Skip to main content

Full text of "Nicephori Gregorae Byzantina historia : graece et latine"

See other formats 


Google 


This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project 
to make the world's books discoverable online. 

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject 
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books 
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover. 


Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the 
publisher to a library and finally to you. 


Usage guidelines 
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the 


public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to 
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying. 





We also ask that you: 


Ἔ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individual 
personal, non-commercial purposes. 





and we request that you use these files for 


Ὁ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine 
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 


Ἢ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 


* Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of 
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner 
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe. 






About Google Book Search 


Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers 
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web 
a[nttp: //books . google. con/] 














oss Google 


oss Google 


oss Google 


oss Google 


1 





CORPUS 
SCRIPTORUM HISTORIAE 
BYZANTINAE. 


4 
EDITIO EMENDATIOR ET COPIOSIOR, 


. CONSILIO 
B. GG NIEBUHRII C. F. 
MEE 
OPERA 


EIUSDEM  NIEBUHRII, IMM. BEKKERI, L. SCHOPENI, 
:& 55: L. DINDORFIORUM ALIORUMQUE PHILOLOGORUM 
pARATA. 


PARS XIX. 
NICEPHORUS GREGORAS. 


VOLUMEN Il. 





BONNAE 


IMPENSIS ED. WEBERT 
MISCCXXX. 








LAN 
«Ὰ 


δ 
UNIVERSITY 7| 
7 6 JU*. 230 
OF oxfoub 






TEES 


. NICEPHORI GREGORAE 


BYZANTINA HISTORIA 


GRAECE ET LATINE 


* 


CUM ANNOTATIONIBUS HIER. WOLFII, CAR. DUCANGII, 
10. BOIVINI ET CL. CAPPERONNERII. 


CURA - 


LUDOVICI SCHOPENI. 


VOLUMEN Il. 





| e — 
BONNAE 
IMPENSIS ED WEBERI 
MDCCCXXX. 








NIKHOOPOY TOY IPHIOPA 
ῬῬΩΜΑ͂ΙΚΗΣ IXTOPIAZ 
ΔΟΓΟΣ IB 
NICEPHORI GREGORAE 


BYZANTINAE HISTORIAE 


LIBER DUODECIMUS. - 





ARGUMENTUM. 


Rerum gestarum narratio fusior promittitur, Earum cognitio quem. 
lectoribus fructum allatura sit. — Divinae iustitiae ratio et summa aequi- 
tes. Historia, saepius iam celebrata, rursum laudatur. Cum speculo con- 
fertw. Principibus masime wtilis." Naturae ipsi praecellens. Scriptoris 
mores informat. Animum varietate delectat. — Huius partis initium unde 
fepetendum (Cap. 1). Cantacuzenus iumiorum principum saluti consulit. 
Alerii Apocauci perniciosa consilia, dotes eximiae, genus, fortuna, malae 
artes. Cantacuzenwm hortatur ad capessenda. imperii insignia. Eundem 
calummiatur, Imperatris Amna tertio luctus die im palatium se recipit. 
Mpocauco suadente Ioannes patriarcha codicillos profert a defuncto impe- 
ταΐοτε scriptos. Tutelam εἰ imperii administrationem variis rationibus co- 
matur sibi arrogare (2). Cantacusenus respondet: administratam a se 
rempublicam etiam vivo imperatore; cum quo semper coniunctissime visc- 
vi. Sua erga illum merita commemorat. llius erga se bencvolentiam ct 
gratum animum praedicat. Impcrii consortium cur co superstite repudia- 
merit. Codicillos a patriarcha prolatos ad aliud tempus pertinuisse. Tute- 
lam et imperii administrationem ipso iure penes se residere. Reliquum esse, 
wt filiae suae et iunioris imperatoris nuptiae perficiantur (3). Apocaucus 
et patriarcha imperatrici persuadent , ut omnem Cantacuzeno auctoritatem 
Gbrogct. Prudentium coniecturae de Apocauco. Camtacuzeni potentia εἰ 
moderatio. Apocaucivires infimae, mimus perversus.  Immoderata am- 
bitio. τε Epibatarum et alia castella ab eo exstructa, in quos usus. (4). 
Milites Cantacuzeno palam favent. Im solemni sacramento mentionem eius 
facient. Unus stricto gladio im Apocaucum irruit. — Imperatris cum suis 
Cantacuzenum supples orat. Ko conspecto tumultus sedatus. Oratio, qua. 











Nicephorus Gregor. Vol. 11. 87 


570 NICEPHORI GREGORAE 


perdere conatur. — Persarum lez adoerzus ingratos. Cladium. 

causae. Camiacwsenus imperairicem et patriarcham privatim convenit. 
Oratio, quam apud eos habuit. Imperatris et patriarcha iusiurandum. 
dant et accipiunt. Cantacuscnus multa et praeclara mcditater, Pacis 
bellique consilia ab eo imita. Propensa erga ipsum voluntas finitimorum 
populorum (6). Caontacuzenus in Mss erercitum educit. li 

ciliatis, iam lustrat et praesidiis munit. — Futurus. Amw 


pu ῥα icorum satraparum caria fortuna. Amwrius, Lydiae et 
lonidé prinbtps, reliquis potentior. Maris imperio potitur. Camtacuzeni 
amicus fidelissimus. — Káus auctoritatem oppugnatam defenswrus magnam. 
elamem epparat. Eodem iubente domi remanet. — Vetus Romanorum 
potentia. Kius imago quaedam sub Cantacuseno oblata. Spes bello ci- 
ili exstinctae (7). Imperatrix aegrolat, dpocaueus pocnae metu in ca- 
stellum. Epibatarum se recipit. (riarcha pro eo apud imperatricem. 
agit. Cantacuzenus Byzantium redit. Patriarchae inconstantiam. molli 
bus verbis castigat. Iusiurandum duplex ab eo accipit horrendis exsecra- 
Aionibus confirmatum. Hursum urbe egreditur. Magnam pecuniae oim 
et omnis generis vasa ezportat. Earum rerum usus, Apocaucus, suo ca- 
siello inclumus, Camtacuzeno imswltat. Huius responsum (8). Apocauci 
molitiones detectae.  Deprehensi diffdentia ac fuga. Comsilium de inva- 
demdo imperio. rz Epibatarum omnibus rebus ab eo instructa. Impe- 
i iudicium de ca arce et de eius conditore. Cantacuzenum. 

sero poenitet, quod illius de eo mandatis mon paruerit. Patriarchae in 
Cantacusenwm perfidia. Eiusdem offieia erga Apocaucum; quem oblata 
$mptnitate ex arce evocat. Apocaucus Cantacuseno iam prodit. Im- 
peratorii honores huic delotí ín salwtationibus. — Multi ut. Apocaucum in 
vincula conüciat hortantur, sed frustra (9). Reverso 4pocauco, patri- 
archa vitae institutum. mutat. — In. Cantacusenum ipse quoque conspirat. 
Imperii procuratorem se i; Mpocauco urbis praefecturam et olias 
dignitates confert. Pactio diris iuramentis firmata, ne Cantatuzenus wn- 
quam recipiatur. Apocaucus, Octavii Caesaris exemplo, mobilibus curiam. 
et civilia negotia committit ; bellum sibi sumit administrandum. | Res ad- 
versus Cantacusenum a patriarcha designatae (10). actionis Cantacu- 
zsenianae nobiles a patriarcha et ab Apocauco peiunt, me secum durius 
agatur, Hi plebem in eos incitant. Nobilium fuga. Eorum domus cver- 
sae, bona (a. Cantacusemi moeror εἰ anzietas. Tristes nuncii de 
snatre ín. carcerem coniecta aliisque domesticis cladibus. Viri constantia, 
Litterae sigillo imperatorio munitae, per quas ipse in ordinem cogitur. 
lia es alís gravia ei munciata. Animus inter has angustias anceps et 
jfiuctuans. — Mors. intentata, misi se imperatorem salutari patiatur. Eo 
Tecusante aliut statim salutandus. Imperatrir per legatos officii admo- 
mita. contumeliose respondet (11). Cantacuzemus imperii insignia coactus 
$nduit , iam olim sibi variis auguriis promissa. Actum id die festo S. De- 
muetrii. Annae et loanni prius acclamari iubet quam sibi. Defuncti im- 
'atoris mandata nihilominus observat. Tertio post dic purpuram exuit. 
Tum inde usque ad captam urbem albis vestibus utitur. Causae cius rei 
ires ab eo allatae. — Patriarcha et Apocaucus, nova Cantacuseni dignitate 
«udita, ut se gesserint. Duae apud Byzantinos factiones. diversissimae. 
Cantacuseniani anathemate perculsi. lrritata plebis audacia, Camtacu- 
seni cunctatio. Kiusdem copiae militares.  Legationes subinde ab co By- 
santium missae, Postulata aequitatis plena. Byzantii implacabiles ; aperte 
et clam exitium ei moliuntur. — Multi e suis illum ut desidem et ignavum 
deserunt. Commeatuum ii Hiems asperrima. Litterae a. Byzantiis. 
snterceptae (13). loannes. reologus die mon festo practer morem a 
patriarcha coronatur. Id stotim post imperatoris moriem maiore appa- 
ratu fleri voluerat Canfacusenus, patriarcha prohibuerat. Novus impera- 
tor in actherea palatii aedicula per solennem πρόχυφιν denuo inaugura- 


























HISTORIAE BYZANTINAE XII. 1. 571 t 


fer. Plauen εἰ lestis clamoribus excipitur a . lecta ín Cantaeuse- 
mem prebra, Cantacusenae haec audientis, idque e carcere, dolor et gra- 
wis morbus, Eiusdem obitus duodecimo post die, inter similes plebis ao- 
clamationes. Nocturna praesegia, quae eius mulieris calomitatem ante- 


contumeliose a Byzontis illuditur. — Monachorum interventu pacem petit, 
auctw bis repulsus re infecta discedit. — Eius 


Fi leriecti repentino 
Tredigid voti erpenditur, | Hotilen tro citroque escurtonez,. Belli isi 
is mala. Kiws cum bellis externis: jo facta & Cawfacuseno, Huius 








enit, per 
mes fauces iramituro, Ducum ct militum enumeratio (16). 


«. T. μὲν δὴ μέχρι τούτου πεπραγμένα πρὸ ἐτῶν ἐγγύς που A.M. 6849 
ἑκατὸν xol πεντήκοντα ἐν λόγοις ἕνδεκα τῇ προτέρᾳ καϑόσον πιὰ: B 

ἐφικτὸν ἐπιτεμόντες ἡμεῖς ἀποδεδώχαμεν βίβλῳ. τὰ δ᾽ ἑξῆςιαρ. [o Pa- 

πλατύτερον ἤδη διέξιμεν, ἅτε ἐπιστατικώτερον τούτοις μάλιστα Pr 
5παρηχολουθηκότες. τῶν μὲν γὰρ πλείστων αὐτοὶ παρόντες αὐτή- V. 287 

κοοί τε καὶ αὐτόπται γεγόναμεν. ἃ δὲ μὴ αὐτοὶ παρόντες τεϑεά- 

μεϑα, καὶ ταῦτα δ᾽ ἐξ αὐτῶν ἀκριβῶς ἡμῖν παρειληφέναι συμ- Β 

πέπτωχε τῶν πεπραχότων" ὡς μικρὸν ἢ μηδὲν ἥττω τῆς προτέ- 

ρας εἶναι τὴν δευτέραν ἀντίληψιν. καὶ οἶμαί γε μάλιστα πάν- Ῥ. 854 
ἴοτων, ὅπόσα τοῖς ἐφεξῆς πέπρακται χρόνοις, ἐξεῖναι μανϑάνειν 

τοῖς βουλομένοις ἐκ τῶν εἰρησομένων, μακρῷ τινι βάτιον ἢ κατὰ 

πᾶσαν Στοὰν καὶ 4Mxaünuíay Πλατωνικὴν, ónócov ἀρετῆς πρὸς 

xaxlay ἐστὶ τὸ διάφορον, καὶ ὅσον αὕτη μὲν τοῖς μετιοῦσι παρέ- 


1 Que hucusque annis retro centum fere et quinquaginta gesta sunt, ea 
nadecim libris quam potuimus compendiosissime primo volumine tradidimus. 
Quae vero hinc sequuntur, illa ut longe diligentiori studio investigata fu- 
sius iam exponemus. Etenim pleraque ipsi per nos audivimus ac vidimus. 
Quorum autem ipsi spectatores non fuimus, ea ab iis qui gesserunt ita ac- 
etrate accepimus, ut haec paulo aut nihilo minus quam illa explorata ha- 
beamus. Ὁ certe sic statuo; eiusmedi esse ea quae deinceps dicturus 
sum, ut ex lis magis quam er aliis omnibus rebus, quae subsequutis tem- 
poribus gestae fuerunt, possit quilibet intelligere, atque id quidem malto 
melius quam ex totius Porticus Platonicaeque Academiae praeceptis , Ts 


tom iotersit virtutem inter et vitium, quantumque iis, qui alterutri 





572 NICEPHORI GREGORAE 


A.M. 6849 χει τὸ χρήσιμον" ὅσον δ᾽ ἔξ ἀντιπάλου τὸ σφαλερὸν ἐκείνη. 

μὰ, 9. χατὰ γὰρ ἀνάλυσιν ἐκ τοῦ τέλους εἷς ἀρχὴν ἀνιόντας, ἐχεῖϑεν 

Β ἐξεῖναι, καϑάπερ ἐν ἀσφαλεῖ τινι πίνακι τῷ χρόνῳ, τὸν ἑκατέρας. 

σκχοπουμένους καὶ ἀνιχνεύοντας δρόμον, ὡς διὰ στοιχείων οἱονεί 
τινων, τῶν ἄλλοτ᾽ ἄλλως Εὐρίπου δίχην ἀχϑέντων, τῆς προ-- 5 

γοίας ἐντεῦϑεν εὐφυῶς ἀναγνῶναι τοὺς λόγους. (Β.) “Ὡς γὰρ ἐν 

ἀπείρῳ τῷ ζόφῳ, ὁποῖον ἄν ποτε καὶ νὺξ ἀφεγγὴς τῷ οἰκείῳ βά-- 

ψασα μέλανι τὸν ἀΐρα δρῴη ἂν, ἀτέχνως τῶν ἀνθρωπίνων φέ- 

ρεσϑαι δοκούντων πραγμάτων, οὐδεὶς οὐδὲν τῶν ἁπάντων, 
Οοὐδ᾽ εἰ xal χορυφῆς εἴη τριχὸς ἀμυδρότερον, τοὺς ὀφϑαλμοὺς 10 

διαφεῦγον εὖροι τῆς δίκης. μαχρὰν γάρ τινα τὴν αὐτονομίαν 

καὶ τὸ ἀφετὸν ἐκ προοιμίων αὕτη χορηγοῦσα ταῖς τῶν δρᾷν ἐϑε-- 

V. 388 λόντων ἄλλοτ᾽ ἄλλαις αἱρέσεσί τε καὶ γνώμαις, καὶ ἅμα κατὰ 

τὸν τῆς ὑπερφυοῦς ἀγνοίας βυϑὸν τὰ ἡμέτερα διαχυβερνῶσα, 
σταϑμοῖς ἔπειτα καὶ πλάστιγξιν ἀκριβέσι τὰ τῶν δρωμένων δί-- 15 

δωσι τέλη " ἵνα τοῖς ὀψιγόνοις οἷον αὐτοφυεῖς νομοϑέται τὰ τῶν 

Ῥπαρεληλυϑότων ἔπαϑλα γίγνοιτο. οὔτε γὰρ οἷς μοχϑηρίᾳ γνώμης 

καὶ τρόπων ἡλικιώταις διαγέγονεν εἶναι, τὸ χαίρειν ἄκλαυστον 

ἀπολαύειν εἰς τέλος ἀφιέναι oxi. οὔτε οἷς κακοπραγεῖν ἐξεγένετο, 
&yüacro» ἐᾷ παραμένειν καϑάπαξ τὸ δάκνον. ἀλλὰ τοιούτους 20 

δίδωσι γεωργῆσαι καρποὺς ἐν ἀμήτου καὶ ἅλωνος ὥρᾳ, οἵας ἑκα-- 

τέρῳ συνέβη σπεῖραι τὰς αὔλακας. βουλοίμην δ᾽ ἂν ἐκ τῶν καϑ᾽ 

ἕχαστα ϑεωρεῖν dA? ua πρὸς ψεῦδος, καὶ δικαιοσύνην πρὸς ἀδι-- 


18. διαγέγονεν em. Βοῖν. pro ἰδίᾳ γέγονεν. 19. οὔτε οἷς cod. Vat. 
οὔθ᾽ οἷρ apogr. Parii. e rires add, cod, Vat. , 





qu s 
luntatibus, quidquid ii moliantor, indulget. Eadem per imman 
tiae profundum res eorum gubernat : trutinae deinde ac lancibus severis re- 
rum gestarum exitus tradit, ut eorum qui olim vixerint praemia, posteris 
proposita, legis cuiusdam nativae vim obtineant. Nec enim, quorum ani- 
Ius ac mores per omnem vitam fuerunt, iis sincero gaudio ad extre- 
mum frui permittere videtur divina iustitia: nec, quibus adversa contige- 
runt, eorum sinit luctam gaudii expertem permanere. Sed, ubi messis ec 
triturae tempus advenit, tales rependit utrisque fructus, qualem utrique 
sementem fecerint. Ego vero in unoquoque eventu veritatem cum menda- 
cio, iustitiam cum iniustitia, humanitatem cum superbia ac fastu, pauper- 





HISTORIAE BYZANTINAE ΧΙ]. 1. 518 


zlaw, καὶ πραότητα πρὸς ὑπερηφανίαν καὶ τῦφον, καὶ πενίαν A. C. 1941 
πρὸς πλοῦτον, καὶ σιωπὴν εὐσχήμονα πρὸς χείλη δόλια καὶ γλῶτ- πο Ém 
τὰν μεγαλοῤῥήμονά τε xai μακράν τινα ῥέουσαν τὴν ἀσχήμονα 5 
φλυαρίαν" καὶ δεῖξαι παρεξετάσας, οἵαν ἐπιφέρει τὴν στάϑμην 
δτῆς δίχης ὃ ἀκοίμητος ὀφϑαλμός. ῥᾷστα γὰρ ἂν ἐν τοιούτῳ τῆς 
ἀρετῆς γυμνασίῳ ἅμα τε τῆς ἀληϑείας ἢ φύσις ἐναργεστέραν 
λαμβάνοι τὴν πῆξιν, καὶ ἅμα περιφανῶς 4j κακία φαυλίζοιτο, 
διὰ τὸ μὴ δ᾽ ἡντιναοῦν ἀρετὴν ὡς ποῤῥωτάτω καχίας ἀνανταγώ-Ἐ 
ψτιστον τὸ παράπαν εἶναι διαβιῶναι. (Γ.) " Eyetv γὰρ ἀεὶ καὶ γῆν 
τοἀντιφιλοτιμεῖσϑαι πρὸς τὰ αἰϑέρια, καὶ δεικνύειν, μὴ μόνοις 
αλῆρον ἔξαίρετον εἶναι τοῖς οὐρανοῖς φωναῖς ἀφϑόγγοις ϑεοῦ 
δεηγεῖσϑαι δόξαν ἀεὶ, ἀλλ iE ἀντιβῥόπου καὶ γῆν ἡλίῳ καὶ 
ἀστράσιν ἀεὶ νέαν ἐξεῖναι διηγεῖσϑαι δόξαν ϑεοῦ, καὶ τοῦ τοσού- 
του χρήματος ὑπηρέεις ἡ ἡ ἱστορία καϑίσταται χορηγὸς τοῖς ἀν- 
ιϑϑρώποις. ἧς ὁπόσον ἐστὶν ἐν βίῳ τὸ χρήσιμον » ἀνδρῶν τε τῶν Ῥ. 865 
πάλαι τοῖς πλείστοις ἐστὶν εἰρημένον, καὶ ἡμῖν γε πολλάχις αὖ- 
τοῖς ἐξ αὐτοσχεδίου τῆς γλώττης ὑμνῆσαι καϑόσον ἐξῆν, καὶ 
γράμμασι πολλαχῆ τοῖς ἡμετέροις ἐγκατασπεῖραι, κώλυμα ἥκιστα 
πάντων ὄχνος οὐδεὶς ἐγεγόνει, αὕτη γὰρ ἀναγινώσκειν διδάσκεε 
30 χαϑάπερ βιβλίον τῶν αἰωνίων ἔργων τοὺς κύχλους " καὶ διὰ ταύ-- 
τῆς οἱ πάλαι ϑανόντες ὁμιλοῦσι τοῖς ζῶσί τε καὶ ἀεὶ γιγνομένοις, 
ὡς ἀεὶ παρόντες, καὶ τὰς οἰκείας ἕχαστοι διηγοῦνται "πράξεις, B. 
καὶ εἴτι παρὰ τὸν βίον τῶν χρηστῶν καὶ μὴ πεπονϑέναι γέγονέ 
σφισιν, ἀναβίωσιν καινοτέραν δαιμονίως πως τῆς ἱστορίας δη- 
φομιουργούσης. αὕτη καχίαν ἀεὶ φαυλίζει δὲ αἰῶνος ἐλέγχουσα, 
ἀαίδαν cum divitüis, linguam magvifcam et fotilibus verbis redundantem 
xm verecondo silentio velim conferre , idemque facta comparatione osten- 
dere, quale adhibeat examen pervigil divinae iustitiae oculus. Facillime 
enim in eo quasi virtutis gymnasio et Damm, veritatis declarata stabilietur, 
εἰ palam notata probitas εἰ elevabitur: pu eo magis, quod nulla virtus 
sita sit. (IL) Nempe et terrae ipsi cum 
n est, et ostendere, non eam esse caelorum 
1, ut mutis vocibus Dei gloriam enarrent, 
», ut praedicet soli et novam semper 
ré ministra Historia et largitrix hominl- 
ta esset in hac vita utilitas, cum ab antiquis 
& nobis ipsis saepenumero; quos nunquam 


8 praedicare, sive scriptis sparsim. 
trim est, quae veluti lorum pervolutandas 
rSiones rerum omni aevo gestarum. Haec 
i et vivis et novis quotidie hominibus inter- 
Huius divina quadam virtute unusquisque 
ca, et quidquid sibi dum viveret boni vel 
eprimit semper et aeternum arguit improbi- 





574 NICEPHORI GREGORAE 


A. M,GM9 xal ἀρετὴν ἀϑανατίζουσα σκωλήκων οὐ δίδωσι στόμασι διαφϑεί- 
1ρὰ 9. Quy ὁμοίως τοῖς σώμασιν. αὕτη μαινομένων δίκην ὑπὸ τύχης 
καὶ τύφου ματαίου γαυρουμένους παρειληφυῖα τῶν ἀνϑρώπων 
Ὁ ἐνίους μετριωτέρους ἐργάζεται. τῶν γὰρ φϑασάντων τὰ πάϑη 
οἷόν τινα πέλεκυν ἐπισείουσα λανθάνει καϑάπερ διδάσκαλος 5 
παραδυομένη πρὸς τὴν ψυχὴν, καὶ ἠρέμα τάς τε φύσεις ἀμεί-- 
βουσα διὰ τῆς τοιαύτης παιδείας καὶ τὰ ἤϑη ῥυϑμίζουσα, καὶ 
ἐξ ἀσυνέτων μὲν συνετοὺς, ἐξ ἀφρόνων δ᾽ ἐργαζομένη φρονίμυυς" 
καὶ οὕτωσί πως ix τοῦ ϑηριώδους πρὸς τὸ ἡμερώτερον ὅλας με- 
ϑαρμόζουσα πολιτείας. τοὺς μὲν γὰρ ἀγαϑοὺς ἐξαίρουσα τοῖς 10 
Ὁ ἐπαίνοις, τοὺς δὲ φαύλους ἐν κακότητος μοίρᾳ τιϑεῖσα, ivag- 
γέστατον τοῖς ὀψιγόνοις γίνεται κάτοπτρον. ὡς γὰρ δι᾿ ἐχείνου 
σαφεστέρας λαμβάνοντες τὰς ἐμφάσεις τῶν τοῦ προσώπου χρω- 
μάτων τε καὶ σχημάτων οἱ πρὸς αὐτὸ βλέποντες ἐπανορϑοῦσιν 
ὅσον ἐφικτὸν, οὕτω δήπου καὶ διὰ τῆς ἱστορίας τοῖς μετιοῦσιν 15 
ἐντίϑεται σύνεσις, καὶ ἦϑος ῥυϑμίζεται ψυχῆς, καὶ ἀκόλαστον 
V. 389 σχῆμα ϑυμοῦ καὶ φωνῆς καὶ διαίτης ἀμείβεταί τε καὶ ἀναπλάττε- 
Eros πρὸς τὸ βῶτιον, καὶ λανϑάνοντα φύσεως ἐλαττώματα καὶ 
συμπτώματα ϑεραπεύεταε πάμπολλα. μᾶλλον δὲ καὶ κατόπτρου 
πολλῷ κχραταιότερον τὸ τῆς ἱστορίας δείκνυται χρήσιμον. 7j μὲν 90 
γὰρ μυρίας τε καὶ παντοδαπὰς τῶν ἄλλοτ᾽ ἄλλως γινομένων καὶ 
ἀπογινομένων ἀνδρῶν ὑποδειχνῦσα πράξεις xal λόγους σαφεστέ- 
Qa» τὴν τοῦ βελτίονος ἐκ παραϑέσεως ἔχει δεικνύειν ἐκλογήν ve 


14. αὐτὸ em. Bolv. pro αὐτήν. 


iatem. Haec est, quae immortalitati virtutem mandat, nec ut corpora ita 
illam a vermibus sinit absumi. Haec denique est, quae nacta homines que 
dam fortuna fastnque inani elatos et furentibus proximos efficit modera- 
tiores. Korum enim, qui ante fuerunt, calamitates velut securim quandam 
Íntentans, sensim in animos obrepit, quasi magistra quaedam latens, eaque 
docendi ratione naturas paulatim mutat, mores informat, homines ex im- 
prudentibus 'Prodentes facit, cordatos ex vecordibus; et sic ferme a fera 
ique vita ad humanum civilemque cultum totas deducit respublicas. 
dup dum et bonos laudibus tollit, et improbis eum locum assignat, qui 
dapéabitati convenit, splendidissimugs posteris speculum existit. Quemed- 
modum enim qui in speculum intuentur, ipsius ope certiorem assequuti co- 
€nitionem oris colorum ac lineamentorum, vultum quantum in se est fi 
et emendant, sic prorsus iis qui ad historiam accedunt intelligentia infun- 
ditur, eorum mores componuntur, animi, vocis, vitae prava mutatur con- 
formatio restituiturque in melius; occulta denique naturae vitia et affectio- 
mes quamplurimae sanantur, lmuo historia efficacioris longe utili 
quem sit speculum. Illa enim infinitas et plane diversas actiones sermones- 
que hominum, alii alias nati sunt ac decesserunt, ob oculos sic ponit, 
t cerdorem melioris consilii delectum οἱ cognitionem psa collatione facile 





HISTORIAE BYZANTINAE XII. 1. 515 


καὶ μάϑησιν. τὸ δὲ κάτοπτρον, μονομέρη μὲν τὴν ἔμφασιν, A. C, 1941 
συμφυᾶ δὲ τὴν τοῦ ἐνορῶντος φίλαυτον ἔχον ἕξιν, ῥᾳδίως qe e Ῥαν 
' ξαπατᾷ xal τῆς ἀληϑοῦς ἐξίστησι διδασκαλίας. βασιλεῦσιν οὖν 
xai ἄρχουσι πολλοῦ τινος ἄξιον ἂν 7) ἱστορία γίγνοιτο χρῆμα, na- 
ϑραινοῦσα μὴ μέγα φρονεῖν, μήδ᾽ ἐπὶ τῇ παρούσῃ τύχῃ 9ad- 
ῥοῦντας πρὸς τὸ βιαιότερόν τε καὶ τυραννικώτερον ἐξάγειν τὸν Ρ. 866 
τρόπον, ἀλλ᾽ ἀεὶ τὸν βασιλεῖ φυλάττειν μόνον προσήκοντα. ὃ 
μὲν γὰρ γνώμης αὐϑαδείαις δημαγωγούμενος καὶ ὀχλοχρατούμε- 
νὸς ἄγεται μᾶλλον ἢ ἄγει, καὶ δοκῶν ἄρχειν ἔλαϑε πρῶτος 
Ἰοαὐτὸς ὑπὸ τῶν τῆς κακίας εἰδῶν τυραννούμενος. ὃ δὲ τὰς τῆς 
ἡγεμονίας ἡνίας δικαίως τοῖς ἄρχουσι νόμοις ἑκουσίῳ γνώμῃ 
διδοὺς, καὶ ὥσπερ μεθόριον ὑπηκόων καὶ νόμων ἑστὼς, ἐπί- 
σης ἄρχειν καὶ ἄρχεσϑαι κατὰ τὸν ἥμερον καὶ ἀνθρώπῳ ng-B 
ποντα βούλεται τρόπον, πρὸς ἀκριβῆ τινα ζῆλον καὶ μίμησιν ἕαυ-- 
15zóv προβαλλύμενος τοῖς ὁρῶσιν, ἔμψυχον τῷ ὄντι νόμον καὶ 
ἄγαλμα ζῶν ἀρετῆς καὶ τὸ τῆς ἀρχῆς σύμβολον ἐκ τοῦ μᾶλλον 
ἑαυτοῦ πρῶτον, ἢ τοῦ τῶν ἄλλων ἄρχειν, σαφῶς παρεχό-- 
μενος. μηδὲν γὰρ τῶν ἐν βίῳ μόνιμον εἶναι καὶ βέβαιον, μηδὲ 
τὰς χρηπῖδας ἐπ᾿ ἀσφαλοῦς ἑστάναι τῆς τύχης παιδευόμενος ἐκ 
ϑοτῆς ἱστορίας, δέδιε καὶ βραχεῖαν καιροῦ ῥοπὴν, ῥᾷστα δυνα- 
μίνην ἀνατρέπειν ἅπαντα, καϑάπερ οἱ τοὺς κύβους ἐν τῷ παί- Ο 
Luv ἀναῤῥίπτοντες. οὕτω καὶ φύσεως αὐτῆς ὑπέρτερον 1 ἱστορία 
περιφανῶς ἐπεφύχει. 7j μὲν γὰρ τοῦ εἶναι μόνον κυρία γίνεται" 


exhibest. Speculum vero, unam simplicemque imaginem capiens εἰ illum, 
qui se ipsos contemplantibus a natura insitus est, amorem sui participans, 
Band difficulter falli, et recedit saepe a veri declarationo. Regibus itaque 
εἰ principibus magno nestimanda est bistoria: quae ne elatioris animi sint 
Admonet, neve prosperis in praesentia rebus freti mores suos ad v 
rannicumque ingenium deflectant, sed eum vitae servent tenorem, qui 
principes decet. Qui enim animi impotentia quoquoversum abrigltur, σαν: 
piditatibus quasi turbulentae multitudini mancipatus, non tam regit quam. 
Tegitur; et quanquam imperantis speciem gerit, tamen ipse magis quam 
ueteri tyrannico vitiorum imperio tacite opprimitur. Qui vero rerum ha- 
benas iustae legum potestati moderandas tradit sua sponte, ac veluti con- 
fiium quoddam leges inter et subditos stat medius, is aeque et imperare 
studet, et. » quatenus civile est et hominem decet: is intuentibus se 
ipsum diligenter aemulandum atque imitandum proponit, vivam revera le- 
gem et epirantem imaginem virtutis: is denique dignitatis insi 
sibi icat, quod εἰ magis et prios sibi imperet quam caeteris. 
quippe in vita etabile ac firmum esse, nec solido fundamento niti fortunam, 
Ab historia edoctus vel minimam temporis inclinationem extimescit, quae 
omnis tam facile potest subvertere, quam talos ii qui ludendo jaciunt. At- 
que adeo naturae ipsi praestat evidenter historia. Nam penes illam est 























576 NICEPHOR! GREGORAE 


A. M. 68497, δὲ xal τὸ εὖ εἶναι προστίϑησιν" ὃ τοσοῦτον ἐχείνου βέλτιον, 
13.9 ὅσον có ye βλέπειν τοῦ μὴ βλέπειν. (4.) Τὰ δὴ τοιαῦτα τῶν τῆς " 
Dicroplag χρησίμων χἀμὲ πρὸς τὸ γράφειν ὅσα ἐπὶ τῶν ἡμετέρων 
γέγονε χρόνων παρέπεισε, καὶ διηγήματα προστιϑέναι τοῖς φιλο-- 
κάλοις ἀνδράσι μεγάλα τε καὶ σπουδαίας ἀκοῆς ἄξια, καὶ μεγά- 5 
λην δυνάμενα σύνεσιν ἐντιϑέναι τοῖς ὅσοι πραγμάτων ἀεὶ xatvo- 
τέρων ἐμπειρίαν συνάγειν ποϑοῦσι. φέρει γάρ πως οὐχ ἧττον 
κἀμοὶ τὸ πρᾶγμα χάριν τινὰ πρὸς ἤϑους ῥυϑμὸν καὶ ἡδονὴν οὐ 
μικρὰν, μετιόντι συχνότερον ἀφ᾽ ἑτέρων εἰς ἕτερα τῶν διηγημά- 
Egli» πολυειδῆ καὶ ποικίλα" καϑάπερ τοῖς πλέουσι νῦν μὲν πελά- 10 
γεσιν ἔστιν ἐντυγχάνέιν, νῦν δ᾽ ἐκ πελαγῶν ἐς νήσους καὶ ἐπίνεια 
μετιέναι, καὶ πρλυειδέσιν ἐμφιλοχωρεῖν ἐμπορίαις, καὶ zavra- 
χόϑεν καρποῦσϑαι μακρὰν τὴν ὠφέλειαν. (Ε.) ᾿Επεὶ δ᾽ ἱκανῶς 
ἡμῖν τὰ μέχρι καὶ ἐς τὴν τελευτὴν 2dyügovixov τοῦ νέου λέλεκται 
βασιλέως, καίριον Uv εἴη, τούτοις συνάψαντας διεξοδικώτερον 15 
ἘΕ ἀφηγεῖσθαι τὰ ἐφεξῆς. ἐπανακτέον τοίνυν τὸν λόγον εἰς ἁρμονίαν, 
μάλα γέ τοι τῷ τῆς ἱστορίας ὕλῳ προσήχουσαν σώματι. 
T.857 β΄. Τοῦ γάρ τοι βασιλέως τὰ λοίσϑια πνέοντος ἔτι παρὰ τὴν 
290, 15, Ὁδηγῶν μονὴν τῆς πανάγνου ϑεομήτορος, τὸν ἐκείνου πα- 
ρειληφὼς υἱὸν ᾿Ιωάννην ὃ μέγας δομέστικος ὃ Καντακουζηνὸς, 20 
ἔννατον τῆς ἡλικίας ἔτος ἀμείβοντα, καὶ σύν γε αὐτῷ τὸν μετ᾽ " 
αὐτὸν ἀδελφὸν Μιχαὴλ τὸν δεσπότην, ἔτους ὄντα τετάρτου, 


efficere ut simus; haec bene ut simus praeterea tribuit. Quae res tanto 
illi alteri praestat, quanto videre melius est quam haud videre. (IV.) Haec 
et talis, in quibus historiae utilitas posita est, impulere me, ut et ipse litte- 
ris mandarem ea omnia, quae temporibus nostris acciderunt, et ad ea quae 
jam narrata sunt alia adderem in gratiam hominum curiosorum , magna sci- 
Jicet et auditu dignissima, aptaque admodum erudiendis iis, qui novorum 
exemplorum cognitionem comparare usque sibi cupiunt. Affert autem! et 
mihi nihilo minus ea res fructum aliquem peculiarem, quatenus ad mores 
compogmpdos prodest: item voluptatem haud parvam, dum crebro me ab 
aliis ad &lia rerum genera multa et diversa commeioranda transfero. Quod 
δἰ navigantibus usn venit, quibus modo occurrit. » modo ex pelago 
inaulae adeuntur et portus , et immorari variis locis placet multiplicis mec- 
Caturae gratia; ita ut regio pulla sit, ex qua illi magna emolumenta non 
colligant. (V.) At quoniam de iis rebus, quae ad iunioris usque Andronici 
Tnortem gestae essent, satis a nobis dictum est, nunc ab re haud fuerit ea 
quae deinceps acciderunt narrare fusius, ac superioribus conjungere. Re- 

] vocanda itaque oratio nostra ad continuam et aptam rerum seriem, qua ni- 
liil integro historiae corpori convenientius est. 

2. Nondum im, r ultimum spiritum emiserat apud monasterium 
Hodegorum, castissimae Dei genitrici sacrum, cum loannem, eius filium, 
Qui tum nonum aetatis annum excedebat, nec non minorem huius fratrem. 
Michaelem despotam, annos natum quatuor, Cantacuzenus secum assum- 














HISTORIAE BYZANTINAE XII. 9. 571 


πρὸς τὰ βασίλεια τὴν ταχίστην εἰσήνεγχέ τε xul τὴν προσήχου- A. €.1941 
σαν περὶ αὐτὸν δορυφορίαν συνέστησε, πᾶσαν ταῖς βασιλείοις. lo. Ῥα- 
ἰδεοὶ. 1. 
ἀσφάλειαν πορισάμενος πανταχόϑεν, δείσας μή τι πάϑῃ τῶνΒ 
ἀδοκήτων ἐξ ἀφανοῦς, οἷα πολλάκις ἐν τοῖς τοιούτοις συμβαίνει. 
5(8.) ᾿πλεξίῳ δὲ τῷ ᾿Ἀποκαύχῳ, ὃ πολλάκις ἐπιχειρήσαντι πέρας 
οὐχ ἦν τῆς μελέτης λαβεῖν, καὶ νῦν ἀμελεῖν οὐκ ἐνῆν αὐτοῦ. 
πολλάκις γὰρ εἷς ἐπίνοιαν ἐληλύϑει, φονεύσας τὸν βασιλέα καὶ 
ἅμα αὐτῷ Κανταχουζηνὸν, ἑτέρῳ παρασχεῖν τὸ βασίλειον περιζώ-- 
σασϑαι χράτος, ἢ τῷ ϑείῳ τοῦ βασιλέως Κωνσταντίνῳ τῷ dt- C 
Ἰοσπότῃ, ἢ Συργιάννῃ τῷ πολυτροπωτάτῳ καὶ παραπλησίῳ τὴν 
σύνεσιν καὶ τὴν τῆς γνώμης ἐμβρίϑειάν τε καὶ ὀξύτητα. δεινὸς 
γὰρ ὁμοίως ἐκείνῳ καὶ αὐτὸς ἐν τοῖς κατεπείγουσιν ἦν ἐπινοῆσαι 
τὼ τῇ χρείᾳ κατάλληλα καὶ πόρον ὀξὺς τοῖς ἀπόροις εὑρεῖν, 
ὀλίγα μὲν καϑεύδων, τὰ πλεῖστα δ᾽ ἐγρηγορὼς, καὶ σχεπτομένῳ 
15: μέγιστα ἐοικὼς καὶ περὶ μεγίστων, καὶ πλείονα καιρὸν ταῖς 
πράξεσιν ἢ τοῖς λόγοις ἀεὶ παρεχόμενος. εἰ δὲ καὶ πρὸς ἀλήϑειαν» 
ὁμοῦ xal δικαιοσύνην ἐχρῆτο τοῖς προτερήμασι, μέγα ἂν κλέος 
αὐτὸς τοῖς Ῥωμαίων. ἐτύγχανε πράγμασιν ὦν. νῦν δὲ κατ᾽ ἐκεῖνον 
τὸν Ἐπιδαύριον Στρατοχλέα αὐλητὴς μὲν ἦν ἀγαϑὸς, ἄνϑρωπος 
30δ᾽ οὐχ ἀγαθός. γένους γὰρ τῶν ἀδόξων ὑπάρχων ἐκνέου καὶ πενίᾳ 
συντεϑραμμένος νῦν μὲν τούτῳ, νῦν δ᾽ ἐχείνῳ μισϑοῦ διαχο- 
τούμενος διετέλει τὸν χρόνον " κἀκ τῶν ἐλαχίστων μείζοσιν ἠρέμα E 
τοῖς δεσπόταις ἀμοιβαδὸν χρώμενος, καὶ πᾶσιν ἀντιδοὺς τὰ χεί- 
(ra, προδότης σαφὴς καϑιστάμενος, ἔλαϑεν οὐκ οἶδα πῶς 
ptos quamprimum in palatium transtulit, idoneo satellitum praesidio muni- 
vi; omni denique ex parte imperatoriae domus securitati consuluit, veri- 
tus, ne quid inopinati subito accideret, ut illis temporibus fere fit. (IL) At 
Alexius Apocaucus non poterat id negligere, quod aggressus quidem saepe 
rat, ad exitum antem perducere nunquem potuerat." ls enim consilium co- 





perat baud semel de potestate imperatoria, ubi imperatorem cum Cantacu- 
2600 » Alteri deferenda, sive despotae Constantino, imperatoris 
patro, sive Syrgianni, viro versutissimo, qui et ipse Apocanco intelli- 





genüa, gravi iudicio, acerrimoque ingenio proximus fuit. Erat enim 
Apocaucus, lum ille, rebus angustissimis solers id quod usui es- 
set excogitare, et inde expedire se unde difficillimum esset. Somno ute- 
batur parce, homo scilicet vigilantissimus , praeclara meditanti ac de maxi 
ms rebus deliberanti similis, Plus denique temporis agendo dabat quam 
dicendo. Quibus si eximiis sane dotibus ad veritatem iustitiamque usus 
foret, magnum ipse Romanorum rebus extitisset ornamentum. Enimvero, 
ut Epidaurius ille Stratocles, tibicen quidem erat bonus, vir autem bonus 
minige erat. Nam a pueritia, cum ignobilis foret genere et in paupertate 
educitos , locatis modo huic modo illi operis victitaverat; cumque ab mini- 
mis ad maiores sensim gradatimque dominos pervenisset, quos omnes pes- 
sime remuneravit , manifestus nempe eorum proditor, in ipaum quoque fur- 














578 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6849 καὶ ἐς τὴν αὐτοχρατορικὴν οἰχίαν « παρεισφϑαρεὶς, ἐπ᾽ ὀλέϑρῳ 
"t FLA τῶν Ῥωμαίων, ὡς ἔοικε, τύχης καὶ εὐδοξίας. (T.) Toózo vo- 

UO voy ἤδη καιρὸν ἔχειν ἑαυτῷ περιϑεῖναι τὸ βασίλειον κράτος voul- 
σαντι παντοίῳ τοῖς ἐπιχειρήμασι κατὰ τὸν Πρωτέα τὸν Φάριον 
ἐπήει γίνεσθαι. καὶ νῦν μὲν περιϊὼν καὶ ϑωπεύων οὐ μάλα ἠμέλειδ 
“Κανταχουζηνὸν, συνωθῶν τὰ ἐρυϑρὰ ὑποδήσασϑαι ὑποδήματα" 
μηδὲ γὰρ εἶναι λέγων τὸ χρῆμα καινὸν, ἀνάγχην πολλάκις ἐπενεγ-- 
κόντος τοῦ βασιλέως, τὴν πορφύραν λαμπρῶς ὑποδύντα συμβασι- 

Βλένειν, αὐτῷ μὲν περιόντι τῷ βίῳ, ἐκείνου δ᾽ εὐθὺς ἀπαλλάξαντος, 
Ἰωάννῃ τῷ υἱῷ καὶ νέῳ βασιλεῖ. εἶναι γὰρ διπλοῦν καὶ σφόδρα 10 
V.291 ἀναγκαῖον τῷ τοῦ βασιλέως ἐκ πολλοῦ σκοπῷ τὸ καλόν" ἵν᾽ ἅμα 
μὲν αὐτοῖς συνδιοιχῶν τὰ τῆς βασιλείας εἴης πράγματα, ἅμα δ᾽ 
ἐπίκουρος γίνοιο χράτιστος τῆς τούτων ζωῆς. μηδὲ γὰρ ἔτι λεί-. 
πεσϑαι τὸν λάϑρα τῇ βασιλείᾳ ἐφεδρεύοντα, τοῦ διαδεξομένου 
Οπαρομαρτοῦντος ἐς προῦπτον αὐτίκα. (4.) Καὶ ἦν νῦν μὲν ταῦτα 15 
λέγων, νῦν δ᾽ ἐκεῖνα" νῦν δ᾽ ἀναστρέφων καὶ ἀφ᾽ ἑτέρου γινό-- 
μένος ἕτερος " καὶ ἅμα τῇ βασιλίδι τοὺς γένει καὶ δόξῃ προῦχον-- 
τας κατ᾽ αὐτοῦ διεγείρων, καὶ ἰσχυριζόμενος εἶναι τῷ Καντακου- 
ζηνῷ διὰ μελέτης σφόδρα κατεσπουδασμένης, ἔργον ποιησαμένῳ 
ξίφους ἐς τὴν ὑστεραίαν πάντας ἡμᾶς, ἑαυτὸν αὐτοχράτορα κα- 20 
Ῥταστήσασϑαι βασιλέα. ταῦτα λέγων καὶ κατασκευαζόμενος 
ἀνέσεισε καὶ αὐτοὺς δὴ τοὺς xa9* αἷμα τούτῳ προσήκοντας κατ᾽ 
αὐτοῦ" ὡς καὶ αὐτὴν Ἰένναν πεισϑεῖσαν τὴν βασιλίδα μηδὲ τὰς 


tlm palatium nescio qua arte irrepserat, in perniciem Romanae, nt videtur, 
et fortunae et gloriae. (IL) Ille itaque ratus asserendae sibi imperato- 
riae potestatis tempus iam adesse, omnes ire in formas machinationibus 
variis, sicut Pharius ille Proteus, constituit. Modo igitor Cantacuzenum. 
sedulo circumibat et adulabatar, compellebatque ad induendum rubros cal- 
co Quippe rem beud novam fore, postquam imperator toties neceesi- 
tatem imposuisset palam indueadi purpuram, et una imperandi, secum qui- 
dem dum viveret ; atatim autem ubi e vivis excessisset, cum Ioanne filio auo 
eodemque iuniori imperatore: expediime nimirum illud dopliciter, ac ve- 
teri'umperatoris proposito perneceasarium fuisse; quo simul, o Cantacu- 
zene, et illi te collegam in rerum administratione haberent, et vitae suae 
defensorem. Nec euim exstiturum deinceps quenquam, qui 

perio clanculum insidiatorus esset, si is etatim ac palam socius asciscere- 
tur, qui successor esset futurus. (IV.) Et modo quidem haec, modo illa 
dictitabat; εἰ eodem rursus revolvebatur, et ex alio alius existebat. "Tum 
ipse simul cum imperatrice in illum eos incitabat, qui genere et fortunae 
splendore eminebant, illud asserens: in eam curam Cantacurenum enixe 
incumbere, ut, nobis omnibus erastina die contrucidatis, imperatorem δ et 
rerum dominum constituere, — Haec cum diceret affirmaretque, eos etiam. 
in illum commovit, quibuscum erat illi cogoatio, Adeoque id imperatrici 








HISTORIAE BYZANTINAE XII 3. 579 


ἐννέα πενθίμους ἡμέρας παρὰ τὸν τοῦ συζύγου τάφον ἀνύσαι da- A. C. 1941 à 


χρύουσαν, ἀλλὰ μετὰ τρίτην εὐθὺς ἀνιέναι πρὸς τὰ βασῆεια. 
(E) Ἔνϑα ὃ πατριάρχης Ἰωάννης, ᾿Αποκαύκῳ πειϑόμενος, 
ἀνέγνω βιβλίον ἐκ τοῦ χύλπου λαβὼν, συνθήκας περιέχον, ἃς δ 
Ββασιλεὺς αὐτῷ τε πατριάρχῃ καὶ τοῖς περὶ αὐτὸν ἐκ πολλοῦ 
παρέϑετο ἐπισκόποις, περί τε συζύγου καὶ παίδων αὐτοῦ, ὅπη- 
»íxa μαχησόμενος ἀπἥει τῷ Συργιάννῃ πρὸς Θετταλίαν, ἅρπά- 
ζειν ἤδη μετὰ τῆς τοῦ Κράλη συμμαχίας ἐπιχειροῦντι τὴν Ῥω- 
μαίων ἡγεμονίαν. ταῦτα τοίνυν διεξελϑὼν εἰς τὴν τῶν κοινῶν 
Ἰοπραγμάτων ἐπιτροπικὴν διοίκησιν εἰσάγειν ἑαυτὸν ἐπειρᾶτο. δί- 
χαιον γὰρ ἔφασχεν εἶναι καὶ σφόδρα τῶν ἀναγκαίων ἄλλως, κα-Ὲ 
ϑάπερ σώματι ψυχὴν, οὕτω τῇ βασιλείᾳ τὴν ἐκκλησίαν συνῆ-- 
φϑαι. μίαν γὰρ εἶναι σύστασιν καὶ ζωὴν ἀμφοτέρων τουτί. ,, ἐπεὶ 
δὲ xal ταυτὶ τὰ τοῦ βασιλέως γράμματα τὴν σωτηρίαν ἐμοὶ τῆς 
15τε συζύγου καὶ τῶν υἱέων σαφῶς ἀνατίϑησι, ποῦ δίκαιον (φησὶν) 
ἐχείνων ἡμᾶς καταῤῥᾳθυμήσαντας ἀμελῆσαι τῶν συνθηχῶν, καὶ 


In. lo. Pa- 


lacol.1 


οὕτωσί πως ἑκόντας συγχωρῆσαι, κλύδωνας ἀτεχμάρτους ἐπιχε-Ῥ. 859 


ϑῆναι τοῖς τῶν Ῥωμαίων πράγμασιν, ποῖοι κἂν τοῖς ἀνωτέρω 

γεγένηνται χρόνοις δι ἀφέλειαν καὶ ῥᾳϑυμίαν τοῦ τηνικαῦτα 
30 πατριαρχεύοντος 249oevlov ; ἐγὼ τοίνυν ἀντιλήψομαι τῶν κοινῶν 

ὁμοῦ τῇ βασιλίδι πραγμάτων" ἐγὼ καὶ τῆς τοῦ νέου βασιλέως 

προστήσομαι σωτηρίας." 

γ΄. Ταῦτα παρὰ πᾶσαν ἀκηκοὼς προσδοκίαν ὃ ΚαντακουζηνὸφΒ 

ἔλεξε τοιάδε. , Ἐμοὶ δ᾽ οὐ τοιούτων ἐδόχει τὰ πράγματα δεῖσϑαε 

β35λόγων ἐν τῷ παρόντι, ζῶντος ἐμοῦ καὶ συμπαρόντος ὑμῖν, ὃς 


Annae persuaserat, ut δὰ mariti tumulum plorans novendialem luctum non 
abeolverit, sed post triduum statim in palatium se receperit. (V.) Ibi Io- 
annes pairiarcha, suadente Apocauco, eductos sinu codicillos recitavit, 
quibus id continebatur, quod et patriarchae ipsi e£ consortibus episcopis 
imperator, coniugis et liberorum causa, iampridem mandaverat; tum scili- 
cum in Thessaliam profectus eat, τὲ Syrgiannem bello persequeretur, 
jui acceptis a Crale auxiliis Romanum imperium invadere iam instituerat. 
ille recitatis in tutoriam rerum üstrationem conabatur se intru- 
. lustum enim aiebat esse alioqui ac perquam necessarium, perinde 
animam corpori esse coniunctam: utrumque enim 
; Cum vero et codicilli exstent imperatoris manu 
; liberorum salutem mihi haud dubie committunt, 
socordia nostra mandata illa negligi, ac volenti- 
1ctus Romanae rei superinduci inopinatos, quales 
unt, Arsenii, qui tum patriarcha erat, simplici- 

gitur reipublicae administrationem cum 

defendam iunioris imperatoris. "" 

eter omnem exspectationem auditis, ,, Mihi 
ibus indigere rea in praesenti haud videntur, eu 


Ei 


1 





580 NICEPHORI GREGORAE 


A, N. 6849 xal τοῦ βασιλέως περιόντος τῶν κοινῶν πραγμάτων ἤμην διοι- 
1μὰ.9. χητὴς σχεδὸν ἁπάντων καὶ ῥητῶν καὶ ἀποῤῥήτων κοινωνὸς 
V.292 ἐκείνῳ. ἴσασι δ᾽ οὖν καὶ ἹΡωμαίων οἱ πλείους, καὶ πρό γε πάντων 
ἡ βασιλὶς αὕτη, ὡς τἄλλα μὲν πνέων ἤμην ἐκείνῳ ταὐτὰ, καὶ 
οτῆς ἐκείνου γνώμης ἅπαντ᾽ ἐξήρτητο τὰ ἡμέτερα, καὶ πάντ᾽ 5 
ἔδρων. ἐγὼ προϑύμως ὅπόσα ἐκείνῳ δεδογμένα ἦν, καὶ μηδὲν 
᾿αὖϑις ὃ μὴ δεδογμένον ἦν ἐκείνῳ" τό γε μὴν τοῖς βασιλικοῖς ἐνδύ-- 
μασι χοσμηϑέντα με συμβασιλεύειν αὐτῷ κατὰ τὴν ἐκείνου σπου-- 
δὴν καὶ βούλησιν, τοῦτο δ᾽ οὐδαμῇ πρὸς βουλήσεως ἔμοιγε ἦν. 
τὴν δ᾽ αἰτίαν ἐν τοῖς τῆς ἐμῆς καρδίας ϑαλάμοις καϑεύδειν ἀπόβ.. τὸ 
Ὦ ῥητον ἐν τῷ παρόντι δίκαιον εἶναι νομίζω. ὅτι δὲ καὶ τὴν μετὰ 
ϑάνατον αὐτοῦ διοίχησιν καὶ ἐπιτροπὴν τῶν βασιλικῶν καὶ δη-- 
μοσίων πραγμάτων ἐμοὶ παρέϑετο πολλάκις, καὶ τὸ τοῦ υἷοῦ 
xol βασιλέως Ἰωάννου τῇ ἐμῇ ϑυγατρὶ προεμνηστεύσατο κῆδος, 
τά τε ἄλλα, καὶ διὰ τὸ μὴ κίνδυνόν τινα παρακύψαι, καὶ τοῖς 15 
κϑιγοῖς xal καϑόλου παρεισφϑαρῆναι πράγμασι, μάρτυς ἀπαρέγ-- 
Ἐγραπτος 4fvva ἡ βασιλὶς αὕτη. (B.) Φαίην μὲν οὖν, ὡς ἰδιο-- 
τροπίαν τινὰ τῆς ἑαυτοῦ καλῆς ποιούμενος ἐκεῖνος γνώμης, τοιοῦ-- 
τος ἦν ἐμοί, φαίην δ᾽ ἂν μᾶλλον, εἰ χρὴ τἀληϑῆ λέγειν, ὡς 
οὐδ᾽ αὐτὸς οὐδαμῆ ποτε ἐνέλιπον πάντα δρῶν καὶ λέγων ὑπέρθο 
τῆς αὐτοῦ ζωῆς, καὶ προτιμῶν ἀεὶ τῆς ἐμῆς καὶ προτιϑεὲὶς τὴν 
-  uiyov. καὶ ἵνα τἄλλα πάντα παρίντες ἑνός mov καὶ δυοῖν 
Ῥ.ϑδομγησϑῶμεν " ἄρτι τοῦ βασιλέως καὶ πατρὸς Μιχαὴλ τελευτήσαν-- 


7. τό γε μὴν em. Bolv. pro τότε μήν. 


ite &c praesente me, qui vivo imperatore publicas res administrabam. 
[ere omnes; quicum ille dicenda pariter tacendaque omnia communicabat. 
Norunt certe et pl Romonorum, et prae caeteris Augusta haec ipsa, 
ut reliquis in rebus i omnino cum illo sentirem, et nostra omnia ab il- 
lius voluntate penderent; ut, quidquid illi visum esset , alacriter exsequi 
solerem, ac rursus nihíl quod non illi visum ess« t tamen, cum is magno- 
pere cuperet velletque me insignibus imperatoriis ornatum cum eq impe- 
rare, ab ea re omnino voluntatem meam abhorruisse. Cuius rei causam 
sub intimo pectore manere abditam rectius puto hoc tempore. Quod autem 
mihi res tam ijperatorias quam publicas post mortem suam administrandas 
commendaverit saepenumero, loannique imperatori filio suo filiam meam 
destinaverit uxorem, tum ob alia, tum ne quid periculi suboriretur, atque 
in perniciem rei publicae totiusque imperii obreperet, testis est omni ex- 
ceptione maior Ánna haec imperatrix. (IL. Possim quidem illum dicere, 
cum in me talis foret, singularem quandam excellentis animi sui indolem 
re ipsa deciarasse. lllud tamen affrmaverim potius, si verum oportet di- 
cere, me vi haud destitisse unquam pro salute ipsius omnia facere 
sc dicere, vitaeque iliius mesm semper posthabuisse. Atque ut omissis 
caeteris unum aut alterum afferamus exemplum: recente adbuc iinperatoris 









HISTORIAE BYZANTINAE XII. 3. 681 


τος, πρὸς ὁπόσην ἐμπέπτωχε ϑάλασσαν λογισμῶν, ἀκηχοὼς A.C. 1941 
τῶν περὶ βασιλείας προτιϑεμένων Ῥωμαίοις ὅρκων πρὸς τοῦ fta-Im ἴον εν 
σιλέως xai πάππου, καὶ ὁπόσα τὴν ἐκείνου ψυχὴν κατέκλυσαν ᾿ 
| ῥόϑια λύπης, xal ὅπως πλὴν ἐμοῦ τῶν πάντων ἦν οὐδεὶς αὐτῷ 
δπαρήγορος τότε δεξιὸς καὶ ψυχῆς πιπτούσης βαχτηρία καὶ 
κινδυνεύοντος φρονήματος ἀπόῤῥητον φάρμακον, καὶ οἷον ἀνα- 
ψύξεως ζέφυρος, οὐκ οἶμαι δεῖν παρ᾽ εἰδόσιν εἰς μῆχος ἐχτείνειν V 
τὸν λόγον. ὕμως ἐπειδὴ, πρὶν Βυζάντιον ἁλῶναι, διαδρὰς τὸν 
ἐπηρτημένον κίνδυνον, ᾧχετο φυγὰς ἐς τὴν Θράκην καὶ τὰ ἐν 
Ἰοταύτῃ φρούρια, καὶ ἔδει μὴ φίλου μόνον ἐχείνῳ πιστοῦ, ἀλλὰ 
xai χρημάτων xal δαπάνης παντοδαπῆς (πάντων γὰρ καϑάπαξ. 
ἦν ἐστερημένος πρό γε τῆς φυγῆς ὁμοῦ καὶ κατὰ τὴν φυγὴν ἐκεῖ- 
νος), οὐ μόνον πρὸς τὴν ἐνεστῶσαν ἐχείνῳ κεχένωχα χρείαν ἀφϑό-- 
-vug ἐγὼ, ónóca μοι περιῆν ἐκ πατέρων καὶ προγόνων πάμπολλα C 
᾿δχρήματα" ἀλλὰ xal πάσης ἔγωγε τῆς στρατιᾶς ὑπάρχων αὐτὸς 
ἡγεμὼν οἴκοϑεν ἀεὶ χορηγῶν καὶ αὐτῇ διετέλουν τῶν μισϑωμά- 
των ἀνενδεᾶ τὴν δαπάνην. ὃ γὰρ αὐτὴν προϊέμενος τὴν ψυχὴν 
ὑπὲρ τῆς ἐκείνου ψυχῆς, ἧς ὃ πᾶς φὺκ ἔστιν ἀντάξιος κόσμος 
xal τὰ τοῦ κόσμου χρήματα, σχολῇ γ᾽ ἂν αὐτῶν ἐφεισάμην 
3οχρημάτων καὶ κτημάτων καὶ κτηνῶν ἁπάντων. (Γ.) Καὶ ἵνα àD 
τῶν ἐν μέσῳ κινδύνων συμπτώματα καὶ τοὺς τῶν μακρῶν ἐκεί- 
γων δρόμων καὶ περιδρόμων ἱδρῶτας κατὰ τὴν ἑπταετῆ περίοδον 
ἐκείνην παρέλϑωμεν" ἐπειδὴ (δόξαν οὕτω ϑεῷ) τὴν βασιλίδα πό- 
λιν ἑλὼν μόνος ἦν αὐτοχράτωρ αὐτὸς, τῶν ἐμῶν οὐκ ἐπελάϑετο 
morie, quem ille in cogitationum aestum inciderit, ubi sacramenta cogno- 
Viet, quae imperator avus Romanis detulerat, ad imperii successionem 
pertinentia ; quot illius animum curarum fluctus inundarint; ut me excepto 
nemo omnium ipsi tunc affuerit dexter consolator, qui labentis animi velut. 
adminiculum foret, ec vacillantem constantiam arcana ope sustentaret, et. 
quasi zephyrus quidam recrearet, haud puto longiori oratione scientibus 
Yobis commemorandum. At cum idem, vitato quod imminebat periculoy 
Priusquam caperetur Byzantium, in Thraciam eitaque illic castella aufugis- 
κί, opusque tunc esset non amico fideli solum, sed et pecunia et infinito 
mmptu (omnibus enim rebus ille ante et post fugam plane deatitutua erat), 
Aon modo in usum illius praesentem ea omnia liberaliter effudi, quae mihi 


in bonis erant guamplorima, ἃ patribus moribusque ad me transmises 
sed et toti exercitui, cuius eram 


fie peperciasem., CIL.) Atque ut varios su 
V »us et. 





582 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6349 πρὸς ἐκεῖνον ἐρώτων καὶ πόϑων" ἀλλὰ πάντας ἔστρεφε xa9* ἑαυ-- 
14.9 5, λογισμοὺς, ἀνερευνῶν ὅτι ἂν ἀποδοίη βραβεῖον ἄξιον ἐμοί, 
Ἑκαὶ ἐπεὶ μεῖζον ἄλλο τῆς βασιλείας οὐχ εὕρισχε, ταύτης, τὸν 
δεύτερον φάναι πλοῦν, κοινωνὸν ἑαυτῷ καὶ βασιλέα ποιεῖσϑαε 
διὰ μάλα μακρᾶς ἐποιεῖτο σπουδῆς. ἠδεῖτο γὰρ, πρῶτον μὲν, 5 
Δαρεῖον ἐχεῖνον τὸν τῶν Περσῶν βασιλέα, εἰ βάρβαρος μὲν 
Υ. 998 ἐκεῖνος ὧν, ὅμως διὰ τὴν τοῦ Ζωπύρου φιλίαν ὅλαις ὁρμαῖς 
τῆς ψυχῆς τὴν περιβόητον παραιτεῖσϑαι διετείνετο Βαβυλῶνα 
Ἑκαὶ ἅμα αὐτῇ τὴν Χαλδαίων καὶ ἹΠήδων ἀρχὴν, εἰ Ζώπυρον 
ὑγιᾶ πάντη ϑεάσαιτο" αὐτὸς δὲ παιδείας ἀνθρώπῳ πρεπούσης 10 
καὶ πατρίου βασιλείας τρόφιμος ὧν ἐκείνου πρὸς ἀμοιβὴν τῶν 
καλῶν ὀφθείη δεύτερος. ἔπειτα οὐ τοσοῦτον ἐμοῦ γε ἕνεκα 
τοιαῦτ᾽ ἔφασκεν ἐμοὶ διδόναι βραβεῖα, ὅσον τῆς αὐτοῦ συστά-- 
σεως, καὶ ἅμα παίδων καὶ συζύγου, ζῶντός τε καὶ τελευτήσαν-- 
τὸς αὐτοῦ. (4.) Ἐγὼ δ᾽ ἀχήρατον ἐθέλων φυλάττειν τὸ τῆς 15 
Ρ.861 ἐμῆς πρὸς ἐκεῖνον φιλίας τερπνὸν, καὶ μὴ δοκεῖν δι᾿ ἔρωτα δό-- 
ξης ὅσα ἡμῖν ἐσπούδασται δρᾷν, οὐχ εἱλόμην οὐδὲν τῶν ἅπάν.- 
των, οὔτε μέτριον οὐδὲν, -οὔϑ᾽ ὅσα τὴν τοῦ μείζονος ἔχει δόξαν 
λαβεῖν - ἀλλ᾽ ἔμεινα τούτων ἁπάντων ἀϑῶος ἄχρι καὶ εἰς δεῦρο. 
(Ε) *4 δὲ νῦν ὃ πατριάρχης ἐπιτροπίας προτείνει γράμματα, 20 
τῆς τότε χρείας ἕνεκα τούτῳ γεγένηνται, καὶ οὐδαμῆ περαιτέρω. 
ἐδεδίει γὰρ ὃ βασιλεὺς, οἷα πολλὰ τὸ αὐτόματον παρὰ πᾶσαν 
Β ἐπάγει τὴν προσδοκίαν; μὴ αὐτός τε κινδυνεύσῃ καὶ σύν γε αὐτῷ 
καὶ αὐτὸς ἐγὼ συμπαρὼν, d τὴν θιαδοχὴν ἀεὶ παρετίϑει τῆς fla 
dil: sed totom se ánimo atque cogitatione convertit δὰ investigandum prae- 
mium, quo me posee digne remunerari. Cumque nil imperatorio apice 
sublimius inveniret, in id enixe incubuit, ut saltem collegam me imperato- 
remque faceret. Nam primo quidem eum pudebat, postquam Darius ille 
rex Persarum, homo barbarus, Zopyrum sic amavisset, ut inclyta illa 
Babylone ac toto praeterea Chaldaeorum Medorumque imperio carere, Zo- 
yrüm autem videre omnibus membris sanum ardentissime optasset; pude- 
DIC inquam, hominem humanioris disciplinae εὖ paterni imperii alumnum, 
victum ab illo videri se in referenda gratia. Deinde addebat, haec mihi a 
se praemia persolvi non tam mei causa, quam ut stabilitatem suam tue- 
retur, atque ut vivo mortuoqne se liberis suis simul et coniugi consultum 
emet. (IV.) At ego, quam voluptatem percipiebam ex amore erga illum 
meo, eam mihi sinceram servare cupi: ec ταν νὰ studio fecissem, 
loriae et honoris videri cupiditate fecisse, nullum sive mediocre sive ma- 
us splendidiusque praemium accipere volui; sed iis omnibus vacuus et pu- 
rus ad hodiernum usque diem permansi. (V.) Hi circa tutelam co- 
éidili, quos patriarcha nunc profert, illius non ulterioris temporis causa 
seripti-sunt, Verebatur scilicet imperator, qualia multa praeter omaem 


opinionem fortuitus casus invehit, ne et ipse periclitaretur , et ego quoque, 
ai 


ius comes et socius; cui ille et imperii et suarum omniom rerum succes- 











HISTORIAE BVZANTINAE XII. 8. 588 


σιλείας καὶ τῶν οἰκείων ἁπάντων. μηδὲ γὰρ εἶνφι τῶν δυνατῶν, A.C. 1341 
ἐν ἐκείνῳ τῷ ἀγῶνι τοῦ βασιλέως κινδυνεύοντος, ἐμὲ ζῶντα ALIAS 
πεσϑαι. οὕτω γὰρ ἀλλήλαις ἡμῶν αἱ ψυχαὶ συνεχέκραντο, ὡς 
καὶ πάντας Ὀρέστας ὁμοῦ καὶ Πυλάδας περιφανῶς τῆς ἡμῶν 
5 ἡττᾶσϑαι συμπνοίας. εἰ γὰρ ἦν ἐφικτὸν, ἀπιόντος εἷς Θετταλίαν 
τοῦ βασιλέως, ἐν Βυζαντίῳ μένειν ἐμὲ, οὐκ ἂν ἐπισκόπων Ida C 
παὶ πατριάρχου καὶ συνθηκῶν περί τε γυναικὸς καὶ παίδων καὶ 
"βασιλικῶν πραγμάτων. ἀλλὰ τοῦ τηνικαῦτα καιροῦ πρὸς τὴν 
τοιαύτην τὰ πράγμαξα περίστασιν συνελάσαντος, οὕτως ἐφ᾽ ὧρι- 
10 σμένῳ τὰ τῆς τοιαύτης ἐπιτροπῆς ἐκείνῳ συνεκλείετο τῷ χρόνῳ. 
6 δὲ τὸν τοῦ βασιλέως ϑάνατον ὥσπερ ἕρμαιον εἷς φιλαρχίαν, ὡς 
ἔοικεν, εἰληφὼς elc μέσον ἄγει δημοσιεύων τὰ πάλαι τοῦ βασι- Ὁ 
λέως γράμματα, μηδαμῆ τῇ παρούσῃ προσήκοντα χρείᾳ" ὡς 
μηδὲ πολλῶν ἐμοὶ πρὸς ταῦτα δεῖσϑαι τῶν λόγων, πρὸς ἕτερα 
15τῆς παρούσης χρείας τὰ πράγματα συνωθούσης. (ς΄.) Ἐμοὶ γὰρ, 
ἵνα τὸ προσῆκον πέρας τοῖς ἐμοῖς ἐπενέγκω λόγοις, τὰ αὐτὰ τῷ 
ϑείῳ διεξιέναι λείπεται Παύλῳ" ὅτι τὸν δρόμον τετέλεχα, καὶ τὴν 
πίστιν τετήρηχα" λοιπὸν ἀπόχειταί μοι ὃ τῆς δικαιοσύνης στέ- 
gavoc. ὃς ὑπὸ δυοῖν ὁριζόμενος τουτωνὶ, τῆς τε ἐπιτροπῆς xal 
30 διοικήσεώς φημι τῶν βασιλικῶν πραγμάτων καὶ τῆς τοῦ νέου 
βασιλέως ἐπὶ τῇ ἐμῇ ϑυγατρὶ μνηστείας, 7j μὲν ἐπιτροπὴ καὶ 
διοίκησις τῶν βασιλικῶν πραγμάτων, κατὰ συνέχειαν ἐκεῖϑεν ἀεὶ 
ἀὠκβαίνουσα, πρόσεστιν ἔτι μοι. λοιπὸν δ᾽ ἂν εἴη καὶ τὰ τῆς 


sionem semper commendaverat; praesertim cum fieri haud ut, ei in. 
discrimen adduceretur salus imperatoris , superstes ego exo bdo evade- 
rem. "Tanta siquidem inter nos animorum erat coniunctio, ut Orestarum 
simul jue omnium amicitiam concordia nostra longe superaret. 
Xtenim αἰ, imperatore in Thessaliam profecto, Byzantii remanere me li- 
cuisset, non episcopis certe opus fuisset, non patriarcha, non mandatis, 
quae coniugi et liberis et rebus imperatoris consulerent. Sed ut 

m conditio eo res adduxerat, ita certo ac definito illius ij n 
poris spatio eiusmodi tutela fuit circumscripta. Nunc vero ille imperatoris 





etus inde 
incum- 





684 '  NICEPHORI GREGORAE 


A, Μ. 6849 τῶν παίδων μνηστείας ἤδη τελεῖσϑαι." Καὶ ἐπὶ τούτοις ὃ σύλλο-- 
ἰμὰ. 9. γος ἔληγέ τε καὶ διελύετο. 
p.seg δ΄. Ὁ δ᾽ ᾿Ἡπόκαυχος, ἅμα τῷ πατριάρχῃ προσιὼν ἰδίᾳ τῇ 
V.294 βασιλίδι, μήτε μηδενὸς ἀκούειν ἀνέπειϑε τῶν ἀπὸ τοῦ Καν- 
ταχουζηνοῦ λεγομένων, καὶ ἅμα τῆς τῶν πραγμάτων ἐπιτροπῆς 5 
ἀπέχεσϑαι τελέως παρακχελεύεσϑαι. μηδὲ γὰρ εἶναι χρείαν ἔτι τού-- 
του, τῆς βασιλίδος ὁμοῦ τῷ υἱῷ δυναμένης πᾶσιν ἐπιστατεῖν 
πράγμασι, παραδυναστεύοντός τε καὶ παρασπίζοντος τοῦ πα- 
τριάρχου, κατὰ τὴν πάλαι δοϑεῖσαν πρὸς βασιλέως ἐπιτροπείαν 
Βαὐτῷ. ταῦτα λέγων καὶ πείϑων ἐλάνθανεν οἵους καὶ ὅσους τοὺς 10 
ἀγρίους τρέφει ϑῆρας τῶν λογισμῶν ὡς ἐν λόχμῃ τῇ ψυχῇ. 0u- 
ζωγράφει δ᾽ οὖν καὶ ὑπεσήμαινεν ἀμυδρῶς τοῖς συνετωτέροις 
τῶν λόγων αὐτοῦ καὶ σχημάτων τὸ ἀλλοπρόσαλλον, οἷον ἐχρήξεε 
χειμῶνα κατὰ Ῥωμαίων ὃ ἄνθρωπος, προσειληφὼς τὸ δύνασθαι. 
(B.) Ὅσον μὲν yàg προσῆν Καντακουζηνῷ πανταχόϑεν τὸ δύνω- 15 
Οσϑαι, τοσοῦτον ᾿ἡποχαύχῳ περιῆν ἀσϑενείας" ὅσον, δ᾽ ᾿Ἵπο- 
καύχῳ τὸ βούλεσθαι χείριστα δρᾷν, τοσοῦτον τῷ Καντακουζηνῷ 
τὸ μὴ βίαιον πράττειν μηδὲν ὁπωσοῦν κατὰ τῶν ὅσοι ξιφήρη 
χεῖρα τῇ τούτου ζωῇ καϑοπλίζουσι. ἹΚαντακουζηνὸς γὰρ, παρὸν 
ix τοῦ ῥάστου καχοὺς φωραϑέντας αὐτοὺς καϑελὼν, ἀπονητὶ 30 
τὸ τῆς αὐτοκρατορίας περιζώσασϑαι σκῆπτρον, τοῦτο μὲν οὐ 
βεβούληται, ἀλλὰ τὴν αὐτῶν ἐχπλαγεὶς ἀγνωμοσύνην οἴχοι χα- 
Ῥτέμεινε σιωπῶν ἐπὶ δύο καὶ τρεῖς που τὰς ἡμέρας. ὃ δ᾽ dnóxav- 
xoc, πειρώμενος μὲν, οὐ δυνάμενος δὲ καϑελεῖν “Κανταχουζηνὸν, 
bunt: reliquum est, ut liberorum nostrorum coniunctio factis sponsalibus 
senciatur." Post haec finito colloquio dimissi sunt ii qui convenerant. 
4. At Apocaucus cum patriarcha ad Augustam privatim accedit 
auadetque , ut nihil eorum quae a Cantacuzeno dicta sint audiat, simulque 
wt ei rerum administratione prorsus interdicat. — Nec enim illo amplius 
opus esse; quandoquidem imperatrix ipsa cum filio posset rerum tractare 
gubernacula , collega ac defensore patriarcha, cui tutela iampridem ab 
Perstore delata fuisset. Haec cum diceret ac persuaderet, non declara- 
& quae et quot immania in animo consilia aleret, qua ilva feras. lis 
tamen qui intellipentiores erant inconstantia illa in dictis atque in per- 
sona retinenda adumbrabat saltem εἰ leviter designabat, quas ille Romano 
imperio tempestates illaturus foret, ubi nactus esset, potestatem. (IL) Quan- 
tum enim ubique poterat Cantacuzenus, tantum Apocauco deerat virium: 
quantumque Apocaucus ad pessima quaeque erat proclivis,, tantum ab- 
erat Cantacuzenus ab ulla vi inferenda iis, qui manum in ipsum violentam 
armassent. Cum enim isti facillinum esset manifesti scel. t 
rimere, et imperatoriae dignitatis insignia nullo latere usurpare, id qui- 
lem facere noluit: sed eorum ingratum animum vehementer admiratus do- 


mi se continuit, alleroque aut tertio demum die silentium rupit, Apocau- 
cus vero, conatus quidem, sed frustra, Cantacuzenum de medio tollem, | 











.HISTORIAE BYZANTINAE XII. 4. 685 


ὃν μόνον ἀντίπαλον κράτιστον εὕρισκε τοῖς αὐτοῦ δολεροῖς o- A. C.1941 
γισμοῖς, 9j jx ἔληγε τὰ ἑαυτοῦ διηνεκῶς ἐνεργῶν. ixasos I9. 1o: Pa- 
γισμοῖς, ὅμως οὐχ ἔληγι ηνεκῶς ἐνεργῶν. t 
κὸν γάρ τι χρῆμα διανοίας ὁμοίως πέφυκε πλοῦτος καὶ δόξα, 
παρ᾽ ἀξίαν τινὶ προσγενόμενα, καϑάπερ 7 μέϑη. εἰς γὰρ δόξαν 
5xal περιφάνειαν ἐξ ἀσήμου γένους ἐληλυϑὼς, συνεργοῦντος xal 
περιϑάλποντος Κανταχουζηνοῦ, χαὶ πλοῦτον μάλα πολὺν χαὶ 
ὑπὲρ τὴν τύχην τὴν ἑαυτοῦ συναϑιροίσας, τοῦ καϑήχοντος εὐθὺς 
ἐξέστη φρονήματος, καὶ τυραννίδος ἐν τοῖς τῆς ψυχῆς ϑαλάμοις 
ἔχρυψεν ἔρωτας, καὶ πάντ᾽ ἐκεῖϑεν ἔπραττε, καὶ πάντα συνεισ-- 
10 ἤγεν ὅσα γεωργεῖ τῆς τοιαύτης κακίας τὴν βλάστην. (Γ.) ΒοᾷΡ. 863 
δὲ xal αὐτὰ μονονουχὶ φωνὴν ἰχπέμποντα λαμπρὰν τὰ τῶν αὐτοῦ 
γε οἰκιῶν οἰχοδομήματα, μέχρι νῦν τὴν ἐχείνου κακίαν ἐχτραγῳ-- 
δοῦντα- λέγω δὴ τὸ τῶν ᾿Ἐπιβατῶν φρούριον" ἔπειϑ᾽ ὅσα περὶ 
τὸ τεῖχος τῆς βασιλευούσης τῶν πόλεων ἤγειρεν, οἷον ἀμφίβιον 
15 καὶ γῇ καὶ ϑαλάσσῃ μεριζομένην ἔχοντα δίαιταν. πύλας γὰρ ixa- 
τέρωϑέν σφισιν ἐτίϑετο πρός τε γῆν καὶ πρὸς ϑάλασσαν" ἵνα 
διωχόμενον ἐκ ϑαλάττης ἤπειρος ὑποδέχοιτο, καὶ τοὐναντίον Β 
αὖϑις φεύγοντα τὴν ἤπειρον 7j συνοῦσα καὶ, οἷον εἰπεῖν, ναυλο-- 
1 χοῦσα τριήρης παρὰ τὴν οἰκίαν γίνοιτο. παραπομπὸς ἐπ᾽ ἀπί- 
. ?0crov στοιχείου ϑαλάττης ἄχρι τῆς νήσου Πριγκίπου, ἢ ὅποι 
τῆς τύχης ἄγοι τὸ πέρας αὐτόν. ἔστησε γὰρ κἀκεῖ, καὶ ὁπηδή-Ὗ.995 
ποτε καταφυγεῖν ἐβούλετο, φρούρια καὶ πύργους οὐρανομήκεις. 
οὕτω μοχϑηρὸς ἦν ὃ ἀνὴρ ἐξ ἀρχῆς, καὶ μελέτας ἔκρυπτεν ἐν τῇο 


1neol. 1 





18. φεύγοντα pro φεύγοντι positum esse observat Boiv. 


[ood solum eundemque potentissimum adversarium consiliis suis fraudu- 
is obstare comperiebat, suo tamen more agere non desinebat. Inest 
enim illud opibus pariter et honoribus, ut indigno obvenerint, eius 
xaentem non secus atque ebrietas ex sua sede dimoveant. Namque hic, 
€um ad honores et fortunae splendorem pervenisset , magnaque opum quae- 
nti illico de statu animi declinavit, 

ietori infixos fovit. Hine ille nihil 

eiusmodi malorum stirpem aleret. 

!à paene voce insanae substructio- 

m illius improbitatem splendidissime 

castellum, et quaecunque ille 
m quasi naturam habentia, ter- 
addiderat a mari et ἃ terrag 







u terra eiectum triremis illa fa- 
3i in portu, per infidum elementom. 
*cunque illum fortunae exitus voca- 
» se volebat recipere, castella cae- 
vir ille improbus ipso statim initio 
st animo Sogitationes Quanquam 


586 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6849 ψυχῇ xaxlac xal δόλου μεστὰς, εἶ xol μηδὲν αὐτῶν ἀπόνασϑαξ 


Ind. 9 


οἷ ἐξεγένετο, τοῦ ϑεοῦ ματαίαν πᾶσαν αὐτοῦ σπουδὴν xal μελέ-- 
τὴν δειχνύντος, ὡς εἰρήσεται προϊοῦσιν ἡμῖν πλατύτερον. 

D f£. Τῆς δὲ φήμης ῥυείσης εἰς ἅπαν τὸ στρατιωτικὸν, καὶ 
ὅσοι τῶν συνετωτέρων ἐκ πασῶν παρῆσαν τῶν πόλεων, ὡς οἴκοι 5 
καϑίσας ὃ Καντακουζηνὸς πάντων πραγμάτων ἀπέσχετο, πολὺς 
ἀνήπτετο ϑόρυβος κατά τε πασριάρχου καὶ 4noxaüxov, καὶ ef 
τινές που τῶν ἐν τέλει σφίσιν εἶεν ὁμόφρονες. εἶναι γὰρ τῶν ἀμη-- 
χάνων ἔφασκον, ἀφέντας τὸν πλουτοδότην καὶ κοινὸν τροφέα Καν-- 
τακουζηνὸν, καὶ συστρατιώτην μᾶλλον ἢ στρατηγὸν, καὶ συν-- 10 

Ἑταλαιπωρεῖν εἰδότα κατά τε τὰς ὑπαίϑρους καὶ χειμερίας στρατο-- 
πεδείας αὐτοῖς, ἕπεσϑαι μεμηνόσιν ἀνδράσι, καὶ ὑπὸ φϑόνου 
καὶ βασκανίας διεφϑορόσιν, ἢ μᾶλλον ἀμαϑέσι παντὸς ἀγαϑοῦ, 
πόσα πύλεις οἶδεν ὠφελεῖν, καὶ φοβεῖν ἐχϑροὺς, καὶ βασιλικοῖς 
ἐπίδοσιν διδόναι πράγμασιν. ὥστε χαὶ τοῦ ϑείου προτεϑέντος 15 
εὐαγγελίου κατὰ τὸ πάλαι κρατῆσαν ἔϑος, ὑπὲρ ἀσφαλείας καὶ 
πίστεως ὀμνύειν τῶν βασιλέων, αὐτοὶ καὶ τοῦ τῆς βασιλείας ἐπι-- 


P.965 τρόπου Καντακουζηνοῦ προσετίϑεσαν τοὔνομα. ὅτε δὴ καὶ ἄντι-- 


λέγειν ἐπιχειροῦντι τῷ ᾿Αποκαύχῳ ἐπεπήδησέ τις ἐξαπίνης ξιφήρης, 
ἐχεῖνο τὸ Ὁμηρικὸν ἐπειπὼν, αἶψά τοι αἷμα κελαινὸν ἐρωήσει 20 
περὶ τὸ ξίφος. ᾧ δὴ καὶ πολλοὶ τῶν στρατιωτῶν συμφφονήσαν- 
τες ϑορύβου πολλοῦ καὶ βοῆς ἐνέπλησαν τὰ βασίλεια " ὡς περι-- 
δεεῖς γενομένους ἐχείνους ὁμοῦ τῇ βασιλίδι οἰχτροὺς ἱχέτας γε- 


mullum inde fructum colligere ei cont eludente scilicet Deo consilia 
Milius ac molitiones, ut fusius infra de imus. 

5. Manante autem fama per totum exercitum , et ad eos omnes, qui ex 
quacunque urbe intelligentissimi aderant, sedentem domi Cantacuzenum 
80 rerum administratione prorsus se abstinere, tumultus ingens adversus 
et patriarcham et Apocaucum, et si qui ex ducibus consiliis eorum fave- 
rent, accenditur. egabant enim fieri posse, ut Cantacuzenum quidem 
obliviscerentur , virum beneficentissimum , communem altorem et parentem, 
nec tam ducem quam commilitonem suum, qui secum sub dio mediaque 
hieme bellicos labores tolerare didicisset, homines autem sequerentur fu- 
riosos, invidia et obscuro odio contabescentes; homines omnis boni igna- 
ros, quod aut urbibus prodesse, aut hostes terrere, aut res imperaterias 

set in maius provehere, Admoto itaque, sicut veteri more receptum est, 

livino Evangelio, per quod iurarent defensuros se imperstorum vitam et 

fidem servaturos, addidere bi et Cantacnxeni nomen, imperii procuratoris. 

Cumque ad contradicendum. leretur Apocaucus, in eum statim qui- 
dam irruit stricto gadio, et n Homericum Siede 

obscuro ferrum hoc iam sanguine . 
Cui quidem militum muolü assensi magno tumultu et dlusore anlam imple- 
verunt: ita ut, Augusta et illi qui cum ea erant, metu exanimati, Cantacu- 














HISTORIAE BYZANTINAE XII. 5. 687 


»έσϑαι Κανταχουζηνοῦ. ὃς ys καὶ μηδὲν τῆς σφῶν ὑπολογισά-- A. C. 1941 
μενος κακχογνωμοσύνης εἷς μέσον ἧκεν εὐθὺς, καὶ ὁμοῦ τῷ το, m 
ὀφθῆναι πρὸς γαλήνην ἐχώρει và τοῦ ϑορύβου xal κλύδωνος Β΄ 
ἐχείνου κύματα, καὶ εἰς εὐδίαν ὁ τοῦ χειμῶνος ἐκείνου γνόφος 
δμετωχετεύετο" καὶ ἀνοίξας τὸ στόμα αὐτοῦ τοιάδε ἐπὶ τῆς βα- 
σιλέδος, καὶ ὅσοι παρῆσαν, ἐφϑέγξατο. (B.) ,, Τὸ μὲν ἀνθρω- 
πένοις ἀπροσδοκήτως ἀνθρώπους ὄντας συμφοραῖς ἐντυγχάνειν, 
καὶ πρὶν ἢ βουλεύσασϑαι καὶ πρᾶξαι, πάσχειν τι τῶν δεινῶν, 
οὐ τοσούτῳ φαίην ἂν ἐγὼ τῶν πασχόντων ὅσῳ τῶν δρώντων C 
10 ὑπάρχειν τοὔγκλημα. τὸ δ᾽ ἄλλοις ὀρύσσοντας βόϑρον αὐτοὺς 
εἰς ἐχεῖνον προτέρους ἐμπίπτειν, ἀναμφισβήτητόν ἐστι τῶν πι- 
πτόντων ἁμάρτημα. ὡς γίνεσϑαι τοῖς μὲν προτέροις τὸ πάϑος οὐ 
μάλα συγγνώμης μακρᾶς ὑπερόριον" τοῖς δέ γε δευτέροις συγ-- 
γνώμης rt πάσης ὡς ποῤῥωτάτω λίαν ἐῤῥίφϑαι συμβαίνειν, 
i5xal ἅμα τὴν ἐκ τῶν νόμων περιφανῶς ἐφέλκεσθαι ἐπιτίμησιν. V. 296 
ὅμως ϑεοῦ δικαίως ἐπιστατοῦντος τοῖς πράγμασι, καὶ κατάλληλα D 
τοῖς νοσήμασι τῶν πραγμάτων τὰ τῆς ἰατρείας ἐπάγοντος φάρ-- 
paxa, χρεὼν καὶ ἡμᾶς ἐκεῖσε τὴν μίμησιν παραπέμποντας οὐκ | 
ἀϑάνατον κατὰ τῶν ἁμαρτανόντων τὸ τῆς γνώμης διατηρεῖν üg- 
3ογιζόμενον" ἀλλ᾽ ἀναλογιζομένους τὰ τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως 
ϑνητὸν ϑνητὴν ποιεῖσϑαι καὶ τὴν πρὸς αὐτοὺς ἐπιτίμησιν. 
ἄλλως τε καὶ ὃ τὸν ὑποπίπτοντα κολάζειν ἐθέλων οὐκ ἐκεῖνον, 
ἀλλ ἑαυτὸν ἀδικεῖ, τῆς ἀνθρωπίνης περιφανῶς ἀσϑενείας κα- R. 
τεπωμιρόμενος. ὀξεῖαι δ᾽ εἰσὶν καὶ αἱ τῆς τύχης μεταβολαὶ, καὶ 
13. paxod» coni. Boiv. 


zeno miserabiliter mp plicarent. At is, malevolentiae illorum nulla habita 

ratione, in medium illico prodiit. Cuius vultus simul ut affulsit, ex tu- 

multu tempestatisque illius fluctibus tranquillitas rediit, et illius turbinis 

ligo in serenitatem versa est. Tum ille os aperuit, atque i impe- 

ratricem, et eos qui tum aderant, hanc m habuit (IL) ,, Quod 

praeter opinionem humanitus accidat aliquid iis qui homines sunt, et n 
tiantar ii iniu » qui nec meditati sunt primi , nec intulerunt, id quidem H 

ego non tam qui afficiuntur, quam iis qui afficiunt, crimini dandum 

esse existimo. Cum autem in foveam primi labuntur, qui aliis foderunt, 

"untur: ita ut illis quidem suus casus non 

mni venia quam longissime cadant, et le- 

obligent. Sed cum omnia Deusiuste mo- 

dentia adhibeat remedia, oportet et nos 

Ὁ animo iram in eos qui deliquerint sem- 

1ortalem conditionem intuentes, poenas ab. 

les. Alioqui in submissum animadvertere 

, sed semet ipsum, humanae videlicet fra- 

ntinae existunt rerum vicissitudines, quae 




















588 ,  NICEPHORI GREGORAE 


ΑΝ. 6849 ῥᾷστα τὸ εὔδαιμον ἐξ ἄλλων εἷς ἄλλους ἀμείβουσι" xal χρὴ de- 
διέναι πάντας τὴν ἀτέκμαρτον τοῦ χρόνου φοράν. ἔγωγ᾽ οὖν o 
τως ἔχων ἀεὶ διατελῶ, ὥστ᾽ ἐοικέναι δοκῶ μοι πτόρϑῳ τινὶ πρὸς 
τὸ ὄρϑιον εὐφυῶς ἀπευϑυνομένῳ" ὃς ἐκεῖνο κέκτηται πλέον 

Εδμοῦ, ὅπερ εἰ καὶ αὐτὸς ἐκεκτήμην, ἡμάρτανον ἄν. τὸν μὲν γὰρ 5 
εἴ τις βίᾳ χειρὸς ἐπὶ τὰ ἔμπροσϑεν μεταχλίνας, ἔπειτα τὴν αὐτο-- 
ψομίαν τῆς φύσεως αὖϑις ἐκείνῳ παράσχοι, οὐ πρὸς τὸ ὄρϑιον 
εὐθὺς ἐκεῖνος φερόμενος ἀτρεμεῖ" ἀλλ ἀϑρόον ἐπὶ τὰ ὄπισϑεν 
φέρεται καὶ δονεῖται, καὶ ϑορυβεῖ τὸν ἀέρα μακρόν τινα χρόνον, 
ξως ὀψὲ καὶ μόλις ἐπὶ τὴν προτέραν ἠρέμα τῆς εὐθύτητος ἐχεί- 10 
γῆς ἀνῶλϑοι στάσιν. ἐγὼ δ᾽ ὑπὸ πολλῶν πολλαχόϑεν πολλάκις 
ἄλλοτ᾽ ἄλλως τὴν. εἰρήνην μισούντων ὠϑούμενος ἐφ᾽ ἑνὸς ἐρεί-- 

P.365doua: τόπου, τῆς πρὸς ϑεὸν ἐλπίδος, καὶ τῆς συνήϑους οὐκ 
ἐξίστασϑαι ϑέλω πραότητος οὐδ᾽ ἐπὶ βραχύ. ἀλλὰ πέτρα γίνομαι 
παράλιος καὶ οἷόν τις προβλὴς ἀτίναχτος, τῶν μαινομένων ἀεὶ 15 
xar" ἐμοῦ τῆς οἷασοῦν ϑαλάττης ῥοϑίων καταφρονῶν. κρίκους 
δέ τινας οἷον ἐμπεφυκότας ἔχω γε κύκλῳ μάλα τοι πλείστους καὶ 
παντοδαποὺς, ἐρείσματα δήπου τῶν βουλομένων ix πελάγους 
καὶ χλύδωνος ὁλχάδων ἐξάπτειν καὶ δεσμεῖν τοὺς κάλως ἑαυτῶν. 

Bü» δέ τινες ἐντεῦϑεν ἀποσπασϑεῖσαι, συμβὰν οὕτωσί πως, εἴτεεο 
τῶν καλωδίων ῥαγέντων, εἴτε τοῦ δεσμοῦ λυϑέντος, ἐξωκείλωσι 
πρὸς τοὺς πελαγίους καταῤῥάκτας καὶ κλύδωνας, o) τῆς πέτρας 
οὐδὲ τῆς ἐμῆς ἐστι γνώμης τοὔγκλημα, ἀλλὰ τῆς τῶν ἐπιβατῶν 
προφανῶς ἀβουλίας." Τότε μὲν οὖν οὕτως εἰπόντος ἐκείνου, κατε- 


14. γίνομαι em. Boiv. pro γινόμεναι. 


felicitatem ab aliis ad alios facillime transferunt, timendaque omnibus 
caeca temporis volubilitas. Ego certe ita semper mihi ipsi consto, ut si 
miilem me ramo censeam, qui felici indole assurgit et procerus sursum eri- 
gitur. Atis quidem illud habet peculiare, quod ego si haberem, colpa 
mon vacarem. Eum enim si quis per vim in adversam partem inclinet, 





Spem mild hinc οἱ inde, pacem exor, lii alias subinde impellunt, spes f 







mulos autem, qui mihi pluri 
fero, parata ni d 
"funes suos 

seu ruptis fum a E 
latae sint, non rupem, non sententiam meam, sed nautarum imprudentiam 
in culpa esse evidens est." Hac tum igitur ab illo oratione habita, res 


HISTORIAE BYZANTINAE XII. 5. 589 


στορέσϑη τὰ πράγματα. (Τ.) Καὶ 7j μὲν Δημοσϑένους ἐκείνου A.C. 1941 
σοφία, πρὸς τὸ τελευταῖον ἐκβὰν τῶν πρὶν ὑπαρξάντων ἕκαστον! lo. ril 
χρίνεσϑαι, λέγει xol ἀποφαίνεται. ἐγὼ δὲ τὴν τῶν ἀγαϑῶν üy-O —— 
δρῶν εἰδοχίμησιν, χαὶ αὖ τὴν τῶν ἐναντίως ἐχόντων κακίαν, 
Soíx ix τοῦ τέλους οἶμαι δεῖν ἐξετάζειν, ἀλλ᾽ ἐκ τῆς ἀρχῆς καὶ 
τῆς πρώτης ἐπιβολῆς τῶν πραγμάτων. ἐκπεῖϑεν γὰρ, ὡς ἐκ πη- 
γῆς χαὶ ῥίζης, ἀναλάμπειν ἄρχεται τῶν δρωμένων ἢ ἀρετὴ καὶ 
ἡ xaxla* κἀχεῖϑεν ἔξεστι συνορᾷν ἀχριβῶς τοῖς ἀσφαλῶς ἐϑέ-. 
λουσι χρίνειν τὴν τῶν δρώντων προαίρεσιν, ὅτι καὶ μένης τῆς 
10 ἀρχῆς τῶν πραγμάτων εἶναι κυρίοις δέδοται τοῖς ἀνθρώποις" τὰν 
δὲ τη πρὸς ὅπερ οὐκ ἴσμεν ἀπόῤῥητοι φέραυσι λόγοι " νῦν μὲν 
εἰς ὃ σχοπιμώτατον ἦν" νῦν δ᾽ εἰς ὃ μή" καὶ νῦν μὲν ἀκραιφνὲς 
τὸ τῆς γνώμης βουλόμενον εἷς τέλος ἐχεχωρήκει" νῦν δ᾽ οὐχ ἀμι- 
γίς" ἀλλὰ μέμικταί τι καὶ τῶν ἀβουλήτων" ὥσπερ ἂν εἴ τις ἄρας 
15.χ Σικελίας οὐκ dg Σαρδοῦς καὶ Κύρνου τοὺς λιμένας, οὗπερ 
ἐβούλετ᾽, ἀφίκετο" ἀλλά τις ἐκ τῶν ἑσπερίων βαράϑρων dvag- 
ἐαγεὶς καὶ ὑπερεχχυϑεὶς ὑβριστὴς καὶ ἀγέρωχος ἄνεμος, ὥσπερ 5 
ἐξ ἐνίδρας καὶ λόχου, βίαιον ἐς Κρήτην αὐτῷ πεποίηται τὸν 
χατάπλουν. οὕτως ἐμοὶ δοχεῖν οὐκ ἐκ τοῦ τέλους τῶν πραττο- 
3Ξομένων εἶναι βάτιον ἐξετάζειν ἀνδρῶν ἀρετὴν καὶ κακίαν, ἀλλ᾽ 
lx τῆς βουλῆς καὶ προαιρέσεως. ἐξέσται δ᾽ ὅμως xáx τῶν εἰρη- 
σομένων ἐναργεστέραν τὴν τῶν λεχϑέντων καρποῦσϑαι δύναμιν. 
ἐὀτεῦϑεν γὰρ ἄν τις ϑεῷτο μᾶλλον τὴν ἀκρλούϑησιν ἑκατέρωθεν 


19. δοκεῖ coni. Boiv. 


^  emmpositae sunt. (TIL) Caeterum magni illius sapientia Demosthenis ait 
pronnnciatque, ex eveniu ultimo aneacta quaeque aestimari, Kgo vero et 
praestantium. virorum bonitatem, et corum, qui contrariam vivendi ratio- 
nem sequuti sunt, malitiam, principio ac susceptione prima, non perfectione 
iodicandam esse existimo, Nam inde tanquam ex fonte ac radice apparere 
incipit, bonae an malae sint actiones. Itaque agentis cuiusque consilium * 
iqui diligenter explorare voluerint, faclle hinc perspiciant, non datam 
esse hominibus nisi rerum inchoandarum potestatem; eventus autem arcana 
nione eo devolvi quo ignoramus; modo ad id quod maxime spectavimus, 
modo ad aliud; et optata nunc quidem ex animi plane succedere, 
manc ita ut non merum accidat id quod optatur; sed aliquid admixtum ha- 












lerit, qui ab occiduis gurgitibus erum- 
et latebris effusus, appellere ad Cre- 
aestimanda hominum seu virtus, seu 
malia, nen tam ex rerum eventu, quam ex voluntate et proposito. Verum 
ais, Suae posten licam, vim eorum quae dixi licebit planius percipere. 
Isde enim. ius viderit quivis consentientes utrinque consecutiones, pro- 





490 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6849 συνδεδραμηκυῖαν xarà τὸ ἀνάλογον xal ἁρμόττον. ταῖς μὲν γὰρ 

Inb Sor dexec τὰ τέλη, τοῖς δὲ τέλεσιν αἱ ἀρχαὶ τὴν συμφωνίαν ἀκή- 

Foarov πάμπαν εἰλήφεσαν. — (4.) Ἔγνωσται γὰρ ἅπασι, μὴ μό- 

γον Ῥωμαίοις καὶ Ἕλλησιν, ἀλλὰ καὶ ὅσοις ἔϑνεσι πολυειδέσι καὶ 
βαρβάροις εἶναι συμβέβηκε, μετὰ ποίας πραότητος καὶ δικαιο-- 5 

σύνης ταῖς ἀρχαῖς ἐχρήσατο τῶν πραγμάτων ὃ Κανταχουζηνός " 

μετὰ πόίας δ᾽ αὖ τῆς μοχϑηρίας καὶ ἀδικίας ὃ ᾿Ἡπόχαυκος. Éyyu- 

P. ϑόδσται δ᾽ αὖ ὁμοίως, καὶ ὅσους τοὺς διαύλους καὶ τὰ παλαίσματα 

μεταξὺ τῶν τῆς xaxlac Τελχίνων ὀρχησαμένων, εἰς οἷον τὰ πρά- 
γματα κατηντήχει τὸ πέρας, τοῦ ϑεοῦ δικάζοντος καὶ ἀϑλο- 10 

ϑετοῦντος ἔξ ἀφανοῦς, καὶ ἀφϑύγγοις καὶ σιωπώσαις φωναῖς 

ἀναδιδάσχοντος ἅπαντας, ἀγαϑῆς προαιρέσεως ἀρχὰς καὶ πηγὰς 

προτιϑέναι τῶν οἰκείων ἔργων, οἷς πρὸς βουλήσεώς ἔστι κατὰ 

γοῦν προχωρεῖν ἀγαϑὸν τὸ γεώργιον. εἰ μὴ γὰρ ταῖς τῶν ἐμῶν 
Βδιωχτῶν καινοφωνίαις ὃ Κανταχουζηνὸς ὅπωσποτε παρενεχϑεὶς 15 

χώραν ἐκείνοις τῇ τοῦ ϑεοῦ ἐκκλησίᾳ ζάλην προσενεγκεῖν κατὰ 

τὴν βασιλίδα ἔάνναν καὶ αὐτὸς ἐδεδώχει, χράτιστος ἂν βασιλέων 

ἐγίνετο, καὶ ἅμα τὰ Ῥωμαίων πράγματα μεγίστην ἂν δ αὐτοῦ 

τὴν ἐπίδοσιν ἀνελάμβανε. νῦν δὲ διὰ κακίαν ἄλλων αἴτιος ὃ 
πραότατος τῆς τῶν ὅλων ἔδοξεν εἶναι φϑορᾶς. 30 

C τ΄. Ἔργοις γε μὴν αὐτοῖς ὁρῶν ὃ nóxavxoc εἷς τοὐναντίον 

αὐτῷ τὰ τῆς κακίας ἔνεδρα προχωροῦντα, καὶ κακὸς ἐκ τοῦ προ- 

φανοῦς ἐλεγχόμενος εἶναι, οὐκ ἠρυϑρία τοῖς ὁμοίοις ἐπιβάλλων 

ἀεί" καὶ ταῦτα τῶν πάλαι σοφῶν ϑαυμάζοντος ἀκούων τινὸς, 





» quanta quidem lenitate et iusti 
initis, quanta autem improbitate et iniustitia Apocaucus. Notum pariter, 
post quot repetitos cursus, post quot palaestricos nequissimorum "Felchi- 
mum salus, quem ad exitum res perductae sint; Deo arbitro et praemia 
statuente ex occulto, mutisque et tacitis vocibus omnes homines admonente, 
mt opera sua ordiantar non ab alio principio ac fonte, quam a bono consilio, 
εἰ sibi ex sententia provenire laboris sui fructum velint. Itaque nisi Can- 
tacuzenus , novis Bersewtorum meorum doctrinis utcunque abreptus, locum 
eis dedisset, sicuti Anna imperatrix, invehendae in Dei ecclesiam turbi- 
dissimae tempestatis, praestantiasimus certe imperatorum fuisset, simulque 
accepisset Romana res maximum ab eo incrementum. Nunc vero aliorum 
scelere effectum est, ut qui mitissimus erat. perdidisse omnia videretur. 

6. Quanquam eventu ipso videret Apocaucus, contra quam speraverat, 
cecidisse sibi fraudes et insidias, ac manifestae improbitatis argueretur, 
mou tamen erubescebat eadem semper attentare; idque cum didicisset, mi- 
ratum esse quendam ex veteribus sapientibus, non quod navigasset aliquis, 


HISTORIAE BYZANTINAE XII. 6. 591 


οὐχ ὅτε πέπλευκέ τις, ἀλλ᾽ ὅτι πέπλευκε δίς. οὐκ ἐπαινετὴν γὰρ A. C. 1941 
τὴν τοιαύτην ἐνόμιζε τόλμαν 6 σοφὸς, μετά γε δήπουϑεν τὸ πολ- Ὁ Io: Ῥα- 
λοὺς ἀπαντλῆσαι ϑανάτους ἐν τοῖς ϑαλαττίοις ἀγῶσιν, ἐς τοὺς Ὁ 
ὁμοίους αὖϑις ἐμβάλλειν κινδύνους. (.) Δέον γὰρ, εἰ μή τε 
.« πλέον, ἐχείνῳ τἀνδρὶ τῶν τοῦ Κανταχουζηνοῦ μεμνημένῳ δω- 
ρεῶν, μὴ μόνον τῆς πρὸς τοῦτον ἀπεχϑείας ἀπέχεσϑαι, ἀλλὰ 
χάριτας ὁμολογεῖν τὰς μεγίστας, ταὶ γλώττῃ καὶ χειρὶ καὶ πᾶσι 
τρόποις προϑυμίας τὸν εὐεργέτην ἀμείβεσϑαι, ὅτι πρὸς τοσοῦ- 
τον ἐξ εὐτελοῦς ἀνήγαγεν ὕψος αὐτὸν, ὃ δὲ πάντα δίχαια naga- 
τοδραμὼν μυρίους αὐτῷ συνετίϑει xal συνεσχεύαζε τοὺς ϑανάτους, P. 867 
οὐδὲ τοὺς τῶν βαρβάρων Περσῶν αἰδούμενος νόμους, οἵ τοῖς 
ἀχαρίστοις νόμιμον ἐπάγουσι χόλασιν, μήτε τὰ πρὸς ϑεὸν εἶναι Υ.998 
λέγοντες τὸν τοιοῦτον εὐχάριστον, μήτε πρὸς τοὺς γονέας, μήτε 
μὴν πρὸς τοὺς φίλους. ἀλλ᾽ ἐχρῆν, ὡς ἔοικεν, ἐχτριβῆναι Ῥω- 
15 μαίων ἅπασαν πόλιν καὶ χώραν, καὶ αὐτὰ τῆς τοῦ ϑεοῦ ἐχκλη- 
σίας συγχεϑῆναι τὰ πράγματα, δι᾽ ἔκτισιν οἶμαι παλαιοτέρων ἅμα 
καὶ νεωτέρων τοῦ γένους ἁμαρτημάτων. καὶ διὰ τοῦτο συνεχωρήϑη Β 
τοιαῦτα παρεισφϑαρῆναι καχίας ὄργανα καὶ προφάσεις, πλὴν gu- 
λαρχίας καὶ δόξης ματαίας οὐδὲν ἐχούσας τὸ εὔλογον. ἀλλ᾽ ἐς 
30 τὸ πρότερον ἴχνος τοῦ λόγου φέρε ἀνακάμψωμεν. (Γ.) Συνορῶν 
γὰρ, ὡς ἔφημεν, ὃ Καντακουζηνὸς, ὅτε συσχευάζων αὖϑις 
ἩἩπόκαυχος οὐ παύεται δόλους καὶ ἔνεδρα κατ᾽ αὐταῦ, καὶ οὐκ 
εἰς μαχρὰν ἠρεμήσας ἐπιβουλὴν ἐκραγεῖσαν ὄψεται φόνου μεστὴν 
χατὰ τῆς ἑαυτοῦ χεφαλῆς, ἰδίᾳ παραλαβὼν ἅμα βασιλίδι τὸν C 
Ξ5πατριάρχην τοιάδε φησί. (4.) ,, Τῶν ἔξω σοφῶν οἱ χαριέστεροι 
sed quod bis navij Minime scilicet laudandam existimabat vir sa- 
piens eiusmodi audaciam, quae post tot nempe exhausta per mare infestum 
pericula in eadem rursus incurreret. (IL) Cum enim deberet Apocaucus, 
5i non amplius aliquid praestare, at beneficiorum Cantacuzeni memor, non 
anm oma in eum odis parcere, sed et maximss agere ili gratia, [in- 
guaque εἰ manu et quovis officii genere viru remunerari benelicum, a quo 
esset ex humili ad eum fortunae gradum evectus; omni tamen violato iure, 
inuumeras ipsi mortes conflabat ac moliebatur, ne Persarum quidem, gentis 
berbarae, leges reveritus, qui hominibus ingratis legitimas poenas irrogant 
megantque eum, qui talis sit, erga Deum ipsum aut parentes aut amicos 
gro animo fore. Sed nimirum oportuit omnes afüigi Romanorum urbes 
εἰ provincias; ne, ut opinor, vetera simul et recentia gentis delicta impu- 
mita essent. Koque permissum eat talia per scelus obrepere malorum in- 
strumenta εἰ causas, nullo alio iure quam ambitione et vana gloria. Sed 
age illuc redeamus, unde nostra deflexit oratio. (III) Cum, ut dixi, Can- 
intelligeret, non desinere Apocaucum dolos et insidias struere 
Sdversus se, et funestissimam coniurationem in caput suum poetpaulo eru- 
erem praerideret, inperatricom et patriarcha. privatim, caoreit, et 
apud eos orationem habuit. (IV.) ,Profanorum philosophorum prae- 











592 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6849 τἀναντία xarà τὸν αὐτὸν χρόνον ἐν τῷ αὐτῷ γενέσϑαι Ünoxu- 
14.9 μένῳ τῶν ἀμηχάνων εἶναί. φασι. τούτου δ᾽ οὕτως ἔχοντος, 
οὐχ ὁρῶ τίς ἂν ἐμοὶ γένοιτο μηχανὴ, ἣ μεριζομένη πρὸς δύο 
τἀναντιώτατα παρέχοιτο δρᾷν ἀσφαλῶς ἃ προκεχείρισμαι. τὸ 
μὲν γὰρ τῶν χοινῶν προνοεῖσϑαι πραγμάτων ἁπάντων ἕνα ub 
Ῥῦντα αὐτὸν, καὶ πάντων ἐπιμελεῖσϑαι τῶν ὑπεικόντων τῇ βασι-- 
λείᾳ ἀνθρώπων μὴ ῥᾳδίως ὑπὸ τῶν πολεμίων βλάπτεσϑαι, nü- 
σαν ἕλκει πρὸς ἑαυτὸ διάνοιαν, καὶ πᾶσαν λογισμῶν ὑποτάττεε 
φροντίδα" τὸ δ᾽ αὐτοῖς ἐχείνοις, ὧν προνενόημαι, ἐπιβούλοις 
κεχρῆσϑαι κατὰ τῆς ἐμαυτοῦ ζωῆς, τοῦτο δὲ παγχάλεπον ὃν 10 
ἀναγκάζει πάντων ἀποστάντα μὲ τῶν ἄλλων φροντίδων μόνης 
τῆς ἐμαυτοῦ ζωῆς προνοεῖσϑαι, καὶ τὴν οἰκείαν ἀσφάλειαν ἐκ 
Enavióg πραγματεύεσθαι τρόπου. τούτου δὲ τὴν διόρϑωσιν ἀμ-- 
φοῖν ὑμῖν ἀνηρτῆσϑαι ἐχρῆν, εἰ τὰ δίκαια πράττειν ἐβούλεσϑε, 
οἷς χρέος ἅπαν ἀνῆπται πᾶσι τρόποις ἐπείγεσϑαι ἀποτρέπειν καὶ 15 
ἀποκόπτειν, εἴτι που κατά τε τῶν τῆς βασιλείας ὁμοῦ καὶ τῆς 
ἐκκλησίας ὑποφύοιτο κακίας βλάστημα, ὃ λυμανεῖται προβαῖνον 
εἰς αὔξησιν καὶ ἅπαν ἄρδην ἀφανιεῖ τὸ κράτος ἀμφοῖν. ὑμεῖς 
δὲ μοχϑηροῖς ἀνδράσι λάϑρα καὶ συχνὰ χοινολογούμενοι, καὶ 
Ἑτοῖς αὐτῶν παραλόγοις ἑπόμενοι λόγοις, τῇ ἀριστερᾷ χειρὶ τὴν 30 
δεξιὰν ἀποκόπτειν ἐπειγομένοις ἑκόντες ἐοίχατε. ἔπειτα εἰ μὲν 
ἐμοῦ τὴν ψυχὴν ἐξάγειν τοῦ σώματος τοῖς ἐπιβούλοις 7» πρὸς 
βουλήσεως μόνου, καὶ μὴ κατὰ παντὸς ἐχώρει, τῶν τε φίλων 
καὶ τῶν ἐκγόνων, τὸ τῆς σφῶν ἀναιδείας ξίφος, ἴσως μὲν ἐσί- 
23. πάντων coni. Bolv. 


stantissimi contraria eodem tem eidem rei negant inesse posse. Quod 
cum ita sit, non video ME me possit machina adhiberi, qua duabus 
rebus lisque maxime contrariis divisa cautissime possim exsequi ea quae 
decrevi. Nam et toti publicae rei unum mie prospicere, et de omnibus, 
qui huic imperio subiecti sunt, sollicitum esse, ne quid detrimenti temere 
*b hostibus accipiant, id quidem omnes trahit ad se animi nervos, omnes 
vindicat cogitationes et curas. At eos ipsos vitae meae insidiari, quibus 
consulo, id vero gravissimum cum sit, cogit me omni alia cura abiecta uni 
providere saluti meae, et quoquo modo parare mihi securitatem. Eius au- 
tem rei emendationem ambobus vobis incumbere oportebat, si quae aequum 
erat ea facere voluissetis; vobis inquam, ad quos ea omnis cura spectat, 
quorum omne studium in eo poni debet, ut avertatis ac praecidatis, quid- 
quid in imperium aimul et ecclesiam euccreverit germinis mali, quo in dies 
sugescente corrumpl possit atque omnino deleri utriusque poteatatis robur. 
At vos, cum improbis hominibus clam et crebro colloquentes, eorumque in- 
sanis inducti suasionibus, iis ultro assimilamini, qui sinistra manu dextram 
amputare studeant. Tam vero, si animam mihi uni eripere vellent insidia- 
"ores mel, nec eorum insolentissimus gladius peramicos omnes, per omnem 
Bürpem esset pervasurus, quieseem ego fortasse, fortasae etiam non qui- 








HISTORIAE BYZANTINAE XH. 6. $98 


qur ἄν, ἴσως δ᾽ οὔ. o) γὰρ πάνυ μοι φαίνεται ϑεμιτὸν οὐδὲ A. C. 1941 
τοῦτο, ἡροδιδόναι τὴν ἑαυτοῦ τις ἑχών γε εἶναι ψυχὴν, ovn το. ῥα 
χτῆμα καὶ παραχαταϑήχην οὖσαν, πρὶν πρὸς τοῦ δεσπότου γε- Ῥ.868 
νέσϑαι τὴν λύσιν. εἰ δ᾽ οὖν, φρασάτω τις ἐμοὶ παρελϑὼν, ὅτου 
δ χάριν ἀτάφους τῶν πάλαι δικαστῶν oi σοφώτεροι ῥιπτεῖσϑαι κα-- 
τεψηφίσαντο, ὧν αἱ χεῖρες xa9^ ἑαυτῶν ἐστρατεύσαντο. Üomy 
γὰρ εἶναί πως δοκεῖ τὸ τοιοῦτον, ὥσπερ ἂν εἴ τις ἐξ ἀλλοδαπῆς 
ἰὼν ἄλλου δεσμώτην δραπέτην ἐργάσαιτο. εἰ δὲ πρὸς ἅπαντας 
ἄρδην ὁμοίως διαβαίνοι τά τε τῆς ἐπιβουλῆς τῶν μοχϑηρῶν καὶΒ 
Ἰϑτοῦ γε χινδύνου τοὐμοῦ, μανίας οὐκ ἂν ἐλεύϑερον ἐς τέλος εἴη 
τὸ σιγᾷν. εἰ δ᾽ ἀκίβδηλος. μὲν ὑμῶν ἡ πρόϑεσις ἐμοὶ τετήρηται 
μέχρι νῦν, ὑπισχνεῖσϑε δ᾽ ἔτι καὶ τὴν ἐφεξῆς συντήρησιν αὐτῆς 
τὸ παράπαν διαφυλάξειν κακίας πάσης ἀμέϑεκτον, καὶ ὅσα κατὰ 
τῆς ἱμῆς ὁμοίως μαίνεται ψυχῆς, ἕτοιμος αὖϑις ἐγὼ τήν τε ὕμε-Ὑ. 499 
15zépay ἄρτι περαίνειν δέησιν, καὶ ὁμοῦ τὰς τοῦ μακαρίτου βασι- 
λέως περὶ τῆς τῶν χοινῶν πραγμάτων ἐπιτροπῆς τε καὶ διοική-Ο 
σεως ἐντολάς. τοῦτο δ᾽ οὐκ ἄλλως ἀναμφισβήτητον ἂν γένοιτο 
πᾶσιν ἡμῖν, πρὶν ἔνορκον ἡμῖν τὴν ὑπόσχεσιν καταστῆσαι, καϑὰ 
πολλαχῆ χαὶ πολλάκις ἐν ταῖς τῶν ἀνθρωπίνων πραγμάτων ἀμ-- 
3υφισβητήσεσιν εἴωϑε γίνεσθαι. τοῦτο γὰρ ἐμοὶ καταφύγιον ἀσφα-. 
λὲς ἐν τῷ παρόντι δοκεῖ, καταστορέσαι δυνάμενον πᾶσαν ἐμῆς. 
ψυχῆς ὑποψίαν καὶ λογισμῶν τρικυμίαν. εἶναι γὰρ καὶ βοτάνην D 
᾿᾿σχληπιάδαι φασὶ τοῖς λύχοις ϑανάσιμον, ὕφ᾽ ἣν ταῖς ἀλώπεξι 
προσιούσαις ἀφόβως καϑεύδειν περίεστιν. εἰ οὖν καὶ τοῖς ἀλόγοις 





essem. Mihi enim nec istuc videtur omnino permissum, ut animam nostram, 
cuius est dominus alter, depositarii vero nos sumus, prodamus ultro et de- 
seramus, antequam liberaverit is, qui dominus est. Sin hoclicet, prodeat 
aliquis doceatque me, cur olim iudices sapientissimi voluerint eos proiici 
ineepultos, qui suam in se ipsos dextram armavissent. Perinde enim illud 
Tidetur esse quodammodo, ac si quis peregrino solo egressus alienum 
mancipium vinculis eduxerit, et fugitivum abire iusserit. Quod si ad omnes. 
pariter pertinent et insidiae sceleratorum hominum, et periculum meum, 
insaniae crimen haud effugerim, si perpetuo sileam. Si vero voluntatem 
ergà me sinceram hucusque retinuistis, eamque pollicemini servatum iri & 1 
webis in posterum expertem omnis malignitatis, alienamque ab omni moli- 
tione, quae sit saluti meae infesta, itus denuo ego sum vestrae petitio- 
mis rationem iam nunc habere, simulque mandatorum , quae divus impera- 
ter de imperii huius tutela et administratione scripsit. Id autem nobia 
emaibus non aliter stabile et certum fuerit, nisi iureiurando pactio firmata 
i admodum paseim et saepe fieri solet in disceptationibus rerum. 

. Perfugium enim illud tutum mihi videtur in praesenti, 
jue par omnibus animi mei suspicionibus, omnibos curarum fluctibus 
comprimendis. Nempe et herbam testantur m. exstare lupis mortiferam, 
πὸ qua vulpeculis tuto liceat, obdormiscere. 8i igitur οὐ brutis apimanti- - 











594 "NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6849 εὐμήχανόν πως 5 ἀνάγκη πρὸς σωτηρίαν γίνεται, ἄμεινον δήπου 
τοῖς λόγῳ καὶ νῷ συμφυεῖ κεχρημένοις ἡμῖν ἐν τοῖς ἐπικινδύνοις 
πράγμασιν ἐγγύας ἀπαιτεῖν, ὁπόσαι πρὸς τὴν δι᾽ ὅρκων κατα-- 

, Ἐφεύγουσι πίστωσιν. ἀμειψαίμην δ᾽ ἂν καὶ αὐτὸς ὑμᾶς τοῖς παρα-- 
πλησίοις, εἰ μὴ ἱκανὰ πρὸς ἀσφάλειαν πίστεως τὰ προῦπηργμέναδ' 
δοκοίη. ἐν γὰρ ἐξουσίᾳ γενόμενος τοῦ τῆς αὐτοκρατορίας περιβα-- 
λέσϑαι τὸ σχῆμα, πρὸς ἐσχάτας ἤδη τοῦ βασιλέως ὄντος πνοὰς, 
ὅτε καὶ σὺν τοῖς δυσὶν υἱέσιν ἐχείνου τῶν βασιλείων ἔνδον αὐτὸς 
γενόμενος φρουραῖς στρατιωτικαῖς ἠσφαλισάμην αὐτὰ, μηδε- 
νὸς ἀντιπράττοντος, ἀλλὰ πάντων ὑπεπτηχότων τῷ δέει, οὗ 10 

Ἑταὐτὸν πέπονθα τοῖς παρ᾽ ἀξίαν ἐντυχοῦσί τινε ϑησαυρῷ, xai 
ἀμφοτέραις τὸ τῆς ψυχῆς ἀναπιμπλάναι τοῦ ἔρωτος φίλτρον 
ἐπειγομένοις" ἀλλ᾽ ἔμεινα τῶν τῆς ἐξαρχῆς προϑέσεως ὅρων ἐντός. 
πολλῷ δὲ δήπου σαφέστερον ἐξουσία καὶ πλοῦτος καὶ αὐτόνομος 
δύναμις γνώμην ἀνθρώπου δηλοῦσιν, ἢ πενία καὶ ὑπεξούσιος 15 
δίαιτα. τῷ γὰρ ἀκουσίῳ βιαίως ἐνίων τὰ ἤϑη τυραννούμενα 

Ρ. 869λανϑάνει διὰ μακροῦ τὰς τῶν ἔξωθεν κρίσεις τῆς ἀληϑείας κατα- 
ψευδόμενα. ἕν μὲν οὖν ἐκεῖνο μετὰ τὴν τοῦ βασιλέως τελευτὴν 
τῆς ἐμῆς καϑαρότητος παραστατιχὸν, καὶ ἅμα τῆς ὑμῶν δειλίας 
ἀναιρετικὸν, ὅτε παρὸν ἐχ τοῦ ῥάστου τὸ βασίλειον περιζώσα- 20 
σϑαι κράτος, οὔτε πέπραχα τοιοῦτον οὐδὲν, οὔτε βεβούλευμαι, 
ἀλλ᾽ ἔμεινα πάμπαν τῶν ὅρων τῆς εἰϑισμένης τάξεως ἔνδον, ἀκή-- 
ρατον συντηρῶν τὸ φρονοῦν τῆς ψυχῆς. οὐ γὰρ τοσοῦτον ἀνϑρώ- 

Βποις ἀρέσχειν ἔχρινα δεῖν, ὅσον τῷ τῶν ἀδήλων ἐπόπτῃ ϑεῷ. οἱ 
Βα ipsa necessitas quasdam salutis tuendae artes suggerit, quanto nos ma- 
is, qui ratione insitaque intelligentia pollemus, postulare aequum est, τὸς 
fs bia ac suspectis ut nobis caveatur iis omnibus cautionibus , quae 
fidem iureiurando sanciunt. Referam autem vobis paria et ipse, si prae- 
teritae res ad fidei confirmationem non satis esse videantur. Certe cum 
penes me eee inperstorae potestatis induere insignia, exteaum spiritum 
exhalante imperatore, tum scilicet cum palatium, in quo cum duobus 
defuncti fiüiis versabar, praesidio muniebam militari, nemine obsistente, 
Omnibus metu prostratis, non idem mihi accidit atque illis , qui in thesau- 
rum aliquem incidunt minime di, et manu utraque gestiont ardentem 
animi libidinem explere; sed me intra pristini instituti lumites continui. At 
, potentia et opes et quae sui iuris est libertas, qua quis mente sit declarant 
multo certius, quam inops et mancipata alteri vits. Quorundam enim mo- 
res necessitate tanquam vi tyrannica oppressi aliorum hominum opinionem 
sic fallunt, ut diu mendacium veritati praevalet. Una igitur; res haec 
[5d mortem imperatoris et meam integritatem satis commendat, et vos li- 
rat meta , quod facili labore potestatem mihi imperatoriam arrogare onm 
possem, nec tale admisi quidquam nec cogitavi. sed omnino intra officii 
consueti limites incorrupta animi moderatione steti. Placendum enim pu- 
tavi non tam hominibus quam Deo, qui occulta perspicit, llli quippe testes 


ξ 

















HISTORIAE BYZANTINAE XII. 6. 695 


μὲν γὰρ τῶν δρωμένων ἐς τοὐμφανὲς καϑίστανται μάρτυρες uó- A. C. 1941 
γων, οὗς xal παρμλογίσασϑαι ἔξεστιν ἐνίοτε, εἴ τις τοὺς vga τ "al 
xuxíag καρποὺς τοῖς τῆς ἀρετῆς ὑποτίϑησι σχήμασί τε xal χρώ- t 
μασι. ϑεὸς δ᾽ ἐν αὐτοῖς πρὸ τῶν ἔργων τοῖς τῆς καρδίας κινή-- 

ὅ μασιν ἐρείδει τὰ τῆς ἐξετάσεως ἴχνη, καὶ τὸ βῆμα τῆς δίκης ἐν 
αὐταῖς συγχροτεῖ τῶν λογισμῶν ταῖς ἀρχαῖς, ἔνϑα χώραν oUx C 
ἔχει σχῆμα καὶ χρῶμα καλύπτειν, εἴ τι κακίας ἐκεῖ παραφαί- 
τεσϑαι βούλοιτο βλάστημα. δεύτερον δὲ, τὸ παρὸν, ὃ καὶ πά- 
σης κέκτηται κακίας ὑπεροχήν. δέον γὰρ τὴν ἐμὴν ἐκείνην αἰδου- “ 

1ὸ μένους πραότητα καὶ δικαιοσύνην ὅλῃ γνώμῃ καὶ χειρὶ καὶ γλώττῃ 
συναίρεσϑαι πράξεσι ταῖς ἐμαῖς καϑημένους ἀφρόντιδας, ὑμεῖς 
δὲ... ἀλλὰ σιωπᾷν ἄμεινον ϑεῷ τὸ πᾶν ἐπιτρέψαντας." (E.) Ὁ 
μὲν οὖν Καντακουζηνὸς ἐνταυϑοῖ κατακλείσας τοῦ λόγου τὸν Ὁ 
δρόμον, καὶ ὅρχους δοὺς καὶ λαβὼν πρός τε τῆς βασιλίδος πρός 

15τε τοῦ πατριάρχου, μηδὲν τὸ παράπαν ἐπίβουλον μήτε δρᾶσαι 
μήτε βουλεύσασϑαι, ἀναστὰς ἔξήει τοῦ βήματος. (ς΄.) KalV.300 
ἦν ὅλος εὐθὺς ἐν ἑτοιμασίᾳ τῆς ἐκστρατείας καὶ τοῦ πρὸς πέ- 
ρας ἄγειν τὰ πάλαι καλῶς βουλευϑέντα. τὰ δ᾽ ἦν, πρῶτον μὲν 
διανομαὶ χτημάτων πρὸς ἅπαν τὸ στρατιωτικόν" ἔτι τε δωρεαὶ 

S0xal χάριτες καὶ τῶν πρὶν ὀφλημάτων ἐκχτίσεις ἐκ τῶν οἰκείων E. 
χρημάτων αὐτοτελῆ τὴν διάρκειαν ἔχουσαι " χρημάτων γὰρ τηνι- 
χαῦτα xal τοιαύτης δαπάνης ἐσπάνιζε τὰ βασιλικὰ πρυτανεῖα " 
ἔπειτα ἐκστρατεῖαι κατὰ τῶν πέριξ ἐχϑρῶν" ὧν οἱ μὲν ἐπετί- 
ϑέντο πάλαι καὶ τὰς Ῥωμαίων ἐδήουν ἀνέδην ὁπόσαι πρὸ 


existunt. eorum duntaxat quae palam fiunt, et aliquando possunt decipi, si 
quis vitia sua imagine et colore virtutis obtexat. Deus vero ipsis illis, qui 
acüones antecedunt, motibus cordis examinis sui vestigia imprimit, et 
jestitiae tribunal in ipsis figit. fogitationem. radicibus, ubi umbra et spe- 
e celari non potest, si quis inde laboret sese trudere improbitatis foetus, . 
Altera res est id quod nunc accidit. Est autem illud summae improbitatis. 
Vos enim cum oporteret, meam reveritos clementiam et aequitatem , omni 
stodio manuque et lingua navare mihi operam quietos, omnisque sollicita- 
lere satius est, ac rem omnem 
orationis cursu, datoque et accepto 
eiurando, nihil omnino facturos aut. 
mzenus et foras exit. (VL) lamque 
et lis finem imponere pararet, quae 
utem illa; possessiones omnibus co- 
t largitiones, et pecuniae iam olim 
ae enim penuria tum fiscus 
1r hi sumptus) ; expeditiones deinde 
morum slil pridem adorti erant diri- 
provincias, quotquot ob oculos po- 


596 . .NICEPHORI GREGORAE, 


A. M. 6849 ὀφϑαλμῶν ἐκείνοις ἔκειντο πόλεις ἅμα xol χῶραι" ol δ᾽ ἐν παρα- 
σκευῇ τοῦ λῃστεύειν ἦσαν ἤδη διὰ τὴν τοῦ βασιλέως αἰφνίδιον τε-- 
Ελευτήν. (Z.)'Hxov δ᾽ αὐτῷ καὶ γρώμματα λάϑρα πολλὰ πολ-- 
λαχόϑεν, ἔκ τε Ἀκαρνάνων καὶ Τριβαλλῶν ἔκ τε Θετταλῶν καὶ. 
“Πελοποννησίων “Ἰατίνων, τὴν σφῶν ὑποταγὴν ὑπισχνούμενα. 5 
τἀρεσκόμενοι γὰρ ἀεὶ τῇ αὐτοῦ μεγαλοπρεπεῖ τε καὶ εὐγενεῖ δια-- 
ϑέσει τῆς γνώμης, ἑκόντες αὐτῷ προῃροῦντο σφᾶς τε αὐτοὺς προ-- 
διδόναι καὶ πόλεις τὰς ἑαυτῶν ἐκεῖνοι. καὶ ἦν ἐν μελέτῃ λοιπὸν 
R 870 περιϊὼν, ἅπαντα Ῥωμαίοις ὑπήκοα πεπραχέναι" οἷς μὲν ἐνῆν 
ἑχοντὶ προσχωρεῖν, νόμοις δεξιοῦσϑαι φιλίας" οἷς δὲ πρὸς βου- 10 
λήσεως ἀνϑίστασϑαι, τούτους δ᾽ ὅπλων καὶ μάχης τῇ κρίσει 
παραχωρεῖν. 
pro V. Merà μέντοι τὰς τοῦ ᾿Αρχτούρου ἐπιτολὰς ἄρας ἐς 
p Θράκην ἐκ Βυζαντίου περὶ τὰ μεϑόρια τῶν τε Πυσῶν καὶ Ῥω- 
μαίων περιφανῶς κατεστρατοπέδευσε, δυοῖν ἕνεκα" ἢ γὰρ, δεί- 15 
σαντος ᾿Αλεξάνδρου, τοῦ τῶν Μυσῶν βασιλέως, τὰς πρὶν ἀνα-- 
ψνεώσασϑαι καὶ κυρῶσαι σπονδάς " ἢ πολέμῳ τὴν τῶν πραγμά- * 
τῶν ἐπιτρέψαι κρίσιν. οὐ γὰρ ἦν εἰχὸς εἰς Θετταλούς τε καὶ Τρι- 
βαλλοὺς ἀπιόντας κατόπιν ἀφεῖναι τὴν τούτου μάχην, ὥσπερ, 
Οτινὰ κεραυνὸν ἐγγύϑεν κατὰ τῆς Θράκης ἐπαιωρούμενον. ὅϑεν 20 
καὶ κατὰ τὸ τῆς γνώμης βουλόμενον τὰς διαλύσεις ῥᾷστα xara- 
πραξάμενος περιΐει τὰς Θρᾳχιχὰς πόλεις καὶ χώρας περισκοπῶν, 
καὶ ἀναλόγους ποιούμενος αὐταῖς τὰς φρουρὰς ἐχεῖϑεν ἄχρι Καλ- 
λιουπόλεως " ἔνϑα δὴ καὶ ναυτικὴν ἠκηχόει δύναμιν παμπληϑῆ 
21. τὸ add. Boiv. 


ditae essent; alii propter subitam imperatoris mortem ad praedam sese jam 
acdnxerant. (VIL) Sed et litterae ei multae multis ex locis clam affere- 
bantur Acarnanum, Triballorum , 'Thessalorum et Latinorum Peloponnesio- 
rum: qui se omnes ei obsequentes fore pollicebantur. Magnifico enim e& 
generoso illius animo delectati ultro se suasque urbes dedere illi decreve- 
Tant. Atque ille meditabatur omnia deinceps circumeundo Romanae pote- 
stati subiicere, et eos quidem legitimo amicitiae foedere sibi conciliare, qui. 
sein fidem eius uliro conferre mallent; quibus vero animus esset resi- 
stendi, cum iis bello et armis decernere. 

7. Caeterum orto Arcturo profectus Byzantio in Thraciam circa My- 
sorum et Romanorum confinia palam castrametatus est, duabus de causis: 
aut enim perterrito Alexandro, Mysorum rege, antiqua renovat 
firmatum iri foedera; aut rem totam permissum iri armorum iudici 













is 
Quo minaturus esset Thraciae, R le itaque ex animi sententia 

epit Thraciae urbes et provincias, 
omaia oculis lustrando, et idis, prout necesse erat, muniendo, 
illinc usque lin; quo et Persarum navalem exercitum Dumeroaissi- 





HISTORIAE BYZANTINAE XII. 7. 597 


τῶν Περσῶν 1 Molug εἰς Ἑδρώπην μέλλουσαν διαβαίνειν ἐπὶ Δ. Ὁ. 1941 
n - ; Nu" π᾿ (mp. lo. Pa- 
πονήρῳ τῆς Θράκης xal τῶν ἐν ταύτῃ Ῥωμαϊκῶν χωρῶν καὶ “ἵκεο 1 


πόλεων͵, ναυαρχοῦντος καὶ τὸν τοιοῦτον ἄγοντος στόλον ἑνός Ὁ 
τινος, ὄνομα ᾿“μούρ. (B.) Εἰς γὰρ σατραπίας διαιρεϑείσηςΥ.801. 
5τῆς τῶν Περσῶν ἀρχῆς, ὡς ἀνωτέρω που περὶ τούτων εἰρήκειμεν 
πλατύτερον, ἄλλοι ἄλλα τῶν παραλίων διέλαχον τῆς ᾿Ασίας" 
οὕς οἱ ἀπόγονοι τοῦ χρόνου ῥέοντος διαδεξάμενοι, οἱ μὲν διὰ σύ-- 
ψεσεν xal ἐμπειρίαν πολεμικὴν εἷς μεῖζον προχεχοφέναι τὴν τοῦ 
κλήρου διαδοχὴν ἐπεπράχεσαν" οἱ δὲ νωϑρότητι διανοίας τοῖς R. 
10 οὖσι μόλις ἐνέμειναν. εἰσὶ δ᾽ οἵ καὶ τῶν ὄντων τελέως ἐξεπεπτώ-- 
χεσαν. τούτων τοίνυν ἁπάντων ἰσχυρότερος ὃ ᾿“μοὺρ ἐγεγόνει, 
σπουδῇ καὶ τόλμῃ χρησάμενος ὑπὲρ τοὺς ἄλλους. «Δυδίας γὰρ 
καὶ Ἰωνίας οὗτος ὧν ἡγεμὼν ναυτικοῦ τε στόλου τὴν ϑάλασ- 
σαν ἐμπέπληχε xol φοβερὸς ἐν βραχεῖ μὴ ὅτι ταῖς ἐν Αἰγαίῳ 
15 νήσοις ἐγένετο ϑαλαττοχρατῶν, ἀλλὰ καὶ Εὐβοεῦσι, καὶ Πελο- 
ποννησίοις,, Κρησί τε καὶ Ῥοδίοις, καὶ πάσῃ τῇ ἐκ Θετταλίας P.871 
ἄχρι Βυζαντίου παραλίῳ. τούτους γὰρ ἅπαντας ὁπότε βούλοιτο 
νγαιστολῶν τε ἐδήου καὶ φόρους ἐτησίους συνῆγε μάλα τοι βρί- 
ϑόντας ἔξ αὐτῶν. (Γ.) Οὗτος οὖν ἐκ πολλοῦ, τῆς τοῦ Καν- 
ϑοταχουζηνοῦ φήμης μετὰ κρότων καὶ ὕμνων μαχρῶν διὰ πάσης 
πορευομένης γῆς xal ϑαλάττης, ἐραστὴς ἐγεγόνει πάνυ τοι 
σφόδρα διάπυρος, καὶ φιλίαν τηρήσειν αὐθαίρετον ἐπηγγείλατο Β 
διὰ βίου παντὸς αὐτῷ τε καὶ παισὶ διαδόχοις αὐτοῦ. καὶ μέν- 


τοι καὶ τοιαύτην αὐτὴν εἷς τέλος τετήρηχεν, οἵαν οἶμαι οὐδ᾽ ὃ 


mum traiectum iri ex Asia in Europam audierat, Thraciae infestum, pro- 
vindisque et urbibus, quas Romani illic haberent; praefectum autem et 
ducem esse illius classis quendam, nomine Amur. (1L) In satrapias enim. 
diviso Petsarum imperio, ut alicubi fusius de his disserentes supra dixi- 
mus, alii alias sortiti sunt maritimas Asiae regiones. Quas cum nepotes 
t7 d »ore accepissent , vfi industria aus et rei belli- 
hereditas illa maiorem in modum ampliaretur; 

ix sua retinuerant; alii denique etiam. suarum. 

xciderant. Hos omnes Amurius poteatin supe- 

diae praeesset et Ioniae, navalibus copiis mare 

potitus evasit brevi metuendus, non insulis 

:nsibus , et Peloponnesiis, et Cretensibus, et 

gini, quae a "Thessalia Byzantium usque ex- 

quoties libitum esset, navibus advectus diripie- 

ima quotannis tributa. (IIL) Hic igitur iam- 

fama multo plausu et maximis laudibus cele- 

aris orbem peragraverat, ardentissimo amore 

ac voluntariam promiserat se, quoad victurus 

tiam cum eo, et cum liberis, quos habiturus ille 

talem eam ad extremum usque spiritum serva- 





598 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6850 πᾶς ἀλλαχοῦ παρέδειξεν αἰών. καὶ τοῦτο προϊόντων ἡμῶν ci 
0. κατὰ τὴν ἁρμόττουσαν χώραν ἀφηγήσεις, τῆς ἀληϑείας οὐκ àx- 
χωροῦσαι, σαφηνιοῦσι τοῖς πᾶσιν ἐς τἀκριβές. νῦν δὲ μόνον τὸ 
Οτῇ παρούσῃ χρείᾳ περὶ αὐτοῦ προσῆκον εἰπόντες ἀπαλλαξόμεθα. 
(4.) Τοῦ γὰρ βασιλέως τελευτήσαντος ἤδη, καὶ φήμης διαδο-- 5 
ϑείσης, ὡς βασχανίᾳ τυραννηϑέντες τῶν τῆς βασιλικῆς γερου-- 
σίας ἔνιοι τὴν τοῦ Καντακουζηνοῦ χαϑελεῖν ἐπεχείρησαν δόξαν, 
σατραπικχοῦ τινος οὗτος ἐγεγόνει πλήρης ϑυμοῦ καὶ βιαίας ὀργῆς" 
καὶ ἅμα παμπόλλων ἐμπλήσας νεῶν τὸ τῶν Σμυρναίων ἐπίνειον 
Ῥἔμελλε τὴν ταχίστην, ὡς ἔφαμεν, διαβαίνειν ἐπὶ κακῷ τῶν ἄχρε 10 
Βυζαντίου Θρᾳκικῶν χωρῶν καὶ πόλεων. ταῦτα ἐπειδὴ περὶ Χεᾷ- 
ῥόνησον ἀκηκοέναι συνεπεπτώκει Καντακουζηνῷ, διὰ σπουδῆς 
ἐγεγόνει μακρᾶς πέμψαντι, τὸν τοιοῦτον τὴν ταχίστην ἀναχαιτί-- 
σαι στόλον. ὃ δὴ xol ϑᾶττον ἢ λόγος εἰπεῖν ἐγεγόνει, ῥᾷον ἢ 
κατὰ δοῦλον δεσπότου κελεύοντος, τοῖς τοῦ Κανταχουζηνοῦ 15 
γράμμασιν ὑπείξαντος καὶ ὑπενδόντος τοῦ βαρβαρικοῦ φρονήμα-- 
Ἑτος ἐχείνου. τοῦτο μέγα μὲν, καὶ μαχράν τινα ἥκει κομίζον τὴν 
ἔκπληξιν ταῖς τῶν ἀκουόντων ψυχαῖς. εἴ τις δ᾽ αὐτὸ τοῖς ἐφεξῆς. 
τοῦ ἀνδρὸς ὑπὲρ τοῦ Κανταχουζηνοῦ πεπραγμένοις πρὸς φιλίαν 
δείγμασι παρεξετάζειν ἐϑέλει, πολλοστημόριον ἂν τὸ βραχύτατον 20 
εἶναι λογίσαιτο: — (E.) Ἐγὼ δὲ καὶ πρὸς τὸ πάλαι τῆς Ῥώμης 
κράτος ἐκεῖνο τὸν νοῦν ἀνήνεγκα, καὶ ἀνεμνήσϑην, ὅπως πρόσ- 
Ἑταγμα ἕν τότε Ῥωμαϊκὸν, πᾶσαν ἐπιπορευόμενον γῆν Tt xal 
ϑάλατταν, κατέπληττεν ἅπαντας, καὶ τῷ δέει μικροῦ καὶ ἀπο- 
19. πρὸς φιλίαρ δεῖγμα conl. Βοὶν. 
vit, qualem nec tota retro antiquitas alibi (αὐ opinor) ostendit. Quod nos 
quidem infra suo loco accurate omnibus declarabimus, ita jue narra- 
fari, ut nunquam δ vero ἀεβοχυεῖ simus. Nuno autem, quod ad 
praesens institutam pertinet de eo dixerimus, ad alia veniemus. (IV.) Mor- 


(uo iam imperatore, famaque dispersa, cruciatos invidia quosdam ex 
inis senatoribus Cantacuzeni auctoritatem conari evertere, furore ille - 








tacuzeno idem postea dedit, minimum certe ac levissimum esse iudicabitur. 
.) Ego vero inter haec ad veterem rei Romanae potentiam animum re- 


HISTORIAE BYZANTINAE XII. 8. 699 


ϑνήσχειν ἐποίει" καὶ οὔτ᾽ IMala κατ᾿ Εὐρῴπης μάχιμον ἐκίνει ξί- A.C. 1941 
φος, οὔτε τοὐναντίον αὖϑις" ἀλλ ἅπαν τὸ ἀντιπράττον ejgimp Tor Pa- 
ἔνσπονδον ἐχίρνατο σύμπνοιαν" καὶ Κίλιξ μὲν διὰ Bi9vvlag 
ἄοπλος ἐπορεύετο, xol Θρὰξ διὰ τῆς Ἰταλίας ὁμοίως" καὶ ὡς 
δδιὰ φιλίας Σαυρομάται τῆς Ἑλλάδος ἰόντες τῶν τε Παναϑη- 
ναίων ἦσαν ϑεαταὶ xal ταῖς ἐν Ὀλυμπίᾳ καϑίσταντο τετραετη- P. 372 
ρικαῖς ἁρματηλασίαις ἀνϑάμιλλοι: καὶ ἐλογισάμην κατ᾽ ἐμαυτὸν, V. 808 
ὡς καὶ νῦν ἐφ᾽ ἡμῶν τοιοῦτόν τι συνέβαινεν ἂν, εἰ πάμπαν ἐκ 
μέσου τὰ τῆς συγχύσεως ἀπήλλακτο σπέρματα, ὅσα κατὰ τοῦ 
10 Κανταχουζηνοῦ συνεσχεύασεν Anóxavxog. εἶεν. 
η΄. Αὐτόϑι ἀ᾽ ἀχηχοὼς, ὅτι τε νόσημά τι ἐνέσκηψεν Ἄννῃ B 
τῇ βασιλίδι, καὶ ὅτι τὴν συνήϑη καχοτροπίαν ᾿“πόκαυκος àva- 
ξαίνων πεφώραταί τε καὶ φοβηϑεὶς ἀπέδρα πρὸς τὸ τῶν Ἐπι- 
βατῶν φρούριον, καὶ τρίτον, ὡς ὃ πατριάρχης ὑπὲρ ἐχείνου τὰς 
Ἰϑτῆς βασιλίδος ἔάννης ἀχοὰς διαταράττων οὐ παύεται καὶ δεόμε- 
γος, τὴν μὲν πρόσω πορείαν ἐπέσχεν" αὐτὸς δ᾽ ἐς Βυζάντιον 
τάχιστα ἐπανήει" καὶ τὴν μὲν βασιλίδα Qc τε καὶ ἤδη τοῦ 
ἐνσχήψαντος ἀπηλλαγμένην εὗρε νοσήματος " τὸν δὲ πατριάρχηνο 
ἰδέᾳ λαβὼν μαλακοῖς τισι λόγοις τῆς αὐτοῦ σμιχροπρεπείας xa- 
ϑοϑήψατο, καὶ διεξήει τοσαῦτα, ὁπόσα δεξιῶς πως ἐπιῤῥαπίζοντα 
ἦν τήν τε εὐχολίαν τῶν τρόπων καὶ τὸ τῆς γνώμης ἀβέβαιον" 
καὶ ὅπως πρὸς ἑαυτὸν στασιάζων, καὶ πολέμια τῇ γλώττῃ δια-- 
πραττόμενος ἔργα, ἢ μᾶλλον ὃ τοῖς ἰδίοις μαχόμενος λόγοις 


meto: nec Asia in Europam gladium distringebat,, nec vicissim Europa in 
Asiam ; sed quaecunque infensa fuerant, concordi foedere iungebantur ; et 
Cilix quidem per Bithyniam inermis vadebat, et itidem Thrax per Italiam: 
Sauromatae vero, per Graeciam quasi foederatam euntes, et Panathe- 
naeorum spectatores aderant, et curulibus in ludis, qui quadriennio quoque 
eieunte Olympime celebrabantur, de palma certabent, "um cogitavi me- 
etm tacite, simile aliquid nostra aetate exatiturum fuisse, ai de medio pe- 
itus sublata fuissent semina omnium turbarum , quae adversus Cantacuze- 
mum Apocaucus suscitavit. Esto. 
8. Sed cum illic Cantacuzenus audivisset, imperatricem Annam mor- 
bo esse correptum, et Apocaucum ad suum illud perversissimum ingenium 
; deprehensumque ad castellum Epibatarum prae metu aufugisseg 
patriarcham autem imperatricis aures illo indesinenter obtundere, ac 
precibus fatigare; exercitum ultra tendentem inhibuit: ipse autem Bygan- 
tmn quam citissime rediit. Ac Augustam quidem convaleacentem, et morbo 
illo, quo fuerat correpta, levatam offendit, Patriarcham autem separatim 
eonvenit, illius pusillum animum mollibus dictis castigavit, eaque comme- 
moravit, quibus facilitatem morum in illo, et levitatem ingenii scite ac qu 
denter ingeret. Kum nempe, cui secum esset contentio, cuius facta 


lingsae adversarentur, aut qui ipse potius cum suis palam dictis pugnaret, 








600 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6850 ἐς τοὐμφανὲς, σχολῇ γ᾽ ἂν ἄλλους στασιάζοντας xol μαχόμέ- 
10 ρους ἀλλήλοις πείσειεν εἷς «ὁμοφροσύνην ἐλϑεῖν ἀστασίαστον. 
(B.) Ἔπειτα καὶ δευτέρους ἐπὶ τοῖς προτέροις ἐκείνοις ἀπήτησεν 
ὅρκους. καὶ ὃς, ἐκ μέσου πάμπαν ποιεῖσϑαι βουλόμενος ὕποπτον 
ἅπαν, ἵνα μή τι πάϑῃ δεινὸν ἅπαξ ἐπιορκῶν φωραϑεὶς, οὗ μό- 5 

γον ἱερεῦσι προσήκοντα ὀμώμοχεν ὅρκον, ἀλλὰ καὶ ὃς δημοσίοις 
Ἑάἀνδράσιν εἴϑισται" καὶ ἀρὰς ἐπὶ τούτοις προὔτεινε xa9^ ἑαυτοῦ 
τὰς μεγίστας ὁμοῦ καὶ φρικώδεις, εἰ ψευδόμενος ὅλως ἐπὶ τοῖς 
λεγομένοις ἁλοίη. (T.) Τῶν δὴ τοιούτων ἐπὶ τοιαύτῃ καταστά-- 

au συνενεχϑέντων, τὴν ταχίστην αὖϑις ἐξήει τοῦ ἄστεος ὃ Καν- 10 
τακουζηνὸς, σὺν πολλῇ τῶν οἴκοϑεν χρημάτων παρασκευῇ xal 
ὅσα πρὸς δωρεὰς φιλοτίμους τῶν προσιέναι μελλόντων αὐτῷ παν-- 
Ρ. 819 τοδαπῶν ἐθνῶν ὁμοῦ καὶ πρεσβευτῶν καὶ πόλεων παρεσχεύαστο" 
Tn φημι καὶ χλαίνας Ἰταλικὰς ἐξ ἐρίου, καὶ ὅσα ἕτερα μα- 

κρὸν τὸ φιλότιμον ἔχουσι τῶν χαρίτων. (4,.) Ὅ γε μὴν Ἀπόκαυ- 15 
xog ἐς τὸ φρούριον αὐτοῦ συγχλεισϑεὶς, ἀντὶ τοῦ μᾶλλον αἰσχύ-- 
γνεσϑαι καὶ ἐρυϑριᾷν ἐπὶ τῇ αὐτοῦ ἀνάνδρῳ καὶ γυναικώδει διαίτῃ, 
ὃ δὲ τοὐναντίον ἐτετύφωτό τε καὶ ὀφρύος ἁπάσης μεστὰ διεξήεε 
ῥήματα, καὶ αὐτοῦ Κανταχουζηνοῦ κατεμέμφετο ἀβουλίαν, ὅτι 

Βμὴ καὶ αὐτὸς τὴν ὁμοίαν ἡτοιμάσατο πρόνοιαν ἑαυτῷ, ἵν᾽ ἐν 30 
καιροῖς ἀνάγκης καὶ φόβου τοιοῦτον ἔχοι πρὸς ἀσφάλειαν φρού- 
Υ͂. 808 ριον καταφεύγειν. (E.) Ὁ δ᾽ ἀκούων, καὶ τῆς ἐκείνου καταγε- 
λῶν εὐηϑείας, τοιαύτας ἀντεπῆγε τὰς ἀποχρίσεις. ,Οὐ λίϑοις“,, 
φησὶ, xal πλίνϑοις ἐγὼ τὴν ἐμὴν τειχίζειν ἀσφάλειαν ἔγνωκα 


aliis dissidentibus atque inter se pugnantibus haudquaquam persuasurum 
esse, nt in concordiam redirent, seditionibusque abstinerent. (Il) Novum 
deinde iusiurandum, praeter illud superius, exegit. Αἱ hic volens omnem 
suspicionem tollere, ne quid gravius paterctur periurii semel convictus, non 
sacerdotum modo iusiurandum, sed et illud, quod laicis solenne i 
vit: seque exsecrationibus in id maximis atque horrendis devovit, 
nus mendax in iis quae dixisset argueretur. (lIL) His ita constitutis, ite- 
rum Urbe quam celerrime egressus est Cantacuzenus, magna instructus 
domesticae pecuniae vi, earumque rerum, quae comparatae essent ad con- 
ciliandos muneribus obvios quosque, populos, urbes, legatos. Supellectilia 
intelligo et vestes Italicas ex lana, et quaecunque alia plurimum ad con- 
ciliandum gratiam valent. (IV.) Ast Apocaucus castello suo inclusus, tan- 
tum aberat ut pudore afficeretur erubesceretque suum illud minime virile 
-c prorsus foemineum vitae institutum: etiam animis inflabatur, et voces 
omnis arrogantiae plenas iactabat, et Cantacuzenum ipsum inscitiae argue- 
bat, quod non et pee sibi Cautione simili providimet , ut ies an- 
gris perieulodaque tempori le bal lugium ac ium sa- 
lutis. δ᾽ At ille haec audiens s pne. irridebat, et eius- 
modi dabat ei responsa, ,,Non lapidibus aut laterculis meam salutem mu- 




















HISTORIAE BYZANTINAE XII. 8. 601 


ῥεῖν, οὐδ᾽ ἐφ᾽ οὕτω μικροῖς καὶ ψευδέσιν ἐμοὶ τερατεύεσϑαι καὶ A.C. 1341 
τοιαύτην ῥημάτων προφέρειν χομψότητα εἴϑιστο" ἀλλὰ τῷ ideam Io Pe- 
σμένῳ τοῦ ἤϑους ἐγκαρτεροῦντι διηνεκῶς φρούριον ἔχειν ἀϑά- —— 
τατον καὶ ἄγχυραν ἀσφαλῆ πρῶτον μὲν τὰς πρὸς ϑεὸν ἀναμ- 
δῳφισβητήτους ἐλπίδας, καὶ τὴν ἐχεῖϑεν ἀκήρατον δύναμιν" ἔνϑα 
μόνῳ γεωργουμένης τῆς γνώμης τῷ τῶν ἀδήλων ἐπόπτῃ ϑεῷ, τὸ 
τῆς ἀσφαλείας ἀμάραντον ἀεὶ διαμένει βλαστάνον, μήϑ᾽ ἥλιον 
περιμένον τὴν τοῦ χρείττονος ἑρμηνεύσοντα κρίσιν, μήτε Πλά- 
τωνὸς καὶ 4Δημοσϑένους γλῶτταν ἁβρὰν καὶ μάλα λαμπρῶς Mz-D 
10τικίζουσαν" ἀλλ᾽ αὐτομάτως διὰ τῆς τῶν πραγμάτων ἀκολουϑίας 
ἐπὶ μέσης τὸ ϑαῦμα μονονουχὶ κηρύττον τῆς οἰχουμένης. ἐν μὲν 
γὰρ ταῖς τῶν προσκαίρων φρουρῶν καὶ πυργωμάτων τρυφαῖς καὶ 
βλακείαις ταχὺ τὸ τερπνὸν ἀποϑνήσχει τῆς ὥρας ἐφήμερον ἔχον 
τὴν ῥίζαν. ἐγὼ δὲ τὰς τῶν ἀνθρώπων ψυχὰς ἐμαυτῷ κατε- 
1δσχεύασα φρούρια καὶ πύργους παμπληϑεῖς τε καὶ ἀσφαλεῖς, dcE 
οὖς ἐμβέβληκα φέρων αὐτὸς τὴν ἐμαυτοῦ ψυχήν. καὶ ὃ μὲν Πλά- 
τῶν ἐν ἀλλοτρίῳ σώματι ζῇν τὴν τοῦ ἐρῶντος ἔφη ψυχήν" τὴν 
δ᾽ ἐμὴν ψυχὴν oix ἐν ἀλλοτρίοις σώμασιν, ἀλλ᾽ ἂν ἀλλοτρίαις 
συνηνέχϑη ζῇν ταῖς ψυχαῖς. μηδὲ γὰρ σωμάτων, ἀλλὰ ψυχῶν 
3οὑπάρχων αὐτὸς ἐραστὴς, καὶ ψυχὰς τοὺς ἐραστὰς εὐτύχησα " 
καὶ τρόπον ἕτερον ἐμψύχους τὰς τῶν πλείστων πέπραχα ψυχάς. 
τοιούτους ἐμαυτῷ κατεσκεύακα πύργους ἐγὼ," καὶ οὕτω μετὰ ná-F. 
σῆς γαλήνης καὶ ἡδονῆς, καὶ δίχα τινῶν ἑλεπόλεων, τὰς ἅπάν- 
τῶν χειροῦμαι σύν γε ϑεῷ διαϑέσεις καὶ γνώμας" καὶ οὕτως 


1. οὐδ᾽ ἐφ᾽ em. Bolv. proci δ᾽ dg. — 7. μήϑ᾽ corr. Βοῖν. pro μεθ’. 





icit, mentem excolo. Hinc illa perennis mihi 
spectat meliora declaraturum, nec Platonis aut. 
δα enden Qui eim Βα τ το et 
| orbi paene indicit. Qui enim liorum et 
tu delectantur, iis flos deliciarum suarum cito 
aud diuturnam. Ego vero animos mihi conci- 
Bropugnacula numerosa , eademque firmissima, 

Ac Plato quidem alieno in corpore vivere 
ae autem animae id obtigit, ut in alienis non 
ret. Cum enim non corporum sed animorum 
; amatores mei lucratus sum effecique, ut ani- 
ne animi plurimorum, Eiusmodi arces compa- 
mma et tranquillitate et voluptate omnium mihi 
adlios aique ita tropaea didici ici incruenta sta- 
οἷ, 11. 89 


602 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6850 ἀναίμακτα κατορϑοῦν μεμελέτηχα τρόπαια. ὃ δ᾽ ἐφεξῆς αἰὼν τῶν 

Ἰμὰ, 10. λεγομένων ἅμα καὶ δρωμένων σοφῶς διαζωγραφήσει τὴν μαρτυ- 

lav." 241" ὃ μὲν Κανταχουζηνὸς τοιοῦτος τέως τοὺς τρόπους 
ἐτύγχανεν ὧν, καὶ τοιαῦτα λέγων καὶ πράττων διετέλει. 


P.97 — 9'. Ἐγὼ δ᾽ ἐκεῖσε ἐπάνειμι, λεπτομερέστερον ἀφηγησόμενος 5 
ἕχαστα. "Mnóxavxog γὰρ ἐκεῖνος ὃ πάντα δεινὸς εἷς ἐπίνοιαν καὶ 
πολυτροπώτατος, ἐπειδὴ συγκυκήσας ἅπαντα, ἵνα τὸν ἄρχοντα 
παρακρουσάμενος αὐτὸς ἐπιβῇ τῆς ἀρχῆς, (ὅπερ δὴ καὶ τοιχώ- 
Quos νύχτωρ καὶ λῃσταὶ ποιοῦσιν, οὐ πρότερον τὰ ἐν οἰκίᾳ διαρ-- 
πάζειν ἔχοντες εὐχερῶς, πρὶν ἂν τὸ ἐν αὐτῇ κατασβέσωσι φῶς,) 10 
ἠλέγχϑη, κατεγνώσϑη μὲν, οὐδὲν δ᾽ ἄξιον εἰς ἀμοιβὴν τῆς αὖ- 

Βτοῦ xaxlag ἀπήλαυσε πρὸς ἐκείνου. ὅμως αὐτὸς ὑφ᾽ αὑτοῦ τε 
αἰσχυνϑεὶς καὶ δείσας, μὴ τὸ μαχρόϑυμον ὀψέ ποτε ἀποῤῥίψας 
τῷ νόμῳ τῆς δίχης χρήσηται κατ᾽ αὐτοῦ, ᾧχετο λάϑρα φυγὰς, 
ὡς εἰρήκειμεν, elg τὸ φρούριον τῶν Ἐπιβατῶν οὑτωσί πως λεγό- 15 
μενον" ὕπερ αὐτὸς ἐκ πολλοῦ πολλοῖς ἀνήγειρεν ἀναλώμασιν ἐν 
τοῖς παραλίοις τῶν προαστείων τοῦ Βυζαντίου, μιχρὸν μὲν, ποι- 

Cxlov δὲ, καὶ δαιμονίως ὀχυρόν τε καὶ δύσμαχον. εἰς γὰρ 
ὕψος τύχης ἐξ ἀσήμου γένους ἀρϑεὶς φρόνημα ἔσχεν, ὁποῖον 
ἂν καὶ οἱ μεθύοντες. ὠνειροπόλησε γὰρ ἀποθανόντος τοῦ βασι- 20 

V.80& λέως ἐπιχειρῆσαι κατὰ τῆς βασιλείας αὐτός" εἰ δὲ μὴ δυνη- 
ϑείη, καταφυγεῖν γοῦν εἰς τὸ φρούριον τοῦτο, καὶ εἶναι noM- 
μιος τῷ κρατήσαντι. (Β.) Συνήγαγε δ᾽ ἐν τούτοις μὴ μόνον 
χρημάτων παντοδαπῶν καὶ παντοίων σωροὺς, ἀλλὰ καὶ σίτου 
uere, Bed processus ipse temporis sapient testimonio cum dicta tom facta 
diiudicabit." Ac talis quidem hucusque moribus fuerat Cantacuzenus: ta- 
lia et dicere et facere non desinebat. 

9. Ego vero illuc redeo, singola ac minutiora expositurus. Apocaucus 
igitar illein excogitando solerüssimus ac verantissimus, dum omnia pertur- 
bat, ut aummoto rerum administro ipse rerum potiatur (quod et effractores 
noctu faciunt, et latrones, quibus mon facilo eat ea rapere quae in domo 
sont, nisi exstincto prius lamine, si quod ibi sit), deprehensos quidem est 
εἰ condemnatus; nihil autem ab illo vicissim passus est pro malitiae suse 
atrocitate. Cum tamen suimet ipsum puderet, ac vereretur, ne ille, abiecta 
tandem patientia, legitima animadversione in ipsum uteretur, aufugerat clam 
(ut diximns) in.arcem, quam Epibatón vocant, maximo sumptu iampridem 
se exstructam sub Urbe, in maritima ora: angustam quidem illam, at mul- 
iplicem, et mirifice munitam, nec expugnatu facilem, Scilicet ex ignobili 
fa ad summum fortunae gradum evectus ebrii hominis spiritum gere- 

Mortuo siquidem imperatore semniaverat se imperatoriam potestatem 
Snvasurum ; decreveratque, si viribus deficeretur, confugere ad illam arcem 
2c bellum cum illo gerere qui imperaturus foret. (IL) Itaque illuc cosge- 

multiplicis pecuniae acervos: immo et frumenti et vini pluri- 









rat variae ac e 





HISTORIAE BYZANTINAE XII. 9. 608 


καὶ οἴνου πλῆϑος, καὶ ὄψων παντοίων ταρίχη, καὶ πᾶσαν ἄλλην A. C. 1941 
ἀφϑονίαν, ὧν ἐν χρείᾳ καϑίστανται ἄνθρωποι" ὕδατά τε εἰν πὰ Pa- 
γαγεν ἔξωθεν δι᾿ ὑπονόμων ἀένναα. περὶ οὗ δὴ καὶ πρὶν áno9a-D 
vd» παριόντα φάναι τὸν βασιλέα" ,,ἰδοὺ, φωνὴν ἀφιὲν μονο-- 
5vovyl περιβομβεῖ μου τὰς ἀχοὰς τὸ φρούριον τουτὶ, προχηρῦτ- 
τὸν ἡμῖν τὴν ἐνδόμυχον ἀπιστίαν τε. καὶ χακοτροπίαν τοῦ δειμα-- 
μένου" διαχελεύσασϑαί τε τῷ Καντακουζηνῷ, αὐτὸ μὲν καϑε- 
λεῖν, καὶ πρὸς τὸ βασιλικὸν ἐπανασώσασϑαι πρυτανεῖον τοὺς ἐν 
αὐτῷ συνηϑροισμένους ἀδίχως σωροὺς τῶν χρημάτων" αὐτὸν 
10 δὲ φρουραῖς καὶ δεσμοῖς καϑυποβαλεῖν, μὴ πολὺν ἐχρήξει χει-- 
μῶνα κατὰ τῶν τῆς βασιλείας πραγμάτων καιροῦ λαβόμενος ὀψέ. Ῥ.815 ὁ. 
ἀλλὰ τῷ πράῳ τε καὶ ἡμέρῳ χἀνταῦϑα χρησάμενος ὃ Kavraxov- 
ζηνὸς ἔλαϑεν ἑαυτῷ τε καὶ ταῖς πόλεσι μεγάλην ταμιευσάμενος 
βλάβην. ὥστε καὶ ἀνόνητα μεταμελόμενος ὕστερον ἐπὶ τῇ καχο-- 
158ovMa ἑαυτοῦ τὸν βασιλέα λαμπρῶς ἐπὶ δυσὶν ἐμακάριζε τού- 
τοις. ἀλλὰ γὰρ ἔλαϑε τὸ ποικῖλον τῶν ὑποϑέσεων ἐς τοσοῦτον 
ἡμᾶς παρενεγκών. ἐπανιτέον τοίνυν. (Γ.) Φυγόντι γὰρ εἷς τὸ 
φρούριον τῷ ᾿Ἵποκαύχῳ, οὐκ uA χρύφα μηνύων καὶ γράφων 
' 6 πατριάρχης αὐτῷ, καὶ ἀνακαλούμενος, καὶ τὰς κατὰ τοῦ Καν- 
3οταχουζηνοῦ συμβουλεδων τε ἐπιβουλὰς καὶ συμβουλευόμενος 
ὑπ᾽ αὐτοῦ, καὶ ἅμα τὰς τῆς βασιλίδος συχνὰ ὑπορύττων ἀχοὰς, 
καὶ τὸν μὲν Κανταχουζηνὸν διαβάλλων ἀεὶ, τὸν δ᾽ 1dnóxavxov 
μακροῖς τοῖς ἐπαίνοις ἐξαίρων. ῥᾷστα τοίνυν γυναικείαν ἐξαπατή- 


δ. τουτὶ em. Boiv. pro τουτοῦ: 


mas, εἰ cuiusquemodi pulmenta sale condita; denique omniam rerum, quae 
hominibos necessariae sunt, maximam copiam. Aquas etiam extrinsecus 
iuges per cuniculos introduxerat. De quo praetereuntem illac, antequam 
moreretur. imneratorem ferunt dixisse: ,,Écce, emissa paene voce meas aures * 
praenunciat nobis delitescentem intus condi- 
rsum ingenium ἢ: tum praecepisse Cantacu- 
*moliretur, atque in fiscum referret pecunias 
zoacérvatas; ipsum autem Apocaucum in cu- 
aberet, ne arrepta tandem occasione procel- 
rium eruptaram. Bed lenitate et clementia 
» non animadvertit , quantum sibi ipsi et ur- 
sa igitur, cum illius suae imprudeatiae ne- 
oratorem ob haec duo ad astra tollebat. Sed 
etate effectum est, ut eousque digrederemur. 
in illam arcem aufugisset Agocaneun, tom ei 
*e et per litteras significare haud cunctanter : 
tacuzeno ut struat monere, et ab eo moneri: 
tuo pulsare, et Cantacuzenum quidem calu- 
*o maximis laudibus extollere. muliebri 


604 NICEPHORI GREGORAE ' 


A.M.68507ac ἁπλότητα, xal πρὸς τὴν ἑαυτοῦ μεϑαρμόσας βούλησιν, 
1nd. 10 ᾿οτάντ᾽ ἔδρα τὰ μελετώμενα. xal ἅμα τὸν μὲν Καντακουζηνὸν ἐν- 
τίμως προπέμπει τοῦ Βυζαντίου, φρικωδεστάτοις τοῖς ὅρκοις 
ἐμπεδώσας τὰς πρὸς αὐτὸν πίστεις, καὶ ἐπαρασάμενος ἑαυτῷ 
τὰς παλαμναιοτάτας ἀρὰς, εἰ μὴ στέργοι διαφερόντως. ὁπόσα 5 
αὐτῷ πρὸς βουλήσεως εἴη λέγεσϑαι καὶ πράττεσθαι τῶν βασι- 
λείων ἕνεκα πραγμάτων, καὶ εἰ μὴ μάχοιτο τοῖς αὐτῷ μαχομέ- 
Ῥνοις τὸν δ᾽ ᾿Ἵπόκαυκον εἰσχαλεῖται βασιλικῶς ἐνσεσημασμέναις 
ἐπιστολαῖς, μάλα πολλὴν ὑπισχνουμέναις αὐτῷ τὴν τιμὴν καὶ 
παντὸς ἀμνηστίαν ἐγκλήματος. (4.) ᾿Απαίροντος τοίνυν ἐκτο 
Βυζαντίου εἰς τὰς Opuxdac πόλεις τῷ Καντακουζηνῷ, ὑπήν- 
τῆσεν ἐξιὼν ὃ Mnóxavxoc τοῦ φρουρίου, καὶ ἀποβὰς τοῦ ἵππου 
Ἐπροσεκύνησε, βασιλικὴν ἀπονείμας αὐτῷ τὴν τιμήν. τοῦτο γὰρ 
καὶ πρό γε αὐτοῦ πεποιήκασιν ἄχοντι τούτῳ πάντες, ὅσοι γένους 
ἕἵΐνεια προσῆκον αὐτῷ, ὅσοι τε τῆς συγκλήτου λογάδες xal ὅσοι 15 
τῶν μετ᾽ ἐκείνους, εἴτε ὡς ἐπιτρόπῳ τῆς βασιλείας, εἴτε ὡς ἐπὶ 
τῆς αὐτοῦ βουλήσεως ὁρῶντες ἐξηρτημένον τὸ βασίλειον oxi- 
πτρον, καὶ ὑποπτεύοντες ἐς τὴν ὑστεραίαν βασιλικοῖς ἐσταλμέ- 
vov ὀφϑήσεσϑαι παρασήμοις, εἰ βουλομένῳ γε εἴη αὐτῷ" πάντας 
Ἐγὰρ ὑπεπτηχέναι τῷ δέει, καὶ ὑπείκειν ἴσα τούτῳ καὶ βασιλεῖ. 20 
(E) Συνηκολούϑησε μέντοι ὃ Anáxuvxog ἄχρι καὶ Σηλυβρίας 
αὐτῷ, μάλα περιδεής τε xal μονονοὺ πρὸ ποδῶν ἱστάμενον 
βλέπων τὸν κίνδυνον ἑαυτοῦ. συχνοὶ γὰρ οἱ τὸν Καντακουζηνὸν 
ἐποτρύνοντες ἦσαν, συνειληφέναι τοῦτον, καὶ δέσμιον προπέμ-- 





i» iuramentis praestitas οἱ cau- 
Ἢ i potissima sibi non futura 





impreca! 


essent, quaecunque ille ad imperii administratienem spectantia dici aut 
fieri vellet, nec iia esset repognaturus, qui illum oppugnaturi forent: Apo- 





HISTORIAE BYZANTINAE XII. 10. 605 


soa dc ΖΔιδυμότειχον. οὐ γὰρ ἐλάνθανεν, ὅσον ἐγερεῖ τὸν τῶν A.C. 1941 
πραγμάτων καπνὸν, ἐληλυϑὼς ἐς Βυζάντιον. ταῦτ᾽ ἄρα καὶ d mb. 10. Ῥὰ- 


ἔχ συμφώνου πάντες ἠνάγχασαν, ἕως ἐν χεροῖν ἔχοι τὸ ϑήραμα, P.376 
τὴν οὖσαν γαλήνην τοῖς δημοσίοις διατηρῆσαι πράγμασιν. ὃ δὲ. 805 


δτὸ φιλάνθρωπόν τε καὶ ἱλαρὸν ἥκιστα μεταϑεῖναι βουλόμενος 
παρεχροΐετο τὴν ἐχείνων παραίνεσιν. πάντα γὰρ τῆς τοῦ ϑεοῦ 
χειρὸς ἐξῆφϑαι, καὶ πάντ᾽ ἐκεῖϑεν ἔλεγε διοικεῖσϑαι, καὶ μὴ àd- 
γασϑαι τελεσϑῆναι μηδὲν, ὃ μὴ ἐκεῖϑεν εἴη συνεγνωσμένον᾽ μὴ δ᾽ 
αὖ εἶναι τῶν ἀδυνάτων μηδὲν, ὃ μὴ ἐκεῖϑεν εἴη ἀπεγνωσμένον. 


10 4. Οὕτω τοίνυν ἐκεῖθεν ἀπολυϑεὶς ὃ Mnóxavxog ὁμοῦ vB 


αὐτὸς fxev ἐς τὸ Βυζάντιον, καὶ ὃ πατριάρχης ἰδὼν εὐθὺς με- 
τεσχεύασεν ἑαυτοῦ καὶ δίαιταν, καὶ γλῶτταν, καὶ γνώμην, καὶ 
ἦθος ἐξ ἱεροῦ πρὸς τὸ δημοτικώτερον" καὶ ἄρας ἐξ ἱεροῦ τὴν 
σχηγὴν ἐν τοῖς βασιλείοις χαϑάπαξ ἐπήξατο. ἔνϑα παννύχιός τε 
15zal πανημέριος ξύν γε τῷ ᾿Αποκαύκῳ καϑήμενος ἐπὶ τῆς βασιλί- 
δος τοῖς δόλοις οἷς ἔῤῥαπτον ἐπὶ φϑορᾷ συνηγόρει καὶ αὐτὸς 


Καντακουζηνοῦ, καὶ ὅλων δημοσίων συγχύσεων ἀνώρυττε λαμ- Ὁ 


πρὰς καὶ αὐτὸς τὰς πηγάς. καὶ ἤν τὸ μὲν σχῆμα τῆς βαχτηρίας 
xal τοῦ ἐνδύματος ἱερὸς ὃ ἀνήρ" τῇ δὲ γνώμῃ καὶ τοῖς ἔργοις. 
30οὐδὲν νόμιμον. (Β.) Καὶ πρῶτα μὲν ἑαυτὸν ἀντὶ βασιλέως κε- 
χειροτόνηκεν αὐτοκράτορα" τὸν δ᾽ ᾿Απόκαυκον διοικητὴν καὶ ἀγο- 
ρανόμον καὶ ἐπίτροπον Βυζαντίου τε καὶ τῶν ὑπὸ τὸ Βυζάντιον 


πόλεων ἅμα καὶ νήσων πασῶν, καὶ ῥητῶν καὶ ἀποῤῥήτων δια-Ὁ 


νομέα. καὶ ἐπὶ τούτοις δόγμα ἦν καὶ ψήφισμα κοινὸν ἐξ ἀμφοῖν, 


decrrom erat, quantum ille in republica excitaturus esset incendium, sta- 





Byzantii, qi 
motio subditarum ; dicendorum denique ac tacendorum dispensatorem. 
haec lego e& communi decreto, horreadis iuramentis subuixo, inter ambos 


b. 


606 NICEPHORI GREGORAE 


A.M. 6850 ὅρκοις ἐρηρεισμένον φρικώδεσι, μηδαμῆ nore. Κανταχουζηνὸν 
13.10 εἰσδέξασϑαι, κἂν πᾶσαν μετάνοιαν ἐνδεδειχὼς, κἂν ἀγγέλων 
μεσιτεύῃ τις ἐξ οὐρανοῦ. (Γ.) Ταῦτα ἀμφοτέρων ἐδόκει τἀπι-- 
τ τηδεύματα. ἦσαν δ᾽ ὡς ἀληϑῶς τῆς τοῦ Zdnoxadxov δεινότητος. 
ὠνειροπόλησε γὰρ εὐθὺς (ὡς εἴρηται) βασιλείαν, ἧς ἐκ πολλοῦ 
Ἑσπερματικῶς ἐνεφύτευσεν ἴχνη τινὰ λογισμῶν τῇ ψυχῇ" κἀπειδὴ 
ταῖς τῶν πάλαι βίβλων ἱστορίαις ἐνδιατρίβων ἣν τὰ μάλιστα, ἐς 
μνήμην ἧκεν Ὀχταβίου Καίσαρος τοῦ «Αὐγούστου, καὶ πρὸς 
Ρ.871 ἐκεῖνον λεληϑότως ἀνῆγε τὴν μίμησιν. xal γὰρ κἀκεῖνος, μετὰ 
τὸ καϑελεῖν τὸν τῆς ἡγεμονίας ἔφεδρον ᾿Αντώνιον ἅμα Κλεοπάτρᾳ 10 
τῇ «Αἰγυπτίᾳ, οὐκ ἄλλως ἐνόμισεν ἀνυπεύϑυνος αὐτοχράτωρ τῆς 
ὅλης ἀρχῆς καταστῆναι, ἢ τὸ τῆς βουλῆς συγκλητικὸν ἀξίωμα 
συγκαϑελών. ὅϑεν συγχωρῶν ἐκείνοις τοὔλαττον ἐκαρποῦτο τὸ 
μεῖζον ἀεί, τὸ δὲ ἦν, αὐτοὺς μὲν ἐν τῇ Ῥώμῃ καϑημένους τὰς 
«Βδίκας ταῖς πόλεσι διανέμειν, καὶ τάς γε τῶν ἐπιτρόπων ἀρχαιρε- 15 
σίας, ὥσπερ ἀπὸ δίφρου καὶ δυνάμεως αὐϑεντικῆς" αὐτὸν δὲ 
τῶν τε ἠπειρωτικῶν καὶ ναυτικῶν δυνάμεων ἔχοντα τὴν ἥγεμο- 
γίαν τοῖς ἔξω πολέμοις ἐνασχολεῖσϑαι, καὶ διὰ τῆς ἑαυτοῦ ^ 
Υ. ϑοδταλαιπωρίας τὸ ἀταλαίπωρον πανταχόϑεν οἷον ὑπηρετικῶς περι-- 
ποιεῖν τῇ συγκλήτῳ καὶ τοῖς πολιτικοῖς πράγμασιν " οὐκ εἰδέναι 90 
δυναμένων ἐκείνων, ὡς ὃ τῶν στρατιωτικῶν δυνάμεων ἐγχρατὴς 
CóGora τῶν ὅλων χειροῦται τὸ κράτος. (4.) Ταύτην οὖν ἐπι- 
βούλως καὶ συνετῶς καὶ ὃ LMnóxavxog ἐληλυθὼς τὴν ὁδὸν, καὶ 
τοὺς μὲν εὐγενεῖς ἅπαντας κατασχευασάμενος τὸ τῆς βουλῆς δῆ-- 


convenit, ne unquam reciperetur Cantacuzenus, quantumvis poenitentem se 
Piifcaturas esset; ac ne quidem si aliquis de caelo Angelus interveniret. 
MI.) Ea videbantur utriusque esse instituta: revera autem isthaec ab ΑἹ 
cauci solertia proficiscebantur. Somniaverat enim statim, uti diximus, im- 
peratoriam dignitatem, cuius pridem imagines quasdam ac velut semina ani- 
mo infixerat. Et cum iam olim in veterum historiis versatissimus foret, 
memoriam illi venerat Octavius Caesar Augustus, eumque imitandum 
facite proposuerat. Ktenim ille sublato cum Cleopatra Aegyptia Antonio, 
insidiatore et imperii aemulo, non aliter putavit supremum omnium rerum 
dominum exstiturum se esse, quam si senatoriam Curiae dignitatem ever- 
tisset. Quamobrem minima auctoritatis parte senatoribus concessa, maxima 
ipse semper fruebatur. Id autem erat, ut ii quidem Romae sedentes iura 
urbibus darent, et magistratus tanquam e solio publicaque auctoritate lege- 
rent: ipse autem terrestribus ac navalibus copiis praefectus externis bellis 
occuparetur; et molestiis omnibus sibi uni suscepüs, pararet undique, ía- 
muli instar, senatui ac reipublicae tranquillitatem: cum illi haud intellige- 
rent, eum qui exercitibus praeesset, facillime posse usurpare dominatum 
vmajem rerum. (IV.) Illam igitur viam Apocaucus insidiose e£ caute ipse 
quoque ingreasus effecit, ut omnes nobiles muneri senatorio admi 








HISTORIAE BYZANTINAE XII. 10. 607 


ϑὲν διοικεῖν ἀξίωμα, αὐτὸν δ᾽ “ἦν ὑπηρέτου σχήματι, μετὰ τῶν A.C. 1941 
στρατεωτιχῶν δυνάμεων ταῖς ἔξω μαχαῖς προσταλαιπωρούμενονκβ. 1o- m 
κατά τε γῆν xal θάλασσαν, ἅπαν περιποιεῖν αὐτοῖς τὸ d9óQu- 
Bor, ἔλαϑεν ὑποχειρίους ἅπαντας οὑτωσὶ ποιησάμενος " αὐτοὺς 
δμὲν τοὺς γένει καὶ δόξῃ προὔχοντας εἱρκταῖς τισι ζοφεραῖς ἐγκλεί- 1) 
σας, καϑάπερ ταῖς μάνδραις οἱ βουχόλοι τὰ ϑρέμματα " τοὺς 
δ᾽ ὑπερορίους τῆς πατρίου ποιούμενος πόλεως. τούς γε μὴν περὶ 
τὴν βασιλίδα πάντας καὶ πάσας χρήμασιν ἁδροτέροις περιελϑὼν 
ἦγεν ἤδη καὶ ἔφερεν οὐ μόνον τὴν βασιλίδα καϑάπερ ἀνδράποδον, 
10 ἀλλὰ xai αὐτὸν πατριάρχην, οὐ τοσοῦτον ταῖς ϑωπείαις ἔξαπα- 
τώμενον, ὅσον ὑποπτήσσοντα τὸ ἐχείνου δραστήριον. ὅϑεν οὐδὲν 
ἦν τῶν δρωμένων, ὃ μὴ τῆς αὐτοῦ βουλήσεως καὶ γλώττης 
ἤρτητο. (E.) Εἰς τοῦτο τοίνυν τύχης τῶν βασιλικῶν ξυνεῤῥνη- 
κότων πραγμάτων, πάντ᾽ ἐδρῶντο τὰ χαλεπώτατα. ὥσπερ γὰρ 
15 εἰ τὰς χλεῖς τῆς ἄνω βασιλείας ὃ πατριάρχης ἐκέχτητο ἐν χεροῖν, 
οὕτω βεβαίας ὑπισχνεῖτο τὰς αἰωνίους ἀντιδόσεις καὶ ἀΐδια τὰ 
τῶν πόνων ἔπαϑλα, εἰ Κανταχουζηνὸν ἀνέλοι τις φαρμάκοις δη-- 
λητηρίοις, ἢ δολεραῖς τισιν ἐπιορχίαις καὶ γοητείαις δαιμονικαῖς, E 
ἢ ὅτῳ ἂν δυνηϑείη τρόπῳ. ὃ δὲ τῶν τε ἐν Βυζαντίῳ καὶ πάσῃ nó- 
30λει τοῦ Καντακουζηνοῦ φίλων καὶ συγγενῶν τοὺς ἰσχύοντας iv 
“Καρὸς ἐτίϑετο μοίρᾳ, καὶ βασιλικῶς ἐνσεσημασμένας ἐπιστολὰς 
διέπεμπε, τὸν μὲν Καντακουζηνὸν τῆς ἐπιτροπῆς τῶν βασιλικῶν 
παϑαιρούσας πραγμάτων xol ἀργὸν iv ““ιδυμοτείχῳ καϑῆσϑαι 


15. εἰ Boiv. pro εἷς, 


vacarent , ipse autem exercitibus praeficeretur; quo scilicet velut famulus, 
externis terra marique conflictatus, omni sollicitudine illos levaret. 
Ka ratione universos potestati suae nec opinantes subiecit; cum ipeos illos, 
qui genere et fortunae splendore eminebant, carceribus quibusdam obscuris 
includeret, quemadmodui stabulis pecora bubulci solent, alios autem patria 
Urbe exulare cogeret, lis certe omnibus, qui circa Augustam seu viri seu 
foeminae essent, molta pecunia circumventis, regebat iam possidebatque ut 
UU ^ — ipsum patriarcham, non tam adu- 
sam strenuitatem veritum. Itaque 

intate εἰ voce penderet. (V.) Cum. 

lo devenisset, summa cum acer- 

1, quasi caelestis regni claves in 

t praemia laborum sempiterna af- 

sustulisset, seu mortiferis venenis, 

estigiis, aea quocumque alio modo 

suzeni, quotquot seu Byzantii seu 

ntemptissimos habebat, et litteras 

uae Cantacuzeno quidem imperii 

Diaymotichi otiosum tanquam in 


COR AP 
M 2 


608 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6850 καϑάπερ δισμώτην διακελευομένας" τὸν δ᾽ αὐτῷ προσανέχοντα 
bb. a στρατὸν τὴν ταχίστην ἐπανακάμψαι πρὸς τὸ Βυζάντιον. 

Β . Οἱ μὲν οὖν ἐν Βυζαντίῳ λογάδες. τῶν τοῦ Καντακουζη-- 
νοῦ φίλων καὶ συγγενῶν, καὶ σὺν αὐτοῖς ἔνιοι τῶν ἄλλως προση-- 
κόντων, δείσαντες μὴ κατ᾽ ἄνδρα συλλαμβανόμενοι τῆς ἑαυτῶν 5 

V.807 ἀνδρίας ἀνάξια πάϑωσι, συναϑροίζονταί τε πρὸς ἑνός τινος οἷ- 
xov καὶ κχοινολογησάμενοι πρεσβεύονται πρός τε τὸν πατριάρχην 
καὶ τὸν dnóxowxov περὶ τοῦ μὴ παϑεῖν τι τῶν φημιζομένων 

CÓuvüv* μηδὲ γὰρ ἂν ἀνέξεσϑαι παραλόγως οὕτωσί πως ἀγεννές 
τι πρὶν δρᾶσαι παϑεῖν" τοὺς δ᾽ ἀποχρίνασϑαι μὲν οὐδὲν πρὸς 10 
αὐτούς" πέμψαντας δ᾽ ἀνὰ πᾶν τὸ Βυζάντιον ἀνασεῖσαι τὸν 
ὄχλον διὰ τῶν δημάρχων, xal ἀναφλέξαι τὴν ἄλογον καὶ ἀτα- 
Μίευτον τοῦ δήμου φορὰν κατ᾽ αὐτῶν τόξοις, καὶ ξίφεσι, καὶ 
χειροπληϑέσι χερμαδίοις τοῖς προστυχοῦσι. (B.) Τοῦτο δὴ παρὰ 

Ῥπᾶσαν ἐλπίδα βλέποντες ἐκεῖνοι, τοῦ πλήϑους ἤδη συῤῥέοντος 15 
ἐπ᾽ αὐτοὺς κατὰ ποταμοὺς xal σμήνη μελισσῶν καὶ χειμέρια 
πελάγους κύματα, δραμόντες ἀνεμόχλευσαν μίαν εὐθὺς τῶν 
dx πολλοῦ κεκλεισμένων τοῦ τείχους πυλῶν " κἀκεῖθεν ἐξιόντες 
ᾧχοντο ἅπαντες ἀβλαβεῖς, καὶ ὑπὲρ ἑξήχοντά που τὸν ἀριϑμὸ! 
ὑπάρχοντες. τὴν μὲν οὖν ἑσπέραν ἐκείνην, καὶ ἅμα τὴν ἐφεξῆς 30 
ἡμέραν ἄχρι δείλης ὀψίας, ἐν évl τινι χώρῳ τῶν τοῦ Βυζαντίου 

Ἑηὐλίσαντο προαστείων, περιμένοντες ἴσως ἐκ Βυζαντίου πρᾶόν 
τινὰ καὶ πρὸς εἰρήνην βλέποντα λόγον. ἐπεὶ δὲ τήν τε τῶν οἰκιῶν 
αἰφνίδιον καϑαίρεσιν σφῶν ἤχηκόεισαν, καὶ ἀπαγωγὴν καὶ δή- 





carcere iuberent; exercitum anten, quem ille sibi babebat addictum, quam 
celerrime Byzantium regredi imperarent. 

11. Amici itaque cognatique, quos Cantacuzenus lectissimos Byzantii 
habebat, et cum his nonnulli eorum qui alia necessitudine eum attingebant, 
metuentes, ne singuli comprehensi fortibus viris indigna paterentur, con- 
veniunt in unius cuiusdam aedes. Ibi colloquuntur inter se, missaque ad 

atrarchem et Apocaucum legatione postulant, ne eorum malorum, quae 
iama iam nunciaverit, ullum sibi inferatur: nec enim eos ease se, qui citra 
ullam rationem indignum aliquid, antequam fecerint, passuri sint. At illi 

















HISTORIAE BYZANTINAE XII. 11. 609 


μεῦσιν τῶν olxelov , xal πάντα δήπου τὰ τῶν ἐλπίδων ἐναντιώ- A.C. 1941 
Tara, ἄραντες ἐκεῖθεν πλήρεσι ταῖς ἡνίαις ἀφικνοῦνται ἃς ἔσω 
δυμύτειχον, πλεῖστα τὸ παράλογον τῆς σφῶν αὐτῶν ϑαυμάζον- 
τίς τε xal ὀδυρόμενοι συμφορᾶς. ὡς δὲ ταῦτα ἰδεῖν καὶ ἀκοῦσαι 
5τὸν Κανταχουζηνὸν, περιαλγῆσαί τε τὴν ψυχὴν καὶ δακρύων 
γενέσϑαι ἐγγὺς, καὶ τρικυμίαν ἐξ ἀπορίας μακρὰν ἀναλαβεῖν λο-Ῥ. 879 
γισμῶν, ἐχπληττόμενον τὴν ἀτοπίαν τοῦ πράγματος. (Γ.) Ono 
τὸ πρῶτον ἠρέμησε κῖμα, καὶ δεύτερον ἀνεῤῥάγη τοῦ προτέρου 
πολλῷ χαλεπώτερον. ἧχε γάρ τις ἐς τὴν ὑστεραίαν ἀγγέλλων τήν 
1οτε τῆς μητρὸς ἄτιμον κάϑειρξιν καὶ τὴν τῶν οἴκων αὐτῆς κα- 
ϑαίρεσιν, καὶ τὴν τῆς περιουσίας ἁπάσης δήμευσιν " καὶ ὡς πολ-Β 
Ael τῶν γνησίων, ἀνακρινόμενοι xa9^. ἡμέραν καὶ ἀπαιτούμενοι 
τὰ ἐκείνης χρήματα, πᾶσαν ἰδέαν ὑπομένουσι πόνων. οὐδὲν οὖν 
ϑαυμαστὸν, d πρὸς τὴν τοιαύτην συμφορὰν οὐκ ἀπέῤῥηξε τὴν 
οψυχὴν, οὐδ᾽ ἐξίστη τοὺς λογισμοὺς ἐκεῖνος, ἀλλὰ πάνυ ϑαυμα- 
σιώτερον, πῶς παιδείαν εἶναι κυρίου ταῦτα ξυννενοηχκὼς ἐπα-- 
πεδέσατο πρὸς τοὺς τῆς χαρτερίας δούλους, xol διετέλεσε τοῖς 
ὅλοις δεινοῖς ὡς ἀδάμας ἐγκαρτερῶν. ὃ γὰρ καιρὸς ἄλλα an? ἄλ-Ο 
λοις ἡμέρᾳ ἐφ᾽ ἡμέρᾳ ἐπήντλει τὰ τῷ δεινῶν κύματα. (4.) Οὔπω 
30 συχναὶ παρῆλϑον ἡμέραι, καὶ ἧκέ τις ἐκ Βυζαντίου φέρων αὐτῷ 
βασιλικῶς ἐνσεσημασμένα γράμματα, αὐτὸν μὲν οἴκοι καϑήμε- 
γον ἠρεμεῖν ἐπιτάττοντα, xal μήδ᾽ ὁτιοῦν ἐνεργεῖν τοῦ λοιποῦ 
τῶν βασιλικῶν" τοὺς δὲ στρατιώτας ἐς Βυζάντιον τὴν ταχίστην 
ἐκανιέναι. χἄπειτα ἐφοίτων ἕτεραι ἀγγελίαι, φάσκουσαι τὴν 









vehuntur, et Didymotichum perveniunt, 
insolentiam conquerentes. Quae simul 
» dolorem animo cepit acerbissimum , neo 
bfuit, et rei novitate perculsus, maximos curarum ae- 
i concepit. (IlL) Nondum primus ille resederat flu- 
cus, cum alter erupit multo violentior. Venit enim quidam postridie nun- 
ans, matrem in carcerem indigne coniectam esse: domum eiusdem excisams 
waiversas facultates publicatas: 8 multis necessariorum per omne tormen- 
τ τ τ ^ji quas ea habuisset pecunias. Non 
iccepta vitam is nom abruperit, nec 
sierit. Sed multo admirabilius, quod 
m intelligens. cum fortissimis ibus- 
rit, et rebus quantumlibet 
"Tempore enim procedente 
*rveniebant. (IV.) Non multi 
Mio veniens litteras affert sigilo 
lem domi sedere et ab imperii admi 
nere, exercitus vero quam celerrime 
li statim nuncii advolabent; adempta 














610 NICEPHORI GREGORAE 


A, M. 6850 ἀφαίρεσιν καὶ διανομὴν τῶν αὐτοῦ χωρίων πρὸς βαναύσους àv- 
μιά, 10 ϑρώπους xal ἀγοραίους, καὶ ὅσοι τῶν συγκλύδων τὴν γλῶσσαν 
ϑρασεῖαν ἐξώπλισαν μάλιστα κατ᾽ ἐκείνου. ἄϑλα γὰρ καὶ βρα- 
βεῖα προὐτίϑεντο μὴ τὰ ἐχείνου χωρία μόνα τοῖς ὅσοι πλείους 
καὶ μείζους ἐξήντλουν κατ᾽ ἐκείνου τὰς λοιδορίας, ἀλλὰ καὶ τι- 5 
V.808 ual καὶ δόξαι καὶ προβιβασμοὶ γερῶν, κἂν ἁλιεύς τις ἦν, κἂν 
Ἐἀγροῦ καὶ σκαπάνης ἀπόζων ὃ πρὸς τοιαύτας ἐξασκῶν λοιδορίας ἡ 

τὴν γλῶτταν. (E. Ταῦϑ᾽ ὁρῶν καὶ ἀκούων ἐκεῖνος νῦν 'μὲν 
ἐνεκαρτέρει τῇ συνήϑει πραότητι, καὶ ταύτης τροφίμου καὶ ἥλι- 

κιώτιδος οὔσης προδότης ἐκ τοῦ ῥάστου γενέσϑαι οὐκ εἶχε" νῦν 10 
δ᾽ ἐσχίζετο τὴν διάνοιαν, καὶ τοὺς λογισμοὺς περί γε τὸ ποιητέον 
ἐταλαντεύετο. οὐ γὰρ ἑώρα τὴν ἡσυχίαν ἀκίνδυνον, οὔϑ᾽ ἑαυτῷ, 
οὔτε τῷ τοῦ βασιλέως υἱῷ Ἰωάννῃ τῷ Παλαιολόγῳ, οὔτε τοῖς 
Fic. αὐτὸν συνδραμοῦσιν εὐγενέσιν ἀνδράσιν ix Βυζαντίου. ἤδη 

γὰρ κἀκεῖνοι πολὺν μὲν ἐν τῇ καρδίᾳ τρέφοντες ἐξ ὧν ἐπεπόνϑει- 15 
σαν τὸν ϑυμὸν, δεδιότες δ᾽ ἔτι μᾶλλον xol ἐς τὸ μέλλον περὶ τὸ 
ζῇν, προφανῇ τὴν σφαγὴν ἐπέσειον αὐτῷ, εἰ μὴ βασιλικῶς ὑπὸ 
σφῶν ἀναγορευϑείη. αὐτοῦ γὰρ μὴ τοῦτο ϑελήσαντος, ἕτερον 
ἐξ αὐτῶν παρεσκευάσϑαι nol, τοῦτο. μηδὲ γὰρ εἶναι τούτου χω-- 

Ῥ, 880 ρὶς dlc τὴν τῶν Ῥωμαίων σωτηρίαν ἀνυσιμώτερον ἕτερον τῶν 90 
ἁπάντων πρᾶγμα καὶ διανόημα. (ς΄.) Εἰς δὴ τοιούτους χειμῶ- 
vac ϑορύβων xol περιστάσεων ἐμπεπτωκότι τῷ Καντακουζηνῷ 
ὅμως οὐδ᾽ οὕτως ἐνδοῦναι νενόμισται πρότερον δεῖν, πρὶν ἐς 
Βυζάντιον ἁπάσῃ πεπομφότι σπουδῇ πρὸς ἀνάμνησιν αὖϑις 

2. συνηλύδων coni. Boiv. 


εἰ sua praedia , divisaque esse operariis et circumforaneis hominibus, ac si 
qui alii de colluvie plebeia audacem adversus eum linguam maxime exacuia- 
sent. lis enim, qui plura et graviore in eum meledicta congessissent, mer- 
cedes proponebantur ac praemia ; non solum praedia istius; eed et honores 
et dignitates , et aditus ad munera, etsi piscator esset, etsi merum rus li- 
gonemque ipsom redoleret is, qi linguam in eiusmodi convitiis exercita- 
fissimam haberet. (V.) Haec ille cum et videret et audiret, modo in leni- 
tate sua constans perseverabat, eamque utpote alumnam et aequalem suam 
mon poterat facile prodere: modo trabebat animum in diversa jue 
expendebat, quidnam facta optimum foret. Quiescese enim nec tatum sibl 

lebat esse, nec imperatoris filio Ioanni Palaeologo, nec nobilitati, quae 
Byzantio egressa ad se confluxerat. lam enim et nobiles illi, irum alen- 
tes animo gravissimam ob iniuriam qua affecti fuerant, ac magis adhuc de 
vita sua in futurum solliciti , mortem ei praesentem intentabant., nisi a se 
salutaretur imperator, Eo quippe detrectante, praesto ad eam rem futu- 
Tum aliquem ex ipsis: neque vero aliud rei consiliive esse ad salutem Ro- 
manorum eficaces quam quod meditarentur. (VI) In talibus torbarum 
c prementium undique megotlorum tempestatibus versabatur Centacuzenus. 
Bod no sic quidem codeudum existimavit, nisl legatis quam celerrime By- 





HISTORIAE BYZANTINAE XII. 12. 611 


Ἄνναν χομίσαι τὴν βασιλίδα τῶν τε τοῦ βασιλέως συνθηκῶν xl. A. C.1941 
γων, καὶ ὅσα ϑανόντος ἐκείνου πέπραχεν αὕτη ξύν γε τῶν ἀμφ P 
αὐτὴν εὐγενῶν ὁρχωμοτήρια, φόβου καὶ φρίκης μεστὰ, τῶνΒ 
ὁμοίων ἐχόμενα καταστάσεων. ἀλλὰ καὶ οὕτω τοῦ πράγματος 
δγιγονότος ἤνυσται πλέον αὐτῷ γε οὐδὲν, ἢ βλασφημίας καὶ 
ὅλας ἁμάξας ὕβρεων ἐκεῖνον ἀλλάξασϑαι τῆς πραότητος. 
εβ΄. Ταῦτ᾽ ἄρα xal βιασϑεὶς τὰ τῆς βασιλείας περιζώννυται C. 
σύμβολα, οὐ τοῦτο βουλόμενος, ὡς ἔλεγεν, οὐδὲ προθεσμίαν 
τινὰ πάλαι μελετηϑεῖσαν ψυχῆς τελῶν. ἀλλ᾽ ὥσπερ 'οἱ τὸν ix με- 
I0yilov πελάγους ῥέοντα φεύγοντες κλύδωνα τοῖς λιμέσιν δρμίζειν 
τὰς δλκάδας ἐπείγονται, οὕτω καὶ αὐτὸς, διαφυγεῖν οὐ δυνά- 
μένος τὸν περιστάντα βίαιον κίνδυνον ἄλλως, ὡς εἰς λιμένα τινὰ 
τὴν βασιλικὴν κατέφυγε πορφύραν" οἶμαι τοῦ ϑεοῦ nepalvovrocD 
ἔργον πάλαι προωρισμένον, κἀκ βρέφους αὐτῷ συμβόλοις οὐ 
15aárv τυφλοῖς καὶ ἀσαφέσι προαναφωνούμενον, xliv αὐτὸς ἔδει. 
Ma πρὸς τὴν ἐγχείρησιν, μυστήρια ϑεοῦ γινώσκειν οὐ μάλα dv- Y. 809 
γάμενος. ἵνα δ᾽ ἐχ πολλῶν ἐνίων μνησϑῶμεν, πρῶτον μὲν ἦν" **. 
(B.) Ἡμέρα δ᾽ ἦν, καϑ᾽ ἣν τὰ τῆς βασιλείας περιεζώσατο σύμ-Ἑ 
βολα, ἐν τὰ τῆς μνήμης ἤγετο 4ημητρίου τοῦ ϑείου μάρτυ- 
ἴ0ρος. προστάττει δ᾽ ἀναγορεύεσθαι τελευταῖον τοῦτον ὁμοῦ τῇ Ρ. 881 
συζώγῳ βασιλικῶς, μετά γε τὴν τῆς βασιλίδος Ἄννης εὐφημίαν 
χαὶ τοῦ ταύτης υἱοῦ βασιλέως Ἰωάννου. ἐμέμνητο γὰρ ἀεὶ τῆς 
τοῦ ϑανόντος βασιλέως φιλίας, καὶ τῶν ἐκείνου περὶ τῆς βασι-- 


17. In mg. apographi Par. annotatum, 2s/xas τοὐλάχιστον στοιχεῖα sy. 


mapm missis imperatricem Annam prius commonefaceret mandatorum il- 
lorum imperatoris, omniumque pactionum, quas eo mortuo ad similem rei- 
Veblicae statum constituendum spectantes, terribilibus tremendisque exsecra- 
Üonibus ipsa firmaverat. Sed neque si ndo plus effecit, quam ut plena 
cmritiorum plaustra lenitatis suae praemia haberet. 
,., 12. Quamobrem coactus ille insignia induit imperatoria. Id autem (ut 
ipe ajebat) nec volens fecit, nec eo ut rem animo fixam et longo ante 
meditatasn exsequeretur. Sed velut ii, qui fluctum fugiunt ab alto decur- 
omni festinatione properant, ita 












diris memoria celebrabetar. Íubet 

*m cum coniuge, quam im] 
sccamatom." Recordabatar eaim 

et illius de imperio mandata baud 


612 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6850 λείας συνθηκῶν ἐχλαϑέσϑαι οὐ μάλα ἐβούλετο" ἀλλ᾽ ὡς ἐκεῖνον 
μὰ. 10 oj. ἐκείνου προὐτίϑει. πύργον γὰρ ἔλεγεν ἑαυτὸν πρὸς ἐκείνου 
τοῦ βασιλέως φχοδομῆσϑαι πρὸς ἀσφάλειαν τῆς τοῦ παιδὸς βασι-- 
Βλείας" παρὰ τοσοῦτον οὖν εἶναι τῷ παιδὶ τὰ τῆς ἀσφαλείας dxly- 
δυνά τε καὶ βεβαιότερα, παρόσον αὐτὸν ἰσχυρότερον. (Γ.) Ὅϑεν 5 
καὶ μετὰ τρίτην αὖϑις ἡμέραν ἤμειψε τὴν ἐσθῆτα, διὰ τὴν τοῦ 
ϑανόντος βασιλέως ἐντάφιον λύπην, ἐκ τῆς πορφύρας ἐς τὸ Aev- 
κὸν, ὡς εἴϑιστο τοὺς βασιλέας περὶ τὰς λύπας ἀεὶ ποιεῖν" καὶ 
διήρκεσεν ἐχεῖϑεν λευκοῖς ἐνδύμασι χρώμενος, ἕως καὶ τὴν βασι- 
λίδα πόλιν ἑλὼν αὐτοκράτωρ ἀναμφισβήτητος ἐγεγόνει τῆς ὅλης 10 
C'Poualuv ἀρχῆς. χἀμοὶ τὴν αἰτίαν διαποροῦντι τριῶν ἕνεκα 
ποιεῖν ἀπεχρίνατο τοῦτο - πρῶτον μὲν τῷ φίλῳ βασιλεῖ τελευτή-- 
σαντι δίκαιον ἐχτιννὺς ὄφλημα " δεύτερον διὰ τὴν κατόπιν ἐπι-- 
δραμοῦσαν τῆς μητρὸς τελευτήν " xal τρίτον, ἐπειδὴ τοὺς σὺν 
αὐτῷ μακρὸν ὑπομένοντας ἑώρα τὸν κίνδυνον μετὰ τῆς τῶν ἀναγ- 15 
καίων ἐνδείας, δεῖν ἔκρινε τὴν πολυτελῆ τῶν βασιλικῶν ἐνδυμά-. 
Dro» δαπάνην ἐκείνοις μᾶλλον ἢ ἑαντῷ ἀναλοῦν. "ἀλλὰ γὰρ αὐτὸς 
μὲν ἐξαπίνης ἐντυχὼν βιαίῳ καὶ ἀνταγωνιστῇ τῷ καιρῷ καὶ τοῖς 
πράγμασιν οὕτω τὰ κατ᾽ αὐτόν rt διῳκήσατο καὶ ταῖς τοῦ 
ϑανόντος βασιλέως συνθήκαις καϑόσον ἐφικτὸν διετήρησε τὴν 90 
αἰδῶ. (4.) Ἡ δ᾽ ὁμόψυχος ξυνωρὶς ἐκείνη, ἀκούσασα τὴν 
Ἑτῶν βασιλικῶν παρασήμων ἐχείνου περιβολὴν, ἀνεπήδησέ τε ὑφ᾽ 
ἡδονῆς καὶ, μεμηνότων ὥσπερ μιμησαμένη διάϑεσιν, πρὸς τερα- 


δ. βεβαιότερα em. Boiv. pro ἀβεβαιότερα, 


facile obliviscebatur. Immo ut illi, ita et ipsios necessariis primas tri- 
buebat.  Propugnaculum enim aiebat se ab imperatore aedificatum ad 
conservandum imperium eius filio cui proinde tanto tutius ac stabilius fu- 
furum esset imperium, quanto ipse potentior esset exstiturus, — (IIL.) Ita- 
1e purpurea erat, in albam, propter aegritudinem ex de- 
morte, post tertiam statim diem mutavit (qui mos ab 
per observatus in luctu) et vestibus ab eo tempore albi 
* est, donec regina urbe capta totius Romanae di 
idversante evasit. Cuius rei causam aciscitanti mihi re- 
lici de causa factitasse: primum quidem, ut defuncto im- 
» iusta persolveret: deinde propter matris suae mortem, 
1cidit: tertio denique, quod eos, qui secum erant, videret. 
m penuria laborantes, in maximis periculis versari, adeo- 
; magnificum vestis imperatoriae sumptum impendere in 
ἃ sibi reservare. Bed enim ipse, cum offendisset statim. 
Li iempora ac negotia, ita ot suis rebus consuluit, εἰ de- 
mandata, qua maxima potuit reverentia, prosequutus est. 
1illi ac paene gemelli, ubi istum accepere insignibus im- 
e se, exsiliunt prae voluptate , et fureatium quasi ritum 





HISTORIAE BYZANTINAE XII. 12. 613 


«τώδη βακχείαν ἐχίνει τὰ ἤϑη. ἀφορμὴν γὰρ εἴληφυῖα τὸ πρᾶγμα, A.C. 1941 
xul δεκαέωμα μέγιστον elc τὸ φανερῶς ἀμύνεσϑαι, καὶ τὰ πάλαϊανι το, n 
τῆς ψυχῆς ἀπόῤῥητα ἀῤῥωστήματα παῤῥησιαζομένῃ καὶ àxpazüg — — 
ἐχούσῃ τῇ γλώττῃ ἐς τὰς τῶν ὅλων ἐπαντλεῖν ἀχοὰς, καὶ δι- 
βκαιοῦν μὲν ἑαυτοὺς ὀρϑῶς σκοπουμένους ix πολλοῦ τὴν ἐχείνων 
δηλαδὴ κακίαν, i» σπαργάνοις ἔτι καὶ γάλαξι χυοφορουμένην F 
(μάρτυρα γὰρ εἶναι xal κήρυκα διαπρύσιον τῶν προτέρων στοχα-- 
σμῶν τὸ νῦν πεπραγμένον, πρὸς ἐντελῆ τινα προενεχϑὲν τὸν τό- 
xo» ὄψῶ ἀνενδοιάστως ἤδη xal ἀπαρακαλέπτως πρὸς ἄσπονδον 
τοχαὶ ἀκήρυχτον ἐχίνησε τὰ πράγματα μάχην. (E) Καὶ ἣν ἰδεῖν 
εἰς δύο μοίρας σχισϑὲν τὸ τῶν Ῥωμαίων γένος ἅπαν κατὰ πᾶσαν 
πόλιν καὶ χώραν εἴς τε τὸ συνετὸν καὶ ἀσύνετον" εἴς τε τὸ Ῥ. 382 
πλούτῳ xai δόξῃ διαφέρον καὶ τὸ ἐνδεές " εἴς τε τὸ παιδείας 
εὐγενοῦς τρόφιμον καὶ τὸ πάσης παιδείας παντελῶς ὑπερόριον" 
δεῖς τε τὸ ἔμφρον καὶ τεταγμένον xal τὸ ἄφρον καὶ στασιῶδες 
xui αἱμοχαρές " καὶ τὰ μὲν βελτίω πάντα πρὸς ἐκεῖνον μετεῤῥυη-Ὗ.ϑῖ0.. 
κότα" τὰ δὲ χείρω πάντα πρὸς τοὺς ἐν Βυζαντίῳ, οἱ γὰρ γένει 
χαὶ πλούτῳ καὶ δύξῃ τῶν πολλῶν ὑπερέχοντες, οἴκους ἀφέντες Β 
xai γυναῖκας καὶ παῖδας, εἰς ἐκεῖνον ὅλῃ προϑέσει ψυχῆς ἐῤῥύη-- 
?Ocuy, xol αὐτῶν δὴ τῶν φιλτάτων τὴν ὑπερόριον προελόμενοι 
δίαιταν, xal βῶτιον ἡγησάμενοι σὺν ἐκείνῳ δυστυχεῖν, ἢ μετὰ 
τούτων τρυφᾷν" οἶμαι τὸ τοῦ ᾿ἀναχάρσιδος λέγοντες, ὡς κρεῖσ-- 
σον ἕνα φίλον χεχτῆσϑαι πολλῶν ἄξιον, ἢ πολλοὺς ἀξίους μη- 


zemnlantes ad bacchandum insolenter vertuntur. Eam enim occasionem 
naci ac rationem palam obsistendi maximam, liberrimaque et incontinenti 
lingua omnium auribus obtrudendi morbum animi veterem atque arcanum, 
commendantique se, quod pridem istius improbitatem perspexiwent, im 
cunis, in utero adhuc delitescentem et quasi lactentem. (intem enim 
prioribus coniecturis ac praeconem vere vocalem accessisse id, quod no- 
visse actum et in lucem perfecto partu tandem aliquando editum foret) 
jum nec dubie nec latenter implacabilis internecinique belli anctores existe- 
᾿ im in duas partes: videre erat per omnes et 
lomanum genus, et hinc m sapientio- 

hinc homines opibus et dignitate eminentes, 

disciplinae alumnos, inde alienos ab omni 

! qui sani ac moderati essent, illinc eos qui 

t'sanguine gauderent: et optimos quidem 

*ssimos autem omnes Byzanti Qui enim 

reliquos anteibant,, ii relictis coniugibus, 

» convolabant, vitam iucundissimis rebus cari- 

pati ifiqua satius ducentes, quam cum illis 

, Anacharsidis usurpantes, melius esse unum 

ndum, quam nullius pretii multos. (VL) Oc- 








614 ' NICEPHORI GREGORAE 


A, M. 6850 δενός, (ς᾽.) Ὕλην τοίνυν εδρόντες, ἣν πάλαι ποθοῦντες ἐτύγ- 
nd. 10 οχάνον, φαχἕλλους γραμμάτων διέπεμπον οἱ Βυζάντιοι πρόεδροι 


κατὰ πᾶσαν ἐπαρχίαν καὶ πόλιν, ἀνάϑεμα καὶ ἀφορισμοὺς 
περιέχοντα πάντων, ὅσοι φίλοι ϑέλουσιν εἶναι τοῦ Καντακουζη-- 
νοῦ" xal ἅμα πᾶν τό,τε δημοτικὸν ἐρεϑίζοντα κατὰ τῶν πλου- 5 
σίων xol τὸν βάναυσον ὄχλον κατὰ τῶν δόξῃ καὶ γένει προὐ-- 
χόντων" ἵνα τῶν οὕτως ἐχόντων ix μέσου γενομένων, εὐχερῶς 


D αὐτοὶ τῆς ἀρχῆς ἐγκρατεῖς καταστῶσι, μηδὲν δϑενοῦν ἀντίπαλον 


ὑφορώμενοι. καὶ μέντοι καὶ γέγονεν ἐντεῦϑεν μεγίστη καὶ πολύει-- 
ic φϑορὰ πανταχῆ τῶν Ῥωμαϊκῶν ἐν βραχεῖ πραγμάτων, οἵαν το 
οὐδεὶς ἐν βραχεῖ παραστῆσαι δύναται λόγος. (Ζ.) Ὁ μὲν οὖν 
“Καντακουζηνὸς οὐδὲν ἐπιδείξασϑαι ϑάρσος ἐβούλετο, οὐδ᾽ ἐπε- 
χείρει πρὸς οὐδὲν τῶν ἁπάντων σπουδῆς ἄξιον, οἷα φιλοῦσι ποιεῖν 
οἱ τοιούτοις ἐγχειροῦντες καὶ πρὸς τοιαῦτα πελάγη συνελαϑέντες" 


EÓAX ἔμενεν ἥσυχος μετὰ τῆς ἑπομένης αὐτῷ στρατιᾶς. εἶχε γὰρ 15 


ὁπλίτας, τῶν μὲν λίαν ἀρίστων xol ῥώμῃ σώματος καὶ ψυχῆς 
ἀνδρίᾳ καὶ πείρᾳ διαφερόντων, ἄχρι καὶ ἃς δισχιλίους ἱππέας " 
of καὶ τὸ σὺν αὐτῷ ϑανεῖν πολλῷ τιμιώτερον ἦσαν ἡγούμενοι, 
ἢ πλὴν αὐτοῦ ζῇν ἄχρι μιᾶς τινος τῆς ἡμέρας. οἱ μὲν οὖν λογάδες 


Ἑτοιοῦτοι καὶ τοσοῦτοι τὸν ἀριϑμὸν ἦσαν αὐτῷ" οἱ δὲ μετ᾽ αὐτοὺς 90 


ταττόμενοι δὶς τοσοῦτοι. (Η.) ᾿Ἐχεῖνος μὲν οὖν διεπρεσβεύετο 
πρὸς τοὺς Βυζαντίους τὰ πρὸς εἰρήνην συχνὰ, καὶ τῶν βασιλικῶν 
τοῦ συζύγου τὴν βασιλίδα ἀνεμίμνησκε διαϑηκῶν καὶ ἐντολῶν, 
ἃς ἐκεῖνος ἔτι ζῶν αὐτῇ διετίϑετο, περί τε κήδους τοῦ νέου faai- 


«κεΐοπεαι itaque nacti, quam pridem, praesules Byzantini per. 
omnes et provincias et civitates fasciculos mittebant litterarum , anathema. 
et interdicta continentium adversus eos, qui amici essent Cantacuzeno, 
simulque et plebem omnem in divites irritantium, et mercenariam multi- 
tudinem in eos qui dignitate et genere eminebant: ut sublatis de medio iis 
qui tales erant, facile ipsi rerum dominatum invaderent, nihil quacumque 
ex contrarium suspectumque habituri. Et certe maxima inde ac mul- 
tiplex universae rei Romanae clades brevi exorta est, qualem paucis ex- 
primere nulla possit oratio. (VII.) Cantacuzeous vero nulla re audacem 
e ostendere, nihil aggredi volebat, quod operae pretium esset, ut solent 
11 qui talia inceptant, et in eos rerum aestus compulsi sunt; sed quietus 
cum suo exercitu manebat. Habebat enim armatorum, eorum inquam qui 
longe fortissimi essent et robore tam animi quam corporis experientiaque 
praestarent, ad duo equitum milli; quibus multo praestabilius videbatur 
mori cum eo, quam sine eo vel unam tantum diem vivere. "Tot itaquc ac 
ΝΥ Pius dir frequentes de pace eg at 
to! erant (VIIL) Iste igitur juentes de tiones. 
Byszantinos mittebat, et dapes commonefaciebat sipremse voluntatis 
et mandatorum imperatoris coniugis sui, quae ab illo adhuc vivente acce- 


HISTORIAE BYZANTINAE XII. 12, 615 


Mec xal ἐπιτροπῆς τοῦ Καντακουζηνοῦ ἄχρι τῆς “πρεπούσης a. C. 1941 
ἡλικίας τοῦ νέου. μηδὲ γὰρ χρῆναι πιστεύειν ἀλλοτρίοις ovpflos-Unp. Io. Pa- 

h - P ΜΝ πε 
λοις, καὶ πάντα πρὸς τὴν οἰκείαν σπουδάζουσιν ἔφεσιν, καὶ ὅσα Ῥ. 383 
τὴν ταχίστην ἀνατρέψαι δύνανται τὴν πάλαι κατάστασιν, καὶ 

581a συλλήβδην εἰπεῖν τὰ τῆς βασιλείας πράγματα. (Θ.) Ἡ δὲ 
τοιαύτη τοῦ ἀνδρὸς ἡμερότης οὐχ ἐμάλαξε τοὺς Βυζαντίους" ἀλλὰ 
τοὐναντίον ἐξέμηνε πρὸς ἀνυπέρβλητον ϑράσος τε καὶ ἀπόνοιαν. 
οὐδὲ γὰρ διὰ φειδῶ τῶν ὁμοφύλων αἱμάτων ταῦτ᾽ ἔφασκον φά- 
σχεῖν ἐχεῖνον, ἀλλ ὡς ἐν ἀπογνώσει τῆς ἑαυτοῦ ζωῆς συνωσθέντα. 

