd"  36B8B  :  W 

aan  het  gecolligeerde  voor  diverse  verleende 
passen,  als  tot  het  bevaaren  van  de  Tjietarum 

ter  afhaal  van  brandhout,  enz...  rd"     266:  12 

Transporteere rd»     266:  12  rrt^36885 :  20 

Digitized  by  VjOOQIC 


776  1708.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

Per  transport rd«     366:12  rd'3658B:S0 

voor  het  opgaan  Tan  Cbineesen 
boven  de  poaten  MeestepGornelis, 
Tangerang  en  de  Marende,  zo- 
moede diegeene»  dewelke  aldaar 
woonagtig  zyn  volgens  plaeaat 
van  den  ^^  1789,  zynde 
zeedert  by  placaat  van  den  16~ 
December   1793  ingetrokken...   •     1267:94 

voor  bet  opgaan  van  de  inlan- 
ders na  de  Regentsebappen,  enz.  »         19 :    3 

voor  het  in  dienst  houden  van 
Cbineesen  op  de  zuyker  molens 
rondsomme  Batavia,  vcrfgens  bet 
evengemeU  placaat »      260: —    »      1812  :  59 

voor  bet  verleenen  van  permissie  tot  het 
houden  van  warongs  in  de  bovenlanden  volgens 
bet  evengemdd  placaat  a  rd"  16  ieder  warong    >       67B  :  30 

voor  verleende  permissie  tot  bet  spoelen  van 
ronging  in  de  liovenlanden  volgens  bet  meer- 
melde  placaat  a  rd'  1  per  nagt >      1250 :  — 

voor  verleende  permissie  tot  het  wayang  spel 
a  rd»  10  per  nagt •        162 :  36 

voor  het  houden  van  diverse  warongs  tegens 
over  de  post  Anke ■         77 :  — 

voor  de  verleende  permissie  tot  de  baane 
vegtery  in  de  bovenlanden •         1 1 :  32 

van  den  Aria  van  Tangerang  als  regent  van 
dat  regentschap  voor  het  houden  van  de  top, 
enz.  op  de  passer  aldaar >      3000 :  — 

van  den  pagter  der  slagteryen  voor  bet  ver- 
leenen van  assistentie  ter  invordering  van  zyn 
pagtschat »       5»0 :  — 

van  den  sergeant  Jamiel  aan  bet  gecolligeerde 

voor  de  op  de  passer  Meester  Gomelis  verkogt 

Transporteere rd»  43923 :  57 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  777 

Per  tnmsporl rd«  45925  :  87 

wordende  baffel'  beeaten,  Toor  ieder  buffel  19 

stoiTers,  enz »        700 :  — 

van  diverse  inlandsche  oflBcieren  voor  hunne 
aanstellingen  lol  kapiteins,  lieutenants  en  ven- 
drigs  en  bet  bekostigen  der  aden >       860 :  — 

van  den  major  der  inlanderen  voor  de  in 
huur  hebbende  16  stuks  buffel  beesten  leegens 
400  bossen  pady  a  rd*  5B  de  tjain •         70 :  — 

van  den  Aria  van  Tangerang  voor  de  in 
huur  hebbende  97  stuks  buffels,  tegens  343K 
bossen  pady  a  rd'  5S  de  tjain »        388 :  — 

aan  hel  overgewonnene  op  27  kisten  amfioen, 
aan  de  regenten  en  opzienders  tegens  1080  tot 
1200  rd»  de  kist  geleevert ■     2888  :  — 

aan  overgewonnen  renten  op  de  onder  de 
regenten  van  de  regentschappen  uitgezette  ca- 
pilalen   tot  den  inkoop  van  producten »     6700  :  -^ 

aan  het  ontvangene  van  de  regenten  uit  de 
regentschappen  tot  geschenk,  zo  op  het  nieuwe 
jaar,  als  op  de  bovenlandsche  reise,  en  hetgeen 
zy  successivdyk  overzenden,  bestaande  in  geld, 
bovenhndsche  producten,  paarden,  koebeegten, 
hartebeesten,  pluimvee,  bovenlandsche  lywaten, 
ryst,  etc,  waarvoor  hy  in  alles  stelt,  als  met 
geene  mogelykheid  distinct  op  te  geeven  zynde,    •    1 5000  :  — 

aan  bel  ontvangene  van  de  opzienders  van 
de  regentschappen  Tjanjoer,  Bandong  en  Prac- 
camoentjang,  bestaande  in  eenige  van  hen  ont- 
vangene paarden  in  geschenk,  die  hy  taxeert  op    •      1400 :  — 

aan  het  ontvangene  van  den  potia  van  de 
passers  op  Buitenzorg,  ofschoon  als  een  parti- 
calier  land  van  zyn  hoog  Edelheid  den  heer  Gou- 
verneur Generaal  konnende  beschouwt  worden, 

bestaande  in  rd«  500  contant,  producten,  etc.    » 700 :  — 

Transporteere rd'n?2631  :  13 

Digitized  by  VjOOQIC 


778 


1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 


Per  transporl rt«  7S631 :  13 

overzulks  had  zyn  iDkomen  als  gecommit- 
teerde in  1792  bedragen .* rd'  79631 :  13 

waarby  gevoegt  hei  genoteDe  ab  permaneDl 
lid  van  Heemraden,  zpde  1750  bossen  pady  of 

8\  ijain  a  3K  rd>  de  Ijain «^      39» :  11 

dos  te  saamen rd'  73926 :  25 

En  daarentegen  aan  haten  ak  ?olgt: 

voor  het  maandelyks  salaris  aan  drie  inland- 
sche  klerken  en  twee  Javaansche  schryvers, 
die  in  dit  lopende  jaar  de  eerste  tot  vier  en 
de  laatstgemeMe  tot  drie  stuks  vermeerderd 
zyn rd»     840 :  — 

voor  het  salaris,  aan  den  Javaan- 
schen  translateur  toegelegt »       180  — 

voor  het  salaris  aan  36  oppas- 
sers, die  thans  tot  KO  vermeerderd 
zyn. .    ; ■     1413:  — 

voor  het  salaris  aan  diverse 
dienstdoenden  en  daar  onder  de 
matta  malta's  of  verklikkers. . .   »     1200 :  — 

voor  het  afgegeevene  aan  de 
comptoir  bediendens  tot  geschenk 
op  nieuw  jaar,  als  aan  de  in- 
landsche  klerken  op  liet  comp- 
toir   rd»367 

aan  de  Javaanse  schry- 
vers »     30 

aan  de  inlandsehe  mi- 
litairen of  oppassers,  als 
2  sergeanten,  2  korpo- 
raals en  32  gemeenen..    »   100 

aan  diverse  dienstdoen- 
den »   280  •647:  — 

voor  kleeding   van   de  2  ser- 

Transporteere rd«  4280:  —  rd*  72926:»» 


Digitized  by  VjOOQIC 


1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  779 

Per  transport rd"  4J80  :  —  rd»  7 J9Ï6  :  J8 

geanten,  2  corporaak  en  32  ge- 
meenen  en  nog  7  inlandsche 
patrouillanten  op  Buitenzorg,  be- 
staande in  ieder  een  linnen  rok 
en  2  broeiden,  2  witte  baatjes 
en  2  neusdoelten,  en  voor  12  op- 
passers ieder  een  lakense  rok  en 
broek »     1696 :  23 

voor  ongelden  op  den  dag  van 
het  nienwe  jaar  aan  diverse  per- 
zoonen  en  deeze  en  geene  pu- 
blieke bediendens,alshelmbardiers, 
etc »     1000  :  — 

voor  ongelden  van  hel  tracte- 
ment  der  regenten  op  den  dag 
van  bet  nieuwe  jaar  en  het 
bekostigen  van  den  maaltyd, 
etc •     1000  :  ~ 

voor  ongelden  op  de  bovenland- 
sche  logt  en  andere  commissien, 
zo  in  den  dienst  als  gecommit- 
teerde, ak  die  van  Heemraad . .   »     4000 :  — 

voor  diverse  geschenken  aan 
de  inlandsche  regenten  en  op- 
zienders  van  de  regentschappen, 
die  hy  schat  op. . . : »     6000 :  — 

voor  diverse  douceurs  aan  de 
opzienders  van  de  onderscheiden 
regentschappen »     4000  :  — 

voor  S  percent  provisie  pen- 
ningen op  rd'  6194 : 9,  door  de 
klerk  Gornelto  gecoUigeert  van  de 
bovengemelde  ingekomen  gelden, 

waarvan  passen  of  consent-brief  jes  

Tranaporleere rd' 21976:  23Td'«  729267  25 

Digitized  by  VjOOQIC 


780  1798.     P.  Q.  VAN  OVER8TRATEN. 

Per  transport ....  rd' 91976 :  K  rd'7J9ï6 :  25 
verleent   worden   Ier   verdeeling 
onder  de  comptoir  bediendens. .  •      309  :  53 

▼oor  gefourneerd  amptgeld,  be- 
paald   tot   een   kwart   van   zyn 

inkomen »  10800 :  —  rd'  53086  :    8 

alle   welke   lasten   van  de  vorenstaande  in- 
komsten  afgetrokken  zynde,  voor  het  zuivere 

inkomen  over  bleef rd'  39840  :  17 

aan  inkomsten  in  anno  1793: 
aan   bet  ontvangene  wecgens  de  aan  de  Compagnie  gdee- 
verde   producten   door  de   regenten    uit  de  Jaccatrasche  en 
Preanger  bovenlanden»  waarvan  de  quantiteil  heeft  bestaan  in: 
88686  picols  koflyboonen   a    %    rd'  per 

picol rd*  43545 :  — 

100  picols  kurcuma  a  '/a 

rd»"  per  picol ■        80  :  — 

99'^7a6o  picols  kat toene garens 

a  7i  i^'  P^r  picol.. 

21  picols   indigo  Jacca- 

trase  a  7s  id'  p.  picol 

6  picols  peeper,  swarte 

a  Vs  ^'  per  picol.. 

32*V]S5  picols  kardamon  . . . 

aan  het  gecolligeerde  voor  diverse  verleende 

passen,  als  tot  het  bevaaren  van  de  Tjietarum  ter 

afhaal  van  brandhout,  etc rd'     168 :  24 

voor  het  opgaan  van  Ghineesen 
boven  de  posten  Meester  Gornelis, 
Tangerang  en  de  Maronda,  zo 
meede  die  geene,  welke  aldaar 

woonagtig  zyn »     2800  :   9 

voor  het  opgaan  van  de  inlanders 

na  de  regentschappen,  etc »         35 :  50 

voor  het  in  dienst  houden  van 

Transporteere rd*~30Ö3 Tësld*  43472:  30 

Digitized  by  VjOOQIC 


49:31 

10  :U 

3:  12 
16:11  rd'  43473:30 


1798.     P   Q.  VAN  OVERSTRATEN  781 

Per  transport rd'   3005 :  63  rd*  43472  :  30 

ChiDeesen  op  de  zuiker  molens 

rondflom  Batavia »       18S:—    ■      5189 :  15 

voor  verleende  permissie  tot  *t  honden  van 
warongs  in  de  bovenlanden  a  rd*  I6V4  '^^^ 
waroDg »        700 ;  — 

voor  verleende  permissie  lot  het  spoelen  van 
ronging  in  de  bovenlanden  è  1  rd*  per  nagt. .    •       944  :  — 

▼oor  verleende  permissie  tot  bet  spoelen  van 
wayang  a  rd'  10  per  nagt »        171 :  44 

▼oor  het  houden  van  diverse  warongs  tegen 
over  de  post  Anke »         78 :  — 

▼an  den  Aria  van  Tangerang  als  regent  van 
dat  regentschap  voor  het  houden  van  de  top, 
etc.  op  de  passer »      3000  :  — 

van  ilen  pagter  der  slagteryen  voor  hetver- 
leenen  van  adsistentie  ter  invordering  van  zyn 
pagtsehat •       BBO :  — 

van  den  sergeant  Jamiel  aan  het  gecolligeerde 
voor  de  op  Meester  Gemdis  verkogt  wordende 
buHelbeesten,  waarvan  voor  ieder  buffel  12 
stuivers »        380 :  — 

van  diverse  inlandsche  officieren  voor  hunne 
aanstelling  tot  kapitains,  lieutenants  en  vaan- 
drigs,  het  bekostigen  der  actens. »        270 :  — 

van  den  major  der  inlanders  voor  de  in  huur 
hebbende  16  stuks  buffels  legens  400  bossen 
pady  a  rd'  36  de  Ijain »  70  :  — 

van  den  Aria  van  Tangerang  voor  de  in  huur 
hebbende  114  stuks  buffels  tegens  28K0  bossen 
pady  a  rd"  32  de  tjain •        456 :  — 

aan  het  overgewonnene  op  21  kisten  amfioen, 
aan  de  regenten  en  opzienders  tegens  1090  tot 
1200  rd'  de  kist  geleevert »      2B67  :  — 

aaii   overgewonnen   renten   op  de  onder  de    

Transporteere rd'  55844  :  89 

Digitized  by  VjOOQIC 


78S  17d8.    P.  Q.  VAN  OVER8TRATEN. 

Pèr  InMport rd-*l«44.89 

regeDlen  van  de  regentschappen  uilgeiette  ca- 

pilalen  tot  den  inkoop  van  producten •     7000 :  — 

aan  het  ontvangene  van  de  regenten  uit  de 
ondersclieiden  regentacliappen  tol  geschenk»  zo 
op  het  nieuwe  jaar,  ab  op  de  bovenlandsche 
reise,  en  hetgeen  xy  successievdyk  ovenenden, 
bestaande  in  gdd»  bovenlandsche  producten, 
paarden,  koebeesten,  harlebeesten,  pluimvee, 
bovenlandsche  lywaten,  etc.,  waarvoor  hy  stelt, 
als  met  geen  mooglykheid  op  te  geevenzynde,   »    13000:  — 

aan  het  ontvangene  van  de  opzienders  van 
de  regentschappen  Tjanjoer,  Bandong  enPrac- 
camoentjang,  bestaande  in  eenige  van  hen  ont- 
vangen paarden  in  geschenk,  die  hytaieertop    »     1600:- 

aan  hei  ontvangene  van  den  potia  van  de 
passer  op  Buitenzoiig,  bestaande  in  rd'  KOO 
contant,  producten,  etc ■  _  _'^' " 

bedragende  dus  alle  de  voorsclireeven  in- 
komsten  te  samen rd*  78048 :  41 

behalven  het  genoten  als  permanent  lid  van 
Heemraden,   zynde    17B0  bossen  pady  of  8^/4 

tjain  a  rd«  35  de  Ijain •      ^i^ 

of  in  alles rSlSSiTTs 

Waarentegen  de  lasten  hadden  bedragen,  als : 

aan  maandelyks  douceur  aan  drie  inland- 
sche  klerken  en  twee  Javaansche  schry- 
vers rd"     846 :  3J 

aan  maandelyks  salaris,  aan  de 
Javaansche  translateur  toelegt. .   >       180 :  — 

aan  maandelyks  salaris  aan  de 
Maleidsche  translateur  voor  11 
maanden »       110:  — 

aan    maandelyks   salaris   voor 

56  oppassers »     1428: —  __ 

Transporleere "rd«   2564  :  5»  rd«'68341 :  5 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 


785 


32 


—  -       996  :  51 


Per  transport rd'  2564  :  32  rd*  78341  :    5 

aan  maandelyks  salaris  aan  di- 
verse dienstdoenden  en  daar  onder 
de  malta  maltas  of  verklikkers. .  »     1841  :  — 

aan  het  afgegeevene  aan  de 
comptoir  bediendens  tot  geschenk 
op  nieuw  jaar,  als  aan  de  in- 
landscbe    klerken    op    't  comp- 

loir rd*380: 

aan     de     Javaanse 

schryvers ■     50 

aan    de  inlandsclie 
militairen  of  oppassers  »  166 

aan    diverse  dienst- 
doenden     »  400 

aan  kleeding  voor  de  twee  ser- 
geanten, 2  korporaals  en  52  op- 
passers en  nog  7  inlandsche 
patrouillanten  op  Buitenzorg,  be- 
slaande in  ieder  een  linnen  rok, 
2  broeken  en  twee  wille  baadjes, 
2  neiisdoeken,  en  voor  12  op- 
passers ieder  een  lakense  rok  en 

broek .     1652 :  — 

aan  ongdden  op  den  dag  van 
het  nieawe  jaar  aan  diverse 
perzoonen  en  deeze  en  geene 
publicque  bediendens,  zo  als  helm- 
bardiers,  etc •     1000 :  — 

aan  ongelden  op  de  bovenland- 
scbe  tocht  en  andere  commissien 
in  den  dienst  als  gecommitteerde 

en  als  die  van  Heemraad »     4000 :  — 

aan  ongelden  van  het  tracte- 
ment  der  regenten  op  den  dacb 


Transporteere rd'  12055  :  64  rd'  78541 :   5 


Digitized  by  VjOOQIC 


784  1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

Per  transport rdMtOBS  :  64  rd*  78341  :  6 

van   bet  nieuwe  jaar  en  bet  be- 
kostigen der  maaltyd,  etc •     1000  :  — 

aan  diverse  geschenken  aan  de 
inlandscbe  regenten,  etc.»  die  hy 
scbal  op «     4500 :  — 

aan  douceurs  aan  de  opzienders 
van  de  onderscheide  regent- 
schappen    >     KOOO :  — 

aan  5  procento  provisie  pen- 
ningen op  rd^  9200:35,  door  de 
klerk,  Cornelis,  gecolligeerd  van 
de  boveogemelde  inkomsten,  waar- 
voor passen  of  licent-briefjes  ai- 
gegeeven  worden,  ter  verdeeling 
onder  de  comptoir  bediendens . .  rd'     459 :  47 

aan  gefourneerd  ambtgeld  vol- 
gens cas  ordonnantie,  door  de  wel 
Edde  gestrenge  beer,  directeur 
generaal,  Jobannes  Siberg  ver- 
leent ingevolge  bepaling  by  be- 
sluit van  den  S9**«0ctober  1793..  •  laOOO;—    »    55014:  15 

alle  welke  hsten  van  het  voorenstaande  in- 
komen aldus  afgetrokken  zynde,  zo  bleev  voor 
zuiver  inkomen rd*  45326  :  38 

Waarop  gedelibereerd  zynde,  is  in  agting  genomen,  dal,  achooD 
de  inkomsten  van  den  gecommitteerde  tot  en  over  de  aaakeo 
van  den  inlander  merkelyke  veranderingen  hebbén  ondergaan 
seederd  de  jaaren  1792  en  1793,  men  nogtbans  deszelfs  op- 
gaven van  die  jaaren  alhier  tot  een  basis  moet  neemen,  op- 
dat ten  allen  tyde  des  te  klaarder  kan  consleeren,  hoedanig 
het  daarmeede  eigentlyk  is  geleegen. 

En  is  wyders  goedgevonden  en  verslaan  omtrend  daeie 
bediening  te  maaken  de  volgende  bepalingen: 

aan  den  gecommitteerde  te  laten  de  halve  ryksdaalder  per 
picol   van   de   producten,   die   in    de  regentschappen  worden 

Digitized  by  VjOOQIC 


I7eè.    P,  Q.  VAN  OVÊRSTRATÊN.  78U 

iiigesaineid  om  vervolgens  aan  de  Compagnie  te  worden  ge- 
leeverd,  —  hetwelk  op  de  leverantie  der  cofiy  ongetwyfdd, 
wanneer  dezelve  overeenkomstig  's  Compagnies  weezentlykste 
belangen  naar  beliooren  word  aangemoedigd»  kan  gereekend 
worden  jaar  door  jaar  te  zullen  bedragen  over  eene  quantiteit 
van    80000  picols,  elk  van  160  ponden rd*  40000 

en  op  de  catoene  garens,  de  indigo,  peeper,  car- 
daroom  Java's  en  curcuma,  te  samen  op  eene 
hoeveelheid  van  1000  a  1200  picols gecalculeerd. .     »       600 

wyders  ten  zynen  voordeele  te  laten  de  recognitie 
van  den  Aria  van  Tangerang  lot »     3000 

alsmeede  de  navolgende  inkomsten,  gecalculeerd 
na  hetgeen  dezelve  van  anno  1791  tot  anno  1795 
of  geduurende  vyf  agtereenvolgende  jaaren,  door 
eikanderen  gereekend,  jaarlyks  hebben  gerendeerd, 
namentlyk: 

1®  het  gecolligeerde  voor  diverse  verleende  passen 
voor  het  bevaaren  van  de  rivieren  Tjitarum  en 
Tangerang  tot  den  afhaal  van  brandhout,  enz.  »  150 
2®  het  gecolligeerde  wegens  permissien,  aan  in- 
landers verleend  tot  het  opgaan  naar  de  regent- 
schappen       »         22 

5*  voor   verleende   permissien  tot  het  houden  van 

warongs  in  de  bovenlanden »       520 

idem  tol  het  speelen  van  rongings  in  de  bovenlanden.     •       856 

van  de  potia  van  de  basaar  op  Builenzorg »       500 

het  genot  van  pady,  soin  qualiteit  als  permanent 
lid  van  Heemraaden,  als  van  den  Aria  van  Tange- 
rang en  den  major  der  inlanderen  weegens  huur 
van  buffels,  circa »       500 

de  winst  op  de  amfioen,  die  de  gecommitteerde 
jaarlyks  op  de  verkopingen  mynd  en  vervolgens 
tegens  rd'  1200  de  kist  aan  de  regenten,  die  dezelve 

eysschen,  over  doet >     1500 

tellende   te  samen rd»  47648 

Zynde  de  voordeden  op  de  renten  van  door  de  regenten  aan 

nAIA4T-B0a  DBIL  in,  50 

Digitized  by  VjOOQIC 


786  1^08-     f-  Ö-  VAN  OVERSTRATEN. 

den  gecommitteerde  schuldig  gebleeve  capilaalen  en  door  hem 
aan  hun  voorgeschote  gelden  op  het  coSy-gewas  geheel  ver- 
vallen, sedert  de  Compagnie  alle  de  schulden  der  regenten 
heeft  overgenomen  en  besloten  voortaan  de  vooruit  verstrekkingen 
van  gelden  te  doen  voor  eyge  reekening. 

Gelyk  ook,  de  opzienders  in  de  regentschappen  ontheeven 
zynde  van  het  zenden  van  eenige  paarden  ofte  andere  kleinig- 
heeden  in  geschenk,  mitsdien  de  geconunitteerde  ook  niet  meer 
kan  reekenen  daarby  iets  te  profiteeren. 

Voorts  geremarqueerd  zynde,  dat  het  ontvangene  van  de 
regenten  uit  de  onderscheide  regentschappen  in  geschenk  by 
derzelver  bevorderingen,  by  gelegenheid  van  het  nieuwe  jaar 
en  op  de  bovenlandsche  reisen  aan  geld,  bovenlandsche  producten, 
paarden,  koebeesten,  pluimvee,  bovenlandsche  lywaten,  ryst, 
enz.  volgens  opgave  heefl  bedragen  in  anno  1792  rd'^  15000 
en  in  anno  1793  tol  rd''  13000  en  dat  de  gecommitteerde 
daarvoor  by  zyn  ad  vis  van  den  28^^^  July  1796  pro  memorie 
heeft  gesteld  eene  som  van  rd"  16  a  18000  door  eikanderen  in 
het  jaar; 

dog  dat  het  egter  geensints  waarschynelyk  is,  dat  zulks 
zoveel  zal  blyven  rendeeren,  daar  de  jongste  verandering,  om- 
trent het  gewigl  der  coffy  by  de  leverantie  aan  de  Compagnie 
gemaakt,  op  de  voordeden  van  de  regenten  van  eenen  no- 
tabelen invloed  is  en  de  aanstellingen  van  nieuvre  regenten 
uithoofde  der  intrekking  van  diverse  kleine  regentschappen 
noodwendig  minder  zullen  voorvallen,  dog  intusschen  de  ge- 
schenken in  gelde  die  geene  zyn,  v^aarop  het  ten  deezen 
voornamentlyk  aankomt,  want  dat  al  het  overige  zeer  weyoig 
beteekend  en  aan  den  gecommitteerde  diend  te  worden  gelaten, 
in  het  vertrouwen,  dat  deeze  dienaar  daarvan  nimmer  misbruik 
zal  maken ; 

dat  dan  het  aanbieden  van  geschenken  in  gelde  door  de 
regenten  by  hunne  aanstellingen,  ter  gelegenheid  van  het  nieuwe 
jaar,  enz.,  wanneer  zulks  vrywillig  en  zonder  eenige  inductiên 
geschied,  by  hun  eene  daad  is,  op  hunne  eyge  landsgebruiken 
gegrond  en   waaraan   zy  van  alle  tyden  gewoon  zyn  geweest 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.    P.  Q.  VAN  OVERStRATEN.  787 

eo  dat  'er  dierhalven  geene  noodzakelykheid  is  om  door  een 
volstrekt  interdict  daar  tegen  te  beletten,  dat  de  inkomsten 
vau  den  gecommileerde  daardoor  accr&sseereh  en  hy  alzo  in 
staat  werde  gestelt  om  een  hoger  ambtgeld  op  te  brengen,  dan 
van  hem  zoude  kunnen  worden  gevergd,  by  aldien  hy  zodanige 
vrywillige  giften  zoude  moeien  van  de  hand  wysen; 

en  aan  de  andere  kant  egter  teevens  geconsidereerd  zynde 
de  noodzakelykheid  om  alle  misbruyken  in  deezen  efficacieuselyk 
te  weeren,  so  is  goedgevonden  en  verstaan  den  gecommitteerde 
te  gelasten  om  van  alle  zodanige  aanbiedingen  in  gelde,  welke 
aan  bem  by  vervolg  zullen  worden  gedaan,  terstond  kennisse 
te  geeven  aan  den  heer  Gouverneur  Generaal  en  zig  omtrend 
het  ontvangen  derzelve  geheel  of  gedeeltelyk  te  reguleeren  na 
de  ordres,  welke  zyn  Edelheid  zal  dienstig  agten  hem,  naar- 
mate der  omstandigheeden  van  de  aanbieders,  te  geeven. 

Blykende  dus,  dat,  behalven  deeze  geschenken,  waarvan  het 
bedragen  ten  eenemaal  onzeeker  is,  het  inkomen  van  den  ge- 
committeerde jaar  door  jaar  sal  kunnen  worden  geschat  op 
rd-  47648. 

Terwyl  de  navolgende  posten,  bevorens  gehoord  hebbende 
tot  de  inkomsten  van  den  gecommitteerde,  als  vervallen  konnen 
worden  aangemeriit,  als: 

1®  het    profyt  op  de  verleend  wordende  permissien  aan  Chi- 
neesen    tot   het  opgaan  naar  de  bovelanden,  alzo  hetzelve 
thans    gecolligeerd   word  ten  behoeven  van  de  Compagnie 
ingevolge   het  placaat  der  hoge  regeering  de  dato  16  De- 
cember 1793; 
^°  gelyk   ook   de   recognitien   der  zuikermolens,  rondsomme 
Batavia  gelegen,  voor  het  in  dienst  houden  van  Cbineesen. 
ingevolge  voormeld  placaat; 
3*  de  profyten  op  verleende  permissien  tot  het  wayang  spel, 
de  banevegteryen,  het  houden  van  warongs  tegens  over  de 
post  Anke  en  de  recognitie  van  den  pagter  der  glagteryen, 
aUes  uithoofde  der  bepalingen  by  de  jongste  pagt-conditien 
gemaakt ; 
4*  de   recognitien    van  12  stuivers  voor  ieder  buffel,  die  op 

Digitized  by  VjOOQ IC 


788  1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATêN. 

Meester  Gornelis  word  aangebragt^  als  argestaan  zyndeaati 
den  commandant  van  de  veldscbans  aldaar. 

Gelyk  ook  bereeds  voor  een  geruimen  tyd  gecesseerd  zyn 
en  voor  allyd  afgeschaft  en  verboden  blyven  alle  reoognitien 
van  inlandsche  officieren  voor  bunne  aanstellingen,  waar  onder 
egter  niet  word  begreepen  bet  acle  geld  tot  ryksdaalders  15 
voor  een  kapitein  en  ryksdaalders  10  voor  een  lieutenant  of 
vaandrig  ten  beboeven  van  bet  coroptoir  van  de  scbryvers. 

AI  verder  gereflecteerd  zynde,  dat  de  lasten  zyner  bediening 
zeker  important  zyn,  dog  dal  die  egler  merkelyk  zyn  ver- 
minderd, zeedert  by  ontlieeven  is  van  bet  geeven  van  geschenken 
en  douceurs  aan  de  opzienders  der  regentscbappen,  waarom  hy 
dan  ook  de  resteerende  lasten  by  zyn  adres  van  den  22"^  July 
1797  niet  booger  beeft  gecalculeerd  dan  op  ryksdaalders  22K00. 

So  is  wyders,  om  te  komen  tot  een  billyke  bepaling  van 
bet  arabtgeld  zyner  bediening,  geconsidereerd,  dat  de  inkonoisten 
daarvan  genoegsaam  gebeel  en  al  afvloeyen  van  het  cofly-gewas, 
hetwelk  wisselvallig  is  en  dierbalven  geene  bepaling  van  eene 
vaste  jaarlykscbe  som  toelaat,  zonder  gelegenheid  te  geeven 
tot  bardigheeden. 

Om  welke  reedenen  by  deezen  veitler  is  verslaan  het  ambt- 
geld van  den  gecommitteerde  by  deezen  te  fixeeren  op  twaalf 
stuivers  voor  elk  picol  der  producten,  jaarlyks  in  de  regent- 
schappen wordende  ingesameld  om  vervolgens  aan  de  Compagnie 
te  worden  geleeverd,  mitsgaders  een  vierde  gedeelte  van  het- 
geen de  jaarlykscbe  geschenken  in  gelde,  welke  hy  invoegen, 
biervoren  bepaald,  van  de  regenten  zal  ontvangen,  jaarlyks 
meerder  zullen  bedragen  dan  ryksdaalders  10000,  wanneer 
men  oordeeld,  dat  by  nog  een  voldoende  inkomen  zal  over- 
houden om  de  lasten  zyner  bediening  goed  te  maken,  overeen- 
komstig zyn  caracter  te  beslaan  en  zynen  slaat  op  eeoe 
reedelyke  vvryze  te  verbeeleren. 

17  Februarij.     Vrijstelling  van    hel   ambtgeld  voor  de 
j>afslageres$e^*  van  de  vischmarkt  te  Batavia. 

Op  de  by  heeren  Commissarissen  Generaal  bekomen  onder- 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  789 

rigting,  dat  volgens  eene  overeenkomst  lusschen  de  afslageresse 
co  pagtei*  van  de  vischmarkt  het  verhuuren  van  het  gebruik 
der  viscbbanken  aan  laastgemelde  is  afgestaan  voor  een  vaste 
jaarlyksche  som^  is  na  deliberalie  goedgevonden  en  verstaan  de 
hoge  regeering  (e  qualificeeren  om  liet  voorschreeven  regt  onder 
zodanige  bepalingen,  als  welmelde  regeering  dienstig  zal  oor- 
deelen,  met  primo  January  1799  te  doen  begrypen  ouder  de 
pagt  van  de  vischmarkt,  wordende  daarentegen  de  afslageresse 
nu  voor  als  dan  ontheeveu  van  het  jaarlyksch  ambtgeld  van 
ryksdaalders  800,  thans  tot  haare  bediening  staande. 

23  Februarij.  Vergunning  voor  den  kastelein  van  het 
Heeren-logement  te  Batavia  tot  hel  verhuren  van  twee 
vergulde  rijtuigen. 

Is  goedgevonden  en  verstaan  de  verleende  permissie  aan 
het  heereu-logement  om  agt  wagens  en  twee  spannen  paarden 
voor  ieder  derzelve  te  mogen  houden,  vry  van  pacht,  te  laten 
stand  houden,  met  permissie  nochthans,  dat  onder  de  gemelde 
8  wagens  twee  vergulde  zullen  mogen  zyn ;  —  en  wyders  door 
den  kastelein  van  dat  logement  voor  alle  paarden,  die  hy  boven 
het  voorschreeven  getal  van  32  gehouden  heeft  zedert  de  in- 
troductie van  het  oorgeld,  het  bepaald  oorgeld  te  laten  betaalen, 
nevens  de  bepaalde  boete  van  rd^  300  voor  de  meerdere,  by 
hem  bevondene  paarden,  ten  behoeven  van  den  collecteur. 

Zie  ook  22  December  1807. 

23  Februarij.  Oprichting  van  een  tweede  logement  te 
Batavia. 

Aan  den  kastelein  van  dat  logement  werd  toegestaan,  «behalven 
hel  gerieven  van  ingezeetenen  voor  betaling  met  logement, 
kost  en  drank,  ook  het  logement  houden  voor  vreemdelingen, 
mits  dat  geschiedt  volgens  de  voorwaarden,  die  door  deze  re- 
geering by  een  instructie  nader  zullen  worden  voorgeschreeven, 
en  met  standhouding  voor  als  noch  van  de  vryheid,  die  aan 
fle  vreemdelingen  is  gegeeveu  om  te  logeeren,  waar  zy  willen ;  — 

Digitized  by  VjOOQ IC 


790  '798.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN. 

voorts  den  kastelein  van  hel  heeren-logement,  niet  tegenstaande 
de  gemelde  concessiên,  te  laten  blpen  jouisseeren  van  de 
voor  hetzelve  bepaalde  inkomsten  van  een  percent  wegens 
pakhuishuur  van  vreemdelingen.  Va  Percent  van  den  verkoop 
van  vaste  goederen  en  de  voordeelen  van  het  daaraan  toege- 
voegt  getal  impost  vrye  wagens  en  paarden,  mits  hy  jaarlyks, 
in  mindering  van  het  capitaal,  hetwelk  de  weeskamer  op  bet 
gemeld  heeren-logement  heeft  geschooten,  aflegge  rd'  5000, 
insteede  van  de  dus  lang  jaarlyks  aflegde  rd*  2000". 

23  Februarij.  Voorschrift  voor  gezagvoerders  van  Cam- 
pagnie^s  vaartuigen  ten  aanzien  van  passagiers. 

Is  goedgevonden  en  verstaan  den  resident,  Waibeeck. 
en  de  Javasche  ministers  aan  te  schryven  om  de  onder- 
scheidene gezachhebbers  op  *s  Compagnies  vaartuigen  nader 
en  op  poene  van  deportement  en  ernstige  correctie  daaren- 
boven te  interdiceeren  geene  passagiers,  hoegenaamd  ook,  mede 
te  voeren  als  op  daartoe  ontvangen  schriftelyke  last. 

24  Februarij.  Regeling  der  inkomsten  van  het  hoofd 
der  militie. 

Is  na  deliberatie  goedgevonden  en  verstaan  aan  bet  praesente 
hoofd  de  Sandolroy  en  zyne  successeuren  in  der  tyd,  roet 
intrekking  van  gagie,  emolumenten  en  het  '/«  uit  de  be- 
graafnis-penningen,  mitsgaders  bel  Va  ^^^  ^^  inkomende  pen- 
ningen van  de  vrywerkers,  hetwelk  hem  's  maandelyks  uit  de 
krygskas  word  goed  gedaan,  toe  te  leggen,  zo  als  aan  hem 
toegelegt  word  mits  deezen,  een  tractement  van  ryksdaalders 
ses  honden  ter  maand,  roet  behoud  van  hel  douceur  van 
ryksdaalders  vyflien  in  sleede  van  het  houden  van  dienslvryen, 
door  hem  al  meede  tot  dus  verre  uit  de  voorschreeven  krygs- 
kas genoten. 

27  Februarij.  Bepaling,  dat  vaartuigen  van  den  SuUan 
van  Bantam  door  Comp'  kruissers  niet  mogten  tvorden 
gevisiteerd 

Is    goedgevonden   en  verstaan^  niet  alleen  den  water-fiscaal 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN.  791 

te  gelaste»  om  den  gezaghebbers  van  zyne  particuliere  kruis- 
vaartuigen  te  deroandeeren  om  de  vaartuigen  van  den  koning 
van  Bantam  ongemolesteerd  hunne  reise  te  laaten  vervolgen, 
noch  met  aanhouding  of  bedreiging  nodeloos  te  kwellen, 
maar  ook  dit  door  den  commandeur  en  opper-equipagiemeester 
aan  's  Compagnies  kruissers  te  laten  recommandeeren. 

-^  Maart.     Verbod   tegen   het   oplaten    van   Chineesche 
"plicht-  en  lucht'bollen'\ 

Nademaal  wy  onderricht  zyu  geworden,  dat  zedert  eenigen 
tyd  een  ongewoon  zoort  van  licht-  en  lucht-bollen  door  de 
Chineezen  word  verkogt,  waar  van  het  gebruik  ligtelyk  brand 
zoude  kunnen  veroorzaaken  en  dus  de  allernadeeligste  ge- 
volgen hebben,  zo  is  het,  dat  wy,  hier  in  willende  voorzien, 
goedgevonden  hebben  te  interdiceeren  en  te  verbieden,  gelyk 
wy  interdiceeren  en  verbieden  by  dezen,  het  laaten  opgaan 
van  alle  licht-  en  lucht-bollen,  op  de  Chineesche  wyze  gemaakt, 
sub  poene  van  duizend  ryksdaalders  aan  zilvere  gekartelde 
dukatons,  ten  behoeven  van  den  officier,  die  de  calange  zal  doen. 

9  Maart.     Verkoop  van  rijst  van  Regeringswege, 

Conform  de  voordracht  van  den  heer  Gouverneur  Generaal 
is  wegens  de  praesente  schaarsheid  en  daaruit  voortgespro- 
tene  duurte  van  de  ryst,  mitsgaders  lot  voorkoming,  dat  de 
prys  daarvan  niet  hoger  ryst,  goedgevonden  en  verstaan  tot 
gerief  der  behoeftige  ingezetenen  alhier  uil  'sComp'  voorraad 
legen  de  gewoone  prys  dagelyksch  op  de  rystmarkt  te  laten 
verkoopen  vyf  lasten  van  dat  graan,  in  steede  van  de  bepaalde 
vier  laslen;  voorts  weekelyksch  per  publieke  venJulie  dertig 
lasten,  het  een  en  ander  ingaande  met  den  14""^  dezer  en  tot 
nader  order,  mitsgaders,  voor  zover  de  evengemelde  verkooping 
op  de  rystmarkt  aangaat,  met  deze  bepaaling,  dat  elk  voor 
eerst  met  niet  meer  dan  een  halve  ganting  te  gelyk  zal  worden 
gerievd  en  maar  alleen  dezulken,  omlrend  dewelke  geene  be- 
denking valt,  dat  zy  niel  sorteeren  onder  de  behoeftigen,  voor 

Digitized  by  VjOOQIC 


792  1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN 

welke  deeze  ondersteuning  alleen  is  geschikt ;  en,  zover  betreft 
den  verkoop  per  vendutie,  onder  deze  voorwaarde»  dal  niel 
meer  dan  een  qaart  last  of  800  ponden  te  gelyk  zulira  worden 
verkogt  en  niemand  op  eene  verkooping  zal  mogen  mynen 
dan  één  koopje,  waarop  door  vendumeestcren  met  nauwkeurig- 
heid zal  moeten  worden  gelet. 


Op  1  Mei  1798  is  deze  verkoop  gestaakt,  omdat  aanvoer 
van  rijst  den  prijs  van  dat  artikel  >merkelyk"  had  doen  dalen. 

10  Maart.  Bekendmaking^  dat  de  kerkeraad  van  de 
Luihersche  gemeente  te  Batavia  openlijk^  in  de  kerk 
dier  gemeente,  rekening  en  verantwoording  zoude  doen 
van  het  beheer  der  gelden  en  middden  der  kerk  ge- 
durende het  jaar  1797. 

12  Maart.  Vernieuwing  van  den  last  op  de  procureurs 
zich  van  behoorlijke  volmachten  te  voorzien^  uitgevaar- 
digd den  y~  Junij  1690. 

Te  meermaalen  aan  deezen  gerechte  (^)  voorgekoomen  wee- 
zende,  dat,  niet  tegenstaande  het  gestatueerde  daartegen  by 
besluyt  van  den  9^*^  Juny  1690,  in  den  blaffert  deezer  gerechte 
geinsereert,  zo  meede  onaangezien  de  van  lydt  tot  tydt  en  nog 
onlangs  aan  de  practizyns  ter  rolle  geannuncieerde  ordre  om,  by 
het  dienen  der  zaaken  ter  voorschreeven  rolle,  telkens  en  alvoorens 
zy  daar  meede  of  tot  eenig  dictamen  zouden  worden  geadmit- 
teerd,  hetzy  pro  aut  contra,  de  door  derzelver  respective  cliënten 
op  hun  gepasseerde  speciale  procuratien  over  te  leggen,  dezelve 
practizyns  nochtans,  in  steede  van  hier  aan  te  voldoen,  de 
door  hun  eenmaal  ingevoerde,  slordige  gewoonte  blyveu  agter- 
volgen,  namentlyk,  door  zich  simpel  te  refereeren  aan  de 
procuratien,  die  zy  voorgeeven  Ier  secretary  van  deezen  gerechte 
gepasscert    te   zyn,   of  anders  ook  wel  onder  deeze  of  geeoe 


(')  College  van  Schepenen. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  795 

pretexten,  waardoor  die  actens  niet  konden  worden  gepasseert, 
door  aan  Ie  neemen  dezelven  ten  naasten  Ie  zullen  exhiheeren ; 
zo  is,  hierop  gedelibereert  zynde,  goedgevonden  en  verstaan  om 
Ier  voorkooming  van  de  inconvenienten  en  het  nadeel,  dat  voor 
de  partyen  litiganten  hieruit  zoude  kunnen  resulleeren,  by 
renovatie  en  alteratie  van  het  gedagte  besluyt  van  den  9'° 
Juny  1690,  voor  den  aanstaande  vast  te  stellen  en  als  een 
permanente  wet  in  de  gemelde  blaflert  te  doen  registreeren, 
dal,  niet  alleen  geene  dictainens  in  zodanige  zaaken,  als  ter 
rolle  dienen,  zonder  dat  voorar  van  het  wezentlyk  bestaan 
deezer  actens  door  de  daadelyke  exhibitie  derzelven  dan  wel 
by  affirmatie  van  den  gezworen  clercq,  dat  dezelven  werkelyk 
en  in  een  behoorlyke  forme  ter  secretary  gepasseert  en  aldaar 
berustende  zyn, .  zullen  worden  aangenoomen,  maar  daar  en 
boven,  dat  alle  zaaken,  waarby  zulks  is  verzuymt  en  nagelaten, 
hetzy  aan  den  kant  van  den  eysscher,  dan  wel  aan  dien  van 
den  gedaagdoj  zonder  uitzondering,  ten  kosten  van  die  het  in- 
cumbeerd,  zullen  worden  geroyeert,  boven  een  boete  van 
3  rd*  ten  behoeve  der  stads  kasse,  te  verbeuren  by  die  geene 
der  practizyns,  die  bevonden  zal  worden  hierin  gemancqueerd 
te  hebben. 

25  Maart.     Nadere   regeling    twpens  hel   veranlwoorden 
van  het  collateraal. 

Is  goedgevonden: 
1^  het  opperhoofd  over  het  generaal  traktements-comptoir  als 
curator  ad  lites  te  laaten  volstaan  met  jaarlyks  onder  ultimo 
Juny  eene  accurate,  generaale  opgave  aan  den  collecleur 
van  het  ooilateraal  te  doen  van  alle  zodanige  nalatenschappen, 
als  onder  hem  in  zyne  voormelde  qualiteit  koomeu,  en  van  de 
collateraale  penningen,  die  daaruit  de  Compagnie  uithoofde 
van  de  ordonnantie  moeten  voldaan  worden,  met  last  om 
die  penningen  als  dan  ook  behoorlyk  te  voldoen  en  met 
recommandatie  om  zich  verders  dien  aangaande  aan  de  ge- 
melde ordonnantie  te  gedragen; 

Digitized  by  VjOOQIC 


794  1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

2^  als  nu  ook  hel  collegie  van  Weesmeesteren  dezer  stad 
qualificalie  te  verleenen  om  op  gelyke  wyze  jaarlyks,  by 
het  sluiten  van  haare  boeken,  eene  geoeraale  opgave  aan 
den  voornoemden  cdlecteur  te  suppediteeren  van  de 
by  haar  in  dien  lyd  aanvaarde  boedels  en  van  de  collate* 
raale  gerechtigheid,  die  daarvan  voldaan  moet  worden;  »i 

5^  Scheepenen  dezer  stad  te  qualificeeren  om,  ongeacht  das 
het  middel  van  het  collateraal  niet  mogt  zyn  betaald  van 
vaste  goederen,  tot  boedels  behorende,  die  onder  de  admi- 
nistratie van  het  geroeid  collegie  van  Weesmeesteren  of 
van  den  voornoemden  curator  ad  lites  zyn,  echter  daarvan 
overschryvingen  en  opdrachten  te  doen. 

25  Maart.  Machtiging  op  hel  collegie  van  diakenen  der 
gereformeerde  gemeente  te  Batavia  tol  het  jaarlyk^ 
beschikken  over  eene  som  van  12  rijksdaalders  ter 
betaling  van  de  thee^  hun  door  den  koster  bij  kunne 
vergaderingen  verstrekt. 

Dat  geld  moest  gevonden  worden  uit  de  boeten  op  bet 
wegblijven  uit  de  vergaderingen  of  uil  die  op  het  niet  komen 
ter  kerke  om  te  collecteren. 

Zie  ook  16  Augustus  1799. 

1  April.  Bekendmaking,  dal  diakenen  der  gereformeerde 
gemeente  te  Batavia  openlijk,  in  de  Nederduitsche  kerk, 
rekening  en  verantwoording  zouden  doen  van  de  admi- 
nistratie der  armen-gelden  gedurende  hel  jaar  1797. 

2  April.  Regeling  van  y>deese  en  geene  poincten^  betrek- 
king hebbende  tot  het  stuk  der  administratién*\ 

Is  na  deliberatie  goedgevonden: 

eerstelyk:  te  approbeeren.  gelyk  g'approbeerd  word  mits 
deeze,  het  reeds  in  train  gebragle  om  de  gequalificeerde 
boekhouders,  welke  in  sommige  admiuistratien  moesten  worden 

Digitized  by  VjOOQIC 


17Ö8.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN.  795 

geplaaUU  yitór  hunne  aanglelling  behoorlyk  te  doen  examineeren 
door  den  boekhouder  en  visitateur  generaal,  nevens  den  negolie- 
boekhouder,  alsmeede  Ie  arresteeren,  gelyk  gearresteerd  word 
by  deeze,  bet  formulier  van  den  eed,  welke  gemelde  gequali- 
ficeerde  boekhouders  gehouden  zullen  zyn  af  te  leggen  al- 
vorens in  functie  te  treeden  ('); 

ten  tweeden:  enz.; 

ten  derden :  dat  de  zig  in  het  provisie  magazyn  bevindende 
adsistent,  zo  lang  hy  aldaar  nog  zal  dienst  doen,  maandelyks 
's  Gompagnie's  weegen  zal  genieten  een  tractement  van  rd^ 
2tf ,  dog  dat  by  vervolg  deeze  som  aan  den  administrateur  zal 
worden  goedgedaan  voor  schryfloonen,  gelyk  ook  van  nu  af 
voor  reekening  der  presente  administrateuren  worden  gelaten 
alle  schryfdiensten,  welke  zy  buiten  den  voornoemden  adsistent 
raogten  benodigd  zyn; 

ten  vierden:  dat,  zo  ras  een  der  presente  administrateurs 
in  het  yzer  magazyn  zal  zyn  uitgevallen,  aan  den  overblyvende 
en  deszelfs  suecesseuren  in  der  tyd  zal  worden  goedgedaan 
ryksdaalders  SS  'smaands  voor  schryfloonen,  dog  zo  lang  er 
zig  nog  twee  administrateurs  aldaar  bevinden  niets,  als  ge- 
oordeeld zynde,  dat  zy  dal  werk  op  hun  gemak  zelve  kunnen 
afdoen,  waartoe  zy  zullen  worden  aangemaand; 

ten  yyfden:  dat  hetzelfde  zal  plaats  hebben  ointrend  het 
graan  magazyn,  alleenlyk  met  dat  onderscheid,  dat,  vermits 
de  schryfloonen  aldaar  maandelyks  aan  de  presente  administra- 
teurs niet  meer  kosten  dan  ryksdaalders  20,  dierhalveu  ook 
by  vervolg  aan  den  overblyveiide  en  deszelfs  suecesseuren  in 
der  tyd  daarvoor  niet  meer  zal  worden  gevalideerd; 

ten  zesden:  dat  voortaan  niemand  tot  klein  winkelier  zal 
worden  aangesteld,  dan  die  na  voorafgaande  examinatie  door 
den  boekhouder  en  visitateur  generaal,  nevens  den  negotie- 
boekhouder, zal  bevonden  worden  daartoe  bekwaam  en  in 
staat  te  zyn  om  zyne  eige  boeken  te  houden; 

ten  zeevenden :  dat  de  thans  fungeerendo  boekhouder  in  de 


(')  Zie  UBdt.  79S. 

Digitized  by  VjOOQIC 


796  1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

evengemelde  adroiDisIratie  zal  worden  gelaten  op  een  Iracle- 
ment  's  Compagnie's  weegen  van  ryksdaalders  25  'siuaands, 
met  intrekking  zyner  andere  inkomsten,  welke  som  almeede 
ky  vervolg  aan  den  klein  winkelier  zal  worden  goedgedaan 
om  daaruit  de  scbryfloonen  goed  te  maken ;  —  zullende  overigens 
de  klein  winkelier,  nog  in  deeze  qualiteit,  nog  als  administree- 
rende  het  kleede  pakhuis,  subject  zyn  aan  betaling  van  ambt- 
geld; 

ten  aglsten:  dat  de  gecommitteerde  in  het  kleede  pakhuis 
voortaan,  met  intrekking  van  zyne  andere  inkomsten,  'sConi- 
pagnie's  weegen  zal  worden  gesalariseerd  met  een  traclemenl 
van  ryksdaalders  50  's  maands,  waartegen  de  aldaar  dienst 
doende  adsislent,  winnende  in  alles  ryksdaalders  6 :  46  'smaands, 
word  ingetrokken  en  alle  scbryfloonen  gelaten  worden  voor 
reekening  van  den  administrateur; 

ten  negenden:  dat  de  administrateur  van  het  zuyker  pak- 
huis voortaan  zal  zyn  ontheeven  van  de  betaling  van  jaarlyks 
ambtgeld,  waartegen  voor  zyne  reekening  worden  gelaten, 
zowel  de  suppletie  van  het  inkomen  van  den  boekhouder, 
indien  hy  zodanige  suppletie  nodig  oordeeld,  als  alle  verdere 
scbryfloonen ; 

ten  elfden:  het  tractement  van  den  groot-cassier  te  ver- 
meerderen  met  ryksdaalders  80  en  dus  te  fixeeren  op  ryks- 
daalders 580  's  maands,  ten  einde  uit  dit  surplus  goed  te 
maken  deeze  en  geene  noodwendige  en  zelfs  hoger  belopende 
uytgaven,  waarvoor  aan  hem  pleeg  te  worden  gevalideerd  eene 
som  van  rd'  1000  uit  het  V^  percento,  welke  van  hetzelve 
wierd  afgetrokken  alvorens  tot  de  verdeeling  over  te  gaan ;  eo 

ten  twaalfden:  dat,  ten  einde  het  gemelde  Va  percento 
voortaan  geheel  en  zuiver  te  doen  komen  ten  profyte  van  de 
Clompagnie,  meede  ten  haaren  voordeele  zal  worden  ingetrokken, 
gelyk  word  ingetrokken  by  deeze,  het  %  uit  hetzelve,  tot  nog 
toe  genoten  wordende  door  den  eersten  suppoost  van  de  ge- 
neraale  directie;  waarby  tevens  gelet  zynde  op  hetgeen  dit 
douceur  en  meer  andere  inkomsten,  voorheen  aan  deeze  wer- 
kelyke  dienst  geaccrocheerd  geweest,  hebben  opgebragt  en  dat 

Digitized  by  VjOOQIC 


It98.    P.  Q.  VAN  OVÈRSTRATEN.  797 

de  geen,  die  dezelve  bekleed,  verpligt  is  om  aan  twee  zyner 
voornaaiDPte  klerken,  welke  tot  een  gedeelte  van  het  princi- 
pale werk  worden  g'eniployeerd,  maandelyks  ol'  40  te  moeten 
uytkeeren,  goedgevonden  is  aan  gemelden  eersten  suppoost 
toe  te  leggen,  zo  als  aan  hem  toegelegd  word  mits  deezen, 
een  vast  tractemenl  van  ryksdaalders  IBO  'smaands,  met  in- 
trekking van  alle  lyne  andere  inkomsten  hoegenaamd. 

Zullende  alle  de  voorschreeven  dispositien  moeten  worden 
gereekend  te  zyn  ingegaan  met  den  1""  Maart  laatstleeden. 

2  April.     Wijziging  van  de  instructie  voor  den  directeur 
der  fortificatiên,  watenoerken  en  gebouwen. 

De  wijziging  bestaat  hieruit,  dat  aan  genoemden  directeur 
werd  vergund  buiten  hel  ambachts-kwartier  te  Balavia  te 
wonen,    »uit   hoofde  van  de  ongezondheid  van  die  wooning". 

2  April.     Toelating  van  een  Deenschen  consul  te  Batavia. 

Bij  missive  van  2  April  1798  schreven  Heeren  XVIP"  o.  a. 
hei  navolgende:  «voorts  by  ons  zynde  genomen  in  consideratie 
de  aanmerkelyke  vaart  en  handel,  welke  in  deezen  tyd  plaats 
heeft  uit  Denemarken  op  Batavia,  hebben  wy  goedgevonden  te 
defereeren  aan  het  daartoe  by  ons  gedaan  verzoek  om  een 
consul  van  die  natie  te  admilleeren  te  Batavia,  welke  aldaar 
zal  mogen  resideeren  geduurende  den  tegenwoordigen  oorlog, 
ter  assistentie  van  de  Deensche  scheepen;  weshalven  wy  u 
Edele  gelasten  op  dien  voel  als  Deensch  consul  te  ontvangen 
en  te  erkennen  zodanige  persoon,  welke  zig  by  u  Edele  zal 
aandienen  met  behoorlyke  bewysen  van  zyne  aanstelling  in 
de  bovenstaande  qualiteit". 

In  weerwil  hiervan  leest  men  in  de  resolutién  der  Indische 
Regering  van  26  Februari)  1799: 

Michiel  Alroe  Fugl,  nevens  een  adres,  overgelegd  hebbende 
een  aan  denzelven  door  den  Raad  van  commercie  te  Koppen- 
hagen  geschreeven  particulieren  brief,  ten  blyke,  dat  hy  benoemd 
is  tot  consul  alhier  van  wegens  de  kroon  van  Denemarken ;  — 

Digitized  by  VjOOQIC 


798  1^08.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

ZO  is  goedgevonden  en  verslaan  hem  te  kennen  te  geeveo, 
dat  hy  als  zodanig,  volgens  het  aangeschreeven  door  de  heeren 
Meesters  by  brief  van  den  2"»  April  1798,  alhier  als  noch 
niet  geadmilteerd  kan  worden,  doch  intusschen  aan  hem,  be- 
halven  een  extract  uit  de  gemelde  missive,  noch  te  laten 
afgeeven  uittrekzels  uit  de  alhier  subsisleerende  wetten  op 
den  particulieren  vaart  en  handel. 

5  April.     Eed  voor  de  •gequalificeerde'*  boekhctêders  bij 
de  adminisircUiën. 

Ik  beloove  en  zweer  het  volk  van  Nederland,  de  heeren 
Bewindhebberen  der  geoctroyeerde  Oost-Indische  Compagnie, 
de  heeren  Commissarissen  Generaal  over  geheel  Nederlandsch- 
Indiê  en  Gabo  de  Goede  Hoop,  mitsgaders  den  heer  Gouverneur 
Generaal  en  de  Raaden  van  Indië  gebouw  en  getrouw  te 
zullen  weezen; 

dat  ik,  niet  alleen  de  boeken  van  de  administratie,  by  dewelke 
ik  geCmployeerd  ben,  naar  de  ordre  zal  houden  en  de  overige 
van  my  gerequireerd  wordende  papieren  naar  beste  kennis 
opmaken,  maar  ook  tevens  toezien  zal,  dat  in  die  administratie 
alles  naar  de  ordre  ten  aanzien  van  's  Compagnies  zaaken  door 
den  administrateur  word  behandeld,  zonder  daar  voor  van 
denzelven  iet  te  vorderen  ofopeenigerhandewyzemy  ineenige 
zaaken  in  te  laten,  die  tol  praejuditie  van  's  Compagnies  interest 
zouden  kunnen  strekken  en  tegen  de  reglementen  strydende 
zouden  kunnen  zyn,.  mitsgaders  dat  ik  van  alle  door  my  ontdekt 
wordende  malversatiên  by  tyds  aan  den  heer  Directeur  G^eraal 
zal  kennis  geeven. 

Zo  waarlyk  helpe  my  God  Almagtig, 

5  April.     Verbod  tegen  uitvoer  van  contanten  naar  China. 

Is  op  den  voorstel  van  den  heer  Gouverneur  Generaal 
goedgevonden  en  verstaan  den  capitain  en  officieren  der  Chineesche 
natie  alhier  te  informeeren,  dat  in  dit  jaar  geen  uitvoer  van 
contanten   van    hier   naar   China  zal  worden  toegestaan,  met 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.    P.  G.  VAN  0VER3TRATEN.  799 

last  om  een  ieder  van  hunne  natie  hiervan  kennis  te  geeven 
en  om  tevens  met  den  anderen  in  tyds  zodanige  maatregulen 
te  beraaraen  en  in  het  werk  te  stellen,  dat  met  de  overzending 
van  particuliere  koopwhaaren  met  de  jonken  hetzelvde  oog- 
merkt  bereikt  werde,  hetwelk  hunne  natie  anders  met  de 
overmaking  van  contanten  naar  China  bedoelt,  en  met  recom- 
mandatie om  aan  deze  regeering  deze  door  hun  te  beraamen 
en  in  het  werk  te  stellen  middelen  daartoe  op  te  geven. 
Zie  ook  24  Mei  1799. 

6  April.     Vermaning  tot   het  tegengaan  van  ^homages'* 
door  inlandsche  hoofden. 

Gezien  zynde,  dat  het  jaar  1797  aan  den  gouverneur  van 
Java's  N.0.  kust  een  extra  voordeel  had  aangebragt,  door  de 
in  hetzelve  voorgevalle  regenls- verwisseling  te  Lassum  ver- 
oorzaakt, alzo  de  nieuwe  regent  aan  hem  een  ruime  homage 
of  dankbaarheids  geschenk  ten  bedrage  van  wel  rd"  19000 
gegeeven  had  en  hy  reekenen  konde  door  het  excedent  van 
dat  bedragen  boven  hetgeen  een  gouverneur  van  Java  gewoonlyk 
of  in  de  meeste  gevallen  wegens  diergelyke  aanstellingen  genoot, 
een  dedoroagement  voor  ondergaane  winstderving  te  hebben 
geleeden ; 

is  na  deliberatie  goedgevonden  voornoemden  gouverneur  daar- 
omtrend  voor  te  houden,  dat,  ofschoon  gedagte  verplichtings- 
geschenk  alzo  in  zeeker  opzigt  kan  worden  gezegd  te  zyn 
gekeerd  tot  voordeel  van  de  Compagnie  en  Commissarissen 
Generaal  ook  geensints  twyffelen,  of  hetzelve  is  door  den 
voornoemden  regent  aan  hem  uit  eigen  inclinatie  geoffereerd 
en  zouder  dat  hy  nodig  heeft  gehad  zyne  ingezeetenen  daar- 
voor te  beswaren,  het  welmelde  hunne  hoog  Edelheedens 
nogthans  voorkomt,  dat  het  bezwaar,  dat  in  het  geeven  van 
zulke  groote  sommen  voor  de  schenkers  zelve  is  geleegen,  veel 
te  drukkend  is,  alzo  zy  jaaren  lang  werk  hebben  om  de  schuld, 
welke  zy  daarvoor  contracteeren,  weder  te  boven  te  komen, 
waarom   Commissarissen   Generaal   niet   mogen   afsien    hem, 

Digitized  by  VjOOQIC 


800  li^ÖS.    P.  Q.  VAN  OVERStRAtEN. 

gouverneur,  aan  te  beveden  om  zulks  by  vervolg  in  het  oog 
te  houden. 

6  April.  Regeling  der  inkomsten  van  den  Iranslateur 
voor  de  Maleische  laai  Ie  Batavia. 

Jn  billyke  overweging  genomen  zynde  de  sobere  inkomsten 
van  voormelden  translateur,  is  goedgevonden  en  verstaan  aan 
denzelven,  met  intrekking  van  de  thans  door  hem  genoten 
wordende  gagie,  koslgeld,  zecqgeld,  huyshuur  en  een  maande- 
lyks  douceur  van  ryksdaalders  20  uit  bet  last-  en  ankeragie- 
geld,  toe  te  leggen,  zo  als  aan  hem  toegelegd  word  mitsdeezen, 
een  vast  inkomen  van  ryksdaalders  een  honderd  ter  raaand. 

6  April.  Afschaffing  van  hel  gebruik  om  bij  zekere 
gelegenheden  kapiteins  ter  zee  als  valreeps^gasten  te 
gebruiken. 

In  consideratie  gekomen  zynde,  dat  het  aloude  gebruik  om 
by  sommige  gelegenheeden  kapitains  ter  zee  ter  zyde  van  de 
valreep  te  plaatsen,  als  in  bet  geheel  niet  overeenkomende  met 
hetgeen  by  andere  natiën  in  diergelyke  gevallen  plaats  heeft, 
wel  voor  altyd  zoude  kunnen  worden  argeschail  en  deese 
dienst,  na  het  presente  voorbeeld,  door  de  deks-oiEcieren  vo*- 
rigt,  so  is  goedgevonden,  dat  daaromlrend  het  nodige  aan  de 
hoge  Indiasche  regeering  zal  worden  aangeschreeven. 

17  April.     Ambts-eed  voor  de  administrateurs. 

Wy  belooven  en  sweeren  het  volk  van  Nederland,  de  heeren 
Bewindliebberen  der  geoctroyeerde  Oost-Indische  Compagnie, 
de  heeren  Commissarissen  Generaal  over  geheel  Nederlandsch 
Indiê  en  Cabo  de  Goede  Hoop,  mitsgaders  den  heer  Gouver- 
neur Generaal  en  de  Raaden  van  Indiê  gebouw  en  getrouw 
te  zullen  zyn; 

dat  wy  in  onze  respective  adrainistratien  alles  znllen  aan* 
wenden  ten  profyte  van  de  gemelde  Oost-Indische  Compagnie, 

Digitized  by  VjOOQIC 


Itoa.    P.  Q.  VAN  ÓVERStRATEN.  801 

^at  men  Yan  getroawe  en  eerlyke  administrateurs  kan  of 
mag  verwachten,  zonder  ons,  direct  of  indirect,  op  eeniger- 
hande  maniere  tot  prejudicie  van  de  Compagnie  te  zuDen 
bevoordeelen  of  verryken  en  dat  wy  ons  te  vreeden  zullen 
houden  met  bet  geen  ons  als  tractement  als  anderzints  wet- 
tigiyk  is  toegelegd  of  noch  toegelegd  zal  worden; 

dat  wy  ool^  stiptelyk  zullen  naarkomen  en  observeeren 
het  gesteld  verbod  tegens  allen  particulieren  in-  en  verkoop 
io  onze  administratien  en  geen  handel,  hoegenaamd  ook,  het 
zy  door  ons,  door  iemand  van  ons  of  wel  door  anderen  zullen 
dryveu  in  goederen  of  whaaren,  respectivelyk  tot  onze  admini- 
stratien gehorende,  —  maar  dat  wy  zorgen  zullen,  dat  al,  het 
geen  over  zal  worden-  bevonden  in  de  ons  toevertrouwde 
pakhuizen  op  de.  daar  in  -geborgen  goederen,  oprechtelyk  en 
zonder  eenige  de  minste  achterhouding  aan  de  Gomp'  ver- 
antwoord werde; 

dat  wy  wyders,  zo  veel  in  ons  vermogen  is,  zorgvuldig 
zullen  toezien  en  waken,  dat  de  ons  aanbetrouwde  goederen 
niet  ontvreemd  of  op  eenigerlei  wyze  aan  bederf  onderfaeevig 
worden,  en  dat  wy  voorts  in  alle  gevallen  zodanig  de 
ons  toevertrouwde  posten  waarneemen  en  ons  gedraagen 
zullen,  als  getrouwe  administrateurs  toestaat  en  betaamt. 

Zo  waarlyk  helpe  ons  God  Almagtig. 

Zie  ook  12  Maart  1805. 

17  April.    Bepaling,    dat    de   baas-kaarten-maker  geen 
and)tgeld  bdioefde  te  betalen. 

Zulks  geschiedde  >w^ens  de  bekrompenheid  zyner  inkomsten*'. 

20  April.     Aanwijzing  van  hel  stadhuis^plein  te  Batavia 
voor  hel  honden  van  parade. 

Op  •  de  voordracht  van  den  heer  Raad  extra  ordinair,  God- 
fried Cristoffel  Felmcnger,  als  commissaris  over  de  militaire 
zaaken,  is  goedgevonden  en  verstaan  de  militaire  parade  binnen 
de  stad   in  den  aanstaande  te  bepaalen  op  het  stadhuisplein 

PutAAT-ion  0IIL  in.  5i 

Digitized  by  VjOOQIC 


80i  1i^ö8.    P.  O.  VAN  OVER6TRATEN. 

en  den  heer  Raad  extra  ordinair,  Goenraad  Marlen  Nean,  als 
commissaris  over  het  ambachts  kwartier  te  verzoeken  om 
die  parade  volgens  een  tevens  overgelegd  plan  te  doen  ver- 
vaardigen met  een  afsluiting  en  daartoe  de  leuningen  en  verdere 
houtwerken  van  de  vorige  parade-plaats,  voor  zover  die  noch 
bruikbaar  zyn,  te  doen  employeeren. 

20  April.     Last  op  inlandsche  regenten  koffij'pakhuizen 
op  te  richten. 

Geconsidereerd  de  noodzaakelykheid,  dat  de  koffy  in  de 
bovenlanden  worde  opgesi^huurt,  uil  aanmerking  van  de  aan- 
zienlyke  hoeveelheden,  die  van  dat  product  hier  noch  aanbanden 
zyn,  zodat  zelvs  een  gedeelte  van  den  inzaam  van  1793/4  en 
alle  overige  oogsten  noch  in  voorraad  leggen,  uitgenomen  een 
geringe  quantileit,  die  in  de  bovenlanden  is  opgeschuort;  — 
dat  ook,  hoe  meer  producten  er  hier  opgeslagen  zyn,  hoe  meer 
er  in  handen  van  den  vyand  zullen  kunnoi  vallen,  ingieval 
men  by  een  onverhoopte  aanval  genoodzaakt  wierd  de  stranden 
te  verlaten  en  naar  de  bovenlanden  te  retireeren,  daar  in 
tegendeel  de  in  de  bovenlanden  opgescbuurde  koDy  volkomen 
voor  den  vyand  beveiligd  zal  zyn,  schoon  dezelve  ook  meester 
wierd  van  Batavia  en  dies  omtrek,  ja  zelfs  van  de  bovenlanden, 
wyl  hy  dan  noch  in  de  onmogelykheid  zoude  zyn  om  die 
kofiy  te  doen  afbrengen  door  gebrek  aan  karren  ofwel  draag- 
beesten ;  —  om  alle  welke  reedenen  dan  ook  goedgevonden  en 
verstaan  is  den  gecommitteerde  tot  en  over  de  zaaken  van 
den  inlander,  Nicolaas  Engelhard,  te  gelasten  om  ten  eersten 
op  te  geeven  zodanige  middelen,  als  waardoor  het  oogmerk 
ten  vollen  zal  kunnen  worden  bereikt  om  de  geleverd  wordende 
koffy  in  de  bovenlanden  op  te  schuuren,  mits  zich  vooreerst 
bepaalende  tot  bergplaatzen  voor  die  hoeveelheid  kofly. 
die  waarschynlyk  dit  jaar  zal  worden  geleverd,  en  om  tevens 
te  berichten,  op  welk  een  wyze  en  tot  welk  een  bedragende 
Compagnie  in  de  te  besleeden  kosten  tot  het  exstnieeren  van 
pakhuizen   of  lombongs   door   de   respective  regenten  zonde 

Digitized  by  VjOOQIC 


ItdÖ.    P.  Q.  VAN  OVERSTRAtEN.  80$ 

UDoen  Ie  gemoet  gekomen  worden;  —  en,  wyl  noch  is  ge- 
leeken, dat  de  regenten  aan  den  Oostkant  van  deze  hoofdplaats 
n  wel  speciaal  de  daar  leggende  opzichters  tot  noch  toe  niet 
didaan  heblien  aan  de  reeds  in  October  1797  gestelde  order 
T  exstnictie  van  de  nodige  pakhuizen  tot  berging  van  de 
offy,  den  gedagten  gecommitteerden  al  verder  te  gelasten  om 
m  denzelven  hier  over  het  ongenoegen  dezer  regeering  te 
eonen  te  geven  en  haare  verwachting,  dat  die  pakhuizen  ten 
)oedigsten  voltooid  en  in  ordre  gebracht  zullen  zyn. 


Op  22  Mei  1798  is  ter  zake  nader  bepaald: 

'  de  te  leveren  koRy  te  laten  opschuuren  op  Buitenzorg,  in 
de  hoofd-negory  van  Crawang,  Babaccan,  of  aan  de  over- 
zyde  van  de  rivier  aldaar,  te  weeten :  op  de  eerst  genoemde 
plaats,  hetgeen  de  regentschappen  Tjanjoer  en  Buitenzorg 
zullen  leveren,  en  in  de  tweede  genoemde  negory,  hetgeen 
uit  de  regentschappen  Bandong,  Pracanmoentjang,  Suma- 
dang,  Batoelayang  en  Adiarsa  zal  worden  afgebracht; 

^  op  de  voorschreeven  twee  plaatzen,  waar  men  zal  bevinden 
de  beste  gelegenheeden  te  weezen,  te  laten  exstrueeren  by 
provisie  tien  pakhuizen  of  lombongs  en  die  te  stellen  onder 
het  opzicht  en  onder  de  verantwoording  van  de  comman- 
danten van  Buitenzorg  en  Tandjong-Poura,  mitsgaders  aan 
den  eerstgemelden  commandant  toe  te  voegen  60  en  aan 
den  tweeden  40  man,  die  de  respec^tive  regenten  zullen 
moeten  leveren  om  de  koSy  te  verwerken,  nevens  twee 
in  dien  arbeid  kundige  mandadoors,  die  in  der  tyd  zowel 
van  hier  derwaarts  zullen  moeten  worden  gezonden,  als  de 
schoppen  en  het  verder  tot  het  verwerken  van  de  koSy 
benodigde  gereedschappen; 

*  de  gemelde  pakhuizen  te  laten  maken  even  zodanig,  als 
de  bamboese  lootzen  in  het  kasteel  zyn  geêxstrueerd,  doch 
dezelven  te  laten  voorzien  van  een  genoegzaame  hoeveel- 
heid vengsters,  zo  mede  van  een  boute  vloer  en  van  een 
houte  schot,  binnen  2  of  3  voeten  van  de  bamboese  wanden 


Digitized  by  VjOOQIC 


804  1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

af  en  hoog  4  a  B  Yoetra,  by  wyze  van  een  bonte  bak. 
waarin  de  koffy  word  gealort;  voorts  by  de  opbouwing 
te  laten  obserreeren^  dat  die  lombongs  hoog  geno^ait  de 
grond  komen  te  slaan  om  bevryd  te  zyn  van  hetinkomei) 

*    van  water,  zo  in  de  kwaade,  als  in  de  goede  mousson; 

4°  bet  van  een  dergelyk  pakhuis  tevens  overgel^  plan  (e 
approbeeren  om  daar  naar  de  gemelde  pakhuixen,  ieder 
tot  144  voeten  lang,  32  voeten  breed  on  10  voeten  onder 
de  sleilen  boog^  te  laten  aanbesteeden,  doch  alvorens  den 
major  en  directeur  der  forlificatien,  gebouwen  en  water- 
werken, Doniinicus  Michiel  Barbier,  onder  afgave  van  een  af- 
schrift van  het  voorschreeven  bericht  en  het  gemeld  plan,  w 
gelasten  daarvan  te  formeeren  behoorlyke  tekeningen,  cnnJi- 
tien  voor  den  aanneemer  van  dat  werk  en  een  calculative 
opgave  van  hetgeen  daar  aan  bekostigd  zal  moeten  worden, 
mitsgaders  welgemelden  heer  Engelhard  te  vezoeken  daar 
omtrent  aan  gedagte  major  de  nodige  elucidatien  te  geevcn : 

B°  de  regenten  der  voorafgenoemde  regentschappen  op  te 
dragen  het  leveren  van  de  tot  die  lombongs  vereischie 
bamboezen,  alang  alang  of  atap  en  het  laten  verwerken 
daarvan,  zomede  het  bezorgen  van  de  nodige  trekbeesten 
tot  het  sleepen  van  het  hout  en  van  de  kost  voor  de 
daaraan  werkende  Javaanen,  elk  regent  naarmate  van  de 
hoeveelheid  koffy,  die  aldaar  door  hem  geleverd  en  ge- 
borgen zal  woeden; 

6®  de  voornoemde  regenten  buiten  de  evengemdde  leveranlif 
te  excuzeeren  van  verdere  fournissementen,  mits  zydege- 
extrueerd  wordende  pakhuizen,  na  de  voltooying,  op  et-n 
distantie  van  36  voeten  laten  omtrekken  met  een  bamboes* 
pagger  van  een  genoegzaame  hoogte  en  ook  ieder  een  boc^M 
geeven  om  voor  de  veiligheid  der  gebouwen  te  zorgen  en 
hierin,  zowel  als  anderzints,  onder  de  ordres  van  den  ge-. 
melde  commandant  te  staan; 

7®  des  mogelyk,  de  spykers  en  het  yzer,  hetwelk  tot  gedagt<- 
pakhuizen  zal  nodig  zyn,  den  aanneemer  te  laten  toekoiueii 
uil   's  Compagnies   voorraad  t^ens  inkoopsprys  enbiervnn 

Digitized  by  VjOOQ IC 


17B8.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  805 

den  voornoemden  major  Barbier  almede  te  informeeren  om 
zich  by  het  ontwerpen  der  conditiön  voor  de  aanbe- 
steeding daarnaar  te  kunnen  regaleeren; 
8^  de  koOy  van  Tjassem,  Pamanoekan  en  Pagadeeng,  als  slechts 
KOO  pikols  bedragende,  by  de  leverantie  direct  naar  Batavia 
te  laten  transporteeren. 

27  April.     Prijs'hepaling  van  suiker. 

Gereflecteerd  zynde,  dal  er  thans  een  voorraad  van  4466B22  ü 
*zuiker  aanbanden  is,  welke  door  de  leverantie  van  dit  jaar 
noch  aanzienlyk  staat  vermeerderd  te  worden,  en  het  raadzaam 
moet  geoordeeld  worden  om  de  hooge  prys,  waarop  de  zuiker 
(hans  is  gesteld,  eenigzints  te  verminderen  ten  einde  daardoor 
het  debit  van  die  zoetigheid  te  faciliteeren  en  voor  te  komen, 
dal  de  vreemdelingen  niet  afgeschrikt  worden  tot  den  afhaal 
vao  dat  articul  herwaarts  te  komen,  daar  de  verkoop  van 
producten  het  voornaamste  middel  is,  zederl  men  uit  Europa 
van  alle  adsistentie  van  contanten  is  ontbloot,  waardoor  de 
zaaken,  niet  alleen  alhier  gaande  en  buiten  een  totaale  ver- 
\vanring  worden  gehouden,  maar  ook  de  noch  in  het  bezit 
der  maatschappy  zynde  buiten  comptoiren  van  het  nodige 
worden  voorzien  en,  dit  eens  ophoudende,  geene  middelen  ter 
redding  zouden  overschieten  —  weshalven  dan  ook  goedgevonden 
eo  verstaan  is  de  prys  van  de  zuiker  per  pikol  te  vermin- 
deren met  174  rd*  de  eerste  zoorl  en  l'/i  rd"  de  tweede 
zoort  en  dienvolgende  te  bepaalen  op  8'^/4  rd'  de  eerste  en 
8  rd'  de  tweede  zoort,  doch  deze  schikking  eerst  te  laten 
ingaan  met  primo  Mey  naaslkomende  en  daarvan  uit  te  zonderen 
alle  zodanige  zuiker,  waarover  reeds  conventieii  met  de  Com- 
pagnie mogten  zyn  aangegaan;  —  zullende  hiervan  aan  de 
aanweezende  vreemdelingen  door  den  sabandhaar,  Jacobus 
Theodorus  Rcynst,  moeten  worden  kennis  gegeeven. 

27  April.  Vernieuwing  van  het  bepaalde  bij  de  ver» 
pacluing  der  j>gemeene**  middelen  op  M  December 
1789  ten  aanzien  van  brood-bakkers. 

Gereniarqueerd  zynde,   dat  de  door  deze  regeering  by  be* 

Digitized  by  VjOOQIC 


806  1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

sluit  van  den  21^  December  1789  gemaakte  schikking,  dat 
de  broodbakkers  telkens,  waanneer  zy  tarwe  naar  de  moolen 
laten  brengen,  de  praecise  qoantiteit  daarvan  aan  den  saban- 
dhaar  opgeeven  en  zich  by  denzelven  van  een  permissie^irierje, 
waarop  de  qnantiteit  behoorlyk  staat  uitgedrukt,  voorzien 
moeten,  niet  zodanig  word  naargekomen,  als  wd  zoude  behooren, 
waaruit  niet  dan  verschillen  lusschen  de  gemelde  bakkers 
en  den  koorenmoolenaar  ontstaan  over  de  quantiteiten  tarwe, 
die  op  de  moolen  komen;  —  zo  is  goedgevonden  en  verstaan 
de  gemelde  schikking  te  renoveeren  en  mitsdien  den  brood-' 
bakkers  nader  aan  te  beveelen,  dat  zy,  tarwe  willende  op  de 
moolen  brengen,  vooraf  verplicht  zullen  zyn  by  den  sabandhaar 
de  qnantiteit  daarvan  op  te  geeven,  ten  einde  van  hem  een 
permissie-briefje  daartoe  te  ontvangen,  waarby  de  gemelde 
qnantiteit  duidelyk  zal  zyn  geöxpresseerd,  en  den  sabandhaar 
de  afgave  van  zodanige  permissie-briefjes  aan  te  beveelen,  met 
qualificatie  om,  by  ontdekking  van  frauden,  de  tarwe,  die 
zonder  een  zodanig  briefje  dan  wel  boven  de  daarby  gemelde 
quantiteit  op  de  moolen  zal  worden  gebragt,  aan  te  haaien 
en  ten  voordeele  van  de  Compagnie  te  confisqueeren,  terwyl 
door  den  overtreeder  bovendien  de  dubbelde  waarde  van  ge- 
dagte  tarwe  zal  moeten  betaald  worden. 

^^.     Verbod   tegen   het   vervoeren   van  goederen  met 
sampang^s,  enz.  naar  Chineesche  jonken. 

Door  den  heer  Gouverneur  Generaal  kennis  gegeeven  zynde, 
dat,  volgens  erlangde  informatien,  de  clandestine  uitvoer  van 
contanten  naar  de  Chineesche  jonken  voomamelyk  is  geschied 
en  gepraclizeerd  word  met  de  champangs  of  vaartuigen  der 
jonken  zelvs,  wanneer  daarmede  goederen  naar  boord  gebragt 
worden,  —  zo  is  lot  beleren  tegengang  van  allen  clandestieoen 
uitvoer  van  contanten  naar  de  Chineesche  jonken  goedgevonden 
en  verstaan  Ie  interdiceeren,  dat  voortaan  eenige  goederen, 
hoe  ook  genaamd,  naar  de  gedagte  jonken  worden  vervoerd 
met  de  champangs  of  andere  vaartuigen,  tot  de  jonken  be- 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  807 

hoorende,  op  poene  van  confiscatie  van  dezelve  cbampangs 
en  vaartuigen  ten  behoeven  van  den  officier  van  jostitie,  die 
de  aanhaaling  zal  doen^  en  de  respeclive  anachodas  der  ge- 
melde jonken  en  die  verder  eenige  goederen  naar  dezelven 
zoude  willen  afzenden,  dienvolgende  te  gelasten  zich  daarvan 
soigneuselyk  te  onthouden  en  tot  de  afzending  van  zodanige 
goederen  nu  en  voortaan  alleen  gebruik  te  maken  van  ge- 
huurde prauwen  of  tjunia's;  —  zullende  hiervan  niet  alleen 
den  respectiven  officieren  van  justitie,  nevens  den  sabandhaar 
en  lieentmeester  en  den  Chineeschen  officieren,  maar  ook  de 
gemeente  by  billetten  worden  kennis  gegeeven  en  een  exem- 
plaar van  die  billetten  in  de  Gbineesche  taal  aan  eiken  anachoda 
van  de  meergemelde  jonken  worden  afgegeeven. 


Op  verzoek  van  de  Gbineesche  hoofden  te  Batavia  werd  den 

U^  Mei  1798  nader  bepaald : 

1^  aan  bun  af  te  staan,  —  ten  einde  bet  in  dezen  bedoeld  oog- 
merk  te  bereiken,  te  weeten,  dat  den  Chineezen  de  ge- 
legendheid  gegeeven  word  om  naar  hunne  godsdienstige 
gewoontens  hunne  familie's  te  kunnen  ondersteunen  zonder 
daartoe  contanten  van  hier  uit  te  voeren,  —  de  pas  voor  de 
jonk,  die  in  1799  naar  Maccasser  zal  steevenen,  voor  rd' 
18000  in  contanten,  zynde  wel  twee  derde  gedeeltens  meer, 
dan  bevorens  daarvoor  betaald  is,  en  dus  weder  in  te  trekken 
bet  op  den  27<n  December  jongstleden  genomen  besluit 
om  die  pas  publiek  op  te  veilen; 

)*  ban    te  gerieven   met  thin,   peper  en  speceryen,  zoveel 
*8  Gompagnie's   voorraad   zal   toelaaten,  tegen  de  befiaiilde' 
pryzen,   met  overwyzing  van  dezelven  ten  dien  einde  tot 
den  beer  prointerim  Directeur  Generaal,  Johannes  Siberg;  en 

3^  aan  de  voornoemde  officiers  bet  vertrouwen  dezer  re- 
geering  te  kennen  te  geeven,  dat  zy  nu  ook  mede  ernstig 
waaken  zullen,  dat  door  hunne  natie  geene  contanten  boe* 
genaamd  van  bier  worden  uitgevoerd,  om  niet  verplicht  te 
worden  hun  daarvoor  aanspre^elyk  te  houden. 

Digitized  by  VjOOQ IC 


808  1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

1  Mei.     Wijziging  mn  de  imlnictie  voor  praauw-voerders, 
enz.  tmtgesteld  op  20  Februarij  1792. 

Alt.  1.  De  eigeoaaren  der  tjunias  zoUea,  wanoeo*  zy  oot- 
waaren,  dat  hoooe  praawen  lek  geworden  zyn,  daar  van  terstond 
kennis  moeten  geeven  aan  't  hoofd  der  prauwvoerders  m  ver*- 
lodieD  een  geteekend  briefje  ten  einde  hunne  vaartuigen  van 
H  veer  te  mogen  afneemen  en  vervoeren  naar  een  der  plaatsen, 
alwaar  dezdve  gerepareerd  moeten  worden. 

Art.  S.  Na  den  ontvangst  van  't  evengemdd  briefje  xal 
de  eigenaar  direct  handen  aan  't  werk  slaan  en  't  vaartnif! 
gebragt  moeten  worden  ter  plaatse,  waar  hy  verkooeen  zal 
hebben  de  reparatie  te  doen. 

Art  3.  Vaartuigen,  die  een  capitaale  reparatie  nodig  liebbeo, 
zullen  ten  aUeriangsten  in  den  tyd  van  een  maand  gerepareerd 
en  die  kleine  reparalien  vereischen»  binnen  agt  dagen  klaar 
moeten  zyn,  dog,  zulks  langer  dan  dien  tyd  dnurende,  zdlen  zy 
▼oor  ieder  dlig  S  rd*  verbeuren  ten  behoeven  van  de  stads  cassa. 

ArU  4.  Ikn,  by  aldien  bevonden  word,  dat  de  eigenaaren 
geen  handen  aan  't  werk  slaan  en  't  vaaruig  langer  dan  eeo 
maand  zonder  reparatie  leggen  blyft,  zal  't  hoofd  der  pranw- 
voerders  daar  van  kennis  moeten  geeven  aan  den  praesident 
van  't  Eerwaarde  ooUegie  van  Scheepenen,  welke  als  dan  zodanig 
vaartuig  door  den  geregte  deezer  stad  publicq  zal  doen  ver- 
knopen om  het  provenu  daarvan,  na  aArek  der  boeten  en 
▼erdere  daar  op  te  vallene  onkosten,  aan  de  dgenaaren  van 
zodanige  vaartuigen  af  te  geeven,  lerwyl  de  kooper  als  dan 
zal  weezen  verpligt  de  gebreken  van  het  door  hem  gBkogte 
vaartuig  ten  allerspoedigste  te  laten  repareeren  en  zich  verder 
te  onderwerpen  en  gedragen  na  de  ordres,  op  't  vaaren  der 
tjunias  reeds  gemaakt  of  nog  te  maken. 

Art.  B.  Ook  zullen  de  gcbreeken  aan  zeilen  en  pembauwangs 
binnen  den  tyd  van  twee  etniaalen  verholpen  moeten  weezen, 
op  verbemrte  van  2  ryksdaaUers  voor  ieder  dag  langer  dan 
de  twee  etmaalen,  tot  re|)aratie  van  't  zeil  en  pembanwaog 
bepaald,  almeede  ten  behoeve  als  voren. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  809 

Art.  6.  De  eigenaaren  der  Ijunias  zullen  moeten  zorge 
dragen,  dat  hunne  vaartuigen  behoorlyk  voorzien  zyn  van  de 
nodige  cajangmatten,  zetstokken,  liaaken,  touwen  en  ankers, 
op  een  boete  van  5  ryksdaalders  ten  profyte  van  meermelde 
stads  cassa. 

Art.  7.  De  vaste  juragans  en  coeiys  zullen  voortaan  ieder 
van  een  Ijap  moeten  zyn  voorzien,  geteekend  door  't  hoofd  der 
praawvoerders,  waar  by  de  naam  van  den  eigenaar  en  de 
nomoier  van  't  vaartuig,  daar  by  op  vaart»  item  onder  welke 
oonuDandant  by  sorteerd,  zal  worden  bekend  gesteld. 

Art.  8.  De  juragans  en  de  coeiys  zullen  niet  vermogen 
zonder  voorkennis  van  't  hoofd  der  prauwvoerders  van  de  eene 
prauw  tol  de  andere  over  te  gaan,  op  arbitrale  correctie. 

Art.  9.  De  juragans  en  coeiys  van  de  in  vertimmering 
leggende  tjunias  zullen  alle  dagelyks,  des  morgens  ten  6 
uuren,  voor  't  prauwen-comptoir  praesent  moeten  weezen  om, 
waneer  een  van  de  juragans  of  coeiys  der  op  vragt  vaarende 
Ijunias  onverwagt  ziek  komt  te  worden,  in  dies  plaats  te 
kunnen  worden  geémployeert 

Art.  10.  De  eigenaaren  der  tjunias  een  nieuwe  juragan 
of  coely  in  plaats  van  een  afgegaane  of  gestorvene  aanneemende, 
zo  zal  de  perzoon,  die  zig  daar  toe  aanbied,  by  H  hoofd  der 
prauwvoerders  moeten  worden  gebragt,  waar  na  het  hoofd 
zal  moeten  onderzoeken,  of  't  met  voorkennis  is  van  zyn  com- 
mandant, dat  by  zynen  dienst  by  't  veer  komt  presteeren,  en,  dit 
gebleeken  zynde,  zal  aan  hem  als  dan  een  tjap  worden  a^egeeven. 

Art.  U.  Ingevallen  de  een  of  ander  juragan  of  coely 
niet  langer  by  't  veer  begeert  te  dienen,  zo  zal  hy  verpligt 
weezen  zig  by  't  hoofd  der  prauwvoerders  te  vervoegen  en 
aan  denzelven  zyn  tjap  te  rug  geeven,  onder  te  kennengave 
van  de  redenen,  waarom  hy  niet  langer  begeert  te  dienen, 
waarna  het  ontslag  aan  hem  zal  gegeeven  worden;  dog  ter 
contrarie  handelende,  zo  zal  het  gemelde  hoofd  zulks  den  com- 
mandant moeien  ter  kennisse  brengen  om,  wanneer  de  zodanige 
buiten  voorweeten  van  het  hoofd  den  dienst  verlaaten  heeft, 
van  zyn  conunandant  te  kunnen  worden  gereclameert. 

Digitized  by  VjOOQIC 


810  1708.    P.  Q.  VAN  OVER8TRATEN. 

Art.  t2.  Aan  de  jaragans  en  ooelys  word  de  volkoraen 
vryheid  verleend  zig  by  't  hoofd  der  prauwvoerders  te  venroegen, 
wanneer  zy  vermeenen  billyke  reedenen  lol  klagen  te  hebben 
over  de  eigenaaren  der  tjunias,  byzonder  by  het  onthouden  of 
verkorten  hunner  loonen ;  en  zal  hy,  hoofd,  alts  dan  verpligl  en 
gebonden  weezen  een  naanwkeurig  onderzoek  te  doen  en  aan 
de  klagers  goed  regt  te  doen  weedervaaren. 

Art.  15.  De  juragans  en  coelys,  welker  prauwen  nog  niet 
verhuurd  zyn,  zullen  des  morgens,  precies  ten  6  uuren»  by 
hnnne  prauwen  weezen  moeten  en  zig  niet  van  daar  voor  6 
uuren  des  avonds  met  't  sluiten  van  't  prauwen-comptoir 
begeeven  mogen,  onder  verbeurte  ieder  keer  van  rd*  2  ten 
voordeele  der  stads  cassa. 

Art.  14.  De  juragans  en  de  coelys,  alle  staande  onder  het 
hoofd  der  prauwvoerders,  zullen  geen  ordres  van  iemand  en 
zelfs  niet  van  de  eigenaaren  der  tjunias  mogen  obedieeren, 
dan  die  van  't  hoofd  en  den  wagthebbende  opziener  der  prauw- 
voerders, voor  zo  verre  de  instructie  hiertoe  betrekkelyk  komt 
meede  te  brengen. 

Art.  IS.  Geene  juragans,  coelys,  dan  wel  eigenaaren  zrifr, 
znllen  het  regt  hebben  van  na  goeddunken  hunne  prauwen 
te  verhuuren  aan  die  zy  zouden  goedvinden;  in  tegradeel 
zullen  zy  verpligt  en  gehouden  weezen  om,  daar  toe  aangeaogt 
wordende,  ten  eersten  den  huurder  ten  prauwen-comptoire 
te  brengen  om  deszelfs  naam  en  de  lading  der  prauwen, 
mitsgaders  de  plaatsen,  waar  zy  na  toe  willen,  aan  te  leekenen 
en  op  te  schryven,  op  verbeurte  van  't  geheele  vrachlloon  en 
boven  dien  IK  rd"  lot  een  boete  ten  behoeve  als  voren,  wan- 
neer bevonden  word  contrarie  deezer  te  zyn  gehandeld. 

Art.  16.  Ook  zullen  geene  der  juragans  eu  coelys  eenig 
geld  op  hand  (of  zogenaamde  pandjar)  mogen  eiscben  of  ont- 
vangen, op  poene  van  ten  aller  rigoureusten  gestraft  te  znUen 
worden. 

Art,  17.  De  tjunias,  'Izy  groot  of  klein,  wanneer  ze  leedig 
van  de  rheede  terug  keeren,  zullen  direct  voor  'I  prauwen- 
buis  komen  en  daar  moeten  blyven  leggen  en  ook  niet  ver^ 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.    P.  Q.  VAN  OVER8TRATEN.  gil 

mogen  naar  bunne  campongs  te  schieten,  op  verbeurte  van 
vyfUen  rd'  ten  behoeve  der  stads  cassa. 

Art.  18.  Tot  H  vieren  van  't  Mahometaansch  nieuwjaar 
word  aan  de  juragans  en  coelys,  zo  wel  als  aan  de  eigenaaren 
der  Ijunias,  niet  langer  dan  twee  dagen  permissie  verleend 
Tan  't  veer  af  te  bly  ven»  op  poene  van  2B  rd'  voor  ieder  dag, 
dat  zy  zig  langer  absenteeren,  ten  behoeve  als  voren. 

Art.  19.  De  eigenaaren  der  prauwen  zullen  verpligt  weezen 
dagelyks  in  perzoon  by  't  veer  te  komen,  dan  wel  iemand 
hunnent  weegen  te  zenden  om  toe  te  zien,  dat  de  juragans 
en  coelys  niet  van  hunne  prauwen  absent  blyven  en  in  die 
gevallen  direct  een  ander  in  dies  plaats  te  bezorgen,  mitsgaders 
van  de  absent  gebleevene  juragans  oï  coelys  aan  de  wagt 
hebbende  opziender  kennis  te  geeven,  die  vervolgens  de  absente 
zal  moeten  laten  opzoeken  om  dezelve  naar  bevinding  van 
zaaken  af  te  straffen,  na  vooraf  kennis  daarvan  aan  't  hoofd 
der  prauwvoerders  te  hebben  gegeeveu. 

Art.  20.  Aan  't  hoofd  der  prauwvoerders  word  al  verder 
de  vryheid  en  magt  verleend  om  de  juragans  en  coelys,  die 
moetwillens  de  ordres  in  deeze  komen  te  overtreeden,  daar 
over  met  een  domestique  correctie  te  straffen. 

Art.  21.  Wyders  word  tot  voorkoming  en  tegengang  van 
dieveryen,  die  binnen  boort  der  tjunias  zouden  kunnen  plaats 
vinden,  by  deeze  nog  gestatueert,  dat,  zo  en  wanneer  bevonden 
word,  dat  eenige  goederen,  in  praesentie  van  den  juragan  en 
cody  in  de  tjunia  afgelaaden,  by  uitleevering  tekort  of  absent 
bevonden  zyn,  mitsgaders  overtuigend  gebleeken  zal  weezen, 
dat  de  juragan  of  de  coely  daarvan  oorzaken  zyn  of  zig 
daaraan  zelft  hebben  schuidïg  gemaakt,  de  zodanige  als  dan 
direct  zullen  worden  overgegeeven  aan  den  drossaard  der  stad 
en  landen  van  Batavia  om  tegens  hun  rigeur  crimined  te 
proeedeeren  en  teffens  voor  de  schadeloosstelling  te  zorgen, 
waar  voor  in  gevalle  van  onvermogen  de  eigenaaren  der  tjunias 
zelb  aanspreekelyk  zuUen  worden  gehouden. 

Art.  22.  Eindelyk  zal  deeze  in  'tMaleidsch  overgezet  en 
aangeplakt   worden  voor  de   beide  prauwen-comptoiren^  als 

Digitized  by  VjOOQIC 


812  1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

builen  de  Boom  en  buiten  de  Diestpoort,  opdat  dceigenaaren 
der  prattwen,  zo  wei  als  de  juragans  en  bandegas  of  codys, 
geen  ignorantie  zouden  kunnen  praelendeeren. 
Zie  ook  15  JuliJ  1798  en  29  September  1807. 

1  Mei.  Bepaling^  dat  het  verkoopen  van  i^rauwe*'  opium 
niet  verbaden  was. 

Door  den  schout  dezer  stad,  Johan  Hendrik  Hillegert,  by  een 
addres  verzogt  zynde  om  informatie,  of  de  verkoop  van  rauwe 
amphioen  by  kleine  quantileiten  verboden  is,  dan  wel  vryelyk 
mag  geschieden,  zo  is,  uit  aanmerking,  dat  by  de  pacht-con- 
ditien,  zo  mede  by  hel  placcaat  van  den  15^°  December  1797 
en  het  besluit  dezer  regeering  van  den  9<^January  1798,  alle 
tot  den  verkoop  van  amphioen  relatie  hebbende  interdiclien  te 
vinden  zyn,  goe<lgevonden  en  verstaan  den  gemelden  schout 
daartoe  over  te  wyzen,  ten  blyke,  dal  de  verkoop  van  rauwe 
amphioen  by  kleine  quantileiten  zo  min  is  verboden  als  die 
van  groole  hoeveelheden,  maar  alleen  hel  kooken  van  amphioen 
en  verkopen  van  madal  of  geprepareerde  amphioen  buiten  de 
madatkillen  op  de  aangeweezene  plaatzen  in  de  nabyheid  van 
de  slad  en  de  bazaars  in  de  bovenlanden. 

-4-  Mei.  Maatregel  in  het  belang  van  bespoediging  der 
overbrenging  van  blieven,  enz.  in  de  Ommelanden  van 
Batavia. 

Is  goedgevonden  en  verstaan: 

1^  den  gecommitteerde  tol  en  over  de  zaaken  van  den  inlander 
te  qualificeeren  om  voor  eersl  als  noch  te  conlinueeren 
by  de  zogenaamde  pantjallangs  of  patrooljes  en  die  on- 
ophoudelyk  in  de  bovenlanden  te  houden  ter  oplichting 
van  alle  suspecte  ledig  loopers  en  apprehendeering  der 
kwaaddoenders ; 

2®  alle  particuliere  eigenaars  van  landen  in  de  respective 
bovenlanden  van  Batavia  by  billellen  te  gelasten  om  in 
ieder  van  hunne  campongs,  zonder  uilzonderiog,  ten  allen 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  815 

tyden  gereed  te  houden  twee  postpaarden  en  te  zorgen» 
dat,  wanneer  by  aankomst  van  een  post  in  de  eene  cam- 
pong  geen  paarden  meer  gevonden  worden,  de  naastby 
gelegen  campong  dezelve  met  paarden  zal  tehulpkoomen, 
en  om  die  paarden  te  doen  verstrekken  aan  alle  de  posten, 
die  een  bewys  van  den  gecommitteerde  tot  en  over  de 
zaaken  van  den  inlander  aan  het  hoofd  van  de  campong 
zullen  vertoonen  en  opgeeven  zullen  die  paarden  nodig 
te  hebben,  mits  deze  poslen  van  die  paarden  geen  verder 
gebruik  maaken  dan  voor  de  distantie  van  16  paaien, 
wanneer  zy  op  poene  van  een  ernstige  correctie  die  zullen 
moeten  verwisselen  en  ter  hand  stellen  aan  het  hoofd  van 
de  campong  aldaar,  dewelke  gehouden  zal  zyn  de  afgereeden 
paarden  weder  door  zyn  volk  te  bezorgen  aan  het  hoofd 
van  de  campong,  waaruit  zy  zyn  afgegeeven,  op  poene,  dat, 
wanneer  die  paarden  niet  zullen  worden  gevonden  in  de 
respective  campongs,  daar  dezelve  moeten  gereedstaan,  of 
de  hoorden  derzelven  weygerig  of  nalatig  zullen  zyn  die 
invoegen  voorschreeven  af  te  geeven,  zodanige  hoofden  ver- 
beuren zullen  een  boete  van  rd'  25,  bovendien  als  hoofden 
zullen  worden  afgezet  om  nimmer  weder  als  zodanig  te 
mogen  fungeeren,  gelyk  ook  de  hoofden,  die  de  aan  hun 
ter  verwisseUng  afgegeeven  paarden  niet  in  de  campongs 
zullen  hebben  bezorgd,  waar  dezelve  te  huis  hooren,  die 
zullen  moeten  vergoeden  tegen  ryksdaalders  50  het  stuk. 
Zie  ook  ,,,^^  1803. 

8  Mei.     Toelichting  tot  het  55"'  artikd  van  de  instructie 
voor  de  Amphiom-directie, 

Door  de  amphioen  directie  verzegt  zynde  om  interpretatie 
van  het  35^*  articul  by  de  instructie  voor  de  gedagte  directie, 
inhoudende,  dat  het  bedragen  van  de  obligatien  van  kisten, 
die  aan  de  koopers  op  crediet  worden  afgegeven,  niet  zal  te 
bovengaan  de  somma  van  rd'  100000,  uilhoofde  van  de  ont- 
staane  twyffeling,  of  de  evengemelde,  daarby  bepaalde  som  van 

Digitized  by  VjOOQIC 


814  170Ö.    P.  Q.  VAN  OVEftSTf^ATEN. 

rd'  100000  gereekend  moet  worden  voor  iederen,  jaariykschea 
verkoop,  dan  wel»  of  daar  onder  ook  moeten  begreepen  worden 
zodanige  schulden,  als  van  het  vorige  jaar  voor  de  toen  op 
credit  afgegeeven  kisten  amphioen  noch  onvoldaan  zyn  ge- 
bleeven',  —  zo  is,  ait  aanmerking,  dat  hlykens  het  54**"  artical 
van  die  inclractie  het  voorschreeven  credit  door  de  heeren 
Commiaiariasen  Generaal  is  to^estaan  tot  Taciliteering  van  bet 
dehiet  en  dus  het  voorschreeven  3K'^^  articul  niet  wel  anders 
kan  aangemerkt  worden,  dan  als  relatie  te  hebben  tot  ieder 
verkooping  en  die  interpretatie,  waarmede  alle  spoed  vereiscbl 
word,  niet  kan  verzegt  worden  aan  de  hooge  commissie  door 
de  absentie  van  den  heer  eersten  Commissaris  Generaal,  Ne- 
derburgli,  goedgevonden  en  verstaan  te  verklaaren,  dat  de 
gemelde  som  van  ryksdaalders  100000  gereekend  moet  worden 
voor  ieder  jaarlykscben  verkoop,  mits  behooriyk  zorg  gedragen 
worde,  dat  het  credit,  hetwelk  verleend  word,  niet  eicedeert 
de  by  het  laatsigemelde  articul  bepaalde  termynen  van  zes 
of  negen,  dan  wel  uitterlyk  twaalf  maanden. 

11  Mei.     Openstelling  van  de  vaart  tusschen  Tji4intjing 
en  nabij  gelegene  plaatsen. 

De  heer  Raad  extra  ordinair,  Nicölaus  Engelhard,  als  af- 
gegaan gecommitteerde  tot  en  over  de  zaaken  van  den  inlander, 
overgegeeven  hebbende  een  den  l?"**  April  laatstleeden  van 
zyn  Edele  gevorderd  bericht,  of  en  in  hoever  reflectie  zonde 
kunnen  geslagen  worden  op  het  ten  dien  dage  door  den  oud 
Scheepen  titulair,  Mr  Johannes  Christoffel  Schultz,  voor  zich 
en  voor  M'  Willem  Hendrik  la  Farqae,  als  eigenaaren  van 
het  landgoed  Tjilintjing,  gedaan  verzoek,  dat  met  alteratie 
van  het  30*^  articul  der  conditien  van  den  pachter  van  de 
Boom  zoude  mogen  worden  gepermitteerd  de  vaart  tnsschen 
de  bazaar  op  dat  landgoed  en  de  daar  omstreeks  gelede  kleine 
plaatsen  Pamanoekan,  Tjassem,  Tjinara,  Pakies  en  Soengei 
Crauwang ;  —  zo  is,  uit  aanmerking  van  de  by  dat  bericht 
aangeweezene  nuttigheid  en  noodzaakelykheid  dier  vaart,  lo 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  81 K 

voor  de  ingezetenen  van  de  evengenoemde  plattzen,  als  voor 
de  gemelde  bazaar  en  de  bovenlanders,  die  zich  aldaar  van 
hunne  overtollige  producten  ontdoen  en  zich  van  benodigdheden 
voorzien,  zonder  dal  gerief  te  Batavia  te  kunnen  zoeken,  wyl 
zy  daarvan  door  moerassen  en  wildernissen  zyn  afgesloten, 
als  nu  goedgevonden  en  verstaan  die  vaart  niet  alleen  te  ac- 
cordeeren,  maar  ook  onbezwaard  te  laaten,  mits  de  zich 
daarmede  erneerende  by  aankomst  op  Tjilingtjing  hunne  hoofd- 
briefjes  vertoonen  aan  het  aldaar  door  den  piachter  van  de 
in  en  uitgaande  rechten  gesleld  volk  en  mits  de  voornoemde 
eigenaars  van  gedagte  bazaar  mede  zorgvuldig  doen  waaken, 
dat  geene  vaartuigen,  hoegenaamd  ook,  van  Bantam,  Tanara, 
Indramajoe  en  de  Duizend  eilanden  en  noch  veel  minder  van 
vreemde  plaatzen  aldaar  ten  handel  komen  en  er  dus  geen 
misbruik  van  deze  concessie  gemaakt  word. 

11  Mei.     Voorschrift   nopens   het   verkoopen   van  hout- 
werken. 

h  goedgevonden  te  statueeren,  dat  de  houtwerken  voortaan 
by  verkoop  en  verstrekking  aan  particulieren,  zo  als  zy  voor 
de  hand  leggen,  naar  hunne  lengte  en  dikte  volgens  de  boeken 
zullen   afgegeeven  worden  zonder  het  uitzoeken  te  gedoogen. 

-^  Mei.     üitloving   eener  premie  op  het  uitleveren  van 
de  schuldigen  aan  zekere  berooving  van  de  j^landpost'\ 

Door  den  heer  Gouverneur  Generaal  kennis  gegeeven  zynde, 
dat  den  15^®  Maart  laatstleden  even  boven  Tandjong,  tussehen 
de  ^4'**  en  25*^  paal,  een  Gheribonsche  landpost  door  roevers 
overvallen  en  een  der  daartoe  beboorende  manschappen  van  het 
leven  beroofd  is;  —  zo  is,  uithoofde  van  het  belang  der  vei- 
ligheid en  een  onbelemmerde  passage  van  de  posten,  goedge- 
vonden en  verstaan,  vdgens  de  door  hoogstgemelde  zyn  Eddheid 
tevens  gedaane  propositie,  by  billetten  op  ieder  der  voorschreeven 
roevers  een  praemie  te  stellen  van  rd«  500  zilver  geld,  te 
betalen   aan  diegeenen,  die  een  van  dezelven  zal  weeten  aan 

Digitized  by  VjOOQIC 


8t6  1796.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

te  geeven,  zodat  hy  in  handen  van  de  justitie  geraakt  ra  naar 
verdiensten  zal  géBtraft  kannen  worden. 

15  Mei.    Bepaling   van  het  waag^geld  voor  zekere  Chi- 
neesclie  janken. 

Door  den  pachter  van  de  waag  verzogl  zynde  om  een  voor- 
sclirift,  hoeveel  de  anachodas  der  Tjungliemsche  en  Trang- 
moeysche  jonken  voor  waaggerechtigbe.id  zullen  moeten  betaalen, 
wyl  daarvan  by  de  pacht-conditien  geen  speciaale  mentie  is 
gemaakt;  — zo  is  goedgevonden  en  verstaan  door  die  jonken, 
hoewel  dezelve  niet  roet  Cantonsche  passen  vaaren,  te  laten  vol- 
doen, wat  voor  de  Cantonsche  kleine  jonken  is  bepaald  orrd'  400 
ieiler,  mitsgaders  hiervan  de  respective  collegien  en  oflBcieren  van 
justitie,  den  heer  ontvanger  generaal,  den  sabandhaar  en 
licentmeester,  den  capitein  en  de  lieutenants  der  Ghineezen  en 
den  pachter  van  de  waag  te  informeeren. 

15  Mei.    Regeling   der  inkomsten  van  de  bedienden  bij 
het  generaal  tractenients-kantaor  te  Batavia. 

Uit  consideratie  van  het  meerder  werk,  hetwelk  volgens 
de  geintroduceerde  nieuwe  schikking  de  voorschreeve  bedienden 
incurabeert,  en  om  hun  alle  billyke  reden  tot  klachten  over 
een  al  te  sober  bestaan  weg  te  neemen,  is  goedgevonden 
en  verstaan: 

1^  het  tractement  van  het  opperhoofd  nader  te  bepalen 
op  rd'  7000  aan  papieren  van  credit  'sjaars,  mits  hy 
dan  ook  zorgt,  dat,  ongeacht  de  indispositie  van  dezen 
of  geenen  zyner  suppoosten,  het  werk  buiten  lasten  van 
de  Compagnie  verricht  word  en  hy,  zo  daar  voor,  aknog 
voor  alle  tekortkomingen  op  de  onder  zyne  berusting  komende 
Compagnies  penningen,  alleen  aanspreekelyk  zy; 
2^  aan  den  eersten  suppoost  over  de  stamboeken  van  de 
departementen  der  politie  en  marine  toe  te  l^gen  rd'  140 
'smaands  of  rd"  1680  'sjaars,  doch  zonder  aanspreekdyk 
te  zyn  voor  de  kas; 

Digitized  by  VjOOQIC 


1^96.     P.  G.  VAN  ÓVËf^stRAtEN.  jgl^ 

5®  het   genot   van  den  eersten  suppoost  over  de  stamboeken 
van  het  militaire  departement  te  bepaalen  op  rd'  120  ter 
maand  of  ryksdaalders  1440  'sjaars; 
4^  de   twee  oudste  en  bekwaamste  onder-kooplieden,  die  hel 
prineipaale  werk  verrichten,   toe  te  voegen  ieder  rd'  100 
ter  maand  or  1200  rd"  in  het  jaar; 
5®  de    twee   andere   of  daarop   volgende  onder-kooplieden  te 
lateu  genieten  ieder  rd"  80  ter  maand  of  rd*  960'sjaar8; 
6^  het    tractenient   van   de   twee  oudste  en  bekwaamste  ge^ 
qualificeerde  boekhouders  (e  stellen  ieder  op  rd*  60  's  maands 
ol  rd'  720  'sjaars  en  van  de  twee  overige  ieder  op  rd' 50 
's  maands  oï  rd'  600  'sjaars; 
7^  van  de  overige  dienaaren  op  dat  comptoir  het  Iractement 
mede  te  stellen  als  volgt: 
van  de  twee  eerste  boekhouders  op  rd'  30  ieder  ter  maand, 
»     twee  boekhouders  op  rd'  24  ieder  ter  maand, 
»     de  absolut  adsistenten  op  rd^  18  ieder  ter  maand, 
»      »   adsistenlen  op  rd'  15  ieder  ter  maand,  en 
•      »  jong  adsistenten  op  rd'  12  ieder  ter  maand. 

-|^  Mei.     Verbod  tegen  hel  verkoopen  van  madat  buiten 
de  gepermUteerde  ampkioen^kitten. 

By  een  bericht  van  den  drossaard  der  stad  en  onunelanden 
van  Balavia,  Andries  Hartsink,  verzogt  zynde  om  interpretatie, 
of  het  verkoopen  van  gekookte  atnphioen  buiten  de  gepermit- 
teerde amphioen-  of  madat-kitten  geinterdiceerd  is,  dan  wel 
alleen  het  kooken  en  laten  schuiven  daarvan,  wyl  in  de  pacht- 
conditien  niet  speciaal  van  den  gemelden  verkoop  was  ge- 
sprooken  en  dezelve  op  verschelde  plaatzen  bespeurd  was  te 
worden  gepracliseerd ;  zo  is  goedgevonden  en  verstaan,  lot 
wegnceroing  van  die  twyfeling  en  tot  voorkoming  van  alle 
malversatien,  die  daar  omtrent  door  den  pachter  of  door  anderen 
zouden  kunnen  worden  gepleegd,  ook  het  verkoopen  van  madat 
of  gekookte  amphioen  buiten  de  gepermitteerde  madat-kitten 
speciaal  aan  allen  en  een  iegelyk  by  publicatie  te  interdiceeren, 

n.AtAAT-IOU   MIL  Xll.  52 

Digitized  by  VjOOQIC 


818  1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

op  dezelve  straffeo  en  poenaliteiten,  als  op  het  kookeo  eii 
schuiven  van  madat  op  andere  dan  de  gepermitteerde  plaatzen 
zyn  gesteld. 

-|~  Mei.     Aanmaning  tot  het  brengen  van  preciosa  naar 
Compagnie*8  groote  geldkamer. 

Nadien  wy  geinrormeerd  zyn,  dat  zich  een  vloot,  bestaande 
uil  18  swaare  schepen  en  3  brikken,  in  de  straat  Sunda 
bevindt  die  volgens  dies  gedaane  manoeuvres  herwaarts  8chyi)t 
te  willen  stevenen,  zo  hebben  wy,  schoon  voor  als  noch  niet 
volkomen  bewust,  van  welke  natie  die  bodems  zyn,  echter 
om  door  dezelven,  zo  ze  van  den  vyand  mogten  weezen,  zo 
als  meer  dan  waarschynlyk  is,  niet  v^rrascht  te  worden,  reeds 
alles  tot  een  manmoedige  defensie  in  gereedheid  gebragt  en 
het  is  daarom  ook  by  dezen,  dat  wy  alle  goede  op- en  inge- 
zetenen gezamentlyk  opontbieden  en  ten  ernstigsten  vermaaiieD 
om  ons  in  dat  loffelyk  en  heilzaam  oogmerk  naar  best  ver- 
mogen behulpzaam  te  zyn;  wy  hebben  ook  nodig  geoordeeld 
*s  Compagnies  gelden  en  preliosa,  voor  zo  ver  die  hier  te 
missen  zyn,  inmiddens  in  .de  bovenhinden  te  secnreeren  eo 
geeven  tevens  aan  een  ieder  vryheid  om  zyne  kostbaarheeden 
mede  derwaarts  in  bewaaring  te  zenden  om  daar  door  voor 
te  koomen,  dat  dezelve  niet  in  'svyands  handen  komen  te 
vervallen,  indien  wy,  dat  God  verhoede,  na  den  allerhardnek- 
kigsten  wederstand  verplicht  mogten  worden  voor  zyne  over- 
macht te  moeten  wyken,  ten  welken  einde  elk  en  een 
iegelyk  zyne  juweelen,  goud  en  zilverwerken,  behoorlyk  be- 
sloten, met  zyn  cachet  verzeguld  en  met  zyn  naam  voluil 
eigenhandig  beschreeven,  kan  brengen  in  Compagnies  groote 
geldkamer  en  aan  de  dagelyks,  's  morgens  van  agt  lot  dv 
uuren  en  's  nademiddags  van  drie  tot  zes  uuren,  daar  in 
zullende  vaceeren  gecommitteerden  legen  een  recepis  overgeeven, 
waarna  dezelven,  nevens  de  gelden,  etc.  van  de  Compagnie, 
onder  een  toereikend  escorte  naar  de  bovenlanden  vervoerd, 
aldaar  bewaard  en  na  het  cesseeren  van  de  presente  iacbeuse 

Digitized  by  VjOOQIC 


1768.     P.  Q.  VAN  ÓVERSTRATEN.  81Ö 

oinstaodigheden  op  die  recepissen  lerug  gegeeveo  zaUen  wordea. 
Ea  op  dat  een  ieder  hier  van  geïnformeerd  werde,  zal  deze 
worden  gepubliceerd  en,  behalven  in  de  Nederduitsche,  ook 
in  de  gewoone  inlandscbe  laaien  geaflGgeerd  ter  plaatzen»  waar 
men   gewoon  is  publicatien  en  adixien  van  billelten  te  doen. 


Op  den  ig^i*  Mei  1798  liet  de  Regering  het  volgende  billet 
aanplakken : 

Vermits  wy  nader  onderriebt  zyn  geworden,  dat  de  vloot 
scheepen,  die  zicb  volgens  ons  billet  van  den  18*° dezer  inde 
straal  Sunda  bevindt,  beslaat  uit  drie  tlngelsche  scheepen  van 
oorlog,  onder  bun  convooi  hebbende  zeventien  China's  vaardws 
van  die  natie,  die  uit  China  naar  Europa  retourneeren,  en  dus 
de  beducbting,  die  wy  moesten  hebben,  dat  de  vloot  deze 
hoofdplaats  vyandelyk  zoude  aanvallen,  voor  het  grootste  ge- 
deelte is  vervallen  —  zo  word  elk  en  een  iegelyk  daarvan  by 
dezen  weder  kennis  gegeeven,  ten  einde  by,  die  zynepretiosa 
io  Compagnies  groote  geldkamer  ter  afzending  naar  de  boven- 
landen mogt  hebben  afgegeeven,  dezelve  op  het  daarvan  verleend 
recepis  terug  zoude  kunnen  erlangen. 

22  Mei.     Bepaling  van  den  borgtocht,  te  stellen  door  den 
direcleur  van  de  amphioen'directie. 

Door  de  ampbioen  directie  Verzoek  gedaan  zynde  om  een 
nader  bepaling  van  de  borgtocht  voor  den  directeur  van  dat 
coUegie,  geêvenreedigd  aan  die  van  de  administrateurs  enden 
kassier  van  hetzelve,  dewelke  bevoicns  elk,  even  als  zyn  Edele, 
cautie  hebben  moeten  stellen  voor  ryksdaalders  20000  en  een 
reductie  daarvan  hebben  geoblineerd,  de.  eerstgemelde  tot  ryks- 
daalders  10000  en  de  laalstgemelde  tot  ryksdaalders  5000;  zo 
is, — uit  aanmerking,  dat  de  redenen,  die  tot  deze  reductie  hebben 
gemoveerd,  namelyk  de  mocjelykheid  om  borgen  voor  zulke 
groote  sommen  thans  te  vinden  en  dat  zulks  thans,  uithoofde 
van  de  getuaakle  nadere  schikkingen,  ook  niet  meer  nodig 
is,  zowel  ten  opzichte  van  den  beer  direcleur,  als  ten  i 


Digitized  by  VjOOQIC 


880  1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

Tan  de  administrateurs  en  don  kassier  consideratie  verdienen,  — 
goedgevonden  en  verstaan  de  borgtocht  van  den  heer  directeur 
der  iimphioen  directie  te  bepaalen  op  rd'  10000  en  zyn  Edele 
met  het  stellen  van  dezelve  te  laten  volstaan. 

22  Mei.     y oorschrift  nopens  uitbestedingen. 

Is  goedgevonden  en  verstaan  voortaan  van  werken,  die 
Compagnies  wegen  zullen  worden  aanbesteed,  niets  meer  te 
valideeren  dan  de  somma's,  waarvoor  de  aanneemingen  zullen 
zyn  geschied,  schoon  daarby  ook  verlies  mogt  zyn  geleeden ;  en 
daarvan  ieder  by  bet  doen  van  aanbesteeding  beboorlyk  kennis 
te  doen  geeven. 

25  Mei.     Instructie  voor  den  directeur  der  fortificatién, 
gebouwen  en  water-werken. 

Bij  gelegenheid  der  benoeming  van  een  nieuwen  directeur 
achtte  de  Regering  wenschelijk  in  de  voor  diens  voorganger 
op  24  Oclol)er  1795  vastgestelde  instructie  eenige  wijzigingen 
te  maken  en  wel  de  navolgende: 

Art.  1.  De  directeur  der  fortificatien,  gebouwen  en  water- 
werken zal  zyn  lid  van  het  college  van  Heemraaden.  doch  zal 
zich  in  zaaken,  die  geene  relatie  hebben  lot  zyne  bediening 
als  directeur,  van  de  vergaderingen  en  verdere  verrichtingen 
van  dat  collegie  vermogen  tè  excuseeren,  indien  zyne  ambts 
bezigheden  hem  niet  toelaaten  dezelve  by  te  woonen  or  waar 
te  iieemen,  mits  den  heer  praesident  daarvan  in  tyds  he- 
hoorlyke  kennis  geevende;  —  en  zo  dikwyb  de  heer  praesident 
van  het  collegie  van  Scheepenen  hem  over  de  8lad»-werkeu 
en  gebouwen  zal  willen  onderhouden,  zal  by  gehouden  zyn 
zich  by  zyn  Edele  of  wel  in  de  vergaderingen  van  Sclieepenen 
te  begeeven  om  daar  omtrent  zyn  Edele,  dan  wei  dat  collegie 
behulpzaam  te  weezen ;  —  doch  in  de  vergaderingen  komende, 
zal  hy  als  een  lid  worden  behandeld. 

Art.  %  Hy  zal  een  goed  en  nauwkeurig  toezigt  moeten 
houden: 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN.  8Ï1 

a.  in  bet  kasteel,  op  alle  aldaar  zynde  gebouwen,  bestaande 
in  bet  generale  gouvernemeut,  de  kerk,  comptoiren,  werk- 
plaatsen,  winkels,  lootzen,  pakhuizen,  maguazynen,  am- 
munitiehuizen,  punten,  batteryen,  barrieren,  beschoeyingen, 
kaaymuuren,  kraaneu,  coffy-solders  onder  de  wal  van  de 
punt  Amsterdam,  het  laboratorium,  de  medicinale  winkel, 
de  arthillery  of  alles,  wat  lot  den  omslag  behoord; 

h.  alle  de  opstallen,  die  op  de  stads  punten  en  beneeden  de 
wal,  alomme  zynde  wooningen,  wagten,  casemen,  poorten 
met  dies  onderhoorige  gehouwen,  bruggen,  barrieren,  kruit- 
en  ammunitiehuizen,  ook  meede  de  beschoeyingen,  kaay- 
muuren, excepto  de  particuliere  opstallen  onder  de  wal 
van  de  Rotterdammer  poort,  staande  tusschen  het  quartier 
en  het  kruythuis  Peterszorg; 

c.  alle  de  Westzydsche  en  specery-pakhuizen,  het  comptoir 
van  den  generalen  ontvangst,  de  wooning  van  den  sub- 
stituut met  de  daar  ondcrhoorende  blokhuizen  van  den 
water-fiscaal,  binnen  de  Vierkants  poort  en  buiten  de  Boom, 
wagt  en  posthouders  wooning,  de  draay-  en  sluitboomen 
in  de  rivieren,  alomme  als  de  groote  Boom,  die  onder  de 
brug  buiten  de  Vierkants  poort,  agter  het  kasteel,  de 
Diesl  poort  en  agter  het  binnen-hospitaal,  enz.  te  vinden  zyn ; 

d.  de  equipagie-  en  ankcrwerf  met  al  hetgeen  daar  onder 
hoord,  als:  alle  de  wooningen,  pakhuizen,  winkels,  werk- 
lootsen,  mitsgaders  het  touw-  en  de  zuiker-pakhuizen,  be- 
schoeyings,  kaaymuuren  en  al,  wat  onder  dal  ressort  is, 
als  de  wooning  van  den  moddcr-mandadoor,  deopzienders 
der  houtwerken  van  de  equipagie  werf,  de  tandels  en 
Moorse  grens,  uls  ook  de  wooningen  van  den  stuur-  en 
bootsman  van  de  rheede,  sarangs,  en  de  Moorse  cagie,  de 
beschoeying,  kaaymuur  en  het  zeehooM,  de  bruggen  en 
de  weg,  als  meede  hel  maste-  en  scbuitedok  op  hel  eiland 
agter  de  Westzydsche  pakhuizen,  mitsgaders  alle  gebouwen 
op  het  eiland  Onrust,  de  Kuyper,  Ëdam  en  het  ziekenhuis 
op  Purmereud,  enz.; 

e.  's  Coropagnie's  gestigten,  posten,  wagten,  cascrnen,  bruggen, 

Digitized  by  VjOOQIC 


82i  1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

slaysen  en  dammen,  zo  Irintien  als  buiten  de  stad  Batavia, 
namentlyk:  de  groente-  en  rystbazaar,  de  mtddelpunU 
*s  Gompagnie's  schooien,  als  twee  binnen  en  een  baiten, 
het  vrouwen  tugthuis,  het  binnen-  en  buitenhospifaal  met 
alle  de  daaraan  boorende  wooningen  en  gebouwen,  de 
ophaal-bruggen  in  de  Zuider  voorstad,  als  de  zogenaamde 
Limakippings  brug  by  de  Chineese  camp,  de  brug  aan  de 
Papangers  wagt  by  de  waterplaats  en  de  zogenaamde  Jas- 
sembrug,  de  sluys  onder  de  wal  van  de  punt  Zeelandia 
by  de  bamboese  passer,  de  sluys  by  de  post  Noordwyk, 
de  dam  by  Heemraden  thuin,  de  dam  met  dies  twee  brug- 
getjes onder  de  wal  van  de  punt  Groningen,  by  de  campong 
buiten  de  Boom; 

f,  alle  buitenwagten,  posten,  balteryen  en  casemen  met  alle 
dies  onderhoorige  gebouwen  en  opstallen,  als  de  recrule 
wagt  op  de  waterplaats,  de  groote  en  kleine  Chineose 
wagt,  de  posl  de  Vyfhoek,  de  post  de  Ketting,  de  post 
Ankee,  de  posl  Tangerang,  de  post  de  Qual,  de  post  Jac- 
calra,  de  post  Noordwyk,  het  cani|iemenl  op  Weltevreden, 
de  post  Ryswyk,  de  posl  Meester  Gornelis,  de  po<t  op 
Buitenzorg,  de  posl  op  Tanjongpoera,  de  post  Wilgenburg, 
de  post  Antjol,  de  batlery  hel  Water-kasteel,  de  batlery 
het  Loo,  de  batlery  de  Ploesers  cagie,  de  batlery  de  Bot- 
telier, de  batlery  de  Fluit,  enz.; 

g,  de  waterleiding,  die  zyn  begin  op  de  waterplaats  beeft, 
door  een  gedeelte  van  drie  naast  den  ander  leggende  looile 
pypen  over  de  rivier  lol  in  de  bak  by  de  Papangers  wagl 
en  vervolgens  door  drie  ingemetselde  aarde  pypen  door 
de  stad  geleid  word  en  al,  het  geene  verder  tot  dit  ge- 
wichtig poinct  eenige  relatie  heeft,  —  voornamentlyk  in 
hel  oog  houdende  alles,  wal  ter  verbetering  van  den 
dampkring,  zuivering  van  gragten  en  buiaen,  enz.  tot  cir- 
culatie van  het  water  en  drinkwater  in  den  omtrek  deser 
hoofdplaats  strekkende,  met  eenige  mogelykbeid  zoude 
kunnen  dienstig  weezen. 

Art.  3.    Het  ordinaire  onderhoud  en  reparatien  van  weinig 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.    P   Q.  VAN  OVER8TRATEN.  SfS 

aanbelang  der  veatiog-werken,  gebouwen,  ens.  zal  voor  bet 
vervolg  alleen  verrigt  worden  door  de  ambagts  gezellen  en 
lyf-eigenen  van  het  anibagta  quartier  volgens  de  schrifletyke 
ordrc  en  aanwyzing  van  den  directeur,  onder  de  directie  van 
den  capitain  Ingenieur,  Jobau  Adriaan  Wasschenfelder,  als 
opziender  van  de  limmeragien  en  reparatien,  mits  vooraf- 
gegaane consent  van  den  heer  Directeur  Generaal;  —  in  ge- 
valle echter  gemelde  opziender  omtrend  de  gegeevene  ordre 
door  den  directeur  eenige  zwaarigbeeden  mogt  vinden,  zal 
het  beni  vry  staan  zyne  consideratien,  die  hy  daarleegen  zal 
vermeenen  te  moeten  inbrengen,  over  te  geeven  aandenkeer 
commissaris,  ten  eynde  ter  dispositie  aan  de  booge  regeering 
te  worden  aangebooden. 

Art.  4.  Allen  aanleg  van  nieuwe  werken  en  gebouwen, 
vernieuwingen  van  oude,  mitsgaders  alle  hoofd-reparatien  aan 
walleo,  gragten,  redouten,  batteryen,  kruythuizen  of  kelders, 
poorten,  bruggen,  wagten,  casernen,  sluysen,  pakhuizen,  enz.^ 
mitsgaders  aan  publieke  en  's  Gompagnie's  gestichten,  gebouwen, 
enz.  zullen  by  publieke  aanbesteeding  ter  zyner  presentie  en 
ten  overstaan  van  den  heer  commissaris  opzichter  van  'tam- 
bachts  quartier  aan  de  minst  aanneemende  oioeten  worden 
toegeweezen. 

Art.  5  en  6  =  art.  6  en  7,  oude  instructie. 

Art.  7.  Van  alle  kleine  of  dagelyksche  reparatien,  welke 
hy  bevinden  zal  noodzakelyk  te  weezen,  zal  hy  terstond  moeten 
kenniiise  geeven  aan  meermeiden  opziender  in  hel  ambachts 
quartier,  ten  eynde  denzelven  in  staat  te  stellen  om  daarin, 
na  erlangde  qualificalie,  te  voorzien  en  te  handelen  volgens 
deszelfs  byzondere  instructie  en  overeenkomstig  het  reets  ver- 
handelde onder  §  3. 

Art.  8,  9  en  10  =  art.  9,  10  en  li,  oude  instructie. 

Art.  11.  Voorts  zal  hy  verplicht  weezen  allyd  by  zich 
aan  huis  in  gereetheid  te  houden  de  vereischte  bestekken^ 
plans  en  voorwaardens,  waarop  de  aanbesteedingen  zullen 
gedaan  worden,  en  te  zorgen,  dal  die  ook  in  't  ambagts 
quartier  by  den  opzichter  worden  gevonden  om  aan  die  zich 

Digitized  by  VjOOQIC 


814  1798     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

geneegen  toonende  en  navragende  op  zeekere  uaren  van  den 
dach  (by  advertissement  te  vermelden)  open  ie  l^gen  en  te 
verthoonen;  en  zal  hy,  zo  wel  als  de  voormelde  opzichter, 
gehouden  en  verplicht  zyn  om  aan  de  daar  by  belangheb- 
bende tevens  te  geeven  de  noodige  ophelderingen  en  uitl^- 
gingen  van  alle  de  daartoe  gehoorende  byzondertieeden»  ten 
einde  die  lieden  eene  volleedige  kennisse  en  weetenschap  mogen 
erlangen  van  alle  de  deelen  en  stukken  der  bestekken  en 
ontwerpen,  mitsgaders  de  voorwaarden,  waarop  de  aanbestee- 
dingen respectivelyk  zullen  dienen  te  geschieden;  zullende 
wyders  door  hem  van  alle  bestekken  en  daartoe  dienende 
plans  twee  gelykluidende  copien  moeten  worden  overgegeeven, 
de  eene  aan  den  heer  commissaris  opzichter  omme  aan  de 
hooge  regeering  aangebooden  (blykens  §  9)  en  vervolgens  ter 
secretary  van  de  hooge  regeering  te  worden  bewaard,  moelende 
de  andere  dienen  om  by  het  doen  der  aanbesteeding  geömploi- 
eerd  en,  wanneer  zulks  nodig  is,  aan  den  aanneemer  ter  hand 
gesteld  te  worden  om  na  de  voltooying  van  het  werk  aan 
hem,  directeur,  gerestitueerd  te  worden  ter  zyner  verantwoording. 

Art.  12  =  art.  13,  oude  instructie. 

Art.  13.  Hy  zal  weekelyks  een  beknopt  en  zakelyk  rapport 
van  zyne  bevindingen  der  gebreeken  aan  des  kasteels-  of  stads- 
werken, zee-batleryeu,  buiten-posten,  enz.,  onder  deeze  hoofd- 
plaatse  sorteerende,  mitsgaders  van  den  staat  der  aanbesteede 
reparatien,  timmeragien,  werken,  enz.  inleeveren  aan  den  heer 
Gouverneur  Generaal,  mitsgaders  aan  den  beer  commissaris 
opzichter  over  'tambachts  quarlier  om  telkens  te  kunnen  na- 
gaan den  staal  der  aanbesteede  werken,  als  ook  om  ordre  te 
stellen  omtrent  de  voorziening  der  ontdekte  gebreeken. 

Arl.  14  t/m  23  =  art.  15  t/m  18,  20  t/m  25,  oude 
instructie. 

Arl.    24    =:  art.  26,  oude  instructie,  behoudens  weglating 

van  hel  begin:  »de  voel wyders*'.    Het  nieuwe 

artikel  vangt  aan:   «ook  zal  hy  de  vryheid  hebben"  enz. 

Art.  25  t/m  32  =  art.  27  l/m  30,  32  l/ra  33,  oude 
instructie. 


Digitized  by  VjOOQIC 


1798.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN.  885 

Art.  33.  Den  opziender  der  timmeragien  en  reparatien  zal 
volgens  §  3  ook  gesul)ordineerd  weezen  aan  den  directeur, 
wat  het  doen  yan  reparatien,  verbeeteringen,  enz.  van  weinig 
aanbelang  belrefl,  alzo  de  capitaale  en  de  nieuwe  werken 
zullen  worden  aanbesteed;  en  zullen  door  hem, opziender, dus 
de  ordres,  die  hem  daartoe  zullen  worden  gegeeven  door  den 
directeur  in  scriptis,  stiptelyk  moeten  werden  nagekomen,  in 
't  oog  houdende,  lietgeene  voorwaarts  onder  §  3  ten  dien  op- 
zichte bereets  breedvoerig  is  verhandeld  en  bepaald ;  —  blyvende 
dus  Yoor  het  overige  de  administratie  van'tambacbtsquartier 
geheel  en  al  aan  den  voormelden  opziender  en  buyten  bemoe- 
jenis  van  den  directeur. 

Art.  34.  Voorts  zal  aan  den  directeur  worden  toegevoegd 
tot  zyne  adsistentie  een  scliryver,  die  de  Maleidsche  taal 
machtig  is,  en  waarvoor  hem  maandelyks  te  goed  gedaan 
zullen  worden  25  rd*  papiere  geld. 

2S  Mei.    Inslruclie  voor  den  kapitein-ingenieur,  opzichter 
van  het  ambachts-kwarlier  te  Batavia. 

Art.  1  t/ni  7  =  art.  1  t/m  7  van  de  instructie,  vastge- 
s^^W  op  y  ^"^  1796.  Alleen  met  dit  onderscheid,  dat  niet 
meer  sprake  is  van  een  «baas  der  metselaaren  en  steen- 
houwers'', maar  van  een  baas  der  timmerlieden. 

Art.  8.  Tot  voorkoming  van  fi*auduleuse  misleidingen  zal 
gemelde  opzigter  verplicht  en  gehouden  zyn,  telkens  als  een 
's  Compagnies  slaav  komt  te  overlyden,  zo  wel  van  den  opper- 
meester, als  den  baastimmerman,  en  dus  van  ieder  in  het 
byzonder,  een  schriftelyk  bewys  aftevragen,  ten  einde  maan- 
delyks aan  de  specificatie  van  den  oppermandadoor  te  worden 
geannexeerd. 

Art.  9.  Vermits  hel  getal  der  keltinggangers  byna  dagelyks 
vermeerderd,  zo  zal  hy  dan  ook  meer  en  meer  attent  zyn, 
dat  de  ploegen  wel  en  exact  worden  afgedeeld  onder  haare 
vaste  mandadoors,  aan  welke  smorgens  vroeg  door  den  Euro- 
peese  kettingmandadoor,  paar  voor  paar,  na  de  kettings  wel 

Digitized  by  VjOOQIC 


8t6  1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

te  hebben  gevisiteerd,  moet  werden  toegeteld»  ten  «nde  na 
't  afgeloopene  werk  dusdanig  weederom  te  worden  verant- 
woord en  in  de  kettingbaay  overirebragt. 

Art.  10.  By  aldien  het  niogte  gebeuren,  dat  eenige  ketting- 
jongeus  zig  mogten  absenteeren  of  te  zoek  raaken,  zal  hy, 
opzigter,  gehouden  zyn  hier  van  direct  kennisse  te  geeven 
aan  de  respective  officieren  van  justitie,  neffens  den  gecom- 
mitteerde over  den  inlander,  en  voorts  exact  onderzoeken  en 
nagaan,  door  wiens  versuim  of  toedoen  de  desertie  is  kunnen 
geschieden. 

Art.  11.  En,  dewyl  onder  deese  kettingboeven  veele  ge- 
vaarlyke  en  8chadelyke  subjecten  worden  gevonden  en  gevolgiyk 
de  publieke  veiligheid  en  rust  eene  byzondere  opzigt  en  attentie 
verëischt,  zo  werd  den  opzigler  voomamentlyk  aanbevoolen 
altoos  den  eersten  dag  van  de  maand,  zo  wel  de  Europeese 
mandadoor,  als  verdere  mandadoors  by  een  te  laaien  koomen 
en  hen  op  eene  ernstige  wyze  voor  te  houden  haare  gehon- 
denisse  en  strenge  correctie  by  wangedrag,  onoplettendheid 
of  konkelaryen  met  de  familie  der  gecondemneerdens. 

Art.  12.  Het  overlyden  van  een  of  meerder  deezer  ketting- 
boeven moet  almeede  worden  gestaafd  door  schriftelykebevryzen 
van  den  opper-chirurgyn  en  baastimmerman  en  voorts  behoorlyk 
aanteekening  gehouden  by  het  daar  van  loopende  registen 

Art.  15.  Zo  dra  de  tyd  van  het  bannissement  van  den  een 
of  andere  gecondemneerde  zal  zyn  verstreken,  zal  daar  van 
moeten  worden  gedaan  rapport  in  scriptis  aan  den  beer  com- 
missaris opzigter,  ten  einde  daar  van  aan  de  hooge  regeering 
te  kunnen  verslag  doen. 

Art.  14.  Tot  voorkoming  van  brand  en  andere  ongelukken 
zidlen,  zo  wel  de  opper^,  als  kettingmandadoor  gehouden  lyn 
behoorlyk  te  waaken  en  de  vertrekken  te  visileeren,  voor  al 
de  bovenkamers  van  de  slaaven,  invoegen  men  dus  wel  expres- 
selyk  verwagt,  dal  de  opzigler  zelfs,  ten  minsten  's  weeks 
twee  maal,  alle  vertrekken  zal  opneemen  en  visiteeren,  ten 
einde  directe  ordre  te  kunnen  stellen  omtrent  alle  ongeregelt- 
beden. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  887 

Art.  15.  's  Morgens  ten  zes  uuren  zullen»  so  wd  alle  ibia?eD, 
als  keltinggangers  aan  het  werk  moeten  werden  gebragt  tot 
klokke  11  uuren  en  voorts  van  een  lot  vyf  uuren,  zullende  de 
overige  uuren  moeten  dienen,  zo  om  van  de  werkplaatsen  te 
rog  Ie  keeren,  te  sehaflen  en  uit  te  rusten»  zonder  dat  zig 
iemand  zal  mogen  onderstaan  particulitf  werk  van  hun  te 
vergen  or  hen  eMera  te  emploieeren. 

ArI.  16.    's  Avonds   ten   zes   uuren   zullen,   niet  alleen  de 
kettiBggangers,  na  de  zelve  exact  te  hebben  getekl  en  de  ket- 
tings   gevisiteerd,  behoorlyk  opgeslooten,  maar  ook  de  slaaven 
na  haare  vertrekken  worden  overgeweesen  en  voorts  de  uyt- 
gezette  sehildwachten  en   mandadoors  behoorlyk  gelast  zorge 
te   dragen  voor  het  uitloopen  of  abaenteeren  geduurende  den 
naeht,  op  poene  van  eene  gevoelige  correctie. 
Art.  17  t/m  90  =  art.  8  t/m  11,  oude  instructie. 
Art.  21.    Vermits   de   slaaven,  die  seedert  eenigen  tyd  hy 
de   gezwind  stukken  zyn  geéxerceerd,  volkomen  aan  het  be- 
doelde oogmerk  hebben  beantwoord  en  de  onkostbaare  onder- 
houd volkomen  strookt  met  's  Compagnies  intresl  en  belangens, 
zo  werd  de  opzigter  wel  expres  gdast  te  zorgen,  dat  ook  na 
den  geeindigden  oorlog  worden  aangehouden: 
4  bombardiers, 
4  canonniers, 
60  gemeene, 

68  koppen,  om  's  weeks  twee  maal  of  's  Woeiisdachs  en 
Zaturdachs,  van  's  morgens  halv  ses  tot  halv  acht  uuren,  door 
een  artbillery  officier  te  worden  geéxerceerd  en  ten  acht  uuren 
wederom  aan  haar  werk  gesonden. 