10xai φανερῶς μὲν ὅπλα πολέμια κατ᾽ ἐχείνου διηνεχῶς συγχροτοῦ-Β 
σιν, ἔχ τε θαλάττης ὁμοῦ καὶ ἠπείρου, ἥκιστά σφισιν ἐνῆν οὔτ᾽ 
ἠρεμεῖν, οὔτ᾽ οὐδεμιᾶς λαϑραίας φείδεσθαι μηχανῆς, ὅσαι τε 
διὰ φαρμάκων καὶ γοητειῶν καὶ ὅσαι δι᾽ αἵματος. (1) Ἐκεῖνος" 
δ᾽ εἰς ϑεὸν ὁλοσχερῶς ἀναϑεὶς τὰς ἐλπίδας ἔμενεν ἡσυχῆ κατέ- 

15 χων ἔτι τὰ ἑαυτοῦ χατὰ χώραν στρατόπεδα, καὶ ταῦτα πάνυ δι- 
Ψῶντα μάχης καὶ σχύλων πολεμικῶν, καὶ πλείους ἔχοντα τοὺρο 
χαλοῦντας τῶν οἰκητόρων τοῦ Βυζαντίου: ὥστε τοὺς πλείους 
καταγνόντας αὐτοῦ ῥᾳϑυμίαν καὶ γνώμης νωϑρότητα, καὶ ἅμα 
ὡς τὸ εἰχὸς ὑποπτεύσαντας κίνδυνον σφῶν τε αὐτῶν καὶ αὐτοῦ, 

30οἴχεσϑαι ἀποδράντας ἐκεῖϑεν ἐς Βυζαντίους. ἐπέλιπε γὰρ ἤδη καὶ 
τὰ σιτία σφᾶς κατὰ πλῆϑος, ig μόνον τὸ 4ιδυμοτείχου πολί- 
Ζνιον συγκλεισϑέντας μετὰ πολλῶν τῶν ὑποζυγίων. ἠναντιοῦτον. 811 
γὰρ αὐτοῖς τὰ τῆς τύχης ὁμοῦ καὶ τῆς ὥρας. δ, τε γὰρ χειμὼν, Ὁ 


2. νέω cod. Reg. 


piuset, de affnitste iunioris imperatoris nc de tutela Cantacureno defe- 
renda, quoad idoneam aetatem pupillus attigisset; nec enim credendum 
^ 7 ᾿ ^ "»idine alacriter susciperent, 

iniversum prorsus imperium 

nos Byzantiorum haud mol- 

tra modum furerent effecit. 

*t sanguini suorum civium, 

npulsus Et cum arma E 

» conflarent, minimum jllis 

ichinae, quae seu veneno, 

.. (X.) At ille spem unice 

fünebatque adhuc intra ca- 

ja hostilia vehementissime 

ntinis. Quo factum est, ut. 

isantes , simulque, ut verl- 

inde ad Byzantios trassfu- 

»ultitudine deficiebant, solo 

'indusos. Adverse quippe 

et hiems, si alias unquam, 





616 NICEPHORI GREGORAE 


A. M, 6850 εἴπὲρ ποτὲ, ἐγεγόνει βαρὺς xal πάνυ τοι σφόδρα συνεχὲς ἐπι-- 
Ind. 10 φέρων τὸ βάρος" xal πρός γε τῶν γραμμάτων ónáca πρός τε 
τὸν Κράλην Σερβίας καὶ ᾿ἡλέξανδρον, τὸν τῶν ἸΠυσῶν ἀρχηγὸν, 
καὶ πρὸς οἷἱουσδήποτε συμμαχίας ἕνεκα ἔπεμπε, πάντα ἡλίσκοντο 
πρὸς τῶν Βυζαντίων, φρουροῖς καὶ ἡμεροσχόποις διαλαβόντων 5 
τὰ κύχλῳ πρός τε γῆς καὶ ϑαλάττης. 
E κγ΄. Ὅ γε μὴν πατριάρχης μείζονα τὴν δικαίωσιν τῆς βασιλι-- 
κῆς ἐπιτροπῆς μηχανώμενος ἑαυτῷ ἔστεψε διὰ πάσης σπουδῆς 
Ῥ, 884 Ἰωάννην τὸν παῖδα τοῦ βασιλέως, οὐ περιμείνας, διὰ τὸ λίχνον 
τῆς ἐφέσεως, οὔϑ᾽ ἡλικίαν αὐτοῦ, οὔτ᾽ ἐπίσημον ἡμέραν τινὰ 10 
τοῦ ἐνιαυτοῦ. ἐνάτη γὰρ ἐπὶ δέκα ἔτυχεν οὖσα τοῦ νοεμβρίου, 
ἐν fj τὸ βασιλικὸν αὐτῷ περιτέϑεικε στέφος, ἀξύμβολός τις qá- 
vai καὶ μάλα ἀνέορτος, τό γε ἧκον εἰς αὐτήν. καίτοι τοῦτο ἐβού- 
Aero μὲν περιφανέστερον ὃ Καντακουζηνὸς καταστῆσαι μετὰ 
τὸν τοῦ βασιλέως ϑάνατον εὐθύς" ἐχώλυε δ᾽ αὐτὸς ἐπιβούλως 15 
Βκαὶ μάλα σὺν δύλῳ. (B.) Κατὰ μέντοι τὴν τοῦ δεκεμβρίου 
τετάρτην καὶ εἰχοστὴν, περὶ δειλὴν ὀψίαν, ὁπότε τὴν γενέϑλιον 
πανήγυριν ἑορτάζομεν τοῦ σωτῆρος Χριστοῦ, ἀνεβίβασε τοῦτον 
κἀν τῷ τοῦ παλατίου «Αϊϑερίῳ οἰκίσκῳ" ὅϑεν καὶ oi πρὸ αὐτοῦ 
βασιλεῖς εἰώϑεισαν τὴν τοιαύτην ἡμέραν προκύπτειν, ἀϑροιζο- 20 
μένου τοῦ πλήϑους τῶν Βυζαντίων, xal παντὸς τοῦ στρατοῦ, 
καὶ ἀνυμνούντων αὐτοὺς εὐχαῖς τε καὶ εὐφημίαις παντοίαις κά-- 
Οτωϑεν, κατ᾽ dxóva τοῦ πάλαι ϑριάμβου Ῥωμαίων. ἦν δὲ νῦν 
ὃ τοῦ δήμου κάτωθεν ἐξηχούμενος κρότος καὶ ϑόρυβος oix εὖ- 


constantissime ingravescens , asperrima tum fuit: et praeterea quascumque 
ille literas sive ad Cralem Serviae, sive ad Alexandrum Mysorum puln- 
cipem, ad alios quoslibet arcessendorum auxiliorum causa mittebat, 
omnes intercipiebantur a Byzantiis, qui cuncta circum a terra et a mari 
custodibus atque exploratoribus tenebant. 

19. At patriarcha, quo videretur meliori iure tntelam imperatoriam 
sibi arrogasse, omni diligentia Ioannem defuncti imperatoris filium corona- 
vit, non er pocas prae aviditate nec aetate illius, nec aliqua anni die 
insigniori. Nam is coronam imperatoriam illius capiti imposuit Novembris 
die xix. quae dies ex se minime insignis aut solennis est, At id ipsum vo- 
luerat Cantacuzenus splei re apparatu celebrare post obitum statim 
imperatoris; sed hic insidiose et maximam per fraudem impedierat. (IL.) 
Verum die Decembris xxiv. circa vesperam, cum sólenne natalium Christi 
Salvatoris celebramus, eundem in Aetherea quoque palatii aedicula inau- 

ivit; unde ze qui illum antecesserant, imperatores soliti erant eadem 

lie prospectare Byzantiorum congregatam multitudinem totumque exerci- 
tum, qui et otis δὶ omni laetarum acclamationum genere ex inferiori loco 
*os prosequebantur, ad veteris triumphi Romani exemplum. Erat autem 
plausus ac strepitus, quem tum ciebat infra populus, non mera ac simplex 











HISTORIAE BYZANTINAE XII. 13. 617 


φημίαν ἔχων τοῦ βασιλέως ἀκήρατόν τε xal ἀμιγῆ" ἀλλὰ ovvexl-. A. C. 1941 


xgaro καὶ ταῖς κατὰ τοῦ Καντακουζηνοῦ καὶ ἅμα ταῖς τῆς uy- 
τρὸς αὐτοῦ λοιδορίαις, λίαν οὔσαις αἰσχραῖς καὶ οὐ πάνυ τοι 
σώφρονος ἀκοῆς ἀξίαις, ὑποκάοντος τοῦ Idmoxaóxov καὶ dya- 
ϑφλέγοντος δωρεαῖς ἁδροτέραις xol ὑποσχέσεσι τὴν τοιαύτην τοῦ 


Imp. Io, Pa- 


laeol. 1 


πλήϑους δρμήν. (L.) Καὶ ἣν αὐτήκοος τούτων ἁπάντων 7j τοῦν 


Κανταχουζηνοῦ μήτηρ, δεσμωτήριον οἰκοῦσα μεταξὺ τῆς βασι- 
λείου αὐλῆς, ἔκϑα τὸ ἄϑροισμα τοῦ δήμου κατὰ ποταμοὺς 


συνέῤῥει καὶ συνεχροτεῖτο. καὶ μέντοι καὶ τὴν καρδίαν σφόδρα. 18 


Ἰοἐπλήττετο, καὶ στεναγμοὺς ἐκ βάϑους ἀνέπεμπεν, ὥσπερ κα- 
πνοὺς ϑολερούς τε καὶ ὁμιχλώδεις, καὶ πολλὴν τὴν ἔνδον τῆς 


ψυχῆς πιχρίαν τοῖς παρακαϑημένοις ἀγγέλλοντας. μεριζομένη R 


γὰρ τὴν ψυχὴν πρός τε τὴν ἀφόρητον ἐκείνην τῶν λοιδοριῶν 
ἀχοὴν καὶ ἀναλογιζομένη πρὸς τίνων ταῦτα δραματουργεῖται, 
Ἰδχϑὲς xal πρότριτα δούλου μοῖραν ἐχόντων πρὸς αὐτὴν, καὶ ἅμα 
τὴν μνήμην ἀναφέρουσα ἐς τὰς ἐκ βρέφους τύχας καὶ τὸ τῆς ἥλι- 
πιώτιδος εὐδαιμονίας ἄνϑος ἄχρι γήρως παραμεῖναν ἀκήρατον καὶ 


ἀχμάζον, καὶ παρατιϑεῖσα ἐχεῖνα πάντως ταῖς νῦν ἀντιπάλοις xalF. 


ἀδοχήτοις τοῦ χρόνου φοραῖς, φέρειν οὐκ εἶχεν" ἀλλὰ πληγείσης 
ϑυσφοδρῶς τὴν καρδίαν, εἰς νόσον ἐτράπη τὸ σῶμα βαρεῖαν καὶ 
ὑπισχνουμένην ἔσεσθαί οἱ τοῦ βίου τὸ πέρας οὐκ εἰς μακράν. 


(4.) Ἐπιστάσης τοιγαροῦν καὶ τῆς τῶν φώτων πανηγύρεως μετὰ A.C. 1342 


δύο καὶ δέχα ἡμέρας, καὶ τοῦ μὲν βασιλέως ὁμοίως αὖϑις προ-' 
πύπτοντος ἄνωθεν, τοῦ δὲ δήμου κάτωθεν τὰς ὁμοίας εὐφημίας 


mi erga imperatorem studii significatio ; sed et convitia, tam in Cantaca- 
seoum quam in illius matrem, admixta erant; foedissima illa certe, nec 
sebriis anribus digna: ventilante Apocauco et incendente maioribus largi- 
fioibus ac promissis impetum plebis. (IL) Ea vero omnia audiebat ipsa. 
IE Centacureni mater, quae tum intra aulam palatii carcerem habita- 

5 quo torrentis instar confluebat εἰ glomerabatur collecta populi turba. 
Ac sane illius cor vehementissimo dolore pungebatur, gemitusque edebat 
altissimos, qui fumi instar turbidi ac nebulosi amaritudinem, quae plurima 
animo illius inerat, assidentibus indicabant. Partim enim convitiis illis in- 
telerandis, quae audiebat, animum advertens, et a quibus istae tragoediae 


Imj 


p. lo. Pa- 
laeol. 1 


'entur secum reputané, ab iis nempe, qui heri ac nudiusterüus man- " 


cipiorum instar ei fuissent, partim memoriam repetens suae inde usque ἃ 
pueritia fortunae felicitatisque illius sibi coaevae, cuius flos illibatus ac 
τὴν ad senectutem usque permanserat, componensque ista omnia cum 
We adversis que inopinatis vicissitudinibus temporis, minime id ferre 
poterat Corde itaque graviter vulnerato , corpus in difficilem morbum in- 
idit, qui finem vitae haud longe abesse pollicebatur. ΑἹ.) Cum itaque 
εἰ Luminum solenne post duodecim dies advenisaet, atque imperator itidem 
deorsum prospectaret, populus autem ex inferiori loco similibus et accla- 


Nicephorus Gregor. Vol. II. 


618 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6850 xal λοιδορίας αὖϑις ἐπικροτούντων, ἔκειτο 4j Καντακουζηνὴ ve- 
μὰ 19 5*63 πρὸς τὸ δεσμωτήριον ἐῤῥιμμένη καὶ ἐπιλελησμένη, xal πά- 
»v o σφοδρῶς ἀπῳκισμένη τῆς πάλαι εὐδαιμονίας καὶ δόξης 
ἐκείνης. ἔφϑη γὰρ μικρὸν πρὸ τῆς τῶν σαλπίγγων ἠχοῦς τὸ ζῇν 
ἀποῤῥήξασα. δείσασα γὰρ οἶμαι i ψυχὴ, μὴ πρὸς τὴν τῶν 5 
ὁμοίων ab9ic ἐμπέσῃ λοιδοριῶν τρικυμέαν, συνεστάλη τε πρὸς 
ἑαυτὴν xal προαπεῤῥάγη τοῦ σώματος. τὸ δ᾽ ὅπως συγχεχώρηχε 
Βταῦτα γενέσϑαι ϑεὸς, προϊόντες ἐροῦμεν πλατύτερον, στοχαζό- 
μένοι καϑόσον ἡμῖν ἐφικτόν. — (E.) .4λλ᾽ ἐκεῖνο μικροῦ μὲ παρέ- 
ἄραμε. μετὰ γὰρ τὴν τοῦ βασιλέως τελευτὴν, οὐ πολλῶν ἡμερῶν 10 
μεταξὺ γενομένων, οὐδὲ τῆς τῶν πραγμάτων οὔπω συγχύσεως 
εἰς φῶς ἐχραγείσης, ἀλλ᾽ ἐν ὠδῖσιν ἔτι καὶ μελέταις xvogogov- 
μένης, συνέβη xa9^ ὕπγους τῇ τοῦ Καντακουζηνοῦ μητρὶ, τὸ 
ἱερὸν δοκεῖν ἀνὰ χεῖρας εὐαγγέλιον εἰληφυῖαν ἄλλο τῶν πάντων 
Οοὐδὲν γεγραμμένον δρᾷν, ἢ ,, αὕτη 7j ἀλλοίωσις τῆς δεξιᾶς τοῦ 15 
ὑψίστου", καὶ τοῦτο χρυσοῖς τε καὶ πρὸς ἅπαν κάλλος ἠσκημένοις 
γράμμασιν ὁμοίως ἀεὶ πανταχῆ" διαπορεῖσϑαί τε xa9* ἑαυτὴν, 
πῶς ἱερὸν εὐαγγέλιον ὃν μηδὲν μηδαμῆ τῶν εὐαγγελικῶν εἶχε 
ῥητῶν, ἀλλὰ μιχρὰ τῶν τῷ ϑείῳ 4αβὶδ εἰρημένων. τοῦτο ἀφυ- 
Ῥνισϑεῖσα διηγεῖτο πρὸς ἐνίους τῶν φίλων" καίτοι ϑεῖον ἔφασκεν 20 
εἶναε χρησμῴδημα, καὶ πέρας προαναφωνεῖν τῶν καϑ᾽ αὑτὴν 
πραγμάτων εὐκλεές τε καὶ πάνυ χρηστόν. τὸ δ᾽ ἦν οὐ τοιοῦτον" 
ὅμως ἔσχεν οὕτω ταυτί. (ς΄.) "Ev μὲν δὴ τοῦτο σημεῖον ἦν, ὃ 
προανεφώνησεν ἐξ ὕπνων καὶ νυκτῶν τὴν τῆς μεγάλης ταυτησὶ 


mationibus εἰ convitiis eret, jacebat in carcere exanimis Cantacuzena, 
proiecta atque oblivioni tradita, et, a pristina felicitate suoque illo splendore 
quam longissime ablegata. Ktenim vitam paulo ante tubarum sonum ab- 
rupit. Verita quippe anima, ut opinor, ne in similem recideret convitio- 
rum aestum, contraxit se in semet, et priusquam id eveniret, e corpore 
erupit. Quomodo autem haec fieri Deus permiserit, fusius infra declara- 
bimus, quantum licebit nobis coniectare, (V.) Sed me illud paene prae- 


terit" Pancis dicbus post imperatoris obitüm elapsis, cum rerum portur- 





modo liber ille, cum sacrum esset Évangelium , ne verbum quidem uspiam 
evangelicum exhiberet, sed paucula i prophetae. 1d cum ex- 
perrecta easet, ami. |uibusdam exposuit: et quidem divinum aiebat esse 
oraculum , ac praedici sibi gloriosos optimosque exitus rerum suarum. [d 
&utem non tale erat. "Tamen baec ita se habuerunt. (VI) Unum quidem 
illud omen fuit, quo maguae illius et illustrissimae domus cversio in somnia 





HISTORIAE BYZANTINAE XII. 13. 619 


καὶ περιφανοῦς olxlag χαϑαίρεσιν. δεύτερον δ᾽ dx νυχτῶν μὲν .C. 1942 
καὶ αὐτὸ, μὴ ἐξ ὕπνου γε μὲν, ἀλλ᾽ ἐξ ἐγρηγόρσεως φάντασμα! o Ῥὰ- 
ϑεαϑὲν ἐναργῶς. εἰωθὸς γὰρ τοῖς εὐγενείᾳ καὶ δόξῃ μεγάλῃ ov-R. 
ζῶσι προσώποις, ἄχρι καὶ ἐς μέσας που νύχτας συνδιανυκτε- 
ϑρεΐειν τοῖς ὅσοι χρείας οἱασδηποτοῦν προσίασιν ἕγεκα, τῇ Καν- 
ταχουζηνῇ τοῦτο μάλιστα πάντων προσῆν, ἅτε καὶ μάλιστα náv- 
τῶν δόξῃ καὶ περιφανείᾳ προεχούσῃ, καὶ βουλῶν καὶ ἀποῤῥήτων 
προεστηκυίᾳ βασιλικῶν. τῆς δὴ φοιαύτης ἐχομένῃ καὶ νῦν συνη- 
Sac, καὶ πόῤῥω νυκτῶν γενομένης τῆς ὁμιλίας, ἔδοξεν αὐτῇ, V. 818 
l0crücav πρὸ τῶν ϑυρῶν ἀφ᾽. ὑψηλοῦ τοῦ πύργου τῆς οἰκίας 
ϑεάσασθαί τε τὴν σελήνην ἀνίσχουσαν ἄρτι τοῦ δρίζοντος καὶ 
τῆς ὥρας ἐκεῖθεν καταστοχάσασϑαι. τὸ γὰρ περίγειον ἐκ περι- 
στροφῆς τοῦ οἰκείου ἐπαναλαμβάνουσα κύκλου, καὶ ἐς τετράγω- 
vor αὖϑις τῷ ἡλίῳ καϑισταμένη τὸ δεύτερον ἤδη σχηματισμὸν, 
15 ἀχρονόχτους οὐ μάλα ἐβούλετο παρέχειν τῇ γῇ τὰς αὐγὰς, πρὶν 
ἐς μέσην ἀφιχέσϑαι τὴν νύχτα τηνικαῦτα τὸν χρόνον. (Z.) Οὕτω. 886 
δὲ στάσεώς τε καὶ σχέψεως ἔχουσα, καὶ ἅμα φροντίδων οὖσα 
τῶν μελλόντων πλήρης, ἔνοπλον ἱππέα τεϑέαται, κάτωθέν τε 
ἑστῶτα τοῦ πύργου καὶ τῷ δόρατι σημειούμενον τὸ τοῦ πύργου 
30μέγεϑος “ ὡς ἐχπλαγῆναί τε αὐτὴν τῷ αἰφνιδίῳ καὶ ἀπροσδοκήτῳ 
τοῦ φάσματος καὶ συστραφεῖσαν ἐκπέμψαι τοὺς καϑέξοντας τὸν 
ἐν ἀωρίᾳ τοιαύτῃ τοιαῦτα μηχανώμενον, καὶ ἀκουσομένους, ὅτου 
χάριν καὶ ὅϑεν ἐκείνῳ ταῦτα δρᾷν προστεταγμένον εἴη. ἐπεὶ δὲΒ 
τὴν ταχίστην παλινδρομήσαντας φάναι μηδένα τῶν πάντων ἑωρα- 


Alterum vero et ipsum de nocte, non autem 
'ndum obtulit, clarum manifestumque osten- 
istribus personis mos est, ut ad medias us- 
quibus quacumque de cau i 
itpote quae dignitate supra omnes et 
isque et arcanis imperatoris praeerat. 
tunc quoque, et ad multam noctem collo- 
psi pro foribus stare, et ab excelsa aedium. 
iorizontem recens exsurgebat, contemplari, 
eret. Nam cum circuli sui perigeum con- 
1 secunda quadratura esset ad solem, acro- 
raebebat illo tempore, m ad mediam 
? Cum in hunc modum Cantacuzena illic 
de futuris magnopere esset sollicita, arma- 
1, ac magnitudinem turris hasta metientem. 
spectu territa convertit se retro, mittitque 
|ui tam alieno tempore talia moliretur, ac 
et a quibus ei esset imperatum. Cum au- 
arent, neminem a se conspectum, nec viam 








620 NICEPHORI GREGORAE 


A.M. 6850 κέναι, μηδ᾽ εἶναι πάροδον οὐδεμίαν, ὁπόϑεν εἰσιτητά ye εἴη ξέ- 
νοῖς καὶ ἱππόταις ἀνδράσι, τῶν ϑυρῶν ἁπασῶν κεχλεισμένων, 
ἤδη καταπλαγῆναί τε αὐτὴν καὶ, πρὸς ἄλλας ἐννοίας ἀνενεγχοῦ. 
σαν τὸ μάντευμα, λύπης πλησϑῆναι xal δαχρύων γενέσϑαι ἐγγύς. 


C /— 4d. Ἐγὼ δ᾽ ἐκεῖσε ἐπάνειμι, τῷ Καντακουζηνῷ yàg: οὔτεδ᾽ 
πρὸς τοσαῦτα τὴν ψυχὴν κατενηνέχϑαι ῥόϑια τῶν δεινῶν συν- 
ηνέχϑη, οὔτε πρὸς οὃς εὕρισκε συνεχῶς κατ᾽ αὐτοῦ avaxevalo- 
μένους λαϑραίας καὶ ἄλλοτ᾽ ἄλλας ἐπιβουλὰς ἀπηγορευκέναι, ἀλλ᾽ 
ἑστάναι τῶν ἰδίων ὅρων ἐντὸς, ἀκχλινεῖς τὰς πρὸς ϑεὸν ἐλπίδας 
ὁμοίως ἀεὶ φυλάττοντε" καὶ γράφοντι μὲν ἀεὶ καὶ δεομένῳ λή- 10 
γειν οὐκ ἦν οὐδαμῆ, κυρωθῆναι ὁπόσα περιὼν ὃ βασιλεὺς ἐνετέλ- 

Βλετο περί γε αὐτοῦ. ἀλλὰ τῶν Βυζαντίων οὐδ᾽ ἄκροις τῶν λεγο-- 
μένων ἀχούειν ϑελόντων ὠσὶν, ὅτι μὴ καὶ τοὺς ἀγγέλους σὺν ἀτι- 
μίᾳ καὶ κουρᾷ πομπευόντων ἐπ᾿ ἀγορᾶς καὶ δεσμοῖς καὶ εἷρ-- 
xraig συγκλειόντων, τῷ δὲ οὐ διὰ γλώττης ἐγένετο λοιδορεῖν 15 
οὐδενὶ τῶν ἁπάντων. οὐ μὴν οὐδὲ τοὺς ἐν τῷ ὄρει τῷ A9 δια- 
πρέποντας ἀρετῇ καὶ ἀσκήσει μεσίτας εἰρήνης ἀπηξίου γίνεσθαι. 

Ἑἀλλὰ καὶ τούτων ἐλϑόντων, ἄπρακτος ἔδοξεν 7j σπουδή. τὰ μέν- 
τοι χρήματα, καὶ εἴ τι κειμήλιον ἦν ἀμφοτέροις ἐκ πολλοῦ τεϑη- 
σαυρισμένον, πάντα ἀνάλωται πρός τε ἄλλα τῶν κοινῶν καὶ30 
πρὸς τὰς τῶν στρατιωτῶν χρείας. (B.) Κρύφα γε μὴν συχνοὶ 
τῶν τῆς ᾿Ὀρρεστιάδος προὐχόντων, ἑταιρείαν πεποιηκότες, συνέ- 
ϑέντο περιελϑόντι Κανταχουζηνῷ τὰς πύλας ἀνοῖξαι, πρὶν αἷ-- 

P. 8387 σϑέσϑαι τοὺς τυραννήσαντας δημότας, καὶ γράμματα ἔπεμψαν 


llam esse, qua advenis et equitibus pateret accessus (clausas quippe omnea 
portas), tum vero illa. est, et illud praesagium aliter interpretata 
totam se tristitiae tradidit, nec longe a lacrymis abfuit. 

14. At non Cantacuzeni animus (ego enim illuc redeo) tantis calami- 
tatum fluctibus demersus est, nec insidiae illae perpetuae et alias aliae, 
quas in se clancolum strui comperiebat, effecere ut desponderet, sed intra 
suos inites stetit. immo spesque in Deo defixas constanti: habuit, 
nec desiit unquam per litteras petere ac rogare, ut quaecumque imperator, 
dum viveret, de peo mandavitset, confrsarentur. Cumque interim E 
pulus Byzantious ne auribus quidem primoribus dicta acciperet, quin imo 
et nuncios ignominia affectos ac detonsos per forum traduceret vinculisque 
et carceribus coérceret; tamen huius lingua nemini convitiabatur. Sed nec 
homines illos, virtute ac disciplina praestantes, qui montem Atho incole- 
rent, sequesiros pacis recusabat. Atque illi quidem venerunt; sed nihil 
diligens eorum studium effecit. Porro et pecuniae, et al qua utrisque longo 
ante recondita supellex erat, tum in alios usus impendebantur, tum in ea 
quae militibus necessaria erant. (11) At clam plerique Orestisdis primo- 
res conspiratione facta, constituerunt oberranti Cantacuzeno portas reclu- 
dere, antequam plebeii, qui tyrannice dominabantur, eam rem perciperent: 





HISTORIAE BYZANTINAE XII. 14. 621 
ἤδη καλοῦντες αὐτὸν, τὴν ταχίστην ἐλϑόντα λαβεῖν ἀπονητὶ A. C. 1349 


τὴν πόλιν. καὶ ὃς εὐθὺς διαναστὰς τόν τε στρατὸν ὥπλισε xal. το, m 
τὸν “Ἄγγελον Ἰωάννην, τὸ Παμφῆου πολίχνιον ὀχυρώσαντα dc V.314. 
προσήχεε, τάχιστα ἥχειν ἐπ᾿ Ὀρεστιάδα διεμηνύσατο σὺν ἷπ-- 
δπεῦσιν ἔγγιστα ὀγδοήκοντα. (Γ.) Καὶ δὴ συνεληλυϑότων σφῶν 
ἐπὶ τὰς ὄχϑας τοῦ παραῤῥέοντος τῇ Ὀρεστιάδι ποταμοῦ, χειμὼν Β 
τηνικαῦτα ὥσπερ ἐξ αὐτομάτου γέγονε τῆς νυχτὸς ἐκείνης μάλα 
πολύς - καὶ ὃ ποταμὸς ἐκεῖνος, ὥσπερ αἴσϑησιν εἰληφὼς ἀπει-- 
λοῦντος ϑεοῦ, ἀγριαίνων 7» καὶ σφόδρα πλημμύροντα συνε- 
10λαύνεων ὑπὲρ τὰς ὄχϑας τὰ ῥεύματα" ὥστε ἄπορον πρὸς διάβα- 
σιν εἶναι τοῖς τοῦ Κανταχουζηνοῦ στρατεύμασιν. ἡμέρας οὖν ἔγ- 
γιστα διατετριφόσι περὶ αὐτὸν οὐκ ὀλίγας, οὐκ ἔληγεν ὃ χειμών" 
ἀλλ᾽ ἣν ἑαυτῷ τὴν ὁμοίαν διηνεκῶς συντηρῶν ἀγριότητα. ἀπει- C 
φηκότος δ᾽ ὀψὲ καὶ ἀπαλλαγέντος ἐκεῖϑεν, ὅδι,τε χειμὼν ἐς τὴν 
1δὑστεραίαν ἐλώφα καὶ ὃ ποταμὸς ἠρέμα ἐκείνης ὑφεῖτο τῆς 
ὕβρεώς τε καὶ ἀγριότητος. τῆς δὴ τοιαύτης πείρας δὶς ἤδη γε- 
γομένης, καὶ τῶν ποταμίων ῥευμάτων αὖϑις ἐς τὴν ὁμοίαν ἐκεί-- 
γὴν ἀναῤῥηγνυμένων ὑπερηφανίαν, ἔγνωσαν ὀψὲ, μὴ ἔκ τινος 
τύχης, ἀλλ᾽ ἐκ ϑειοτέρας προνοίας εἶναι τὸ ἐναντίωμα, ῥᾷστα 
30 μὲν τὰ πάντα μετασχευαζούσης ὅπη βούλοιτο, καὶ νῦν δ᾽ ἀντι- 
πραττούσης μάλα τοῖς τοῦ Καντακουζηνοῦ προφανῶς ἐγχειρήμα- 
σιν" ὡς ἕπεσϑαι καὶ τὴν τῶν στοιχείων εὐθὺς ἀγανάκτησιν πολλῷ 
τῷ ϑυμῷ ῥέουσαν, ὥσπερ αἰσϑανομένων ὀργιζομένου τοῦ δε- 
σπότου, xal συνεπιλαμβανομένων, ὡς δούλοις εἰκὸς, καὶ δει-- 
3δχνύντων ἔμπρακτον τὴν πρὸς τὸν δεσπότην τιμὴν διὰ τῆς βλα- 


εἰ iam litteras ad eum miserant, hortantes ut quam celerrime adeeset, ur- 
bem nullo labore capturus. llle igitur motis confestim castris exercitum. 
iastrexit, Ioannique Angelo mandavit, ut munito prout par erat Pamphili 

idulo , ui mprimam Orestiadem veniret cum equitibus proxime octo- 
dua. (1.9) Cum autem illi ad ripas fluvii Orestiadem praeterfluentis 
convenissent, tempestas violentissima per illam noctem quasi sponte coorta 
es; fluvius vero, ac si sensum haberet aliquem irati numinis, saevire ac 
meltum supra ripas exundare coepit, ita ut Cantacuzeni co| i 
soa possent. itaque dies non pauci in proximo circa illum fluvium con- 
sumpti sunt, tempestate haud quiescente, sed eandem sibi violentiam per- 
petuo retinente. 'l'andem re desperata cum inde abiisset Cantacuzenus, 
postera die tempestas saevire desiit, et panlatim fluvius proterviam illam 
ὃς feroci remisit. Facto bis periculo, cum flumen eodem iterum tomore 
exundaseet, sero denique cognitum est, non casu aliquo eas moras obiectas, 
sed providentia divina: quae omnia facilline quocunque vellet traduceret, 
ὃς Dunc obsisteret apertissime Cantacuzeni coeptis: atque inde fieri, ut et 
ipsa ststim elementa magno irarum aestu ferventia indignarentur, quasi 
iatam dominum sentireat, eique quatenus famulos deceret, obsecundarent, 





622 NICEPHORI GREGORAE 


A. M.G350 πτούσης ὁρμῆς xul μάλα vw σφόδρα βιαίας ἀνταποδόσεως. 
Inl 10 (4) Ἐπεκϑέοντες δ᾽ οὖν ἑκατέρωθεν ἐνίοτε, νῦν μὲν ἐκ Διδυ- 
μοτείχου τινὲς τῶν στρατιωτῶν, νῦν δ᾽ ἐξ Ὀρεστιάδος καὶ τῶν 
πέριξ πολιχνίων, πολλὴν μὲν ἐκεῖθεν ἐνϑάδε λείαν ἤλαυνον, πολ-- 
λὴν δ᾽ ἐντεῦϑεν ἐκεῖσε" νίκην δὲ καὶ τέλος ἐπιϑεῖναι τῇ σπουδῇ, δ 
οὐκ ἦν οὐδετέρῳ κατ᾽ οὐδετέρου" ἀλλ᾽ ἐδίωκον ἀνήνυτα. αἱ δὲ 
Ἐπόλεις ἐφϑείροντο διηνεκῶς ὑφ᾽ ἑαυτῶν ἠρέμα καὶ κατὰ μικρόν" 
καὶ ἦν, ὡς ἔοικε, βούλημα ϑεῖον καὶ ψῆφος ἄνωθεν κυρωϑεῖσα, 
ἐχτριβῆναι καὶ γυμνωθῆναι τὰς πόλεις χρημάτων καὶ δόξης καὶ 
τάξεως ἐκ τῆς ἐμφυλίου ταυτησὶ στάσεως. (Ε.) Τῆς γε μὴν1ο 
ἐμφυλίου μάχης καὶ ἀλλοφύλου τὸ ἐξαλλάττον καὶ ὑπερέχον ὃ 
Καντακουζηνὸς ἐξετάζων τὴν μὲν παροξυσμῷ καὶ πυρετῷ, τὴν 
Ῥ.888 δὲ ϑέρμῃ τε ϑέρους καὶ ψύξει χειμῶνος ἔλεγεν ἐοικέναι" καὶ εἶναι 
τὸ ὑπερέχον ϑατέρου πρὸς ϑάτερον μάλα πολύ. τὴν μὲν γὰρ 
ἔξωϑεν ψύξιν εἶναι καὶ προσϑήκαις ἐνδυμάτων ἰᾶσϑαι καὶ πυ- 15 
φὸς εὐπορίᾳ καὶ αὖ τὴν ἔξωθεν ἐπεισόδιον ϑέρμην ἐνδυμάτων 
τε ὑφαιρέσεσι καὶ ἀνέμων πνοαῖς" τοὺς δ᾽ ἔνδοϑεν τιχτομένους 
πυρετοὺς ἐξ ἐγχάτων δύσμαχον εἶναι καὶ μάλα ἀνανταγώνιστον 
χρῆμα. (ς.) Οἱ δὲ διὰ τὸν Κανταχουζηνὸν ἐξόριστοι καὶ δεσμῶ-- 
Βται, καὶ ὅσοι λεληϑότως ἐν ταῖς πόλεσι τὰ ἐκείνου διετέλουν φρο- 0 
γοῦντες, μετέωροι ταῖς ἐλπίσιν ἦσαν ἔαρος ἐπισείοντος, εὐμενῆ 
καταστήσεσϑαί σφισι τὴν τύχην. ἀλλ᾽ ἄρα ἤσαν μάταια τὰ τῶν 
ἐλπίδων. ὡς γὰρ ἐπὶ μανδραβόλου τὰ ἐκείνου διηνεκῶς ἐχώρει. 
suamque erga illum observantiam re si, It, illo scilicet noxio impetu. 
violentssimaque remuneratione. (IV.) Utrinque jgitur interdum excur- 
rentes, nunc aliqui ex Didymoticho milites, nunc ex Orestiade vicinisque 
oppidalis, multam inde huc praedam, multamque hinc illuc abigebant, Nea- 
tri autem poterant vincere, atque ita finem contentioni imponere: sed fru- 
εἴτα quidem instabant sibi utrinque. Urbes antem perpetuo conficiebantur 
&seinvicem sensim atque paulatim. Et erat (ut videtur) placitum Deo 
ἃς caelesti decreto sancitum , ut urbes attererentur, pecuniisque et honore 
εἰ dignitatis gradu per civiles illos motus apoliarentur. (V.) Et Cantacu- 
zenus quidem civile bellum cum externo comparans, expendensque, quantum 
alterum ab altero distaret et excederetur: civile quidem bellum frigori ca- 
lorique febricitanüum ; bellum vero externum calori aesüvo frigorique 
hiberno simile esse dictitabat: alterum nempe ex his ab altero multum 
excedi. Frigori enim hiemis, quod externum est, facile esse vestimento 
Tum sccessione atque ignis copia mederi; rursus calorem aestatis, utpote 
externum atque adventitium,, subtractis vestimentis ac per ventorum fistus 
temperari posse: febres autem, ut) intrinsecus ex ipsis visceribus na- 
das, en ese indonitan tque incluctabilen, (VI. T porro qui ropter 
Ceantacuzenum aut exulabant, aut in vinculis erant, quique in urbibus ta- 
cite illi favebant, ii inquam omnes, vere appetente, spe erigebantur be- 
nignioris in posterum fortunae. Sed erant vanae illorum spes. Illius enim 
res, ut vulgo aiunt de Mandrabola, quotidie in peius procedebent. 


HISTORIAE BYZANTINAE XII. 15. 628 


a^. ᾿Επαναχτέον δὲ βραχὺ τὴν διήγησιν, ἵνα: σαφέστερα γέ ^. C. 1942 
worro τοῖς dxojovo: τὰ ἑξῆς. Θεσσαλονίκης, μὲν γὰρ, καὶ rom Io Pa 
πέριξ d ἄχρι Στρυμόνος τοῦ ποταμοῦ: πόλεων, ἦν ἐπίτροπος ὃ πρω-Υ.315. 
τοστράτωρ Θεόδωρος ὃ Συναδηνός" τῆς δὲ τῶν Σεῤῥῶν πόλεως, 
δχαὶ τῶν ἄχρι Χριστουπόλεως πολιχνίων, ὅ τοῦ ϑανόντος βασι- 
λίως ἐξάδελφος, Ἐὴμ ὃ “Ἀρμένιος " ὃς πρὸ τεττάρων καὶ εἴκοσιν 
ἐτῶν μετάπεμπτος γεγονὼς ἐξ “Ἀρμενίας εἰς Βυζάντιον ὑπὸ τῆς». 
τοῦ πατρὸς ἀδελφῆς, τῆς βασιλίδος δηλαδὴ καὶ μητρὸς ᾿ἤνδρο-- 
νίχου τοῦ βασιλέως, συνεζύχη τῇ τοῦ Κανταχονζηνοῦ ἐξαδέλφῃ, 
Ἰοχαὶ πολὺν αὐτῇ συνοικήσας χρόνον ἄπαις διέμεινε" ϑανούσης 
δ᾽ ἐκείνης, συνεζύγη τῇ τοῦ Συργιάννου ϑυγατρὶ, ἐξ ἧς καὶ παί-. 
Sov ἐγεγόνει πατήρ. ἦν δ᾽ ἀεὶ τῇ πατρίῳ τῶν "Ἀρμενίων ϑρη- 
σαείᾳ χρώμενος. (Β.) Οὗτος οὖν ἕρμαιον τὴν τοῦ καιροῦ καὶ Ε 
πραγμάτων σύγχυσιν εὑρηχὼς καὶ λημμάτων πρόφασιν κατέσχε 
15:à ἔχεῖ τοῦ Καντακουζηνοῦ χωρία τε καὶ τὰς προσόδους, καὶ 
ζεύγη μυρία βοῶν, καὶ παντοίων ἄλλων. ἀγέλας κτηνῶν, καὶ 
πάντα ἐξαργυρώσας πλεῖστα χρημάτων ἐκαρποῦτο βαλάντια. 
πάντας δὲ τοὺς ὑπὸ τὴν ἐπιτροπὴν αὐτοῦ πλουσίους αἰτίαις χαϑυ- 
ποβάλλων, ὡς εἶεν ὁμόφρονες δήπου τῷ Καντακουζηκῷ, αὐτοὺς 
30niy ἐν φρουραῖς εἶχε" τὰς δὲ σφῶν οὐσίας ἤϑροιζεν ὅλαις χερσὶν Ῥ.889 
αὐτὸς ἑαυτῷ. πάντα μὲν τοίνυν ὅπόσα ὃ χρόνος ἐχεῖνος ἔτεκε τὰ 
davà, ῥάδιον οὐκ ἂν εἴη διεξιέναι. ἕνια δ᾽ ἐν τοῖς λέγεσϑαι μῶν- 
λουσιν ἄλλα ἄλλοϑι κατασπειρόντων ἡμῶν, ἐξέσται δήπου καὶ 
τῶν λειπομένων ἐντεῦϑεν τοῖς βουλομένοις καταστοχάζισϑαι. 








15. Bed repetepda αἰκίαν rerum expositio, ut clariora auditoribus 
Fr quae sequuntur. Etenim Thessalonicae et caeteris. circum urbibus, 
πὰ Surymonem usque fluvium , praepositus erat Theodorus Syasdenus, pro- 
lourator: Sercbis vero, et omnibus Chriatopolin. usque oppidis, defuncti 
imperatoris consobrinus Guido Armenius; qui quatuor et vigind ab himc 
retro annis Byzantium arcessitus (arcessiverat autem eum patris sui soror, 
Augusta eadem et Andronici imperatoris mater) Cantacuzeni consobrinam. 
vxorem duxit; et per tempus diuturnum, quo illam secum habuit, liberis 
Syrgiennis filiam secum matrimonio iunxit, ex 

atria autem Armeniorum religione perseveravit. 

Ὁ rerum perturbationem, quasi donum fortunae 

iciendi occasionem, quidquid habebat illic prae- 

icuzenus, detinebat, nec non infinita boum iuga, 

1, conflatoque ex iis omnibus ito, maxi- 

werat. dem quotquot in provineia, cut prae- 

» in crimen sdducebat, ut nimirum Cantacu- 

ios quidem in custodiam dabat: eorum autem 

ἡ coacervabat, Bed calamitates, quas tempora 

sit omnes pércensere. Quarumdam vero apar- 

acemus, ut quilibet facile inde posait caetera 








624 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. GS50(T-) Προειληφέναι μέντοι καὶ προηγήσασϑαι τῶν τοιούτων συν- 
ἐπεπτώκει σημεῖα καχῶν τά τε ἄλλα καὶ ἐπισχότησιν ἡλίου 
καὶ ἅμα σελήνης πρό γε αὐτῆς μάλα τοι σφόδρα μεγίστην, περὶ 
ζώδιον ἕν ἀμφοτέρας φημὶ τὸν τοξότην" καὶ πρὶν ὅλον ἑξαμη- 
ψιαῖον ἔξήχειν χρόνον ἐς τἀκριβὲς, ἑτέραν αὖϑις συνεπεπτώκει γε- 5 
γέσϑαι σελήνης ἔκλειψεν, περὶ τὸν ταῦρον γενομένου σαφῶς τοῦ 
ἡλίου, ἥττω μὲν ἐκείνης, δακτύλων δ᾽ οὖν id. καὶ αὐτήν. ἔκ 
τε οὖν τούτου, καὶ αὖ ἐκ τῶν περὶ τὰ τῶν φωστήρὼων πάϑη φα- 

C»évsov χρωμάτων, μεγάλων προαναφώνησις τοῖς βαϑύτερον βλέ-- 
ποῦσιν ἐγεγόνει δεινῶν. (4,.) Δεύτερον δὲ, τὸ τῆς δενδροτομίας, 10 
περὶ γὰρ τὸν ὑδροχόον, εὐθὺς μετὰ τὸν αἰγοκέρων, τοῦ ἡλίου 
γενομένου, νύχτωρ ἁπάσης ἀνέμων σιωπησάσης πνοῆς, κατεῤ-- 
ῥάγη πλῆϑος χιόνος οὐ φορητόν' ὑφ᾽ οὗ καταβαρυνϑέντα τὰ τῆς 
βασιλευούσης τῶν πόλεων ἅπαντα δένδρα, καὶ ὅσα τῶν προα- 

Ῥστείων αὐτῆς, τοσαύτην τὴν πτῶσιν ὑπέστησαν, ὥσϑ᾽ ἡμέρας 15 
γενομένης, καὶ τὸ νυχτερινὸν ἑρμηνευσάσης δεινὸν, ἰδεῖν ξένον 
ϑέαμα, κλάδου παντὸς ἀπωρφανισμένα τὰ μέσα τῶν δένδρων 
καὶ σχόλοψί τισιν ἐοικότα καὶ ξύλοις νεκροῖς. 

Mi ig. Ἐπεὶ δὲ καὶ περὶ τῆς βασιλίδος Εἰρήνης τῆς Kavroxov- 
ζηνῆς, καὶ τῶν δυοῖν αὐτῆς ἀδελφῶν, πολὺς ἡμῖν ἔσται προϊοῦ- 20 
σιν ὃ λόγος, τὰ μέγιστα ταῖς παρούσαις συμβαλλομένων τύχαις 
τοῦ χρόνου καὶ ὑποϑέσεσιν, ἐς τὸ πρότερον ἴχνος τοῦ λόγου φέρε 
ἐπαναχάμψωμεν. εἶχε γὰρ δεσμίους αὐτοὺς τὸ πλησίον ὄρους Ῥο- 


8. ἐκ vds] τῶν corr. Βοῖν. pro τοῦ. 


coniectare. .) Horum certe malorum signa sniecessere ac praevia ex- 
Stitere tum DE eclipsis solis et lunae simul. Et haec quidem prior 
accidit longe maxima: utraque autem circa idem zodiaci signum, nempe 
ittarium, Necdum semestre totum penitus exierat, cum rursus ac- 
cidit lunae eclipsis, sole Taurum evidenter ingresso; minor quidem haec 
quam illa; sed et ipsa quatuordecim saltem digitorum. Et hoc igitor, et 
colores qui circa luminarium defectionem visi sunt, magnarum calamitatum. 
enda altius inspicientibus habita sunt. (IV.) Alterum item signum 
üt arborum excidium. Statim enim post Capricornum, cum sol in Aqua- 
rio esset, silente omni ventorum flatu, effusa est noctu nivium copia non 
tolerabilis. Quo onere oppressae omnes principis urbis arbores, εἰ quae- 
cunque erant, sub urbe, tantam dedere stragem, ut die orto ac nocturnam. 
cladem indicante, novum obiiceretur oculis epectacutu; mediae videlicet 
arbores omnibus ramis orbatae, εἰ palis qui ac mortuis ligois si- 


16. Sed quoniam et de imperatrice Irene Cantacuzena, et de duobus 
illios fratribus, frequens a nobis habebitur mentio, eo quod illorum opera 
in praesenti temporum conditione propositoque argumento plurimum emi- 
cuit, illuc am revertamur, unde nostra deflexit oratio. "Tenebateos iam- 


HISTORIAE BYZANTINAE XII. 16. 625 


δόπης ᾿φρούριον τῆς τῶν ΑΑὐδήρων μονῆς ἐκ πολλοῦ, κελεύσει A.C. 1842 

τοῦ βασιλέως ᾿Ανδρονίκου τοῦ νέου, ἐπ᾿ ἐγκλήματι καϑοσιώσεως P To m 

ἄρτι δὲ Καντακουζηνοῦ τοῦ βασιλέως ἐν Διδυμοτείχῳ τὰ ἐρυϑρὰ P.390. 

ὑποδησαμένου πέδιλα, καὶ τῆς πολεμίας χειρὸς ἑκατέρωθεν παρα-- 
δσχευαζομένης, ἔρις ἐγένετο περὶ σφῶν, ὁποτέρῳ μέρει προτέρῳ 

γόοιτ᾽ ἂν τῆς εἱρκτῆς ἐξελόντι συμμάχους ἔχειν κατὰ ϑατέρου 

χρατίστους. (B.) Πολλῶν τοιγαροῦν μεταξὺ γενομένων δρόμων 

xal λόγων, καὶ δεδιότων ἐκείνων, μὴ δεσμῶν ἀλλάξωνται δεσμὰ, 

χουφοτέρων ἴσως δεινότερα, καὶ μηδετέρῳ βεβαίως ἐχόντων μέ-Β 
1ορει ϑαῤῥεῖν, ἡ βασιλὶς Εἰρήνη, πολλὴν πλουτοῦσα τὴν σύνεσιν 

καὶ ἀγχίνοιαν xol τοσούτῳ νικῶσα τῇ τῶν φρενῶν ἐν ταῖς fov- 

λαῖς ὀξύτητι, ὅσον ἐν γυναιξὶ τῷ κράτει τῆς γνώσεως καὶ τῇ 

τῶν ἠθῶν ἁρμονίᾳ, πάντα καλῶς τὴν ταχίστην διέϑετο. φρό- 

γημα γὰρ αὐτοφυές τε καὶ αὐτοχάλχευτον εἰπεῖν κεκτημένη lu- 
Ἰδπραχτον παρεῖχε τῷ συζύγῳ καὶ βασιλεῖ καὶ μεγίστην ἐν τοιαύταις 

γενομένῳ ταῖς περιστάσεσι τὴν ἐπικουρίαν" καὶ εἰ μὴ τὸ πᾶνο 

᾿αὐτῷ τῆς βασιλείας αὕτη κεχάρισται κράτος, ἀλλ᾽ οὖν καὶ μάλα 

δήπου σφόδρα γε τὸ πλεῖστον μέρος “ νῦν μὲν λόγοις ἐπαγωγοῖς 

ἀναζωπυροῦσα πεπτωκότα φρονήματα τῶν ἀμφὶ τὸν βασιλέα συγ- 
Soy» καὶ φίλων ἀληϑῶν᾽ νῦν δ᾽ ἀφϑόνῳ χειρὶ τὸν ἐν ἐξορίᾳ 

συνέχδημον αὐτοῖς γεγονότα προϊεμένη πλοῦτον, ἢ μᾶλλον τὰ 

τῶν μεγάλων ἐκείνων πλούτων περιλειφϑέντα λείψανα, xa9àD 

προϊοῦσιν ἡμῖν ἐναργέστερον πάντα λελέξεται " νῦν δ᾽ οὖν ἁπάσῃ 

δραμοῦσα σπουδῇ, καὶ δι᾽ ἑαυτῆς αὐτὴ βεβαίας παρασχομένη 


1. ᾿Αβδήρων coni. Boi. 


piden vinctos proximum Rhodope monti castellum Auderorum monasterii, 
peratoris Andronici iunioris iussu, ob crimen maiestatis. Statim vero 
Mque Didymotichi Cantacuzenus imperator pedes purpura inclusit, cum 
wtrinque instrueretur manus hostilis, certamen exstitit de iis, utra pars prior 
carcere ipsos educeret, maximo futuros adversus alteram auxilio. (II.) Mul- 
tae itaque concursationes, multa colloquia intercesserunt. At cum illi vere- 
rentur, ne vincula vinculis mutarent, leviora fortasse gravioribus, nec tuto 
ponent alterutri parti confidere, Irene Augusta, multo iudicio et solertia 
pollens, ac tantum in consultationibus sagacitate, quantum intelligentiae vi 
᾿ ^ mulieribus praestans, brevi omnia praeclare 

e insitam ac naturalem sortita, maritum im| 
rimina circumstabant, efficaci maximoque iu- 
»0n totam auctoritatem imperatoriam, at sane 
largita est. lpsa quippe nunc blandioribus 
0 eorum, quo» imperator habebat secum co- 
larga manu opes effundens exilii socias, aut 
am reliquias (quae omnia planius postea a no- 
i saltem festinatione advolans, et per semet 

" 





626 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6850 τοῖς ἀδελφοῖς τὰς ἐγγύας, τάχιστα inavija , μεϑ᾽ ἑαυτῆς αὐτοὺς 


Ind. 10 


τῷ συζύγῳ βασιλεῖ μάλα καϑ' ὥραν προσαγαγοῦσα, γνησίους καὶ 
ἀσφαλεῖς ἐπικούρους. (1.) Ἐπεὶ δ᾽ ἐκ Συναδηνοῦ, ὃς τηνικαῦτα 
Θεσσαλονίχης ἐπετρόπευε, γράμματα ἐφοίτα συχνὰ, διεγείροντα 


Ἑτὴν ταχίστην αὐτὸν διαβάντα ἐς Μακεδονίαν ἐγκρατῆ Θεσσα- 5 


λονίκης ix τοῦ ῥᾷάστου γενέσϑαι" εἶναι γὰρ παρεσχευασμένον ἐξ 
dxslvov τουτὶ λαϑραίαις σπουδαῖς ἐκ πολλοῦ" διὰ δὴ ταῦτα καὶ 
ἄσμενος, τὴν “Τιδυμοτείχου ἐπιτροπὴν παραδοὺς ΕἸρήνῃ τῇ av- 
ζύγῳ καὶ βασιλίδι σὺν τἀδελφῷ ἸΠανουὴλ τῷ ᾿᾿σὰν, ἀφίχετ᾽ εὖ-- 
ϑὺς καὶ ὠχύρου τὸ φρούριον, ὃ Πολύστυλον ὀνομαζόμενον πά- 10 


Ελαι πρὸς ϑάλατταν νῦν αὐτὸς ἐξ οἰκείας δαπάνης συνεστήσατο 
Υ. ϑ17 παρὰ τὰς τοῦ Νέστου ἐκβολάς " ὃς ποταμῶν τῶν ἐν Θράχῃ ut- 


γιστος ἐκ τῶν τοῦ Αἵμου ὀρῶν ῥηγνύμενος ἀποπτύει τὸ ῥεῖθρον 
ἐς τὰ τοῦ «ΑἸγαίου πελάγους χράσπεδα. (4.) Ἄρτι δ᾽ εἰς πέρας 
ἥκοντες τῆς οἰκοδομίας, ἀφικνεῖσθαι πλησίον ἤμελλε καὶ Χρέλης 15 
ὃ Τριβαλλός." ὃς πρὶν ὑφ᾽ ἡγεμόνι τελῶν τῷ τῶν Τριβαλλῶν 
ῥηγὶ, δι᾿ αἰτίας οἱασδήτινας τὰ δεσμὰ τῆς ὑποταγῆς ῥήξας, ol- 


P. 891 κείαν κατέστησεν ἀρχὴν ἑαυτῷ Στρουμμίέτζαν, ὑπερνέφελον φρού- 


quy, xal ὁπόσα περὶ Στρυμόνα τὸν ποταμὸν ἄχρι καὶ ἐς ᾿ἄμφί- 
πολίν ἐστι χωρία. διὰ γὰρ τὴν τῶν Ῥωμαίων ἐμφύλιον στάσιν 20 
κολαχευόμενος ὕπ᾽ ἀμφοῖν τοῖν μεροῖν, φοβερός τις καὶ πάνυ 
τοι δυσεπιχείρητος τῷ Κράλῃ Σερβίας ἐγίνετο" καὶ ἦν οἑτωσί 
πως ἀπολαύων τοῦ χρόνου, xv τοῖς τῶν ἄλλων δυστνχήμασιν 


15. ἥκοντος coni. Boiv. 


ipsam firmas cautiones fratribus afferens, rediit quam celerrime, eos con- 
iugi imperatori tempore opportunissimo secum adducens, sinceros et minime 
suspectos defensores. db Cum autem Synadeni, qui tum Thessalonicae 
praeerat, frequentes litterae afferrentur, Cantacuzenum hortantes, ut quam- 
primum in Macedoniam transiret, Thessalonicam sub potestatem suam fa- 
cili labore redacturus: esse enim illud iampridem a se occultis molitionibus 
raeparatum: ob eam causam, cum uxori suse Irenae imperatrici, et eius 
ratri Manueli Asani , Didymotichi praefecturam tradidisset, cupide statim . 
profi ir, et castellum munit, quod Polystylum olim nuncupatum in ma- 
ritim novissime ipse propriis sumptibus reatitnerat, iuxta Nesti ostia, 
qui maximus Thraciae fluvius ex Haemo monte erumpens undam in maris 
Aegei littusevomit. (1V.) Vix ea aedificatio ad finem perducebatur, cum 
et Chreles Triballus prope affuturus fuit. Hic cum antea imperio T'ribal- 
lorum regis paruisset, nescio quas ob causas fidei vincula abruperat, et 
proprium sibi imperium fecerat; in Strummitzam nempe, castellum ad nu- 
usque eductum, et quaecumque circa Strymonem fluvium oppida Am- 
phipolin usque sita sunt. Etenim pepe civile Romanorum bellum, cum 
vtraeque illum partes adularentur, formidandus Crali Serviae et expugnatu 
difficillimus evaserat, Sic illa temporum conditione fruebatur, fortunatus 








HISTORIAE BYZANTINAE XII. 16. 627 


αὐτὸς εὐτυχῶν, κἀκ τῆς τῶν γειτόνων δυσπραγίας ἰδίαν eddcu- A. C. 1845 
μονίων καρπούμενος. συννοῶν δ᾽ ὅμως ἔτι καὶ οὐ μάλα dyíno- Ip or ἐν 
πτὸν τὴν εἰς τοὔμπροσϑεν βασιλικὴν εὔχλειαν ποιούμενος τοῦ Β 
'Κανταχουζηνοῦ, φίλος εἶναι καὶ σύμμαχος αὐτῷ διετείνετο. ὅϑεν 
5xal ἐπειδὴ μιμησάμενοι τοὺς ἐν Θερμοπύλαις τριακοσίους ἐς τῆς 
Σπάρτης, τὴν τοῦ Ἐέρξου πάλαι παραφυλάττοντας δίοδον, ngo- 
χατειλήφεσαν οἱ τοῖς Βυζαντίοις προσκείμενοι τὰ περὶ τὴν Xqu- 
στούπολιν στενὰ, xol σὺν ἐπιμελείᾳ μὴ πάνυ τοι ἐῤῥᾳθυμημένῃ 
καϑήμενοι παρεφύλαττον νύκτωρ ἅμα καὶ μεϑ᾽ ἡμέραν, ὡς ἄβα- C 
1010v ἐντεῦϑεν τῷ βασιλικῷ τοῦ Καντακουζηνοῦ στρατῷ γίνεσϑαι, 
διαμηνυϑεὶς καὶ ὃ Xofigc ἧκε Χριστουπόλεως ἔγγιστα, χεῖρα 
στρατιωτικὴν ἐπαγόμενος οὐ μιχρὰν, συνεργήσων τε καὶ, τό γε 
εἰς δύναμιν ἧκον, ῥᾳδίαν ποιήσων ὁπώσποτε τῷ βασιλεῖ τὴν ἐς 
Θεσσαλονίχην πάροδον. (Ε.) Τούτων δ᾽ οὕτως ἐχόντων, oi 
1δμὲν ἐναπολειφϑέντες ἦσαν ἐν Διδυμοτείχῳ μετὰ τῆς βασιλίδος» 
Εἰρήνης καὶ τἀδελφοῦ ἸἩανουὴλ τοῦ ᾿Ασὰν ἔνοπλοι στρατιῶ-- 
ται καὶ ἱππεῖς πλέον ἢ πενταχόσιοι * στρατηγοὶ δὲ δύο μὲν, 
Μανουήλ τε ὃ Ταρχανειώτης, τῶν συγγενῶν ὑπάρχων τις τῷ 
βασιλεῖ, καὶ Γεώργιος ὃ Φαχρασῆς" καὶ μετ᾽ αὐτοὺς ἕτεροι δύο. 
ὧν ἁπάντων τὴν καρτερίαν, καὶ τὴν περὶ τὰς ἐνοπλίους μάχας 
ἀνδρίαν καὶ ἐμπειρίαν, ἡ τῶν xa9^ ἕκαστα πράξεων μαρτυρία 
προϊόντος τοῦ λόγου δείξει σαφέστατα. οὕς γε μὴν ὃ βασιλεὺς E 
ἑπομένους εἶχε, πρὸς ἣν ἀφηγεῖσϑαι μέλλομεν ὑπερόριον ixatQa- 
τείαν, ἦσαν πλὴν τῶν ὅσοι τόξοις ἅμα καὶ σφενδόναις καὶ τοιού- 


in aliorem infortuniis, et ex vicinorum calamitate propriam felicitatem velut , 
fractum percipiene, ldem tamen cum imperandi gloriam, quae Cantacu- 
zeno posthacíatura esset, cogitaret etiamnum, εἰ non omnino suspectam 
habere desiisset, amicitiam illius ac societatem studiose ambiebat. Cum 
aque Byzantinarum partium fautores, imitati trecentos illos Lacedaemo- 
Ais, qui Thermopylas, qua transiturus erat Xerxes, olim defenderant, 
vicinas Christopoli angustias occupassent, nec omnino indiligenter custo- 
irent, nocta simul atque interdiu affixi, ita ut imperatori Cantacuzeno 
aditus illac praeclusus foret, arcessitus et Chreles proxime Christopolin 
venit, manum militom non parvam adducens; operam videlicet suam colla- 
t facilis esset imperatori ad urbem "T'hessa- 
»c quidem ita se habebant. Qui vero Di- 
ι et eius fratre Manuele Asane relicti fue- 
supra quingentos erant: duces autem duo; 
jui Sognatione junctus erat imperatori, et 
(5 alii duo. Quorum um constantiam, 
et experientiam, singula rerum gestarum 
oria, luculenter ostendent. Quos vero se- 
» ulterioris expeditionis, li erant, praeter 











628  NICEPH. GREG. HIST. BYZANT. XII: 16. 


A. M. 6850 τοις ἑχηβόλοις͵ ἐχρῶντο βέλεσι, τῶν μὲν λογάδων ἱππέων οὐχ ἥτ- 
a e τους ἣ δισχίλιοι" τῶν δὲ συγγενῶν, xal τῶν ἄλλως εὐγενῶν ἂν-- 
lup. ἴο. Ρα- δρῶν, καὶ ἅμα ὁπόσοι τῆς σφῶν ϑεραπείας ἦσαν, ἐς τὸ ἔγγιστα 
ἰβεοὶ. 1. τῶν πεντακοσίων ἀνῆγον τὸν ἀριϑμόν. ὧν ἔκκριτοι πάντων ὑπῆρ-- 
Fxov μάλιστα οἵ τε δύο τοῦ βασιλέως υἱεῖς, ἸΠατϑαῖος καὶ Ma-5 

ψουήλ᾽ καὶ μετ᾿ αὐτοὺς ὅ,τε τῆς βασιλίδος Εἰρήνης ἀδελφὸς 
Ἰωάννης ὁ 140ày καὶ ὃ τοῦ βασιλέως πρωτεξάδελφος Ἰωάννης ὃ 
Ἄγγελος. ὧν ἁπάντων τὴν ἐν τοῖς δεινοῖς μεγαλοψυχίαν, καὶ ὁπόσα 
χειρὸς καὶ γνώμης ἐνεδείξαντο μεγαλοφυοῦς ἔργα καὶ τρόπαια, ἐν 

τοῖς καϑήχουσι τόποις προβαίνων ὃ λόγος δηλώσει καϑ᾽ ἕχαστα. 10 


7. Verba ὁ "Aady καὶ ὁ τοῦ βασιλέως ἰἄδελφος " Imc add. 
cod. Vat. — 8. ἐν add. pu πρρεδάδειρ μὰ 


illos qui arcubus et fundis ac talibus telis eminus ferientibus utebantur, le- 
€torum quidem equitum non minus quam duo millia; cognati autem, aliique 
mobiles, et omne famuliium ipsorum, quingentorum proxime numerum ex- 
ΠΩ Inter quos maxime eminebant primum duo imperatoris filü, 
lattbaeus εἰ Manuel : deinde Irenes Augustae frater Ioannes Asan et im- 
Retoris consobrinus Ioannes Angelus. Quorum omnium animum in pericu- 
magnum et fortem, et res manu vel consilio praeclarc gestas, et tropaea 
ipsa bellica, suo sigillatim loco infra declarabimus. 





NIKHOOPOY TOY l'PHI'OPA 


PAÓMAIKHEX ΙΣΤΟΡΙΑ͂Σ 
AOTrOZ IL. 


NICEPHORI GREGORAE 
BYZANTINAE HISTORIAE 
LIBER DECIMUS TERTIUS. 


ARGUMENTUM. 


Cantacusenus. Christopolitanas. ias ut evaserit, Circa Philippos, 
emsromctatwr. Oblata ei auzilia a Chrele: quem suspectum. amice ez- 
cipit; moz dimittit. Rhentína in deditionem accepta, Thessalonicam ire 
Cemclabur, suo more, Melenici castellum ei deditur.  Parergon do occa- 
sine mon negligenda. ltem de Occasionis effigie. Smadenus et alii Can- 
tacuseno uo feti Thensalonica per seditionem pulsi, Gynaccocastrum se 

Guido iacus "T'hessalonicenses. armis adiuvat. — Classis 
Briastian , Mpocauco duce, Thessalonicam appulsa. Cantacuscnus Gg- 
maccocestrum wsque progresrus cum Synademo colloguitur. Hic animum 
sát et ili imndiatur (Cap.1). Symadeni imsidiae deprehemmae, Tu- 
malis im castris. Cantacuzenus dispersos milites cogit. cie instructa 
4pocaucum. exspectat, suos quoque instruentem, at congredi non auden- 
dem. Pedetentim εἰ composite recedit ad. Triballos,, esteris magis quam. 
Topelaribus, suis. confi. Ubinam pernoctarit. Legatos ab eo ad Cra- 
lem praemissos homo Tviballus comprehendit et ad. Apocaucm deducit. 
Dc Léberio Triballo; cur nuncius ad cum missus. ΝΞ transeuntem. 
Twtici lacessunt. Lüeia Cantacusemum. hospitio Hic horpiti 


esed Prderet V encna αὐ idem ἔων summisea. ed 
de Mithridate. Inaidiae variae, Omnes irritae. Quam ob cawam 
tet pericula. averterit. Cantocusenus, ieiuriarum. immemor, Augustae et 

aique coni. ez ab co imposita ni le- 
TES enatis imperatum Peticstias diutwrnae erc. ὅτε: 
ras olicnes ab oni afecte. certas. qiiem proficiet Qualia eeu 


630 NICEPHORI GREGORAE 


lawdare sew vituperare decreverit. Quid ostendere, quid le- 
nies tms erem Qua etie id peti τς 
Re infecta domum veditur (8). Amurius media hieme Hellespontum traii- 
cit, Cantacusenum quaesiturus, Didymotickum usque progreditur. hrenem 
imperatricem mon adit, ne dolorem conspectu. cufeat. Acre εἰ vehemena. 
«mici desiderium verbis is declarat. Mira in homime barbaro humanitas. 
Utri. laus tribuenda, Camtacuzeno am murio. Quid amicitiam 
conciliet. Eius cum musico concentu comparatio,  Amurius, de amico sol- 
licitus, oblata ab Irene cibaria ac vestimenta repudiat. Eandem ín sum- 
mas ἰώ adductam solatur. Hicme esercitum imfestante, domum. 
redit. Manuelis Tarchaniotae clogium. Ut Cantacuseno quaesito et in- 
vento Didymotickum reversus anziac imperatrici gratissimus adoenerit (4). 
Aücra ad Serrkas Camtacusemi ezpeditio irrita. — Didymotichm wsque 
iransire eum non sinit Triballorum timiditas. 4d Cralem invitus. redit. 
Comitem secum Ek loannem Asanem, iussum Chreli tradere arcem Mc- 
lenici. Legati Berrhoeeses, Crale iniquas conditiones propomente, cum 
Cantacwzeno clam agunt. Hic Berrhovam ἐς pacto ingreditur. Cralis 
inconstantia, Melior ez eo Cantacuzeni fortuna. Tvil dolet se elu- 
sum. Paciionum memor bellum indicere won audet (5). — loannes dnge- 
lus Berrhocam ad Cantacusenum venit, Thessaliac rebus praeclare ad- 

maimistratis. Fius provinciae ante M4mgeli adventum status perturbatissi- 
mus. Catalanorum illic dominantium vires luxu debilitatae. dius 
smarima Thessalici principatus parte recuperata, Aetolos, Locros et Acar- 
manas subegit. Annam rebellem cepit. Quibusdam vut occideret. euaden- 
tibus, eam dare in custodiam maluit (6). Cantacusenus Thessalonicam 
dolo aggressus: irrito conatu, discedit. Bysantiorum et Persarum classis 





mumerosa. ad. Thessalonicensem. portum . Dus clamis Apocaucus: 
Centacuserum abeuntem perwqitwr. Fluvius troiecu diffe, Tribal 
lorum duo milliz ím insidiis collocata. — Imperator im magnas angustias 


adductus. Ut indicato tandem transitu salvus evaserit. 4pocauci timi- 
ditas (7). Apocaucus viribus suis merito diffisus auzilium petit a. Crale, 
Menit fluvii ostia , ne illac possit legatio ad. Amurium mitti, Es Canta- 
cuzeno sciscitatur, quid de se ipse statuat. Cantacuzenus eum verbis ca- 
sügat. Fabellam marrat de avi ct aucupe. Sumptus aestimat, guorum 
magnitudine obrutum tandem adversarium succumbere mecesse sit. Gra- 
tulatur sibi Thessalica auzilia in opportunum tempus reservata. Funestos 
exitus praedicit 4pocauco, sive abituro, sie Thessalonicae mansuro, Mi- 
matur se Persica ausilia eius exemplo acciturum. Mala enumerat, quo- 
rum causam fuissc ait illius ambitionem. Animum durum ΓΕ immitem es- 
probrat. Admonet divinae iustitiae, quae se manifestis indi lat. 

denique iubet maturare. Oba in ἐπ mare clam deportata , legatos. 
ad Amurium. mittit (8). Apocauci responsum ; cuius duae partes: prima, 
de mendacii crimine; allera, de arcessitis barbaris. ius viri mos 
perversus, Ut tentata per exercitum urbe Berrhoea, ipse Thessalonicae 
manserit: arrogans idem et timidus. — Sagittarium summiltit, qui Cau- 
facusenum moctu occidat. Sagittarius ter frustra rem aggresms veniam 
petit ac dimittitur, Apocaucus pericula impendentia. celeri fuga praever- 
titur , insciis. Thesalonicentibus. Periae apud cos relicti foede et impune 
grasentur (9). Classis Persica, duce Amurio, multis navibus tempestate 
amissis, ad Éuboeam primum, deinde prope Thessalonicam appellitur. 
Persae praedatum ἐπ Triballorum fines exeunt. Cantacusenus, Berrhoeae 
wwrbis cura commissa. Manwcli filio, indolis eximiae adolescenti, confert ac 





cd Amurium,  Thewsalonicensium. res iav. Divitum et paw- 
Berem studia contraria, Tertia factio duab Sabes dir peior. Divites in pro- 
ditionis crimen vocantur. Paupcres ambitiosi, qui ct sclotae, in illos in- 


ur) Plcbem infimam sibi adiusgunt, Vi, rapinis et caedibus gras- 
piod Divitum miserrima conditio. Eorundem spes irritae, — Amurius 


HISTORIAE BYZANTINAE XIII. 1. 681 


6 espugnandam cemtct. Conteousenus, Demetrium. Marigrem vo- 
mavult deditionem exspectare. Soluta obsidione, milites Amufiani 
lii domum redeunt, alii cum duce Coma cusenm sequuntur. Quem mu- 
rims partim ioco partim serio reprehendit, — Uterque iunctis copiis urbes 
"Thrsiac. sollicitatim. eunt (10). Gregoras non simplicem. Mirloriom seri 
μὴ Fes toto ui gestae quatenus ad. Bysantinas pertineant. — Byzantii 
e Basilio Traperuntis imperatore. Ut huiws ezor vi- 





. puniwnt. 
i: purs " lurum effusus Scholarios contemnit. Hi Michaclem ^ 
emreere eductum im solio collocant, Adolescens in custodiam datur. Scho- 
lerirum. cum Mickazle prec Korundem auctoritas masima: prin- 
pis nulla. Quam tamen ea recuperat (11). Rei frumen- 
lariae inopia Byzantium. sleque wh urbes laborant. Eius mali causae duae. 
De Capha Genuensium colonia. Latini mercaturis dediti, praesertim Ge- 
a D Ec e urbis 


temnitur ab pe. εἰ variis cladibus afficitur. Romanae urbes interim, 
solitis commeatibus i; (€, adeecto ex Asia frumento sustentantur. 
"Trepesuntii in. Latinos accolas *acviunt (12). lla et civiles motus per. 
ietwm fere orbem. Divinae providentiae consi Spinula et Sertorius 
Genua exacti. Duces ex plebe creati. Pii sodes imperium. divisum, et 
fraternis discordiis debilitatum. — Mauri in 

lem im Galliam, [siae pes, ez Scythia oriund T riundi, inter 2e praelian- 
tw. Latini focderati in piraticas Persarum naves classem. armant. Μὰ 
acd (I)e portum appellunt. dircem capiunt, Minimum deinde pro- 
moscat 











α΄. Piyorsoc δ᾽ ἤδη τοῦ ἔαρος, ἄρας ὃ βασιλεὺς. 'Καντα- ΑΜ. 6850 
molrrc dx τῶν τοῦ Νέστου ποταμοῦ ἐκβολῶν, κἀξ εὐωνύμων ἣν 
ἀφεὶς τοὺς τὰ στενὰ τῆς Χριστουπόλεως παραφυλάττοντας, διάϊωρ, lo. Pa- 
τῆς ἄκρας τοῦ ὅρους τὰς οἰκείας διεβίβασε δυνάμεις" μακροτέραν aos 

5uly καὶ ἐπιπόνῳ χρησάμενος τῇ πορείᾳ διὰ τὰς δυσχωρίας váy V- 818 
τεπετρῶν καὶ φαράγγων καὶ τῶν ἐκ τῆς λόχμης ἐκείνης δένδρων 
xu ἀκανϑῶν᾽ διεβίβασε δ᾽ οὖν, xal κατεστρατοπέδευσε περίΒ 








1 Eseante e ferro Tem vere, Cantacozenusinperaar, ab Nes forle 
relictisque ad laevam iis qui CI politanas fauces custodie- 
ns copias per ipsum v 









icem montis tranhmisit: longiori quidem ac 
ΒΊΟΝ usus itinere propter iniquitatem locorum, quae et saxis aspera et 
emíragosa erant et fiusinentis lvae arboribus duiaque obstruebantur 5 
tnasmisit tamen, et castrametatus est circa Philipporum planitiem, ubi 


652 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6850 που τὰ ἱππήλατα τῶν Φιλίππων, ἔνϑα πάλαι Βροῦτος xol Κάσ- 


Tad, 10 


σιος ἐπολέμησαν Ὀχταβίῳ Καίσαρι. (Β.) Διαναπαύοντι δ᾽ αὐ- 
τόϑι τὴν στρατιὰν προσῆλϑεν αὐτῷ καὶ ὃ Χρέλης, ἐγγυώμενος 
πάντα οἱ τὰ κατὰ βούλησιν ἄσμενος ἐχτελεῖν. ὃ δὲ φίλον μὲν 
ἔχειν αὐτὸν ἔλεγε βούλεσθαι" τῆς μέντοι συμμαχίας αὐτῆς χρείανδ 


Οἥκιστα ἔχειν ἐν τῷ παρόντι. ξυνενόει γὰρ αὐτὸν γλώττῃ μὲν 


ὁμολογεῖν αὐτῷ φιλίαν διὰ τὸν ἐνεστῶτα φόβον τῶν ὅπλων" 
τὴν δὲ γνώμην εἶναι μετέωρον καὶ καραδοκοῦντα σαφῆ καὶ αὖ- 
τοδίδακτα τῆς μάχης ὄψεσθαι τὰ τέλη. ὅϑεν λόγοις καὶ αὐτὸς 
χρησάμενος πρὸς αὐτὸν φιλίαν μακρὰν ἐπαγγελλομένοις, ἐπὶ πολ- 10 
λαῖς τε δεξιωσάμενος ταῖς ἡμέραις, εἶτα ἀπέλυσε χαίροντά τε 


καὶ γείτονα χρηστὸν͵ τοῦ λοιποῦ καὶ αὐτὸν ἐπαγγελλόμενον εἶναι. 
: 


D(I.) «Αὐτὸς δὲ μικρὸν ἐκεῖθεν προβὰς εἷλε xa9" ὁμολογίαν 


φρούριον Ῥεντίναν καλούμενον. δέον δ᾽ ὀλίγων ἐντὸς ἡμερῶν 


Ῥ.898 ἀπιόντα περιστρατοπεδεῦσαι τὰ τῆς Θεσσαλονίχης τείχη, καὶ 15 


περικροτῆσαι τῷ πλήϑει τῶν ὅπλων καὶ τῇ ῥώμῃ τῶν ἀνδρῶν, καὶ 
ἐπιῤῥῶσωι μὲν τὸν ταύτης ἐπιτροπεύοντα τέως Συναδηνὸν, καὶ 
ὅσοι τούτῳ ταὐτὰ σπουδάζοντες ἦσαν ὑπὲρ αὐτοῦ, καταπλῆξαι 
δ ἐκ τοῦ αἰφνιδίου τοὺς τἀναντία κατ᾽ αὐτοῦ φρονοῦντας" ὁ δ᾽ 
ἡμέραν ἐξ ἡμέρας παρακρουόμενος ἔτριβε τὸν χρόνον ἐνταῦϑα 30 
καϑήμενος, οὐ στρατιωτικὸν, ἀλλ᾽ ἴδιον τρόπον αὐτοῦ καὶ 


Βσυνήϑη κἀνταῦϑα τελῶν. μηδὲ yàg ἐϑέλων ὕλως ὁμόφυλον αἷμα 


V.819 χεόμενον τοῖς οἰχείοις ϑεάσασϑαι ὀφϑαλμοῖς ἀναίμακτον ἐζήτει 


στῆσαι τρόπαιον. διὸ καὶ περιμένων ἐκάϑητο τὴν τῶν Θεσσαλονι- 


Bratus olim et Cassius cum Octavio Caesare praelium conseruerunt. (II. 
Tllic exercitum suum reficienti Chreles occurrit spondetque se, qi 

iste iusserit, lubenter exsequuturum, Αἱ hic amicum quidem habere eum. 
velle se signiücat, non tamen eius auxilio sibi in praesentia opus esse ulla- 
tenus, Inteligebat enim, eum lingua quidem amicitiam profterl ob in- 
stantis belli metum; enimi autem dubium pendere; exspectantem videlicet, 
certum exploratumque pugnae exitum intueretur. Quocirca verbis 
apud eum usus et ipse magnam profitentibus amicitiam, cum eum multos 
dies comiter et benigne tractavisset, dimisit postea gaudentem, ac boni 
posterum vicini officio functurum sese pollicentem. (II) Ipse autem 
mod longe inde progressus castellum, cui lhentima momen cat, in dedi- 
tionem accipit. "Unde cum deberet discedere, atque intra paucissimos dies 
"Theesalonicae moenia obsidere et tam armorum copia quam hominum ro- 
bore circumvallare; ac Synadenum quidem illius orbis tunc praefectum, eos- 
que qui cum illo sibi faverent, confirmare; eos vero, qul contra sentirent, 
ex improviso percellere: ipse nihilominus procrastinando quotidie tempus 
ibi terebat otiosus, non militarem, sed suum tum quoque usitatum morem 
Tenens. Cum enim omnino nollet civium sanguinem effusum propriis vi- 
dere oculis, tropaeum constituere incruentum meditabatur: sedebatque 


HISTORIAE BYZANTINAE XIII. 1. 638 


χέων ἴσως διὰ φόβον ἑκούσιον καὶ ὑπόσπονδον προδοσίαν. μεταξὺ A.C. 1942 


δ᾽ ὅμως εἶλεχαϑ᾽ ὁμολογίαν καὶ τὸ MeAevixov πάνυ τοι ἐχυρὸν καὶ 
δύσμαχον φρούριον, Βυζαντίοις πάλαι προσκείμενον" “καὶ τὸν 
τῆς βασιλίδος Εἰρήνης ἀδελφὸν Ἰωάννην ἐπίτροπον αὐτοῦ xara-C 
δλελοιπὼς διὰ μελέτης ἤδη πεποίηται τὰς δυνάμεις ἄγειν ἐπὶ 
Θισσαλονίκην. (4,..) ᾿4λλ᾽ ἡ τοῦ χρόνου ταχίστη φορὰ βραδυ- 
τῆτα πραγμάτων οὐκ οἶδε φιλεῖν. ἐμοὶ γὰρ τῶν ζωγράφων ἐκεί-. 
τοῦς πολλάκις ἐπήει ϑαυμάζειν, καὶ τῶν ἀνδριαντοποιῶν ónócos 
τῆς χρονικῆς περιόδου τὸ τάχος μιμεῖσϑαι διὰ τῆς τέχνης ἐϑέλον- 


dor; ἄνδρα ποιοῦσιν ὀπισϑοφάλακρον μὲν ὡς ἐπίπαν, οὗ πάνυ 


δ᾽ ἀναφαλαντίαν, ἀλλὰ μέτωπον προϊσχόμενον λάσιον καὶ κύ- Ὁ 
guy ἐχεῖϑεν μακρὰν χκαϑειμένον. τἄλλα γὰρ ὄντες σοφοὶ μόνης 
λείπονται φωνῆς ἐνταῦϑα" καὶ ταύτην δὴ ταῖς τῶν χρωμάτων 
ἥχιστα μιμεῖσϑαι δύνανται βαφαῖς" ὅϑεν σιγῶσαν οὕὗτωσί πως 


i5iorác: νομοϑεσίας εἰκόνα, καὶ ἀνεκλάλητον κήρυκα πᾶσιν ἀεὶ 


διανέμουσιν, οἷς ἐῤῥᾳθυμημένον τὸν βίον ἀνύειν οὐκ ἔστιν αἰδὼς, 
μονονουχὶ βοῶντες, ὡς κατόπιν ἰοῦσι τριχῶν οὗ παρέξει λαβὴν! 
ὃ Καιρὸς, ἀλλ᾽ ὄλισϑον καὶ ἀποτυχίαν τοῦ ποϑουμένου μαχρὰν, 
τῆς ἐμπροσϑίας ἤδη τοῦ χρόνου λαβῆς παρεῤῥυηκυίας καὶ ὅλως 


πἀκηγορευχυίας ἅπαν τὸ ἁμιλλώμενον. (Ε.) Κἀνταῦϑα τοίνυν 


οὑτωσὶ τῆς βραδυτῆτος ἐχείνης ἐχτεινομένης, ὑπωπτεύϑη μὲν ὃ 
Σεναδηνὸς τὰ βασιλέως φρονῶν" ὑπωπτεύϑησαν δ᾽ οἱ περὶ αὖ- 
τὸν ἅπαντες στρατιῶται, καὶ ὅσον τῆς Θεσσαλονίκης τὸ ἔκκρι-Ε' 
19. καθήμενον apogr. Par. 
ideo exspectans, quoad "Thessalonicenses dederent nte et ex pacto, 
meis forasee compül. laterim tamen ja dedidonen eit “ἢ Mein 
validum prorsus atque expugnata difficile castellum, Byzantini ad- 
eum: ταὶ cum imperstrici Irenes fratrem Ioannem praepositum reliquia- 
se copias Thesmloticam versus ducere ium parnbut, (V^) Verum etin. 


vere rapidissima temporis fuga cunctationi In rebus gerendis favere haud 
olet. ue admiratus sum saepenumero pictores ac statuarios illos, qui 
celerem convertentis sese tem lapsum arte exprimere cum volunt, ho- 


minem effingunt, occipiti quidem ex omui parte glabro; nec omnino tamen 
calvo capite; sed routem hireutam et comas pL issiores exhiben-. 
tem. Nam et alibi cum excellant, hic ipsam vocem tantam Don assequun- 
far, quam quia colorum fuco exprimere minime possunt, ideo mutam sic 
ferme legis imagiüem proponunt, et praeconem mie palin exhibent 


fie omnibus, quos vitam agere desidiosam non pudet; licantque clara. 
paene voce, post terga euntibus non praebituram esse ionem capillos 
"rripiendos, sed lubricum, et magnam a voto aberrationem, ubi anterior 


ínsa semel elapsa fuerit, et id de quo certabatur omne iam prorsus dene- 

frei (V) Tum quoque igitur cum res longiori eunctatione ilta fia- 

3e, incidit in suspicionem Synadenus fovendarum Cantacuzeni partium: 

leciderunt et omnes qui cum eo milites erant, et lectissmi quique Thessa- 
Nicephorus Greger. Fol. Il. 41 


Junp. lo. Pa- 


laeol. 1 


634 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6850 ro» , xal χινεῖται χατ᾽ αὐτῶν ὃ δῆμος Qaydaluc, καὶ γίνεται 


Ind. 10. 


φόνος συχνὸς ἐξ ὁμοφύλων ξιφῶν ἐν εὐανδρούσῃ xal πολυαν- 
ϑρώπῳ πόλει. καὶ τάχ᾽ ἂν αὐτός τε ἐφϑείρετο ὃ Συναδηνὸς καὶ 
σύν γε αὐτῷ πάντες οἷ ταὐτὰ φρονοῦντες αὐτῷ, εἰ μὴ τῶν τῆς 
πόλεως μίαν καϑελόντες πυλῶν εἰς τὸ πρὸ τῆς πόλεως χαταπε-5 
φεύγεσαν φρούριον, ὃ Γυναικόχαστρον μὲν πρὸς τῶν ἐγχωρίων 


P. 894 καλεῖται, ἀπέχει δὲ Θεσσαλονίκης σταδίους διακοσίους. (ς΄.) Καὶ 


ἦν τὸ τῆς ὥρας τηνικαῦτα περὶ τὰς τοῦ ϑέρους ἀρχάς. ἧκε δ᾽ 
εὐθὺς ἐκ Σεῤῥῶν καὶ ὃ “ρμένιος Γὴμ ἐς Θεσσαλονίκην, πολλὴν 
ἐπαγόμενος δύναμιν στρατιωτικὴν, καὶ ἀνεῤῥώννυεν ὅσον εἰκὸς 10 
τὸ τῆς πόλεως φρόνημα, κατενηνεγμένον ὑπὸ τῶν αὐτῇ περιστάν- 
τῶν κινδύνων. τούτων δ᾽ οὕτως ἐχόντων, κατέπλευσε καὶ ὃ vat- 
τικὸς ἐκ Βυζαντίου στόλος παρὰ τὸ τῶν Θεσσαλονικέων ἐπίνειον, 


Βναύαρχον ἔχων ᾿ἡλέξιον τὸν ᾿Ἵπόχαυκον καὶ πλέον ἢ πεντήχοντα 


τριηρῶν ὅπλα καὶ δύναμιν, ὥσπερ ἐξ αὐτομάτου συμπεπτωκότων 15 
οὑτωσὶ τῶν πραγμάτων ἐπ᾿ εὐδαιμονίᾳ Θεσσαλονίκης. (Ζ.) ἄρας 
δ᾽ ἐκ τῆς στρατοπεδείας ἐκείνης ἤδη καὶ ὃ βασιλεὺς ἧκε παρὰ 
τὸ Γυναικόκαστρον, καὶ ἥνωται τῷ τε Συναδηνῷ καὶ τοῖς ἀμφ᾽ 


Οαὐτὸν φυγάσι τῶν Θεσσαλονικέων στρατιωτῶν. κοινολογησαμέ- 


vuv δὲ πρὸς ἀλλήλους ὁπόσα εἰκὸς, ἐπειδὴ ἐμεμαϑήχει τὸ τε- 90 
λευταῖον ὃ Συναδηνὸς, σκεύη μέν τινα χρυσᾶ τε καὶ ἀργυρᾶ, M- 
ϑοις καὶ μαργάροις ὁμοῦ περιηνϑισμένα, ἐπιφερόμενον τὸν βα- 
σιλέα, χρημάτων δ᾽ οὐδὲν, ὁπόσα στρατιώταις εἰσὶν ἐφόδια ngó- 
Ζειρα πρὸς διανομὴν xal λῆψιν τῶν ἐπιτηδείων, πρύμναν τε 


lonicensiom, In quos populo vehementissime concitato, magna fit civilibus 
gladiis caedes in florenti et frequentissima civitate. Atque ipse fortasse 
Bynadenus occubuisset, et cum eo omnes qui iisdem partibus studebant, 
misi una ex portis efiracta in arcem confugissent, quae, ante urbem sita, 
Gynaecocastrum ab incolis nuncupatur. et best a Thessalonica ducenti 
stadiis, 75) Erat porro tunc initium fere aestatis. Statim vero et ipse 
Serrhis Thessalonicam venit Guido Armeniacus, magnas secom adducens 
copias, roboravitque, ut par eret, civium animos, quos pericula undique 
Ámpendentia fregerant. Haec cum ita se haberent, appulit et Byzantina 
classis ad Lerorcinequpwet igni duce Alexio p pa triremium. 
uam quinquaginta, armis copiisque instructa , rel ite eo 
Lio sd. Thessalonicae felicitatem. (VIL) Denum «t Ipse inlperatar, 
castris inde motis, ad Gyosecocsstrom accessit, et Synadenum, eesque ex 
"Thessalonicensibus militibus , qui circa illum fugitivi erant, comvesit. lui 
€um inter se quantam par erat colloquuti essent, intellexit tandem Synade- 
nus, vasa quidem aurea argenteaque nonnulla, lapillis circum ac gemmis 
portari ab imperatore; nihil autem earum pecumiarüm, quae mi- 
listributionem joe rerum 


litibus parata sunt congiarla, ad d 
mecessariarum. Quamobrem inhibuit illico, et sententiam mutavit, cum 


HISTORIAE BYZANTINAE Xll. 2. ^ 685 


ὁπόσαι λέϑρα xal συχνὰ πρὸς τοῦ "ἐποκαύχον σφίσιν ἐπέμποντο. 
5nd ἦν καιροφυλακῶν ἐξ ἐκείνου xal ὥραν ζητῶν, ἐν jj ἂν ῥᾷστα 
συνειληφὼς αὐτὸν. δέσμιον παραδοίη τῷ ᾿Ἀποκαύχῳ. οὕτως ἀμ-- 
φιῤῥεπὴς καὶ ἄστατος ἦν τὴν γνώμην ἀεί, 
β΄. Θέρους μὲν οὖν ἐνειστήχει καιρὸς, καὶ ὃ Συναδηνὸς A. C. 1342 
Θεόδωρος ἐπιβουλεύων ᾿πεφώραται" καὶ ἅμα ϑόρυβος ἀνὰ ny b. 1o. P 7 
10 τὸ τοῦ βασιλέως στρατόπεδον ἦν, xal ὑποψίαι καὶ ἁρπαγαὶ κατ᾽ P.895 
ἀλλήλων καὶ δι᾽ ἀλλήλων, καὶ ἀτέκμαρτος ἀκοσμία. ἤδη γὰρ 
xul j τῆς τοῦ ᾿Ἵποχαύκου στρατιᾶς παρεδείχνυτο ἔφοδος. xal 
τάχ᾽ ἂν πρόχειρος τοῦτο ἦν ἄδης τῷ βασιλεῖ τηνικαῦτα καὶ τε- 
λευταῖος ἥλιος, εἶ μὴ τοῦ προφανοῦς αὐτὸν ὑπὲρ ἐλπίδα πᾶσαν 
156 ϑεὸς ἐξείλετο κινδύνου. τοῦτον γὰρ ἐκ μέσης ψυχῆς ἐπικαλεσά-Β 
μινος, καὶ ἅμα ϑαῤῥεῖν ἑαυτῷ παρακαλεσάμενος, τὸ ἀναχλητι- 
χὸν τὰς σάλπιγγας ἐχέλευσεν ἀναχρούσασϑαι" καὶ συνέῤῥει τὸ 
στρατιωτικὸν περὶ αὐτὸν εὐθὺς, ὅσοι μὴ δι᾽ ἀσϑένειαν λωποδύ-- 
ταις ἄλλοι ἄλλοις ἐν τοσαύτῃ περιπεσόντες συγχύσει γυμνοὶ διε-- 
3Οσπάρησαν ἄλλοι ἄλλοσε. — (B.) Ἐπεί γε μὴν ὃ βασιλεὺς ἐϑεᾶτο 
περὶ αὐτὸν τῆς δυνάμεως τό,τε πλεῖστον καὶ βέλτιστον ἀϑροι-Ο 
ζόμενον, εἷς τάξεις διήρει καὶ φάλαγγας, καὶ διέταττεν εἴς τε 
τὸ δεξιὸν καὶ τὸ εὐώνυμον κέρας" τὰ μέσα τῆς φάλαγγος οὗ vo- 
σοῦτον εἷς βάϑος, ὅσον elg μῆκος ἐκτείνων λεπτότερον, διὰ τὴν 


videret proprios milites ex rerum omalum penuria in desperationem labl, 
et litteris simul pecuniarumque et honorum ΗΝ ΡῈ corrumpi, quae 
μὰ eos clam δὲ crebro ab Apocauco ventitabant, atque ex eo totos in 
encupenda opportunitate quaerendoque ow quo illum facillime com- 
Pebtesum Apocanco vicum tradeiet, Aleo ille vacillabat semper εὶς 
mique erat incoustantis, 

2. Aderat itaque aestivum tempus, cum Theodori Synadeni insidiae 
deprehensse sunt: simulque exstitere per totum imperatoris exercitum tur- 
bee, et suspiciones, et mutuae direptiones, et caeca rerum jurbatio. 
lam enim.et Apocanci copiarum significabatur adventus, et hic fortasse 
exitiabilis atque extremus im; dies fuisset, nisi eum ex evidenti pe- 


virium dispersi fuerant alii alio nudi. (IL) Itaque imperator maximam 

copiarum suarum partem circa se glomeratam videns, in ordines 
S lertes dividit; in. dextrum sinistrumque cornu distribuit; mediam pha- 
laagem non tam in prefundsm quam in longum et angustum extendit, pro- 


656 NICEPHORI GREGORAE 
A. M. οϑδοὀλιγανδρίαν" xal τούτοις ἐπιστήσας στρωτηγοὺς : Ἰωάννην τὸν 


1ά 10 Ἄγγελον, καὶ ὅσοι αὐτῷ παραπλήσιοι τήν τε πολέμιον πεῖραν καὶ 
τὴν τοῦ γένους ἦσαν ἐγγύτητα, τὴν τῶν ἐναντίων ἵστατο περι- 

Ὁ μένων ἔφοδαν. ἀντιπαρετάτεετο μὲν γὰρ ἐκ θατέραν καὶ ὁ ᾿4πό-- 
xavxoc. elg χεῖρας δ᾽ ὁμόσε Ἰέναι σφίσιν οὐ μάλὰ ἐτόλμα, τοὺς 5 
περὶ τὸν βασιλέα βλέπων ὁπλίτας. πολὺν τὸν ἐν τῇ μάχῃ ϑυμὸν 
πνέοντας καὶ ἅμα τὴν ψυχὴν ἐξ ἀπογνώφεως ἑτοίμως. ἔχοντας 
ἀφιίναι. (I) “Ὅϑεν ἠρέμα συστραφεὶς ἀπήεν φυντεταγμένος τὴν 
ἐπὶ Τριβαλλοὺς ὃ βασιλεὺς, τοῦ προδήλου κακοῦ τὸ ἀμφισβητού-. 

P.396utvov προελόμενος, τῶν γὰρ ἀλλοφύλων ἐνίοις ἴσμεν πολλάχις 10. 
τὴν ix περιστάσεως ἑκούσιον καταφυγὴν δυσωπητικωτέραν πως 

γ 391 γινομένην πρὸς οἶκτον, νέμεσιν ἴσως δεδιόσε. δήπου ϑειοτέραν 
καὶ ἀνθρωπίνην αἰδῶ" ἣ φύσιν ἀπόῤῥητον ἔχει τινὰ, πείϑειν 
τοὺς πλείστους ὁπώσποτε δυναμένην, τοὺς προηυτυχηκότας οἷ- 
κτείρειν, ὅταν ὃ βίος αὐτοῖς ἐς τἀναντία χωρήσῃ, καὶ μὴ ἐν τῷ 15 
φϑονουμένῳ τῆς τύχης ἀσαλεύτους ἔχῃ τὰς ἁβρὰς κρηπῖδας. τὸ 

Βδ᾽ ὑμόφυλον, ἅπαξ τοῦ εἰκότος ἀποῤῥαγὲν, ἀνήκεστον ὡς τὰ 
πολλὰ καϑίσταται πρὸς ὀργὴν καὶ χύσιν «ἅματος συγγενοῦς. 
(A4-) Σπουδῇ τοίνυν τὴν πρόσω διαβὰς πορείαν ἐκεῖ nov περὶ 
τοὺς ὅρους, οὃς 7j κακοπραγία Ῥωμαίων ἀφελομένη παρέσχετο 90 
Τριβαλλοῖς, τὴν νύκτα πᾶσαν ηὐλίσατο, ἐκεῖνο τὸ “Ἰεωνίδου 
τοῦ Σπαρτιάτου, τοῦ ἐν Θερμοπύλαις, πρὸς τοὺς οἰκείους üvri- 

οσερόφως φϑεγξάμενος" »δεῦτε δειπνήσωμεν, ἵνα ἐν ἔδου ἀριστή-- 


pter hominum paucitaem; duoss iis praeficit Ioannem Angelum eosque 
omnes, qui proximi tum rei bellicae experientia, tum cognatione erant. 
Deinde hostium adventum immotus exspectat. Aciem enim ex adverso in- 
struebat et Apooaucue: manum autem cum illis conserere non admodum 
audebat, cum videret eos, qui imperatorem armati circumstabant , bellico 
ardore plenos et eo redactos desperatione, ut ad effundendam animam 
pd essent. (IIL) Paulatim itaque conversus imperator ad riballos 

structa acie sese recipiebat, malo evidenti praeferens malum incertum. 
Ad externas enim quadam gentes qui in calamitate sponte sua confuge- 
rint, eorum conditionem plurimum scimus valuisse saepenumero ad miseri- 
cordiam ex verecundia excitandam: cum illae nationes vererentur fortasse 


Leonidae Spartani, qui ad The mavit, apud familiares suos 
dine eA jase, Lic ontnemies tt ln Oros 


HISTORIAE BYZANTINAE XIII. 2. 637 


cuuty". τῇ ye μὴν ὑστεραίᾳ πέμπει τοὺς τὸν Κράλην Σερβίας A.C. 1342 
τὴν ταχίστην διδάξοντας τῆς συμπεσούσης τύχης τὴν τραγῳδίαν Ἐν I 2- 
xu) πρὸς οἶχτον χινήσοντας ὅσον εἰκὸς, ἀναμνησϑέντα τοῦ τῶν 
ἀνθρωπίνων πραγμάτων ἀπίστου παὶ ἀβεβαίου" καὶ ὡς ἀδήλους 
5χαὶ ἥχιστα ὡρισμένας ἔχει ταυτὶ τὰς ἐφόδους καϑ᾽ ὧν πορεύεται" 
καὶ ὡς χρὴ περὶ τῶν κακοπραγούντων ὁπώσποτε βούλεσϑαι τοὺς 
εὐπραγοῦντας ἀεὶ τὰ προσηνῆ καὶ χρηστὰ, δεδιότας τοὺς ἀφα- Ὁ 
γεῖς τοξότας τῆς τύχης καὶ τὰς τῶν ἄλλοτ᾽ ἄλλως ἐρχομένων ᾿ 
συμφορῶν λαβυρίνϑους, τῶν πραγμάτων ἀεὶ συμφυὲς τὸ ἀπροσ-- 
10 δόχητον πέρας μᾶλλον ἐχόντων, ἢ τὸ προσδοκώμενον, καὶ τὸ 
ἀτυχὲς μᾶλλον ἢ τὸ ἐπιτυχές. ἀλλά τις τῶν ἄγχιστα Ῥωμαίοις 
τὴν δίαιταν ποιουμένων ἐκεῖ Τριβαλλῶν, προλοχίσας τινὰς τῶν 
οἰχείων παρὰ τὴν ὁδὸν, χειροῦται τοὺς πρέσβεις, καὶ σφᾶς τὴν Ε 
ταχίστην χυμίζει τῷ ᾿Αποκαύκῳ δῶρον ποθούμενον" καὶ στοργὴν 
15 ὁμοῦ καὶ φιλοφροσύνην πολλὴν εὑρηκὼς διὰ τοῦτο μετατίϑησιν 
εὐθὺς καὶ σχῆμα καὶ δίαιταν ἐκεῖνος ἐκ Τριβαλλῶν ἐς τὰ τῶν 
Ῥωμαίων ἤϑη. (Ε.) Τούτου δ᾽ οὕτως συνενεχϑέντος, ἦν τις 
τῶν ἐνδόξων Τριβαλλῶν, τῆς χώρας ἡγεμονεύων καὶ ἄχρας ἐκεί-. 
vue, «Διβέριος ὄνομα. τούτῳ φιλία τις ἦν ἐκ παλαιοῦ πρὸς βα-Ἐ΄ 
3οσιλέα " ἧς ὃ βασιλεὺς ἐπὶ χαιροῦ νῦν εἰς ἀνάμνησιν liv. ἔπεμψεν 
εὐθὺς αὐτῷ δεξιὰν καὶ λόγους, ὁποίους καὶ ὅσους ἡ χρεία καὶ ὃ 
καιρὸς ἀπήτει" καὶ ἅμα συνταξάμενος ὥδευε τὴν ἐπὶ τὸν Κρά-. 
Agr Σερβίας, ὁπλίτην τε ἐπαγόμενος τὸν οἰκεῖον στρατὸν, ϑεῷ 


prandeamus." Ac postera quidem die mittit quamprimum ad Cralem Ser- 
viae, qui casus illius tragici certiorem eum faciant, ac misericordiam illi 
moveant, quatenus par est, rerum humanarum infdelitate et fragiliseima 
eooditione ei commemori Incertum quippe ac minime determinatum 
esse, ad quos vicissitudines illae sint 'nturae; et oportere in miseros 
proclivem ac benignam esse eorum voluntatem , quorum res secundae sint: 
extimescendos nempe inopinatos fortunae ictus et alternantium casuum la- 
byrinthos; cum id rebus semper a natura insit, ut exitum potius impro- 
visum habeant, quam eum qui sit. praevisus, et infelicem potius quam feli- 
cem. Sed unus ex iis Triballis, qui Romanis illic proximi degebant, cum. 
im insidiis iuxta viam collocasset quosdam ex suis, legatos comprehendit, 
eosque ad Apocaucum quam celerrime deducit, desideratissinum munus. 
^ ᾿ 1 caritatem et humanitatem nactus, Tri- 
e abdicato, statim se ad Romanum morem 

mis fuit. Erat autem mn "Triballos vir 

rae praefectus, nomine Liberius; quocum. 

lus iste tum opportune meminit, sta- 

m daret, et orationem haberet, qualem et 

Simulque eo valere iusso, ad Cralem 

idem secum adducens proprium exercitum, 








6$8 .. NICEPHOBI. GREGORAE 


A. M. 6850 δὲ καὶ ἀδήλοις ἐλπίσι τὰ κατ᾽ αὐτὸν ἐπιτρέψας, πολὺς yàg αὐτῷ. 

Ῥ ϑογπανταχόϑεν ἐπήρτητο τοῦ συρφετώδους ὄχλου καὶ ἀγροικιχοῦ, 
λάϑρα καὶ λαμπρῶς ἐπιτιϑεμένων ἄλλοϑεν ἄλλων, κατὰ διαστή- 
ματά τε καὶ συστήματα, καὶ τὴν οὐραγίαν ἀκρωτηριάζειν πειρω- 
μένων καὶ τῶν σχευοφόρων ἔνια διαρπάζειν. τὰ πλεῖστα γὰρ τολι- 5 
μῶσι (φάναι) γίνεται δεινὰ, 

Ὅταν δι᾽ ἐχϑρᾶς ποὺς ἀμείβηται χϑονός. 

B (g.) ᾿Ἡλλὰ πρὶν ἡμέρας ὅλης ὁδὸν ἀνύσαι, σπεύσας ὃ .4:- 
βέριος ὑπήντησεν αὐτῷ παρὰ τὴν ὁδὸν, καὶ χειρὶ καὶ γνώμῃ καὶ 
πάσῃ προϑέσει δεξιωσάμενος τῆς ψυχῆς, καὶ ἐφ᾽ ἡμέραις συ-1ὸ 
χναῖς ξενίσας, ἀνέπαυσέ τε καὶ λόγοις ἀνέῤῥωσε φιλανϑρωπο- 
τέροις, ἀϑυμίας μακρᾶς ἐμβριϑέσι ῥοθίοις περιαντλούμενον φρό- 
ψγημα, ὃ γε μὴν βασιλεὺς τὸν ἐνόντα καὶ αὐτὸς ἀντιφιλοτιμούμε- 
γος τρόπον ἡμείβετό τε καὶ δαψιλέστερον ἐξ ὧν ἐπεφέρετο λε- 

Οϑοκολλήτων σκευῶν αὐτῷ καὶ ἀργυρωμάτων ἀντεχαρίζετο, καὶ 15 

Υ͂. 899 ἅμα τὸν υἱέα Mavovi ἐπηγγέλλετο δώσειν ἐπὶ ϑυγατρὶ γαμβρὸν, 
εἰ πάντα βοηϑήσειε τρόπον αὐτῷ καὶ τὰ πρὸς τὸν Κράλην Σερ- 
βίας εὔοδα ϑείη, διαλλακτὴς αὐτὸς καταστάς. ὃ δὲ παρόντα 
ϑεώμενος ἤδη καὶ τὸν τοῦ βασιλέως υἱὸν, καὶ τῆς τε ἐπανϑού- 
σης τῷ ἤϑει χάριτός τε καὶ ἀστειότητος καὶ ἅμα τῆς ἀγχινοίας 90 

Ῥϑαυμάζων, ὅτι πολλῷ τινι μέτρῳ ταύτην ἐπλούτησε πρεσβυτέ- 
ραν ἢ κατὰ τὴν τῆς ἡλικίας ἀχμὴν, σφόδρα τε ὑπερήσϑη τῷ 
λόγῳ καὶ μάλα τοι ἄσμενος ὑπεδέχετό τε καὶ ἀντεπηγγέλλετο 
πάντα πάνυ προϑίμως πράσσειν τὰ xarà γνώμην, καὶ εἶ δέοι 


Deo autem et spei incertae suas res committens. Instabat enim illi omni 
ex parte frequens vilium et rusticanorum hominum colluvies, qui clam et 
sperte, hinc atque illinc, sparsim et confertim adoriebantur, et extremam 
sciem caedere ac sarcinas aliquas diripere conabantur, Etenim gravia 
| multa (ut bis verbis utar) audentibus occurrunt, 
Hostile si quis in solum inferat pedem. 
| (VL) Sed priusquam diei unius iter esset confectum, festinans Liberius 
obviam illi venit, manuque et voluntate et omni cordis affectu salutatum, 
ac diebus aliquot continuis hospitio exceptum , recreavit, et verbis huma- 
j nioribus animum eius confirmavit, ingentis desperationis gravissimis flucti- 
bus oppressum. At imperator ificentia et ipse cum eo certans, ita ut 
poterat, par pari referebat, ac de gemmata illa argenteaque supellectili, 
quam secum gestabat, largius remunerabatur. Quin et filium suum Ma- 
nuelem daturum se illi generi pollicitus est, si sibi omni modo succurre- 
ret, et aditum ad Cralem Serviae aperiret, ac reconciliatoris officio funge- 
retur. Hic vero praesentem iam intuem imperatoris filium , gratiamque et 
' urbanitátem , quae in illius moribus elucebat, ac solertiam simul admiratus, 
| qua ille seniliori quam pro illo aetatis flore cumulatissime instructus 
ἰὰ sibi promitti vehementer guvisus est, ac lubentissime consensit, vicissi 
que se, qusecumque ille desideraret, s-mum3 animi alaoritate facturum p 














HISTORIAE BYZANTINAE XIII. 2. 639 


κινδύνους μαχρούς τε xal ὑπερβάλλον τὸ μέγεθος χεχτημένους A. C. 1942 
ὑφίστασθαι. (Ζ.) Καὶ μὲν δὴ βεβαίοις καὶ ἀσφαλέσι τοῖς mgücimp. ἴον i 
δ Mon ond 
τὸν Κράλην αὐτοῦ γράμμασιν ἐφοδιασϑέντι, καὶ παραπομποὺς 
τοὺς ἀποχρῶντας παρειληφότι, πεντεκαιδεκαταίῳ συμπέπτωχεν R 
δὲς τὸ τῶν Σκοπίων ἀφικνεῖσθαι πολίχνιον" οὗ τῶν χρασπέδων 
ἅπτεται παραῤῥέων ὃ ποταμὸς Mic, ἐξ ὀρῶν τῶν αὐτῶν τῷ 
Στρυμόνι ῥηγνύμενος " ὃς οὐχ οὕτω μέγιστος ὧν ἐκ πηγῶν εὐθὺς, 
ἀλλ᾽ οὖν ἧς τὸ κάταντες lv, καὶ πλείστοις ἄλλοις ποταμοῖς καὶ 
χειμάῤῥοις τὸ ῥεῦμα κοινούμενος, καὶ ἐς Βαρδάριον μετατιϑέ- 
lOueroc τοὔνομα, ἐνίοτε καὶ ναυσίπορος ἐνιαχοῦ καϑίσταται. F. 
(H.) ἘΝνταῦϑι. δὴ καταλύσασιν ἱκανός τις ἔδοξεν εἶναι ὃ χῶ- 
ρος, ἀϑυμίᾳ βαϑείᾳ καὶ πόνῳ μακρῷ βεβαπτισμένον ξενίσαι 
στρατὸν, εἰ καὶ ἥκιστα πάνυ τελέως, ἀλλ᾽ οὖν οὐδὲ πάνυ τοι 
ἧττον ἢ τελέως. εἰ γὰρ καὶ ἡδὺν τῷ πεινῶντι πάντα τινὰ ἄρτον 
16 εἶναί φασιν, ἀλλ᾽ οὖν καί σφισι τέως τό γε ἀλλοφύλοις ἄγεσθαι 
νεύμασι, προσηνέσι δ᾽ ὁπωσδηποτοῦν, ἧδύ τι καὶ φιλάνθρωπον. 898 
ἐνομίζετο. τὸ γὰρ ἐν ὅροις ὑπερορίοις ἀπηρτημένους τοσοῦτον, 
zal τῶν οἰχείων ὄντας ἐκδήμους οὐ μάλα ἐϑέλοντας, εὐσεβέσιν ày- 
δράσε περιτυχεῖν, καὶ καταγωγίοις οἱοισδήτισι ξενισϑῆναι, ὅμοιον 
302», ὥσπερ ἂν εἰ ἐκ ναυαγίου μεγάλου xal κλύδωνος ἀπροσδο- 
κήτῳ προσεσχηκέναι συνέβη λιμένι τινί, τὸ γὰρ βοσχηματῶδες 
ἦθος ἐκεῖνο καὶ ὄρειον, καὶ τὸ τῆς γλώττης καὶ γνώμης ἀπαί- Β 
δευτόν τε xal βάρβαρον, ἡ τῆς διαίτης εἰρηναία xal ἔνσπονδος 


6. ᾿Δξὸς apogr. Par. 


lios est, etsi oporteret gravissima et longe maxima adire pericula. 
VIL) Huius finme et certa icommendatione, per litteras ad ralem acri 
ptas, quasi quodam viatico manitus imperator, et sufficienti comitum turba 
üipetus, decimo quinto post die ad Scopiorum oppidulum pervenit: cuius 
muros praeterlabitur Axius. — Qui fluvius ab iisdem montibus erumpens, a 
quibus et Strymon, non ab ipsis quidem statim fontibus ita magnus est; 
sed. per declive fluens, et suas cum aliis tam fluviis quam torrentibus mul- 
tis undas communicans, proprio nomine in Bardarium mutato, aliquando 
εἰ alicubi navigabilis existit. (VIIL) Ibi cum substitissent, locus idoneus 
ἢ H ᾿ ^ — angore ac labore multo confectus, ho- 
*ne, at saltem haud omnino male. Si 
»anis quilibet, et his quoque dulce tum 
itübus regerentur, tametai peregrinis, 
nod enim éxterno in solo tam longe a 
» extorres, in homines pios incidissent, 
que, perinde erat ac si 


4 











640 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6850 ἔχρυπτεν εὔνοια, μάλα τοι ἐν ἀνάγκης παραφανεῖσα καιρῷ, τὸ 


Ind. 10 


πάνυ βραχὺ τῆς εὐθυμίας πάνυ τοι πολλαπλάσιον δρῶντε περι-- 
φανῶς. (Θ.) ᾿Ενταῦϑά ye μὴν κατὰ χώραν αὐθημερὸν κατα-- 
λελυκότα τὸν βασιλέα ἐντυχεῖν ἐς τὰ ἐνδότερα τῶν Τριβαλλῶν 
μετὰ τὴν ὑστεραίαν τῷ Κράλῃ γεγένηται, καὶ ἀσπασμοὺς τοὺς 5 


πρασήκοντας ἀλλήλοις ἀντιδοῦναι βασιλικῶς ἑκάτερον ἑκατέρῳ, 


καὶ χάρισι χάριτας, καὶ ὅσα εἰχὸς ἐν φιλοτιμίαις καὶ φιλοφρο-- 
σύναις τοιαύταις ἀλλάξασϑαι, εἰ καὶ μὴ ὁμοίως ἑκατέρωθεν ut- 
γαλοπρεπέσιν. χαρίζεται μὲν γὰρ ὃ βασιλεὺς τῷ τε Κράλῃ καὶ τῇ 
υυϊόγῳ πολυτελῆ τινα κειμήλια τῶν αὐτοῦ ϑησαυρῶν᾽ ἀντιδί- 10 
δωσι δ᾽ à Κράλης τῷ τε βασιλεῖ τὰ εἰκότα, καὶ ἅμα νομὰς, καὶ 


Βύιαίτας, καὶ καταγώγια, καὶ ὅσα πρὸς τὸ ζῇν ἐστιν ἐπιτήδεια 


τῷ τοῦ βασιλέως στρατῷ, γλισχρῶς μὲν καὶ σμικροπρεπῶς, καὶ 
κατὰ τὸ σύντροφον ἔϑος. ἔσχε δ᾽ οὖν ὅμως οὕτω ταυτί, 


E — y. Καὶ ἣν ὃ καιρὸς τηνικαῦτα περὶ τὰς τοῦ Ὦρίωνος ἐπιτο- 15 


Υ 828. ὡς - val δεκαμηνιαῖον ἐνταυϑοῖ τοῦ λοιποῦ συνελόντι φάναι τὸν 


πάντα διέτρεψε χρόνον" ἐν ᾧ πολλῆς ὁ τούτου στρατὸς πεπείρα- 
ται δυσχερείας, κατά τε τὴν δίαιταν, καὶ ὁπόσα δεῖ τοῖς ἐν ἀλ- 
λοτρίᾳ τὸν βίον ἀνύουσι γῇ. ἐνδείᾳ γὰρ πιεζόμενοι χρημάτων οἱ 


P.399 πλεῖστοι πάνϑ᾽ ὑφίσταντο τὰ χαλεπώτατα. ὅσοις μὲν οὖν ἄηϑες 90 


τὸ πάσχειν ὑπῆρχε κακῶς, δυσκαρτέρητος ἦν ὃ τόπος" καὶ ὃ 
χειμὼν ἐκεῖνος τοῦ βίου συχνοὺς ἀπήνεγκεν. οἷς δὲ σύντροφον ἣν 
ἐκ πολλοῦ τὸ λιτὸν τῆς διαίτης, καὶ τό γε χατὰ τοὺς πάλαι Σπαρ- 
τιάτας ἐκείνους ἀρκεῖσϑαι μάζῃ καὶ ὕδατι, καὶ προσταλαιπωρεῖ- 





volenti, qnae premeufe necessitate affulserat: quo tempore vel minima 
laetitia ita animum recreat, ut longe maxima videatur. (lX.) lllic ea die 


substitit ac diversatus est imperator. Postridie in interiorem pi 
"Triballiam Cralem convenit. Salutatio inter utrumque regio more facta. 
Munera etiam invicem oblata, et quaecunque in illis reverentiae atque amo- 
rie significationibus ultro citroque dari solent; non tamen pari inque ma- 
guificentia. Largitur enim imperator et Crali et eius coniugi sumptuosam. 
quandam de thesauris suis supellectilem ; reponit autem Crales et impe- 
ratori quod congrueret, et simul imperatoris exercitui pabula, et coena- 
tiones, et diversoria et quaecunque ad victum necessaria sunt: parce ta- 
men et sordide, et suo more. Caeterum ita haec se habuerunt. 

8. Erat autem illud anni tempus, quo Orion exoritur. Atque ut brevi 
complectar, decem ex eo omnino menses in iis locis consumpsit. Per id 
tempus maximis incommodis conflctatus est. exercitus, tum in victu, tum 
in iis omnibus, quorum indigent ii, qui alieno in solo vitam degunt. Pe- 
cuniae penuria coacti plerique extrema quaeque perferebant, Qui- 
cunque igiter durioris vitae insolentes erant, iis locus vix tolerabilis vide- 
batur; et hiems illa frequentes extulit. Qui vero tenui victu uti ἮΝ "ὦ 
dem didicerant, εἰ, αἱ Δ illi veteres, pane et aqua contenti 








HISTORIAE BYZANTINAE XIII. 3. 641 


69u τοῖς ὅπλοις νύχτωρ xal μεϑ᾽ ἡμέραν, τούτους οὐ μάλα A.C. 1842 
' ἐξίαληττεν ὅσα φέρει δεινὰ τὸ τῆς ἀλλοτρίας ἄηϑες γῆς" diy imp o δον 
ὃ τοὺς ἄλλους ἐποίει ταλαιπωρεῖν, σφίσι βίος ἣν ἀταλαίπωρος. B. 
οὕτω ῥάδιον 7j συνήϑεια καὶ χοῦφον καὶ οὐ σφόδρα ἐπίπονον" 
] δῶστε xal εἴ τις, ἐκ προϑέσεως ἀγαϑῇς ὡρμημένος, τὸν ἄριστον 
ἕλοιτο βίον, ἀταλαίπωρον ἂν εἶναί οἱ εὐθὺς τοῦ λοιποῦ βίον τε 
ἀνύειν ἀνώδυνον καὶ ἡδονὴν ἀϑάνατον ἐν ϑνητῷ χτᾶσϑαι σώ- 
ματι. (B.) ᾿Εγὼ δ᾽ ἐνταυϑοῖ τῆς ἱστορίας γενόμενος ἐβουλό- 
μὴν λεπτομερεστέραν τινὰ ποιήσασϑαι τὴν ἀφήγησιν, xal δημη-Ο 
X ogíac ἐχϑεῖναι τοῦ βασιλέως, ἃς τε πρὸς τὸν Κράλην πεποίηται 
καὶ ἃς πρὸς τὸν οἰχεῖον στρατὸν ἐν χαιροῖς τοῖς ἀνήκουσι, xal 
ἃς πρὸς αὐτὸν ἐκεῖνοι. δεῖν γὰρ ὡς τὰ πολλὰ χαὶ πράξεσι λόγους 
καὶ λόγοις πράξεις πανταχῆ παρεζεῦχϑαι" μὴ μόνον Uri ψυχῆς 
εἰχόνες ἀμφότερα καὶ τῆς ἐν αὐτῇ κατοικούσης γνώμης καὶ γνώ- 
Ἰόσεως αὐτάγγελοι κήρυχες, κἀντεῦϑεν χρῆναι σαφεστέραν τὴν τῶν 
ἱστορουμένων προσώπων xal πραγμάτων γίνεσϑαι δήλωσιν διὰ 
τῶν τοιούτων" ἀλλὰ καὶ ὅτι σχιαγραφία τίς ἐστι τῶν πράξεων 
ὃ λόγος " pod μὲν οὗτος ἡγεῖται" τούτου δ᾽ αὗται κατόπιν 
ἔρχονται. ἐπειδήπερ ὁρῶμεν ἐνίους τῷ πλείονι μέρει τῆς συγ- 
30γραφῆς ἐν ταῖς δημηγορίαις καταχρωμένους, διὰ τὸ μάλιστα 
πάντων ἐν ταύταις ἔχειν τὴν τῆς ῥητορικῆς ἐνδείκνυσθαι δύναμιν 
xd τὸ τῆς σφῶν σοφίας φιλότιμον, ὡς συμβαίνειν ἐντεῦϑεν τὸ 
πάρεργον μεῖζον τοῦ ἔργου χαϑίστασϑαι, τὴν μέσην ἡμεῖς βα-Ὲ 
ῥίζειν ἐκρίναμεν δεῖν. ἐπανιτέον τοιγαροῦν ὁπόϑεν εἷς ταῦτα ἐξέ- 
9. δηρηγορίας em. Βοῖν. pro δημηγορίαν. 
rant, laboresque noctu et interdiu bellicos toleraverant, eos non ita fran- 
tchat mala illa, quae soli externi insolentia affert. Sed quae vita mole- 
Süarum plena alis erat, iis molestiae expers videbatur. Adeo consuetudo 
ipa pronum quiddam et leve est, et minime laboriosum. Quapropter αἱ 
Wis prudenti cogitatione inductos optimum vitae genus eligat, facile el 
Sam fuerit vitam laboris atque incommodi expertem de caetero agere, 
Mwoluptatem mortali in corpore parare sibi immortalem. (IL) Hac ego 
in parte. historiae singula velim exponere minutius, easque referre oratio- 
»es, quas imperator cám apud Cralem habuit, tum apud suum exercitum, 
prout occasio tulit; et eas etiam, quas illi cum eo. invenit enim maxi- 
Vae, et factis dicta et dictis facta passim annecti; non solum quia utrumque 
illad animi imago latentisque in eo voluntatis et cogitationis genuinus ve- 
loti nuncius est; atque hinc existere oportet certiorem personarum et re- 
Tw, de quibus apitur, notitiam: verum etiam quia in dictis adumbratio 
quaedam. factorum est: et illa quidem praeire, haec autem pone sequi s0- 
ket Sed quià videmus quosdam maxima operis parte abuti ad conciones, 
quod in eis maxipee locus aif ostentandae "cendi facultati et eruditionis 
Anbitioni ; unde fit, ut ipsa re maius quandoque existat id, quod est extra 
τοῖς iddrco mediam molis viam tenendam esse censuimus. liedeamus ita- 


642 NÍCEPHORI GREGORAE 


E 5850 Bruev. (L-) Te? γάρ τοι βασιλέως τῷ Κράλῃ συνόντος καὶ 
γ.894 συνδιαιτωμένου, οὐκ ἦν ἀμελεῖν οὐδαμῆ Βυζαντίοις τῶν κατ᾽ 
ἐχεένου ἐπιβουλῶν" ἀλλὰ δόλοις δόλους συνέῤῥαπτον, καὶ uv- 
elovc ἀεὶ ϑανάτους ἐξήρτυον κατ᾽ αὐτοῦ. πέμπουσι τοίνυν ἐς μὲν 
Ετοὐμφανὲς πρέσβεις ἀπαγγελοῦντας περί τε κήδους ὅσα ἐξείη, καὶ 5 
δυοῖν αἱγέσεων προτεϑεισῶν βασιλέως ἕνεκα, ὁποτέρᾳ προσϑεῖ- 
au βούλοιτο δηλοῦν, ἢ δέσμιον τουτονὶ μετὰ τῆς ζωῆς δηλαδὴ, 
ἢ τὴν αὐτοῦ κεφαλὴν ἀφελόντα τοῦ σώματος ἐν Βυζάντιον μη- 
: δὲν μελλήσαντα πέμπειν ὡς τάχιστα " ἥξειν τε γὰρ κατόπιν εὐθὺς 
αὐτῷ τήν vt ϑυγατέρα τῆς βασιλίδος, νύμφην ἐπὶ τῷ ἐκείνου 10 
Ῥ. ἀοογαιδὶ, καὶ ἅμα τὴν τῶν μέχρι Χριστουπόλεως ἐχεῖϑεν χωρίων 
καὶ πόλεων ἔγγραφον κυριότητα " ὡς γίνεσϑαι μίαν λοιπὸν ἀρχὴν 
αὐτῷ συνεχῆ τὴν ἐκ “Ζαλματίας καὶ ᾿Ιλλυρίδος, καὶ ὅσα μεταξὺ 
τῶν πρὸς ἕω τοῦ Ἰονίου κόλπου ψαύει πλευρῶν, ἄχρι Φιλίππων 
xol Χριστουπόλεως. (2.) Καὶ τὰ μὲν τῆς πρεσβείας καὶ ngo- 15 
φανῆ τοιαῖτ᾽ ἤν. ἃ δὲ κρύφα συχνὰ καὶ πολύτροπα προσεπέμ-- 
zéro φάρμαχα, ónóca τὸ ϑανάσιμον εἶχεν ἐμφωλεῦον, ὀξύ τε 
Bxal δυσχαρτέρητον, ἸΜιϑριδάτου τινὸς ἐδεῖτο σαφέστερον ἀρι- 
ϑμεῖν' ὃς τὴν ἐκ Παφλαγρνίας ἔχων ἀρχὴν, ὁπόση διὰ Κολχίδος 
καὶ «Ἰαζικῆς καὶ τῶν Καυχασίων ὀρῶν ἐρχομένη, καὶ παραλ-80 
λάττουσα Τάναϊν καὶ Βϊωιῶτιν, διήκει μέχρι καὶ ἐς Σκύϑας τοὺς 
ἑσπερίους, καὶ πολέμιον κτησάμενος τὴν πάλαι Ῥωμαίων ἀκμὴν, 
καὶ δεδιὼς μὲ ζῶν ἁλώσιμος τῇ Πομπηΐου γένηται χειρὶ καὶ τύχῃ, 


que illc, unde digressi sumus. (TIL.) Interim dum imperator apud Cralem 
commoratur et eius convictu utitur, nusquam Byzantii cessant struere illl 
insidias. Sed alios ex aliis dolos consuunt, et innumeras mortes conflant 
εἰ quotidie. Mittunt igitur palum quidem legatos, qui de affinitaté quae- 
cunque oportet significent petantque, ut, duabus de imperatore conditioni- 
bus oblatis, utram eligere malit declaret: seu vinctum illum vivumque tra- 
dere; seu illius caput corpore abscissum sine ulla cunctatione Byzantium 

juam celerrime mittere: venturam enin subinde imperatricis filiam istius 

lio despondendam uxorem, simulque omnium illinc usque Christopolin lo- 
corum urbiumque potestatem scriptis coneignatam, ita ut unum ps 
et continuum ei futurum sit imperium a Dalmatia et lllyrico, et omni illo 
éiteriore tractu, qui lonici maris orientalem oram attingit, ad Philippos 
Usque e Christopolin. (IV.) Ac talia quidem erant, quae per legationem 
et aperte agebantur. Quae vero clam venena mittebantur, crebra ac mul- 
tiplicia, eaque pestem acrem atque difücilem celantia, ut singula percen- 
serentür, opus esset Mithridate illo, qui cum a Paphlagonia usque posside- 
ret imperium, per Colchidem Lazicamque, et Caucaseos montes, ul- 
tra Tanaim et Maeotidem porrigebatur, et ad Scythas usque occiduos per- 
tingebat, et infensas sibi fecisset vigentes tum Romanorum vires, timeret- 
quo ne vivus caperetur virtute ac fortuna Pompeii, venena omnia explora- 








HISTOBIAE BYZANTINAE XIII. 8. 648 


πάντων ἐπωρᾶτο φαρμάχων, xal πάντων ἐζήτει τὸ χράτιστον A. Ο. 1842 
xal ταχύτατον εἷς τὴν χρειώδη τοῦ βίου ἀπαλλαγήν. ὃ τοίνυν iyei- n 1o Pa- 
γος ἐτόλμα χαϑ᾽ ἑαυτοῦ, τοῦτ᾽ ἔδρων ἐπιεικῶς οἱ Βυζάντιοι 
χατὰ τοῦ βασιλέως, μήτε μηδενὸς τῶν δηλητηρίων φαρμάκων, 
Spese μηδεμιᾶς φειδόμενοι τῶν ἐπιβουλῶν, ὁπόσαι τε τοῖς ndAas 
εὕρηνται δεινοῖς τὴν καχίαν καὶ ὁπόσαι τοῖς νῦν διὰ τὴν τοιαύ- 
τὴν ἐπινενόηνται χρείαν. (Ε.) Θαυμάσαι δ᾽ ἄν τις, ὅπως ἅπαντ᾽ 
οὐτόϑεν ἠλέγχετό τε καὶ ἄπρακτα ἦν, τοῦ ϑεοῦ τὸν ἄνδρα φυ-Ὁ 
λάττοντος ἀπαϑῆ καὶ πάντων ἀνώτερον " οὐχ οἵδ᾽ ὁπότερον, εἴτε 
Ἰοτὴν ἄδικον χαταδίχην, ἣν οἱ Βοβάντιοι χαϑάπαξ ἐψηφίσαντο 
κατ᾿ αὐτοῦ, καὶ ὧν ἐζημίωται πολυειδῶν καὶ ποικίλων χρημά-- 
των, ἃ προσῆν ὑπὶρ ἀριϑμὸν τουτωΐϊ, μακρόϑυμον ὑπομονὴν 
ἀποχρῶσαν ἡγουμένου πρὸς βάσανον γνώμης, περὶ ἣν τὸ κριτή-- 
ριον ἅπαν τῆς ϑείας ταλαντεύεται δίκης " εἰϑ᾽ ὅτι μάλιστω πάν- E 
Ὅτων αὐτὸς ὑβριζόμενος οὔτε μὴν ἀνθύβριζεν ἐς τὸ παρὸν, οὔτ᾽ 
εἰς τὸ μᾶλον ἠπείλει, κότον ἴσως ἔχων ὄφρα τελέσσῃ " ἀλλ᾽ ἐκή- 
διτο μάλιστα τῆς τῶν ὑβριζόντων καὶ πολεμούντων σωτηρίας 
ἅκαντα τρόπον, καϑόσα φιλία δίδωσιν ἀκραιφνής. (^) Καὶ ἵν᾽ 
lx πολλῶν μέτρια παραϑῶμεν ἐνταυϑοῖς τοσαύτην εἶχε τὴν τῶν F 
χαχῶν ἀμνηστίαν, ὥστ᾽ ἐν τοσούτοις συνειλημμένος κινδύνοις, 
xal οἷον εἰπεῖν ἐν ἄδου βεβυϑισμένος γαστρὶ, μεμνῆσϑαι τῷ ie- 
ρεῖ παρεκελεύετο πρῶτον μὲν "vro τῆς βασιλίδος ἐν ταῖς ἱεραῖς 
ὑμνῳδίαις, δεύτερον δὲ τοῦ ταύτης υἱέως, καὶ τρίτον αὐτοῦ 
18. φιλία δίδωσιν ἀκραιφνής em. Bolv. pro φιλίᾳ δίδωσιν ἀχραι- 
φνῆς. 
verat, et omniom efficacissimum itissi jue verat. 
Tice Ghi necs teh. abrampere Quod M deir in e ptum hoses 
fuerat, id Byzantini sedulo et strenue in imperatorem moliebantur,, nullis 
sec venenis nec insidiis parcentes, quascanque sive antiqui scelerum arti- 
fices invenissent, sive nostrae aetatis homines in eiusmodi usum excogitas- 
sex. (V.) ld vero miretur aliquis, quo pacto omnim statim deprehende- 
retur et irrita fierent, Deo hominem illaesum et his omnibus altiorem 
servante. Utrum statuam nescio: an iniustam sententiam, qua eum By- 
rani condemnaverant, et multiplicia ac variae infinitaeq ΓΝ 
cationem, summa cum patientia ab eo exceptam , censuerit Deus sufficere 
δὰ explorandam hominis mentem, circa quam totum divinae iustitiae ver- 
satur examen; an quod ille maximis contumeliis affectus nec ulcisceretur 
satim, nec in posterum minaretur ultionem (dolorem fortasse tacitum ser- 
mans, donec expleret), sed eorum saluti in primis, qui ipsum iniuria affi 
ibant ac bello persequebantur, omni modo provideret, quantum sincera 
amicitia praestare potuisset. (VI) Et ut de multis pauca quaedam hic 
sciamus , adeo tot. circumsessus, 








" iniuriarum crat immemor, ut periculis 
ein ipsis, ut ita dicam , Orci visceribus demersus, sacerdotem iusserit 
meminisse sacris in cantibus primum quidem Annae imperatricis, deinde 


644 NICEPHOR! GREGOBAE 


A. M. 6850 μετὰ τῆς ὁμοζύγου βασιλίδος Εἰρήνης " καὶ ταῦτα ἐν ἀλλοτρίᾳ 


Ind. 10 


ὧν δυναστείᾳ καὶ γῇ, καὶ μηδ᾽ ἐλεύϑερον ἀέρα δυνάμενος ἀνα- 


Ρ. 401 πνεῖν. οὐ μόνον δ᾽, ἀλλὰ καὶ ὅπουπερ ἂν ἀλλαχῆ πανταχῆ δι᾽ 


v.825 


εὐφήμου τῆς μνήμης τὸ οἰχεῖον ἤλπιζεν ὄνομα δύνασθαι φέρε-- 
σϑαι, κἀχεῖ προηγεῖσθαι τῆς βασιλίδος "άννης τοὔνομα καὶ πρός 5 
γε τοῦ ταύτης υἱέως μεθ᾽ ἁπάσης ἐκέλευε γνώμης καὶ προαιρέ- 
σεως " ὥσπερ ἄρα καὶ πρὸς «Αἰτωλούς τε καὶ Θετταλοὺς τὸν 2Ayye- 
λον ἀποστέλλοντι Ἰωάννη, ὥσϑ᾽ ἑκόντων ἄρχειν αὐτῶν, ὡς ngoióv- 
ttg ἐροῦμεν πλατύτερον, προὔργου γέγονε διακελεύεσϑαί τε καὶ 


Βπαραγγέλλειν τούτου γε ἑἵνεχα μάλιστα πάντων, καὶ μὴ πρότερον 10 


μεϑιέναι, πρὶν αὐτὸν τελεσιουργὰ τὰ τοιάδε πρὸ παντὸς ἐπαγγεί-. 
λασϑαι δρᾷν παραγγέλματα. εἴσεται δὲ πάντως ἐς τὸ ἀχριβὲς, 
ὃς ἂν ἐντύχῃ ζητήσας τῷ πρὸς αὐτὸν ϑεσπίσματι, ταῦτά τε καὶ 
ὅσα τούτοις προστίϑησιν ὕμοια, τῇ βασιλείᾳ Ρωμαίων πᾶσαν 
γέμειν αἰδῶ καὶ εὐλάβειαν διὰ βίου κελεύων. (Ζ.) Τοῦϑ᾽ ixa-15 


ονὸν ἔγωγε μόνον καὶ ἀποχρῶν ἥγημαι, τῶν ἄλλων ὁπόσα τὴν 


ὁμοίαν τοῦ ἤϑους εὐγένειαν ἔχει σιωπωμένων, ἅπαντας πείϑειν, 
οἷς νοῦ καὶ φρονήσεως μέτεστιν ὁπωσοῦν, ϑειοτέρᾳ προνοίᾳ διοι-- 
χκεῖσϑαι τὰ πάντα, xal μηδαμῆ κατὰ τὸ αὐτόματον φέρεσϑαι, 
μηδ᾽ ἀπὸ τύχης τινὸς, μήτε μηδὲν τῶν ἁπάντων ἕτερον, μήτεϑο 
τὴν τούτου πρὸς τὴν βασιλεύουσαν πόλιν ἀναίμακτον εἴσοδον 
καὶ τὴν τῶν βασιλικῶν ἀντίληψιν ϑρόνων, οὕτω μακροὺς καὶ 


D πολυειδεῖς καὶ ϑανάτου φάναι γείτονας νενιχηχότι κινδύνους " ἀλλ᾽ 


αὐτῷ μὲν ἀμοιβὴν τῆς μαχρᾶς καρτερίας, πᾶσι δ᾽ αὖ ἐλπίδων 


tertio denique sui coniugisque suse Augustae Irenes; idque 
one ac terra cum esset, nec libero quidem spiritu frui posset : 
solum, sed et quacunque praeterea suum nomen homorifici prae- 
ommendatione circumferri posse sperabat, illic Annae imperatricia 
eius nomen praeire omni studio ac voluntate iubebat. Sic ad Aeto- 
los Thessalosque Ioannem Angelum cum mitteret, illis volentibus praefutu- 
rum; quemadmodum infra dicemus fusius; nil ei fuit potius, quam ut iu- 
beret praeciperetque illud maxime: nec prius eum dimisit, quam ille eius- 
modi mandata re 1psa exequuturum se ante omnia promisiseet, Atque haeo 
quivis exploratissime percipiet, rescriptum ipsum nactus: neque haec so- 
lum, sed et quaecunque Mia slmilin &ddit, lubeos eum, quamdiu 
victurus sit, Romanum im) m omni honore et reverentia colere. (VIL) 
Umum ego illod puto suflicere ac satis ease (caeteris omissis, quae 
rosam indolem pariter arguunt) ad persuadendum omnibus, qui mentis et 
prudentiae non sint omnino expertes, diviniori providentia omnia gubernari, 
non autem volvi temere; atque ut nihil aliud, ita nec illud casu factum. 
fuisse, ut Cantacuzenus sine sanguine principem urbem intraret et solie 
Smperatorio potiretur, periculis tantis et tam multiplicibus exantlatis, ipso- 
jue, ut ita dicam, triumphato mortis limine: sed fuisse illud ipsi quidem 
Canlacuzeno diuturnao patieatiae mercedem; aliia vero spei boae conür- 

















HISTORIAE BYZANTINAE XIII. 3. 645 


ἔρεισμα χρηστῶν, οἷς ἢ γνώμη τὴν τῶν δεινῶν καρτερίαν πέρας A.C. 1342 
εὐγενὲς ἐχδέξεσθαι ὑπισχνεῖται, (H.) ΕἸ γὰρ πάντα xa9? ἕκαστα 1o. Pa- 
βουληϑείημεν ἀφηγεῖσθαι, ὁπόσα πέπρακται μὲν ἐπίβουλα xuz* 
αὐτοῦ τοῖς ἐχϑροῖς, καὶ ὁπόσοι φιλίας ὑποχριταὶ, πάντων δ᾽ 
δὑπέρτερος πρὸς τῆς ἄνωϑεν ἦν τηρούμενος δεξιᾶς, δέδια μή τις 
φιλίας μὲ γράψηται πῥὸς τὸν ἄνδρα μαχρᾶς τῶν ὅσοι γυμνά- y; 
σιον ἕτεροι γλώττης ποιοῦνται τὴν τῶν ἔν γε τῷ παρόντι γινομέ- 
mw» στ; γραφικὴν ἀφήγησιν ἡμῖν γε παραπλησίως. εἶ γάρ τις τῶν 
τοῦ τὰ τοιάδε συγγράφειν ἑστὼς γυμνασίου, καϑάπερ τις 
10 Ἑλλανοδίχης καὶ ἀπαϑὴς ἀϑλοϑέτης, ἰϑέλοι σχοπεῖν, ὄψεται 
μὲν τοὺς ἄλλους ὀργῇ καὶ ϑυμῷ στρατηγονμένους καὶ γράφον- 
τας παρὰ τοσοῦτον πάϑους ἐκείνους οὐ μάλα ἐχτὸς, παρόσον!" 
ἀληϑείας οὐδ᾽ ὅλως ἔμεγε ἐκτός. (Θ.) Οὐ γὰρ λελείψεταί μοι 
τῶν πάντων ὥσπερ οὐδὲν τῶν ἐπαινουμένων, οὕτως οὐδὲ τῶν 
15 ψεγομένων οὐδὲν, εἴ τι xul τούτῳ σαφῶς ἀνθρώπῳ γε ὄντι ἡμάρ- 
τήται, εἴτε κατὰ γνώμην καὶ βούλησιν, εἴτε κατ᾿ ἄγνοιαν, εἴς 
τε καὶ τῆς τοῦ χρύνου τε xal τῶν ἀναγχαίων βιαζομένης πραγμά- 
τῶν φορᾶς. πάντων γὰρ τούτων μόνα τὰ κατὰ γνώμην καὶ βού- P.402 
λησιν ἔχει τὸ κράτος τῶν ψόγων καὶ τῶν ἐπαίνων. ὅσα δὲ ῥεού- 
ϑ3υσης τό γε δοκεῖν αὐτομάτως καὶ λόγων τῶν προσηκόντων τῆς τύ- 
ape ἐκτὸς, καὶ νῦν μὲν τὸ εὔδαιμον χορηγούσης τοῖς γινομένοις. 
ὅλῃ δεξιᾷ καὶ δρόμοις ἀσχέτοις, νῦν δὲ τῆς εὐθείας ἀποπλανώ- 
σης, καὶ πρὸς κρημνοὺς ὁδηγουμένης ὁμοῦ καὶ σκοπέλους ἀτοπη- 
μάτων, καὶ πράγματα ϑρήνων μεστὰ καὶ δακρύων μακρῶν προ- 
15. τούτῳ em. Boiv. pro τοῦτο. 
mationem ; iis videlicet, quibus mala fortiter tolerantibus animus suus glo- 
risum exitum spondet, (VIL) Quod si omnia sigillatim peroenseamus, 
«uae et inimici et amicitiae aimulatores insidiose adversus eum machinati 
sunt; quibus tamen omnibus altiorem eum praestitit divina. ipea dextra; 
verear, no me studii erga illum nimii accuset, aliquis ex iis qui » uti 
mes, exercent in conscribendae temporum nostrorum historia. imvero. 
&i quis extra illam historicorum palaestram constitutus, tanquam agonotheta 
aliquis ac pugnae arbiter incorrupte, spectare velit, videbit certe alios 
irae animoque obsequi tanquam duci, atque ita scribere, ut quemadmo- 
dm ego non omnino absum a veritate, εἷς et ipsi ab omm prorsus af- 
fectu non sint alieni. (IX) Mihi enim ut nihil eorum quae laudantur, 
ita nec eorum quae vituperantur quidquam omittetur, si quid ab jsto ut- 
pote homine peccatum constet, sive consilio ac voluntate, sive per igno- 
Tantam, sive temporum ac necessitatis vi cogente. Ex his quippe omni- 
bos ea sola maxime laudanda aut vituperanda sunt, quae non sine consilio 
ὃς volantate fiunt. Quae vero accidunt fluente, quantum quidem videtur, 
lemere et citra legem certam fortuna (nempe haec modo felicitatem larga 
manu et profuse impertitur; modo a recta via &berrantes in praeceps agit 
atqne in scopulos temeritatis, facessitque iis negotia luctus ac lacrymarum 





646 NICEPHORI GREGORAR 


A. M. 6850 ξενούσης, οἷς κακοπραγεῖν πρὸς τῆς ἀγούσης và πάντα προνοίας 


In. 10. 
B 


γενομοϑέτηται, ταῦτα δ᾽ οὔτ᾽ ἂν αὐτὸς ἐπαινοίην ἑκών γε εἶναι, 
οὔϑ᾽ ὁλοσχερῶς ταῖς τῶν Ψεγομένων ἔγωγε ϑείην μερίσιν. οὐ 
γὰρ πράξεις μᾶλλον αὐτὸς ὁμολογήσαιμ᾽ ἂν ταῦτ᾽ εἶναι τοῦ 
δρῶντος, ἢ φοράν τινα ἄλογον (ὥς γε εἴρηται) τύχης, ἢ εὐγνω- 5 
μονούσης, ἢ χοίνικας συμφορῶν οὐ μάλα εὐμενῶς ἀπεμπολεῖν 


ΤΎ. 886 αἱρουμένης καϑ᾽ ὧν ἐπείγεται δυσμενῶς. ὡς γοῦν ἀστεφάνωτον, 


ὃ μὴ κατὰ πρόϑεσιν γνώμης εὐδοκιμεῖ, οὕτως ἀκατηγόρητον 
οἴομαι δεῖν, ὃ μὴ κατὰ προαίρεσιν ἀτυχεῖ. (1.) Δειχϑέντοφιφοι- 

γαροῦν, ὡς διὰ τὴν ἑκούσιόν τε καὶ ἀπὸ γνώμης ἐκείνην καρτε- 10 

Qíav, καὶ τὸ μὴ ἐϑέλειν ἀμύνεσθαι τοὺς τότε λυποῦντας, οὐδὲ 

μέχρι χειλέων ἄκρων, νηνεμίαν αὐτῷ τῶν κινδύνων κατέστησεν 

ὃ δίκαιος ἄνωϑεν ἀϑλοϑέτης ἐν τοσούτῳ χειμῶνι καὶ κλύδωνι τῶν 

κακῶν, δειχϑήσεται πάντως πλατύτερον κατὰ χώραν ἡμῖν ytvo- 

Ῥ μένοις, τοῦ λόγου προβαίνοντος, καὶ ὅπως ἐν ὑστέροις συμπέ- 15 
πτωχε τούτῳ πάντα τἀναντιώτατα, τηρεῖν βουλομένοις τὸ τῆς 
ἱστορίας ἀληϑὲς ταυτησὶ, καὶ πεῖσαι τοὺς ταύτῃ συνεσομένους 
τῷ χρόνῳ, καὶ κατ᾽ ἐμπάϑειαν ἡντιναοῦν μήτε τὰ ἐπαίνων καὶ 
ϑαύματος τοῦ ἀνδρὸς, μήϑ᾽ ὅσα τῆς ἐναντίας ἐβλάστησε ῥίζης, 
ἕξαίρειν τῷ λόγῳ νομίζειν ἡμᾶς τοῦ χρεὼν ὑψηλότερον ἀλλ᾽ 20 
αὐτὴν ὡς ἔτυχεν ἔχουσα τὴν ἀλήϑειαν ἀφηγουμένοις πιστεύειν, 

Exol μίαν τινὰ τὴν ὠφέλειαν ἑκατέρωθεν πάντας καρποῦσϑαι, 
συνορῶντας εἶκός τε καὶ μάλα τοῖς σπέρμασιν ἁρμόττον κατόπιν 
ἰὸν τὸ γεώργιον" οἷς μὲν ἐξ ἀγαϑῆς προαιρέσεως δρμᾶσϑαι ἐνῆν, 


pes quos esse infelices fussit omnipotentis providentiae decretum) , quae 
iquam 8 fortuna sunt, ea ego nec laudaverim mea quidem sponte, neque 
omnino retulerim in eas res, quae vitoperari debent. Éa enim non tam eius, 
qui agit, opera esse dixerim, quam temerarium quendam fortunae impe- 
tum, seu faventis, seu omni calamitatum genere saevientis adversus eos, 

uos hostili animo invadit. Quemadmodum igitur corona minime donandusm 
illud puto, quod praeter sententiam praeclare acciderit , ita nec damnan-. 
dum illud censeo, quod praeter voluntatem male successerit. (X.) Post- 
quam itaque ostenderimus, patientia illa voluntaria ac deliberata, et ee 
quod ulcisci eos nollet qui tum molesti erant, factum esse, ut in tanta cala- 
mitatum tempestate tantisque fluetibus iustus ac oaelestis praemiorum dis- 
pensator periculis depulais tranquillum eum esse luberet ostendemus uti- 
que fusius suo loco, procedente hoc opere, quonam pacto adversissima «i 
omnia posthac acciderint, veritatem historicam retinere cupientes, ac per- 
suadere iis, qui in hanc temporum inciderint, ne nos existiment 
quocunque affectu ductos supra modum dictis exaggerare ea, quae in illo 
homine vel laude et admiratione digua exstiterunt, vel ab radice contraria 
pullularunt: sed nobis veritatem, prout se habuit, exponentibus credent, 
et unam quandam utrinque omnes utilitatem percipiant, consentaneem vi- 
dentes οἱ congruentem seminibus segetem sequi; et iis, qui ἃ bono pro- 








HISTORIAE BYZANTINAE XIII. 3. 647 


ἀγεϑόν" οἷς δ᾽ ἐξ ἧς ἀντιβαίνει μοίρας τὰ χείρω xal μοχϑηρῶς ἄς - ist 
o. Pa- 


τὸ ἀδιχοῦν ἀνϑοπλίζεται πρὸς τὴν τῆς ἀληϑείας εὐθύτητα, τού- "νον 


τοῖς δ᾽ αὖ τοὐναντίον ἅπαν. ὅϑεν δὴ καὶ ἐπανακτέον τὸν λόγον. 
(L4.) Ὁ γάρ τοι βὰσιλεὺς, τριάκοντά που μόνας ἡμέρας ὧμι- F 


Βληχὼς τῷ Κράλῃ μετά γε τὴν elc αὐτὸν κάϑοδον, τελευτῶντος A, M. 6851 
ἤδη τοῦ ϑέρους ἐχείνου, καὶ ἀρχομένου τοῦ φϑινοπώρου, xal indi 


τῶν ἀμπέλων ἀκμαζουσῶν καὶ μονονουχὶ τοὺς τρυγητῆρας τρανῇ 
τῇ γλώττῃ προκαλουμένων, ἧκε μετά τε τῶν οἰκείων δυνάμεων, 
xai πρός γε μακρῷ πλειόνων τῶν ix Σερβίας ὅπλων, ἐπὶ τὴν 


0 πόλιν Σεῤῥῶν, αἱρήσειν ἐλπίζων αὐτὴν ἀμαχητὶ, συλλαμβανόν- P.403 


των ἴσως ἔνδοϑεν συχνῶν προδοτῶν, ὅπόσοι ϑερμότερον τούτῳ 
προσέχειντο, καὶ μάλα ῥᾳδίαν τὴν εἴσοδον κρύφα γράφοντες 
ἐπηγγέλλοντο. ἀλλὰ τοῦ ϑεοῦ κἀνταῦϑα σαφῶς τοῖς τούτου βου- 
λήμασιν ἀντιπράττοντος, ἄπρακτός τε ἦν ἡ σπουδὴ καὶ μά- 
i57uog ὄχλος 7j πᾶσα παρασκευή. πρὶν γὰρ αὐτὸν περιστρατοπε- 
δείσαντα τῇ πόλει πολεμίους χεῖρας ἐπενεγχεῖν, νόσημά τι ϑα- 
γάσιμον ἐνσχήπτει τῷ στρατοπέδῳ τῶν Τριβαλλῶν" εἴτε τῆς τῶνΒ 
σταφυλῶν ἀταμιεύτου καὶ ἀφειδοῦς βρώσεως, εἴτ᾽ ἄλλης ἡγησα- 
μένης αἰτίας, οὐκ οἶδ᾽ ὁπότερον. πάσης οὖν ἀμηχανούσης xul 
ϑυχειρὸς xal γνώμης ἰατρικῆς πρὸς τὸ πάϑος, συχνοὶ xa9^ ἡμέραν 
ἑχάστην νεκροὶ χατωρύττοντο" καὶ ἐπειδὴ βραχυτάτων ἐντὸς 
ἡμιρῶν ὑπὲρ τοὺς p ὃ ϑάνατος ἐξήνεγχε τοῦ βίου, xal 
πλείους ἐπὶ τούτοις ἐξάγειν ἠπείγετό τε καὶ ἐπηγγέλλετο, ἄραντες C 


vero, qui unde peiora pugnant ia- 
ia armatur adversus rectum ac veri- 
dere. Sed et inde revocanda est ora- 








piis t ex Servia longe pluribus, ad Serrhas urbem, 
lo labore captum iri se sperans, conspirantibus intus fortasse 
proditoribus non paucis, iis videlicet, qui isti vehementius studebant, fa- 
jue ingressum missis clam litteris promittebant. Verum Deo illic 

quoque huius voluntati evidenter adversante, conatus ille irritus fuit, εἰ 
inane impedimentum totus belli apparatus exstitit. ' Ante enim. qum infesto 
exercitu propius admoto urbem circumsedisset, morbus quidam lethalis Tri- 
bellorum castris infligitur: sive intemperans et immoderatus uvarum esus, 
ve alia quaecunque causa praecessisset. Utrum certe statuam meació. 
Cum itaque nihil adversus hoc malum nec manus nec ingenium miadicorum 
" Írequentes quotidie mortul defodiebantur. Quia igitur mors intra 
issimos dies sustulerat ex vita homines plus quam mille, ac plures prae- 
terea efferre properabat minabaturque; motis quam celerrime castris re- 


et suis propri 


648 NICEPHORI .GREGORAE 


A. M. 6861 τὴν ταχίστην ἐπανῆκχον ἐχεῖϑεν ἅπαντες, ἀπαγγέλλοντες τῷ Κράλῃ 
ped τὸ χωρὶς ἀνθρωπίνου πολέμου συμπεπτωκὸς δυστύχημα τῷ 
στρατῷ. 

v.397 ὅ΄. Τούτων δ᾽ οὕτως ἐχόντων, ἐπειδὴ καὶ ὃ τοῦ φϑινοπώ- 

D gov καιρὸς ἑξῆς ἐτελεύτα, καὶ ῥῴδιον οὕπω μανϑάνειν τοῖς qi-5 
λοις ἦν, ὅπως ἔχει τὰ βασιλέως, ἐν ἀλλοτρίᾳ γῇ συνδιαιτωμένου 
βαρβάροις καὶ ξένοις ἤϑεσι, δέδειχε μὲν δὴ πρῶτος ᾿“μοὺρ ὃ 
Πέρσης, ὃ «Τυδῶν ἀρχηγὸς, ὅσον ἐν τοῖς καρδίας ϑαλάμοις 

A. Ο.1348 ἔϑαλπε τὸν τοῦ βασιλέως ἔρωτα. χειμῶνος γὰρ ἤδη μεσοῦντος, 
Ip lo: δα χαὶ ϑαλάσσης ὁμοῦ καὶ ἀέρος πολλὴν ἐχόντων τὴν ἀταξίαν καὶ 10 

Ἐσύγχυσιν, σὺν πολλῷ τῷ στρατῷ διαβὰς τὸν Ἑλλησποντίαν πορ-- 
ϑμὸν ἐζήτει μάλα τὸν φίλον ϑερμῶς. καὶ ἐπειδὴ ῥίδιον οὐκ 
ἦν αὐτῷ μήτ᾽ ὀφϑαλμοῖς οἰκείοις ἐκεῖνον ϑεώόσασϑαι, μήτε μα-- 
ϑεῖν ἐν οἵαις τύχαις ἐκεῖνος τηνικαῦτ᾽ ἦν" ἐκώλυε γὰρ τὸ πολὺ 
τοῦ ψύχους, xal ἅμα χιὼν τηνικαῦτα κατενεχϑεῖσα κατὰ δαψι- 15 
λὲς ἀπόρευτον ἐποίει καὶ ἄβατον τὴν dg ἐκεῖνον ὅδόν" d» 

Ῥ. 404 ἡσυχῆ παρεστρατοπέδευσε περὶ τὰ τοῦ Διδυμοτείχου προάστεια, 

καὶ δουλικήν τινα πεπομφὼς ἐκεῖϑεν Εἰρήνῃ τῇ βασιλίδι ngooxó- 
γησιν, al9gioc διενυχτέρευέ τε καὶ διημέρευεν ἐγκαρτερῶν τῇ τῆς 
χειμερινῆς ὥρας ἐκείνης σκληρότητι, καὶ τὸν φίλον ἀπόντα ζη- 20 
τῶν, κἀκ μέσης ἀποκλαιόμενος τῆς ψυχῆς" καὶ πολλὰ πρὸς 
τῆς βασιλίδος καλούμενος εἰς ὄψιν ἐκείνῃ τὸ παράπαν ἐλϑεῖν 

Βοὐκ ἠνείχετο. (Β.),, Ποίοις γὰρ" ἔφασκεν, ὄμμασι βλέψω δακρύων 

δαχρύουσαν ἐπὶ τῷ βασιλεῖ, τοσοῦτον ἀποδημοῦντι χρόνον ἐν 
ἀλλοφύλων χερσὶ, καὶ ἥκιστα σαφῶς ἐγνωσμένῃ γῇ. αὐτός τεφ5 
diere inde omnes, Crali eam nunciaturi cladem, quae exercitui citra ullam. 
&b hominibus bellum acciderat. 

4. Haec cum ita se haberent, et Ipsius autumni tempore mox exeunte, 
facile haud esset imperatoris amicis discere, quo loco illius res essent, con- 
victum alieno in solo habentis cum hominibus, quorum barbari essent ac pe- 
regrini mores; ostendit primus Amurius ille Persa, Lydorum dux, quantum 
in intimo corde amorem imperatoris foveret. Media enim iam hieme, cum 


esset plurimum tum in mari tum in a&re ionis atque confusionis, 
i iicum suum anxie quaeri- 





gue tum eius esaet fortuna (om vis frigoris obstabat, et praeterea ef- 

tum largius nives iter ad illum intercludebant atque invium efficie- 
bant), tacite progressus circa Did; i suburbia castrametatus est, 
et servili quadam inde salutatione ad Irenen imperatricem miass, noctes 
diesque totos manebat sub dio, hibernae asperitatis patiens, et absentem. 
amicum requirens, atque ex intimo pectore lacrymas ciens; saepiusque 
ab Augusta vocatus in illius venire conspectam haud sustinebat. (IL) ,Qui- 
bus enim," aiebat, ,intuebor oculis ens fentem propter abecntiam imperato- 
ris, in potestate exterarum gentium et ignotissimo in solo degentis. Eaim- 


HISTORIAE BYZANTINAE XIII. 4. 649 


γὰρ διαῤῥαγείην δι ἂν πρὸς τὰς παρούσας τύχας ἐχείνης ἰδὼν, xal A. C. 1843 
τὰς περισχούσας τὴν βασιλικὴν οἰκίαν τραγῳδίας τε καὶ ἀδοκή- inp ἴον i 
τοὺς φεῦ συμφοράς" xal ἅμα αὐτὴν, ἀντὶ τοῦ παραμυϑήσα- 
σϑαι, πρὸς μείζους ἀναφλέξω τοὺς ϑρήνους. οὐ ϑεωρίας οὖν ὃ 
ὁπαρὼν καιρὸς οὐδὲ λόγων, ἀλλὰ δωιρύων μαχρῶν. ἐμβριϑὲς γὰρο 
τὸ πάϑος, καὶ δριμείας μὲν κομίζειν δοχεῖ μοι τὰς φλεγμονὰς, 
δριμυτέρους δ᾽ ἐπάγειν μου τῇ ψυχῇ τοὺς πρηστῆρας ἐπεὶ τὸν 
ἐντυπωθέντα μου τῇ καρδίᾳ κάλλιστον φίλον βλέπειν οὐκ ἔχω, 
τοῖς βασιλικοῖς στρατοπέδοις περικυκλούμενόν τε καὶ ἐγκαλλωπε- 
Ἰοζόμενον." (Γ.) Καὶ οὐχ ἔλεγε μὲν ταῦτα τῇ γλώττῃ, οὐκ ἔπασχε 
δὲ τὴν ψυχήν. ἀλλὰ μακρῷ τινι μεῖζον το πάϑος ἔνδον αὐτοῦ Ὁ 
τὴν Ψυχὴν ἐπυρπόλει καὶ ἔκαιεν, ὡς ἐμφανέστερον πολλαχῆ 
προϊοῦσαν δείξειν τὴν ἱστορίαν αὐτὸς ἰσχυρίζομαι. οὕτως οὐ 
βάρβαρον ὃ βάρβαρος εἶχε τὸν τρόπον, ἀλλ᾽ ἥμερον καὶ παιδείας 
15 Ἑλληνικῆς τὸ παράπαν ἐχόμενον. 4j γὰρ ὁμοιότης τῶν τρόπων, V.328 
εἰ μή τι πλέον, ἀλλ᾽ οὖν Ὀρέσταις ὁμοῦ καὶ Πυλάδαις σαφῶς 
εἰσποιεῖ" οἱ μὲν γὰρ ὁμόφυλοι, κἀξ αἱμάτων συγγενικῶν, καὶ 
νόμων xal μαϑημάτων μετεσχηκότες ὁμοῦ τῶν αὐτῶν " ὃ δὲ βάρ-Β 
βαρον ἔχων τὴν γένεσιν, καὶ βαρβάροις ἤϑεσί τε καὶ νόμοις συν- 
ϑοτεϑραμμένος, καὶ ἀλλοφύλῳ χρώμενος φωνῇ καὶ γλώττῃ καὶ 
διαίτῃ, καὶ πολλαῖς μὲν ϑαλάσσαις, πολλοῖς δ᾽ ὄρεσί τε καὶ 
φάραγξι Καντακουζηνοῦ δαστάμενος, ἄμικτον εἶχε πάντη τὸν 
βίον αὐτῷ καὶ ἀγνῶτα καὶ ἀλλόφυλον" φαίην δ᾽ ἂν καὶ ἐν 


16. e conl Bolv. 99, φάραγξι em. Bolv. pro φάξαγξι. 


vero εἰ ipse disrumpar, si praesentem illius fortunam intuear, tragoediss- 
que illas et inopinatas heu calamitates, quae imperatoriam domum undique 
Cireumstant, Kt illam simul tantum aberit ut consoler, ut maiori luctu in- 
cendam. Non igitur visitandi nunc tempus, sed uberrime flendi. Gravis 
enim hic dolor, qui et acres admovere mihi stimulos et, violentas animo meo 
faces videtur subiicere; quoniam haud datur eum, cuius impressam gero 


650 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6661 ἐχϑρῶν τεταγμένον μοίρᾳ" ὡς μακροῖς τισι διὰ ταῦτα τοῖς μέ- 

Ig roc τουτονὶ παρελαύνειν ἐκείνους εἰς λόγον φιλίας, καὶ πολὺ 

τὸ ὑπερβάλλον τῆς ϑέρμης τὴν τούτου μᾶλλον κεκτῆσϑαι σχέσιν, 

ἢ τὴν ἐκείνων. (4.) El δέ τις Κανταχουζηνῷ χαριζόμενος τὸ 
πᾶν τῆς βελτίονος αἰτίας τουτωΐ φέρων ἀνατιϑείη, ἀδικήσειεν 5 

ἂν ἃς τὸ προφανὲς τὴν ἀλήϑειαν.“ ἀμφοτέροις γὰρ εἴ τις τουτὰ 

παρέχοιτο τἀγαϑὸν, οὐδένα ἂν σχοίη, ὅστις καὶ μέμφεσϑαι βού.- 

λοιτο. εἴ τις δ᾽ ἐκείνου καϑάπαξ τοῦτ᾽ ἀφαιροίη τἀγαϑὸν, ὅτε 

P. 405 βάρβαρον ἔσχε τὸ γένος καὶ ἥκιστα συγγενὲς, οὐδένα ἂν οἶμαε 
σχοίη τῶν πάντων, ὅστις οὐκ ἐπιεικῶς μέμψαιτο. τὴν γὰρ τῆς 10 

ψυχῆς ὁμόνοιάν τε καὶ συγγένειαν οὐχὶ τὸ γένος, ἀλλ᾽ ἡ τῆς 

γνώμης δείκνυσι ταυτότης. ὡς γὰρ ἐν τοῖς μουσικοῖς. ὀργάνοις, 

ὅσα ἐν αὐλοῖς xal λύραις καὶ κιϑάραις καὶ τυμπάνοις, οὐχ ἣ 

τῶν τόπων ἐγγύτης τὴν τῆς ἁρμονίας δημιουργεῖ συμφωνίαν, 
ἀλλ᾽ 4 τῆς φωνῆς ἐμμελὴς ὁμοιότης, κἂν ἀλλήλων πόῤῥω που 15 

Βτὴν τοπικὴν τύχωσιν ἔχοντα ϑέσιν τὰ τῆς φωνῆς τελεσιουργὰ, 

οὕτω δὴ τὸ παραπλήσιον δείκνυται κἀν ταῖς τῶν ἀνθρώπων ψυ- 

χαῖς, κἂν ἀλλοφύλους ἔχοντες τύχωσι τὰς τοῦ γένους κρηπῖδας, 

κἂν μυρίοις ὅροις γῆς καὶ ϑαλάττης ἀλλήλων ἀπέχωνται. (E.) Βε- 
βαιότερα δ᾽ ἔσται τοῖς εἰρημένοις ἐχέγγυα, ὅπόσα προϊόντι τῷ 90 

λόγῳ λελέξεται περὶ τοῦ βαρβάρου τοῦδε τὸ γένος καὶ οὐ τὸν τρό-- 

πον ἀνδρός" οἷον δὴ κἀκεῖνο. πλεῖστα γὰρ τῆς βασιλίδος ΕἸρή- 

C γῆς ἐκ Ζιδυμοτείχου πεμπούσης, ὁπόσα εἰς τροφὴν ἐπιτήδεια, καὶ 

ὅσα ἐν ἐνδύμασι, καὶ ὅσα νυχτερινῆς σκέπης ἀποπληροῦντα 
χρείαν τὴν τοῦ χειμερίου ψύχους ἀποσοβεῖν ἐδύναντο τηνικαῦτα 95 

. tam ausim dicere. Eoque fit, υἱ Ιοπρο iste intervallo illos ratione ami- 

citiae transierit, et eius magis quam illorum affectus ad summum fervo- 

Tis gradum pervenerit. (IV.) Quod d quis Cantacureno blandjens in eum 

conferat quidquid melioris causae fuit, veritatem is manifesta iniuria affi- 

ciat. Ambobus sane si quis hanc tribuat laudem, carebit reprehensione. 

Si vero aliquis totam alteri eripiat, eo quod barbarus genere fuerit ac 

ΝΕ (αἱ non illum merito re- 

itio non ex Enero sesti- 

as. Quemadmodum enim 

; tympanis, non locorum 

modulata consensio, etsi 

tantundem quoque depre- 

gentibus diversis generis 

stent terrae ac maris in- 

firmior constabit ex iis, 

0, genere quidem at non 

Dilymoticho imperatrix 

ad vestitum pertinerent, 

saevientem tum temporis 


HISTORIAE BYZANTINAE XIII. 4. 661 


δριμύτητα, οὐδὲν οὐδαμῆ προσεδέξατο" ἀλλ᾽ ἔφησεν εἶναι σα- A. C. 1943 

φῶς τῶν ἀτοπωτάτων, ἐν ἀλλοτρίᾳ καὶ ὑπερορίῳ γῇ σκληρότητ mb ον pt 

πλείστῃ προστετηχότος τοῦ lov, διάγειν ἐν εὐπαϑείαις αὐτόν. 

καὶ εἰ μὲν ἐνῆν αἵμασι ψυχῆς βάψαντα σκηνὴν ἐν ταύτῃ μὲρ 
δσχηνοβατεῖν, ἦν ἄν μοι τοῦτο παραμύϑιον εὐγενὲς πρὸς ἔνδειξιν 

τῆς ἐν χαρδίᾳ φλογὸς καὶ τοῦ πρὸς τὸν φίλον ζῶντος πόϑου. 

ἐπεὶ δ᾽ ἀσώματος ἡ ψυχὴ γενομένη χηλῖσιν αἱμάτων οὐκ àvant- 

φύρται, οὐχ δρῶ τίς μηχανὴ βελτίων γένοιτ᾽ ἂν ἐμοὶ τῶν περι- 

σχουσῶν με νῦν ὀδυνῶν ἀπαλλάττουσα. (ς΄.) Ἐλύπει γὰρ καὶ 
Ἰοχομιδῇ συνετάραττε μὴ μόνον τὸ τοῦ βασιλέως πάϑος αὐτὸν, 

ἀλλ᾽ οὐχ ἧττον καὶ τὰ τῆς βασιλίδος δάκρυα, κατὰ τὰς πολι-Ὲ 

πενθεῖς τρυγόνας ϑρηνούσης τε καὶ ἀνιωμένης μάλα πιχρῶς περὶ 

τοῦ συζύγου καὶ βασιλέως, καὶ σφόδρα ἀδημονούσης, καὶ ἅμα 

πανταχόϑεν ἐς βύϑους ὠϑουμένης μακροὺς, τοῦ καϑάπαξ καὶ 
Ἰϑαῦτό γε τὸ ζῇν ἀπογνῶναι. οἵ τε γὰρ ἐκ Βυζαντίου πολέμιοι, μέ- 

Z9 προαυλίων 4ιδυμοτείχου συχνὰς τὰς ἐφόδους ποιούμενοι, μι- 

χροῦ καὶ τειχήφεις ἐβιάζοντο τούτους χκαϑῆσϑαι" ὅ,τε λιμὸς 

μετὰ τῶν συνεχῶν xal πολυπλόχων ἐπιβουλῶν χαλεπώτερος ' 

πολλῷ τῶν ἔξωθεν πολέμιος ἦν, ἅτε συνέστιος καὶ ὁμόστεγος γ᾽ 829 
30 ὑπάρχων αὐτός οἵ τε φρουροὶ καὶ ἡμεροσκόποι τῶν Βυζαντίων, 

τὰ ἔνεδρά τε πάντα καὶ τὰς παρόδους διαλαχόντες, ἐμποδὼν ἐγί- 

Ἴνοντο μάλα γε ἐϑελούσῃ di ὁτωνδήποτε λάϑρα μανϑάνειν περὶ 

τοῦ βασιλέως. (Z.) Παρεμυϑεῖτο τοίνυν τοιαύτης τύχης vQa- P.406 


hibernorum frigorum vim arcere possent, nihil unquam accepit; plane ab- 
surdum esse dictitans, dum amicus alieno in solo, patriis finibus procul, 
fortuna durissima conflictaretur, vivere se interea molliuscule. , At saltem. 
(inquiebat) si liceret animae sanguine tin, tentorium, atque in eo me 
spectandum proponere, illustre hoc mihi solatium esset, quo flammam, quae 
ardet im corde, vivumque amici desiderium palam ostenderem. Quoniam 
autem anima, incorporea cum sit, nulla sanguinis labe respersa est, non 
video quanam praeterea meliori arte eos ΠΣ Ἢ quibus nunc opprimors 
possim levare." (Vl) Angebant enim eum ac vehementer contarbabant, 
᾿ t ^ "eerymae imperatricis non mi- 

8. lamentabatur et acerbissime 

e quo erat valde anxia. "Tum 

quae eam sic ex omni parte 

orsus abiiceret. Nam et ho- 

jo subinde excurrentes moe- 

fames, cum insidiis continuis 

ge erat importunlor, quippe 

"rea ac speculetores. Byzan- 

rüti aditus, obstabant eidem, 

sciscitaretur ; id quod tamen 

am Auurius in talis fortunae 








652 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6851 γῳδίαις συνοῦσαν αὐτὴν, καὶ ὑπισχνεῖτο πάσῃ ψυχῆς προϑεμίᾳ 
ἐμὰ, 11..ὄ τὰ χατὰ γνώμην ἅπανϑ᾽ ὑπηρετεῖσϑαι, κἂν δέῃ καὶ ϑάνατον 
ὑπομένειν αὐτόν. ἐπεὶ δ᾽ 4j φορὰ τοῦ χειμῶνος ἐκείνου νύχτωρ xai 

. μεϑ᾽ ἡμέραν ἀεὶ πρὸς τὸ ἀκμαιότερον προὔχοπτε, καὶ ἀνέλπι- 
στον τέως ἐτίϑει τὸ τοῦ ἀέρος μειδίαμα, xal ἅμα πολλὴ καὶ συν-5 
εχής τις ἐπενέμετο φϑορὰ τὸν Περσικὸν στρατὸν, ἣν 7j τοῦ χει-- 

Βμῶνος ἔτικτεν ἀκμὴ καὶ πρός γε τῶν ἀναγκαίων 7j ἀπορία, καὶ 
μήϑ᾽ ἑαυτῷ μήτε τοῖς φίλοις ἔν γε τῷ παρόντι βοηϑεῖν αὐτῷ Qá- 
διον ἦν, ἐμποδὼν ἱσταμένου τρόποις ἀποῤῥήτοις τοῦ ϑείον βουλή- 
ματος, οἴκαδε τὸν Ἑλλήσποντον διαβὰς ἐπανήει. (H.) Τῆς 0710 
τοιαύτης τοῦ Πέρσου σπουδῆς εἰς τοῦτο τέλους ἐληλυϑυίας, δεύ- 
τερος ὃ τὰ πολέμια χράτιστος, καὶ τῶν ἐν Διδυμοτείχῳ xara- 

Ολειφϑέντων στρατηγῶν (ὡς εἰρήκειμεν) εἷς, MavovzA ὃ Ταρχα- 
ψνειώτης, ὃς δὴ xa9^ αἷμα προσήκων τῷ βασιλεῖ καὶ ἡρωϊκός 
τις ἦν ὃ ἀνὴρ, καὶ τὰ πάντα γενναῖος, χαὶ χεῖρα καὶ γνώμην 15 
καὶ σώματος ἀναδρομὴν, καὶ πολλαῖς μὲν ἐναϑλήσας μάχαις πο- 
λεμικαῖς, πολλαῖς δ᾽ ἐγκαρτερήσας πληγαῖς, κράτιστος γέγονε 
τὰ ἐς πεῖραν πολεμικήν" δι᾽ ἃ δὴ καὶ στρατηγὸς τῶν ἐν Διδυ-- 

Ὁ μοτείχῳ δυνάμεων πρὸς τοῦ βασιλέως καταλειφϑεὶς ψυχή τις 
ἦν τοῖς ἐκεῖ τηνικαῦτα καὶ χρηστῶν ἐλπίδων ϑησαυρός" οὗτος 90 
οὖν μόνος ϑαῤῥήσας τέως ἐπὶ ζήτησιν ἐξήει τοῦ βασιλέως, 
πεμφϑεὶς ἐκ Διδυμοτείχου πρὸς τῆς βασιλίδος Εἰρήνης " οὐ γὰρ 
ἦν ἠρεμεῖν ἀγνοοῦσιν ὅποι τὸ τῆς βασιλείου τύχης τε καὶ συμφο-- 
φᾶς εἰπεῖν τραγῳδικῆς ἐκεχωρήχει πρᾶγμα" δι᾽ ὃν πολλούς τε 





lis copiis, quae 
spei thesaurus iis esse videbatur: is, inquam, solus tum animo confisus 
peritum eririt inperworem, Didynoticho enissus ab [rine imperatrice. 


Didymotichi erant, animae cuiusdam instar ac velut bonae 


uiescere enim haud poterant, quamdiu ignoraturi essent, quo fortunae ac 
tragicae, ut ita dicam, calamitalis res imperatoris Proceuideent : propter 


HISTORIAE BYZANTINAE XIII. 5. 658 


ἀνηντλήχασι μόχϑους xal βίας xal ἔτ᾽ ἀντλεῖν ἔμελλον. διὰ δὴ A.C. 1948. 

δίος οὗτος τὴν εὐθεῖαν καταλιπὼν ἐπὶ τὰ εὐώνυμα ἀνοδίαις selbe To: Hi 
διετέλεσε χρώμενος xal πρὸς χωρία παραβαλλόμενος ὑψηλὰ xe E 
δισπόρευτα, ἕως ὑπερβαλὼν τὸ ὄρος τὸν .dIuov ἔλαϑεν εἰς τὴν 

δ Τριβαλλῶν ἐχπεπτωχὼς γῆν ἀϑῶος κακῶν. ἔνϑα τὸν βασιλέα 
ὑπήσας τε καὶ εὑρὼν, καὶ ὅσα εἰκὸς ἁμιληκὼς, τάχιστα ἐπανῆ-- 
χεν εἰς 4ιδυμότειχον, ἀγγελίας κομίζων τοῖς τε ἄλλοις xal μά- 
hora πάντων Εἰρήνῃ τῇ βασιλίδι σφόδρα ἀληϑεῖς καὶ ἀκαπη-Β 
μεύτους, καὶ δόξας ὥσπερ ὑφ᾽ ἡλίῳ μάλα καομένοις ζέφυρός τις 

1ρἀναψύξεως. καὶ ταῦτα μὲν τοῦτον ἔσχε τὸν τρόπον. 

£. Ἦρος δ᾽ ἀρχομένου τὰς δυνάμεις αὖϑις ἀναλαβὼν pto 

βασιλεὺς ἤγεν ἐπὶ τὴν πόλιν Σεῤῥῶν, xal ὅσα πέριξ εἰσὶ φρού- 399 
ρια xal πυργώματα μέχρι Φιλίππων. κἀπειδὴ πεῖραν προσάγων 
ἐν τοῖς ὁμοίοις ἦν ἀτυχήμασιν, ἐμποδὼν ὡς ἔοικεν ἱσταμένου 

15100 ϑείου βουλήματος, ἔδοξεν αὐτῷ διαβαίνειν εἰ δύναιτο μέχρε 
xui ἐς Διδυμότειχον, τοὺς μάλα ποϑοῦντας ὀψόμενός τε καὶ 
ὀφϑησόμενος. ἐπεὶ δὲ τοῖς περὶ αὐτὸν ἐπικούροις τε καὶ συμμά-- 
quc Τριβαλλοῖς, ἀκηκούσι πολλὴν εἶναι τὴν ἐφεδρεύουσαν τῶν Β 
ἐναντίων δύναμιν περὶ τὰ πρόσω στενὰ τῆς Χριστουπόλεως, ày- 

30 ϑίστασϑαι συνέβαινε πρὸς τὸ δόγμα διὰ δειλίαν καὶ δέος, xal 

ἄλλως βλακικωτέροις οὖσι καὶ τὰς ὑπερορίους οὐ σφόδρα &ya- 
πῶσιν ἐχστρατείας, ὀπίσω ἀπήλλαττεν αὖϑις ἐς τὰς τῶν Τρι- 
βαωλλῶν νομὰς καὶ αὐτὸς, ἄχων τε καὶ μάλα πλείστους ἐπαγόμε- 
γος κατὰ καρδίας τοὺς τῆς λύπης ἄνϑρακας, διὰ τὸ μὴ κατὰσ 
quem multos labores, multa gravia et iniqua exhauserant,, et adhuc exhau- 
Suri erant. Relicto igitur ob metum recto tramite, sinistram versus per 
aria contendere arduisque ac difficilibus locis applicare se perrexit, donec 
Haemo monte superato, in Triballorum terram illaesus furtim delapsus est: 
quaesitumque imperatorem invenit, et cum eo, quantom par erat, colloquu- 
tus celerrime inde Didymotichum rediit, habens quae nunciaret tum aliis, 
twn omnium maxime imperatrici Irenae, vera admodum et minime fucataj 
ac talis adveniens, qualis iis qui nimio solis ardore torrentur Zephyri aura 
Fefrigeratrix. Et haec quidem ita se habuerunt. 

5. Vere autem ineunte coactas iterum copias imperator duxit ad Ser- 
rhas urbem, εἰ quaecunque circum occurrunt Philippos usque castella ac 
propugnacula. At ubi tentata res est pari infelicitate, obstante nimirum 
divino numine, visum est ipsi transire, ai posset, Didymotichum uaque , ut 
eos ἃ quibus vehementissime desiderabatur videret, et ab iis videretur. 
Sed quia "Triballi, quos secum habebat socios ac foederatos, audientes ma- 
gnam esse hostium manum in insidiis collocatam apud Christopolitanas fau- 
tes, ultra ituris oppositas, eius voluntati obstiterunt timiditate ac metu; 
cum et alias ignaviores easent et longinquis expeditionibus non admodum 
fenderenti idcirco regressus est iterum 1n Triballorum fines, invitus qui- 

et plurimas doloris faces suo ipse cordi admovens, eo quod 








654 ' NICEPHORI GREGORAE 


A. x ; S85t prius δήπουϑεν᾽ αὐτῷ τὰ πράγματα ἀπαντᾷν. πεποίηται μέ»- 
τοι τὴν ἀναχώρησιν μέχρι καὶ ἐς πόλιν τὴν Στρουμμέτζαν » καὶ 
ὅσα ἐπέκεινα χωρία ἣν ἀναπεπταμένα τε καὶ ἱππήλατα" ἔνϑα δὴ 
καὶ τὸν Κράλην Σερβίας τὰς ἐπαύλεις ποιεῖσϑαι τέως συνέβαινεν. 
(B.) Εἴς δ᾽ ἣν ἤδη τῶν αὐτῷ ἑπομένων καὶ ὃ ᾿᾿σὰν Ἰωάννης. 5 
ὃ γὰρ πρὸ βραχέος ἐπιτροπεύων 7» ἸΠελενίκου φρούριον, ivro- 

Ῥλαῖς νῦν βασιλικαῖς τῷ “Χρέλῃ παραδεδωχὼς πρὸς βασιλέα ἀφί- 
χετο, καὶ διετέλει συνὼν αὐτῷ, συσκχηνοῦντι τέως τῷ τῶν Τρι- 
βωλλῶν ἡγεμόνι. (Γ.) Ἔτυχε δ᾽ ἀφιγμένη τηνικαῦτα κἀκ πό- 
λεως Βεῤῥοίας πρεσβεία τῷ Κράλῃ, λόγους περὶ ὧν ἀπἥτει κο- 10 
μίζουσα καὶ ζητοῦσα μαϑεῖν ἀχριβῶς, ἃ κατὰ γνώμην ἐστίν. 
ἀπήτει δ᾽ ὑπήκοον τὴν πόλιν τούτῳ γενέσϑαι καὶ ὑποχείριον, τῇ 

Ἑ ἀκροπόλει φρουρὰν Τριβαλλῶν ἐμβαλόντι, πρὶν ἂν ἀχουσίων 
αὐτῶν πολέμου νόμοις ἐξανδραποδίσηταί τε καὶ διαρπάσῃ καὶ πό- 
λιν καὶ οἰχίας ἅμα καὶ γυναιξὶ καὶ τέχνοις. τοῖς μέντοι πρε- 15 
σβεύουσι καταπλαγεῖσι πρὸς τὴν τῶν λεγομένων ἐμβρίϑειαν καὶ 
ἀποτομίαν ἔδοξε βῶτιον λάϑρα κοινολογήσασϑαι τῷ βασιλεῖ 

P.408 Κανταχουζηνῷ, καὶ δοῦναι λαμπρὰς τὰς ἐγγύας, εἰ βούλοιτο 
τὴν ταχίστην λαϑὼν παρεισελϑεῖν καὶ λαβεῖν ἀπονητὶ τὴν πόλιν 
αὐτός. εἶναι yàp μανιώδους ψυχῆς καὶ γνώμης, αἱρεῖσϑαι πρὸ 90 
τοῦ ἡμέρου τὸ βάρβαρον, καὶ προτιμᾷν τῆς ὁμοφύλου τὴν ἀλλό- 
φυλόν τε xal νόϑον ἡγεμονίαν. τούτων οὕτω συσχευασϑέντων 
καὶ κυρωϑέντων πρὶν αἰσϑέσϑαι τοὺς Τριβαλλοὺς, λόγοις ἀπα- 

Βτηλοῖς τισι μετεωρίσαντες τὴν τοῦ Κράλη διάνοιαν οἱ ἐκ Βεῤῥοίας 
πρέσβεις ἐπ᾿ οἴκου ἀνεχώρησαν, ἀπαγγέλλοντες τοῖς ἐν Βεβ- ος 
ex senteptia res succedebant. Rediit tamen retro ad urbem usque Strum- 
mitzam, et quaecunque illac aperta atque equitabilia loca sunt; ubi et 
Crales Berviae tam forte diversabatur. (11) [am autem illum sequebatur 
et loannes quoque Asanes. iic enim paulo ante praeerat Melenici castello. 


Mox cum illud imperatoris iussu Chreli tradidisset, contulerat se ad i "m 
ratorem, et ei, E e regis contubernali, comes adhaerebat. ib 
le 





iromittere eamque "itae nullo Me capere vellet, Esse enim animi ac 
sentenGae. furentis, [x53 bariem humanitati praeferre, qeatilique 

ii itis, aoc priulquam ITriballi pera per- 

uibusdam verbis suspenso , le- 

gati Berrhoeenses domum reversi suis civibus renunciant et dura Cralis 








HISTORIAE BYZANTINAE XIII. ὅ. 655 


ῥοίᾳ τήν τε τῶν τοῦ Κράλη λόγων βαρύτητα xal ἃς ἀναγκα- A.C. 1848 
σϑέύνττες αὐτοὶ συνθήκας αὐτοκρατορικὰς πεποίηνται πρὸς Bagi-IP- o i 
Ma, τοῦ καιροῦ σχεδιάσαντος τὴν τοιαύτην παραχρῆμα ἐπίνοιαν. 
(4. Βραχεῖαι μετὰ τοῦτο παρῳχήκεσαν ἡμέραι, καὶ τὰς οἰκείας V.991. 
δὲ βασιλεὺς ϑυνάμεις ἀναλαβὼν ἐπὶ κυνηγέσια δῆϑεν ἔξήει, καὶ 
περιπάτους ἀνέσεώς τινος καὶ ῥᾳστώνης βασιλικῆς. καὶ μὲν 04 C 
οὔπω τρεῖς ἐκεῖϑεν ἡμέραι παρῆλϑον, καὶ τὴν πορείαν ἐπιταχύ-- 
vac σφόδρα ἀταλαίπωρον εὗρε τὴν εἰς Βέῤῥοιαν εἴσοδον, σὺν 
πάνυ πολλῇ τῇ προϑυμίᾳ καὶ ἡδονῇ καὶ ὑπτίαις τὸ δὴ λεγόμε- 
1δνον ὑποδεξαμένων τῶν Βεῤῥοιέων χερσί. τοῦτο γὰρ ἕν πρᾶγμα ὃν 
ἀμφοτέροις ὠφελείας μαχρᾶς καὶ γαλήνης ἅμα γέγονεν αἴτιον, 
ἀπαλλαγεῖσι τῶν τοῦ Κράλη χειρῶν ἐν ταὐτῷ. ϑεοῦ δ᾽ ἦν πάν: Ὁ 
τως τὸ χρῆμα, τοῦ τὰ δυσχερῆ ποιοῦντος ῥάδια, καὶ τοὐναντίον 
αὖ ὁπότε βούλοιτο, καὶ οἴστισιν ἐϑέλοι τρόποις. (E.) Ἐπεὶ γὰρ 
5τεϑέαταί τε xal ἔγνω σαφῶς τὸν βασιλέα περιφρονούμενόν τε καὶ 
ὑβριζόμενον ὑφ᾽ ὧν ἐν ἐλπίσιν ἔκειτο δοχῆς καὶ στοργῆς ἀξιοῦ-- 
σϑαι, μετέϑετό τε τὴν γνώμην εὐθὺς καὶ αὐτὸς καὶ δρασμὸν ἐκ 
τῆς μνήμης ylveaOucéxdv γε εἶναι ἐδίδου τῶν τε μελετηϑέντων καὶ 
πυρωϑέντων ἐν τῷ ἀφανεῖ τῆς οἰκείας καρδίας βουλευτηρίῳ τοῦ 
ἐπιόντος χρόνου πρὸς ἀμοιβὴν δι᾿ αὐτὸν ἀγαϑῶν" καὶ πρὸς ἐπι- 
βουλὰς τέως ἀπησχόλει τὸν νοῦν, καὶ ὅλος πρὸς Βυζαντίους ἦν 
ὑποῤῥέων, καὶ πρὸς τὰς ἐχεῖϑεν ἠρέμα καϑελκόμενος ὑποσχέσεις. 
(5) 4λλ᾽ ὥσπερ πανταχοῦ τὰ τῆς ἀνθρωπίνης μελέτης ἡττώμενα 
χεῖται τοῦ ϑείου βουλήματος, οὕτως ἐπιχρατέστερα κἀνταῦϑα νῶν 





jue ad B. 
lici. (i) sub- 
luntur, ita tum quoque illic vicere ea quae ab iis, quorum erat pericu- 





656 NICEPHORI GREGORAE . 


A.M 6851 ἐγεγόνει, ἃ μηδ᾽ ὅλως οὐδαμῆ προσεδοχᾶτο τοῖς κινδυνεύουσι, μηδ᾽ 
nd. 11 


gini καρδίαν ἀνέβη ϑνητήν. τῷ μὲν γὰρ βασιλεῖ ἥδιστόν τι καὶ 
ἐλευϑέριον ἀναπεπνευχέναι ἐπῆλϑεν ὀψὲ, xal τῶν κατ᾽ αὐτὸν 
πραγμάτων ἀρχὴν νομίσαι τουτὶ καὶ κατάστασιν πρώτην " τῷ δὲ 
τῶν Τριβαλλῶν ἀρχηγῷ δι᾽ ὀργῆς ποιεῖσϑαι τὸ συμβὰν, καὶ 5 
μεταμῶλῳ μακρῷ τὴν ψυχὴν κατατήχειν, ὅτ᾽ ἐν χεροῖν ἔχων με-- 
ϑῆκεν ὕπ᾽ ἀβουλίας τὸν μακρῶν ϑησαυρῶν γενησόμενον αἴτιον, 


Ῥ 409 χατά τε πλοῦτον ἀρχῆς ὁμοῦ καὶ χρημάτων καὶ ἀφοβίας τῶν ipe- 


ξῆς δαψῶειαν. (Ζ.) Ἐβούλετο μὲν οὖν πόλεμον ἄρασϑαι κατ᾽ 
αὐτοῦ, καὶ μάχης ἄρξαι περιφανοῦς. δεδιὼς δ᾽ αὖ, μὴ πρὸς 10 
ἀϑέτησιν πρῶτος χωρήσας αὐτὸς τῶν ὁμωμοσμένων ἀντιπράτ- 
τοντι προφανῶς ἐντύχῃ τῷ ϑείῳ, κἀντεῦϑεν ἥττης ἀγώνισμα 
γένηται μέγα καὶ ἅμα τῆς ἐξ ἀνθρώπων χλεύης κληροῦχος εὐθὺς, 

Β ἐπέσχεν ἔς γε τὸ παρὸν, σιγῶσι λογισμοῖς δαπανῶν τὴν ψυχήν. 
ἔφϑη γὰρ ἑκατέρων μεταξὺ δι᾽ ὅρκων βεβαιωθεῖσα συμφωνία, 15 
μηδέτερον μηδετέρῳ ποτὲ γίνεσϑαι κώλυμα πρὸς εὐτυχίαν ἧντε-- 
ψναοῦν ἀπαλλαγεῖσιν ἀλλήλων, ἀλλ᾽ ἐμμένειν τοῖς ἀσύλοις ὅροις 
ἀεὶ τῆς φιλίας, καὶ συγχωρεῖν ταῖς τῶν Βυζαντίων ὑπηκόοις πό-- 
λεσιν, ὅτῳ βούλοιντο προσχωρεῖν ὅπώσποτε, νῦν μὲν καϑ᾽ ὅμο-- 
λογίαν, νῦν δ᾽ ἐκ πολιορκίας ἑκατέρων ἄλλη ἄλλῳ, ἐμποδὼν 90 

Οοὐδενὸς οὐδενὶ καϑεστῶτι. ταύτῃ τοι καὶ διὰ μυχῶν ἔχρυψε σιω-- 
πῆς τὸ συμβὰν οὐ μάλα ἐϑέλων. 


D τ΄. Ἐν δὴ τούτοις ἧκεν ἐκ Θετταλίας καὶ ὃ τοῦ βασιλέως 
« 


15. Ita corr. Bolv. pro βεβαιωθεῖσαι σνβφωνίαι. 


lum, nullatenus praevisa fuerant, nec humanam in mentem unquam vene- 
rant. Is quippe eventus fuit, ut imperator quidem suavissime ac libere 
tandem respiraret, illudque sibi rerum secundarum initium ac primum ve- 
luti fundamentum esse duceret: Triballorum autem rex illud factum irasce- 
retur, ac poenitentia tabesceret, quod quem in manibus habuerat per i 
prudentiam dimisisset, magnorum emolumentorum occasionem futurum sibi, 
sive imperium et pecuniarios reditus augere, sive securitatem sibi in poste- 
rum plenam parare volu (VIL) Bellum igitur volebat cum eo sus- 
cipere, atque aperto M; eum invadere. Mox veritus, ne, si iuratum 
foedus prior ipse violaret, in numen infestum aperte incurreret, eoque cla- 
di gnae exemplum fieret, risuque hominum statim exciperetur, continuit, 
se in praesens, et tacitis cogitationibus animum consumpsit. Convenerat 
enim inter utrumque pactione iureiurando confirmata, ne unquam alter al- 
teri obstaret, melioris cuiuscunque fortunae causa discedenti ab altero, sed 
t intra inviclatos amicitiae fines maneretur semper, iisque urbibus, quae 
Byzentinae ditionis essent, liceret ad utrum vellent se adiungere quomodo- 
cunque, sive voluntaria deditione, sive fertum ab alterutro obsessae fuis- 
sent, ita ut alia alii cederet, neutro alteri obstante. Idcirco ille id quod 
Acciderat, silentio pressit non libens. 

6, Interea ex Thessalia advenit et imperatoris consobrinus [oannes 























HISTORIAE BYZANTINAE XIII. 6. 657 


πρωτεξάδελφος, ἱππέας ἐπαγόμενος Θετταλῶν τοὺς ἀρίστους, A. C. 1943 
Ἰωάννης ὃ ἔάγγελος, συνησϑησόμενός τε τῷ γεγονότι τοῦ εὖτο- mb; Pa- 
χήματος xal εἴ τις εἴη χρείας ἔφεσις ἐπικουρήσων τὰ κράτιστα. 
ἀξιόμαχον γὰρ ἤδη καὶ αὐτὸς ἐκτήσατο δύναμιν, ἀφ᾽ οὗ τῷ τοῦ 
δ5βασιλέως ἐπέμφϑη δόγματι πρὸς τὴν τοιαύτην ἀρχὴν, ἔτι τῷ 
Κράλῃ συνόντος ἐν ὅροις τῶν Τριβαλλῶν, ὡς ἀνωτέρω mov διε- 
λάβομεν. (Β.) Τάχιστα γὰρ ἀπιὼν ἐκεῖσε πρὸς αὔξην TyaytE 
τὸ Θετταλῶν πράγματα, διεῤῥωγότα καὶ κάμνοντα δι᾽ ἀλλήλων 
ταῖς ἀναρχίαις οὔχ ἧττον, ἢ τοῖς ἐκ πολλοῦ κατασχοῦσιν αὐτὰ 
10 Κατελάνοις. εἰς γὰρ τρυφὴν καὶ πότον ἤδη τῶν ἀπογόνων ἔχκυ- 
λισϑῶτων, μάλα ἀσϑενῶς ἔσχε τὰ κατ᾿ αὐτοὺς, ὡς μηδ᾽ ἄντι- 
πάλους ἔτ᾽ εἶναι δύνασϑαι, μὴ ὅτι μεγάλαις δυνάμεσιν, ἀλλ᾿ F 
οὐδὲ τοῖς παρασπωμένοις ἠρέμα καὶ διεῤῥηγνυμένοις οἴκοϑεν μές 
ρεσι. (Γ.) Τοιούτοις τοίνυν ὃ Ἄγγελος συμβεβηκὼς πράγμασιν, P. 410 
i5ürjo δεινὸς τὰ πολέμια, τά τε πλεῖστα τῆς Θετταλίας οἰκείαν 
ἔσχεν ἀρχὴν καὶ ἅμα παρεξιὼν «Αἰτωλούς τε ὑπηγάγετο καὶ 
«“Δοχροὺς τοὺς Ὀζόλας. εἷλε δ᾽ ὁμοῦ καὶ ᾿ἀχαρνανίαν ἅπασαν τοῦ 
χρόνου χωροῦντος, ὑποχείριον πρότερον σχὼν καὶ τὴν ταύτης 
ἡγιμονίδω Ξάνναν, τὴν τοῦ πρὸ ἐτῶν ἤδη συχνῶν τεϑνηκότος 
ϑυχύντου Κεφαλληνίας σύζυγον, ὡς ἀνωτέρω καὶ περὶ τούτου δια- 
λαβόντες εἰρήκειμεν. ἣν ἀνελεῖν εὐθὺς παρώξυνον ἔνιοι " μηδὲ γὰρ Β 
ἠρεμήσειν αὐτῆς τὸ φίλαρχον, διὰ μακρῶν ἤδη τῶν χρόνων ἐν τῇ 
ψυχῇ στηριχϑέν. ἀλλ᾽ ὥσπερ ἄνθρακες ἀχύροις τισὶν ἐμφωλεύον-- 


Angelus, secum adductis Thessalorum equitibus lectissimis, felicem illum 
eventam gratulaturus, et si quid auxilii ἃ se exigeretur, acerrime operam 
Bavaturus. Tam enim haud contemnendas et ipse vires sibi comparaverat, 
ex quo in illum provinciam missus iverat iussu imperatoris, apud Cralem 
s»dhuc in Triballorum finibus commorantis; ut alicubi supra tradidimus. 
(IL) Profectus quippe illuc celerrime "Thessalorum rebus incrementum at- 
tulit, fractis et laborantibus, nou minus per ipsos indigenas principe lei 
fümo carentes, quam. Ly! Catalanos, qui iam pridem illic dominabantur. In 
luxum enim ac potandi licentiam lapsis nepotibus, multum debilitatae erant 
illrum vires, ita ut contendere iam haud possent, non cum viribus magnis 
solum, sed ne cum iis quidem partibus, quae domi paulatim ab invicem 
divellebantur atque distrahebantur. (IIL) In hunc rerum statum cum in- 
cidisset Ioannes Angelus, vir bellicosiasimus , maxima "Thessaliae parte Low 
Gus fuerat: tum idem statim .ultra progressus Aetolos Locrosque Ozolas 
subegerat. Quin et totam quoque Acarnaniam procedente tempore inva- 
serat, comprehensa prius Acarnanum principe Anna, uxore illius Cephal- 
lenum comitis, qui multis iam ante annis interierat; ut supra diximus, de 
ta ipsa re disserentes. Quam quidem foeminam ut statim occideret, non- 
nulli instigabant: nec enim quieturam esse illam imperandi libidinem, quae 
lano iam tempore infixa esset animo illius: sed quemadmodum ignis in pa- 





658 : | NICEPHORI GREGORAE 


A.M. 6861 τες ἀγνοοῦνται λάϑρα τὴν ὕλην ἐσθίοντες, μέχρις ἂν elg ὕψος 
ἀναῤῥιπίσωσι τὸ μεμηνὸς τῆς φλογός" οὕτω δὴ καὶ αὐτὴν ἐφε- 
δρεύσειν ἐς ἀεὶ ταῖς τῆς ἐξουσίας ἐλπίσι, μέχρις ἂν συνεξετα-- 
ζομένη τοῖς ζῶσιν ἕτερον ὁρᾷ περιεζωσμένον τὰ σχῆπτρα τῆς ἀρ- 

Οχῆς. αὐτὸς δὲ τούτων ἁπάντων τὸ τῆς συγγενείας προτιμήσας 5 
ἀνομοθέτητον δίκαιον τοῦ μὲν ἀναιροῦντος ἐφείσατο ξίφους " 

. ἐν ἀδέσμῳ δ᾽ οὖν προσέταξε τηρεῖσϑαι ταύτην φρογρᾷ" ἵνα 
μὴ παραπλήσιον αὖϑίς τι δράσῃ, καϑάπερ ὅτε πρὸς ᾿Ανδρονί- 
κου τοῦ βασιλέως ἐν Θεσσαλονίχῃ μετενεχϑεῖσα χρόνῳ ὕστερον 
ᾧχετο λάϑρα φυγοῦσα εἰς τὴν τῶν ᾿Ακαρνάνων αὖϑις ἀρχήν. 10 

Ῥ ἀλλὰ ταῦτα μὲν ἐν τοῖς ἑξῆς διαρκέστερον ἀφηγησόμεϑα. νῦν δ᾽ 
ἐκεῖσε ἐπάνειμι. 

Ms ζ΄. Ἡναλαβὼν yàp ὃ βασιλεὶς τὰς ἑαυτοῦ δυνάμεις, xal 
ἅμα τοὺς ἐκ Βεῤῥοίας ἰστρατολογημένους, ει πρὸς τὰς τῶν 
Θεσσαλονικέων ἐπαγγελίας. κρύφα γὰρ ἐχεῖϑεν ἔνιοι τούτῳ διε- 15 
μηνύσαντο, εἰ ϑᾶττον ἢ τῶν οὕτω βεβουλευμένων αἰσϑέσϑαε 
τὸν δῆμον ἴοι imb τὰ τείχη, ῥᾳδίαν εὑρεῖν δι᾽ αὐτῶν τὴν ἐς 
τὴν πόλιν πάροδον. ἰών γε μὴν vo τὴν ἐπιβουλὴν ῥυεῖσαν ἐς 

Ἑτὰς τοῦ δήμου φατρίας καὶ πρὸς ϑυμοὺς ὁπλομάχους ἀναφλέ- 
Saca» ἅπαντας κατά τε τῶν ἐπιβούλων xol αὐτοῦ. διὸ δὴ καὶ 90 
ἀπρακτούσας ἀνειληφὼς τὰς ἐντεῦϑεν ἐλπίδας ἐπὶ Βέῤῥοιαν εὐ-- 

P.41199c ἀναχωρεῖν ἐποιεῖτο διὰ σπουδῆς. (Β.) Ἐπὶ τούτοις γὰρ 
καὶ ὃ Βυζάντιος κατέπλευσε στόλος ἐς τὸ. τῶν Θεσσαλονικέων 
ἐπένειον, ναύαρχον ἔχων ᾿Αλέξιον τὸν ᾿ἀπόκαυκον xal ναυτικὴν 


leis abstrusus ignoratur et fomitem latenter exedit, donec furentem ἤδπι- 
mam sursum ventilet; ita et ipsam in spem dominandi semper intentam 
fore, quamdiu vivis annumerata alterum suo sceptro ornatum adspectura es- 
set." At ille cognationis ius, quod non lege sed natura nititur, prius hisce 
omnibus habens, gladium ab eius caede abstinuit, ac ipsam ἐπ custodia 
vinculi jussit; ne quid tale iterum committeret, qual 
antea, cum ab Andronico imperatore Thessalonicam translata clam aliquan- 
to post in provinciam suam Acarnaniam rursus aufugit. Sed haec quidem 
fusius infra exponemus. Nunc vero illuc redeo. 

7. Imperator, cum et suas copias et conscriptos Berrhoeae milites co&- 
gisset, contulit se "T'hessalonicam, iis promissis inductus, quae sibi inde 
afferebantur. Clam enim illinc quidam isti significaverant, si antequam 
Porutus ea quae meditati essent. persensisset, ad muros ipse progrederetur, 

cilem eorum opera futarum illi in urbem ingressum. At cum venisset, 
accepit manasse ad plebeias factiones huius coniurationis auram, et omnium 
animos pugnaci quodam furore inflummavisse , tum in coniuratos, tum in 
Cantacuzenum ipsum. Quamobrem, spe illinc quoque irrita, Berrhoeam 
entissime regressus est. (IL.) Statim enim 2b his appulit et Byzan- 
tina classis ad 'Thessalonicensem portum, praefectam habens Alexium Apo- 




















HISTORIAE BYZANTINAE XIII 7. 659 


δίναμιν μάλα πολλήν. ἦσαν γὰρ Ῥωμαϊκαὶ μὲν νῆες πλείους ἢ A. C. 1949 
ποτήχοντα " Περσίκαὶ δὲ, κατὰ συμμαχίαν ἑπόμεναι, δύο χα αρ 1 δὰ 
ἐχοσι. τὰ γοῦν xazà Θεσσαλονίχην πράγματα διαϑέμενος αὐϑή- 
μιρον ὃ ᾿Ἀπόχαυχος ὡς ἐβούλετο, καὶ ἅμα καϑοπλίσας καὶ naga- 
δσχιυασάμενος ἐς τὴν ὑστεραίαν ἣν τε εὗρεν ἐν Θεσσαλονίκῃ δύ- B. 
vwur στρατιωτικὴν καὶ ἣν ἐπαγόμενος ἧκεν αὐτὸς ὁμόφυλόν τε 
καὶ ἀλλόφυλον ναυτικὴν, τὴν διὰ γῆς ἐπὶ Βέῤῥοιαν ἐπιταχύνειν 
ἐεϑυμήϑη πορείαν, εἴ πως δυνηϑείη καταλαβεῖν περὶ τὴν τοῦ 
μεταξὺ Βεῤῥοίας καὶ Θεσσαλονίκης ῥέοντος ποταμοῦ διάβασιν 
τοτὸν τοῦ βασιλέως στρατόν. ἐνταῦϑα γὰρ ἀνύσειν ᾧετο μάλιστα 
τόλμης ἀγώνισμα καὶ τρόπαιον ἔνοπλον, κατακερματισϑέντων ἴσως 
τῶν πολεμίων, καὶ τῶν μὲν διαβάντων ἤδη, τῶν δ᾽ ἔτι διαβαι-α 
γόντων, τῶν δὲ παρὰ τὸ χεῖλος τῆς διαβάσεως ἑστηκότων. 
(Γ) Τῷ γε μὴν βασιλεῖ κατεσπουδασμένην ποιουμένῳ τὴν ἀνα- 
Ἰδχώρησιν οὐδὲ τὴν πρόσω πορείαν ἄμοχϑόν τε καὶ ἀταλαίπωρον 
εὑρεῖν ἐξεγένετο. τοῦ γάρ τοι ποταμοῦ ἥκισϑ᾽ ὅποι βουλομένοις 
εἴη τοῖς ἀεὶ διαβαίνειν ἐϑέλουσι προσηνὲς πανταχῆ καὶ βάσιμον 
παρεχομένου τὸ ῥεῖθρον, ἀλλ᾽ ἐν βραχέσι τόποις, καὶ τούτοις 
οὐχ ἐς προῦπτον κειμένοις ὅτῳ ἂν εἴη βουλομένῳ παντὶ διαβαί- Ὁ 
3ηγειν, ἀλλ᾽ ἀγνώστοις ὥς τὰ πολλὰ καὶ πολλὴν ἐπίκρυψιν ἔχου-- 
σιν, οὐ μόνον ἐν χειμῶνός τε καὶ ἦρος ὥραις, ὁπηνίκα δαψιλέ- 
στερον ἔχει τὸ κράτος 7 τῶν ὑδάτων φύσις, βαπτίζουσά τε καὶ 
χατακχλύζουσα' τὰ εἰϑισμένα μέρη τῆς γῆς, ἀλλὰ καὶ ϑέρει τε καὶ 
φϑινοπώρῳ, ἐνέδραν ἐποιήσαντο παρὰ τὰς ἐπὶ ϑάτερα τοῦ πο- 
Ξϑταμοῦ δισχίλιοί που τὸν ἀριϑμὸν ὁπλῖται τῶν Τριβαλλῶν, ἔνϑα E 


cancum, et navales copias longe maximas. Krant quippe Romanae quidem 
naves plures quam quinquaginta; auxiliares autem ex Perside duae et vi- 
ginü. Rebus igitur Thessalonicensium eo ipeo die prout libuit erdinatis, 
postera die Apocaucus, cum et eas quas Thessalonicae invenerat copias, 
εἰ illas quas classe secum adduxerat tam domesticas quam externas, armas- 
seí et instruxisset, Berrhoeam terrestri itinere quam celerrime proficisci 
secum constituit, si forte imperatoris exercitum assequi t in transitu. 
eins fluvii, qui inter ac "Thessalonicam?flui. llic enim maxime 
putabat partum iri sibi audaciae praemium ac tropaeum militare, hostibus 
Ὁ et his quidem iam traiectia: vero adhuc 
propter ripas transeundi causa stantibus. (III.) 
186 inde proriperet, vacuum labore atque diff- 
.. Nam cum flumen haud semper nec quacunque 
ac pervium se exhibeat, sed angustis in locis, 
e cupienti obviis, sed ignotis plerisq b- 
» &€ vere, quo tempore maior exuber: 
8. et inundare terrarum partes; sed et aestate 
7i ripa duo circiter millia Triballorum insidius 








3 











660 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6881 μάλιστα διαβαίνειν ἐπίδοξος ἦν ὃ βασιλεὺς κατὰ τὴν ἐπάνοδον 
Ibi ὁμοῦ τῷ στρατῷ, ὡς ἂν ἐξαίφνης ἀγνοοῦσι περὶ τὴν διάβασιν 
ἐπεισπεσόντες περιβόητον στήσωσι τρόπαιον ἐν βραχεῖ. τούτους 
ye μὴν οἱ πρόδρομοι τῶν στρατιωτῶν τοῦ βασιλέως πόῤῥω- 
9e ϑεασάμενοι αὐτοί τε ἀπεγνώκεσαν καὶ μακρὰν τὴν δειλίαν 5 
Υ. 884ταῖς βασιλικαῖς δυνάμεσιν ἐμβεβλήχεσαν. (4.) Καὶ τάχ᾽ ἂν ἐν 

Ἑ ἐκείνῳ τῆς ὥρας ἐφϑείροντο, μεταξὺ δυοῖν στρατῶν πολεμίων ὡς 
ἐν διχτύῳ συνειλημμένοι, καὶ ἅμα τοῦ ποταμοῦ τὴν ovQurome- 
δείαν καὶ τὴν ὀφειλομένην παράταξιν κωλύοντος, εἰ μὴ ϑεὸς ἐκ 
τοῦ σχεδὸν ἀπροσδόκητον ἐχαρίσατο τὴν ἐπίκουρον χεῖρα " ὃς τὰ 10 
μὲν προσδοχώμενα πολλάκις ἄπρακτα τίϑησι, τοῖς δὲ μηδαμῆ 
προσδοκηϑεῖσι δεξιὰν χαρίζεται τὴν λῆξιν. ᾿ἀπόχαυχος μὲν γὰρ 
δειλίᾳ μακρᾷ τὴν δρμὴν ἀνεχαίτισεν ἑαυτοῦ " ἀνὴρ δέ τις τῶν 

Ρ.413 ἐγχωρίων, ἄρτι τὴν Τριβαλλῶν διαδρὰς προνομὴν, ἧκεν αὐτό- 
μολος τηνικαῦτα τῷ βασιλεῖ, δείξειν ἐπαγγελλόμενος ἑτέραν τῆς 16 
ἐγνωσμένης διάβασιν, εἰ δαψιλεστέρους τοὺς μισϑοὺς ἀπολάβοι. 
ἐπὶ δὴ τοιούτοις τῷ βασιλεῖ τῆς διαβάσεως γενομένης, bxnla- 
γέντες ἐχεῖϑεν οἱ Τριβαλλοὶ τὸ τοῦ πράγματος παράδοξον ὥχοντο 
τὴν ταχίστην ἀνὰ τὴν χώραν ἄλλος ἄλλοϑι διασκεδασϑέντες. 

B πη΄. Οὕτω δὲ κακῶν ἀπαϑῆ πρὸς Βέῤῥοιαν διασεσῶσϑαι τὸν 20 
βασιλέα IMnóxavxog ἀκηκοὼς ὁμοῦ τῷ στρατῷ oix ἐνέβαλεν (ὡς 
ἔφημεν) εὐθὺς εἰς τὴν πολεμίαν, ἀλλ᾽ ὑφῆχε τῆς ὁρμῆς. ἐκ γὰρ 
τοῦ φανεροῦ πολεμεῖν καὶ συστάδην ποιεῖσϑαι τὰς μάχας πρὸς 

17. ἐπὶ δὴ corr. Boiv. pro ἐπειδὴ. 
εἰ fecere, qua mime parte eum cum exercitu redeuntem tralecturum pu- 
tabant; ut derepente in i| nec opinantem circa transitum impetu fa- 
€to, tropaeum illustre bri nstituerent. Hos vero imperatoriorum mi- 
litum praecursores conspicati procul et ipii animum desponderant, et pa- 
voris multum exercitui iniecerant. (IV.) Ac fortassis illa ipsa hora profli- 
i fuissent, inter hostiles duos exercítus quasi intra retia comprehensi, 
lumine ipso obstante, quo minus aut castrametarentur, aut aciem rite in- 
atruerent; nisi Deus derepente et ex improviso manum illis commodasset. 
adiutricem : Deus inquam, qui et saepe infecta reddit ea, quorum maxima 
erat exspectatio, et iis, quae minime praevisa fuerant, secundos exitus lar- 
gitur. Nam Apocaucus quidem timiditate summa suum ipse impetum re- 
ressit. Vir autem quidam ex illius loci incolis Triballorum praedationi- 
nuper elapsus ultro tum ad imperatorem transfugit, promisitque, indi- 
eaturum se ei aliam ab ee quae nota erat per flumen viam, si sibi merces 
daretar paulo pinguior. His condidonibus tramamisso imperatoris exer- 
citu, perculsi rei miraculo Triballi inde abeunt celerrime, alii alio per 
eam regionem dispersi. 
8. Ubi Apocaucus illaesmm imperatorem Berrhoeam usque evasisse 
€um exercitu accepit, "non statim, ut diximus, irrupit in hosticum, sed 
impetum remisit. Aperto enim Marte pugnare et comminus cum bellicoso 

















HISTORIAE BYZANTINAE XIII. 8. 661 


μάχιμον στρατὸν o9 μάλα ἐϑάῤῥει, πλῆϑος uiv ἔχων μυρίον αὖ- A.C. 1848 
τὸς, ἀπὸ κώπης δ᾽ ἐς γῆν ὀψὲ μετενηνεγμένον τὸ πλεῖστον. ὅϑενθ.ἴο. i 
ἀπεσταλχὼς πρὸς τὸν Κράλην πρεσβείαν, ἠρεϑισμένον ἤδη καὶ 6 
αὐτὸν (ὡς δεδήλωται) κατὰ βασιλέως, ἐκάϑητο μὲν περιμένων C 
ϑσυμμαχικὸν ἐχεῖϑεν στρατόν" ἀπέφραττε δὲ καὶ τὸ τοῦ ποταμοῦ 
στόμα, τριήρεις ἐφιστὰς κατὰ ϑάλατταν, ὅποι κατιὼν ἀποπτύει 
τὸ ῥεῖθρον ἐχεῖνος, μή που λαϑὼν ὃ βασιλεὺς ἀκάτιον ἐκπέμψῃ 
πρὸς τὸν σατράπην ᾿ἀμοὺρ, συμμαχίαν αἰτῶν. ἔπειτα πέμψας 
ἠρώτα τὸν βασιλέα, ὅ,τι βούλοιτο δρᾷν περὶ ἑαυτοῦ, συγκεκλει- 
Ἰοσμένος τε οὑτωσὶ πανταχόϑεν καὶ μέλλων ἐς τὴν ὑστεραίαν no-D 
λιορχεῖσϑαι. — (B.) Ὁ δ᾽ ἀπεχρίνατο, σύνηϑες οὐχ εἶναι πρὸς 
πολεμίους πολεμίοις ἐξαγγέλλειν στρατηγικὰ μυστήρια. ὅμως ἐπει-- 
δήπερ σοι ἐξ ἁλῶν εἰς τὸ στρατήγιον ἀναξίως πάνυ σαυτοῦ παρε- 
ληλυϑότι στρατιωτιχῆς ἐμπειρίας ὡς ποῤῥωτάτω βαδίζειν ἕπε- 
151u;, μῦϑον ἐρῶ σοι οὐκ ἄμουσον ἔγωγε πρῶτον " ἔπειτα καὶ περὶ 
ὧν ἤρου μὲ τἀληϑῆ σοι οὐκ ἀποχρύψομαι, ἵνα σαφέστερον εἰ- . 
δείης αὐτὸς, ὅσῳ περιφρονητικῶς ἔσχον ἐγὼ negl τὸν ὄγχον τῆς V.335 
σῆς ὁπερηφανίας, καὶ ὅπως σοὶ μὲν τὸ σὸν καταλείπειν ἴδιον Ῥ. 418 
ϑῶω κἀνταῦϑα, ἐμοὶ δὲ τοὐμόν. ἴδιον δὲ σοὶ μὲν ἀεὶ τὸ χαί- 
30θεῖν τοῖς ψεύδεσιν " ἐμοὶ δὲ τῇ φύσει τῆς ἀληϑείας. "vio τις 
τῶν αἰϑερίων ὀρνίϑων ἑνός ποτε γενόμενος ἐγχρατὴς ἤρετο αὐτὸν, 
ἐνὶ οἷς ἐστι λογισμοῖς. ὃ δ᾽ ἀπεκρίνατο" οὐ τὰ ἐμά σε χρεὼν, ὦ 
ἄνϑρωπε, διερευνᾷν ὅπως ἔχει, ἀλλ᾽ ὅπως ἕξει τὰ σά. εἴ τιγὰρ ἐγὼ 


22. ἑνὶ οἷς corr. Bolv. pro ἐνίοις. 


milite praelium conserere non admodum audebat: multitudinem quidem 
ille secum infinitum habens, sed quae ab remis maxima ex parte sero in 
terram translata fuerat. Missa itaque ad Cralem legatione, qui et ipse 





ilebo , quo clarius ipse intelligas, quam despectus mihi fuerit super- 
biae tuae fastus, et quomodo velim in eo quoque tuum quidem tibi morem 
Tdinquere, meum autem mihi. Est autem mos tuus, ut mendacio gaudeas: 
meus, ut veritate. Homo quidam, cum aliquando avem cepisset, aciscita- 
ex ea, quaenam essent eius cogitationes. At illa, non, inquit, necesse 

e tibi, o homo, explorare meae res quomodo se habeant, sed quomodo se 
habiturae sint tuae. Nam ai divinandi facultate polleo, dicam Gbi de mo 


662 ' NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6861 μαντικὸς, ἐρῶ σοι περὶ ἐμαυτοῦ μὲν ἥκιστα, περὶ σοῦ δὲ μά- 
n μλιστα. τοῖς μὲν γὰρ τῶν ἀνϑρώπων οἱωνοσχόποις τέχνην ἀϑροί- 
Uv. ἕξ ὀρνίϑων ἐπὶ τὸ ἐσόμενον συμβαίνει πολλάχις διά τε κα- 
ϑέδρας αὐτῶν καὶ πτήσεως καὶ χλαγγῆς, οὐκ ἐπίπαν εἰπεῖν 
ἐς τἀσφαλὲς πανταχοῦ τῆς τούτων διανοίας ἀπὸ στοχασμοῦ δια- 5 
σώζειν ἐξικνουμένης τὴν κρίνουσαν ψῆφον. ἐγὼ δ᾽ ὄρνις ὧν οὐκ 
ἀπὸ καϑέδρας καὶ πτήσεως καὶ κλαγγῆς ἀνάρϑρου τὸ μᾶλον 
ἀναγινώσκειν σοι δώσω, πρὸς ἀνάγκας ἀδήλους τε καὶ μὴ πάνυ 
Οσαφεῖς συνωθῶν σε, ἀλλὰ φωνήεντα χείλη καὶ λόγων ἔναρϑρον 
δύναμιν. ἄχουε γοῦν. εἰ μὲν ἀπολῦσαί με προϑυμηϑείης, ὃ παῖς 1ὸ 
σοι τεϑνήξεται " εἰ δὲ κρατεῖν ἐθέλοις, οὐχ ἂν φϑάνοις τεϑνη- 
xviay ϑρηνῶν τὴν γυναῖκα, ἐπλήγη τὴν ἀκοὴν ὃ ἀνήρ᾽ καὶ διη- 
πόρει καϑ᾽ ἑαυτὸν, μεγίστην ἑκατέρωθεν ὁρῶν τὴν ἐμβρίϑειαν 
τοῦ παρ᾽ ἐλπίδα δεινοῦ. ὅμως ἐν ἐκλογῇ δυοῖν γενόμενος ἀφύχτων 
κακῶν τὸ κουφότερον ὃ ταλαίπωρος ἕλετο, καὶ λύσιν τῷ ὄρ- 15 
D»: παρασχὼν εὐθὺς ἐθρήνει τὸν παῖδα κείμενον. τοῦ μύϑου 
τοίνυν οὕτως ἔχοντος, ἄκουε καὶ δι᾽ ὃν ὃ μῦϑος εἴρηται λόγον. 
Ἐπεὶ τῶν στρατιωτιχῶν ἐν πείρᾳ γεγένημαι πάλαι πραγμάτων, 
ὥς γε καὶ αὐτὸς οἶσϑα, οἶδα καὶ ὅσην τὴν ἡμερήσιον αὐτὸς ἀεὶ 
δαπάνην ποιῇ τῶν χρημάτων περί τε τὴν ἑπομένην σοι ναυτικὴν 20 
δύνωμιν περί τε τὰς πεζικὰς φάλαγγας, καὶ ἐπὶ τούτοις ὅσα τε 
Ἑἀναλίσχεις καὶ ὅσα ἐς ἀεὶ ἀναλώσεις, συχνὰ περὶ συμμαχίας 
πρεσβευόμενος πρὸς τὸν ἡγεμόνα τῶν Τριβαλλῶν" καὶ μὴ πρός 
γε μόνον ἐκεῖνον ἔχων τοῦ χρέους τὸ βίαιον δαψιλεστέραν πέμπειν 
τὴν δεξιὰν, μὴ δὲ πρός γε δήπου μετ᾽ ἐχεῖνον τὴν ἡγεμονίδα 95 
ipsa quidem minime; de te autem verissime. Atex hominibus ii, qui an- 
Jüres sunt, futurorum scientiam ex avibus saepe colligunt; ex illarum si 
icet sede, volatu, atque clangore, ita tamen, ut veritatem coniectura omi 
mo et ubique certa assequi mens eorum haud possit. Kio vero, avis quae 
sum, non tibi ex sede, aut confuso clangore, ea quae futura sunt dabo 
cognoscenda, obscurae et incertae netessitatis legibus te implicans, sed 
vocale os et distinctam articulis orationem adhibebo. Audi igitur. Si me 
dimiseris, tuus morietur filius; sin retinueris, mortuam uxorem statim lu- 
gebis. His homo auditis perculaus est; et secum anceps deliberabat, gra- 
vissimam videns utrinque calamitatem praeter spem sibi impendere. Tamen 
€um ex duobus inevitabilibus malis alterum ipsi esset eligendurn, illud mi- 
ser elegit, quod erat levius, ac dimissa avi, iacentem subito filium luxit. 
Ac fabula quidem ita sehabet, Accipe iam, quorsum fabulae sententia per- 
ineat. Quia rei militaris usum habeo iampridem, ut ipse scis; non ignoro, 
quantos ipse diurnos sumptus facias, tum in copias navales, quae te se- 
quuntur, tum in pedestres legiones: ac praeterea, quantum impendas ac 
semper lmpensuroe sie pecuniae in illia legatione, quas petendi ausi 
causa ad Triballorum principem frequentes mittis; coactus non solum ma- 
mera illi pinguiora mittere , atque ipsi deinde reginae eius uxori: sed prae- 











HISTORIAE BYZANTINAE XIII. 8. 663 


cWeyov, ἀλλ᾽ ἐπὶ τούτοις ϑωπεύειν ζητεῖν xal χρήμασι περιέρ-- A. C. 1943 
χισϑαι τοῖς ἑκάστῳ προσήκουσι τῶν τοῖς ἡγεμόσι magadvya Ip. pac 
στευόντων Τριβαλλῶν' ἃ πάντα σε viv ταχίστην ἀπειρηκέναι 6 
βιάσονται καὶ μάλα τοι προϑυμούμενον. Τὰ δ᾽ ἐμὰ στρατόπεδα, 
55 τε περὶ ἐμὲ διηνεκὴς δύναμις καὶ Θετταλία μιχροῦ πᾶσα. 
ἀχούειν δ᾽ οἶμαί σὲ τὴν Θετταλικὴν ἵππον ἡλίχη, καὶ ὅσην ἔχει 
τὴν ἐμπειρίαν ὃ στρατὸς ἐκεῖνος πρὸς τὰ πολέμια, καὶ ὅπως μα- 
χρῶν xal ποικίλων πολέμων εἰσὶν ἀϑληταί. ταῦτα δ᾽ οἴκοι κα- 
ϑῆσθϑαι προσετετάχειν ἐγὼ μέχρι καὶ ἐς τὸν τῆς χρείας καιρὸν, P. 414 
Ἰοΐνα δυοῖν οὐδέτερον τῶν οὐ συμφερόντων δρῷτο γινόμενον" μήτε 
γὰρ ἐν ἀλλοτρίᾳ τὴν δίαιταν ἄπρακτον τρίβοντας ἐνεῖναι δαπανᾷν 
ἑαυτοὺς ἂν οὐ καιρῷ, μήτε τοὺς ἡμετέρους δῃοῦν ἀγροὺς xal 
τὰς ἀμπέλους ἐν ἀχμῇ τοῦ καρποῦ καϑεστηχυίας ἁρπάζοντας δια-- 
φϑείρειν " οἷα φιλεῖ τοῖς στρατοπέδοις συμβαίνειν ὡς τὰ πολλὰ 
1$! τὴν δημοτικὴν ἀναρχίαν. 4j γὰρ τῶν τοιούτων φϑορὰ τοῖς 
μὲν ἔχουσε ζημίαν παρέχει καὶ βλάπτει τὰ μέγιστα" τοῖς δ᾽ ág-B 
πάζουσι μιχρὰ πολλάκις ἢ οὐδὲν ὥνησεν, ἀλλ᾽ ὡς ἔπος εἰπεῖν, 
“Χεᾶεα μέν τ᾽ ἐδίην᾽, ὑπερῴην δ᾽ οὐκ ἐδίηνε. 
ταῦτ᾽ οὖν ἐμοὶ uiv, στρατιωτικαῖς ἐμπειρίαις συντεϑραμμένῳ, 
Ῥπροειδέναι ἔπεισε" σοὶ δ᾽ οὔ. “Τὸ σοὶ μὲν ἐν τοῖς παρέργοις τὴν V.936 
δλην ἰσχὺν περιγίνεται δαπανῶντι τελευτῇν elg ἀμηχανίαν, καὶ 
δὰ aid erdum piat ge τὰ Tid ios eitidlige τινάς, 


8. ἃ πάντα σε cod. Vat, ἅπαντά σε apogr. Par. 16. τοῖς δ᾽ 
ἁρχάζουσι pro τοὺς δ᾽ ἁρπάζοντας, ut annot. Boiv, 





terea ambitiose adulari, ac circumvenire singulos quosque neces- 
arios et clientes eorum optimatium , qui pluri possunt apud principes 





Tüballoram. Quae omnis te, quamvis promptissimum cedere ac desistere 
incepto protins8 cogent. Exercitus autem mei sunt, primum eae vires, quae 
me perpetuo comitantur, tum etiam tota fere Thessalia. Atqui audilsse te 
"bino, quantus "Thessalorum equitatus , quantumque ille in re militari ha- 
bet experientiae, et quomodo sit longis ac multiplicibus bellis exercitatus, 






Tetas; ut fi 

quppe reruin direptio domi 

Pientibus autem parum aut. 
Labra rigat: medio sed non rigat ore palatum, 

Hiec sunt, quae mihi militaris disciplinae alumno  jrseridere et: tbi au- 

ἴδῃ minime. Cum igitur totas vires in ea impendas, quae ex re minime 

αὶ, reliquum est, ut in summas tandem angustias adducare, οἱ 





664 NIGEPHORI GREGORAE 


A. M. 6851 τὴν τῶν χρημάτων ἀπειρίαν xevoUv εἰς πράξεις κακοπραγούσας, 
I1 3? ἀπειρία» τοῦ στρατηγεῖν " ἐμοὶ δ᾽ ἐμπειρίαις συντεϑραμμένῳ 
στρατηγικαῖς τὴν τῶν χρημάτων ἔνδειαν πράξεων εὐπορίαν ποιεῖ- 
σϑαι χρηστῶν καὶ πλοῦτον κατορϑωμάτων τὸ τέλος ἐνδείκνυσθαι. 
τούτων δ᾽ οὕτως ἐχόντων, ἕψεται δή σοι λοιπὸν τὸ τοῦ μύϑου. 5 
εἰ μὲν γὰρ ἀπιδὼν πρὸς τὸ τῆς δαπάνης πολύχουν μὲν, ἀνόνητον 
δὲ, καὶ ἅμα πρὸς τοὺς ἐπιόντας ἐκ τῶν πολέμων κινδύνους, πα- 
Ὀλινδρομεῖν τὴν ταχίστην ἐϑελήσειας ἐς Βυζάντιον οἴκαδε, συμ-- 
ψήφῳ δι᾽ ἀπόγνωσιν τῇ ἀνάγκῃ χρησάμενος, μακρὸν μὲν ὀφλή-- 
σεις τὸν γέλωτα " αἰσχρὸν γάῤ φασιν Ὁμηρίδαι, 10 
δηρόν τε μένειν κχενεόν τε νέεσϑαι. 
καὶ πρός γε ζημιώσῃ τὰς πόλεις, ἃς ἐπιὼν αὐτὸς ἀπονητὶ xa- 
ϑέξειν ἐλπίζω. εἰ δὲ τὸ μὴ τοιούτοις περιπεπτωκέκαι κινδύνοις 
ὁμοῦ καὶ ὀνείδεσι φυλαττόμενος παραμένειν ἔτι φιλονειχοίης, οὐκ 
Edy φϑάνοις μετὰ τοῦ γέλωτα ὄφλειν μακρὸν καὶ τὴν κεφαλὴν 15 
ἀφαιρούμενος, καὶ βιαίως οὕτως ἀποῤῥηγνὺς τὴν ψυχὴν, ἔπει- 
δὰν κυχλωθεῖσα ἣ πόλις, τὸ σὸν νῦν ὁρμητήριον, ἔκ τε γῆς καὶ 
ϑαλάττης μετὰ πολλῶν ἐπιόντος ἐμοῦ τῶν δυνάμεων, ἐπὶ τὸν 
αἴτιον τρέψηταί σε τὴν ὀργήν. ἹΠεταπέμψομαι γὰρ οὐ Θετταλι- - 
xj» μόνον ἵππον, καὶ ὅσα ἐχεῖϑεν στρατόπεδα, ἀλλὰ σοῦ γεϑο 
F ἕνεκα καὶ Περσικὰς ἐξ σίας δυνάμεις. σὺ γὰρ ἤδη τοῦτ᾽ ἐπε- 
πράχεις πρῶτος, xu9? ὁμοφύλων δι" ἐμὲ Περσικὴν ἐλάσας δύ- 


2 d. 


γαμιν. τὸ δ᾽ ix τῶν ὁμοίων τὸν ἀδικήσαντ᾽ ἀμύνεσθαι, εἰ μὲν 


infinitatem exhaurias in res male cessuras, propter tuam in re militari im- 
peritiam. Mibi vero, in quo imperandi usus cum aetate adolevit, pecu- 
miarum penuria in rerum bene gerendarum opportunitatem cessura est, ac 
prosperis me successibus tandem ditabit. Quae cum ita sint, consequetur. 
profecto illud, quod in fabula est. Si enim ad sumptus proigeos at minime 
Wtiles, simulque ad impendentis ex bellis pericula respexeHs , eoque By- 
xantium reverti quam celerrime volueris, auctorem prae desperatione se- 
iun mecesaitatem, maximus erit de te risus: turpe enim esse Homeridae 








mansisse diu vacuumque reverti. 
Ac praeterea urbes amissurus es, quas ego obeundo nullo ut spero labore 
caparos sun. Si vero, dum caves ne in illa pericula simul ac probra in- 
cidas, pertinaciter adhuc manseris; non poteris facere, quin praeter risum 
de te multum capite etiam plectaris animamque ita violento fato effun- 
das; tum videlicet cum urbs, tuum nunc perfugium, undique circumsessa, 
Urgente me magnis cum copiis terra ac mari, in te, qui malorum auctor 
fueris, iram omnem vertet. Arcessam sy non "Thessalicum modo equi- 
tatum , et quidquid illinc copiarum est; sed tui quidem causa et Persicas 
ex Asia vires. [am enim tu commisisti id primus, Persicam manum 
mei causa in cives immiaisti. Iniuriam autem simili facto ulcisci, culpa 





HISTORIAE BYZANTINAE XIII. 8. 665 


ἀπενέγκλητον εἶναι κρίνοις αὐτὸς, ἀϑῶος ἐγὼ, xal πρὸς αὐτῶν 
τὴν μαρτυρίαν τοῦ συγκεχωρηχότος λαμβάνω τῶν βασκαινόντων. 
d δ᾽ εἰς ἐγκλήματος λόγον ἀνάγεις τοὐμὸν πρᾶγμα, ὥρα σοι λο-- 
γᾳσϑαι, πηλίκων καὶ ὅσων τῶν ἐγχλημάτων ὑπεύϑυνον σὺ σαυ- 


A. C. 19439. 


Imp. Io. Pa- 


ἰδεοὶ. 2 


51iy ἐπεπράχεις ἐθελοντὴς, κατά τε μηδὲν ἀδικοῦντος ὅπλα vo- P.415 


σαῦτα κινῶν ἀσεβῶν ἀναμὶξ καὶ ὁμοφύλων, καὶ πάντων ἀφειδῶν 
χρημάτων, καὶ πᾶσαν Ῥωμαίων γῆν διαφϑείρων, καὶ νεὼς xa- 
ϑαιρῶν, καὶ μιασμάτων ἐμπιπλὰς ἱερὰ, καὶ πολυτρόπως τοῖς 
ϑείοις ἐμπαροινῶν, καὶ πάσης πολιὰν εὐγενείας ἐκ μέσου ποιῶν, 
10x2l πάντα φύρδην ἄνω καὶ κάτω κυχῶν καὶ διαστρέφων" ἵνα τί 
γίνηται; ἵνα σὺ μόναρχος καταστῇς, μείζοσιν ἢ κατὰ σὲ καὶ τὴν 


τύχην τὴν σὴν ἐπιβάλλων πράγμασι. τῆς ἀπονοίας" ὥσπερ ἂν εἰΒ 


μηδεὶς τῶν γινομένων ἐπόπτης δίκαιος ἦν, καὶ πάντα διοικῶν 
πρὸς τὸ βῶλτιον, ἀλλ᾽ ἀκυβέρνητον εἶχε τὸ πᾶν καὶ πλημμελῆ 
i5:j» φοράν. Καὶ ταῦτ᾽ οὐδὲ πρὸς τὰς ἐμὰς φυγὰς καὶ τύχας 
ἀπιδὼν συνέσεως orti» εἰς ϑυσώπησιν ἐδυνήϑης λαβεῖν, ὅπως 
τοὺς μὲν φίλους, καὶ πολλὰς ὀφείλοντας ἔμοιγε χάριτας, ὡς 
πολεμίους ἐξώπλισε κατ᾽ ἐμοῦ τὸ μανιῶδες τῆς γνώμης" τοὺς 


δ᾽ ἰχϑροὺς καὶ δυσμενεῖς, ὑφ᾽ ὧν μοι προσῆκε πάσχειν μᾶλλονο 


Soxaxüc, φίλους αἱ τῆς δίκης πλάστιγγες ἔδειξαν ἀχριβεῖς " καὶ ὃν 


ὃ ὑμέτερος κλύδων εἷς πυϑμένας κατήνεγκε συμφορῶν, ὑπέρτερον 


παραδόξως ὑμῶν ἐπεπράχει ϑεός. καὶ νῦν, ὡς δρᾷς, ἐμοὶ μὲν 
ἐξουρίας ἅπαντά γε χωρεῖ, καὶ χωρήσει ξύν γε ϑεῷ. σὺ δ᾽ ὅλους 


vacare ipse si iudicas, innocens certe ego, et concessae veniae testimonium 
accipio ab ipsis obtrectatoribus, Quod si factum illud meum in crimen ad- 
ducas, iam tibi cogitandum est, quot et quantis criminibus te obnoxium 


αἰχὸ feceris, cum tot in me innocentem infidelium promiscue ae 











deorsum miscuisti atque inverüsti; quo consilio? nimirum ut tu solus 
Terum potirero, malora teac tus conditioe affectans. Proh dementaml 
quasi nullus foret arbiter iustus, a quo adspieeretur quodcunque fit, ἃ quo 
Cunia quam optime administrarentur; sed universa nullo rectore, nulla 
kge irent. Ac ne quidem ad mea exilia measque calamitates cum reapice- 
res , erudiri ad verecundiam potuisti, cogitando quomodo eos quidem, qui 
mibi amici erant ac plurimum mihi debebant, animi sui furor in me tan- 
quam hostes armaverit: inimicos autem, et eos, a quibus laedi me aequius 
ent, amicos mihi divinae iustitiae lances veros ac certos probaverint; et 
íi vester ille aestus in profundos calamitatum fluctus merserat, eum 
praeter omnem opinionem vobis altiorem effecerit. Et nunc, ut vides, 
mihi quidem omnia flatu prospero eunt, et porro ibunt Déo iuvante. "Tu 
Nicephorus Gregor. Vol. 11. 43 











666 '"'NICEPHORI GREGOBAE 


A.M. 6851 ἀνηλωχὼς χρημάτων σωροὺς, τῶν τ᾽ ἐμῶν δηλαδὴ μεϑ᾽ ὅσα 
μὰ, iy roi βασιλικοῖς ἐνῆν πρυτανείοις xal ὅσα πᾶσιν εὐγενέσιν τα-- 
Υ͂.387 μιευόμενα πέπραχας ἅρπαγμα λῃστρικὸν, οὐδὲν πλέον κατορ-- 
ϑοῖς, ἢ τὸν Πηνελόπης ὑφαίνεις ἱστόν" ὃν πανημέριον $quuvó- 
μένον τὸ σκότος ἀνἔλυε τῆς κατόπιν νυκτός. ^ δῆλον οὖν ἂν ἐν- 5 
τεῦϑεν εἴη καὶ τοῖς μιχρὰ φρονοῦσιν, ὡς ὑμῖν μὲν ἀδικοῦσιν 
ἥκιστα συλλαμβάνειν ἐϑέλει τὸ ϑεῖον" ἀδικουμένῳ δ᾽ ἔμοιγε 
καὶ μάλα μάλιστα. καὶ δέον ὑμᾶς, ἀφοσιουμένους τὴν ἐκ ϑεοῦ 
νέμεσιν, τὸ τῆς ὀργῆς ἐπίσχειν ἀταμίευτον, ὑμῖν δ᾽ ἠρεμεῖν οὐκ 
E dc μνήμην οὐδ᾽ ὀψὲ τῶν χρόνων ἔρχεται. Ὅμως εἰ μὴ ἐν τῷ αὐ- 10 
τίκα φεύγων αὐτὸς οἰχήσῃ, κακχοδαιμονία δέ τις συνέσνιος κατὰ 
χώραν ἄχρι καὶ ἐς ἑβδόμην ἡμέραν διακαρτερεῖν ἀναγκάσει, ἔργα 
λόγων ὄψει πολλῷ χραταιότεραᾳ. (Γ.) Ταῦτ᾽ εἰπὼν τοὺς μὲν 
πρέσβεις ἀφῆχε πορεύεσϑαι" αὐτὸς δ᾽ ἀκάτιον κατεσκευακὼς 
λάϑρα δι᾽ ἁμάξης χατήνεγκεν ἀλλαχόϑεν εἰς ϑάλατταν, στα- 15 
Ἐδίους Βεῤῥοίας διέχουσαν ἑξήχοντα καὶ ἑκατὸν, δι᾽ οὗ τὴν καλέ- 
σουσαν ἀπεστάλκει πρεσβείαν τὸν τῆς «υδίας σατράπην ᾿Δμούρ. 
ΓΑ C 1943 xal ἦν ὃ καιρὸς τηνικαῦτα παρὰ τὰς τοῦ κυνὸς ἐπιτολάς. 
οὶ ϑ΄. ᾿Ἐπανιόντων δὲ τῶν πρέσβεων ἐκ Βεῤῥοίας, 1dnóxavxoc 
US διακηκοὼς, ,, γὼ δ᾽ οὐκ ἄν ποϑ᾽ ὁμολογήσαιμι νόϑον εἶναι καὶ 90 
. μὴ πάνυ προσῆκον τοῖς στρατηγεῖν αἱρουμένοις (ἔφη) τὸ ψεύδε-- 
σϑαι, ὅτι μὴ καὶ μάλιστά σφισιν ἁπάντων εἶναι τῶν ἀναγκαιο-- 
τάτων. δυοῖν γὰρ ὄντοιν πραγμάτοιν, ἀληϑείας καὶ ψεύδους, 


vero consumptis pecuniarum acervis, mearum nempe, praeter id omne quod 
principum aerariis inerat et quidquid apud nobiles omnes. repositum latro- 
mibus rapiendum dedisti, nihil aliud nisi Penelopes telam texuisti, quam 
tota die elaboratum sequentis noctis umbra retexebat. Patet itaque inde 
cuivis etiam mediocris ingenii homini, minime Deum velle adesse vobis in-" 
P luriam facientibus; mihi autem, qui iniuria affectus sum, affuturum esse 
maxime, E ien cum oporteat vos, divinam indignationem reveritos, 
rem animi impotentem reprimere, nihilo magis vobis venit in mentem, 
tandem ut aliquando quiescatis. Αἱ nisi statim ipse fugitivus abeas, ai te 
sinister aliquis geaius, tecum habitans, ad septimam usque diem durare 
et manere hic cogat, videbis sane graviora multo dictis facta." (IlL) Haec 
prise os dimisit. Ipse parari naviculam et rhedae impositam clan- 
lum alia de parte in mare deportari curavit, quod Berrhoea distat cen- 
ium et sexaginta stadiis: aíque ita misit legatos, Lydiae fatrepam Amu- 
rium arcessituros, Erat autem ferme illud tempus, quo Canis oritur. 

9. Reversis Berrhoea legatis, Apocaucus, ubi renunciata audiit, ,, Ego 
vero," inquit, ,, nunquam hoc dederim degeneris animi esse, ac non omnino 
dignum eo, qui exercitibus praesit, mentiri aliquando. — Quin illud ES 
necessarium esee dixerim, et omnium quidem maximé imperatori. Cum 
enim duae res sint, veritas δέ meadacium , unqm ex utraque re emolumen- 













HISTORJAE BYZANTINAE XIII. 9. 667 
ἣν ἐξ ἀμφοτέρων πορίζεται κέρδος ὃ στρατηγὸς, xa9^ ὁπότερον A.C. 1943 


ἴδῃ συνωϑοῦσαν τὸ συμφέρον τὴν τῆς χρείας ἀνάγκην, φιλοσό- P: To $t 
gc γὰρ καὶ ὅσοις τὸ μὴ πάντη τοῦ βίου κοινωνικὸν πραγματεύε- B 
ταὶ ἴδιον ἂν εἴη τὸ ψεύδους παντὸς ἄμικτόν τε καὶ ἀβαφῆ τὴν 
δγλῶτταν τηρεῖν, οἷς οὐδεμία πρόσεστι βίου φροντὶς, παρενηνέ- 
χϑαι τῆς ἀληϑείας πείϑουσα. οἷς δ᾽ ἀληϑεύσασι μὲν ἐνίοτε δια-- 
χινδυνεύεται πόλεις αὐτάγδρους καὶ στρατόπεδα πάντ᾽ ἀπολέσϑαι, 
ψιυσαμένοις δ᾽ ὕλην ἀχραιφνῆ χαρίσασϑαι σωτηρίαν' ποῦ οὐκ 
ἂν ἀτοπίας ἐλαύνοι, πρὸ τοῦ συμφέραντος ψεύδους αἱρεῖσϑαι τὸ 
101à ἔσχατα βλάπτον τῆς ἀληϑείας; ἐγὼ γὰρ μυριάκις ἂν ἑλοίμην, C 
ἐξὸν μετὰ τοῦ ψεύδεσθαι, σώζειν καὶ πόλεις ὁμοῦ xal στρατό- 
πεδα, τοῦ γε ξὺν τῇ ἀληϑείᾳ πρὸς βάραϑρον ἀπωλείας ἐλαύνειν 
ἅπανϑ᾽ ἑκών. ἀνυποστάτου γὰρ ὄντος καὶ dy-valov τοῦ ψεύδους, 
ἀνάγκη τὸν τούτῳ χρώμενον, ὁπότε χρῷτο, μηδὲν ἄλλο γε δρᾷν, 
15ἢ σιωπήν τινα καὶ φειδὼ τῆς ἀληϑοῦς οὐσίας πραγματεύεσθαι" 
καϑάπερ δήπου καὶ ὅσα τῶν χειμηλίων πολυτελέστερά τε καὶ τι- D 
Μμιώτερα τοῖς o nd γῦν uiv καλύπτεται τοῦ συμφέροντος é- V.838 
γεχα, νῦν δ᾽ tQ ἀναχαλυπτήρια ϑύειν τοῖς τῶν ἀνθρώπων 
ὀφθαλμοῖς τὸν ἴσον ἔξεστι τρόπον. ὥστ᾽ οὐ δικαίως ὃ Kavra- 
ϑοχουζηνὸς τὴν γραφὴν ἐμοὶ τοῦ ψεύδεσϑαι, ὥς γε οἶμαι, προστρί- 
βέται, τοῦ λυσιτελοῦς ὡς μάλιστα ποιουμένῳ τὴν πρόνοιαν. ἐγὼ 
γὰρ ἐλάττωμα ἂν ἡγησάμην, εἰ μὴ τοιοῦτος εἴην κἀκείνῳ δ᾽ 
αὖ, εἰ στρατηγοῦ ποιεῖν ἐβούλετο πρᾶγμα, τότ᾽ ἄν με λοιδορεῖν 
ἐχρῆν, ὅτε μὴ οὕτω τοῖς ἀνὰ χεῖρας ἑώρα με πράγμασι προσιόντα. 





Ccnlis, velut oae nuptae posito flammeolo, possunt eandem ob causam 
i. juste itaque Cantacozenus crimen mendacii 
rationem 





. Immo 
Iste antem, si id quod ünperatoris erat facere voluisset, tunc mihi debuit 
Cmriiari, cum videbat me non aggredi ea, quae exsequi tam facile et 


668 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6551 Ἐμὲ δ᾽ ἐχωῶνο μάλιστα πάντων ἐπαίρει ϑαυμάζειν ἐκείνου, πῶς 
τὰ lg re) ἐπείγεται δρᾷν, οἷς ὀνειδίζων ἐκτόπως ἐμοὶ λοιδορεῖται, 

ὙΠ γὴν βαρβαρικήν φημι καὶ ἀλλόφυλον συμμαχίαν. εἰ γὰρ ἐν do 
τρίοις πταίσμασιν ἰδίαν ἀσφάλειαν ἐγκωμίων αὐτὸς ἱπορίσατο 
καὶ τῷ ὄντι τά μοι πεπραγμένα μεμίσηκε, ποθεῖν οὐχ ἐχρῆν, 5 
οὐδὲ μιμεῖσϑαι. τὸ γὰρ μιμεῖσϑαι φιλοῦντός στιν, οὐ μισοῦν-- 
Toc, καὶ ϑαυμάζοντος μᾶλλον ἢ ψέγοντος. ejórig γὰρ ἃ μισεῖ 

Β δρᾷν ἐκ ψυχῆς ἐπείγεται, τοῦ βιαζομένου παντὸς ἐκ ποδῶν ἵστα-- 
μένου. εἰ δὲ᾽ γλώττῃ μὲν λοιδορεῖται τούτοις οἷς ἐμὲ πράττοντα 
βλέπει, ἔργοις δ᾽ οὐχ ὅπως οὐκ ἀποσπεύδει τὴν μίμησιν, ἀλλὰ τὸ 
καὶ προσεπιδαψιλεύεται, δῆλον ὡς οὐχ ὅτι μισῶν λοιδορεῖται, 
ἀλλ᾽ ὅτι μὴ πρῶτος αὐτὸς ἐπεπράχει δυσχεραίνει" ὥστε δυοῖν 

εἰ ὅπότερον καϑ' ἑτέρου ψηφισϑείη, καὶ ϑατέρῳ τοῦτο δικαίως 
ἀχολουϑήσῃ, καὶ ὁμοίως ἀμφοτέροις ἢ τὰ τῆς ἐπιτιμήσεως ἢ τὰ 

Οτῆς συγγνώμης ἐφ᾽ ὁμοίοις τοῖς πράγμασιν ἕψεται." (Β.) "Exei- 15 
voc μὲν οὖν ταῦτ᾽ ἔλεξε, σφόδρα τῆς ἑαυτοῦ καταψευδόμενος 
φύσεως, καὶ πιϑανότητι γλώττης τὴν τῶν πραγμάτων ὑποκλέ- 
πτων ἀλήϑειαν. ἔϑος γὰρ αὐτῷ διηνεκὲς τουτὶ, καὶ πολλάχις 
τούτῳ περιφανῶς ἐνεκαλλωπίσατο, ἕτερα μὲν τῇ γλώττῃ προφέ- 
guy, ἕτερα δ᾽ ἐν τῇ διανοίᾳ καλύπτειν, καὶ μαχομένην du-90 

Ῥανύειν τῇ γλώττῃ τῶν λογισμῶν τὴν μελέτην. πολλὰ μὲν οὖν κἀν- 
ταῦϑα τῇ γλώττῃ ϑρασυνόμενος τοῖς ἔργοις ἠλέγχετο. αὐτὸς 
μὲν γὰρ διὰ dog ἐν Θεσσαλονίκῃ παρέμεινε" τὴν δὲ στρατιὰν 


18. τοῦτο εἰ ἀχολουϑήσῃ em. Boiv. pro τούτῳ et ἀχολουϑηϑήσῃ. 





promptam esset Tam vero eum ut mirer hoc maxime inducor, quod ea fa- 
Cere molitur, quae mihi ut probra insolenter obiicit: armorum dico cum 
barbaris et alienigenis societatem. Nam si in alienis ruinis laudum sua- 
rum stabilitatem collocavit, et revera odio illi sunt ea quae gessi, affectare 
atque imitari baud oportebat. lmitari quippe amantis est, non aversantis, ^ 
et eius magis qui admiretur, quam eius qui vituperet. Nemo enim quas 
res odit, eas vere et ex animo, cum omnie vis abest, facere studet. Quod 
εἰ ea, quae per me fieri videt, lingua quidem ille criminatur, re autem ipsa 
mon solum non abhorret ab imitando, sed et insuper cumulum addit: evi- 
dens est eum, non vs oderit, criminari; sed quia primus haud fecerit, 
ideo moleste ferre. "Utracunque igitur ia unum e nol ex lata fa 

in alterum etiam merito cadat necesse est, et ex similibus factis ilem. 
utrinque consequi reprehensionem aut veniam." (IL) Haec sunt, quae ille 
dixit, de sua indole admodum mei c sermonis probabilitate rerum ve- 
ritatem obscurans. Mos enim bic illi perpetuus fuit: eoque se palam saepe 
tanquem ornamento aliquo venditavit, quod aliud ore prononciaret, eliud 
án animo occultum haberet, et pugnare cum lingua consilia eius et cogita- 
tiones appareret. Multam igitur tum quoque audaciam verbis professus 
factis redarguebatur. Nam ipse quidem "Thessalonicae mansit prae metu: 











HISTORIAE BYZANTINAE XIII. 9. 669 


τῶν ἐπισήμων ἑνὶ παραδοὺς ἐπὶ Βέῤῥοιαν ἔπεμψε, παραγγείλας A.C. 1843 
ἄχρι τριῶν ἐκεῖ παραδείξαντας ἑαυτοὺς ἡμερῶν τὴν ταχίστην To. Pa- 
ἐπανιέναι. οὐ γὰρ δράσοντάς τι γενναῖον σφᾶς ἐπεπόμφει" τῶν 
γὰρ ἀμηχάνων ἕν ἐδόχει τοῦτ᾽ αὐτῷ ἀλλ᾽ ὅσον μὴ φωραϑῆναι 
5rjv τούτου δειλίαν τοῖς πλείστοις. τόῦ γάρ τοι ϑράσους ἀνδρίᾳ Ε 
καὶ τύλμῃ πολεμικῇ συνοικεῖν οὐδαμῇ δυναμένου, πῶς ἂν αὖ- 
τὸς, μακρὸν μὲν ἐν τῇ γλώττῃ τὸ ϑρᾶσος ἔχων, μακροτέραν 
δ᾽ ἐν τῇ ψυχῇ τὴν δειλίαν, γεγυμνωμένοις ξίφεσιν ἢ αὐτός no9^ 
ὁμιλήσειεν, ἢ πείσειεν ἄλλους; ϑᾶττον μεντἂν τοῦ σώματος 
Ἰοἀποῤῥηγνυμένην ϑεάσαιτο τὴν ψυχὴν, ἢ συῤῥηγνυμένου πολέμου 
πάταγον ὕπλων ἀκούσειεν. — (I.) "End τοίνυν πεπαῤῥησιασμένῃ 
μάχῃ τὸν πολέμιον οὐκ ἐνῆν κατεργάσασϑαι, πρὸς τὰς ἐν κρυφῇ 
συνήϑεις αὖϑις ἔβλεψε μηχανὰς καὶ τοὺς λαϑραίους δόλους. 
χἀπειδή γε ἠκηκύει τὴν βασιλέως οἰχίαν εἶναι παρὰ τὸ τεῖχος τῆς 
15πόλεως ἔνδον " ἀφ᾽ ἧς ἐξιόντα τὸν βασιλέα περὶ μέσας που νύκτας 
μεμονωμένον τε xal ἀφύλαχτον ὡς τὰ πολλὰ περισχοπεῖν ἐκ 
τῶν ἐπάλξεων, εἰ ἐπίοιεν ἔξωθεν ai τῶν ἀντιπάλων δυνάμεις xol P.418 
ὅπως ἂν ἐγρηγόρσεως ἔχοιεν οἱ τὴν πόλιν ἔνδοϑεν φρουροῦντες, 
ὅσοι τε τὰς κατὰ μέσην τὴν πόλιν ἔνοπλοι περιἤεσαν ἀγυιὰς καὶ ν. 8389 
30000: πάντα πύργον καὶ πᾶν ἡμιπύργιον διαλαγχάνοντες φωναῖς 
ἀλλεπαλλήλοις τὰ νυχτερινὰ παρεμετροῦντο διαστήματα" πολλοῦ 
τινος ἐπρίατο μισϑοῦ τῶν εὐφυῶς ἐχόντων τῆς τοξικῆς ἀσκήσεως 
ἕνα τινὰ, καὶ τοῦτον εἷς Βέῤῥοιαν πέμψας κατὰ τὸ λεληϑὸς 


4. μὴ Βοῖν. pro μοι. 


exercitum antem nii ex ρεϊπιοεῖδαο connieson Berrhoesm nist; praecepit 
que, postquam se illic Se dies ostentassent, ut redirent quam celer- 
rime. Non enim ut aliquid praeclari facerent, eos mi: 
modo fieri id posse existimabat; sed ut ne ἃ plerisque 
prehenderetur. ero si nulla esse potest arrogantiae cum fortitudine 
et bellica magnanimitate societas; quomodo ille, cui tantui lingua arro- 
iae erat, in animo autem timiditatis multo plus, nudatis ensibus aut 
3pse interfuisset, aut aliis ut interessent pérsuasisset ἢ Citius profecto erum- 
" "disset, quam in belli conflictu sonitum audiisset 
"ur aperto Marte hostem profligare haud poterat, 
15 artes et obscuros dolos respexit, Et cum au- 
1 juxta muros sitam in urbe esse, eaque solitam 
10ctes solum, ac plerumque incustoditum , ut cir- 
lis, exploraretque, num extrinsecus hostiom co- 
gilantia urbem intus custodirent si i, qui per 
mbulabant et vias circumibant, sive ii, qui tur- 
am sortiti, crebris clamoribus sese mutuo com- 
illa metiebantur; magna mercede quendam con- 
m habent ad tractandum arcum dexteritatem, et 






serat; qui nullo 
imiditas eius de- 





670 NICEPHORI GREGORAE 


4. M. 6851 παρήγγειλε νύχτωρ Myra τῆς οἰχίας τὸν βασιλέα καιρίαν βαλεῖν 
inii pr τοῦ τείχους, xul παραχρῆμα σχοίνῳ διὰ τῶν ἐπάλξεων duxnt- 
σόντα πρὸς τὸ στρατόπεδον ἀπαϑῆ τὴν σωτηρίαν πορίσασϑαι. 
τῆς τοίνυν ὥρας ἐληλυϑυίας, àv fj τὸν βασιλέα τῷ εἰωϑότι χρῆ-- 
σϑαι γέγονε περιπάτῳ παρὰ τὸ τεῖχος τῆς πόλεως, τρὶς μὲν εὐ- 5 
ϑὺς ὃ τοξότης ἐκεῖνος ἐτείνετο τὸ τόξον" τρὶς δ᾽ ἀτυχῶν περὶ 
τὴν ἀποστολὴν τοῦ βέλους ἠσϑάνετο, νάρχης οἱονεί τινος ἐμπε- 
Οδούσης παραχρῆμα τὴν χεῖρα καὶ κατὰ γῆς νεκρὸν τὸ βέλος 
ῥιπτούσης. τῆς μέντοι τοῦ τόξου νευρᾶς ἐν τῇ τρίτῃ ῥαγείσης 
πείρᾳ, ἐκπλήξει καὶ δέει ληφϑέντα τὸν ἄνϑρωπον ἅμα ἕῳ προσ- 10 
“ἔναι τε τῷ βασιλεῖ καὶ τόν τε δόλον ἐξαγγεῖλαι περιπαϑῶς 
καὶ ὃ περὶ τὴν τάσιν τοῦ τόξου συμπέπτωκε τέρας. αὐτὸς μὲν 
οὖν συγγνώμης τυχὼν ἐπορεύετο. (4.) 'O δ᾽ 1Mnóxavxoc, ὁρῶν 
Do ταχεῖαν ἰοῦσαν τὴν ἐκ τῶν Τριβαλλῶν αὐτῷ σύμμαχον δύνα- 
μιν, ἠρέμα πρὸς ἀπογνώσεις ἐχώρει τῇ γνώμῃ. ἐδεδδε γὰρ, μὴ 15 
αἰφνίδιον ὃ βασιλεὺς τὰ Θετταλικὰ μεταπεμψάμενος ὅπλα πρὸς 
τοὺς ἐσχάτους ὥσῃ κινδύνους αὐτοῦ τὰ στρατεύματα. οὐ μετὰ 
πολλὰς οὖν ἐκεῖϑεν τὰς ἡμέρας ἀναζευγνύειν ἐκέλευε τά τε ἄλλα 
καὶ μάλισϑ᾽ ὅτι καὶ φήμη πάντας ἄρτι ἐπεπορεύετο, τὴν τοῦ 
ἘΠΕερσικοῦ στόλου βαρεῖαν διαγγέλλουσα ἔφοδον, ἣν καὶ παντὸς 30 
ἐνόμιζε ϑανάτου φοβερωτέραν. διὸ καὶ κομιδῇ βραχείας τῇ Θεσ-- 
σαλονίκῃ ἐνδιατετριφὼς καὶ αὐτὸς ἡμέρας ᾧχετο σὺν ὀλίγαις 
ναυσὶν ἀποπλεύσας, καὶ ταύταις ταχυναυτούσαις ὡς μάλιστα. 
ὑπωπτευχὼς γὰρ ἦν, καὶ μάλα κατὰ σχοπὸν, ὡς αἰσϑήσεως 


eum Berrhoeam clanculum misit, praecepitque, ut cum domo egressurus 
esset nocta imperator, ei mortiferum vulnus infligeret; ac statim propugna- 
culis lapsus funem ad castra illaesus ac salvus sese reciperet. 
itaque advenisset hora, atque imperator solitam iuxta moenia ambulationem. 
npe ter statim. ssgittarius arcum tetendit; ter sensit in iaculando 
aberrasse se, cum illico manus quasi quodam torpore obriguisset te- 
lumque in terram velut mortuum proiecisset. Ferunt autem cum tertio ex- 
periretur, ruptum arcus nervum ; stupore deindeac meta correptum homi- 
nem ad imperatorem primo mane accessisse, dolumque ei cum magna animi 
commotione patefecisse, et quod acciderat in tendendo arcu prodigium. Ipse 
itaque impetrata venia abiit. (IV.) Apocaucus vero, cum videret non con- 
tinuo adesse sibi auxiliares a "Triballis copias, paulatim ad desperationem. 
snimo vergebat. Verebatur enim, ne statim imperator accitis Thessalorum 
armis in extremum discrimén adduceret ipsius exercitum. Non multis itaque 
* ' post diebus castra moveri iussit, tom ob alia, tum maxime quia recens ad 
omnes fama pervenerat, infestissimum nuncians Persicae classis adventum, 
quem ille peius letho extimescebat. — Perpaucii itur et ipse diebus 'Thes- 
salonicae consumptis, pauculis cum navibus, et illis quidem expeditissimis, 
jn altum delatus abiit. Etenim suspicatus erat, optima certe coniectura; 








HISTORIAE BYZANTINAE XIII. 10. 671 


qeouárzc ἀνὰ τὴν πόλιν τοῦ φόβου τε xol τῆς ye τοῦ δρασμοῦ A.C. 1843 


μελέτης, δυοῖν ἕψεται ϑάτερον" ἢ γὰρ καϑέξειν αὐτὸν τοὺ αν δ 


Θισσαλονεκέας ἐπίχουρόν τε καὶ κοινωνὸν τῆς προσδοχωμένης Β' 
πολιορχίαξ, ἢ βιάσασϑαι συναποπλεῖν αὐτῷ τάς τε τριήρεις πά- 
ὅσας καὶ ἅμα τὴν σύν γε αὐτῷ ναυστολήσασαν Περσικὴν δύνα-- 
μιν μεϑ᾽ ὁμοίας τῆς γνώμης" ὃ μεῖζον τῶν ἄλλων ἐνόμιζεν εἶναι 
καχῶν ἑαυτῷ, καὶ κινδύνων μειζόγων μεστόν. τό,τε γὰρ πλῆ-: 
Sog ἐν ταῖς φυγαῖς ἐμπόδιον οὐ μικρόν" xal πρός γε τὸ δύ- 
vagi» ἀλλόφυλον ἑπομένην ἔχειν, φεύγοντα δύναμιν ἄλλην, 


Ἰοὐχϑρὼν μὲν αὐτῷ, φίλην δὲ καὶ ὁμόφυλον ταῖς ἑπομέναις αὐτῷ Ρ.419 


Περσικαῖς ταύταις ναυσὶν, ὅμοιον ἐλογίζετο, ὥσπερ ἂν εἴ τις 
τὸν ἔξωθεν ἀνασοβεῖν τῆς οἰχίας ἐπειγόμενος ᾿μπρησμὸν ἔνδοϑεν 
ἑχὼν αὐτὴν ὑφῆπτεν αὐτὸς, σπουδαιοτέραν τινὰ τὴν ἐπικουρίαν 
οὕτω πως τἀλλοτρίῳ πυρὶ μηχανώμενος, ταῦτ᾽ οὖν ἅπαντ᾽ ἐν 
Ἰδνῷ συλλαβὼν ᾧχετο λάϑρα φυγὼν, ὡς ἡμῖν γε δεδήλωται. 
(Ε) Ὅσαι μὲν οὖν ἁρπαγαί τε καὶ ἀνδραποδισμοὶ τοῖς ivano-B 
λειφϑεῖσιν ἐγίνοντο Πέρσαις ἐκεῖ κατὰ τῶν εὐσεβῶν, καὶ ὅσαι 
κατὰ τῶν ἱερῶν ἀτοπίαι κατὰ τὸ ἀφειδὲς ἐτολμῶντο, ῥᾷδιον 
oix ἂν εἴη διεξιέναι, βουλομένοις ἐφ᾽ ἕτερα τρέπειν τοῦ λόγου 
Ὡτὸν δρόμον ἡμῖν. ἴσασι δ᾽ οὖν οἱ παϑόντες, καὶ ὅσοι τῶν τοιού- 
τῶν οὐ μάλα πεφύκασιν ἀδαεῖς ἀποσυλᾷν εἰκασμοὺς κἀξ ὧν γε 


Pa- 


τεϑέανται ξυμβάλλειν xal ἃ μὴ τεϑέανται, v.3to 


4. Βραχεῖαι παρῆλϑον ἡμέραι καὶ 4j ναυτικὴ τῶν IItgoüv C 
4. βιάσασϑαι positum est pro βιάσεσθαι, ut observat Boiv. 


εἰ semel timere eum ac fugam meditari sensiseent ii , qui in urbe erant, duo- 
Tm alterum eventurum esse: aut enim ipsum a 'Thessalonicensibus reten- 
tam iri, propulsatorem ac participem faturum imminentis obsidionis, aut 
€tm eo coactum iri migrare tum omnes triremes, tum illam Persarum clas- 
ven, quae ipsum sequuía erat eodem consilio: quod quidem malorum omn- 
"wa gravissimum ducebat sibi, et maximis periculis plenum. Nam et mul- 
est haud mediocre, et praeterea classem exter- 
᾿ classem fugeret, sibi quidem inimicam, ami- 
abebat Persarum classi, atque eiusdem gentis; 
atur, ut si quis festinans arcere sedibus exter- 
:rorsum sciens ac prudens Incenderet , isto vi- 
remedio adversus externum ignem excogitato. 
complexus clam, ut. diximus, aufugit. (V.) At 
gnenti sint in  Carstianos, san. iripiendo, 
ligendo, qua audacis et quam iperanter 
V fuerit nobis commemorare, orationis nostrae 
us. Norunt certe ii, qui passi sunt, et quicun- 
"m rudes, ut coniecturam de iis capere, atque 

non viderint colligere haud fosa 
lectis uavales Persarum copiae advectae sunt, 





672 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6851 κατέπλευσε δύναμις, ἐς ἔγγιστα διακοσίων νεῶν ἀναφερομένη τὸ 
1 πλήρωμα καὶ ναύαρχον ἔχουσα τὸν τῆς «Δυδίας σατράπην 
Iduojg: ὃς οὐκ εἰς τὸ τῶν Θεσσαλονικέων ἐπένειον κατᾶραι τὸν 
στόλον ἀφῆκεν, ἀλλ᾽ ἴδιον αὐτὸς ἐποιήσατο ναύσταϑμον, στα- 
δίους Θεσσαλονίκης ἀπέχον οὐχ ἧττον ἑξήκοντα. οὐ μὴν τοσαύ- 5 
τας ἔχων τῆς ᾿Ασίας ἐξέπλευσεν" ἀλλὰ τριακοσίαις μὲν ταῖς πά- 
Dong ἀνήχϑη" vavuyla δὲ χρησάμενος κατὰ τὸν ἀνάπλουν, ἀγριω- 
τέρων τῶν ἀπαρκτίων τηνικαῦτα ῥευσάντων πγευμάτων, αὐτὸς 
μὲν σὺν ταῖς εἰρημένας ἐκτοπισϑεὶς ἄκων εἰς Εὔβοιαν ἐξώκειλε, 
καὶ ταύταις ἀπ᾿ ἀλλήλων ὡς τὰ πολλὰ διεσκεδασμέναις " αἱ δ᾽ 10 
ἄλλαι κατ᾽ ἄλλα μέρη διεσώθησαν τῆς Εὐρώπης, ὅσαι μήτ᾽ ἐν 
P.4?0raig ἀκταῖς συνετρίβησαν, μήτε κύμασι διαναυμαχήσασαι κα- 
τηνέχϑησαν αὕτανδροι. βουλευομένου δ᾽ ἐκεῖϑεν ἐπὶ συχναῖς ἡμέ. 
ραις ἐξ Εὐβοίας πεζῇ διὰ Θετταλίας ἱέναι ἐς Βέῤῥοιαν, αὐτόϑε 
τὰς ναῦς καταφλέξαντα πρότερον, ἐῤῥάϊσε μὲν 7j τῶν κυμάτων 15 
ὥβρις ὄψέ' μαλακώτερον δ᾽ ἐξ ἀπογείων προσβαλεῖν ἤρξατο τως 
ἱστίοις τὸ πγεῦμα. ὅϑεν καὶ ἄραντες ἐχεῖϑεν ἠϑροίσϑησαν ἐς 
ὃν δεδηλώκαμεν ναύσταϑμον, τῆς Θεσσαλονικέων πόλεως &y- 
Βζιστα. (B.) Οἱ μὲν οὖν πλείους, τὴν ἱκανὴν ἀπολιπόντες φρου- 
Qà» ταῖς ναυσὶν, ἐπὶ λείαν εὐθὺς ὥρμησαν, καὶ τὰ πλείῳ τῶν 90 
Τριβαλλοῖς ὑπεικόντων χωρίων ἐκάκωσαν μάλιστα, ἀνθρώπους 
καὶ βοσκήματα συναρπάζοντες ἐξ ἀγρῶν, καὶ οἰκίας πυρπολοῦν- 
τες, καὶ πολλοῖς τὸν πολέμιον σίδηρον καταφέροντες ἀναντμγώ- 
γιστον. τῷ γε μὴν ναυάρχῳ τοῦ στόλου xard χώραν μείναντι 


5. ἀπέχον em. Boiv. pro ἀπέχων. 


quam proxime ducentarum navium numerum explentes, duce Amurio, Lydiae 
satrapa: qoi classem suam non ad "Thessalonicensem portum appulit, sed 
propriam sibi ipse stationem paravit, non minus sezaginta stadiis ἃ Thes- 

nica distzntem. Atqui ille cum Asia decederet, non cum eo navium 
mumero, sed cum tótis trecentis solverat. Facto autem inter navigandum 
naufragio, cum asperiores ab Arcto aurae ingruissent, ipse quidem in Eu- 
boeam vi abreptus erat cum illis, quas dixi, navibus, iisque maxima ex parte 
ab invicem dispersis. Aliae vero ad alius Europae oras salvae evaserant, 
exceptis iis, quae aut in littora illizerant , aut iniquis Suctibua conflictatae 
ipsis cum omnibus demersae fuerant. Cumque ille multos dies deliberas- 
get, an ex Euboce per Thesmiium pedesti itinere, navibus anto incensi 
Berrhoeam sibi eundum foret, deferbuerat tandem fluctuum insolentia, coe- 
peratque aura clementior velis adspirare a terra. Inde itaque cum solvis- 
sent, ad eam, quam diximus, stationem convenerant proxime Thessalonicam. 
(IL) Relicto igitur praesidio, quantum ad custodienda naves satis erat, ad 
prieden, satin, bons pars egreaii sunt, et pleraque Triballorum Jditionia 
oca maxime affüixerunt, homines ac pecora ex agris abigentes, atque etiam 
multis gladium hostilem impune inteniantes. Cum autem ibi Peraicao clas- 


HISTORIAE BYZANTINAE XIIL 10. 678 


fat μετὰ βραχὺ xal ὃ βασιλεὺς ἐκ Βεῤῥοίας, τῶν ἐκεῖ πραγμάτων A. C. 4943 
ἐπίτροπον τὸν υἱὸν καταλελοιπὼς Μανουήλ" ὃς ἄρτι xu? jja- pe 9n 
χίαν τὸν ἔφηβον παραλλάττων, καὶ μήπω μηδὲ τὸν πρῶτον ἀν-Ο 
ϑήσας ἴουλον ἐν ταῖς παρειαῖς, πρεσβυτιχὴν ἐν τῇ ψυχῇ τὴν σύ- 
δνεσιν ἔβοσκε καὶ ἅμα τῷ πατρὶ πρὸς ταῖς ὑπερορίοις καὶ ὑπαί- 
See στρατοπεδείαις μαχρὰ συγχαχοπαϑήσας πρὸς λαμπρὰνΎ.841 
τῆς στρατηγιχῆς ἐμπειρίας γεγύμναστα ἄσκησιν" xal δι᾿ αὐτό γέ 
τοι τουτὶ τὴν τῆς τοιαύτης πόλεως ὃ βασιλεὺς καὶ πατὴρ' ἐπεπι- 
στεύχει ἐπιτροπὴν, ἢ κρηπὶς καὶ ῥίζα téug αὐτῷ τῆς ἐκ τῶν χει- Ὁ 
Ἰορόνων ἐς τὰς βελτίους τύχας κατέστη μεταβολῆς. οὕτω τοίνυν 
ἀἄϑὼν ἐκ Πεῤῥοίας ὃ βασιλεὺς, καὶ ἀμφὶ τοὺς τῆς Θεσσαλονίκης 
ἀγροὺς τῷ τῆς Περσικῆς δυνάμεως ἐντετυχηκὼς ἡγεμόνι» καὶ 
ἀσπασάμενος τὰ εἰκότα, περὶ τῶν πρακτέων ἄμφω κατὰ σφᾶς 
ἐβουλεύοντο.  (T.) Toig γε μὴν Θεσσαλονικεῦσι, τειχῶν ἐντὸς 
᾿όσυγχλεισϑεῖσι μετὰ τῶν ποιμνίων καὶ βουκολίων, αὐτοῖς τε ἐστε- 
τοχωρεῖτο τὰ ἐπιτήδεια καὶ τοῖς ἀλόγοις ζώοις χιλὸς οὐχ ἦν" GE 
δὴ καὶ χαϑ᾽ ἡμέραν ἄλλα ἐπ᾽ ἄλλοις ἔπιπτον, καὶ τὸ ἐντεῦϑεν 
δυσῶδες νοσεῖν παρεσχεύαζε τὸν ἀέρα" ὑφ᾽ ὧν ἀχϑομένοις συνέ- 
βώνε στασιάζειν λαμπρῶς τοῖς πολίταις. οἷς μὲν γὰρ κτήσεις 
ficu» ἀγρῶν, ἄχϑεσϑαι ἐνῆν, τῶν ἀγρῶν δῃουμένων᾽ οἷς δ᾽ 
ἀγέλαι ποιμνίων, καὶ ζεύγη βοῶν, καὶ ὁπόσα τῶν ἀχϑοφόρων 
. ζώων, ἀνιᾶσϑαι συνέβαινε καὶ αὐτοῖς, αὐτά τε ϑεωμένοις εἰκῆ 
φϑειρόμενα καὶ ἀϑρόὰς τὰς ἐπ᾽ αὐτοῖς ἐλπίδας ϑνησχούσας 
αὐτῶν, οἷς δ᾽ ἡλικιῶτις ἤν ἡ πενία καὶ τὸ κοῦφον τοῦ βίου τὸ 


* 10. μεταβολῆς Βοῖν. pro μεταβολή. 


εἰν dux subetitisset, venit ad eum paulo post et imperator Berrhoea egres- 
ται, mandata Manueli filio rerum administratione. Qui cum aetate vix ephe- 
bun excederet, nec dum malae prima lanugine forerent, senilem in animo 
Mebat prudentiam, et simul cum patre longinquae ac subdialis militiae mala 
din us praeclaro usu ad imperandi disciplinam exercitatus erat; at- 
Sue οὐ id ipsum ei imperator ac patay illius urbis regimen crediderat, quae 
ips hactenus fundamentum ac radix fuerat fortunae in melius mu: 
Cua itaque inde excessisset imperator, et circa Thessalonicae campos Per- 
διὰ exercitus ducem offendisset, eumque ut par erat salutasset, ambo quid 
opus foret inter se deliberarunt. (111.} 'Thessalonicenses autem, cum 
regibus atque armentis intra muros conclusi, et ipel rerum necessariarum 
Pexria laborabant, et bestiis deerat, quo alerentur. Quae cum frequentes 
φοθάϊο caderent, et teter inde odor aérem-corrupisset, hinc factum est, ut. 
n id cives aegre ferrent, aperta seditio oriretur. Quibus enim ruri pos- 
*tHiones erant, iis agros vastari grave erat. Bed et qui pecudum greges, 
*t lom iuga , et iumenta alia quaclibet habebant, ii quoque molestia affi- 
r, cum et illarum rerum iacere confusam stragem, et suas de illis 
"f** ima] omnes intermori viderent. , Quibus autem coaeva paupertas ino- 








674 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6851 μὴ βουλόμενον ἰσχυρῶς ἀμάστιξε τῆς ψυχῆς, τούτοις δ᾽ ἔφεσις 
γεωτέρων συνήχμαζε ταραχῶν καὶ ϑορύβων, καὶ κατὰ τῶν πλου-- 
ada 1j βασκανία τῶν ὀφϑαλμῶν ἐτείνετο, xal τὸ μανικὸν ἠσκεῖτα 
σφόδρα τῆς γνώμης. (4.) Τούτων δ᾽ οὕτως διῃρημένων δι- 
πλῇ, καὶ τρίτη μοῖρά τις αὐτοῖς ἐπεφύετο συρφετώδης, δικαιο- 5 

Ῥι (ει σύνης πέρι καὶ ἀδικίας οὐδὲν ἐπαίουσα, ἀλλ᾽ ἀγομένη ῥᾳδίως 
καϑάπερ ὅπλον τοῖς ἄγειν ἐϑέλουσιν, ὅποι τὸ αὔϑαδες ὑφηγεῖται 
τῆς γνώμης, ἐπὶ πονήρῳ τῶν φϑονουμένων. οὔτε γὰρ αὐτονομίᾳ 
δουλεύειν οἶδεν ὃ δῆμος οὗτος, οὔτε νόμοις ἀνδρῶν παλαιῶν, τὸ 
ζῇν ἐν ταῖς βίβλοις ἐχόντων, κἀκεῖϑεν τὰ πολιτικὰ ῥυθμιζόντων 10 
πράγματα, καὶ τοῖς τῶν ἀτόπων κινήμασιν ἕξεων πρὸς τὸ eU- 

Βδώωμον νομοϑετούντων ἀεί" ἀλλ᾽, ὥσπερ ϑαλάττης κύματα πᾶ- 
σιν ἀγριαίνουσι πνεύμασιν εὐχερῶς ὑπείκοντα τὰς δυστυχεῖς κα- 
ταδύουσι τῶν ὁλκάδων αὐτάνδρους, οὕτως οὗτοι τὰς τῶν εὖδαι-- 
μόνων οἰχίας ἐκ βάϑρων ἀνατρέποντες τὸ πολέμιον ἀκρατῶς 15 
κατὰ τῆς τῶν ἀϑλίων κεφαλῆς ἐπιφέρουσι ξίφος ἀφειδῶς καὶ ξύν 
γε λόγῳ οὐδενί, (E) Πεπλασμένης οὖν ἀρτίως εἰς τὸν δῆμον 
ῥνείσης φήμης, ὡς τοῖς πλούτῳ καὶ ἀγροῖς καὶ βοσκήμασι βρί- 

Οϑουσιν ἀναπετάσαι τὰς τῆς πόλεως πύλας κρύφα μελετηϑείη 
τῷ βασιλεῖ Κανταχουζηνῷ τὴν ζημίαν οὐ φέρουσιν, - εἰς évrína- 90 
λον ἔστησαν μοῖραν οἱ πλούτου καὶ δόξης ἐφιέμενοι πένητες, καὶ 
τὴν ἀνάῤῥησιν τοῦ ὀνόματος τοῦ βασιλέως Ἰωάννου τοῦ Παλαιο-- 
λόγου μετὰ τῆς μητρὸς ἐπὶ μέσης τε διαῤῥήδην ὕμνουν τῆς πό- 
λεως καὶ ἅμα Ζηλωτὰς σφᾶς αὐτοὺς ἐπωνόμαζον, ὀνόμασι 


lewerat, angusta re animum acribus stimulis urgente, ii turbarum et tumul- 
tuum movorum cupiditate fervebant, et oculorum malignitatem in divitea. 
intendebant, et furorem animi sui gestiebant exercere. (IV.) His ita bi- 
fariam divisis, etam tertia quaedam factio accessit, plebis colluvies, quae 
de iure aut iniuria nibil quidquam audit; sed facile tanquam instrumentam 
8 quelibet volente trahitur, quocunque animi praeit pervicacia, in Em 
diem eorum quibus invidetur. Neque enim eiusmodi homines suam libidi- 
mem dominam ferre possunt, neque constitutas ab antiquis leges; qui vi- 
tam in libris perpetuam habent, atque Inde respublicas ordinando et pra- 
vorum affectuum motus corrigendo hominum felicitati semper consulunt: 
sed, veluti maris fluctus cuilibet vento saevienti facile obsequentes infelicia 
mavigia ipsis cum hominibus mergunt, sic isti divitom domos funditus ever- 
tentes hostilem gladium in miserorum caput foede εἰ impotenter sine ulla ra- 
one incatiunt.(V.) Cum itaque fama recens conficta ad populum menas- 
set, eos qui opibus δέ agris et re pecuaria abundarent, damnorum impa- 
tientes, decrevisse clam urbis portas imperatori Cantacuzeno aperire, ii 
pauperes, qui opum et. gloriae appetentes erant, ex adverso insurrexerunt, 
et tam loannis Palaeologi imperatoris quam illius matris nomen in media 
urbe clare et aperte celebrarunt, iidemque se Zelotas nuncuparunt, apecio- 


HISTORIAE BYZANTINAE XIII. 10. 615 


χρηστοῖς τὴν τῆς xaxlac ὑπόϑεσιν περιπέττοντες, xol τὸν δῆμον AC. 1848. 
εἰς συμμαχίαν ἐκάλουν, κερδῶν ἑτοίμων ἐλπίσι τοὺς σφῶν 9v. 1o Pro 
μοὺς παραϑήγοντες. (ς΄.) Οὕτω δὴ οὖν ὥσπερ βιαίου xara-D 
σχήψαντος πνεύματος εἷς τὴν πόλιν, ϑόρυβος ἀνὰ πάντας δη- 
5μότας ἐπεχωρίαζεν ἄτακτος, καὶ πάντες ἀϑρόοι τῶν οἰκιῶν εὐθὺς 
ἐξεχέοντο, καὶ τῶν ἔξωθεν πολεμίων αὐτοὶ πιχρότεροι τοῖς πλου- 
σίοις ἐγίνοντο, τόν τε ἐν ταῖς οἰκίαις πλοῦτον ἅρπαγμα λῃστρι- 
x» χαϑιστάμενοι καὶ αὐτῶν ὅσοις ἐνετύγχανον ἀφειδῶς áno-E 
σφάττοντες, καὶ πολιτιχῶν. αἱμάτων χρατῆρας κενοῦντες ἐν ταῖς 
Ἰθπλατείαις τῆς πόλεως. τό γε μὴν ἔκκριτον, καὶ ὅσον τῆς πόλεως V.942 
ὄψις ἐπῆρχεν, εἷς τοῦτο κακοδαιμονίας ἤλάϑη διά γε δὴ τὸ τῆς 
οὐσίας εὔδαιμον. τούτων δ᾽ οἱ μὲν ϑανάτου δίχην ἔδοσαν αὖ- 
ϑημερὸν ταῖς τῆς δημοτικῆς παρανοίας ὁρμαῖς - ὧν δ᾽ ἐν jmo- 
ψίαις ἔτι τὸ τῆς τύχης ἔκειτο μέλλον (πλείους δ᾽ εἶναι τῶν £a 
Ἰδλωχότων συνέπιπτεν σφᾶς), τούτοις δ᾽ ἐσχυϑρωπακόσιν ἐνῆν ol- Ἐ 
χουρεῖν, φυλαττομένοις ὡς τὰ πολλὰ τό γ᾽ ἐν ἀγοραῖς καὶ ϑεώ- 
τροῖς παῤῥησιάζεσϑαι. (Z.) Καὶ τάχ᾽ ἂν ἐτεϑνήχεσαν ὑπὸ δέους, 
εἰ μή τινὲς ἐκ βασιλέως ἔξωθεν ἐλπίδες εἰσπορευόμεναί πως ἀνεῤ-- 
ῥώννυόν τὲ πρὸς τὸ εὔψυχον καὶ τὸ λογιζόμενον τῆς ψυχῆς 
ϑοχρὸς τὸ νῆφον ἀνεκαλοῦντο, μόναι γὰρ αὗται μοχϑούντων ἕω- 
φῶντο τέρπουσα τηνικαῦτα κρηπὶς λογισμῶν, καὶ πρός γεν, φρον-Ῥ. 495 
τίδων εἷς ἀπόγνωσιν ὀλισϑαίνειν κινδυνευουσῶν, πρᾶος φάναι 
καί τενος ἀπόζων εὐθυμίας ζίφυρος. εἰ γὰρ καὶ τὸ ψεῦδος ὁμό- 
στεγον ἐνίοτε φαίνονται κεχτημέναι, ἀλλ᾽ οὖν τοιαῦτά πως εἴδω- 
sis nempe nominibus malum. sitam velantes , et plebem In suxilium ad- 
yociront, parati emoloment? spe animum ilius acuemes. (Vl) Cum iglar 
ita in urbem quasi vehemens quidam ventus impetum fecisset , tumultus per 
omaem civitatem vagabatur inordinatus, et cuncti frequentes domibus sta- 
tm eiiciebantur, saeviebantque isti in divites crudelius quam ipse foris 
imminens hostis. Nam et opes, quàe in domibus essent, latronum moro di- 
Tipiebant, et quoscunque divitum offendissent, eos foedissime iugulabant, 
«tia urbis plateis civilem sanguinem large effoseque hauriebsat. Lectiainl 
eerte civium et quotquot erant in urbe conspectiores, in ea mala incide- 
Tut, eo qued bonis abundarent, Ex his porro alii statim popularis insa- 
Bie impetu poenas dederunt. Quorum autem adhuc incertum erat quae- 
Tam futura esset fortuna (etii quidem deprehensi plures erant), lis tristi- 
tm vultu praeferentibts domi manendum erat, cavendumque, ne quid in 
,fero sut theatris panlo audacius proloquereotur. (VIL) Αἱ 
metu fortassis exanimati essent, eos spes quaedam foris ab imperatore 
Miveneptes ad confidendom erexissent, eorumque iudicium ad senitatem 
TerocsPent. Eae enim solae iucundum videbantur eo tempore laborantis 
mtiogis adminiculum: atque hic lenis quasi Zephyrus eorum curas despe- 


noni proximas levabat, et quendam veluti odorem securitatis spirabat. 
Eüi enim spes illae videntur sliquando socium habere mendacium , at ea 








676 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6851 λοποιεῖν ἐπεφύκεσαν ἀεὶ xal προτυπυῦσϑαι, καϑάπερ ix. γειτό-- 
μιὰ 11. y, παριοῦσαι παρήγοροι πιπτούσαις ἐξ ἀϑυμίας ψυχαῖς, τὰς 
Βιῆς ὀρέξεως φαντασίας συλλήπτορας ἔχουσαι. ἀλλὰ τὸ μὲν ná- 
σχεῖν ἐκ διαδοχῆς συνεχῶς τοῖς ταλαιπώροις ἐλέλειπτο καὶ παρῆν' 
τὸ δὲ τῶν ἐλπίδων προμηϑὲς σκιά τις ἦν ἡδονῆς καὶ διχτύοες 5 
avvayouívg πνοή" οἷς τὸ μὲν διαῤῥεῖν ἀϑρόον ἔνεστι πάντως, 
τὸ δὲ μένειν ὅλως oix ἔνεστι. (Η.) Τῷ μὲν γὰρ τῶν Περσῶν 
ἡγεμόνι περιστρατοπεδεύειν ἐδόκει τὴν πόλιν ἔκ τε γῆς καὶ 9e- 
λάττης, καὶ ὅλον τὸ τῆς πολιορχίας ἐπάγειν ἐκ τοῦ παραχρῆμα 
Cflaiv, xal qu) τρίβειν ἡσυχῆ καϑημένους τὸν χρόνον, ἔῤγοις 10 
ἐνὸν τὰ τῆς μάχης ἐν βραχεῖ κρίνεσθαι τά τε ἄλλα καὶ uá- 
λισϑ᾽ ὅτι xal σύμμαχον συνέβαινε τῇ ἔξωϑεν ἤδη γίνεσθαι πο-- 
λιορκίᾳ καὶ τὴν ἔνδοϑεν ἀναφλεγομένην τῶν οἰκητόρων στάσιν. 
τῷ δὲ βασιλεῖ τοῦτ᾽ οὐδαμῆ συνεδόκει, τὸν μάρτυρα τιμῶντε 
Ζημήτριον" καὶ ἄλλως δ᾽ οὐκ ᾧετο χρῆναι τῆς ἰσχύος αὐτοῦ 15 
Ῥ τὴν περιουσίαν ἐκ τῆς τῶν πολιορχουμένων φαίνεσϑαι συμφορᾶς " 
ἀλλ᾽ ἀπειρηκότας ὀψὲ τοὺς στασιαστὰς τῷ τε λιμῷ καὶ τῇ τῆς 
πολιορκίας ἀνάγκῃ xa9^ ὁμολογίαν παραδώσειν σφᾶς τε αὐτοὺς 
καὶ τὴν πόλιν. (O.) Ἐπεὶ δὲ τριακονϑημέρου παρῳχηκότος ἐν-- 
ταῦϑα χρόνου τὰ κατὰ γνώμην οὐκ εὔοδα ἑωρᾶτο, τὴν μὲν ἄλ-- 90 
λην δύναμιν ἀφίησι διαπόντιον ὃ βάρβαρος οἴκαδε ἀπιέναι, τὸν 
ἀνάπλουν διὰ τῆς Θρᾳκώας χελεύσας παραλίου ποιεῖσϑαι" δε- 
Εδιὼς ἴσως μή πού τις ἔτι χρείας προϊοῦσιν ἀνάγκη τούτῳ προσγέ- 
γηται σφῶν" ἑξακισχιλίους δ᾽ ἀπολεξάμενος μόνους κατέσχε nag. 
Kal un τὰς ταῖν δὲ lume ages eut t pra ας 
speciebus nempe iis quae appetitui insunt adiuvantibus. At interim miseris 


id relinquebatur, id supererat, ut eorum mala quasi per successionem 
Spes autem illae providentes nihil aliud erant, nisi volu- 








mente obsidione fractos ex pacto 
Postquam autem triginta diebus 
haud videbantur, reliquas quidem vires mari impositas dux barbarus domum 
remittit iubetque, ut per maritimam Thraciae oram renavigent: veritus, ne 
procedente tempore aliqua necessitas incumberet, «adeoque his opus foret. 

electu autem habito, sex duntaxat hominum millia penes se retinuit. Ea 








HISTORIAE BYZANTINAE XIII. 11. 671 


ἑαυτῷ, οὖς ἐπαγόμενος ἐπ᾽ ἀτελέστοις ἀπαίροντι συναπήει ταῖς A. C. 1348 
Bio: τῷ βασιλεῖ, πολλὰ μὲν κατειρωνευόμενος τῆς αὐτοῦ περι Io 38 
τὰ ϑεῖκ δεισιδαιμονίας, πολλὰ δὲ μεμφόμενος, Ust μηδείς noz? 
οἶκτος αὐτὸν εἰσήει τῶν τὰ δεινότατα πασχόντων δι᾽ αὐτὸν ἐν τῇ 
δπόλει" ἀλλ᾽ αἶχτος οἶχτον ἀντέκρουσε μικροῦ τινος ἄξιος τὸν 
Wr γε τῷ ὠφελίμῳ πολλήν τινα τὴν ἀνάγκην ἐπιφερόμενον " dc 
εἶναί φησε τελευτᾷν εἰς τὸ προφανὲς ἀφειδὲς τὴν τοῦ οἴκτου τοῦδε 
ἐπωνυμίαν, καὶ βραχεῖαν μέν τινα τὴν τοῦ λυσιτελοῦς παρεχο- 
μένην δόκησιν, μείζονα δὲ τὴν ζημίαν εἰς τοὐμφανὲς προξενοῦσαν. 
1τ.(1) Ἑβδομαῖοι μὲν οὖν ἰόντες ἐχεῖϑεν τὰ περὶ Χριστούπολιν 
ἀπονητὶ διέβησαν στενά" κχἀχεῖϑεν αὖϑις ὡς διὰ φιλίας πορευό-Ῥ. 498 
μένοι τῶν ἐνταῦϑα διϊσταμένων ἀπεπειρῶντο πόλεων. καὶ τὸ δι 
μὲν φϑινόπωρον ἐν τούτοις ἐτελεύτα. ὃ δὲ χειμὼν τοῦ συμφυοῦς A. M. 6858 
λοιπὸν τὰς ἀχμὰς ἀνεχάλκευε ψύχους. Int. 12 
15. aw. Ἡμεῖς δ᾽ ἐπειδὴ μὴ μονοειδῆ τὴν ἱστορίαν ἐχϑεῖναι Β 
προὐϑέμεθα, μηδὲ μόνοις nücav ἀσχολίαν τοῖς ἹΡωμαϊκοῖς παρέ- 
χισϑαι πράγμασιν, ἀλλ᾽ ἐνιαχοῦ καὶ παρεδιέναι, τῆς χρείας 
ὁπώσποτε συνελαυνούσης εἰς τὴν ἀνάγκην, εἰκὸς εἶναι κἀνταῦϑα 
λοιπὸν ἡγούμεϑα, τὸν τῆς προκειμένης εἱρμὸν ὑποθέσεως ἐς τὴν 
Δ ἱστεραίαν ὑπερϑεμένους, καϑὰ καὶ πολλαχῆ πεποιήκαμεν πρό- 
τίρον, ἐφ᾽ ἕτερα καὶ τήμερον τρέψαι τὸν λόγον, κἀχείνων pt- C 
τρίως μνησϑῆναι, ὁπόσα κατὰ τὸν αὐτὸν ἐν ἄλλοις ἔϑνεσι πέ- 
πραχται χρόνον" ἃ δοχεῖ μέν πως ἀλλότρια διὰ τὸ τῶν τόπων 
ὑπερόριον " ἔστι δ᾽ ὅμως καϑ᾽ ἕτερον τρόπον οἰκεῖα καὶ πάνυ 
secum ducens imperatorem spe igrita migrantem eemitatu» est, multa ἴω 
ἴδω wperetitiostm animum Fiocsus, multa etum incom, quod mila 
*on süblisset miseratio illorum, quiin urbe propter eum extrema paterene 
er; sed misericordia: quaedam parvi momenti repulisset éam, quae con- 
Yenctam cunr ntlitate gravem quandam necessitatem afferret. ,,ta fit", aie- 
Vat ile, ut in apertam demum crudelitatem evadat ee quae nominatur mi- 
lia, ac postquam utilitatis opinionem brevem attulit, damnum evi- 
deser maius importe," (X.) Inde igitur profecti septimo die Christo| 
Hanes fauces nullo labore pertransierunt: atque illinc rursus qoasi per foe- 
Óderutum solom euntes urbes δα in regione dissidentes sollicitabant. Atque 
íjteeps quidem interea abiit. Hiems autem ex eo coepit ingeniti frigo- 
Tis stimglos recudere. 
HH. Sed noe quoniam simplicem edere historiam haudquaquam institul- 
Amas, neqne totam unis Romanorum rebus operam dare, verum et nonnun- 
Quim ultra excurrere, wtcunque ipsa res in eam nos necessitatem adduxe- 
"i, opportunum hoc looo deinceps arbitramur, praesentis argumenti com- 
Üinaa serie in crastinum dilata, ut alibi saepe etiam ante& fecimus, nostram 
orationem alie convertere, et ea omnia breviter commemorage, quae 
P idem tempus gesta sunt apud alia» gentes: quae etsi, propter inter- 
"la regionum , aliena videntur quodammodo , sunt tamen alia ratione affi- 





676 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6952 ταῖς ἹΡωμαϊκαῖς ἀφηγήσεσι κοινωνοῦντα, 1j γάρ τοι βασιλεύουσα. 
μὰ, 12. πόλις αὕτη κοινὴ τῆς ὅλης εἰπεῖν οἰκουμένης ἐστὶν ἑστία xal 
'— xonàv πρυτανεῖον" καὶ χορηγεῖ μὲν δαψιλῶς πᾶσαν τοῖς ἅπασε 
Dyoríav* γεωργοῦσι δ᾽ αὐτῇ καϑάπερ δεσποίνῃ πᾶσα γῆ τε xal 
ϑάλασσα καὶ πάντες ἄνεμοι" καὶ δρῶμεν πανταχόϑεν τὴν σιτο-- δ 
πομπίαν ἰοῦσαν ἀφϑόνως ἐνταῦϑα χειμῶνος καὶ ϑέρους, ἦρός 
τε καὶ φϑινοπώρου " καὶ ναυστολοῦσιν εἷς ταύτην ὁλκάδες τε καὶ 
τριήρεις ἀεὶ, καρπῶν μὲν ἁπάντων ἄγουσαι γονὰς, τεχνῶν δὲ 
παντοδαπῶν ποιχῆματα. πάντα γὰρ ὅσα πᾶσιν ἑκασταχοῦ γίνε- 
ται ἀτερπῆ τοῖς κεκτημένοις εἶναι δοκεῖ πως, καὶ φρονεῖν οὐδὲν 10 
Ἑ. 494 οὐδαμῆ γενναῖον δύνανται, πρὶν ἂν ἐς τὸ μέγα τοῦτο καὶ οἴκου-- 
μενικὸν τῆς πόλεως ϑέατρον περίβλεπτόν τινα ποιήσωνται τὴν 
ἐπίδειξιν. δι᾿ ἃ δὴ xal ἡμεῖς τὰς τοιαύτας ἀναγκαζόμεθα ποιεῖ-- 
σϑαι παρεχδρομὰς, ἵνα μὴ τὰ τῶν ἐνίοτε καὶ ἐνιαχόϑεν συμβαι-- 
ψόντων συμπτωμάτων αἴτια τῇ τε βασιλευούσῃ τῶν πόλεων καὶ 15 
τοῖς ἐνταῦϑα πράγμασι, μὴ προγινωσκόμενα τοῖς ἐντυγχάνειν 
V.944 τῇ ἱστορίᾳ μέλλουσι, δύσβατά πως καὶ φαραγγώδη φάναι τὰ 
Βμεταξδὺ χωρία τοῦ λόγου δοκῇ xal μαχρᾶς τινος εὐχρενεῖας 
δεόμενα. (Β.) Kal μὲν δὴ λεκτέον ἡμῖν πρότερον, ὁπόσα Τρα- 
πεζουντίοις κατὰ τοῦτον συνεπεπτώκει τὸν χρόνον. μετὰ γὰρ τὸν 80 
“Κομνηνὸν ᾿Αλέξιον, τὸν ἀδελφιδοῦν 1dvdgovixov τοῦ γηραιοῦ βα-- 
σιλέως Ῥωμαίων τοῦ Παλαιολόγου, Bacüuog ὃ υἱὸς τὴν τῶν 
Ὑραπεζουντίων ἡγεμονίαν διαδεξάμενος ἔγημε νόϑον τοῦ κέου 
Οβασιλέως ᾿Ανδρονίκου τοῦ Παλαιολόγου ϑυγατέρα Εἰρήνην" di 


js et R histor " n ippe haec dominatri 
litus commune ME totos eese Mixerin orbis d douidfum c prytuntum. 


remes , omnia fructuum genera δὲ quarudlibet arüum inventa apportantes. 
Quaecunque enim in locis unusquisque habet, ea ingrata possesso- 
ribus ease quodammodo videntur, ac mhil generosi sapiunt, antequam in 
Taagno et universis gentibus exposito huiusos urbis theatro clarum aliquod 
sui spectaculum 'uerint. fit, ut nos. eiusmodi excursiones facere. 
cogamur , ne si ea, que enn. prieboerunt cur &iquando et ceris in lo- 
C euidpi inae urbi et huic imperio accidere , d 

lis, qui δὰ banc historiam incident, ardus et at ita icum confragosa , et 
νη " iedicii aranine is ligere. idesntor d interiecta narrationi intervalla. 

.) Ac primum quidem de iis rebus dicturi sumus, quae ntis 

illud tembus acchüerunt. Alexio Commneno , μάγοι senioris Pali 
Romanorum imperatoris nepoti ex sorore, Basilius filins heres successit Ἵ 
"Trapezuntis unperium. Is uxorem duxit Irenen, filiam iunioris Andronici 
Palacolog spuria, nec diu cun ea vizit, et aine liberis doceasit At haec 


. HISTOBIAE BYZANTINAE XIII. 11; 679 


xol βραχέν τινα συμβεβιωκὼς͵ χρόνον ἐτελεύτησεν ἄπαις, σχοῦσα A.C. 1848 
δὲ τὴν ἡγεμονίαν αὐτὴ ὑπερόριον μὲν ἧς Βυζάντιον ἀπεστάλκει p Te Io. Pa- 
τὴν ἄνϑρωπον, ἧ πρὸς λαϑραίαν ἐμίγνυτο κοίτην Βασίλειος, 
ὁμοῦ τοῖς δυσὶ νηπίοις υἱέσιν ἅμα τε ἐπρεσβεύετο καὶ δεύτε- 
59o» ἄνδρα οἱ πεμφϑῆναι τῶν παρὰ Βυζαντίοις γένει καὶ δόξῃ 
προὐχόντων, ὃς ἂν πρὸς βουλήσεώς τε jj τῷ βασιλεῖ καὶ πατρὶ 
mul κατὰ τὴν αὐτοῦ διατελέσῃ βούλησιν τὴν ἀρχὴν διοικῶν τῶν D 
Τραπεζουντίων. οὔπω τοίνυν ἐξ ᾿ἀχαρνάνων ἐπανεληλυϑότα τὸν 
βασιλέα εὑροῦσι τοῖς πρέσβεσιν ἔδοξε μείναντας κατὰ χώραν 

Ἰοπέμψαι τοὺς ἐροῦντας ἐκείνῳ τήν τε ἄφιξιν σφῶν xal τὸν τῆς 
ἀφίξεως τρόπον. (Γ.) Ἐπεὶ δὲ τοῦ χρόνου χωροῦντος τῷ Βυ- 
ζαντίῳ καὶ ὃ βασιλεὺς ἐπιδεδημηκὼς οὐκ εἰς μακρὰν μὲν αὐτὸς 

ἐτεϑνήχει, τὴν δὲ τῶν δημοσίων φροντίδα πραγμάτων γνώμῃ Ε 
τῆς βασιλίδος "Ἄννης Ἰωάννης ὃ Κανταχουζηνὸς ἐτύγχανε διοι- 
i5xe», μέγας ὧν ἔτι δομέστικος, πρὸς μὲν τῆς τῶν Τραπεζουν.- 
τίων ἡγεμονίδος Ἀϊρήνης τὴν ζήτησιν ἐπινεύειν οὐχ εἶχεν εὐθὺς, 
ἀλλ᾽ ἐφ᾽ ἑτέρας ἐτρέπετο σκέψως. ὁρῶν γὰρ τὸ διεῤῥωγὸς ἐπὶ 
πολλὰ τῆς τῶν Τραπεζουντίων γνώμης συνῆχε, μὴ πρὸς ἁπάντων 
εἶναι τὴν γνώμην αὐτῆς στεργομένην. γόμος γὰρ ἐκείνοις οἷον 
ϑοἄφυχτα δυνάμενος, μηδ᾽ ὑπ᾿ οὐδενὸς ἑκουσίοις τῶν ἁπάντων 
γενῶν ἄρχεσϑαι βούλεσθαι, πλὴν τῶν ὅσοι τὸ γένος ἐκ Κομγηνῶν 
κατίασιν ἔχοντες. διὰ δὴ ταῦτα xal τὴν ταύτης παρ᾽ οὐδὲν ϑέ- 
μενος αἴτησιν ἐπὶ τὴν ἐχείνων ἡγεμονίαν τὸν τοῦ προτετελευτη- 
χότος ᾿Αλεξίου πέπομφεν ἀδελφὸν MiyajA τὸν Κομνηνὸν, περί 
6που τὰ ἕξ καὶ πεντήχοντα ἔτη γενομένην ἔχοντα ἤδη τὴν ἡλιχίαν. 
mum petit mulierem quidem llam, cum que haboera Bellus clanieai 
; Byzantium exuletum imiserat una cum duobus eius 
fiin infantibus; per legatos autem postulaverat, ut sibi alter maritus mit- 
teretur, qui inter Byzantios genere et splendore fortunae emineret, et im- 
μετρία ὃς patri acceptus foret, Trapezuntisque imperium ex eius senten- 
tia pergeret administrare, Cum igitur legati nondum ex Acarnania rever- 
sem esee imperatorem comperissent, visum est iis aubsistere, atque ad eum 
mittere qui suum "adventum et adventus rationem nunciarent. (III) Pro- 
cedente tempore ipse imperator Byzantium advenit, nec multo post vita 
fenctus est: publicarum antem rerum curam, Annae imperatricis nutu, Ioan- 
Des Cantacuzenus , magnus tum quoque domesticus, sustinere ex eo coepit, 
Atque hic statim imperatricis [renes petitioni annuere baud potait; verum 
sd alias ras animum app uit. Cum enim Trapezuntiorum animos vacil- . 
lare maxima ex verteret, non omnibus placere eius mulierig 
consilium. intell lex quippe est apwd eos paene inviolabilis, me ab 
tllo cuiuscunque sirpia homine gubernari se ultro patiantur, nisi qui ab 
Conaenis oriundus sit. Quapropter illius postales pro nibilo habitis, re- 
corem illuc misit Alexii praemortui fratrem, Michaelem Compenum , pn 
tertam circiter et, quinquagesimum aetatis annum iam attingebat, Qv) 


680 NICEPHORI GREGORAE 


4. M. 6852 (4.) Ὑῶν γε μὴν ἐχεῖ συγκλητικῶν οἱ μάλιστα πάντων loydov— 
uv διά τε δόξης ὄγχον καὶ πλούτου δύναμιν ἐφ᾽ ἕτερον ἐτρέ-- 
ποντο βούλευμα. ἵνα γὰρ αὐτοῖς ἐπ᾿ ἀδείας εἴη τῆς ἀρχῆς κατορ-- 
χεῖσϑαι καὶ ἄγειν xal φέρειν τἀκεῖ πράγματα ὅπη τὸ βουλόμενον 

ὑποτίϑησιν, ἕν ix τῶν νόϑων Βασιλείου βρεφῶν προαεποιοῦντο “5 
ζητεῖν εἰς τὸ τῆς ἡγεμονίας πρόσχημα. ὅϑεν εἰς τὸ τῆς Τραπε-- 
Βχοῦντος ἐπίνειον καταπεπλευχότα τὸν Κομνηνὸν ϑεασαμένοις τὰ 
μὲν βεβουλευμένα δρᾷν ἐς προῦπτον εὐθὺς οὐ μάλα ἐδόκει, ἵνα 
μὴ φωραϑεῖσιν ἐμποδὼν ὃ δῆμος γένηται, σύμμαχον ἔχων καὶ 

τὴν ἄρτι συγκαταπεπλευκυῖαν τῷ Κομνηνῷ δυοῖν “Δατινικῶν τὸ 
νεῶν δύναμιν" ἀλλ᾽ ἐν τῷ αὐτίκα ξύν γε ταῖς ἀνηχούσαις τιμαῖς 
δεξάμενοι πρὸς τὸ ἐκεῖ ἀρχεῖον ἀνήγαγον. γενομένης δ᾽ ἱσπέ- 
ρας, αὐτὸν μὲν ὡς ἐν εἱρκτῇ τῷ παλατίῳ κατέκλεισαν" τῶν δ᾽ 
Ὁ αὐτῷ προσκειμένων ὄχλων, ὅσοι μὴ δρασμῷ διεσώϑησαν ἐς τὰς 

τριήρεις, οἷς μὲν κατακεκόφϑαι, οἷς δ᾽ ἐς δεσμωτήριον παρα- 15 
πεπέμφϑαι γεγένηται. αὐτὸν δ᾽ αὖ ἐς τὴν ὑστεραίαν διαπόντεον 
V.3451i) ἐκτομίᾳ φρουρεῖν ἐπεπόμφεισαν, τῆς τῶν συγκλητικῶν μὲν 
ἐκείνων φατρίας ὑπάρχοντα καὶ αὐτὸν, ἔχοντα δὲ τὴν τῶν οὕτωσέ 
πῶς ὠνομασμένων «Τιμνίων τηνικαῦτα ἐπιτροπήν" ὧν διαχοσίρυς 

Ὁ ἐγγὺς διέχει σταδίους ἣ Τραπεζουντίων μητρόπολις. τούτων δ᾽ 30 
οὕτω διαπεπραγμένων, ὑπὸ δυοῖν ἢ τριῶν διῳκεῖτο συγκλητικῶν 
τὰ ἐκεῖ πράγματα, πλημμελῶς μὲν xal λάϑρα, τοῦ δήμου σφίσε 
λοιδορουμένου καὶ στάσιν ἐγείρειν διὰ μελέτης ἔχοντος " διῳ- 
κεῖτο δ᾽ οὖν. . (E.) Ἐπεὶ δὲ τοῖς τὸν κίνδυνον διαδρᾶσιν ἐχεῖνον 


twm li ex senatoribus, qui omnium maxime illic et dignitate et opibas 
Tolebents aliud consilii ceperunt. Ut enim impune summam potestatem 

idibrio habere possent, ac res omnes ferre et agere pro libidine, infan- 
tem ex spuriis Basilii liberis unum expetere se simularunt, cui titulum im- 
perii deferrent. Itaque cum ad portam Trapezuntis appulsam Comneni na- 
Yim conapicati essent, ea quae decreta fuerant palam quidem et atatim exse 
qui non placuit; ne, si deprehenderentur, populus impedimento esset, auxi- 
liarem habiturus etiam illam manum, quae duabus Latinis navibus una cum 
Micha&le Comneno advecta fuerat. Sed illum e vestigio («t par erat) lro- 
morifice exceptum in palatium deducurt, Vespere autem eundem in aulam. 
tanquam in carcerem includunt. Ex turba vero, qua erat stipatus, qui- 
cunque ad triremes sese haud recepere, ii partim caesi, partim in custo- 
dias dati. Ipsum Michailem postera die mari impositum Eunucho custo- 
diendum mittont, qui et ipse cum illis senatoribus societatem colverat, e£ 
lis quos Limnios vocant tum temporis praeerat ; qui locus Trapezunte distat. 
ducentis fere stadiis, His ita perpetratis, a duobus ibi aut tribus senato- 
ribus respublica administrabatur, perperam quidem et clanculum, PR 
i convitiante et seditionem. litante; a istrabatur tamen. δ] 

lostquam vero ii qui ex hoc periculo salvi evaserant (eranj autem ex fa- 





HISTORIAE BYZANTINAE XIII. 11. 681 


Οένους δ᾽ ἦσαν τῶν Σχολαρίων) ἐς Βυζάντιον ἐπανιέναι συνέβη, A. C. 1948 
παϑάπερ ἐκ πελάγους καὶ χλύδωνος ἐς λιμένα τινὰ καὶ γαλήνην, ΙΒ. To ir 
ἔργον i» ὅτῳ ἂν δυνηϑεῖεν τοῖς διώκταις ἐχείνοις ἀμύνασϑαι π΄ 
τρόπῳ. διὸ τὴν βασιλίδα "άνναν λόγοις καὶ ὑποσχέσεσιν ὕπελϑόν- 
ὅτις παντοίοις ἔπεισαν δοῦναί σφισιν elg τὴν τῶν Ὑραπεζουν- 
τίων ἡγεμονίαν τὸν τοῦ Κομνηνοῦ Μιχαὴλ υἱὸν, εἰκοστὸν τηνι- 
καῦτα τῆς ἡλικίας ἄγοντα χρόνον. μισϑοῦ τοίνυν τρεῖς “ίατινι- 
κὰς εἰληφότας τριήρεις, καὶ τοῦτον ἐμβεβληκότας, δεκαταίους 
ἐς τὸν τῶν Τραπεζουντίων κατᾶραι λιμένα συμπέπτωκεν. ἐπεὶ 0E 
iüapóg ὅπλα ἐχεχωρήκεσαν ἔνδοϑεν oi νεωτερίσαντες πρότερον, 
στάσις ἐγεγόνει τοῦ δήμου xar? αὐτῶν" καὶ ἅμα xal ἡ “Τατίνων 
ἔξωθεν ὅπλισαμένη δύναμις τάς τε πύλας τῆς πόλεως ἀνεμόχλευ-- 
σάν τε καὶ ξὺν οὐδενὶ πόνῳ τῶν τε ἀντιπάλων τάχιστα ἐγκρα- 
τεῖς ἐγεγόνεισαν καὶ τῶν σφῶν οὐσιῶν ἔστιν ἃς διηρπάκεισαν. 
1π|5.) Τῆς οὖν ἡγεμονίας οὕτως ἐς τὸν τοῦ Κομνηνοῦ παῖδα 
περιεληλυϑυίας, καὶ τῶν ἐς τοῦτο ἐσπουδακότων Σχολαρίων τὰ 
μέγιστα ἤδη δυναμένων, τίσις τῶν τολμηϑέντων πρὶν κατὰ σφῶν Ῥ.436 
ἐγένετο αὕτη. τῶν μὲν γὰρ αἰτίων οἷ πρῶτοι καὶ δόξῃ καὶ ἀξιώ- 
ματι δύο κχεφαλικήν τε ἔδοσαν τιμωρίαν καὶ τὰς οὐσίας ἀφή- 
Ὥρηνται. ὅσοι δὲ ἐκείνων δευτέραν καὶ τρίτην εἶχον τὴν τάξιν, τού- 
τοις δ᾽ ὑπερόριον σχεῖν κατεψήφιστο δίαιταν διὰ βίου. (Z.) 4λλὰ 
πρὶν ὅλους τρεῖς xu» ἐνιαυτοὺς, τῆς ἀρχῆς καὶ ὃ νέος ἐχβέ-. 
βίηται ἡγεμών. ἐν γὰρ οὐδενὶ ποιησάμενος τὴν τῶν πρεσβυτέρων B 
ἐκείνων ΣΣχολαρίων παραίνεσιν ἦλιξ ἥλικα Pregne, καὶ νεωτερί- 
8. τοὺς διώκτας ἐκείνους coni. Boiv. 
Mila Scholariorum) Byzantium reversi sunt, tanquam ex pelago et maris 
aestu in portum aliquem ac tranquillam stationem, in id unum incubuerunt, 
wt eractores illos quacunque possent ratione ulciscerentur. Annam itaque 
imperatricem dictis promissisque omnibus induxere, ut sibi Michaelis 
moeni filium , qui tum aetatis annum vigesimum agebat, TTrapezuntis impe- 
δο praeficiendum daret. "Tribus igitur Latinis triremibus mercede i- 
daciis, iuvenem imponunt ac decimo post die ad portam urbi» Trapezuntis 
appellunt, Tam ad arma euntibus rerum novarum auctoribus, seditio ad- 
vetsus eos facta 8 populo. Simul foris adveniens Latinorum manus armata 
is portas perrumpunt, statimque et nullo labore potiuntur adversario- 
Tun; honmulli etam ex eorum bonis diripiunt. (VI) Sic igitar devoluta 
βὰ Comneni filium potestate, cum Scholarli, qui id navaverant, plurimum 
Jam auctoritate pollerent, ea quae superiori tempore in eos commissa fue- 
Tu, ín bunc modum vindicata sunt. Inter coniuratos qui duo splendore 
foriamae et dignitate eminebant, capitis poenas expeuderunt ac bonis spo- 
lisi sunt. Qui vero secundum ac tertium ab illis gradum obtinebant, ji 
Omnes perpetuo exulare jussi. (VII.) Sed et ipse annis nondum totis 
bu elapsis exturbatur solio novus.princeps. Nihili enim factis seniorum 
orum consiliis, aequalis aequalibus gaudebat; atue ita iuveniliter 
Nicephorus Gregor. Vol. 1I. 44 





682 NICEPHORI GREGORAE 


A.M. GB52 ζων οὑτωσὶ νύκτωρ καὶ ue9^ ἡμέραν τρυφαῖς xal πότοις ddeé- 
Im.1? τερον ἐσχόλαζε, καὶ αὐλητρίσι καὶ ὀρχηστρφίσι διετέλει συνα- 
σελγαίνων καὶ τοὺς ἡγεμονικοὺς ϑησαυροὺς τῶν Ὑ ραπέζουντίων 
ἀναλίσχων ἐν τοῖς τοιούτοις" ὡς ἀγανακτήσαντας τοὺς Σχολα- 
Qlovc μεταπέμψασϑαί τε τὸν πατέρα τοῦ νέου ἡγεμόνος ἐκ τῶν 5 
C fiiov. Μιχαὴλ τὸν Κομνηνὸν (ἔτυχε γὰρ καὶ ὃ κατέχων αὐτὸν 
ἐκτομίας ἐκεῖ προτετελευτηχὼς) καὶ αὐτὸν μὲν τοῖς ἡγεμονικοῖς, 
ἐγχαϑιδρύσασϑαι ϑρόνοις, τὸν δὲ νεωτεριστὴν δέσμιον ἐς τὴν 
τῶν Βυζαντίων ἐκπέμψαι φρουράν.  (H.) Τήν γε μὴν ἥγεμο-- 
γίαν οὕτω διαζωσάώμενυς ὃ Κομνηνὸς ἩΠχαὴλ, ἣν πάλαι μὲν $10 
πατὴρ ἐκ διαδοχῆς εἶχε προγονικῆς, ἐκείνου δ᾽ ἀπαλλάξαντος, 
᾿άλέξιος ὃ τούτου διεδέξατο ἀδελφὸς, καὶ μετ᾽ ἐκεῖνον, ὥς ye 
Ὁ εἰρήχειμεν, διὰ τῶν μεταξὺ δυοῖν μειρακίων elc τοῦτον χατελη- 
λυϑέναι ξυνέδραμεν, ἐπέραινεν ἐφ᾽ οἷς ὀμώμόχει. τὰ δὲ ἦν αἵ 
συμφωνίαι καὶ τὰ ὁρκωμοτήρια, ὅσα γε τοῖς Σχολαρίοις, αἰτίοις 15 
ὑπάρξασι τῆς ἡγεμονίας αὐτῷ καὶ δύναμιν τῶν ἄλλων συγχλη-- 
τικῶν κεχτημένοις μείζω καὶ ἡγεμονικὴν, συνέϑετο" σχῆμα μὲν 
αὐτὸς διασώζειν ἡγεμονίας " τῶν δ᾽ ὅσα πράσσεσϑαι μᾶλλοι πάν- 
Ἑτων εἶναι προβουλευτὰς καὶ διανομέας σφᾶς, καὶ ῥητῶν καὶ 
γα 846 ἀποῤῥήτων ἐπιγνώμονας καὶ βεβαιωτάς. (Θ.) Τοῦ δὲ χρόνου ο 
ῥέοντος, ἐπειδὴ τὴν σφῶν αὐθάδειαν ὅ,τε δῆμος ἐμίσει καὶ 
τό σφισιν ἀντικείμενον τῶν ἀπολωλότων μέρος εἷς τὸ δύνασϑαι 
ἤδη προὐχώρει, τὴν τοῦ δήμου πρὸς ἐκείνους ἀπέχϑειαν ἔχον 
ἐπίχουρον, ἔριδές τε καὶ στάσεις ἀναφυόμεναι μεταξὺ πρὸς 


lasciviens noctes diesque luxui εἰ compotationibus licentius indulgebat; 
cum fibicinis et ealtatricibus libidinabatur, ac Trapezuntiorum principum 
merarium in eos usus exhauriebat. Hinc factum est, ut indignati Scholarii 
junioris principis patrem Micha&lem Comnenum ab Limniis arcesserent (quippe 
εἰ Eunuchus, a quo ille detinebatur, praemortuus erat) eumque in olio im- 
peratorio collocarent; Petolantem vero juvenem in Byzantinam custodiam. 
vinctum ablegarent. (VIIL) At Micha&l Comnenus, accepte in hunc mo- 
dum potestate (quae pridem ad ipsius patrem transmissa a maioribus fue- 
rat, eo autem mortuo pervenerat ad Alexium fratrem ; ac tandem ad istum, 
ut diximus, iuvenculis duobus interiectis, devoluta fuerat), ea quae iurave- 
rat implevit; pactiones dico et sancita iureiurando cum Scholariis foedera, 
qui ut imperaret effecerant, et maiorem quam caeteri senatores summamque 
auctoritatem obtinebant. Convenerat porro, ut insignia quidem potestatis 
ipse retineret; eorum vero omnium , quae in posterum gerenda essent, ipsi 
praesides ac dispensatores forent, et rerum sive palam sive secreto agitan- 

larum arbitri sue auctores. (IX.) Procedente autem tempore, quia et 
populus illorum oderat arrogantiam, et eorum qui perierant factio ipsis con- 
traria potens iam evaserat, adiüvante populi in Scholarios odio, ortae inter 
utrosque rixae ac dissensiones in eam necessitatem eos adduxerunt, ut Mi- 











HISTORIAE BYZANTINAE XIII. 12. 683 


ἀνάγκας ἦγον ἑκατέρους δεῖσϑαι τῆς τοῦ Κομνηνοῦ Μιχαὴλ αὐτο-- A. C. 1843 
πρατορικῆς ἐξουσίας" χκἀντεῦϑεν ξυνέβαινεν αὐτὸν ἐν βεβαίῳ xa- Ib. Io, Pac 
τέχειν τὰ τῆς ἡγεμονίας σκῆπτρα, μηδενὸς ἐμποδὼν τῇ ἐξουσίᾳ F 
τῶν κατὰ γνώμην καϑισταμένου. καὶ ταῦτα μὲν τῇδέ πη ἔσχεν. 
5. ιβ΄. Ἔν δὲ τούτῳ τῷ χρόνῳ σπάνις ἐπίεζε σίτου Βυζαντίους Ῥ. 437 
τε καὶ πλείστας τῶν ἐν τῇ Θράκῃ Ρωμαϊκῶν πόλεων. τῶν γάρ 
τοι Ῥωμαίων τοῖς ἐμφυλίοις περισπωμένων πολέμοις, συχνὰς, 
ποιούμενοι τὰς ἐφόδους οἱ ἐξ ᾿᾿σίας ἀδεῶς μονήρεσι καὶ τριήρεσιν 
ἐς τὴν Θράχην περαιούμενοι ToUgxot, καὶ μάλιστα ἐν ἀκμῇ τοῦ 
Ἰοσίτου, τάς τε χώρας ἐνεπίμπρασαν καὶ τὰ κτήνη ἤλαυνον, ἄν- 
ὅρας τε καὶ γυναῖκας ἠνδραποδίζοντο, καὶ πάντ᾽ ἐποίουν τὰ ya- 
λεκώτατα" ὡς ἀοίκητόν τε xal ἀγεώργητον ἐντεῦϑεν καταλειφϑῆ-Β 
vu τὴν γῆν. ula μὲν οὖν αὕτη πρόφασις Ῥωμαίοις γένεται τοῦ 
λιμοῦ, δευτέρα δὲ xol μείζων, ὅτι xal ἡ ἐκ τοῦ Εὐξείνου πόν- 
i5zev xuzà τὸ εἰωθὸς ἐνιαύσιος κατιοῦσα σιτοπομπία ἐξ αἰτίας 
ἐπαύσατο τῆσδε καὶ αὕτη. (Β.) Ἔστι “Δατίνων τῶν ἐκ Γεν- 
γούας ἄποιχος πόλις, ἣ πρὸς τῶν ἐγχωρίων καλεῖται Καφᾶς, 
xel τοῦ πρὸς τῇ Μαιώτιδι Βοσπόρου τριακοσίους καὶ χιλίους Ο 
σταδίους διέχουσα, παρὰ τὰ εὐώνυμα τοῦ Εὐξείνου πόντου xu- 
ϑομένη πλευρὰ, εἴ τις πρὸς ἄρκτους ποιεῖσϑαι τὸν ἀνάπλουν ἐϑἔλοι, 
καὶ τόν τε βόρειον πόλον καὶ τὴν Ἑλίκην ἔχειν πρὸ ὀφϑαλμῶν. 
εἰωϑὸς γὰρ τοῖς “«ατίνοις, καὶ μάλιστα τοῖς ἐκ Γεννούας, ἐμ- 
ποριχῷ τὰ πλεῖστα καὶ ϑαλαττίῳ βίῳ προσταλαιπωρεῖσϑαι, καὶ 
τὰς τῶν χρημάτων προσόδους τῶν τε κοινῶν καὶ ἰδίων ἐντεῦϑεν 
chadlis Comneni potestatem summam esse iis expediret. Eo factum est, αἱ 
date imperatoriam auctoritatem firmam et stabilem haberet, neque ei dein- 
eps quisquam obstaret, quo minus quidvis ex sententia facere posset, At- 
que haec ita ferme se habuerunt. 
12. Eadem tempestate Byzantium et pleraeque in Thracia Romano- 
Tum urbes rei frumentariae inopia laborabant. "Turci enim, dum civilibus 
Pelis Romani distringebentur, lrequentes ex Asia incursiones faciebant, et 
tam moneribus sive unius remorum ordinis navibus, quam triremibus im- 
[er in Thrsciam sdreci, vigenibus praesen segstibos, agros incende- 
t, iumenta abigebant, viros mulieresque in servitutem redigebant, omnia 
denique acerbissima perpetrabant; sic ut agri deserti et inculti remanerent, 
Prima haec igitur ratio exstitit, cur fame Romani urgerentur, Altera autem. 
etgravior, quod frumenta illa, quae solebant ab Kuxino ponto ΓΝ νὰ 


éemcare, haud venerant, Cuius quidem rei causa baec foit, (ll.) Fun- 
data est a Latinis Genuensibus colonia. accolae Caphas nuncupan 








distat & Maeotico Bosporo mccc sta: la propter sinistrum Euxini 
Ei latns, si quis septentrionem versns navigare ac borealem polum et 

eicen habere ob los velit. Cum enim omnes Latini, ac praesertim 
Genuenses , vitam nt plurimum ogant mercatorae et navigationum laboribus 
vexatam , atque inde pecuniam cogant tam publicam quam privatam, com- ΄ 





684 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6852 πορίζεσθαι, δόγμα τουτὶ xorvüv àx πολλοῦ κατέστη καὶ ψήφισμα 

p rii σφῶν πολιτείᾳ τὰ μέγιστα ὠφελοῦν, σπονδὰς καὶ φιλίας ovv- 

᾿ τίϑεσϑαι πρὸς τοὺς τῶν παραϑαλασσίων πόλεων ἡγεμόνας, ónó- 

σας λιμένες ἀγαϑοὶ περιχλύζουσί τε καὶ προσχλύζουσι, καὶ ἀνξ-. 

μων οὐ δεδίασι χλύδωνας. ἀναγκαζομένοις γὰρ ἐς τοὺς αὐτόϑι5 

τόπους καταίρειν, καὶ τὰς ἐμπορικὰς χρείας διδόναι τε καὶ λαμ-- 

βάνειν, οὐ πρότερον ἔδοξε Qídióv σφισιν εἶναι, πρὶν φίλους γί- 

ψγεσϑαι, οἷς τῶν ὁρμητηρίων ἡγεμόσιν εἶναι συμπέπτωχε. φόρους 

τοίνυν παρέχεσθαι ὑπισχνούμενοι, xa9^ ὑπόσην καὶ οἵαν τὸ σύν-- 
v.g4z9nua γένοιτο ἑκατέρωθεν τάξιν, καὶ χρειωδῶν ἁπανταχόϑεν 10 

Ῥ. 428 ἁπάντων εἰσκομίζοντας προτιϑέναι κατ ἐξουσίαν ὠνεῖσϑαι τοὺς 

βουλομένους, καὶ οὕτως ἐπὶ ῥητοῖς τὸ συγκεχωρηκὸς δεχόμενοι 

καταγώγια καὶ νομὰς ἐπαύλεων πρός τε ἑαυτῶν ἀνεγείρουσι κα-- 

ϑέδρας τε καὶ οἰκήσεις, καὶ ὅσα πρὸς ὑποδοχὴν ἀποχρῶντ᾽ ἂν 
εἴη τῶν ἀγωγίμων. (Γ.) Κατὰ δὴ τοῦτον τὸν τρόπον οὐ πολ- 15 

λοῖς τισιν ἔτεσι πρότερον xul ἡ ῥηϑεῖσα πόλις φκίσϑη τοῖς ἐκ 

B Γεννούας «Τατίνοις, προσεληλυϑόσι πρότερον τῷ τῶν Σκυϑῶν 

ἡγεμόνι καὶ τὸ ἐνδόσιμον εἰληφόσιν ἐχεῖϑεν. ἥκιστά γε μὴν ὡς 

ἔχει τήμερον τείχους ὁμοῦ καὶ μεγέϑους εὐθὺς ἔκτισται ἐξ ἀρχῆς, 
ἀλλὰ τάφρῳ καὶ σκόλοψι βραχύν τινα χῶρον ὁρίσαντες ἀτείχι- 20 
στον Qxov» αὐτόν" ἠρέμα δ᾽ ἔπειτα καὶ κατὰ βραχὺ προϊόντος 
τοῦ χρόνου λίϑους ἔκ τε γῆς καὶ ϑαλάττης κομίζοντες olxlag 
ἔς τε πλάτος καὶ μῆκος φχοδόμουν, πρὸς πολὺν τὸν ἀέρα τὸν 
Οὔροφον ἀναφέροντες" ὡς iv βραχεῖ τῷ χρόνῳ πλείονος ἢ xaxà 

11. τοῖς βουλομένοις coni. Βοῖν. 

muni pridem scito ac decreto eorum reipublicae saluberrimo cautum est, 
αἱ foedera et amicitias iungant cum rectoribus earum urbium maritimarum, 
juascunque commodi et ab accessu ventorum securi portus circumfusis vel 
allabentibus maría fluctibus slluunt. Nam cum ad ea loca appellere mer- 
cesque illic dando accipiendoque mutare eos necesse sit, non prius id facile 
esse putaverunt, quam si amicos aibi facerent eos principes, quibus oppor- 

tune illae stationes proprine obtigissent. Ubi itaque promiserunt, vecti 
Jia se soluturos, quanta et qualia utrinque convenerit, et ea quae usui sint, 
undecunque advecta, libere emendi opm cuilibet facturos, atque ita cer- 
tis legibus datam licentiam acceperunt , diversoria et tabernas aedificant, 
ubi sedere ipsi possint et habitare, et apothecas capiendis mercibus pares 
habere. (I1) ἴα hunc modum et illa, quam diximus, urbs ante annos nou 
nultos fundata est a Latinis Genuensibus, postquam nempe Scytharum du- 
cem convenissent, et facultatem ab eo accepissent. Non tamen et muris δὲ 
magnitudine, αἱ nunc se habet, ita statim ab initio fundata est. Sed breve 
quoddam agri spatium fossa et vallo cum definiissent , habitavere illic abe- 
que muris." Pedetentm deinde ct paulatim, procedente tempore, lapidibus 
terra ac mari convectis, in latum et longum aedificarunt, tecta ipsa in al- 
tum attollentes; sic ut furtim plus spatii quam aibi datum fuerat brevi tem- 


HISTORIAE BYZANTINAE XIII. 12. 685 


τὸν δοϑέντα xarà τὸ λεληϑὸς δράξασϑαι τόπου, προφάσει δ᾽ A.C. 1348 
οἰκιῶν πλειόνων ἔτι καὶ μειζόνων, τῆς χρείας δῆϑεν τῶν εἰσκομι- ps δ᾿ 
louévwv ἀναγχαζούσης xal τῶν πρὸς τὴν πρᾶσιν καὶ ἀγορὰν 
προτιϑεμένων ὠνίων, εὐρυχωροτέρους ἐτίϑεντο τοὺς τῶν σκολό- 
ὅπων ve καὶ τάφρων ἕλικας, xal τειχῶν ὑπετίϑουν κρηπῖδας, 
μειζόνων ἐλπίδων ἐπαγγελίαν ἐχούσας " καὶ οὕτω σμικρὸν ἐπὶ 
σμιχριῷ τιϑέντες πόλιν ἐχυρῶς τοῦ τειχίσματος ἔχουσαν χατε- Ὁ 
στήσαντο" ὡς iv βεβαίῳ τὴν τῶν ἐνοικούντων. ἀσφάλειαν ἤδη 
χεῖσϑαι, καὶ μὴ εὐχερῶς ὕφ᾽ ὁτωνδήποτε ἔχειν πολιορκεῖσϑαι. 
10(4.) Τῷ δὴ τοιούτῳ προτερήματι τοὺς “Ἰατίνους ἐπαρϑέντας 
πρὸς τὸ ὑπεροπτικώτερον αὔξειν συνέβαινε τὴν σφῶν αὐτῶν συγ- 
γινῆ τῆς αὐθαδείας κηλῖδα" ὡς ἐκ τοῦ μείζονος ἤδη καὶ τοῖς κατὰ 
συνήϑειαν προσιοῦσι Σκύϑαις τὰς ἀποχρίσεις διδόναι. ἄρτι τοί- 
vv» ϑρασύτερον λόγον ἀποδοὺς &vl τινι τῶν ἐν τῇ ἀγορᾷ Σκυϑῶν 
“ὅτις τῶν τὰ dua χεχτημένων “Τ“ατίνων μύωπι πέπληχται πρὸς 
τοῦ Σκύϑου. ὃ δ᾽ εὐθὺς ἀνεῖλε ξίφει τὸν παίσαντα" xol ϑόρυ- 
Boc ἐντεῦϑεν ἀνὰ τὴν ἀγορὰν διεσχέδασται πάνυ τοι πλεῖστος. 
(Ε) Τοῦτο πρὸς ὦτα γενόμενον τῷ τῶν Σκυϑῶν ἀρχηγῷ ὀργῆς 
ἐπεπράχεε πλήρη καὶ ϑυμοῦ βαρβαρικοῦ μεστόν" περιφρόνησιν 
3 γὰρ ἑαυτοῦ τὴν μεγίστην εἶναι τὸ πρᾶγμα φήϑη, πρὸς μέσην 
αὐτοῦ τὴν ἡγεμονίαν καὶ ἐπικράτειαν γεγονός " καὶ πέμψας ἀπαλ- 
λάττεσϑαι τοῦ οἰχείου τόπου τὴν ταχίστην ἐχέλευε τοὺς “«Δατί- 
τοῦς. οἱ δὲ πρὸς ὅπλα χωρήσαντες, καὶ τὴν πόλιν' ἀσφαλισάμε- 
τοι, τραχέσι λόγοις καὶ ὑπερηφάνοις τοὺς πρέσβεις ἀπέπεμψαν. 
ϑοτοῦτο πρὸς ἐσχάτην ἐξέμηνε τὸν Σκύϑην ὀργὴν ἔτι " καὶ μοῖραν 
i. τόπον Boiv. pro τρόπου. 19. τοῖς Boiv. pro rj. — 
Ero serspereriot Plora vero et maiora aedificia exstruendi causa. (quasi 
rtatae sarcinae et res ad vendendum emendumque propositae exigerent. 
tque cogerent) fossarum et vallorum ambitum latius porrexerunt, et ea ie- 
cent murorum fondamenta, quae maius aliquid pollicerentur: atque ita 
me parva incrementa addendo urbem munitionibus firmaverunt; ita ut 


im tuto esset habitantium salus, nec facile ab ullo obsideri possent. 
V.) Eo successu animi Latinorum sic elati sunt, ut arrogantia, quam illi 
bin ingenitam slioqui habent, maiorem in modam aucta, ium quasi rape- 

δ fere de loco Scythis de more adeuntibus responsa redderent. Itaque cum 

us uni eorum Scytharum, qui in foro erant, respondisset unus ex 
latinis mercatoribus, eum Scytha stimulo percutit. Ille eum, a quo per- 
Qums fuerat, gladio interimit, Tunultus inde plarimus forum pervigs- 
tu. (V.) Ea re audita Scytharum princeps ira percitus et spirita barba- 
ἴω plenus (nam maximo ni contempta factum eA in medio m 

io medisque ditione facinus illud per] inos mittit, 

beant ἐνέμετο cos quamprimum ab illo loco Wtpote suo. At ll μὰ 
Arma eunt, munitaque urbe legatos aspere ac superbe alloquuti dimittunt. 
M vero Scytham vehementissuma ira denuo efferat. Scytharum itaque par- 








686 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6852 ἀπολεξάμενος Σκυϑικὴν, καὶ μάλα ἄλλην, οὐκ ἀνίει πέμπων 
blo gy ἐπ᾿ ἄλλῃ συχνὰ πρὸς πολιορχίαν αὐτῶν. (s'.) MAX. ἐχεῖνοε 
τὰς ἐπάλξεις ἔνδοϑεν καταφράξαντες ἀνδράσι καὶ ὕπλοις καὶ 
πᾶσι μηχανήμασιν ἑκηβόλοις πολλὰ τῶν Σκυϑικῶν κατεγων 

βελῶν. ἄλλως τε xol ϑαλαττοχρατοῦντες αὐτοὶ, καὶ τὴν τῶν 5 
ἡπιτηϑείων ἀφϑονίαν ἐκ ϑαλάσσης ἐσχομιζόμενοι, περὶ ἐλαχί- 
στου τὰς τῶν Σκυϑῶν ἐφόδους τε καὶ περιστρατοπεδεύσεις ἐτί- 
ϑέντο" καὶ τό γε μεῖζον, ὅτι τριήρεσι πλείσταις περιπλέοντές τε 
Βκαὶ παραπλέοντες πᾶσαν τὴν τῶν Σχυϑῶν παραλίαν δύο τὰ 

“χαλεπώτατά σφισι προὐξένουν᾽ ἕν μὲν, ὅτι μηδαμῆ χαταίρειν τῶν 10 
φορτηγῶν ὁλκάδων οὐδ᾽ ἡντινοῦν συνεχώρουν ἀγορᾶς καὶ πρά- 
σεως ἕἵνεχα" ὃ σφόδρα ἐκείνους ἐλύπει, τό,τε περιττεῦον. ἀνό-- 
Υ ϑέδνητον ἔχοντας καὶ τὸ ἐνδέον ἀνεπινόητον" δεύτερον δ᾽, ὅτι καὶ 
τῶν νεῶν ἐκπηδῶντες ἐνίοτε xal ἐνιαχοῦ πολλὴν ἐκ τῆς Σκυϑι- 

κῆς κατῆγον τὴν λείαν ἐς τὰς τριήρεις" ὡς ἀντεστράφϑαι τὰ τῆς 15 
Ὁπολιορχίας xal πολιορχεῖσϑαι μᾶλλον τοὺς Σχύϑας δοχεῖν, ἢ 
πολιορκεῖν. (Ζ.) Ἔν δὴ τοῖς τοιούτοις μαχροῦ μεταξὺ τριβο-- 
μένου τοῦ χρόνου, σίτου τε σπάνει τὰς Ρωμαίων πιέζεσϑοι πό- 
Aug καὶ ὅσα τῶν ταριχευτῶν ἐδωδίμων ἐκ τῆς Mausridoc καὶ 

τῶν ἔγγιστα ποταμῶν συνηνέχϑη. ἔξεστι μέντοι ϑαυμάζειν, ónó- 20 
σοις μὴ διασέσεισταί πως τὸ λογιζόμενον τῆς ψυχῆς, ὕπως ἀπο- 
κλεισϑείσης οὑτωσὶ τῆς ἄνωθεν σιτοπομπίας, ἐμέλησεν εὐθὺς 
Ὁ τῇ προνοίᾳ σιτοπομπίας ἑτέρας ἀνεῳγέναι ϑύραν. Ἰωνία γὰρ 
καὶ Φρυγία καὶ πρός γε Βιϑυνία, καὶ ὅσον ἐπέκεινα χῶρον 


tem legit; tum aliam statim adiungit, nec cessat alios super alios mittere 
Urbem obsessuros. (VL) At bi munito introrsum vallo viris armisque, ac 
tormentis culusquemodi missilibus, Scythica tela prorsus irridebant. Ad 
hsec, quia maria inperio potiebantur, e rerum necessariarom copiam omnem 
sibi inde iomparsbanto idcirco Scytharum impetum et circumstantes exer- 
citus minimi faciebant: et quod maius est, triremibus quamplurimis totam 

maritimam oram circum ac praeter vecti, duplicem illis mole- 
stam cemqpe maximam exhibebant: primo quia nusquam appellere emendi 
ac vendendi cansa patiebantur navem wilam onerariam; quod istoe quidem 
valde angebat, quibus tminime utile easet id, quo abundarent, ac minime pa- 
rabile id, quo egerent: deinde quia navibus exsilientes aliquando et certis 
in locis multum praedae ex Scythia agebant in triremes; ita ut obsidiogis 
ordo inverteretur et magis obsideri Scythne viderentur, quam obsidere. 
(VI) In his cum esset multum tempus consumptum, coepere interim Ro- 
manae urbes laborare inopia frumenti et eorum cibariorum , quae sale con- 
dita ex Maeotide vicinisque fluviis afferuntur. Caeterum ii, quorum inco- 
lome iudicium est, mirari possint , quomodo interclusis iis, qui antea fuia- 
sent, commeatibus curaverit statim Providentia, ut via alia pateret frumento 
advehendo. lonia enim et Phrygia, ac praeterea Bithyuia, et agrorum 


D 


HISTORIAE BYZANTINAE XIII. 13. 687 


χεῖρες ΠΠερσικαὶ γεωργοῦσι, πολὺν ἐχορήγουν τηνικαῦτα τὸν σῖτον A.C. 1943 
ταῖς πόλεσι, xul ψυχοῤῥαγούσας ἡ ϑείω πάλιν οὕτως ἀνέῤῥωσεϊαμ, Ve δε" 
qe. (H.) Τήν γε μὴν “Αατινικὴν κατὰ Σκυϑῶν ἐχείνην ad9d- 

ὅδειαν elg νοῦν οἱ Τραπεζούντιοι βαλλόμενοι καὶ δείσαντες, μὴ Β 
δχαὶ xaz? αὐτῶν τι νεωτερίσωσιν ὅμοιον καὶ οἱ παρὰ σφᾶς προσ- 
οἰκοῦντες ὁμοίως “Δατῖνοι, περιστάντες αἰφνίδιον τοὺς μὲν 
πλείους ἔργον ἀπέφηναν ξίφους" οἷς δὲ περιλειῳϑῆναι συμπέ- 
πτωχε, τούτοις δὲ ταπεινότερον κεχρῆσϑαι ραπεζουντίους δια-- 
γέγονε τοῦ λοιποῦ. καὶ ταῦτα μὲν τῇδέ πη ἔσχεν. 
1.0 ay. Ὥσπερ δὲ ψηφίσματος κατὰ τοῦτον τὸν χρόνον καὶ Ρ. 430 
χοινοῦ τιγος δόγματος ix ϑεοῦ κατὰ πάσης ὁμοῦ κυρωθέντος 
τῖς οἰκουμένης, ἀρχάς vt xul ἐξουσίας, καὶ ὅσαι δημοχρατίαι 
χαὶ ἀριστοχρατίωι, συγκεχύσϑαι στασιασϑείσας ἐφ᾽ ἑαυτὰς καὶ 
πρὸς ἐμφυλίους ἀναῤῥιπισϑείσας μάχας, οὐδὲν οὐδαμῆ σχεδὸν 
5 λλδειπται μέρος, ὃ μὴ τοῦ τοιούτου παραπολελαύκει δεινοῦ, 
εἰ xal μὴ κατὰ τὸν ἴσον δήπουϑεν τρόπον, ἐς γε τὸ μεῖζον καὶ 
ἧττον. κρίματα γὰρ εἶναι ταῦτα ϑεοῦ πάντας ϑνητοὺς λογισμοὺς B 
ὑπερβαίνοντα, εἰ μή πού τις ἐξ εἰκασίας τινὸς στοχαζόμενος φά- 
exu παλαιωϑεῖσαν κακίᾳ τὴν γῆν, καὶ δευσοποιοῖς τισι xanzAev- 
ϑφϑεῖσαν κηλῖσι, καϑαρόν τε καὶ πάσης χαμερποῦς ἐμβριϑείας 
ὑπέρτερον χαρίσασϑαι βουληϑέντος ταύτῃ πτερὸν, ἵν᾽ ἐλευϑέ- 
Qo» xal μετέισορον καὶ εἰρήνης ὄψέ ποτε ἀναπνεύσῃ τερπνότητα, 
εὐνομίας xol δικαιοσύνης ἀγομένη κανόσι xal στάϑμαις. (D.) Καὶ 


8. ταπεινοτέροις coni. Bolv. 


vltra eas provincias Persarum manibus colitur, multum frumenti 

Wbibus tum suppeditarunt, quas semianimes in hunc modum rursus caele- 
τῶν erexit ac roboravi. (VIIL) Eam Latinorum contumaciam ad- 
versus Scythas cum "Trapezuntii animo reputassent, vererenturque, ne in se 
Simile aliquid inceptarent ii Latini, qui et ipsis pariter vicini habitabant, 
ircumsistunt subito, ac plerosque gladiis concidunt, Qui vero superstites 
inde evasere, eos humiliores postea experti sunt "Trapezuntii. haec 
quidem ita se habuerunt. . 
13. Quasi autem constitutum esset divinitus eo tempore, et generali 
meminis decreto sancitum adversus omnes pariter gentes, ut et imperia εἰ 
potestates et omnes tam democratiae quam aristocratiae turbarentur, inte- 
Sünis seditionibus agitatae ac bellorum civilium quasi flabellis ventilatae; 
!ulla pars uspiam ferme relicta est, quae illam calamitatem, si non utique 
εἰ aequo, at plus minusve participaverit. Ea enim Dei decreta sunt, quae 
omnem humanam rationem supergi ntur ; nisi ps forte coniectura ali- 
quà ductus Deum dicat voluisse vi: 'eteratis laboranti et maculis qui- 
Vosdam penitus insidentibus corrupto orbi largiri puriorem et omni terrena 
sole altlorem pennam, ut liber excelsusque,, et pacis recreatus amoenitate, 
Tequitatieque et iustitiae praeceptis ac regulis obtemperans, tandem ali- 
quado respiraret. (11.) Ac primo quidem Latini Genuenses "Tuzum illum, 











688 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6852 πρῶτον μὲν οἱ ἐν Γεννούᾳ τῇ πόλει «Αατῖνοι Τοῦζον ἐχεῖνον, ὃν 
μὰ, 12. ἧς δουκὸς ἀνήγαγον ἐκ μακέλλης ἀξίαν πρό γε δυοῖν τοῖν ἐνιαυ-- 
τοῖν, συστάντες ἀρτίως ἐξήλασαν, ἐχπολεμωθέντων λάϑρα κατ᾿ 
αὐτοῦ πρὸς τῶν περὶ ΣΣπίνουλαν καὶ Σερτώριον εὐγενῶν" οἵ τῆς 
ἐξουσίας ἐπειλημμένου Τούζου, τῆς πόλεως ἐξώσθησαν ἀγεννῶς, δ 
Ῥτῶν δημοτῶν ἅτε ἐπὶ μέγα δυνάμεως ἐληλυϑυῖαν ἰδόντων τὴν 
V.849zoszav ἀρχὴν καὶ τυραννικώτερον ἤδη τῶν δημοσίων ἅπτομέ- 
γὴν πραγμάτων. συγχωρηϑέντες γὰρ αὖϑις ἐντὸς γενέσϑαι T'ey- 
γούας μετριώτερον ἄγοντας βίον, τοῖς δὲ βραχὺ μετριάσασε 
τάχιστα παλινδρομεῖν ἐδόκει ἐς τὴν πρὶν ὑπερηφανίαν καὶ τὸν 10 
τυραννικὸν ἐχεῖνον τῦφον. ὅϑεν συστάντων ἐπ᾿ αὐτοὺς αὖϑις τοῦ 
δήμου, τῆς πόλεως ἀγεννέστερον νῦν ἐξωθοῦνται " καὶ γίνεταε 
Ἑδοὺξ ἕτερος, τῷ πρὶν παραπλήσιος, 0 εὐτελῶν καὶ αὐτὸς τὰς 
τύχας ἕλχων τοῦ γένους" ὡς ἂν ἐνθύμιον σύντροφον ἔχων ἀεὶ 
τὴν τοῦ γένους κηλῖδα καὶ τὰς ix γενέσεως τύχας ἐν τῷ μετρίῳ 15. 
καὶ προσηνεῖ τοῦ φρονήματος ἐρείδῃ τῶν λογισμῶν τὰς κρηπῖδας. 
Ρ.431(Γ.) 24240. καὶ τοῦ τῶν «Αἰγυπτίων μεταλλάξαντος ἡγεμόνος εἰς 
πολλὰ τὴν ἀρχὴν τοῖς παισὶ διελοῦσι στασιάζειν πολὺν πρὸς ἀλ- 
λήλους ἤδη χρόνον γεγένηται" ὡς καὶ τὰ τῶν «Αϊγυπτίων ὑποβ- 
ῥεῖν καὶ ἐς τὸ ἀσϑενέστερον ἐντεῦϑεν ἀεὶ ξυνελαύνεσϑαι πράγματα. 20 
(4.) Nal μὴν καὶ οἱ περὶ τὸν Ἄτλαντα τὸν ἑσπέριον «Αἰβυές τε 
xal Mavgovalav οἱ πλείους, ᾿Αννίβαν ἐκεῖνον τὸν πάλαι τὸν Καρ- 
Βχηδόνιον μιμησάμενοι τέως, πλήϑει μεγάλων δυνάμεων τὸν Γα- 
δειραῖον διαπεραιούμενοι τράχηλον τοῖς μὲν Εὐρώπην οἰχοῦσε 


30. καὶ add, Boiv. 


T. 


Quapropter conspirante in eos rursum popalo, maiore cum ignoninia nunc 








HISTORIAE BYZANTINAE XIII. 13. 689 


γίνισι τῶν Ἱσπανῶν διὰ μάχης γίνονται, καὶ πολέμοις πολέμους A. C. 1343 
σενάπτοντες ἐπὶ μείζους βαδίζουσι μάχας ἀεί. (E.) Kal Boer! V Pn- 

τανοὶ δ᾽ ὁμοίς, ναυτικαῖς δυνάμεσι διαβαίνοντες ἐς τὴν Κελτῶν 
ἤπειρον, μεγάλους συγχροτοῦσι πολέμους. (ς΄.) Ἔτι μὴν τὸ 

φΣκυϑιχὸν ἐκεῖνο γένος, ot τὴν ᾿Ἡσσυρίων καὶ IMjdwv καὶ Περ- C 
σῶν, καὶ ὅσα ἐπέκεινα τῶν ἐϑνῶν, πάλαι πολὺν ἤδη χρόνον κα- 
τέσχον γῆν xol τὸ τῆς αὐϑεντίας ἅπαν ἐκείνων κράτος, νῦν εἰς 
διαφόρους διαλυϑέντες ἀρχὰς συχνὰ xaz' ἀλλήλων ὅπλίζονται, 
χἀπὶ μέγα καπνοῦ καὶ φλογὸς ἐγερεῖν ἣ τούτων ἔρις ὑπισχνεῖται 
τοτὸν ἐκ τῆς μάχης φόνον. (Ζ.) ἄρτι δὲ καὶ συνδρομὴν τὰ τῶν 

διαφόρων .“Δατίνων ποιησάμενοι γένη κατὰ τῶν Περσικῶν ἐξή- Ὁ 
ἔσαν γεῶν, ὅσαι πειρατικόν τινα βίον xal λῃστριχὸν ἀναμετροῦν- 
τις ληΐζονται τὰς ἐχείνων ὁλκάδας τε καὶ τριήρεις, ὅσαι κατ᾽ 
ἐμπορίαν ἀνιοῦσαί τε καὶ κατιοῦσαε τὴν ϑάλατταν ἅπασαν τὰς 
15 ἐμπορικὰς κομίζονται χρείας. τῶν γε μὴν εἰρημένων νεῶν εἷς 
ἑπτὰ καὶ εἴκοσιν ἦν ὃ ἀριϑμὸς ἀνιών. Κύπριοι δ᾽ ἦσαν αὗταν 
καὶ Ῥόδιοι, Σαλαμίνιοί τε καὶ Οὐενετῶν, καὶ ὅσαι πρός τε Πάππα 

xal Γιννούας συνήεσαν. πᾶσαι δ᾽ ὁμοῦ παρὰ τὸν τῆς" Σμύρνης Ε 
 ξαίφνης καταπεπλευκυῖαι λιμένα εἶλον ἐξ ἐφόδου καὶ ὃ παρὰ 
᾿Ὡτὸν λιμένα φρούριον ἦν Περσικόν. xal σφισι μὲν ἦν κατὰ γνώ- 
μην, ὡς ἐξ ἀσφαλοῦς ὁρμητηρίου συχνὰ ἐπεχϑέουσιν ἐκεῖθεν 
ἐς τὴν μεσόγειον ἀνωθεῖν ix τῶν παραλίων ἠρέμα τὸ βάρβαρον 
πᾶν, τά γε μὴν πράγματα ἥκιστα κατὰ γνώμην ἦν προχωροῦντα. 
t nanc cum Hispanis ΕΌτοραπι incolentibus praeliantar, atque alin ex aliis 
bela nectentes in maiora quotidie certamina descendunt. (V.) Britanni 
quque similiter navalibus copiis in Galliam traiicientes bella conflant, ea- 
We ingenia. (VI) Ad haec Scytbarum illud genus, quod Assyriorum, 
m, Persarum et ulteriorum gentipm ditionem iampridem occupavit 
εἰ emne auctoritatis robur apud ensdem obtinet, nunc in multa imperia dis- 
trcü, arma in se invicem quotidie movent; minaturque eorum discordia 
magnas caedes , magnum belli incendium, fumum videlloet et Hammam late 
Tpmorum. (VIL) Nuper denique concursn facto diversa Latinorum ge- 
sera adversus Persarum naves processerunt; eorum inquam Persarum, qui 
piraticam et latronum vitam sequuti diripiunt onerarias illorum naves ac tri- 
Temes; quotquot nempe mercandi causa per totum mare eundo ac redeundo 
vemlia quaeque advehunt. lllorum porro, quos dixi, Latinorum classis 
Tavibus septem et viginti constabat: erantque illae Rhodiae, Cypriae, Sa 
laminis et Venetae; praeter eas, quae a Papa et a Genuensibus Instructae 
Comvenerant. Eae cum ad portum Smyrnaeorum derepente omnes simul 
Spptlsae essent, primo impetu castellum Persicum ceperunt, quod est iuxta 
Wrtm. Et ipsis quidem in animo erat inde, tanquam ab statione tutissima, 
trebras facere excursiones, ac paulatim ab ora maritima retro in mediter- 


Taneum compellere quidquid illic esset barbarorum, Res vero ipsae minime 
δ ieateptia. succedebaat, . 








NIKHOOPOY TOY l'PHITOPA 


PAMAÁAIKHZ IZTOPIAZ 
A40roz i. 


NICEPHORI GREGORAE 
BYZANTINAE HISTORIAE 
LIBER DECIMUS QUARTUS. 


. ARGUMENTUM. 

Cantacuzenus, cum murio Christopolitanas fauces transgressus, op- 
pida sollicitare constituit. — Perithorio frustra oppugnato, Didymotickum. 
abit. Ibi se ct euos reficit. Irenae uzori gratias agit ob res praeclare 
gestas. — Eius mulieris strenuitas et solertia.  Dyzamtii 4murio pecuniam. 
offerunt, ut domum redeat. Hic, re cum Cantacuzeno communicata , pe- 
€wniom accipit. In Asiam traiicit, brevi rediturus (Cap. 1). Terrae et ma- 
ris agitatio violenta. Clades ex grandine: item ez tcrrae motu. De ezwn- 
datione. De terrae motu iterum. — Aerei Angeli caput inclinatum, Urbis 
simulacrum escutsum e manu statwae imperatoriae. Quid ca res porten- 
dere visa sit. Templum S. Sophiae orientem versus dehiscit (8). Apo- 
caucus, rebus suis diffisus, patriarcham εἰ loannem Gabalam sibi man- 
cipare statuit.  Patriarckae familiam numerosam ornat et ditat. Ipsum, 
et infulam, calceos et subesribendi morem mutet, hortatur. De 
Romae privilegiis disserit: item de auctoritate patriarckali, quam ait ma- 
ximam munc esse. Patriarcha rubros calceos recusat, Caetera admittit; 





is insignia a. Dyzantiis oblata accipit. poils ts semi vere 
ovo Comotemorum ὠτὸς egreséus apud Mosinopolin castrametatur, Ob- 
dormiscit amoenissimo im loco: ubi res visu ct auditu mirabiles ei oblatae. 
Momitilas imporatum opprimere festinat. — Cantacuscnus cum euis in ma- 


NICEPH. GREG. HIST. BYZANT. XIV. 691 


exgustias adductus. Tumultuariam et iniquam pugnam: committit. 
ped eri beneficio salvus evadit. "Hostibus tandem coactis recedere, Di- 


end abit (4). Apocaucus, Tes occasionem. nactus 





virtuti favet. 
uet impura Tomo Synodico amprekenat, Piorum monachorum dili- 
gexia ct zelus. — Haerctici variis poenis cocreiti, Quidam fuga clapsi re- 
εἰρίκπὲ ac & f" me Ps Martios. imitantur ( a, Quando et eur 
Creeras α accen nonis philosop phthegma, Imperii 

ecclesiae perturbatio maríma. | Veteres phlosgh] um rizabantur inter 
E misi pacis tempore, Byzantini theolo nee in ipto belli aestu alter- 
tari desinunt. Hariolis et eius. generis. nibus fides habita. Gallus 
setrologws. imperatrici placentia praedicit.  Gregoras arcemitur, ut cum 
e» disputet.  Astrologorum. praedictiones vanas exse arguit ex. Ptolemaeo 
εἰ S, Basilio: item es lacorum versibus. Fatum tollit. Providen- 
tiem egwoscit. Llariolo refutato, wgustae odium im se movet, 4d rem 
fit (8). Gabalas, metu Apocauci, monasticum habitum induit, S. So- 
pkise templum , asylum olim inviolatum; a Gabala et a patriargha teme- 
d Amurius, in. Thraciam reversus, Bysantium usque cum. Cantacu- 

itur. Urbis adspectu obstupescit. Pauci murorum custodes. 
Lo diffidentia. — Cantacuzenus et Amurius Momitilam debellatum. 


«wt, Romanas urbes invadentem. Iuxta Perithorium castrametantur. Mo- 


wiülae cwdacia. Eiusdem circumventi consternatio. cris pugma. Cadit 
Memitilas. Εἶνε milites omnes fere caesi (9). Apocauci caedes quando, 
pec ττ perpetrata sit. — lius anzietas; -stipatores; immoderata. 

er ab eo acdificatus; quem ad finem. Reorum desperatio. 
Conilizm audas. — Apocaucus imprudens , stipatoribus in atrio relictis, ar- 
cem ingressus. 4 Haile et ab aliis mobil 





ibus interimitur. Documenta ex 
Interempti caput abscissum ;. summo muri. fastigio 
auctores, alique einculis soluti, partiuntur inter se 
Rebus ad € Cp obridionem necenarii destiteentur. 









pias ἐς sia arccsit. In Cantacuzenianos saevit. Feriie, recla e 
viatico defraudati, et eum occidunt. 4d. Cantacuscnum transeunt (11). 





A. M. 6852 
Tad. 12 
A. C. 1344 


la 


692 NICEPHORI GREGORAE 


α΄. "ZA ταῦτα μὲν ὕστερον ἐν τοῖς προσήκουσι τόποις 
λελέξεται διαρκέστερον. νῦν δ᾽ ἐπανιέναι ἡμῖν ἀναγκαῖον ἂν εἴη, 


Inp ler δ᾿ ὁπόϑεν εἷς ταῦτα προήχϑημεν καὶ ὅπη τὸν πρὶν ἡμεῖς κατελύ-": 
P.432 0oputv λόγον. ἦν δ᾽ ἡ περὶ τὰ τῆς Χριστουπόλεως στενὰ τοῦ Καν- 


V.850 τωχουζηνοῦ διάβασις ὁμοῦ τῷ ᾿ἡμοὺρ, τῷ τῶν Περσῶν ἐκείνῳ 5 


σατράπῃ. διαβάντι γὰρ ἔδοξε πεῖραν προσάγειν ταῖς πόλεσι, καὶ 
οἷς μὲν xa^ ὁμολογίαν παραδιδόναι οἱ σφᾶς αὐτοὺς ἐϑελοντὰς 
πρὸς βουλήσεως εἴη τῇ ἐκείνου χειρὶ, τῶν προσηκόντων γερῶν 
ἀξιοῦν οἷς δὲ τοὐναντίον, τούτοις δὲ τοὐναντίον. (B) Mi^ 
ἡμέρας οὖν ἀναλαβὼν τὰς δυνάμεις ἦγεν ἐπὶ τὴν πόλιν, ἧ Περι- τὸ 
ϑόριον ὄνομα. ἣν δὴ καὶ περιστρατοπεδεύσαντες, ἐπεὶ κἀκεῖνοι 
πολεμεῖν ἔγνωσαν, ἐπολιόρχουν. ἐπεὶ δ᾽ ἐπὶ ποϊλαῖς κάμνοντες 


οταῖς ἡμέραις ἐπέραινον οὐδὲν, ἄπρακτος λοιπὸν ἀναζεύξας ἐχεῖς. 


ϑὲν οὐδὲ μιᾷ τῶν ἄλλων ἔτι προσάγειν βεβούληται " ἀλλ᾽ ὅλαις 
ἡνίαις ἤλαυνεν ἐπὶ Διδυμότειχον, οὐκ ἀγαϑὸν κἀν ταῖς ἄλλαις d-15 
ναι χρίνας οἷωνὸν τὴν ἀποτυχίαν εὐθὺς ἐξ ἀρχῆς ἐχείνης τῆς 
πόλεως. (Γ.) «Αὐτόϑεν τοίνυν λαμπρῶς αὐλιζόμενοι, xui τῆς 
μαχρᾶς ἐκείνης καὶ ἐπιπόνου διαίτης τὴν ἀνάλογον ἀλλαττόμενοε 


Ῥϑυμηδίαν τε καὶ ῥᾳστώνην, φρουρούς τε ἐκείνους “Ζιδυμοτείχου 


τῆς πόλεως καὶ ἅμα στρατιώτας καὶ στρατηγοὺς ταῖς προσηχού- 90 
σαις ἠμείβετο δεξιώσεσι καὶ φιλοφροσύναις " καὶ πρό γε πάντων 
Εἰρήνῃ τῇ βασιλίδι πολλοὺς ἀπὸ γλώττης τοὺς ἐκ ψυχῆς ἀπεδίδου 


χαριστηρίους, ὧν τε ἐκαρτέρησε μαχρῶν ὁμοῦ xal ποικίλων ἀνια-- 


14. ἕτι cod. Vat., ὅτε apogr. Par. 





1. Sed tec quiden infra auis ueque lod fusius exponentur. Nobi: 
vero nunc necesse est illuc regredi, unde ad haec digressi sumus, et ubi 
superioris narrationis cursum interrupimus. Erat autem nobis sermo de 
Centacuzeni et Persici satrapae Amurii transitu per Christopolitanas 
angustias. "Transgresso igitur imperatori visum est oppida sollicitare; et. 
68 quidem, quae voluntaria deditione in illius manum concedere ultro m: 
lent, meritis praemiis afficere: quae autem secus factura essent, cum 
secus agere. (11.) Quamobrem po: juot dies coactas copias ad urbem 
ducit, cui Perithorio nomen est. Eai n imo circumsi mox illis ad bel- 
lum sese accingentibus, oppugnat, Sed quia multis ibi diebus exactis la- 
bore assiduo nil profecerat, motis inde castris deinceps nihil egit, nec cae- 
terarum urbium ullam aggredi voluit, sed Didymotichum laxis habenis con- 
tendit, etiam in aliis ratus auguril esse non boni, quod ab illa urbe primo 
statim conata rej foret. (IlL) Confestim itaque splendide hospitio 
excipiuntur: diuturnam illam et molestam vitae austeritatem pari hilaritate 
εἰ iucunda animi relaxotione mutant: Didymotichi urbis custodibus , item 
militibus et ducibus, qua par est comitate et humanitate, Cantacuzenus gra- 
tum se exhibet: in primis [renae imperatrici maximas gratias lingua et ex 
animo persolvit, quod dinturuas οὐ multiplices aerumnas in illis qui inter- 



























HISTORIAE BYZANTINAE XIV. 1, 695 


ρῶν ἐν τῷ τῶν μεταξὺ μεγάλων ἐκείνων πραγμάτων κλύδωσι xol À. C, 1944 

ὧν ἐνεδείξατο γενναίων ἀγώνων, ἕν τε βουλαῖς καὶ δώροις nav- "Ib. Ie Pt- 

τοίοις καὶ μειλιχίοις λόγοις, δι᾽ ὧν ὁμοῦ στρατηγούς τε καὶ. 488 

στρατιώτας ἀνεῤῥώννυέ τε καὶ πρὸς τὸ εὐψυχότερον διανίστασϑαε 
ϑπαρεσχεύαζε" πὴ μὲν ϑωπεύουσα, πὴ δ᾽ ἐλέγχουσα" καὶ πὴ μὲν 

ταῖς ὀξυῤῥόποις τῶν πραγμάτων ἐκείνων ποικίλαις μεταβολαῖς 

τὴν τῆς οἰκείας ἀντιτιϑεῖσα διανοίας ὀξύτητα, πὴ δ᾽ οἴκονομι- 

κῶς ἀντιπράττουσα ταῖς ἐκ Βυζαντίου λάϑρα καὶ συχνὰ προσιού-Β 

enc ἄλλοτ᾽ ἄλλοις τῶν ἐς 4Διδυμότειχον στρατιωτῶν ὁμοῦ καὶν.851 
Ἰσιρατηγῶν ὑποσχέσεσί τε καὶ δολεροῖς μηχανήμασι, xal λαμ-- 

πρῶς ἀνιστῶσα κινδυνεύοντα πίπτειν φρονήματα. μάλιστα δὲ 

τοῦ δραστηρίου καὶ τῆς ἀγχινοίας αὐτὴν ὃ σατράπης ᾿Αμοὺρ ἐξε- 

πλάγη τεϑαυμακὼς, ἐπειδή ye ἐμεμαϑήκει ταύτην οὖσαν αἰτιω-- 

τάτην, ἀνθρωπίνως εἰπεῖν, τῆς διαμονῆς καὶ συστάσεως τοῦ τε 
Ἰσιρατοῦ καὶ 4ιδυμοτείχου τῆς πόλεως καὶ δι᾽ αὐτῶν τῆς τῶνο 

ὅλων τῷ βασιλεῖ πραγμάτων ἐν ἀσφαλεῖ καταστάσεως. χαὶ ταῦτα 

μὲν τοῦτον ἔσχε τὸν τρόπον" καὶ ὃ χειμὼν ἐν τούτοις ἐτελεύτα. 

(4) Ἦρος δ᾽ ἀρχομένου οἱ μὲν Βυζάντιοι τῶν λῃστρικῶν 

χατὰ Διδυμοτείχου πολέμων καὶ λόχων ἀποστάντες, δέει τῆς ἐχεῖ 
ὈΠιρσικῆς δυνάμεως, πρὸς ἕτερα πάλιν ἐχώρουν βουλεύματα. 

xu δὴ βέλτιον ἔδοξεν εἶναί σφισι, χρημάτων ἀφϑονίᾳ κρύφα Ὁ 

περιεληλυϑόσιν ᾿ἡμοὺρ, τὸν σατράπην καὶ ἡγεμόνα τῆς Περσικῆς 

ὀυνάμεως, πεῖσαι καταλιπόντα Θράκην καὶ φίλων ἔρωτας oi- 

καδὲ πρὸς ᾿Ασίαν τάχιστα ἐπανήκειν. (Ε.) Τὰς δὲ τοιαύτας πο- 


ctwiment magnorum negotiorum fluctibus constantissime lisset; quod 
fortem animum praestitisaet. rebos difficilibus; deliberando scilicet; omnis 
teneris dona largiendo; mollibus dictis confirmando atque in meliorem apem 
*rigendo duces parites et milites; ac nunc quidem blandiendo , nunc incre- 
pando; nunc ibus et variis temporum illorum vicissitudinibus ingeali 
ταὶ vividam vim opponendoj nuac sapienter occurrendo machinationibus 
delosis εἰ pollicitationibus, quae ad tentandos Didymotichi milites et duces. 
Alas alios Byzantio clam et crebro venissent: denique animos vacillantes 
*üregie relevando. Maxime autem eius atrenuitatem et solertiam. opui 
Aique admiratus est Amurius, pestquam accepit unam hanc, quantum hu- 
ais viribus praestari posset, effecisse, ot et milites et ipsa urbs Didymo- 
Schum constantes in fide manerent, eademque opera ut imperatori negotia. 
«ποῖα in toto essent collocat. Et haec quidem it& se habuerunt: aique 
intres hiemes abiit, (IV.) Vere ineunte Byzantii ab oppugnando per 

Vroinia et insidias Didymoticho abstinentes, metu Peraicarum virium, quae 
lic erent, ad alia se consilia converterunt. Et hoc quidem optimum illis 
Vim est, magua pecuniae vi clam circumvenire Amurium, satrapam et du- 
tta Persici exercitus, eique persuadere, ut relicta Thracia, amicisque et 
Roribus dimissis, in Asiam abiret quamprimum ac domum reverteretur. 


694 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6852 σχέσεις ἐκείνου δείξαντος Κανταχουζηνῷ, ἔδοξε τὰς τοιαύτας ἐπι- 
μὰ, 16 qoo ἑτέραις κατασοφίσασϑαι βαϑυτέραις. , χρήματα γὰρ εἰς δέ- 
Exa," φησὶ, ,,χιλιάδων ἐπέχεινα ἀριϑμὸν ἀνιόντα τοῖς Βυζαντίοις 
ἐχδεδωχόσιν, σφίσι μὲν ζημία μεγίστη γίνετει καὶ ἀσϑένεια πρὸς 
τὰ πολεμικά" ἡμῖν δὲ λαβοῦσιν ἰσχὺς προστίϑεται μάλα κρατίστη 5 
πρὸς τὸ τῆς κοινῆς ταυτησὶ μάχης κλυδώνιον." τούτων τοίνυν εἰς 
τοῦτο μελέτης ἰόντων καὶ πρός γε μειζόνων ἐπὶ τούτοις ἑτέρων, 
καὶ ἅμα προστιϑεμένης καὶ τῆς τοῦ Περσικοῦ ταλαιπωρίας στρα-- 
τοῦ, ὁποία καὶ ὅση διάγουσιν ἐν ἀλλοτρίᾳ γῇ, καὶ μηδὲν εἷς αὐ-- 
Ἑτάρκη τοσούτου στρατοῦ κεχτημένῃ δίαιταν, ᾧχετο διαβὰς εἰς 1ὸ 
Malay ὃ σατράπης Iuo)o μετὰ τῆς δυνάμεως, ἐπαγγειλάμενος 
ὀλίγῳ ὕστερον ἐπίκουρος ἰσχυρότερος Κανταχουζηνῷ ἐπανήξειν. 
P.494 β΄. Κατὰ δὲ τοῦτον τὸν χρόνον ἐξαίσιοί τινες ἀνεῤῥώγεσαν 
κατὰ Βυζαντίου καὶ τῶν αὐτοῦ προαστείων σεισμοὶ καὶ βρασμοὶ 
ϑαλάττιοι, καὶ ὡς ἐκ πετροβόλου ϑυμοῦ πλήρους ἐῤῥίφησαν κατὰ 15 
τῶν τῆς γῆς καρπῶν χάλαζαι" ὡς ἐκεῖνα τῆς γραφῆς συμπεσεῖν" 
ψεύσασϑαι ἔργον ἐλαίας, xal τὰ πεδία μὴ ποιῆσαι βρῶσιν" av- 
κῆν τε μὴ καρποφορῆσαι καὶ γεννήματα ἐν ταῖς ἀμπῶοις οὐκ 
εἶναι" ἐκλιπεῖν τε ἀπὸ βρώσεως πρόβατα καὶ μὴ ὑπάρξαι βόας 
Bini φάτνας. ἄρξασϑαι μέντοι συνέβη τοὺς τοιούτους σεισμοὺς 20 
καὶ χλόνους τῆς γῆς ἐν μέσῳ που τῷ φϑινοπώρῳ, ἄρτι τοῦ ἡλίου 
τὰ τοῦ σκορπίου προοίμια παραλλάττοντος. καὶ τὴν μὲν πρώτην 
ἡμέραν δὶς ἐτίναξε τὴν γῆν ὃ ϑεός" οὕτω γε μὴν ἐμβριϑῶς, ὡς 
ἀπογνῶναι τοὺς πλείστους τὸ ζῇν ὑπὸ δέους" οἰχίας τε καταπε- 
(V.) Quas ille pollicitationes quum Cantacuzeno indicasset, placuit machi- 
nationem illam occulüori machinatione eludere. , Etenim," inquit, ν» οἱ By- 
xantil sopra decem millium summam numeraverint, damnum erit illud ipeis 
maximum, et minus multo virium ad bellum gerendum supererit. Nobis au- 
tem, si acceperimus, vires longe maximae accedent ad sustinendum commu- 
más huius belli aestum." In hanc illi cogitationem cum venissent, ac maiora 
insuper alia repotaseent, accedentibus sünul Persici exercitus aerumnim, 
quales et quantas ii patiuntur, qui externo in solo degunt; praesertim ubi 


ihil inest, quo ali possit tanta multitudo: abiit satrapa Amurius et in Asiam. 
traiecit , pollicitus Cantacuzeno rediturum se brevi validioribus 





2. Per illad tempus sinistri quidam proruperunt in Byzantium et in 
Byxzantii suburbia terrae motus ac maris effervescentis aestus, ruitque, 

juam ex balista violentissima, grandinis imber in fructus terrae; ita ut 
illud Scripturae epte caderet: mentitom esse opus olivae, et arva non 
fecisse escam, ficum non attulisse fructum, et non fuisse germina in vineis: 
defecisse ab esca oves, et non fuisse boves in prsesepibus. Accidere au- 
tem primum illi terrae motus et illae agitationes autumno fere medio, com 
sol initia Scorpii greetergrederear, Ac primo quidem die bis Deus terram 
agitavit; idque tanta violeatia, ut plerique prae metn salutem desperareot. 





HISTORIAE DYZANTINAE XIV. 92. 695 


σεῖν ἐγεγόνει xal τὰ πλεῖστα τῶν τοῦ Βυζαντίου τειχῶν. dpné- A. C. 1344 
λων δὲ φραγμοὺς καὶ κήπων περιβόλους οὐδὲ μεμνῆσϑαι yg. αν ἘΝ 
πάντες γὰρ μικροῦ κατεῤῥίφησαν ἄχρι χρηπίδων " ὡς δυσπμόσο- C 
δον γίνεσθαι πᾶσαν ἀγυιὰν τοῖς παριοῦσι, σωρηϑὸν ἐῤῥιμμένων. 
δτῶν ἐντεῦϑεν ἐρειπίων. (B.) ᾿Ἐχκέχυται δ᾽ ὁμοῦ καὶ τὸ τῆς ϑα- 
λάττης ῥόϑιον ὡς ποῤῥωτάτω τῆς χέρσου" xal μάλισϑ᾽ ὅπη πε- 
ϑιὰς xol ἱππήλατος ἦν ἡ γῆ, μέχρι καὶ ἐς δέκα σταδίους, συνεξ- 
ἥλασε δ᾽ ἔνια καὶ ἐνιαχοῦ τῶν ἀκατίων, ὅσα πρὸς τοῖς λιμέσι 
καὶ τοῖς ἄλλοις παραλίοις, καὶ συνέτριψεν ἐν τῇ μεσογείῳ" χαὶ᾽ 
Ἰοχλείστας δὲ κατέκλυσε χώρας, αὐτοῖς ἀνδράσι καὶ ποιμνίοις καὶ. " 
eyes. παλινϑρομοῦντός ye μὴν τοῦ ῥοθίου μεϑ᾽ ἱκανὸν πρὸς 
τὰς συνήϑεις καὶ τεταγμένας εὐνὰς, ἦν ἰδεῖν ἰλύος τὰ πάντα με- 
στὰ xol ἐχϑύων νεχρῶν. (Γ.) «Ἧἴσϑησιν μέντοι τοῦ τοιούτου 
γινέσϑαι φασὶ τιναγμοῦ καὶ σεισμοῦ μέχρι «“Δυσιμαχίας, xal βραχύ 
ὅτι Χεῤῥονήσου ἐπέκεινα" ἥχιστα δ᾽ οὖν τὸν ἴσον γε τρόπον" 
ἀλλ᾽ ὥσπερ ἔξ ὁρμητηρίου καὶ ῥίζης τινὸς ἀρξάμενον τοῦ Βυζαν-Ἑ 
τίου ἠρέμα χαὶ κατὰ βραχὺ προϊόντα τε ἐνδιδόναι καὶ ὑφειμέ-. 
vw; βαδίζουσαν κατὰ τὸ ἀνάλογον ἀεὶ ταῖς ἐφεξῆς παραπέμπειν 
χώραις καὶ πόλεσι τὴν τοῦ χλόνου συνάφειαν" παραμεῖναι δ᾽ 
ἄχρι καὶ αὐτοῦ γε τοῦ ϑέρους ἐφ᾽ ἡμέρᾳ καὶ νυχτὶ, μείζω τε καὶ 
ἐλάττω τὴν αἴσϑησιν παρεχόμενον. (4.) Κατὰ μέντοι περίοδον Ῥ. 435 
χρονικὴν τοῦ κατόπιν βαδίζοντος φϑινοπώρου ἐκ τῆς αὐτῆς 
ὡσαύτως ἡμέρας ὅμοιοι πάλιν ἀρξάμενοι τὴν γῆν συνετάραττόν 
τεχαὶ ἐϑορύβουν σεισμοί" ὡς ἐκ τῆς τῶν τοιούτων σεισμῶν συ»-- 


fel et domas ceciderunt, et maxima pars murorum Byzantinorum. Vinea- 
Tem autem macerias et hortorum septa ne quidem commemorari oportet. 
Ks enim ferme omnia a fundamentis proruta sunt; ita nt praetereuntibus 
viae omnes aditu difficiles existerent, ruderibus inde evulsis acervatim ia- 
ftwibus, (IL) Tum etiam simul maris fluctus in terram procul effusus est, 
illac masime, qua planum et equitabile solum erat, ad decem usque stadia 
*t secum alicunde propulit parva navigia, quae scilicet in portubus erant 

oris maritimis, confregitque in mediterraneo; ac plurimos com ipsis 
'am hominibus quam gregibus et iumentis agros submersit, 
stem fluctu aliquanto post ad solitum definitamque alveum, omni 
tnit limo plena et piscibus mortuis. (IIl.) Kt eius quidem tremori 
Tie motus sensum δὰ Lyeimachiam usque dicont pervenisse, et pa 
Chersonesum : at nequaquam eundem in modum. Sed a Byzantio tanquam 
τὸ eu sede et radice cum incepisset, sensim ac paulatim progrediendo 
Temitisse , et lenius vi proportione euntem agitationis suae tenorem ad 
regiones urbesque ulteriores transmisiase ; ita autem durasse ad ipsam usque 
3eatem diu noctuque, ut modo maiorem modo minorem sai sensum prae- 
beret (IV.) Enimvero revoluto insequentis autumni tempore, eadem pa- 
fter die iterem exorti similes tremores terram concusserunt ac turbave- 
ται; adeo ut continua illa agitatione ea, quae columnae lateritiae imposita. 





696 . NICEPHORI GREGORAE 


A. M.6852 ἐχείας τόν τ᾽ ἐπὶ τοῦ πλινϑωτοῦ xibvoc ἐν ἀγγελικῷ τῷ σχήματι 
1μὰ. 12: γαλκοῦν ἀνδριάντα χαὶ ἅμα τὸν τοῦ προβεβασιλευκότος Πα- 
λαιολόγου τῇ βίᾳ καταγωνισϑέντας τῷ μὲν ἐπὶ ϑατέρου τῶν 
Βὦμων κεκλίσϑαι τὴν κεφαλὴν, τῷ δὲ πρὸ ποδῶν ἐῤῥίφϑαι τὸν ἐν 
χεροῖν τῆς πόλεως σχηματισμόν" ὡς εἰχασμοῖς τισιν ἐντεῦϑεν ἐν-- 5 
ψοίας τινὰς ἀναλεξαμένοις ἐνίοις ἀποπεφάνϑαι, μὴ εἷς μακρὰν 
τῆς τῶν Παλαιολόγων αὐτοχρατορίας ἔσεσϑαι τὴν καταστροιρήν. 
(E.) Κἀπὶ τούτοις τὸ προπεπονϑὸς τῆς ἑῴας ἀψίδος τοῦ τῆς τοῦ 
ϑεοῦ Σοφίας νεὼ χαταπονούμενον ἡσυχῆ παρεῤῥήγνυτο μᾶλλον 
Cád, καὶ πολλὰς ἐκεῖϑεν ψηφίδων καὶ πλίνϑων κατέῤῥιπτε, μέχρειο 
τῆς παντελοῦς πτώσεως" περὶ ἧς ἡμῖν κατὰ χώραν ἰοῦσιν ἀπο-- 
χρώντως λελέξεται, νῦν δ᾽ ἐπαναχτέον τὸν λόγον καὶ διηγητέον, 
ὅσα ἐν τῷδε τοῦ χρόνου ἰδίᾳ συνεπεπτώχει γενέσϑαι τοῖς Βυ-- 
ζαντίοις. 
V.858 — y. Ἐπεὶ γὰρ ᾿ἀποκαύχῳ τὰ κατὰ γνώμην οὐκ εὔοδα κατὰ τοῦ 15 
D βασιλέως ἐβάδιζεν" ἀλλ᾽ ἐκείνῳ μὲν ἐκ τοῦ τῆς ἀπογνώσεως βυ- 
ϑοῦ δεξιῶς ἀνέβαινεν ἠρέμα τὰ πράγματα καὶ ἀνεῤῥώννυτο πρὸς 
τὸ εὐθαρσέστερον" τούτῳ δ᾽ οὔτε τὰ κατὰ ϑάλατταν ἐλπίδας 
παρεῖχε ϑαῤῥούσας, οὔτε τοῖς xav" ἤπειρον δεξιόν τι καϑίστατο 
σύμβολον" ἐφ᾽ ἑτέρας ἐτρέπετο μηχανάς. ἔγνω yàg προβιβασμοῖς 20 
E γερῶν καὶ προσόδων πόροις ὑπελϑεῖν τόν τε πατριάρχην καὶ ἅμα 
τὸν Γαβαλᾶν Ἰωάννην" ὃς γλωττοδαίδαλόν τινα πρὸς τῆς φύ- 
P.4360t06 κτησάμενος εὐστομίαν μάλα τοι πιϑανὸς ἐδόκει «οἷς ἀχού-- 
ουσι, τοῖς τε ἄλλοις xal ὅσοι τὴν βασίλειον συνεκρότουν σύγ- 
est, satus aerea angelico habitu, nec non simulacrum illius Palaeologi, 
qui novissime imperaverat, violentiae cesserint, et illi quidem caput in al- 
terum humerum inclinatum sit; huic autem ad pedes provoluta sit ea, quam 
habebat in manibus, figura urbis. Nonnulli itaque coniectantes et quaedam 
inde praesagia capientes mon longo post eversum iri dixere Palaeologo- 


rum imperatoriam auctoritatem. (V.) Ad haec ea, quae ad orientem vergit, 
templi sanctae Sophiae testudo, laborans ea parte qua iam aífecta erat, 





paulatim iam magis ac magis fatiscebat; atque inde calculi et laterculi fre- 
quentes decidebant, quoad tota tandem procubuit: de re infra abunde 
suo loco dicturi sumus, Nunc autem revocanda inde oratio, et quidquid 





machinationes mentem appulit De 
oblatis reditibus circumvenire patria J 
cum a natura accepisset artificiosam dun im dicendi facultatem, eloquen- 
tissimus videbatur audientibus, tum aliis, i 





HISTORIAE BYZANTINAE XIV. 8, 697 


ἀλητον xal βουλήν. (B.) Πολλοῖς τοίνυν τὸν πατριάρχην κυ- A. C. 1944 
χλούμενον οἷέσε καὶ κηδεσταῖς καὶ ἀπογόνοις, καὶ πλήϑει συγ- b ἢ ΒΡ 
γενείας παντοδαπῆς, τιμαῖς ἄλλαις ἄλλους μετεωρίσας, xal χω- 
ρίων ἐπιδόσεσιν εὔπορον καταστήσας τὸν βίον αὐτοῖς, ξένας 
δἔπειτα ἐπενόει τιμῶν παρενθήκας τῇ πατριαρχικῇ δι᾽ αὐτὸν πε- 
ριωπῇ. αἱ δὲ ἦσαν, μήτ᾽ ἐν ὑπογραφαῖς, μήτ᾽ ἐν καλύπτρᾳ xe- B. 
φαλῆς ἔπεσϑαι τοῖς παλαιοῖς ἐϑισμοῖς, μήϑ᾽ ὑποδήμασι τοῖς 
ὁμοίοις ἔτε κεχρῆσϑαι, ἀλλ᾽ ἐρυϑροῖς μὲν αὐτοῖς " Σηρικοῖς δὲ 
xal χρυσοῖς τὴν καλύπτραν ὑφάσμασι κεκοσμῆσϑαι" χρώματι δ᾽ 
100) ῥακινϑένῳ τὰς τῶν ἐπιστολῶν καὶ ψηφισμάτων ἐγχαράττειν 
ἐκισημασίας. (B.) Καὶ τὸ εὔλογον τῆς αἰτίας προσεπιφέρων τῇ 
καινοτομίᾳ xal προϑεραπεύων ἔφασκεν ὡς ,,πάλαι ἐχρῆν κεκυρῶ- C 
σϑαι τουτὶ τὸ δικαίωμα τῇ τῆς βασιλευούσης τῶν πόλεων ἐκχλη-- 
σίᾳ, ἅτε πασῶν ὁπόσαι ὑφ᾽ ἥλιον πόλεις εἰσὶν ὑπερεχούσης κατά 
16τε μέγεϑος καὶ πολιτείας εὐγένειαν. καὶ πρός γε ἔτι Κωνσταντίνῳ 
τῷ μεγάλῳ βασιλεῖ τειχίσαντι ταύτην, καὶ τὸ τῆς Ῥώμης ἀξίωμα 
μετὰ τῆς βασιλείας ἐνταυϑοῖ μετενηνοχότι, καὶ ἃ τῇ ἐκκλησίᾳ 
παρέσχεν ἐχεῖ προνόμια, συνηκολούϑησε καὶ ταῦτα καὶ μετηνέ- D 
395 πρὸς ταύτην ὡς τὸ εἰκός, εἰ δὲ τοῖς ἐκεῖϑεν ἠμέληται ἐπι- 
υσχόποις καὶ διαδόχοις ἐνϑάδε τῶν ϑρόνων, τί πρὸς ἔπος ἡμῖν 
τήμερον; οὗ γὰρ νόμον τοῖς ὀψιγόνοις εἶναι χρεὼν, ἃ τοῖς γο-- 
νεῦσιν ἐκ περιπετείας τινὸς πεπλημμέληται, ἀλλὰ διόρϑωσινΥ. 854 
μᾶλλον τοῖς ἄνω γίνεσϑαι κάτωθεν, ὥσπερ ῥεύματος ἀνατρέ- 
χοντος ἐπ᾿ ἀγαθῷ τοῦ βίου" ἐξεῖναί γε μὴν καὶ οἷς πρὸς βουλή- 
consistorium et curia constabat. (IL) Quum itaque multis liberis, affini- 
be, tibus, et numerosa omnis generis cognatione premeretur undique 
archa, ad honores alii alios provecti et praediis ditati ad opulentiam 
pervenerunt. Mox et novas propter eum honoris accessiones excogitavit, 
quibus patriarchalis apex decoraretur. Eae autem erant: ne, quantum ad 
Subscriptiones et ad capitis tegmen, maiorum institutum retineret, neve iis- 
dem quibus antea calceis uteretur, sed ut rubri illi quidem essent; infulam 
autem Serico aureoque textu haberet ornatam; epistolas vero et decreta 
coloris hyacinthini litteris consignaret. (IIL.) Cui novae rei speciosam ra- 
tionem praetendens, ac velut praeparatiotem adhibens, dictitabat, pridem 
id iuris attribui debuisse principis urbis ecclesiae, utpote quae omnibus, 
quotquot sub sole essent, urbibus magnitudine et imperii nobilitate ante- 
celleret. ,, Imo vero," aiebat, fundata iperatore Constantino Magno ea. 
2 Romae honoribus, etiam ea, 






Nicephorus Gregor. Vol, II. 


698 NICEPHORI GREGORAE 


A.M. SES cene. ἂν συνορῇν γένηται, καὶ τὸν χρόνον, ὥσπερ ἐκ ταὐτομάτου 
σαφῶς εἷς τοῦτο συνελάσαντα τύχης τὰ πράγματα, μονονουχὶ 
συλλαμβάνοντά πως ἡμῖν καὶ μάλα εὔοδα προχαϑιστῶντα τῆς 
μελέτης ἡμῶν ταυτησὶ τὰ προοίμια. ἢ φρασάτω τις ἐμοὶ παρελ- 
ϑὼν, ποῖος χρόνος εἶδεν elg ταὐτὸ ἀμφότερα συνενεχϑέντα, βω-5 
σιλείαν ἅμα καὶ ἐκκλησίαν" καὶ πατριάρχην ἅμα καὶ τοῦ τῶν 
Ἐ δημοσίων κηδομένου πραγμάτων βασιλέως χηρεύουσαν βασιλίδα 
πρὸς ἕν καὶ ταὐτὸ ξυνιέναι καλῶς ἐνδιαίτημα, καὶ οἶκον δυσὶ 
τὸν αὐτὸν ἐν ταὐτῷ χαϑίστασϑαι, τὸ βασιλικὸν παλάτιον" καὶ 
τὸν μὲν ἀποσώζειν εἰκόνα ψυχῆς, τὴν δὲ σώματος" καὶ τὸν μὲν 10 
ἀντὶ μὲν βασιλέως τοῖς πράγμασι γίνεσθαι τοῖς πολιτικοῖς, ἀντὶ 
δὲ πατρὸς τῷ ταύτης ὀρφανῷ παιδὶ τῷ νέῳ βασιλεῖ" τὴν δ᾽ 
ὑπείκειν ὅσα καὶ ἡγεμόνι χρηστῷ καὶ μόνῳ δυναμένῳ σώζειν τὴν 
Ρ.487 ἀρχὴν ἀσφαλῶς, ὅσα καὶ κυβερνήτης, καϑάπερ δλχάδα πλημμε- 
Mic ἐφ᾽ ὑγραῖς ταλαντευομένην ϑαλάττης ἀγκάλαις. εἰ δὲ ταῦτα 15 
τῇδε ἔχει χαὶ οὐδὲν ὑποτρέχει ψεῦδος τὰ εἰρημένα, τί κωλύει 
καὶ παρασήμοις καί τισι τεχμηρίοις βασιλικοῖς σχιωδῶς πως κε- 
χρῆσϑαι πρὸς τὴν τῶν οὕτως ἀληϑῶν βεβαίωσιν;" (4.) Οὕτω 
Βμὲν οὖν εἰρωνιχοῖς μᾶλλον ἢ γοητεύουσιν ἄλλως ὑπερχόμενος λό- 
γοις καὶ τὸ παϑητικὸν τῆς τοῦ πατριάρχου ϑωπεύων ψυχῆς ὃ 90 
᾿Ἀπόκαυκος τἄλλα μὲν ἀσμένως προσήκασϑαι ἐπεπείχει" τὸ δὲ 
τῶν ἐρυϑρῶν πεδίλων νῦν μὲν ἥκιστα διὰ τὸ τῆς καινότητος 
ϑράσος" χωροῦντος δ᾽ ὀψὲ τοῦ χρόνου, διὰ τὸν τῶν δυοῖν ἐϑι-- 
1, ἐκ Boiv. pro ἐξ, 5. εἰς ταὐτὸ Boiv. pro εἰς τοῦτ΄. 19. ὑπερ- 
χόμενος corr. Boiv. pro ὑπερσχόμενορ. 
rentes, Volenti certe cuilibet videre est, ipsa haec tempora, rebus quasi 
sponte in eum statum deductis, nobiscum quodammodo conspirare, ac 
viam ad ea quae meditamur facillimam velut sternere. Sin minus, prodeat 
aliquis doceatque nos, ecquodnam tempus haec duo in unum coaleacere vi- 
derit, imperium et ecclesiam : patriarcham autem et imperatricem orbatam 
coniuge, a quo reipublicae cura sustineretur, bene in unum atque idem 
hospitium convenire, eandemque suique domum eodem tempere esee, pa- 
latium imperatorum: atque illum qui animae instar habere; benc vero 
corporis: illum et imperatoris vice in republica fungi, et parentis loco esse 
orbo illius filio, iuniori imperatori; hanc vero obtemperare, tanquam opti- 
mo rectori, ac tanquam εἰ, qui solos possit Imperium haud dubie servare, 
ut navim gubernator in humido maris gremio temere fluctaantem. Quod εἰ 
aec ita se habent, nec mendacium ullum Ín orationem meam irrepsit, quidni 
et insignia et aliquam imperatoriae dignitatis notam usurpas quoquomodo 
adumbratam, ad veritatis tantae confirmationem?"  (1V.) Sic Apocaucus 
hominem dictis aggressus ironicia quam alioqui fallacibus, et patriar- 
hae animum, qua moveri poterat, afficiens, ut illa quidem alía fa- 
cile admitteret persuasit; "non autem, ut rubros quoque calceos; quos ille 
negavit se accepturum in praesenti propter novae rei insolentiam ; at pro- 


HISTORIAE BYZANTINAE XIV. 8. 699 


cuóv , ἐπαγγείλασϑαι εὐπαράδεκτόν πως ἔσεσθαι καὶ τὸ τρίτον. A. C. 1944 
τὰ γὰρ ἐχπληχτικὰ τῆς ὑπερηφανίας οὐ τὸ τῆς ὥρας αἰφνίδιον br To, Pa- 
χατασβέσαι δύναται, ῥᾷστα μεντἂν ἐχπυρσεῦσαι μᾶλλον xal φϑό- C 
γον ἐγεῖραι σχληρόν τινα καὶ δυσχαρτέρητον' τοῦ δὲ χρόνου 
δῥέοντος, ὁμαλῶς πως ἤδη καὶ τὸ τῆς ἐχπλήξεως ἐχείνης Quna- 
γᾶσϑαι xal μαραίνεσϑαι ϑράσος, ἠρέμα καὶ κατὰ μικρὸν ἐμμελε- 
τηϑείσης ταῖς τῶν ἐντυγχανόντων ὄψεσι διὰ τὸ συνεχὲς τοῦ συν- 
διαιτᾶσθαι. τούτου μὲν οὖν ἕνεκα τοῖν δυοῖν ἀρχεσϑῆναι χαι- 
γοτομήμασι μόνοις ἐν τῷ παρόντι, τοῦ τρίτου μετεωρισϑέντος ἐς 
τοτοὐπιόν᾽ μὴ ἐπιστῆσαι πρότερον ἐθελήσαντα, καὶ γνόντα τὴν Ὁ 
᾿ τῶν προτέρων ἐνταῦϑα διάνοιαν, ἐν τῷ μετρίῳ τοῦ ἤϑους ἵστα- 
σϑαι, καὶ μὴ κινεῖν πατέρων ὅρια " ἀλλ᾽ ἥττω γενόμενον δόξης, 
πολλὴν ἐπιφερομένης τὴν ἀωρίαν, ἀγώγιμον εἶναι τοῦ λοιπου 
τοῖς ἐμπαίζειν ἐϑέλουσι, μέχρι τοῦ, συμφέροντος ἐξ αὐτῶν ivag- 
15γῶς τῶν πραγμάτων σαφῆ τὸν χρόνον σύμβουλον ἐσχηκότα, συν- 
“ἔναι μὲν ὡς φείδεσϑαι χρόνου καὶ τύχης ἐχρῆν, μὴ δυνηϑῆναιΕ 
δ᾽ οὖν οὐδὲ μικράν τινα τὴν ἐν δεινοῖς ἀσφάλειαν ἑαυτῷ πορίσω- 
σϑαι, ἀλλ᾽ ἐς ἀτεχμάρτους καὶ μάλα παντοδαποὺς καχῶν συνω- 
σϑῆναι βυϑούς. (E. Τὸ γὰρ τῆς ἐπισκοπῆς ἀξίωμα καὶ τὸ 
ϑοψυχῶν ἄρχειν, τοῦ χρατίστου μέρους τῶν ἐν τῷ κόσμῳ συλλή- 
βδην ἁπάντων εἰπεῖν, σφόδρα τοι μέγιστον καὶ περιφανὲς εἰδόσι 
τοῖς τὰς ἀρίστας πάλαι συντάττουσι τῶν πολιτειῶν νομοϑέταις F 
καλῶς ἔχειν ἔδοξε, τὸ τῆς ἀνθρωπίνης γνώμης φυλαττομένοις 


cedente tandem tempore, ubi duabus illis rebus assuetum easet, etiam ter- 
tam facile admisfurum se promisit. Quam enim fastus moveret indigna- 
tionem, eam tantum abesse, ut praematura festinatio placare, ut etiam. 
incederet multo magis, et facillime invidiam acerbam et vix tolerabilem. 
conflaret; tempore autem labente, etiam novitatis illius: insolentiam leniter 
iam quodammodo evanescere ac deleri, sensim scilicet et paulatim hominum 
oculis ex praemeditatione et assidua vitae consuetudine insinuatam. Ea- 
propter duobus illis novis privilegiis contentum esse se in praesenti dixit, 
tertii tione in posterum dilata. Nec antequam id faceret animum ad- 
vertere voluit, cognitoque maiorum super ea re instituto, perstare in animi 
moderatione, constitutosque a patribus terminos non movere: sed intempe- 
süva prorsus gloria velut captivus duci maluit, atque obnoxius esse in po- 
sterum volenti cuilibet illudere; donec, tempore certioris consilii auctore, 
qu utile esset ex ipsa rerum evidentia edoctus, occasione et fortuna mo- 

ite uti debuisse se intelligeret; securitatem autem sibi in periculis ne 
minimam quidem parare posset; sed in:caecos et multiplices calamitatum 
floctus delaberetar. (V.) Eplecopslen enim dignitatem et imperium in ani- 
mas, quae pars est (ut omnia complectar) totius mundi optima, maximum 
quiddam atque illustre esae cum scirent ii legislatores, qui praestantissimas 
quondam respublicas constituerunt; bonum iis esse visum est, humani animi 








700 NICEPHORI GREGORAE 


^. M. 6852 εὐόλισϑον xal ἐπισφαλὲς, ὥσπερ δεσμῷ τινι τῷ ταπεινοτέρῳ τοῦ 


σχήματος κολάζειν τῆς τύχης τὸ μέγεϑος, ἵνα μὴ τὸ τοῦ ϑρά- 


V.855covc ἀκόλαστον ὥσπερ μέϑη τις ἐγγένηταί τῳ, xal πρὸς το- 


φαννίδος ὑπόϑεσιν ἐξοκεῖλαν μεγάλων ἄρξῃ τοῖς πολιτικοῖς ngá- 


Ρ. 43δγμασι τῶν κακῶν. τὸν δὲ τῆς βασιλείας ὄγκον σωμάτων μὲν καὶ δ 


δημοσίων ἄρχειν πραγμάτων, ἥττονος μέρους ἢ κατ᾽ ἐκχεῖνο" 
ὅπλων δὲ καὶ στρατιωτικῶν ϑορύβων περιβεβλῆσϑαι δύναμιν, καὶ 
τούτοις τὸ τοῦ μεγέϑους ἐκείνου κατὰ τὸ εἰκὸς λειπόμενον ἀν-- 
τανισοῦν. ai γὰρ ἁπλαῖ καὶ μονοειδεῖς πολιτεῖαι ῥᾷστα πρὸς ἀτο-- 
πίαν ἐκτρέχουσιν, ἐρημίᾳ τοῦ βοηϑήσοντος " μιγνύμεναι δέ πως 10 
καὶ ἀνακεραννύμεναι μετριώτερον τὸ ἐπικίνδυνον ἔχουσι, ϑατέ- 


Βρου ϑάτερον ἐπιῤῥωννύντος καὶ ἀνεγείροντος, ὅταν εἷς κακίας 


ἐχγοπίζηται βάραϑρον, καὶ τυραννίδος ἐνοχλοῦντες διασαλεύωσέ 
τινὲς τὸ λογιζόμενον ϑόρυβοι. ὅϑεν ἐκεῖνο μὲν λύσιν καὶ ἀταξίαν 
εἰσάγει τὸ μέρος καὶ ἀνατρέπειν δίδωσι χώραν ἠρέμα τοὺς ϑε- 15 
μελίους τῆς εὐταξίας elg ἔδαφος, ἣν μή τις ἐπίσχῃ" τὸ δ᾽ αὐτο-- 
φυᾶ καὶ αὐτογεώργητον ἔχει τὴν χάριν τοῦ κρείττονος καὶ xó- 


Ὅσμος τις ἀτεχνῶς ἐναρμόνιος ὅλῳ τῷ βίῳ καϑίσταται. (ς΄.) Δέον 


τοιγαροῦν καὶ πατριάρχην τουτονὶ τοῖς εἰϑισμένοις νομίμοις ἐμ-- 
μένειν, καὶ μὴ σαλεύειν ὅρους σὺν λόγῳ πάλαι κειμένους " ὃ δὲ 90 
κακοβουλίᾳ χρώμενος λέληϑεν ἅμα ἑαυτῷ καὶ τὰ Ρωμαίων ἀπο- 
λωλεκὼς πράγματα, σᾳίσιν ἐν βραχεῖ παντοδαπῶν ἐπινεΐσας 
κλύδωνας συμφορῶν. καίτοι εἰ φοβερὸς καὶ περίβλεπτός τις βα-- 


22, ἐπιχεύσαρ coul, Boiv. 


maturae lubricae atque infrmae consulere, et humiliore habita quasi vin- 
culo quodam coércere eius conditionis amplitudinem , ne audacia effraenis 
alicui tanquam ebrietas accederet, et ad tyrannidem provecta magnorum 
malorum causa publicis rebus existeret. Regiae autem potestatis imperium. 
esse in corpora ac civium fortunas voluerunt; quae pars est ignobilior 
quam illa; at armorum et strepitus militaris robore vallatur, ac per haec 
supplet id, quod sibi ad magnitudinem illam deest. Nimirum ea imperia, 
qus simplicia et uniusmodi sunt, facillime ruunt in peius, quia alieno auxi- 

destituta sunt: commixta autem et invicem contemperata minus pericli- 
tantur, altero alterum corroborante atque erigente, quoties hoc vel illud 
praeceps ἴα vitium fertur et ratione tyrannicis quibusdam tumultibus emota 





. pert .  fteque illud quidem ad dissolutionem Jegum et licentiam ver- 


it, et ordinis boni fundamenta amat sensim evertere, nisi aliquis inhibeat: 
vero naüvum et suapte excultum quendam habet gratiae excellentioris 
florem, ac toti mundo ornamentum existit omnino aptum et congruens. (VI.) 
Cum itaque et hunc patriarcham oporteret intra veteris instituti fines ma- 
nere, ac non terminos pridem bene constitutos revellere; tamen quia malo 
consilio usus est, insciens et se et Romanum imperium simul perdidit, mul- 
tiplicium calamitatum fluctibus brevi tempore superinductis. Atqui si me- 


HISTORIAE BYZANTINAE XIV. 3. 701 


σιλεῦσιν εἶναι καὶ ἄρχουσιν αὐτῷ πρὸς βουλήσεως ἦν, ἐς τὸν A. C. 1944 
σωτῆρα βλέπειν ἔδει τούτῳ Χριστὸν, xai τὴν ἔνδοξον ἀδοξίανί αν. το. Pa- 
ἐκείνου μιμεῖσϑαι, οὗ μάλιστα καὶ τὴν εἰκόνα φέρειν τὸ τῆς ἱερα- Ὁ 
τείας νενόμισται σχῆμα. εἰ γὰρ ᾿Αλέξανδρος ἐκεῖνος ὃ μέγας, ὃ 
Sxa9* ὅλης μιχροῦ τῆς ᾿Ασίας ἐλάσας, τὸ 4ιογένους αἰδούμενος 
ἐμακάριζεν εὐτελὲς xal ἀπέριττον, μᾶλλον ἢ τὸν τῆς ἑαυτοῦ βα- 
σιλείας ὄγκον καὶ πλοῦτον" πολλῷ ἂν δήπου ῥᾷον τουτονὶ flaci- 
λεῖς τε καὶ ἄρχοντες ἐμακάριζον, εἰ οὗ τὴν εἰκόνα τέταχται φέ- E 
Qu», τούτου τὸ ἄτυφον καὶ λιτὸν τῆς διαίτης ἀεὶ διετέλει μι-- 
Ἰομούμενος. ἀλλὰ μὴν πρὸς ἐναντίους ὁπώσποτε περιτρέψας xavó- 
νας τὴν εὐσχήμονα καὶ βελτίστην κατάστασιν τῆς αὐτονομίας 
ἐχείνης, οὗ μὲν τυχεῖν ἐπεϑύμει, περιφανῶς ἐκπέπτωκεν " οὗ δ᾽ 
, εἶχε, περιφανέστερον ὁμοῦ xal αὐτοῦ συνεκπέπτωχεν, ἀντὶ μὲν 
δισπότου καὶ πατρὸς ἑαυτὸν προφανῶς καταστήσας ἀνδράπο-- 
15 δον" ἀντὶ δὲ περιβλέπτου δόξης, ἀδοξίας κληροῦχον λαμπρᾶς. 
οὕτω μακρὰν ἐπισύρεται πανταχοῦ τὴν ἀωρίαν τὸ ἄγαν φιλοτι-- 
μεῖσϑαι, καὶ πρὸς ὕπαιϑρον παρεξάγει μανίαν 7j τῆς ἐξουσίας 
αὐθάδεια. (Z.) Τούτου μὲν δὴ οὖν οὕτω ῥᾷστα τὴν γνώμην 
ἐξανδραποδισάμενος ὃ ᾿Ἡπόκαυχος ἐπὶ τὸν Γαβαλᾶν Ἰωάννην 
ξολοιπὸν προσῆγε τὰς μηχανὰς καὶ τὰς ἑλεπόλεις τῶν δόλων " καὶ. 429 
εἰς γυναῖκα τὴν ϑυγατέρα κατεγγυᾶσϑαι μετεωρίσας ὅρκοις 7yy- 
χασε τὰ βεβουλευμένα κυροῦν καὶ πιστοῦσϑαι τοῦτον, εἰ τοῖς 
- αὐτοῦ χαϑάπαξ βουλήμασιν ἕπεσϑαι βούλοιτο, τὰ δὲ ἦν, ὅπόσοι 
τῶν εὐγενῶν χαὶ περιβλέπτων τὴν δόξαν τὸ τῆς συγχλήτου πλη- 
tai et suspicl se ab Imperatoribus et principibus volebat, debebat ad Ser- 
vatorem Christum respicere, et illius gloriosam obscuritatem imitari; prae- 
serm cum eius imaginem credatur dignitas pontificia exhibere. Si enim 
Alexander ille Magnus, qui per totam fere Asiam perrupit, venerabatur ac 
magis fortunatum praedicabat tenue illud et nulla re superfluens vivendi ge- 
nus, quo utebatur Diogenes, quam imperii sui fastum atque opulentiam: 
multo potiori iure felicem istum imperatores et principes praedicavissent, si 
euius imago erat constitutus, illius in vitae institutione inodestiam et fru- 
fgliatem constanter et perpetuo esset imitatus. Verum enimvero, cum 
honestam et optime constitutam auctoritatem ad contrarias regulas 
nescio quomodo detorsisset., eo aperte excidit, quod assequi concupiscebat. 
Immo etiam eo quod habebat excidit apertius: qui cum dominus et pater 
foret, mancipium ipse se prm fecit, et pro conspicua gloria insignem lu- 
cratus est ignominiam, "lantum ubique post se infelicitatis trahit nimia. 
grae copiis ita ἴα apertum furorem inslens potentia evadit, CVIL) 
ius igitur voluntate facillime sibi mancipata, Apocaucus ad Ioannem Ga- 


belam deinde dolos omnes, omnes fraudum machinas convertit; atque el 
flliam suam desponsurum se promittit. 'Tum ea exspectatione suspensum 


Tureiurando cogit deliberata confirmare εἰ sancire, si voluntati suae omnino 
obsequi velit. Id autem erat, ut eos, qui nobilitate et fortunae splendore 














702 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6852 ροῦσι βῆμα, πάντας ἕνα nag" ἕνα δεσμοῖς xal φρουραῖς ἐγκλείειν, 
104.12 ἄλλους ἄλλαις αἰτίαις καϑυποβάλλοντα ἐξ αὐτοσχεδίου τὸν πιϑα- 
Βνώτερον τρόπον. (H.) Τούτων δ᾽ οὕτω ῥυένξων, καὶ τὴν τῶν 
Υ. 856 δημοσίων αὐτῷ μὲν διοίχησιν εὐθὺς ἐγχειρίζει πραγμάτων" αὐτὸς 
δ᾽ ἄρας ἐκ Βυζαντίου σύν γε πατριάρχῃ καὶ τῷ βασιλεῖ Παλαιο-- 5 
λόγῳ τάχιστα ἐχώρει πρὸς Πείρινϑον, πρόφασιν μὲν ὡς ἐπὶ 
“Καντακουζηνὸν ἐκστρατεύων τὸν βασιλέα" τῇ δ᾽ ἀληϑείᾳ δυοῖν 
πραγματευόμενος ϑάτερον, ἢ τῷ τῶν Ἐπιβατῶν, αὶ δυνηϑείη, 
CovyxAeloag φρουρίῳ βίᾳ τῷ βασιλεῖ τὴν ϑυγατέρα δοῦναι γάμου 
πλέα ξυναλλαγαῖς, ἢ τόν γε δεύτερον ἐλαύνοντι πλοῦν τῷ βασιλεῖ ιο 
᾿Καντακουζηνῷ δι᾿ αὐτῶν ποτε σπείσασϑαι, “έσβον καὶ Χίον 
ἀλλαξαμένων σφῶν ἐς διηνεκῆ τινα κλῆρον. (0.) Ταῦϑ᾽ δρῶσι 
μακρὰν τοῖς συνετωτέροις ἔκπληξιν ἐνεποίει, xol ἀσυλλόγιστον 
ἐδόκει τὸ πρᾶγμα, πῶς τῷ μανιώδει τῆς γνώμης 7j Ἄννα προδε- 
Ῥδωκυῖα τὴν τῶν πραγμάτων ἡγεμονίαν πάντων ἀπείπατο, τυ- 15 
φλωϑθεῖσα χαϑάπαξ ὑπὸ ζηλοτυπίας καὶ μηδενὸς τῶν πραττο- 
μένων αἰσϑάνεσθαι ϑέλουσα" ἀλλὰ καϑάπερ ἔξω στηλῶν Ἡρα- 
κλείων τῆς τοσαύτης ἀπωλείας καϑισταμένης, οὕτω διακειμένη. 
ἦν γὰρ ἐν ἐλπίσι τοῦ ἔρωτος πείϑοντος ***. σα βίον τοὐντεῦϑεν 
ἄλυπον ἕξειν, καὶ φροντίδος ἁπάσης τὸ παράπαν ἀπηλλαγμένον. 30 
ψυχὴ γὰρ ἀπαιδαγώγητον ἄγουσα βίον, καὶ ὄψιν οὐ μάλα χολά-- 
Εἴειν προμελετήσασα, ἔλαϑε πολλάχις αἰχμάλωτος ἀπαχϑεῖσα, xo 


1f. ἀϊλαξάμενος coni. Boiv, 14. In cod. Vat. spatium quin. 
litterarum est inter vae et προδεδωχυῖα. Nomen sd! "Bolv. 
at, hic desunt. 