Art.  32.    Tot  een  extra  toelaage  en  tot  meerder  enooura- 
gement  zullen  deselve  dan  nog,  boven  het  geene  §  4  gemeld 
is,  'smaands  genieten, 
rds  2:  —  een  bombardier, 
>    1 :  16    »     canonnier, 
»    1 :  —    »    gemeene, 
eii  dan  ook  jaarlyks  boven   de  ordinaire   verstrekking   vap 
Ueeren: 

Digitized  by  VjOOQIC 


828  1768.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

1  kort  Javas  baatje, 

1  lange    »      broek, 

1  hoofd  doek, 

1  boykband. 

Art.  23.  Het  sluit-  en  onlslait-geld  van  particuliere  alaayen, 
gelyk  ook  de  geringe  inkomsten  der  warongs,  blyft,  zo  als 
van  ouds  af,  ten  voordeele  der  niaiidadoors,  schryvers  en  mees- 
terknegt,  sonder  eenige  beiuoeyenis  van  den  opzigter,  invoegen 
hy  zich  ook  voornamenllyk  diend  te  onthouden  van  parti- 
culier werk  en  aanbesleedinge  in  het  anibachts  quartier,  op 
poene  van  nadere  dispositie,  zo  wel  ten  opzigte  van  hem,  op- 
zigter,  als  de  baasen  en  opziendei*s,  die  zoortgelyke  particuliere 
aanbesteedinge  hebben  aangenoomen. 

Art.  24.  Daar  dus  het  geheele  ambachts  quartier  met  dies 
ap-  en  dependentien  gesteld  is  onder  desselfs  gezag  en  be- 
heeringe,  zal  hy  dus  ook  verpligt  zyn  alle  ordonnantien  ter 
ontvangst  van  kostpenningen,huurIoonen,randsoenen,kleeragien, 
enz.  voor  de  aldaar  bescheidene  's  Compagnies  dienaaren,  slaaven 
en  keltinggaugers  behooriyk  te  examineei^n  en,  in  ordre  be- 
vindende, daar  voor  te  teekenen  en  dezelve  vervolgens  de  heer 
commissaris  opzigter  aan  te  bieden,  ten  einde  door  zyn  Edele 
voor  gezien  te  worden  geteekend. 

Art.  25.  Zodra  door  den  directeur  der  fortificatien  in 
scriptis  zal  zyn  opgegeeven  eenige  ontdekte  defecten  aan  's  Com- 
pagnies gebouwen,  die  door  hem,  opziender,  zullen  moeten 
werden  gerepareerd,  zal  hy,  opziender,  verpligt  zyn  van  dea 
heer  Directeur  Generaal  qualificatie  te  verzoeken  tot  het  nodige 
herstel  en  reparatie;  doch,  zo  het  een  of  ander  werk  geeo 
uitstel  niogt  kunnen  leiden  en  eene  spoedige  verhelpinge  ver* 
eischt,  zal  hy  dit  wel  direct  mogen  laaten  onder  handen  neemen 
buiten  voormelde  qualificatie;  —  van  deese  verrichtinge  echter 
weekelyks  gehouden  zyn  een  gedelailleerd  bericht  te  bezorgen 
aan  den  heer  commissaris,  ten  einde  door  zyn  Edele  by  de 
•  maandelykse  specificalieii  der  werk  baasen  Ie  worden  gevoegd ;  — 
ingevalle  hy,  opziender,  echter  gegronde  reedenen  mogte  hebben 
aan   de   schriflelyke    last    van    den   directeur  niet  te  kunnen 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.     P.  Ö.  VAN  OVERÖTRATEN.  829 

beantwoorden,  zo  zal  het  hem  vry  staan  zyne  aanroer^ 
kingen  en  l>ezwaaren  in  scriptis  over  Ie  f^eeven  aan  den  heer 
conimissaris  voormeld,  ten  einde  door  zyn  Edele  te  word<^n 
gebragt  ter  decisie  van  de  hooge  Regeering. 

Art.  26.    Hy,  opziender,  zal  dus«  buiten  het  geene,  wat  zyne 
administratie   aangaat   en   de    huishouding   in   het   ambachts 
quartier   lietreft,   gesubordineerd   zyn   aan    den  directeur  der 
fortificatien,  wiens  ordres  hy  zal  moeten  naarkoomen  inalies, 
wat    de   timmeragien,    reparatien   en    verder  den  dienst  van 
ingenieur  aangaat;  —  't  ambt   van  opziender   vereischt  dier- 
halven,  dat   hy  alle  deese  te  doene  reparatien  examineerd  en 
vervolgens,   na   de   baazen    van  de  verscheide  departementen 
tot    berslellinge  (e  hebben  ordre  g^eeven,  daar  van  dan  ook 
dadelyke  aanteekenin;?  houd,  ten  einde  de  materialen,  gereet- 
schappen  en  verdere  benodigtheden,  die  de  baazen  of  opzienders 
daar  voor  by  haare  maandelyksche  specifica  tien  in  reekening 
brengen  en  by  de  boeken  worden  afgeschreeven,  dan  wel  de 
respective   coilegien   van   Scheepenen  of  Heemraaden  worden 
in  reekening  gebragt,  te  kunnen  confronteeren  en  na  te  gaan. 
Art.  27.    Van   alle  zyne  verrichtingen  betrekkelyk  de  tim- 
meragien en  reparatien  zal  hy  ook  behoorlyk  rapport  moeten 
doen  aan  den  directeur  der  fortificatien,  gelyk  den  dienst  van 
een  gesubordineerd  officier  van  de  genie  vordert. 
Art.  28  =  art.  14,  oude  instructie. 
Art.  S9.    Allen   aanleg  van  nieuwe  gebouwen  en  werken, 
vemieuwinge   van   oude,   mitsgaders  alle  hoofd-  en  capitaale 
reparatien    zullen  ter  presentie  van  den  heer  commissaris  op- 
zigter,  op   qualificatie   hunner   hoog  Ëdelbedens,  by  publieke 
aanbesteedinge  aan  de  miosl  aanneemende  worden  toegeweezen 
onder  zodanige  restrictie  en  bepaalinge,  als  nu  jongst  by  het 
reglement  op  de  bediening  van  directeur  der  fortificatien,  ge- 
bouwen  en    waterwerken    bepaald   en    vastgesteld   is,   onder 
deese  expresse  voorwaarde,  dat  hy,  opzigter,  met  en  beneffens 
de  werkbaazen  en  opzienders  gehouden  en  verplicht  is,  onder 
de  opperdirectie   van   den   directeur,  een  ieder  in  het  zyne, 
Da  te  gaan  en  toe  te  zien,  dat  deeze  aanbesteede  werken  ook  na 

Digitized  by  VjOOQIC 


850  1706.    P.  Ö.  VAN  OVERÖTRATCN. 

hel  geapprobeerde  plan  en  bedongene  voorwaarden  eo  coRditien 
worden  opgehaald  en  gpabsolveenl. 

Ah.  50.  Voornamen tlyk  echter  word  hem  aanbevoolen 
zig,  noch  direct  of  indirect,  met  verstrekkingen  van 's  Compag- 
nies goederen  te  l)emoeyen,  noch  minder  eenige  order  ten  dien 
opzigte  te  verleenen,  dan  alleen  op  geteekende  ordonnanties 
van  den  heer  Directeur  Generaal,  uit  welke  vervolgens  moet 
werden  uitgetrokken  en  op  een  schrifleiyk  bewys  bekend  ge- 
steld al,  het  geene  ieder  baas  of  opzigter  in  het  byzonder 
betreft,  en  welke  liewyzen  zo  dan  door  hem,  opzigter,  moeten 
worden  g«»teekend,  exeepto  alleen  van  kleenigfaeeden,  die  tot 
daadelyke  voorziening  en  geringe  reparalien  direct  worden 
vereiseht;  om  dan  alle  sulke  willekeurige,  tot  dus  verre  in- 
gesloopene  bandelwyzeu  teegen  te  gaan  word  hy,  opzigter,  wel 
expres  gelast  alle  maanden  by  de  speeificatien  der  werkbaasen 
en  opzienders  te  doen  voegen  alle  inkoomende  ordonnantien  e  o 
door  hem  verleende  bewysen  tot  afgave  van  kleenigheeden  tol 
geringe  reparatien,  ten  einde  door  den  heer  commissaris  op- 
zigter teegens  de  speeificatien  te  worden  geconfronteerd  en 
voor  accoord  geteekend. 

Art.  31.  Geene  Chineese  timmerlieden,  smits»  metzeiaars 
of  andere  ambachtslieden  mogen  worden  ingehuurd,  ook  vol- 
strekt geen  inkoop  gedaan,  dan  na  dat  hier  van  door  den  heer 
commissaris  opzigter  een  schriftelyk  bewys  zal  zyn  verleend, 
ten  einde  den  heer  Directeur  Generaal,  ter  erlanging  van  qoaK- 
ficatie,  te  worden  aangebooden,  zo  dat  dus  by  bevinding  van 
de  een  of  ander  ongeqnalificeerd  te  hebben  in  dienst  ge- 
noomen  of  iets  Ie  hebben  ingekogt,  zulks  zal  Uyven  en 
daadelyk  gebragt  worden  ten  laste  en  ter  restitutie  van  hem, 
opziender. 

Art.  32  en  33  =  art.  18  en  19,  oude  instructie. 


Tegeltjk   met   de   vaststelling  van   deze  en  de  voorgaande 
instructie  Werd  be|>aald: 
1*  de   administratie  en   beheering  van  het  ambachtskwartier 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798      P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  851 

als  nu  te  stellen  onder  den  capitain  ingeuienr  en  opzichter 
der  timmeragien  eu  reparatien^  Johan  Adriaan  Wasschen- 
felder,  milsgaders  daarvan  aan  denzelven  door  den  directear 
der  forlificatien,  gebouwen  en  waterwerken,  Doininicus 
Michiel  Barbier,  onder  ultimo  dezerie  laten  transport  doen; 

2®  den  evengenoemde  opzichter  van  de  timmeragien  en  re- 
paratien,  Wasschenrelder,  als  nu  ook  te  laten  stellen  een 
gelyke  borgtocht,  als  bevorens  door  den  fabriek  gesteld  is; 

3*  het  tractement  van  den  directeur  der  forlificatien,  gebouwen 
en  waterwerken,  Barbier,  nu  mede  ie  laten  verminderen 
mei  rd*  600  en  dal  van  gedagte  Wasschenfelder  met  dit 
montant  te  vermeerderen,  invoegen  de  eerstgemelde,  in  steede 
van  rd'  7000,  in  den  aanstaande  zal  winnen  rd'  6400  en 
de  tweede,  in  steede  van  rd*  3600,  jaarlyks  zal  ontvangen 
ryksdaalders  4200. 

25  Mei.     Bepaling    der   inkomsten   mn  den   baas  der 
scbeeps'timmerlieden  ten  eilande  Onrust. 

Op    14   November   1799  is  het  tractement  van  dezen  baas 
verminderd   lot  6000  rijksdaalders  'sjaars  » uithoofde  van  het 
•verminderd  werk"'. 
• 

5  Junij.     Prijs'bepaling  van  het  rundvleesch. 

Op  de  door  Scheepenen  dezer  stad  gedaane  voordracht  is 
goedgevondeD  en  verstaan  de  prys  van  het  rundvleesch,  wyl 
de  prys  van  het  vee  thans  buitengemeeit  19  genmm,  loaisr 
dat  daarin  noch  is  kunnen  voorzien  worden,  by  provisie  en 
lot  nader  order  te  bepaalen  op  zes  stiiif«r8  het  pond,  in  steede 
van  vyf  stuivers,  die  daarvoor  dus  lang  zyn  betaald ;  en  Scheepenen 
voormeld  te  qualifieeeren  om  hiervan  aan  de  gemeente  kennis 
te  geeven. 

4-  Junij.     Voorschifl  nopens  hel  koopen  en  verkoopen 
van  madat. 

De   pachter   van   de   madat-kilten,  Tan  Tjiantjing,  zich  by 

Digitized  by  VjOOQ IC 


6Sï  1^08-     P-  ö.  VAN  OVERÖTRAtE^I. 

requeste  beklaagd  hebbende  over  de  aanmerkelyke  schade,  die 
hem  word  toegebracht  door  het  claodestieD  kooken  en  ver- 
koopen  van  madat  buiten  de  daartoe  en  tot  het  schuiven  van 
amphioen  gepermitteerde  kitten,  met  verzoek  om  de  voor- 
ziening dezer  regeering  daarentegen;  zo  is  goedgevonden  en 
verstaan  den  voornoemden  pachter  te  gelasten  en  te  qaaliG* 
ceeren  om  aan  elk  en  een  iegelyk,  die  in  den  aanstaande 
madat  in  de  gepermitteerde  kitten  zal  koopen,  te  verleenen 
een  tjap,  waarop  zyn  naam  staat,  ten  einde  hetzelve  ten  allen 
tyden  te  kunnen  vertoonen  en  (e  doen  dienen  tot  een  bewys, 
dat  de  madat  in  de  geoorloofde  kilten  is  gekogt ;  en  daaren- 
tegen te  bepaalen,  dat  voortaan  alle  madat  buiten  de  voornoemde 
kitten,  waarvan  een  dusdanig  tjap  niet  vertoond  zal  kuonra 
worden,  zal  worden  gehouden  voor  madat,  op  een  dandestine  en 
ongeoorloovde  wyze  gekookt  en  verkogl  of  gekogt,  en  dat  daarom- 
trent zal  worden  geprocedeerd  navolgens  de  successive  op  dat  stuk 
door  deze  regeering  geëmaneerde  ordres;  — zullende  van  deze 
di8|)0sitie  aan  de  gemeente  by  billetten  worden  kennis  g^eevea 
en  de  respective  officieren  van  justitie,  nevens  den  gecommit- 
teerde tot  en  over  de  zaaken  van  den  inlander  gelast  te 
zorgen  en  te  waken,  dat  daaraan  stiptelyk  worde  voldaan. 

15  Junij.     Vernieuwing    van    hel    bepaalde   op  9  April 
1776  nopens  handel  in  arak. 

Nademaal  de  ingekomen  klagten,  zo  van  ingezeetenen,  ab 
van  vreemden,  ons  ten  vollen  overtuigen,  dat  het  reeds  be- 
voorens  en  wel  lualstelyk  den  9  April  1776  by  plaeaat  door 
ons  geinterdiceerd  misbruik  der  arakbranders  alhier  om  hunne 
arak  te  debiteeren  in  ongeykt  vaatwerk  onder  den  naam  van 
leggers  en  halve  leggers,  schoon  gecnzhis  de  bepaalde  maat 
van  388  en  194  kannen  houdende,  niet  alleen  wederom  is 
ingeslopen,  maar  dat  ook  hel  bedrog,  waartoe  de  voorschreeven 
onzekere  inhoud  van  het  vaatwerk  geleegenheid  geeft,  den 
handelaars,  voornamelyk  den  uitlandigen,  reeds  zo  zeer  ten  be> 
zwaar  strekt,  dat,  wdlen  wy  het  verlier  van  arak  buitenslands 

Digitized  by  VjOOQIC 


1?6Ó.    f*.  Ó.  VAN  ÓVÈRèTRATEN.  8JS 

voor  deeze  colonie  consenreeren  en  oiel  hel  verval  van  haaren 
handel  door  bet  verlies  van  den  voorachreeven,  voomameh  tak 
daar  van  zien  vermeerderen,  tegen  het  gemeld  schaddyk  ge- 
bruik ten  eersten  en  tevens  ten  emstigsten  dienen  te  voorzien  — 
zo  b  bet,  dat  wy  om  deze  hoognodige  voorziening  te  be- 
werkstellingen goedgevonden  hebben,  by  wege  van  renovatie 
en  ampliatie  van  het  vooraf .  aangehaald  placaat  van  den  9 
April  1776,  de  gezamentlyke  arakbranders,  die  ter  dezer  hoofd- 
pbalze  hunne  neering  dryven,  aan  te  beveden,  gelyk  wyhun 
aanbeveden  by  dezen,  om  niet  alleen  ten  eersten  aüe  hunne 
aanbanden  zpde  leggers  en  halve  leggers,  die  niet  vandebe* 
paalde  maat  zyn,  aan  den  ykmeester  op  te  geeven  en  volgens 
den  waaren  inhoud  te  laaten  yken,  maar  ook  zich  van  dat 
irregulier  vaatwerk  te  ontdoen  binnen  den  tyd  van  drie  maanden, 
van  heeden  af  gereekend,  en  na  verloop  van  dit  termyn  geen 
andere  vaatwerk  te  gebruiken  dan  heele  leggers  van  388  en 
van  360  kannen  en  halve  leggers  van  194  en  180  kannen 
van  10  mutsjes  ieder,  op  poene,  dat,  wanneer  na  verloop  van 
den  zo  even  gestelden  tyd  van  drie  maanden  ander,  ten  ver- 
koop van  arak  dienend  vaatwerk  in  een  der  arakbranderyeu 
zal  worden  gevonden,  dat  vaatwerk  zal  worden  geconfisqueerd 
CD  de  eigenaar  daarvan  daar  en  boven  zal  verbeuren  een 
honderd  zilvere  dukatons  ten  behoeve  van  de  stads  kas  voor 
ieder  hecle  of  halve  legger,  die  ongeykt  of  niet  van  den  be- 
hoorlykeo  maat  zal  bevonden  worden  te  zyn. 


Zie  ook  -^^~-  1799. 

19  Junij.  Bepaling  dat  de  fiscaals  zouden  afleggen 
hunnen  ambts^e^  voor  den  Raad  van  justitie  en  hunnen 
eed  van  purge  voor  de  Hooge  Regeering. 

19  Junij.  Verbad  voor  vreemdelingen  hunne  koopman^ 
sdtappen  in  het  Mem  te  verkoopen. 

Schepenen  dezer  stad   ter  dispositie  van  deze  regeering 
gebracht  hebbende  een  door  vyftien  burgers  en  ingezeetenen 

ruUAT-MB  D£IL  Xlk  ^ 

Digitized  by  VjOOQIC 


8S4  1^08.    P.  Ó.  VAN  ÓVERÖTRATEN. 

by  dat  cnllegie  ingediend  request,  houdende  dezelver  bezwaar 
over  de  praejudicie,  die  hun  io^bracht  word  door  deo  handd 
der  alhier  verblyf  houdende  Treenidelingen»  iozonderheyd  door 
het  verkoopen  van  hunne  whaaren  in  het  idein  uit  negotie 
winkels,  met  voordracht  tevens  van  het  verzoek  dier  lieden 
om  de  nodige  voorziening  tot  het  instand  houden  der  bai^er 
neeringen,  —  zo  is  goedgevonden  en  verstaan  den  vreemdelingen, 
aan  dewelke  in  den  aanstaande  zal  worden  vergund  bmine 
aangebrachte  goederen  te  verkoopen,  het  opzetten  van  winkels 
ter  verkoop  van  hunne  handelwhaaren  in  het  klein  te  ver- 
bieden en  hun  alleen  te  accordeeren  den  verkoop  van  hun 
factuuren  in  hel  geheel  of  wel  by  gedeelten  in  het  gros, 
mitsgaders  den  sabandhaar  eniicenimeester,  JacobusTheodonis 
Reynst,  te  gelasten  hiervan  onder  de  overige  informatien,  den 
handel  betreffende,  mede  aan  alle  aankomende  vreemden  kennis 
te  geeven. 

JL  Junij.     Vemieuwhig  van  hel  bepaalde  op  15  Januarij 
1790  nopens  Spaansche  mailen  of  ^kop8lukken*\ 

Nademaal  ons  is  voorgekomen,  dat  zommigen  zwaarigheid 
maken  de  Spaansche  kopstukken  tegens  vier  en  zestig  stnivers 
het  stuk  te  ontvangen,  schoon  dezelven  daar  voor  hy  billet 
van  den  IB  January  1790,  even  als  de  Spaansche  pUaarslakken» 
gangbaar  zyn  verklaard,  —  zo  is  het,  dat  wy  goedgevonden 
hebben  de  voorschreeve  kopstukken  nader  gangbaar  te  ver- 
klaaren,  gelyk  dezelven  nader  gangbaar  verklaard  worden  by 
dezen,  even  en  tot  dezelvde  waarde  als  de  Spaansche  pilaar- 
stukken,  te  weeten  de  bede  tot  vier  en  zestig,  de  halve  tot 
twee  en  dertig  en  de  quarten  tot  zestien  stuivers;  verkha- 
rende  en  begeerende,  dat  een  ieder,  wie  hy  ook  zy,  niet  zal 
mogen  weigeren,  maar  gehouden  en  verplicht  zyn  de  gemelde 
kopstukken  tot  de  voorschreeve  waarde  te  aceepteeren,  zonder 
aan  derzelver  cours  of  circulatie  eenige  verhindering  of  strem- 
ming te  veroorzaaken,  op  poene  van  ab  overtreeden  van  onze 
wetten  geeonsidereerd  en  behandeld  te  zuUen  worden. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.    P.  d.  VAN  ÖVER8TRATEN.  dM 

26  ianij.     Bepaling,  dat  des  Zondags  ook  te  Weltevreden 
eene  godsdienstoefening  moest   worden  gehouden. 

Op  de  propositie  Yan  den  heer  Gouverneur  Generaal  is 
goedgevonden  en  verslaan  wederom  des  Zondags  morgen  een 
weeklyksche  predikiieart  in  de  kapel  op  het  landgoed  Welte- 
vreeden  te  laten  waameemen  door  de  predikanten  der  gere- 
formeerde gemeente  en  den  kerkenraad  van  die  dispositie  te 
informeeren. 

6  Julij.     Maatregel   tegen   het  vertrek  van  Batavia  van 
Chineezen,  nèa  schulden  bezwaard. 

Te  meermalen  gereflecteerd  zynde,  dat  by  vertrek  der  Ghi- 
neesebe  jonken  zich  verscheidene  Ghinasche  iogeietenen  in 
stilte  van  hier  begeven»  die,  zo  aan  vendumeesteren,  ab  aan 
particulieren  geld  schuldig  zp,  —  zo  is  tot  voorkoming  van 
hei  clandestien  vertrekken  met  de  jonken  van  zodanige  schul- 
demiars  goedgevonden  en  verstaan  den  gezamenllyke  anachodas 
dier  jonken  het  mede  nemen  van  passagiers  van  hier  te  in- 
terdiceeren,  in  gevalle  dezelve  tot  hun  vertrek  niet  gelicentieerd 
zyn  by  een  pas  of  ander  schriftelyk  bewys  van  den  sabandhaar, 
op  poene  van  een  duizend  zilveren  ducatons,  te  verbeuren  door 
de  gemelde  anachodas  voor  ieder  der  Chineezen,  die  zy  buiten 
xalk  een  pas  zullen  mede  neemen,  en  zulks  ten  behoeve  van 
deo  aanbrenger  en  het  Chineesche  hospitaal,  ieder  voor  de  helvt ; 
mitsgaders  den  sabandhaar  en  licentmeester,  Jacobus  Theodorus 
Reynsty  te  gelasten  om  die  passen  of  licent-briefjes  niet  te 
verleeiien  dan  aan  dezulken,  die  een  bewys  zullen  vertoonen 
van  den  capitain  en  lieutenants  der  Chinezen,  dat  zy  hier  aan 
niemand  iets  schuldig  zyn  of  voor  hunne  schulden  behoorlyke 
eaatie  hebben  gesteld ;  en  tot  meerder  zekerheid,  dat  deze  oider 
door  de  genidde  anachodas  nagekomen  word,  hem,  sabandhaar, 
te  demandeeren  om  een  van  zyne  dienaren  op  elke  jonk  by 
vertrek  van  hier  te  plaatzen  en  die  daarop  te  laten  Uyven 
buiten  de  Duizend  eilanden,  mitsgaders  biervan,  zowel  de  res- 

Digitized  by  VjOOQIC 


836  1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

pective  officieren   van  justitie  en  den  gemelden  sabandliaar, 
ab  de  Chineesche  officieren  en  de  gemeente  te  informeereo. 

6  Jttlij.     Verkoop  van  rijst  van  Regeringswege. 

Vermits  de  ryst  thans  weder  tot  zulk  een  prys  gestegen 
is,  dat  die  tot  geen  gering  bezwaar  van  den  gemeenen  man 
is  strekkende  door  het  daar  aan  noch  heerschend  gebrek,  —  so  is 
om  dit  zo  hoog  noodzakelyk  voedsel  onder  de  ingeietenen  te 
dezer  hoofdplaats  op  een  modique  prys  te  houden  en  het  rysen 
daarvan  voor  te  komen,  op  de  propositie  van  den  heer  Goavemeur 
Generaal,  goedgevonden  en  verstaan  wederom  uit  "sGomp" 
voorraad  per  publieke  vendutie  te  laten  verkopen  50  hslen 
van  dat  graan,  op  denzelvden  voet,  als  jongst  alliier  beell 
plaats  gehad,  vermits  zulks  buiten  praejudicie  van  de  Gonnp*, 
wiens  voorraad  daaraan  hier  toereikende  is,  kan  geschiede»: 
en  de  gemeente  hiervan  by  bületten  te  informeeren. 


Op  den  19  JullJ  1798  werd  de  verkoop  »by  provisie"  ge- 
staakt, omdat  de  verkochte  ryst  voor  niet  meer  dan  35  rijks- 
daalders het  bst  gemijnd  was. 

6  iulij.  Last  op  de  Chineesche  officieren  te  Batavia  af- 
wateringen  te  maken  tussdien  de  Chineesche  graven  en 
die  te  onderhouden. 

Moerassen  en  poelen  hadden  zich  tusschen  die  graven  ge- 
vormd, welke  »by  dies  uitdroging  in  de  goede  mousson  red 
•contribueerden  tot  de  ongezondheid  dezer  luchtstreek". 

Het  coUegie  van  Heemraden  werd  gelast  te  waken  voor  het 
onderhoud  der  afwateringen,  met  machtiging  om,  wanneer  de 
Chineesche  officieren  «daarom trend  in  gebreken  mogten  Uyven, 
»als  dan  ten  kosten  van  dezelve  daaraan  het  nodige  te  laten 
•doen". 

Zie  ook  36  October  1809. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  837 

13  Jalij.    BejnUing   van   zekeren  termijn   voor  het  af* 
breken  van  huizen  binnen  de  stad  Batavia. 

Is  goedgevonden  en  Terstaan  het  cdlegie  van  Schepenen  te 
qualificeeren  om  aan  allen  de  geenen,  waaraan  de  afbraak 
van  huizen  binnen  de  stad  ia  toegestaan  of  verder  to^estaan 
zal  worden,  den  peremptoiren  tyd  van  drie  maanden  te  stellen 
om  die  afbraken  te  volbrengen  en  aan  de  daartoe  bepaalde 
Gonditien  te  voldoen  en  anders  dil  een  en  ander  voor  rekening 
^-an  die  lieden  te  laten  doen,  naar  dien  het  komt  te  blyken, 
dat  daarmede  niet  dan  al  te  lang  getalmeerd  word. 

13  Julij.    Wijziging  van  art  21  der  instructie  voor  de 
prauwvoerders. 

Bedodd  artikel  zonde  voortaan  laiden,  »dat,  wanneer  de 
juragans.  en  koelies,  op  de  prauwen  of  tjunias  varende,  over- 
tuigd worden,  dat  zy  zich  aan  dievery  hebben  schuldig  gemaakt, 
als  dan  dezelven  en  niet  de  eigenaars  dier  vaartuigen  daar- 
voor responsabel  gehouden  en,  in  cas  van  onvermogen  om  het 
gestoleue  te  vergoeden,  aan  den  lyve  gestraft  zullen  worden*'. 

17  Julij.     Wijziging  van  het  bepaalde  op  12  December 
4797  nopens  alarm. 

Nadien  de  ondervinding  heeft  doen  zien,  dat  de  den  12^ 
December  1797  bepaalde  seinscholen  in  cas  van  alarm  niet 
loereikcnde  zyn  geweest  om  alomme  gehoord  te  worden,  — 
zo  is  goedgevonden  en  verstaan  het  sein  van  alarm  voor  den 
aanstaande  in  dier  voege  te  bepalen,  dat  successive  zullen 
worden  gedaan: 

4  schoten  van  de  post  Noordwyk, 


4        » 

»      »      »     Ryswyk, 

4 

»     »      »    Water  plaats. 

16        » 

>      »   stads  bolwerken, 

4 

»      »    post  Jaccatra, 

<^        » 

»      »      >    Ankée,  behalve  noch 

4 

>     •    veldschans  Heester  Gomelis,  in  gevalle 

Digitized  by  VjOOQ IC 


858  1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN 

de  heer  Gouverneur  Generaal  daartoe  speciale  ordre  lal  geven ; 
mitsgaders  de  gemeente  hiervan  bybilletten  Ie  infbrmeereo. 

20  iulij.     Aamtdling  van  lijkdragers. 

De  Regering  vond  goed  «Scheepenen  dezer  stad  te  qualifi- 
ceereo  om  voor  den  aanstaande  vaste  lykdragers  uit  de  burgery 
aan  te  stellen,  tot  zulk  een  getal,  als  hun  Eerwaardens  nodig 
zullen  oordeelen,  onder  het  genot  van  zodanige  gelden,  als  tot 
hiertoe  genoten  worden  door  de  militaire  krygskas  oï  noch 
nader  bepaald  zullen  worden  voor  hel  dragen  der  lyken,  en 
om  voor  dezelve  te  formeeren  eene  voldoende  instructie  en  die 
by  deze  regering  over  te  brengen ;  —  en  voorts,  zodra  de  ge- 
melde aanstelling  gevolg  zal  hebben  genomen,  het  empkMri  van 
militairen  tot  het  begraven  der  lyken  te  laten  oesseeren**. 


Zoowel  deze,  als  de  volgende  bepalingen  waren  gevolgen 
van  de  overplaatsing  van  het  garnizoen  uit  de  stad  Batavia 
naar  Weltevreden. 

In  de  stad  bleef  slechts  een  bataillon  inlandsche  soldaten 
achter.  Voor  twee  majoors,  werden  te  Weltevreden  even 
zoovele  bamboe  woningen  opgericht. 


Op  4  September  1796  is  ter  sake  van  lykdragers  nader 
het  volgende  bepaald. 

Scheepenen  dezer  stad  hebbende  te  kennen  gegeeven,  dat 
het  getal  van  BO  lykdragers,  waarvan  de  bezorging  aan  hun 
Eerwaardens  is  opgedragen,  uit  de  burgers  niet  heeft  kunnen 
gecompleteerd  worden  en  dat  ook,  behalven  die,  eenige  corporaals 
zullen  nodig  zyn  om  de  benodigde  manschappen  uit  gedagte 
lykdragers  ten  huize  van  den  wachtmeester  te  doen  verschynen. 
die  daarvoor  buiten  de  rd*  18,  welke  thans  van  ieder  lyk 
worden  betaald,  rd*  S  zouden  dienen  te  genieten;  —  lo  is 
goedgevonden  en  verataan  Scheepenen  voormeld  getal  uit  de 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  859 

Papangers  te  doen  completeeren,  mits  geene  andere  geworven 
worden»  dan  die  zich  daartoe  vrywillig  zullen  willen  laten  em- 
ployeeren;  voorts  te  accordeeren  de  geproponeerde  verhoging 
van  het  loon  der  lykdragers  van  rd*  18  tot  rd*  20  voor  ieder 
lyk  en  voortaan,  ingaande  met  primo  October  naastkomende» 
de  lyken  te  haten  dragen  door  de  gemelde,  nieuw  aangestelde 
lykendragers. 

20  Julij.    Bepalingea  nopens  dé  krijgs'kas. 

De  Regering  bepaalde  «de  krygskas  te  laten  bewaren  ten 
huize  van  den  commandant  der  stad  en  de  administratie 
daarvan  op  den  presenten  voet  te  laten,  doch  de  incassering 
van  het  geld  der  vrywerkers  en  diversche  dienstdoenders  te 
laten  geschieden  door  den  guamisoens  kwartiermeester''. 

20  Julij.     Regding  der  rantsoenen  van  militairen. 

De  Regering  vond  goed  »de  verstrekking  van  wyn,  die  aan 
het  Bataviasche  guarnisoen  gedaan  is,  te  laten  cesseeren,  zodra 
het   guarnisoen  op   Weltevreden   zal   zyn  geplaatst,  doch  de 
verstrdiking   van   wyn    aan  de  Europezen,  die  op  de  strand- 
batteryen  gedetacheerd   zp,  dewyl   die   voor  zeer  ongezond 
moeten  gehouden  worden,  te  laten  continueeren  en  de  overige 
randsoenen  te  bepalen  op  den  volgenden,  egalen  voet,  zo  voor 
de  sergeants  en   corporaals,  als   gemeene  Europezen,   waar 
zy  ook  komen  te  leggen,  te  weten  maandelyks: 
30      te  ryst, 
20       •  kadjang, 
3      kannen  arak, 
— Vt  ^^^  ^^^  Hollandsch, 
1 V4  te  kofiy  bonen, 
6       »  zout,  en 
—  V4  *  P^P^r  'sniaands,  mitsgaders 

1  tarwen  brood  's  daags". 
Zie  ook  12  JuniJ  1799. 

Digitized  by  VjOOQIC 


840  1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

20  iulij.  Bepaling,  dat  de  luitenant-kolonel  leoem  zoude 
zijn  commandant  van  de  stad  Batavia. 

27  Julij.  Vrijstelling  van  den  boekhouder  en  den  ge- 
zworen Uerk  bij  het  coUegie  van  Weesmeesteren  van 
de  betaling  van  ambtgeUL 

Volgens  de  Regering  was  het  inkomen  dier  personen 
•nauwlyks  toereikende  om  er  eerlyk  en  iatzoenelyk  van  te 
•kannen  leven". 

3  Augustus.  Bepaling,  dat  voortaan  redU  gesproken  zoude 
worden  »m  den  naam  van  het  Bataafsche  vdk*. 

-j-  Augustus.  Medededing  ecner  proclamatie  betreffende 
de   verandering   van  het  Staats-bestuur  in  Nederland. 

Zoo  wel  te  Batavia,  als  op  de  «respective  buiten  comptoiren** 
werd  het  navolgende  stuk  afgekondigd: 

Nademaal  heeren  bewindhebberen,  uitmakende  het  committé 
tot  den  Indischen  handel  en  bezittingen  in  Nederland,  ons 
nevens  boogstderzelver  missive  van  den  29~  January  1798 
hebben  gelieven  toe  te  zenden  eene  door  de  constitueerende 
vergadering,  repraesenteerende  het  Bataafsche  volk,  den  W^ 
der  evengemelden  maand  January  gedaane  proclamatie  aan- 
gaande de  in  Nederland  voorgevallen  verandering  in  de  ordfe 
van  zaaken  nopens  het  publiek  bestuur  van  den  staat;  — 
zo  is  het,  dat  wy  van  deze  voorgevallen  verandering  in  bet 
bestuur  der  zaaken,  ingevolgen  de  begeerte  van  boogstgemelde 
heeren  bewindhebberen,.  kennis  willende  geeven  aan  de  die- 
naaren en  ingezetenen,  zo  alhier,  als  op  de  respective  boiten- 
comptoiren,  voor  zo  ver  die  niet  thans  in  het  bezit  der 
Engelzen  zyn,  goedgevonden  hebben  de  gemelde  prodamatie, 
nevens  de  ons  tevens  overgezondene  extracten  uit  het  register 
van  welgemelde  vergadering  van  den  S3^  en  S4^  der  voor 
sehreeven  maand  January,  by  dezen  te  insereeren,  gelyk 
hierna  volgt: 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  841 

Gelykheid,  vryhetd^  broedertchap. 

PROCLAMATIE. 

De   constilueerende   vergadering,   als  representeereode 
het  Bataafsche  volk,  aan  het  Balaafsche  volk. 

Medeburgerêl 

De  dag  is  eindelyk  aangebroken,  op  welke  uwe  vryheid 
andermaal  luoest  worden  verdedigd ;  op  welke  de  onafhankelyk- 
beid  van  dit  gemeenebest  moest  worden  beschermd  tegens  de 
gewelddadige  aanslagen  van  onverlaten;  op  welke  de  uitber^ 
sting  van  een  zo  listig,  als  verderflyk  ontwerp  door  eene 
krachtdadige  onderneming  van  uwe  getrouwe  vertegenwoor- 
digers moest  worden  voorgekomen;  eene  onderneming, zonder 
welke  gylieden  binnen  weinige  oogenblikken  met  zwaarer 
ketenen  zoudt  zyn  beladen  geweest,  dan  gy  immer  hebt  ge- 
torscht;  eene  onderneming,  welke  dus  door  eene  gebiedende 
noodzakelykheid  wierd  gevorderd;  eene  onderneming,  welke, 
zoude  het  Bataafsche  volk  een  vry  en  onafbangelyk  volk 
blyven,  zich  van  het  oogenblik  af  van  de  samenkoming  uwer 
algemeene  verteegenwoordigende  vergadering  voorbereidde  en 
lot  wdke  wj  door  het  onverantwoordelyk  gedrag  van  ben, 
die,  hoe  zeer  vyanden  van  de  grondbeginzelen  onzer  jongste 
staatsomwenteling,  zich  echter  listiglyk  in  het  bestuur  hebben 
welen  in  te  dringen,  wilden  wy  ons  ten  minsten  ak  getrouwe 
vertegenwoordigers  gedragen,  in  dit  oogenblik  zyn  gedrongen 
geworden. 

Het  was  dus  tyd,  dat  de  klove  gedempt  werd,  welke  men 
gevestigd  bad  tusschen  een  geregelde  orde  van  zaken  en  het 
wanstaltig  bestuur  van  op  zich  zelf  oppermachtige  en  in 
schyn  zaam  verbonden  volken:  een  b^luur^  waarvan  ons 
vaderland  zo  veelmalen  de  rampzalige  gevolgen  heeft  onder- 
vonden, hetwelk  u  steeds  belet  heeft  uwe  eige  krachten  te 
kennen  en  aan  Engeland  immer  de  gelegenheid  heeft  gegeven 
om  u  inwendig  te  verdeden  en  daar  door  uwen  anders  ou- 
lembaren  moed  en  zo  dikwils  betoonde  vaderlandsliefde  aan 
banden  te  leggen  en  uit  te  doven ;  een  bestuur  eindelyk,  welks 

Digitized  by  VjOOQIC 


842  1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

schadelykbeid  ons  op  elke  bladzyde  ted  de  gedenkrolkn  ootes 
vaderlands  overtuigeod  word  beweien;  betvrelk  ons  van 
lieverleede  zoude  doeo  terug  keeren  tot  het  gevloekt  stad- 
houderschap en  ons  dus  met  een  angstig  veriaogen  doeo 
terug  zien  naar  die  ketenen,  welke  wy  met  behulp  van  onzeo 
getrouwen  bondgenoot  en  ten  kosten  van  zo  veeie  opoiferingen 
afgeschud  hebben. 

Het  viras  tyd,  dat  men  alle  hinderpalen  uit  den  weg  ruimde, 
alle  omslandigbeben  zo  inrichtede  en  alle  ons  omringende 
zaken  zo  wyzigde,  dat  wy  eens  eindelyk  komen  konden  tot 
eene  gevestigde  orde  van  zaken  en  doen  ophouden  dien  staal 
van  verwarring  en  onzekerheid,  welke  nu  drie  jaren  lang  de 
zenuwen  van  onzen  welvaart  heeft  verlamd  en  ons  gebragt 
op  den  rand  van  een  janimerpoel,  welke  wy  tot  nog  toe  alléte 
ontkomen  zyn  door  de  geduldige  goedwilligheid  van  het  Fransche 
volk,  welk's  genegenheid  t'onswaards  in  niets  is  veranderd* 
niet  tegenstaande  alle  helsdie  pogingen  zyn  aangewoid  om 
hetzelve  van  ons  te  verwyderen. 

Het  was  meer  dan  tyd,  dat  men  alle  deze  aanslagen  t^en  uvre 
vryheid,  welke  hoe  langs  zo  menigvuldiger  vrierden,  verydeUe. 

Het  was  tyd,  dat  men  de  plannen  vruchteloos  maakte 
van  hen,  die  om  hunner  eigen  grootheids  wille  het  bond- 
genootschappdyk  bestuur  trachteden  te  behouden  en  deze,  io 
hare  beginzelen  zo  heilryke  staatsomwenteling,  niet  slechts  voor 
u  vruchteloos,  maar  zelfs  in  hare  gevolgen  schadelyk  te  maken. 

Het  was  meer  dan  tyd,  dat  de  eed  van  het  vaderland  te 
zullen  redden,  door  veelen  met  een  valsch  hart  dikwyb  ge- 
daan en  nu  zo  onlangs  nog  op  de  heilige  plaats  uwer  ver- 
tegenwoordiging ten  uwen  aanhoren  herhaald,  door  uwe 
waarachtige  vrienden  door  daden  vervult  wierd. 

Er  bleef  voor  hen,  die  geene  andere  ^bedoelingen  hddien, 
dan  het  algemeen  geluk  en  om  aan  ons  zo  fel  geteisterd 
vaderland  den  weg  te  banen  om  door  eene  wyze  en  voor- 
zigtige  staatsregeling  zich  uit  het  stof  te  verheffen,  geene 
andere  keuze  overig,  dan  alle  die  schadelyke  wezens  de  macht 
te  ontnemen  om  u  meerder  te  benadeelen. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.    P.  Q.  VAN  OVER8TRATEN.  845 

Het  ontwerp  om  op  de  painhoopen  van  het  Stadheoderlyk 
bewind  de  thronen  te  vestigen  van  eenige  geslachten;  on 
onder  den  sehyn  van  Uefde  tot  orde  alle  rechtgeaarte  bemin- 
naren  des  Taderlands  te  onderdrakken  en  dezelven  den  moed 
en  de  krachten  te  benemen  sich  tegens  de  dwingelanden  te 
verzetten;  om  u,  onder  den  naam  van  volks  regeering  by 
vertegenwoordiging,  te  brengen  onder  bet  ondraagbaar  juk 
eener  verkieslyke  aristocratie  en  u  dus  in  bet  schaduw  beeld 
der  Tryheid  de  veracbtelyke  slaverny  te  doen  omhelien;  — 
dit  boosaartig  ontwerp,  hetwelk  in  het  door  u  verworpen 
plan  van  constitutie  zo  duiddyk  staat  uitgedrukt,  was  geensins 
uit  het  oog  verloren,  maar  integendeel  aan  alle  zyne  deel- 
hebberen hoe  langs  zo  dierbaarder  geworden;  en  deszelfs 
uitToering  zoude  van  de  voorheen  daartoe  aangewende  pogingen 
alleen  daarin  hebben  verschild,  dat  men  thans  eene  verdubbelde 
nmte  van  list  en  geweld  daarin  zoude  gebezigd  hebben. 

Hel  was  roor  de  Fransche  republiek  bewaard  u  door  de 
ondersteuning,  aan  uwe  waaragtige  vrienden  verleend,  ander- 
maal te  TerloBsen  en  te  redden  uit  den  maalstroom,  waarin 
men  n  gestort  had  om  u  dies  te  gemakkelyker  te  kunnen 
overheerschen.  —  Er  bleef  voor  ons  niets  anders  overig,  dan 
rf  ons  nog  eene  staatkundige  stuiptrekking  te  getroosten,  of 
de  Tryheid  voor  altyd  in  ketenen  gekneld  te  zien.  —  En 
welk  recht  geaart  Taderfander  zoude  één  oogenblik  omtrent 
zulk  eene  keuze  in  twyffel  kunnen  staan  P 

Ja,  Bataven  I  wy  zyn  eindelyk  in  de  harde  noodzakelykheid 
gebragt  om  sommige  leden  van  uwe  vertegenwoordigende  ver- 
gadering in  verzekering  te  nemen  en  om  anderen  uit  het 
bestuur  van  zaaken  te  verwyderen,  geenzins  om  dezelven  op 
eenigerbande  wyze  te  benadeelen,  dan  voor  zo  verre  zy  zich 
volgens  'shinds  wetten  aan  eenig  misdryf  mogten  hebben 
schuldig  gemaakt;  geenzins  om  dezelve  te  vervolgen  uit  hoofde 
van  bun  gehouden  gedrag,  want  wy  zyn  te  wel  overtuigd  van 
de  rampzalige  gevolgen  van  het  schrikbewind ;  doch  alleen  om 
deidven  te  beletten  famger  de  grondslagen  der  jongste  staatsom- 
wenteling  te  ondermynen  en  door  het  vernietigen  van  allen 

Digitized  by  VjOOQIC 


844  1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

tcgenslaiid  daartegen  a  spoedig  te  leiden  tot  eeoe  geregelde 
orde  Yan  zaken,  waarhy  de  beerschzugt  word  aan  bandoD 
gelegd  en  de  regeeringloosheid  alle  toegangen  gesloten;  waar 
door  het  staatkundig  geluk  der  Bataafsche  republiek  zal  ge- 
vestigd en  zy  waarlyk  nuttig  gemaakt  worden  Toor  haren 
bondgenoot  en  ontzaggelyk  voor  hare  vyanden. 

Schetsen  wy  een  vabch  tafereel  van  den  staat  der  zaken? 

Bedienen  wy  ons  van  den  laster  om  brave  mannen  in  uwe 
oogen  hatelyk  te  maker?    Of  isdewaarlieidaanonzezyde? 

Of  zyn  niet  de  aanslagen  tegen  uwe  hurgerlyke  vrylidd 
openbaar?  Of  is  niet  bescherming  en  bevoordeling  der  aan- 
hangeren   van   Oranje  in  hei  vorig  bestuur  alomme  bekend  F 

Was  het  niet  geno^  een  beproefd  vaderlander  te  zyn  om 
te  worden  verguisd  en  verstoten?  Heefl  men  weleenmiddd 
onbeproefd  gdaten  om  den  volksgeest  uit  te  doven?  b  de 
schanddyke  bewerktuiging  der  landmacht  niet  sedert  lange 
een  bron  van  billyke  klaglen?  Heeft  men  bet  bondgenoot- 
schappelyk  bestuur  niet  in  uwe  vertegenwoordigende  vergadering 
durven  verdedigen?  Hebben  niet  veelen  uwer  bestuurderea 
de  eenhrid  der  republiek,  het  eenig  middel  om  ons  inwendig 
gelukkig  en  naar  builen  sterk  te  maken,  door  de  schandelykste 
middelen  bestreeden?  Is  niet  de  burgerwapening,  dat  stevig 
bolwerk  der  vryheid,  zo  achrikkelyk  voor  alle  despoten  ak 
heilzaam  voor  het  volksgeluk,  op  alle  mogelyke  wyzen  ver- 
traagd? Word  niet  de  handel  met  onzen  natuurlyken  vyaud 
oogluikend  toegelaten  —  wat  zeggen  wy  —  word  dezelve  niet 
in  weerwil  van  de  wetten  beschermd?  Heefl  men  zich  niet 
veroorloofd  de  stem  der  burgeren  in  zommige  plaatsen  door 
militair  geweld  te  smoren  en  de  baldadige  heerszucht  niet 
met  kracht  ondersteund?  Heeft  men  door  de  schatten  van 
den  staat,  uil  uw  zweel  en  bloed  zamen  geperst,  niet  alles 
trachten  om  te  kopen  om  u  lieden  met  de  bajonnelten  op  te 
dringen  eene  staatregeling,  welke  gylieden  zo  rechtmatig 
niet  verachting  hebt  verworpen?  Heeft  men  de  straffeloosheid 
niet,  als  het  ware,  toegezworen  aan  bet  vuige  eigenbdaogf 
Heeft  men   niet   toegelaten,   dat  zich  eenige   weinigen  ver- 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.    P.  Ö.  VAN  OVÊRSTRATÊN.  848 

rykten  met  de  vruchten  aVs  arbeids^  welke  men  n  deed 
storten  in  een  grondeloze  schatkist?  Hebben  deeze  zich  niet 
met  bel  bloed  der  weezen  en  de  traanen  der  weduwen  gevoed  f 
Heeft  men  de  zee-macht  van  den  staat,  het  gering  overschot 
van  onze  vorige  grootheid,  die  met  zo  veel  arbeids  was  by 
een  gebragt,  niet  roekeloos,  zonder  noodzake  en  zelb  in  weerwil 
van  het  Franscb  gouvernement,  aan  eene  geheele  vernieling 
gewaagd  J  —  Heeft  men  nu  nog  in  de  laatste  dagen  niet  op- 
gemerkt de  verfoeyelyke  pogingen  om  ons  alle  middelen  tot 
herstel  der  zee-macbt  uil  de  band  te  wringen ;  en  zoude  men, 
zonder  dat 'er  eene  verandering  in  bet  bestuur  was  voorge- 
vallen, niet  volledig  in  dit  boosaartig  opzet  geslaagd  zyn?  Is 
niet  bet  algemeen  crediet  door  ten  deele  dwaze,  ten  dede 
scbelmagtige  maatregulen  vernield?  Zyn  niet  de  byzondere 
gewesten  in  openbaaren  opstand  t^n  de  nationale  vertegen- 
woordiging; en  is  niet  deze  door  twisten  en  partyschappen 
van  een  gescheurd?  Heeft  zy  zich  niet  door  gebrek  aan 
veerkracht  verachtelyk  gemaakt  en  door  halve  maatregulen 
den  band  van  het  bestuur  verbroken? 

En  zoude  dan,  daar  dit  alles  onder  onze  oogen  geschied  is, 
daar  de  ondergang  van  dit  gemeenebest  door  eene  langere 
voortduuring  van  alle  deze  gruwelen  onvermydelyk  was,  de 
nationale  geest  niet  ontwaken?  Zoudt  gy  u  niet  aangorden 
om  als  één  eenig  man  tegen  die  vyanden  van  uw  geluk  ten 
stryde  te  trekken  en  hen,  zo  zy  hardnekkig  in  hun  opzet 
blyven  volharden,  te  verpletteren?  Zouden  de  nakomelingen 
van  die  groote  mannen,  die,  ontbloot  van  alle  andere  middelen, 
alleen  door  moed  en  vaderlandsliefde  de  almacht  van  Spanje 
hebben  kunnen  vernielen,  —  zouden  deze  zich  kunnen  laten 
vervaard  maken  door  de  ydele  bedreigingen  van  een  hoop 
Ueene  dwingelanden  en  eigenbelangzodcers,  zich  lafhartig  ver- 
scholen houden,  terwyl  men  gereed  staat  der  vryheid  den 
bartader  af  te  steken?  Zouden  wy,  uwe  vertegenwoordigers, 
alle  deze  godloze  ondernemingen  ziende,  ons  by  u,  by  onze 
kinderen  immer  kunnen  verantwoorden,  wanneer  wy  daarby 
hadden  stil   gezeten?    Zouden   wy  dan  niet  verdienen  gelyk 

Digitized  by  VjOOQIC 


846  17G8.    P.  Ö.  VAN  OVERSTRATÊN. 

te  worden  gesteld  met  die  yeraehtdyke  weiene  lelve,  die  in 
uwen  ondergang  hunne  eigen  grootheid  beoogen  en  welken 
wy  daarom  door  een  manmoedig  besluit  beblien  verwydenir 
Zoude  onie  nagedagtenis  in  de  geschiedbladeren  der  waerdd 
niet  geschandvlekt  zynf 

Neen,  Bataven  I  neenl  Zwoeren  wy  op  het  altaar  der  vryheid, 
waarop  de  Nederlander  reeds  syne  gaven  bragt,  toen  nog  alle 
andere  volken  slaven  waren  I  Zwoeren  wy  by  het  algemeen 
behing,  by  den  welvaart  onzer  kinderen,  by  het  geluk  van 
ons  nageslacht,  dat  wy  geene  overheersching,  zo  min  als  eeoe 
alveriiielende  regeeringloosheid  dulden  zullen  I  Zweeren  wy  alle 
zamen  het  vaderiand  uit  zyn  benepen  toestand  te  zullen  redden 
en  daartoe  niels  te  dierbaar  te  zullen  achten  1  Tonen  wy  door 
daden,  dat  de  burgelyke  vryheid  voor  ons  zo  beminnelyk,  tb 
de  losbandigheid  voor  ons  afgryselyk  isl  Schaart  gy  lieden  n 
om  het  algemeen  bestuur  om  hetzelve  te  ondersteunen  in  alle 
maatregelen,  welke  ter  bereiking  van  onze  groote  oogmerken 
noodzakelyk  zullen  worden  geoordeeld. 

Zo  zullen  wy  spoedig  geraken  tot  eene  goede  staatsregeling, 
gegrondvest  op  die  eeuwige  beginselen  der  natuur,  wdkeaan 
geene  verandering  onderhevig  zyn,  op  welke  alleen  ons  staat- 
kundig geluk  kan  berusten.  Zo  zullen  wy  den  laster  den 
mond  stoppen  en  onze  tegenstrevers  beschamen.  Zo  zullen 
wy  aan  het  grootste  en  moedigste  volk  van  den  aardbodem 
overtuigend  doen  zien,  dat  het  ons  niet  te  vergeefsch  heeft 
bygestaan  in  het  abchudden  van  het  juk,  vnuironder  wy  ge- 
kromd gingen,  —  dat  de  Nederlander  eene  broederlyke  ver* 
eeniging  met  zulk  een  volk  waardig  isl  Zo  zal  bet  verwonderd 
Europa  ons  eeriang  erkennen  moeten  voor  echte  zonen  van 
die  Batavieren,  die  de  vryheid  verdedigden,  toen  de  gefaeele 
waereld  voor  de  macht  van  het  alles  dwingend  Rooien  neder- 
knielde.  Het  zal  dan  wel  haast  in  het  tegenwoordig  geslagl 
herboren  zien  dat  zelfde  volk,  dat  den  tbroon  van  Philips 
weleer  deed  waggelen;  dat  zyne  bezittingen  in  de  andere 
waereMdeelen  door  moed  en  dapperheid  zo  verre  uitbreidde, 
dat  de  zon  over  den  Nederlander  nimmer  ondergaat:  een  volk, 

Digitized  by  VjOOQIC 


17de.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  847 

dat  de  twee  magiigste  mogendheden  van  den  aardbodem .konde 
bestryden,  den  handel  der  gebeele  waereld  dwong  zich  op 
zyn  grondgebied  te  vereenigen,  de  staatkundige  balans  in 
banden  hield  en  over  den  oceaan  den  scepler  zwaaide. 

Tot  zulk  een  grootheid,  Bataven!  moeten  wy  door  eene 
goede  en  voorzigtige  staatsregeling  herbragt  worden,  doch 
daartoe  zouden  wy  nooit  geraken,  by  aldien  die  orde  van 
zaken  of  liever  die  systematische  wanorde,  waardoor  wy  nu 
byna  twee  jaren  zyn  geslingerd  geworden,  bleef  standhouden. 
Het  bondgenooiscbappelyk  monster,  niet  ongdyk  aan  de  hydra 
der  ouden,  kan  niet  worden  verdelgd  dan  door  een  man- 
oMiedigen  slag,  welke  alle  deszdfs  koppen  in  eens  doel  vallen. 
Die  lang  gewensehte  slag  is  heden  gegeven.  —  Het  gedrocht 
ligt  reeds  te  zieltogen,  doch  de  struiptrekkingen  des  doods 
zoud^  nog  gevaarlyk  kunnen  zyn; — en  ook  dit  moet  worden 
Toorgekomen. 

Geene  maatschappy  kan  zonder  orde  bestaan  en  vooral  is 
het  in  een  intermediair  gouvernement  noodzakelyk,  dat  dezelve 
in  niets  gestoord  worde.  —  Dat  een  iegelyk  dan  zonder 
tegenspreken  zich  onderwerpe  aan  de  beveeien,  welke  hem 
dienaangaande  door  het  bewind  zullen  worden  gegeeven;  dat 
men  begrype,  dat  de  tydelyke  opoffering  van  eenige,  grootere 
gedeeltens  van  onze  burgerlyke  vryheid  nergens  anders  toe 
strekt  dan  om  eene  goede  staatsregeling  te  verkrygen  en 
door  dezelve  een  veel  grooter  genot  dier  vryheid  ons  verzekerd 
te  den. 

Alle  geconstitueerde  machten  zullen  in  hare  tegenwoordige 
werkzaamheden  blyven  volharden,  totdal  daarin  op  eene  ge- 
regelde en  met  het  algemeen  belang  overeenkomende  wyze 
verandering  zal  zyn  gemaakt. 

De  Z4^naamde  provinciale  bestuuren  of  hoogst-geconstitueerde 
machten  in  de  byzondere  gewesten,  in  de  gemeenlens  be- 
sltturen  in  de  byzondere  steden,  districten  en  dorpen,  als  mede 
in  de  directien  over  de  dykadien,  polders,  waterwerken  en 
sluizen  zullen  alzo  tot  zo  lang  als  blotdyk  administrative 
liobaamen  blyven  voortduuren  en  aan  het  uitvoerend  bestuur 

Digitized  by  VjOOQIC 


84S  179d.    P.  d.  VAN  ÖVERéTRATEN. 

onderworpen  en  veranlwoordelyk  zyn.  Het  jusliliewezen  zal 
by  provisie  op  den  tegenwoordige  voet  Uyven  voortgaan  en 
daar  in  geene  verandering,  noch  stremming  mogen  wordai 
gemaakt.  Alle  officieren,  maires,  procoreors  van  de  gemeente 
en  andere  publieke  aanklagers  zullen  by  provisie  in  hmme 
posten  continueeren  en  met  verdubbelde  vly t  en  werkzaamhdd 
ti^n  verstoreren  der  rust  en  orde,  onder  welk  masker  deze 
zich  ook  verschuilen  mi^a^n,  waken.  Niemand  zal  in  persoon 
of  eigendommen  mogen  worden  beledigd  en  de  wetten,  daar 
tegen  exteerende,  zullen  in  volle  kracht  blyven  en  met  aOe 
gestrengheid  worden  uitgevoerd.  De  koophandel  zal  worden 
beschermd;  en  een  iegelyk  zal  die  veiligheid  genieten,  wdke 
de  grond  is  van  alle  maatschappelyke  vereeniging.  Geeoe 
inwooneren  van  de  nog  exsteerende  landschappoi,  geene  ge- 
meenten van  steden  of  plaatsen,  geene  sociëteiten  of  soortgelyke 
corporatien  zullen  by  deze  vergadering,  noch  by  het  uitvoerend 
bestuur  als  lichamen  eenige  aanvragen  of  petitien  mogen 
doen,  maar  het  zal  elk  Bataafisch  burger  ten  allen  tyde  vry- 
staan  zyne  belangen  voor  te  dragen. 

Zo  zal  de  tegenwoordige,  nieuwe  orde  van  zaken  zonder 
schokken  of  verwarringen  gevestigd  worden  en  bet  oogmerk, 
waarom  dezelve  noodzakelyk  was,  volledig  worden  bereikt. 

Abso  zal  de  vuurige  wensch  van  alle  weldenkende  Nadei^ 
landers  binnen  korten  tyd  vervuld  worden  en  eene  goede 
en  wyze  constitutie  zal  ons  voor  ons  zelven  gelukkig,  voor 
onze  bondgenooten  belangryk  en  voor  onze  vyanden  ontzaglyk 
doen  worden. 

Het  is  ter  bereiking  van  alle  deze  heilzame  oogmerken, 
Bataven  I  dat  de  vergadering  van  uwe  vertegenwoordigers 
zich  op  heden  heeft  geconstitueerd  als  bet  represrateerend 
lichaam  van  het  Bataafsche  volk  onder  het  praesidtum  van 
den  burger,  H.  Midderigh,  en  tot  haare  provisioneele  secreta* 
rissen  benoemd  de  burgers  representanten,  Adr.  Ploos  van 
Amstel,  L.  C.  Vonk,  W.  T.  van  Bennekom,  en  den  secretaris 
der  gewezene  nationale  vergadering  den  burger  J.  van  Haeften. 

Wordende  een  ieder  gelast  de  ondertekening  van  den  ty- 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.    P.  Ö.  VAN  ÖVÉRëTf^AtÉM.  64d 

ddyken  praesident,  mitsgaders  van  een  van  derzelver  secre- 
tarissen en  derzelver  successeuren  in  der  tyd,  te  respecleeren 
en  alle  ordres  en  bevelen,  alzo  onderteekend,  als  door  ons 
geémaneerd  op  te  volgen  en  te  gehoorzamen;  zullende  alle 
de  adressen,  het  zy  by  missives,  het  zy  by  requesten,  moeten 
houden  aan  de  conslitueerende  vergadering,  als  representeerende 
het  Bataafscbe  volk,  en  alle  vonnissen  van  zodanige  colli^en, 
aan  welke  de  administratie  der  justitie  in  de  uitgestrektheid 
der  Bataafscbe  republicq  is  gedemandeerd,  van  nu  voortaan 
gewezen  worden  in  naam  van  het  Bataafscbe  volk. 

En  zal  deze  alomme  worden  gepubliceerd  en  geafOgeerd, 
waar  men  gewoon  is  publicatien  en  aiBxien  te  doen,  ont- 
biedende en  gelastende  wy  de  boogst-geconslitueerde  machten 
in  de  Bataafscbe  republicq,  voor  zo  verre  dezelve  nog  in  functie 
zyn,  de  nodige  ordres  te  stellen,  dat  aan  deze  onze  intentie 
behoorlyk  voldaan  worde. 

Aldus  gedaan  en  gearresteerd  ter  bovengemelde  vergadering 
in  den  Hage,  den  22^  January  1798.  Het  vierde  jaar  der 
Bataafscbe  vryheid. 

(Geparapbeert) 
H.  MIDDERIGH,  vt. 

(Onder  stond) 
Ter  ordonnantie  van  dezelve 

(geteekend) 
W.  T.  VAN  BENNEKOM. 

Gelykheid^  vryheid^  broederschap. 

EXTRACT  uit  hei  register  der  deereeten  van  de  constitueerende 
vergadering,  representeerende  het  Baiaafsche  volk. 

Dingsdag  den  SS^°  January  1798. 
Het  vierde  jaar  der  Bataafscbe  vryheid. 
Is  geboord  bet  rapport  van  de  burgers  representanten, 
T.  van  Leeuwen,  Auffmorth,  Fokker,  de  Lemon  en  van  Zons- 
beek, hebbende  ingevolge  en  ter  gedeeltelyke  voldoening  van 
het  decreet  van  den  22^  January  laatstleden  voorgedragen 
provisioneel  vier  personen,  zullende  uitmaken  het  provisioneel 

rUiAAT-MMB  »IIL  UI.  54 

Digitized  by  VjOOQIC 


6$0  17d8.    P,  Ö.  VAN  OVERSTRATEN. 

uitvoerend  bewind,  mei  by voeging  omme  als  nog  eenige  dagen 
mei  de  voordragl  van  den  vylden  persoon  te  mogen  soper- 
cederen,  als  kunnende  geen  lid  dezer  vergadering  daartoe 
voorstellen,  ten  einde  dezelve  niet  te  zeer  te  verzwakken. 

En  in  consideratie  genoomen  zynde,  dat  de  dringende  nood 
des  vaderlands,  volgens  decreet  van  gisteren,  vorderde,  dal 
de  voormaals  beslaan  hebbende  commissie  van  buitenlandsdie 
zaken  wierde  ontbonden  en  in  derzelver  plaats  behoorde  Ie 
worden  aangesteld  een  provisioneel,  uitvoerend  bewind,  is 
gedecreteerd  conform  de  voordragl,  by  gemeld  rapport  ge- 
daan, te  benoemen  de  burgers  P.  Vreede,  W.  Fynje,  S.  J. 
van  Langen  en  B.  Wuarick,  als  zullende  uitmaken  hel  ail- 
voerend  bewind  der  Bataarsche  republiek  en  zulks  onder  de 
navolgende  bepalingen ;  dal  hel  gemelde  provisioneel,  uitvoerend 
liewind  zal  zyn  argesclieiden  van  en  verantwoordelyk  aan 
deeze  vergadering,  op  eene  nader  te  ontwerpene  instructie, 
waar  by  hel  zelve  belast  wordl  rael  de  zorg  voor  de  builai- 
en  binnenlandsclie  rust,  de  onderhouding  der  diplomalique 
bel  rekkingen  met  andere  mogenheden,  hel  concerteeren  van 
krachtdadige  maalregulen  mei  hel  Fransche  gouvernement 
ter  beteugeling  en  fnuiking  van  den  geraeenen  vyand,  de  daar 
toe  nodige  beschikkingen  over  'slands  zee-  en  landmacht  en 
ampele  aulhorisatie  omme  de  commiltées  tol  de  algemeene 
zaken  van  'l  bondgenootschap  te  lande  en  tol  de  zaken  van 
de  marine,  als  mede  de  provinciale,  landschappelyke  en  plaal- 
zelyke  besluuren,  zo  lange  dezelven  zullen  bestaan  op  den 
legenwoordigen  voel,  derzelver  ordres  te  doen  obedieeren  en 
voorts  dezelve  len  spoedigsten  te  ontbinden  en,  zo  veel  nodig* 
te  organiseeren,  hel  recht  van  patenlen  by  uitsluiting  te 
oeffenen  en  verder  alles  Ie  doen,  wat  in  deeze  dringende 
ogenblikken  de  nood  en  hel  behoud  der  Balaafsche  republiek 
zoude  kunnen  vorderen;  en  worden  voorschreeven  burgers 
gelast  aan  den  inhoud  van  dit  decreet  op  hunne  personeele  verant- 
woordelykheid  stiplelyk  te  voldoen  en  zich  daar  toe  te  verbinden 
door  de  navolgende  verklaring,  in  deeze  vergadering  afleleggen: 

•Ik    belove   op    myn  burger  trouw,  dat  ik  als  lid  van  het 

Digitized  by  VjOOQIC 


1768.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  851 

•provisioneel  nilvoerend  bewind  der  Bataafsche  republiek 
•naar  myn  beste  weeten  en  met  al  myn  vermogen  zal  trachten 
•gemelde  republiek  te  dienen  en  aan  alle  de  plichten,  in  dit 
•decreet  by  wyze  van  provisioneele  instructie  vervat,  zo  veel 
•in  my  is  te  voldoen". 

En  zal  extract  dezes  aan  ieder  der  l)enoemde  leden  worden 
ter  hand  gesteld  tot  informatie  om  zich  naar  deszelfs  inhoud 
exactelyk  te  reguleeren. 

En  is  wyders  gemelde  commissie  verzegt,  zo  spoedig  mogelyk, 
een  geschikt  en  kundig  burger  ter  conipleteering  van  gemeld 
provisioneel  uitvoerend  bewind  aan  de  vergadering  voor  te  dragen. 
Ten  welken  einde  extract  deezes  aan  den  burger  represen- 
tant, T.  van  Leeuwen,  zal  worden  ter  hand  gesteld. 

En  voorts  door  de  gemelde  rapporteurs  in  consideratie  zynde 
gcgeeven  een  commissie  te  benoemen  tol  het  concipieeren  van 
een  concept  instructie  voor  gemeld  uitvoerend  bewind,  is 
gedecreteerd  de  burgers  representani en,  T.  van  Leeuwen  en 
venlere  gecommitteerden  in  deezen,  te  verzoeken  en  te  com- 
mitleercn  orame  eene  provisioneele  instructie  voor  het  uitvoerend 
bewind  der  Bataafsche  republiek  te  concipieeren  en  aan  de 
vergadering  voor  te  dragen. 

Waarvan  by  extract  deezes  aan  den  burger  representant,  T. 
van  Leeuwen,  als  eerstbenoemden,  zal  worden  kennis  gegeeven. 

(Onder  stond) 

Accordeert  met  voorschreeven  register, 

(was  geteekend) 

L.  C.  VONK. 

Accordeerd 

SMISSAERT, 

Gelykheid,  vryheid,  broederschap. 

EXTRACT  uil  hel  regisier  der  decreelen  van  de  conslilueerende 
vergadering^  represenleerende  hel  Balaafsche  volk. 

Woensdag  den  24*""  January  1798. 
Het  vierde  jaar  der  Bataafsche  republiek. 
Ingevolge  het  gedecreteerde  van  gister  tol  medelid  van  het 

Digitized  by  VjOOQIC 


gB2  1798.    P.  Q.  VAN  OVERéTRATEN. 

provisioneel  uitvoerend  bewind  voorgedragen  zynde  de  barger 
representant.  Fokker,  is  gedecreteerd,  dat  zal  worden  aangesteld* 
gelyk  aangesteld  word  ky  dezen,  tot  mede  lid  van  het  provisioneel 
uitvoerend  bewind  de  burger  representant  Fokker,  mits  doende 
de  belorte,  daartoe  staande,  en  afleggende  de  verklaring,  by 
secreet  decreet  van  den  22^'  deezer  gearresteerd. 

En  zal  extract  dezes,  benevens  copia  van  het  decreet,  op 
gisteren  ten  dien  opzichte  genomen,  gezonden  worden  aan  den 
voornoemden  burger  representant  Fokker,  zo  lot  infomMitie, 
als  om  Ie  dienen  tot  deszeirs  instructie. 

(Onder  itond) 

Accordeert  met  voorschreeven  register, 

(was  geteekend) 

L.  C.  VONK, 

Accordeert 

SMISSAERT. 

Begeerende  en  gelastende,  dat  deze  stiptelyk  nagekomen 
en  de  beveelen  van  de  welgemelde  conslitueerende  vergadering 
en  van  het  uitvoerend  bestuur  van  de  Nederlandsclie  repabliek, 
zo  wel  als  die  van  het  meergemelde  commitlé  heiliglyk  en 
zonder  bedenken  worden  geobserveerd  en  opgevolgd. 

En  zal  wyders  een  iegelyk  den  inhoud  van  de  voorschreeven 
proclamatie  zich  moeten  laaten  strekken  tot  weering  en  af- 
keering  van  alle  verkeerde  begrippen  en  impressien,  die 
veroorzaakt  zouden  kunnen  worden  door  valsche  geruchten, 
als  or  de  tegenswoordige  ordre  van  zaaken  zoude  zyn  het 
gevolg  van  eene  nieuwe  binnenlandsche  omwending  of  revolutie 
en  als  of  in  Nederland  plaats  zoude  hebben  eene  nieuwe  om- 
keering  van  het  publiek  bestuur,  —  alzo  alle  zulke  denkbeehf^ 
ten  eenemaal  zouden  aanlopen  tegen  den  waaren  aart  van 
'slands  tegenwoordig  gouvernement  en  tegen  het  oogmerk 
van  het  Bataafsche  volk  en  van  deszelvs  vertegenwoordigers, 
te  meer  de  welgemelde  conslitueerende  vergadering  voor  het 
grootste  gedeelte  gecomposeerd  is  uit  de  leden  van  de  laatste 
nationaale  vergadering  en  derzelver  plaatsvervangers,  te  zamen 
met   het    uitvoerend    bestuur  uitmaakende  de  eeoige,  wettige 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  885 

regeering  van  de  Bataafsche  republiek,  door  welke  aanvankelyk 
syn  gedecreteerd  die  hoofdgronden,  op  dewelke  zal  werden 
gebouwd  de  constitulie  voor  het  Bataafsche  volk,  welke  eer- 
lang zal  worden  gearresteerd  en  ingevoerd,  —  eene  constitutie, 
gegrond  op  de  erkende  en  plechtiglyk  bezwoeren  rechten  van 
den  mensch  en  burger,  —  eene  constitutie,  waardoor  de 
republiek,  na  zo  menigmaalen  geschokt  en  op  den  rand  van 
hei  verderr  gebragt  te  zyn  door  de  verdeeldheden  en  tegen- 
strydige  inzichten  d^  respective  gewesten,  eindelyk  tot  een 
ondeelbaar  ligchaam  geformeerd  en  alle  geopposeerde  belangeu 
vereenigd  zyn  geworden,  —  eene  constitutie,  waarin  het 
Bataarsche  volk  zyne  vryheid  en  onafhankelykheid  handhaaft, 
zyne  wdvaart  en  eenen  bestendigen  vrede  zal  kunnen  vinden 
en  welke  niet  zal  nalaaten  haaren  weldadigen  invloed  te  ver- 
spreiden over  'slands  Oost-  en  West-Indische  bezittingen  en 
derzelver  ingezeetenen,  —  eene  constitutie  eindelyk,  welke 
op  grond  van  het  gezegde  door  eiken  oprechten  beminnaar 
van  zyn  vaderland  reikhalzende  en  met  de  volstrektste  ver- 
langens moet  worden  te  gemoed  gezien;  —  zullende,  zodra 
zy  zal  wezen  vastgesteld  en  in  train  gebragt  door  het  tegen- 
woordig intermediair  bestuur,  eenigl}'k  ingericht  om  meerdere 
kracht  eo  energie  by  te  zetten  aan  's  lands  gouvernement,  zo 
ter  bespoeding  van  de  zo  zeer  gewenschte  constitutie,  als  tot 
meerderen  afbreuk  van  den  gemeeneu  vyand,  plaats  worden 
gemaakt  voor  die  regeeringsform,  welke  by  die  te  introdu- 
ceeren  conatitutie  zal  worden  bepaald  en  voorgeschreeveu. 

Vertrouwende  wy  voorts,  dat  deze  details  genoegzaam  zullen 
zp,  om  een  juist  denkbeeld  te  geeven  van  den  praesenten 
staat  van  zaaken  in  Nederland  en  om  een  iegelyk  tevens  te 
wapenen  tegen  alle  verkeerde  indrukken,  welke  anders  door 
valsche  berichten  van  onkundigen  of  kwaadwilligen  voor  een 
tyd  zouden  kunnen  worden  verwekt. 

Terwyl  wy  alverder  allen  dienaaren  en  ingezetenen^  volgens 
het  ons  mede  aangeschreevene  door  heeren  bewindhebberen 
in  Nederland  by  dezen  kennis  geeven,  dat  het  bewind  van 
de  Oost-Indische   maatschappy  in  alle  opzichten  is  gebleeven, 

Digitized  by  VjOOQ IC 


854  1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

ZO  als  hel  zelve  is  getreeden  in  TuncUe  op  den  1  Maart  1796« 
uil  krachte  van  de  resolutie  van  de  Slaaten  Generaal  van  deu 
24  December  1795  en  van  den  4  Febmary  1796«  zonder 
eenige  de  minste  alteratie  te  hebben  ondergaan,  en  dat  het 
octrooi  van  de  Oost-Indische  maalschappy,  hel  welk  slaal  te 
expireeren  met  den  laatslen  December  1798,  op  nieuvirs  ge- 
prolongeerd is  geworden  op  den  vorigen  voet  tot  hét  einde 
van  het  jaar  1799,  bnder  zodanig  accrochemeiit,  als  lilykeii 
kan  in  de  copyen  van  hel  decreet  en  ,van  de  publicatie  van 
de  nationaale  vergadering,  beide  van  den  20^°  January  1798, 
die  hierna  mede  volgen  geinsereerd. 

Gelijkheid^  vryheid,  broederschap. 

EXTRACT    uil  hei  register  der  decreelen  van  de  nahonaale  re**- 
gadering,  represenieerende  hel  volk  van  Nederland. 

Saturdag  den  20''°  January  1798. 

Het  vierde  jaar  der  Bataafsche  vryheid. 

By  resumtie  gedelibereerd  zynde  op  het  rap|)ort  van  de 
burgers  representanten,  de  Beveren  en  verdere,  by  decreet  van 
den  29  December  laalstleeden  gecommitteerden  ter  examen 
van  eene  missive  van  het  committé  tot  den  Oost-Indiscben 
handel  en  bezittingen,  daar  by  verzoekende  prolongatie  van 
het  octroy  ten  behoeve  van  de  Nederlandsche  Compagnie,  den 
15"  dezer  alhier  ter  vergadering  uitgebragl  en  in  de  notuleu 
van  dien  dag  geinsereerd,  is  gedecreteerd,  dat  hel  octroy,  voor- 
maals  geaccordeerd  aan  de  Nederlandsche  Oost-Indische  Com- 
pagnie en  te  meermalen  geprolongeerd,  op  nieuws  zal  worden 
gecontinueerd,  gelyk  gecontinueerd  wordt  by  deezen,  op  alle  zulke 
pointen  en  articulen,  begreepen  in  hetzelve  octroy  en  gestipu- 
leerd by  de  daar  op  gevolgde  prolongatien,  ampliatien  en  interpre- 
tatien  en  by  de  resolutien  en  authorisatien,  van  tyd  tot  tyd  dien 
aangaande  genoomen,  en  zulks  by  provisie  voor  den  tyd  van 
een  jaar,  in  te  gaan  met  den  eersten  January  en  te  eindigen 
met  den  laats  ten  December  1799,  ten  ware  inmiddek  door 
de   tusschenkomsl  van  eene  in  te  voeren  constitutie  voor  hel 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  888 

volk  Tan  Nederland  or  door  eene  volgende  wetgeevende  ver- 
gadering zodanige  schikkingen  wierden  gemaakt,  waardoor  hel 
hierby  geprolongeerde  octroy,  of  voor  eenen  langeren  tyd  niogl 
worden  gecontinueerd,  of  als  overhoodig  per  se  nnogt  koomen 
te  vervallen;  dat  dienvolgens  brieven  van  octroy  in  beboorlyke 
forma  zullen  worden  gedepecheerd  en  by  publicatie,  aan  het 
einde  dezes  geinsereerd,  aan  den  volke  bekend  gemaakt. 

En  zal  extract  dezes  gezonden  worden  aan  het  committé 
tol  den  Oost-Indischen  handel  en  bezittingen  om  te  strekken 
tol  deszelfs  naricht,  met  hst  om  van  de  prolongatie  van  het 
gemeld  octroy  by,  de  eerst  mogelyke  gelegenheid  de  noodige 
kennis  aan  de  respective  Oost-Indische  coionien  van  deezen 
staal  Ie  geeveu,  als  roeede  een  gelyk  extract  aan  het  com- 
mitté lot  de  zaaken  van  de  marine  om  insgelyks  te  strekken 
tol  deszelfs  informatie  en  naricht. 
Fiat  insertie  van  de  publicatie. 

(was  geparapheert) 

J.  F.  R.  VAN  HOOPF. 

Accordeert  met  voorsz.  register, 

(was  getekend) 

Jb.  VAN  HAEFTEN. 

Accordeert 

SMISSAERT. 

Gelykkeid,  vryheid,  broederschap. 

PUBLICATIE. 

De  nationaale  vergadering,  representeerende  het  volk 
van  Nederland^  allen  dengeenen,  die  deezen  zullen 
zien  of  hooren  leezen,  heil  en  broederschap  I  doet 
te  weten: 

Alzo  wf  op  heden  goedgevonden  hebben  het  octroy,  voor 
dezen  aan  de  Oost-Indische  Compagnie  dezer  landen  verleend 
en  ten  meermalen  gecontinueerd,  wederom  te  continueeren  en 
te  profongeeren  voor  den  tyd  van  één  jaar,  in  te  gaan  met 
den  eersten  January.en  te  eindigen  met  den  laatsten  December 

Digitized  by  VjOOQIC 


856  1798.    P.  Q.  VAN  OVER8TRATEN. 

van  het  jaar  1799,  ten  ware  dat  inmiddels  door  detoaBcbeii- 
komst  van  eene  in  te  voeren  constitutie  voor  bet  Yolk  ^an 
Nederiand  of  door  eenige  volgende  wetgeevende  veq^aderiag 
zodanige  tieschikkingen  wierden  gemaakt,  waar  door  het  hier 
by  geprolongeerd  octroy,  of  voor  eenen  langoren  tyd  niogi 
worden  gecontinueerd,  of  als  overbodig  per  se  mogl  koomeo  te 
vervallen,  en  dal  wel  op  alle  zulke  poincten  en  articulen,  als 
begreepen  zyn  in  hetzelve  octroy  en  gestipuleerd  by  de  daarop 
gevolgde  prolongatien,  ampliatien  en  inlerpretatien  en  by  de 
reaolulien  en  autborisatien,  van  tyd  tot  tyd  dien  aangaande  ge- 
nomen. 

Zo  is  het,  dat  wy  by  deeze  onze  verkondiging  en  publicatie 
van  de  vo<Nrschreeven  verleende  continuatie  en  prolongatie  van 
het  gemelde  octroy  tot  den  laatsten  December  1799  indusive 
aan  allen  en  een  iegelyk  kennisse  hebben  willen  geevoi  en 
notificatie  doen,  op  dat  een  ieder  mogt  weeten,  dat  niemand 
anders  als  die  van  de  gemelde  Oost-Indische  Compagnie  ge- 
durende den  tyd  van  hel  voorschreve  octroy  binnen  de  limilen 
van  het  zelve  uil  deeze  landen  zal  mogen  vaaren  of  handelen 
en  ten  einde  alle  poincten,  vryheeden  en  voordeden,  aan  de 
gemelde  Compagnie  geaccordeerd,  by  allen  en  een  iegelyk  van 
de  ingezeetenen  van  den  staal  onderhouden  mogen  worden, 
zonder  daar  teegen  te  doen,  directelyk  of  indirectelyk,  binnen 
of  buiten  'stands,  op  poene  in  het  zelve  octroy  begreepen. 

En  opdat  hetgeen  voorschreeven  is,  door  alle  en  een  iegelyk, 
dien  hel  aangaat,  behoorlyk  achtervolgd  en  nagekoomen  moge 
worden  en  niemand  eenige  ignorantie  moge  praetendeeren, 
ontbieden  en  verzoeken  wy  de  hoogstgeconstitueerde  magten 
in  de  respective  gewesten  en  alle  andere  justicieren  en  ofBciereo 
dezer  landen,  dat  zy  deze  onze  publicatie  van  stonden  aan 
doen  afkondigen,  publiceeren  en  ai&geeren,  daar  men  gewoon 
is  zodanige  publicatie  en  affixie  te  doen. 

Voorts  gelasten  en  bevoelen  wy  het  conunitté  tot  de  zaken 
van  de  marine,  den  advocaat  fiscaal  en  commiezen  generaal, 
mitsgaders  alle  admiraalen,  vice-admiraalen,  capiteinen,  offideren 
en   bevelhebberen,   den   inhoud   van  deeze  onze  publicatie  te 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  857 

aehter? olgeo  en  te  doen  aclilenrolgen,  te  procedeeren  en  doende 
prooedeeren  tegens  de  contraventeurs  van  dien  zonder  eenige 
oogiuiking»  dissimulatie  of  verdrag,  naardien  wy  zulks  ten 
dieiMte  van  den  lande  alio  hebben  bevonden  te  behooren. 

Aldus  gedaan  en  gearresteerd  ter  bovengemelde  vergadering 
in  den  Hage  den  80*''  Jannary  1798,  het  vierde  jaar  der 
Bataabcbe  vryheid. 

Accordeert, 
SMISSAERT. 

En  zal  deeie,  opdat  een  iegelyk  daarvan  kennisse  zoude 
bekomen,  zo  alhier,  als  op  de  respective  buiten-comptoiren, 
worden  gepubliceerd  en  geaffigeerd  Ier  plaatsen,  waar  men 
gewoon  is  publicatien  en  aiBxien  te  doen. 

Zie  ook  87  JullJ  1799. 

-^  Augustus.     Wijziging  van  het  costuum  der  jusliliële 
dienaren  van  de  Drossaard  te  Batavia. 

Op  het  door  den  drossaard  der  stad  en  ommelanden  van 
Batavia,  Andries  Hartsinek,  by  een  adres  gedaan  verzoek  is 
goedgevonden  en  verstaan  aan  dezelven  ie  permitleeren  om 
ook  aan  zyne  justitie-bediendens,  tot  de  ingetrokken  bailluwage 
behorende,  te  geeven  blauwe  kleedingen  mei  groene  opslagen 
en  wil  te  koorden,  zo  als  zyne  overige  bediendens  thans  dragen, 
in  steede  van  de  thans  in  gebruik  zynde  roode  kleedingen, 
en  zulks,  zo  uit  hoofde,  dat  de  beide  ambten  van  bailluw  en 
drossaard  in  een  getrokken  zyn,  als  om  dat  het  schaairlaken 
thans  niet  te  bekomen  is  als  tot  de  ongehoorste  pryzen;  en 
hier  van  de  gemeente  by  billetten  te  informeeren. 

Zie  ook  16  Januari)  1798. 

7  Augustus.     Voorschriften  nopens  negotie-boeken. 

Gedelibereerd  zynde  op  de  consideratiën  van  den  heer  pro 
interim  Directeur  Generaal,  Johannes  Siberg,  omtrent  de  wyze 
van  inrichting  in  het  houden  der  negotie-boeken  voor  het 
vervolg,  zo  op  de   hoofdplaats  Batavia,  als  op  de  respective 

Digitized  by  VjOOQIC 


868  1798.    P.  a  VAN  OVERSTRATEN. 

buiten  comptoiren,  ten  einde  hel  waare  en  zai?ere  kostende 
van  de  respeclive*  departementen  or  lastrekeningen  duidelyk 
aaiigeweezen  en  beloogd  worde,  —  20  is  goedgevonden  en 
verstaan  zich  daarmeede  volkomen  ie  confornieeren  en  als  een 
gevolg  van  dien: 

Eerstclyk:  af  te  schaffen  de  benoeming  der  laslrekeningeo, 
zo  als  die  tot  noch  toe  by  de  Indische  negotie-boeken  syn 
bekend  gesteld. 

Ten  tweeden:  daarentegen  met  den  aanvang  der  ni^tie- 
boeken  van  1798/9  oï  met  primo  September  1798,  in  sleede 
van  de  vorige  lastrekeningen,  daarby  te  introduceereo  de  vol- 
gende hoofddeelen  om  onder  die  l)enamingen  de  eigenaardige 
lasten  en  ongeldeti  te  brengen  en  jaarlyksch  by  het  aioiten 
der  boeken  op  het  comptoir  generaal  te  verevenen: 

Onkosten  van  het  militair  departement,  verdeeld  in  de 
volgende  byrekeningen»  als: 
het  corps  inranterie, 
»       »     cavallerie, 
»        »     arthillerie  en  genie, 
»  regiment  van  Wnrtemberg, 
inlandsche  militairen  en 
militaire  ongelden,  diversche. 
Onkosten  van  het  politiek  departement,  verdeeld  in  de 
volgende  byrekeningen,  als: 
politieke  dienaaren, 
de  Raad  van  justitie, 
het  collegie  van  Scheepenen, 
kerkelyke  dienaaren  en 
diversche  dienstdoende. 
Hel  departement  der  marine.  Ammunitie  goederen  van 
Oorlog,  verdeeld  in  de  byrekeningen  van: 
artillerie  ongelden  en 
wapenkamer  ongelden. 
Onkosten  van  barken,  chaloupen  en  mindere  vaartuigen. 
Onkosten  van  forlificatién  en  timmeragiên. 
Onkosten  der  hospitaaleu. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  889 

Rekening  van  interessen. 

Onkosten  van  administratiên,  emballage  en  afscheep. 
Onkosten   van  schepen  en  vaaituigen,  particulier  inge- 
huurd. 

Ten  derden :  omtrend  de  voorschreeven  hoorddeelen  of  de*- 
partemenlen  afzonderlyk  vast  te  stellen  en  te  bepaalen  als: 

Ookoslen  van  hel  militair  departement;  dat  van  alle  vreemde, 
in  soldy  zynde,  Europeesche  troupes,  hetzy  regiments  of  ba- 
lailbns  gewyse,  even  als  van  het  regiment  Wurtemberg,  een 
aparte  rekening  zal  moeten  worden  geformeerd. 

Het  departement  der  marine ;  dat  daar  onder  niet  meer  zal 
mogen  worden  begreepen  het  onderhouds  kostende  van  lichters 
en  chiampangs  en  het  huurloon  van  tjunias,  tot  het  lossen 
en  laden  dienende,  maar  dal  hel  eerste  zal  moeten  komen 
in  bezwaar  der  rekening  van  onkosten  van  barken,  chialoupen 
en  minder  vaartuigen  en  het  laatste  op  rekening  van  onkosten 
van  administratiAi,  emballage  en  afscheep. 

Onkosten  van  barken,  chialoupen  en  minder  vaartuigen; 
dat  niet  meer,  als  voorheen,  het  kostende  derzelve  op  het 
oomptoir  generaal  direct  afgeschreeven,  maar  ieder  van  dezelve 
met  zyne  benaming  een  aparte  reekening  gegeeven  en  voorts 
daarmede  in  allen  deelen  zodanig  gehandeld  zal  moeten  worden, 
als  by  de  voorschreeven  consideratien  voorgesteld  en  omstandig 
beschreeven  staat;  met  last  aan  den  comnjandeur  en  opper 
equipage  boekhouder,  de  equipage  opzichters  en  de  negotie 
bediendens  op  de  respective  huilen  comploiren  om  ten  eersten 
accuraat  op  te  neemen  het  getal  en  de  naamen  van  de  aan- 
banden zynde  vaartuigen,  het  jaar,  wanneer  een  ieder  van 
dezelve  aangebouwd  en  voor  de  eerste  maal  geéxpedieerd  zyn, 
mitsgaders  zonder  geldsom  binnens  lyns  by  de  boeken  voorl- 
loopen,  om  vervolgens  daarmede  en  nadat  daarvan  eene  nolilie, 
aanwyzende  derzelve  praesente  waardye,  aan  deze  regeering 
zal  zyn  ingediend,  zodanig  gehandeld  Ie  worden,  als  by  de 
voormelde  consideratien  al  verder  voorgeschreeven  is. 

Rekening  van  interessen ;  dat,  voor  het  vervolg  deze  re- 
kening onder  de  permanente  lasten  begreepen  zynde,  hel  saldo 

Digitized  by  VjOOQ IC 


860  1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

van  dien  niet  meer,  zo  ab  voorheen,  afiEonderlyk  op  hei  comp- 
toir  generaal  zal  mogen  worden  verevend. 

Onkosten  van  adininistralien,  emballagie  en  aCKheep:  dal 
ten  faveure  dezer  rekening  in  het  vervolg  almede  zal  moeten 
worden  gebracht  het  een  percent  van  den  contanten  verkoop, 
onder  de  benaming  van  administratie  ongelden,  en  bet  halv 
percent  kassier,  beide  by  den  groot-kassier  ontvangen  wordende. 

Onkosten  van  schepen  en  vaartuigen,  in  Indien  vaarende, 
particulier  ingehuurd;  dat  voor  bet  vervolg  op  deie rekening 
zullen  moeten  gebracht  worden  alle  vrachtpenningen,  zonder 
onderscheid,  hetzy  van  aparte  goedeien  bedongen  of  by  hei 
iuhuuren  van  schepen  of  vaartuigen  betaald  wordende,  en  de- 
welke  voorheen  door  de  Compagnie  met  haar  eige  kielen  af- 
gehaald of  vice  versa  vervoerd  wierden. 

Ten  vierden :  het  opperhoofd  over  het  tractements  oompioir, 
mitsgaders  de  respective  ministers  en  bediendens  op  de  buiten 
comptoiren  te  ^gelasten  om  naar  de  voorscihreeven,  voor  bei 
vervolg  bepaalde  lastrekeningen  en  daar  onder  sorteerende  by- 
rekeningen  hun  kassa-rekeningen  in  hoofddoelen  in  te  richten 
ter  afschryving  daarop  van  de  betaalde  tractementen :  —  en 
in  zelver  voegen  den  groot  kassier  en  den  ministers  en  be- 
diendens op  de  respective  buiten  comptoiren  aan  te  bevoelen 
om  daar  naar  hunne  maandelyksche  kas-rekeningen  in  ie 
richlen. 

Ten  vyfden:  omtrent  de  onkosten  van  's  Gompagnie's  lyf- 
eigenen  voortaan  die  directie  te  houden,  dat  ieder  departemeni 
zyne  daartoe  gedragene  lasten  worden  toebedeeld,  met  lasi 
aan  den  boekhouder  van  het  aml»achts-kwartier  en  alle,  die 
het  verder  concerneert,  daar  omtrent  zodanig  te  handelen, 
als  by  de  consideratien  vermeld  staat  en  voortaan  tot  een 
regel  en  rigtsnoer  voorgeschreeven  word. 

Ten  zesden:  in  te  trekken  en  voor  afgeschaft  te  houdende 
voorheen  plaats  gehad  hebbende  en  op  het  comptoir  generaal 
apart  geliquideerde  rekeningen  van  voorjaarige  lasten  en  on- 
gelden  en  voorjaarige  winsten  en  verliezen  en  te  ordonneeren, 
dat   voor  het   vervolg   alles   eigenjaarig   verhandeld  en  afge- 

Digitized  by  VjOOQIC 


179Ö.    P.  Ö.  VAN  ÓVÊRSTRATEN.  861 

schroeven  zal  moeten  worden  onder  zodanig  hoofddeel»  als 
waar  onder  ieder  post  naar  den  aart  der  zaak  behoort. 

Ten  zevenden:  te  renoveereu  de  oude  ordre  omtrent  bet 
doen  van  in-  en  afachryvingen  op  het  comptoir  generaal  en 
ten  dien  opzichten  op  nienw  ernstig  te  gelasten  en  te  beveelen, 
dat  buiten  de  aantekeningen  oï  ten  goede  brenging  by  fac- 
touren  op  bel  trekken  van  wissels  van  bet  een  op  het  andere 
comptoir,  item  overschryving  dor  verschillende  waarde  van  de 
muntspecien,  mitsgaders  het  liquideeren  der  winsten  en  lasten 
met  de  debiteuren  en  crediteuren  per  balance,  by  het  sluiten 
der  boeken  geene  andere  in-  of  afachryvingen  op  het  comptoir 
generaal  zullen  mogen  geschieden  dan  met  speciaale  voorkennis 
en  op  approbatie  dezer  regeering. 

Ten  agtsten :  de  in  den  hoofde  dezes  vermelde  consideralien 
met  en  benevens  de  voorschreeven  daarop  gevallen  besluiten 
te  doen  drukken,  mitsgaders  daarvan  de  nodige  exemplaaren 
aan  de  respective  administralien  en  alle  degeene,  die  zulks 
verder  in  eenige  opzichten  concemeert,  af  te  geeven  en  naar 
de  respective  builen  comptoiren  te  verzenden,  met  last  om  den 
ioboud  van  dien  en,  voor  zover  de  gesteldheid  van  het  een  en 
ander  der  buiten  comptoiren  mede  brengt,  zich  te  doen  strekken 
tot  naricht  en  stipte  observantie,  met  verdere  last  aan  den 
visitateur  generaal  om  by  de  visitatie  en  confrontatie  der 
negotie-boeken  na  te  gaan  en  te  doen  waaken,  dat  daaraan 
voldaan  word. 

7  Augustus.     Toelichting  tol  art.  34  van  de  pocht-voor- 
waarden  van  den  Boom  ie  Batavia. 

]b  goedgevonden  en  verslaan  Ie  verklaaren,  dal,  ofschoon 
by  het  öV^*  articul  der  pachtconditien  voor  de  Boom  gezegd 
word,  dat  de  water-fiscaal  zal  moeten  officieren,  ingeval  de 
aanhaling  word  gedaan  door  eenige  wacht  of  post  en  in  alle 
andere  gevallen,  waarin  door  gemelde  officier  van  juslitie  de 
aanhaling  zal  zyn  geschied,  daardoor  echter  geene  verandering 
is  gemaakt  in  het  bevorens  gestatueerde,  dat  de  heer  ontvanger 

Digitized  by  VjOOQIC 


862  17Ö8.    P.  Q.  VAN  OVERÖTRATÊN. 

generaal  en  de  licentmeesler  hel  recht  zalleo  hebben  om  zelvs 
(e  procedeeren  lol  confiscatie  der  aangehaalde  goederen  en 
dal  de  advocaat-llscaal  alleen  zal  zyn  gerechtigd  om  zich  by 
den  beer  ontvanger  generaal  en  den  licentnieesler  voormdd 
Ie  voegen  in  zaake,  waarin,  builen  de  confiscatie,  tol  verdere 
sirar  zal  moeten  worden  geconcludeerd,  alzo  het  voorschreeven 
34'^  arlicul  alleen  van  applicatie  is  op  aanbaalingen,  gedaan 
door  privaale  perzoonen,  die  uit  zich  zelven  onbevoegd  zyn 
om  lol  eenige  calange  te  procedeeren;  mitsgaders  hiervan  de 
respeclive  collegien  en  oiricieren  van  juslilie,  den  sabandhaar 
f  n  licentineester  en  den  gecomroi lieerde  tol  en  over  de  zaaken 
van  den  inlander  Ie  informeeren. 

14  Augustus.     Wijziging  van  eed-  en  rechls- formulieren. 

Bij  circulaire  gar  de  Regering  te  kennen  >aan  de  respeclive 
heeren  gouverneurs,  directeurs,  commandeurs,  ilem  de  verdere 
opperhoofden  en  residenten  op  alle  de  comptoiren  van  de  Ne- 
derlandschc  Compagnie  in  Indié,  nevens  derzelver  raaden*\ 
dat,  »overeenkomslig  de  door  heeren  bewindhebberen  by 
hoogslderzelver  gedaan  aanschryvens  van  den  P°  February 
jongsleden  Ic  keimen  gegeeven  hegecrle,  voorlaan, recht  zal 
worden  geoeiïenl  en  uilgesprooken  in  den  naam  van  bet 
Bataarsche  volk,  wy  u  Edele  gelasten  zich  daar  na  slipt  te 
reguleeren  en  uil  dien  hoofde  by  de  formulieren  van  eeden 
de  nodige  verandering  te  maaken,  dal  voor  het  vervolg  trouwe 
gezwooren  word  aan  het  Bataafsche  volk,  even  en  in  dier  voegen, 
als  lot  hier  toe,  ingevolge  de  ordre,  vervat  by  het  extract 
uil  de  notulen  onzer  vergadering  van  den  3*"  February  1797, 
is  geschied  aan  het  volk  van  Nederland ;  —  en  waar  van  u 
Edele  mede  ter  strikte  observantie  en  naarkoming  zal  moeten 
kennis  geeven,  aan  die  zulks  verder  aangaat". 

14  Augustus.     Bezoldiging    van    bevaren   en   onbevaren, 
Javaansche  schepelingen  in  dienst  der  Compagnie. 

Om   de    weinige   dienst,   die  men  heeft  en  verwaglen  kan 

Digitized  by  VjOOQIC 


1708.    r.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  $65 

yaa  de  thans  van  Java  komende  Javasche  zeevarende,  nadien 
deielve  op  Java  meestal  op  de  straaten  worden  opgepakt  or, 
uit  de  tioeyen  komende,  direct  op  de  schepen  en  houtvlotten 
geplaatst^  schoon  nimmer  op  een  vaartuig  hebben  dienst  ge- 
daan, is  goedgevonden  en  verstaan  in  den  aanstaande  voor  het 
onbevaaren  volk,  hetwelk  op  Java  word  aangeworven,  wel  niet 
meer  dan  rd'  3  ter  maand,  zo  als  tot  hier  toe  in  gebruik 
is  geweest,  te  valideeren,  doch  het  loon  van  de  bevaaren  man- 
schappen te  bepaalen  op  rd"  4  ter  maand  en  dat  van  de 
roergangers  op  rd'  5,  mits  in  ieder  ploeg  niet  meer  dan  vier 
van  de  laaistgemelden  zyn;  —  voorts  tol  het  werven  van 
bevaaren  volk  en  roergangers  aan  de  capitains  der  scheepen 
eo  gezachhebbers  der  vaartuigen  mede  qualificalie  te  geeven ; 
en  de  ministers  van  dit  een  en  ander  te  informeeren,  met  expresse 
aanbeveeling  om  alle  aangeworven  manschappen,  hetzy  door 
de  capitains  en  gezach hebbers  van  'sComp*  schepen  en  vaar- 
tuigen of  door  de  gewoone  leveranciers,  alvorens  zy  naar  boord 
gaan,  door  expresse  gecommitteerdens  te  laaien  examineeren 
en  die  gecommitteerdens  voor  de  wel  bevinding  van  die  man- 
schappen op  de  monsterrol  f  e  doen  teekenen,  waarvoor  dezelve 
responsabel  zullen  worden  gehouden. 

20  Augustus.     Inslruclie   voor   den    Hoogen    Raad  van 
jusiüie  van  Nederlandsch'Indié 

Zie  bij  4f^;^  1799. 

24  Augustus.     Regelingen  nopens  het  builen-hospitaal  te 
Batavia. 

Om  dat  hospitaal,  zooveel  mogelijk,  in  te  richten  overeenkomstig 

de  inrichting  van  dergelijke  in  Europa  en  aan  de  Kaap  de  Goede 

Hoop  bepaalde  de  Regering: 

i*  de   verrigtingen  in  het  gemeld   buiten  hospitaal  te  ver- 

deelen  in  vier  departementen,  naroentlyk:  in  dat  van  den 

hospilalier  of  eersten  practizyn,  dat  van  den  schaf  baas  en 

Digitized  by  VjOOQIC 


864  1^90.    P.  6.  VAN  OVÉRÖTftAtEN. 

dat  van  den  zieken  vader,  mitsgaders  daarby  Ie  vcM^ieD 
een  boekhouder  of  schryver,  die,  tot  voorkoming  vao  oon- 
fusie,  van  alle  departementen  behoorlyk  boek  zal  houden 
en,  zowel  als  de  iiospilalier,  apolecar,  scbaf  baas  en  zieken 
vader,  in  het  gemeld  hospitaal  zal  moeten  wonen; 

2^  tot  hospitalier  en  eersten  practizyn  in  het  buiten  hospitaal 
aan  te  stellen  den  oppermeester.  Jan  Kloprogge,  en  omtrent 
denzelven  provisioneel  te  bepaalen,  dat  hy  als  hospitalier 
en  eerste  practizyn  onder  zyn  speciaal  op-  en  toezicht  zal 
hebben  het  gemeld  hospitaal  en  de  daarin  zynde  zieken 
en  bedienilens;  dat  hy  de  zieken  dagelyks  op  bepaalde 
uuren  en  wanneer  hy  dit  verder  nodig  z;il  oonleden,  lal 
moeten  inspecteeren  en  dezelve  voorschry ven  de  vereischt 
wordende  medicynen,  kost,  drank  en  andere  behoeftens,  die 
hy  naar  den  aart  hunner  ziektens  dienstig  en  nuttig  al 
oordeelen ;  dat  hy  zal  moeien  toezien  en  waaken,  zo  voor 
de  goede  bereiding,  toediening  en  verstrekking  dermedi- 
cpen,  kost,  drank,  enz.,  als  voor  de  goede  oppassing  eo 
ziiidelykheid  der  zieken  en  de  zuiverheid  hunner  kleeding 
en  ligging,  gelyk  ook  voor  het  rein,  schoon  en  locblig 
houden  der  vertrekken,  en  voorts  alles  verrichten,  wat  tol 
welzyn  van  de  zieken  en  tot  voordeel  van  de  GompagDie 
nodig  en  nuttig  zal  weezen;  dat  hy  geene  particuliere 
practyk  zal  mogen  waarneemen  of  oefenen,  maar  alleeo 
geattacheerd  lal  weezen  aan  de  lyders  in  het  hospitaaJ; 
dat  aan  denzelven  ook  gesubordineerd  zullen  wezen  de 
overige  bediendens  van  het  hospitaal,  voor  zoverre  de 
prompte  nakoming  van  hunne  diensten  betreft,  en  hy 
wyders,  nevens  de  gemelde  bediendens,  staan  zal  onder  hel 
booger  gezach  van  de  heeren  commissarissen  lot  hel  op> 

.  zicht  en  de  verbetering  der  hospitalen  en  degeene,  aan 
wien  hetzelve  na  liet  defungeeren  van  hun  Edelens  zal 
worden  geconGeerd  en  waaraan  hy  dus  verschuldigd  aal 
zyn  van  alles  verantwoording  te  doen,  gelyk  hy  ook  zal 
moeten  respoiideeren  voor  alle  verrichtingen  van  de  lol 
zyn  departement  behoorende  opper-  en  onder-chirargyns, 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  865 

?an  dewelke  hem   het  benodigd  getal  door  welgemelde 
heeren  commissarissen  zal  toegevoegd  worden; 

3^  de  post  van  apotheker  provisioneel  zodanig  in  te  richten, 
dal  dezelve  zal  hebben  ter  zyner  verantwoording  de 
grootste  apotheek  van  het  hospitaal  met  de  daarin  zynde 
medicamenten,  enz.  en  denzelven  zal  toegevoegd  worden 
een  toereikend  getal  suppoosten,  in  de  artzeny  bereid- 
kunde  vaardig;  dat  hy  volgens  de  voorschriften  van 
den  eersten  practizyn  de  geneesmiddelen  goed  en  deugd- 
zaam en  zo  menageus  mogelyk  zal  prepareeren  en  door 
zyne  bediendens  in  de  ziekenhuizen  aan  een  ieder  der 
ziekenhuizen  doen  bezorgen;  dat  hy  pertinente  aan- 
tekening zal  moeten  houden  van  de  door  hem  ontvangen 
en  dag  voor  dag  verbruikte  medicamenten  en  weeklyks 
daarvan  eene  specificatie  zal  moeten  argeeven  aan  den 
eersten  practizyn,  om  door  hem  te  worden  nagezien  en 
geteekend  by  weibevinding  en  aan  den  boekhouder  om 
geboekt  en  maandelyks  tegen  de  voorschriften  en  restanten 
geconfronteerd  te  worden; 
4^  betrekkelyk  den  dienst  van  schaf  baas  vooreerst  vast  te 
stellen,  dat  dezelve  onder  zyne  verantwoording  hebben 
zal  de  dranken  en  provisien,  enz.,  die  aan  het  hospitaal 
uit  's  Compagnies  voorraad  zullen  worden  verstrekt, 
gelyk  ook  het  vee,  de  hoenders,  groentens,  vrugten, 
eni.,  die  door  expresse  leveranciers  aan  hem  zullen 
worden  bezorgd  by  aanbesteeding,  dewelke  de  heeren  com- 
missarissen worden  verzegt  te  willen  doen;  dat  onder 
deszelvs  directe  administratie  en  verantwoording  mede 
zal  behooren  het  laaien  vervaardigen  der  spyzen,  die 
volgens  de  voorschriften  van  den  eersten  practizyn  op- 
gediseht  en  ten  preuve  aan  dezelven  aangebooden  zullen 
moeten  worden,  ten  welken  einde  hy  ook  onder  zyne 
beheering  hebben  zal  de  kombuis,  kombuis-goederen,  vaat- 
werken, vaartuigen,  enz.,  tot  zyn  departement  behoorendc, 
mitsgaders  dat  direct  onder  hem  zullen  sorteeren  de  koks 
en   de  Europeesche   bediendens,   slaaven,  enz.,  die  hem 

rtAKAAT-Bon  om  xii.  55 

Digitized  by  VjOOQIC 


866  1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

volgens  eene  nader  te  maakene  bepaaling  zullen  worden 
toegevoegd,  terwyl  hy  ook  voor  de  deuchdelykheid  der 
spyzen,  dranken  en  alle  verdere  mondbehoenens  zal  moeten 
instaan  en  wyders  van  al  het  ontvangene  en  het  van  dag 
tol  dag  verstrekte  volgens  de  voorschriften  en  sehriftelyke 
orders  van  den  eersten  practizyn  behoorlyke  aanteekening 
zal  moeten  houden  en  daarvan  weeklyks  eene  accurale 
specificatie  zal  moeten  afgeeven  aan  den  eersten  practizyn 
om  na  te  gaan,  of  de  verstrekking  overeenkomt  met  de 
voorschriften  en  ordres,  en  aan  den  boekhouder  om  die 
te  boeken  en  vervolgens  alle  maanden  geconfronteert  te 
worden  tegens  de  gemelde  voorschriften,  orders  en  res> 
tanten ; 
H^  dat  de  zieken  vader  of  opzichter  der  zieken  en  zieken- 
huizen de  speciaale  directie  over  dezelv(;n  hebben  zal 
en  van  de  Europeesche  bediendens  en  de  slaaven,  die 
onder  hem  nader  zullen  worden  gesteld;  dat  zyu  plicht 
zal  weezen  het  gade  slaan,  oppassen  en  reinigen  der 
zieken,  het  schoon  houden  der  vertrekken,  het  laaten 
wasschen  van  het  linnen  en  de  kleederen  en  wat  verder 
daartoe  behoort;  dat  ten  zyner  verantwoording  ook 
zullen  weezen  alle  goederen,  die  in  de  ziekenhuizen  ge- 
bruikt worden,  waar  onder  ook  begreepen  zal  zyn  het 
beddengoed,  het  ly waat,  zo  voor  kleederen,  als  alle  ander 
gebruik,  dat  voor  het  hospitaal  verstrekt  zal  worden, 
gelyk  mede  alle  zodanige  goederen,  als  de  zieken  in  hel 
hospitaal  zullen  mede  brengen  om  aan  dezdven  liy 
uitmonstering  terug  gegeeven  en  by  hun  overlyden  by 
eene  notitie,  om  de  twee  maanden,  aan  den  eersten  prac- 
tizyn opgegeeven  te  worden,  die  daarmede  vervolgens 
zodanig  zal  moeten  handelen,  als  nader  door  de  heeren 
commissarissen  zal  worden  bepaald;  en  dat  hy  verders 
van  dag  tot  dag  eene  accuraate  en  distincte  notitie  zal 
moeten  houden  van  alle  ontvangsten  en  verstrekkingen, 
om  daarvan  weekelyks  een  specificatie  over  te  geeven 
aan  den  eersten  practizyn,  die,  na  examinatte  en  welbe- 

Digitized  by  VjOOQIC 


It98.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  867 

▼inding,  dezelve  zal  moeten  onderteekenen  en  aan  den 
boekhouder  overgeeven  om  by  bem  geboekt  te  worden, 
om  vervolgens  insgelyks  maandelyks  geconrronteerd  te 
kunnen  worden  tegens  de  hem  gegeeven,  scbriftelyke  orders 
en  voorschriften; 

6®  den  boekhouder  pertinente  aanteekening  en  l)oek  te  doen 
houden  van  alle  in  het  hospitaal  komende  en  daaruit 
gaande  ot  daarin  stervende  perzonen,  die  de  eerste 
praclizyn  aan  hem  zal  moeten  opgeeven,  —  van  alle  per 
restant  zynde,  ontvangen  en  verstrekt  wordende  medi- 
camenten, mondbehoeften  en  verdere  goederen,  tot  het 
hospitaal  hehoorende  en  waarvan  hem  weekelyks  de 
specificatien  zullen  worden  ter  hand  gesteld  door  de 
bediendens  in  de  onderscheiden  departementen;  en  hem 
die  aanteekeningen  en  boeken  te  laaien  houden  naar  een 
zodanige  form,  als  hem  nader  zal  worden  opgegeeven,  om 
daaruit  zodanige  opgaven  te  doen  aan  heeren  Commissa- 
rissen Generaal,  het  opperhoofd  van  het  generaale  tracte- 
ments  comptoir  en  den  eersten  practizyn,  als  van  hem 
zullen  worden  gerequireerd ; 

7^  door  den  eersten  practizyn  maandelyks,  niet  alleen  een 
opgave  te  laten  doen  van  de  blyvende  zieken,  de  uilge- 
gaane  of  overleedenen,  maar  ook  van  de  ziektens,  waaraan 
de  in  het  hospitaal  geleegen  hebbende  perzonen  hebben 
gelaboreerd,  welke  daarvan  zyn  gecureerd  en  welke 
daaraan  zyn  gestorven; 

8^  de  boeken,  die  de  boekhouder  zal  houden,  te  laaten  visi- 
teeren, voor  eerst  na  verloop  van  de  bepaalde  zes  maanden, 
door  den  visitateur  generaal  en  daarna  door  denzelven 
by  een  bericht  te  laten  opgeeven,  hoeveel  het  hospitaal 
de  Compagnie  in  dien  tyd  zal  hebben  gekost,  met  eene 
vergelyking  tegen  de  bevorens  daartoe  geimpendeerde 
ongelden ; 

9^  te  accepte^ren  de  door  heeren  commissarissen  tot  de 
verbetering  der  hospitaalen  gedaane  offerte  om  het 
bailen-hospitaal   by  continuatie   te   bezoeken,  van   alles 

Digitized  by  VjOOQIC 


868  1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

oculaire  inspectie  te  neemen,  de  defecten,  waaraan  de 
voorafgemelde  nieuwe  inrichtingen  mogten  laboreeren,  na 
te  gaan  en  te  verbeteren  en  daarna  een  generaal  plan, 
om  voor  bet  vervolg  tot  een  ricbtsnoer  te  dienen,  te  ont- 
werpen, mitsgaders  bun  Edele  biertoe  te  versoeken  en 
te  qualiflceeren  met  toevoeging  aan  bun  Edelens  ten  dien 
einde  van  de  reeds  den  10^°  dezer  tot  mede  gecommit- 
teerdens  genomineerde  geneeskundigen  en  de  builen 
regenten  der  hospitaalen; 
10®  de  dus  lang  in  gebruik  geweest  zynde  verstrekking  aan 
de  binnen  regenten  van  6  stuivers  voor  de  kost  en  3 
stuivers  voor  de  medicamenten  voor  eiken  zieke  met 
ultimo  September  te  laaten  cesseeren  en  den  beer  proio- 
terim  directeur  generaal,  Jobannes  Siberg,  te  qualificeerea 
tol  bet  laten  doen  van  de  nodige  afgaven  aan  provisieo, 
medicamenten  en  geld,  volgens  de  opgaven  van  benodig- 
beid,  die  de  gemelde  beeren  commissarissen  zullen  doen 
of  onderteekenen. 
Zie  ook  21  September  1798. 

28  Augustus.  Machtiging  op  hel  collegie  van  Schepenen 
wp  alle  instantien  lot  hel  afbreeken  van  huizen  en 
j^petakken  binnen  de  stad  Batavia  finaal  te  disponeeren'\ 

Vroeger  besliste  de  Regering  omtrent  dergelijke  verzoeken, 
na  bet  collegie  van  Schepenen  te  hebben  gehoord. 

Op  dertig  JauuariJ  180?  is  deze  magtiging  «g'extendeert 
•tot  de  verzoeken,  die  aan  Hun  Eerw.  gedaan  worden  tot  den 
•afstand  van  ledige  erven''. 

11  September.     Verpachting  van  de  Javasche  domeinen. 

Wyl  dezelvde  redenen,  die  het  zedert  twee  jaaren  raadzaam 
hebben  doen  oordeelen  om  de  verpachting  der  Javasche  do- 
mainen,  in  steede  van  het  anders  gewoon  termyn  van  drie 
jaaren,  maar  voor  een  jaar  te  laten  geschieden,  als  noch  sub- 
sisteeren,    is    goedgevonden   de   Samarangsche   ministers    ie 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  869 

qaalificeeren  om  de  verpachting  der  gemelde  domainen,  die 
mei  uUimo  December  naaslkomende  staat  te  expireercD,  we- 
derom op  de  vorige  coDditien  slechts  voor  een  jaar  of  van 
primo  January  tot  ultimo  December  1799  te  laten  gevolg 
neeroen  en  bun  van  deze  conditien  bet  gewoon  getal  gedrukte 
exeroplaaren  toe  te  zenden. 


Wijders  werden  de  Samarangsche  ministers  gemachtigd: 
1  ^  om,  even  als  in  anno  passato  beeft  plaats  gehad,  te  blyven 
oontinueeren  met  bet  afstaan  by  admodiatie  der  pachten 
van  de  sabandharyen  te  Banjoewangie  en  met  deninzaam 
der  vogelnestjes  uit  de  klippen  of  goas  in  en  onder  Ooster 
Balemboangang,  mitsgaders  met  de  in  dier  voegen  afge- 
staane  pacht  van  de  sabandharyen  op  het  eiland  de  Baviaan ; 
2®  om  te  mogen  continueeren  met  het  doen  invorderen  voor 
de  Compagnie  van  het  bepaald  lastgeld  op  alle  vaartuigen, 
die  op  Java  van  de  eene  naar  de  andere  plaats  of  van  dat 
gouvernement  naar  elders  vertrekken; 
3®  aan  den  beer  Java's  gouverneur,  van  Rheede  tot  de  Par- 
keier, over  te  laten  om  van  de  regenten  en  residenten 
dezulke  tot  het  bywoonen  der  verpachting  te  ontbieden, 
als  dezelve  zal  vermeenen  met  's  Compagnie's  interest  best 
overeen  te  komen. 

11  September.  Aanbesteding  der  levering  van  400  Boe^ 
gineesche  en  Makasaarsche  shven  tot  het  vormen  van 
een  korps  artillerislen. 

Deze  moesten  even  zoovele  Chinezen  vervangen,  die  als  ar- 
tilleristen  gebruikt  werden,  maar  slecht  voldeden,  »als  niet 
vatbaar  zynde  voor  eenige  subordinatie  en  ook  die  activiteit 
en  handigheid  niet  bezittende,  welke  zo  noodzakelyk  in  een 
arthillerist  vereischt  worden*'. 

11  September.  Nadere  regeling  van  hel  bedrag,  uit  te 
keeren  bij  verkoopingen  aan  den  kastelein  van  het 
Heeren-logement  te  Batavia. 

Op  den  voorstel  van  den  commissaris  over  het  vendu-comp- 

Digitized  by  VjOOQIC 


870  1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

toir  is  goedgevondeo  en  verstaan  voortaan  ten  lasten  der 
koopers  te  laten  brengen  het  Vs  porcent  van  liet  rendemeol 
der  verkogt  wordende  goederen,  heiweik  thans  door  vendu- 
meesteren  uit  het  rendement  der  vaste  goederen  aan  den 
kastelein  van  het  stads  heeren  logement  word  betaald  eo  ge- 
volgelyk  komt  ten  lasten  van  de  Compagnie,  sedert  het  venda- 
comptoir  door  haar  word  beheerd. 

20  September.     Voorschrift  nopens  ndlüaire  cocardes. 

Op  de  door  den  heer  Gouverneur  Generaal  g^eeveo  oom- 
municatie,  dat  de  heer  generaal  major»  Gustaaf  Plordman,  by 
de  militie  zwarte  cocardes  heeft  geintroduceerd,  in  sleede  van 
de  in  gebruik  geweest  zynde  driekleurige»  alzo  dezdve  thans 
alleen  door  de  militie  in  de  republiek  gedragen  mogen  worden, 
is  goedgevonden  en  verstaan  almede  door  de  pennisten,  burgers, 
Mooren,  gewapende  Chineezen,  Papangers,  enz.  zwarte  cocardes 
te  laten  dragen  en  het  gebruik  daarvan  ook  by  de  militie, 
genie,  zeevaart,  pennisteu  en  burgers  circulair  op  de  boiten 
comptoiren  aan  te  beveelen. 

21  September.     Eed-formulier    voor   den  binnen-regent 
en   1""  practizijn   in  hel  builen-hospitaal  te  Batavia. 

Ik  beloov  en  zweer  het  Bataavsche  volk,  den  Raad  der 
Aziatische  bezittingen  en  etablissementen,  mitsgaders  den 
Gouverneur  Generaal  en  de  Raden  van  Indi6  gebouw  en  ge- 
trouw te  zullen  zyn; 

dat  ik  in  myn  dienst  als  hospitalier  my  stiptelyk  zal  ge- 
dragen naar  den  inhoud  van  de  instructie,  voor  myn  dieost 
beraamd,  die  ik  aanneeme  promptelyk  en  zonder  afwyking  te 
zullen  nakomen,  mitsgaders  door  anderen,  die  my  ondergeschikt 
zyn,  te  zullen  doen  agtervolgen,  voor  zo  verre  met  billykheid 
van  my  zal  kunnen  worden  gevorderd;  dat  ik  my  beyveren 
zal  de  zieken,  die  aan  myne  zorge  toebetrouwd  zyn,  met  alle 
menschlievendheid  en  attentie  gade  te  slaan  en  te  liehandden, 
met   aanwending    van   alles,  wat   in  myn  vermogen  zal  zyn, 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.     P    Q.  VAN  OVERSTRATEN.  871 

OOI    de  voorschriften  van  kost,  drank,  medicynen,  kleederagie 
en     alle   verdere  benodigiheeden   ie  richlen  len  meeste  nuUe 
der    zieken   en  hunne  herstelling;  dat  ik  zorgen  zal,  dat  alle 
het   geene  door  niy  aan  de  zieken  worJ  voorgeschreeven,  door 
de     hoorden   der   onderscheidene   departementen   aan   dezelve 
worde  afgegeven,   zonder  het  lielang  van  voormelde  hoofden 
te  laten  praevaleeren  boven  dat  van  de  lyders ;  dat  ik  echter 
ook   (evens  zal  in  het  oog  houden  eene  gepaste  zuinigheid,  zo 
verre  het  nut  der  zieken  zal  toelaten,  om  alle  nodelooze  on- 
geiden    te  vermyden;  dal  ik  ook  niet  zal  gedoogen,  dat  door 
de    gemelde  hoofden  of  door  anderen  van  de  provisien,  medi- 
cynen,  kleederagie,  elc,  etc,  aan  de  Compagnie  toehehoorende 
en  ten  behoeve  der  zieken  verstrekt,  eenig  ander  gebruik  ge- 
maakt  word   als  voor  de  zieken  en,  by  ontdekking  van  mal- 
versatien,  de  zulken,  die  zich  daar  aan  zullen  hebben  schuldig 
gemaakt,  dadelyk  te  zullen  aaiigeeven  aan  de  hoge  Regeering 
or  den  geenen,  aan  wien  door  hoogst  dezelve  het  opzicht  over 
de  hospitalen  is  aanbevoolen;   en  dat  ik  niy  wyders  in  mync 
administratie  of  voorschreeven   dienst  zal  gedragen,  als  een 
eerlyk   en   getrouw   dienaar   van   de  Compagnie  en  een  ge- 
moedelyk  verzorger  der  zieken  betaamd. 
Zo  waarlyk  helpe  my  God  almachtig! 

21  September.     Nadere   bepalingen   omtrent  het  builen^ 
hospitaal  te  Batavia. 

De  Regering  vond  goed : 

1^  den  hospitalier,  als  eersten  praclizyn,  toe  te  voegen: 
een  oppermeester, 
drie  tweede  meesters, 
een  derde  meesier  en 
>    leerling; 
2^  te  amplecteeren  de  propositie  om,  niet  alleen  by  de  ver- 
meerdering  van   het   getal  der  zieken  van  300  tot  500 
het  getal  der  geneeskundigen  mede  naar  rato  te  vermeer- 
deren   met   een   oppermeester   en    twee  ondermeesters, 

Digitized  by  VjOOQIC 


872  1798.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN. 

maar  ook  te  permitleeren,  dat  noch  3  a  4  leerlingeo  by 
de  chirurgyns  en  den  apothecar  gevoegd  worden,  ten 
einde  aldus  bekwame  lieden  aan  te  kweeken; 
3®  het  verknopen  van  vrugten  in  het  hospitaal  en  bet  in- 
brengen van  dezelven  ten  dien  einde  te  laten  verbieden; 
4^  een  eersten  apothecar  aan  te  stellen  en  hem  toe  te  voegen 

een  tweeden  apothecar,  nevens  een  leerling; 
B^  te   approbeeren   het  door  de  heeren  commissarissen  ge- 
interdiceerd  stooken  van  composita  in  het  hospitaal,  als 
overeenkomstig  met  de  ordre  der  heeren  Meesters,  volgens 
welke   de   composita   in   de  medicinale   winkel  moeien 
worden  gestookt; 
6^  een  schaf  baas  te  benoemen  en  hem  toe  te  voegen: 
een  kok, 
twee  koksmaats, 
een  noodhulp; 
7^  op  de  ziekenschuit  of  chiampang  te  laaten  vaaren  een 

matroos; 
8®  als   ziekenvader  te  laten  fungeeren  een  matroos  en  hem 
toe   te   voegen   als  noodhulp  een  matroos  en  als  zieken 
oppassers  twaalf  matroozen; 
9®  aan  den  boekhouder  als  adsistent  toe  te  voegen  een  matroos : 
10®  den  Directeur  Generaal  te  verzoeken  en  te  qualificeereo 
om  de  verstrekking  van  lienodigdheeden  voor  bet  buiten 
hospitaal   niet  te  willen  laten  doen  op  de  requisitie  van 
iemand  anders,  dan  der  heeren  commissarissen  zelve; 
11®  te  approbeeren   bet   doen   van   aanbesteedingen   tot   de 
leverantie  van  rundvleescb,  boenders,  groenten,  vrugten, 
eyeren  en  brandhout; 
12®  ook    te   approbeeren,  dat  de  aanbesteedingen   van   het 
wasschen   en   het  leveren   van   brood   op  den    vorigen 
voet  zyn  gelaten; 
13®  goed  te  keuren  de  aanhouding  van  de  ziekenschuit,  mede 

op  den  presenten  voet; 
14®  van  den  gewezen  binnen  regent  voor  de  Compagnie  over 
te   neemen  het  hem  competeerend,  by  dit  hospitaal  leg- 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  873 

gend  stukje  land  met  den  inventaris,  om  Ie  dienen  tot 
het  in  reserve  iioaden  van  vee  en  zodanige  andere  einden, 
als  men  convenabel  zal  vinden; 

16^  in  te  trekken  de  bevorens  jaarlyks  gedaane  afgave  aan 
de  hospitaalen  van  een  zeker  tantum  voor  hel  cureeren 
van    venus-kwalen  en  het  verstrekken  van  breukbanden; 

16^  het  verblyr  en  de  verstrekking  voor  de  manschappen,  die 
van  'slands  fregat  van  oorlog,  Nedemblik,  in  het  hospi- 
taal leggen,  by  provisie  te  laten,  zo  als  thans  plaats  heeft; 

17®  de  in  het  hospitaal  zynde  17  snaphanen  grenadiers  en 
5  paaren  pistoolen  in  's  Compagnies  wapenkamer  te  laten 
overbrengen ; 

18®  de  handelwyze  omtrend  vreemdelingen,  die  ziek  in  het 
hospitaal  komen,  te  laten  op  den  praesenten  voet; 

19®  toe  te  staan  het  nodig  geoordeeld  getal  van  45  slaaven; 

20®  te  approbeeren  de  geproponeerdedieet-lyst  voor  de  zieken. 
Zie  ook  24  Augustus  1798. 

25  September.     Verbod  voor  Compagnie*8  dienaren  met 
vreemde  schepen  te  repatriëren. 

Nademaal  heeren  Bewindhebberen,  uitmakende  het  commitlé 
tot  de  zaaken  van  den  Oost-Indischen  handel  en  bezittingen, 
by  missive  van  den  8^°  January  dezes  jaars  hebben  te  kennen 
gegeeven  hoogstderzelver  ernstig  verlangen,  dat  aan  geene 
hooge  of  laage  ambtenaaren  of  bediendens  zal  worden  ge- 
permitteerd om  met  eenige  vreemde  schepen  de  reis  naar 
Europa  te  onderneemen,  aangezien  het  hun  wel  Edele  hoog 
acbtbaare  niet  onverschillig  is,  dat  hooge  of  laage  dienaaren, 
uit  eigen  verkiezing  hunne  demissie  neemende,  met  vreemde 
schepen  repatrieeren,  waar  door  zy  zich,  niet  alleen  van  hunne 
posten  ontdoen  en  zich  aan  derzelver  werkzaamheden  ontrekken 
in  tyden  van  oorlog  en  gevaar,  welke  thans  noch  zo  onge- 
lukkig plaats  hebben,  maar  ook  door  het  aandoen  van  vreemde 
en  dikwyls  vyandelyke  havens  zich  buiten  alle  gelegendheid 
stellen   om   tot  eene  verschuldigde  verantwoording  te  worden 

Digitized  by  VjOOQ IC 


874  1798.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN. 

genoodzaakt,  —  zo  is  het,  dat  wy  hier  van  aan  allen  en  een 
iegèlyk  by  dezen  kennis  geeven  en  zulks,  conform  het  tevens 
door  hoogstgemelde  heeren  Bewindhebberen  speciaal  te  kennen 
gegeeven  verlangen,  als  een  wet  slatueeren,  begeerende,  dal 
een  ieder  zich  hier  naar  zal  moeien  reguleeren  eo  dat  van 
de  permissien,  die  daartoe  voor  den  ontvangst  van  bet  ge- 
meld aanschryvens  aan  alhier  en  op  de  respective  buiten-coinp- 
toiren-  bescheiden  dienaaren  zyn  verleend,  schoon  dezelve  de  door 
ban  bekleede  ambten  reeds  hebben  uedergelegd,  geen  gebruik 
zal  worden  gemaakt,  alzo  alle  deze  permissien  zyn  en  by  dezen 
worden  ingetrokken  en  voor  vervallen  gebonden. 

25  September.     Y oorschriften  nopens  j^beslelkasjes*\ 

Van  wegens  de  liooge  regeering  dezer  landen  word  aan 
allen  en  een  iegelyk  by  dezen  bekend  gemaakt,  dat  heeren 
Bewindhebberen,  uitmakende  bet  commilté  tot  de  zaaken  van 
den  Oostindischen  handel  en  bezittingen,  by  hoogstderzelver 
missive  van  den  S"""  January  dezes  jaars  en  hel  daarby  gevoegd 
extract  uil  hoogstderzelver  resolutie  van  den  2V"  February 
1797,  tot  weering  van  hel  misbruik  in  het  overmaaken  der 
gepermitteerde  bestelkasjes  en  om  derzelver  afgave  by  de 
comptoiren  op  een  egaalen  voet  te  doen,  zodanig,  dat  de  eige- 
naars der  gepermitleerde  bestelkasjes  in  de  mogelykbeid  worden 
gesteld  om  hunne  eigendommen  ter  beboorlyke  tyd  te  kunnen 
afbaalen,  met  alteratie  en  ampliatie  van  de  resolutie  der 
voormalige  vergadering  van  17^"  van  den  1 7*'»  Maart  1761  (*), 
gestatueerd  hebben  om  aan  de  eene  zyde  de  permissie  tot 
overmaaking  van  zodanige  kasjes  van  de  bepaalde  groote  van 
een  voet  in  't  vierkant  en  met  niets  anders  dan  thee,  porcelein, 
vogelnesjes,  naturalia  en  kerriekruit  gevuld,  tot  onderhouding 
van  vriendschap  te  laten  standgrypen  en  dus  by  continuatie 
te  permitteeren,  dat  met  ieder  schip,  voor  de  comptoiren 
Amsterdam  en  Zeeland  retourneerende,  veertig  zodanige  kisjes 
en    voor   de   overige   comptoiren   twintig  van  dezelve  mogen 

O    Deel  VII.  blaJz.  536  vlg. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  875 

worden  aangebragl,  doch  dat  aan  de  andere  zyde,  tot  voor- 
koming van  alle  misbruik,  niet  alleen  zullen  biyven  standgrypen 
de  vorige,  in  Nederland  gestelde  orJres,  zo  oinlrend  hel  oh- 
Uneeren  van  permissie  tot  afzending  uil  Indiö,  als  de  poenaliteit 
van  20  rd'  voor  ieder  der  gecommitteenlen,  die  boven  het 
voorschreeve  40  of  20  tal  eenige  meerdere  kisijes  branden. 

Art.  1.  Dat  de  aangebragte  kisjes  by  de  respeclive  comp- 
toiren,  Amsterdam  daar  onder  begreepen,  provisioneel  in 
bewaaring  zullen  worden  genoomen  en  dcrzciver  lyslen  in  de 
vergadering  van  het  Gommitlé  ter  onderzoek  worden  geöxhibeerd, 
zo  als  tot  nu  toe  in  gebruik  is  geweest. 

Art.  2.  Dat,  indien  de  gemelde  vergadering  by  dat  onder- 
zoek  geene  excessen  bespeurt  en  dus  de  comploiren  tot  de 
afgifte  zal  gelieven  te  qualificeeren,  die  qualificatie  niet  anders 
zal  worden  verleend  dan  met  een  bygevoegde  recommandatie 
en  bevel  aan  de  comptoiren  om  geene  der  voorschreeve  kisjes 
af  te  geeven,  zonder  dat  dezelve  stuk  voor  stuk  zyn  geopend. 

Art.  3.  Dat  die  opening  zal  moeten  geschieden  in  de  tegen- 
woordigheid van  eenige  leden  van  het  commitlé,  ten  dien  einde 
te  benoemen,  of  van  eenige  andere  persoonen,  daartoe  door 
hel  conimitté  gequalificeerd,  en  wel  in  tegenwoordigheid  van 
den  houder  of  toonder  der  recepissen  of  brandbrieven,  indien 
hy  daar  by  present  verkiest  te  zyn. 

Art.  4.  Dat,  by  aldien  'er  by  de  opening  niets  ongeper- 
mitteerds  daarin  gevonden  word,  zodanige  kisjes  aanstonds 
zullen  moeten  worden  afgegeeven. 

Art.  6.  Doch,  zo  wanneer  het  tegendeel  plaats  heeft,  dat 
als  dan  zodanige  kisjes  zullen  moeten  worden  aangehouden 
ten  voordeele  der  maatschappy,  zullende  egter  telkens  aan  de 
vergadering  moeten  worden  vertoond  eene  door  commissarissen 
of  daar  toe  gequalificeerde  persoonen  geteekende  lyst,  zo  van 
de  afgegeevene,  als  aangehoudene  kisjes^  met  specificatie  van 
het  geen  in  de  aangehoudene  is  gevonden  en  met  melding 
van  wien  en  aan  wien  afgezonden. 

Art.  6.  Dat,  zo  'er  eenige  andere  whaaren  of  goederen  in 
voorschreeve  kistjes  mogten  worden  gevonden,  de  afzender  zal 

Digitized  by  VjOOQIC 


876  1798     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

vervallen  in  de  poenaliteit  der  dubbele  waarde  van  het  geen 
zodanige  ongepermitteerde  goederen  by  verkoop  zullen  bebben 
gerendeert. 

Art.  7.  Dat  'er  van  de  gepermitteerde  kisjes,  mits  behooriyk 
geadresseerd  en  gebrand  zynde,  in  twee  of  drie  der  meest 
geaccredileerdste  couranten  annonce  zal  worden  gedaan  en 
wel  twee  maanden  voor  elke  verkoping,  met  byvoeging,  dat 
die  goederen  voor  de  verkoping  moeten  worden  argehaald,  op 
poene,  dat  dezelve  by  gebreken  van  dien  zullen  geconfisqueerd 
en  ten  voordeele  der  Compagnie  verkogt  worden. 

Art.  8.  Dat,  om  voor  te  koomen,  dat  de  wettige  eigenaars 
by  bet  gemis  van  de  brandbrieven  van  de  overgezonden  kiqes 
niet  verstooken  blyven,  in  plaats  van  de  gewoone  recepis  of 
brandbrief,  in  Indie  in  't  vervolg  drie  eensluidende  recepisBen 
of  brandbrieven  zullen  worden  afgegeeven,  dewyl  een  recepis 
of  brandbriev  ligtelyk  kan  worden  vermist. 

Dat  wyders,  met  relatie  tot  de  gebrande  potten,  voortaan 
op  ieder  schip  zal  mogen  worden  geplaalist  een  kist  van  even- 
gelyke  groote  als  die,  waar  in  voorschreeve  20  bestelkaajes 
worden  overgemaakt,  en  welke  kist  met  gebrande  potten  zal 
mogen  worden  gevuld,  met  dien  verstande  echter,  dat  'er  in 
dezelve  niet  anders  dan  eetwhaaren  zal  mogen  worden  gedaan 
of  dat  anderzinls  daar  omtrend  mede  zal  plaats  hebben  de 
voorschreeve  poenaliteit  der  dubbele  waarde,  om  welke  reeden 
deze  potten  zullen  moeten  worden  geboord  in  plaats  van 
geopend  om  de  eetwhaaren  door  het  openen  aan  geen  bederf 
of  vermindering  van  qualiteit  bloot  te  stellen.  Voorts,  dat  'er 
omtrend  deze  potten  dezelvde  wyze  van  behandeling  by  de 
comptoiren  zal  plaats  moeten  hebben,  als  hier  boven  in  het 
breede  omtrend  de  beslelkasjes  is  ter  nedergesteld,  zullende 
deze  gestatueerde  poenaliteit  een  aanvang  neemen  met  den 
jaare  1800. 

En  eindelyk,  dat  het  committé  aan  zich  reserveerd  ten 
aanzien  van  het  getal  der  zo  evengemelde  gebrande  potten, 
als  meede  ten  aanzien  van  het  getal  der  gepermitteerde  beslel- 
kasjes, zodanige   verminderingen  te  maaken,  als  'er  by  eene 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  877 

eveotuede   vreede  naar  den   aart   en  omstandigheid  der  be- 
zittingen en  Bcheepvaart  dienstig  zal  worden  geoordeeld. 

En  zal  elk  en  een  eigelyk  het  voorn:  bepaalde,  voorzover 
dit  een  ieder  in  deze  gewesten  aangaat,  zich  lot  naricbt  en 
stipte  naarkoming  laaten  strekken. 

25  Septembet.     Titulatuur   van   het    Opperbestuur  in 
Nederland. 

Als  een  merkwaardig  staaltje  van  den  lijdgeesl  wordl  het 
volgende  opgenomen: 

De  heer  Raad  extra  ordinair,  M'  Christianas  Henricus 
Ghristophorus  Wegener,  geremarqueerd  hebbende,  dat  de  ti- 
tulatare,  by  de  missives  gebruikt,  van  welEdeie  hoog  acht- 
baare  heeren,  wel  verre  van  by  de  heeren  Meesters  als  een 
captatio  benevolenliae  te  zullen  worden  aangenoomen,  in  tegen- 
deel misnoegen  en  dégout  zoude  veroorzaaken,  alzo  dergelyke 
titulatures  in  Nederland  over  het  algemeen  wierden  beschouwd 
als  aristocratisch  en  zyn  Edele  vermeende,  dat  deze  vergadering 
niet  zoude  willen,  dat  zulk  een  gemoedsgesteldheid  zoude 
heerschen  by  de  heeren  Meesters  by  den  ontvangst  en  voor- 
leezing  van  haare  brieven  in  Nederland,  proponeerende  der- 
halven om  liever  gebruik  te  maken  van  de cordaate aanspraak: 
gy  lieden,  u  lieden,  burgers,  bewindhebbers,  en  verklarende 
zich  tot  deeze  propositie  verbonden  te  rekenen,  zo  uit  lioofde 
van  zyn  algemeene  verplichting  aan  deeze  vergadering,  als  uit 
een  zucht  voor  de  waare  eer  en  het  genoegen  derzelve,  schoon 
zyn  Edele  voor  het  overige  overtuigd  was  zich  met  gracie  te 
kunnen  onthouden  om  zyn  gevoelens  te  uitten  over  de  merites 
der  zaaken,  voorkomende  in  de  voorgelezene  rescriptien,  vermits 
niet  praesent  was  geweest  by  de  lecture  der  brieven  van  de 
heeren  Meesters  en  de  deliberalien  en  besluiten  omtrend  dezelve, 
die  tot  de  voorschreeve  rescriptien  aanleiding  gegeeven  hebben ; 
zo  is  hierover  gedelibereerd,  dat,  by  aldien  de  heeren  Meesters 
eene  verandering  in  de  gemelde  titulature  convenabel  hadden 
geoordeeld,  hoog  dezelve  zekerlyk  daartoe  order  zouden  hebben 

Digitized  by  VjOOQIC 


878  1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

gegeeven,  doch  dat,  bun  welEdele  hoog  achtbaare  reeds  Ter- 
scheidene  brieven  met  diezelfde  titulatore  ontfangen  en  be- 
antwoord hebbende  zonder  daarop  eenige  de  minste  reflexie 
te  maken,  er  dierhalven  geen  reden  is  om.  te  ondersteilen* 
dat  hongsldezelve  zullts  afkeuren,  terwyl  men  zich  onbevoegd 
acht  ook  daar  omtrent  in  de  geêlablisseerde  orde  van  zaaken 
eenige  verandering  te  maken  buiten  de  uitdrukkelyke  qaali- 
ficatie  der  heeren  Meesters  en  zulks  uit  kragte  vaa  hoogst- 
derzelver  aanschryvingen  en  wel  speciaal  by  brier  van  den 
j4en  ^prii  |79g^  waarby  hun  wcIÊdele  hoog  achtbaare  met 
zoveel  woorden  hebben  gezegd,  dat  het  hoogstderzelverserieoae 
intentie  was»  dat  alle  zaaken  in  de  respective  Indische  bezit- 
tingen by  provisie  wierden  gehouden  in  den  legenswoordigeo 
staat  van  directie,  zonder  dat  in  dezelve  eenige  alteratien 
werden  ingevoerd ;  dat  gevolgelyk  alle  vorige  ordres  en  bevelen 
van  het  geweezen  bewind  over  de  Oost-Indische  maatschappy, 
hetwelk  onder  dezelfde  litulature  op  hun  welEdele  ho<^  acht- 
baare was  ovei^egaan,  in  observantie  moesten  blyven  lot 
hoogstderzelver  nadere  dispositie  en  dat  alle  ambtenaaren  en 
geêmployeerdens,  op  hunne  verantwoordelykheid,  in  de  waar- 
neeming van  derzelver  respective  bedieningen  moesten  blyven 
voortgaan  zonder  eenigzints  hoogstderzelver  deliberatien  vooruit 
te  loopen;  —  weshalve  dan  ook  goedgevonden  en  verstaan  is 
voor  als  noch  in  de  voorschreeve  titulature  geene  veraoderii^ 
te  maken,  doch  by  een  eerstdaags  af  te  zendene,  nadere  brief 
ten  dien  opzichte  het  goedvinden  der  heeren  Meesters  te 
verzoeken. 