19. Nonnulla in cod. 





Poterant, quidnam esset, quod Anna imperatrix rerum gubernacula furioso 
animo prodidisaet, penitusque a se removisset, zelotypiae semel affectu ob- 
caecata, et quid ageretur percipere omnino nolens; sed perinde affecta, ac 
si ultra Herculis columnas pernicies illa versaretur. Venerat enim in spem, 
cupidine persuadente, fore ut vitam deinceps ageret molestiae atque omnis 
Jrorsus curae expertem, Animus quippe nulla disciplina excultus, nulla 
yraemeditatione ad cestigandos ooulos eruditus, ita saepe imprudens fuit, 


HISTORIAE BYZANTINAE XIV. 4. 708 


ϑάπερ λάφυρον ἀπροόπτως ἑαυτὴν εἰς ἄχαλκον ἐμβαλοῦσα πόλε- A. C. 1844 
μὸν λογισμῶν ἀφανείᾳ κεκαλυμμένων, καὶ πρὶν καλῶς τῆς nola b To ἂν 
μίας ἐφόδου τὸ βίαιον αἰσϑέσϑαι, ᾧχετο" ϑελγούσης λαβοῦσα ᾿ 
πυρκαΐας ὑπομνήματα. . 

5 — 9'. Ἐγὼ δ᾽ ἐνταυϑοῖ κἀκείνου μεμνήσομαι, χρόνον μὲν sàvP.Ao 
αὐτὸν συνενεχϑέντος, σαφηνείας δ᾽ ἕνεκα μείζονος ἄνωϑ ἐν πο- 
Sev ἦρχϑαι ὀφείλοντος. ἔαρος γὰρ ἐπιστάντος ἤδη, τὰς οἰκείας 
ὃ βασιλεὺς δυνάμεις συναγαγὼν ἀπήει πρὸς τοὺς ἐπέκεινα Ῥο- 
δόπης τοῦ ὄρους αὐλῶνας καὶ τὰ ἐχεῖσε πρὸς ἀποχρῶσαν νομὴν 

10 ἀναπεπταμένα πεδία. προσάγων δὲ καὶ πεῖράν τινα ταῖς bui nó- 
λεσιν εἷλε xa9* ὁμολογίαν πόλεις δύο, τήν τε Κομοτηνὴν καὶ 
τὴν Γρατιανοῦ καλουμένας. (Β.) Ἔνϑα δὴ καὶ τὸ πρὸς Moju-B 
tíAov γέγονεν ἐκεῖνο σύμπτωμα " ὃς διφυής τις γενόμενος ἐξ ἀφα- 
γῶν γονέων iv μεϑορίοις Πατριβαλῶν xol Mead» λῃστρικὸν 

15 ἐχ μειραχίου χαϑ᾽ ἑταιρείαν ἡλικιώτιδα βίον ἄγειν προσήρηται, 
ἔνεδρά τε δὴ καὶ λόχους κατασκευαζόμενος αἰφνίδιον ἐπέφερε 
τοῖς παριοῦσι τὸν ὄλεθρον. τριακοντούτης δ᾽ ἄρτι γενόμενος ἐς Ὺ. 857 
τὸ ἀνϑρωπικώτερον dix τοῦ ϑηριώδους ἐχείνου τὸν βίον ἀλλάξα- C 
σϑαι ἔγνωκε. καὶ δὴ προσεληλυϑὼς ἕνί τινι τῶν ἐνδόξων Ῥω- 

30 μαίων μισϑοῦ διακονεῖσϑαι τέταχεν ἑαυτόν. ἔπειτ᾽ ὀλίγου ῥέον- 
τὸς χρόνου, τὴν δουλείαν τε ἀπείπατο ταύτην καὶ ἐς τὰ πρό- 
τερα τῆς λῃστείας ἐπαλινδρόμησεν ἤϑη, καὶ πολλὴν ἠρέμα καὶ 
κατὰ μιχρὸν προσεταιρισάμενος χεῖρα ἔμπρακτον ἐδείκνυ τὸ τῆς 


πὲ cum ipse se in quandam sensuum arcanorum ii inermem pugnam te- 
mere voneciaset, captivos. furtim abduceretur , «c velot. οὐδε esset, ne- 
que hostilis impressionis violentiam sentiret, nisi acceptis blandientis flam- 
mae monimentis, 

) 4. Hic ego etium illud commemorabo, quod eodem quidem tempore ao- 





letrocinari iam δε 
inita, dol: as struens repentinum transeuntibus exitium attu- 
lerat Dein igesimum aetatis anoum vix attigisset, a ferino illo 
moore ad humanioris vitae genus transferre se decreverat, et ad nobilem 
quendam Bomenum cum accessisset, operam ei auam ad servilia ministeria 
locaverat. ldem brevi tempore elapso et illam servitutem abdicarat, e£ 
ad pri; latrocinandi consuetudinem recurrerat; multamque sensim ac 

manum cum sibi sociavisset, animi sui audaciam re declaraverat, 






104 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6853 ψυχῆς δραστήριον, νῦν μὲν ταῖς ἄχραις τῶν υσῶν ἐμπίπτων 
Ii. 5", ὥσπερ κεραυνὸς ἐκ τοῦ αἰφνιδίου, νῦν δὲ ταῖς τοῦ Καντακουζη-- 
γοῦ προσβάλλων κρύφα δυνάμεσι, νῦν δὲ τὰς τῶν Βυζαντίων ληΐϊ- 
ζόμενος ἐξ ἐφόδου χώρας. (Γ.) 4είσας δ᾽ ὅμως, μὴ συνελϑόν- 
τὲς οἱ πρὸς αὐτοῦ κακούμενοι κακῶς κακὸν γειτόνημα διαφϑεί- 5 
φωσι, προσελάσας, σύμμαχος ὑπόσπονδος καὶ δοῦλος ἐθελοντὴς 
ἕλετο λέγεσϑαί τε καὶ εἶναι Κανταχουζηνοῦ τοῦ βασιλέως " πλὴν 
οὐχ ὥστε καὶ συνεῖναι, καὶ ὅπη πορεύεσϑαι βούλοιτο ἕπεσθαι" 
Ρ. 441 ἀλλ᾽ αὐτονομίᾳ χρώμενον κρύφα κατὰ τὴν συμφυᾶ συνήϑειαν 
τοῖς ἐκείνου προσβάλλειν ἐχϑροῖς, ἐπὶ κέρδεσιν ἑαυτοῦ τε καὶ 10 
ὅσοι ξύν γε αὐτῷ μισϑοῦ λῃστρικοῦ στρατεύεσϑαι ἕλοντο. (4.) 
Ἐπεί γε μὴν τοῦ χρόνου χωροῦντος ὅσοι τῶν πενήτων αἷμοχα- 
eric καὶ αὐθάδεις ὄντες ἐτύγχανον, ὀλίγοι κατὰ πολλοὺς καὶ πολ- 
λοὶ κατ᾽ ὀλίγους ἀϑροιζόμενοι, κατὰ συμφωνίαν αὐτῷ προσεᾷ- 
Βῥύησαν ἔκ τε Τριβαλλῶν xol Mvoüv , καὶ ὅσοι μιξοβάρβαρον 15 
ἐπὶ τούτοις ἤνυον δίαιταν, ὡς ἐπέχεινά που τῶν δισχιλίων ἔπι- 
λέχτων ἱππέων εἶναι, of ϑυμοῦ πνέοντες πάντες ἀρεϊχοῦ τὴν 
σφῶν αὐτῶν μᾶλλον ψυχὴν ἢ τοῦτον καταπροέσϑαι διϊσχυρίζοντο" 
ὡς ἀποχρῆναι λοιπὸν καὶ πρὸς ἀντίπαλον ἤδη καϑίστασϑαι μοῖ- 
ραν, ᾧ ἂν βούλοιτο μέρει τῆς ἐμφυλίου Ῥωμαίων μάχης" σύμ- 90 
fola τῆς δεσποτικῆς ἀξίας οἱ Βυζάντιοι πέμπουσιν αὐτῷ, xal 
ολάϑρα κατὰ τοῦ βασιλέως ὁπλίζουσι Κανταχουζηνοῦ. ἐκεῖϑεν οὖν 
καιροφυλακῶν ὃ ἸΜομιτίλας ἀεὶ διετέλει, καὶ τὴν ἐπίϑεσιν ἐν 
μυχοῖς τῆς καρδίας ἐχυοφόρει, xal üvexóxit τοῖς λογισμοῖς. 










ius proprii, tum eorum, qui prae- 
militarent. (IV.) Procedente tem- 
inarii ac feroces erant, pauci ad multos 
im ex compacto confluxere, tam Tri- 
terea barbaris commi 





ΙΝ ut deinceps satis virium esset ad certandum aequo iam Marte, in il 
civili Romanorum bello, cum utracunque parte vellet. Quamobrem ei in- 
signis despoticae dignitatis Byzantii miserunt, eumque in imperatorem 
Cantacuzenum clanculum armarunt. Ex eo autem Momitilas opportunum 
tempus perpetuo captabat, et insidias sub pectore intimo parturiebat, atque 


ÍUSTORIAE BYZANTINAE XIV.4. ^ 705 


(E.) Mori δ᾽ ἐν ἀχμῇ τῆς ἠρινῆς καϑισταμένης ὥρας, ὅτε và A. C, 1344 

ποιχῆλον τῆς χλόης τὰς πεδιάδας χοσμεῖ, καὶ τῶν τέως ἄνα πὸ δ a 

βιούντων δένδρων οἱ πλόκαμοι μετὰ τῶν ἀνϑέων τὰς τῶν ἀνϑρώ. —— 

nov» ὄψεις ἐφέλκονται, νέαν χαριζόμενοι τέρψῳ καὶ ἡδονὴν τῇ 
ϑψυχῇ, καὶ ἅμα χιλὸν ἡ γῆ προσηνῆ καὶ νομὴν αὐτοφυᾶ τοῖς ἀλό- Ὁ 

γοις ζώοις, ἔδοξε καὶ τῷ βασιλεῖ Καντακουζηνῷ περὶ Ἱοσινού-- 

πολιν, ἐξιόντι Κομοτηνῶν τῆς πολίχνης, πήξασϑαι τὸ στρατό- 

πεδον, κἀνταῦϑα περὶ τῶν πρακτέων βουλεύσασϑαι, τά τε ἄλλα 

καὶ ὅπως ἀπαντῆσαι χρεὼν τοῖς ᾿Αποκαύκου κχαινοτέροις βουλεύ-- 
Ἴομασι καὶ ταῖς ἐχστρατείαις. (d) Δένδρῳ γε μὴν ἐντυχεῖν ἐν- 

ταυϑοῖ που συνέβη, χλάδους ἔχοντι μάλα εὐμήκεις, καὶ δίκην 

φάναι ὀρόφου βαϑεῖαν μὲν τῇ γῇ τὴν σκιὰν ἐμπαρεχομένους, ἐμ- 

ποδὼν᾽ δέ'πως καὶ ταῖς ὑπερβολαῖς τοῦ ἡλίου ᾿καϑισταμένους, 

χαὶ ἀφαιρουμένους τὸ χάειν αὐτόν. ὑπὸ δὲ τῷ δένδρῳ πηγή τις 
15ἀνέβλυζε, χορόν τινα ποιουμένη τῷ ὕδατι, οὕτω μέντοι διαυ- 

γὴς, ὡς καὶ τὸ τοῦ δένδρου κάλλος πως ἀποματτομένην αὐτὴν 

xa9^ αὑτὴν τὴν ὑπογραφὴν, xal δύο μιᾶς τινος ῥίζης δοκεῖν 

εἶναι φύεσϑαι δένδρα " τὸ μὲν ἄνω, τὸ πρὸς ἡμᾶς ἀνίσχον" τὸ 

δ᾽ ὑπὸ γῆν αἰωρούμενον. ὑπὸ δὴ τούτῳ βραχὺ κατακλίνας ὃ βα-Ὗ. 858 
ϑοσιλεὺς ἑαυτὸν εἰς ὕπνον ἐτράπη, καὶ ἅμα ἐδόκει φωνῆς ἀορά- 

τως ἀχούειν, ,ἔγειραι,᾽ λεγούσης, ,,0 καϑεύδων, καὶ ἀνάστα ἐκ 

τῶν νεχρῶν, καὶ ἐπιφαύσει σοι ὃ Χριστός" " εὐϑύς τε διαγρηγο-- 

ρήσαντα, ζάλην ἔχοντα λογισμῶν ἀναστῆναι" xal τις ἐχεῖ παρὼν Ῥ. 442 


1. ἠρινῆς corr. Boiv. pro εἰρήνης. 18. εἶναι Boiv. ponendum pu- 
tat post καϑ᾽ αὑτήν. P dirdoa em. Boiv. pro δίνδρου. P 


Án animo volutabat. (V.) Adulto iam vere, quum herbarum varietate [oca 
vestiuntur, quum et fores et reviviscentium arborum comae oculos 
mam alliciont ac novam animo delectationem voluptatemque pariunt, nec 

' mon et tellus benignum alimentum et suapte provenientem brutis animanti- 
bus pastum largitur; visum est Cantacuzeno imperatori, Comotenorum op- 
pido egredi, et circa Mosinopolin castrametari , atque ibi quae agenda es- 
sent statue tum alia, tum Quomodo oporteret novis Apocauci inceptis 
et petitionibus occurrere. (VI.) lllo forte ad arborem appulit, longis 
admodum ramis diffusam; qui tecti alicuius instar profundam umbram ter- 
rae offundebant, nimio autem solis ardori opponebaut se quodammodo, ac 
me ureret effüciebant. Sub arbore fons scaturiebat, salientis aquae conce- 
ptaculum : adeo quidem ille pellucidus, ut arboris pulchritudinem vel ipsa 
sola imago exprimeret, duaeque ab eadem radice fliulere arbores vide- 
rentur; illa quidem sursum ad nos versus erecta, illa vero sub terra pen- 
sili. Sub eo tegmine imperator, corpore paululum reclinato , dormire coe- 
pit, et simul vocem incertum unde sibi visus est, audire clamantem: ,, Ex- 
pergiscere qui dormis, et exeurge a mortuis, et Christus tibi praelucebit" : 
tum subito expergefactum surrexisse, tacitis cogitationibus aestuantem j at- 


















18 ^  . NICEPMORI GREGORAE * 


A. M. 6858 ἀσμάτων δημιουργὸς λύραν τε ἡρμόσατο ἐξεπίτηδες xal, οἷον 
ἱμὰ 12. πείθειν ἅπαντας ἀνέχειν in^ αὐτοῦ, ᾷσμα ἀνεχρούσατο. καὶ ἦν 
τὸ τοῦ ζσματος",, ἄνδρες (φησὶν) οἱ τῷδε τῷ δένδρῳ καὶ τῇδε τῇ 
σχιᾷ προσεοικότες ἀτεχνῶς, παρόσον νῦν μὲν ὥρας μετέχοντες 
φαίνισϑε, ὅσον δ᾽ οὔπω ἀωρίας ἐπιδραμούσης οἰχήσεσϑε πρὸς 5 
Βμαρασμόν τε καὶ φϑορὰν, δεῦρο δὴ χαίρωμεν, καὶ ἐνερυφῶμεν 
τῇ νεότητι, πρὶν τὸν ϑάνατον αὐτῆς κατορχήσασϑαι." (Z.) Τὴν 
δὴ τοιαύτην μαϑὼν ó ἸΜομιτίλας ἐκ τῶν ἡμεροσκόπων διατριβὴν, 
ἔγγιστά που ποιούμενος ἐξεπίτηδες τὰς διατριβὰς χαὶ φιλίαν 
ὑποκρινόμενος, ἔγνω πρὶν ἀϑροισϑῆναι τὸ στράτευμα, καὶ πρὶν 10 
τὸ δρᾶμα τὸν βασιλέα μαϑεῖν, ἐπιϑέσϑαι oi τελέως ἀφροντε- 
στοῦντι. ἐν τούτοις ὄντων τοιγαροῦν τῶν πραγμάτων ἐκείνοις, 
Cxal τοῦ ἡλίου τῆς ἡμέρας ἤδη τοὺς μεταξὺ παραλλάττοντος δρό- 
μους, ἀγγέλλεται ἸΠομιτίλας ὁπλίτην στρατὸν ἐπαγόμενος καὶ 
ὅλαις ἡνίαις ἐλαύνων ἐς τὸ τοῦ βασιλέως στρατόπεδον. τοῦτο 15 
πάντας ἐκ τοῦ παραχρῆμα λογισμοὺς ἔϑραυσέ τε καὶ συνεκύκησε 
τοῦ τε βασιλέως καὶ ὅσοις ξύν γε αὐτῷ παρεῖναι τετύχηχεν, 
ἀπαρασκεύοις καὶ τούτοις, καὶ πάνυ βραχέσιν, καὶ τῆς τύχης 
Ῥοὕτω λαμπρῶς ἐλαυνούσης xal συνωθούσης ἐν στενῷ κομιδῇ τῆς 
ὥρας τὸ πρᾶγμα, καὶ μηδεμίαν οὐδ᾽ ὀϑενοῦν ἐχούσης διαφυγὴν 30 
. xal ἀπόδρασιν. τοῖς τε yàg ἵπποις ἀνὰ τὴν πόαν διεσχεδασμένοις 
νγέμεσϑαι τέως συνέβαινε" καὶ ἅμα τῆς στρατιᾶς τὸ μὲν ἔτι περὶ 
τὴν Κομοτηνῶν πόλιν ἀπεριμερίμνως τὰς ἀγορὰς περιἥει, τὰ 
πρὸς χρείαν ὠνούμενοι" τὸ δ᾽ ἐξιὸν οὐκ ἐν σπουδῇ πρὸς βασι- 


jue ibi praesens quidam citharoedus et lyram aptavit accurate, εἰ pulsis 
fibus ita cecinit, ut attentos omnes sibi faceret. Krant autem quae ca- 
nebat huiuscemodi. ,,O vos," inquit, ,, mortales, hoic arbori et huic pror- 
aus umbrae similes; quatenus nempe in aetatis flore esse videmini nunc, 
mox eutem, ubi mportanum tempus ingroerit, marcescetis atque ad interi- 
tum redigemini: buc agite, genio indulgeamus,, ac iuventutem, antequam 
εἰ mors insultet, in d« traducamus." (VII.) Cum ibi imperatorem com- 
morari e speculatoribus didicisset Momitilas, qui proxime et ipse consulto 
versabatur amicitemque simulabat; decrevit, oiiuquam exercitus esset 
congrogatus, imperatorem nondum gnarum eius fabulae, quae agebatar, ac 
mil tale metuentem adoriri. Cum illis itaque eo in statu suae res eseent, 
solis cursu iam meridiem praetergresso, nunciatar, Momitilam cum exercita. 
venire armis instructo, et laxis ad imperatoris castra habenis contendere. 
Ἰὰ omnes nte animos perculit et conturbavit, tum ipsius imperatoris, 
tum omniam illorum, qui cam eo forte aderant, imparati et ipsi et perpauci ς 
fortuna tam aperte res adigente εἰ compellente in eam temporis angusti, 
neque ullum quecunque ex effugium aut receptum praebente. Nam 
et equi per herbam di tum forte pascebant; et simul ex militum nu- 
mero alii quidem adhuc in urbe Comotenorum securi fora circumibant, ea. 
quae usui essent, emptitantes: qui antem egressi erant, ab iis minimo pro- 








HISTORIAE BYZANTINAE XIV. 4. 107 


Ma πρόνοιαν ἐποιεῖτο ποιεῖσϑαι τὴν ἄφιξιν, ἅτε μὴ προμαϑόντες Δ. Ὁ. os 
imp. Io. Pa- 
laesl.3 


τὸ συμβάν" ἀλλ᾽ ἠρέμα xal κατὰ σχολὴν ἐπορεύοντο. (Η.) Ὅμωτ' 


εἰς ϑεὸν ὃ βασιλεὺς ἀνατείνας τὰς χεῖρας ἅμα τοῖς ἀμφ᾽ αὐτῷε,, 


xüx τῶν ἐνόντων ὡς ἐνῆν ὁπλισάμενοι ἐμάχοντο, τοῦ προσνυ- 
δχόντος ἕκαστος ἐπιβαίνοντες ἵππου, δίχα σαλπίγγων καὶ παρα- 
τάξεως, καὶ τὸν ἄδην κατ᾿ ὀφϑαλμοὺς ἱστάμενον ἄντικρυς βλέ- 


ποντες. καὶ ἦν ἰδεῖν μάλα ἀγχιστρόφους καὶ οὐκ ἐν προνοίᾳ τινὶ 


τὰς διεξόδους xal διεξελάσεις τῆς μάχης καϑισταμένας " ἀλλὰ 
φύρδην ἄλλους ἄλλοις ξυῤῥηγνυμένους. ὅϑεν xol ὀλίγοι μάλα, 
Ἰοπρὸς μάλα πολλῶν ἔνϑεν κἀκεῖϑεν χυχλούμενοι, κατηκοντίζοντό 
τε καὶ ξυνέπιπτον. (Θ.) Ὁ δὲ βασιλεὺς, τοῦ ἵππου πεσόντος ἐκ 
τῶν πληγῶν, ἐκ γῆς ὑπόσον ἐνῆν τοῖς ἐπιοῦσιν ἐμάχετο, ἕως τῶν 


σιλεῖ φυγῇ πορίζεσϑαι τὴν σωτηρίαν ἐδίδου" αὐτὸς δὲ πολλὰς 


ὑπασπιστῶν εἷς παρελάσας ἀπέβη τοῦ ἵππου, καὶ τῷ μὲν βα-Ῥ.443 É 
Y ti 


15501Aay5 δεξάμενος τὰς πληγὰς κατηνέχϑη, βραχύ τι xal ἀδρα-- 
νὲς ἐμπνέων" ὡς περιφρονηϑέντα τοῖς πολεμίοις ἐσαῦϑις οἷον 
ἀναβιῶναι. 4j δὲ φήμη τὴν ταχίστην ἀνὰ πᾶσαν ἐληλυϑυῖα τὴν 
περίχωρον ἠνάγκασεν ἄλλους ἐπ᾿ ἄλλοις βοῇ τε καὶ δρόμῳ σπο- 
ράδας καὶ ἀσυντάκτους ἐς ἐπικουρίαν τε ἰέναι τὸν τοῦ βασιλέως 


ϑοστρατὸν xal ἅμα τοὺς πολεμίους ὀπίσω ἀπαλλάττεσϑαι. τοῦ δὴΒ 


τοιούτου διασεσωσμένος ὃ βασιλεὺς ὑπὲρ ἅπασαν προσδοχίαν xiv- V.959 


δύνου τε καὶ συμπτώματος ἄρᾷς μετ᾽ οὐ πολὺ πρὸς “ιδυμό- 
τειχον ἄπεισι. xol ταῦτα μὲν τοῦτον ἔσχο τὸν τρόπον" καὶ τὸ 
ἔαρ. ἐν τούτοις ἐτελεύτα. 


videbatur, nt iter ad imperatorem accelerarent, ut qui illud eventum prae- 
cognitum non haberent: sed hi pedetentim ac lente incedebant, (VIII) At- 
tamen imperator, sublatis ad caelum manibus, et ii quos secum habebat, 
arreptis prout licuit armis, quae tum suppetebant, conscenso quisque temere 
equo absqué tuba nulloque ordine pugüarunt, mortem ob oculos positam 
intuentes. Et sane videre erat valde ilem ac non provi aliqua 
constitutum ordinem pugnae, in eroptionibus excursionibusve lis, sed 
promiscue alios cum aliis confligentes; eoque flebat, ut paucissimi ab nu- 
Teerosissimis hinc atque inde circumclusi telis obruerentur et caderent. 
(IX.) Atque ipse imperator, lapso ex vulneribus equo, pedes cum ingruea- 
tibus quibusque pro virili dimicabat, quoad provectus armigerorum unus 
equo descendit, ac imperatori quidem ut fuga saluti consuleret dedit; ipse 
autem, multis toto corpore vulneribus exceptis, corruit semianimis ao paene 
exspirans; sic ut ab hostibus contemptus postea quasi revixerit. Interim 
fama, totam brevi regionem pervagata , coegit εἰ Moris milites alios 
παρε alios cum clámore ac trepidatione dispersos inordinatosque auxilio 
subire, et hostes simul retrocedere. Ab eo periculo et caeu imperator prae- 
ter spem omnem servatus, motis non longo post castris, Didymotichum pro- 
füciscitur. Etea quidem ita se habuerunt; atque in his ver effluxit. 








708 NICEPHOR. GREGORAE 


AM o ex εἰ. Θέρους δ᾽ ἀρχομένου πολλὴ καὶ βαρεῖά τις ἀπησχόλει 
A. T παρασκευὴ τὸν ᾿ἀπύκαυκον, ἐπὶ “1ιδυμότειχον ἀπιέναι μετὰ πολ- 


-λῶν τῶν δυνάμεων. ἐπεὶ γὰρ ἐς μόνον τὸ Ζιδυμότειχον ὃ Kavra- 
᾿οουζηνὸς μετὰ τῆς δυνάμεως κατηντήχει, πᾶσα δ᾽ ἀπῆν συμμα- 
C nc ἐλπὶς πανταχόϑεν (ὅ,τε yàg ἸΠυσῶν ἀρχηγὸς 1dMEavogocs 
Βυζαντίοις ἐκ πολλοῦ συνεμάχει" τόν τε σατράπην 2duo)g ἀν-- 
 ϑεῖλκεν ὃ τῶν ««ατίνων κατὰ Σμύρνης ἐπίπλους" xal ἅμα Τρι- 
βαλλοὶ τοῦ ἐκείνου διψῶντες ὑπῆρχον αἵματος), ταῦτα δὴ πάντα 
συνιδὼν ὃ ᾿Ἵπόχαυχος, ἄρας ἐκ Πειρίνϑου πάσαις δυνάμεσι Βυ- 
ζαντίοις καὶ Θρᾳκικαῖς, παρεστρατοπέδευσεν ἐπὶ Ζιδυμότειχον. 10 
(B.) Καὶ πρῶτα μὲν ἐπεχείρει δόλοις καὶ μηχὰναῖς ἑλεῖν τὸ τοῦ 
Ilv3lov φρούριον, οὕτωσί mug ὀνομαζόμενον καὶ παρὰ τὰς 
ὄχϑας ἱδρυμένον Ἕβρου τοῦ ποταμοῦ. τοῦτο σταδίους ἐγγὺς 
Εὐγδοήχοντα διέχον Διδυμοτείχου, καὶ γεγονὸς ἐρείπιον, ix πολ-- 
λοῦ Καντακουζηνὸς ἀνειληφὼς ὃ βασιλεὺς πολλαῖς χρημάτων 15 
δαπάναις ὠχύρωσέ τε κἀπὶ πλεῖστον ἀνιέναι πέπραχε τοῦ ἀέρος, 
xal ὥσπερ ἑαυτοῦ ταμιεῖον εἶχεν ἐκεῖϑεν αὐτὸ, καὶ λαμπραῖς 
ἠσφαλίζετο ταῖς φρουραῖς. τοῦτο τοίνυν περιστρατοπεδεύσας 
᾿Απόχαυκος ὅλαις ἐπολιόρχεϊ χερσί, (Γ.) Τοῦ δ᾽ ἐν Διδυμο- 
τείχῳ στρατοῦ τὸ πλεῖστον, τήν τε τῶν πολεμίων βαρεῖαν δρῶν- 20 


P.MA τες ἔφοδον καὶ ἅμα τὸν ἔνδον λιμὸν πολέμιον ἡγούμενοι χείρονα, 


καὶ πρός γε τοὺς ἑαυτῶν ἱπποκόμους ἀκηκοότες ὁμοῦ τοῖς ἵπποις 
ἀϑρόον ἐς ᾿Ἡπύκαυκον ηὐτομοληκότας, δρασμῷ τε ἐχρήσαντο 
xul αὐτοὶ xal τῷ τῶν πολεμίων προσεῤῥύησαν στρατοπέδῳ, 


18. Ἔβρου em. Bolv. pto Εὔρου. 


5. Tneunte aestate ingens quidam et gravis apparatus occupatum te- 
nebat Apocaucum, maguis cum copiis Didymotichum aggredi meditantem. 
Ktesim quia in eam solam urbem Cantacuzenus sese et copias suas contule- 
rat, omnis autem praeclusa erat omni ex parte spes auxiliorum; (nam etMy- 
sorum princeps Alexander Byzantinis pridem socium se adiunxerat, et sa- 
trapam Amaurium retrahebat, Latina: Ls ad Smyrnam urbem appulsus ; 
"Triballi vero et ipsi quoque illius sanguinem sitiebant ; Aj 
caucus cum videret, profectus Perintho cum omnibus copiis Byzaní 
"Thracis Didymotichum infesto exercitu petit. (Il) Ac primum quidem 
conatur dolis et machinis capere castellum Pythium (ita ferme nominatur), 
situm ad Hebri fluminis ripas, octoginta fere stadiis ab urbe Didymoticho 
distans: quod ruina collapsum iampridem Cantacuzenus imperator magnis 
sumptibus instauraverat, atque ex eo tanquam suum acrarium egregio prae- 
fídio firmaverat. Illud igtur circumsessum A pocaucus totis viribus oppugaa- 

(III) At interim Didymoticheusis exercitus maxima pars, cum et ho- 
Min Gea validissimas viderent adventare, εἰ simul famem, quae intus 
erat, quolibet peiorem hoste ducerent, audirentque etiam agasones suos 
cim equis ad Apocaucum repente transfugisso, fugam et ipsi capessentes 















HISTORIAE BYZANTINAE XV. 5. 709 


τοῦ ϑέρους ἐν ἀκμαῖς ὄντος ἤδη τοῦ σίτου. καὶ ἦν ἐν οὗ μάλα A.C. 1944 

φορηταῖς τὰ βασιλέως περιστάσεσι πράγματα, καὶ πᾶσαν elis P. 1o: P 
ἀνθρωπίνως ἀποσειόμενα σώζουσαν προσδοκίαν. (4.) Ἐν τοιού-Β 
τοις δ᾽ ὄντι τῷ βασιλεῖ τοῖς δεινοῖς προσετίϑετο xal ἣ τῶν ἅμα 

δαὐτῷ στρατιωτῶν ὁμοῦ καὶ στρατηγῶν καὶ συγγενῶν ἐπίϑεσις. 

ἰδίᾳ γὰρ προσιόντες ἕχαστοι διὰ τὸν καιρὸν καὶ τοὺς ἐφεστῶτας 
χινδύνους ἀπήτουν οἱ μὲν «Δέσβον, οἱ δὲ Αἤμνον, οἱ δὲ Χίον' 
ἄλλοι δ᾽ ἄλλα τε χωρία καὶ προσόδων εὐπορίας, τέως μὲν ἐν ἐγ- 
γύαις ἐγγράφοις " ὅτε δ᾽ ἐγκρατὴς καϑάπαξ τῆς ὅλης γένοιτοιβα- C 

ιοσιλείας, ἐπιτελῆ καὶ τὰ i» ἐγγύαις ἐπηγγελμένα καϑίστασϑαι. 
μηδὲ γὰρ ἐπ᾽ ἀδήλοις ἐλπίσιν οὕτω διακυβεύειν τὸ ζῇν, ἐν ὄφϑαλ-Ὑ. 800 
μοῖς ἤδη τῶν κινδύνων ἑστώτων, οἴισθαι τὴν τοῦ βελτίστου 
σφίσι μοῖραν ἱδρύσϑαι, ἀλλ᾽ ἐνέχυρον εἶναί τι βέβαιον, οὗ πριά- 
μένος ἄν τις τὸν ϑάνατον ἀνεπίφϑονον γοῦν τὴν τῶν περιλει-- 

15 γϑέντων ψῆφον ἔχοι καρποῦσϑαι. (Ε.) Τοιαῦτά γε μὴν ἀπαι- 
τοῦσιν ἐκείνοις πρὸς οὐδὲν οὐδαμῆ γε ἐνδιδόναι inj τῷ βασι- Ὁ 
Ad, φάσχοντι, μὴ δύνασθαι τἀλλότρια μήτε νῦν ὑπισχνεῖσϑαι, 
μήτε μὴν μετά γε τὴν τῆς αὐτοχρατορίας ἀντίληψιν, εἰ γένοιτο, 
προΐεσθαι τοῖς οὐκ ἐν λόγῳ ζητοῦσιν. νῦν μὲν γὰρ τὸ παράπαν 

β90ὑπάρχειν ἀλλότρια, πολιορκουμένων τε xui ζῇν ἀσφαλῶς μη- 
δαμῆ πω συγχωρουμένων" καὶ τότε δ᾽ αὖ ἕτερον ἀλλότρια τρό- 
πον" πάντων γὰρ πάντ᾽ εἶναι τῶν ὑπεικόντων τῇ βασιλείᾳ τὰ 
τῆς βασιλείας πράγματα" τῶν βασιλευόντων δ᾽ οὔ. οἷς οὖν πρὸς 
βουλήσεως εἴη ἂν τοὺς παρόντας συνδιενεγχεῖν ἡμῖν τῶν κινδύνων 


δὰ castra hostium confluunt, aestate et adultis iam frugibus. Erantque 
res imperatoris in eas adductae angustias, quae vix essent tolerabiles, at- 
que omnem humanitus salutis spem excluderent. (IV.) Ad illa pericula, in 
quibus versabatur imperator, accessit etiam eorum qui cum ipso erant, tam 
militum quam ducum, ac necessariorum importuna sollicitatio.  Privatim 
enim unusquisque adeuntes, propter ipsum rerum statum et imminentia pe- 
ricula, petebant sibi hi Lesbon, Lemnum illi; alii Chium, alii denique 
loca alia; et unde rem sibi facerent; atque ut interim quidem scripto sibi 
caveretur; simul autem atque rerum potiturus esset, ut promissa, quae 
cautione firmsta essent, implerentur. Neque enim, dum sequuntur spes 
incertas, aleam vitae subire, periculis iam ob oculos positis, optimum vi- 
deri sibi: sed pignus aliquod firmum esse debere, pro quo mortem aliquis 
pactus eorum saltem, qui superstites futuri essent, suffragium mereretur 
invidiosum. (V.) Haec cum illi exigerent, imperator nihil prorsus 

iis concedere decrevit. Aiebat enim, haud posse se, quae aliena essent, 
sive in praesenti polliceri, sive suprema potestate si it i quando posset) 
vindicata, iis indulgere, qui inique peterent. Quippe ea nunc quidem aliena 
prorsus esse, cum ipsi obsiderentur, necdum sibi securis vivere liceret; 
ac tum rursus fore aliena alio modo, Etenim res imperii omnes non impe- 

τ rantium esse, sed eorum omnium, qui imperio subiecti aint. Qul itaque no- 























710 NICEPHORI GREGORAE 


A. M, G3520iaóAovc , οὖχ ἂν ἀμελήσαιμεν οὐδ᾽ αὐτοὶ, εἶ περιγενέσϑαι γέ- 
ψοιτο, μὴ οὐχ ἀμείψασϑαι τοῖς ἄνήχουσι τρόποις, ὁπόσα τῶν 
ἐφ᾽ ἡμῖν" οἷς δ᾽ οὔ, τούτοις δ᾽ οὐκ ἄν ποτ᾽ ἐνοχλήσαιμεν, 
ὁπότερον ἕλοιντ᾽ ἂν δρᾷν, εἴτε πρὸς τὰς τῶν πολεμίων ἐπαγγε- 

Ἑλίας αὐτομολεῖν, εἴτε χκαϑημένους οἴκοι πόφῥω γίνεσϑαι βελῶν. 5 
καὶ ταῦτα μὲν τοῦτον ἔσχε τὸν τρόπον. (ς΄.) Χρόνου δὲ περὶ 
τὴν πολιορχίαν συχνοῦ τριβομένου, xal περὶ ἀνέσεις ἀσχολουμξ. 
vov τῶν νέων ἐν τῷ τῶν πολεμίων στρατοπέδῳ, ἔδοξε τῷ ἐπὶ 
ϑυγατρὶ τοῦ ᾿ἀποκαύχου γαμβρῷ ᾿Ανδρονίκῳ τῷ Παλαιολόγῳ, 
ἀναψύξεώς τε ἕνεκα καὶ φιλοτιμίας ἅμα νεωτεριζούσης, ἀποῦδυ- 10 
σαμένῳ διανήξασϑαι πᾶν τὸ τοῦ ποταμοῦ πλάτος ἐκείνου. ἀλλὰ 

P.445n0lv μέσον διαβῆναι τοῦ ποταμοῦ τὸ ῥόϑιον, νάρχῃ τινὶ πεδη-- 
ϑεὶς ὑπὸ ψύχους, ὡς ἔοικεν, ὥσπερ τις ἄψυχος φόρτος, ἐς 
τοὺς τῶν ὑδάτων πυϑμένας νεχρὸς κατενήνεκται, πρώτη μὲν 

αὕτη γέγονε ϑραῦσις ᾿ἀποκαύχῳ τῆς δόξης καὶ ἅμα προανα- 15 

φώνησις τῆς ἐπὶ τὰ χείρω μεταβολῆς καὶ καταστροφῆς. (Z.) Δεύ- 

τερον δ᾽ ἐπὶ τούτῳ συνεπεπτώκει τῷ ᾿Αποκαύχῳ δυστύχημα τόδε. 

ὃ Γαβαλᾶς Ἰωάννης, ix πολλῶν ἤδη σημείων αἰσϑόμενος ᾿4πό- 

xavxoy παραλογιζόμενον, κἀν τῷ παραχρούεσθαί πως δειχνύντα 

τὸ ἥκιστα βούλεσθαι τὴν πρὸς αὐτὸν τοῦ κήδους ἐγγύην, λάϑραϑο 
προσιὼν Ἄννῃ μηνύει τῇ βασιλίδι, ὡς ᾿“πόκαυχος μελετῴη, με- 
τενεγκὼν εἷς τὸ ἑαυτοῦ φρούριον βασιλέα τὸν σὸν υἱὸν, διὰ τοῦ 
πατριάρχου συζεῦξαι τῇ ἑαυτοῦ ϑυγατρί, χρεὼν οὖν ἐκ Πειρίν-- 


' — Μέεσυκι voluerint in praesénti carricolo periclitari , nec ipsi quidem, οἱ un- 
quam evaserimus superiores, eos quantum in nobis erit digne remunerari 
megligemus. Qui autem noluerint, iis equidem baud unquam succensuerim, 
utrumlibet elegerint, sive hostium promissis inducti transfugere; sive domi 
sedentes telis procul istere. Et haec quidem ita se habuerunt. (VL) 
Cum in obsidione multam temporis tereretur, atque in hostium castris iu- 
venes relaxando animo operam darent; visum est Andronico Pulaeologo, 
qui Apocauci gener erat, tum aestus refrigerandi causa, tum iuvenilis cu- 
Tusdam gloriolae studio, exutis vestibus, totum illud flumen, quam latissime 
patet, transnare. Sed ant superasset medios fluvii vortices, membris 
torpore quodam ex frigore (ut videtur) alligatis, quasi inanimatum aliquod 

dus, mortuus in ima aquarum delatus est. Primum hoc fuit Apocauco 
fortunae vulnus, primumque illud praesagium exstitit, quo mutatum iri in 
ἴω» et funditus eversum iri illius fortunam sppiruerit (VII.) Sed et al- 
m illud praeterea infortunium ei accidit. loannes Gabalas, multis iam. 
argumentis cum persensisset cavillari Apoctueun, qui ludificando ostende- 
ret satis, minime velle se filiam suam isti desponsam ; clanculum ad impe- 
ratricem Annam accedit eique indicat, habere in animo Apocaucum, trans- 
ferre in propriam arcem huius filium imperatorem, atque ei filiam suam 
patriarchae interventu uxorem dare, ,, Necesse est itaque (inquit), ut il- 











HISTOMAE BYZANTINAE XIV. 6, 711 . 


Sov σε τάχιστα μεταπέμψασϑαι τοῦτον, πρινὴ τὸ ϑήραμα.χε- A. CS 1944 
νἔσϑαι δικτύων ἐντός, (H.) Οὗ τελεσϑέντος εὐθὺς, φωραϑεῖ- "Ὁ! o tn- 
σαν αἰσθόμενος τὴν ἐπιβουλὴν ὃ ᾿Απόχαυχος lyvo παραχρῆμα 
καταλελυχὼς τὴν πολιορχίαν ἐκείνην φϑῆναι τὸν ἐφεστῶτα xlv- 
δδυνον, διαβὰς εἰς Βυζάντιον τὴν ταχίστην. ἔδοξεν οὖν ἐπανιόντι, 
πρὶν αἰσχυνομένοις ὄμμασι τὴν βασιλίδα ϑεάσασϑαι, χρήμασι 
παμπληϑέσι περιελϑεῖν τὴν γυναυιωνῖτιν, ἐν ἢ τὸ μάλιστα δυ- 
γάμενον ἤν τηνικαῦτα, καὶ ἅμα τὴν ϑεραπείαν ἅπάσαν, ὅση Ὁ 
τὴν αὐτοχρατορικὴν οἰκίαν ἐπλήρου. ὃ δὴ τάχιστα πεπραχὼς, xal 
10 δι᾽ αὐτῶν καὶ βασιλίδι τὰ κάλλιστά τε xal τιμιώτατα τῶν κειμη- 
λίων προσοίσειν͵ ἐπαγγειλάμενος, τῆς προτέρας αὖϑις ἔτυχεν εὐ- 
δοξίας. καὶ σπεύσας ὠχύρωσεν αὖϑις καὶ ἀνεπλήρωσεν, εἴ τί που 
τοῦ μεγάλου τείχους τῆς πόλεως τεϑραυσμένον ὑπὸ τῶν σεισμῶνν.861 
ἐλλέλειπται, καὶ εἴ τί πον τῶν ἔξωϑεν ἐληλαμένων δύο προτει- 
15 χισμάτων, τοῦ τε πάλαι τῷ.τῆς πόλεως οἰκιστῇ συγκατοιχοδομη- E. 
ϑέντος ὁμοῦ τοῖς μεγάλοις τείχεσι xal οὗπερ ἀρτίως, διὰ τὸν 
τοῦ Κανταχουζηνοῦ καὶ τῆς ἐκεῖϑεν πολιορκίας φόβον, πρὸς ἀν- 
ὁδρόμηκες ὕψος αὐτὸς ἀνήγειρεν ἐξωτέρω, περὶ τὰ χείλη τῶν με- 
γίστων καὶ ϑαυμασίων τάφρων, ἀρξάμενος ἀπὸ τῶν πρὸ τοῦ πα- 
ϑολατίου πυλῶν, καὶ περιελάσας ἄχρι τῶν χρυσέων ἔγγιστα διὰ τῆς 
χέρσου πρὸς ἕω. 
ς΄. Γιγονέναι δ᾽ ἐν τούτοις τοῖς χρόνοις συμπέπτωκε καὶ xa- P. 416 
λάζης φορὰν συνεχῆ xal ῥαγδαίαν, τῆς ἐπιπολαζούσης ἤδη περὶ 
τὰ Ῥωμαίων πράγματα ϑεομηνίας σύμβολον οὖσαν καὶ ταύτην, 


lum Perintho quamprimum arcessas, antequam retibus praeda inclosa sit." 
(VIL) Id cum statim esset perfectum, senait Apocaucus patefactas ease 
insidias, atque illico statuit, soluta illa obsidione, Byzantium quam celer- 
rime redire, ac ita periculum imminens antevertere. Reverso itaque visum 
est, antequam oculis pudore suffasis imperatricem adspicerét, magna pecu- 
niae vi circumvenire aulicas mulieres, quarum maxima tunc erat auctoritas, 


mam diga 
quidquid terrae motibus in urbis muro laesum easet et neglectum 
Shnslseet: item quidquid in duobus muris extrinsecus circumduotia; quorum 
alter iampridem ἃ fundatore simul cum magno muro conditus fuerat; alte- 
rum novissime, Cantacuzeni futuraeque ab eo obsidionis metu, ad viri ulti- 
tudinem exterius ipse exstruxerat, circa maximarum admirabiliumque fos- 
sarum crepidinem, ductoque initio ab iis portis, quae sunt ante palatium, 
ad Aureas proxime portas per terram auroram versus circumduxerat. 

6. Ea tempestate etiam. dinis continuus et violentissunus 
imber exstitit, qui et ipse feroris divini, Romanorum rebus ium incunben- 


. 112 . NICEPHORI GREGORAE 


A. N.'6852 καὶ οἷόν τι πῦρ ἐπὶ πυρὶ προσεπενηνεγμένην. πολύχουν yàp κατά 
Dé: σὲ τῶν ἀσταχύων καὶ τῶν γε ἄλλων ἐγγενέσϑαι τὸ βλάβος καρπῶν" 
τῶν γειμὴν ἀμπέλων, τούτων δὲ καὶ πάντων μάλιστα, ὡς μηδὲ 

Βτοὺς ἔπειτα χρόνους ἀναβιῶναι δύνασϑαι. (Β.) Εἰδέναι γὰρ 
οἶμαι πάντας, ὡς οὐχ ὅτε καὶ καϑ᾽ ὧν ἐνσκήπτει τὸ τῆς χαλάζης 5 
ρῶμα καρπῶν, τότε μόνον καὶ τούτους μόνους ἐκτυφλοῖ xol μα- 
ραίνει, ἀλλὰ καὶ τὰ πέριξ ἅμα, καὶ ἐς πολὺν τὸν χρόνον ὃ μα- 
θασμὸς ἐπιβόσκεται πάντα, ὥσπερ αἰσϑήσει τινὶ διοικουμένων 
καὶ τῶν φυτῶν, καὶ τὸν τοῦ χοινοῦ δεσπότου ϑυμὸν χαϑάπαξ 
ἐκπληττομένων, καὶ ὑπὸ δέους συστελλομένων, καὶ αὐτῆς ἀποῤ- 10 

Οῥηγνυμένων τῆς ζωογόνου ψυχῆς. λίϑῳ μὲν γὰρ $n? ἀνϑρωπί- 
vie πληγέντος χειρὸς ἀπίου καὶ μήλου xal βότρυος καὶ τῶν τοιού- 
των, τὸ μὲν πληγὲν τραῦμα μὲν ἔχει, νεχροῦται δ᾽ ἥκιστα " 
τὸ γειτονοῦν δ᾽ ὅμως οὔτε πληγῆς τινος ἤσϑετο, οὔτ᾽ ἐπεπόνϑει 
φϑοῤὰν, xal ταῦτα τοῦ μὲν πλήττοντος λίϑου τραχέος τε ὄντος 15 
καὶ ὀξύτητας περὶ αὐτὸν διαφόρους τε καὶ πλείστας ἴσως ἔχοντος, 

D zi; δὲ χαλάζης ἥκιστα τούτων οὐδέν " γίνεσϑαι γὰρ τὴν χάλαζαν, 
ὅταν τῆς ἀναγούσης καπνώδους κάτωθεν ἀναϑυμιάσεως ἐπὶ τὰ 
ετεωρότερα διαχρίνηται διὰ ϑέρμης ἔνδειαν 7j ἀτμώδης αὐτῆς 
ἀνάχυσις. ἐκείνης γὰρ διὰ κουφότητα φερομένης μετεωρότερον, oo 
ὑπολείπεται διὰ βάρος αὕτη περὶ τὸν μεταξὺ τόπον, ἔνϑα πολυ- 
τελέστερον τὸ ψύχος οἱ τοῦ ἀέρος ταμιεύουσι κόλποι. τῶν μὲν 
γὰρ ἑκατέρωθεν τόπων ὃ μὲν ἄνω τῇ κύχλῳ φορᾷ καὶ περι- 


9. τὸν corr. Βοῖν. pro τῶν. 


tis, indicium fuit, et tan dignis ignem supervenit. Etenim illud late 
diffusum est malum, tum icas et in alios fructus, tum omnium maxime 
Án vites, ita ut ne postea quidem reviviscere poterint. (II.) Norunt quippe 
(ut opinor) omnes, eiusmodi esse grandinis corpus, ut quoties et quae in- 
vadit, non modo tunc neque ea sola per eam exstinguantur et marcescant, 
sed etiam ea, quae circa sunt; et ad multum usque tempus ab illa tabe omni 
depasci: quasi ipsae etiam plantae sensu aliquo regerentur, et commu 
domini iram penitus exhorrescerent, ac prae metu contraherent se animam- 
que ipsam vitalem abrumperent. Atqui si hominis manu pyrum, aut po- 
mum, aut uva, aut eiusmodi aliquis fructus lapide percussus fuerit, id quod 
percussum est, vulneratur quidem, moritur vero minime; id antem quod 
vicinum est neque ictum ullatenus sentit, neque ideo corrumpitur: tametsi 
asper sit et acumina circa se fortassis habeat varia ac plurima lapis ille, qui 
percutit ; grando antem his omnibus prorsus careat. ἘΠῚ enim toties grando, 
quoties ab exhalatione , instar fumi ab imis ad altiora ascendente, secer- 
itur ob caloris penuriam humidus vapor. Nam cum illa, eo quod levior 
, altius feratur; hic, quia est gravior, media in regione subsidit; ubi 
frigus abundantius reconditum servant sinuosi aéris tractus. Regionum enim. 
utrinque adiacentium altera, quae superior eat, caelestis globi turbine e£ 




















HISTORIAE BYZANTINAE XIV. 6. 718 


στροφῇ τοῦ οὐρανίου συμπεριδινούμενος σώματος νεφῶν ἥκιστα A.C. 1344 
ποιεῖσϑαι δύναται σύστασιν" ὃ δ᾽ αὖ περιγειότερος,. καὶ adsüg P I: "ai 
διὰ τὸ τῶν ἡλιακῶν ἀνακλάσεων ἔντονον διαῤῥέων, ἥκιστά nocE 
οὐδ᾽ αὐτὸς ἂν δυνηϑείη νέφους σύστασιν ποιεῖσθαι" ὡς τῆς ixa- 
δτέρωθεν μάχης ἐς τὸ ἀπραχτοῦν οὑτωσὶ τελευτώσης, ἰσχύος λαμ-- 
πρᾶς τινος ἀντίληψιν λείπεσθαι ἔχειν ἐνταυϑοῖ τὸ ψυχρὺν, καὶ 
γεφῶν τῇ τῶν ὑγρῶν ἀνάλογον πηλιχκότητι σύστασιν ἤδη ποιεῖ- 
σϑαι. ὧν μεταβαλλομένων, ὄμβρον γίνεσθαι πρότερον, οἱονεὶ 
συνϑλιβομένου τοῦ ἀέρος, καὶ μηκέτι μηδαμῆ δυναμένου φέρειν P.AT 
τοτὴν ἐμβρίϑειαν τοῦ ὑγροῦ. ἀλλ᾽ ἐπειδὰν εἰς ὄμβρον οὕτω δια-Ὑ.868 
λυϑῇ τὸ ἐκ τοῦ νέφους ὑγρὸν, βιαιοτέραν ἔχοντος ἤδη τὴν ϑέρ- 
μὴν τοῦ περιέχοντος, καὶ πανταχόϑεν ἀντιπεριϊσταμένου, καὶ βίᾳ 
περὶ τὰ μέσα ξυνελαύνοντος, χάλαζα γίνεται, πλίνϑου τινὸς ovu- 
πίλησιν μιμουμένης, ὡς εἰπεῖν, καὶ δημιουργούσης τῆς φύσεως, 
15ξ ἀγεωργήτων καὶ μετεώρων πηγῶν καὶ ῥευμάτων. τὰ δὲ τοιαῦτα 
συμπτώματα σπάνια μεντἂν ἐν ϑέρει mov γίγνεσθαι διὰ τὴν Β 
βραχύτητα τοῦ τῷ ἀέρι ἐγκαρτεροῦντος ὑγροῦ’ δαψιλέστερα δ᾽ 
ἐν ἔαρος ὥρᾳ τε καὶ φϑινοπώρου, ἅτε παραπλησίως πως τὴν 
μέσην ϑέρους καὶ χειμῶνος χώραν εἰληφότων, xal ϑέρμης εὐπο- 
30ρίαν ὁμοῦ καὶ ὑγρότητος ἐντεῦϑεν ἐχόντων, ἃ τὴν χάλαζαν, ὡς 
εἰρήκειμεν, ἰσχύει κατασκευάζειν. (Γ.) "Ex γοῦν ὕδατος οὕτω τῆς 
χαλάζης τὴν γένεσιν ἐχούσης, χαύνου στοιχείου καὶ διαῤῥέοντος,Ο 
χἄπειτα πετρῶν καὶ ξύλων καὶ φλογῶν ἁπασῶν τὴν βλάβην πολλῷ 


conversione ipsa quoque circumacta, nubium glomerationem facere minime 
potest: altera autem ad terram vergens, eademque refractorum solis radio- 
rum intensione liquescens, nubem et ipsa confare minime utque valet. 
Restat. em ut, cum ita ad nihilum recidat ea quae utrinque fit pugna, ha- 
beat illic frigus unde vim insignem assumat, ac nubem pro humoris quanti- 
tate conficere iam possit. Mutato in nubem humore, existit primum imber : 

asi compresso aére, et humoris gravitatem ferre omnino iam recusante. 
Vesquam autem in imbrem ita resolutus est ille nubium humor; tum vero, 
quia ambiens aér vehementiorem iam calorem habet, et circum undique pre- 
mit, vique in medium compellit, δὲ grando, laterculi cuiusdam coagmen- 
tationem natura (ut ita dicam) imitante, et velut fabricante, illis fontibus 
et canalibus, qui in media aéris regione nativi suspenduntur. Atque id 
quidem aestate raro accidit, humoris in aére permanentis penuria ; 
iem et autumno piarinun; quia nempe illae tempestates aestatem 
hiemem medium locum pariter obtinent, affluentemque inde calori 
et humoris babnet. copiem: quae duae res, ut iam diximus, ad conflandam. 
&randinem valent. (IL) Itaque cum in hunc modum grando originem du- 
cat ab aqua, quod elementum est molle atque fluidum, deinde multo gra- 

N 


Nicephorus Gregor. Vol. II. 46 









4. M. 6852 


D 


714 "NICEPHORI GREGORAE 


τῷ μέτριρ χραταιοτέραν ποιούσης, πῶς οὐ ϑεομηνίας ἂν εἴη σα- 
φοῦς τὰ ἐκ τῶν τοιούτων ; 

ζ΄. ᾿Αλλὰ γὰρ ὅσα γε ἐκ πολλῶν τῶν πρὸς ἡμᾶς τῆς τοῦ 
ϑεοῦ φιλανθρώπου καὶ δικαίας ὀργῆς σημείων ἐρανισάμενοι τῇδε 
τῇ ἱστορίᾳ συνυφάναμέν τε καὶ συνυφανοῦμεν, εἰ ζῇν ἡμῖν ἐξείη, 5 
μεγάλα μέν πως δόξειεν ἂν τοῖς τε νῦν ὁρῶσιν ἅπανϑ᾽ ὁμοῦ καὶ 
τοῖς ἔπειτ᾽ ἐντευξομένοις, καὶ οἷα μήπω πρίν. ὅμως ἦν ἂν πως 
φορητὰ, εἰ μὴ πᾶσιν, ἀλλ᾽ οὖν οἷς ἡ τῶν πραγμάτων ἐντέϑεικε 


Ἐπεῖρα σύνεσιν, καὶ οὃς 7j τῆς ψυχῆς εὐλάβεια πέπεικε, ταῖς yoa- 


P.448, 


φαῖς ἑπομένους, κυρίου παιδείαν εἶναι νομίζειν καὶ τῶν συντρό- 10 
φων καὶ ὁμηλίκων κηλίδων ἰατρείαν τινὰ, εἰ μὴ καὶ τὰ τῆς ἐχ- 
κλησίας ναυάγια προσετίϑετο, καὶ τῶν πάλαι χοιμηϑέντων σκαν- 
δάλων ἀρτιγενεῖς ὁμοίως ἐπεφύοντο κῆρες, μακροὺς ὀλέϑρους 
ψυχῆς ἐπιφέρουσαι καὶ ῥᾷστα πρὸς ἀπωλείας πυϑμένας xaza- 
βαπτίζουσαι. (B.) ᾿Αλλὰ τούτων ἔνια καὶ ἡμῖν κατ᾽ ἐπιτομὴν 15 
ἐνταῦϑα λελέξεται. πάντα γὰρ ὁμοῦ διεξιέναι, πρὸς ἄλλην ἀσχο- 
λουμένοις πραγματείαν, ῥάδιον οὐκ ἂν εἴη, μέγιστόν τε ὃν ἔρ-- 
γον καὶ μεγίστης δεόμενον πραγματείας. καὶ πρῶτον μὲν ἐν- 
ταῦϑα" κείσϑω διήγημα τῶν περὶ τὸν 9 τὸ ὄρος ἐν τούτοις 
ἑαλωκότων τοῖς χρόνοις Ἰ]Πασσαλιανῶν καὶ Βογομίλων. (Γ.) Tá20 


Bre γὰρ ἄλλα τὸ ὄρος ὁ ἄϑως ϑαυμάζεσϑαι ἄξιον εἶναι δοκεῖ μοι, 


V.363 






ὅτι τε πρὸς ἀέρα κέκραται πάνυ τοι εὐφυῶς xal ὅτι πολλῇ τινε 
καὶ παντοδαπῇ τῇ χλόῃ κοσμεῖται, καὶ σφόδρα φιλοτίμως εἰπεῖν 


mm intexe- 
legunt , 





rom quaedam a nobis quoque compendiose hoc loco dicentur. Omnia enim 
Siml percensere, cum in aliarum rerum tractatione versemur, facile haud 
fuerit. Maxima quippe:ea et permagni operis res est. Ac primum quidem 
dicteri sumus de Massalianis et Bogomilie, qui illis temporibus circa mon- 
tem Atho deprehensi sunt. (IIl) Alioqui vero mons Athos ad 
gnus esse mihi videtur; tum quia aéris temperie fruitar plane feli 
quia herbarum vi ac varietate multa ornatas eorum, qui ibi versantur, sen- 





HISTORIAE BYZANTINAE XIV. 7. 716 


lx voU ῥάστου τῶν ἐντυγχανόντων τὴν αἴσϑησιν δεξιοῦται, καὶ A.C. 1944 


πολλὴν εὐθὺς προβάλλεται τὴν τῆς τέρψεως ἡδονήν" καὶ ῥεῖ nav- 
ταχόϑεν ὥσπερ ἐκ ϑησαυρῶν τό,τε εὔπνουν τῆς ὀδμῆς καὶ τὸ 
τοῦ ἄγϑους εὔχρουν" καὶ καϑαραῖς τὸ πλεῖστον ὁμιλεῖ ταῖς ἡλίου 
βἀχτῖσι" δένδρεσί τε πολυειδέσι κομᾷ xol ἄλση καὶ λειμῶνας Ο 
momíAovc, ἔργα χειρῶν ἀνθρωπίνων, πλουτεῖ " xal γένει παν-- 
τοίων ὀρνίϑων περιηχεῖται xol σμήνη μελιττῶν ἐκεῖ περιτρέχει 
τὼ ἄνϑη, καὶ ἠρέμα τὸν ἀέρα περιβομβεῖ, καὶ τέρψεώς τις n&- 
zÀog ἐντεῦϑεν ὑφαίνεται ξένος ἐκεῖ συμμιγὴς, οὐκ ἦρος ὥρᾳ 


Ἰομόνῃ, ἀλλ᾽ ἐν ἅπαντι καιρῷ καὶ χρόνῳ, ὁμοζυγοῦντος ἀεὶ τοῦ 


τῶν τεσσάρων ὡρῶν κύχλου πρὸς ὁμοίαν τὴν χάριν καὶ ἡδονὴν Ὁ 
τῶν ἀνθρωπίνων αἰσϑητηρίων" καὶ μάλισϑ᾽ ὅτ᾽ ἐκ μέσου τοῦ 
ἄλσους καὶ τῶν φυτῶν ἐκείνων ὄρϑριος ἣ τῆς ἀηδόνος ἠχήσασα 
μουσικὴ συνᾷδοι τοῖς ἐκεῖ μονάζουσιν εἰπεῖν καὶ συνυμνοῖ τὸν 


15 κύριον. ἔχει γὰρ κἀχείνη καὶ κιϑάραν ἐπὶ στήϑους ἔνϑεόν τινα, 


καὶ ψαλτήριον ἔμφυτον, xol μουσικὴν ἐναρμόνιον, ἐξ αὐτοσχε- 
δίου περισαλπίζουσαν τοὺς ἀκούοντας πάνυ τοι ἐμμελῶς. xul ἅμα E 
πηγαῖς αὐτοφυῶν ὑδάτων ὃ χῶρος ἄρδεταί τε καὶ περιαντλεῖται 
πολλαῖς. ῥύακες ἀποβλύζοντες ἄλλοϑεν ἄλλοι μυρίων γίνονται 


30παῖδες πηγῶν, καὶ ἀλλήλοις ἠρέμα καὶ λάϑρα, κλέπτοντες ὥσπερ 


τὸν δρόμον, κοινοῦνται τὸ ῥεῦμα, οἷον ἐπίτηδες καὶ αὐτοὶ σιω- 
πῶντες, καί τινος παιδείας αἰσϑανομένοις ὁμοίως ἀντιποιούμε- 
vor, καὶ διδόντες ἐξουσίαν μακρὰν τοῖς ἐκεῖ μονασταῖς, á9ógu- 
14. συνυμνοῖ Βοῖν. pro συνυμνεῖ. 
sibus ambitiosissime (ut ita dicam) ex facili blanditur, δὲ magnam statim 
offert suavissimamque voluptatem. Illuc tanquam ex thesauris undecunque 
affüuit et odorum halitus dulcis, et florum amoenissimus color. Atque is 
locus purioribus solis radiis ut plurimum interest: et multiplicium arborum 
€oma tegitur; et saltibus abundat et pratis, hominum manu excultis; et 
omai avium genere personat. Illic apum examina circum flores volitant, et 
leni susurro per arem passim murmurant. Quibus ex rebus inter se com- 
mistis efficitur quidam voluptatis contextus; non vere duntaxat, sed 
εἰ quovis tempore, conspirantibus perpetua vicissitudine quatuor anni tem- 
pestatibus, ad eandem amoenitatem eandemque semper exhibendam homi- 
Dom sensibus voluptatem; ac tum maxime, cum medio ex saltu et ab illis 
arboribus resonans matutinus lusciniae cantus velut admodulatur iis, qui illic. 
solitarii vivunt, Deumque una cum iis collaudat. Gestat enim et illa in sinu 
citharam quandam entheam, ingenitumque psalterium, et musicam harmo- 
niae plenam, quae eos, 8 quibus auditur, apte admodum et numerose, idque 
ex tempore, circumsonat. Idem porro locus nativarum aquarum fontibus 
moltis rigatur et circumfluit: rivique alii aliunde scaturientes ex iunumeris 
fontibus nascantur, paulatimque et clam , suum quasi cursum forando, in- 
vicem aquas communicant; sllentes ipsi quoque tanquam consulto, εἰ di- 
sciplinam quandam, ac si iia inesset, sensus, ipsi etiam professi; nempe ut 
eius loci monachis, vitum nullo tumultu perturbatam exigentibus, poteata- 











Imp. Io. Pa- 


laeol. 4 


716 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6852 foy βίον ἀνύοντας, và πτερὰ τῆς εὐχῆς ἡσυχῆ πρὸς ϑεὸν ἀνα- 
Ii 12 πέμπειν, ὅτι καὶ πολλὴν πρὸς ἡσυχίαν παρέχει τὴν εὐφυΐαν τοῖς 
τὴν οὐράνιον ἐν γῇ μετιέναι ἐϑέλουσι πολιτείαν, καὶ πρός γε τὴν 
χορηγίαν τῶν εἰς τροφὴν παντοίαν ἐπιτηδείως ἐχόντων ἄφϑονον 
οἴκοϑεν οἴκαδε τὸν ἅπαντα χρόνον πορίζεται " καὶ ἅμα ϑαλάσσῃ 5 
Ρι 449 μακρᾷ στεφανοῦται, πολλὴν dg ἐκ κύκλου κομιζούσῃ τὴν χάριν 
αὐτῷ, παρὰ τοσοῦτον μὴ νῆσον εἶναι καϑάπαξ αὐτὸ συγχωρούσῃ, 
παρόσον ᾿Ισϑμῷ τινι μὴ σὺν πόνῳ καρποῦσϑαι καὶ τὴν ἔξω yeo- 
μένην εἰς μῆχος ἅμα καὶ πλάτος ἤπειρον δίδωσι. καὶ ἁπλῶς παν- 
ταχόϑεν ἐκεῖ τὰ τῆς ἀρετῆς συγχροτεῖται γνωρίσματα πρός τεῖο 
τῆς φύσεως πρός τε τῆς τῶν οἰκούντων ἀσχήσεως. οὐ γυναίων 
Βὅλως but ξυναυλία, καὶ ἀκόλαστον ὄμμα, καὶ χλιδῶσα κομμω- 
τικὴ, καὶ ὅσα τὴν ἀρχαίαν τοῦ ὄφεως ὁμιλίαν ἐκείνην εἰς ἔγκαι- 
ψίων τινὰ συνάγει πανήγυριν καὶ μαχροῦ κυχεῶνος καὶ χλύδωνος 
τὸν βίον ἐμπίπλησιν" οὐδ᾽ ἐμπορίαι δημόσιοι, xol ἀγοραὶ, καὶ 15 
ἀγορανόμοι, καὶ δικαστικὰ βήματα, καὶ γλώττης ἐπίδειξις, καὶ 
τῦφος ἀπὸ δίφρου ϑεσπίζων τὰ τῆς ὀρέξεως νόμιμα. οὐδὲ δου- 
σλεία καὶ αὐϑθεντία μερίζε τὸν βίον ἐκεῖ" ἀλλ᾽ ἰσηγορία, καὶ με- 
τριότης φρονήματος, καὶ ἤϑους σεμνότης, καὶ δικαιοσύνης εὖ- 
γένεια σκηνοβατεῖ καὶ περιχορεύει τὸν χῶρον ἐκεῖνον, καὶ ὅσα 90 
τὴν ἔνϑεον ἐν γῇ δημιουργεῖ πολιτείαν, καὶ τὴν ὄντως ἐν ψυχῇ 
φιλοσοφίαν ἐργάζεται. οὗ πλοῦτος ἐχεῖ καὶ δαπάνη χρημάτων καὶ 
βλακεύουσα ϑρύψις ἐμπολιτεύεται" ἀλλ᾽ ἅπαν' ἐστὶν ἀληϑῶς σε- 
3. ἔτι καὶ coni. Boiv. 
tem integram ἔδέϊδπξ, supplices votorum pennas ad Deum tranquille attol- 
lendi. Quippe ad solitudinem et quietem maxime habiles reddit mons ille 
eos, qui caelestem in terra vitae rationem ingredi velint, ac iis omnis gene- 
ris alimenta perpetuo et affatim suppeditat domi Sed et mari 
coronatur, quod ei multum undique affert venustatis, ac eo tantum insol 
omnino fieri non sinit, ut possit per isthmum interiectum facili labore fru- 
ctum perci, etiam ex terra; quae in longum simul ac latum porro ex- 
currit ac diffonditur. Illuc, uno verbo, omni ex parte confluunt ea, quae 
virtatem excellentem arguunt, sive loci naturam spectes, aive habitantium 
institutum. Nusquam ibi muliercolarum contubernia; nusquam oculus in- 
temperans et effoeminatus fuci nitor; et quaecunque veterem illam vitae 
consuetudinem , quae cum te olim fuit, quodam veluti encaeniorum 
festo renovant, ac magna confusione , magnis £urbarum fluctibus vitam im- 
plent. Nusquam ibi venales in publico merces; nusquam fora, aut aediles, 
ant iudieom tribunalia, aut linguae venditátio, aut de curuli sella fastos, 
iura pro libidine interpretans, Non illic vitae conditio in servitutem atque 
imperium herile divisa est. Sed et loquendi aequa libertas, et animi mo- 
deratio, et morum honestas, et iustitiae ingenuitas locum illum pro theatro 
habent, et choro veluti lustrant, eaeque omnes virtutes, quae caelestem in 
ferra rerum ordinem pariunt, ac veram in animos Poilosophiam invehunt. 
Non ibi opes ac pecuniarii sumptus; non ibl aocors luxuri 











luxuria regnat. sed to- 


HISTORIAE BYZANTINAE XIV. 7. 717 


μνόν τε xal ἐλευϑέριον ἦϑος, xai dg τὰ τῆς ἀρετῆς ἀνάκτορα A. C. 1944 
σπεῦδον, καὶ τὸν Δώριον τρόπον ὡς ἀληϑῶς ἡρμοσμένον πρὸς b Te P 
τὰ καλά. (4.) Πᾶσαν μὲν γὰρ αὐτομάτως εἰπεῖν xol ὃ χῶρος Ὁ 
ἐχεῖνος ἀποσπεύδει xal ἀπωθεῖται κακίαν, πᾶσαν δ᾽ εἰσποιεῖ καὶ V" 
δεἰσοικίζεται ἀρετήν" παρὰ τοσοῦτόν τε φιλόκαλος, παρόσον ἐστὶ 
μισοπόνηρος. καὶ τοῦτο πάλαι προανεφώνησέ τε καὶ προεϑέσπι- 
σεν, οὐ χεῆεσι xal φωνητιχοῖς ὀργάνοις τισὶν, ἀλλ᾽ ἔργοις olovE 
ἐμψύχοις καὶ διὰ πάσης γῆς xal ϑαλάσσης τὸ κήρυγμα τοῦ xa- 
λοῦ παραπέμπειν καὶ ἐξηχεῖν δυναμένοις. Ἐέρξου γὰρ ἐκείνου τοῦ 
10πάλαι τὸ βάρβαρον καὶ ἀγέρωχον φρόνημα, ἀσελγαῖνον ἅμα καὶ 
τρυφῶν κατὰ τῆς τῶν ὅλων φύσεως, καὶ τὰ στοιχεῖα πάντα και- 
νοτομεῖν ἐπαιρόμενον, ἐπεὶ καὶ τοῦ ὄρους τουτουϊ τὸν ᾿Ισϑμικὸν 
αὐχένα διορύξας μετεστοιχείου καὶ μετεσχεύαζε τὸν χῶρον πρὸς 
γῆσον, καὶ τὰς ἠπειρωτικὰς ἐφ᾽ ὑγραῖς διεβίβαζε τέως ϑαλάττης 
15 ἀγχάλαις, xal νηΐτην τὸν ἠπειρώτην ἐδείκνυ στρατὸν, ἐπὶ τοῦ 
πανδήμου ϑεάτρου τῆς οἰκουμένης περιφανῶς ἐξήλεγξε, καὶ . 
πρὸς τὸ ἀνθρωπικώτερον τοῦ τύφου τὸ πλεῖστον ἀπήλλαξε, 
χαὶ δι᾽ ἐκείνου πάντας ἐδίδαξε βασιλέας, καὶ στρατηγοὺς, καὶ 
σατράπας, τὸ τῆς ὀφρύος ἄχαιρον ἀποῤῥίπτοντας μετριώτερα 
φοδήπου φρονεῖν. οὕτως ἐξ ἀρχῆς ἣ φύσις ἐργαστήριον αὐτὸ Ῥ. 4560 
κατεσκείαπεν ἀρετῆς, καὶ πάντας ἕλχει πρὸς ἔρωτας ἄνωθεν 
ἑαυτοῦ, μὴ μόνον ὕσοις τοῦ τῆς ἀρετῆς xal τῆς ἡσυχίας 
ἐχείνης ὁπώσποτε γεύσασϑαι μέλιτος ἐξεγένετο, ἀλλὰ καὶ ὅσοις 


14, ἠκειρωτικὰς] δυνάμεις supplet Βοῖν. 


tum vitae institutum, honestum re ipsa et liberale, studiose δὰ sacraria Vir- 
tatis pergit, et Dorica plane harmonia cum bono et pulchro congruit, (lV.) 
Omnem enim locus ille suapte quodammodo amandat procul atque expellit 
improbitatem ; virtutem autem omnem adsciscit et ad se intromittit, tamque 
ext amans recti, quam pravi inimicus. Idque idem ille mons pridem antea 
declaravit ac praenunciavit, non labris aut. ullo alio vocis organo, sed ope- 
ribus quasi quae per omnem possent terrae et maris orbem pul- 
hri rectique praeconium diffundere ac praedicare. Xerxae enim illius ve- 
teris barbarum et ferocem animum, qui in ipsam rerum naturam libidinem 
et lasciviam suam exercebat, atque in tantum elatus erat, ut elementa omnia. 
novando mutaret, quum ipsius montis isthmo perfosso terram in mare 
convertisset, locumque in insulae formam redegisset; cum terrestres copias 

et, effecissetque, ut navalis videretur is exercitus, qui 
inquam, Xerxae superbism in totius orbis frequentis- 
simo theatro splendidissime arguit, et eius fastum maxima ex parte ad mo- 
rem humaniorem reduxit, ac per eum omnes et reges et duces et satrapas 
supercilium intempestivum abiicere et moderatiorem animum induere docuit. 
Adeo montem illam ab initio natura ipsa offücinam virtutis esse voluit, et 
omnes iampridem ad amorem eins allicit; non eos solum, quibus contigit 
virtutis et tranquillitatis illius mel utcunque gustare, verum et oos, qui fama 

















718 NICEPHORI GREGORAE 


A.M. 6858 δι᾿ ἀχοῆς τὰ ἐκεῖ μαϑεῖν συνέβη χρηστά" ὥστε xol τῶν ἀεὶ xal 
I. 12 ιέχρι νῦν διηνεκῶς οἰκησάντων αὐτὸ πε ιβοήτους μὲν καϑίστη- “᾿ 
μέχρι νῦν διηνεκῶς ober φιβοήτους μ η- 
Bow, ὅσοι χαϑαρόν τε καὶ ἀκαπήλευτον, καὶ ζιζανίου παντὸς 
ἀμιγὲς καὶ ἐλεύϑερον, εἰς τέλος τὸ τῆς ἀρετῆς διετέλεσαν συντη- 
φοῦντες γεώργιον " ἐξοστρακίζει δ᾽ αὖ ἐχεῖϑεν καὶ ὅλαις χερσὶν 5 
ἐξελαύνει xai ἀπωθεῖται τὴν τῶν ὑποχριτῶν καὶ βεβήλων συνοί- 
κησιν, (E. Καὶ τὰ μὲν ἀρχαιότερα διηγουμένων ἐστὶν ἑτέρων 
ἀκούειν αὐταρκῶς. ἐγὼ δὲ τὰ νεωστὶ διηγήσομαι, dà περὶ τὸν ὦ 
C Κρῆτά φημι Ἰωσὴφ καὶ τὸν “Ταρισσέα Γεώργιον, καὶ ὅσοι περὶ 
τὴν σφῶν μιαρὰν ἐβάκχευσαν τράπεζαν, ὅσα δὴ καὶ φοιτηταὶ 10 
πρὸς διδασχάλων τὰ μυσαρὰ μυσταγωγούμενοι δόγματα - ἔτι τε 
τὰ περὶ Ἰωσέα τὸν ζωγράφον καὶ Ἰσαὰκ καὶ Δαβὶδ καὶ ᾿Ιὼβ, 
καὶ ὅσοι βεβήλους ἔχοντες πάμπαν καὶ γλώττας καὶ γνώμας καὶ 
χεῖρας ὀνόμασι βελτίστων ἀνδρῶν, καὶ περιβοήτων τὴν ἀρετὴν, 
Ῥπεριστέλλειν ἐπονηρεύσαντο τὴν ἐνδόμυχον ἀπόνοιαν καὶ ἀσέβειαν 15 
τῆς ψυχῆς, παραπλησίως τοῖς τάφοις, οἵ τὰ ἔνδον μακρᾶς ἀπό-- 
ζοντες δυσωδίας τιτάνῳ καὶ χρυσῷ τὰ ἔξω κοσμοῦνται. ὗπο- 
δύονται γὰρ καὶ αὐτοὶ καὶ σχῆμα καὶ ὄνομα βελτίστων ἀνδρῶν, 
καὶ τὴν ἀρετὴν ἐπισήμων, καϑάπερ οἱ ἐν τοῖς δράμασιν Ὀρέσται 
xal Πυλάϑαι καὶ Θησεῖς καὶ Πέλοπες, ἵνα τὸν ἰὸν κατὰ τῶν áxc- 20 
φαιοτέρων τῆς σφῶν αὐτῶν ἐξεμοῦντες κακίας λανϑάνωσιν. (ς΄.) 
E Elval γε μὴν τὰ ἐκείνων μυσαρὰ καὶ ἀκάϑαρτα δόγματα, φησὶν ὃ 
εἷς τὸ τῶν Βυζαντίων ἱερὸν κομισϑεὶς συνέδριον ἔγγραφος τῆς 


εἰ auditione acceperunt, eius loci excellentiam : cuius ea est natura , ut ex 
Sis, qui ad hodiernum diem ibi habitarunt, celebratissimos illos reddat, qui 
sinceram et incorruptam, loliique prorsus puram et immunem, servare ad 
extremum segetem virtutis perstiterunt: rursus vero exulare inde iubeat, 
totisque exigat viribus arceatque hospiti consortio bypocritas atque in- 
pios. (V. Et ea quidem, quae antiquiora sunt, abunde ab allis narrata 
audire est. Ego vero ea tantum commemorabo, quae recentiora sunt; illa 
nempe de Iosepho Cretensi, Larissaeoque Georgio, caeterisque omnibus, 
qui eorundem foedinsimae mensae accumbendo bacchati fuerant, utpote di- 
scipuli abominandis institutis mysteriisque initiati a praeceptoribus: tum illa 
praeterea de pictore Mose, de lsaaco, Davide, Iobo, et quicunque alii lin- 
» sententia, et mahu profani cum essent, optimorum et virtutis fama 
lustrium virorum nominibus latentem in animo dementiam atque impieta- 
tem male et fraudulenter velabant; sepulcrorum instar, quae teterrimum 
intus odorem spirantia gypso auroqne extrinsecus ornantur. Jnduunt enim 
ipsi quoque speciem et nomen sanctissimorum hominum, et virtutis laude in- 
it illi scenis agitati Orestae et Pyladae, et Thesei, et Pelopes, 

quao virüs occulto evomendo purieribus quibusque adeper- 
Illorum sane abominanda ac impura testator esse dogmata To- 
δ sacram synodum Byzantinam 









gant. ( 
mus ille de eorum impietate scriptus, et δι 


HISTORIAE BYZANTINAE XIV. 7. 719 


αὐτῶν ἀσεβείας τόμος πρὸς τῶν ϑεοφόρων τοῦ ὕρους ἀνδρῶν, τά A. C. 1944 


τε ἄλλα, ὅσα μηδ᾽ ἀκοῇ σωφρονεῖν αἱρουμένων φέρειν εἶναι ῥά-' 
δια, καὶ ὅτι τὰς ϑείας λάϑρα συντρίβοντες κατακαίουσιν εἰκόνας" 
καὶ ὅτε τὸ τοῦ διϑασχάλου σεμνύνοντες οὖρον τοῖς ἐδέσμασιν 


δαὐκῷν ἐπιῤῥαίνουσι" καὶ ὅτι τὴν ἔνσαρκον καὶ ϑείαν οἰκονομίαν Ἐ' 


ἴω 


p. Io. Pa- 
laeol.& 


οὐδωμῆ προσίενται" xal ὅσ᾽ ἄῤῥητ᾽ ἀμείνω. τί γὰρ πλείω xava- V.365 


λέγειν δεῖ xal καταμιαίνειν τὰς τῶν εὐσεβῶν ἀκοὰς, ἐξὸν ἐκ τοῦ 
τόμου τοῖς βουλομένοις μανϑάνειν σαφέστερον" ὃς πάντα διεξ- 
ὧν διαῤῥήδην τὴν σφῶν στηλιτεύει καχίαν, τοῖς πατριαρχι-- 
1οχοῖς ἐγγεγραμμένος κώδιξι. (Ζ.) Τοὺς γὰρ καϑαροὺς καὶ ἀψευ-- 
δεῖς οὐκ εἰς τέλος λαϑεῖν ἐδυνήϑησαν ὀφϑαλμοὺς τῶν ἐχεῖ φιλο- 


ϑέων ἀνδρῶν, καὶ μόνῳ ζώντων ϑεῷ " ὥσπερ οὐδὲ τοὺς καϑαρὰν . 451 


τὴν γευστικὴν χεχτημένους λαϑεῖν ἂν δυνηϑείη ποτὲ συνανα- 
χραϑὲν ἀψίνϑιον μέλιτι, οὐδὲ τὴν ὄσφρησιν πολλῷ μᾶλλον ῥό- 
15do μιγνύμενόν τι δύσοδμον. ὅϑεν, οἷα βιαίῳ πυρὶ, τῷ ϑείῳ 
ζήλῳ τὴν ἑαυτῶν ψυχὴν. ἐκπυρσεύσαντες ἐπὶ ζήτησιν ἀχριβεστέ- 
Qa» ἐτράποντο τοῦ καχοῦ, ἠρέμα καὶ κατὰ βραχὺ κυνηγέτου 


δίκην ἀνιχνεύοντες ἐκ τῶν τῆς καχίας παραφυάδων τὴν ῥίζαν εὖ-Β 


φεῖν * καὶ εὑρόντες ἔστιν οὕς μὲν αἷς προσῆκε προήκαντο τιμω- 
Ξορίαις, ἔστι δ᾽ οὃς ὡς ποῤῥωτάτω παλάμαις ἁπάσαις ἐκεῖϑεν 


ἀπήλασαν. ἦσαν δ᾽ οἱ καὶ λαϑόντες ἐκεῖϑεν ἀπέδρασαν, πρὶν ἢ 
τελέως ἔχπυστον τὴν xaxlay γενέσϑαι" οἵ δὴ καὶ πρὸς πόλεις ue- 


τεῤῥυήχεσαν Θεσσαλονίκην καὶ Βέῤῥοιαν, καὶ ἣ κατὰ πασῶν ἅπαν 
15. δύσοδμον em. Doiv. pro δύσοδον. 


allatus a sanctissimis viris, montem illum incolentibus; tum ob alia, quae 
ne auribus quidem facile ferant il, qui sobrii sint; tum quia clanculum con- 
terunt et incendunt imagines sacrosanctas; magistrique urinam ita vene- 
rantur, ut suis etiam dapibus irrorent, divinamque incarnationem minime 
admittunt. Reliqua taceri melius est. Quorsum enim plura enumerare ne- 
cesse est, et pias aures pollui; cum ea possit quilibet ex ipso '"l'omo explo- 
ratius percipere, qui singula percensendo eorum aperte notat improbita- 
tem , patriarchicis codicibus insertus? (VIL) Nimirum illi puros et since- 
ros oculos hominum Dei amantissimorum,, et uni Deo illic viventium, fallere 
δὰ extremum non Roiserunt; quemadmodum nec illos, qui integrum habent 
gustandi sensum, fallere unquam possit temperatum melle absinthium ; odo- 
ratum autem multo minus, immixtum τὶ quid, quod male olea. Divino 
itaque zelo, tanquam igne violentissimo, inflammatis eorum animis, de illa. 








hendere. Ea gore deprehensa , sunt quos ad legitimum supplicium tradi- 
derunt: nonnullos, 

wngulis exegerunt. Fuere etiam qui clam inde aufugerint, antequam eo- 
rum omnino comperta esset Sequitia ; lique ad urbes Fconfüxere 'heasalo- 


A. M. 6852 


720 NICEPHORI GREGORAE 


ἔσχε τὸ χράτος. ἔνϑα δὴ γενομένοις σφίσιν οἶμαι νενόμισται, 


Ini. 12 χοινῆς ἑστίας τῶν πανταχόϑεν τῆς οἰκουμένης μάλιστα πασῶν 


D 


P.452. 


ὑπαρχούσης αὐτῆς, xol ἅμα πολυγλώσσου xal πολυμιγοῦς φωνῆς 
καὶ γνώμης ἐπιπολαζούσης, συσχιάσαι μὲν τὴν ἑαυτῶν καχίαν, 
μιμήσασϑαι δὲ τῶν ὀρνίϑων τοὺς δρνοκολάπτας, oi τοῖς δένδρεσι δ 
περιπετόμενοι, xul ὅλον τοῖς ῥάμφεσι τὸν φλοιὸν περικρούοντες, 
καὶ τὸ ὑγιαῖνον παρατρέχοντες ἅπαν, μόνῳ τῷ σαϑρῷ καὶ σιση- 
πότι χροκίζουσι περικαϑήμενοι μέρει, κἀκεῖνο σιτοῦνται πρὸς βώ- 
S06 κοιλαίνοντες. 

η΄. Ἐπεὶ γε μὴν μετὰ τὸν βασιλέως ϑάνατον πρὸς ἐμφύλιον 10 
στάσιν τὰ Ῥωμαίων ἠγέρϑη πράγματα, καὶ ὥσπερ ἐν χειμῶνι χαὶ 
γυχτὶ τὰ πάντα ζόφος ἦν, ὡς μηδ᾽ ἄστροις, τὸ ϑρυλλούμενον, 
ὅποι φέροιτό τις δύνασϑαι τεχμαίρεσϑαι, καὶ πάντ᾽ ἄνω τε καὶ 
κάτω μεταπίπτοντα, παρὰ τοσοῦτον ix τοῦ σύνεγγυς ἐτίϑει τε 
xal μάλα τῶν ἐλπιζομένων ἑκάστοις ἐποίει τὸ ἐπικίνδυνον, παρό- 15 
σον πόῤῥω καὶ δυσέλπιστον τἀσφαλές (ἐν γὰρ διχοστασίῃ φασὶ 
τὸν μὲν πάγκακον τυγχάνειν τιμῆς, τὸν δὲ καὶ ὁπωσοῦν μετέχοντα 
τοῦ βελτίονος ϑρήνων πάσχειν ἄξια καὶ τραγιχῶν "ἀπολαύειν 
τῶν συμφορῶν") τῶν κρατίστων εἶναι κἀμοὶ τὸν ἡσύχιον ἔδοξε βίον 
ἑλέσϑαι, τῶν βασιλικῶν ἀφεμένῳ ϑεάτρων. τοῦ γὰρ ἐρεϑίζοντος 90 
καὶ μάχην ἀντίπαλον ἀνιστῶντος οὐκ ὄντος, παύσασϑαι τὸ νε- 
μόμενον τῆς κακίας φήϑην. ὅϑεν ἐπειδὴ τοῖς ἄλλοις παραινοῦντί 


V. 866 o: τοὺς πειϑομένους ἥκιστ᾽ ἔχειν ἐνῆν, τὸ κατ᾽ ἐμαυτὸν ἐποίουν 


αὐτός. ϑύρυβον μὲν yàg ἐξ εἰρήνης ῥάδιον καὶ τοῖς φαυλοτά- 








is imitari picos Martios, qui circum arbores 
volitando, omnemque ex omni parte corticem rostris tundeudo, quidquid sa- 
num est praetereunt, et ei solum parti incumbunt diutius, quae vitiosa est. 
&c putrida , emus altius excavata vescuntur. 

8. Mortuo imperatore, cum res Romanorum in bellum civile incidissent, 
* omnia tanquam nimbo ac nocte ita caligarent, ut quo quisque veheretur 
ne ex astris quidem, ut aiunt, coniici posset; rebusque omnibus sursum deor- 
sum euntibus, tam vicinum esset tamque exspectaretur exitium , quam ab- 
erat ac desperabatur salus; (etenim ferunt in discordiis pessimo cuique ho- 
norem obvenire; eui autem, qui quoquomodo ad meliora inclini luctuo- 
sissima pati ac tragicas percipere calamitates;) ea propter et mihi optimum 
esse visum eat tranquillam vitam eligere, ab aulicis theatris absistendo. 
Bublato enim mali irritamento , remotisque iis, quae .contentiosam pugnam 
accendunt, etiam ipsius mali progressionem cessare existimavi. Cum ita- 
que hortando alios neminem qui crederet invenire potuissem , id feci, quod 
in me erat. Tumultum nempe ex pace efficere etiam viliasimis et infimae 








HISTORIAE BYZANTINAE XIV. 8. 721 


τοῖς xal βάναυσον ἄγουσι βίον ποιεῖν" ix δὲ ϑορύβων εἰρήνην, A.C. 1844 


οὐδὲ τοῖς σφόδρα συνετοῖς μάλα τοι εὔοδον. τὸ μὲν γὰρ abroyo t Toc 4 


pla φύσεως ἄγεται" ἡ δὲ φύσις ἄτακτον xol ἀνώμαλον ὧμολό- B 
quias εἶναι" τὸ δὲ παιδείᾳ καὶ συνέσει βεβουλευμένῃ καὶ σώφροσι 
δλογισμοῖς οἱακίζεται. ὅϑεν τὸ μὲν καὶ τὰς οὐκ οὔσας ἀναπλάττει 
προφάσεις, ἐφόδια πορίζον ταῖς μάχαις" τὸ δὲ καὶ τὰς οὔσας 
ἐχτέμνειν πειρᾶται, χαϑάπερ ἰατρὸς πρὸ τῆς βλάστης ἐν τῇ ῥίζῃο 
τὴν ϑεραπείαν τεχνώμενος. (D.) Ἐμοὶ μὲν οὖν διά τε ταῦτα 
βῶτιον τὸν ἡσύχιον ἔδοξε βίον ἐλέσϑαι, καὶ ἅμα μεμνημένῳ xà- 
Ἰοχεῖνο τὸ Ζήνωνος τοῦ σοφοῦ, ὅπως ἐν συμποσίῳ μακρῷ, τῶν 
ἄλλων σοφῶν ἐπιδεικτιχῶς τοῖς ἐκ Βαβυλῶνος ὁμιλούντων πρέ- 
σβέσιν, μόνος αὐτὸς ἐσιώπα, xal τὴν αἰτίαν τῶν πρέσβεων ἐρο-- 
μένων τῆς σιωπῆς, ἵν᾽ ἔχοιεν ἀπαγγέλλειν τῷ βασιλεῖ σαφές τι 
περὶ αὐτοῦ" ,,πορευϑέντες ἀπαγγείλατε," φησὶν, ,ἰδεῖν ἐν ᾿49ή- 
1δναις ἄνϑρωπον, σιωπᾷν ἐν συμποσίῳ δυνάμενον.᾽" (Γ.) Οὕτω δὴ 
πεπραχὼς καὶ αὐτὸς ἑώρων ὥσπερ ἐκ σκοπιᾶς σφόδρα ἀντιφιλο-- 
γειχοῦντας τοὺς ἑκατέρωθεν ἀναβράσαντας κλύδωνας ἔχ τε τῶν 
δημοσίων ἔκ τε τῶν ἱερῶν τῆς ἐκκλησίας πραγμάτων, ὅστις 
λάβῃ τὸ μεῖζον, καὶ δίκην ὁλκάδων δυοῖν ἐν μέσῳ πλημμελῶς καὶ 
30 ἀτάχτως ἀγομένων, καὶ φερομένων φοράν τινα καὶ χίνησιν ἀκυ-- 
βέρνητόν τε xal ἄλογον καὶ ἀνώμαλον, καὶ οἵαν ποιεῖ τὸ αὐτόμα- 
τον" ὡς μετὰ τοῦ μὴ δύνασϑαι μηδὲ βούλεσθαι βοηϑεῖν περι- 
στατουμένοις ἀλλήλοις" ἀλλ᾽ ὁμοίως ἑαυτοῖς τε καὶ ἀλλήλοις ἐς 
9. κἀκεῖνο Bolv. pro κἀχείνῳ. 11. ἐκ Βοῖν. pro i. 16. ἐκ ante 
σχοπιᾶς add. Boiv. 


lebis hominibus facile est; ex tumultu vero pacem, ne prudentissimis qui- 
Min valde promptum. Alterum quippe liberrimo naturae impetu fertur: 
maturam porro inordinatum quiddam esse constat et inaequale: alterum au- 
tem certo animi iudicio et sapientibus consiliis regitor. Itaque illud quidem, 
wt occasionem discordiis praebeat, causas comminiscitur etiam eas, quae 
nullae sunt: istud vero etiam eas, quae subsunt, recidere conatur; velut 
snedicus, qui morbo, antequam crescat, in ij lice medicam adhibet ma- 
num. dr) Mibi igitur trznq re satius visum est, et illa. 
cogitanti, et hoc simul Zenoni: sapientis reminiscenti ; qui celebri in 
convivio, cum ambitiose caeteri philosophi apud legatos Babylonios dispu- 
jilebat ipse solus, et silentii causam sciscitantibus legatis, ut habe- 
iquid de eo certi, quod regi renunciarent: ,Abite," inquit, ,,ac re- 
munciate, vidisse vos Athenis eum hominem, qui silere in convivio posset." 
(110 Idem ego cum fecissem, prospiciebam tanquam e specula eos, qui 
wtrinque effervescebant, fam civilium quam ecclesiasticorum negotiorum 
fluctus, acerrime inter se certantes, ecquis superior evaderet; atque in me- 
dio uas veluti naves, nulla lege, nullo ordine euntes , sed impetu quodam 
metuque temerario, caeco et inaequali abreptas, qualem efficit casus; ut 
nec possit, nec vellent opitulári sibi invicem circumventis ; sed pariter et 


























lo. Pa- 


722 NICEPHORI GREGORAE 


. 
4. M. 6852 τοὐμφανὲς ἑκών γε εἶναι τὸν ἔσχατον ὄλεϑρον ἀμφοῖν πραγμα-- 
τεύεσϑαι" ὡς τὴν τῶν ἐντεῦϑεν ἄντικρυς χυμάτων μίμησιν xo- 
Ἐρυφουμένην εἶναι δρᾷν πανταχόϑεν εἰς Ὀλύμπους καὶ Καυκάσους, 
καὶ εἴ τι τῶν ὀρῶν ὑπερνέφελόν τέ ἐστι καὶ μέχρι καὶ ἐς αἰϑέ- 
ρος φοιτᾷ γειτονήματα. (4.) Καίτοι καὶ ᾿4ϑηναίων τοῖς πάλαι 5 
σοφοῖς οὐκ ἄλλοτέ ποτε στασιάζειν, καὶ γλωττοδαίδαλον μάχην 
ἐγείρειν, καὶ πὺξ ἀπὸ στόματος ἀκοὰς ἐνοχλεῖν ἀπαντώσας infi, 
ἢ ὅτε τῶν ἔξω ϑορύβων τε καὶ πολέμων ἐκδήμων πάμπαν ἦσαν 
Ῥ. 468 ἀπηλλαγμένοι. τότε γὰρ xal πρὸς διαφόρους αἱρέσεων φάλαγγας 
ὥραν εἶχε τὰ Ἑλλήνων σχίζεσϑαι δόγματα, νῦν μὲν Ἐπιχουρείων, 10 
γῦν δὲ Πυϑαγορείων, καὶ ὅσοι τῷ χρόνῳ τὴν μνήμην παρέδοσαν 
ἄφϑονον τῶν τὴν τῆς ἔριδος χορηγίαν παρεχομένων. ἐνταῦϑα δὲ 
μυρίων ἔνδοϑέν τε καὶ ἔξωϑεν δημοσίων ἐπιῤῥεόντων ϑορύβων 
καὶ τραγικῶν συμφορῶν, μείζονα τὸν ἄλλως ἀναῤῥιπιζόμενον τῶν 
δογμάτων ἔβλεπον πόλεμον, καὶ τὸ τῆς ϑεολογίας σεμνὸν ἐν ταῖς 15 
. Βἀγυιαῖς καλινδούμενον xal ἐνοχλούμενον ὑπὸ τῆς τῶν παλαμναίων 
καὶ Φαρισαίων φάλαγγος. καὶ εἴ τινες ἀντίπαλοι IMaxxaflotor, 
xal ὅσοι διὰ τὸν χρόνον ἦσαν ἐφεχτικοὶ, τότε δὴ κλῃδόσι τε καὶ 
φήμαις, καὶ εἴ πού τις ὑπῆρχεν ἐγγαστρίμυϑος καὶ Βάκχη καὶ 
Φοιβόληπτος, ὥρα πᾶσι λαμπρά τις ἀναίδην ὑπῆρχε ληρεῖν, ὡς 90 
στὰ καὶ τὰ προβήσεται, καὶ τὰ καὶ τὰ γενήσεται. (Ε.) Τούτοις 
δὴ θαῤῥήσας ἧκε κἀκ τῶν Κελτικῶν τε καὶ Γαλατικῶν βαρά- 
ϑρων τις σοφὸς καὶ οὐ σοφὸς ἀνὴρ Γαλάτης, πολλὰ τῶν μήπω 
12. τῶν add. Boiv. 
sibl ipsis singulae, et altera alteri palam atque ultro extremum exitiom mo- 
lirentur, surgentiumque inde coram fluctuum molem videre esset curvatam. 
undique in Olymporum et Caucasorum speciem, et si quis mons alius nubi- 
bus altior exsurgit, et ad aetheris usque confinia pertingit, (IV.) Atqui 
priscis sapientibus, qui Athenis vixere, nunquam alias altercari et verbo- 
Tum certamina instituere, atque obvias quasque aures linguae verberibus 
fatigare libuit, nisi quum tumultu externo bellisque adventitiis prorsus de- 
fancti erant. "Tum quippe in diversa sectarum agmina scissos Graecos dia- 
sidere tempus ferebat, modo Epicureorum, modo Pythagoreorum , et qui- 
[ue alii posteris memoriam amplam prodidere earum rerum, quae con- 
tentionis materiam praeberent. At hic cum infiniti, tam domi quam foris, 
tumultus. lici affluerent tragicaeque calamitates, maius ventilari alio 
modo videbam opinionum bellum, ac theologiae maiestatem in viis proteri 
atque vczari ab sceleratorum [Palamitarum] Pharisaeorumque coeto. Quod 
si qui illis adversabantur Maccabsel, aut quieunque ipso tempore suadente 
Ephectci erant, apud eos progoosticis quibuscunque vocibus et verbis lo- 
qus erat; ot sesbi emet sive engastrinythus aliquia, ero Maenae, sive 
Pythonissa, omnibus splendida erat. lo impudenter hariolandi, haec at- 
je haec feliciter cessura esse; hmec atque haec esse eénturs. (V.) Hia 
etus e Celticis Gallicisque barathris prodiit εἰ Gallus quidam, sapiens 














HISTORIAE BYZANTINAE XIV. 8. 728 


ὃ τῆς καϑ' Ἕλληνας πεπρωμένης μίτος ὑφαίνει, τά τε ἄλλα xal 


περὶ τῶν ῬῬωμαϊχῶν πραγμάτων, ὅποι σαφῶς προβήσεται" καὶ. 867 


ὡς τεϑνήξεται μὲν ἐς τὴν ὑστεραίαν ὃ Καντακουζηνός " οἰχήσεται 


δδ᾽ ἅπαν ἀντίπαλον καὶ πολέμιον γένος, πρὶν ὅλον ἐξήχειν ἐνιαυ-- Ὁ 


τόν. τοῦτον ὡς ἐξ οὐρανίων ἀντύγων προσαγόμενον ὑπὸ τῶν ὅμο- 
φύλων «“Δατίνων ἡ βασιλὶς ϑεασαμένη τε καὶ ἀκούσασα, ἔπειτ᾽ 
ἀνερευνᾷν ἐϑῶλουσα τὰς τῶν λεγομένων αἰτίας μετάπεμπτον 
ποιεῖται χἀμὲ, καὶ οὐ μάλα ἐθέλοντα, ἵνα συνιεὶς τῶν λεγομέ- 
Ἴονων ἀδέχαστος εἴην κριτής. ὅπόσα μὲν οὖν ἐκεῖνος διήει, βέ- 
βαια τὰ παρὰ τῶν ἀστέρων ἐνδεικνύμενος πεπρωμένα, ἄκαιρον el- 


vai xa9? ἕκαστα διηγεῖσϑαι νομίζω. λέξω δ᾽ ἐξ ὧν πρὸς ἀναίρεσιν E 


αὐτὸς ἐχείνου περιφανῶς ἀντεισήνεγχα μέτρια. (c'.) ,, Καὶ πρῶτον 
ὃ Πτολεμαῖος ὃ πάνυ φησὶν, ὡς οὐχ ἅπαντα τοῖς ἀνθρώποις ὑπό 
15τινος ἄνωθεν ἀνάγκης συμβαίνειν οἴεσϑαι χρὴ, καὶ ἄτρεπτα γί- 
γεσϑαι καϑ᾽ εἱμαρμένην τινὰ τὰ γιγνόμενα" ἀλλ᾽ αὐτὴν μὲν τὴν 


τῶν οὐρανίων κίνησιν ἐξ αἰῶνος ἄτρεπτον κατὰ γένεσιν ϑείαν καὶ ' 


τάξιν ἀποτελεῖσϑαι" τήν γε μὴν τῶν ἐπιγείων ὑπὸ φύσεως μὲν 
διοικεῖσϑαι, συμφυὲς τὸ τρεπόμενόν τε καὶ ῥέον ἐχούσης ἀεί" 
30 ἵπεσϑαί γε μὴν ὁπώσποτε καὶ τὴν ἄνωθεν αἰτίαν, κατὰ συμβε- 
βηκὸς, o) μὴν ὡς ἐπίπαν ἀνθρώποις καταληπτήν᾽ πολύχουν μὲν 
γὰρ ἔχειν τὴν δύναμιν διὰ τοῦ ἀέρος ἥλιον καὶ σελήνην πρὸς τὰ 
ἐπίγεια κατά τινας λόγους καϑολικωτέρους, πᾶσιν οἷς νοῦ καὶ 


idem ac minime sspiens, qui multa, quae nondum evenissent; augurari se ex 
meteoris asserebat, et qpidquid filo suo texit illa, quam Graeci πεπρωμένην 
vocant; tum alia, tum de Romanis rebus, quidnam certo foturum esset: ac 
moriturum quidem postridie Cantacuzenum ; abituram autem omnem adver- 
sariorum hostiumque multitudinem, antequam totus annus elapsus esset. 
Eum, tanquam ab axe caelesti missum, et a Latinis gentilibus ad se addu- 
ctum, cam vidisset imperatrix, audivissetque; ac deinde vellet eorum, quae 
ab illo dicta erant, rationem investigare, me ipsum quoque arcessit, non 
adeo volentem; ut cum istius dicta intellexissem , iudex forem incorruptus. 
Quaecunque igitur ille disputavit, ut firma esse ostendezet ea, quae ab astris 
determinata: bor e commemorare ba re esse existimo. Ex iis A 
tem, quae ego ut illum refutarem aperte proloquutus sum, referam non multa. 
(VL) "ἂς primo quidem magnus ille Pllemaeus afürmat, non omnia, quae 
hominibus accidunt, ad caelestem aliquam necessitatem referri oportere, nec 
fatali quadam lege immutabilia esse ea, quae fiunt; sed ipsa quidem caele- 
süa coi ita a Deo creata esse et ordinata, ut eorum motus ab aeterno 
immutabilis sit constitutus: quae autem terrestria sunt, horum motum 8 na- 
tura guberüari, mutabilitatem insitam babente et perpetuam instabilitatem : 

lere tamen utcunque etiam causae superioris concursum, eamque ali- 
quando, non tamen in universum, ab bominibus posse intelligi. Etenim late 
quidem. aérem diff esse solis et lunae vim in terrestria, generali- 
Bas qdibusdam ratonibus, apud eos omnes constat, qui ingenii et pruden- 


724 NICEPHORI GREGORAE 


. 
1. M. 68e φρονήσεως μέτεστι σύμφωνον ἂν εἴη. τάς γε μὴν γενεϑλιαλογικὰς 


12 


P. 


ἐπισκέψεις καὶ ὅσα παρ᾽ ἐνίων γνωμολογεῖται περὶ τῆς ἑκάστων 
ἰδιοτρόπου συγκράσεως, τοῦτο δ᾽ ὄχλον εἶναι μάλα τοι σφόδρα 
μάταιον καὶ μόχϑον ἀνήνυτον καὶ ἀκατάληπτον κεκτημένον τὸ 
πέρας οὐ Πτολεμαίῳ μόνον τῷ πάνυ δοχοῦν ἐστιν, ἀλλὰ καὶ τῷ 5 
τὰ ϑεῖα πολλῷ Βασιλείῳ. τούτοις δὴ καὶ τὰ “Χαλδαίων ἄντικρυς 


Β συνάδει, 


“Μὴ τὰ πελώρια μέτρα γαίης (φασκόντων) ὑπὸ σὴν φρένα 
βάλλου" 

οὐ γὰρ ἀληϑείης ἐν χϑονί ἐστι φυτόν. 

μηδὲ μέτρει μέτρον ἠελίου, κανόνας συναϑροίσας * 10 

ἀϊδίῳ βουλῇ φέρεται πατρὸς οὐχ ἕνεχέν σου. 

μήνης ῥοῖζον ἔασον" ἀεὶ τρέχει ἔργῳ ἀνάγκης. 


C ἀστέριον προπόρευμα σέϑεν χάριν oix ἐλοχεύϑη. 


» 


αἴϑριος ὀρνίϑων ταρσὸς πλατὺς οὔποτ᾽ ἀληϑής " 
οὐ ϑυσιῶν σπλάγχνων τ᾽ ὕϑομαι" τάδ᾽ ἀϑύρματα πάντα, 15 
ἐμπορικῆς ἀπάτης στηρίγματα " φεῦγε σὺ ταῦτα, 
μέλλων εὐσεβίης ἱερὸν παράδεισον ἀνοίγειν, 
ἔνϑ᾽ ἀρετὴ σοφίη τε καὶ εὐνομίη συνάγονται. 
εἴη δ᾽ ἂν καὶ ἄλλως ῥάδιον, εἴ τις ἀναιρεῖν ἐϑέλοι τὴν πεπρωμέ- 
νην. εἰ γὰρ ἐξ ἀνάγκης οἱ λῃσταὶ λῃστεύουσιν, ἔξ ἀνάγκης δ᾽ αὖ 30 


γ.368 καὶ ὃ νομοϑέτης τὸν λῃστὴν τιμωρεῖται, μάχεται λοιπὸν jj πε- 


8. σὺ μέτρα γῆς coni. Boiv. 9. dind. φυτὸν ἐν χθονὶ cod. Vat. 
11. συμφέρεται cod. Vat. idemque add, ἰδίου ante πατρός. 19. ἔργῳ 
Peellus, ἔργον cod. Vat. 15. τ᾽ὄτομαι Bynesius, unde Boiv. τ᾽ ὅϑο- 
pas, τε τομαὶ cod. Vat. 


tlae expertes non sunt, At natalium siderum observationem, et quaecunque 
8 nonnullis pronunciantur de peculiari singulorum corporum constitutione, 
jd vero negotium esse futilissimum, laboris infiniti, et exitus incomprehensi, 
non soli videtur Ptolemaeo, sed et in divinis versatissino Basilio. His au- 
tem et illa Chaldaeorum prorsus suffragantur: 

Ne vasti mensuram orbis sub pectore verses: 

"Terra etenim veri caret, arbore. 

Multiplici frustra solem ratione laboras 

Metiri: haud illum propter te seterna voluntas 

Patris agit. Lunam rapidus aine torqueat axis: 

Btat nunquam quidquid fatali lege movetur, 

Bidera ne tibi nata tuis vel praevia rebus 

lre putes. Passis avium fuge credere pennis. 

Exta et baruspicium, ludus: mela fraudis avarae 

Praesidia. Haec fuge, qui sacros Pietatis in hortos 

"Teadis, ubi virtas, fas et sapientia florent. 
Fecile autem et alioqui fuerit volenti cuique fatum tallere, Nam si latrones 
ex necessitate latcocinantur, rursusque ex necessitate legislator poena affi- 





HISTORIAE DYZANTINAE XIV. 8. 725 


πρωμένη τῇ πεπρωμένῃ, xal jj ἀνάγκη τῇ ἀνάγκῃ" μάχης δὲ A. c. 1944 
καρπὸς φϑορὰ καὶ λύσις γενέσεως, ἔφϑαρται ἄρα τὸ τῆς semp το, δας 
πρωμένης ἄτρεπτον, καὶ διοικεῖται πάντα κατὰ ϑείαν πρόνοιαν, Ἐ; 
ὅπως ἂν ἑκάστοις ἐστὶν ἐνδεχόμενον." (Ζ.) Ταῦτω δὴ καὶ ὅσα 
δπαραπλήσια πρὸς ἡμῶν εἰρημένα ἐπεστόμισέ τε τὸν Γαλάτην 
καὶ ἄφϑογγον ἔχων τὴν γλῶτταν ἐκεῖνος ἀπήει τοῦ συνεδρίου. 
24λλ᾽ οὐκ Moi ᾿᾿γαμέμνονι ἥνδανε ϑυμῷ. 
ὡς γὰρ σπινϑῆρες καλάμην διέδραμον τὴν τῆς βασιλίδος ψυχὴν, 
xal χότον ἔσχεν, ὄφρα τελέσσῃ xáigoU προϊόντος, εἶ καὶ τέως 
10 ἐχεμυϑοῦσα χαροπὸν διὰ τοὺς παρόντας ἐδείκνυ τὸ πρόσωπον. Ἐ 
ὅ,τε γὰρ ἀνὴρ ἐκεῖνος πατριώτης ἦν αὐτῇ καὶ ὁμόγλωττος " τά τ᾽ 
ἐκείνῳ πεφρασμένα κατὰ νοῦν ὑπῆρχεν ἐκείνῃ καὶ σφόδρα xa^ 
ἡδονὴν, καὶ ἀχοῆς ἀντιφϑεγγομένης ἥκιστα πάντων ἐδεῖτο πρὸς 
ταῦτα. ὅμως ἔσχεν οὕτω ταῦτα " καὶ πρώτη τις ἦν αὕτη πρόφα-- 
15σις, τὸ τῆς ἐμῆς ἐκείνης ἡσυχίας συνεχὲς διαχόψασα καὶ μήνι- 
Joc ἐγκατορύξασα σπέρματα ταῖς τῆς καρδίας αὔλαξι τῆς βασιλί- P-455 
δος xaz' ἐμοῦ" δευτέρα δὲ καὶ τελευταία, ἣν προϊόντες ἐν τοῖς 
καϑήχουσι τόποις ἐροῦμεν, τὰ μεταξὺ διηγησάμενοι πρότερον. 
(H.) ᾿Αλλὰ ταῦτα μὲν ἐς τόδε λεχϑέντα ἀρκεῖν οἴομαι δυοῖν 
30 ἕνεκα " ἑνὸς μὲν, ὅτι πρὸς ἀναγκαιοτέρας τήμερον ἡμᾶς ὑποϑέ- 
σεις ὃ λόγος ἀνϑᾶλχει, πρὸς ἃς καὶ ὃ τοῦ λόγου μάλιστα καὶ τῆς 
ἕξ ἀρχῆς προϑέσεως τείνει σχοπός" δευτέρου δ᾽, ὅτι πολλὰ πολλῶν 
εἰρηκότων καὶ ἀγωνισαμένων ὑπὲρ τῆς ὑποθέσεως, ὡς ἐνῆν, οὐΒ 


it latronem, restat, ut fato fatum pugnet, et necessitas necessitati : 
autem illius fructus existit pernicies atque interitus naturae. Ruit itaque 
fati immutabilitas, εἰ δ divina providentia administrantur, prout coi- 
que solet contingere." (VII.) Haec et talia a n disputata homini Gallo 
0s obstruxere, atque ille obmutescens excessit e concilio. 
At non aequo animo tulit Atrides Agamemnon. 

Quaedam enim veluti sciatillae animum imperatricis tanquam stipulam per- 
vasero; arcanamque iram servavit, donec scilicet. tempore procedente ex- 
pleret, quamvis linguae tunc temperaverit, vultamque hilarem, eorum qui 
aderant gratia, induerit. Nam ille et popularis erat ipsius, et. eodem 
quo illa sermone utebatur; et ea, quae ille dixerat, iati optatissima erant 
et valde placentia; ac minime haec eas aures desideraverat, quae his re 
fragarentur. Atqui haec ita se habuerunt, ac prima haec fuit occasio, quae 
meae cursum interruperit, atque irarum in me semi 

ius infierit Alteram ac postremam suo loco iníra 
subiiciemus, ubi ea, quae intermedio tempore acciderunt, narraverimus, 
(VH) Haec vero, quae hactenus dicta sunt, sufficere puto duplici de cau- 
34: primum quia nos oratio nostra hodie retrahit ad argumentum magis ne- 
cessarium, ad quod maxime et narratio ipsa et intentio prima op: liri- 
gitur tanquam ad scopum: deinde quia, quum multi multa dixerint, et cer- 
tatim de iisdem illis rebus quantum in se erat egerint, non puto eas ipsas 












726 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6852 μαχρῶν οἶμαι ἂν ἔτι τῶν ἡμετέρων δεήσεσϑαι λόγων" ἀλλ᾽ ὡς D» 
12 προσϑήκχης μέρει, καὶ κριτικῆς τινος ψήφου, καὶ τουτωνὶ ξυν- 
εὐῤνηκότων, εἰ καὶ βραχέα δοκεῖ πως, ἀλλ᾽ οὖν τόν γε ἴσον 
δυνήσεσϑαι τρόπον elg τὴν ἀληϑείας ἐνάργειαν. διόπερ ἐκεῖσε 
ἐπανιτέον. 6 
C 59΄. Ἐπεὶ γὰρ ὃ Mnóxavxoc lc βυϑοὺς πρὸς τοῦ Γαβαλᾶ κα- 
πενεχϑῆναι δυστυχημάτων παρεκινδύνευσε μὲν, ἀνένηξε δ᾽ οὖν 
καὶ ἐς τὴν πρὶν ἀφίχετο εὐδοξίαν, ὥς γε εἴρηται, δι᾽ ὧν λοιπὸν 
αὐτὸν ἀμυνεῖται πάσας κεκίνηχε μηχανάς" ἕως, μὴ τὰ μείζω 
τῶν δεινῶν ὑποστῇ, δείσας αὐτὸς ἐς τὸν μέγιστον τῆς τοῦ ϑεοῦ 10 
Σοφίας κατεπεφεύγει νεών. ἔνϑα μετὰ συχνόν τινα χρόνον, πολ- 
λὰς xal ποιχίλας ἀκαύων τὰς χαϑ᾽ ἑαυτοῦ ἀπειλὰς, καὶ δείσας 
Ῥαῦῖϑις, μὴ κἀχεῖϑεν ἀνάρπαστος ἐξαπίνης γενόμενος ἐς ταρτά- 
ρους καὶ ζόφους δεσμωτηρίων ῥιφῇ, κἀκεῖνο πιεῖν ἐγγένηται του- 
τωὶ τὸ ποτήριον, ὅπερ ἄλλοις αὐτὸς κεκέρακε πλείοσι, τὸ μο- 15 
Υ. 869 vadixóy ἐξ ἀνάγκης ὑπέδυ σχῆμα. φϑάσας yàg αὐτὸς καταλέλυχε 
τὴν τοιαύτην ἄσυλον ἐχ πολλοῦ, τῶν προσφύγων ἀρχαίαν ἀσφά-- 
λειαν, ἐνδιδόντος καὶ αὐτοῦ τοῦ τὸν πατριαρχικὸν διέποντος ϑρό- 
Ἑνον. διὸ καὶ αὐτοὶ πρὸς ἐσχάτας ἐνεπεπτώκεισαν ἀτιμίας καὶ 
περιαγωγὰς κακοδαίμονας, ὡς εἰρήσεται. τοῖς γὰρ τὰ ϑεῖα προ- 90 
φανῶς οὑτωσὶ περιφρονηταῖς εἰχὸς ἐν ἐσχάτοις τοιαύτας ἐπιέναι 
τίσεις, εἷς παιδαγωγίαν τοῦ βίου, δραστιχώτερόν πως καταστέλ-- 
LN SES uy τὸ ϑηριῶδες τῆς τύχης ἰσχύουσαν. (Β.) ᾿Αλλὰ γὰρ ἔαρος 
A.C, 1845ἐπιστάντος ἐν τούτοις, τὸν Ἑλλήσποντον μετὰ πολλῆς ὃ σατρώ- 
Iay. lo. Pa- 
uv T. ἀνένηξε Bolv. pro ἀνένηψε. 


longiorem iam 8 nobis orationem desiderare: sed ista accessionis aut iudi- 
cialis cuiusdam suffragii instar contributa, etsi exigua videantur, eandem 
tamen habitura vim ad veritatem declarandam, 

9. Cum Apocaucus exitio prope demersus fuisset a Gabala , mox tamen 
emersisset, et jn priorem gratiae δὲ honoris locum restitutus esset, ut iam 
diximus, omnem deinceps, quo eum ulcisceretar, lapidem movit eo usque, 
donec veritus ille, ne extrema pateretur, in maximum 8. Sophiae templum 
confugit. Ibi aliquamdiu commoratus multas ac varias minas cum audiret 
Án se factatas, ac rursus vereretur, ne inde subito abreptus in tartara et 
custodiarum tenebras coniiceretur, atque idem sibi poculum hauriendum es- 
set, quod aliis ipse pluribus miscuerat, monasticum cogente necessitate ha- 
bitum induit, Prior enim ipse sustalerat asylum illud longo ante, profugo- 
rum vetus praesidium, ipso quoque obsecundante patriarcha. Quam fob 
causam et ips in summas ignominias ac vicusitudines calamitosas incide- 
runt, ut postea dicetur. Qui enim divina tam aperte contemnunt, eos ae- 
quum est. eiusmodi poenas tandem aliquando subire, ut homanum genus his 
exemplis erudiatur, quae efficaciorem quandam vim habent ad comprimen- 
dam fortunae ferociam. (1L) Sedenim cum interea ver advenisset, Amu- 





HISTORIAE BYZANTINAE XIV. 9, 721 


πῆς Apodo τῆς ᾿Ἡσιανῆς δυνάμεως περαιωσάμενος ἧχεν ἧς Ζιδυ- A. C. 1345 
μότειχον" κἀκεῖϑεν αὖϑις ἧκε μετὰ βασιλέως ἄχρι καὶ ἐς Βυζάν To. n 
τιον, ϑέας τε ἕνεκα xal πείρας εἶ δέοι. ἐπεί γε μὴν ἐληλύϑει 
xáx συμμέτρου τοῦ διαστήματος νῦν μὲν ἱστάμενος, νῦν δὲ 
δπεριϊὼν ἐσκόπει καὶ συνεώρα, πολλή τις αὐτὸν συνέσχε κατά- 
πληξις τοῦ τε μεγέϑους τῆς πόλεως καὶ τοῦ τῶν τειχῶν ὕψους Β 
καὶ κάλλους, Ün τε καὶ τῆς τῶν πέριξ τάφρων ϑαυμασίας οἶχο- 
δομῆς, καὶ τῆς τῶν προτειχισμάτων στάσεώς τε καὶ τάξεως ἐϑαύ- 
μαζε δ᾽ ἕτερον τρόπον, xai ὅπως oix ἤν ἐπὶ τῶν ἐπάλξεων, ὡς 
10 εἴωϑε ταῖς μεγάλαις τε καὶ πολυανϑρώποις πόλεσι, πλῆϑος ἀν- 
δρῶν" ἀλλὰ πλὴν ὀλίγων ἔρημον ἐδόχει τὸ τεῖχος πολεμικῆς 
ἁπάσης παρασκευῆς xol δυνάμεως. ὃ γὰρ ᾿Ἵπόκαυκος, μᾶλλον 
τὴν ἔνδοϑεν ὁρμὴν δεδιὼς τοῦ δημοτικοῦ πλήϑους, ἢ τὴν τῶνο 
ἔξωϑεν πολεμίων ἔφοδον, ἄδειαν οὐχ ἐδίδου τοῖς βουλομένοις ἐπὶ 
15τὸ τεῖχος ἅπασιν ἀνιέναι, ἀλλ᾽ οἷς μάλιστ᾽ ϑάῤῥει τῶν ὁπλιτῶν 
καὶ ἱππέων. τούτων γὰρ τοὺς μὲν ἔνδον ἀὔπνους ἔστησε φύλακας 
τῶν πυλῶν" τοὺς δὲ περιϊέναι διανυκτερεύοντας τά τε τείχη καὶ 
πᾶσαν ἔνδον προσετετάχει τὴν πόλιν. (Γ.) Οὔπω τέτταρες ἥμξ p 
Qai παρεληλύϑεσαν, καὶ ἄρας ὃ βασιλεὺς ἀπήει μετὰ τοῦ ᾿ἡμοὺρ, 
30 χαταπολεμήσων τῷ Moule, πρὸς μέγα δυνάμεως κατὰ βραχὺ 
προϊόντι xal χειρουμένῳ πόλεις καὶ χώρας Ῥωμαϊκὰς ἀεί. καὶ τὸ 
Tag ἐν τούτοις ἐτελεύτα. διαβάσης δὲ τὴν Ῥοδόπην τὸ ὄρος τῆς 
τε Ῥωμαϊκῆς ὁμοῦ καὶ Περσικῆς δυνάμεως, ἐν παρασκευαῖς ὃ 
Μιομιτίλας ἦν τοῦ πολέμου. εἶχε γὰρ τέως πόλεις ὑφ᾽ ἑαυτῷ Ἐάν- 
rius satrapa, traiecto magnis cum coipis Asiaticis Hellesponto Didymoti- 
cham venit, atque inde rursus com imperatore Byzantium usque progressus 
est, et visendi studio, et urbis, si oporteret, sollicitandae causa. Cum ita- 
que venisse, et iusto spatio interiecto, modo stans modo circumeundo, 
etur et oculis lustraret, maiorem in modum obatupescebat, tum ur- 
bis magnitudinem intuens, tum altitudinem murorum:et pulchritudinem, tum 
aümirabiles circumductarum fossarum substructiones, tum denique situm. 
ipsum et ordinem propognaculorum. Idem rorsus admirabator, quod in sum- 
mi moenibus non appareret ea hominum frequentia, quae solet esse in ur- 
bibus magnis et magno civium numero refertis; sed paucis demptis, omni 
bellico apparatu omnique praesidio destitutus murus videretur. Nimirum 
Apocaucus, intestinos plebis motus magi: itus, quam externorum hostium. 
impressionem , licentiam non dabat volenti cuique murum edecendere; sed 
iis duntaxat peditum equitumque, quibus maxime confidebat. Eorum eni 
alios intus portarum custodes constituerat, ut insomnes excubarent 
wt moenia noctu circumirent, nec non totam intus urbem perlustrarent, prae- 
ceperat. (111.} Nondum dies quatuor effluxerant, quum imperator castris 
motis profectus est cum Amurio, debellaturus Momitilam , qui ad 


paulatim potentiam pervenerat, ui ue et terras Romanas quotidie inva- 
Mist. Atque inter haec ver'abüt. "Iransgressis Rhodope montem Ro- 
manis simul et Persicis viribus, coepit bellum apparare Momiülas Habebat 











728 NICEPHOBI GREGORAE 


A S853 ϑειάν τε xal Περιϑύριον, καὶ ὅσα ἐφ᾽ ἑκάτερα καὶ μεταξὺ πολέ. 

UT ganó v6 καὶ χωρία, καὶ στρατεύματα ἱππικὰ τεττάρων ἐπέχεινα 
χιΔιάδων. (4.) Θέρους δ᾽ ἤδη μεσοῦντος, καὶ τῆς γῆς ἐν ἀκμαῖς 
ὑπαρχούσης τοῦ σίτου, τὰς δυνάμεις ἀνειληφὼς ἁπάσας ὃ βασι- 
λεὺς ἐγγύς που τοῦ Περιϑορίου παρεσερατοπέδευσε, καὶ εἰς τά- 5 
ξιν πολεμικὴν διεκόσμει τε καὶ συνέταττε σφᾶς. ἤδη δὲ καὶ ὃ Mo- 
μιτῇας, δρμητήριον ὀχυρὸν ἑαυτοῦ τὸ Περιϑόριον καταστησά-- 

Ἐμενος, Ife πολλαῖς τε πεφραγμένος ταῖς δυνάμεσι καὶ πλείονε 
ἐχτετυφωμένος τῷ ϑράσει. οὐδὲ γὰρ οὐδὲν οὔτε μικρὸν οὔτ᾽ ἀγεν.-- 
vic ὑπολογίζεσθαι ἤν αὐτῷ περὶ ἑαυτοῦ" ἀλλ᾽ ὥσπερ ἐν χερσὶ 10 
τὴν νίχην ἤδη καὶ πρὸ τῆς πείρας ἔχων τῶν πολεμίων, οὕτω μα- 
χρῷ τῷ ϑράσει ῥέων ἐς μέσους ἤλαυνε τοὺς πολεμίους. (E.)'O δὲ 
P.457 βασιλεὺς κατὰ μέτωπον τῶν πολεμίων ἑαυτὸν κατὰ τῶν Pouai- 
κῶν δυνάμεων συνταξάμενος τὴν ἔφοδον καὶ τὸν δρόμον ἔκαρ- 
τέρει τοῦ ἹΜομιτῇλου. τὰς δὲ Περσικὰς δυνάμεις, πολλάς τινας 15 
οὔσας, εἷς ἀκριβῆ περιήλασε κύκλον, ὡς ἐν μέσῳ, καϑάπερ àv 
V. 90 εἱρκτῇ xal δικτύῳ, συγκλεισϑῆναι Πομιτῆλαν μετὰ πάσης αὐτοῦ 
τῆς δυνάμεως. ἐπεὶ δὲ καὶ τοῖς τῶν σαλπίγγων τε καὶ τῶν τυμ- 
πάνων κρότοις συνανεκίρνατο καὶ 4j τοῖς βαρβάροις ἤϑεσι τῶν 
Β Πιρσῶν περὶ τοὺς πολέμους ἡλιχιῶτις κλαγγὴ, πολύς τε ἀνὰ 30 
πάντα τὸν χῶρον ἐκεῖνον ὃ ϑόρυβος ἢν καὶ πολλὴν ἐξ ἀπροσδο-- 
κήτου τῷ ἹΜομιτίλᾳ τὴν κατάπληξιν ἐνεποίει καὶ πρὸ τῆς πείρας, 
καὶ τὸ γαῦρον ἐχεῖνο σφόδρα καὶ μετέωρον ἔϑραυε φρόνημα. 
(ς΄.) Καὶ ἵνα τὰς ἐν μέσῳ τύχας xal ἀγχιστρόφους ἕλικας τοῦ 
πολέμου παρέλϑωμεν, τῶν ἵππων εὐθὺς ἀποβάντες οἱ πλείους 95 





tympanorum sono mista est ills barburis Persarum moribus familiaris in 
bello vociferatio, plurimus per omnem illum locum tumultus exstitit, et Mo- 
mitilam , antequam tentatum esset praelium, de improviso vehementer per- 
culit, animumque illum elstum et insolentem fregit. (VI.) Atque ut eos 
casus, qui lii intercessere, et celeres alternantis pugnae conversiones 





HISTORIAE BYZANTINAE XIV. 10. 729 


τῆς Περσικῆς δυνάμεως ἐν τόξοις ἅπαντες ἦσαν κατὰ κύκλον A.C. 1945 
περιστάντες. ob δ᾽ ἐν μέσῳ στρεφόμενοι, καϑάπερ μονιοί sosg Tor Pee 
ἄγριοι, διαχόψαι καὶ διαφυγεῖν τὴν τῶν Περσῶν οὐκ ἐδύναντο C 
φάλαγγα. ἐνέχειντο γὰρ εὐθὺς οἱ τοῦ βασιλέως ἱππεῖς, νῦν μὲν 
5xarà μέτωπον ἀπαντῶντες, νῦν δὲ κατὰ νώτου συχνοῖς τοῖς δό-- 
ρασι παίοντες. καὶ ἐπειδὴ τὴν τοῦ Πομιτίλου πᾶσαν ἵππον dv 
βραχεῖ παμπληϑέσιν οἱ Πέρσαι περιπείραντες βέλεσι νεκρὰν ἐποιή-- 
σαντο, πεζρὶ λοιπὸν πρὸς πεζοὺς ἐμάχοντο καὶ ἐν χερσὶν ὃ πό- Ὁ 
λεμος ἦν. καὶ συνελόντι φάναι, μηδένα τῆς Μομιτῶου φασὶ δυ- 
1ονάμεως ἐν τοῖς ὅπλοις λελεῖφϑαι, μηδὲ φυγάδα λαϑόντα γενέ- 
σϑαι τινά" ἀλλ᾽ αὐτόν τε ξίφους ἔργον Πομιτίλαν καὶ ἅμα 
πᾶσαν ἄρδην αὐτοῦ γενέσϑαι τὴν στρατιὰν, πλὴν ὀλίγων, ὅσοε 
ζῶντες ἑάλωσαν. 
4, Τέτταρες μεταξὺ παρῆλϑον ἡμέραι καὶ ὃ "Mnóxavxoc ἕν“ 458 
15 Βυζαντίῳ πρὸς τῶν δεσμίων, ἐντὸς τοῦ πρὸς ἀνίσχοντα ἥλιον 
παλαιοῦ παλατίου, μετὰ μεσημβρίαν ἤδη τῆς ἡλιακῆς γενομένης 
ἀχεῖνος, ἔσφακταί τε xal αὐτὸς καὶ σχότους xal λήϑης ὃ πολὺς 
ἐκεῖνος ὑπῆλθε μυχοὺς ἐν βραχεῖ, μηδενὸς τῶν μαχρῶν ὄχυρω-- 
μάτων ἐκείνων συναραμένου, περὶ ἃ μακράς τε ἀνηλώκει dand- B 
S0vag xol περὶ ἃ τὸ πλεῖστον ἀπησχόλει τοῦ βίου. τὸ δ᾽ ὅπως, 
ἐρῶν ἔρχομαι τρανώτερον. (B.) Ἐπεὶ γὰρ εἰς μεγάλων πραγμά- 
τῶν ϑορύβους καὶ διοικήσεις ἐνέβαλεν ἑαυτὸν, καὶ πολλοὺς ἐκτύ΄-Υ.871: 
σατο, ὅσοι τε τὸ τῆς τύχης ἐβάσκαινον ὕψος καὶ ὅσοι παϑόν- 
τες καχῶς ὑπ᾽ αὐτοῦ καιρὸν ἐζήτουν ἀμύνασϑαι, δέους περιἤει 
orbem prd powdpiirig m pyskopere darem pel 
Mer etra fer rura Holece td pert 
modo densis a tergo hastis impellentes. Ubi omnem Momitilae equitatum 
brevi tempore innumeris confixum telis Persae deleverunt, coaflixere exinde 
pedites cum peditibus, ie in ipsis iam manibus tota belli fortuna. Ut. 
paucis absolvam, neminem ferunt ex Momitilae militibus superstitem in ar- 
mis mansisse , torum quemquam fuga clam evasisse, sed et ipsum 











trucidatum esse Momitilam , et omnem simul illius exercitum internecione 
use deletam , paucissunis , qui vivi capti fuerint, exceptis. 
10. Elapsis ex eo diebus quatuor caesus et ipse Pyzantii Apocucue 


ab iis qui in vinculis erant, intra vetus palatium, quod ad orientem vergit, 
transgcesso iam meridiem sole; noctisque et oblivionis penitissimos recessus 
subito intravit magnus ille et praepotens vir, neque ullum ei auxilio fuit 
magnorum illorum praesidiorum, in quae et immensos fecerat sumptus , et 
maximam vitae partem intentam habuerat. ld quomodo acciderit, protinus 
exponam apertius. (IL) Cum ille se in magnorum negotiorum tumultus at- 
que administrationes intrusisset, et. plurimos fecisset sibi infensos; quot- 
quot nempe sive fortanae illius altiori invidebant, sive ab eo iniuria aifecti 
Nicephorus Gregor. Fol. II. 47 


780 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6853 νύχτωρ καὶ μεϑ᾽ ἡμέραν μεστός " ὡς πολλὴν μὲν διὰ ταῦτα περὶ 


Ind. 18. 


c 230v δορυφορίαν ἔχειν ὁπλιτῶν xal ἱππέων, ὁπότε τὰς τῆς nó- 
λέως περιοδεύοι πλατείας, πολλαῖς δὲ καὶ τὴν οἰκίαν χατάφρα- 
χτὸν ἔχειν δυνάμεσιν, ὁπότ᾽ οἴκοι καϑῆσϑαι χρεία τις εἴη τἀν- 
δρί" καὶ τυραννίδος μελέτας ἐν καρδίᾳ τρέφειν μὲν ix πολλοῦ, 5 
νῦν δὲ καὶ μάλα μάλιστα, ὅτε πάντας τοὺς δόξῃ καὶ γένει προῦ- 

Ῥχοντας εἶχε δεσμώτας, καὶ ἦν οὐδεὶς, ὃς ἀντᾶραι βλέφαρον ἦν 
αὐτῷ, ἀλλὰ πάντες ἐδεδίεσαν, ὥσπερ πάλαι Συρακούσιοι 41ιο-- 
νύσιον τὸν Σικελίας τύραννον... (Γ.) Ὅϑεν ὀχυρόν τινα πύργον 
τῶν ἔνδον τοῦ παλαιοῦ παλατίου. ἀπολεξάμενος κατασχευάζειν 10 


Ρ, 459 ἐγνώχει πρὸς μάλα πολὺ τοῦ ἀέρος τὸ ὕψος ἀνάγοντα, καὶ olxi- 


σχους ἐν αὐτῷ πολλοὺς μὲν, χώρημα δ᾽ ἕχαστον ἔχοντα μήκους 
ἅμα καὶ πλάτους οὐδὲν οὐργιᾶς μᾶλλον" τόν γε μὴν ἐπὶ τῶν 
ἐπάλξεων περίδρομον οὐκ ἔσωϑεν ἀλλ᾽ ἔξωθεν εἶναι ἐληλαμξ- 
vov* αἴτιον δ᾽ ἵνα πάντας ὁπόσους ἐκεῖνος εἶχε δεσμώτας, καὶ 15 
ὅσους ἕξειν διὰ μελέτης εἶχε, συναγαγὼν καὶ συγχλείσας ἐντὸς 
μηδεμίαν ἀνεῳγμένην αὐτοῖς ἐάσῃ πύλην, δι᾽ ἧς ἂν τις εἰσᾶλϑοι 
Βτε καὶ ἐξέλϑοι " ἀλλὰ λίϑοις καὶ τιτάνῳ περιφράξας ἁπάσας 
ὥσπερ ἐν τάφῳ ζῶντας κατέχῃ. (4.) ᾿Επεὶ δὲ τέλος εἶχε τὰ τῆς 
ξένης ἐκείνης οἰκοδομίας καὶ ἔδει τριῶν ἡμερῶν μεταξὺ τοὺς δε- 30 
σμώτας ὁμοῦ συγκλεισϑῆναι πάντας ἐντὸς, χαϑάπερ εἰς λήϑης 
φρούριον ἢ κοινὸν πολυάνδριον, εἷς ἀπόγνωσιν ἧχον οἱ δέσμιοι 
προφανῆ τῆς παρούσης ζωῆς καὶ τοῦ κοινοῦ τοῖς πᾶσιν ἡλίου " 


occasionem ulciscendi quaeritabant: dia noctuque timoris plenus oberrabat, 
atque eam ob causam multos circa se habebat stipatores, tam pedites, quam 
equites, quoties urbis plateas circumiret; magnis idem praeaidiis munitae 
erant aedes illius, cum domi sedere eum aliqua necessitas cogebat, Ácty- 
rannidis quidem invadendae consilia alebat in corde iampridem ; tum autem 
longe plurimum, cum eos omnes vinctos teneret, qui dignitate et genere 
pratstabant, neque ullus esset, qui oculos contra attollere auderet, sed 
omnes extimescerent, nt olim Syracusani Dionysium, Siciliae tyrannum. (III.) 
Quapropter in veteri palatio munitam quan turrim, prae caeteris ἀθ-- 
lectam, decrevit ita exaedificare, ut in multam altitudinem eveheretur, cel- 
Julaeque inessent plurimae, paterent autem singulae, tam in 

in latum, non plus orgyia: crepido vero sen ambulado illa, quae murorum 
fastigia ambit, non intus sed extrinsecus esset circumducta; eo acilicet, ut. 
lis omnibus, quos ille aut vinctos tenebat, aut in vincula coniicere medi- 
tabatur, coactis intus atque conclusis , nullam patentem portam relinqueret, 
per quam aliquis introire aut egredi pets sed lapidibus cunctas et gypso 
Obstrueret, atque ita quasi vivos illos sepeliret. (IV.) Postquam itaque 
absolutum 'est aedificium illud novi generis, cum oporteret triduum intra 
eos, qui in vinculis erant, includi omnes simul, tanquam in arcem Oblivii, 
aut sepulchrum aliquod commune, incidere illi in apertam vitae praesentia 
communisque 





omnibus lucis desperationem, subiitque, abiecta eui ipsorum. 


HISTORIAE BYZANTINAE XIV. 10. 791 


xal σφῶν αὐτῶν ἀφειδήσασιν ἐπὶ τὸ παραβολώτερον τοὺς τῆς A.C. 1945 


τύχης κύβους ἀναῤῥίπτειν ἐπήει, καὶ πρὶν ζῶντας εἰς τὸν προκεί-" 


μένον ἐμβληϑῆναι τάφον, δυοῖν ἐργάσασϑαι ϑάτερον" ἢ ξίφεεο 


τὸν τύραννον διαχρησαμένους τὴν τοῦ βίου σφίσιν αὐτοῖς ἐλευ-- 
5 ϑερίαν πορίσασϑαι" ἢ τὸν ἀνδράσι πρέποντα ϑάνατον ἅπαξ ἐκτί- 
σασι μαχρῶν τοῦ λοιποῦ δεινῶν ἀπηλλάχϑαι. εἰς τέτταρας μὲν 
δὴ τῶν εὐγενεστέρων τὸ τοιοῦτον διαβεβηκὸς βούλευμα περαι- 


limp. To. Pa- 


laeol. 4 


τέρω προβαίνειν οὐκ ἐκρίϑη δεῖν, ὡς μὴ ἔχπυστον qugadel γε- D 


γόμενον. τὸ γάρ τοι προφανὲς τῶν ἐλπίδων ἀναμφισβητήτους 
1οτινὰς ὑπετίϑει τὰς ὑποσχέσεις, ἐπιχειρήσασιν ἥξειν ἅμα πάντας 
συλλήπτορας τοὺς δεσμώτας, καὶ μὴ προμελητήσαντας, ἐς τὸ 
κοινὸν τῆς ἐλευϑερίας στάδιον. (Ε.) Εἰωϑὸς οὖν ᾿ἡποκαύχῳ συ- 
χνότερον ἐνδημεῖν ἐχεῖ, καὶ μάλιστα νῦν ἐπιταχύνοντι πρὸς τοῦρ- 


γον τοὺς τέκτονας" ἐπειδὴ καὶ 5j τελευταία παρῆν ἡμέρα, xa9^E ' 


15$» εἰς πέρας ἔδει προενεχϑῆναι τὸ βούλευμα, ἧκε μεϑ᾽ ὕπνον καὶ 
τράπεζαν ὀψόμενος, τὴν τῆς ξένης εἱρκτῆς τελευταίαν olxodo- 
μίαν καὶ τὸν ἀνενδεᾶ τῆς ὅλης ἀπαρτισμὸν ὑποθέσεως. καὶ 
ἐπειδὴ χατὰ τοὺς τῆς ἡμέρας ἐκείνης ὕπνους (ἑνδεκάτη δ᾽ ἦν lov- 
γίου) ϑόρυβοί τινὲς ἐξ ὀνείρων ἀγρίων αὐτὸν ἐξεφόβησαν, οἷα 
30 φιλεῖ πολλάκις ἐν τοῖς τοιούτοις προαναφωνεῖν τὸ δαιμόνιον, ὃ 


μὲν αὐτῷ σωτηρίας εἶχεν ἐλπίδας, οὐ μεμελέτηκεν" ὃ δ᾽ εἶχεν εἰς Ἐ 


τοὺς ἐπηρτημένους αὐτῷ κινδύνους δξύτερα τὰ ἐφόδια, τοῦτο δὲ 
xal βἄτιον εἷς σωτηρίαν εἶναι χέχρικέ τε καὶ ἕλετο. τὸ δ᾽ ἦν, 


ἔξω παρὰ τὰς τοῦ παλατίου ἐχείνου πύλας ἀφέντα τοὺς δορυφό-ν.372 


10. ἥξειν em. Boiv. pro ἕξειν. 





cura, aleam omnem audacius iacere, et antequam vivi paratum In tumulum 
Getruderentur, duorum alterum navare, atque aut tyranno trucidato parare 
sibi ipsis libertatem, aut virili semel morte oppetita, gravissimis in poste- 
rum $erumnis liberari. ld consilium cum igter se coimmunicassent quatuor 
ex nobilioribus, ultra progredi non placuit, ne divulgaretur. Etenim ipsa 
fotari evidentia manifestam fidem faciebat, ubi rem aggressi essent, futu- 
ros iis adiutores in eo libertatis certamine eos omnes, qui vincti tenerentur, 
quanquam haud praemeditatos. (V.) Cum igitur soleret Apocaucus illuc 
saepius ire, ac tunc maxime fabros ad opus urgeret; ubi supremus dies af- 
fuit, quo oportebat ad exitum perduci ea quae deliberata erant, venit post 
somnum et mensam adspecturus, nempe singularis illius carceris ultimam 
exaedificationem et absolutam totius operis consummationem. Et quia per 
somnum illa die (erat autem undecima Iunii) pavores eum quidam ab atro- 
cibus somniis excitati perturbaverant,, qualia solet saepe numen iis casibus 
portenta praemittere, id quidem, quod spem aliquam salutis afferebat, non 
idit, quod autem ipsi ad impendentia pericula breviorem viam munie- 
at, illud sibi ad salutem melius esse duxit adeoque praetulit, Erat porro 
illud, satellites eius et armigeros omnes simul exclusos illius palatii atria 





792 δ NICEPHORI GREGORAE 


A.M. 6858 govc αὐτοῦ xol ὑπασπιστὰς ὁμοῦ πάντας μεϑ᾽ ἑνός τινος εἷς 


ἰμὰ, 18. 3105 φιλοτεχνήματος ϑέατρον εἰσιέναι. οὕτω γὰρ ἐνόμισε, μήτ᾽ 
P.4602E αὐτῶν ἑντὸς ἐγγενέσθαι οἱ ἐπιβουλήν τινα, μήτ᾽ ἔξωθεν ἐξ 
ἀλλοτρίων ἴσως xal δημοτῶν ξυμμελετηϑεῖσαν " εἶναι γὰρ μεγί- 
στην ταῖς πύλαις ἀσφάλειαν τοὺς οἰκείους ἐχείνους ὑπασπιστάς. 5 
οὕτως ὃ δρασσόμενος τοὺς σοφοὺς ἐν τῇ πανουργίᾳ αὐτῶν τὴν 
τούτου διάνοιαν ἔσφηλεν, ἵνα ῥᾷον μᾶλλον τῶν ἀλλοτρίων αὐτὸς 
ἑαυτῷ καταστήσῃ τὸν χίνδυνον. (ς΄.) Εἰσιόντος οὖν χαὶ ἀρ- 
ξαμένου τοῖς οἰκοδόμοις διαλέγεσθαι περὶ τῶν πραχτέων, τὸ προσ-- 
Βτυχὸν ὃ Ῥαοὺλ πρῶτος ἁρπάσας ῥόπαλον (μηδὲ γὰρ παρεῖναι 10 
ξίφος οὐδὲν ἐκεῖ τοῖς δεσμίοις) xul πρὸς τὸ μανικώτερόν τε καὶ 
ἐνϑουσιῶδες τοῦ ἤϑους ἐλϑὼν ὑπὸ δέους καὶ ἀπογνώσεως HU 
ὅραμε κατ᾽ αὐτοῦ, τοιάδε φϑεγγόμενος. γνἕως πότε σου τὴν ἀπή- 
vea ἣ τἀπίγεια βόσχουσα τοῦ ἡλίου λαμπὰς διακαρτερήσει BÀ 
πουσα; ἕως πότε ϑεῖοι κεραυνοὶ xai πρηστῆρες ἐν αἰϑέρι τὴν σὴν 15 
καϑευδήσουσι ταμιεύοντες κόλασιν; ἀλλ᾽ ὥρα σοι νῦν, ἀλιτήριε, 
Οδυοῖν ϑάτερον' ἢ oiv ἐμοὶ τῷ ἡλίῳ τῷδε συγχαταδῦναι πρὸς 
ἄδην τήμερον" ἢ σοῦγε ϑανόντος ἐλευϑέροις βλέπειν, εἰ βου- 
λομένῳ γε εἴη ϑεῷ, βλεφάροις λευχὰς τοὐντεῦϑεν ἡμέρας ἐμὲ 
ξυνορῇν," ταῦτ᾽ ἔλεγε καὶ ἅμα ἐμβριϑεστέρῳ βραχίονι κατενεγ- 90 
κὼν τὸ ῥόπαλον τὴν ἐκείνου γενναίως ἐπάταξε κειραλήν. καιρία 
μὲν οὖν οὐχ ἐγένετό τις ἐκείνῳ τότε πληγή" ῥιφείσης δ᾽ οὖν τῆς 
D καλύπτρας, γυμνῇ λοιπὸν περιϊὼν ἐπεβοῦτο τῇ κεφαλῇ τοὺς ἔξαι-- 
φησομένους τῆς ἀϑρόας ἐκείνης καὶ αἰφνιδίου περιστάσεως. ἀλλ᾽ 


20. ξυνορᾷν abundat, ut Bolv. observat, 





pectaculum. 


servare; i, 
nec foris, ab 








et ignei turbines, in aethere consopiti, supplicium tuum reservabunt? Sed 
tibi, o scelus, duorum alterum iam necessum est, ut aut mecum hac ho- 
dierna luce mortem oppetas; aut mortuo te, liberis exinde oculis intuear, 
si Deus velit, candidos dies." Haec ait, et simul valentiori brachio clavam 
molitus illius caput strenue percussit. Non tamen lethale statim vulnus in- 
flictum est, Cum anter capitis tegmen esset excussum, ille nudato iam ca- 
pite oberrans eos inclamabat, qui se ab subita illa repentinaque clade libe- 


HISTORIAE BYZANTINAE XIV. 10. 788 


ἦν τὸ παράπαν οὐδεὶς, πλὴν ἑνὸς, ὃς εὐθὺς συμπλακεὶς τῷ A. C. 145 

Ῥαοὺλ ἔπαιέ τε καὶ ἐπαίετο" καὶ ἦν ὠϑισμὸς ἐν ἀμφοτέροις ua-Inb Yo: Pac 

χρὸς, ὑπότερος ἂν ἀνέλοι τὸν ἕτερον πρότερος. ἀλλ᾽ οὐδέτερος ᾿ 

οὐδετέρῳ κίνδυνον ἐνεγκεῖν ἐδυνήϑη. τούτων δ᾽ οὕτως ἐχόντων, 
δἵτερος τῆς τῶν Παλαιολόγων σειρᾶς ἀϑρόον τῷ ᾿ἀποκαύχῳ ἐπι- 

πηδᾷ, τὰ παραπλήσια λέγων καὶ δρῶν τῷ προτέρῳ, καὶ ἅμα 

ἄλλος, καὶ ἐπὶ τούτοις ἕτερος" xal οὕτω, συνελόντι φάναι, Ε 

βιαίως ἐκεῖνος ἀπέῤῥηξε τὴν ψυχὴν, ἁπάσης ἔρημος βοηϑείας, 

ὃ πάντα χρήματα παρὰ πάντα δαπανῶν τὸν βίον ὑπὲρ τοῦ μὴ 
10βιαίᾳ χρήσασϑαι τελευτῇ. (Z.) Ἔλαϑε γὰρ ὡς ἔοικεν ἑαυτὸν, 

ϑεοῦ μὲν ἀφαιρῶν τὴν πρόνοιαν, ἀνϑρωπίναις δὲ προσαρτῶν 

ἐπινοίαις τε καὶ σπουδάσμασι τῆς παρούσης τοῦ βίου διαγωγῆς 

τὰ ἐνέχυρα. καὶ διὰ τοῦτο τοὺς ἄλλους διαβάλλων xal χαϑειργνὺς Ε' 

καὶ τοὺς ἐχείνων ἀφαιρούμενος βίους ἐπὶ σαϑροῖς ϑεμελίοις ἐπε-- 
15τίϑει τὰ τῆς ἰδίας ἀσφαλείας ὀχυρώματα" παραπλήσιον ποιῶν, 

ὥσπερ ἂν el πρηστῆρας ἐκ γειτόνων ἁρπάζων μηδὲν αὐτῷ προσ- 

ἥχοντας αὐτοχειρίᾳ τὴν ἑαυτοῦ προφανῶς ὑφῆπέεν οἰκίαν. διὸ 

xal παραμύϑιον μὲν ἡ ἐκείνου γέγονε τελευτὴ τοῖς τε διὰ πενίαν 

οὐχ ἔχουσιν ὅτῳ χρήσονται φαρμάχῳ πρὸς τὰς ἐπιούσας ὁμοίως 
βϑοτοῦ χρόνου τύχας καὶ κῆρας καὶ οἷς ἔφεσις τῶν κακῶς ὕπ᾽ αὐ-Ῥ. 461 

τοῦ πραττομένων ἐχδίχησιν ϑεάσασϑαι ἦν, πρὶν ἀπογνώσει σφᾶς 

δεδωχότας ἕν τι πεπονθέναι τῶν ἀϑεμίτων " καὶ ἅμα παιδευτή- 

Qi», ἐς τὸ σῶφρον τοὺς ϑρασυτέρους ἀνθᾶχον, καὶ οἷς τὰ 

ἀτόλμητα ξὺν οὐδενὶ δέει τολμᾶται. καὶ ταῦτα μὲν τοῦτον ἔσχε 





arent. Bed erat omnino nullus, uno excepto , qui, consertis statim cum. 
Raüle manibus, feriebat simul et feriebatur. Kt hi quidem io uterque 
εἶσι certabant, uter alterum interficeret prior. Sed neuter alteri pericu- 
lum inferre poterat, Haec cum ita se haberent, de Palaeologorum catena 
alter statim in Apocaucum irruit, eadem ferme ac primus dicendo faciendo- 
que, et confestim alius, atque etiam alius. Ita, ut paucis absolvam, vio- 
lenta ille morte vitam abrupit, omni auxilio destitutus, qui omni sumptu per 
omnem vitam curaverat, ne violentum exitum sorti VIL.) Non ani- 
inum autem 











spoliaret, 
suae praesidia vitiosis fundamentis iniponebat ; perinde ill 
ac si igne non suo, sed ex vicinis rapto, suam ipse domum propria manu 
succenderet. taque illius mors solatium quidem iis fuit, quibus ob inopiam 
mihil supererat, quo tanquam remedio uterentur adversus temporum fortu- 
nam et calamitates, aeque ut antea subeuntes; item iis, qui vindi llis. 
malefacta videre cupiebant, antequam desperatione auctore nefas ipsi aliquod. 
susciperent: documentum vero exstitit, quo audaciores, et ii qui nullo metu 


Geterriti ea tentant, quae intentata esse oportet, ad saniorem mentem revo- 








784 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6858 τὸν τρόπον. (H.) Πρίν γε μὴν αἴσϑησιν τοῦ δράματος ἐγγενέ- 
Ind 18 πυσϑαι τοῖς ἔξω, δεσμὰ πάντα καὶ κλοιοὺς οἱ δεσμῶται ῥήξαντες 
V.878 εἰς τὴν τοῦ πτώματος ϑέαν μετὰ πάσης ἐπεξέϑεον ἡδονῆς, οὐ 
μεῖον διαχοσίων ὑπάρχοντες " ὧν εἷς τις σχεπάρνῳ τεχτονικῷ (ξί- 
φος γὰρ ἥκιστα παρῆν) τοῦ λοιποῦ τὴν κεφαλὴν ἀφελόμενος σώ- 5 
ματος ἐπὶ τῆς ἐπάλξεως ἔστησεν, ὥστε καταφανὲς γενέσϑαι τὸ 
δρᾶμα xal πᾶσι τοῖς ἔξωϑεν ἤδη παρὰ τὰ τείχη ποταμηδὸν εἶσ-- 
θέουσι δήμοις" ὥσϑ᾽ ὅσοι μὲν αὐτῷ κατὰ γένος ἢ καϑ᾽ ἑτωρείαν 
Οεἶεν προσήκοντες μηχέτι πονεῖν ἀνήνυτα, πάσης τελέως σβε- 
σϑείσης τοῦ ζῇν ἐκεῖνον ἐλπίδος " ὅσοι δ᾽ ἀπεχϑῶς εἶχον αὖ πρὸς 10 
ἐκεῖνον, τούτους δ᾽ ἐῤῥῶσϑαι τὰς διανοίας, καὶ συμμαχεῖν ἔξω-- 
εν ἀδεῶς τοῖς ἔνδοϑεν ὑπὲρ τῆς κοινῆς ἐλευϑερίας ἠγωνισμένοις. 
ἔπειτα διελόντες ἑαυτοὺς εἰς τάξεις καὶ μοίρας τὴν τῶν πυλῶν 
ὁμοῦ καὶ ἐπάλξεων διέλαχον φυλακήν. (Θ.) Μέγιστον δ᾽ ὅμως 
ὑπῆρχέ σφισιν ἐμπόδιον εἰς τὴν τῆς παραδόξου ταυτησὶ σωτη- 15 
ρίας συντηρητικὴν ἑαυτῶν δύναμιν 7j τε τῶν πρὸς τὸ ζῇν ἀναγ- 
καίων σπάνις xal 5j τῶν ὅπλων τε καὶ τῶν ἀμυντηρίων βελῶν 
ἔνδεια. οὐ γὰρ εἶχον ὅϑεν ἐκ τοῦ παραχρῆμα ῥᾷστα κομίσονται 
τὰ τῆς χρείας, ἀπροσδόχητον σχεδιασάσης τῆς περιστάσεως τὸ 
πραχϑέν. ὅμως τῆς νυχτὸς ἐπιούσης ἐχείνης, καὶ πάντων ἐκείνων 20 
Ἐὲν ζάλῃ καὶ τρικυμίᾳ λογισμῶν ὑπαρχόντων μεγίστῃ, ἧκε τριήρης 
ἐκ τῶν Γαλάτου περὶ μέσας ποῦ νύχτας, ἐκ τοῦ παραλίου τεί- 
Χοὺς χομίζουσα τούτοις ἄρτον καὶ οἶνον, καὶ ὅσα τὸ τῆς ὥρας 


carentur. Et haec quidem in hunc modum gesía sunt. (VIIL) Caeterum 
antequam foris quisquam tragoediam illam persensisset, ruptis omnibus εἰ 
vinculis et catenis, maxima cum voluptate ad cadaveris spectaculum accur- 
rere ii qui in carcere erant, haud minus ducenti quibus unus fabrili 
ascia (etenim ensis nullus praesto erat) caput, ab reliquis membris abscis- 








M HISTORIAE BYZANTINAE XIV. 10. 785 


συνεχώρει στενὸν iudi, xal ἅμα ἐπαγγελίας xal φιλανϑρώς- A. C. 1945 
πους λόγους, xa^ ὁπότερον βούλοιντο δρᾷν " εἴτε μένειν αἷφου- "αν τον βὰς 
μένοις κομίζειν ἐς τὴν ὑστεραίαν ὅπλα καὶ βέλη πολέμια " εἴτ᾽ 

ἐχεῖϑεν ἀπαλλάττεσθαι διὰ δέος, δέξασϑαι προϑύμως ἐς τὸ ἐν 
δτοῖς Γαλώξου σφῶν αὐτῶν φρούριον, καὶ πᾶσαν περιποιήσασϑαίε' 

σφισιν ἀσφάλειαν. ταῦτ᾽ εἰπόντες ἐπανήεσαν οἴκαδε, χρηστὰς 

ἐλπίδας μὲν τοῖς ἐντὸς τείχους καταλιπόντες, οὐχ εἷς χρηστὸν δ᾽ 

οὖν πέρας ἐληλυϑυίας. πέμψασα γὰρ 5j βασιλὶς "άννα (οὐ γὰρ 
ἐλελήϑει τὸ γεγονὸς) ἀπέφραξέ τε καὶ ἀνεχαίτισε τὴν ἔφοδόν τε 

10χαὶ τὸν εἴσπλουν τῆς χρύφα μελλούσης ἐπιέναι «Τατινιχῆς ἐς τὴν 
ὑστεραίαν δυνάμεως, (L) Τοῦτο πρὸς ἀπόγνωσιν ἤγαγε τοὺς Ῥ.462 
τειχήρεις ἐκείνους. οὔτε γὰρ ὅπλον ἦν σφισιν οὐδὲν φυλακτήριον, 
οὔτ᾽ ἀσπὶς, οὔτε τόξον, οὔτε βέλος οὐδὲν ἀμυντήριον" καὶ 
πρός γε τὸ τεῖχος ἀμεληϑὲν ἐκ πολλοῦ διεῤῥωγὸς ἦν τὰ πλεῖστα 

1δ μέρη τοῦ τε περιπάτου xol τῶν ἐπάλξεων. τὴν μὲν οὖν νύχτα nü- 
σαν ἐχείνην οὕτως ἐπ᾿ ἐλπίσιν ἀμφισβητησίμοις ἐντὸς τείχους qi- 
λίσαντο, τάς τε πύλας φυλάττοντες καὶ τὰ τείχη περιϊόντες. 
ἕωϑεν δ᾽ ὡς εἶδον σύρφακα καὶ χυδαῖον ὄχλον, παρὰ τὸν γείτονα Β 
συνιόντας ἱππόδρομον ϑέας &vexa , καὶ ἥκιστα συμμαχίας Zari- 

30 νοσοῦν, ἔξ ὧν γε ἠλπίχασιν' (diovro yàg, ἐπεὶ μισητὸς ὑπῆρχε τοῖς 
ὅλοις σχεδὸν Βυζαντίοις 'Mnóxavxoc, ἅπαντας ἥξειν εὐθὺς, στα- 
σιάσαντας κατὰ τῶν ἀρχόντων καὶ βασιλέων, ἀπαλλάξαντος ὃν 
ὡς τύραννον ἐδιδίεσαν") ὡς οὖν ἕτερα ἄνϑ᾽ ἑτέρων ἑώρων καὶ 


quidquid ciborum illins tempestatis iniquitas concedebat: item promissiones 
εἰ benigna verba, utrumlibet illi facere mallent. 8i enim manere ibi sa- 
tius ducerent, allatam iri postridie arma ipsis et tela hostilia: sin Inde ob 
metum migrare destinarent, eos se alacriter in praesidium saum Galstaeum 
recepturos, et omnem ipsis securitatem praestituros. Haec cum dixissent, 
domum redierunt, bona spe iis relicta qi iatr& murum versabantur, sed 
quae ad benum exitum non pervenit. Siquidem imperatrix Anna, missis 
hominibus (nec enim eam id quod acciderat latait) praeclusoque adito, ad- 
ventum inlibuit agpulsumque illius Latinorum menus , quae clanculum af- 





futura erat postridie. (X.) Ea res obsessos illos ad desperatienem compu- 
lit Quippe nec iis erant, quibus protegerentar , nec clypeus, nec 
arcus, nec ullam ad vii propslaendam telum. Ac praeterea neglectus pri- 


dem merus hiabat. plerisque in partibus circomductae ambulationis et sum- 
morum propa, lorum. "Totam iteque illam noctem dubia spe intra mu- 
rum mansere, portas custodientes et moenia circumeuntes. Mane autem, 
bi plebeiam faecem atque colluviem conspicati sunt, ad vicinum Hippo 
dromum visendi studio, ac non (ut speraverant) ferendi ullius auxilii causa, 
confluentem ; (etenim arbitrabantur, eo quod omnibus fere Byzantinis odio 
fuisset Apocaucus, venturos statim omnes , seditione adversus magnates δὲ 
Tanperatores mota eo, quem ut tyrennum metuerant, sublato, ) ubi itaque aliud 


796 NICEPHORI GREGORAE 


4. M. 685302 κατὰ γνώμην ἐχώρει và δρώμενα, περὶ διαλλαγῶν ὡμίλουν 


Ἱπά, 18 


pois ἔξωϑεν πρὸς τῆς βασιλίδος ἰοῦσιν "άννης. καὶ τάχ᾽ ἂν ἐγί- 


γνετό τι χρηστὸν ἐκείνοις, εἶ μή τινος δαιμονίου κεκώλυκε Baaxa- 
vía. ἀλλ᾽ ἐχρῆν, ὡς ἔοικεν, ἐν ϑεομηνίας καιροῖς μηδὲν ἀτόλ-- 


Υ. 874 μητον παροφϑῆναι τῶν ἀϑεμίτων. ἔσχε δὲ οὕτως. (144.) Ἡ τοῦ 5 


"dnoxaóxov γυνὴ, τὸ ἐνδόσιμον πρὸς τῆς βασιλίδος Ἄννης λα- 


Ῥ βοῦσα, προσκαλεῖται πᾶν τὸ Γασμουλιχὸν, καὶ χρημάτων χορη- 


γίᾳ δαψιλεστέρᾳ πείϑει, τὰς τριήρεις αὐθημερὸν ἀφεμένους ἅπαν- 
τας, ὅπλα δ᾽ ἐχεῖϑεν ἀνειληφότας καὶ βέλη πάντα, περιεληλυ-- 
ϑέναι πολιορκοῦντας τὸ τοῦ παλατίου ἐκείνου φρούριον, ἕως εἰσ- 10 
πηδήσαντας ἡβηδὸν τοὺς ἐντὸς ἀνελεῖν, τοὺς μὲν ὡς ἀνδρο- 
φόνους, τοὺς δ᾽ ὡς ἀνδροφόνοις δήπουϑεν ὁμόφρονας καὶ ὃμο- 
στέγους. πρὸς δὴ τοιούτους φόνους ἀγοραίων καὶ ἀσυνέτων ἀν- 


Ἑδρῶν ὁπλίσασα δεξιὰς ἐκείνη χρημάτων ἁβραῖς (ὡς εἰρήκει-- 


μεν) δεξιώσεσι καὶ οἴνου κρατήρων πολλῶν ἐμφορεῖσϑαι δίδωσιν 15 
ἀφϑόνως, ἵν᾽ οὑτωσὶ τοῦ καϑήκοντος ἐκστάντες λογισμοῦ μαι- 
γομένων δίκην χωρῶσι πρὸς τὰς τῶν ἀνθρώπων σφαγάς. ἐπεὶ δ᾽ 
οὕτω ταῦτ᾽ εἶχε καὶ ὃ τοῦ ἡλίου δρόμος ἤδη τὰ μεσημβρινὰ 
παρήλλαττε ὑψώματα, δραμόντες ἐκεῖνοι κύχλῳ τὸ φρούριον 
περιέστησαν ἅπαν, ἀσπίσι καὶ ὅπλοις ἅπασι πεφραγμένοι, καὶ 90 


Fünav βέλος ἑκηβόλον ἐν χεροῖν περιφέροντες, καὶ ὅσα ϑύρας ἀνα- 


μοχλεύουσιν ὄργανα καὶ κατασείουσι τείχη καὶ ἀποσπῶσι λί- 
ϑους ἐκ ϑεμελίων" ὧν οἱ μὲν τὰ βέλη πέμποντες ἔξωθεν κατὰ 





peratrice Anna licentiam cum imj 
vocat, et pinguioribus pecuniae largitionibus persuadet, ut cuncti triremi- 
bus ea die relictis, sumptisque inde armis et telis quaecunque inesset, pa- 
latii illius arcem obsidione cingent, quoad facta irruptione eos trucident, 
qui into versentur, nulli aetati parcendo; hos, ut homicidas ; illos, ut lio- 
micidarum fautores atque contubernales. Ad eiusmodi caedem cum illa ho- 
minum circumforaneorum et stolidorum dextras Srmavisset liberali, ut dixi- 
mus, ine erogotione ; multis eam viai poculis profuse eos ingurgitat, 
wt in unc modum recta ratione excussi furentium estar δὰ homines iugu- 
landos ruerent. Cum in eo res essent, solis cursu meridianum iam verti- 
€em praetereunte,, ruere illi et totam undique arcem circumsistere, clypeis 
armisque omnibus instructi, et omne missilium telorum genus manibus cir- 
cumferentes, eaque omnia instrumenta, quae aut ad portarum repagula con- 
vellenda, aut ad inuros quatiendos, aut ad lapides e fundamentis emovendos 





valent, Ex his alii quidem foris magnam telorum vim ac densam veluü nu- 


HISTORIAE BYZANTINAE XIV. 10. 791 


πλῆϑος xol δίκην βαϑέων νεφῶν πάντας τοὺς ἔνδον τῶν ἐπάλ- A.C. 1945 
ξεων ἀπήλασαν dx τοῦ παραχρῆμα, μηδὲν δϑενοῦν ἔχοντας ὅπλον, d i 
ἢ φυλαχτήριον, ἢ δι᾽ ὧν ἀμυνεῖταί τις τὸν ἐπιόντα πολέμιον. 
οἱ δὲ τὰ ἐχμοχλευτήρια φέροντες ὄργανα, προσιόντες ἔξωϑεν τά Ρ. 468 
δτε τείχη πολλαχόϑεν διώρυττον καὶ τὰς πύλας ἀνεμόχλευον " ὡς 
ἐν πάνυ βραχείᾳ καιροῦ ῥοπῇ, πολλῶν πολλαχόϑεν τῶν εἰσόδων 
ἀνοιχϑεισῶν, πάντας ἄρδην εἰσρυῆνωι τοὺς πολεμίους. (1Β.) Ἦν 
τότε ἰδεῖν τοὺς μὲν ἀϑλίους ἐκείνους ἀφειδῶς ἀναιρουμένους καὶ 
πρὸς ἅδην ἐκ τῶν χϑὲς πεμπομένους δεσμῶν" τοὺς δὲ φόνου 
1οπνέοντας ἄνδρας ἐκείνους εἷς πολυειδεῖς xal ποιχῆας σφαγὰς 
χρωμένους τοῖς ξίφεσι ξὺν πολλῇ καὶ μανιώδει τινὶ τῇ ὠμότητι Β 
καὶ βαρβαρικῇ τῇ ϑρασύτητι. γυμνοὶ μὲν οὖν ἀσπίδων οἱ τάλα-- 
stc ὄντες ἐχεῖνοι καὶ ἄοπλοι, καὶ ἥκιστα διαφυγεῖν τὸν παρόντα 
δυνάμενοι κίνδυνον, οἱ μὲν ἤδη ἐκόπτοντο, οἱ δ᾽ ἐξεχέοντο φεύ- 
15γοντες σύνδυο καὶ σύντρεις xal κατὰ πλῆϑος, καὶ διὰ τῶν με- 
σοτοίχων καταῤφῥέοντες ἐς τὴν ἐχομένην τῆς Νέας μονὴν διεμερί- 
ζοντό τε τὰς ϑείας εἰχόνας ἀντ᾽ ἄλλου φυλαχτηρίου παντὸς ἱε- Ο 
φοῦ" οἱ δ᾽ ἐνεχειρίζοντο τὰ ἐπὶ τῆς ϑείας τραπέζης τῶν μυστη-- 
φίων ἱερὰ σκεύη, δυσωπήσειν οἱόμενοι τοὺς ἀναιδεῖς ἐκείνους καὶ 
ϑομανιώδεις λῃστὰς διὰ τῶν τοιούτων oi δ᾽ ἠγκαλίζοντο τήν τε 
ϑείαν τράπεζαν καὶ τὸν ὑπὸ ταύτῃ στυλίσκον᾽ οἱ δὲ γυμνούμε- 
vor τέλεον ἐϑελονταὶ τὰ ἱμάτια πρὸ ποδῶν ἐῤῥίπτουν, οἰόμενοι 
διὰ τῆς γυμνώσεως πρὸς οἶχτόν τε μαλάξειν τὸν φονικὸν ἐχείνων Ὁ 


31. γυμνούμενοι Βοὶν. pro γυμνώμενοι. 


bem iacientes repulere illos omnes derepente, qui summis in propugnacu- 
lis stabant, armis. undecunque destiuttos, tam iis quibus corpus protegitus, 
quam illis quibus ingruens hostis propulsatur. Aii vero tormenta muralis 
admovebant, propiusque accedentes passim et muros perfodiebant, et por- 






lum transfe  jatos antem sanguinarios viros ad multas v: ji i 
caedes gladii nti, cum immani et furiali quadam crudelitate barbaricaq 
licentia. Destituti itaque clypeis miserrimi illi, cum et inermes essent, et 
praesens periculum effugere minime possent, partim iam caedebantur, par- 
Üm in fugam effondebantur bini ternique, et catervatim, ac per interiectos 
parietes in contiguam domum , quod est Neae monasterium, delabebantur j 
dirinesque imagines inter se pro alio omni sacro phylacterio partiebantur. 
Nonnulli divinae mensae imposita apprehendebant sacra mysteriorum vasa; 
rati per ea iniectum iri pudorem protervis illis et furibundis latronibus. Alii 
amplectebantur et mensam ipsam sacrosanctam et subiectam basim. Qui- 
dam denique nuda prorsus vestimenta ante pedes ultro iaciebant, arbi- 
trati, si nudarentar, mollitum iri misericordia crudelem illorum morem, qui 








798 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6858 τρόπον, αἰδεσϑέντων long τὴν κοινὴν τῆς φύσεως γόμνωσιν * καὶ 
1.18 ἅμα μηδεμέαν τοῦ λοιποῦ πρόφασιν ὑποψίας Μπεῖν, τοῦ κρύ- 
πτεσϑαι ἑἕἵνεκα Καίσαρος ἐν σφίσι νόμισμα, μηδ᾽ ἄλλο τῶν πάν- 
τῶν εἶδος κέρδους ἄξιον ἔχειν οὐδέν. δειναὶ γὰρ ai μὴ προμελε- 
τηϑεῖσαι περιστάσεις ἐπινοίας πρὸς τὸ ἀκίνδυνον ἄλλοις ἄλλας 5 
αὐτοσχεδιάζειν, αὐτοφυᾶ διδάσκαλον τὴν περζσταμένην ἀνάγκην 
. Ελαμβάνουσιν, ὅταν αἰφνίδιος ϑάνατος εἰς ἀπόγνωσιν σφᾶς ἀπε- 
Ν. 875 λαύνῃ βίου. (1Γ.) ᾿Αλλὰ τὴν ἀναιδῆ xal ϑηριώδη τῶν ἀνδρο-- 
φόνων ἐκείνων ὁρμὴν μαλάττειν ὅλως ὥραν οὐκ εἶχεν οὔτε δά- 
χρυὰ τῶν πασχόντων, οὔτ᾽ ἦϑος ἐλεεινὸν, οὔϑ'᾽ ὃ ἱερὸς ἐχεῖνος 10 
τόπος, ἐν ᾧ σωτηρίας ἕνεκα κατεπεφεύγεσαν οἱ ταλαίπωροι" 
ἀλλὰ δίχην ἱερείων ἐπὶ βωμοῦ τηνικαῦτα καὶ οὗτοι ξὺν οὐδενὶ xó- 
Fouo πάντες ἐθύοντο, xal ῥύακες αἱμάτων ἐντεῦϑεν τὸ ϑεῖον 
ἔβαπτον ἔδαφος " εἰχόναι τε ϑεῖαι καὶ ἔπιπλα, καὶ ὅσα τῆς 
ϑείας μυσταγωγίας σχεύη παρῆν, ἀσμένως ἅπαντα καὶ ἀδεῶς ij- 15 
ῥιπτοῦντό τε καὶ διηρπάζοντο" τά 9^ ἱμάτια τῶν ἀνῃρημένων οἱ 
πάντολμοί τε καὶ ἀναιδεῖς ἐχεῖνοι, πλουσίων αἱμάτων πλήρη, τῇ 
ϑείᾳ λαμβάνοντες ἐπετίϑουν τραπέζῃ. πῶς ἂν δυναίμην ἀδαχρυτὶ 
Ρ. δέ καταλέγειν τὰ ϑρήνων μαχρῶν καὶ δακρύων ἄξια, ὅσα ἐπὶ τοῦ 
ϑείου τεμένους τότε τὴν ἐλεεινὴν τραγῳδίαν ἐκείνην βαρβαρικῶς 30 
καὶ ἀσμένως χορηγεῖν ἐξεγένετο; dO ἦν ἀντὶ μέλανος εἰς δά- 
κρυα τὸν κάλαμον βάπτοντι γράφειν καὶ διηγεῖσϑαι τῆς 209^ 
ἡμέρας τὴν συμφορὰν ἐναργέστερον, ὡς ἕκαστα πέπρακται. οὕτω 


14. εἰκόναι barbare pro οἰκόνος positum ait Bolv. 





consilia, quibus se ipsos defendant spe 
necessitatem urgentem, cum eos repentina mors ad vitae desperationem com- 
pellit. (XII) At insolentem et immanem homicidarum violentiam. 
mollire nec lacrymae afflictorum poterant, nec habitus miserabilis, nec sa- 
cer ille locus, ad quem infelices isti salutis tuendae causa confugerant, Sed 
victimarum instar super altari et hi quoque tunc foede mactabantur, et san- 
guinis rivi manantes inde pavimenta sacra :bant; et sanatae imagines, 
εἰ supellex, σὲ quaecunque aderant vasa, sacris mysteriis assignata, omnia 
facile et impune disiiciebantor ac diripiebantur. ^ Quin et caesorum vesti- 
menta audaces illl et inverecwedi, cruore largo plena sumentes, divino al- 
tari imponebant. Sed quomodo ego siccis oculis narrare possim luctuosis- 
sima e£ uberibus lacrymis digna, quae illi tunc sacro in solo, tragoediam 
illam miserabilem adornantes, alacriter et barbare designarunt! Utinam 
lacrymis pro atramento uti liceret, ut calamo intincto describerem illius 
diei calamitatem , dilucidiusque exponerem singula ut gesta eunt! ta enim 





" 


HISTORIAE BYZANTINAE XIV. 10. 789 


γὰρ ἂν οἶμαι δαχρύσειν ἅπαντας ἐκ τοῦ ῥάστου 9eguáde, οἴκτου A. C. 1845 
xul σπλάγχνων φυσικῶν ἐμπλησϑέντας. ὅμως εἶχεν οὅτω ταυτί PP da 
xai τὸ μὲν ἄλλο πλῆϑος, ὅσον ix τοῦ σύρφακος ὄχλου κατὰ no-B 
ταμοὺς συνέῤῥει, τὰς καλύβας τῶν ἐχεῖ μοναζόντων ἠνδραποδί- 
δζοντό τε xal διήρπαζον ἀδεῶς" καὶ αὐτὰς δ᾽ οὖν μετὰ τῶν πα- 
στάδων τὰς ϑύρας ἀναμοχλεύοντές τε καὶ διαμεριζόμενοι τοῖς 
χαμαιτυπείοις προσῆγον, ἀσελγείας μίσϑωμα. οἱ δ᾽ ἀναιδεῖς ἐκεῖ- 
voi xal φόνου πνέοντες ἄνδρες, τῶν ἀνῃρημένων τὰς κεφαλὰς 
ἔστι δ᾽ ὧν καὶ τὰς χεῖρας ἐχτέμνοντες, περιήεσαν ἐπιδεικνύμενοί 
1τοτε τὸ τῆς κακίας ἄγος, εἰς ἔχπληξιν τῶν δρώντων καὶ δέος, καὶ 
πᾶσαν ἀγυιὰν ἐμπιπλῶντες ἀνϑρωπίνων αἱμάτων τε καὶ σαρχῶν. 
(14.) Kal ἦν μὲν ϑρήνων καὶ δαχρύων ἄξια τὰ δρώμενα καὶ 
ϑέατρον ἀνόσιον τῇ βασιλευούσῃ ταύτῃ τῶν πόλεων" οὐδεὶς δ᾽ 
ἐτόλμα τοῖς ὁρωμένοις ἢ τοῖς νεχροῖς ἐκείνοις ἐπιδακρῦσαι καὶ 
15στεναγμὸν ἀποδοῦναι, οὔτε τις τῶν φίλων, οὔτε τις τῶν Ovyyt-. . 
γῶν, οὔτε μὲν οὐδεὶς τῶν ἄλλως φίλοικτον ἐχόντων καρδίαν. ἔφε- Ὁ 
ὅροι γὰρ ὀφϑαλμοὶ παραπορευόμενοι συνήρπαζόν τε xal τὰ 
ἱμάτια περιδύοντες ἔπαιον ὡς ἐπιβούλους καὶ ἀντιϑέτους Ἄννῃ 
τῇ βασιλίδι, πάντα γὰρ ἦν εὐφροσύνη λαμπρά τις καὶ τέρψις ἄῤ-- 
90 ητος ἐκείνῃ τὰ δρώμενα, καὶ πάνυ τοι σφόδρα κατὰ γνώμης i» 
τρύφημα" ὡς ἐντεῦϑεν καὶ δέει μακρῷ συσχεϑέντας τοὺς περι- 
στέλλειν κατὰ τὸν ἀνθρώπινον καὶ φύσει πρέποντα νόμον ἐϑέ- Ε 
λοντας, ὁπόσοι κατὰ γένος xal φιλίαν τοῖς κειμένοις προσῆκον, 


30. γνώμην coni. Bolv, 


opinor expressum iri facillime & quocunque lacrymarum uberrimam vim, 
omnibus misericordia et naturali humanitatis sensu imbutis. Atqui haec ita 
se habuerunt. Kt reliqua quidem omnis multitudo infunorum hominum, qui 
torrentis instar confluebant , degentium ibi monachorum cellulas expilabant 
sc nullo metu diripiebant, et ipsas cum postibus revulsas fores partiti libi- 
dinis pretium ad lupanaria port&bant. Kuimvero immanes viri, et sangui- 
nem spirantes, interemptorum hominum capita, quorundam et manus ab- 
scissas circomferendo, abominandum scelus Bntentabant, stuporem et metum. 
intaentibus quibusque incutientes, et omnes vias cruoribus carnibusque hu- 
manis implentes. (XIV.) Erant sane ea. apae perpetrabani inr lamentis et 
lacrymis Tignissima; dirmnque illud fuit huic urbium principi spectaculum. 
Nemo tamen es intuendo flere, nemo illos qui mortui erant Tagere audebat, 
aut gemitum edere, sive amicus, sive cognatione iunctus, seu quilibet alius 
animo ad misericordiam aliunde propenso. Oculi enim exploratores obam- 
bulabant; hi vero abripiebantur, et vestimentis detractis feriebantur, ut 
insidiatores et Annae imperatric adversantes. Quae enim tum fiebant, ea. 
emnía ipsi summom gaodium, voluptatem inenarrabilem , et quales marime 
volebat delicias afferebant. [taque magno posthac metu cohibiti quicunque 
mortuos, quibuscum cognatione aut emicitia juncti fuissent, sepelire pro 
entum et naturae iure cupiebant, abetinuere ab iis continuo, ne non so- 





140 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. δϑδϑἀπέχεσϑαι τούτων ἁπάσῃ σπουδῇ, μὴ μετὰ τοῦ ἀποτυχεῖν τῆς 
βουλήσεως καὶ τοῖς ὁμοίοις δεινοῖς περιπέσωσι, τοιαῦτα γὰρ 
ἔφασκον εἶναι τὰ τῇ βασιλίδι ἐντεταλμένα, καὶ ἅμα ἀτάφους κατὰ 
ϑαλάττης ῥιφέντας τροφὴν ὀρνέοις καὶ ᾿ἰχϑύσι γενέσϑαι. ἀλλὰ 
τοῦτο μὲν οὐχ ἐτελέσϑη, ἐνίων τὴν τοῦ λαοῦ χραυγὴν καὶ τὴν 5 

Ἑἐντεῦϑεν λοιδορίαν dg τὰς ἐκείνης ἀνενεγκόντων ἀκοὰς, καὶ τὸν 
ἀναφυόμενον οὐκ ἀκίνδυνον ϑόρυβον. διὸ xal φιλοϑέων ἕνιοι, δει- 
λίαν ἀποχρουσάμενοι πᾶσαν, ἄλλος ἄλλον ἄλλοϑε τῆς μονῆς ἄνε- 
λόμενοι κατώρυξαν. τὰ δ᾽ ἐπὶ τούτοις ἔστιν ἀκούειν διαρχέστε- 
ρον ἄλλων διεξιόντων. (IE.) "Enel δ᾽ ὃ ἐκ τῆς προτέρας συζύ-ἴο 

P-465 yov πρῶτος ᾿Ἵποκαύκου υἱὸς ἐπίτροπος ἦν τηνικαῦτα Θεσσαλονί- 

V.376xg καὶ τὸν τοῦ πατρὸς gówov ἀκήκοε, τὴν γνώμην εὐϑὺς ἐς 
᾿Καντακουζηνὸν μεταϑεῖναι κέχριχε δεῖν, καὶ ἅμα συμφέρειν εἷς 
ἔργον αὐτῷ τὰ τῆς γνώμης προενεγκεῖν. ὅϑεν καὶ τρόπον λοιπὸν 
ἐζήτει, δι᾽ οὗ Θεσσαλονίκην ἂν αὐτῷ παραδοίη. προσεταιρισά- 15 
μένος οὖν ὁπόσον ἔχχριτον ἦν τῆς Θεσσαλονίκης τὸν ᾿4ϑηναῖον 
μιμεῖται Πεισίστρατον καὶ τὴν Θεσσαλονικέων χειροῦται ἀκρό-- 

Βπολιν, ἵν᾽ ἐκεῖϑεν ὡς ἐξ δρμητηρίου τῆς κεφαλῆς κατατρέχων 

καὶ τὸ πᾶν τῆς πόλεως ἐκ τοῦ ῥάστου σῶμα κατάσχῃ. ἀλλ᾽ οὐδὲν 
τῆς τοιαύτης ἀπώνατο ἐπινοίας. αἱ γὰρ τραγικαὶ κῆρες τοῦ πα- 90 
τρὸς, μᾶλλον ἢ αὐτοῦ, τὰς παρούσας περιφανῶς ἀντέκρουον 
τύχας. διὸ καὶ δυοῖν ἡμερῶν μεταξὺ κηρύγματος γενομένου δη- 
μοτικοῦ, πάντες ἐπεξέϑεον κατὰ ποταμοὺς ἐπὶ τὴν ἀκρόπολιν, 
καὶ οὐ πρότερον ἐκεῖϑεν ἀπέστησαν, πρὶν τὴν ἀκρόπολιν ixno- 


Jum 2 voto aberrarent, sed in similem calamitatem ipsi qooque inciderent, 
Ko enim imperatricis mandata esse dictitabatur, quae et in mare insepultos. 
illos proiici iussisset, praedae avibus ac piscibus futuros. Veruntamen id 
perfectum non est, cum. li clamorem et convitia hinc profecta, et sur- 
lentem non sine periculo tumultum, quidam ad illius aures retulissent. 
unmobrem εἰ homines aliqui religiosi, omni metu excusso, alius alium hac 
illac per totum monasterium sublatos humavere. Quae vero inde consequuta 
sunt, ab aliis tradita. ΓΞ accipi possunt. (XV.) Interim primus Apo- 
cauci ex prima uxore fius, cum Thessalonicae praeesset et violentam 


ira mortem reecivimet, animum ed Cantacaseoum sam transferendum 
sibi ease iudicavit; simulque expedire credidit, id quod in animo haberet, 
Te ipsa praestare. Ex eo itaque coepit meditari, qua ratione Thessaloni- 
cam illi traditurus foret. Lectiasimos igitor quosque Thessalonicensium so- 





HISTORIAE BYZANTINAE XIY. 11. 74 


λιορχῆσαι, xal τοὺς ἕνδον πολέμου νόμοις ἀνδραποδίσασϑαι, καὶ A.C. 1945 

τὸν τοῦ ᾿ἀποκαύχου vila σὺν τοῖς ἀμφ᾽ αὐτὸν ξίφει διαχρησαμέ. Ἐν fo Ῥὰ- 

vovg ἀνὰ πάσας τὰς τῆς πόλεως πλατείας περιενεγχεῖν ἀπηνῶς C 

τὰς δυστυχεῖς αὐτῶν κεφαλὰς, εἰς ἔκπληξιν τῶν ὕμοια βου- 

δλευομένων. 
τα΄. 24132 ἐκεῖνο μιχροῦ μὲ παρέδραμε, τὸ τοῦ Βατάτζη δη- D 

λαδὴ Ἰωάννου" ὃς xal αὐτὸς ἀσήμου γένους ὑπάρχων πλούσιος 

ἐξ ἀπογραφιχῶν ἐγεγόνει ἐμποριῶν, ἄλλας ἐξ ἄλλων ταχὺ μετιὼν, 

καὶ παραλλάττων ἀεὶ τῶν εὐτελεστέρων τὰς μείζους. ἄρτι δὲ καὶ 
Ἰοτὴν τῆς Θεσσαλονίκης ἐπιτροπείαν χρήμασι μακροῖς ὠνησάμενος 

πρὸς τῆς βασιλίδος ἐκεῖσε πέμπεται άννης. οὐ μάλα δὲ συχνοῦ 

ῥυέντος χρόνου, πρὶν τὴν χερδαίνουσαν πήραν ἐμβριϑεστέραν R. 

ὡς ἐβούλετο διαπράξασϑαι, ἐχεῖϑεν ἐκβάλλεται, τοῦ ᾿ἀποκαύκου 

διάδοχον τὸν υἱὸν ἀποστείλαντος " ὃν τὴν τοῦ δήμου φορὰν πα- 
Ἰδρανάλωμα ξίφους «“ργασαμένην μικρῷ δεδηλώχαμεν πρότερον. 

(B.) Οὗτος οὖν ὃ Βατάτζης, εἰς αἰσχύνης λόγον τὸ πρᾶγμα ϑέ- 

μένος, xal λύπης μεστὸς γεγονὼς, προσεῤῥύη τῷ Καντακου- 

ζηνῷ᾽ καὶ δρμητήριον τὸ τῆς Θρᾳκικῆς περιστάσεως ἔχων φρού-Ῥ. 406 T C- 

Qrov συνεχεῖς ἐκεῖϑεν ἐποιεῖτο τὰς ἔχδρομάς" καὶ ἦν ἐς τὰ uá- eon. 
20 usa φοβερός τε xal ὄλεϑρος προφανὴς οἷς ἐπήει xal xa9^ ὧν ? 

ὡπλίζετο, re δύναμιν ἔχων συχνὴν ἐξ IMolac, ἣν ἐκ Τροίας ἐζη-- 

τηχύτι πέπομφεν ὃ σατράπης Σουλυμὰν, γαμβρὸς ἐπὶ ϑυγατρὶ 

πρὸ βραχέος αὐτῷ καταστάς. (Γ.) Ἕως μὲν οὖν ᾿ἀπόκαυκος ἔζη, 

ϑερμὸς ἤν καὶ μάλα τοι σφόδρα Βυζαντίοις λυπηρὸς ὃ Βατάτζης, B. 

18. Τεριστάσεως coni Ducang. — 24. θερμῶς coni. Boiv. 


ebeistunt , qam et arcem expugnent, et eorum , qui intus sint, belli iure 

iantur. Demum Apocauci filio, cum iis quos secum habebat, trucidato, 
per omnes urbis plateas crudeliter circumferunt infelicia caesorum «capita 
δὰ eos territandos, qui similia moliantur. 

11. Sed me illud paene fugit, quod de Ioanne Batatze narrandum erat: 
qui et ipse cum ignobilis genere esset, dives ex apographicis negotiationi- 
bus evaserat, alias ex aliis subinde suscipiendo, et ab humilioribus ad maio- 
res semper transeundo. Novissime ipsius Thessalonicae praefecturam ma- 

a pecuniae vi redemerat, atque illuc ab imperatrice Anna missus fuerat. 
ec longo post tempore elapso, cum quaestuosam peram nondum ut vole- 
bat gravidam effecisset, inde erat eiectus, snbrogante Apocauco filium suum ; 
gen etiprum impetas plebis, ut paulo ante diximus, ferro absumpsit. (II.) 
d Batatzes probrosum sibi duxerat, et dolore percitus ad Cantacuzenum — , — 
desciverat; tum pro perfugio habens ditionis Thracicae castellum, continuis 
inde excursionibus factis, maxime metuendus evaserat. Nam quos armis 
liebator, iis certam perniciem afferebat, magnis ex Asia viribus ad- 
ftus; quas petenti ipsi ab uzbe Troia mittebat Solymannus sateepa , oum 

ille paulo ante, data in matrimonium filia, affinitatem iunxerat. (IlI.) 

Quandio itaque vixit Apocaucus, acerrimus hostis ac permolestus Byzan- 





742 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6858 διὰ τὸν τοῦ Vímoxaóxov παῖδα δηλαδὴ x«l vj» ἀφαίρεσιν τῆς 


B πιτροπῆς ἀπεχϑῶς διακείμενος πρὸς αὐτόν. ἐπεὶ δ᾽ ᾿Ἡπόκαυχος 
μὲν ἐξ ἀνθρώπων ἦν, ἀγώνισμα ξίφους γενόμενος, καὶ ἔδει Bv- 
ζαντίοις ἀνδρὸς ϑερμοτέρου καὶ δραστήριον ἐπιεικῶς ἔχοντος 
φρόνημα, γράμματα ἐφοίτα συχνὰ πρὸς τῆς βασιλίδος ἔάννης5 


V.877 αὐτῷ, μακρῶν δωρεῶν καὶ ἀξιωμάτων ἐπαγγελίας κομίζοντα, εἰ 


C βούλοιτο διάδοχος ἐλϑὼν καταστῆναι καὶ βουλῆς καὶ τρόπων xal 
δόλων Κανταχουζηνοῦ. ταῦτα τὴν ἐκείνου διάνοιαν ἔϑραυσε, καὶ 
τὴν γνώμην μετήνεγκεν" καὶ τοῦ καιροῦ καϑάπερ ὀστράχου μετα-- 
πεσόντος, πλείω τὴν συμμαχίδα δύναμιν ἐκ Περσῶν μετεπέμ-- 10 
mero* καὶ συχνὰ κατατρέχων ἐδήου καὶ ἔκαε τὰς τῷ Kavraxov- 
ζηνῷ προσεῤῥυηκυίας χώρας καὶ πόλεις, καὶ τὰ τῶν Βυζαντίων 
ἔπειϑε ῥᾷστα φρονεῖν, τὴν ἐνεστῶσαν ἀνάγκην διαδιδράσχειν 

Di94ovrac. (4.) ᾿4λλ᾽ οὐδ᾽ αὐτὸς τῆς τοιαύτης ὥνατο σπουδῆς. 
ἐπεὶ γὰρ ὃ Κανταχουζηνὸς τὴν διαστροφὴν καὶ μετάϑεσιν τῆς τοῦ 15 
Βατάτζη διακήκοε γνώμης, τάχιστα συνέστειλεν εἰς τὰ φρούρια 
πάντας καρποὺς ὁμοῦ τοῖς ἀνθρώποις καὶ τοῖς βοσχήμασιν, 
ἐπειπὼν, ὡς εὑρήσει τὰς τῆς ἐπιορκίας ἐχτίσεις πρὸς τοῦ ἐπιορ-- 
κουμένου ϑεοῦ" ὡς ἐντοῦϑεν ἐλϑόντα μετὰ τῆς Περσικῆς ϑυνά- 
μέως Βατάτζην ἐρήμοις τε ἐντυγχάνειν οἰκητόρων ταῖς χώραις 30 

Exal ταῖς πόαις ἄνευ βοσκημάτων, xal λιμῷ διὰ ταῦτα πιεζομέ- 
γους ἐπάγεσθαι Πέρσας. ταῦτα παρὰ τὰς ἐπαγγελίας xal τὰς 
ἐμβριϑεῖς ἐκείνας ἐλπίδας ϑεασαμένοις τοῖς βαρβάροις ἀχϑε- 


8. Post δόλων Boiv. excidisse putat τοῦ ᾿ἀποκαύχου κατὰ τοῦ. 


tinis Batatves fuit, ob subrogatum videlicet Apocauci filium et ademptam 
sibi praefecturam ipsimet Apocauco infensus, Ubi autem Apocaucus, ferro 
- interemptus, e vivis excessit, cum indigerent Byzantini viro acri et eo, 
cuius animus esset ad quidlibet audendum promptissimus , frequentes ad il- 
lum Annae imperatricis litterae perlatae sunt, per quas magna ei munera 
magnaeque dignitates promittebantur, si vellet et consiliorum et morum et 
fraudum successer Apocauco existere. Ea illius animum regere. lt«que 
mutata sententia, converso tesserae instar rerum statu, maiora arcessit 
Persarum auxilia ; crebris incursionibus vastat et incendit regiones et urbes, 
quae ad Cantscuzenum desciverant; et facillime eas impellit, si urgentem 
mecessitatem effugere velint, ut Byzantiorum partes sequantur. (IV.) Sed 
nec ipse fructum ullum ex hac molitione percupit. Ubi enim perversam et 
mutatam Batatzae sententiam Cantacurenus audivit, statim fructus omnes 
cum hominibus ac bestiis jit intra castella; tum illum dixit luiturum 
periuriorum poenas numini periuriis offenso. Batatzes itaque, Persicis cum 
copiis mox adveniens, vacuas cultoribus regiones et sine bestiis pascua in- 
venit; atque hinc factam, ut Persae, quos ducebat, fame laborarent. Quod 
cum barbari contra promiasa, contra uberrimas illas spes, pati se viderent, 


HISTORIAE BYZANTINAE XIV. 11. 748 
σϑῆναί τε ἐξεγένετο καὶ ἀποχτείνασι τοῦτον ἐς Κανταχουζη- A. C. 1945 


γὸν τὴν ταχίστην μεταϑεῖναι τὴν γνώμην ὁμοῦ τῇ χειρί. τοῦτον Io ἐν 
δὴ βουληϑεῖσι καὶ πέπρακται παραχρῆμα" κὰκ τοῦ δεινοῦ καὶ 
προσάντους ἐς τὸ δεξιόν τε καὶ εὐμενέστερον τὰ τῆς τύχης ἔῤῥει 
519 Καντακουζηνῷ, τοσούτων ἐχϑρῶν ἀπονητὶ οἷον ἐξ αὐτομάτου 
φάναι καταστρεφομένων. 
aegre tulerunt; istoque occiso, animum statim ef vires ad Cantacuzenum 
transtulerunt. Quod ubi semel decretum, continuo et perfectum est; coe- 
peruntque ab adversa infestaque fortuna melius iam et felicius ire Cantacu- 
Xeni res, tot hostibus nullo labore et suapte quasi confecta, 





NIKHOOPOY TOY LT'PHIOPA 


PAMAIKHZX IXTOPIAZ 
AOTOZ IE. 


NICEPHORI GREGORAE 
BYZANTINAE HISTORIAE 
LIBER DECIMUS QUINTUS. 


ARGUMENTUM. 


Crales, Romanis dissidentibus, invalescit. Urbes multas invadit, Ser- 
rhas ipsas ad deditionem. subigit. Romanum se imperatorem pronunciat, 
Imperium cwm filio partitur. Quantam eo tempore Cantacuzenvs Thra- 
ciae partem tenuerit. Thracia Persarum incursionibus crebris vastata. 
Cantacusemi inopia: item Byzantimorum. Anna imperatris pessime res 
administrat. Sacris imaginibus non parcit.  Divites vezat. Es ipso S. 

abreptos ín vincula conicit, Galataei profugos escipiunt. 
egli ius octustissimum: apud omnes gentes sanctum ct imoiolotum: a 
Christianis neglectum.  Eversa ccclesiac dogmata. Οὐ cas causas tem- 
plum subita ruina deformatum (Cap. 1). Templum sanctae Sophiae, qua 
parte orientem spectat , collapso hemisphacrio dehiscit. — Eiva cladis ma- 
gmitudo verbis amplificata. Civium concursus et comploratio. lpsorum 
mobilium, ac inprimis foeminarum in exportandis ruderibus pia sedulitas, 
Substructa ab imperatore Andronico fundamenta ruinam sistunt. Rei By- 
&antinae status. miserrimus. — Laccdacmonii post Leuctricam, Romani post 
Cannensem pugnam, mulieribus aurum interdirere,  Byzanlini cur vesti- 
bus pullis passim uti coeperint, Deus hominum morbis lente medetur, Fa- 
cilius aedificat, quam destruit (2). Imperantium culpac excusantur, rerum 
causis ad arcanam Dei providentiam relatis, Cantacuzenus nimium sup- 
plez et abiectus ín epistolis. — Multum sibi et reipublicae obfuit cunctando, 
Quosnam viros maxime imitari debuerit, Gregoras epistolam eius selectam 
prolaturus, qua. fide eam exhibiturus sit, docet. Epistola ad patriarcham. 
Scripta. fuit rubris litteris, ipsius Cantacuseni manu. Recisa sunt, quae 
ad rem minus pertinebant. Caetera ornatius enunciata (3). Patriarcha 
minore tandem fastu respondet. Sese et Cantacusenum partim excusat, 
partim damnat. Rebus lapais succurrendum censet. Pacem suadendo An- 
mam offendit. Huius in Cantacuzenum et Irenen odium, ex aclotypia na- 

; fons malorum ommium, Patriarchae tamen et totius curiae Byzan- 
tinae "gravior quam Annae ipa (4)  Cantacusenus Selybriam in de- 
ditionem accipit. Orestiade ab Hierosolymitano patriarcha coronatur. By- 








NICEPH. GREG. 'HIST. BYZANT. XV. 745 


santium clandestinis molitionibus eonatur invadere, Hyrcamem, Bitkyniae 
satrapam, generum adsumit. Anna quoque Persica auxilia arcessit. Bor- 
beri acciti praedas agunt. Capliverum ingens numerus. mimus Αἱ 
stae durus εἰ immitis. — Persae Romanos, viae. socios. ac duces dari sbi 
frustra postulant. Pace cum. Contacuseno facta domum redeunt. De co- 
meta , qui superiore anno apparuerat (5). iles Genaa exacti, classe 
instructa, Chium improviso adoriuntur. se et moenia ua strenue de- 
jendunt. Commeatu interelusi. dedunt ibus, idem et Phocaecnses 
faciunt. Phaceolatus imperatorias triremes armat. Duas Lafinorum naves 
capit. Galataei, ea re offensi, ab adochendo frumento statim abstinent. 
Receptis rebus suis, redeunt in gratiam cum Bysantis. | Phaceolatum mi- 
mis terrent, qui idcirco stipatores circa se habere cogitur (6). Augusta 
implacabilis; patriarcham dignitate spoliare statuit, idque per Palamitas, 
ob rescissum Tomum illi infensos. Palamam iampridem carcere incluserat. 
Quamam ob causas, Eodem adversus patriarcham adiutore wtitur. Ma- 
qnae. inde τίσαε et dogmaticae aliercationes. — Gregoras patriarcham inter 
εἰ Palamam arbiter constitutus, Novas opiniones damnat. ^ugustam ef- 
fendi. Sententiam scripto tradere iubetur. — Ka occasione data, moros 
doctores refellit. Gregorii Nazianzeni verba opponit: item Basilii Magni. 
Non ideo reprcheüffehdus , quod victoriam de adversariis won reportaverit. 
Immo constantiae et ecligionis ergo laudandus,  Exulaturus fortasse , nisi 
Cantacuzenus Hysantium interea cepisset (7). Cum Phaceolato clam agi- 
tur de introducendo in urbem Cantacuzeno. Phaceolatus, aucto stipato- 
Twm suorum mumero, rem aggreditur. Cantacusenum wrget. Diem con- 
dicit. Urbis portas noct reserat. Cantacuzemi incruentus ingressus. Pa- 
latio ezclurus in prozimo diversabur. — Annus et dies captae ab eo urbis 
Awgusta, infirmis viribus, feroz et contumaz : Galatacos auzilio vocat, 
Aequissimas pacis conditiones proterve respuit. Galataeorum triremes dua 
sappetias ei vcniwnt, Repelluntur.  Cantacusenus alteram et tertiam le- 
gatiomem mavult mittere, quam wim facere. Eosdem legat, qui biennio 
Gate ad cum missi venerant. Iubet meminisse, quae tum praedixerit. Le- 
gati re infecla vedeunt. Cantacusemi mira clementia. — Milites, eo inscio, 
palatium. *ppugnant. Maritimam partem capiunt. Revocantwr. mnac 
enrietos. Legatio superba, Kxtremum discrimen. Pacem oblatam vis 
landem accipit (8). Quicunque ín palatio vincti tenebantur, liberi omnes 
dimissi, solo patriarcha ezcepto, cuius res altius repetuntur. Kiws sped 
Annam auctoritas summa.  Palamas, ob movas opiniones, mon quia 
lacuzeno faveret, im vincula coniectus. {ΠῚ patriarcha Augustam a se 
alienaserit. Ut Raec adversus eum cum itis conspirarik.  Kpiscopis 
dies indicitur ad abrogandam patriarchae dignitatem. Interim Anna ae- 
grotat. Convalescit. Diem episcopis rursum indicit. Tabellas, per quas 
officii admonetur, a confessore oblatas, rumpit. Ipsum, minacibus verbis 
correptum, domo ezigit. Patriarcha absens et inauditus damnatur. Syno- 
dum mensa sumptuosa. et immodesti risus excipiunt. Ka ipsa nocte By- 
samtium captum.  Cantacusenus, ne aut 4nnac eaut Vus filio incommodet, 
palatio cedit, Domicilium sibi constituit circa Alez& triclinium. 
τε erga patriarcham gesserit. Kum monasterio primum includit; deinde 
Didymotichum ablegat. Fa omnia Gregorae aliis relinquit acouratiws mar- 
renda. Ipse ed propositum redit (9). Quibus artibus Palamitae Annam. 
simul et Cantacuzenum sibi mancipaverint, Palamas, cum se ipsum non 
pouct , patriarcham fecit lridorum, Monembasiae cpiscopum electum. Huius 
erga Palamam merita, — Episcopi plerique patriarcham novum iubent ana- 
thema esse, haud impune. Ut undecunque in eundem ab orthodozis scri- 
pli εἰ Bysantium. missi anathematismi fuerint (10). | Cantacuzcmus et Isi 
dorus muiuam sibi operam ad summos homores adipiscendos praestant. 
Cur ille ilerum inauguratus, Cur ea res non in S. Sophiae templo, sed 
ἐπ Blachernensi , celebrata ait. Duerum imperalorum εἰ trium. Augusta- 
48 


Nicephorus. Gregor. Vol. II. 























740 NICEPHORI GREGORAE 
sedili. :Pompa equestri. Solemnis latio prospectus. Kpulae. 
Siennea et fictilia vasa. Cerum urat αι genae würeae in dia- 
ex. Pecunias ab üs 





Ax sss α΄. ἸΚράλῃ δὲ τῷ Τριβαλλῶν ἡγεμόνι κόρος οὐκ ἦν, ἔντρυ-- 
A. Ὁ. 1345 φῶντι ταῖς Ῥωμαϊχαῖς κατ᾿ ἀλλήλων χαὶ δι᾽ ἀλλήλων στάσεσι, 
Τωρ. ἴο. Ρα- χαὶ καιρὸν εἶναι λογιζομένῳ προσήκοντα μάλιστα τοῦτον αὐτοῦ 
ἰκεοὶ. - Yg/ - ν᾿ 2 M "n 
P. 467 τῇ πλεονεξίᾳ xal δώρων τῆς τύχης τὸ κράτιστον. διὸ xol καϑά-- 
περ φλὸξ ἐπήει καὶ ἐπενέμετο διηνεκῶς τὰς πρόσω πόλεις καὶ χώ- 5 
ρας Ῥωμαίων δουλούμενος, μηδενὸς ὄντος, ὅτῳ ἂν ἀνθίστασθαι 
Βῇ ταῖς τοιαύταις αὐτοῦ γε ὁρμαῖς. Βυζαντίοις μὲν γὰρ πολλῷ δι᾽ 
Υ͂ 578 ἐφέσεως μᾶλλον ἦν, καὶ σιωπῶσι καὶ ἐχλαλοῦσι, προδεδόσϑαι 
οἱ μέχρι Χριστουπόλεως ἅπαντα, ἢ Καντακουζηνῷ προσγενέσϑαε 
χτήσασϑαι. Καντακουζηνῷ δὲ voro μὲν ἀβούλητον ὅλως ἤν "10 
περισπωμένῳ δ᾽ ὅμως ἐς τὰς ἐκ τῶν ὁμοφύλων μάχας καιρὸς 
ὑπερμαχεῖν οὐκ ἐνῆν. διὰ δὴ ταῦτα καὶ πλὴν Θεσσαλονίκης 
ἅπαντα μέχρι στενῶν Χριστουπόλεως ἐκείνῳ δεδηύλωνται" ue9? 
Οἷὧν καὶ Σεῤῥῶν ὑπάρχει τὸ μέγα τε καὶ ϑαυμάσιον ἄστυ, λιμῷ 
καὶ πολιορχίᾳ μακρᾷ προδοϑὲν καϑ᾽ ὁμολογίαν, δυοῖν ἀμηχάνοις 15 
ἐχϑροῖς. (B.) Ἐντεῦϑεν ὃ Κράλης μείζων ἑαυταῦ καταστὰς 
καὶ δαψιλεστέραν ἑαυτῷ ποριζόμενος τὴν ὀφρὺν (dero γὰρ οὐδὲ 
τῶν μέχρι Βυζαντίου λειπομένων Ῥωμαίοις ἀνθέξειν οὐδὲν πρὸς 





erat. Nempe is "oportunum. illud cupiditati suae tempus et donum forta- 
nge maximum. Pervadebat igitur flammae instar, et 

continenter populabutur subigebatque obvias quasque Romanorum urbes et 
regiones; quod nemo esset, ci los impetas reprimere vacaret. Byzanti- 
nis enim , et tacitis et confitentibus, optatius multo erat omnia illi Christo- 
polin osque prodi, quam Cantacuzeno acquiri. Cantacuzeno autem omnino 
juidem nolente id fiebat; civilibus tamen bellis distracto propugnare non 

licebat. Ea propter omnia ab iilo, "Thessalonica excepta, Christopolin us- 
acta sunt, Atque in iis ipsae etiam Serrhao, magna illa δὲ praeclara. 

fame et longa obsidione, duobus sane molestissimis hostibus, ad 
dedidionem compulsae. (11.) Ex eo Crales supra se ipsum evectus sumpto- 
jue inde grandiori supercilio (nihil quippe eorum, quae Byzantium usque 

Romanis supererant, viribus suis et supremae potestati restiturum arbitra- 














HISTOBIAE BYZANTINAE XV. 1. 747 


τὴν ἐκείνου ῥώμην τε͵ καὶ ἡγεμονικὴν ἀρχὴν) βασιλέα "Popaíoyh! M, 6668 
ἑαυτὸν ἀνηγόρευσε, τήν τε βάρβαρον δίαιταν ἰς τὰ Ῥωμαίων Nx 
ἤμειψεν ἤϑη καὶ καλύπτρᾳ καὶ πάσαις στολαῖς διασήμοις, ὁπότϊωρ. To. Pa- 
σαι τῇ μεγάλῃ ταύτῃ ye προσήχουσιν ἀρχῇ, περιφανῶς ἐχρήσατό p" 

δτε xal χρῆταί γε μέχρι καὶ ἐς ἐμέ, ἤδη δὲ καὶ πρὸς τὸν υἱὸν τὴν. 468 
ὅλην ἡγεμονίαν ἐνείματο" καὶ τῷ μὲν ἄρχειν παρέσχε, κατὰ τὰ 
εἰϑισμένα τοῖς Τριβαλλοῖς, τῆς ἔκ τὲ κόλπου τοῦ Ἰονίου xal 
αὖ Ἴστρου τοῦ ποταμοῦ μέχρι τῆς τῶν Σκχοπίων πόλεως, ἧς καὶ 
ποταμὸς ᾿Αξιὸς ἄνωθέν ποϑὲν μέγιστος κάτεισι παραψαύων Tyt- 

1ο μονίας " ἑαυτῷ δ᾽ αὖ τῶν ἐκεῖϑεν Ἱρωμαϊκῶν χωρῶν καὶ πόλεων, 
κατὰ τὴν εἰϑισμένην Ῥωμαίοις δίαιταν, ἄχρι καὶ ἐς τὰ περὶ Χρι- 
στούπολιν τῶν παρόδων στενά. τά ye μὴν ἐκ τῶν τοιούτων στε-Β 
γῶν ἄχρι Σηλυβρίας καὶ 4égxov πάντ᾽ εἶχεν ἤδη Κανταχουζη- 
νὸς ὑποχείρια, πλὴν Χεῤῥονήσου. (Γ.) Περσικαὶ δὲ δυνάμεις, 

15 "Malas δι᾽ “Ἑλλησπόντου πᾶσαν ὥραν διαπεραιούμεναι, καϑά- 
περ ἔξ οἰκείων ἐς οἰκείας νομὰς καὶ ἐπαύλεις, συχνὰς ἐποιοῦντο. 
γύχτωρ καὶ μεϑ᾽ ἡμέραν τὰς ϑηριώδεις ἐφόδους κατὰ τῶν Θρᾳ- 
"κικῶν πόλεων, νῦν μὲν αὐτονομίᾳ χρώμενοι λῃστρικῇ, νῦν δὲ 
συμμαχεῖν προσποιούμενοι ΚΚαντακουζηνῷ. ὅπως δ᾽ ἄρα ἦν, ἐνό- C 

20cov» αἱ πόλεις καὶ μάλα πονήρως εἶχον Ῥωμαίοις πᾶσι τὰ πρά- 
γματα. οὔτε γὰρ ὑποζυγίων, οὔτε ποιμνίων οὐδὲν τοῖς ταλαιπώ- 
ροις Θρᾳξὶν ἐλέλειπτο, οὔτε βοῶν ἀροτήρων οὐδεὶς, δι᾿ ὧν οἱ 
γεωργοὶ τὰς τῆς γῆς ἀναμοχλεύοντες αὔλακας τὸν ἡμερήσιον 
xai ἀναγκαῖον ἐκπορίζονται δασμὸν τῇ γαστρί, κἀντεῦϑεν ἀσπό- 

20. xác: Bolv. pro παῖσι. 


batur) Romanum imperatorem ipse se pronunciavit, et vivendi genus a bar- 
barico ad Romanum morem transtulit, tiaraque et omnibus, quae magni 
huius imperii propria sunt, zi palam usus est, et ad hoc usque 
tempus utitur. lam vero et cum 











IL: 

cunque tempestate , tanquam ὃ suis ad suas possessiones εἰ sedes advecti, 

moctu atque interdiu , ferarum instar civitates Thraciae adoriebantur: nunc 
latronum licentia utendo ; nunc se Cantacuzeni copias auxiliarias simulando. 
Sane nt ut erat, laborabant urbes, et cum omnibus Romanis pessime age- 
batur. Nihil enim iumentorum, nihil pecorum miserrimis Thracibus reliqui 
erat; nihil ex bubus aratoribus; quorum opera agricolae, pto terrae 
grenio, quotidianum et necessarium parant faucibus vecügaL Cum itaque 


, 


748 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6858 pov τε καταλελειμμένης τῆς γῆς καὶ ἀνθρώπων lgruovnavrá- 
1.4. 18 υπασι, καὶ τὸ ὅλον εἰπεῖν ϑηριώδους, ἀπορία χρημάτων ἐμάστιζρ 
μὲν ἱκανῶς τὸν βασιλέα Καντακουζηνὸν, περιϊόντα Θρίκην" 
ἐμάστιζε δ᾽ οὐχ ἧττον καὶ Βυζαντίους, τῆς βασιλίδος Mvvrg καί- 
ριον οὐδὲν περὶ τὴν τῶν πραγμάτων μελετᾷν οὔτ᾽ εἰδυίας οὔτ᾽ δ 
ἐϑελούσης διοίχησιν" ἀλλ᾽ ἀφαιρουμένης μὲν τὸν τῶν ἱερῶν εἶ-- 
χόνων κόσμον ἀνέδην, καὶ ὃν μὲν ἐκποιουμένης, ὃν δὲ χωνείᾳ 
Ἐπαραπεμπούσης " προφάσει μὲν διὰ τὴν ἐς τὰ κοινὰ χρείαν, τὸ 
δὲ πλεῖστον εἰς ἑαυτῆς ἴδιον κέρδος. (4f.) Ταῦτα δ᾽ ἐργαζο- 
μένη οὐδὲ τοῦ κακουργεῖν ἀπέσχετο τοὺς ἐνδόξους, καὶ ὅσοι 10 
χρημάτων οἰκείων περιουσίᾳ προὔχειν ἐδόκουν. δι᾽ ἃ δὴ καὶ ἐς τὸ 
μέγα καὶ περιβόητον ἱερὸν τῆς τοῦ ϑεοῦ Σοφίας, ἀσύλου πάλαι 
καταφυγῆς κεχτημένον προνόμια, χαταφεύγοντας ἀπέσπων φεῦ 
ἀπηνῶς, καὶ πάσαις ἀπεώϑουν χερσὶν εἷς εἱρκτὴν καὶ λήϑης 
ἅπαν φάναι φρούριον" ὡς ἀναγχασϑέντας ἤδη λοιπὸν τοὺς τα- 15 
Υ. 8379 λαιπώρους (ἐφευρετιχὸν γὰρ εἶναί φασι τὴν ἀνάγκην) ἐς τὸ τοῦ 
Γαλάτου καταφεύγειν φρούριον, τῆς περιστάσεως τοῦτο μηχα-- 
γησαμένης ἐξ αὐτομάτου φρούριον ὀχυρὸν καὶ ἱεράν τινα Gyxv- 
Qa» καὶ ἄσυλον ὄντως καταφυγήν. καίτοι καὶ βαρβάροις καὶ 
Ἕλλησι, καὶ πάσῃ γῇ καὶ ϑαλάσσῃ, καὶ πάσαις ἡγεμονικαῖς 980 
P.469 ἐξουσίαις, εἰϑισμένον ἀεὶ δι αἰῶνος οἴκτου καὶ σπλάγχνων τοι-- 
abra κεχτῆσϑαι δείγματα. Χριστιανοῖς δ᾽ οὖσιν ἡμῖν, καὶ νῦν 
μάλιστα χρήζουσι τῆς ὁμοίας πρὸς ϑεοῦ τυγχάνειν συμμαχίας, 
5. μελετῷν em. Boiv. pro μελετῶν. ^ 11. περιουσίᾳ Βοῖν. pro πα- 
φουσίᾳ. 





istrationem opportune statuere aut 
ed sacrarum imaginum ornamenta licentius detraheret, 
venderet, urificem mitteret; specie quidem, ut in usus S 
blicos impenderet; at maxima ex parte, ut in rem suam converteret. (1V.) 
Haec porro cum faceret, ne tum quidem ab vexandis iis abstinebat, quiil- - 
lustriores erant, aut rei familiaris copia abundare videbantur. Quocirca et 
eos, qui ad magnum celeberrimumque S. Sophiae templum, i 
perfugii privilegiis ornatum , confugissent , avellebant heu crudeliter ac to- 
tis viribus in carcerem et in quamlibet (ut ita dicam) Oblivii arcem detru- 
debant. Coacti itaque miseri (etenim ingeniosum quiddam esse necessita- 
tem ferunt) ad Galataeum castellum confugiebant , ipsa videlicet calamitate 
suapte illud sibi providente, praesidium firmum et sacram quandam anco- 
ram et inviolatum vere perfugium. Atqui et barbaris et Graecis, et omni 
terrae ac mari, et omnibus imperiis ab omni aevo moris fuit, ut misericor- 
ine et affectus talia apud se haberent exempla. A nobis vero, qui et Chri- 
stianl sumus, et nunc maxime simili numinis auxilio indigemus, illud intec- 

















L4 
HISTORJAE BYZANTINAE XV. 2. 749 


ἀπείρηταί τε καὶ παραλέλυται. (E.) Οὐ μόνον δὲ, ἀλλ᾽ ὥσπερ A. C. 1945 
χάλω ῥαγέντος χαὶ δόγματα τῆς ἐχκλησίας ἀνατέτραπται, xol (o in 
ϑεῖοι πατέρων κανόνες συγκέχυνται xal πεπάτηνται. δι᾽ ἃ δὴ xal 

αὐτὶ τοῦ ναοῦ τὸ κάλλος ἠκρωτηρίασται, καὶ ἐς τὸ ἔδαφος ἔβ-Β 
Sierra" δειχνύντος οὑτωσὶ προφανῶς τοῦ ϑεοῦ καὶ διὰ τῶν quu- 

γομένων τὴν τῶν οὕτω παρανομουμένων ὑπερβολὴν, xal οἷον 

τὴν μέλλουσαν προαναφωνοῦντος xal ἀπειλοῦντος ἐχδίχησιν. καί 

μοι δοκεῖ διὰ τοῦτ᾽ üvev σεισμοῦ καὶ περικλονήσεως γῆς γεγενῆ:-- 

σϑαι τὸ πάϑος τουτί. 

10 β΄. Ἑσπέρα μὲν γὰρ ἦν ἤδη καὶ οὐρανὸς αἴϑριος, περί πουσ 
τὰ μέσα τῆς νυχτὸς, ὅτε πᾶσι μὲν ἀνθρώπων ὀφϑαλμοῖς βαϑεῖς 
ληνοβατοῦσα κίρνησι τοὺς ὕπνους ἣ τῆς νυκτὸς σιωπὴ, πρὸς δ᾽ 
φδὰς νυχτερινὰς ἀλεκτρυόνες τάς τε πτέρυγας κινεῖν καὶ τὰς ἐμ-- 
φύτους σάλπιγγας ἀνοίγειν ἐμμελῶς μελετῶσι, καὶ τηνικαῦτα πέ- 

1δπτωχεν ἡ μία τῶν αἰϑερίων φάναι τεττάρων ἁψίδων, ἣ πρὸς ἥλιον 
ἀνίσχοντα βλέπουσα, συνεφελχύσασά τε καὶ συγκαϑελοῦσα ἑαυτῇ 
καὶ ὅσον ὑπήρειδεν ὃ ἐπεκάϑητο ἡμισφαίριον" καὶ συντέτριπταιὉ | 
μὲν τὰ κρυπτόμενα κάλλη τοῦ βήματος " συντέτριπται. δ᾽ ὃ τῶν , 
ϑείων ἐκείνων κόσμος εἰκόνων" ἣ δὲ διὰ πάντων ἥκουσα χάρις 

φοἔσβεσται ταχὺ, καϑάπερ ἄνϑος ἐν ἀγρῷ καὶ ῥόδον ἐν λειμῶνι, 
ὁπότ᾽ ἀκρὶς καὶ κάμπη τις ἀδόκητος ἀϑρόον ἐπιδράμοι. ἡ δὲ τοὺς 
ἱεροὺς ἐχείνους κιόνας περιελίττουσά ze καὶ ποικίλλουσα καὶ νι- 
κῶσα τὸ ἁμιλλώμενον ἅπαν Φειδίου λαξευτικὴ παντάπασιν ἐῤ- 
ὁύη τε καὶ ἔσβεσται, λεπτότητα μιμησαμένη ψηφίδων. πανη- 
anquam ruptis retinaculis, et ipsa. 
"acra Patrum praescripta confun- 
cmusam ipsa templi pulchritudo 
Mam ita significante, et evidenti- 
δέ eiusmodi impietas , futuramque 
2: unde et factum puto, ut citra 
accideret, 
ereno, cum ailentiom ipsum ormni- 
rimit soporem altissimum; cum et 
igenitas buccinas modulate inflare. 
lo paene dixerim aemulis, unus, 
irahens et eadem ruina involvens, 
m fuldiebant: atque ita deleta 
recondita; deletus est sacrarum 
"usa brevi evanuit, veluti flos in. 
μὰ vel improvisa eruca statim in- 
» vestiebat. ac distinguebat, omne 


ura, effusa omnino et deleta est, 
es autem, et conventus, et quae 


750 NICEPHOR] GREGORAE 


ME οἰ δϑγέρεις δὲ xol ξυναυλίαι καὶ ἅμιλλαι συνήϑεις ἐκεῖ, λογικαί τε καὶ 
UU ἱεραὶ, παννύχιοί τε καὶ πανημέριοι, πρὸς ἀφωνίαν μετήνεγχαν 
Ρ4Τοτὴν σπουδὴν ὕπ᾽ ἐκπλήξεως. καὶ νῦν τὸ παγκόσμιον ϑέατρον, τὸ 
πάσης γλώττης τερπνὸν ἀφήγημα, ὃ πάσης ἀκοῆς γλυκὺς ϑόρυ- 
Boc, ἀόρατον ἕστηκε ϑέαμα, καὶ στήλη τις οἷον ἔμψυχος δι᾽ αἷ- 5 
ϑέρος ποιουμένη τὴν τραγῳδίαν, καὶ πάσης γῆς προχαλουμένη 
δάχρυα, καὶ ὥσπερ στόμα διὰ τῆς ὀροφῆς ἄνω διάρασα περι- 
φανῶς ἡλίῳ καὶ ἀστράσι τὴν ἀδικίαν προσαγγέλλει, καὶ τοὺς οὐ-- 
Υ. ϑϑορανοὺς μονονουχὶ προσκαλουμένη μάρτυρας ἐχεῖνα δὴ τὰ τῶν 
Βπροφητῶν περιάδει πρὸς κύριον" ,»υἱοὶ μητρὸς μου ἐμαχέσαντό 10 
με" ἐπάταξάν με, ἐτραυμάτισάν με" καὶ 7j ὑπερηφανία τῶν μι- 
σούντων μὲ ἀνέβη διὰ παντός." (B.) Τούτων δ᾽ οὕτω συμβε- 
βηχότων, τῆς φήμης ἕωθεν ῥυείσης καὶ ἀνὰ πᾶσαν διαδοϑ εί- 
σῆς τὴν πόλιν, βοὴ xal ϑρῆνος ἠγείρετο μείζων, ἢ κατ᾽ ἐκεῖνον 
τὸν πάλαι, ὁπότε Ναβουχοδονόσορ ὃ "Ἰσσύριος, ἄρδην ἐξανδρα- 15 
Ὁποδισάμενος Ἱερουσαλὴμ, ὁμοῦ καὶ τὸ τοῦ Σολομωντείου νεὼ 
καϑεῖλέ τε καὶ ἀφήρηται κλέος. ἐχενοῦντο τοίνυν οἰκίαι πᾶσαι 
καὶ ἀγοραὶ καὶ ϑέατρα, καὶ πάντες ἐπὶ τὴν ϑέαν τοῦ πάϑους 
ἀϑρόον ἐξέϑεον * καὶ οὐδεὶς ἦν, ὅτῳ προὐργιαίτερον ἕτερον ἤν τῶν 
ἁπάντων, ὃ τῆς σπουδῆς ἀπασχολῆσαι ταύτης ἂν δυνηϑείη. περι- 20 
στάντες οὖν xal ἀπολοφυράμενοι πάντες, ὁπόσον εἰκὸς, ἔπειτα 
κύψαντες ἐξεφόρουν τὴν ὕλην τῶν ἐρειπίων " καὶ ἤν οὐδεὶς τῶν 
Ὁ ἁπάντων τέως ἀξυντελής " οὐδ᾽ ἦν ἐκεῖ διαχρίνειν πλούσιον ἐκ 
πενήτων, οὐδ᾽ ἐξ ἀδόξων ἔνδοξον, οὐδ᾽ ix δεσπότου δοῦλον, οὐ 
22. κύψαντες Bolv. pro χρύψαντες. . . 
solebant. haberi illic diebus et noctibus perpetuis dialecticae theologi 
disputationes, studium suum in silentium prae stupore verterunt. nuc 
theatrum illud universo orbi commune, iucundus omnis linguae sermo, dul- 
ciniimom auribus quibuslibet murmur, inadspectum adstat spectaculum, et 
quaedam velut columna mnimata tragoediam medio aére exhibet, totiusque 
Orbis lacrymas ciet ; et ore quasi per culmen superne diducto, soli et astris 
indignum facinus palam annuaciat; caelum denique tatum non testem ad- 
vocat, et prophetica illa Deo occinit: (ΕἾΠΕ matris meae pugnaverunt con- 
tra me: percusserunt me, vulneraverunt me; ef superbia eorum, qui ode- 
runt me, adscendit semper." (IL) Id cum ita accidisset, manante statim 
fama, et per totam urbem mane disseminata , maior et, clamor et luctus ex- 
ditatus est, quam olim exstitit, com Aseyrius Nabuchodonosor, Solyma fun- 
ditus eversa, Selomonici quoque templi magnificentiam diruit atque sustulit. 
Omnia itaque et tecta et fora et destra! deserebantur , omnibus ad illius 
eladis spectaculum confestim accurrentibus: et nemo erat, cui aliud quid- 
juam curae impensioris esset, quod ab officio illo posset avocare. Circum- 
usi igitur et lamentati omnes, quantum par erat, mox inclinato corpore 


materiem et rudera exportabant; nec tum quisquam ex omnibus erat immu- 
nio; nec ibi divitem a paupere disceraeres? nec illustrem ab obscuro, noc 


* 


HISTORIAE BYZANTINAE XY. 2. 151 


μεντῶν οὐδ᾽ ἐκ βαναύσων εὐγενῆ. ἀλλὰ πρὸς μίαν ἐπίσης &ve- A. C. 1945 


χέρνατο πάντων 7 πρόϑεσις ζήλου φοράν. πολύ γε μὴν τῶν ἀν- 
δρῶν ἡ τῶν γυναιχῶν ὑπερεῖχεν εἷς τοὔργον σπουδή. ἅτε γὰρ εὖ-- 
παϑέστερον πρὸς δακρύων τὸ γένος φορὰν, πλουσίοις λοιπὸν 
δτοῖς δάχρυσι ῥαίνουσαι τάς τε πλίνϑους καὶ πέτρας ἐκείνας ἔπειτα E 
ἐπετέϑουν τοῖς ὅμοις, οὐδαμῆ περιλάμπρων ἐνδυμάτων ἐνταῦϑα 
φροντίζουσαι, ῥηγνυμένων καὶ κόνεως πληρουμένων ὑπό τε τῆς 
πολυμιγοῦς ἐχείνης ὕλης ὑπό τε τῆς ἐξ ἀλλήλων καὶ δι᾽ ἀλλήλων 
συνεχοῦς τὲ καὶ ἀγχιστρόφου περιφοφᾶς. εἶπεν ἄν τις πηγὰς 
10 ἀφιέναι δακρύων τὴν ὕλην ἐχφορουμένην ἐκείνην " οὕτω κατὰ no- 
ταμοὺς ἐχώρει τότε δάκρυα πασῶν ἐχεῖ γυναικῶν, ἐνδόξων ὁμοῦ 
καὶ ἀδόξων, καὶ οὕτω μακροῖς ἀνεμίγνυτο ϑρήναις ὃ ζῆλος ἐκεί- Ἐ 
γων καὶ ἣ σπουδὴ, ῥᾳστώνης οὐδεμιᾶς δυνηϑείσης διακόψαι τὸν 
δρόμον καὶ τὴν συνέχειαν, ἐφ᾽ ὅλοις ἐγγύς που νυχϑημέροις τριά-- 
δκοντα. (Γ.) Ἐλέγετο μέντοι πρὸς τῶν πολλῶν, ὡς εἰ μὴ προῦ- 
πάρχειν συνέβαινε τὰς πρὸς ἕω κρηπῖδας καὶ τὰ ἐρείσματα, ὁπόσα 
πρὸς ᾿Ανδρονίχου τοῦ βασιλέως πάλαι ἀνῳκοδόμηνται πάνυ τοι 


Imp. Io. Pa- 
Ἰκεοὶ. 6 


φιλοτίμως, κἂν πολλαπλάσιον ἐγεγόνει τὸ πτῶμα καὶ τῶν γε}. 471 


ἀνιάτων ἕν ἦν. καὶ ταῦτα μὲν τοῦτον ἔσχε τὸν τρόπον καὶ τὸ 
ϑοϑέρος i» τούτοις ἐτελεύτα. (4.) Κακῶν δ᾽ ἀναχωχή τις οὔτ᾽ 
ἦν, οὔτ᾽ ἠλπίζετο" ἀλλ᾽ ἐφ᾽ ἑτέροις ἕτερα διηνεκῶς ἐπέῤῥει, 
καὶ ἐπὶ τὸ χεῖρον ηὖξε καὶ προὔβαινε. jj τε γὰρ γῆ παντάπασιν 
εἰπεῖν ἄσπορός τε xal ἀγεώργητος ἐλείπετο" τῶν τ᾽ ἐπιτηδείων 


6. περὶ λαμπρῶν coni. Boiv. 


servum a domino, nec nobilem ab operis mercenariis, Sed in eundem ar- 
doris impetum omnium pariter voluntas coalescebat, Mulierum tamen ae- 
dulitas molto maior quam hominum in navanda opera fuit. Etenim illae, 
utpote sexu ad uberem lacrymarum vim propensiore, largo demum fletu 
lateres ao lapides illos respergebant; humeris deinde imponebant, neuti- 
quam tunc sollicitae de sumptuosis vestimentis εἰ lacerabat et pul 
vere at tam confusa illa matei à et crebro iterata ab. 
aliis ad alios per manus translatio. Dixisses materiam illum, quae exporta- 
batur, lacrymarum fontibus scaturire: adeo tunc torrentium instar ibant 
emaium quae erant illic mulierum, illustrium simul et ignobilium, lacrymae: 
ideo ingenti luctu mixtus erat illarum zelus et ofliciosa diligentia : siquidem. 
illos eursus et continsos labores nolla potuit mollities interrumpere , per- 
petnis ferme triginta diebus et noctibus, (IL) Caeterum a plerisque dicti- 
tabatur, orientem versus occurrissent fundamenta et moles, quas iam- 
pridem "imperator Andronicus magnifice admodum substruxerat, futuram 
multe maiorem ruinam, atque illud vulnus insanabile exstiturum fuisse. Porro 
haec ita se bebuerunt; aoin iis gestas consumpta est. (IV.) Malorum au- 
tem remissio nulla neque erat, neque S perabstur sed perpetuo alía ex aliis. 
ffluebant, ingca: itque et provehebantur in peius. Nam et terra se- 
minibus omnino paene fraudabatur,, et inculta remanebat; et reram ad vi- 











7602 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6858 μακρά τις ἐπεπόλαζε σπάνις διὰ τὰς τῶν ἄλλοτ᾽ ἄλλων πολε- 
Tod. 18 ομίων ἐφόδους" καὶ ἅμα χρημάτων πόρος ἦν οὐδεὶς οὐδαμόϑεν, 
οὔτε τοῖς πένησιν ἐννοῆσαι δι᾽ ἐργασίας ἡστινοσοῦν, οὔτε τοῖς 
ἄρχουσιν, ὅϑεν ἔρανὸν τινα δασμολογοῦντες ἀργυρολογήσουσι, 
καὶ ἦν ἰδεῖν κενουμένας τὰς πόλεις, καὶ τοὺς μὲν ἐς ἀλλοδαπὴνδ 
μετοικοῦντας, τοὺς δ᾽ ἐν ἀπογνώσει μένοντας. (Ε.) Καὶ “ακε- 
δαιμόνιοι id πάλαι χρυσοφορεῖν τὰς γυναῖκας ἔπαυσαν, καὶ ἅμα 
Coi τὸ τῆς πάλαι Ρώμης διοιιοῦντες ἀξίωμα, ψηφίσμασί τε καὶ 
δόγμασι δημοσίοις καὶ ἄσαλεύτοις ἑκάτεροι" οἱ μὲν διὰ τὸ ἐν 
Ν. 881. ,Τείκτροις ὑπὸ Θηβαίων σφίσι γενόμενον πάϑος, ὁπότε δὴ μι- 10 
xpoU τὴν πᾶσαν ἔκειρεν ὁπλιτικὴν ἀχμὴν τῆς Σπάρτης Ἐπαμει- 
νώνδας ἐκεῖνος, Βοιωταρχῶν τηνικαῦτα " οἱ δὲ δι᾽ “Ἀννίβαν τὸν 
“Καρχηδόνιον, ὁπότε περί τε Κανύσιον πεδίον xal ᾿Αφείδιον no- 
ταμὸν τοῖς κατὰ Ρωμαίων μακροῖς ἐκείνοις τροπαίοις τελευταῖον 
Ῥτοῦτ᾽ ἐπιϑεὶς καὶ συγκλείσας τὴν μυριάριϑμον ἐκείνην Ῥωμαίων 15 
κατηγωνίσατο στρατιάν" ὡς τοῖς πλουσίοις ἐκείνοις αἵμασι βαφῆ- 
ναί τε ποταμοῦ τὸ ῥόϑιον καὶ, ἄνευ ὕδατος, αἱμάτων ἔχειν ἄνω-- 
ϑὲν εἶναι δοκεῖν τὰς πηγάς. (ς΄.) Νῦν δ᾽ ὥσπερ ἐξ ἑνός τινος αὖ- 
τομάτου κηρύγματος, διαδραμόντος ἁπάσας πόλεις Ῥωμαίων, 
μήτε μηδένα ἀνδρῶν μήτε γυναικῶν μηδεμίαν λαμπροφορεῖν, 90 
ἀλλ᾽ ὁμόσε πάντας ἐλέσϑαι μελαίναις ἐσθῆσι ξυνεπεπτώκει κε- 
Ἐχρῆσϑαι, οὗς μὲν λύπης ἕνεκα προῦπαρξάσης ἅπαξ, ovg δὲ διὰ 
τὰς κοινὰς καὶ δημοσίους κῆράς τε καὶ συμφορὰς τῶν ὁμοφύλων" 
ὡς μὴ πόλει καὶ πολιτείᾳ τὰ Ρωμαίων ἐοικέναι πράγματα, ἀλλ᾽ 
18. Κανύσιον dici pro Καννήσιον vult Βοῖν. 


ctum necessariarum magnam quandem inopiam induxeraot hostium alias alio- 
rum incursiones; nec parandae alicunde pecuniae ratio ulla a pauperibus ex- 
cogitari poterat, quamcunque illi artem exercerent: nec erat magnatibus, 
unde corrogata aliqua atipe pecuuium'cogerent; et urbes videre erat deso- 
latas, aliis peregre abeuntibus, alis domi desperata salute remanentibus, 
(V.) Olim quidem Lacedaemonii mulieribus edixerunt, ut gestare eurem de- 
sinerent; nec nom ii, qu veteris Romae imperium adasinistrabant; consultis 
utrique et decretis publicis , iisque inconcussis: illi propter Leuctris acce- 
ptam a Thebanis cladem, cui robur Sj artae militare totum fere excisum est 
virtute illius Epaminondae, qui tum Boeotis imperabat: hi vero, eo quod 
Hannibal Carthaginiensis in Cannensi agro, apud Aufidum lumen, magnis 
illis, quas de Romanis reportaverat, victoriis novissima adiecta, coactas in 
wnum locum innumerabiles Romanorum copias ita profligavit, ut largo cru- 
ore tinctis fluctibus, non ex aquae sed e is fontibus derivari amnis 
videretur. (VL) Nunc vero, quasi edicto aliquo totas Romanorum nrbes 
suapte pervagato, sic usu venit, ut nullus vir, nalla molier veste candente, 
sed omnes pulla uterentur; alii dolore aliquo semel praecepto, alii commu- 
mem ac publicam vicem et euorum civium infortunia dolentes; ita ut non ci- 
vitati relve publicae simile easet Romanum imperium, sed obscura quaedam 




















HISTORIAE BYZANTINAE XV. 8. 768 


ἀμαυρά Ttva καμνόντων dca εἶναι, καὶ πόῤῥωθεν μονονοὺ A. C. 1845 
προαναφωνοῦντα ἀλλήλοις τὴν ἔνδον τῆς ψυχῆς φλεγμονὴν, ὅσην "bri ἘΝ 
ἑκάστῳ δαψιλᾶς χορηγεῖν οὐ λήγει τὸ κακόδαιμον νῦν τῆς Ῥω- 

μαίων τύχης" παραπλησίως τῶν ἰατρῶν ἐκείνοις, ἐπάγοντος τοῦ 
59:08 τοῖς xowoig τε καὶ ἰδιάζουσι Ρωμαίων πράγμασι τὴν ἰα--, 
τρεύουσαν δίχην, οἱ μὴ τῇ ὑξυτάτῃ καὶ ἀνυσιμωτάτῃ κέχρηνται 
καυτηρίᾳ, ὅτι μὴ τῇ μαλακωτέρᾳ τε καὶ διὰ μακχροῦ ποιουμένῃ 

τοῦ χρόνου τὴν ἴασιν * ὃ πολλῷ δὴ τοῦ προτέρου δοχεῖ πως ἀνια- 

ούτερον, οὐ συνιεῖσι τοῖς πλείστοις τοὺς ϑείους καὶ οἰκονομιχοὺς 

10776 προνοίας τρόπους, ὁπότε καιρὸν ἐϑέλοι διδόναι μετανοίας 
τοῖς τὰ μέγιστα ἁμαρτάνουσιν. ἀνθρώποις μὲν γὰρ πολλῷ ῥᾷον Ῥ. 472 
τὰς οἰχείας ἐστὶν οἰκοδομίας καϑαιρεῖν, ἢ κτίζειν" ϑεῷ δὲ, φι- 
λανϑρώπῳ γε ὄντι, ταχίστην μὲν τὴν οἰκοδομὴν καὶ σύστασιν, 
καὶ ϑᾶττον ἢ λόγος, τῶν γινομένων ποιεῖσϑαι" τὴν δέ ye καϑαί- 

1δρέσιν διὰ μαχροῦ τε τοῦ χρόνου xal βραδυτέραν ὡς τὰ πολλὰ, 
καὶ μάλα μόλις “ μονονουχὶ δειχνύντι περιφανῶς, ἑκάτερον εἶναι, 
τὸ μὲν αὐτῷ κατὰ βούλησιν, τὸ δὲ κατ᾿ ἀμφότερα" τό,τ᾽ ἀβού- 
λητον""" xal ὃ πρὸς διόρϑωσιν ἔχει χράτιστον σύμβουλον ἅμα 
xal σύμμαχον τὸν τοῦ χρόνου δίαυλον. 

80 γ΄. Ταῦτ᾽ ἐννοῶν καὶ αὐτὸς οὔτε νωϑρότητα περὶ τὰ πολέ- A. M. 6854 
μια καὶ ἀφέλειαν περὶ τὴν ἐνεστῶσαν περίστασιν ἔχω καταγι- ἤν [M 
γώσχειν τοῦ βασιλέως Καντακουζηνοῦ, οὔτε ζηλοτυπίαν. καὶ xózovimp. Io. Pa- 
ἀπέραντον "Ἄννης αἰτιᾶσϑαι, καὶ ἀκατάλλακτον ἔχϑραν᾽ ἀλλὰ “1.5 
μυστικωτέρους τινὰς τῆς προνοίας τρόπους" 7| τὰ πάντα καλῶς. 885 

18. Nonnulla desunt. Vide Notas. 


&imulacra luce carentiom esse viderentur, quae e longinquo aibi invicem 
i praedicerent intimum animi dolorem; eum nempe, quem unicuique non 
lesinit cumulate exhibere praesens Romanorum infelicitas. Nimirum publi- 
cis et privatis Romanorum rebus divina iustitia sic ferme medetur, ut illi 
medici, qui non praesentissimo efficacissimoque cauterio utuntur, sed le- 
niore, et curationem jn longum ducturo. Istud autem multo quam illud mo- 
lesus. videtur; nen intelligentibi lerisque divina et benigna Providen- 
tiae consilia, quando illa poenitendi spatium iis largitur, qui gravissime de- 
liquerint. Etenim hominibus quidem multo facilius est propria aedificia 
iere, quam construere: Deo autem, utpote clementiori, rerum aedifi- 
tatio et coagwientatio celerrime ac dicto citius, eversio nonnisi longo tem- 
pore, et ut plurimum lentius, aegreque admodum perficitur, Nimirum ille 
tantum non aperte ostendit, alterum quidem se volente, alterum vero partim 
volente, partim nolente fieri *** quod ad emendationem optimum habet 
onsiliarium et adiutorem, moram ipsam longi temporis. 
, 8. ipe mecum reputans nec socordiae in bello gerendo, nec 
simplicitatis in illo rerum statu nimiae Cantacázenum. imperatorem ausim 
damaare, nec zelotypiam Annae et odium implacabile causari; sed occul- 
iora quaedam Pi (6 consilia, quae omnia recte administrans crimi- 






754 NICEPHORI GREGORAR 


A. M. 6854 διοιχοῦσα τὰς ἐν ἄλλοις ἡμαρτημένας αἰτίας καιροῖς ἐν ἑτέροις 
Ἰρὰ. 14. λαμπρῶς ἀποδίδωσι, γεωργίας μιμουμένη λόγους " ἣ καὶ αὐτὴ 
Czjv τῶν σπιρμάτων καταβολὴν ἐν ἄλλοις τῇ γῇ ποιουμένη και-- 
ροῖς ἐν ἑτέροις τρυγᾷ τοὺς καρπούς. (B.) 4ιὰ δὴ ταῦτα καὶ 
μνησϑῆναι μιᾶς τινος ἀνεπιφϑόνως τῶν ἐπιστολῶν Καντακουζη- δ 

γοῦ, γενομένοις ἡμῖν ἐνταυθοῖ τῆς διηγήσεως, πρὸς βουλήσεως 
γίνεται" αἵ διὰ τοῦτο σεσίγηνταί μοι μέχρι νῦν, καὶ ταῦτα πολ- 
λαί τινες οὖσαι καὶ συνεχεῖς αἱ πεμπόμεναι πρὸς αὐτοῦ Βυζαν- 
τίοις, ὅτι πολλήν τινα τὴν ὑπόπτωσιν εἶχον καὶ σμικραπρεπῇ 

Ῥτινα τὴν παράχλησιν * ἐξὸν διαγρηγορήσαντι στρατηγικώτερον 10 
τρόπον κραταιοτέραν ποιήσασϑαι καὶ σπουδαιοτέραν τὴν τοῦ 
ἀγῶνος κρίσιν, καὶ μὴ μάτην οὕτω τρίβειν τὸν χρόνον, καὶ φϑεί- 
ev. μὲν ἑαυτὸν, φϑείρειν δὲ τὰ "Poualuy οὐ δέον πράγματα, ὡς 
καὶ ἐς γόνυ πεσόντα ἤδη μηκέτ᾽ ἐλπίζειν ῥᾳδίως inl τῶν εἰϑισμένων 

Ρ. 418 χρηπίδων ἑστήξειν " ἔχειν γὰρ αὐτὸν, εἴπερ ἐβούλετο, πρὸς ἀρ- 15 
χαιότερα τὴν μίμησιν ἀναφέρειν τῶν ἔργων, ᾿“λεξίου τοῦ Κομνη-- 
γοῦ δηλαδὴ xal τῶν πρὸ αὐτοῦ (ὧν ἡ ὀξύτης εὐχερῶς Bvlav- 
τίοις ügellero, προσηχόντως φυλάττεσθαι τὴν τῶν πολεμίων ἐπί- 
ψνοιαν καὶ τὸ τῆς ἐφόδου τάχος) καὶ μυρία ἐν ἄλλοις ἄλλα τῶν 

τε ὁμοφύλων καὶ ἀλλοφύλων, παραπλησίαις καὶ μείζοσιν ἐντετυ-- 90 
amxózam ἄλλοτ᾽ ἄλλως ἄλλων περιστάσεσι βιαίων καὶ δυσανταγω- 
Βνιστικωτέρων μάλα πραγμάτων. (Γ.) Ὅμως ἐπεὶ τοῖς τῆς προ- 
νοίας ἀποῤῥήτοις πελάγεσι τὸ τῶν τοιούτων λόγων ἐπαφήχαμεν 
σκάφος, φέρε τὴν ὑπόσχεσιν ἀποδῶμεν, μιᾶς τινος τῶν Καντα- 


εἶδα alio tempore admissis alio mercedem. lam rependit; agriculturae 
morem imitata, quae et ipsa, alio iempore becnpesn seminibus , alio 





pla, quiin similibus stque «fem in meioribus negotiorum turbnlentarum 
üialloremque meleste alas aliter versati aunt. (IIL.) Verum quia ar- 
ano Proridentiae profundo earum rerum causas e£ rationes, veluti cymbam 
Aliquam, pormisimts; age, promissum sbeclvamus, ac unam ex longloribus 


HISTORIAE BYZANTINAE XV. 8. 755 


xovizvoU uaxpüv ic Βυζαντίους ἐπιστολῶν ποιησάμενοι μνήμην, A.C. 1346 
τοῦ Tt μήκους ὑφαιρούμενοι τὰ πλεῖστα, τοῦ ἐπαχϑοῦς ἕνεκα Ip 1o ἔν 
καὶ ἅμα τὸ ἀκαλλὲς τῶν λέξεων πὴ μὲν μιχρὸν ὑπερείδοντές τε καὶ ᾿ 
ἀνεγείροντες, τοῦ εὐπρεποῦς ἑἵνεκα τῶν ἀκούσειν μελλόντων, πὴ 
5 δ᾽ ἐῶντες, διὰ τὴν τῆς ἀληϑείας ἐναργεστέραν τῶν λεγομένων C 
δήλωσινν (A.) ,,Olo9a", φησὶν, ,»ἁγιώτατε δέσποτα πατριάρχα, 
τὴν φιλίαν, ὁπόσην ἐνεδειξάμην πρὸς σὲ καὶ τὴν σὴν τιμὴν, καὶ 
ὁπόσοι σοι κατὰ γένος προσῆφον" ὅσην τε σπουδὴν εἰσήνεγκα, 
πρὸς τὴν πατριαρχικὴν ἀναχϑῆναί Φε περιωπὴν, μήτε μηδεμιᾶς 
10 γενομένης μνήμης οὐδενὶ τῶν ἐπισκόπων καὶ πρεσβυτέρων ἐν ταῖς 
πατριαρχικαῖς ψηφηφορίαις περὶ σοῦ, μήτ᾽ αὖ ἡμῶν εἴσαγα- Ὁ 
γόντων τὴν μνήμην ὀψὲ τὴν σὴν, ἀναμφίλεκτον εὑρηκότων τὴν 
εἰσαγωγὴν, ἀφανείᾳ τετιμημένην τέως μακρᾷ καὶ βαϑείᾳ. ὅμως 
οἶσϑα, ὁπόσους τηνικαῦτα διηντλήκαμεν ὑπὲρ τῆς σῆς τοὺς πόνους 
Ἰδτιμῆς, ndvbtov ἀνθισταμένων μιχροῦ, καὶ τυραννικὴν καλούν- 
τῶν ἐκείνη ἡμῶν τὴν σπουδήν. οἶσϑα δ᾽ αὖ καὶ μετὰ τὸ yevé- 
σϑαι, πόσαις ἐνέτυχες περιστάσεσι πρὸς. τοῦ ZÁnoxasxov, τὰς βα- 
σιλικὰς ὑπορύττοντος ἀκοὰς, καὶ συχνὰ τῶν ϑρόνων σε πείϑον-Β 
Tog καϑελεῖν. ὧν ἁπάντων καϑαιρέτης ὑπῆρχον αὐτὸς, μηχανή-- 
μασιν ἀνϑιστὰς μηχανήματα καὶ ἑλεπόλεσιν ἑλεπόλεις, καὶ πύρ-- 
γος σοι γινόμενος κράτιστος καὶ ϑεμέλιος ἄσειστος. Δέον οὖν 
καὶ σὲ τοῖς ὁμοίοις ἡμᾶς ἀμείβεσθαι, σὺ δὲ καὶ προσεπιδαψι- 
λεύσω τὰ χείριστα χαϑ᾽ ἡμῶν. δεηϑῆναί ce χρεὼν τοίνυν τοῦ 
ϑιοῦ, μὴ παραπλησίου τυχεῖν ἐκείνου χριτοῦ. καὶ εἰ μὲν εἰς πεῖ- 


Cantacuzeni ad Byzantios epistolis sic afferamus,, ut et pleraque taedii vi- 
tandt gratia recidamus, et invenustas dictiones, modo auditorum et decori 
ipsius causa fulcamus leviter et erigamus, modo ad rerum veritatem evi- 
denGus declerandam intactas relinquamus. (IV.) ,,Scis (inquit) sanctissime 
donine patriarcha, quam stadiosum me et tal et dignitatis tuae et. eorum 
omnium, qui te cognatione attingerent, semper gesserim ; et quantum. 
lentiae rim t ἐπ δὰ patriarchalem honorem eveherere, cum nallus 
le te sive episcopus, sive presbyter, mentionem in ferendis snffragis eli- 
gdoque patriarcha Iniecisset, riec ipe tui nominatio, quam magna et pro- 
fanda caligine ad illam usque diem dignati fuerant, controversia caruiaset. 
Scis tamen, quantos honoris tui causa labores tum sustinuerimus, omnibus 
ferme refragantibus, ac neetrum illud studium tyrannicum vocitantibus. Scis 
rursüs εἰ quantis, Dostquam patri&rcha renunciatus es, negotiie Implicatus 
fueris, obtandente imperatoris aures Apocauco, atque ut to de gradu deli- 
ceret subinde suadente. Ka ego omnia compressi, machinationes machina- 
tionibus, vires viribits opponendo, ac me ipsum tibl propugnaculum muni- 
tissimum fundsmentamque inconcossum praebendo. Cum itaque paribus La 
ris referri oporteret, tu nos iniuriis cumulatos pessime remuneratus es. Su-- 
perest igitur, ut, Deum roges, ne eum iudicem experiare tui similem. Quod 








756 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6854 gov ἰὼν πρότερον συνεβούλευες μὲν ἐμοὶ τὰ δοχοῦντα χρηστὰ, 
Ind. 14 πο ϑρισκες δ᾽ οὖν δυσανασχετοῦντα καὶ μὴ πειϑύμενον, ἄν τινα 
Υ. 883 πρόφασιν ἡ σὴ καϑ᾽ ἡμῶν τῆς καχίας ταύτης συσκευή. νῦν δ᾽ 
οὐδένα σοι λόγον εὐπροφάσιστον οἶμαι λελεῖφϑαι, πρὸς ἀπολο-- 
gla» τῶν οὕτω δρωμένων ἰόντι. ἅπαξ yàg ἀπειρηκότι παντάπασιϑ 
τὴν πρὸς ἐμὲ τοῦ λοιποῦ συμφωνίαν, ἐξ οὐδεμιᾶς προφάσεως, 
P. 474 οὐδένα περὶ τῶν ἀποβαινόντων ἐντεῦϑεν τοῖς Ρωμαίων πράγμασε 
δυσχερῶν ποιεῖσθαι λόγον πεφρόντικας. Εἰ οὖν ὀψὲ γοῦν, μετὰ 
τὴν πεῖραν τῆς ἀποβάσεως καὶ τῶν ἐν ὄψει διηνεκεῖ χαχῶν, εἰς 
τὸ τῆς εἰρήνης ἀποβλέψαις καλὸν, σώζεις μὲν τὸ κατάλειμμα τῶν 10 
Ῥωμαίων, σώζεις δὲ σαυτὸν, καὶ βασιλέα τὸν νέον, μετὰ τῆς μη- 
τρὸς καὶ βασιλίδος "έννης. εἰ δὲ τοῖς ὁμοίοις ἔτι ϑέλεις ἐμμένειν, 
ἡμεῖς μὲν οὐχ ἐθελονταὶ βουληϑείημεν ἄν ποτε γενέσϑαι τῆς οἷ- 
Βκείας τύχης xal ζωῆς προδόται" σοὶ δ᾽ ἔσται μετάμελος ἀνόνη-- 
τος, αἰσχυνομένῳ καὶ κινδυνεύοντι περὶ τὰ μέγιστα; σύν γε δὴ 15 
τοῖς ταὐτά σοι συμβουλενομένοις. Ὄμνυμι δέ σοι τὴν ἁγίαν καὶ 
ζωαρχικὴν τριάδα, τὸν ἕνα ϑεὺν, ὡς οὔτε ζῶντος τοῦ μακαρίτου 
βασιλέως, οὔτε ϑανόντος, μεμελέτηκα οὔτε βεβούλευμαι δρᾷν. 
τῶν ἁπάντων οὐδὲν, ὃ μὴ κατὰ γνώμην ἦν ἐκείνῳ, τῶν βασι- 
λείων ἕνεκα πραγμάτων δηλαδὴ, οὔτε μὴν κατὰ τῆς ἐκείνου συ-- 20 
Οζύγου, οὔτ᾽ αὖ κατὰ τοῦ νέου βασιλέως κἀκείνων υἱέως " οὔϑ᾽ 
ἣν ἀπεδίδουν μετὰ τὸν τοῦ βασιλέως ϑάνατον βασιλικὴν ἔμοιγε 
τιμὴν, ἐν ταῖς ὑπαντήσεσι τῶν οἰκείων ἀποβάντες ἵππων, τῆς 


2. εἶχεν add, cod. Vat. δ. ἀποιρηκότε pro ἀπειρηκὼς, ut Boiv. 

annotat. 
sl, facto prius mei periculo, ea quidem suasisses mihi, quae tu optima cen- 
suisses, me vero impatientem et mi idientem dicto offeudisses, fuisset. 
certe aliquis tuae in nos iniquae molitionis praetextus. Nunc vero nulla, 
opinor, tibi plausibilis ratio relicta est, si ad ea quae fecisti defendenda ag- 
grediare. Abiectá enim semel, nullo praetextu, omni mecum in posterum 
coniunctione, nullam deinde curam, nullam rationem habuisti eorum malo- 
rum, quae in Romanum imperium inde redundarent. At si sero saltem, ipso 
eventu et continuo malorum conspectu edoctus, ad pacis bona respicias, ser- 
vabis etiamnum et Romanorum quod superest, et te ipsum , et iuniorem im- 
peratorem cum matre Anna imperatrice. Sin velis in eodem semper insti- 
tuto peratare, nobis sene, ut fortunam ac vitam nostram ultro prodamus, 
munquam volentibus accidet: te antem nequiequam poeniteblt, pudore af- 
fectum, et in maximis periclitantem, cum iis qui eadem tecum senserint. 
Epo vero sacrosanctam almamque Trinitatem, Deum unicum, iuro, me nec vivo 
Divae memoriae imperatore, nec eodem mortuo, meditatum esee aut con- 
atituisse quidquam facere, quod non illi probatum fuisset, quantum scilicet 
δὰ imperatoria negotia atinuerit: non quidem advemeus illius eoniugem ; 
neque etiam adversus iuniorem imperatorem, eorum filium : neque honorem. 
illum, quem mihi post imperstoris mortem propriis E desilientes obvii 
quique tribuebant, de sententia mea mibi unquam, aed proprio quodam il- 

















HISTORIAE BYZANTINAE XV.8. 761 


μῆς ἐτύγχανε γνώμης, ἀλλά τις ἰδιότροπος ἐκείνων δρμή. ἐγὼ δὲ A.C. 1 


πάντ᾽ ἔδρων ἀεὶ μετὰ τῆς οἴκοϑεν δαπάνης, ὅσα συντήρησιν εἶχε 
τῆς τούτων ζωῆς, καὶ ἀσφαλείας σφίσιν ὑπῆρχεν ἀκρόπολις. Οὐ 


τοίνυν σιωπήσειν elg τέλος τὴν ϑείαν οἴομαι δίκην, τοσαύτης μὲν Ὁ 


δῥαγείσης κατ᾽ ἐμοῦ καὶ τῶν σὺν ἐμοὶ τῆς ἀδιχίας ἐξ ὑμῶν, το- 
σούτων δὲ χεϑέντων αἱμάτων, τοσούτων δὲ γενομένων καὶ yevout- 
vuv διὰ τὴν ὑμετέραν κακίαν ἐφόδων βαρβαρικῶν, τοσούτων δ᾽ 
αἰχμαλώτων νύκτωρ καὶ μεϑ᾽ ἡμέραν ἀπαγομένων" ἀλλὰ ταχεῖαν 
καὶ ἀποχρῶσαν xal xa9?^ ὑμῶν ἐποίσειν τὴν ἐκδίκησιν, ὥσπερ 
1007: καὶ κατὰ τῶν ἄλλων, οὗς ἔργον ξίφους, ἐμοῦ σιωπῶντος, 


ἐπεπράχει τὸ ϑεῖον πρὸ ὀφθαλμῶν ὑμῶν, ἵν᾿ ὑμεῖς τοῖς τῶν ἄλ-Ἑ 


λων κακοῖς παιδευϑείητε. εἰ μέντοι τοσαύτην ἐϑρέψατε δι᾽ ἐμὲ 
τὴν ϑηριωδίαν ἐν τῇ ψυχῇ κατὰ πάντων ἁπλῶς Χριστιανῶν, xal 
σιδήρου μὲν παντὸς σχληροτέραν ἐκτήσασϑε τὴν καρδίαν, φειδὼ 
15 δὲ πᾶσα καὶ οἶχτος ἅπας καϑάπαξ ἐῤῥύη τῶν σπλάγχνων, μάρ- 
τὺς ἔστω πρῶτον μὲν ὃ τὰ πάντα βλέπων ἀχοίμητος ὀφϑαλμὸς 


τοῦ ϑεοῦ᾽" δεύτερον δ᾽, 7j τὰ πάντα βόσκουσα τὰν γῇ λαμπὰς Β' 
id ? ^ 


ἡλίου, ὡς τό γ᾽ ἐμὸν παντάπασι μέρος ἀπολελόγημαι, xal naó- 
γων οὐ δέομαι λόγων. “Ἄπτομαι δ᾽ οὖν καὶ τῶν σῶν γονάτων 
30 ἁπάσῃ προϑέσει ψυχῆς, καὶ πρὸς τὸν ἁπάντων δρκίζω σε ποιη- 
τὴν, μὴ κατοκνήσαντι γένοιτό σοι τὴν ἡμετέραν ταύτην γραφὴν 
λήϑης ἐκδοῦναι ῥοθίοις καὶ ἀφανείας πυϑμέσι καλύψαι. ἀλλὰ 
κοινῶσαι φίλοις καὶ συγγενέσι, κοινῶσαι συνετοῖς ἀνδράσιν" ἵνα 





laeol. 5 


δυοῖν ϑάτερον, ἢ τὰ συνοίσοντα συμβουλεύσασι πείϑεσϑαι ἔχῃς, P. 475 


9. ὑμῶν em. Boiv. pro ἡμῶν. 90. τοῦ ποιητοῦ coni. Bolv. 
lorum metu, delatum fuisse, Enimvero.nihil non feci-quovis tempore, meis 
etam impensis, quo comervari eorum vita et salutis praesidium iis monii 
posset. Non semper itaque, opinor, divina tacebit iustitia, cum vestra in 
me et meos iniquitas eo proruperit; cum sanguinis tantum effusum sit; eum. 
tot factae sint, atque etiamnum fiant culpa vestra, barbericae incursiones $ 
cum denique tot captivi noctu pariter et interdiu abducantür. Sed celeres 
ἃ vobis et pares meritis. poenas persequetur, uti riimirum a caeteris, quos 
tacente me, sub oculis vestris, ut vos alienis cladibus erudiremini , divinum. 
numen ferro umpsit. Quod si mei causa tant nimo adversus omnes 
Christianos alitis immanitatem, et quovis ferro rigidiora corda geritis, omnis. 
&utem et moderatio et misericordia semel omnino e visceribus eflluxit, testis 
esto primum quidem ille, a quo omnia perspiciuntur, pervigil Del oculus: 
deinde fax ipsa solis. terrestrium omnium altrix ; me, quod ad me attinebat, 
defensionem meam abunde [robariase nec rationibus mihi pluribus opus 
eme. Omni igitur animi voluntate genua tua amplector, et per omnium re- 
rum conditorem obsecro te, ne negligentia tua accidat, ut haec nostra epl- 
stola oblivione aut alto silentio mersa obruatur ; sed ut cum intimis ac ne- 
cessariis tuis, cum viris intellizentibus eam communices. Jta quippe duorum 
alterum faturum est, ut aut melioris consilii auctores, quos sequare, habeas 
































346 
Pa- 


158 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6854 ἢ μάρτυρες γοῦν τῶν γινομένων ve xal ἀποβαινόντων εἶεν αὐτοί" 
μὰ 14 (Ε)) Ἐκεῖνος μὲν οὖν ἐρυϑροῖς τε καὶ οἰκειοχείροις εἰς μῆκος ἐκ- 
τείνας γράμμασι τὴν ἐπιστολὴν, καὶ πολλῇ τῇ περὶ τὴν δέησιν 
: guuxgongenelo τοῦ ἤϑους χρησάμενος, ἵνα τῷ ἄκρῳ τοῦ μέσου 
τύχῃ, τὸν λόγον ἐντωῦϑά mov χατέπαυσεν. ἡμεῖς δὲ, τἀναγ- 5 
Υ. δέ χαιότερα τῆς προϑέσεως ἐκεῖϑεν ἐρανισάμενοι, τὴν προσήχουσαν 
ἐξεϑέμεϑα δήλωσιν ἐνταυϑοῖ. 
B δ΄. Τῷ γε μὴν πατριάρχῃ ταῦτα ἀκηκρότι, οὐχ οἵαν κατὰ 
τῶν πρὶν πεμπομένων, τοιαύτην κἀνταῦϑα τὴν ὀφρὺν ἐπεδείξατο" 
ἀλλ᾽ ἐς τὸ σωφρονέστερον τὴν διάϑεσιν τῆς ψυχῆς ὑπὸ τῶν τοῦ 10 
Χρόνου κυμάτων πεπεισμένος τρέπειν τοιάδε τινὰ ἀπεφϑέγξατο. 
(Β) ,"Mugostpoic (φησὶν) εἰκότως dv τις ἐπιτιμήσειε, Καντακου- 
ζηνῷ τε κἀμοὶ, ἀνθρωπίνως διατεϑεῖσι πρὸς τὴν παροῦσαν σπου-- 
Οδὴν, καὶ μηδὲν ὑψηλότερον ἐννοεῖν βουληϑεῖσιν, ὡς εἰ μὴ κἂν 
τὰ τῆς ἄνωθεν συνεπιλαμβάνοι προνοίας, μάταιος πᾶσα καϑάπαξ 15 
εἰπεῖν τῶν ἀνθρώπων σπουδή. ὅϑεν ὑψὲ, μετὰ μακρὰν καὶ δρι- 
. Μυτέραν τὴν πεῖραν, τὸ δέον μανϑάνειν ἀρχόμεϑα, ὅτε δυσχερὴς 
ἢ τῶν σφαλμάτων ἐστὶ διόρϑωσις. ὃ μὲν γὰρ εἰς τὸν βασιλέα Mi- 
χαὴλ τὸν Παλαιολόγον τὴν μνήμην ἀνενεγκὼν ἐμέμψατο τὴν εἰς 
τὸν τοῦ τελευτήσαντος βασιλέως υἱὸν ἀδικίαν καὶ τὴν τοῦ βω- 20 
Ῥσιλείου κράτους τυραννικὴν ἀντίληψιν" καὶ βῶτιον ἢ κατ᾽ ixti- 
vov εἰς τὴν τοιαύτην καὶ αὐτὸς ἐληλυϑένωι βεβουλημένος ἐγχείρη- 
σιν, αὐτὸς μὲν ὑπούλως καὶ μετά τινων ἀπατηλῶν xal σεσο- 
φισμένων προφάσεων, τὸ βασίλειον περιζώσασϑαι χράτος βεβού-- 
8. Pro ὅ γε μὴν πατρ. τ. ἀκηκοὼξ, ut observát. Βοῖν. 


sut salem eorum, quae geruntur quaeque accidunt, ipsi testes existant," 
V.) Rubris ille litteris et propria manu cum epistolam longius produxisset, 
et multam in supplicando pusilli animi sigaificationem dedisset, ut medio ex- 
tremum responderet, orationem ibi ferme conclusit. Nos vero quae ad prae- 
sens institutum maxime pertinebant, inde excerpsimus, et eorum expositio- 
mem hoc loco, ita ut conveniens erat, edidimus. 

His ü auditis, non eodem fastu has litteras excepit, quo 
superiores; aed suadente illius temporis perturbatione, animi sui sententiam 
ad miren frugem revocavit, et sic ferme loquutus est. (II.) ,,Ambobus," 
inquit, ,, merito quispiam succenseat et Cantacuxeno et mibi, qui nos, ut 
humanum erat, in praesenti io gessimus, ac non altiora quaedam co- 
giare voluimus; inanem videlicet esse omuem omnino hominum diligen- 

» πἰοὶ et caelestis adsit Providentia, Unde fit, ut. sero, post longam et. 
acerbam experientiam , quid expediat tum intelligere incipiamus, cum dif- 
ficile est nostris mederi erratis. Etenim hic, cum ad imperatorem Micha&- 
Jem Palaeologum animum retulisset, eum, quod imperatoris defuncti fllum 
affecisset iniuria, ac tyrannice in summam potestatem invasisset, improba- 
it; et honestius quam ille eadem aggredi volens, sibi quidem subdole, ca- 
ptiosis qui e commentitiis rationibus allegatis, imperatoriam auctori- 


HISTORIAE BYZANTINAE XY. 4. 759 


λευται" τὸν δὲ τοῦ τετελευτηκὄτος υἱὸν βασιλέως eliygivai γαμ-- A, C 1946 


βεὸν ἐπὶ ϑυγατρὶ πρὸς διαδοχὴν τῆς βασιλείας - πρᾶγμα didmpis P 


καιότερον ἴσως καὶ ἥμερον, καὶ πάσης μέμψεως ὑπερόριον ἔχον 
τὸν πόδα. οὗ κατὰ βούλησιν ϑείαν οὐκ ὄντος, ὡς ἔοικε, συνε- E. 
δπεπτώκει κἀμὲ ngüg ἐπισφαλεῖς διανοίας τὸν νοῦν ἀγαγεῖν, καὶ 
πολέμιον ἰσχυρὸν τοῖς ἐχείνου τοιούτοις βουλεύμασι καταστῆναι, 
ἀναμνησϑέντα τῆς τοῦ τηνικαῦτα πατριαρχεύοντος Voatvlov vu 
ϑρότητος" δι᾽ ἣν, ὡς ἡμῖν γε νενόμισται, ἐπιορχίαι ποιχίλαι τε 


καὶ φρικώδεις προὔβησαν, καὶ τὰ τῆς τότ᾽ ἀδικίας ἐπὶ τὸ uépi- P. 416 


Ἴο στον προκεχωρήκει" ὡς ἐκεῖϑεν τῆς τοῦ ϑεοῦ σφοδρῶς ἐκκαυϑ εί-- 
σης ὀργῆς, τὰ μέγιστα κατὰ Ῥωμαίων βλαστῆσαι κακὰ, xal μα-- 
χροὺς πακοδαιμονίας ἐγερϑῆναι κατὰ τῶν κοινῶν πραγμάτων καὶ 
βιαίους κλύδωνας ἄχρι καὶ ἐς τὴν τήμερον. ᾧμην γὰρ, ὡς d 
ζῶσαν ἔχων ἐκεῖνος τότε ψυχὴν ἀνθίστατο τοῖς ἐκείνου περὶ τῆς 

15 βασιλείας βουλεύμασί τε καὶ πράγμασιν, ἥκιστ᾽ ἂν δήπου το- Β 
σαῦτα κατὰ Ῥωμαίων ἐκέχυτο τὰ δεινά, ὅϑεν τὴν τότε προσήκου-- 
σαν μὲν ϑεραπείαν, ἥκιστα δὲ γενομένην, ἂν τοῖς νῦν καιροῖς 
καὶ πράγμασιν ἐπιδείκνυσϑαι ϑέλων αὐτὸς, xal πολύν τινα τὸν 
τῦφον καὶ τὴν ὀφρὺν ἐπισυρομένους ϑρέψας λογισμοὺς, ἁπάσῃ 

ϑυπροϑέσει ψυχῆς εἰς τὸν κατὰ τοῦ Καντακουζηνοῦ διανέστην nó- 
λεμον, λαμπρᾶς τινος δῆϑεν προφάσεως ἔχων ἐφόδια πρὸς διέγερ- 
σιν, τά τε ἄλλα καὶ ὅπως ix τοῦ παραχρῆμα πρὸς ὑπεροψίανο 





ἤϑους ἑαυτὰν μετεσκεύασε, καὶ ἅμα xày ταῖς τῶν οἰχείων ἐπιστο-Ὑ. 885 


λῶν ἐπισημασίαις τὸ σύνηϑες δοῦλον ἀπείπατο, ἀφαιρούμενος 


tatem a3 » mortal antem imperatoris filium generum et imperil suc- 
cessorem adsumere decrevit: id qued iustius fortasse benigniusque, et ex- 
fe» omnem reprehensionem positum erat. Sed quia alia, ut videtur, Dei 
voluntas fuit, eo factum est, ut et ipee ad incautas cogitationes animum ap- 
pellerem, et hisce illius consiliis hostem me acerrimum opponerem, cum Ár- 
senii, qui patriarcha illis temporibus fuit, socordiam animo reputassem, 
quam effectum, meo quidem iudicio, ut in varia horrendaque periuria ire- 
tar, et ea quae tum exetitit iniuria progrederetur longissime; ita ut, numine 
gai ira accenso, maxima inde in Romanos pullularint mala, magnaeque 
rempublicam calamitates et violenti ad hodiernam usque diem fluctus pro- 
roperint. Putabam enim, si is, animo acri et vivido praeditus, illius tunc 
de imperio invadendo consiliis molitionibusque obstitisset, mii utique tot. 
mala redundatura in Romanos fuisse. Medicinam igitar, quae tum oppor- 
tuna quidem erat, sed neutiquam facta est, cum ipse hoc tempore atque hoc 
rerum statu vellem adhibere, et cogitationes animo alerem plenas fastus et. 
arrogantine, omni studio ad persequendum bello Cantacozenum erexi mej 
eciosas videlicet quasdam causas, quibus tanquam irritamentis uterer, tum 
alias habens, tum maxime, quod ingenium suum ille ad superbiam repente 
traduxisset, ac in propriis epistolis obsignandis usitatum subditis morem 








Pa- 


760 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6854 ἄντικρυς Ἄννης τῆς βασιλίδος καὶ τοῦ ταύτης υἱοῦ τὴν ἥγεμο- 
175 γικὴν ἐξουσίαν. διὸ καὶ πεπράχαμεν ἄμφω πλέον οὐδὲν, ἢ πᾶσαν 
ἐκτρῖψαι Ῥωμαίων ᾿ἄρδην ἰσχὺν, καὶ μέχρι ϑεμελίων αὐτῶν xa- 
υϑελεῖν, εἴ τί που χρηστῶν ἐλπίδων τοῖς πράγμασι λέλειπται ζώ- 
πυρὸν. τοῖς γὰρ ἀνθρωπίναις ἀναρτῶσι τὸ πᾶν ἐπινοίαις ἐξ ἀβου-- 5 
Mag ἐς τοιαύτας κατενηνέχϑαι κῆρας οὐδὲν ἀπεικὸς ὅτι μὴ 
καὶ τῷ ϑείῳ μάλα προσῆκον σκοπῷ, χαλινὸν μὲν ἐπιτιϑέντι σαφῆ 
τῇ τῶν ἀνϑρωπίνων λογισμῶν αὐθαδείᾳ, διδασκαλίαν δ᾽ ἐναργῆ 
διὰ τῆς τῶν πραγμάτων πείρας περιφανῶς τοῖς ἐφεξῆς αἰῶσι πα- 

, ᾿Εραπέμποντε" ὡς ἡμῖν τὰ τῆς παροιμίας ἄντικρυς συμβαίνειν ἐκεί- 10 
γῆς, ἡ κάμηλος (λεγούσης) ἐπιϑυμιάσασα κεράτων καὶ τὰ ὦτα 
προσαπώλεσεν. ἐπιϑυμιάσαντες γὰρ καὶ αὐτοὶ δόξης καὶ τύχης 
μείζωνος, καὶ καιρὸν ἔχειν ἑκάτεροι δόξαντες ἐκτεῖναι τοὺς τῶν 

. Ῥωμαίων ὅρους, καὶ τῶν ὄντων ἐξέστημεν " κἀκ πλουσίων πένη- 
dep, κἀξ ἐνδόξων ἄδοξοι γεγενήμεθα. ἃ τοίνυν ἐχρῆν ἡμῖν καὶ 15 
διανοεῖσθαι καὶ δρᾷν ὑπὲρ τοῦ “κοινῇ συμφέροντος, πρὶν ἢ na- 
ϑεῖν, ὀψὲ γοῦν, μετὰ τὸ παϑεῖν, ἄξιον καὶ διανοεῖσϑαι καὶ δρᾷν" 
ἵνα μὴ καὶ τῶν ἁλιέων ἐκείνων ὦμεν χείρους, οἷς μετὰ τὸ πλη- 
γῆναι τὴν τῶν καϑηκόντων προσγίνεσϑαι ἔπεισιν αἴσϑησιν.᾽" 
(T:) Ταῦτα διανοηϑεὶς καὶ φϑεγξάμενος 0 πατριάρχης λόγοις 90 
πιϑανωτέροις ὑπήει καὶ ἐπεχείρει πείϑειν συνϑέσϑαι καὶ τὴν βα-- 
P.477 σιλίδα "Ἄνναν. εἶναι γὰρ ἔφασκε βἄτιον, ἑκόντας Κανταχουζηνῷ 
σπεισαμένρυς, τὴν κρείττω μοῖραν καρποῦσϑαι, πρὶν ἀφαιρε- 





ae spei 
nim, qui omnia 

ἅμ devolvi nihll 

. lus eet. hic sco- 
t per ipsam re- 

"ansmittat. No- 

solet: Camelum. 

pel cum amplio- 

trique Ronianos 

tum erant, de- 

viles. et inglorii, 

ΝΞ . : publicae utili- 

tatis causa, antequam lapsi essemus, ea sero saltem, ac postquam lapsi su- 

mus, facere aequum est ac providere: ne et piscatoribus illis stultiores esse 

' videamur, quibus quae facienda fuerint sentire tunc subit, cum inflicta est 
laga." (1II.) Haec patriarcha cum et animo agitasset et ore pronunciasset, 

lictis δὰ persuadendum accommodatioribus Annam subibat, eique ut sen- 

tentiae suae accederet persuadere conabatur. Satius nempe esse dictitabat, 

pace cum Cantacuzeno sponte facta, partis potiri melioris, quam ubi ab 


HISTORIAE BYZANTINAE XV.4. —— 761 


ϑώτας ἅπαντα οὐχ ἑκόντας μηδὲ τῆς ἐλαχίστης ἀδαχρυτὶ χκλη- A. C. 1846 


φούχους εἶναι δύνασϑαι. πρὸς ταῦτα δυσχεράνασα λίαν 7j faoi- 
λὲς ἐπίβουλον ἐκάλει τὸν σύμβουλον, καὶ ὅλαις παλάμαις πόῤῥω 
που τῶν ὀφθαλμῶν ἐώϑει τὸν ἄνϑρωπον. αὕτη σχανδάλων ἀρχὴ 


5xal κατάστασις πρώτη κατὰ τοῦ πατριάρχον τῇ βασιλίδι καϑί- Β 


σταται. (4.) 49" οὗ γὰρ τὸ τῆς ζῃβρτυπίας αὐτὴν κατέσχε πά- 
Soc, ὃ κατὰ τοῦ βασιλέως Κανταχϑυζηνοῦ καὶ τῆς βασιλίδος 
Εἰρήνης elc τὸ δαψιλέστερον ἔϑρεψεν, οὐδ᾽ ἄκροις ὠσὶν οὐδαμῇ 
ποτ᾽ ἠνείχετο λόγον ἀκούειν ὑπὲρ ἐκείνων συμβατικόν. ἀλλ᾽ ἦν 
10 αὐτῇ διάπυρος ἔρως καὶ ξένον ἐντρύφημα, λοιδορίας ἁπάσας καὶ 
βλασφημίας ἀσέμνους κατ᾽ ἐχείνων καὶ λέγειν ἀεὶ, καὶ λεγόντων 


ἄλλων ἀχούειν. τοῦτο περιφανῆ καὶ κατάδηλον πέπραχε πᾶσιν iyC 


βραχεῖ τῆς ὅλης κακίας τὴν ῥίζαν, ὅϑεν xal 7j τῆς ἐμφυλίου μά- 
ams ἐβλάστησε πρόφασις, καὶ ὅπως εἷς τέλος παρέμεινε δαπανῶσα 
15 καὶ φϑείρουσα τὰ Ῥωμαίων πράγματα. ἣν δ᾽ ἣ τῆς βασιλίδος 
Morc ζηλότυπος καὶ χαιρέκαχος γνώμη, καϑάπερ ἡμῖν ἐν τοῖς 
ἀνωτέρω πολλάχις εἴρηται λόγοις" ἧς τὴν Ῥωμαίων ἠλλάξατο 


προδήλως εὐδαιμονίαν αὕτη, καὶ δι᾽ ἣν τῶν ὅλων προδότις Ὁ 


πραγμάτων ἐγένετο. (Ε.) Οὐ τοσοῦτον δ᾽ οἶμαι νεμεσῴη ἄν τις 
φοαὐτῇ, μὴ δυνηϑείσῃ διαβλέψαι καὶ διακρῖναι τὸ κρεῖετον ἀπὸ 


Τοῦ χείρονος, γυναικί τε οὔσῃ καὶ ἀλλοφύλου τροφῆς καὶ διαί- e 


τῆς ἡλικιώτιδι, καὶ ἅμα μὴ δυναμένῃ͵ παντάπασιν ἀνανῆψαι τοῦ 


Imi 


p. o, Pa- 
laeol5 


τῆς ζηλοτυπίας náSavc, ὅσον αὐτῷ τε πατριάρχῃ xol συγκλήτῳ V.886 


πάσῃ καὶ γερουσίᾳ τοσαύτῃ, τῇ παραλόγῳ ταύτῃ καϑάπερ ἀν- 


invitis omnia gblata essent, ne minimam quidem posse partem sine lacrymis 
propriam habere. At Anma imperatrix moleste admodtm haec ferens eum, 
qui suasor esset, insidiatorem vocitare, et totis viribus hominem conspecta 
suo procol amovere, Et haec fuit origo ac primum fundameatam offensio- 
mis, quae Annam inter et patriarcham intercessit. (IV.) Ex quo enim ze- 
Ἰοιγρία tenebatur, quam illa affectionem malam in Cantacuzenum impe- 
Morem et inpersricen renen inpendio alebat, ne prinis quidem auri- 
bus asdire unquam sustinuerat verbum ullum de reconcilianda cum ils gra- 


tia. Sedipsilibido quaedam 'ans et mirum erat oblectamentum, omnia . 


et maledicta et foeda in eos probra subinde iacere, aut alios audire male- 
dicentes. Id evidentem et manifestam omnibus brevi effecit totius mali pri- 
mam radicem, quae et civili bello originem dedisset, et ad extremum usque 
pérstitiseet rem Romanam atterere atque labefactare. Nimirum ea erat Àn- 
886 imperatricis zelotypia et malignitas, uti nos supra saepe diximus, quam 
illa Romanae felicitati palam praetulit, et cuius explendae causa totum im- 
perium prodidit (V.) Minus tamen, opinor, aliquis ei succenseat, utpote 

june meliora distinguere et secernere a peioribus non potuerit; cum et mu- 

ler esset, et educatione ac vivendi genere peregrino per omnem aetatem 
instituta esset, simulque haud posset omnino a zelotypiae labe ad sanitatem 
emergere; quam et ipsi patriarchae, et curiae omni, et tot senatoribus, qui 

Nicephorus Gregor. Fol. H. 49 









162 NICEPHORI. GREGORAE 


Δ. M. 6858 ὁράποδα πειϑομένοις ἔξουσίᾳ, κύβον τ᾽ àdvadóiyo: τοσοῦταν 
In, Mol πρὸς ἕνα λαϑόντας ἐϑελοντὰς ῥιφῆναι κίνδυνον, xol κοινὸν 
ἀλλήλοις γενέσϑαι δυστύχημα καὶ ναυάγιον. ἀλλὰ ταῦτα μὲν ἂν 
τούτοις ἦν" xal 7 τῶν τῆς βασιλίδος ἔάννης κατὰ τοῦ πατριάρ- 
xov σκανδάλων πρόφασις ἐκ τοιούτων σπινϑήρων ἀναῤῥιπίζεσϑαιδ 
πρὸς αἰϑερίας φλόγας ἔσχε πὴν ἀρχήν. 

P.478 ε΄. Ὁ δὲ Καντακουζηνὸς, ἀπογνοὺς τὴν ἐντεῦϑεν εἰρήνην, 
ἑτέρας ἐπεχείρησε τέμνειν αὔλακας ἐννοιῶν τε καὶ πράξεων. καὶ 
πρῶτον μὲν σπεύσας εἷλε Σηλυβρίαν xa9^ ὁμολογίαν, ἐν f καὶ 
πύργον elc ἀκροπόλεως ἀσφάλειαν φκοδομήσατο πάνυ τοι ὀχυρόν. 10 
ἔπειτ᾽ ἀπιὼν εἰς Ὀρεστιάδα καὶ συνηϑροικὼς τούς τε κατὰ Θρῴ- 
xr» ἐπισκόπους, καὶ ὅσοι φυγάδες ἐκ Βυζαντίου γενόμενοι συμ-- 
παρῆσαν αὐτῷ, βασιλικὴν περιτίϑησι τῇ κεφαλῇ ταινίαν, κατὰ 

Βτὸ πάλαι κεχρατηκὸς τοῖς βασιλεῦσιν ἔϑος, τῇ τοιαύτῃ πανη- 
γύρει διαχονησαμένου τοῦ τῶν Ἱεροσολύμων πατριάρχου. ἔτυχε 15 
γὰρ καὶ αὐτὸς μετὰ τῶν ἐκ Βυζαντίου φυγάδων ἐκεῖ τηνικαῦτα 
παρών. ἔπειτα κραταιότερον ἐπέϑετο Βυζάντιον ἑλεῖν ταῖς κρύφα 
συσκευαῖς καὶ ἐπιβουλαῖς. (Β.) 4i καὶ τὸν τῆς Βιϑυνίας σα- 
τράπην Ὑρκανὸν, μεγίσταις δωρεαῖς τε καὶ ὑποσχέσεσι τῆς βασι- 
λίδος Ἄννης δρῶν ὑποκλίνειν σχεπτόμενον, καὶ ἅμα συννοῶν, 80 

C óc τὰ μέγιστα σφῆλαι δύναται πᾶσαν ἣν ἂν οὗτος ἐπιβάληται 
δρᾷν κατὰ Βυζαντίων ἐγχείρησιν, γείτων τε ὧν ἐγγύτατος καὶ 
τῇ δυνάμει τοὺς κατ᾽ αὐτὸν ἤδη Περσικοὺς ὑπεραίρων σατράπας, 
τῶν ἀναγκαίων ἐνόμισεν, ἀγαγέσϑαι γαμβρὸν ἐπὶ “τῇ ϑυγατρὶ 
veluti cipia. tti ΠΗ insanienti adeo μὲ πὶ ak eh 
Todi laerent, οἱ ultro in unum omnes diacrmor ipprodeies fadideren, 
sibique invicem commune infortunium atque nauí um existerent. Sed 
haec quidem eo erant redacta; semenque illud fait offenslonum , quae An- 
mam inter ac patriarcham exortae sunt; et ab hisce ecintillis ducto initio, 
ad aethera usque ventilatum est incendium. 

5. Cantacazenus vero, abiecta pacis inde habendae spe, alia coepit et 
consilia et facta animo desguare. Ac primo quidem eum accelerasset, Se- 
lybriam in deditionem accepit; in qua et turrim, totandae arcis cause, mu- 
mitisemam exstruxit. Deinde Oreatindem profectus, convocatisque "Thra- 
ciae episcopis, et iis omnibus, qui Byzantio egressi apod ipsum exules ad- 
erant, imperatorium capiti diadema imponit, recepto iam inde antiquitus 
frenum. moro, miniseo ilios elcbruonis Hieresolymorem. patriarcha 

orte enim e ipia tnc cun lis, qui Byzantio erulabent, illie derit x 
eo enixius incubuit ad capiendum clandestinis molitionibus et insidiis By- 
zantium. (IL) Quamobrem et Bithyniae satrapam Hyrcanum cum ad im- 
peratricis Annae dona et promissa maxima animo inciinantem videret, si- 


mulque intelligeret, eum, quaecunque jpse adversos Byzantios esset. 
contarus, marine lübefactare, quod ia et poosinus easet vict, et po- 
tentia Persicos iam illius temporis satrapas anteiret, necesse esse sibi duxit 


HISTORIAE BYZANTINAE XV. 6. 768 


Μαρίᾳ, πάλαι τοῦτο ζητοῦντα σὺν σφοδρῷ xol φλέγοντε τῷ A. C. 1946 
πύόϑῳ, καὶ πρὸς τοὺς ἐσχάτους ἐλάσαι κινδύνους, εἰ μὴ τῆς Jgo-Inp τὰ Pa- 
μένῃς ἐπιτυχὴς γένοιτο, σφοδρῶς ἀπειλοῦντα. οὐ γὰρ ἦν nov τῶν 
εἰκότων, ὡς ποῤῥωτάτω που διαιτώμενον, πάνυ τοι νέας οὔσης!» 
δκαὶ εὐπροσώπου τῆς κόρης xal γένους εὐδαίμονος, ἐραστὴν ἐκ 
μόνης γενέσϑαι τῆς ἀκοῆς, ἄνδρα παρηβήχότα xal βάρβαρον. 
κἀπειδὴ τοὺς περὶ ψυχῆς ἑώρα τὸν Καντακουζηνὸν ἀγῶνας τέως 
σταδιοδρομοῦντα, καιρὸν ἔχειν φήϑη, κραταιότερον ἐπιϑέσϑαι 
τῇ ζητήσει. διὸ καὶ νῦν μὲν ταῖς τῆς συμμαχίας ὑποσαίνων ἐλ- 
10 πίσι, νῦν δὲ ταῖς ἀπειλαῖς περιδεᾶ καϑιστῶν (ἦν γὰρ εἰς πλοῦτον 
ἐληλακὼς βαϑὺν καὶ σφόδρα πολυτελῆ, καὶ μεγάλην ἔχων ἀρχὴν 
Jy Mala, xal πολλὴν περιβεβλημένος δύναμιν ὅπλων καὶ στρα-- 
τῶν Ηερσικῶν) οὐχ εἷς μακράν γε ἐτετυχήχει τοῦ ποθουμένου, 
καὶ τὰς τῆς βασιλίδος ἔάννης σπονδὰς εὐθὺς ἀπείπατο. καὶ ἦν Ρ. 479 
15 ἐντεῦϑεν φοβερός τις xal ἄμαχος Καντακουζηνός. (Γ΄) ᾿έχϑε-.887 
σϑεῖσά γε μὴν 7j βασιλὶς Ἄννα τῷ γεγονότι καὶ ἀπογνοῦσα τῶν ' 
ἐκεῖϑεν ἐλπίδων ἐφ᾽ ἑτέρας ἐτρέπετο" καὶ δῶρα τὴν ταχίστην δα- 
ψιλέστερα πέμψασα τοῖς περὶ Φιλαδελφίαν σατράπαις Κᾶρας καὶ 
«Τυδοὺς συνήϑροισε, καὶ Ἴωνας, καὶ ὅσοι τῶν ἱππέων ἦσαν ἐκεῖ- 
30 ϑὲν͵ ἐπίλεχτοι Περσῶν. καὶ τὸ ἔαρ ἐν τούτοις ἐτελεύτα. (4.) ἌρτιΒ 
δὲ τοῦ ἡλίου τὰς ϑερινὰς ποιουμένου τροπὰς, τὸν Ἑλλήσπον- A.C. 1346 
τον Περσικὴ διαπεραιωσαμένη δύναμις αὕτη, εἷς ἕξ χιλιάδας αν το. Pee 
ἔγγιστά nov τὸν ἀριϑμὸν ἀναφέρουσα, λείαν Μυσῶν τὰ bai- 
ϑὲν ἄχρι καὶ ἐς Βυζάντιον ἐπιπορευομένη πάντα πεποίηται, μη- 


eum generum adsumere, Maria filia in matrimonium el data, id iampridem 
vehesnenter σαρίσας et ardentissime optanti , et nisi viri amata potire- 


164 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6854 δὲν διακρίνουσα, ὁποτέρας εἴη τὰ ἐν ποσὶν αὐθεντίας" ἀλλ᾽ ὁμοῦ 
mbi πάντα κέρδους ἕνεκα λογιζομένη χρήματα. ἐπεὶ δὲ Bóv γε τῷ πάντ᾽ 
σάἀριϑμὸν ὑπερβαίνοντι πλήϑει τῶν αἰχμαλώτων καὶ τῶν λαφύρων 
ἐκείνων πρὸ τῶν τοῦ Βυζαντίου τειχῶν ἰόντες ηὐλίσαντο, "πολ-- 
λῆς τῆς δεξιώσεως καὶ φιλοφροσύνης ἠξίωνται πρὸς τῆς βασιλίδος 5 
Ἄννης, μηδαμῆ τῶν πρασσομένων αἰσϑάνεσθαι βουλομένης, 
μηδ᾽ οἴκτον γοῦν τινα βραχὺν λαμβανούσης ὁπωσοῦν τοῦ μεγά-: 
λου πάϑους ἐκείνου καὶ τῆς κοινῆς τῶν αἰχμαλώτων κραυγῆς, 
D) μέχρι τῶν αἰϑερίων ἁψίδων ἀναφερομένη μικροῦ πᾶσαν ἐξέ- 
πληττὲν ἀχοὴν Βυζαντίων καὶ πάντας ἠνάγκαζεν ὀφθαλμοὺς 10 
ἀφιέναι δακρύων πηγάς" καὶ μάλισϑ᾽ ὅτε δίκην ὁρμαϑῶν ἁλύσεσι 
δεδεμένους ἐκ τῶν τραχήλων κομίζοντες τοὺς ἀϑλίους οἱ βάρβα- 
Qo: παρὰ τὰς τῆς πόλεως πύλας συχναῖς ταῖς μάστιξιν ὅταιθν, 
ἔπληττον, ἐτίτρωσχον, πολυτάλάντου πράσεως ἕνεκα. ἐφ᾽ οἷς 
ἀμείλικτος ἔμενε τὸ παράπαν αὐτὴ, καὶ ὥσπερ ἐπεντρυφῶσα τοῖς 15 
Ἐγινομένοις. ἅτε γὰρ οἶμαι ἀλλόφυλος οὖσα, καὶ ἅμα τὴν. τῆς 
γνώμης ἕξιν σκληροτέραν ἐκ φύσεως ἐσχηκυῖα, πᾶσιν ὁμοίως 
ἤχϑετο Ῥωμαίοις καὶ κατὰ πάσης ἄρδην ἐχώρει τύχης. (Ε.) Ἐπεὶ 
δ᾽ ἐκείνων ζητούντων τοὺς ἐπὶ τοὺς πολεμίους ἄξοντας, καὶ ἥγε- 
μόνας ἐσομένους τῆς ὁδοῦ καὶ τῆς μάχης, στρατιώτας "Poualuv20 
πολλή τις ἦν ἀπορία καὶ σπάνις, καὶ οὐδ᾽ εἰς τὴν τοῦ Βυζαντίου 
Ἐφρουρὰν ἀρχέσειν ᾧοντο τοὺς ἐν ὅπλοις τηνικαῦτα παρόντας, 
ἀναστρέψαντες πάντα τε ἐδήωσαν τὰ τοῦ Βυζαντίου προάστεια 


8. καὶ add. Βοὶν. 421. οὐδ᾽ εἰς em. Boiv. pro οὐδείς. 


ditionis essent ea, quae occurrebant, et eandem omnium lacri faciendi causa 
rationem habentes. Postquam autem omni numero maiorem captivorum et 
manubiarum vim secum trahentes pro muris Byzantinis consedere, ab im- 
peratrice Anna humanissime et perbenigne excepti sunt, nolente scilicet eo- 
Ton quae gerebantar seuum vllum accipere, ac ne nininnn quidem mise- 
ricordiam capiente magnae illius cladis et communis ivorum vocifera- 
tionis, quae ad caeli usque convexa ferebatur et omnium ferme Byzantio- 
Tum sures feriebat, omnesque oculos cogebat lacrymarum fontibus scatu- 
rire; tum maxime quum catenis tanquam monilibus obtorto collo, miseros 
barbari ad urbis portas deducerent, et verberibus crebris ferirent, caede- 
rent, vulnerarent, ut grandi deinde pecunia eos venundarent. Haec inter 
omnino illa immisericors manebat, et iis, quae fierent, tanquam deliciis frui 
videbatur. Nimirum peregrina cum esset, simulque animum a natura acce- 
Dee indolis durioris, omnibus pariter infensa erat Romanis, et in quos- 
ibet, cuiuscunque conditionis essent, grassabatur. (V.) Sed cum illi Ro- 
manos milites dari sibi peterent, qui adversus hostes praeituri viaeque et 
pugnae duces exstituri forent, et horum magna quaedam esset penuria at- 
que paucitas, ac ne ad Byzantium quidem tutandum satis futuri ease vide- 
rentur ii, qui tum in armis erant, converai retro omnia Selybriam usque By- 









HISTORIAE BYZANTINAE XV. 6. 765 


μέχρι Σηλυβρίας, κἀκεῖ σπεισάμενοι τῷ Καντακουζηνῷ xal δῶρα A. C. 1946 


πρὸς ἐκείνου λαβόντες, ὅπόσα εἰκὸς, διεπεραιώϑησαν οἴκαδε, P. 1o P 


μήτε μηδὲν ὧν χάριν ἐκλήϑησαν καὶ πᾶν τοὐναντίον δράσαντες. 
καὶ ταῦτα μὲν τοῦτον ἔσχε τὸν τρόπον. (ς΄.) Πρό γε μὴν τοῦ 


δἐνιαυτοῦ τούτου, κατ᾽ αὐτὰς τοῦ "Qoluvog τὰς ἐπιτολὰς, ἤρξατο P.490 


φαένεσϑαι Ξιφίας ἐν οὐρανῷ, περὶ τὴν κεφαλὴν τῆς Ἑλίχης τὰ 
πρῶτα" ἐχεῖϑεν inl τὸν ζωδιαχὸν ὁσημέραι ποιούμενος τὴν πο-- 
eelay ἧχε περὶ τὰ τέλη τοῦ λέοντος, ὅπη καὶ τὰς ἡλίου πορείας 
ἔτυχε τηνικαῦτα γίγνεσθαι, κἀκεῖ διελύϑη. καὶ εἶναι Ρωμαίων 
10καὶ τοῦτο τοῖς πράγμασιν ἔδοξεν ἥκιστα πάνυ χρηστὸς οἷωνός. 


ς΄. Τοῖς δ᾽ ἐκ Γεννούας ὑπὸ Τούζου τοῦ νέου δουκὸς ἔξω- V.988 


σϑεῖσιν ἐκείνοις ««ατίνοις διὰ τὸ τοῦ τρόπου τυραννιχώτερον, 
ὡς εἰρήκειμεν, ἐπειδὴ πλούτῳ καὶ ϑόξῃ τῶν πολλῶν διαφέρειν 
ἐνῆν, ἄδοξόν τι καὶ ἀγεννὲς ἐδόκει, πλανήτην ἐπὶ μακρὸν οὑτωσὶ 
15 βίον τρίβειν ἀπόλιδάς τε καὶ ἀνεστίους. ὅϑεν τριήρεις κατα- 
σχευᾶσαντες ἐγγύς που τριάκοντα ἐς Χίον τὴν νῆσον ἐξαίφνης 
κατέπλευσαν, μηδαμῆ τῶν Χίων τὸν τοιοῦτον προεγνωκότων ànl- 


πλουν. ἢ γὰρ ἂν ἐς τὸ δαψιλέστερον ἰσκομισάμενοι τἀπιτήδεια 


δυσάλωτοί πως ἢ μᾶλλον ἀνάλωτοι τὸ παράπαν ὄντες ἐτύγχα- 
30 νον. δῆλον δέ" καὶ γὰρ ἕως τὰ προστυχόντα σφίσιν ἐνῆν εἷς ἀπο-- 
τροπὴν τοῦ λιμοῦ, ϑαῤῥαλεώτερον τοῖς πολεμίοις ἀνϑίσταντο, 
καὶ συχνὰ τῶν πυλῶν ἐπεκϑέοντες συχνοὺς τῶν “Δατίνων ἐτί- 
τρωσκόν τε καὶ ἔκτεινον. (Β.) Τῆς δὲ πολιορχίας ἐκτεινομένης 


zantii suburbia vastavere: atque ibi pace cum Cantacureno facta, muneri- 
busque ab eo, quae et quot par erat, acceptis, domum traiecere, nihil eo- 
rum, quorum causa arcessiti erant, sed alia plane exsequuti, Et haec qui- 
dem in hunc modum gesta sunt. (VL.) Anno superiore, in ipso Orionis 
ortu, coeperat cometes ensis specie in caelo apparere, circa Helices caput 
primo, atque inde ad Zodiacum quotidie iter flectere, donec ad Leonis po- 
Stremam Eum accederet, ubi et sol ipse tum versabatur, ibique evane- 
scere. t este illud quoque visum eat minime faustum rei Romanae augu- 





ium. 

6. Interim ii Latini, qui Tuzi illius novi Ducis edicto Genua exacti fue- 
rant, eo quod tyrannico essent (ut diximus) ingenio, cum et opibus et di- 
gnitate multum a vulgo distarent, indecorum et ignavi animi esse duxere, 
vitam errabundam tamdiu trahere, urbe et domo carentes. Instructis itaque 
triginta ferme triremibus, ad insulam Chium repente appulerunt. Neque 
huius classis accessum Chii ullo modo praesensere. Alioqui rerum neces- 
sariarum uberiori copia in urbem juvecta, expngnatu difficiles, aut potius 
Omnino hostibus inexpugnabiles exstitissent. Nec dubium. Etenim quamdiu 
3d pellendam famem ea habuere, quae fors obtulisset, hosti confidentius re- 
sistebant, crebrisque extra portas eruptionibus factis, multos Latinorum et. 
vulnerabant et occidebant, , (IL) At cam obsidio terra pariter et mari in 


A. M. 68! 
[" 


766 NICEPHORI GREGORAE 


54 διὰ γῆς xal ϑαλάττης, xal πάσης ἐντεῦϑεν ἀποχλεισϑείσης ἔξω-- 

Me σιτοπομπίας καὶ πάσης ὅηλων ἐπικουρίας, τά τε χρειώδη 
πάντα ἐπέλιπε xol ὃ λιμὸς ὑφέρπων ἐντὸς ἠνδραποδίζετό τε 
καὶ ψυχὰς ὁμοῦ τοῖς σώμασιν ἐδαπάνα, μαστίζων τε καὶ περιε-- 
λαύνων ἐς τὸ ἀμήχανον. ὅϑεν ἀπογνόντες οἵ Χῖοι παρέδοσανδ 
ἑαυτοὺς ὑποσπόνδους τοῖς πολεμίοις. τοῦ δὴ τοιούτου δυστυχή-- 

Ἐματος ἔργον καὶ Φωχαεῖς, οἱ πρὸς τῇ παραλίᾳ τῆς Ἰωνίας ol- 
κοῦντες, γεγένηνται, καταπλευσάντων σφίσι τῶν πολεμίων εἰθὺς 
μετὰ τὴν τῶν Χίων ἅλωσιν. χαὶ τὸ ϑέρος ἐν τούτοις ἐτελεύτα. 


A. Μ.6855 (Γ.) Φϑινοπώρου δ᾽ ἐπιγενομένου βασιλοιὰς τριήρεις κατα- 10 


5 σχευασάμενος ὃ Φακεωλάτος εἷς ἐχδίκησιν δῆϑεν τῶν Χίων ἐξέ 
P.481 πλευσε, τῶν πάνυ μὲν πλουσίων ὑπάρχων, τύχης δ᾽ οὖν οὐκ ἐν- 
δόξου, ἀλλ᾽ ὁποίας καὶ πρὶν ὃ ᾿Απόκαυκος - δραστήριος δ᾽ ὅμως, 
καὶ δεινὸς ὁμιλῆσαι ποικίλοις πράγμασιν. ἐπεὶ τοίνυν παραπλέων 
τὸν τοῦ «Αἰγαίου αὐχένα τριήρους μιᾶς ἀναγομένης πολεμίας 15 
ἐπιτυχὼν, καὶ ἅμα μεγίστης ὁλκάδος ὁμοεϑνοῦς, πρὸ τοῦ Τε- 
vtülov λιμένος ἐπ᾿ ἀγκυρῶν σαλευούσης, ὁπλισάμενος Quvavué- 
Βχησέ τε καὶ εἷλεν ἄμφω, πολλοὺς μὲν τῶν πολεμίων ἐν τῇ ναυ- 
μαχίᾳ κτείνας, ἔστι δ᾽ olg καὶ αὐτὸς τῶν οἰκείων ἀποβαλών" 
τοῦτ᾽ αἰσχύνην τε καὶ ζημίαν σφῶν αὐτῶν οἱ ἐν τοῖς Γαλάτου νο- 20 
μίσαντες ἐπέσχον τὴν ἐχεῖϑεν ἐς Βυζάντιον σιτοπομπίαν εὖ- 
»ϑὺς, οὐκ ἄλλοϑέν ποϑὲν οὖσαν τὴν τοιάνδε τοῖς Βυζαντίοις lu- 
πορίαν εἰδότες, ἢ παρὰ σφίσι κεῖσϑαι, εὖ τε ἔχειν τοῦ ζῇν καὶ 
λιμῷ διακινδυνεύειν τεϑνάναι. οὐ μὴν ἀλλ᾽ ἐπὶ τούτοις καὶ ἕτερα 


longius treheretur, omnisque inde apes interclusa esset externorum com- 
meatuum et cuiuscunque armorum auxilii; eos necessaria quaeque deficie- 
bant; obrepensque intus fames grassabatur, animasque et corpora simol fla- 
gellando atque ad extremam inopiam redigendo absumebat. Omni itaque 
spe abiecta, dedunt se hostibus Chil ex pactione. Sed et Phocaeenses, 
maritimam Ioniae oram accolentes, in eandem calamitatem inciderunt, ho- 
stinm classe post Chium captam ad eos statim appulsa. Haec dum gereren- 
tur, aestas effluxit. (III) Insequuto autumno, imperatoris triremibus in- 
structis, Phaceolatos Chios ulturus in altum defertur: vir admodum dives, 
mon tamen illustris; eiusdem videlicet conditionis, cuius antea Apocalcust 
at idem strenuus, et quibuscunque negotiis tractandis natus. Hic Aegae 
maris fauces praetervectus solventem e portu offendit unam ex hostilibus 
triremibus; item maximam ex eadem gente navim onerariam, ante Tene- 
dium portum iactis ancofis fluctuantem. Arma arripit: navale praelium 
conserit; et multis hostium occisis, nonnullis etiam suorum amissis, utram- 
que comprehendit. Id sibi probro simul δὲ damno esse arbitrati Galatael 
Statim ab frumento Byzantium advehendo abstinent, heud ignari non aliunde 
Byzantlis istiusmodi mercem advenire; sed penes se esse, ut aut illi faci- 
lem victum pararent, aut fame mori peziclitarentur. Quin et alia insuper 


HISTORIAE BYZANTINAE XV. 7. | 767 


προσενεγχεῖν ἠπείλουν δεινά, ὧν οὐ φέρειν τὸ βίαιον οἱ Βυζάν- A.C. 1846 
Tis δυνάμενοι τάς τε ναῦς ἐπηγγείλαντο ἀποδοῦναι xal πᾶσαν P. To. rad 
συνεχτῖσαι ζημίαν, ὁπόσα τῶν πραγμάτων ἔν τε τῇ ναυμαχίᾳ καὶ 
μετὰ τὴν ναυμαχίαν ἐστέρηνται. καὶ ἐπὶ τούτοις αἱ τοιαῦται προὔ- '* 
δβησαν σπονδαί. (4.) Ἦν δ᾽ ὅμως περιδεὴς ὃ Φακεωλάτος, καὶ 
φόβοις μάλα συνισχημένος μακροῖς, ἀπειλὰς κατ᾽ αὐτοῦ διακη-᾿ 
φυττόντων συχνὰ τῶν “Τατίνων τὰς παλαμναιοτάτας" ὡς dvay- 
κασϑέντα φρουρὰν περὶ αὐτὸν ἔχειν ὁπλιτικὴν, ὁπότε τῆς οἰχίας Ὁ 
ἐξιέναι βούλοιτο, καὶ ὁπόσους καὶ ὅποι τοὺς περιπάτους ποιοῖτο. 
J0xol ταῦτα μὲν τοῦτον ἔσχε τὸν τρόπον" καὶ τὸ φϑινόπωρον ἐν 
τούτοις ἐτελεύτα. 
ζ΄. Ἠρεμεῖν δ᾽ οὐκ ἐνῆν οὐδαμῆ τῆς ὀργῆς ἐκείνης τὴν βασε- E. 
λίδα, οὐδ᾽ ὀψὲ τοῦ χρόνου μαλάττειν ὁπωστιοῦν καὶ σβεννύειν 
τὴν φλόγα, ἣν ἣ τοῦ πατριάρχου βουλὴ πρὸς τὴν ἐκείνης ἀνῆψε 
i5wvxi», παραινοῦντρς καὶ πείϑειν (ὡς εἴρηται πρὸ βραχέος) ἐπι- 
Χχειροῦντος, σπείσασϑαι Καντακουζηνῷ, καὶ βεβαίαν εἰρήνην 
συνϑέσϑαι, πρὶν ἐς ἐσχατιὰς ὀλέϑρου τὰ Ῥωμαίων ἐληλυϑέναι Ῥ.488 
πράγματα, ἐκείνον μὲν ἐπιεικῶς αὐξομένου, ἡμῶν δ᾽ ὑποῤῥεόν-- 
τῶν ἡσυχῆ καὶ μαραινομένων ἀεὶ, καὶ ἐς τὸ μὴ εἶναι κινδυνευόν-- 
S0z«» ἄρδην χωρεῖν. ταύτῃ τοι καὶ μελέτας ἤϑροιζεν ἐν τῇ ψυχῇ 
συχνὰς ἐπὶ συχνὰς, καὶ ἄλλας δήπουϑεν ἐπ᾿ ἄλλας, περὶ τοῦ 
πῶς καὶ τίνι τρόπῳ ῥᾷστα καϑελεῖ τοῦ ϑρόνου τὸν πατριάρχην" 
xol ἦν οὐδεμίαν τῶν ἄλλων εὑρεῖν ἀνυσιμωτέραν, ἢ τοὺς περὶ 


20. τοι Boiv. pro τί. 


Eravia minabantur. Quae cum atrociora essent, quam ut ferre possent By- 
Tanti, idcirco naves se iis reddituros promisere, damnumque omne disso- 
Tuturos , quodcunque illi sive in praelio sive post praelium passi fuissent. 
His conditionibus in concordiam reditum est. νὴ τὰν tamen Phaceo- 
latus multam anaius, et gravissimo metu tenebatur, dirissima quaeque ei 
Latinis identidem denunciantibus; ita ut ille prae causa milites circa 
se habere cogeretur, quandocunque domo vellet exire, quotiesque et qua- 






eusque ambularet. Et haec quidem ita se habuerunt: atque in bis exiit t 
autumnus. 

7. At inperstrica ira nunquam quiescebat, nec leniebutar ullo nodo 
ant tandem sliquando ex tor flamma illa, quam eius animo subdi- 


derat consilium a patriarcha datum; qui, ut modo diximus, monuerat et 
persuadere illi conatus erat, nt cum Cantacuzeno rediret in graine ac pa- 
em firmam faceret, antequam rei Romanae salus in extremum adduceretur, 
illo quidem moltam invalescente, nobis autem sensim dilabeetibus, et quo- 
tidie fatiscentibus magis, εἰ, δὰ nihilum prorsus redigi periclitantibus. Ea 
propter novas illa subinde artes animo versare, alia aique alia. a itare con 
silia, anceps. quo et qua ratione patriarcham pontificali sede delicere 
facillne posset. Nibil porto ex omnibus effücacius ek occarrebaf, quam al 


aO 
Aw a 
di 


768 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6856 τὸν Παλαμᾶν οἰκειώσασθαί τε xol σφᾶς κατ᾽ ἐκείνου λαμπρῶς 


Tnd, 15 


ἐς τὸ χραταιότερον ἀνϑοπλίσαι, πολλὴν ἐκ πολλοῦ κατ᾽ ἐχείνου 
τρέφοντας ἐν τῇ ψυχῇ τὴν βλάπτουσαν ὁρμὴν διὰ τὴν τοῦ τό- 
μου κατάλυσιν. (Β.) Ἐπεὶ δ᾽ ἔτυχεν ἐν μιᾷ τῶν ἐντὸς βασιλείων 
εἱρχτῇ δέσμιον ἐκ πολλοῦ κατέχουσα Παλαμᾶν, ὡς μὲν ἔμοιγεδ 
οἴεσϑαι ἦν, διὰ τὴν ἐς Καντακουζηνὸν ἐκείνου φιλίαν" ὡς δὲ τὰ 
πρὸς ἐκείνης ἅμα καὶ τοῦ υἱέως ἐδήλου πεμφϑέντα βασιλικῶς 


Οἐνσεσημασμένα γράμματα πρὸς τοὺς ἐν τῷ M9 τῷ ὄρει μονά-- 


ζοντας ἄνδρας, διὰ νὴν τῶν δογμάτων καινοτομίαν, ἣν ἐς τὴν 
τοῦ ϑεοῦ παρεισενεγχὼν αὐτὸς ἐκχλησίαν κυχεῶνος καὶ ζάλης 10 
ἐπλήρωσε ταύτην μακροῦ" πρὸς ἅπαν ἤδη τὴν γνώμην περιφα- 
νῶς μετήνεγκε τὸ ἀντίπαλον, καὶ συνεργῷ κατὰ τοῦ πατριάρχου 
κέχρηται τούτῳ, καὶ πᾶσαν εὐμένειαν τούτῳ χαρίζεται, τήν τε 
περὶ τὰ δόγματα γνώμην ἐκείνου κυροῦσα καὶ ταῖς ἐχείνου λαμ-- 


Ῥπρῶς ἀγομένη βουλαῖς, καϑάπερ ὁλκάδος ἱστίον, ὁπότε βίαιός 15 


τις καὶ ῥαγδαῖος ἀνέμου καταῤῥεύσειε δρόμος, ἄνωθέν ποϑεν ἐξ 


Υ.890 ἀρχτικῶν ἀκροτήτων καταῤῥαγείς. (Γ.) “4ι:όπερ, ὥσπερ πύλης 


πόλεως ἀνεῳγυίας ἤδη τοῖς πολεμίοις περιφανῶς, δογμάτων καὶ 
νόμων ἀνέδην εἰσεχέοντο χλύδωνες, καὶ παῤῥησίαν αὖϑις εἶχον 
εἰσαγωγαὶ καινοφωνιῶν, καὶ ϑόρυβος ἀνὰ πᾶσαν ἐφοίτα τὴν πό- 30 
λιν, ἀντιφϑεγγομένων ἐπισκόπων καὶ πρεσβυτέρων, καὶ ὅσοι βα- 


Εϑείας διὰ φρενὸς ἐκαρποῦντο τὰς τῆς σοφίας αὔλακας, καὶ μά- 


Xm διὰ ταῦτα καὶ ἔριδες ἀνεφύοντο συνεχεῖς κατ᾿ ἀλλήλων καὶ 
δι ἀλλήλων" xal ἢ ὑπερηφανία τῆς κακίας inl μέγιστον ὕψους 


sibi Palamae sectatores adiungeret, jue adversus patriarcham maiori ro- 
bore palam armaret, multam damptiden Ín eum alentes animo malevolen- 
tiam propter Tomi aui damnationem. 4. Cum igitar Palamam vinctum 
in quodam palatii carcere teneret jamdudum , eo quod, ut mihi quidem vi- 
debatur, studiosus esset ille Cantacuzeni; nt autem eae litterae declarant, 
quae, sigillo imperatorio munitae, ab ea et eius filio ad montis Atho mo- 
Bachos missae sunt propter nova dogmata, quee ille in Dei ecclesiam in- 
vexerat, turbarum exinde plenam tempestatumque maximarum; animum 
perte statim transtulit ad contrariam omnino sententiam , eoque adversus 
patriarcham adiutore usa esí, et omnem ipsi favorem indulsit; ita ut e£ 
ius de theologia opiniones confirmaret, et ipsius consiliis palam regeretar ῷ 
tanquam velum in navi, cum ab extrema Arcto ventus alicunde erumpens 
violentus rapidusque incurrit. (III.) Itaque, quasi urbis porta nunc demum 
hostibus publice » insani o πάν et institutorum fluctus effuse 
Árrumpebant, et impunitatem rursum habebant nova opinionum commenta; 
Ac totam urbem tumultus pervagabatur , reclamantibus episcopis et sacer- 
dotibus, et quicunque sapientiam animo altius infixam fruebantur; pugnae- 
que inde et continuae altercationes ultro citroque exoriebantur: improbita- 


HISTORIAE BYZANTINAE XV. 7. 169 


ἀνῆγε τὴν κεφαλήν. (4.) Τούτων δ᾽ οὕτως ἐχόντων, πολλὰ A. Ο. 1841 
περὶ τῆς ἐμῆς σιωπῆς ἡ βασιλὶς ὑπῆρχεν ἀμφισβητοῦσα, καὶ sicnt o Pac 
ἐμῆς διὰ μελέτης ἐποιεῖτο πειρᾶσϑαι γνώμης. xol με xal μὴ βου-- 
λόμενον αὖϑις κριτὴν προσχαλεῖται, καὶ οἷόν τινα γνώμονα τῶν 
δαὠτῆς τε καὶ τοῦ πατριάρμου περὶ τοῦ Παλαμᾶ φιλονειχιῶν" δυοῖν 
ἐν νῷ ἔχουαᾳ ιάτερον πεπραχέναι" εἰ μὲν» γὰρ ὁμόφρων ἐκείνῃ 
xatd τοῦ πατριάρχου γενοίμην, Veo) τε ταύτης τυχεῖν καὶ βω- 
σιλιχῶν ἀπολελαυχέναι χαρίτων, μακρὸν τὸ φιλότιμον κεκτημέ- 
vov* εἶ δ᾽ οὖν, ἀνανεώσασϑαι νῦν «αἱ τὴν τῷ χρόνῳ παρεφῥνη-- 
Ἰοχυῖαν ἤδη διὼ τὸν Γαλάτην ἐκεῖνον μῆνεν" ἣν πάλαι καϑάπερ. 488 
βωμὸν ἐγκαϑιδρύσασα τοῖς τῆς ψυχῆς συνετήρει ϑαλάμοις, καὶ 
πάνϑ᾽ ὁμοῦ τὰ χαλεπώτῃεα καϑ᾽ ἡμῶν δεδρακέναι. (Β.) Προσε-- 
ληλυϑότας οὖν xal καϑίσαντας προσειποῦσα καὶ ἁπαλωτέροις τὰ 
πρῶτα πρὸς ἡμᾶς χρησαμένη τοῖς λόγοις τὰς τοῦ Παλαμᾶ προε- 
1δχόμιζε καινοφωνίως. καὶ ἐπειδὴ πειϑομένους οὐχ εὕρισκεν, ἀλλ᾽ 
ἰσχυρῶς τῶν πατρίων ἀντεχομένους ὅρων καὶ νόμων, καὶ ὅσα Β 
τῶν συνοδιχῶν εἶσι παραδόσεων ἔγγραφα παραγγέλματα, καὶ ἅμα 
κἀχεῖνα τοῦ ϑείου προφέροντας Παύλου " εἴ τις εὐαγγελίζοιτο (λέ- 
γοντος) ὑπερόρια τῆς ἐκείνου διδασκαλίας, εἶναι ἀνάϑεμα, κἂν 
4οἢ τῶν οὐρανίων τις ἀγγέλων" μηδὲ γὰρ εἶναι πρὸς ἡμῶν, ἄλλο 
τι ϑεοῦ προτιμᾷν" (παραπλήσιον γὰρ ἂν εἴη τουτὶ, ὥσπερ ἂν εἴ 
τις τῇ ἀριστερᾷ χειρὶ τὴν δεξιὰν ἀποκόπτειν ἐβούλετο") ἀλλὰ πάντα 
κάτω ῥιπτοῦντας πρὸς αὐτὸν μόνον βλέπειν" ἀγριαίνουσα ἤδη C 


(ὧδ autem insolentia caput altius erectam attollebat. (IV.) Haec cunt ita 
se haberent, multam silentium meum imperatrici dubitationem afferebat, 
eratque illi propositum, ut quid sentirem exploraret. Quamobrem me, ta- 
metsi nollem, denuo arcessit, ut in iis litibus, quas de Palama cum patriar- 
ha habebat, iudex e: et quasi norma quaedam: duorum illa alterum. 
i quidem adversos patriarcham cum illa conspira- 
sam experirer, et imperatoriis beneficiis cu- 
minus, ut propter Gallum illum in me olim. 
iam obsoleta, hodie suscitaretur; quam illa 
us infixam, religiose servabat ; 
denique in me acerbitatis genere saeviretur. (V.) Praesentem itaque se- 
dentemque alloquuta me, et mollio 'erbis initio mecum usa, novas illas 
Palamae opiniones protulit. Mox ubi repugnantes nos offendit, et maiorum. 
praescriptis institutisque pertinaciter inhaerentes, iisque omnibus praece- 
is quae synodis tradita essent et scripta exstarent, simulque illa Divi 
'auli verb& proferentes, iubentis eum anathema esse, qui preterquam ipse 
docuisset, evangelizaturus foret, etiamsi caelestium Angelorum unus is es- 
set; nec enim offici nostri esse, aliud quidquam Deo anteferre; perinde 
quippe illud sit, ac si quis sinistra manu dextram amputare eats sed 
omnibus infra habitis, in eum aolum intueri oportere: tum vero illa in me 


























770 NKCEPHORI GREGORAE 


A. M. 6855 καϑ᾽ ἡμῶν ἑωρᾶτο, xol πολὸν ὠδίνουσα τὸν ϑυμὸν, καὶ μώ- 

14.15 λ,σϑ᾽ ὅτε καὶ τοὺς παρακαϑημένους ὑπηχοῦντας εἶχε καὶ σφό-- 

ὅρα ἐπικροτοῦντας κολαχιχώτερον τρόπον. διὸ καὶ κακῶς μὲν 

ἀφίει, κρατερὸν δ᾽ ἐπὶ μῦϑον ἔτελλεν, ἔγγραφον τὴν ἐμὴν ἀπαι- 
τοῦσα γνώμην ἐν τῷ αὐτίκα, ὡς ἂν βεβαιότερον ἀντιλέγειν ἔχοιεν δ 

Doi ταύτης ὁμόφρονες. (ς΄.) Καὶ τοῦτ᾽ ἔστιν, ὃ καὶ τὴν ἐμὴν 

πρὸς ἀνάγκας ἴσως ἀντιῤῥήσεων ἤνεγκε γλῶτταν, ἐνίοτε καὶ ἐνια-- 

χοῦ μάλα τοι σφόδρα γενναίως ἐπὶ τῷ ϑεμελίῳ τῆς δεδομένης ei- 

σεβείας ἴστασϑαι παραινοῦντος τοὺς προσιόντας, καὶ μηδ᾽ ἄχρε 
στιγμῆς ταῖς τηνικαῦτ᾽ ἐπιπολαζούσαις καινοφωνίαις ἐγκλένειν, 10 

μεμνημένους τῶν εὐαγγελικῶν τε καὶ ἀποστολεκῶν παραινέσεων" 

Ἑκαὶ ὅσα ὃ μέγας ἐν ϑεολογίᾳ Γρηγόριος, ἐς τὰς ὁμοίας ἐμπεπτω- 

κὼς περιστάσεις τῆς ἐκκλησίας, διέξεισιν *. ,νἡμεῖς (λέγων) οἱ καὶ 

μέχρι τῆς τυχούσης κεραίας καὶ γραμμῆς τοῦ πνεύματος τὴν ἀκρέ- 
βειαν ἕλκοντες οὔποτε δεξόμεϑα (οὐ γὰρ ὅσιον») οὐδὲ τὰς ἐλα- 15 

χίστας πράξεις εἰκῆ σπουδασϑῆναι τοῖς ἀναγράψασι, καὶ μέχρε 

τοῦ παρόντος μνήμῃ διασωθῆναι" ἀλλ᾽ ἵν᾽ ἡμεῖς ἔχωμεν ὑπομνή- 

V.891 ματα καὶ παιδεύματα τῆς τῶν ὁμοίων, εἴ ποτε συμπέσοι καιρὸς, 

Ἐδιασκέψεως" ὥστε τὰ μὲν φεύγειν, τὰ δ᾽ αἱρεῖσθαι, οἷον κα- 
νόσι τισὶ καὶ τύποις, τοῖς προλαβοῦσιν ἑπόμενοι παραδείγμασι "80 

καὶ ὅσα ὁμοίως ὃ μέγας Βασῆμμος iv τῷ περὶ πίστεως ἔφασκε 

λόγῳ, φείδεσθαι παραινῶν καὶ τῶν ὀνομάτων ἢ ῥημάτων ἐκείνων, 

ἃ λέξεσι μὲν οὐκ ἐμφέρεται τῇ ϑείᾳ γραφῇ, διάνοιάν γε μὴν αὖ- 


efferari visa est, et multam iram partarire; idque eo maxime, quod qui as- 
sidebànt ei aede, et immodica adulatione applauderent. idcireo 
Dimittitque superbe, additque haud mollia iussa, 
meam ut sententiam confeatim scripto traderem efflagitans, quo possent fir- 
mius contradicere ii, qui cum éa sentirent. (VL) Atque illud videlicet ne- 
ceetitatis fuit, quod et me ipsum ad contradicendum impulit, cum obvios 
quosque, ut Teligonie sibi traditae fundamentis insisterent magno animo 
nonnunquam et alicubi bortarer, atque ut De puncto quidem tenus ad eas, 
quae tum gliscebant , opinionum novitates declinarent, sed ut evangelicas 
et apostolicas admonitione reminiscerentor, et quae magnus theologiae do- 
ctor Gregorius diseeruit, cum in similia religionis tempora incidisset. ,,Nos 
(inquit) cum accuratam Bpiritus diligentiam ad quemlibet apicem, ad quam- 
Bbet vírgulam trahamus,, nunquam dederimus (neque enim fas est) vel in 
is actis recensendis, eorumque memoria ad praesens usque tempus 
conservanda, temere elaborasse eos, qui scripserunt; sed eo ut nos habere- 
mus monimenta et documenta, quibus in similium rerum tractatione, si un- 
quam incideret οοραεῖο, uteremur: ita ut praeterita exempla tanquam regu" 
las et archetypos nobis proponendo, quidem fugeremus, illa vero eli- 
geremus": et quae pariter magnus Basilius disputavit in ea, quam de Fide 
scripsit, oratione: parcendum monens iis quoque nominibus et verbis, quae 
ia sicra Scriptura Miserte quidem et expresse non exstant, vim autem eam. 








HISTORIAE BYZANTINAE XV. 7. 71: 


τὴν ἐχείνην τὴν ἐγκειμένην τῇ γραφῇ διασώζει. (Z.) Ὥσπερ δ᾽ A. C. 1847 


οὖ πάνυ τοι ῥάδιον εἶναι δοκεῖ δύνασϑαι συνορᾷν ἀσφαλῶς τὸ d(- 


1mp. Io. Pa- 
laeo.6 


καιον, εἴ τις ἐν λιμένι καὶ γαλήνῃ καϑήμενος ἡσυχῇ τῶν ἐν πε-Ῥ. 494 


λάγει κύμασι καὶ πνεύμασι προσταλαιπωρούντων ἀγρίοις τοὺς πό- 
ὄνους ἐξετάζειν ἐϑέλοι, οὐδ᾽ αὖ τὸ βίαιον τοῦ χειμερίου ψύχους, 
εἴ τις ὥρᾳ ϑέρους βούλοιτο κρίνειν ὅπυῖον καὶ ὅσον" οὕτω καὶ εἴ 
τις ἀγώνων τοιούτων ἄπειρος ὧν, ἔπειτ᾽ ἐξ ἡσυχίας ὁρμώμενος 
αρίνει τοὺς ἀγῶσι μαχροῖς ἐναϑλοῦντας ὑπὲρ τῆς ἀληϑείας. πρό-Β 
Ζειρον γὰρ ἔχει πρὸς λοιδορίας τὴν γλῶτταν, ὅτι μὴ πέπεικέ τις 
10 δρῶν καὶ λέγων, μηδὲ τὸ n» τῆς νίκης δξείργασται" πρὸς τὴν 
παροῦσαν ἡσυχίαν καὶ οὗ πρὸς τὴν τότε βίαν παραμετρῶν τῶν 
πραγμάτων xal λόγων τὰ τέλη, ὡς ἔοικεν" οὐκ εἰδέναι δυνάμε- 
γος, ὡς οὐ τὴν αὐτὴν ἔχει τάξιν καὶ δύναμιν ἀγῶνος καὶ ἡσυχίας 
καιρὸς, καὶ χειμῶνος καὶ ϑέρους, καὶ πρός γε ἔτι λιμένος xalC 
15 διαποντίου κλύδωνος. εὔδηλον γὰρ δήπου τοῖς ὅλοις, ὡς duti- 
βομένης τῆς τῶν ἀγώνων ὥρας συναναιρεῖται καὶ jj τῆς ἀπο- 
βάσεως ἀκριβὴς μαρτυρία xal τὸ προσῆχον τοῖς πράγμασι δί- 
κάμον. ὃ δ᾽ αὐτός μοι δοχεῖ καὶ τὸ στεφανοῦσϑαι τοὺς πάλαι τῆς 
ἀληϑείας μάρτυρας ἀναιρεῖν, ὅτι πάντα τὸν τῆς ἀϑλήσεως ἀνύ- 
90 σαντὲς δίαυλον οὔτε πεπείκασι τοὺς τυράννους, οὔτε μὴ πεί- 
σαντες οὐκ ἀνεῖλον τὰς σφῶν κεφαλὰς, οὐδὲ τοῦ παρόντος βιαίως Ὁ 
ἐξήτεγχαν βίου. τούτων δ᾽ οὕτως ἐχόντων, οὔχουν οὐδ᾽ ἐμὲ λοι- 
δορίας ὑπεύϑυναν ἡγεῖσθαι δίκαιον, ὅτι καλῶς εἰπὼν ἥκιστα 
4. κύμασι Boiv. pro κυμάτων. 
ipeum retinent, quae Scripturae inest. (VIL) Quemadmodum autem non 
omnino videtur ille sanum facere posse iudicium, qui, cum in portu ac tran- 
quititute ipse placide sedeat, orum labores velit erpendere, qui pela 
libus et saevissimis ventis conflictentur , nec de hiberni frigoris vi, ig 
qui velit, quae et quanta sit, sestivo tempore iudicare; ita nec ille, qui 
Siusmodi certaninum erpers antehac ex jpro mor tranquillitatis sinu pro- 
deat, iudicaturus de iis, qui labores pro veritate maximos pertulerint. 
enim illius lingua ad criminandum prona, eo quod agendo dicendoque non 
; Rec plenam victoriam reportaveris. Nimirum ille praesent 
tranquillitate, non illorum temporum iniquitate, factorum dictorumque exi- 
tus metitur; nec potest intelligere, non eandem esse rationem et opportu- 
nitatem certaminis et placidae quietis, biemis et aestatis, portus denique et 
saevientium pelagi fluctuum. Enimvero prorsus manifestum est, mutato 
contentionum tempore, incorruj quoque de eventu testimorium et con- 
veniens rebus iudicium tolli. ldem certe (ut mihi videtur) illis martyribus, 
qui veritatis testimonium olim ibuerunt, coronam eo detraxerit, quod 
€um ii totum patientiae curriculum confecissent, nec tyrannos ad creden- 
dum compulerint, nec iis incredulis caput praeciderint, nec vitam violento 
fato ademerint "Haec cum ita se habeant, nec me aequum est reprehen- 
sione dignum videri, quod quae recte dixerim, ea illi, quae contrarium 





T2 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6855 πέπεικα τὸ τῆς γνώμης ἐκείνης ἀντίϑετον * ἀλλ᾽ ἐκείνῃ μέμφεσϑαι 
184.15 δίκαιον μᾶλλον, ὅτι μοι καλῶς εἰπόντι ἥκιστα πέπεισται. τῶν 
μὲν γὰρ λόγων ἐγὼ κύριος" τῶν δὲ πράξεων jj δυναστεύουσα 
Ἐχείρ. πάσης δ᾽ ὑπέρτερον λοιδορίας τίϑησι τὸ μὴ κατὰ γνώμην 
ἅμα καὶ πρὸς τὸ βέλτιστον φερομένην ὁρμὴν ἀπαντῶν. οὐ yàos 
πὺξ ἐνάλλεσϑαε κατὰ τῶν τῆς ἀληϑείας ἐχϑρῶν ὃ τῆς εἰρήνης 
παραινεῖ λόγος" ἀλλ᾽ ἡμέρῳ τε ὅϑει καὶ πραείαις γλώττης ἀγ- 
κάλαις αὐτοῖς προσιέναι. (Η.) Οὐ μέμφεσϑαι τοίνυν, ὅτι μὴ 
ϑαυμάζειν ἄξιον μᾶλλον, ὅτι παρὸν ἡμῖν ἐκ τοῦ ῥάστου σιγώσης 
γλώττης βασιλικὴν εὐμένειαν πρίασϑαι, μακρὸν τὸ φιλότιμον τῶν 10 
Ἐχαρίτων ὑπισχνουμένην, οὔτε κλονουμένην διάνοιαν ἐχτησάμεϑα, 
καὶ ἅμα τῶν ὅρων τῆς εἰϑισμένης ἐς τὰ χρήσιμα τάξεως ἔνδον 
ἐμείναμεν, ἀχήραεον συντηροῦντες τὸ φρόνημα τῆς ψυχῆς. οὐ 
γὰρ τοσοῦτον ἀνθρώποις ἀρέσχειν ἐχρίναμεν δεῖν, ὅσον τῷ τῶν 
ἀδήλων ἐπόπτῃ ϑεῷ. οἱ μὲν γὰρ τῶν δρωμένων ἐς τοὐμφανὲς κα- 15 
ϑίστανται μάρτυρες μόνων, οὖς xal παραλογίσασϑαι ἔξεστιν 
ἐνίοτε, εἴ τις τοὺς τῆς κακίας καρποὺς τοῖς τῆς ἀρετῆς ὑποτί- 
P.485 ϑησι σχήμασί τε καὶ χρώμασι. ϑεὸς δ᾽ ἐν αὐτοῖς πρὸ τῶν ἔργφν 
τοῖς τῆς καρδίας κινήμασιν ἐρείδει τὰ τῆς ἐξετάσεως ἴχνη, καὶ τὸ 
βῆμα τῆς δίχης ἐν αὐταῖς συγκροτεῖ τῶν λογισμῶν ταῖς ἀρχαῖς "90 
ἔνϑα χώραν οὐκ ἔχει σχῆμα καὶ χρῶμα καλύπτειν, εἴ τι κακίας, 
ἐχεῖ παραφύεσϑαι βούλοιτο βλάστημα. (Θ.) Τούτων δ᾽ σὕτω 
συμβεβηκότων, οἴκοι λοιπὸν χαϑημένοις τὴν καταψηφισϑεῖσαν 
V.892 ἡμῶν ἐξορίαν νύχτωρ καὶ μεϑ᾽ ἡμέραν ἐπήει καραδοκεῖν. καὶ τάχ᾽ 
Βἂν εἰς ἔργον τὰ xa$* ἡμῶν μελετώμενα προὔβαινεν, εἰ μὴ Καν- 88. 
sentiebat, non persdaserim vera esse: sed illi potius succenseadum est, quod 
mihi recte dicenti Meudquaquam crediderit. Nam dicendi quidem polestaa 
me est; facta ipsa pendent ex manu praepotetti. Ego vero ab omui 
Tonge reprehensione absum, quatemus hon φατε Ἶ 
prout animo ad optima propenso copiebam. Non eni 
pugnis impetamus, pacis ratio suadet; sed ut bla moribus et mitibus 
alloquiis eos ambiamus. (VIIL) Non est igitur criminandi, sed admirandi 
potius locus, quod cum ex facili possemus solo silentio imperatoriam bene- 
voleniam redimere, praemia magnifica proponentem, tamen et mentem im- 
motam retinuimus , et simul intra consueti officii limites perstitimus incor- 
rupta animi moderatione. Placendum enim existimavimus non tam homini- 
bos, quam Deo, qui occulta perspicit. Illi quippe testes existunt eorum 
duntaxat, quae palam fiunt, et aliquando possunt decipi, si qui fructum im- 
probitatis obvolvant specie et colore virtutis. — Deus vero illis ipsis, qui 
Actiones antecedunt, motibus cordis examinis sui vestigia imprimit, et iu- 
stitiae tribunal in ipsis figit cogitationum radicibus, ubi specie et fuco ce- 
lari non potest, ai quis illic adnasci velit improbitatis foetus. (IX.) Haec 
cum ita accidissent, domi deinceps sedendo, quoad exilii damnaremur, nocta 
pariter et interdiu exspectabamus. Et ad exitum fortasais perducta essent 



















HISTORIAE BYZANTINAE XV. 8. 718 
τἄχουζηνῷ μεταξὺ Βυζάντιον ἑλεῖν ἐγίγνετο" ὃ δὴ xal λέξων εἰμὶ. C. 1947 
Ρ. 


σι tgo». e e 
η΄. Ἐπεὶ yàp, ὡς ἔφϑημεν εἰρηκότες, ἔνοπλον ἔχειν φρου- C 
φὰν συγκεχώρηται τῷ Φακεωλάτῳ, τὴν τῶν «Δατίνων διὰ τὴν 
δηπρογεγονυῖαν σχανδάλου πρόφασιν δεδιότι αὐθάδειαν, προσε- 
ληλυϑέναι συνάβη τινὰς τοοτωὶ, οἷς λάϑρα ἐσεφοίτα γράμματα 
ἐκ Καντακουζηνοῦ, μηχανήσασϑαί τινα τρόπον, ὃς ἂν ῥᾳδίαν 
ποιήσηταί οἱ τὴν ἐς Βυζάντιον εἴσοδον " οἷς ἐπαγγελίαι μακραὶ 
συνεπλέχοντο χρημάτων ἅμα καὶ τιμῶν" τούτοις οὖν προσεληλυ- 
10 ϑόσι xal προσεταιρισαμένοις αὐτὸν, καὶ ἀνακαλύψασι τὴν τῶν D. 
μελετωμένων δύναμιν, συνάρασϑειί σφισι καὶ αὐτὸς ἐπηγγέλλετο 
πάσῃ χειρὶ καὶ σπουδῇ. (B.) Καὶ δὴ λοιπὸν ἑτέραν πλείω τῇ 
προτέρᾳ δυνάμει προσειληφὼς (ἐν ἐξουσίᾳ γὰρ ἦν αὐτῷ, πρὸς 
τῆς βασιλίδος πρότερον τὸ συγκεχωρηκὸς εἰληφότι, διὰ τὴν ngou- 
15δλημμένην τῶν “Τατίνων πρόφασιν, ὁπόσην ἂν εὐποροίη φρουρὰν 
ἑαυτῷ πορίζεσθαι) ὅλος τῶγ ἔργων ἐγίγνετο. παρὰ γὰρ ἑκόντων E 
τῶν συνειδότων ταξιάρχου καὶ στρατηγοῦ φροντίδα λαβὼν ἠξίου 
μὴ περὶ ὅσα διατριβὴν ἔχει χρόνιον τρίβειν τὴν σπουδὴν, ἀλλ᾽ 
εἰς τὸ τοῦ ἔργου κεφάλαιον ἐμβαλεῖν, καὶ ἐν βραχεῖ μετὰ τῆς 

30 ἐνούσης ἰσχύος τὸν ὅλον ἀναῤῥῖψαι κίνδυνον" καὶ μάλιστα νῦν, 

. ρημίας ἀντιπάλων ὅπλων μαχρᾶς ἐπιπολαζούσης ἤδη τῇ πόλει. Ῥ.486 
μηνύει τοίνυν τῷ βασιλεῖ Καντακουζηνῷ τὴν ὅλην τῆς ἐγχειρή- 
auc πρόϑεσιν, οὐ πάνυ τοι πόῤῥω τοῦ Βυζαντίου τὰς διατριβὰς 
ποιουμένῳ" καὶ ἅμα κελεύει, σπουδῇ παρελάσαντα σὺν ἐπιλέκτοις 





silii sui rationem aperiunt: atque eos ipse omni opera et studio adiuturum 
se pollicetar. IL] Exinde priori satellitum turbae alia ampliore adiecta 


714 "NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6855 ὀλίγοις ἱππεῦσιν, ὡς μὴ κατάφωρον τοῖς ἀντιϑέτοις τὸ δρᾶμα 
15. γένοιτο, περὶ τὰ τείχη τῆς πόλεως ἐς. ῥητήν τινα ἑσπέραν ἡσύχοις 
Βποσὶν ἐφεδρεύεικ, καραδοκοῦντα τὴν ἴψδοϑεν ἀναμόχλευσιν τῶν 
πυλῶν. (Γ.) "Mor: δὲ περὶ πρώτην φυλακὴν τῆς νυκτὸς γενομέ- 
vic, ἐν ᾧ τῆς ὥρας μάλιστα τῶν τε ἀνθρώπων οἱ πλεῖστοι, τὰς δ 
ἑσπερίους σβεννύοντες δᾷδας, τῇ τῶν ὕπνων ἡγεμονίᾳ τὸ τῶν 
Υ. 393 βλεφάρων ἐχδιδόασι στάδιον, καὶ πᾶσαι τῆς πόλεως αἱ ὁδοὶ παν- 
τὸς ἐρημίαν ἔχουσιν ὄχλου, μεταπέμπεται τούς τε συνειδότας τῶν 
Βυζαντίων ἱππέων καὶ ἅμα τῶν συγγενῶν τοὺς οἰχειοτάτους, 
Cxal ἐπὶ τούτοις τὴν πεζικὴν ἐκείνην φάλαγγα, ἣν slg φυλάχων 10 
καὶ φρουρῶν εἰρήκειμεν εἶναι τάξιν αὐτῷ" ξὺν οἷς ἅπασι, πλείους 
τῶν ἑκατὸν γενομένοις, ἐς πύλην ἀπιὼν, ἣ χρυσεία καλεῖται, 
ταύτην τε ἀνεμόχλευσε καὶ ἅμα ἐκεῖϑεν ἀρξάμενος πάσας ὁμοίως 
ἀνεπέτασε, διϊὼν ἄχρι τῶν βασιλείων ἐγγύς. (4.) Τοῦ μέντοι 
τείχους ἐντὸς γενόμενος καὶ ὃ βασιλεὺς μετὰ τῶν οἰκείων ὅπλων, 15 
Ῥ αἵματος ἐμφυλίου παντάπασι καϑαράν τε καὶ ἀμιγῆ τῆς προνοίας 
τὴν εἴσοδον διατηρησάσης, ἤρέμα τε xal ξύν γε ἀνηχούσῃ τάξαι 
παρήει μέχρι καὶ ἐς τὰς βασιλείους πύλας, αὐγαζούσης ἤδη τῆς 
ἕω. κἀπειδὴ κεχλεισμένας τε εὗρεν αὐτὰς xal ἅμα ἐπὶ τῶν ἐπάλ- 
ἕξεων φρουρὰν ἐϑεᾶτο xal ὅπλα πολέμια, ἐπὶ πόδα τε ἀνεχώρει καὶϑο 
ἀνεζεύγνυε, καὶ ἀντὶ χάρακος ἄλλου xal στρατοπέδου ἐς τοὺς — ^ 
ἄντικρυ τῶν βασιλείων ὑψορόφους οἴκους σκηνῶσαί τε ἐξ αὐτο- 
Ἐσχεδίου κέχρικε δεῖν τηνικαῦτα καὶ ὅ,τι χρὴ ποιεῖν διασκέφασϑᾳι. 
11. πλείους posuit pro πλείοσιν, observante Bol. 99. βασιλείων, 
Boiv. pro βασιλέων. 
selectis, ne id batur adversarii deprehenderent, diligenter pro- 
redi, et.condicto er arcum urbis muros tacite gradu Insidlari, aigue 
exspectare, quoad portae, revulsis introrsum cleustsis, patefereat, (Ill.) 
Nocte itaque, circite? primam vigiliam, quo maxime tempore homines ple- 
Tique, nocturnis facibus exstinctis, oculos suos somno regendos comimit- 
tant, τ ΝΞ Mri sunt E viae omnes , arcessit ille end 
uites » conscii erant, tum eos cognatorum, quil 
. Sdn erat t arctiatida cl coniuncto; tum iam praeteres peditum. kon 
quos ad custodiam et idium datos habuisse eum circa se diximus. Cum 
his omnibus, qui quidem plus quam centum erant, ad'illam portam abit, 
Aurea vocatur, eamque reserat; et inde ducto initio omnes pariter re- 
ludit, ad ipsum palatium. (IV.) Imperator in urbem cum suis co- 
lis idtromiuus (huzc dutem elus ingressum divina providentia i 
omnino purum et expertem servavit) pedetentim et composite ad palatii us- 
que porías progreditur, illucescente im aurora. Eas offendit clausas: si- 
Ἐπ Summi in moenib boe stantes propngnatores armaque infesta conspicit, 
luamobrem ceasim et convertit. 'um juil 
sépi παῖ παῖς un fr eli ediedepe 


aggeribus et castris illas, quae e regione palatii sitae sunt, altas sedes 
SERapere eligit, ac ln la atari detta et quod facto opus dt con- 


HISTORIAE BYZANTINAE ΧΥ. 8. 778 


ἦγε δ᾽ ὃ φεβρουάριος τηνικαῦτα τρίτην ἡμέραν τοῦ cuve ἔτους. A. C. 1847 
xul ὃ μὲν βασιλεὺς Κανταχσυζηνὸς ἐν τούτοις ἦν. (E) Hoi" |» n - 
βασιλὶς Ἄννα, τῆς ἀκροπόλεως ταύτης ἐντὰς συγκλεισϑεῖσα, καὶ 
πρὸ ὀφθαλμῶν δρῶσα τὴν ἑαυτῆς σπουδὴν τελευτῶσαν εἰς ἀπρα- 

δξίαν, οὐδ᾽ οὕτω μεταμανϑάνειν ἔγνω τὸ δέον ὀψὲ γοῦν, καὶ 
τῳῦτα μήϑ᾽ ὅπλων εὐπορίαν ἐντὸς κεχτημέγη, μήτε στρατιωτῶν 
πλῆϑος εἰς φρουρὰν ἀποχρῶν" ἀλλὰ πέμπουσα κρύφα τόν τε δῆ. 
μον ἠρέϑιζε τῶν Βυζαντίων κατὰ τοῦ βασιλέως, μεγάλων ἐλπίς 
Sw τὰς σφῶν ἐμπιπλῶν ἀκοάς " καὶ ἅμα “Τατινικὰς στρατιωτῶν 

10 ἐκ Γαλάτου μετεπέμπετο φάλαγγας, καὶ ὅσα ἐς βελῶν καὶ μη- 
χανημάτων ἀντιπάλων ἀρκέσουσε χρείαν. ζητοῦντί γε μὴν τῷ 
βασιλεῖ Κανταχουζηνῷ, διδόναι τὴν ἀκρόπολιν μετ᾽ εἰρήνης 
ἑχοῦσαν, εἰ βούλοιτο κοινωνεῖν τε τῆς βασιλείας αὐτῷ καὶ μετὰ. 487 
τὴν ἧτταν, καὶ ἡγεῖσϑαι μετὰ τοῦ υἱέως ἐν ἅπασιν, ὁπόσα τι- 

15 μὴν σὺν αἰδοῖ τε καὶ κόσμῳ φέρει σφίσι βασιλικῶς, ἔν τε εὐφη- 
μίαις καὶ ἀναστάσεσι καὶ καϑέδραις καὶ ὅσα μετὰ τοῦ πρέποντος 
ἕποιτο λόγου (τοιαύτην καὶ γὰρ εἶναι τούτῳ τὴν τῆς γνώμης ἐξ 
ἀρχῆς πρόϑεσιν) καὶ μὴ μάτην οὕτω τρίβειν τὸν χρόνον, καὶ τὸν 
dx τῆς ἁλώσεως περιμένειν πρόδηλον κίνδυνον" 5j δὲ τὴν ἀπὸΒ 

30 Σχυϑῦν εἰπεῖν ἀντεδίδου ῥῆσιν, ὕβρεσί τε πλύνειν τοὺς ἀγγελια- 
φόρους ἐκέλευεν ἐκ τοῦ τείχους καὶ μηδ᾽ ἄχροις ὠσὶ προσίεσϑαε 
τὰ λεγόμενα. (ς.) Ἄρτι δὲ τῆς ἑσπέρας ἐληλυϑυίας, καὶ περὶ 
λύχνων ἁφὰς τῶν ἀνθρώπων ἀσχολουμένων, κατέπλευσαν ἃς al- 

16: ἀναστάσεσι em. Boiv. pro ἅμα στάσεσι. 
siderare statuit. Eratdies ille Februarii tertius aani sexies millesimi ootin- 


gentesiml quin quini, Et imperator quidem Cantacazenus in 
eo erat. (V.) Imperatrix vero Anna, intra illam arcem concluas, cam suos 


tem it quid expediret: tametaj nec armorum intus copiam 


at, 

s et Latinorum militum cohortes Galata arcessebat, telorumque et. 
machinarum quantum ad beicum usum satis futurum esset. Quin etiam im- 
peratori Cantacuzeno postulanti, ut arcem sponte et cum bona gratia trade- 
ret, si i cum eo imperium, etiam victa, et praeire cum filio vellet in 
is omnibus rebus, quae honorem cum reverentia et cultu coniunctam eis 


716 NICEPHORI GREGORAE 


A.M.'6855yinÀày δύο ταχυναυτοῦσαι τριήρεις ἐκ τῶν Γαλάτου, πλήρεις 
m. ᾿οστρατιωτῶν τε xal ὅπλων “Δατινιχῶν, δυοῖν ϑάτερον ἐν νῷ δια- 
πράξασϑαι ἔχουσαι, ἣ τῇ βασιλίδι συμμάχους ἔσεσϑαι, τοῦ 
πληρώματος ὅλου παρεισελϑόντος ἐντὸς, ἢ παισί τε καὶ χρήμα- 
σιν ὁμοῦ συναρπάσαντας ἀπάγειν αὐτήν. ἀλλὰ τὸν ἐπίπλουν αἷ- 5 
σϑόμενοι σφῶν oi περὶ τὸν Kavraxovizyóv σφᾶς τε ἀπήλασαν 
τὴν ταχίστην, τόξα πολλὰ περιστήσαντες, καὶ τὴν ἀκρόπολιν 
ἔξωϑεν τέως ἐν φυλακῇ ἐποιοῦντο, τὴν ἱκανὴν ἐπενεγκόντες στρα- 
Ῥετιάν. (Z.) Οἱ μὲν οὖν ἄλλοι πάντες, πολιορκεῖν ἐς τὴν ὑστεραίαν 
αἱρούμενοε, καὶ τὴν τῆς νίκης κρίσιν τοῖς ὕπλοις ἐπιτρέπειν, οὐ 1ὸ 
μάλα γέ τοι ἀρεστὰ τῷ βασιλεῖ Κανταχουζηνῷ προϑυμεῖσϑαε ^ 
V.894 ἐδόκουν. ἀλλὰ τὸν αὐτῷ συνήϑη τρόπον κἀνταῦϑα τηροῦντι, καὶ 
χωρὶς αἵματος ἐμφυλίου τὰ κατὰ γνώμην τελεῖν οἰομένῳ βῶτιον 
εἶναι, καὶ δευτέραν καὶ τρίτην anf πέμπειν πρεσβείαν, καὶ ἀνα- 
Ἐμιμνήσκειν τὰ πρότερα, ὅϑεν τε ἤρξατο καὶ ὅποι 'πεπόρευται, 15 
καὶ ὅπως ἐς τοιοῦτον ταυτὶ κατηνέχϑῃ τὸ πέρας, ἐς ὁποῖον αὐτὸς 
ἀεὶ προὔλεγέ τε καὶ διεμαρτύρετο, κρύφα τε καὶ ἐς προῦπτον, καὶ 
γράφων καὶ πρεσβευόμενος. προσκαλεσάμενος οὖν τὸν τῶν Φι- 
λίππων ἀρχιϑύτην, καὶ ὅσοι ξύν γε αὐτῷ πρὸ δυοῖν που τοῖν 
ἐνιαυτοῖν πρέσβεις πρὸς τῆς ρασιλίδος “ἄννης ἐπέμφϑησαν ἐς di- 20 
Ῥδυμότειχον ὄντι αὐτῷ, διεξήει τοιάδε. (Η.) ,, Πάλαι μὲν ὃ xi- 
φιος, ἀγαναχτῶν ἐπὶ τῷ ἠγαπημένῳ τῶν Ἰουδαίων λαῷ, οὃς ngó- 
τερον διὰ Μωσέως τὸν νόμον διδοὺς διεμαρτύρετο, λέγων" πρόσ-- 


ἐχε οὐρανὲ καὶ λαλήσω" καὶ ἀκουέτω γῆ ῥήματα ix στόματός 


Latinis militibus armisque plenae, ad littus appelluntur; duorum alterum 
/facturae, sive, omnibus copiis in arcem introduetis, imperatricem adiuta- 
rae, sive eandem, cum liberis simul et pecunia abreptam, illinc abductarae. 
Bed illorum advehtum oderati ii, qui, circa Cantacuzenum erant, multls ar- 
cubus circumsepto aditu, eos statim abigunt; atque inde extra m, ido- 
mea militum manu admota, excubias agere inclpiunt, VII.) Ac all quidem 
omnes postridie in obgldionem incumbi, et victoriam armorum iudicio per- 
mitti volebant. Imperatori autem Cantacuzeno:non admodum placere vide- 
batur id, quod illi cupiebant. Enimvero huic, suum morem tum quoque re- 
tinentl, et absque civium sanguine perficere ea quae decrevisset satius du- 
centi, visum est, alteram et tertiam mittere legationem, et anteacta in me- 
moriam revocare, unde scilicet coepissent, et quorsum recidissent; atque 
ut eo tandem deducta essent, quo ipse praedixerat, clamque et palam tam 
itteris quam legationibus testatus fuerat. Arcessito itaque Philipporum 
pontifice, et iis omnibus, qui cum illo circiter biennium ante legati ab im- 
peratrice Amna venerant, tum cum ipee Didymotichi versaretur, in huno 
Taodum disserit. (VIII) ,, Olim Iudaeis, populo dilecto, Deus iratus; qüos 
Pr Meyeen ium antes, cum legen trderet, íeses advocarerat tia τοῖς 

1 Attende caelum, et loquar ; et audiat terra verba ex ore meo: eosdem. 


HISTORIAE BYZANTINAE XV. 8. ΤΊ 


μου" τοὺς αὐτοὺς κἀπὶ τοῖς ἐλέγχοις τῶν ὕστερον παραβάσεων A. C. 1947 
διεμαρτύρατο, διὰ Ἡσαΐου λέγων " ἄκουε οὐρανὲ, καὶ ἐνωτίζου" Io, Pa 
. ἡ γῆ᾽ υἱοὺς ἐγέννησα καὶ ὕψωσα, αὐτοὶ δέ μὲ ἠϑέτησαν" καὶ 
τὰ ἑξῆς. τὰν αὐτὸν δὴ τρόπον καὶ αὐτὸς ἐγὼ τήμερον, ὑμᾶς προσ- Ῥ. 488 
δκαλεσάμενος μάρτυρας τῶν πάλαι μοι πρὸς ὑμᾶς λεχϑέντων 
xal δι᾽ ὑμῶν πρὸς Ἄνναν τὴν βασιλίδα, ἀναμνῆσαι τῶν εἰρημέ- 
νων ἀρτίως ἔχρινα δεῖν, καὶ πρέσβεις ὑμᾶς ἐμοὶ πρὸς ἐκείνης τότε 
πεμφϑέντας πρέσβεις τοὺς αὐτοὺς ἐκείνῃ πρὸς ἐμοῦ νῦν ἤδη ntu- 
φϑῆναι. ἴστε πάντως, ὅτε πρεσβεύσοντες ἥκετε, ὅσα ὑμῖν εἶπον 
10 ἀπαγγεῖλαι τῇ βασιλίδι" ὡς ὃ ϑεὸς, δίκαιος ὧν, καὶ δίκαια xgl- 
νεῖν οἶδε, καὶ σὺν δίκῃ τὰς τῶν πραγμάτων ἀποβάσεις ποιεῖσϑαι' B 
ὃ τοίνυν σύνηϑες τῷ ϑεῷ ποιεῖν τοῖς τε ἀδικοῦσιν ὁμοῦ καὶ ἀδι- 
χουμένοις, τοῦτο καὶ νῦν ἐλπίζω κἀπὶ τοῖς νῦν ὄψεσθαι πρά- 
γμασι. καὶ τί δεῖ πρὸς εἰδότας πάντα διεξιέναι xa9^ ἕκαστα; ἴστε 
15 yàp ὥς, οὐ μάντις ὧν, προὔλεγον τὴν τῶν ἐμῶν ἐπιβούλων φϑο- 
ρὰν xal τὴν ἐμὴν ἐς Βυζάντιον ταύτην εἴσοδον" ἀλλὰ πρὸς τὸν 
τῆς δίχης ἔφορον καὶ ἀκοίμητον ὀφϑαλμὸν ἀφορῶν, κἀκείνῳ 
προσαναρτῶν τὰς ἐμοὶ πρὸς ὑμῶν ἐπενηνεγμένας ἀδίκως ἐπιεικῶς Ὁ 
συμφορὰς, ἤλπιζόν τε καὶ προὔλεγον τὰς ἐκβάσεις ἐν ὑμῖν ἀκροα- 
οταῖς. διὰ δὴ ταῦτά μοι καὶ ἀξιοχρεώτερον ἔδοξεν, ὑμᾶς καὶ οὐχ 
ἑτέρους διαμαρτύρασϑαι καὶ πρέσβεις εἰσπέμψαι τῇ βασιλίδι, 
ἵνα συνείραντες τὰ πρότερα τοῖς παροῦσι καὶ τά γε προειρημένα 
μετὰ τῶν ἐκβάσεων παραινέσητε τοὺς τῆς δίκης αἰδεῖσϑαι ϑρό- 


postea, quum sequentis aevi delicta argueret, per 1ϑαῖδπι testatus est: Audi 
caelum, et auribus percipe terra: filios genui εἰ exaltavi; ipsi antem spre- 
verunt me, etc. Eodem modo et ipse vos hodie testes adhibeo, ac eorum, 
quae olim vobis dixi, quaeve imperatrici Annae per vos significavi, commo- 
nefaciendos esse nunc demum puto; et legatos ab ea ad me tunc missos ad 
eam iam nunc mittere decrevi. Meministis certe ea, quae, cuml. 
me venistis, vobis mandavi ut imperatrici renunciaret ἢ 
stum esse; proinde et iusta esse illius iudicia ; et rerum eventus 
ordinari: quod soleret igitur Deus rependere tam lis, qui iniuriam infer- 
rent, quam jis, qui paterentor, id et 3n praesentibus negotiis exhibitum iri 
sperare me. Quid porro necesse est a me singula commemorari vobis, haud , 
mescientibus? Scitis quippe, me, non quia vaticinandi peritus forem, vobis 
praedixisse et meorum insidiatorum tristes exitus, et hunc meum in urbem. 
Jagressum: sed d exploratorem et insomnem di ie oculum 
respicerem, et calamitates, quas mihi per summam ij iam inferebatis, illi 
relinquerem ulciscendas , ideo et spem aluisse , et vobis audientibus futuros 
rerum exitus praenunciase. Fa propter melius facturum esse me existi- 
mavi, si non alios, sed vosmet ipsos testarer, legatosque ad imperatricem. 
mitterem, ut priora tum praesentibus et praedicta cum eventis componendo 
eam hortemini , ut Iustitiae tribunal vereatur, ac ne ultra Deo pugnet, neu 
60 


Nicephorus Gregor. Vol. II. 

























718 NICEPHORI GREGORAE 


A.M. 6855vovc , xal μὴ περαιτέρω ϑεομαχεῖν, xal ϑεοῦ κρίσιν δικαίαν πει- 
Ind. EN ρᾶσϑαι συγχεῖν, xal τοῖς ἀδυνάτοις οὑτωσὶ προδήλως ἐπιχειρεῖν, 
ἐπ᾽ ὀλέϑρῳ τῶν τε παίδων καὶ ἑαυτῆς. ἐγὼ γὰρ τῆς αὐτῆς ἔχο- 
μαι γνώμης ἀεί" καὶ δυνάμενος ὅπλοις καὶ δυνάμεσιν ὁμοῦ τῇ 
ἀκροπόλει χειρώσασϑαι τοὺς ἔνδον ἅπαντας ἐν βραχεῖ τὴν ϑέ 5 
λησιν oix ἔχω συνάδουσαν." (Θ.) Ταῦτ᾽ εἰπὼν προὔπεμπεν αὖ- 
Ἑτούς. οἱ δὲ ἀπελϑόντες καὶ πάντα συνείραντές τε καὶ ἀπαγγεί-- 
λαντὲς ἄνωθεν καὶ ἐξ ἀρχῆς "Ἄννῃ τῇ βασιλίδι ἤνυσαν οὐδὲν 
πλέον, ἢ ὅτι πρὸς πλείονα κακίαν ἀναφλεχϑεῖσαν Ἰδόντες χατε- 
πλάγησάν τε καὶ ἀνεχώρησαν. ἐπεὶ δὲ ταῦϑ᾽ ὃ βασιλεὺς ἠκηχόει, 10 
καὶ ὡς τῆς αὐτῆς ἀεὶ σκληρότητος 7j βασιλὶς ἔχεται ἔγνω, καὶ τὴν 
αὐτὴν οἱ ταύτης λόγοι μετὰ τῆς γνώμης τηροῦσι βαρύτητα, καὶ 
Ὑ. 896 οὐδὲν τῶν προτέρων ἀτυχημάτων παρέσχεν αὐτῇ τὸ λυσιτελοῦν 
Fánhavüg ἰδεῖν, ὥρμησε μὲν τὰ πρῶτα πολέμου νόμῳ καὶ πολιορ-- 
κίᾳ δοῦναι τὴν τοῦ πράγματος ἔχβασιν" ἔπειτα ἐπέσχεν αὖϑις, 15 
καὶ πρὸς τὴν ἀμείνονα τῆς πραότητος τύχην τὸ τῶν πρακτέων 
ἀνετίϑετο βούλευμα. (1.) 2413 οὐκ ἤρεσκε τοῦτο τοῖς ἀμφ᾽ αὐ- 
τὸν στρατιώταις καὶ στρατηγοῖς. ὅϑεν τῆς ὑστεραίας ἐπιούσης 
ἐν παραβύστῳ κατὰ σφᾶς αὐτοὺς αὐτοὶ ποιοῦνται συνθήκας, 
P.489 αἰφνίδιον ἐπιϑέσϑαι τῇ ἀκροπόλει, πρὶν αἰσϑέσϑαι τὸν βασιλέα. 90 
καὶ δὴ μικρὸν ὕστερον ἢ κατὰ μεσημβρίας εἶναι τὸν ἥλιον, τῶν 
σημείων ἀρϑέντων, κύκλῳ περιστάντες οἱ μὲν τοῖς ἑκηβόλοις 
ἐχρῶντο βέλεσιν" οἱ δ᾽ ἐν χεροῖν ἀνειλημμένοι πῦρ καὶ φρυγάνων 
φαχέλλους ὑφῆψαν τὴν πρὸς τῷ τεμένει τῶν Βλαχερνῶν τῆς 


8. "Αννῃ em. Boi. pro dpa. 


iustam Dei iudicium confundere conetur, neu denique ea, quae maiora sunt 
ut perfici possint, in liberorum et sui ipsius perniciem sic palam ag- 
r. Ego enim in eadem usque persto sententia; et cum possim armis 
viribus brevi tam arcis, quam eorum omnium, qui in arce sunt, potiri, ta- 

men voluntate ab eo consilio abhorreo." (IX.) Haec fatus eos dimittit. Illi 
abeunt: omnia in unum conferunt, et a capite usque repetita imperatrici 
renunciant: nihil autem proficiunt; sed ubi eam maiori furore inflammatam 
yident, perculsi recedunt, Quod postquam imperator accepit, et Augustam 

in duritie sibi constare, eandemque tam in dictis quam in animo acerbita- 

tem retinere didicit, neque ulla priorum cladium effectum esse, ut quid ex- 
pediret certo perspiceret; statim quidem rei eventum belli legibus et ob- 
sidioni permittere voluit; mox se iterum continuit, et felicioribus clementiae 

. consiliis quid agere οἱ statuendum reliquit. (X.) Id iis, quos secum 
habebat, militibus et ducibus non placuit. Postera igitur die ipsi 

Ínter se arcem derepente adoriri, antequam imperator sentiat , constituunt: 

&c paulo post meridiem sublatis signis cii usi alii telis missilibus rem 
gus alii ignem manibus praetendentes οἱ virgultorum fasciculos eam ar- 
portam succendunt, quae ad Blachernarum templum spectat; statimque 


















HISTORIAE BYZANTINAE XV. 8. Κι} 


ἀκροπόλεως πύλην᾽ xol ἅμα εἰσέῤῥει τὸ πλῆϑος τῶν ὁπλιτῶν. A.C. 1947 
κἀπειδὴ τὸ παράλιον οὕτω τῆς ἀκροπόλεως μέρος ἑάλω, καὶ oin lo Du- 
στρατιῶται τὰς τῶν οἰκητόρων οὐσίας διήρπασαν, οὐ λήγειν ἔτιΒ΄ 
τῆς βλαπτούσης ἐκείνης ὁρμῆς ἐνενόουν" ἀλλ᾽ ἔμελλον ἤδη πει- 
δρᾶσϑαι καὶ τῶν ἀνωτέρω τῆς ἀκροπόλεως μερῶν καὶ ὅλον ἐκεῖσε 
λαμπρῶς τὸ πολέμιον πῦρ ἐνεγχεῖν. καὶ τάχ᾽ ἂν ἁλώσεως ἔργον 
ὁμοῦ καὶ πυρὸς κἀκεῖνα ἐγίγνετο παραχρῆμα, εἰ μὴ κεκώλυκε 
πέμψας ὃ βασιλεὺς τὸ τῆς ὁρμῆς ὑπερβάλλον. καὶ ταῦτα μὲν τῇδέ 
70 ἔσχεν. (LA.) Ἡ δὲ βασιλὶς "ἄννα ἐν τοῖς μεγίστοις τῶν φό- α 
1σβων τὴν νύκτα πᾶσαν ἐκείνην διήνεγκεν. ἅμα δ᾽ ἕω προσχαλεσα- 
μένη τοὺς ἀμφ᾽ αὐτὴν περὶ τῶν πραχτέων συνδιεσχέπτετο " καὶ 
χοινῷ συνεδόχει ψηφίσματι, πέμψασϑαι δεξιὰν, οὐκ ἐπὶ τοῖς 
ἡμαρτημένοις συγγνώμην ζητεῖν (σμικροπρεπὲς γὰρ ἐκείνῃ νενόμι-- 
Gra τοῦτο καὶ ἥκιστα εὔδαιμον, σκληρότητι καὶ ὀφρύϊ συντετη-- 
15xvíac γνώμης) ἀλλ᾽ ἐπαγγελίας ἐνόρχους περὶ μεγάλων καὶ ξένων Ὁ 
πραγμάτων, ὑπερηφανίᾳ κεκομψευμένας μακρᾷ, ὅπόσαι ξύν 
7ε τοῖς ἀωρίαν μακρὰν ἐπισυρομένοις ζητήμασιν ἄλλοις καὶ τὸ 
μὲν μοναρχεῖν ἀπήτουν, τὸ δὲ συνάρχειν ἀπελέγοντο. καὶ ἵνα μὴ 
ἐν μικροῖς μαχρὸν ἀναλίσκωμεν λόγον, ἀστοχήσασα τῶν ἀκαίρων 
90 ἐκείνων ἐλπίδων, καὶ δείσασα μὴ, ἐπὶ ξυροῦ τῶν πραγμάτων αἴω- 
ρουμένων αὐτῇ, καὶ ἄκοντος τοῦ Καντακουζηνοῦ παραπόληται 
πρὸς τῶν ἄλλων, ὅσοι πρὸς αὐτῆς ἐπεπόνϑεισαν τὰ ἀνήκεστα, 
πρὸς τὰς φιλανϑρώπους νένευχε τοῦ βασιλέως συμβάσεις, συνάρ-- 
Xu» ἅμα καὶ προεδρεύειν, 


$rrumpit armata multitudo, Capta in hunc modum maritima arcis parte, di- 
reptisque habitatorum facultatibus, nondum milites impetum illum noxium 
sistere statuebant; sed erant iamiam oppugnaturi superiorem quoque arcis 
tamque illuc turi flammam hostilem. Ac fortasse 
obsidionis simul et ignis vim etiam illa pars statim experta esset, nisi im- 
tum illum immoderatum imperator, missis qui reprimerent, cobibuisset, 
t haec quidem ita ferme se habuerunt. [ES] At imperatrix Anna totam 
3llam noctem maxima trepidatione traduxit. Primo autem mane, convocatis 
iis quos babebat secum, coepit quid agendum esset, consultare; tum de com- 
nuni omnium sententia visum est, eos mittere qui dextram iungerent, ac 
non modo delictorum veniam non petere (id enim, qui ius animo durit;es 
et fastus penitus inoleverant, indignum esse duxit et minime decorum) sed 
etiam magna quaedam et inaudita iurato promittenda stipulari multo cum. 
fastu; ac praeter alia postulata insolentiae plena totam auctoritatem re- 
petere, partiri vero nolle. Ac ne in parvis longius immoremur, cum intem- 
pestivae illae spes irritae fuissent, verereturque illa, ne in praecipiti con- 
atitutis iam rebus suis, etiam invito Cantacuzeno aliorum manu periret, quot- 
quot ab ea gravius aliquid passi fuerant, ad benignas imperatoris conditio- 
mes descendit, ut collegum quidem eum pateretur, ipsa tamen i 























780 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6855 9'. Kal ἀνοιχϑέντων ἤδη τῶν βασιλείων, ἐξεχέοντο κατὰ 


Ind. 15 


P.490 


πλῆϑος οἱ δέσμιοι, ὅσοι τε τῶν εὖ γεγονότων καὶ ὅσοι τῶν ἄλ- 


Ὑ ϑϑόλως ἐχόντων. μόνῳ δ᾽ Ἰωάννῃ τῷ πατριάρχῃ, τῆς ἀξίας τέως 


ἐξωσϑέντι, ἐξιέναι oix ἐνῆν" πεῤὶ οὗ καὶ διαλαβεῖ» ὀφείζοντας 
ἔνια, πρὶν ἐνταυϑοῖ κατεληλυϑέναι τοῦ λόγου, καὶ ἄκοντας ἡμᾶς 5 

Bó τῶν ἄλλων σφόδρα παρέσυρεν εἷρμός. (Β.) ᾿Εξότου γὰρ ννα 
ἡ βασιλὶς τὴν ἑαυτῆς πρὸς Καντακουζηνὸν ἐξεπολέμωσε γνώμην, 
συνεργῷ τε ἅμα καὶ πιστοτάτῳ ἐκέχρητο τῷ πατριάῤχή τούτῳ 
συμβούλῳ πρὸς ἃ πάντα χρύφα τε καὶ ἐς τοὐμφανὲς δρώμενα 
ἦν' καὶ νῦν μὲν αὕτη τῆς ἐκείνου γνώμης ὁλοσχερῶς ἐξήρτητο, 10 
vi» δὲ τῆς ἑαυτῆς ἐξαρτώμενον εἶχεν ἐκεῖνον " καὶ συνελόντι φά-. 
γαι, φρόνημα ἕν ἀμφοτέροις ἦν ἐν. ἅπασι, τοῖς τε ἄλλοις δη- 
λαδὴ καὶ οἷς ὃ Παλαμᾶς ἐδογμάτιζε καινοτέροις καὶ ἀήϑεσι 

Ὁ πάνυ τῇ τοῦ ϑεοῦ ἐκκλησίᾳ. καὶ δεῖγμα τοῦ λόγου σαφὲς, ἃ τοῖς 
τὸν ἡσύχιον ἐν ἔάϑῳ τῷ ὄρει βίον ἀσκοῦσιν ἔπεμπεν αὕτη γράμ- 15 
ματα ξύν γε τῷ πατριάρχῃ κατὰ τοῦ Παλαμᾶ" τά τε οἰκεῖα 
ταύτης φημὶ καὶ ὅσα ὃ ταύτης υἱὸς Ἰωάννης ὃ βασιλεὺς ὑπ᾽ ai- 
τῆς προσταττόμενος ἔγραφεν" οἷς τά τε ἄλλα ἐνεγέγραπτο καὶ 
δὴ καὶ ὡς ἥκιστα χρῆναι νομίζειν, εἱρκταῖς καὶ φρουραῖς ἐνέχε-- 

Ῥσϑαι Παλαμᾶν διά γε δὴ τὸ Κανταχουζηνῷ τὴν γνώμην τίϑε- 90 
σθαι, ὅτι μὴ διὰ τὸ ξὺν οὐδενὶ κόσμῳ περιϊόντα ϑεοτήτων 
ἀκτίστων διδάσκειν ἀπειράκις ἀπείρων ἑσμὸν, κατ᾽ ἀλλήλων διῖ- 
σταμένων (εἶναι γάρ φησι τὰς μὲν ὑπερκειμένας xal νοητάς " τὰς 
δ᾽ ὑφειμένας καὶ δρατὰς) καὶ τοιοῦτα ἄττα βλασφημοῦντα συγ- 


9. Tam itaque apertis palatii portis, magno agmine effasi ruere ii, qui 
vincti antea tenebantur, quotquot sive nobiles sive alterius cuiuscunque con-- 
ditionis erant, Uni patriarchae loanni, sua tum dignitate deiecto, exire 
mon licuit: de quo, antequam nostra oratio huc processisset, quaedam di- 
cere debuimus ; caeterarum autem rerum series hs eo argumento nos invi- 
tos longissime abduxit. (IL) Imperatrix Anna, ex quo animum hostilem in 
Cantacuzenum induerat, hoc ipso patriarcha, ad ea omnia, quae sive clam. 
sive palam agerentur, adiutore simu] et fidissimo consiliario usa fuerat: et 
modo quidem haec ex istius, modo iste ex huius sententia totus pendebat: 
atque, ut paucis absolvam, unus utrique animus erat, tum in omnibu: 
rebus, tum adversus ea dogmata, quae Palamas nova et inusitata i- 
ctam Dei ecclesiam invehebat. [ἃ certo indicio constat: nempe ex litteris, 
quas contrs Palamam sive Anna ipsa cum patriarcha, sive matris iossu Ioan- 
nes imperator, ad montis Atho monach: ripsit: quibi ris 
inerant, tum ne quis vinculis custo. 
maret, quod i» animum ad 
modeste huc illuc vagando, Divinitatum aeternarum, earumque inter se di 
sidentium (alias enim supereminentes et intelligibiles, alias humiliores visi- 
bilesque esse dictitat) infinite infinitum examen doceret existere, et talia 


























HISTORIAE BYZANTINAE XV. 9. 781 


χεῖν xal ταράττειν τὴν τοῦ ϑεοῦ ἐχκλησίαν.  (L.) 4ιετέλει ye μὴν AC. 1847 
ἡ τοιαύτῃ παρ᾽ ἀμφοτέροις ἀκμάζουσα σύμπνοια καὶ ὁμοφροσύνη, Po Io Βὰ- 
τῷ τε πατριάρχῃ δηλαδὴ καὶ τῇ βασιλίδι, πρὶν δι᾽ ἀχριβοῦς γε)". 491 
τῆς πείρας ἀπογνόντα τὸν πατριάρχην τῆς τῶν κοινῶν σωτηρίας 
δπραγμάτων ἄρξασϑαι παραινεῖν αὐτῇ τὰ συνοίσοντα, xal βου- 
λευτὴν καϑίστασϑαι περὶ ξυναλλαγῶν xal σπονδῶν πρὸς τὸν 
“Κανχακουζηνόν. ἀφ᾽ οὗ δὲ τοιαύτην ἔγνω συμφέρον βαδίζειν V.397 
ὁδὸν, παραχρῆμα καϑ᾽ ἑαυτοῦ καὶ τὴν βασιλίδα ἐξέμηνε. καὶ Β' 
τοῦτ᾽ ἦν ἀρχὴ καὶ κατάλυσις πρώτη συμπνοίας τε καὶ ὁμοφροσύ- 
1ονης ἐκείνης, καὶ νόσημα, μήτε μάλαγμα μηδὲν μήτε xazadé- 
σμους οὐδένας παραδεχόμενον. πᾶσαν μὲν οὖν ἐκεῖϑεν 7j βασιλὶς 
ἐπίνοιαν στρέφουσα κατὰ τῆς τοῦ πατριάρχου καϑαιρέσεως, καὶ 
πάντας ἐφ᾽ ἑαντῆς κυμουσά τε καὶ ἀναχυχλοῦσα λογισμοὺς, oi- 
δὲν ἀνυσιμώτερον εὕρισκεν ἐς τὴν τοιαύτην πρόϑεδιν, πλὴν τοῦ 
15 δογμάτων ἐχείνων, ὧν ἐξ ὅλης ἀπεωϑθεῖτο πρότερον τῆς ψυχῆς, C 
καὶ ἀϑέσμων φωνῶν τοῖς περὶ τὸν Παλαμᾶν χοινωνήσασα φί- 
λους ἑαυτῇ καταστήσασϑαι, καὶ συμμάχοις σφίσι χρήσασϑαι 
ϑερμοτέροις κατ᾽ αὐτοῦ. (4.) Πρῶτον μὲν οὖν ἀπρόϊτον ὡς ἐν 
εἱρχτῇ τῷ οἴκῳ συγκεκλεῖσϑαι τοῦτον ἐπέταττεν" ἔπειτα συνό- 
80 δους ἐπισχόπων νύκτωρ καὶ μεϑ᾽ ἡμέραν ἤϑροιζέ τε xal ὥπλιζε 
κατ᾽ αὐτοῦ. τὴν γοῦν ὑστεραίαν δρισαμένη ποτὲ πρὸς τὴν ἐχεί- D 
vov χαϑαίρεσιν ἀϑροισϑῆναι τοὺς ἐπισκόπους ἐπέσχεν ἡ νὺξ 
ἐκείνη, φλεγμονὴν τῷ λαιμῷ δεινὴν ἐπενεγκοῦσα, ϑάνατον ἀπει-- 
λοῦσαν πάνυ τοι σφόδρα αἰφνίδιον. καὶ ἦσαν ἐντεῦϑεν ἄχρι τριῶν 


ΔῈ exsecranda proferendo Dei ecclesiam confunderet ac perturbaret. 








Augusta igitur omnes ex eo artes animo versare, ut patriarchae pontifica- 
tum abrogaret, omnia secum volvere ac revolvere consilia; denique ad id, « 
quod sibi propositum erat , nibil invenire efficacius , quam si opinionum il- 
larum et impiarum vocum, quas imj ime antea repudiarat, cum Pala- 
mae sectatoribus demum particeps facta, amicos eos sibi redderet, et ipsis 
adiutoribos uteretor adversus istum acerrimis. (IV.) Primum igitur domo, 
tanquam carcere, ita eum includi iubet, ut a nemine adiri possit: tum pon- 
tificum coetus diu noctuque in eundem cogit et instigat: tandem episcopis 
edicit, ut postridie conveniant ad eum lu deiiciendum. Ei vero rei mo- 
ram nox attulit, inducta in fauces gravi inflummatione,, quae interitum re- 
pentinum minabatur. Atque inde usque per triduum tortis terrores illam 


782 NICEPHORI GREGORAE 


A.M. 6855 ἡμερῶν οἱ τοῦ ϑανάτου φόβαι κυκλοῦντες xal τὸ τῆς ψυχῆς τας 
Ἰνὼ, 16. ράττοντες λογιζόμενον. τὸ γὰρ τρῦ ϑεοῦ μαχρόϑυμον ἐπεῖχεν Urs 
τὰ τῆς τελευταίας ἀργῆς βέλη καὶ τὸν τῆς γυναικὸφ ἀνεβάλλετο 
Ἐὄδλεθρον, πλὴν ὅσον τὴν ἀπειλὴν iv τοιούτοις ἀῤῥωστήμασί τε 
καὶ πράγμασιν ἀμυδρῶς ἐζωγράφει, μεταμελείας καιρὸν μαινο- 5 
μένῃ ψυχῇ παρεχόμενον. ἐπεὶ δὲ ἣ τετάρτη ῥῴονά τε ἐπεπράχει 
καὶ ὑπερσχεῖν παρεσκεύασε, τοὺς προτέρους αὖϑις ἀνεκαλεῖτο 
κατὰ τοῦ πατριάρχου τρόπους, καὶ ἐς τὰ πρότερα ἐπαλινδρόμει 
βουλεύματα. ἕξ μεταξὺ παρεῤῥύησαν ἡμέραι, xal τὴν ὕστεραίαν 
Ἐαΐἦϑις δρισαμένη τοὺς ἐπισχόπους ἐπὶ τοῖς ὁμοίοις ἐπέταττεν 10 
αὖϑις ἀϑροίζεσϑαι. (E.) Ἄρτι δὲ τοῦ ἡλίου τῆς γῆς ὑπερκύτ 
Ψαντος, σπουδῇ ταχύνας ἧκεν αὐτῇ μοναδικὸν καὶ ἡσύχιον ἄγων 
βίον ἀνὴρ, ᾧ σύνηϑες φοιτῶντι συχνότερον ἀκούειν τὰς μυστι- 
κὰς τῶν λογισμῶν ἐξαγορεύσεις αὐτῆς. καὶ δέλτον ἐγχειρίζων 
ἔλεγεν αὐτῇ, πρὸ τῶν ϑυρῶν εὑρεῖν αὐτομάτως ἐξιόντα αὐτὸν 15 
ὀρϑριαίτερον, ἀγνοῶν ὅστις ὃ ῥίψας εἴη, καὶ ὅτου χάριν. τά γε 
P.492 μὴν ἐγγεγραμμένα εἶχε πρῶτον μὲν ὅρκους φρικώδεις κατὰ τοῦ 
πνευματικοῦ ἐχείνου ἀνδρὸς καὶ κολάσεων δεινῶν ἀπειλὰς, ὅσα, 
ψυχῇ καὶ σώματι μακρὰν ἐπιφέρουσι καὶ ἀφόρητον τὴν δριμύτη- 
τα, εἰ βουληϑείη διὰ δειλίαν, ἢ δι᾽ οἱονδήτινα τρόπον, συστεῖ- 90 
λαι καὶ ἥκιστα ἐϑελῆσαι δοῦναι τῇ βασιλίδι τὴν δέλτον. ἔπειτα 
ἔστρεφε τὸ τοῦ λόγου πρόσωπον ἐς τὴν βασιλίδα " καὶ ἦν 7j τῶν 
λεγομένων δύναμις τοιαύτη. ,,εἰ μὴ παύσῃ μαχομένη καὶ πόλεμον 
Β ἐγείρουσα κατὰ τῶν ἱερῶν τῆς ἐκκλησίας δογμάτων, οὐκ ἂν φϑά- 
γοις φϑείρουσα τὴν σὴν αὐϑεντίαν καὶ τὸν τῆς οἰκείας δόξης 95 
circumsteterunt, εἰ eius iudicium perturbarunt. Etenim perseverantissima 
Dei clementia cohibebat adhuc supremae irae tela, et mulieris differebat 
exitium ; atque ad poenitendum animo furenti spatiom largita his tantum 
incommodis et difficultatibus leviter adumbrabat poenam reservatam. Cam 
autem quartus dies aegram confrmasset et erexisset, suum illum priorem 
animum in patriarcham denuo recepit, et ad priora rursus condilia rediit, 
Bex ihtercesserant dies , cum ki scopis iterum edicit, ut iisdem de rebus 


i 

mcturi postridie conveniant. (V.) Sole recens orto, ad eam propere ac- 
currit vir monasticae et tranquilliori vitae addictus ; cui illa subinde ad se 
ventitanti arcana conscientiae aperire consueverat. Hic tabellam porrigit, 
Bitque se, summo mane egressum, eam ante fores casu offeadisse: nescire 
autem, a quo et quorsum iacta esset. In ea quae legebantur, baec erant, 
Primo horrendae exsecrationes in virum illum religiosum, et poenarum c 
vissimarum denunciationes (earum scilicet, quae et animae et corpori diu- 
turni ac intolerandi doloris acrem sensum afferunt) si metu ille aut quacun-- 
que alia ratione deterritus supprimeret ac tradere imperatrici eam tabel- 
lam recusaret. Deinde ad ipsam imperatricem oratio convertebatur ; et 
haec ferme erat vis verborum. Nisi desieris pugnare et bellum inferre 
sacrosanctis ecclesiae dogmatis, non poteris facere, quin et tuam auctorita- 








HISTORIAE BYZANTINAE XV. 9. 798 


ὄλεθρον αὐτὴ ἑαυτῇ δημιουργοῦσα xal ἐξυφαίνουσα.᾽" τούτων ad- A. C.1947 
τήχοος 5j βασιλὶς γεγονυῖα ἐχαλέπηνέ τε καὶ ὀξύτερον ἀνεβόησε, TP. Vor Pa 
λοιδορουμένη σφόδρα τἀνδρὶ, xal ἀπειλοῦσα τὰ μέγιστα τῶν δει-- 
νῶν, εἰ τῶν βασιλείων ἔνδον ὀφϑείη τοῦ λοιποῦ. κἄπειτα διαᾷ- 
δῥήξασα τὴν δῶᾶτον ξὺν πολλῷ τῷ ϑυμῷ τὸν προκείμενον ἤει 
κατὰ τοῦ πατριάρχου Gxonóv καὶ συνεκάλει τοὺς ἐπισκόπους, 
καὶ ὅσοι τῆς τοῦ Παλαμᾶ φατρίας ὑπῆρχον, λῆρον ἡγησαμένη τὰσ 
ἠχουσμένα. (ς΄.) Ὅϑεν ἀπεκλείοντο μὲν αἱ πύλαι τῶν βασιλείων 
ἅπασιν, ὅσοι τῷ πατριάρχῃ συνηγοροῦντες εἶεν " ἀπεκλείετο δ᾽ ó 
1οπατριάρχης αὐτὸς παῤῥησίας ἁπάσης καὶ τῆς ἐς τὴν σύνοδον. 898 
ἐκείνην τῶν ἐπισκόπων ἀπαντήσεως. καὶ οὕτως ἰρήμῃ χρησάμενοι 
δίχῃ καϑαίρεσιν ἔγγραφον ἐποιήσαντο κατ᾽ αὐτοῦ, δι᾽ οὐδὲν 
ἕκερον αἴτιον, ἢ ὅτι τὸν Παλαμᾶν ὁμοῦ ταῖς αὐτοῦ καινοφωνίαις D 
ἀναϑέματι χαϑυπέβαλλε, καὶ τὸν ὑπὲρ ἐκείνου κατέλυε τόμον 
45 ὑστερογενέσιν ἑτέροις τόμοις. ἐκείνην μὲν οὖν τὴν ἡμέραν ἐν τού- 
τοις 7j βασιλὶς ἀνηλωχυῖα περὶ δύσιν ἡλίου τρυφῶσαν παρετίϑεε 
τράπεζαν καὶ χλιδῶντα συμπόσια τοῖς ἐς τὴν τοῦ πατριάρχου xa- 
ϑαίρεσιν ἀγωνισαμένοις " καὶ γέλωτές τινὲς οὐ μάλα εὐσχήμονες 
καὶ χαρμόσυνα διηγήματα πανταχόϑεν τὴν εὐωχίαν ἐκείνην avve- 
90 κρότουν τε καὶ ἐϑώπευον. ἄρτι δὲ περὶ τὰς τῶν ὀρνίϑων φδὰς 
τῆς νυχτὸς γενομένης ἐχείνης, πάντα ἐς τοὐναντίον τὰ τῆς χα- 
φᾶς ἐκείνης ἀντέστραπται. ἑσπέρας γὰρ ηὐλίσατο ἀγαλλίασις, καὶ 
εἰς τὸ nut χλαυϑμός. xal ταῦτα μὲν τοῦτον ἔσχε τὸν τρόπον. 
(Z-) Τῷ δὲ βασιλεῖ Καντακουζηνῷ, 'τῶν βασιλείων ἐντὸς γενο- 
5. fj Boiv. corr. pro εἴη. 


tem labefactes, et tuae ipsa gloriae exitium confles atque molisre." His im- 
peratrix auditis, stomachari et acutioribus exclamationibus in hominem 
acerbe invehi , eique gravissimas poenas minari, si unquam in palatio post- 








tatio, et ad matutinum fletus. Et haec quidem ita se liabuerunt. (VIL) Im- 
peratori autem Cantacuzeno, polatium ingresso, locus miuino idoneus erat, 


784 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6855 μένῳ, προσήχων τόπος ἥκιστα ἦν εἷς καταμονήν " καὶ ταῦτα μήπω 
μιὰ, 16 ηδὲ τῆς συζύγου παρούσης, ἀλλ᾽ ἐν Διδυμοτείχῳ διατριβούσης 
Ἑ ἔτι. οἷς μὲν γὰρ ἁρμόττουσαν ἔχειν ἐνῆν οἰκήμασι δίαιταν βασι-- 
Ad, ταῦτα προκατέχουσαν οὐκ ἐξέστησεν Ἄνναν τὴν βασιλίδα 
ξύν γε τῷ παιδὶ καὶ βασιλεῖ Ἰωάννῃ, οὐδ᾽ ἐμποδὼν ἐγεγόνει τὴν5 
προτέραν σφᾶς ἐν τούτοις ἔχειν ἀνάπαυσιν" ἀλλ᾽ ὥσπερ σφίσε 
τῶν βασιλικῶν πρωτείων ἐξεκεχωρήκει λαμπρῶς ἔν τε καϑέδραις 
xol εὐφημίαις, οὕτω κἀν ταῖς οἰκήσεσιν ἐπεπράχει. αὐτὸς δ᾽ ἐν 
P498 roig περὶ τὸν ᾿ἡλεξίου τοῦ πάλαι μέγιστον τρίκλινον ἐρειπίοις μᾶλ- 
λον ἢ οἰκήμασιν εἰπεῖν δέδωκε φέρων οἰκεῖν ἑαυτόν. (H.) Ἰωάν- 10 
γὴν yt μὴν τὸν πατριάρχην, δέσμιον τηνικαῦτα παρόντα τοῖς 
βασιλείοις εὑρὼν, οὐδὲ μιᾶς ἠξίωσε προσαγορεύσεως. διώκτην 
γὰρ αὐτοῦ καταστάντα, καὶ ϑερμὸν ἐξ ἀρχῆς πολέμιον, οὔτ᾽ 
εὖ τι δρᾷν εἶχε, τῆς καρδίας ἥκιστα προϑυμυυμένης ὁμαλὸν πρυ- 
τανεύειν οὐδέν " οὔτ᾽ αὖ τοῖς αὐτοῦ κακοῖς κακὰ προστιϑέναι χέ- 15 

Bxpixtv ἕτερα δεῖν" πλὴν ὅτι ταῖς τοῦ Παλαμᾶ πειϑόμενος εἰση-- 

' γήσεσι τῇ τε τῆς ἐπισκοπῆς καϑαιρέσει προσεπῆγε καϑαίρεσιν 
καὶ ἅμα ἐν τῇ τοῦ ϑείου Βασιλείου μονῇ προστεταχὼς ἀπενεχϑῆ:- 
vac τέως ἐς 4ιδυμότειχον ἐκεῖϑεν ἐξόριστον uer? ὀλίγον αὐτὸν 
ἐπεπόμφει. (Θ.) Καὶ ταυτὶ μὲν, ἰδίας καὶ πολυτελεστέρας δεό- 20 
μενα πραγματείας, κεφαλαιώδως πως ἡμεῖς καὶ σφόδρα τοι πε- 

Ὀφεισμένως οὑτωσὶ διεξεληλύϑειμεν, πλείσταις ἄλλαις διεξιέναι» 
λόγοις ἀφϑονωτέροις τὰς ὑποϑέσεις γλώτταις παραχωροῦντες, 
καὶ ἄλλοτ᾽ ἄλλαις ἀεὶ πανταχόϑεν εἰς ἕνα τινὰ συγκεχροτημένον 


17. Post καθαιρέσει Bolvino excidisse videtur τὴν τῆς ἱερωσύνης. 


in quo habitaret; idque, etsi nondum adesset uxor, sed adhuc Didymotichi 
commoraretur. [n qua enim aedium parte versari imperatorem conveniens 
Grat, ab ea imperatricem Annam haud movit, quae cum filio Ioanne impe- 
ratore ibi habitare occupaverat; neque impedit, quo minus ii sedem illic ut 
antea haberen&, Sed ut imperatoris praerogativis aperte iis cesserat, tam 
jn sessionibus quam in acclamationibus , ita et in ipsis habitationibus cessit, 
Ipse vero ad illas, quae circa maximum veteris triclinium occorrunt, 
ruinas potius quam aedes se contulit εἰ tum ivit (VIIL) Ioannem 
autem fatriaecham , qu tum in palatio dstabat, obvium com ha- 
buisset, nulla allocutione dignatus est. Ei enim, qui se persequi inatituia- 
set, et ab initio hostis acerrimus exstitisset, nec poterat benefacere, volun- 
tate minime propensa ad benigne consulendum ; uec illius malis alia addere 
mala visum est: nisi quod auadenti Palamae obsequutus episcopalem digni- 
tatem iterato illi ademit, et cum in Divi Basilii monasterium interim trans- 
ferri eum iussisset, Didymotichum inde paulo post exulatum misit. (IX.) Et 
haec quidem , tametsi peculiari fusiorique expositione egebant, summatim 
quodammodo nos ieiuniusque percurrimus; aliis videlicet bene multis, ad 
eundem finem quotidie et undecunque tendentibus, cadem argumenta copio- 






















HISTORIAE BYZANTINAE XV. 10. 785 


ἐχούσαις δρόμον τὸ πέρας" οἷς ἐντυγχάνειν τέ ἦστι ῥᾷστα τοῖς A.C. 1947 
δουλομένοις καὶ ἅμα τὸ πολύχουν τε καὶ ποικίλον τῶν ὑποϑέ Ib Io t 7 
esty ἀκριβέστερον ἐχμανϑάνειν. τούτων δ᾽ οὕτως ἐχόντων, ἐξέ-. 
σται λοιπὸ» ἐπανιοῦσι τῶν τῆς ἱστορίας ἡμῖν ἐχείνων ἔχεσϑαι πά- 

58λιν ὁμοίως εἱρμῶν, κἀκεῖθεν τῆς τῶν ἑξῆς ἀφηγήσεως ἄρχεσϑαι, 
τὰ πλείω συνφομίας ἕνεκα τῶν μεταξὺ, καὶ ὅσα πλείστοις ἄλλοις 
ἰδίᾳ τε καὶ δημοσίᾳ ἐστὶν εἰρημένα, παραλιμπάνοντας. 

“. Ἐπεὶ γὰρ τοῖς περὶ τὸν ἱΠαλαμᾶν τὸ σπουδαζόμενον ἅπαν! 

ἦν, ἀεὶ συνιστῷν καὶ ἐποικοδομεῖν τὰς σφῶν αὐτῶν καινοφωνίας, Υ 899 
10 πόῤῥωθ ἐν τε καὶ ἐγγύϑεν, ἔπειϑ᾽᾽ ὑποῤῥέοντα μὲν πρὸς τὸ ádo- 

ξότερον τὰ τῶν Βυζαντίων ἑώρων πράγματα, τὰ δὲ τοῦ Καντα- 

χουζηνοῦ πρὸς τὸ ἐπικρατέστερον ἀνιόντα, ἴάνναν μὲν ἐς προῦ- 

rov αὐτοὶ. xul λαμπρῶς ἐϑώπευον τὴν βασιλίδα, διά τε τῶν 

αὐτῇ προσῳχειωμένων ἀρχόντων καὶ ὅσον τὴν βασίλειον ἐπλήρου 
15γυναικωνῖτιν πλῆϑος, ἵνα δὴ συναγωγιζομέγην ἔχοιέν σφισιν ad- 

τὴν ἅμα τοῖς ἀμφ᾽ αὐτὴν ἅπασιν" εἶχον γὰρ εὐφυῶς ὑποδρα- 

μεῖν καὶ ἀναμοχλεῦσαι ῥᾷστα γνώμας ἀνθρώπων, τοῦ πονηροῦ. 494 

παραϑήγοντος πνεύματος" λάϑρα δὲ γραφαῖς wul πολυτρόποις 

μηχαναῖς t Κανταχουζηνῷ συνεχράτουν, πόῤῥωθεν καὶ αὐτὸν 
20ic τὰς οἰκείας καινοφωνίας μεϑέλκοντές τε καὶ ἁρμοζόμενοι. διὸ 

καὶ τοῖς προδιδοῦσιν αὐτοὶ συνήργουν τὰ πράτιστα ἐς τὴν τοῦ 

“Καντακουζηνοῦ πρὸς Βυζάντιον εἴσυδον. καὶ οὑτωσὶ λοιπὸν ἔξαν- 

δραποδισαμένοις ἐχείνου τὴν γνώμην ἅπασαν μικρόν τι τὸ κω- 

λύον ἅπαν ἐνομίζετο, καὶ μόγις μέγα, φέρειν καὶ ἄγειν Καντα- Β 

sius explicanda relinquentes: βὰ quos volenti cuique facillimum est acce- 

dere, ut ex iis rerum copia et varietas cumulatius percipiatur. Quae cum 

ita sint, licebit iam nobis, ad institutum reversis, eand 

sequi seriem historiae, et eofum quae sequuta sunt o 

jt» tamen ut. pleraque interiecta, et quaecunque ab 

publice commemorata sunt, compendii causa omittamus. 

10. Cum.omnino studerent Palamae sectatores nova. commenta usque 
stabilire et exstruere, atque id unum tam e longinquo quam e proximo spe- 
ctarent; iidemque res Byzantiorum ruere in peius, Cantacuzenum vero ma- 

is ac magis invalescere animadverterent; Annam quidem imperatricem pa- 
p et clare, tum ipsi per se, tum per viros principes illi maxime coniun- 
€tos, ac per omnem aulicarum mulierum turbam, aduli (ur; ut et eam, 
εἰ eos omnes, qui ad eam se adiunxerant, conciliarent sibi adiutores: erat 
enim ipsis promptum, instigante malo genio, circumvenire et labefactare 
hominum mentes: clanculum autem scriptis variisque artibus Cantacuzeno 
favebant, quo videlicet ipsum quoque ad nova dogmata e longinquo trabe- 
rent atque formarent. ltaque et proditoribus operam ipsi impensissii 
pavabant, ut Cantacuzenus Byzantium ingrederetur. Atque ita porro man- 
cipata sibi penitus illius voluntate, leve iam ense videbatur quidquid obsta- 
bat, et Cantacuzenum quoquoversus pro libitu ferre atque egere, postquam 














ιν 


786 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6855 κουζηνὸν εἷς ἅπαν τὸ σφίσε βουλόμενον, ἀφ᾽ αὖ τὸ ῥασίλειον ἐς 


Iul. 15 


τὸ ἐντελὲς περιεζῶσϑαι ξυνεῤῥύη κράτος. (B.) Δόξαν ob» ἐς 
τοὺς ἰδίους τῷ Παλαμᾷ τρόπους ἀνυσιμώτατον δυοῖν πεπραχέ- 
γαι ϑάτερον" ἢ ἑαυτὸν, εἰ δυνηϑείη, τοῖς πατριαρχιχοῖφ ἔγκα-- 
ϑιδρῦσαι ϑρόνόις, ἢ γοῦν τῆς φατρίας τό γε δεύτερον ἕνα ὄντι- 8 
volv* ἐπειδήπερ αὐτῷ μὲν ἥκιστα κατὰ σχοπὸν ἐχώρει τὸ πρᾶγμα, 


Οἀντεισενεγκεῖν Ἰσίδωρον ἐξεγένετο, ὃς Πονεμβασίας μὲν ἐψήφεστο 


πρότερον" ἔπειτα διὰ τὸ ταῖς τοῦ Παλαμᾶ καὶ αὐτὸν ἁλίακεσϑαι 
κἀινοφωνίαις καϑήρηταί τε καὶ τῆς ἱερᾶς ἀφώριαται χοινωνίας" 
δι᾽ ὃν δὴ καὶ πατριαρχεύσαντα νῦν τὸ τῆς ἐκκλησίας εὐϑὺς Qj 10 
ῥάγη σύστημα. (Γ.) Καὶ πρῶτον μὲν τῶν ἐπισκόπων οἱ πλείους. 
ἐς τὸ τῶν ϑείων ἀποστόλων ἀϑροισϑέντες τέμενος, δεύτεραν δ᾽ 


Di τὴν Στεφάνου τοῦ ϑείου πρωτομώρτυρος μονὴν, αὐτόν vc" Ισί- 


δωρον xal ὅσοι ὁμόφρονες εἶεν ἀναϑέματι κανονικῷ καϑυπέ- 
βαλλον, καὶ pe τὴν ψῆφον ὑπογραφαῖς ἰδίαις κυρώσαντες nad-15 
ῥησίᾳ σφίσιν ἐπεπόμφεισαν. ἐφ᾽ οἷς ἀχϑεσθέντες σφόδρα τὸν 
βασιλέως. ϑυμὸν ὀξύνουσι κατ᾿ αὐτῶν. κἀντεῦϑεν τοῖς μὲν παρα- 
ϑεωρεῖσϑαι ξυνέβαινε, κἀξ ἐνδόξων ἀδόξοις͵ καϑέστασϑαι; κἀξ 
εὐπόρων αὖ αἰφνίδιον ἀπόροις" τοῖς δ᾽ ὑπερορίοις γίνεαϑαι τῆς 


Ἐμεγάλης πόλεως, οἷς μὲν ἑκοῦσιν, οἷς δ᾽ οὔ. (4.) Καὶ τὰ ini20 


τούτοις ἔστι διηγουμένων ἑτέρων ἀκούειν πλατύτερον" ὅπως μὲν 
ἄλλος ἄλλοϑι διεσπάφρηφαν ἅπωντες, xal ἀπεῤῥίφησαν μετὰ τῆς 
παῤῥησίας x«l τῶν ἐλέγχων" ὅπως δ᾽ αὖ τῶν πανταχῆ ϑαλάσσης 


Ν άροτε καὶ γῆς ὀρϑοδόξων ἐς Βυζάντιον συχνὰ ἐσεφοίτα γράμματα, 


js plenissimam auctoritatem imperatoriam imduit, vix ab iis magnum puta- 
batur. (11) Ac Palamas quiderb sic statuebat , conducere admodum ri 
nibus suis, duorum alterum effici; nt aut se ipsum, si posset, sedi pa 
chali imponeret; aut quemvis saltem e suis sectatoribus. Quia igitur ipsi 
pro ee agenti minime ex sentent» succedebat, idcirco laidorom promoven- 
lum duxit. Hic Monembasiae electus antehac episcopus mox novorum Pa- 
lamae errorum cum et ipse convictus fuisset, deiectus dignitate fuerat, et. 
ἃ sacra communione segregatus. Eodem nunc patriarchatum obtinente, scis- 
sum est statim ecclesime corpus. (1Π.) Ape episcopi plerique, cum in 
sanctorum Apostolorum aedem primum , deinde in Divi Stephaui Protomàr- 
Tis monasterium convenissent, canonico anathemate Isidorum, et quotquot 
li assentirentur, perculerunt. Deinde decretum, propriis subscriptionibus 
confirmatum , confidenter i| iiserunt. Quod illi aegre admodum ferentes 
imperatoris animum in hos stimulant: eoque factum , ut horum alii despice- 
rentur, et ex illustribus obscuri, ex opulentis inopes statim existerent ; alii 
magna urbe exularent, volentes quidam, nonnulli inviti. (1V.) Quae deinde 
gesta sunt, ea ab aliis narrata fusius accipere eat: ut nempe omnes alius 
alio dispersi sint et eiecti, cum dicendi liberta! isque illis crimina- 
tionibus; ut rursus ab orthodoxis, ubique maris et terrarum degentibus, 
frequentes litterae Byzantium ventitarint, zeli divini plenae, quae Palamam 















HISTORIAE BYZANTINAE XV. 11. 787 


ζήλου ϑείου μεστὰ, περιφανεῖ παραπεμπόντων ἀναϑέματι Παλα- A.C. 1947 
μᾶν ὑμοῦ καὶ Ἰσίδωρον, καὶ ὅσοι ὁμόφρονες ἔκ τὲ "ys mb To. Ha 
φημὶ xol Mdirko»ógío» xal ἅμα Τραπεζουντίων ἐπισχόπων χα 
πρεσβατέρων" ἔκ τε Κυπρίων ὁμοῦ καὶ Ῥοδίων καὶ ὀρϑοδόξων 
δπροδξδτων" ἔκ τε ἸΠυσῶν καὶ Τριβαλλῶν, καὶ ὅσοι τοῖς τῶν 
ϑείων πατέρων ὅροις ἐμμένειν μακρῷ παρειλήφεσαν ἐϑισμῷ, xol . 
μηδέν τι νεώτερον δέχεσϑαι παρ᾽ οὐδενὸς τῶν ἁπάντων, χἂν 
quy τις ἐξ οὐψανοῦ κομίζῃ. 
«α΄. Ἡμεῖς δ᾽ ἐς τοσοῦτον ἥκομεν τοῦ παρένεχϑῆναι λαϑεῖν.495 
10 τῷ πολυειδεῖ καὶ ποικίλῳ τῶν ὑποϑέσεων, ὥσϑ᾽ ἃ παρεῖται do- 
χεῖν εἶναι τὰ καιριώτερα. τὰ δέ ἐστιν, ὅπως τε ἑκάτερος ἑκατέρῳ 
χορηγῷ καὶ ταμίᾳ τοῦ ἀξιώματος ἐχρήσατο" Καντακουζηνῷ μὲν 
. Ἰσίδωρος τῆς πατριαρχίας, Ἰζαντακουζηνὸς δ᾽ Ἰσιδώρῳ τῆς βα- 
σιλείας τὸ δεύτερον. ἡ γὰρ ἐν 4ιδυμοτείχῳ πρὶν ἀναγόρευσις τὸ 
15τέλειον ἔχειν ἥκιστα ἐδόκει τοῖς Παλαμίταις. (Β.) Γεγονέναι δὲΒ 
τὼ τοιαῦτα συμπέπτωκε κατὰ τὸν ἐν Βλαχέρναις ϑεῖον νεών. τὸ 
γὰρ ϑαῦμα τῆς οἰχουμένης ἐκεῖνο, τὸ μέγα λέγω καὶ περιβόητον 
τῆς τοῦ ϑεοῦ Σοφίας τέμενος, ἀφ᾽ οὗ τὸ μέρος ἐχεῖνο καϑήρη- 
ται, πρὸς τὸ ἀχρεῖον φεῦ ἀπενεχϑὲν, μαχράν τινα τὴν ἀωρίαγ, 
30 εἶχε τοιαύταις ἑορταῖς διακονεῖσϑαι καὶ πανηγύρεσιν. μὴ οὖν 
πρὸς τοσοῦτον οὗτος ἀποχρῶν πλῆϑος πνιγηρόν τι χωρίον ἐδό- 
x& xul ἀτερπῖς. τοῦ γὰρ δημοσίου βήματος ἐκείνου μῆκος ἀνά- C 
λογον ἔχειν ἀπαιτουμένου τῷ τε ὕψει καὶ πλάτει, ἐφ᾽ οὗ τοὺς 
4. καὶ ante ὀρϑοδόξ. add. Boiv. 
simul et Isidorum, et omnes eorum fantores, apertis exsecrationibus prose- 
quebantur, ab Anfioch dico, et Alexatdrinis, Trapezunüisque tam 
episcopis quam presb teri item ab Cypriis, Rhodiisque, et prtirdoxis ad- 
iacentibus; nec nón Mysia et Triballis, et quicunque sahctorum Patrum in- 
haerere praeseriptis, ac nibh quidquam novi ab quocuhque-allatom adinht- 


iere, vel ai id ab Angelo afferretur, tradito iam inde antiquitus more iu- 
stituerant. 