12  October.     Prijs-bepaling  van  koffij,  suiker  en  peper 
bij  verkoop  van  Regeringswege  aan  vreemdelingefu 

Na  deliberatie  i&  goedgevonden  en  verstaan  de  prys  der 
coffy  by  verkoop  aan  vreemdelingen  by  provisie  te  verhogen 
met  een  ryksdaalder  per  picol  van  125  S  (^)  en  daarentegen 
de  suiker,  als  een  articul,  waarvan  thans  door  de  vreemdelingen 


{*)  Derhalte  tot  16  r^ksdaaiders,  half  conlant,  half  in  papier. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  879 

weinig  navraag  is,  uithoofde  van  hel  aanmerkelyk  aan  banden 
komend  restant  onder  ultimo  December  aanstaande  van  12 '/i 
millioenen  ponden  en  de  deterioratie,  waaraan  dit  articul 
onderhevig  is,  te  verminderen  met  een  ryksdaalder  per  picol, 
dog  de  vreemdelingen  daarenteegen  te  animeeren  om  zoveel 
mogelyk  suiker  by  de  coiTy  te  accepleeren,  als  zynde  dat  als  het 
meest  geschikte  middel  besr.houwd  om  eene  evenredigheid  in 
die  beide  articuls  te  houden,  gecalculeerd  na  het  aanbanden 
zynde  rostand  en  den  apparenlen  inzaam. 

Terwyl  verder  verstaan  is,  met  opzigt  tot  de  prys  van  de 
peeper  by  verkoop  aan  vreemdelingen,  als  een  articul  zynde, 
aan  geen  bederf  onderhevig,  dezelve  voor  eerst  bepaald  te 
laten  op  ryksdaalders  negentien  de  picol  van  125  ponden. 

12  October.     liegeling    der  inkomsten  van  het  personeel 
brj  hel  buiieti-hospitaal  te  Batavia. 

Js  goedgevonden  en  verslaan,  met  intrekking  van  gage, 
kostgeld  en  alle  verdere  inkomsten,  onder  welke  benaming 
die  ook  zouden  mogen  zyn,  excepto  de  verstrekking  bovendien 
van  het  ordinair  randsoen  aan  de  hierna  vermelde  leerlingen 
in  de  chirurgie  en  oppassers,  aan  de  volgende  dienaaren  toe 
te  leggen,  gelyk  aan  hun  toegelegd  word  mits  deezen,  te 
weelen : 

aan  den  hospitalier  of  eersten  practizyn  rd'  zes  honderd 
en  zeventig  ter  maand  of  in  bet  jaar  rd"  8040; 

aan  den  op  hem  volgenden  oppermeester  rd"  een  honderd  en 
zeventig  ter  maand  of  in  het  jaar  t*d'  2040; 

aan  vier  tweede  meesters  ieder  rd*  vyftig  ter  maand  of  in 
het  jaar  rd»  600; 

aan  twee  leerlingen  ieder  rd'  thien  ter  maand  of  in  het 
jaar  rd»  120; 

aan  een  portier  rd'  vyflien  ter  maand  of  in  'tjaarrd'  180; 
•  •  apothecar  rd'  een  honderd  ter  maand  of  in  het 
jaar  rd«  1200; 

en  aan  den  aan  gedagten  apothecar  toegevoegden  ondermeester 

Digitized  by  VjOOQ IC 


880  1798.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN. 

rd'  vyrtig  ter  maand  of  in  het  jaar  rd'  600,  mitsgaders  aan 
een  leerling  rd*  tien  ter  maand  of  in  het  jaar  rd'  120; 

aan  een  schaflbaas  rd*  vyf  en  tagtig  ter  maand  of  iu  het 
jaar  rd""  1020; 

aan  een  kok  rd'  veertig  ter  maand  of  in  het  jaar  rd'  480 ; 

>  twee  koksmaals,  ieder  rd'  sestien  ter  maand  of  in  het 
jaar  rd'  192; 

aan  een  noodhulp  van  den  kok  rd'  twaalf  ter  maand  of 
in  het  jaar  rd'  144; 

aan  een  matroos,  die  op  de  chiampang  en  schuit  vaart  eo 
tevens  voor  andere  diensten  word  geêmployeerd,  rd'  tien  ter 
maand  of  in  het  jaar  rd'  120; 

aan  een  ziekevader  rd'  vyflig  ter  maand  of  in  het  jaar 
rd'  600; 

aan  de  zes  oudste  van  twaalf,  aan  gemelde  ziekevaders  onder- 
geschikte oppassers  rd*  tien  per  maand  ieder  of  in  het  jaar 
rd'  120,  en  aan  de  zes  jongste  ieder  rd'  agt  of  in  het  jaar 
rd'  96; 

aan  een  boekhouder  rd'  vyflig  ter  maand  of  in  het  jaar  rd*  600 ; 

>  >   aan  gemelden  boekhouder  ondergeschikt  adsistent  rd' 
vyf  en  twintig  ter  maand  of  in  het  jaar  rd'  300; 

zullende  alle  deeze  tractementen  ingaan  met  primo  deezer 
loopende  maand. 

Zynde  laastelyk  nog  verstaan,  dat,  wanneer  het  getal  zieken 
van  300  tot  500  mogte  komen  te  accresseeren,  het  hiervooren 
bepaalde  getal  van  een  oppermeester  met  nog  een  en  het 
getal  van  vier  ondermeesters  pro  rato  nog  met  twee  zal 
worden  vermeerderd,  aan  welke  als  dan  meede  zullen  worden 
te  goed  gedaan  de  hiervooren  voor  die  qualileiten  hqnakle 
tractementen  van  ryksdaalders  een  honderd  en  zeventig  en 
vyftig  ter  maand,  voor  ieder  respective. 


Op  26  Maart  1799  is  het  tractement  van  de  jongste  zieken- 
oppassers  gelijk  gesteld  aan  dat  van  de  zes  oudste,  t.  w.  op 
10  rd'  'smaands. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1^98.    P.  6.  VAN  ÓVEftSTRATEN.  88 1 

23  Oclober.     Voorschrift   nopens   schorsing   van   Com- 
pagnie*s  dienaren. 

Heeren  Bewindhebberen  hebben  tol  wegneeming  van  nadeelige 
misbruiken»  ter  verzeekering  van  eens  iegelyks  leven  en  eigen- 
dommen, als  mede  ter  handhaving  van  recht  en  gerechtigheid 
nodig  geoordeeld  heeren  Commissarissen  Generaal  en  de  hooge 
regeering  te  gelasten,  dat  van  nu  voortaan  geene  leden  of 
ministers  van  de  hooge  Indiasche  of  politieke  regeering,  zo 
min  als  van  de  hoven  van  justitie,  als  roede  geene  ambtenaaren 
of  gequalificeerde  perzoonen,  van  derzelver  posten  of  emplooien 
zullen  mogen  worden  gedestilueerd,  veel  min  dezelven,  zo  als  zulks 
meermalen,  gelyk  hun  welEdele  hoog  achtbare  zeggen,  schan- 
delyk  gebruikelyk  zoude  zyn  geweest,  om  redenen,  daartoe 
moveerende,  by  politieke  dispositien  naar  Nederland  opgezonden 
of  aan  iemand,  hoe  ook  genaamd,  politiquement  eenige  straf 
g'infligeerd  mogen  worden,  maar  dat  Commissarissen  Generaal 
en  de  hooge  regeering  in  tegendeel  dezulken,  welke  zich  in 
hanne  posten  of  ambtsverrichtingen  kwalyk  mogten  gedragen, 
aan  plichtverzuim  schuldig  maken  of  voor  dezelve  uithoofde 
van  een  slegt  coroportement  ongeschikt  geoordeeld  worden, 
in  derzelver  functien  of  emplooyen  provisioneel  zullen  schorsen, 
mits  tot  die  schorsing  in  Raade  van  Indiê  (ofopderespective 
buiten  eomptoiren  in  den  politieken  Raad)  in  behoorlyke  ordre 
worde  geconcludeerd,  met  bekendstelling  van  alle  de  adviesen 
der  presente  leeden,  en  voorts  daarvan  by  de  eerste  scheeps- 
geleegenheid  aan  hun  welEdele  hoog  achtbare  kennis  worde 
gegeeven  met  gedetailleerde  opgaven  en  allegatien  der  redenen, 
welke  tot  het  neemen  van  zodanige  resolutien  aanleiding 
hebben  gegeven,  en  met  volledige  vryheid  tevens  voor  de  alzo 
gesurcheerde  perzonen  om  hunne  verdediging  te  gelyk  aan 
welEdele  hoog  achtbare  in  te  zenden,  op  zodanige  wyze  als 
zy  best  geraden  zullen  vinden ;  —  voorts,  dat  Commissarissen 
Generaal  verders  alle  de  zulken,  welke  geoordeeld  mogten 
worden  zich  aan  eenig  delict  of  fraude  te  hebben  schuldig 
gemaakt,  almede  in  derzelver  posten  of  functien  zullen  schorsen, 

rUIAAT-BOn  DltL  XII.  56 

Digitized  by  VjOOQIC 


882  I^Oö.    P.  O.  VAN  OVERSTRATÊN. 

doch  Ie  gelyker  iyd  met  de  slakken  en  bescheiden,  derzdver 
delicten  spectcerende,  stellen  in  handen  van  deB  advocaat-fiscaal 
om  tegen  dezelve  zodanig  te  procedeeren,  aLs  by  R.  O.  zal 
vermeenoB  te  behooren,  aan  Commissarissen  Generaal  en  de 
hooge  regeering  ediler  latende  de  volle  ÜBtcoItrit  om,  by  aMieo 
zy  mogten  vermeenen,  dat  de  advocaat-fiscaal  niet  zodanig 
ageerde  of  de  Raad  van  justitie  niet  zodanig  jugeerde;  als 
dezelve  respeclivelyk  behoorden  te  doen,  des  wegen  dadelyk 
beklag  by  hun  welEdele  hoog  achtbare  in  te  zenden,  (£o  einde 
boogstdezelve,  van  alles  volledig  geïnformeerd,  zodanig  mogen 
disponeeren,  als  de  rechtvaardigheid,  gepaard  met  bet  algemeen 
belang,  zoude  komen  te  vorderen;  met serienae recomroaodatie 
wyders  om  zich,  niet  alleen  directelyk  of  indirectdyk  in  de 
administratie  der  justitie  niet  te  immioeeren,  maar  veel  eer 
de  justitie  onverhinderd  haaren  loop  te  does  behouden  en 
dezelve,  daartoe  verzegt  zyiide,  waar  het  nodig  wezen  zon, 
de  behulpzame  hand  te  bieden. 

Waar  over  gedelibereerd  zynde,  is  goedgevonden  en  verslaan 
zich  dit  aanschryvens  voor  den  aanstaande  te  laten  strekken 
tot  naricht  en  stipte  observantie  en  de  respective  flodnialerB 
en  bediendens  op  de  buiten  comptoiren  circalair  te  gdaaten 
om,  ter  voldo^ing  aan  de  voorschreeve  begeerte  van  him 
welEdele  hoog  achtbare,  geene  ambtenaaren  of  geqaaMficeeide 
perzoonen  van  derzelver  posten  en  emplooien  by  poliüqne 
dispositien  te  destilueeren  dan  wel  aan  dezelve  eenige  straf 
te  infligeeren,  maar  dezulken,  welke  zig  in  banne  posten  of 
ambtsverrichtingen  kwalyk  mogten  gedragen  of  aan  pUcbt- 
verzuim  schuldig  maken,  dan  wel  wegens  een  slegt  OMopor- 
tement  tot  hunne  posten  ongeschikt  geoordedd  worden,  ia 
derzelver  funclieu  of  emplooien  provisioneel  alleen  te  schorsen, 
mits  tot  die  schorsing  in  den  {lolitieken  Raad  behooriyk  word 
geconcludeerd,  met  bekendstelling  van  alle  de  adviaen  der 
prezente  leden,  die  aan  deeze  regeering  ter  verdere  voort- 
schikking  aan  hun  welEdele  hoog  achtbaare  vervolgeas  zullen 
moeten  worden  toegezonden,  nevens  een  gedetailleerde  ofigave 
van  de  redenen,  welke  tot  zodanige  resolutie  hebbeo  aaolaiding 


Digitized  by  VjOOQIC 


1796.    P.  Q.  VAN  ÓVERSTHATEN.  ggS 

gegeevefl,  en  mei  volledige  Yryheid  aan  de  alzo  gesarcheerde 
perzoonen  om  humie  verdiging  te  gélyk  aan  deze  regering 
over  te  zenden  op  zodanige  wyze,  als  zy  best  geraden  zalien 
oordeelen. 

Yoorls  aan  den  Raad  van  joatitie  dezes  kasteels  tot  deszelfs 
narieht  te  laten  afgeeven  een  extract  uit  de  voorschreeve 
missive,  voor  zover  betreft  het  daarby  door  hun  welEdele 
boog  achtbare  te  kennen  gegeeven  verlangen,  dat  alle  dezulken, 
welke  geoordeeld  raogten  worden  zich  aan  eeoig  delict  of 
Traode  te  hebben  schuldig  gemaakt,  in  derzelver  posten  of 
fanciien  zulien  worden  geseborst  en  te  gelyker  tyd  met  de 
stukken  en  bescheiden,  derzelver  delicten  specteerende,  in  handen 
van  den  advocaat^Qscaal  gesteld  om  tegens  dezulke  zodanig  te 
procedeeren,  als  hy  R.  O.  zal  vermeenen  te  behooren,  be- 
houdens nogthans  de  faculteit  van  Commissarissen  Generaal 
en  de  hooge  regeering  om,  by  aldien  zy  raogten  vermeenen, 
dat  de  advocaat-fiscaal  niet  zodanig  ageert  of  de  Raad  van 
justitie  niet  zodanig  fungeert,  als  dezelve  respectivelyk  behooren 
te  doen,  deswegen  dadelyk  beklag  by  hun  welBdele  hoog 
achtbare  in  te  zenden,  ten  einde  lioogstdezdve,  voHeedig  van 
alles  geïnformeerd,  zodamg  mogen  disponeeren,  als  de  recht- 
vaardiglieid,  gepaard  met  het  algemeen  belang,  zullen  komen 
te  vorderen. 

23  October.     Bescherming  van  den  inlander  tegen  knevela- 
rijen. 

Als  een  bewijs,  hoe  luttel  de  kennis  en  hoe  optimistisch 
dientengevolge  de  zienswijze  van  het  toenmalige  Indische 
bestuur  omtrent  dit  punt  was,  worden  de  navolgende  extracten 
uit  de  resolutien  der  gecombineerde  vei^aderingen  van  Com- 
missarissen-Generaal en  van  de  Indische  Regering  ingelascht. 

Door  heeren  Bewindhebberen  by  secreete  missive  9  February 
1798  gezegd  zynde,  dat  hun  welEdele  hoog  achtbare  noch 
hoogstderzelver  aandagt  gevestigt  badden  op  den  behoeiligen 
en  onderdrukten  staat  der  landbouwende  Indiaanen,  mitsgaders 

Digitized  by  VjOOQIC 


684  1798.    P.  Ö.  VAN  OVEftSTRATEN. 

op  de  roenigvuldige,  onderhandsche  knevelaryen,  welke  de 
inlander  door  zyne  regenten  in  de  bovenlanden  gewoon  was 
te  ondergaan,  zonder  dat  de  voormalige  gecoromitleerdens  tot 
en  over  de  zaaken  van  den  inlnnder  zich  tyd  of  moeite  gaven 
om  op  de  klachlen  of  kenniskryging  van  diergelyke  knnste- 
naryen,  uillopende  tol  verdrukking  van  de  landbouwende 
Javaanen  en  Chincesen,  alle  mogelyke  knevelaryen  door  boog 
gezach  en  gepaste  middelen  t^n  te  gaan  of  dezelve,  met  een 
goed  voorbeeld  aan  de  bovenlandsche  regenten  ofte  tommongoi^ 
in  qualiteit  als  commissaris  te  geeven,  het  lot  dier  landbou- 
wers te  helpen  verbeeteren,  waardoor  het  niet  anders  zyn 
kon,  of  deeze  Indiaanen  moesten  van  de  Europeanen  hoe  langer 
hoe  meer  verwyderd  worden,  zodat  de  laatsten  op  derzelver 
hulp  in  tyd  van  nood  zeer  weinig  staat  konden  maaken;  en 
dat  hun  welEdele  hoog  achtbare  dus, —  aan  de  eene  zyde  gehoor 
gevende  aan  de  gezonde  staatkunde,  de  Javaanen  en  Chineesen 
tot  oprechte  vrienden  van  de  Bataabche  natie  willende  maaken, 
en  aan  de  andere  zyde  het  pleegen  van  onrecht  en  onder- 
drukking, zoveel  mogelyk,  beletten,  —  beslooten  hadden  den 
fungeerenden  gecommitteerde  tot  en  over  de  zaaken  van  den 
inlander  van  zynen  post  te  ontslaan,  zonder  dat  deze  demissie 
denzelven  in  zyne  eer  of  reputatie  eenigzints  zoo  kunnen 
schaden,  en  tevens  eenen  anderen,  by  hun  wel  Edele  hoog 
achtbare  daar  toe  geschiklen  en  vertrouwelyken  perzoon  en 
wel  den  op  hun  welEdele  hoog  achtbare  voordracht  by  de 
secreete  commissie  uit  de  conslitueeroide  vergadering  van 
de  Bataafsche  Republiek  tot  Raad  extra  orduiair  van  Neder- 
landsch  Indié  op  den  gewoonen  voet  aangestelden  burger, 
M*^  Christianus  Henrieus  Christophorus  Wegener,  als  gecom- 
mitteerde tot  en  over  de  zaaken  van  den  inlander  uit  te 
zenden,  onder  zodanig  eene  generaale  instructie^  als  hun  welEdele 
hoog  achtliare  ter  bereiking  van  het  voorschreeven  oogmerk 
nodig  geoordeeld  hadden  ('),  en  om  zich  voor  het  overige  te 
gedragen  volgens  de  voorschriften  of  schikkingen  en  bepalingen. 


(*)  Zie  bladz.  766. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  885 

welke  (ol  dien  post  alhier  behooren,  voor  zover  dezefve  nog- 
Ibans  leegen  zyne  in  Nederland  beledigde  geaeraale  instruclte 
niet  moglen  aanloopen. 

Waar  over  gedelibereerd  zynde»  is  goedgevonden  en  verstaan 
bceren   Bewiudhebbereii    hierop   Ie    rescribeeren,  dat,  schoon 
niemand,  die  den  aart  en  de  regeerings-vorm  van  den  Javaan 
kent,    legen   zal  kunnen  sprecken,  dat  de  gemeene  man  niet 
un   en   dan  aan  knevelaryen  van  zyn  hoorden  is  blootgesteld, 
dezelve   nog  thans,   voor   zover  op  *sGompaguies  territoir  ge- 
zeelen   is,   daaraan   vry   minder   is   g'exponeerd  en  een  vry 
gelukkiger   lot   heeft   dan   de    onderdanen    van   de   Javasche 
voreten   zelven;   dat   Commissarissen   Generaal  en    de  hooge 
regeering  daarom  ook  niet  kunneu  nagaan,  waaraan  zy  moeten 
toeschryven  de  veronderstelling  van  hun  wclEdele  hoog  acht- 
bare, dat  de  Javaanen  van  deEuropeaaneuof  vaudeBataarsche 
natie    hoe  langer   hoe   meer   vcrwydert   zouden  worden,   in 
zover  zelfs,  dal  op  derzelverjmlj)  in  lyd  van  nood  zeer  weinig 
slaat   zoude  kunnen   worden  gemaakt,  te  minder  noch,  daar 
de  bewyzen  daar  zyn,  dat,  ongeacht  men  nu  wel  vyf  jaaren 
agtereen   in  vernielende  oorlogen  is  ingewikkeld  geweest,  on- 
geacht  men   meer  dan  drie  jaaren  verstoken  is  geweest  van 
alle  toevoer  uit   Nederland,  van  menscben  en  levensmiddelen 
en   ongeacht   men   door  de   aanhoudende   sterftens  alhier  zo 
geweldig  is  verzwakt,  de  Javanen  dus  niet  te  min  steeds  ge- 
toond  hebben   aan  de   Bataafsche  natie  verbonden  te  zyn  en 
dit   nog  by  alle  gelegenheden  tonnen,  7odat  men  van  dezelve 
niets  anders   kan   of  mag   verwachten,   dan   dat   zy  by  een 
onverhoopten  aanval  van  den  vyand  blyken  van  hunne  trouw 
en  verknogtheid  aan  'smaatschappys  belangcns  zullen  gceveu; 
dal  hoe  alleszints   salutalr  dus  ook   het  oogmerk   van  hun 
wel  Edele  hoog  achtbare  geweekt  is,  om  namen llyk  de  Javanen 
en  Chineesen   tot   oprechte  vrienden  van  de  BataHÜsclie  natie 
te  maken  en  het  plegen  van  onrecht  en  onderdrukking,  zoveel 
mogdyk,   te   beletten,   echter   hetzelve  schynt  te  steunen  op 
fautive  narichten,   die  Commissarissen  Generaal  en  de  hooge 
regeering  niet  dan   ten  hoogsten  smertelyk  en  hard  moeten 

Digitized  by  VjOOQ IC 


886  1798.    P.  Q.  VAN  OVER8TRATEN, 

vallen  eo  vooral  ook  aan  den  presenten  Raad  exira  ordwair, 
Nicolaua  Engelhard,  die  de  poet  van  gecommilteerde  loi  en 
over  de  zaaken  van  den  inlander  gedurende  den  tyd  vaA 
omlrend  seeeven  jaaren  heeft  bekleed,  en  aan  zynea  na  ont- 
slagen opvolger,  Pieter  Engelbard,  dat  hun  welEdele  hoog 
achtbare  op  die  grond  zich  verplicht  geoordeeld  hebben  een 
ander  gecommitteerde  direct  uit  Nederland  herwaarts  te 
moeten  zenden;  dat  de  gemelde  Raad  extra  ordinair.  Engel- 
hard, daarom  ook  aan  Commissarissen  Generaal  en  de  hooge 
regeering  had  verzog t  om  het  nauwkemigsl  onderzoek  naar 
zyn  gehouden  gedrag  als  geweezen  gecommilteerde  tot  en 
over  de  zaken  van  den  inlander  en  dat,  schoon  dit  verzoek 
was  gedeclineerd,  zo  uit  aanmerking,  dat  hun  welEdel  hoog 
achtbarens  expres  hebben  aangeschreeven,  dal  liet  ontsbg  van 
den  in  funclie  zynde  gecommitteerde,  waarmeede  niemand 
anders  dan  de  voormeUe  Raad  exira  ordinair.  Engelhard,  kon 
zyn  bedoeld,  denzelven  niet  zoojle  kunnen  schaden  in  ayne 
eer  en  reputatie,  als  dat  ook  door  den  heer  tiouverneor 
Generaal  in  den  jaare  1796  by  boogstdeszelfs  overkomst  van 
Java  herwaards  door  de  bovenlanden,  op  een  van  de  hooge 
commissie  daartoe  ontvangen  expres  aanschryvens^  zoveel  de 
tyd  heeft  toegelaten,  is  geinquireerd  naar  den  toestand  der 
bovenlanden  en  het  bestuur,  dat  door  den  gecommilteerde 
aldaar  wierd  geoeffend,  doch  dat,  zo  min  toen^  als  gedurende 
boogstdeszelfs  opgevolgd  bestuur  ats  Gouverneur  Generaal, 
gelyk  zyn  hoog  Edelheid  heeft  te  kennen  gegeven,  iels  wezent- 
lyks  ten  lasten  van  den  heer  Engelhard  is  Ie  voeren  gekomen, 
behalven  dat  ook  zodanig  een  onderaoek,  ab  zyn  Edde  requi- 
reerde,  zeer  zoude  vertragen  de  aanvaarding  van  het  meergemeld 
commissariaat  over  de  zaaken  van  den  inbnder  door  den  heer 
Wegener,  hetwelk  tegens  de  uitdrukkelyke  bevoelen  van  hun 
welEdele  hoog  achtbare  direct  zoude  aariopen,  doeh  dat  uien, 
on,  zoveel  mogelyk,  aan  liet  billyk  verlangen  van  den  heer 
Engelhard  in  dezen  te  voldoen,  den  heer  Wegener  had  ver* 
zogt  om,  zodra  zyn  Edele  liet  aniht  van  commissaria  tot  en 
over  de  zaken  van  den  inbiider  zoude  hebben  aanvaard,  des- 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  887 

ziMê  bfzoDdere  belrackfting  te  willen  maken  om  na  te  gaan, 
of  eenig  misDoegen  onder  den  inlander  dan  wel  disalfectie 
jegens  de  Bataafoche  natie  heerscht  en  of  ook  eenige  kne^e- 
laryen  of  onderdrukking,  Van  wat  aart  ook,  daartoe  aanleiding 
kunnen  hebben  gegeven,  speciaal  geduurende  het  bestuur  van 
den  voornoemden  geweezen  gecommitteerde,  Nicolaus  Engelhard, 
miUgadisrs  om  by  ontdekking  van  eenige  zaaken  dienaangaande, 
welke  van  bebng  genoeg  zyu  om  een  nader  onderzoek  te 
vorderen,  daarvan  telkens  aan  Commissarissen  Generaal  en  de 
booge  regeering  raport  te  doen,  ten  einde  daar  omtrend  te 
wonlen  gedisponeerd,  zo  als  bevonden  zal  worden  te  behoren; 
dat  de  beer  Wegener  ook  had  aangenomen  bier  aan  te  zullen 
voidoeb  en  men  zich  niogt  vlyen,  dat  bun  wdEdele  hoog 
acklbare  deeie  dispositie  ten  genoegen  zou  wezen,  voornamentlyk 
daar  dezelve  alle  blyken  droeg  van  onzydigheid  en  van  ver- 
trouwen op  den  heer  Wegener. 


Hoezeer  de  toenmalige  Regering  soms  anders,  dan  zij  iu 
hel  voorgaande  mededeelde,  dacht  over  de  tevredenheid  van 
den  inlander,  bl^t  uit  de  resolutién  der  gecombineerde  ver- 
gadering van  17  Januarij  1799,waarino.a.  staat  aangeteekend, 
dat  men  leefde  »in  een  tyd,  waar  in  men  niet  alleen  reedenen 
•beeft  om  bedngt  te  zyn  voor  aanvallen  van  eenen  openbaaren 
>vyand,  maar  ook  voor  binnenlandsche  beroertens''. 

23  October.     Scheiding  van  de  wetgevende  en  rechterlijke 
machten  in  Indiê. 

Ueeren  Bewindhebberen  hebben  by  de  secreete  missive  van 
9  Pebruary  1798  aangeschreeven,  dat,  by  hun  welEdelehoog 
acbtbarens  in  serieuse  overweging  genomen  zynde,  dat,  daar 
het  een  der  eerste  grondregels  van  de  gezonde  staatkunde 
der  beschaafde  volkeren  is  en  er  elke  welgeregelde  maatschappy 
ten  boogsten  aangelegen  legt,  dat  de  politieke  of  wetgeevende 
en  jnstitieefe  of  rechterlyke  machten  nimmer  worden  vermengd, 
luaar  in  tegendeel  wel  zorgvuldiglyk  van  elkander  gescheiden 

Digitized  by  VjOOQ IC 


888  1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

blyven,  hoogsldezelven  als  een  aaDgenotnen  principe  hadden 
gedecreteerd,  dal  voortaan  de  politieke  en  justitieele  niachlen 
ook  in  deze  Asialisclie  beziuiiigen  zouden  zyn  en  biyven  ge- 
sefiareerd,  zonder  immer  om  eeniger  hande  manier  te  mogen 
worden  gecoufundeerd,  en  dal  mitsdien  geen  lid  van  dehooge 
politieke  Indische  regcering  ter  zeVder  lyd  zou  mogen  zyn 
lid,  veel  min  praesiileut  van  eenig  collegie  van  justitie;  dat 
hun  welEdele  hoog  achtbarens  ingevolge  dit  vastgesteld  principe 
den  fungeereuden  praesidcnl  vun  den  Raad  van  justitie,  ak  te 
gelyk  bekleedende  de  post  van  Raad  van  ludie,  vanzyneerst- 
gemelde  qualileit  cu  post  bedankten  en  excuseerden,  met 
verlangen,  dat  het  praesidium  van  dat  collegie  voor  eerst  en 
tot  hoogstJerselver  nadere  voorziening  en  finaale  beschikking 
zou  worden  opgedragen  aan  en  waargenomen  door  den  oadsten, 
thans  fungeerenden  Raad  ordinair  van  justitie,  van  Rossum,  en 
by  deszelfs  overlyden  ook  provisioneel  door  het  daarop  volgend 
lid  van  hel  collegie,  den  door  hun  welEdele  hoog  achtbarens 
inlusschen  tol  waler-Gscaal  benoemden  Cantervisscher,  mei 
genot  van  alle  de  (ractcniciiten  en  emolumenten,  aan  hel 
praesidentschap  verknogt,  en  gelyken  rang  mei  Raad  ordinair 
van  Nederlandscli  Indiê,  volgende  na  den  generaal  major  en 
chef  van  de  militie;  mitsgaders  dat,  ingevalle  van  oplreeding 
van  gedaglcn  Cantervisschcr  lol  de  waarneiming  van  bet 
praesidentschap,  door  Ck)mmissarissen  Generaal  en  de  hooge 
regficiing  een  ander  geschikt  perzoon  ad  interim  tol  water- 
fiscaal  zou  worden  aangesteld;  dal  hun  weIBdele  hoog 
achtbarens  uit  hetzelfde  .beginsel  ook  bedankten  en  excu- 
zeerden  den  tcgenwoordigen  piaesident  van  het  collegie  van 
Scheepenen  dezer  stad,  als  mede  Raad  van  Indié  zynde,  len 
dien  eflecle,  dat  ook  lol  hun  wtlEdele  hoog  achtbarens  nadere 
dispositie  hel  praesidium  van  Seheepenen  voor  deze  reis  zou 
worden  opgednigeu  aan  en  waargenomen  door  den  oudsten, 
thans  fungeerenden  Scheepen  of  vice-praesidenl  van  het  collegie, 
J'.  M^Ualjé,  met  toevoeging  van  den  rang  van  jongsten  ordinair 
Raad  van  justitie,  doch  alleen  op  het  traclement  van  opper- 
koopinan  met  de  gewoouc  emolumenten,  aan  bel  praesidenlsdiap 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.     P..Q.  VAN  OVERSTRATEN.  889 

verknogt ;  dal  by  vervulling  vao  dal  presidium  dezelve  zou  nioeten 
geschieden  door  het  collegie  zelve,  met  serieuse  recoinmaodalie 
nogthans  aan  Scheepenen  om  uit  hun  midden  als  dan  het 
presidium  op  den  voorgestelden  voet  op  Ie  dragen  aan  de 
meest  kuudigste  perzoon,  op  approbatie  van  hun  vrelEdele 
hoog  achtbarens  en  onder  behoorlyke  kennisgeeving  daarvan 
aan  Commissarissen  Generaal  en  de  hooge  regeering. 

Waar  over  gedelibereerd  zynde,  is  goedgevonden  en  verstaan 
zich  dit  aanschryven  te  laten  strekken  lot  naricht  en  informatie 
en  hun  welEdele  hoog  achtbarens  by  de  rescriplie  te  verzekeren, 
dal  daaraan  met  demeestenauvikeurigheidzal  worden  voldaan, 
onder  verder  referte  aan  het  post  scriplum  der  aan  hoogst- 
dezelven  op  den  K^^  September  jongstleden  geschreeven  brief, 
waarby  aan  hun  welEdele  boog  acbtbaarens  reeds  ter  kennis 
is  gebracht,  dat  overeenkomstig  hetzelve  aaiischryvens  de 
heeren  Raaden  extra  ordinair,  Felmenger  en  Hom,  als  pre- 
sidenten van  den  Raad  van  justitie  dezes  kastecls  en  van 
Scheepenen  dezer  stad  zyn  bedankt  en  als  zodanig  opgevolgd 
door  den  oudsten  Raad  van  justitie,  van  Rossum,  en  den  vice- 
praesident  van  Scheepenen,  Baljé,  doch  met  byvoeging  levens, 
dat  hoogstderzelvcr  decreet,  dat  voortaan  de  politieke  enjudi- 
ciede  magleu  ook  in  deze  Aziatische  bezittingen  zullen  zyn 
en  blyven  gesepareerd  zonder  immer  op  eenigerhande  manier 
te  mogen  worden  geconfundeerd.  Commissarissen  Generaal  en 
de  hooge  regeering  in  geene  geringe  vergelegenbeid  had  ge- 
bracht, hoedanig  volgens  hetzelve  gehandeld  zou  moeten  worden 
op  de  onderscheiden  buiten  comptoiren,  alwaar  de  effective 
leden  van  de  Raaden  van  justitie  allen  zyn  leden  van  de  politie; 
want  dat,  hoezeer  dit  ook  slrydig  was  met  het  gemeld  decreet. 
Commissarissen  Generaal  en  de  hooge  regeering  nochthanszig 
builen  staal  bevonden  om  hetzelve  aldaar  werkzaam  te  doen 
zyn  zonder  de  adminislralie  van  de  justitie  op  die  coniploiren 
geheel  en  al  te  doen  stil  staan,  aangezien  aldaar  buiten  die 
politieke  leden  geene  andere  gevonden  worden,  aan  wien  de 
administratie  van  de  justilie  zoude  kunnen  worden  opgedragen 
en  toevertrouwt  en  er  op  ver  de  meeslen  ook  geene  burgers 

Digitized  by  VjOOQIC 


890  1^08.    P.  Q.  VAN  OVÊRSTRATEN. 

zyn,  die  maar  voer  een  gedeelte  een  eoliq[ie  van  justitie  soaden 
kanfien  uitmaken,  ongerekend  necb,  dat  de  burgers,  die  daar 
noch  gezeeten  ijw,  of  uit  inlandscbe  kinders  bestaan  of  uit 
geweezen  Compagnies  dienaren,  die  meest  uit  de  zeevaart  en 
militie  tot  den  burgerstand  zyn  overgegaan  en  zeirs  oNuir  voor 
een  gedeelte  die  vereiscbtens  niet  bezitten,  dewelke  in  een 
rechter  worden  gevorderd ;  —  dal  men  daarom  wel  verpKchl 
is  hetzelve  decreet  Toor  eerst  op  de  respectire  buiten  eonp- 
loiren  buiten  executie  te  laaien,  lot  dat  men  zou  zyn  vereerd 
met  de  nadere  ordres  daar  omtrend. 

En  voorts  hun  welËdeie  hoog  achlbareiis  by  de  geoMlde 
reseriptie  noch  te  kennen  te  geeveu,  dat  de  Raad  v»ijustilie 
alhier  uit  het  voormeld  aanschryvens  gevolgen  schynt  te  trekken, 
die  Commissarissen  Generaal  en  de  hooge  regeering  niet  kmmen 
veronderstellen,  dat  immer  de  goedkeuring  van  hun  wdBdele 
hoog  achtbarens  kunnen  wegdragen;  want,  dat  de  Raad  niet 
alleen  van  zich  heeft  kunnen  verkrygen  om  Ie  weigeren  by 
de  hooge  regeeriog  over  te  brengen  de  van  haar  op  reqnisit 
van  hun  welEdeie  hoog  achtbarens  gevorderde  papiere»,  be» 
trekkelyk  de  geformeerde  praetentien  door  de  geweezen  of* 
ficieren  van  het  in  *s  Compagnie's  dienst  geweest  zynde 
regiment  van  Luxemburg,  d'Huyonet  en  de  la  Roche,  ¥raor- 
door  die  papieren  hoogstdezelven  niet  hebben  kannen  aange- 
booden  worden,  ongeacht  de  hooge  regeering  zelli  noch  inde 
maand  February  jongstleden  niet  gehaesiteerd  heefl  by  wd- 
gemelde  Raade  te  laten  overbrengen  de  toen  door  baar 
gevraagde  papieren  belrekkelyk  de  zaak  van  den  naar  Nederland 
opgezonden  gewezen  Riouws  resident,  van  Kal,  maar  dat 
dezelve  ook  zedert,  tegens  den  gebruike,  aan  den  heer  Gouverneur 
Generaal  in  een  besloten  couvert  had  laten  ter  band  stellen 
een  extract  uit  het  register  van  derzelver  op  den  agisten 
bevorens  genomene  resolotien  en  een  adres,  aan  de  booge 
regeering  gericht^  van  denzelvden  datum,  daarby  te  kennen 
gevende,  dat  zy,  zich  noemende  de  hooge  Raad  van  justitie, 
derzcdver  titubtuure  veranderd  badden  in  die  tan  bn^ers 
rechters,  met  verzoek,  dat  die  titalalQure  aan  haar  gegeeven 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  891 

en  zy  geïnformeerd  raogten  worden,  hoedanig  de  hooge  rc^ 
geering  in  het  vervolg  zoude  gelieven  getituleerd  Ie  zyn;  -^ 
dat  de  boege  regeering  hierop  had  verklaard  deze  door  de» 
Raad  gemaakle  verandering  in  kaar  litulaluure  bnilen  eenige 
qualificatie  te  lalen  voor  haar  rekening  en  verantwoording  en 
zicli  ten  eeneniale  onbevoegd  te  achten  daarin  alteratie  te 
mnken  zonder  speciale  order  van  hun  welEdele  hoog  achtlmrens» 
alzo  hoogst  dezelven,  niet  alleen  hunne  serieuse  intentie  hadden 
te  kennen  gegeeven,  dat  alle  zaaken  in  deze  gewei&ten  in  den 
tegenswoordigen  staat  van  directie  by  provisie  zouden  gehouden 
worden  en  tevens  g'interdiceerd  eenige  alteratien  in  dezelve 
iu  te  voeren,  maar  zeKs  aangeschreeven,  dat  bet  vorig  bewind 
onder  dezelvde  titulatuure  op  hun  welËdele  boog  «cbtbarens 
was  overgegaan,  gelyk  dit  alhier  den  M^  December  1796 
by  een  publicatie  aan  een  ieder  was  bekend  gemaakt,  en  dat 
dierbalve  de  regeoring  ook  geene  andere  dan  de  van  ouds 
plaats  hebbende  en  geapprobeerde  tttnlatuures  verwagte  of 
vermogt  te  geevra;  —  dat  de  Raad  wyders  by  dat  adres 
denelver  bezwaaren  bad  ingebracht  tegens  de  aanstelling  van 
het  geassumeerd  lid  in  \^elgemehlen  Raade,  Abraham  Fanre, 
tot  oommissaris  van  de  bank  van  leening,  met  bet  voorstel 
om,  daar  de  werkzaamheden  der  geassumeerde  leden  even 
deielUe  zyn  als  die  der  integreerende,  aan  hem  dezelMe  in- 
komsten toe  te  voegen  en  dat  Commiasarissen  Generaal  en  de 
hnoge  regeering  daarop  aan  den  Raad  hadden  Ie  kennen 
gq;even,  dat,  daar'  het  voorschreeven  aanschryvens  van  hun 
welËdele  hoog  achtbarens,  waarop  die  bezwaaren  alleen  scheenen 
te  berusten,  dicteerde,  dat  de  politieke  of  wetgeevende  en 
judicieéle  of  rechterlyke  magten  voortaan  in  deze  gewesten 
zonden  zyn  en  blyven  gesepareerd  zonder  immer  op  eeniger- 
hande  manier  te  mogen  worden  geconfundeerd,  hetzelve  zeeker 
in  geenen  deelen  van  applicatie  gemaakt  kon  worden  op  per- 
zoonen,  die  niet  lot  de  politieke  of  wetgevende  magt  behoorden 
en,  alleen  eene  liediening  in  's  Coropagnie's  dienst  bekleedende, 
tot  leden  in  den  Raad  wierden  geassumeerd  ter  haarer  ad* 
sistentie   by   gebrek    van   integreerende   leden   en   dus  altyd 

Digitized  by  VjOOQ IC 


891  1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

provisioneel,  loldal  in  dat  gebrek  zoude  zyn  voorzien ;  —  dat 
dus,  dit  aanschryven  geene  alteratie  makende  in  de  steeds 
plaats  gehad  hebbende  gebruiken,  dat  geassunieerde  leden 
in  den  Raad  ook  levens  andere  posten,  die  geene  betrekking 
hebben  tot  de  justitie,  kunnen  waameenien,  Commissarissen 
Generaal  en  de  hooge  regeering  wel  verplicht  waren  daarby 
te  continueeren,  te  meer,  dewyl  builen  dit  er  thans  geene 
raogelykheid  zoude  overblyven  om  den  Raad  van  de  nodige 
geassumeerde  leden  te  voorzien  en  men  dan  ook  gehouden 
zoude  zyn  om  in  geiyker  voegen  de  leden  by  het  coUegie  van 
Scheepenen,  die  uit  's  Compaghie*s  dienaaren  zyn,  uit  hunne 
diensten  te  moeten  ontslaan  en  dat  Commissarissen  Generaal 
en  de  hooge  regeering  dus  ook  geene  reflectie  vermogten  te 
slaan  op  de  gemelde  des  Raads  bezwaaren,  gelyk  ook  niet 
op  het  tevens  daarby  gedaan  voorstel  om  den  geassoaieerJe 
leeden  een  g'evenreedigd  maandelyks  tractement  toe  te  voegen, 
te  minder,  dewyl  die  leeden  bevorens  nimmer  zo  veel  genoten 
hadden  als  thans  en  de  Compagnie  in  haare  tegenswoordige, 
zo  onj^elukkige  situatie  met  geen  nieuwe  lastposten  buiten 
de  hoogste  noodzakelykheid  bezwaard  kon  worden. 

Dat  de  Raad  van  justitie  buiten  dit  alles  zich  ook  niel  meer 
scheen  te  bekreunen  aan  de  van  oudsher  met  zoveel  wysbeid 
en  omzigtigheid  gestelde  ordres  om  den  Gouverneur  Generaal, 
zo  dikwyls  er  eenige  moorden  of  zwaare  kwetzingen  exteeren, 
daarvan  behoorlyk  rapport  te  doen  ten  einde  zyn  hoog  Edel- 
heid de  zo  nodige  kennis  te  doen  dragen  Van  hetgeen  er  ter 
dezer  hoofdplaats  komt  voor  te  vallen  van  gelykzoorlige  zaaken ; 
want  dat  hun  aciilbarens  dit  niet  moer  gedaan  hadden  zedert 
de  ontvangst  van  bun  wclEdele  hoog  achtbarois  batste 
missive,  schoon  na  dien  lyd  zelfs  een  moord  gepleegd  was 
aan  een  van  's  Compagnie's  gequalificeerde  dienaaren ;  —  dat 
door  het  gemis  voor  als  noch  van  de  instructie,  die  voor  den 
gemelden  Raad  by  bun  welEdele  boog  achtbare  in  deliberatie 
was,  hel  aan  Commissarissen  Generaal  en  de  hooge  regeering 
niet  wel  doeulyk  was  te  oordeelen  over  de  wyze,  waarop 
hoogst  dczelven  begeeren^  dat  dit  collegie  voortaan  zou  werk* 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1708.    P.  Q.  VAN  OVÈRSTRATEN.  89S 

zaani  zyn,  en  dal,  ofschoon  Commissarissen  Generaal  en  de 
hooge  regeering  van  den  Raad  redenen  zou  vraagen,  getyk 
by  een  extract  uit  de  notulen  van  heeden  zal  geschieden»  van 
het  niet  meer  doen  van  de  voormelde  rapporten  aan  den 
Gooverneur  Generaal,  men  dat  collegie  echter  over  haar  ge- 
daane  démarches  niet  had  onderhouden,  alzo  het  te  voorzien 
zoade  weezen,  dat  daaruit  al  ligt  onaangenaame  dispuien  zouden 
resulteeren,  die  niet  dan  allernadeeligst  in  deze  tyden  voor 
het  algemeen  zonden  kunnen  worden;—  dat  Commissarissen 
Generaal  en  de  hooge  regeering  echter  vertrouwden,  dat  hun 
weledele  hoog  achtharens  ten  vollen  zouden  penetreeren,  wat 
verderfelyke  gevolgen  uit  zulke  willekeurige  handelingen  voor 
's  maatschappy's  dienst  zullen  moeten  afvloeyen,  indien  die 
niet  gestuit  en  tegen  gegaan  worden,  en  dat  men  daarom  en 
wyl  de  Raad  zich  thans  volstrekt  in  alle  zaaken,  zonder  onder- 
scheid, onafhanklyk  beschouwd  van  de  hooge  regeering.  Com- 
missarissen Geueraal  en  de  hooge  regeering  wel  genoodzaakt 
waren  by  hun  welEdele  hoog  achtharens  nader  te  moeten 
insteeren,  dat,  indien  by  de  instructie  voor  dat  collegie  hierin 
niet  genoegzaam  mogt  zyn  voorzien,  dit  dan  als  nog,  zodra 
mogelyk,  zou  mogen  geschieden  op  eene  wyze,  die  voldoende 
zou  zyn  om  te  kunnen  zeeker  weezen,  waartoe  de  voornoemde 
Raad  al  of  niet  gehouden  was. 


Hoe  treurig  het  toenmaals  met  den  Raad  van  justitie  te 
Batavia  gesteld  was,  blijkt  o.  a.  uit  deze  nanteekening,  dat 
•bet  gemelde  collegie,  behalven  de  praesident,  van  Rossum, 
en  hf  t  ordinair  lid,  Popkens,  alleen  gecomponeerd  is  uit  zulke 
lieden,  die  men,  hoewel  bevoorens  zich  nimmer  in  de  rechts- 
geleerdheid of  die  practyk  geoeffend  hebbende,  wel  verplicht 
is  geweest,  by  gebrek  aan  meerkundigen,  daarin  te  plaatzen 
en  dus  ook  niet  gepraesumeerd  kunnen  worden,  buiten  toe- 
lichting van  hunne  mede  leden,  die  kunde  te  bezitten,  die  zo 
dikwyis  in  het  rechtersambt  vereischt  word,  te  meer  aan  dit 
collegie,   by   gebrek   aan  kundige  advocaaten,  ook  de  weg  is 

Digitized  by  VjOOQIC 


694  1^08.    P.  Ö.  VAN  OVERSTRATÉN. 

afj^neden  om  by  deskundigen  ten  adviese  te  gaan,  gdyk  de 
meeste  rechtbanken  in  het  ?ad€rland  gewoon  tyn  in  epineose 
zaaken  te  doen'\ 

25  Ootober.     Aamporing  tot  bijdragen  aan  het  i^vader- 
%landsch  fonds  ter  aanmoediging  van  's  Lands  2eedien9t'\ 

De  beereo  Raaden  ordinair  en  extra;ordinair,  Jan  Hendrik 
Wi^erman  en  Coenraad  Hariin  Neun«  als  commissarissen 
alhier  over  het  vaderlanilsch  fonds  ter  aanmoediging  van  's  Lands 
zeedienst  overgegeeven  hebbende  een  adres,  gericht  aan  alle 
's  Compagnies  dienaren  en  ingezeetenen,  zo  ter  dezer  hoofdplaals, 
als  op  de  respective  buiten-compioiren,  strekkende  om  een 
iegelyk  aan  te  moedigen  tot  een  vrye  en  mildadige  gifl  ten 
b^oeven  van  het  gemeld  fonds  en  voornamentlyk  om  daar 
mede  te  hulp  te  komen,  zo  wel  de  verminkten,  als  de  weduwen 
en  kinderen  der  gesneuvelden  in  de  door  den  admiraal  de 
Winter  op  den  11~  Oclober  des  voorieeden  jaars  geleverde 
noodlottige  zeeslag,  —  zo  is  goedgevonden  bet  gemdd  adres 
te  laten  drukken  en  circulair  naar  de  respective  buiten-comp- 
toiren  te  zenden,  met  qualificatie  om  de  vooinoemde  giften, 
buiten  eenige  onkosten,  per  (k)mpagnies  kas  aan  de  gemelde 
lieeren  over  te  maken  by  wissels,  mitsgaders  voor  het  geen, 
zo  hier,  als  op  de  gemelde  buiten-comptoiren,  zal  worden 
gecolligeerd  aan  de  gemelde  heeren  Raaden  ordinair  en  extra- 
ordinair, Wiegerman  en  Neun,  te  laten  verleenen  assignalien 
ter  uitkeering  in  Nederland  met  geld  om  geld. 

30  Oclober.     Overname   door   de   Compagnie  van  rijst 
en  katjafig^  door  scheeps-overheden  te  veel  aangevoerd. 

Is  goedgevonden  en  verstaan  van  de  overheden  der  van 
Java  retourneerende  scheepen  voor  de  Compagnie  tegens  be- 
taling van  rd'  35  papiere  geld  de  koyang  ryst  en  riH  40  de 
koyang  kattjang  over  te  neemen  de  overwichten,  die  zy  lie- 
vorens  doorgaans  aan  de  ddministrateurs  van  bet  graan- 
magazyn  plagten  af  te  staan,  doch  thans  door  die  administrateurs, 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.    P.  6.  VAN  OVERSTRATÊN.  gdS 

mils  de  aan  bun  geinterdieeerde  particuliere  handel,  niet  meer 
mogen  vfjorim  aangeslagen. 

4-  November.     Verkoop  van  rijst  van  Regeringswege. 

De  Direeteiir  Generaal  te  kennen  gegeeven  hebbende,  dat, 
uithoofde  van  de  meer  en  meer  toeneemende  schaarsheid  en 
duurte  van  de  ryst,  de  toevloed  van  menschen,  die  dagelyks 
op  de  ryst-bazaar  komen  om  ryat  te  kopen,  zo  zeer  is  toe- 
genomen, dal  met  de  thans  aldaar  tol  gerief  van  de  schamele 
gemeente  verkogt  werdende  vier  coyangs  de  nodige  assistentie 
niet  geschieden  kan  en  zelvs  vermogende  lieden  zich  niet 
ontzien  hunne  slaven  tot  het  koopen  van  rysl  derwaarts  te 
zenden,  —  zo  is  goedgevonden  en  verstaan  tot  geriev  der  be- 
hoeftige gemeente  dagelyks,  de  Zondagen  zelvs  niet  uitgesloten, 
behalven  de  vier  lasten  ryst,  die  op  de  rystbazaar  worden 
verkogi,  voor  eerst  en  tot  nader  ordre  noch  te  laten  verkopen 
twee  lasten  van  dat  graan  en  den  dagdykschen  verkoop  dus 
te  bepaalen  op  zes  lasten,  mitsgaders  die  te  laaten  geschieden 
by  heele  insteede  van  halve  gantings,  tegens  7  stuivers  ieder 
ganting;  voorts  van  deze  zes  lasten  vier  te  laten  verknopen 
op  de  ryst-bazaar  ten  behoeven  van  de  onchristenen  en  twee 
aan  de  inhindsche  wacht  by  de  Jassembrug  ten  dienste  van 
de  inlandsche  christenen  en  daaven,  en  by  dezen  verkoop  te 
commitleeren  de  bnrgers.  Abraham  Benlink  en  Johannes 
Gomelis  Obreen,  welke  de  daarvoor  inkomende  penningen 
zullen  moeten  ontvangen  en  verantwoorden ;  mitsgaders  den 
major  van  de  burgery,  Charles  Joseph  Balmain,  te  gelasten 
om  zorg  te  dragen,  dat  van  de  onder  voornoemde  wacht  sor- 
teerende  manschappen  's  daags  by  den  verkoop  van  ryst  aldaar 
zo  veelen  present  zp,  als  tol  tegengang  van  alle  ongeregeld- 
heeden  nodig  geoordeeld  en  gerequireerd  zullen  worden. 

Zullende  hiervan  aan  de  gemeente  by  billetten  worden 
kennis  gegeeven  en  dezelve  daarby  gewaarscbouwd,  dat  niemand 
dan  behoeftigen  op  de  Voorschreeve  bazaar  of  aan  de  voornoemde 
wadit   ryst  zullen   mogen   koopen,   dan  wel  ten  dien  einde 

Digitized  by  VjOOQIC 


896  1^98.    P.  Ö.  VAN  övëröTraTên. 

slaaven  of  anderen  derwaards  zenden,  op  poene,  dat  de  zodanige 
by  ontdekking  telkens  verbeuren  zal  een  boete  van  vyf  en 
twintig  ryksdaalders  ten  behoeven  van  den  armen ;  en  dat,  by 
aldien  bevonden  word,  dat  slaaven  op  de  bazaar  oï  by  de 
gedagte  wacht  ryst  komen  kopen  buiten  voorweeten  van  ban 
lyfheeren  of  lyfvrouw,  zodanige  slaaf  of  slaavin  strengelyk 
aan  een  paal  gegeezeld  en  voor  den  tyd  van  zes  maanden  in 
de  ketting  geklonken  zal  worden,  om  zodanig  gedurende  dien 
tyd  by  hun  lyfheer  of  lyfvrouw  te  dienen. 

6  November.     Aanstelling  van  commissarissen  len  oorlog. 

Met  dezen  titel  werden  aan  den  majoor,  generaal  en  chef 
van  de  militairen,  op  diens  verzoek  toegevoegd  de  beide,  «ge- 
•defungeerd  hebbende  heeren  commissarisssen  ter  zee  en  te 
•velde,  om  ter  adsistentie  van  en  de  concert  met  den  heer 
•Nordman  het  huishoudelyke  van  alles,  wat  tot  de  defensie 
•behoord,  te  blyven  dirigeeren". 

»De  post  van  commissaris  ten  oorlog,  zo  wel  dispeiidieus, 
•als  werkzaam"  was. 

Zie  ook  31  December  1798. 

9  November.     Lasl  op  de  builen^kantoren  een  j^praedsen 
liStaaC*  van  hunnen  toestand  in  te  dienen. 

Heeren  Heesters  hadden  bij  missive  van  28  Deceiuber  1797 
zoodanigen  staal  verlangd. 

Op  25  April  1806  hadden  slechts  Palemban^,  Nakasar  en 
Timor  aan  bovenbedoelden  last  voldaan,  waarom  de  overige 
builen-kantoren  aan  dien  last  herinnerd  werden. 

9  November.     Gedeeltelijke   opheffing    van   hel  binnen- 
hospitaal  te  Batavia. 

Is  goedgevonden  en  verstaan: 
1^  het  binnen   hospitaal  af  te  schaffen,  met  deze  bepaling 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.    P.  Q.  VAN  ÓVÉRSf  RAtEN.  89Ï 

nochlans,  dal  het  voor-middelhuis  van  hetzelve  zal  worden 
aangehouden  voor  geblesseerdens,  zieken  or  impolenlen, 
die  niet  direct  naar  bet  builen  bospilaal  kunnen  worden 
gelransporleerd,  gelyk  mede  tol  logies  der  gevangenen, 
die  in  de  boeien  ziek  worden; 

S^  den  binnen-regenl  in  bet  binnen-bospilaal  voor  eerst  als 
zodanig  te  laten  conlinueeren  en  aldaar  Ie  lalen  blyven 
woonen  met  een  tractemenl  van  rd*  100  's  maands  buiten 
een  toelaag  van  8  sluivers  's  daags  voor  eiken  zieke,  im- 
polenle,  geblesseerde  or  gevangen,  die  in  bet  gemeld 
bospilaal  zal  worden  gebragl,  en  zulks  voor  den  lyd,  dal 
dezelven  daarin  zullen  blyven,  ten  einde  dezelve  daarvoor 
te  huisvesten,  laven  en  bel  nodige  te  bezorgen,  loldal  zy 
naar  bet  builen  bospilaal  zullen  kunnen  worden  getrans- 
porteerd, doch  daarentegen  in  Ie  trekken  en  Ie  doen  op- 
houden alle  verslrekkingen  van  lywalen,'  provisien,  medica- 
menlen,  enz.,  die  by  dusver  beeft  genolen  en  voor  het 
binnen  hospitaal  zyn  bepaald; 

3^  den  gemelden  binnen  regent  tot  zyn  adsisUnlie  loe  te 
voegen  een  tweeilen  meesier  mei  een  tractemenl  van  rd' 
30  'smaands,  nevens  een  portier  of  oppasser  met  een 
tractemenl  van  rd'  10  'smaands,  beiden  met  intrekking 
van  derzelver  gages,  kostgelden  en  betgeen  zy  ieder  moglen 
hebben  genoten; 

4^  tot  oppassing  van  de  zieken  en  Iransporleering  van  dezelven 
naar  de  Waterplaats  om  verder  van  daar  naar  bet  builen 
hospitaal  vervoerd  te  worden,  mitsgaders  reiniging  van 
het  binnen  hospitaal,  aldaar  te  plaatzen  een  mandadoor 
en  negen  slaven; 

S®  den  verbandmeesler  in  bet  binnen  bospilaal  voor  eerst 
aldaar  te  laten  continueeren. 

13  November.    Belasting  op  het  merken  van  maphanen. 

Van   wegens  de  hooge   regeering  dezer  hinden  word  aan 
allen  en   een  iegelyk  by  dezen  bekend  gemaakt,  dat,  volgens 

rUlAAT-BOn  DUL  lü.  57 

Digitized  by  VjOOQIC 


898  1796.    P.  Ö.  VAN  OVERSTRATEN. 

het  geresolveerde  in  Raade  van  Indift,  voortaan  ten  comptoire 
van  den  commissaris  lot  en  over  de  zaaken  van  den  inlander 
voor  liet  merken  der  gepermitteerde  snaphaanen  in  de  boven- 
landen jaarlyks  zal  moeten  worden  betaald  12  stuivers  voor 
ieder  snaphaan,  zonder  meer. 

-^  November.     Wijziging  van  het  reglement  op  de  be- 
grafenissen^ vastgesteld  10/14  Februarij  1775. 

Is   goedgevonden    en    verstaan,   met  intrekking  in  zoverre 
van    het   daaromtrend   bepaalde  by  het  reglement  op  de  lyk- 
statiön  of  begraafenissen  alhier  van  den  10^  Fehruary  1775: 
1^  aan   een  ieder  vryheid  te  laaten  om  de  lyken,  die  hy  zal 
te  begraven  hebben,  te  laten  dragen  naar  verkiezing,  belzv 
door  vrye  lieden,  dan  wel  door  eigen  of  geleende,  dan  wel 
gehuurde  lyfeigenen: 
2^  diegeenen,   die   tot   het  evengemeld  emplooi  van  draagers 
geene  gelegenheid  mogten  hebben,  uit  het  ambachls-kwartier 
te  laten  adsisleeren  met  een  genoegzaam  getal  inlandsche 
kanoniers,  onder  het  opzicht  van  kruitmakers;  mitsgaders 
den  heer  Raad  exti*a  ordinair,  Neun,  als  commissaris  over 
het  ambachts-kwartier  te  verzoeken  om  daartoe  de  nodige 
schikkingen  te  laten  maken; 
3^  het   getal   dier  dragers  voor  een  lyk  van  een  volwassen 
persoon   te   bepalen   op   18   en  van  een  perzoon  beneden 
de  16  jaaren  op  12,  nevens  een  kruitmaker,  die  hel  op- 
zicht over  dezelven  zal  hebben; 
4®  de   voornoemde,   provisioneel  gearresteerde  schikkingen  te 
laten  ingaan  met  den  P"  December  aanstaande  en  daarvan 
de  gemeente   by  billetten  kennis  te  geeven  en,  zowel  het 
collegie    van    Scheepenen,   als   den    heer   generaal  major 
Nordman,   als   chef  van  Comp'  militie,  en  den  heer  Raad 
extra   ordinair,   Neun,   in    qualiteit  als  commissaris  over 
het   ambachts-kwartier,   benevens  den  praesident  van  het 
voornoemde   collegie  van  Scheepenen  en  den  kerkmeester» 
Baljé,  by  extracten  hiervan  te  informeeren. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1790     P.  Q.  VAN  ÓVERStRAtÊN.  899 

19  November.     Voorschrift     nopens    hel    brengen    van 
zaken  op  de  rol  van  Schepenen. 

Reeds  te  meermaalen  en  zo  als  ook  op  heeden  onder  het 
houden  der  rolle  andermaal  gebleeken  zynde,  dat,  niet  tegen- 
staande de  successive  daartegen  gestelde  ordres,  speciaal  hy 
het  in  den  blaffert  geregistreerde  besluyt  deeser  vergadering  van 
den  16*°  Oclober  1786,  ter  voorkooming  van  alle  onwettige 
en  nodeloose  dilayen,  sommige,  zo  niet  alle  de  voor  deese 
rechtbank  postuleerende  practizyns  des  al  echter  hiervan 
wederom  zeer  verre  zyn  afgeweeken  en  sedert  een  tyd  lang, 
als  het  waare,  een  «nieuw  terniyn  hebben  weeten  in  te  voeren 
door,  in  steede  van  peremptoir  Ier  rolle  te  dienen,  aan  te 
neemen  hunne  schriftuuren  binnen  driemaal  vier  en  twintig 
uuren  ter  secretary  te  zullen  exhil)eeren  en  dan  daarna  van 
zulks  te  doen  in  gebreeke  blyven  en  alzo  van  de  goedigheid 
des  rechters  in  het  toeslaan  van  een  diergclyke  termyn  een 
groot  misbruik  te  maaken,  mitsgaders  den  practizyn  van  party 
op  zyn  beurd  occagie  te  geeven  de  zaak,  zonder  eenigzints 
gevorderl  te  zyn,  by  een  volgende  rechtdag  weder  ter  ordinaire 
rolle  op  te  brengen  om  verstek  te  hooren  verzoeken; 

dat  diergelyke  quaade  practycquen  ook  niet  minder  plaats 
vinden  ten  aanzien  van  zodanige  incidenteele  zaaken,  waarin, 
hetzy  tot  verkryging  van  acle  pro  deo  ofte  tot  hel  stellen  en 
debatteeren  van  cautien  voor  de  proces-kosten  en  diergelyke 
meer,  waarin  by  korte  termynen  of  van  drie  tol  drie  et- 
roaalen  word  geprocedeert,  in  voege  dezelve  —  bevoorens  de 
naast  aan  volgende  rechtdag  voldongen  zynde  —  dan  ook 
dadelyk  kunnen  worden  beslist;  dan  dat  ten  dien  opzichte 
daarby  evenwel  meede  geconsteert  weezende,  hoe  deese  verre- 
gaande nalatigheyd  al  vry  dikwyls  veroorzaakt  word,  door 
dien  gemelde  practizyns  veellyds  verstooken  blyven  van  de 
copy.papieren,  die  zy  hiertoe  benoodigl  zyn  en  vooraf  van 
't  secretary  ontvangen  moeten,  ten  einde  na  behooren  in  staat 
gestelt  aan  hunne  aanneeminge  prompt  te  voldoen;  zo  is, 
hierop  gedelibereert  zynde,  onder  inhaesie  van  diezelve,  allezints 

Digitized  by  VjOOQIC 


ÖOO  I7öa    P.  Q,  VAN  OVÊRÖtftAtEN. 

billyke  reedenen  en  gronden,  als  vermeld  en  daar  gestell  zyn 
by  het  boven  geciteert  en  in  de  voorschreeven  blaiïert  gein- 
sereert  besluyt  deeser  tafel  van  den  16^"  Ociober  1786,  goed- 
gevonden en  verstaan  om  niet  alleen  deese  ordre  by  deoseii 
voor  zo  veel  des  noods  te  renoveren,  maar  ook  daarby  ak 
een  permanente  wet  te  stataeeren: 

Ëerstelyk:  dat,  dewyl  volgens  het  gedeclareerde  door  den 
secretaris  deeser .  gerechte,  Johannes  Lohr,  de  geêxtendeerde 
rolle  met  de  daarby  behoorcnde  stukken  en  schrirtuiiren,  de- 
welke gemeenlyk  des  Maandags  gediend  hebben,  doorgaans 
reeds  de  daaraan  volgende  Dingsdag  morgen  ter  secrelary 
bezorgt  worden,  de  clercq,  zo  nu,  als  in  der  tydt,  ver- 
plicht zal  zyn  te  zorgen,  dat  alle  appoinctementen,  notulen 
en  copyen,  die  deese  roll  zal  hebben  afgelevert,  niterlyk  de 
daaraan  volgende  Donderdag,  *s  middags  voor  5  uuren,  Ier 
secretary  in  gereedheyd  leggen  om  door  de  practizps  te  worden 
argebaalt,  op  poene  van  by  faute  van  dien  telken  ryze  te 
zullen  verbeuren  een  boete  van  twee  rd'  ten  voordeele  van 
de  cassa  der  stadt  voor  die  geene,  die  hierin  nalatig  zal  worden 
bevonden,  en  waarvan  onmiddelyk  aan  den  secretaris  zal  moeten 
worden  kennis  gegeeven. 

Ten  andere:  dat  diegeene  van  de  respeclive  practizyns,  die 
ter  rolle  hebben  aangenoomen  om  binnen  3  maal  S4  uuren 
ter  secretary  deese  of  geene  papieren  te  zullen  dienen  of 
overgeven,  hiertoe  ook  zullen  gehouden  zp  op  poene  van 
verstek  ten  hunne  kosten  en  risico,  en  bovendien  voor  ieder 
ryze,  dat  hier  aan  niet  zal  zp  voldaan,  te  zullen  verbeuren 
almeede  een  boete  van  vyf  rd'  ten  profyte  als  vooren. 

Ten  derden:  dat,  zo  by  aldien  een  der  practicyns  voorlaan 
in  de  voorwaarts  vermelde  incidenteele  zaaken,  die  by  korte 
termynen  of  van  driemaal  tot  drie  maal  vier  en  twintig  uuren 
ter  secretary  zullen  moeten  worden  voldongen,  in  gebreeke 
blyft  dien  volgens  en  peremptoir  te  dienen,  insgdyks  zal  in 
curreeren  een  boete  van  vyf  rd'  ten  profyte  voorschreeven. 

Doch  ten  vierden:  dat  aan  de  practizyns  daarentq[en  tot 
meerder  bespoediging  en  bevordering  hunnes  meesters  zaaken 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  901 

de  vryheid  zal  worden  gelaaten  om,  betzy  oniniddelyk  ter 
rolle,  dan  wel  ter  secretary,  de  origineele  stukken  of  schrif- 
tuuren ter  visie  en  om  daarvan  -een  behoorlyk  gebrayk  te 
kunnen  maaken  te  ligten,  mits  daarvan  telkens  pertinente 
aanteekeuing  word  gehouden  en  zodanige  stukken  en  papieren 
vervolgens  blyven  loopen  voor  reekening  en  ter  verantwoor- 
ding van  die  geene  der  practizyns,  die  dezelve  ontvangen  hebben 
en  aan  wien  dezelven  ter  goeder  trouw  zyn  ingehandigt. 

En  is  wyders  meede  nog  verstaan  het  besluit,  op  dat  respect 
den  28^°  September  1743  genoomen,  concerneerende  de  daarby 
gestipuleerde  poenaliteiten,  in  zoverre  te  altereeren  en  in  voege 
voorschreeven  te  mitigeeren,  mitsgaders  dat  deese  order  ter 
eerster  rolle  in  het  openbaar  gepromulgeert  en  vervolgens  in 
den  blaffert  zal  worden  geregisteerd,  ten  eynde  alzo  te  doen 
strekken  tot  dies  stricte  observantie  en  naarkooming. 

20  November.     Last  tol  het  aanplanten  van  peper  in  de 
Bataviasche  bovenlanden. 

Is  goedgevonden  te  amplecteeren  bet  voorstel  om  in  alle 
koffy-tuinen,  waar  de  dadap-boomen  twee  en  meer  jaaren  oud 
zyn,  by  dezelven  te  laten  planten  peperranken,  doch  het  getal 
dier  ranken  om  de  coffy-cultuure  niet  te  benadeeleu  en  den 
inlander  niet  te  zeer  te  bezwaaren,  in  steede  van  de  gepro- 
poneerde  200,  te  bepalen  voor  eerst  op  100  voor  ieder  huis- 
gezin en  die  aanplanting  voorts  jaarlyks  te  laten  vermeerderen 
met  SS  procent  ranken  voor  ieder  huisgezin. 

20  November.     Inlijving   van  de  regentschappen  Pama- 
noekan  en  Pegaden  bij  het  regentschap  Soemedang. 

Eerstgenoemde  regentschappen  werden  dientengevolge  tjoe- 
tak's  onder  het  onmiddelijke  gezag  van  den  Regent  van 
Soemedang. 

20  November.    Ko  ff  ij -bereiding. 

De  Regering  vond  goed  >tè  approbeeren  de  aan  de  regenten 

Digitized  by  VjOOQ IC 


902  1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

en  Europeesche  opzienders  gegeven  orders  om  de  kofTy-boonen 
niet  in  ryst-blokken  te  ontbolsleren,  maar  in  kuilen,  gegraaveii 
in  drooge  en  zandachtige-  aarde". 

23  November.  Instrudie  voor  den  Raad  van  discipline  {^). 

Art.  1.  Voor  giraffen,  welke  een  arrest  van  acht  dagen  te 
boven  gaan,  zal  een  Raad  van  discipline  worden  g*etablisseerd. 

Art.  2.  Straffen,  op  te  leggen  tegen  de  krygstucht,  order 
en  gedrag,  door  officieren  van  alle  rang. 

Alle   oQjcieren   en    soldaaten    zullen  geprononceerd  worden 
door  een  Kaad  van  discipline,  zaamen  gesteld,  als  volgd: 
1®  over   een   hoofd-officier,   door  alle  hoofd-officieren  van  het 

guarnisoen ; 
2®  over  een  capitein,  door  drie  hoofd-oflicieren  en  tweecapileins; 
3^  over   een   lieutenant   of  vaandrig,  door  een  hoofd-ofiicier, 

twee  capiteins  en  twee  lieulenants; 
4^  over  een  sergeant,  corporaal  of  soldaat,  door  een  capitein, 
twee  lieutenauts  of  vaandrigs  en  twee  sergeants. 

Art.  3.  De  Raad  van  discipline  zal  geene  uitspraak  doen 
als  overeenkomstig  de  wetten,  in  dit  gouvernement  aangenomen 
en  bekend  onder  den. naam  van  militair  reglement. 

Art.  4.  Alle  delicten,  welke  de  doodstraffe  vereischcn, 
zullen  aan  den  Raad  van  justitie  worden  gerenvoyeerd. 

Art.  5.  Alle  delicten,  dié  de  straffen  van  correctie  van 
den  Raad  van  discipline  te  boven  gaan  en  de  afzetting  van 
den  delinquant  vereisschen,  zullen  aan  de  hooge  regeeriog 
worden  overgelaten. 

Art.  6.  Fouten,  tegen  welke  door  de  wetten  niet  voorzien 
is,  als  wangedrag,  continueele  dronkenschap,  lafhartigheid, 
laagheden,  etc,  zullen  lieoordeeld  worden  door  den  Raad  van 
discipline. 

Zie  ook  9/16  April  1799. 


O    Deze  insiruclie  zoude  alleen  gelden,  >toi  dat  men  bet  wetboek  wegens  de 
straflen.  by  de  Bataarsche  Republiek  in  gebrnik",  zoude  ODtviogdQ  hebben. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  905 

23  November.     Verandering   van  dm  titd:  i^vaandrig^' 
bij  hel  corps  jagers  in  dien  van  j>seconde  lieutmant'\ 

Zulks  geschiedde,  omdat  het  oneigenaardig  was  vaandrigs 
e  hebben  bij  een  corps,  dat  geene  vaandels  had. 

23  November.     Intrekking   der   maandelijksche   toelage 
voor  huishuur  aan  sommige  hoofdsofficieren. 

Gereflecteerd  zynde,  eensdeels,  dat  die  oQicieren,  welke  thans 
woonen  in  gebouwen,  tot  welker  exstructie  de  Compagnie  de 
benodigde  fondsen  heefl  verstrekt,  niet  langer  huishuur  behoeven 
te  genieten,  en  anderendeels,  dat  's  Compagnie's  belang  meede 
brengd  om  op  de  kosten  van  reparatie  en  onderhoud  der 
voorschreeven  gebouwen  vaste  bepalingen  Ie  maken  om  alle 
misbruiken  voor  te  komen  en  de  menage,  zoveel  doenlyk, 
te  betragten,  zo  is  goedgevonden,  dat  van  heeden  af  zal 
worden  ingetrokken  de  gewoone,  maandelyksche  huishuur  van 
de  hoofd-olficieren,  welke  in  bet  camp  by  Weltevreede  bam- 
boeze  iiuizen  bewopnen  en  lot  opbouwing  van  dezelve  de 
som  van  een  duizend  ryksdaaldcrs,  Indisch  geld,  genoten 
hebben,  doch  daarentegen  aan  die  hoofd-officieren,  voor  zolang 
zy  op  die  wyze  gelogeerd  zullen  zyn,  te  accordeeren  eene 
toelage  len  bedragen  van  de  helft  van  de  voorschreeven 
maandelyksche  huishuur  om  daarvoor  de  nodige  reparatien 
Ie  kunnen  laten  doen  en  hunne  woningen  in  de  best  mogelyke 
staat  te  onderhouden. 

^  November.     Y oorschrift  nopens  het  openen  en  sluiten 
van  den  Boom  te  Batavia. 

Wierd  met  eenparigheid  besloten,  dat  de  sluisen  en  de 
Boom,  die  tot  hiertoe  geopend  en  gesloten  zyn  door  het  volk 
van  de  wagt  aan  de  Diestpoort,  voortaan  geopend  en  gesloten 
zullen  worden  door  jongens  uit  het  ambagts-quartier,  onder 
op-  en  toezigt  van  een  convenabel  militair  escorte,  en  dat 
dienvolgens  de  opziender  der  timmeragien  en  reparatien,  Johan 

Digitized  by  VjOOQIC 


904  1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

Adriaan  Waschenfelder,  zal  worden  gelasl  te  zorgen,  dat  een 
toereikend  aantal  jongens  uit  het  ambagts-quartier  daartoe 
dagelykSy  des  morgens  en  des  avonds,  genoegzaam  in  tyds, 
aan  de  Diestpoort  prezent  zy. 

28  November.  Xfschaffing  van  den  rang  en  tild  van 
kapUein4uUenant  bij  hel  corps  dragonder-lijfwacht. 

Zulks  geschiedde,  omdat  het  verschil  in  traclemenl  tusschen 
een  kapitein  en  een  kapitein-luitenant  bij  dat  corps  niet  meer 
bedroeg  dan  rljkd'  S:8:—  'smaands. 

28  November.  Bekendmaking  van  benoemingen  of  be- 
vorderingen  onder  Compagnie's  dienaren. 

Is  goedgevonden  en  verslaan,  dat  by  deeze  vergadering  (*) 
geen  zogenaamd  nieuws  van  aanstellingen  of  bevorderingen, 
hetwelk  by  de  hoge  Indiasclie  regeering  altyd  staande  dan 
wel  aanstonds  na  bet  scheiden  der  vergadering  word  bekend 
gemaakt,  zal  worden  uitgegeven,  nog  publiek  gemaakt,  voor 
dal  de  notulen  geresumeerd  en  gearresteert  zullen  zyn,  ten 
ware  by  speciaal  contrarie  besluit 

4  December.  Herinnering  aan  hel  voorschrift  dat  alle 
leden  van  een  politieken  Raad  de  brieven  van  zodanig 
coUegie  moesten  onderteekenen. 

By  de  missive  der  Javasche  ministers  van  den  19^  No- 
vember laatstleden  gezien  zynde,  dat  dezelve  door  vier  leden 
van  den  politieken  Raad  te  Samarang  niet  is  getekend,  en  by 
den  aparten  briev  van  den  heer  Gouverneur  van  denzelvden 
datum  te  voren  gekomen  wezende,  dat  die  leden  zulks  ge- 
weigerd hebben,  quasi,  wyl  zy  waren  geweest  van  een  contrarie 
advies  omtrent    het  daarby  bedeelde ;  —  zo  is  goedgevonden 


(')  De  gecombineerde  rergadering  tsd  de  Commis'iarisscD  Generaal  eo  van  de 
Indische  Regering. 


Digitized  by  VjOOQIC 


1708.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  908 

en  Yerstaan  die  leden  bier  over  bet  ongenegen  dezer  regeering 
te  betuigen,  alzo  bun  hier  omirent  gehouden  gedrag  geheel 
en  al  strydig  is  met  de  daar  zynde  orders,  volgens  dewelke 
niemand  der  politieke  leden  zich  mag  excuzeeren  van  bet 
tekenen  der  oflicieele  brieven,  schoon  hy  tot  de  daarby  vermelde 
besluiten  niet  heeft  geconcurreerd,  en  in  zulke  gevallen  zodanig 
lid  alleen  kan  vorderen,  dat  zyn  contrair  advies  roede  over- 
gezonden werde,  met  serieuse  recommandatie  om  zich  in  het 
vervolg  stiptelyk  te  gedragen  naar  de  Compagnies  bevelen. 

4  December.  Vergtifining  voor  een  lid  in  den  Raad  van 
Indiê  een  schip  Ier  kaapvaart  uil  te  rusten. 

Als  curiositeit  volge  hier  het  onderstaande  extract  uit  de 
resolntiên'der  Hooge  Regeeriog. 

Conform  de  door  den  heer  Raad  extra  ordinair,  Christianus 
Henricus  Christophorus  Wegener,  hy  een  schririelyk  adres 
gedaane  instantie,  is  goedgevonden  en  verstaan  aan  zyn  Edele 
permissie  te  verleenen  om  een  door  denzelven  gekogte  brik 
te  mogen  laten  vertimmeren  en  bekoperen,  ten  einde  met 
lettres  de  marque  ten  kaap  uitgezonden  te  worden. 

8  December.  Bepaling,  dat  leden  van  de  Hooge  Regering 
niet  meer  tot  adjunct-reviseuren  konden  worden  be- 
noemd. 

Zulks  was  een  gevolg  van  het  op  23  October  1798  gede- 
c roteerde  nopens  de  scheiding  van  de  wetgevende  en  rechterlijke 
machten  in  Indië. 

8  December.  Regeling  der  inkomsten  van  verschillende 
Compagnie's  dienaren. 

Is  goedgevonden  en  verslaan  af  te  schryven  de  gage  en 
emolumenten  ad  rd'  25:8  ter  maand  van  den  koopman  en 
administrateur  in  de  pakhuizen  op  Onrust,  doch  is  tevens 
goedgevonden   het  voorsclireeven   bedragen  toe  te  leggen  aan 


Digitized  by 


Google 


906  '798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

den  boekhouder  ten  voornoemde  eilande  lot  verbetering  van 
deszeirs  zeer  sober  geoordeelde  inkomsleQ; 

geheel  in  te  trekken  de  gage,  liet  koslgeld  en  de  emolu- 
menten van  de  volgende  dienaren: 

cassier  van  vendumeesteren  rd*  34 :  48; 

tweede  administrateur  in  de  pakhuizen  aan  de  Westzyde 
rd«  21:2ïV3; 

secretaris  van  den  Raad  van  justitie  rd*  34 :  4S : 

secretaris   van    het  collegie  van  Scheepenen  rd'  37: 137s^ 

secretaris  van  Heemraaden  ni'  17:44: 

cassier  van  de  bank  van  leening  rd*"  25; 

secretaris  van  de  bank  van  leening  rd*  16:  52; 

secretaris  van  boedelroeesleren  rd» ; 

voor  de  volgende  dienaaren  en  derzelver  successeuren  in 
oDicio  te  bepalen  de  gespecificeerd  slaande,  vaste,  maandelykscbe 
Iractementen,  met  intrekking  van  lietgcene  zy  tot  nog  toe 
van  de  Compagnie  aan  gagie,  kostgeld  en  andere  emolumenten 
getrokken  hebben,  te  weeten: 

geheimschryver  van  den  heer  Gouverneur  Generaal  rd' 250 ; 

boekhouder  in  de  wapenkamer  rd*  100; 

onder-koopman  op  het  generale  visite  comploir  rd*  35; 

boekhouder  en  scriba  van  de  amphioen  directie  rd*  20; 

translateur  in  de  Javaansche  taal  rd'  60; 

ordinaire  klerk  ter  generale  secretary  rd*  20; 

tweede  adjunct  geswoore  klerk  by  het  collegie  van  Schee- 
penen rd^  20; 

baas  van  Gomp*  boekdrukkers  in  het  kasteel  rd*  25; 

baas  boekbinder  ter  generale  secretarie  rd*  20; 

geswoore  klerk  by  den  Raad  van  justitie  rd*  26; 

adjunct  geswoore  klerk  by  voormeld  geregtshof  rd*  20; 

krankl)ezoekers  rd*  35; 

geswoore  klerk  by  het  collegie  van  Scheepenen  rd*  20; 

adjunct  geswoore  klerk  by  het  voorschreeven  collegie  rd*  20 ; 

geswoore  klerk  en  boekhouder  van  het  collegie  van  wees- 
meesteren  rd*  24; 

adjunct  geswoore  klerk  by  het  voormelde  collegie  rd*"  16: 

Digitized  by  VjOOQIC 


t79a     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  907 

en  18  by  ileeze  gelegenheid  (evens  vastgesteld,  dat  de  trac- 
tementen  van  alle  geleende  Compagnies  dienaaren  voortaan 
duor  de  collegien  zelve,  daar  zy  by  geêmployeerd  zullen  zyn, 
worden  uitbetaald  volgens  de  bepalingen,  daar  omtrend  gemaakt 
of  nog  te  maken: 

eerste  landmeeter  rd'  35; 

secretaris  van  huwelyksche  en  kleine  gerigts  zaaken  rd"^  25 ; 

eerste  klerk  en  overdrager  by  boedelmeesteren  rd*"  50; 

eerste  apothecar  in  de  medicinale  winkel  rd*  tOO; 

opziender  der  wapenkamer  rJ*  200; 

de  aan  de  wal  bescheide  oppermeesters  hunne  tegenswoor- 
dige  inkomsten  te  laaten  behouden  zo  lang  de  oorlog  duurd, 
doch  naderhand  in  sleede  van  dien  aan  dezelve  toe  te  leggen 
een  traclement  van  rd*  50  ter  maand  zonder  meer. 

Omtrend  sommige  ten  comptoire  Gheribon,  alsmeede  in  het 
commandement  Bantam  liescheide  dienaaren  is  na  deliberatie 
goedgevonden  en  verstaan: 

af  (e  schryven  de  gagie,  kostgeld  en  emolumenten  vanden 
onder-koopman  en  pakhuismeester; 

aan  den  boekhouder  en  scriba,  henevens  zyne  successeuren, 
toe  Ie  leggen  een  Iractement  van  rd'  20  'smaands,  met  in- 
trekking van  gagie,  kostgeld  en  emolumenten; 

het  tractement  van  den  vaandrig  te  bepalen  op  rd'  35 
'smaands  in  steede  van  het  tot  nu  toe  door  hem  genotene 
aan  gagie,  kostgeld,  etc; 

en  dat  van  den  aldaar  in  de  tyd  bescheiden  opper-chirurgyn 
op  rd'  50  'smaands,  met  intrekking  als  voren,  gelykstandig 
met  den  opper-chirurgyn  alhier; 

in  het  commandement  Bantam: 

aan  den  koopman  en  fiscaal  toe  te  leggen  een  maandelyks 
tractement  van  rd'  40  en  aan  den  boekhouder  en  geswooren  scriba 
eeo  tractement  van  rd'  20  'smaands,  beide  met  intrekking 
van  hetgeen  zy  tot  nu  toe  genoten  hebben  aan  gagie,  kost- 
geld, etc. 

aan  den  koster  van  de  HoUandsche  kerk  en  zyne  opvolgers 
te  accordeeren  een  Iractement  van  rd'  20  '&maands  in  sleede 

Digitized  by  VjOOQIC 


908  1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

Vcin   de   tot  hiertoe  per  maand  genotene  rd'  8  aan  gagie  en 
rd"  4  voor  het  klokke  luiden. 


Op  37  JuUj  1799  zijn  in  de  regeling  der  inkomsten  van 
den  administrateur  op  Onrust  de  navolgende  wijzigingen  gebragt: 
1®  zijn    hem   gelaten   de   gage   en   emolumenten,  welke  hij 

vroeger  genoot,  behoudens  dat  zijne  gage  op  25  rijksdaalders 

in  plaats  van  25:8:  —  'smaands  werd  bepaald; 
2®  dat    verviel  het  bedrag  van  de  gage  en  emolumenten  van 

den  administrateur,  toegekend  aan  den  iioekhouder  op  Onrust. 
Wijders  is  bij  diezelfde  gelegenheid  bepaald: 
a    dat   de  toelage  voor  krankbezoekers  alleen  op  Europesche 

krankbezoekers  betrekking  had; 
b    dat   het   Iractement   van   den  koster  van  de  Hollandsche 

kerk,  evenals  vroeger,  door  den  kerkmeester  moest  worden 

uitbetaald; 
c    dat  de   2®  administrateur  van  de  Westzijdsche  pakhuizen 

zijn  vroeger  tractement  zoude  behouden; 
d    dat   hetzelfde   moest   geschieden  met  den  kassier  en  den 

secretaris    van   de    bauk    van   leening,  wier  tractementen 

uit  de  >Banks  kas"  werden  betaald. 

11  December.  Ordonnantie  voor  scheeps-averheden,  in 
dienst  van  de  Bataafsche  geoctroyeerde  O.  ƒ.  Com- 
pagnie, gedurende  den  oorlog  Uisschen  het  Balaafsclie 
volk  en  de  Engelschen. 

Nademaal  de  Koning  van  Engeland  op  den  15"  September 
1795  den  oorlog  heeft  gedeclareert  aan  het  volk  van  Neder- 
land en  het  regt  des  oorlogs  dierhalven  vordert  de  Engelzen 
van  onze  zyde  door  geweld  van  wapenen  te  attacqueren  en, 
zo  te  water,  als  te  lande,  alle  mogelyke  afbreuk  te  doen,  word 
u  Edele  by  deezen  wel  expresselyk  gelast,  by  ontmoeting  vsn 
Engelsche  scheepen  of  vaartuigen  dan  wel  met  Engelsche 
passen  voorzien  en  ten  oorlog  of  ten  handel  toegerust,  of  ook 
presumtivelyk   aan  de  Engekche  natie  behorende,  sclioon  ook 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.    P.  é.  VAM  OVÊRdtRAtEN.  dod 

onder  andere  vlaggen  varende,  in  beslag  te  neemen,  indien 
o  Edele  zulks  met  eenige  hoop  van  succes  lenteeren  of  vol- 
voeren kan,  en  met  de  daar  op  bescheiden  eerste  gezagvoer- 
ders en  caiigas  of  eenige  van  de  andere  ofTicieren  te  Batavia 
of  hei  naaslby  gelegen  comptoir  van  de  Bataafsche  geoctroieerde 
Oost-Indische  Compagnie  op  te  brengen,  om  daar  door  de 
geene,  die  hunne  hoog  Edelheden,  de  Edele  booge  Indiasche 
regering  ten  dien  einde  hebben  gelieven  te  committeeren,  van 
de  deugdelykheid  of  ondeugdelykheid  der  buiten  en  prysen, 
die  verovort  zyn,  wettelyk  kennisse  genomen  en  een  behoor- 
lyke  verdeeling  daar  van  gemaakt  te  worden,  na  het  regle- 
ment, hier  by  geannexeerd»  't  geen  u  Edele  aan  de  groote 
mast,  zullen  moeten  laaten  aanplakken  om  tot  een  ieders 
narigt  te  kunnen  dienen,  zullende  u  Edele,  om  aan  deese  order 
te  voldoen,  tot  het  aantasten  en  overmeesteren  van^  al  zulke 
Engelsche  scheepen  of  vaartuigen  alle  zodanige  middelen 
moeien  emploiören,  als  u  Edele  magt  en  vermogen  zal  toelaten 
in  het  werk  te  stellen,  mits,  by  bekoming  van  eenige  prysen, 
voor  schip  en  lading,  nevens  de  in  u  Edele  handen  vallende 
manschap  goede  zorge  dragende,  en  dat,  onder  pretext  van 
deezen,  geen  de  minste  schade  worde  toegebragt  aan  eenige 
kooplieden  of  ingezeetenen,  onder  het  gebied  en  de  magt  van 
de  Bataafsche  geoctroieerde  Oost-Indische  Compagnie  resortee- 
rende,  nog  ook  niet  aan  onze  goede  vrienden  of  de  geene, 
waar  mede  het  Bataafsche  volk  en  haare  geoctroieerde  Oost- 
indische  Compagnie  in  goede  alliantie  of  neutraliteid  staat. 

-|i-  December.     Voorschrifien  nopens  begrafenissen. 

Ter  deliberatie  gebracht  zynde  een  adres,  waarby  opgegeeven 
zyn  de  schikkingen,  die  by  provisie  dienen  Ie  worden  gemaakt 
omtrent  het  begraaven  der  lyken  van  Christenen  op  de  nieuwe 
l)egraafplaats  agter  de  post  Byswyk,  zo  is,  met  alteratie  en 
ampliatie  van  de  gemaakte  bepalingen  by  het  reglement  op 
de  lykstaatsien  in  dato  -^  February  177B,  goedgevondenen 
verstaan  provisioneel,  onverminderd  de  verdere  deliberatien 
op  dit  stuk,  te  statueeren. 

Digitized  by  VjOOQIC 


910  1^88.    P.  6.  VAN  OVERfeTRAtEN. 

Eerstelyk :  dat  hel  aan  een  ieder  zal  vrystaan  de  lyken,  die 
hy  zal  ie  begraven  liebben,  te  laten  dragen  naar  zyne  ver- 
kiezing, lietz;  door  vrye  lieden,  dan  wel  lyfeigenen  en  de 
geenen,  die  tot  het  evengemeid  emplooi  van  dragers  geene 
gelegenheid  moglen  hebben,  zullen  worden  geadsisleerd  uil 
het  ambachts-kwarlier  met  een  genoegzaam  getal  iniandsche 
canoniers  en  in  dit  laatste  geval  voor  een  lyk  van  een  volwassen 
perzoon  zullen  worden  gegeeven  18  dragers  tegens  betaling 
van  rd'  18  en  voor  een  perzoon  beneeden  de  16  jaaren  12 
dragers  tegens  betaling  van  rd'  12,  in  beide  gevallen  nevens 
een  kruilmaker,  die  er  het  opzicht  over  lieblien  en  daarvoor 
rd*  2  genieten  zal;  —  zullende  echter  aan  onvermogende  per- 
zoonen  het  voorschreeven  gelal  dragers  gratis  worden  afgegeeven 
op  verloon  van  een  schriftelyk  bewys,  helwelk  de  praesident 
van  het  collegie  van  Scheepenen  dezer  stad  gequalificeerd  word 
te  verleenen  op  een  door  wykmeesteren  Ie  geeven  atteslalie 
van  armoede. 

Ten  Iweeden :  dat  voor  een  rouwwagen,  bespannen  roei  zes 
paarden,  zal  worden  betaald  18  rd*  en  bespannen  met  vier 
paarden  14  rd',  mitsgaders  met  twee  paarden  10  rd';  voorts 
voor  een  kinderwagen  8  rd";  zullende  de  verhuurders  der 
lykwagens  voor  de  deuchdzaamheid  hunner  wagens,  paarden, 
enz.  moeten  instaan  en  verantwoordelyk  zyn  voor  alle  in- 
convenienten,  die  voortkomen  zullen  uit  ondeuchdzaamheid  van 
dezelve. 

Ten  derden :  dat  het  echter  aan  een  ieder  zal  vrystaan  om 
de  lyken  naar  de  begraafplaats  te  doen  transporteeren  met 
vaartuigen,  mits  in  dien  gevalle  niet  meer  dan  drie  vaartuigen 
gebruikt  worden,  als  een  voor  het  lyk,  een  voor  de  dragers 
en  een  voor  zodanige  perzoonen,  als  het  lyk  zullen  begeeren 
te  volgen,  zullende  nochtans  daartoe  een  licenlie-brierje  moeten 
worden  verzogt  van  den  praesident  van  het  collegie  van 
Scheepenen  dezer  stad,  die  gequalificeerd  word  hetzelve  gratis 
te  verleenen. 

Ten  vierden:  dat  by  lyken,  die  op  de  evengemdde  wyze 
met  vaartuigen  zullen  worden  gel ransporteerd,  de  dragers  mede 

Digitized  by  VjOOQIC 


17Ö6.    P.  Ö.  VAN  OVERSTRATEN.  91 1 

naar  goedvinden  gekozen  en  de  nanspreekers  geêxcuseerd 
zullen  kunnen  worden. 

Ten  vyiden:  dat,  wanneer  de  lyken  met  de  lykkoels  zullen 
worden  begraven,  aan  de  aanspreekers  zullen  moeten  bezorgd 
worden  wagens,  te  weeten:  een  wagen  voor  twee  derzelven, 
die  voor  de  lykkoets  zullen  moeten  uitryden,  en  dat  het  aan 
een  ieder  zal  vrystaan  die  ook  te  geeven  aan  de  dragers, 
wanneer  die  agter  de  aanspreekers  zullen  moeten  volgen  tot 
aan  de  begraafplaats,  ten  einde  altyd  digt  by  hel  lyk  Ie  weezen 
om  geene  vertraging  in  de  begravenissen  te  veroorzaaken ;  met 
die  bepaling  als  dan  nochtans,  dat  er  altoos  by  verwisseling 
zes  dragers  by  de  lykkoets  zullen  gaan,  doch  zullen  de  aan- 
spreekers mogen  worden  afgedankt,  zodra  de  lykstaatsie  uit 
hel  sterfhuis  zal  zyn  vertrokken,  uitgenomen  echter  een,  aan 
wien  dan  ook  een  wagen  of  twee  ryksdaalders  voor  huur 
daarvan  zal  moeten  worden  gegeeven ;  en  zal  aan  dezelve,  gelyk 
ook  aan  zoveel  meer,  als  men  zal  verkiezen  de  staatsie  te  doen 
gelyden,  ieder  6  rd"*  moeten  worden  voldaan  in  steede  van  de 
bepaalde  5  ryksdaalders  buiten  de  vrye  wagen  voor  twee 
van  hun. 

Ten  zesden:  dat  het  begraven  zal  mogen  geschieden  van 
's  morgens  zes  uuren  tot  's  avonds  zes  uuren,  doch  aan  e^n 
ieder  ook  zal  vry  staan  de  lyken  zonder  staatsie  ter  aarde  te 
bestellen  en  een  lyk  by  te  zetten,  helzy  by  dag  oi  wel  by 
avond,  mits  in  het  laatste  geval  daarby  flambouwen  worden 
gebruikt  en  het  lyk  voor  agt  uuren  des  avonds  op  de  begraaf- 
plaats zy  op  een  boete  van  vyflig  ryksdaalders  ten  behoeven 
der  stads  werken. 

Ten  zevenden:  dat  de  aanspreekers  of  noodhulpen  voor  het 
bekend  maaken  van  iemands  overlyden  de  bepaalde  twee  rd" 
zullen  bly ven  genieten,  doch  voor  het  l)estellen  der  doodbrief  jes, 
het  geleiden  en  voorrydcn  van  het  lyk  en  het  verder  bedienen 
der  begravenis  vyf  ryksdaalders»  in  steede  van  de  tot  hiertoe 
bepaalde  drie  ryksdaalders,  zonder  meer  te  mogen  vorderen, 
op  poene  van  deportement,  zullende  echter,  in  gevalle  dezelve 
worden   afgedankt,    nadat  de  lykslaalsie  uit  het  sterfhuis  zal 

Digitized  by  VjOOQIC 


öia  1/9Ö.    P.  Q.  VAN  ÖVÉRSTftAtÉN. 

zyn  vertrokken,  aan  hun  niet  meer  worden  voldaan  dan  drie 


Ten  agtsten :  dat  die  een  nieuwe  grafkelder  op  het  gemelde 
kerkhof  zal  willen  laten  aanmaken  en  zulks  ter  plaatse,  die 
daartoe  expres  voor  de  kelders  geschikt  is  en  door  den  dood- 
graver zal  aangeweezen  worden,  daarvoor  aan  kerkrecht  zal 
moeten  belaalen  100  rd'  zilver  geld,  doch  dat  aan  diegeenea, 
die  eigen  grafkelders  thans  bezitten,  helzy  in  de  kerken  of 
wel  op  derzelver  hoven,  binnen  en  buiten  de  stad»  een  stuk 
grond  van  dezelvde  groote/  als  han  graf  beslaat,  op  de  voor- 
noemde begraafplaats  gratis  zal  worden  afgestaan  om  daar 
een  nieuwe  kelder  builen  betaling  van  eenig  kerkrecht  te 
kunnen  doen  maken,  mits  de  kelders  als  noch  binnen  den 
tyd  van  zes  maanden  na  dato  dezes  zullen  voltooid  zyn  op 
verbeurte  van  het  recht  daartoe. 

Ten  negenden:  dat  de  doodgraver  gehouden  en  verplicht 
zal  zyn  geene  graven  ondieper  te  graaven  dan  ten  minsten 
zes  voeten  Riiyolandsclie  maat  en  te  zorgen,  dat  de  lyken 
terstond  met  aarde  bedekl,  de  graven  wel  opgevuld  en  aan- 
gestooten  worden,  gclyk  ook  de  kelders,  zodra  de  lyken  daarin 
zullen  zyn  geplaatst,  ten  eersten  zullen  moeten  worden  ge- 
slooten,  op  poene  van  deportement,  zullende  echter  deszelvs 
salaris  van  rd^  1  moeien  worden  vermeerderd  met  rd*^  i  7s  voor 
het  openen  van  een  gemeen  graf,  terwyl  de  verdere  rechteo  en 
betalingen   provisioneel  zullen  blyven  op  den  bepaalden  voet. 

Ten  tienden :  dat  de  lykbaaren,  roeven  en  doodkleeden  voor 
eerst  zullen  bewaard  en  aan  de  sterfhuizen  bezorgd  worden 
door  de  doodgravers  van  de  binnen  en  buiten  Portageescbe 
kerkhoven,  als  de  eerste  voor  de  West-  en  de  andere  voor  de 
Oostzyde,  die  ook  verplicht  zullen  zyn  deze  goederen  wederom 
van  de  sterfhuizen  af  te  haaien,  waarvoor  zy  genieten  zullen 
7^  rd'  in  de  stad  en  '/i  ^'  buiten,  tenzy  men  mogt  verkiezen 
die  zelfs  te  doen  afhaalen  en  wederom  bezeilen,  hetwelk  aan 
een  ieder  vry  zal  staan,  zullende  wyders  ook  op  het  nieawe 
kerkhof  een  toereikend  getal  baaren  en  roeven  moeien  aan- 
banden zyn;  —  en 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.    P.  Q.  VAN  ÓVËRStRATEN.  91^ 

Ten  elfden:  dat  de  aanspreeker,  die  den  doodgraver  de 
aanzegging  zal  doen  om  een  graf  te  openen,  in  reekening 
zal  mogen  brengen  twee  ryksdaalders  voor  een  wagen,  doch 
echter  een  ieder  de  vryheid  zal  hebben  om  daartoe  een  vrye 
wagen  te  geeven,  dan  wel  de  aanzegging  zelvs  te  laten  doen. 

Zallende  voorts  de  overige  bepaalingen  omtrend  het  begraven 
der  lyken,  zo  by  het  oude  reglement,  als  daarna  gemaakt, 
provisioneel  blyven  standhouden,  tot  tyd  en  wylen  deze  re- 
geering in  staat  zal  zyn  gesteld  daaromtrent  de  nodige  ver- 
anderingen te  maken. 

Mitsgaders  van  dit  een  en  ander  aan  de  gemeente  by  pu- 
blicatie worden  kennis  gegeeven  en  daar  by,  aangezien  de 
voorschreeven  nieuwe  begraafplaats  agter  de  post  Ryswyk 
thans  tot  zover  is  voltooid,  dat  aldaar  lyken  kunnen  worden 
begraven,  aan  een  ieder,  wie  hy  ook  zy,  met  slandhouding 
van  het  by  publicatie  van  den  6*°  February  dezes  jaars  ge- 
emaneerd  verbod  tegens  het  begraven  van  lyken  in  de  respective 
kerken,  worden  geinterdiceerd  om  voorlaan,  ingaande  met 
primo  January  naaslkomende,  eenige  lyken  op  de  kerkhoven, 
zo  binnen,  als  buiten,  ter  aarde  te  bestellen. 

Zie  ook  8  Januari}  1799. 

14  December.     Regeling  van  hel  verstrekken  van  kruit 
en  patronen  aan  particuliere  vaartuigen. 

b  goedgevonden  en  verstaan  voor  het  vervolg  de  verstrek- 
kingen van  buskruyl  tot  adsislentie  van  particuliere  vaartuigen 
tegens  de  zeerovers  te  bepalen  op  25  schooien  voor  elk  kanon 
en  twee  bossen  scherpe  patroonen  voor  elk  snaphaan,  waarvan 
die  vaartuigen  zullen  zyn  voorzien  en  waarvan  de  verzoekers 
een  door  den  sabandhaar  en  licentmeesler  geteekende  notitie 
zullen  moeten  overleggen,  mitsgaders  dit  ook  den  Javaschen 
ministers  tot  een  cynosure  voor  den  aanstaande  aan  te  beveelen. 

Zie  ook  27  JanuarlJ  1801. 

20  December.     Regt  van  verblijf. 

Naar  aanleiding  van  zekere,  met  de  Kaden  van  justitie  te 

n.AUAT-tOU  DUl   Itl.  M 

Digitized  by  VjOOQIC 


914  1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

Batavia  en  te  Samarang  gerezen  moeljelijkheden  achlte  de 
Regering  zich  verpligt  aan  cerstbedoelden  Raad  o.  a.  te  kennen 
te  geven : 

dat  het  eene  bekende  zaak  is,  dat  het  aan  niemand  van 
's  Compagnies  dienaaren,  nog  ingezetenen  toestaat  om  van 
eenig  etablissement,  onder  haar  ressort  gelegen,  naar  een 
ander  te  vertrekken  zonder  consent  van  het  politieke  bestaur, 
zodanig,  dat  de  hoge  Indiasche  regeering  ofte  de  heer  Gouver- 
neur Generaal  te  Batavia  en  de  gouvemeursy  commandeurs, 
opperhoofden  en  residenten  op  de  buiten  comptoiren  ten 
allen  tyden  het  regt  hebben  uitgeoefend  om  het  vertrdL  van 
dienaaren  en  ingezetenen  van  het  eene  etablissement  naar 
het  andere  toe  te  staan,  dan  wel  te  ontzeggen,  naarmate  zy 
vermeenden  's  Compagnies  ofle  de  algemeene  belangen  zalks 
te  vereysschen. 

-|i-  December.     Verpachting   van   de  j^gemeene  middelen 
Tivan  hel  koningryk  Jaccaira*'  voor  hei  jaar  1799. 

Is  goedgevonden  en  verstaan: 

1®  met  alteratie  van  art.  12by  de  generale  conditien,  waarby 
aan  de  pachters  het  composeeren  is  verboden,  nader  Ie 
statueeren,  dat  de  pachter  van  de  groente  kraa men  en  die 
van  het  hoofdgeld  voor  de  boetens,  die  ten  hunnen  behoeve 
alleen  bepaald  zyn,  wel  niet  meer  zullen  mogen  neemen, 
als  by  hunne  conditien  daarvoor  is  gesteld,  doch  aan 
dezelven  vry  zal  staan  minder  te  eischen  en  te  neemeii. 
naar  mate  van  de  gesteldheid  der  perzoonen,  dewelke  door 
hun  zullen  worden  bekeurd,  en  zulks  uit  aanmerking, 
dat  de  omdragers  van  vrugten,  enz.  of  de  Chineezen. 
welke  zonder  licentie-briefjes  of  hoofd-briefjes  geattra- 
peerd worden,  doorgaans  zeer  arm  en  tot  bet  betalen  der 
daarop  gestelde  boeten  buiten  staat  zyn; 

2^  de  op  den  6'»  July  dezes  jaars  aan  den  Franschen  conire 
amiral,  Sercey,  geaccordeerde  vryheid  van  inkomende 
rechten   van  goederen,  die  hier  zullen  worden  ingevoerd, 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.    P   Q.  VAN  OVERSTRATÊN  9l8 

uit  pryzen,  die  door  de  onder  zyn  Edelens  commando 
staande  fregatten  gemaakt  en  hier  opgebracht  zullen 
worden,  te  extendeeren  lot  zodanige  goederen,  als  hier 
ingevoerd  mogten  worden  uit  pryzen,  die  door  schepen 
▼an  oorlog,  zo  van  de  Bataafsche  republiek,  ais  van  de 
Compagnie,  gemaakt  en  herwaards  opgebracht  worden 
en  dien  volgende  by  de  comlitien  voor  de  pacht  van  de 
Boom  in  het  eerste  ariicul,  handelende  van  de  goederen, 
waarvan  thol  zal  mogen  geheven  worden,  achter  de 
laalste  woorden:  «ofafgekorl'*  te  laten  volgen:  uitgenomen 
echter  van  zodanige  goederen,  als  hier  ingevoerd  zullen 
worden  uit  pryzen,  die  door  schepen  van  oorlog,  zo  van 
ons  gemeene  best  en  de  maatschappy,  als  van  de  Fransche 
republiek  znllen  worden  gemaakt  en  opgebracht; 
wyl  de  by  het  27*^  articul  geslatueerde  tholhefiQng  van 
zes  precent  van  de  alhier  aangebracht  wordende  Javasche 
eo  Cheribonsche  tabak  aan  den  pachter  en  de  handelaars 
het  bezwaar  geeft,  dal  dezelve  by  den  aanbreng  moet 
worden  gesorteerd  en  getaxeerd  en  over  de  taxatie 
dikwerf  verschillen  ontstaan,  deze  tholhefBng  in  dier 
voegen  te  veranderen,  dat,  in  steede  van  de  voorschreeven 
zes  precent,  in  den  aanstaande  door  den  handelaar,  die 
zulke  tabak  aanbrengt,  van  een  coi^ie,  bestaande  uit  40 
kranjangs,  aan  den  gemelden  pachter  zal  worden  betaald 
rd"  8y  zonder  onderscheid,  van  wat  zoort  dezelven  is; 
omtrend  de  volgens  het  32*^  articul  der  pachtconditien 
voor  de  Boom  vergunde  vryheid  aan  de  hier  aankomende 
gesanten  van  inlandsche  vorsten  om  de  slaaven,  die  zy 
ten  verkoop  aanbrengen,  pachtvry  in  te  voeren,  tót  voor- 
koming van  het  misbruik,  hetwelk  veelal  van  deze 
concessie  word  gemaakt,  te  maken  deze  limitatie,  dat 
op  het  vaartuig,  waarop  een  gesant  hier  aankomt,  alleen 
vyftig  koopslaaven  zullen  worden  gereekend  pachtvry  te 
zyn  en  van  alle  overige  de  bepaalde  gerechtigheid  zal 
moeten  worden  betaald; 
het    34*^   articul    der   conditieii  van  de  Booms-pacht  iii- 

Digitized  by  VjOOQ IC 


916  1^08.     P.  Q.  VAN  OVÊRSTRATEN. 

gevolge  de  resolatie  dezer  regering  van  den  7^  Anguslos 
laatsüeden  in  dier  voegen  te  ampUeeren,  dat  de  heer 
ontvanger  generaal  en  de  licentmeester  het  recht  zalleo 
blyven  behouden  om  zelvs  tot  confiscatie  te  procedeeren 
van  de  door  hun  aangehaalde,  gesloken  goederen  en  de 
advocaat-fiscaal  alleen  gerechtigd  zal  zyn  zich  by  dezelven 
te  voegen  in  zaaken,  waarin,  buiten  de  confiscatie,  ook 
tot  meerdere  straf  zal  moeten  worden  geoondudeerd ; 
en  deze  ampliatie  te  laten  stellen  tussehen  de  in  dat 
articul  staande  woorden:  >zal  syn  geschied*' en  »bovende 
confiscatie'' ; 

6®  in  het  38"^®  articul  van  die  conditien,  waarby  gesproken 
word  van  de  schriflelyke  bewyzen,  die  de  sabandhaar 
zal  moeten  verleenen  aan  losvaartuigen,  welke  goederen 
van  vreemde  schepen  zullen  invoeren,  volgens  het  ge- 
resolveerde op  den  8^"  January  deses  jaara  te  laten 
vervallen  de  woorden:  «zullen  moeien  staan  de  goederen, 
daarin  afgescheept,  met  de  naamen  der  schepen,  van 
dewelke  die  ingevoerd  worden*',  en  in  derzelver  |daat8  te 
laten  stellen:  zal  moeten  staan,  naar  welke  schepen  zy 
gezonden  zyn  ter  afhaling  van  goederen,  waarvan  de 
invoer  gepermitteerd  is; 

7®  by  de  conditien  van  den  pachter  van  het  hoofdgeld  der 
Ghineezen  onder  de  van  dien  impost  bevryde  perzoonen, 
conform  het  daartoe  door  den  capitam,  de  lieutenanfs 
en  de  secretarissen  der  Ghineezen  alhier  by  reqaeste 
gedaan  verzoek,  mede  te  begrypen  de  Chineesche  foaeliers 
en  mitsdien  in  het  4^  articul,  achter  de  woorden:  «de 
wacht  waameemen",  te  laten  volgen :  nevens  de  Gbineeache 
fiiseliers  of  dezulken,  die  in  de  behandeling  van  het 
snaphaan  onderweezen  en  door  de  oflSciers  dier  natie 
geduurende  den  praesenten  oorlog  onderhouden  worden : 

8®  achter  het  14'^  articul  by  de  conditien  voor  de  pacht 
der  gerechtigheid  van  de  over  zee  in-  en  uitgevoerd 
wordende  ryst  in  een  separaat  articul,  hetwelk  dus  bet 
15**"   zal   worden,  tot  beteren  tegengang  van  den  invoer 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.     P.  Q,  VAN  OVERSTRATEN.  917 

?an  particaliere  ryst  onder  deo  naam  yan  Ck>mpiagniea 
ryst  te  laten  stellen:  het  zal  den  pachter  ook  vrystaan 
om  yisie  te  neemen  van  het  briefje,  dat  aan  ieder  loa- 
vaartuig  word  afgegeeven,  van  de  quantiteit  ryst,  die 
hetzelve  van  de  rheede  voor  de  Compagnie  aan  de  wal 
in  's  Compagnies  pakhuizen  overbrengen  moet,  mits  daar- 
door geene  vertraaging  te  weeg  brengende  in  den  ont- 
vangst van  dien  korrel,  en  ook  om  in  *s  Compagnies 
ryst-magazyn  informatie  te  neemen  van  de  aldaar  aan- 
gebrachte ryst,  welke  informatie  de  administrateurs 
verplicht  zullen  zyn  denzelven  alsdan  te  geeven; 
9^  by  de  conditien  van  de  in-  en  uitgevoerd  wordende  zuyker 
tosschen  het  6"^^  en  7'®  articul  het  volgende  separaat 
articttl  Ie  laten  volgen :  en  tot  voorkoming  van  alle  fraudes 
zal  de  pachter  door  den  leverancier  der  zuiker  of  van 
zynentwegen  in  tyds  gewaarschouwd  moeten  worden, 
zo  dikwyis  er  zuiker  zal  gewogen  worden,  om  daarby 
praesent  te  kunnen  zyn,  op  poene  van  rd'  2B,  te  ver- 
beuren door  den  leverancier  of  verkooper  van  de  zuiker, 
ten  behoeve  van  den  officier,  die  de  calange  zal  doen, 
voor  ieder  keer,  dat  hy  hierin  nalatig  zal  zyn  geweest; 

10®  het  gestatueerde  by  het  4^*  articul  van  de  conditien  van 
de  pacht  der  herbergen  en  tapperyen  volgens  het  ge- 
resolveerde op  den  20*"  February  dezes  jaars  in  dier 
voegen  te  altereeren,  dat  het  aan  den  pachter  zal  vry 
staan  om  van  de  herbergiers  binnen  de  stad  te  neemen 
rd*  SO  's  maands  of  zooveel  minder,  als  zy  met  den  ge- 
melden  pachter  zullen  overeenkomen,  en  dien  volgende  by 
dat  articul  achter  de  woorden :  »de  herbergiers  binnen  de 
stad  twintig  ryksdaalders",  te  stellen :  dan  wel  zoveel  minder, 
als  zy  met  den  gemelden  pachter  zullen  overeenkomen ; 

11®  bet  by  het  iV^  articul  der  evengemelde  conditien  gesteld 
interdict  tegens  het  admitteeren  van  slaaven  tot  drink- 
gelagen, enz.  in  gevolge  de  resolutie  dezer  regeering  van 
den  9^  January  laatstleden  in  dier  voegen  te  amplieeren, 
dat  achter  de  woorden:  «genuttigd  zal  hebben",  waarmede 

Digitized  by  VjOOQ IC 


918  1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

dat  articul  eindigt,  noch  gevoegd  zal  worden:  dan  aan 
slaaven,  die  door  hunne  lyfheeren  of  vrouwen  geionden 
worden  om  arak  of  andere  sterke  dranken  voor  hanne 
huislioudingen  te  koopen,  zullen  die  dranken  mogen  worden 
afgegeven,  mits  de  hoeveelheid  daarvan  niet  minder  be- 
draagt dan  een  bottel; 

12^  het  17^*  articul  van  de  gemelde  conditien  voor  de  pacht 
der  herbergen,  inhoudende  het  verbod  van  het  lappen  na 
negen  uuren  's  avonds,  mede  volgens  de  voorschreeve 
resolutie  van  den  9^^°  January  dezes  jaars  teamplieereo 
met  achter  dies  laatste  woorden :  «getapt  te  hebbeo",  te 
hten  volgen:  maar  daaronder  zullen  niet  begreepen  zyn 
die  geenen,  die  aan  de  toeschouwers  der  wayanga  eet- 
whaaren  en  dranken  verkopen,  alzo  die  hunne  neering 
na  dien  tyd  zullen  mogen  blyven  continueeren,  gelyk  ook 
de  houders  van  logementen»  koflyhuizen  daaronder  mede 
niet  zullen  zyn  gecomprehendeerd,  omtrent  dewelke  de 
praesident  van  het  collegie  van  Scheepenen,  die  daartoe 
gequaüBceerd  is,  zodanige  permissie  verleenen  zal,  als  hy 
bevinden  zal,  dat  zonder  stooring  van  de  publieke  rust  of 
overlast  van  anderen  zal  kunnen  geschieden; 

15*^  wyl  de  volgens  het  1^  articul  der  conditien  voor  de 
pacht  der  toptafels,  zowel  door  den  pachter,  als  door  de 
hoofden  der  tophuizen  te  verbeuren  boete  van  100  ryks- 
daalders  by  bevinding,  dat  in  een  der  gemelde  tophuizen 
's  morgens  voor  zes-  en  's  avonds  na  negen  uuren  zal 
zyn  gespeeld,  in  geen  liehoorlyke  evenredigheid  staat,  wyl 
de  pachter  veelal,  ongeacht  het  nauwkeurigst  toezicht, 
zulks  aan  de  voornoemde  hoofden  niet  kan  beletten,  bet 
gemeld  7*^"^  articul  aldus  te  veranderen  en  te  stellen:  in 
de  voorschreeven  tophuizen  zal  alleen  door  de  Chineezen 
gespeeld  mogen  worden  van  'smoi^ens  ten  zes  tot 
's  avonds  ten  negen  uuren,  zullende  het  hoofd  der  topbaan, 
waarin  voor  of  na  dien  tyJ  gespeeld  zal  zyn,  100  rd'  en 
de  pachter  25  ryksdaalders  telkens  ten  faveure  van  den 
oflicier^   die   de   calange   zal  doen,   verbeuren»  wanneer 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  019 

bevonden  zal  worden,  dat  contrarie  dezes  zal  zyn  ge- 
handeld ; 
1 4^  ingevolge  de  resolatie  van  den  26«°  January  dezes  jaars 
achter  de  laatste  woorden  van  het  12^^  articul  der  voor- 
noemde conditien  voor  de  pacht  der  toptalels,  waarby 
geinterdiceerd  is  het  speelen  of  toppen  op  andere  dan  de 
bepaalde  plaatzen,  te  voegen  het  volgende:  dan  door  het 
hiervoren  geallegeerde  en  het  voorkomende  in  het  9^"" 
articul  zal  niet  voor  geinterdiceerd  worden  gehouden  het 
speelen  doof  de  Ghineezen  in  hunne  huizen,  wanneer 
hetzelve  alleen  geschied  tot  tydkorting  en  vermaak,  mits 
zy  geene  hazard  of  andere  verboden  spellen  speelen  en 
daarvan  geene  recognitie  of  zogenaamde  tjoekee  gehoeven 
word  en  de  huizen,  waarin  de  voorschreeven  speelders 
speelen,  open  blyven  en  niet  gesloten  worden; 

15®  om  de  strengheid  der  by  het  15"^^  articul  der  conditien 
voor  de  pacht  van  de  toptafels  gestelde  straffen  op  het 
toppen  en  dobbelen  door  Chineesche  wyven,  dochters  of 
andere  vrouwen,  in  te  trekken  hel  daarby  gestatueerde, 
dat  degeene,  die  daarop  geattrapeerd  worden,  in  de  boeyen 
van  Scheepenen  zullen  worden  gebracht  om  voor  den  tyd 
van  zes  weeken  aldaar  in  een  donker  gat  gesloten  en  op 
water  en  ryst  gezet  te  worden,  en  dezulken  te  laten 
volstaan  met  het  betalen  alleen  van  de  tevens  bepaalde 
boete  van  BOO  gecartelde  ducatons  ten  faveure  van  den 
officier,  die  de  calange  zal  doen,  en  hiernaar  het  voor- 
schreeven IB^  articul  te  laten  veranderen; 

16^  om  de  hardigheid  van  het  gestatueerde  by  het  16^«  articul 
der  meergemelde  conditien  voor  de  pacht  van  de  top- 
tafels, dat  lyfheeren  of  vrouwen  aanspreekelyk  zullen 
zyn,  indien  hunne  slaaven  zich  zullen  hebben  schuldig 
gemaakt  aan  het  toppen  of  laten  toppen  op  de  manden, 
waarmede  zy  eetbaare  waaren  rond  dragen,  hetzelve 
articul  in  dier  voegen  te  veranderen,  dat  daarby,  in  steede 
van  de  woorden:  »en  zullen  de  lyfheeren  of  vrouwen 
hiervoor  aanspreekelyk   zyn,   indien  hunne  slaaven  zich 

Digitized  by  VjOOQIC 


940  1798.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

daaraan  zullen  hebben  scholdig  gemaakt",  zal  worden  ge- 
steld: en  wanneer  de  slaaven  zich  daaraan  zullen  hebben 
achuldig  gemaakt,  zullen  dezelve  aan  een  paal  gebonden, 
strengdyk  gegeezeld  en  voor  den  tyd  van  een  jaar  inde 
ketting  geklonken  worden  om  zodanig  bun  dienst  te  doen 
by  hunne  lyfheeren  en  vrouwen; 

17®  voor  het  28"^  articul  by  die  oonditien  volgens  het  ge- 
resolveerde op  den  30*^*  January  dezes  jaars  te  voegen: 
de  pachter  dezer  gerechtigheid  zal  ook  verplicht  zyn,  te 
zamen  met  den  pachter  der  wayangs,  in  gelyke  deelen 
van  hunne  praedecesseurs  te  moeten  ovemeemen  de  tot 
die  pachten  gehorende  opstallen,  thans  bedragende  rd" 
591 :  147s,  om  die  na  expiratie  van  hun  pachttyd  aan 
hunne  successeurs  over  te  geeven,  na  afschryving  van  10 
percent  van  het  gemeld  capitaal,  mits  dezelve  in  een 
behoorlyke  staat  worden  onderhouden; 

18®  by  de  conditien  voor  de  pacht  van  de  vischmariEt  tus- 
schen  het  5^*  en  9i^^  articul  in  een  separaat  articul  het 
volgende  te  stellen:  dan  degeenen,  die  visch  koopen  en 
dezelve  vervolgens  langs  de  straaten  en  w^n  uitventen, 
zullen  niets  hoegenaamd  ook  aan  den  pachter  dezer  ge- 
rechtigheid moeten  voldoen,  als  daarvoor  aan  den  pachter 
van  de  groentekraamen  betalende;  en  zullende  hy, pachter, 
voor  ieder  keer,  dat  hy  van  zodanige  perzoonen  geld  zal 
hebben  ontvangen  om  die  visch  te  mogen  gaan  verioopen, 
verbeuren  een  boete  van  100  ryksdaalders  ten  behoeve 
van  den  officier,  die  de  calange  doen  zal; 

19®  achter  het  19<'®  articul  der  gemelde  conditien  voor  de 
pacht  van  de  vischmarkt  volgens  het  geresdveerde  op 
den  30*^  February  1798  te  laten  vo^en  als  een  separaat 
articul:  het  recht  van  het  gebruik  der  vischbanken  en 
van  den  verkoop  van  rottingen,  enz.,  door  de  afsiagerease 
tot  hiertoe  verhuurd,  zal  als  nu  in  zyn  geheel  begreepen 
zyn  onder  deze  pacht;  en  zal  dus  de  pachter  ook  alleen 
gequaliflceerd  weezen  dit  recht  voor  zich  te  verhuuren 
of  te  verpachten,  zo  als  hy  dit  het  raadzaamst  oordeelen 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  gjl 

al,  mits  in  allen  gerallen  niet  meerder  noemende  voor 
ieder  ▼ischbank  dan  rd'  S  in  de  maand,  op  poene  van  80 
ryksdaaidera  ten  behoeven  van  den  officier,  die  de  calauge 
doen  zal ;  doch  het  zal  aan  den  pachter  vry  staan  minder 
dan  de  voorschreeven  rd«  5  te  mogen  aanneemen; 

SO®  daarna  mede  als  een  afzonderlyk  articul  te  doen  stellen  : 
de  pachter  dezer  gerechtigheid  zal  gebonden  en  verplicht 
weezen  aan  de  visschers,  die  yan  Javas  Noord-Oostkust 
en  Bantam  hier  eenigen  tyd  komen  vertoeven  om  te 
visschen,  jaarlyks  gratis  de  nodige  bamboezen,  allang  en 
rottmgs  af  te  geeven  om  daarvan  hunne  pondokken  op 
te  shian,  zonder  daarvoor  iels  te  mogen  praetendeeren, 
hetzy  aan  geld  of  wel  aan  visch,  zo  als  tot  nu  toe  heeft 
plaats  gevonden;  en  zal  hy  tevens  wel  moeten  toezien, 
dat  die  lieden  door  niemand  eenig  nadeel  word  toege- 
bracht, op  poene  van  100  ryksdaalders  ten  behoeve  van 
den  officier,  die  de  calange  doen  zal,  te  verbeuren,  zo 
dikwyis  hy  bevonden  zal  worden  voor  de  gemelde  bam- 
boezen, enz.  iets  genoten  te  hebben  en  van  die  lieden 
meerder  te  hebben  genomen  aan  gerechtigheid,  als  bier- 
voren  is  bepaald; 

21^  hierop  te  laten  volgen  als  een  separaat  articul:  voorts 
zullen  van  nu  af  als  geheel  en  al  vervallen  moeten  worden 
aangemerkt  alle  zodanige  misbruiken,  als  tot  hiertoe  tot 
geen  gering  ongenoegen  dezer  regeering  hebben  plaats 
gehad,  ten  welken  einde  ,de  officieren  van  justitie  ten 
aller  nauwkeurigsten  zullen  moeten  zorgen  en  waken, 
dat  de  conditien  stiptelyk  worden  nagekomen; 

M^  by  de  conditien  van  de  waag  het  8*^  articul  in  dier 
vo^n  te  veranderen,  dat  aan  den  pachter,  ingevolge  het 
geresolveerde  op  den  15*"  Mey  dezes  jaars,  behalven  de 
daarby  reeds  gespecificeerde  recognitien,  ook  door  de 
jonken  van  Tjunglien,  Tjiangmoei  zullen  moeten  betaald 
worden  400  ryksdaalders  ieder,  en  dien  volgende  achter 
deby  dat  articul  voorkomende  woorden:  >van  een  kleine 
jonk    van    Eimui   300   rd'**,   te   laten   volgen:  en  van 

Digitized  by  VjOOQ IC 


922  1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

eeo  jonk  Tjungliem  en  Tjiangmoei  vier  honderd  ryks- 
daalders; 

23^  achter  de  conditien  voor  de  pachl  der  wayangs,  volgens 
het  geresolveerde  op  den  30**^  January  dezes  jaars,  als  het 
13'*®  articul  te  voegen:  de  pachter  van  deze  gerechtig- 
heid zal  verplicht  zp,  te  zanien  met  den  pachter  der 
topbaanen,  in  gelyke  deelen  van  hunne  praedecesseurs 
te  moeten  overneemeu  de  tot  die  pachten  gehorende  op- 
stallen, thans  bedragende  rd*  K91  :  147s«  om  na  expiratie 
van  den  pachttyd  aan  hunue  successeurs  over  tegeeven, 
na  afschryving  van  10  percent  van  het  gemeld  capitaal, 
mits  dezelve  in  een  behoorlyke  staat  worden  aangehouden; 

24^  wyl  by  het  eerste  articol  der  conditien  \an  de  pacht 
voor  de  madat-kitten,  waarby  het  kooken  en  schoiven 
van  madat  op  andere  dan  de  gepermitteerde  plaatzen  is 
geinterdiccerd,  verzuimd  is  bekend  te  stellen,  dat  ook  het 
verkoopen  van  madat  alleen  vry  staat  aan  de  houders 
van  de  madat-kitten,  zulks  als  noch  by  het  gemeld  articul 
te  voegen; 

25^  ingevolge  de  by  de  resolutie  dezer  regeering  van  den 
1S<^°  Juny  laatstleden  gemaakte  bepaling  na  het  2^^  ar- 
ticul der  voorschreeven  conditien  als  het  3^  articul  te 
laten  volgen:  de  pachter  zal  verplicht  zyn  om  aan  een 
ieder,  die  madat  in  de  voorschreeven  gepermitteerde  kitten 
koopt,  een  tjap  te  verleenen,  waarop  zyn  naam  staal, 
ten  einde  de  kooper  hetzelve  ten  allen  tyde  zal  kunnen 
vertoonen  en  doen  dienen  tot  een  bewys,  dat  zyn  madat 
in  de  geoorloofde  kitten  is  verkogt;  en  zal  alle  uiadaU 
die  buiten  de  gemelde  kitten  zal  worden  gevonden, 
waarvan  een  dusdanig  tjap  niet  zal  kunnen  wendden  ver- 
toond, gehouden  worden  voor  op  een  clandestine  en 
ongeoorloofde  wyze  gekookt  en  verkogt  te  zyn,  op  poene 
als  boven; 

26^  uithoofde  van  de  by  'de  resolutie  van  den  5^°  January 
dezes  jaars  gemaakte  bepaling,  dat  vrye  inlanders,  de 
gepermitteerde   madat-kitten   willende  bezoeken,   aan  de 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN  945 

houders  derzelve   zullen  moeten  vertoonen  het  tjap,  het- 
welk  zy   volgens   de    reeds   gestalueerde  ordre  van  den 
6^   February    1795  verplicht  zyn  by  zich  te  dragen,  in 
het  S*'®  articul  der  couditien  voor  de  pacht  van  de  madat 
kitten,   hetwelk    thans   het   4^^   articul  word,  achter  de 
woorden :  >als  vrye  onchristen  inlanders",  te  voegen :  mits 
deze  laatsten  aan   de   houders  der  kitten  vertoonen  het 
tjap,  hetwelk  een  ieder  hunner  volgens  de  ordre  byzich 
dragen  moet; 
27^    tot   wegneeming   van   de  abusive  begrippen,  die  volgens 
het   genoteerde   ter   resolutie  van  den  . .  January  dezes 
jaars   hebben   plaats   gehad,   alsof  met  het  by  het  voor- 
schreeven  articul  gesteld  interdict  tegens  de  toelating  van 
slaaven   in  de  onderscheiden  madat-kitten  zoude  zyn  be- 
doeld  om   aan   den   slaaven   het   gebruik  van  madat  te 
verbieden,  by  het  gemeld  articul  achter  de  woorden :  >die 
de  calange  zal  doen",  noch  te  stellen  het  volgende:  zullende 
het  echter  aan   de   houders  der   madat-kitten  vrystaan 
madat  aan   de  slaaven  te  verknopen,  mits  dezelven  niet 
in   de  kitten  worden  toegelaten  en  die  verkoop  geschied 
buiten  dezelven; 
28^  daarna   volgens   het  geresolveerde  op  den  30*^  January 
dezes  jaars  in   een   afzonderlyk  articul  te  laten  volgen: 
het  zal  aan  de  houders  der  madat-kitten  moeten  vrystaan 
de   hun   benodigde  arophioen  zelvs  naar  verkiezing  in  te 
koopen,  hetzy  van  particulieren  dan  wel  van  den  pachter; 
wordende  den  laatstgemelde  wel  expresselyk  geinterdiceerd 
daar  omtrent   eenige  monopolie  in  te  voeren,  op  poene 
van    vyf  honderd   ryksdaalders   ten    behoeven   van   den 
officier,  die  de  calange  doen  zal. 
Door  den   heer  Gouverneur  Generaal  wyders  geproduceerd 
zynde  de   den   26**^   January   dezes  jaars  van  den  drossaard 
der  stad  en  ommelanden  van  Batavia,  Andries  Hartzinck,  ge- 
requireerde  opgave  van  de  bevorens  door  hem  genoten,  doch 
ten   evengemehle  dage  voor  de  Compagnie  ingetrokken  en  in 
dit  jaar  door  hem  gecolligeerde  kleine  recognitien  van  diversche 

Digitized  by  VjOOQIC 


9S4  1798.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

zoorten  van  warongs,  m  is  goedgevonden  en  verstaan  deidfe 
als  noch  in  bet  aanstaand  jaar  1799  door  den  voormelden  dros- 
saard te  laten  colligeeren  en  dien  volgende  de  gearresteerde 
verpachting  daarvan  onder  de  overige  domainen  voor  eerst 
uit  te  stellen,  ten  einde  inmiddens  nader  na  te  gaan,  wdke 
geschikte  bepalingen  daaromtrent  kunnen  worden  gemaakt. 

Op  den  voorstel  van  den  heer  Gouverneur  Generaal  is 
wyders  goedgevonden  en  verstaan  de  gerechtigheid  van  de 
koornmolen  wederom  voor  het  aanslaande  jaar  te  Uten  colli- 
geeren, zo  als  in  dit  jaar  hééft  plaats  gehad,  en  de  pas  voor 
een  groote  Chinasche  jonk  om  van  Aimui  naar  Macasser  ten 
handel  te  mogen  vaaren  in  de  maand  May  of  Juny  van  het 
aanstaande  jaar  wederom  door  het  collegie  van  Scheepenen 
dezer  stad,  gelyk  in  dit  jaar  heeft  plaats  gehad,  publiek  te 
iaten  venduceeren. 

22  December.  Bepaling,  dat  doodvonnissen^  geslagen 
door  het  collegie  van  Schepenen^  niet  meer  T^ter  ap- 
y^probatie"  aan  de  Regering  behoefden  aangehoden  te 
worden,  maar  onmiddelijk  ter  executie  konden  ivorden 


Zulks  WBS  een  gevolg  van  de  scheiding  der  wetgevende  eo 
rechterlijke  magten,  door  het  Opperbest  uur  gelast. 

De  Regering  nam  dan  ook  het  besluit  slechts  *in  vertrouwen. 
>dat  zulks  met  de  intentie  van  de  heeren  Bewindhebberen 
«meest  overeenkomstig  zal  zyn". 

22  December.  Toekenning  van  tafel-  en  bureau-gM^ 
ten  bedrage  van  600  rijksdaalders  ^smaands,  aan  den 
Chef  over  de  Indische  troepen. 

Als  motieven  voor  deze  toekenning  golden  de  navolgende 
overwegingen : 

dat  de  heer  generaal  major  der  Bataafsche  republicq  en 
chef  over  de  Indische  troepen,  Nordman,  van  het  aan  den- 
zelven   toegelegde   tractemeot,   —   hetwelk,  in  Indiesch  geld 

Digitized  by  VjOOQIC 


i^dè.    P.  Ó.  VAN  ÓVèRStftAtËN.  94» 

bereekend,  niet  veel  boven  rd'éSO'smaaDdsbedraagdaancon- 
taoteu,  wanneer  er  de  gewoone  agio  op  het  papier  van  crediet 
word  afgetrokken,  —  oninoogelyk  kan  ieeven  overeenkomstig 
de  rang,  door  zyn  Edele  bekleed,  en  de  gemanifesteerde  in- 
tentie vau  de  heeren  superieuren  om  den  militairen  stand  in 
deze   gewesten   meerder   luister  by  te  zetten; 

dat  bet  hoog  tyd  word  om  daarin  te  voorzien,  vermits  de 
heer  Nordman  niet  in  slaat  is  om  zonder  schulden  te  maaken 
zyn  huis  ordentelyk  te  meubileeren,  —  waartoe  een  ieder 
weet,  dat  een  geheel  jaar  van  het  voorschreeven  tracteraent 
niet  eens  toereikende  zoude  zyn,  —  veel  minder  nog  om  in 
deeze  duure  tyden  deszelfs  menage  zodanig  in  te  rigten,  als 
een  commandant  en  chef  behoord  te  doen  om  van  tyd  tol  tyd 
zyne  onderhebbende  officieren  behoorlyk  te  kunnen  oiithaalen, 
ten  einde  geleegenbeid  te  hebben  om  derzelver  aard  en  inborst 
van  naby  te  leeren  kennen,  dal  zonder  eene  gepaste,  gemeen- 
same  zaamenleeving,  zo  niet  onmoogelyk,  ten  minsten  zeer 
gebrekkig  moet  zyn  en  waaraan  nogthans  onbetwistbaar  zeer 
veel  gelegen  legd; 

dat  aan  welmelde  heer  Nordman  bureau-  en  tafelgeld  zoude 
kunnen  worden  toegelegd,  —  inzelver  voegen  als  de  comman- 
deerende  officieren  van  de  Fransche  hulptroepen  en  van  het  regi- 
ment van  Wurtemberg  genieten,  —  geproportioneerd,  zo  wel 
na  de  qualiteit,  als  na  de  benodigdheeden  van  den  heer  Nordman. 

24  December.     Voorschrift    nopens    y>erreuren'*    begaan 
door  boekhouders. 


Is   goedgevonden   en   verstaan: 

in  den  aanstaande  van  de  erreuren,  die  door  onkunde  of  het 
verzuim  van  de  negotie- en  gequaliflceerde  boekhouders,  zo  hier, 
als  op  de  respective  builen  comptoiren  zullen  worden  gecau- 
seerd,  het  Ve  ^^^  ^^  confrontisten  daarvan  te  laten  voMoen 
door  die  boekhouders  en  niet  door  dezulken,  die  eenige  admi- 
nistratie onder  zich  hebben  ;  —  zullende  hiervan  aan  een  ieder, 
die  zulks  aangaat,  kennis  gegeeven  en  extracten  hiervan  naar 
de  respective  buiten  comptoiren  gezonden  worden; 

Digitized  by  VjOOQ IC 


Ö26  1708.    P.  Q.  VAN  OVERStRATEN. 

de  boekbooders  der  administratien,  welke  hunne  boeken  in 
geldswaarde  houden,  aan  te  beveelen,  dat  zy  in  het  boeken 
der  ordonnaotien  van  ontvangst  zich  stiptelyk  moeten  gedragen 
aan  de  door  den  beer  prointerim  Directeur  Generaal,  Johannes 
Siberg,  geresumeerde  specificatien,  zonder  eenige  bekendstel- 
ling  van  de  bevinding  der  goederen  en  zonder  daarby  een|ge 
verandering  te  maken  op  de  ordonnanlien  zeivs  or  die  eerder 
dan  na  de  terug  ontvangst  der  gemelde  specificatien  te  boeken. 

24  December.  Last  op  de  opper-kooplieden  van  hei  kas- 
teel jaarlijks  onder  ultimo  December  aan  de  Regering 
in  te  dienen  eene  opgave  van  de  Europesche  en  Indische 
goederen,  ten  behoeve  van  den  Lande  gedurende  het 
afgeloopen  jaar  van  particulieren  ingekocht. 

27  December.     Borgtogt  voor  kaapvaarders. 

Als  een  merkwaardig  voorbeeld  van  de  toepassing  in  Indiê 
van  eene  voor  Nederland  uitgevaardigde  wet  volgt  het  onder- 
staande extract  uit  de  resolutiön  der  Hooge  Regering. 

De  heer  Gouverneur  Generaal  overgegeven  hebbende  een 
door  zyn  hoog  Edelheid  in  concept  gebrachte  instructie  voor 
de  capitains  of  gezaghebbers,  die  de  door  den  borger,  Adrianiis 
Johannes  van  Steenbergen,  ter  kaap  uitgeruste  vaartuigen 
zullen  commandeeren,  zo  is  na  dies  lecture  goedgevonden 
en  verstaan  zich  daarmede  te  conformeeren  en  dezelve  in 
duplo,  ter  afgave  aan  den  genielden,  thans  te  Sourabaya  zich 
bevindenden  burger,  van  Steenbergen,  naar  Java  te  zenden. 

By  deze  gelegenheid  is  mede  goedgevonden  en  verstaan, 
conform  de  placcaaten,  die  in  Nederland  successive  opzich- 
telyk  de  comanssie-vaarders  zyn  geGmaneerd,  van  den  gemdden 
van  Steenbergen  cautie  te  vorderen  en  dezelve  te  bepalen 
op  rd»  16000. 