11. Sed nos argumentorum copia et varietate eo usque sensim sbropti 
sumus, ut ea omissa sint, quae potiora videntur exstitisse; nempe u& 
alterum auctorem habuerit δὲ architectum dignitatis, Cantacuzenem quidem 
Isidorus patriarchicae, Isidorum vero Cantacuzenus imperatoriae, secundo 
delatae. Quae enim celebratio Didymotichi peracta fuerat, ea Palamitis 
completa minime videbatur, (IL) Isthaec vero in templo Blachernensi per- 
fecta est. Etenim illud orbis miraculum, magnum inquam illud et omnium. 
sermone celebratissimum S. Sophiae templum, ex quo pars eius eversa erat, 
o redactum ( proh dolor!), ut nulli esset, usui, minime erat opportunum 
eiusmodi festis ac celebritatibus apparandis. Hoc vero tantam multitadi- 
mem capere haud poterat; adeoque arctior locus et insuavior videbatur. 
Nam cum publicus ille suggestus, cui imperatorios thronos imponi oporte- 
bat, eam exigeret longitudinem, quae et altitudini et latitudini responde- 

















788 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6856 βασιλιχοὺς ἔδει τεϑῆναι ϑρόνους, ἐχρῆν ἑκατέρωθεν τὴν προσή- 

[ὰ.16 χουσαν ἔχειν εὐρυχωρίαν καὶ τοὺς τοῦ ϑεραπευτικοῦ τάγματος, 
ὁπότε δεήσειεν" ὡς εἶναι βραχὺ λοιπὸν τὸ λειπόμενον τοῦ νεὼ 
πρὸς ὑποδοχὴν διαφόρων ὄχλων. ὅμως ἐφαμίλλου τῷ μεγίστῳ 
ϑείῳ ἐκείνῳ τεμένει τῶν πάντων ὄντος οὐδενὸς, ὃ δεύτερος ἐξ 5 

à doo; ῬὉάνάγκης ἔδοξε πλοῦς εἰς τὴν χρείαν αὐτός. (Γ.) Καὶ ἦσαν οἱ 
7 τοὺς βασιλικοὺς τηνικαῦτα ϑρόνους πληροῦντες ἐκείνους δυοῖν 
τε βασιλέων ὁμωνύμων ὁμοφροσύνη καὶ ἅμα βασιλίδες τρεῖς, 
"Ἄννα τε καὶ Εἰρήνη 5j Καντακουζηνὴ μετὰ τῆς ϑυγατρὸς Ἑλέ- 

γῆς. τούτων δ᾽ οὕτω τετελεσμένων, περὶ δεκάτην ὥραν nov τῆς 10 
πρώτης καὶ εἰκοστῆς τοῦ μαΐου ἵππων εὐϑὺς ἐπιβάντες, ὡς εἷ- 
Xov, μετὰ τῶν βασιλικῶν ἐνδυμάτων ἐκείνων ἧκον ἐς τὸ παλά- 
Υ. οἵ τιον. κἀκεῖ τὴν συνήϑη πεποιηκότες ἐμφάνειαν ἀφ᾽ ὑψηλοῦ τοῦ 
βήματος εἶτα κατήεσαν, καὶ τράπεζαν παρετίϑεσαν, ἐπὶ πέντε 

P.496 ϑρόνων αὖϑις καϑίσαντες. (4.) Τοσαύτῃ δὲ πενίᾳ κατείχετο τὰ 15 
βασίλεια τηνικαῦτα, ὥστ᾽ οὐδὲν ἦν τῶν τρυβλίων καὶ ἐκπωμάτων 
ἐχεῖ χρυσοῦν ἢ ἀργυροῦν" ἀλλ᾽ ἔνια μὲν καττιτέρινα, τὰ δ᾽ ἄλλα 
πάντα κεραμεᾶ καὶ ὀστράκινα. ἐξ ὧν ἔξεστι συνιέναι τοῖς ὅσοι 
μὴ ἀδαεῖς τῶν τοιούτων καὶ περὶ τῶν ἄλλως ὀφειλομένων, ὁπόσα 

μὴ κατὰ τὸ εἰκὸς τελεῖσϑαι ξυνέβαινε, τῷ τῆς ἐνδείας βιαίῳ τῶν 90 
τότε τυραννουμένων πραγμάτων καὶ λόγων καὶ ἐγχειρημάτων. ἐῶ 
«Βγὰρ λέγειν, ὅτι καὶ τὰ βασιλικὰ τῆς ἑορτῆς ἐκείνης διαδήματά τε 
καὶ περιβλήματα, ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον, χρυσοῦ μὲν εἶχον τὴν φαν-- 
τασίαν καὶ λίϑων δῆϑεν πολυτιμήτων" τὰ δ᾽ ἤν ἐκεῖνα μὲν 


τοῖ, necease etiam erat utrinque apatium satis amplom diaconis pajere ad 
sedendurh, abi opus futurum esset; ita ut templi reliqua pars angustior iam 
foret , wt posset capere variam hominum wmaultitudinem. "Tamen cum 
ex omnibus tem mullum esset, quod maximo illi posset aequiparari, al- 
tero hoc velut subeidiayio uti necesse visum est. αἷῷ Erant autem ii, qui 
sedilia illa imperatoria tunc tenebant, cognomines et socii doo imperato 
res; item tres imperatrices, Anna et Irene Cantacuzena cum filia Helena- 
Quae cum ita essent, primo et vigesimo Maii die, circa decimam horam, 
conseenais statim equis , ita ut erant, cum imperatoriis illis insignibus, ve- 
mere ad palatium. Cumque ibi de more spectandos se ex alto suggestu 
exhibuissent, mox descenderunt, ac mensa apposita , rursus in quinque se- 
dilibus consedere. (IV.) Tanta porro tunc laborabat inopia palatium, ut 
dn laücibus et pocalis nihil ibi esset aurei aut argentei; sed stannea quidem 
nonnulla, caetera vero omnia fictilia et testacea essent, Ex his quilibet, 
earum rerum non rudis, caetera quoque aliunde requisita, nec ita ut. pac 
erat perfecta ( tyrannica apippe inopiae vi in factis, in dictis, in consiliis, 
tum temporis dominante ) facile int est. Nam illa quidem dicere 
omitto, ut et ipsa in ea solennitate diademata et vestimenta, maxima ex 
parte, 'auri quidem speciem haberent et gemmarum pretiosissimarum; con- 














HISTORJAE BYZANTINAE XV. 11. 789 


ἀπὸ σχύτους, ὅπόσα χρυσὸς" ἐπιχρώζει πρὸς τὴν τῶν σκυτέων A. C. 1847 
ἐνίοτε χρείαν" ταῦτα δ᾽ ἐξ Ola, παντοδαπὴν ἰχόντων χροιάν "b Mr ἘΝ 
πρὸς τὸ δϑιαυγές. ἦσαν δ᾽ οὗ καὶ σποράδην εἰπεῖν εὐκοσμίαν ἔχον-- 
τες ἀληϑεύουσαν λίϑοι πολυτελεῖς καὶ μαργάρων στιλπνότης, 
5 oix ἀπατῶσα τὰς ὄψεις" οὕτως ἔῤῥει καὶ σφόδρα ἔσβη καὶ κα- 
τηγέχϑη τὰ τῆς ἀρχαίας ἐχείνης εὐδαιμονίας τε καὶ λαμπρότητος 
τῶν Ῥωμαϊχῶν πραγμάτων" ὡς νῦν γε μηδ᾽ ἄνευ αἰσχύνης ἔχειν 
ἡμᾶς ἐκτιϑέναι τὴν τῶν τοιούτων ἀφήγησιν. (Ε.) Αἰτίαι δ᾽ ἦσαν 
τῆς τοιαύτης καταφορᾶς τε καὶ κακοδαιμονίας" πρώτη μὲν, 3j 
10 τῶν ἐμφυλίων στάσεων φορά τε καὶ σύγχυσις " fj ῥάστη μὲν 5j τῶν 
ὄντων ἤν χρηματικῶν εἰσόδων ἀνατροπή" ῥίστη δ᾽ ἡ τῆς οὐκ 
οὔσης δαπάνης εὕρεσις καὶ ἐπίνοια " δευτέρα δὲ καὶ τελευταία," 
τὸ φιλάργυρόν τε καὶ χρυσομανὲς τῆς γνώμης τῆς τε βασιλίδος 
Ἄννης καὶ ᾿Αλεξίου τοῦ ᾿Ἀἀποκαύχου" οἷς ἡ τοῦ στρατεύεσθαι 
15 χρεία κατὰ τοῦ Καντακουζηνοῦ, πρόφασιν παρασχοῦσα πλουτεῖν 
καχοτρόπως, ὅλαις ἐξαντλεῖν ἐπινενόηται χερσὶ τὰ ἐκ πολλοῦ τοῖς 
βασιλικοῖς ταμιείοις ἐντεϑησαυρισμένα πολυτελῆ κειμήλια. προσ- 
ποιούμενοι γὰρ ἑτέῤοις πιπράσκειν τὰ μὲν αὐτῶν αὐτοὶ κατ᾿ Ὲ 
ἐκλογὴν ἐσφετερίζονεο λάϑρα" τὰ δ᾽ αὐτοὶ ἑαυτοῖς ἐπίπρασχον, 
ϑοπάνυ τοι εὔωνον, xol ὅποία βουλομένοις σφίσιν ἦν, τὴν πρᾶσιν 
ποιούμενοι. ἣν δ᾽ ὅμως καὶ ἐξεπίτηδες τὸ γινόμενον, ὡς αὐτοῖς 
ἐνίοτε ἐχλαλούμενον ἦν" ἵν᾽ εἰ τύχοι παρειληφὼς τὴν βασίλειον 
ἀρχὴν ἐς Βυζάντιον εἰσεληλοϑὼς ὃ Καντακουζηνὸς, μὴ εἶναί oi 
χρημάτων εὐπορίαν, δι᾽ ὧν τοῖς ἡγεμόσιν ἰσχὺς κατ᾿ ἐχϑρῶν 


starent, uten, fla. eoro, qualis nonnunquam inerrantur ai enfarioron 
E 


5 haec vitro, omnigenis coloribus perlucente. Erat tamen alicubi, sed 





im, sincerus pretiosorum lapidum nitor, et is, qui oculos non decipe- 
rei, mrgaritarum fulgor. Adeo dilapsa erat penitus atincta et pes- 
sumdata Vetus illa rei Romanae fortuna et magnificentia, ut ne nunc qui- 
dem ἀπο pudore earum rerum narrationem edere possimus. (V.) Cur 
tem adeo res perditae et afflictae essent, hae causae erant. Prima, civi- 
lium dissidiorum tumultus et caeca perturbatio; cui facillimum fuit et id quod 
rei pecuniariae erat effundere, et eos sumptus comminisci atque excogitare, 
i nulli erant, Altera, eademque ultima, avaritia et auri amore furens 
animus Ánnae imperatricis Alexiique Apocanci; quibus belli Cantacuzeno 
inferendi necessitas occasionem praebens perperam ditescendi ideo exco- 
gitata est, ut plenis manibus pretiosas illas gazas haurirent, quae in impe- 
ratoris thesauris iampridem erant repositae. Aliis enim vendere simulan- 
tes nonnulla, delectu habito, in rem suam convertebant: quaedam ipsi sibi 
vili admodum pretio, et ut libitum erat, vendebant. Id tamen et consulto 
fiebat, ut ab ipsis temere aliquando vulgatum: ne videlicet Cantacuzeno, 
εἰ forte is Byzantiur& ingressus rerüm potiretur, parata esset copia pecu- 
niarum, unde et principibus vires ad debellandos hostes euppetunt, et or- 




















790 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6856 περιγίνεται xol κόσμος τῇ ἀρχῇ δημιουργεῖται" ἀναλογίαν γὰρ 
Ῥἔζχειν βίῳ παντὶ τὰ χρήματα, καὶ μάλιστα πάντων ταῖς ἡγεμονι- 
καῖς ἀρχαῖς, ómolav δήπου τοῖς πᾶσι ζώοις ἡ τῶν νευρῶν σύμ-- 
πηξίς τε καὶ ἁρμονία. (ς΄.) Ὅϑεν ἐλϑόντι τῷ Κανταχουζηνῷ 
πάντ᾽ ἦν παντάπασι κεκενωμένα τὰ βασιλέων ταμιεῖα " καὶ πλὴν 5 

ἀέρος καὶ χόνεως καὶ τῶν Ἐπιχουρείων εἰπεῖν ἀτόμων, εὕρηται 
πλέον οὐδὲν ἐν αὐτοῖς. δέον οὖν ζητῆσαι καὶ λαβεῖν ἃ μὲν ἐκ τῆς 
P.497 βασιλίδος "ἄννης εἰς τὰς τῶν βασιλιχῶν ἐνεργειῶν ἀναγκαίας δα-- 
πάνας" ἃ δ᾽ ἐκ τῶν τὰ δημόσια κατεδηδοκότων, κἀχεῖϑεν πορι-- 

σαμένων τὴν τοῦ πλουτεῖν εὐπορίαν, κἀκ πενήτων πάνυ τοι γε- 10 
γονότων ἐξαίφνης πλουσίων" ὃ δὲ σιωπῇ παρέδραμεν ἅπαντα“ 
εἴϑ᾽, ὡς ἐμοὶ δοχεῖ, τῇ συμφυεῖ καὶ συντρόφιϑ πραύτητι κἀν- 
ταῦϑα χρώμενος - εἴϑ᾽, ὡς ὃ τῶν πλείστων ἐχράτει λόγος, δει- 
λίας τε συνισχημένὸς τρόποις ἐξ ὁμοφυοῦς τινος ἀφελείας καὲ 

Β ἅμα δεδιὼς ἀδύχητόν τινα στάσιν, ἔτι τεταραγμένων αὐτῷ τῶν 15 
Υ. δος πραγμάτων καὶ ᾿ἀνωμάλων ὄντων. (Z.) Τοσοῦτον γὰρ ἀπέ- 
σχετο τοῦ μηδενὶ δι᾿ ὄχλου γενέσϑαι τῶν ὅσοις, τῷ καιρῷ πρὸς 
ἁρπαγὴν χρησαμένοις συμμάχῳ, διανείμασϑαι ξυνεπεπτώκει τά 
Tt αὐτοῦ καὶ τὰ τῶν ἀκολουϑησάντων αὐτῷ πράγματα, οἰκίας 

τε καὶ ἀγροὺς δηλαδὴ, καὶ δαρ χρυσὸς καὶ μάργαρος καὶ λίϑοι 90 
πολυτελεῖς συνοιχοδομοῦσι καὶ συνυφαίνουσιν " ὥστε zal ὀφείλων 
ἀποδοῦναι πρὸς τῶν ἡρπακότων ἀνειληφότα μὲν τὸ οἰκεῖον ἅπαν 
πρότερον τοῖς μυρίους ὑπομεμενηχόσι δι᾿ αὐτὸν κινδύνους, προσ- 
ἀποδοῦναι δ᾽ αὖ καὶ τὰ τοῖς πόνοις ἀνάλογα ἔπαϑλά σφισιν, ὃ 

7. ἃ add. Βοῖν. 


namenta imperii conflantur : pertinere enim pecuniae rationem ad quemlibet 
statum; maxime vero ad principatus conservandos, ad aor ita se habet, 





i diriissent repete 


HISTORIAE .BYZANTINAE XV. 12, 791 


δὲ οὐδ᾽, ὅηοι καταλύσειεν ἀκείνων ἕκαστος ἑσπέρας, ἦν πεφρον-- A, C, 1947 
τικύς " ἀλλὰ καὶ ἀπαιτοῦσιν ἐπετίμα, καὶ καταβοῶσιν ἤχϑετο, αν Te ἔν 
καὶ διαγυχτερεύοντας ἐν τοῖς ὑπαίϑροις καὶ πλανωμένους ἐς ἀλ.-- t 
λοερίας ϑύρας ὑπερεώρα, ὑπόδειγμα τιϑεὶς, ὡς ἔφασκε, oglowD 
δαὐτὸς ἑδυτὸν διὰ τῆς τῶν ηπαϑημάτων ταὐτότητος, ὥσπερ τις 
βραβευτὴς καὶ ζυγοστάτης μέσος ἱστάμενος καὶ νέμων ἐπέσης 
ἑαυτῷ τε καὶ τοῖς ἄλλοις τὴν τοῦ βίου ῥοπὴν xal τὴν τῶν ὕβρεων 
πρόφασιν" ῥίζοϑεν οὕτως ἐχτέμνων καὶ ἀποφράττων κακῶς τὰς 
τὸ δίκαιρν σοφιζομένας τῆς κρίσεως γλώττας. ἀλλὰ περὶ μὲν τοῦ 
10 εὖ τε καὶ ὡς ἑτέρως τὰ τοιαῦτι» τῷ Καντακουζηνῷ ἐψηφίσϑαι ve E 
καὶ πεπράχϑαι κρίνειν παρίημι τοῖς τῇδε τῇ ἱστορίᾳ κατὰ τὸ 
εἰχὸς ἐντυγχάνουσι, wl συνάπτειν εὐφυῶς δυναμένοις ταῖς ἀρ-- 
uic τῶν πραγμάτων τὰ τέλη, καὶ παρεξετάζειν, ὥσπερ ἐφ᾽ ἑνός 
τινος σώμωτος, τὴν ἀλληλουχίαν καὶ συστοιχίαν τῶν κατὰ μέρος 
15 καὶ xa9^ ἕχαστα πεπραγμένων τε καὶ λελεγμένων. ἐγὼ δ᾽ ἐκεῖσε 
ἐπάνειμι. (H.) Ἑβδόμη γὰρ μετὰ τὴν ἀναγόρευσιν καὶ στεφηφο-Ὲ 
ρίαν ἐχείνην ἡμέρα παρῆν" καὶ ὃ αὐτὸς ἐν Βλαχέρναις εἶχε ϑεῖος 
ναὸς μετὰ τοῦ βήματος καὶ τῶν δίφρων ἐχείνων τούς τε βα- 
σιλέας ὁμοῦ καὶ τὰς βασιλίδας" καὶ τὰ νόμιμα τῆς τῶν νέων βασι- 
ϑολέων προετελεῖτο συζυγίας, Ἰωάννου φημὶ καὶ Ἑλένης, τοῦ μὲν 
ἑξχαιδεκαέτους ὄντος, τῆς δὲ δυοῖν ὑποβεβηκυίας ἐεῶν ἐκείνου. 
εβ΄. ᾿Επεὶ δὲ στρατὸς καὶ δῆμος ἅπας ἤσχαλζέ τε καὶ τὰ Ρ. 498. 
μέλλοντα μᾶλλον ἢ τὰ παρόντα ἐδεδίει δικαιωτήρια, διὰ τὸ ἐκ- 


1. πεφροντικὼς Boiv. corr. pro πεφρονγικώς. — 8. τὰς καχῶς τὸ 
coni. Boiv. 


pro laboribus digna persolvere; ne curaret quidem, ubi illorum unusquisque 
yesperi diversaturus esset: sed et reposcentes increparet, et clamitantibus 
jndignaretur, et pernoctantes sub dio ac circum alienas fores errabundos 

Mgeret. Nimirum ii ille tanquam exemplar proponebat, qui eadem 
et ipse pateretur; velut aliquis dispengator aut libripens, qui stans medius 
x aequo sibi et aliis fortunam aeu prosperam aeu iniquam distribuat, prae- 
isis ita radicitus et occlusis iis linguis, quae examinis iusti aequitatem per- 
peram interpretentur. Sed utrum illa recte necne Cantacuzenus statuerit 
atque fecerit, illis relinquo iudicandum, qui hanc bistoriam eo modo legunt, 
quo oportet; quique initia rerum cum extremis commode componere, et, 
tanquam in uno corpore, rerum particulatim ac sigillatim gestarum dicta- 
rumve cobaerentiam et seriem facta comparatione observare possunt. Ego 
vero illuc redeo. (VIIL.) Septimo post celebrationem illam et solennem dia- 
dematis impositionem die, templuin idem Blachernense, eodem. jestu et 
Jis quae diximus sedilibus, imperatores simul et imperatrices excepit; atqne 
ibi iuniorum principum coniunctio rite perfecta eat, Ioannis inquam et He- 
lense: illius quidem sedecim annos nati; huius autem biennio iunioris. 

12. Sed quia omnis et exercitus et. popul ioleatia afficiebantur , ac 
futura magis quam praesentia verebantur judicia, eo quod a Ioanne, ante- 








792 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6855 κεχόφϑαι καὶ ἀφωρίσϑαι τῆς τῶν Χῳστιαγῶν κοινωνίας πρὸφ τοῦ 
πατριαρχεύσαντος Ἰωάννου, τῆς ἐμφυλίου στάσεως ἄρτι καϑι- 
σταμένης, εἴ τίς ve Καντακουζηνὸν ὡς βασιλέα καὶ εἴ τις Πα-. 
λαμᾶν μετὰ τῆς φατρίας εἰς κοινωνίαν προσίεσϑαε βούλοιτο, ἔγ-- 
γραφον ὃ πατριαρχεύων τέως Ἰσίδωρος, ἐπ᾿ ἄμβωνος ἀναβεβη- 5 

Βκὼς, διεξῆλθε συγχώρησιν, ἣ καὶ ἣν τῷν ἁπάντων οὐδεὶς ᾧ 
ἤρεσκέ τε καὶ προσεδέδεκτο" ἀλλ᾽ ὑπηνέμια παντάπασιν ἐδόκει, 
xol ἀμυδρότερα πάσης σκιᾶς, καὶ χλεύης καὶ μυχτῆρος ἄξια μα- 

V.408 xpoi , xal μιχροῦ δέω λέγειν, ἦν οὐδεὶς ᾧ μὴ γῶως τὰ λεγόμενα 
ἦν, καὶ ὅμοια ὥσπερ ἂν εἴ τις ἄμφω τὰς ὄψεις τελέως ἀφῃρη- 10 
μένος τοὺς τῶν ὀφθαλμῶν τὸν ἕτερον πεπηρωμένους ἰατρεύειν 

Οὐπισχνεῖτο. τοῖς γε μὴν σεμνοτέροις ταῦτα δὴ τὰ τοῦ εὐαγγελίου 
διὰ γλώττης ἦν, ,»ἔξελε (φάσκουσι) πρῶτον, ὑποκριτὰ, τὴν δοκὸν 
ἐκ τοῦ ὀφϑαλμοῦ σου, καὶ τότε τὸ κάρφος τὸ ἐν τῷ ὀφθαλμῷ τοῦ 
ἀδελφοῦ cov? καὶ .αὖ ἐπὶ τούτοις ὁπόσα γε τούτοις ὁμόστοιχα. 15 
»»δέον γὰρ αὐτὸν (ἔφασχον) συγγνώμην ἑαυτῷ τὴν μείζω ζητεῖν 
ἐπὶ διπλοῖς καὶ πολλαπλοῖς τοῖς ἐγχλήμασιν, ὃ δὲ τοὺς οὐδὲν αὖ-- 
τοῦ δεομένους ἀναιδῶς οὑτωσὶ ϑεραπεύειν ἠξίου, τοὺς μὴ πάνυ 

Ῥλεπροὺς, εἰπεῖν, ὃ πάνυ λεπρὸς, καὶ τοὺς μιχρᾶς δεομένους κα- 
ϑάρσεως ὃ ῥύπου καὶ πηλοῦ μεστὸς, κατὰ τοὺς χοίρους, οἵ τῷ 90 
βορβόρῳ ἐγκαλινδοῦνται." τοιούτοις μὲν δὴ καὶ μείζοσι τούτων αἱ 
πολλαὶ xol διάφοροι γλῶσσαι τῶν τηνικαῦτα παρόντων ἐχεῖ πρὸς 
αὐτὸν ἐπετόξευον σκώμμασι" καὶ σύνδυο καὶ σύντρεις ἐκ διαστή- 
ματος ἀϑροιζόμενοι διηπόρουν ἀλλήλοις τά γε τοιαῦτα κοινού-- 
μενοι χαὶ τὴν ἀναίδειαν λοιδοροῦντες ἐκείνου λάϑρα καὶ ὑπ᾽ 95 


Hac patriarcha, paulo post accensum civile bellun, absessus eset e exclu- 
risiana communione, quisquis sive Cantacuzenum ut imperatorem es- 

et agniturus, sive Palamam et ipsiu: tatores in communionem esset ad- 
missurus; ideo Isidorus, qui tom patriarcha erat, ambone conscenso, scri- 
ptam recitavit absolutionem; quam qpemo omnium fuit qui probaret et ad- 
: sed inania prorsus ea, et umbra queis futiliora, risuque et sanna 

dignissima videbantur. Quin illud paene dixerim , neminem fuisse, cui ea 
quae dicebantur risum non moverint , Jeden habita sint, ac si quis, 
Utroque oculo penitus orbatus, eos qui altero capti essent. sanatürum se pro- 
mittere, Grarioribus certe viri ila era eli fn ore erant: p Eiice primum, 
hypocrita, trabem de oculo ic festucam, quae est in oculo fratris 
s. Ss enim (aiebant illi) daplicis δὲ 

liori absolutione, is ita impudens est, 















Φ 


HISTORIAE BYZANTINAE XV. 19. 793 


ὀδόντα. (B.)) Ἦσαν δ᾽ οἵ xol ἐχκεκαλυμμένως ἐς προῦπτον ἔλοι- A, C. 1347 
δοροῦντο τἀνδρὶ, μηδὲν ὑγιὲς μήτε δρῶντι, μήτε λαλοῦντι, μήτ᾽ mp To: ἔν 
ἐν τῷ τότε παρόντι τῆς ὥρας, μήτ᾽ ἐς τοὐπιὸν τοῦ χρόνου. μετὰ ὀ 
γὰρ βραχύν τινα χρόνον, διὰ τὸ τῆς αὐτοῦ ῥαγῆναι κοινωνίας 

τοὺς πλείους τῶν ἐπισκόπων καὶ πρεσβυτέρων, πλῆϑος ἀγοραῖον 
ἑαυτῷ ϑιασώτας ἀϑροίσας τοιούτων τὴν ἐχκλησίαν ἀντὶ τῶν Ῥ.499 
ῥαγέντων ἐνέπλησεν, ἐπισχόπους σχεδιάσας καὶ πρεσβυτέρους ἑτέ-. 
Qovc, ὥσπερ οἱ μῦϑοι πάλαι τοὺς σπαρτοὺς καὶ αὐθϑημερινοὺς 
γίγαντας, καὶ οὕτω κατὰ τῆς εὐσεβείας ἀμαϑῦν λογίων ὁπλίσας 

10 πλεῖστα συνέδρια. (Γ.) Ἔπειτα ϑεραπεύειν ἠξίου λυπούμενον τῆς 
τῶν πατριαρχικῶν ἀποτυχίας ϑρόνων τὸν Παλαμᾶν, διδάσκαλόν 
τε ὄντα τοῦ ϑιάσου καὶ τῆς φατρίας καί οἱ τῶν ἀξιωμάτων ai- 
τιον" καὶ τοῦτον ἐπίσχοπον χειροτονεῖ Θεσσαλονικέων" οἷ καὶΒ 
ἀπιόντα μήτε τινὸς τετυχηχίναι ξενίας πρὸς τῶν ἐκεῖ ξυμπέ- 

1δπτωχε πολιτῶν, καὶ ἅμα τὴν ἀπὸ Σχυϑῶν πόῤῥωἙθεν εἰληφότα 
ῥῆσιν, εἰπεῖν, καϑάπερ τι Κυλώνειον ἄγος ἐξ αὐτῶν εὐθὺς ἐπα-- 
γιέναι ἐληλαμένον τῶν τῆς πόλεως ἀγρῶν καὶ προαστείων, πρὶν ἐν-- 
τὸς γενέσϑαι πυλῶν καὶ πρὶν ἐγγὺς ἐληλυϑέναι τείχους, (d. "4λλὰ 
ταυτὶ μὲν ἑτέροις καταλελοιπότας ἡμᾶς, οὗ πραγματείαν εἰς μῆ-- 

30 χοὸς ἰδίαν πεποίηνται πάνϑ᾽ ὁπόσα τοῖς ἐκκλησιαστιχοῖς συμβέ- C 
βηχε τότε δόγμασιν, χρεὼν, ἃ τῇ ἱστορίᾳ κεφαλωιώδως πως d- 
ρῆσϑαι προσῆκον, ἤδη διεξιέναι κατὰ τὸν ἄνω nov παραλελειμ-- 
μένον εἷρμόν. | 

13. οἵ em. Boiv. pro εἶ 


mossitando convitiis insectantes. (TL) Erant etiam qui aperte et propalam 
homini convitia facerent, nihil aut facienti aut dicenti, quod sani hominis 
esset, sive tunc sive posies. Nempe is paulo post, quia plerique episcopo- 





coetus quamplurimos in religionem armavit. (111) Solari deinde Palamam 
sanis moestum et paf chali 
voluit. 








Nicephorus Gregor. Vol. 11. δι 


NIKHOOPOY TOY ΓΡΗΓΟΡΑ͂ 
PAMAIKHEX IXTOPIAX 
ΔΟΓΟΣ mc. 
NICEPHORI GREGORAE- 


BYZANTINAE HISTORIAE 
LIBER DECIMUS SEXTUS. 





ARGUMENTUM. 


Cantacusenus totam Thraciam, Medca excepta, TTriballus omncm fere 
Macedoniam iam tum possidebat: ipsam Berrhocam palo post cepit. 
"Thessalonica neutri parebat. Huius urbis status pert imus, Zelo- 
farum licentia, Medeae urbis situs. Ut a Cantacuseno obsessa et ad de- 
ditionem compulsa sit. loannes et Manuel Asanes creantur sebastocrato- 
rex. Prior urorem ducit Alesii Apocauci filiam, ndronico Palaeologo 
primum muptam. Socrui suspectus domum cum uzore dimittitur. Gra- 
vis pestilentia. Andrónicus, Cantacuzcni liberorum natu minimus , mori- 
tur (Cap. 1). Matthaeus, Cantacuseni fllius natu mazimus, Thraciae ur- 
bibus a patre praefectus , ab sane avunculo privatim convehifur. Απα-. 
mes sua et fratris merita erga Cantacusenum iactat: quem suorum saluti 
mon consulere queritur, Matthaeum ad defectionem hortatur. Matthaeus 
respondet, id iprum cupere se. Imminentium periculorum mctu, et patris 
exemplo, futuram defectionem excusat. Acunculo adiutore rem aggredi- 
tur. Oresiiadis arcem occupat,  Animos sibi conciliat (2). — Cantacusenus 
amxius εἰ consilii inops.  Üsorem rene ad füiwm legat. Hic obviam. 
matri procedit, Irene eum frustrata. Orestiadem clam ingreditur. Mat- 
thaeus eo reversus. matrem salutat.  Obsequium pollicetur. Rogat,-ut se 
πιεῖν liberet. Matris oratio. Quantam apud filium vim habuerit. Irene 
Byzantium redit. Filii Andronici mortem lugei (3).  Cantacusenus Didy- 
motichum proficiscitur, ut motus componat ab uzore iam sopitos. Joannes 
patriarcha, ne rebus novis faucat, Bysantium inde transfertur. — Moritur 
mom longo post. Eius elogium. Provincia Matthaeo Cantacuzeno assi- 

ata a patre. Cantacusemi imperatoris oratio ad filium. Reditus in wr- 

(4). Gregoras, de se ipso dicturus, docet quamobrem id mune faciat. 
Ka dicere, quae principibus haud placeant, periculorum est. Quorundam 
aures veritate offenduntur. ldcirco ait se multa omissurum. De Canta- 
cuseno, antequam is rcrum poliretur, praeclaras spes conceperat. Eun- 
dem, sua spe deceptus, errore liberare statuit. — Dicendi libertas quantum. 
€t quibus in rebus silentio praestct. Βα multum valet , si ct opportunitas 

















NICEPH. GREG. HIST. BYZANT. XVL41. 795 


adsit, et amicitia antecesserit. — Cantacuscni et Gregorae erebra c 
Patrum dogmata quo studio quibus verbis ab hoo defensa, — Contraria fa- 
ctio Cantacwenum im Gregoram imtigat. Hic imperatorem. confidenlius 
arguit, non ideo irascentem, sed lenilate Hadriano similem,  Irenen adit, 
filii morte afflictam. Eam mortem poenam corruptorum dogmatum ess& 
affirmat et persuadet. lta partes suas Augustae patrocinio roborat, lei- 
dorus εἰ alii Palamitae Irenen a Gregora conantur alienare, 4b ea male 
accepti Cantacuzenum arcessunt.  Cantacusenus, tumultum veritus, By- 
suntium statim venit. Gregoram hortatur, ut sileat. Idem etiam suadet 
Jhidorus. Quem Gre, variorum errorum.accusat, lsidori canones mu- 
αἰοὶ seu hymnodiae igni damnantur. | Loguendi libertas rcddita iis, quibus 
adempta fuerat. Concordia sumptuoso convivio sancita. Palamas, Didy-. 
smoticho accitus, lites renovat, Cantacuseno adiuvante. Negat Gregoras 
ova disputatione opus eme. Palamam redarguit. liem Cantacusenum. 
asentatorem quendam obiurgat. Scripta testimonia proferri a. Palama 
mom simit. Concilium dimittitur (5). Cantacusenus Cralem officii admo- 
πεῖ. Non auditur. Bellum paraí. Amurius, cum copiis mare transmis- 
- durus, Smyrnaeam Latinorum arcem it ezpugnatum. "Missili telo occisus 
cadit. Cantacusenum a suscepto bello tres Pausae deterrent: nempe mors 
muri; renum morbus; et Galataeorum rebellio (6). Persae praedones 
ín Thraciam ex Asia traiciunt, Equites cirewmiecta Bizynae wrbi loca 
incursamt. Pedites ulterius pergunt. Matthaeus Cantacuzenus cum. 
manu his eccurrit. Barbari Romanos conspicati quid egerint. Acris pu- 
gna. . Matthaei strenuitas. — Kiusdem in hostes temere, invecti iculum. 
Barbari internecione deleti. Praeclarae spes es illustri victoria. Eque- 
stre praedonum. posl ipso imperatore partim caesum, partim pracda. 
0). 








erepta. fusum et 





α΄. Τῶν uiv οὖν Θρᾳκικῶν πόλεων οὐδεμία, πλὴν τῆς πα- 
φαλίου Μηδείας, ἐλέλειτιτο, τοῦ μὴ ἐς ὑποταγὴν καταστῆναι τῷ 


αὐτοχρατορικῆς ἀναγορεύσεως ἐντελές, ἐν δὲ Μακεδονίᾳ, τῶν 
δἄλλων ὑπηχουσῶν τῷ τῶν Τριβαλλῶν ἡγεμόνι, Βέῤῥοια μὲν καὶ 
αὐτὴ μετ᾽ ὀλίγον τῶν ὑπηχόων αὐτοῦ ἐγεγόνει, συμμαχίας ἄνευ 
ἐπὶ μαχρὸν ἀντέχειν οὐ δυναμένη πρὸς βαρβαρικὴν καὶ ἐπίμονον 
μάχην, φυγάδος ἐχεῖϑεν μεταξὺ γενομένου τοῦ τηνικαῦτα ἐπιτρο-- 
πεύοντος ἸΠανουὴλ, τοῦ τοῦ βασιλέως υἱοῦ. Θεσσαλονίκῃ δ᾽ οὐκ 
10ἤρεσχεν οὐδενὶ προσρυῆναι, μήτε τῷ Καντακουζηνῷ, μήτε μὴν 
τῷ τῶν Τριβαλλῶν ἡγεμόνι. (B.) Στάσις γὰρ ix πολλοῦ κατεῖ- 
4. Urbium Thraciae, excepta Medea, quae maritima est, nulla iam erat, 


quae Cantacuzeno non pareret, ex quo Byzantium ingressus et ritu solen- 
miore imperator declaratus fuerat. In Macedonii 








fllius. "Thessalonicae vero neutrum placebat, neque Cantacuzeno submittere 
se, neque Triballorum principi, (Il) Nempe cam urbem seditio iampridem 


P 


A. M, 6855 
. 15 
" » 47 4.€. 1847 
᾿Κανταχουζηνῷ μετὰ τὴν ἐς Βυζάντιον εἴσοδόν τε καὶ τὸ τῆρϊαρ lo.Cua- 
tacuz, 


D 


V.404 


Ῥ, 500 


1796 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6855 χεν αὐτήν xol Ζηλωτῶν oóruc πως ὠνομασμένων ἄϑροισμα 
τῶν ἄλλων ἐπρώτευε" καὶ ἣν πρὸς οὐδεμίαν τῶν πολιτειῶν τὴν 
Βμίμησιν ἀναφέρουσα. οὔτε γὰρ ἀριστοχρατιχή τις ἦν, ὁποίαν 
τοῖς πάλαι “ἠυκοῦργος “Τακεδαιμονίοις ἀνύειν προσετετάχει" οὔτε 
τις δημοχρατικὴ, καϑάπερ τῶν ᾿4ϑηναίων ἣ πρώτη τε καὶ ἣν5 
ἔχ τετραφύλων εἷς δεκαφύλους ἐπεπράχει Κλεισϑένης" οὔϑ᾽ ἣν 
τε Ζάλευκος τοῖς Ἐπιζιφυρίοις “οκροῖς ἐβράβεισε xai ἣν τοῖς 
ἐν Σικελίᾳ Χαρώνδας ὃ Karavaiog* οὔτε τις ὑπὸ δυοῖν ἢ πλειό-- 
νων εἷς ἕν τι κραϑεῖσα καινότερον εἶδος, ὅποῖαί τινες ἦσαν 5j τε 
“Κυπρίων καὶ ἣν ἐν τῇ πάλαι Ῥώμῃ τὸν δῆμον, κατὰ τῶν ὅπατι- 10 
κῶν ἀνδρῶν στασιάσαντας, καταστήσασϑαι λέγεται" ἀλλ᾽ ὄχλο-- 
κρατία ξένη τις καὶ οἵαν φέροι ἂν καὶ ἄγοι τὸ αὐτόματον. ϑρα- 
σύτεροι γάρ τινες, εἷς αὐτοχειροτόνητον αὐθεντίας ἄϑροισμα συλ- 
λεγέντες, πᾶσαν ἐκεῖ κατατρέχουσιν ἡλικίαν, τῆς τε πόλεως ἔκ- 

Ῥ δημαγωγοῦντες τὸν ὄχλον πρὸς τὸ βουλόμενον καὶ τῶν πλουτούν- 15 
τῶν ἀφαιρούμενοι τὰς οὐσίας, τρυφῶντές τε αὐτοὶ καὶ μηδενὶ 
τῶν ἔξωθεν ὑπεῖξαι κελεύοντες ἡγεμόνων, ἀλλὰ τοῦτ᾽ εἶναι κα- 
γόνα καὶ νόμον τοῖς ἄλλοις, ὅπερ ἂν ἐχείνοις δόξειεν. (Γ.) Ἢ γε 
μὴν Θρᾳκικὴ Μήδεια, ἣ δυτικωτέραν τε ἔχει Βυζαντίου τὴν ϑέ- 
σιν καὶ πρὸς τῷ ἄχρῳ τοῦ Εὐξείνου κειμένη πόντου σταδίους 30 

Ἑξντεῦϑεν ἀπέχει μιχρόν τι τετρακοσίων ἐπέχεινα, πρὸς ὀλίγον ἀπο- 

V.4o5srorjcaca, καὶ καϑ᾽ ἑαυτὴν γενομένη, πολλὰ μὲν ἔδρασε κατὰ 
Βυζαντίων δεινὰ, πλεῖστα δ᾽ ἐπεπόνϑει" τέλος δὲ πολιορχηϑεῖσα 


occupaverat, et eorum, qui Zelotae nominabantur, factio caeteris praeerat: 
d nullam referri posset reipublicae formam, Nec 

qualem Lycurgus olim apud Lacedaemonios con- 
primum fuerat, et deinde ex- 


ἴδιο erat status, qui 
enim aristocraticus is erat, 
stituit; neque democraticus, qualis Ath: 
postquam Clisthenes ex quatuor tribubus decem effe 
ei, auctor Zaleucus apud Locros Epizephyri 
cilia Charondas Catanaeus; neque una aliqua 
conflata ex duabui pluribus inter 
prios, et ea quam in veteri Roma 
Versus consulares viros mota; sed inusitatus quidam 
dominatus et is, quem casus temere ferret, ageretque. 
ciores, cum societatem potestatis privata auctoritate coi: 
etatem. rasssbantur, plebem quidem, quaecunque erat in civitate, man- 
tam libidini suae habentes; eos autem, qui opulentiores essent, fortunis 
spoliantes ; simulque et ipsi licentia exsoltabant, et aliis auctores erant, ut 
externorum principum mulli se submitterent, sed ea omnes lege ac regula 
Wterentur, quae ipsis placuisset. (II) At Medea, urbs Thraciae, quae 
magis quam Byzantium ad occidentem vergit, et Ponti Euxini extremitati 
adiacet, stadilsque hinc distat paulo plus quadringentis, cum haud diu re- 
bellasset, et seorsum sola stetisset, multa gravia adversus Byzantios pa- 
travit; plurima item perpessa est. Obsessa demum Cantacuzeno se ex 






















ies multitudinem. 
idam enim auda- 
t, in omnem 















HISTORIAE BYZANTINAE XVI. 1. 797 


προὔδωχεν ἑαυτὴν Καντακουζηκῷ καϑ᾽ ὁμολογίαν. xal ταῦτα A.C. 1347 
μὲν τῇδέ πη ἔσχε. (4.) Σεβαστοχράτορες δ᾽ ἐπὶ τούτοις ὑπὸ τοῦ κε Io Cra 
βασιλέως οἱ δύο τῆς βασιλίδος Εἰρήνης χεχειροτόνηνται ἀδελφοὶ, 
Ἰωάννης καὶ Μανουὴλ, καὶ τοῖς τῷ τοιούτῳ προσήκουσιν ἀξιώ-Β 
5uart παρασήμοις, ἔν τε καλύπτραις καὶ ὑποδήμασιν ἅμα, κε- 
χόσμηνται. ὧν ἅτερος, ὁ Ἰωάννης, ὀλίγῳ ὕστερον ἐς τὸ τῶν 
Ἐπιβατῶν ἀπιὼν φρούριον τῇ ᾿Αλεξίου τοῦ ᾿ἀποκαύχου ϑυγατρὶ 
συνεζύγη" f συνῳχήκχει πρότερον ὃ Παλαιολόγος ᾿ἀνδρόνικος, ὃν 
πνιγῆναι κατὰ τὸν περὶ “:δυμότειχον καὶ ᾿δριανούπολιν ποταμὸν 
10 ἀνωτέρω που δεδηλώχαμεν. βραχὺν δ᾽ ἐκεῖ διατετριφότα χρόνον 
ἔπειϑ᾽ ἑκόντα προὔπεμπε τὸν Ἰωάννην σύν γε τῇ νέᾳ συζύγῳ Ῥ.δο1 
λαμπρῶς ἡ πενϑερὰ ἐς τὸ τῆς Τραϊανουπόλεως ἔγγιστα φρούριον, 
τὴν τῶν ᾿Αδήλων λέγω μονήν. ἔνϑα τὰς τῶν οἰκήσεων ἐπαύλεις 
xal τοὺς ἀγροὺς ἐκ πολλοῦ πρὸς Καντακουζηνοῦ κεχλήρωται τοῦ 
15 βασιλέως. ἐδεδίει γὰρ ἐκείνη; μὴ χειρωσάμενος ἐκεῖνος τὸ τῶν 
᾿Ἐπιβατῶν φρούριον μετὰ τῶν χρημάτων ἐκεῖϑεν ἐξόριστον ταύ- 
τὴν ποιήσηται. (Ε.) Κατὰ τοῦτον μέντοι τὸν χρόνον νόσημαΒ 
τοῖς ἀνθρώποις ἐνέσκηψε βαρὺ καὶ λοιμῶδες, ἀρξάμενον ἀπὸ 
Σκυϑῶν καὶ Μαιώτιδος καὶ τῶν τοῦ Τανάϊδος ἐκβολῶν ἦρος 
30 ἄρτι καϑισταμένου, καὶ διήρκεσεν ἅπαντα τὸν ἐνιαυτὸν ἐκεῖνον, 
μεταβαῖνον xal διαφϑεῖρον ὡσαύτως μόνην ἐς τἀκριβὲς τὴν nagá- 
λιον οἰκουμένην, πόλεις ὁμοῦ καὶ χώρας, τάς τε ἡμετέρας καὶ 
ὅσαι κατὰ τὸ συνεχὲς διήχουσιν ἄχρι Γαδείρων τε καὶ στηλῶν 
Ἡρακλείων. δευτέρου δ᾽ ἐπιόντος ἔτους μετέβη καὶ ἐς τὰς τοῦ 
25 Allyalov νήσους. ἔπειτα καὶ Ῥοδίων ἥψατο, καὶ Κυπρίων ὁμοίως, 


pactione ἀοάϊάϊε, Et haee quidem ita ferme so habuerunt, (IV.) Crean- 





calceis, depot: Horum alter, Ioannes 
profectus Alexii Apocauci fili 
Palaeclogo antehac nuptam, quem in eo fluvio, qui Didymotichum et Ha- 
drianopolin praeterfluit, suffocatum esse supra ds 
quantisper commoratus est. Mox eum socrus volentem inde, cum nova nu- 
pta, ad proximum Traianopoli castellum magnifice prosequuta est ; ad mona- 
sterium nempe Adelorum , ubi et domos et agros ei iampridem Cantacuze- 
nus imperator assignaverat.  Verebatur quippe illa, ne Epibatarum cestello 
simul et pecuniis potitus Vener eam inde extare cogeret. [42] Eo tents 
state morbus qi gravia et pestilens homines invasit; ducto ab Scy. 
αἱ Maeotide Tanaidisque ostiis initio, recente adhuc vere, annumque illum 
perpetuum duravit, pervadens et corrumpens solam praecise maritimam 
terrae oram, urbes simul et agros, tum nostros, tum eos omnes, qui conti- 
mea tractu ad Gades usque et Herculis. sientas peri . Anno autem 
sequente etiam ad Aegael maris insulas transiit. de et Rhodios atti- 


798 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6855 καὶ ὅσοι τὰφ ἄλλας νέμονται νήσους. ἐπενέμετο δὲ τὸ πάϑος ἐπί- 
Imh15 σῃς ἄνδρας καὶ γυναῖκας, πλουσίους καὶ πένητας, γηραιοὺς xal 
γέους, καὶ ἁπλῶς εἰπεῖν, οὐδεμιᾶς οὔϑ᾽ ἡλικίας οὔτε τύχης ἐφεί-- 
Gero, ἐκενοῦντο δ᾽ οἰκίαι πλεῖσται καϑάπαξ τῶν οἰκητόρων ánáv- 
των μιᾶς ἡμέρας, 7j καὶ δυοῖν ἐνίοτε, μηδενὸς μηδενὶ βοηϑεῖν 5 

Ῥϑυναμένου, μήτε δὴ τῶν γειτονούντων, μήτε μὴν τῶν κατὰ yé- 
γος xal xa$9^ αἷμα προσηκόντων οὐδενός. οὐ μόνους γε μὴν ἀν-- 
ϑρώπους τὸ πάϑος οὑτωσὶ διετέλει μαστίζον " ἀλλὰ καὶ d τι κατ᾿ 
οἶκον ὡς τὰ πολλὰ τοῖς ἀνθρώποις ἐκείνοις συνέζη τε καὶ συνῴ-- 

κεὶ τῶν ἄλλων ζώων" κύνας φημὶ xal ἵππους xal ὀρνίϑων 10 
παντοῖα γένη, καὶ εἴ τινες ἐν τοῖς τῶν οἴκων τοίχοις οἰκοῦντες 
ἔτυχον μύες. σημεῖα δὲ τοῦ τοιοῦδε νοσήματος ἦν ἐξανϑοῦντα, 

' Exal τοῦ ἀϑρόου πρόδρομα ϑανάτου ἐκείνου, ὀγκώδης τε ixgvolc 
τις περὶ τὰς ἀρχὰς τῶν μηρῶν καὶ τῶν βραχιόνων καὶ ἅμα αἷ- 
ματώδης φϑόη" ἃ τοὺς συσχεϑέντας αὐθημερὸν ἐνίοτε, κα- 15 
ϑημένους ἢ βαδίζοντας, τοῦ παρόντος ἀπῆγε τάχιστα βίου. ὅτε δὴ 
καὶ ᾿Ἱνδρόνιχος, ὃ τῶν υἱέων τοῦ βασιλέως νεώτερος, ἐτεϑνήκει. 

P.502 ΄ β΄, Τῶν μέντοι πραγμάτων i» τούτοις ὄντων, ἔδοξε τῷ 

γι 406 σὰν Ἰωάννῃ, τοῖς περὶ τὴν ᾿ἀδριανούπολιν χωρίοις ἄρτι τὰς 
διατριβὰς ποιουμένῳ, τὸν ἀδελφιδοῦν ἰδίᾳ παρειληφότι Dar- 20 
ϑαῖον (ὃς xa9^ ἡλιχίαν προὔχων τῶν βασιλέως παίδων τῶν τε 
ἂν Θράκῃ πόλεων τὴν ἐπιτροπὴν πρὸς τοῦ πατρὸς καὶ βασιλέως 
ἐκληρώσατο τηνικαῦτα, καί οἱ συμβέβηκεν ἐν ταὐτῷ ξυνιέναι τῷ 
ϑείῳ, καὶ κυνηγεσίοις χρήσασϑαι τοῖς αὐτοῖς) ὧν αἱ καρδίας αὔ- 


git, εἰ Cypro, et qui eaeleras insulas colunt, Absumebat diem 
tabes illa viros aeque et mulieres, opulentos et inopes, seniores et iuniores; 
ὕπο verbo, nolli nec aetati nec conditioni parebat. Domus pleraeque ha- 
bitatoribus omnino exhauriebantur uno die, interdum biduo; cum nemo cui- 
quam afferre auxilium posset, sive vicinus, sive et üne con- 
iunctos. Nec vero homines solos morbus ille usque fj ἢ sed et si 
Fd lia animalia cum hominibus plerumque degerent et habitarent; canes, 

iquam, et equos, et. caiusquemodi avium genera; ipsos etiam mures, si qui 
forte in domorum parietibus latitabant. Signa autem mali eminentia, δὲ 
subitae mortis praenuncia, haec erant: tumor circa crurum brachiorumque 
extrema enascens, et sanguinolenta simul tabes; quae eos, qui correpti 
erant, ea ἘΣ nonnunquam die, sedentes aut ambulantes e vivis statim ef- 
ferebant. tempore et Andronicas, imperatoris liberorum nata minunus, 
mortuus eet. 


2. Ie erat rerum atatus, cum Ioanni Asani, qui tum in agris Hadriano- 
poli circumiectis versabatur, Matthaeum nepotem suum libuit privatim con- 
venire. Hie imperatoris liberorum natu maximus urbibus Thraciae prae- 
fectus a patre tum foerat. Casu autem accidit, ut in eundem cum avun- 
culo locum deveniret, et iisdem uterque venationibus uterentar, Libuit in- 








HISTORIAE BYZANTINAE XVI. 2. 799 


Aaxec ϑαλαμεύουσι λογισμῶν ἐκείνῳ κοινώσασθαι" καὶ ἀρξάμενος A. C. 1347 
ἔλεξε τοιάδε. (Β.),, ΕἸ μὲν τύχην", φησὶν, ,,τινὰ καὶ τυραννοῦσαν μι To Cta- 
πεπρωμένην τοῖς ἀνθρώποις τὰ πράγματα πρυτανεύειν οἴεσϑαι Β 
ἔπεισί σοι, ἢ τῷ αὐτομάτῳ δεδωκυῖαν τὴν τῶν πραγμάτων 096- 
5γην ἀτέχμαρτόν τινα καὶ ἀκυβέρνητον φέρεσθαι πλοῦν, σιωπᾷν 
τε ἄμεινον καὶ τὸν τῆς πεπρωμένης ἄδηλον περιμένειν μίτον. εἰ 
δὲ προαιρέσει xul βουλῇ τὰ ἐφ᾽ ἡμῖν ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον διοικεῖ- 
σϑαι δέδοται, τοῦ χάριν, παρὸν ἡμᾶς ἐκ τοῦ ῥάστου καρποῦ-- 
σθαι τὸ ζῇν ἀχινδύνως, ἐθελοντὰς ἡμῖν αὐτοῖς παντοδαπῶν 
10 περιπλέκειν δίκτυα φόβων; οἶσϑα γὰρ, ὡς μυρίους ἐν τῇ ὅπερο- 
ela διηντλήχαμεν μόχϑους μετὰ μαχρῶν καὶ παντοδαπῶν τῶν 
κινδύνων, ὁπόσοι ϑανάτου γείτονες ἐπεφύκεσαν, τῷ σῷ πατρὶ 
περιποιούμενοι τὸ ἀκίνδυνον" ὡς δεύτερα εἶναι τὰ Διοσκούρων 
ἐγχώμια, καὶ εἴ τινες Ὀρέσται καὶ Πυλάδαι τὸν μακρὸν ἐμπεπλη- 
15 κότες αἰῶνα φιλαδελφίας ὑποδειγμάτων, εἴ τις τὰ ἡμέτερα τοῖς Ὁ 
ἐχείνων ἀντεξετάζειν ἐθέλει, καὶ ἦν 4j τοὺς τοιούτους ἀεὶ κατὰ 
τοῦ σοῦ μηχανωμένη πατρὸς διωγμοὺς xal ϑανάτους Ἄννα ἡ βα- 
σιλὶς, πρόσωπον ἀληϑείας ἔχουσαν οὐδ᾽ ἡντινοῦν προβάλλεσϑαι 
δυναμένη πρόφασιν κατ᾽ αὐτοῦ. παρ᾽ ἧς ἐγώ τε καὶ οὑμὸς ἀδελ-: 
30 φὸς Μανουὴλ πολλὰς ἐδεξάμεϑα λάϑρα μεϑ' ὅρχων παντοίων 
γραφὰς, ἡμῖν τε κτημάτων ὁμοῦ καὶ χρημάτων προσόδους inay- 
γελλομένης καὶ ἅμα τοῖς καϑειργμένοις γονεῦσιν ἐλεύϑερον ἥλιον. E 
ἀλλ᾽ ἡμεῖς γε, τοὺς τῆς δίκης σέβειν ἐϑέλοντες ϑρόνους, ἐν ἀσα- 
λεύτοις ἔχειν ὅροις ἐρηρεισμένους τοὺς πόδας ἐχρίναμεν δεῖν, καὶ 
35 μὴ διὰ φαυλότερον ἀγαϑὸν διηνεκεῖς τινας τῷ συνειδότι μάστι- 
quam Aseni, arcana animi cogitata cum hoc communicare. Prior itaque 
exorsus hanc oraüonem habáit. (IL) »ὄ 8] fortunam aliquam ac tyranaic 
cam fati legem esse statuis, quae vel prudenter hominum res gubernet, vel, 
peruissis fortuito casu habenis, incerto quodam δὲ temerario carsm fora 
tur, silere certe satius est, et ignotum fatalis necessitatis decretam exspe- 
ctare. Bin res nostrae voluntate et consilio plerumque administrantur, quor- 
sum nos, quibus facillimum est vitm agere omnis periculi expertem, ultro 
ipsi nobis multiplices metas, veluti retia quaedam, necümus? Scis quippe 
πος infinitos labores, cum magnis multisque e proxinis orti periculi con 
iunctos, exhausisse , ut patri tee securitatem redimeremus. itaque et ge- 
meliorum Joris librorum, et quoquot unquam Oresise et Pyldee cari- 
tatis fraterna. i rum aetates inor pro- 
fecto las faerit, ἡ quis vili cum lorum rebos noltms conlenw. 
tri tuo pericula, has mortes Anna imperatrix, nullo colore, nullo proba- 
li praetextu ei infensa, perpetuo usque conflabat. Ego vero et frater 
meus Manuel multas ab ea litteras Sem secius ger nae ln, quovis 
iureiurando ii ito, possessiones. iari ie redit 'aren! 
bus vero vincta hbertstem policebetur. Bed nos losttiae tribunal reve- 
reri οἱ intra limites imunotos fixa tenere vestigia maluimus, quam vilioris 


800 NICEPHORI GREGORAE 


A M, 856a προξενεῖν. τὸ yàg διὰ τὴν ἐμαυτοῦ σωτηρίαν σε μετὰ τοῦ 


n3 σοῦ προδιδόναι πατρὺς (ἐῶ γὰρ τὴν ἄλλην ἐνταῦϑα λέγειν συγγέ- 


γειαν, f τῶν. κινδύνων ξυμμετέχειν τε καὶ παραπολαύειν ξυνέβαι-- 
γεν) ὅμοιον ἦν, ὥσπερ ἂν εἰ ἐμαυτὸν ἀντ᾽ ἐμαυτοῦ προεδίδουν, 
καὶ τοὐμὸν ἑκὼν παρεῖχον αἷμα κατὰ γῆς κενοῦσϑαι διὰ τοὐμὸνδ 
εἰπεῖν αἷμα. οὕτως εἰς αἰνίγματος λόγον τὴν ἐντεῦϑεν ἀνέφερον 


ἔννοιαν, καὶ λύσιν οὐχ εὕρισκον οὐδεμίαν, ὥστε xa9^ ἕν γέ τε 


Βπαραλογίσασϑαι τὰς τῶν τότε λογισμῶν κρηπῖδας. ἃ γοῦν οὕτωσί 


πως ἐφυλαξάμην αὐτὸς ἐν τῷ τότε παρόντι μὴ δρᾷν, νῦν τὸν πα-- 
τέρα τὸν σὺν κατὰ σοῦ καὶ τῆς σῆς ὁμοῦ συγγενείας ἁπάσης ὁρῶ τὸ 


V.407 δεδρακότα val μὴν xol xarà πάντων, ἁπλῶς εἰπεῖν, ὁπόσοις 


τοὺς μακροὺς ἐκείνους τετύχηκεν ἄϑλους δραμεῖν, στρατιώταις 
καὶ στρατηγοῖς, οἷς μὲν τοὺς ὑπερορίους ἐκείνους, οἷς δὲ τοὺς 
κατ᾽ οἶκον, καὶ οἷς τὰς ἐν δεσμωτηρίοις κακώσεις. οὐ γὰρ á- 
πλοῦν ὑπῆρχεν ὃ τοῖς ταλαιπώροις" τότε ξυνηνέχϑη πάϑος, οὐ δ᾽ 15 
Cinl βραχύν τινα τὸν χρόνον, ὅτι μὴ παντοδαπὸν xal ποικίλον, 
κἀπὶ μακροῖς ἐντεταμένον τοῦ χρόνου τοῖς ὅροις. οὕτω χαλεπὰ 
μὲν, οἷς ἐϑελοντὰς ἡμεῖς ἑαυτοὺς καϑήκαμεν πάϑεσε τότε' χαλε- 
πώτερω δ᾽ οἷς ἄκοντες. γῦν πρὸς τοῦ σοῦ πατρὸς ὑπεβλήϑημεν 
ἀναξίως ἡμῶν. ὑπὲρ γὰρ ἐλευϑερίας εὐδαίμονος τρέχοντες δου- 30 
λείαν ἐλάϑομεν ἀλλαξάμενοι κακοδαίμονα τῶν μαχρῶν ἐκείνων 
πόνων xol δρύμων. obe γὰρ ὡς ἐπιβούλους σφοδροὺς τῆς ἡμετέ- 
D gac ἐφεύγομεν ζωῆς, τούτους δεσπότας μάλα τοι ἄσμενος ἡμῖν 
ὃ σὸς ἐκεχειροτονήχει πατήρ᾽ ὥσπερ ἂν εἰ ἐπίτηδες οὕτω τοὺς 
πολλοὺς ἡμεῖς ὑπεμένομεν πόνους, ἵνα τὰ τῶν διωκόντων ξίφη 95 
emolumenti gratie perpetuos conscientiae stimulos admovere. Kaimvero sa- 
lutis meae causa teque et, patrem tuum prodere (ut hoc loco sileam et aliam 
cognationem, quae periculorum socia et particeps erat) perinde illud fuit, 
ac αἱ mei causa me ipsum prodidissem, et sanguinis mei. conservandi 
meum sanguinem ultro effüdissem. Adeo eiusmodi cogitationem aenigmoti 
simllem esse statuebam; adeo nulla a me solutio reperiebatur, quae consi- 
liorum meorum firmas rationes vel minimum labefactaret. At ea, quae per 
illad tempus cavi ego ne adaitterem, ca ipsa nunc in te et in totam cogna- 
tionem tuam video a patre tuo admissa esse: immo et in omnes prorsus. 
mailites ac duces, qui magnos ill labores afve foris sive domi decurrerunt; 
atque in eos ipsos, qui carceris aerumnas pertulere, Non enim simplex fuit 
e, quae tum incidit miseris calamitas, neque in breve tempus duravit; sed 
multiplex et varia, et in loogum temporis spatium diffuss. Quamobrem 
etsi gravia fuere ea mala, quibus ipei nos ultro tum iniecimus, graviora 
EI cis wont, quibus nuac inviti a parente tuo et indigui subiicimur. Nam 
ro libertate certabamus, miseram servitutem diutinis illis labo- 
Ese γυνὴ usque imprudentes permntavimus. Quos nempe ut salutis nosizae 
insidiatores acerrimas vitabamus, eos nobis parens tuus dominos volens et 
libens desünaverat. Quasi vero nos tot labores consulto pertulissemus, ut. 
eorum, qui nos persequebantur , gladios iugulis nostris citius quam illi. vel- 








HISTORIAE BYXZANTINAE XVI. 9. 801 


Sürro» ἢ κατὰ τὴν ἐκείνων. βούλησιν «τοῖς ἡμετέροις. λαιμοῖς A. C. 1347 
προσαράξωμεν, καὶ ἵνα παρὰ τοσοῦτον πιχρότερα τῶν διωγμῶν! Mo na 
τὰ τῶν ἀμοιβῶν καρπωσώμεϑαι τέλη, παρόσον τότε μὲν ἐλπίδες. 
εὐδαίμονες ἡμῶν τὸ ἡδύμενον ἔβοακον" νῦν δὲ καὶ τὰς τῷν ἐλπί- 
ὅδων γλυχείας αὔρας. ὁ σὸς ἡμῶν ἐκ τοῦ προφανοῦς ἀφήρηται na- E. 
τήρ. εἶναι γὰρ τῶν ἁπάντων οἶμαι μηδένα, «ὃς ἂν ἐνέχυρα παρέ- 
χεσϑαι δύνφιτο, μὴ ϑάνατον εἶναν ταχύπουν «εὐθὺς τὰ πάντων 
ἡμῶν ἐπιτίμια πρὸς τῆς βασιλίδος vene, οἷς ϑήπουϑεν ἐξέσται 
ζῇν μετά ye τὴν τοῦ doU πατρὸς ἀπαλλαγήν. φέρε τοίνυν, ἕως 
τοἡμῶν αὐτῶν ἡμεῖς ἐσμεν. κύριοι, γενναῖόν τι δρᾶσαι πφοϑυμή- 
ϑητι, ταῖς ἐμαῖς ὑπὲρ σοῦ xal ἡμῶν πειϑόμενος συμβουλαῖς, ἵν᾽ 
οὕτωσί πως τὸν αἰσχρὸν καὶ ἀκλεᾶ χίνδυνον ἀποφούσασϑαι δυ-Ἐ 
νηϑῶμεν. μέρος γὰρ τῆς ὅλης ἀρχῆς ὑφελόμενος οἰχείαν σαυτῷ 
περιποιήσασϑαι προϑυμήϑητι βασιλείαν, ζῶντι μὲν ὑπήχουσαν 
1δτῷ σῷ πατρὶ, τελευτῶντι δὲ,. ἰδιότροπον ἐσομένην σοι τοῦ ζῇν 
καταφύγιον ἀσφαλές. δυοῖν γὰρ ἐντεῦϑεν ἡμῖν ἔσται ϑάτερον, ἢ 
τὴν σώζουσαν ἐκ τἀσφαλοῦς καταχτήσασϑαι τύχην, ἢ τῶν τοῦ 
παρόντος ἀπηλλάχϑαι τὴν ταχίστην βίου δυσχερῶν olg συνεζη- Ῥ. 506. 
χέναι, μόνοις εἶναι φορητὸν ἐκείνοις οἶμαι, οἷς οὐκ ἄχαρι φαίνε- 
920 ται οὐδὲ σφόδρα καχόδαιμον, μάῤευρας τῆς αἰσχύνης διὰ βίου 
τὰς τοῦ ἡλίου κεκτῆσϑαι αὐγάς.᾽ ἀλλ᾽ ὃ μὲν ᾿Ἡσὰν Ἰωάννης τοιάν- 
δὲ τινὰ διεξήει τὴν συμβουλὴν πρὸς τὸν ἀδελφιδοῦν Π]ατϑαῖον, 
ἑαυτῷ τε κἀχείνῳ xal συγγενέσι xal φίλοις προμνώμενος τὸ ἀκένδυ-- 
νον. (Γ.) Πρὸς ὃν ó ἀδελφιδοῦς MaxSaioc ἠμείβετο τάδε. ,,κἀγὼ 


2. προσαράξωμεν Bolv. pro προσαῤῥάξ, 


lent admoveremos, atque ut eam perciperemus demum mercedem, quae ipsis 

fugae aerumnis eo esset acerbior, quod illis quidem temporibus 
spes cupiditatem nostram alebant; nunc vero ipsam quoque spei suavissis 
mam auram tuus nobis pater aperte eripuit. Neminem enim puto esse, qui 
pignoribus firmis cavere nobis poseit, non curaturam esse Annam impera- 
iricem, ut omnes cita morte statim puniamur, qui parenti tuo superstites 
futuri sumus, Age igitur, quamdiu sumus nostri iuris, praeclarum facinus 
concipe, meisque tui et mei causa conailiis obsequere, quo nos turpe et igno- 
bile periculum sic propulsemus. "Totius imperit parte ablata, proprium tibi 
imperium 'enitare, quod parenti quidem tuo, dum is victurus est, 
subiiciatur; eo autem mertuo, liare ait et firmum tibi salutis praesi- 
: Duorem enin alterum nobis inde futurum est, ut aut securi saluta- 
rem fortunam consequamur, aut praesentis vitae calamitatibus quam celer- 
rime liberemur ; quibos interesse tolerabile iis duntaxat esse existimo , qui 
non ingratüm illud et miserrimum putant, solem habere ignominiae suae te- 
stem ^ Haec loannes Asenes Matthaeo sororis suae filio in bune 
fere modum suasit, sui et illius, item cognatorum et amicorum securitati 
iens. (liL) Matthaeus vero ex sorore nepos his illum excepit: ,li- 


$02 NICEPHORI 4REGQRAE 


A. M. 6856 τοῖς αὐτοῖς ἀεὶ περιστοιζίζομαν φόβοις νύκτωρ καὶ μεϑ᾽ ἡμέραν, 
1ml.15. » P" Ln ὧν "3 αἱ ^ 
ὦ βῶτιστε" xol ὥσπερ τῶν Περσῶν ἐκείνων ei ναυτριαὶ δυνάμεις, 
Ἐρέτριαν πάλαι καὶ doreulotoy περιεληλυϑυῖαι συνεῖχον, οὕτω 
τὴν ἐμὴν καρᾶψαν παντοδαποὶ κυχλοῦσιν ἀεὶ χοροὶ λογισμῶν, 
ὥσπερ νῆσον φορτίδες τινὲς καὶ φριήρεις, φόβων γέμουσαι καὶ δ 
«φροντίδων μαχρῷν, αἵ τῆς μελλρύσης ἡμῖν, ὥσπερ ἐξ ἐφόδου 
λῃστρικῆς, κατάγουσαι φέρουσι μνήμας προφανοῦς, καχοδαιμο-- 
Ονίας, ἐξ ὧν ὠδῖνας μὲν ἔχειν ἔνεστι, καὶ τὰς ἐντεῦϑεν ὑπομένειν 
ἀλγηδόνας" τίκτειν. δ᾽ ἥκιστα ἔνεστι, καὶ ἀποσχευάζεσϑαί πως 
τὸ λυποῦν, ὑφορωμένῳ τοὺς πατρίους τῆς γενέσεως νόμους, οἵτο 
μηδ᾽ ἐς τὰ προφανῆ συγχωροῦσι δίκαια πατράσιν υἱέας ἀντινομο- 
ϑετεῖν. καί σι πολλάχις ἐγὼ τὸ ἀπόῤῥητον βουληϑεὶς Keim 
τὴν μαιευθομένην ὅμως οὐκ εἶδαν γλῶτταν. ἀρχομένη γὰρ πρὸς 
V.408 φῶς ἐξάγειν τὸ τῆς καρδίας ἔμβρυον τοὺς τόνους εὐθὺς mage- 
Ῥλύετο τῆς ὁρμῆς, καϑάπερ ὑπὸ νάρχης τινὸς ἐνδυναστευούσης 15 
σφοδρῶς πεδουμένη, τῆς τοῦ πατρὸς αἰδοῦς δηλαδή" καί μοι 
τὰ τῆς γνώμης ἐς τὸ μηδὲν αὖϑις ἐχώρει, καὶ κατεδτρέφετο ῥᾷ- 
στα. εἰ οὖν περὶ ἄλλων δτωνδήποτε πραγμάτων ὃ λόγος ἦν, καὶ 
ἥκιστα περὶ τὸ ζῇν ὃ πᾶς ἡμῖν ἐχινδυνεύετο φόβος, παρὰ τοσοῦτον 
ἠμᾶλησα ἂν, παρόσον μὴ ὅτε τῶν πολλῶν οὐδὲν αὐτὸς διαφέρειν t0 
οἴομαι, ἀλλ᾽ εἰ καὶ σύνεσιν εἶχον ἐκ φύσεως οὑτωσὶ κεχορηγημέ-. 
Ἑνην, ὡς διὰ μέγεθος αἰϑερίων ψαύειν δοχεῖν ἀντύχων, καὶ οὐ-- 
φανίαις τισὶ ξενοδοχεῖσϑαι σκηναῖς, ῥᾷστα ἂν ἔγωγε φέρων ὑπέ- 
ζευξα ταύτην τοῖς τῶν τοῦ πατρὸς βουλημάτων ποσί, νῦν δ᾽ οὖν, 
dem ἐξ me semper circumstant metus nocta pariter et interdiu, o bone; et 
quemadmodum illae Persarum navales copiae Eretriam olim Artemisiumque 
Sicumsidebant, ita asimum meum rule diversaque cogitationum agina 
undique obsident , quasi insulam onerariae aliquae naves ac triremes terro- 
rum plenae et curarum gravissimarum , T piratico veluti impetu appul- 
sae advehant nobis praesagia evidentis lpfelicitatis, Parturio itaque, δὲ 
os qui inde oriuntur dolores perfero; parere autem, et id quod angit ex- 
utere haud possum, patrias reveritus naturae leges, quae nec in ile quidem, 
uae sunt manifesto iusta, filios parentibus adversari sinunt. Α΄ tibi qui- 
bmi μύτη arcanum illud aperire volui: obsecundantem vero linguam 
minime habui. Ktenim illa, statim atque cordis foetum educere in lucem 
t, nervis quasi resoluüs impetum remittebat, cum eam patris re- 
verentia, veluti torpor aliquis praevalens, graviter constriotam haberet. 
Atque ita mihi, quae animo agitaveram, ad nihilum rursus recidebant, et 
facillime subvertebantur. Quod si de aliis quibuscanque rebus ageretur, 
c non totum illud periculum, in quo sumus, ad vitam pertineret, eo illod 
magis negleziem, quod non solum a caeteris plerisque nihil distare me 
existimem; sed etsi intelligentiam a natura ita comparatam haberem, ut a- 
gnitudine sua aethereos axes attingere et caelestibus tabernaculis hospes ex- 
Cipi videretur, facillime eam ego paternae auctoritatis pedibus subiecissem. 


HISTORIAE BYZANTINAE XVI. 2. 803 


fru χαὶ αὐτὸς πλατυνέρῳ χφήσωμαι λόγῳ, σοῦ καϑάπερ τινὰ δύ-- A. C. 1847 
Qu» ἡμῖν ἀνοίξαντοφ, ὃς χαὶ δευτέραν μοι σώζεις τάξιν πατρὸς, Poele 
ἐπειδὴ πᾶσι φίλον ἀνθρώποις, τὸ ζῇν, xul πολλοὶ πολλάκις, ὑπὸ 
τῶν ἀϑρόων περιστάντων κινδύνων, τὴν βασίλειον, ὥσπερ τινὰ 
φρουρὰν, περιεζώσαντο δύναμιν, ἄκοντες μὲν, ἀναγκαίως δὲ, 

οὔχουν αἰτιώμενος ἔβοιχέ τις ξὺν δίκῃ πάντως αἰτιῷτο ἂν, εἰ καὶ 
αὐτὸς, ὑπὴ τῶν ὁμοίων ἐλαυνόμενος φόβων, ἐς τὴν τῶν ἐρυϑρῶν 
ὑποδημάτων ἀντίληψιν καταφεύγοιμι. ὅμοιον γὰρ ἂν ποιοίη τις 
ἐνταυϑοῖ, τὰ τοιαῦτ᾽ εὐλαβούμενοφ, ὥσπερ ἂν εἰ χειμῶνι μεγί- P.505 

10 σχῳ περιπεσὼν ὃν πελάγει μέσῳ καὶ κύμασιν, -ἂν οἷς τῆς ῥλκάδας 

'— evpfiày οὗτωσί. πως ῥαγείσης ἐξὸν αἰτῷ. σὰἀνίδος ἐπειλημμένον 
τινὸς διαποντίους μὲν ἔχειν κινδύνους ," ἔχειν δ᾽ ὅμως ὁμοῦ καὶ 
τὸς ἐλπίδας τοῦ ζῇν αἰωρδυμένας, ὥατερ ἀπὸ λεπτοῦ τινος καὶ 
ἀραχνώδους ὑφάσματος, ὃ δ᾽ ἀφειδῶν. παντάπασιν ἑαυτοῦ πυ- 

15 ϑμέσιν ὑποβρυχίοις ὑδάτων ἐθελοντὴς ἑαυτὸν παραπέμπῃ. τοῦτα 
δὲ παραπληξίας ἔγγιστ᾽ ἂν εἶναι δόξειε τοῖς ὅσοι καλῶς τὰ τοιαῦτα Β 
βούλονται κρίνειν. τὰ γὰρ ἐξ ἀφανοῦς τινος ἀνάγκης ἐπιόντα 
δεινὰ συγγνώμην σαφῆ. τοῖς πάσχουσι νέμει. οἷς δ᾽ ἀπὸ γνώμης. 
ἐδίας εἰς τὰς τῶν δεινῶν ἐμπίπτειν ἕπεται λαβυρίνϑους, μεγάλη 

30τις χορηγεῖται νέμεσις, παρ᾽ οἷς σχολὴ τὰ τοιαῦτα φιλοτιμότερον 
σχέπτεσϑαι. ἐγὼ δ᾽ ἵνα τι καὶ βαϑύτερον φϑίγξωμαι, οὐδὲ τῆς 
πατρικῆς ὑπερόριον γνώμης.ὃν εὑρίσχω τουτέ. αὐτὸς γάῤ μοι τοὺς 
τοιούτους προεζωγράφησε τρόπους ἐν ἑαυτῷ, ὅπότε συνελαϑὲὶς Ο 
καὶ αὐτὸς ὑπὸ τῶν περιστάντων κινδύνων εἰς τοῦτο προήχϑη 


At nune, ut et ipse planiori uter oratione, gnadam veluti porta e te, qui 
secondum a patre locum apud me obtinet, cta, quoniam vita omaibus 
ibus cara est, et multi saepe, subitis periculis circumstantibus, su- 
[gero induerunt potestatem, quasi salatis praesidium ; nolentes quidem 
gente necessitate: non iure omnino suceenseat mihi aliquis, si et 
ipee, nilitus actus terroribus, ad po calceos capessendos confu- 
£e Nam qui hoc rerum statu nolit id committere, perinde is faciat, ac 
medio in mari tempestate maxima fluctibusque circumventus, fracta etiam 
haec inter casa aliquo navi , oum praesto ei sit tabula, qua ma arrepta maris 
quidem pericula psí "al spes saluta, velut tenti alique aeineao fio 
pendentem, retineat, suae tamen omnino aalutis oblitus in profundos aqua- 
ites ultro se immittat; quod quidem δι rerum aeetimatoi 


Tasaa! ae proximum esse videatur. Quae enim itates occulta quadam 
gecensia i vi invebuntar, ene ilis, qui pitimar, exeosutionem certam tri- 
buunt. Qui vero in mala, » sciens prudensque inci- 
deri, eum gravis απο reprehensio à illos, quibus ista studiosius va- 


vat expendere. ΝΙΝ vero. vt et aliquid dicam eilidins, non mulum ld a 
paterno instituto videtur abhorrere. Ipse enim mihi hunc morem ín se 
scripsit, tum oum is queque, circumstantibus periculis compulsus, 


804 NICEPHORPGREGORAE . 


A. M. 6855 τὸ σχῆμα "τῆς βασιλείας, ὥσπερ εἷς ἀφφαλείας üxgénolw* ὡς 
Ἰμὰ. 16 yg, γε δοοῖν ϑάτερον ἐλπίζειν Vou μοι πρὸς ποῦ πατρὸς fe- 
ται" ἢ γὰρ, ὡς μιμησάμενον τὴν Ur ἀπόροις εὐπορίαν αὐτοῦ, τὸν 
υἱὸν ἐπαινέαειεν ἄν πως ἐμέ" ᾧἢ εἰ λοιδρρεῖσϑαί uor ἐπιχειροίη, 
Do: ἂν αὐτὸς ἑαυτῷ περιφανῶς λοιδορούμενας ἢ ἐμοί" ὡς μηδ᾽ δ 
ἔχειν παρ᾽ οὐδέσιν Ἑλλανοδίκαις τὸ σαγχεχωρηκὸς ἐμοὶ τῆς ἐγ- 
χειρήσεως ἐπεξιέναι.» (4) Ταδτ᾽: εἰπὼν καὶ αὐτὸς τὸν μὲν 
ϑεῖον ξυνδιαφέρειν παρήγγειλε τὴν ἐγχείρησιν, καὶ τοῖς ἑκασταχοῦ 
στρατιώταις ὁμιλεῖν τὰ εἰκάκα " αὐτὸς δὲ τὴν τῆς Ὀρεστιάδος 
καχειληφρὼς- ἀκρόπολικ ὅλην ἐχεῖϑεν ὠχύρου τὴν; πόλιν, καὶ πρὸς 10 
ἔργα, παρεσκευβζετο, ἐκδῃμαγωγῶν τε καὶ μαλακοῖς τισι λόγοις 
ἐξιδιούμενος τὰ στρατόπεδαι 
P.506 γ΄. Ταῦτ᾽. οὐχ ἦν ἀχούοντι ἠρεμεῖν τῷ πατρὶ, ἀλλ᾽ ἀϑυ- 
Υ 409 - " ΜΝ , - 
ula ἐκασχολεῖν, καὶ σαννήχειν συχνὰ τὸ ϑυμφύμενον τῆς ψυ- 
χῆς, πάλαι διανειμαμένῳ τοῖς μὲν υἱέσι τὰς ἀνελευϑέρους τοῦ 15 
«βίου τόχας,, τῷ δὲ γαμβρῷ Παλαιολόγῳ τὰς τοῦ βασιλείου κρά- 
τοὺς διαδοχάς: διὸ καὶ αὐθημερὸν ἐξιέναι πάνυ τοι προϑυμού-. 
μένος, ὅμως ἐπεῖχεν ἔτι, xal ἐνεκαρτέρει τῷ τῆς γνώμης βουλευ-- 
τηρίῳ. xol μέντοι καὶ ἥκιστα μάλα τοι ἀρεστὰν ἐδόκει, δυοῖν 
Β ἕν γέ τοι δρᾷν ἐκ τοῦ παραχρῆμα. οὔτε γὰρ ἄνευ ὅπλων ἐκ Βυ- 30 
ζαντίου πρὸς γνώμην ἱέναι ἐϑάῤῥει, ταῖς τῆς φιλοτιμίας ἄρτι δια-- 
γηχομένην ἀκμαῖς" οὔτε ue9^ ὅπλων αὖ ἐκεῖ διαβαίνειν καὶ στρα-- 
τοπέδων. ἐχμῆναι γὰρ ἂν οὑτωσὶ μᾶλλον πρὸς αἰϑερίους φλόγας 
ὡς ἐν σποδιᾷ καϑευδούσας ἔτι τὰς ἐν τῇ ψυχῇ τοῦ νεανίσχου κι- 
δ. 4oidog. 7] ἐμοὶ] μᾶλλον deest, ut observat Boiv. 
i li insignia. juam ad fortunae fugium it. Quamobrem 
pesedesci ein sperare a erro enih, ut suse in expedien- 
dis rebus ges eclertine imitatorem fortasse ille ird laudave- 
rit; aut ei ad convitiandum liatur, sibi ij u s magis 
Tosriüabiiur quam mii: nec de id ads fim, Desbit'd apud ulli 
lostum iudicem poenas a me expetere." (IV.) Haec loquutos avunculo prae- 
ipit, ut secum huic molitioni struendae incumbat, et cum militibus, qua- 
nnque ocoorrerint, ac prout par fuerit, colloquatar. Ipse Orestiadis arce 
occupata, totam inde ui munit; tum captando benevolentiam, et blandis 
verbis exercitus sibi devinciendo, ad opus se accingit. 
3. His pater auditis nequaquam quiescere, sed totum se moerori dare; 
iram suam subinde comprimere et concoquere ea ratione, quod li- 
beris suis servilem fortanae conditionem , genero autem Palaeologo imperii 
successionem iampridem assignasset. taque ea ipsa die egredi valde cu- 
piens tamen se continuit, e$ secum tacite deliberare persütit. Nentrum 
Certe ei placebat statim facere. Neque eaim sino armis Byzantio exire, et 
in ipso ambitionis desta fluctuantem aaimom adoriri; mec rursus cum armis 
exercitibusque illuo conferre se audebat. Ita enim sopitos adhuc, et velut 
sub cinere latentes, in animo adolesceatis motus furiatum iri magis, quasi 









HISTORIAE BEZANPÍNAE XVI. 8, 805 


γήσεις, $n) δυδὲν ὀχληϑείσας παϑῶν, φιλοτιμίας ὁμοῦ καὶ du-. A. C. fSÀT 
Mag. (B:) Καὶ μὲν δὴ λοιπὸν ἐκπέμπειν dta βέλτιον ΒΙρήνορ ΜΝ lotam 
τὴν βασιλίδα, βαϑείαις τε χρωμένην ταῖς τῆς συνΐσεως αὔλαξιΟ 
xal ἅμα οἰκονομικὴν ἐς τὰ μάλιστα' οὖσαν ἔκ τε πείρας καὶ φύ- 

δσεως, καὶ μαλακωτέρους τινὰς ξὺν τῷ πιθανῷ, καὶ ὅλως εἰπεῖν 
μητρικοὺς τῷ παιδὲ κομίζειν εἰδυῖαν. λόγους. ἐξιούσης τοίνυν αὖ-- 
τῆς, ἐπειδὴ περὶ Πάμφιλον ἐγεγόνει τὴν πόλιν, πρὸς ἀπάντη.-- 
σιν αὐτὸς ἐπορεύετο μάλα τεϑαῤῥηπὼς τῆς μητρὸς, καὶ ἅμα ἐπει- 
γόμενος κατὰ τὴν πορείαν, πρὶν ἐς Ὀρεστιάδα ἀφικέσϑαι τὴν μη- Ὁ 

1ο τέρα, ἔξω που προκατειληφέναι, "καὶ τὸν τῆς ἀφίξεως πόῤῥωθεν 
πυϑέσϑαι σχοπόν. ἣ δὲ τοὺς -ἐκείνου σοφῶς παραχρουσωμένη 
δρόμους ἔλαϑεν ἐντὸς ᾿Θρεστιάδος παρεισπεσοῦσα, πρὶν αἰσϑέ- 
σϑαι τὸν υἱόν. (T.) "Exch δὲ παρὰ τὴν ὁδὸν ὃ Μωτϑαῖος ἠκηκόει Ρ.50Υ 
τὸ δρᾶμα, καὶ βαϑυτέραις ἔγνω σαφῶς τῆς μητρὸς κατασοφι- 

15 σϑεὶς ἐπινοίαις, ἐς τὴν ὑστεραίαν καὶ αὐτὸς τῇ ᾿Ορεστιάδι ἐπιδε-- 
δήμηκε, καὶ τῇ τε μητρὶ τὴν προσήκουσαν ἀπεδίδου προσχύνη-- 
σιν καὶ ἅμα πρὸς ἅπαν τὸ κελευόμενον ὑπισχνεῖτο παρέχειν ὑπεί- 
xovra ἑαυτὸν, εἰ δέος ἅπαν ἐξέλοιτο τῆς ἐκείνου ψυχῆς, μήτηρ 
τε οὖσα καὶ ψυχὴν καλῶς εἰδυῖα ϑεραπεύειν ἀμφιῤῥεπῶς ταλαν- 

90 τευομένην ὑπὸ δειλίας, καὶ φόβῳ τινασσομένην τοῦ μέλλοντος Β 
γνώμην υἱοῦ φιλομήτορος συνιστᾷν. 5j δὲ μάλα βασιλικῶς ngoo- V.410 
εἰποῦσα καὶ μετά τινος ἐπιεικοῦς μεγαλοπρεπείας δεξιωσαμένη 
τὸν υἱὸν τάδε διέξεισιν. (4.). ,/Eyà (φησὶν) ὦ παῖ, τὴν παροι- 
μίαν, τὴν ἀεί τι diffón , φάσκουσαν, . φέρει καινὸν, ἐπαινῶ μὲν, 


8. αὐτὸς Boiv. pro αὐτῆς. 


flamma ad caelum usque ventilata, affectibus duobus ambitione et metu per- 
turbatos. (IL) Demum ei satius visum eet Irenen mittere imperatricem, 
quac mulier altae mentis, eademque ad res tractandas cum natura sus tum 
ipso usu mire habilis, mollibus quibusdam ἐξ ad persuadendum accommoda- 
tis, maternis denique dictis filium aggredi una omniom màxime sciebat. Ita- 
que haec egreditur. Ille matri, cum esset apud urbem Pamphilum, obviam 
pressi magna fiducia, festinatque eam, antequam Orestiadem pervenerit, 
ipso itinere alicubi foris deprehensam convenire, et vi&e causam lon, 
ab urbe sciscitari, At illa, huius festinationem callide frustrata, furtim 
urbem Orestiadem, antequam filius sensisset, irrepserat. (1Π.) Matthaeus, 
in via id quod acciderat audivit, ac se occultioribus matris con« 
sil ircumventum certo cognovit, postridie et ipse Orestiadem venit; ma- 
trem, ut par est, salutat: simul se, quidquid illa iusserit, dicto audientem. 
fore pollicetur, modo omnem sibi metam ex animo revellat; matrem. quippe 
eam esse, quae animum timore suspensum , et futuri terrore concussam filii 
amantisstmi mentem, firmare optime sciret. Haec vero filium, benigna qua- 
dam maiestate exceptüm, prorsus regie alloquitur, et hanc habet orationem. 
(1V.) ,, Ego," inquil, ,, mi fili, proverbium illud : aemper Africa aliquid fert 





806 '"NIGEPHORI CEEGORAE 


A. 3.6855 οὐ τελέως δ᾽ διξτι μὴ τἕλειον ἔχει τὸ Φῆς ἀποφάνσεως δόγμα 
15 καὶ ψήφισμα. περὶ γὰρ ὅλης γῆς καὶ ϑαλάττης ἀποπεφάφϑαι 
Cngoofjxov, 7j δὲ περὶ μόνης adig τὸ δόγμα ἐξήνεγκε, μικροῦ 
τινος μέρους οὔσης αὐτῆς, καὶ βιαίαν ἐχούσης τὴν μίμησιν πρὸς 
τὴν τῆς ὕλης γῆς ἀριστοχρατίαν. «Διβύης μὲν γὰρ ἢ καινότης 5 
ζώων τε. μόναις τερατομόρφοις ἰδέαις δρίζεται καὶ πρός ye ἔτε 
τῶν ἐχεῖϑεν διὰ μῆκος ὁδοῦ σπανίως παῤακομιζομένων ἐς τὰ ἡμέ. 
τερα ἤϑη πραγμάτων ἄλλων, ἐδιοτροπίαν τινὰ κεχτημένων, ὑπόσα 
Ῥξενίζοντα φύεται παρὰ τῇ σπληρᾷ καὶ ἀνημέρῳ ἐκείνῃ γῇ. τῆς δὲ 
πάσης γῆς ἡ καινότης μαρασμῷ καὶ χλόῃ xal χαρᾷ καὶ λύπῃ1ο 
μερίζει τὸν βίον διηνεκῶς, καὶ δόξῃ καὶ ἀδοξίᾳ, καὶ νόσῳ καὶ 
ὑγιείᾳ, καὶ ϑανάτῳ καὶ ζωῇ, καὶ ἁπλῶς εἰπεῖν, ἀρετῇ καὶ καχίᾳ, 
xal τροπαῖς καὶ ἀλλοιῴσεσι παντοίαις τε καὶ μέτρον ἅπαν ἐλαυ-- 
φούσαις. καὶ ϑαῦμα μὲν, πῶς ταῖς καινοποεΐαις ταύταις ἄμφω 
κεχκτῆσϑαι δοχεῖ, xal παίζει τὰς τῶν ἀνϑρώπων γνώμας, καὶ τοῖς 15 
Ἐμὲν ἀνθεῖν ἀεὶ δοχεῖ, καὶ τοὺς τῆς τύχης πόδας ἕκαστον ἐπ᾿ 
ἀσφαλοῦς ἐρείδειν " τοῖς δὲ μηδὲν κεκτῆσϑαι βέβαιον μηδ᾽ ἀσφα- 
λές. βραχεῖα γάρ τις ὥρα πολλάχις καὶ μία ῥοπὴ διαστήματος 
χρονικοῦ μεταβάλλει πρὸς τοὐναντίον ἅπαν, καὶ ῥίπτει πολλὰ τῶν 
ἑστάναι δοκούντων εἰς ἔδαφος" xal αὖ πρὸς ὑπερήφανον ἐνίοτε80 
τύχην ἀνάγει τὰ ἀφανῆ. Θαῦμα δὲ, πῶς ἀμιγὲς οὐδὲν οὐδ᾽ αὐ- 
τοτελὲς τῶν ἁπάντων εὑρίσχεται παντάπασιν οὐδαμῆ, οὔϑ᾽ ἃ 
Ἑτῶν ἀγαθῶν, οὔϑ᾽ ἃ τῶν φαύλων εἶναι νομίζουσιν ἄνϑρωποι" 
ἀλλὰ τὰ ἀλλήλων διηνεκῶς πολέμια xal μαχόμενα σύντροφόν 
novi, laudo quidem , sed non sbsolute, quia nec absclata est elus pronun- 
ciat sententia. Etenim de universo terrae et maris orbe cum id dici opor- 


poi 
teret, de sola Libya pronunciatum est; quae pars cum ewigua sit, totius or- 
bis rempublicam vix repraesentat. llla nempe rerum novarum affluentia, 













Ec ἴτας sane, quod cum tot nova idem hic orbis pariat, utrumque tamen 
εἰ inesse credatur, atque ita hominum mentes deludat, ut. aliis semper flo- 
rere, et fortunae vestigia stabili fundamento quisque figere videatur; aliis 
nihil ürmi habere, nibil certi. Fugax enim bora saepe et momentum tem- 
poris multa, quae stare videbantur, omnino in contrarium vertunt et ad 
terram affligunt: atque ad summum fortunae splendorem obscura quandoque 
evehunt, Mirum vero, quomodo nihil usquam sincerum, nihil ab omni parte 
perfectam inveaiatur eorum omnium, quae sen bona seu mala esse homines 
arbitrantur! sed res, aibi invicem aeternum inimicae et pugnantes, velut 








HISTORIAE BYZANTINAE XVT. 5. 807 


πως ἔχεις τὴν βλάστην, xal μίαν δήπου τινὰ τὴν εἰς φῶς προ- A.C. 1947 
ἐνεγχοῦσαν μητέρα προΐσχεται" xal τὰ τὴν ἄσπονδον ἔχϑραν noi e Qa 
ἄλληλα κεχτημένα ξένας τινὰς ἐν ἀνθρώπου ϑύει ψυχῇ τὰς 
σπονδάς" καὶ οὔτε βίον ἄλυπον ὄντα παρ᾽ οὐδενὶ τῶν ἁπάνζων . 
δρῶμεν, οὔτε λύπην παντάπασιν ἀτερπῆ" ἀλλ᾽ εἶναι συμβαίκει P. 508 
xal λύπην αἰτίαν χαρᾶς, καὶ αὖ. μητέρω λύπης χαράν. ταῦτα μὲν 
εἶναι συμφυᾶ πως, καὶ ἐγχατῳχοδομημένα τοῖς πράγμασιν, ἣ 
πεῖρα ξυγχωρεῖ συνιέναι ταῖς συνεξωτέραις ψυχαῖς " τὸ δὲ μεγέϑη 
καὶ σμικρότητας τούτοις διδόναι, τοῦτο δ᾽ οἶμαι δήπουθεν ὡς 
107à πολλὰ τῶν ἐφ᾽ ἡμῖν ὑπάρχειν ἕν. Ὃς γὰρ μεγάλοις ἐφίεται 
πραγμάτων ὕδασιν ἐγκυβιστᾷν, ἀνάγκη τούτῳ καὶ μεγάλους ὑφί- 
στασϑαι τῶν κινδύνων τοὺς κλύδωνας " ᾧ δὲ βραχυτέροις ἐνδιαι-Β 
τᾶἄᾶσϑαι νομίζεται ἀποχρῶν, τούτῳ δὲ καὶ μετριωτέραις χεχρῆ- 
σϑαι ταῖς λύπαις τοῦ βίου χρεών. βασιλεία τοίνυν ἐν τοῖς τοῦ 
15 βίου πράγμασι μέγιστον εἶναι χρῆμα νομίζεται τύχης καὶ, ἵν᾽ 
εἴπω, τὸ κράτιστον τῆς εὐδαιμονίας ὄψος. τὸ δὲ μικροῖς τισιν E 
ὀβολοῖς δρίζεσϑαί τῳ τοῦ βίου τὴν εὐπορίαν, xal τριβωνοφορεῖν, 
καὶ ἱκανὸν εἶναι ὃ τῇ φύσει τὸ ἀναγκαῖον μόνον χαρίζεται, τοῦτο 
δὲ κακόδαιμον φαίνεται, καὶ τούτων ἑνὸς, οἷς ὃ πλεῖστος ὄχλος Ο 
90 χαταρᾶται. ᾧ δ᾽ ἑκατέροις τοῖς βίοις ἐν πείρᾳ γενέσϑαι τετύχη- 
xev, ἄρχεσθαι μᾶλλον οὗτος ἢ βασιλεύειν ἕλοιτ᾽ ἂν οἶμαι μάλα 
προϑύμως, καὶ πένητα μᾶλλον τρίβειν βίον, ἢ ὃς μυρίαις περι- 
σνοιχίζεται δόξαις καὶ χρήμασιν" εἰ δ᾽ οὖν, λεγέτω τις παρελϑὼν, 
πῶς ᾿Αλέξανδρος ἐκεῖνος ὁ μέγας, ὃ μέχρις Ἰνδῶν τὰ τῆς Εὐρώ-ν 4 
19. ἕν, ὅσοις ὁπλ. coni. Boiv. 


coalescant, εἰ unios quasi matris sinu editas se in lucem profiteantar : et ea, 
quae odium implacabile inter se exercent, inusitata quaedam foedera in 
hominum animis feriant; ac neque vitam tristitiae immunem cuiquam con- 
fingere videamus, nec tristitiam iucunditatis prorsus expertem; sed esse 
soleat. et lae! rigo tristitia, et rursus tristitiae mater laetitia. Et haeo 
quidem esse rebus insita quodammodo atque infixa intelligentiores quique 
sciunt, experientia nempe edocti. At ut illa ipsa vel augeantur vel mi- 
muantur, id ego existimo penes nos esse ut plurimum. Qui enim se in 
magnas negotiorum undas geatiat immergere , eum necesse est maguos sub- 
ire periculorum fluctus: cul vero minoribus interesse satis fuerit, eum opor- 
tet moderatioribus affici vitae molestiis. Regia certe dignitas in bac vita 
maximum esse fortunae donum existimatur, et summus, si fas dicere, 
citatis cumulus. Contra paucis obolis metiri copiam omnem rei familiaris, 
et veste uti trita, et satis abere id quod naturae solas res necessarias sup- 
peditat, id et miserum videtur, et eorum unum, quae vulgi maxima pars 
letestantur. Qui vero utramque vitae con: em expertus est, is multo 
libentius pareat quam imperet, et vitam trahere inopem malit, quam quae 
infinitis honoribus opibusque stipata sit, Sin is, prodeat aliquis do- 
eeatque nos, qi Alexander ille Magnus, cuius auspiciis arma pae 





















808 NICEPHORI GREGORAE . 


Ei 6s πῆς διαβιβᾶδας ὅκλα,. τὸν εὐτελῇ τοῦ Διογένους πίϑον. καὶ τὴν 
τὴν διεῤῥωγοῖαν ἀμπέχεσϑαι μᾶλλον ἐσθῆτα ποϑεῖν ὡμολόγει, ἢ τὴν 
τῆς ὅλης Malog τε καὶ Εὐρώπης ἔχειν ἀρχὴν, καὶ τὸν Βαβυμό- 
"nie. ἐκεῖνον περιβεβλῆσϑαι πλοῦτον" ὅϑεν καὶ τὸ πολὺ τῆς óo- 
στώνης χεϑὲν agio καὶ Πέρσαις ὄνειρον ἔδειξεν εἶναι σαφῶς 5 
τὰς δοκούσας εὐδαίμονας τύχας τοῦ βίου. οὐδὲν γὰρ οὕτω μεστὸν 
ὑποψίας καὶ dmoslaz, :ὡς βασιλεία καὶ δυναστεύουσα χείρ. ᾧ 
μὲν γὰρ βασιλεύεσϑαί πως τετόχηχεν, ἕνα μόνον οὗτος δέδιε, τὸν 
Ἐβασιλέα᾽ φαίην δ᾽ ἂν, οὐδ᾽ αὐτὸν, d τὰ δίκαια φυλάττειν, 
ὅστις ποτ᾽ ἂν jj, ἐϑέλει, καὶ τὴν λαχοῦσαν μοῖραν στέργειν τοῦ 10 
βίου. ᾧ δὲ βασιλεύειν ἔξεστιν, οὗτος μετὰ τῶν ἐμφανῶν ἐχϑρῶν 
πλείους ἔχει καὶ τοὺς κρύφα τὰς πλείους συσκευάζοντας τῶν ἐπι-- 
βουλῶν. οὐκ ὀκνήσω δ᾽ εἰπεῖν, ὡς καὶ αὐτοὺς ἀεὶ δέδιεν, ὅπό- 
σοι φυλάκων ἔχουσι τάξιν αὐτῷ, καὶ περίεστε τρέμειν ἀεὶ, καὶ 
Ταντάλειον, τὸ δὴ λεγόμενον, βόσκειν βίον. Ταῦτ᾽ ἐννοῶν, φίλ- 15 
Ετατε, πείϑου μητρὸς εὐνοούσης βουλαῖς, καὶ μὴ γνώμαις ἑτέρων 
συμφέρεσθαι δίδου, οὗ πρὸς ἕν δὴ μόνον τὸ οἰκεῖον σχοποῦντες 
συνοῖσον προσωπείῳ τινὶ χέχρηνταί σοι, μέχρις ἂν τὸ βοὐλόμενόν 
σφισι κατωρϑωχότες αὐτοῖς, ἔπειτα καὶ σοὶ τὴν τοῦ βίου σχεδιά- 
σωσιν ἐπιβούλως ἀπαλλαγήν" μηδὲ παραπλήσια τίϑει τοῖς διώκταις 90 
Ῥ.δ09 ἡμῶν τὰ ἡμέτερα. παρόσον γὰρ ἐκείνων xal ἡμῶν τὸ συνάγον εἰς — 
ὅμόνοιαν ἦν τῶν ἁπάντων μετὰ τὴν ζάλην οὐδὲν μεταξὺ, παρὰ 
τοσοῦτον ἡμῶν τε καὶ σοῦ τὸ τὴν τοῦ αἵματος ἕνωσιν διϊστῶν 
τῶν ἁπάντων ἔστιν οὐδὲν μεταξύ. τί γὰρ ἂν εἴη τὸ πεῖσαι δυνά-- 





td Indiam usque penetrarunt, vile Diogenis 
lacera veste indui , optatius sibi esse confe it, quam Asiae et Europae 
totius imperium possidere, et Babylonis divitiis cumulari; quarum effusa 
abundantia Dario et Persis ostendit, merum esse somnium ea, quae condi- 
ionem vitae beatiorem facere existimantur. Enimvero nihil eat ita suspi- 
cionis εἰ diffidentiae plenum, ut principatus et potestas summa. Nam quem 
elteri subditum esse fortuna voluit, is unum duntaxat pertimescit, impera 
torem videlicet; sed ne bunc quidem (ausim dicere), si lure, quicunque tau- 
dem ille sit, velit servare, et ea quae contigit sibi fortuna contentus vivat. 
At cui imperare datum est, is praeter apertos hostes, complures alios ha- 
bet, qui multas ei clanculum i as struant. Nec verebor illud affirmare, 

eri ab eo semper etiam ipsos stipatores; ita ut ei perpetuo contremiscen- 
dum εἰ Tantalea, ut aiunt, vita agenda sit. Haec cogitans, mi fili, bene- 
volae matris consiliis pareto, et aliorum sententiae cave ne accedas, qui, ad 
propriam utilitatem omnia referentes, te ipso tanquam larva quadam utun- 
tur, quoad, ubi ex sententia sibi successerit, ipsi deinde tibi per frau- 
dem exitium afferant repentinum: nec sic fere consulas rebus nostris, ut il 
qui nos persequuti sunt. Nam coorta semel tempestate, nihil omnino inter 
mos illosque erat, quod in concordiam reduceret, Sanguinis autem vincu- 
lom, quo nos teoum iungimur, nihil est quod dissolvat. Qua enim quaeso 


ium habitare, et eiusdem 

















HISTORIAE BYZANTINAE XVI. 8. 809 


μένον σπλάγχνα φύσεως ὕπ᾽ ἀλλήλων τε xal δι᾽ ἀλλήλων ῥήγνυ- A.C. 1947 
σϑαι- ὧν τὴν ἀπόῤῥητον σύμκηξιν μόνος οἶδεν ὃ γνδήσας dad Ine To Ca 
τοῖς τισὶ καὶ ἀδαμαντένοις δεαμοῖς; ἢ τί τῶν ὑφ᾽ ἡλίῳ xal ἀέρε 
πάντων ἡδὺ γένοιτ᾽ ἂν τοῖς γοτεῦσιν ἡμῖν, σοῦ μὴ παρόντος; ὡς Β 
δυῦν γε τοῦτ᾽ ἔστιν ὃ ue μάλιστα ζῶσαν μετὰ τοῦ σοῦ κατάγει πα- 
τρὸς εἷς πυϑμένας ἔδου, ὅτι σύ γε ἡμῶν ἕνεκα τοιούτους ἔϑρε- 
suc ἐν σεαυτῷ λογισμούς. τί δ᾽ ἄλλο τῶν πάντων εἴη ϑανάτου 
παντὸς γονεῦσι πιχρότερον, ἢ τέχνων καταστροφὴ, καὶ τέκνων 
ἀγαθῶν" ὧν 4 μνήμη καὶ μόνη τούτοις δημιουργεῖ πνοὴν καὶ 
1οτὸ ϑάλλειν ix περιουσίας χερίζεται τῇ ψυχῇ; ἀνάμεινον δ᾽ εἰ 
βούλει μικρὸν, μέχρις ἂν καὶ αὐτὸς τένων γένῃ πατήρ" καὶ τότεο 
διὰ τῆς πείρας εἴσῃ καλῶς, ὁπόσην oi τεκόντες τοῦ φίλττρου τὴν 
φλόγα βόσχουσιν ἐν μέσοις τοῖς σπλάγχνοις ὑπὲρ τῶν τέκνων. νῦν 
γὰρ οὐκ ἔχω, τίσι χρησαμένη λόγοις πείϑειν ἄν σε δυναίμην τε-- 
15λέως, πρὶν εἰς τὴν εῶν λεγομένων σε πεῖραν ἀφῖχϑαι. M5 δὴ 
παρίδῃς δάκρυα μητρὸς, μηδὲ μόχϑον iv λήϑῃ ποιήσῃς τοσαύ- 
τῆς ὁδοιπορίας, ὁπόσην ἐγὼ διανύσαι καὶ συντεμεῖν τάχιον ἢ 
κατὰ πάντα εὔζωνον ἄνδρα προτεϑύμημαι διὰ σὲ, ἵνα δήπου μὴν 
σεαυτὸν ἀτεχμάρτοις περιβάλῃς κινδύνοις, καὶ καπνὸν. φεύγων 
30 εἰς πῦρ ἐμπέσῃς, καὶ σκιὰν φυλαττόμενος ὑποψίας, ἐν ἀδήλῳ 
μέλλοντος φόβου καλινδουμένην, elc κρημνοὺς ἀποτόμους περε- 
φανῶς συνωθήσῃς σαυτὸν ἑκοντὶ (ὃ τοῦ ἀκουσίου πάϑους ἐστὶ 
paxoQ χαλεπώτερον, ὅποῖον καὶ ἡμῖν τὸν ἑξαέτη χρόνον ἔξεγέ- 
γετο πάσχειν ἐκεῖνον ἐλαυνομένοις, ὥς γε οἶσϑα) καὶ ὃν διέφυγον 
ratione persuaderi possit cognatis visceribus, ut se invicem dilacerent; 
im arcanam compactionem solus novit , qui ea inter se irruptis quibue- 
et adamantinis vinculis coligavit? Aut quid nobis parentibus tals sub 
sole et caelo suave exse poseit abeente te? Atque haec maxime ros est, 
quae me nunc tuo cum patre vivam ad tumulum adigit, pw istarum, koi 
mimo aluisti, cogitationum nos ipsi causa fuerimus. juid porro 
parentibus morte omni acerbius esse possit, praeter ruinam liberorum, et 
*orum quidem bonerum; quorum vel sola recordatio efficit, ut ii vivant, 
εἰ eorum animae viridissimum forem largitur$ "Tu vero peulisper, al vis, 
exspecta, quoad pater ipse sis. "Tum expertus probe scies, quantam sub 
imis visceribus flammam alat parentum in liberos amor. Mihi certe verba. 
unc desunt, quibus id possim tibi penitus persuadere, antequam ipse eo- 
Tum quae dico experientiam nactus sis. At tu matris lacrymas ne despice; 
mec te huius longi itineris capiat oblivio, quod ego tui causa eltius quovis 
homine expedito conficere et accelerare studui; ne scilicet te ipsum caecis 
icolis irretires, et fomum fugiens in ignem incideres, periculiqua um- 
€avens, quae in incerto futuri metu verteretur, in rea te prae- 
dein palam atque uleo mittere; cuiusmodi malun jonge gravios est quum 
quae noleotibus accidunt, qualia nos, ut scis, per illud sexenmium verati 
pertulimus; ne denique elus, quam tam effugi, mortis tecum pasticepe pro- 
Nicephorus Gregor. Vol. II. 62 





810 'NICEPHORI GREGORAE 


A. M. GB55'róra ϑάνατον, τούτου σὺν σοὶ διὰ σέ πως παραπολαῦσαί μοι 
ἰοὰ, 15 γένηται, οἷς μὲν γὰρ ἀκουσίοις ἔπεισι τὰ δεινὰ, συγγνώμη τις 
εἴωϑεν οἴκτῳ συγκεχραμένη συνεξακολουϑεῖν. οἷς δ᾽ ἐξ ἰδίας 
Υ͂. 415 ἀβουλίας συμβαίνει πηγὰς ἀνορύττειν κακῶν ἑαυτοῖς, τοσοῦτον. 
γεμεσᾶσϑαί σφισιν εἰχὸς, ὅσον οὐδὲ τοὺς ἐλεήσοντας καταλιμπά- δ 
γουσιν ἑαυτοῖς ξύν ye λόγῳ τῷ πρέποντι. El δέ μοι πολλὰ τῶν 
πάλαι πρὸς μέσον ἄγεις ὑποδειγμάτων, ὅπόσα πρὸς τοὺς ὁμοίους 
Ἐσε φόβους ἐνάγουσι, καὶ ξύν γε τοῖς ἄλλοις, ὅτι χαὶ ἸΠάρκιον 
ἐχεῖνον, τὸν τῇ πάλαι στρατηγήσαντα Ῥώμῃ ποτὲ, ἐς τοσόνδε 
τὰ μητρὸς ἔσφηλε δάχρυα, ὡς μυμαις ὕφ᾽ ὧν στεφαναῦσϑαι 10 
ἐχρῆν καλυφϑέντα λίϑων βολαῖς ϑανεῖνν δυστυχῶς, ἀλλὰ τἀληϑῆ 
περί γε τἀνδρὸς ἐκείνου μαϑὼν τὴν ἀμείνω κρίσιν ἕλοιο ἄν. 
πάσης γὰρ ἐκεῖνος ἀποκλείσας ἑαυτὸν ἀπολογίας, καὶ ϑύραν οὐ- 
δεμίαν συγγνώμης ταῖς ἐπιούσαις καταλελειπὼς ἐλπίσιν, αὐτὸν 
Ῥ.δ10 ἑαυτῷ κατήγορον ἐχ τοῦ σύνεγγυς εἶχε, καὶ πολλὰ ταῖς τοῦ συν- 15 
εἰδότος σχηναῖς αὐλιζόμενά οἱ παραπέπηγε κέντρα. τὰς γὰρ πλεί-- 
crac Ῥωμαίων χώῤας xal πόλεις ϑᾶττον ἢ λόγος ἀφελόμενος 
τὰς μὲν τοῖς ἐναντίοις ἐχαρίσατο, τὰς δ᾽ ἐξηνδραποδίσατο᾽ καὶ 
κατέσκαψε χεῖρον ἢ τὰς Θήβας ᾿ἠλέξανδρος. xal διὰ τοῦτο Mág- 
κιος εὔελπις ἥκιστα ἦν, οὐδὲ πάροδον ὅλως εἷς πίστιν εἶχον ταῖς 90 
“Ῥωμαίων ψυχαῖς αἱ Magxlov συνθέσεις" οἵ τε Ῥωμαίων αὖ πο- 
Βλέμιοι φρικώδεσιν ὅρκοις αὐτὸν προκατειληφότες, ἔπειτα μέγαν ἐξ 
ἀσϑενοῦς ταῖς οἰχείαις ξυμμεμαχηκότες δυνάμεσιν ἐπεπράχεσαν" 
ἃς βραχύ τι παρακρούσασϑαι διὰ τὰ μητρὸς δόξας δάκρυα ἔλα- 
19. Μάρκιος Βοῖν.» μακάριος apogr. Par. 


pter te quodammodo fierem. Sane quibus nolentibus calamitas supervenit, 
os manet venia quaedam, miserationl coniuncta. Quibus autem temeritate 
sua accidit, ut melorum fontes sibi ipsis foderent, iis indignari eo magis 
um est, quod ne eos quidem sibi relinquant, qui iure et merito miser- 

turi sint. Quod si mihi multa in medium proferas veterum exempla, quae 
te ad similes casus metnendos compellant, atque inter caetera id, quod de 
Martio illo, qui Romae olim bellum intulit, narratur; ei nempe matris la- 
erymas in tantum fraudi fuisse, ut a quibus coronari eum oportebat, ab iis 
densissima lapidum grandine obrutus infelicissime obierit: postquam de 
llo vera audiveris, meliorem certe sententiam amplecteris. Praeciderat sibi 
ille omnem defensionem: nullam aibi in posterum spem veniae reliquerat. 
Aderat igitur suimet ipso accusator, et in eius conscientia stimuli plures in- 
fixi penitos insidebant. Pleroeque a et urbes Romanis cum ademisset, 
idque summa celeritate, partim hostibus concesserat, partim diripuerat, et 
me quam Thebas Alexander, vastaverat. ldciroo minimum erat Martio 
n&e spei; neque illius pactiones apud Romanorum animos aditom ullum 
habebant ad.fidem acquirendam. Romanorum vero hostes eumdem horrea- 
Óis iuramentis m obstrinxerant; deinde suis viribus adiutum ex hu- 
mill maguum lXtaque ille propter matris lacrymas cum eos ali- 


HISTORIAE BYZANTINAE XVL 8. 811 


Su» εἷς τοὺς ἐσχάτους ὀλέϑρους ὠλισϑηχώς. σὺ δ᾽ οὔτε βλάβην A. C. 1941 
τοῖς Ρωμαίων οὐδεμίαν παρέσχες πράγμασιν, οὔϑ᾽᾽ ὅρκοις οὐδέσι αν ποίαν 
δέσμιον" σεαυτὸν προκατέστησας. ταῦτα γὰρ ἅπαντα προκατειλη-- 
φυῖα λαμπῤῥῶς ἡ τῆς ἐμῆς ἀφίξεως ἀνεχαίτισεν αὕτη σπουδή" ὡς 
δεῖναί σοι μηδὲν ἐμποδὼν τῶν ἁπάντων ταῖς μητρικαῖς παραινξ C 
eto. πείϑεσϑαι. Ἔπειϑ᾽ ὁρᾷς καὶ εἰς ὅσον μὲν βραχύτητος ἣ 
Ῥωμαδὸν ἀρχὴ αυνεστάλη, εἰς ὅσον δὲ πενίας τὰ Ἱρωμαίων ἐξ- 
ῥύη πράγματα" ὡς μηδὲ λέγειν ϑαῤῥεῖν φειδοῖ τῆς τῶν ἀχουσομέ- 
νων αἰδοῦς. ὅμως ἔξ ἑνός γέ του δηλώσω σοι τρόπου. ἴσασι μὲν 
1ογὰρ τῶν Ῥωμαίων καὶ βαρβάρων οἱ πλεῖστοι τὸν πλοῦτον πρὸ 
φῇς συγχύσεως καὶ τῶν διωγμῶν ἐκείνων, ὁπόσος τοῖς σοῖς γο- Ὁ 
γεῦσιν ὑπῆρχεν ἡμῖν, ἔν τε χρυσῷ καὶ ἀργύρῳ καὶ λίϑων καὶ 
μαργάρων πολυτελείᾳ, ἕν τε ποίμναις καὶ βουχολίοις καὶ μυριάσε 
παντοίων ϑρεμμάτων καὶ βοσκημάτων. ἴσασι δὲ καὶ τῶν παρε- 
δστώτων oi πλείους τὸ τῶν ἡμετέρων πλῆϑος ἀποθηκῶν, al τοῖς 
dx γῆς παντοδαποῖς γεννήμασιν ὑπερεξεχέοντο, καὶ τὰ ταμιεῖα 
ἐχεῖνα, "ὁπόσα βρίϑοντα κομιδῇ τοῖς ἐτησίοις καρποῖς τε καὶ ϑη- 
σαυροῖς ἐστενοχωροῦντο. τῆς δὲ xa9" ἡμέραν ἑκάστην τραπέζης E 
τὴν ἀφϑονίαν καὶ πολυτέλειαν, ἀλλὰ καὶ ταύτην, ὅσοι μετεῖχον 
50 ἐχείνης xal παραπέλανον, ἴσασιν ἅπαντες, τά τε ἄλλα καὶ ὡς 
οὐδ᾽ ἄχρι καὶ. ἐς τὸ τοῦ δεκάτου μέρος ἐκείνης ἀνήχειν τὰ τῆς βα-- 
σιλικῆς ἡμῖν τραπέζης δύναται τήμερον. οὕτως ἀσϑενῶς ἔσχε, 
καὶ ἐς τοσοῦτον ἔῤῥει καὶ κατενήνεκται δυστυχίας τὰ Ῥωμαίων 
πράγματα προφανῶς" ὡς ἐξεῖναι σχοπεῖν σε, γλυχύτατε, τί κα- 
95 ταλελοιπὼς τῷ πατρὶ καὶ τοῖς γε ἀμφ᾽ αὐτὸν ὁμοῦ καὶ σὺν αὐτῷ, F 
αὐυδοίαϊαπι visus esset elusisse, in ultima mala imprudens delapsus est. Τὰ 
vero nec detrimenti quidquam rei Romanae attulisti, nec te 'amentis 
praepedivisti. Ista enim omnia plane antevertit et inhibuit adventus mei 
Pieas; ita ut nihil quidquam tibi obstet, quominus matris exhortationibus 
pareas. Vides praeterea, quam in angustum contracta buius imperii magnl- 
tudo, quo inopiae redacta sit Romana res. Vereor equidem dicere, ut au- 
dientium pudori parcam. "Tamen id tibi una re declarabo. Norunt Roma-. 
morum et barbarorum plerique, quantae nobis parentibus tuis opes, ante 
confusionem temporum et calamitosam illam fugam, in auro fuerint, in ar- 
ento, in gemmis et margaritis pretiosissimis, in gregibus et armentis, de- 
mique in inünita quorumlibet allium pecorumque vi. Norunt etiam plu- 
rimi ex qui hic adsunt, quot apothecas omni genere earum rerum, quas 
ferra it, redundantes; quae horrea, annuis fructibus et acervis gravida. 
εἰ coarctata,, habuerii lam de lautitia et magnificentia mensae quoti- 
Gisnae, qui eius participes nobiscum fuerunt, ii sciunt cum alia, tum nec 
d decimam partem pristinae illius magnificentiae posae pi li eos sum- 
ptus, qui in mensam Imperatoriam hodie a nobis fiunt; usque eo debilitatae, 
*o calamitatis lapsae sunt ac demersae res Romanae. Potes nunc, 
dulcissime, expendere, quid et patri, δὲ lis, quos secum ac circa se babet, 

















812 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6855 τί ποτ᾿ ἂν λάβοις αὐτὸς ἰδίᾳ πρὸς εὐπορίαν σαί τε καὶ τοῖς ψε 
ἰοὰ, 156. ἀμφὶ σὲ στρατιώταις. Οὔτε yàg ἄνεν ὅπλων καὶ στραξιωτικῶν 
᾿ δυνάμεων δυνατὸν βασιλείαν συνίστασθαι, xal μάλιστα τὴν ἐκ 

γεωτερισμοῦ᾽ οὔτε χρημάτων ἄνιυ, τό γε μεῖζον εἰπεῖν, ὅπλα 
xal στρατιωτικὰς εἰχὸς ἀθροίζεσθαι δυνάμεις. στρατιωτῶν γὰρδ 
ἄνευ ἐνίοτε μεγάλα καὶ καϑ᾽ αὑτὸν ἰσχύοντα πάντες ἴσασι τὸν 
P.511 χρυσὸν, καὶ πάσης ἑλεπόλεως μείζω. πρὶν γὰρ olo9écOta τοὺς 
Ὑ.418 πλείους, εὑρίσκεται πολλάκις ῥᾳδίως προδεδομένη τοῖς πολεμίοις 
4| πόλις διὰ χρυσόν. οἶσϑα δ᾽ αὖ xe ὅσος ἐκ τῶν στρατοπέδων 
τοῖς ἄγουσιν ὄχλος μετὰ κινδύνων ἕπεται, μήτε πολέμων παρόφ- 10 
των, μήτε μισϑῶν διδομένων αὐτοῖς. οἷς γὰρ δρίζεσθαι τὸν βίον 
ἐν τῷ μισϑοῦ στρατεύεσθαι ἔπεισι, τούτοις ἀνάγκη καὶ τὸν μὲν 
πόλεμον πολλῷ τῆς εἰρήνης ἡγεῖσθαι βελτίω, τὴν δ᾽ εἰρήνην πολ- 
Βλῷ χαλεπώτερον τοῦ πολέμου χρῆμα. ὃ μὲν γὰρ πόλεμος Oy 
τῷ μισϑῷ καὶ βιαίας ἁρπαγῆς καϑίσταταί σφισιν αἴτιος, ἀφ᾽ 15 
ὧν ἀφϑονία τραπέζης ἀμόχϑου προτίϑεται" εἰρήνη δὲ τοὐναντίον 
ἄφϑονος καὶ τῶν ὄντων δαπάνη καϑίσταται. σὺ δ᾽ ἀμφοτέρων 
ἐστερημένος ἐν τῷ αὐτίχα οὐχ ἂν φϑάνοις φϑείρων σεαυτὸν, ἢ 
βασῆλειον σεαυτῷ περιποιούμενος χράτος. Ἢν γοῦν ἐμοὶ πείϑε- 
σϑαι ϑέλῃς, τῇ μᾶλλον ἢ σὺ σαυτὸν ποϑούσῃ μητρὶ, ἐμοὶ τὰ 90 
Coà προσανάϑου, βραχὺ περιμείνας, ἕως ἂν τὴν ταχίστην ἐς τὸν 
σὸν ἐπανιοῦσα πατέρα, ξὺν τῷ ἄφοβον εἶναί σε, καὶ τὰ τῆς 
εὐπορίας ἐκεῖϑεν ἐν μεγάλῃ σοι ποιήσωμαι προμηϑείᾳ," (Ε.) Ταῦτ᾽ 
18. φϑάν. φθ. ctavr., ἢ] μᾶλλον supplendum est, observante Boivino. 
relinquens, quidnam seorsum ipse tandem habiturus sis, quod et tibi et 
tuis miliibus sit satis. Nec eaim aine armis busque copiis con- 
atituere imperium sibi quisquam potest, praesertim si id per novas res quae- 
rat: nec, quod majus est, arma militaresque copiae videntur parari posse 
sine pecunia, Nemo scilicet hoc nescit, ipsum se aurum multa sine mi- 
litibus posse, immo maiorem quam tormentum ullum murale vim habere: et 
compertum saepe est, urbem propter aurum, autequam plerique sensissent, 
mullo labore hostibus proditam fuiase, Scis denique, quantum molestiae et 
periculorum ab exercitibus redundet in duces, cum nec bellum geritur, nec 
ἢ stipendia persolvuntur. Nam qui rem fortunamque omnem sibi in atipendiis. 
positam esse intelligunt, eos necesse est et bellum multo malle quam m 
cem, et pacem multo quam bellum peiorem arbitrari. lis siquidem bellum 
non solum accipiendi stipendii, sed et praedae per vim agendae occasio fit, 
unde οἱ perabilium epularum copia. ΒΥ Contra pax eorum etiam, quae 
quis parta habet, effusio quaedam est. Tu vero utraque re, militibus et pe- 
cunis scilicet, statim destitutus facere non poteris, quin te ipsum 
potius, quam imperatoriam tibi auctoritatem asseras. Mihi igitur credere 
si velis, quae et mater sum, ette diligo magis, quam tute ipse te, tuas 
mibi res committito, panlisperque exspecta quoad celerrime ad parentem 
tuum reversa, et ut secorus sis efficium, et ut opulentus evadas summa 
deinde cura provideam." (V.) Haec loquuta imperatrix Irene animum fli 








HISTORIAE BYZANTINAE XVI. 4. 815 


εἰποῦσα xol τὴν τοῦ vio) μαλάξασα γνώμην 5j βασιλὶς Εἰρήνη, A. C. 1942 
καὶ σφόδρα τοῖς οἰκείοις πειϑόμενον δείξασα λόγοις, καὶ τἄλλα. lona 
πάνϑ᾽, ὁπόσα ἐπὶ τούτοις χρεὼν, οὐ μάλα συχναῖς ταῖς ἡμέραις 
καλῶς διαπραξαμένη, τάχιστα ἐς Βυζάντιον ἐπανῇήει " κἀνταῦϑα 
δτὴν τοῦ υἱέως μεμαϑηκυῖα τιλευτὴν ᾿Ανδρονίκου λίαν ἐφ᾽ ixa- . 
ναῖς ἐπένθησεν ἡμέραις. καὶ ταῦτα μὲν τῇδέ πη ἐφέρετο. 
δ΄. Μετὰ δὲ τὰς τοῦ ᾿ἠρχτούρου ἐπιτολὰς ἄρας ix Βυζαν» &. M. 6856 
τίου ὃ βασιλεὺς fev ἐς Δ᾿δυμότειχον, συμβιβάσων καὶ ánoxa- p 1 
ταστήσων οὕς 4 βασιλὶς, ὡς εἴρηται, Εἰρήνη ϑορύβους ἔφϑη 
1οκατευνάσασα. καὶ πρῶτον μὲν ἐκεῖϑεν τὸν πατριάρχην ἐχβεβλη-Ῥ.δ15 
κὼς Ἰωάννην i» τοῖς Βυζαντίου ἀρχείοις δέσμιον ἐπεπόμφει " 
φρουρεῖσϑαι, ἵνα μὴ τοῖς ἐκεῖ νεωτερισμοῖς συναράμενος καὶ ad- 
τὸς μεγίστης καὶ δυσεφίκτου τοῖς δημοσίοις γένηται πράγμασι 
βλάβης αἴτιος. ὃς καὶ μικρὸν ἐπιβιοὺς ἐνταῦϑα ἐτελεύτησε, 
15 πέντε λαὶ ἑξήκοντα γεγονὼς ἐγγὺς ἔτη " πατριαρχεύσας μὲν περί 
zov τὰ τεσσαρεσκαίδεκα " ζήσας δὲ μετὰ τὴν καϑαίρεσιν μῆνας Υ.414 
δέκα. ἦν δὲ ὃ ἀνὴρ τὴν μὲν ἡλικίαν οὐ πάνυ εὐμήκης" τὴν δὲ τοῦ B. 
προσώπου ἰδέαν πάνυ εὐσχήμων" τήν τε γλῶτταν ἀκώλυτον 
ἔχων ἐν τῷ λέγειν" καὶ κανόνων ἐκκλησιαστικῶν καὶ νόμων, ὅσοι 
ϑοχατὰ τὰς δίκας ἰχνηλατοῦσι τὰς ἀναφυομένας ἐν τοῖς πολιτικοῖς 
πράγμασιν ὑποϑέσεων, πάνυ τοι ἠσκημένος ἐκ νέου. τῆς γε μὴν 
Ἑλληνικῆς παιδείας οὐ πάνυ τοι σφόδρα μετέσχε, πλὴν ἢ ὅσον 
ἄχρῳ δακτύλῳ γεύσασϑαι. ἀνεπλήρου δ᾽ ὅμως τὸ ἐκεῖϑεν ἐλλιπὲς Ο 
ἡ τῆς φύσεως ὀξύτης. οὕτω γὰρ εὐφυής τε καὶ μνήμων ἦν, ὡς 


mollivit, et dicto audientem prorsus effecit, aque, cum et caetera omnia, 
quae praeterea. int, intra non multos dies praeclare ordinasset, Βγ- 
zantium quam diligentissime rediit: ubi Andronici filii sui comperto interitu, 
diebus luxit compluribus. Et haec quidem ita ferme procedebant. 

4. Post Arcturi ortum imperator, Byzantio egressus, Didymotichum. 
venit; ut eos tumultus, quos ab imperatrice Irene iam sopitos fuisse 
mus, componeret, et res in meliorem statum verteret, Hinc autem . 
omnia Ioannem patriarcham eiecit, et Byzantium, ut in palatio vinctus σαν 
stodiretur, misit; ne et ipse favens novis rebus, quae illic ciebantur, maxi- 
mum et intoclerandum reipublicae detrimentum afferret. At hic, non lon- 
gum ex eo in vita commoratus , ibi decessit, quinque ferme et sexaginta 
annos natus, quatuordecim circiter patriarchica dignitate potitus, et decimo 
post exaugurationem mense mortuus, Erat porro vir ille statura non adeo 
procera ; vultus conformatione plane bonesta ac liberali ; item lingua in di- 
cendo expedita. In sacris canonibus et in legibus, quae ad forenses causas 
[rinent « quotidianos civilium negotiorum casus explorant, versatissimus 

iem inde ab adolescentia fuit, At idem Graecis litteris non admodum erat 
instructos; sed extremo tantum digito eas attigerat. Hunc autem defectum. 
vis naturae excellens supplebat. enim memoriaque adeo praestabat, 








814 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6856 δύνασϑαι λέγειν ἀπὸ στόματος, ὅσα ποτὲ προανεγνώκει, μέχρι 
Bói καὶ ἐς διάστημα δυοῖν καὶ τριῶν ἀσφαλῶς ὡρῶν. διὰ δὴ τοῦτο 
κἀκ τῶν ϑείων γραφῶν ἐρανιζόμενος τὰ ταῖς ἑκάσταις τῶν ἑορτῶν 
ἐς διδασκαλίαν τοῖς ἠϑροισμένοις ὄχλοις κατάλληλα δημοσίᾳ 

Déja πάντ᾽ ἀπὸ στόματος ἀποτάδην, ὥσπερ ἀπὸ βιβλίου, μη- 5 
δαμῆ ποτε μήτε γλώττης ἐνιαχοῦ διὰ λήθην ἀκροσφαλοῦς γινο- 
μένης, μήτε τῆς διανοίας ὑστεριζούσης κατὰ τὴν τῶν λεγομένων 
πρόοδον" ἀλλ᾽, ὥσπέρ ἐν ἁρμονίᾳ καὶ λύρᾳ, συνηχούντων ἐς 
τὸ πάνυ τοι εὐφυὲς καὶ ἀπεξεσμένον ἀμφοῖν. (B.) Τούτων δ᾽ 
οὕτως ἐχόντων, ἰδίᾳ παρειληφὼς ó βυσιλεὺς ἐκεῖ τὸν υἱὸν, λόχων 10 

"τε πειϑοῖ καὶ πατρικῶν ἀβύσσοις παρανέσεων, λογισμῶν τε ἐκεί-- 

E»u» ὑπέρτερον, ὁπόσοι πλήρεις τῶν μελλόντων ἦσαν φόβων, 
ἔπραττε καὶ ἅμα τῆς Ῥωμαίων ἡγεμονίας ἀποτεμόμενος μέρος 
ἡγεῖσϑαι διὰ βίου παρεῖχεν, οἷονεί τινα σατραπικὴν καὶ αὐτόνο-- 
μὸν ἡγεμονίαν, πρός τε τὸ ἀσφαλῶς καὶ βεβαίως καὶ ἅμα τῶν 15 
ὑποπτευομένων φόβων ὡς ποῤῥωτάτω ζῶντα διατελεῖν. τὸ δὲ ἦν, 
μῆκος μὲν, ὅσον τὸ ἐκ “Τ΄ιδυμοτείχου πρὸς ἄνεμον ζέφυρον áno- 
κλῖνον, ἄχρι που τῶν τῆς Χριστουπόλεως ἔγγιστα προαστείων " 

F εὖρος δ᾽, ὅσον τὸ ἐκ ϑαλάττης εἰς Ἐάνϑειαν ἀνιὰν τὸ πολίχνιον, 
xal ὅσα μικρὸν ἐπέκεινα κεῖται χωρία. παρασήμοις γε μὴν τοῦ 90 
μεγέϑους συμβόλοις κεχρῆσϑαι ἐπέτρεπεν, ὅσα βασιλείας μέν εἶ-- 
σιν ἥττω, ἀξιωμάτων δ᾽ ἁπάντων ἄλλων ἐπέχεινα " παρήγχελλέ 
τε, καϑάπερ εἰκόνα καὶ ἀφορμήν τινα μείζονος εἶναι νομίζειν 
τοῦτ᾽ ἐξουσίας." (I-),, ol μὲν yàg εὐφυῶς,᾽" φησὶν, ,ν»ἄρχοντι, καὶ 


τὲ quaecunque legisset, ea memoriter, integrum duarum aut trium ho- 
dun idem recitaret. Posamelrem multa singulis diebus. 
festis convenientia, ad populi congregati multitadinem erodiendsm, com ex 
sacris Scripturis excerperet, omnia continenti oratione publiee sic pronun- 
Ciahat, quasi de scripto; ut nec lingua vitio memoriae uspiam titubaret, 
nec, in progressu orationis mens tardius assequeretur ea, quae dicebantur 
sed "quasi in tjmhonia. aut in lyra, apte prorsus et aequabiliter ambae 
concinerent, (iL) Haeo cum ita se haberent, filium illic imperator priva- 
tüm convenit: rationum vi et paternis sdmonitionibus altiorem fa 
suspicionibus, quae futuri metu plenae eum angebent: simul Romani impe- 
rii recisam, regendam ei quamdiu victurus sit assignat, quasi satra- 
icum quendam et nemini subditum principatum ; pe ut tutioi et 
rmior ab iis, quae formidabat, prions quam longissime deinceps viveret. 
Patebat porro ea provincia, in longum quidem, a Didymoticho zephyrum 
wersus ad Christopolitana proxime suburbia; in latum autem, a mi 
oppidulum Xanthiam, et paulo ulterius. Bed εἰ iis insignibus maiestatis 
pensi, quae supremo quidem imperio esset inferiora, caeteris vero qui 
iscunque altiora dignitatibus; praecepitque, ut illud imaginem quasi et oc- 
Casionem esse duceret maiori potestada, (lI) ,Tibl enim," inquit, «ai 




























HISTORIAE BYZANTINAE XVI 4, 815 


Ev γε τῇ προσηχούσῃ προνοίᾳ ταυτὶ tà μέτρια τῶν ὑπηκόων A. C. 1847 
διοιχοῦντι πράγματα, ἐξέσται δήπου καὶ μείζονός 09^ ἡγεμονίαν. τοι. 
ἐπειλημμένῳ πρὸς τὸ ἄμεινον ἄγειν " καὶ ἅμα οἷς ἀφορᾷν περι-Ῥ.518 
γίνεται πρὸς σὲ, καὶ τοῖς γε σοῖς ὅπώσποτε φιλοῦσιν ἐγκαλλωπί- 
δἴεσϑαι προτερήμασι, καὶ τούτοις δ᾽ αὖ βεβαίας λελείψεται κτῶ- 
σϑαι προσδοχίας ἐπὶ σοὶ, ὅσαι τῆς ἀγαθῆς φλεβὸς ἀποῤῥέουσαι 
βίον προμνῶνταί σφισιν εὐδαίμονα. οὐδεμία γὰρ ἐῤῥᾳθυμημένηΒ 
zal ἀνανταγώνιστος ἀρετὴ λεμπρῶν ἀξιοῦται γερῶν, ὁπόσα περε- 
φανεῖς βραβεύει στεφάνους. ἐπεὶ καὶ σύνεσιν ἀνδρὸς καὶ γνώμην 
10 ἡγεμονιχὴν οὔτ᾽ ὄψις, οὔτε μαντιχοί τινες τρίποδες, εἴ τινες 
εἶεν χρηστηριαζόμενοι, τοῖς πολλοῖς οὕὗτωσὶ προσημαίνειν δύναν- 
ται, ὡς ἡ ἐπὶ τῆς χρείας χαὶ τῶν καιρῶν ἀναλάμπουσα πεῖρα τῶν 
τὲ λόγων καὶ πράξεων. πολλοῖς γὰρ ἐξ ἀπειρίας ὃ φανταστικὸς 
γοῦς μεγάλας ὑποτίϑησι πλάττων εὐτυχίας τε xal μακαριότητας, C 
15xajám αἱ ζωγράφων χεῖρες τοὺς τύπους τοῖς χρώμασι, παί- 
ζουσαι κατὰ τὸ βουλόμενον τῆς ψυχῆς. ἡ δ᾽ ἐκ τῶν πραγμάτων 
πεῖρα, οἷον ἔμψυχος διδάσχαλος καϑισταμένη,, μέγαν ἐντίϑησε 
νοῦν, καὶ σωφρονέστερον εἷς ἁρμονίαν προδείκνυδι βίου τὸν ἄν.- 
ϑρωπον. ᾿Εγὼ δέ σε καὶ φραγμὸν οἱονεί τινα τίϑημι τῆς ἡμετέρας 
Φ0 ἀρχῆς καὶ ἐπικρατείας, ὡς ἐξεῖναί σοι, δίχην προβλῆτος ἀναδε- 
δειγμένῳ, τὰς οἷον ἐξ ἀχανοῦς πελάγους τῶν Τριβαλλῶν τριχυ- Ὁ 
μίας σεαυτῷ μὲν ἀφορμὰς λαμπρῶν διδόναι τροπαίων, τοῖς δ᾽ Υ. 416 
ἡμετέροις ἀσφάλειαν πράγμασιν. ἐξ ὧν περιέσται σοι μάλιστα καὶ 
ὃ πολὺς τῶν ἐπαίνων ἑσμὸς ix τοῦ χοινοῦ τῶν Ῥωμαίων γένους, 


aspienterimperes, etea, qua decet, prudentia modicam hanc provinciam ad- 
ministres, licebit fortasse, maioris aliquando imperii potito, tuas res pro- 
elius , simulque iis, qui intuentur in te, et honores tuos solent 
utcunque gratulari, spes in te certas , bono scilicet fonte derivatas, et 
beatam vi spondentes, integrum erit collocare. Quae enim virtus otiosa 
est et nihil habet cum quo luctetur, ea praemiis magnificis et illustribus 
palmis non donatur. Nimirum hominis intelligentiam, et animum illum im- 
perio dignum , nec visio ulla, nec vaticini tripodes, si consulantur, ita po- 
pulis declarant, ut ea, quae in usu et occasionibus elucet, dictorum facto- 
Tumque experientia. Ac multis quidem, quia sunt rerum rudes, animus 
imaginum plenus obiicit, sed fictas, felicitates et beatitudines, ut 
pictorum manus ad libitum ludentes quidlibet coloribus exprimunt. Usus 
&utem rerum, veluti magister vivus, multum intelligentiae infundit, et ho- 
mines in vita sapienter instituenda cautiores praestat. Ego vero nostri im- 

erii nostraeque ditionis murum quasi quendam statuo te, ut. rupis 
Tar constitutus adversus fluctus ex "l'riballis tanquam ex pro- 
fondo effervescentes, tibi quidem tropaeorum illustrium occasionem pa- 
ratam habere, nobis autem securitatem praestare. Hinc fiet inprimis, ut 
magna tibi ab omni Romanorum genere laudum seges tribuatur, commune 


vehere ii 












816 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6856 χοιγὸν τοῖς ὅλοις χαριζομένῳ τουτὶ τἀγαϑόν. τῷ ὄντι γὰρ ἣ 
τῶν ἡγεμονικῶν εὐγένεια πράξεων ἐν τῇ ὑπηκόων γνώμῃ τὸ τί- 
Ἐμιον ἔχει. εὖ γὰρ πάσχοντες ἰσοϑίους διδόασί σφισι τιμάς " xa- 
κοπραγοῦντες δὲ δρᾷν οὐκ ὀκνοῦσι πᾶν τοὐναντίον, ταῖς παντο- 
δαπαῖς τοῦ βίου τύχαις ῥᾷστα συναλλοιούμενοι. Οὐκ ἀγνοῶ δ᾽ 5 
ἔγωγε, ὡς ἐγκαλεῖν τὸ τῆς χάριτος ἔχεις ἡμῖν ἄχαρι, καὶ ὡς στα- 
λαγμόν σοι παρέχοντες εὐφροσύνης ὅλα σοι πελάγη συμφορῶν 
ἐπαντλοῦμεν. ἐκεῖνα γάρ σοι παρέχομεν ἔχειν χωρία, ὁπόσα διη-- 
γεχῶς τὸ πολέμιον ἐπιβόσχεται πῦρ, καὶ ὅσα οὐχ ἧττον τῶν μεϑ᾽ 
«ἡμέραν καὶ νύχτωρ δῃούντων ἐστὶν ἰϑνῶν, ἢ ἡ ἡμετέρα. ἃ γὰρ 10 
ἀεὶ κατατρέχοντες ἀτριβῆ τινα πράττουσιν ἐρημίαν ἐκ μὲν ϑα- 
λάττης͵ αἱ λῃστρικαὶ τῶν ἐξ ᾿Ασίας δυνάμεις Περσῶν, ἐκ δ᾽ 
ἠπείρου τῶν Τριβυλλᾶν αἱ φανεραὶ καὶ λανϑάνουσαι κατὰ τὸ 
συνεχὲς ἐκδρομαὶ καὶ στρατοπεδεῖαι, ταῦτά σοι κλῆρον παρεσχῃ- 
κέναι γέγονεν ἡγεμονίας ἡμᾶς, ἄπαυστον μάχην μᾶλλον εἰπεῖν καὶ 15 
κίνδυνον ὑπὲρ κεφαλῆς αἰωρούμενον, οἱονεί τινα λίϑον Τακτά-. 
Ρ, διάλειον, ἢ διανομὴν προμηϑῆ. καὶ δίκαια μὲν πάντως ἔσται σοι 
τὰ λεγόμενα, ἣν ταῦτα προφέρειν ἐθέλῃς ἡμῖν, oà μάλα γε μὴν 
Ἰάσιμα. οὐδὲ γὰρ, καίπερ ἐϑέλουσι καὶ πολλὰ σχεπτομένοις, ἡμῖν 
παρέσται μέρος σοι πλὴν τοῦ δοϑέντος ἕτερον ἀντιδιδόναι. “Ορῷς 30 
γὰρ ὡς εἰς στενὸν κομιδῇ τὰ Ῥωμαίων ἐλήλαται πράγματα, καὶ 
ἄβατός τις μικροῦ καὶ ϑηριώδης ἡμῖν ἀντὶ πάντων 7j τῆς Θράκης 
Βῇἥπλωται μόνη γῆ" πόλεις δ᾽ ὀλίγαι περὶ αὐτὴν γένους διασώ- 


illad in omnee benefclum οουΐετειεῖ, Etenim rerum a principios gestarum 

loris ab animis subditorum suum omne pretium revera sortitur. Nem; 

|, quamdiu ipsis bene est, divinos principibus honores impertiri solcat. Ubl 
wutem male rem gerunt, contraria prorsus facere haud verentur, quavis 
fortunae mutatione eos facillime matante. Illud vero non ignoro, querl posse 
te de nobis, qui id gratificemur, quod minime gratum esse debeat, et vo- 
leptatis gut dantes aerumnarum maria in €e tota effundamus. Biqui- 
dem ea per nos loca habiturus es, quae fiamma hostilis quotidie depopula- 
tur; quae diu et noctu grassantibus barbaris non minus patent, quam no- 
strae regiones. Quas enim terras pervadendo invias ac desertas facere haud 
desinunt, a mari quidem, piden ex Asia Persarum copiae, a terra autem 
apertae clandestinseque "Iriballorum incursiones et infi exercitus, eas 
mos tibi possidendas assignamus; quas aeternum certamen et perioulum ca- 
pis quad "Tantaleum aliquod saxum, impendens verius dixeris, quam pro- 
videntis animi beneficium. Kt erunt quidem omnino lustae expostolationem 
tuae, si ista nobis obiicere volueris; mederi autem non admodum facile erit. 
Nec enim nobia, quamvis cupientibus et multum sollicits, aliud paratum 
erit, quod in locum eorum, quae data fuerint, substituamus. Vides quippe 
in summas angustias adductum esse Romanum imperium; et inviam paene 
&c feram Dobis pro omnibus patere solam "Thraciae regionem ; urbes au- 


HISTORIAE BYZANTINAE XVL4. ΒΙ7 


ζωουσι λείψανα μόλις Ῥωμαϊκοῦ, δίχα προαστείων καὶ αὗται καὶ A.C. 1947 
- ; 2, A i- 
τῶν ὀφειλομένων προϑύραν εἰς εὐχοσμίαν πολιτικὴν, καὶ ngí c o 
γε μακροῖς τισιν ὅροις xal διαστήμασιν ἀοικήτοις ἀλλήλων διε-- 
στηκυῖαι᾽ καϑάπερ ἐν μακρῷ πεδίῳ καὶ παμπληϑεῖ καλάμῃ μετὰ 
δϑέρος καὶ δρέπανον σποράδις ἅμα xal εὐαρίϑμητοι στάχυες. 
δῶ γὰρ τὴν τῶν ἔνδην ἀριϑμεῖν τραγῳδίαν, ἣν ἡ κατ᾽ ἀλλήλων 
πολύχους ἐπήνεγκε στάσις" ὡς εἰδώλοις γέ τισιν ἐουρέναε μᾶλλον 
οἰκητόρων, ἢ οἰκήτορσιν. οὕτω ῥυστυχῶς ἔχει τὰ xa9^ ἡμᾶς 
πράγματα νῦν, καὶ οὕτως ἡ τῶν ἐμῶν διωχτῶν ἐμφύλιος καὶ δυσ- 
1οπαραμύϑητος updcig οὐ μόνον μεγίστας τοῖς φαυλοτέροις πὰρέ- 
σχεν ἀρχὰς εἷς ἐϑισμὸν ἀταξίας ὁμοῦ καὶ τραχύτητος, ἀλλὰ 
πάνυ τοι σφόδρα καὶ τὴν τῶν ἀλλοφύλων ἐχϑρῶν καϑ᾽ ἡμῷν ἐπέῤ- 
ῥωσε δύναμιν. -Ἢ πόϑεν ἄλλοϑεν μέγας xa9* ἡμῶν ὃ Τριβαλλὸς 
ἐγεγόνει " ὃς χαϑάπερ παταμὸς πλημμυρήσας, καὶ μακροῖς dia- D 
15 στήμασι τοὺς οἰχείους ὑπερβὰς ὅρους, τὰ μὲν τῆς Ῥωμαίων ἦγε- 
μονίας παμπληϑέσιν ἤδη ῥοθίοις κατέχλυσε, τὰ δ᾽ ἀπειλεῖ κατα- 
κλύσειν; δυσαριϑμήτοις yàp διαστήμασι γῆς ἡμῶν ἀφιστάμενος 
τοσαύτην εἴληφε τόλμαν καὶ δύναμιν, ὡς καὶ τὴν ἡμετέραν ἤδη 
συνεχῶς κατατρέχειν τὰ τούτου στρατόπεδα, καὶ μηδενὸς κω- 
ϑολύοντος ἐξ ἐφόδου ληΐζεσθαι, καὶ τὸν τῶν ἐπιδορωείδων ψόφον 
ἐς τὰς ἡμετέρας ἔχειν τέως ἀκοὰς παραπέμπειν" καὶ ταῦτα μηδὲν 
μηδαμῆ τι πλέον γενναιότητος γνώρισμα πρός γε τὸ νικᾷν παρε- 
χόμενος, ἢ τὰς Ῥωμαίων τύχας οἰκείαν τιϑέμενος εὐβουλίαν καὶ γ. 416 
δύναμιν. Ἔπειτα τίνα με οἴει ψυχὴν ἔχειν, ὦ grae, ἢ ποίοις 
tem, quae generis Romani reliquias conservent, pucissimas circomstare, 
suburbjis et ipsas, vestibulisque ad urbium ornatum re » destitutasg 
looginquis praeterea finibus, et vastis solitudinibus interiectis, a se invicem 
distantes; quales patentissimo in campo numerosisalmaque atipula, post mes- 
sem et falcem , sparsae et numerabiles spicae. Omitto intestinam 
diam, quam civium icem infestorum discordia exhibuit; qua factum 
est, ut habitatorum potius simulacra nunc quam habitatoree esse videantur. 
Adeo res nostrae in praesenti afflictae sunt; adeo civiles illi et implacabi- 
les tumultus, ab inimicis meis excitati, non clum maximam iis, qui nequio- 
res erant, opportunitatem dederunt, ut licentiae et contomaciae assuescerent, 
sed et externorum in nos hostium potentiam plane confirmarunt, Undenam 
ilicet, nisi inde, "Triballus in nos tantus crevisset; qui fluvii instar exun- 
dans, et limites suos longe praetergressus, effusis fluctibus partem imperil 
Romani iam inundavit, partem inundatorum se minitatur? Nimirum ille, 
longo terrae intervallo a nobis divisus, eo audaciae processit, eas vires 
collegit, ut nostros agros illius exercitus perpetuo incursent et subitis ir- 
ruptionibus vastent impune; telorum autem etridorem ad nostras aures fa- 
cile perferat, nulla alia re fortem se in vincendo exhibens, nisi quod ex 
Romanorum calamitatibus consilium capit et vires, Quem mibi interea sen- 
sum esse existimas, mi fli, quibus doloris ignibus paferpum pectus aduri 











818 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. G3560dvvüv ἄνθραξι πυρπολεῖσϑαι τὴν τῶν πατρικῶν σπλάγχνων 
Ibi σύμπηξιν, ὁπότε σε ϑσρυβούμενον οὕτω καὶ τὴν ψυχὴν ὑπὸ τῶν 
Ἐμελλόντων ϑραυόμενον φόβων ὁρῶν κατὰ βούλησιν ἀναψύχειν 
ἥκιστα δύναμαι" ἀλλ᾽ ὥσπερ πολλοῖς τισι κεκυκλωμένος ἀντιπά- 
λοις ξίφεσιν, ἀνϑχχουσί τε xal ἀντιπερισπῶσιν ἑκάστοις πρὸς 5 
ἑαυτὰ, ngàg οὐδὲν τῶν ἁπάντων ἀποκλίνειν ἔχω μετά τινος εὐ-- 
φυοῦς λοχισμοῦ, οἷος ἂν ἐφόδια εἴη κεχτῆσϑαι ἱκανὸς ἐφ χωρίον 
κατάγειν εὐλίμενον, καὶ τοιούξῳν ϑορύβους πυμάτων δυνάμενον 
ἀποχρούεσϑαι; πρὸς μὲν γὰρ τὰς τοῦ μαχαρίτου βασιλέως ἐκεί-- 
P.515vov καὶ φίλου κατὰ τὸ εἰκὸς ἐντολὰς ἀποβλέπων τῷ ἐκείνου 10. 
παιδὶ τὸν βασίλειον ἀναγκάζομαι περιποιεῖσϑαι κλῆρον" πρὸς δ᾽ 
αὖ τὰς ἐνόρχους ἐπαγγελίας, ἃς τοῖς ξύν γε ἐμοὶ διωκομένοις καὶ 
κινδυνεύουσιν ἔπραττον ὑπ᾽ ἀνάγκης ἐγὼ, τὸν περὶ ψυχῆς ἀγω- 
ψιζόμενος πολύμοχϑον ἐχεῖνον δίαυλον, καὶ καταφεύγων ὡς. εἰς 
φρουρὰν ἀναγκαίαν τὴν τῶν βασιλικῶν συμβύλων ἀντίληψιν, αὖ- 15 
ϑις ἀναγκάζομαί ᾳφισι διανέμειν τὰ λεεπόμενα τῶν βασιλικῶν χω- 
Βρίων, οὐ μάλα σὺν ἡδονῇ. Ταῦτ᾽ οὖν ἐννοοῦντί σοι, φῶτατε, 
got γενναίως εἰκὸς, εἴ τι μὴ κατὰ βούλησιν εἴη παρακομιζόμε- 
γον ὑπὸ τῶν ἀεὶ τοῖς ἀνϑρωπίνοις ἐφεδρευόντων πράγμασιν ἐπα-- 
χϑῶν. μὴ γὰρ νῦν πρῶτον ἄρχεσθαι οἴου διὰ σὲ τὴν τοῦ βίου 90 
δυσέφικτον ταύτην δυσχέρειαν. ἀλλ᾽ ἀεὶ περιχορεύει τἀνθρώπινα 
πάνϑ᾽ ὁμοίως, καὶ πάσης ἐπίσης κατορχεῖται τύχης καὶ ἡλικίας. 
οτὸ μὲν οὖν λύπης ἄϑικτον διανύσαι τὸν βίον, τοῦτο δ᾽ ἀδύνατον 
εἶναι νόμιζε, καὶ τῆς ἀνθρωπίνης ὡς ποῤῥωτάτω φύσεως" τὸ δὲ 
τἀπιόντα διηνεκῶς ἐξ ἀδήλου δεινὰ πειρᾶσϑαι φέρειν γενναίως, 25 


censes, cum te futuri metu adeo turbatum et animo fractum video, urinime 
autem m ex sententia recreare; sed multis ipse quasi circumseptua in- 
festis gladiis, qui me ancipitem distrahunt et singuli 

vertam nescio, nec quidquam mibi succurrit boni co 
instruat ad aliquem. portum , eiusmodi fluctaum tum 














lis, qui mecum exules periclitabantur, tempore certamen illud capitis la- 

osissimum obivi, et ad imperii insignia capessenda tanquam ad praesi- 
dium necessarium confugi; tum rursus iis cogor, id quod imperantibus ad- 
huc restat territorii, haud multum laetus distribuere. Haec si cogites, fili 
amantissime , fortiter feras oportet, quidquid tibi eae molestiae, quae per- 
petuo humanis rebus insident, praeter voluntatem tuam importaverint, Cave 
enim putes tui causa nunc primum nasci iniquas illns et difficiles vitae ae- 
rumnas. Semper ea omnia humana circumsistont; in omnem aeque et con- 
ditionem et aetatem insultant. Hoc tu tibi persuadeas fieri non posse, ut 
vita ab omni molestia immunis transigatur, sed ab humana conditione lon- 
εἰαεῖαιο id abesse: at ingruentia ex unproviso mala magno anüno ferre, et 


HISTORIAE BYZANTINAE XVI. 5. $19 


τὴν τῶχ ναυτιλλοβέγων μιμούμενον κυβερνητιχὴν, τρῶτο δ᾽ dy- A.C. 1847 
δράσι προσῆκον νοῦν ἔχουσι, καὶ μάλιστα τοῖς ἀρχαῖς πολιτικαῖρ! ne 1o Ca 
ἀσχολοῦσι τὸν ἅπαντα βίαν. ἀγαπητὸν γὰρ ἂν εἴη τὰ τῆς λύπῃς 
ἐπίσης ἀνακεχρᾶσϑαι τοῖς εῤφραίνουσι, καὶ μὴ «ιλεονεκταῖν τὰ 
δᾳείρω. δρῶ μὲν γὰρ, ὡς πρλέχουν μὲν dal τὸ δυστυχὲς ἐπιῤῥετ!ν 
τοῖς ἡμετέροις καϑάπερ ἐκ λόχου δεινῶς ἐπιτιϑέμενον πράγμασι" 
τὸ δ᾽ εὔδαιμον σφόδρα τοι σπάνιον" καὶ τοῦτο δ᾽ οὐ μόνιμον, 
ἀλλὰ δίχην ἄνϑως τάχιστα μαραινόμενον" οἶμαι, τοῦ ϑεοῦ παί- 
δέυμα τοῦϑ᾽ ἡμῖν δραστικώτατον μάλα ἐπάγοντος, ἵνα μὴ μέγα 

1οφρονῶμεν, ὑπέρτερα- τῆς τοῦ ϑγητοῦ φύσεως ἀναλογιζόμενοι. E 
διὰ δὴ τοῦτο «καὶ «ἀσώπῳ πάλαι τῷ Φρυγὶ τὸν ϑεὸν οὐχ ὕδατι 
νομίζειν ἐπήει τὴν γῆν, ἀλλὰ δάκρυσι, φυράσανέα πλάσαι τὸν ἄν- 
ϑρωπον." (4.) Ταῦτ᾽ εἐπὼν ὃ βασιλεὺς τὸν μὲν υἱὸν ἀφῆκεν 
ἐπὶ τὸ» δοθέντα γίνεσϑαι κλῆρον" αὐτὸς δὲ ταχὺ τὰ ἐχεῖϑεν, ὡς 

45 ἐδύνατο, καϑιστάμενος πράγματα -τὴν ἐς Βυζάντιον ἐπορεύετο. 

ε΄. Ἐμοὶ δ᾽ ἐνταυϑοῖ γενομένῳ τῆς ἱστορίας ἀνακεφαλαιώ-Ῥ. 516 
δασϑαι ἔπεισιν, ὅσα μοι διὰ τὸ τῶν πολλῶν παρεῖται ἐπίφϑονον, V- 311 
οἷς προὔργου τοὺς γείτονας γίνεται μέμφεσθαι, περὶ σφῶν αὐτῶν 
ἀφηγουμένους τὰ βέλτιστα βασκανίαν εἰδότι πᾶσιν ἀγαϑοῖς ἐπι- 

30 φυομένην, ἣ τὴν φύσιν ἀντιστρατευομένην ἔχει ταῖς ἀληϑείαις 
διηνεκῶς. ἄλλως τε καὶ τῆς καχίας ἐν σπαργάνοις ἔτι καὶ γάλαξι 
χρυπτομένης, καὶ τὴν ἀγαϑὴν τῶν πραγμάτων προσδοχίαν τέως 
προβαλλομένων, ἄφυκτον ἥκιστα εἶχεν ἑπομένην ἐνταῦϑα τῶνΒ 
λόγων τὴν χρείαν ὃ χρόνος. νῦν δ᾽ ἐπειδὴ τά τε τῶν ὠδίνων ἐῤ- 

5. ὁρῶμεν δὲ coni. Bolv. 
in eo artem imitari, id vero hominum esse intelligentium; eorum- 

Ὁ Quorum tota vita in civitatibus regendis occupata sit. Quod 

εἰ tristia laetis temperarentur aequabiliter, nec peiora praevalerent, gau- 

dendum esset ista sorte, Verum nos calamitosa multa tanquam ex insidiis 
erumpere et nostre rebus ingruere, prospera autem rara admodum videmus 

Srenire, eaque non permaneme, sed Boris instar brevi marceacere: Deo opl- 

nor efficacissimam llam nobis disciplinam adhibente, ne efferamus ipsi nos, 

mortali conditione altiora affectantes. Ea propter et Aesopo Phrygio olim 
videbatur, non aqua sed lacrymis dilutam fuisse eam terram , qua hominem 

Deus formasset." (IV.) Haec loquutus imperator filium ad assignatas pos- 

seniiones capessendas dimbit. Ipse rebus illic, ut potuit, diligenter ordi« 
natis, Byzantium discessit. 

5. Égo vero in hac parte historiae ea summatim repetam, quae a me 
omissa sunt invidiae metu; qua fit, ut plerique proni sint ad obtrectandom 
proximo , praeclara de se ipso narranti. Sciebam videlicet invidiam, cuius 
Datura veritati semper adversatur, bonis omnibus inhaerescere. Alioqui 
vero, cum lateret adhuc in cunis et quasi in utero maluni, isque easet re- 
rum status, qui bonam etiamnum spem offerret, minime illis temporibus 
ennexa erat inevitabilis dicendi necessitas. Nunc autem, cum οἱ id quod 








820 NICEPHORI GREGÓRAE 


A. M. 6866 ῥάγη xal λαμπρὸν ἐγείρουσι τὸν πυρδὸφ οἱ τῶν ἐναντίῳν σπιν- 
ϑῆρες πραγμάτων κατὰ τῆς ἀληϑείας, καὶ δέος μὴ τοῦ μέλλον.-- 
τὸς ἀνϑρώποις ἅπασιν 9) ἀδήλῳ κειμένου, τῆς κάτω ζωῆς ἡμῶν 
τελευτῇ μεταξὸ χρησαμένων, πρὶν' καλῶς ξυννενοηκέναι τοὺς λό- 
γους τῆς συμφορᾶς, ἀγνοῆται τοῖς ἐσομένοις τἀμὰ, ὅπως τεδ 

Οπροσηνέχϑημεν τοῖς τῆς ἐκκλησίας οὕτω ταραττομένης πράγμασι 
καὶ ὅπως τῷ βασιλεῖ προσιόντες ὅσον τὸν ζῆλον ἐνεδειξάμεϑα, 
ἀναγκαῖον ἡμῖν ἐψήφισται, βραχέα τῶν πολλῶν συνελόντας εἶ-- 
πεῖν. (Β.) "Moxovo: μὲν γὰρ τὰ ἥδιστα λέγειν ὑπηκόους εἶναι 
ἀκίνδυνον, πρὸς δὲ τὸ τραχὺ καὶ ἀντίξουν, καὶ ἥκιστα κατὰ 10 

Ρ᾿ 517] γνώμην, ϑήγειν τὴν γλῶτταν, δυσπρόσοδον μὲν «ὑρίσχειν ἀκο-- 
λουϑεῖν τὴν ἀκρόασιν, πρόχειρον δ᾽ εἰς λοιδορίας τὴν δεσπόζου.- 

Υ. 418 σαν γλῶτταν xa9^ ἑαυτοῦ, καὶ πρός γε προχειροτέραν elc τιμω-- 
elag τὴν χεῖρα, δοκεῖ μοι παρ᾽ οὐδενὸς ἀγνοεῖσθαι; διό μον διεξ-- 
iex. βουλομένῳ τὴν παῤῥησίαν καὶ τὸ ϑέατρον ἐκείνου τοῦ ζή- 15 
λου δεδιέναι περίεστι, μὴ πολλοστημόριον τῆς ὅλης λέγων ἀλη- 

Βϑείας μηδὲ πολλοστημόριον ψεύδους δόξω καταλιμπάνειν. ὕφο-- 
φώμενος οὖν καὶ τοὺς τὴν ἀλήϑειαν ἐνίοτε τραχεῖαν δύσηχον ἡγοῦ- 
μένους, ὁπότε τι γενναῖον ἔχοι πρὸς ὄγκον ἡ τῆς ἀρετῆς ἐπίδειξις, 
καὶ μάλισϑ᾽ ὁπότε περὶ ἑαυτοῦ τις ἀφηγεῖσϑαι τὰ λῴονα βού- 90 
λοιτο, καὶ εἰ μυρίων ἔχοι ϑεασαμένων μάρτυρας ὀδφϑαλμοὺς, ἑχὼν 
ἀφωνίᾳ τὰ πλεῖστα παρίημι. (Γ.) Ἐμοὶ γὰρ λαμπρὰν ἐσχηκότε 

σφιλίαν x πολλοῦ πρὸς βασιλέα, xal πρὶν ἐς τὰς βασιλείους ἀνα-- 


arti 
est, omnibus. mortalibu 





licta sunt, et zeli illius mei spectatum. 
me cum totius veritatis vix minimam partem declaravero, videar falsi ne 


tatem nonnunquam gravem et auditu asperam esse statuunt, cum oli 

se generosum et. habet virtutis ostentatio, ac tum praesertim, cum. 
de se ipsoaliquis praeclara narrat, etal ille testes habeat spectatorum innu- 
merabiliom oculos; pleraque silentio volens praetereo. (TIL) Mihi certe, 
σαὶ magna iam olim cum ünperatoro fuisset amicitia, antequam is ad πο 


HISTORIAE BYZAN'INAE XVI. δ. 821 


βεβηκέναι τύχας, διά τε τοὺς τῆς πρᾳότητος τρόπους xal ὅσα". C. 1847 
τἀνδρὶ προσῆν ἐκ φύσεως ἕτερα τὸ χρηστὰ, ἐλπίδων ἔχειν ἐν cj] nb lo Cu 
ψυχῇ λειμῶνὰρ εἰπεῖν.ἀγαϑοὺς ξυνέβωινε μάλιστα πάντων, λύσειν " 
αὐτὸν αὐτίχα τῆς βασιλικῆς ἐξουσίας ἐπειλημμένον τὴν τῆς εὐσε- 
δβείας οἰομένῳ πολιορκίαν, ἣν oi τῆς ἀντικειμένης φατρίας Ἴεν- 
χῖνες πονήρως ἀνέφλεγον᾽ καὶ τοῦτό μοι τῶν μοχϑούντων λογι- D 
ὁμῶν ἐγίγνετο κατάλυμα τερπνὸν ,- xal φροντίδων ὀλισϑαίνειν 
εἰς ἀπόγνωσιν κινδυνευουαῶν πρᾶός τις καὶ γέμων εὐφροσύνης 
ζέφυρος" οἱομένῳ,. καϑάπερ τὸ ἔαρ ἐλευϑερίαν τῶν χειμερίων 
᾿ονεφῶν ταῖς ἡλιακαῖς ἀκτῖσι παρέχεται, οὕσως δλευϑερίακ τῆς 
κατεχούσης ὑπὲρ τῶν ϑείων δοχμάτων λύπης εὑρήσειν κἀμέ. 
(4.) Ἐπεὶ δ᾽ ὡς ποῤῥωτάτω τῆς ἐμῆς ἤδη ἀπόδημον γνώμης Ε 
ἑώρων αὐτὸν, καὶ τὸ τῶν εὐγενῶν ἐχείνων ἐλπίδων ἀνθοῦν ἐν-- 
διαίτημα, μαραινόμενόν τε xol τῇ τῆς ἐφαντίας μοίρας κακίᾳ 
15παραχωροῦν τε xal ταϑάπαξ ἡττώμενον, βᾶτιστον ἔδοξεν εἶναί 
μοι, τὰς τῶν ζητήσεων ἄλλας ἄλλοις παρακεχωρηκότι περιφανῶς, 
ὁπόσαι τὴν τῶν ἀναγκαίων πορίζειν ἔχουσιγ ἔνδειαν, ἐπὶ τὸ ngo- 
μηϑὲς ὁμόσε τῆς τοῦ φίλου κεχωρηκέναι ψυχῆς. στρατόπεδα γὰρ, F 
ὡς εἰπεῖν, λογισμῶν παντοδαπῶν καὶ ποικίλων, ὕφ᾽ ἡγεμόνι τῷ. 
Ξοζήλῳ τοῦ xotírrayog ἐν ἐμοὶ διηνεκῶς συγχροτούμενα, ϑανάτου 
γέμουσαν εἶναι τὴν ἐνταυϑοῖ σιωπὴν ὑπετίϑεντο, σώματος μὲν 
ἴσως ἥκιστα, ψυχῆς γε μὴν καὶ μάλα μάλιστα. μηδὲ γὰρ ἀφε- 
στάναι δειλίας, αἰσχίστου νοσήματος, τὸ τὸν τοῦ ζήλον ϑησαυρὸν 
ἀφωνίᾳ μακρᾷ ϑαλαμεύειν, μηδ᾽ αὖ ἀγνοεῖν ἡμᾶς, τὸν ἐν τῷ Ρ.518 





perpetuo, atque 
mnortiferum prorsus esse submonebant: nec enim distare ab igm 
bus torpissimus est, alto silentio sepultum zeli thesaurum; neque etiam 





828 NICEPHORI ΘΒΕΌΘΟΒΑΕ ΄᾿. 


A. M. 6856 τῆς δειλίας σχότῳ χρυπτύμενον πόϑον τῶν ἀγαϑῶν ἥκιστα δύ- 
Ii γασϑαι συνιδεῖν fiy τῆς ϑερῦ παῤῥησίας ἀλήϑειαν. ᾧ γὰρ ngo- 
φάσεις δῆϑεν εὐλόγους ὑπὲρ δειλίας πλάττειν εἴη ἰϑέλοντι, τὸν 
ἀκοίᾳητον olopéyp λανϑάνειν ὀφθαλμὸν τοῦ ϑέοῦ, λέληϑε προ- 
φανῶς αὐτὸς ἑαυτὸν ἀπολλὺς xul καϑ᾽ ἑαυτοῦ στρατευόμενος δ 
ἄντικρυς. τοσοῦτον γὰρ διαφέρειν ἐς τὴν τοῦ κρείττονος μοῖραν 
Boloue: τὴν παῤῥησίαν ἐνταῦϑα τῆς σιωπῆς, ὅσῳ τῶν ix γῆς 
φυομένων ὁπόσα πρὸς τὸ αἰϑέριον μετεωρίζει φῶς τοὺς καρποὺς 
τῶν ἐν τοῖς κόλποις τῆς μητρὸς γῆς ταμιευομένων. ἐκεῖνοι μὲκ 
γὰρ «καὶ πρὸ γεύσεως ὄσφρησίν τε xol ἀφϑαλμὸν ἑστιῶσι λαμ- 10 
πρῶς, καὶ χαρίζονταί γε ἁφῇ, καὶ τέρψεως σχεδὸν ἁπάσης ánd- 
ewig. αἰσϑήσεσι γίνονται ἄγαλμα" τούτων δὲ οὐκ εὐπρόσοδον οἱ 
πλεῖστοι ταῖς αἰσθήσεσιν, οὐδ᾽ ἱλαράν τε καὶ ἄλῳπον παραχρῆμα 
Cngoaáyovo: τοῖς χρήζουσι τὴν ἑαυτῶν φορὰν, ἀλλ᾽ ὅλην ὅλης ὡς 
V.419 τὰ πολλὰ δριμύτητός τε καὶ δυσωδίας σφόδρα ἀπόζουσαν. ἄλλως 16 
τε χαὶ οἷς μὴ εἶναι παῤῥησίαν ὁμοῦ τοῖς καιροῖς ἕπεται, τού- 
τοῖς δήπου καὶ εὐπροφάσιστόν τινα χώραν ἀπολογίας εἰς ἀπόδρα-- 
σιν λείπεσϑαι, βραχεῖς τινας πάντως ἢ μηδένας εἶναι τοὺς ἀντε- 
φοῦντας οἶμαι. “μήτε γὰρ παῤῥησίαν, ἧς ϑεμέλιος ἄσειστος προει- 
Ῥληφυΐα γίνεται φιλία, τῶν προσηκόντων πόῤῥω κωρῶν, μήτεϑο 
καιροὺς παῤῥησίας τοιαύτης ἄνευ ἐντελές m. δύνασϑαι δρᾷν. 
εἶναι γὰρ καὶ παῤῥησίαν φιλίας χωρὶς ἀμαυρόν " καὶ αὖ καιρὸν, 
ἀμφοῖν ἐχείνοιν λειπόμενον, περαίγειν μὴ δύνασϑαι τῶν δεόντων 






nescire nos, non pose amorem boni, s 
sincerae fidei veritatem cognoscere. Ni 





iiditatis in tenebris delitesceret, 
um qui pervigilem Dei oculum 
litati suae praetextum obtendere, 
ium moliatur, et in se ipsum palam 
casibus tanto excellentiorem esse exi- 









tuno tempore, nec tempus opportunum absque 
est quidquam perfecti efficere; si quidem ipsa dicendi libertas, si absit 
amicitia, leve quiddam et futile est; temporis autem opportunitas , duplici 
illo auxilio destituta, nihil quidquam eorum, quae opus sunt, potest per- 


HISTORIAE BYZANTINAE XVI. 5. $26 


μηδέν, ἡμῖν δ᾽, οἷς τὸ 9adjtiv ἐκ πολυετοῦς ἐκείνῳ συντέϑρα- A. C.1947 


πεται φιλίας καὶ ὁμιλίας, ἄτοπον εἶναι ἐδόκει, σιωπῇ χαϑυφεῖ Inr το 
σϑαι τοὺς τῶν ἀναγκαίων ἐς τὴν χρείαν καιρρύς, (E.) ὍϑενῈ 


ὁμιλίας ἕνεκα καὶ νῦν qvyyà καλοῦντι τῷ βασιλεῖ συχνὰ «al 
δαὐτῷ μοι φριτᾷν ἐς αὐτὸν περιῆν, δι᾽ οὐδέν τι τῶν πάντων ἕτε- 
ρον ἐμὲ τῆς προϑυμίας εἰς τὴν σπουδὴν ἐγειρούσης, εἰ χρὴ τὸ 
τῆς καρδίας ἀνακαλύπτειν ἀπόῤῥητον ἐνταυϑοῖ καὶ μὴ naga- 
κρούεσϑαι τὴν ἀλήϑειαν, ἢ τοῦ μὴ καϑυφεῖναι, οἷς ἂν δι᾽ ig£- 


σεως εἴη, πατέρων ὅρια κινοῦσιν, ἐκτόπους ἀντειαάγειν καινο- ἘΠ 


10 φωνίας, ἀλλ᾽ ἐμμένειν τοῖς δεδομένοις δόγμασι παραινεῖν ἀσφα- 
λῶς. καὶ ἤν οὐδὲν, ὃ μὴ ποιῶν καὶ λέγων ὑπῆρχον ἐγὼ, παντο- 
δαπὸς γιγνόμενος, καὶ πάντα κάλων κινῶν, νῦν μὲν τὸν χολαχε- 
κώτερον τρόπον καὶ λόγοις καὶ γράμμασι πρὸς αὐτὸν ἐνδειχνύμε- 
voc , ἵν᾽ οὑτωσί πως τὸ ἦϑος πρότερον τιϑασσεύσας αὐτοῦ πρὸς 

15 τὸ βουλόμενον σχοίην πειϑόμενον * νῦν δ᾽ ἐλέγχων καὶ ψυχῆς 


αὐτῷ νωϑρότητα ὀνειδίζων, καὶ ὅσα Ῥωμαίους δεινὰ καταλήψε- P-519 


ται προλέγων διὰ τὰ τοιαῦτα τῆς ἐχκλησίας ναθάγια. ,,οἷς μὲν 
γὰρ τῶν εὖ κειμένων πατρίων (ἔφασκον) νομίμων οὐδεμία τολμᾶ- 
τῶι παράβασις, εὔδρομον μὲν τὴν τοῦ βίου φορὰν πρὸς εὐδαι- 
30 μονίαν, εὐέλπιδα δὲ τὴν τῶν ἐπηγγελμένων τοῖς δικαίοις ἐς τὸ 
μέλλον ἀποκατάστασιν εἶναι" οἷς δὲ τοῖς εὖ κειμένοις οὐχ ἕπεται 


δόγμασιν ἕπεσθαι τῶν πατέρων, τούτοις δ᾽ ἀνήκεστα μὲν τὰ τοῦ Β 


βίου περιχωρεῖν παλαίσματα, καὶ μάλα ταῖς προαιρέσεσιν ἔναν- 


16. Ῥωμαίους em, Βοῖν. pro ἹῬωμαίοιρ, 


vero, qui cum illo fidenter agere consuessemus, pro veteris 

itatisque iure, absurdum videbatur, silentio nostro negli 
opportunitatem ea faciendi, quae essent necessaria.  (V.) Quamobrem col 
loquendi gratia cum subinde me etiamnum arcesseret imperator, subinde εἰ 
ipse me ad eum conferebam ; nullam aliam ob causam mea me voluntate ad 
eam operam navandam impellente, si cordis arcana aperire nec fraudem ve- 
ritati facere hic oportet, nisi quia nolebam cedere lis, qui terminos a pa- 
tribus constitutos movere, et absurda novarum opinionum commenta intro- 
ducere studerent: atque ut eum hortarer , in institutis traditis firmiter 
ut perseveraret. Nihil itaque non feci, nihil non di 











» €t me in omnes 
formas verti, et lapidem omnem movi; nunc blandioribus cum eo verbis lit- 
terisque agendo, ut ipsius morem primo mansuefacerem, deinde illum habe- 
rem voluntati meae beqeenten; nunc redarguendo et animi socordiam ipsi 
exprobrando, et qui malorum in Romanos invasurum ob illa ecclesiae 
naufragia esset, praedicendo, ,, Etenim," aiebam, ,,qui leges a maioribus bene 
constitutas ne minimum quidem audent egredi, iis et, huius vitae cursus fe- 
liciter procedit, et spes futuri melior promissam iustis mercedem spondet. 
Qui vero sapientibus parentum decretis nolunt inhaerere, ii gravissimis vi- 
tae aerumnis conflictantur, et inceptorum talea exitus ipais cütingunt, qua- 





Can- 
1 


824 NIGEPHOBE GREGORAE 


A. M. 6856r/n τῶν πραττομένων τὰ τέλη" ἀνηκέστους δὲ καὶ dvolimduc 
Bii μᾶλλον τὰς μετὰ τὸν βίον καταγωγὰς ἀπαντᾷν.» (d) Ἄρτι δὲ 
καὶ τὴν ἀντικειμένην φατρίαν ξυνενόουν ἐγκειμένην ἑτέρωθεν, Mc 
ϑρα τε καὶ προφανῶς αὐτὸν διεγείροντας, ἐξορίας με δρᾷν τὴν 
ταχίστην ὑπεύϑυνον. ἐδεδίεσαν γὰρ, οἶμαι, μὴ τῷ τοῦ ἡμεκέρου 5 
ζήλου πυρὶ, καϑάπερ σίδηρος, ὀψέ ποτε μαλαχϑεὶς εὐπαϑέστε- 
Ceoc γένηται πρὸς πειϑὼ, καὶ ὅλην μεταβαχὼν τὴν τῶν δικτύων 
ἐπίβουλον ϑήραν ἀνασοβήσῃ. διὸ καὶ ἐς τὸ παραβολώτερον μᾶλ-- 
λον ἐκεῖθεν τὸν ἐμὸν καὶ αὐτὸς ἀναχάλκευον τρόπον, καὶ ἀφειδέ- 
στερον ἤδη «roig πρὸς αὐτὸν ἐλέγχοις ἐχρώμην, δυοῖν ἕνεχα" ἢ 1ὸ 
γὰρ αἰδεσϑέντα παύσειν τὸ τοῦ κατὰ τῆς ἐκκλησίας πολέμου 
βίαιον, ἢ κἀμὲ τοῦ Βυζαντίου τάχιστα ποιεῖν ἠναγκάσϑαι ἐξόρι-- 
Ῥστον. μηδὲ γὰρ ἀνεχτὸν εἶναί μοι, τὴν τῶν δογμάτων καινοτο- 
μίαν ὀφϑαλμοῖς δρᾷν εὐσεβεῖν αἱρουμένοις. ἀλλ᾽ ἦν ἄρα τὰ λεγό-- 
μενα μάταιος ὄχλος, καὶ ἐπόνουν ἀνήνυτα. οὔτε γὰρ οὐδὲ βραχὺ 15 
τῆς προϑέσεως ἐκείνης ἐχεῖνος ἐνδοῦναι προΐρηται" αἰσχύνην γὰρ 
ἐνόμιζεν εἶναί οἱ τὴν τοῦ τρόπου μετάϑεσιν, καὶ τὴν τῆς δόξης 
V.420 μεταβολὴν, ἧ τὴν ἰσχὺν αὐτὸς ἐξ ἀρχῆς χαρισάμενος τῆς ὅλης 
μάλιστα πάντων ἔδοξεν ὑποθέσεως αἴτιος" οὔτ᾽ ἐμοί τε δεινὸν 
Ἑ ἐπάγειν, πάνυ τοι λοιδοροῦντί τε καὶ χλευάζοντι, οὔτ᾽ οἴχοϑεν 90 
αὐτὸς βεβούλευται, οὔτε ξυνωϑούντων ἄλλων παρενήνεκται. ἀλλ᾽ 
ἦν ἀπὸ τοῦ ἴσου μοι διαλεγόμενος, μετὰ τῆς συνήϑους πραότητος 
ἀεὶ, ὥσπερ οἱ μὴ δυνάμενοι τοὺς ἐναντίους ἀμύνεσϑαι" τὴν μί- 
pao, οἶμαι, πρὸς ᾿Αδριανὸν εὐστόχως ἀνάγων τὸν αὐτοχράτορα, 


les minime velint; ac iidem post vitam ad intolerabiliora et desperatiora 
mala appellun" (VL) Novissime et contrariam factionem ex altera parte 
instare intellexi, clanculumque et palam eum instigare, ut me eailio statim. 
mulctaret. Verebantur quippe, ut opinor, ne zeli illius nostri igne, velut 
ferrum, tandem aliquando molitus, propensior ad credendum mihi existeret, 
εἰ totam laqueorum illorum fraudem mutatus eluderet. Idcirco et ipse ex- 
inde meam agendi rationem in proiectiorem audaciam verti, et liberius iam. 
ipsum coepi arguere, duabus de causis. Quippe aut illum pudore affectum 
belli ecclesiae illati violentiam repressurum; aut certe coactum iri Byzan- 
tio quamprimum etiam me expellere : nec enim tolerabile mihi esse opinio- 














usque disputare perrexit, solita. lenitate, ut ii, qui adversarios ulcisci non 
possunt ; Hadrianum imperatorem feliciter, ut ubi videtar, imitatus, qui 


HISTORIAE BYZANTINAE XVI. 6. 825 


ὃς αὐτῷ φιλονείκως ποτὲ διαφερομένου Φαβωρίνου τοῦ φιλοσό- 4. C. 1341 
gov, ἐξὸν ἀποχτείνειν, ὃ δὲ οὐδαμῆ παρωξύνετο, ἀλλ᾽ dyexag-InprToCun- 
τέρει τῷ μειλιχίῳ τοῦ ἤϑους, ἀπὸ τοῦ ἴσου διαφερόμενος. διὸ 
κἀνταῦϑα μᾶλλον ὃ βασιλεὺς ἐϑαυμάζετο πρὸς τῶν παρόντων 
δδιὰ τὸ τοῦ ἤϑους ἥμερον, ἤπερ ἐγὼ διὰ τὸ τοῦ ζήλου ϑυμοειδές. 
(Z-) Τούτων δ᾽ οὕτως ἐχόντων, καὶ οὕτω χωρούσης τῆς τῶν 
πραγμάτων τύχης, οὐδ᾽ οὕτως ἤν ἡσυχῆ καϑήμενον φέρειν ἐμέ" 
ἀλλ᾽ ἐδυσφόρουν καὶ ἤσχαλλον, καὶ μέσης ἥπτετό μου τῆς 
καρδίας τὸ πάϑος" καὶ καιρὸν τῆς ἐμῆς ἐζήτουν προϑέσεως Ρ. 520 
10 ἄξιόν τι, πρὶν ὑπὸ λύπης παϑεῖν, δεδρακέναι, τοῦ δὲ χρόνου χω-- 
φοῦντος ἐς τὸ τοῦ φϑινοπώρου πέρας, ἐπειδὴ τῷ βασιλεῖ διὰ 
“ϊατϑαῖον τὸν υἱὸν, ὡς εἴρηται, διὰ σπουδῆς ἀφικνεῖσϑαι ἐς 4ι- 
δυμότειχον ἦν, ἵνα δὴ λυπούμενον ἐκεῖνον παραμυϑούμενος τὰς 
τῆς βασιλίδος Εἰρήνης ἐπαγγελίας εἰς ἔργον ἀγάγῃ, τοῦτον ἐγὼ 
151à» καιρὸν ἀγαϑὸν ἡγησάμενος ἕρμαιον, καὶ τοῖς σκοπουμένοις Β 
ἐπιεικῶς μοι προσήκοντα, πρόσειμι κατ᾽ ἰδίαν ΕἸρήνῃ τῇ βασιλίδι, 
καὶ ἅμα τοῦ τε ζήλου δῆλον τίϑημι τὸ φλέγον καὶ τούς γε ὑπὲρ 
εὐσεβείας ἄνϑρακας ἀναχαλύπτω τῆς ἐμῆς καρδίας, κἀπὶ νέῳ 
καὶ ἀκμάζοντι τῷ τοῦ παιδὸς τὴν καρδίαν τέως ἠσχολημένην név- 
103a τῆς ἐκείνου τελευτῆς αἰτιώτατον ἔφασκον εἶναι τὴν τῶν 
δογμάτων κατάλυσιν" ἧς ὃ ἐκείνου πατὴρ ἐνδιαίτημα βέβαιον πε- 
πραχὼς τὴν καρδίαν μεγίστην τοῖς κακοῖς ἐδεδώκει ῥοπὴν εἰς Ο 
τὴν τῆς κακίας ἐπίδοσιν. ταῦτ᾽ εἰπὼν καὶ πλείω τοῖς εἰρημένοις 
ἀχόλουϑα παρενείρας ἐκ τῆς γραφῆς ῥᾷον ἢ κατὰ τὰς ἐλπίδας 
19. ἠσχολημένῃ coni. Boiv. 
Phavoriaom philosophum secum altercantem occidere cum posset, nequidem 
irascebatar, sed in morum mansuetadine perseverabat, et cum eo tanquam 
Cum aequali rixabatur. Em propter hic quoque imperatorem ii qui aderant. 
sdairabentor magis, guod euet mi ingenio, quam me, quod zelum auiau- 
sum praeferrem. (ΥἹ1.) Haec cum ita essent, et in bunc modum res suo- 
cederent, nec tum quidem potui quietus sedere et patienter ferre; sed ae- 
gre tuli δὲ indignatus sum, et intimum pectus dolor attigit; atque oppor- 
iunum ex eo tempus captavi, ut antequam moerori succumberem , aliquid 
Jroporito meo dignum navarem. "lempore Jaque procedente, sub autumni 
iem, cum (ut ximus) imperator Matthaei filii causa Didymotichum ire 
festinaret, tristem videlicet eum consolaturus, εἰ imperatricis Irenes pro- 
missa perfecturus; illud ego tempus in lucro deputans, et mihi ad ea, quae 
meditabar, valde opportonum ratus, imperatricem Irenen privatim conve- 
nio; zell fervorem declaro, et animum religio amore nflammatum aperio. 
Quoniam autem recenti et crudo filii mortui desiderio teneri animum ei 
videbam, causam eius mortis verissimam esse affirmo dogmatum corruptio 
nem, cui pater defuncti firmam sedem suo in corde fixisset, ac proinde 
maximum improbis pondus ad sceleris incrementum addidisset. Haec lo- 
quutus, cum et plura his affinia ex sacra Scriptura interseruissem, facilius 
Nicephorus Gregor. Fol, II. 53 








826 — NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6356 αὐτὴν ἐπεπείκειν. ἀγχίνους γὰρ οὖσα γυνὴ, xal δεισαμένη μὴ 
hil πένϑος ἐπὶ πένθει προσλάβῃ παροξυνομένου ϑεοῦ, ξυνῆχεν εὡ- 
ϑὺς καὶ κράτιστος ἦν τοῦ λοιποῦ τοῖς ἐμοῖς συνήγορος λόγοις, 
ἥκιστά τε ἐχεῖϑεν ἔληγε λοιδοροῦσα καὶ σχληροτέροις τοὺς τῆς 
ἐκκλησίας λύχους βάλλουσα σχώμμασιν. ἐντεῦϑεν τοὐμὸν ἐν πά- 5 
Ῥσαις ἔχειτα γλώσσαις ὄνομα, πρᾶγμα τετελεκότος μικροῦ τοῖς 
ὅλοις ἀπογνωσθὲν xal ἥχιστα, πρὶν εἷς ἔργον ἐλϑεῖν, ἐλπιζό-- 
μενον. τοῦτο ταῖς ὀδυνωμέναις. ὑπὲρ τῆς ἐχκλησίας ψυχαῖς ἡδείας 
ἀναπνοῆς τινος ἔδοξεν ἔαρ καὶ γλυκὺς ϑησαυρὸς εὐφροσύνης, 
xol οὐδὲ πόῤῥω χρηστῶν τινων ἦν ἐλπίδων, οὐδ᾽ ἔτε μέγα πεῖ- τὸ 
σαι καὶ βασιλέα λοιπὸν, συμμαχούσης ἤδη τῇ ἀληϑείᾳ καὶ Ba- 
Ἐσιλίδος. (H.) Ταῦτ᾽ οὐκ ἦν ἀνεχτὰ διαβόλῳ καὶ τοῖς ἀγγέλοις 
αὐτοῦ" ἀλλὰ ϑόρυβος σφᾶς ἠγκαλίζετο" καὶ μυρίων ϑανάτων 
“ἦν φορτικώτερον. διὸ καὶ ἀρὸς ἕν ἀϑροιζόμενοι σύστημα πάντες, 
πόσοι τῆς πονηρᾶς φατρίας τὰς τῶν ἐν Βυζαντίῳ φροντιστη- 15 
luv διέλαχον προεδρίας, καὶ πρό γε τούτων ὃ τὸνπρτριαρχι- 
κὸν ἔχων Ἰσίδωρος ϑρόνον, προσήεσαν Εἰρήνῃ. τῇ βασιλίδι, πολ- 
Ελὴν ἐμοῦ δρῶντες τῇ γλώττῃ καταδρομὴν, καὶ πολλὰς καταχέον-- 
τες λοιδορίας, xal τὴν ἐμὴν ἀποσείεσθαι πείϑειν ἐπιχειροῦντες 
Υ{. 421 ὁλοσχερῶς ὁμιλίαν. ἐπεὶ δὲ πολλὰ μογήσαντες ἤνυσαν μὲν οὖ- 30 
δὲν, ἠλαύνοντο δ᾽ οὐκ ἄνευ μέμψεων ἐκεῖθεν μακρῶν, γράμματα 
ἐς βασιλέα τὴν τῶν ἀποβάντων ἔχοντα δήλωσιν πέμπουσιν, 
ἀξιοῦντες ἀφέμενον ὅσα oi ἀνὰ χεῖρας ἔτυχεν ὄντα δημοσίων 


«1. μὴ add. Βοῖν. 18. ἠγκαλίζετο em. Bolv. pro ἠγκαλλίζετο. 


qum sperereram ilum pernovi. Prudens quippe mulier, verita ne Dee 
exacerbato alium ex alio luctum acciperet, intellexit atatim, et meis verbii 
acerrime deinde patrocinata est: nec desiit ex eo insectari et acerbi 
dictis lupos ecclesiae incessere. Coepit deinde meum nomen in omuium 
Ore versari, perfecta re, quae ab omnibus ferme des| et prius- 

iam perfecta esset, minime fieri posse videbatur. [ icem eccle- 








trix nobiscum pro veritate pugnaret. (Vu. Ea diabolo et angelis eius. 
tolerabilia. [t 15, í ) 


iti inter »e fuerant Byzantinorum monasteriorum praefecturas, et ante 
is, qui patriarchalem sedem tenebat, Isidorus, ad imperatricem Irencn 
accedunt, et lingua in me acriter invecti multis me probris cooperiunt, ei- 
qe Ut ab omni prorsus mecum consuetudine abstineat, persuadere conten- 

ont. Sed cum illi magno labore non modo nihil consequuti essent, sed et 
inde non sine multis reprehensionibus exacti essent, litteras ad ünperato- 
rem mittant, ea quae acciderant significantes ; postülantque, ut omissis ne- 


HISTORIAE BYZANTINAE XVI. 6. 827 


φροντίδων γέμοντα πράγματα ἐς Βυζάντιον τάχιστα 
σϑαι,᾿ σφῶν βοηϑήσοντα δόξῃ, κινδυνευούσῃ τὰ καίρια, καὶ ὅσα 


ἐπὶ τούτοις ἀχόλουϑα ἦν τῷ σχοπῷ" τά τε ἄλλα δηλαδὴ xalP.521 


ὅδοις τὰς παλαμναιοτάτας ἐμοὶ προσάπτειν αἰτίας ἀπεῖναι οὐχ ἦν. 


5(O.) Ὧι δὴ καὶ πρὸς τὴν ἀκοὴν εὐθὺς διαταραχϑέντε μικρά τε A.C. 1348 
τῶν ὅσα oi ἀνὰ χεῖρας ἦν τηνικαῦτα πεφροντικότε τάχιστα Εν τόρ 


Βυζάντιον ἐδόκει τῶν ἀναγκαίων πορεύεσϑαι, οὐ τοσοῦτον συ-Β 
στάσεως ἕνεκα τῶν καινοφωτιῶν, ὅσον τοῦ μὴ ϑορύβους ἐντεῦ- 
Sev ἐπιχωριάξειν τῇ μεγίστῃ πόλει τῶν Βυζαντίων. ἀφιγμένῳ δ᾽ 
1οζργον ἦν οὐδὲν οὐδενὸς προϊστάμενον, ἢ ξύν γε τῷ πατριάρχῃ 
διάλεξιν πρός e πεποιημένοις πείθειν πειρᾶσϑαι, μακρᾷ τινε 
ϑύοντα σιωκῇ; μηδαβιῆ ταῖς τῆς ἀτόπου φάλαγγος καινοφωνίαις 
συχνὰ διαλοιδορούμενον μαχρὰν παρέχειν ῥοπὴν, οἷς αὐτοὺς δια- 
-σύρειν καὶ ὅλαις. ταράττειν γλώτταις καὶ χείλεσιν ἐλευϑέροις Ὁ 
Ἰδἔρως μακρός. (L) Ὡς δὲ πολλῶν ἐκεῖ ῥυέντων ἀντιπάλων λό- 
gov μάταια" λέγων καὶ βλασφημῶν ὃ πατριάρχης ὑφ᾽ ἡριῶν 
ἠλέγχετο προφανῶς, οὐ μόνον ὅτι πλῆϑος ϑεοτήτων ἀπειράχες 
ἀπείρως ὑὑφειμένων τῆς ϑείας οὐσίας, ἀκτίστων μὲν, δρατῶν" δὲ 
καὶ: dvovalov; ϑοξόζειν ἐδόκει ξύν γε τῷ. Παλαμᾷ, ἀλλὰ κἀξ ὧν 
80 Ἰδίᾳ τοὺς μὲν εἰωθότας ἐπ᾿ ἐκκλησίας ἄνωθεν 'τριαδικοὺς τῶν Ὁ 
ἁγίων ἔδισϑαι ὕμνους ἐς τἀφανὲς ἐῤῥίφϑαι κατοδίνοζεν, ἔξοο- 
σίαν βουλομένοις πυρὶ καὶ ϑαλάττῃ χαρίζεσθαι παρεχόμενος" αὐ- ΄ 
τὸς δ᾽ οἰκείους ἄρτι πεποιηκὼς, ἀτόπου φάγαι γασερὸς ἔχγονα 
βλάσφημα, τούτους ἀντ᾽ ἐχείνων προσέταξεν ᾷδεαϑαι" ἐν οἷς 


ils, quae plurima et civilibus curis plema manibus tunc erant, By- 
Ea debt eere ghi i ax bemu deinen adductam deenen- 
rus. His alía addunt proposito suo comsentanea, áagne ea praesertim, quae 
ditis criminibus in me confictis non carebant. ) lile, statim ut haec 
siudivit, perturbatus, iis, quae tum instabant, parvi factis, necesse esse duxit. 
Byzantium venire quam celerrime , non tam ad confirmanda opiniones no- 
vas, quam ne inde turbae in maxima imperii urbe existerent. Ubi advenit, 
nihil ei ex omnibus prius fuit, quam ut mecum ipse et patriarcha colloquuti 
«onarentur mihi persuadere altum ut silentium voverem, &c ne insanae co- 
hortis opiniones identidem vellicans magno adiumento essem iis, quibus 
etos carpere, linguisque acerrimis et ore libero insectari, magna voluptas 
esset, (X.) Postquam autem , multis illic disputationibus bebitis, vane ot 
3mpia dicere patriarcham luculenter ostendimus, non solum quia ille mol- 
titudinem divinitatum infinite infinities substantia divine inferiorum , increa- 
farum quidem, at visibiliam, et substantia carentium , statuere cum Pa- 
lama videbatur, sed etiam quod sanctorum hymnos de Trinitate, iam inde 
tatiquitus cantari in ecclesia solitos, privata ipse auctoritate tenebris da- 
mnaverat, data volenti cuique licentia eosin ignem aut in mare proiiciendi ; 
008 vero proprios, quos mper condidisset, stolidi, ut ita dicam, veatris 

impios, illorum loco cantari iusserat; in quibus hoo inter caetera 


628 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6856 τά τε ἄλλα γράφων ἦν xal ὡς οὐ τὴν οὐσίαν χρεὼν, ἀλλ᾽ ἀνού- 
Ii πσιόν τινα καϑ᾽ αὑτὴν λέγειν ἐνέργειαν εἶναι κυρίως ϑεόν" ϑέσεε 
δὲ καὶ τὴν οὐσίαν, συγχωροῦντος ἴσως τοῦ ἀνθρωπίνου πόϑου 
κατὰ τὸ ἀνάλογον, ὥσπερ καὶ ἄνϑρωποι κατὰ χάριν υἱοὶ κα- 
λοῦνται ϑεοῦ καὶ ϑεοί" καὶ τὸ τοῦ συμπεράσματος σχοπιμώτα- 5 
τον, μὴ τὴν οὐσίαν, ἀλλὰ τὴν τῆς οὐσίας ἐκείνην ἀπεῤῥωγνῖαν 
ἐνέργειαν ἐκ τῆς παρϑένου xal ϑεοτόχου σεασαρχῶσϑαι Μαρίας" 
ἀμέϑεκτον γὰρ εἶναι καὶ ἀνεπίστροφον τελέως τῶν κατὰ γῆν τὴν 
οὐσίαν ἐχείνην, ἐν τοῖς ἄνω που τόποις ὁριζομένην" πολλῶν οὖν 
ἐκεῖ ῥυέντων, ὡς εἴρηται, καὶ ποικῆιων ἐξ ἀντιπάλου. λόγων, καὶ 1ὸ 
μικροῦ τῆς ὅλης ἐκείνης ἐνταυϑοῖ καινοτομηϑείσης νυχτὸς, ἐπεὶ 
μὴ τὰ τῆς ὑποϑέσεως ἄλλως ἠρεμήσειν ὃ βασιλεὺς ξυνενόει, Ἶσι- 
δώρου μὲν ἐχείνου τοὺς νέους κανόνας ἀφανείας δοϑῆναι προσε- 
τετάχει πυρί" παῤῥησιάζισϑαι δ᾽ αὖϑις τοὺς εἰωθότας ἐκ za 
P.5221a:08. τούτων δ᾽ οὕτω συντεταγμένων καὶ συμπεφωνημένων, 15 
τράπεζα πολυτελὴς ἡμῖν παρεκομίζετο, σημεῖον ὁμοφροσύνης. 
καὶ συνεστιασϑέντες οὕτω τοῖς βασιλεῦσιν ἀνέστημεν, ἐλπίσαντες 
ἃς τὴν ὑστεραίαν καὶ βασιλικοῖς χυριωϑήσεσϑαι γράμμασι τὰ 
συμφωνηϑέντα, ὡς μὴ ἀμφίβολα τὰ γιγνόμενα εἴη ταῖς ἅπαν- 
ταχῆ ϑαλάττης καὶ γῆς ὑπὲρ τῶν πατρίων τῆς εὐσεβείας δογμά- 30 
τῶν ἀντεχομέναις ϑεοῦ ἐκκλησίαις. (144.) ᾿4λλ᾽ οὐκ dc μακρὰν 
τὰ τῆς συμφωνίας ἐχείνης οὐδὲ πᾶσιν ἤρεσκε τοῖς ἐχ τῆς ἀντι- 
κειμένης φατρίας βέβαια παραμένειν" ἀλλ᾽ ἀνάγκην προαῆγον 
τῷ βασιλεῖ, μετάπεμπτον καὶ. Παλαμᾶν ἐς τὴν τῶν δεδογμένων 


B 
vV.42 





ura prorsus aliena esset, alicubi scilicet in superioribus locis 
multis itaque illic, ut diximus, variisque disputationibus habitis, et tota 
r, ubi eontroversiam illam non ali- 


HISTORIAE BYZANTINAE XVI. 5. 629 


ποιεῖσϑαι βουλὴν, μὴ ϑόρυβον, ὡς περιφρονούμενος, ἐπιὼν ἀνα. A.C. 1948 
φλέξῃ, τὴν τοῦ μύϑου τοῦ ᾿Αττικοῦ μιμούμενος Ἔριν ἐκείνην, nb: To Qa 
ἣν τῷ τερατώδει τοῦ μήλου μεγίστην πάλαι φασὶν ὑφάψαι στά- 
σεως φλόγα καὶ μάχην τῷ τῶν ϑεῶν συνεδρίῳ, ὅτι μὴ ἐς vv C 
δκοινὴν ἐκείνην τῶν τῆς Θέτιδος γάμων τράπεζαν ἐσεκλήϑη xal 
αὕτη. διὰ δὴ ταῦτα μετάπεμπτος ἐχ “ιδυμοτείχου xal Παλαμᾶς 
ἃς Βυζάντιον τάχιστα γίνεται. καὶ ἵνα τὰν μέσῳ τοῦ φορτικοῦ 
χάριν παρᾶιϑω, πρὸς τοὺς κατ᾽ ἐμοῦ xal αὐτὸς ὁμοίως, μᾶλλον 
δ᾽ εἰπεῖν οἰχειότερον κατὰ τῶν τῆς ἐχκλησίας δογμάτων, noM- 
Ἰομους ὁπλίζεται. καὶ ἐπειδὴ τὸν ἀγῶνα ϑυμοῦ καὶ κενοδοξίας Ὁ 
πνέων εἰσήει μαχρᾶς, ἐμοῦ μηδένα πάρεδρον ἔχοντος σύμμαχον, 
πλὴν μόνου ϑεοῦ, χαϑάπερ καὶ ἐς τοὺς πρότριτα διαλόγους, ad- 
τὸς πρός γε τοῖς ἄλλοις καὶ αὐτὸν βασιλέα, τὸ τῆς ἰσχύος κεφώ- 
λαιον, κράτιστον εἶχε σύμμαχον. ἃ μὲν οὖν ἐμοί τε κἀκείνοις ἐν 
15 προοιμίοις λελάληται, μηδεμιᾶς ἐς τὴν παροῦσαν ἀφήγησιν ἔχοντα 
χρείας ἀνάγκην, σιωπῇ παρατρέχειν κεχρίκαμεν δεῖν. τὰ δ᾽ ige-E. 
ξῆς εἶχεν οὕτω, (IB.) IM χρείαν ἔφασκον ἔγωγε εἶναι δευτέρων 
ἔτι διαλόγων χαὶ κρότων ἀπὸ γλώττης μαχίμων ἐμοὶ, εἰ βέβαιοι 
μένουσιν ai τῆς προτέρας ἐκείνης διαλέξεως καταστάσεις. εἰ δ᾽, 
30 ἐκεῖνα παντάπασι λέλυται καὶ ἐς τοὺς λήϑης ἔῤῥιπται ῥύακας, 
οὐδ᾽ οὕτω μοι πάλιν δευτέρων δεῖ συζητήσεών τε καὶ ἀποδείξεων. 
εἰ γὰρ ἃ πρὸ βραχέος βασιλεῖ τε καὶ πατριάρχῃ δέδοχται, νῦν ' 
ἀραχνίων λέλυται τρόπον, πῶς ἂν αἷα καὶ Παλαμᾷ περὶ τῶν 


ne is tumultum, velut despectus, interventu suo excitaret, illam fabula At- 
tica decantatam Discordiam imitaturus, quae pomi prodigio maximam sedi- 
tionis flámmam et pugnam in concilio Deorum ideo olim accendisse dicitur, 
jua ad commune illod et nuptiale Thetidis convivium vocata haud fuisset. 
huamobrem Didymoticho arcessitus Byzantium accurrit et Palamas. At- 
que ut fastidii vitandi cause ea omittam, quee inierecto tempore accide- 
runt, accingit etiam ille se ad bellum mihi, (ut congruentius loquar) 
sacris ecclesiae dogmatis inferendum. Cumque in certamen descendisset, 
lentem spiritum e£ magnam arrogantiam prae se ferens, ego quidem ne- 
minem hábebam, qui mihi adesset ac succurreret, Deo excepto, sicut nec 
in illa disputatione, quae habita triduo ante fuerat; iste antem, praeter 
caeteros , ipsum quoque imperatorem , in quo summa roboris erat, acerri- 
mum habebat propugnatorem. Quae igitur ego et illi praefati sumus, ea, 
quia ad praesentem narrationem non necessario pertinent., eilentio praeter- 
mittenda iudico. Quae vero iata sunt, ea fuerunt eiusnodi. (XIL) Ne- 
gabam mihi opus esse altera disputatione et pugnacis linguae strepitu, si 
stabilia manerent ea, quae priori disputatione constituta fuissent. Sin illa 
omnino abolita et oblivionis fluctibus mersa essent, ne sic quidem mihi no- 
vis qnaestionibus argumentationibusve opus esse. Si enim quae paulo ante 
imperatori et patriarchae placuerant, ea nunc velut telae aranearum soluta 
sunt, quomodo ea, quae Palamas iisdem de rebus statuet, sincera nec am- 








880 :NICEPHORY GREGORAE 


A. M. 6856 αὐτῶν πεκράξεται, πιστά τε wal ἀναμφισβητήτως ἡμῖν ἔχοντω 


Jed. 1 


φανείη, εἰ ἄρα xol αὐτός μοι ξυμφωνεῖν ἐπαγγέλλοιτο, πρὸς ἃ δὴ 
καὶ πειϑομένοις ὑμῖν ἐχρώμην, τῷ μεγέϑει τῆς ἀξίας πλεῖστον 
ὑμῶν λειπόμενος, xul ἅμα τῇ τῶν τρόπων αἰδοῖ xal σεμνότητι 
πολὺ τὸ ἐνδεές τε καὶ ὑφειμένον ἐκ πολλῶν πολλάχις ἐνδεδειχώς ; 5 


P. 593 (IT.) Πρὸς ἅπερ ὃ Παλαμᾶς, ,»οὐδ᾽ ἐμοὶ", φησὶ, ,,»διαλέξεων δεῖ 


καὶ κριτηρίων ἄλλων, ἅπαξ εἰληφότι τὰ πρὸς δικαίωσιν καὶ ἀσφά- 
λειαν ἔγγραφα τῶν ἐμοὶ λαληϑέντων óndanort πρὸς. Ἰωάννου 
τοῦ πατριάρχου καὶ τῶν τότε συνεδρευόντων ἐπισχόπων ἐκείνῳ 
ψηφίσματα." πρὸς ἅπερ ἐμοὶ τοιάνδε ποιεῖσϑαι τὴν ὑποφορὰν 10 
ξυνέπιπτεν. ,»εἰ μὲν δὴ καὶ μέχρε καὶ ἐς τέλος ὑπὸ τοῦ δεδραχότος 


Β ἐκείνου τὸ κῦρος εἶχεν ἐκεῖνα, xal μὴ οὐκ elg μακρὰν ἑτέροις δια-- 


σέσεισταί τε xàx βάϑρων ἀναμεμόχλευται στεῤῥοτέροις γράμμασι 
καὶ ψηφίσμασι, σοὶ μὲν ἴσως, εἰ καὶ μὴ τῇ ἀληϑείᾳ, τὸ παρά- 
παν εἶχε τὸ εὔλογον. εἰ δ᾽ αὐτῷ γε δήπου τῷ δεδραχότι, μετὰ 15 
πλειόνων ἢ πρότερον αὖϑις τῶν ἐπισχόπων συσχεψαμένῳ, καὶ τὸ 
ἐν τοῖς ψηφίσμασιν ἐχείνοις πολύχουν τῆς ἀτοπίας σαφῶς ξυνεω- 
ραχότι, πάσαις ῥοπαῖς τῆς ψυχῆς γράμματι γράμμα, καὶ ψηφί- 


Copazi ψήφισμα, περιεσχεμμένοις τε καὶ νομίμοις τὰ λίαν ἀπερί-- 


σχεπτά τε καὶ μηδαμῆ ποτε νόμιμα, τελέως ἀνέτρεπέ τε καὶ ἅμα 90 
συγγνώμην τῆς ἀγνοίας ἐξ ἡμῶν τε καὶ ὅσοι τῆς ὀρϑῆς οὐκ ἐξίστη- 
σαν δόξης ὁμοίως οὐχ ἠμέλει ζητῶν, ποῦ δίκαιον τὸ τῆς ἀληϑείας 
παραδραμόντας φῶς τῷ τῆς κακίας ἑκόντας πλανᾶσθαι σκότῳ ;" 


V.423(I4.) ,᾿4λλ᾽ ἔμοιγε τὰ πρὶν βεβαιότερα τῶν ὑστέρων δοκεῖ γραμ- 


15. αὐτῷ em. Boiv. pro αὐτό. 

biguse fidei esse videbuntar, si forte conoessurum se mihi illa promiserit, 
de quibus vos antea mihi assensistis; cum ipse dignitatis amplitudine vo- 
bis'multam inferior sit; honestate autem et morum gravitate longo ab- 
esse, longe superari sese a vobis, saepe et multia argumentis ostenderit t 
CXII.) Ad haec Palamas, ,,nec mihi", inquit, ,,aliis disputationibus opus 
ext, aliisve iudiciis, cum ad eorum, quae quoquomodo dixi, probationem 
confirmationemque scripta impetraverim decreta a Ioanne patriarcha et ab 
iis, qui cum illo tanc sedebant, episcopis." Ego vero haec subieci. ,Sl ea de- 
creta is, qui fecerat, ad extremum feta habuisset, si non, eadem panlo post 
fürmioribus aliis scriptis ac decretis labefactata et funditus convulsa fuis 

sent, juidem fortasse, etsi non veritati, probabilis ratio suffragaretur. 
Quod si ipse qui fecerat, re coram episcopis pluribus, quam quot antea 
convenerant, denuo examinata, et multiplici decretorum illorum vitio perspe- 
cto, omni studio in id incubuit, ut et scriptum scripto, et decretum de- 
«τοῖο, circumspectisque et legitunis constitutionibus inconsideratas et mi- 
nime legitimas proreus rescinderet; ai iae suae veniam cum ἃ no- 
bis, (um ab iis omnibus, qui à vera opinione haud receesissent, petere non 
dubitavit; quid iam causae est, cur, veritatis lumine omisso, in tenebris er- 
roris palari libeat 1" (XIV.) ,At mihi priora decreta videntur esse posterio- 





HISTORIAE BYZANTINAE XVI. ὅ. 881 


μάτων εἶναι," φησὶν ó βασιλεὺς, τὸν λόγον διαδεξάμενος καὶ σύμ-- A. C. 1848 
μάχος τῷ Παλαμᾷ ϑερμὸς ἀποροῦντι γινόμενος. ,,εἰ γὰρ ἃ κατέ InbrloGua- 
λυσα, φησὶν ó ἀπόστολος, πάλιν οἰκοδομῶ, παραβάτην iuav- D 
τὸν συνίστημι." πρὸς ὃν ἐμοὶ τοιάδε, πρὶν εἷς ἑτέρας ἐμβεβλη-- 
δκέναι τῶν ἀντιῤῥήσεων, ἀνϑιστᾷν τετύχηκε τοῖς λεχϑεῖσιῃ, ἐπι- 
χειρήματα", εἰ παραβάτην αὑτὸν ἐϑέλοι τις χρίνειν, ὦ βασιλεῦ, 
ἅτε ϑραυόμενον αὐτὸν ὑφ᾽ αὑτοῦ, πολλὴν ἐμοὶ καὶ οὕτω φημὶ 
τὸ εἰκὸς παρέχει τὴν συμμαχίαν. συγκαταλύονται γὰρ αὐτῷ μετὰ 
τῶν ὕστερον ἑνί γέ τῳ τρόπῳ καὶ τὰ πρὶν ἐκεῖνα ψηφίσματα, εἰ 
10 μὴ τυραννοίη τὴν ἀλήϑειαν ἀντιπνέον ἁμηγέπη τὸ ψεῦδος, ἀλλὰ 
πηγὴ δικαιοσύνης ἐπιχωριάζουσα λαμπρῶς τὸ δέον χορηγοίη 
ταῖς τὰ τοιαῦτα χρίνειν καὶ ῥυθμίζειν προϑυμουμέναις γλώτταις " 
καὶ μακρῶν διὰ ταῦτ᾽ ἐν βραχεῖ πραγμάτων ἀπηλλαγμένοις νέα 
τήμερον συγκροτείσϑω δικαστήρια περὶ τῶν τοῦ Παλαμᾶ παμ- 
15 πόλλων τε καὶ ποικίλων ἔξ ὑπαρχῆς καινοφωνιῶν. εἰ δὲ πολύτρο-- 
πον τὸ τῆς λήϑης καὶ τῆς ἀγνοίας νόσημα, ταῖς τῶν ἀνθρώπων Ἐ 
ἐνδυναστεῦον διανοίαις, παρέλκοι τὸν ἡγεμόνα λογισμὸν ὡς τὰ 
πολλὰ πρὸς ἀπάτης κρημνοὺς ἐκ προοιμίων " τοῦ δὲ χρόνου μετὰ 
τῆς πείρας τὰ πεπραγμένα γυμνάζοντος, τὸ ἀληϑείας ἄνακα- 
9οϑαίρεται χράτος καὶ τὰ νέφη τοῦ ψεύδους καὶ τῆς ἀπάτης ἐκ 
μέσου λαμπρῶς ἐλαύνεται, οὐκ ἂν εἴη τῶν ἀπεικότων τουτὶ καὶ 
ἅμα τῶν εἰϑισμένων ὡς ποῤῥωτάτω βαδίζον τρόπων, εἰ καὶ πα- 
τριάρχην τἀληϑὲς ἠγνοηκότα πρότερον, διὰ τὴν τῆς σαφηνείας Ῥ. 634 
τῶν γεγραμμένων ἐπίκρυψιν, ἐπιοῦσα μετὰ τῆς ἁρμοττούσης nl- 
259oc 1j τὰ δρώμενα ξὺν χρόνῳ γυμνάζουσα γνῶσις ἐπηνώρϑου τε 
ribus firmiora," exclpit imperator, Palamae haeeitantis defensor acer et fer- 
vidus. Si enim quae destruxi (inquit Apostolus) iterum haec aedifico, prae 
varicatorem me constituo," Quem ego, antequam ad alias responsiones trans- 
iret, sic contra argumentatus sum. ,,Si quis eo se praevaricatorem velit iu- 
dicare, o im ', quod ipse semet ipso violatus fuerit, multum mihi vel 
sie quoque (ius dieere) probabilis rato patrecimutur, Babvuntur quippe 
ab eo una utique ratione, simul cum posterioribus, etiam priora illa 
creta, si veritatem contrario flatu haud opprimat mendacium : ai fons justi- 
tiae adsit, unde ii, qui haec aestimare et apte definire cupiunt, aequam 
sententiam facile hauriant. Ita, brevi tempore magnis negotiis liberati, 
de multis et variis Palamae commentis de integro con- 
livio et ignorantia, quod morbi genus multiplex est, ho- 
minum animis penitus insidentes, moderatricem rationem initio plerumque 
jn erroris praecipitia trahunt, tempore autem et experientia id quod actum 
sit corrigentibus, veritatis vis illustratur, mendaciique et erroris nubila 
plane e medio pelluntur, mirum baud fuerit, nec ab usitato more longis- 
εἴπιο abeat, si patriarcham, qui initio, quod ea quae scripta eront obicu- 
riora essent, veritatem non viderat, subsequens experientia et rerum co- 
gnitío (quae ope temporis corrigit ea, quae acta sunt) lapsum erexerit, et. 


nova hodi 





832 NICEPHORI GREGOBAE 


A. M. 6856 καὶ οἷς ἐμμένειν χρεὼν ἐδίδασκε δόγμασί τε xal γράμμασιν. ἔπειτα 


Ind. 1 


εἰ τοῖς προτέροις καϑάπαξ τῶν ὅσα πράττεται πᾶσι τὴν τοῦ δι- 
xalov δίδως ῥοπὴν, ὅρα μὴ καϑ᾽ ἑαυτοῦ τὴν ψῆφον ἐγείρῃς τῶν 


Βνόμων τῶν σῶν, καὶ ταῖς ἰδίαις δίκαις γένῃ περιπετὴς ἐν βψα- 


ad. οἱ γὰρ ἐκεῖνα τὰ πρῶτα τοῦ Παλαμᾶ βεβαιώσαντες ἐπίσκο- 6 
ποι γράμματα, οὗτοι καὶ κατὰ πάντων Ῥωμαίων ἐγγράφους ἐξή- 
»eyxav τόμους xal πολύτροπά τινα τὰ ψηφίσματα" δι᾽ ὧν τῷ 
αἰωνίῳ πυρὶ παρέπεμψαν, εἴ τινες εἶεν, οἷς πρὸς βουλήσεως εἴη 
τὸν Καντακουζηνόν σε βασιλέα τε δέχεσθαι καὶ Χριστιανὸν ἀπο- 
καλεῖν" ἐν ὑστέροις δ᾽ ἀκόντων αὐτῶν ἐγκρατῆ γεγονότα τῶν 10 


C βασιλείων σκήπτρων καὶ ϑῤόνων ὅλαις ἀνηγόρευον βασιλέα qu- 


γαῖς, μικρὰ τῶν οἰκείων ἐκείνων ἀρῶν φροντίσαντες. εἰ οὖν τὰ 
πρότερα, κατὰ τὰς σὰς δίκας, τῶν ἐπισκόπων ψηφίσματα xàv- 
ταῦϑα κρατοίη καὶ βεβαιότερα τῶν ὑστέρων εἴη, ἐγὼ μὲν οὐκ ἂν 
εἴποιμι" σὺ δ᾽ αὐτὸς ἀῤῥεπῶς δίδαξον, ὅπη χωρεῖ τὰ τῆς κατα- 15 
Φίχης περιφανῶς. δυοῖν γὰρ ἕποιτ᾽ ὧν θάτερον, εἰ πηγὴ δικαιο-- 
σύνης πρυτανεύει τοὺς τῆς δίκης ῥύακας. ἢ γὰρ κἀνταῦϑα προ- 


Ῥτιμότερ᾽ ἂν ϑείημεν τὰ πρῶτα, κατὰ τὴν σὴν ἐπ᾿ ἐκείνοις χρίσιν" 


καὶ βεβαιοῦται λοιπὸν ὃ κατὰ Ῥωμαίων ἐχφωνούμενος ἐκχεῖϑεν 
ἀναϑεματισμὸς διὰ σὲ, καὶ ἅμα λύεταί σοι τὸ τῆς βασιλείας loyv- 20 
φὸν ἐν βραχεῖ σὺν τῇ εὐσεβείᾳ" ἢ τῶν προτέρων ἀϑετουμένων, 
διὰ τὸ τῆς συναρπαγῆς καὶ τῆς ἀπάτης ἔγκλημα, σοὶ μὲν κυροῦ-- 
ται τὸ τῆς βασιλείας χράτος ἐς τὸ ἀϑῶον μετὰ τῆς εὐσεβείας " 
λύονται δ᾽ αἱ τοῦ Παλαμᾶ καινοφωνίαι, χαϑάπερ ὃ τῆς Χαλά- 

8. δίδως Boiv. pro δίδωσι. ᾿ 





nibus inhaerendum esset dogmatis üptisque docuerit. Tam vero, si 
fis tiae robur tribuis, quae prius acta fuerint, cave 
ne ji jpsum vertas, et propria sententia statin 
Ápse riora illa Palamae sip confirmarunt, 


ii etiam scriptos "Tomos et varia in omnes Romanos edidere decreta, per 





HISTORIAE BYZANTINAE XVI. 5. 885 


γης πύργος" συνάπτεται δὲ τὰ διεστῶτα τῆς ἐχκλησίας μέρη πρὸς A. C. 1948 
ὁμόνοιαν καὶ εἰρήνην. εἰ δ᾽ αὐϑεντικῶς οὑτωσὶν ἐκεῖ μὲν τὴν p Ioan 
γίχην τοῖς προτέροις δίδως, ἐνταυϑοῖ δὲ τοῖς ὑστέροις, τυραννὶς E 
τὸ πρᾶγμα καὶ κανόνας πάντας ὑπερβαῖνον ϑείους καὶ ἀνϑρωπί- V. 49A 
ὄνους. καὶ εἰ φοβερόν σοι τὸ ἐμπεσεῖν εἷς χεῖρας ϑεοῦ ζῶντος νο- 
Hera, ὥρα σοι λοιπὸν ἐκλογίζεσθαι τοὺς ἐντεῦϑεν φόβους, 
ποῖοι καὶ ὅσοι, παῖδάς τε ἔχοντι καὶ πλείστην συγγένειαν, καὶ 
πρό γε πάντων ψυχὴν καὶ σῶμα" ὧν τῇ μὲν τὰ ἐκεῖ δεδίττεται 
κολαστήρια, τῷ δὲ μυρίοις ὑποκεῖσθαι καὶ ποιχοις συμπίπτει 
10 νοσήμασι." (1Ε.) Τῶν δὲ παρακαϑημένων κολάκων ἑνός τινος 
τὴν ἐμὴν τῷ ἀγκῶνι πλευρὰν συμπιλήσαντός τε καὶ ἀντειπόν- 
| τος, ὡς τὰ ἥδιστα λέγειν χρεὼν βασιλεῦσι, μαχρῷ κινηϑεὶς xol 
ὑπερζίσας τῷ ζήλῳ κολακείαν τε ἐνεκάλουν ἐκείνῳ καὶ σμιχρο-- 
λογίαν ψυχῆς, καὶ ὅσα τούτοις ἕποιτ᾽ ἄν. σιγῆς τοίνυν γενομέ- P.525 
1δνης ἐν τούτοις, καὶ μηδὲν ἔχων ὃ Παλαμᾶς ἀντιφϑέγγεσϑαι, 
μαρτυρίας ἠξίου συγχωρηϑῆναι παράγειν γραφικὰς εἷς. ἐκδίκησιν 
τῶν αὐτοῦ καινοφωνιῶν. ἐμοῦ δ᾽ ἀποτρεπομένου xol τὴν τῆς 
τοιαύτης ὁμοιότητα πρὸς ἔάρειον xal Σαβέλλιον xai Νεστόριον, 
καὶ ὅσοι τὰς οἰχείας αἱρέσεις ἐκ τῶν ϑείων γραφῶν κακοτρόπως 
30 συνιστῷν ἐπεχείρουν, ἀνάγοντος, ὃ σύλλογος ἡμῶν διελύετο. ἐπεὶ 
δ᾽ ἐκεῖθεν μαχρὸν ἐπιπολάζοντα βλέπειν inge μοι τὸν τῆς xaxo-B. 
δοξίας ϑόρυβον, ὥραν δ᾽ ἀνύειν τὸ" * μὴ τὴν ἔμπραωκτόν σφισι 
18. τοιαύτης] ἐκιχειρήσεως vel ἀξιώσεως add. Βοῖν. 99. [πα mg. 
apogr. Par. legitar: ἐξειόκη ἐν τῷ καλαιῷ διάστημα στίχων ἰ ἢ «D. 
Inti Chalanes turris, evertuntur; ecclesiae vero partes disiunctae concordia 
et pace sociantur. Sin adeo imperiosus victoriam tribuis, illic quidem prio- 
ribus decretis, hic autem posterioribus, tyrannicum profecto illud est et. 
legibus omnibus tam divinis quam humanis contrarium. Si igitur terribile 
esse existimas in manus Dei viventis incidere, iam oportet reputes, quae 
δὲ qualia inde pericula impendeant, liberos habenti numerosamque cogna- 
tionem, et quod praecipuum est, animam et corpus; ex quibus baec me- 
tuit sopplicia sempiterna , illud infinitis varilsque morbis|obaoxium est." 
(XV.) Cum autem assidentium adulatorum unus cubito meum latus pres- 
Sisaet , et placentia principibus diei grriero monsistet, magno tam zelo 
percitos et effervescena adulationem illi et pusillum animum obieci, et quae- 
Cunque his consequentia sunt, Silentio ibi facto, Palamas, qui nihil pote- 


rat reponere, postulare coepit, ut permitieretur sibi, ad suarum opinio- 
num confirmationem ex Berlptaris testimonia producere. Repudiante me, 
atque exempla afferente Arii, Sabellii, Nestorii, eorumque omnium , qui 
iniones ex sacris Scripturis perperam confirmare insütuissent, coe- 
iua dimissus est. Caeterum ego, quia errorem grassari et tumultum inde 
magnum existere videbam, tempus autem perficiendi * ** opem ipsis effica- 








834 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6856 παρέχειν ἐδύνατο συμμαχίαν. καὶ ταῦτα μὲν τοῦτον ἔσχε τὸν voó- 
πον" καὶ ὃ χειμὼν ἐν τούτοις ἐτελεύτα. 

C τ΄. Ἄρτι δὲ τοῦ ἡλίου περὶ τροπὰς γενομένου τὰς loruto- 
γὰς, καὶ τοῦ κριοῦ τοῖς μακροῖς κέρασι τὰς τοῦ ἐνιαυτοῦ ϑύρας 
ἐς τὸ τῆς ἡμέρας εὖρος λαμπρῶς διανοίγοντος, πρέσβεις πρὸς 5 
τὸν Τριβαλλὸν ὃ βασιλεὺς ἀπεστάλκει, τοὺς ὅρκους καὶ τὰς συν- 
ϑήκας ἀναμνήσοντας καὶ τὴν ἐκεῖϑεν ἐλέγξοντας παρέκβασιν. 
ἐπεὶ δ᾽ ἐκεῖνος φρόνημα μέγιστον ἐκ τῶν συνεχῶν τροπαίων ἀνει-- 
ληφὼς ἄπρακτον ἀπιέναι εὐθὺς ἐκέλευε τὴν πρεσβείαν, ἄρας ὃ 
βασιλεὺς Ife τοῦ Βυζαντίου, μεσοῦντος ἤδη τοῦ ἦρος, στρατο- 10 

Ῥλογήσων τε ἐκ τῆς Θράχης τὴν ἐνυπάρχουσαν δύναμιν κατ᾽ ἐκεί-- 
sov καὶ τὸν φίλον ᾿ἀμοὺρ ἔξ ᾿άσίας μεταπεμψόμενος μετὰ ὃυ-- 
γάμεων Περσικῶν. ὃ μὲν οὖν βασιλεὺς ἑβδομαῖος ἐς Ζιδυμότει-- 
xov ἀφικνεῖται. (B.) Τῷ δ᾽ ᾿Ἀμοὺρ ἠϑροικότι πλεῖστον ὅμιλον 
πεζικῶν τε καὶ ἱππικῶν δυνάμεων ἔδοξε, πρὶν ἐς Θράκην καὶ 15 

, V-425 Μακεδονίαν διαβαίνειν, ἄκοντι διαπράξασϑαι καὶ πρόῤῥιζον ἐξε- 
Adv, εἰ δύναιτο, τὸ ἐν Σμύρνῃ φρούριον τῶν «ατίνων, ὡς μὴ 
ὀρφανὴν ἀπιόντος αὐτοῦ καταλελειμμένην τὴν πάτριον γῆν συχνὰ 
κατατρέχοντες οὗτοι ληΐζωνταί τε καὶ τὰ ἔσχατα δρῶντες qal 

P.596 vovrac τῶν δεινῶν. τὴν γὰρ «Τατινικὴν ὀφρὺν οὐδέποτ᾽ ἠρεμή- 80 

τ σειν ἤλπισεν ἐν ὅροις μεῖναι, καιρὸν ἐξιέναι καὶ κατατρέχειν ἔχου-- 
σαν. ὅϑεν προσελάσας προὐχαλεῖτο πρὸς πόλεμον. οἱ δὲ naga- 
χρῆμα τὰς πανοπλίας ἀναλαβόντες εἰς μάχην ἐξήεσαν, οὐχ ἧττον 

9. ἐτελεύτα. Ad hunc locum in mg. eiusdem apogr. haec annotata 
sunt: μετέπιιτα τοῦ πρωτογράφου τὸ ἥμισυν καὶ ἐὲ ἑτέρου μέρους 
ὅπαν τὸ φύλλον εὐρέθη ἀγράμματον. . 
iim aere mon potuit. Et haec quidem ita se habuerunt; ac hiems in 
lis exivi 
κακῶς lue die, long corio Arie patet, fegato lponiar ad 
"Triballum misit, qui foederum ac pactionum commonefacerent. εἰ fidei vio- 
latae arguerent. "Verum ia, quia continuae victoriae maximos illi spiritus 
attulerant, irritam legationem facessere statim iussit. Jteque. imperator By- 
antio egressus, medio iam vere, tom ut copias, quae in Thracià erant, 


adversus istum cogeret, tam nt amicum Amurium et vires cum eo Persicas 
ex Asin arcesseret, septimo post die Didymotichom pervenit. (IL) Ama- ' 
rius, maxima peditum equitumque coacta multitudine, constituit, antequam 
in Thraciam ac Macedoniam transiret, vi expugnare et funditus exscindere, 
si posset, castellum illud, Letini Smyrnae babebant; ne ii patriam, quae 
dsto abeunte orba reliuquebatur,, crebris iucursionibus vastantes, gravissi- 
ma quaeque wrarent. Latinam enim arrogantiam praevidebat non tem- 
perataram sibi esee, sic ut oblata semel cxeundi excurrendique opportuni- 
tate, suis se finibus contineret. Admotis itaque copiis, ad pugnam eos pro- 
vocat. Hi atatim arreptis armis pugnatum exeunt , viribus non minus quam 


HISTORIAE BYZANTINAE XVI. 7. $35 


τῇ δυνάμει ϑαῤῥοῦντες, ἢ τῇ τῶν ὅπλων λαμπρότητι. ἐπεὶ δὲ A. C, 1848 
πολύς τε καὶ πανταχόϑεν ὃ τῶν Περσικῶν δυνάμεων ἔῤῥει nó341P- αν 
μος, καὶ ἀντιβλέπειν οὐ μάλα ἐδύναντο, ἐπὶ πόδα τε ἀνεχώρουν 
αἰσχρῶς καὶ τὰς πύλας ἀσφαλισάμενοι τοῦ φῤφυρίου τοῖς ἑχη-Β 
δβόλοις ἐκ τῶν τειχῶν ἐμάχοντο βέλεσι" δι᾽ ὧν καιρίαν πληγέν- 
τὸς ᾿Αμοὺρ, ἐκ τοῦ παραχρῆμα νεχρῷ γενέσϑαι ξυμπέπτωχεν. 
ὃν οἱ προσήχοντες ἀνειληφότες τῆς τε μάχης ἀπέχεσϑαι τοῖς 
στρατιώταις παρεκελεύοντο xal αὐτὸν ἐς τὰ οἴκοι φοράδην ἀπῇ- 
γον. (Γ.) Τούτου δ᾽ οὕτω χεχωρηκότος, ἐν λύπαις εἶναι τῷ 
10 βασιλεῖ ξυνέβαινε, τῆς τε προσδοχωμένης ἐχεῖϑεν Περσικῆς λε- 
λεωμμένῳ συμμαχίας καὶ ἅμα φίλου μεγίστην αὐτῷ διὰ βίους 
πηρήσαντος εὔνοιαν ἐστερημένῳ. ἕν μὲν δὴ τοῦτο τῆς κατὰ Τρι- 
βαλλῶν ἐκστρατείας ἐμποδὼν ἐγεγόνει τῷ βασιλεῖ. δεύτερον δὲ, 
τὸ κατὰ τῶν νεφρῶν ἐνσκχῆψαν αὐτῷ περὶ τὰς ϑερινὰς τοῦ ἡλίου 
1δτροπὰς νόσημα, τάς τε ἀλγηδόνας δριμείας ἐπάγον αὐτῷ καὶ 
τὴν τοῦ βαδίζειν ὑποκλέπτον ἐλευϑερίαν τε καὶ ῥᾳστώνην, καὶ 
ἅμα τὰς τῶν ἰατρῶν ἐπαγγελίας οὐ μάλα τοι πρὸς τὸ εὔελπι κα- 
ϑαρῶς ἀϑροίζεσθαι συγχωροῦν ἐκ τοῦ σύνεγγυς. καὶ τρίτον ἐπὶ Ὁ 
τούτοις, ἡ τῶν ἐν τοῖς Γαλάτου “Φατίνων κατὰ Βυζαντίων ἐξ 
30 οὐδεμιᾶς προφάσεως ἐπανάστασις, ἣ μετὰ τὰς Ωρίωνος ἐπιτο- 
λὰς εὐθὺς πεποίηται τὰς ἀρχάς " περὶ ἧς μιχρὸν ὕστερον προϊόν.- 
τις ἐροῦμεν πλατυτέρᾳ τῇ γλώττῃ. νῦν δ᾽ ἐκεῖνο ἐπαναλήψομαι. 
ζ΄. Ἄρτι τοῦ ἡλίου τὰς ϑερινὰς τροπὰς παραλλάττοντος, Ε 
“Περσική τις δύναμις, ἔξ αὐτονόμου καὶ λῃστρικῆς ἄλλη ἄλλο- 
35ϑεν ἠϑροισμένη τροφῆς καὶ διαίτης, ἐς Θράκην ἐξ ᾿Ασίας πε- 


splendore armorum freti. Sed Persicorum militum magna undecunque vi 
ingruente , oculos contra attollere non audent, jedem turpiter referunt, et. 
αμην castelli portis , missilibus ex muro pognare incipiunt: unde 
i vulnere accepto, Amurius mortuus repente collabitur. Quem neces- 
eph etcepinm, Ferocata a popns milibus, domum reportant. (II) Ia 
cum fuisset huius belli exitus, incidit imperator in luctum, ut qui 
Persicis, quae illinc eperaverat, auxiliis destitueretur, et eo, qui 
rem erga e 586 benevolentiam tota vita conservaverat, amico orbaretur. Prima 
ea resíuit, quae imperatoris in Triballos expeditioni obstiterit. "Altera mor- 
bue, qui eidem circa solstitium aestivum in renes invasit, dolores acres af- 
ferens, εἰ liberam incedendi facultatem supprimens, ita ut ex medicorum 
romissis spes ium det laeta aut certa continno colligeretur. Tertium 
Topedimentom access 'ebellio ab Latinis Galataeis adversus Byzantios 
e o praetexta pu: quaa ab Orionis ortu statim initium habuit. De ea, 
agemus infra fusius. Nunc vero illud resumam. 

imi icis im post “είναι solstitium Persarum manus, qui alii aliunde 

ex pes et latrocinio in unum convenerant, traiiciunt ex Asia in Thra- 















886 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6856 ποίηται τὴν διάβασιν. καὶ ἐπειδήπερ ὅπόσα ϑαλάττης ἐγγὺς 
ὑπῆρχε χωρία πᾶσι καϑάπαξ ἀοίκητον εἶναι συνέβαινεν ἐρημίαν 
διά γε τὰς συνεχεῖς τῶν ἐχϑρῶν ἐφόδους, εἰς δύο σχίζεται μοί- 

T.5?79ag* καὶ τῶν μὲν ἱππέων ἡ φάλαγξ, εἰς διακοσίους καὶ χιλίους 
τὸν ἀριϑμὸν ἀναφέρουσα, ἐπὶ τὰ ὅσα περὶ Βιζύνην εἰσὶ χωρία 5 
τοὺς δρόμους ὅλαις ἤλαυνε ταῖς ἡνίαις " 7j δὲ πεζικὴ δύναμις, ἐκ 
δὶς ἑπτακοσίων εὐζώνων ἀνδρῶν συγκειμένη καὶ αὕτη, δυτικωτέ-. 
ραν πεποίηται τὴν ὁρμήν. συνέβαινε γὰρ αὐτῇ τήν τε ἹῬοδόπην 
τὸ ὄρος, καὶ ὅσαι περὶ “Ζιδυμότειχον οὖσαι τυγχάνουσι πόλεις, 
ἐξ ὑπερδεξίων ἀφεμένῃ τὴν ἔφοδον ἐφ᾽ ὅσα ἐπέκεινα κεῖται χω- 10 

V.4269la. ποιεῖσϑαι" ὧν Ματϑαίῳ τῷ τοῦ βασιλέως υἱῷ τὴν ἐπιτρο-- 

Βπὴν, ὡς ἀνωτέρω διείληπται, κεχτημένῳ οὐ μάλα τοι ἀνεχτὸν 
ἐνομίσϑη κατ᾽ ἐξουσίαν ἀπονητὶ ποιήσασϑαι τὴν τῆς λείας ἐκεῖ-- 
ϑὲν ἐᾶσαι τοὺς Πίρσας ἀπαγωγήν. ῥᾷδιον δ᾽ ἥκιστα ὃν ἐκ μόνης 
τῆς Γρατιανουπόλεως, ἐν jj τουτονὶ τηνικαῦτα παρεῖναι ξυνέ- 15 
βαινε, στρατὸν τοῖς βαρβάροις ἀντίπαλον παραχρῆμα συναγα- 
γεῖν, ἐκ τῶν ἐνόντων τριακοσίους ἱππέας ἀνειληφὼς, καὶ πεζικήν 
τινα φάλαγγα, μεγάλην ἐβράβευσε δι᾽ ἀβάτων χωρίων τῷ δρόμῳ 

Cri» ταχύτητα, μὴ λάϑῃ φυγοῦσα μετὰ τῆς λείας 7j λῃστρικὴ δύ- 
ναμις, τόπου τοιγαροῦν ἐντυχὼν ἐπιτηδειότητι, δι᾽ οὗ τὴν üva-90 
στροφὴν οἱ βάρβαροι δρᾷν ἐνομίζοντο, τήν τε ἐφεδρείαν ἐνταῦϑα 
πεποίηται καὶ τῶν εὐζώνων ἐνίους προὔπεμπεν εἰς κατασχοπέν" 
ἀφ᾽ ὧν περὶ τὴν λείαν ἀσχολεῖσϑαι πόῤῥω που τῆς στρατοπεδείας 
ἔτι τοὺς βαρβάρους ἀκούων ἀριστοποιεῖσϑαι μετρίως ἐπέτρεπε 
τοὺς στρατιώτας. ἐπεὶ δέ σφισιν οὐκ ἦν εὐμαρὲς ὕδατος εὐπορεῖν, 25 


ciam. lidem, quia loca omnia mari vicina ob continuas hostium irruptio- 
mes vasta et babitatoribus vacua occurrebant, bipartito se distribuont: et 
equestris quidem cohors, quae mille et ducentorum equitum erat, in agros. 
Bizynae urbi circumiectos laxis habenis invehitur; pedestris autesn , quae 
ex bis septingentis hominibus expeditis constabat, magis occasum versus 


Chalcidicen, irum, 
Bic 





sdhuc occupatos esse barbaros et a castris longe abesse; milites suos mo- 
dice iubet prandere. Atilli, quia non habebant, unde aquam haurirent ad 


HISTORIAE BYZANTINAE XVI. 7. 857 


ὅϑεν ὑδρευσαμένους τὴν ἀνάγκην ἔσται παραμυϑεῖσϑαι τῆς qé- A.C. 1948 


σεως, ὅσην fj τε τοῦ δρόμου ταλαιπωρία καὶ τὸ φλέγον τῆς ὥρας 


ἥνεγκεν, αὐτοὶ μὲν περὶ τὴν τῶν ὅπλων ἐγίνοντο χρείαν, τὸ πολὺ 
τῆς ἡμέρας ἄσιτοι διαχαρτερήσαντες " MarSatoc δὲ στρατηγῶν 
δεὶς τάξεις διήρει τὴν δύναμιν" καὶ τοὺς μὲν ἱππέας ἔς τε τὸ δε- 
ξιὸν καὶ λαιὸν διαμερισάμενος κέρας ὑφ᾽ ἡγεμόσι τοῖς ἀρίστοις 
dg τὰ τῶν ἄκρων τὸ πεζὸν παρενέβαλε μέσα, ταξιάρχοις καὶ αὐτὸ 

παραδοὺς οἷς τὰ πολέμια χροτίστοις εἶναι τετύχηκεν" αὐτὸς δὲΒ 
τῶν ἱππέων ἐνίους ἔχων περιήει, πρὸς εὐψυχίαν καὶ ῥώμης ἐπί- 
10 δειξιν διεγείρων τὰς φάλαγγας. (Β.) Τῆς δ᾽ ἡμέρας ἐς τὸ πλέον 
ἢ κατὰ μεσημβρίαν εἶναι τὸν ἥλιον γενομένης, οἱ βάρβαροι πολ- 
λὴν ἐπαγόμενοι πόῤῥωθεν παρεδείκνυντο λείων. ἐγγύτερον δ᾽ ἤδη 
γενόμενοι κατεπλάγησαν μὲν τὴν τῶν Ῥωμαίων ϑεασάμενοι 

στρατιὰν, τῇ τῶν ὅπλων λαμπρότητι διαλάμπουσαν" χατεφρό-Ἐ 
Ἵδνησαν δ᾽ αὖ, οὐ πάνυ πολλὴν ξυννενοηχκότες οὖσαν αὐτήν. ἔδοξεν 
οὖν ἄμεινον, τὴν λείαν ὀπίσω διαλιπόντας μικρὸν, ἀϑρόους óg* 
ἑνὸς ἱσταμένους αὐτοὺς τὴν τῶν Ῥωμαίων εὐρώστως ἔφαδαν 
διακαρτερεῖν. διὸ τοὺς ἐλαφροτάτους τοξότας πρότερον σφῶν αὖ- 
τῶν dg τὴν οὐραγίαν ϑέντες παραγγέλλουσι νῦν μὲν ἐπικεῖσϑαι, 
20 àv δ᾽ ἀποχωρεῖν àx μεταβολῆς xal φυγομαχεῖν, κατὰ τό σφισιν 


ὡς τὰ πολλὰ εἰωθὸς, καὶ συχνὰ τοῦτο δρῶντας ἐξαπατᾷν χαὶ Ῥ.598 


ἐπιταράττειν τὴν τῶν Ῥωμαίων τάξιν. (Γ.) Τῶν μέντοι Ῥω- 
μαίων σοβαρῶς ἐπιόντων, καὶ τῶν σαλπιγχτῶν ἀνακρουομένων 
τὸ ἐνυάλιον, ἐπηλάλαξάν ve εὐθὺς οἱ Πέρσαι καὶ μετὰ μακροῦ 
36τινος ϑράσους αὐτοῖς συνεῤῥήγνυντο, συνασπισμός τις τὰ πρῶτα 


restinguendam sitim, quam et cursus defatigatio, et illius tempestatis ardor 
attalerat, armis expediendis operam dare coeperunt, et maximam diei par- 
tem ieiuni perstiterunt. Matthaeus autem, imperatori officio fungens, co- 
hortem in ordines distribuit; equitibus dextrum et sinistrum cornu assignat, 
praefectis iis, qui virtute praestabant: pedites inter utrumque extremum 
medios locat , et iis ducibus regendos tradit, qui bellicosissimi sunt. Ipse, 
€um aliquot equitibus circumvectns , milites iubet. confidere, et ut fortes se 
ostendant hortatur. (11.) Sole iam ultra meridiem progresso, apparent bar- 
beri procul, multum praedae secum agentes. Mox ubi propius accessere, 
Romanos milites armorum splendore collucentes conspicati obstupescunt 
primo; deinde quia animadvertunt non multos esse, despectui habent. Porro 
optimum iis esse visum est, praedam a tergo non longe relinquere, una 
autem omnes stare confertos, atque ita Romanorum impressionem fortiter 
sustinere. Itaque expeditissimis sagittariorum, in extremo agmine primum 
«ollocatis, praecipiunt, ut nunc instent, nunc conversi pedem referant ac 
fugiendo pugnent suo more ; tum ut id crebro faciant, atque ita Romanam 
aciem ludificando perturbent. (1Π.) Romanis igitur magno animo invaden- 
tibus, ac belli signum dantibus tubís, statim et ipsi Persae clamorem tol- 
lant, et cum nostris ferocissime confligunt: initio quidem illi densum, u£. 





ip, Lo. 
lacu. 2 


.Can- 


888 NICEPHORI GREGORAE 


4. M. 6856 δόξαντες βαρὺς xal παράταξις μάλα δυσπρόσοδος" óc εὐθὺς 
1 ἀρχῆς τὸ μὲν συνεχὲς τῆς πεζικῆς τῶν Ῥωμαίων διακόπτεσθαι 

Β φάλαγγος " καὶ ἅμα τὸ εὐώνυμον τῶν ἱππέων, πιεζόμενον ἔξωϑεν 

᾿ς ὑπὸ τῶν ἐλαφρῶν ἐχείνων τουρτῶν, τὰς ψυχὰς ϑορυβεῖσϑαι. 
ἽΜατϑαῖος δ᾽ ὃ στρατηγὸς περιϊὼν λόγοις τε ἀνεῤῥώνννε πρὸς 5 
τὸ εὐθαρσέστερον τοὺς olxelovc καὶ τοῖς ϑλιβομένοις ἀεὶ προσιὼν 
παρεβοήϑει μέρεσιν. ἔπειτα μείζονος δεομένην τῆς βοηϑείας τὴν 
στρατιὰν ξυννενοηκὼς ἐς τὸ τῆς τόλμης παραβολώτερον ἑαυτὸν 
μετεσκεύασε, καὶ πρὸς μέσους ἐμβάλλει τοὺς πολεμίους Eóv ye 

Οτοῖς ἀμφ᾽ αὐτὸν, νεανικώτερον τρόπον μᾶλλον ἢ προμηϑέστε- 10 
ρον" xal ὅλην εὐθὺς ἐκλόνησέ τε καὶ διέσεισε τὴν ἐκείνων qá- 
λαγγα, τοὺς μὲν κατὰ μέτωπον ἀπαντῶντας γενναίως καταβάλ-- 
λων τε καὶ συμπατῶν' τοὺς δ᾽ ἄλλους πρὸς ἄνανδρον κατακλείων 
ἀμηχανίαν" ὡς ἐντεῦϑεν ἀναῤῥωσθέντας Ῥωμαίους εὐτολμώτερον 
ἃς τοὺς κινδύνους τέως παραβάλλεσϑαι, καὶ τοὺς χατὰ' πρόσωπον 15 

Υ. 42] ἅπαντας διωϑεῖσϑαί τε καὶ φονεύειν εὐριύόστως. ᾿ἀλλὰ πολλούς το. 

D νας καὶ συνεχεῖς διεξελαύνων ἐν τῇ μάχῃ τοὺς δρόμους ó στρα- 
τηγὸς Ματϑαῖος, καὶ πλεῖστα τῶν πιπτόντων πολεμέων σιόματα 
συμπατῶν, ἔλαϑε τοῦ ἵπποὺ πεσόντος dg γῆν ἐκριφεὶς καὶ ἀπὸ 
γῆς μαχόμενος τοῖς ἐπιοῦσιν. ἔνϑα δὴ πολὺς ὃ ἀγὼν ἑκατέρωθεν 80 
συνέστη, τῶν μὲν πολεμίων ἀποκτείνειν ἐπειγομένων, τῶν d? Po 
μαίων ἀντεχομένων μάλα γενναίως καὶ τὰς ἑαυτῶν ὑπὲρ τοῦ 
στρατηγοῦ προδιδόντων ψυχάς" ἕως ὕππου παρενεχϑέντος ἐπι- 

Ἐβὰς κατὰ κράτος ἤλαυνε κόπτων τοὺς πολεμίους" ὡς μηδὲ λε- 
λεῖφϑαι, ὃς γοῦν ἀπαγγελεῖ τῇ doa τὸ πάϑυς. (4.) Τοῦτοϑδ 

4. τοξοτῶν coni. Boiv. Vide Notas. 

videbatur, confertis clypeis agmen aciesque accessn difficillima, ita ut. pri- 

mo impetu pedestrem Romanorum phalangem perruperint; cum et sinistrae 

alse equites, ilis, quos dixi, expedltis sagittanis eminns prementibus, animo 

pertasbarentar, " Matthaeus vero dux cireumeundo suorum uimos dictis 

&ugebat et confirmabat, ac iis partibus, quae maxime laborabant, aderat 

usque subsidio. Maiori deinde auxilio exercitum indigere animadvertens 

ectiorem audaciam induit, et suo cum globo in medios hostes irrumpit, 
certe ille quam cautius. Ita statim proturbat et disi 
qui fronte adversa incurrerent viriliter prostratis οἱ 
aliis autem imbelli stupore oppreasis. Ka re Romani confirmati acriore 
lam animo periculis sese offerunt, et obvios quosque strenue distarbant et. 
eccidunt. Inter haec Matthaeus, duro multiplici contentoque carsu per pu- 
gnam fertur ac plurima ruentium hostium corpora proculcat, eqüo in ter- 
Tam lapso repente excussus, pedes cum occurrentibus quibusque congredi 
cogitur. Ibi acriter utrimque certari coeptum, hostibus quidem illum inter- 
ficere gestientibus, Romanis autem acerrime propugnantibus, et suaé pro 
salute imperatoris animas ultro pfoiicientibus, donec equus est admotus: 
quo ille conscenso, hostes effuse persequutus ita cecidit, ut nec relinquere- 
ἔν, qui cladem illam Asiae nunciaret. (IV.) Bonum illud Romanis augu- 











' HISTORIAE BYZANTINAE XVI. 7. 839 


“Ῥωμαίοις ἔδοξεν ἀγαϑὸς οἰωνὸς καὶ μακρῶν ἐλπίδων προοίμιον. A. C. 1848 
τὸ μὲν γὰρ ἐπιοῦσαν δέξασϑαι, πρὶν ἢ προσδοκῆσαι, καὶ dno- ab To Can- 


χρούσασϑαι τὴν τῶν πολεμίων ἔφοδον, μακρῷ τινι χραταιότερον, 
ἢ πολεμίων χώραν αὐτόν τινα καταδραμόντα στήσασϑαι τρό- 
ὅπαιον. οἷς γὰρ ic ὑπερορίους ἐκστρατείας παρασκευάζεσϑαι με- 


μελέτηται, τούτοις δὴ καὶ περιττῶς ve μάλα καὶ σοβαρῶς ὁπλί- Ἐ 


ζεσϑαι ἀναγκαῖον, καὶ πάντα πρὸς τὸ ἀνενδεὲς καὶ φιλοτιμότερον 
ἔχ πολλοῦ τοῦ χρόνου τελεῖν, ἅτ᾽ ἐν ἀλλοτρίᾳ γῇ ποιεῖσϑαι μᾶ-- 
λουσι τὰς ὑπαίϑρους στρατοπεδείας " οἷς καὶ εἰ νικῷεν, μέτριος 
10 μέν τις ἕπεται ἔπαινος, ϑαῦμα δ᾽ οὔ, τῶν παραδόξων οὐδενὸς 
πεπραγμένου, ἀλλ᾽ ἑνὸς τῶν ὅσα τῶν προσδοκωμένων ἦν. οἷς 
δ᾽ οἴκοι καϑημένοις ἀπροσδοχήτοις τὸ πολέμιον ἔπεισι πῦρ, ϑαυ- 


᾿μαστὸν, εἰ μὴ ζημιωθεῖεν τὸ ζῇν. εἰ δὲ γενναίως καὶ εὐθαρσῶς P.529 


ἀνταγωνισαμένοις μετὰ πάνυ μικρᾶς καὶ τῆς προστυχούσης δυ- 
15 νάμεως γένοιτο ἀποχρούσασϑαι, τοῦτο δ᾽ ἤδη καὶ ϑαυμάζεσϑαι 
ἄξιον. εἰ δὲ καὶ οὕτω κατατροπώσασϑαι γένοιτο, ὡς μηδὲ πυρ- 
φόρον λελεῖφϑαι, τὸ δὴ λεγόμενον, τοῦτο δ᾽ ἐκείνων μαχρῷ τινι 
βῶτιον. (Ε.) Καὶ ἡ μὲν πεζικὴ τῶν Περσῶν ἐκείνη δύναμις ἐς 
τοῦτο τύχης ἐλήλαται καὶ ἠφάνισται. τῆς δ᾽ ἱππικῆς κατόπιν ὃ 


30 βασιλεὺς ἐξ Ὀθρεστιάδος τὴν δίωξιν κατεσπουδασμένην μετὰ χι- B 


λίων ἱππέων πεποιηκὼς, ἐπειδήπερ ἀσυντάκτοις ἐκ τῆς λείας 

ἀναζευγνύουσιν ἐντετύχηκε, τοὺς μὲν τριακοσίους ἀπηντηκότας 

εὐτόλμως ἔργον ἀπέφηνε ξίφους " οἷς δὲ πόῤῥωθεν αἰσϑέσϑαι 

ξυνηνέχϑη τῆς μάχης, τούτοις δὲ φυγῇ τὴν σωτηρίαν δίχα τῆς 
35λείας πορίζεσϑαι ἐξεγένετο σποράσι καὶ ἀσυντάκτοις. 


rium esse visum est, et magnae spei praeludium, Scilicet ingruentem exci- 
pere, priusquam praevideris, et repellere hostium impetum, virtus est multo 
maior, quam si quis facta in hostilem agrum excursione tropaeum statuat. 
A quibus enim praemeditatis bellum adversus exteras gentes apparatur, 
eos cumulate et splendide instructos esse necesse est, et omnia ad plenum. 
longo ante diligenter sibi com; ; ut quibus externo in solo sub dio 
castrametandum sit: et ii quidem, si vincant, mediocrem landem conse- 
quuntur; nec mirum; cum nihil praeter opinionem, verum id quod praevi- 
sum era, gestum ab iis fuerit. Quibus vero domi sedentibus, nec opina- 
tis, hostilis flamma supervenit, mirum nisi ii vita mulctentur. ' Quod si ii- 
dem strenue audacterque pugnando, parva admodum et fortuita hominum 
mange, hostem repulerint, id,quidem iam admiratione dignum, At si ita 
debellaverint, ut nec iguifer, quod aiunt, relictus sit, id vero longe prae- 
clarissimum est. (V.) Ac pedestris quidem illa Persarum manus eum exi- 
tum sortita et in bunc modum deleta est. Equitatum autem ipse imperator 
&b urbe Orestiade cum equitibus mille celeriter pereequotas etutsea 
raeda recipiebant inordinatos nactus, trecentos qui audacter occurrerant. 
erro delevit. Caeteri, cum e longinquo pugnam illam sensissent, praeda. 
amissa , palantes dispersique fuga saluti conauluerunt. 











NIKHOOPOY TOY Ll'PHI'OPA 


POMAIKHZ IZTOPIAZ 
AO0roz 12. 


NICEPHORI GREGORAE 
BYZANTINAE HISTORIAE 
LIBER DECIMUS SEPTIMUS. 


ARGUMENTUM. 

De bello a Latinis Galataeis illato. Quibumam artibus ii opulenti po- 
dentesque evaserint. Clamem a Cantacusemo construi cur aegre ferant. 
Caedes ab iis perpetratae. — Byzantii pacis cupidi , iidemque infirmi; in- 
furias paticnter ferent. Sahdis publicac praendia a principibus neglecta. 
Latini viribus praevalentes. nita cum imperatoribus focdcra. serie vie- 
lant. Piscatoriam navim per latrocinium capiunt. Homines occidunt, Bel- 
lum clam apparant. Navale muniunt. Portae Byzantii clauduntur. Orto 
inter Latinos dissidio, legati dc pace ad imperatricem Irenen veniunt. Ko- 
Tum postulata iniqua et superba. Trenes responsum. Bysantii omnes bcllum 
degoseunt (Cap. 1 riui praemeditati tios imparatos adoriun- 

Oram maritimam incendiis vastant. Aliquot naves, ad ffuvii ostia 
Recte deductae à  Byzantinis navarchis , in twtvm evadunt. Reliquae igni 
sbnemptas, lerem orem ἡ iidem Latini incendunt. Coriclum am em 
plificant et muniunt. Bysantium ct naves elapsas lepelluntur. 
renentoriae et oncrarlon ileriplunt: πᾶσ reram nirenariarom inpia 

Bysantios. rene imperatriz: Mawueli filio bellum foris administrgn- 

committit. Hic suburbana hostium aedificia incendit. Milites εἰ mun- 





acerrimam puguam 

Fio ewerim amieris consterneti recedunt. datequam domum redeaxt, mec- 
fuos sepeliunt. — Pace. legatos ita, nec impetrata , sesc a 

dm diutersius parant (3). cred ou (Orestiade) reversus bellum 
terra et mari apparat, Adeocata concione, Byzomtios negligentiae ar- 


redeunt. Galatacorum pretiosam supellectilem, quorundam ctiam usoros 


NICEPH. GREG. HIST. BYZANT. XVII.1. 841 


4c liberos, rogati eecum esportant.. Dysautii coactis undique navibus clas- 
eem instruunt. — Obsident ct obsidentur (4). Byzantii c portu in altum. 
gprovehuntur ; rudes plerique et inczercitati. Hostium navem onerariam in- 
vendunt. Latinorum ansia deliberatio, Omnes cedendum esse statuunt. 
Solus navarchus refragatur. Instructa suorum classe Bysantinam exspectat, 
eonsilium ez re capturus (5). Terra εἰ mari ad itur. Quid By- 
santinae classi obfuerit, ordine naves. processerint. — Notatur trierar- 
horum. culpa. Bpaniti omncs bito meiu perculsi; in mare desiliunt. 
Clades masima, Justum Dci iudicium. — Latinorum. navarchus rei mira- 
€ulo obstupescit. — V'acuis navibus "jos. Bysantinae classis altera para 
$n eandem calamitatem incidit. vrestrium copiarum. idatio non mi- 
mor. Latinorum aequitas et clementia (6). — Latini castelli obsidio soluta. 
Obidentium fuga εἰ pavor. Latini victoria moderate usi; pacem petunt. 
Legati ab urbe Genua missi veniunt. Eorum interventu Galataei, quan- 
quam victores, iniquas pacis leges subeunt. Imperatoris, ín summas an- 
quitias adducti, animus fortia et invictus (7). 





α΄. Τοῦ μέντοι βασιλέως ἐν τοῖς τοιούτοις ἀσχολουμένου, A. M. 6856 
μιάχην κατὰ Βυζαντίου τοῖς ἐν Γαλάτου “«ατίνοις πεποιηκέναι alt dus 
συμπέπτωκεν, αἰτίαν μὲν ἐμφανῆ τινα xal εὐπρόσωπον ἥκιστα Imp.1o.Can- 
ἔχουσιν ἐγκαλεῖν οὐδεμίαν" δεδιόσι δ᾽ αὔξησιν ἴσως τοῦ τῶν e? 

5 Βυζαντίων ναυτικοῦ κἀντεῦϑεν καὶ τῶν κατὰ σφᾶς ἀϑροιζομέ- C 
o» ἐξ ἐμπορίας φόρων ὕφεσιν. (Β.) «Αὐτοὶ γὰρ ἐξ ἀρχῆς ὀλίγα 
τινὰ καὶ φαῦλα περὶ τὸν τόπον οἰκήματα συγχωρηϑέντες συστή-- 
σασϑαι, ἔπειτα ἔλαϑον τοῦ χρόνου χωροῦντος ἐπὶ μέγα δόξης τε 
καὶ δυνάμεως ἀναβάντες. τῶν γὰρ βασιλέων, συμβὰν οὑτωσί 

1τοπως, στασιαζόντων κατ᾽ ἀλλήλων ὑπὲρ τῆς ἀρχῆς, καὶ τῶν Ῥω-Ῥ. 530 
μαϊκῶν ἐντεῦϑεν πραγμάτων ταραττομένων καὶ σφόδρα πονή- 
φως διατιϑεμένων, οὗτοι λάϑρα καὶ δολίως ὑπερχόμενοι νῦν μὲν 
τούσδε, νῦν δὲ τούσδε, καὶ ὑπισχνούμενοι συμμαχίαν παρέχειν 
καὶ ὅπλων καὶ ὁπλιτῶν εὐπορίαν ἔκ τε γῆς xal ϑαλάττης, ἔλα- 
1590» μὴ μόνον τὴν τῶν Βυζαντίων εὐπορίαν καὶ μικροῦ πᾶσαν 
τὴν ἐκ ϑαλάττης πρόσοδον παρελόμενοι, ἀλλὰ καὶ ὅφα τῶν δη- 


1. Inperatore in his occupato, Latini Galatael Byrantis bellum inferunt 
mon quod certam aut speciosam ullam conquerendi causam haberent; sed. 
fortasse veriti, ne Byrantiorum res nautica incrementum acciperet, atque 
inde etiam imminuerentur vectigalia, quae ipsi privatim ex mercaturis co- 
gebant. an Nimirum iis parvas quasdam et viles tabernas construere 
permissum iniüo fuerat. "Tempore autem procedente ad magnum splendo- 
Tem magnamque potentiam sensim pervenerant. Nam forte ita incidlt, ut. 
principes inter se de imperio certarent; turbataque ob id Romana re et 
gravissime laborante , isti clam ac dolosis artibus modo hos modo illos sub- 
eundo, et auxiliom daturos armorumque et militum magnam vim terra et 
mari submissuros se promittendo, non modo Byzantiorum opes et omnem 
ferme ex mari proventum, sed et multa publicorum negotiorum genera, 
Nicephorus Gregor. Vol. II. 64 


842 NICEPHORI GKEGORAE 


A. M. 6856 μοσίων πολυειδῶς ἔχοντα πραγμάτων momdioy πορίζει τοῖς ἀρ-- 
mhi Βχικοῖς πρυτανείοις τὸν πλοῦτον" ὡς ἐντεῦϑεν τὴν μὲν ἐκείνων ἐκ 
τῶν φόρων ἐπέτειον γίνεσθαι πρόσοδον διακοσίων ἔγγιστα χιλιά-- 
δων, τὴν δὲ Βυζαντίων βίᾳ καὶ μόλις τριάκοντα. διὰ δὴ ταῦτα 
μεγαλαυχούμενοί τε καὶ τῆς τῶν Βυζαντίων ἀσϑενείας ἡμέραν 5 
ἐξ ἡμέρας κατορχούμενοι οἰκίας τε διωρόφους καὶ τριωρόφους 
ἀνίστασαν, καὶ πλείονος αὖ ἐπειλημμένοι πρὸς τὸ ἄναντες vó- . 
ποὺ πύργους τε Qxolóuov» δυσανταγώνιστον κεκτημένους τὸ 
ὕψος καὶ ἅμα τείχη καὶ περιβόλους μακρὰν τὴν εὐρυχωρίαν ἔχον- 
τας ἄλλους ἐπ᾽ ἄλλοις συχνοὺς περιήλαυνον " xal πρός γε ἔτι 10 
τάφρους καὶ ὀχυρώματα ἐπ᾽ αὐτοῖς xal ὅσα πολεμίοις δυσεπι- 
χείρητον ἀπειλοῦσι τὴν πάροδον ὥρυττον. (Γ.) ἄρτι δὲ καὶ ναυ- 
τικὸν συνίστασϑαι βοψᾷμϑέντος τοῦ βασιλέως Καντακουζηνοῦ 
διὰ τὰς συχνὰς τῶν Περσικῶν δυνάμεων ἐφόδους κἀκ τῆς Mala 
Ῥὲςἁ Θράκην νύκτωρ καὶ μεϑ᾽ ἡμέραν διαβάσεις, xal ἅμα τοὺς ἐκ 15 
ϑαλάττης οἰκονομικώτερον τρόπον χουφίσαντος φόρους βουλομέ- 
Υ͂. 429 νοις καταίρειν εἰς τὸν τῶν Βυζαντίων λιμένα, ὃ μάλιστα τοῖς 
«“ατίνοις ἦν ἀεὶ βοηϑοῦν καὶ κραταιότερον αὐτοῖς τὸ δύνασϑαι 
διηνεκῶς ἐργαζόμενον, ὑπόνοιαν ἔσχον μάλα ϑρασεῖαν, xal ἔδει-- 
σαν μὴ ϑαλαττοχρατησάντων Ῥωμαίων ὑποῤῥνεῖσα 7 αὐτῶν 30 
δύναμις μετὰ τῆς τοῦ κέρδους εὐπορίας αὐξήσῃ τάχιστα Ῥω- 
μαίους. ὃ δὲ μάλιστα ἐκ τοῦ παραχρῆμα καὶ σύνεγγυς ἔϑραυε 
Ἑτὴν ἐκείνων ψυχὴν, ἡ τῆς Χίου πρόφασις ἦν. ἐδεδίεσαν γὰρ, μὴ 
πρὸ βραχέος ἔτε τῶν ὁμοφύλων ἐπιβούλως ἀφελομένων κατα- 
1. ποικίλον em. Bolv. pro ποικίζων. 16. διαβάσεις em. Boiv. pro 
διαστάσεις. 


principum aerariis magnam pecuniae copiam afferentia, sensim ad se trans- 
tulerint; sic αἱ quotannis Dn ex vectigalibus ducentorum ferme millium 
summam colligerent; Byzantii vix atque triginta millia conficerent. 
Fa Propter. animis elati, et Byzantiorum imbecillis viribus quotidie magis 
insultantes, aedes duorum et trium tabulatorum exstruunt: tum maiori spa- 
. tio per adversum clivum occupato, turtes aedificant, arduas et expuguata 
difficiles; murosque et vallorum septa alia atque alia late circumducunt 
fossas praeterea et munitiones moliuntur, et quaecunque aditum hostibus 
Giffücilem minari solent. (III) Demum cum imperator Cantacuzenus clas- 
sem instruere dectevisset, ob crebros Persicarum copiarum incursus earum- 
que ex Asin in Thraciam nocturnas diurnasque transvectones; idemque 
Jis, qui ad Byzantinum portum appellere vellent, tributorum nautcorum 
onus prudenti ratione minuisset, cuiusmodi consilio plurimum semper Latial 
profecerant et potentiam suam in dies auxerant, suspicionem babuere ii gra- 
tim jue, ne Byzantiis maris imperio potitis, suis vero ipso- 

rum viribus cum lucri occasione dilabentibus, res Romana augeretur. Quae 
autem praecipua ratio statim et propiore meta eorum animos perculit, ea fuit 
Chios lasula, Verebantur scilicet, ne istam, quam paulo ante populares aui 


HISTORIAE BYZANTINAE XVII. 1. 848 


πλεύσας ὃ τῶν Ῥωμαίων στόλος αὖϑις αὐτὴν ἀφέληται, πρὶν Α. δ. 1848 
εἰληφέναι τὸν εἷς συντήρησιν κραταιοτέραν ἀρκέσαντα yoóyoy/mP-lo.Cra- 
ΜΗ ^ n H - tae. 
αὐτῇ. ὅϑεν αἰτίας xo9? ἡμέραν μάχης ῥάπτοντες ἦσαν ἄλλας ἐπὶ 
ἄλλαις, οὐδὲν κεχτημένας ἰσχυρὸν καὶ εὐπρόσωπον, φόνους τε 
5 Βυζαντίων ἐργαζόμενοι, κρύφα μὲν τὸ πρῶτον, ἐκκεκαλυμμένωςβ 
δ᾽ ἔπειτα καὶ πλὴν σκηνῆς καὶ προσωπείου. (4.) Τούτων δ᾽ 
οὕτω δρωμένων, ἐϑελοκωφεῖν ἐδόκουν Βυζάντιοι" τοῦτο μὲν καὶ 
εἰρηνεύειν ἐϑέλοντες" ταῦτο δὲ καὶ τὴν σφῶν αὐτῶν ξυννοοῦντες 
ἀσϑένειαν, πολυειδῆ τινα καὶ ποικίλην τοῦ χρόνου τούτοις ἐπε- 
1ονγεγκόντος, ἐκ τοῦ περιφρονητικῶς διατίϑεσϑαι τοὺς κατὰ διαδο-- 
χὴν τῶν ἀρχικῶν ἐπειλημμένους ἐκ παλαιοῦ ἐς ὅσα πολιτικήν τε 
καὶ οἰχονομιχὴν ἔχει πρόνοιαν τῶν ὑπηκόων ὁμοῦ καὶ τῶν δημο- 
σίων πραγμάτων" οὐκ οἶδ᾽ ὅντινα τρόπον ἐκείνοις ἥκιστα βουλο- P.531 
μένοις εἰδέναι, ὡς τοὺς βεβαίως καὶ ἀσφαλῶς βιοῦν ἐϑέλοντας, 
15 καὶ φοβεροὺς μὲν εἶναι τοῖς ἐχϑροῖς, ποϑεινοὺς δὲ τοῖς φίλοις 
ἀεὶ, οὐχ ὅταν ἐν ὀφθαλμοῖς ἔρχηται τὰ δεινὰ παρασκευάζεσϑαι 
χρεὼν, ὅτ᾽ ὄνησιν οὐδεμίαν ἔχει τὸ σπούδασμα, ἀλλὰ πόῤῥω-- 
Sev ἀεὶ μελετᾷν, τίνα ve χρὴ προορᾶσϑαι καὶ τίνα φυλάττεσθαι, 
καὶ αὖ τίνα προσίεσϑαι καὶ οἴἰκειοῦσϑαι πρὸς παρασχευὴν, ὧν 
ϑομήπω μὲν πάρεστιν 7j χρεία, μέλλει δὲ τοῦ χρόνου ῥέοντος καὶΒ 
παντοδαπὰς καὶ παντοίας πλέκοντος τοῖς ἀνθρώποις τὰς τύχας" 
οὐδὲ συνιέναι παντάπασι, τίνι καὶ ὅσῳ δικαιοσύνη πρὸς ἀδικίαν 
συγκρινομένη διαφέρει, χρηματικῶν τε αὖ προσόδων προμήϑεια 
καὶ ὅπλων πτῆσις πρὸς ἀμέλειαν τούτων" ἔτι τε πολιτειῶν εὖ- 
per insidias abstolissent, Romana classis appulsa reciperet , nec satis ipst 
temporis haberent ad eam firmioribus is costodiendam, Belli itaque 
gerendi causas alias ex aliis quotidie nectebant, nec validas nec speciosas y 
δὲ Byzantiorum caedes, clam primo, deinde aperte citra scenam et larvam 
perpetrabant. (IV.) Haec cum ita fierent, tii sponte obsurduisse 
videbantur, partim quia pacem volebant, quia suam infirmitatem 
perspiciebents quam eje muliplicem e varium ipe temporis lapsus tile, 
Tat, eo quod ii, qui principatum ex successione jamdiu tenebant, eas curas 
eglexiseent, quae privatorum rebus et publicae utilitati politica providentia 
oeconomicisque rationibus consulunt, Nempe hi nesco quomodo noluerant 
intelligere, eos qui tranquilli ac secari vivere velint, atque ab hostibus qui- 
dem metui, ab amicis autem perpetuo diligi, necesse esse, non quando ob- 
versatur oculis periculum instruere se, cum nullam habet utilitatem dili- 
gentia; sed longo ante usque secum meditari, ecquaenam praevideri, ec- 
quaenam eri oporteat ; tum etiam quid apparatus causa adsciscendum 
SÀquirendumve sit eorum, quae usul nondum quidem sunt, sed procedente 
tempore, multiplicesque et varios hominibus casus texente, profutura sunt: 
nolüerant, inquam, haec ii intelligere. nec quid et quantam iustitia iniusti 
tiae ta t5 qui iae provisae |ue copia earum 
Terum neglecta!) qud denique respublicae bene morata et consans iu- 





844 NICEPHORI GREGORAE 


. 6856 νομίαι xal κανόνες ἀῤῥεπεῖς δικαστηρίων OuoU xol βουλευτη-- 
"11 οίων πρὸς ἀστάϑμητον xal συγκεχυμένον βίον. ὅμοιον γὰρ ἂν 
Οεἴη, ὥσπερ ἂν εἴ τις παραβάλλειν βούλοιτο καὶ ϑεωρεῖν, ὅσον ἐν 
πελάγει διαφέρει καλῶς οἱακιζομένη ναῦς τῆς ἄνευ οἱάχκων καὶ 
πόῤῥω παντὸς προμηϑοῦς τοῖς πολλοῖς ἐκείνοις καὶ ἀνημέροις 5 
κύμασιν ἐπιπηδώσης᾽ οἷς πολλῷ δήπου βῶτιον ἂν ἣν οἴκοι καϑη- 
μένους ἀδοξεῖν καὶ μισεῖν παφῥησίαν ὁμοῦ καὶ πολιτικὴν εὐγέ- 
νειαν, ἢ τοσούτοις κινδύνοις παραβάλλεσθαι καὶ τοσαύτῃ δια- 
κυβεύειν ἀφροσύνῃ τὸ ζῇν. (E.) Ὃ μὲν οὖν Ρωμαίους ἔχειν, ἄρ- 
Ῥχοντας ὀφείλοντας εἶναι, ἐχρῆν, τοῦτο “Τατίνοις προσγέγονεπα- 10 
φελομένοις καὶ μεταϑεῖσιν ἐντεῦϑεν ἐκεῖσε διὰ πρόνοιαν olxovo- 
μικὴν καὶ σεσοφισμένην σπουδήν. ἅπαντα yàp παρεσκεύασταί 
σφισι λαμπρῶς, "σῖτος xal ὅπλα καὶ χρήματα καὶ ναυτικὴ δύ-- 
γαμις τῆς τῶν Βυζαντίων διηνεκῶς ὑπερέχουσα. (ς΄.) Ὅϑεν 
ἐπεὶ καὶ νῦν οὐδὲν αὐτοῖς ἐμποδὼν ἐνομίζετο ϑαλαττοχρατεῖν 15 
Ἐβουληϑεῖσι, xal δεκατευτήριον ἴδιον ἑαυτοῖς καταστήσασϑαι τὸν 
αὐχένα τοῦ Πόντου, πρὸς φανερωτέραν ἤδη παρασπόνδησιν καὶ 
λἀϑέτησιν τῶν πάλαι γενομένων σφίσιν ἐς τοὺς Ῥωμαίων βασι-- 
λεῖς ὅρκων καὶ νόμων ἐξεῤῥάγησαν" καί τι μονῆρες ἀκάτιον λῃ- 
στρικῶν ὁπλιτῶν ἐμπλήσαντές τε νυχτὸς καὶ πρὸς Ἱερὸν καὶ 30 
αὐχένα τὸν διαπόντιον ἀναπλεύσαντες μίαν τινὰ Ῥωμαϊκὴν 
Υ. 430 ἁλιάδα κατέσχον, πολλῶν ἐκεῖ τηνικαῦτα δικτύοις χρωμένων ἐς 
Εἰχϑύων ἄγραν, καὶ ξίφους ἔργον τοὺς πλείστους ἐπεποιήκεσαν. 
(Z-) "Me. δ᾽ ἡλίου ἐς ἀνατολὰς ἐληλυϑότος, καὶ τὸ τῆς νυχτὸς 
9. Ῥωμαίους em. Boiv. pro Ῥωμαίοις. 


diciorum ac deliberationum ordo vitae incertae et confusionis plenae. Per- 
inde enim fuerit, ac si quis comparatione instituta aestimare velit, quantam. 
án mari navis optimo gubernaculo instructa potior sit ea, quae 
sine ulla rerum provisione, aestoantibus asperisque fluctibus i 

fecto hominibu, melius multo fuisset domi sedere ingloriis, fiduciamque 
et publicae lucis claritatem odisse, quam tantis periculis obiicere se, tanta- 
que temeritate vitam quasi aleam ludere, (V.) Quod igitar δὲ porte- 
bat Romanos, ad quos principatus pertinebat, id Latini illis ademptum et 
δὰ se translatum. adepti sunt sedula et cauta provisione solertique dili- 
gentia. Omnia enim his splendide parata erant, frumentum, arma, ΠῚ 
nia, et navales copiae, eaeque semper validiores quam Byzantinae. (VI.) Hi 
itaque, cum et hoc tempore nihil sibi obstare crederent, maria imperio po- 
tiri et Ponti fauces velut suas insidere ac in iis decimas percipere volenti- 
bus, ad apertiorem iam erumpunt violationem contemptionemque iuramen- 
torum ac legum, quibus ipsi se Romanis imperatoribus olim obstrinxerant; 
et unius remorum ordinis cymbam praedonibus srmatis implent noctu; tum 
sd Fanom et ad Ponti fauces provecti Romanam quandam naviculam com- 
preiendunt, in qua molti piscationis causa retibus utebantur; ac plerosque 
erro interimunt, (VIL) Sole recens orto et illius noctis indignum facinus 























HISTORIAE BYZANTINAE XVII. 1. 845 , 


ἐκείνης ἀνύσιον ἀδίχημα τοῖς Βυζαντίοις ἑρμηνεύσαντος, λύπης A.C. 1348 
μὲν ἄξιον ἐνομίσϑη, μάχης δὲ καὶ πολέμων ἥκιστα, αἰσϑόμενοικν. To Cut" 
δ᾽ ὅμως, ὡς οἱ “Τατῖνοι τειχήρεις γενόμενοι, καὶ τὴν ἐς Βυζάν-- 
τιον ἐκείνην συνήϑη τε καὶ διηνεκῆ διάβασιν χοιμίσαντες, ἐφ᾽ 
δῦλας ἡμέρας τρεῖς nov καὶ τέτταρας πρὸς ὅπλα λεληϑότως na- 
φεσχευάζοντο καὶ τριήρεσι καὶ μεγίσταις ναυσὶ τὸ οἰκεῖον τέως Ῥ. 588 
περιέφραττον ἐπίνειον, τὰς τοῦ Βυζαντίου πύλας καὶ οὗτοι συγ-- 
'χλείσαντες ἐχάϑηντο μετέωροι, πρὸς τὴν ἀδηλίαν τοῦ μέλλον-- 
τος ἀποβλέποντες. (H.) ᾿Αμφιβολίας δὲ μεταξὺ καὶ διχοστασίας 
102» τῇ τῶν “Δατίνων βουλῇ γενομένης, ἅτε οὐκ ἐθελόντων, οἷς 
ἐξ ἐμπορίας καὶ ναυτικοῦ βίου τὸ πλουτεῖν περιῆν, ἀφεμένους ἐν 
τῇ τῆς εἰρήνης ἀνέσει πωλεῖν τε καὶ ἀγοράζειν, καὶ τῆς οὕτω 
τρυφώσης ἀσχολίας ἐς τὴν χερδαίνουσαν πήραν δλοσχερῶς ἔκκε- B. 
γοῦν τὸ φιλότιμον, ὅπλοις χαὶ μάχαις ἐνδιατρίβειν, ἐξ ὧν τἀ- 
1δναντιώτατα τοῖς προειρημένοις ἅπαντα περιέσεσθαι δέος, πενίαν 
δηλαδὴ καὶ ἀδοξίαν καὶ τὸν περὶ τὸ ζῇν κίνδυνον καὶ, εἰ χρὴ và- 
ληϑέστερον φάναι, τοῦ ϑεοῦ μηνίσαντος ἴσως διὰ τὴν οὕτω προ- 
φανῆ παρασπόνδησιν καὶ πρὸς τοὺς εὐεργέτας ἀχαριστίαν, τὸν 
τοῦ γένους ὄλεϑρον παντελῆ, ἧκον μετὰ συχνάς τινας ἡμέρας 
30 ἐς Εἰρήνην τὴν βασιλίδα πρέσβεις ἐχεῖϑεν, πὴ μὲν ἑαυτοὺς μεμ- C 
φόμενοι, πὴ δὲ πλανωμένας καὶ ἀνιδρύτους αἰτίας προβαλλόμε- 
vo: καὶ ζητοῦντες ὅπως ποϑ᾽ ἑαυτοὺς ἀϑωοῦν. τοῦ γὰρ βασι- 
λέως ἀποδημοῦντος, ὡς ἔφημεν, καὶ περὶ 4ιδυμότειχον διατρί- 
βοντος, ἐς Εἰρήνην τὴν βασιλίδα τὴν τῶν ἐν Βυζαντίῳ δημο- 
35σίων πραγμάτων διοίχησιν καὶ φροντίδα προενηνέχϑαι ξυμπέ- 





declarante, luctu sane dignum illud visum est; pugna tamen et 
bello minime. Verum ubi Latinos moenibus clausos contiuere se animad- 






supra dictis bonis 
discrimen, et ἢ 


atore ei » ut 
imperstricem 


. 646 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6856 πτωχεν. (O.) Ἐπεὶ οὖν ἐς αὐτὴν ἧκον οἱ πρέσβεις, τάχ᾽ ἂν λα- 
ἰοὰ 1 γβόντες ἀπήεσαν τὴν συγχώρησιν καὶ ἀνάληψιν καὶ ἀνανέωσιν 
τοῦ πρὶν φιλικαῦ καϑήχοντος, εἰ μὴ καὶ τὰ τῶν νεωτεριζόντων 
ὄχλων ἐκεῖ προσετίϑεσαν ζητήματα. τὰ δὲ ἦσαν, λῦσαι τὴν τοῦ 
ψγαυτικοῦ παρασκευὴν Βυζαντίους, καὶ ὅσα τῆς ὁμοίας ἐξήρτη- 5 
ται ἀπονοίας. ὧν αὐτήχοος 4j βασιλὶς Εἰρήνη γεγονυῖα περιμεῖ-- 
yai ἐχέλευσε, μέχρις ἂν διὰ γραμμάτων δηλώσασω τῷ βασιλεῖ τὰ 
τῆς ὑποθέσεως, ἐχεῖϑεν τὸ κῦρος δέξηται τῶν πραχϑησομένων. 
ἘΠῚ) Ὅϑεν δὴ καὶ ἐκκλησίαν συνέλεξεν ὃς τὴν ὑστεραίαν. καὶ 
ἐπειδὴ παρῆσαν ἅπαντες, ὅσοι τε τῶν συγκλητιχῶν καὶ ὅσοι τοῦ 10 
“Βυζαντίων δήμον συνετώτεροι εἶναι ἐδόκουν, ἐβουλεύετο xal τὴν 
ἑκάστου γνώμην ἐζήτει μαϑεῖν, ὁπότερον βούλοιντο, μάχῃ τὴν 
τῶν πραγμάτων ἐπιτρέπειν κρίσιν, ἢ ϑεμένους τὰ ὅπλα τὴν προ- 
τέραν ἄγειν εἰρήνην. καὶ ἦν οὐδεὶς, ὃς μὴ σφοδρότερον κατεσπου-- 
Ἑ δασμένην ἔφαινε γνώμης ὁρμὴν ἐς τὸ μάχεσϑαι. ἐκ πολλοῦ γὰρ 15 
πολλῶν ἕνεχα τοῖς “«Ἰατένοις ἀχϑόμενοι, καὶ ζητοῦντες καιρὸν 
ἀμύνασϑαι, καὶ ἅμᾳ οἱόμενοι ῥᾳδίως ἀφανιεῖν αὐτοὺς καὶ συν- 
τρίψειν ὀστράκου δίκην, ἐβόων ἅπαντες ἀπολεγόμενοι τὰς σπον- 
δὰς, καὶ δύσηχός τις καὶ πολύμορφος ἀκοσμία ῥημάτων ἤν. 
P.533 ff. Ταῦτα μαϑόντες οἱ adaxivor, ἐπεὶ διὰ μελέτης εἶχον ἐκ 80 
V.491 πλείστου τὸ πρᾶγμα καὶ πρὸς δημόσιον εἶδον ἤδη ῥνεῖσαν τὴν 
χαχίαν φῶς, παραχρῆμα συνεσχευασμένους ἔδειξαν καὶ προητοι- 
μασμένους σφᾶς αὐτοὺς εἰς ἔργα πολέμου. τριήρεις γὰρ ἐς μά- 
zm εὐθὺς ὀκτὼ καὶ μονήρεις παμπόλλους προὔφαινον, ὅπλα τε 
lapsa erat (IX.) Legati, cum ad hanc venissent, impetrata fortasse ve- 
mia reconciliataque et renovata amicitia, domum rediiseent, nisi et multi- 
tudinis novarum rerüm studiosae ta adiecissent. Postalabant autem, 
wt navalem apparatum Byzantii solverent, et alia similis dementiae. Quae 
«um ipsa per se Irene imperatrix audivisset, legatos iussit exspectare, quoad, 
vbi per litteras id, de quo agebatur, imperatori siguificasset, atciperetab eo 
responsum, quo ea quae factura esset confirmarentur. (X.) ltaque et con- 
cionem postera die convocat; et cum omnes, tum viri senatorii, tum qui- 
cunque inter cives Byzantinos intelligentisaumi esse videbantur, in unum. 
convenissent, consultat et, uniuscuiusque sententiam aciscitatur, utrum illi 
velint; armorumne iudicio rem permittere, an positis armis pacem ut antea 
servaro, Nullus antem fuit, qui non ad arma promptiorem animi impetum 
significaret. Latinis quippe multas ob causas lampridem infensi, et ulci- 
sceudi occasionem aucupantes; tum simul futurum arbitrati, ut facile eoa 
Gelerent, ac fictilium instar contererent, clamabant omues , pacemque repu- 
diabant, slo ut dissona quaedam ac multiplex confusio vocum audiretur. 

2. His Latini intellectis, quia rem longo ante praemeditati fueraut, vi- 
debanque publicam in lucem manavisee iam mala consilia, repente se in- 
siructos praeparatosque ad gerendum bellum ostendunt, "Triremes enim 
co et monores quam plurimas in expeditionem educunt, armaque et omnis 


HISTORIAE BYZANTINAE XVILa, — 847 


καὶ βέλη παντοῖα. xol μέντοι xal τεσσάρων ἐντὸς ἡμερῶν κατα- A. C. 1848 
πλεύσαντες ὅλῃ δυνάμει κατὰ Βυζαντίων, ὄντων ἀπαρασκεύων᾽ “δ. To Cut 
ἔτι, πᾶσαν ἐμπιπρῶσι τὴν παραλίαν, πάνυ τοι σφόδρα μεστὴν Β 
οὖσαν ξύλων παντοίων xal οἰχιῶν, ὅσαι τὰς ἐμπορικὰς ὑποδέ- 
ὄχονται χρείας. ἐμπιπρῶαι δὲ καὶ τῶν Βυζαντίων νεῶν ὅσαι xa- 
τιοῦσαι «νεωστὶ μετὰ τὰς ἐμπορίας ἔτυχον ἔτι ἐπ᾿ ἀγκυρῶν σα- 
λεύουσαι καὶ ὅσαι ἐς γῆν εἱλκυσμέναι ἦσαν" καὶ πρό γε τούτων 
ὅσαι τῶν τριήρων κελεύσει τοῦ βασιλέως ἄρτι ἐναυπηγοῦντο. 
κατεσχευάζοντο μὲν γάρ" οὔπω δ᾽ dc ϑάλασσαν ἔφϑησαν xa-C 
10 ϑελκυσϑεῖσαι. (Β.) Πέντε δὲ τῶν μεγίστων οὐσῶν, ὅσαι καιναὶ 
συγκατασχευάζονται, αἱ μὲν τρεῖς σὺν ἑτέραις μονήρεσιν οὐκ 
ὀλίγαις, ἐπεὶ ἀπηρτισμέναι ἐς τὸ ἀνενδεὲς ἔτυχον οὖσαι, νύκτωρ 
καϑελκυσϑεῖσαι πρὸς τῶν ναυάρχων διὰ τὴν τοῦ πολεμίου πυρὸς 
ἔννοιαν ἀνήχϑησαν περὶ τὰς τοῦ ποταμοῦ ἐχβολὰς, ἔνϑα καὶ 
15-00 πορϑμοῦ τὸ πέρας ἐστίν. ἐχεῖ γὰρ ἐξ ἀντιπεριστάσεως τῶν 
δύο περάτων τοῦ τε ποταμοῦ καὶ τοῦ ϑαλαττίου χόλπου πολλὴ Ὁ 
συσσωρευομένη ψάμμος τε καὶ ἰλὺς ἑκατέρωθεν καὶ ἀποϑινοῦσα 
τὸ στόμα, καὶ μόλις στενήν τινα καὶ δυσέμβολον ἀφιεῖσα διέ- 
Ζειαν βάϑους, ὅσην δὴ καταῤῥέων ὃ ποταμὸς ἐξ ἀνάγκης ῥήγνυ- 
40σιν, ἑκατέρωθεν τὸ πᾶν εὖρος ἄβατον οὐ μόνον μεγάλαις κατα-- 
λείπει τριήρεσιν, ἀλλὰ καὶ ὅσα δίκροτ᾽ ἂν εἴη xoi χενὰ τῶν 
πλοίων, διὰ τὴν τοῦ ἐπιπολάζοντος ὕδατος βραχύτητα, καὶ 
ταῦτα δυσπόρευτον οἶμαι ἂν τὴν δίοδον ἔχοι ὡς τὰ πολλά. αἱ ^E 
ἕτεραι δύο μετὰ καὶ τῶν ἐγκαινιζομένων ἐκ παλαιότητος ἐπὶ τὸ 
9. οὔκω Boiv. pro οὕτω. 


is tela expediunt, Et quidem intra dies quatuor tots viribus Byzan- 
tios etiamnum imparatos classe adorti totam Incendunt maritimam oram, 
omni lignorum genere et aedificiis refertissimam, iis scilicet, quae capiendis 
mercatorum rebus idonea sunt, Incendunt item ex Byzantinis navibus eas 
Omnes, quae recens advectae erant, et cum onere adhuc in ancoris sta- 
bant fluctuantes; tum illas etiam, quae in terram tractae fuerant, et ante 
has, quotquot triremes iussu imperatoris tum aedificabantur. Nam tum qui- 
dem construebantur, nondum autem tractae erant in mare. (IL) At ex 
quinque maximis, quot novae erant aedificatae, tres cum aliis moneribus 
on paucis, quod ita instructae esent, ut nibil deesset, noctu a navarchis 
propter. hostilia ignis suspicionem tractae in mare, ad os ἤανὶ! deductae 
sunt, ubi et fretum desinit. llic enim. ünorum ostiorum concursu, flu- 
vil et marini sinus, magna arenae et limi utrinque accumulate vis ostia ob- 
struit, ac vix angustum quendam et penetrata difficilem aditum relinquit; 

Mum nempe currens fluvius sibi ipse necessario rumpit. "Tota vero 
utrinque latitudo non modo magnis triremibus impervia remanet, sed et bi- 
remes quaecunque, et vacua etiam navigia, propter aquae supernatantis pan- 
ditatem illac (ut opinor) difficulter plerumque trausierint. Reliquas vero 
Quas, εἰ eas, quae vetustate laborantes novabantor in melius, hostilis flamma 


848 NICEPHORI GREGORAE 


A.M. 6856 βᾶτιον πολεμίου πυρὸς ἔργον ὁμοῦ τοῖς φλεγομένοις ἅπασιν 
Bài ἐκείνῃ γεγένηνται τῇ ἡμέρᾳ, (Γ.) Μηδὲν δ᾽ οὖν οἱ πολέμιοι μελ-- 
Ῥ᾿δϑφλήσαντες, ἐπεί γε ἀδείας ἁπάσης, ὁπόσης ἐβούλοντο, σφόδρα 
ἀπέλαυον, ἀπονητὶ διαβάντες ἐμπιπρῶσι καὶ τὴν πέραν ἅπασαν 
ὁμοίως παράλιον, πνεῦμα δὲ κατὰ τύχην ἀπ᾽ ἄρκτου ῥεῦσανδ 
σφοδρότερον πολλοῦ μὲν καὶ ταχέος ἐνέπλησε τὴν τῶν Βυζαν- 
τίων πόλιν καπνοῦ, πλείονος δὲ τὴν καρδίαν τῆς λύπης, ὅσην 
αἰσχύνης 9^ ὁμοῦ καὶ ζημίας προΐσχουσιν αὔλακες. καὶ ἦν ἰδεῖν 
αὐϑημερὸν τὸν ἔξω πάντα κόσμον τῆς πόλεως ἐν βραχεῖ μαραινό- 
Βμενόν τε καὶ δάκρυα προκαλούμενον συνετῶν ὀφθαλμῶν. (4.) Οὐ 10 
μόνον δὲ, ἀλλὰ καὶ χαρακώματα πλεῖστα καὶ σανίδας παντοίας, 
V.432 προετοιμασάμενοι πόφῥωθεν, ἐν τούτῳ τοῦ χρόνου τὰ τείχη τῶν 
προτέρων παρεκβαλόντες ὅρων, πολλοῦ τινος ἐδράξαντο τύπου 
πρὸς τῶν μετεωροτέρων" ὃν δὴ στύλοις πυχνοῖς xol πολυπλόχοις 
διασταυρώσαντές τε καὶ παρεκτείναντες ἐς τρίγωνον σχῆμα, καὶ 15 
ἐπ᾽ αὐτοῖς σανίδας ἐλάσαντές τε καὶ προσηλώσαντες δίχην ἐπάλ- 
σξεων καὶ αἰϑερίων περιπάτων, εἶτα σπουδῇ καὶ πολυχειρίᾳ πᾶ- 
4αν τὴν χύχλῳ περιταφρεύουσι χώραν, ἄνδρες ὁμοῦ καὶ γυναῖ- 
χες, ὅλας νύχτας ἀὕπνους διατελοῦντες xal μηδὲν τῶν ἡμερῶν 
διαφερούσας δειχνύντες ἐς τὴν κατεσπουδασμένην ἐργασίαν ἐχεί-- 30 
νην. (E.) Ἐν τούτῳ συχναὶ προσβολαὶ κατὰ τῶν πυλῶν τῆς πό- 
λεως ἐγίνοντο, καὶ μάλιστα κατὰ τῶν εἰρημένων γεῶν, ἃς, ὡς 
εἰρήκειμεν, οἷ ναύαρχοι καϑελκύσαντες εἰς ἀσφάλειαν ἤγαγόν τε 
D καὶ φρουρὰν περὶ αὐτὰς ἔστησαν. ἀμυνομένων δ᾽ εὐρώστως τῶν 
2. μελλήσαντες Boiv. pro μελήσανε. — 22. dg, ὡς εἰρήκ. Βοῖν. pro 
ἃς εἰρήκ, 


absumpsit illa die cam caeteris omnibus, quae cremata sunt. (111.) Nihil 
itaque hostes cunctati, quando omni fruebantur et quantacunque volebant 
licentia, nullo labore transvehuntur, et totam quoque oppositam oram in- 
cendunt, Ac tunc forte violentior ab Arctoingruens ventus cum urbem multo 
εἰ rapido fumo, tum maiori dolore civium corda implevit; quantus videlicet. 
ds est, quem dedecus simul et damnum pariunt. Et videre erat una die ex- 

iorem omnem urbis ornatum statim deletum, ita ut hominum saniorum 
oculis lacrymae cierentur. (IV.) Nec vero illi hoc solum; sed et palis 
quamplorimis et omnis generis asseribus Jongo ante provisis nunc demum 
stra pristino limites moenia promovent, et mulcum spat per editora oc 
«upant; eumque locum crebris et. multiplicibus palis obvallant, ac triangu- 
larem in formam extendunt; tum superne tabulas. impingunt, ac ropugna- 
culorum et ariarum ambulationum instar affigunt. Summa deinde diligen- 
δ et multa manu totum circumquaque territorium fossa cingunt, viri simul 
*t foeminae, totis noctibus vigilantes ; que: ut opus accelerent, nullum 
noctis ac dici discrimen statuunt. (V.) Crebris interim oppugnationibus sol- 
licitatae Byzantii portae , et praesertim illae naves, que 8 navarchis sub- 
ductas atque in tutum receptas et praesidio munitas diximus. Sed Byzan- 














HISTORIAE BYZANTINAE XVII. 2. 849 


Βυζαντίων, ἐξεκρούοντο πανταχόϑεν xol ἀπήεσαν τραύματα A.C.1948 
πλεῖστω λαβόντες" πλὴν ὅτι ϑαλαττοχρατήσαντες, ὡς ἐβούλοντό b] 
τε xol πάλαι ἐμηχανῶντο, οὐ μόνον πάσας ἐχειροῦντο τὰς ἐξ 
“Ἑλλησπόντου καταίρειν ἐς Βυζάντιον ἐπειγομένας φορτηγοὺς νῆας, 
δἀλλὰ καὶ ὅσαι τὴν σιτοπομπίαν ἐκόμιζον ἐκ τοῦ Εὐξείνου, πάσας 
ἐπίσης εἶργον τοῦ εἴσπλου καὶ ἐξηνδραποδίζοντο" ὡς ἐντεῦϑεν 
σπάνιν ἐγγενέσθαι τῇ πόλει σίτου καὶ τῶν ἄλλως ἐχόντων ἐπι- πὶ 
᾿ τηδείων. (ς΄.) Ἡ δὲ βασιλὶς Εἰρήνη, τοῦ πράγματος αἰφνιδίου 
συμπεπτωχότος αὐτῇ xul τῶν προσόδων ἀποκεκλεισμένων παν- 
10zayó3t», στρατιώτας μὲν ὀλίγους ἐκ τῶν παρατυχόντων δοῦσα 
τῷ υἱῷ Μανουὴλ, ἐπιτρόπῳ τηνικαῦτά γε ὄντι τῶν Βυζαντίων, 
περιϊέναι τὴν πόλιν ἐκέλευε καὶ παραϑαῤῥύνειν ὡς ἔξεστι τὸν 
ὄχλον εἰς ἄμυναν" πειρᾶσϑαι δὲ διαπεραιούμενον καὶ κατὰ τῆς Fe 
τῶν πολεμίων πόλεως, ἀπροσδοκήτους καὶ αἰφνιδίους ποιούμε-- 
Ἴδνον τὰς ἐφόδους. ὃ δὴ νύχτωρ καὶ μεϑ᾽ ἡμέραν ποιῶν ἐχεῖνος 
ἔχαεν ὅσα τείχους ἐκτὸς ἦσαν αὐτοῖς προαύλια xal οἰκήματα πρὸς 
καταγωγὴν τῶν ἐξ ἐμπορίας. αὕτη δὲ συχνὰ τῶν Βυζαντίων τοὺς 
προέχοντας μεταπεμπομένη λόγοις ὁμοῦ καὶ χρησταῖς ἐλπίσιν 
εὐθυμοτέρους καϑίστα, καὶ ἐβεβαίου τὰ πρόϑυμον σφῶν, καὶ 
30 ῥῴους τὴν ψυχὴν εἰργάζετο πρὸς τὸν πόλεμον. (Ζ.) Ἤδη δὲΡ.585 
χἀχ βασιλέως ἔξωθεν ἔεσαν στρατιῶται σποράδες ἄλλοι ἄλλοθεν 
ἐς Βυζάντιον xol λόγοι παραμυϑούμενοι Βυζαντίους καὶ παρα- 
κελευόμενοι, μὴ πεπτωχὸς ὅλως χτήσασϑαι φρόνημα πρὸς τὴν 
ἀπροσδοκήτως ἐπενεχϑεῖσαν ταυτηνὶ συμφοράν" μηδὲ yàg ἀνἔξε- 


tiis fortiter propugnantibus, undique illi repellebantur,, multisque vulueri- 
bus acceptis recedebant, Verum Hdem maria imperio potiti, ita ut vole- 
bant et ut pridem machinati fuerant, non modo universas comprehendebant. 
enerarias naves, quae ab Hellesponto Byzantium advenire festinarent; sed 
et quaecunque ex Ponto Euxino frumentum adveherent, eas pariter omnea 
portus accessu arcebant diripiebantque; factumque inde, ut frumenti et 
aliarum rerom necessariarum inopia in urbe existeret, (Vl) Imperatrix 
sutem Irene, cui istud negotium repentinum acciderat, cum ex omni 
commeatus essent. interclusi, paucis militibus, qui forte aderant, Manueli 
filio urbi tum praefecto traditis, iubet Byzantium circumire, et ad hostem. 
ropulsandum animos quantum fieri poterit multitudini addere: tum etiam 
to traiecto periculum facere et hostium urbem improviso ac derepente 
adoriri; quod lle diu noctuque agitans omnia incendit, quae illi extrá mu- 
rum suburbia et aedificia habebant, receptandis mercibus destinata. lpsa 
vero Dyzantiorum primores arcessit, vcrbis et bona spo recreat animos eo- 
rum, et alacriores ad bellum suscipiendum reddit. (VII.) autem et. 
foris alii aliunde sparsim milites Byzantium ab imperatore missi veniebant; 
necnon ii nuncii, qui Byzantios solarentur , hortarenturque, ne propter im- 
provisam illam cladem sibi illam animis prorsus conciderent: nec enim feri 




















. 


8560 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6856σϑαι τὸν τῆς δίχης ἔφορον ὀφϑαλμὸν ἐς τέλος καϑευδῆσαι, καὶ 


1nd. 1 


A. M. 685; 


lud.2 


τοσαύτην σιγῇ παρελϑεῖν ἀδικίαν. καὶ ταῦτα μὲν τῇδέ πη ἔσχε" 

καὶ τὸ ϑέρος ἐν τούτοις ἐτελεύτα. ᾿ " 
? f. Φϑινοπώρου δ᾽ ἀρχομένου, ἐπεὶ μὴ κατὰ τὰς ἐλπίδας 

ἐχώρει “«ατίνοις τὸ πρᾶγμα " ἐνόμιζον γὰρ, μηδ᾽ εἰς ὅλην πεντε- 5 


V-433 χαίδεκα ἡμερῶν ἀρκέσειν τοὺς Βυζαντίους περίοδον, γενομένους 


τειχήρεις καὶ τῶν ἔξωϑεν εἰωθότων ἐπιτηδείων παρακομίζεσθαι 
ἀποκεκλεισμένους, ἀλλὰ ἀπογνώσειν αὐτίκα μάλα, καὶ πρώτους 
δεήσεσθαι σπονδῶν, καὶ ἀνακαλέσασϑαι σφᾶς ἐς τὴν πρὶν φι- 
Ολίαν" ἐπεὶ οὖν αὐτούς τε ἑώρων oix ἐπιστρεφομένους καὶ αὖ10 
τὴν βασιλίδα Εἰρήνην τοῖς Βυζαντίοις ὁμόφρονα γινομένην κατ᾽ 
ἐκείνων τελέως, καὶ ὁπλίτας συνιστῶσαν, καὶ ἀμυντήρια περὶ 
τοὺς πύργους ἱστῶσαν, ἔς τε τὰς πετροβόλους μηχανὰς ὕλῃ 
σπουδῇ διανισταμένην, ὅσαι βάρη πέμπουσι λίϑων ἐγγύς τε xal 
πόῤῥω, δι᾽ ὧν οἵ τε σφῶν πολέμιοι συνετρίβοντο οἴκοι καὶ ὅσαι 15 
τῶν μεγίστων δλχάδων προτειχίσματος δίκην σφίσι προὐβέβληντο, 
Dic τἀναντία τῶν λογισμῶν τὰς αὔλακας ἔτεμνον ἤδη, χρόνιον 
ἔσεσϑαι τὸν πόλεμον οἰηϑέντες. διὸ καὶ πρεσβείας πέμπουσι πὰν- 
ταχῆ, συμμαχίαν αἰτοῦντες, ὅϑεν φιλία σφίσι προσεδοκᾶτο καὶ 
ὁμοφροσύνη πρὸς τοὔργον. (Β.) "O γε μὴν τῶν Βυζαντίων κύ- 30 
κλος καὶ ὃ τοῦ τείχους περίβολος, μέγιστος ὧν καὶ μεγίστης δεό- 
Εμενος φυλακῆς, ἀνάλογον οὐχ εἶχε στρατόν. ὅμως πολλῆς yevoué- 
γης ἐξ ἁπάντων προϑυμίας, ὕπλα πάντα πρὸς ἀγορὰν ἐξεφέροντο 
καὶ ἵπποι πάντες. τέχτονές τε αὖ καὶ σκυτοτόμοι καὶ χαλχεῖς καὶ 


poese, ut vindex Iustitiae oculus perpetuo dormire ac tantam silentio prae- 
terire iniuriam sustineret, Et haec quidem ita ferme se habuerunt; et ae- 
tas in his consumpta est. 

8. Ineunte autumno Latini quia ipsis ex sententia non succedebat (spe- 
raverant quippe, ne ad quindecimum quidem diem draturos esse Byzan- 
tios, moenibus clausos et foris importari solitis commeatibus interclusos; 
sed desperaturos statim, primoeque ut pax fieret et ut in concordiam re- 
diretar rogaturos), postquam istos videruàt incoepto haud desistere, et ad- 
versus se Írenen imperatricem cum Byzantiis omnino conspirare, et mili 
cogere, et tla ad propulsandum hostem circa turres disponero, et omni stu- 
dio apparandis machinis incumbere, quae sive cominus sive eminus saxo- 
rum gravia pondera torquerent, quibus et domi hostes et maximae naves, 
quas illi propugoaculorum instar aibi obtendissent, contererentur; diver- 
sam plane consiliorum viam inire coeperunt, diuturnum fore bellum illud 
arbitrati. Itaque et legatos illuc mittant, inque amicitia et societas 
δὰ navandum opus speraretur. (IL) At Byzantiis, cum urbis circuitos mu- 
rique ambitus maximus foret, et maximo praesidio indigeret, non erat ea. 
militum frequentia, quae loci capacitatem aequaret, 'l'amen adeo ingens 
erat omnium ardor, arma universa, equi omnes traducebentur in forum. 








HISTORIAE BYZANTINAE XVII. 3. 851 


χαϊκοτόποι πάντες ἐν ὅπλοις ἤσαν. 0 λέγειν χυτρέας καὶ σχαπα- A.C. 1948 
χέας, ὅσοι μισϑοῦ στρατεύεσϑαι τέως ἀρξάμενοι χώπης ἥπτοντο PP o n- 
“ΦΦ 0s καὶ ϑαλάττης ἐπειρῶντο. ἀλλὰ xal δοῦλοι πρὸς τῶν δεσπο- 
τῶν ὡπλίζοντό τε καὶ τὴν δεξιὰν εἷς τόξων καὶ βελῶν ἐῤῥυθμί-Ῥ. 586 
δῖοντο χρείαν, τῆς ἀπροσδοκήτου περιστάσεως πάντας εἷς μίαν 
συνελαυνούσης προϑυμίαν. (1.) Οἱ δὲ “4ατῖνοι μετεπέμψαντο 
μὲν ἐκ Χίου τριήρη μίαν καὶ ὁπλίτας συχνούς. ἧχον δ᾽ αὐτοῖς καὶ 
ὅσαι κατ᾽ ἐμπορίαν ἔχδημοι τούτοις τῶν μεγίστων ἦσαν ὁλκάδες. 
καὶ ἦν εὐοπλότατος ὄχλος σφίσι πολὺς ἤδη καὶ ἄφϑονα τὰ ἐπι-- 

- τοτήδεια, καὶ πολέμου φάναι λαμπρὸν ἐργαστήριον ἡ τούτων ἐδό- 
xu πόλις " ὥστε ϑαῤῥήσαντες ἤδη μὴ μόνον τοὺς ἔξωϑεν ἐκ με- Β 
τεώρου βάλλειν ἐπιχειροῦντας σφᾶς ἀπσχρούεσϑαι εὐχερῶς, ἀλλὰ 
καὶ χατὰ ϑάλατταν, δύο μὲν τῶν μεγίστων ὁλκάδων ἀπολεξάμε- 
vor, πετροβόλα καὶ αὐτοί σφισιν ἐπέστησαν μηχανήματα, δι᾽ 

᾿5ὧν ἔβαλλον τὰς ἡμετέρας πετροβόλους μηχανάς" ἐς δὲ τὴν τού- 
τῶν μείζω καὶ τρίτην, κεραίας καὶ δοχοὺς μεγάλους, τοὺς μὲν 
ὀρϑίους, τοὺς δ᾽ ἐγκαρσίους καὶ ἀγχωμάλους, ἀπὸ μέσης τῆς 
γεὼς ἐς τὴν πρώραν καταϑέμενοι, πρὸς τὸ ὑψηλότερον προϊούσας C, 
ὁμαλῶς ἀεὶ καὶ τὸ πλέον ἐχούσας μετέωρον μέχρι. πολλοῦ τοῦ 
30 ἀέρος, ὥστε καὶ ὑπὲρ τὰ τείχη τῶν Βυζαντίων ἐπαίρεσθαι, σα-- 
γίσι τε πυχναῖς περισφίγξαντες καὶ χύχλῳ πολὺν τὸν τῶν μεγέ- 
στων ἀσπίδων φραγμὸν περιϑέμενοι, καὶ πολλοὺς ὑπόσοι τῶν 
μάλιστα ἐπιλεκτῶν ὁπλιτῶν ἦσαν ἐμβαλόντες, ταύτην ὁμοῦ ταῖς V. 494 
παρασπιζούσαις ἐννέα τριήρεσιν τῷ τείχει προσήγαγον, πῦρ καὶ Ὁ 
Omnes item fabri, sutores, aeris flatores malleatoresque in armis erant; ut 
figulos taceam et fossores, qui tunc merere cum coepissent, iam et remos 
tractabant, et maris periculum faciebant. Sed et servi a dominis arma- 
bantur, et eorum manus arcuum sagittarumque.usum docebantur. Quippe 
improvisa temporum conditio omnes pariter ad conspirandum compellebat. 
(HlL.) Latini ex altera parte triremem unam Chio arceseiverant, ac pumero- 
sam militum manum. Advenerant etiam maximae eorum naves onerarine, 
quaecunque ad mercataram profectae fuerant, erantque ipsis magnae iam. 
δὲ instructissimae copiae; denique affluebant rebus necessariis; ut eorum 
urbs spleadida quaedam belli ofücina esse videretur. Animis itaque aucti 
non modo eos facile repellebant, qui foris ac superiori de loeo ipsos telis 
incesserent; sed et mari, selectis doabus maximi onerariis, miseilia ipai 
«quoque tormenta cum imposuissent, ballistas nostras lapidibus appetebant: 
in tertia autem, quae duabus illis maior erat, antennae et magnae trabes, 
line erectae, aliae transversae et aequales, 8 media navi ad proram dia- 
positae, sensum attollebantur, et maxima sui parte sublimes medio in aére 
Pondeben ita ut suj Bysantinoe muros dyeberentur: Has mE cre- 
lique circumplectontur , et πὶ in orbem prae- 
vendunt: um plorimis lectinsimieque. militibus intromistie, navim cum no- 
vem subsidlariis triremibus muro admovent, ignem et cuiuscunque geueris 


852 NICEPHORI GREGORAE 


A.M. 6857 ξίφη πάντα, ὅσα Te ἀγχέμαχα xol ὅσα τῶν ἑκηβόλων, καὶ fb. 
"μὰ 3 πάντα φάναι σχεύη ϑανάτου μεϑ᾽ ἑαυτῶν ἄγοντες. (4.) Τῆς 
οὖν προσβολῆς γενομένης μάλα βαρείας καὶ δόξαν ἐχούσης ἀναν- 
ταγώνιστον, εὐρώστως ὅμως ἠμόνοντο οἱ Βυζάντιοι ἔχ τε τῶν 
ἔνδον τειχῶν κἀκ τῶν ὑψηλοτέρων οἰκιῶν" καὶ ἁπλῶς εἰπεῖν, 5. 
ἔσωϑέν τε xal ἔξωϑεν, καὶ ἐκ τῶν ἐπάλξεων αὐτῶν, ἐφ᾽ ὧν ot 
Ἐτειϊστοὶ καὶ αἱ κλίμακες τῶν «Τατίνων ἀπῃώρηντο" ὡς γίνεσθαι 
τὴν μάχην ἡρωϊκήν τινα, κατὰ στόμα καὶ ἐκ χειρῶν ἁπάσης ἀφει- 
δοῦσαν ζωῆς. καὶ ἦν ἰδεῖν νιφάδεσσι μὲν χειμερίῃσιν ἐοικὸς τῶν 
τε χερμαδίων λίϑων τὸ πλῆϑος καὶ τῶν βελῶν φερομένων κατὰ 10 
τῆς «Τατινικῆς ἐκείνης φάλαγγος, συχνοὺς δ᾽ ἐπὶ συχνοῖς πίπτον-- 
τας, καὶ ἄλλους ἐπ᾽ ἄλλοις ἀμοιβαδὺν ἀγομένους καὶ φερομένους 
συχνὰ, ἂντὶ μὲν ζώντων νεκροὺς, ἀντὶ δὲ νεκρῶν ζῶντας. τὰς 
Εδ᾽ ἀσπίδας ἐκείνας καὶ τοὺς ϑυρεοὺς ἀρασσομένους τε καὶ ovv" 
τριβομένους ὑπὸ Βυζαντίων συχνὰ, καϑάπερ σκεύη κεραμέως. 15 
καὶ ὃ μὲν τῶν ἱσταμένων ἔτι «Δατίνων, ὅϑεν δήποϑεν τὸν πε- 
σόντα δραξάμενος καὶ μικρὸν ἀφελχύσας, εὐθὺς καὶ αὐτὸς πε- 
σὼν ἐδεῖτο τοῦ ἀφελκύσοντος " ὃ δ᾽ ἤδη μέλλων ἕλκχύειν ἐπὶ τοῦ 
καταστρώματος κατεῤῥήγνυτο, καὶ πρηνὴς ἐφ᾽ ὃν εἶλκεν ἔπι-- 
πτεν" ὃ δ᾽ ἀνθιστάμενος βραχύν τινα χρόνον ἐπετύγχανε μὲν 90 
οὐδενὸς ὧν ἐφίετο xol ἐφ᾽ ἅπερ ἔσπευδεν" ἐλείπετο δ᾽ οὐδενὸς 
P.537 τῶν, ὅσα ῥᾷστον ἐπάγουσιν (Uy. καὶ ἦν ὁ ἀγὼν πολυειδὴς καὶ 
πολύμορφος, καὶ πολλή τις ἑκατέρωθεν ἡ φιλοτιμία καὶ τὸ εὔ-- 
τοῖλμον, οὐχ ὅστις περισωϑείη, ἀλλ᾽ ὅστις ὑπὲρ τοῦ χαλοῦ ϑα- 
2. ἄγοντες em, Boiv. pro ἄγοντας. 


tela, alia cominus alia eminus ferientia, et omnia fere mortis instrumenta 
secum portantes. (IV.) Quamvis porro primus impetus acerrimus fuerit, 
Ut nec sustineri posse videretur, strenue tamen propulsavere Byzantii, tum 
ex interiori muro, tum ex altioribus aedificiis; uno verbo intrinsecus, ex- 
trinsecus, ex ipsis murorum pinnis, quibus mali scalaeque Latinorum superne 









impendebant; adeo ut heroica quaedam ia existeret, cum utrinque in 
9s, consertis manibus, et neglecta prori lutis cura puguaretur. Ác vi- 
dere erat nivibus hibernis parem lopidum telorumque vim ruere in illud La- 


Gnorum agmen effusam, et crebros in se invicem cadere, et ex aliis alios 
vicissim ferri agique identidem pro vivis mortuos, ac pro mortuis vivos: 
elypeos autem et longiora scuta subinde confringi conterique a Byzantiis, 
tanquam figuli vasa, Quicunque ὁ Latinis adhuc stabant, eorum aliue, post- 
quam lapsum alicunde socium arripuerat, et paululum de medio traxerat, 
statim et ipse delapsus eo egebat, a quo traheretur; alius iamiam tracturus 
tabulato alitigebatir, pronusque in eum, quem trahere pararet, corruebat: 
alius denique, cum restitisset. peii er, nihil quod cuperet, quodve obtinere 
featinaret, assequebatur ; nihil quod praesentem mortem afferret, effogiebat : 
eratque illius puguae varia ac multiplex forma: magna utrinque contentione, 
magno animo certabatu; non utzi salvi evaderent, sed pro laude oc- 





HISTORIAE BYZANTINAE XVII. 8, 855 


8M otros, πλείστους καταβαλὼν πολεμίους, (E-) Ἐπεὶ δὲ τῆς ἧμέ- A. C. 1848 
ρας κλινούσης ἤδη, καὶ τῶν πολεμίων ἀπεγνωκότων, διὰ τὸ p ιοῦαν - 
λελοιπέναι τούς τε κατ᾽ ἐχλογὴν ἐκείνους ὁπλίτας σχεδὸν ἅπαντας 
αὐτοῖς βέλεσι καὶ αὐταῖς ἀσπίσι καὶ ὅσα προτειχίσματα ἦσαν 

αὐτοῖς xol φραγμοὶ,, xal δεισάντων, μὴ καὶ εἰσπηδήσαντες oiB 
Βυζάντιοι καὶ αὐτὴν μὲν αὔτανδρον ἕλωσι τὴν δλχάδα, τῶν δ᾽ 
ἐν ταῖς τριήρεσι τραυματίας τοὺς πλείστους ἐργάσωνται, τά τε 
πρυμνήσια ἑλκυσαν καὶ τὰς vQujQuc εἰς συμμαχίαν τῆς ἀπα- 
γωγῆς συγκαλέσαντες, σφόδρα ἡττημένοι καὶ δεδαχρυμένοι ἀπῇε-- 
10σαν μὲν, ἥκχιστά γε μὴν τῷ οἰκείῳ προσέσχον ix τοῦ εὐθέος λι- 
μένι" ἀλλὰ μέχρις ἡλίου δύντος πελάγιοι, τὰς οἰκείας ἀνακω- 
χεύσαντες ναῦς, τοὺς οἰχείους συνέστελλον νεχροὺς καὶ τραυ-Ὁ 
ματίας ἀνελάμβανόν τε xai ἐϑεράπευον. ἑσπέρας δ᾽, ὅτ᾽ οὐκέτι 
ῥάδιον ἦν τοῖς ἐντὸς φρουρίου παραχρῆμα τὴν τῶν οἰκείων oj- 
15 σϑέσϑαι φϑορὰν, καὶ ϑόρυβόν σφισι γενέσϑαι τινὰ, καὶ κραυ- 
γὴν μανιώδη παρεισπεσοῦσαν εἷς τὸ φρούριον ταρᾶξαι καὶ δει-- 
λίαν ταῖς ψυχαῖς τῶν λειπομένων ἀνδρῶν ἐμποιῆσαι, ἔξω τῶν ol- 
κείων ὅρων κατήχϑησαν᾽ καὶ ϑάψαντες ἐχεῖ τοὺς νεκροὺς ἡσυχῆ 
τῷ οἰκείῳ προσέσχον ἤδη λιμένι, δειλίᾳ τε πολλῇ τὰς ψυχὰς τοῦ 
3ολοιπρῦ γινόμενος δέσμιοι καὶ πάνυ τοι σφόδρα δι᾽ ἐφέσεως μάλα 
“μακρᾶς τὴν τῆς μάχης ἀπαλλαγὴν τιϑέμενοί τε ἅμα καὶ προσδο-- 
κῶντες, (ς΄.) AM ὀψὲ τὰς ἐλπίδας ἀπάτην οὔσας μεμαϑηκό- 
τες ἔπεμπον μὲν πρεσβείαν ὑπὲρ εἰρήνης ἐς βασιλέα, συνῆγον 
δ᾽ οὖν xal συμμάχους ὁπλίτας ἔκ τὸ τῶν οἰκείων καὶ τῶν ὅϑεν 
95 δήποτε φίλων xal συγγενῶν᾽ καὶ ἀποτυγχάνοντες τῆς εἰρήνης 
18. κατήχθησαν em. Boiv. pro κατήζησαν. 
cumberent, pluribus ante hostibus pro: s. (V.) Die iam inclinato ho- 
stes spe deiecti, quod lectissimos illos milites una cum telis, clypeis, pro- 
pugnaculis, et omnibus munitionibus, is protecti fuerant, amisissent ς 
cum et melus esset, ne Dyzantii, facta irruptione, navim onerariam ipsis 
€um hominibus comprehenderent, c eorum, qui in triremibus erant, pleros- 
que vulnerarent; funes convellunt, et convocatis triremibus, quae sibi ad 
navim abducendam subsidio sint, fracti admodum et lacrymabundi abeunt. 
Non tamen ad suum statim portum appellunt: sed usque donec. ol occidat. 
jn alto commorati, iactis ancoris, mortuos colligunt, et receptos vulnera- 
tos curant. Vespere, cum eos, qui in castello essent, suorum cladem atatim 
entire, tamultumque inde oriri, furiosumve ullum clamorem in castel- 
penetrare, ac relictorum ibi hominum animis perturbationem metumque 
afferre, vix iam facile erat, extra fine: deferuntur, ac mortuos sepe- 
liunt. Demum animis timore gravi oppressis, ad portum suum applicant, 
sb armis discedi vehementissime cupientes, discessumque iri sperantes. 
(VI.) Tandem ubi spes suas deceptas vident, legatos ad imperatorem mit- 
tunt, qui de pace agant; iidemque nihilominus auxiliares copias cogunt, 
tum ab suis, tum undecunque ab amicis et cognatis. Pace non impetrata, 


e 

























854 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6857 εἷς χρονιώτερον ἤδη παρεσχευάζοντο πόλεμον, χρήματά τε ἀπα- 
i. 4 ριϑμούμενοι καὶ συνεισφέροντες" οὐδὲ λόγους ὅμως συνήϑους 
ὀφρύος ἀφιέναι ἠμέλουν μεστούς. 

P.538 δ΄. "Mori δὲ τοῦ φϑινοπώρου μεσοῦντος ἀφικνεῖται καὶ βα- 

Υ 486 σιλεὺς ἐς Βυζάντιον, στρατόν τε ἐπαγόμενος ἠπειρώτην xal 
ἅμα ναυπηγήσιμα ξύλα παραγγέλλων, τὰ μὲν ἔξ ὄρους ἤδη τμη- 
ϑώτα, τὰ δ᾽ ἔτι τεμνόμενα, φέρειν" καὶ ἠϑροίζετο ναυπη- 
γῶν καὶ τεκτόνων πλῆϑος ἅπαν ἐς τὸ περὶ τὸν τοῦ Βυζαντίου 
ἱππόδρομον νεώριον. ὀψὲ γὰρ ἔγνωσαν καχῶς βουλευσάμενοι Βυ-- 

Βζάντιοι περὶ τὴν ἔξω τειχῶν συσχευὴν τῶν νεῶν" καὶ 7j τοῦ φϑά- 10 
σαντος πάϑους ἀπειλὴ συνετωτέρους ἐπεποιήχει πρὸς τὴν τῶν 
δρωμένων ἑξῆς ἐπανόρϑωσιν. (Β.) Τῇ δ᾽ ὑστεραίᾳ τοὺς Bv- 
ζαντίους ἐς ἐχκλησίαν καλέσας ἀνεμίμνησχεν, ὅτι,,τῶν ἐνεστώ- 
των δεινῶν τούτων ὑμεῖς πάντως ὑμῖν αὐτοῖς αἴτιοι, καὶ οὐκ ἄλ-- 
Aog τῶν πάντων οὐδείς. μέμνησϑε γὰρ, ὅπως τὸν πέρυσι χρόνον 15 
ἐνταυϑοῖ συνεληλυϑότες ἐπηγγείλασϑε πάντες, χρήματά τε καὶ 

Οὗπλα συγεισενεγχεῖν οἴκοϑεν, διὰ τὴν τῶν βασιλικῶν πρυτανείων 
σπάνιν, πρὸς κατασχευὴν καὶ σύστασιν ναυτιχῆς δυνάμεως " ἵνα 
τε τοῖς μὲν φίλοις ὦμεν ποϑεινοὶ, τοῖς δ᾽ ἐχϑροῖς φοβεροί" ἔπειτ᾽ 
οἴκαδε πᾶσιν ἀναχωρήσασιν οὐκ ἐμέλησεν οὐδενὶ περὶ οὐδενὸς 90 
ὧν ἐπηγγείλασϑε δρᾷν ἐπὶ τῷ σφῶν αὐτῶν ὠφελίμῳ " ἀλλ᾽ αὖ- 
ραί τινες τοὺς ὑμετέρους λόγους ἀέρος κόλποις ἀδήλοις ἐξαπίνης 
διεμερίσαντο. νῦν οὖν πρὸ ὀφθαλμῶν κείμενα βλέποντες ἃ 

Ῥπροὐξένησεν ἡμῖν ἡ τότ᾽ ἀμᾶλεια σκέψασϑε, τί δεῖ δρᾷν, ἐπὶ 


bellum diuturnius apparant; pecunias dinumerant et contribuunt: neque ia- 
terim vocibus parcunt solitae arrogantiae plenis. 

4. Medio statim autamno Byzantium adveniens imperator terrestres 
copias secum addacit: simul navalia ligna convebi iubet, quae in monte par- 
tim iam erant caese, partim adbuc caedebantur: convenitque omnis fal 
rum et operariorum turba in illod navale, quod est apud Byzantinum Hip- 
podromum. Sere enim tandem intellexerant Byzantii, fecisse se impruden- 
ter, cum extra muros naves fabricandas ceusüissent; et cladis 
terrore ad errata gerrigenda cantiores in futarum evaserant. (Il.) Postera 
die, convoeatis ad co Bysantiis , , Praesentium," inquit, ;, malorum 
E prorsns vobis aoctores exstitistis , non alius quisquam ex omnibus, 

inistis enim, quid anno superiere, hoc eodem loco congtegati, promi- 
seritis; nempe ad apparandam Consttaendamque classem pecuniam vos et 
arma, propter principelis aerarii peauriam , de domo quemque contributu- 
roe, ut et amicis cari et hostibus metuendi essemus. Deinde domum omnes 
cum abiissetis, nemini vestrum curae fuit, quidquam facere earum rerum, 
quas propriae utilitatis cansa facturos vos promisissetia: sed verba. vestra 
in ignotos aéris tractus aurae statim distulerunt. At nunc, cum ob oculos 
posita intaemini ea, quae illorum temporum negligentia nobis invexit, in 





HISTORIAE BYZANTINAE XVII.4. 855 


ξυροῦ λοιπὸν τῶν κακῶν ἱσταμένων xal ὑπὲρ κεφαλῆς ἡμῖν αἴω- A. C. 1848 
φουμένων ἐς τὸ βίαιόν τε καὶ ἄφυκτον. ὁρᾶτε γὰρ, ὡς ἐν ταῖς b τοῦδ. 
ἐπιϑαλαττίοις πόλεσι, καὶ μάλιστα πασῶν τῇ βασιλίδι ταύτῃ 
τῶν πόλεων, ἂν τὸ ϑαλαττοκρατεῖν ἀφέληταί τις τῶν πολεμίων, 
δτὸν περὶ τοῦ ζῇν εὐθὺς ἐπεχρέμασε xivàvvov ,- ἢν μή τις ἐϑῶῃῈ 
προφανῶς ἐλευϑέρου βίου βαρυδαίμονα καὶ Ταντάλειον οἷον ἀλ- 
λάξασϑαι, καὶ ζημιωθῆναι μὲν χρημάτων καὶ obadv , ζημιω- 
ϑῆναι δὲ γυναικῶν καὶ παίδων αὐτῶν. δυοῖν γὰρ ἕψεται 9d- 
τερον, ἢ τῆς κεφαλῆς ἢ τῶν τοιούτων στέρεσθαι ζῶντα καὶ 
Ἰοπολλαπλοῦν τὸν τῆς πιχρίας κρατῆρα κιρνᾷν νύκτωρ ἅμα xal 
μεϑ᾽ ἡμέραν αὐτὸς ἑαυτῷ. φέρε οὖν τὸν ὑμέτερον ἐμοὶ δηλοῦν Ῥ. 589 
μὴ κατοχνήσητε τρόπον, ἵνα γνῶ καὶ αὐτὸς, εἰ τῆς προτέρας 
κατέγνωτε ἀμελείας. ἀνάλογον γάρ ἐστιν, ὡς καϑάπερ ποιμένε 
παντὶ, εἶ μὴ τὰ πρόβατα ἕπεσθαι βούλοιτο, ἀλλ᾽ ἀντιβαίνοι καὶ 
15τὴν ἐναντίαν ὁδεύειν ἐϑέλοι, οὐκ ἄδηλον ἂν εἴη, ὡς ὅσον οὐκ 
ἤδη τεϑνήξεται, κρημνοῖς καὶ φάραγξι καὶ λύκοις περιπεσόντα, 
οὕτω καὶ βασιλεῦσι καὶ ἡγεμόσιν ἀνδρῶν, ἣν μὴ σύνδρομα ἦ τὰ 
τῶν ὑπηκόων, ἀλλ᾽ ἀντιβαίνῃ καὶ ἀντιπράττῃ, οὐ πόῤῥω γ᾽ ἂν Β 
εἶεν ὀλέϑρου καὶ δεινῶν τῶν ἐσχάτων." (Γ.) Τούτων αὐτήχοοι V.436 
3ογεγονότες Βυζάντιοι οὐκέτι πλείω συνείρειν εἴων τὸν βασιλέα " 
ἀλλ᾽ ἀναστάντες μιᾷ φωνῇ πάντες ἀπείπαντο μὲν τὴν τῶν /da- 
τίνων εἰρήνην, κατέγνωσαν δ᾽ ἑαυτοὺς τῆς πρὶν ἀμελείας, ἔπαγ- 
γιλίας ve ἔδοσαν, ἐϑελοντὰς συνεισφέρειν εἰς ἐράνου φορὰν τὰ 
προσόντα, καὶ παῖδας αὐτοὺς εἰ δέοι χρημάτων ἀλλάττεσϑω 


ipso saltem articulo, periculis iam instantibus, et capiti cum violenta qua- 

lam et inevitabili necessitate impendentibus, quid vos facere oporteat con- 
siderate. Videtis quippe in maritimis civitatibus, atque in bac maxime ur- 
bium principe, si quis ex hostibus imperium maris invadat, statim cuique 
imminere praesens vitae periculum; nisi quis plane velit liberam vitam ae- 
rumnosa et Tantalea quadam permutare, pecunlisque et praediis , immo 
uxoribus et liberis ipsis multari, Duorum eaim alterum consequatur ne— 
cesse est; üt aut vita, aut iis rebus vivus spolietur, et copiosum sibi diu 
noctuque poculum fellis ipse misceat. Agedum, vestrum animum in- 
dicare ne pigeat, ut et ipse intelligam, num vos prioris negligentiae'poe- 
niteat. Nam quemadmodum oves, si pastorem sequi detrectent, si ei ad- 
versentur et contrariam viam ire velint, non dubium est quin statim peri- 
furae sint, in praecipitia et voragines aut in medios lepos delapsae; pari 
ratione si imperatoribus ducibusve subditi haud Shequantar, si reguesents 
si obluctentur, ab exitio et ultimis calamitatibus non longe certe abfuerint," 
(II) His Byzantii auditis plura addere imperatorem haud consur- 
unt; pacem cum Latinis una omnes voce Tepodiantà suem illam priorem 
negligentiam damnant, pollicenturque se, quidquid habeant, id omne ultro 
pro virili coptributuros, vel si liberos publicae utilitatis causa mutaze pe- 





856 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6857 κοινῆς ὠφελείας Tytxa, xol ταῦτα μὲν τοῦτον Toys τὸν τρόπον, 
Id. xul ἀπηλλάττοντο εἰς τὰ ἴδια ἕκαστοι. πολλὴ δέ τις ἐντεῦϑεν 
ἐφαίνετο περὶ τὴν ὅπλισιν ἡ φιλοτιμία, καὶ üEtid τις ἦν ἡ σπουδὴ 
περί τε χατασχευὴν γεῶν καὶ πετροβόλων μηχανημάτων μεγά-- 
λων τε καὶ μικρῶν καὶ μισϑοφορικοῦ στρατοῦ, ὅσοι τε ἐς τὰς 
ναυτικὰς δυνάμεις καὶ ὅσοι ἐς τὰς πεζικὰς ἀρκέσουσι φάλαγγας. 
ὅϑεν χρημάτων oix ὄντων εἷς τὴν δαπάνην, ἐπράττετο πρὸς Βυ- 
Ῥζαντίων, ἔνια μὲν παρ᾽ ἑκόντων, τὰ δὲ πλεῖστα παρὰ σφόδρα 
ἀκόντων. ἐξεπέμποντο δὲ καὶ οἱ τὰς Θρᾳκικὰς ἀργυρολογήσοντες 
πόλεις καὶ χώρας τῆς κοινῆς xal ἀναγκαίας ταυτησὶ χρείας &- 10 
ψεχα. (4.) "Evlug γε μὴν οἱ “Τατῖνοι τῶν ὅσαι προτειχίσματος 
δίχην ὁλκάδες τὸν οἰκεῖον ἐπλήρουν λιμένα καταγνυμένας τε 
καὶ δυομένας δρῶντες ὑπὸ τῶν Βυζαντίων πετροβόλων μηχανη- 
μάτων τάχιστα πάσας ἐκεῖϑεν ὡς ποῤῥωτάτω μετήνεγκαν" καὶ 
Ey λοιπὸν τὰ ἐν τῷ λιμένι τείχη σφῶν βοηϑείας καὶ σκέπης nav-15 
τάπασιν ἔρημα. ὅϑεν ἔπεμπον μὲν ἐν Γεννούᾳ, ἔπεμπον δ᾽ iy 
'"Pó)o τοὺς ἢ βοήϑειαν ἐκεῖθεν ἄξοντας ἢ τοὺς τὴν εἰρήνην 
πρεσβεύσοντας. Γέννουα μὲν οὖν ἰδίους ἔχουσα ϑορύβους καὶ 
γείτονας μάχας ἀπείπατο πέμπειν βοήϑειαν. Ῥόδιοι δ᾽ ἐκπέμ-- 
πουσιν εὐθὺς μίαν τριήρη μετὰ τῶν τὴν εἰρήνην πρεσβευσόν- 90 
των" οἵ πολλὰ μὲν εἰπόντες, ἐπεὶ ἐληλύϑασι, πολλὰ δ᾽ ἀκη- 
Ἑχοότες, τῶν σπουδαζομένων ἤνυσαν οὐδὲν, ἅτε οὐκ ἐπαγγειλά- 
μένοι μήτε τοῦ ληφϑέντος ἐν τῇ μάχῃ τόπου τῶν προτέρων 
ὁρίων ἐπέκεινα μήτε τῆς γενομένης ἄλλης ὑπὸ σφῶν ζημίας 
ἀπόδοσιν. ὅϑεν καὶ ἀπήεσαν αὖϑις ἐς Ῥόδον ἄπρακτοι" πλὴν 95 


cunia oporteat. Et haec quidem ita se habueront, et δὰ sua quisque dis- 
cesserunt, Magna deinde et ambitiosa contentione bellum apparari coe- 
ptum: atque in construendis navibus, in missilibus tormentis maioribus mi- 
noribusque fabricandis, in legionibus denique seu navalibus seu terreetri- 
bus mercenario milite complendis, acre stu. xstiit, Pecunia itaque ad 
hos sumptus deficlente, exigebantur a Byzantiis quaedam volentibus, plu- 
rima valde invitis. Mittebantar item per urbes et. agros Thraciae, qui pecu- 
Diam in communes illos necessariosque usus corrogarent. (IV.) Latini vero 
Sliquot onerarias, quae valli instar portum eorum implebant, postquam By- 
zanorom ballatis ubmergi et confringi viderunt, omnes quamprimum inde 
ranstulere. Ex illo autem eorum moenia, qua portum respiciunt, indefensa 
prorsus et nuda erant. Miserunt itaque Genuam, et ad insulam Rbodum, 
qoi vel auxilia vel legatos pacis auctores exstitoros inde accirent, Ac Ge- 
mua quidem, eo quod propriis motibus vicinisque bellis laboraret, mittere 
euxilia recusavit. Rhodii vero unam statim triremem mittunt cum legatis 
de pace acturis. Hi cum venissent, molta dixere, multa item audivere: 
eorum autem, quae facere studebant, nihil perfecerunt; quando neque id 


loci, quod ultra pristinos limites in bello occupaverant, restifuturos esse se 
» pollicebantur, neque damni quidquam a se ld resarturos. Rhodum ita- 












HISTORIAE BYZANTINAE XVII. 5. 861 


ὅτι πολλὰ τῶν πολυτελῶν κειμηλίων καὶ χρημάτων οἱ ἐν τοῖς Γα- A. C. 1848 
λάτου ἐνθέμενοι τῇ Ῥροδίᾳ τριήρει ἐς Ῥόδον δι᾽ αὐτῶν ἔπεμπον, alo Cua 
δεδιότες περὶ τοῦ μέλλοντος. ἦσαν δ᾽ οἱ καὶ γυναῖχας καὶ παῖδας 
ἐξέϑεντο διὰ τὸ τοῦ μέλλοντος ἄδηλον. (E.) Ἐπεί γε μὴν αἵ. δέ0 
516 ἐν Βυζαντίῳ καὶ ἀλλαχῇ ναυπηχούμεναι τριήρεις συνεσχευά-- 
σϑησαν ἤδη τῷ βασιλεῖ, μεγάλαι μὲν ἐννέα, μονήρεις δὲ καὶ 
διήρεις πλείους, πολλοὶ δὲ καὶ τῶν ἐν Βυζαντίῳ πλουσίων φιλο- 
τιμότερον εἰς τοὔργον διατεϑέντες λέμβους στρατιώτιδας καὶ 
ἀκάτια συνεσκευάσαντό τε καὶ ἐξώπλισαν ἐξ οἰκείας δαπάνης, 
10 μετάπεμπτοι γίνονται καὶ ὅσαι κατ᾽ ἄλλας τῶν ὑπηκόων ἦσαν 
πόλεων" ὧν αἱ μὲν καιροῦ λαμβανόμεναι νύκτωρ ἀπήεσαν ἐς 
τὸν τῶν Βυζαντίων λιμένα, μόλις λανϑάνουσωι τὰς “«ατινιχὰς B. 
τριήρεις, al διηνεκῶς ἐπιτηροῦσαι καὶ πμραφυλάττουσαι πόῤῥω- 
- Sev. ἐχώλυον' τὸν εἴσπλουν ἐχείνων, αἴϑριοι. διανυκτερεύουσαι 
15 τὸν χειμέριον χρόνον ἐκεῖνον. ἐνταῦϑα γὰρ τὸ ναυτικὸν ἐκεῖνο nt- A.C. 1349 
λάγιον ἀεὶ δειπνοποιεῖσϑαί τε xol ἀριστοποιεῖσϑαι καὶ καϑεύδειν P. Io Can- 
οἱ τριηράρχαι ἠνάγκαζον" ὡς συμβαίνειν ἐντεῦϑεν, πολιορκεῖ- 
σϑαι μὲν Βυζαντίους ἐκ ϑαλάττης ὑπὸ “Ἰατίνων, πολιορχκεῖσϑαι 
δ᾽ αὖ ἐξ ἠπείρου ““ατίνους ὑπὸ Ρωμαίων, καὶ εἶναι δεσμίους ἐξ 
30 ἑκατέρων ἑκατέρους καὶ ὕπ᾽ ἀλλήλων ἀλλήλους. 
ε΄. Ἄρτι δὲ τοῦ ἔαρος ἐπιλάμποντος, καὶ τῶν ve ἀγρίωνν. 431 
πνευμάτων τὴν χειμερίαν ἐκείνην αὐλητικὴν τρεψαμένων ἐς τὸ 
καϑεύδειν, καὶ μαχρᾶς ὁμοῦ τῆς γαλήνης ἐπιχωριαζούσης τοῖς 
- χύμασιν, ἐπεὶ πάντα ἣν ἔκ τε γῆς καὶ ϑαλάττης ἀπηρτισμένα 
$5xal οὐδὲν τῶν ἐς μάχην ἀνηκόντων ἐπιτηδείων τοῖς Βυζαντίοις 
que redeunt infecta re, nisi quod multa ex pretiosa. supellectili et ex the- 
sauris, Rhodiae triremi futuri metu imposita, Galataei Rhodum per eos mi- 
serunt. Fuere etiam qui uxores liberosque imposnerint, quid futurum esset, 
incerti. (V.) Cum vero eas triremes, quae Byzantii et alibi constructae 
erant, paratas iam haberet iinperator, quidem novem, moneres au- 
tem ac biremes plures, et Byzantinorum divitum multi, navata ambitiosius 
opera, militares lembos et naviculas comparassent ac propriis sumptibua 
armavissent, arcetsitae etiam eae omnes, quae in aliis imperii urbibus erant, 
Harum aliae, oblata occasione, noctu Byzantinum in portum evasere, post- 
qe Latinas triremes aegre fefellissent, quae perpetuo speculantes insi- 
liantesque e longinquo, et hiberno illo tenore sub dio pernoctantes, ab 
ingressu eas arcebant. Ibi enim nauticas illas copias in alto semper flu- 
ciuantes et coenare, et prandere, et dormire triremium praefecti coge- 
bant. Hinc fiebat, ut mari quidem Byzantii a Latinis, terra autem Latini 
» Byzanüis obsiderentur; ac aic utrique ab utriaque et a se invicem bi 
atque illi vincti tenerentur. , 
5. Vere statim affalgente, ubi asperiores venti sua illa hiberna sibila 
sopiverunt et magna in mari tranquillitas exstitit, Byzantii, perfecto omni 
terrestri navalique apparata , nulla re ad bellum necessaria deficiente, n&- 


Nicephorus Gregor. Fol. II. 


tacun S 











8568 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6857 ἐλείπετο, παρεσχευάζοντο πρὸς ἀναγωγὴν ἑκατέρωθεν ai τριή- 
bell uc, ἔκ τε τῶν ἐντὸς Βυζαντίου φημὶ νεωῤίων καὶ ἔτι οὗπερ 
Ὀἔφϑημεν εἰρηχότες ναυστάϑμου, πρὸς ὃν ἐξ αὐτοσχεδίου βια- 
σϑεῖσι τοῖς ναυάρχοις ἐν ἀρχαῖς τῆς μάχης καταπεφευγέναι ξυμ-- 
πέπτωκε, παρὰ τὰς τοῦ ποταμοῦ δηλαδὴ ἐκβολὰς, ἔνϑα καὶ 105 
τοῦ ϑαλαττίου κέρως ἀναπαύεται ἄκρον. αἱ μὲν οὖν ἐκ Βυζαν- 
τίου περὶ δείλην ὀψίαν ἐχπλεύσασαι, δέον καιρόν τινα δοῦναι 
γυμνασίᾳ μικρᾷ γοῦν, καὶ ἀνϑαμιλλήσασϑαι πρότερον πρὸς ἀλ-- 
λήλας, καὶ πεῖραν τῆς εἰρεσίας ποιήσασϑαι καϑ' ἑαυτάς" μηδὲ 
γὰρ εἶναι πάντας ἐν συνηϑείᾳ ϑαλάττης καὶ κώπης, ἀλλ᾽ ἀπό-10 
Lovrag τοὺς πλείους δενδροτομίας τε καὶ σκαπάνης" ai δὲ μικρὸν 
προβᾶσαι σχάζουσι τὰς κώπας, οὐ μάλα σὺν τάξει καὶ κόσμῳ 
στρατηγικῷ, ἀλλ᾽ ἂν ἀχοσμίᾳ τὸ πλεῖστον, καὶ ἑτεροζυγοῦσαν 
τὴν εἰρεσίαν ποιούμεναι, καὶ τοῦ εὐθέος παραγομένην. (B.) Ἐπεὶ 
Ρ.54: δὲ καὶ νὺξ παρῆν ἤδη καὶ αὗται παρὰ τὸν αἰγιαλὸν ἦσαν δρ- 15 
μοῦσαι πρὸ τῶν ἑῴων τοῦ Βυζαντίου τειχῶν, inju ἐξ ἀπογείων 
πνευμάτων ϑόρυβος ταῖς ναυσὶ καὶ διαταράττειν ἐδόχει μιχρόν. 
περὶ δὲ δευτέραν φυλακὴν τῆς νυχτὸς ἧκεν ὅλῃ σπουδῇ πρὸς 
αὐτὰς ἡ πρὸς κατασχοπὴν ἐχπεμφϑεῖσα πρὸ βραχέος ταχυναυ- 
τοῦσα τριήρης, «“ατινικὴν ὁλκάδα μεγίστην ἀγγέλλουσα πλήρε- 30 
σιν ἱστίοις ἐξ Ἑλλησπόντου ἀναγομένην" xal ἅμα οἱ ναύαρχοι 
Βπολλῷ τῷ ϑαῤῥοῦντι τοῖς τε ναύταις χαὶ ἐπιβάταις, τοῖς μὲν 
ἐπὶ τὴν εἰρεσίαν, τοῖς δ᾽ ἐπὶ τὰ ὅπλα χωρεῖν ἐσήμαινον τῇ σάχ- . 


12. σὺν τάξει em. Boiv. pro συντάξει. 


ves 'ehere in altum. ab loco; nempe et ab iis navalil 
Quad luce ben stat ab ll quim aupre mesbrsrints ratione, 
fe eoacti ex improviso navarchi sub initiam belli confogerant; ab ostiis 
fluminis, et b ultimo sinus Ceratini recessu. Et eae quidem naves, 
quae Byzantio profectae sub vesperam in altum delatae sunt, debebant sal- 
tem aliquantulum temporis modicae sui exercitationi dare, ac primum inter 
so decertare, e remigationis periculum separaüm facere. Nec enim mari 
omnes remisque assueverant , sed lignationem pierique. ligonemque redole- 
bent. At illae paululum progressae remos inhibeat, non admodum com- 
posite aut, militari ordine, sed temere maximam partem inaequaliterque re- 
migentes, et à recto cursu aberrantes, (11.) Cum vero nox iam adesset et 
hae iuxta littus ante orientales Byzantii muros constitissent, venti tum 
Coorti a terra tumultum apud naves fecerunt ac paulnlom eas 
viai sunt. At secundam circiter noctis vigiliam triremis expedita, quae 
paulo ante speculatum miasa fuerat, summa festinatione accedit, nunciatque 
maximam Latinorum onerariam plenis velis ab Hellesponto profectam ad- 
yenire. Statum itaque navarchi magna com fiducia nautis ac vectoribus, 
lllis ut remigent, bis ut capessant arma, inflatis classicis dantsiguum. Di- 


HISTORIAE BYZANTINAE XVII. 6. 859 4 


suyp. σπουδαιότερον μὲν οὖν τὸν ἔχπλουν ποιησάμενοι τάχιστα A. C. 1849 
τὴν ὁλκάδα περιεχύχλουν, καὶ τὴν ὀθόνην καϑέλκειν ἐκέλευον. P rH 
ἢ δ᾽ οὐχ ὑπήχουε τὰ πρῶτα, ἀλλὰ μάχης ἥπτετο xal πολέμου. 
ἐπεὶ δὲ τά γε βέλη κατὰ πλῆϑος πανταχόϑεν ἐπήεσάν σφισι, καὶ 
διπεριῆν τοῖς ὁπλίταις εἰσπηδῶσι φονεύειν σφᾶς, ἐνέδοσάν τε üxoy- 
τες καὶ χεῖρας ὥρεγον εἰς οἶχτον παρακαλοῦντες. ἀλλ᾽ ὥναντο 
τῆς παρακλήσεως οὐδέν" ἐπεὶ φϑάσαντες ἔνιοι τῶν ναυτῶν χα 
τῆς τριήρους τήν τε ὁλκάδα ὑφάπτουσι καὶ τοὺς ἔνδον ἅπαν- 
τας ἐμπιπρῶσι, καὶ ἡ φλὸξ ἤρετο πελάγιος ἐπὶ πολλῇ τῇ νυκτί. 
10(Γ.) Τούτων δ᾽ ἀσχολουμένων περὶ ταῦτα, κατὰ σφᾶς αὐτοὺς 
ἐβουλεύοντο οἱ dazivor, πολλὴν τρικυμίαν ἔχοντες λογισμῶν 
καὶ τοὺς ἐσχάτους κινδύνους σφῶν αὐτῶν μονονοὺ πρὸ ὀφϑαλ- 
μῶν ἱσταμένους ὁρῶντες. οἷ μὲν οὖν ἄλλοι πάντες ἀσφαλέστερον D 
εἶναι ἐψηφίζοντο, καταλιπόντας τὴν ϑάλατταν φυλάττειν τὸ 
156 φρούριον" μηδὲ γὰρ δύνασϑαι δι᾽ ὀδλιγανδρίαν πρὸς δύο μερίζε- 
σϑαι μάχας, ὁμοῦ κατὰ σφῶν ἐπιούσας ἔκ τε γῆς καὶ ϑαλάτ- 
τῆς" ϑᾶττον μεντἂν ἑκατέρων ἀποτυχεῖν, ἢ μιᾶς τινος εὖμε- 
γοῦς πειραϑῆναι. μόνος δ᾽ ὃ ναύαρχος μετὰ σταϑεροῦ καὶ γεν-- 
valov τοῦ τῆς ψυχῆς παραστήματος ταῖς πάντων ἀντέλεγε ψή- 
ϑ3οφοις. κατασκέψασϑαι γὰρ ἔφασχε καὶ καταγνῶναι τοῦ Ῥωμαϊκοῦ V. 438 
στόλου πολλὴν ἀπειρίαν, ἀναγομένου τε xal καταίροντος τῇ ngo- E 
τεραίᾳ μὴ κατὰ νόμους στρατηγικοὺς, καὶ οὐ πόῤῥω διὰ ταῦτα 
χρηστῶν εἶναι ἐλπίδων. τῆς γοῦν πλείονος μοίρας, μᾶλλον δὲ 
τοῦ παντὸς κράτους ἐν τῇ ϑαλάττῃ κειμένου, εἶναι ἔφασχε δεῖν 
35ἐνταῦϑα, εἰ μὴ τὴν πᾶσαν, τὴν γοῦν πλείονα ϑεῖναι σπουδήν. 

e 'ecti onerariam celerrime circum- 
infant, e contra a fmpesar. AE T parere τοῖῶ τοῖα, aed pa- 
gnam ἃς bellum ineunt. Mox iidem densis ondique telis obruti, cum lice- 
ret militibus facta irruptione eos trucidare, cedunt inviti, et manus ten- 
dendo misericordiam exposcunt. Sed eos nihil illa invit supplicatio : siqui- 
dem nautae aliquot de trireml onerariam incendere occupant, et quidquid 
hominum intus erat comburunt, ita ut flamma ad multam noctem per mare 
sursom sublata reluxerit. (IlL) Dum isti in his occupantur, Latini inter 
se deliberant, magno curarum aestu fluctuantes, et extremum salutis suae 
discrimen tantum non ob oculos positum intuentes, Alii itaque omnes tu- 
tius esse. stataebent mari excedere οἱ castellum tutari: neo enim posse se. 
prae bominum paucitate in duo bella distrahi, terra simul marique infestat 

inam quippe adversam utramque potius, quam alteram secundam fore. 

lus nai constanti ac generosa praesentia omnium adver- 
satus est sententiis: animadversam enim a se et improbatam fuisse impe 
Titium Romane classis, quae soperiori die nequaquam secundum militarem 
legem et solvisset et ad portum appulsa esset: ea propter non longe 8 me- 
liori spe abesse se. Cam igitur virium maxima pars aut omnes potius vi- 
τον in mari sitae essent, in eo alebat oportere, si non omne, at potissimum. 


860 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6857 (4.) Ὅϑεν μεγάλας μὲν ἐννέα τριήρεις, μονήρεις δὲ πλείστας, 
1ρὰ. 5 ἐπιλέκτων ἐμπλήσας ὁπλομάχων ναυτῶν, καὶ τριηράρχους ἐπι- 

. Ἑστήσας τοὺς μάλα ἀρίστους, καὶ μιχρὸν τοῦ λιμένος προβὰς, 
ἵστατο περιμένων ἐν τάξει τὸν τῶν Βυζαντίων ἐπίπλουν, δυοῖν 
ἔχων ἐν νῷ διαπράξασϑαι ϑάτερον" εἰ μὲν κατὰ νόμους ὁρῴη 5 
στρατηγικοὺς ἐπιόντας ἐπ᾿ αὐτὸν, πρύμναν τε κρούσασϑαι καὶ 
τῶν νεῶν ἐχπηδήσαντας ἐντὸς γενέσθαι τοῦ φρουρίου πλησίον 
ἑστῶτος" εἰ δ᾽ οὖν, ὁμόσε χωρεῖν ἐς τοὺς πολεμίους. 

P.542 ς᾽. Ἐπεὶ δ᾽ ἡμέρας γενομένης δμιχλῶδές τι καταῤῥέον ἐκ ne- 
λάγους πνεῦμα τὸ ϑαῤῥεῖν ἀφήρει τοὺς Βυζαντίους, ἐνϑαρσέστε- 10 
ρος ὃ τῶν “Δατίνων ἐγίγνετο ναύαρχος. συνήεσαν δ᾽ ὅμως ἔξωθεν 
μὲν αἱ πεζικαὶ τῶν Ῥωμαίων φάλαγγες μετὰ πολλῶν καὶ utyá- 
λων ϑυρεῶν xal παντοδαπῶν φρυγάνων, ὅσα τροφὴ τῷ πυρὶ 
καϑίσταται πρόχειρος " προὐφαίνετο δὲ καὶ ὃ στόλος ἤδη χάμ-- 

Βπτων τὴν τοῦ Βυζαντίου βορείαν ἄχραν, ἔνϑα πύργοι τε δύο 15 
ἀνῳκοδόμηνται λίϑων λευχῶν καὶ ἀπεξεσμένων ἐς τὸ τῆς ἅρμο-- 
γίας εὐφυὲς, xal ἅμα Δημητρίου τοῦ μάρτυρος ἵδρυται ἱερόν. 
ἔδοξε δ᾽ αὐτοῖς ἐπίμοχϑος 7j χαμπὴ διὰ τὰς ἐκεῖ γινομένας ἀεὶ 
ϑαλαττίους ἕλικάς τε καὶ οἷόν τινας λαβυρίνϑους, κατὰ τὴν 
παρ᾽ Ἕλλησιν ἀδομένην Σκύλλαν καὶ Χάρυβδιν, ἣν ἐχεῖνοι κατὰ 20 
τὸν πορϑμὸν εἶναί φασιν, ὃς μεταξὺ τοῦ τε Ἰταλικοῦ Ῥηγίου καὶ 

Οτῆς Σικελικῆς κεῖται Ἡεσήνης. ἔσφηλε δ᾽ αὐτοὺς ἐς τὰ μάλιστα 
τότε καὶ τὸ μὴ ἀνάλογον ἔχειν ἐν τοῖς τῶν νεῶν χοιλώμασι κάτω 


8. ἑστῶτος em. Boiv. pro ἑσεώεας. 


studium ponere. (IV.) Itaque ille triremes magnas novem, et moneres 
quamplurimas, nautarum armatorum delectu complet; trierarchos praeficit. 
praestantissimos ; tom paulo ultra portum progressus, Byzantiorum adven- 
tum instructa acie illic stat exspectans , duorum ille alterum facturus: si eoa 
quidem secundum bellicae artis praecepta procedere adversas se videat, pup- 
pim retroacturus, relictisque navibus in castellum proximum introiturus j 
sin minus, ad pugnam proditurus. 

6. Die exorto nebi juidam ventus & mari ingruit. Es res uf 
Byzantiis fiduciam ademit, ita Latinorum navarcho animos addidit. Com- 
venerant tamen extrinsecus pedestres Romanorum cobortes cam clypeis 
3aultis et magnis, item cum omni fomitum genere, quo£quot scilicet prompta 
ignis nutrimenta sunt.  Apparebat autem et classis, quae boreale iam cir- 
cumvehebatur Byzantii promontorium ; ubi tarres duae aedificatae sunt la- 
pide albo, ad concinnam solidae structurae speciem expolito: quo etiam loco 
templum divo Demetrio positum occurrit. Visus vero ipais iniquus hic fle- 
Xus ob eos, qui illic semper existunt , maris vortices et quosdam quaai la- 

inthos; quales illae a Graecis decantatae Scylla et Charybdis, quas in 
illo freto, est inter Italicum Rhegium et Siculam Messanam, sitas esse 
dicunt. Obfuit autem illis tunc plurimum , quod in carinis i sabur- 





HISTORIAE. BYZANTINAE XVII. 6. 861 


τὴν ψάμμον" ὅπερ εἴωθε τοῖς ἐπὶ ϑάλατταν ἀεὶ ναυστολοῦσιν A.C. 1949 
ἔρεισμα γίνεσϑαί τε καὶ εἶναι τοῦ πλοῦ καὶ ϑεμέλιος χράκιστος inb Torte 
(B.) Δέον οὖν xarà μέτωπον στήσαντας τοὺς το ράκἥξ! τὰς 
γαῦς ἀντιπρώρους ταῖς τῶν πολεμίων ναυσὶ καὶ ἀπὸ μόνης τῆς 
δπρώτης ἐχπλῆξαι ϑέας αὐτοὺς, οἱ δὲ τῆς προσηκούσης ἐκπεπτω- 
κότες γνώσεως, μίαν παρὰ μίαν κάμπτοντες τὴν ἄκραν ἐκείνην 
ὑπέφωνον. πρώτη μὲν οὖν 5j ναυαρχὶς ἐδείκνυτο, σχολῇ κα- Ὁ 
τιοῦσα καὶ βιαζομένη μάλα πλησίον τὸν πλοῦν ποιεῖσϑαι τῆς 
γῆς" καὶ μετ᾽ ἐκείνην ἀπ᾿ οὐρᾶς ἑτέραν δίκην δρμαϑοῦ καὶ σει-- 
10 ác ἐχομένας ἀλλήλων ἐς μῆκος" πρύμναν τε πρώρας ἄλλης ἔχο-- 
μένην καὶ οὕτως ἀμοιβαδὸν ἁπάσας καὶ παραλλὰξ ἑτέραν ἑτέ- 
ρας ἐξηρτημένας καὶ στοιχηδόν πως πλεούσας, ἕως προσέσχον 
τῷ αἰγιαλῷ τῷ ἐκ διαμέτρου καὶ κατ᾽ εὐθεῖαν τοῦ “Ἰατινικοῦ,. 439 
κειμένῳ φρουρίου, ἀπέχουσαι τῆς γῆς ἡμιπλέϑρου μεῖον. εἰ me 
16 οὖν χἀνταῦϑα γενόμεναι τὰς πρώρας inl μετώπου τοῖς «ατίνοις 
ἵστασαν, περιμένουσαι τὴν ὥραν τῆς προσβολῆς, εὖ ἂν οἶμαι 
εἶχεν" ἢ τό γε βῶτιον, εἰ μὴ διακόψασαι τὸν παράλιον ἐκεῖνον Ρ.548 
πλοῦν προὐχώρουν ὁμοίως ἄχρι τῆς ἐσχατιᾶς τοῦ πορϑμοῦ, ὅπη 
δηλαδὴ καὶ τὰς ἄλλας εἰρήκειμεν ἵστασθαι, κἀκεῖϑεν ὁμοῦ ταῖς 
30 ἄλλαις ἐπαναστρέψασαι τὸν ἐπίπλουν ἐν τάξει κατὰ τῶν πολε- 
μίων ἐποιοῦντο, καὶ οὕτως εὖ ἂν οἶμαι εἶχεν. νῦν δὲ ἀλλ᾽ ἑτέραν 
6 δαίμων ἔδωκεν ἔννοιαν καὶ δειλίαν" καὶ μετήνεγκεν ἀϑρόον 
καὶ περιέστησεν ἐς τοὐναντίον τὰς τῶν καυχημάτων καὶ ἀπειλῶν 


9. ἑτέραν] Boiv. videtur bio aliquid deesse. 14. ZXOA. σημείωσαι 
ὅτι τὸ πλέθρον ἐσεὶ πηχέων Qi. 





vel primo adspectu hostem perterrerent. At ii, mente alienati, singulas in-- 
ter ecendg rronemarion ostendebant. Prima conspiciebatur navis prae- 
toria, len! ipsam movens et proxime oram littoris navigare magna vi 
contendens. 'Tum altera et altera a tergo subibant; serie quadam et ve- 
Juti catena cohaerentes illae inter se longum in tractum, singulae singula- 
rom puppim prora contingentes : et sic omnes, invicem alternisque aliae ex 
alíis nexae, continenti quodam ordine navigantes procedebant; donec ad 
Jittus illud, quod est e regione Latini li eique rectis lineis opponitur, 
'ulsae sunt, minus semii a . Quod si illic 
eppulsae sunt, lugeri spatio a terra distantes. Quod si illic sal- 
tem proras Latinis in frontem obiecissent, atque ita confligendi tempus ex- 
spectassent, beneopinor habuisset. Imo si littorali illa navigatione non in- 
terrupta processissent simili modo usque ad extremum freti, ubi videlicet 
et alias naves stetisse diximus, atque illinc cum caeteris reversae contra 
hostem servato ordine provectae essent, bene sic quoque (opinor) habuisset. 
Sed sliam Deos mentem pavore iniecto atíulit, et repente vices mutavit 
vapisque eorum dictis ac minis fortuna exitus contrarios dedit. Qi) Nam 





862 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6857 ἀποβάσεις 7j τύχη. (Γ.) Δέον γὰρ ἡρωϊκῶς κατὰ τὰς ἐπαγγελίας 
μὰ 2 ἀγωνίσασθαι, οἱ δ᾽ ὑπότρομοι γενόμενοι, μηδενὸς ἀντιπράτο 
τοντος, μήτε ξίφους γυμνωθέντος, μήτε füovc ἐπ᾽ αὐτοὺς 
ἀκροβολισϑέντος, ἔφευγον ἅπαντες, τῶν καταστρωμάτων ἔξαί- 
φνης σύνδυό τε καὶ σύντρεις ἐκπηδῶντες ξὺν οὐδενὶ κόσμῳ κατὰδ 
τῆς ὑποκειμένης ϑαλάττης" ὧν οἱ μὲν διανήχεσϑαι εἰδότες, ῥί- 
πτοντες τὰ ὅπλα, μόλις ἐς γῆν ἐξέπιπτον" οἱ δὲ πλείους τῷ βάρεε 
Có» ὕπλων κατεδύοντο. καὶ ἣν ἰδεῖν ϑέαμα ἐλεεινὸν, ἀσπαίροντας 
ἂν τῷ βυϑῷ τοὺς φοβεροὺς καὶ μετεώρους ἐκείνους ὁπλίτας, δί- 
ay ἰχϑύων καὶ καρχίνων, καὶ ἀλλήλων ἐχομένους ἀπρὶξ καὶ 10 
ἀναδῦναι μὴ δυναμένους, ἀλλὰ ταμιευομένους ἐς τὴν ὑστεραίαν 
ὑπὸ τῆς τύχης ἑστιάτορας αὐτοὺς τοῖς ἑαυτῶν δαιτυμόσιν ἔσε- 
σϑαι ἰχϑύσιν. οὕτως ἀνάνδρους τὸ ἀδικεῖν ποιεῖ τοὺς ἀνδρείους, 
καὶ παίγνιον δυστυχὲς τὰ ἡρωϊχὰ δεικνύει φρονήματα τὸ ϑεοῦ 
Ῥκατεπαίρεσϑαι. (4.) Ἐπεὶ γὰρ πρὸ τῆς μάχης, νύχτωρ καὶ 15 
μεϑ᾽ ἡμέραν ἀεὶ στρατευόμενοι πολλῷ τῷ τῆς γλώττης ὑβρίζοντε 
κατὰ τῶν Βυζαντίων χηρῶν καὶ ὀρφανῶν, πάντων πολεμίων 
ἔδρων οὗτοι τὰ χείριστα, καὶ προφάσει διὰ τὰς ναῦς σανίδων 
καὶ στυπτίων ὅλας ἀνέτρεπον οἰχίας, καὶ ὅλας οὐσίας ἤνδραπο- 
δίζοντο, κἀν τοῖς τοιούτοις προανηλώκεσαν τῆς ἀρεϊκῆς ἀνδρείας 80 
τὸν ὄγκον ἐκεῖνον, ἔλαϑον κύμασι καὶ βυϑοῖς ϑαλαττίοις νῦν ἐν- 
Εταυϑοῖ τὰς γενναίας ϑάψαντες ἐλπίδας ἀϑρόον καὶ τοῦ ἤπει- 
ρωτικοῦ τὸν ὑγρὸν καὶ ὑποβρύχιον ἀλλαξάμενοι βίον. τῷ γὰρ 
ἡμαρτηχότι τοῦ συνειδότος βρίϑοντας ἔχοντες λογισμοὺς, καὶ 
heroice, sicut promiserant, 3 fi contra trepidi. 
"iso cbaatente, nili hc stro gladio dor Gira i cos vl, ver in 
fogem omnes ex tabulatis bini statim ternique foede et coufuse subiectum 
in mare desiliebant. Ác ii quidem, qui nare didicerant, abiectis armis μὰν Ἢ 
in terram evadebant. Plerique autem armorum pondere deprimebantur. 
videre erat (miserum sane spectaculum) in gurgite palpitantgge terribiles 
illos et arrogantia elatos bellatores , piscium onororumque sibi in- 
vicem tenaciter inhaerentes, ut emergere haud possent, sed in posteram 
iem a fortuna reservarentur, piscibus convivatoribus suis epulum ipei da- 
tori. Adeo facta iniuria auctores iniuriae ex fertibus imbelles reddit: adeo 
heroici spiritus hoc ipso, quod se adversus Deum contumacius erigunt, in- 
felicia existunt fortunae ludibria. (1V.) Nimirum ii, quia ante pugnam 
demie Vs premddeies Me plene rasta 
ferent " "Ἢ 
om ad class rom eomparindorus πραῖαο totas οἱ domos eyerteraht e 
opes diripserant, ac in ciumedi facinoribus spiritas ls Martoe ium tam 
t lucti rgitibus 
Spi praechrs ic pes σοῦ τω sepairemont. atque et orbs bez terret 
in humidum et in profundas aquas translati sunt. Delictorum quippe con- 
scientia oppressam mentem t, et pupillares illas (ut par est) pre- 


HISTORIAE BYZANTINAE XVIL 6. 868 


ἀναμιμνησχόμενοι δεήσεων ἐκείνων ὀρφανικῶν, ὡς ἔοικε, καὶ δα-- A.€. 1949 
χρύων ἐλεεινῶν, ὥσπερ μεϑνούσας εἶχον τὰς χεῖρας πρὸς Sag molo Cua 
xal ἀκροσφαλεῖς πρὸς κινήσεις τοὺς πόδας, xal ἅμα τεϑραυσμέ- 

γὴν τὴν διάνοιαν ἐς τὰς πρὸς τὸ κρεῖττον ἐλπίδας, ἔργοις τοῖς F 
δτηνικαῦτα μανϑάνοντες, ὅτε μηδέν σφισιν ὄφελος ἦν,. μὴ εἶναι 

χρεὼν ἐν τοῖς ὅπλοις τὰς χρηστὰς ἀνέχειν ἐλπίδας, ἢν μὴ παρῇ 

τὸ δίκαιον μετὰ τῆς τοῦ εὐσεβεῖν εὐθύτητος. μόνοις γὰρ τοῖς σὺν 

δίκῃ δρωμένοις τὸ δυνάμενον τῆς ψυχῆς ἀσφαλῶς ἐρείδεταί τε 

καὶ τὸ ϑάῤῥος ἐν περιστάσεσιν ἀκλόνητον ἔχει. καὶ γὰρ εἰ κατὸ 

S0 rd» ἀλλοτρίων τὰ τοιαῦτα γινόμενα τῶν ἀδικημάτων εὐϑύνεται 
πρὸς τοῦ κοινοῦ δεσπότου ϑεοῦ, πολλῷ μᾶλλον el ὁμόφυλον εἴη P.544 
τὸ ἀδικούμενον. (Ε.) Τὸ δὲ ξένον ἐχεῖνο ϑέαμα βλέπων ὃ τῶν 
«“Ἰατένων ναύαρχος πόῤῥωθεν τὸ μὲν πρῶτον διηπορεῖτο καϑ᾽ 
ἑαυτὸν, καί τινα ἐνόμιζεν εἶναι ὑπόχρισιν καὶ δραματουργίαν" 

16 ἔπειτα ἔγνω ϑεομηνίαν εἶναι τὸ πρᾶγμα σαφῆ" καὶ ἡσυχῆ παρα- 
κελευσάμενος ἐρέττειν τὸ τῆς ἡγεμονίδος πλήρωμα προΐει πα- 
ραγγείλας ἕπεσθαι καὶ τὰς ἄλλας τριήρεις κατόπιν. ἐπεὶ δ᾽ ἐλ-ν. 440 
ϑὼν κενὰς τὰς Ῥωμαϊκὰς τὸ παράπαν εὗρε τριήρεις, ἀναδησά- B 
μένος εἶλχέ τε πάσας ἠρέμα καὶ ὑπέστρεφεν ἄγων ἐς τὸ τῶν “Ἰατέ- 

109 yu ἐπίνειον" πλὴν ὅσαι διήρεις τε καὶ μονήρεις καὶ λέμβοι πλή- 
ϑους ἕνεκα διαδρᾶσαι τὴν ἅλωσιν ὑπερόριοι τῶν κινδύνων ἐγέ- 
vovro. (ς΄.) Τούτων δ᾽ ἐς τοῦτο τύχης κατενεχϑεισῶν, ἐφαί- 
verro ἐπιπλέουσαι ἤδη καὶ ὅσαι παρὰ τὰς ἐκβολὰς, ὡς εἰρήκει-- 
μὲν, ἵσταντο πάλαι τοῦ ποταμοῦ τριήρεις μέγισται μὲν τρεῖς, 


e 





Quee enim i 


furias, etiam alienigenis factas, communis omnium dominus Deus ulciscitar, 
multo magis, si sit eiusdem gentis id, quod iniufiam passum est. (V.) At 
rei insolentiam e longinquo animadvertens Latinorum navarchus ambigere 
rimo secum, et quandam esse id simulationem fabulaeque actionem putare: 
le agnoscere furorem esse illum evidentem irati numinis. 'Tum eos, 

p praetoriam navim complebant, placide ut remigarent hortatus, progre- 
itor, sequi iussis et al tergo triremibus. Postquam advenit, et penie 
tus vacuas naves Roma: ffendit , religatas omnes sensim trahens et ad 
Latinorum navale adducens revertitur, exceptis iis triremibus, moneribus 
t lembis, qui prae multitadine antequam caperentur fuga elapsi extra pe- 
riculum jam erant. (VL) Cum hae in eam calamitatem incidissent, cerne- 
bentur subeuntes lam et eae triremes, quae pridem, ut diximus, ad ostia. 
fluvii stabant, maximee quidem tres, minores autem longe plurimae, Kae 











864 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6857 μείους δὲ παμπληϑ εἴς. ἐπεὶ δὲ κατὰ μέσην γενόμεναι τὴν πορείαν. 
ἐρήμους ἀνδρῶν ἑλχομένας εἶδον ὑπὸ τῶν πολεμίων τὰς ὁμοφύ-. 
λους νῆας, ἔστησαν ὥσπερ τινὶ νάρκῃ πεδηϑεῖσαι καὶ μὴ δυνά- 
μεναι μήτε πρόσω μήτ᾽ ὀπίσω ποιεῖσϑαι τὸν πλοῦν, ἕως τοῖς 
ὁμοίοις ταῖς ἄλλαις περιέπιπτον καὶ αὗται κακοῖς. ἦν γὰρ ἰδεῖνδ 
εὐθὺς καὶ τούτων ἅπαν τὸ πλήρωμα, τριηράρχους ὁμοῦ xal 
ναύτας, κατὰ κεφαλῆς ἐς ϑάλατταν πίπτοντας τὸν ὅμοιον τοῖς 

Ῥπροπεπονϑόσι τρόπον, πρὶν ἢ γεγυμνωμένον ϑεάσασθαι ξίφος 
καὶ πρὶν πολεμίας αἰσθέσθαι τινὸς ἀπειλούσης βοῆς. (Ζ.) Δ:ε- 
ψείματο δ᾽ ὁμοίως τὸ τῆς δειλίας ἐχείνης δεινὸν καὶ ὅσοι παρὰ 10 
τὸν αἰγιαλὸν καὶ τοὺς πύργους ἦσαν ἑστῶτες. μεστὰ γὰρ ἦν 
ἅπαντα ὄχλων παντοδαπῶν, οὐ μόνον τά τ᾽ ἔνδον πυλῶν «καὶ 
ὅσα τῶν ἐκτὸς, ἀλλὰ καὶ τὸ κατὰ τὰς ἐπάλξεις πλῆϑος ἀνδρῶν 

Εἀριϑμὸν πάντα νικῶν ἦν" ὧν οὔτε σαλπιγκτὴς ἦν τις, οὔτε τε 
χύμβαλον, οὔτ᾽ οὐδὲν ὁπόσα εἴωϑεν ἐν πολέμοις εὐθαρσοῦς πα- 15 
ραστήματος γίνεσϑαι παραχλητικὰ, λήϑης μακρᾶς τινος τῶν ἐν 
τούτοις χρησίμων, οὐκ οἶδ᾽ ὁπόϑεν καὶ ὅπως, ἐπιπλανηϑείσης 
τέως καὶ διανεμηϑείσης τὰς Ῥωμαίων “ψυχάς. ἀλλὰ πλὴν τοῦ 
ἀναπνεῖν ἄντικρυς εἶναι πάντες ἐδόκουν νεχροί" συνωθούμεναί 
ge μὴν ὕπ᾽ ἀλλήλων ἐν τῇ πρὸς τὰ ἔνδον φυγῇ συνέπιπτόν v«20 

Ἑκαὶ συνεπάτουν ἀλλήλους, καὶ ταῦτα xal αὐτῶν τῶν πολεμίων 
ἑστηκότων, καὶ ϑεωμένων ἀτενῶς, καὶ σφόδρα πρὸς τὸ τοῦ δρά- 
ματος ἐχπεπληγμένων παράδοξον" ὥστε καὶ δέον axigrüv ἐκεί- 
vovc ὑπὸ τῆς μεγάλης εὐτυχίας ἐκείνης, τῶν δὲ xal ἠλέουν ἔνιοι 
τοὺς πάσχοντας, καὶ στῆναι παρεκελεύοντο, καὶ σφᾶς αὐτοὺς 35 
medio in cursu, vacuas hominibus trahi ab hostibus suorum naves ubi vi- 
derunt, stetere quasi torpedine aliqua constrictae, ut nec progredi ultra 
ossent, nec vela retrorsum dare, donec ipsae in similia mala inciderunt. 

lam et quidquid in illis hominum fuit, eos omnes videre erat confestim, 
trierarohos pariter et nautas, volvi in caput, rueutes in mar, eodem modo 
atque eos, qui idem ante passi fuerant, antequam nadatum ensem adepicerent, 
eut clamorem ullum hosüum minacem audirent. (VIL) Pervadebat autem 
pariter ille terror et eos omnes, qui iuxta littus ac turres stabant. Erant 
enim omnia omni hominum genere plena: nec modo intra portas et extra, 
sed et summis in moenibus multitudo erat quovis numero maior; in qua 
nec tübicen quisquam , nec cymbalum ullum erat, neque quidquam eorum, 
«uae solent in bello praesentis animi robur excitare. Scilicet earum rerum, 
quae tum utiles fuissent, magna quaedam oblivio Romanorum animos, nesclo 
unde et quomodo, invaserat et corruperat; ac reapiratione excepta mortui 
plane omnes esse videbantur, trudentes alius alium, dum in interiora fu- 
iunt, procidebantque et se invicem proterebant; idque cum hostes ipsi 
starent intentique spectarent, et δὰ rei miraculum valde obstupescerent; 
ita ut quos ob magnum illum successum exsultaro oportuit, ex iis nonnulli 
elamitosos illos miserarentur, et stare iuberent, obtestarenturque, ut in 

















HISTORIAE BYZANTINAE XVII. 7. 865 


οἰκτείρειν τῆς δαιμονιώδους ἐβόων ταυτησὶ συμφορᾶς, xal μὴ A. C. 1849 
μάτην οὕτω προδιδόναι ϑανάτῳ, διώχοντος μηδενός. οὕτως ἀνυ-πρῖοσαιν 
πέρβλητον τὸ τῆς συμφορᾶς ἐκείνης πάϑος, καὶ μηδὲν καταλε-Ῥ. 545 
λοιπὸς τῶν ἐφ᾽ ὁμοίοις πάλαι παραδειγμάτων, ἁμιλλᾶσϑαι ῥα- 

δ δίως τούτῳ παρατιϑέμενον. 

U. Ἀλλὰ γὰρ εἰς τοῦτο τύχης τὸν στόλον συνελαϑέντα βλέ- ν.441 
ποντὲς οἱ πόῤῥωθεν πολιορκεῖν ἀφ᾽ ὑψηλοῦ τὸ τῶν «Δατίνων P 
φρούριον ἐκπεμφϑέντες στρατιῶται Βυζαντίων τε καὶ ὅσοι κατὰ 
συμμαχίαν ἐχλήϑησαν Θρᾷκες ἅμα καὶ Πέρσαι, χιλιάδες οὗ 

10 μείους τῶν τριῶν, τοῖς ὁμοΐοις καὶ οὗτοι δεινοῖς περιέπιπτον, 
καὶ ϑυρεοὺς ἐκείνους καὶ ὅπλα καὶ μηχανήματα καταλιμπάνοντες 
ἔφευγον σποράδες τε καὶ ἀσύνταχτοι, μηδενὸς ὄντος τοῦ noM-C 
μιόν τι καὶ ἄγριον γρύζοντος" καὶ" οὐ πρότερον ἔστησαν, πρὶν 
σπουδῇ τὸν ποταμὸν διαβάντες ἐλευϑέριόν τι ἀνεπεπνεύχεσαν 

15ἤδη. (B.) Τῆς μέντοι ϑεομηνίας ταυτησὶ τὰς αἰτίας ἄλλοι ἄλ- 
λας ἐτίϑεντό τε καὶ ἐψηφίζοντο. ἐγὼ δ᾽ ἑτέροις ταύτας ἀπαρι- 
ϑμεῖν ἀφεὶς τὸν λόγον ἐφ᾽ ἕτερα τρέψομαι" τοῦτο μόνον προσ- 
ϑεὶς, ὡς εἰ ϑρασύτερον ἴσως οἱ “Τατῖνοι τότε διετίϑεντο, καὶ 
τῷ παρὰ προσδοκίαν πᾶσαν μεγίστῳ ἐπαρϑέντες εὐτυχήματι του- Ὁ 

ϑ0τωὶ Βυζαντίους φεύγοντας xal ὑπ᾽ ἀλλήλων ἀκλεῶς καταπα- 
τουμένους ἄχρι πυλῶν ἐδίωκον, ὀλίγου ἂν ἐδέησε πλῆϑος ἐκεῖ 
διαφϑαρῆναι παντοίων καὶ παντοδαπῶν ἀνθρώπων. ἀλλ᾽ ἐπέσχε 
κύριος τὸν ϑυμὸν αὐτοῦ, καὶ μέτρια σφᾶς εὐθὺς ἐπεπείχει φρο-- 
γεῖν, καὶ μὴ τὰς ἀλλοτρίας τύχας ἴδια νομίζειν ἑαυτῶν εὐτυχή- 

, 


illa clade a sinistro aliquo genio immissa ipsos sui misereret, neve ita te- 
mere vitam proderent, nemine persequente. Adeo malum illud modum omnem 
excesserat ; adeo eorum, quae unquam in pari causa acciderunt, nihil erat, 
quod cum isto collatum facile posset contendere. 
7. Cum classem eo compulsam viderent ii, qui ad Latinorum castellum. 
e longinquo ac superiori de loco oppugnandum missi fuerant, Byzantini 
milites, et quicunque auxilio vocati fuerant "Thraces ac Persae, ad tria δο- 
minum millia, eodem et ipsi terrore perculsi, relictis et clypeis et armis et 
machinis, palantes inordinatique fugerunt, cum nemo esset, qui hostile aut 
atrox quidquam mutiret: nec prius substitere, quam fluvio celerrime tra- 
lecto libere respirare coeperint. (Il.) Ac illius quidem furoris divini cau- 
sas alii alias proponebant atque statuebant. Ego vero eas aliis enumeran- 
das relinquam , orationemque ad alia convertam. Unum tamen hoc addo, 
si forte audaciores Latini tunc exstitissent, et maximo illo improvisoque suc- 
eren cti fogientes Byzantios, οἱ a se imvicem foedissime proculcatos, ad 
portas usque persequuti essent, parum abfuturum fuisse, quin illic penitus 
profigeretur variorum et omnis generis hominum multitudo. Sed iram suam 
eus continuit Latinosque Induxit, ut victoria moderate uterentur, ac non 
aliorum adversos casus rei a ae bene gestae fructum putarent, qui ad tro- 








A. M. 
h 


866 NICEPHORI GREGORAE 


6857 ματα, μηδὲν ἐς τὸ παράλογον τοῦτο τρόπαιον ὅλως ἔνοπλον elac- 
5 με  εὐκόντων ἔργον ἢ συνετὸν μηχάνημα, ἀλλ᾽ ἄϑυρμα σαϑρὸν 


ϑεοῦ τὴν ἀνθρωπίνην δειχνύντος σπουδὴν καὶ γέλωτα σαφῇ τὴν 
τῶν μεγαλοφρονεῖν ἐφ᾽ ἑαυτοῖς οὐκ ὀχνούντων ὀφρύν. διὸ καὶ 
πέμψαντες εὐθὺς ic βασιλέα τὴν προτέραν αὖϑις ὁμοίως ἐζή-5 
τουν εἰρήνην, εἰ καὶ μὴ ἐφ᾽ ὁμοίαις ταῖς συμφωνίαις. (Γ.} MIX 
οὔπω τέτταρες ὅλαι παρῆλϑον ἐκεῖϑεν ἡμέραι, καὶ κατέπλευσεν 


Fig τὸ τοῦ Γαλάτον φρούριον ἐκ Γιννούας ταχυναυτοῦσα μία 


τριήρης, πρέσβεις ἄγουσα τοὺς πάντα τελέσοντας ἀσμένως, ἃ 
πρὸς βουλήσεως εἴη Βυζαντίοις. καταλῦσαι μὲν, ὅσον δηλαδὴ 10 
τοὺς οἰκείους παρεκβαλόντες ὅρους οἱ «“ατῖνοι παρακατέσχον τοῦ 
τῶν Ῥωμαίων τόπου " ἀποδοῦναι δὲ καὶ ἣν ἐπήγαγον Βυζαντίοις, 


P.546 ζημίαν ἐς τὸ ἀνενδείς " xol ἅμα προσϑέντας χρήματα τυχεῖν 


τῆς προτέρας εἰρήνης ὑπὲρ τὰς Q χιλιάδας" καὶ ὅρχους ἔπειτα 
δοῦναι φριχωδεστάτους ὑπὲρ τοῦ μηχέτι πρὸς τοὺς ὁμοίους ἀπε- 15 
γεχϑῆναι νεωτερισμούς" ἀλλὰ μεμνημένους τῶν παρ᾽ ἐλπίδα 
συμπεπτωχότων σφίσι μετριωτέρους εἶναι τοῦ λοιποῦ. ἐπεὶ δ᾽ 
ἐλϑοῦσι κἀκείνοις τὸ μέγα τοῦτο καὶ παρὰ πᾶσαν ἔγνωσται προσ- 


Β δοκίαν τῶν ὁμοφύλων εὐτύχημα, μέσοις τε γεγονέναι δυοῖν ξυνε- 


πεπτώκει καὶ τὴν αἰσχρὰν ἐκείνην εἰρήνην παρασχευάσαι ποιή- 30 
σασϑαι, ὁποίαν καὶ Πελοποννησίους ἐπὶ "Ἀνταλκίδου πάλαι πρὸς 
“Πέρσας συνϑέσϑαι ἀκούομεν, δέει τῆς ναυτικῆς τῶν ᾿ϑηναίων 
δυνάμεως ἂν τοῖς τότε χρόνοις περιφανῶς ϑαλαττοχρατούντων. 


ν.442(4.) Τούτων δ᾽ οὕτω ξυνηνεγμένων, οὐκ ἔχρινε δεῖν ὃ βασιλεὺς, 


paeum illud ἱπερεγαίυπι nihil prorsus nec militaris operae, nec solertis πιδ-- 
chinamenti contulissent: sed opus Dei esse statuerent, humanam diligentiam 
futilem declarantis, et eorum, qui se ipsos magnifice efferre non dubitant, 

liam merum esse mimum Mis, Miserunt itaque statim ad. 
imperatorem, qui pacem itidem ut antea, sed non iisdem conditionibus, de- 
nuo exposcerent. (Il) Nondum toti quatuor ex eo dies effluxerant, cum 
triremis una expedita, ad Galataeum castellum appulsa , legatos ab urbe 
Genua advexit, qui Byzantiorum voluntati per omnia ultro satisfacerent; 
ἃς restitueret quidem quidquid Latini, propriis limitibus propagata, ex 
agro Romano occupassent; deinde rependerent ad plenum, quidquid damni 
Byzantíis intulissent, persolutisque insuper plus quam centam millibus, pa- 
cm pristinam impetrarent: iurarent denique horribilissimum iusiurandum, 
se nunquam ad eiusmodi novas res moliendas abductum iri ; sed eorum me- 
mores, quae sibi praeter spem evenissent, moderatiores fore in posterum. 
Cum autem ii legati advenissent, magnosque illos et inopinatos accepissent. 
suorum successus, tum quoque i Te se, ei ut pax illa turpis fieret 
curarere; qualem et Peloponnesios, Antalcida regnante, pridem cum Per- 
sin pepigisse accepimus εἰ veritos Atheniensium, qui maris tum aperte 
potiebantur. ([V.) Haec cum ita accidissent, imperator nec fortunae ini- 

















HISTORIAE BYZANTINAE XVIL7. ^ 867  . 


ἀναπεπτωχὼς διὰ τύχης ἀγνωμοσύνην, ἀπογνώσει δοῦναι τῶν A. C. 1949 
λογισμῶν τὰς ἡνίας καὶ τὸ τῆς γνώμης κράτος, ἅτ᾽ εἰς ἀπο- 5 Into 
ριῶν ἐσχατιὰς τῶν πραγμάτων ἐληλαμένων. δ, τε γὰρ ναυτικὸς Ο 
στόλος ; χρήματα πάντα μιχροῦ συνελὼν, ὑπ᾽ ἐχϑροῖς ἐγεγόνει" 

δ5ὴἣ τ᾽ ἐλπὶς τῶν ἐτησίων προσόδων, εἰ μὴ τὸ πᾶν, ἀλλ᾽ οὖν τὸ 
πλεῖστον ἐκκέκοπται μέρος. 


quitati succumbendum , nec ideo desperationi mentis regimen animique ro- 
Pur prodendum esse censuit, quod in summas angustias adductae res es- 
sent. Nam etclassis, quae pecuniam ompem ferme exhauserat, in hostium 
potestate erat; et spes annuorum redituum, ai non omnino, at maxima ex 
parte praecisa erat. 





NIKHOOPOY TOY ΤΡΗΓΟΡΑ͂ 
ῬΩΜΑΙΚΗ͂Σ IZTOPIAZX 
40ro0z IH 
NICEPHORI GREGORAE 


BYZANTINAE HISTORIAE 
LIBER DECIMUS OCTAVUS. 





ARGUMENTUM. 


Cantacusenum res adoersae ποῦ fre . Canem reparat. Vecti- 
galia imposita auget; nova imponit. lsidori patriarchae falsa praedictio, 
istitia,] morbus, "obitus. De eligendo cius successorc deliberatur. Qua- 
lem patriarcham Palamitae voluerint. Callistus ex Atho monte arccssitur, 
Gregoras blanditiis, largitionibus, promissis frustra tentatus. Etiam. 
patriarchalem dignitatem oblatam repudiat. Imperatorem εἰ Augustam. 
efficii admonct. Callistus cwr promotus, Eius viri inhumanitaa, in ipsos 
mortuos saevicntis. Cantacuzeni politica prudentia. — Consilium de co- 
synodo. Palamae tergiversationes. Episcopi moeum patriarcham 
anismi accusant. Variorum criminum ab eo vicissim accusantur, 
Veniam damt et accipivnt (Cap.1). Cantacusenus Thealonicam abit, 
Palacologum generum ci urbi praefecturus. — Classis Veneta. Genuitis infe- 
sta Byzantium advenit. Genuitarum arrogantia. Pontus Eusinus Bysan- 
tiis et Venctis per illos clausus. Quacnam causae Venetos coegerint Ga- 
latae obridionem cito deserere. Cantacusenus admodum laetus Byzantium. 
redit. Concilium convocare cogitat. Palamac fiducia. wnioris 4ndro- 
mici et lsidori patriarchae commemoratio in sacris per errorem omissa. 
Hominum scrmones dc ea το. Error postmodum correctus. Triremes. Fc- 
πείαε quatuordecim Ponti Euzini fauces obsident. Bellum. Latinorum in- 
dernecinum, | Catalani socios sc Venetis adiungunt (8). Historiae Dogma- 
ticae exordium. Generalis concilii convocatio diu promissa. — Palamae 
Guctoritas, Einsdcm malac ret publicum. iudicium metuentis. Quale 
tandem concilium haberi puse Quot ct cuius notae episcopi adesse 
ἐμεεὶ (3). Gregorae apu Cowtocusetum oratio. Orationis capita: Es- 
Tortulatio et acris reprehensio, Synodus dici non debet, quac fit. praeter 
icas regulas. Palamae doctrina ques clades importaverit üt, 

P» primi eam defenderunt, nempe Cantacuzeno et eius matri. Quas An- 
Tae Augustac. Quas Cantacuseno rursus; cui mors 'acnunciata erat 
e Gi Vanae kuius. adhortationes. — Haerctici difficillime corrigun- 
du. "iustum Dei tedicium. Paterma bomitaa. Áasies oratoris offecius. 











NICEPH. GREG. HIST. BYZANT. XVIII. 1. 869 


4mica obtestatio. —Cantacusemus ambigue respondet, verbis 
'Cxacerbatur. — Coacta synodo ulcisci eum statuit. — Gregoras pro reli- 
ione pugnaturus habitum monasticum induit. Vitae aulicae remunciat 
[δὰ lane diei, habendo comcilio indicti, frequentes orthodosi ad Gre- 
goram conveniunt. lllustriorum elogia; ac primum metropolitarum Ephcsi 
€t Gani. Cur practer hos unus tantum cpiscopus affucrit, nempe Tyrius. 
Quae huius partes fuerint. Laus Desi. Laus Athamas. Laus discipu- 
lorum Gregorae. Cacterorum sociorum commendatio. Gregoras circum- 
stantes alloquitur. Suorum vires vcrbis extenuat. — Principis iniquitatem 
fiat. Leonidae Spartani apophthegma ad praescns institutum ac- 
commodat. Orthodoxis in aulam cum Gregora euntibus passim acclamatur. 
Multi se ad illos adiungunt (5). Palamitis in interiore aula epulantibus, 
Gregoras εἰ socii excluduntur. Per atrium dispersi diu exspectant. — Pala- 
mitae post epulas in Alesii triclinium transeunt, Illic inter se primum con- 
sultant; deinde et orthodozxi introducumtur. — Concilii icandi ratio ab 
his praescripta. Cantacusemus perplezis et ambiguis verbis iurat. Eius 
adversus. orthodoxos iniquitas manifesta (6). — Gregoras, antequam acto- 
Ὁ synodicorum fusiorem narrationem ordiatur, negat se omnia posse 
lllatim persequi; aetate debilem; capitis morbo ct aliis malis affüctum; 
antiquo sensuum. vigore destitutum. — Fictum olim a se Barlaamum glo- 
viatur. Varias lucubrationes suas enumerat. Nunc sibi obstare queritur. 
senectutis incommoda ; adversariorum. violentiam; hominum iudicia, vel 
ambigua , vel metu corrupta.  Cantacuzenus antea laudatus cur in hao 
historiae parte vituperetur. Ubi de Deo agitur, nefas mentiri aut dissi- 
maulore. Cum imperatore, velut cum aequali, disputare quando liceat 
(T). Convocata symodo. Cantacuzenus orationem habet , cuius haec summa 
ex: ddololatriam ct kaereses a. Diabolo invecta. Ko impellente prodiisse 
Barlaumum , εἰ Acindynum, ct caeteros idem cum  Barlaamo sentientes. 
Futurum se deinceps severiorem quam antea fuerit. — Imperatoris munus et 
parten. Qua sententia. Barlaamus damnatus sit, eadem istos quoque da- 
poat. aequum 86 utrisque foro iureiurando interposito pro- 
saittit 















α΄. “ἄλλου μὲν ἴσως ἂν τινος ἦν, τοσούτῳ πελάγει συμφορᾶς A. M. 6858 
ἀδοκήτου συνειλημμένου, τὴν ταχίστην ἀπειρηκέναι" βασιλεύοντι y ra 
P ἀπαγορεύειν i» τοῖς τοιούτοις οὐ μάλα ἐνῆν. ἀλλ᾽ ὥσπερ ἐν Imp. Io.Can- 

ταῖς παρατάξεσι τῶν πολέμων ὃ στρατηγὸς τὰ πεπονηκότα καὶ pam 
δτρεπόμενα μέρη τῆς φάλαγγος τοῖς ἀνακλητιχοῖς τῶν σαλπίγγων. 547 

oix ἐᾷ διαῤῥήγνυσϑαί τε xal τελέως ἑκόντας τοῖς πολεμίοις παρα-- 

σχομένους τὰ κράτη τῆς νίκης ἀπαγορεύειν, οὕτω καὶ οὗτος οὐκ 

εἷς ἀπογνώσεις ἔβλεψε καὶ ῥᾳστώνην αἰσχύνης μεστήν" ἀλλὰ νῦν 

μὲν ἕτερα ἐφ᾽ ἑτέροις ἐπινοῶν διετέλει τῶν ἐπιχειρημάτων" νῦν 


1. Alius fortasse, tanta calamitate praeter opinionem oppressus, δηΐπιαπι 
stalim despondissel. At imperator noquaquam inter haec desperabat; aed 
quema: lum dux, in praeliis congerendis, laborantes et inclinatas partea. 
exercitus, dato receptui signo, non sinit perrumpi, nec patitur integram 
horibes ricorium altro deferentes animo prorsus concidereg ia hio quo- 
jue non desperatione aut turpi ignavia relanguescebat ; modo consilia. 
ex aliis excogitaba&; modo eas naves, quae iampridem in navalibus re- 


670 . NICEPHOBI GREGORAE 


A. M. 685802 τάς τε νενεουλχημένας ἐκ παλαιοῦ τῶν νεῶν καϑελκύσας ἐπε- 

3 Βσχεύαζέ τε καὶ μετεσκεύαζε πρὸς τὴν ἐνεστῶσαν χρείαν" ἄλλας 
τε καινὰς κατεσχεύαζε πλείους καὶ μείζους τῶν πρὶν, ξύλων vav- 
πηγησίμων συχνῶς ἐξ ὄρους κομιζομένων ὅλῃ σπουδῇ. ἐπεὶ δὲ 
καὶ χρημάτων ἐν τούτοις ἔδει, οἵ τε συνήϑεις φόροι πρὸς αὔξην δ 
ἀνήγοντο καὶ ἅμα καινοί τινες ἐφ᾽ ἑτέροις ἕτεροι ἐπενοοῦντο, 
τῆς ἀνάγκης τὴν εὐπορίαν τῶν εἰς ταῦτα ἐνθυμημάτων ῥᾷστα 
ἐφευρισχούσης. (Β.) Ἔν τούτοις δ᾽ ὄντων τῶν πραγμάτων νόσῳ 

' Οβαρείᾳ καὶ ὃ πατριάρχης Ἰσίδωρος ἁλίσκεται. ἣ δὲ ἦν γαστρὸς 
κένωσις διηνεκὴς ἅμα καὶ πολυήμερος, πάσης χειρὸς καὶ τέχνης 10 
Ἰατρικῆς ἀπρακτούσης ἐνταῦϑα. καίτοι τήν γε ἀρχὴν οὐ μάλα 
ϑρασυτέραν αὕτη τὴν ἔφοδον ἔδειξεν" ἀλλ᾽ ἠρέμα xal κατὰ μι- 
κρὸν καὶ βάδην εἰπεῖν ἐπιχωριάζειν ἐδόκει, ὥσπερ παίζουσα τὰς 
τῶν πολλῶν ἐλπίδας. ἦν γὰρ ἀπὸ λύπης ἐσχηκυῖα τὰς ἀφορμὰς 

V.443(6 πολὺς τέως ἐχράτει λόγος), ἥτις ἐκ σιωπωμένης αἰσχύνης εἶχε15 
Ῥτὴν πρόφασιν. 7v γὰρ τοῖς οἰκείοις ὀνείροις πρυσέχων ὁ ἄνϑρω- 
πος᾿ καὶ τοῦτ᾽ ἔργον ἔχων ἁπάντων προϊστάμενον καὶ λόγων καὶ 
πραγμάτων ἐνθουσιασμὸν ὠνόμαζε". καὶ τούτοις διηνεχῶς ἐγ- 
καλλωπιζόμενος ἐψεύδετο μὲν προφανῶς, οὐκ ἤσχύνετο δέ" 

ἀλλ᾽ ἦν ὡσαύτως τῷ τε βασιλεῖ καὶ τοῖς ἄλλοις οἱονεὶ προφητείας 90 
τινὰς καὶ ϑεοπτείας ἄνωθεν ἀπαγγέλλων " μεϑ᾽ ὧν ἦν καὶ ἡ τοῦ 
πέραν Γαλατικοῦ φρουρίου καταστροφὴ, ἣν προδεδεῖχϑαι ἄιε- 
E relvero τουτωὶ πρὸς ϑεοῦ βεβαίως xal ἀσφαλῶς " ὡς ϑαῤῥήσαντα 
καὶ τὸν βασιλέα ἐπὶ τὴν μάχην ταχῦναι, πρὶν τελέως τὴν τοῦ 


positae erant, in mare trahebat, reficiebatque, et δὰ urgentem necessita- 
tem accommodabat; item alias novas construebat, easque plures ac maiores 
ibus lignis crebro et omni diligentia ex monte convectis, 

inia in bis opus erat, solitorum vectigalinm modus auctus ; 
tum nova lam subinde institata, cam ad eas res facile excogitandas ne- 
cessitas ipsa plurimum valeret. (IL) Is fuit rerum status, cum Isidorus 
riarcha gravi morbo corripitur. Erat autem illud ventris profluvium 
c diuturnum, adversus quod nec manus nec ars medicorum quidquam 
[ipd tametsi primo accessu non admodum violentus invaserat hic mor- 
3 sed sensim et paulatim atque (ut ita dicam) pedetentim procedere visus 
fuerat, et hominum exspectationem quasi ludificarat. Enimvero, ut plerique 
&iebant, natus erat ex tristia, quam tacitus pudor pepererat. Scilicet vir 
ille propriis somniis intentus omnia dicta et facta inde auspicabatar, divi- 
mum eum afflatam vocans: his perpetuo gloriabatur; et palam mentiri nihil 
eum pudebat. Quin et imperatori pariter, et aliis quibuslibet, quaedam 
quasi vaticinia et oblatas divinitus visiones referebat; in quibus fuit etGa- 
latii Latinorum castelli , in adverso littore positi, excidiem; quod ΠΗ af- 
firmabat certo et constanter praenunciatum a Deo fuisse, ltaque hie con- 
fisos imperator, antequam classem prorsus instructam haberet, pugnam ac- 





HISTORIAE BYZANTINAE XVIII. 1. 871 


στόλου παρασχευὴν ἐξαρτύσαι. ἐπεὶ οὖν αἴτιος τῷ γε μείζονι μέ- A. C. 1850 
ρει τῆς μεγίστης ἀπωλείας ἐκείνης ἔδοξεν οὗτος γενέσϑαι τέως lo C 
“Ῥωμαίοις καὶ ὠνειδίζετο πρὸς ἁπάντων, οὐκ εἶχεν ἑστῶσν 6 
ὀφθαλμοῖς ὁρᾷν οὔτε μὴν αὐτὸν βασιλέα, οὔτε τῶν ἄλλων ὅσοι 
δξυνέσεως ἦσαν μέτοχοι" ἀλλὰ κατεδύετο πρὸς πυϑμένας ἰδίας 
αἰσχύνης. καὶ οὕτω λοιπὸν νοσήσας ἐπὶ μαχρὸν, καὶ οὕτω δα- 
πανηϑείσης τῆς ἔνδον οὐσίας αὐτοῦ, τῆς παρούσης μετέστη ζωῆς. 
(I) Ἔπειτα ψῆφον προτιϑεμένων ἄλλων, ὃς ἂν μετ᾽ ἐκεῖνον 
τοῦ ϑρόνου διάδοχος γένηται, πολλή τις ἦν σπουδὴ καὶ διάπυ- 
i0goc τοῖς τοῦ Παλαμᾶ ϑιασώταις, μηδένα ποτὲ προβληϑῆναι, 
ὃς μὴ πλήκτης xal πάροινος d καὶ πάσης καὶ παντοίας παι- 
δείας ἐς τοσοῦτον ἄμοιρος, ὅσον οἷ ἀπὸ σχαπάνης ὁμοῦ καὶ δι- P.548 
κέλλης ὀψὲ τῆς ὥρας ἀπαλλάττοντες ζάχοτόν τι καὶ ϑηριῶδες 
ἦϑος οἴκαδε φέρουσιν" ἵν᾽ ἐνταῦϑα ῥᾷστον εἴη σφίσι διωχτῶν 
15 ἁπάντων αὐτὸν καταστῆσαι βαρύτατον κατὰ τῶν εὐσεβεῖν αἵρου- 
μένων καὶ τῆς τοῦ Παλαμᾶ κοινωνίας ἀπέχεσϑαι πᾶσαν σπου-- 
δὴν ποιουμένων. ἄλλων οὖν ἄλλους προβαλλομένων, utrantu- 
ψασϑαι πείϑουσιν οὗτοι τῶν τοῦ Παλαμᾶ φίλων ἐξ "49wvoc 
ἕνα, τοὔνομα Κάλλιστον" ᾧ πρὸς ἀπήνειαν ἐξ ἀνοίας ἅμα καὶ 
30 ἀπονοίας ἡρμόσϑαι τὴν φύσιν πάντων μάλιστα ξυνεβεβήχει, καὶΒ 
εἶναι μηδὲν μηδαμῶς τῷ σκοπῷ καὶ τῇ σπουδῇ τῶν προσχεκλη- 
κότων ἀπάδοντα. (4.) Πρίν γε μὴν τοῦτον Ἰέναι, ἰδίᾳ ἐμὲ καὶ 
συχνὰ παραλαμβάνουσιν inge βασιλεῖ τε καὶ βασιλίδι ϑωπείαις 
παντοίαις περιϊέναι" καὶ χρημάτων ἐπαγγελίαις καὶ χορηγίαις 


persecutore saeviorem illum opponere iis, qui pie et recte de Deo it, 
εἰ à communione Palamae petlius sbhorrereth. Aliis itaque alium propo- 


872 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6858 ἀφϑόνοις τῶν γε ἄλλων καὶ ἃ τῶν ἐν βίῳ καλῶν καὶ τιμίων ψυ- 

8 οχαῖς ἂν εἴη φιλοδόξοις κατ᾽ ἔφεσιν πειρᾶσϑαί με πείϑειν καὶ 
ἄγειν ὃς τό σφισι βουλόμενον" ὧν τὰ μὲν ἤδη ἐχορηγεῖτο, τὰ δ᾽ 
ἔμελλεν. ᾧοντο γὰρ δι᾿ ἑνὸς ἐμοῦ γε εὐθὺς, εἴ τινές ποτ᾽ ἄρ᾽ 
εἶεν, καὶ ὅπη διαιτῷντο, πάντας ἑτέρους, ὁπόσοι ἀνϑίστανται 5 
πρὸς ὁπόσα τῷ Παλαμᾷ βλασφημεῖται καινὰ καὶ ἔχφυλα δό- 
γματα, προσάξεσϑαι. ἀλλ᾽ ἦσαν ἄρα πάντως ἄνθρακες οἱ τῶν 
ἐλπίδων ἐχείνοις ϑησαυροί, τὸ γὰρ ἀνενδεὲς ἐμὲ τῶν ἀναγκαίων 

Ῥκαὶ ἣ τἀληϑοῦς ἐκλογὴ λήρους ἔπειϑ᾽ ἡγεῖσϑαι τὰ λεγόμενα. 
(E.) Ὃ δ᾽ ἁπάντων μάλιστα τὴν ἐλπίζουσαν γνώμην ἐστήριχτο 10 
καὶ ἀνακεχρᾶσϑαί σφισι δι᾽ αὐτό τινα ἡδονὴν ταῖς ἐλπίσιν ἐποίει, 
τὸ τῆς πατριαρχείας ἀξίωμα ἦν' ὃ δώσειν αὐτίκα μάλα μοι ἐπηγ- 
γῶλοντο, τῆς χρείας διωϑουμένης σφοδρότερον καὶ τοῦ καὶ- 
ροῦ προκαλουμένου τὸν προστησόμενον ἀπαραίτητα. ἤκουόν γε 

Ἐμὴν ἐξ ἐμοῦ τἀναντιώτατα πάντα. πρῶτον μὲν γὰρ καϑηπτόμην15 
ὁμαλῶς πως αὐτῶν περὶ ὧν ἡμῖν ὑπισχνοῦντο, πῶς οὐκ ὀκνοῦσε 

V. (4 τοῖς αὐτοῖς ἐγχειροῦντες, ἃ πολλάχις εἰποῦσι καὶ ἀποτυχοῦσιν 
ἀχριβῶς ἐγνωκέναι ξυμπέπτωκεν, ὡς πηλοῦ καὶ κόνεως οὐδὲν 
ἐμοὶ διαφέρειν δοκεῖ τὰ τοιαῦτα, καὶ ταῦτα νῦν, ὅτε ηίστεως 
ἄρνησις ἀπαιτεῖται. ὡς γὰρ ἐν καχοῖς εὐτυχεῖν δυστύχημα μέ- 90 
γιστον, οὕτως ἐν κακοῖς ἀδοξεῖν τῶν εὐτυχημάτων τὸ κράτι- 

Forov. ἔπειτα ἔλεγον, ὡς βασιλεῦσιν οὖσι χρεὼν μὴ τὰ καϑή- 
κοντα νόμιμα ἑχοντὶ παραδιάγειν μοῦ καὶ τῶν ἱερῶν τῆς τοῦ 


sunt flectere me, et ad ea quae vellent adducere, liberali largitione com 
irum rerum, tum earum praesertim, quae, quia pulchrae sunt ac pretio- 
animis gloriae cupidis plurimum blandiri possunt, Quarum rerum 

iam dabantur, aliae postea datae fuissent. Putabant videlice& mea unii 
epera statim adiunctum iri ipsis reliquos omnes, quicunque ii forent, et 
ubicunque degerent, qui novam et insolentem blasphemi Palamae doctrinam 
impugnarent. Quas autem illi conceperant, eae non aurum aed paleae 
erant. Nam quo. 5 necessariis non carerem, et veritatem ultro pro- 
fiterer, idcirco mihi facile persuadebam vana esse et frivola quae illi loque 
deorum animum exspectatione suspensum una res maxime 
rum spei quadam voluptate admista blandiebatur. Ea 





















bant, cum et necessitas gravior incumberet; et ut aliquis sine ulla cuncta- 
fione ei muneri praeficeretur, res ipsa flagiaret. "Tamen ii ex me con- 
traria plane omnia audiverunt. Ac primum quidem super Hs rebus, quae 
mihi promittebant, eos leniter obiurgabam, quod ipsos non pigeret eadem 
rursus tentare, que cum frustra saepe dixissent, evidentissimum foret, 
eiusmodi res apud me nihilum luto ac pulvere differre; praesertim hoc tem- 
pore, cum exigeretur Fidei abiuratio. Enimvero aicut inter improbos feli- 
cem esse maxima esset infelicitas, ita apud eosdem honoribus carere maxi- 
mam esse felicitatem. Aiebam praeterea non debere principes, quae sapien- 
ter consütuta essent, ea ultro lU, et sacrosanctis eoclesiao Dei 


HISTORIAE BYZANTINAE ΧΥ͂ΠΙ.1. 878 


ϑιοῦ ἰκκλησίας κιγκλίδων ἐλαύνειν ἤϑει τοιούτῳ, ἥκιστά τινος ἃ. C15 
φειδοῦς ἢ χολάσεως μεσιτευούσης xal ὑφαιρούσης τὴν τοῦ κρά- acus, 4 
τους ἀσέλγειαν * ἀλλ᾽ ἰατροῖς μᾶλλον γίγνεσθαι πάνυ προϑύμως 
καὶ ἅμα χολασταῖς τῶν ἀϑέσμων σάλων καὶ ἐχτροπῶν, εἴ γε Ῥ. 549 
δῥβουλομένοις εὐσεβεῖν εἴη. τὸ μὲν γὰρ ἄξιον ϑρήνων μακρῶν καὶ 
ἐς τὸ μέλλον μνήμης ἐκ τῶν ὀψιγόνων πρὸς ἀπέχϑειάν τε καὶ 
ὕβριν ἀνατρεχούσης ὁλοσχερῶς (ἐῶ γὰρ ὡς ἐγνωσμένης ἤδη με- 
μνῆσϑαι τῆς ἀϊδίου φλογὸς ἐκείνης, ἣ τοῖς οὕτω βιοῦσιν Znel- 
ληται)" τὸ δ᾽ ὑμνούσας γλώσσας ἀπαιτεῖ τῶν τε νῦν ὄντων τῶν 
οτε γενησομένων ἀνθριάπων εὐσεβῶν καὶ ἅμα ψυχῆς ἀκήρατον 
εὐφροσύνην, ἣν μὴ τελευτῶσιν αἰῶσιν ἀκούομεν ἀπονενεμῆσϑαι. B. 
(ς΄) Οὕτω τοίνυν ἡμῶν ἀπογνοὺς, ἐπεὶ τὸν ἤδη ῥηϑέντα ἐξ ϑω- 
γος ὄρους ἥκοντα ἤδη τεϑέαται, εὐθὺς καὶ μὴ πάνυ τοι σφόδρα 
προϑυμουμένων τῶν ἐπισκόπων τῆς τέως σωζομένης ἐπαρχίας," 
15εἰς πατριάρχην προβάλλεται, δι᾽ οὐδὲν ἕτερον ἐπισπεύσας τὴν 
αὐτοῦ προβολὴν, ἢ ὅτι πρὸς διωγμὸν ἄριστα ὃ ἀνὴρ ἐπεφύκει 
καὶ ὄργανον ἦν πρὸς τιμωρίας ἀπανϑρώπους καὶ ϑηριώδεις δη- Ὁ 
μοσίων ἁπάντων ἀπανϑρωπότερον. πάσης γὰρ ὧν παιδείας ἀξύνε- 
τὸς μάλα or ἐχώρει πρὸς τὸ κολάζειν καὶ ὑβρίζειν ἀσέμνως 
30 καὶ πρός γε ἔτι χειρὶ καὶ βακτηρίᾳ πλήττειν, ἀσχέτῳ ϑυμῷ, καὶ 
λόγοις αἰσχροῖς καὶ σφόδρα ἀπάδουσι ᾧ περιέκειτο σχήματι, 
καὶ οὗτινος ἥδετο εἶναι τρόφιμος ὄρους, καὶ ἧστινος πνευματι- 
κῆς πολιτείας. οὐ μόνον δὲ, ἀλλὰ καὶ οὖς ἐκόλαζε καὶ ob ἐδίω-- 


cancellis isto more excludere, ut nec moderatio ulla, nec examinis inter- 





fraeni, sermonibus foedis et minime convenientibus sive habitui, quem 

jnduerat, sive monti et instituto religioso, cuius se alumnum gloriabatur. 

Quinimo homines pios, quos mulctabat et persequebatur , quorum 
Nicephorus Gregor. Vol, II. 66 


874 NICEPHORI GREGORAE 


A.M. 6858 κεν εὐσεβεῖς, δέον ἐλεεῖν λιμῷ. καὶ δίψῃ ϑνήσχοντας καὶ πάσῃ 
Ini. 8 ν»αλαιπωρίᾳ, ὃ δὲ καὶ ἀτάφους ἐῤῥίφϑαι ἐχέλευε. καὶ ἦν ἔγκλημα 
ἕτερον αὖϑις τουτὶ πρὸς τιμωρίας ἔτι λοιπὸν τὰς ὁμοίας, οἷς τῇ 
γῇ κρύπτειν ἔργον ἦν τοὺς τοιούτους, χαμπτομένοις τῇ τῆς φύ- 
σεως ὁμοιότητι. ἐς τοσοῦτον κατὰ τῆς εὐσεβείας ηὐξήϑη τότε τὼ δ 
χείρω. ἠλαίνοντο γὰρ ἀφειδῶς, oi τοῖς ὅροις ἐμμένειν φελονει-- 
Ἑκοῦντες τῆς πατρίου νομοϑεσίας, οἰχιῶν, πόλεων, ἱερῶν, ἀγώ- 
γιμοι δεσμωτηρίοις ἤγοντο εὐχερῶς " ἀπειλαὶ τοῖς ἄλλοις ἐκηρύτ- 
Tovro μείζους τῶν ἔργων, ὅσοι δέει τοῦ μὴ τὰ ἀνήκεστα πάσχειν 
ἤϑους χρώμασι πολυειδέσι δῆϑεν χοινωνιχοῦ τὴν εὐσέβειαν ἔχρυ-1ο 
πτον. (Z.) Καὶ ἤν ταῦτα ἐφόδια τῆς τοῦ βασιλέως γνώμης, 
χρύπτεσϑαι͵ βουλομένης, ἀρεστά. δυοῖν γὰρ ὄντοιν, δι᾽ ὧν otc 
Füv βούλοιντο προσάγεσθαι ἐγχειροῦσι τῶν ἡγεμόνων οἷ πλείους, 
ὃ μὲν ἐπιεικείας εἶχε σημεῖον, ἑαυτῷ ἔνεμε" λέγω δὴ τὸ πείϑειν" 
ὃ δ᾽ ἀπηνείας, τῷ πατριάρχῃ καὶ τοῖς περὶ τὸν Παλαμᾶν ἐνεδί- 15 
δου, καϑάπερ ἀνέμοις ὁλκάδος ὀθόνην. λανϑάνειν γὰρ τοὺς πλεί-. 
στους πειρώμενος, οὔτ᾽ αὐτὸς ὁλοσχερῶς ἔδρα ravrl, οὔτε δη-- 
μοσίοις γραφαῖς παρεῖχε τοὐνδόσιμον. ὅτι δὲ δρῶσιν αὐτοῖς οὐκ 
P. 550 ἀνθίστατο, ἄντιχρυς ἀνομοϑέτητόν τινα νόμον ἐς τὸ δρᾷν ἀδεῶς 
ἐχαρίζετό σφισιν" ὥσπερ καὶ oi λαχάνων ἂν χρείᾳ γινόμενοι ῥύα- 80 
V. 445 χα ἄνωθέν ποϑεν ἐπαντλοῦσι ὕδατος ἔξ ἀφανοῦς. ἔλεγε γὰρ, ὡς 
ὅτε τὰ ἴσα φϑέγγωνται ἥ τε τοῦ ἄρχοντος βούλησις καὶ ἡ τῶν 
x τύχης δρωμένων χρεία, μετὰ τοῦ εὖ ξυγχειμένου πρὸς τὴν τοῦ 
11. καὶ ἦν em. Βοῖν. pro ἐν ἦν. 
eum oportebat fame et siti et omnibus aerumnis enectorum, insepultos 
rolici iubebat, Quod si qui naturae similitudine commoti operam de- 
issent, ut illorum corpora bumo tegerentur, novum illud crimen simili 
cena rursum luebatur. Usque adeo tunc peior causa adversus religionem 
invaluerat. Nam qui manere inira terminos traditae a. maioribus disci- 
plinae obstinasseat , ii sine misericordia tectia, urbibus, templis exigeban- 
tur, et facile a quolibet comprehensi in vincula rapiebantur. Aliis veritia 
ne extrema paterentur, atque idcirco civili colore versatili sanam. 
doctrinam occultantibus, minae intendebantur ipsis suppliciis graviores. 
(VIL) Atque haec grata subsidia erant imperatori, animum suum dissi- 
mulanti. Nam cum duae res sint, quarum ope plerique principes conantur 
sibi mancipare quos volunt, earum alteram, quae benignitatis speciem 
praefert εἰ in persuadende posita est, sibi tribuebat; alterem, cul inest 
mota crudelitatis, patriarchae et Palamitis, ut ventis vela, permittebat. 
Plerosque scilicet fallere cupiens, nec ipse prorsus illa factitabat, nec li 
centià publicis decretis concessá fieri permittebat. Αἱ idem, quia facien- 
ibus non obsistebat, tacita quasi lege lata, quidlibet impune pe 
veniam iis prorsus dabat: ut ij, qui oleribus indigent, aquae rivum ali- 
unde ex occulto ac superiori de loco deducunt. Sic enim statuebat, quo- 
ties voluntas principis et rerum quotidianarum ratio idem suaderent, adesset- 













HISTORIAE BYZANTINAE XVIII. 1. 875 


ἄρχοντος βούλησιν, τότε συμφέρεσϑαι xal τὸν ἄρχοντα χρὴ τοῖς A.C. 1950 
οὑτωσὶ φερομένοις " ὅταν δ᾽ ἕτερον μὲν τὰ πράγματα δρόμον ga- Inh To Cn- 
δίζῃ, ἕτερον δ᾽ ἡ τοῦ ἡγεμόνος βούλησις, τότε χρὴ τὰν μέσῳ B 
κἀχεῖνον παρατρέχοντα τῇ τῆς αὐϑεντικῆς βουλήσεως χρείᾳ μᾶλ- 

δλον ἢ τῷ τῶν κειμένων κανόνων ἔϑει συμφέρεσϑαι. τὸ μὲν γὰρ 
ἡγεμονίας, τὸ δὲ δουλείας εἶναι σημεῖον" ἄτοπον οὖν δουλεύειν 
ἑχόντα, ᾧ τὰ τῆς ἡγεμονίας ἀνεῖται σχῆπτρα. διὰ δὴ ταῦτα, 
μικρὰ τῶν ἄλλων φροντίσας, ἐπέραινε ὅσα αὐτῷ τε καὶ Παλαμᾷ 
πρὸς βουλήσεως ἦν. μία γὰρ ἤν αὐτῷ καὶ τοῖς ἀμφὶ τὸν Παλα-Ο 

ion» ἡ βούλησις. (H. Δεδιὼς δ᾽ ὅμως καὶ τὰς τῶν πλείστων 
λοιδορίας, ai κἀν ταῖς ἀγοραῖς ἀνέδην ἐκαλινδοῦντο, τὸ τυραν-- 
ψικὸν καὶ βίαιον ἐγκαλοῦσαι τῆς πίστεως, βᾶτιον ἐνόμισεν εἶναί 
οἱ, καὶ σύνοδον συγχροτῆσαι διὰ τῶν ἐπὶ Θράκης ἐπισχόπων 
προϊόντος τοῦ χρόνου, καὶ δεῖξαι ἐς προῦπτον τὰ καινοφανῇ τοῦ 

16 Παλαμᾶ μὴ αἰσχρῶς ἔχειν δόγματα " ὡς ἂν εἷς πολλοὺς χεομένης 
καὶ διασκιδναμένης τῆς τῶν τοιούτων ἐγκλημάτων λοιδορίας, ἢ Ὁ 
ἀπιστῆται παντάπασι 5 καινοτομία τῆς πίστεως, ἢ τό γε δεύτε- 
ρον ἧττον λυπῇ, μὴ πρὸς ἕνα αὐτὸν ἀεὶ χινουμένων τῶν ὅλων 
γλωσσῶν, ἀλλ᾽ ἐς πλείστους ἤδη μεριζομένων. ἀλλὰ τοῦτό γε 

φοήνία τὸν Παλαμᾶν, ἥκιστα παῤῥησιάζεσϑαι τοὺς τῆς αὐτοῦ κα-- 
κίας ἐλέγχους βουλόμενον, ἀλλ᾽ ἐπιβουλαῖς ἀεὶ καὶ διαβολαῖς 
ἀφϑόγγοις τὰ τῶν διωγμῶν ἐκείνων εἴδη δι᾽ ἄλλων, xol μάλιστα 
τῶν ἐν ἐξουσίαις, κρύφα ἐπιτελεῖν. διὸ καὶ προφασισάμενος ἄλλα . 


zt op] itas accommoda principis voluntati, toties principem debere 
usmodi rerum cursum concursu suo adiuvare: cum autem alio res vi 
rent, alio principis voluntas, tunc oportere eundem, caeteris rebus περὶ 
propriae voluntatis rationem potius quam constitutarum regularum usum se- 
qui. Quippe illud imperii esse, hoc vero servitutis. Absurdum doro ene, 
penes quem. rum imperatorium foret, eum ultro servire. His de cau- 
is, param de aliis sollicitus, quaeconque ipse et Palamas fieri cuj ea 
exsequebatur. puippe erat eius et Palamae voluntas, (VIIL.) Attamea 
veritus vulgi convitia, quae et circum fora liberrime iactabantur , et Fidel 
Seneicum violentamque oppressionem criminabantar , satius sibi fore cre- 
lidit, procedente tempore concilium cogi, episcopis qui in "Thracia essent. 
convocatis; atque illic palam declarari, novam illam inam, quam Pa« 
Jamas invexisset, non esse pravam ac foedam ; ut obiectorum criminum ca- 
lumniosa refatatione latius ΕἾΝ ac divulgata, vel prorsus haud credere- 
tur innovatam fuisse Fidei doctrinam, vel saltem minus isti dolendum esset, 
Cum omnium linguae non unum eum perpe petiturae , sed delnceps se 
&dversus plurimos exserturae essent. Verum. id quidem Palamam angebat, 
utpote litiam suam palam redargui minime vellet, sed insidiia e£ 
surdis tionibus cum per alios, tum per principes, varia supplicio- 
rum geaera clanculum decernere cuperet. elia ex aliis prae« 



















876 NICEPHORI GREGORAE: 


A. M. 6868 ἐπ᾽ ἄλλοις ᾧχετο φεύγων, νῦν μὲν elg Μῆμνον, νῦν δ᾽ ἐκεῖθεν 
ἰοὰ 8 ἧς Θεσσαλονίκην' περὶ ὧν πλατύτερον εἰρήσεται προϊοῦσιν. τέως 
δ᾽ ἐκεῖνο ἐπαναλήψομαι. (Θ.) Πρὶν γὰρ ὅλους μετὰ τὴν χειρο-- 
Tovíay τρεῖς παριέναι μῆνας, τῶν ἐπισκόπων συνέβη ῥαγῆναι 
Ἑτοὺς πλείστους τῆς πατριαρχικῆς κοινωνίας, ὕσοι διομνύμενοι5 
εἰσήγγελον εἶναι σαφῆ ἸΠασσαλιανὺν αὐτὸν καὶ τῶν ἐν ἄϑωνε 
ὄρει πρὸ ἐτῶν οὐ μάλα συχνῶν φανερῶς ἁλόντων ἕνα" περὶ ὧν 
ἀνωτέρω που τῆς ἱστορίας καὶ ἡμεῖς εἰρηκότες ἐσμέν. ἐπεὶ δὲ καὶ 
αὐτὸς ἀνϑιστάμενος εἰσῆγεν, ἐξ ἀντιπάλου ῥέων, διωμοσίαν καὶ 
ἀντεγκλήματα κατὰ τούτων ἑκάστου, τὸν μὲν τυμβωρνυχίας διώ- 10 
κων, τὸν δὲ πορνείας, τὸν δὲ Βογομίλων αἱρέσεως, τὸν δὲ τοῦ 
P. 551 τὴν ἱερωσύνην diviov διδόναι καὶ ἀπεμπολεῖν εἰς ἄνδρας μάλα τοι 
σφόδρα αἰσχίστους, καὶ ἄλλους ἄλλων, καὶ γέγονε σχίσμα μέχρε 
καὶ ἐς πολύν τινα χρόνον, μέσος ὃ βασιλεὺς καταστὰς ἔπεισεν 
ἀλλήλοις ἀφεῖναι τἀγκλήματα, λάϑρα καϑυφέντας ἃς κατ᾽ ἀλλή- 15 
λων γραφὰς καὶ λοιδορίας ἐξήνεγκαν φανερῶς, ἵνα μὴ προσϑήκη 
καὶ τοῦτο γένηται τοῖς κατ᾽ αὐτῶν ἐπενηνεγμένοις περὶ πίστεως 
Βπαρ᾽ ἡμῶν ἐγκλήμασιν. οὕτω τοίνυν ἐν κακοῖς καχῶς καὶ al- 
σχρῶς ἀλλήλοις σπεισάμενοι ξυνήεσαν ἀλλήλοις λοιπὸν, ἡμέραν 
ἐξ ἡμέρας ἐπιβουλὰς xa9^ ἡμῶν ἄλλας ἐπ᾿ ἄλλας συῤῥάπτοντές 20 
τε καὶ ξυντιϑέμενοι. 
A.M.6859 β΄. "Mor: δὲ τῶν φϑινοπωρίνων τοῦ ἡλίου τροπῶν i» ngo- 
Tai do ϑόροις αὐλιζομένων τοῦ ἔτους, τριήρεσι καὶ μονήρεσιν ἄρας ἐκ 
ΟΒυζαντίου ὃ βασιλεὺς Καντακουζηνὸς ὁμοῦ τῷ ἐπὶ ϑυγατρὶ 
texendo aufugiebat, modo in insulam Lemnum, modo illinc Thessalonicam. 
Sed de his rebus fusius infra dictari sumus. — Nunc antem illud resumam. 
(IX.) Nondom tres toti post patriarchae electionem menses effluxerant, 
um plerique episcoporum ab eius communione avulei secesserunt, quotquot. 
scilicet iurato denunciaverent Masselianum eum re ipsa esse, ac unum ex- 
stitisse ex illis, qui ante annos non ita multos in monte Atho manifeste 


deprehensi fuissent; de quibus et nos supra in hac historia diseeruimus. 
At ille repugnabat, et iuramenta iuramentis opponebat,, atque illi singulis 
erimina vicissim obiectabat, hunc de effossis sepulchris, illum stupri, alium 
de Bogomiliana haeresi, alium. quod sacerdotium vendidisset et hominibus 
turpissimis nundinasset, alium denique alio crimine accusans, Cum autem 
schisma ob eam causam excitatum longo tempore durasset, imperator me- 
dium se interposuit, eisque persuasit, ut sibi invicem crimina obiecta con- 
donarent , desertis clanculum litibus et accusationibus , quas aperte susce- 
pissent, ne ad crimina, quae illis de Fide a nobis obiiciebantur, isthaec 
quoque accederent. Sic itaque comcordia, ut inter malos, male et tur- 
piter deinceps inita, reconciliati sunt, novasque ex eo quotidie insidias 
Adversus nos struere et componere coeperunt. 