31  December.  Instructie  voor  de  commissaiissen  ten 
oorlog. 

De   heer   generaal    majoor,  Gustaav  Nordman,  volgens  zyn 

Digitized  by  VjOOQIC 


17Ö8.     P.  Ö.  VAN  OVERSTRATÊN.  9^9 

Edele's  instnictie,  gedateerd  binnen  Amsterdam  den  9**°  Fe- 
bruary  1798,  het  opper-commando  over  Compagoie's  militie 
hier  in  Indiê  hebi)ende  en,  conform  dezelve,  aan  ons  door  zyn 
Edele  verzoek  gedaan  zynde,  dat  u  Edele  (')  zouden  mogen 
blyven  continueeren  in  uwe  lot  hiertoe  bekleede  qualiteiten 
van  commissarissen  over  het  defensie  weezen,  onder  den  naam 
van  commissarissen  ten  oorlog,  voor  zoverre  inzonderheid  aan- 
gaat het  huishoudelyke  omtrent  de  militie  en  hetgeen  dien 
aangaande  by  het  defensie  weezen  alhier  zoude  kunnen  voor- 
vallen, met  dien  verstande  nochtans,  dal  de  beer  Raad  extra 
ordinair  Fetmenger  op  zich  zal  neemen  de  bestellingen  van 
de  militie,  die  de  heer  generaal  Nordman  aan  zyn  Edele  ren- 
voyeereo  zal,  en  de  heer  Raad  extra  ordinair  Wiese  in  gelyker 
voegen  die  van  het  zeeweezen,  maar  dat  in  cas  van  ziekte, 
absentie  of  wettige  verhindering  de  een  voor  den  andere  zal 
fungeeren,  gelyk  tot  nu  toe  heeft  plaats  gehad,  zo  zal  nu  als 
ingetrokken  en  vervallen  moeien  worden  gehouden  de  op 
den  November  1797  (^)  verleende  instructie  als  commissa- 
rissen over  het  defensieweezen  en  zullen  u  Edele  zich  als 
commissarissen  ten  oorlog  in  den  aanstaande  gedraagen  naar 
de  na  Ie  meidene  articulen. 

Art.  i .  U  Edele  zullen  over  alle  de  troupes  alhier  ten  minsten 
twee  maaien  in  het  jaar  revue  houden,  ten  welken  einde  aan 
u  Edele  zal  worden  ter  hand  gesteld  een  schriftelyke  qualifi- 
catie,  verleend  door  den  gemelden  heer  generaal  majoor,  tot 
narigt  der  commandeerende  oflicieren. 

Art.  2.  Doch  buitendien  noodig  oordeelende  de  revue  of 
monstering  Ie  doen  over  bet  een  of  ander  corps,  zal  daartoe 
de  heer  generaal  majoor  worden  veraogl  de  nodige  ordres  te 
sldlen. 

Art.  3.  U  Edele  zullen  by  die  roonsteringen  voornaamentlyk 
letten,  of  de  manschappen,  die  op  de  monsterrollen  gebragt 
zyn,  zich  wezenllyk  by  de  corpsen  bevinden;  of  dezelve  gekleed 


O    De  Raden  extra  ordinair,  G.  C.  Felraenger  en  A.  H.  Wiese.  Zie  bladz.  896. 
(•)   Naar  dit  stuk  is  te  Tergccf»  gezocht. 


Digitized  by  VjOOQIC 


918  1>96.     P.  é.  VAN  OVÈRStRAtÈ^I. 

zyn  volgens  hetgeen  door  de  Compagnie  gegeven  wcMrd;  of  door 
hen  de  jaarlyksche  kleine  monteringslukken  behooriyk  worden 
aangeschaft,  de  eqoipagie  en  paarden  in  goeden  slaat  zyn;  of 
de  paarden  gevoederl  worden  volgens  hetgeen  voorgescbreeveo 
is,  enz.  —  en  eindelyk,  of  in  dit  alles  's  Gompagnie*s  interest 
waargenoomen  en  na  behooren  behartigd  word. 

Art.  4.  U  Edele  zullen  ook  de  boeken  van  de  inlandsche 
bataillons  examineeren  en  niet  als  na  die  in  ordre  gevonden 
te  hebben  teekenen  en  van  alles,  wat  u  Edele  tegens 's  Comp* 
interest  strydende  mogt  voorkoomen,  reekenschap  en  v^ant- 
woording  laaten  geeven. 

Art.  B.  En  zullen  u  Edele,  van  hetgeen  gy  verricht  en 
bevonden  zult  hebben,  aan  de  hooge  regeering,  alsmeede  aan 
den  generaal  majoor,  Nordman,  kennis  geeveu. 

Art.  6.  De  maandelyksche  lysten  van  de  sterkte,  alsmeede 
de  maandelyksche  leeningslysten  zullen  door  u  Edele  eiact  on- 
derzogt  en  als  dan  door  een  van  u  beiden  voor  gezien  moeten 
worden  geteekeud,  alvoorens  daarop  betaaling  erlangt  zal  kannen 
worden. 

Art.  7.  U  Edele  zullen  ook  nauwkeurig  toezien,  dat  in  alle 
de  verstrekkingen,  hoegenaamd  ook,  die  's  Gompagnie's  weegen 
aan  de  militie  gedaan  worden,  geene  misbruiken  plaats  vinden ; 
dat  daaromtrent  de  gemaakte  bepaalingen  stiptelyk  worden  ge- 
observeert  en  dat  dezelve  goed  en  deugdzaam,  zonder  bena- 
deeling van  iemand,  worden  afgegeeven,  ten  wdke  einde  meede 
alle  de  ordonnantien  daarvan  aan  u  Edde  zullen  moeten  worden 
vertoond  voor  den  ontvangst  en  die  door  een  van  u  Edele 
beiden  voor  gezien  geteekend  zullen  worden;  zullende  dit  alles 
tot  u  lieder  verantwoording  blyven;  ook  zullen  aan  a  Edde 
insgelyks,  zo  als  aan  den  heer  generaal  majoor,  de  gewoone 
rapporten  van  den  ontvangst  eii  distributien  daarvan  moeten 
geschieden. 

Art.  8.  By  bevinding  van  eenige  gebreeken  daaromtrent 
zullen  die  door  u  Edele  ten  eersten  geredresseerd  worden  en 
daarvan  vervolgens  aan  den  heer  generaal  majoor,  Nordman, 
worden   kennis   gegeeven,   ten   einde   die  geen,  die  zich  aan 

Digitized  by  VjOOQIC 


1798.    P.  Ö.  VAN  OVERSTRATEN.  989 

eenig  plichtverzuiro  mogt  schuldig  gemaakt  hebbeo,  daarover 
naar  merite  zal  kuoDen  worden  gecorrigeerd. 

Art.  9.  En  om  zeeker  te  weezen,  of  al,  hetgeen  booven  de 
bepaaliogen  word  gevraagd  met  billykheid,  lietzy  geheel  dan 
wel  ten  deele  kan  toegestaan  of  wel  ontzegd  en  van  de  hand 
geweezen  moet  worden,  zullen  alle  de  daartoe  gedaan  wordende 
verzoeken  door  den  heer  generaal  majoor,  Nordman,  aan  u 
Edele  worden  gerenvoyeerd  en  u  Edele  daarop  bekend  stellen, 
of  zy  al  of  niet  geaccordeert  kunnen  worden,  en  in  het  laatst 
geval  de  reeden  daarran  opgeeven. 

Art.  10.  Geene  gebouwen  voor  de  militairen  of  tot  de 
fortificatien  gehoorende,  hetzy  van  hout,  steen  of  bamboezen, 
zullen  in  óe  linie  van  defensie,  op  de  batteryen  of  in  de  campS 
dan  wel  in  de  stad  mogen  opgericht  worden,  nog  aan  dezelve 
eenige  reparatie  mogen  worden  gedaan,  dan  nadat  de  daartoe 
te  dienen  plans,  berichten  en  calculative  opgaave  der  benodigde 
kosten  aan  u  Edele  zulten  zyn  ter  hand  gesteld ;  dog  zullen  de 
kosten  der  reparatien  niet  boven  de  100  rU"  moogen  beloopen 
en,  die  te  booven  gaande,  zullen  u  Edele  daarop  uwe  consideratien 
aan  den  heer  generaal  majoor  mededeelen,  die  vervolgens  dezelve 
plans,  enz.  ter  dispositie  van  de  hooge  regeering  brengen  zal. 

Art.' 11.  Naar  dien  u  Edele  naby  de  stad  en  de  stranden 
wooffachtig  zyn,  daar  de  heer  generaal  majoor  verpligt  is  by 
het  camp  van  Weltevreede  zyn  verblyf  te  moeten  houden, 
zullen  u  Edele  ook  in  de  eerste  plaats,  onder  het  opper-gezach 
van  den  gemelden  heer  generaal  majoor,  zorg  draagen,  dat  de 
stads  wallen  en  de  respective  slrand-batteryen  met  derzelver 
gebouwen,  gelyk  ook  de  voor  de  corps  de  reserve  geöxstrueerde 
casemes,  enz.  steeds  in  een  goeden  staat  hly  ven  en  de  daar  op 
en  in  gevonden  wordende  ammunitie  en  waapenkaamer  goe- 
deren, beneevens  alle  andere,  daartoe  behoorende  articulen,  als 
vivres,  waaterleggers,  koel  balies,  gereedschappen,  deekens, 
ketels,  enz.,  enz.,  wel  worden  gade  geslaagen  en  onderhouden 
en,  by  ontwaaring  van  gebreeken  daaraan,  die  ten  eersten 
worden  hersteld  en  verwisseld,  zodat  op  dezelven  niets  komt 
Ie   ontbeereu   of  daarop  defect  gevonden  word,  waartoe  aan 

PLAIAAT-MBI  DRBL  XII.  59 

Digitized  by  VjOOQIC 


930  1798—1799.  P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

u  Edele  ook  daarvan  de  gewoone  rapporten  weekelyks  zuOen 
worden  gedaan  door  den  lieutenant-collonel.  Schenk,  als  ooni- 
mandanl  van  de  stad,  den  majoor  der  genie,  B»rbier,  en  den 
majoor  der  arthillery,  d'Ormanoy,  als  commandant  der  slrand- 
batteryen.  —  Terwyl  u  Edele  van  het  verrigten  daar  omtrent 
telkens  kennis  zullen  geeven  aan  den  beer  generaal  majoor. 

Art.  12.  U  Edele  zullen  ook  nauwkeurig  gadeslnan  en 
toezicht  houden,  dat  de  guarnizoens-kas  wel  en  na  de  order 
worde  geadministreerd,  ten  welken  einde  geene  betaalingen 
daaruit  builen  de  vast  bepaalde  zullen  moffen  gescliieden  dan 
op  u  Edelens  speciaale,  schriltelyk  verleende  qualilicatieu,  die 
aan  den  heer  generaal  majoor  ter  approbatie  zullen  worden 
overgegeeven,  terwyl  de  boeken  en  bylaagen  daartoe  zoo  dik- 
werf door  u  Edele  zullen  worden  geëxamineerd,  als  u  Edele 
dit  nodig  zullen  vinden,  mits  dit  ten  minsten  om  de  twee 
maanden  eens  komt  te  geschieden. 

Art.  15.  In  cas  van  een  vyandelyken  aanval  zullen  u  Edele 
zig  in  het  casteel  laaten  vinden  om  te  zorgen,  dat  de  ver- 
strekkingen, die  de  heer  generaal  majoor  zal  koomen  te 
eisschen,  ten  spoedigste  werden  voldaan  en  afgezonden. 

Art.  14.  Eindelyk  zullen  u  Edele  met  den  heer  generaal 
majoor,  Nordman,  uitmaakeii  een  committé  en  zo  dikwyls 
saamen  koomen  om  weegens  hel  huishoudelyke  by  het  militair 
weesen  te  raadpleegen,  als  zulks  nodig  zyn  zal  ter  bevordering 
van  Gomp'  belangen  en  die  der  militairen  en  zeevaarende. 

1799. 


4  Januarij.     Voorschriflen  nopens  smee-kolen. 

Is  goedgevonden  en  verstaan  te  bepalen : 

1®  dat   de   opzichter   der  smeden   op   de   eqnipagie-werv  de 

hoed   smeekolen   zal  ontvangen  voor  30,  doch  weder  ver- 

strekken    tegen    25    maten   a    100  ponden  ieder  of  2500 

S   de   hoed  goede,  bruikbare  kolen,  terwyl  de  overige  5 

Digitized  by  VjOOQIC 


1799.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  9oi 

maten  per  hoed  aan  hem  zullen  worden  gevalideerd  voor 
de  versluiving,  hel  stof,  verbruikbaar  gruys  en  de  spillage 
by  de  verwerking; 

2^  dat  voortaan,  beginnende  met  primo  January  dezes  jaars, 
door  de  smitswiukel  op  de  equipage-werv  en  op  'teiland 
Onrust  door  de  artillerie  en  de  wapen-kamers  en  door 
den  opzichter  der'  smeden  in  het  ambachts-kwartier  de 
aan  hun  verstrekte  kolen  mede  zullen  moeten  worden  ver- 
antwoord tot  ^5  maten  van  100  ft  ieder  of  2500  ponden 
de  hoed,  doch  aan  hun  zal  worden  gevalideerd  en  geper- 
mitteerd af  te  schryven  1  ft  smeekoleu  op  ieder  pond  door 
hun  verwerkt  wordend  yzer  of  voor  100  ft  yzer  100  8 
smeekolen ; 

3^  dat  dus  de  boekhouders  in  de  respectieve  departementen 
mede  met  primo  January  1799  zullen  moeten  beginnen 
de  ontvangen  smeekolen  de  hoed  tegen  25  maten  of  2500 
ft  in  te  neemen  en  ten  lasten  van  het  yzer  af  te  schryven 
zoo  veel,  als  de  bepaalde  1  ft  kolen  voor  1  ft  verwerkt 
yzer  zullen  uitmaken;  en 

4°  dat  deze  schikking  mede  op  de  buiten  comptoiren  tot 
een  cynosure  zal  strekken  en  dus  dezelve  circulair  zal  aan- 
bevoolen  worden. 

8  Januarij.     Voorschrifl  nopens  dejaarlijksche  beëediging 
der  fiskaals  te  Batavia. 

Vermits  de  beiden  fiscaals  alhier  thans  by  de  aanvaarding 
van  hunne  ambten  den  eed,  op  hunne  ambten  beraamd,  af- 
leggen by  den  Raad  van  justitie  dezes  kasteels,  zoo  is  goed- 
gevonden en  verstaan  de  jaarlyksche  voorhouding  van  dien 
eed  mede  aan  hun  achtbare  over  te  laten  en  dien  volgens 
aan  welgemelden  Kaade,  benevens  een  extract,  inhoudende  deze 
dispositie,  toe  te  zenden,  zoo  wel  een  geaulhentiseerd  afschrift 
van  die  voorhouding,  als  een  extract  uit  de  missive  der  hooge 
commissie  van  den  15<^"  Augustus  1796,  waarby  die  voor- 
houding is  aanbevolen. 

Digitized  by  VjOOQIC 


938  1799.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATeN. 

8  Januarij.     Bepalingen  nopens  lijkdragers. 

Is  goedgevonden  en  verstaan: 

1®  de  by  publicatie  van  den  11/14  December  1798  bepaalde 
inkomsten  der  lykdragers  uit  het  amhachls-kwartier  te 
doen  incasseeren  door  den  boekhouder  aldaar; 

2^  daaruit  te  laten  betalen  voor  ieder  lyk  aan  den  Europeeschen 
kruit  maker,  die  hel  opzicht  over  die  dmgers  heeft,  een 
ryksdaalder  en  aan  eiken  drager  zes  stuivers; 

3°  uit  dat  inkomen  te  laten  fourneeren  de  ongelden,  die  het 
aankoopen  van  kleederen  veroorzaakt  heeft  en  nog  zal 
veroorzaken ; 

4®  bet  overige  jnarlyks  in  de  krygskas  te  laten  overbrengen 
ten   faveure   van   dezelve;    en 

5^  jaarlyks  door  gemelden  boekhouder  een  pertinente  rekening 
van  het  voorsclireven  inkomen  en  hetgeen  daarvan  uitge- 
geven is  by  deze  regeering  te  doen  overleggen. 

8  Januarij.  Last  ap  den  Raad  van  justitie  geen  tmlUairen 
te  dagvaarden  zonder  voorafgaand  verzoek  daartoe  aan 
den  chef  der  militie. 

Vermits  de  Raad  van  justitie  zich  aan  dien  last  niet  stoorde 
en  zijtie  dagvaardmgen  groote  oi) tevredenheid  onder  de  militairen 
veroorzaakten,  zoodat  »uit  deze  handel wyze  van  den  Raad  de 
»gedtip;sle  gevol;:en  voor  de  publieke  rust  en  veiligheid  dezer 
»Cidonie  geapprehendeert"  werden  en  de  chef  diT  militie  niet 
langer  voor  >het  gedrag*'  zijner  ondergeschikten  instond,  is 
op  17  Januarij  1799  het  ernstige  ongenoegen  der  Redering 
aan  den  Raad  van  ju>tilie  belui^^d,  met  bedreiging  van  «zo- 
odanige maatregelen,  als  de  conservatie  van  de  publieke  rust 
•en  veiligheid  en  hel  maintien  van  de  goede  ordre  zal  komen 
»le  vereisschen". 

14  Januarij.  Last  op  de  practizijns  bij  presentatien 
ter  rolle  van  Schepenen  de  i>sutjvere  en  waare  schuld 
:»van  den  debiteur  telkens  bekend  te  stellen**. 

De  poenaliteit  was,  dat  >niet  alleen  by  faule  van  dien  geen 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1799.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  933 

recht  zal  worden  gedaan,  maar  dat  ook  alle  partyen,  waar 
by  de  weezenllyke  pretensiön  niet  duiilelyk  slaan  uitgedrokt. 
Daar  hevinding  zullen  worden  geroyet  rt  ten  kosten  van  den 
practizyn  van  den  aanlegger,  dan  wel  van  den  eysscher  zelven". 

18  Januari].  Bepaling^  dat  aan  hel  corps  inlandsche 
kavallerie  een  maandelijksclie  rantsoen  arak  zoude 
worden  verstrekt. 

De  inlandsche  infanterie  was  reeds  in  het  genot  van  dat 
rantsoen. 

22  Januarij.  Voorschriften  nopens  het  wegen  van  pakken 
lijnwaad  bij  ontvangst  aan  boord. 

Is  goedgevonden  tot  voorkoming  van  fourheriCn  te  bepalen, 
dat,  zoo  wel  op  Souralte,  als  op  alle  andere  lywaat  gee- 
vende  comploiren,  de  pakken  lywaten,  die  aan  boord  der 
sclieepen  ten  overvoer  zullen  worden  gebracht,  op  de  zelven 
herwogen  zullen  moeten  worden  en,  by  bevinding  van  eeriig 
verschil  mei  het  bevonden  bruto  gewigt  aan  de  wal,  daarvan 
ten  eersten  zal  moeten  worden  kennis  gegeven  aan  de  minis- 
ters en  bediendens  van  de  comptoiren  om  daarnaar  onder- 
zoek te  kunnen  doen;  en  dal  tot  dat  einde  aan  de  schepen, 
naar  de  voornoemde  comptoiren  gedestineerd,  de  noodige  schalen 
en  gewichten  by  hun  vertrek  van  hier  zullen  moeten  mede 
gegeven  worden. 

25  Januarij.  Regeling  nopens  hel  hoofdgeld  van  Chu 
neesclie,  in  Compagnie' s  dienst  zijnde  zeevarenden  en 
ariillerislen. 

De  heer  Raad  extra*ordinair,  Albertus  Henricus  Wiese,  als 
commissaris  over  de  equipage-werv  met  den  aankleeve  van 
dien  en  als  commissaris  ten  oorlog  schriftelyk  te  kennen  pe- 
geven hebbende,  dat  zyn  Me\e,  tol  voorkoming  van  alle  disputen 
in  het  vervolg  omtrent  de  betahng  van  het  hooldgeld  van  de 

Digitized  by  VjOOQIC 


934  1799.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

Chineesche  zeevarenden  en  de  Chineesche  artillerislen,  de  vol- 
gende schikking  ten  genoegen,  zoo  van  den  praesenten  pachter 
van  hel  hoofdgeld  der  Chineeschen,  Louw  Pong  Ko,  als  van 
den  leverancier  der  voornoemde  zeevarenden  en  hoofd  der  ge- 
dagte  artilleristen,  Louw  Tjangsien,  heeft  gemaakt,  dat  namenilyk- 
de  evengemelde  Louw  Tjangsien  bet  hoofdgeld  van  de  voor- 
schreven manschappen  zal  inhouden  en  aan  den  pai^hter  van 
die  gerechtigheid  belalen,  te  weten  voor  de  thans  in  dienst 
zynde  tien  ploegen  zeevarenden  125  ducalons  in  hel  jaar  en 
voor  de  helft  der  artillerislen  of  200  man  IS  stuivers  ieder 
maandelyks,  zoo  is  goedgevonden  en  verstaan  deze  schikking 
te  approbeeren  en  daarvan,  zoo  aan  den  voornoemden  leve- 
rancier, Louw  Tjangsien,  als  aan  den  pachter  van  het  hoofdgeld. 
Louw  Pongko,  kennis  te  geven. 

1  Februarij.     Toelichting  tol  de  instructie  voor  het  vendu» 
kantoor^  art.  56. 

Is  goedgevonden  en  verslaan,  tol  ampliatie  van  het  56*** 
articul  der  instructie  voor  het  vendu-comptoir,  waarby  bepaald  is, 
dat  de  afslager,  by  hel  afslaan  der  goederen,  wel  zal  moeten 
acht  geeven,  wie  het  eerste  mynt  en  om  geene  redenen,  hoe 
genaamd,  den  een  boven  den  anderen  praeferentie  geeven,  te 
slatueereu,  dat,  wanneer  de  afslager  niet  bepaaldelyk  kan  aan- 
wyzen,  wie  de  eerste  mynder  van  hel  afgeslagen  goed  is  ge- 
weest, of  wanneer  over  zyne  aanwyzing  disputen  ontstaan, 
hel  voorschreven  afgeslagen  goed  andermaal  opgeveild  en  dan 
ook  van  een  hoogeren  prys  afgeslagen  zal  worden  ter  voor- 
koming van  alle  disputen,  die  omtrent  bel  gemelde  56*^  articul 
reeds  ontstaan  zyn. 

-j-  Februarij.     Maatregel  tegen  den  clandestienen  invoer 
van  versclie  visch. 

Tot  beleren  tegengang  van  den  clandestienen  invoer  van 
versche  visch  is  goedgevonden  en  verstaan  den  pachter  der 
vischmarkl  te  quallficeeren  om  aan  de  zulken,  welke  versche 

Digitized  by  VjOOQIC 


1799.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  935 

viscb  op  de  vischmarkt  koopen  om  die  wederom  uit  te  venten, 
daartoe  gratis  licenlie-briefjes  te  verleenen  en  om,  volgens 
het  eersle  arlicul  van  de  aan  hem  voorgeschreeven  conditien, 
alle  versche  viscb,  waarvan  de  verkopers  geen  der  gemelde 
briefjes  zullen  kunnen  verloonen,  aan  te  balen,  ten  einde,  niet 
alleen  de  visch  doordeofficieren  van  justitie  verbeui*d  verklaard, 
maar  ook  de  verkoopers  daarvan  in  de  bepaalde  boete  van 
zes  ryksdaalders  gecondemneerd  worden;  zullende  biervan  aan 
de  gemeente  by  billetlen  kennis  gegeevenen  de  gemelde  of- 
ficieren van  justitie  daar  by  gelast  worden  om  aan  den  voor- 
noemden pacbter  by  de  aanbaling  van  dergelyke,  clandestien 
ingevoerde  visch  de  nodige  adsistentie  te  verleenen. 

By  deze  gelegenheid  gereflecteerd  zynde  op  bet  bezwaar, 
hetwelk  de  omdr«)gers  van  versche  visch  zal  incumbeeren 
om  zich,  bebalven  van  het  evengemeld  licentie-briefje  van  den 
pachter  der  vischmarkt,  ook  noch  te  moeten  voorzien  van  een 
licentie-briefje  van  den  pachter  der  groente-kraamen  en  winkels, 
zo  is  goedgevonden  en  verstaan  by  de  aanstaande  verpachting 
voor  het  jaar  1800  die  oiudragers  te  ontslaan  van  de  laatst- 
gemelde  verplichting  om  zich  van  licentie-briefjes  van  den 
pacbter  der  groente  kraamen  en  winkels  te  voorzien  en  die 
als  dan  alleen  te  doen  verleenen  door  den  pachter  van  de 
vischmarkt,  onder  het  genot  van  hetgeen  nu  voor  de  briefjes 
aan  den  voornoemden  pachter  van  de  groente  kraamen  moet 
worden  betaald. 

-^  Februarij.  Last  op  de  buiten-kantooren  voordrachten 
van  officieren,  niet  alleen  aan  de  Uooge  Regering,  maar 
ook  aan  den  generaal-inajoor  der  Balaafsche  Republiek, 
generaal  en  chef  van  Compagnies  militie  in  Indiê, 
G.  Nordman,  mede  te  deelen. 

Zie  ook  -^^^  1799. 

5  Februarij.  Voorschrift  nopens  overgang  van  het  com- 
missariaat over  den  inlander. 

Is  gocilgevonden   en   verstaan   voor  den  aanstaande  te  be- 

Digitized  by  VjOOQIC 


936  1799.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN, 

paaien,  dat,  wanneer  het  ambt  van  commissaris  over  den 
inlander  voor  het  aflopen  der  leverantie  van  producten  o( 
binnen  het  jaar  op  een  ander  persoon  overgaat,  de  voordeelen 
zo  wel  als  de  lasten  van  bet  geheele  jaar  zullen  in  computatie 
gebragt  en  de  repartitie  van  beide  naar  bet  getal  der  maanden, 
die  elk  zal  gefungeerd  hebben,  tusschen  den  afgaanden  of 
zynen  boedel  en  den  aankomenden  zal  gemaakt  worden. 

-f-  Februarij.     Waarschuwing  voor  valsche  dubbdtjes. 

De  heer  prointerim  Directeur  Generaal,  Johannes  Siberg, 
geproduceerd  hebbende  IB  onder  ingewisseld  payement  ontdekte 
valsche,  nieuwe,  dubbele  stuivers,  die  gegooten  zyn  en  uiteriyk 
schynen  te  bestaan  uit  een  mengsel  van  koper  en  spiauter, 
zo  is  goedgevonden  en  verstaan  de  gemeente  alhier  by  een 
publicatie  van  dat  bedrog  te  adverteeren,  opdat  een  ieder 
zich  kan  wachten  voor  schade;  en  daarby  aan  de  geenen,die 
de  daders  zullen  ontdekken  en  aanwyzen,  zodanig,  dat  de- 
zelven  in  banden  van  de  justitie  geraken  en  van  het  fait 
overtuigd  worden,  een  premie  van  vyf  honderd  ryksdaalders 
zilver  geld  te  belooven,  met  verdere  toezegging,  dat  de  naam 
van  den  aanbrenger,  des  begeerende,  zal  worden  gesecreteerd 
en  aan  hem  impuniteit  verleend,  ingeval  by  een  der  complicen 
mocht  zyn. 

En  op  dat  de  voorschreven  valsche,  nieuwe,  dubbele  stuivers 
niet  verder  in  circulatie  gebracht  worden,  is  alverder  goed- 
gevonden en  verstaan  by  de  voorschreven  publicatie,  niet  alleen 
op  het  scherpste  te  interdiceeren  om  dezelve  op  eeuigerley 
wyze  uit  te  geven  of  verder  te  doen  circuleeren,  maar  ook 
de  geenen,  door  wien  zodanige  valsche,  dubbele  stuivers  zyn 
ontvangen,  te  gelasten  om  dezelven  over  te  geeven  aan  de 
oflicieren  van  justitie,  onder  wier  jurisdictie  zy  sorteeren, 
die  dezelven  zullen  moeten  aanhouden  en  vervolgens,  zo  nauw- 
keurig mogelyk,  onderzoeken,  van  wien  zodanige  valsche,  dubbele 
stuivers  afkomstig  zyn  ter  verdere  ontdekking  van  de  schuldigen 
aan  deze  misdaad; 

Digitized  by  VjOOQIC 


179e.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  957 

zullende  de  voorschreeven^  door  den  heer  prointerim  Directeur 
Generaal,  Siberg,  geproduceerde  valsche,  dubbele  stuivers  aan 
de  respectieve  officiers  van  justitie  worden  afgegeven,  met  last 
om  met  de  meest  mogelyke  activiteit  naar  de  daders,  die 
zich  van  de  voorschreeven  falsiteit  hebben  schuldig  gemaakt 
dan  wel  in  het  vervolg  schuldig  zoude  mogen  maken^  te  inquireeren 
en  rechersche  te  doen,  mistgaders,  by  ontdekking  en  agter- 
haling,  tegen  dezelven  naar  de  uitterste  gestrengheid  der  wetten 
tot  de  poenaliteiten,  daar  by  bepaald,  Ie  procedeeren. 

7  Februarij.     Voorschrift  nopens  de  verzending  van  i^let- 
teren  requisitoir^', 

By  de  missive  der  Javasche  ministers  van  den  9®°  November 
1798  ter  kennis  van  deze  regeering  gebragt  zynde,  dat  door 
den  Raad  van  justitie  alhier  met  de  ordinaire  landpost  aan 
den  Raad  van  justitie  te  Semarang  direct  was  toegezonden 
een  gesloten  missive,  in  sleede  dat  dezelve  alvorens,  naar  ge- 
woonte, by  hun,  ministers,  onder  geleide  letteren  van  deze 
regeering  onder  cachet  volant  was  ontvangen  ter  verdere 
argave  aan  den  Raad  van  justitie  te  Semarang;  zo  is,  —  naar 
dien  het  van  ouds  af  altyd  in  stipte  observantie  geweest  is, 
dat  letteren  requisitoir,  door  den  Raad  van  justitie  verleend, 
naar  eenig  comptoir  by  deze  regeering,  onder  cachet  volant, 
voor  hun  achtbaren  zyn  overgebragt,  met  verzoek  die  aan  hun 
adres  Ie  laten  afgaan  met  Gompagnie's  papieren  en  dit  tot 
hiertoe  heeft  blyven  standhouden,  zonder  dat  daarin  eenige 
verandering  is  gemaakt  geworden  en  het  dus  blykt,  dat  de 
Raad  van  justitie  alhier  ook  in  deezen  eigener  autoriteit  is 
afgeweeken  van  de  plaats  hebliende  orders  en  gebruiken,  on- 
geacht de  heeren  Meesters  met  zo  veel  nadruk  bevoelen  hebben, 
dat  alles  hier  zal  blyven  op  den  ouden,  gebruikelyken  voet,  — 
goedgevonden  en  verstaan  dezelve  te  recommandeeren  om 
deszelvs  brieven  aan  het  collegie  van  justitie  op  de  respective 
buiten  comptoiren,  zo  als  's  Compagnie's  ordres  en  gebruiken 
mede  brengen,  ter  verzending  by  dee^  Regeering  onder  cachet 
volant  over  te  brengen. 

Digitized  by  VjOOQIC 


958  1799.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

15  Februarij.     Gratis  verstrekking  van  medicijnen. 

Is  goedgevonden  en  verslaan  voor  den  aanstaande,  zo  wel 
aan  den  hospitalier^  als  alle  verJere  bediendens  in  hel  buiten 
hospitaal  by  ziekten  gratis  de  noodige  medicamenten  te  laten 
verstrekken. 

Zie  ook  20  April  1802. 

18  Februarij.     Regeling   der   inkomsten    van  den  cipier 
van  Compagnie' s  boeijen  te  Batavia. 

Uit  aanmerking'  der  steeds  toeneemende  duurte  en  het 
weezendlyk  al  te  l)ekrompen  bestaan  van  die  lastige  bediening 
is  goedgevonden  aan  den  gemelden  cipier  en  zyne  successeuren 
in  den  tyd,  ingaande  met  primo  Naart  eerstkomende,  toe  Ie 
leggen  een  vast  jaarlyks  tractement  van  rd'  1080  of  rd'  90 
's  maands  in  papieren  van  credit,  met  intrekking  van  deszelfe 
gage  en  de  maandelyks  aan  hem  uit  's  Ck)mpagnie*s  kas  be- 
taald wordende  rd"  19:34  voor  het  bezorgen  van  thee,  enz. 
in  de  vergaderingen  van  den  Raade  van  justitie  des  kasteels 
Batavia,  mitsgaders  van  de  rd^  50,  die  hem  mede  maandelyks 
voor  liet  inhuuren  van  agt  koelies  worden  betaald,  en  laatstelyk 
van  de  aan  hem  verstrekt  wordende  Z%  vademen  brandhout 
in  de  maand,  blyvende  deze  dienaar  gehouden  om  de  drie 
laatstgemdde  posten  voortaan  te  vinden  uit  het  voorschreeven 
tractement. 

19  Februarij.     Benoeming  van  adjunct-revisenren. 

Daar  de  verzoeken,  die  by  deze  regeering  gedaan  moeten 
worden  om  adjunct-reviseuren,  zo  zeer  toeneemon  en  dagelyks 
vermeerderen,  dat  er  nauwelyks  by  den  Raad  van  justitie 
eenige  sententien  meer  geslagen  worden,  waar  van  de  succum- 
beerende  party  niet  in  revisie  koomt  en  bet  aan  handen 
zynde  getal  van  opperkooplieden  en  kooplieden  in  verre  na 
niet  meer  toereikende  is  om  daar  uit  alleen  de  adjunct-revi- 
seuren te  kunnen  benoenien,  zonder  dezelven  in  de  verplichting 
te   brengen    van   hunne  diensten   te  verwaarloozen,  zo  is  op 

Digitized  by  VjOOQIC 


1799.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  959 

den  voorstel  van  den  heer  Gouverneur  Generaal  goedgevonden 
en  verstaan  in  den  asmstaande,  zo  lang  de  voorschreeven  redenen 
bljrven  standhouden,  ook  onderkooplieden  tot  adjunct-reviseuren 
te  employeeren. 

19  Februarij.     Wettig  verklanng  van  zeker  kind. 

Is  ingekomen  en  geleezen  het  van  den  Raad  van  justitie 
deezes  kasleels  op  den  20*"  Maart  1798  gerequireerd  advies, 
or  en  welke  reflexie  geslagen  zoude  kunnen  worden  op  het 
ten  dienende  dage  door  Johanna  Christina  Elisabeth  Pfeil, 
weduwe  van  wylen  den  gecommitteerden  in  de  suikerpak- 
huisen,  Jan  Bernard  Albinus,  aan  deeze  regeering  by  requesle 
gedaan  verzoek,  dat  haar  20on,  Willem  George  Bernard, 
twaair  en  een  halv  maanden  na  den  dood  van  den  gedagten 
Albinus  geboren,  op  fundament  van  de  door  haar  geallegeerde 
redenen  en  geproduceerde  attestatien  en  bewyzen  zoude  mogen 
worden  verklaard  een  wettig  geboren  kind  te  zyn,  —  volgende 
het  gemeld  advies  in  dezen  geinsereerd. 

Aan  zyn  hoog  Edelheid  etc.  etc.  Uw  hoog  Edelhedens  be- 
haagde het  den  20^°  Maart  voorleden  jaars,  neevens  extract 
uit  de  notulen  van  het  geresolveerde  in  Rade  van  India  op 
gemelde  datum,  aan  ons  afschririen  te  laten  afgeeven,  zo  van 
het  requisit  door  Johanna  Christina  Elisabeth  Pfeil,  weduwe 
van  den  gecommitteerden  in  het  suikerpakhuis,  Jan  Bernard 
Albinus,  als  van  deszelfs  bylagen,  ten  einde  te  dienen  van 
advies,  of  en  welke  reflexie  zoude  kunnen  worden  geslagen 
op  het  verzoek  der  suppliante,  dat  haar  zoon,  Willem  George 
Bernard,  12^/2  maanden  na  den  dood  van  gedagten  Albinus 
geboren,  op  fundament  van  de  daarby  aangehaalde  redenen, 
geproduceerde  attestatien  en  bewysen  zoude  mogen  worden 
verklaard  een  wettig  geboren  kind  te  zyn. 

Wy  hebben  deezen  aangaande,  alvoorens  hier  op  te  dienen, 
nodig  geoordeeld  en  na  examinalie  van  der  snpplianse  request 
met  dies  bylagen  het  een  en  ander  gesteld  in  handen  van 
hel  hoofd  der  chirurgie  alhier,  Passclien,  den  stads-meester, 
de  Raatheo,   de  medicinae  docters,  Jassey  en  Asmut,  omme 

Digitized  by  VjOOQ IC 


940  1799.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

ons  te  dienen  van  hunne  considiratien  en,  deze  onbngs  daar 
aan  voldaan  hebbende  by  een  bericht,  bieden  wy  uw  boog 
Edelhedens  annex  deezen  daar  van  aan  een  aulhenticqne  copy. 

Wy  hebben  ons  mei  den  inhoud  van  dat  bericht  wel  kuuneo 
conformeeren  en,  wanneer  men  daar  over  ook  het  recht  door- 
zoekt, zo  is  het  by  de  oude  Romynen  bepaald  geweest,  dat 
een  geborenen  na  's  vaders  dood  tot  op  10  maanden,  dog 
niet  daar  boven,  konde  worden  aangemerkt  een  weltig  geboren 
te  zyn  (L.  10  uit  de  posth.}.  Keyzer  Justiniaan  heeft  (Novelle 
39)  volstrekt  begeert  en  gesanctioneerd,  dat  een  kind,  na 
11  maanden  geboren,  zoude  zyn  een  spurius  en  de  moeder 
voorbeeldelyk  gestraft,  en  daar  mede  stemmen  ook  overeen 
de  vermaardstc  regisgeleerden  als  Myer,  Smgerius,  Gujücias, 
Menschius  en  andere,  so  dat  men  gevallen,  welke  seMen  en 
extra  ordinair  geschieden,  niet  moet  compareeren  aan  de  ge- 
melde decisien  van  het  recht  (L.  64  de  regulis  juri;  ex.  qnae 
raro  accidunt,  non  temere  in  agenilis  negotiis  compuiantur); 
evenwel,  dat  er  so  veele  voorbeelden  van  schynen  voorbanden 
te  zyn,  so  als  doctissimusjuris,  Schulte,  en  de  doctores  medicae 
voormeld  hebben  aangevoerd,  dat  het  stuk,  in  twyffel  zynde, 
verder  schynt  uytgeweesen  te  moeten  worden  ten  faveure  van 
het  soboles  (L.  19  de  statu  hom.;  L.  29  de  probat.  et  pre- 
sumpt.};  althans  de  rechters  van  het  Ilof  van  Friesland  hebben 
het  in  een  dergelyk  geval,  als  dat  in  quaestie  is,  ofschoon  ze 
lang  niet  eenparig  waren,  ook  zo  begreepen;  en  wy,  in  deezen 
almede  adviseerende,  dunkt  ons  ook  ter  gunste  van  het  gezegde 
kind  wel  te  mogen  verklaren,  dat  hel  zelve  worde  gehouden 
voor  een  wettig  geboren  van  wylen  Jan  Bernard  Albinus  te  zyn 

En  hiermede  bidden  wy  God  aliiiagtig  uw  hoog  Edelhedens 
by  een  voorspoedige  Regeering  te  conserveeren.  (onderstond; 
Geschreeven  te  Batavia  op  het  Eiland  groot  Java  dezen  15''° 
February  1799  (lager)  by  uw  hoog  Edelhedens  zeer  dienst- 
willige en  getrouwe, 

den  President  en  Raden  van  justitiële  Batavia,  (daaronder; 
ter  ordonnantie  van  dezelve  (was  geteekend)  J   O.  Collier. 

Waar  over  gedelibereerd  zynde,  is  conform  dit  Raads  voor* 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.     P,  G.  VAN  ÓVERStRAtEN.  941 

schreeven  advies  {goedgevonden  eo  verstaan  in  de  voorschreeven 
instantie  Ie  bewilligen  en  der  supplianie  gemelde  zoon, 
Willem  George  Bernard,  dieiivolgende  ie  verklaarcn  een  wellig 
geboren  kind  te  zyn,  mitsgaders  hier  van  den  gemelden  Raad 
en  de  voornoemde  weduwe  te  infornieeren  en  ook  aan  den 
kerkenraad  der  gererornieerde  gemeente  alhier  kennis  te  geeven, 
tCD  einde  daarvan  by  het  doopboek  behoorlyk  aanteekening  te 
houden. 

?  ^Eed  van  purge  voor  alle  de  onderhorige  óomptoiren 
van  Indien^  om  ter  eerster  vergaderinge  van  politie 
jaarlijks  te  werden  afgelegt  by  de  gouverneurs^  direc- 
teurs^ commandeurs  en  andere  opperhoofden,  benevens 
hare  raden^  item  in  de  subalterne  commandementen  en 
opperhoofdyschappen  van  derselver  ressort  by  de  ge- 
zagvoerders en  raden^  mitsgaders  by  eene  declaratie,  in 
plaatse  van  eede,  door  de  hoofden  der  verdere  etablis' 
sementen^  daar  geene  raads-leden  zyn*\ 

Ik  verklare  ende  sweere,  dat  ik  geduurende  het  gepasseerde 
jaar  in  de  maneance  van  's  Compagnie's  zaken  my  vromelyk 
ende  getrouwelyk  gedragen  hebbe,  naar  beste  weten  en  ge- 
weten, en  in  't  byzonder,  dat  de  maatschappye,  die  ik  diene, 
door  my  of  by  royn  weten  of  toedoen  door  iemand  anders, 
'i  zy  by  inkoop  of  verkoop  dan  wel  in  eenige  andere  arliculen, 
niet  verkort  ofte  benadeelt,  maar  in  alles  in  diervoegen  op- 
reglt-lyk  behandelt  is,  als  ik  in  myne  eigene  belangen  zoude 
liebben  kunnen  en  mogen  doen. 

Zo  waarlyk  helpe  my  God  Almachtig. 

5  Maart.  Vergunning  voor  den  opium-pachter  madat  te 
verkoopen  te  Pasar4ama, 

Van  wegens  de  hooge  regeering  dezer  landen  word  aan 
allen  en  een  i^elyk  hy  dezen  bekend  gemaakt,  dat  aan  den 
pachter   der   madat-kitten   vryheid   is   verleend  om,  behalven 

Digitized  by  VjVJUQIC 


Ö42  I^ÖÖ.     P.  6.  VAN  ÓVERSTRAtEN. 

op  de  hem  reeds  gepermitteerde  plaatzen,  noch  op  dé  xoge- 
naamde  Bazaar  Lama  in  een  daartoe  te  gebraiken  hais  aro- 
phioen  Ie  mogen  laaien  koopen  en  verkoopen,  onder  deze 
expresse  voorwaarde  echter,  dat  dezelve  in  het  huis,  waarin 
die  verkoop  zal  geschieden,  niet  zal  mogen  geschooven  worden, 
op  poene,  dat  de  Iteweondcr  van  dat  huis,  wanneer  hj  be- 
vonden word  zulks  te  hebben  toegelaten,  ten  behoeven  van  den 
oOicier,  die  de  calange  zal  doen,  verbeuren  zal  een  lioete  van 
twee  honderd  ryksdaalders  en  de  pachter  het  dublield  bedragen 
daarvan  of  vier  honderd  ryksdaalders,  terwyl  zy  by  onvermogen 
om  deze  boeten  te  voldoen  in  de  ketting  zullen  worden  ge- 
klonken om  voor  den  tyd  van  een  jaar  aan  de  gemeene 
werken  te  arbeiden. 

5  Maart.  Vergunning  voor  borgen  van  pachters  op  /m- 
blieke  vendutiên  (e  koopen. 

In  de  resolutien  der  Indische  Regering  werd  aangeteekend, 
dat  Commissarissen  Generaal  »qualificatie  hebben  verleend 
om  de  borgen  van  de  pachters  dezer  hoofdplaats  op  de 
vendutien  als  kopers  te  admilteeren,  mits  alvorens,  ten  ge- 
noegen van  vendumeesteren,  cautie  stellende  tot  zodanig  een 
bedragen,  als  waar  voor  zy  begeeren  gecrediteerd  te  worden; 
en  het  hier  tegen  leggend  interdict  by  de  instructie  voor  bet 
vendu-kantoor  en  de  generaale  pacht  conditien  in  zo  ver  te 
altereeren". 

8  Maart.  Last  op  de  builen'kantoren  geene  genie-  oj 
arlillerie-officieren  ter  aanstelling  of  bevordering  aan 
de  Hooge  Regering  voor  te  dragen  dan  na  behoorlijk 
afgelegd  examen,  door  hunne  chefs  af  te  nemen. 

Een  certificaat  van  die  chefs  nopens  de  bekwaamheid  van 
de  voorgedragenen  moest  de  voordracht  vergezellen. 

8  Maart.     Toekenning  eener  toelage  aan  den  doodgraver 

van  liet  kerkliof  te  Batavia. 
Is  goedgevonden  en    verstaan  aan  den  doodgraver  van  bel 

Digitized  by  VjOOQIC 


1799.     P.  Ó.  VAN  ÓVERÖtRATÈN.  ^43 

nieaw  aangelegd  kerkhor,  ten  einde  by  het  begraven  van  twee 
a  drie  lykcn  daags  geen  vertraging  te  veroorzaaken,  te  per- 
mitteeren  maandelyks  voor  6  vaste  koelies  in  rekening  te 
udogen  brengen: 

rd'   30 :  —  of  B  rd*  ieder, 

»       1 :  12  tot  den  inkoop  van  schryfgereedschappen, 

>  1 :  12  tot  den  inkoop  van  diverse  gereedschappen  en 
louw-werken, 

»  2 :  —  voor  wagenhuur  tot  het  bezorgen  der  maande- 
lyksche  rapporten  en  dus 

rd'  54 :  24  's  maands  aan  ongelden,  zonder  meer,  behalven  de 
kerkrechten,  die  aan  den  kerkmeester  voor  de  lyken,  die  uit 
het  hospitaal  worden  begraven,  moeten  worden  uitgekeerd. 

15  Maart.     Wijzitjing  in  het  opkomen  naar  Batavia  van 
de  bovenlandsche  Regenten. 

De  heer  Gouverneur  Generaal  gecommuniceerd  hebbende, 
dat  de  gezamenllyke  regenten  by  hun  jongst  aanweezen  al- 
hier aan  zyn  hoog  Edelheid  hebben  te  kennen  gegeeven,  hoe 
zwaar  en  kostbaar  het  hun  en  drukkende  voor  de  ingezeetenen 
valt,  dat  zy  tegens  ons  nieuwe  jaar  moeten  afkomen  om 
weegens  de  door  hun  geleverde  producten  af  te  reekenen, 
dewyl  dit  in  het  slegtste  van  de  regen  mousson  valt  en 
de  leverantién  dan  nog  zelden  of  nooit  geheel  zyn  afgeloopen, 
waardoer  hunne  tochten  herwaards,  zo  wel  als  bun  retour,  ten 
aitlersten  moeylyk  vallen  en  zy  verplicht  worden  dikwyis  wel 
tot  twee  maanden  hier  te  moeten  verblyven,  hetwelk  voor 
hun  zeer  kostbaar  is  en  niet  dan  zeer  nadeelig  voor  hunne 
regentschapen  en  de  cultures  weezen  kan,  behalven  dat  veelen 
derzelven  door  het  Bataviaasch  klimaat  komen  te  overlyden 
en  dat  de  gemelde  regenten  uit  dien  hoofde  zyn  hoog  Edel- 
heid dan  ook  ten  instanstigsten  verzegt  hadden,  dat  door  deze 
regeeriiig  een  ander,  meer  geschikte  lyd  mogt  worden  bepaald, 
waarin  zy  zullen  dienen  herwaards  te  komen;  zo  is  goedge- 
vonden en  verstaan  het  afkomen  der  meergemelde  regenten 
voor  het  vervolg  te  bepalen  tegens  den  eersten  van  de  maand 

Digitized  by  VjOOQIC 


944  1799.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

April,  als  wanneer  de  leverantiên  geheel  kuunen  zyn  afgelopen 
eu  zy  mei  een  vertoer  alhier  van  agl  a  uiterlyk  veertien  dagen 
naar  hunne  regentschappen  zullen  kunnen  terug  keeren. 
Zie  ook  6  Februarij  1801. 

19  Maart.  Vernieuwing  van  het  bepaalde  op  8  Odokr 
1751  nopens  hel  beoorderen  van  cadeis  de  marine. 

Bovendien  werd  bepaald,  »dat  gene  zee-officiers  tol  hogere 
qualiteiten  in  den  aanstaande  zullen  worden  bevordert,  dan 
nadat  zy  door  den  baas  kaartemaker,  ten  overstaan  van  twee 
capitains  ter  zee,  geëxamineerd,  daartoe  bekwaam  bevondeo 
en  van  hunne  bekwaam-bevinding  de  nodige  certiGcaleq  by 
deze  Regering  ingekomen  zullen  wezen". 

T^pS-  ^^^^  ^P  ^^  binten-kantoren  »i;a»  alle  voorvaUendv 
i^zaken  betrekkelyk  de  militie*'  mededeeling  te  doen  aan 
den  generaal-majoor  in  dienst  der  Bataafsche  Republiek, 
generaal  en  chef  over  Compagnie*s  militie  in  Indiè. 

Zie  ook  1/12  Februarij  1799. 

26  Maart.  Yoorschnfl  nopens  de  buiten-regenten  van  de 
hospitalen  te  Batavia. 

Is  goedgevonden  te  bepalen,  dat  in  den  aanstaande,  nevens 
den  heer  commissaris,  Neun,  of  zodanig  ander  lid  dezer  re- 
geering, als  daartoe  zal  worden  benoemd,  als  buiten  regenten 
van  dezelven  zullen  moeten  Tungeeren  de  visitateur  generaal 
der  Indische  negotie-boeken,  het  opperhoofd  over  bet  geniaal 
tractements-comptoir,  de  sabaudhaar  en  licentmeester,  het 
hoofd  van  de  chirurgie,  de  eerste  administrateur  in  de 
niedicinaale  winkel  en  de  stads  chirurgyn. 

26  Maart.     Voorschrift  nopens  de  opname  van  ziekaiin 

de  hospitalen  te  Batavia. 
Is   goedgevonden   alle   che&  eu  hoofden,  zo  van  de  militie 

Digitized  by  VjOOQIC 


1799.     P.  Q.  VAN  OVERStRATEN.  948 

en  de  marine,  als  van  de  polilie,  te  qualificeeren  om  hunne 
ooderhoorigen  op  een  schriftelyk  daarvan  te  verleenen  bewys 
in  het  hospitaal  te  doen  overbrengen,  even  zo  als  dit  tot  nu 
toe  alleen  is  toegestaan  geweest  aan  den  binnen  regent  van 
het  binnen  hospitaal,  de  chirurgyns  majors,  de  opper-chi- 
rurgyns  der  buiten  posten  en  die  van  Compagnie's  schepen. 

26  Maart.    Imtrudie   voor   den   hospitalier    of  eersten 
practizijn  van  hel  buiten^liospUaal  te  Batavia. 

Het  buiten-hospitaal  volgens  besluit  van  de  hooge  regeering  van 
den  24**°  Augustus  anno  passato  in  vier  departementen  ver- 
deeld zynde,  namelyk :  in  dat  van  den  hospitalier  of  eersten 
practizyn,  dat  van  den  apothecar,  dat  van  den  schafbaas 
eu  dat  van  den  ziekenvader,  en  derzelver  verrigtingen 
na  den  aart  van  ieder  departement  bepaald  en  onderscheiden 
zynde,  zal  de  hospilalier  of  eerste  practizyn  zich  hebben  te 
gedragen  aan  de  ondervolgende  poincten,  als: 

Art.  1.  De  hospitalier  of  eerste  practizyn  zal  zyn  de  eerste 
l»erzoon,  onder  wiens  op-  en  toezigt  speciaal  zal  zyn  het  ge- 
melde hospitaal  en  de  daar  in  zynde  zieken  en  bediendens, 
onder  het  hooger  gezach  van  den  praesenten  heer  commissaris 
en  de  buiten-regenten  over  de  hospitaalen. 

Art.  2.  Hem  zal  de  gansche  directie  van  't  gemelde  hos- 
pitaal incumbeeren,  weshalven  de  overige  bediendens  onder  hem 
zullen  sorteeren  en  gesubordineerd  zyn;  echter  zal  hy  niet 
vermogen  in  het  een  of  ander  willekeurig  te  handelen,  maar 
zich  stiptelyk  gedragen  aan  de  poincten,  die  hem  in  deezen 
zullen  worden  voorgeschreeven,  zo  mede  die  hy  instructie 
voor  de  bediendens  van  ieder  departement  zyn  bepaald. 

Art.  3.  By  extra-ordinaire  voorvallen,  die  dadelyk  voor- 
ziening vereischen,  zal  hy,  zonder  uitstel,  daarvan  kennisse 
geeven  aan  den  heer  commissaris  en,  by  absentie,  dieopden- 
zelveD  volgd,  ten  einde  na  omstandigheden  daar  omtrent  te 
voorzien;  echter  zal  hy  in  zaaken  van  aanbelang  en  die  geen 
uitstel   veelen  kouuen,  dadelyk  zodanige  voorzieningen  mogen 

rL4tAAT-M>U  DBIL   XII.  60 

Digitized  by  VjOOQIC 


946  1799.     P.  Ö.  VAN  OVEf^STRATEN. 

benamen,  ab  de  omstaodigbeden  zulléii  vorderen,  mits  dan 
ook  daarna  bebooiiyk  keonisse  werd  gegeeven  aan  den  eenten 
eommissaria  of  die  deszeUs  plaats  zal  komen  te  beklecden. 

Art.  4.  Hy  zal  geene  der  officièrende  in  de  onderscheidene 
departementen,  nog  de  mindere  bediendena,  even  zo  min  de 
impotenten,  onbescheiden  mogen  bejegenen,  veel  minder  hun 
door  scheldwoorden  ofte  op  eenige  andere  wanvo^elyke  wyze 
mishandelen;  evenwel  zal  hy  alle  de  zulke,  die  zicïi  in  liet 
een  ofte  andere  te  buiten  gaan  of  misgrepen  hebhen,  daar 
over  op  eene  bescheidene  wyze  onderhouden  en  tot  hunne 
verpligtingen  opwekken;  dan,  by  aldien  dit  van  geen  effect 
mogt  zyn,  zal  hy  daar  over  zyn  l)eklag  doen  by  den  meermeldrn 
commissaris  om  deswegens  deszelfs  bevel  af  te  wagten. 

Art.  5.  Indien  nogthans  de  voornoemde  oflBciërende  min- 
dere bediendens  of  de  impotenten  zich  in  het  een  of  ander 
mogten  misgrypen,  waar  van  de  gevolgen  nadelig  zouden  kunnen 
zyn,  of  zich  volstrekt  disobedient  omtrent  hem  mogten  ge- 
dngen,  zal  hy  de  magt  hebben  de  eersten  in  kamer-arrest 
te  stellen  en  de  anderen  in  het  gewoon  arrest  te  doen  plaatzen. 
mits  dan  ook  daar  van  ten  eersten  kennis  geevende  aan  den 
heer  commissaris  om  verder  daarin  te  voorzien. 

Art.  6.  Hy  zal  de  zieken,  die  aan  interne  ziektens  bbo- 
reeren,  zo  meede  de  zulke,  die  aan  accidenten  van  eenige 
aangeleegendheid  krank  leggen,  dagelyks  moeien  inspecteeren. 
des  morgens  de  klokke  ses  en  des  middags  de  klokke  4  uoreii 
of  zo  veel  vroeger  na  rato  de  omslag  zulks  zal  kooinen  te 
vereischen;  voorts  zo  dikmaals,  als  by  dit  verder  nodig  zal 
oordeelen,  en  aan  dezelve  voorschryyen  de  vereischt  wordeode 
medicynen,  kost,  drank  en  andere  liehoeftens,  die  hy  na  den 
aart  hunner  ziektens,  enz.  dienstig  en  nuttig  zal  oordeelen. 

Art.  7.  Niet  dan  in  gevallen,  die  eene  onmiddelyke  voor- 
ziening vorderen,  zal  hy  tot  de  amputatie  aan  eenige  lyder< 
mogen  overgaan  zonder  daarvan  kennis  te  hebben  gegeeven 
aan  den  heer  Gouverneur  Generaal  en  den  heer  commissaris 
over  de  hospitaalen  en  daartoe  alvorens  verlof  verkregen 
te  hebben. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1^09      P.  Ö.  VAN  OVERSTRAtEN.  94^ 

Arl.  8.  InzoDderheid  zal  hy  ook  toezien  en  waaken,  zo 
voor  de  goede  bereiding,  toediening  en  yerstrekking  der  me- 
cynen,  kost^  drank,  enz.,  als  voor  de  goede  oppassing  en 
zindelykheid  der  zieken  en  die  der  zuiverheid  bnnner  kleeding 
en  legging,  gelyk  ook  voor  het  reinigen  en  schoonhouden  der 
vertrekken,  mitsgaders  in  alles  dat  geene  verrigten,  wat  hy 
tot  welzyn  der  zieken  in  hetzelve,  als  meede  tot  voordeel  van 
de  Edele  Compagnie,  zal  nodig  en  nottig  oordeelen. 

Art.  9.  Tot  dat'  einde  zal  hy  gehouden  en  verpligl  zyn 
om  ten  minsten  een  maal  in  de  week,  op  een  onbepaalde  dag 
en  uur,  aHe  de  ziekenhuizen  op  te  neemen  en  de  zieken,  zo 
Earopeesen,  als  Javaanscbe  en  Moorsche  zeevaarenden  ofte 
inlanderen,  inspecteeren  en  nauwkeurig  nagaan,  of  dezelve 
van  de  andere  practizyns,  de  onderchirurgyns  en  oppassers 
na  behooren  behandeld,  mitsgaders  of  dezelve  na  vereisch 
voorzien  worden  van  medicynen,  leevensbeboeftens,  kleeding  en 
beddegoederen,  zo  meede  of  in  de  ziekenvertrekken  alles  zuiveir 
en  schoon  word  gehouden. 

Art.  10.  Alle  inkomende  kranken  zal  hy  zo  spoedig,  als 
het  doenlyk  is,  in  perzoon  moeten  inspecteeren,  zo  om  dadelyk 
den  aart  van  hunne  ziekte  op  te  neemen  en  daar  van  aan* 
tekening  te  houden,  als  om  te  zorgen,  dat  dezelve  na  behooren 
gereinigd   en   zonder  uitstel  van  het  nodige  voorzien  worden. 

Art.  11.  De  zieken  van  de  alhier  ter  rheede  leggende 
schepen  van  vreemde  natiën  zullen  meede  tot  dit  hospitaal 
toegang  hebben  en  gelogeerd  en  gedefroyeerd,  mitsgaders  op 
dezelve  voet  als  de  Compagnies  dienaaren,  enz.  behandeld 
worden,  tegens  de  betaling  van  een  ryksdaalder  per  dag 
voor  de  kost,  drank  en  medicynen,  mitsgaders  bedde-goederen 
en  wat  verders  tot  derzelver  reiniging  vereischt  word ;  echter 
zal  hy  de  zulke  niet  mogen  inneemen  of  uitmonsteren  zonder 
schriftelyk  bewys  van  den  sabandhaar  en  licentmeester,  dat 
aan  den  heer  commissaris  over  de  hospitaalen  zal  worden 
vertoond;  terwyl,  tot  voorkooming  van  alle  nadeelen  voor  de 
Edele  Compagnie,  weekelyks  aan  gemelden  heer  commissaris 
schriftdyke  opgave   zal  geschieden  van  de  zieken,  die  van  de 

Digitized  by  VjOOQIC 


948  1799.     P.  Q.  VAN  ÓVERÖTRAtE^I. 

vreeoide  schepen  ingekoomen  en  in  die  week  aitgemonstcrtl 
zyn,  om  te  konnen  nagaan,  of  de  Edele  Compagnie  daar  voor 
na  iiehooren  betaling  heefl  genooten,  doch  onder  deze  restrictie, 
dat  zodanige  impotenten  of  reconvalescenten  niet  ttitgemonsterd 
zullen  worden  dan  voor  dat  het  aan  den  heer  comiuissaris 
over  de  hospitaalen  gebleeken  zal  zyn,  dat  het  voor  dezelven 
invoegen  voorschreven  verteerde  betaald  zal  zyn. 

Art.  12.  Hy  zal  geene  zieken  in  het  hospitaal  aanneemen 
zonder  schriftelyk  bewys  van  waar  dezelven  worden  inge- 
bragt,  en  waar  van  hy  dadelyk  aan  den  boekhouder  zal  kenniast; 
geeven  om  in  de  hospitaals  boeken  ingeboekt  Ie  word^;  en 
zullen  tot  het  verleenen  van  zodanig  bewys  gequalificeerd  zyu 
alle  chefs  en  hoofden,  zo  van  het  militaire,  marine,  als  poli- 
tieke departement,  ongereekend  de  binnen-regent  van  hel 
binnen-hospitaal,  chirurgyu-majors,  opperchirurgyns  van  de 
buiten-posten  en  die  van  de  schepen  ter  rheeile,  reeds  van 
ouds  af  daar  toe  gequalificeerd ;  onder  deese  conditie  noglhans, 
dat  meermelde  hospitalier  altoos  in  het  oog  diend  te  houden 
de  gestatueerde  ordre  sub  dato  28  Oclober  1796,  concer- 
neerende  het  langer  aanhouden  der  zieken  in  de  respective 
departementen  dan  de  bepaalde  drie  dagen. 

Art.  13.  Wanneer  het  nogthans  gebeuren  mogte,  dat  een 
zieke  in  het  hospitaal  word  gebragt  zonder  voorzien  te  zyn 
van  het  bewys,  by  art.  11  en  12  gemeld,  zal  hy  de  zulke, 
even  als  andere  zieken,  inneemen  en  ook  op  dezelve  voet 
behandelen  en  van  het  nodige  voorzien,  dog  hy  zal  in  zulken 
gevalle  verpligt  zyn  dadelyk  daarvan  kennisse  te  geeven  aan 
den  meermeiden  heer  commissaris  of  die  op  denzelven  volgd, 
met  eeiie  voldoende  opgave  van  waar  en  hoedanig  dezelve 
ingebragt  is,  ten  einde  te  konnen  nagaan,  waaraan  dit  versuim 
is  toe  te  schryven,  en  om  in  den  aanstaande  daarin  te  worden 
voorzien. 

Art.  14.  Hy  zal  in  het  voorschryven  der  medicynen  vo^»r 
de  zieken  eene  vaste  practyk  houden,  immers  voor  lo  verre 
doenlyk  zal  zyn,  ten  einde  de  apothecar  na  deeze  cynosure 
in   hel   bereiden   der   medicynen  en  het   toedienen   derselve 

Digitized  by  VjOOQIC 


1799.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN.  949 

aan  de  zieken  kan  te  werk  gaan,  ter  voorkooraing  van  alle 
disorders,  die  uit  eene  contrarie  handeling  konnen  resulteren, 
en  om  teevens  meerder  spoed  in  het  bereiden  en  uitdeelen 
der  medicynen  aan  de  zieken  by  te  zetten. 

Art.  15.  Hy  zal  omtrent  het  voorschryven  der  kost,  drank 
en  andere  1)ehoef|]gheden  zich  moeten  gedragen  aan  het  re- 
glement op  de  direl  voor  de  zieken,  op  de  voordracht  van 
voorschreeven  heer  commissaris  door  hun  Hoog  Edelhedens 
geapprobeerd  en  bereeds  voor  lang  met  goed  succes  in  ge* 
melden  hospitaalen  ingevoerd. 

Art.  16.  Hem  zal  tot  adsisteiitie  werden  toegevoegd  een 
oppermeester,  drie  tweede  meesters  en  twee  derde  meesters, 
waar  van  het  getal  zal  worden  vermeerdert  naar  augmentatie 
der  zieken  van  300  tol  600  kop|>en  ofzo  veelmeer,  als  met 'er 
tyd  in  dit  ziekenhuis  zullen  worden  gelogeerd;  met  dien  ver- 
stande nogthans,  dat  alleen  tot  dies  vermeerdering  moeten  dienen 
de  scheeps  oppermeesters,  aan  de  wal  leegloopeode,  dewelke 
dus  van  het  hoofd  der  chirurgie  zullen  moeten  werden  verzegt 
en  hunnen  dienst  in  het  buiten-hospitaal  zullen  moeten  pres- 
leeren,  zonder  verder  genot  dan  hun  gewoonlyk  tractement 
van  scheeps  oppermeesters;  voorts  zal  hy  3  a  4  leerlingen 
by  de  chirurgyns  en  den  apothecar  mogen  plaatzen  om  tot  de 
geneeskunde  opgeleid  en  bekwaam  gemaakt  te  worden. 

Art.  17.  Ter  vermelding  van  ingewikkelde  morseryen,  die 
de  gevolgen  doorgaans  zyn  by  de  chemische  bereiding  van 
medicamenten,  zal  in  het  hospitaal  het  stooken  van  composila 
in  het  heheel  niet  worden  gepermitteerd,  terwyl  alle  medi- 
camenten, die  in  de  apotheek  van  het  hospitaal  benoodigd  zyn, 
uit  de  medicinaale  winkel  op  ordonnantien  van  den  heer  Di- 
recteur Generaal  of  die  het  zelve  prointerim  waarneemt,  aan 
den  apothecar  zullen  werden  afgegeeven;  nogthans  zal  hy  de 
eisch  vooraf  moeten  overgeeven  aan  den  gemelden  heer  commis- 
saris en  voor  de  benodiging  moeten  teekenen,  na  dat  vooraf, 
Diet  alleen  deeze,  maar  ook  alle  ordonnantien,  op  de  respcctive 
administratien  luidende,  door  den  boekhouder  voor  geboekt 
zullen  zyn  geteekend. 

Digitized  by  VjOOQIC 


950  1799.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

Art.  18.  Hier  van  zullen  echter  uitgezonderd  zyn  alle  uh 
danige  articulen,  als  aan  een  spoedig  bederf  onderworpen  zyn 
en  waar  van  de  bereiding  in  de  apotheek  van  het  hospitaal 
met  minder  kosten  en  tevens  ter  l^etere  bereiking  van  bel 
oogmerk  zal  konnen  geschieden,  en  die  ter  voorkoming  van 
alle  misverstand  by  een  schriftelyke  notitie  aan  den  hospitalier 
zullen  moeten  worden  opgegeven. 

Art.  19.  Ter  voorkoming,  dat  geen  anderen  dan  die 
weezentlyk  ziek  of  reconvalescent  zyn,  in  dit  hospitaal  gekv 
geerd  en  gedefroyeerd  worden,  zal  hy  maandelyks,  om  de 
vyf  dagen,  uitmonstering  houden  van  alle  de  kranken,  die 
hersteld  zyn  en  dienst  kunnen  doen,  vallende  de  laatste  uit- 
monstering op  den  laatsten  dag  van  de  maand. 

Art.  10.  Direct  na  de  uitmonstering  zal  aan  den  boek- 
houder dadelyk  opgave  geschieden,  welke  perzoonen  uit  het 
hospitaal  gegaan  zyn,  die  vervolgens  zal  moeten  zorgen,  dat 
daarvan  lysten  worden  bezorgd  op  het  traciements-comploir, 
met  bekendstelling  van  den  datum,  dat  de  uitmonstering  is 
geschied. 

Art.  21.  Hy  zal  verpligt  weezen  maandelyks,  met  het  uit* 
einde  der  maand,  een  schriftdyk  lapport  te  formeeren,  niet 
alleen  van  de  inipotenten,  die  in  het  hospitaal  zich  bevinden, 
met  bekendstelling  van  degeene,  die  geduurende  de  maand 
ingekomen  en  uitgegaan,  mitsgaders  overleden  zyn,  maar  ook 
van  de  ziektens,  waar  aan  de  in  het  hospitaal  geleegen  hebbede 
perzoonen  die  maand  hebben  gelaboreert,  zo  van  hun  aanvang, 
beloop,  als  uitgang,  welke  daarvan  zyn  gecureerl  en  welke 
zyn  gestorven,  ten  einde  aan  den  heer  Gouverneur  Generaal 
en  commissaris  van  de  hospitaalen  overgegeven  te  worden. 

Art.  22.  Hy  zal  syne  voorname  betragting  maaken  te  zoi^gen 
voor  de  goede  bereiding  der  medicynen  en  toediening  van 
dezelve  aan  de  zieken,  mitsgaders  de  verstrekking  van  de  kost 
en  drank,  dat  de  lyders  daar  van  op  de  behoorlyke  tyden 
worden  voorzien,  zo  meede  van  alle  andere  behoeftigheden, 
die  volgens  de  bepaling  aan  de  zieken  verstrekt  bebooren  te 
worden,   alzo   dit   een   der  voornaamste  requisiten  is  tol  het 

Digitized  by  VjOOQIC 


1799.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  951 

bereiken  van  het  beiteaam  oogmerk  der  presente  inrigüng  van 
het  hospitaal;  wordeude  hein  ten  dien  einde  met  alle  nadruk 
aanbevolen  in  deezen  opzichten  nauwlettend  toe  te  zien,  dat 
geen  fraudes  of  bedriegeryen  plaats  vinden  of  door  iemand, 
wie  hy  ook  zy,  gepleegd  worden  en,  by  ontdekking,  daar  van 
dadelyk  kennisse  te  geeven  aan  den  cominissaris  over  de  hos- 
pitaalen, met  aanwyzing  van  de  geene,  die  zich  aan  zodanig 
wanbedryf  mogt  hebben  schuldig  gemaakt,  ten  einde  na  ver- 
diensten te  konnen  werden  gestraft. 

Art.  23.  En  om  in  alles  te  beeter  het  oogmerk  te  bereiken 
zal  hy  geen  particuliere  praclyk  mogen  waarneemen  of  oef* 
fenen,  maar  alleen  geattacheert  weezen  aan  de  lyders  in  het 
hospitaal,  gelyk  dit  meede  niet  zal  mogen  geschieden  van 
eeoige  der  andere  geneeskundige,  die  hem  zyn  toegevoegd. 

Art.  24.  Aan  hem  word  lot  dat  einde  tot  een  tractemenl 
toegelegd  rd'  670  ter  maand  ol  's  jaars  rd*  8040  papieren  gdd, 
met  den  rang  van  koopman  en  oud-Scheepen,  behalven  het 
vry  gebruik  van  medicynen  by  ziekte  of  onpasselykheid. 

Hy  zal  wyders  by  'l  aanvaarden  van  zyn  dienst  de  volgende 
eed  moeten  doen: 

Ik  beloov  en  zweer,  dal  ik  in  myn  dienst  van  hospitalier 
my  stiptelyk  zal  gedragen  naar  den  inhoud  van  de  instructie, 
voor  mynen  dienst  beraamt,  die  ik  aanneeme  promtelyk  en 
zonder  afwyking  te  zullen  nakoomen,  mitsgaders  door  anderen, 
die  my  ondergeschikt  zyn,  te  zullen  doen  agtervolgen,  voor  zo 
verre  met  billykheid  van  my  zal  kunnen  werden  gevordert;  dat  ik 
my  beyveren  zal  de  zieken,  die  aan  myne  zorge  toebetrouwd 
zyn,  met  alle  menschlievendheid  en  attentie  gade  te  slaan  en 
te  behandelen  met  aanwending  van  alles,  wat  in  myn  vermogen 
zal  zyn  om  de  voorschriften  van  kost,  drank,  medicynen, 
kleederagien  en  alle  verdere  benodigtheden  te  richten  ten 
meesten  nutte  der  zieken  en  hunne  herstelling;  dat  ik 
zorgen  zal,  dat  al,  hetgeene  door  my  aan  de  zieken  word 
voorgeschreeven,  door  de  hoofden  der  onderscheiden  departe- 
menten aan  dezelve  worde  afgegeven,  sonder  het  belang  van 
voormelde   hoofden   te   laaien   prevaleeren   boven  dat  van  de 

Digitized  by  VjOOQIC 


955  1799.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

lyders;  dat  ik  echter  ook  teeveDS  sal  in  het  oog  bonden 
eene  gepaste  zuinigheid,  zo  verre  het  nut  der  zieken  zal  toe- 
laten, om  alle  nodeloose  ongelden  te  vermeiden;  dat  ik  ook 
niet  zal  gedoogen,  dat  door  de  gemelde  hoofden  ofte  door 
anderen  van  de  provisien,  medicynen,  kleed^vgien,  etc, 
etc.,  aan  de  Compagnie  toebehorende  en  ten  behoeve  der  zieken 
verstrekt,  eenig  ander  gebruik  gemaakt  werd  als  voor  de 
zieken  en,  by  ontdekking  van  malversatien,  de  zulke,  die  zich 
daar  aan  zullen  hebben  schuldig  gemaakt,  dadelyk  te  zullen 
aangeeven  aan  de  hooge  regeering  of  den  geenen,  aan  wien 
door  boogstdezelve  het  opzicht  over  de  hospitaalen  zal  worden 
aanbevolen ;  en  dat  ik  my  wydera  in  myne  adroiDislratie 
of  voorschreeven  dienst  zal  gedragen,  als  een  eerlyk  en  ge- 
trouw dienaar  van  de  Compagnie  en  een  gemoedelyk  verzorger 
der  zieken  betaamt. 

Zoo  waarlyk  helpe  my  God  Almachtig  1 

26  Maart.    Instructie  voor  den  boekhouder  oan  het  buüefh 
hospüaal  te  Batavia. 

Het  schryfcomptoir,  behoorende  tot  de  vier  departementen, 
word  beheerd  door  den  boekhouder,  aan  wien  tot  adsistentie 
is  toegevoegd  een  adsistent,  waar  meede  dan  ook,  als  'er  niet 
meer  dan  300  koppen  in  het  voorschreeve  gasthuis  logeeren, 
het  werk  compleet  kan  worden  effen  gehouden;  dog,  zo  dra 
het  getal  der  impotenten  tot  300  koppen  komt  te  klimmen, 
zal  aan  meermeiden  boekhouder,  buiten  de  gemelde  adsistent, 
noch  worden  toegevoegd  een  bequaam  copiist,  ten  einde  geene 
vertraaging  of  verachtering  omtrend  het  schryfwerk  tecauseeren. 

Art.  1.    De    loopende    boeken,   die  aldaar  gehouden  zullen 

werden,  zyn  en  bestaan  in: 

het   boek  der  inkomende  )  . 

.        mapotenten, 
>       >       »    uitgaande    |       '^ 

de   boeken    van  ieder  huys  in  het  bysonder,  volgens  baare 

nommers, 

de  monster-rollen, 

de  lyst  der  sterkte  van  het  geheele  hospitaal, 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1799.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  9S3 

het  coDsuintie  groot-boek  van  den  schaf  baas  met  diesinventaris, 
B         9  9       9      9      m  apothecar    »     »         » 

>  groot-boek  van  den  ziekevader  met  dito  dito. 

Art.  3.  Alle  morgen  ten  zes  uuren  zal  hy,  boekhouder,  ge- 
liouden  en  verpligl  zp  exact  op  te  neemen  de  naamen  der 
geene»  die  's  daags  te  vooren  ingekomen,  overleden,  absent 
geraakt  of  uitgemonsterd  zyn,  ten  einde  behoorlyk  aanteekening 
te  kannen  houden  by  de  boeken. 

Art.  3.  Daar  de  huysboeken  geschikt  zyn  na  de  nommers 
der  kooyen,  waar  op  de  zieken  geplaatst  worden,  en  dus 
▼oomaamentlyk  dienen  om,  zonder  mistasting,  den  naam  van 
den  impotente  te  ontdekken,  die  *snagts  of  geheel  onverwagt 
komt  te  sterven,  te  meer  de  Ëuropeesche  oppassers,  den  naam 
van  den  overledene  niet  kunnende  opgeeven,  zig  alleen  be- 
roepen op  de  nommers  van  de  kooy,  waar  op  den  zelven 
heeft  geleegen,  zo  werd  dus  den  boekhouder  ten  serieusten 
gelast  te  zorgen,  dat  dese  nommer-  of  huysboeken  met  de 
grootste  omzichtigheid  en  accuratesse  werden  gehouden  tot 
voorkooming  van  alle  verwarringe. 

Art.  4.  Als  de  noodzakelykheid  hel  vorderd,  dat  op  ordre 
van  den  hospilalier,  bet  zy  by  weegen  van  ziekle  of  andere 
omstandigheden,  een  der  impolenlen  moet  werden  verplaatst 
op  eene  andere  kooy  of  in  een  ander  huys,  waar  van  aan 
hem,  boekhouder,  door  den  hospilalier  zelvs  zal  moeten  werden 
kennisse  gegeeven,  zo  zal  hy.  boekhouder,  dus  verdacht  moeten 
zyn  op  eene  exacte  afschryving  en  inboeking  op  dat  huys 
en  kooy,  waar  van  de  impotente  uitgegaan  en  wederom 
ingebracht  is. 

Art.  K.  Alle  vyf  dagen  ntonstering  gehouden  werdende, 
zal  hy  dus  niet  alleen  zorgen  voor  de  opmaking  der  ordon- 
nantien,  maar  ook,  dat  een  ieder  by  het  inkoomende  boek  en 
monsterroll  afgeschreeven  en  in  het  uitgaande  boek  werd 
overgebracht. 

Art.  6.  Uit  alle  deeze  aanleekeningen  vloeid  dan  ook  af  de 
zo  genoemde  sterktelyst,  waar  op  dagelyks  vertoond  word 
het   getal  der  ingekomen,  overledene,  uitgegane  of  continueer 

Digitized  by  VjOOQIC 


964  1799.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN. 

rende  tmpotenten,  zo  Europeesche,  als  inlandscbe  dienaarrn, 
gelyk  ook  vreemdelingen. 

Art.  7.  Om  de  10  dagen  moet  hy  zorgen,  dat  aan  liet 
hospilaak  comploir,  dus  aan  hel  opperhoofd  van  het  generaale 
tractements  coniptoir,  werd  opgegeeven  eene  accurate  aan- 
vyyzing  van  zodanige  's  Com|)agnies  dienaaren,  als  geduurende 
10  da^en  ingekoomen,  uitgegaan  of  overleden  zyn,  exoepto 
van  de  Wurtembergers  en  Fransche  troupes,  waarvan  alleen 
maandelyks  de  nodige  opgave  voormeld  werd  opgemaakt  en 
gesuppediteerd,  en  welke  opgaven  door  de  commandanten  van 
de  respeetive  corpsen  voor  de  echtheid  moeten  werden 
geteekend. 

Art.  8.  Zo  dra  vreemdelingen  zullen  werden  uitgemonsterd, 
zal  hy  verplicht  en  gehouden  zyn  direct  de  reekening  op  te 
maaken  en  dezelve,  na  alvoorens  door  den  hospitalier  voor 
gezien  te  zyn  geteekend,  door  den  schafbaas  laaten  bezorgen 
aan  den  sabandhaar  of  licenlmeester^  ten  einde  de  gemaakte 
guastos,  gereekend  a  1  rd'  per  kop  's  daags,  van  de  vreem- 
delingen in  te  vragen  en  aan  de  Compagnie  te  verantwoorden. 

Art.  9.  Direct,  na  dat  de  lysten  van  den  schafbaas,  apotbecar 
en  ziekevader  door  den  hospitalier  teegens  de  verleende  brieQcs 
zyn  geconfronteerd,  nagegaan,  voor  aceootd  geteekend  en  by 
hem  ontvangen  zyn,  zal  hy  dezelve  onder  ieder  drpartement 
behoorlyk  aüscbryven  en  vervolgens  die  afschryvinge  met  be- 
hulp van  den  adsistent  puncteeren. 

Art.  10.  Alle  ordonnantien  van  ontvangst  in  de  respeetive 
administratien  zullen  door  hem  werden  opgemaakt,  getediend 
en  ingeboekt,  gelyk  ook  die  van  uitbetaling  voor  geleeverd 
vlees,  brood,  vruglen,  groentens,  brandhout,  ais  anderzints. 

Art.  11.  Alle  bylagen,  behoorende  tot  het  effen  stellende 
boeken  van  de  respeetive  departementen,  zullen  in  een  vasie 
band  moeten  worden  ingebonden,  ten  einde  by  confrontatie 
te  kunnen  werden  afgegeeven. 

Art.  12.  Om  de  zes  maanden  zal  hy  aan  de  vergadering 
van  het  hospitaal  overgeeven  eene  exacte  memorie,  aanwysende 
de  verstrekte  quantitcil  van  ryst  en  wyn  op  vaatwerken,  ten 

Digitized  by  VjOOQIC 


1799.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  985 

einde  aan  den  schafbaas  volgens  hei  reglenient  te  doen  vali- 
deeren de  noodige  percentos. 

Art.  13.  Aan  den  boekhouder  zal  maaiidelyks  tot  bestaan 
werden  verstrekt  ryksdaalders  BO  en  by  ziekte  de  nodige 
medicamenten  gratis. 

26  Maart.     Instructie    voor   den    ziekenvader    van  het 
bniten-hospitaal  te  Batavia. 

Art.  1.  üe  ziekenvader  or  zieken-op-  en  toezigter  zal  onder 
zyne  speciaale  toezigt  en  directie  hebben  de  kranken  en 
alle  Europeesche  zieken-oppassers,  mitsgaders  de  slaven,  daar 
toe  geschikt. 

Art.  2.  Hy  zal  staan  onder  de  directe  ordres  van  de  prac- 
lizyns,  dog  in  de  eerste  plaats  van  den  hospitalier,  zonder  wiens 
voorkennis  of  consent  hy  niet  vermogen  zal  zich  buiten  het 
hospitaal  te  begeeven,  onder  wat  pretext  dit  ook  zyii  mag, 
ten  dnde  in  alle  gevallen  en,  als  zyn  perzoon  vereischt  worde, 
present  te  zp. 

Art.  3.  Hy  zal  de  kranken  dadelyk  by  hun  aankomst  in 
het  hospitaal  doen  wasschen  en  reinigen  met  warm  water 
en  azyn  en  ze  van  hospitaalskleederen  voorzien,  na  de  ordre, 
mitsgaders  het  ziekevertrek  en  l^plaats  aanwyzen,  die  hem 
door  den  hospitalier  of  tweeden  practizyn  zal  werden  opgegeeven. 

Art.  4.  Hy  zal  de  goederen  van  de  impotenten,  zodra  zy 
binnen  gebragt  worden,  ter  presentie  van  twee  practizyns, 
accuraat  inventariseeren  en  daar  van,  niet  alleen  notitie  houden, 
maar  ook  een  gelyke  notitie  afgeeven  aan  de  voornoemde 
impotenten,  item  de  kist  of  kisten  of  goederen  nommereeren 
en,  gelugt  zynde,  wel  doen  bewaaren,  op  dat  de  kranken, 
hersteld  zynde  en  uit  het  hospitaal  gaande,  hunne  meede  ge- 
hragte  goederen  onbeschadigd  en  na  behooren  wederom  uit 
zyne  handen  te  rug  ontvangen,  zullende  hy  aanspreekelyk  zyn, 
by  aldien  daar  over  klagtig  gevallen  word. 

Art.  B.  By  overlyden  van  een  zieke  zal  hy  den  hospitalier 
direct  ter  hand  moeten  stellen  de  inventaris  van  zyne  nagelatene 

Digitized  by  VjOOQIC 


956  l'^Ö^      P    G    VAN  OVERÖTRATtN. 

goederen  om  daar  meede  te  handelen  OTereenkomstig  aan  de 
intentie  van  den  beer  commissaris  en  regenten  van  de  hospitaalen. 

Art.  6.  Hy  zal  moeien  zorgen,  dat  de  zieken  v.  el  en 
vriendelyk  door  de  oppassers  en  slaven  hejeegend  en  behoorlyk, 
zo  by  dag,  als  by  nagt,  opgepast  en  bediend  worden ;  tot  «lat 
einde  zal  by  nu  en  dan  op  ongeleegene  en  onbepaalde  uuren 
de  ronde  doen  om  de  oppassers  en  andere  bediendens  actif 
en  vigiiant  te  houden. 

Art.  7.  Hy  zal  meede  neerstig  zorgen,  dat  de  ziekenzaalen 
altoos  schoon  en  zuiver  werden  gehouden  en  door  het  stooken 
nu  en  dan  van  vuuren  en  branden  van  oud  buskruit,  van 
reuk  verwekkend  hout  of  bladen,  mitsgaders  het  besprengen 
met  azyn,  alle  kwade  of  infecteercnde  dampen  in  de  ver- 
trekken te  verbeeteren. 

Art.  8.  Hy  zal  nauwlettend  moeten  toezien,  dat  de  zieken 
ter  hehoorlyke  tyd  gereinigd  en  van  schoon  linnen  en  bedde- 
goederen  voorzien  worden,  zo  dikmaals  als  dit  word  vereisclit. 

Art.  9.  Ten  dien  einde  zullen  onder  zyne  administratie 
en  directie  zyn  alle  hospitaals  klederagien,  beddegoederen, 
kooyen,  walerbalies,  emmers,  spuugbalies,  lanthaams  en  wat 
wyders  nog  volgens  zyn  inventaris  tot  zyn  departement  behoord 
en  ten  dienste  van  het  hospitaal  ter  zyner  verantwoording 
gesteld  is  en  waar  over  hy  nauwkeurig  zorge  en  toezigt  zal 
houden,  op  dat  alles  ten  meesten  nutte  voor  de  kranken,  etc, 
etc.  en  tot  menage  van  de  Edele  maalschappy  geadministreerd 
worde. 

Art.  10.  Hy  zal  accuraate  en  distincte  aanteekening  honden 
van  alle  ontvangst  en  verstrekkingen  der  goederen,  die  onder 
zyne  verantwoording  gesteld  en  onder  art.  9  speciGek  aaage- 
weescn  zyn,  en  daar  van  weekelyks  byeene  specificatie  opgave 
doen  aan  den  eersten  practizyn,  die,  na  examinatie  en  welbe- 
vindinge,  dezelve  zal  moeten  onderteekenen  en  aan  den  boek- 
houder om  geboekt  te  werden  overhandigen. 

Art.  11.  Alle  verstrekkingen  zullen  aan  hem  geschieden 
op  ordonnanlien  van  den  heer  Directeur  Generaal,  na  dat  de 
beer  commissaris  over  de  hospitaalen  daar  van  zal  zyn  gein- 

Digitized  by  VjOOQIC 


1799.     P.  Q.  VAN  OVÊf^STRAtEN.  957 

formeerd   en   voor   de   benodiging    door*  den    hospitalier  zal 
weezen  onderteekend. 

Arl.  12.  Hy  zal  aan  niemand,  wie  by  ook  zy,  eenige 
goederen  mogen  verstrekken,  als  hy  overtuigd  is,  dal  niet  tot 
gebruik  der  zieken  dienende  zyn,  en  by  de  afgave  van  schoon 
linnen  en  beddegoederen  telkens  moeten  zorgen  een  gelyke 
hoeveelheid  van  het  vuile  (erug  te  bekomen,  dat  hy  behoorlyk 
zal  laaten  wasschen  en  verstellen,  voor  zo  verre  nog  bruikbaar 
is,  waar  van  echter  blyft  uitgezonderd  de  verstrekking  aan 
ile  zieken  by  hun  inkomen  volgens  art.  3. 

Art.  13.  Hy  zal  het  gantsche  terrein  van  het  hospitaal 
tusschen  de  ziekenhuizen  met  de  slaven  van  zyn  departement 
moeten  zuiveren  en  schoonhouden  en  van  niemand,  wie  hy 
ook  zy,  eenige  morsery,  dat  stank  verwekken  kan,  gedogen. 
Art.  14.  Wanneer  hy  in  het  een  of  andere,  't  zy  door  de 
hospitaals  bediendens,  die  onder  hem  sorteeren,  of  die  van  He 
andere  departementen  mogte  werden  tegengewerkt,  zal  hy 
daar  over  zyn  beklag  in  de  eerste  plaats  moeten  doen  aan 
den  hospilalier;  dog,  deeze  hem  niet  maintineerende,  de  vryheid 
hebben  zich  direct  te  mogen  adresseeren  aan  den  voornoemden 
heer  commissaris  om  daar  in  te  konnen  voorzien. 

Art.  15.  Alle  zes  maanden  zal,  op  ordre  van  meermeiden 
heer  commissaris,  een  accuraate  opneem  geschieden  van  alle 
goederen,  die  ter  zyner  verantwoording  loopen,  van  welker 
bevinding  een  schriftelyk  rapport  zal  geformeerd  en  aan  wei- 
melden  heer  commissaris  worden  overgegeven,  waar  by  in 
't  breede  werd  aangetoond,  wal  goederen  in  gebruik  en  in  voor- 
raad zyn,  welke  goederen  versieeten  of  te  zoek  zyn  geraakt 
en  door  anderen  moeten  werden  verwisseld,  als  meede  wat 
goederen  in  gebruik  zyn  geweest,  die  behooren  gerepareerl 
of  voorzien  te  worden,  ten  einde  teegens  de  boeken  gecon- 
fronteerd en  daarop  by  voornoemden  heer  commissaris  en 
regenten  over  de  hospitaalen  de  nodige  dispositie  genomen  te 
worden. 

Art.  16.    Geen   verbandlinnen    in    zyn    geheel  zal   hy  be- 
voegd  zyn    in   bet   verband    af  te  geeven,  maar  wel,  nadat 

Digitized  by  VjOOQIC 


dS8  179Ö.    P.  Ö.  VAN  OVEf^STRATEN. 

hetzelve  door  twee  praetizyns  ter  zyner  presentie  behoorlyk 
tot  windsels  zal  zyn  gescheurd. 

Art.  17.  Nadat  de  hembden,  beddelaakens  en  kassens- 
sloopen  tot  verstrekking  aan  de  impotenten  onbeqaaam  zyn 
geraakt  en  eerder  niet,  zal  by  dezelve  mogen  afgeeven  in  het 
verband  tot  het  maaken  van  plukzel,  mits  voor  die  afgave 
dan  ook  eischende  quitantie,  ten  einde  te  worden  afgegeeven 
aan  den  boekhouder  tot  confrontatie  en  vereffening  by  de 
boeken. 

Art.  18.  In  gevalle  'er  in  het  verband  mogten  worden 
geëischt  de  voorwaards  gementioneerde  bruikbaare  goederen, 
zonder  dat  'er  een  genoegzaame  voorraad  onder  deszelvs  be- 
rusting mogte  zyn,  zo  zal  liy  gehouden  en  verpligt  zyn  zulks 
ter  kennisse  te  brengen  van  den  heer  commissaris,  ten  einde 
qualificatie  te  kunnen  stellen  op  den  inkoop  van  plukzel. 

Hy  zal  maandelyks  aan  tractement  genieten  rd'  50  of 
600  rd'  'sjaars  aan  papier,  behalven  vry  gebruik  van  me- 
dicynen  in  geval  van  ziekte  of  andere  ongemakken ;  wyders 
zal  hy  by  het  aanvaarden  van  zyn  dienst  doen  deii  vol- 
genden eed: 

Ik  beloov  en  zweer,  dat  ik  my  in  de  bediening  van  zieke- 
vader overeenkomstig  het  gewicht  van  die  bediening  zal 
gedragen  en  de  instructie,  die  my  voorgeschreeven  ia,  niet 
alleen  zelvs  nauwkeurig  zal  agtervolgen,  maar  ook  door  andereu, 
die  my  ondergeschikt  zyn,  doen  agtervolgen ;  zullende  de 
zieken  door  my  met  alle  attentie  en  zorge  werden  nagegaan, 
opdat  dezelve  in  hunne  verblyfplaatzen  behoorlyk  gereinigd 
en  zuiver  gehouden  werden;  dat  ik  tevens  zal  zorge  dragen 
tegens  alle  verwaarloozing  van  de  bedde-  en  linne  goederen, 
zo  meede  van  al  het  overige,  dat  ter  myner  verantwoording 
zal  komen ;  dat  ik  wyders  ook  zal  beletten,  dat  liet  geene 
verstrekt  word,  tot  geene  andere  eindens  als  ten  dienste  en 
tot  nut  van  de  zieken  gebruikt  word ;  en  dat  ik  overigens 
my  omtrent  alles,  deeze  bediening  betreffende,  zal  gedraagen, 
als  een  eerlyk  en  braav  man  betaamd. 

Zoo  waarlyk  helpe  my  God  Almachtig  I 

Digitized  by  VjOOQIC 


1799.     P.  Q.  VAN  OVÊRSTRATEN.  959 

26  Maart     Instructie  voor  den  apotheker  van  hel  buiten- 
hospitaal  te  Batavia. 

Arl.  1.  be  apotbecar  heeft  't  opzicht  over 't  derde  departe- 
rnent;  nngthans  ondergeschikt  zynde  aan  den  hospitalier,  zal 
hy  zig  dus  alleenig  hebben  te  bemoeyen  met  zyn  apotheek 
en  het  toebereiden  van  de  voorschriften  van  praclizyns,  dat 
zo  menagieas  als  mogelyk  en  navolgens  eene  vaste  cynosare 
pmecis  en  zindelyk  zal  moeten  gedaan  en  op  de  meest  spoe- 
iligste  wyze  aan  de  kranken  bezorgt  worden. 

Art.  2.  Ten  dien  einde  zal  hy  de  nodige  medicamenten 
uit  's  Bdeles  Compagnies  medicinalen  winkel  mogen  eischen  en 
geene  dan  deugdzaame  en  aan  het  oogmerk  voldoende  ontvangen, 
die  hy  vervolgens  met  de  uiterste  attentie  en  zorge  voorder- 
zelver  conservatie  zal  adminislreeren. 

Art.  3.  De  verstrekking  van  medicamenten  zal  aan  hem 
geschieden  op  eene  schriftelyke  ordonnantie  van  den  heer 
Directeur  Generaal  en  deeze  ordonnantie  7al  hy  niet  mogen 
laaten  opmaaken  als  met  consent  van  den  heer  commissaris 
van  de  hospitaalen,  na  dat  door  den  liospitalier  voor  de  be* 
nodiging  en  door  den  boekhouder  voor  geboekt  geteekend 
zal  zp. 

Art.  4.  Hy  zal  tot  assistentie  hebben  een  ondermeester  als 
tweede  apotbecar,  nevens  een  leerling  en  twee  slaven,  die 
onmiddelyk  onder  hem  gesubordineerd  en  verpligt  zullen  zyn 
desselvs  beveelen  te  gehoorsaamen. 

Art.  5.  Hy  zal  nauwkeurig  aanleekening  houden  van  de 
snccessivelyk  door  hem  ontvangen  en  dagelyks  verbruikt  wor- 
dende medicamenten  en  daar  van  weekelyks  by  een  specificatie 
opgave  doen  aan  den  eersten  of,  in  dies  absentie  of  indispositie, 
aan  den  tweede  praclizyn,  om  te  worden  nagezien  en  ge- 
teekend, vervoljgfens,  benevens  de  voorschriften  van  den  hospitalier 
en  de  practizyns,  aan  den  boekhouder  te  worden  overgegeven 
ten  einde  tegens  de  voorschriften  en  restanten  geconfronteerd 
en  by  zyn  boeken  maandelyks  verhandeld  te  werden. 

Art.  6.    Hy   zal    direct   of  indirect   niet  vermogen  eenige 

Digitized  by  VjOOQ IC 


960  17Ö9.     P.  Q.  VAN  ÓVÊRSTRATEN. 

de  minsle  geneesmiddelen  af  te  geeven,  aan  wien  bet  ook 
wezen  mag,  dan  die  tol  gebruik  der  zieken  in  het  hogpitaal, 
door  den  hospitalier  en  verdere  practizyns  daar  toe  gequali- 
fic^rt,  voorgeschreeven  zyn,  als  meede  aan  den  hospitalier 
en  verdere  hospilaals  bediendens,  in  cas  van  ziekte,  dog  anders 
niet. 

Art.  7.  Ter  voorkoming  van  misbruiken  ofte  andere  kwade 
practyken  word  aan  hem  geinterdiceerd  eenige  chemicalia  of 
composita  te  vervaardigen,  zullende  hy  dus  alle  benodigiogen 
direct  uit  de  apotheek  van  de  Edele  Compagnie  moeten  eischen, 
ten  welken  einde  dezelve  werd  overgeweesen  naar  arL  17 
en  18  der.  instructie,  voor  den  eersten  practizyn  of  hospitalier 
ten  dien  opzichte  vastgesteld  en  beraamd. 

Art.  8.  Alle  zes  maanden  zal  door  eene  commissie  van  des- 
kundigen de  opneem  geschieden,  zo  van  de  medicamenten, 
als  wat  verders  ter  zyner  verantwoording  loopt,  om  by  een 
ampel  rapport  van  hunne  bevinding  te  dienen  en  te  wordeo 
geconfronteerd  leegens  de  boeken. 

Arl.  9.  Behalveu  deeze  ordinaire  opneem  zal  het  aan  deo 
heer  commissaris  staan  om,  zo  dikmaal  hy  dit  raadsaam  en 
dienstig  oordeeld,  de  apotheek  te  laaten  opneemen,  en  waar 
aan  hy  zich  goedwillig  zal  moeten  onderwerpen. 

Art.  10.  Eindelyk  zal  aan  hem  ten  dienste  der  apotheek 
nog  werden  verstrekt  en  afgelangd: 

2  vademen  brandhout  om  de  drie  maanden, 

*/)  pees  guinces,  ruuwe,  om  de  zes  maanden  en 

3  kannen  lamp-oly  maandelyks. 

Art.  11.  Hy  zal  aan  tractement  's  maands  genieten  nlM 00 
of  rd'  1200  'sjaars  in  papier. 

Eindelyk  zal  hy  doen  by  het  aanvaarden  van  zyn  dienst 
de  volgende  eed: 

Ik  beloov  en  zweer,  dat  ik  my  geduurende  de  waameeming 
van  myn  dienst  als  apothecar  stiptelyk  zal  gedragen  naar  den 
inhoud  van  de  instructie,  voor  myn  dienst  beraamd;  dat  ik 
de  medicamenten,  die  my  van  de  Compagnie  zullen  verstrekt 
worden,   met   de  meeste  zorg  zal  aJmininstreeren  en  in  bet 

Digitized  by  VjOOQIC 


1799.    P.  Q.  VAN  OVÊRSTRATEN.  961 

bereiden  daar  van  sliptelyk  zal  volgen  de  voorschriflen  van 
den  liospitalier ;  dat  ik  voorst  zal  zorgen,  dat  de  zieken 
de  bun  voorgescbreeven  artzenyen  behoorlyk  bekoomen  en 
inneemen,  zonder  vervalscbing  of  vermindering  van  de  quan- 
tileiten ;  dal  ik  geene  medicynen,  hoe  genaamd,  anders  ver- 
strekken zal,  als  die  werkelyk  ten  dienste  en  gebruike  van 
de  zieken  door  den  hospitalier  roy  voorgescbreeven  zullen  werden. 
Zo  waarlyk  belpe  my  God  AimachtigI 

26  Maart.     Instructie  voor  den  schaftbaas  van  het  builen- 
hospitaal  te  Batavia. 

Art.  1.  De  scbafbaas  beeft  't  opzicht  over  bet  tweede 
departement,  dog  is  in  de  eerste  plaats  teevens  ondergeschikt 
aan  den  hospitalier  of  eersten  practizyn,  zonder  wiens  voor- 
kennis of  consent  by  niet  vermogen  zal  (buiten  den  dienst) 
elders  te  gaan  of  zich  buiten  bet  hospitaal  te  begeeven. 

Art.  2.  Hy  zal  zich  volstrekt  met  niets  anders  hebben  Ie 
bemoeyen  als  met  bet  geene,  dat  tot  de  schaftery  behoord, 
en  zyne  voornaamste  betragting  zal  zyn  om  stiptelyk  te  vol- 
doen aan  de  voorschriften  van  den  hospitalier  en  verdere 
practizyns,  zo  in  bet  bereiden  van  de  spys  en  drank  voor  de 
zieken,  als  om  te  zorgen,  dat  een  ieder,  waar  voor  zulks 
gevraagd  is,  bet  zyne  ter  behoorlyke  tyd  bekomt. 

Art.  3.  Hy  zal  onder  zyne  bebeeringe  en  verantwoording 
hebben  de  combuis  en  wat  daar  toe  behoord,  het  provisie- 
magazyn   van  het  hospitaal  en  de  vaartuigen  met  al  bet  vee. 

Art.  4.  Onder  zyne  ordres  zullen  staan  de  kok  en  koks- 
maat en  bottelier,  beneevens  een  toereikend  getal  slaven,  zo 
voor  de  combuis,  als  dispens. 

Art.  S.  Hy  zal  alle  morgen  ten  zes  uuren  aan  den  hospi- 
talier moeten  vertooneu  de  in  gereedheid  gebrachte  scbaftlyst 
en,  na  dies  approbatie,  de  nodige  ordre  geeven  aan  den  kok, 
onder  afgave  van  alles,  wat  tot  het  bereiden  van  dezelve 
vereischt  word;  zullende  de  spyze,  voor  dal  onder  de  zieken 
word  verdeeld,  aan  den  hospitalier  of  tweeden  practizyn  ter 
preuve  worden  aangeboden. 

PUKAAT-MU   DUL  Xll.  Cl 

Digitized  by  VjOOQIC 


968  1709.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

Art.  6.  En,  om  daar  omtreDt  het  oogmerk  te  beeler  te 
bereiken,  zal  hy  alle  dagen  by  de  achtermiddags-ronde  tegen- 
woordig zyn  en  daarby  accuraat  aantekenen,  wat  door  de 
practizyns,  zo  voor  dagelyksche  8pys,  als  tot  extra-ordinaire 
verkwikking,  aan  de  kranken  voorgeschreeven  word  om.  na 
gedaane  ronde,  een  generaale  zamenlrekking  te  formeereo  van 
al,  het  gene  den  volgenden  dag  zal  nodig  zyn  voor  de  kranken, 
en  daar  toe  dadelyk  de  nodige  arrangementen  te  maken. 

Art.  7.  Hy  zal  accuraate  aanteekening  houden  van  het 
geen  door  hem  uit  de  onderscheidene  adniinistratien  ten  dienste 
der  zieken  word  ontvangen,  als  meede  van  de  dagelyksche 
verstrekkingen,  na  de  voorschriften  en  schriftelyke  ordresvan 
de  eerstg  of  tweede  practizyns;  inzelvervoegen  ook  van  aUes, 
wat  op  zyn  requisit  door  den  leverancier  van  het  vlees,  spek, 
de  groentens,  etc,  etc,  aan  het  hospitaal  gdeverd  word,  en 
daar  van  alle  weeken  een  jaiste  specificatie  formeeren  en 
overgeeven  aan  den  eersten  praclizyn  of,  by  absentie  of  in- 
dispositie,  aan  den  tweede,  om  na  te  gaan,  ofde  doorhem  op- 
gebragte  verstrekkingen  overeenkoomen  met  de  voorschriften 
en  ordres,  die  daar  voor  zullen  dienen  te  teekenen,  teneinde 
aan  den  boekhouder  ter  hand  gesteld  te  worden  om  nader 
te  confronteeren  met  de  voorschriften,  ordres  en  restanten 
en  vervolgens  by  zyne  boeken  te  verhandelen. 

Art.  8.  Alle  verstrekkingen  uit  de  pakhuisen  zullen  aan 
hem  geschieden  op  schriftelyke  ordonnanlien  van  den  heer 
IKrecteur  Generaal,  die  door  den  boekhouder  zullen  moeten 
worden  ingeboekt  en  door  den  eersten  practizyn  voor  benodigd 
geteekend,  waar  na  die  aan  den  beer  commissaris  ter  appro- 
batie zullen  worden  aangeboden  ter  voorkoming  van  alle 
misbruik. 

Art.  9.  Hy  zal  zich  soigneuselyk  onthouden  eenige  ver- 
strekkingen te  doen  van  provisien  ofte  andere  articnlen  biiiten 
de  zieken,  zullende,  by  ontdekking  van  dien,  daarover  na 
verdiensten  worden  gecorrigeert. 

Art.  10.  Hy  zal  maandelyks,  met  het  uiteinde,  by  eeoe 
schriftelyke  en  behoorlyk  door  hem  geteekende  notitie  moeten 

Digitized  by  VjOOQIC 


1>99.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  963 

opgeeyen  de  hoeveelheid  vleesch,  spek  en  pluimvee,  dat  g«- 
daurcnde  de  maand  aan  hei  hospitaal  ten  dienste  der  zieken 
geleverd  is,  om  het  bedragen  daar  van,  met  en  benevens  dat 
van  groentens  en  andere  behoetligheden,  etc,  etc.,  op  ordon- 
nantie  van  den  heer  Directeur  Generaal  uit  Compagnies  kassa 
te  ontvangen. 

Art.  11.  Hy  zal  in  alles  de  nodige  menage  lietragten,  nog- 
thans  zorgende,  dat  de  zieken  van  't  nodige  na  behoren  worden 
voorzien,  en  niet  dan  deugdsaame  provisien,  etc,  etc.  uit  de 
pakhuisen  en  van  den  leverancier  ontvangen  en  aan  de  zieken 
verstrekken,  blyvende  hy  verantwoordelyk  voor  die  goederen, 
die  door  den  hospitalier  of  practizp  als  bedorven  en  onbruik- 
baar afgekeurd  worden. 

Art.  12.  Om  verzeekerd  te  zyn,  dat  de  restanten  onder 
deszelvs  administratie  met  de  boeken  kooroen  te  accoi*deeren, 
zal  de  heer  commissaris,  na  goedvinden,  den  opneem  door 
twee  builen-regenten  laaten  gevolg  neemen,  zo  dikwyis  als 
dezelve  'zulks  nodig  zal  oordeelen. 

Art.  15.  By  aldien  het  mogte  gebeuren,  dat  depractizyns 
hy  de  dagelyksche  ronde  geroelden  schafbaas  ordonneerden 
verstrekkingen  te  doen,  die  regelregt  teegens  de  vastgestelde 
dieet-lyst  of  den  gebruike  aandniisten,  zo  zal  hy  als  dan  ver- 
pligt  en  gehouden  zyn  hier  van  ten  eersten  kennisse  te  geven 
aan  den  hospilalier,  ten  einde  hier  in  de  nodige  ordre  te 
kunnen  stellen. 

Dog,  by  aldien  gemelde  schafbaas  vermeend  in  't  een  oi 
ander  te  worden  benadeeld  ofle  verkort,  zal  hy  a!s  dan  vry- 
lieid  hebben  zich  te  addresseeren  aan  den  heer  commissaris 
of  aan  den  praesident  der  hospitaalen  in  der  tyd. 

Art.  14.  By  zal  maandelyks  aan  tractement  genieten  rd' 8S 
of  'sjaars  rd*  1020  aan  papieren  van  credit,  behalven  vry 
genot  van  medicamenten  ingevalle  van  ziekte  ofte  andere  on- 
gemakken, doende  by  *t  aanvaarden  van  zyn  dienst  de  volgende 
eed: 

Dl  beloov  en  zweer,  dat  ik  my  stiptelyk  zal  gedragen  aan 
den   inhoud  van  de  instructie,  voor  myn  dienst  iieraamd,  en 

Digitized  by  VjOOQIC 


$64  1799.    P.  Ó.  VAN  OVERèTRATEN. 

de  dranken,  provisien,  nevens  alle  andere  behoeftigbeden»  die 
ten  behoeven  der  zieken  in  dil  godshuis  onder  myne  ver- 
antwoording znllen  gesteld  worden,  ten  meesten  belange,  zo 
van  de  Compagnie,  als  van  de  zieken,  zal  administreeren,  zonder 
daar  van  eenige  andere  verstrekking,  hoe  genaamd  ook,  te 
doen,  als  die  my  door  den  hospitalier  zullen  werden  voorge- 
schreeven  en  die  ik  by  my  zelven  weet  en  overtuigd  ben 
zodanig  te  zyn  gesteld,  dat  aan  de  zieken  konnen  afgegeven 
worden;  en  dat  ik  overigens  my  in  alles  zal  gedragen  als 
een  eerlyk  man  betaamd,  terwyl  ik  inzonderheid  zal  zorgen, 
dat  omtrent  de  aanbesteedingen  van  vleesch,  groentens,  vnichlen, 
etc.  etc,  door  de  leveranciers  geen  malversatien,  die  de  Com- 
pagnie nadeelig  zyn,  werden  gepleegd. 
Zo  waarlyk  helpe  my  God  Almachtig! 

26  Maart     Provisionede  inslruclie  voor  den  hospilalier 
te  Buüenzorg. 

§  1.  Aan  alle  impotenten,  die  permissie  hebben  verkreegen 
zig  naar  Buitenzorg  te  begeeven  ter  verdere  herstelling,  zal 
voor  derzelver  vertrek  ter  hand  werden  gesteld  een  sclirifltelyk 
bewys,  getekend  door  den  heer  commissaris  over  de  hospitaalen, 
om  te  dienen  tot  narigt  van  den  hospitalier  aldaar. 

§  2.  Voor  het  transport  na  derwaards  met  de  relonmee- 
rende,  leege  buffels  karren  zal  door  den  heer  commisFaris  over 
de  hospitaalen  aan  en  ten  behoeven  van  den  voerman  worden 
betaald  30  stuivers,  om  van  de  kostgelden  van  de  impotenten 
weederom  te  worden  afgetrokken. 

§  3.  Tot  defroyement  zal  aan  den  hospitalier,  'sGompagnie's 
weegen,  worden  gevalideert: 

9  stuivers   Indias   's  daags   voor  ieder  kop,  in  steede  van 
medicynen,  verband-linnen  en  kost, 

40  S   ryst   voor  ieder  kop  'smaands,  dan  wel  8  stuivers 
voor  ieder  gantang, 

4  ft  koffy  voor  ieder  kop  'smaands  en 

5  kannen  arak  op  bittere  kruiden  voor  ieder  d®  d*'. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1799.    P   Q   VAN  OVERSTRATEN.  96B 

En  dan  ook  voor  ieder  10  koppen  impotenten,  die  aldaar 
bescheiden  zyn: 

3  kannen  lamp-oly  tot  nagtligt. 

§  4.  Met  het  begin  van  iedere  maand  zal  de  hoepitalier 
gebonden  en  verpligt  zyn  aan  den  heer  Gouverneur  Generaal 
en  den  heer  commissaris  over  de  hospitaalen  alhier  te  zenden 
een  pertinente  naanilyst  van  alle  impotenten,  die  aldaar  ge- 
l(^eert  zyn,  met  aanwyzing,  wanneer  aldaar  aangekomen,  aan 
welke  ziektens  dezelve  laboreeren  en  of  'er  hoop  van  herstel  is. 

§  S.  Deze  naamlyst  zal  dan  ook  voornamentlyk  dienen  tot 
het  bezorgen  der  voorschreeve  gelden,  mitsgaders  voor  de  trac- 
lemenlen  van  de  impotenten,  waar  van  nader  zal  worden 
gesprooken,  en  welke  penningen  door  den  heer  commissaris 
over  den  inlander  zullen  worden  afgezonden. 

§  6.  Van  alle  impotenten,  die  aldaar  ter  cureering  leggen, 
zal  worden  ingehouden  de  geheele  gage;  om  hun  echter 
eenigzins  te  gemoed  Ie  koomen,  zo  zal  maandelyks  aan  een 
ieder  derzelve  worden  verstrekt  het  gewoonlyk  kostgeld,  door 
hen,  voor  dat  in  het  hospitaal  zyn  gekoomen,  ontvangen  en 
genoten. 

§  7.  Dan,  vermits  *er  eenig  onderscheid  diend  plaats  te 
hebben  tusschen  de  schafting  der  gemeene  militairen  of  ma- 
troosen  en  die  der  officieren,  zo  verwagt  men  van  meermeiden 
hospitalier  deszelvs  consideratien,  ten  einde  ten  dien  opzigte 
de  nodige  bepaalingen  te  kunnen  beraamen. 

§  8.  By  arrivement  van  impotenten  aldaar  zal  de  hospitalier 
verpligt  zyn  schriftelyke  kennisse  te  geeven  aan  den  comman- 
dant, Chambon,  gelyk  ook  zulks  diend  plaats  te  hebben  by 
derzelver  vertrek,  ten  einde  te  kunnen  zorgen  voor  de  terug 
reise,  zonder  dat  meermelde  connnandant  zig  zal  mogen  be- 
nioeyen  met  de  vast  bepaalde  of  nog  te  bepaalene  iustruclie 
en  beheering  van  voorschreeven  hospitaal,  die  alleen  gedefe- 
reerd  en  opgedragen  is  aan  den  teegenswoordigen  hospitalier. 

§  9.  In  gevalle  het  echter  mogte  gebeuren,  dat  de  impo- 
tenten te  onvreeden  waaren  over  de  behandeling  van  den 
hospitalier,   zo   zal  hel  hun  vry  staan  zich  ten  dien  einde  te 

Digitized  by  VjOOQIC 


966  1799.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

addresseerea  aan  den  commandant  voornoemd,  die  als  dan 
gequalificeerd  is  derzelver  klachten  te  onderzoeken  en  Ie 
brengen  onder  bet  oog  van  den  beer  commifisaris  en  de  baiteo- 
regenten  over  de  hospitaalen. 

§  10.  Tot  gemoedkoming  van  den  hospitalier  zal  *er 
jaarlyks  nit  's  Gompagnie's  medicinalen  winkel  aan  hem,  legens 
inkoops  prys,  worden  verstrekt  een  bedragen  van  f  VM  aan 
medicamenten,  ter  zper  keuze,  ingaande  met  primo  JanoaryjL 
en  eindigende  met  ultimo  December  1799. 

§  11.  De  hospitalier  zal  gehouden  zyn  aan  den  heer  com- 
missaris en  de  buiten-regenten  over  de  hospitaalen  alhier  ten 
eersten  te  suppediteeren  een  vast  reglement,  hoedanig  en  op 
welke  wyze  hy  zal  vermeenen,  dat,  zo  wel  de  schafting,  ab 
het  toedienen  van  medicamenten  aldaar  zal  dienen  te  geschieden, 
ten  einde  zidi  daar  over  te  kunnen  verklaaren. 

26  Maart.  Voorschrifl  nopens  het  bezoeken  van  zieken 
in  de  hospüalen  en  hel  doen  overbrengen  derwaarts 
van  zieken. 

Is  goedgevonden  aan  alle  de  hoofden  der  respective  depar- 
tementen ter  dezer  hoofdplaats  vryheid  te  verleenen  om  hunne 
onderhoorigen  in  de  hospitaalen  te  komen  en  te  doen  bezoeken 
en  naar  derzelver  behandeling  onderzoek  te  doen,  zoo  dikwerf 
zy  dit  nuttig  en  nodig  zullen  oordeden. 

26  Maart.  Bekendmaking^  dai  diakenen  der  Gereformeerde 
gemeente  te  Batavia^  maar  jaarlyksche  geuHHmle*\ 
openlijk  verantwoorden  zouden  hunne  gestie  van  de  amêen- 
gelden  gedurende  het  jaar  1798. 

-**  A^ar     Voorschrift  nopens  handel  in  arak. 

Tot  geriev  van  den  smallen  handelaar  is,  op  den  voorstel 
van  den  heer  Gouverneur  Generaal,  goedgevonden  en  verstaan 
den  araksbranders  alhier  te  permitteeren  om  hunne  arak,  be- 
halven  in  de  by  het  placcaat  van  den  IK»  Juny  1798  bepaalde 

Digitized  by  VjOOQIC 


1799.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  967 

lieele  en  halve  leggers,  mede  te  mogen  debiteeren  in  heele  en 
halve  aamen,  mits  dezelven  de  bepaalde  maat  houden  van  90 
kannen  de  beele  en  45  kannen  de  halve  aam,  ieder  kan  ge- 
rekend op  tien  mutsjes,  en  mits  deze  aamen  alvorens  door 
den  ykmeester  geêykt  en  gebrand  worden  met  een  distinctief 
merk,  ten  blyke,  dat  zy  de  bepaalde  maat  houden,  op  poene 
van  een  honderd  gekartelde  zilvere  ducalons  ten  behoeven  van 
de  slads  kas  voor  ieder  heele  of  halve  aam,  die  na  verkoop  en 
aflevering  uit  de  eene  of  andere  brandery  bevonden  zal  worden 
ongeykt  te  zyn,  boven  de  confiscatie,  van  zodanig,  ongeykt 
vaatwerk;  zullende  de  respectieve  oiBcieren  van  justitie  en 
speciaal  de  drossaard  der  stad  en  ommelanden  van  Batavia, 
nevens  den  sabandhaar  en  licentmeester,  gelast  worden  op  de 
executie  dezes  nauwkeurig  te  letten  en  tegens  de  contra- 
venteurs  te  procedeeren  lot  de  gestatueerde  boete  zonder 
eenige  connivenlic  of  gratie,  mitsgaders  aan  de  gemeente  hier 
van  by  publicatie  worden  kennis  gegeeven. 


Op  den  y^  Mei  1799  is  ter  zake  nader  gepubliceerd: 
Van  wegens  de  hooge  regcering  dezer  landen  word  aan 
allen  en  een  iegelyk  by  dezen  bekend  gemaakt,  dat  in  Raade 
van  Indie  tot  geriev  van  den  smallen  handelaar  nader  be- 
sloten is  aan  de  araksbranders  alhier  toe  te  staan  om  hunne 
arak,  behalven  in  de  by  het  placcaat  van  den  16®°  Juny  1798 
en  de  by  de  publicatie  van  den  S®'^  April  dezes  jaars  be- 
paalde vaatwerken,  mede  in  bierpypen  te  mogen  verkoopen, 
mits  dezelven  de  maat  houden  van  120  kannen  van  10 
mutsjes  ieder  en  alvorens  door  den  ykmeester  geykt  en  ge- 
brand worden  met  een  distinctief  merk,  ten  blyke,  dat  zy  de 
voorschreeven  bepaalde  maat  houden,  op  poene  van  een  honderd 
gekartelde  zilvere  ducatons  ten  behoeven  van  'de  stadskas  voor 
ieder  bierpyp,  die  na  verkoop  en  aflevering  uit  de  eene  of 
andere  brandery  bevonden  zal  worden  ongeykt  te  zyn,  boven 
de  GonBscalie  van  zodanig,  ongeykt  vaatwerk. 
Zie  ook  5/9  Louwmaand  1810. 

Digitized  by  VjOOQIC 


968  1799.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

-^  April.     Aanmaak  van  brieven  van  credit. 

Is  goedgevonden: 

1®  om  in  het  thans  plaats  hebbend  gebrek  aan  kleine  credit 
papieren    tot   de  dagelyksche  uitgave  te  voorzien  te  laten 
aanmaken : 
6000  p"  van  vyf  ryksdaalders, 
5000  >     »     drie  > 

10000  >  »  Iwee  »  ,  en 
35000  •  »  een  ryksdaalder  en  de  aanmaking  van 
dezelve  zo  spoedig  mogelyk  te  laten  gevolg  neemen  en 
de  teekening  voor  gezien  op  te  dragen  aan  den  heer  pro 
interim  Directeur  Generaal,  Johannes  Siberg,  van  de  6000 
p'  van  vyf  ryksdaalders,  aan  den  heer  Raad  extra-ordi- 
nair, Amoldus  CoDslantyn  Mom,  van  de  6000  p*  van 
drie  ryksdaalders,  aan  den  heer  Raad  extra-ordinair»  Goen- 
raad  Martin  Neun,  van  de  10000  p'  van  twee  rykadaalders, 
aan  de  heeren  Raaden  extra-ordinair,  Willem  Vincrat 
Helvetius  van  Riemsdyk,  Godfried  Ghristoffel  Fetmenger 
en  Albertus  Henricus  Wiese,  ieder  10000  p"  van  een 
ryksdaalder  en  aan  den  heer  Raad  extra-ordinair,  Nico- 
laas  Engelhard,  van  de  overige  5000  p*  van  een  rykfr- 
daalder; 

2°  te  noteeren,  dat  de  evengemelde  aan  te  maken  credit  brieven 
Ie  zamen  zullen  bedragen  rd'  100000  en,  nadat  het  rap- 
port van  de  voorschreeve  gedaane  aanmaking  ingekom» 
zal  zyn,  een  gelyk  montant  aan  papieren  van  credit  van 
rd'  1000  en  rd'  5000  te  laten  vernietigen; 

5®  van  de  voorschreven  gearresteerde  aanmaking  van  papieren 
van  credit  aan  de  gemeente  by  publicatie  kennis  te  geven 
en  die  daar  by  gangbaar  te  verklaren  tot  de  daarop  ge- 
stelde waarde,  zo  te  dezer  hoofdplaats,  als  op  Java,  Gheribon 
en  Bantam,  mitsgaders  een  iegelyk  op  de  evengenoeoide 
plaatsen  te  gelasten  dezelve  in  betaling  te  accepteeren 
zonder  aan  derzelver  cours  of  circulatie  eenige  verhindering 
of  slremming  te  veroorzaaken. 


Digitized  by  VjOOQIC 


1799:     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  g^g 

Aan  elk  der  genoemde  >teekenaaren"  werden  nog  drie  of 
vier  >leekenaren''  toegevoegd. 

Op  11 /SK  Jany  1799  is  ter  zake  nader  bekend  gemaakt: 
>dat  den  11^  dezer  in  Raade  van  Indie  besloten  is  om  de 
by  publicatie  van  den  16'°  April  j.  1.  vermelde  credit  brieven 
van  rd*  5,  gemerkt  L'^  A.  en  genommert  van  een  tot  6000, 
ab  nu,  in  stede  van  door  den  tot  gouverneur  van  Ternaten  geéli- 
geerden  gewezen  eersten  opperkoopman  des  kasteels,  Cranssen, 
mede  zullen  worden  ondertekend  door  den  tweden  opper- 
koopman des  kasteels,  Hartmann". 


Eerst  op  12  November  1799  was  men  met  den  aanmaak 
van  dit  papieren  geld  gereed. 

9  April.  Beketidmaking^  dat  de  kerkeraad  van  de  Lu- 
Ihersche  gemeente  te  Batavia  rekening  en  verantwoor- 
ding zoiufe  doen  van  de  kerk' fondsen  over  hel  jaar 
1798. 

9  April.     Afschaffing  van  den  Raad  van  discipline. 

De  heer  Generaal  Major  in  dienst  der  Bataafsche  republiek 
en  generaal  en  chef  over  's  Compagnies  militie  in  Indiê,  6us- 
staf  Nordman,  in  de  vergadering  verscheenen  en  by  monde 
te  kennen  gegeeven  hebbende,  dat  zyn  Edele  goedgevonden 
had  den  door  zyn  Edele  aangestelden  Raad  van  discipline  af  te 
schaffen  en  alles  op  den  ouden  voel  te  herstellen  om  reeden 
van  meermalen  begane  fouten  tegens  zyn  Edele  ordres  en  in- 
structien,  zo  is  goedgevonden  en  verstaan  hier  van  vooreerst 
alleen  deze  aantekening  te  houden  en  de  dispositie  daarop 
aan  te  houden. 


Bij   circulaire   van    16   April    1799  werd  aan  alle  buiten- 
kantoren medegedeeld: 

Naardien,  ingevolge   de   gevallen  dispositie  in  onze  op  den 

Digitized  by  VjOOQIC 


970  1799.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN. 

15^*  dezer  gecombineerd  gehouden  vei^dering  mei  de  boog 
Edelen  heeren  Commissarissen  Generaal,  de  generaal  major 
in  dienst  van  de  Bataafsche  republidi  en  hoofd  over  lodias 
militie,  Gustaf  Nordman,  provisioneel  gesteld  is  buiten  com- 
mando en  de  militaire  troupen  intusschen  ontslagen  zyn  ge- 
worden van  den  eed,  aan  denzelven  generaal  major  afgelegd, 
en  weder  als  bevorens  zyn  gebragt  onder  de  directe  ordrea 
van  het  gouvernement  zelve,  hebbende  op  nieuw  daaraan  den 
eed  van  trouw  afgelegd,  zo  geeven  wy  u  Edele  van  dit  een 
en  ander  tot  naricht  en  observantie  mits  dezen  de  verdachte 
informatie. 
Zie  ook  S3  November  1798. 

16  April.     Verstrekking  van  rijst  van  Regeringstoege. 

Op  een  door  den  heer  pro  interim  directeur  generaal,  Jobannes 
Siberg,  gedaan  voorstel  is  — uithoofde  van  de  meer  en  meer 
toeneemende  schaarsheid  aan  ryst,  zodanig,  dat  niet  alleen 
sommige  van  de  gegoedste  dienaaren  en  burgers  niets  meer 
van  dien  korl  in  voorraad  hebben,  maar  ook  dat  graan  noch 
voor  haar  zelven  of  tot  onderhoud  hunner  slaaven  by  par- 
ticulieren kunnen  bekomen  — goedgevonden  en  verstaan  alle 
hooge  en  laage  Compagnies  dienaaren  en  burgers,  zo  Euro- 
peesche,  als  inlandsche,  die  hun  geriev  by  de  gantang  op  de 
ryst-bazaar  niet  kunnen  of  mogen  erlangen,  zulks  begeerende, 
uit  's  Compagnies  voorraad  te  doen  adsisteeren  met  zo 
ved  ryat,  als  zy,  nevens  hunne  huishouding,  geduurende  den 
tyd  van  drie  maanden  nodig  hebben,  van  heden  af  gerekend, 
zullende  een  ieder^  die  de  voorschreeven  adsistentie  begeert, 
ten  einde  dezelve  in  een  behoorlyke  evenredigheid  en  over- 
eenkomstig elks  benodigdheid  geschiede, .  verplicht  zyn  zich 
deswegens  binnen  den  tyd  van  agt  dagen,  ingaande  met  den 
dag  van  heden,  hetzy  in  perzoon,  dan  wel  in  geschrifte,  onder 
zyn  handteekening  te  addresseeren  by  den  tweeden  opper- 
koopman  dezes  kasteels,  Fredrik  Schouwman,  die  tot  dat  einde 
dagelyks  len  zynen  comploire  binnen  het  kasteel  zal  vaeeeren 
des  voormiddags  van  agt  tot  IwhM  uuren,  en  aan  denxelven 

Digitized  by  VjOOQIC 


1799.     P.  G.  VAN  OVERSTRATEN.  971 

opgeeven  bet  getal  der  koppen,  die  door  hem  moeten  gc- 
spyzigd  worden  en  voor  hoeveel  tyd  hy  van  de  voorschreeven 
drie  maanden  met  ryst  begeerd  geriefd  te  worden,  waarna,  de 
gebeele  opgave  geschied  zynde,  de  gemelde  tweede  opperkoop- 
man  hem  een  ordonnantie  zal  afgeeven  op  de  administrateurs 
in  bet  graan  magazyn  tot  de  afgave  van  de  benodigde  ryst 
tegens  de  directe  betaling  van  rd'  50  papieren  geld  de  koyang 
van  3200  ponden. 

En  zal  biervan  aan  de  gemeente  by  een  advertentie  worden 
kennis  g^eeven. 

18  April.     Eed' formulier  voor  militairen. 

Wy  belooven  en  zweeren  gebouw  en  getrouw  te  zullen 
zyn  aan  bet  Bataafscbe  volk,  aan  beeren  Bewindbebberen,  uit- 
makende het  committé  over  de  zaken  tot  den  Oost-Indiscben 
handel  en  bezittingen,  mitsgaders  de  beeren  Commissarissen 
Generaal,  den  beer  Gouverneur  Generaal  en  de  Raaden  van 
India  als  onze  wettige  overigbeid  te  erkennen  en  te  respec- 
teeren en  hunne  beveelen,  welke  ons  reeds  gegeeven  zyn  ol 
noch  gegeeven  zullen  worden,  stiptelyk  en  met  alle  nauw- 
keurigheid te  zullen  uitvoeren  en  doen  uitvoeren,  mitsgaders 
ons  overigens  te  gedragen,  als  brave  en  eerlievende  militairen 
toestaat  en  betaamd. 

Zo  waarlyk  belpe  ons  God  Almachtig. 

I'  f^^      Wijziging   der  pachUvoorwaarden  van  het  po* 
en  tophO'Spel 

Is  goedgevonden  te  verklaaren,  dat  bet  aan  slaaven,  zo 
min  op  de  bazaars,  gelegen  in  de  om-  en  bovenlanden,  als  op 
eenige  andere  plaatsen,  hoegenaamd,  vrysttat  eenige  g(  ederen 
te  verpanden  of  te  verkoopen,  maar  zulks  aan  alle  lyfeigenen 
is  en  blyft  verboden;  en  hier  mede  het  10*°  articul  van  de 
voorschreeven  pacht*conditien,  waarby  het  toppen  en  dtdibelen 
door  slaaven  mede  op  de  gemelde  bazaars  is  geinterdiceerd, 
te  amplieeren. 

Digitized  by  VjOOQIC 


972  1799.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

23  Aprii.     Prijs'bepaling  van  koffij\  suiker  en  peper. 

Oithoofde  van  de  Doodzakelykheid,  is  goedgevoaden  en  ▼er- 
staan  te  bepaalen,  dat  de  na  te  melden  producten  na  ultimo 
dezer  of  met  den  1«"  May  aanstaande,  alle  ongelden  daar 
onder  begrepen  en  dus  ?ry  aan  boord,  zo  aan  de  ingezetenen 
alhier,  als  aan  de  hier  met  scheepen  van  neutraale  natiën 
ten  handel  komende  vreemdelingen  en  aan  de  Chineesche jonk- 
lieden  zullen  worden  afgestaan,  als  koffyboonen,  Jaccatrascbe, 
voor  elf  effectieve  Spaansche  matten  het  picol;  suiker,  eerste 
soort,  voor  vyf  en  twee  derde  effectieve  Spaansche  matten  het 
picol  en  peper,  swarte  geharpte,  voor  dertien  effectieve  Spaansche 
matten  het  picol,  zullende  de  voorschreeven  bepalingen  by 
provisie  blyven  stand  houden  tot  zes  maanden,  nadat  de  Ba- 
taafsche  republiek  met  alle  de  Europeesche  zeemogendheden 
in  vreede  zal  zyn ;  en  wel  met  deze  bepaling,  dat  het  papiere 
geld,  alhier  in  circulatie,  in  betaling  zal  worden  geaccepteerd 
tot  de  concurrentie  van  een  derde  van  het  geen  by  de  Com- 
pagnie tot  den  inkoop  der  voorschreeve  producten  zal  worden 
besteed,  mits  bet  zelve  geaugmenteerd  werde  met  vyfUen 
procentos  of  de  gewoonlyke  agio  alhier  op  de  zilvere  munt 
spetien;  wordende  de  hooge  Indiasche  regeering  gequalificeerd 
om  van  de  evengeraelde  gemaakte  bepalingen  met  de  eerste 
gelegenheid  kennis  te  geven  aan  den  Minister  van  de  Ba- 
taafsche  republiek  te  Philadelphia,  van  Polanen,  ten  einde  de 
Amerikaanscbe  kooplieden  daar  van  {«".  adverteeren  en  dezelve 
te  animeeren  om  hunne  scheepen  naar  herwaards  ten  handel 
te  zenden. 

Wyders  is  goedgevonden  en  verstaan  als  nu  ook  in  te 
trekken  en  af  te  schaffen  de  betaling  van  twee  percent  voor 
den  sabandhaar  en  licentmeester  en  den  kastelein  in  het 
Heeren  logement,  voor  zo  verre  de  door  de  vreemdelingen 
aangebragt  wordende  contanten  en  de  door  hun  by  de  Gooh 
pagnie  voor  producten  besteed  wordende  gelden  betreft,  en 
gedagte  sabandhaar  en  kastelein  voor  't  vervolg  eeniglyk  te  laten 
jouisseeren    van   het  genot   der   voormelde  percenlo's  van  de 

Digitized  by  VjOOQIC 


1799.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  975 

door  de  vreemdelingen  aangebragl  wordende  cargasoenen  en 
van  het  geen  zy  I>y  particulieren  zullen  inkopen  en  van  hier 
uilYoeren. 

23  April.  Vergunning  tot  den  verkoop  van  arak  in 
bier-pijpen. 

Is  goedgevonden  en  verstaan  aan  de  gezamentlyke  araks- 
branders  alhier^  tot  geriev  van  den  smallen  handelaar,  nader 
ie  permilteeren  om  hunne  arak,  belialven  in  de  by  het  placcaat 
van  den  15*""  Juny  1798  en  de  by  de  publicatie  van  den  2^" 
der  tlians  lopende  maand  bepaalde  vaatv^erken,  mede  te  mogen 
debiteeren  in  bierpypen,  mits  dezelven  de  maat  houden  van 
120  kannen  van  10  mutsjes  ieder  en  alvorens  door  den  yk- 
meester  geykt  en  gebrand  worden  met  een  distinctief  merk, 
ten  blyke,  dat  zy  de  voorschreeven  bepaalde  maat  liouden,  op 
poene  van  een  honderd  gekartelde  zilvereducatons  ten  behoeven 
van  de  stads-kas  voor  ieder  bierpyp,  welke  na  verkoop  en  af- 
levering uit  de  eene  of  andere  brandery  bevonden  zal  worden 
ongeykt  te  zyn,  boven  de  confiscatie  van  zodanig  ongeykt 
vaatwerk;  zullende  aan  de  gemeente  hiervan  by  publicatie 
worden  kennis  gegeeven  en  de  respective  officieren  van  justitie 
en  speciaal  de  drossaard  der  stad  en  ommelanden  van  Batavia, 
nevens  de  sabandhaar  en  liceutmeester  worden  gelast  toe  te 
zien  en  te  waken,  dat  aan  den  inhoud  dezes  stiptelyk  worde 
voldaan  en  om  tegens  de  conlraventeurs  te  procedeeren  tot 
de  gestatueerde  poenaliteiten  zonder  eenige  conniventie  of  gratie. 

26  April.  Bepaling,  dat  als  commandant  van  de  stad 
Batavia  zoude  fungeren  de  oudste  officier  van  het 
garnizoen  aldaar. 


ao  AprU 


Generaal  pardon  voor  zekere  deserteurs. 


De  heer  Gouverneur  Generaal  geproduceerd  hebbende  een 
adres  van  d^  luitenant  colonel  en  commandant  van  de  eerste 
brigade,  Johan  Hendrik  Schenck,  daarby  te  kennen  geevende, 

Digitized  by  VjOOQIC 


974  itOÖ.    P.  Ö.  VAN  OVERSTRATEN. 

dat  van  de  bataillons  Porlugeezen,  Papangers  en  Boegineezen 
zeer  reële  manschappen  zyn  gedeserteerd,  welke  zich  in  den 
omtrek  van  deze  slad  zouden  schuil  houden,  doch,  na  die  ba- 
taillons weder  in  de  stad  leggen,  zeer  gaarne  na  dezel?e  zouden 
terugkeeren,  zo  de  vrees  voor  straf  hen  daarvan  niet  weder- 
hield,  zo  is,  conform  het  tevens  door  den  gedagten  luitenant 
colonel  Schenck  aan  zyn  hoog  Edelheid  gedaan  verzoek,  goed- 
gevonden en  verstaan  een  generaal  [lardon  aan  alle  de  deser- 
teurs van  de  voormelde  bataillons  te  verleenen,  welke  by 
dezelve  zullen  terugkeeren  binnen  den  tyd  van  drie  maanden, 
gerekend  van  den  dag  af,  dat  hiervan  aan  de  gemeente  by 
ecne  publicatie  zal  wonlen  kennis  gegeeven. 

3  Hei.     Maatregel    nopens    Chineesche    vaartuigen^    in 
Indiè  handel  drijvende. 

Overwegende,  dat  de  sedert  korte  dagen  gedane  menig- 
vuldige verzoeken  om  naar  Atchim  ten  handel  te  varen 
eenigsints  speculatief  voorkomen  en,  boe  zeer  de  ver- 
zoekers te  kennen  geven,  dat  de  in  het  jongst  verweken  jaar 
door  sommigen  behaalde  voordeelen  hun  daartoe  aanspooren, 
uithoofde  dat  de  vaart  %an  bier  op  Atchim  bevorens  nimmer 
zo  frequent  geweest  is  als  nu,  en  dit  het  vermoeden  moet 
verwekken,  dat  de  Chineezen  hiermede  andere  oogmerken 
hebben  als  slechts  een  gepermilteerden  handel  op  die  plaats 
te  dryven,  te  meer,  daar  zy  in  het  vaaren  derwaarts  Bencoelen 
moeten  passeeren  en  de  amphioen,  vermits  daarvan  in  dit 
jaar  noch  geen  aanbreng  heeft  plaats  gehad,  hier  tot  eene 
ongehoordü  hoogte  in  prys  is  gesteegen  en  het  noch  zeer 
onzeker  is,  hoe  lang  die  duurte  noch  zal  blyven  standhouden, 
zo  is,  ten  einde  voor  te  komen,  dat  geene  anachodas  of  ja- 
ragans,  wanneer  die  met  hunne  vaartuigen  eenige  andere  plaats, 
als  waar  na  toe  hunne  passen  luiden,  aangedaan  mogten  hebben, 
zich  door  het  voorgeeven  van  vao  een  verkiren  reize  te  hebben 
moeten  terugkeren  aan  een  rechtmatig  ondenoek  zoodea 
kannen    onttrekken,  goedgevonden   en  verstaan   den  saban- 

Digitized  by  VjOOQIC 


1799.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  9tU 

dhaar  en  lirentmeester,  Jacobos  Theodoras  Reynsl,  te  gelasten 
om,  by  teragkomst  van  zodanige  taartuigen  ter  dezer  rliede, 
daarvan  ten  eersten  aan  deze  regeering  kennis  Ie  geven  en 
om  aan  de  anachodas  of  juragans  vun  de  vaartuigen  liet 
ontlossen  van  eenige  goederen  te  interdiceeren  tot  de  nadere 
ordre  dezer  regeering. 

3  Mei.     Voorschriften    nopens   de    "^aanreekening**   van 
houtiverken. 

Door  de  kasteels  opperkooplieden  opgegeven  zpde,  welke 
onlres  zonden  kunnen  worden  gestatueerd  tot  tegengang  van 
irregulariteiten,  die  veelmalen  by  de  aanreekening  van  hout- 
werken plaats  vinden,  zo  is  goedgevonden  en  verslaan  te 
bepalen : 

1°  dat  de  boutwerken  op  Java,  zonder  onderscbeid  van  wat 
soort,  met  de  Rbynlandscbe  voet-maat  accuraat  gemeten, 
dusdanig  naar  berwaards  aangerekend  en  albier  zodanig 
by  de  boeken  ingenomen  moeten  worden  en  dus  de  bereids 
gegeven  ordre  om  die  houtwerken  met  Rbynlandscbe  maal 
te  meeten  te  doen  standhouden; 
2^  dat  alle  de  boutwerken  by  derzelver  praeciese  lengte  op  de 
facturen  van  aanrekening  moeten  bekend  gesteld  worden, 
zonder  nocbtbans  daaronder  te  mogen  begrypen  de  koppen 
der  balken,  alzo  die  tot  derzelver  wezentlyke  lengte  niet 
behoren,  en  derhalven  af  te  schaffen  het  tot  dusver  plaats 
gehad  hebbend  gebruik  om  de  overgezonden  houtwerken 
aan  te  schryven  van  20  lot  2B  voeten,  enz.; 
3®  dat  het  zo  even  gearresteerde  omtrend  de  lengte  der  hout- 
werken ook  betrekkelyk  zal  zyn  tot  derzelver  dikte  en 
dezelve  dus  ook  met  hunne  praeciese  dikte  te  doen  bekend 
stellen ;  doch,  wyl  er  zeldzaam  boomen  gevonden  worden, 
die  onder  en  boven  een  egaale  dikte  hebben,  zo  zullende 
balken*  de  lengte  hebbende  tot  35  voeten  inclusive,  mogen 
aangeschreeven  worden  met  een  duim  verschiet,  als  by 
voorbeeld    van  7    tot   8,  van  8  tot  9  duim,  enz.,  terwyl 

Digitized  by  VjOOQIC 


976  1799.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

de  balken  van  36  voeten  tot  de  langste  inclusive  in  dikte 
zullen  mogen  aangeschreven  worden  met  ^  duim  versehiet, 
als  van  11  tot  13,  van  12  tot  14  duim  en  zo  verder  op- 
klimmen tot  de  dikte  toe; 

4^  dat  ook  de  swalpen  en  planken  met  hunne  weienüyke 
lengte,  dikte  en  breele  dislinct  by  de  facturen  zullen  moeten 
worden  bekend  gesteld; 

5°  dat  tot  voorkoming  van  alle  exepties,  die  naderhand  by 
de  verwerking  der  houtwerken  zouden  kunnen  gemaakt 
of  bygebracht  worden  door  de  respectieve  baazen^  op- 
zienders  en  meesterknegts,  geen  hier  aaugebragt  worden* 
dan  naar  dat  zy  dezelve  alvorens  in  praesentie  van  de 
capilains  of  gezachvoerders,  die  dezelve  aanbrengen,  exact 
gemeten  en  geêxamineerl  hebben  en  welker  bevinding  de- 
zelve dadelyk  by  een  schriftelyk  bericht  zullen  moeten 
opgeven  aan  de  kasteels  opperkooplieden,  doch  welke  be- 
richten tevens  door  den  capitain  of  gezachvoerder,  die 
dezelve  houtwerken  uitgeleverd  heeft,  voor  accordeerende 
met  de  opgave  getekend  zullen  moeten  zyn»  zullende  in 
contrarie  geval  de  minderheden  of  defecten  worden  ge- 
bragt  ten  lasten  van  de  geen,  die  zodanige  houtwerken 
zal  hebben  ontfangen. 

-^  Mei.     Wijziging  van  de  pacht-conditien  der  topta fels. 

Van  wegens  de  hooge  regeering  dezer  landen  word  aan 
allen  en  een  iegelyk  bekend  gemaakt,  dat  op  den  3^  dezer 
maand  in  Raade  van  Indiê  besloten  is,  tot  interpretatie  van 
het  15^^  arlicul  van  de  jongst  geemaneerde  pachl-conditieD 
voor  de  Ghineesche  toptafels,  voor  het  vervolg  te  statueeren, 
zo  als  gestatueerd  word  by  dezen,  dat  onder  het  daar  by 
vermeld  toppen  of  dobbelen  ook  begreepen  zal  zyn  het  speden 
met  Ghineesche  kaarten  en  dat  dierhalven  aan  de  Ghineesche 
wyven,  dochters  en  andere  vrouwen  het  speden  met  Ghineesche 
kaarten  geinterdiccerd  is  en  blyfl  op  dezelvde  poenaliteiten, 
als  waar  op  by  het  voornoemde  15"^*  articul  aan  dezelve  hei 
toppen  en  dobbelen  is  verboden. 

Digitized  by  VjOOQIC 


T79d.     P.  Q.  VAN  OV£R8TRAT£N.  977 

7  Mei.     YaHsteUing  eener  instructie  en  sataris'lijst  vaar 
den  opper-  en  tmder'laots  te  Grissee. 

Nopens  de  salaris-llJst  is  niet  anders  aangetroffen  dan  het 
navolgende  extract  nit  de  resolutien  der  Regering: 

Door  den  Gouverneur  Generaal  ter  dispositie  gebragt  synde 
de  salaris-lyst  voor  de  lootsen  in  Java's  Noord  Oosthoek,  benevens 
een  instructie  voor  dezelven,  zo  is  goedgevonden  en  verstaan 
de  gemelde  salaris-lyst  en  dies  ampliatie  als  nu  te  arresteeren 
op  zodanigen  voet,  als  heeren  Commissarissen  Generaal  aan 
deze  regeering  hebben  aangeschreeven  en  het  salaris  voor 
de  lootsen  zodanig  te  bepalen,  als  door  de  Javasche  ministers 
is  voorgesteld  by  hunne  marginale  remarques  op  de  voor- 
schroeven  ampliatie^  doch  met  deze  alteratie  in  de  voornoemde 
remarques  op  articnl  3,  dat  particuliere,  by  de  Compagnie 
ingehuurd  geweest  zynde  vaartuigen  ledig  op  Sourabaya  re* 
tonrneerende,  niet  verplicht  zullen  zyn  eenig  lootsgeld  te 
betalen,  en  met  deze  ampliatie,  dat  het  den  heer  Java's  gou- 
verneur ten  allen  tyde  vry  zal  staan  vreemde  scheepen  Ie 
libereeren  van  dit  lootsgeld. 


De  instructie,  vastgesteld  te  Soerabaija,  den  6^  JanuarlJ 
1799,  luidt,  als  volgt: 

Art  1.  De  loodsen  zullen  gehouden  zyn  om  een  van  beide 
te  vigileeren  en  uit  te  zien  naar  de  komst  van  's  Compagnie's 
schip  of  scheepen  en  ook  mindere  kielen  en,  dezelve  uit  de 
West  vemeemende,  zig  zelvs  in  perzoon  met  de  boot  of  by 
onstentenisse  van  dien  met  een  ander  bequaam  vaartuig  naar 
boord  van  een  zodanig  schip  of  mindere  kiel  te  vervoegen  en 
dat  wel  by  den  hoek  van  Oedjong  Panka  ter  diepte  van  zes 
è  zeeven  vadem  water,  ten  einde  een  zodanig  schip  of  vaar* 
tuig,  dat  naar  Sourabaya  of  Grissee  gedestineerd  is,  dan  wel 
ook  die  naar  een  der  Oostersche  plaatsen,  den  Tregter  door 
willende,  te  lootsen  en  ter  behoorlyke  plaatse  te  brengen. 

Art.  2.    In   zelvervoegc  zal  de  loots  handelen  met  kielen, 

PLltAAT-Mn  DOL  III.  62 

Digitized  by  VjOOQIC 


978  17de.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN, 

Tan  Sourabaya  of  Grissee  vertrekkende,  en  deselve  buiten  gaats 
brengen,  tot  dat  zy  den  hoek  van  Oedjong  Pankain'tZoyden 
peylen  en  tot  op  zeeven  a  agt  vadems  water  of  verder,  in  zo 
yerre  nodig  voorkomen  zal. 

Art.  3.  Op  de  scheepen,  die  aan  den  Oostkant  den  Tregter 
binnen  of  door  willen,  zal  de  loots  by  Passonrooang  ter  diepte 
van  8  vadems  water  en  op  mindere  kielen  op  de  hoogte  van 
het  Bokken  eyland  zig  aan  boord  vervoegen;  daarentegen 
zal  de  loots  de  scheepen,  dio  in  de  Oostmousson  den  Tr^ter 
moeten  pas^^eeren  om  elders  na  een  der  Oostersche  goaveme* 
menten  of  plaatsen  te  steevenen,  niet  mogen  veriaaten,  voor  en 
aleer  hy  het  Krabben  eyland  Zuyd-Zuyd-Oost  peyld  en  de  diepte 
heeft  van  agthien  a  twintig  vadems  water;  dog  in  de  West- 
raoasson  kan  hy  zig  op  de  hoogte  van  het  Bokken  eyland  vau 
boord  begeeven,  indien  er  zig  anders  geen  noodzakdykheden 
op  doen  om  langer  aan  boord  te  blyven. 

Art.  4.  De  loods  zal  niet  vermogen  de  scheepen  en  mindere 
kielen  een  oogenblik  noodeloos  op  te  houden,  maar  daarentegen 
met  de  voortzetting  hunner  reyze  na  tyds  gelegendbeid  alk 
mogelyke  spoed  maaken. 

Art.  S.  De  loots  zal  voor  alle  schade  en  naded,  die  door 
zyn  toedoen  of  moetwillig  verzuim  aan  's  Compagnie*s  kiden 
of  ladingen  toegebragt  worden,  verandwoordelyk  zyn  van  het 
oogenblik  af  aan,  dat  dezelve  het  bestuur  van  het  roer  heeft 
aanvaard. 

Art  6.  In  cas,  dat  de  loots  ziek  of  in  den  OostbodL  niet 
present  mogt  zyn,  van  waar  hy  zig  egter  niet  dan  met  con- 
sent van  den  Edelen  gezaghebber  te  Sourabaya  ahsenteeren 
mag,  zal  de  andere  verpligt  weezen  in  zyn  plaats  te  fungeeren 
en  de  ordres  zodanig  observeeren,  als  hiervooren  vermdd  staat* 
en  mitsdien  ook  verandwoordelyk  zyn  voor  alle  schaade  en 
nadeelen,  die  Gompagoie's  kielen  en  derzelver  ladingen  do<>r 
zyn  toedoen  of  moetwillig  verzuim  komen  te  lyden. 

Art.  7.  De  overheden  van  's  Compagnie's  scheepen  en 
mindere  kielen  zullen  gehouden  zyn  de  lootsen  in  hunne  ho- 
dems   te  accepteeren   en,   hun  met  behoorlyke  discretie  ooi* 

Digitized  by  VjOOQIC 


1799.    P.  Q.  VAN  OVÊRSTRATÊN.  979 

fangende,  aan  dezelve  ten  eeneomaal  overlaten  het  bestaur 
van  het  roer  en  ban  in  de  te  hondene  cours  niet  contradi- 
ceeren,  maar  daarentegen  ook  doen  nakomen  het  goedvinden 
Tan  den  lools,  zo  ten  opzigte  van  het  anker  te  winden  of  te 
laten  vallen,  als  met  het  vermeerderen  of  verminderen  en 
brassen  der  zeylen,  'tgeen  de  loots  gehouden  zal  zyn  dan 
aan  den  schipper  of  gezaghebber  te  kennen  te  geeven  en  deese 
insgelyks  verpligt  weezen  het  goedvinden  van  den  lools  dadelyk 
en  met  alle  vigilantie  te  laten  executeeren  en  ten  uitvoer 
brengen,  in  zo  verre  het  niet  consteerd,  dat  de  loots  verkeer- 
delyk  en  tegens  alle  zeemanschap  aan  tragt  te  handelen,  in 
welk  geval  de  overheden  niet  gehouden  zullen  zyn  aan  het 
commando  van  den  loots  eenig  gehoor  te  geeven,  maar  da- 
delyk met  het  schip  of  vaartuig  ten  anker  zullen  moeten  gaan, 
dan  wel,  indien  zulks  niet  doenlyk  is,  hetzelve  op  de  best 
mogelyke  wyze  op  de  meest  bekwaame  plaats  op  de  modder 
zetten,  ten  einde  nagegaan  kan  worden,  in  hoe  verre  de  loots 
verkeerdelyk  zoude  hebben  willen  handelen;  voorts  de  loots 
binnen  boords  in  arrest  neemen  en  ten  eersten  van  het  ge- 
beurde omstandig  kennis  geeven,  hetzy  aan  den  Edelen  ge- 
zaghebber en  Raad  te  Sourabaya  of  aan  den  resident  te 
Grissee. 

Art.  8.  De  overheden  zullen  gehouden  zp  den  loots  ge- 
daurende  deszelvs  verblyf  aan  boord  met  alle  vriendelykbeid 
te  behandelen  en  denzelven  het  behoorlyk  respect  geven,  mits- 
gaders denzelven  zodanig  logeeren  en  tracteeren,  dat  de  opper- 
loots  gelykstandig  met  den  opperstuurman  en  de  onderloots 
met  een  der  mindere  officieren  zullen  worden  geconsidereerd. 

Art.  9.  In  gevalle  van  oorlog  met  Europeesche  mogent- 
heden,  zo  als  thans  het  geval  is,  zal  de  loots  niet  aan  boord 
van  een  schip  of  vaartuig  mogen  gaan,  voor  en  aleer  hetzelve 
behoorlyke  seynen  gedaan  zal  hebben  en  ten  anker  zal  gekomen 
zyn,  wanneer  hy  verpligt  is  nog  een  klein  vaartuig  met  een 
inlander,  die  het  vaarwater  niet  kend,  aan  boord  te  zenden 
met  een  verpraybrief,  die  behoorlyk  beandwoord  en  de  loots 
daardoor  verzekerd  zynde,  dat  het  een  Hollands  of  vrienden  schip 

Digitized  by  VjOOQIC 


980  1^99-     P-  ö.  VAN  OVÈRSTRATÈN. 

is,  dat  permissie  heeft  om  binnen  te  komen,  hy  als  dan  zig 
eerst  na  boord  zal  mogen  begeeven. 

Art.  10.  Aldus  met  een  schip  binnenzeylende,  zullen  de 
overheden  de  seynen  op  nieuws  moeten  laten  waayen  voorby 
de  zeepost  Sambilangang  (ot  Grissee  en  de  loods  gehouden 
zyn  die  overheden  van  de  order  te  verwittigen,  dat  er  roei 
gloeyende  kogels  moet  geschooten  worden  op  alle  scheepen 
en  gewapende  vaartuigen,  die  geen  seynen  laten  waayen. 

Art.  11.  De  loots  zal  zodra  hy  verzeekering  heed,  dat  het 
binnenkomende  schip  niet  vyandelyk  is,  een  klein  vaartuig  na 
gemelde  post  moeten  zenden  om  den  posthouder  of  dengeene, 
die  aldaar  op  het  doen  van  seynen  past,  te  informeeren,  welk 
vaartuig  binnenkomt  en  wie  daar  op  commandeerd. 

Art.  IS.  Als  er  scheepen  ol  gewapende  vaartuigen  binnen- 
komen, die  de  maandelyksche  sepen  niet  hebben,  zal  de  loots 
hun  daar  van  voorzien,  met  aanzegging  om  dezelve  als  voor- 
meld te  laten  waayen. 

Art  13.  Als  er  zig  by  of  voor  Oedjong  Panka  scheepen 
of  vaartuigen  vertoonen,  die  hy  mistrouwt  of  voor  vyandelyke 
houd,  zal  hy,  zoveel  mogelyk,  zorgen  er  geen  kleine  vaartuigen 
na  buiten  gaan  en  ipso  facto  een  dergelyk  vaartuig  na  Grissee 
en  Sourabaya  afzenden  om  met  de  uiterste  spoed  van  de 
aankomst  van  een  zodanig  schip  of  scheepen,  etc.  kennis  te 
geeven. 

7  Mei.     Toekenning  van  een  halven  stuiver  daags  meer 
aan  de  grenadiers  dan  aan  de  fusdiers. 

Door  den  major  der  infanterie,  Laurentius  Kasmann»  te 
kennen  gegeven  zynde,  dat  by  alle  mogendheden  de  grenadiers 
als  een  uitgelezen  corps  beter  betaald  worden  dan  de  fuseliers, 
doch  dat  zulks  by  de  onlangs  geformeerde  nationale  grenadier- 
compagnie  alhier  als  noch  geen  plaats  heeft,  maar  dezelven 
even  gelyk  de  fuseliers  betaald  worden,  met  verzoek,  dat  aan 
de  voormelde  grenadiers  een  toelaag  zoude  mogen  worden 
geaccordeerd,  evenredig  met  de  by  de  nieuwe  organisatie  der 

Digitized  by  VjOOQIC 


1799.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  981 

troepen  by  de  Bataarscbe  republiek  gemaakte  bepaling  van 
een  balve  stuiver  daags,  die  aan  den  grenadier  meerder  dan 
aan  den  foselier  is  toegelegd,  zo  is  goedgevonden  en  verslaan 
aan  de  grenadiers,  de  nationale  grenadier  compagnie  uitma- 
kende, extra  toe  te  leggen  een  halve  stuiver  daags. 


Op  20  December  1799  is  uilgemaakt,  dat  de  bewuste 
halve  stuiver  ook  ten  deel  zoude  vallen  aan  de  sergeanten, 
korporaals,  pijpers  en  tamboers, » lot  de  voorschreve  compagnie 
•geboorende'*. 

Zie  ook  13  Augustus  1805. 

7  Mei.  Voorziening  in  de  mantering  van  inlandsche 
militairen. 

Is  goedgevonden  en  verstaan  in  het  vervolg  van  alle  in- 
landsche militairen  een  balve  ryksdaalder  van  hun  maandelyks 
Iractement  Compagnie's  wegen  te  laten  inhouden  en  hun 
daarentegen  van  de  benodigde  monteering  stukken  te  voorzien 
en  zulks  te  laten  ingaan  met  primo  Juny  aanstaande. 

Zie  ook  27  Mei  1803. 

14  Mei.  Machtiging  op  hel  collegie  van  Schepenen^  ter 
bestrijding  van  de  kosten  van  hel  uitmodderen  der 
grachten  te  Batavia,  eene  belasting  te  heffen  van  de 
bewoners  der  huizen  in  de  stad,  Zuider-voorstad  en 
Chineesche  kamp  ten  bedrage  van  eene  halve  maand 
huishuur. 

Deze  machtiging  geschiedde  > volgens  jaarlykscbe  gewoonte*'. 

21  Mei.  Vergunning  voor  passagiers,  vertrekkende  van 
Batavia  naar  Java's  N.  O.  kust,  500  rijksdaalders  aan 
contanten  uit  te  voeren. 

Op    31   Augustus   1799  is  >tot  voorkoming,  opdat  van  de 

Digitized  by  VjOOQIC 


98i  1799.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

op  den  91^  May  laatsleeden  gemaakte  bepaling  geen  mis- 
bruik worde  gemaakt,  goedgevonden  en  verslaan  die  eoncearie 
wel  te  laaien  stand  bonden,  doch  daar  in  deze  alteratie  te 
maken,  dat  daar  toe  alvoorens  speeiaale  permissie  van  deze 
regeering  verzegt  en  verkreegen  zal  moeten  zyn". 

24  Mei.  Betaling  van  *8  Beeren  gerechtigheid  voor  tem' 
pels  en  andere  vaste  goederen  te  Batavia,  aan  de 
Chineezen  aldaar  todfehoorende. 

De  capitain  en  luitenants  der  Ghinesche  natie  by  een 
adres  te  kennen  gegeven  bebbende,  dat  zy  van  w^ens  de 
secretaris  van  bet  collegie  van  Scbepeneo  dezor  stad,  Johannes 
Lohr,  zyn  geinsinueerd  tot  voldoening  der  acbterstallige  tVi 
procent  'sHeeren  gerecbtigheid  van  de  tempels  en  andere 
vaste  goederen,  die  aan  hunne  natie  bebooren,  met  venoek, 
vermits  die  gerechtigheid  zedert  30  jaren  niet  ingevoitlert 
en  zulks  niet  adn  hun  te  attribueeren  is,  een  gunstige  dis- 
positie daaromtrend  te  mogen  erlangen,  zo  is  geremarqoeeid, 
dat  het  eene  hardigheid  in  zich  zoude  bevatten,  wanneer  de 
presente  oiBcieren  der  Ghineesche  natie  wierden  gelast  de 
voors.  achterstallige  gerechtigheid  te  voldoen  voor  den  tyd, 
dat  zy  die  bediening  niet  bekleed  bdiben,  en  dus  zouden  moeten 
betalen  iets,  dat  op  hunne  voorzaten  dan  wel  op  de  vorige 
secretarissen  van  bet  collegie  van  Schepenen,  aan  wien  dit 
verzuim  zeker  in  de  eerste  plaats  te  imputeeren  is,  volgens 
recht  zoude  moeten  worden  verhaald;  dat  dit  echter  ook  aan 
veele  hindernissen  zoude  zyn  blootgesteld,  dewyl  dezdven 
reeds  lang  overleden  of  gerepatrieerd  zyn  en  dus  het  bedragen 
daarvan  van  derzelver  boedels  niet  ligt  te  reconvreeren  sonde 
wezen,  behalven  ook  dat  de  gehede  som  daarvan  niet  van 
die  importantie  is  (als  bedragende  in  het  geheel  rd'  851), 
dat  dezelve  evenredig  zoude  kunnen  gesteld  worden  met  de 
moeite  en  de  procedures,  die  daar  uit  zouden  voortvloeien :  en 
is  derhalven  dan  ook  goedgevonden  en  verstaan  gedagte  offi- 
cieren te  laten  volstaan  met  de  betaling  van  die  gerecbtigheid 

Digitized  by  Vj^JUVlC 


1799.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  985 

voor  de  laatste  10  jaren  en  hun  van  de  voldoening  derzelve 
voor  de  vorige  jaren  te  libereeren,  met  qualificatie  aan  bet 
coliegie  van  Schepenen  het  bedragen  daarvan  als  een  verlies, 
door  verzaimenis  veroorzaakt,  te  laten  afschryven. 

24  MeL  Vernieuwing  van  hel  verbod  tegen  uitvoer  nan 
contanten  naar  China. 

In  consideratie  genomen  zynde  de  hoge  noodzakelykheid, 
die  er  is,  om  den  uitvoer  van  contante  muntspecien  en  van 
ongemunt  goud  en  zilver  op  het  kragtdadigst  tegen  te  gaan, 
zo  is  goedgevonden  en  verstaan  den  capitain  en  officieren  der 
Ghineesche  natie  alhier  te  informeeren,  dat  in  dit  jaar  hoe- 
genaamd geen  uitvoer  van  contanten,  noch  van  goud  en  zilver 
van  hier  naar  China  zal  worden  toegestaan  en  dezelven  te 
gelasten  om  ieder  van  hunne  natie  hiervan  kennis  te  geven 
en  om  tevens  met  den  anderen  in  tyds  zodanige  maatregelen 
te  beramen  en  in  het  werk  te  stellen,  dat  met  de  overzending 
van  producten  en  koopwharen  met  de  jonken  het  zelvde 
oogmerk  bereikt  worde,  hetwelk  hunne  natie  anders  met' de 
overmaking  van  contanten  naar  China  bedoelt,  en  om  aan 
deze  regeering  de  door  hun  te  beramen  en  in  het  werk  te 
stellen  middelen  daartoe  op  te  geven,  met  ernstige  recomman- 
datie aan  de  respective  officieren  van  justitie  en  den  sabandhaar 
om  voor  de  executie,  dat  er  geene  contante  munt-specien, 
goud  of  zilver  van  hier  worden  uitgevoerd,  met  de  meeste 
attentie  te  waken. 

4  Jnnij.  Bepaling,  dal  i^het  presenteeren  van  besloten 
i^paketten  door  vreemdelingen  aan  deze  Regeering  slrydig 
»«  fnc*  de  plaats  hebbende  ordres'\ 

Wanneer  de  bedoelde  bepaling  is  vastgesteld,  blijkt  niet.  Op  4 
Juny  1799  is  zij  slechts  toegepast  en  wel  op  den  supercarga 
van  een  Deensch  schip,  die  gelast  werd  zich  bij  rekest  tot  de 
Regering  te  wenden,  indien  hij  iets  te  verzoeken  had.    Zijn* 
^besloten*'  paket  kreeg  hy  ongeopend  terug. 


Digitized  by 


Google 


984  1799.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

5  Junij.  Bepaling  nopens  het  verkenen  van  inzage  van 
stukken  aan  adjunct^reviseuren 

Is  goedgevonden,  dal,  alhoewel  de  eerste  adjonct-reviaenren 
.thans  niet  meer  zyn  leden  van  de  hoge  tafel,  nogthans  zullen 
blyven  standgrypen  de  plaats  hebbende  ordrea,  volgens  welke 
in  cas  van  revisie  de  processtukken  door  den  secretaris  van 
den  Raad  ter  lectare-^moeten  bezorgd  worden  aan  den  eersten 
adjunct-reviseur,  mits  hy  van  den  ontvangst  door  eene  be- 
hoorlyke  quitantie  doe  blyken  en  voor  die  stukken  respon- 
sabel zy,  en  de  overige  adjunct-reviseuren  tevreeden  moeten 
zyn  met  de  vryheid,  die  zy  hebben,  om  de  slukken  te  gaan 
leesen  ter  secretary  van  hun  achtbare  dan  wel  ten  huise  van 
den  eersten  adjunct-reviseur  zonder  die  aan  hunne  eigene 
huisen  te  mogen  neemen. 

Zie  ook  5  Jultj  1764. 

11  Junij.  Vergunning  voor  den  leverancier  van  vleesch 
aan  hel  huiien-hospiiaal  ie  Batavia  dagelijks  een  heest 
pacht'Vrij    ten  behoeve  van  dat  hospitaal  te  slachten. 

Van  deze  vergunning  werd  kennis  gegeven  aan  den  keur- 
meester van  het  beestiaal  en  aan  den  pachter  der  slachterijen. 

Van  vergoeding  van  schade  voor  den  laatsten  waa  geene 
sprake. 

-^  Junij.  Wijziging  van  art.  8  der  generale  voorwaarden 
voor  alle  pachten. 

Weesmeesteren  dezer  stad  hebben  te  kennen  gegeeven,  dat 
onderscheidene  debiteuren  van  de  weeskamer  onder  de  Chi* 
neesche  ingezeetenen  alhier,  welke  jongst  pachten  by  de 
Compagnie  gemynd  of  zich  als  borgen  voor  pachters  geinter- 
poneerd  hebben,  herhaalde  instantiön  aan  hun  Eerwaardens 
hadden  gedaan  oro  de  aan  hun  geleende  penningen  te  mog» 
behouden,  onder  aanneeming  aan  andere  dan  wel  meerdere 
borgen  te  stellen,  verzoekende  hun  Eerwaardens  om  deze  reden 

Digitized  by  VjOOQIC 


1799.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  985 

en  aitboofile  van  de  schade,  welke  aan  de  weeskamer  by  de 
invordering  van  de  voorscbreeven  penningen  door  het  gemis 
der  interessen  zoude  worden  toegebracht  in  een  tydstip, 
waar  in  hei  capitaal,  hetwelk  hy  die  kamer  nutteloos  ligt. 
reeds  zeer  aanzienlyk  is,  dat  deze  regeering  zoude  gelieven 
te  bepaalen,  dat  de  gemaakte  verbanden  by  de  weeskamer 
door  zodanige  persoonen,  welke  naderband  pachter  of  borgen 
van  pacblers  by  de  Compagnie  worden,  praeferent  mogen  zyn 
in  geval  van  insolveqtie  van  de  gemelde  pachters  en  borgen. 

Waar  over  gedelibereerd  en  geremarqueerd  zynde,  dat 
Weesmeesteren  en  meer  anderen  in  het  abusief  begryp  schynen 
ie  rerseeren,  als  of  onder  de  by  het  8°  articul  van  de  generale 
conditien  voor  alle  pachten  bepaalde  preferentie  van  de  Com- 
pagnie, in  cas  van  insolventie  van  j^achters  of  hunne  borgen, 
boreo  andere  crediteuren  omtreod  hunne  praetentiën  ten 
hunnen  lasten  mede  begreepen  zoude  zyn,  dat  de  Compagnie 
Toor  alle  vorige  verbanden  praeferentie  zoude  hebben  op  boedels 
Tan  persoenen,  die  eigendommen  wellig  verbonden  hebben  en, 
naderhand  pachters  van  eenige  pachten  der  Compagnie  of 
borgen  voor  dezelven  geworden  zynde,  insolvent  komen  te 
overlyden,  waarin  een  zeer  groote  hardigheid  zoude  leggen 
opgesloten;  zo  is,  tot  voorkoming  van  zodanige,  metdeinten- 
tien  van  deze  regeering  strydende  uitlegging,  goedgevonden  en 
verstaan  het  gemeld  8®  articul  dusdanig  te  interpreteeren  en 
te  amplieeren,  dat,  in  cas  van  insolvenlie  van  pachters  van 
Compagnies  domainen  of  van  hunne  borgen,  de  legaale  ver- 
handen,  welke  op  hunne  eigendommen  zullen  zyn  gelegd,  voor 
dat  zy  pachters  of  borgen  zyn  geworden,  praeferent  zullen 
weezen  boven  de  Compagnie;  en  hiervan  de  gemeente  by 
billetien  te  informeeren. 

4f  Junij.     Vernieuwing  mn  bepalingen  nopens  hel  brengen 
van  zieken  naar  de  hospitalen. 

Gedelibereerd  zynde  over  de  door  den  directeur  en  de  buiten 
regenten   van   de  hospitaalen    ter  kennis  van  deze  regeering 

Digitized  by  VjUU^JIC 


1799.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 


gebrachte  lange  aanhouding  der  zieken  op  de  onderacheiden 
posten,  alvorens  die  in  het  hospitaal  overgebragt  worden,  zo 
is  als  nu,  ten  einde  hier  in  te  voorzien,  conrorm  de  op  den 
26  Augustus  1760,  24  July  1770  en  20  October  1796  op 
dit  sujet  gestatueerde  ordres,  goedgevonden  en  verstaan  de 
chirurgyns  majors,  de  opper  en  onder  chirurgyns  op  de 
buiten  posten,  in  de  schepen  en  mindere  vaartuigen  ter  reede, 
gelyk  mede  by  eenig  corps  van  de  militie  of  marine,  hoege- 
naamd ook,  bescheiden,  zo  binnen  deze-  stad,  als  onder  dies 
ressort,  nader  en  ten  ernstigsten  te  gelasten  om  de  onder 
hunne  toezicht  zynde  manschappen,  die  met  ligte  kwaaien  of 
accidenten  bezogt  en  noch  gaande  en  staande  zyn,  ten  eersten 
of  uiterlyk  binnen  drie  etmaalen  en 'die  met  zwaarder  ziektens 
of  erger  accidenten  aangetast  worden,  aanstonds  of  ten  langsten 
daags,  na  dat  zy  bedlegerig  geworden  zyn  of  de  evengemelde 
accidenten  bekomen  zullen  hebben,  op  een  schriftelyke  ordon- 
nantie, door  hun  zelvs  ondertekend,  in  het  buiten  hospitaal  te 
laten  overbrengen,  by  welke  ordonnancie  bekend  gesteld  zal 
moeten  worden  eene  opgave  van  de  ziekte  of  kwaal,  waaraan 
de  patiënt  laboreert,  en  welke  geneesmiddelen  aan  hem  toe- 
gediend zyn,  om  de  practizyns  van  het  evengenoemd  hospitaal 
in  de  gelegenheid  te  stellen  de  ziekte  van  den  zodanigen  des 
te  bceter  te  kunnen  nagaan  en  de  beste  hulpmiddelen  voor- 
schryven,  mitsgaders  de  tyd,  wanneer  de  ziekte  een  aanvang 
genomen  heeft,  ten  einde  de  patiënt  daarop  gehoord  en  tevens 
nagegaan  kan  worden,  of  de  ordres  in  dezen  nagekomen  zyn, 
zullende  die  geene  van  de  chirurgyns,  welke  de  patiënt  boven 
den  voorschreeven  tyd  aangehouden  zal  hebben,  voor  ieder 
dag  verbeuren  een  maand  tractement  ten  behoeve  van  de 
diacony-armen  alhier,  alsmede  een  gelyke  maand  tractement, 
zo   de  voornoemde  opgaven  niet  promptelyk  worden  gedaan. 

Voorts  den  heer  commissaris  en  de  buiten  regenten  van 
de  hospitalen  aan  te  beveelen  op  de  stipste  nakoming  biervan 
ten  nauwkeurigste  te  letten  en,  in  contrarie  geval,  direct  den 
schuldigen  aan  deze  regeering  op  te  geeven. 

Zie  ook  20/27  JanuarlJ  1801. 


Digitized  by  VjOOQIC 


1799.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  987 


Jqd^.     Vernieuwing  van  het  verbod  tegen  het  slachten 


van  wijfjes-buffels. 

Aangezien  bij  bei  plakaat  van  ^3^^  1776  slecbte  bepaald 
was,  dat  eene  boete  van  50  rd*  betaald  zoude  worden  »voor 
ieder  zodanig  beest,  hetwelk  geslacht  is*%  en  het  slachten  dien 
ten  gevolge  niet  preventief  belet  kon  worden,  vond  de  Regering 
goed:  >het  opgemeld  placcaat  van  den  23®°  April  1776  te 
renoTeeren  en  in  dezer  voegen  te  altereeren,  dat  de  slachters 
voor  ieder  wyfjes  buffel,  die  in  de  kraaien  van  de  slachteryen 
gevonden  zullen  worden,  zullen  verbeuren  een  boete  van 
yyflig  ryksdaalders  zo  wel  als  voor  ieder  zodanig  beest,  dat 
bevondmi  zal  worden  daar  gebracht '  te  zyn  om  geslacht  te 
worden  of  wel  te  zyn  geslacht,  ten  behoeven  van  den  officier, 
die  de  calange  zal  doen ;  en  zal  hiervan  aan  de  gemeente  by 
billetten  worden  kennis  gegeeven*'. 

Zie  ook  -^^  1801. 

-^  Junij.     Wijziging   van  het  reglement  op  de  begrafe- 
nissen, vastgesteld  10/14  Februarij  1775. 

De  schout  dezer  stad,  Johan  Hendrik  Hilligert,  by  een  addres 
te  kennen  gegeeven  hebbende,  dat  aan  hem  onderscheiden 
maaien  door  de  gepreviligeerde  bedienster  der  sterfhuizen 
en  begravenissen  klagten  'zyn  gedaan  over  het  verhuuren 
door  anderen  van  rouwgoed,  zo  is  goedgevonden  en  verstaan 
het  4^  en  30*  articul  van  het  reglement  op  de  lykstatiên 
en  begravenissen  van  den  lO*''  February  1775  in  deze 
voegen  te  amplieeren,  dat  aan  niemand  buiten  de  geprevili- 
geerde verhuursters  van  rouwmantels  en  de  bedienster 
der  sterfhuizen  en  begravenissen,  voor  zo  ver  dit  voor  een 
ieder  derzelve  is  bepaald,  gepermitteerd  is  of  zal  zyn  rouw- 
mantels of  eenig  ander  rouwgoed  te  verhuuren  op  een  boete 
van  rd*  100,  telken  reizen  te  verbeuren  door  hen,  die  dezen 
contrarie  gelyke  mantels  of  rouwgoed  verhuurd  of  voor  het 
genot   van  geld  of  eenige  geldswaarde  geleend  zullen  hebben, 

Digitized  by  VjUU^JIC 


088 


1799.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 


de   eene   helvt   ten   behoeve   van   de  stads-kas  en  de  andere 
helvt  ten  b<;hoeven  van  den  officier,  die  de  calange  zal  doen; 
en  hiervan  de  gemeente  by  billetten  te  informeeren. 
Zie  ook  20  November  en  14  December  1798. 


Cl 
S5 


Junij.     Gangbaar   verklaring   van  koperen  stuivers. 


JAVA 

1799. 


Alzo  wy  tot  gemoedkoming  in  het  thans 
heerschend  gebrek  aan  kopere  muntqiecien 
op  den  21  dezer  besloten  hebben  te  laten 
aanmaken  een  metaale  munt  ter  swaarte  van 
een  loot  ieder,  bestempeld  aan  de  eene  zyde 
met  het  woord  Java  en  het  jaar  getal  en 
aan  de  andere  zyde  met  de  letters  I.  S.,  gelyk 
in  mai^ine  dezes  staat  uitgedrukt,  en  op 
dies  rand  gekarteld  met  paareltjes  —  zo  is 
het,  dat  de  voornoemde  metaale  munt  in- 
voegen voorschreeven  by  dezen  gangbaar 
word  verklaard,  zo  ter  dezer  hoofdplaatze 
Batavia  en  dies  ressort,  als  ten  gouvernemente  van  Java's 
Noord-Oostkust,  Cheribon  en  Bantam,  voor  de  waarde  van 
vier  duiten  HoUandsch  of  een  stuiver  Indisch  geld;  begerende 
dierhalven,  dat  die  munt  dusdanig  door  elk  en  een  iegelyk 
ter  gemelde  plaatzen  in  betaling  voor  die  waarde  zal  worden 
geaccepteerd,  en  verbiedende  wel  expresselyk,  dat  aan  de 
cours  en  circulatie  daar  van  eenige  verhindering  of  stremming 
werde  toegebragt,  op  poene,  dat  die  geenen,  die  bevonden 
zullen  worden  contrarie  deze  onze  ordres  te  hebben  gehandeld, 
zullen  worden  gestraft  als  rustverstoorders  naar  exigentievan 
zaaken. 

En,  nadien  'er  de  maatschappy  niet  alleen  zeer  veel  aange- 
legen ligt,  maar  ook  het  algemeen  belang  ten  hoogsten  vordert, 
dat  de  voormelde  munt  niet  door  vuil  gewin  zoekenden  op 
eenigerhande  wyzen  worde  vervalst  of  nagemaakt,  zo  word 
zulks  by  dezen  ten  slerksten  geinterdiceerd,  sub  poene  dat 
die  bevonden  zullen  worden  zich  daar  aan  te  hebben  schuldig 

Digitized  by  VjOOQIC 


1799.     P.  G.  VAN  OVERSTRATÊN.  $80 

gemaakt,   by   achterhaling,  anderen  ten   exempel,  als  valsche 
munters  zullen  worden  gestraft. 


Op  9  Julij  1799  is  vastgesteld  een  »reglement  voor  de 
nieuwe  metaale  munt"  en  op  15  Augustus  daaraan  volgende 
een  «gealtereerd  reglement". 

De  aanmaak  dezer  umntsoorl  is  den  23*^  Junij  1801.  ge- 
staakt, omdat  «de  melale  munt  van  een  stuiver  stukken  niet 
aan  de  verwachting  koomt  te  beantwoorden,  die  men  daar 
van  gehad  heeft,  dat  daar  in  dagelyks  vier  pikols  zouden 
hebben  kunnen  worden  verwerkt,  wyl  bet  daar  in  aange- 
maakte in  den  tyd  van  24  maanden  nauwlyks  44  %  S  daags 
bedragen  heeft  —  en  dat  dezelve,  behalven  de  dagelyks  toe- 
nemende moeielykheden  om  werklieden  te  bekomen,  niet 
buiten  schade  van  de  Compagnie  en  van  den  aannemer  van 
dat  werk  kan  worden  in  stand  gehouden  dan  door  de  gangbaarc 
waarde  van  de  stukken  te  verhogen  van  een  ouden  stuiver 
tot  een  nieuwen  stuiver  of  in  steede  van  vier  duiten  daar 
voor  vyf  duiten  te  stellen. 

Zie  ook  14  Februari)  1800 

22  Junij.  Bepaling,  dat  een  oud-Commissaris  en  Gou- 
vemeur'Generaal  het  privilegie  had  van  niet  in  rechten 
betrokken  te  kunnen  warden  zonder  venia  agendi  van 
de  Hooge  Regering. 

De  «integreerende"  leden  van  de  «Hooge  Tafel"  bezaten 
dat  privilegie. 

26  Junij.    Crimineel  wetboek  voor  de  militie  van  den  Staat. 

Uit  een,  besluit  van  den  Maarschalk  Daendels  van  28  Maart 
1808  blijkt^  dat  dit,  door  het  uitvoerend  Bewind  van  de  Ba- 
taafsche  republiek  op  26  Junij  1799  voor  Nederland  vastge- 
stelde wetboek  ook  in  Indié  werd  gebruikt. 

Digitized  by  VjOOQIC 


990  1799-    P-  Ö-  VAN  OVERSTRATEN. 

28  Janij.     Intrekking   van  het  verbod  tegen  den  uüvoer 
van  levensmiddelen  naar  Palembang. 

De  beer  Gouverneur  Generaal  ter  vergadering  voorgedrageo 
hebbende  bet  door  den  zicb  bier  bevindenden  zendeling  van  den 
koning  van  Palembang  aan  zyn  hoog  Edelheid  by  herhaling 
gedaan  verzoek,  dat  bet  in  anno  paasato  gesteld  verbod  op 
den  uitvoer  van  ryst  en  andere  levensmiddelen  naar  Palembang 
weder  mag  worden  ingetrokken,  zo  is,  uit  aanmerking,  dat 
hel  Pftlembangscbe  hof  door  de  herwaards  zending  van  eenige 
vaartuigen  met  tbin  zedert  bet  voorschreven  verbod  getooml 
beeft  niet  onverschillig  te  zyn  aan  de  vriendschap  van  de 
Compagnie  en  om  ook  als  nu  aan  den  kant  van  deze  regeering 
mede  blyken  te  geeven,  hoe  zeer  men  geneegen  is  het  bond- 
geooodschap  met  den  koning  te  onderhouden  eo  zo  veel 
mogelyk  tot  welzyn  van  zp  ryk  en  onderdaanen  mede  Ie 
werken»  goedgevonden  en  verstaan  in  het  voorschreeven  ver- 
zoek te  bewilligen  en  dienvolgende  het  tegens  den  voorschreeveo 
uitvoer  van  ryst  en  andere  levensmiddelen  gesteld  interdict 
als  nu  wederom  op  te  heffen  en  hiervan  de  Javasche  mi- 
nisters,  de  Cheribons  en  Palembangscbe  residenten,  nevens 
den  sabandhaar  en  licentmeester  alhier  de  nodige  informatie 
te  geeven. 

2  Julij.    Prijs'lijst  van  balken,  door  de  Regering  »utl- 
koops'*  aan  particulieren  af  te  staan. 

Deze  prljs-lijst,  welke  te  uitvoerig  is  om  hier  op  te  nemen, 
zoude  roet  1  September  1799  in  werking  treden. 
Zie  ook  1/8  Augustus  1800. 

-j-  Julij.     Waarschuwing  voor  valsdie  brieven  van  credit. 

De  pro  interim  advocaat  Bscaal,  M'  Wynand  van  Hoesen, 
by  een  bericht  kennis  gegeven  hebbende  van  eene  gedaane 
ontdekking  van  nagemaakte  credit-brieven  van  tien  en  twee 
ryksdaalders  met  overlegging  van  twee  stuks  van  de  door  hem 
reeds  agterbaalde,  zo  is  goedgevonden  en  verstaan: 

Digitized  by  VjOOQIC 


1799.    P.  Q.  VAN  OVÊRSTRATEN.  99l 

1^  aan  allen  en  een  iegelyk  door  publicalie  en  affictie  van 
billelten,  mitsgaders  door  bekkensidg,  op  de  bazaars,  zo 
bier,  als  in  de  omme  en  bovenlanden,  van  deze  ontdekking 
kennis  te  geeven,  ten  einde  een  ieder  zich  voor  schade 
kan  wachten,  onder  waarschouwing,  dat  de  voormelde 
valsche  credit-brieven  van  tien  ryksdaalders  voornamentlyk 
kunnen  worden  gekend,  zo  aan  de  daar  opgestelde  nom- 
mers,  welke  onleesbaar  zyn,  als  den  druk,  die  niet  egaal 
is,  behalven  dat  de  naamen  van  den  heer  Directeur  Gene- 
raaU  Johannes  Siberg,  en  wylen  den  beer  Raad  ordinair, 
Adriaan  de  Bock,  onleesbaar  zyn  en  by  den  naam  van  den 
groot  kassier,  Johan  Hendrik  Holle,  instede  van  H^  staat  H'; 
voorts,  dat  die  van  twee  ryksdaalders,  waar  van  de  agter- 
haalde  niet  met  de  op  gelyke  Compagnies  credit-brieven 
gestelde  nonimers  of  de  daar  onder  gestelde  handteeke- 
ningen  zyn  voorzien,  voornamentlyk  kunnen  gekend  worden 
aan  de  druklelters,  welke  vry  scherper  en  grooter  zp, 
mitsgaders  aan  de  onder  de  nommers  en  de  woorden: 
•goed  voor  rd>  2"  gestelde  streepen,  welke  in  eens  door- 
getrokken en  niet,  zo  als  op  's  Compagnies  credit  brieven, 
.    twee  maal  argebrooken  of  in  driSn  afgedeeld  zyn; 

2^  by  de  voorschreeven  publicatie  aan  een  ieder  op  het  sterkste 
te  interdiceeren  om  de  voormelde,  valsche  credit  brieven 
op  eenigerly  wyze  uit  te  geeven  of  verder  te  doen  cir- 
culeeren  en  daarentegen  te  gelasten,  dat  die  geene,door 
wien  sodanige  valsche  credit-brieven  zyn  ontvangen,  dezelve 
zullen  moeten  overgeeven  aan  den  officier  van  justitie, 
onder  wiens  jurisdictie  zy  sorteeren,  aan  wien  zy  zich 
ook  in  gev^l  van  twyffeling  over  de  echt-*  of  valschbeid 
der  in  handen  hebbende  credit  brieven  zullen  moeten 
addresseeren  om  daar  over  te  oordeelen  en  in  dat  geval, 
wanneer  zy  de  vertoonde  credit-brieven  bevinden  valscb 
te  weezen,  dezelve  zullen  moeten  aanhouden  en  vervolgens, 
zo  nauwkeurig  mogelyk,  onderzoek  doen,  van  wien  sodanige 
valsche  credit  brieven  afkomstig  zyn,  ter  ontdekking  van 
de  schuldigen  aan  deze  misdaad; 

Digitized  by  VjOOQIC 


998  I^ÖO.     ^'  Ö.  VAN  OVERSTRATÉN. 

3^  de  door  den  pro  interim  advocaat  fiscaal,  van  Hoesen,  by 
zyn  voorschreeven  bericht  overgelegde  valscbe  credit  brieven 
aan  denzelven  tot  dat  einde  te  laten  teruggeeven  en  wyders 
de  gezamentlyke  officieren  van  justitie  op  het  nadrukkelykst 
te  recommandeeren  om  met  de  meest  mogelyke  activiteit 
te  inquireeren  naar  de  daders,  die  zich  aan  de  voor- 
schreeven falsiteii  hebben  schuldig  gemaakt,  dan  wel  in 
het  vervolg  schuldig  zouden  mogen  maken,  mitsgaders 
by  ontdekking  en  achlerhaling  tegen  dezelven  te  proce- 
deeren  naar  de  uiterste  gestrengheid  der  wetten  tot  de 
poenalileiten,  daar  by  bepaald;  en 

4^  aan  de  geenen,  die  de  daaders  of  die  eene  gelyke  CaJsi- 
teit  of  vervalsching  mogten  pleegen,  zullen  ontdekken  en 
aauwyzen,  zodanig,  dat  dezelven  in  handen  van  de  justitie 
geraken  en  van  het  fait  kunnen  overtuigd  worden,  oit  te 
looven  een  premie  van  een  duyzend  zilvere,  gekartelde 
ducatons,  met  toezegging,  dat  de  naam  van  den  aanbrenger, 
des  begeerende,  zal  worden  geaecreteerd. 

12  Julij.    Bepalingen  nopens  den  mi/itairen,  geneeskun- 
digen dienst  te  Batavia. 

De  heer  Gouverneur  Generaal  ter  dispositie  gebracht  heb- 
bende een  aan  zyn  hoog  Edelheid  gericht  bericht  ran  den 
eolonel-titulair  der  infanterie,  Johan  Hendrik  Schenck,  en  den 
major,  Laurentius  Kesman,  inhoudende  diverse  verzoeken  ten 
einde  de  bediening  der  zieken  by  de  inlandsche  militairen  over 
het  algemeen  op  een  geregelden  voet  te  brengen,  zo  is  goed- 
gevonden en  verstaan: 

1®  te  bepalen,  dat  in  het  vervolg  by  iedere  halve  brigade  een 
chirurgyn  major  zal  worden  geplaatst  en  mitsdien  een 
chirurgyn  major  by  de  T  halve  brigade,  die  tot  noch  toe 
daar  van  niet  is  voorzien,  aan  te  stellen; 
2^  aan  de  eveugemelde  chirurgyns  major  der  halve  brigades 
een  vast  tractement  toe  te  leggen  en  hetzelve  gedurende 
den   oorlog   te  bepalen   op  rd'  200  ter  maand,  ingaande 

Digitized  by  VjOOQIC 


1799.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  995 

met   primo  dezer,   en  mitsiHen  de  fangeerende  chirurgyn 
majors  met  dien  dag  te  laten  cessceren; 

3^  om  alle  misverstand  voor  te  komen  te  bepalen,  dat  de 
voormelde,  by  de  halve  brigades  geplaatste  cliinirgyn-majors 
tevens  zullen  worden  geconsidereerd  als  guarnizoens  cbi- 
rurgyn-majors  en  dierhalven  verplicht  zullen  zyn  alle  de 
militairen  te  bedienen,  die  in  het  guarnizoen,  alwaar  zy 
zich  bevinden,  liggen; 

4°  dat,  ingevolge  van  dien,  de  chirurgyn-majors  van  de  2® 
en  3®  halve  brigade,  zo  lange  de  troepen  op  den  praesenten 
voet  guarnizoen  zullen  houden,  verplicht  zullen  zyn  hel 
inlandsch  hospitaal  en  alle  de  in  het  campement  te  Wel- 
tevreden gecampeerde  nationaale  en  inlandsche  militairen 
en  arthilleristen  te  bedienen,  wordende  aan  den  oudslen 
derzelven  de  bediening  over  het  gemeld  inlandsche  hospi- 
taal en  aau  den  jongsten  die  van  de  zieken  in  het  gedagt 
canifiement  opgedragen ;  en  ook  de  chirurgyn  major  van  de 
P  halve  brigade,  als  in  de  stad  liggende,  niet  alleen  alle 
militairen  en  arthilleristen  in  dezelve,  maar  ook  diegeenen, 
die  zich  op  de  stniud-balteryen  en  posten  bevinden,  zal 
moeten  bedienen ;  en  dat  mede  de  chirurgyn  major  van 
de  4"  halve  brigade  de  in  guarnizoen  op  Meesler-Cornelis 
liggende,  nationaale  militairen  en  arthilleristen,  die  zich 
daar  bevinden,  zal  moeten  bedienen; 

5^  voor  de  in  de  stad  liggende  Papangers  en  inlandsche  ar- 
thilleristen een  hospitaal  te  bepalen  op  den  voet,  zo  als 
het  inlandsche  hospitaal  by  Weltevreeden  is  ingericht,  en 
daar  toe  te  laten  gebruik  maaken  van  de  kamer  aan  den 
Zuidkant  van  het  binnen  hospitaal,  die  onlangs  door  een 
muur  van  dat  hospitaal  afgesloten  is  en  dus  geen  com-. 
municatie  met  hetzelve  heeft;  en  de  bediening  van  hetzelve 
op  te  dragen  aan  den  voormelden,  in  de  stad  bescheiden 
chirurgyn-major  by  de  eerste  halve  brigade; 

6^  aan  de  ondermeesters,  die  in  het  inlandsch  hospitaal  by 
Weltevreeden  dienst  doen,  als  mede  die  in  der  tyd  in  het 
op   te  richten  inlandsch  hospitaal  in  de  stad  nodig  geoor- 

rLAlAAT-BOn    DBEL  XII.  (iZ 

Digitized  by  VjOOQ IC 


gd4  1769.    P.  Ó.  VAN  ÓVÊf^ètRAtEN. 

deeld  zullen  worden,  mei  intrekking  van  gage,  kostgeld. 
enz.,  tot  een  vast  tractement  gedurende  deo  oorlog  toe 
te  leggen  rd'  KO  ter  maand  of  zo  veel  den  ondermeesters 
in  het  buiten  hospitaal  is  toegelegd; 
7®  den  heer  commissaris  en  de  buiten  regenten  der  hospi- 
taalen te  bten  opgeeven,  op  welk  een  voet  de  nodige  me- 
dicynen  voor  het  inlandsche  hospitaal  by  Weltevreeden  door 
den  apothecar  in  het  buiten  hospitaal  zullen  kunnen 
worden  verstrekt,  als  mede  hoedanig  de  verstrekking  van 
medicynen  yoor  het  in  de  stad  op  te  richten  hospitaal 
voor  de  Papangers  en  inlandsche  arthilleristen  best  zal 
kunnen  geschieden  door  den  apothecar  in  de  stads-apoLheek 
en  tegen  wat  prys,  mitsgaders  welke  verstrekking  van 
medicynen,  linnen,  etc,  aan  de  chirurgyns-majors,  die  de 
bediening  van  de  inlandsche  bospitaalen,  zo  by  Wdtevreeden, 
als  in  de  stad  hebben,  bovendien  noch  zoude  bepaald 
dienen  te  worden,  voor  zo  ver  zy  dezelve  noodzakdyk  by 
de  hand  dienen  te  hebben ;  voorts  welke  verstrekking  van 
medicamenten,  linnen,  etc.,  mede  bepaald  dient  te  worden 
voor  den  op  Meester-Gornelis  in  guarnizoen  leggenden  ehi- 
rurgyn-major  by  de  4^  halve  brigade  voor  de  geneezioi; 
van  kleinigheden,  waar  voor  de  soidaaten  niet  naar  bet 
hospitaal  behooren  gezonden  te  worden. 


Naar  aanleiding  van  het  bepaalde  sub  7^  is  op  30  Julij 
1799  besloten:  >de  verstrekking  van  medicynen  uit  het  buiten 
hospitaal  te  excuzeeren  en  aan  den  practizyn  van  het  inbmdscli 
hospitaal  geduurende  den  oorlog  een  montant  van  rd*  150 
ter  maand  uit  's  Ciompagnie's  kas  toe  te  leggen  tot  den  in- 
koop der  benodigde  medicynen,  linnen,  etc.,  voor  de  lyders, 
hetzy  er  veel  of  weinig  zieken  in  hetzelve  leggen,  ingaande 
met  primo  Augustus  aanstaande,  maar  nochtans  onder  deze 
voorwaarde,  dat,  zo  by  epidemique  ziektens  of  anderzints  de 
impotenten  mogten  komen  te  surpasseeren  boven  het  getal, 
dat  tot  noch  toe  in  het  voorschreeven  hospitaal  geleegen  heeft, 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1^99.    P.  Q.  VAN  ÓVERStRATEN.  99^ 

dan  wel  in  geval  de  benodigde  medicamenten  by  particulieren 
niet  te  bekomen  mogten  zyn,  hy  zich  als  dan  aan  den  heer 
directeur  en  de  buiten  regenten  der  hospitaalen  zal  kunnen 
en  mogen  adresseeren  ten  einde  zyne  behingen  aan  deze 
regeering  voor  te  dragen". 


Op  22  Augustus  1799  bleek,  dat  i»niet  wel  begreepen  is 
de  door  deze  regeering  den  1^^^  July  laatstleden  onder  meer 
anderen  gemaakte  bepaling,  dat  de  chirurgyn-major  van  de 
eerste  halve  brigade,  als  in  de  stad  leggende,  niet  alleen  mi- 
litairen in  dezelven,  maar  ook  die,  welke  op  de  batteryen  en 
buiten  posten  leggen,  moet  bedienen  en  dat  voor  de  in  de 
stad  leggende  Papangers  en  arthilleristen  een  kamer  in  het 
binnen  hospitaal  tot  een  hospitaal  voor  dezelve  zal  worden 
geapproprieerd  en  de  bediening  van  hetzelve  opgedragen  aan 
den  voormelden,  in  de  stad  bescheiden  chirurgyn-major,  waar 
door  verstaan  moet  worden,  dat  aan  den  chirurgyn-major 
van  de  eerste  halve  brigade  de  geheele  behandeling  der  zieken 
onder  de  in  de  stad  liggende  Papangers  en  inlandsche  arthil- 
leristen is  opgedragen,  doch  van  de  overigen,  in  de  stad  en  dies 
omtrek  leggende  militairen  maar  voor  zo  verre  als  de  ge- 
ncezing  van  kleinigheeden  betreft,  waar  voor  de  soldaaten 
niet  naar  het  hospitaal  behoeven  gebracht  te  worden". 


Van  de  1'  halve  brigade,  sterk  934  man,  lagen  gewoonlijk 
per  maand  200  ziek  in  het  hospitaal. 

12  Julij.     Regeling  der  rantsoenen  voor  Europeesche  ar- 
tiUerisien. 

De  beer  Gouverneur  Generaal  ter  dispositie  gebragt  hebbende 
een  aan  zyn  hoog  Edelheid  gericht  bericht  van  den  major  der 
arthillery,  d'Ormancey  d'Omois,  daar  by  verzoekende,  dat  de 
verstrekking  van  rantsoenen  voor  de  Europeesche  arthilleristen, 
die  in  de  stad  in  guarnizoen  leggen,  op  een  gelyken  voet  mag 

Digitized  by  VjOOQ IC 


dd6  l^OÖ.    f*.  Ö.  VAN  OVERÖTRAtEN. 

worden  gesteld  met  die,  welke  de  arthilleristen,  op  'Meester- 
Cornelis   bescheiden,  genieten,  zo  is  om  de  billykheid  hiervan 
goedgevonden   en  verstaan   aan  de  Ëuropeescbe  geiiieene  ar- 
thillerislen   en   onder-officieren   in  het  generaal,  waar  zy  ook 
komen    te   leggen,    in  het  vervolg  gelyke  rantsoenen  te  laten 
verstrekken,  als  voor  de  infanteristen  by  besluit  van  den  2(K° 
July  1798  bepaald  zyn,  bestaande  in: 
50      «  ryst, 
20       »   kadjang, 
30      kannen  azyn, 
3  >        arak, 

IV4  ^  koflylK)onen, 
5       »    zout, 

V4  *    peper  'smaands  en 
1       tarwen  brood  's  daags. 
Voorts  noch  voor  de  kazerne  der  Ëuropeescbe  arthillerislen 
in   de   stad  'smaands  te  laten  verstrekken  6  kannen  oly  en 
voor   hel    nieuwe    retranchement   9    kannen  oly   ter  maand, 
mitsgaders  de  daar  voor  benodigde  lampen  te  laten  aanmaken. 
Zie  ook  13  Augustus  1799. 

16  Julij.     Toekenning    van   een  ïidottceur*'  aan  de  pre- 
dikanten bij  de  Nederduitsche  gemeente  te  Batavia. 

Aangezien  het  getal  der  predikanten  by  de  Nederduitsche 
gereformeerde  gemeente  alhier  door  het  overlyden  op  den  26'' 
April  jonstleden  van  den  predikant,  Theodorus  Vermeer, 
weder  tot  drie  is  gebragt,  is  op  een  door  bun  daartoe  ge- 
praesenteerd  request  goedgevonden  en  verstaan  aan  ieder  der 
zelven  te  accordeeren  bet  genot  van  hel  door  boeren  Conv 
raissarissen  Generaal  in  den  jaare  1796  aan  de  toen  alfaier 
aanweezig  geweest  zynde  predikanten  by  de  Nederduitsche 
gemeente  boven  derzelver  gewoone  inkomsten  geaccordeerd 
douceur  wederom  te  laten  standhouden,  tot  zolang  derzelver 
getal  tot  vier  zal  zyn  vermeerderd,  mitsgaders  het  zelve  te 
laten  ingaan  met  den  V^  May  laatstleden. 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1799.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  997 

Op  6  Augustus  1799  is  ook  aan  den  predikant  by  de  Ma- 
leische  gemeente  te  Batavia  een  douceur  van  KO  rd*  *s  maands 
toegekend,  waarom  deze  verzocht  had,  «uithoofde  van  de  be- 
krompenheid zyner  inkomsten  en  de  praesent  hooggaande  duurte 
der  levensmiddelen",  terwyl  «zijn  dienst  in  allen  deelen  de- 
zelvde  is  als  die  zyner  ambtgenooten  by  de  Nederduitsche 
gemeente,  uitgenomen  alleen  de  taal,  waar  in  die  vericht  word". 


De  predikant  by  de  Portugescbe  gemeente  (e  Batavia  er- 
langde hetzelfde  «douceur"  op  27^°  Augustus  1799,  »uit 
consideratie  van  de  bekrompenheid  zyner  inkomsten  by  de 
thans  plaats  hebbende  ongemeene  duurte  der  levensmiddelen 
en  ander  behoeftens". 

16  Julij.     Regeling   der  zwaarte  van  kanassers  poeder- 
suiker. 

Is  goedgevonden  en  verstaan  het  gewicht  van  de,  zo  hier, 
als  op  Java  en  Cheribon,  aan  de  Comp^  geleverd  wordende 
kanassers  poeder-suiker  voortaan  nader  te  bepalen  op  420  fi 
en  32  S  tarra  en  de  ten  schaale  gebracht  wordende  kanassers, 
die  meer  dan  zes  ponden  daar  boven  weegen,  niet  te  doen 
accepteeren;  voorts  den  administrateur  in  de  suikerpakhuisen 
alhier  te  gelasten  om,  by  aflevering  van  suiker,  deontrampo- 
neerde  kanassers  op  een  aparte  plaats  te  doen  weg  leggen 
en  daar  van  aan  de  opperkooplieden  dezes  kasteels  kennis 
te  geeven,  ten  einde  dezelven  dié  kanassers  in  praesentie  van 
expres  daartoe  te  benoemen  gecommilteerdens  kunnen  laten 
verkanasseren  en  welke  geconmiitleerdens  verplicht  zullen 
zyn  van  het  getal  der  vernieuwde  krandjangs,  zo  mede  of 
de  oude  en  onbekwaame  behoorlyk  zyn  weggeworpen,  telkens 
schriftelyk  rapport  te  doen  aan  den  heer  Directeur  Generaal 
en  de  kasteels  opperkooplieden ;  en  wyders  aan  den  gemelden 
administrateur,  van  Naarsseu,  voor  ieder  kanasser,  die  in  voegen 
voorschreeven  verkanasserd  zal  worden,  voor  de  te  leveren 
nieuwe   krandjang,  spillage,  stroozakken,  bindrottings  en  ar- 


Digitized  by  VjOOQIC 


998  1799.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

beidslooD  in  eens  toe  te  leggen  rd"  1:4;  en  hier  van  het  nodig 
aanschreven  aan  de  Javasche  ministers  en  den  resident  te 
Gheribon  te  laten  afgaan,  als  mede  informatie  te  geeven  aan 
de  suiker  molenaars  alhier  en  die  zulks  verder  aangaat. 

-^  Julij.     Maatregelen   in  het   belang  van  pedati-wegen 
in  de  nabijhdd  van  Batavia. 

Is  goedgevonden  en  verstaan: 

Eerstelyk:  enz. 

Ten  tweede:  Heemraaden  te  qualiGceeren  om  ten  eersten 
en  wel  voor  het  doorkomen  van  de  aanslaande  kwade  mousson 
in  een  behoorlyken,  bruikbaaren  staat  te  brengen  de  buffels- 
wegen,  zo  om  de  Oost  als  de  West,  tusschen  de  land  goederen 
Buitenzorg,  Weltevreeden  en  Tanna  abang,  met  zodanige  ad- 
sistentie  van  de  ingezetenen  der  landen,  aan  de  gemeene 
wegen  aldaar  gelegen,  dat  zy,  die  geene  bnffelkarren  bezitten, 
gehouden  zullen  zyn  het  nodige  hout  tot  het  vallen  van  de 
gaten,  in  de  voornoemde  wegen  zynde,  aan  te  kappen,  tol 
takkebossen  of  fachines  te  binden  en  op  de  buffelskarren  te 
laden  en  zy,  die  de  voornoemde  karren  hebben,  daar  mede 
die  takkebossen  of  fachines  zullen  moeten  brengen  ter  plaatse, 
die  hun  zullen  worden  aangewezen;  —  voorts  HeomraaJen 
mede  aan  te  beveelen  om  behoorlyk  zorg  tedraagen,  dat  deze 
last  in  het  gemeen  gedragen  word  zonder  den  een  meerder  dan 
den  anderen  op  te  leggen  en  voorts  met  zo  ved  in  te  boaren 
koelies,  als  daartoe  by  een  goed  overleg  zullen  nodig  geoor- 
deeld worden,  mitsgaders  om  het  calculative  bedragen  daarvan 
ten  eersten  aan  deze  regeering  op  te  geeven  ten  einde  over 
het  zelve  eene  billyke  verdeeling  te  maken  en  intosscben  hel 
daartoe  benodigd  geld  uit  bun  kas  te  fourneeren. 

Ten  derden:  door  de  respectieve  ingelanden  by  de  voor- 
noemde wegen  ten  spoedigslen  aan  Heemraaden  te  laten  op- 
geeven  eene  accurate  notitie  van  de  op  hunne  landen  gevonden 
wordende  buffelskarren,  met  bekend  stelling  van  de  namen 
der  bezitters  en  de  campongs,  waar  in  die  zyn. 

Digitized  by  VjOOQIC 


iree.   p.  q.  van  overstraten.  999 

Ten  vierden:  van  de  voorschreeveo  dispositien  ten  eersten 
alomme  in  de  bovenlanden  door  aflBxie  van  biUetten  en  bek- 
keoslag  kennis  te  doen  geeven. 

Zie  ook  ^-^  1809. 

-^  Julij.  Vernieuwing  van  het  verbod  tegen  het  trouwen 
van  Christenen  zonder  vergunning  van  den  Gouverneur 
Generaal. 

In  overweging  genoomen  zynde  de  hooge  noodzakelykheid, 
die  er  is,  om  te  renoveeren  de  order,  die  reeds  gevonden 
word  by  de  instractie  voor  beeren  commissarissen  van  hnwe- 
lyksche  zaken  en  sedert  altyd  tot  na  toe  is  geobserveerd  en 
naar  gekomen,  dat  namentlyk  niemand  ter  dezer  hoofdpbiats 
zal  vermogen  te  troawen  zonder  daartoe  consent  verkregen 
te  bebben  van  den  beer  Goavernenr  Generaal,  alzo  de  onder- 
vinding Ibans  doet  zien,  boe  dat  sommige  dezelve  trachten 
te  dadeeren  en  infruclueus  te  maken. 

Zo  is  goedgevonden  en  verstaan  die  order  te  renoveeren 
en  mitsdien  te  stataeeren,  dat  alhier  geene  bawelyken  door 
Christenen  zullen  mogen  worden  aangegaan  of  persoenen  in 
onSertroaw  worden  opgenomen  zonder  daartoe  scbriftelyk 
permissie  van  den  beer  Gouvemear  Generaal  verkregen  te 
bebben  en  dat  dus  ook  alle  trouwbeloften,  door  dezelven  ge- 
passeerd of  verleend  buiten  de  gemelde  permissie,  gehouden 
zullen  worden  voor  nul  en  van  geener  waarde;  en  zal  hier 
van    aan  de  gemeente  by  publicatie  kennis  worden  gegeeven. 

'8111.^0.  Jiw/fticlic  voor  den  Hoogen  Raad  van  justitie 
van  Nederlandsch'lndië,  residerende  te  Batavia. 

Deze  instructie,  gedagteekend  >Amsteldam  den  20  Augustus 
>1798",  is  >  beraamd"  door  de  beeren  Bewindhebberen  van 
de  generale  Ned.  0.  I.  Compagnie,  uitmakende  bet  Comité  tot 
den  Aziatischen  handel  en  bezittingen,  en  »tot  een  ieders 
naricht  en  informatie"  ook  naar  de  buiten*kantoren  verzonden. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1000  1799.    P.  G.  VAN  OVERSTRATEN. 

Volgeos  de  ontwerpers  moesl  zij  slechts  dienen  om,  »zo 
lang  wy  geene  Gnale  voomening  ten  aanzien  der  jnslitierie 
zaaken  beraamd  hebben,  tol  een  richtanoer  voor  dal  collegie 
te  verstrekken,  terwyl  verdere,  voor  dat  collegie  subsisteereode 
ordres  en  reglementen  moeten  blyven  effect  sorteeren  en  door 
bun  op  den  gewoonen  voel  behandeld  worden". 

De  instructie  luidt,  ais  volgt: 

CAPITTEL  I. 
Aangaande  den  president  en  de  Raden  van  jtutiiie  in  het  generaal. 

ArI.  1.  De  president  en  de  Raden  van  justitie  zuilendoor 
het  bewind  over  de  zaaken  van  den  Oost-Indischen  handel  en 
bezittingen  in  Europa  in  den  naam  van  den  representativen 
souverein  der  Bataarsche  Republiek  worden  verkoren  en  aan- 
gesteld. 

Art.  ^.  De  Raad  iran  justitie  zal  bestaan  uit  een  president, 
agt  ordinaris  en  vier  extra  ordinaris  Raden,  als  ook  gesterkt 
en  voorzien  weezen  met  een  advokaat  Gskaal,  benevens  een 
water  Gskaal,  als  mede  een  secretaris  of  griffier  en  twee 
gezwooren  klerken,  alle  bekwaame  en  wel  geqoaliGceerde 
personen. 

Art.  3.  En  zullen  voortaan  in  alle  commissien,  mande- 
menten, provisien  van  gratie  en  in  alle  andere  aden  genoemd 
en  gequalificeerd  worden  de  president  en  Raden  van  den 
Hoogen  Raad  van  justitie  van  Nederlands-India. 

Art.  4.  Alle  de  ordinaris  leden  van  den  gemelden  Raad, 
mitsgaders  de  respeclive  fiskaals  of(e  ten  minsten  de  advokaat- 
Gskaal,  zullen  voortaan  moeten  zyn  doctoren  in  beide  de  rechten. 

Art.  5.  De  Raad  van  justitie  zal  baare  residentie  houden 
binnen  de  hoofdstad  Batavia,  gelegen  op  bet  eiland  groot  Java. 

Art.  6.  En  zullen  in  voorsz.  Raad  niet  te  gelyk  mogen 
fungeeren  vader  en  zoon,  schoonvader  en  schoonzoon  ol 
broeders  en  zwagers,  mits  nogthans  dat  zodanige  opkomende 
aiiinitcit  geen  verhindering  zal  geeven. 

Art.  7.     Vervolgeuds  zullen  de  Raden  ook  niet  mogen  ju- 

Digitized  by  VjOOQIC 


1700.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  IQOl 

geeren  in  zaaken  der  geenen,  die  henlieden  beslaan  lot  in 
den  zesde  graad  inclusive,  zoo  in  consanguiniteit,  als  in  affinileit. 

Art.  8.  Geene  van  de  Raden  zullen  pagters,  noch  mede- 
slaaders,  nochte  ook  borgen  ofte  contraborgen  derzelver  direct 
of  indirect  mogen  weezen. 

Art.  9.  Zoo  mede  zullen  zy  geene  giften,  gaven  of  ge- 
schenken aanneemen  van  iemand  die  -voor  den  Raad  pi-oces 
beeft  of  apparent  hebben  zal,  op  suspensie  of  verval  van 
haren  staat  en  ofiTicie  en  op  verdere  poene,  dat  zoo  wel  de 
aanneemer,  als  de  schenker  boven  dien  naar  evenredigheid  en 
exigentie  van  zaaken  zal  gecorrigeerd  worden. 

Art.  10.  Item  zullen  die  van  den  Raad  partyen,  die  voor 
haar  eenig  proces  hebben  of  apparent  staan  te  krygen,  in 
hunne  zaaken  geen  advies  of  raad  geeven;  en,  by  aldien  een 
der  leden  iemand  onweetens  mogte  eenig  advies  of  raad  gegeven 
hebben  en  dat  die  zaak  naderliand  voor  den  Raad  geventileerd 
wierd,  zoo  zal  de  zodanige  gehouden  zyn  zig  zelven  daar  van 
te  excuseeren,  op  poene  van  voor  de  eerste  reyse  van  huulieder 
ambt  en  dienst  voor  den  tyd  van  een  jaar  gesuspendeerd  en 
voor  de  tweede  reyse  van  staat  en  digniteit  gepriveerd  te 
zullen  worden. 

Art.  11.  Niemand  uit  den  Raad  zal  de  geheimen,  gehouden 
besognes,  raisonnementen  en  deliberatien  over  de  zaaken,  al- 
daar litis  pendeot  of  verhandeld  wordende,  mogen  releveeren, 
op  gelyke  poene,  als  in  het  even  voorgaande  artikel. 

Art.  12.  Alle  jaaren,  den  eersten  rechtdag  na  nieuwjaar, 
zal  ieder  lid  des  Raads  in  handen  van  den  president  en  die 
wederom  van  den  oudsten  of  volgenden  Raad  den  eed  van 
purge  moeten  afleggen  in  maniere,  als  volgt: 

Wy  verklaaren  en  zweeren  het  voorleeden  jaar  van  niemand, 
die  voor  deezen  Raad  te  doen  heeft  gehad  of  apparent  stond 
te  doen  te  krygen,  eenige  geschenken,  klein  of  groot,  ont- 
vangen of  genoten  te  hebben,  noch  wy  zelven,  noch  onzes 
weetens  onze  huisvrouwen,  kinderen,  familien  of  wie  het 
ook  mogten  weezen,  die  ons  mogen  aangaan,  directelyk,  noch 
indirectelyk,    gelyk   wy   ook    voortaan  beloven  ons  daar  voor 

Digitized  by  VjOOQIC 


1008  1799.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

beiliglyk  en  religieus  te  wagten,  tot  bekragtiging  van  dia 
legende: 

Zoo  waarlyk  bdpe  ons  God  Almagtig. 

Art.  13.  Ook  zal  ieder  lid  gehouden  zyn  op  de  minste 
suspicie  zig  t^en  den  anderen  in  voege  voorn:  te  zuiveren. 

Art.  14.  losgelyks  zullen  de  partyen  of  een  Atném. 
op  welke  suspicie  valt,  by  eede  gehouden  wezen  te  verklaren. 
dat  zy  aan  niemand  van  den  Raad,  direetelyk  of  indirectdyk, 
ietwes  hebben  beloord  ofte  ook  zuUen  beloven  te  geeveo. 

Art.  15  De  voorsz:  president  en  Raaden  zullen  jostiüe 
administreeren  en  recht  doen  in  den  naam  en  van  wq[eDds 
bel  Bataarsche  volk. 

Art.  16.  Des  dal  zylieden  alle  de  geenen,  die  des  reqoi- 
reeren,  tonder  aanzien  van  personen,  het  zy  ryk  of  arm. 
groot  of  klein,  van  wat  staal  of  conditie  hy  zoude  mogen 
wezen,  zonder  gunsl,  vreeze,  simulatie  of  dissimuhlie  rerbl 
en  juslitie  doen,  vervolgends  haare  gewysdens,  zo  seoleatien, 
decreelen,  ordonnanlien  als  appointementen,  doen  necaleeroi 
en  ten  eiïecte  brengen. 

Art.  17.  Tot  welken  einde  dan  ook  alle  de  respecün 
officieren  in  Nederlands-India,  niemand  uitgezonderd,  wordfü 
gelast  en  geordonneerd,  gelyk  zy  uil  kragte  deezer  gda&l  es 
geordonneerd  worden,  dat  zy,  op  vermaaning  en  autorisatie 
van  voorschreven  president  en  Raaden,  haarlieder  fidaal. 
ministers,  deurwaarders  en  geweldigers,  lot  bet  ezeculeem 
van  de  geweesene  senlentien,  decreelen,  ordonnanlien  eo  ap- 
pointementen behoorlyke  assistentie  zullen  doen,  op  verbeurte 
van  hun  lieder  ambten  en  geêvenredigde  correctie  naar  ezigeotie 
van  zaaken 

Art.  18  En  zal  meede  de  hoge  regeering  van  NederlaoJs 
Oost-India  in  het  doen  van  de  justitie  ^  de  executie  tin 
dien  gehouden  zp  den  gemelden  Raad  te  helpen  en  bystaixi 
te  doen  legens  een  iegelyk. 

Art.  19.  Verders,  indien  het  kwam  te  gebeuren,  dat  de 
Raad  van  juslitie  door  sterfte  of  andere  toevallen  xodaoig 
verminderd    en   zwak    wierd,  dat  de  justitie  daar  door  xoude 

Digitized  by  VjOOQIC 


1790.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  1005 

Tirorden  veragterd  en  de  zaaken  niet  naar  behooren  konden 
Tirerden  geêxpedieerd,  zullen  als  dan  door  de  hooge  Indiasche 
regeering»  op  het  vertoog  van  den  president  en  raaden,  de 
vacatures  met  bekwaame  en  ervarene  subjecten  provisioneel 
worden  vervuld  oni  tot  zo  lange  te  blyven  fungeeren,  tot 
dat  door  het  Bewind  over  den  Oost-Indischen  handel  en  be- 
zittingen in  Europa  daar  in  zal  zyn  voorzien  en  over  de 
ontbreekende  plaatsen  gedisponeerd. 

Art.  20.  En  zullen  die  te  assumeerene  lieden  ten  minsten 
moeten  weezen  voorzien  roet  de  qualiteit  van  koopman. 

Art.  21.  De  ordinaris  vergaderingen,  rechldag  en  rolle 
van  voorschreeven  Raad  zullen  op  Woensdag,  des  morgens 
ten  half  agl  uuren,  gehouden  en  verders  aldaar,  na  het  aflopen 
van  de  rolle,  gedepecheerd  worden  de  gepresenteerde  requesten, 
dewelke  aan  den  president  zullen  worden  overgegeven  ten 
fine  daer  op  door  den  grififierofsecretaristedoenappointeeren, 
zoo  en  in  diervoegen,  als  by  den  Raad  zal  weezen  gecon- 
cludeerd,  waar  na  dezelven  ten  spoedigsten  door  den  griiBer 
of  secretaris  geteekend  en  aan  de  supplianten  uitgegeven 
zullen  worden. 

Art.  22.  En  zullen  de  ordinaris  vacantien  voor  gemelde 
Raaden  weezen  van  den  eersten  Woensdag  in  October  tot  den 
eersten  Woensdag  in  November  en  van  den  tweeden  Woensdag 
in  Maart  tot  den  eersten  Woensdag  in  April. 

Art.  23.  By  het  examineeren,  visiteeren  en  afdoen  van 
processen  zullen  omtrent  het  crimineele  geen  minder  als 
zeven  en  aangaande  het  civiele  niet  minder  als  vyf  Raaden 
moeten  present  zyn,  van  het  begin  tot  het  einde  toe. 

Art.  24.  Item  zullen  de  voorschreeven  president  en  Raads- 
leden in  de  Raadkamer,  zo  op  ordinaire,  als  extra  ordinaire 
vergaderingen,  verschynen  en  van  's  morgens  ten  half  agt 
tot  elf  uuren  aldaar  moeten  blyven  of  wel  zo  veel  langer, 
als  de  zaaken  naar  het  oordeel  van  den  president  zullen  ver- 
eischen,  zonder  eerder  te  mogen  scheiden,  ten  zy  om  gewig- 
tige  en  gefundeerde  reedenen. 

Art.  25.    Vervolgens   zullen   de    leden  van  den  Raad  haar 

Digitized  by  VjOOQIC 


1004  1709.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

op  de  voorschreven  vergaderilageii  niet  mogen  abseuteeren, 
dan  met  voorkennisse  van  den  president  ofte  van  den  geenen, 
die  in  zyne  plaats  presideeren  zal. 

Art.  26.  De  Raad  voorschreeven  zal  keunis  neemeo  vaD 
alle  zaaken  van  appel  en  reformatie,  die  van  den  gerechte 
van  Batavia  en  de  verdere  respective  judicieele  collegien  op 
alle  buiten-comptoiren,  waar  onder  Gabo  de  Goede  Hoop  oneede 
begrepen  zal  zyn,  item  van  alle  andere  lagere  rechtbankea 
aan  haar  moeien  devol veeren,  als  meede  van  zaken  in  materie 
van  reductie,  van  uitspraken  van  arbiters  ofte  goede  mannen. 

Art.  27.  In  voege  dat  van  nu  voortaan  alle  verzoeken 
van  reductien,  reformatien  en  appellen,  niet  alleen  zonder, 
maar  ook  met  de  claupüle  van  relief  jegends  de  indibite  in- 
terjectie, verheffing  en  prosecutie  der  appellatien,  aan  den 
meergemelden  Raad  van  justitie  direct  zullen  worden  gedaan 
en  dat  ook  aan  haar  de  stukken,  in  de  voorige  instanlien 
gediend  hebbende  en  overgelegd  zynde,  onder  eenen  ordenlyken 
inventaris  behoorlyk  geëvangeliseerd,  per  missive  zullen  worden 
toegezonden. 

Art.  28  Item  zal  by  den  voorschreven  Raad  ter  eerster 
instantie  kennis  werden  genomen  van  zaaken,  in  welke  by 
voorschreve  en  andere  rechteren  recht  geweigerd  ofte  onge- 
hoorlyk  gedilayeerd  word,  by  weegc  van  evocatie.. 

Art.  29.  Voorts  zal  dezelve  Raad  exactelyk  doen  infor- 
meeren  en.  inquireeren  op  de  abuizen  en  delicten  van  alle  de 
fiskaalen,  bailluwen,  landdrosten  en  andere oflicieren,fungeereDde 
in  Nederlands  India,  en,  die  gehoord  zynde,  dezelve  naar  ge- 
legendheid  van  zaaken  corrigeeren ;  en,  indien  bevonden  werd, 
dat  zy  by  merkelyke  reedenen  schuld  hebben,  hen  by  provisie 
mogen  suspendeeren  van  haare  diensten  en  officien,  waar  van 
door  den  praesident  immediaat  aan  de  hoc^e  re^eering  kennis 
zal  gegeeven  worden  omme  die  bedieningen  intusschen  te 
kunnen  suppleeren  met  advies  en  communicatie  van  den  voor- 
schreeven Raad,  voor  zoo  veel  den  advokaat  fiskaal  van  Neder- 
lands India  en  water  fiskaal  te  Batavia  aangaat,  welk  advies 
en    communicatie   ook    stand  zullen  moeten  grypen,  wanneer 

Digitized  by  VjOOQIC 


1709.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  1008 

laatolgemelde  officieren  om  redenen  zig  in  officio  van  deeze 
of  geene  zaaken  komen  te  excaseeren. 

Art.  30.  Ook  zullen  de  voorschreeven  presiJenl  en  Raaden 
in  de  eerste  instantie,  tot  maintien  van  het  recht,  de  vryheid, 
waardigheid  en  souverainiteit  des  Balaafschen  volks,  mitsgaders 
de  publieke  finantien  en  domeinen,  justitie  expedieeren,  doch, 
voor  zoo  verre  de  twee  laatstgemelde  objecten  aangaat,  daarin 
niet  termineeren,  noch  sluiten,  zonder  dat  de  president  en 
Raaden  met  de  hooge  Indiasche  regeering  deswegends  gecon- 
senteerd en  deszeirs  advies  ingenomen  zal  hebben. 

Art.  31.  Alle  zaaken,  zoo  civiele,  als  crimineele,  concer- 
neerende  'sC!ompagnies  dienaren,  niemand  uylgezonderd,  ook 
zodanige  persoonen,  die  ten  genoege  der  hoge  Regeering  uit 
's  Compagnies  dienst  worden  ontslagen  behoudens  haare  rang 
en  qualiteit,  dien  zy  in  den  dienst  hebben  gehad,  item  alle, 
die  uit  's  Compagnies  casse  eenig  kosigeld  en  gage  genieten, 
bekomen  en  behouden,  zullen  ter  eersier  instantie  voor  den 
Raad  van  justitie  worden  geventileerd. 

Art.  32.  En,  wanneer  tusschen  burgers  of  andere  in-  of 
opgezetenen  en  Compagnies  dienaaren  gedelinqueerd  word, 
zal  de  officier,  dewelke  by  preventie  de  delinquanten  eerst  in 
arrest  of  hegtcnis  heeft  gesteld  ofte  op  het  delict  begonnen  is 
informatien  in  te  winnen,  dezelven,  zoo  wel  's  Compagnies 
dienaren,  als  de  burgers,  in-  of  opgezetenen  voornoemd,  en 
zoo  vice  versa,  calangeeren  en  te  recht  stellen  voor  gemelde 
Raad  van  justitie. 

Art.  33.  Item  zal  voorschreve  Raad  in  den  eersten  kennis 
mogen  neemen  van  zaken,  rakende  vreemde  kooplieden,  gcene 
vaste  woonstede  ofte  residentie  in  *s  Compagnies  gebied  hebbende, 
het  zy  dut  dezelve  op  Batavia  kwanten  te  delinqueeren  orte 
tegens  den  anderen  eenige  actiën  wilden  instilueeren,  dan 
wel  door  wie  het  zy,  in  rechten  belrokken  moglen  worden, 
zulks,  dat  alle  arresten  en  provisien  van  justitie,  concerneerende 
voorschreeve  vreemde  kooplieden,  by  denzelven  Raad  zullen 
moeten  verzogt  en  verleend  worden. 

Art.  34.    Item   van   zaken    van    admiraal-   en   piraatschap 

Digitized  by  VjOOQIC 


1006  1^99-     f-  6.  VAN  OVERètRAtÊN. 

of  die  concerneerende  de  zeevaart,  wanneer  namentlyk  vreemde 
natiën  haar  volk  of  schepen  builen  'slands  in  hel  ressort  van 
Nederlands  Oosl-India  ofte  io  de  zeeën  van  dien  beschadigd 
hadden,  die  van  de  Compagnie,  als  mede  de  burgers  en  in- 
woonders  van  Batavia,  dan  wel  de  op-  en  ingezetenen  van 
des  zelfs  colonien  en  wal  des  meer  zy. 

Art.  35.  Zullen  ook  voor  den  Raad  komen  in  rauaclie 
alle  de  zaken,  concerneerende  tollen,  paglen  en  licenten,  waar 
onder  ook  begreepen  zyn  alle  openbare  tappers  en  herbergiers, 
dewelke  maandelyks  de  pagten  moeten  opbrengen. 

Art.  36.  Item  alle  abuizen,  excessen  en  delicten,  begaan 
by  de  militairen,  zoo  te  land,  als  te  water. 

Art.  37.  Mitsgaders  alle  zaken  in  materie  possessoir  mei 
het  geene  daar  aan  dependeerd,  als  van  maintenue,  spolie  en 
complaincten,  zoo  wel  (usscben  op*  en  ingezetenen  der  colonie, 
als  vreemdelingen  en  nabuuren. 

Art.  38.  Weduwen,  weesen  en  andere  miseraMe  persooiien 
zullen  ook  ter  eerster  instantie  hare  zaken  voor  den  Raad 
mogen  brengen,  doch  niet  wanneer  dezelve  hy  cessie  of  trans- 
port  zyn  gekomen  aan  de  actiën  van  alle  zulke  persoenen, 
welke  niet  ter  eerster  instantie  onder  de  judicature  van  den 
Raad  bebooren. 

Art.  39.  Item  zal  de  Raad  kennis  nemen  van  zaken,  rakende 
de  munten,  dat  is  te  verstaan,  by  aldien  iemand,  van  wat 
conditie  of  slaat  hy  mogte  weezen,  de  munten  der  Bataaüschc 
republiek,  het  zy  dat  die  zyn  van  de  geweezene  generaliteit 
of  van  de  voormalige  zeven  provintieu  dan  wel  andere,  die 
in  Nederlands-India  gangbaar  zyn,  had  nagemaakt,  vervalscht 
of  besnoeid. 

Art.  40.  Item  van  alle  judicieele  verschillen,  die  tusschen 
de  respective  gouvernementen,  commandementen,  directien, 
opperhoofdschappen,  residentien,  steden  en  collegien,  gehoorende 
onder  het  ressort  van  de  Compagnie,  spruiten  en  opreizen 
zullen. 

Art.  41.  Die  geene,  die  onder  eeuen  dagelykschen  rechter 
in   Indien   zyn   gezeten,   zullen,  gelyk  tol  nog  toe  is  gebrui- 

Digitized  by  VjOOQIC 


1769.    P.  6.  VAN  OVERèTRATEN.  1007 

kelyk  geweest,  de  een  den  anderen  niel  mogen  verbinden 
elders  te  recht  te  slaan  by  prorogatie  of  onderwerping  van 
jurisdictie  in  zaken,  niet  excedeerende  de  somnie,  tot  welke 
hunne  dagelyksche  rechter  is  toegestaan  by  arresl  te  wyzen, 
tot  hoe  verre  mede  zal  cesseeren  de  vergunning,  gegeeven 
aan  weduwen,  weezen  en  andere  miserabele  persoenen. 

Art.  42.  Doch  partyen  woonende  onder  verscheidene  rech- 
ters, zullen  de  debiteurs  by  prorogatie  van  jurisdictie  niet 
betrekbaar  wezen  voor  den  Raad  van  justitie,  ten  waare  zy 
haar  zelven  uitdrukkelyk  en  speci6ek  de  jurisdictie  van  den 
voorschreven  Raad  hadden  onderworpen  en  de  actiën  waren 
surpasseerende  de  somme  van  50  rd'. 

Art.  43.  Vervolgends  zal  gemelde  Raad  ook  kennis  hebben 
en  neemen  van  alle  criminecle  zaaken  en  excessen,  die  verjaard 
en  ongecorrigeerd  gebleven  zyn. 

Art.  44.  De  Raad  van  justitie  zal  de  autoriteit  en  de 
magt  hebben  om  te  examineerenr  de  stukken  en  proceduren, 
waar  op  by  de  laage  rechtbanken  in  Nederlands-India  extra 
ordinaris  geprocedeerd  en  de  straffe  des  doods  niet  geinfligeerd 
is  geworden,  ten  fine  te  onderzoeken,  of  het  delict  naar  zyne 
qaaliteit  is  gefistimeerd  en  gestraft  geworden;  en  zullen  dan 
ook  de  laage  rechtbanken  gehouden  zyn  de  voorschreven 
proces-stukken,  in  voege  als  die  mogten  zyn  gesloten,  be- 
hoorlyk  geëvangeliseerd,  aan  gemelden  Raad  op  de  eerste 
aanmaning  over  te  geven  of  te  zenden. 

Art.  45.  Item  zal  dezelve  Raad  alle  persoenen,  niemand 
uitgezonderd,  by  preferentie  mogen  ontvangen  ter  purge. 

Art.  46.  De  Raad  zal  ook  kennis  hebben  en  neemen  van 
zaken,  alwaar  van  ondeugdelykheid  gecalangeerd  worden  cos- 
turnen,  gewoontens,  keuren  of  herkomen ;  ook  dezelven  mogen 
declareeren  corrupteele  en  die  als  ondeugdelyk  aboleeren  en 
te  niet  doen,  by  aldien  zal  bevonden  worden,  dat  het  alzoo 
behoorde  te  geschieden. 

Art.  47.  Daar  tegen  zal  de  Raad  van  justitie  haar  niet 
bemoeyen  en  bekreunen  met  het  verleenen  ofte  depecheeren 
▼an  beneticien  van  inventaris,  requesten  civile  tot  relivementen 

Digitized  by  VjOOQIC 


1008  1790.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

Van  contracteD,  substanlieele  en  extra  judicieele  bezwaarnissen, 
nocbte  van  mandementen  van  cessie,  respyt  en  indactie,  nocbte 
van  brieven  van  gratie  en  pardon,  maar  zullen  alle  dezelven 
verzogl  en  geexpedieerd  worden  by  den  Goaverneur  Generaal 
en  de  Raden  van  India,  docb  niet  anders  dan  mei  com- 
miltimus  aan  den  Raad  ten  6ne  van  interinement,  waar 
onder  nogtans  niet  worden  begreepen  brieven  van  abolitie  en 
pardon  naar  sententie,  die  de  soaverein  zonder  interinement 
ex  inCnita  gratiae  potestate  zoude  kunnen  verleenen. 

Art.  48.  Egter  zal  de  Raad  mogen  decerneeren  en  verleenen 
requesten  civiel  om  gereleveerd  ie  worden  van  fouten,  omissien 
en  verzuimenissen,  in  judiciele  actens  gescliied,  te  weeten: 
van  verloop  of  verstek  van  peremptoire  delayen,  fatale  tyden 
en.  andere  diergelyken. 

Art.  49.  Ook  zal  de  Raad  bevoegd  wezen  aan  een  iegelyk 
te  verleenen  mandamenten  en  interdictien  poenaal  van  arresten, 
item  om  ex  lege  difiTamari  actie  te  institueeeren,  waar  om- 
trent voor  denzelven  Raad  zal  worden  geprocedeerd,  zoo  als 
tot  nog  toe  aldaar  gebruikelyk  is. 

Art.  50.  Voorts  zal  de  Raad  verpligt  zyn,  wanneer  een'^ 
van  haare  mandamenten,  provisien  van  justitie,  sententien, 
appointementen  en  wat  des  meer  zy,  zouden  moeten  worden 
geêxploicleerd  ofte  geëxecuteerd  aan  persoenen,  in  het  vader- 
lami  of  op  de  buiten-coniptoiren  van  meergemelde  Maatschappy 
van  India  gedomicilieerd  en  bescheiden,  alle  zulke  mandamenten, 
etc,  benevens  een  notul,  in  Raade  van  India  over  te  geven, 
met  verzoek,  dat  dezelve  mogen  worden  verzonden  ter  plaatse, 
alwaar  de  gedaagdens  en  gerequireerdens  zig  onthouden,  ten 
einde  aan  die  naar  hunne  forme  en  inhoude  te  kunnen  worden 
geêxploicteerd. 

Art.  51.  Gouverneur  Generaal  en  Raaden  van  Indien  of, 
hy  aanwezigheid  eener  hoogere  magt,  ook  deeze  op  eenige 
voorkomende  zaken,  de  justitie  betreffende  of  anderzinls,  ver- 
lanf^ende  in  te  nemen  het  berigt,  consideraticn  of  advies  van 
den  Hogen  Raad  van  justitie  of  denzelven  Raad  aan  hun  lieden 
iets  voor  te  dragen  hebliende,  zal  voortaan  al  zulks  geschieden 

Digitized  by  VjOOQIC 


1799.    P.  Q.  VAN  OVÊRStRAT EN.  1009 

scbriflelyk  by  beslolene  missive,  behooriyk  en  met  observantie 
van  de  nodige  egards  gecoucheerd. 

Art.  52.  Eindelyk  zullen  de  Gouverneur  Generaal  en  de 
Raaden  van  Nederlands  India  den  voornoemden  president  en 
Raden  in  de  zaaken  van  de  justitie,  tot  haar  lieder  kennis 
gebragt  en  staande,  geen  belet,  nog  verhinderingen,  hetzyby 
mondelinge  of  scbriAelyke  bevoelen  dan  wel  anderzints  doen, 
maar  zullen  dezelven  baar  vryelyk  laten  administreeren  en  de 
haar  gewezene  sententien,  vonnissen,  ordonnantien,  appoin- 
tementen  en  andere  decreeten  executeeren. 

Art.  53.  En,  of  het  gebeuren  mogte,  dat  door  importune 
sollicitatien  ofte  anderzints  door  lanientatien,  sub  en  obreptlve 
by  eenige  persoonen,  die  proces  voor  denzelven  Raad  hangende 
hadden^  van  eenige  politieke  opperste  macht  in  Indien  mogten 
worden  geobtineerd  eenige  resolutien,  appointementen  of  be- 
slotene  brieven,  strekkende  om  op  een  e  politieke  wyze  den 
loop  der  justitie  te  belemmeren  of  wel  geheel  te  stuiten, 
zonder  dat  voorsz:  Raad  alvorens  daar  op  by  requisitie  van 
berigt  en  consideratien  zal  zyn  geadviseerd,  zoo  zal  dezelve 
Raad  geenzints  vermogen  aan  genoemde  resolutien,  appoin- 
tementen of  beslotene  brieven  te  defereeren,  maar  gehouden 
zyn  in  de  zaken  voort  te  gaan  en  de  proceduren  by  vopnisse 
te  termineren,  behoudens  echter,  dat  president  en  Raaden  daar 
van  per  missive  in  voegelyke  termen  zullen  kennis  geven  aan 
zulke  politieke  hoogste  magt,  met  allegatie  van  hetopgemelde 
defect  in  de  forme,  waaromme  zylieden  aan  voorschreeven 
resolutien,  appointementen  of  beslotene  brieven  naar  luid 
deezer  instructie  niet  vermogen  gehoor  te  geeven. 

Art.  54.  Doch,  indien  eenige  politieke  magt,  des  bevoegd, 
alvoorens  op  zoortgelyke  verzoeken,  hier  boven  omschreeven, 
finaal  te  disponeeren  op  denzelven  requireerde  het  berigt  en 
de  consideratien  of  advies  van  den  Raad  voorsz.,  met  ver- 
leening van  provisioneele  surcheance  van  proceduren,  hangende 
de  deliberatien  ten  principaale,  en  dat  alzoo  allenthalven  de 
voorschreeven  forme  zal  zyn  geobserveerd,  in  zulken  gevalle 
zal   dezelve  Raad  gehouden  zyn  aan  die  requisitie  te  voldoen 

riAIAAT-BOKI  DRL  Hl.  64 

Digitized  by  VjOOQ IC 


iOlO  l^öé.    P.  Q.  VAN  ÓVERStRAtEfJ. 

en  in  eas  van  geprefigeerden  termyn  binnen  den  gestelden 
tyd  en  dadelyk  zonder  eenig  Terwyl  dezelve  surcheance  te 
respecteeren. 

Art.  BS.  En,  by  aldien  de  voorgenoemde  politieke  magt. 
die  de  requisitie  zal  hebben  gedaan,  na  examinatie  van  bel 
alzoo  ingediend  berigt,  consideratien  of  advies  disponeerende 
ten  definitive  tegen  het  gevoelra  van  president  en  Haaden 
van  justitie,  vermeende  te  moeten  concludeeren  tot  onbepaalde 
continuatie  der  provisioneele  verleende  surcheance  of  wel  tot 
dadelyke  opheffing  en  vernietiging  der  hangende  procedoren, 
zoo  zullen  zylieden,  na  dat  hun  het  extract  der.resolutien  dien. 
aangaande  zal  zyn  ter  hand  gesteld,  daar  in  berusten,  al 
hetzelve  laaiende  voor  reekening  en  de  perzoonlyke  veranl- 
woording  derzelver  politieke  hoogste  magt»  terwyl  zylieden 
zullen  gehouden  zyn  alle  de  stukken  betrekkelyk  dusdanige  zaak, 
zonder  daarin  om  eenige  consideratien  te  mogen  verwyien, 
met  de  eerste  gelegenheid  aan  het  Bewind  over  den  Oost- 
Indischen  handel  en  bezittingen  in  Europa  toe  te  zenden 
om  daarin  zonder  aanzien  van  persoon  of  qualiteit  zodanig 
te  jugeeren,  als  de  billykheid  en  rechtvaardigheid  zal  vereisehen. 

Art.  56.  Daar  en  boven  zullen  de  president  en  Raaden 
van  justitie,  zoo  dikmaals  zulks  op  eene  verzeekerde  wyze 
geschieden  kan  en  inzonderheid  jaarlyks  met  het  vertrek  der 
retour-vloot,  gehouden  zyn,  buiten  en  behalven  de  justitieele 
rollen,  direct  aan  het  gemelde  bewind  over  den  Oost-Indischen 
handel  en  bezittingen  een  summier  berigt  of  rapport  by  ferme 
van  eene  missive  toe  te  zenden,  inhoudende  een  succint  relaas 
van  de  voornaamste  voorvallen  en  behandelingen  van  zaaken 
in  voorschreven  Raade. 

Art.  57.  Laatstelyk  zullen  de  president  en  Raaden  van 
justitie  by  haarlieder  introductie  in  den  Raad  den  onderslaanden 
eed  doen: 

Eed  voor  den  president  en  de  Raaden  tan  justitie. 

Ik  beloove  en  zweere  de  Booge  Regeering  der  BalaaCsche 
Republiek,  derzelver  collegie  van  bewind  ovw  de  zaaken  van 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1799.    P.  Ö.  VAN  OVEftStf^AtEN.  1011 

deD  Oost  Jndischen  handel  en  bezUtingen,  mitsgaders  den  Gou- 
verneur Generaal  en  de  Raaden  van  India  in  deeze  landen 
gebouw  en  getrouw  te  weezen ;  dit  ambt  van  president  en 
Raad  van  justitie  opregtdyk  te  bedienen ;  het  recht  des  Ba- 
taafschen  volks  naar  bebooren  getrouwelyk  voor  te  staan;  de 
seereeten  deezer  kamer  aan  niemand  te  openbaaren;  van 
niemand,  die  voor  gemelden  Raad  processen  heeft  ofte  apparent 
hebben  zal,  eenige  giften  ofte  geschenken  te  ontvangen,  direc- 
telyk  of  indireclelyk ;  deezes  lauds  en  stads  weivaaren  te  helpen 
bevorderen,  mitsgaders  goed  kort  recht  en  justiUe  aan  ieder 
Ie  administreeren,  zonder  oogluiking,  simulatie  of  dissimulatie, 
aanzien  van  perzoonen,  baat  ofte  gunst,  gelyk  als  een  vroom 
en  oprecht  rechter  toestaat  en  betaamd,  alles  agtervolgends 
den  generaalen  artikel-brief,  de  ordres,  instructien  en  placaaten 
deezer  landen. 

Zoo  waarlyk  heipe  my  God  Almachtig! 

Zie  ook  31  October  1800. 

26  Julij.     "hlnrigting   der   trademerUen  op  de  respective 
j^buiten-comptoiren**. 

Het  opperhoofd   over  het  generaal   tractements  comptoir, 
Egbert  Simons  Smit,  by  een  bericht,  gedateerd  den21^"Juny 
jongstleden,  voldaan  hebbende  aan  het  besluit  dezer  regeering 
van  den   25<^°  July  1797,  waarby  hy  is  gelast  op  te  geeven, 
op   welke  wyze  de  alhier  geintroduceerde  inrichting  van  het 
tractements  comptoir  mede  op  de  respectieve  buiten  comptoiren 
zal  kunnen  worden  ingevoerd,  met  aanwyzing  van  de  daartoe 
benodigde   dienaaren   op   ieder   van    derzelven,   boe  veel  aan 
tractement  aan  die  dienaaren  zal  dienen  te  worden  toegelegd 
en  hoe  veel  schryfgereedschappen  voor  de  gemelde  comptoiren 
dienen  bepaald  te  worden  —  zo  is  goedgevonden  en  verstaan : 
1®  bet  reeds  geapprobeerd  en  circulair  naar  de  buiten  comp- 
toiren  verzonden  of  noét  te  verzenden  reglement  met  de 
annexe  modellen  voor  de  respectieve  tractements  comptoiren 
als  voldoende  aan  te  merken  om  daar  uit  te  zien,  hoedanig 

Digitized  by  VjOOQIC 


lOil  1700.    I*.  Ö.  VAN  OVERSTRAtÊN. 

de  tractements  comptoireD  op  de  buiten  oomptoireo  inge- 
voerd moeten  worden,  en  de  ministers  en  bediendens  nader 
circulair  te  gelasten  zich  daar  naar  stiptelyk  te  gedragen; 

2®  insgelyks  circulair  te  verzenden  een  exlract  uit  het  voor- 
schreeven  bericht,  voor  zo  verre  daarby  aangetoond  word, 
hoedanig  bevorens  gehandeld  is  omtrend  de  soldyen  der 
dienaaren  op  comptoiren,  waar  geen  soldy  boeken  zyn 
gehouden,  en  hoe  daar  omtrend  nu  zoude  kunnen  en  dienen 
gdiandeld  te  worden,  ten  einde  zich  daar  naar  in  bet 
vervolg  Ie  reguleeren; 

3^  de  ministers  en  bediendens  almede  circulair  te  gelasten 
om  de  dienaaren  op  de  mindere  comptoiren  (gelyk  Soura- 
karta  en  Djocjocarta),  waar  soldy  boeken  gehouden  zyn. 
ten  hoofdcomptoire  in  te  trekken  en  daar  by  de  tracle- 
ments  boeken  te  laten  voortlopen,  indien  daartegens  geene 
bedenkingen  zyn ;  en,  zo  eenige  bedenkingen  daar  tegens 
mogten  plaats  hel)l»en,  die  als  dan  aan  deze  regeering  op 
te  geeven; 

4®  te  noteeren,  dat  het  by  het  voorschreeven  bericht  voorge- 
dragene om  de  Iractementsboeken  met  primo  July  in  te 
voeren  reeds  aan  de  noch  in  de  possessie  van  de  Com- 
pagnie zynde  comptoiren  is  aangeschreeven,  en  die  boeken 
te  doen  introduceeren  op  zodanige  comptoiren,  als  zich  in 
'svyands  handen  bevinden,  zodra  dezdven  weder  aan  de 
Compagnie  zullen  zyn  terug  gekomen; 

5®  wyl  het  schryfwerk  door  de  introductie  der  voorschreeven 
tractements-comptoiren  op  de  respectieve  comptoiren  mer- 
kelyk  zal  verminderen,  eene  evenredige  vermindering  in 
den  omslag  aldaar  te  maken,  zo  met  opzicht  tot  de  die- 
naaren, als  de  verstrekkingen  van  schryfgereedscbappen,  eo 
dus  voor  het  vervolg: 
op  Bantam: 
het  getal  der  pennisten  te  bepalen  op  vyf  en  een  boek- 
houder en  de  verstrekking  v^  schrylgere^lschappen  voor 
bet  tractements-comptoir  te  reduceeren  op  de  by  het  voor- 
schreeven bericht  gemaakte  bepaling; 

Digitized  by  VjOOQIC 


1799.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  1013 

op  Cheribon: 

een  van  de  aldaar  bescheiden  zynde  boekhouders  voortaan 
te  exuzeeren  en  de  generaale  verstrekking  van  schryfge- 
reeds(*/happen  op  de  helvt  van  hetgeen  jaarlyks  by  de 
negotie-boeken  is  afgeschreeven  te  reduceeren; 

ten  gouvernementc  van  Java'  Noord-Oostkust: 

de  bediendens  van  het  tractements-comptoir  te  Semarang 
Ie  bepalen  op: 

een  onderkoopman,  als  hoofd  of  tractements-boekhouder, 

een   gequalificeerd  boekhouder,  als  eerste  suppoost  met 

de  qualiteit  van  soldy-overdrager, 

een  boekhouder  en  |    ,    ,,    , 

,  .  .    ,  als  klerken; 

twee  adsistenten      | 

de  schryfgereedschappen  voor  hetzelve  comptoir  te  be- 
palen op  de  l)y  het  voorschreeven  bericht  opgegeeven 
benodigdheiti ; 

te  Sourabaya: 

de  bediendens  voor  het  tractements-comptoir  te  laten, 
zo  als  die  thans  zyn,  doch  de  gewoone  verstrekking  van 
schryfgereedschappen  voor  hetzelve  voor  een  derde  te  ver- 
minderen ; 

zo  te  Sourakarta,  als  te  Üjocjocarta  het  getal  der  scri- 
lienten  met  een  te  verminderen  en  de  generaale  verstrek- 
kingen van  schryfgereedschappen  aldaar  op  de  helvt  te 
reduceeren,  wyl  daar  geen  iractementsboeken  meer  ge- 
boaden  zullen  worden; 
op  Amboina: 

wanneer  dit  gouvernement  aan  de  Compagnie  zal  worden 
gerestitueerd,  de  bediendens  voor  het  tractements-comptoir 
te  bepalen  op: 

een  onderkoopman,  als  hoofd  of  tractements  boekhouder, 

een  boekhouder  als  eerste  suppoost  met  de  qualiteit  van 
soldy  overdrager  en  twee  adsistenten  als  klerken; 

en  de  tractementen  van  deze  bediendens  te  laten, zoals 
voor  den  oorlog  geweest  zyn,  doch  de  ministers  als  dan 
te  gelasten  om  daar  omtrend  te  dienen  van  hunne  consi- 

Digitized  by  VjOOQIC 


1014  1799.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

deratien,  met  een  dislincte  opgave  van  al  hetgeen  dezelTe, 
voordat  dit  goavemement  in  banden  der  vyanden  is  ge* 
vallen,  jaarlyks  genolea  hebben;  voorts  de  verstrekkingen 
van  schryfgereedsehappen  voor  het  gemelde  comploir  als 
dan  te  bepalen  op  de  by  het  gemelde  bericht  opgroeven 
benodigdheid ; 

te  Banda: 

wanneer  dit  gouvernement  weder  in  het  bezit  van  de 
Compagnie  zal  worden  gesteld,  de  bediendens  voor  het 
tractemenls-comptoir  te  bepalen  op: 

een  onderkoopman  als  hoofd  of  tractements  bodüiottder, 

een  boekhouder  als  eerste  suppoost  met  de  qualiteit 
van  soldy  overdrager  en 

een  adsislent  als  klerk; 

voorts  de  tractementen  van  dezelve  als  dan  te  laten,  zo 
als  die  zyn  geweest  voor  den  oorlog,  doch  de  ministers 
dan  te  gelasten  om  daar  omtrend  te  dienen  van  dwzelver 
consideratien,  met  overzending  van  een  distincte  opgave 
van  al  hetgeen  dezelven  voor  de  overgave  van  hun  gou- 
vernement aan  de  Engelzen  jaarlyks  genoten  hebben;  en 
de  generaale  bepaling  van  schryfgereedsehappen  voor  dit 
gouvernement  dan  voor  een  derde  te  verminderen; 
te  Ternaten: 

voor  het  tractements-comptoir  te  bepalen: 

een  onderkoopman  als  hoofd  of  tractements  bodihooder, 

een  boekhouder  als  eerste  suppoost  met  de  qualiteit 
van  soldy  overdrager  en 

een  adsistent  als  klerk; 

mitsgaders  de  tractementen  van  dezelve  te  laten,  zo  als  die 
zyn,  met  last  aan  de  ministers  om  daar  omtrend  te  dienen 
van  hunne  consideratien,  onder  overzending  van  een  dis- 
tincte opgave  van  al,  hetgeen  dezelven  thans  jaarlyks  genieten ; 

voorts  de  verstrekking  van  schryfgereedschappeD  voor 
het  tractements-comptoir  voor  den  aanslaande  te  lattai 
gevolg  neemen  naar  de  by  het  voorschreeven  bericht  ge- 
stelde benodigdheid; 

Digitized  by  VjOOQIC 


1799.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  1018 

op  Macasser: 

de  dienaren  van  het  tractements-comptoir  Ie  bepalen  op : 

een  onder-koopman  als  hoofd  of  traetemenU  boekhouder, 

een  boekhouder  als  eerste  suppoost  met  de  qualiteit  van 
soldy  overdrager, 

twee  adsistenten  als  klerken; 

behoudens  derzelver  thans  winnende  tractemen'ien,  met 
qualificatie  aan  de  ministers'  deswegens  de  nodige  voor- 
drachten te  doen,  zo  zulks  vereischl  word,  onder  toezending» 
van  een  distincte  opgave  van  al,  het  geen  die  dienaaren 
Ihans  jaarlyks  genieten;  —  voorts  de  verstrekking  van 
schryfgereedschappen  voor  het  gemeld  comptoir  in  den 
aanstaande  te  laten  geschieden  volgens  het  by  het  gemeld 
bericht  gedaan  voorstel; 
te  Malacca  enz. 
op  Tiraor; 

de  scribenten  te  bepalen  op  twee  adsistenten  met  de 
ordinaire  gage  en  emolumenten,  doch  den  commissiant 
aldaar  te  gelaslen  hier  omtrend  te  dienen  van  zyne  con- 
sideralién ;  en  tevens  aan  deze  regeering  te  laten  toekomen 
een  specificque  opgave  van  al,  hetgeen  die  dienaaren  thans 
jaarlyks  genieten;  voorts  de  generaale  verstrekking  van 
gereedschappen  aldaar  te  bepalen  op  de  helft  van  hetgeen 
thans  gevalideerd  word; 
te  Palembang : 

het  getal  der  scribenten  te  bepalen  op  drie,  waaronder 
een  boekhouder,  behoudens  derzelver  thans  winnende  gages, 
enz.,  met  qualificatie  aan  de  residenten,  des  nodig,  daar 
omtrend  aan  deze  regeering  te  dienen  van  hunne  consi- 
deratiên,  onder  toezending  van  een  aecuraate  opgave  van 
al,  hetgeen  dezelve,  zoo  aan  gages,  als  alle  andere  inkomsten, 
thans  jaarlyks  genieten;  voorts  de  schryfgereedschappen 
voor  dat  comptoir  in  het  generaal  te  bepalen  op  de  helft 
van  de  praesente  verstrekking; 
te  Banjermassing: 

de   dienaaren  te  laten  op  den  praesenten  voel,  doch  de 

Digitized  by  VjOOQIC 


1016  1799.    P.  G.  VAN  OVERSTRATEN. 

verstrekking  van  schryf gereedschappen  in  het  generaal  tot 
op  de  helft  te  reduceeren; 

te  Padang: 
het  getal  der  scrihenten,  wanneer  de  Compagnie  weder 
in  het  bezit  van  dat  comptoir  komt,  te  verminderen  met 
een  en  het  opperhoofd  als  dan  te  gelasten  om  ten  aanzien 
der  tractementen  van  dezelve  de  nodige  voordrachten  aan 
deze  regeering  te  doen,  onder  toezending  van  een  accaraate 
opgave  van  de  inkomsten,  die  zy  voor  den  oorlog  jaarlyks 
genoten  hebben;  voorts  de  verstrekking  van  schryfgereed- 
schappen  voor  bet  werk  der  tractementen  in  hel  vervolg, 
wanneer  de  Compagnie  weder  in  bet  bezit  van  dit  comptoir 
zal  zyn,  te  bepalen  op  het  geen  daarvoor  by  het  voor- 
schreeven  bericht  is  gecalculeerd; 

op  de  Mallabaar,  enz. 
6^  aan  de  ministers  en  bediendens  op  de  voornoemde  comp- 
toiren,  thans  nog  in  possessie  van  de  Compagnie  zynde,  te 
zenden  en  naar  de  zodanigen,  die  in  's  vyands  banden  zyn, 
zodra  die  zullen  worden  gerestitueerd,  te  laten  afgaan 
extracten  uit  het  meergemeld  bericht  van  het  voornoemde 
opperhoofd  Smit,  voor  zover  elk  comptoir  afzonderlyk  be- 
treft, met  recommandatie  om  zich  daarnaar  ten  opzichten 
der  hiervoor  gemaakte  bepalingen  van  de  schryfgereed- 
schappen  en  de  daarby  aangcweezen  werkzaambeden  der 
trac temen ts-bediendens  slipt  te  reguleeren  en  in  het  generaal 
zich  daarnaar  te  gedragen  en  met  last  om  de  dienaaren, 
die  uithoofde  van  deze  inrichting  boven  de  bepaling  aldaar 
zullen  zyu,  by  eerste  gelegenheid  naar  berwaards  te  lateo 
overgaan,  mitsgaders  met  qualificatie  om  ze,  wanneer  men 
mogt  bevinden  of  vermeenen,  dat  met  betrekking  tot  de 
voorschreeven  introductie  der  tractementsHX)mptoiren  of  de 
daar  omtrent  nu  gemaakte  bepalingen  eenige  veranderingen 
dienstig  of  noodzakelyk  zyn,  als  dan  dien  aangaande,  zodra 
mogelyk,  geschikte  voordrachten  aan  deze  regeering  te  doen, 
met  opgave  der  reedenen,  waarom  dusdanige  veranderingen 
daarin  nodig  geoordeeld  worden. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1799.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  1017 

27  Julij.     Kennisgave   der   aanstaande  afkondiging  van 
de  Staats-regding  van  23  April  1798. 

Ken  uitvoerig  » project  ceremonieer'  werd  voor  deze  plechtig- 
heid vastgesteld  en  in  druk  uitgegeven,  welk  project  echter  voor- 
ioopig  niet  verwezenlijkt  kon  worden,  «uit  hoorde  van  gebrek 
»aan  verscheide,  onmisbare  behocrtens  en  weegens  eenige 
«andere,  plaatselyke  omstandigheden". 

Zie  ook  7  Augustus  1798. 

27  Julij.     Regeling  der  inkomsten  van  den  commandeur 
te  Bantam. 

In  aanmerking  genomen  zynde  de  geringe  inkomsten,  welke 
een  commandeur  van  Bantam  geniet,  in  evenredigheid,  zo  van 
het  gewigt  en  aart  derzelver  bediening,  als  van  het  zeer  on- 
gezonde verblyf,  is  besloten: 

aan  den  commandeur  te  Bantam,  instede  van  de  thans  door 
hem  genoten  wordende  gage  en  emolumenten,  bereekend  voor 
het  boekjaar  1792/3  op  rd'  1694:36  en  voor  1793/4  op 
rd'  1738:12,  toe  te  leggen  een  vast  tractement  van  rd"  400 
ter  maand,  behoudens  de  andere  inkomsten,  aan  die  bediening 
geaccrocbeerd,  ingaande  met  primo  September  aanstaande,  met 
welken  dag  dan  ook  de  voorschreeven  gage,  kostgeld  en  verdere 
emolumenten  zullen  cesseeren;  onder  aanmerking,  dat  deze 
vergadering  het  ongeraden  oordeeld,  dat  immer  aan  den  com- 
mandeur weder  vrybeid  werd  verleend  om  met  de  in  Straat 
Sunda  passeerende  scheepen  handel  te  dryven. 

-27  Julij.     Regeling  der  inkomsten  van  inlandsche  krank' 
bezoekers. 

Is  goedgevonden  aan  de  presente  inlandsche  krankbezoekers 
en  hunne  successeuren  in  der  tyd,  met  intrekking  van  hetgeen 
dezelve  thans  genieten  ad  rd'  16:  2^6 >  toe  te  leggen  eenvaal 
tractement  van-  rd'  20  ter  maand,  ingaande  met  primo  Sep- 
tember aanstaande. 

.Digitized  by  VjOOQIC 


1018  1799.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

Ten  gevolge  eener  verkeerde  toepassing  van  óetit  regding 
18  op  28  Maart  1800  aan  het  opperhoofd  van  het  generale 
tractements  kantoor  medegedeeld,  dat  alle  inlandsche  krank- 
beioekers  te  Batavia  hedoeld  waren,  onverschillig,  «hoe  ved 
•deielven  bevorens  aan  gage  en  einolaoMsnten  gewoonoi 
>hebben'\ 

30  Julij.     Vernieuwing  van  het  verbod  legen  den  uitvoer 
van  rijst  van  Java  en  Cheribon^  behalve  naar  Batavia. 

Met  het  rijst-gewas  in  den  Oosthoek  was  't  «voorbeeldeloos 
slegt  gesteld". 

De  straf  op  het  overtreden  van  het  verbod  was  •  honderd 
gekartelde  iHvere  dacatons  voor  iedere  koyang,  die  bevondea 
zal  worden  naar  elders  uitgevoerd  te  zyn,  de  eene  helft  voor 
den  aanbrenger  en  de  weder  helft  voor  die  geen,  die  de 
calange  cal  doen ;  en  dat  bovendien  de  Resident,  van  wiens 
Gomptoir  of  onderhorig  district  zodanige  uitvoer  zal  hebbeo 
plaats  gehad  of  contrarie  deze  ordre  lal  zyn  gehandeld,  zal 
worden  gedeporteerd  van  ambt  en  qoaliteit;  en  de  Javascbe 
ministers  en  den  Cheribons  resident  te  gelasten  zulks,  niet  alleen 
door  publicatie  en  affixie  van  billetlen  ten  spoedigste  al- 
omnie  bekend  te  maken,  maar  ook  te  zorgen,  dat  op  het 
nauwkeurigste  gelet  en  gevigileerd  worde,  dat  geduurendedcse 
interdictie  geene  uitvoer  van  ryst  naar  elders  als  Batavia  en 
zodanige  andere  plaatsen,  als  waartoe  door  deze  Regeering 
speciaale  permissie  verleend  en  de  quantiteit  opgegeven  word, 
kan  plaats  hebben". 

8  Augustus.     Afkondiging   der   Staatsregeling    van  35 
April  1798. 

Ten  aanzien  van  «de  buitenlandsche  bezittingen  en  cofe- 
i>niên  der  Republiek  [in  Azië]  en  van  deraelver  bestuur  hier 
>te  lande"  werd  in  den  T^  titel  dezer  Staatsr^ing  het 
navolgende  bepaald. 

Art.  231.    De  betrekkingen  der  buitenlandacbe  benttingen 

Digitized  by  VjOOQIC 


1799.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  1019 

en  coloDién  van  de  Bataarsche  Republiek  in  de  beide  Indiön 
tot  het  moederland  zullen  op  den  thans  nog  plaats  hebbeden 
voet  blyven,  tot  dat  de  vertegenwoordigende  vergadering  op 
voorstel  van  het  uitvoerend  bewind  daaromlrend  zoodanige 
schikkingen  zal  hebben  gemaakt,  als  zy  ter  bevordering  van 
het  algemeen  belang  oordeelen  zal  te  behooren. 

Art.  S5S.  Het  bestuur  over  de  bezittingen  in  Asia^  mits- 
gaders over  de  coloniên  in  Amerika  en  de  bezittingen  op  de 
kust  van  Guinea,  zal  worden  opgedragen  aan  twee  onder- 
flcheiden  Raaden,  welke  ieder  geheel  afsonderlyk  zullen  werken. 
Het  eene  zal  worden  genoemd  de  Raad  der  Asiatische  bezit- 
tingen en  etablissementen,  het  andere  de  Raad  der  Amerikaansche 
coloniên  en  bezittingen. 

Art.  233.  De  Raad  der  Asiatische  bezittingen  en  etablisse- 
menten zal  uit  negen  en  die  der  Amerikaansche  coloniên  en 
bezittingen  uit  vyf  leden  bestaan. 

Art.  234.  Beide  Raaden  zullen  verantwoordelyk  en  onder- 
geschikt zyn  aan  het  uitvoerend  bewind.  De  aanstelling  en 
afetelling  der  leden  zal  door  hetzelve  geschieden. 

Art.  23t».  Ieder  lid  van  één  der  beide  Raaden  geniet  eene 
jaarwedde  van  vier  duizend  guldens. 

Art.  236.  De  vertegenwoordigende  vergadering  zal,  op 
voorstel  van  hel  uitvoerend  bewind,  voor  de  beide  Raaden 
vaststellen  eene  uitgebreide  instructie,  naar  welke  zy  moeten 
handelen,  en  de  jaarwedden  der  secretarissen,  ontvangers  en 
fiskaals  bepaalen. 

Art.  237.  Ieder  der  Raaden  zal  aanstellen  eenen  secretaris, 
ontCsiDger  en  fiskaal  en  wel  onder  eene  bepaalde  instructie, 
vóór  derzelver  benoeming  aan  het  uitvoerend  bewind  ter  goed- 
keuringe  voor  te  dragen. 

Art.  238.  De  leden,  secretarissen,  ontvanger  en  fiscaal  van 
beide  Raaden  mogen  aan  eikanderen  niet  bestaan  tot  in  den 
derden  graad  van  bloedverwantschap  of  zwagerschap. 

Art.  239.  De  leden,  secretarissen,  ontvangers  en  fiscaals 
mogen,  noch  rechtstreeks,  noch  van  ter  zyde,  op  eenigerhande 
wyze   in   eenigen  koophandel  betrokken,  geene  eigenaars  van 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1010  1799.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

pbntagiên  of  gronden  in  de  coloniên  zyn,  noch  ook  eenige 
andere  ambten  of  bedieningen,  boe  ook  genoemd,  waarnemen. 

Art.  240.  Het  uitvoerend  bewind  zal,  op  voorstel  van  ieder 
der  beide  Raaden,  in  de  verdediging  der  coloniên  voorzien 
door  de  noodige  oorlogscbepen  en  andere  noodwendigheden 
derwaards  te  zenden  en  een  benoodigd  getal  troepen  aldaar 
te  onderhouden.  Het  zorgt  insgelyks  voor  de  rust  in  de 
bezittingen  en  coloniên  en  voor  de  verbetering  van  derzelver 
koophandel  en  landbouw. 

Art.  241.  Het  uitvoerend  bewind  zal  ieder  jaar,  na  de 
specifieke  opgave,  die  aan  hetzelve  door  ieder  der  Raaden  zal 
moeten  gedaan  worden,  van  de  vertegenwoordigende  vergade- 
ring de  noodige  gelden  vragen,  zoo  wel  voor  het  onderhoud 
der  gezegde  bezittingen  en  coloniên,  als  om  in  de  soldyen, 
renten,  pensioenen  en  andere  noodwendigheden  te  voorzien. 

Art.  242.  Het  uitvoerend  bewind  zal  alle  jaaren,  na  van 
ieder  der  Raaden  reekening  en  verandwoording  met  overleg- 
ging van  alle  stukken  en  bescheiden,  daartoe  behoorende,  ont- 
vangen te  hebben,  aan  de  vertegenwoordigende  vergadering 
verslag  doen  van  zoodanige  sommen,  als  tot  waarneming  van 
de  belangen  der  builenlandsche  bezittingen  en  coloniên  g&- 
duurende  het  afgelopen  jaar  ontvangen  en  uitgegeeven  zyo, 
als  mede  van  den  staat  der  zaken  aldaar. 

Uy  aldien  'er  een  zuiver  overschot,  na  aftrek  van  hetgeeo 
voor  het  volgend  jaar  noodig  zal  zyn,  plaats  heeft,  zal  hetzelve 
in  de  nationaale  kas 'gestort  worden. 

De  rapporten,  reekeningen  en  begrootingen,  in  dit  en  het 
voorig  artikel  gemeld,  zullen  door  den  druk  wcnrden  bekend 
gemaakt. 

Art.  243.  Het  uitvoerend  bewind  zal,  op  voordragt  van 
ieder  der  Raaden,  de  aanstelling  hebben  der  hoogere  ambtenaars 
in  de  builenlandsche  bezittingen  en  coloniên,  tot  denelver 
bewind  behoorende. 

Art.  244.  Ieder  der  Raaden  zal  zorgen,  dat  de  troepen, 
die  zig  in  de  coloniên  bevinden,  wd  behandeld,  betaald  en 
gekleed  worden  en  voltallig  blyven. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1709.    P.  Q.  VAN  OVERStRAtEN.  lOït 

Art.  245.  Ieder  der  Raaden  en  de  byzondere  leden  van 
dien  zullen,  in  geval  van  roisdryf,  in  derzelver  bediening  begaan, 
voor   een   hoog   nationaal   geregtsbof  leregt  gesteld  worden. 

Art.  246.  De  wyze,  waarop  de  repiiblikeinscbe  beginselen 
in  de  bezittingen  en  coloniên  der  republiek  geregeld  zullen 
worden  ingevoerd,  word  door  de  Wet  bepaald. 

Over  de  Astatische  beziliingen  en  elablissementen. 

Art.  247.  De  Bataafsche  republiek  neemt  tol  zig  alle  de 
bezittingen  en  eigendommen  der  gewezen  Oost-Indische  Com- 
pagnie, benevens  alle  derzelver  schulden. 

De  octroyen,  voormaals  aan  die  Compagnie  verleend,  worden 
vernietigd. 

Art.  248.  De  gèinteresscerden  by  en  houders  van  actiën 
io  de  gewezen  Oost-ludischen  Compagnie  worden  door  de 
natie,  by  wyze  van  afkoop,  schadeloos  gesteld. 

Art.  249.  De  Bataafsche  republiek  behoud  voor  als  nog 
aan  zig  het  vervoeren  van  allerlei  goederen  naar  de  Oost- 
Indiën,  die  niet  aan  de  handeldryvende  ingezetenen  zyn  afge- 
staan, als  mede  den  aanbreng  der  voordbrengselen  van  den 
grond  aldaar  herwaards,  het  aanvoeren  van  thee  uit  hel  ryk 
van  China  daaronder  begrepen.  De  Raad,  zulks  uitvoerende, 
zal  by  voorraad  handelen  volgends  den  inhoud  van  hel 
laatste  octrooy,  aan  het  committè  tot  de  zaken  van  denOost- 
Indischeii  handel  en  bezittingen  verleend,  met  zodanige  verdere 
bepaalingen,  als  by  deze  acte  van  staatsregeling  zyn  uitge- 
drukt, tot  zoo  lang,  dat  door  het  uitvoerend  Bewind,  op 
voorstel  van  den  Raad  der  Asiatische  bezittingen,  aan  het 
vertegenwoordigend  lichaam  een  nieuw  charter  aangeboden 
en  door  het  laatste  zal  zyn  bekrachtigd. 

De  Wet  zal  dit  artikel  kunnen  veranderen  of  vernietigen, 
naar  maate  het  belang  der  Bataafsche  Republiek  zulks  zal 
vorderen. 

Art.  250.  De  Wet  zal  de  inwendige  staatsinrigting  en 
de  wyze  van  bediening  der  policie  en  justitie  in  elk  dezer 
bezittingen  en  etablissementen  regelen. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1042  l^öd.    P.  6.  VAN  ÓVEftétRAtÊN. 

9  Augustus.     Voorschfifl  nopens   de  organisatie  en  6e* 
vordering  van  officieren. 

Ingevolge  de  door  de  gezamenllyke  hoofd-officieren  by  de 
nationale  infanterie  alhier  by  een  aan  den  heer  Gouvomeur 
Generaal  gericht  en  door  zyn  hoog  Edelheid  ter  dispositie  ge- 
bracht adres  gedaane  verzoeken  is,  uilhoofde  van  het  present 
gebrek  aan  bekwaame  subjecten  om  de  onderofficiers-plaatsen 
te  vervuUeUy  by  aldien  de  tegenswoordig  vacant  zynde  offiders- 
plaatzen  uit  het  corps  sergeanten  wierd  geremplaceerd,  goed- 
gevonden en  verstaan  by  provisie  het  getal  der  Earopeescbe 
officieren  by  een  inlandsch  infanterie  bataillon  te  bepalen  op: 

een  capitain  of  capitain  luitenant  commandant  van  het 
bataillon, 

twee  luitenants,  en 

drie  vaandrigs; 

en  derhalven  by  ieder  infanterie  bataillon  ,  een  vaandrig 
minder,  dan  tot  nu  toe  de  bepaling  is  geweest,  te  plaatsen, 
doch  daar  en  tegen  aan  de  oudere  sergeanten  van  ieder 
bataillon  of  compagnie,  als  moetende  volgens  de  tegenswoor- 
dige  organisatie,  wanneer  de  bataillons  onder  de  wapenen 
komen,  tevens  als  adjudanten  fungeeren,  in  sleede  van  hunne 
tegenswoordige  inkomsten,  bestaande  uit  rd'  1 1 :  16,  geduurende 
den  oorlog  tot  een  vast  tractement  toe  te  leggen  rd'  30  ter 
maand,  ingaande  met  primo  dezer  lopende  maand ;  voorts,  len 
einde,  zo  veel  mogelyk,  de  emulatie  onder  het  corps  officieren 
op  te  wekken  en  altoos  bekwaame  subjecten  aan  bet  hoofd 
te  hebben,  tot  een  permanente  wet  te  stellen,  dat  bet  avan- 
cement  by  de  militaire  officiers  tot  den  graad  van  luitenant 
inclusive  zal  geschieden  naar  anciënniteit,  doch  dat  de  capi- 
tains  en  hoofd-officieren  naar  hunne  capaciteiten  zullen  worden 


15  Augustus.     Bepaling   nopens  zieke   officieren,   opge- 
nomen in  hel  hospitaal  te  Buitenzorg. 

h   goedgevonden   en   verstaan   in  den  aanslaande  van  alle 

Digitized  by  VjOOQIC 


1*96.    P.  Ó.  VAN  OVERètRAtÊN.  1048 

offieiereD,  zonder  onderscheid  van  wat  rang  of  quatiteit, 
die  in  bet  hospitaal  te  Buitenxorg  zullen  komen  te  leggen, 
te  bten  inhouden  derzelver  geheele  gages  en  kostgelden  ten 
behoeve  van  den  hospitalier  aldaar,  om  daar  voor  beboorlyk 
gdogeerdy  alsmede  voorzien  te  worden  van  de  nodige  medi- 
camenten, en  de  gemelde  officieren  tevens  gedurende  dien  tyd 
te  laten  behouden,  bet  geen  zy  van  de  (Compagnie  verder 
genieten;  voorts  den  hospitalier  aldaar  te  gelasten  maandelyks 
exacte  rapporten  ot  naamlysten,  met  aanwyzing  van  den  dag, 
dat  de  impotenten  of  reconvalesenlen  aldaar  gekomen,  weder 
vertrokken,  dan  wel  gestorven  zyn,  aan  bet  opperhoofd  over 
het  generaal  tractements  comptoir  te  zenden  overeenkomstig  het 
voorgeschreevene  by  bet  18*  en  25"  articul  van  het  reglement 
op  de  afbetaling  der  tractementen, 
Zie  ook  26  Maart  1799. 

13  Augustus.     TraclemenlS'Verhooging  voor  kadeiten  bij 
de  artillerie. 

Uit  aanmerking,  dat  cadets  by  de  arthillery  gelyke  diensten 
doen  als  onder-ofBciers  by  de  artbillerie  en  ook  als  zodanig 
moeten  aangemerkt  worden,  is  goedgevonden  en  verstaan 
derzelver  gages  te  verhoogen  van  /IS  tot  / 14  ter  maand 
of  zo  ved  de  kannomers  genieten;  en  die  verhoging  te  laten 
ingaan  met  primo  dezer  lopende  maand. 

13  Augustus.     Prijs'bepaling  van  buskruit. 

Is  goedgevonden  en  verstaan  den  inkoops-prys  van  het 
buskruit  voor  het  vervolg  te  bepalen  op  fi8  Nederlands  en 
den  ttitkoops-prys,  waar  voor  het  zelve  na  dato  dezes  aan 
particulieren  zal  worden  afgestaan,  op  rd'  30  Indisch  zilver  geld. 

15  Augustus.     Militair  honneur  voor  den  Hoogen  Raad 
van  justitie  te  Batavia. 

Ab  een   merkwaardig  staaltje  van  de  verhouding  tusschen 

Digitized  by  VjUUQIC 


1024  179Ö.    P.  Ó.  VAN  OVERSTRAtEN. 

de  Regering  en  bovengenoemden  Raad  wordl  het  volgende 
extract  uit  de  resolutien  van  de  Indische  Regering  opgenomen : 

Door  den  heer  Gouverneur  Getieraal  gecommuniceerd  zynde, 
dat  gisteren  agtermiddag^  de  heer  praesident  van  den  Hoogeu 
Raad  van  justitie  by  zyn  hoog  Edelheid  is  geweest  om  zieb 
te  inrormeeren; 

of  het  de  intentie  was  van  Commissarissen  Generaal  en  de 
hooge  regeering  om  aan  den  Raad,  wanneer  op  Satürdag 
naaslkomende  collegialiler  binnen  het  kasteel  zoude  komen 
om  de  als  dan  bepaalde,  plechtige  publicatie  der  door  het 
Bataafsche  volk  op  den  23^°  April  1798  aangenomene  constitutie 
by  te  woonen,  de  behoorlyke  militaire  honneurs  teverleenen: 

of  de  Raad,  aan  de  puye  verscbeenen  zynde,  niet  zal  worden 
gerecipieerd  en  geintroduceerd  door  een  van  hun  hoog  Edel- 
hedeus  secretarissen  en  hun  als  dan  aangeweezen  zal  worden 
een  aparteuient,  onderscheiden  van  andere  collegien  en  ge- 
qualificeerdens ; 

of  by  het  vertrek  van  hun  boog  Edelhedens  de  wagens  van 
den  Raad  niet  direct  zullen  opsluiten  die  van  de  hooge  re- 
geering en  de  in  de  wapenen  staande  manschappen  niet  zullen 
afmarcheeren,  voordat  de  laatste  \an  des  Raads  wagens  de 
poort   van   het   kasteel  zal  zyn  uitgereeden; 

en  dat  zyn  hoog  Edelheid  daarop  heeft  geantwoord  die 
poincten  ter  deliberatie  van  deeze  vergadering  te  zullen  brengen ; 

zo  is  geconsidereerd,  dat  er  niet  alleen  geene  redenen  zyn. 
waarom  aan  den  Raad  van  justitie,  op  Satürdag  naastkomende 
binnen  bet  kasteel  komende,  andere  of  meerdere  honneurs  zouden 
behooren  verleend  te  worden,  dan  gebruikelyk  zyn  en  aan  den 
Raad  tot  dus  ver  beweezen  zyn,  wanneer  by  plegtige  gelegen- 
heden collegialiter  binnen  het  kasteel  is  verscheenen,  maar  dat 
dit  ook  stryden  zoude  met  de  herhaalde  bevelen  der  heeren 
Meesiers,  dat  alles  by  dat  collegie  zoude  blyven  op  den  ge> 
bruikelyken  voet,  behalven  dat  zulks  mede  aan  den  Raad 
nieuw  voedsel  zoude  geeven  in  den  waan,  waarin  zy  verkeert, 
van  geheel  independent  van  deze  regeering  te  zyn  en  waar  van 
reeds  zo  zeer  de   nadeelige   uitwerkselen   zyn  ondervradeni 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.    P   Q.  VAN  OVERSTRAtÊN.  lOlK 

wesbalven  dan  ook  goedgevonden  en  verstaan  is  hoogst  ge- 
melden  heer  Gouverneur  Generaal  te  verzoeken  om  aan  den 
heer  praesident  van  welgemelden  Raade  te  willen  laten  kennis 
geeven,  dat  aan  den  Raad,  coUegialiter  in  het  kasteel  komende, 
de  gewoone,  militaire  honneurs  van  de  wagten  gegeeven  zullen 
worden  en  de  regeering  zich  wyders  niet  gequalificeerd  vindt 
in  het  van  ouds  plaats  gehad  hebbend  ceremonieel  eenige 
verandering  te  maken. 

16  Augustus.     Vergunning  voor  een  Makassaarsch  burger 
zich  op  Java  te  vestigen. 

Eene  bepaling,  welke  aan  burgers  verbood  binnen  het  ge- 
bied van  de  Compagnie  te  vertoeven,  waar  zij  wilden,  is 
niet  aangetroffen.  Qesniettemin  komt  in  de  resolutien  van 
de  Indische  Regering  van  16  Augustus  1799  het  navolgende 
voor. 

Aan  den  Macassers  burger,  Johan  Daniel  Groos,  is  op  zyn 
daartoe  by  requeste  gedaan  verzoek  goedgevonden  en  verstaan 
te  permitteeren  om  zich  met  er  woon  op  Java  neer  te  zetten, 
doch  zyne  verdere  gedane  instantie  om  met  den  titul  en  rang 
van  oud  lieutenant  der  burgery  ie  Semarang  begunstigd  te 
worden  te  ontzeggen. 

16  Augustus.     Voorschriflen  voor  de  diaconie  te  Batavia. 

Is  na  deliberatie  goedgevonden  en  verstaan: 
Ëerstelyk:  wyl  blykt,  dat  de  door  diaconen  op  particuliere 
hypotheeken  uitgezette  capitaalen  zo  veel  renten  afwerpen, 
als  by  besluit  van  den  7*"  October  1791  is  bepaald,  en  dus 
de  renten  op  het  by  de  Compagnie  noch  per  restant  k  de- 
posito staande  capitaal  cesseeren  moeten,  dat  restant  capitaal 
als  nu  mede  aan  diaconen  te  laten  afgeeven,  met  qualificatie 
om  het  zelve  op  particuliere  hypotheeken  te  beleenen  ter 
vmining  van  den  gewoonen  interest,  en  het  besluit  van  den 
7«a  October  1791  dus  in  zo  verre  te  altereeren. 


PLAIAAT-IOIS  DBIL  Xlk 

Digitized  by 


GSiogle 


1026  1799.     P.  Ö.  VAN  OVËRSTRATEN. 

Ten  tweede:  diaconen  te  qualificeeren  om  in  het  vervolg 
de  geldei)^  die  maandelyks  aan  het  weeshuis  tot  alimentalie 
van  de  daar  in  geplaatst  wordende  perzoonen  worden  uitl>e- 
taald,  even  als  aan  het  armhuis  geschied,  in  papieren  vau 
credit  te  voldoen. 

Ten  derde:  vermits  consteert,  dal  het  bygebragte  door 
diaconen  by  hunne  verantwoording,  dat  zy  door  deze  regeerioir 
zyn  gequalificeerd  lot  de  afschryving  jaarlyks  van  rd*  144 
voor  de  thee,  die  hun  word  toegediend,  faulief  is,  diaconen, 
die  geconcurreerd  hebben  tot  het  op  den  16  Mei  1798  genomen 
besluit  van  jaarlyks  rd»  144  voor  thee  gelden  af  teschryven 
in  sleede  van  rd''  12,  zo  als  hun  door  deze  regeering  by 
besluit  van  den  25^"  Maart  bevorens  is  geaccordeert,  aan 
de  armenkas  Ie  laten  restitueeren  het  geen  boven  de  voor- 
schroeven  rd'  12  ongequalificeerd  is  afgeschreeven ;  doch  als 
nu  diaconen  meergemeld  te  qualiGceerén  om  voortaan  jaar- 
lyks voor  de  thee,  die  hun  by  het  houden  van  derzelver 
vergaderingen  word  toegediend,  rd'  144  uit  de  boetens,  die 
verbeurd  worden  door  die  geenen,  welke  zonder  wettige 
oorzaaken  het  bywoonen  dier  vergaderingen  of  het  collec- 
teeren in  de  kerken  verzuimen,  te  betaalen  en  by  de  boeken 
te  lalen  afschryven. 

Zie  ook  4  February  1800. 

22  Augustus.     Regelüig  van  }iel  zieken-iramport  tt^schen 
Batavia  en  Buitenzorg. 

Is  goedgevonden  en  verstaan,  len  einde  aan  de  zieken  imi 
reconvalescenten,  die  tot  beterschap  en  verdere  herstelling  naar 
het  hospitaal  Ie  Buitenzorg  gezonden  worden,  een  convenalit  1 
Iransport  te  bezorgen,  alzo  het  overvoeren  van  de  zieken  der* 
waards  met  de  gebruikelyke  buffelskarren  voor  hun  ten 
uilersten  nadeelig  is,  zo  door  den  langen  tyd,  die  zy  onder 
weg  moeien  weezen,  als  de  faligues,  die  zy  uithoofde  van  dv 
geweldige  schudding  derzelven  moeten  ondergaan,  te  bepalen, 
dat  in  hel  vervolg  alle  Woensdagen,  des  agtermidda(^  teu  vier 

Digitized  by  VjOOQ IC 


17Ö9.     P.  Ö.  VAN  OVERSTRATEN.  1027 

uuren,  een  kar  van  het  buiten-hospitaal  zal  afryden  om  de 
zieken  en  reconvalescenlen,  die  men  nodig  zal  oordeelen  uit 
hetzelve  naar  het  hospitaal  te  Builenzorg  te  doen  overbrengen, 
derwaards  te  laten  Iransporteeren,  indien  er  namentlyk  zodanige 
zieken  zyn,  en  dat  die  kar  vervolgens  des  Zaturdags,  smiddags 
om  vier  uuren,  van  Buitenzorg  naar  herwaards  zal  moeien 
terugkeeren,  ten  einde  aan  die  geenen  welke  weder  hersteld 
zyn,  transport  te  verleenen ;  voorts  den  heer  Raad  extra  ordinair, 
Goenraad  Martin  Neun,  als  commissaris  over  het  ambagts- 
kwartier  te  verzoeken  en  te  qualificeeren  een  daarvoor  geschikte 
kar  op  veeren  en  voorzien  van  een  tent  te  willen  laten  aan- 
maken, —  mitsgaders  den  heer  Raad  extra-ordinair,  Nicolaus 
Engelhard,  als  waarnemende  hel  ambt  van  commissaris  over 
de  zaaken  van  den  inlander,  te  verzoeken  de  nodige  schikkingen, 
hetzy  by  contract  of  anderzinls,  te  willen  maken,  dat  er  drie 
spannen  buffels  op  de  bepaalde  tyden  en  de  behoorlyke  dis* 
tanties  gereed  gehouden  worden,  ten  einde  de  zieken  en  recon* 
valescenten  ten  spocdigslen  overgebragt  worden. 

22  Augustus.    Verstrekking  van  medicijnen  aan  militairen. 

Naar  aanleiding  van  eene  aan  buiten-regenten  van  de  hos* 
pilalen  verzochte  »opgave,  welke  verstrekkingen  bepaald  dienen 
te  worden  voor  de  geneezing  van  kleinigheden,  waarvoor  de 
soldaaten  niet  naar  het  hospitaal  behoeven  gebracht  te  worden, 
overgelegd  zynde  een  speciGcque  lyst  van  medicamenten  voor 
het  interne  en  externe  gebruik,  geschikt  voor  een  getal  van 
100  koppen  Europeezen  of  200  koppen  inlanders,  zo  is  goed- 
gevonden en  verstaan  die  lyst  niet  alleen  te  approbeeren,  maar 
ook  daar  naar  voorlaan  alle  zes  maanden  de  verstrekkingen 
Ie  laten  geschieden  aan  de  chirurgyn-majors,  op  Meester- 
Cornelis,  op  Weltevreden  en  in  de  stad  bescheiden^  ingaande 
met  primo  September  aanstaande;  en  daar  door  als  nu  voor 
vervallen  te  houden  de  by  de  resolutien  van  den  27^'"  May 
1794  gearresteerde  catalogus  van  verstrekkingen  aan  de  vaste 
posten  te  Batavia". 

Digitized  by  VjOOQIC 


1048  1^00-    P-  Q-  VAN  OVER6TRATEN. 

23  Augustus.     Inkomend  regi  op  hotUwerken,  van  Java 


Uit  aanmerking,  dat  er  geene  redenen  zyn,  waarom  de 
hetBng  van  thol  op  de  van  Java  particulier  aangebracht 
wordende  houtwerken  niet  verder  zoude  geschieden  volgens 
de  zedert  ruim  veertig  jaaren  plaats  gehad  hebbende  usanlie, 
is  goedgevonden  en  verstaan  die  tholheffing  te  laten  op  den 
ouden  voet  en  dien  volgende  van  de  vaartuigen,  welke  zulke 
houtwerken  aanbrengen,  te  laten  voldoen  rd'  3 :  26  per  vaam ; 
en  hiermede  de  pacht-conditien  voor  het  aanstaande  jaar  1800 
ie  amplieeren. 

27  Augustus.     Javasche  verpachtingen  voor  1800. 

Is  goedgevonden  en  verstaan: 

Eerstelyk:  wyl  dezelfde  redenen,  die  het  sedert  den  oorlog 
raadzaam  hebben  doen  oordeeleu  om  de  verpadilmg  der  Ja- 
vasche domainen,  in  sleede  van  het  anders  gewoon  termyn 
van  drie  jaaren,  maar  voor  een  jaar  te  laten  geschieden,  als 
nog  subsisleeren,  de  Javasche  ministers  te  qualificeeren  om  de 
evengemelde  domainen  wederom  slegts  voor  een  jaar  te  ver- 
pachten of  van  primo  January  tot  ultimo  December  1800  eo 
zulks  op  dezelvde  conditien  en  op  den  voet,  zo  als  dit  jaar 
heeft  plaats  gehad;  voorts  den  eersten  gezworen  klerk  ter 
generaale  secretary.  Barend  Karseboom,  te  gelasten  om  bet 
nodig  getal  gedrukte  exemplaaren  van  die  conditien  met  de 
eerste  geieegenheid  derwaards  te  zenden,  ten  einde  dezelve  in 
tyds  naar  de  subalterne  comploiren  verzonden  kunnen  worden. 

Ten  tweeden:  den  ministers  insgelyks  qualificatie  te  ver- 
kenen om  de  pachten  van  de  sabandhaaryen  te  Banjoewangie 
en  de  pacht  van  de  sabandhaaryen  op  bet  eiland  de  Baviaan 
wederom  voor  het  aanstaande  jaar  in  admodialie  af  te  staan, 
even  als  zulks  voor  dit  jaar  is  geschied. 

Ten  derden:  aangaande  de  pacht  op  den  inzaam  van  vogel- 
nestjes uit  de  klippen  of  goas  in  en  onder  Oosfer  Balemban- 
gang  de  dispositie  uit  te  stellen. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1799.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  lOM 


Ten  vierden:  de  ministers  almede  te  qualificeeren  om 
volgens  bun  gedaan  voorstel  het  bepaalde  lastgeld  op  de 
vaartuigen,  die  van  Java  van  de  eene  naar  de  andere  plaats 
en  naar  elders  vertrekken,  voor  hel  volgende  jaar  mede  noch 
te  doen  invorderen,  even  zo  als  dit  thans  plaats  beeft. 

Ten  vyfden:  aan  den  heer  gouverneur  gedefereerd  te  laten 
om  van  hel  bywoonen,  naar  den  gebruike,  der  verpachting  te 
excuseeren  die  residenten  en  regenten,  welke  zyn  Edele  uit- 
hoofde van  de  onistandigheeden  en  het  belang  der  maatschappy 
nuttig  en  dienstig  zal  oordeelen  te  excuseeren. 

Ten  zesden:  de  afzending  van  goederen  naar  Java  om  by 
de  aanstaande  verpachting,  na  volgens  de  zedert  eenige  jaaren 
plaats  gehad  hebbende  usantie,  van  de  hand  te  worden  gezet 
te  excuseeren. 


De  gouverneur  van  Java's  N.  O.  kust  moest  instaan  voor 
de  voldoening  van  de  pachtpenningen  door  de  pachters. 

28  Augustus.     Particuliere  handel. 

Hoezeer  de  tijden  veranderd  waren,  blijkt  uit  het  volgende, 
hetgeen  Commissarissen-Generaal  in  hunne  resolutien  lieten 
aanteekenen : 

dat  omtrend  allen  particulieren  handel  als  een  grondreegel 
mag  worden  aangenomen,  dat  dezelve  zich  door  geen  dwang- 
middelen laat  verplaatsen  en  zulke  middelen  in  tegendeel 
doorgaans  zyn  van  schadelyke  gevolgen ; 

dat  heeren  Commissarissen  Generdal  geen  zwarigheid  maaken 
om  voor  hoogst  derzelver  begrip  te  verklaaren,  dat,  zo  wel 
de  beginselen  eener  verligte  en  billyke  regeering,  als  het  wel- 
zyn  der  Bataviasche  colonie  vorderen,  dat  vreemde  handelaaren, 
die  alhier  komen  om  eenen  volgens  de  wetten  geoorloofden 
handel  te  dry  ven,  zo  lang  zy  zig  volgens  die  wetten  gedraagen 
en  de  hun  toegestaane  vryheeden  niet  te  builen  gaan,  op  alle 
mogelyfce   manieren   behooren    Ie   worden    aangemoedigd    en 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1030  1799.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

tegens  alle   willekeurige   behandelingen  en  knevelaryen,   van 
wat  aan  ook,  kragtdadig  beschermd. 

En  laastelyk,  dat  C!ommissarissen  Generaal  er  geen  de  niiusle 
zwarigheid  in  kunnen  vinden  om  ook  aan  de  zodanige,  welke 
daartoe  inclineeren,  te  permitteeren  om  zich  alhier  mei  ter 
woon  neer  te  zetten,  zulks  veel  eer  beschouwende  als  eene 
zeer  nuttige  en  wenschelyke  zaak  voor  deeze  colonie. 


Van  het  vorenstaande  is  aanteekening  gehouden  bij  de  re- 
solutiên    van   de  Indische  Regering  van  11  September  1799. 

29  Augustus.     Bepaling  nopens  Chineesche  nieuwdingen. 

Is  goedgevonden  en  verstaan  te  bepalen,  dat  in  den  aan- 
staande, wanneer  Chineesche  nieuwelingen  boven  de  bepaling 
niogten  worden  aangebragt,  dezelven  direct  by  aankomst  der 
jonken  daar  van  geligt  en  naar  het  eiland  Edam  gebragt  zullen 
worden  om  aldaar,  onder  het  nodig  op-  en  toezicht,  voor  de 
kost  ten  arbeid  gesteld  en  bewaard  te  worden,  om  by  bel 
vertrek  der  jonken  wederom  naar  China  teruggezonden  te 
worden. 

6  September.   Regeling  der  hospitaal-kosten  voor  officieren. 

Het  opperhoofd  over  hel  generaal  tractements-comptoir  heeft 
hy  adres  verzogl  om,  aangezien  zederl  de  introductie  v<iii 
het  reglement  voor  de  tractements-comptoiren  aan  de  ofliciereo 
van  de  cavallery  en  de  genie  een  vast  tractement  was  toe- 
gelegd met  intrekking  van  de  bevorens  door  Imn  genoten 
douceurs  en  huishuur,  met  de  ordres  van  deeze  regering 
gemunieerd  te  mogen  worden,  hoedanig  met  de  Iractemenlen 
van  die  oiTicieren,  wanneer  zy  in  het  hospitaal  kwamen  te 
leggen,  als  nu  gehandeld  zoude  moeten  worden,  wyl,  uithoofde 
van  de  voorschreeven  intrekking  der  bevoorens  door  bun  ge* 
noten  douceurs  en  huishuur,  op  dezelven  niet  meer  van  applicatie 
was   het  geslalueerde  by  het  82*'"  arlicul  van  hel  opgemeld 

Digitized  by  VjOOQIC 


1799.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  1031 

reglement  voor  de  tractemeiits-comptoiren,  dat  de  impotenten, 
die  in  de  hospitalen  geraaken,  daarin  gedaurende  den  tyd  van 
bun  verblyr  moeten  verleggen  hun  geheel  tractement,  doch 
geene  douceurs  of  huishuur. 

Waarover  gedelibereerd  zynde,  is  goedgevonden  en  verstaan 
als  na  nader  te  bepalen,  dat  in  het  generaal  de  officieren,  die 
alhier  in  de  hospitaalen  komen,  daar  in  zullen  moeten  ver- 
leggen de  helvt  van  al,  het  geen  zy  van  de  Compagnie  maan- 
delyks  aan  gage,  kostgeld,  huishuur,  douceurs  en  zo  voorts 
genieten,  doch  dat  daarvan  echter  voor  de  officieren  van  de 
cavallerie  zal  uitgezonderd  weezen  het  rydgeld,  dat  hun  is 
toegelegd,  het  welk  door  dezelven  steeds  in  zyn  geheel  zal 
worden  genoten,  het  zy  dezelve  in  de  hospitaalen  leggen  dan 
niet;  en  deze  bepaling  te  laten  ingaan  met  primo  dezer. 

6  September.     T>Sagalaherang^*    en    T>Tjeminga''    onder 
Soemedang  gesteld. 

Na  veel  moeite  gelukte  het  die  beide  «plaatsjes",  welke 
schuilhoeken  voor  allerlei  geboefte  waren  geworden,  omdat 
de  regenten  van  de  Oosterlanden  daar  geene  politie  mogten 
uitoefenen,    te   huuren    van  den   Sultan  Anom  van  Cheribou. 

De  regent  van  Soemedang  moest  «jaarlyks  de  huur  daar 
voor  tot  Spaansch  500  aan  den  gecommitteerde  tot  en  over 
de  zaaken  van  den  inlander  voldoen,  om  vervolgens  aan  den 
resident  te  Cheribon  bezorgd  en  door  dezen  aan  den  Sulthan 
verantwoord  te  worden". 

-^  September.     Vernimwing   van   het   bepaalde   op  15 
Januarij  1681  nopens  het  straffen  van  lijfeigenen. 

De  pro  interim  advocaat  fiscaal,  M'  Wynand  van  Hoesen,  heeft 
by  een  bericht  ter  kennis  van  deze  regeering  gebracht,  dal 
verschelde,  aan  parliculieren  toebehoorende  lyfeigenen,  die  door 
hunne  lyfheeren  en  vrouwen  in  de  yzers  worden  geklonken, 
daar  in  dikwyis  gehouden  worden  verre  boven  de  bepaalde 
zes    maanden    of  den   tyd,   waar  voor  door  de  officieren  van 


Digitized  by 


Google 


105J  1799.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

justitie  perpiissie  brieyjes  mogen  worden  verleend  om  kwaad- 
willige, lyfeigenen»  zo  in,  als  buiten  het  ambachts-kwartier,  in 
de  yzers.  te  klinken,  verzoekende  hy,  fiscaal,  dat  hier  omtrend 
zodanige  ordres  voor  het  vervolg  zouden  mogen  worden  ge- 
statueerd,  als  deze  regeering  toereikende  zoude  oordeden  om 
tegen  te  gaan  het  schandelyk  misbruik,  dat  er  gemaakt  zoude 
kunnen  worden  van  de  aan  lyf  hoeren  of  vrouwen  over  hunne 
lyfeigenen  toegestaane  macht. 

Waar  over  geddibereerd  zynde,  is  om  hier  in  voor  den 
aanstaande  te  voorzien  goedgevonden  en  verstaan  totampltalie 
van  de  ten  dien  opzichte  den  16^°  January  1681  gestelde 
order  nader  te  statueeren  en  te  bepalen,  dat  de  officieren  van 
justitie  wel  zullen  vermogen  aan  lyfheeren  en  vrouwen  con- 
sent te  verleenen  om  hunne  lyfeigenen,  eenige  fouten  begaan 
hebbende,  in  de  yzers  of  boeyen  te  slaan  en  daarvan  een 
schriftelyk  bewys  af  te  geeven,  doch  dat  dit  consent  voor 
niet  langer  zal  mogen  worden  toegestaan  dan  voor  den  tyd 
van  zes  maanden,  waar  na  het  zelve  andermaal  door  de  ge- 
melde officieren  zal  mogen  worden  vernieuwd  voor  noch  zes 
maanden,  en  dat  na  expiratie  van  dezen  tyd  de  lyfeigenen 
weder  daar  uit  ontslagen  zullen  moeten  worden,  op  poene, 
dat,  in  contrarie  geval  en  wanneer  zy  langer  in  de  yzers  of 
boeyen  gelaten  zullen  worden  dan  den  voormelden  tyd  van 
twaalf  maanden  of  na  expiratie  van  eerstgemdden  tyd  van 
zes  maanden  en  niet  op  nieuw  door  de  lyfh^ren  of  vrouwen 
een  schriftelyk  consent  zal  zyn  verzegt  en  verkreegen  om 
hunne  lyfeigenen  als  noch  zes  maanden  in  de  yzers  of  boeyen 
te  houden  en  zy  nogthans  daar  in  gelaten  zullen  weezen, 
dezelve  lyfeigenen  als  dan  zullen  worden  geconfisqueerd  ten 
faveure  van  de  Compagnie  -,  doch  dat,  ingevallen  echter  de 
lyfheeren  of  vrouwen  beducht  mogten  weezen  voor  kwaade 
gevolgen,  wanneer  dusdanige  lyfeigenen  uit  de  yzers  wierden 
ontslagen,  dezelven  zich  deswegen  zullen  kunnen  vervoegen 
by  hunnen  compelenten  rechter  en  door  denzelven  als  dan  zo- 
danig eene  prolongatie  daar  van  zal  mogen  worden  verleend, 
als   de   noodzakelykheid  of  wel  de  veiligheid  van  den  lyfheer 

Digitized  by  VjOOQIC 


1799.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  1055 

of  vrouw  of  wel  van  anderen  zal  komen  te  vorderen ;  en  zal 
hier  van  aan  de  gemeente  by  een  publicatie  worden  kennis 
gegeeven. 

11  September.     Bepalingen    nopens    de   vischmarkt    te 
Batavia. 

Gezien  zynde,  dat  heeren  Commissarissen  Generaal  aan  Susanna 
Elisabeth  Wilhelmina  Pinket,  weduwe  van  wylen  den  eersten 
secretaris  dezer  regeering,  Daniel  Diederik  van  Haak,  opbaar 
by  resolutien  dezer  regeering  van  den  IB^"  January  laatst- 
leden vermeld  verzoek  om  ontheffing  van  ambtgeld  geremitteerd 
hebben  de  helvt  van  de  gemelde  belasting  en  dat  hun  hoog 
Edelheden  wyders  op  bet  verder  voorkomende  by  het  zelve 
request,  dat  vrouwe  douariere  van  wylen  den  heer  Raad 
extra  ordinair  van  Indiê,  Pieter  van  der  Weert,  in  de  ver- 
mindering der  inkomsten  van  de  bediening  van  afslageresse 
van  de  vischmarkt  zoude  mogen  deelen,  besloten  hebben  de 
suppliante  met  ultimo  December  naastkomende  als  afslageresse 
van  de  vischmarkt  te  ontslaan  en  aan  haar,  mitsgaders  aan 
de  douariere  van  der  Weert,  elk  respectievelyk,  toe  te  leggen 
eene  jaarlyksche  gratificatie  van  twee  duizend  ryksdaalders 
uit  'sComp^  kas,  tot  dat  zy  zich  weder  in  den  huwelyken 
staat  zullen  begeeven,  en  zulks  tot  schadeloosstelling  wegens 
het  geen  de  beide  weduwen  uit  de  inkomsten  van  de  gemelde 
bediening  hebben  genoten,  zo  is  goedgevonden  en  verstaan 
van  dit  een  en  ander  deze  aanteekening  te  houden  en  de 
voornoemde  weduwen  te  informeeren. 

Voorts  noch  by  deezen  te  noteeren,  dat  heeren  Commis- 
sarissen Generaal  qualificatie  gegeeven  hebben  om  een  ander 
opzichter  en  afslager  van  de  vischmarkt  aan  te  stellen  op 
een  bepaald  inkomen  van  tachentig  rd'  'smaands  tot  een 
tractement  uit  'sComp*  kas  en  voorzien  van  eene  behoorlyke 
instructie  om  aan  de  oogmerken  zynet  bediening  volkomen 
te  kunnen  beantwoorden,  mitsgaders  om  alle  de  voordeelen, 
aan  die  bediening  voorheen  gehecht  geweest,  met  primo 
January   aanstaande  onder  de   pacht   van  de  vischmarkt  te 

Digitized  by  VjOOQIC 


1034  1799.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

begrypen,  waardoor  de  Compapie,  zo  wegens  temporaire 
uitgaven  aan  de  meergemelde  twee  weduwen,  als  wegens  hel 
jaarlyks  tractemenl  aan  den  opzichter  en  arslager,  rykelyk 
zal  kunnen  worden  schadeloos  gesteld ;  en  hier  van  de  nodige 
ampliatie  by  de  pacht  conditien  te  maken. 

H  September.     Regeling  van  het  middel  van  bestaan  voor 
het  personeel  bij  de  amphioen-directie. 

Is  goedgevonden  en  verstaan  het  by  de  instructie  voor  de 
amphioen-directie,  art  24,  bepaald  jaarlyks  middel  van  bestaan 
voor  den  heer  waarnemend  directeur  generaal  en  den  heer 
directeur,  nevens  de  verdere  officianten  der  gemelde  directie, 
mitsgaders  voor  den  advocaat-  en  water-fiscaal,  voor  dit  maal 
te  laten  bereekenen  naar  de  zuivere  winst,  die  in  de  laatste 
vyf  jaaren  op  de  amphioen  is  behaald  en  het  zelve  dien 
volgende  te  bepaalen  op: 
rd'    4500:23  voor  den  heer  waarnemend  directeur  generaal. 


«      3960:20 

»      >      »     directeur  van  deamphioendirectie. 

.      6536:35 

>     de  beide  administrateurs, 

»      3168:16 

>     den  kassier. 

»      2376:12 

»       >     boekhouder  en  scriba, 

»      4328:22 

»     advocaat-liscaal. 

.      4528:22 

>       >     water-Hscaal,  of 

rd«  28983:    4 

te  zamen. 

Deze  schikking  was  het  gevolg  van  de  omstandigheid,  dat 
>tot  noch  toe  geen  amphioen  aangebracht  en  dus  ook  geen 
•verkoop  daar  van  heeft  kunnen  geschieden". 

12  September.  Bepaling,  dal  Commissarissen-Generaal 
in  Indiê  door  geene  processen  en  arresten  mochten 
worden  }>geincommodeerd^\ 

In  overweeging  zynde  genomen,  dat  er  volgens  lopende  ge- 
rugten  lieden  zouden  zyn,  welke  zig  niet  ontzien  te  spargeeren, 
alsof  zy  of  een  ander  voorneemens  waren  een  ofte  meer  leeden 
deezer  hoge  commissie  door  procedures,  ja  zelfs  door  arresten 
in  hunne  perzoonen  of  goederen  te  inquieleeren  weegens  zaaken, 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1799.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  1058 

door  dezelfde  in  qualileit  als  Commissarissen  Generaal  verrigt: 
zo  is,  orschoon  heeren  Commissarissen  Generaal  het  anders 
verre  beneeden  zig  zouden  achten  om  zig  aan  diergelykc  ge- 
rugten  te  laten  geleegen  leggen,  echter  uithoofde  van  de 
aanstaande  dissolutie  der  hoge  commissie  en  om  in  deeze  tyden 
van  insubordinatie  alle  prostitutien  voor  te  komen  nodig  ge- 
oordeeld ten  overvloede  daar  omtrend  te  verklaaren,  gelyk 
verklaard  word  by  deezen,  dat  Commissarissen  Generaal  weegens 
derzelver  ambtsverrigtingen  aan  geene  politieke  of  regterlyke 
magt  in  Indie,  hoe  ook  genaamd,  eenige  verandwoording  schuldig 
zyn,  maar  alleen  aan  het  comniitté  tot  den  Oost-Indischen  handel 
en  bezittingen  ofte  zodanig  ander  bestuur,  als  het  zelve  com- 
mitté  mogt  hebben  vervangen,  en  dat  derhalven  ook  de  heeren 
leeden  der  hoge  commissie  deswegens  alhier  in  Indiê  door 
geenerly  procedures,  laai  staan  arresten,  kunnen  worden  gein- 
coraaiodeerd. 

13  September.     Verkoop  van  bereid  leder. 

Naar  dien  de  lederbereiders  by  besluit  van  den  IS""**  Augustus 
1797  (')eenelyk  zyn  gelast  hun  leer  aan  de  Westeringsloot  by 
de  weg  van  de  Fluit  te  bereiden,  doch  hun  niet  is  geinterdi- 
ceerd  het  leer,  nadat .  het  bereid  is,  op  andere  plaatsen  te 
verkoopen,  is  goedgevonden  en  verslaan  aan  alle  lederbereiders, 
zonder  onderscheid,  te  permitteeren  hel  bereid  leer  te  mogen 
verkoopen  op  zodanige  plaatsen,  als  zy  zullen  goedvinden,  mits 
de  bereiding  alleen  geschiede  op  de  voormelde  plaats. 

~  September.  Kennisgave,  dat  op  28  September  1799 
de  Commissarissen' Generaal  zouden  aftreden  en  het 
opper-gezag  over  Nederlandsch-lndié  weder  op  de  Hooge 
Regering  zoude  overgaan. 

Eerst  bij  circulaire  van  24  October  1799  werd  hiervan  aan 
de  buiten-kantoren  mededeeling  gedaan. 

(')  Dit  is  de  datum  tan  de  resolutie  der  Indische  Regering,  genomen  naar 
aanleiding  van  de  resolutie  van  Commissarissen  Generaal  van  5  Augustus  1797. 
Zie  boven,  bladz.  559. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1056  1799.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

24  September.     IJking  van  gewichten. 

Scheepenen  kennis  gegeven  hebbende,  dat  de  op  het  stad- 
huis berustende  slaper  gewichten  zyn  gelyk  gemaakt  aan 
een  met  de  brik  America  uit  Nederland  ontvangen  en  accuraat 
bevonden  gewicht  van  100  ponden,  zo  is  goedgevonden  en 
verstaan  hier  van  deeze  aanteekening  te  houden  en  conform 
het  door  Scheepenen  tevens  gedaan  voorstel,  zo  wel  Comp*, 
als  particuliere  gewichten  naar  de  voormelde,  gelyk  gemaakte 
slapers  te  doen  veranderen  en  de  gewoone  jaarlyksche  eyk 
van  'sGorap*  gewichten  voor  eerst  en  tot  dat  dit  werk  vol- 
bragt  zal  zyo,  uit  te  stellen,  mitsgaders  de  gemeente  hier  van 
by  billetten  te  doen  kennis  geeven,  met  last  aan  allen  den 
geenen,  die  gewichten  in  gebruik  hebben,  dezelve  insgelyks 
te  laten  gelyk  maken,  ten  einde  alzo  by  de  eerst  komende 
zes  maandelyksche  eyk  behoorlyk  nagegaan  en  tegens  de 
voormelde  slapers  geëxamineerd  te  worden. 

24  September.  Regeling  der  i^angelden*\  te  voldoen  door 
te  Batavia  ten  handel  komende^  Europeesche  vreemde" 
lingen. 

Is  goedgevonden  en  verstaan: 

Eerstelyk :  op  fundament  van  het  gestatueerde  by  de  pacht- 
conditien  op  den  presenten  voet  te  laten  de  betaling: 

van  6  percent  by  den  invoer  van  goederen  ten  behoeven 
van  den  pachter  van  de  Boom; 

van  5  rd"  voor  de  legger  arak  by  den  uitvoer  ten  behoeve 
van  gemelden  pachter; 

van  1  percent  en  */,  fë  per  picol  daar  en  boven  by  den 
invoer   van   pond-goederen   voor  den   pachter   van  de  waag: 

van    36  stuivers  per  picol  kandy  suyker  en 
»     30       »  >       •     poeder   suyker  by  den  uitvoer, 

ten  behoeve  van  den  pachter  van  de  uitgevoerd  wordende  suyker. 

Ten  tweede:  de  betaling  ten  behoeve  van  den  sabandhaar 
van   een    percent   van   het   bedragen  der  goederen,  die  door 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1790.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  1037 

vreemde  Earopeesen  alhier  worden  in  en  uitgevoerd,  by  de 
resolatien  der  gecombineerde  vergadering  van  heeren  Com- 
missarissen Generaal  en  de  hooge  regeering  van  den  25^" 
April  laatstleden  (^)  ingetrokken  zynde,  voor  zo  ver  de  aange- 
bracht wordende  contanten  en  de  door  hun  by  de  Compagnie 
voor  producten  besteed  wordende  gelden  betreft,  als  nu  alleen 
te  laten  standhouden  van  de  door  vreemdelingen  alhier  aan- 
gebracht wordende  cargazoenen  en  van  het  geen  zy  by 
particulieren  inkoopen  en  van  hier  uitvoeren,  wyl  die  betaling 
door  heeren  Commissarissen  Generaal,  volgens  het  genoteerde 
ter  resolutie  dezer  regeering  van  den  P°  April  1794,  niet 
alleen  is  geïntroduceerd  in  steede  van  de  twee  ducatons,  die 
de  sabandhaar  bevorens  van  elk  ingevoerd  wordenden  slaaf, 
volgens  het  gestatueerde  by  de  pacht-conditien,  placht  te  ge- 
nieten, doch  welke  contributie  hun  hoog  Edelheden  hebbeu 
afgeschaft,  maar  ook  tot  goedmaking  van  zyn  comptoir-  en 
andere,  aan  zyn  dienst  verknogte  ongeldeo,  mitsgaders  ter 
belooning  der  gestadige  dienstbewyzingen,  die  hy  gehouden 
is  de  hier  aanweezende  vreemdelingen  te  moeten  doen. 

Ten  derden:  de  betaling  van  een  percent  van  de  door 
vreemde  Europeesen  alhier  aangebracht  wordende  goederen 
voor  pakbuishuur  aan  den  kastelein  van  het  heeren-logement, 
die  by  de  voorz.  resolutien  der  gecombineerde  vergadering 
van  den  23^°  April  dezes  jaars  mede  is  ingetrokken,  voor  zo 
ver  de  door  vreemdelingen  aangebracht  wordende  contanten 
en  de  door  hun  by  de  Compagnie  voor  producten  besteed 
wordende  gelden  betreft,  als  nu  geheel  af  te  schaffen  en  te 
ordonneeren,  dat  geen  pakbuishuur  door  den  voornoemden 
kastelein  zal  mogen  gevorderd  worden,  dan  van  zodanige 
goederen,  als  werkelyk  in  zyne  pakhuisen  worden  opgeslagen, 
en  dan  noch  niet  meer  dan  by  het  1^^^  articul  der  instructie 
voor  het  heeren-logement  is  bepaald,  uit  aanmerking,  dat  het 
voor  een  koopman  drukkend  is  pakbuishuur  te  betalen, 
wanneer  hy  geen  pakhuizen  nodig  heeft,  en  de  kastelein  van 
het  evengemeld   heeren-logement  ook  buiten  het  voorsz.  een 


(')  Zie  boYea,  biadz.  97Ü,  iweede  aitaea. 

Digitized  by  VjOOQIC 


10S8  1^99.     f*.  Ö.  VAN  ÖVERÖtRATEN. 

percent  zeer  wel  beslaan  kan,  indien  hy  zpe  neering  be- 
hoor) yk  gade  slaat. 

Ten  vierden:  by  deezen  te  noteeren,  dat  de  57i  percent 
voor  administratie  en  kas  ongelden  op  de  by  de  Compagnie 
ingekogt  wordende  producten  by  besluit  van  de  geconibi* 
neerde  vergadering  van  den  23^°  April  deezes  jaars  by  de 
ten  dien  dage  gemaakte  nadere  bepaling  van  de  prysen,  die 
voor   de  producten  voldaan  moeten  worden,  zyn  ingetrokken. 

Ten  vyfden:  de  betaling  van  een  ducaton  per  rd"  1000 
aan  den  eersten  suppoost  op  het  coniptoir  van  den  heer 
Directeur  Generaal  voor  liet  inboeken  der  ordonnantien  en 
van  een  per  mille  aan  de  klerken  van  de  opperkooplieden 
deezes  kasteels  voor  het  opmaken  der  ordonnantien  af  te 
schaffen  en  den  gemelden  eersten  suppoost  en  klerken  te  in- 
tcrdiceeren  zulks  verder  te  vorderen,  met  last  aan  de  opper- 
kooplieden deezes  kasteels  om  te  zorgen,  dat  daar  van  geen 
verder  misbruik  op  de  een  of  ander  wyze  word  gemaakt, 
wyl  al,  hetgeen  de  evengemelde  dienaaren  voor  de  hier  komende 
vreemde  handelaars  verrichten,  alleen  bestaat  in  gewoon  Com- 
pagnies werk  en  de  voors.  betalingen  een  ingesk>pen  gebruik 
schynen  te  zyn. 

Ten  zesden:  het  ankerage  geld  tot  rd*  150  ten  beboeTe 
van  de  Compagnie  voor  ieder  vreemd  schip,  dat  alhier  ter 
rheede  ten  anker  komt,  te  laten  standhouden,  alzo  deze  be- 
lasting door  heeren  Commissarissen  Generaal  volgens  hei 
genoteerde  by  de  resolutien  dezer  regeering  van  den  29^ 
Augustus  1794  om  billyke  redenen  is  ingevoerd. 

Ten  zevenden:  de  betaling  van  rd'  13  aan  den  sabandhaar 
voor  het  opmaken  van  een  request,  het  zegel  daar  onder  be- 
grecpen,  te  laten,  zo  als  het  is,  naar  dien  zulks  eene  billyke 
voldoening  is  voor  gepresteerd  wordende  diensten. 

Ten  agtsten:  den  sabandhaar  en  licentmeester,  Jacobus  Theo- 
dorus  Reynst,  en  zyne  successeuren  in  der  tyd  te  gelasten 
om  direct  by  aankomst  van  vreemdelingen  alhier  aan  den- 
zelven  dislinct  op  te  geeven,  welke  belastingen  zy  invoegen 
voors.    gehouden    zyn    te  voldoen,  eu  um  te  zorgen,  dal  daar 

Digitized  by  VjOOQIC 


1799.    P.  Ö.  VAN  OVERÖTRATEN.  1059 

omtrend  geene  knevelaryen  plaats  hebben,  met  recommandatie 
aan  allen,  die  zulks  aangaat,  om  van  diergelyke  misbruiken, 
die  niet  dan  tot  'sComp*  nadeel  hebben  kunnen  strekken, 
zich  in  den  aanstaande  zorgvuldig  te  wachten. 


Op  6  December  1799  is  bepaald  »te  laten  standhouden  het 
aan  den  sabandhaar  en  licentmeester  toegelegd  een  percent 
van  de  door  vreemdelingen  ingevoerd  wordende  handel  wharen 
en  van  hetgeen  zy  by  particuh'eren  inkoopen  en  uitvoeren". 
Daarentegen  is  op  25  Haart  1800  gehandhaafd  het  be- 
sluit van  24  September  1799,  »uit  aanmerking,  dat  het 
oneigen  en  voor  een  koopman  drukkend  is  pakhuis-huur  te 
moeten  betalen,  wanneer  hy  geen  pakhuizen  nodig  heeft". 
Tevens  is  goedgevonden  den  kastelein  » nader  te  ordonneren 
geen  pakbuishuur  van  de  alhier  aankomende  vreemdelingen 
te  vorderen  dan  alleen  van  sodai;ige  goederen,  als  werkelyk 
in  zyne  pakhuizen  worden  opgeslagen,  en  dan  noch  niet  meer 
als  by  het  12^'  articul  der  instructie  voor  het  stads  heeren 
logement  is  bepaald". 

27  September.    Bepaling  nopens  houtvlotten. 

De  commissaris  opzichter  over  de  equipagewerv  cum  an* 
nexis  ter  vergadering  gecommuniceerd  hebbende,  dat  56 
Javasche  zeevarenden,  die  met  de  houtvlotten  alhier  zyn  aan^ 
gekomen  en  tot  de  ontlossing  derzelver  geêmployeerd  wierden, 
op  elf  na  alle  zyn  gedeserteerd;  zo  is,  uit  aanmerking,  dat 
deze  desertie  veel  al  moet  worden  toegeschreeven  aan  den 
weerzin  der  gemelde  zeevarenden  om  de  houtvlotten  zelve  te 
ontlossen,  wyl  dezelve  tot  het  verrichten  van  dat  werk  een 
langen  tyd  moeten  aaiigebouden  en  daar  door  veelal  de  slacht- 
offers van  het  ongunstig  cliniaat  alhier  worden,  goedgevonden 
en  verstaan  de  met  de  houtvlotten  jaarlyks  overkomende  Ja- 
vanen in  den  aanstaande  te  excuseeren  van  het  ontlossen 
der   houtvlotten    en    zulks   te    laten   geschieden   by  publieke 


Digitized  by  VjOOQIC 


1040  I^W.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

27  September.     Verkoop  van  koffy  aan  vreemddingen. 

Nadien  de  alhier  ten  handel  komende  vreemdelingen^  die 
koffy  van  dé  Ck)mpagnie  inkoopen,  meest  allen  verlangen  mei 
de  benodigde  quantiteiten  uit  de  jongste  inzamen  geriefd  te 
worden  en  zulks  geenzints  de  intentie  is  geweest  by  de  d^i 
SS"*"  April  gemaakte  prysbepaaling  van  de  Jaccatrasche  koffy 
tot  elf  effectieve  Spaansche  matten  het  picol,  maar  wel  om 
de  aanbanden  zynde  restanten,  van  de  oudste  af  te  begimieD, 
van  de  hand  te  zetten;  zo  is  goedgevonden  en  verslaan  dm 
heer  waarnemend  Directeur  Generaal,  Johannes  Siberg,  Ie 
verzoeken  en  te  qualificeeren  om  aan  de  vreemdelingen  geen 
andere  koffy  af  te  staan  dan  voor  de  helvt  uit  het  gewascb 
van  het  jaar  1796  en  voor  de  wederhelvt  van  het  jaar  1797, 
ten  zy  die  geenen,  welke  de  geheele  benodigde  hoeveelhekl 
uit  het  gewascb  vau  1797  begeeren,  een  Spaansche  mat  per 
picol  meer  belalen;  en  hier  van  aan  den sabandhaar en lioeat- 
meester,  Jacobus  Theodorus  Reynst,  kennis  Ie  geeven  ten 
einde  de  vreemdelingen  daar  van  by  hunne  aankomst  te 
informeeren. 

4-  October.  Beteugeling  van  Franschecommis^-vaarders. 

De  heer  Gouverneur  Generaal  kennis  gegeeven  hebbende, 
dat  volgens  de  by  zyn  hoog  Edelheid  bekomen  informatieD 
wederom  door  een  Franschen  kaper  in  Straat  Snnda  genoaieD 
en  naar  Mauritius  was  opgezonden  een  Deensch  en  een  Ame- 
rikaansch  schip,  den  wil  naar  deze  hooidplaats  hebbende;  zo 
is  geconsidereerd,  dat  men  reeds  meermalen  heeft  moeten 
ondervinden,  hoe  dat  ook  in  deze  gewesten  Fransche  commissie* 
vaarders  op  Ck>mpagnie's  stroomen  en  rheeön  schepen  en 
vaartuigen  van  mogendheden,  waarmede  de  Bataafsche  repu- 
bliek en  haare  Indische  maatschappy  in  goede  verstandhouding 
en  vriendschap  leeven,  neemen  en  veroveren,  waar  door 
de  particuliere  handel  van  Gompagnie's  ingezetenen  en  die- 
naaren, inzonderheid  ter  dezer  hoofdplaats,  dewdke  vooral  in 
de   tegenswoordige   tydsomstandigheden  voor  ons  van  zo  ved 

Digitized  by  VjOOQIC 


1799.     P.  Q.  VAN  OVÊR8TRATEN.  1041 

aanbelang  gerekend  moet  worden  ie  zyn,  geheel  en  al  word 
belemmerd  en  geruïneerd ;  en  is  derhalven  goedgevonden  en  ver- 
staan de  door  hoeren  Bewindhebberen  by  missives  van  den 
30^  Aoguslus  1798  en  17  January  1799  aan  deze  regeering 
toegezonden  publicatie  van  het  intermediair  uitvoerend  Bewind 
der  Bataarsche  republiek,  gedateerd  den  IS*"  Augustus  1798, 
tot  beteugeling  van  de  roofzugt  der  Franschen  en  andere 
commissie-vaarders,  niet  alleen  alhier  en  alomme  op  de 'res- 
pectieve buiten-comptoiren  tot  een  ieders  naricht  en  observantie 
ie  doen  publiceeren  en  affigeeren,  maar  ook  op  's  maatschappys 
bezittingen  in  deze  gewesten  direct  beirekkelyk  te  maken  en 
dus  ook  al  het  daar  by  gesiatueerde  en  geordonneerde,  schoon 
ook  by  dezelve  geene  s)>eciaale  melding  van  deze  gewesten  is 
gemaakt  geworden,  te  houden  en  te  considereeren,  voor  zo 
ver  zulks  van  applicatie  weezen  kan,  even  en  in  diervoege, 
als  of  het  direct  relatief  Ck)mpagnie's  possessien  in  India  was 
gestatueerd  en  geordonneerd. 


Het  in  Nederland  uitgevaardigde  stuk  luidt,  als  volgt: 
Gelykheid,    Vryheid,  Broedersckap. 

PUBLICATIE. 

Het  intermediair  uitvoerend  bewind  der  Bataafsche  Republiek 
doet  weeien :  dat  het  vertegenwoordigend  lichaam,  op  de  wyze, 
by  de  staatsregeling  vastgesteld,  overwoogen  hebbende: 
1^  hoe  zommige  Fransche  commissie-vaarders  en  andere,  ge- 
wapende  vaartuigen   zich  niet  ontzien  onder  de  vlag  dier 
Republiek   Bataafsche  en  andere  schepen,  toekomende  aan 
ingezetenen    van    mogendheden,   met   dit   gemeenebest  in 
goede   verstandhouding  levende,  onder  neutraale  vlag  vaa- 
rende en   welke   zich   op    hun   eigen   grondgebied  of  op 
dat  van  een   neutraal  en  vry  land  en  op  grond  der  sub- 
sisteerende   tractaaten   veilig  rekenen,  op  de  stroomen  en 
tot  in  de  havens  van  dit  gemeenebest  met  eene  ongehoorde 
stoutheid   te   vervolgen,  te  belemmeren,  te  neemeu  en  op 

PLA&AAT-MU  DBKL  XIL  66 

Digitized  by  VjOOQIC 


1041  1^69.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATÊN. 

te  brengm  en  zieh  tevens  by  meer  dan  eene  gelegenbeid 
het  pleegen  van  v<»tlere  en  verzv^rende  excessen  te 
verooriooven»  daar  toe  misbruik  maakende  van  cene  ge- 
dwongen uitlegging  der  wetten,  in  de  Fransche  Republiek 
omtrent  de  kaap-rheederyen  geêmaneerd; 
2®  dat  deeze  meenigvuldige  vexes  het  geringe  oversciiot  van 
onzen  koophandel,  niet  alleen  met  een  gebed  bederf  be- 
dreigen, maar  met  ons  politiek  aanweezen  zelve  geheel 
onbestaanbaar  zyn  en,  de  verachting  der  volken  op  ons 
badende,  de  geruchten  aankweeken,  welke  kwaadwilligheid 
zo  gaarne  wegens  de  slaaüsche  arhankelykheid  verspreid, 
tot  welke  zy  verondersteld,  dat  wy  gebragt  zyn; 
3^  en  overtuigd  van  de  goede  gezindheid  en  rechtvaardigheid 
van  het  Franscii  gouvernement  ten  onzen  opziehte,  mits- 
gaders dat  de  straffeloosheid  van  zoo  vede  schennissen 
van  het  Bataafisch  grondgebied  door  Fransche  kapers  en 
andere  vaartuigen,  stout  op  de  Fransche  vlag,  die  zy  voei*en. 
eeniglyk  aan  den  aandrang  der  omstandigheden  en  geen- 
zints  aan  den  wil  van  het  gouvernement  moet  worden 
geweten,  en  eindelyk  overtuigd,  dat  verdere  langmoedig- 
heid  in  kleinmoedigheid  zoude  ontaarden,  even  beledigend 
voor  het  Fransch  gouvernement,  als  vernielend  voor  onzen 
handel  en  vernederend  voor  onze  onaf hankelykheid ; 
beslooten  en  verordend  heeft: 

Voor  eerst:  dat  het  aan  geen  kaper  of  zoogenaamden  kaper, 
noch  aan  eenig  vaartuig,  hoe  ook  genaamd  en  lot  welke 
mogendheid  dezelve  ook  zoude  mogen  behooren,  geoorloofd 
zal  zyn  om  op  de  stroomen  en  de  wateren  of  op  het  grond- 
gebied der  Bataalsche  Republiek  te  hinderen  of  noemen 
eenig  schip  of  vaartuig,  vaarende  onder  neutrale  vlag  en  toe* 
behoorende  aan  de  ingezetenen  eener  neutrale  of  met  dil 
gemeenebest  in  goede  verstandhouding  levende  mogendheid, 
en  veel  minder  noch  eenig  schip  of  vaartuig,  aan  ingezetenen 
van  hetzelve  behoorende  en  vaarende  onder  Bataaüsche  vlag; 
op  poene  van  te  zullen  worden  verweezen  in  eene  boete  van 
drieduizend  guldens,  te  appliceeren  voor  twee  derde  gedeeltens 

Digitized  by  VjOOQIC 


1^69.     P.  Q.  VAN  ÓVERSTRATEN.  t04S 

len  behoeve  van  hei  fonds  der  oude  en  arme  zeelieden  en 
voor  het  resteerende  een  derde  gedeelte  ten  behoeve  van  die 
geenen,  welke  den  kaper  of  ander  vaartuig  die  zich  zulk  eene 
onrechtmaatige  daad  veroorloofd,  zal  hebben  aangehouden; 
zullende  voorts  de  commandant  van  het  vaartuig  zelve  voor 
de  betaaling  van  voorschreeve  boete  zyn  aanspraakelyk  en 
executabel  en  zoo  lang  blyven  gearresteerd,  tot  dat  aan  het 
te  vallen  vonnis  zal  weezen  voldaan,  onder  vrygeeving  van 
het  genomen  schip  of  vaartuig ;  en  dit  alles  slegts  in  gewoone 
en  ordinaire  gevallen,  zullende  die  geenen,  welke»  of  van  eene 
behoorlyke  qualificatie  zyn  onvoorzien,  of  die  zich  in  het  be- 
lemmeren en  neemen  der  schepen  en  andere  vaartuigen  aan 
verdere  excessen,  mishandelingen  of  andere  misdaaden  en  ag- 
graveerende  omstandigheden  schuldig  maaken,  naar  exigentie 
van  zaaken  en  overeenkomstig  de  subsisteerende  wetten 
zwaarder  aan  den  lyve  als  anderzints  worden  gestraft. 

Ten  tweeden :  dat  geen  schip,  uitgerust  of  bevragt  binnen 
de  Bataafsche  Republiek  door  ingezetenen  derzelve  of  van 
zodanige  mogendheden,  als  met  haar  in  goede  verstandhouding 
leeven,  en  met  in  achtneeming  der  gewoone  formen,  uit 
Bataafsche  havenen  loopende  en  gedeslineerd  na  eene  andere 
haven  van  dezelve  Republiek  of  na  die  van  eene  andere,  neu- 
trale en  met  dit  gemeenebest  in  goede  verstandhouding  staande 
mogendheid,  in  een  der  havens  van  deeze  Republiek  als  prys 
zal  worden  opgebragt,  op  eene  boete  van  zes  honderd  guldens, 
in  te  vorderen  en  te  verdeelen,  even  als  hier  vooren  art.  1 
is  gespecificeerd,  en  zulks  mede  onverminderd  de  vrygeeving 
van  het  genoomen  schip  en  lading. 

Ten  derden :  dat  onder  de  bepaalingen,  art.  1  en  2  vermeld, 
geenzints  is  begrepen  zoodanige  civiele  actie,  als  aan  den 
rheeder  of  eigenaar  van  het  belemmerd^  genomen  of  opge- 
bragt  schip  of  vaartuig  ter  zaake  van  de  hem  onrecbtmaatig 
aangedaane  belemmeringen  en  het  neemen  of  opbrengen  van 
zyn  schip  of  vaartuig  zoude  mogen  competeeren,  als  welke 
actie  in  allen  deele  wordt  gelaaten  onverlet. 

Ten  vierden:  dal  de  judtcalure  over  alle  zaaken,  hier  vooren 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1044  17ÖÖ.     P.  Ö.  VAN  OVËRSTRATEN. 

gespecificeerd,  eeniglyk  en.  by  uitsluiting  zal  competeeren 
aan  het  bureau  ter  judicature  der  convoyeu  en  licenteD,  als 
ten  deezen  opzichte  vervangende  het  bevoorens  gesubsisteenl 
hebbende  commité  tot  de  zaaken  van  de  marine,  zoo  als  Jan 
ook  zal  virorden  geprocedeerd,  even  als  by  voorsz.  oommilé 
gebruikelyk  was;  wordende  voorts  een  ieder  vermaand  eo 
alle  geconstitueerde  magten,  gelyk  mede  alle  oflBcieren  eo 
justicieren,  zoo  wel  als  alle  bevelhebbers  der  troupes  van  deo 
staat,  zoo  ie  water,  als  te  lande,  en  meer  byzonderlyk  alle 
commandanten  van  oorlog  schepen  en  andere  gewapende  vaar- 
tuigen in  dienst  deezer  Republiek  gelast  om  op  het  naaow- 
keurigste  op  de  naarkoming  deezes  en  aldus  op  de  beveiliging 
van  den  koophandel  en  de  handhaaving  der  vrybeid  en  on- 
afhangelykheid  van  dit  gemeenebest  ie  zorgen  en  daar  toe. 
des  uoods,  geweld  te  gebruiken  tegen  en  ten  aanzien  van 
kapers  en  andere  gewapende  vaartuigen,  welke  in  hunne 
excessen  moglen  voorlvaaren,  en  in  bet  algemeen  van  al!e 
dezelve,  welke  weigeren  mogten  zich  süptelyk  aan  deszelLs 
inhoud  te  gedraagen. 

Dienvolgends  gelast  het  voornoemde  Bewind,  in  naam  des 
veriegenwoordigenden  lichaams,  dat  deeze  zal  worden  afge- 
kondigd en  aangeplakt  alomme,  waar  zulks  behoort. 

Gedaan  in  den  Haage,  den  12®°  Augustus  1798,  hei  vierde 
jaar  der  Bataafsche  vrybeid. 

(geparapheert) 

R.  W.  TADAMA,  vi. 

(onder  stond) 

Ter  ordonnantie  van  hetzelve 

(was  geteekend) 

S.  DASSEVAEL. 

-^  October.     ToelidUing   iol    art.    \   der  voarvDoarden 
voor  de  pacht  der  hanen-vechterijen. 

De  drossaard  der  stad  en  ommelanden  van  Batavia,  Andries 
Hartzinck,   by   een  adres    ter    kennis  van  deze  regeering  ^e- 

Digitized  by  VjOOQIC 


1799.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  1048 

bragt  hebbende,  dat  de  baanen-vechteryen  gehouden  worden 
op  de  by  parliculiere  ingezetenen  alhier  gehuurde  landeryen, 
in  het  Bantamsche  gelegen,  met  verzoek  om  geinformeerd  te 
mogen  worden,  of  onder  de  by  hel  eerste  articul  van  de 
conditien  voor  de  pacht  der  baanen-vechteryen  voorkomende 
woorden :  >de  baanen-vechteryen  zullen,  zoo  binnen,  als  buiten 
de  stad  tot  de  binnen  posten  Anke,  de  Ketting,  Ryswyk, 
Noord wyk.  Wilgenburg  en  Antjol  in  het  geheel  niet  worden 
gelolereerd  en  voorts  ook  l)oven  de  evengemelde  binnen  posten 
tot  de  regentschappen  iu  het  Bantamsche  toe  op  geene  andere 
plaatsen  dan  de  gepriviligeerde  bazaars'*,  mede  begrepen  zyn 
de  landen,  die  in  het  Bantamsche  gelegen  zyn  en  by  particu- 
liere ingezetenen  alhier  in  huur  gebruikt  worden ;  —  zo  is, 
hier  over  gedelil)ereerd  zynde,  goedgevonden  en  verstaan  tot 
elucidatie  van  het  voorschreeven  eerste  articul  der  conditien 
voor  de  pacht  van  de  baanen-vechteryen  te  verklaaren,  dat, 
aangezien  volgens  dat  articul  op  geene  andere  plaatzen  dan 
de  gepriviligeerde  bazaars  baanen-vechteryen  mogen  getolereerd 
worden,  de  by  particuliere  ingezetenen  alhier  gehuurde  lan- 
deryen,  in  het  Bantamsche  gelegen,  onder  het  gemeld  verbod 
mede  moeten  begreepen  worden;  en  hier  van  de  gemeente  by 
billetten  te  informeeren. 

-^  October.     Voorschrift   nopems   den  uitvoer  van  pro- 
ducten, behoorende  tot  Compagnie*8  exdusieven  handeL 

Gereinarqueerd  zyntle,  dal  zommige  op-  en  ingezetenen  al- 
hier in  het  begrip  verkeeren,  als  of  zy  vryheid  zouden  hebben 
zodanige  producten,  als  van  tyd  tot  tyd 's  Compagnie's  wegen 
"per  publieke  vendulie  verkogt  en  by  hun  ingekogt  worden, 
niet  alleen  uit  te  voeren,  maar  ook  aan  de  hier  ten  handel 
komende  vreemdelingen  wederom  van  de  hand  te  zetten  en 
te  verkoopen  en  zulks  geheel  en  al  slrydig  is,  zo  met  het 
oogmerk,  waar  meede  die  verkoopingen  geschieden,  als  met 
's  Compagnie's  belangens,  zo  is  goedgevonden  en  verstaan  te 
bepaalen   en   de   gemeente  daar  van   by   billetten  kennis  te 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1046  1790.    P.  Q.  VAN  OVER8TRATEN 

geeven,  dat  in  den  aanstaande  geene  producten,  waar  in  de 
Compagnie  een  exclusiven- handel  dryfl,  van  hier  zullen  mogen 
uitgevoerd  worden  dan  alleen  die,  welke  by  de  Compagnie 
zelve  uit  hare  pakhuizen  ingekogl  zullen  zyn  en  waar  van 
het  bedragen  in  haar  kas  voldaan  zal  weezen,  op  poene  van 
couGscatie  ten  behoeven  van  den  officier,  die  de  calange  zal 
doen,  en  zodanige  andere  straffen,  als  op  den  clandestinen  uit- 
voer van  zodanige  producten  zyn  bepaald  en  vast  gesteld. 

18  October.     Opname  van  zieken^  afkomstig  van  vreemde 
schepen,  in  het  buiten-hospitaal  te  Batavia. 

Is  goedgevonden  en  verstaan  te  bepaaien,  dat  geen  zieken 
van  vreemde  schepen  in  het  buiten-hospitaal  zullen  worden 
geaccepteerd  dan  op  ordonnantie  van  den  sabandhaar  en 
licentmeester,  die,  niet  alleen  voor  de  voldoening  der  guastos 
zal  moeten  zorgen  voor  derzelver  vertrek  van  hier,  maar  ook 
by  gebreke  van  dien  daar  voor  aansprakelyk  zal  weezeo. 


Nopens  deze  zieken  werd  op  30  November  1799  nog  be- 
I :  »dat,  wanneer  capitains  of  cargas  van  vreemde  schepen 
iemand  hunner  bodems  in  het  hospitaal  moeten  achter  laten, 
zy  gehouden  en  verplicht  zullen  wezen  daar  voor,  baitea  het 
reeds  verguastereerde,  aan  de  Compagnie  te  moeten  betalen 
de  vastgestelde  guastos  voor  den  tyd  van  drie  maanden;  en 
den  sabandhaar  en  licentmeester,  Jacobus  Theodorus  ReynsU 
aan  te  beveelen  alle  hier  aankomende  capitains  en  cargas 
van  de  voornoemde  schepen  by  arrivenient  daar  van  kennis 
te  geven  en  (evens  zorg  te  dragen,  dat  zodanigen,  die  by  ver- 
trek van  hunne  schepen  alhier  ziek  in  het  hospitaal  achter- 
gelaten worden,  voor  het  vertrek  van  die  schepen  hunne  Ce 
goed  gemaakte  maandgelden  erlangen". 

■^  October.     Verhooging  van  den  prijs  van  hei  brood. 
Op  het  door  Scheepenen  aan  deeze  regeering  voorgedragen 

Digitized  by  VjOOQIC 


.     1709.     P.  Q.  VAN  OVER8TRATEN.  1047 

verzoek  Tan  de  broodbakkers  alhier  is  goedgevonden  en  ver- 
staan» ailhoofde  van  de  meer  en  meer  toenemende  schaarsheid 
en  duurte  der  tarwe  en  dies  meel,  de  prys  van  het  brood 
alhier  tot  weder  opzeggens  toe  te  verhoogen  en  te  liepaalen 
op  5  stuivers  of  20  duiten  voor  een  gebakken  brood,  zwaar 
elf  oneen,  en  10  stuivers  voor  een  brood  van  twee  en  twintig 
oneen;  voorts  den  bakkers  te  gelasten  om  voor  die  prys  goed, 
fyn,  wit  en  deugdzaam  tarwe  brood  te  verkopen  zonder  meer, 
onder  wat  practeit  ook,  daar  voor  te  mogen  neemen,  op 
poene  van  by  ontdekking  van  het  contrarie  te  vervallen  in 
de  boeten  en  straffen,  die  op  het  ligt  bakken  en  het  te  duur 
verkoopen  van  brood  zyn  vast  gesteld;  en  hier  van  de  ge- 
meente by  billetten  te  informeeren. 

22  Oclober.  Bepaling,  dat  de  Gouverneur-Generaal 
weder  ^direct*'  zoude  hebben  i^het  generaal  commando 
jiover  de  gehede  militie  alhier'*. 

Aanleiding  hiertoe  gaven  »differenten"  over  rang  en  gezag 
tusschen  den  brigadier,  S.-  de  Sandolroy,  en  den  chef  der 
brigade  by  de  Fransche  republiek,  commandant  van  het  te 
Batavia  dienst  doende  12"  bataillon  dier  republiek,  J.  C.  Gosson. 

Sandolroy  werd  benoemd  tol  adjudant-generaal  van  den 
Gouverneur-Generaal  om  bij  diens  «absentie  of  indispositie, 
•uit  naam  en  van  wegens  zyn  Hoog  Edelheid'*  het  bevel  over 
de  troepen  te  voeren. 

24  October.  Voorschrift  nopens  aan  vreemdelingen  te 
verkoopen  producten. 

Is  goedgevonden  en  verstaan  te  bepaalen,  dat  de  producten, 
welke  aan  de  hier  ten  handel  komende  vreemdelingen  uit 
's  Compagnies  voorraad  voor  betaling  worden  afgestaan,  voortaan 
zullen  moeten  bestaan  de  belvt  in  koiRj,  74  gedeelte  in  suiker 
en  een  ander  74  gedeelte  in  peper  of  zov.eeI  meer  van  de 
beide  laatste  articulen,  als  zy  zullen  begeeren. 

Zie  ook  29  April  1800. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1048  1799.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

29  October.     Regeling  der  verstrekkingen  van  smeé-kolen. 

Is  goedgevonden  de  maandelyksche  verairekkingen  van  smee- 
kden  als  nu  te  bepalen: 

voor  het  eiland  Onrast op    4    hoeden, 

•     de  equipagiewerv >     3        id. 

»       »    wapenkamer •   — */«    W- 

>     bet  ambachts  kwartier >     1 7*     id. 

»     de  arlhillery »     3  V»     id. 

met   last   om   het  geen  daar  van  overbehouden  word»  be- 
hoorlyk  te  verantwoorden. 


Op  31  October  1799  werd  goedgevonden  bovenstaande  re- 
geling aan  de  buiten-kantoi*en  mede  te  deelen,  met  last  om 
deze,  »in  zo  verre  zulks  tot  bun  comptoir  relatie  heefl,  daartoe 
•mede  betrekkelyk  te  maken*'. 

29  Otcober.     Premie  op  het  aamverven  van  Madureesche 
recnUen. 

Is  goedgevonden  tot  meerdere  aanmoediging  van  deze  wer- 
ving, builen  de  onkosten  van  het  transport  der  recrutennaar 
herwaards,  voor  ieder  bekwaam  recrut,  dewelke  in  het  guar- 
nisoen  zal  geleeverd  worden,  aan  den  capitain  of  werver  Ie 
lateu  afgeeven  rd*  K  tot  een  douceur. 

5  November.     Regeling  der  verstrekking  van  stroo-zakken. 

Is  goedgevonden  als  een  vaste  cynosure  omtrend  de  ver- 
strekkingen alhier  van  slroo-zakken  aan  met  ryst  van  Java 
hier  aankomende  schepen  in  het  vervolg,  conform  het  van 
ouds  plaats  gehad  hebbend  gebruik,  te  bepalen: 
1®  dat  by  ontlossing  van  schepen,  met  ryst  geladen,  de  ver- 
strekkingen van  stroo-zakken  uit  het  graan  magazyn  zullen 
moeten  geschieden,  als: 


Digitized  by  VjOOQIC 


1799.    P.  Q.  VAN  OVER8TRATEN. 


1049 


aao  een  schip,  beladen  met  SOO  koyangs . 

300  p» 

>     400 

240  . 

.     300 

..    ..    180  . 

.     200 

120  . 

•     IBO 

90  . 

>     100 

60  . 

>      80 

80  . 

•       50 

30  . 

en  zo  oaar  rato  van  het  getal  der  lasten  in  proportie 
van  elke  lading; 

2^  dat  deze  verstrekkingen  voortaan  Java  niet  meer  ten 
lasten  gebragt,  maar  op  rekening  van  administratie,  em- 
ballage en  aCscbeeps-ongelden  worden  afgeschreeven ; 

3®  dat,  wanneer  het  mogt  gebeuren,  dat  er  meerder  stroo- 
zakken,  als  de  invoegen  voorschreeven  gemaakte  bepaling 
permitteerd,  tol  ontlossing  der  ryst  nodig  raogten  zyn, 
zulks  niet  zal  mogen  geschieden,  dan  na  dat  de  capitain 
of  gezachhebber  van  zodanig  schip  of  vaartuig  zulks 
schriftelyk  verzegt  zal  hebben,  met  opgave  der  redenen, 
waarom  die  meerdere  zakken  nodig  zyn,  van  welk  verzoek- 
briefje  of  bewys  de  administrateurs  in  het  graan  magazyn 
telkens  by  de  berichten  der  uitgeleverde  ladingen  copias 
zullen  moeten  overleggen,  ten  einde  daar  over  gedispo- 
neerd te  worden ;  —  voorts  dat,  wanneer  de  voorschreeven 
over  verstrekte  zakken  Java  moeten  worden  aangerekend 
ter  vergoeding  door  den  leverancier,  insgelyks  by  de 
Tactnur  van  aanrekening  een  afschrift  van  dat  bewys  of 
verzoek-brielje  gevoegd  zal  moeten  worden,  sub  poene,  dat 
die  geene,  welke  niet  aan  deze  order  voldaan  zal  hebben, 
voor  de  vergoeding  der  boven  de  bepaling  verstrekte 
zakken  aansprekelyk  zal  worden  gehouden. 


14  November.     Regeling    van   in-    en  uitgaande  regten, 
door  de  Compagnie  aan  den  pachter  dier  regten  te  voldoen. 

Op  het  door  den  pachter  van  de  in-  en  uitgaande  rechten, 

Digitized  by  VjOOQIC 


tOKO  1799.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATËN. 

Souw  Kongko,  daartoe  hy  requeste  gedaan  verzoek  w  goed- 
gevonden en  verstaan  aan  hem  te  laten  voldoen  6  percenl 
tbol-gerechtigheid  van  sodanige  goederen,  als  door  de  Com- 
pagnie van  vreemde  iiandelaars  tngekogt  en  weder  per  pa- 
blieke  vendutie  alhier  verkogl  zyn  gedurende  dit  lopende 
jaar,  wyl  die  percentos  in  den  gepasseerdeu  jaare  ook  aan 
den  pachter  van  die  gerechtigheid  zyn  betaald  geworden  van 
de  goederen,  die  de  Compagnie  ingekogt  en  in  haare  huis- 
houding niet  heeft  benodigt  gehad  ep  dus  weder  zyn  verkogt 
geworden,  uithoofde  by  de  pacht  cpnditien  voor  de  Boom,  art. 
S,  wel  bepaald  is,  dat  geen  thol  of  gerechtigheid  zal  worden 
betaald  van  goederen,  die  door  de  Compagnie  van  particulieren 
worden  ingekogt,  doch  daar  onder  niet  anders  kunnen  ver- 
staan worden  dan  die  goederen,  welke  de  Compagnie  in  hare 
huishouding  benodigt  heeft. 

15  November.     Verhaoging  van  heê  Iractement  der  Com- 
pagnie*8  slaven,  die  als  artüleristen  dienst  deden. 

Door  den  lieutenant-colonel  en  chef  van  de  artbillery,  Louis 
August  d'Ormancey  d'Omois,  by  een  adres  aangetoond  zynde, 
dat  'sComp"  lyfeigenen  in  het  ambachts-kwartier,  dewelke 
in  de  exercitie  met  het  geschut  geoeffent  worden,  maandelyks 
een  halve  ryksdaalder  meer  genieten  dan  'sComp'  lyfeigenen, 
die  als  arthilleristen  op  Weltevreden  dienst  doen,  met  verzoek, 
dat  de  laatst  gemelde  met  die  in  het  ambachts  kwartier  gdyk 
gesteld  mogen  worden,  waar  door  dan  ook  de  desertie  onder 
dezelve  voorgekomen  zoude  kunnen  worden,  zo  is  ingevolge 
dat  verzoek  goedgevonden  en  verstaan  aan  een  ieder  der  lyf- 
eigenen, die  op  Weltevreden  'by  de  artbillery  dienst  doen,  zo 
wel  onder-officiers,  als  gemeenen,  boven  het  geen  zy  thans 
genieten  noch  24  stuivers  ter  maand  toe  te  leggen. 

22  November.     Magtiging  op  het  collegie  van  Heemraden 
ymlle  werken"  uit  te  besteden. 

Is  goedgevonden  en  verstaan  Heemraden  te  qualiflcceren  en 

Digitized  by  VjOOQIC 


1799.     P.  Q.  VAN  OVER8TRATEN.  1081 

Ie  recommaiicleeren  alle  werken  voortaan  by  paUieke  aan- 
besteding te  laten  maken  en  de  daartoe  benodigde  houtwerken 
en  materialen  aan  het  voornoemd  coUegie  te  laten  afgeven  uit 
'sGomp*  voorraad  voor  het  inkoops  kostende,  bezwaard  met 
de  gewone  ongelden,  alzo  zulks  overeenkomstig  is  mei  bet 
privilegie  van  dat  collegie  en  de  rd"  30000,  die  jaarlyks  aan 
hetzelve  uit  het  fonds  van  de  wagenpacht  en  het  oorgeld  der 
paarden  worden  afgegeven,  anders  niet  toereikende  zouden  zyn 
om  de  beschoeyingen,  wegen  en  bruggen  daar  voor  te  onder- 
houden. 

22  November.     Bepaling  nopens  het  geven  van  inlichtingen 
door  leden  van  de  Hooge  Regering,  in  of  binten  rechten. 

In  aanmerking  genomen  zynde,  dat,  zo  wanneer  een  lid  van 
deze  vergadering  gehouden  zoude  weezen  om  van  alle  zaken, 
die  hetzelve  in  officio  ter  kennis  komen  en  waar  naar  ver- 
volgens een  gerechlelyk  onderzoek  geschied,  voor  den  rechter 
verklaringen  te  moeten  geven,  zodanig  lid  alsdan  dagelyks 
zoude  kunnen  zyn  blootgesteld  om  voor  den  rechter  te  moeten 
verschynen  en  gevaar  zoude  loopen,  niet  alleen  dat  zyne 
opgave  genegeerd,  maar  dat  by  ook  geconfronteerd  zoude 
worden  tegens  die  geen,  ten  lasten  van  den  welken  by  zulk 
eene  verkbring  gegeven  had,  zodra  de  zaak  als  crimineel  be- 
schouwd konde  worden;  dat  dit  inzonderheid  zyne  betrekking 
heeft  tot  die  heeren  leden,  aan  wien  bet  opzicht  over  eenig 
departement  is  toevertrouwd,  en  vooral  op  den  heer  Directeur 
Oeneraal,  welken  zo  dikwyis  in  hun  Edelens  posten  zaken 
ter  kennis  worden  gebragt,  die  alleen  tot  de  voornoemde 
posten  relatie  hebben ;  dat  de  heeren  leeden  dezer  vergadering, 
van  dit  alles  verantwoording  schuldig  zynde  aan  den  rechter, 
gevaar  zouden  lopen  om,  zo  menig  werf  dit  den  rechter  zoude 
behagen,  voor  denzelven  geroepen  te  worden,  iets,  waarvan  in 
deze  gewesten  tol  noch  toe  geen  voorbeeld  gevonden  word 
en  het  welk  daarom  zeker  noch  nimmer  plaats  gevonden 
heeft,   omdat   zulk   een   lid  dikwyis  verplicht  zoude  worden 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1052  ^799.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

het  een  of  ander  te  moeten  openbaaren,  dat  hetzelve  ambts- 
halven  en  als  secretesse  zoude  zyn  toevertrouwd,  en  men  het 
karakter  van  een  lid  dezer  regeering  niet  genoeg  kan  mainc- 
tineeren  by  de  respective,  zich  hier  bevindende,  vreemde  natiën, 
die  naar  hunne  wyze  van  denken  zich  zeker  geen  denkbeeld 
zouden  kunnen  vormen,  hoe  dat  leden  van  "slands  regemng 
verplicht  zouden  kunnen  worden  van  alles,  wat  hun  ter  kennis 
komt,  naar  het  goedvinden  van  mindere  en  aan  'slands  re- 
geering ondergeschikte  collegies  opgaven  te  moeten  doen, 
ten  minsten,  dat  dezelve  zich  niet  zonden  kunnen  voorstellen, 
dat  dit  mogelyk  zy  zonder  tevens  te  verliezen  die  hoogachting 
en  eerbied  voor  zulke  leden,  die  het  zo  hoogst  noodzakelyk 
is  by  die  natiën  te  conserveeren,  voor  al  in  de  presente,  zo 
(illenziiits  falaale  tyds-omstandighcden,  waar  in  men  door  de 
ommacht,  waar  in  men  zich  bevindt,  verplicht  is  die  volkeren 
te  moeten  bestuuren  naar  de  begrippen,  waar  in  zy  zyn  en 
die  zy  gelukkig  van  'slands  overheden  hebben;  en  dat  buiten 
dien  ook  al  bet  dikwyls  zoude  kunnen  gebeuren,  dat  aan 
leden  dezer  regeering  in  ofBcio  zaken  wierden  opgegeven,  die 
het  algemeen  belang  zoude  kunnen  vorderen,  dat  niet  ge- 
meen gemaakt  wierden,  behalveu  dal  zulk  eene  opgave  ook 
altyd  noch  maar  in  rechten  als  singulier  zoude  kunnen  worden 
beschouwd  en  dus  geeue  preuve  zoude  uitmaken ;  dat  het 
echter  zoude  kunnen  exsteeren,  dat  aan  leeden  dezer  regeering 
zaken  ter  kennis  wierden  gebragl,  dien  hel  hoogst  noodzakelyk 
zoude  zyn,  dat  ter  kennis  van  den  rechter  komen,  en  het 
als  dan  tegens  het  gemeen  belang  zoude  aanlopen,  indien  zy 
daar  van  geene  behoorlyke  opgaven  aan  den  rechter  komen 
te  doen,  maar  dat  de  cognotie  en  de  beoordeeling  daar  van 
volgeus  'slandswyze  van  bestuur  in  de  eerste  plaats  thuis 
hooren  by  deze  regeering,  die  ge^is  niet  verondersteld  kan 
of  mag  worden,  dal  hierin  niet  naar  recht  en  billykheid  zal 
jugeeren,  maar  dat  die  builen  Iwylfel  niet  kunnen  afhangen 
van  het  goeddunken  van  aan  deze  regeering  gesubordineerde 
collegies,  zonder  dal  daar  uit  de  voormelde  nadcelige  gevolgen 
zouden  afvloeien,    vooral    thans   niet,    nu  men  niet  oplettend 

Digitized  by  VjOOQIC 


1790.    P.  Q.  VAN  ÓVERÖTRATEN.  1053 

genoeg  kan  wezen  om  het  credit  dezer  regeering  by  den 
inlander  te  mainclineeren  en  om  niets  toe  te  latitn,  dat  het 
zelve  by  hun  verminderen  kan;  en  is  dierhalven  goedgevonden 
en  verstaan  te  verklaren,  dat,  zo  min  de  heer  Siberg, 
als  eenig  lid  van  deze  vergadering,  gehouden  is  of  verplicht 
kan  worden  om  van  zaken,  die  hun  Edele  in  oflTicio  ter  kennis 
komen,  buiten  speciale  qualiGcatie  van  deze  regeering  eenige 
opening  te  geven  of  eenig  getuigenis  of  verklaring  te  ver- 
leeuen,  het  zy  in  rechten  of  daar  buiten. 

22  November.  Embargo,  gelegd  op  de  schepen  en  vaar- 
tuigen Ier  rcede  Batavia,  welke  Oostwaarts  wilden 
vertrekken. 

Een  Engelsch  oorlogschip,  the  Arrogant,  gewapend  met  74 
stukken  en  bemand  met  600  koppen,  had  een  vaartuig,  toe- 
behooreode aan  den  Resident  van  Cheribon  en  beladen  met 
rijst  en  kadjang,  veroverd,  welk  feit  de  Regering,  zoo  spoedig 
mogelijk,  ter  kennisse  bragt  van  hare  dienaren  langs  de  kust, 
terwijl  zij  de  particuliere  kooplieden  te  Batavia  liet  waar- 
schuwen. 

Ook  de  gouverneur  van  Java's  N.  O.  kust  legde  een  em- 
l)argo  op  «alle  groote  vaartuigen,  die  te  Saraarang  aanweezig 
•zyn  en  de  wil  om  de  Oost  of  West  hebben",  welke  maat- 
regel den  3*«°  December  1799  door  de  Hooge  Regering  is 
goedgekeurd. 

28  November.  Tegemoetkoming  aan  het  collegie  van 
Beemraden  in  de  belasting  op  paarden. 

Op  het  door  evengemeld  collegie  gedaan  verzoek,  dat  aan 
elk  lid,  benevens  den  secretaris,  uit  de  kas  van  hetzelve  zouden 
mogen  worden  toegelegd  een  honderd  en  vyftig  ryksdaalders 
tot  tegemoedkoming  in  de  betaling  van  het  oorgeld  der  paarden, 
hetgeen  zy  thans  moeten  voldoen  en  waar  van  dezelven  be- 
vorens speciaal  zyn  geéxcuseerd  geweest,  zo  by  hunne  instructie, 
als  de  besluiten  dezer  regeering  van  den  5^°  Juny  1736,  26 

Digitized  by  VjOOQIC 


1064  I^W     P-  Ö  VAN  overSTraTên. 

September  1747  en  1  Mey  175S,  en  zy  ook  veqiliclit  zyn  om  tot 
het  doen  van  commissien  naar  de  bovenhnden  als  anderzints 
meerder  paarden  aan  te  houden,  als  zy  anders  nodig  zonden 
hebhen,  het  voornoemd  collegie  te  qualificeeren  om  aan  elk 
lid  van  lietielve,  henevens  den  secretaris  van  betzdve,  jaarlyks 
af  Ie  geven  rd'  IKO  ter  voldoening  van  bet  voorsz.  oorgeld 
en  hel  liedragen  daar  van  af  te  schryven;  en  zulks  alt  aan- 
merking van  de  hardigbeid,  die  er  in  gel^n  is,  dat,  wanneer 
aan  iemand  een  lastpost  word  opgedragen,  zulks  bovendien 
noch  tot  deszelvs  nadeel  zonde  strekken,  en  bet  een  vaste 
waarheid  is,  dat  de  leden,  het  collegie  van  Heemradeo  uitma- 
kende, niet  gezegd  kunnen  worden  daar  van  eenige  naamwaardige 
inkomsten  te  genieten  of  die  geevenredigt  zyn  aan  de  occn- 
patien,  die  hun  zulks  veroorzaakt,  en  dus,  nu  die  werkzaamheden 
vermeerderen  door  de  successive  gemaakt  wordende  schikkingen, 
wd  eenige  tegemoedkoming  mogen  erlangen  in  de  betaling 
van  het  oorgeld  der  paarden,  die  zy  derlialven  ook  verplicht 
zyn  in  grooter  gelal  te  houden,  vooral  daar  zy  bevorens  of 
voor  de  introductie  van  het  placaat  op  het  oorgeld  van  den 
3*"  December  1796  daarvan  altyd  geëxcuseerd  geweest  zyn. 


34  NoTembw 
1  Drci>nbêr~' 


Verkoop  van  rijst  win  Regeringswege. 


Door  «ien  lieer  waarnemend  directeur  generaal,  Siberg,  in 
voorstel  gehragt  zynde  om,  uithoofde  van  de  zo  zeer  toenemende 
duurte  van  de  ryst,  waarop  dezelve  door  sommige  baat zugtige 
perzonen  gehragt  is  geworden,  de  op-  en  ingezetenen,  die  hno 
gerief  van  de  op  de  bazaars  ten  dienste  van  de  seharode  ge- 
meente met  de  kleine  maat  verkogt  wordende  ryst  niet  kunnen 
of  mogen  erlangen,  wederom  op  gelyke  wyze  als  den  16" 
April  jl.  is  liesloten  uit  's  Conipagnie's  pakhuizen  met  dat 
graan  tegens  een  billyke  l>etaling  te  laten  gerieven,  waarop 
gedelibereerd  zynde,  is  in  achting  genomen  onder  de  min  ge- 
goede lieden,  die  hunne  benodigdheid  van  ryst  op  die  plaatsen, 
alwaar  dat  graan  met  de  kleine  maat  tot  gerief  van  de  scha- 
mele  gemeente   verkogt   word,   niet   mogen   halen  eene  vry 

Digitized  by  VjOOQIC 


1799.     P.  Ó.  VAN  ÓVERSTRATEN.  108» 

algemeene  schaarsheid  aan  dat  voedzel  plaats  vind,  waarin 
diend  ie  worden  voorzien,  Ie  meer  de  prys,  waar  voor  de  rysi 
by  particulieren  verkogt  word,  tol  eene  ongemeeiie  hoogte  is 
gestegen  en  dezelve  dan  noch  niet  dan  zeer  schaars  is  te 
bekomen,  hoewel  ook  anders  de  voorzichtigheid  zoude  vorderen 
om  hel  restant,  dat  lang  na  noch  niet  zo  groot  is,  als  men 
wd  gewenscht  en  getracht  lieeft  hetzelve  te  brengen  en  te 
houden,  gedurende  den  oorlog  te  kunnen  aanhouden ;  dat  men 
niel  wel  anders  veronderstellen  kan,  of  deze  hoge  prys,  waar 
voor  de  ryst  thans  verkogt  word,  is  veroorzaakt  door  eenige 
baatzugtige  lieden,  die  zich  van  de  grootste  hoeveelheid  van 
dat  graan  hebl)en  meester  gemaakt,  wyl  de  aanbreng  daarvan 
in  dit  jaar  maar  eene  geringe  quantiteit  van  circum  circa 
600  coyangs  minder  heeft  Itedragen  dan  in  het  jaar  1798  en 
men  dos  hopen  kan,  dat,  zo  als  de  ondervinding  meermaals 
heeft  doen  zien,  wanneer  met  de  nu  ao  nodige  assistentie  van 
dat  graan  aan  de  gemeente  een  begin  gemaakt  word,  er  wel 
dadelyk  eene  prysvermindering  op  zal  volgen  en  er  dus  niet 
zo  veel  zal  worden  afgehaald,  als  waar  op  die  assistentie  nu 
bepaald  word. 

En  is  derhalven  goedgevonden  en  verstaan  aan  alle  Gom- 
paguie's  dienaren  en  burgers,  zo  Europeesche,  als  inlandsche, 
die  hun  gerief  van  de  op  de  bazaars  's  Compagnie*s  wegen 
by  de  kleine  maat  verkogt  wordende  ryst  niet  kunnen  of 
mogen  erlangen,  des  begeerende,  uit  's  Gompagnie's  graan- 
magazyn  naar  benodigdheid  te  doen  assisteeren,  gerekent  op 
40  S  per  hoofd  's  maands  en  zulks  voor  den  tyd  van  zes 
maanden  of  van  primo  December  1799  tot  ultimo  Mey  1800 
tegens  de  directe  betaUng  van  rd'  50  papiere  geld  dekoyang 
van  5200  f£;  dan,  ten  einde  hiervan  geen  misbruik  zoude 
kunnen  worden  gemaakt,  aan  het  coUegie  van  Schepenen  al- 
hier te  demaodeeren  om  de  daar  toe  nodige  opgaven  te  ont- 
vangen, in  diervoegen,  dat  een  ieder,  die  de  voorz.  assistentie 
begeert,  verpligt  zal  zyn  dan  wel  onder  zyne  handtekening  in 
geschrifte  zich  te  adresseeren  van  te  benoemen  commissarissen 
door  het  gemeld  coUegie  van  Schepenen,  die  daar  toe  geduu* 

Digitized  by  VjOOQIC 


1086  1^09      P.  Ö.  VAN  OVERSTRATÉN. 

rende  den  tyd  van  agt  dageu,  na  gedane  publicatie,  dagelyfcs 
zullen  vaceeren  des  voormiddags  Tan  8  lot  12  uuren,  enaao 
dezelve  op  te  geven  hel  getal  hoofden,  die  door  hun  moeten 
gespyzigd  worden  en  voor  hoe  veel  ,tyd  hy  van  de  voorz.  zes 
maanden  begeert  gerieft  te  worden,  waarvan,  de  geheele  opgave 
geschied  zynde,  door  het  gemeld  collegie  van  Schepenen  rap- 
port aan  deze  regeertng  zal  moeten  worden  gedaan,  in  hoeverre 
die  opgaven  met  het  waar  getal  koppen,  die  gespyzigd  moeten 
wonien,  overeenkomtj  ten  einde  de  afgave  der  ryst  daarnaar 
te  kunnen  laten  gevolg  nemen. 

En  tevens  in  consideratie  genomen  zpde,  hoe  dat  door  de 
voorsz.  duurte  der  ryst  vermeerderd  word  hel  getal  der  be- 
hoeftige lieden,  die  zich,  zo  op  Compagnie's  ryst-bazaar  hiDDen 
de  stad,  als  by  het  buiten  Portugeesche  kerkhof,  by  de  kleine 
maat  van  dat  graan  trachten  te  voorzien  en  hoe  sommige 
min  behoeftigen  en  zelvs  vermogenden  op  eene  clandestine 
wyze  mede  op  de  voornoemde  plaatsen  ryst  laten  inkopen, 
schoon  zy  kennis  dragen,  dat  die  alleen  Compagnie's  wegen 
word  verkogl  om  de  schamele  gemeente  te  gemoed  Ie  komen 
en  te  gerieven,  waardoor  dan  ook  veroorzaakt  word,  dat 
waarlyk  armoedige  ingezetenen  dikwyls  moeten  achterstaan 
en  geen  ryst  bekomen  kunnen;  zo  is  goedgevonden  en  ver- 
staan, zo  wel  aan  het  collegie  van  Schepenen  dezer  stad,  ak 
aan  dat  van  Heemraden  op  te  dragen  om  dopr  de  respectieve 
wykmeesters,  voor  zo  ver  die  onder  een  ieder  van  dezelve 
sorteeren,  ten  spoedigsten  een  exacte  opneem  te  laten  doen 
van  alle  behoeftige  ingezetenen  hunner  wyken,  die  gerechtigd 
geoordeeld  kunnen  worden  om  Compagnie's  wegen  met  ryst 
gerievd  te  worden,  en  daarvan  aan  zich  te  doen  dienen  schrif- 
telyke  berichten,  waarby  bekend  gesteld  zullen  moeten  worden 
de  namen  van  die  lieden  met  hel  gelal  der  hoofden,  die  zy 
te  spyzigen  hebben,  met  qualificatie  om  vervolgens  aan  zodanige 
behoeftige  lieden  af  te  geven  brievjes  of  schriflelyke  bewyzen, 
door  hunne  secretarissen  ondertekend  en  voorzien  van  derzeiver 
zeguk,  waarop  bekend  gesteld  zullen  moeten  worden  de  namen 
dier  armoedige  lieden,  hel  getal  hunner  huisgezinoeo  eo  lioe 

Digitized  by  VjOOQIC 


17d0.    P.  Q.  VAN  OVEftSTRATÊN.  108^ 

veel  dezelven  dagelyks  aan  ryst  benodigd  hebben;  voorla  den 
opziender.  en  de  gecommitteerdens  by  den  verkoop  van  ryst 
by  hel  buiten  Portugeesch  kerkhof  Ie  gelasten  om  aUeen  op 
die  schriflelyke  bewyzen  of  brievjes  ryst,  hetzy  by  de  heele 
of  halve  ganting,  te  verstrekken  tegens  den  bepaalden  prys 
en  daarvan  dagelyks  behoorlyke  notitie  te  honden,  ten  einde 
hiervan  geen  misbruik  worde  gemaakt;  en  wyders  te  bepalen, 
dat  diegeenen,  dewelke  de  voornoemde  brievjes  of  schriflelyke 
bewyzen  zullen  hebben  nagemaakt,  by  ontdekking  als  folsarissen 
zullen  worden  gestraft  en  dat,  wanneer  een  lyfeigene  bevonden 
zal  worden  op  eeuige  indirecte  wyze  op  de  voornoemde  pfaatzen 
voor  zyn  lyf  heer  of  vrouw,  die  geen  dusdanig  bewys  verleend 
is  geworden,  rysl  te  hebben  ingekogt,  die  lyfheer  of  vrouw 
voor  de  eerste  maal  zal  verbenren  een  boete  van  vyftig  ryks- 
daalders  contant  en  voor  de  tweede  maal  de  lyfeigen  zal 
worden  geconfisqueerd  ten  behoeven  van  den  officier  van  jus- 
titie, die  de  calange  zal  doen;  en  hiervan  by  publicatie  aan  de 
gemeente  kennis  te  geeveu. 


Op  5  December  1799  werd  ter  zake  nader  besloten: 
In  overweging  genomen  zynde,  hoe  dat  door  de  tegenwoordige 
duurte  van  de  ryst  vermeerderd  word  het  getal  der  behoeftige 
lieden,  die  zich,  zo  op  's  Compagnies  rystbazaar,  als  by  de 
Fortugeesche  kerk  by  de  kleine  maat  van  dat  graan  trachten 
te  voorzien,  en  hoe  sommige  min  behoeftigen  en  zelvs  ver- 
mogenden op  een  clandestine  wyze  mede  op  de  voormelde 
plaatzen  ryst  laten  inkoopen,  schoon  zy  kennis  dragen,  dat 
die  alleen»  daar  Compagnies  wegen  wordt  verkogt  om  de 
schamele  gemeente  te  gemoed  Ie  komen  en  te  gerieven,  waar 
door  dan  ook  veroorzaakt  word,  dat  waarlyk  armoedige  inge- 
zetenen dikwyis  moeten  agterstaan,  zo  is  met  alteratie  in  zo 
verre  van  bet  den  28*°  November  jongstleden  genomen  besluit 
betreffende  den  verkoop  van  ryst  met  de  kleine  maat  aan  de 
schaamele  gemeente,  zo  op  's  Compagnies  bazaar,  als  by  de 
buiten  Porlogeesche  kerk,  goedgevonden  en  verstaan  aan  allen 

nüAAT-iOtl  DUL  XII.  67 

Digitized  by  VjOOQIC 


10K8  ^700.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

eD  een  iegelyk,  die  by  onderzoek  by  de  wykmeesten,  waar 
onder  zy  sorteeren,  bevonden  zallen  worden  niet  te  befaooren 
tot  waarlyk  behoefligen  of  die  adsistentie  van  de  Compagnie 
met  ryst  niet  benodigd  te  bebben,  te  interdiceeren  op  de 
voormelde  plaatzen  ryst  te  koopen,  hetzy  zelvs  of  door  buoiie 
slaaven  of  anderen  banoent  weegen,  op  poene,  dat  by  ontdek- 
king, dat  zulke  perzoonen  aldaar  zelvs  ryat  inkoopeo,  zullen 
verbeuren  een  boete  van  vyflig  ryksdaalders  contant  voor  de 
eerste,  een  honderd  voor  de  tweede  maal,  terwyl  voor  ieder 
slaav,  die  tot  bet  koopen  van  ryst  van  zodanig  iemand  zal 
worden  gebruikt,  verbeurd  zullen  worden,  voor  de  eerste 
maal  vyftig  ryksdaalders,  te  belaalen  door  den  lyiheer  of  vrouw, 
dan  wel  door  die  geen,  welke  dien  lyfeigen  daartoe  heefl 
gebruikt,  naar  bevinding  van  zaaken,  en  voor  de  tweede  maal, 
zodanig  een  lyreigen  zal  worden  geconfisqueerd,  alles  ten  be- 
hoeven van  den  officier,  die  de  calange  zal  doen,  terwyl 
lyféigenen,  die  buiten  last  van  hunne  lyflieeren  of  vrouwen 
de  gemelde  ryst  zullen  inkopen,  het  zy  voor  zich  zelvs,  dan 
wel  voor  anderen,  die  niet  behoeftig  zyn  of  die  adsislenlie 
niet  benodigd  hebben,  aan  een  paal  gebonden  en  strengelyk 
gegeezeld  zullen  worden ;  en  mitsdien  hel  collegie  van  Schee|ienen 
dezer  slad  en  dat  van  Hcemraaden  der  Bdlaa[s(*he  omme- 
landen als  nu  van  de  by  het  voorschreeven  besluit  aan  d^dve 
opgednigen  commissie  om  ieder,  vtior  zover  hun  aangaat, 
door  de  onderscheiden  wykraeesleren  een  exacten  opneem 
te  laten  doen  van  alle  behoeftige  ingezetenen  hunner  wyken, 
die  gerechtigd  geoordeeld  kunnen  worden  om  's  Compagnies 
wegen  met  ryst  met  de  kleine  maat  geriefd  te  worden,  te 
dechargeeren,  als  mede  van  't  geen  hiertoe  veoJer  relatie 
heeft. 


Op  17  December  1799  is  de  bevoegdheid  om  ryst  aan  te 
vragen  uitgestrekt  lot  inbnders  en  Chinezen. 

Hoezeer  het  gebrek  aan  rijst  toenmaals  over  een  groot 
gedeelte  van  Java  nijpend  was,  blijkt  o.  a.  uit  het  navolgende, 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1799.    P.  Q.  VAN  OVERSTRAtEN.  iotó 

mede  op  den  17~  December  1799  door  de  Indische  Regering 
genomen  beslnit. 

Uithoofde  van  de  groote  schaarsheid  aan  ryst,  wellie  ihans 
onder  de  inwoonders  op  Java  plaats  heeft  volgens  het  be- 
deelde door  den  heere  Javas  gouverneur,  van  Beede  tot  de 
Parkeier,  by  zyn  Ëdelens  aparte  missive  van  den  4*°  dezer, 
is  goedgevonden  en  verstaan  welgemelden  heer,  van  Reede, 
op  zyn  Edele  daar  toe  gedaan  verzoek  te  qualificeeren  om 
de  hoeveelheid  ryst,  welke  ingevolgen  de  aan  zyn  Edelens 
door  deze  regeering  by  briev  van  den  28"^  Juiiy  laatstleden 
gegeevene  last  tot  den  inkoop  van  500  koyangs  voor  deze 
hoofdplaats  reeds  ingekogt  is,  aan  de  ingezetenen  te  Samarang 
tegens  inkoops  prys  af  te  staan,  met  recommandatie  om  den 
Oosthoeks  gezachhebber,  Fredrik  Jacob  Rolhenbuhler,  te  ge- 
lasten zorg  te  dragen,  dat  in  het  aanslaande  voorjaar  de 
bepaalde  hoeveelheid  ryst  voor  inkoop  ter  afhaal  in  gereed- 
heid zy  en  daar  toe  te  verplichten  de  hoofden  der  Chineezen 
te  Bangil,  Passourouang,  Bezoekie  en  andere  regentschappen 
in  den  Oosthoek,  alwaar  het  ryst  gewas  wel  geslaagd  is. 


Ten  slotte  bepaalde  de  Regering  op  30  December  1799: 
Ingekomen  zynde  een  extract  uit  de  resolutien  van  het 
collegie  van  Scheepenen  dezer  stad  van  den  26^°  der  thans 
lopende  maand,  nevens  een  daar  by  gevoegde  lyst  van  de 
aan  commissarissen  uit  het  gemeld  collegie,  ingevolgen  de 
publicatie  van  den  3^  dezer  door  zodanige  gegoede  op-  en 
ingezetenen,  als  adsisleutie  met  ryst  uit  *s  Compagnies  pak- 
huizen benodigd  hebben  en  hun  gerief  op  de  bazaar  of  by 
de  Jassenbrug,  alwaar  dat  graan  tot  gerief  van  de  schamele 
gemeente  met  de  kleine  maat  verkogt  word,  niet  kunnen  of 
mogen  erlangen,  gedaane  opgave  van  de  boeveelheid  van  ryst, 
met  welke  zy  verzoeken  geassisteerd  te  mogen  worden;  zo 
is  goedgevonden  en  verstaan  de  voorschreeve  assistentie  als 
na  te  verleenen  door  aan  de  zulken,  die  dezelve  voor  meer 
dan  voor  vier  maanden  hebben  verzegt,  alleen,  alzo  niet  meer 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1060  1799.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

te  missen  is,  te  laten  verstrelcken  de  opgegeven  qaanliteil 
ryst  voor  den  tyd  van  vier  maanden  tegens  rd*  BO  papiere 
geld  de  koyang  en  ten  dien  einde  de  voormelde  lyst  aan  de 
opperkooplieden  dezes  kasteels,  Fredrik  Schouwman  en  iohan 
Hartman,  te  laten  afgeven  om  naar  de  daarby  gedaane  op- 
gave de  ordonnantien  op  te  maken,  die  tegens  betaaling  af  te 
geven  en  daar  op  de  by  dezelve  bepaalde  hoeveelheden  ryst 
uit  Compagnies  pakhuizen  te  doen  vertrekken,  met  recomman- 
datie ora  voorts  die  gelden  in  's  Compagnies  kas  te  verantwoorden : 
en  de  gemeente  als  nu  by  een  nader  billet  van  de  voorschreef  e 
adsistentie  te  adverteeren  en  dat  de  betaling  direct  by  den 
ontvangst  van  de  ordonnantie  zal  moeten  worden  gedaan  tegens 
rd*  KO  papiere  geld  de  koyang  en  een  ieder  zich  in  perzoon 
of  wel  onder  zyn  handtekening  in  geschrifte  om  de  evenge- 
melde  ordonnantien  zal  moeten  vervoegen  by  den  tweeden 
opperkoopman  dezes  kasteels.  Hartman,  die  daar  toedagelyks, 
de  Sondagen  alleen  uilgesloten,  van  's  morgens  neegen  tot  elf 
uuren  binnen  het  kasteel  zal  vaceeren,  als  mede  dat  een  ieder, 
die  de  meergemelde  adsistentie  met  ryst  begeert,  verplicht 
zal  zyn  om  de  ordonnantie,  zo  wel  als  de  ryst  voor  ultimo 
April  aanstaande  te  moeten  laten  afhaalen,  na  welken  tyd  de 
afgave  niet  meer  zal  mogen  plaats  hebben. 

10  December.     Yerpachiing  van  Cheribonsche  domeineth 

De  resident  te  Cheribon  verzogt  hebbende  om  de  nodige 
ordres  en  qualificatie  tot  het  laten  opveilen  van  de  domainen 
ten  dien  comptoire,  wyl  het  termp  der  vorige  verpachting 
met  ultimo  December  naastkomende  staat  te  expireeren,  zo 
is  goedgevonden  en  verstaan  de  evengemelde  domainen,  wyl 
de  redenen,  die  het  zedert  den  oorlog  raadzaam  hebben  doen 
oordeelen  om  dezelven,  insteeJe  van  het  anders  gewoon  ter- 
myn  van  drie  jaaren,  maar  voor  een  jaar  te  laten  geschieden, 
als  noch  subsisteeren,  wederom  slechts  voor  een  jaar  te  ver- 
pachten of  van  primo  January  tot  ultimo  December  WK) 
en  zulks  op  dezelvde  condilien  en  op  den  voel,  zo  als  voor 
dit  jaar  heeft  plaats  gehad. 

Digitized  by  VjOOQIC 


17Ö0.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  1061 

10  December.  Machliging  op  de  buiten-regenten  der  hos- 
pUalen  de  oppassers^  in  de  hospitalen  bescheiden^  aan  ie 
stellen. 

10  December.  Toekenning  van  een  "dextra-douceur"  aan 
Raden  extra-ordinair  van  Indiê^  die  geen  presidium  van 
eenig  collegie  beldeedden. 

Geeonsidereert,  dat  ten  lyde  heeren  Commissarissen  Gene- 
raal in  den  jaare  1797  de  inkomsten  van  de  heeren  leden 
dezer  tafel  heitben  gereguleerd,  alle  Raaden  extra-ordinair  van 
Indie  bekleed  zyn  geweest  met  praesidiums,  behalven  de  heer 
van  Riemsdyk,  die  daarentegen  jouisseerde  van  de  voordeden,  ge- 
hecht aan  het  door  zyn  Edele  thans  noch  bekleed  wordend  ambt 
van  ontvanger  generaal  en  welke  voordeelen  met  die  van  een 
praesidium  gelyk  gesteld  kunnen  worden ;  dat  deze  voordeelen 
suppleeren  de  anderzints  voor  een  Raad  van  Indiê  bepaalde, 
zeer  geringe  inkomsten  tol  een  bedragen  van  slechts  rd'  400 
ter  maand  en  dezelven  in  staat  stelt  om  overeenkomstig  hun 
publiek  karakter  te  kunnen  bestaan;  en  dat  hier  op  door 
heeren  Commissarissen  Generaal,  blykens  hoogstderzelve  mis- 
sive van  den  29^"  Aprill797,  is  gereflecteerd  by  het  reguleeren 
der  evengenielde  inkomsten,  zonder  dat  door  hun  hoog  Edel- 
heden  schikkingen  zyn  gemaakt  omtrent  Raden  van  Indiê, 
welke  in  der  tyd  aan  deze  tafel  zitting  zouden  hebben  zonder 
een  praesidium  of  hel  ambt  van  ontvanger  generaal  te  bekleeden, 
en  dat  de  billykheid  het  mede  brengt,  dat  die  schikkingen 
als  noch  worden  gemaakt,  zo  uithoofde  de  apparentie  voor 
zodanige  leden  dezer  lafel  om  eerlang  het  een  of  ander  prae- 
sidium te  zullen  erlangen  zeer  verminderd  is,  zedert  de  heeren 
meesiers  by  hoogstderzelver  missive  van  den  9«"February  1798 
hebben  aangeschreeven,  dat  geene  leden  dezer  regeering  meer 
zullen  mogen  zyn  president  van  den  Raad  van  juslilie  alhier 
of  van  bet  collegie  van  Scheepenen  dezer  stad,  als  wyl  het 
voor  hun  Edele  volstrekt  ondoenlyk  is  om  van  hel  voorschreeven, 


Digitized  by 


v^oogle 


1062  1799.    P.  Q.  VAN  OVER8TRATEN. 

allezints  sober  inkomeD  te  konnen  bestaan,  voor  al  in  een 
tydstip  als  thans,  waar  in  aDe  levensmiddelen  en  andere  be- 
hoeflens  tot  eene  voorbeeldeloose  duurte  zyn  gereezen. 

Om  alle  welke  redenen  dan  ook  goedgevonden  en  verstaan 
is  aan  de  voornoemde  heeren  Engelhard»  Ganter  Visscher  en 
van  Ysseldyk  en  zodanige  andere  heeren  Raaden  extra-ordinair, 
als  in  der  tyd  aan  de  hooge  tafel  sessie  hebben  en  van  geen 
praesidie  jouisseeren  zullen,  op  approbatie  van  de  heeren 
Meesters  toe  te  leggen  een  extra-doacear  van  rd^  200  ter 
maand  in  papieren  van  credit  en  de  afbetaling  hier  van 
intusschen  te  laten  geschieden  onder  cautie  de  restitoendo, 
ingeval  de  heeren  meesters  dil  niet  met  hoogstderzelver  goed* 
vinden  mogten  gelieven  te  vereeren. 


In  de  resolotien  der  Indische  Regering  van  12  December 
1799  vindt  men  ter  zake  nog  aangeteekend  : 

De  heeren  Raaden  extra-ordinair,  Nicolaos  Engdhant,  Gor- 
nelis  Adrianus  Ganter  Visscher  en  Wouter  Hendrik  van 
TsseMyk,  te  kennen  gegeven  hebbende,  dat  hun  Edele  voor 
zich,  ten  einde  niet  te  strekken  tot  voorbeelden  voor  anderen 
om  mede  verzoek  te  doen  tot  vermeerdering  van  derzelver 
tractementen,  afzagen  van  het  by  de  resolutien  dezer  regeerin^r 
van  den  10^^  der  thans  lopende  maand  aan  de  Raaden 
extra-ordinair,  die  geen  praesidie  bekleeden,  op  approbaiie 
der  heeren  Meesters  geaccordeerd  extra-douceur  van  rd*  200 
ter  maand,  zo  is,  wyl  thans  geene  Raaden  extra>ordinair. 
behalven  de  voornoemde  heeren,  Engelhard,  Ganter  Visscher 
en  van  Ysseldyk,  aan  deze  tafel  zitting  hebben,  die  niet  het 
een  of  ander  praesidie  dan  wel  het  ambt  van  ontvanger 
generaal  bekleeden,  goedgevonden  en  verstaan  de  voorscbreeven 
resolutie  builen  eifect  te  laten,  doch  hier  van  aan  de  heeren 
Meesters  kennis  te  geeven,  met  verzoek,  dat  om  de  redenen, 
by  die  resolutie  vermeld,  omtrent  hel  inkomen  van  zodanige 
Raaden  extra-ordinair  door  hun  wel  Edele  hoog  achtbare 
billyke  schikkingen  mogen  worden  gemaakt 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1799.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  106S 


10 


^  December.  Mededeeling  van  de  tiemw^ze  van  het 
Opperbestuur  nopens  de  toepassing  in  Indié  der  leer 
van  vrijheid^  gelijkheid,  enz. 

De  beer  Gouyenieur  Generaal  heeA  ter  vergadering  gecom- 
municeerd een  extract  uit  een  door  heeren  Bewindheblieren, 
uitmakende  het  committé  oyer  de  zaaken  tot  de  Oost-Indische 
handel  en  bezittingen,  aan  zyn  hoog  Edelheid  geschreeven 
secreeten  briev,  gedateerd  den  23^°  April  dezes  jaars»  volgende 
het  gemeld  extract  hierna  geinsereerd. 

EXTRACT  uil  een  secreete  missive  van  de  heeren  Bewind- 
hebberen  van  de  Generaale  Nederlandsehe  Oost- 
Indische  Compagnie,  aan  den  Gouverneur  Generaal 
van  Oterstralen,  ged,  Amsterdam  dd"  22  April 
1799. 

Wy  hebben  namentlyk  nooit  opgehouden  te  verseren  in 
bet  denkbeeld  en  wy  persisteeren  als  noch  by  de  gedagten, 
dat  de  leer  van  vryheid  en  gelykheid,  hoezeer  gegrond  op  de 
on  vervreemd  baare  rechten  van  den  mensch  en  borger  en 
hoezeer  onder  zeekere  bepalingen  geintroduceerd  in  dit  gemeene 
best  en  in  eenige  andere  staaten  van  Europa,  niet  kan  worden 
overgebragt,  noch  geappliceerd  in  's  lands  Indische  bezittingen, 
immers  zo  lang  derzelver  zeekerheid  en  veiligheid  onder  andere 
zal  blyven  afhangen  van  de  aldaar  vigerende  en  tot  dus  ver 
onontbeerlyke  meerdere  trap  van  8uI)ordinatie,.  zonder  die  bezit- 
tingen bloot  te  stellen  aan  verwarringen  en  misbruiken,  welker 
effecten  niet  zouden  zyn  te  bereekenen  en  waar  aan  wy  niet 
kunnen  denken  zonder  angst  en  schrik;  wel  verre  derhalven 
van  eenig  voornemen  om  de  practyk  van  de  gezegde  eed.  van 
vryheid  en  gelykheid,  vooral  zo  uls  dezelve  al  veel  tyds  gantsch 
verkeerdelyk  wordt  geëxpliceerd  en  dien  ten  gevolge  mis- 
bruikt, te  extendeeren  tot  de  etablissementen  in  Azia,  kunnen 
wy  u  verzeekeren,  dat  wy  by  alle  redressen  en  reformes,  welke 
aldaar  te  eeniger  tyd  noodzakelyk  zouden  kunnen  worden  be* 
vonden,   hetzy  in   de  onderscheiden   deden  van  het  bestuur, 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1064  1799.    P.  Q.  VAN  OVER8TRATEN. 

hefzy  in  den  handel.  Dimmer  uit  bet  oog  zulleD  veriieMn, 
noch  de  waarachtige  belangen  van  die  etablissementen,  nocA 
derzelver  byzondere  betrekkingen  en  omstandigheden,  gviyk 
vfy  ons  op  dit  stuk  breeder  zullen  expliceeren  by  onze  scereete 
missive  aan  Commissarissen  Generaal  en  de  hooge  i^emng 
gezamenllyk,  welke  eerstdaags  staat  te  worden  venM)nden  eo 
waartoe  wy  kortheids  halve  refereeren. 

En  wat  aangaat  een  derde  poinct,  hetwelk  men  zich  valscbelyk 
heeft  verbeeld  en  waaruit  almede  nadeelige  conseqaeutien  zyn 
getrokken,  als  of  namentlyk  de  Oost-Indische  Compagnie  dezer 
landen  moest  worden  gereekend  te  zyn  vernietigd  door  de 
invoering  hier  te  lande  van  eene  andere  form  van  bewind 
over  die  bezittingen,  ook  dit  bericht  is  even  ongerundeerd  als 
de  twee  voorige,  voor  zoveel  betreft  het  bestuur  in  de  be- 
handeling van  zaaken  in* die  bezittingen  en  de  relatien  toten 
met  de  inlandsche  vorsten  en  volken. 

Het  heeft,  ja,  den  representativeu  souverein  voor  deze  re- 
publiek goed  gedagt  het  Oost-Indische  Bewind  hier  te  lande 
zeer  aanmerkelyk  te  simpliflceeren  en  hetzelve  te  zuiveren 
van  veele  schadelyke  en  kostbaare  misbruiken  en  die  simpli- 
ficatie en  zuivering  zullen  noch  verder  worden  gepousseerd 
en  to't  de  juiste  bornes  gebragt  naar  aanleiding  van  de  geïn- 
troduceerde staatregeling,  maar,  niettegenstaande  het  Ëuropeesch 
bestuur  in  Indiö  (e  eeniger  tyd  mede  susceptibel  zoude  kunnen 
worden  geoordeeld  voor  soortgelyke  reformes,  gelyk  wy  ons 
ook  hierover  breeder  zullen  uitlaaien  by  onze  eerstvolgende 
secreete  missive  aan  Commissarissen  Generaal  en  de  hooge 
regeering,  bepaald  zich  nochthans  al  het  hier  voorgezegde  voor 
het  tegenwoordige  eeniglyk  tot  het  bewind  binnen  dezen 
staat  zonder  voor  als  noch  eenigeconnexie  of  invloed  te  hebben 
met  of  op  het  beleid  van  zaaken  in  'slands  Indische  bezit- 
tingen, veel  min  met  of  op  de  subsisteerende  betrekkingen, 
verbonden,  contracten  of  usantien  met  de  Oostersche  vorsten, 
omtrent  welk  een  en  ander  geene  verandering  van  eenige 
aangeleegendheid  zal  worden  gemaakt  dan  met  onderling  over» 
\e^    en    met    observantie    van    de    omstandigheden    en   de 

Digitized  by  VjOOQIC 


1799.    P.  Q.  VAN  OVER8TRAYEN.  1068 

gde^eodheid  des  lyds.  In  alle' handelingen  met  de  vorsten 
en  volken  inzonderheid  zal  eene  Oost-Indische  Compagnie  per- 
sisleeren  en  blyven  beslaan,  waar  van,  behalve  andere,  len 
bewyze  kan  verstrekken  de  resolulie  van  de  voormalige  Staaten 
Generaal  van  den  24"^°  December  1795,  waarby  ons  len  tyde 
van  onze  instelling  uitdrukkelyk  is  geinjungeerd  provisioneel 
ie  blyven  behouden  de  tilulature  van  Bewindhebberen  der 
Generaale  Oost-Indische  Compagnie,  zonder  dat  daar  in  eenige 
verandering  is  gemaakt  by  de  opgemelde  staatsregeling. 

Dit  zal  genoeg  zyn,  medeburgers  I  tot  uwe  byzondere  gerust- 
stelling met  opzicht  tot  de  zo  belangryke  onderwerpen, 
welke  wy  dus  ver  hebben  behandelt,  waarom  wy  dan  geen  oogen- 
blik  willen  twyfelen,  of  gy  zult  van  nu  af  aan  van  uwc  zyde 
al  uw  beleid  en  allen  uwen  invloed  in  het  werk  stellen 
om  die  zelvde  geruststellende  verzeekering  te  verwekken,  zo 
wel  by  de  leeden  der  regeering  en  de  verdere  ambtenaren 
en  bedienden,  als  by  de  Europesche  en  andere  ingezetenen, 
overal,  waar  gy  zulks  voegzaam  en  dienstig  zult  oordeelen,  tol 
l)escbaming  en  beteugeling  van  onverstand  en  kwaadwilligheid, 
waar  toe  wy  verzoeken  en  vertrouwen,  dat  gy,  des  noods, 
gebruik  zult  maaken  van  alle  de  u  toebetrouwde  macht  en 
aulhoriteit. 

Waar  over  gedelibereerd  zynde,  is,  conform  de  tevens  door 
lioogstgemelden  heer  Gouverneur  Generaal  gedaane  propositie, 
goedgevonden  en  verstaan  van  den  inhoud  van  het  voor- 
schreeven  extract  aan  de  gemeente,  zo  hier,  als  op  de  res- 
pective  buiten-comptoiren,  by  publicatie  kennis  te  geeven  tot 
geruststelling  van  alle  dienaaren  en  ingezetenen  en  wegneniing 
van  alle  verkeerde  begrippen,  welke  hier  omtrent  zouden 
mogen  plaats  vinden ;  en  voorts  by  de  gemelde  publicatie 
tevens  een  iegelyk  en  in  het  byzonder  die  geenen,  aan  de- 
welken  eenig  politiek  of  rechlerlyk  of  militair  gezach  is 
toebetrouwd,  niet  alleen  op  het  bartelykst  te  verroaanen,  maar 
ook  op  het  nadrukkelykst  te  gelasten  zich  naar  de  voor- 
schreeven  door  heeren  Bewindhebberen  gemanifesteerde  intentie 
te  gedragen. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1066  1709.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

12  December.     Vergrooting  mnhetjaarlijksdi  r^douceur" 
voor  de  klerken  bij  het  negotie-kantoor  te  Batavia. 

Uit  aanraerkiDg  van  de  geringheid  van  het  douceur,  dat 
by  de  resolutie  dezer  regeering  van  den  10  July  179S  voor 
de  klerken  op  het  negotie  comptoir  op  rd'  600  is  bepaald, 
naar  evenredigheid  van  het  groot  getal  klerken,  het  welk  op 
het  évengemeld  negotie-comptoir  bescheiden  is,  en  ten  einde 
aan  die  klerken,  uithoofde  van  derzelver  bekrompen  inkomsteo, 
eenig  beter  middel  van  bestaan  toe  te  voegen  is  goedgeTonden 
en  verstaan  hetzelve  douceur  te  verhoogen  tot  rd'  1000  's  jaars. 

j^i^^~^.     Voorschriften  nopens  den  verkoop  van  vaar* 
tuigen. 

Is  goedgevonden  en  verstaan: 

Eerstelyk:  voor  eerst  de  dispositie  aan  te  houden  onDtrent 
de  nadere  te  maken  hepalingen  van  'sHeeren  gerechtigheid 
en  andere  ongelden,  die  by  verkoop  van  schepen  en  vnartaigen 
voldaan  moeten  worden,  wanneer  die  verkoop  aan  's  Compag- 
nies onderhorigen  of  aan  vreemdelingen  geschiedt. 

Ten  tweeden:  te  hepalen,  dat  by  den  verkoop  van  schepen 
en  vaartuigen  de  voormelde  te  bepalen  's  Heeren  gerechtigheid 
en  andere  ongelden  ook  van  derzelver  inventaris-goederen 
zullen  moeten  worden  betaald. 

Ten  derden:  den  verkoop  van  schepen  en  vaartuigen,  op 
's  Compagnies  comptoiren  of  onder  haare  jurisdictie  geboawd, 
te  interdiceeren  op  vreemde  plaatzen,  op  poene,  by  overtreeding 
of  clandestinen  verkoop,  van  confiscatie  van  zodanige  schepen 
of  vaartuigen,  het  zy  om  de  Oost,  West  of  Noord  van  Indien ; 
door  de  eigenaars,  voerder  of  andere,  daartoe  geqaalïficeerd 
zynde  perzoonen  te  doen  stellen  behoorlyke  borgtocht  voor 
de  waarde  van  het  schip  of  vaartuig,  zo  als  by  de  koopbrieven 
zal  bekend  staan,  dat  hetzelve  schip  of  vaartuig  van  die  plaats 
zyner  destinatie  wederom  naar  herwaards  zal  terugkeeren 
en   aldaar  niet   worden    verkogt^   om   by  bevinding  van  het 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1709.     P.  G.  VAN  OVCR8TRATEN.  1067 

tegendeel  de  voorschreeve  waarde  ten  behoeven  van  de  Gom* 
pagnie  in  te  vorderen  of  zonder  form  van  proces  by  weege 
van  parate  executie  daarop  te  verbaalen,  doch  onder  deze 
restrictie,  dat  de  verkoop  van  zodanig  schip  of  vaartuig  word 
toegestaan,  ingeval  dezelve  by  aankomst  in  een  vreemde  haven 
te  slegt  of  buiten  staat  bevonden  worden  de  reize  voort  te 
zetten  of  naar  herwaards  terug  te  keeren,  mits  dat  de  nood- 
zakelykheid  daar  van  door  de  eigenaars,  voerders  of  andere 
geqnalificeerde  perzoonen  met  beëdigde  verklaaringen  word 
aangetoond,  wanneer  dezelve  zullen  kunnen  volslaan  met  de 
belaling  van  de  nader  (e  bepalen  'sHeeren  gerechtigheid  by 
verkoop  aan  vreemden,  al  het  welke  by  de  voorschreeven 
borgtogten,  die  voor  notaris  en  getuigen,  ten  overstaan  van 
den  sabandhaar  en  licentmeester,  zullen  moeten  worden  ge- 
passeerd, behoorlyk  zal  moeten  worden  bekend  gesteld,  met 
faist  aan  den  gemelden  sabandhaar  en  licentmeester  om  geen 
pas  aan  schepen  of  vaartuigen,  onder  de  jurisdictie  van  de 
Compagnie  gebouwd,  naar  elders  om  de  West,  Noord  of  Oost 
van  Indien  te  verleenen  of  af  te  geven,  voor  dat  die  cautie 
zal  zyn  gestekt,  zullende  hy  in  contrarie  geval  aanspreekelyk 
zyn  voor  de  nadeelen,  die  bevonden  zullen  worden  daar  door 
aap  de  Compagnie  te  zyn  toegebragt. 

Ten  vierden:  vasl  te  stellen,  dat  van  alle  alhier  verkogt 
wordende  schepen  of  vaartuigen,  het  zy  onder  de  hand  of 
per  publieke  vendutie  door  vendumeesteren,  secretarissen  der 
respectieve  coUegien  en  alle  andere  ambtenaaren,  die  daartoe 
geqnalificeerd  zyn,  wanneer  dezelve  60  lasten  en  daarboven 
groot  zyn,  de  koopbrieven  zullen  moeten  worden  gepasseerd 
voor  commissarissen  uit  het  collegie  van  Scheepenen,  ten 
overstaan  van  den  sabandhaar  en  licentmeester,  en  die  van 
vaartuigen  beneden  de  60  lasten  voor  den  sabandhaar,  ten 
overstaan  van  twee  boomwagters;  en  in  het  generaal  scheepen 
en  vaartuigen  te  considereeren  als  vaste  goederen. 

.Ten  vyfden:.  te  bepalen,  dat  de  voorschreeven  koopbrieven 
zullen  moeten  geschreeven  zyn  op  zegels,  evenredig  den  ver- 
koopprys,  en   dat  dezelve   voor  de  afgave  op  het  comptoir 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1068  1799     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

van  de  generaale  onivaDgst  behoorlyk  geregistreerd  en  door 
den  kassier  voor  gezien  onderteekend  zullen  moeten  worden, 
alsmede  dat  de  koopbrieven  van  scheepen  en  vaartuigen  van 
60  lasten  en  daar  boven  moeten  worden  geschreeven  op  par* 
kement,  wanneer  hetzelve  te  bekomen  is,  en  ingesteld  zulleo 
moeten  worden  naar  een  te  vervaardigmi  vast  voorschrift. 

Ten  zesden:  van  dat  een  en  ander  aan  het  publiek  by 
een  placaat  kennis  te  geeven. 

Ten  zevenden :  deze  bepalingen  en  ordres,  als  ook  de  nader 
Ie  bepalen  'sHeeren  gerechtigheid  en  andere  ongelden,  mede 
vast  te  stellen,  zo  op  Java,  als  elders,  alwaar  de  verkoop  van 
scheepen  en  vaartuigen  en  het  verleenen  van  passen  naar  de 
groole  Oost  of  andere '  plaatsen,  die  niet  op  dit  eiland  ge- 
leegen  zyn,  plaats  vindt. 

Zie  ook  27  Augustus  1802  en  S  JuliJ  1805. 

13  December.  Verbod  voor  de  Residenten  langs  Janas 
Noordkusl  eenige  voordeelen  ie  genieiefi  uil  de  leve- 
rantie  van  indigo  en  katoenen  garen  door  den  inlander 
aan  de  Compagnie. 

Uit  de  opgaven  van  de  inkomsten,  die  zommige  residenten 
genoten  hebben,  gezien  zynde,  dat,  niet  tegenstaande  de  gegeven 
ordres  door  den  heer  Gouverneur  Generaal  by  hoogstdeszdvs 
aanwezen  op  Java  om  hoegenaamd  geen  overwichten  op  de 
indigo  en  katoene  garens  te  mogen  nemen,  dewyl  deze  le- 
verantien  op  zich  zelven  aan  den  regenten  reeds  zeer  onvoor- 
deelig  en  poenibel  zyn,  echter  daar  van  door  zommige  noch 
voordeelen  genoten  zyn,  zo  is  besloten  als  nu  nader  aan  alle 
residenten,  zo  by  het  gouvernement  Java,  als  ter  residentie 
van  Gheribon,  te  inlerdiceeren  om  eenige  voordeelen,  het  zy 
in  geld  oï  overwichten,  te  nemen  op  de  indigo  en  katoene 
garens,  die  op  de  respectieve  Javasche  comptoiren,  gelyk  mede 
op  Gheribon,  aan  de  Gompagnie  geleverd  worden,  op  poene 
van  restitutie  der  tien  dubbele  waarde  van  het  genoteoe  ten 
behoeven    van   de   Gompagnie;   met  last  aan  den  heer  Java's 

Digitized  by  VjOOQ IC 


17Ö9.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  1069 

Goayernear  eo  den  resident  van  Gheribon  om  toe  Ie  zien 
en  Ie  waaken,  dat  bier  aan  stiptelyk  en  zonder  eenige  af- 
wyking  voldaan  worde. 

13  December.     Voorschrift   voor  den  collectmr  van  het 
coüateraal. 

Is  goedgevonden  en  verslaan  door  den  eollecleur  der  collaterale 
gerecbtigheid,  Pieter  Engelhard,  in  de  kas  van  den  generalen  ont- 
vangst te  laten  overbrengen  hel  geen  door  hem  in  de  evengemelde 
qualiteil  zedert  primo  July  tot  ultimo  Augustus  jongstleden 
ontvangen  is,  ten  bedragen  van  rd'  2697 :  20,  met  last  om  de 
geincasseerde  gelden  van  de  collaterale  gerechtigheid  voor- 
taan jaarlyks  onder  ultimo  February  en  ultimo  Augustus  in 
de  voormelde  kas  over  te  brengen. 

Zie  ook  3  September  1801. 

-^  December.  Waarschuwing  voor  valsche  zilveren  ropijen. 

De  heer  pro  interim  directeur  genemal  ter  vergadering 
geproduceerd  hebbende  eenige,  aan  den  groot  kassier,  Joban 
Hendrik  Holle,  ter  hand  gekomene  valsche  ropyen  van  dit 
lopende  jaar  1799,  welke  by  examinatie  bevonden  zyn  van 
koper  gemaakt  en  met  zilver  overdekt  te  7yn,  doch  voorna- 
mentlyk  te  kennen  aan  de  karakters  en  het  jaargetal,  alsmede 
aan  de  kartel  of  rand,  welke  niet  juist  zyn  nagemaakt,  zo  is 
goedgevonden  en  verstaan: 

Eeryfelyk:  hiervan  aan  allen  en  een  iegelyk  door  publicatie 
en  affixie  van  billelten,  mitsgaders  door  liekkenslag  op  de 
respectieve  bazaars,  zo  hier,  als  in  de  om-  en  bovenlanden, 
kennis  te  geven,  ten  einde  een  ieder  zich  zal  kunnen  wachten 
voor  schade. 

Ten  tweeden:  daarby  tevens  aan  degeenen,  die  de  daders 
zullen  ontdekken  en  aanwyzen,  zodanig,  dat  dezelven  in  banden 
van  de  justitie  geraken  en  van  het  fait  worden  overtuigd,  een 
premie  van  een  duizend  zilvere  gekartelde  ducatons  uit  te 
loven,   tenzy '  de  ontdekking  en  aangeeving  geschied  door  een 

Digitized  by  VjOOQ IC 


1070  It9è.    P.  Ö.  VAN  OVERSTRAtÊM. 

Iffeigen,  wanneer  dezelve,  boven  zyne  vrydom,  zal  genieleo 
een  premie  van  vyf  honderd  ryksdaalders  zQver  geld,  mei 
verdere  belorte,  dat  de  naam  van  den  aanbrenger,  des  begee- 
rende,  zal  worden  gesecreteerd  en  aan  denzelven  imponileit 
verleend,  ingeval  hy  een  der  complicen  mogt  zyn. 

Ten  derden :  op  het  ernstigst  te  verbieden  om  de  voormelde 
valsche  ropyen  verder  in  circulatie  te  brengen  en  een  ieder, 
door  wien  zodanige  ropyen  zyn  ontvangen,  te  gelasten  dezelve 
over  te  geven  aan  den  officier  van  jostitie,  onder  wiens  juris- 
dictie zy  sorteeren,  die  dezelve  zullen  moeten  aanhouden  en 
vervolgens  zo  nauwkeurig  mogelyk  onderzoeken  van  wien  die 
valsche  munt  afkomstig  zyn  ter  ontdekking  der  schuldigen 
aan  deze  misdaad,  en 

Ten  vierden:  den  respeclleven  officieren  van  justititie  aan 
te  beveelen  om  met  de  meest  mogelyke  activiteit  te  inquireeren 
naar  de  daders,  die  zich  aan  de  voorschreeven  falsiteil  hebbeo 
schuldig  gemaakt,  dan  wel  in  het  vervolg  zouden  mogeq 
schuldig  maken,  mitsgaders  by  ontdekking  en  agterhaling 
tegens  dezelven  naar  de  uiterste  gestrengheid  der  wetten 
tot  de  poenalileiten,  daar  by  bepaald,  te  procedeeren. 

Zie  ook  20/21  Hei  1802. 

^December.     Wijziging  der  pachivoarwaarden. 

De  capitain  en  de  lieutenants  der  Ghineezen  alhier,  door 
den  heer  Gouverneur  Generaal  gelast  zynde  om,  uithoofde  van 
de  aanstaande  verpachting  der  Jacatrasche  domainen,  by  de 
respectieve  pachters  onderzoek  te  doen,  of  het  ook  uoodzakelyk 
zoude  zyn,  dat  in  de  condilien  der  verpachting  eenige  alteratien 
dan  wel  ampliatien  gemaakt  worden,  hebben  nu  by  een  adres 
voorgedragen  de  door  diversche  pachters  daar  omtrent  ge- 
daaiie  verzoeken. 

Waar  over  gedelibereerd  zynde,  is,  conform  de  tevens  door 
den  heer  Gouverneur  Generaal  hier  omtrend  gedaane  voor- 
stellen, goedgevonden  en  verstaan: 

Eerstelyk:  het  daarby  gedaan  voorstel  om  by  de  conditien 

Digitized  by  VjOOQIC 


1796.    f^.  6.  VAN  OVERSTRATEN.  1071 

van  de  pacht  der  Boom,  art.  21,  te  statueeren,  dat  de  slaaven- 
bandelaars»  welke  van  Java  naar  elders  varen  tot  den  inkoop 
van  slaaven  om  dezelve  alhier  ter  hoofdplaatse  van  de  band 
te  zetten,  verplicht  zullen  zyn  het  redemtiegeld  alhier  aan  den 
pachter  van  de  Boom  te  betalen,  schoon  dezelve  alvorens 
naar  hunne  woonplaatzen  zullen  zyn  teruggekeerd,  als  on- 
nodig te  declineeren,  wyl  het  hier  omtrent  gestatueerde  by 
het  voormeld  21^°  en  het  22'°  articul  der  voorschreeven  condi- 
tien  van  de  pacht  der  Boom  niet  alleen  voldoende  is,  maar 
het  oók  van  zelvs  spreekt,  dat,  schoon  de  opgemelde  slaaven- 
handclaars  op  hun  retour  van  Macasser,  dan  wel  Baly  of 
elders,  Java  aandoen,  aan  den  pachter  aldaar  geen  gerechtig-. 
heid  competeert  van  de  door  hun  ingekogte  slaaven,  voor  zo 
ver  die  verder  naar  deze  hoofdplaats  ter  verkoop  worden 
getransporteerd,  gelyk  dit  tot  dus  ver  ook  steeds  op  Java  is 
geobserveerd. 

Ten  tweeden :  uilhoofde  van  de  hillykheid,  dat  van  den 
pachter  van  de  Boom  van  de  goederen,  die  door  vreemde 
handelaars  alhier  ten  verkoop  worden  aangehragt  en  welke 
door  de  Compagnie  worden  ingekogt,  zes  percent  Ihol  ge- 
rechtigheid voldaan  worden,  even  als  of  die  goederen  van 
particulieren  alhier  verkogt  waren,  te  bepalen,  dat  de  Compagnie 
in  het  vervolg,  met  alteratie  van  het  gestatueerde  byhet3i'° 
articul  der  conditienvan  de  pacht  der  Boom,  mede  6  percent 
tliol-gerechligheid  zal  voldoen  aan  den  Booms  pachter  van 
goederen,  zonder  onderscheid,  welke  door  haar  van  vreemde 
handelaars  zullen  ingekogt  worden,  te  meer  daar  zulks  voor 
de  Compagnie  om  het  even  is  en  hier  door  alle  disputen 
zullen  worden  voorgekomen,  die  hier  omtrent  gemaakt  kunnen 
worden. 

Ten  derde:  als  ongepast  te  ontzeggen  het  gedaan  verzoek 
om  by  het  5^*  articul  der  den  24*°  December  1798  gearresteerde 
publicatie  te  stellen,  dal  de  heer  ontvanger  generaal  en  de 
sabandbaar  en  licentmeester  verplichl  zullen  zyn  den  pachter 
van  de  Boom  in  allen  opzichten  te  maintineeren,  ten  einde 
hy  door  den  advocaat-fiscaal  niet  zoude  kunnen  worden  vervolgd. 

Digitized  by  VjOOQIC 


iQli  1799.    P.  Q.  VAN  ÖVERStRAtÊN. 

Ten  vierden:  tot  voorkoming,  dat  door  den  pachter  der  in- 
en  uitgaande  rechten  niet  willekeurig  Ihoi  gevorderd  word 
van  lywaaten  en  andere  goederen,  welke  in  het  Bantamsdie 
ryk  aangemaakt  en  over  land  alhier  worden  aangebragt,  gelyk 
gebleeken  is  in  dit  jaar  geschied  Ie  zyo,  te  bepalen,  dat,  over- 
eenkomstig de  van  ouds  plaats  gehad  hebbende  usanlie,  van 
zodanige,  over  land  hier  aangebragt  wordende  goederen  geen 
thol  of  gerechtigheid  zal  behoeven  betaald  of  mogen  gevor- 
derd worden ;  en  hier  mede  de  conditie  van  de  pacht  der  in 
en  uitgaande  rechten  te  amplieeren. 

Ten  vyfden :  ten  einde  de  verkopers  van  groentens,  vrugten, 
enz.,  welke  op  ver  afgelegen  plaatzen  woonagtig  zyn,  niet  te 
verplichten  telkens  naar  de  stad  te  komen  tol  den  inkoop 
van  permissie-brievjes  tot  den  voorschreeven  verkoop,  het 
^l«n  articul  der  conditien  voor  den  pachter  der  groente  kramen 
en  winkels  involgender  voegen  te  amplieeren,  dat  de  pachter 
vryheid  zal  hebben  permissie-brievjes  by  quanteiten  van  10, 
20  en  meer  tegen  de  gewoone  prys  van  twee  staivers  te 
verkopen  aan  particulieren,  op  ver  afgelegen  plaatsen  woon- 
achtig, om  door  hun  wederom  aan  de  verkopers  van  groentens, 
vrugten,  enz.,  buiten  bemoeyenis  van  de  pachters  te  worden 
verdebiteerd,  met  permissie  aan  de  verkopers  van  zodanige 
permissie-brievjes  om  op  ieder  brievje  een  duit  te  mogen 
winnen. 

Ten  zesden:  van  de  hand  te  wyzen  het  verzoek  van  deo 
pachter  van  de  evengemelde  gerechtigheid,  dat  hy,  by  w^e 
van  alteratie  van  het  25*^  articul  van  de  conditien  van  die 
pacht,  zoude  mogen  worden  ontheeven  van  de  boete,  die  ge- 
steld is  op  het  verkopen  van  eetbaare  whaaren  op  de  hoeken 
der  straaten,  en  dat  de  zorg  daar  van  zoude  mogen  over- 
gelaten worden  aan  de  officieren  van  justitie. 

Ten  zevenden:  de  24  stuivers,  welke  volgens  de  conditien 
voor  de  pacht  van  de  waag,  articul  8,  boven  het^  daar  by  be- 
paald een  percent,  zo  door  den  koper,  als  door  den  verkoper 
van  ieder  100  rd*  voor  hel  wegen  van  thee  betaald  moeten 
worden,   alleen    betrekking   te   doen   hebben  op  de  thee,  die 

Digitized  by  VjOOQIC 


179&.    P,  Q.  VAN  OVERStRAtEN.  107S 

buiten  de  jonken  alhier  word  aangebragt,  wyl  de  waag  ge- 
rechtigheid door  de  jonklieden  by  aankomst  in  eens  van  hunne 
jonken  betaald  word. 

Ten  agtsten:  wyl  aan  den  pachter  van  de  waag  de  waag- 
gerechtigheid  doorgaans  in  papieren  van  credit  betaald  word, 
aan  denzelven,  even  als  om  die  zelvde  reden  aan  den  pachter 
vao  de  Boom  van  de  ingevoerd  wordende  ryst  en  van  de 
uitgevoerd  wordende  poeder  en  kandy-suiker  is  toegestaan, 
te  accordeeren,  dat  by  voortaan  zyn  pachtschat  mede  alleen 
in  papier  zal  mogen  voldoen. 

Ten  negenden:  den  pachter  van  de  Boom  te  verplichten 
om,  wanneer  hy  by  den  in-  of  uitvoer  van  goederen  begroot, 
hoeveel  hem  daar  van  aan  gerechtigheid  competeert,  hier  van 
telkens  aan  den  pachter  van  de  waag  kennis  te  geven,  op 
dat  dezelve  voor  zulke  articulen,  waar  van  waag-gerechtigbeid 
moet  worden  betaald,  als  dan  levens  het  zyne  kan  vorderen 
zouder  handelaars  met  herhaalde  visitalien  lastig  te  vallen. 

Ten  tienden:  tot  beleren  tegengang  van  den  invoer  van 
versche  visch  en  wyl  het  oneigen  is,  dat  de  zulken,  die  versche 
visch  op  de  vischmarkt  kopen  en  dezelve  vervolgens  langs 
de  straaten  en  wegen  uitventen,  daar  toe  licentie-brievjes 
van  den  pachter  der  groente  kraamen  eu  winkels  moeten 
nemen  en  dat  de  pachter  der  groente  kraamen  ieder  keer, 
dat  hy  van  zodanige  persoonen  geld  zal  hebben  genomen  om 
die  visch  te  gaan  verkopen,  verbeuren  zal  een  boete  van  een 
honderd  ryksdaalders  ten  behoeven  van  den  oilicier  van  justitie, 
die  de  calange  zal  doen;  en 

Ten  elfden:  wyl  het  als  nuttig  en  dienstig  moet  worden 
beschouwd,  dat  de  heer  ontvanger  generaal,  vooral  by  de  af- 
doening van  verschillen  omtrent  de  pachten,  geïnformeerd  zy 
van  de  contracten,  die^  de  pachters  met  derzelver  medestanders, 
dan  wel  met  iemand  anders  omtrent  hunne  pachten  hebben 
aangegaan,  te  statueeren,  dat  de  pachters  in  den  aanstaande 
geene  contracten  met  derzelver  medestanders,  dan  wel  met 
iemand  anders,  omtrent  hunne  pachten  mogen  aangaan  dan 
voor  notaris  en   getuigen   en  dat  voor  dezelven  ten  hunnen 

rLAtAAT-BOU   DUL   XU.  68 

Digitized  by  VjOOQIC 


1074  1799.    P.  Q.  VAN  OVER8TRATEN. 

kosten  van  die  contracten  een  gros  sal  moeien  o?ergebragt 
worden  by  den  heer  ontvanger  generaal,  mitigaderB  dat  alle 
andere  overeenkomsten  zullen  gehouden  worden  voor  nol  en 
in  rechten  onbestaanbaar. 

24  December.     Verpachting  van    de  T^gemeene  middelen 
wan   het    kaningryk  Jaccatra**  voor  het  jaar  1800. 

24  December.    Instructie  voor  dm  opzichter^  tevens  af- 
slager van  de  vischmarkt  te  Batavia. 

Art.  1.  lle  afshger  der  visch  zal  teffens  opzichter  der  visch- 
markt weezen  en  dagelyks,  's  morgens  van  7  tot  IS  uarea 
en  na  den  middach  van  3  tot  6  uur«i,  op  de  vtscb-basaar 
praesent  moeten  zyn. 

Art.  2.  Hy  zal  verplicht  weezen  in  persoon  de  viscb  te 
moeten  afslaan,  die  aan  de  markt  zal  worden  gebragl,  eo 
zulks  duidelyk  en  langzaam  naar  den  zin  der  verkopers»  doch 
by  ziekte  zal  hy  zulks  door  een  ander  mogen  laten  doen,  nits 
zorg  dragende,  dal  zulks  dan  geschied,  zo  als  hier  bovea  aan 
hem  is  aanbevolen. 

Art.  S.  De  visch,  die  ten  verkoop  aan  de  markt  werd  ge- 
bragt,  zal  direct  moeten  afgeslagen  worden,  zonder  een  oogen- 
blik  uitstel. 

Art.  4.  Dewyl  van  de  hier  thuishoorende  visschers  de 
pachter  der  vischmarkt  van  iedere  ryksdaalder  no  zal  mogen 
genieten  vier  stuivers,  en  van  de  vreemde  en  welangers  van 
ieder  ryksdaalder  zes  stuivers,  mits  het  verkoops-bedraagen 
der  visch  aan  de  verkoopers  direct  voorschietende,  zo  zal  hy, 
opzichter  en  afslager,  gehouden  en  verplicht  zyn  te  waaken, 
dat  de  pachter  niet  meer  komt  te  vorderen  en  het  zuiver  be- 
dragen der  verkogte  visch  direct  door  denzelven  aan  den 
verkoper  betaald  word. 

Art.  5.  Vermits  ieder  visscher  zynen  langanan  of  leve- 
rancier heeft,  wier  jongens  de  visch  opdragen,  die  gewoonlyk 
veel   visch   stoelen   en  bederven,  zo  zullen  de  langanans  voor 

Digitized  by  VjOOQIC 


1799.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  1078 

hcioae  jongeos  moeten  instaao  en  die  geenen,  die  van  hunne 
jongens  zich,  daar  aau  schuldig  roaaken,  opgevat  en  by  den 
schout  der  stad  ter  afstraffing  gebragt  worden;  en  zal hy, op- 
zichter en  afslager»  moeten  zorgen,  dat  hier  aan  stiptelyk 
word  voldaan. 

Art.  6.  De  pachter  zal  de  vaartuigen,  die  met  visch  aan 
de  markt  komen,  niet  mogen  visiteeren  of  in  dezelve  gaan, 
maar,  indien  hy  gegronde  suspitie  van  smokkelary  mogt  hehben, 
zal  hy  zich  hy  den  schout  der  stad  moeten  adresseeren  en 
bei  vaartuig  zo  lang  mogen  aanhouden,  tot  dat  hy  het  aan 
de  justitie  zal  hebben  overgegeeven. 

Art.  7.  Aan  ieder  visscher,  die  met  een  prauw  visch  ter 
markt  brengt,  zal  het  vrystaan  voor  vier  en  twintig  stuivers 
aan  visch  tot  buisgebruik  mede  te  neemen,  zonder  iets  tebe- 
taalen,  volgens  besluit  der  booge  regeering  van  den  10^°  February 
1772. 

Art.  8.  He  opzichter  en  afslager  zal  maandelyks  aan  den 
heer  üouverneur  Generaal  en  den  praesident  van  Schepenen 
een  schriflelyk  bericht  moeten  geeven  van  de  quanliteit  versche 
en  drooge  visch,  die  dagelyks  op  de  markt  verkogt  en  wat 
daar  van  aan  den  pachter  betaald  is. 

Art.  9.  Inzonderheid  zal  hy  in  zyne  gemelde  hoedanigheid 
gehouden  en  verplicht  wezen  te  zorgen,  dat  de  vischmarkt 
steeds  schoon  en  zuiver  gehouden  word  en  ten  dien  einde 
op  de  visch-markt  zelvs  moeten  woonen. 

Art.  10.  Ook  zal  hy  alle  verschillen,  die  'er  tusschen  de 
pachters  en  de  verkoopers,  dan  wel  tusschen  de  laatsten 
en  de  koopers  mogten  ontstaan,  in  der  minne  trachten  by 
te  leggen  en  de  partyen,  indien  zy  zich  aan  zyne  decisie  niet 
willen  onderwerpen,  tot  den  schout  der  stad  overwyzen. 

Art.  11.  Vooral  zal  hy  ook  moeten  zorg  draagen,  dat  'er 
van  de  zyde  des  pachters  geene  knevelaryen,  van  wat  aart 
die  ook  zouden  mogen  zyn>  gepleegd  worden  en  dat 'er  geene 
misbruiken,  sti7dig  met  de  pacht-conditien  en  deze  zyne  in- 
structie, op  de  visch-markt  worden  ingevoerd. 

Art.  12.  Hy  zal  ook  alle  ongereegeldheden  op  de  voornoemde 

Digitized  by  VjOOQIC 


1076  l^OÖ.    P.  Ö.  VAN  OVERSTRATEN. 

markt  moeten  tegengaan  en  daar  toe,  des  noods,  de  adsistenlie 
van  de  officiers  der  justitie  en  hunne  dienaaren  moeten  in- 
roepen, die  hem  niet  geweigerd  zal  mogen  worden. 

Art.  13.  Tot  een  vast  salaris  zal  hy  maandelf ks  van  de 
Compagnie  genieten  ryksdaalders  tachtig,  doch  daar  en  t^en 
zal  hy  ook  geene  winsten,  hoegenaamd  ook,  van  de  voornoemde 
vischmarkt  mogen  neemen  of  eenige  gelden  oï  goederen  van 
den  pachter  of  iemand  zyneotwegen  in  geschenk  mogen  acoep- 
teeren,  op  poene  van  deportement  van  zyn  amht. 

Art.  14.  Hy  zal  eindelyk  zich  stiptelyk  moeten  gedragCQ, 
zo  wel  naar  de  conditien,  op  deze  pacht  vastgesteld  en  noch 
vast  te  stellen,  als  naar  deze  zyne  instructie,  en  daar  voor 
verantwoordelyk  weezen,  op  poene  van,  daar  in  nalatig  geweest 
zynde  of  eenige  oogluiking  daar  omtrent  gebruikt  hebbende, 
voor  de  eerste  maal  te  zullen  verbeuren  een  maand  Iractement, 
ten  behoeven  van  den  officier,  die  de  calange  zal  doen,  en  voor 
de  tweede  maal  gedeporteerd  te  zullen  worden. 

24  December.  Machiiging  op  den  waier-fi^caal  vergunning 
teverleeiwn  tot  het  maandelijks  uitvoeren  vaneene  zekere 
hoeveelheid  conlanten  naar  de  schapen  ter  reede  Batavia. 

Is  goedgevonden  en  verstaan  den  water-fiscaal,  H''  Johan 
Adriaan  Doornik,  te  qualificeeren  om  in  den  aanstaande  per- 
missie te  mogen  verleenen  om  maandelyks  naar  de^  alhier  ter 
rheede  liggende  scheepen  en  vaartuigen  zo  veele  contanten  uit 
te  voeren,  als  tot  de  afbetaaling  der  equipage  van  dezdven 
voor  een  maand  benodigd  zyn,  mits  daarvan  alvorens  perti- 
nente opgave  aan  den  sabandhaar  en  licentmeester  door  v^- 
toning  der  monsterrollen,  met  bekendslelling  der  gages,  die 
een  ieder  van  de  opvarende  wint,  gedaan  word  en  die  daarvan 
aan  den  genielden  water-fiscaal  een  bewys  verleent  en  die 
som  niet  exedeert  rd^  250,  wanneer  daartoe  hy  deze  regeering 
vooraf  permissie  veraogt  en  verkreegen  zal  moeten  worden. 

En  hiervan  de  respectieve  officieren  van  justitie,  nevens 
den  sabandhaar  en  licentmeester  te  informeeren. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1799.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  1077 

24  December.     OpveUing  eener  pas  voor  eene  Chineesche 
jonk. 

Even  als  in  hel  laatst  verweeken  jaar  1 798  en  in  dit  jaar 
1799  beeft  phats  gehad,  is  goedgevonden  en  verstaan  Schee- 
penen dezer  stad  te  qualificeeren  om  wederom  in  het  aanstaand 
jaar  1800  tegens  de  maand  May  of  Juny  by  het  aanweezen 
der  Chineesche  jonken  alhier  publiek  op  te  veilen  de  pas  voor 
een  groote  Cbinasche  jonk,  die  in  1801  van  Aimuy  naar 
Macasser  ten  handel  zal  mogen  vaaren. 

24  December.     Yoorschri/Ï  voor  dm  secretaris  van  het 
college  van  Schepenen. 

Op  de  propositie  van  den  heer  Gouverneur  Generaal  is 
goedgevonden  en  verstaan  den  secretaris  van  het  coUegie  van 
Scheepenen  dezer  stad  te  gelasten  om  jaarlyks,  na  het  aflopen 
Tan  de  verpachting  Aer  gemeene  middelen,  aan  de  respectieve 
collegien  te  dezer  hoofdplaats,  als: 

den  hoogen  Raad  van  justitie, 

weesmeesteren, 

de  amphioen-directie, 

de  bank  van  leening, 

diaconen, 

boeddmeesteren  en 

bet  vendtt-comptoir, 
af  te  geeven  lysten  van  de  pachters  en  derzelver  borgen,  ten 
einde  die  kunnen  strekken  tot  naricht  der  voornoemde  collegies. 

24  December.     Brieven  van  atterminatie. 

By  een  door  Scheepenen  ingediend  bericht  gezien  zynde, 
dat  het  door  den  burger,  Paulus  Isaac  Lion,  ten  dien  dage 
by  requeste  gedaan  verzoek  om  brieven  van  atterminatie  voor 
den  tyd  van  vyf  jaaren  of  voor  zo  lange  het  deze  regeering 
zoude  gelieven  goed  te  vinden,  reflexie  uieriteert,  zo  is  als 
nu   goedgevonden  en  verstaan  aan  den  suppliant  de  verzogte 


Digitized  by 


Google 


1078  1799.     P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN. 

brieven  van  atterminatie  voor  den  tyd  van  5  jaaren  te  y&r- 
leenen,  mits  hy  zpe  crediteuren  voor  den  coroiietenlen  rechter 
dagvaart  en  het  interinement  van  de  verzogte  brieven  van 
atterminatie  naar  styl  en  practyk  beplyt. 

24  December.  Bepaling^  dat  van  Batavia  naar  de 
schepen  ter  reede  en  naar  de  omliggende  mlanden 
levensmiddelen  tolvrij  mochten  uitgevoerd  worden. 

Zulks  geschiedde  »tot  voorkoming  van  willekeurige  en  on- 
gequalificeerde  thol-heiBngen"  en  v^erd  in  de  pacht-eonditien 
vóór  den  Boom  opgenomen. 

27  December.  Bepaling^  dat  de  geweldigers  voortaan 
zouden  hebben  den  titel  van  substituten. 

Door  de  onderscheiden  substituten  der  officieren  van  jasütie 
by  requeste  klagten  ingebragt  zynde  4ver  de  bun  betooDd 
wordende  minachting  en  tevens  daarby  verzoek  gedaan  wezeode 
hun  te  munieeren  met  eene,  aan  hunne  vorige  bedieoingen 
min  of  meer  gelykstandige  qualiteit,  dan  wel  hier  omtrwi  op 
zodanige  wyze  te  voorzien,  als  deze  regeering  zoude  gelieven 
te  bepaalen,  tot  wegneeming  van  alle  blaam  en  vooroordeelen, 
die  wegens  hunne  bediening  zyn  ontstaan,  zo  is  goedgevonden 
en  verstaan  te  verklaren,  dat  de  supplianten  en  huane  sac- 
cesseuren  in  der  tyd  niet  zullen  worden  genaamd  of  aange- 
merkt als  geweldigers,  maar  dat  zy  zyn  substitaten  der 
officieren  van  justitie,  waar  onder  zy  sorteeren,  en  dus  als 
zodanig  genaamd  en  ook  geconsidereerd  zullen  moeten  worden. 

T^jtnn^^s'oo-  y^bod  tegen  het  vervoeren  van  Chineesche 
passagiers,  niet  voorzien  van  eene  vergunning  tot  vertrek. 

Geremarqueerd  zynde,  dat  onderscheidene  Cbineezen  van 
hier  vertrekken  zonder  hunne  schulden  aan  het  vendu-comp- 
toir  of  de  amphioen  directie,  dan  wel  eenig  ander  coUegie  te 
voldoen   en    het  alsdan   zeer  moeilyk  valt  iets  van  de  xulken 


Digitized  by  VjOOQ IC 


1799.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  1079 

te  recottvreeren,  lo  is  om  hier  in  zo  veel  mogelyk  te  voorzien 
goedgevonden  en  verstaan: 

Eerstdjrk :  aan  de  anachodas  of  juragans  van  alle  de  van 
hier  vertrekkende,  particuliere  vaartuigen  te  interdiceeren 
eenige  Ghineesche  passagiers  van  hier  mede  te  nemen,  die 
niet  van  een  permissie-brievje  daar  toe  van  den  capitain  van 
hunne  natie  voorzien  zullen  zp,  op  poene,  dat  zy  in  con- 
trarie geval  aanspreekelyk  zullen  zyn  voor  de  schulden,  die 
bevonden  zullen  worden,  dat  door  zodanige  passagiers  zullen 
zyn  achtergelaten. 

Ten  tweeden;  den  capitain  der  Ghineezen  alhier  tot  dat 
einde  te  gelasten  om  zodanige  permissie  hrievjes  aan  de  van 
hier  vertrekkende  passagiers  zyner  natie,  die  hy  bevinden  zal 
geene  schulden  aan  eenig  coUegie  alhier  na  te  laten,  gratis  te 
verleenen,  doch  die  niet  toe  te  staan  of  at  te  geeven  aan  de 
zulken,  welke  hy  overtuigd  zal  zyn,  dat  schulden  alhier  ach- 
terlaten, ten  waare  hunne  crediteuren  in  derzelver  vertrek 
mogten  hebben  toegestemd. 

Ten  derden:  den  sabandhaar  en  licentmeester,  Jacobus 
Theodoms  Reynst,  te  demandeeren  om,  niet  alleen  geene  Ghi- 
neesche passagiers  op  de  passen  bekend  te  stellen,  die  niet 
aan  hem  de  voorzegde  permissie-brievjes  tot  hun  vertrek 
zullen  hebben  vertoond,  maar  ook  alle  anachodas  of  jura- 
gans van  particuliere  vaartuigen  hy  derzelver  aankomst  alhier 
van  de  voorschreeve  ordre  te  informeeren. 

Ten  vierden:  op  dat  niemand  hier  van  eenige  onwetendheid 
zoude  kunnen  voorwenden,  hier  van  aan  de  gemeente  kennis 
te  geeven  by  billetlen,  die  niet  alleen  zullen  worden  gepu- 
bliceerd, maar  ook  in  de  Nederduitsche  en  in  de  gewoone 
inlandacbe  taaien  geaflBgeerd  ter  plaatzen,  waar  men  gewoon 
is  pnblicatien  en  affixien  van  billetten  te  doen. 

30  December.     Wijziging   in   de   voorwaarden  van  de 
pacht  van  het  hoofdgeld  der  Chinezen. 

Nadien   by  de  jongst  gecoUigeerde  en  gepubliceerde  ampli- 

Digitized  by  VjOOQIC 


1080  1799.     P.  Q.  VAN  OVER8TRATEN. 

atien  en  alteratien,  die  successieve  in  dein  1797  geëinaoeerde 
pacht-conditien  van  de  gemeene  middelen  gemaakt  lyn,  geene 
mentie  is  gemaald  van  de  den  25**"  January  1799  gemaakte 
bepaling  omtrent  de  belaling  van  het  hoofdgeld  voor  de  Chi- 
neesche  arthilleristen,  welke  op  de  strand-balleryen  dienst 
doen,  en  de  zeevarenden,  die  in  's  Compagnie's  dienst  geem- 
ployeerd  worden;  zo  is  goedgevonden  en  verstaan  by  bel 
articnl  van  de  pacht  van  het  hoofdgeld  der  Chineezeu,  by  de 
voormelde  ampliatien  en  altera  tien  voorkomende,  te  voegen, 
dat  voor  de  200  koppen  Chineesche  arthilleristen,  welke  thans 
op  de  slrand-batteryen  dienst  doen,  door  hel  hoofd  van  dezelve. 
Gouw  Tjangsie,  maandelyks  aan  den  pachter  zal  moeten  worden 
betaald  IB  stuivers  voor  ieder  kop  en  door  den  leverancier 
der  Chineesche  zeevarenden  voor  iedere  ploeg,  die  in  's  Gom* 
pagnie's  dienst  geêmployeerd  zal  worden,  twee  ryksdaalders. 

50  December.  Bepaling^  dat  het  coUegie  van  Heemraden 
zijne  benoodigde  houtwerken  uit  Compagnie* s  voorraad 
kon  krijgen  tegen  inkoopprijs  met  20  pet.  T^advans"* 
en  dat  hout  betalen  mocht  met  papieren  van  credit 
i^met  15  pet.  agio'\ 

Vroeger   moesten   Heemraden   die   houtwerken  met  zilver 
geld  betalen. 
Zie  ook  8  Augustus  1800. 

51  December.  Vernieuwing  van  het  bepaalde  nopens  het 
afgeven  van  goederen^  van  de  Compagnie  gekocht. 

Wyl  gebleeken  is,  dat  de  by  herhaling  gegeven  ordres  om 
geene  goederen  over  verkoop  af  te  geeven  of  af  te  leveren, 
voor  en  aleer  dal  by  de  ordonnantien,  ten  dien  einde  ingericht, 
de  voldoening  in  's  Compagnies  kas  gebleeken  is,  door  deze  en 
geene  uil  het  oog  verlooren  en  daar  door  de  Compagnie,  zo 
niet  aan  verliezen  bloot  gesteld,  ten  minsten  de  betaling  dik- 
werf lyden   lang   uitgesteld    word,   met  dit  gevolg,  dat  het 

Digitized  by  VjOOQIC 


1799.    P.  Q.  VAN  OVERSTRATEN.  1081 

flcbryfwerk  vermeerderd  en  de  negotie-boekhouder  veel  be- 
lemmering en  hindernis  ontmoet  in  het  afsluiten  der  boeken, 
behalven  dat  hier  door  niet  zeldzaam  confusien  en  schadelyke 
abuizen  worden  begaan,  zo  is  verstaan  te  renoveeren  de  al- 
oade,  heilzame  ordre  om  geene  goederen,  hoegenaamd  o(  van 
wat  aart,  die  ook  zouden  mogen  wezen,  waar  voor  betaling 
in  'b  Compagnies  kas  geschieden  moet,  aan  wien  het  zoude 
mogen  zyn,  builen  speciale  qualificatie  van  den  heer  Directeur 
Generaal  af  te  geven,  dan  na  dat  zulks  volledig  by  de  or- 
donnantien  geblecken  zal  wezen,  op  poene,  dat  die  geene, 
welke  contrarie  dezes  handelt,  aanspreekelyk  zal  blyven  voor 
alle  verliezen  en  nadeelen,  daar  door  veroorzaakt  wordende, 
maar  tevens,  zo  dra  zulks  ontwaard  zal  worden,  het  bedragen 
der  ordonnanlie  of  ordonnantien  onmiddelyk  zelvs  in  *s  Com- 
pagnies kas  zal  moeten  voldoen  en  overigens  als  een  over- 
treeder  dezer  ordre  gepunieerd  worden. 

31  December    Regeling   der   inkomsten   van  de  binnen- 
moeder  van  het  vrouwen4itchthui8  te  Batavia. 

Ter  vermyding  van  overtolligen  omslag  by  de  boeken  is 
goedgevonden  en  verstaan  aan  de  binnen  moeder  van  het 
evengemeld  tuchthuis,  met  intrekking  van  hetgeen  zy  thans 
aan  oly,  zout,  brandhout,  waskaarsen,  enz.  geniet,  voortaan  toe 
te  leggen  een  vast  traclement  van  rd'  16  ter  maand  aan 
papieren  van  credit  en  de  verstrekking  aan  de  tuchtelingen 
te  laten  op  40  ponden  ryst  en  3  ponden  zout 's  maands  ieder. 

31  December.     Aanmaak  van  bonken. 

Ten  einde  in  het  gebrek  aan  kopere  duiten  en  andere  kleine 
munt  te  voorzien  is  goedgevonden  en  verstaan  de  jongst  van 
Japan  aangehragle  2500  pikols  Japans  staafkoper  te  doen 
dienen  tot  het  aanmaken  van  Japansch  koperen  munt  stukken 
van  5  en  l'/a  lood  ieder,  tegens  de  gangbaare  vaarde  van 
twee  en  een  stuiver,  van  agt  en  vier  duiten  ieder,  en  dat 
werk  op  te  dragen  aan  den  onderkoopman,  Arnoldus  Andreas 

Digitized  by  VjOOQIC 


108S  1799.    P.  G.  VAN  OVERSTRATEN. 

Gysbert  Wiegerman,  en  den  vorigen  aanneemer,  den  borger, 
Anthony  Macaré,  om  beide  daar  over  het  op  en  toezicht  te 
hebben  en  zulks  op  de  inalructie,  door  deze  regeeriog  by  de 
reaolutien  van  den  S6*"  May  1796  gearresteerden  de  daar  by 
den  92~  July  daar  aan  gemaakte  alteralien,  mitsgaders  de 
prys  van  het  arbeids  loon  als  nn  te  verminderen  tot  rd'  7 
voor  de  stukken  van  3  en  tot  rd"  9  voor  die  van  1  Vs  lood  h^ 
pikol,  of  voor  zo  veel  de  voornoemde  Wiegerman  en  Maearé 
hebben  aangeboden  om  dat  werk  aan  te  nemen,  terwyl  Gom- 
pagnie's  wegen  de  onbekwame  gereedschappen  zullen  worden 
gerepareerd;  voorts  het  aanmaken  van  de  nieuwe  metaale 
munt  mede  als  nu  aan  beide  de  gemelde  perzoonen  op  te 
dragen  om  over  en  weder  verantwoordelyk  te  zyn  en  d« 
andere  in  cas  van  indispositie  de  vereischte  adristentie  te 
bieden. 


Digitized  by  VjOOQIC 


REGISTER 


VAW 


PERSONEN-,  VOLKS-  EN  PLAATS-NAMEN. 


Adiai-sa,  341,  38S,  384.  S68. 
803. 

Afrika,  51,  167. 

Albinos  (J.  B.),  939. 

AUing,  280,  444. 

Amanos-graeht,  636. 

Ambacbts-kwartier  te  Batavia, 
21,  101,  110,  113,  149, 
IKS,  183,  S13,  320,  221, 
224,  244,  267,  284,  288, 
387,  377,  390—392,  439, 
337,  358,  388.  737,  761, 
797,  802,  823,  823, 828— 
830,  860.  898,  903,  904, 
910.  931,  932, 1032, 1048. 

AmboD,  37,  48,  49,  90,' 108. 
236,  237,  1013. 

Amerika,  31,  612,  663, 1019. 

AoMrikanen,  614,  619,  703. 

Anwj,  31, 670, 681, 921, 924, 
1077. 

Amsterdam,  161,  162,  169, 
171,  331,  333,  769,  774, 
874,  873,  927,  999. 


j  Amsterdam   (bolwerk),    147, 
I      222,  406,   407,  396,  821. 
Andriesse,  26. 
i  Angké,    16,    101,  134,  223, 
i      404,   437,   596,  628,  630, 
648,   634,  637,  678,  683, 
686,  693,  696,  776,  781. 
787,  822,  837,  1045. 
Ang'pau,  62. 
Anjer,  313. 
I  Ankerstraat  te  Batavia,  721. 
>    -werf  te  Batavia,  222, 
821. 
Antjoi,  16, 101, 133. 223.  404. 
437,    628.   647.  654.  678, 
683,  693,  696,  822,  1045. 
Asem.  132. 
Asmnt,  939. 
Atjeh.  974. 
AutBoiorth,  849. 
Alle,  31. 

Baane  (J.  C).  160,  373. 
Babakan,  803. 


Digitized  by  VjOOSlC 


1084 


REGISTER  VAN  NAMEN. 


Bacheracht9-grachl,  154. 
Backer  (W.  C),  162. 
Baggers  (W.  L.),  37B. 
Balemboangao,  228,869, 1028. 
Bali,  609,  1071. 
Balinexen,  329. 
Baljé  (J.  M.),  888,  889.  898. 
BalmaiD  (G.  J.),  895. 
Bamboe-pasar  te  Batavia,  S2S, 

822. 
Banda,    37,    48,   49,  77,  79, 

90,  108,  1014. 
Bandjermasin,   76,  108,  329, 

607,  1015. 
Bandoeng,  337,  338, 381, 382, 

384,566,667.777,782,803. 
Bangil,  1059. 
Bangkalang,   293,  296,   305, 

306. 
Banjoewaogi,   293,  296,  301, 

305,  869,  1028. 
Bantam,  19,  79,  91, 108  126, 

260,  277,  278,  515—315, 

319,   329,  457,  466,  564, 

577,   581,  608,  609,  612, 

615,  665.   666,  704,  707, 

790,   791,  814,  917,  921, 

968,988,1012,1017,1045, 

1072. 
Barbier    (D.   M.),   804,  805, 

831,  930. 
Basel  (van),  62. 
Batang,  700. 
Batoe-lajang,    337,   338,  350, 

381,   582,   384,  565,  565, 

667,  805. 


Bawean.  505,  869,  1028. 
Bekaa,  675. 

Beogalen,  53,  108,  451. 
Benkoeleo.  529,  974. 
Bennekom  (W.  T.),  849. 
Bentink  (A.),  895. 
Berbice,  52. 
Besoeki.  1059. 
Beynon  (F.  H.),  515. 
Bimien-bospitaal    te    Batavia, 

222,  225,   587,  495,  821. 

822.   896.   897.  945,  948. 

993,  995. 
Blokmakers-winkel  te  Batavia, 

29,  195—195. 
Bock   (A.  de).  27,  131.  158. 

140,   181,   208,  215.  261. 

528,  991. 
Boegiuezen,    255,  277,   329. 

400.  401,  974. 
Boeijen  (barger)teBatavia,715. 

•     (Gomp*)  te  BaUvia.  26. 

958. 
Bojolali,  294,  296,  506. 
Bokken-eilaiid,  978. 
Boom  (de)  teBatavia.  56, 150. 

165,  222,  225,  396.  596. 

467,   571,   681,  686,  698. 

601—606.  608,  611—615, 

616—617,  619,  620,  624. 

636,  639,   641,  667,  666, 

666,  676,  686,  699, 706— 

708,   719,   722.  723.  812, 

814,   821,  822,  861,  903, 

915,  1036,  1050,  1071, 

1073,  1078. 


Digitized  by  VjOOQIC 


AEdIStER  VAN  NAMÉM. 


lOSK 


Bottdier  (d«),  iOl,  2S3, 822. 
Bovenbnden  (BataTiasche),  47t(, 

901. 
Braband,  31. 
Brandhout-werf     te    Batavia, 

216. 
Baffel-rivier,  K60. 
Boitra-bocipitaal    te    Batavia, 
136,    223,    375,   49S, 
822.    863,   867.   870, 
871,    879,   897,   938, 
94».    949,    955,    959, 
961,    984,   986,   994, 
1027,  1046. 
»     -zorg,  101,    102.    113, 
152.  223.  317,  345-^345. 
'347—349,  582,  384,  400, 
777.  779,   782,  783,  785, 
803,  822,  964,  998,  1022, 
1023,  1026,  1027. 

BuoBtorff  (G.  J.),  54,  55.         i 

I 

Cagie  (Moorsche).  222,  821.     { 

Ganter  Visseher  (G.  A.),888, 
1062. 

GeOoD,  72,  90,  108. 

GerammwB,  329. 

Chambon,  965. 

CheriboQ,  37,  58,79,91,108, 
260,  273,  277,  278,  288, 
289,  313,  314,  319,  329. 
399—401,  466,  476,  564, 
577,  581,  593,  608,  609, 
612,  613.  637,  640.  665.  i 
699,  703,  704,  706,  707,  ' 
907,  968,   988,  997,  908,  , 


1013,   1018,    1031,   1053, 

1060,    1068,    1069. 

China,  65,  72,  93,  127,  243, 

244,  254,  274,    606.  607, 

612,  643,  665,    670,  681. 

798,  799.  819.  983,  1021. 

1030. 

Chineien,  46,  52,  58,  92, 97, 

115,  117,131,139, 

141, 148-155, 182, 

183,  211,  218, 229, 

231,233,244,252, 

254,  266. 269, 274, 

281,  306,  316, 319. 

326,    329,    359— 

363,400.401,411, 

444-446.449,452, 

453,  457, 568,  585, 

594,    626,    629— 

632,    656,    658— 

660,  662, 663, 678, 

685,  686, 688, 689, 

691-693,697,723, 

725.  729, 737,  739, 

767,  776,  780,  781, 

787.791.807,835. 

869,  870,  884, 914, 

916,  918, 919, 934, 

974,     982,     1058, 

1059,1070,1078— 

1080. 

»        (peranakan),  632. 

Collier  (J.  O.),  940. 

Gorea  (de),  148. 

Granssea  (W.  J.),  117,  181, 

208,  328,  472,  969. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


1086 


REÓtSTER  VAN  NAMEN. 


Cajaeiufl,  940. 

Daendda,  989. 
Delft,  168. 

»     (punt),  406. 
Demak,  30tS. 
Denemarken,  797. 
Diamant  (punt  de),  406. 
Dieren,  101. 
Dieslpoort    te   Batavia,   148, 

222,  628,  812.  821,  903, 
904. 

Dietz  (A.  B),  76. 
Djampang,  563.  S6S. 
Djembatan  lima,  678, 696, 699. 
Djoeana,  293,  299.  300,  303, 

306,  700. 
Djokjokaria.   294,  293,  297, 

298,  303,  306, 1012, 1013. 
Domis  (C),  362. 
Doornik  (J.  A.),  1076. 
Daizend-eiianden,    328 — 530, 

333,  617,  813,  835. 
Dwars  in  den  weg.  678, 693, 

696. 
Dijkmeester,  161. 

Edam  (eiland}.  94,  135,  210, 

223,  281,  538,  576,  821, 
lOSO. 

Ekenliolm  (J.),  251. 
Engeland,  28,  246.  246, 589, 

614,  841,  908. 
Engelhard  (N.),  135, 251, 382, 

802,   804,   814,  886,  887, 

968,  1027,  1062. 


'  Engelhard  (P.).  886,  1069. 
Bngdachen.   ISO,   137.    145, 
146,  245,  246,  256.  267, 
332,  355,   468,  840.  908. 
1014. 
Enkhuizen,  168. 

>        (punt),  406. 
Equipage-kantoor  te  Batavia, 
69,  80,  122. 
»        -pakhuis  te  Batam, 

84,  86. 
»        •touwpakhuis  te  Ba- 
tavia. 30. 
>       -werf  te  Batavia  22. 
26.   29.    46,    68.   70.  97. 
136,    148,   155,  176,  177, 
183,    186,   196.  197,  206. 
222,    314,   578,  385,  509. 
513,    538,   687,  731,  765, 
757,    761,  821,  950,  931. 
933,  1039,  1048. 
Eys  (P.  L.  van).  251. 

Farque  (W.  H.  b),  814. 

Faure  (A),  891. 

Fetmenger  (6.  C),  117,  196, 

270,   470,  476,  566,  801, 

889,   927,  968. 
Fluit  (de),  101,223,636.822. 

1036. 
Fokker,  849,  852. 
Foxes,  27. 

Frankrijk,  51,  72,  129,  143. 
Franseben,  254,  1041. 
Fffktaam  (S.  H.),  473. 
Fugl  (M.  A.),  797. 


Digitized  by  VjOOQIC 


fiEÓIStER  VAN  NAMEN. 


1087 


Pynje  (W.).  860. 

Gangel   (A.  H.  van).  54,  55. 
Gelderland,   51. 

»  (bolwerk),     147, 

316,  406.  407,  596. 
Gintoeng.  384. 
Goedang-pandjaiig,  678,  696, 

699. 
Goenoeog-aari,  445,  448. 
Goldbach  (P.  A.),  251. 
Gosson  (J.  C),  1047. 
Ciouvememenl  (generaal)  te  Ba- 
tavia, 150,  222,  283.  285, 

381,  821. 
Graan^magazyn,  te  Batavia,  3, 

80,  82,  122,461,515,757. 

761,   762,   795,  894,  971, 

1048.  1049,  1065. 
's  €hravenhage,  52,  60. 
Greeve,  302. 
Grimbergen  (pont),  406. 
Grioding,  346. 
Griflsee,  293,  299,  300,  505, 

506,  977—980. 
Groenlen-paaar  te  Batavia,  223, 

822. 
Groningen  (bolwerk),  147. 160, 

223,    406,   407,  696,  822. 
GrooB  (J.  D.),  1026. 
Gainea  (kust  van),  1019. 

Haak  (D.  D.  van),  269, 1053. 
Haeften  (Jb'.  van),  855. 
Ham  (J.  A.),  261. 
Hartman  (J.),  969,  1060. 


HarUinek  (A.),  472,  712, 759, 
817,  867,  923,  1044. 

Heemraden-luin    te    Batavia, 

I       130,  223,  654,  822. 

I  Heeren-logement  te  Batavia,  66, 

;      300,  208,   576,  606,  606, 

789,   790,  869,  870,  972, 

1057. 

Heim  (J.  F.),  250. 

Hek  (Z.  van),  396. 

Heldewier,  51. 

Hilligert  (J.  H.),  42, 812, 987. 

Hoender-markt  te  Batavia,  714. 

Hoesen   (W.   van),  990,  992, 
1031. 

Hogendorp  (D.  van),  476. 

Hollandia  (punt),  406. 

Holle  (J.  H),  117.  181,  208. 
528.  991.  1069.. 

Hooff  (J.  F.  R.  van),  865. 

Hoorn,  168. 

(punt),  406. 
-werk  (het),  406. 

Hospitaal  (Chineesche)  te  Bata- 
via, 156,  47S,  628,  856. 

Houtkap  (de)  te  Batavia,  267, 
588. 

Hujrdecoper  van  Maarsseveen, 
162. 

Huyonet  (d'),  890. 

Indramajoe,    581,   615,    707, 
815. 

Jaagpad   te   Batavia,  5,  137, 
681,  688,  615,  708. 


Digitized  by  VjOOQIC 


108d 


REGISTER  VAN  NAMEN. 


Jakatra,  101,  147,  148,  153, 
223,  335,  914. 
(post),  16,  404,437, 
596,  822,  837. 
»       (weg  van),  657, 686, 
Jakatrascbe  bovenlanden,  8 — 
12.    17,    135,    360,    381, 
667,  580.  633,  704. 
Jamiel,  776. 

Japan,  43,  109,  504,  607. 
Japara,  293,  299,  300,  305, 

306,  700. 
Jassem-brag,   154,  223,  822, 

895,  1059. 
Jassey,  939. 

Java,  37,  50,  61, '58.  59,66, 
79,  91,  95,  109,  120, 
124,  127,  134,  144, 
146,  199,  215,  221, 
243,  252,  260,  273, 
277,  289,  304,  308, 
313.  319,  529,  379, 
445,  448,  449,  466, 
468,  474,  477,  664, 
577,  581.  588—690. 
593,  602,  609,  612, 
613,  620,  637,  640, 
665,  699—703,  705— 
707,  771,  863,  869, 
886,  894,  926,  968, 
976,  997,  1018,  1026, 
1028,  1029, 1048, 1049, 
1068,  1071. 
»  (Wesl-),  563,  674. 
Java's  Noord-Oostkust,  50, 67, 
108,   226,   290,  307,  316, 


468,  692.   608,  609,  666. 

704,   799,  921,  977,  981. 

988,     1013,     1029,    10S3. 

1068. 
Javanen,  9,  46,  68,225,228, 

299.   477,  564,  689,  700, 

804.  884.  886,  1039. 
Jonas  (C),  261. 
Jonathans  (J.),  176. 
Jongh  (M'.  W.  de),  6 IS. 
Jorissen  (A.  W.),  76. 
Josi,  137. 
Jostinianus,  940. 

Kaap  de  Goede  Hoop,  72, 83, 
108,  120,  123,  167,  171, 
247,  865,  1004. 

Kadoe,  700. 

Kal  (van),  890. 

Kali-woengoe,  306. 

Kambodia,  612,  666. 

Kamp  (Gliineesehe)  te  Batavia, 
148,  162,  166,  182,  183. 
223,  390.  446,  449,  585, 
586,  630.  657,  669,  678, 
686,  688,  696,  709.  710, 
713.  822,  981. 

Kampen  (pont),  406. 

KampoDg  bahroe,  699. 
>         Malajoe,  132. 

Kandang-besi,  563. 

Kanton,  670. 

Karang-Covm,  640. 

Karseboom  (B.),  120,  131. 
683,  1028. 

Kasteels-kapel,  161. 


Digitized  by  VjOOSlC 


REQISTER  VAN  NaMÈN. 


108d 


Katapang,  640. 
KatzeneUenbogen  (punt)»  406, 
Kerk  (binnen  Porlugeesche)  te 
Batavia,  IKO,  621,  667, 
686. 
>     (groote  Nederduitsche)  te 
Batavia,  1K9,  180,403, 
B95,  667,  907,  908. 
Kerkhof  (binnen-Porlugeesch) 
te  Batavia,  91S. 
*        (buiten-Porlageesch) 
te  Batavia,  571, 1056, 
1057, 

(Hollandsch)    te  Ba- 
tavia, 492. 
Kesmann  (L.),  183,  980, 992. 
Keten   (de),    101,    152,  223, 
404,   437,   630,  664,  678, 
683,  693,  696,  822,  1046. 
Ketting-brug  te  Batavia,  714. 
Klapa-doea,  132. 
Kleeden-pakhuis  te  Batavia,  23, 

746,  762,  796. 
Kloprogge  (J.),  864. 
Koepang,  8. 
Kopenhagen,  797. 
Koromandel,  108,  451. 
Krabben-eiland,  978. 
Kramat,  640. 

Krawang,  341,  342,  381, 382, 
384,  441,  666—568,  803. 
Krokot,  628,  648. 

•      (kampong),  155. 
Kuilenburg  (punt),  406. 
Kuiper  (eiland  de),  5,  46,  46, 
80,  82,  155,  223,  821. 


rUIAAT-tOn  IfEU.  ID. 


Kwal  (de),  101, 102, 113, 223, 

822. 
Kwitang,  496,  497. 

Laboratorium  te  Batavia,  222. 
Langen  (S.  J.  van),  850. 
Lantzius  (E.  C),  123. 
Lasem,  799. 

Leeuwen  (T.  van),  849,  851. 
Leiden  (punt),  406. 
Leistman  (J.),  386. 
Lemon  (de),  849. 
Leprozen-huis  te  Batavia,  514. 
Limakepping-brug,   223,  822. 
Unipho,  670. 
Uon  (P.  J.),  1077. 
Loear-balang,  155. 
Lohr  (J.),  42,  900,  982. 
Loo  (het),  101,  223,  822. 
Lucas  (schout-bij-nacht),  334. 

Maas  (van),  62. 
Macao,  40,  612,  665. 
Macaré  (A.),  261,  262,  1082. 
Madura,  476. 

»       (prins  van),  445,  449. 
Madurezen,  277,  477. 
Makasar,  48, 49, 108, 329, 597, 
602,  609,  643,  681, 
706,  807,  896,  924, 
1015,  1071,  1077. 
»        (kampong),  154. 
Makasaren,  255,  401. 
Malabar,  109. 

Malaka,  57,  59,  79,  91,  108, 
145,  707. 

69 


Digitized  by  VjOOQ IC 


lodo 


REGISTER  VAN  NAMEN. 


Mandhareaen,  389. 

Mangga-besar,  154. 

>     -doea,  164,  678,  696, 
699. 

MsDila,  61S,  666. 

Markt  (nieuwe)  teBalavia,  6S1, 
6S5. 

Maroenda  (rivier),  643,  66), 
687.   686,   694,  776,  780. 

Masl-  en  schuiten-dok  te  Ba- 
tavia, 223. 

Matraman,  132. 

Maoritios,  1 1 7, 1 99, 200, 1 040. 

Medicinale  winkel  te  Batavia, 
22,  22  i,  384,  767,  761, 
821.  872,  907,  944,  949, 
969,  966. 

Meester-Gornelis,  64, 101,  147, 
162,  196,  223,  376.  404, 
410,  418,  437,  476,  493, 
494.  696,  636,  643,  662, 
663,  667,  686,  693—696, 
716,  776,  780,  788,  822, 
837,  993,  994,  996,  1027. 

Menschius.  940. 

Michell  (J.  N.).  89. 

Middelburg,  169. 

(punt),  406. 

Middelpunt.  223,  822. 

Midddpunts-brug,  166. 

Middel-redoute  te  Batavia,  406. 

Midderigh  (H ).  849. 

Molenvliet,  136,  164.  166. 
628,  648,  667,  686. 

Mom  (A.  G).,  181,  208.  261, 
328,  889,  968. 


Mooren,  92.  117,  148—160, 
163.  231.  233.  316.  369. 
360,  362.  870. 

Moorsche  bazaar  te  Batavia, 
667,  686. 

Munnik  (A.  C).  261. 

Myer,  940. 

Naersen  (C.  van),  4,261,997. 
Nassau  (punt),  406. 
Nederburgb  (H.  A.),  261. 
Nederland,  2.  4,  20,  31.  33. 
36,    37,    40.    61,   84.    72. 
77,    78,    88.    96,   97,111. 
129.    138,    139,  143,  146. 
160.    204,  211.  218,  247. 
267.   276,   331.  332,  336. 
367,   390,   461.  482,  483. 
874,  840. 
Negotie-kantoor     te    Batavia. 
6,  30. 
•    -pakhuizen    (West^d- 
sche)  te  Batavia,  3.  63. 
70.  80.  82.  264. 
Neun   (C.  M.),  74,  281.  274. 
281.   668,   743.  766.  802. 
894.  898.  944,  968. 1US7. 
Nienwpoorl  te  Batavia,  157. 
380—562. 
*  (pont).  406, 

Noordwyk,  101,  152,  225. 
404,  437.  498.  630,  654, 
678,  683,  696,  822,  837. 
1046, 
Nordman  (G.),  870,896.89b. 
924—929,   955,  969,  970. 


Digitized  by  VjOOQIC 


REQI&TER  VAN  NAMEN. 


1091 


Olkreen  (J.  C),  89K. 

Oedjoeng   paDgka,   977,  978, 

.     980. 

Oey  Biangkong,  148,  B70. 

Oenarang  294,  296,  306. 

OUenzeel,  33. 

Oaiinflaiideo(Batavia8clie),  131, 
229. 

Onrust,  1,  3,  23,  24,  27, 45, 
46,  BB,  56,  66—71,  80, 
82—85,  94,  97,  122,  123, 
136,  156,  192,  210.  223, 
314.  379,  396,  397,  442, 
638,  660,  576,  687,  675, 
748,  761,  762,  821,  831, 
906,  908,   931,  1048. 

Ooitvrieshnd  (puDt),  406. 

Oranje  (Prins  van),  31,  32,  73. 
«      (punt),  406. 

Ormancey  d'  Omois  (L.  A.  d'), 
930,  995,  1060. 

Overstnten  (P.  G.  vao),  60, 
146,  280,  309,  317,  380, 
444,  450,  495. 

Orerijasel  (punt),  406. 

Paari  (bolwerk  de),  406, 406. 

Padang.  63,  1016. 

Pakis,  814. 

Pakodjan,  164. 

Palembang,  79,  91,  108,329, 

607,  896,  990.  1015. 
Palembangers,  329. 
Pamanoekan,  340-  342.  382, 

384,  564—666,  568,  569, 

806,  814,  901. 


I^maroekao,  506. 
Papanger-gracht,  223. 
Papangers,  35,  277,  464, 822, 
839.  870,  974,  993—995. 
Parijs.  61. 
Pasar  boeroeng,  446,  448, 629. 

>  lama.  941,  942. 

>  pisang  te  Batavia^  667, 
686. 

Pasir,  607. 

Pasoeroean,    293,   296,   301, 

306,  306,  700,  978,  1059. 
Passeben,  939. 
Pali,  700. 
Patoeakan,  152, 182, 667,686, 

716. 
Ptogaden,     340—342,    384, 

664—666,  568,  569,  805, 

901. 
Pekalongan,   293,  299,   300, 

305.    306.    665.  666,  700. 
Pennisten-gestichl  te  Batavia, 

387,   442,   651,  684,  732. 
Perzi«,  126. 
Pelerszorg,  222,  821. 
Pfeil  (J.  G.  E.),  939. 
Philadelphia,  972. 
Piek.  665. 

Pinkel  (S.  E.  W.),  269,  1033. 
Pising,  134. 
Ploesers-kage,  101,  160,  223. 

681,  616.  708,  822. 
Poeloe-gadong,  136. 

*     -Tjingko,  63. 
Pol  (J.  van  de)  de  jonge,  162. 
Polanen  (van),  972. 

Digitized  by  VjOOSlC 


1092 


REGISTER  VAN  NAMEN. 


Pondok-gede,  132. 
>     -terong,  132. 

Popkens  (W.),  26,  893. 

Porlngezen,  974. 

Prakamoenijang,  339,  340, 
342,  381,  382,  584,  563, 
868,    867,  777,  782,  803. 

Prauw-kantoor  te  Batavia, 
809—811. 

Preanger,  138.  380,  381,  563, 
868,  867,  633,  648  683, 
684,  660,  674,  679,  683, 
689,  696,  778,  780. 

Provintiën  (de  Zeven)  te  Ba- 
tavia, 684. 

Provisie-magaztjn   te   Batavia, 

3,  22.  80,  82,  122,  272, 
461,  608,  787,  701,  762, 
798,  961. 

Parmerend  (eiland),  136,  210, 
223,  880,  821. 

Raatben  (de),  939. 
Recognitie-pakhuis  te  Batavia, 

4,  180,  222. 
Recruten-wacht  te  Batavia,  225, 

822. 
Reede  Batavia.  7, 28,  34, 48— 
47,  87,  128,  129,136,222, 
247,  288.  270,  272,  279, 
281,  318,  319,  388,  378, 
379,  381,  442,  461,  477, 
839,  604,  620,  630,  638— 
639,  678,  676,  708,  706, 
738,  810.  821.  917,  947. 
948,  986, 1053, 1076, 1078, 


Rembang.  294, 299,  300, 308. 

506. 
Renne  (J.  C),  368. 
Reynst  (J.  T.),  281,588.380. 

808,  834,  835.  978,  1038. 

1040.  1046.  1079. 
Rheede  tot  de  Parkeier  (J.  F. 

baron  vao),  468,  476,  869. 

1089. 
Ribalts-gang  te  Batavia,  898, 

714. 
Riemsdijk    (W.   V.    H.   van), 

138,   140,    196,  213.  281. 

274,   498,  968,  1061. 
Ringsloot  (Wesler),  860. 1035. 
Robijn  (bolwerk  de).  406. 
Roclie  (de  la).  890. 
Rolff,  400. 
Romeinen,  940. 
Roos  (A.  C).  123. 
Roseboom  (A.),  281. 
Rossum  (van).  888,  889, 895. 
Rotheobuhier  (F.  J.),  1059. 
Rotterdam,  168. 

»         (pont),  406. 
■         -mer  poort  te  Ba- 
tavia, 216,  222,  406,  8S1. 
Rijst-pasar    te   Batavia,    225, 

687,    688,  822,  898,  970. 
Rijswijk,  101.  182.223.404, 

437,   896.   650,  655.  684. 

678,    683,   696,  822,  837. 

909,  913,  1048. 

Sading,  132. 

Salatiga,  294,  296,  306. 


Digitized  by  VjOOSlC 


„._  RÉSISTER  VAN  NAMEN.  1093 

rang,  87, 880, 29Ï,  296—  '  3B0,  381,  382,  384, 866— 

;       8,    300-302,  306,  400,  869,  803,  901,  1031. 

' .    '2,  904,  914,  937,  1013,  Soengei  Krawang,  814. 

128,  1083,  1089.               |  Soerabalja,    226,    293,    298, 

hilangan.  980!  297,   298,   300,  301.  303, 

•  '  lolroy  (S.   chevalier    de),  i  308,  306,  926,  977—980, 
'■;     »4,  476,  477,  790,  1047.  I  1013. 

'•'lier    (bolwerk    de),    408,  I  Soerakarta,    294,   298,   297, 
^  06.  298,  303,  506, 1012, 1013. 

■efler  (G.  H.),  476,  477.    ;  Soerate,  109,  923. 
eltus  (M'  H.),  736.  Son  (D.  van),  281. 

enk  (J.  H.),  930, 973, 992.       .     (J.  C.  van),  281. 

•  lepens-boeycn,  919.  ,  Sontar,  628,  648. 

lild wacht  (de),  406.  Stadhuis  te  Batavia,  148, 180. 

y    lill  (J.),  386.  180,  213,  466.  861, 

•iiouwman   (F.),   280,    472,  ;  741,  1036. 

970,1060.  >       -plein  te  Batavia  801. 
hultz  (J.  C),  84,  88,  814,  {  Sladslogemenl  te  Batavia,  676. 

940.  I  Stamkgard,  400. 

»m  (F.  P.),  122,  176.  I  Steenbergen  (A.  J.  van),  926, 

:   egula-herang,  1031.  '  Sleengragt  d'  Oosterland,  162, 
<  enn   van  Basel  (J.  H.),  496.     Slockuin   (H.   van),  62,  801, 

>  ercey,  318,  319,  914.  781. 

•iam,  612,  668.  Straalen  (van),  160. 

>ibei^  (J.),  74, 117, 189.208,  Straat  Malaka,  707. 

528,   730,   743,  780,  786.  .      Soenda,  278,  318,  479, 

926,  938,  957,  968,  970,  818,  819,  1017,  1040. 

991,  1084.  Straiswljk.  132. 

Sidajoe,  306.  Suiker-pakhuizen    te   Batavia, 

Singerius,  940.  <       4,     82,    122,     188,    222, 

Smissaert,  881, 882, 888, 887.  l      796. 

Smit  (E.   S.),  92,  281,  473,  Sumanap,  293,  298,  506,  476. 

1011,  1016.  .       -pers,  277,  477. 

^milh,  62.  Sumalra's  Westkust.  33,  44, 

Soekaradja,  9.  I      48,  83,  109,  612. 

Soeinedang,    339.    340,  342,  j  Suriname,  32. 

Digitized  by  VjOOSlC 


1094 


REGISTER  VAN  NAMEN. 


Tagal,   293,    299,   300,  30S,  ' 

306.  K66,  666. 
Tanah-abang,   136,  137,  157, 
160,   378,   498,  628,  638,  j 
648,   652,   653,  693.  695,  ' 
765,  998. 
Tanara,  581,  613,  707,  814, 
Tandjoeng,  815. 

-kait,  640. 
-Oost,  132. 
•       -poera,    101,    102, 
113,  158,223,513, 
803,  822. 
-West,  132. 
Tangwang,    101,    102,    113, 
152,  223,   346,  384,  643, 
652,   657,  675,  685,  694, 
776,   777,  780.  781,  785, 
882. 
Teisseire  (A.),  58,  570. 
Ternate,  48,   49,    108,   969, 

1014. 
Timor,  8,  33,  36,  44,  48, 65, 
98.    109,    116,   609,  612, 
896,  1015. 
Ting-hay.  52. 
Tjangmoei,  921,  922. 
Tjemtnga,  1031. 
Tjerita,  315. 
Tji-ampea,  132. 
*  -aodjoer,    343  -345,    348, 
382—584,  400,  563,  565, 
667,   868,  777,  782,  803. 
>  -asem,  341,  342, 382,  384, 
441,  564—566,  568,   805, 
814. 


T^i-cao,  384. 
>--damar.  563. 

>  -lingsi,  132. 

>-lintjiiig,   581,   612.    613. 

665,  707,  814,  815. 
>-liwoeng,   495,   497,   588, 

615,  621,  625,  688,  677. 
■  -mangis.  132. 

>  -Dara,  814. 

>  -paminkis.  132. 

>  -taroem,  775,  780,  785. 
*  -trap,  132. 

Tjanglian,  62.  921,  922. 
Touw-pakhnis  te  Batavia,  197— 

199,  228,  821. 
Trechter  (de),  977,  978. 

ümbgrove  (J.  L.),  476. 
Utrechtsche   poort  te  BataTia, 

406,    636,    657. 

687,  699. 
>  straat  te  Baiavia. 

667,  685.  699. 

Vereenigde  Staten  van  Noord- 

Amerika,  116. 
Vermeer  (T.),  996. 
Vianen  (pont),  406. 
Vierkant  (het)  te  Batavia,  667. 

685. 
Vierkants-poort,  1 56, 222, 82 1 . 
Vischtmarkt  te  Batavia,  1033. 

1074. 
Vlaanderen,  31. 
Vleesch-bal   te   Batavia,   652. 

634. 


Digitized  by  VjOOSlC 


REQI8TER  VAN  NAMEN. 


\(m 


VoBk  (L  C),  8K1,  8»2. 
Vreede  (P.),  8K0. 
Yriesbnd,  940. 

Vrouwen-tachlhuis  Ie  Batavia, 

S23,  1081. 
Vrljmans-haven  Ie  Batavia,  146. 

>  -zicht,  152. 
Vijfhoek  (de),  101,  283,  822. 

Walbeeck  (P.),  703,  790, 

Wanajan,  341. 

Wasschenfelder  (J.  A.),  823, 
831,  904. 

Water-kasteel  te  Batavia,  101, 
223,  8.2. 
>     -plaats  te  Batavia,  101, 
149,183,223,404.437. 
822,837,897. 
>    -poort  te  Batavia,  3, 80, 
82,    122,    IKS,    264,   383, 
467,    499,   800,  501,  805, 
505,  806,  761,  762. 

Weert  (P.  van  de),  88,  268, 
1033. 

Weeshuis  te  Batavia,  85. 

Wiener  (C.  H.  C),  54, 
58,  877,  884,  886,  887, 
908. 

Weigevaren,  62. 

Weltevreden,  132,  184,  405. 
496—497,  628,  658,  648, 
683,  698.  822,  858,  838, 
839,  905,  929,  995,  994, 
998,  1027,  1080 

West-vriesland  (punt),  406. 


West-zljdsehe  oegotie-pakbui- 
aeii   te  BaUvia,  223,  748. 
761,    762,  821,  906.  908. 
Wiegerman  (A.  A.  6.),  1082. 
(J.  H.),  117,131, 
281,  894. 
Wiese  (A.  H.),  252,  270,  470, 
476,    566,  927,   933, 
968. 
.      (G.  W.),  251,  378. 
Wilgenbnrg,   101,   162,  223. 
404,   437,  630,  664,  683, 
822,  1046. 
Win  (D.  L.  de),  252. 
Winkel    (groote)  te   Batavia, 
91,  569. 
»        (kleine)   te  Batavia, 
747,  757,  760,  762. 
Winter  (de),  894. 
Wuarick  (B.),  850. 
Wurltemberg,  144,  925. 
Wurttembergers  196. 

Ysseldijk  (W.  H.  van),  1062. 

IJzer  en  graan-magazijn,  te 
Batavia,  3,  22,  156,  743, 
744,  747,  752,  753,  755, 
757,  761,  762,  795. 

Zandzee  te  Batavia,  657, 685. 

Zeeburg,  406. 

Zeeland,  162,  166, 168—170, 

874. 
Zeelandia  (bolwerk),  147,223, 

406,  407,  596,  822. 
Zoroerdijk  (A.),  596. 


Digitized  by  VjOOQIC 


1096 


REGISTER  VAN  NAMEN. 


Zonsbeek  (yan),  849. 
Zoatelande,    628,  647,    678, 

693,  696. 
Zuider  strand,  663. 


Zuider  voorstad    t«    Balana, 
ISK,    S23,    652,  673. 
69K. 
>      -weg  (groote),  497. 


Digitized  by  VjOOQIC 


ZAAK-REGISTER. 


Aam,  22,  967. 

Aanbesteden,  25, 123, 378, 391, 397, 

804,  820,  823-825,  828,  829. 
Aanbesteding,  60,  87, 102, 104, 110, 

221,  865,  869,  872,  1039,  1051. 
Aanbrenger,  63,  226,227,465,489, 

577,  614.  649,  651,  694,  695, 

835,  936.  992,  1018,  1070. 
Aandeel,  396. 
Aandoen,  8.  37,  329. 
Aangeven,  475,  576,  641. 
Aangüle,  483. 
Aanhalen,  614,  935. 

.    -Ier,  27,  35,  94,  146. 

>  -ling,  441,  444,581,609,638, 
642,  643,  646, 707, 708, 807, 861, 
862. 

Aanhouder,  709. 

>  -ding,  791. 
Aanklagen  finlanders),  116. 
Aanleeren,  219,  224. 
Aanleggen,  615,  668,  933. 
Aanloop.  207. 
Aanmaak,  180,  968,  969. 
Aanmaning,  43,  237,  556,  587. 
Aanmoedigen  (verdiensten),  447. 
Aannemen  (bouwwerken),  115. 

.    -mer,  60,  104,  113,  115,  262, 
804,  824,  989,  1082. 

>  -ming,  104,  820. 
Aanplant,  289. 
Aanplanten,  566,  901. 
Aanranding,  579. 
Aanrekenen  (bij  factuur),  1. 

>  -ninff,  975,  1049. 
Aanslaan,  336,  601. 

(eene  pacht),  233. 
Aanspreker,  911,  913. 
Aanstelling,  350, 512, 777, 781. 786, 

788,  794,  797,  799,  904,  942. 
Aantasten  (Engelsche  schepen),  246. 
Aantimmering,  474, 
Aanvaarden,  483,  488,  552,  553. 
Aanval,  494,  558,  771,  802. 

.      (vijandelijke),  135, 283, 930. 


Aanvoer,  51,  98. 
Aanwerven,  863,  1048. 
Aanwezen,  519. 
Aanzetter,  421. 
Aanzien,  211. 

(Cornp*),  139,  141. 
Aap,  43. 
Aard,  925. 

.    -werk,  102.  109. 
Abandonneren  (hoedel).  481. 
Aboleren,  464,  749,  1007. 
Aboiitie,  1006. 
Absent,  553,  600,  811,  953. 
Absenteren   (zich).  380.  536,  554, 
561,  826,  827,  1004. 

>    -tering,  537. 

.    -tie,  15,  151,  464,  550,  619, 

741,  927,  1047. 
Abuis,  436,  1004,.  1006,  1081. 
Acceptatie,  59,  60,  67,  702. 
Accident,  946.  986. 
Accoord.  600,  607.  673,  697. 

>      -bevinding,  233. 
Accrocheren,  86,  796. 
Accuratesse,  19.  953. 
Achtermiddags-ronde,  962. 

.     -SUL  237,359,382,441,471, 
519,  549,  552,  575,  602. 

•  -wezen,  43. 
Acquiesceren  (partijen),  600. 
Acte,  201,  364,  481,  482.487,741, 

770,  777,  781,  788,  793. 

•  (notarieele],  54,  517,  599 

•  (onderhanosche),  517. 

•  pro  Deo,  899. 

•  van  revocatie,  54,  55. 
Acteur.  673. 

Actie,  172,  250,  555,  556,  1005- 
.  1007,  1021. 

•  (civiele),  1043. 
Acliviieit,  96,  869.  1070. 
Actrice.  673. 

Adhortcren  (practizijns).  43. 
Adipati,  343,  344. 
Adjudant,  375.  1022. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


1098 


ZAAK-REQtSTER. 


Adyudant'generaaK  1047. 

Adjuncl-reviseur.  905, 938, 939, 984. 

Administrateur,  1-4.  38,  40,  49, 
53.65.  68,70,80— 
82,  92,  102,  121, 
122,  149,  155,  220, 
232,  26i  286.  287, 
293,  295,  297,  300, 
305.  315,  366.  383, 
458,  499,500-502, 
505-509.513,519, 
520.  522,528.545- 
547,  549,  550,  562, 
608,  611,636,730- 
732,  744—750, 752. 
754,  766-763, 774, 
795,  796,  798,  800, 
819.  820.  894,  905, 
906,  908.  917.  971, 
997,  1034,  1049. 
(1«),  944 

•  ffraan-magaz^  n»  461 . 
kleedtiren-pakh.,  458. 
provisie-magaz.,  461 . 

•  der  iracteroeDts-prel- 
den,  529,  531,  532, 
539 

Administratie,  2,  3,  27,  30,  36,65. 
68,  75, 113, 149, 155, 
224,  230.  232,  309. 
310,  316,  317,  412, 
576,  743,  745-748, 
750,  752,  753,  755- 
760,  794,  796,  798, 
859.  860,  925,  949, 
954,  956,  962. 
-boek,  27,  264.  265, 
366,  462.  744,  753,  754. 
Admiraal»  894. 

-      -generaal,  31,  259. 

-schap  1005. 
•      -schip,  539. 
Admissie-brieQe.  184.  185,202,203. 
Admilleren.  233,  674,  798. 
Admodiateur.  454,  455. 
Admndialie,    328,    330,   331,   454, 
457,  729,   736,    869. 
1028. 

-penningen,  455. 
Alires,  47,  249.  578,  579. 

•    -seren  (l>osfel-kasjes).  876. 
Adsisient,  150,  216,  387,  388,  435, 
516.  872,  880,  952.  954. 
1013—1015. 
(absoluiil).  817. 


AdsisteDÜe,    161,    152.   154,   155. 

199,   581.  586.  599,   613,   615. 

707,    768. 
Adsisteren  (suikerfabriekaDlen),  287. 
Advans,  16,  80.  347. 
Advertentie,  240,   286,    370.   376, 

396. 
,  Adveriissemenl,  104. 
Advie.s.  464.  881.882,  1001,  1006. 

(contrarie),  904.  905. 
Advocaat,  54,  55,  715.  883. 

.     -fiscaal.  57.  150,  168, 170. 

326,   442,  571,  684,  685.  696. 

719-722,   862.   882.  883.  916. 

990,  992, 1000, 1004, 1031. 1034. 

1071. 
Aequivaknt,  74,  329,  709,  76a 
I  Afbakening,  116. 
1  Afbetaling,  145,  669. 
Afbreken.  837,  868. 
Afbrengen  (koffij),  803. 
Afbreuk.  130,  908. 
Afdak,  626. 

Afdoening  van  zaken.  583. 
Atrmiteil,  1000.  1001. 
Affuit.  406,  409,  411,  416,   416. 

420,  424. 
Afhaal,  805. 
Afhalen,  90.  732.  9V2. 
Afkeer,  701. 
Afkondiging.  1017. 
Afkoop.  663.  656,  682.  683.  1021. 
•  Aflezen  (vredes-verdrag),  129. 
Aflossen,  182.  183.  686. 

>  -sing.  169,  263.  675. 
Afmaken  (suspecte  personen).   710. 
Afmarcheren.  1024. 
Afmatten  (militairen),  494. 
Afpakking,  606. 
Afpersen,  672,  768. 
An^enen  (met  regenten),  943. 
Afschaffing,  30,  969. 
Afscheep,  3.  35,  40,  66.  109,  220. 

221.   500--602.  611,   641.  758. 

859,  860. 
Afschcfips-ongelden.  1049. 
Afschepen,  2,   52,    149,  382,  606. 

636,  637,  641. 
Afschrift.  237. 

(authentiek),  736. 
Afschrik.  401. 

•     -ken  (suikerfabriekanten),  69. 
Afschroeven.  64. 
Afschreven,  36.  221,  232,  730.732, 

744,  829,  931,  983. 


Digitized  by  VjOOQIC 


ZAAK-REQI9TER. 


1099 


A&ehnjving,  24. 235. 380,  417, 420. 
436,437.522.761,860, 
861,  953,  954,  1026. 
(geperroiUeenle),  70. 
Afslaan,  370,  587. 
Afslag.  240.  599.  668 
Afslager,  124.  231-235,  238.  240, 
241,  358-360,  362,  364,  365, 
367.  369—371,  486.  585,  668, 
934,  1033,  1034,  1074,  1075. 
Alkbfferesse.  269,   788,  789,  920, 

AfaiuiteD  (boeken),  516,  1081. 

(waskaarsen),  645,  704. 
AfsUnd  doen.  481,  868. 
Afstraffen  (slaven),  557. 
Aftrek.  2iB7. 
Afvragen  (brieven),  248. 
Afwaterinff,  836. 
Afwegen  (nuskruit),  441. 
Afwezigheid,  112. 
Afwijzen  (logeergasten),  654. 
Afzender,  875. 
Afzet-geld,  474. 

•  -Un,  8.  90,  813. 

•  -ling.  902. 

Agar-agar,  329.  330,  335,  612.617, 

666.  707. 
Agio,  97.  237,  238,  247,  369,  388, 

389,  763,  925,  972. 
Aguilbout,  671. 
Akkerbouw,  228. 
Alang-alang,  804,  921. 
Alarm.   131-133,   136,  146-154, 
156.  157,   182,   183,  269, 
270,   376,  407,  557,  596, 
837. 

(valscb),  494. 
-       -plaats,  148,  156,  557. 
Alarmeren,  147. 
AlcaUef,  602,  618,  705. 
Alienatie.  487. 
Alimentatie.  327,  1026. 
Alliantie,   129,  130.  143,  246,  909. 
Allooi,  128. 
Alphabet.  677. 
Aluin.  500,  671. 
Ambacht,  37,  219,  224. 
Ambachts-gezel,  101,  523,537,538, 
758,  823. 
•       -man,  24—26,  36.  66.  68. 
71,    148.  216,  218. 
219.  254,  412,  416. 
438,  545.  548. 
•     (Chineesch),  830. 


Ambachtsman  (inlandschj.  37,  302. 
Ambachts-winkel,  104,  620. 
Ambassadeur.  613. 
Ambiëren  (weinig  winslgevende  pos- 
ten), 97. 
Ambtenaar.  332.  333,  881. 
Amblgeld.  68,  69, 82, 121. 122. 176, 
177,   186,  187,  189-192,   194. 
197-199,  269v  273.  291,   298. 
303,  304.  307,  308.  348,  349, 
353,  386.  399,  449.  455-457, 
492,  493.  502,   503,  506-508, 
511-513,  571,  592.  703,  716, 
716.   780,   784,   786,   788,  789, 
796,  801,  840,  1033. 
Ambst-bezigheid.  820. 
•     -eed,  833. 

>    -verrichting;  100,  1035. 
Ammunitie,    135,    363,  404—407, 
409.    411,  419,  437, 
440,  85a  929. 
-huis,  222,  250,  373, 
821, 
Amnestie.  9,  11,  14,  16—19. 
Amphioen.  53.  284.  289,  329,  337, 
339,341,  343.  345.347, 
.  349,  355,  458,  607.  608, 
671,  672,677-680.699, 
704,  706,  735,  777.  781, 
785,  812.  814.  832.  923. 
942,  974,  1034. 
-directie,  175,  454.  458, 
492,  562,  608.813.819, 
906,  1034,  1077,  1078. 
-handel,  449,  451,  719, 
720. 

-kit,  15,  16.  678-680. 
695-699.716,725,817. 
schuiven,  16.  228,  696. 
697. 

-sociëteit,  53. 
-waroeng,  132. 
Amputatie,  946. 
Anachoda.  51,  281.  606,  681,  807. 

816.  835.  974.  975.  1079. 
Anak  prahoe,  580,  609,  707. 
Anciënniteit,  1022. 
Andjing-ajer,  666. 
Angst,  1063. 
Animeren,   49,   59,   98,    127,  245, 

255,  755,  879. 
Anker,  7,  136,  676.  809,  979. 
Ankerage-geld.   40,   41,  800,  1038. 
Annonce,  876. 
Annuleren  (pacht-eonditiên),  602, 


Digitized  by  VjOOQ IC 


1100 


ZAAK-REQtSTER. 


Anticiperen  fop  eene  beslissing  van 

het  Opperbestuiir),  578. 
Antwooraen   (aan  eene  patrouille), 

153. 
Anijs,  671, 

Apotheek,  865,  949,  950,  959, 960. 
Apotheker,  864,  865,  872,879,907, 
945,  948,  949, 953, 954, 959, 994. 
Appartement,  218,  248. 
Appel,  1004. 

•    -latie,  600. 
Appoinlement  517, 900, 1002, 1008, 
1009. 
>    -teren.  234,  362.  1003. 
Apprehenderen,  8,  10, 14,152,688, 

709,  710. 
Apprehensie,  17. 
Approbatie,  678,  686,  924 
Arak,  22,  181,  211,  277,  299,403, 
451,  611,  617,652.709,720, 
721,  733.832,833.839,918, 
933,  964,  966,  %7, 973, 996, 
1036. 
>      -brander,  211,  630,649,694, 
739,  832,  833.966.967,973. 
.      -branderij,  576,  727,  833. 

-pacht.  /14.  . 

*      -pot,  650. 
-warong,  721 
Arbeid  (ten)  stellen,  313. 
Arbeids-loon,  167,  438,  998,  1082. 

•  -man,  314, 
Arbiter,  1004. 
Archivaris,  204,  205. 
Areek,  289,  672. 

Aria.  9,  346-  350,  776,  777,  781, 

785. 
Aristocratisch,  877. 
Arm.  1002. 
Armee,  771. 
Armen  (de),  41.  142,  489,  896. 

•  (Chineesche),  274. 
-     -fonds,  302. 

•  -geld,  794.  966. 
.     -huis,  1026. 

.     -kas,  302,  1026. 

•  -middelen.  76,  262. 
Armoede.  77.  224. 

Arrest.  26,  156.  517.519,532,546. 

562,  902,  946,  979,  1005,  1007, 

1008.  1031. 
Arresteren  (iemands  tractemenl),  562. 
Arrivement.  407. 
Arsenaal,  167. 
Artikcl-bricf,  78,  246,  283.  771. 


ArtiUerie,  1,  23,  106, 109. 137, 148. 

149.  155,  183.  222.  224. 

225,  323,  376,  377,  401. 

403.  408,410,412-414. 

416,  418,  419,  439,  537. 

540,  543.  557,  588,  757. 

821,  858.  930.  931,  995. 

1023,  1048,  1050. 

-kantoor,  415,  436.  439. 

-magazijn.  23,  373,  420. 

-officier.  827,  942. 

-park.  404.  419. 
Arlillerist.  61.   137,  181,  196,  268. 

290,403.  405.  406,408. 

412,  546,  548,  556,869, 

993,  995.  996.  1050. 

(Chineescb),  933.  934. 

^urópeesch).  995.  996. 
(inlandsch),  994,  995. 
Artsenij-bereidkunde,  865. 
As.  422. 

Assignatie,  88,  89. 
Alap,  621,  626,  804. 
Attacque    (vijandelijke),    136.   249. 

265,  772. 
Atteinte,  768. 
Atlerminatie,  1077,  1078. 
Attestatie,  258,  408.  939. 
Atirappcren,  675,  690,  694. 
Attrouperen,  153. 
Audiëntie,  43. 
Auteur,  578,  579. 
Autorisatie,  78,  454,  659,  679,688, 
698.  709,  719 

>  -teil,  211. 
Avanceren  (officieren),  1022. 
Avond,  709. 

>  -maal,  595. 

•  -pasar,  716. 

Azijn,  403,  728,  839.  955,956,996. 

Baal,  603.  619. 

Baan,  135. 

Baantje  (lui),  758. 

Baas.  23,  26.  27,  56.  64.  67-70. 

85-85.  94.  117-119.  123, 

149.  177—179,215.221,224. 

314,  390,  391.  394,397,513. 

523,  537,  538.  596.825.826, 

828-831,  906,  976. 
-    (sub-aitern),  26. 
.     blokmaker.  84,  85,  122. 

•  -kaartemaker.    84.    85.    122. 
196-199,  801.  944. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


2AAK-ftÉ6lStER.    . 


HOI 


Baas-kruitmaker,    218,    408,    439, 
440. 

>  -kuiper.  84,  85,  122. 

•  -metselaar.  219. 

•  -smid,  84,  85,  122. 

>  -timmerman.  84,  85,  122,  176, 
196   197. 

»    -zeilmaker,  84,  85,   122,  185, 
187,  188. 

•  van  Onrust,  1,  192. 
Baatzucht,  224. 
Badjoe,  779,  783,  828. 
BafU,  217. 

Bagage,  4.  51,  112. 

(gepermitteerde),  607. 
BaiUuw,  5Ö5,  595.  598,  626,  627, 
631,  648,  649,  652,  663,  674. 
692,  694,  711-713.  717,  723, 
725,  740.  1004. 
Bailiuwage,  857. 

Bak.  206,  207.  223,  351.  709,  804, 
822. 

•  -ken  (werkwoord),  109,  1047. 
.  -ker,  620,  649,  694.  806. 

•  -meester.  635.  652. 

Balans,  167,  239,   367,  669,  671. 

672.  861. 
Baldadigheid,  9. 
Balie,  22. 

Balk,  424»  975.  976,  990. 
Ballings-oord,  79. 
Bamboe.  75,  621,  804,  921.  929. 
Band,  954 
Bandega,  812. 
Bandiet.  547. 
Bank,  364,  562,  635,  666,  668. 

•  -ongelden,  267. 

•  van  leening.  72.  102, 175, 181. 
243,  263,  ^7,  281,  315,  454, 
906.  1077. 

Baokroeu  240.  278,  512. 
Bannissemeut,  17,  826. 
Bark.  319,  858.  859. 
Barrière.  222,  821. 
Bas,  421. 
Basis,  784. 
Baskat,  557. 

BaUillon,  277,  477,  771,  838,  974, 
1022.  1047. 
(inlandsch),  928. 
Batoer.  301,  342 
Batterij,   101.  102.  137,  222,  223, 

249,  250,  270,  821-823,  929. 
Bazaar,    63,   132,   153.   581,  613. 

633,  647,   653,  654,  660,  661, 


674,   676.  679,  680,  682,  683, 

689,  690,  695-697.  707,  737, 

814.  815,  971,  991,  1045,  1054, 

1055.  1059,  1069. 
Bazaar-houder,  633,  653-655.  661. 
682,  684,  689. 
-meester,  648,  667. 

>     -wachter.  647,  666,  668. 
Bazaars-prijs,  648. 
Beamblschrijver,  481,  487. 
Bedde  goed.  866,  947,  956,  957. 

.    -laken,  402,  958. 
Bede-dag.  661,  674. 
Bedekken.  645,  704. 
Bederf,  117,  801,  876,  879,  950. 
Bederven  (visch).  1074. 
Bediende,  112. 

(Europeesch),  458. 
Bedienster  van  sterfhuizen,  987. 
Bedingen  door  pachters,  679. 
Bedlegerig,  986. 
Bedreiging,  791. 
Bedriegen,  62.  625,  638. 
Bedriegerïi,  363.  642,  951. 
Bedrog.  625,  730,  832. 
Beêedigen,  51,  753,  770. 

.    -ging,  931. 
Beestiaal,  585.  587,  624,  634. 
Begaafdheid,  114 
Beginsel  (godsdienstig]).  244. 
Beginselen  (republikeinsche),  1021. 
Begraafplaats,   765,   766,  774,  775. 

909 923 

Begrafenis.  159,  528,  898,909,911. 
987. 
•         -penningen   790. 
Begraven,  764-766,  774,838,911. 

913,  943. 
Begrooten  (invoer-recht),  1073. 

-ting.  1020. 
Behandeling    (trouwe),    286,   287, 

408,  748—750,  759. 
Behoeae,  320. 
Behoeftig,  791. 
Bekeuren,  635.  652. 
Bekken-slag,    63.    240,   370.  991, 

999.  1069. 
Bekleeden  (vleesch  met  vet),  635. 
Bekrompenheid,  645,  703. 
Bekruissing,  215. 
Bekwaamheid.  942. 
Beladjang,  612. 
Belang  (algemeen),  96,   579,   882, 


I  Belasten  (voor  schuld),  124. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1102 


ZAAK-REQISTER. 


Belasting,  40,  212.  213,  290,  319, 
321—326,  353,374,376, 
385,  386,  390,  399.  400, 
412,  474,  479.  495,  517. 
582.763,981,1033.1038, 
1053. 
(generale),  156. 

Beleenen  (geld  op  liypoüieek).  1025. 

•  -ning,  498. 

(corporeele),  225. 
Belemmeren,  33,  589,  1009. 
Belofte,  54,  145. 
Beloonen  (verdiens^len),  447. 

•  -ning,  69.  564,  768. 
Bemiddeld,  469. 

Bende.  8.  10. 

Beneficeren.  484,  582. 

Beneficie  van  inventaris,  481, 1007. 

Benefitium  ordinis  etc..  599. 

Benoeming,  904. 

Benzoë,  671. 

Bepleiten  (brieven  van  atterminatie), 

1078. 
Bereddering,  113. 
Bereiden  (medicijnen),  948. 

>  -dmg  (chemischej,  949. 
Bergplaats,  52,  119.  802. 
Beroep  (hooger),  639. 
Beroerte  (binnenlandsche),  887. 
Berooven,  666,  685. 
Beroaw,  10. 

Beschadigen  (bevriende  schepen),  246. 

Bescherming,  883. 

Bescheidenheid,  214. 

Beschoeying,   107,  222.  821,  1051. 

Beschot,  626. 

Beschrijving  (jaarliikschc),  325. 

Beschuldiging,  578. 

Beslag,  j62. 

(in)  nemen,  94,  137. 
Besoar,  606. 
Besogne,  162,  1001. 
Besparing,  302. 

Besprenkelen  (zieken-zalen),  956. 
Bestek,   103,   104,   109,   115,  823. 

824. 
Bestel-goed,  35. 

>  -kasie.  201.  202.  874.  876. 

>  -len,  209.  911. 

•  -ling,  637. 

Bestrooijen  (pasar  mei  zand  ,  627. 
Bestuur  (linishoudelijk).  167. 
BeUal-dag,  543. 
Betaler  (slecht),  123,  124. 
>  -ling.  556. 


Betalinff  (contante).  5<S7. 
,  Beterscliap,  37. 
I  Beurs.  172.  857. 

.      (privë).  86. 299, 472.482, 726. 
.    -vat,  249.  250.  414,422.438. 
440. 
I  Beurtwisseling.  359. 
'  Bevaren,  775.  780,  785. 
Beveiliging,  152. 
Bevmding,  287. 

.       -boek.  414.  436 
Bevoegdheid,  26. 
Bevordering,    76,    729.   786.  904. 

942.  1022. 
Bewaking,  626 
Bewaring,  669. 
,  Bewind  (uitvoerend),  1019—1021. 

•  -hebber  v/d  O.  I.  Gomp*.  32. 
1065. 

Bewijs,  512»  514, 515, 556, 580, 939. 

.      (legaal),  364. 
Bezetten  (wachten),  182. 
Betoeken,  867,  966. 
Bezoldijging,  144,  715. 
Bezuiniging,  29. 
Bezwaarnis,  1008. 
Bezwaren  (inlandsche  hoofden),  799. 
Bezweren,  748. 
Bibliothecaris.  204 
Bid*stond,  179,  180. 

>  -uur,  180. 
Bier,  363.  649,  656.  693.  694 

.  -pttp,  967,  973. 
Billioen,  466. 

BiUijkheid,  96,  638,  679,767. 1061 
Bindrotting.  22,  417,418,  424.997. 
Binnen-moeder.  1081. 

•  -post.  151—153,  257.   654. 

n83 

•  -regent,  102.  210.  387.  493. 
550,  868,  870.  fn%  897, 945. 948. 

Binnens-lijBs,  859. 

brengen.  364. 
Blaam,  1078. 
Bhid  (welriekend).  956. 
Bladiong,  665 
Blaffert,  515,  561.  792,  793,899-- 

901. 
Blik,  414. 

•  -slager,  216. 
Bloedverwantschap,  1019. 
Bloem.  623.  624. 
Blok,  635. 

.  -geld,  721,  722.  724-726. 

.  -huis,  222.  724-726,  821. 


Digitized  by  VjOOQIC 


lAAK-REQlStER. 


110^ 


Blokmakers-ambacht,  194. 

Bode,  290,  323.  325,  326,585, 587. 

.     (ChineescheX  202,  730. 
Boclemarü,  396. 
Boedel,   113,  268,  282,  390,  471, 

481.  482,  485,  487-489. 

5ia  552,   553,  555,  556. 

583,  600,   794.  936,  982, 

965. 

(insolvente),  327. 
•        -hoader,  484. 

•hoadster,  484. 

-meester.    183.   327.   390, 

488,  555,  764,  907.  1077. 

-redderaar,  482.  483. 

-rekening.  552.  553. 
Boeiljang.   12,  338,  340,  342.  344, 

348. 
Boei,  156,  654.  659,  662.  687. 690, 

691,  863.  897,  1012. 
Boek,  111. 

>  -binder,  906. 

>  -drukker.  906. 

•  -houden,  325. 

.  -houder.  27,  49.  68.  80,  94, 
122,  123.  149.  150, 
161.  166,  168,  169. 
171,  176,  216,  231. 
232.  236-239.  268. 
288,  292,  295,  304, 
314,  350.  358,  360, 
364,  366-369.  373, 
376,  404.  412.  435— 
437.  503.  506.  513, 
516.  517.  610,  730- 
732,  756.  757,  761. 
794-796,  798,  817, 
840.  860.  864-867. 
872,  880.  906—908. 
925,  926.  931,  932, 
948-950,  952,  953, 
955,  956,  958,  959. 
962, 1012<  1015, 1034. 
•seneraal,  96, 97, 364. 
374,  387,  388. 

•  -houding,  730. 

•  -jaar,  2,  77,  91,  288,  302,307. 
485. 

•  -schuld,  555. 
Boercnwagen,  375 

Boete,  60,  61.  326.  444,  471,  472, 

476.  478.  481,  489.  514,  515. 
Bok.  632,  633 

»  -ken-vleesch.  634. 
Bolwerk,147,404. 405, 407, 411,837. 


Bom.  404,  410,  419. 

•   -banlier,  373,  412,  546,  557, 

827. 
Bondgenootschap,  990. 
Bonk,  259,  261.  262,  1081. 
Boodschap,  145. 
Boom   fö5.  658.  679,687.698,975. 

•  (nutlige).  50. 

.    -pacht,  643.  732.  915. 

•  -rapport,  442. 
.    -tof.  647 

•  -vruchten.  612. 

•  -wacht.  222. 

.     -wachter.  150. 585. 587. 1067. 
Boord  (aan)  gaan,  442.  863. 
•      toelaten,  355. 
v,nren,  8. 
Boosdoener,  10,  17.  713. 

•  -wichl,  9. 
Boot,  378. 
Bootsgezel,  245. 

>  -man,  198,  199.  206,  222.385, 

509.  546.  821. 
Boren  (beslel-potten).  876. 
Borg.  231.  268.  288,  361,  599,600. 
681,  742,819.  942,  984.985, 
1001,  1077. 

.    -stellen,  221,  231.  236,  240, 
374,  412. 

.    -tocht,  36,  65.  171,  233.  237. 

240.  268.  282.  287.  315.  358- 

362.  364,  368,    453,  492,  511. 

512.   774,  819.    820,   831,  926. 

1066.  1067. 
Borst  (!•},  388. 
Bosch,  474. 

•  -ganger,  305.  565. 
Boter,  160,  403,  728. 
Bottel,  733,  734.  918. 
Bottelier,  961. 
Bouw-maieriaal,  135. 
Boven-kamer,  8!26. 

.    -landen.  153.  154.  545,  636. 
647. 

•  -lander,  815. 

Brand.   147,   155.   406.  628.  791. 
826. 

(in)  steken.  136.  255. 
-brief,  875.  876. 

•  -emmer,  391. 

Branden  (werkwoordl.  4.  109.  410. 

417.  443.   716,   717.  875.  876. 

956,  967. 
Brander,  4. 
Branderij,  967.  973. 


Digitized  by  VjOOQIC 


1104 


iAAK-FlÊÓlStEft. 


Brandhout.  48. 75, 82-^,  197. 196, 
197.  277,  aOl,  329. 403, 510. 
728.  775.  780,  785. 872.  938, 
954.  960.  1081. 
-kamer,  404,  419. 
-klok.  147. 
-kogel.  410. 
-merk.  261,  313. 
-merken.  572,  573. 
-spuit.  149.  183.  391. 

•  -huis.  155. 

•  -meester.  155. 
-ijzer.  410.  417. 

Brassen.  979. 

Bravouie.  255. 

Breukband.  873. 

Breuke,  489.  601,  714,  717—720. 

726.  737. 
Brief,  47.  217,  248,  285.  385,574. 
812.  878.  904.  905. 

>  (Chineesche).  274. 
.      (open),  12. 

>  (particuliere).  20. 

>  van  crediet,  117.   195.  208. 

250.  328,  968. 
969.  990. 
•      (valsche),62.63. 
>    marque.  259. 

•  -port.  343.  346. 
Brieven  van  represaille.  245. 

•  -post,  813.  815. 

•  -vervoer.  126. 
Brierwisseling.  107. 
Biigade.  992—995. 
Brigadier,  1047. 

Brik.  137,  281.  818.  905. 
Brochure.  111. 
Broeder.  1000. 

•  -schap.  161,  275. 
Broek,  402,  557,  779,  783,  828. 
Brom.  649.  693.  694. 

Brood.  839.  872.  954,  996.  1046. 
1047. 
.   -bakker.  805.  806.  1047. 

•  -suiker,  641. 

Brug,  101.  102,  134.  220,222.223, 

321,  628,  648,  821,  823,  1051. 
Bruidegom.  55. 

Buflel.  11,  13,  61.  336.  568,  632— 
634.  636.716,725.777,781. 
785,  787.  987, 1027. 
•      -kar,  964.  998.  1026. 

>  -slachterij.  559.  560. 

>  -vel.  559. 
Buikband.  828. 


Buis,  101.  822. 
Buit,  246.  259.  919. 
Buiten-fort,  101.  710. 
.     -gericht.  572—574 
.     -kantoor.  1,  4,  21. 33. 44, 50. 

53,  65,  77,  79.  87,  91-93. 

99,  105,  107—110.201,201 

219.  220.  226.234.246.287. 

288.  306. 316-318. 332. 363. 

402.  443.  444.516,518.519. 

529,  534, 538-540, 542, 545. 

548.  552.  593.597.606.610. 

805.  840. 858-861. 870. 874. 

881,  882.  889.860.894.896. 

914.  925.  931.935.937.999. 

1004.  1008. 1011. 1012. 1035. 

1041.  1048.  1065. 
.  -post,  61.  64.  101,  102,  105. 

133,  152,  154.226,321.323. 

356,  405.  407,411,419,437. 

537,542.  544.642.697.824. 

945,  948,  986. 
>     -regent.   53.  402,  868,  944. 

945,  963.  966. 985, 986. 994. 

995.  1027,  1061. 

•  -wacht,  223,  822. 

•  -wijk,  209. 
Buit-geld.  246. 
Bundel.  644. 
Bureau-geld,  924.  925. 
Burger.  57.  58.  93.  117.  157. 

278.  320,  321.  355, 

459.  469.  547.  583. 
.       610.  646.  668.  833. 

877.  889.  890.  926. 

1005,  1006,  1055.  1077. 

(Makassaarsch),  1025. 

-ambt,  385. 

-corps.  771. 

«kompagnie,  147,  148, 

•plicht.  275. 

-stand.  213.  282,  890. 

twist.  274. 

•vrijdom.  91,  547. 
Burgerij.  64.  323.  563.  838.  1025. 

(inlandsche).  120. 
Bus,  351. 
.  -kruit,   23.  218.  440.  913.  956, 
1023. 
Bij-betrekking,  764. 
Bij-boek.  404;  411.  437. 
Bijlage,  954. 
Bu-rekeniug.  800. 
BijsUnd,  659,  688. 
Bijwonen,  869,  1029. 


212. 
443, 
603. 
870. 
970. 


156. 


Digitized  by  VjOOQIC 


2AAK.REQISTER. 


HOS 


Cachet,  52,  126,  157,  818. 
volant,  937. 

Cadet,  106,  546,  1023. 
de  marine,  944. 

Calanse,  94,  180,  226,  227,  258, 
330,  335.  442,  489,  581,  601, 
607,  613,  615,  618,  625.  628, 
629,  633,  635,  638,  642,  644, 
645-^9,  651-^7,  660-664. 
666-669,  672-674,  676,  678- 
680,  682-684,  686,  689-698, 
704,   707.   791.  862.  917-921, 

923,  942,  987,  988,  1018,  1046, 
1057,  1058.  1073,  1076. 

Calangeren.  1005,  1007. 
Candeur,  751. 
Cautonnement,  770. 
Capaciteit,  1022. 
Capitulatie,  771. 
Captatio  benevolentiae,  877. 
Carga,  909,  1046. 

-    -soen,  5,  606,  973,  1037. 
Carg^ren,  207. 
Cassia  lignea,  671. 
Catalogus,  1027. 

Cautie,  314,  484,  835,  899,  926, 
942,  1067. 

de  restituendo,  1062. 
stellen,  604,  819. 
Caveren  (voor  eikanderen).  287. 
Celebreren,  54,  595. 
Censor  der  drukkerij,  137. 
Ceremonie,  473. 

Ceremonieel,  285,  380,  1017,  1025. 
CertiGcaat,  48,  942,  944. 
Cesseren,  548,  551. 
Cessie,  1006,  1008. 
Chaise,  322. 
Charter,  171,  1021. 
Chef  der  artillerie,  224,  377,  401, 

403, 405-411,413,416—420, 

437,  440. 

de  brigade,  1047. 
>     der    militie,    769,  888,  896, 

924,  932,  935. 
Chemicalia,  960. 
(^hina-vaarder,  819. 
Chirume.  209,  523,  879. 

.    -gijn.  6,  545.  620,  872,  949, 
986.  993. 
.    (3«),  34,  209. 
>     -majoor,  375.  563,  588. 
945,  948.  986.  992-994,  1027. 
Chits.  53. 
Christen,  141.   154.  480,  488,  999. 

rLAlAAT-aOlt  DUL  SU. 


Christen  (inlandsch).  895. 

Kompaffnie( 
Cipier.  301,  715.  717,  938. 
Circulatie.  101.  127,  260,  313, 460, 
834,  936.  968.  988,  1070. 

•  -leren,  63. 
CiUtie,  209. 

Citeren  (getuigen).  258. 

Classe.  159. 

Clausule,  1004. 

Clementie.  11. 

Cliènl,  259,  792. 

Cocarde,  870. 

Codicil,  479,  488,  552.  553. 

Cognoscement.  6.  35. 

Cohier,  530,  531,  547,  554 

Collaleraal.  481-483, 487. 736. 793. 

794.  1069. 
Collecte,  484.  485,  488. 

.    -leren,  794,  1026. 

•  -teur,  202, 203. 290, 320, 324- 
327.  376,  444,  482-489,  663, 
674,  691.  789,  793,  794,  1069. 

Collegie,  772,  773,  1006. 

van  curatoren,  350. 
•     defensie,  773. 
>    justitie.  663. 888.  890. 
Collegialiler.  1024.  1025. 
Collideren.  274,  612.  655. 682.  684, 

739,  779.  781,  784,  787,  924. 
Combuis.  961. 
Comilé,  930. 

•       tot  den  Oost-Indische  11  han- 
del en  bezittingen,  161, 166. 169. 
174,   209,   331-  333,  840.  999. 
1035,  1063. 
Commandant.   102,   118,  119.  226, 
227.475,477,537- 
539,  544,  973. 
der  stad  BaUvia.  930. 
(inlandsch),  13, 149. 
der  artillerie,  106. 
Commandement,  907,  1006. 

(subaltern),  941. 
Commanderen,  771. 
Commandeur,  1, 5,6,26,28.30,46.57, 
68.  84,  85,  102,  114. 
122,   126,   150,  278. 
314-316,  414,  436. 
439,   460—462,  465, 
523.  534,  536.  538. 
564,  585,   598.  610. 
611,   731,  791.  859, 
862.  914,  941.  1017. 
ter  zee,  394,  396. 
70 


Digitized  by  VjOOQIC 


1106 


2AAK-R£QIStER. 


Commandeur  v/d  Indische  zee,  610. 
Commando,  88,  147,  150, 152, 156, 

249,   709,  979,  1047. 

(in).  531. 
Commensaal,  651. 
Commensalen-houder,  652. 
Commercie,    167,    168,   199,  245, 

282. 
Commies,  373;  374. 
Commissariaat  v/d  inlander.  935. 
Commissaris-generaal,  285,331, 1034. 

1035. 

•  bank  van  leeninff,  268, 
891. 

der    hospitalen,    945 — 

951,  956-960.  962— 

966. 

v/d  inlander,  936. 

van     huwelijksche     en 

kleine  zaken,  60. 

v/d  militie.  35, 

vendu-kantoor,  237, 243, 

361,  365,  368.  369. 

•  ter  zee  en  te  velde,  61, 
103,  105.  112,  113. 
116,  120,  136,  137, 
270,  407,  454,  470. 
476,  477.  556,  896. 
v/d  equipage-werf,  7, 8, 
46,  378,  933. 
van  oorlog,  896,  927, 
933. 

van  het  defensie-wezen, 
405.  410,  411,  417. 
420,  927. 

-opzichter,     70,     219, 
221,  224.  558. 
-opzichter   van  het  am- 
bachts    kwartier,    823, 
824,  1027. 

-opzichter  der  artillerie. 
419. 

Commissiant,  1015. 

Commissie,  68.  112.  201,  245,  246, 

331,    332,    390,    773, 

1000,  1054,  1058. 
>         (crimioeele),  741. 

-vaarder,  926, 1040, 1041. 
Commissionair,  69. 
Committent,  162, 
Committimus,  54,  55,  1008. 
Communicatie.  137.  145,  215. 
Compagnie,  95. 

(Oost  Ind.),   66,  160— 
163,  166,  168,  170,  1064. 


Comparant,  571. 

Compariüe.    233,  234,    237—239, 

360-362,  368-370,  570.  571. 
Compendium,  597. 
Complainte,  1006. 
Complice,  8,  9,  936,  1070. 
Complimentatie,  159. 
Complot,  9.  10,  709. 
Comportement  (slecht),  881,  882. 
Composeren,  601,  616,  742.  914. 

>     -sita,  872,  949,  960. 
Concert,  733,  734. 
Concessie,  33,  34,  44,  53. 
Concurrentie,  200,  743,  749. 
Condemnatie,  267. 

•        -rekening,  301. 
Confiscatie,  27,  77.  441.  581,  582. 
587.  613-615,  629.  645.704. 
708,  807,  862.  916,  967.  973. 
1046,  1066. 
.   -queren,  35,  94.246.330,335. 
465,  581,  588,  609.  618.  638. 
677,   707.  806.  833,  876.  1032. 
1057,  1058. 
ConfronUtie,    75,   174,    265.  282. 
436,   594.  732.  744. 
745.  753.  861.  958 
>  -gelden.  175. 

Confronteren,  6,  221. 233,263.  361. 
366,    462,  486,   509.   517. 
529,    541,  551,   552,  605. 
637,    641,  672,   731,   732, 
753, 754. 829. 830. 86&-8B7. 
954.  959,  960.  962.  1061. 
-     -tist,  27,  264,  265.288,462. 
731,  754,  925. 
Confusie,  151,  156.  317.  337,  864, 

1081. 
Conniventie,  45,  169.  241.261,313. 
336,  371,  397.  476.  649.  694. 
722-724,  742,  752,  967. 
«    -veren,  16. 
Consanguiniteit,  1001. 
CoDscientie,  749. 

Consent,  273,  355,  483.  562,  588, 
608,  658,  660,  678.  6K. 
689,  696,  738.  823.  914. 
955.  959,  961,  1032. 
-briefje,  779. 
Consequentie,  450. 
Conservatie,  474. 
Consignatie,  489. 

Constringeren,  231,  233.  602.  745. 
Consul,  116,  797. 
Consumptie,  279,  612. 

Digitized  by  VjOOQIC 


ZAAK-^EGISTER. 


llOt 


Consumptie-grootboek,  953. 

-rekening,  175. 263. 272. 
Conlanten,  48.  77—79.  87—89.91, 

93.  98,  127,  134.  144.  237,  238. 

240.  243,  244.  254,  273,  279. 

281,  369,  386,  388,  389,  510. 

520,   529.  545.  546.  598.  745, 

763,  798.   799,  805—807,  972. 

981,  983,  1037,  1076. 
Contingent,  571. 
Contra-admiraal,  215,  914. 

-  -bande,  605,  615. 
-bevinding-boekje,  439. 

•  -boek,  415,  436. 

-  -borg,  1001. 

Contract,  71,  167,  465,  489,  1008, 

1027,  1073,  1074. 
Contracteren  (schuld),  799. 
Contra-debat,  514. 

•  -geschenk,  449. 
Contrainle,  158,  233,  266,  362. 
Contra-kassa-boek,  745. 

-ordonnantie,  522,  528. 
>     -venteur,  45.  261,  482,  615, 
645,  675.  677. 

•  -ventie,  601. 
»     -vraag,  258. 

Contributie,  30, 175. 446, 730, 1037. 
Conventie,  31,  465,  542,  805. 
Convooi,  57.  819. 
Copiêren.  33,  115. 
Coilgie,  915. 
Cornet,  399. 

Corps.  118,  119,  903,  904. 
de  marine,  459. 
de  reserve,  929. 
Correctie,  768. 

(domestique).  26.  811. 
Corrigeren  (fiscaals,  enz.l  1004. 
Correspondentie,  106, 132. 137, 146, 

285.  742. 
Costuum,  713,  857. 
Coucheren  (memorie).  535. 
Coupe.  104.  105. 
(>>uranl,  876. 

Cours,  260.  313,834.968,979,988. 
Couvert  (besloten),  890. 
Crediet,  123,   231.   233.   241.  390, 
602,   759.   1053. 
.       (op),  284,  813.  814. 
.       -brH  62,   181,  990-992. 
727. 


371. 


ieencn,  266.  359-.361, 


I  Crediteren,  547,  552,  942. 
>  Crediteur,  166,  255,  266,  267,  287. 
'      366.  562,  600,  861,  985,  1078, 
1079. 
Credit-zijde,  520,  530. 
Cultiveren,  50,  59,  566,  702. 
I  Cultuur,  290,  767,  768. 

Curator,  555. 
I       •        ad   lites,    517,  552.   793, 

794. 
I  Cureren,  867,  873.  950. 
I  Cynosure,  576,  913,  931,  948,959, 
1048. 

Dadap-boom,  901. 

Dag  (heUige),  721,  722,  724,  725. 
«      (oude),  96. 
,  Dagblad,  162,  163. 

Daggeld,  96.  487,  773. 
I  Dagloon,  24,  71. 
I  Dag-markt,  568. 
Dagregister-houder,  204. 
Dagvaarden,  209,  932. 
Dak,  229,  626,  634. 
Dakpan,  109. 
Dam,  223,  822. 
Damar,  22,  75. 
Damp  (infecterende),  956. 
.  -kring,  101,  559,  822. 
Dank-dag,  131,  143. 

.    -zegging.  129. 
Dans-partij.  733,  734. 
Datjin,  639. 
Datum.    164,  236.  368,  537,  538, 

540,  553,  554,  583.  625,  950 
Debat,  514. 

>   -teren  (proces-kosten),  899. 
Debauche,  694,  733. 
Debet,  227,  360. 

.    -zijde,  520,  521,  529,  530. 
Debiet,  257,  805,  814. 
Debiteren,  327  575. 
•    -ring.  519. 
i  Debiteur,  231.  234,  266,  281,  314, 
359,   361,  362,  366,  562,  745, 
861,  932,  984.  1007. 
Décharge,  768,  772. 
Decisie,  616,  617. 
Declaratie,  941. 

van  onkosten,  43,  89. 
Declareren.  170. 
Declin   141. 

Decortalie,  519,  522.  528. 
Decortoren,  232.  239.  546. 
Decreet,  1002,  1009. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


1108 


2AAK.RÊQISTER. 


Dedommagemcnt,  94, 173, 386, 558, 

799. 
Deeiing,  487. 
Defect,  4,  118,  220,  409,  417,  828, 

Defensie,  105,  107,  137,  154,  167, 
250,  257.  270,  475.  556. 
771—773,  818,  896. 
-wezen,  103. 105, 773, 927. 

Defrovement,  84—86,  96,  446,448, 

Defroyeren,  68,  947,  950. 
Déffout,  877. 
Deken,  929. 
Dek-officier,  46,  800. 
Deliberatie,  1001. 

Delict,   116,  168.  683,  685,  881, 
883,  902,  1004-1007. 
(criuiineel),  401. 
Delinquent,  26,  57,  1005. 
Delinqueren,  401. 
Démarche,  218, 
Demissie.  547,  873. 
Demolieeren  (reparatiên),  667. 
Demonstratie,  131,  143 
Departement,   105,   110,  113.  136, 
166.   168-170.  221. 
520. 536-538. 540— 
542.   554,  576,  754, 
757,  816,  829,858- 
860.  863-865,  867. 
931,   945,  946,  948, 
952,  954,  956,  957. 
959,  961,  966.  1051. 
(militair),  524.  817. 
Dépêche,  5,  535. 
Dépenses.  447. 
Deponeren,  232.  367. 
Deportement,   218,   240,  370.  378, 
fe88.  668,   723.   725,   728,  742, 
790,  911,  912.  1076. 
Deporteren.    339.    341,    345.   347, 

349,  397,  586.  599,  1018. 
Depositie,  258. 
Deposito  (è).  1025. 
Derham  DJawa,  127. 
Descendent,  484. 
Deserteren,  475,  1039. 

.  -teur.  475-479.  551,973,974 
.  -lie,   355,  379,  380,  475.  477. 
478,  519,  537,  541.  553.  826, 
1050. 
Deskundige,  559. 
Destinatie.  125. 
Destilueren  (Comp*  dienaren),   881. 


Detachement,  156. 
DëUil,  100. 
Deterioratie,  879. 
Deugd,  67. 

•  -zaamheid,  59,  60.  591,  702. 
Deur,  148,  658,  673.  687.  695. 

•  -waarder.  323.  1002. 
Devolveren,  482,  1U04. 
Diaconie,  41,  42.  284,  1025. 

•     -armen.  213.  986. 
Diaken,    76,  262,  403.  480.   794, 
966,  1025,  1026.  1077. 
(aftredend).  284. 
Diameter,  409. 
DicUmen,  792.  793. 
Dieet,  949. 

.  -lijst,  873,  963. 
Diefstal,  23,  24. 
Dienaar,  114. 

.      (Comp-),  34,  36,   73,  76. 
77,  87,  90.  101,  105.  130, 
134,   139,  142,  150.  157. 
206,  212,  224,  239,  320. 
321,   323,  331,  355.  473. 
515,  518-520,  531.  562, 
579,  581-584.  586-588. 
593,  601.  603.  608,  615. 
619,  646,  667,  681.  705, 
707,   729,  828,  873.  881. 
904,   905,  914,  947,  954. 
970,  1005.  1055. 
Tgeavanceerd),  203—205. 
(geleend  Comp»),  907. 
(gewezen  Comnó.  870. 
van  de  pen,  2^0. 
Dienst  (Comp-l  i4.  26.  66.  78,  80. 
114.  158.218,318.336.354. 
355,  547,550,576,731.891. 
1005. 
>      (militairegeneeskundige).992. 
.      -baarheid,  225.  228. 
Diensteling,  25,  71. 
Dienstpraestering,  411. 

.    -vrii.  790. 
Dieverij.  2.  3.  811.  837. 
Different,  1047. 
Dikte,  815,  975.  976. 
Dilai,  259,  899,  1006. 
Directeur.  292.  304,  610.  611.  862. 
941. 

-generaal  30.  53,  62.  92. 
93.  101,  118.  149,  159,198.219. 
221.  314, 359,  381, 404, 4U5. 407. 
409,  414,  415. 419, 420, 423, 436. 
437,  439,  450, 451, 453, 461, 462. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


ZAAK-REQISTER. 


1109 


509.  514,  519. 529. 551, 559. 584, 
730.  731,  743, 744, 747, 748. 751. 
762,  798.  807, 823. 828, 830. 868, 
872,  895.  926. 936, 937, 949. 956, 
959,  962.   963,  970.  997,  1034, 
1038,  1040,  1051,  1069,  1081. 
Direcleur  van  de  amphioen-directie, 
.  458.  819,  820,  1034. 
bank  van  leening,  315. 
der  fortificalien  enz.,  95, 
96,  99,   100,   149,  183, 
323,  797.  804,  820,  828, 
829,  831. 

der  hospitalen,  985,  986, 
994,  995. 
Directie,  36,  1006. 

(generale),  27.  75,  88, 503, 
506,  509,  745,  758,  796. 
van  Berbice,  32. 
DisafTectie,  887. 
Discipline,  771. 

Discreperen  met  pachl-conditien,  602. 
Disonie,  156,  182.  949. 
Dispencier,  292,  295,  298, 301,  303. 

m,  400.  744. 
Dispens.  743,  744.  961. 
Dispositie  (politieke),  881.  882. 
Dispuut.  481,   604,  608,  611,  616, 

617,  619,  893,  933,  934,  1071. 
Disseminateur,  577. 
Dissemineren  (naamlooze  geschriften), 

145. 
Dissimulalic,    45,    261.   313,   542, 

1002. 
Dissolutie.  1035. 
Distinctie.  212. 

District,  43. 476, 488. 563-566, 569. 
Divulgeren.  577,  578. 
Djaga-laut,  585,  587. 
Djocragan.    809—811,    837,    974, 

975.  1079. 
Dobbelen,  16,  228,  661.  690,  919, 

971,  976 
Dobbei-kit.  15,  16,  132. 

'    -steen,  664,  665,  691. 
Dochter,  661,  662,  690.  976. 
Doclcr  in  de  beide  rechten,  1000. 
Document,  112,  113. 
Doerian,  623. 
Doleantie,  43,  89. 
Domein,  292,   295,  297,  304,  326, 
457,  569,  681,  738,  740. 
924,    985,    1005,    1028, 
1060.  1070 
•        (Javaansch),  868. 


Domicilium  Bxum.  234,  363. 
Donateur,  480. 
Donatio  inter  vivos,  486. 
Dood,  481.  528,  573. 

-brieHe,  911. 

-kleea   912 

-graver,  487.  490.  492,  511, 

571,  765,  775,  912,  913.  942. 

-graver  (Chineesch).  730. 

-rekening,  552. 

-rol,  553. 

-schuld.  601. 

-straf,  573.  902,  1007. 

-vonnis,  924. 
Doods-ongelden,  528. 
Doopboek,  941. 
Doorsraving.  495,  497,  560. 

•  -kruissen  (Batavia),  742. 

•  -slippen  (straffeloos),  750. 
>  -tocht.  605. 

Douceur.  51,  83,  85,  86,  96,  122, 
123,  144,  159.  160,  175, 
176-178.  186-188, 190, 
192-194,197-199,202- 
206,  255.  263.  265,  301, 
337—339.341,343-347, 
349,  352,  353,  367,  377, 
386-388,  399,  451,  515, 
518,  519.  545.  546,  558, 
573,  587,  625,  708,  715, 
722,  726,  728.  729,  762, 
779.  782.  784.  788.  790, 
796.  800,  996,  997, 1030, 
1031,  1048,  1061,  1062, 
1066. 
(extra-),  504, 

Draagbeest,  802 

Draai-boom.  222. 

•  -brug,  155. 
Draaijer,  412. 
Drager,  898,  910,  911. 
Dragon,  443,  459. 
Dragonder,  196. 

.       -lijfwacht,  214,  398,  904. 
-ofricier.  323. 
Dragomlers-wachl,  148. 
Drank.   363.  649.  651-653,  656, 
693,   695,  789,  864—866. 
946,  947,  949,  950.  961. 
(sterke),  733.  734,  918. 
Dreg.  150. 
Drinken,  651,  652. 
Drinkgelag,  652,  653,  733,  917. 
.  -water,  101,  509,  510,  822. 
Drogerij,  559. 


Digitized  by  VjOOQIC 


1110 


ZAAK-REQISTER. 


Dronkenschap.  902. 

Drossaard,    229,    472,    585.    692, 

710—713.  715,  717.  718  723- 

726,  737,   739-742,  811,  817, 

857,  923.  924,  967,  973,  1044. 
Drosser,  709. 

Druif,  249,  414,  422.  424. 
Drukken,  129,  137,  516,  861,  894. 

.  -lelter,  991. 
Dubiteit,  479,  582. 
Duit,  259. 

.      (tinnen),  277.  312,  459,  460, 
465. 

•      (valsche),  466,  467. 
Duplicaat,  414,  535. 
Dupliek,  514. 
Duurte,    144,   791.  895.  938,  974. 

997,    1047,    1054,   1056,   1057, 

1062. 
Dwaalweg,  10. 
Dwang,  276,  679. 

*  -miildel,  33,  44,  1029. 

Ebbenhout,  671. 

Echtgenoot,  54. 

Echtheid,  991. 

Eed,  1,  23,25.  32.54,70.73,112. 
113,  115,  231,  241.  256,  271. 
282,  283,  286,  287.  327,  358, 
371,  374.  408,420.479,482— 
484,  486,  488-490,  536.542. 
741.  743.  748-751.754,759, 
762,  769,  770.  774.  795,  798, 
800,  931,  951,  958,  960,  963, 
970,  1010.  1063. 
»  -formulier,  38,  278,  862,  870, 
971. 

•  van  purge,  833,  941.  1001. 
.      .    trouw,  279,  357. 

Eon  per  mille,  1038. 

Eer,  771.  884,  886. 

Eerbied,  214,  1052. 

Eer-rover,  579. 

Eetwaar,  594,  621,  624.  625,  627. 

651.   662,   690,   733,  734,  876, 

918.  919,  1072. 
Eltect,  252. 
Eflenhouden,  9,  15,  378,  546,  952. 

'    -houding,  359. 
Eiïening,  6. 

Eflenslellen,  82,  83.  123,  176.  415, 
535,  731,  732.  954. 
.      -Ier,  205. 
«      -ling,  439. 
Egalisatie,  316. 


Egaliseren,  159,  672. 

Ëi.  446,  872. 

Eigendom,  481. 

Eiland,  94,  137,  223.281,329.330. 

617,  618.  642.  675.  821. 
Eisch,  1,  2,  98,  99,  107,  110.  318, 

410,  418.  420,  437,  755.  949. 
Eischen,   111.  411,  420.  930.  959. 

960. 
Eischer,  785,  793,  933. 
Emancipatie-ongelden.  327. 

•    -peren  (zich),  599. 
Emballage,  501,  869,  860,  1049. 
EmUn^o,  319,  477,  478,  1053. 
Emigrant,  247. 
Emmer,  22,  956. 
Emolument.  42.  51,  121—123. 174, 

175.   184,   185.  216.  294-296. 

303,  352,  353. 387, 399, 445, 446. 

448,  451,  452,467,519.530.548, 

549,  562,  719,  790,  888,  90^- 

908,  1015,  1017,  1018. 
Emulatie,  1022. 
Engagement,  279. 
Engageren  (zich).  116.  355. 
Encouragement,  827. 
Encourageren  (ambachtslieden).  219. 
Enrolleren  (opgezetenen),  13. 
Equipage,  52,  170,  928,  1076. 

•  -boek,  82,  83.  123. 

•  -boekhouder,   29,   69.    71. 
84-86,  176, 177, 186, 187. 
189—192.  194.  197-199. 
314,  513,  514.  730. 
-goederen,  300. 

>      -meester,  534.  538,  539. 

-opzichter,  859. 
.      -overdrager,  81  86, 123. 
Equivalent,  449,  453,  502. 
Erf,  655.  660,  662.  673.  674.  684. 
688,  690.  737. 
-    (ledig),  868. 
I  Erfenis,  41,  480.  488. 
Erfgenaam,  113.  325,327.481,482. 
487,530.552,553,583. 
626. 
•        (Gdei-commis5air}.  480. 
(onlKikend),  282. 
Erfsteller,  41. 

.    -liug,  488,  519,  552. 
Ernsl-vuurwerk,  408. 
Erreur.   174,    175,   239.  367.  464. 

925. 
Erven.*  479.  482. 
Escorte,  818. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


ZAAK-REQISTER. 


nu 


Escorte  (miliUir),  903. 

Eskader,  207,  215,  255,  319,  334. 

Essayeur,  125. 

Eublissemenl,  137,  914. 

Etat-major,  773. 

Eten,  651. 

Elmai',  661,  673.  808,  899. 

Evangeliseren,  1004,  1007. 

Evocatie,  1004. 

Examen,  153,  179,  350,  942. 

Exaniinatie,  119,  795 

•   -neren,   101,   118,    196.   197, 

239,  402,  413,  414.  416,  440, 

472,  486,  591,   702,   795,  828, 

829,  863.  930,  944,   lt)07. 
Exceptie,  224. 
Excessen,    453,  875,   1006,   1007, 

1042. 
Exclamatie,  668. 

Excuseren  (residenten  en  regenten), 
1029. 
(zich),   100,  820,  1001, 

1005. 
Executeur,  482,  483,  552,  553, 555, 

556. 
Execuüe,  401,  572,  573,  693. 

(parate),  92, 231, 233, 234, 

324,  359.  362,  489,  573.  600, 

1067. 
Kxerceren,  137,  404,  470,  827. 
Exercitie,  117,  180,  410,  413,  418, 
567,  771. 
-plaats,    404,    410,   418, 

437,  557. 
Exhibitie,  793. 
Expectance,  97. 
Expediënt,  638. 
Expeditie,  9,  14,  168.  200,  708. 

.       -geld,  201,  202 
Exploit,  2Ó9,  713. 
Exstructie,  803. 
Extensie,  591,  702. 
Extract,  201, 202. 238, 239, 369,370. 
'      (authentiek}.  486,  488. 
•factuur-boek,  731. 

•     -houder,  6, 311, 312. 

731. 
Extra^lag,  30. 

Fabriek,!,  95,  100,  106,  110,  113, 

831. 

(werkplaats),  564. 
Fabnekant,  211. 
Fachine,  99a 
Facto  (de),  677. 


Pactuur,  1,  6,  263,  414,  415,  436, 

439,  607,  834,  861,  975, 

976,  1049. 

-houder,  6,  309. 
Familie,  9,  96,  553,  569,  610,611, 

807,  826. 
Falsaris,  599,  625,  639.  1057, 
Falsiteit,  260,  261,  313,  460,  937, 

992,  1070. 


Fatigue,  IC 

Fatsoen,  447. 

Fausse-brave,  406. 

Faveur,  474. 

Pavoriseren,  547,  646. 

Feestdag,  45,  159,  661.  674. 

Festiviteit,  130,  447 

Fidei-commis,  479,  480. 

Fiscaal,  21,  228,  246,   292,  295, 

297,   304,  587,  663.  674.  692 

833,  907,  931,  1002,  1004, 1019. 
Financien,  167,  172. 

(Comp-).  760. 
Flambouw.  911. 
FUnk,  249. 
Fletrissure,  595. 
Foeli,  76. 
Folio,  236,  368. 
Fonds,  38,  235,  326,  1043,  1051. 

tot  aanmoediging  ene.,  894. 
Forma  (in  communi).  55. 
Formaat,  110. 
Formalia,  380. 
Formulier,  1,  13,  23,25,38,71,73, 

327,  357,  484,  486.   488,  490, 

751,  862. 
Fort,  101,  410,  537,  542,  648. 
Fortificatie,  99,  107,  108,  167,257, 
858,929. 
-werken,  438. 
Fortuin,  292,  450. 
Fourberie,  933. 
Fournissement,  230.  309,  310,  349, 

386,  556,  558.  804. 
Fout,  1008. 

Fraudateur,  474,618, 656. 704,  707. 
Fraude,  2-4,  323,  384,  489,  606, 

616,   640,  644,  646,   703,  751, 

806,  881,  883,  917,  951.  . 
Frauderen,    581.    605.    611,  638, 

639.  642.  665,  675,  677,  707. 
Fregat,  72,  873,  915. 
Fuselier,  980,  981. 

(Chineesch),  916. 
Pust,  363,  607. 


Digitized  by  VjOOQIC 


1112 


ZAAK-REGISTER. 


Gage,  36,  42,   51,  62,  65,  67,  69, 
77-79,  81-87,  90,  91,  97, 
121-123,  134,  145, 159. 167, 
174-179,    184-199.  202— 
207,  230,  239,263-266.284, 
294,    301-303.    309-312. 
337—339, 341, 343-347, 349, 
352—354, 365. 376-  378, 387. 
388,  390-396,399,401.445, 
446,  448,  450,  451.453.467, 
477.  505.  507.  510.  511.515, 
516,  518,  519,  528.  530.  534. 
535,  543.  545-551,562,569, 
571,  573,652.708.719-723, 
725,  727,  728,  758,761,790, 
800,  879,  897.905-908,938, 
965.  994,  1005.  1015,  1017. 
1018,  1023,  1031,  1076. 
»    (afgeschreven),  548. 
•    -ment,  548. 
Gageren,  518,  547. 
Gafe,  572. 
Gangbaar,  208.  834.  968.  988. 

(verklaring),  259.  328. 
Gantang,  647.  791. 
GaranUe.  366. 
Garen,  605,  628. 

(katoenen),   501,   504.  775, 
780,  785.  1068. 
Garnaal,  612,  665. 
Garnizoen.  61,   64.   144,  147,   196. 
220.  225,  317,  339,  341. 
345,  347,  349,  351,  352, 
381,  399,  403.  419.  467. 
476.  493-497,770.838. 
839.  902,  973,  993.  995. 
1048. 
•  -kantoor,  94. 
-schrijyer,  62,  97. 
Garnizoens-kas,  930. 
Gasthuis,  550,  952. 

•  -maal,  447. 
Gat,  998. 

.     (donker),  662,  690,  919. 
Gcl)ed,  45,  129,  131.  143. 

(publiek).  72. 
Gebied  (Comp-j.  1005. 
Geblcsseenl.  897. 
Geboefte,  1031. 
GcboorleplaaUs,  529,  531.  532.  537, 

539  540. 
Gebouw  (Corap-),  220. 
Gcl)ick.   118,   119.   630,  836,  988. 

1022. 
Gebruik  (aloud),  244. 


Gebruik  (vrij),  951. 

Gecommitteerde.  149.  757. 758, 762« 
796. 
»  lol  en  over  de  zaken 

van  den  inlander,  8,  13—16,  18, 
19.  113,  126.  133,  135.141.142, 
148.  151.  154. 155,  229, 25u,  273, 
323, 330. 331. 335, 337-339.341, 
343.  344.  346. 350, 382, 385. 400, 
475,  563,  565, 566. 568. 574  575. 
598, 599. 618. 630, 636. 647, 654— 
656, 663, 674. 680-682, 684. 692, 
698,  709.  711. 738, 739. 766, 775. 
784, 802. 803, 812-  814. 826, 832. 
862, 884. 886. 898. 965. 1027. 1031. 

Gecondeinneerde,  826. 

Gedaagde,  793,  1008. 

Gedeputeerde,  161. 

Geelgieter.  216. 

Geeselen,  572,  573,  654,  658.  683, 
687,  896.  920,  1058. 

>  -ling,  261,  313. 
Geesel-roede,  573. 
Gegageerde.  547,  548. 
Gegoedheid,  361. 
Gehalte,  125,  128. 
Geheim,  1001. 

.      -schryver,  266,  906. 
Gehoorzaamheid,  32. 
Geit,  632,  633. 
Gekwetste,  387. 

Geld,  274.  662,  663,  691,  693. 777, 
779,  782,  786-788.  868. 

•  (ongangbaar),  629. 

-  (papieren),   88.  89,  127.  159, 
181,  520,  529,  951,969,972. 

>  (valsch),  512. 

•  (zilver),  388,  1080 
.    -gebrek,  124,  365. 

-  -hefling.  252. 

.    -kamer  (groole),  80,  81.  121. 
818.  819. 

•  -kas  (gniote),  23. 
.     -kist,  237.  368. 

•  -leening,  252. 

-  -middelen.  167,  169. 

>  -ophaler.  236.  241.  364,  367. 
371.  512. 

•  -schieter.  253. 
GcMswaarde,  926. 
Geldteller.  282,  727,  728'. 

•  -winning,  749. 
Geleide-briefje.  3.  441,  605. 
Gelukwensch^n  bij  nieuwjaar,  enz., 
728. 


Digitized  by  VjOOQIC 


ZAAK-REGISTER. 


1113 


Gelijkheid  161,  1063. 
Gemachtigde,  77,  111,  545,  643. 
Gemeente  (gereformeerde),  184, 794, 
m,  941,  966. 
(hervormde),  42, 386. 595. 
(ilollandsche),  159. 
(Luthers€he),38,224,441, 
792,  969. 
(Maleische),  997. 
fNederlandsche),  996, 997. 
(Portugeesche),  997. 
(schamele),    895,    1056, 
1057.  1059. 
Geneesheer  (inlandsch),  558,  559. 
'    -kunde,  949. 
.    -kundige,  868,  871,  951. 
.    -middel,  559,  865,  960,  986. 
Generaal  en  chef,  771. 

•  -majoor,  773, 870. 888, 896, 
898,  924,  926-930,  935,  944, 
969,  970. 

Generaliteit,  31. 

Generen  (zichl  651,  675. 

Genezing,  1027. 

Genie,  323,  858.  870,  930,  1030. 

•    -officier,  467,  942. 
Genieter,  2a  87,  210. 
Genot  (vrij),  963. 
Geraas    156 
Gerechts-bode,  42,  43,  209,  486. 

•  -hof,  (hoog  nationaal),  1021. 
Gerechtigheid,  229,  336,  653-655. 

('s  Heeren).  38,  474, 
487.  495-498,  580.  581,  597, 
601,  605,  618,  705,  707.  982, 
1066-1068. 

Gereedschap,  107,  221,  409,  829. 

Gerichtspiaats,  742. 

Gerief,  271,  272. 

Gerucht,  1034,  1035. 

Gemslstelling,  477. 

Geschenk,  84,  338-341,  445,  594, 
598,  613,  711,  722-725,  777- 
779,  782—784,  786—788,  1001, 
1076. 

Geschil,  665. 

Geschrift  (naamloos).  145. 

Geschut,  129,  130,  376,  404,  409, 
411,  419,  420,  470,  557,  1050. 

Gesprek,  146,  276. 

Gesticht  (Corop-),  223. 

Gestie,  76,  262,  403,  473,  966. 

Getal  (organiek),  350. 

Getier,  156. 

Getrouwheid,  414. 


Getuige,  54,  55,  66.  258,  259,  650, 

758,  1073. 
Gevaar,  57,  469. 
Gevangene,  897. 

>      -nis,  662.  663.  691. 
Gewas,  60,  700,  703,  1040. 
Geweef,  602. 

(Westersch),  49. 
Geweer,   117-119,  182.  183,  709, 
710. 

(geladen),  156. 
(onbekwaam),  64. 
Geweld,  10,  475,  575,  631. 
Geweldiger,  323,  585,  1002.  1078. 
Gewicht,  68,  81,   125,  316,  317. 
382,  383,  409,  416.  508.  634, 
635,  639,  646,  669,  672,  786, 
933,  1036. 
Gewoonte,  1007. 

(godsdienstige),  807. 
Gewijsde,  489,  1002. 
Gezaghebber,   114,  247,  248,  293, 
295,  296,  301,  305,476,519, 
534,  538,  539,  544,637.641, 
791,  979.  1049,  1059. 
.    -voerder,  440,  706,  790,  941, 
976. 
Gezant,  614,  915. 
•     -schap,  613. 
Gezondheid,   28,  50,  51,  100,  493. 

559,  693. 
Gezwind-stuk,  376,  419.  827. 
Gieten  (kanonnen),  409. 
Gift,  742,  787,  894,  1001. 

•  (vrijwillige],  252. 

onder  de  levenden,  479,  484, 
489. 

•  ter  zake  der  doods,  484. 
Glasruit,  110. 

.  -werk,  392. 
Glazenmaker,  216. 
Glorie  (nationale),  275. 
Goa,  869,  1028. 
Godsdienst,  275. 

(publieke),  282. 

-oefening.  45,  159, 835. 
Gods-huis,  53,  480. 
Goed  (gepermitteerd),  607,  616. 

•  (gesloken),  916. 

.     (los),  232,  234,236,366,367, 

486,  487,  490.  510. 
.      (ongepermitteerd),  603,   876. 

(onroerend),  479. 
.     (particulier),  20,  21,  34,  603, 
605. 


Digitized  by  VjOOQIC 


1114 


ZAAK-REQISTER. 


Goed  (roerend).  479. 
.     (vast),  38,  231,  233, 234, 236, 
266,  359,  366,  367,484,486, 
487,  497,  510,  735,  736. 763, 
790,  794,  870.  982,  1067. 

•  rte)  hebben,  78. 

•  (ie)  houden,  91. 

Goederen   (onbekwame),  413,  414, 

436,  439. 
Goedheid,  899. 

•  -vinden,  718. 
Gbeni-zak,  348,  384,  506. 
Gom,  500. 

Gordijn,  658.  687. 
Goud,   93,  94,  124,  127,  128,  243. 
244,  252,  606,  818,  983. 
-dorst,  469. 
-smid,  620. 
Gouvernement,  1006. 

(Fransch),  1042. 
Gouverneur,  50, 114. 292, 294—296. 
300,  304,  402.  468, 
564--566.  592,  610, 
611,  703,  799,  862, 
914,  941. 

-generaal,  5—8.  103  — 
105.   112,   113.   118,  147.  153. 
156,   173.   182.  206.  219,  221, 
265,  280,  285,  317.  349,  444- 
449,  452,  473,  495-498,  585, 
652.   664,   777,   787.  892,  914. 
946,  950.  965,  999,  1008,  1009, 
1047,  1075. 
Graad  (opgaande).  481. 
Gracht,   100-102.  107,  220,  225, 
390, 621-624, 742, 822. 823,981. 
Graf,  488,  912.  913. 
.     (Ghineesch),  471,  472,  836. 
.     -kelder,  765,  774,  775,  912. 
Granaat,  404,  410.  419. 

•     -buis,  417. 
Gratie.  11,  45,  261.  313. 967, 1008. 
Gratificatie,  344,  519,  1033. 
Gratis,  955,  1079. 
Graven,  220. 
Grenadier.  980,  981. 
Griffier,  1000,  1003. 
Groenten.    446,    449,   454.   622— 
624,    865,    872,    954, 
962,  963,  1072. 
-kraam.  457,  585,  620, 
629,  634.    635.   713— 
715.     719,     721-725, 
914,  920,  935,  1073. 
>         -pasar,  714. 


Grond  (onbebouwde),  701, 

•  -eebied,  50. 
Grootboek,  953. 

•  -kassier,  81.  82,  122,181.264. 
309,  310,  499,  505.  796,  860. 


-  -winkelier,  764,  774. 
Gros,  359,  736,  737,  1074. 

(in  het)  verkoopen.  834. 
Gruis,  262,  931. 
Guastos.  954,  1046. 
Guinees,  23,  160,  217,  960. 
Gunst,  1002. 
Gijzeling,  117,  254,  266. 

Haak,  809. 

Uaauen-vinnen,  612,  666,  707. 

Hal,  624. 

Hamer,  422. 

Handboek.  359. 

Handel,  116,   167.   328,   330,  582. 

587,  618.  832.  834,  96(>. 

1064. 

(Chineesche),  329. 

(clandestiene),  329. 

(Comp>),  1045. 

(gepermitteerde),  56,  974. 

(ongepermitteerde),  613. 

(particuliere),   33,    44.  48, 

53,  66,  76,  126.  186.  180. 

193.   194.  289,  395-397. 

590,  592,  609,   672.  700. 

701.  746.  774,   798,  895 

1029,  1040. 

•  (vrije),  33,  44,  53.  98. 
aan  de  schepen,   179,  330. 
331,  615,  é24,  675-67a 
735. 

•  drijven,  458,  974,  1017. 
(ten)  komen,  52. 

Handelaar,  40.  41,  57,  638,  642. 
644,  675,  676, 707, 915. 
1073. 

(particuliere),  289,  614 
(smalle),  966.  967,  973 
(vreemde),    329,    1029. 
1038,  1050,  1071. 
Uandel-maatschappn,  166. 
Handebs-voordeel,  200. 

.     -waren,  834,  1039. 
Handen-arbeid,  267. 
Handgeld,  515,  518. 
-  -geweer,  152,  381. 
•   -granaat,  423. 
Handigheid,  869. 

Digitized  by  VjOOQIC 


ZAAK*REGISTER. 


IIIK 


Handlanger.  290,  412. 

>  -roltiog,  621. 

.  -spaak,  417.  418,  422,  424. 

>  -lastiug,  117. 

-   -teekening.  1055,  1060. 

•  -teering,  180,  212,  759. 

>  -vulling,  748. 

•  -werk,  180. 
Hanengevecht,  132. 

•  -vechter,  655 

>  -vechterü,  585,  654-656, 
682-684,  716,  719-721,  725, 
776,  787,  1044,  1045. 

Hangslot,  504. 
Harmonie,  276. 
Harpois,  417,  418.  424. 
Hauwitser,  415,  436,  437. 
Haven,  1041,  1043. 

(vreemde),  873.  1067. 
.       -knecht,  150,  585,  587. 
Hazard-speK  737,  919. 
Hebzucht,  748. 
Hechtenis,  255,  1005. 
Ueemraden,  38,  100,  103, 105, 106, 
134,    221,    290,  321, 
323,    325,    326.  328, 
356,    386,    473.  570, 
595,    629,    669.   778, 
779.    782,    783,   785, 
820.    829.    836,  998, 
1050,1054,1056,1058, 
1080. 

-kas,  326,  386,  455. 
Heeren  XYll,  244,  290,  797. 
Heiden,  626. 
Heien,  220. 
Hek.  673.  710. 
Helmbardier,   156,   728,  729,  779, 

783. 
Hemd,  402.  958. 
Hemel  (bloote),  634. 

-vaart,  159. 
Hengsel,  392. 

Herberg.  454,  585.  648-653.  682, 
603-695.   714,   716,  723,  725, 
732,  733.  917,  918. 
Herbergen,  627. 
.     -gier,    650-654,    695,  733. 
917,  1006. 
Herdrukken  (reglement  administra- 

lien).  746. 
Hericomen,  1007. 
Hermaling,  413. 
Herstel,  965. 
.    -ling,  1026. 


Hert,  445  449,  632,  633,  777,782. 

Herwegen  (lijnwaad),  933. 

Heuvel  495. 

Hindernis,  671. 

Hoenders.  337.  338,340-342.344, 

347,  348,  621,  622.  865.  872. 
Hof  van  justitie,  881. 
Hommage,  799. 

>       -paard,  338,339,341.344. 
Honneur  (mUitair),  142,  213. 1023, 

1025. 
Hoofd,  605. 

.     (inUndsch),  14,  361,  799. 
>     -administrateur,  296, 297, 304. 
.     -briefje,  158,  336,  630,  631, 
715,  815.  914. 
I       .     -deel,  92,  520. 

'     -doek.  828. 
I        •      -gebieder,  611. 

.     -geld,  40,  97,  98,  229,  316. 
!  457,  585.629,630.632.714. 

723.  725,914,916,933,934. 
1079,  1080. 

-negory,  384.  567,  803. 
-oUicier.  156.  323,  374,902, 
903,  1022. 
-opziener,  675. 
-participant,  161—163,  165, 
171,  172. 
-rad,  451. 

•rekening.  524,  525,  528. 
-schuld,  575. 
-wacht,  147,  155,  420. 
van  de  chirurgie,  210,  354. 
939.  944.  949. 
van  Gomp*  militie,  118,  297, 
298,  538,  790. 
der  prauwvoerders,   3,  509, 
808-811. 
van  tienen.  630. 
van  het  generaal  tractemcnt- 
kantoor,  516. 
Hooge  Regering,  141,212.214.833. 
Hospitaal.  101,  102,  167.  220,  302. 
318,  402,  519,  522.  528, 
530.  537.539-542,544, 
546,  550,  764.  774,  858. 
863-868,872,873.943- 
945,  966,  985,  986,  993, 
1022,  1023,  1026,  1027, 
1030,  1031,  1061. 
(inlandsch).  993.  994. 
-bediende.  960* 
-boek,  948. 
-boekliouder,  492. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


1116 


ZAAK-REGISTER. 


Hospitaal  guaslos,  519,  522,  546. 
-kantoor,  764,  774,  954. 
-klederen,  955,  956. 
-kosten,  1030. 
•ong[el(ien,  520,  555. 
■        -schip,  136. 
-schuld,  540. 
HospitaUer,  301,  305,402,403,528, 
5§9-541,   546,  550,  588,  863, 
864.  871,  879.  938,  948,  950, 
053—957,  959—961,  963-966, 
1023. 
Hostiliteit,  130. 

Hout.  60,  338,  340,  342,  344,  347, 
414,  416,  417,  438,  804,  929, 
956,  998. 
.    -bo?ch,  109,  474. 
HoiUs-kool,  22,  75,  377.  378,  573. 
Houtvlot,  863,  1039. 
.  -werk,  24,  27,  50, 51. 137, 220, 
221,  417,438,582.587. 
588,  802.815.821,975. 
976.  1028.  1051.  1080. 
•      (parliculier),  109. 
Houwer,  120. 
Huis  (publiek),  733,  734. 
.     (te)  varen,  548.  549. 
.    -boek.  953. 
.    -gebruik.  649,  1075. 
.    -^ezin,  292,  564,  627.  901. 
.    -houden,  627. 
-    -houding,  58,  175,  207.   218, 
302,  338,  342. 345, 
346.  404.446,447, 
635,  646,668.733, 
744.  754,  829, 918, 
970,  1050. 
(Comp«),  99. 
.    -luiur,  42.  81.  174,  175. 184, 
185.  196.  197,  225,  296. 352, 
353,390.  399,  451.  452,467. 
497.  510,  519.  545,  546, 727. 
729.  800.  903,  1030,  1031, 

•  -raad.  608 

»     -timmerman,  390. 

.    -vcstoD,  102,  627,  729,  897. 

•  -vesting.  15. 
Hulp,  286.  469. 

verleenen,  246. 
-troepen  (Fransche),  925, 
(inlandsche),  771. 
Huur,  19.  167,  483. 

•  -contract,  19. 

.    -der.  133,  330.  626,  627,  661. 
680.  682,  689,  697. 


;  Huarling,  24.  26,  763. 

!      .   -loon,  29,  176,  186, 187, 190— 

>  194,  218.  828,  859. 

•  -penning,  626. 

•  -wagen,  321. 

Huwelijk,  54,  484,  580,  582,  583, 

999 
Hypotheek,  282,  101^. 

Illuminatie,  130. 

Impost.  212.  213.  483.  583,  624. 

628,  646. 
Impotent,  136,  402.  528,539-541. 

546,  548.   897.  946.  948.  960. 

952-^955,   958.  964.   965,  994. 

1023,  1031. 
Impressie,  139.  141.  211. 
Impuniteit,  489,  936,  1070. 
Inattentie,  218. 
Inbinden  (bülagen),  954. 
Inboeken,  510.  511,  727,962, 1038. 
Inboeking,  953. 
Inborst,  925. 
Incarcereren.  663.  692. 
lnca.sscren.  169.  932. 

•     -ring.  839. 
Inclinatie,  799. 
Incommoderen.  1034,  1035. 
Inconvenient.  7.  28.  42, 43. 89. 139. 

140.   479,  494.   701.  735.  793. 

910. 
Incornoreren  (inlandsche  militairfn). 

Incurabel.  548. 
Independent,  1024. 
Indienen  (berichten,  enz.),  583. 
Indienstneming,  556. 
Indigo,  400,  506,  564—566,   775, 
780,  785.   1068. 
.      -cultuur,  563—566. 
.      -fabriek.  563.  564. 
Indispositie.   741.  818,  1047.  1082. 
Indroogen.  499,  501. 
Inductie,  786.  1008. 
Infanterie  14a  323,  520,  537.  540. 
543.  546,  858.  980,  992. 
1022. 

(inlandsche),  933. 
Infanterist,  290,  996. 
Informator  (1>),  296,  303. 
Infractie,  617. 
Ingeland,  998. 
Ingenieur.  96,  106.  109,  114,  115, 

543.  829. 
Ingrediënten,  676. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


2AAK.REQ1STER. 


1117 


Inhaligheiil,  9. 

InhoufUnff,  519. 

Inhuur,  198. 

Inhnuren,  30,  288,  365,  830,  860. 

Inkomen,  67. 

Inkoop,  93,  286. 

(particuliere).  743, 760, 801. 
Inkoopspnjs,    70,    309,  310,  403. 
804,  966,  1023, 1059, 1080. 
-waarde,  74. 
Inkt,  18. 

Inlander,  9,  14,  19,  115-117,126. 
132,   133,   139,   141,  148-155, 
211.   255.   383,  398,  446,  449. 
452,  453,  475,  478,  564-566, 
594.  603,  616,  658-660,  679, 
687-689,  697,   709,  712.  729, 
738,   739,   767—769.  776,  785, 
883,  884.  887,  901.  922.  947. 
979,  1027,  1053,  1058,  1068. 
Inlichting,  1051. 
Inlijving,  568,  901. 
Innen  (collateraal),  486. 
inpalmen  (gelden),  486. 

>  -ming,  365. 
Insereren  in  notulen,  772. 
Insertie,  768. 
Insolvent,  268,  601. 
Insolventie,  336.  600.  985. 
Inspecteren.  864,  946,  947. 
Inspectie,  559. 

(oculaire).  257,  868. 
Instaan  (voor  iemand}.  180,  1029. 
Insuntie,  326.  488,  1004—1006. 
Instellen,  203,  205. 
Institutie,  479. 
Instructie,  112. 

■  afslager  vischmarkt,  1074. 
amphioen-directie .  284 , 
450,  451,  458,  492.  813, 
1034. 

apotheker,  959. 
artillerie-magazijn,  411. 

>  baas  van  de  wapenkamer, 
117. 

bank  van   leen  ing,   267, 

268. 

boekhouder  buiten-hospi- 

taal,  952. 

chef  der  artillerie,  403. 

'     militie,  769. 
Commissarissen  Generaal, 
468. 

>  commissaris  v/d  inlander, 

766. 


Instructie  commissarissen  huwelük- 
sche  en  kleine  zaken,  999. 
commissarissen  ten  oor- 
log, 926. 
•  directeur  fortificatien,  enz., 
99,  224,  797,  820. 
heereri-logement ,  1037 , 
1039. 

Hoogen  Raad  van  Holland 
en  Zeeland.  463. 

>  lloogen  Raad  van  justitie, 
863.  999. 
hospitalier,  550,  945. 

Buitenzorg.  964. 
kantoor  artillerie-maga- 
zijn, 435. 

kapitein-ingenieur,  enz., 
82o. 

kommandanten  strand- 
batterijen,  249. 

>  loolsen  Grissee,  977. 
munlmeester,  125,  128. 
opzichter     timmeragien , 
215. 

prauw-voerders,  808, 837. 
president  Raad  van  justi- 
tie. 766. 

Raad  van  discipline,  902. 
.        •    justitie,  766. 

schaf  baas,  961. 

schout,  740. 

stads- vendu-kantoor,  230. 

vendu-kantoor,  358,  934, 

942. 

water-fiscaal,  766. 

ziekenvader,  955. 
Instrument,  111. 
Insubordinatie,  335,  380,  1035. 
Interdict,  471,  513.  580,  594,  734, 

787. 
Interdictie,  729. 

poenaal,  1008. 
Interim  (ad),  720. 
Interinement,  54,  1008,  1078. 
Interjectie  (indebite),  1004. 

•  -pellatie,  43. 

.    -preUtie.  33, 44,  498, 582. 600. 

•  -rogatorie,  258. 

•  -ruptie,  551. 
Intestato  (ab),  479,  552. 
Intimatie,  258. 

Intimideren  (vischkoopers),  668. 
Intriu^eren,  93,  529. 
Intrek  (z\jn)  nemen,  200,  208. 
»    -ken  in  soldijboeken,  36. 


Digitized  by  VjOOQIC 


1118 


ZAAK-R£QI8TÊr!}. 


Intrekking,  465. 

Intrest,  41,  68,  167,  176,  J86, 191, 
194,    237,   238.   253,  281, 
287,  364-366,  498,  575, 
985,  1025. 
(Comp-),  869. 
-penningen,  278. 
-rekening,  230,  859. 
Invasie  (vijandelijke),  146. 
Inventaris,  56,   82,   83,   113,  123, 
415,  436,439,440,510, 
511,  552,553,576,873, 
953,    955.  956,   1004. 
1007. 

-goederen,  413,  1066. 
Inventariseren  (goederen  van  zieken), 

955. 
Invoer,  53,  98,  116,  261,  288, 289, 
313,  602.  604-609,  611, 
612.  618.   637,  639,  640, 
704.  706,  732,  1036.  1073. 
(clandestiene},  934. 
-der,  581. 
-recht,  376. 
Invoeren,  616,  641,670,677,705— 

707,  915.  916. 
Invordering,  555, 
Inweging,  343,  345. 
Inwisselen,  466,  467. 
Inwoning,  14. 
Inzaam,  340,   342,  346,  382,  383, 

570,  869,  879. 
Irreparabel,  119. 

Jaartal,  62,  282,  312,  409,  1069. 

•  -rekening,  78,  91. 
.  -wedde,  1019. 

Jager,  903. 

Jongen,  12,  13,  68,  395,  666,  673, 
903,  904,  1074,  1075. 

Jongetje,  217. 

Jonk,  51,  52,  127,  274,  281,  329, 
448,  606,  607.  612,  643,  665, 
670,  681,  799,  806,  807,  816, 
835,  921.  922,  924,  983, 1030, 
1073,  1077. 

•  «heid,  630. 

•  -lieden,  670,  972,  1073. 
Jood,  583. 

Journaal,  742. 

-extendeerder,  311. 

-schrijver  (principaal),  387, 

388. 
Judicature,  767,  1006,  1043,  1044. 
Jun.sdictic,  63,  460,  616,  623,  625, 


631,   643,  645.  650.  663,  674. 
675,  677,  692,  710,  1067.  1070. 
Justicier,  45,  261. 
Judicio  (in),  259. 

Justitie,  282,  460,  463,  711.  712. 
717.    738,    816,    882.   889. 
892,  1021.  1069,  1075. 
.    -dag.  573. 
Juweel,  606,  818. 

Kaai-muur,  222,  821. 

Kaap-reederij,  1042, 

»   -vaarder.  926. 

•  -vaart,  905. 

Kaars,  75,  147,  510.  645-647. 
Kaarsen-maker,  645,  646,  703. 
Kaart.  105-107.  111-113. 
Kaarten  (Ghineesche).  976. 

•  -maker,  178,  179. 
-makers-winkel,  179. 

Kaartspel,  665. 

•  -spelen,  737. 
Kabel-gat,  373. 

•  -touw,  30. 

Kadjang.  271,  839.  996,  1053. 
.       mat,  74  75.  85-87,  123. 

302.  396.  397,  626.  809. 
Kaffer.  323.  631.  716.  718.  740. 

.     -lijn.  572. 
Kalanger-geiden,  296. 
Kalfaat-joDgen.  177.  178.  379. 

•  -werk.  379. 
Kalfaten.  177. 

>  -ter,  29,  176,  196,  197. 
Kaïr,  632-634. 
Kaifs-leer,  75. 
Kaliber,  250.  407,  414-^16,  436. 

440. 
Kalk.  23.  109.  223,  377,  378. 

•  -brander,  630. 

Kamer   van  de  Oost-Indische  Gom- 
lie,  78,  168,409,530- 
537, 539,547, 552<554. 
(presidiale).  163. 
-arrest,  946. 
-bode,  486. 
-gelden,  455,  511. 
-ongdden,  61. 
Kamp,  903. 

Kampement,  497,  822,  929,  993. 
Kampiier,  672,  677. 
Kampong.  8,  10.  12,  13.  116,  132, 
133,    148,   151-153,  209,  356. 
475.   563,  665,  «84,  709,  811- 
813,   822,  998. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


2AAK-RÊQISTER. 


1119 


KampoDg-hoofd,  149,  680,697,813.  t 
-mandoer,  12,  15. 

Kanaal,  100. 

Kanasser,  570,  571,  643,  644,  997. 

Kandij-suiker,  471. 

Kano,  622,  624,  629,  666,  667. 

Kanon.  249,  250,  381,  404,  406, 
407,  409,  415,  416,  421, 
436,  437,  440,  913. 

•  -boor,  422,  423. 
-      -lepel,  421. 

•  -nier,  249,  412,  546,  827, 

1023. 
•      (inlandsch),  898,  910. 
Kantoor,  220,  222. 

•  -generaal,  858—861. 

van  de  generale  ontvangst, 

222,  im. 

der  generale  visite,  461, 486. 

Kapel,  184,  835. 

Kaper,  1040,  1042,  1043. 

Kapitaal,  186.  191,  194.  281,  282, 
447.  481,  495,  497,498,777,782 
786,  790,  985,  1025. 

Kapitein,  118,  119,  144,  150, 245-- 
248,  375,  399,  405,  411, 
414,  420,  439,  467,  478. 
537,  544,  610,  902,  904, 
1022,  1046,  1048,  1049. 
-Chinees,  56,  148,  149, 
155,  182-184,  270,  274, 
281,  306,  444,  445,  448, 
472,  560,  570,  626,  632, 
662,  690,  709,  714,  715, 
730,  798,  816,  835,  916, 
982,  983,  1070,  1079. 

>  (inlandsch),  62,  150,  777, 

781,  788. 

r      >  Christen),  201. 

-ingenieur,  115,  823,  831.  , 
.       -luitenant,  144,  375,  414, 

439,  467,  610,  904, 1022. 
•       (scheeps),  6. 

ter  zee,  45,  159, 296, 375, 

376,  538,  544,  610,  800, 

944. 

>  -luitenant  ter  zee,  45, 160. 

>  der  genie,  115. 
Kapok,  65. 

•     -steen,  109. 
Kappen  (Japansch  koper),  262. 
Kar,  802,  1027. 
Karakter,  185,  446,  447,  468,  718, 

788^  105Z  1061. 
Kardamom*  776,  780,  785. 


Kardoes.  250,  418,  419. 

•  -garen,  423. 

>      -koker,  421,  440. 
.      -naald,  423. 

•  -stok,  421. 
Karnemelk,  693. 
Kartel,  1069. 
Kas,  816. 

.  (Conip»),  21,  27,  42,  62,  69— 
71,  f7-79,  82,  83,  85-87. 
97,  111,  121—123.  177,  179. 
181,  187,  189,  192,  193,  203, 
230,  232,  240,  264,  273,  277. 
282,  297,  311,314,321,326— 
328,  366,  307,  373,  381,  382, 
385,  388,  392.  398,  416,  438, 
448,  455,  457,  473,  486,  504. 
506,  520,  528,  541,  547,  548, 
552,  586.  587,  709,  729,  739, 
744,  764.  894,  938,  963, 994, 
1005,  1033,  1060, 1080, 1081. 

»    (Comp"  grootel,  92. 

•  (nationale),  1(X20. 

>  -boek,  236,  238, 368, 369, 517, 
519-521,  525,  528.529,554. 

>  -ordonnantie.  29,  30, 310, 784. 

•  -rekening,  237,  243,  360, 368, 


Kaseme.  102,  104,  220,  222.  223, 

493,  494,  821-823,  929.  996. 
Kassier,  80,  166.  231.  232,  236— 
239.  241,  243,  268,  304,  358- 
361,  364-  372,  458,  515,  519, 
585,  598,  721,  723,  724,  727, 
744,  745,  819,  820,  906,  908, 
1034,  1068. 
.  -tdein,  606,  789,  790,869,870, 

972,  1037,  1039. 
'  -tijden,  679,  698. 
Kali,  567. 
Katjang.  894. 

•  -goreng,  623,  624. 
.     -olij,  75,  445.  449. 

Katjoe.  671. 

Katoen,  602.  618,  705. 

•  -sorteerder,  503,  504. 
Kavallerie,  148,  182,  537,540,543, 

546,  858,  1030,  1031. 
(iniandsche),  933. 
Kavalierist,  153,  290. 
Kelder,  823. 
Kennis  (legale),  163. 
Kerk,  54,  72,  129,  131,  222,  765, 
766,  775,  792,794,821,912,913, 
1026. 


Digitized  by  VjOOQIC 


1120 


ZAAK-REGISTER. 


Kerk  (gereformeerde),  595. 

Kerkeraad,  38,  184,  224,  386,  441, 

595,  792,835,941,969. 

(gereformeerde),  42,  45. 

Kerk-fondsen,  969. 

.   -hof,  765,  766,  912,  913,  942, 

943 
.    -klok,  180. 
.    -meester,   102,  712.  737,  898, 

908  943 
.   -recht,  7è5,  775,  912,  943. 
Kerry-kruid,  874. 
Ketel,  929. 
Ketting,  825,  827. 

.  .  (in  de),  16,  17,  255,  267, 
475,  476,  478,  581,  613, 
627,  632,  633,  653,  655, 
657,  659-663.  678-680, 
.  682,  684,  686-689,  691. 
696.  697,  707,  896,  920. 
942. 

-baai,  218,  826. 
-ganger.  216,  825-828. 
-jongen,  301. 

-mandoer,  301,   825,  826 
-slag,  261,  313,  616,  712. 
Keur,  1007. 

Keuren  (kalk  en  steen)*  223. 
Keurmeester,  585,  587,  634. 

van  het  beestiaal,  984. 
Kind,    10.  12,  151,  180,  217,  225, 
228,  233.256,327,362,477, 
482,  483,488,582,583,652, 
894,  939.  940. 
(inlandsch).  890. 
Kinderwagen.  910. 
Kist.  458,  603,  608,  619,  672,704, 
876. 
»     (gepermitteerde),  4. 
.     (ijzeren),  237,  368. 
Kisten-maker,  620. 
Kit,  678-680. 
Klacht,  140,  570,  578 
Klager,  810. 
Klant,  622. 

Klapper-oiy,  22,  272.  344. 
Kleeding,   49,   217,  220.  227,  402, 
608,    628,  674.  713,  715,  716, 
778,  783.  857,  864,  947. 
Kleedje,  446,  449,  605. 

(Javaansch),  206,  217. 
Kleederen,  28,  339,  343,  346,  827, 

828,  866. 
Kleermaker,  620. 
Klein  (in  het)  vcrkoopen,  833,  SM. 


Kleinigheid,  830. 

Kleinodiën,  606. 

Klein-winkelier,  210,  795,  796. 

Klem,  8. 

Kleppen  met  een  brandklok.  147. 

Klerk.  27.  80,  82.  83.  123,  166. 
168.  184,202,203.231,238. 
239,  241,243,263.265,358, 
364, 365. 369-371,377.415. 
436,  439,  512,  517,  797, 
906,  907,  1013-1015, 1038. 
1066. 

•  (10,  242. 

.      (inlandsche),  778.  782.  783. 

•  (gezworen),  42.  89.  90.  205. 
m.  386,  793,  840,  906, 
1000.  1028. 

•  (1*  gezworen).  33,  120, 131. 
201,  202,292,295,305,364, 
368,  369,372,583. 
(adjunct  gezworen),  906. 

•  (adjunct  l*  gezworen),  202. 
203,  208.        ,    . 

Klimaat,  943.  1039. 
Klinket,  351. 
Klip,  869,  1028. 
Klok,  32,  146. 

•  -luiden.  908. 

Knevelanj,  350.384.883-885.887. 

1030.  1039,  1075. 
Koe,  445.  449.  632,  633,  777,  782. 

786. 
Koek,  662.  690. 
Koel-balie,  929. 

Koeli,24>26,  29,  30,  38,  71,  96. 
149,  155,  156,  189.  191. 192. 
198,  207,  224,  387,411,412, 
506.  623.  809-811, 837, 938. 
943,  998. 
.    -geld.  38,  82-^,  230,  387, 

•  -loon,  69,  80,  81.  121,  179. 
196—198.  206,  207, 503. 504. 
607. 

.    -rol  455. 
Koets,  141,  211. 
Koetsier,  213. 
Koevoet,  414.  421. 
Koilij,  20,  160,  253,  281,  338,  340. 

342-349,    381—385,  508. 

564-566,  592, 593, 715, 746. 

760.  785. 786, 802-805, 878. 

879,  964.  972,  1040,  1047. 

•  -bereiding,  901. 

.     -boon.   &,  499-501.  505- 
507,  775.  780,  839.  902.  996, 


Digitized  by  VjOOQIC 


2AAK-REQfSTER. 


11)1 


Koffij-cuUuur.   345.  399,  564—566, 
901. 
.     -gewas,  786,  788. 
.     -huis.  733,  734,  918. 

•  -leverantie.  381. 

.     -pakhuis.  802->804. 

.     -plantage,  339.  ' 

•  -product,  349.  ! 
.     -tuin,  901. 

.     -zolder,  222,  821. 
Kogel,  404,  414,  419.  420. 
(gloeijende),  980. 
.      -ma),  421. 
-zwaarte,  595. 
Kok.  865,  872.  880.  961. 
Koken,  216, 566. 678. 680, 696. 697, 

812,  817,  818.  832.  922. 
Koks-maat.  872,  880,  961. 
Kolek,  678. 
Kolom,  2,  530. 
Kolonel,  375. 

•     -titulair,  992. 
Kolonie,  31,  32.  , 

Kombaars,  402.  ' 

Kombuis.  865. 

-goed,  392.  865. 
Kommandanl.  249.  293,  294,  296. 
305.  306.  351,  375. 
410.  513. 557,  709- 
711.  788,  803,  804. 
809.  965.  966. 
(inlandsrh).  273.330, 
331.  735. 

der  <$tad  BaUvia,  839, 

840 

Kommies,  23. 161,166.171,404.405, 

408-414,  416,  418.  419. 

422.  436.  437.  439.  441. 

.       (2*-).  408. 

der  magazijnen,  224. 
Kompagnie.  35.  57,  118.  119.  133. 
540.  544.  557.  1022.     i 
finlandsche),  148.  ' 

Kompagnie's-kas,  771. 
Komijn,  671. 

Kongsi.  182.  i 

Koning.  245.  246.  329.  791.  908.     ' 
Konkelarij.  826. 
Kon.stahel,  439.  546. 
Kooi,  953,  956. 
Koop  en  verkoop,  266. 
.     (te)  zetten.  704. 
.     -brief.  1066-^1068. 
Kooper,   52    235.  284.  314.  361-  , 
363,  458.  582. 

PLAIAAT-BOU   DKKL   SIt. 


Koophandel.  1019.  1020,  1042. 

Koopje,  235.  792. 

Koopman,  246,  605,  610.  671,  672, 

909,  1037,  1039.  1053. 

(rang),    239.   292,    293. 

295,  297.  358,  373,  516. 

610,  757.  905,  907,  938. 

951.  1003. 

(particulier),  744. 

(vreemd).  1005. 

-schap,  3.181,669-671, 

833. 
Koop-penningen.  231,  359. 

•  -schat,  681. 

•  -vaardij-schip.  246,  272. 

(vreemd),  47. 

•  -waar.  983. 
Koord,  713.  857. 
Kop,  975. 

Koper.  24.  51.  64,  109,  289.  414. 
417.  424.  436.  438,  671, 
746.  935,  1069. 
(Japaosch).  260—262. 
-slager.  216.391-393,412. 
620. 

•  -slagers-winkel,  219. 
Kopiist.  952. 

Kopstuk,  80.  81.  834. 
Kopij.  43 
Koraal.  627. 

•  -steen,  109. 
Koren-molen.  216.  612,  924. 

•  -molenaar.  806. 
Korporaal.  420.  546.  557.  570. 778. 

779.  783.  838.  839.  902.  981. 
Korrel,  289,  970. 
Korting.  216.  290. 
Kost.    227,    789.  864.  868,  946. 
947.  949.  950.  964. 
(de)  winnen,  630. 
Kostbaarheden.  818. 
Kosier.  386.  595.  794.  907,  908. 
Kostgeld.  42.  69.81—86.97.121— 

123,  174-179.   184—197.  199. 

202-207.  209.  210.  216.  217. 

219.   220,    230,  263-266,  284. 

290.  294-296.  299.   302.  303. 

309-312.  347,  349.   352,   353. 

357.  365,   376-378,  387.  388. 

390-396,   399.   401.  445,  446. 

448,  450-452.  467,  505.   507, 

510.  511.  515.  516.519,535.545. 

569. 571. 573,  720-723.727.758. 

761.  800,  879, 897.  906. 907. 964. 

965.  994,  1005, 1017, 1023, 1031. 
7i 


Digitized  by  VjOOQ IC 


1142 


ZAAK  REGISTER. 


Kostgeld-kantoor,  569. 

•  -penning,  101,  515,  828. 
Kous,  618,  619,  705. 
Kraal,  987. 

Kraam,  621,  625-629. 

•  -houder,  567. 
Kraan,  222,  821. 
Kramer,  621,  624,  625. 
Kramerij,  677. 
Krandiang,  997. 
Krankbezoeker,  302,  906,  908. 

(inlandsch),  1017, 1018. 
Kroeg,  649. 
Kroon,  614. 

Kruid-nagelen,  256,  257. 
Kruisband,  619. 
.  -ser,  616,  790,  791. 

•  -vaartuig,  791. 

Kruit,  156,  250,  394,408,412,413, 
419,  420,437,439,441,595, 
913. 

.      -hoorn,  422. 

.  -huis,  102.  220.  222,  250, 
404,  419,  420,  821,  823. 

.      -kelder.  101,  102. 

•  -lanUarn,  422.  440. 

•  -maat.  421. 
-magazijn,  413,  418, 

.      -maker,  148,  157,  216,  393. 

394,    509,    510,  548,  596, 

898,  910,  932. 
.      -molen,  216.  596. 
.      -trechter,  422, 
-      -vaatje,   393.  394.  408,  410, 

415,  418.  439. 

-wagen,  416. 

•  -zak,  422. 
Krijffs-gebruik.  156. 

.    -kas,  348.  349,  351,352,478, 
790,  838,  839,  932. 

.  .  -raad,  357. 

.    -tucht,  902. 
Krijt,  22. 
Kuil,  902. 

Kuiper,  149,  412.  523. 
Kuipers-ambacht  189.  190. 

.     -winkel,   29.  30,  188,  190. 
Kunstenarij,  884. 
Kurk,  417.  423. 
Kurkuma.  37,  500,  780,  785. 
Kussen.  395.  402. 

.     -sloop.  402,  958. 
Kust  (Java.sche),'57. 

•  -steen,  107. 
Kwaaddoener,  9,  812. 


Kwaadwilligheid,  1065. 
Kwartiermeester.  150, 395. 546, 839. 
Kwellen    (schepen   van  den  Sultan 

van  Bantam).  791. 
Kwetsing,  892. 
Kwikziïver,  671. 
Kwitantie,  112,  314,  324,418.439. 

441,  462,  487,488.513. 

642,  681.  958.  984. 

-boek,  236,  368. 

-geld.  727. 
Kwijtschelding,  376. 

Laad-gereedschap.  406. 

•  -prauw,  676. 

•  -priem,  422. 

•  -stok,  64. 
Laagheid,  902. 

Laboratorium.  404,  407.  408.  410. 

413,  418.  419,  437,  821. 
Laboreren,  867,  868, 
Laden,  220,  605,  859. 

•  -maker.  302. 

Lading,   3,  77,  93,  439.  592,  604. 

610.  613,  616. 637. 678, 706, 707. 

732,  810,  909.  1049. 
Lafhartigheid,  902. 
Lak,  510. 
Laka,  672. 
Laken,  395. 
Laksa,  627. 
Lamentatie,  1009. 
Lamp.  75,  147.  996. 

.    -olij.  273,  300.  403.  960,  965. 
Land.  655.  684. 

.      (particulier),  476,  478,  777. 

.      (vijandelijk),  271. 

.      -bezitter,  153. 

•  bouw,  61.  1020. 

-      -bouwer.  229,  884. 
-briefje,  116. 
-commissaris,  585. 
.      -drost,    14,   150,  323,   585. 
598,    631,    652,  655,  663. 
674,  684,  1004. 
-eigenaar,  154,  478. 

•         f  particulier),  812. 
Landerijen,    9.    12—17,    19.    116. 
131-133.    146,   148,   152-154. 
229,  677,  710,  738.  1045. 
Landgoed,     116,    133,    495-497, 
693.  814,  835. 
.     heer,   12-17,   19,  116.  133, 
153. 
Landing,  255. 


Digitized  by  VjOOQIC 


ZAAK-REGISTER. 


1125 


Landmacht,  518. 
>  -mandoer,  15,  16. 
'  -markt,  739. 
.  -meter,  106,  114,  386,  907. 

•  -militie,  771. 

•  -post.  815,  937. 

-  -raad,  305 

«  -raads-kas,  476. 

•  -wind,  493. 
Lands-dienst,  564,  566. 

-  -gebruik,  452,  786. 
Langanan,  622,  1074. 
Langstlevende,  484. 
Lantaarn,  956. 
Last-breken,  36.  158,  604. 
Laslen  (gepermitteerde),  395,  396. 

(voorjarige),  860. 
Lasteraar,  579. 
Laster-schrift,  577. 

•  -Ual,  578. 
Lasl-geld,  800,  869,  1029. 

•  -post,  1054. 

•  -rekening,  74,  744,  858,  860. 
Laven  (zieken)*  897. 
Ledebraken,  572. 

Leder.   310,  414.  438,  440,  559, 

560,  1035. 

-bereider,  1035. 
Ledig  vaUen,  287,  500. 

•  -looper.  16,  812. 
Leegloopen  (aan  wal),  949. 
Leen  (ter),  17,  635. 
Leenen  (rouwgoed),  987. 
Leening-lijst,  928. 

Leerling.  871,  872,  879,  949,  959. 
Leermeester  (inlandsch),  301,  350. 
Legaat,  302,  479,  480,  488,  582, 

763. 
L^es,  42  196,  197,  352,  353,  455, 

719,  720. 
Lecner.  22,  833,  967. 
Lek;  808. 

>  -kage,  23. 
Lengte,  815,  975,  976. 
Lessenaar,  236,  364. 
Letter,  62.  410.  417.  677. 
Letteren  (werkwoord),  678. 

requisitoir,  937. 
Lettres  de  marque,  244,  245,  905. 
Leuning.  802. 
Levensbehoeften,  271.  947 

•  -middelen.    676.    885,   990, 
997,  1062,  1078. 

•  -wijze,  345. 
Leverancier,  50,   67,  74,  98,  158, 


335,  336,  587,  591,  702.  863, 
865,  917,  934,  962,  963,  984, 
1049.  1074,  1080. 

Leverantie,  25,  37.  5^-60,  67, 
80,  84,  85,  123,  206,  211.  270, 
301.  338,  343,  344,  346.  349, 
378,  383,  384,  397,  408,  441, 
451,  471,  501,  508,  555,  565— 
667,  570.  571,  588,  590.  591, 
593,  699-703,  715.  768,  785, 
786.  804,  805,  872,  936,  943. 
944,  1068. 

Leveren,  400,  465.  469,  470,  803. 

Levering,  269.  869. 

Libel,  515,  577. 

Liberaliteit,  95. 

Libereren  van  's  Ueeren  gerechtig- 
heid, 983. 

Licentie,  78.  90,  94,  652,  694.695, 
1006. 
•       -briefje,    622,    645,    784, 
835,  910,  914,  935,  1073. 

Licentièren  naar  Balavia,  548. 

Licciitmecster,  146,  208,  256.  355, 
380,  442,  465,  475,  514,  574, 
671,  807,  816,  834,  835,  862, 
913  916.  944.  947,  954.  967. 
972,  973,  975, 1038-1040, 1046, 
1067,  1071,  1076,  1079. 

Lichaam,  631. 

Lichaams-zwakle,  95,  96. 

Licht,  141.  148,  213. 
•      (brandend),  709. 
.      -bol,  791. 
>      -kogel,  410. 

-vaardigheid,  180. 

Lid  (burger),  141. 
'   (geassumeerd).  891,  892. 

•  der  llooge  Regering.  39. 78, 88. 
279,  8tó.  905,  1051. 

.    Raad  van  Indiê,  268. 
I      -       >       '     justitie,  50. 352, 353. 
'  Liefde-giil,  446.  447. 
I     -  -hebberii.  120. 
I  Ligdag,  546 
I  Ligging,  947. 

Ligplaats,  955. 
I  Liglen   door   den   monster-commis- 
saris. 536. 
I  Ligter,  398.  859. 

Liiniet,  153 

Linie  (nederdalende),  480. 

•  van  defensie,  929. 

,  Linnen.  557, 621 .  866, 956,  957, 994. 
Linl.  713. 


Digitized  by  VjOOQIC 


1124 


2AAK-r)£QIST£R. 


Liquidatie.  111,  MB. 

Limiidereii,  167,  227.360,366,438. 

525,  528,  575.  861. 
Uc^uiditeit  331. 
Litigant,  514. 
Lit»pendent,  1001. 
Liverij,  141,  213. 

LoembDeng.  503, 507, 508. 802-804. 
Loge-  eo  ganiizoen-iH>ekhouder.  94. 

•  -kantoor,  94. 

Logement.  216,  218,  220.  733. 734. 

789.  918. 

-ongelden.  348. 
Logeren.  88,  627.  789.  947.  949. 

950,  952,  965,  979,  1023. 
Loffis,  136,  897. 
Lokken  (rijst-verkoopers),  647. 
Lont,  373.  410.  417.  418,  424. 

•  -stok,  422. 

Lood,  109.  156.  289.  459.  671. 

>    -gieter,  216.  219,  391-393. 

.   -lijn,  572. 
Loon.  55.  810.  839.  863. 
Loou.  222, 626. 803. 821. 977-980. 

•   -boot  299. 

.    -sreld.  977. 
Looijprij.  559—561. 
LosiManden.  129.  709.  710. 
Los-hrierje,  605. 

•  -ix'iining,  327. 

.  -sin.  3.  220.  605.  859. 
.  -vaartuip,    29,    378.   397.   636, 
916,  917. 
Lnlorij.  233.  366. 

Liiiieuant,  144,  224.  293.  375, 399. 
412,467.610,902.1022. 
(inlanilsch  Christen).  201. 
(inlandsch).777,781,788. 
(seconde).  903. 
(Chineesch),  183.331,356, 
444.  472,  570.  585. 662, 
690.  709.  715.730,816. 
835.  916.  982,  1070. 
•  -ingenieur.  115. 

-kolonel.   119.  144,  375, 
476.  840. 930. 973, 1050. 
ter  zee,  45.  160. 
Lucht,  218. 

.    -bol,  791. 
Luchten  (kleederen  van  z loken).  955. 
Lunts.  421. 

Lijfeigen,  12.  29,  51,  68.  70.  101. 
105,  148,  152,  213,  217—219. 
.S57,  557,  609—611,  652.  655. 
674,  684,   709,   710,   733-736, 


823,  898,  910.  971,  1031.  1031 
1050,  1057.  1058.  1070. 

Lijfeigen  (Comp*).  860. 
Lijf  heer.   151.  356.  470.  537.  5ó8 
609.  659,   662,   679,  685,  688. 
690,  698,  699.  733.  896.  918- 
920.  1031,  1032,  1057.  1058 
Lijfrente.  481.  487.  491. 
Lijfstraf.  746. 

Lijftocht,  480,  481.  484.  582. 
Lijftochter.  480,  481. 
Lijfvrouw,  356,  470.  557. 558. 6(i9. 
659.  662.   679.   685.  688.  690 
698.   733,  896.  918-920.  1031, 
1032.  1057.  1058. 
Lijfwacht.  300.  301. 
Luk.    387.    574.    764-766.  774. 
898,    909-913.    932,  9*5. 
i       -aanvaarder.  483. 

-baar.  912. 
.       -ilrager.  838,  839.  932 
-koels.  911. 
-statie.  898.  911. 
-wagen,  910. 
Lijn-olie,  110. 

•  -waad.  48,  49.  53.  98,  99. 101. 
116,  217,  309-311.  376.  457. 
504.  580,  602,  618—621.  628. 
705.  777,  782.  786.  866.  897. 
933.  1072. 

Lijst,  356,  360.  361.  363.  482,483. 
488.  617. 

•  van  landerijen.  15. 

Maaltijd.  130,  779.  784 
Maand,  530. 

•  -cedui,  554.  555. 

.     -geld.    97.    101.    167,  216, 
227,  277.  510.  569,  1046. 
Vlaai,  68.  316.  567.  639.  647. 

•  (bij  de  kleine),  647-6411 
651.  744.  747.  1054-1058. 

Macao-vaarder,  254. 
Macht  (miliUire).  317. 
.      (politieke).  1009.  1010. 

•  (rechterlijke).  887.  889. 891. 
905,  924. 

•  (wetgevende),  887.  889.891. 
905,  924. 

Madal.  699,   812,   817,  831.  832. 

922,  923,  941. 

.       -kit,   132.   678,  682.  6^. 

697-699.   712.   716,  725.  730. 

734,  735,   763,   764.  812.  817. 

831,  832,  922  923. 


Digitized  by  VjOOQIC 


ZAAK-REGISTER. 


1125 


Madatkil-houder.  734,  735. 
Magazijn,   167,  171,  222,  250,404, 
405,  408-412,419,821. 
(Comp-),   110,  200,  281. 
382.  708,  774. 
Ujhonnedaan,  154,  626. 
Maintien,  1005. 
Mainlenue,  617.  1006. 
Mainteneren  (een  pachter),  638. 
Majoor,   1,  119.  137,  144,149,323. 
375,  399,  403,  408,  409, 
437,  610.  838,  930,  980. 
992,  995 

(inlanasch).  777,  781,  785. 
der  Moeren,  149. 
van  de  burgerij,  895. 
Malversatie,  374.  509,  748,  750— 

752.  754.  762,  798,  817. 
Man,  12,  233.  256.  362.  479.  484, 

582,  583,  662,  690. 
Mand,  22,  377.  378,  622.  662, 690. 

919. 
Mandament.  464.  1000.  1008. 
Mandoer,  3.  12.  14—17.  68,70.96, 
116.   132,   133.   153-155.  217, 
218,  323.  364.  475.  478,  504. 
557,  738,  739,  762.  803,  825- 
828.  897. 
Manéance.  412.  941. 
Mangga.  623. 
Mangistan.  623. 
Manifest,  245. 
Mannen  (goede),  1004. 
Mannetjes-noten,  76. 
Manoeuvre.  494. 
Mantel.  7. 

•   -geld.  510. 
Manufacturen,  755. 
Marcheren,  136,  156.  157. 
Marginalist.  203. 
Margine  (in).  368. 
Marine,   117,   157,  538.  539,  543, 
545,   554,   816,  858.  859, 
945.  948.  986. 
-school,  296.  303. 
Marinier,  278. 
Marketen  ter,  154. 
Mark-reaal,  80,  81 
Markt.  16.  622,  623,  647.676.682. 
'    -opzichter,  648. 
'    ƒ  rijs.  603.  606, 618. 619. 638, 

•    -ziller,  625. 
Madijn,  22. 
Marsch.  494. 


Mast  (groote).  909. 
'  Masten-dok,  821. 
Mat,  22,  658,  687. 
•     (Spaansche).  834. 
I  MaU-maU,  778,  783. 
I  Materialen.  24.  60. 68, 71, 103, 107. 
220.  221.  314.  829. 
Materie  possessoir.  1006. 
,  Matroos,   148.  206.  255,  510.  551, 

581,  609.  707,  872.  880.  965. 
,  Natrozen-kleederen,  28. 

Medeburger,  276. 
,  Medestander.   233,   361.  601.  663. 
671.  672,  674,  691.  693.  742, 
1001,  1073. 
Medicament.  588, 865. 867. 868. 897. 
938,  949,  955,  959.  960.  963, 
966.  995.  1023. 
Medicinae  docter,  939.  940. 
Medicijn,   34.  864.  938,  946—951, 

953,  964.  994,  1027. 
Meel,  612,  706,  1047. 
I      .  -kruit,  418. 

Meeslbiedende,  600,  681. 
I  Meester  (2-),  897.  949,  955.  961. 
(3"),  949. 
.      -knéchl,27,  68,  70.  176- 
179.186-195.197. 
210,378,394.441. 
442.  828,  976. 


.      (1«),  56. 
ment.  110. 


Meel-inslrument. 
Meeting.  115. 
Meid.  217,  673. 
Meisje.  12,  217.  580. 
Memoriaal,  236.  368. 
I  Memorie,  113,  241.  462. 

van  ménage,  74.  75,  216. 
•     verstrekkingen.  84, 86. 
Ménage,  74, 108. 302,  71 1 ,  903, 925. 
956,  963 
.     -ment.  318. 
Merk.  312,  643,  644.  646,  682. 967. 
973. 
.     (Comp»),  260. 
Merken,  16,  645-647,  703.897.898. 
Mesuse,  601.  750. 
Metaal.  415,  416,  436. 
Melen.  639.  647.  975.  976 
Metselaar,  215,  303,390-392,825. 
(Chineesehe),  830. 
,  Metselsteen,  109. 
.   -werk.  109. 
I  Meubelen.  607. 
,  Meubilair,  236. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


1126 


ZAAK-REGISTER. 


Meubileren  (de  woning  van  den  chef 

der  militie),  925. 
Mexicanen,  80. 

Middel  van  bestaan,  29,  69,74,80— 
82,  85,  87,94,97,176— 
178,  186,  189, 191—199, 
230,  244,  264,  281,  303, 
309—312,  331,  345, 349, 
364,  377,390-395,451, 
502,  506,  519,  545,  549, 
711,  729,  1034,  1066. 
•    contrainte,  336. 
-      •     regten,  231,  233. 
•     -reserve,  153,  182. 
Middelen  (gemeene).  335,  597. 
Middelgang,  625. 

Müitair,  46,  64.  74.  134,  144,  145, 
196,  201,  254,  268,  278, 
351,  352.  459.  493,  510, 
515.   518,  548,  635,  652, 
693.  694.   708-710,  838, 
839,  929.  930,  932.  965, 
971,   1006,  1027. 
-      (inlandsch),  48,   116,  277, 
475-478,778, 
783,  858.  981. 
992,  993. 
'      (         -  Christen),  569. 

-wezen,  61. 
Militie,  102. 103, 117. 147. 148. 159, 
167,335,443,536.546.551, 
554,  610,  611.  758.  769- 
771,773,870.890.927.928, 
944,  986,  989.  1047. 
(inlandsche),  62. 
Minachting,  1078. 
Minderheid,  412, 413,  462, 754, 761. 
Minister,  881. 
Ministerie,  773. 
Minne  (in  derl  233,  1075. 
Minuut-acte,  736. 
Minvermogend,  469. 
Misbruik,  7,   10,  17.  60,  68,  125. 
271,  281.  357,  378.   398.  455, 
513,  568,   575.   605,  685.  708, 
718,  720,  722.  724,  748.  786. 
787,  874.   875,   881,  899.  903, 
915,   921.   928,   960,  962,  982. 
1032.  1039.  1055.  1057.  1063. 
Misdaad,  11,  18,  63.  168,  460. 
Misdadiger  (crimineel),  26 
Misdadigheid,  748. 
Misdrijf,  740,  742.  1021. 
Mishandelen  (zieken),  946. 
Misleiden,  15,  145. 


Misleiding,  730.  825. 
Misnoegen,  767,  877. 
Misstap.  748. 
MisUsting,  953. 
Misverstand.  249.  950. 
Modder.  979. 

•    -mandoer,  222,  821. 
Moed,  558. 
Moeder,  213,  327.  940. 

.    -land,  1019. 
Moedwil,  118,  365. 
Moeite,  702. 
Moeras,  815,  836. 
Mogendheid,  95. 

(Europeesche).  979. 
Molen,  408.  413. 419, 437, 439, 806. 

>  -maker,  219. 

Molesteren  (logé's  in  het  stads-kige- 

ment),  605. 
Mondbehoefte.  866. 

>  -spijs,  351. 
Monopolie.  33,  44,  923. 
Monster,  648. 

>     -commissaris,  516,  535, 536, 
542. 
Monsteren,  6,  28,  536. 

.    -ring.  4,  6,7,  531,534—539, 
541,  542.   544.   550.  551.  554. 
927.  953. 
Monstèr-roK  5.   6,   529.  531.  534. 
535.  537-539.  544.  550,  551. 
553.  554,  863,   927,  952.  ^3, 
1076. 
I  Montering,  395,  569.  710,713.981. 
'  -       -stuk,  928. 

I  Moord,  892. 
,  Moordenaar,  9. 
Morserij.  513,  755,  756,  759,  760. 
949  957 
!  Morshandel,'  37.  329.  749. 
I  Morsigheid,  560 

Mortier,  404,  415.  420,  436.  437. 
I        •     -stoel.  415.  416. 
Mouson,  215.  804.  836. 

(kwade).  998. 
Munt,  277.  1006. 

gouden),  126. 
koperen),  466. 
papieren).  253,  575. 
tinnen),  260.  312. 
valsche).  1070. 
(zilveren),  125. 
Munten  (werkwoord),  126.  127. 
Munter  (valsche).  989. 
Muntmeester,  125,  126. 


Digitized  by  VjOOQIC 


ZAAK-REGISTER. 


1H7 


Mnntspetie,  93,  128,  545,  861. 

»  -wezen,  127. 
Musket,  147. 
Mijnen  (werkwoord),  234,  240, 278, 

362,   363,  370,  458,  472,  598, 

599,  668,  681,   785,  792,  836, 

934,  984. 

iNaailoon,  348. 

Naam,   5,   13,  46,  226,  234,  240, 

529-531,    534,  536,  548, 

551,   554,  609,  809,  810, 

818,  832,  859,  922,  953. 

•      -boek,  515. 

.      -lijst,  13.  14.  477,532,534, 

543,  544,  553,  965,  1023. 
.      -rol.  537-539,  553. 
Naarstigheid,  114.  767. 
Naaijen,  605. 

Nabestaande,  225,  228,  477,  518. 
Nabootsen  (brieven  van  c  red  iet),  62. 
Nabuur,  1006. 
Nachoda,  644. 
Nacht,  146.  147. 
.    -brieQe,  201,  202,  664. 
>    -licht,  216,  300,  965. 
Nadeel,  145,  580,  947. 
Nadrukken  (brieven  van  crediet),  62. 
Nagel,  625. 
Nafi^elen,  671.. 
Najaars-verkoopiiig,  88. 
Nalatenscliap.   66,   113,   282,   482. 
488,  519,  552,553,555,556,793. 
Nalater,  481. 
Nalatigheid,   14.   15.   17,   19,  235, 

258,  485,  571,  899. 
Namaken,    277.    466.    988,    1006,  1 
1057,  1069. 
-kin^^  260. 
Namelen,  638.  639.  I 

Nampliseren  (coilaleraal).  482.  i 

Na-project,  5.  i 

Narekenen  (faclurenV  263. 
Natie  (Balaafsche).  884. 

(Chineesche).  560,  711. 
(Engelsche),  908. 
inlandsche),  225. 
(»Iahomedaaiische).  319,  321. 
326. 

(neutrale).  972. 
(onchristcn),  252. 
(Oosteische),  319. 
(overwalsche).  401. 
(vreemde),  53,  116,  124. 125, 
176,  355,  465,  947,  1006,  1052. 


Natura  (in),  74.  604,  643,  753. 

.    -lia.  874. 
Nauwkeurigheid.  175. 
Navigant,  605. 

.  -galie.  167,  168,  245. 
Navraag,  879. 
Nawegen,  317,  638,  639. 
Negeren  (een  lid  der  Uooge  Rege- 
ring), 1051. 
Negiigentie.  14.  584. 
Negotiant*  99. 
Negotiatie.  252,  253. 
Negotie,   193,  194,  339.  341.  343. 
345.  347.  349,  350,  378, 
612.  707. 

(privalive),  746.  748. 
•bediende.   121,  309.  859. 
-boek,    36,  92,  93,   174, 
287,  288,  462,  528.  529, 
593.   745.  754.  857.  858, 
861.  944,  1013.     • 
-boekhouder.  229, 264, 366, 
503,  507,  732,  745,  753, 
754,  795,  925,  1081. 
-goederen,  581.  615. 
-kantoor,  81.82,121,210. 
230.  311,  312,  503,  506, 
1066. 

-overdrager,  30J,  304, 310. 

•pakhuis,  3,  499, 501. 503. 

505.  605,  752-754,  757. 

Ncgolieren  (coiilanlefi).  389. 

Nering,   180,   212,  561,  759,  918. 

1038, 
Neusdoek,  557,  605,  779,  783. 
Neutraal,  656. 
Neutraliteit,  246,  909. 
Ngabehi,  441. 
Nieuweling,  216. 

(Chineesch),  51.  52, 59. 
184,  185.  201-203.  1030. 
Nieuwjaar,    159.   594.   722,  725— 
729,   777-779.  782- 
784,  786.  943,  1001. 
(Mahomedaansch),  811. 
-douceur,  80. 
Nieuwjaars-gelden,  378. 

-geschenk,  445, 448. 598. 
714.  715,  721.724,726. 
-gift,  68.  391,  393,  394, 
504,  512. 
Nieuws,  203,  205. 
.     -blad.  315.  316. 
•     -tijding,  278. 
Nivellement,  105. 


Digitized  by  VjOOQIC 


1188 


ZAAK-REGlSTER. 


Nominatie,  162,  173,  282. 

Nominatim,  19. 

Nomineren  door  eigenaren  van  lan- 

deryen,  13. 
Non-accoord,  671. 

•  -comparitie,  550,  551 
Nood,  771,  884.  885. 

•  -hulp,  872,  88Ü,  911. 

>  -munt,  259. 

>  -zakelijkheid  (uiterste).  7. 
Notaris,  54.  55,  481,  487,517,  736, 

1067.  1073. 
Noten-muskaat,  504. 

-boom.  120. 
Notilie-boek,  644. 
Notulen,   169.  201,  202,  769.  772. 

900,  904,  1018. 
Notulist  (korte).  205. 
Nul,  465,  1074. 

•  en  geener  waarde.  999. 
Nummer,  658.  686,  809,  953. 

-boek.  953. 
Nummeren,  458.  678.  696,  955. 

01)li^atie,  253.  663,  693.  813. 
Occupatie,  741. 

Octrooi,   128.  160,  162.  163.  165, 
166.  174,  739.  1021. 
Oost-Indische    Compagnie, 
854,  855. 
Oeconomie,  99,  770. 
Oefening,  557. 
Oefenschool.  407. 
Oeraboel,  441,  569. 
orPiciant,  315,  365.  1034. 

(burger),  729. 

OOicie-fiscaal,  599. 

Officier,  64.    102.    182.   196,    197, 

220,  245,   246.  277.  278, 

351.   352,   398,  399,  403, 

405--411,   413,  418,  419, 

437,  440,   443.  467,  476, 

493.   545.   546,  557.  635. 

902.  935.  965,  1030.  1031. 

.       rChmeescli),  182,  183,  270. 

274.   281,   306.   327,  361. 

443,   «92.   729,   798.  807, 

836.  983. 

.      (inlandsch).    13.   133.  477, 

777,  781.  788. 

•      (       .  Christen).  200, 

-  (militair).    144,    147,    159. 
1022. 

(sulmltern).  708. 

-  (ziek),  1022. 


Officier  van  de  genie,  106. 

•     juslilie.  17.63,94, 149. 
270.  323.  330,   335.  460,  475. 
477.  485.  486.  489.  ri81,  586. 
598.   599.   601.   614,  615,  618. 
621.   635.   638,   642.   647,  649. 
652—654,   656.  657.  659,  662. 
673,  679,   680,  684,  686.  688. 
690,  692.  694,  695.  698,  707— 
711,   713.   741.   807,  816,  826. 
832.  836,  861.  862.  921,  935- 
937,  967.  973,  983.  991,  992. 
1031,    1032.    1057.    1070   1072, 
1073,  1076,  1078. 
Officieren  (werkwoord),  614,  861 
Officio  (in),  1051—1053. 
Oliphants-tand.  671. 
OU),  271.  272,  338,  340,  342,  344. 

!J47.  728.  996.  1081. 
Olijven-olij.  403. 
Omdrager.  914.  935. 
Omissie.  584,  1008. 
Omslag,  164.  222.  269,  317.  379- 
381.   391.   392.   561.  564,  576. 
711.   757,  946.   1012,  1081. 
Om  wentelen  (raderen  van  kanonn<>n\ 
411. 

-ling,  275. 
,  Onbekwaam,  118.  119. 
'  Onbruik,  36. 

•baarheid.  118. 
Onchnsten.  153.  254,266.327.480. 

488. 
Onder-chirurgijn,   6.   34,  209,  210. 
216,  53d.  588.  864,  947.986 
-     -drukking,   :i3.  44,  884.  885. 
887. 

•  -equipage-me<»ster.  7,  29,  30. 

•  -gang.  470. 

•  -houd,  68,  101.  321 

(gewoon),  822 

•  -houden.  481.  569. 

.  -koopman.  202.  203. 266. 276. 
292-295.  297.  302. 312. 388, 
435,  516.  610.  646.  717. 757, 
817.  906.  907.  939.  1013- 
1015. 

.    -loois.  979. 

•  -majoor.  375. 

.     -mandoer,  216.  218.  220, 244. 

557 
.    -meester.  871.  879.  880,  IfóD. 

993,  994. 

•  -mynen  (het  vertrouwen  op 
1      de  Regering),  577. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


ZAAK-REQISTER. 


1129 


Onder-officier,  144,  181.  1«2.  250. 
278.  403,  518,  544, 
545.096.1022.1023, 
1050. 

(inlandsch),  133. 
-richten  (artilleristen),  403. 
-stand.  41.  268. 
•steunen  (familie  in  China],  807. 
-teekenen.  904.  905. 
-trouw.  60.  61,142.213,999. 
-vindÏDK.  95.  164. 
-wijs,  564. 

-wijzen  (inlanders),  566. 
— zwaürle   592 
Onhelden,  96/ 114,  382,  744,  773. 
779.  783,  867,  932,  943, 
972.  1036-1038. 
(militaire).  858. 
Ongeluk,  118.  142,  826. 
Ongemak.  958.  963. 
Ongenoegen,  570. 

der  Regering,  803. 
Ongeregeldheid.  26,  710.  742,  751, 

826.  895,  1075. 
Ongeschiktheid.  336. 
Ongewapend,  151,  182. 
Ongezondheid,  320.  559.  797,  836. 
Ongtsi,  668. 
Onhandelbaar,  336. 
Onkosten  ordinair.  103. 
Onkost-rekening.  6. 
Onkunde,  117.  925. 
Onmacht,  1052. 
Onmondig.  484. 
Onoplettenheid.  365,  826. 
On  party  digheid,  571. 
Onpasseüjkheid,  951. 
Onraad,  137. 
Onrecht,  884.  885. 
Onreinheid.  560.  667. 
Onibolsleren  (kolïij-boonen),  902. 
Ontlialen  (oiBcieren),  925. 
On I  heffen   van    zokere  vernhrhling, 

Ö8. 
Onthoofden.  572. 

Ontladen  (parliculiere   goederen  uit 
Compagnie's  schepen).  34. 
•    -ding,  109.  221,  605. 
Ontlossen  (houtvlotten),  1039. 
Ontnemen  (land  aan  siiiker-fabrikan- 

len),  702. 
Ontrvmw,  748. 
Onlschepen  (rijst),  639. 
Onulag,  95,  231,  240,  318.  358, 
465,  473,  549. 


Ontslippen  van  niet-gegratieerde  in- 
landers, 17. 

Ouisiuit-geld.  828. 

Ontvanger.  52,  161,  292,  295,  297, 
304,  1019. 

-generaal.  169. 171, 325. 
326.  457,  484-487.  489,  5-^' 
595,  598,  600,  616.  617,  6 
639.  642.  671.  816.  861.  862. 
916.  1061.  1062.  1071.  1073, 
1074. 

Ontvangst  (generale).  727,728.821, 
1069. 

Ontyden  (by),  88. 

Onlzegelen    (liergplaats   van  spece- 
rijen). 52. 

OnlJEet,  196. 

•    -ten  uil  eenig  ambt.  34.  44. 

Onveiligheid,  8.  9. 

Onverdraagzaamheid,  275. 

.   -mogen.    97,  478,  655,   811. 

837.  942. 
'   -mogend.  689.  691.  696. 

>  -schilligheid.  117.  118,  120 

>  -stand,  1065. 
Onvoorzichtigheid,  10. 
Onwaarde  (van).  226. 
OnwiUip.  12,  270. 
Oogluiking.  536.  748,  1076. 
Oogst.  287,  802. 

Oor-geld,  290,  321,  322,  324,  353. 
354.  374-376.  385.  386,  443. 
444,  467.  789,  1051. 1053, 1054. 
Oorlog.  35.  146. 160, 209, 210, 245. 
273,  284,  375,  467,  468. 
563,  589,  614.  771,  797. 
827,  873,  885,  907,  908, 
916.  979.  992,  994.  1022. 
1028,  1055,  1060. 
.     -schip,  136.  246,  615,  915. 
1020.  105i 
Opbreken  van  het  eiland  Onrust.  135. 
Opbrengen  (pryzen\  909. 
Opdagen  van  oen  deserteur.  551. 
Opdisschen.  651.  865. 
Opdracht,  794. 
Openen,  248.  903.- 
Opgaan.  776.  780,  785,  787. 
Opgeld.  202,  203,  457. 
Ophaal-brug,  223.  822. 
Ophalen  (houtwerken,  enz),  220. 
Ophangen.  572. 

(een  koop),  668. 
(eene  pachO,  598,  600. 
Ophoogen  (wegen;,  220. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


1130 


ZAAK-REQISTER. 


Opium,  288.  764,  812. 

.     -kil,  712,  734.  1 

.     -pachter,  941.  I 

Opkomen  naar  Batavia,  943. 

Opkomst  (jaarlijksche),  135. 

Opkoopen  (siofgoud),  127. 
.    -per.  200. 

Oplaten  (luchtballon),  791. 

Opleiding.  36.  ,  .  o^- 

Opluiken  van  vaart  en  handel,  207. 

Opmaken,  92,  230. 

Opneem.  13,  288,  731,  752-754, 
761,  957,  960,  963, 1056, 
1058. 
(generale),  356. 

Opontbieden  (naar  Batavia).  34,  44. 

Oppakken  (Javaansche  zeevarenden). 

Oppassen  (zieken),  866. 

I   -ser,  126,  156.  323,  364,  393, 
585,  587,  713.  715.  716,  718, 
728.  778,  779.  782,  783,  879, 
880,    897,    947,     953.    956, 
1061. 
.   -siuR.  208,  864.  947. 
Opper-besluur,  357,  579.  877,  924, 
1063. 
•     -be\vindliehl)er,  173. 
.     -brandspuit-meester,  223. 
.     -cbirurpijn,  6,  210,  216.  457. 
539.  55d.  588,  826,864.907. 
945.  948.  986. 
.     -commando,  770, 772, 773. 927. 
.     -directie.  101. 
.     -equipage-boekhouder,  859. 

-meester,  5—7.  26, 
28-30,  46,  57.  68.  79,  82, 
83.  97,  102.  123.  150,  394. 
396.  415,  436,  439,  460,  461, 
465.  534,  536,  538,  598.  731, 
791. 
.     -ffczaj.;,  1035. 

.  -hoofd,  295,  297.  611.  862, 
914.  041,  1016. 
v/h  fjencraal  soldij- 
kauloor,  5.  36.  78, 
87,  92,  272,  473, 
515  -517. 

generaal  Iraclements- 
kanloor,  593,  816, 
860,  867,  944,  954, 
1011,  1018.  1023, 
1030. 

van  de  loge,  94. 
»     -hoofdijschap,  OU,  1006. 


Opper-koopman,  212, 282.293-296. 

*^  304,  373.  610. 888, 

938. 

v/h  kasteel.1.2,20. 
74.  79-82,  121. 
126,  181.217.232, 
316.  366,415.436, 
472,  503,506,605. 
743,  747,  749. 759. 
762,  926.970,975. 
976,  997.  1038. 
1060, 

v/h  kasleel  (2'),  6. 
.     -loots,  979. 
•    -maudoer,  216-218, 220.  357. 

377,  378,  825.  826. 
.     -meesier.  210.  550,  825.  864. 

871.  879.  880.  907,  949. 
.     -oflicier,  46,  544. 
.     -stuurman.  979. 
Oppositie,  489. 
Oproepen,  738,  772. 
Opschorten  (procedure),  579. 
Opschuren  (kollij),  802. 
Opslaan,  27,  581,  615,  708. 
Opslagen.  57.  713.  857. 
Opsluiten  (kellinggangcrs  en  slaven), 

827. 
Opstel,   104,   216.  222,   223,  561. 
564.   565.  618.  636.   673,  821. 
822,  920,  922. 
Optrek.  148,  151.  157.  182. 
.     -ken  (kinderen),  484. 
Opvarende.  1076. 
Opvatten,  476,  477,  709. 
,  Onveilen,  330.569.667.681.807.934 
■     .    -Ung,  666,  715.  1077. 
Opzenden  (naar  Nederland).  881. 
Opzet-gcld,  474.  ^  ^ 

Opzichter,  29.  30,  102,  215.  314. 
378,  513,523.537.538, 
803,  930.  931.  1033. 
1034.  1074.  1075. 
van  Comp»  wapenkanuT. 
118. 

•  der  prauwen,  150. 
Opziener,  68.  7Ó,  84.  85.  188. 19(). 

191,193-195.  197- lia 
323,337—34^350.390- 
393.  523.  564.  hm. 
627.  777,  779.  781,  7Hi. 
784,  786,788,821.823- 
826.  828,  829.  902.  903. 
907,  976,  1057. 

•  van  het  lieestiaal.  634 

Digitized  by  VjOOQIC 


ZAAK-REQI8TER. 


1131 


Opziener   van    het    eqaipage-maga- 
zyn,  122. 
•         der  gebouwen  enz.,  25. 
>     timmerages,  96, 115. 
Orde,  a  151. 
Order,  773. 

•  (palriasche  posltive).  205. 
Ordonnans,  155,  156. 
Ordonnantie,  75.  92,  101.  107, 169, 

314,  373.  404,  414- 
416,  420,  436,  439, 
440,  460-462.  513. 
517,519.521,522,528, 
529,  541-544,  546, 
593,  611.  637,  641. 
744.  745,  830.  926. 
928,  949,  953,  954, 
956,  959.  962.  963. 
986.  1002. 1009, 1038. 
1046,  1060,  1080. 
1081. 
•geld,  87.  310. 

Organisatie,  1022. 

•   -seren  (hulptroepen),  771. 

Os,  632.  633. 

Oasenhuid,  422. 

<hid-€ommissaris4ieneraal,  989. 

•  -Gouvemenr-Gcneraal,  989. 

>  -luitenant,  1025. 

•  -Schepen,  951. 
Oudenlom,  13,  95,  96,  630,  771. 
Ouders,  180,  482,  484. 

Oven,  109. 

Over-bevinding,  752,  753. 
.  Kloen,  187,  188,  190. 
.   -drager,  29,  80,  216,  284,  392. 
401,414,435,436,764, 
774,  907. 
.        .      (1«),  94. 

op  hel  equipage-kantoor. 
123. 

•  -haal-prauw,  714.  ' 
-   -kropt  zitten  met  lijnwaail,  99. 

>  -last,  631,  663,  691,  734. 
.  -leden,  41,  480.  483. 

•  -leggen  van  tjunia's,  509. 

•  -loopen  uit  Bantam  en  Cheri- 
lion,  564. 

.  -lijden.  15,  113,  133.  231, 240. 
358,  473,  482-484.  486,  519, 
528.  537,  539-541,  551,  553, 
554.  583,  600,  601,  825,  826. 
866,  888,  911,  943,  950,  953, 
955,  982. 

•  -maal,  746. 


Overmaken,  90,  91.  94,  477. 

•  -meesteren  (Nederland),  72. 

•  -nachten  in  de  stad  Batavia,  113. 
.  -neem,  3,  495,  496.  575. 

•  -nemen  (werkjongens).  189. 
>  -plaatsing,  838. 

»  -reding.  276. 

•  -schepen.  604,  620.  637-  641, 
705.  706. 

.  -sche[)er,  639. 

.  -schot,  1020. 

'  -schrijving.  484.  794. 

•  -toom,  135. 

.  -treder.  649. 

.  -treding,  471. 

•  -vaart,  445,  448,  449,  595. 

•  -voer.  90. 

.  -wal,  57.  59,  637,  706. 

.  -wicht.  299. 343-  345, 501, 502, 

505-508.  746,  894,  1068. 

Paal,  654,  683,  896.  920,  1058. 

•  en  perk  stellen,  360. 
Paard,  114,  138,139,141,207,212. 

213,   290,   319-321,  323-325, 

:M2.   343,   346,   348,   351,  353. 

354,  374-376,  385,  386,  395, 

444,  445.  449,  467,  729,  777, 

782,   786,  789,  790,  813,  910. 

928,  1051,  1053,  1054. 

Paarden-slal,  445.  446.  448. 

.      -tuig,  339,  346,  348. 

Pacht,  49,  116,  139.  157,212,233, 

322,    323.    328-331,   335, 

336,    454,    580,   584,   587, 

597-602,    609,    612,   614, 

617,    618,    620,  624,  625. 

627-629,    633,    636.   638. 

641,    642,    644,  646.   651, 

655,    656.    661,   704,   711. 

713,    719.    720,   727—729, 

732,    735,    737,  739,  764. 

789.    869,    915,  917,  918, 

920,    922,    923,   984,  985, 

1006.1028,1033,1044,1045. 

1079, 

.      -conditie,  35,  41,  158,  179. 

336.   594,   601,   672,  692,  698, 

704,  733,   734.   737,  738,  787, 

812,  814,  816,   817,  915,  942, 

1028,   1034,   1036,  1037,  1050. 

1080. 

Pachter.  35,  41,  97,  157,  158,201, 

229,  233,  349,  361.  396,  454. 

457,  580,  581,  586,  587,  598— 


Digitized  by  VjOOQIC 


1152 


ZAAK-REGISTER. 


661,  663,  665- -682.  684-689, 
691.  693—698.  703,  704.  706- 
708.  712.  715.  716,  718-725. 
727.  728.  730.  734.  742,  764. 
776,  781,  787,  789,  814-817, 
831.  832.  914-918,  920-923. 
934.  935.  942.  984.  985.  1001. 
1029,  1036.  1049.  1050.  1070- 
1073,  1075-1077.' 

Pachteres.  348.  349. 

Pachiffeld,  670.  672. 

•  -huisje.  628. 

.  -penningen.  158, 336, 457, 598- 
601,  673,  1029. 

•  sawang.  620 

.  -schat  330,  776,  781.  1073. 

'  -termijn,  600 

.    tijd.  618,  673.  920.  922. 

.  -voorwaanle.    597,   861.   971, 

976,  1070,  1075,  1078. 
.  -vrij,  336,  635.  789,  790,  915, 
984. 
Padi  330,  341.  455.  564,  717,  777. 

778.  781,  785 
Pagar.  710,  804. 
Pagina,  368. 
Pak.  619.  672. 
Paket.  21.  247.  248,  983. 

.  -boot,  379. 
Pakhuis.  3.  30.  80,  82.  101,  102, 
171,  220,  222.  301,  302. 
343-345,  398,  ,500.  501. 
504.  567,  821.  823,  905. 
906.  1046. 

(Comp-).  53,  90.  154. 279. 
382,  388,  402.  453.  458, 
743,  755.  917, 1054. 1059. 
1060. 

-bediende,  38. 
-behoeflen.  300. 
-hoek.  311. 

■boekhontler.  210.  311,312. 
-huur,  512.  790,  1037, 
1039. 

-kiiechl.  758.  762 
-ineesler,   292.   205,  297, 
301-304,  401,  641,  907. 
Pamadalan,  651. 
Pan.  404.  621.  622.  626. 
Pan.l,  72,  267. 

(in)  nemen.  226. 
-ht!  waarder,  102. 

-schap.  268. 
.       -gehl.  227. 
Pandeling.  225—227. 


Pandjar,  810. 
Panembahan,  476. 
Pangcrau,  476. 
Pantjalang.  812. 

Papier.    23.   110.    111,   201.   202. 
230,   267.  310.  311,  318. 
365,  716.  717. 
(gezegeld],  736. 
van    credit,    60,    74,    77. 
79.   87.   91.   93.   99,    134.  145. 
180,  200.   210,  250.  274,  279. 
287.   382.   388.   389,  545.  546. 
598,   763.   816.   925,  938,  963. 
968,    1026.    1062.    1073.    1080. 
1081. 
Papieren,  5. 

(CorapM,  937. 
Para.le,  406,  801.  802. 

•     -plaals,  802. 
Parapheer-^ehl.  184.  185. 
,  Panlon,  973.  974,  1008. 
Pareren  (orders),  773. 
Participant.  43.  162. 

.     -peren.    187,  189.   192.   194. 
200.  236.  412,  718. 
Particulier,  37.  38.  48.  49.  54,  56. 
90.  98,  110.  127,  176.  177. 187. 
189,    190.    192.   193.   195.  203. 
232,   233,   248,   287.  316,  318. 
'      :m,   367.   398.   576,  587,  592. 
I      607,   609.  613.   670,   755.   763. 
'      815.   8'35,   923.   926.  970,  973. 
990,  995.  1023,  1031, 1037. 1030. 
1050.  1055.  1071,  1072. 
Parlij  (succuml)erende).  938. 
•      ad  vers.  258. 
.      litiganl.  42,  793 
Pas.  8.    35,    514.   609.   637.    640. 
681,  706,  775.  779.  780.  784. 
785.  807.  816.  835.  024,  974. 
1067.  1068,  1077.  1079. 
.     (Engeische),  908. 
•     (Makassaar.sche).  446.  448. 
Pa.Nar.  229.  348,  349.422.496.497. 
.M)7.   568,   652.   776.   777.  781. 
782,   785. 
Paselian,  228. 
Paspoort,  247. 
Passage,  148. 

(onpeperniit teerdel.  677 
Passagier.  4.  607,  790.  83.5.  981 

(Cliineesch),   1078.  1070 
Passeren,  153.  351.  352,  476,  641. 
I      709,  710,  792,  793. 
,  Patiënt,  986. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


ZAAK-REGISTER. 


1155 


4»alih,  477. 
Patroon.  156,  913. 

(scherpe),  183. 
'Stokje,  417,  422. 
l^atrouillant  (iniandsche),  779,  783. 
.     -Ie,  152,  153,  156,  710,812. 
•     -leren,  150,  152,  153,  182. 
Payeinent,  628,  936. 
Peaak,  496,  497. 
Peclati-we^,  998. 
Pedro  porco,  606. 
Peilen   (hoek  van  Oedjoiig-pangka), 

978. 
Pembawang,  808 
Pen,  310. 

•  -nemes,  267. 

•  -nendienst,  672. 

•  -iieschacht,  203,  267,  365. 

.  -ning  {10«).  474.  479-482. 
.       •      (20«),  474,  479,  480,  484. 

•  >      (40«),  455,  481. 

.  -nisl,  64.   117,   148,  150.  157, 
278.  443,  459.  610.  761.  810, 
1012. 
-  -seel,  110.  111. 
.  -sioen,  95,  112,  173,  1020. 
Peper,  20.   40.  54,  217.  219,  244, 
329.  403,  453,  500, 566, 567, 
592,  593,  672,  677. 746, 760, 
775,  780.785,807,839,878, 
879.  901,  972,  996, 1047. 
.      -cultuur,  289,  563,  566. 

-leverantie.  76. 
.     -rank,  289,  566,  901. 
Perceel.  487. 
Percipiëren  (oorj^eld),  326. 
Pericul,  642,  671. 
Perkament.  310.  1068. 
Permissie,  652,  734,  785,  787, 789. 
-briefje,  201, 202, 648, 713, 
806,  1032,  1072,  1079. 
Persoon  (miserabel);  1006.  1007. 
.       (suspect),  709,  710. 
.       (vrij),  225,  226. 
Persuasie,  772. 
Petak,  868. 
Pho  en  Topho,  585.  586,  656. 718. 

729,  971. 
Phola,  217,  218. 
Pik.  417,  418,  424. 
Pikol,  382,  383,  607. 
Pilaarstuk  (Spaansch).  834. 
Piraatschnp.  1005. 
Piriog,  664. 
Pisang,  624. 


Pistool,  64,  147,  873. 
Pit,  50. 
Piti,  665. 

Plaats  (publieke),  742. 
Plan,  103- 108, 111-  113. 115, 830. 
929. 

•  van  defensie,  148,  156. 
Plank.  976. 

Plano  (de),  663,  692,  737 

Plant,  50. 

Plantage,  1020. 

Planten,  120,  564. 

Platte-grond-teekening,  104. 

Plecht-anker,  389. 

Plechtigheid  (Chineesche),  585. 

Plein.  148.  412. 

Plichlverzuim.  771.  881,  882,  929. 

Ploeg,  218.  825,  863. 

Pluimvee.  777,  782.  786,  963. 

Pluksel.  958. 

Plunderen.  8.  10,  11. 

Plunder-zucht,  145,  469. 

Poeder-suiker,  '441,  471.  587,  997. 

Poel,  836. 

Poenaliteit,  615. 

Poetjoek  671. 

Politie.  282.  554.   756,   767.  816, 

945,  948.  1021. 
Pondgoederen,  670,  1036. 
Pondok,  740,  921. 
Poort.  101,  102,147.  157.213,220, 
222,  406,  419,  437,  821, 823. 

.    -geld,  350,  352. 
Porcelein,  53,  160,  621,  874. 
Poriöii.  493. 

Portie.  259,   268,   396,  484,  485, 
673. 
-      (legitime),  282. 
Porlier.  141.  211,  351.  879.  897. 
Post.  223. 

.  -houder,  152,  153,  222,  305, 
315,  316,  347,  348,  400,  585, 
^,  710,  980. 

.  -kantoor,  20,  249. 

.  -meester,  21,  86,  385. 

•  -paard,  813. 

•  scriptum,  889. 
Pol,  622. 

.   (gebrande),  876. 

Potia,  132.  133,  229, 323,  581, 613. 
633.  653-655.  660,  661,  674, 
680,  682-684,  689,  697,  707, 
739,  764,  777.  782,  785. 

Potlood,  110,  111. 

Potten-bakker,  630. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


1154 


ZAAK-REQISTER. 


Praai-brief,  979. 

Praclizijn,  42.  43,  89,  209,  258, 
259,  265,  514,561,562 
792.793,899-901,932, 
933,947,955,958-963, 
986,  994. 

(10.863-867,870,871, 
879.  945,  956,959,961. 
962. 

{2-h  387. 
•         1*  klasse  34. 

Practijk  (particuliere).  864,  951. 

•  f  vaste)   948. 

Practijken  (kwade),  519,  545,  899, 
960. 

(ongeoorloofde).  225. 226. 
(verkeerde),  69,  70,  758. 
Prae-adverlenlie,  633. 
Praecaulie,  287,  747. 
Praejuditic,  60,  450,  654. 
Praerogaliet,  116. 
Praescriptie,  232. 
Praesidium,  453  >4&6,  764,  1061, 

1062. 
Praevenlje,  652. 
Prauw,  2.   3,  398,  622,  624,  629, 

666,  675,  677,  717,  807,  809, 

810,  837,  1075. 
Prauwen-huis,  810. 
Prauwvocrder,  149,  675,  808. 
Preciosa.  818,  819. 
Predicalie,  45,  653. 
Predikant.  41,  42.   72.   139,  142, 
386,  595,  835,996,997. 
(Luthersch),  386. 
Predikanls-plaals.  45. 
Predikdienst.  184. 
Preekstoel,  180. 
Preferent,  600.  985. 
-Preferentie,  240,  287,  370.  934. 
Premie,   12.   14,   17.  62,  63,  203, 

206,  208,  230,  255,  256,  350, 

460,   548.   549.  576.  577.  «815, 

936.  1048,  1069,  1070. 
Prepareren  (geneesmiddelen),  865. 
Present,  33/. 

•  -paard,  338 
Presentatie,  932. 

•  -leren  Cgeslolen  pakettcn).  983. 
President  Heemraden,  325,  45d,  456. 

>        der  hospitalen,  963. 

«        Raad  van  iiistilie,  18.  26. 

45.   352.  353,  456,  889. 

1000,  1001.  1061. 

Schepenen,  454, 455.  585, 


594,  598,  626.  648,  658,  678. 
686,  696,   734,   740,  808.  820. 
888,  889,  918,  1061,  1075. 
Prelensie,  280,  555,  556.  601  985 
Preventie,  1005. 
Pretext,  642. 
Prins,  613. 
Prisatie,  252. 
Privé-rekening,  81. 
Privilegeren  (een  pachter),  628. 

.    -gie,  59.  73   166,  989.  1051 
Prol)eren  (kruit),  408.  413. 
Procederen,  45,  63.  472,  862,  882. 

883. 
Procedure,  11,   17.  326.  488.  555. 
579,  982,   1007.  1009. 
1010,  1034,  1035. 
•         (crimineele),  267. 
Procento,  40. 

Proces,  43, 117. 677, 715. 741, 1001. 
1003,  1009,  1034. 
-kosten,  899. 

>  -stuk,  964,  1007. 
Proclamatie.  840,  841. 
Procuratie,  741,  792. 
Procureur.  42,  89,  267,  561,  792. 
Producten,  59.  67,   12i  154,  287. 

330.  335,385.388,389. 

567,  670,677,768,775. 

777,  780,782,784,786. 

788,  802.805.815.936. 

943.  983.   1037.   1038. 

1045-1047. 
>         (te  velde  staande),  465 
Productie.  514,  515. 
Proef-doos,  413. 
Proeven  nemen,  50. 
Profil,  104,  105. 
Profijt,  41,  207.  746. 
Project.  5,  100,  105,  107,  108. 

•     -lading,  19.  20. 
Prolongatie.  1032 
Pronuntifiren  (sententie),  89. 
Prooi.  469. 
Proportie,  409,  416. 
Prorogatie,  1007. 
Prosecutie,  1004. 
Prostitutie,  579,  1035. 
Protocol,  736. 

>  -leren  (testamenten).  510 
Proto-noUris,  /36. 

Provenu.  99,  202.  808. 
Provincie,  166. 

Provisie-penningen,  296,  376,  377, 
779,  784. 

Digitized  by  VjOOQ IC 


ZAAK-REQISTER. 


1155 


Provisie  van  pr^lie,  1000. 
>         >     lustiüe,  1005. 
Promiên,  346.  402,  403, 460-462, 
494,  607,  608, 676, 744. 865, 868, 
897,  962,  963. 
Provocatie,  600,  642. 
Provoost,  156. 

Prijs.  25,  200,  221,  246,  259,  281. 
732,  791,792,909,915,1046, 
1047,  1055. 

>  -bepaling,  805,  831,  878,972. 
1023.  1040. 

•  -courant,  49,  50,  438,  576, 
730,  731,  747. 

-    -Kjst,  50,  990. 
«     -verhoogiDg,  67. 

>  -verlaging,  256. 

•  •vemiindering,  1055. 

•  -vraag,  559. 

Puie,  129,  130.  283.  285.  286. 
Puncteren.  517,  546.  954. 
Punt,  220.  222. 
Pupil,  579.  580. 
Pujge,  749.  1007. 
Pul,  663. 

.  -ter,  395. 
Pijp,  223,  363. 

>  (looden),  822. 
Pijper,  981. 

Quadrant,  423. 
Qualificeren,  13,  545. 

Raad  (koloniale),  32. 

.     (politieke),  529. 881, 882, 904. 

>  der  Aziatische  beziltiniireB , 
1019. 

»    van  commercie,  797. 

•  «    discipline,  902,  969. 

.  .  Indië,  1.  39.  103,  285, 
292,  295.  352,  452,  453, 
455,  468.  743,  772,  881, 
888,  905,  1008,  1009. 
1061,  1062. 

•  »  justitie.  18,  26,  45,  51. 
52.  55,  117.  139,  142,  150, 
226,  228,  261.  267,  270,271, 
323,  326,  352,  353.  401,408. 
456,464.  466,  483,484,488. 
517,  536,  562,  572.573.652. 
677,  741.  754,  833,  858. 882. 
883.  888—890. 892.  893. 902. 
906,  913.  931.932.937—939, 
942,  944,  1001.  1077. 

•  (Hooge)  van  justitie,  890, 1023. 


Raad  van  politie.  225. 

>  -kamer.  466,  1003. 

•  -zaal.  561. 
Rad,  415. 

Rafiineren  (salpeter  en  zwavel),  408. 

Raisonnement,  1001. 

Rak,  64. 

Rampaanl,  373.  414.  415. 

.  -poek-spel.  725,  726. 
Rang,  115,  142.  276.  350,  374. 
411.  412,  516,  548.  550. 
563.  611.  717.  772.  773. 
902.  904,  925.  951,  1005, 
1023,  1025,  1047. 
-lijst,  142. 
Rantsoen.  22,  68.  101.  216,  217, 
220,  272,  295.296.299. 
303,453.460-462,708, 
828,  839,  879,933.995. 
996. 

-geld,  81,  519. 
Rapport  (tiendaagsch),  45. 

-ganger,  80.  82—84.  123. 
Rasamala,  671. 
RatificaUe.  51.  129. 
Ralione  officii.  882.  883. 
Rauactie,  1006. 
Realist.  203. 
Recepis,   461,   488,  818,  819,  875, 

876. 
Recherche,  631. 
Recht.  881. 

(inkomend),    98.  158,  604. 
606,  609,  677,  914,  1028. 

>  (in-  en  uitgaand),  33,  41, 
44,  157.  158.  330.335,585. 
598,  616.637.704,706.815, 
1049,  1072. 

•  fuitgaand).  602,  606,  611, 
636. 

•  -bank.  767,  894.1004,1007. 
.       -dag,  561,  899,  1001.  1003. 

Rechter,   11,   234.  267,  335.  362. 
401.  489.  556.  659,  662, 
663.  688.  690,  692,  741. 
890.899,940,1051,1052. 
(competente),  1032. 
(dagelijksche).  642,  1006. 
Rechters-ambt,  893. 
Rechtsgeleerde,  716.  940 
'    -geleerdheid,  893. 
.    -pleffing,  463. 
Rechtspreken,  663,  840,  862. 

■  -vaardigheid,  767. 
Reclameren.  232,  367,  809. 


Digitized  by  VjOOQIC 


1136 


2AAK-REÖISTER. 


Recognitie,    191,    194.    211.   291. 
396.  446.  448.  451,  454-^457. 
567.  586.  587.  598.  599.  621. 
669.  711.  713,  714.  716.  718- 
723.   728.   737.   739.  785.  787. 
788.  919.  921.  923. 
RecoUemeDt.  258.  259. 
RecoUements-rol,  258. 
Reconvalescent,     160.     948.    950. 

1023.  1026.  1027. 
Recouvreren  (schulden).  1C79.  I 

Recruul   1048 
Redemptie-geUI.  157.  580.  581.606. 

609.  611.  665.  707.  1071. 
Reden  (praegiiante).  212.  j 

Redoute.  102.  823.  , 

Redres.  334.  730.  1063.  ' 

•     -seren  (verzuim),  732.  I 

Reductie.  101,  515.  549.  819. 1004.  I 
Reeder.  245.  246.  478,  1043. 
Reedery.  396.  397. 
Reformatien.  1004. 
Reforme.  751.  1063. 
Regen-mouson.  382,  494.  627,  943. 
Regent,   37,   135.   211.   337—345.  I 
348-350.  381-385,  387.  I 
400.  445.  449.  475-478. 
502.  563-569.  574.  767.  | 
775-777,  779-786.  788,  ! 
802-804,  869,  884.  901, 
943,  1029.  1031.  1068. 
-schap.  152, 337. 338, 340—  ! 
342.   344,   348.   381.  400.  441. 
477,   608.  564.  566—568.  575.  1 
654.  776.  777.  779-782.  784-  i 
788.  901,  1045.  i 

Regenls-vervvisseling,  799. 
Regeriiigs-vorni,  885. 
Regiment.  144.  771. 

van  Luxemburg,  890. 
.    \Vurllcml>erg.    520, 
522.  528,  546.  858.  859,  925. 
Register.  112,  826. 

(alphabetisch),  531. 
Registreren.    486,   488,   736.   741. 

770.  1068. 
Reglement  (milituir),  902. 

administratien  te  Ratavia. 

745. 

athetaling    tractemcnien,  ; 

1023. 

alarm.  146,  407.  596 

artillerisien,  405.  411. 

begrafenissen,  898,   987.  I 

brandspuiten,  155.  , 


Reglement  directeur fortificatiea 221 
in-  en  uitweging.  757. 
lijkslalien,  142.213,909 
negotie-kantoor.  30. 
oorgeid,  322.  443. 
pi-acht  Bn  praal,  137, 138. 
140.  211-213,  319. 
tractements-kantoren.  51 8. 
1030.  1031. 

Regres,  14. 

Reinheid,  208. 

Reinigen.  671.  866.  947,  955.  956. 

•  -ging.  897. 

Reis.  331,  340.  344.  346,  348.773. 
791. 
.     f  bovenlandsche).  777, 782, 786. 

•  (verloren).  974. 

.     -kosten.  170,  773. 
Reizen  (te  gerooet).  317. 
Rekening,  42,  89.  91-94. 107, 236. 
241,  367,  566. 
Hooze),  647,  549. 
(particuliere).  453. 
van  soldijen.  754.  774. 

>     winnende  maandgel- 
den, 28. 

en  verantwoord'mg,  473 
•  •  doen. 

792  794 
Rekest,  205,   464,  547,  584.    709. 
712.  1003.  1038. 
-      civiel,  54.  1007.  1008. 
Relief.  514,  515.  1004. 
Relivement,  1007. 
Rembours.  253. 

Remboursement,  88.  481.  603.' 
Remissie,  158.  336,  599. 
Remitteren.  97,  482. 
Remonstrantie.  772. 
Remüneratie,  726. 
Rendement,  233.  267.  729.  870. 
Rendez-vous.  147.  156. 
Renten,  42.  483.   777,  781.   785. 

1020.  1025. 
Renunliêren  van  productie.  514. 
Renversaal.  489. 

Renvoyeren  aan  den  Raad  van  jus- 
titie, 902. 
Reparabel,  119. 

Reparatie,  24.  51,  64.  70,99. 101- 
105.  108,111.115.118.119.215 
221,  222,  303.  364.  378,  397. 
405.  420.  439.  440.  626.  627. 
667.  822-825.  828-830,  903. 
929. 


Digitized  by  VjOOQIC 


2AAK.RÉQlStÊR. 


Uil 


Repareren,  176.  177, 187, 189, 192, 
194,  195,  391,  393,  808,  828, 
957. 

Reprtiüe,  108,  570,  936. 

Repatriëren,  4,  548,  873,  982. 

Repliek,  514. 

Represaille,  245,  246. 

Representant,  162. 

Reproche,  514. 

Republiek,  50. 

(BaUafsche),  1019, 1021. 
(Fransche),  199, 332,843, 
915. 

Reputatie,  884,  886. 

Rec|uisit,  939,  962. 

Rec|uisitie,  872. 

Reserveren  voor  de  Compagnie, 
618. 

Resident,  59,  67, 114, 226, 227, 273, 
289,  293-295,  297—300,  305, 
306,  399-401,  477,  564,  592, 
703,  790,  862,  869,  914,  1029, 
1031,  1053,  1060,  1068. 

Residentie,  90, 161, 495, 1005, 1006. 

Resistentie,  709. 

Resolutie  commissoriaal,  161,  162. 

Respüt,  1008. 

Reslant,  2,  22,  64,  235,  243,  363, 
415,  588,  731,  753-755, 
760,  865-867,  879,  962, 
963,  1040. 
-memorie,  762. 

Restitueren  (winst  met  hanen-ge- 
vecht), 655. 

ResUtulie,  287,  324,  325,  830. 
>     -tio  in  integrum,  55. 

Retardement,  89,  514. 

Retireren,  136,  802. 

Retorsie,  245. 

Retour,  58,  60,  451,  606. 
»     -goederen,  167,  170,  253. 
•     -schip,  4,  19,  20,  28,  38. 
-     -vloot,  1010. 
»     -neren  over  Batavia,  37. 

Retrancbement,  996. 

Retroacta,  120. 

Reveille,  146. 

Revenuen,  685. 

Reviseur  (adjunct),  462—464. 

Revisie,  462-464,  489,  938,  984. 

Revue,  927. 

Richtsnoer,  868,  1000. 

Rlngsloot,  628,  636,  648. 

Risico,  50,  89,  111.  284,  337,  360, 
575,  727. 

nAlAAT-SOn  DEEL  UI. 


I  Rivier.   222,  563,  622-624,  676, 
I      803,  821,  822. 
I  Roede  (in  de)  vallen,  180. 
'  Roer,  978,  979. 
»   -ganger,  863. 
Roet,  22.  417,  424. 
Hoeijer,  315,  395. 
Rok,  57,  779,  783. 
Rol,  13,  43,  209,   259,  514,  515, 
561,  562,  792,  793,  899-901, 
932,  1003,  1010. 

•  van  autorisatie,  78,  91. 
.    -dag,  741. 

-   -paard,    409,    411,  416,  420, 
421,  438. 
Rondbrengen  (rapporten,  enz.l  385. 
Ronde,  339,  963. 
•      doen,  956. 
Rondloopen  (met  vleesch  te  koop), 
634 
.      -per,  622. 
Rondschielen,  68. 

>    -zwerven,  11,  19. 
Ronggeng,  776,  781,  785. 

-spel,  132. 
Roof,  912. 

.  -zucht,  145,  469,  1041. 
Ropij,  125-127,  1069,  1070. 
RoUu,  65,  74,   75,  80,  228,  329, 

377,  378,  667,  920,  921. 
Rouw,  473. 
.    -goed,  987. 

>  -mantel,  987. 

>  -wagen,  910. 
Roven  (buiteis,  enz.),  11. 
Rover,  9,  815. 
Roversbende,  332. 
Rovery,  10. 

Royeren,  209,  793,  933. 

RuUing,  64,  410,  411. 

Ruine,  124,  245,  266,  321. 

Ruitenkaart.  530. 

Run-bak,  559. 

Rundvleesch,  831,  872. 

Rust,  8,  132,  133,  151—153,  183, 

577,  1020. 
.       (publieke),    139,  709,  734. 

7%7,  918,  932. 

-verstoorder,  988. 

•  -verstoring,  9. 
Rgden,  141,  142,  212—213. 
Rijd-geld.  1031. 

Rijk,  1002. 

Rij-paard,  157.  322,  323.  376.  385, 
399,  724,  726. 

72 

Digitized  by  VjOOQ IC 


11S8 


2AAK-REQIStE(^. 


Ryst,  48,  54,  90,  93. 101. 154, 184, 
199.  200,215-217,219.271, 
286,  289, 299. 331, 337—342. 
344.  347,  348,357.378.382, 
386,  402,  403,445,449,472, 
636—640,  647, 648. 700, 706. 
709.  728.  729,  764, 777, 786, 
791,  792.  836.839,894.895. 
916,  917.  954.964.970,971, 
990.  996.  1018.  1048,  1049, 
1053—1060,  1073,  1081. 

.     -bazaar,  1056,  1057. 

.     -blok,  902. 

•  -cultuar,   58.  59.  588—590. 
701. 

>  -gewas,  1059. 

>  -magazijn,  917. 

•  -markt.  647,  791. 

•  -veld.  564. 

Rijtuig.   138,   139,    157,  211,  375. 
467,  789. 

Sacrament.  45. 

Sagoe,  500. 

Salaris.  42.  124.  126.232.239.240. 

268.  278.  290.   350.  351. 

365,   366.  370.  572.  573, 

587,   730.  758.   778,  782, 

783,  912.  1076. 

-lijst,  977. 

•rekening.  232.  238. 
Saldo,  282.  367.  368.438,552.859. 
Salempoeri.  501. 

Salpeter.  394.  408,  417.  500.  746. 
Salut,  381,  413. 

•  -schot.  595. 
Salvatie.  514. 
Salvo,  381. 

Sampang,  398,  675,  676,  806,  807, 

Sanctie.  771. 

Sandelhont.  671.  672. 

Sapanhoui.  500.  671.  672. 

Schaal.  384.  669.  671.  672,  933. 

Schaap,  632.  633. 

Schaar,  621. 
•    -laken.  857. 

Schaarsheid.    109.   273,  472.   791, 
895.  970.  1047,  1055,  1059. 

Schade.  63.  89,  90,  135,  233,  235, 
270,  460,  485,  498.  642, 
752,  755,  832,  909,  978, 
984.  985,  989,  991.  1069. 

•  -loos  stellen  (een  schrijver), 
718.  ^ 


'  Schadeloosstelling,   70,    83.    175. 
i  321,    32$  395.    445.  561. 

728,  811,  1033. 
'       •     -vergoeding,  245. 
Scbaftbaas,    387,    863-866.    872. 

880,  945.  953-955.  961.  963. 
Schaften,  827. 
Schaften).  961.  966. 
Schaftlijst,  961. 
Schans,  101. 
Schat,  292. 
Schavot,  742. 
Scheeps-behoeften.  27. 

-benoodigdihed<»i.  5. 
-bevelhebber  (vreemd),  47. 
•boekhouder.  94. 
-boord,  40. 
-gebruik.  440. 

-gelegenheid.  548.  574.  881. 
-gezagvoerder,  272. 
-kapitein,  82,  83,  123. 
-kleederen.  28. 
-officier,  68. 
-oppermeester,  949. 
-overheid,  3,  7.  40,  45,  51. 
460,  894,  908. 
-papieren,  279. 
-ruimte,  37. 
-soldij,  92,  93. 
-timmerman,   23,  56.    523. 
831. 
•     -werf,  56. 
Scheepvaart,  877. 
Scheiding,  487.  887. 
ScheldwoonI,  946. 
ScheUing.  128.  629. 
Schenken  (bedorven  dranken,  enz.). 

693. 
Schepenen.  19.  38.  42.  89.  100. 
103,  105.  141.  150,  209,  213. 
221,  225.  231,  258,  270.  282. 
316,  323,  351,  356,  385,  387. 
390.  421—423,  454.  479,  486. 
514.  561,  572.  573,  585.  587. 
630,  662,  677,  678.  690,  735. 
741,  792.  794.  814,  820.  829. 
831.  833.  837.  838.  858,  868. 
889.  892,  898.  899,  906.  910. 
924.  981.  983.  1036.  1046,1055. 
1056.  1058.  1059.  1067.  1077. 
Schepelinjr.  318.  477. 

(Javaansch).  862 
Schepen-kennis.  364. 
Scherp-regler,  571.  573. 
Scheuren  (windsels).  958. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


2AAK-ftEQISTER. 


1159 


Schieman,  546. 
Schieten,  147,  156. 
Schiel-geweer,  8.  10,  13,  117, 146, 

147. 
Schilder,  216. 
Schildpad-hoorn,  671. 
Schildwacht,  827. 
Schip,  233,  474. 

(aangeleffd),  204. 


.      (afgelegd),  576. 

(afgevaren  Comp"),  56. 
.      CComp-),  4,   6,   19,  20,  24, 
34.  45,  46.  111,  116.  170. 
247,  259,280,310.379,407, 
439,  440,534,539,544,576, 
607.  615,677,706,722,723, 
755.  790,  945,  977.  978. 
.       (Deensch).  797,  983. 
.      (Engelsch),    244,   245,   819, 

908  909. 
.      (ingehuurd),   2,  6,  75.  247, 

859,860. 
•      (inlandsch),  40. 
-      (onttakeld),  159. 
.      (opgelegd),  136. 
.      (particulier),  24.  69—71, 83, 

136.  314,  319,  396. 
.      (vreemd),  40,  207.  254. 278, 
279,  315,316,318.319.355, 
379.442,478.479,574,605. 
606,  677,732,873,916.948, 
977,  1038,  1046. 
.      (vijandig),  135, 136, 247, 259. 
.      -per,    279,  574,  639,  640, 
979. 
Schoen,  206. 
SchoUrch,  121,  350. 
Scholier,  303. 
School  (Ghineesche),  730. 
.      (Comp-).  223,  822. 
-wezen,  120. 
Schoonhouden,  230,  629,  667,  669, 
947  957. 
>      -maken,   16,  218,  220.  620, 

635. 
.      -vader,  1000. 
-zoon,  1000. 
Schop,  803. 
Schorsing.  881.  882. 
Schot,  147,  407,  596,  803,  913. 
Schout,  712,   717,   718,  740,  743. 
812,  987,  1075. 
-bii-nacht,  319,  334. 
Schouw,  150,  378.  408,  413. 
Schouwen  (vee),  634. 


I  Schouwing,  387. 
1  Schoven  (kruitvaten),  439. 
Schriftuur,  112, 113, 576, 578,899— 

901 
Schrik',  1063. 
Schroef-pers,  277. 
Schroot-koker,  421. 
Schrijfbehoeaen,  83,  84,  86,  267. 
348,  453. 

•  -dienst,  795. 

•  -fout,  516. 

•  -gereedschap,  35.  236,  300, 
311,  318,  364,  365.  943. 
1011-1016. 

-    -kantoor.  5.  35,  75, 104, 300. 

537,  544,  576,  758.  952. 
.    -loon,  84. 120, 186, 187, 189— 

192,  194,  198,  199,206,265. 

393,  394.  715,  795,  796. 

•  -papier,  318. 

.    -werk,  35.  84,  115,392,716, 
952.  1012.  1081. 
Schrijver.  68,  84.  288.  348.  365, 
391,  395,  504.  571, 576, 
577.  579,  585,  587,  672, 
718,  788.  825,  828,  864. 
(Chineesch),  115. 
(inlandsch).  374. 
(Javaansch),778,782,783. 
(Malcisch),  115. 
Schudding,  1026. 

Schuil  (zich)  houden,    9,    10,   16, 
475,  478,  974. 
.      -hoek,  1031. 

S laats.  28,  254. 
J,  378,  536,  615. 
Schuiten-dok,  821. 
Schuiven  (opium),  678,  679,  735, 

817,  818.  832,  922,  942. 
Schuld,   166,   167,    169.  227,  234, 
266.  267,  281.  359,  362, 
363,   367,   383,  482.  517. 
I  519,   549,   555.  556.  574, 

786.   799.   814.  835,  932, 
1021,  1078,  1079. 
(desperate).  236. 
(hypothecaire),  208. 
(parliculiere),  562. 
(uitstaande][,  231,  236. 
-eischer,  267. 
Schuldenaar,  835. 
Scliuldkennis,  663,  693. 

>    -looper,  550. 
Schulden  maken.  925. 
Schulsluis,  405. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


Il40 


2AAK-PÊQIStÉF*. 


Schutterij,  67,  381. 

Schijn,  630. 

Scriha,  226,  227,  238.  305,  369, 

401,  458,  906,  907,  1034. 
Scribent,    263,    288,   1013.   1015, 

1016. 
Scrupule,  454. 

Seclusie,  660,  680,  689,  697. 
SecreUrie  (generale).  33,   75,  104. 

120,  201—205,  208,  583,  664, 

824,  906,  1028. 
Secretaris.  169,  170,  238,  306. 

(Ghineesch),    585,    730, 

Bank  van  leening.  268, 

906.908. 

Boedelmeesteren ,     488 , 

906, 

Heemraden,  906,   1053, 

1054. 

Hooge  Regering,  184. 185. 

202,  285,  286.  1024. 

Raad    van  justitie  226. 

227,466,906,984,1000. 

1003. 

Schepenen,  42,  43.  352. 

484-486,630,736.763. 

792,  793,906,982.1077. 

Vendumeesteren.  282. 

Weeskamer,    281,    455, 

488,  510,  513. 
•         van    politie,    292,   295, 
297  304. 
Secreteren,  63,  460,  577,  936,992, 

1070. 
Secretesse,  115,  282,  1052. 
Secureren,  113,  818. 
Securiteit,  253,  287.  638. 
Sein,  135,  149,  150.  156,  247.596. 
979,  980. 
>     -schot,  837. 
Seminarium,  121. 
Sensaüe,  308. 
Sentenüe,  89.  462—464,  938, 1002, 

1008,  1009. 
Sepoet,  330,  335,  617. 
Seponeren,  604.  736. 
Sequester.  552,  601. 
Sequestratie,  466. 
Serang,  222,  821. 

Sergeant.  62,  152,  294,  350.  351. 
412,   546,   557,   570,   776.  778, 
781,  783.  839,  902.  981,  1022. 
Senritnut,  564,  566. 
Sessie,  741. 


Signatuur,  62. 
Simulatie,  1002. 
Situatie  (critieke),  468. 
Sjahbandar,  8,  41,  47,  48,  94, 141, 
142,  146.  150,  208.  256, 
257,  271,  280.  292,  314. 
355,  380.  442,  465.  475, 
477.  514.  574,  585,  687. 
598,  600,  606,  608.  609. 
615-617,  638,  639,  642, 
671,  732,  805-807,  816. 
834-^836,  862,  913.  916, 
944,  947.  954,967,972— 
974.  983,  1036-1040, 
1046,  1067,  1071,  1076. 
1079. 

-rij,   150.  638,  639,  641 
869,  1028. 
Sjerp,  443. 

Slaaf,  151,  157.  180,  186.  187. 191. 
207,  216—220, 255. 316, 329. 
355,  356, 364, 378. 391, 393- 
395,  434,  435,468-471.480. 
486,  487,  535. 556—558. 580, 
581,  597,  609-611,623,624. 
652-656. 658-660, 662.663. 
668,679,680,683-685.687— 
689,  691,  695,697—699,706. 
707,  712.  828,  865,866.869, 
873, 895—897, 915. 917-920. 
923,  955-957,  959,961,970. 
971,  1037,  1058,  1071. 
.  (Gomp>),  36.  37,  216,  224, 
82&-828,  1050. 

•  (gehuurde),  37. 

•  (zieke),  357. 
Slaan,  663,  691. 

Slachten,  61,  179,  330,  331.  336, 
585,  587,  624.  632-^36,716. 
725,  735.  984.  987. 

.    -ter,  634,  635.  987. 

.    -terij,  336,  776,  781,787,984. 

986. 
Slachtoffer.  1039. 
Slaper.  75,  316.  317,  672,  1036. 
Slaven-handelaar,  597,  1071. 

-     -transport,  238,  369. 
Slavernij,  2&. 
Slavin,  217,  327,  896. 
Slepen  (hout),  804. 
Sleutel,  237,  351,  36&  420. 
Sloep.  395.  858,  859. 
Slonsje,  422. 

Slopen  (afgevaren  Gomp*schqpeo),56, 
Slordighea,  218. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


ZAAK-REQISTER. 


1141 


Slot,  64,  392. 

Sloten-maker,  302,  620. 

Slaik  (ter).  614. 

Sluikerij,  603.  608,  616,  619,  638. 

Sluikhandel.  20. 

Sliiikweg.  677. 

Sluis.    100-102,    107,  223,  628, 

648,  822,  823,  903. 
Sluilboom,  222,  821. 
Sluiten  (boeken),  36,  164,525,531, 

552,  730.  731,  794,  858, 

861, 
•      (den  BooiD  te  BaUvia),  903. 
Sluilffeld,  828. 
Smeé-kolen,  930,  931,  1048. 
Smid,   149,  216,  219,  302,  391- 

393.412,523,620,930,931. 

•  (Ghineesche),  830. 
Smids-ambacht  192,  193. 

.    -winkel.  30,   191,  192.  219, 
931 
Smokkelaar,  330. 

•  larij.  1075 
Smokkelhandel,  329,  442. 
Snaphaan,   16.  64.   120,  147.  873, 

897.  898,  913,  916. 
*  -patroon,  419. 

Sneuvelen,  256.  558. 
Snoeijea  (gekl).  1006. 
Snoisteryen,  621,  628,  651,  677. 
Soberheid.  212,  571. 
Soboles,  940. 

Sociëteit  van  Suriname,  32. 
Soerat  koeliling.  622. 
Soeri,  649,  m,  694. 
Soldaat,  61,  134,   145,  249,  255, 
339,  341.  345.  347,  349, 
494.  551,  902.  994,  995, 
1027. 
>         (inlandsch),  838. 
Soldij,  36.  77,  78,  87.  91,  92,  94, 
134.    145,   515.  569,  652, 
771,  1012.  1020. 
•bediende,  87.  92,  94. 
>       -boek,    36,    78.   515,  516, 
«    519,  520,  529,  530, 
547.548,552-554, 
1012. 

•houder.  297,  298, 
303.  304.  400. 
•       -kantoor  (generaal),  515, 51 7, 
519  552l'    ^ 

•overdrager,  292,  295.  305, 
1013-1015. 
-papieren,  7. 


Soldij-rekening,  28,  77,  79,   90— 

92,  272.  m. 
Solemniteit,  381. 
Solidum  (in),  599. 
Sollicitatie,  1009. 
Solutie,  514. 
Sommariuffl,  527. 
Sommatie,  600. 

.      -cedul,  488,  490. 
Sorteren  onder  iemand,  14. 
Soulaas,  134.  145. 

•  -lageren  (weduwen,  enz.),  447. 
Sous-Iieutenant  ter  zee,  45,  160. 
Souverein,  54. 66, 141, 166,211, 333. 

(representatieve),  1064. 
Souvereiniteit.  31,  1005. 
Span.  789.  1027. 
Specerijen.  37,  52,  54,76,160,244. 

257.  355.  363,   403,  453,  677. 

728.   746.  747,  760,  807. 
Specerij-kist,  391. 

.      -pakhuis.  222,  287,  821. 
Specificatie.  26.  176,  177,  221,404, 

415.  417.  418,. 436.  437.  730. 

731,  828-830,  866,  867,  926, 

962. 
Spectator,  674. 
Speelkaart,  664. 

»  -zucht.  685. 
Spek.  271,  403,  962,  963. 
Spel.  567.  658.  661.  664,  665,692. 
Spelen,  659—661.   663,   664.  687, 

689—693,  737,  776,   781,  785, 

918,  919.  976. 
Spendatie,  316,  400. 
Spiauter,  277.  459,  671,  936. 
Spiegel.  621. 
Spilct.  410.  418. 
Spillage,  40.  65.  70.  192.  262,301. 

747,  760.  761,  931,  997. 
SptUeren.  499,  501. 
Spoelen  (yischindrkt),  667. 
Spoiie,  1006. 
Spons.  603. 
Spring-lochl.  51. 
Spunus.  940. 
Spuug-balt.  956. 
Spijker.  22.  24.  70.  109.  289.  299. 

417.  418,  424.  747.  755,  804. 
Spijs.  865.  866,  961.  962. 
Spijzigen,  971.  1056. 
SUaf,  261.  262. 

.  -koper,  672.  677,  746.  1081. 
Sual,  109,  289,  747. 
Suat  (huweiyksche),  1033. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


114S 


ZAAK-REQfSTER. 


Staat  (precise),  896. 

>    -kunde,  127.  884,  887. 

.    -rekeninff.  239.  367,485,752. 

a    «sie  446. 
SUats-bestuur,  840. 

•  -inrichting.  1021. 

.    -regeling,   1017,   1018,   1021, 

1041,  1064,  1065. 
Sud,  1006. 

-  -houder,  30,  31,  173,  256. 
Stads-apotheek,  994. 

•  -ciiirurgijn,  563. 
.    -drukker,  137. 

»    -gebouw,  100. 
.   -kas,  258,  301,  321,  326,351, 
562.  601,  649.  657.  686,  694, 
793.  808-811,  833,900,967, 
973,  988. 
-lasten,  38 
-meester,  939,  944. 
-poort,  142,  652,  694. 
-punt,  222. 
-vendu-kantoor,  336,  358. 

»    -meester,  364. 
-wal,  16,  129,  929. 
-werken,  61,  820.  824,  911. 
Suf,  773. 

Stal,  325,  635,  660,  688,  737. 
Sumboek.  515, 516, 518, 520, 529— 
531, 534. 541, 546, 548. 551—554, 
816,  817. 
Stand  (militaire),  925. 
Sunk,  560.  667,  957. 
Staten-Gencraal,  28,  30,  129,  160, 
161,  245.  254,  283,  331,  333, 
357,  1065. 
Statering,  259. 
Statuten  (oude),  282. 

van  Batavia,  254, 462, 463. 
Steen,  223,  929. 

•  -bakker,  630. 

.   -houwer,  215,  219,  390-392, 
825. 

•  -kool,  23. 

.    -soort,  109. 

•  -springen,  109. 
Stelen  (visch),  1074. 
Stelhout,  424. 

Slem  (concluderende),  772. 
Stempel,  261,  277,  629. 

(Comp»),  62. 
Sterfgeval,  465,  481,  493. 

.   -huis,  482,  483,  488.  911,  912. 

•  -te,  356.  886. 
Sterkte  (korte),  317,  538,  539. 


Sterkte-lijst,  952,  953. 

Sterven.  218,   327,  547,  558.  626. 

867,  950.  953.  1023. 
Steven-geld,  474. 
Stilstaan  van  gage.  51. 
>  -sund,  72.  548. 
• -zwijgendheid.  249. 
Stoelen-maker,  620. 
Stoep,  148,  660,  688,  717. 
Stof,  931. 

•  -goud.  127. 
Stok,  667. 
Stoken,  949,  956. 
Stoten,  663,  691. 

Straat,   147.   148,  156,  621—625. 
649,  662,  690,  694,  742, 
863,  920,  1072,  1073. 
-schender.  663,  691. 
Straffen  (lijfeigenen),  1031. 
Straf-oefening.  756. 

>   -plaats.  400. 
Strand.  16.  136,476.494,802,929. 

•  -batterij,  249.  404.  405,  407. 
411,  419,  437,839,929,930. 
993.  1080. 

-wacht,  642. 
Stremmen,  33,  44,  215. 

•  -ming,  53. 
Stroo-mat,  74. 

.  -zak,  74,  75,80,302.348.997. 

1048  1049. 
Stroop,' 576,  580,  613,  656.  676, 

704. 
Stuage,  37. 
Stuiver,  629,  988. 
Stuk  (officieel).  33. 

-    (by  het),  634. 

•  -goederen,  603. 
Stuurman,  222.  821. 
Stijging,  388,  389. 
Subject  (gevaarlyk).  826. 

.      (schadelijk),  12.  14. 
Subordinatie,  577,  869,  1063. 
Subsidie.  448. 

Substituut,  150,  222,598,599,716. 
718.720-326,740.741. 
1078. 
•         -secretaris.  168. 
Successeur,  164,  450. 495, 496, 592, 
795. 

•  -sie  (coUaterale),  479, 481. 482, 
484,  582,  763, 

Suiker,  58-60,  67,  403,  465.  570. 
580,  587,  588.  590-592.  640- 
642,  670,  771.  676,  699,  702- 


Digitized  by  VjUUV  IC 


ZAAK-REQISTER. 


1143 


704,   705,  805,  878.  879,  917, 
972,  1036.  1047,  1073. 
Suiker-cultuur,    58,    60.  66.  286, 

304,    588-592.    699-703. 

764. 

>  -fabriekant.  286. 

.     -fabricatie,  66,  763. 

•  -leverancier,  441. 

-  -molen,  58-  60,  66.  67, 132, 
133,  229,329.570,589,590, 
592,  613,636,640,676,677. 
699-701,  703,  763,  764. 
776,  781,  787. 

•  -molenaar,  58,  59.  67,  286. 
465,  471,570,571,700.  702. 
764.  998. 

.     -pakhuis,  80,  762,  821,  997. 
.     -riet,  589,  590,  701. 

•  -teelt,  700 

Sulun.  19.  401.  457,  790,  1031. 
Siipercarga,  983. 

•  -solutie,  514. 
Supliek,  514 
Supplement,  211. 

Suppleren  (overleden  kalfaat-jonf^ens). 

176. 
Suppoost,  43,  161,  163,  166,  168. 
309.  312.  415,436,439. 
460-462,676,762,816. 
865. 

(1«),  27.  29,  68,  69,  79. 

82,  83,  96,  97.  123.  175,  262. 

503,  506.  509,  516,  796.  797, 

817,  1013-1015,  1038. 

Surchéance,   158,    336,  540,   546, 

599,  1009,  1010. 
Surcheren  (amphioen-    en   dobbel- 

kilten).  16. 
$iu*pa8seren.  87. 
Suspect,  116. 
Suspenderen.  579.  1004. 

>  -sie,  1001. 

Suspitie.  279,  280.  638.  639.  1002. 
1075. 

Taal.  997. 
-     (Engelsche),  276,  278. 
.     (Fransche),  276.  278. 

•  (Javaansche),  292,  906. 

.     (Haleische),  350, 769, 800, 825. 

.     (Portugeesche).  350. 
Tabak.  612.  643.  644,  651.  706. 

915. 
Tabaks-pijp.  651. 
Tabak-verKooper.  644. 


Tabak-warong,  724. 
Tabel.  409.  416,  417. 
Tafel,  240.  364,  454.  664. 
(de  hooge).  97. 
.      -geld.  m,  448.  924.  925. 

•  -gast,  651. 

•  -goed,  160. 
Takkebos,  998. 

Talmen  met  het  afbreken  van  huizen, 

837. 
Tamboer.  147.  182.  981. 
Tandil,  222.  821. 
Tantum.  873. 
Tap.  409. 

Tapnering,  649.  650.  652, 653. 695. 
Tappen,  648,  649.  651—653.  656. 

693-695.  918. 
Tapper,  651-654,  695.  733,  1006. 
Tapperij.  648,  682.  732.  733.  917. 
Tarief,  571. 
Tarra,  394,  671,  997. 
Tarwe,  158,  806,  1047. 
Tasthaak,  422. 
Taxateur.  252.  486,  487.  490, 736, 

763. 
Taxatie,  482,  486,  487.  604.  618. 
619.   735,  736.  763,  915. 
-lijst.  487. 
Taxeren,  481,  496. 
Teeken,  182.  655.  667. 
(aiterlijk),  211. 
van  distinctie.  138—140. 
Teekenaar,  969. 

>  -nen.  110,  181. 

>  -ning.  103,  106.  112.113.409. 
416,  «M, 

Teeken-instrument,  110. 
-werk,  115. 

Teer.  23,  110.  417,  418,  504. 

Tegemoetkoming.  1053. 

(geldelijke),  41. 

Tegenspraak,  655. 
»  -weer.  469 

Tehuisvaren,  518. 

Tekortkoming,  752.  753.  816. 

Tellen,  477.  547.  827. 

Teller,  88. 

Tempel  (Chineesche),  730,  982. 

Tent,  1027. 

Tentoonstellen  onder  de  galg,  572. 

Terechtslellen  te  Cheribon.  401. 

Termineren,  258,  1005. 

Termijn,  14,  88.  89.  158.  165. 252, 
258.  269,  336.  366.  396.  467, 
487,  489.  491,   514,  515,  569, 


Digitizedby  VjVJVJ' 


'gle 


1144 


ZAAK-REQISTER. 


570,  588,  600,  763,  833,  837, 
868.  899,  900.  1010, 1028, 1060. 
Termijn  (kort),  326. 

•        van  produclie,  258. 
Territoir  (Comp»),  885. 
Terugreis,  37.  965. 
TesUment,  41,  479,  484.  488,  510, 
540,  547. 

•  -leur,  480,  481,  486. 

•  -trice.  481,  486. 
Testeren,  66,  540,  552,  553. 
Tevredenheid,^  887. 
Thauwe,  624. 

Thee.  160,  403.  624,670,671.715, 
794,  874.  938,  1021,  1026, 
1072. 
.    -rekest  201—203. 
Tienden,  564,  643. 
Timmeraffe,    105,    108,   109.   115, 
215,  323.  627,  823-825,  829, 
858,  903. 
Timmerjongen,  219. 
.    -loots,  219. 

.    -man,    149,  177.  216,  303, 
314,  378,  390.  391, 
412.  550,  620,  825, 
826. 
>        >       (Ghineesch),    55,  98, 
830. 
Tin,  109,  244.  289.  329.  459.  671. 
672,  677,  746,  807,  990. 

•  -handelaar.  329. 
Tinnegieter,  216. 

Titel,  115.  174,  563,  904,  1078. 

Tiü,  716. 

Titulatuur,  47,  333,  877,  878,  890, 

891. 
Tjap,  632.  712.  809,  832,  922, 923. 
Tjaliah,  296. 
Tjioko,  725.  726,  737. 
Tioeke,  919. 

Tjoetak.  441,  568,  569.  901. 
Tjunia,  509,   675,  807-811,  837, 

859. 
Toeak,  649,  693,  694. 
Toegang,  772 
Toekang-lali,  669. 
Toelage,   122,    144,  179,  210.  264, 

294,  296,   298,  303.  315.  386. 

390.  393,  394.   399,  452.  504. 

545,   745,  827,  897.  903.  908, 

942. 
Toemenggoeng,  350,  768,  884. 
Toenaam,  537.  539,  540. 
Toeschouwer,  733,  734. 


Toespijs,  61,  216. 

Toeteiien  (ketlinggangers),  826. 

Toeval.  118,  640. 

Toevoer.  215,  885. 

Toeweging.  40. 

Tol,  36.  41.  98,  134.  158,  601, 
603-605,  607.  610,  611,  613, 
617-620.  636-644.  665.666, 
704-707,  915.  1006,  1028. 
1050,  1071.  1072. 

>  -boom,  135. 

•  -briefje,  621. 

.   -brug.  134.  135. 

•  -heffing.  604.  612,  915.  1078. 
.    -vrij,  610.  611,  706.  1078. 

•  -lelie,  664. 
Tom,  565,  566. 
Toneel-spel,  673. 
Top.  776,  781. 

>  -baan.  454,  585.  586,657-669. 
661,  663,  664.  678,  682,  685, 
686.  688.  690,  691.  713—716, 
718,  720,  721.  723—725,  737, 
918,  922. 

Topeng-speler,  716,  717. 
Tophuis,  657-659.  686,  688,  918. 
.  -kit,  218. 

.  -pen,  657.  658,  660-664.  6fö. 
ÖB7.  689-693.  737.  919.  971, 
976. 
.  -tafel,  331,  454,  455,  457.  656. 
659-661,  663,  688.  691.  719, 
729,  918,  919.  976. 

•  -warong.  659,  660.  688. 
Tortureren.  572. 
Tortuur.  573. 
Tourbeurt,  359. 

Touw.  150.  809,  943. 
»    -verkooper,  669. 

Traagheid,  441. 

Traan,  22. 

Tractaal,  51,  129^131,  143. 

Tractemenl,  69,  81,  83, 85—67, 95, 
96.  115,  121—123, 144, 170, 171, 
175.  177-179,  185,  187—190, 
192,  193,  197-200.  202-207, 
230,  263.  265.  266.  276,  284. 
310-312,  336,  338,  340.  342, 
344-346,  350,  353.  354.  365, 
373,  377,  378,  387,  388.  392— 
394.  396.  397,  399.  402,  442, 
447,  451,  452,  455.  457,  509, 
511,  515-520,  522.  525,  528. 
530,  531.  534-537,  542-546, 
548-551.   553,  562,  573,  593, 


Digitized  by  VjOOQIC 


ZAAK-REGISTER. 


1148 


717.  718,  720.  722.  723,  725, 

727.  729.  757.  761,  762,  779. 

783.  790.  795-797,  816,  817. 

831.  860.  880,  888,  897.  904. 

906.  907.  924,  925.  938.  949. 

951.  958.  960.  963,  965,  981, 

986,  992,  994. 1011, 1013-1017. 

1022.   1030.  1031.   1033,   1034. 

1050,  1062.  1076.  1081. 

Tractement-boek,  516.  520.  529— 

532.    534.    535.    541, 

546-549,     551-554, 

1012,  1013. 

-kantoor.  534-548.  551, 
553,  569,  950,  1011— 
1016. 

-kantoor  (gener.),  515— 
517,  519.  793.  816. 
Tracteinents-verhooginff,  1023. 
Tracteren  (lootsen),  979. 
Trafiek.  559.  560. 
Traineren  (rechtzaak),  257. 
Trainissement,  314. 
Transactie,  465. 
Translaat.  47.  48. 

•  -lateren  (vredes-tractaat).   129. 
.   .lateur,276,292.295.297.298. 

305.  800.  906 
(Javaansch).   778.  782. 

•  -        (Maleisch).  782. 
Transport,  231.  236.  238.240.288. 

310.  325.347.358.364. 

382,  385.  487.489.494, 

554.555.565,964,1006, 

1048. 

(vrijj.  112,  114. 

doen.  112. 
Transporteren,  90,  220>  483.  1027. 
Transport-geld,  535. 
Trap.  285.  286. 
Trasi.  612,  665. 
Trein,  178.  441,  442. 
Trekbeest.  804. 

.  -paard.  149.  322.  375.376.385. 
Trinang.  329.  330.  335.  607,  612, 

617.  666,  707. 
Troeboe.  612.  666.  707. 
Troepen    (Wurttembergsche).   540, 


Troetel.  443.  459. 
Trom,  146.  147,  156. 

.  -I\jn.  572. 

>  -pet,  32,  146. 

•       •     -geschal,  130. 
.     -ter,  214. 


Trouw,  145.  558.  579,  885. 
(goede),  744. 
-       (kwade).  17.  112,  113. 
•belofte,  999. 
Trouwen.  580.  716,  717,  999. 
Tsieuw,  650.  , 
Tuchteling,  1081. 
Tuchthuis  (vrouwen),  822. 
Tuin.    120.    655,  660,  684,  688. 

710.  737. 
Tuinier,  630. 
Turberen  (den  gecommitteerde  van 

den  inlander).  738. 
Tusschenkomst,  773. 
Twijfeling.  582.  817. 
Tyd  (faUle),  1008. 

>  (verbonden),  548. 
•    -geest,  877. 

>  -korting.  737.  919 
Tijdsomstandigheden  (kritieke),  66. 
Tijdverspilling,  515. 

Uitbesteden»  1050,  1053. 

>    -ding,  820. 
Uitbetalen,  87.  134.  509. 

•   -ling,  77,  92.  94,  347,  515, 
519. 
Uitbraken  (lastertaal).  578. 
Uildeelen  (matrozen-kleederen),  28. 

>  -ling.  167. 
Uitdienen.  78.  95.  115. 
Uitdroging.  836. 
Uiterlijkheden.  211. 
Uitgaaf  (huishoudelijke),  69. 
Uitgeleide,  285. 
Uithangbord.  651,  695. 
Uithoek,  196. 

Uitkeeren    Ttoelagen   aan   vrouwen 
van  inlandsche  militairen).  477. 

>  -ring.  68.  81.  86,  122,  264. 

586.  681. 
.      .        (geldelijke).  26,  27. 
Uitkiezen  (slaven).  219. 
Uitkoop.  633.  674.  680. 
Uitkoops-prijs.  60.  1023. 

>  -waarde.  272.  618. 
Uitloopen.  152.  827. 
Uitmodderen.  225.  390.  981. 
Uilmonstcren.  540,  541,  947,  948, 

953. 
•       -ring,  528.  539, 541,  866, 
950. 
Uitreis,  529. 

•    -boek,  531. 
Uitroep,  370. 


Digitized  by  VjOOQIC 


1146 


ZAAK-REQISTER. 


Uitrusten,  167,  827.  1 

Uitscheiden,  650,  676.  ' 

Uitschieten  (kanonnen),  416. 

Uitschrijving,  179. 

UiUiag,  671. 

Uitspraak,  767.         # 

Uitstek,  626  ' 

Uitstel,  405,  420.  828. 

Uitsterven  van  slaven,  218. 

Uittrekken,  235.  236. 
.    -sel,  47. 

Uilvaren,  547,  552. 

Uitventen,  622-624,  634644,667, 
693,  920,  935,  1073. 

Uitvlucht.  750. 

Uitvoer,  43.  48.  93.  124,  125,  127, 
199,  215,  243,  244.  254,  271, 
273,  274,  288,  289,  330,  441,  ! 
471,  576,  580.  587.  591,  597,  ! 
603,  605,  607,  608.  618,  633,  i 
636,  637,  639,  640.  643,  670, 
671,  704-706,   798.  806.  983, 
990,  1018,  1036.  1045,  1046. 

Uilvoeren.  59,  591,  616.  641,  642, 
677.  702.  706.  707,  973,  981. 
1076. 

Uitwaseming.  493.  559. 

Dilwisseling,  129. 

Uilzetten  (geld),  511.  513. 

Uitzoeken  (houtwerken}.  815. 

Unie  (de),  31. 

Uniform,  57,  443,  459,  557. 

Usanlie,  135,   217,  220,  222.  282.  ' 
462-464.  1028,  1072. 
(aloude),  451,  456. 

Vaandel,  129.  903. 

Vaandrig.  144,  293,  294.  375.  610, 

611.  902.903.907.1022. 

(inlandsch).777.781.788. 

(       .         Christen).  201. 

Vaart,  127,  647.  814.  815. 

(ongepermitteerde),  613. 
.      (particuliere),    37.   57.   289, 

o96  798 
.      (vröe).  33.  44.  53.  318, 547. 
Vaartuig  ((iiiineescli).  974. 

(parliculier),8.37.40.913. 
Vaarwater,  215,  979. 
Vaatwerk.  603,  832.  833.  865.  954, 

967,  973. 
Vacantie,  1003. 
Vacatie   96 

Vacature,  45.  114,  173.  302,  311. 
312,   568,  722,   725.  726,  1003. 


Vaceren.  320.  325,  466,  970, 1060. 
Vader,  213.  256.  662,  690.  1000. 
.    -lander,  129.  131,  144. 

•  -landsliefde,  469. 
Vagebond,  10. 
Valbrug,  142.  213. 
Valideren  (percenten),  955. 
Valreeps-gast,  800. 
Vaischheki.  991. 

Varen.  581.  707. 

Varken.  330,  336,  632.  633,  636. 
Varkens-hok,  636. 
•     -kot,  560. 
Varken  slachter,  635 

.    -slachterij,  559—561. 
Varkens-vleesch,  624,  634. 
Vastbinden  (hanen-vlijmen).  656. 
Vastliggen    binnen    de    nvier  van 

BaUvia,  676. 
VaU  363.  C03. 
Vee.  330,  331.  336.  585.  587.  61^ 

624.  632    635,  682,  716,  735. 

873,  961. 
Veer,  808,  809.  811. 
Vegen  (vischmarkt).  667. 
Veiligheid.    132,    133.    151-154, 

182.  269.  567, 709, 767, 804. 826, 

1032.  1063. 
Veiling.  288. 
Vel.  559. 
Veld-artillerie.  404.  405,  437. 

.  -post,  475.  630. 

•  -schans,  493.  788. 

•  -stukje,  406. 

•  -teeken,  443,  459. 
Vendu-boek,  236. 

.     -catem,  233,  234,  361.  362. 
458. 

•  -ceren,  482.  924. 
.     -extract,  365. 

.     -kantoor,  123, 175. 230-236. 

239,  240,  243.278,281,336. 

337.  358-367.369.370.445. 

449,  869,  870.  1077,  1078. 
.     -meester,  124. 231—241. 243. 

254.  266,  277.  278.304,336. 

337,  358-371,486,562.601. 

747,  792,  835,870,906,942, 

1067. 

•  -nieuws,  376. 

-  -obligatie,  364. 
■     -ongelden,  365. 

•  -penningen.    231.   233,   237. 
238.  277.  358.  361,365,510. 

-  -rol,  552.  553. 


Digitized  by  VjOOQIC 


ZAAK-REGISTER. 


1147 


Vendusalans,  235,  238,  510,  511. 

•  -schrijver,  241.  359, 364, 371. 

•  -schuld,  92. 

.     -lie,  56,  231.  233-236,  240, 
286.358-361,363.364, 
366-368,370,382.601, 
646,  747. 
•     (Comp-),  501. 
.    (publieke).  92.  337.  472. 
791.  792,  836,  942,  1045,  1050. 
1067. 
Venia  agendi,  989. 
Venster,  148.  658.  687.  803. 
Ventileren,  1001,  1005. 
Venns-kwaal.  873. 
Verachtering,  952. 
Veralieneren,  483. 
Verantwoordelijkheid,  374. 447. 449. 
451,  485,  751. 
-den,  460.  793. 
-ding.  509, 583, 584. 593, 
669.  873.  1035. 
•    naarlijksche).  284. 
>    doen,  38. 
Verband,  78,  95,  115.  518,  985. 
>      -linnen.  301.  957.  964. 
•      -meesier,  387,  897. 
.      -schrift,  225. 
Verbanning,  79. 

Verbeurd  verklaren  (visch).  935. 
Verbitteren  (medeburgers).  276. 
Verblijf,  254. 

(recht  van),  913. 
.       (vast).  663,  692. 
Verbranden.  15,  402. 
Verdediginff.  332, 468, 771. 772. 1020. 
Verdoen  (zich  zelven).  572. 
Verdrag,  45,  261.  313. 
VerdruKking,  884. 
Verduisteren    (gelden    of  goederen 

van  crediteuren],  267. 
Vereenigen    (de    belrekkingen   van 

Bailluw  en  Drossaard),  711. 
Verevenen  (rollen  van  inlanders).  14. 

.  -uing,  317,  958. 
Vergadering.  1.  100,  170,  561,562. 
583,  794,  820,  938, 
1003.  1026. 
(Chineesche),  182, 183. 
(constituerende).  840. 
841. 

(nationale).    31,  215, 
247.  280,  357. 
(vertegenwoordigende), 
1019,  1020. 


Vergadering-dag,  435. 

Vergader-zaal.  285,  473. 

Vergeving.  12. 

Vergoeden,  118.  233,  642,  681, 
.     -ding.  731. 

Vergunning  tot  vertrek,  1078. 

Verhandeling.  113,  559. 

Verheffing,  1004. 

Verhindering  (wettige),  259,  927. 

Verhooging.  95. 

Verhuizen,  15. 

Verhuurder,  910. 

Verhuuren.  329.  789,810,920,987. 

Verifiëren  (pretensiënj,  601. 

Verjaren  van  crimineele  zaken,  1007. 

Verklikker,  778,  783. 

Verknochtheid,  885. 

Verkoop,  472,  474. 

(contante),  508,  860. 
(particuliere),    743,    75^. 
760,  801. 
van  vaartuigen,  1066. 

Verkooper,  363.  365.  370,371.582. 
I       >     -ping.  358.  360. 
I       *        '      (publieke).  746. 
I  Verkorten,  638,  667. 
.  Verkrijger.  481,  487. 
I  Verkwikking,  962. 
I  Veriies,  233,  359,  365.  820. 

Verliggen   (zijn   tractement  in  een 
hospitaal).  1031. 

Verlof  112.  561. 
I        >      (binnenlandsch),  50. 
;  Verioop,  1008. 

>      >    -pen  van  kanonnen,  416. 
'  Veriossinff.  548,  549. 
I  Vermaagschapt  zijn.  480.  481. 

Vermaak,  737,  919. 
I  Vermaken  (soldijen),  91. 
I      •    -king,  519,530,532.546.547. 

Vermillioen,  671. 
I  Verminken  (slaven),  558. 

Vermoeden,  690. 

Vermoorden,  8,  10. 
I  Vermunten,  127,  128. 
!  Vernieuwing,  222. 
'  Verongelukken  van  schepen,  535. 

Veroveren,  246.  259. 
I  Verpachten,  561,  715,  920 

.  -ling.  134,  157,  179.  329. 
330,  335,  457,  595, 
597,  740,  805,  868. 
869.  914.  924.  935. 
1060,  1070, 1074, 1077, 
I      .         -    (Javasche).  569,  1028. 

Digitized  by  VjOOQIC 


1148 


ZAAK-REQISTER. 


Verpanden,  658,  859,  687,  97L 

.     ^ing,  225-228. 
Verpraai -brief,  278. 

VArn1aal«ina    ^'V7 

Verraad,  146,  332. 

Verruiling,  118,  405. 

Verrijken  (zich).  24, 25, 38, 70, 801. 

Vcrschü,  600,  1075. 

(justitieel),  1006. 

Verschooning.  218,  402,  403. 

Verslag,  60,  592,  703. 

Versmeden  (nzer),  71. 

Verspelen  (kleederen),  218. 

Verspillen  (geld  of  goed  van  credi- 
teuren). 267. 

Verstek,  899,  1008. 

Verstellen  (beddegoed),  957. 

Versterf,  484. 

Verstouten  (zich),  146, 

Verstrekken,  196,  357,  913. 

.  -king,  1.  2,  21,  27,  28.  34, 
35,  40.48,53.61,65. 
74,  83-85.  92.  93. 
107.  110.  181.  230, 
267,  3^  9.  337,  342. 
346,  348,  349,  378. 
384.  386,  402,  403, 
412.  415.  420,  451, 
453.  '461,  516,  519. 
520,  522,  529,  550, 
573.  576.  595,  708. 
732,  827,  830,  866, 
868.  872,  873,  879. 
928.  930.  947.  956 
957.  962.  963,  970, 
994.995.1013-1016, 
1027,  1048,  1049, 
1081. 
.      (gratis).  938. 

Verstuiving.  931. 

Vertegenwoordiger,  578,  579. 

Vertering.  340,  343,  344,  346. 

Vertier,  2,  99. 

Vertimmeren,  24,  71,  675. 

>     -nng.  67,69,314.396,809. 

Vertinnen,  392. 

VertoUen,  600.  639.  640,  666. 
.  -Ier,  642. 

Vertraging.  583.  952. 

Vertrek,  519,  532,  537,  835. 
>     -ken,  281.  362. 

Vertrouweling.  218. 

Vervaldag,  232.  237,358,365,367. 

Vervalschen,    62,    459,  466,   988, 
1006. 


Vervanger,  231. 
Verversching,  677. 
Vervoer,  256,  274. 
Vervoeren,  34,  806.  1040. 
•Verwarring.   249,  366,  410,  745. 

805.  953,  1063. 
Verwerken  (koflfu),  803. 
Verw-kwast,  110. 

.   -stof,  110.  111. 
Verwisselen,  118,  631. 

-ling,  537. 
Verwoesting,  469. 
Verwijderen  (zich),  561. 
Verzamel-plaats,  156,  695. 
Verzoeten.  52,  126,  619. 
Verzekering  (in)  nemen.  152. 
Verzending.  33,  451,  732. 
Verzet,  255. 

•  -ten  (zich),  8. 
Verzoek-brieQe,  1049. 

.      -schria,  203. 
Verzuim,  90,   117,  118,  120,  209, 
233,  236,  258.  259,   360.  485. 
514.  541,  826,  925,  948. 
Verzwijgen,    17.    227,    356.  489, 
602,  608,  643. 
•     -ging,  639. 
Vestigen  (zich).  1025. 
Vesting-werk,  100,  101,  111,  823. 
Vel,  635. 

Vexatie,  33,  44,  767. 
ViceHM)mraandeur,  247,  248,  272. 

•  -president  van  Heemraden,  717. 

•  •    Schepenen.  712, 

737. 
.  -versa.  860. 
Victualie.  5. 
Vieren  (feestelijk),  143. 
Vigilanüe.  175. 
Vigileren.  475.  609. 
Vingers  (door  de)  zien,  771. 
Viscii,  445,  446,449,454,611.612. 

624, 665-  669. 920. 921.931, 

935,  1073-1075. 

(droge),  206 

-bank,  789,  920.  921. 

-kuit,  612,  666,  707. 

-lijra,  612.  666.  707. 

-marku  179,  269,  330,  331. 

585.    611.    624,  665.   666, 

669.    713,    714.  723.    735. 

788.    789.    920,  934,   935, 

1073  -1076. 
»     -verkooper,  666,  669. 
Visie  (ter),  901. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


I^AAk-RÉQIStCf^ 


1149 


Visie  nemen,  239»  369. 
Visitatear,  516,  593. 

-      -generaal    36,    169,   170, 
174,   175,  263,  272,  287, 
364,  374,  462,  485,  486,. 
517,  529,  795,  861,  867, 
944. 
•       der  soldijen,  94. 

van  de  reede,  6,  315. 
Visiutie,  59,    62,    485.  603,   606, 

627,  671,  861,  1073. 
Visite  (generale),  272. 
>    -kantoor,  68. 

(generaal),  262,  906. 

Visiteren,  24,  36,  325,  364,  405, 

406,  408,  409,  418,  552,  553. 

606,  608,  615,  634,  635,  662, 
677,  679,  690.  698,  790,  826, 
827,  867,  1003,  1075. 

Visschen,  330,  335,  617.  921. 
Visscher,  666-668,  678, 921, 1074, 

1075. 
Vivres  929. 
Vla^*129,*381,  615,  908,   1041, 

Vlagge-brief,  385. 

Vleesch,  271,  336,  446,  449,  634, 

635,  954.  962,  963,  984. 

(zoul-).  403. 

-houwer,  634.  635. 
Vloer,  803. 
Vloot,  818.  819. 

Vluchten  (van  het  eiland  Edam).  136. 
Vlijm,  656. 

Voederen  (paanlen).  928. 
Voedster-heer,  291. 
Voegen  (zich),  862,  916. 
Voerman,  964. 
Voet  (onder  den)  stoten,  709. 

*    -ganger,  351. 
Vogelnestje.    329,  445.  449,  580, 

607,  704,  869,  874,  1028. 
Voldingen,  514,  515. 

Volk  (slecht),  685. 

.     (het  Bataafsche).  840. 841, 862, 

1002,  1005. 
Volken-recht,  254. 
Volkplanting,  179. 

-  -rijkheid,  568. 
Vohnacht,  792. 
Vonnis,  357,  401,  741,  1009. 
Voogd,  482,  662,  690. 
VoorWdding,  71,  72. 
Voorby-rijden,  141,  212-214. 
Voordeel,  703. 


Voordracht,  935. 
Voorhouding,  931. 
Voorjaars-verkooping,  88. 
Voorkennis,  692,  694. 
Voorlooper,  141,  213. 
Voornaam,  234,  240,  362,370,537. 

539,  540, 
Vooroordeel,  1078. 
Voorraad  (Comp-).  54.  60,  791, 836, 

865,  970,  1047   1051,  1080. 
Voorrijden,  911. 

Voorschieten.  226,    S7, 668,  1074. 
Voorschot,  42,  381,      %  398,  773. 
Voorschrijven.  948,  9^ 
Voorspoed,  200. 

VoorsUd,  621.  628,  645,  647,  650. 
Voorstelling  (publieke),  380. 
Voorlhelpen,  475,  476. 
Voortteeling,  634. 
Vooruit-verstrekking,  59,  570,  591, 

702. 
Voorwaarde  (huweliiksche),  54, 484 

580. 
Voorwagen,  416. 
Voorwendsel,  750. 
Voorzaal,  283. 
Voorzichtigheid,  66,  550. 
Voorzitter,  353. 
Voorzorgs-maatregel.  50. 
Voren  (te)  slaan.  547. 
Vorst,  95,  449.  458.  468,  476,613. 

*      (inlandsch),  285.  915,  1064. 
(Javaansch).  885. 
Vracht  (op),  34,  37.52,65,90,755. 

»     -geld,  21.  310. 

.    -ffoed,  35. 

>  -loon,  810. 

>  -penningen,  860. 
»     -vrij,  lil. 

Vrede,  51.  129—131.143,180,253. 

375,  614.  877. 
Vreemdeling,   177,   195,  200,  206. 

208,  212,  215,  234,  244,  254. 

256,  257,  271.   363.  389.  466. 

479-481,   583,  603,  614.  619, 

627,  641.   646,   705,  706.  789. 

790,  805,  832-834.  873,  878. 

879,   954,  972,  973,  983,  1006, 

1036-1040,  1045,  1047,  1066. 

1067. 
Vrees,  1002. 
Vriend,  225,  228,  246,  909. 

-     -schap,   71,   129,   130.   143, 

200,  874.  990. 
Vrouw,  10.  12,  141,  151.217,225, 


Digitized  by  VjOOQIC 


IIKO 


2AAK-R£ÓISTER. 


228,  233,  256,   361,  477.  479, 

484.   582,  583,   652.  661,  662, 
690.  976. 

Vrucht,  446,  449,  483.  583,  622, 

623,  629.  865,  872,  914. 

954,  1072. 

Vrij-brief,  699. 
.  'doai,  139,  255,  322.  352,  354, 

375,  376,  385,  467,  474, 

480,  719,  1070. 
.       .      (burger).  78,  473.  759. 

•  -gegeven,  699. 

.  -heul,  161,  219,  558,  789, 1005, 
1029.  1063. 

•  >     van  denken   en  spreken, 

276. 
-    handel,  465. 

>  -oian,  234,  256,  363. 

>  -mans-vaartuig,  727. 

.  -stelling.    273,  316,   374,  376, 

385,  467,  513,  571. 
.  -werker,  790.  839. 
.  -williger.  137,  148. 
Vuur,  627,  956. 
.      geven,  249,  710. 
.     -werk,  130,  404,  418. 
Vijand,  57.  130,  135, 137, 145, 146. 
179,   249.  255,  259,  270, 
271.  275.  284,  319,  468- 
470,   802,  818,  887. 
•      (Europeesche).  50. 
Vijandelijkheid,  246. 
Vijandschap,  71. 

Waag.  41,  158,  183,  331,585,624, 
646,  669,670,672,673,729, 
730,  921,  1036,  1072.  1073. 

.     -geld,  670,  816. 

.     -gerechtigheid,  158, 705, 1073. 

.     -meester,  669—672. 
Waar  (droge),  603 

•     (natie),  603. 
Waarde  (getaxeerde),  327. 
Waardigheid,  1005. 
Waarloos,  113. 

>  -nemen  (de  belrekking  van  Baii- 
luw  en  Dros.saard),  711. 

>  -nemer,  68. 

Wacht,  102,  147,  150.  152—154, 
182,  183.  220,  222,  223, 
412,  586,  614,  620,  630, 
638,  709,  711,  713,  740, 
821,  823,  861.  903. 
•        (Chineesche),  152. 


Wacht  (inlandsche),  895,  896. 

•houden  bij  kruitmolens,  596. 
-huis,  104.  152,  153. 
I        •      -meester,  546,  838. 
-schip.  381. 
-volk,  152,  182. 
Wagen,   83,  207,  213,  214,  257, 
320-323,  351,  391.  393, 
i  395,   789,  790,  911.  913, 

>  1024. 

(geschiklerdfi),  212. 
(vergulde),  141,  142.  213. 
-huur.  83,  191,  192.  265. 
487   943 

-pacht.     138-140,     142, 
212,  213.  273,290,319- 
321,   326,  328,  352,  354, 
443,  444,  717,  719,  1051. 
-verhuurder,  323 
-verhtturderij,     149,   324. 
443 
Wajang,   182,  331,  585,  586,  601. 
,      673,   674,  716,  718,   729,  733. 
I      734,   776,   781,  787,  918,  920. 
922 
WaL  40.  65,   102,  105,  220.  222. 
409.  821-823. 
(aan)  komen,  7. 
I  Wanbedrijf,  951. 

•  -betaling,  43,  234.  361.  362. 
Wand,  803. 

Wandeling  (in  de)  brengen,  181. 
<      .   -gedrag,  14,  826.  902. 
.   -orde,  335. 
Wapen,  64,  440. 

(Chineesch),  182. 
(geslachts-l  211. 
(mlandsch),  132.  133. 
Wapenen  (zich),  152. 
Wapenhandel,  355,  469,  556. 
•    -goederen,  407. 
.    -kamer,   21,  26,  64.   117— 
120,  149,  150»  156. 
302,  757,  873,  906. 
907,  931,  1048. 
-goederen,  929. 
-ongelden,  858. 
Warong,  15,  649,  678-680.  694. 
696,  703,  716,  739,  776, 
781.  785,  787.  828.  924. 
-geld,  721,  725. 
-houder,  154,  651,  695. 
Was,   22,  75,  607,  645,  646.  671. 
.  -kaars,  22,  82,   83,  301.  310. 
622,  645,  682,  703,  704. 108L 


Digitized  by  VjOOQIC 


2AAK-REQISTEf^. 


IIKI 


Wasschen,  866,  872,  955,  957. 

•  -scherii,  559. 
Waler,  101,  206,   329.  628,   656, 
804,  822. 
(warm),  955. 

en  rijst  (op),  654.  659, 662, 
663,683,687,690.691,919. 
-bali,  956. 

fiscaal,  20,  21,  26,  35,  57, 
146,   150,   222,  536,  585. 
598,   614,  616,   638,  642. 
719,   720,   722.   723,  748. 
790,  821,  861,  888,  1000. 
1004,  1034.  1076. 
-hoDd,  666. 
-kant,  621. 
-leflKer,  929. 
•leiding,  101,  223,  822. 
-weegkunde,  110. 
-werk,  99-102,  107. 
Wedden,  655. 

-schap,  656. 
Weduwe.  141,  233,  256.  268,269, 
362,  447,  894,  1006. 1007, 1033, 
1034 
Week,  237.  ' 

-    -markt,  568,  738. 
Wees,  281,  1006,  1007. 
»   -huis,  302,  1026. 

>  -kamer,   181,  455,  456,  498, 
510.  512,  790,  984,  985. 

>  -meester,  281,  282,  486,  488, 

555.  579,  794,  840, 

906,  984,  985, 1077. 

•kennis,  511.  ' 

Weg,  220,  222,321,382,622—624, 

628,647,649.650,694,1051. 

.     rHeeren),    8.   10,    141,   147, 

443,  620,  709,  710, 

•  -blijven  uit  de  vergadering  van  . 
diakenen,  794. 

W^en.  52,  413.   639,  669-672, 

917.  933. 
Wegloopen  van  slaven,  191. 
Welvaart,  200,  286,  308,  558. 

>  -zijn  (algemeen),  100,  138,  139. 

321. 
Werf,  171. 

•  -officier,  548. 

Werk  (particulier),  187—189,  193. 
{^7.  828. 
'      (publiek).  99,  326. 
•     (secretarieel),  185. 
.     -baas,    29.    101,  217,  219,  | 
730.  828-830. 


Werken  (Comp"  gemeene).  16. 
Werkjongen.  29,  186,  1»B-194. 

•  -man  (Chine&sch).  56,  183 

•  •loon,  25,  71.  262. 
-    •loods.  222. 

.    -plaats,  216,  222.  827. 

•  -slaaf,  219,  220. 
Werver,  1048. 

•  -ving.  1048. 

Wet,  615.  616,  1021,  1022. 

.     ('s  Lands),  742. 
Welanger,  1074. 
Wetboek  (crimineel).  969. 

•  -tig  verklaring,  939. 
Wiel,  411,  421. 

Wil  ruiterstej,  91,  547. 
>  -aemis,  815. 

Wildschut,  634. 

Willekeur,  99. 

Wimpel,  615. 

Winahoom-balkie,  424. 

Windsel,  958. 

Winkel,  219,  220,  222,  457,  559, 
560,  567,  585.  620,  621, 
627,  629.  645,  649.  651, 
694,  703,  721,  821,  834, 
935,  1073. 
fffroote),  79. 
(kleine),  155. 

Winkelier,  515,  621. 

Winnen,  655,  693. 

Winner,  661. 

Wmst,  337,  1034. 

•  (particuliere),  68,  70. 
-derving,  799. 

Winsten  (stille),  80,  593,  756. 
Wissel.  253.  273,  861,  894. 
Wisselen  (klein  geld  tegen  grof  geld), 

629 
Wisser,  250,  421. 

.     -bol.  422. 

.     -stok,  421,  424. 
Witkalk,  75.  504. 

•  •kwast,  23. 

•  -ten  (werkwoord),  220. 
Woeker,  635. 

•  -keren.  768. 
Woestijn,  9. 
Wol,  628. 
Wonen,  412,  797. 

(in  de  slad),  717. 
Woning  (vrije),  96. 
Woonhuis,  104. 

•  -plaats,  10.  37,  209. 

(vaste),  113. 


Digitized  by  VjOOQIC 


liBi 


ZAAK.RËQISTEI^. 


Woord  van  eer,  355.  479,  611. 

Worgen,  572. 

Wraak,  8,  10. 

Wijf  (Chineescb),  661,   662,   690, 

919,  976. 
Wijk,  151,  183. 

•  -raeesler,   151,  325,  326,  356, 

910,  1056,  1058. 
Wyn,  158,  160,  196,403,595,839, 


IJken,  833. 

iJking,  1036. 

IJkmeester,  672,  833,  967,  973. 

IJkwezen,  316. 

IJver,  175,  767. 

IJzer,  24,  70,   109,  289,  299,  414, 

416,  417,  424, 436,  438,  671, 

747.  755,  804,  931. 
»    -warong,  724. 

•  -werk,  414. 

IJzers  (in  de)  Uinken,  1031,  1032. 

Zaad,  50,  566. 

Zaak  (crimineele),  1007. 

Zadel,  339,  346,  348. 

>  -maker,  303. 
Zak.  347. 
Zakken-geld,  349. 
ZamenroUing,  14. 

•  -trekkinff,  525. 
Zand,  21,  220,  627. 
Zee,  708. 

■     (in)  steken,  146. 

•  -batterij,  102,  105,  406,  824. 

•  -gewas,  612,  665,  672. 

>  -hoofd,  222,  821. 

•  -manschap,  979. 

•  -mogendheid,  972. 

.     -olïicier.   159,   175,  207,  318, 

459,  944. 
Zeep,  75,  622. 
Zee-post,  980. 

•  -roover,  913. 

•  -slag,  894. 

>  -strand,  146. 

.  -vaart,  335,  467,  536,  545,  546, 
551,  758,  870,  890,  1006. 
Zeevarende,  1,  26,  28,  46,  74,  137, 
144,  196,197,201,254, 
355,  459.  523,  538- 
540,544,635,693,694, 
930,  947 

(Chineesc'h),  158,  335, 
336,  933,  934.  1080. 


Zeevarende  (Europeesch),  136. 

(Javaansch),   136.  863, 
1039. 

•  -wezen,  927. 

>  -wind,  493. 

Zegel,    184,  185,  238,  369,  603, 
606,  619,  1038,1056,1067. 
(l}omp>),  18. 
.       (k]ein\  202,  203. 
-Uk,  203,  267. 
-recht,  488. 
Zegen,  129,  131,  143. 
Zeil,  22,  187,  195,  240,  364,  806, 
979. 

>  -doek,  424. 

-  -maker,  523. 

•  -makers-ambacht  195. 

-     -winkel,  187,  188,  195, 
210. 
Zek-geld,  82-86,  186,  196,  202— 
206.  230,  263-266.  309-312. 
376,  377,   388,  401,  402,  467, 
510,  511,  519,  727,  758.  800. 
Zelfbehoud,  124. 
Zendeling,  613,  990. 
Zel-stok,  809. 
Zicht  (op),  89. 
Ziek,  809,  897. 

Zieke,  34,  375,  403,  540.  558. 8t 
866-868,  871,  873.  880.  944— 
950,  953,  955-957,  960-96J. 
966,  985,  986,  992.  994,  1026. 
1027,  1046. 
Ziekenhuis,  223,  821,865,866,947. 
949,  957. 
-kar,  375,  376. 
-oppasser.  872.  955. 
-schip.  550. 
-schuit,  872,  880. 
-transport,  1026. 
•trooster,  45 

-vader,  864,  866,  872,  880, 
945,  953-955. 
-vertrek,  947,  955. 
-zaal,  956. 
Ziekte,  28.  133,  151,  234,237,259, 
359,    368,    465,  493,  530, 
557,   630,    867,  927,  938. 
947,    950,    951,  953,  955. 
958,    960,    963.  965,  986, 
1074. 
'     (epidemische),  994. 
•     (interne).  946. 
Ziel-besoiirijvinff,  12. 
Zienswyze,  1063. 


Digitized  by  VjOOQIC 


ZAAK-REGISTER. 


11K3 


ZUver,  93.  124,  127,  128.  243  244. 
252.  606.  083,  1069. 

-     -smid,  620. 

.     -werk,  818. 
Ziodelijkheid.  208,  742.  864,  947. 
Zoek  (te)  raken,  826. 
Zoetigheid.  805. 
Zonnestraal,  459. 
Zons-ondeivajig,  709,  710.  713. 
Zoon.  lOOO..   . 

Zout,  22.  217,  219,  271.  289,  301, 
403.  573,  605,  728,839,996, 

.    1081. 

•    -pacht,  445,  448. 
Zuinigheid,  318.  760. 
Zuiveren,  218,  669,  957. 


Zuiveren  (zich),  1002. 
Zuiverheid.  864.  947. 
Zuivering,  101.  822 
Zunder,  410,  418 
Zuurkool,  39. 
Zwaarte.  997. 
Zwabber,  250. 
Zwager,  1000. 

>  -schap.  1019. 
Zwalp.  424,  976. 
Zwavel.  408.  417. 

>  -raffineerder,  393,  394. 
Zweren,  38. 

Zwerver,  12,  710. 

Z\jde.  602,  618-620, 628, 671, 705. 

Zy-linie.  479. 


K.AI1AT-B0n  DHL  111. 


73 


Digitized  by  VjOOQIC 


Digitized  by  VjOOQIC 


Digitized  by  VjOOQIC 


^y^> 


Digitized  by  VjOOQIC 


Digitized  by  VjOOQIC 


I 
I 


Digitized  by  VjOOQIC 


Digitized  by  VjOOQIC 


Digitized  by  VjOOQIC 


B'DAnn.(719l5 


Digitized  by 


Google