2. Jam converso ad autumnale aequinoctium cursu, in ipso amni in- 
Gross sol versabatur, cum imperator , tiremibus ac mone- 





HISTORIAE BYZANTINAE XVIL2. — 877 


γαμβρῷ Παλαιολόγῳ τῷ βασιλεῖ ἀπήει ἐς Θεσσαλονίκην, ἄρχειν A. C. 1850 
ἐχεῖ καταστήσων αὐτόν. καὶ τηνικαῦτα κατέπλευσαν dg Bots Ὁ rl 
τιον Βενετικαὶ τριήρεις τρεῖς xal τριάκοντα κατὰ τοῦ Γαλατικοῦ 
φρουρίου τῶν Γεννουϊτῶν, μάχης τε ἀρξάντων αὐτῶν ἐκ πολλοῦ 
δχαὶ ἀπειλούντων σφίσιν ἀπώλειαν: τοῖς γάρ τοι Γεννουΐταις του-- 
τοισὶν, ἐπαρϑεῖσι τῷ κατὰ Βυζαντίων ἐκείνῳ σαϑρῷ προτερή- 
ματι τῆς ἀδόξου ναυμαχίας ἐκείνης, οὐκέτι καϑεκτοῖς εἶναι τὴν 
γνώμην ἐνῆν" ἀλλ᾽ ὀνειροπολεῖν ἐπήει τὴν τῆς ὅλης ϑαλάσσης 
ἡγεμονίαν. καὶ διασφετεριζόμενοι πρῶτον τὸν Εὔξεινον πόντον, 
10 διὰ τὰ ἐκεῖθεν κέρδη, οὐ μόνον Βυζαντίοις ἐπέταττον ἥγεμονι- 
κῶς ἤδη καὶ πολλῷ τῷ ϑράσει ῥέοντες, ἀπέχεσϑαι τῆς Μαιώτι- 
δὸς καὶ Τανάϊδος, ἔτι τε Χερσῶνος καὶ ὅσα τῶν Σκυϑῶν ὑπὲρ 
τὸν Ἴστρον παραλίας ἐστὶ χωρία περιπλέοντας ἐμπορεύεσθαι, 
σιλὴν ἢ ὅπη ἂν ἐξ αὐτῶν τὸ ἐνδόσιμον εἴη " ἀλλὰ καὶ Βενετιχοὺς 
15 αὐτοὺς τῆς ἐκεῖϑεν ἀπήλαυνον ἐμπορίας, μελέτην ἔχοντες ὅσον 
οὐδέπω καὶ τριήρεσι συχναῖς τὸν αὐχένα τοῦ Πόντον συγκλειϑέν-- P. 552 
τὲς κατὰ τὸ τοῦ Σαράπιδος ἱερὸν καταστῆσαι δεχαδευτήριον 
τυραννικὸν καὶ βίαιον, εἴ τινὲς εἶεν βουλόμενοι τὸν Εὔξεινον 
πόντον εἰσπλεῖν τε καὶ ἐχπλεῖν. (Β.) Τοῦτο καὶ πάντας μὲν ἠρέ- 
30ϑισε πρὸς ταραχὴν λογισμῶν, οἷς ϑαλάττιος ἅπας ἐστὶν ὃ βίος " 
πάντων δὲ μάλιστα Βενετικοὺς, χρήμασί τε καὶ ναυσὶ μαχροῖς 
τισι μέτροις πλεονεκτοῦντας. ἐλπίσαντες οὖν καὶ βασιλέα σύμ-. 
μᾶαχον ἕξειν καὶ κοινωνὸν εἰς τοῦργον, ἅτε διὰ τὴν ἧτταν ἐκείνην Β 
12. τῶν] τῆς coni. Boiv. 17. κατὰ νὸ em. Boiv. pro καὶ τὸ, idem- 
que vult συγκλείσαντες. 
ribus conscensis, solvit Palaeolo, imperatorem eund. 
generum serum Tionsilsitm duteme, atqur dius lla Prlacpen eum 
constituturus. Eo tempore Byzantium advenerunt triremes Venetae tres 
et triginta, αἱ Genuitarum, qui rimi bellum indixerant et Venetis exi- 
Sun Sinsbntr, Galaticon csstallum oppngareat: Quippe ia 
lati frivolo illo suoceseu navalis pugnae, quam cum parum me- 
morabilem geswerant, lam asim? suo minime moderibentar, eed totius 
meris imperium somniabant. Ac primo Pontum Euxinum, ut quaestuosum, 
Sibi vindicantes, non volum Bysentis jnperioo fasta maximaque audacia 
interdicebant, ne circum Maeotidem et "Tanain Chersonemve navigantes, 
ent reliquam Scytharum maritimam oram, quae esset ultra Istrum, cir- 
comvecti negotiarentur , nisi ubi licentiam 8 se acoepissent; sed et Vene- 
tos ipsos eorundem locorum commercio arcebant; et iam fere meditabentar, 
phurimis triremibus Ponti fauces obsidere, atque in Serapidis fano tyran- 
micum violentamque portorium imponere iis, qui intra extra Euxinum 
commeaturi essent. (II.) Ea res irritavit ac pertarbavit animos cum aliorum 
omsiam, quorum vits omnis maritina euet, tum maxime Venetorum, qui per 
πἰϊο οἱ navibus longe superiores erant. Tgiturhi, cum et imperatorem habi- 
Vuros se socium adiutoremque incoepti sui sperarent, utpote ob acceptam 


A. M. 6859. 
1μὰ, 4 


878: '  NICEPHORI GREGORAE 


καὶ τὴν ἐκ τῆς ἥττης αἰσχύνην ἠρεϑισμένον καὶ αὐτὸν πρὸς 0g- 
γὴν κατ᾿ αὐτῶν, ἧκον (ὡς ἔφημεν) ὅπλα καὶ τριήρεις ἄγοντες 
κατὰ σφῶν. ἐπεὶ δ᾽ οὔϑ᾽ ὃ βασιλεὺς παρῆν, οὔτε τῷ καιρῷ 
συμμάχῳ χρῆσϑαι ἐνῆν (εἶναι γὰρ περὶ τὰς τοῦ ᾿ἠρκτούρου ovy- 
ἔβαινε τοῦτον ἐπιτολὰς, 09^ ὕετοί τε καταῤῥήγνυνται μάλιστα 
πλεῖστοι καὶ ψύχος. ἀταμίευτον ἤδη προτρέχον λυπεῖ τοὺς ἐν τοῖς 
ὑπαίϑροις διανυχτερεύοντας ἐν ϑαλάττῃ καὶ ὅπλοις), ἡμέραις βρα-- 


Οχάσι διέγνωσταί σφισιν ἐγκαρτερήσασι, πεῖραν ἀκροβολισμῶν πο-- 


V. 447 


λεμικῶν δόντας. καὶ λαβόντας, οἴκαδε ἀποπλεῖν" καὶ μάλιστα 
ὅτε καὶ τριήρεις ἑτέρας ἐπύϑοντο ἀναχϑείσας ἤδη ἐκ Γεννούας 10 
κατά τε Εὐβοίας καὶ Κρήτης xal ὅσαι Βενετικοῖς ὑπήκουον τότε. 
τεσσαρεσκαίδεκα γὰρ οὐσῶν τῶν Γεννουϊτιχῶν, ἃς ἀνιοῦσαι τῶν 
Βενετιχῶν oí τριήρεις συνέκλεισαν ἐν Αὐλίδε καὶ Ὦρεῷ τοῖς κόλ-- 
ποις τοῖς ἐγγὺς Εὐβοίας, αἱ μὲν δέκα ἑάλωσαν αὔτανδροι" ai δὲ 


Ῥτέτταρες λαϑοῦσαι τὸν κίνδυνον ἔφυγον. αὗται τοίνυν αἱ τέττα- 15 


A. C, 1851 


ρες, ἀδείας λαβόμεναι διὰ τὴν τῶν Βενετικῶν ἐκστρατείαν, πολ-- 
λὴν ἐνεποίουν ταῖς Βενετικαῖς νήσοις τὴν βλάβην. διὸ δὴ σπουδῇ 
πολλῇ καὶ προϑνυμίᾳ ἀπέπλευσαν πρὸς ἐχδίκησίν τε καὶ ἄμυναν. 
καὶ ταῦτα μὲν τοῦτον ἔσχε τὸν τρόπον.  (I.) "dori δὲ τοῦ ἡλίου 


inp το Ce μετὰ τροπὰς ὄντος χειμερινὰς καὶ τῶν ἀνταρκτικῶν ἀπηλλαγμέ- 20 


tacuz. 5 


Evov γειτονημάτων, ἐπανῆχεν ὃ βασιλεὺς ix Θεσσαλονίκης, ἔν-- 


Sovc ὅλος ὑφ᾽ ἡδονῆς. ἀπηλλάχϑαι γὰρ ἤδη νενόμισταί οἱ gó- 
Bam ἀποῤῥήτων, καὶ ἀπηρτῆσϑαι καϑάπαξ ἤδη πάσης ὑποψίας, 


14. τοῖς em. Bolv. pro τῶν. 


cladem εἰ iguominiam cladi coniunctam iisdem iratum, armis (ut dixi) σὲ 
triremibus instructi, oppugnatum illos venerunt. Quoniam autem nec im- 
perator aderat, nec tempus opportunum erat, aic ut ipsis adiumento esse 

(nam baec sub Arcturi ortum gesta sunt, cum et plurimi imbres 
nubibus effunduntur, et frigus immodicum iam ingruens affligit eos, qui i 
armis sub dio, idque in mari, pernoctant), visum est ipsis pauculos 

ere, ac postquam levibus pugnis vires ultro citroque tentatae fuis- 
sent, domum retro navigare: jue maxime, quod audierant novas trire- 
mes ab Genua profi jam in Kuboeam et in Cretam atque in caeteras 
insulas, quae Venetis tunc parebant. Etenim ex navibus quatuordecim Ge- 
nuiticis, quas Venetae triremes , cum huc venirent, duobus sinubus Aulide 
et Oreo iuxta Euboeam concluserant, decem cum ipeis hominibus captae 
fuerant; reliquae quatuor furtim elapsae periculum effugerant. Atque hae 
quatuor, per absentiam Venetarum alio bello occupatarum, insulas Vene- 
torum impune infestobant. Itaque hi magna diligentia et alacritate ad ul- 
ciscendum propulsandumque hostem redierunt. Et haec quidem ita se 
habuere. duj Cum autem sol, ab hiberno tropico conversus, antarctici 
pi viciniam deseruisset, Thessalonica rediit imperator, gaudio quasi 
lymphatos. Putabat videlicet iam se arcanis terroribus liberatum solu- 









HISTORIAE BYZANTINAE XVIII. 2. 879 


dx ποδῶν γενομένου τοῦ τὴν διαδοχὴν τῆς βασιλείας τοῖς υἱέσιν A.C. 1851 
ἀδεῶς αὐτὸν παραπέμπειν χωλύοντος. καὶ τοῖς πράγμασιν εἴνα it o Coa 
»ouícag εἰρήνην τε καὶ ἀσφάλειαν, τοῦ λοιποῦ πρὸς ἣν ἐπὶ νοῦν 
εἶχε τῶν ἐπισκόπων συστήσασϑαι σύνοδον, ὑπὲρ τῶν τοῦ Πα- 
δλαμᾶ δογμάτων, ὅλος ἠσχόλητο. ἧκε γὰρ ἤδη καὶ ὃ Παλαμᾶς ixF 
Θεσσαλονίκης ἐς Βυζάντιον, παντοίαις ἀνεπτερωμένος ἐλπίσι, 
ῥᾷστα καὶ ξὺν οὐδενὶ πόνῳ τὰ χατὰ βούλησιν αὐτῷ ἐπαγγειλαμέ- 
vov ἐπιτελεῖν, καὶ εἰ μυρία τῶν δημοσίων εἴη πραγμάτων ày9-— , 
κοντα κύματα. (4.) Ἤδη δὲ τῆς ἡμέρας ἐνεστηκυίας, ἐν f; ἔδει 
1οτῶν τῇ μεγάλῃ τοῦ ϑεοῦ ἐκκλησίᾳ ὑπηρετουμένων ἕνα, in* ἄμ- 
βωνος ἀναβάντα, τῶν μὲν εὐσεβῶν βασιλέων καὶ πατριαρχῶν P.558 
ἀνακηρύττειν τὰς μνήμας, τῶν δ᾽ ἀσεβῶν ἀναϑέματι παραπέμ-- 
πεῖν καὶ ἀραῖς αἰωνίοις, γέγονέ τε τεράστιον ἀπροσδόκητον. σε- 
«σίγητωι γὰρ κατὰ λήϑην παρασυρὲν οὑτωσί πως τοῦ τε νέου βα-- 
15 σιλέως ᾿Ανδρονίχου τοὔνομα καὶ ἅμα τὸ τοῦ πατριάρχου Ἰσιδώ- 
ρου. ὃ καὶ σαφῶς οἱωνὸς ἔδοξεν εἶναι τοῖς ξυνετῶς στοχαζομένοις 
τῶν γενομένων καὶ φερομένων ἄλλοτ᾽ ἄλλως πραγμάτων. μηδὲ 
γὰρ εἶναι. ϑεῷ (φασὶ) δεδογμένον, ὡς ἔοικεν, ἐπ᾿ ἐκκλησίας ὑμνεῖ- B. 
σϑαι μήτε τὸν βασιλέα, πρῶτον τὴν τοῦ Παλαμᾶ πολύϑεον 
30 πλάνην μετεωρίσαντα πρὸς ὑπερϑέσεις καὶ ἀνεξέταστον λελοι- 
πότα καὶ ἀδιόρϑωτον, μήτε τὸν Ἰσίδωρον, πρῶτον εἰσενεγκόντα 
τοῖς πατριαρχικοῖς ϑώχοις αὐτὴν καὶ δημοσίᾳ ἀνακηρύξαντα 
λόγοις ἅμα καὶ πράγμασιν" ὥς γε καὶ ἡμῖν ἀνωτέρω που τῆς 


pacata ac secura omnia arbi 
animo meditabatur, coacto ej 
retur. Quippe et ipse Pala 
somma epe inflatus, Nam δα 
nullo labore, quantumvis i publicorum negotiorum fluctibus distra- 
ctum, exsecuturum esse promiserat, (IV.) Ac iam dies aderat, in qua 
oportebat unum ex magnae ecclesiae ministris, consenso ambone, piorum 
imperatorum et patriarcharum memoriam publico praeconio commendare, 
impios autem exsecrari ac diris devovere, cum improvisum quiddam et 
prodigii simile accidit. Nam silentio et oblivione nescio quomodo prae- 
teritum est imperatoris Andronici iunioris nomen; item Isidori patriarchae; 

jued manifestum omen esse visum est ils, qui fortuita et alias aliter con-. 
ingentia acute interpretantur. Etenim apparet, inquiebant, non placuisse 
Deo celebrari in ecclesia nec eum imperatorem, qui Palamae, Deos mul- 
tos statuentis, errorem primus dilationibus sustentasset, ac neque exami- 
mandum neque corrigendum curavizset; nec illum lsidoroum, qui primus 
eum ipsum errorem, in patriarchalem sedem illatum , dictis pariter et fa- 
tis publice promulgasset: quemadmodum suo loco a nobis in hac historia 




















880 : NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 ἱστορίας ἐν τοῖς καϑήχουσι διείληπται τόποις. ἐπεὶ δ᾽ ἐς τὴν 
Ls & οὑστεραίαν ἀκουσϑὲν "ἄννῃ τῇ βασιλίδι καὶ συζύγῳ ἐκείνου, πρὸς 
λύπην ἀφόρητόν τε ἔδοξε καὶ οὐ μάλα ἀνύποπτον, δίκαιον εἶναι 
τῷ βασιλεῖ νενόμισται Καντακουζηνῷ, τὴν ἐφεξῆς κυριακὴν ἡμέ- 
ραν ἀϑροισϑῆναί τε τὸν λαὸν αὖϑις καὶ μόνην τὴν τοῦ ὀνόμα- 5 
τὸς ἐκείνου γενέσϑαι ἀνάῤῥησιν. καὶ ταῦτα μὲν τῇδέ πη ἔσχε" 
καὶ ὃ χειμὼν ἐν τούτοις ἐτελεύτα. (E.) Ἄρτι δὲ τοῦ ἡλίου τοὺς 
Ῥὴηρινοὺς ἀμείβοντος κύκλους, καὶ τῇ γῇ ἐκ τῆς νέας χλόης εὐανϑῆ 
καὶ ποικίλον roig χρώμασι ἱστουργοῦντος χιτῶνα, καὶ δένδρα 
πάντα πρὸς ἀναβίωσίν τε xal παντοίων γένεσιν καρπῶν ἀφϑόγ- 10 
qois σάλπιγξι προσκαλουμένου, κατέπλευσαν ἐς τοὺς τοῦ Βυζαν- 
τίου λιμένας Βενετικαὶ τριήρεις τέσσαρες καὶ δέκα. o3 δὴ τὸν τοῦ 
Εὐξείνου πόντου διαζώσαντες αὐχένα τὰς ix Ἰαιώτιδύς τε καὶ 
“Χιρσῶνος καὶ τῶν ἐχεῖϑεν' κατιούσας χωρίων ἐξ ἐμπορίας Γαλα- 
Ἑτικὰς τριήρεις τῶν Γεννουϊτῶν ξυνελάμβανον. ἄσπονδον γὰρ ἐπ᾿ 15 
ἀλλήλους τέως τὴν μάχην ϑεμένους οὐκ ἦν ἠρεμεῖν, οὐ νύκτωρ, 
οὐ μεϑ᾽ ἡμέραν, οὐδ᾽ ἐπὶ βραχὺ τῆς ὥρας" ἀλλὰ πάντας τό- 
V. 448 πους xal λιμένας διερευνᾷν, καὶ πᾶσι τρόποις ἐπιχειρεῖν, ὅϑεν 
ἂν εἴη τὴν ἀλλήλων δρῶντας φϑορὰν ὑπερτέρους τοῦ λοιποῦ xa- 
ϑίστασϑαι. εἰληφόσι δὲ καὶ συμμαχίας ἐκ Κατελάνων καὶ Βυ- 90 
ζαντίων, ἐγκοτούντων σφίσι καὶ αὐτῶν διὰ τὰ φϑάσαντα πταί- 
Ἑσματα, εὐπετέστερον τῆς μάχης ἥπτοντο καὶ τοῦ πολέμον, κατὰ 
πάντων ἅμα χωρίων καὶ λιμένων καὶ πόλεων, καὶ ὅποιπερ 
ἂν εἶεν Γεννουϊεῶν γένος, ἀσχέτως ὁρμώμενοι. 





juutura an, a 
mendum. Atque baec ita ferme ee 

(V.) Vere ineunte, cum sol aequinoctium praetervectus novo grami 
velut florida εἰ versicolori veste, terram obtexeret, omnesque arbores sus- 
citaret, et ad omnigenos fructus producendos mutis vocibus provocaret, 
jn Byzantinos portus Venetae triremes quatuordeciu delatae sunt. Atque 
hae, Ponti Kuxini faucibus circumclusis, Galaticas Geauitarum triremes, 
ab mercatu redeuntes ex Maeotide et Chersone, aliisque illius tractus lo- 
cis, comprehendebant. Nimirum internecino bello invicem indicto, 
mec noctu nec interdiu, ne horae quidem momento, quicacere poterant: 
sed omnem locum , omnes. portus perscrutabantur, tentabautque omnia, ut 
conflato sibi invicem exitio superiores in posterum evaderent. Cum autem 
εἰ Catelanos socios sibi Veneti adiuuaissent, εἰ Byzautios, ipsos quoque 
Genuitis ob superiores clades infenaos , facilius ex eo illis fuit pugnam et 
bellu re, im omae et locum et portum et civitatem, et quacunque 
Genuitica natio resideret, effuse irruentibus. 























HISWORIAE BYZANTHNAE XVIII. 3. 851 


γ΄. Ἐπεὶ δ᾽ ἡ παρασκευὴ τῶν ὅπλων μέγαν τε ἔσεσϑαι τὸν A. C. 1851 
πόλεμον ἐπαγγέλλεται, καὶ ἐς πλείονα διαρχέσοντα χρόνον, To) epo en- 
δ᾽ ἐπαίνους, ἢ τοὐναντίον, οὐκ ἀρχόμενα καρποῦται τὰ πρά- P, 54 
γματα" τελευτῶσι δ᾽ ἐς τὰ μάλιστα τὸ κράτος ἕπεται τῆς κρί- 

ὅσεως, φέρε μικρὸν ἐπισχόντες ἐνταῦϑα τοῦ λόγου τὸν δρόμον 
ἐφ᾽ ἕτερα τρέψωμεν, οἷς τὰ μάλιστα παρηχολουϑηχότες ἐς τέλος, 
ξύν γε ταῖς προσηκούσαις ἐπιστασίαις, ἀκριβῆ τὴν πεῖραν εἰλή-- 
φαμεν, ὥστ᾽ ἔχειν ὀψιγόνοις ἀσφαλῆ καὶ βέβαια τὰ τῆς διηγή-Β 
σεως παραπέμπειν. εἴπερ γάρ τι τῶν ἁπάντων ἕτερον, καὶ τοῦτο 
10 δ᾽ ἐς τὰ μάλιστα πάντων εἰδέναι τετύχηκέ μοι, τῆς χρονικῆς ἀεὶ 
διδασκούσης μὲ τῶν ἐν βίῳ περιόδου πραγμάτων, πεπεισμένον 
ἅμα καὶ δεδογμένον εἶναι τοῖς ἅπασιν, ἀληϑείας ἔχεσθαι «δεῖν 
πρό γε πάντων τὴν ἱστορίαν, ἡγεμονικόν τι xodrog εἰληφυῖαν 
ἀρχῆϑεν, ἄπονον διδασκαλίαν ἀνοίγειν τοῖς ἀεὶ ἐπιοῦσιν ἀνδρά- C. 
1δσιν, ὥσπερ ἔξ ἀρχετύπων τῶν φϑασάντων, τά τ᾽ ὠφᾶιμα xag- 
ποῦσϑαι περιφανῶς καὶ ὅσα φαυλιζομένας ἐκληρώσατο κῆρας 
xal τύχας ἁπάντων ὁλοσχερῶς ἀπέχεσθαι, οἷς ἂν πρὸς βουλή- 
σεως ἦ βίων αἱρεῖσϑαι τοὺς κρείττους" εἶναι δὲ τοὺς τῆς ἐκχλη- 
σίας χειμῶνας καὶ κλύδωνας, oUc ἣ τῶν ἀρχόντων ἁπλότης xal 
ϑ0ή τοῦ ἄρχειν ἀπειρία τοῖς ἀϑλίοις προὐξένησε Ῥωμαίοις, ξον-- 
ἀποαχϑέντων ταῖς τοῦ Παλαμᾶ καινοφωνίαις καὶ ἀσεβέσι δόγμασι" 
καϑάπερ τὰ κοῦφα τῶν σχευῶν, ἐπειδὰν ποταμίοις ξυναπαχϑέν- Ὁ 
Ta ῥοθίοις πρὸς ἀδήλους καὶ ἀτεχμάρτους ἐσχατιὰς καταφέρη-. 
ται, ῥαχίαις καὶ πέτραις ἄλλοτ᾽ ἄλλαις ῥηγνύμενα. περὶ ὧν πολ- 


transmittemus. Etenim si aliud quidquam illud omnium maxime scio, atque 
ipeo quotidianarum rerum usu edoctus sum , ita omnes sibi iadere ac 
statuere, veritatis potissimam rationem esse debere in Historia; quae iam 
inde antiquitus robur et auctoritatem nacta futuris subinde hominibus 
facilem disciplinam proponit, ut ab iis, qui antecesserunt, veluti quibusdam 
archetypis, utilia mutuentur; quae autem ainistra et infausta, iis se omnino 
abstineant, si velint bene ac beate vivere. Sunt autem eae res (de qui- 
bus dicturum me profiteor) ecclesiasticae tempestates ac procellae, quas 
miseris Romanis intulere principes incauti et imperandi rudes, novis Pala- 
mae opinionibus et impia doctrina abrepti; perinde ac vasa levicula , quae 
flumineis vorticibus correpta, et ad quaslibet oras temere δὲ fortuito de- 
volnta , vadis et rupibus modo his modo illis allisa franguntur. Qua qui- 


888 NICEPHORI GREGORAR 


A. M. 859 2o/ μοι πολλάχις προσεληλυϑότες τῶν ἀρετῇ καὶ συνέσει καὶ 
Li καϑαρότητι βίου xal πίστεως ὀρϑοδόξου διαλαμπόντων δεύτερα 
τίϑεσϑαι τἄλλα μὲ ξυνώϑησαν ἅπαντα κινδυνευούσης τῆς εὐ- 
Ἐσεβείας" ἐχεμυϑεῖν γὰρ ἴσως ἐνίοτε πρὸς τἄλλα, διὰ φιλίαν 
χαριζομένους ἐνίους τοὺς γράφοντας ἄφϑογγον γλώττης πάροδον, 5 
ἀνεπίφϑονον εἶναι δοϑήσεσϑαι ἂν ἴσως πρὸς ἐνίων, ὅσοι φιλίαις 
τοιαύταις ἡττῶνται καὶ ἄλλως ἀστόργως ἔχειν πεφύκασι πρὸς 
λοιδορίαν" οὗ δὲ ϑεὸς τὸ κινδυνευόμενον, τἄλλα παρατρέχον- 
τας πρὸς αὐτὸν μόνον βλέπειν, πάτριον εἶναι δόγμα τε καὶ πα- 
P. 555 ράγγελμα. (Β.) Τοῦ γάρ τοι βασιλέως τεττάρων ἤδη ἐτῶν ἐπαγ- 10 
γελίαις μετεωρίζοντος, οἷς ἐνετύγχανε ὁμιλῶν, ὡς βούλοιτο xa- 
ϑολικὴν σύνοδον συγκροτῆσαι, ἐν ἧ, κατὰ τὸ κρατῆσαν πάτριον 
ἔϑος, παρεῖναι δοχεῖ καὶ τοὺς ἑκάστοϑεν τῆς οἰκουμένης ma- 
Υ͂. 449 τριάρχας καὶ ἐπισχόπους, μετέωρον ἦν τὸ πλῆϑος ἐλπίσι χρη- 
σταῖς αἰωρούμενον. ἄρτι δ᾽ ἐπιδημήσας ἐκ Θεσσαλονίκης ὃ Πα- 15 
λαμᾶς, ὡς εἴρηται, ἕτερα ἀνϑ᾽ ἑτέρων ξυνετίϑει τε καὶ ξυνέῤ- 
ῥαπτε σκέμματα. ὡς γὰρ ἔριον, καὶ εἴ τι τῶν κουφοτέρων, ἀστα- 
Βτεῖ καὶ ῥᾳδίως ἀνέμῳ παντὶ συμφέρεται, οὕτω καὶ οὗτος χαϑά- 
παξ ἁλόντα τῇ δυσσεβείᾳ ἤγέ τε καὶ ἔφερε μάλα ῥᾳδίως τὸν βα- 
σιλέα πρὸς τὸ βουλόμενον. εἰδὼς οὖν, ὡς καϑάπερ νυκτερίσι καὶ 30 
γλανξὶ βλαβερὰν τὴν τοῦ ἡλίου λαμπάδα συμβαίνει γίγνεσθαι, 
καὶ τῆς τῶν ὀφθαλμῶν ἀσϑενείας αὐτῶν ἀταλαίπωρον ἔλεγχον, 
οὕτω καὶ τὴν τῶν δογμάτων αὐτοῦ σαϑρότητα μᾶλλον ἂν βλώ- 
18. δέοι coni. Boiv. 





tiandum minime natura ua prociives fatoi ubi autem periculum ad 
Deum pertineat, tum nos debere, caeteris rebus neglectis, hunc unum 
respicere; atque illud esse dogma et praeceptum a parentibus traditum. 
(II.) Cum imperator quartum iam annum eos, quorum consuetudine utebatur, 
promissis suspenderet , velle se dictitans generale concilium convocare, cui 
totius orbis patriarchae et episcopi singuli more maiorum interewent, pen- 
debat vulgus exspectatione, et in sper bonam erigebatur. Palamas vero, 


qui (ut diximus) Thessalonica novissune advenerat, alia ex aliis excogi- 
fabat et machinabatur. Nam quemadmodnm lana, vel si qua res levior, 
instabilis est et. quolibet vento facile abripitur, ita hic quoque imperato- 
rem , semel errore implicatum , agebat ferebatque ad arbitrium suum. At- 
que ut vespertilionibus εἰ noctuis solis lumen noxium est, et quam debiles 
siot earum avium oculi facile arguit, ita hic, quoniam sciebat dogmatum 
suorum pravitati adversaturum magis, quam adiumento fataram esse publi- 








HISTORIAE BYZANTINAE XVIII. 8. 888 


ψειεν ἢ ὠφελήσειε κρίσις δημοτελὴς xal ϑεατρικὴ πανήγυρις, A.C. 1851 
συνεβούλευε βἄτιον εἶναι διωγμοῖς καὶ κολάσεσιν ἄλλαις ἐξανα- np To Cut- 
λῶσαι τοὺς ἀντιπαραταττομένους, προφάσεσί τισι χρησάμενον, C. 
οἵαις πάλαι καὶ Ἰουλιανὸς καὶ ὅσοι κατ᾽ ἐκεῖνον. πᾶς γὰρ ὃ τὰ 
δφαῦλα πράσσων μισεῖ τὸ φῶς, καὶ οὐκ ἔρχεται πρὸς τὸ φῶς, ἵνα 
μὴ φανερωθῇ τὰ τῆς κακίας ἔργα αὐτοῦ. (Γ.) Τῷ δὲ, τὸ μὲν 
ἄντικρυς οὑτωσὶ καὶ ἀπαραχαλύπτως τῶν μακρῶν ἐκείνων inay- 
γελιῶν καταψεύσασϑαι, οὐκ ἀνεύϑυνον εἶναι ταῖς τῶν πλείστων 
ἐδόχει γνώμαις, οὐδὲ λοιδορεῖν εἰωθυίαις γλώσσαις ἀνάλωτον" 
1010 δὲ σχιάν τινα σχεδιάσαντας συνόδου πρότερον, προφάσεσιν 
ἔπειτα παντοδαπαῖς, ποῖαι τοῖς δυναστεύουσι ῥᾷστα καὶ κατὰ 
βούλησιν φέρονται, κολάζειν, τοῦτο δὲ τὴν ὕβρεως ἀκόλαστον 
κίνησιν ϑραύειν, οἶμαι, καὶ ἀμβλυτέραν ποιεῖν. ἐκ δὴ τοιούτων 
ἀρχῶν καὶ σπερμάτων πονηρῶν ἀρξαμένοις πονηρὰ ξηνηνέχϑη 
15γίγνεσϑαι κατὰ τὸ εἰχὸς τὰ γεώργια, καὶ ὠδίνουσιν ὄρος, κατὰ 
τὴν παροιμίαν, τεχεῖν ἐξεγένετο μῦν. χἀπειδὴ Θράκης ἐπέκεινα 
πλείων οὐκ ἤν ἐπαρχία Ρωμαίοις, μόνους τοὺς Θρᾳκικοὺς εὐθὺς 
μεταπέμπεται ἐπισκόπους, xal τούτων οὐχ ἅπαντας, ἀλλ᾽ ὅσους 
καὶ οἵους συλλήπτορας τῆς βουλήσεως ἤλπισεν ἕξειν, οὐ πλείους 
30 ἀριϑμῷ τῶν δύο καὶ εἴκοσιν ὄντας" καὶ τούτων δὲ τοὺς πλείους 
ἀντὶ τῶν ἐξωσθϑέντων ἀδίκως ὁσίων ἐκείνων ἀνδρῶν ξυνέβαινεν 
εἶναι, καὶ τὰ χειρόγραφα τῆς ἀσεβείας δόντας τῷ Παλαμᾷ" ὧν 
οἱ μὲν τῶν ἐξ ἀρότρου καὶ σκαπάνης ὑπῆρχον ἀπαλλαττόντων ὀψὲ 
4. οἵαις em. Boiv. pro ofag. . 
um iudicium et magnam spectatorum frequentiam, idciroo exiliis aliisque 
imadversionibus opprimi eos dti contra obsisterent, melius esse dicebat, 
Sribusdam usus rationibus, quales olim luliano et caeteris luliani simi- 
ibus suppetebant. Etenim omnis qui male agit odit lucem , et non venit 
πὰ lucem, ut ne manifestentur sala opera eius, (III.) Caeterum si ita pa- 
lam et aperte maguifica illa promissa fallerentur, plurimorum hominum iu^ 
diciis obnoxium id et obtrectationi expositum videbatur. Quod si imagi- 
mem aliquam concilii fortuitam primum adumbrarent, deinde quibuslibet, 
rationibus allatis, quales principibus in promptu sunt et ad libitum oecur- 
runt, poenas adversariis irrogarent, id videlicet effraenem insolentiae im- 
petum pose frangere ac retundere. Ab his principiis exorsi, aíque his 
malis seminibus iactis, malos quoque; ut par erat, laboris sui iructus per- 
cepere, et ut fertur proverbio, montem parturientes murem pepererunt. 
Quonism itaque, praeter "Thraciam, nulla amplius Romanis provincia 
supererat, solos "Tracise. episcopos statim arcessit Cantacuzenus; nec 
os quidem omnes, sed quot et quales consilii sui adiutores habiturum sese 
sperabat. Krantautem non plures quam duo et viginti ; atque eorum ple- 
Tosque constabat intrusos esse in locum hominum sanctissimorum , per in- 
- iuriam expulsorum; eosdemque Palamae erroribus propria manu subscri- 
peisse; quorum alii plane agrestes erant, ut qui ab aratro et ligone sub 





A, M. 6859. 


P. 556 


Υ͂. 450 


884 NICEPHORI GREGORAE 


τῆς ἡμέρας xol μόλις συλλαβίζειν εἰδότων τὰ τῶν γραμμάτων 
στοιχεῖα " οἱ δὲ τῶν χϑὲς καὶ πρώην ἱεροσύλων, κἂν χαμαιτυ- 
πείοις καλινδουμένων ὡς τὰ πολλὰ, καὶ μηδὲν πλέον προεισενεγ-- 
κόντων εἷς τὸν βαϑμὸν, πλὴν τοῦ αἱρεσιώτας εἶναι συντίϑεσϑαι 
τῷ δυσσεβεῖ Παλαμᾷ. 5 
δ΄. Τούτων δ᾽ οὕτως ἐχόντων, προσεληλυϑὼς ἰδίᾳ τῷ Ba- 
σιλεῖ τήν τε οὖσαν ἡμῖν ἐκ παλαιοῦ φιλίαν ἐχ προοιμίων διἥειν 
ἐγὼ, καὶ ὅσην τὴν πρόνοιαν ὑπὲρ τῆς αὐτοῦ ποιοῦμαι τιμῆς καὶ 
ψυχῆς, καὶ εἴ τι πρὸς διαμονὴν καὶ σύστασιν εἴη βίου καὶ παί- 
Suv αὐτοῦ. ἔπειτα πρὸς ἐλέγχους ἐχώρησα τοὺς συνήϑεις, ὑπέρ 1ὸ 
τε τῆς κοινῆς τῶν ἐχκλησιῶν εἰρήνης καὶ εὐσεβείας ἀγωνιζόμενος, 


Ci» ὅροις μένειν τοῖς πατρίοις αὐτὸν, καὶ μὴ πηδᾷν ὑπὲρ τὰ 


ἐσχαμμένα, μηδ᾽ οὕτως ἀμαϑέσι καὶ ἀσέμνοις ἀνδράσι τὰ τῆς 
ϑεολογίας προδιδόναι μυστήρια, τὰ ἅγια τοῖς κυσὶ, καὶ τοὺς 
μαργαρίτας τοῖς χοίροις. (Β.) Τά τε οἷν ix τῆς ϑείας γραφῆς 15 
καὶ τὰ ἡμέτερα συνείρων, 1l δρᾷς", ἔφασκον, ,πῆ φρενῶν d; 
τί σφηχίας ἐγείρεις κατὰ τῆς πίστεως; τί τοὺς μηδὲ τὰ ἐν ποσὶν 


Ῥεϊδότας ϑεολυγεῖν παρασχευάζεις; τί τὸν Χαλάνης οἰκοδομεῖν 


ἐπείγῃ, τὰ πρὸς ἀπαρτισμὸν οὐχ ἔχων; τί πρὸς οὐρανὸν ἀνί- 

πτασϑαι, πεζὸς ὦν; τί χειροτονεῖς κατὰ τῶν ἁπλουστέρων ψυ- 80 

χῶν ϑεολόγους αὐθημερὸν, καὶ ποιεῖς λογίων ἀμαϑῶν τυραννι- 

κὰ συνέδρια; τί τοῖς ἀραχνίοις ἐνδεσμεῖν προϑυμεῖς τοὺς ἀσϑε- 
1 γυσρμάτων em, Βοὶν, pm πραγμάτων. 3. dy ας. liem pro 
καί. 


vesperam redire soliti essent, ac vix prima litterarum elementa articulate 
enunciare didiciasent; alii non ita pridem sacrilegia admiserant, et se in 
lupasaribus identidem volotaverant; nec, u eum dignitatis gradum 
eveherentar , aliud quidquam contulerant, nisi professionem eius haereseos, 
quam impius Palamas instituisset, 

4. Haec cum ita se haberent, ego imperatorem privatim conveni; omi- 
Citiam nostram veterem in ipso orationis exordio commemoravi quanta 
sollicitudine diguitati et animae eius, et diuturnae cum ipsius tum libero- 
rum conservationi providerem, commonefeci : deinde ad coarguendum solito 
more descendi, pro communi ecclesiarum pace et pro orthodoxa fide pro- 
pugnans; eumque hortatus sum, ut maneret intra terminos a patribus 
constitutos, atque ut ne praefixam metam transiliret, neu hominibus adeo 
Amperitis et inverecundis theologiae mysteria proderet, sancta canibus, 
et porcis margaritas. (11.} [taque sacras scripturas cum mea ipsius ora- 
Gone connectens , Quid agis f^ (inquiebam) ,,Ubi mens tua? Quid crabrones 
istos adversus religionem suscitas? Cat de Deo disputare eos peruittis, 
qui ne velguimima quidem et passim obvia intelligunt? Quid Chalanae 
turrim moliris, destitutus rebus ad eam absolvendam necessariisY Quid 
yolare in caelum cupis pedes viator? Cur intra unius diei si 
logos iustituis, qui animas simplices pervertant, et indoctis doctoribus 
accitis concilia cogis tyrannica ? Quid imbecillos illqueare aranearum re- 














HISTORIAE BYZANTINAE XVIII. 4. 885 


γεστέρους, ὡς δή τι μέγα καὶ βασιλικὸν ἔργον δρῶν; τί σχεδιά- A. C. 1851 
Lug διαλεχτικῶν πιϑήχων ἀνάδοσιν, χαϑάπερ οἱ μῦϑοι πάλαι np lo Con- 
τοὺς γίγαντας ; τί τῆς σῆς κολάσεως ἐχπυρσεύεις τὴν φλόγα; τίΕ 
τοῖς παισὶ γεωργεῖς στεναγμῶν καὶ πένϑους ἀστάχυας ; τί κλῆρον 
5éxóv αὐτοῖς καταλείπεις τὴν τοῦ προπάτορος ἀράν; τί τριβόλους 
καὶ κακίας ἄχανϑαν βιάζῃ τῆν γῆν αὐτοῖς ἀνατέλλειν, καὶ δα-- 
χρύων ἅλμην τηλικαύτην; τί δυστυχίας καὶ λύπας, ἐξὸν εὐϑυ- 
μίαν καὶ δόξαν; μνήσϑητι ὅτι ϑνητὸς εἶ καὶ ϑνητὴν ἔλαχες φύ- 
σιν. φοβερὸν τὸ ἐμπεσεῖν εἷς χεῖρας ϑεοῦ ζῶντος. Εἰπὲ πῶς ἄλ- P. 557 
10λαι μὲν αἱ τεττάρων ἤδη ἐτῶν ἐπαγγελίαι, ἕτερα δ᾽ αὖ τὰ τη; 
καϑολικὴν μὲν γὰρ πεποιηκέναι σύνοδον τὰ τῆς σῆς ἐπαγγελίας 
ἦν, πατριαρχῶν ἁπάντων καὶ ἐπισκόπων κληϑέντων᾽ νῦν δ᾽ οὐδὲ, 
μερικοῦ τινος ἴχνη διασώζουσαν σχεδιάζεις βουλευτηρίου. καὶ 
πρὶν μὲν ἐλπίδων ἴχνη διορϑώσεως τῶν τοῦ Ἠαλαμᾶ καινοφω- 
15νιῶν ἔβοσκον τὰς ἐχείνων ψυχάς " νῦν δὲ τυραννικὸν ὁρῶ σε βῆ-Β 
ua παρασχευάζοντα σὸν ἐν γωνίᾳ, χαϑάπερ ἐν σπηλαίῳ λῃστῶν. V. 451 
πῶς γὰρ εἴη ἂν σύνοδος, τῶν ϑείων τῆς ἐκκλησίας κανόνων καὶ 
ϑεσμῶν ὑπερόριος οὖσα; κανόνας γὰρ ἐκ μεταφορᾶς καλεῖσϑαι 
ξυμπέπτωχε τοῦ τεχτονικοῦ xal κοινοῦ κανόνος. ὥσπερ οὖν τῷ 
30 τεχτονικῷ κανόνι πλατυτέραν ἔχειν τὴν χρείαν ἀνάγμη, κατὰ 
πᾶσαν γῆν τε καὶ ϑάλασσαν, καὶ ὅπηπερ ἂν εἶεν ἐνοικοῦντες ἄν- 
ϑρωποι" ταῖς δὲ τῶν ἀνθρώπων ἡγεμονίαις μερικάς τινας xalC 






bus studes, ac οἱ istod magnum et imperatore dignum facinus sit? Cur 
iarum dialecticarum uberem proventom repente effundis, ut fabulae olim. 

Gigantas? Cur ipee supplicii tui flammam accendis? Cor suspiriorum et 

lamentorum messem liberis tuis coacervas ? Cur eos volens instituis here- 

des maledictionis prolatae adversus primum hominem? Cur cogis terram 

eis tribulos et aerumnarum spinas germinare, et tantam lacrymarum ama- 

ritiem parturie? Cur infortunia et dolores, cum laetitiam et splendorem 

facile sit? Meihento mortalem te esse et obnoxiam morti naturam sorti- 

tom., Terribile est in manus Dei viventis incidere. Iam illud velim dicas, 

quid sit quod per annos totos quatuor alia promiseris, alia ipso exitu prae- 

stes? Etenim tuum illud promissum fuit, coact — " " 

in quam convocarentar omnes patriarchae et 

extemporariam cogis, ea ne minoris quidem al 

praesentat, Antehac spes saltem adumbratae, 

opinionum correctione, illorum animos alebant 

rangicum tribunal tute ipse in angulo, et velut 

constituis. Nam quae 8 sacris ecclesiae reguli 

est, an ea synodus esse ullo modo possit € 

metaphorice dictas constat a fabtili vulgariqt 

igitar necesse est, ot la. fai usum lat 

δἰ mari, omnibus habitatis regionibus acoomm: 

res, aique ut ite dicam minutos et multiplices , 











886 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 olov σπερματικὰς xal διαφόρους εἰπεῖν " οὕτω xal τοῖς τῆς ἔκκλη- 
σίας κανόσι καὶ τοῖς πολιτικοῖς νόμοις καϑολικωτέραν ἔχειν 
ἀνάγκη τὴν χρείαν, καὶ ἄρχειν τῶν ἀρχόντων, καὶ ἡγεῖσϑαι τῶν 
ἡγεμόνων. σὲ δὲ τοὐναντίον δρᾷν ἐθέλοντα βλέπων δέδια μὴ 
ἐναντιούμενά σοι τὰ δρώμενα γένηται, καὶ τοῦ σκοποῦ παντάπα- 5 

Ῥσιν ἀντίπαλα. ἐπεὶ καὶ οἰκοδόμος καὶ τέκτων, ἂν μὴ καϑέτῳ καὶ 
στάϑμῃ καὶ τοῖς τοιούτοις χρῶντες κανόσιν, οὐκ εἷς μακρὰν τὴν 
καϑαίρεσιν ἴδοι ἂν τῶν δρωμένων, τοῦ τῆς ἁρμονίας κράτους 
οὐδαμῆ τὴν ἐπίστασιν τῶν ἔργων ἰϑύναντος. ἐπεὶ τοίνυν καὶ σὺ 
τοῖς τῆς ἐκκλησίας κανόσιν οὐχ ἕπῃ, ἴσϑι καταλυϑησόμεγος ὕπδ 10 
τῆς ἐκκλησίας, ἢ μᾶλλον ὑπὸ τοῦ τῆς ἐκκλησίας ἡγουμένου ϑεοῦ, 
καὶ & μὴ αὐτίκα μάλα, ἀλλ᾽ οὖν οὐδ᾽ εἰς μάλα μακράν. Οἶσϑα 

Ἐγὰρ ὡς σὺ πρῶτος ἄνωθεν προστάτης γενόμενος τῆς τοῦ Παλαμᾶ 
δυσσεβείας ὁμοῦ τῇ μητρὶ τοῦ τοσούτου ϑορύβου τῇ ἐκκλησίᾳ 
κατέστης αἴτιος. διὸ καὶ μηνίσαντος τοῦ ϑεοῦ, τῆς εὐδαιβονίας 15 
καὶ δόξης ἐκείνης γυμνὸς κατελείφϑης αἰφνίδιον, καὶ γέγονας dd- 
ϑὺς ὑπερόριος πατρίδος ἅμα καὶ γένους. καὶ 7j μὲν σὴ μήτηρ αἷ- 
σχίστην ἔτισε τοῦ βίου τελευτὴν, λιμῷ καὶ ψύχει δαπανηϑεῖσα 
καί σου τοῦ φιλτάτου τὴν στέρησιν πιχρὸν ἐντάφιον ἐνεγχαμένη" 

Ἐσὺ δὲ πολλοὺς καὶ ποικίλους ἀναμετρήσας βίου πλάνους κατά τεφ 
Θράκην καὶ Muxtdovíay καὶ Τριβαλλοὺς, Περσιχοῖς ἔπειτα καὶ 
σατραπικοῖς ὕπ᾽ ἀνάγκης ἔϑεσί τε καὶ δόγμασι κεκοινώνηκας, ὡς 
καὶ τοσοῦτον περὶ τὸ γένος ἀγνώμονα καταστῆναι καὶ οἴκτου 


7. χρῶτο coni. Boiv., eut χρῶνται et infra ἔϑοιεν. 


nibus; ita etiam necesse est ecclesiasticarum regularum et legum civiliom 
usum ad universos pertinere, ut et iunperatoribus imperent, et praepositis 
praesint, Τὰ vero, quia contrarium videris velle facere, vereor ne ea, 
[nae futura sunt, contraria cidant et scopo tuo plane opposita. 
Quippe architectus et faber, nisi perpendiculo et amussi aliisque similibus 
regulis utantur, ruere ea, bes fecerint, videbunt non longo post, propterea 
rum structura ad solidae coagmentationis leges non exacta sit. 
jgitar ipse. quoque ecclesiasticas regulas non sequeris, scias te 
mb ecclesia, vel potius a Deo, qui ecclesiae praeest, subversum iri, sl 
ἢ € post longissimas moras, Etenim (ut scis) primus tu, 
impletati patrocimatue, huius tantae, qua ecclesi 
causa exstitisti. Itaque Deo irato, fortunis et ho- 
nudus repeate reli&us es; statimque e 
exsulas. Ac mater quidem, fame et frigore absumpta, 
fii absentiam pass», quae morienti peracerba esse de- 
itae exitu poenas dedit. Τὰ vero multos εὖ varios via- 
hraciam, per Macedoniam, per Triballos emensus, Pers 
iparumque instituta et dogmata coactus partisipare, 
oblitus es, εἷς te, cum esses a Doo derdictus, ab omni 

















HISTORIAE BYZANTINAE XVIIL 4. 887 


παντὸς ἀλλότριον, ἐγκαταλειφϑέντα σε πρὸς ϑεοῦ, ὥστε καὶ A.C. 1851 

τοὺς τῶν αἰχμαλώτων Ῥωμαίων νεκροὺς καὶ τῶν ἔτι xkayp-] P lo Cun- 
ριζόντων βρεφῶν τὰ σώματα συμπατεῖν, καὶ ἀναλγήτως ἐπιβα-- 
τεύειν, καὶ μηδὲ τὴν τὰ πάντα βόσκουσαν ἡλίου φλόγα αἰδεῖ-Ῥ. 568 

δὅσϑαι, μηδὲ τοὺς αἰϑερίους τοῦ ϑεοῦ χεραυνοβύλους πρηστῆρας, 
ὡς τὸ εἰκὸς, δειλιᾷν. ἐπιλείψει μὲ διηγούμενον τὸ τῆς χρονικῆς 
περιόδου τάχος πάντα xa9^ ἕνα, ὅσα δι᾽ ἀνάγκην ot πεπραχέ- 
»ot καὶ ὅσα πεπονϑέναι ξυνεῤῥυήχει, δεινὰ καὶ κατάρας ὁμότι- 
μα, διὰ τοὺς μυρίους χειμῶνας καὶ κλύδωνας, ὧν πρόξενος αὐ- 

10 τὸς ξύν γε τῇ μητρὶ κατέστης τῇ τοῦ ϑεοῦ ἐκκλησίᾳ. "άννῃ δὲ τῇ 
βασιλίδι τί τῶν πάντων ἕτερον ἢ τὰ τοιαῦτα τῆς βασιλείας Β 
καϑέστηκεν αἴτια ἐκπεσεῖν; ἴσασι γὰρ ἅπαντες, ὡς ὁμοῦ τε τὴν 
τοῦ Παλαμᾶ δυσσέβειαν ἐστήριξε καὶ αὐθημερὸν τὴν αὐϑεντίαν 
ἀπολώλεκε, τῆς δίχης μὴ ἀνασχομένης ἐνταῦϑα μαχροϑυμεῖν καὶ 

15 ὑπερτίϑεσθαι παντάπασιν. Ἔπειτα τῆς βασιλικῆς ἐξουσίας καὶ 
πρὸς σὲ μετενεχϑείσης ὀψὲ, ἐπειδὴ τῆς τοῦ ϑεοῦ παιδείας ἐχλα-- 
ϑόμενος xal αὐτὸς, καὶ τῶν Παλαμικῶν ἐκείνων αὖϑις ἀντεχό- 
μενος δογμάτων, πᾶσαν ἄδειαν ἐδίδους αὐτῷ τοὺς μὲν ἐξωθεῖν Ο 
τῶν ἐπισχοπικῶν xal πάσης ἐξουσίας ϑρόνων ἀδίχως καὶ ξύν γε 

30 οὐδενὶ λόγῳ, τοὺς δ᾽ ἀντεισάγειν, τὰ χειρόγραφα τῆς ἀσεβείας 
ἀπαιτουμένους ὁμοῦ καὶ διδόντας πρότερον" οἶσϑα ὡς φίλος ὧν 
ἔγωγε ᾿προέλεγόν σοι καὶ διεμαρτυρόμην ἀεὶ, ὡς οὐκ ἀτιμώρη-Υ. 455 
τὸς ἀπαλλάξεις 3590 ἀχϑομένου, ἀλλὰ λυπηϑήσῃ περὶ τὰ φίλ-- 
sera, ζημιωθεὶς τῶν παίδων ἕνα τῶν σῶν; οὐδὲ γὰρ ἀπεικὸς 


12. αἴτιον coni. Boiv.: 19. καὶ πάσης ἐξ.) μετὰ coni. Boiv. pro καί. 


saisericordia alienum exhibuisti, ut et Romanorum captivorum cadavera 
et infagtium adhuc vagientium corpora calcares, et sine ullo doloris sensu 
pedibus subiecta protereres, nec solis reveritus lacem omnium rerum altri- 
Cem, nec fulminis metu, ut par erat, deterritus. Deficient me breves 
temperis angustiae, omnia et singula narrantem , quae te subegit necessi- 
tas facere et pati gravia et exsecraüoni proxima; eo quod tua et matris 
tuse opera tot procellis ac fluctibus ecclesia Dei obieca esset. Tam vero 
ecqua praeter hanc causa alia exstitit, cur Anna Augusta principatu exci- 
deret? Qua die esrores Palamae confirmavit, eadem illam omnes sciunt 
s&uctoritate sua spoliatam. Nempe eo casu divina iustitia patientiam ao 
dilationem nullam admisit. Deinde imperatoria potestate etiam δὰ te sero 
tranalata, divinae castigationis ipse quoque oblitus, etilla Palamae do» — . 
£mata rursum amplexus, licentiam ei integram dedisti, alios iniuste et 
nulla ratione episcopalibus sedibus et qu. jue dignitatis gradu extur- 
bendi, alios in illorum locom introducendi, qui doctrinam impiam propria 
mans semel rogati consignassent. &is me, amiei officio fanctum, prae- 
dixisse tibi ac semper denunciavisse , non abiturum te impune Deo oflenso, 
sed afflictum iri in iis rebus, quae carissumae essent; onum videlicet ex 


tacuz. b 








888 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 ἐκ τῶν φϑασάντων ἀκριβῆ με τῶν ἕμπροσϑεν γίνεσϑαι εἰχαστὴν, 
Ini 4 ὅτε καὶ ἀκριβῶς, ὅσον τῆς ἀσεβείας τὸ μέγεθός ἔστιν, εἰδότα. 
βραχὺς παρελήλυϑε χρόνος καὶ πεῖραν τὰ προειρημένα εἰλήφει" 
καὶ ὃ νεώτερός σοι τῶν παίδων μικρὰ νοσήσας ἀπῆλϑε. Καὶ ἵνα 
τἀν μέσῳ παρᾶϑω, τῆς ὁμοίας ἐχόμενα ἀληϑείας, οἶσϑα πά-δ 
λιν», ὡς Ἰδίᾳ καὶ δημοσίᾳ σοι παραινῶν οὐκ ἠρέμησα, τῆς τοι- 
αὐτῆς ἀπέχεσϑαι δυσσεβείας, ἵνα μὴ χείρων ὃ βίος ἀεί σοι γίνη-- 
Era. οὕτω πρὸς σὲ φιλικῶς διεκείμην, καὶ οὕτω κηδόμενος διε- 
τέλουν. σὺ δὲ οὐκ ἠμέλεις τἀναντιώτατα δρῶν καὶ μελέτας ἄλ- 
λας ἐπ᾽ ἄλλαις συντιϑεὶς κατὰ τῆς εὐσεβείας, ὡς ἔξω Γαδείρων 10 
καὶ ““τλαντιχοῦ πελάγους βεβυϑισμένων τῶν ἐκ ϑεοῦ σοι κατὰ 
πόδας γινομένων μαστίγων τε καὶ ἀνταποδόσεων. Τρόπος γὰρ 
καὶ τοῦτο προνοίας ἐστὶ ϑεοῦ, κωλύειν τοὺς ἁμαρτάνοντας uv- 
οίαις ἐνταῦϑα πληγαῖς, πρὶν κυρωθῆναι τὸν τῆς μελλούσης ἀϊ- 
Fóíov κολάσεως κλῆρον ἐχεῖνον. ἱεροσυλία γὰρ καὶ πορνεία xali& 
ἀνδροφόνων ἔργα διαβόητον πρὸς ἁπάντων τὴν ὕβριν εἴλήφει, 
τῶν τε δρώντων ἅμα καὶ πασχόντων, καὶ πᾶσιν ἄλλοις, οἷς 
* ἀχουστὸν ἐξείη ἂν γίνεσθαι" καὶ οὐκ ἀκόλαστον ἔχειν τοῖς δρῶ- 
σιν ἕπεται παντάπασι τὸ συνειδός. πλήττει γὰρ ὡς τὰ πολλὰ 
ξίφους δίκην αὐτὸ τὰ τῶν ἔργων αἰσχρὰ, αἰδοῖ τῶν ἀνϑῥωπί- 90 
P.559 voy ὄψεων xal τῶν ἀκοιμήτων τοῦ ϑεοῦ ὀφϑαλμῶν" καὶ ἴσμεν 
πολλοὺς ἐκ μεταμελείας βελτίους τῶν d) σωφρονούντων φανέν- 
vag* τὼ δὲ τῶν δυσσεβῶν αἱρέσεων ἐγκλήματα, μέγιστα πάντων 


juam sempiterno 
uae enim 





HISTORIAE BYZANTINAE XVIII. 4. 889 


ἁμαρτημάτων ὄντα, κεκαλυμμένον ἔσχε πως τὸ τῆς xoxlac xod- A. 0. 1851 
μα, καὶ ἄδηλον ὡς τὰ πολλὰ «oig πολλοῖς καὶ δυστέκμαρτον, np. To.Cut- 
xol δυσϑεράπευτον, ἅτε γραφιχῶν προφερομένων ῥήσεων xàxei- 
ϑεν, ἐκ τῆς ἐναντίας δηλαδὴ μερίδος, εἰ καὶ μὴ ὁμοίως οἷς τὸ 
δεὐσεβεῖν ἔδραιον μεμένηχεν ἐπὶ ταῖς τῶν πατρίων ϑεμελίων κρη-Β 
πῖσι. Zi) τῶν ἁλισκομένων ἐνίους ἀφίησιν ὃ ϑεὸς τῇ κακίᾳ συμ-- 
φϑείρειν, εἴτε διὰ παιδείαν ἄλλων, εἴτε καὶ διὰ τὸ ἀσύνετον 
ἔχειν καρδίαν καὶ ἥχιστα διορϑοῦσϑαι δύνασϑαι, εἴτε καὶ δι᾿ 
ἀμφότερα. οὐ γὰρ ἴσμεν τὰ τοῦ ϑεοῦ κρίνειν ἀνεξερεύνητα κρί- 
10paza, οἷς δ᾽ εὐμενῶς ἔχει διὰ παλαιοτέρων χρηστότητα πράξεων, 
ἢ δι’ ἑτεράττα ὁπόσα τῇ ἐκείνου σοφῇ προνοίᾳ ἀνήρτηται, τού- 
τοῦς δ᾽ ἐμποδίοις παντοδαποῖς καὶ ποικίλοις ἀφιστᾷν ἐπείγεται, C. 
ὡς εἰρήκειμεν, τῆς σφαλλομένης ἐκείνης ὁρμῆς, μεῖζον ἢ κατὰ 
πατέρα φιλότεκνον πρᾶγμα ποιῶν. Ὃ δὴ κἀπὶ σοῦ ξυννενόηκα 
16 δρῶντα μὲν ἐκεῖνον, σὲ δὲ παιδείας ἐκείνης τὸ παράπαν οὐκ αἷ- 
σϑανόμενον. ὃ δὴ καὶ μέσην μοι τέμνει τὴν καρδίαν, ἀφόρητον 
τὴν ὀδύνην ἐπάγον, dió: μὴ κρατῆρες ὀργῆς ἐκεῖϑεν ἀκαϑέ- 
xrov, κατὰ σοῦ καὶ παίδων τῶν σῶν χενωθϑέντες, ὄλεθρον ἔξα- Ὁ 
πίνης δράσωσι παντελῆ. ἸΠὴ δὴ τοὺς τῶν κολάχων λόγους, ὅτι 
ϑοτῷ τῆς γλώττης μέλιτι καταγοητεύουσι τὰ τῆς ἀκοῆς πρόϑυρα, 
τῶν ἐμῶν προτιμᾷν βούλου. οἱ μὲν γὰρ ὠδίνουσι πόνον καὶ λύ- 
sac μαχράς" οἱ δ᾽ ἐμοὶ κύουσιν ἀληϑευούσης εὐφροσύνης xag- 
πούς. λόγοι μὲν γὰρ σοφῶν ὡς βούχεντρα, φησί τις τῶν πά- 


EL 


sceleris colorem occultum involvit quodammodo, ut oculos vulgi plerumque 
fugiat, et tam cognitu quam curata difficile sit; propterea quod scriptarae 
sacrae testimonia ab illis quoque proferuntur, qui aanam doctrinam oppu- 
nant; tametai non eodem modo ab iis accipiuntür, atque ab orthedexis, 
quorum religio firma et inconcussa patriae fidei fundamentis innititur. Id- 
circó Deus nonnullos errore implicatos mori in errore permittit; seu ut. 
slii erudiantur, seu quia illi cor Habent intellecta destitutum, adeoque 
corrigi non possunt; seu ob utrumque. Etenim Dei iudicia ilia 
mon nostrum est diludicare, Quibus autem Deus propitius est ob vetera 
ipsorum recte facta , aut ob alias caug, prout eius sapienti providentiae 
visum fuerit, eos (ut diximus) multis variisque incommodis oblatis, ab illo 
errore, quem sequuntur, studet avertere plusquam paterna bonitate. At- 
que illum quidem tecum sic teipsum vero eius disciplinae nullum sen- 
sum accipere animadverti. Quae res mihi medium cor veluti scindit, do- 
loremque affert intolerabilem, metuenti, ne inde in tuum et in liberorum 
tuorum caput effusis exhaustisque implacabilis irae calicibus, funditus sta- 
fim omnes pereas. At tu ne adulatorum verba ideo mele praeferas, quod 
li linguae suae melle aurium tuarum limen fascinant. llla enim laborem et 
dolores longos parturiunt: mea autem verae delectationis fruetibus exube- 
rant. Scilicet sapientum sermones (ut aliquis veterum sapientum dixit) 
Nicephorus Gregor. Vol. II. 67 





690 NICEPHOBI GREGORAE 


A. M. 6869λαι σοφῶν" ἀλλ᾽ οὗτοι σαφῶς εἰσὶν, of τὰς εὐδαίμονας γεωρ- 
li jose τύχας.» — (T.) Ἐμοὶ μὲν οὖν ταῦτα εἰπόντι ὑγιὲς οὐδὲν 
V. 453 ἐξ ἐκείνου πυϑέσϑαι γεγένηταί τι ξύνδρομον τοῖς ῥηϑεῖσιν, ἀλλὰ 

σχολιά τινα ῥήματα, διανοίας χαϑάπερ ἀρνησαμένης ϑεσμοὺς 
καὶ νόμους δικαιοσύνης καὶ ἀληϑείας. ἐπεὶ οὖν εἰς πῦρ τε ἔδοξα δ 
ξαίνειν καὶ διχτύῳ ϑηρεύειν ἀνέμους, τάχιστα ἐκεῖϑεν ἀπήλ- 
Ελαγμαι, μηδὲν πλέον ἀνύσας, ἢ τοὺς ἐκείνου ϑυμοὺς παροξύνας 
κατὰ τοῦ τὰ ὑγιαίνοντα τούτῳ φάρμακα προσάγοντος ἐμοῦ. ἰδοὺ 
γὰρ ὠδίνησεν ἀδικίαν, συνέλαβε πόνον, καὶ ἔτεκε διδύμους καὶ 
τριπλᾶς τὰς κατ᾽ ἐμοῦ μελέτας. εἶτα δεδιὼς, μὴ οὐχ ἔχων ὅπως 10 
xal ὅϑεν ἀρξάμενος ἀμύνεσθαί με τὸν αὐτοῦ Προμηϑέα δόξῃ 
τὸν ἑαυτοῦ ϑεραπεύειν ϑυμὸν (οὔτε γὰρ χωρίοις καὶ ἀμπελῶσε 
P.660 καὶ ὕλαις πολυειδέσι προσηλῶσϑαι βεβούλημαι πώποτε, οὔϑ᾽ 
ὅσας τε καὶ οἵας βασιλεῖς χορηγοῦσι τιμάς τε καὶ δόξας τῆς ἐμῆς 
λευϑερίας ἀλλάξασϑαι ἠνεσχόμην, οὐ μὴν οὐδὲ πλούτου δή τε- 15 
γος τὴν ἀρετὴν ἀμείψασϑαι τῶν λόγων" ταῦτα γάρ εἰσι δι᾽ ὧν 
ἀμύνονται βασιλεῖς τῶν ὑπηκόων οἷς ἔχϑονται, ζημιοῦντες ἐκ 
τοῦ" ῥᾷστον), ἐς τὴν αὐτῷ μελετωμένην λοιπὸν ἀνήρτησε τὰ ἡμέ-. 
Brea σύνοδον λῃστρικήν. (4.) Kal ἐπειδήπερ εἰς τελείαν ὃ 
ἀνὴρ ἐδεῤῥάγη τέως κακίαν, xol μάταια τὰ τῶν ἀγαθῶν ἡμῖν 39 
ἐλπίδων ἤδη ἐδόχει, ἀπράκτῳ μοι λοιπὸν ἐς τὰ οἴκοι περιειστή-- 
xti γίγνεσθαι, τῶν λόγων ἀπεγνωχότι. γενομένοις δ᾽ ἐπ᾿ ἐμαυ- 
τοῦ συχνοῖς καὶ ἀλλεπαλλήλοις περιαντλεῖσϑαί μὲ κύμασι λογι- 
dines ebonlis, gibus boves urgentor, (Num till pungont φεϊδεα ἢ a 
re ipsa beatae vitae fundum excolunt" (liL) Haec cum dixissem, nullum 
eX eo responsum accepi viro sapiente dignum, aut iis quae dixissem con- 
sentaneom: sed ambiguas quasdam voces, eius mentis indices, quae veri- 
tate repudiata ius fasque omne quodammodo abdicasset Quoniam igitar 
mihi visus sum inanem operam sumere, celerrime inde abii, nibil aliud 
onsequutus, nisi quod elus animum eracerbari in me ipsum, qui remedia. 
εἰ salutaria obtulissem. — Ecce enim parturit iniustitiam, concepit laborem, 
δὲ consilia in meam perniciem alia atque alia peperit. Deinde veritas, 
me irae suae ideo temperare videretur, quia non haberet, unde et quibus 
modis suum me Prometheum, id est Genium, ulcisci inciperet. 
Quippe ego nunquam adduci potui, ut aut agris, aut vineis, aut variis re- 
Tum generibus, éuiaun hiberen sfbrum; neque unqsam diguiatibus ent 
glendidis fortia, quascunque principe argiantr, libertatem meam ven: 
lere, ullove pretio ingenuum dicendi morem permutare sustinui: atqui 
hao res sunt, quibus ademptis princeps quisque facillime ulciacitar eos, 
odit homines privatos ), deinceps ad arbitrium illios Synodi, quam 
latrocinio meditabatur, nostra omnia referre statuit. (IV.) Cum itaque 
δὰ summum scelus illius viri improbitas erumperet, et quod bonae spel 
Dobis fuerat, id iam omne inane esse videretur, restabat ut domi deinceps, 
sblecto disputandi studio, otiosus manerem. 'lum autem me crebri et al- 
terni cogitationum fluctus obruere coeperunt, quales animis zelo iaflamma- 


HISTORIAE BYZANTINAE XVIII. 5. 891 


σμῶν ξυνεῤῥύηκεν, ola κατὰ τῶν ϑερμοτέρων ψυχῶν τὰ τῆς ἐκ-- A.C. 1851 
κλησίας τίκτει ναυάγια, ἅτε φάρμακον ἐξ ἀνθρώπων, ταχεῖαν᾽ npo To ον 
τὴν λύσιν ἐπαγγελλόμενον, ἥκιστα δυναμένῳ λαβεῖν ἐπὶ νοῦν. C. 
ὅϑεν ὁμόσε χωρεῖν ἐς τὸν δι᾽ ἀϑλήσεως ἔγνωκα ϑάνατον, τῆς 
δτοῦ καιροῦ περιστάσεως εἰς τοῦτ᾽ ἀνάγκης ἡμᾶς περιελαυνούσης " 
ἵνα καὶ πλείους ὑπάρχοντες ἕτεροι, οἷς μακρὸν καὶ διάπυρον 
ζῆλον ἐν σπλάγχνων κυοφοφούμενον ἔτι μυχῷ περιϑάλπουσιν, ol- 
πω καιρὸν πρὸς ἐπίδειξιν ἐξεγένετο σχοῦσι παῤῥησιάσασϑαι τὴν 
ἀλήϑειαν, νῦν γοῦν ὥσπερ ἐμφανεῖ καὶ δημοσίῳ ἐμοὶ χρησάμε- p 

Ἴθνοι παραδείγματι, πρὸς ἴσον καὶ αὐτοὶ τῆς εὐσεβείας σφᾶς αὐ- 
τοὺς ἐπιῤῥώσαντες σταδιοδρομήσωσι δίαυλον. κὰκ δὴ προοιμίων 
λοιπὸν, τῶν ἱερῶν καὶ μοναδικῶν ἀνδρῶν καὶ συνήϑων μετα- 
πεμψάμενος, τὸ σχέμμα τούτῳ χοινοῦμαι" καὶ ἅμα τήν τε στο- 
λὴν ὑπ᾽ αὐτοῦ πρὸς τὸ μοναδικὸν xal αὐτὸς, ὡς dade γίνεσϑαι, 

1δτέως ἤμειψα σχῆμα " καὶ τοῦ λοιποῦ γε ἐπηγγειλάμην, ἢν μὴ 0B 
παρὼν ἡμᾶς ἀπαγάγῃ τοῦ βίου καιρὸς, καὶ τὴν δίαιταν ὡς εἰκὸς 
μεταϑεῖναι, τὴν τῶν βασιλείων ματαίαν διατριβήν τε ἅμα καὶ 
παῤῥησίαν ὁλοσχερῶς ἀποτιναξάμενον. καὶ ταῦτα μὲν ἐς τόδεἔχε- 
χωρήκει. . 

80 εἰ Ἄρτι δὲ xal τῆς ἡμέρας ἐνεστηκυίας, lv f πρὸς τοὺς E e 
ὑπὲρ εὐσεβείας ἀγῶνας ἐχρῆν ἡμᾶς καϑαρῶς ἀποδύεσθαι, πρωΐας “" 
ἔτι οὔσης, πρὶν τὰς τῶν ἡλιακῶν εἰς γῆν ἐχχυϑῆναι λαμπάδων 
αὐγὰς, μιχρὸν τοῦ δωματίου προκύψας ὁρῶ κατὰ πλῆϑος ἰόν- 
τας ἡμῖν ἄνδρας λογάδας, καὶ τούτων τοὺς πλείους ἀσχήσει μο-- 

Δδναδικῇ διαλάμποντας" οἱ τῶν οἰκείων ἐκ πολλοῦ διωχϑέντες, B. 
tis naufragia ecclesise solent inducere. Nullum quippe sb hominibus re- 
medium animo meo occurrebat, quod salutis expediendae viam mihi cele- 
rem spondere. Decrevi itaque memet morti pro religione defendenda of- 
ferre, ipsa temporum conditione in eas me anguatias compellente: ut cam 
Alii praeterea complures essent, quibus magnum et ardeatem zelum inti- 
3ao corde conceptum foventibus nondum se occasio obtulisset prodeundi in 
locem et profitendae palam veritatis, ii nunc saltem veluti conspicuum 
publicumque exemplum me intuentes se ipsos confirmarent, et in idem ve- 
rae Fidei curriculum ipai quoque descenderent. Ac initio statim virum 
quendam, sacerdotem et religiosum, eundemque amicum , aroesso; meum 
€um eo consilium communico : simulque vestem muto, et habitum monasticum, 
wt moris est, ab eo accipio: profiteorque me in posterum, nisi haec ipsa. 
occasio ex hac vita me exlmeret, etiam mutato vivendi genere inanem au- 
lae frequentationem et licentiam omnino abdicaturum. Et haec quidem 














nus. 

5. Aderat dies, qua nos oportebat inire apertum certamen pro fide 
orthodoxa. Mane eius diei, antequam terra solis luce circumfunderetur, 
capite extra cellulam paululum exserto, video ad me frequentes adventare 
viros lectissimos, plerosque monsaticae vitae disciplina illustres; qui suls 


$92 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 xal ἄλλος ἄλλοθι διασπαρέντες, στενὸν καὶ ἀπαράχλητον ἔβο-- 
xov βίον, καὶ τοῦτον ἥκιστα φόβων ἀπηλλαγμένον" ἀλλ᾽ οἱ μὲν 
τὰ ἴχνη ὧν τε ἐπεπόνϑεισαν δεινῶν καὶ ὧν ἂν ἐπαγγελίαις ἡ πεῖ- 
ρα τέως ἐτίϑετο περιφέροντες ἦσαν ἐν τῇ ψυχῇ οἱ δὲ καὶ τὴν 
ἀκοὴν ἔναυλον ἔχοντες τῶν καϑ᾽ ἡμέραν λοιδοριῶν τε καὶ ἀπει- 5 
λῶν. ἦσαν δ᾽ οἵ καὶ μᾶλλον ἢ τριακοντούτη διηνυχότες ἄσκησιν, 
ἂν οἰκίσχοις βραχέσιν ἐγχεχλεισμένοι παντάπασι, τεϑνήχασι μὲν 

Οτῷ' πλείονε μέρει τοῦ βίου, ἦχον δ᾽ ὅμως ἤδη καὶ τὸ λεῖπον 
τεϑνηξόμενοι καὶ τέλει μαρτυρικῷ τὸν ὅλον κοσμήσοντες βίον. 
ὧν ἐνίους φοράδην ἐσκομιζομένους ὑφ᾽ ἑτέρων ἰδὼν διὰ γῆρας 10 
βαϑὺ ἐδάχρυσά τε καὶ τοῦ ζήλου τεϑαύμακα τὸ σφοδρόν. 
(B.) Ἐπὶ τούτοις καὶ ὃ τῶν ᾿Εφεσίων διέπρεπεν ἀρχιϑύτης " ἀνὴρ 
πρεσβύτης μὲν, ὀγδοηκοστὸν γὰρ ἤδη παρήλλαττεν ἔτος τῆς ἥλι- 

Dxlac, ἐῤῥωμένος δὲ τὰς φρένας xal τὰ αἰσϑητήρια πάντα, καὶ 
μάλα μᾶλλον ἢ κατὰ νεανίσκον. ἐπήνϑει δ᾽ αὐτῷ καὶ κόσμιον 15 
εἶδος καὶ γλώττης εὔστροφος ἠχὼ καὶ φιλοσοφία συναυξηϑ εῖ- 
σα αὐτῷ, ὅση τε καϑ' Ἕλληνας καὶ ὅση τῆς ϑείας αὐλῆς. 
(I-) Καὶ ἅμα παρῆν, ᾧ τὰ περὶ τὸ ὄρος τὸ Γάνος χωρία ἐπιτέ- 

Ετραπται διέπειν πνευματικῶς καὶ τὸν ἐκεῖ ποιμαίνειν ἀρχιερατι- 
κῶς κλῆρον καὶ λαὸν τοῦ ϑεοῦ, πολιὰν μὲν ἐπαγόμενος τρίχα, πο- 20 
λιὸν δὲ φρόνημα" καὶ ὅσον τὸν ἔξω φαινόμενον ἄνθρωπον εἶχε 
ξυντετηκότα, τοσοῦτον ἀνθοῦντα τὸν μὴ φαινόμενον. ὑπερό- 
roc γὰρ τῆς ἐπισχοπῆς, διὰ τὸ μισεῖν πονηρῶν ἐκκλησίας xol 
perta slam debuit, ποῦ cam quic mir bene. dame rero 








ow Erant. zm dui in amer crercitaio annis plus d u—-— 
, angustis cellul us penitus inclusi, juam mai itae. 
Suus parie morti fuent, reliqua lam purte moritur, et gloriae fiae, 
mempe martyrio, totam retro vitam ornaturi aderant; quorum nonnullos, 
longo senio debiles, aliorum manibus subuixos ac gestatos conspicatus, 
illacrymavi equidem, et vehementem eorum zelum admiratus sum. (1l.) Emi- 
nebat praeterea Kphesiorum antistes: grandaevus quidem ille; nam octo- 
&esimum aetatis annum jam excedebat: animi autem et omnium sensuum 
Tigore plusquam iuvenili praedia. Fulgsbent quoque im eo bones 

itus species, lingua tum volubilis, tum plaue vocalis; ad haec philoso- 
ps profana pariter et sacra, cum qua is adoleverat. (111.} Aderat simul 

» cui spiritualis administratio locorum Gano monti circumiectorum , cle- 
rique et populi Christiani cura pastoralis cum pontifücali auctoritate com- 
missa fuit; vir, ut senili canitie, ita et senili prudentia; in quo quantum 
homo exterior et oculis subiectus se ipsum maceraverat, tantum inte- 
rior et latena vigescebat, Quippe episcopatu iampridem electos ob eam 






HISTORIAE BYZANTINAE XVIII. 5. 698 


λοιμῶν ξυναυλίας, ἐκ πολλοῦ γεγονὼς, πάσῃ τῶν ἀναγκαίων aü- A. C. 1851 
ϑαιρέτῳ στενοχωρίᾳ δαπανῶν διετέλει τὴν ἑαυτοῦ ζωήν. (4.) Τῶν hio Cu- 
γε μὴν ἑτέρων ἐπισκόπων ὅσοι τὸν ἴσον ἤεσαν ζῆλον καὶ τρόπον P. 562 
οὐδενί γε ἐς τόδε ξυμπέπτωχεν ἐλλελεῖφϑαι. ταῖς γὰρ σφῶν ἐκκλη-- 
δσίαις παρεισφϑαρέντων, ὁπόσοι ἀγύρται καὶ βαναυσώδεις καὶ ἄν- 

Spec ἄντικρυς αἱμάτων, ἔξω στῆναι πέπρακται σφᾶς προμηϑείας 
ἁπάσης ὡς ποῤῥωτάτω. ὧν δή που τὰ σώματα, μὴ ἐγκαρτερῆσαι Β 
τῇ σπάνει τῶν ἀναγκαίων δεδυνημένα, καὶ ὅσαι ταύτῃ δυσπραγίαι V. 455 
καϑάπερ ὁμοφυεῖς τινες τύχαι καὶ κῆρες ἕπονται, πάσης σκληρότη- 

10 zog ἐφόδια λαμπρῶς ἐφελκόμεναι, καὶ ἄλλ᾽ ἐπ᾿ ἄλλοις ἀντλοῦσαι 
κακίας πολυειδῆ καὶ πολύτροπα ῥόϑια, πρὸς τὰς αἰωνίους ἐχεί- 
γας καὶ μαχαρίας σχηνὰς μετῳκίσϑησαν. παρῆν δ᾽ οὖν ἀντὶ πολ- 
λῶν κἀκ τῆς ᾿Αντιοχείας ἐπαρχίας ὃ Τύρου ἐπίσκοπος" ἀνὴρο 
συνετὸς καὶ πολὺν ἐκ φύσεως τρέφων τὸν ἐς τὰ δίκαια ζῆλον, 

15 κἀπὶ τῶν τῆς εὐσεβείας κρηπίδων μάλα ἀκλινὴς αὐτός τε ἱστάμε- 
»og καὶ ἄλλους ἐπιῤῥωννύειν ὧν ἱκανός. οὗτος iv χεροῖν ἔχων 
“τὰ πάλαι τῷ τὴν ᾿Αντιόχειαν πατριαρχικῶς διέποντι γεγονότα 
ψηφίσματα καὶ γράμματα κατὰ τῆς τοῦ Παλαμᾶ ϑυσσεβείας, 
καὶ ἅμα ἀπὸ στόματος ἤδη τὴν ἐκείνου κηρύττων γνώμην καὶ 

30 ϑέλησιν, αὐϑαιρέτῳ καὶ αὐτὸς ἠκολούϑει προϑέσει ψυχῆς τοῖς Ὁ 
ϑείοις ἀνδράσιν, oc ἐξ ἑωθινῆς πρὸς τὴν ἡμετέραν οἰκίαν 

᾿ ἔφϑημεν εἰρηκότες ἀϑροίζεσθαι. (E.) Συνήεσαν δὲ καὶ τῶν ἐλ.- 
λογίμων ἀνδρῶν καὶ σοφῶν οὐκ ὀλίγοι, πεφραγμένοι καλῶς τοῖς 
dx τῶν ϑείων ὅπλοις γραφῶν κἀκ τῶν φωνομένων ἠϑῶν εὐθὺς 
causam, quia malorum 'concilla et pestilentium cathedras odisset, omni 
rerum necessariarum penuria afflictus vitam suam sensim consomebat. 
(1V-) Quod ad caeteros episcopos attinet, qui eundem xelum et morem se- 
qui instituerant, eorum nullus superstes ad hoc usque tempus mansit. Nam 
€um in eorum ecclesias circumforaneum et illiberale hominum. ac re 
psa viri sanguinum irrepsissent, hinc factum eat, ut illi longissime ab omai 
humanae providentiae ope ablegarentur. Quorum corpora, cum 
mon posent rerum necessariarum inopiam ac caeteras miserias, quae 
eam velut cognata quaedam fata εἰ infortunia comitantes, omne austerita- 
tis instrumentum secum trahunt, et alios ex aliis malorum omnigenum flu- 
etus superingerunt, ad sempiternas illas et beatas sedes migravere. Aderat 
tamen unus pro moltis ex Antiochena provincia, episcopus "Tyri; vir intel- 
ligens, qui insitum a natura amorem Justi ardentissimum animo aleret, δὰ 
in verae Fidei fundamentis cum ipse immotus perstaret, tum alios posset. 
confirmare. Hic prae manibus habens vetera patriarchae Antiocheni de- 
creta, et litteras ab eo adversus Palamae impietatem scriptas, nec non 
eiusdem sententiam ac voluntatem viva voce annuncians, ipse quoque 
sequebatur viros illos sanctissimos, quos mane ad nostram domum conflu- 
xisse diximus. (V.) Convenere etiam homines doctrina et eruditione insi- 
gnes non pauci , sacris scripturis velut armatura quadam egregia instructi, 











894 NICEPHORI GREGORAE 


A.M. 6859 οὐδαμῇ τοὺς ὑπὲρ εὐσεβείας καπηλεύσειν ἐοικότες ἀγῶνας" 41ε- 
Bé4 pce, ὃς λόγῳ καὶ ἀρετῇ τὸν βίον ἀεὶ κοσμῶν ἔδειξε καὶ νῦν 
Ev τοῖς ὑπὲρ εὐσεβείας ἀγῶσιν οὐδαμῆ ψευδομένην ἔχων τὴν κλῆ- 
σιν, καὶ ἅμα ᾿Ιϑανάσιος, ἀϑανασίας πλήρεις ἔχων τοὺς λογι-- 
σμούς. (ς΄.) Ἐπὶ τούτοις καὶ ὃ τῶν ἐμῶν εἴσήεε χορὸς μαϑη- 5 
τῶν, καὶ οἵτινες ἔτε σφίσιν ἐφοίτησαν, τὸν αὐτὸν ἀγωνισόμε- 
νοι τῷ διδασκάλῳ δρόμον. ὧν τὸ πρὸς τοὺς ὑπὲρ εὐσεβείας κιν- 
δύνους πρόϑυμόν τε καὶ εὐγενὲς καὶ τὴν ἔμπρακτον εὐδοχίμη-- 
Ἐσιν ἱκανῶς δεδειχέναι δοχῶ μοι τοὺς ἐν ἐκείνῳ τῷ μαρτυρικῷ 
σταδίῳ περιφανεῖς ἀγῶνας καὶ τὰ ἐπιπεπαῤῥησιασμένα τῆς )7ἔλώτ- 10 
τῆς σεμνὰ παλαίσματα. (Ζ.) Καὶ ἵνα τοὺς ἄλλους ἐάσω, o)g 
οὔπω καὶ τήμερον ἐς ὄψιν ἰέναι περιειστήκει μοι, παμπόλλους 
τε ὄντας καὶ πάντας ἀλλήλοις ἁμιλλωμένους τὴν ἀρετὴν καὶ 
τὸν βίον, καὶ τῆς ἔνδον xarà ϑεὸν ἀγαλματοφορουμένης προ- 
P. 568 ϑέσεως αὐτάγγελον κήρυκα τὴν τοῦ ἤϑους εὐσχημοσύνην αὖτο- 15 
μάτως φάναι προβαλλομένους τοῖς ὅσοι ξύν γε συνέσει καὶ περινοίᾳ 
σοφῇ ϑεωροῦσιν" ἐπεὶ τὰ τῆς ὥρας ἤδη ἐνειστήκει, ἐν f καὶ 
τὴν ἐς τὰ βασίλεια ἐνδημίαν ἡμῶν γίγνεσϑαι ἔδει, οἱ μὲν ngot- 
ἔχοντες ἀρετῇ καὶ συνέσει τοῖς ἄλλοις τὰ παρακλητικὰ τοῦ ἀγῶ-- 
voc περιεσάλπιζον, ὥσπερ ἐν στρατοπέδῳ. — (H.) Ἐγὼ δὲ περε- 20 
βλεψάμενος ἅπαντας ,,7 μὲν προϑυμία τῶν συνεληλυϑότων᾽, 
Βἔφην, ,ν»οὐκ ἀγεννής " ἡ δὲ παράταξις ἀσϑενὴς; τὴν τοῦ βασι- 
λέως καὶ χεῖρα καὶ γνώμην μάλα ἀντίπαλον ἔχουσα. βαρύτερον 


qui pro statim habita minime videbantur in fidei orthodoxae defensione ul- 
lam fraudem admissuri; nempe Dexius, qui litterarum et virtutis laude an- 
tea quidem semper illustris fuit; at in hisce religionis certaminibus verum 
esse suum nomen ostendit. Item Athanasius, totue re ipsa in meditatione 
immortalitatis. (VL) Subibat deinde chorus discipulorum meorum, et 
quotquot praeterea istorum discipuli erant, idem cum magistro stadium 
decursuri. Quorum animum in subeundis pro religione periculis qmm 
pum ac generosum, et efficacem vere virtutem, satis (ut mihi videtur) 

leclararunt praeclarae illae luetationes, quibus se in Martyrii palaestra 
exercuerunt, et honesta linguae certamina ab iis ingenue et audacter sus- 
cepts, (VIL) Omitto alios quam plurimos, quos usque ad bunc diem ne 
videre quidem mihi contigit: omnes eiusdem virtutis eiusdemque instituti 
memulos: omnes impressam animo piam sententiam morum honestate expri- 
mentes, suique ipsius quodammodo indicem prae se ferentes, ut. facile ἃ 
viris prudentibus perspicerentor. 'Tandem cum instaret hora, qua nos in 
palatium ire oportebat, ii qui virtnte et intelligentia praestabant, dato 
veluti militibus signo, alios ciere ad pognam coeperunt. (VIIL) Ego vero 
universos circumspiciens eorum (inquam) qui huc convenerunt ardor sane 
haud ignavus; sed vires ad ineundam pugnam infirmae. Etenim principis 
potentiam simul et voluntatem adversissimam babiturae sunt, Nihil autem, 














HISTORIAE BYZANTINAE XVIII. 5. 896 


δ᾽ οἶμαι τῶν πάντων ἕτερον εἶναι οὐδὲν τοῖς ὑπηχόοις, ἢ πολέ- A.C. 1851 
quov κεχτῆσϑαι σφίσιν αὐτοῖς τὸν τὴν αὐτοχράτορα περιζωννύ- m0. 1o Cen- 
μενον δύναμιν βασιλέα. ἴστε γὰρ ὡς μὴ μόνον αὐτὸς ἑαυτὸν, 
ὅτι μὴ xal οἷς τὰς παλαμναιοτάτας ἐγκαλεῖν ὀφείλομεν ἡμεῖς 
δυσσεβείας, ἡμῖν χειροτονεῖ δικαστάς" καὶ ἅμα ταῖς ἔξωθεν 
ἀπειλαῖς ἡμῶν κατασείειν πειρᾶται τὸ φρόνημα καὶ τὸ εὐγενὲς 
προανᾳστέλλειν παράστημα τῆς ψυχῆς. καὶ στρατηγοῖς γὰρ ἀγα-Ο 
ϑοῖς καὶ χυβερνήταις εὖ τὰ ϑαλάττια ἠσχημένοις, ἣν μήτε ξύμ-- 
μαχος ὃ xeigüg καὶ τὰ πνεύματα Jj καὶ ἅμα τοῖς σφῶν ἐναργῶς 
10 ἀντιπράττῃ σοφίσμασι, μάταιος ἀμφοῖν 4j σπουδή. καί μοι ἐπὶ 
γλώττης εἴη τὸ “«Ἰεωνίδῃ πάλαι τῷ Σπαρτιάτῃ ῥηϑὲν πρὸς τοὺς 
ξύν γε αὐτῷ στρατευσαμένους κατὰ Περσῶν" ὁπότε δηλαδὴ ἐς V. 456 
τὰ περὶ Θετταλίαν Τέμπη γενόμενος, καὶ τὰς ἐκεῖ δυσχωρίας 
καὶ τὰ ἔνεδρα προειληφὼς, ἐκάϑητο ἐνεδρεύων τε ἅμα καὶ περι- Ὁ 
15 μένων xoay τὰ Περσῶν ὅπλα καὶ τὴν Ξέρξου πρὸς Ἑλλάδα 
διάβασιν. ἐπειδὴ γὰρ κατὰ ποταμοὺς τὰ τῶν πολεμίων ἐχεῖνος 
ἑώρα στρατόπεδα ἐπιῤῥέοντα, ἐς προῦπτον προὐτρέπετό τε καὶ 
ἀνεῤῥώννυε ϑάνατον τοὺς οἰκείους" xal ,».δεῦτε ἀριστήσωμεν ἄν- 
Spec", ἔλεγεν, ἵνα ἐν üdov δειπνήσωμεν" * ὅτε δὴ καὶ τριακόσιοι 
ϑοὔντες αὐτοὶ, μυρίους ἀνελόντες, αὐθήμερον εὐκλεῶς καὶ αὐτοὶ 
κατεκόπησαν. τοῦτ᾽ οὖν ἐκεῖνο καὶ αὐτὸς ὑπαλλάξας μικρὸν, Ἑ 
δεῦτε, πρὸς τοὺς παρόντας ἔφασκον, ἀδελφοὶ, τὸν ἔσχατον 
ἀσπασμὸν ἀποδῶμεν ἀλλήλοις, ἵνα ἐν ἔδου δειπνήσωμεν" ἢ 
μᾶλλον ἐν παραδείσου ξύν ye ϑεῷ τὸν ἀϑλητιχὸν ἐρείσωμεν πό- 


πο quidem iudicio , gravius accidere subditis potest, quam si hostem ha- 
beant princij suum, summa potestate armi . Porro hic, ut videtis, 
mon modo se ipsum, sed et illos, quos gravissimorum errorum debemus 
sccusare, iudices nobis constituit: idemque, terroribus aliunde iniectis, 
conatur labefactare coi tiam nostram, et generosum animi impetum ma- 
ture reprimere. Αἱ si strenuis ducibus, si rei nauticae usu peritis guber- 
batoribus, nec temporis opportunitas, nec venti obsecundent, sed eorum 
artibus aperte adversentur, inanis erit utrorumque diligentia. Mihi qui- 
dem libet usurpare illud Leonidae Spartani dictum, quo [ui cum eo 
adversus Persas militabant alloquutus est; quando "Thessalica 'Tempe in- 












Figruere, statim socios suos, ut ad certam mortem ruerent,, hortari coepit 
εἴ confirmare, dixitque, ,o socii, hic prandeamus, ut eamus coenatum apud 
inferos." Eaque ipsa die , innumeris hostibus caesis, viri illi numero tre- 
centi gloriosam mortem oppetiverunt. ld ipsum quoque ego paululum mu- 
tata oratione, o fratres, inquam adstantibus, extremum nobis vale invicem 
dicamus, ut eamus coenatum apud inferos; immo wt Deo iuvante defun- 


696 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 δα, ὅπη τὸ μέλι τῆς ἡδονῆς ἀκήρατον εἶναι xal ἀδιάδοχον δεδὲ- 


4 μρδάγμεϑα. οὐδὲ γὰρ οὐδὲ ἀπαϑὲς ἡμῖν ἀπαλλάξειν οἶμαι τὸ ζῇν 
ἄχρι καὶ ἐς τὴν ὑστεραίαν." — (O.) ᾿Ἵπιόντας γε μὴν συχνοὶ τῶν 
οἰκιῶν ἐκπηδῶντες, ἄνδρες ὁμοῦ καὶ γυναῖκες, εὐφήμοις προῦ- 
πεμπον ἡμᾶς ταῖς φωναῖς. ἦσαν δ᾽ οἵ καὶ πάντας φόβους ἀπο- 5 
σεισάμενοι, θαῤῥοῦντες ἕποντο, ϑαμὰ περιτρέχοντες ἔνϑεν καὶ 
ἔνϑεν, σύνδυο καὶ σύντρεις" ἔστι δ᾽ οὗ καὶ κατὰ πλῆϑος, xol 
πλείους ἀεὶ ποιοῦντες ἡμῶν" παραπλήσιον ὥσπερ ἂν εἴ τις nora- 


P. 564 μῶν τῶν μεγίστων, ἐξ ὄρους ὑψίστου ῥηγνύμενος, οὐ τοιοῦτος 


μὲν ὑπάρχων ἐκ πηγῶν εὐθὺς, ἐς δὲ τὸ κάταντες ἰὼν, καὶ ἄλλοις 10 
ἔτι χειμάῤῥοις xol ῥύαξι τὸ δεῦμα κοινούμενος, ἐπὶ τοσοῦτον 
αὔξει μεγέϑους, ὡς καὶ ναὐσίπορον ὡς τὰ πολλὰ καϑίστασϑαι. 
οὕτω κατάδηλος ἅπασιν ἀναμὶξ καὶ νέοις καὶ γέρουσι, καὶ ἀν- 
δράσι καὶ γυναιξὶν, 7j τοῦ παλαμναίου δόγματος ὑπῆρξε κακία. 

B τ΄. Ἄρτι δὲ περὶ ὥραν τῆς ἡμέρας καϑισταμένην δευτέραν 15 
ἐντὸς καὶ ἡμεῖς τῶν βασιλείων γιγνόμεϑα " xil τινὲς τῶν ntixv- 
φόρων ὁμοῦ καὶ ῥαβδούχων, τῆς ἐνδοτέρας τοῦ βασιλέως ἐθάδες 
ὄντες, ἡμᾶς ϑεασάμενοι πόῤῥωθεν, σπουδῇ πρὸς ἡμᾶς ἀφίκον- 
το, τήν τὲ πρόοδον ἀναστέλλοντες καὶ αὐτοῦ περὶ τὴν αὔλειον 
περιμένοντας ἡσυχάζειν κελεύοντες " ἀσχολεῖσϑαι γὰρ ἤδη τὸν βα- 20 

Cola περὶ ϑεραπείαν τινὰ κατεσπουδασμένην τῶν Ναζιραίων 
ἐκείνων καὶ νέων δογματιστῶν, ὅσοι τε περὶ σφᾶς ἐπίσχοποι καὶ 
ὅσοι πρεσβύτεροι, καὶ πᾶσαν ἁπλῶς εἰπεῖν ἐκείνην ἡλικίαν " εἶναι 


8. ἡμᾶς coni. Boiv. 


ctum labore athletico pedem in Paradiso figamus, obi mel voluptatis incor- 
ruptum et perenne esse didicimus. Neque enim nos puto usque ad, crasti- 
mam diem fore superstites."  (IX.) Cum autem abiremus, passim viri et 
mulieres domibus suis prosiliebant, et nos faustis acclamationibus proseque- 
bantur. Krant etiam, qui omni metu excusso audacter comitarentur, hinc 
atque hinc crebro circumcursantes, bini et terni; immo alicubi denso agmi- 
me confluentes, ut nostrorum numerus subinde augeretur; fere ut 
maximos fluvius, qui ex alüssimo monte erumpens non al quidem 
fontibus tantos repente exsiatit, sed per eon lapins cun alia forren- 
tibus εἰ rivis undas communicat, ac tandem in eum modum excrescit, ut 
et plerisque in locis navigabilis fiat. Adeo dogmatis nefandi impietas omni- 
promiscue, iuvenil lenibus, viris, foeminis, evidens erat, 

6. Circiter boram diei secundam palaüum ingredimur. lbi liciorum 
et apparitorum nonnulli, eorum nempe qui in interiore imperatoris dome 
versantur, procul nos conspicati, cum festinatione occurrunt, ulterius pro- 
gredi vetant, atque illic circa vestibulum quietos stare et exspectare iubent j 
quippe iam imperatorem sedulo operam dare, ut corpus curareat illi Nazi- 
faeit li seilicet novi dognatistaes eorumque socii episcopi presbyteri e 
omnis prorsus eii Vurba: conajare autem eam corporum curationegi 











HISTORIAE BYZANTINAE XVIIL 6. 807 


δὲ τὰ τῆς θεραπείας ἐκείνης οὐκ ἀμβροσίαν καὶ νέχταρ οὐρά- A.C. 1851 


ψιον" ἢ γὰρ ἄν τινες ἦσαν ἀναίμονες καὶ αὐτοὶ, καὶ ἀϑάνατοι 
ἐχαλοῦντο" ἀλλ᾽ εὐωχίαι, καὶ τράπεζαι πολυτελεῖς, καὶ ἀνϑο- 
σμίαι, καὶ ἀκρατοποσίας φάγαι ἀγῶνες" πρὶν ὑπὲρ τὸν δρίζοντα 


Imp. To.Can- 


δγενέσϑαι τὰς τοῦ ἡλίου αὐγὰς, παρασχενυασϑ εῖσαί ve xal xaQv- V. 457 


κευϑεῖσαι λίαν ἐπιμελῶς καὶ ἀνενδεῶς, καὶ ὡς τοῖς οὕτω γαστρι- Ὁ 


ζομένοις ἁγίοις ἐκ βασιλέως ἥρμοττε πρὸς ἡδονήν" ἵνα τὴν σφί- 
σιν εἰωθυῖαν ἐντεῦϑεν, ὡς ἔοικεν, εἴη ἀνειληφόσι τοῦ ἥγεμο- 
νικοῦ κάϑαρσιν, εὐπλαστότερον οὕτω περ ἐπὶ ϑεοπτείας ἄνατυ- 
Τοπουμένου, ϑαῤῥαλεώτερόν τε καὶ ἀδεέστερον, ὡς ἀπὸ σκήπτρου, 


ϑεμιστεύειν καὶ ἀποδισχεύειν τοὺς λόγους τοῖς ἐφημέροις ἡμῖν, 


ἥκιστα δυναμένοις ἀπὸ κοιλίας φωνεῖν, ἀλλὰ μόναις ἐγκεχυφόσι 
καὶ οἱονεὶ προσπεπατταλευμένοις ταῖς πατρίοις βίβλοις, καὶ ταῖς 
ἐχεῖϑεν ἐξηρτημένοις εἶναι, καϑάπερ ἀδαμαντίναις ἀεὶ σειραῖς, 
τδνομοϑεσίαις δογματικαῖς. (Β.) Καὶ ταῦτα μὲν τοῦτον ἔσχε τὸν 
τρόπον καὶ ἡμεῖς ἄλλος ἄλλοϑι τῆς βασιλείου ἐκείνης αὐλῆς, 
κατὰ συζυγίας τινὰς καὶ δεκάδας, ix διαστήματος ἠρέμα καὶ 


βάδην σχιδνάμενοι περιπάτῳ ἐχρώμεϑα, καϑάπερ οἱ ἐν 1dxa- P. 565 


δημίᾳ πάλαι Σωκρατικοί" πλὴν ἢ ὅτι τὰ ϑεῖα τῆς ἐκκλησίας ἡμῖν 
30 ἐπὶ στόματος ἦσαν δόγματα. ἦσαν δ᾽ οἵ καὶ ὡς ἔτυχεν ἐπ᾿ αὖ- 
τοσχεδίου ἐχάϑηντο, οὐκ ἐπὶ ποταμοὺς Βαβυλῶνος, πρὸς "4σ- 
συρίων πόῤῥω πατρίδος αἰχμάλωτοι ἀπαγόμενοι" ἀλλ᾽ ἐπὶ γῆς 
ἀλλοτρίας, εἰπεῖν, ἀλλοτρίοις δόγμασι χρῆσϑαι καὶ προσχυνεῖν 


9. πως coni, Boiv. 


mon ambrosia aut caelesti nectare; alioqui enim futuros istos similes ils, 
bs exsangues vivunt immortalesque vocantur; sed lautis et sumptuosis 
pibus, et vino fragrante, et meracis potionibus, et bibendi certamini- 
bus: quae quidem omnia ante solis ortum apparata et multo artificio ela- 
borata fuissent, ut nihil deesset ad voluptatem , quam sanctis illis abdomi- 
Ribus ab imperatore adhiberi imi i acie solito 
hoc more repurgata , et ad accipiendas divinitus visiones in meliorem habi- 
tum reformata, conlideatiu et securius , quasi sceptro potiti, le- 
ges ferre, et nobis vilibui homunculis suas voces eminus possent intorque- 
Te; nobi quam, qui solis Patrum libris proni incobantes, et velut affixi, 
voces e ventre elicere minime didicissemus, sed illorum dogaaticis legibus, 
veluü nodis quibusdam adamantinis, obstricti penderemus. (IL) Et haec 
idem ita se habuerunt. Nos vero alii alio per imperatoriae domus atrium 
lispersi, et quasi in classes et decurias per intervalla distributi, tran- 
quille et lento gradu ambulabamos, quemadmodum olim in Academia So- 
cratici auditores; nisi quod nobis divina ecclesiae dogmata in ore erant. 
Quidam etiam in sedibus foi et temere oblatis considebant, non illi 
quidem sper fumios Babylonis, in Assyrinm longe » patria captivi ab- 
luci; at iidem tamen in terra quodammodo peregrina eam vim subiluri, 





















898 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 ἀναγκασϑησόμενοι. διὸ xal αὐτοῦ περιμένοντες τὸ πολὺ δίιετε- 
πΤελέκειμεν τῆς ἡμέρας ὕπαιϑροι, ἅμα τῷ ἡλίῳ καὶ ταῖς ϑεριναῖς 
ἐκείναις ἀχμαῖς τῆς αἰϑερίας καμίνου φλεγόμένοι, ἔνδον τῶν 
ϑεωρητικῶν ἐχείνων εὐωχουμένων ἀνδρῶν μυστικώτερον. (Γ.) 4φ- 
τι δὲ τοῦ ἡλίου περὶ σταϑερὰν ἀχριβῶς γενομένου τὴν μεσημ- 5 
Bolav, ἐπὶ τὸν ᾿ἠλεξίῳ πάλαι τῷ βασιλεῖ δομηϑέντα μετήεσαν 
τρίκλινον" ἔνϑα δὴ προκειμένων τῶν βάϑρων, οἱ ἀρχιερεῖς καὶ 
Coi πρεσβύτεροι συνήεσαν ἅμα τῷ βασιλεῖ, συνδιασκεψόμενοι, 
πρὶν ἡμᾶς εἰσιέναι, τὰ πάλαι πολλάκις μελετηϑέντα τε καὶ συ- 
σχευασϑέντα βουλεύματα xa9* ἡμῶν, πῶς ἂν ἐπὶ καιροῦ νῦν 10 
εἷς πέρας ἄγειν εἴη αὐτοῖς εὐπετῶς τε καὶ ὥς ἂν τοῖς παροῦσιν 
ἀχροαταῖς ἀγνοηϑείη, λαϑόντα ὅτι ξὺν δόλῳ πέπρακταί τε καὶ 
δεδραματούργηται πολυετεῖ. εἰσήειμεν δ᾽ οὖν ὀψὲ καὶ ἡμεῖς, 
Ῥτῶν ϑυρωρῶν καλεσάντων. καὶ ὃ βασιλεὺς εὐθὺς τῷ εὐαγγελίῳ 
παρακειμένῳ προσκύνησιν ἀπονείμας βραχεῖαν, ἡμῶν γε civexa, 15 
πολλὰ πολλάκις τὰς τῆς ϑείας καὶ οἰκουμενικῆς ἕκτης συνόδου 
προτεϑῆναι πράξεις ἀπαιτούντων, κατὰ τὴν ἐκεῖ τοῦ τότε βασι- 
λέως κατάστασιν, xal τοὺς ὅρχους γενέσϑαι καὶ νῦν ἐφ᾽ ἡμῶν" 
ἔπειτα αὐτός τε ἐκάϑισε καὶ ἅμα ὁμοῦ τοῖς ἄλλοις καϑεσϑῆναι 
Ἐπροὐτρέψατο καὶ ἡμᾶς. (4..) J4éyew δ᾽ ἀρξάμενος παρεμίγνυ 30 
τοῖς λεγομένοις καὶ ὅρκους διεσπασμένους τινὰς καὶ αἰνιγματώ- 
δεις, ἐπαρώμενός πως ἑαυτῷ καὶ τέκνοις ὄλεθρον, εἰ τῷ ἑνὶ μέ- 
ρει πρόσϑοιτο τὴν γνώμην ὁποσονοῦν. xal ἦν, ὡς ἔδειξεν ἐπὶ 
2. Gua em. Boiv. pro ἀνά. 
quae illos cogeret peregrina dogmata amplecti et adorare. Itaque illic 
mognam diei partem exspectando consumpsimus, idque sub dio, sole e£ 
aestatis ardoribus 3 cum interea praeclari illt contemplatores my- 
stico convivio sese. ctissime oblectarent. (11|.} Demum hora i; 
sneridiana, cum solis fervor maximus est, in triclinium ab Alexi 
tore quondam exstructum transeunt, atque illuc, praeparatis 
liis, pontifices et presbyteri una cum imperatore conveniunt, deliberaturl 
inter se, antequam nos introducemur, quomodo ea, quae iampridem ani 
mo meditarentur et adversum nos struerent, oblata tandem occasione, fa- 


cile ad exitum perducturi essent ; ita ut mox affuturi δι res non intelli- 
fe dolum eum esse multis annis fabricatum et ai 
















licet ea opera sati 
lis acta exhiberentur, prout cautum esset constitutione princi 
pore imperantis, et ut nunc quoque praesentibus nobis iuraretur, etiam at- 
que etium petieramus. — Deinde et ipse sedit, et nos etiam simul cum 
aliis sedere iussit. —(IV.) Atque ille loqui exorsus orationi suae inter- 
serebat iuramenta quaedam vaga et perplexa, sibi ipsi et liberis suis exi- 
tium quasi imprecando, si quovis modo alteri parti favefet: erantque eius 





HISTORIAE BYZANTINAE XVIII. 6. 699 


τῶν ἔργων, διλήμματα τὰ φϑεγγόμενα" xol πῶς μὲν οὔ" τῷ A.C. 1851 
“Παλαμᾷ τὰ ἴσα πνέων ἐξ ἀρχῆς, καὶ νόχτωρ καὶ μεϑ᾽ ἡμέραν mp To Can- 
προὐργιαιτέραν τῶν ἀνὰ χεῖρας ποιούμενος δημοσίων τὴν αὐτοῦ 
ὁμιλίαν, καὶ ταῦτα συῤῥάπτων xo9^ ἡμῶν xal συσκευάζων δί-Ἐ 
δκτυα, κἀμοὶ λογικῶς μαχόμενος ἰδίᾳ καὶ δημοσίᾳ βιαιότερον ἢ 
κατ᾽ αὐτὸν εἰπεῖν Παλαμᾶν; εἰ οὖν τὸ ἡμέτερον ἔβλεψε μέρος 
ἐκεῖνος, ᾧ τὴν γνώμην ἥκισϑ᾽ ὑπισχνοῖτο προστίϑεσϑαι, εὐώρ- 
κῆσε μέν" ἀπολωλένωι δ᾽ ὅμως πέπραχε τὴν ἑαυτοῦ ψυχὴν, εἰς 
Ἡρώδην τὸν πάλαι τὴν μίμησιν ἄντιχρυς ἀνενεγκὼν, ὃς προφη- V. 458 
10 τοχτόνου πρόβλημα κακίας τὸν ὅρχον πεποίηται. εἰ δὲ πρὸς οὐδέ- 
ztgov βλέπειν ἐνῆν τοῖν μεροῖν τὴν τοῦ Ogxov διάνοιαν, ἀλλ᾽ 
᾿σόῤῥοπα ἐπ᾿ ἀμφοῖν τὰ τῆς γνώμης ἐκρέματο τάλαντα, τοῖς δ᾽ P. 666 
ὀμωμοσμένοις ἥκισϑ᾽ ὕστερον ἐνέμεινεν, ὡς ἔργοις ἔδειξεν αὐ-- 
τοῖς, καπηλεύσᾳς ἐπὶ ϑεάτρου τοσούτου τὴν δίχην, τὰς τῆς 
15 ἐπιορχίας οὐκ ἄν ποτε λοιδορίας ἐχφύγοι, ἑαυτὸν ἐπίορκον αὐ-- 
ϑαίρετον πεπραχώς. (Ε.) Ἑαυτοῦ γὰρ τὴν τοῦ Παλαμᾶ λογι- 
ζόμενος ἧτταν, ἔπειτ᾽ ἰδὼν, ὡς οὐκ ᾧετο, κατὰ χράτος τοῖς 
ἡμετέροις ἡττώμενον λόγοις, πρύμναν τε ἐν μέσῃ πορείᾳ ἐχρού- Β 
σατο xal ῥίψας τὴν ἀλωπεχῆν εὐθὺς τὴν ἀρχτικὴν μετενέδυ, 
δοκχαὶ ἄλλος ὅλος ἐξ ἄλλου καϑίστατο, μηχέτι χαϑεκτὸς εἶναι δυ- 
γάμενος, ἀλλὰ βοῶν καὶ ἀπειλῶν, εἰ μὴ σιγῴημεν " μηδὲ γὰρ 
ἀνέχεσθαι τῶν οἴκων ἐντὸς τῶν αὐτοῦ, λέγειν μὲν βουλομένων 
ἡμῶν, αὐτοῦ δ᾽ ἀχούειν ἥκιστα δεχομένου" καϑάπερ αὐτὸς ix- 





dicta, ut re ipsa patuit, dilemmata. Ecquid 'ροττο mirum, ubi ille iam 
inde ab initio cum Palama plane conspirabat, et eius consuetudinem tanti 
faciebat, ut eam diu noctuque publicis negotiis urgentibus antehaberet, et 
Com eo dolos consueret, ac retia nobis tenderet; idemque tam privatis 
juam publicis sermonibus mecum sic solitus esset pugnare, ut ipso etium 
Sulamh violentor esse videretur? Itaque ille, cum promittebat se erga 
alteram partem propenso animo haud fore, si nos solos respexit, non 
peieravit quidem, at animam suam perdidit, iquum illum Herodem 
prorsus imitatus; qui, prophetam cum occideret, sceleri suo iusiurandum 
praetexebat. Quod si neutram partem respicere mens iurisiurandi potuit, 
sed aequa lance suspensus affectus parem se utrisque praebere decreverat, 
Itqt deinde iuratis non stetit (id quod re ipsa declaravit, cum in thea- 
tro illo frequentissimo corrupit juris aequitatem ), nunquam certe periuril 
crimen effugiet, qui sua sponte commisit ut esset periurus, (V.) Nempe 
ille, eandem Palamae et sui ipsius ruinam esse statuens, cum hunc videret, 
aliter quam putaverat, nostris disputationibus funditus profligsri, poppem 
in medio curau contorsit; et vulpina abiecta statim ursinam pellem induit, 
totusque ex alio alius evasit; nec se amplius potuit cohibere, quin et voci- 
feraretur, et nos, nisi taceremus, minis terreret: quippe haud ferendos 
esee nos, qui in eius domo tum loqui vellemus, cum ipse nollet audire; 

















900 NICEPHORI GREGOBAE 


4. M. 6859 λαϑόμενος ἑαυτοῦ xal τῶν ὅρχων ἐκείνων, καὶ μήτε τοῦ ξυνόν.- 
τος πλήϑους τὸ συνειδὸς μήτε τὰς τῆς γνώμης κρίσεις ὅλως 
αἰδεσϑεὶς ἐκείνων, ἐφ᾽ οἷς ἡλίσκετο μάλα ἐπ᾿ αὐτοφώρῳ ψευ- 
δόμενός τε καὶ ἀδικῶν. ὃ μὲν γὰρ ἦν, οὐκ ἦν" ὃ δ᾽ οὐκ ἦν, 
ἦν ἀντὶ μὲν βασιλέως, τύραννος ἀκραιφνής" ἀντὶ δὲ δικαστοῦ, 5 
κατήγορυς καὶ διώκτης ἡμῶν ἀπροφάσιστος. οὕτως ἐγκαταλει-- 
φϑεὶς ἀπὸ τῆς τοῦ ϑεοῦ δεξιᾶς ὃ ταλαίπωρος ἐξέστη τε ἑαυτοῦ 

Ῥκαὶ τοῖς ὁρῶσιν ἄϑυρμα λαμπρὸν ἐγίνετο πρός τε τοῦ τρόπου 
πρός τε τῶν λόγων καὶ ἅμα τοῦ μειραχιώδους ἤϑους ἐκείνου. 
E — U. ᾿4λλ᾽ ἐπειδήπερ οἱ πλείους, φιλιστοροῦσαν καὶ φιλήκοον 10 
κεκτημένοι ψυχὴν, πρόσω ἱέναι ἡμᾶς οὐκ ἐῶσι, πρὶν ἐς εὐρύτε- 
Qov τὴν τῶν ἐκεῖ παραϑεῖναι λαληϑέντων τε καὶ πραχϑέντων 
ἀφήγησιν, ὑπόδειγμα τῷ βίῳ χρηστὸν ἀϑλητικῆς ἐνστάσεως, 
καὶ οἷς ὑπὲρ τῶν ϑείων ἔνεστι δογμάτων ζώπυρον καιροῦ καλέ- 
σαντος ἀγωνίσασϑαι" φέρε, τὰς τῆς κεφαλῆς ἀλγηδόνας ἐν δευ- 15 
τέρῳ τῆς τῶν φιλαρέτων ἀνδρῶν ἐφέσεως ϑέμενοι λέγωμεν, 
P. 561 ónócov οὕτως ἔχουσιν ἐφικτὸν ἂν εἴη. εἶ γὰρ ὑγιῶς ἔχουσιν οὐκ 
ἄν ποτε γένοιτο λέγειν ἀϑρόον ἅπαντα συνελόντας, σχολῇ γ᾽ ἂν 
εἴη δήπου, καὶ χρόνῳ καὶ κεφαλῆς ἀλγηδόσι τοσαύταις, καὶ 
ἅμα ταῖς νῦν παρεισπεσούσαις διὰ τὴν τῶν δογμάτων καινοτο- 90 
μίαν λύπαις δαπανωμένοις, λέγειν ἅπαντα κατ᾽ ἴχνος ἰόντας " 
V. 469 ὅτε γάρ μοι πρὸς εὐρωστίαν εὖ πεφυκέναι ἐκῆν τὴν τῶν αἰσϑητη- 


22. Pro ὅτε legebatar ὃ, Boiv. coni. d. 


quasi nempe sui ipsius et praestitorum luramentorum foret oblitus , nec ho- 
minum, qui illuc multi convenerant, conscientiam , nec tacita iudicia re- 
vereretur illorum, coram quibus in manifesto scelere deprehensus mendacii 
et iniquitatis argueretur. Nam ille id quod erat, minime erat; et quod 
aon erat, id ipsum re vera erat, pro imperatore meras tyrannus, pro iudice 
accusator noster et inexcusabilis persecutor. Adeo ps ille, divina ope 
destitutus, de suo statu declinavit, et spectatoribus, cum ob ingenium 
fum ob sermones et iuvenilem illum morem, publicum ludibrium exstitit. 
7. Sed quoniam plerique, animum habentes discendi et audiendi cupi- 
dum, nos ultra progredi "ha nt, aptequam ea, quae tunc dicta aut 
facta fuerint, fusius exposuerii utile scilicet futurum hominibus ext 
plum athleticae et martyribus dignae constantiae; iis praesertim , qui, 
tempus ferat, pro sacris dogmatis decertare ardent; age, capitis dolori- 
bus optimorum virorum desiderio posthabitis, pro ea facultato, quae nobis 
lta affectis reliqua est, disseramus. Icnimvero si omnia simul dicendo com- 
pee ne ii quidem possunt, quibus belle est; nos certe, qui et senio et capitis 
oloribus tantis coufecti sumus, et gravibus praeterea molestiis consumi- 
mur, quas novarum opinionum insolentia hoc tempore attulit , accurate δὲ 
sigillutim omnia persequi oratione multo minus ipsi poterimus. Nimirum 
quando in me sensuum vis acerrima vigebat, nou ea fuit oocasio, quae nunc 









HISTORIAE BYZANTINAE XVIII. 7. 901 


lav xdv, οὐχ ὃ νῦν καιρός" ὅτε δ᾽ ὃ νῦν καιρὸς, οὖκ ixd- A.C. 1951 
vuc ἔχειν συμβαίνει, — (B.) Καὶ εἰ μὴ τετυφῶσϑαι δοκοίην Se nent 
ἐνίοις, ἔξεστι τὸ πεφυκὸς τἀληθοῦς ξυναρᾷν κἀκ τῶν ἀγώνων,Β 
οὗς διηντλήχαμεν, ἐχ Καλαβρίας ἤδη πρῶτον ἐπιδεδημηκότος κἀ-- 
διμοὶ πρὸς ἔριν συμπλαχέντος Βαρλαὰμ ἐκείνου " ὃς πολλὴν ἐπα- 
γόμενος κατὰ τῆς κοινῆς τῶν Ρωμαίων σοφίας ὀφρὺν τότε πρῶ- 
τὸν ἤσϑετο μάτην ἀκούων σοφὸς, τὰς τῆς σοφίας κέδρους ἐκεί- C 
γης ἐξαίφνης ἀφαιρεϑείς " καϑάπερ πεύχη καὶ κυπάριττος, ὅπότε 
σφᾶς ἀπογυμνοῖ τῆς χόμης ὑλοτόμου βρίϑουσα παλάμη. ἃ πάντα 
10καὶ γραφῇ δεδωκότες στήλην τῆς ἐκείνου xaxlag τῷ χρόνῳ 
παρέσχομεν. ἐῶ λέγειν οὃς ἐν ταῖς ἱστορίαις τῶν γιγνομένων, ἃς 
καὶ αὐτὰς γραφῇ παρεπέμψαμεν ἐς τὸ μονιμώπερον, κατεβαλό-- 
μεϑα πόνους, καὶ otc ἐν τοῖς ἀντιῤῥητιχοῖς τε καὶ στηλέτευτι- 
κοῖς, ἄλλοτ᾽ ἄλλοϑεν ἀναφυομένων παντοδαπῶς ἀντιπάλων τῆς» 
15 ἀληϑείας " καὶ πρός γε ὅσους ἐν ἐξηγήσεσε τῶν ἐς τὸ γριφωδέστε- 
ρον τοῖς παλαιοῖς εἰρημένων ἐνεδειξάμεϑα. (Γ.) Διὰ δὴ τῶν 
τοιούτων πόνων οἱ τοῦ τὰ πάντα μαραένοντος ὀδόντες χρόνου 
παρατρώγουσι προσιόντες ἠρέμα καὶ κατὰ μιχρὸν, καὶ τὸ ὕγιαῖ- 
vor τοῦ σώματος ὑπορύπτουσιν, ἔχοντες ὁμοῦ καὶ τὴν τῆς dg- 
40 μονίας δανείστριαν φύσιν συνέχδημον φορολόγον, ἀναφυομένην B 
ὀψὲ καὶ αὐτὴν δραστικώτερον καὶ βιαίως δάνειον ἀπαιτοῦσαν " 
καὶ νῦν μὲν τὰς τῶν ὀμμάτων αὐγὰς ἀμβλύνουσαν, νῦν δὲ τὴν 
1. ἐκείνωρ em. Bolv. pro ἐκείνοις, 8. κἀκ em. Bolv. pro καί. 
1b παντοδαπῶν Boiv. 16. εἰρημένων em. Boiv. pro ἐῤῥιμ- 


adest; nunc cum adest occasio, non idem vigor sensuum sappetit. (II.) Rem 
rro ipsam ut se habet, nisi vano fasta inflari videor, intelligere est ex 
lis certaminibus , quibus iam tum defuncti sumus, cum primum Barlaamue 
ille e Calabria advenit et mecum disputandi causa congressus est. Qui 
quidem supercilio elato communem Romanorum eruditionem cum desj 
tunc demum sensit frustra se laudari ut eruditum, postquam vi. a 
tissimas illas veluti cedros eruditionis ablatas amisit; non aliter quam picea. 
at copreesns, quas valida ignatoris manus conis spoliatas denidat: Quae 
mnia litteris ideo consignavimus , ut eius quae in illo fuit improbitatis mo- 
mumentum apud posteros exstaret, Nihil dico de iis laboribus, quos in re- 


A. M. 6859. 
1nd.& 


F 


P. 568 


B 


902 NICEPHORI GREGORAE 


συνδετικὴν τῶν τε χειρῶν xol γονάτων ἀναλυτικὴν ἁρμονίαν xa- 
ϑίζουσαν ἔφεδρον" καὶ ταῦτα μὲν ὅτε μᾶλλον, εἴπερ ποτ᾽, 
ἐχρῆν τήν τ᾽ οἰχείαν εἰς τὸ ἀκμαιότατον ἔχειν δύναμιν καὶ Gua, 
εἴτις ἦν μηχανὴ, xàx τῶν ἔξωθεν ὁπόϑεν δήποτε προσκτᾶσϑαι 
ζητεῖν. οὐ γὰρ 5 

Kovgijség τ᾽ ἐπίχουροι καὶ «Αἰτωλοὶ μενεχάρμαε 
γέροντί μοι πολεμοῦσιν ἤδη πρόσφατον πόλεμον, καὶ μέχρις ai- 
ματος ὁρωμένου σαλεύοντα τὸ τοῦ δρόμου φιλότιμον " ἀλλ᾽ ἐπέ- 
ϑεντό μοι δράκοντες ἐξ ἀφανοῦς, καὶ κραταιοὶ ἐζήτησαν τὴν 
ψυχήν μου, τὰς φονευτρίας χεῖρας ἐν σχοτομήνῃ βάλλοντες καὶ 19 
ἀναίμακτα παρέχειν ἐπειγόμενοι τραύματα" ὃ καὶ μᾶλλον χαλε- 
πωτέρας ἐμοὶ προξενεῖ τὰς ὀδύνας. ἀναίμαχτα γὰρ κἀμοῦ κατ᾽ 
ἐκείνων τελοῦντος τὰ τρόπαια, δυσδιάγνωστον τοῖς τῶν ἔξωϑεν 
δρώντων πολλοῖς συμβαίνει τὴν κρίσιν καϑίστασϑαι, καὶ μάλα 
τοι εὐδιάβολον τοῖς ἡμῶν διώκταις. τοῖς μὲν γὰρ οὐκ εἰδόσιν ol- 15 
κονομεῖν ἐν χρίσει τοὺς λόγους, λῆρος ἅπαν νενόμισται πίστεως 
καὶ δογμάτων μυστήριον" οἷς δ᾽ εἰδέναι πρόσεστι, καὶ ἀλλάττε- 
σϑαι δι᾽ ἀνάγκην συμβαίνει. πειράσομαι δ᾽ οὖν ὅμως ὅσον ἐφι- 
κτὸν, ὡς εἴρηται, τὴν τῶν φιλοϑέων ἐκείνων ἀνδρῶν ἐχπεραί- 
ve αἴτησιν, ἡγεμόνας τῆς ἐμῆς προστησάμενος γλώττης τὰς 89 
περὶ ϑεὸν ἐλπίδας " ὑπὲρ οὗ καὶ τὴν ἀϑλητικὴν ταυτηνὶ διαπλέο-- 
μὲν ϑάλασσαν. — (4.) Mii δ᾽ ἔγωγε, μηδένα τῶν ἐντυγχανόν- 
τῶν πρόχειρον εἷς τὰς xa9* ἡμῶν λοιδορίας ἔχειν τὴν γλῶτταν, εἰ 

3. νῦν coni. Boiv. pro uiv. 

ommissuras, quarum ope vel manus tenduntur, vel genua flectuntar, de- 
biles et infidas reddit; idque eo tempore, quo me, si unquam, maxime 
oportuit et propriis viribus integris vigere, et novas etiam extrinsecus, si 
qua arte possem , conari mihi undecunque comparare. Nec enim 

Curetum socia arma, Aetolorumque iuventus 

Bellatrix , 
seni mibi bellum repentincm indicont, eo naque mbitioso impetu proru- 
pturi, donec sanguis effosus appareat: sed invaserunt me dracones ex oo- 


eulto, et robusti quaesiverunt animam meam nocte obscura manus 
mihi iniiciunt, e£ incruenta vulnera conantur ere; id quod dolores 





mibi vehementiores affert. Nam cum et ipse incruentas de iis victorias 
reportem, ita fit, ut qui foris spectant, eorum multi vix possint verum dis- 





HISTORIAE BYZANTINAE XVIII. 7, 90s 


παρ᾽ ὅλην μιχροῦ τὴν ἱστορίαν, ὅσα μὲν φύσει τε καὶ προαιρέσω A. C. 1351 
προσῆν ἐγχλήματα τῷ βασιλεῖ, σιγῇ κρύψαντες, ἐπαίνοις τὸ p ιοῦμα, 
πλεῖον διὰ φιλίαν ἐχαρισάμεϑα, καὶ ἅμα διὰ τὸ σύνεργον καὶ συλ- C. 
λήπτορα τῶν τῆς εὐσεβείας ἔχειν ἀγώνων αὐτὸν, βασιλέα τε" 460 
δὄντα καὶ τὸ πᾶν ἐν τῇ χειρὶ τῆς νίκης καρπούμενον διὰ τὴν ἀρ- 
χήν᾽ νῦν δ᾽ ἀνακαλυπτήρια παρὰ πᾶσαν προαίρεσιν ϑύειν, ὡς Ὁ 
εἰπεῖν, ἥχιστα πάντων ὀκνοῦμεν. πρῶτον μὲν γὰρ αἰδοῖ τῶν 
συνόντων τῇ ἀκροάσει καὶ ἡμῖν ἀγωνιζομένοις, ὑπὲρ τοὺς τετρα-- 
κοσίους που πάντως ὄντων, ἀνδρῶν εὐγενῶν ἀναμὶξ καὶ τῶν 
10 ἄλλως ἐχόντων, καὶ ἅμα βασιλίδων, καὶ ὅσαι συνήεσαν ἄλλαι τῆς 
φήμης δημαγωγούσης, γένους καὶ αὐταὶ καϑ᾽ ἕτερον λόγον τὰ 
πρῶτα φέρουσαι, λαλεῖν τὴν ἀλήϑειαν εἶναι χρεὼν, μὴ προφα- 
»üc αὐτοὶ ἑαυτοῖς καταγνώσεως οὐ μάλα τοι ἐλαχίστης αἴτιος 
καϑιστῶμεν καὶ τὰ τῆς ἐχείνων χλεύης ἑκόντες ἐφ᾽ ἑαυτοὺς ἐλ- Β 
1δκύσωμεν δίκτυα. δεύτερον δὲ κἀπὶ μὲν τῶν ἄλλων ἁπάντων, εἰ 
φιλίᾳ τις χαρίζεσϑαι ϑέλων, ἔπειτ᾽ ἐνίοτε καὶ ἐνιαχοῦ ψευδόμε- 
vog φαίνοιτο, συγχωροίη ἂν οἶμαί τις ἴσως, ὅστις ὁμοίαις ἐμ-- 
πέπτωχε τύχαις xai πείραις" οὗ δὲ ϑεὸς τὸ κινδυνευόμενον, εἰ 
ἐγκαλύπτεσϑαί τις ὁπώσποτε βούλοιτο, πάντων οἶμαι ταῖς γλώτ- 
δόταις ἠχονημέναις ἐξ αὐτομάτου πρὸς τὰς αὐτοῦ λοιδορίας ἐν-Β 
τυγχάνειν" καὶ ó πάντα τἄλλα ἐπιεικέστατος, εἰ μὴ λάλος ἐν-- 
ταῦϑα βούλοιτο γίγνεσθαι καὶ γλώτταις ὅλαις τἀνδρὶ νεμεσῇν, 
19. τις em. Boiv. pro τῇ. 
rey δὸ quod in teta fere Historia, quaecunqne sen natare een voaniati 
vitio crimina illi imperatori inerant, silentio presserunus, ac in eo laudan- 
do plurimam operam posuerimus, cum ob amicitiam, tum ut ipsum socium 


et adiutorem in subeundis pro religione certaminibus haberemus (pi 
pem quippe, in cuius manu propter summam potestatem momentum omne 

itum essct ad victoriam reportandam); atque iidem nunc o| reclu- 
Mte. et, quod praeter sententiam plane accidit, quaedam velut anacaly- 
pteria celebrare minime refugiamus. Etenim ^ primum ob eos, qui anditum 
convenerant et certantibus nobis aderant, (affuere autem plures quadrin- 
gentis, nobiles promiscue et diversae conditionis bomines; item imperatri- 
es, et aliae foeminae, quotquot fama allectae confluxerant, genere ipsae 
quoque, quanquam haud iisdem titulis, principem locum tenentes) earum, 
jnquam, personarum reverentia oportuit nos vera dicere, ne ipsi palam δὰ" 








904 NICEPHORI GREGORAE 


* A. M. 6859413À. φείδοιτο λοιδορίας ἡστινοσοῦν, ϑαυμάζοιμ᾽ ἂν αὐτὸς, εἰ 
Ἰμὰ ἃ 3 ἐς ἀβύσσους αἰσχύνης καὶ πυϑμένας γίνοιτο ὁποβρύχιος, ὅστις 
P.569 ποτὲ ἂν ἢ, χαλεπὸν ἀεὶ γειτόνημα τὸν τοῦ συνειδότος κτησάμε-- 
ψος πέλεκυν, τοσούτου' τοίνυν ᾿Ολύμπου δεινῶν ἐπισειομένων 
ἡμῖν, εἰ ψεύδεσθαι βουληϑείημεν, ἐνταῦϑα μάλα μᾶλλον ἀνάγκη, 5 
τἄλλα παρατρέχοντας, καὶ πρὸς ϑεὸν μόνον δρῶντας, λαλεῖν 
τὴν ἀλήϑειαν. ἔπειτ᾽ οὐδὲ παράδοξον ἄλλως, i» τοῖς ἄλλοτ᾽ 
ἄλλως ῥέουσι καὶ φερομένοις πράγμασι, καὶ ἀόριστον ἀνύουσε 
Βπλοῦν, τὸν αὐτὸν νῦν μὲν τὸ ἐπιτυχὲς καρποῦσϑαι, νῦν δ᾽ dy 
τῷ κλήρῳ τῶν ναυαγούντων ἀπροσδοκήτως ῥιπτεῖσϑαι. τούτου 10 
δ᾽ οὕτως ἔχοντος, οὐκ ἂν δικαίως αἰτίαν φεροίμεϑα, εἰ τῆς 
ἀληϑείας καὶ ἡμεῖς ἐν τῇδε τῇ βίβλῳ τὴν βελτίστην εἰσάγοντες. 
πρόνοιαν τοὺς αὐτοὺς νῦν μὲν τοῖς ἐπαίνοις ἐξαίρομεν, ὅπη μὴ 
τοὺς ἀκούοντας βλάπτεσϑαι περιγίνοιτο" νῦν δὲ τἀναντιώτατα 
δρῶντες φαινοίμεϑα. — (E.) Ἔτι καὶ τοῦτο τοῖς εἰρημένοις προσ--15 
κεῖσϑαι χρεὼν ἐνταυϑοῖ. οἶμαι γὰρ τῶν ἁπάντων οὐδένα δικαίως 
ἐμοὶ νεμεσᾷν, εἰ περὶ ϑεοῦ καὶ τῶν πατρίων τῆς ἀληϑείας δογμά- 
τῶν κινδυνευόντων ἀπὸ τοῦ ἴσου διαλεγοίμην τῷ βασιλεῖ, πάν-- 
τὰς χκαϑάπαξ ἀποχρουσάμενος κολακείας λόγους, καὶ μηδεμιᾷ 
Ῥτὸν τῆς διανοίας κάλαμον βάπτειν δειλίᾳ καὶ συστολῇ βουληϑεὶς, 0 
μηδ᾽ ὑφεῖναι μηδαμῆ τοῦ τόνου μέχρι τελευτῆς αὐτῆς. κακοδαί- 
μονα γὰρ ἐγὼ τὸν τοιοῦτον καλεῖν οὐκ ἂν ποτ᾽ ὀχνήσαιμι, ὃς ἐν 
δευτέρῳ τῶν ἐνυπνίων τοῦ βίου τὰ ϑεῖα τιϑέμενος οὔτε τοὺς 


viribus hominem iratus insectetur., οἱ ulli obiurgationi parcat, mirer equi- 
dem ipse, nisi is, quisquis fuerit, sese in imas latebras et penitissimos 
recessus prae pudore abditurus sit, vicinum semper importunum habitu- 
rus, stimulpm ipsom conscientiae. Cum igitur nobis, si mentiamur, tant& 
suppl oles impendeat, eo magis hac in parte necesse est caetera ne- 
glgere, atque in Deum solum intuentes vera dicere. Ad haec nibil alio- 
ui mirum, cum res humanae alins aliter fluant et temere volvantur, nec 
leterminatas sit earum cursus, eundem hominem nunc felici exitu laborum. 
fructum percipere, nunc insperata naufragorum fortuna conflictari. Quod 
cum ita sit, nec ipsi quidem iure reprehendemur, si in hoc opere, 
pua veritatis Tetibendae cura suscepta, eosdem nuno laudibus extollimus, 
"ubi id auditoribus fraudi esse non potest, nunc contrariam plane rationem 
sequi videmur. (V.) Oportet etiam illud hoc loco ad ea, quae dicta sunt, 
accedere, Neminem omnium puto iusta indignatione mihi ob id ec- 
censere , quia de Deo et de patriis verae fidei dogmatis in periculum δὰ- 
ductis sic cum imperatore disputavetim, tanquam aequalia; Menque. omni 
prorsus adulatione longe a sermonibus meis relegata, nunquam po- 
tuerim , ut obsequentem ingenio calamum ullo metu, ulla formidine imbue- 
rem, aut ab acri illa contentione vel minimdm remitterem, ets mors esset 
ipsa subeunda. Enimvero ego infelicem eum vocare nullos dubitem, qi 
huius vitae insomniis ita res divinas posthabeat, ut nec vindieis 








HISTORIAE BYZANTINAE XVIII 8. 906 


τῆς δίκης αἰδεῖται θρόνους, οὔτε μὴν τοὺς αἰϑερίους δέδιε ϑεοῦ A. C. 1351 


"πρηστῆρας. ἐν γὰρ τοῖς περὶ ϑεοῦ καὶ τῶν ϑείων δογμάτων dyàü- 


Imp. To.Can- 


tacuz.5 


σιν αὐτὸν μόνον ἡγεῖσθαι δεῖν βασιλέα, τοὺς δ᾽ ἄλλους. ἐπίσης V. 461 
ὁμοδούλους ἅπαντας, πλουσίους ἀναμὶξ xol πένητας, βασιλεῖς 


δτε xal ἰδιώτας, καὶ ὅσοις τοῦ ϑιάσου καὶ τῆς χορείας ἐκείνης με- 
τέχειν ὁπώσποτε συμπίπτει. 


η΄. Ἑβδόμην μὲν οὖν ἦγε καὶ εἰκοστὴν ὃ μάϊος μὴν, ἐν ἧ Ῥ. 510 


συγκαλεῖν ἡμᾶς δεδογμένον γέγονε βασιλέα πρὸς ἣν ὠνόμαζε advo- 
δον. ἀρξάμενος δ᾽ ἄνωθεν διεξήει, πῶς διαβόλῳ προὐργιαίτατον 
10 ἀεὶ πολεμεῖν ἀνθρώποις, ὥσπερ τινὰ κλῆρον εἰληφότι λαμπρὸν, 
ἀφ᾽ οὗ τῷ προπάτορι συμπλακεὶς ἐστήσατο τρόπαιον" καὶ δι᾽ 


αὐτό γέ τοι ϑεὸν ἐϑελῆσαι τὴν ἀνθρωπείαν ἀναδεξάμενον φύσιν B 


δι᾽ αὐτῆς ὁδοὺς ἡμῖν ἀγαϑὰς ὑποδεῖξαι, δι᾽ ὧν ῥᾷστον ἂν εἴη 
τοῖς γε ἐϑέλουσι τὸν ἀντίπαλον κατασείειν" εἶθ᾽ ὅπως καὶ ὃ διά- 
15 βολος, ἑτέραν αὖϑις τραπόμενος, εἰδωλολατρείαν εἰσήνεγκεν ὁμοῦ 
ταῖς ἄλλοτ᾽ ἄλλαις αἱρέσεσι, κατά τε τῆς τοῦ ϑεοῦ ἐκκλησίας 
xal τῶν δογμάτων αὐτῆς ὅπως τε ϑεῖαι καὶ ἱεραὶ κατόπιν συγ- 
κροτούμεναι σύνοδοι τὰ τοιαῦτα τῆς ἐκκλησίας νοσήματα ἐϑερά- 


n&vov* "καὶ ἐπὶ τούτοις ὅπως καὶ ἐφ᾽ ἡμῶν Βαρλαὰμ τὸν «“(ατι- C 


ϑονόφρονα, τὸν ἐκ Καλαβρίας ὁρμώμενον, ἤνεγκεν ἐπὶ πονήρῳ 
τῆς ἡμετέρας εἰρήνης, ἄνδρα σοφὸν μὲν, ἐριστικὸν δέ τινα καὶ 
κενοδοξίας ἡλικιώτην" ὃς ἐπεὶ τὰ μὲν πρῶτα συμβεβληκὼς ἕτέ- 
ραν καὶ περὶ σοφίας ἢγωνισμένος ἐπίδειξιν ἥττηταί τε xol τῆς 


tribunal revereatur , nec Deum ipsum aetherii ignis turbinibus armatum ex-« 
fümescat. Quippe in iis certaminibus, quae'de Deo et de divinis dogma- 
tis institountur, Deum ipsum solum imperatorem, caeteros omnes pari lure 
conserros haberi oportet divites promiscue et pauperes, reges e& priva- 
tos, alios denique eiusdem illius thiasi et chori quacunque ratione parti- 
cipes. - 
8. Aderat itaque dies Maii vigesimus septimus, quo nos imperator ad 
eam quam ipse synodum appellabat ex decreto convocaret. Atque ille rem 
ἃ capite arcessens diabolum aiebat id ante omnia semper agere, 
xt hominibus inferret, eam veluti praecipuam hereditatem sortitum, 
eX quo, cum primo parente congressus, tropaeum victor porwisset: Deum 
sütem hominis naturam ideo accepisse, quia per eam voluisset salutares 
mobis vias indicare, quas quivis ingressus facile posset adversarium deii 
cere: deinde diabolum alio rursus conversum, quo ecclesiam Dei et eccle- 
siae a everteret, idololatriam cum haeresibus alias al |vexisse t 
(um sub haec sacrosanctas synodos coactas esse, et his ie mofbis 
medicinam aítulisse: postea in detrimentum constitutae aped pacis, 
diabolo Jmpellente, prodiisse hac nostra aetate Barlaamum, illum scilicet 
Latinismo imbutum et e Calabria profectum; virum sane eruditum, sed 
opidum akercandi, et qui inani gloriae a pueritia usque studuissett eum 
. Qiversi generis pugna primum commissae, et ostentandae eruditionis oausa 
Nicephorus Gregor. Fol. II. 68 











' 906 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 vuxdarc οὐ μάλα ἀσμένως ἐχείνοις παρακεχώρηκε, xa9^ ὧν εὐ- 
πὰ, 4 δοχιμεῖν ἐδόκει μάλιστα, δεύτερον πλοῦν τῶν δογμάτων τοῦ IIa- 
Ῥλαμᾶ συνεπλάχη, διϑείας τε ἔγκλημα πρυστριβόμενος xal ὁπόσα 
τῷ τοιούτῳ ἐποικοδομεῖσϑαι ἕπεται ϑεμελίῳ. καὶ ἵνα μὴ διατρί- 
βωμεν ἐπὶ τοῖς οὕτω προδήλοις, ἐξέσται τοῖς βουλομένοις ἐκ τῶν 5 

τότ᾽ ἐπὶ τούτοις τομογραφηϑέντων τῇ ἐχκλησίᾳ τοῦ ϑεοῦ xal 
τῷ τηνικαῦτα πατριαρχεύοντε ψηφισμάτων μανϑάνειν τὸ καϑε- 
στώς. ἐκείνου ye μὴν ὁπώσποτ᾽ ἀπιόντος, ἕτερός τις διαδεξά- 
Ἐμενος τὰς ἐκείνου κατὰ τοῦ Παλαμᾶ λοιδορίας, ᾿Αχίνδυνος ὄνομα, 

τὴν ὁμοίαν ἐχείνῳ καὶ αὐτὸς καταδίκην ὑφ᾽ ὑμῶν εἰλήφει τε καὶ 10 
ἠλάϑη. νῦν δ᾽ ἀναστάντες, οὗς οὐκ οἶδα πῶς ὀνομάσας óg- 
ϑῶς ἂν φάναι δόξω, τὰ αὐτὰ καὶ οὗτοι τῷ Βαρλαὰμ κατὰ τοῦ 
P.571 ϑείου φϑέγγονται Παλαμᾶ. ὧν αἴτιον τὴν ἐμὴν ἔπεισιν οἴεσϑαε 
πραότητα, fj χρώμενος ἄχρι καὶ ἐς τὴν τήμερον διετέλεσα. ἀλλ᾽ 

οὐ χαιρήσουσιν ἔτι διαγρηγορήσαντος ἐμοῦ καὶ τὴν ἐκ ϑεοῦ δεδο- 15 
V. 462 μένην μοι χεῖρα καὶ κρίσιν ἔς γε τὸ τῆς εἰρήνης χρήσιμον ἀνειλη-- 
φότος αὐϑεντικῶς. δῆλον γὰρ εἶναι τοῖς ἅπασιν οἶμαι, μηδένα 
τῶν πάντων εἶναι, ᾧ πρό γε ἐμοῦ, βασιλέως ὄντος, τὰς τοιαύ- 
Bac εὐθύνειν προσήκει δίκας " ἢ ποῦ τῇ βασιλείᾳ τὸ εὔδαιμον φυ- 

' λάττοιτο, τὸ κρίνειν οὐκ ἐχούσῃ τοὺς ὑπηκόους; ἢ τῷ nortfO 
διοίσει δεσποτεία δουλείας, τῆς χρίσεως τῶν πραγμάτων οὐκ ἐφ᾽ 


3. περὶ τῶν δογμ. et τῷ Παλαμᾷ coni Boiv. 4. τῷ τοιούτῳ em. 
Bolv. pro τὰ τοιαῦτα. 


guacepto cerianine saperatun, aegre ilis pala cessise, de quibus maxi- 
mam speravisset: itaque altero et velut subsidiario conatu cum Pa- 
lama congressum de dogmatis disputasse, ac illi de duobus Diis crimen 
0biecisse, et quidquid eiusmodi fundamento superaedificari consequens es- 
set. Atque ut ne longius in his moremur, quae notissima aunt, cuilibet. 
licebit ex iis decretis, quae super his rebus ab ecclesia Dei et ab illius 
temporis patriarcha scriptis Tomis promulgata tunc fuerunt ,.quid consti- 
totum sit intelligere. Caeterum postquam ille hinc abiit, quocunque tan- 
dem modo abierit, alius quidam, nomine Acyndinus, illius in Palamam 
eriminationes tuendas excepit, et a vobis pariter damnatus expulsusque 
est. Demum hi, quos nescio equidem quo nomine appellatos recte videbor 
nominaase , eadem ipsi quoque ac Barlaamus in divinum Palamam pronun- 
ciant. Cuius rei credibile est causam esse eam clementiam , qua ego ad 
hanc diem usque usus sum. Sed faxo iam, ne amplius ii gaudeant. Quippe 
expergiscar ; et illam, quae in pacis commodum data mibi a Deo est, pote- 
atatem ac iurisdictionem pro imperatoria euctoritate recipiam. Nam con- 
stare apud omnes arbitror, neminem omnium esse, cuius in Lis eontre- 
versiis diri lis priores sint artes quam meae i| jus, utpote ipera- 
Veris, Quod οἱ subditia ius dicere imperator non potest, ecqua porro fu- 
tura est imperii felicitas ? aut qua in re dominatus a servitute distabit , si 
de rebus cognoscendi ius uni non competat, ei nempe, qui imperium ha- 


HISTORIAE BYZANTINAE XVIII. 8. 907 


ἑνὸς ἱσταμένης, ToU τὴν ἀρχὴν ἔχοντος καὶ δυναμένου μετ᾽ A.C. 1951 


ἐξουσίας αὐτοκρατορικῆς τοὺς μὲν τῆς πλεονεξίας κωλύειν, volg 
δὲ τὸ ἐνδέον ἐπανισοῦν. πολλοῦ avri» ἦν ἀξία δικαστικὴ βα- 
σιλείας κεχωρισμένη, εἰ δικάζοντος ἄλλου τὸ κελευόμενον ποιεῖν 

δἐχρῆν βασιλέα. τούτου δ᾽ οὕτως ἔχοντος, ἐρέσϑαι βούλομαι 
πρότερον ἐν βραχεῖ τουτουσὶ, δυοῖν ϑάτερον ἑλομένους ἁπλῶς 
ἀποκρίνασϑαι. εἰ μὲν γὰρ τοῖς ἅπαξ δεδογμένοις κατὰ τοῦ Bag- 
λαὰμ τῇ τοῦ ϑεοῦ ἐκκλησίᾳ στέργοιεν, μηδὲν πλέον ἐρίζοντες, 
ὁμοφρονοῦντες ἔστωσαν ἡμῖν τοῦ λοιποῦ, καὶ κοινῇ τὸν Βαρλαὰμ 

10 ἀναϑέματι παραπέμπωμεν. εἰ δ᾽ οὖν τοὐναντίον πρόδηλον, καὶ 
ὡς ὁμόφρονας ἐχείνῳ λοιπὸν τῆς αὐτῆς ἐχείνῳ καταδίκης ἀξιοῦν Ὁ 
καὶ αὐτοὺς ἡμῖν ἕψεται. καὶ εἰ μὴ σὺν δίκῃ ταῦτα λέγω, τὴν 
μέσην Ἰὼν ἀπαρεγκλίτως ὁδὸν καὶ μηδαμῆ τῷ ἑνὶ προστιϑέμενος 
μέρει, ὄλεθρον εἴη κύριος ἐπάγων ἐμοί τε καὶ παντὶ τῷ γένει 

᾿5τοὐμῷ προφανῆ" εἰ δ᾽ οὖν, ἐλεγχέτω τις παρελϑὼν, εἴ τι τοῖς 
ἐμοῖς λεγομένοις εὑρίσκοι διεφϑορὸς καὶ ἥκιστα τὴν τῆς ἐχχλη- 
σιαστικῆς ὁμονοίας ἐπισπεῦδον κατάστασιν. 


16. ἐμοὶ coni. Boiv. 


beat, et pro sua summa potestate possit eos quidem , qui nimis multa sibi 
arrogent, coércere; aliis autem id, quod deest, ex aequo supplere? Esset 

rofecto magni aestimandum officium iudicis ab imperio separatum, si alio 
Tus dicente parere imperatorem oporteret. Quae cum ita sint, volo istos 
primum paucis interrogare, ut duarum rerum altera electa simplex mibi 
responsum reddant, Nimirum illi, si ea quae ab ecclesia Dei in Barlaa- 
mum semel decreta sunt rata habeant, ne amplius rixentur, sed nobiscum 
de caetero consentiant; atque una voce Barlaamum anathema esse iubea- 
mus. Si contrarium placet, evidens est illud consequi ,' ut eadem qua il- 
lum sententia condemnandos eos putemus, tanquam idem cum illo sentien- 
tes. Ego vero si non iure haec dico, si medlam viam non sic teneo, ut 
neutro declinem, nec oni magis quam alteri parti faveam ; Deus, precor, 
mibi et omni meae stirpi certun: exitium afferat; vel certe prodeat aliquia 
eoarguatque me, si in iis quae dixi deprehenderit aliquid, quod nec sin- 
cerum esset, nec ad concordiam ecclesiae quamprimum constituendam spe- 
etaret. 








Jap. lo.Can- 
tacuz. b 





NIKHOOPOY TOY Ll'PHIOPA 
ΡΩΜΑΙΚΗ͂Σ ΙΣΤΟΡΙΑ͂Σ 
ΔΔΟΓΟΣ I6. 
NICEPHORI GREGORAE 
BYZANTINAE HISTORIAE 

LIBER DECIMUS NONUS. . 


ARGUMENTUM. 





Domini, an increatum fuerit; et de kominibus, quos Polamas dixerat feri 
imereatos. Verba Theodori Grapti. Palomas wna cum Eusebio lcomo- 
macho refutatur. Emergiae momem ab Ewmomio introductum, ab lcome- 
machis receptum, a. Palama revocatum in lucem. Thcodori Grapti cum 
sanctis Basilio et Gregorio conensus. Conclusio; Palamam lconomache- 
Tum vestigis insistere. — Substantiae σὲ Operationi cadem definitio conve- 
git. δὲ campus Chri incorpereum ct inereatum firi mom polest» udin 
e s corpus. virtute proficiunt, i de movo creari di- 
cuntur e t 


NICEPH. GREG. HIST. BYZANT, XIX. 1. 909 


d. "Eso μὲν οὖν ἄλλα μεταξὺ παρενείραντι πλεῖστα, τὸν Ἀ, M. 6859 
αὐτὸν ἐλαύνοντα δρόμον καὶ τρόπον, ἐνταυθοῖ που τὸν λόγον n piis 
καταλελυχέναι συμπέπτωχεν, αὐθημερὸν βουλομένῳ τὴν ὅληνταρ. lo.Can- 
ὑπόϑεσιν καταστήσασϑαι. τοῦτο γὰρ εἶναι τῷ Παλαμῷ καὶ αὐτῷ ἔχ 
δβασιλεῖ τὸ σχοπιμώτατον, ἐν βραχεῖ μακρῶν ἑαυτοὺς ἀπαλλάττειν V. 463 
ἐνθυμουμένοις πραγμάτων. σιωπῆς τοιγαροῦν γενομένης, καὶ τῶν 
ἑταίρων ἁπάντων ἀφορώντων εἷς ἐμὲ καὶ λέγειν προτρεπομένων, P. 578 
ἐπεὶ τὸ συγχεχωρηκὸς ἐξ ἑκατέρων ἐγὼ τῶν μερῶν εἰλήφειν, ἔλεξα 
τοιάδε. (Β.),᾿ Ἐπειδήπερ, ὦ βασιλεῦ, καὶ πράξεως ἁπάσης καὶ 
1ολόγου παντὸς ἡγεῖται σχοπὸς (τούτου γὰρ ἐχτὸς καὶ λόγος ἅπας V. 464 
μάταιος καὶ πρᾶξις πᾶσα), πυϑέσϑαι πρότερον ἐχρῆν ἡμῶν τὸν 
τοῦ παρόντος συλλόγου σκοπόν" εἶτα τοὺς λόγους πρὸς ἐκεῖνον 
εἰσάγειν ἐχτεινομένούς. καὶ τοξότας γὰρ ὁρῶμεν οὐ τοῦτο χαὶ 
κυβερνήτας οὐ πρός γε τὸ τοξεύειν ἢ πλεῖν τὸν σκοπὸν ἔχοντας Β 
i5uóvov, οὐδὲ τοῦτο βουλομένους ἁπλῶς" ἀλλ᾽ οὗ ἕνεκα τό,τε 
τοξεύειν ὃ τοξότης καὶ τὸ πλεῖν ὃ κυβερνήτης ἐνεστήσαντο" ὡς 
ἐὰν μὴ τοῦτό ye jj, μάταιος ἀμφοῖν ἣ σπουδή. τίς γὰρ ὄνησις 
μοχϑεῖν εἰκῆ καὶ ναυαγίοις καὶ κύμασι χειμερίοις ὡς τὰ πολλὰ 
παραβάλλεσϑαι, μή τινος ὠφελείας καὶ κέρδους τῷ σκοπῷ καὶ 
30 προϑέσει προβεβλημένου; ὅμως ἐπειδήπερ ἔκ τινων ἰχνῶν τῆς 
σῆς ξυνήκαμεν δημηγορίας, ἐκ ποδῶν τὰ τῆς ἐκκλησίας γενέσϑαι Ο 
γαυάγια τὸν σχοπὸν τῆς παρούσης εἶναι σπουδῆς, πρὸς τοῦτ᾽ 
ἀνάγκη καὶ τοῦ ἡμετέρου λόγου τὸν σκοπὸν καὶ τὰς ἡνίας ἰϑύ- 


7. ἑταίρων em. Βοῖν. pro ἑτέρων. 


His ille com οἱ alia plarima interserulsset, similia et eodem tendentis, 
ibi ferme orationi suae finem imposuit, Quippe ea ipsa die totam rem 
conficere capiebat. Nimirum et Palamas et ipse imperator id maxime spe- 
ctabant, ut magnis negotiis brevi defungerentur. Facto itaque silentio, 
cum socli in me omnes intuerentur , meque ad dicendum impellerent, ego 
sb utraque parte venia accepta sic disputavi. (11.) ,Quandoquidem, o im- 
perator , omnis actio omniaque oratio finem habet propositum (alioqui inu- 
tile utrumque fuerit), oportebat primum sciscitari ex nobis, quisnam esset. 
huic concilio finis propositus: deinde ea afferre, quae ad illum finem diri- 
gerentur. Nempe et sagittarios et navium gubernatores videmus non id 
tantum spectare , ut vel iaculentur vel navigent, neque id unum velle; sed 
finem babere id, cuius causa et aagittarius iaculari et gubernator navigare 
instituit; quod absque eo inanis sit utriusque diligentia. Temere enim 
laborare quid prodest? quid naufragiis et hibernis fluctibus identidem 
dactari, nisi aliquam utilitatem, aliquod lucrum, nobis, tanquam scopum 
et finem, proponamus? Caeterum quoniam ex vestigüs quibusdam oratio- 
nis tuae deprehendimus , sesenta negotii finem eum esse, ut ecclesiae 
maníragia submoveantar, idcirco nos oportet orationis nostrae acopum bunc . 





910 NICEPHORI GREGORAE 


4. M. 6859 νειν. ἐπειδὴ γὰρ οὐχ ἥχομεν ἐϑελονταὶ, ἀλλ᾽ ἤχϑημεν οὐ μάλα 
144 ᾿ϑελογταὶ, καὶ ἡμᾶς ἀνάγκη τὸν τοῦ λόγου δρόμον ἰϑύνειν, οὐ 
πρὸς ἃ τὸ βουλόμενον ἡμῖν ὑφηγεῖται, ἀλλὰ πρὸς ἅπερ ἡ τὸ 
D xpázog ἔχουσα χεὶρ καὶ γλῶττα βιάζεται, καὶ δεικνύειν μέχρι ποῦ 
βασιλεῦσιν ὑπείκειν χρεὼν καὶ μέχρι ποῦ μὴ χρεών. Ὁ γάρ 1045 
σοφὸς Σολομῶν, τρία φήσας ὑπάρχειν, οἷς εὐόδως ἔνεστι πο-- 
φεύεσϑαι, καὶ τὸ τέταρτον, ὃ καλῶς διαβαίνει, τοῦτ᾽ εἶναι βασι- 
Ma πρὸς ὑπηκόους δημηγοροῦντα ἀπεφήνατο. ὅσα γὰρ ἂν ϑέ- 
λοι λέγειν καὶ οἷα καὶ ὅτε καὶ ὅπου καὶ πρὸς οἵους καὶ ὅσους, 
χρείας ἐφεστηκυίας ἡστινοσοῦν, εὐόδως ἅπαντ᾽ ἐξέσται βασιλεῖ τὸ 
Ἐμελετᾷν, ἐφ᾽ ὅσον τε καὶ ὅπως ἂν ἐϑῶλοι, πρὶν ἐφεστηκέναι τὴν 
χρείαν" τοσαῦτα δ᾽ αὖ τῆς χρείας ἐνστάσης καὶ τοιαῦτα λέξειεν, 
ὅσα δὴ μεμελέτηκε, κωλύειν μὲν ἥκιστα δυναμένου τῶν ἀχροα- 
τῶν οὐδενὸς, ἐπικροτούντων δὲ ἁπάντων τοῖς ὕμνοις ὁμοῦ καὶ 
οἷον ἁμιλλωμένων σπουδῇ πρὸς ἀλλήλους, ὃς ἂν παρελάσειε ταῖς 15 
κολακείαις τοὺς ἄλλους. τηνικαῦτα γὰρ καὶ εὐροώτερός τις αὐ- 
τὸς ἑαυτοῦ γίνεται καὶ τοὺς ἀντιλέγειν ἐϑέλοντας, εἴ τινές ποτ᾽ 
Fd" εἶεν, ὡς ἀμαϑεῖς παρατρέχει" χἂν Σωκράτης jj, κἂν Πλά- 
των, κἂν Πυϑαγόρας, μηδὲν εἶναι τῶν πάντων οὐδὲν, ὅπερ 
ἂν ἐν Καρὸς εἶναι κωλύσῃ μοίρᾳ τετάχϑαι τὸν δυστυχῆ" ὥστ᾽ 30 
εἰ μελετῴη τις τῶν τοιούτων πρὸ τῆς πείρας, μάταιά τε καὶ 
ἄπρωκτ᾽ ἂν εἴη μεμελετηκὼς, τοῦ βασιλέως πρὸς ἕτερα τοῦ λό- 
gov τὸν δρόμον ἀνϑέλκοντος " καὶ μικρὰ ἢ οὐδὲν ἀπεοικέναι δόξει 


10. ἐφεστηκυίας em. Boiv. 19, μηδὲ γὰρ coni, Boiv. 





HISTORIAE BYZANTINAE XIX. 1. 911 
τῷκαϑ᾽ ὁϑάτων γράφειν πειρωμένῳ, ἣ διχτόῳ ϑηρεύειν ἀνέμων A. C. 1851 


πνοά;, οὔτε γὰρ ὃ τοῦ λέγειν καιρὸς, ὧν μεμελέτηκεν, αὐτῷ p To Cr 
παρέξει τὸ καίριον, οὔϑ᾽ ἃ μεμελέτηκε λέγειν ἐϑέλων uaxgày P. 574 
ἑστήξει τοῦ ναυαγίου" ἀλλὰ πάσας ἐν ἀκαρεῖ τὰς xaxodaluovag 
δἀναμετρήσει τύχας. Διὰ δὴ ταῦτα, καὶ πρός γε διὰ τὸ μὴ τοὺς 
πανταχόϑεν τῆς οἰκουμένης ἐπισχόπους τῶν ὀρϑοδόξων παρεῖναι, 
τῆς ζητήσεως οὔσης περὶ δογμάτων οὐδαμῆ τῇ τοῦ ϑεοῦ ἐκκλη- 
ela συνήϑων, ἥκιστα πρὸς βουλήσεως εἶναι συνέβαινε, παριέναι B 
ἡμᾶς ἐνταυϑοῖ" ἀλλ᾽ οἴκοι καϑημένους ἡσυχῆ τὸν ἅπαντα δια- 
1οβιβάζειν βίον" χρεὼν γὰρ εἶναι, πρό γε τῶν ἄλλων ἁπάντων, 
ἐν τούτοις τὰ πάτρια ἔϑη καὶ προνόμια σῶα καὶ ἀκλινῆ καϑάπαξ 
τηρεῖσϑαι, ὅπερ γέγραπται καὶ ὅπως πέπρᾷκται" χαϑὰ καὶ ὃ 
πολὺς τὴν ϑεολογίαν φάσκει Γρηγόριος" ο»ἡμεῖς καὶ μέχρι τῆς 
τυχούσης κεραίας καὶ γραμμῆς τοῦ πνεύματος τὴν ἀχρίβειαν EÀ- C 
1δχοντὲς οὔποτε δεξόμεϑα (οὐδὲ γὰρ ὅσιον) οὐδὲ τὰς ἐλαχίστας V. 465 
πράξεις εἰχῆ σπουδασϑῆναι τοῖς ἀναγράψασι, καὶ μέχρι τοῦ πα- 
φόντος μνήμῃ διασωθῆναι" ἀλλ᾽ ἵν᾽ ἡμεῖς ἔχωμεν ὑπομνήματα 
καὶ παιδεύματα τῆς τῶν ὁμοίων, εἴ ποτε συμπέσοι καιρὸς, δια-- 
σκέψεως." ᾿Αλλὰ καὶ 7j βίβλος τῶν πράξεων τῆς ϑείας καὶ ol- 
φοχουμενικῆς ἵχτης συνόδου, περὶ τῆς βραδυτῆτος τῶν δυτικῶν 
ἐπισκόπων ἀπολογουμένη, τὴν τῶν ἐκ Βρεττανίας καὶ τῶν Ὥχεα- Ὁ 
᾿ γείων ἐχείνων μερῶν, καὶ ὅσοι xa3* ἕτερα τῆς Εὐρώπης ἐκείνων 


18. Γρηγόριος] ΣΧΟΑ, ἐς τοῦ ἀποϊογητικοῦ. 88, ἔμεεναν e 


v. pro posteriori ἐκείνων. 


bitur distare ab eo, qui in agua scribat, vel qui ventorum flabra retibus 
e| Nam neque tempus dicendi eiusmodi erit, ut quae ille ante pro- 
widerit opportuna futora sint; nec si provisa eloqui velit, longe aberit ἃ 
naufragio; sed momento temporis omnia adversissima expertarus est. His 
de causis, et proptarea etiam, quod. orthodoxorum episcopl ex omnibus or- 
bis partibus non adessent, ubi quaestio esset de dogmatis in ecclesia Del 
plane inusitatis, nequaquam nos huc prodire, sed totam vitam tranquille 
domi sedendo traducere volebemus. Oportebat quippe in his ante omnia 
morem maiorum atque privilegia salva prorsus et immota servari, prout 
antea scriptum factumve esseí; quemadmodum maguns theologiae doctor 
Gregorius auctor est. ,, Nos (inquit) cum accuratam spiritus diligentiam ad 

mlibet apicem; ad quamlibet virgulam trahamus, nunquam dederimua 
(aeque enim fas est) vel in minimis factis recensendis, eorumque memoria. 
δὰ praesens usque tempus eonservanda, temere elaborasse eos, qui acri- 
pserant; sed eo, ut nos haberemus monimenta et documenta, quibus in si- 
milium rerum tráctatione, si unquam incideret occasio, uteremur." Sed et 
liber actorum sacrosanctae et oecumenicae sextae synodi traditatem orien- 
talium episcoporum aic excusat, ot eius cansam fuisse dicat, quod Britan- 
niae et illorum Oceani trectaum, nec non aliarum Europae regionum epi- 


912 - NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 κλίματα, συνδρομὴν ἐπισκόπων αἰτίων τίϑησιν" ,,»ἀναγκαίου τοῖς 
μὰ 4 ἅπασιν ὄντος, ἐξ ὅλης (φησὶ) τῆς κοινότητος, καὶ ἥκιστα μονο-- 
μέρεως, τὰ τοιαῦτα τελεῖσϑαι" ἵνα τὰ τῇ ϑείᾳ καὶ ἀποστολικῇ 
πίστει πραττόμενα πάντες γιγνώσχοντες ὁμοφωνῶσιν "ἀλλήλοις". 
Καὶ ὃ ϑειότατος δ᾽ ὁμοίως Μάξιμος ἐν τῇ πρὸς Πύῤῥον δια-5 
Ἑλέξει μὴ δύνασϑαι καλεῖσϑαε σύνοδόν φησι τὰ σημεῖα μὴ κε- 
κτημένην" οὔτε γὰρ κατὰ νόμους καὶ κανόνας γενέδϑαι avvodie 
κοὺς καὶ ϑεσμοὺς ἐκκλησιαστικοὺς, οὔτε ἐπιστολὰς ἢ τοποτηρη- 
τὰς πρὸς τῶν ἄλλων πεμφϑῆναι πατριαρχῶν" καὶ διὰ τοῦτο 
σκανδάλων διχονοίας τὴν οἰκουμένην πληρῶσαι. Ὅμως ἐπειδὴ 10 
καὶ ἄχουσιν ἐληλυϑόσι δίδωκας, ἥντινα δήπου καὶ ἐδεδώχεις, 
χώραν τοῦ λέγειν, χρεὼν, καϑάπερ ἐν ταῖς ἱπποδρομίαις τοὺς 
Ἑ δρόμους τε καὶ περιδρόμους καϑαίρουσι τῶν ἁμιλλητηρίων ἵπ- 
πων, ξύλων καὶ λίϑων καὶ τῶν τοιούτων ἅπαν δεικνύντες ἐλεύ- 
ϑέρον τοὔδαφος, οὕτω xol νῦν ἐφ᾽ ἡμῶν ἀρξαμένων λέγειν, 15 
ἐπηρείας ἁπάσης ἐλεύϑερον εἶναι δεῖν αἰτῶ τῶν λόγων τὸν díav- 
λον. ἀγάλματι γὰρ ἐοικέναι τινὶ καὶ τὸν λόγον συμβαίνει" καὶ 
ὥσπερ ἐκ κεφαλῆς ἐκεῖ τῆς πλάσεως ἀκωλύτου μέχρι ποδῶν ἐλη- 
P, 575 λυϑυίας, δρᾶται πρὸς τἀχριβὲς τὰ τῆς ἁρμονίας" καὶ ϑαυμά- 
ζεται μὲν, εἰ καλῶς τῷ τεχνίτῃ πέπρακται" εἰ δ᾽ οὖν, αἰσχύνης 20 
ἀϑλητὴς περιφανῶς ὃ πλάστης καϑίσταται" οὕτω κἀνταῦϑα τοῦ 


λόγου μηδενὸς ἐφεδρεύοντος, μηδὲ τὸ συνεχὲς ἀνασοβοῖντος 
11. ἣν τινα coni. Βοῖν, — 21, τῷ λόγῳ coni, idem, 





eognoscentes , secum invicem consonent."" 
Pyrrho disputatione , non posse ait synodum vocari eam , quae ipsa synodi 
iusignia non habeet: neque enim factam eam secundum leges et canones 
synodales, statutave ecclesiastica; nec epistolas aut legatos ab aliia pa- 
triarchis missos fuisse: atque eam idcirco totum orbem implevisse scanda- 
lis dissensionis. Caeterum quia nobis, postquam inviti huc venimus, di- 
«endi locum dedisti , quicunque tandem is datus est, oportet nos, ut fit in 
Hippodromis (nam in iis, quacunque vel dirigendus vel circamBectendus 
éertantium equorum cursus, operam dant, ut et lignis et lapidibus, et 
aliis eiusmodi obicibus, solum omne sit liberum ac vacunm), ita, inquam, 
munc quoque, cum incipimus dicere, disputationis nostrae curriculum ab 
omni violentia liberum esse oportere censeo, et ut sit peto. Oratio nempe 
simulacri cuiusdam iustar est: atque nt in simulacro, si a capite ad pedes 
wsque citra ullum impedimentum opus processerit, ooncinnitas partium ipsa 
penitus perspicitur, et admirationem quidem movet, εἰ artifex scite fece- 
rit; sin minus, ludibri eum, qui finxit: sic etiam in hoc dispata- 
tionis exordio, si nemo meditetur, neque binc usque ad finem quis- 








HISTORIAE BYZANTINAE XIX. 1. 918 


ὥσπερ ἐκ λόχου μέχρι τελευτῆς αὐτῆς, ἐξέσται τοῖς παροῦσι κρί- A. C. 1351 
vuv ὀρθῶς, εἴτε κατὰ λόγους ἡμῖν ὃ λόγος ἔδραμεν, &9^ ὑπερ m To Con 


ὅριος γέγανε τοῦ τῆς ἀληϑείας σκοποῦ. Ἔπειτα, εἰ xal τοῦϑ᾽ 
ἡμῖν ἐξείη μὴ σιωπῇ παρεληλυϑέναι, τὰ τοῖς δικαίοις προσή-Β 
5xovra βήμασι καὶ δόξωμεν ἀγνοεῖν, ἐπειδὴ σὺ σαυτῷ τὴν τοῦ 
κρίνειν ἐπιτεεραφὼς ἐξουσίαν, ἃ τοῖς ἁπανταχῆ τῆς οἰκουμένης 
συνιοῦσιν ἐχβῆν τῶν ἐπισκόπων ὀρϑοδόξοις, ὁμωμόκεις μὴ καπη- 
λεύειν τὰς δίχας, ἐχρῆν μὴ προειλημμένον γοῦν εἶναί σε τοῖς 
τοῦ κατηγορογμένου δικτύοις, μηδ᾽ αὐτοῦ σε πρόμαχον ἐχ πρώ- 
Ἴοτης, 0 φασι, γραμμῆς ἀπαρακαλύπτως καϑιστάμενον, λέγειν 
ὁποῖα τοῦτόν γ᾽ ἐχρῆν" ἀλλὰ τοὺς τὰς κατηγορίας προβαλλομέ-Ο 
vovc πυϑόμενον πρότερον, καὶ ἃς ὃ τἀγχλήματα ἔχων αὐτὸς áno- 
λογίας καὶ λύσεις ἑκάστοις λέγων ἀντιτίϑησιν, ἔπειτα τὴν σὴν 
ἐπάγειν σε κρίσιν, κατὰ τοὺς ἐν τούτοις κρατήσαντας πάλαι τῆς 
15 ἐχκλησίας κανόνας καὶ νόμους. ἀψινϑίῳ γὰρ ἐοικέναι τὴν πρό- 


ληψιν ἔγωγε λέγω. ὡς γὰρ ἐκεῖνο, τῆς γλώττης ὁπώσποϑ᾽ ἁψά- 
μενον, τοσοῦτον ἐσχεῖ τῇ γευστικῇ τὸ τῆς πικρίας δραστήριον, 
ὡς πολλοῦ τε ἅμα καιροῦ καὶ πολλῶν δεηϑῆναι γλυχέων εἰς τὴν D 
πρὶν τοῦ φυσικοῦ χαϑήχοντος ἀντίληψιν, οὕτω xà» τοῖς δικα- 

δ σταῖς τὴν πρόληψιν ἴσμεν ὡς τὰ πολλὰ δυναμένην. τῶν γὰρ δι- 
καζομένων ἑνός τινος προειληφότος τοῦ δικαστοῦ τὴν διάνοιαν V. 466 
πιϑαναῖς ταῖς προδιηγήσεσιν, οὕτω δευσοποιόν τε καὶ δυσαπό- 


3. λόγον coni. Βοῖν. pro λόγους. — 5. μὴ Sójoueridem. 11. τοῦ- 
τὸν γ᾽ ἐχρῆν em, Boiv, pro τούτῳ τὸ γ᾽ ἐχρῆν. 


quam tanqoam ex insidiis prosiliat , qui continuam verborum seriem nter- 
Spit. poterunt ii qui adstant recie iudicare, utrum orationis nostrae 
cursus rationi consentaneus fuerit, an longe a vero fine aberrarit. Deinde 
(si et illud fas est ailentio haud praeterire, ne pee fficium igno- 
rare videamur) quoniam tu potestatem tbi Ipsi iudicandi de iis 
rebus, E] quas diiudicandas orthodoxos totius orbi Episcopos convenire 
» emque te incorrupte iudicaturum esse iuravisti, cavendum 

saltem. iu erat, ne illiui ibus praeoccupareris, qui accusaretur, neu 
te eius propugnatorem ab ipsis statim, ut alunt, carceribus palam profes- 
wus, ea diceres, quae ere eius essent, sed eos primum audire de ueras, 
oi crimina obicerent; deinde et quidquid reus ipse, defendendi sui et 
lilaendorum criminum causa, contradiceret et singulis responderet: tum. 
denique sententiam tuam interponere, secundum canones et leges in his 
rebus iampridem ab ecclesia receptos. Ego certe animum affectu praeoo- 
cupatum absinthio similem statoo, Quemadmodum enim illud, tacta quo- 
cunque modo lingua, tam acrem, tam efficacem amaritudinis vim gustol 
adepergit, ut.et longo tempere et multo delcium saporomi usu egeat ad 
priorem naturalis bon perceptionem z'idem etiam in iudicibus anlmi prae- 
occupati affectum scimus posse plerumque. Nam cum litigantium unus ani- 
mum iudicis praeviis narrationibus, Meque probabilibus, mature occupa- 


















914 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 γιπτον γίνεσϑαι τὸ πάϑος ἐχείνῳ συμβαίνειν, ὡς δυοῖν ϑάτερον 
4 Εὐίνεσϑαι κινδυνεύειν" ἢ τὸ τῆς ζημίας παράλογον ὑφίστασϑαι 
τὸν ἐπιόντα καὶ κακούργων φεύγειν γραφὴν ἐνίοτε παραλόγως 
ἠναγκασμένον, ἢ πολλὰς ἀνατλάντα τρικυμίας ἀντιϑέσεων καὶ 
πολλὰς καὶ διαφόρους εἰσενεγκόντα μαρτυρίας ἀξιοπίστων ἀν-δ 
δρῶν, εἰ τύχοι, ὀψὲ xal μάλα μόλις τῆς ἀληϑείας ἐπιτυγχάνειν. 
Εἰ δ᾽ ἅπαξ προειληφότος ἐκεῖ τινος, τοιόνδε συμβαίνει τὸ νό- 
Εσημα γίνεσθαι, τί ἄν τις φαίη περὶ τοῦ Παλαμᾶ τουτουΐ καὶ 
τῆς τοῦ ϑιάσου φρατρίας, ὅλους ἐνιαυσίους χρόνους καὶ ὅλας 
ἡμέρας μηνῶν καὶ ὅλας ὥρας ἡμερῶν ἰδίᾳ σοι προσομιλούντων 10 
καὶ τὰ τοιαῦτα συνιστουργούντων καὶ ὑφαινόντων ἐς τὸ τοῦ σφό- 
ὅρα ἐπείγεσθαι ἐντελὲς, καὶ μηδὲ νῦν ἐν τοσούτῳ ϑεάτρῳ τὸ ἔϑος 
P. 576 ποιεῖν αἰδουμένων, ἀλλ᾽ ἐγειρομένων συχνὰ καὶ λάϑρα σοι πρὸς 
οὖς κοινολογουμένων περὶ τῶν πρὶν κυρωϑέντων (οἶμαι) πολ- 
λάκις, μὴ λάϑῃ τι διαῤῥυὲν τῆς μνήμης ἐπὶ καιροῦ νῦν, ὅτε 15 
μάλιστα ῥώμην ἐκείνοις πλείω χαρίζεσϑαι δεῖ; τί τοίνυν ἄν τις 
ἡμῶν εἴποι πρῶτον; τί δ᾽ ἄν τις ὕστατον, ἐς τὸ πάνυ βραχύτα- 
τον περιϊσταμένης τῆς ὥρας, ἐν οὕτω δημοσίῳ σταδίῳ, πάσης 
Βὑφαϊρουμένης συνδιασκέψεως, ἐνταῦϑα μᾶλλον, εἴπερ που, τὴν 
χρείαν ἐχούσης ; προσκείσϑω δ᾽ οὖν καὶ τουτὶ τοῖς ἄνω λεχϑεῖσι, 80 
δι’ ἃ δηλαδὴ τὸν ἄκαιρον ἀγῶνα τοῦτον ἥκιστα πάντων ἡμῖν 
πρὸς βουλήσεως ἦν εἰσιέναι. Ἐπὶ τούτοις ἔστω καὶ τὸ τῶν xa- 


1. συμβαίνει coni, Boiv. 9, ἔστω Bolv. pro ἔστι. 


vit, ita alte imprimitur, ita deleta difficilis est eius mali labes, ut 
sit, ne duorum alterum accidat; ut vel mulctam iniquam sufferat is, qui po- 
sterior subit; qui et nonnunquam praeter opinionem cogitur se ipsum de- 
fendere sceleris accusatum; vel plurimis contentionum fluctibus exhaustis, 
multis et variis gravium virorum , si quos reperiat, testimoniis ctis, 
sero tandem et aegre admodum veritatem assequatur. Quod si in iudice, 
uem quis semel praeoccupaverit, eiusmodi morbu» exsistit, quid de hoo 
'"alama, quid de eiusdem thiasi consortibus dici debet, qui totos annos, 
totos mensium dies, totas dierum horas tecum privatim juontur, at- 
que eiumnodi telas simul contexunt, simul nectunt, eo videlicet fine , ut. 
valde acceleretur? quosne nunc quidem in tanta spectatorum frequentia 
pudetsuo moreagere. Nam crebro surgunt, et furtim in.aurem loquun- 
. tur, de iis credo rebus, quae saepius iam antea decretae sunt, ne quid. 
per inprodentiam effluat tibi e memoria hoc tempore, quo illis oportet 
robur firmissimum accommodari. Quid primum itaque, quid ultimum di- 
xerit. quisquam eX' nobis, angostissimo temporis spatio circumclusus, in 
hac publici cürricoli luce, omni inter nos consultandi facultate. adempta, 
qua nos tamea hoc rerum atatü maxime egebamus? Maque et haec ad eas, 
quae supra dictae sunt, causa accedat, quamobrem intempestivum hoc cer- 
tamen minime ingredi nobis placuerit. proxima esto regularum οἱ le- 


HISTORIAE BYZANTINAE XIX. 1. 916 


γόνων xal νόμων δίκαιον, οἷς ὑπείκειν δέον δουλείας 9* ἅμα καὶ A.C. 1851 
δεσποτείας ἁπάσας, ἐν ἠπείρῳ πάσῃ καὶ ϑαλάσσῃ, τὸ ἀντί. πϑιτοιῦκαν 
στροφον ἐνταῦϑα καὶ δρῶντα καὶ δημηγοροῦντα σαφῶς ἠκηκόει-- 
μέν σε" καὶ ἔγνωμεν τοῦτ᾽ ἐχεῖνο, τὴν «ἀεσβίαν οἰκοδομὴν, ἢ Ο 
δτοῖς λίϑοις τὴν τοῦ κανόνος προσάγουσα στάϑμην, καὶ οὐκ 
ἐκείνῳ τοὺς λίϑους, πάνυ σαϑρὰς τοῖς χρωμένοις καὶ ἀβεβαίους 
παρεῖχε τὰς τοῦ μένειν ἐλπίδας ἄχρι καὶ ἐς τὴν ἐπιοῦσαν ἀκλόνη-- 
τον. xal μαρτυροῦσι τῷ λόγῳ πᾶσαι πόλεις καὶ πολιτεῖαι, ὅσαι 
τε τοῖς παλαιοτέροις χανόσι καὶ νόμοις ἁρμοττόμεναι διηνεκὲς 
τοχαρποῦνται τὸ εὔδαιμον καὶ ὅσαι τῆς ἀνομίας ἐξορχουμένης αὖ- 
τῶν διηνεκέσι καὶ ταχείαις φϑείρονται μεταβολαῖς. Ἔπειτα καὶ 
μὴ μεταίρειν ὅρια πατέρων δόγματα καὶ τοῦϑ᾽ ἵδρειν τῆς τοῦ 
ϑεοῦ ἐκκλησίας. μηδὲ γὰρ εἶναι σφᾶς τοὺς εἰρηκότας μᾶλλον ἢ 
τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον. δῆλον δὲ ἐκ τῶν xa9* ἕκαστον ἂν εἴη τοῦτό 
i5ye μάλιστα. Τῶν γάρ τοι προφητῶν λεγόντων ἔστιν εὐθὺς 
ἀκούειν, οὐχ ὅτι,, τὰ καὶ τὰ φαμὲν ἡμεῖς" ἀλλὰ, τάδε λέγει κύ-- 
φιος" καὶ τὰ καὶ τὰ προστάττει τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον." εἶτ᾽ ἐλϑὼν 
ὃ γεννηϑεὶς ἐκ παρϑένου ϑεὸς λόγος ,»ἰγὼ (φησὶ) ἀπ᾿ ἐμαυτοῦ 
λαλῶ οὐδὲν, ἀλλ᾽ ὅσω πρὸς τοῦ πατρὸς ἠκηκόειν᾽" διδάσχων 
40 ἡμᾶς οὗτωσὶ, μὴ τοῖς ἑαυτῶν, ἀλλὰ τοῖς τῶν πατρίων χανόνων 
ἕπεσθαι δόγμασί τε καὶ ὅροις. καὶ ἀρξάμενος οὐκ ἀφ᾽ ἑαυτοῦ, 
ἀλλ᾽ ἀπὸ ἹΠωσέως καὶ πάντων τῶν προφητῶν, διηρμήνευεν ai- 


4. σε em. Boiv. pro τὲ, 19. δόγμα καὶ τοῦϑ᾽ ἱερὸν τῆς τοῦ O10v 
ἐκχκλ. coni, Boiv. 


gum ratio, quibas servitutem simu] et dominatum omnem subesse toto ter- 
Tae et maris orbe cum oporteat, nos te ordino inverso contra facere et 





916 NICEPHORI GREGORAE 


4. M. 6859 τοῖς τὰ περὶ ἑαυτοῦ. xal τῷ διαβόλῳ πάλιν, τοὺς λίϑους ἄρτους 
Tad. εποιεῖν ἀναγκάζοντι xal τὰς τῆς γῆς ὑπισχνουμένῳ χαρίζεσθαι Ba- 
V. 467 σιλείας, οὐχ εἶπεν ὃ ϑεὸς, ,»ὕπαγε ὀπίσω μου, Σατανᾶ" ἀλλὰ 
τὰς τῶν πατέρων προβάλλεται ῥήσεις, ,»γγέγραπται,᾽ λέγων, ,,οὐκ 
ἐπ᾽ ἄρτῳ μόνῳ ζήσεται ἄνϑρωπος᾽" xal δὶς καὶ τρὶς τὸ ,,γέγρα- B 
mra! τίϑησι πρὸς ἀκριβῆ νουθεσίαν ἡμῶν, τοῖς τῶν πατρίων 
ὅρων κανόσιν ἕπεσϑαι διὰ πάντων ἄντικρυς παραγγέλλων. καὶ negl 
τοῦ ϑείου δὲ ἐπαγγειλάμενος πνεύματος, ,ἐλϑὼν (φησὶ) ὃ παρά- 
P.577 κλητὸος ἀφ᾽ ἑαυτοῦ λαλήσει οὐδὲν, ἀλλ᾽ ὅσα ἂν ἀκούσῃ." εἶτ᾽ 
Adv ὃ ϑεῖος ἀπόστολος Παῦλος, ἐγὼ παρέδωκα (φησὶ) τῶν 10 
ἐμῶν οὐδὲν ὑμῖν, ἀδελφοὶ, ἀλλ᾽ ὃ καὶ παρέλαβον ἀπὸ τοῦ Ἴη- 
σοῦ." καὶ πάλιν Τιμοϑέῳ γράφων ,,09 δὲ μένε (φησὶν) ἐν οἷς 
ἔμάϑες καὶ ἐπιστώϑης᾽ τὰς δὲ βεβήλους καινοφωνίας παραιτοῦ." 
καὶ πάλιν" ,»εἴ΄ τις ὑμῖν εὐαγγελίζεται (φησὶ Κολοσσαεῦσι) παρ᾽ 
ὃ παρελάβετε, ἀνάϑεμα ἔστω, καὶ ἂν ἄγγελος ἐξ οὐρανοῦ τις 15 
Bj, κἂν ἐγὼ Παῦλος. ὅρα ὁπόσην ἔχει τὴν ἰσχὺν τὰ τῶν πατρίων 
κανόνων ὅρια καὶ ὅσοις τισὶ τοῖς χλείϑροις xal μοχλοῖς τοὺς ἀεὶ 
διαδόχους ἀσφαλίζεσθαι διαγέγονεν. εἶτ᾽ ἐλϑόντες τῆς εὐσεβείας 
ἀϑληταὶ καλῶς ἐπὶ τῷ ϑεμελίῳ τῶν ἀποστόλων καὶ προφητῶν 
τοὺς ἑαυτῶν φχοδόμησαν ἀγῶνας καὶ τὰ μαρτυρικὰ παλαίσματα. 90 
Σὺ δ᾽ εἰ μὴ καὶ τὴν τῶν κανόνων δουλώσαις ἐλευϑερίαν,, νόμος 
Οαὐτοῖς ἐκείνοις γινόμενος, ἀνίσχυρον λείπεσϑαί aq gáaxuc τὴν 
βασιλείαν, καὶ μηδὲν ἐνεῖναι ταύτῃ σεμνόν. εἰ γὰρ ἅπερ ἄλληλα 
23. εἰ δὲ conl, Βοῖν. . 
fis interpretabatur illis quae de ipso erant. Rursus diabolo, panes ex 
lapidibus facere iubenti, et orbis terrae regoa daturum se pollicenti , nom. 
dicit Deus, ,vade retro, Satana"; sed Patrum dicta opponit, et ,scri- 
ptum est", ait, ,,quia non in solo pane vivet homo?; atque ipsum illud 
pscriptum est" bis terque usurpat, ut nos perfecte erudiamur, quos ille 
atrum deünitionibus et regulis per omnia obsequi aperte iubet. Sed e 
de spiritu sancto promittens ,,cum," inquit, ,,Paracletus venerit, non lo- 
quetur a semet ipso, sed quaecunque audierit loquetur." Deinde D, Pau- 
lus Apostolus veniens ego," inquit, ,,meum sihil vobis tradidi, fratres, 
sed quod et accepi a Iesu." Rursus ad "Timotheum scribens, tu vero," 
ioquit, »permane in iis, quae didicisti et credita sunt bi: profanas au- 
tem vocum novitates devita." Mursus, ji quis vobis evangelizaverit," 
inquit Colossensibus, ,,praeter id quod accepistis, anathema esto, etsi 
angelus quispiam de 'caclo sit, etsi ego Paulus." Vide quantam vim ha- 
beant terinini ἃ Patribus constituti, quot repagulis et vectibus co&rceantur 
3i, qui perpetua euccessione cos exceptari sunt. "Tum eubsequuti religionis 
pugiles super Apostolorum et prophetarum fundamento sua certamina sua- 
que martyria. re aedificarunt. 'Tu vero, nisi regularum libertatem in 
servitutem redigas, nisi legem illis te ipsum constituas , imperium tibi re- 
linqui affürmas nullo robore subnixum, pulla maieatate vt ile. Atenim 











HISTORIAE BYZANTINAE XIX. 1. 917 


πέφυχε συνιστῇν, ταῦτ᾽ ἀλλήλων φαῖμεν εἶναι φϑαρτιχὰ, οὐδὲν A.C. 1951 
ἔτι τούτων λελείψεται τῆς οἰκείας οὐκ ἐξιστάμενον φύσεως " xal np To Cane 
τοῖς τοῦτο συγχωροῦσιν ἄνω ποταμῶν συμβήσεται χωρεῖν τὰς 
πηγάς. οὐ γὰρ ᾧ τῶν πατρίων κανόνων καὶ γνωμῶν ἄρχειν βού-- 
5λεταί τις, τὸ σεμνὸν τῇ βασιλείᾳ περιποιεῖ. ἀλλ᾽ ᾧ τοῖς πα- Ὁ 
τρίοις κανόσι καὶ νόμοις ὑπείκειν ἐϑέλει" οὐχ ἕως ἂν σωφρονεῖν 
τις ἐϑέλοι, ἄλλως ἔχων συγχωρεῖν οὐδαμῇ no9^ ἕλοιτ᾽ ἂν οὐ- 
δενί. οὐδὲ γὰρ ἐκεῖνοι τὴν ἰσχὺν καὶ τὸ κόσμιον ἀφαιροῦσι τὴν 
βασιλείαν, ἀλλ᾽ ἐκεῖνοι τοῦτ᾽ αὐτῇ βεβαιοῦσιν. εἰ γὰρ οὗτοι 
10 πολιτειῶν καὶ ἀρχῶν εὐνομεῖν βουλομένων κατάλυσις, σχολῇ γ᾽ 
ἂν ἄλλο τι τῶν πάντων γένοιτο σύστασις. Ἔπειτα καὶ τῶν ἄλ- 
λων ἁπάντων ἐξαιρουμένων, ἅ τ᾽ ἔφϑημεν εἰρηκότες καὶ ἃ προῖ- 
οὔσιν εἰρήσεται, τίς ἂν τοιούτῳ δικαστηρίῳ πιστεύσειεν, ἔνϑα χα- 
τὰ ταὐτὸν ὅρχοι τε ἅμα καὶ ὅρκων κατάλυσις γίνεται τῶν αὐτῶν, 
1δπαραπλήσιον ὥσπερ ἂν εἴ τις, τῇ ἀριστερᾷ τὴν δεξιὰν ἀποκό- 
πτῶν χεῖρα, σώζειν μᾶλλον ἔλεγεν αὐτὴν οὑτωσί, Καὶ μὴν εἰδέ- 
»a: σὲ οἶμαι καὶ τοῦτο, καὶ διὰ μνήμης ἔχειν ἔτι χλοαζούσης, 
πολλὰ πολλάκις πρὸς σέ μου φαμένου, μὴ σὲ τὸν ἰατρεύσοντ᾽ 
εἶναι τὰ τῆς ἐκκλησίας τοιαῦτα νοσήματα. πῶς γὰρ, τὸν τού- 
2070» αἴτιον ἀεὶ γιγνόμενον ; ἀλλὰ μήπω τοῦτο" ἀλλ᾽ ἀναλαβὼν E 
τὴν ἀρχὴν ἐφεξῆς ἀχριβέστερον τῶν παρόντων ἕνεκα διηγήσο- 
μαι" ἵν᾽ εὐπαραχολούϑητος ἅπασιν 7j διήγησις γένοιτο, σημει- 
ουμένοις ἕχαστα πρός γε τοὺς καϑήχοντας τόπους." ^ (Γ.) Ὁ δὲ 
βασιλεὺς ἐχαλέπαινε καὶ διῴδει ϑυμούμενος ἐφ᾽ ἑαυτοῦ, xalov- 


quae a natura eiusmodi sunt, ut se invicem sustentent, ea si dixerimus a 
se invicem facile corrumpi, nibil iam horum supererit, quod intra naturae 
suae fines consistat. Hoc autem qui dederint, iis etiam fluminum fontes 
sursum versus referentur. Nam qui Patrum regulas et sententias potestati 
suae subesse vult, is non hoc pacto efficit, ut Tnperio maiestas salva con- 
stet; sed ita demum, si patriis institutis et legibus ultro ipse pareat; nec 
quisquam est qui, dum erit sanae mentis, rem aliter se habere ulli unquam 
homini concessurus sit. Non enim illa robur et dignitatem imperio adi- 
munt, immo stabiliunt. Nempe ea si rebus publicis bt imperiis di- 
sciplinae appetentibus ruinam important , nihil quidquam aliud stabilitatem. 
dabit. Praeterea, aliis omnibus demptis, quae vel iam dicta sunt, vel 

ste dicturi sumus , quis tribunali illi confidat, in quo de iisdem rebus 

rator simul et peieratur, itidem fere ac si quis laeva dextram sibi ma- 
mom abscindens éo magis se eam conservare dicat. Atqui te illud scire 
εἰ recente adhuc memoria tenere arbitror , quod ego apud te saepius dicti- 
tavi, non facturum esse te medicinam iis morbis ecclesiae. Eoquo autem 
modo faceres, qui eorum auctor semper exsistis ἢ Sed hoc quidem nondum. 
Nunc a capite usque repetens accuratius deinceps rem narrabo, in gra- 
tiam eorum, qoi hic adsunt; ut ii omnes, singula suo loco posita observan 
tess narrationem facile assequantor." (1) At imperator aegre ferebat, 








918 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 yvà στρεφόμενος ἐπὶ τοῦ βασιλικοῦ ϑρόνου, xal τοὺς πόδας 
E» 57g ἀμοιβαδὸν νῦν μὲν ἐφαπλῶν, νῦν δὲ συναιρῶν xal συνάπτων. 

UU Fen δ᾽ οὗ καὶ σιγᾷν ἐκέλευέ με, ἐνιαχοῦ τὴν ἡμέραν ἡμᾶς ἐπι- 
λιμπάνουσαν προβαλλόμενος, μετά γε μὴν τῆς συνήϑως ἐπιπο- 
λαζούσης τῷ ἤϑει πραότητος. ἔρϑη γὰρ δημοσίᾳ προκαταλη- 5 
φϑεὶς ταῖς τῶν ἐμῶν προκαταστάσεσι λόγων, μήτ᾽ αὐτὸν, μήτ᾽ 
ἄλλον τῶν πάντων οὐδένα, τοῖς ἐμοῖς ἐμποδὼν καταστῆναι λό- 

Βγοις ἐᾶσαι. συνεχρότει δ᾽ αὐτῷ τὴν πραότητα καὶ χορὸς οἰκείων 
τὰ μάλιστα, περὶ αὐτόν τε ἱστάμενος καὶ λαϑραίοις μὲν ϑυ- 
V. 468 poi ῥηματίσκιά τινα πέμποντες καϑ᾽ ἡμῶν ἐνιαχοῦ καὶ σποράδην, 10 
αὐτοῦ δ᾽ ἀνυμνοῦντες προφανῶς τὸ μάκρόϑυμον. — (4.) ,» Ἐπεὶ 
γὰρ ὃ Παλαμᾶς ἀεὶ τὸν Καλαβρὸν αἴτιον τῆς αὐτοῦ βλασφημίας 
εἶναι προβάλλεται Βαρλαὰμ καὶ σὲ τοῦτο πέπεικε λέγειν ἤδη, 
Cáxove δή. φημὶ γὰρ, ὡς καϑάπερ Γρηγορίῳ τῷ ϑεολόγῳ τοὺς 
Mouavolc κατατρέχοντε, τὸν υἱὸν ὅμοιον ἁπλῶς τῷ πατρὶ M-15 
γοντας εἶναι, xol ἅμα προστιϑέντας πανούργως καὶ τὸ κατὰ τὰς 
γραφὰς λέγειν, τουτὶ τὸ κατὰ τὰς γραφὰς ὅμοιον φησὶ δέλεαρ 
τοῖς ἁπλουστέροις εἶναι, τῷ χαλκῷ τῆς ἀσεβείας περικείμενον * 
οὕτω xal Παλαμᾷ vovrot δέλεαρ κατὰ τῶν ἁπλουστέρων εὕρηται 
τοὔνομα Βαρλαὰμ, μισουμένου διὰ τὴν τῶν “Τατίνων ϑρησκείαν 20 
Ῥτῷ Ῥωμαίων δήμῳ παντὶ, ὅσοι πεῖραν ἔσχον αὐτοῦ. Εἶχε γὰρ 
τήνδε τὴν νόσον αὐτὸς xol πρὶν- Βυζαντίοις ἐπιδεδημηκέναι τὸν 
Βαρλαὰμ, καὶ δρᾷν ἐπ᾿ ἐμοῦ τε καὶ πλείστων ἄλλων διετείνετο 


et ira tacite iuffabatur, εἰ in solio imperatbrio versabat se crebra agifa- 
tione, et pedes alternis nunc distendebat , nunc connexos implicabat. Quii 

et silere interdum iubebat , ea ratione quod iam nos dies deficeret; suo ta- 
men more, et conspicue illa animi lenitate. Quippe illum primi orationis 
meae exordiis mature praeverteram, ne vel ne vel eius permissu alios 
quisquam ex omnibus, sermones meos interpellaret. Atque hanc eius le- 
nitatem maxime adiuvabat applaudens familiarium chorus, qui eum circum- 
stabant, εἰ minutula quaedam in nos dicta subinde et sparsim iaciendo 
forüvas iras exercebant; palam autem eum laudabant, quod lente irasce- 
retur. (IV.) ,,Quoni;tn Palamas Barlaamum Calabrum semper opponit, eum- 
que blasphemiarum suarum causam fuisse ait, et iam tibi ipsi ut id diceres. 
persuasit, ausculta. Quemadmodum Gregorius theologus, insectando Aria- 
nos, qui filium patri similem absolute esse dicebant, áddebantque captio- 
se, id so secundum Scripturas dicere; quemadmodum, inquam, Gregorius 
theologus baec verba ,,similem secundum Scripturas" simplicioribus homi- 
nibus escam oblatam ease ait, impietatis hamo circumiectam; ita et huio 
Palamae reperta est illecebra ad simpliciores quosque inescandos; nomea 
dico Barlaami, viri scilicet, propter Latinam religionem, omnibus Roma- 
mis, quotquot eum usu cognorunt, odios. Nam hic, antequam Barlas- 
mus apod Byzantios commoraretur, bunc morbum jam habebat, afürma- 
batque coram me et aliis compluribus, divinam se substantiam corporeis 





HISTORIAE BYZANTINAE XIX. 1. 919. 


τήν γε τοῦ ϑεοῦ σωματικοῖς ὀφϑαλμοῖς οὐσίαν" οὐ μόνον δ᾽ ad- A. C. 1851 
τὸς, ἀλλὰ καὶ ὃ τούτου διδάσκαλος καὶ ὁμώνυμος Γρηγόριος $nb. 1o Can 
“4ριμύς. καὶ πολλὰς ἐπήγαγον αὐτοῖς ἐγὼ τὰς λοιδορίας, ἐκ τῶν 
ϑείων γραφῶν καταισχύνας τὴν ἄκαιρον καὶ ἀπαίδευτον γλῶτ- 
brav αὐτῶν, ὅσον ὃ τότε παρεῖχε καιρός. καὶ τοῦτο δῆλον πέ- 
πραχα σοφοῖς ἀνδράσιν ἐγὼ, τῷ τε μεγάλῳ φημὶ λογοθέτῃ καὶ 
ὅσοι μετὰ τῆς σοφίας καὶ ἀρχιερωσύνῃ τὴν ἑαυτῶν ἐκόσμησαν 
ἀρετήν. οἷς καὶ φρικῶδες εὐθὺς ἀχούσασι γέγονε, καὶ Ἰασσα-- 
λιανῶν ἐκάλεσαν αἵρεσιν ταυτηνὶ, κἀμὲ τῶν τοιούτων ἀπέχεσϑαε 
10 παρήνεσαν ὁμιλιῶν προϑέσεσιν ὅλαις ψυχῆς" εἶναι γὰρ παλαιάν 
τινα φήμην, ὡς μᾶλον κατὰ τῆς τοῦ ϑεοῦ ἐχχλησίας ἔσεσϑαί 
τινὰ μάλα μεγίστην αἵρεσιν, κἀκ πασῶν συμμιγῇ καὶ ποικίλην, Β' 
ἣν διορϑωθήσεσϑαι παγκοσμίου μικροῦ συναχϑείσης συνόδου, 
πάντων σχεδὸν συνιόντων ἐπισκόπων ἅμα καὶ πατριαρχῶν" καὶ 
1δταύτην ὀγδόην τε εἶναι καὶ τελευταίαν ὁμοῦ. Τοῦ δὲ χρόνου 
ῥέοντος, ἐπιμῖξαι καὶ Βαρλαὰμ ἐγεγόνει Ρωμαίοις, Καλαβρίας 
τῆς αὐτοῦ γενόμενον μετανάστην πατρίδος, καὶ γνωστὸν ἐνταῖ- 
ϑα γενέσϑαι τοῖς ἄρχουσι, καὶ φιλίας οὐ πάνυ μικρᾶς πρὸς αὖ- P. 579 
τῶν ἠξιῶσϑαι διὰ τὸ περιὸν τῆς σοφίας" καὶ σοὶ μάλιστα πάν- 
ϑότων καὶ πρὸ πάντων γενέσϑαι δεκτὸν, ἅτε φιλολογεῖν ἐξ ἀρχῆς 
αἱρουμένῳ, καὶ βίβλους πολλὰς καὶ παντοίας χτᾶσϑαι φιλοτι- 
μουμένῳ, καὶ λέγειν τι καὶ ἀκούειν καινότερον ἐν σπουδῇ τιϑε- 
μένῳ μεγίστῃ. ἹΜετὰ δέ τινα χρόνον φήμη μαχρὰ καὶ συνεχὴς, 









itum os eorum, prout tempo- 
id viris doctejna praestantibus 

» quorum virtus non erudi- 
ur. Qui, ut audivere, sta- 


feet, Quippe 
sus ecclesiam Del aliquam in longe maximam , eamque ex aliis omni- 
bus mixtam ac multiplicem, quam coactum ex omni paene orbe concilium 


Yelere quadam fama vulgatum esse, exorituram adver- 


correcturum easet, omnibus fere episcopis et patriarchis in unum coituriss 
porro hanc synodum octavam simul et extremam fore. Procedente tempo- , 
Te ipse quoque Barlaamus Calabria, patria sua, ad Romanos commigra- 
wit, iisque se immiscuit. Ibi et principibus innotuit; et, quod doctrina 
praestaret, dignus lis visus est, cum quo amicitiam iungerent, nec eam 
i mediocrem. Omnium autem maxime, et prae caeteris quibualibet, 
À acceptus fuit, utpote qui iam inde ab ineunte aevo humanioribus lit- 
teris operam ultro dare instituisses, multosque et omnis generis libros am- 
bitiose conquireres, atque in dies novum aliquid cum dicere tum audire im- 
pemsissime studeres, Áliquanto post magnus et continuus rumor, aures 


920 . NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 διαϑέουσα τὰς τῶν πολλῶν ἀκοὰς, ὀψὲ xal ὡς ἡμᾶς áglxero, 
ἱρὰ 4 το δηλοῦσα τὸν Βαρλαὰμ, ἐν Θεσσαλονίκῃ λόγοις τισὶν ἐντυχόντα 
τοῦ Παλαμᾶ, ἐπιλαβέσϑαι διαῤῥήδην γράφοντος αὐτοῦ καὶ λές 
γοντος, σωματικοῖς ὀφθαλμοῖς ὁρᾷν τοῦ ϑεοῦ τὴν οὐσίαν. ἴσα- 
σιν ἅπαντες πάντως μαρτυροῦντα τοῦτ᾽ αὐτὸ καὶ ὃν ὃ Παλα-5 
μᾶς εἷς δικαίωσιν ἑαυτοῦ προβάλλεται τόμον. Τοσούτων τοί- 
vv» ἐλέγχων οὑτωσὶ πρὸ ποδῶν ἱσταμένων ἐκ τοῦ προφανοῦς, 
Οκαὶ πρὶν φανῆναι Βαρλαὰμ ἐν ὅροις Ἑλληνικοῖς δεικνύντων ἔχειν 
τὴν νόσον ἐνταῦϑα τὸν Παλαμᾶν, τίς ὄνησις ἀληϑὴς ταῖς τοῦ 
“Παλαμᾶ περιέσται κατηγορίαις, ἐπὶ σαϑρῷ ϑεμελίῳ συχνὰ κα- 10 
V. 469 ταφεύγειν, τοὔνομα λέγω τοῦ Βαρλαάμ; πάντως διὰ τὸ τῆς 
ϑρησχείας μισηϑῆναι καὶ διωχϑῆναι τὸν ἄνϑρωπον, ἐλπίσας ἔσε-- 
σϑαί τι καὶ τοῦτο βοήϑημα xa9^ ἡμῶν, συνδιαβληϑησομένων 
ἐκείνῳ. εὐπροσώπου γὰρ ἡ κακία προφάσεως εὐπορήσασα Qa- 
τ δίως ἐπὶ τὸ ψεύδεσϑαί ve καὶ διαβάλλειν καὶ πραγμάτων χειμῶ- 15 
vac ἐγείρειν χωρεῖ, Οἶμαι γὰρ ὡς εἰ πάνυ πολὺν ἐσκόπει χρόνον, 
πῶς ἂν ἐπαινέσειε μὲν τὸν οἰχεῖον ἐχϑρὸν Βαρλαὰμ ὃ σεμνὸς οὗ- 
τοσὶ Παλαμᾶς, ἑαυτοῦ δ᾽ οὑτωσὶ φανερῶς τοὺς ἐλέγχους δείξειε 
τῆς δυσσεβείας ἄφυκτον ἔχειν καὶ ἄμαχον τὴν ἰσχὺν, οὐκ ἂν βελ-- 
τίω τε καὶ καϑαρωτέραν ταύτης εἰληφέναι ποτὲ πρόφασιν. τὸ 80 
Ἐγὰρ πλεῖστα χαμόντα ἀρχὴν εὐπρεπῆ ταῖς ἀπολογίαις τῶν κατ᾽ 
αὐτοῦ λεγομένων προϑεῖναι, ἔπειτα μὴ δυνηϑέντα, σαϑρῷ ἔξ 
ἀνάγκης ἐρείδεσϑαι ψεύδει, ποῦ οὐκ ἂν ἀτόπου γλώττης ἤλασεν, 
Palais στελουοῦ Thesesloene atoi Feprdhendise eum» diese ett 
bentem dicentemque se oculis corporeis substantiam Dei videre. ldi| 
vero, ut omnes sciunt, teatatur is "Tomus , quem ad soi defensionem Pala- 
mas profert. Cum itaque tot indicia sic quasi ante pedes praesentia et ma- 
nifesta obversentur, quae vel antequam Barlaamus in Graeciae finibus 
comparuisset, eo morbo laborasse Palamam ostendant, juid re ipsa 
Qeinde Palamae in bis accusationibus proderit ad infirmum illud Draesidium 
confugere, ad nomen dico Barlaami? Nimirui ille ob religionem odio 


fuit et exactus est, speravit hic eam rem sibi adiumento fore adversus 
nos, quos cum illo eadem coniunctura esset calumnia. Nempe mali- - 








» qua ratione adversarium suum Barlaamum laudaturus, suae au- 
tem impietatis indicia ineluctabili et invicto robore aperte confirmaturus 
foret, nec meliore unqüam nec clariore argumento uti potuisse. — Nam qui 
multum laboraverit, ut obiectorum sibi criminum refutationis a specioso 
aliquo principio ordiretur; deinde, quia haud posset, coactus sit futill 
meldado ia; is contra insectaltes quo mon insolentiae processisset, 


HISTORIAE BYZANTINAE XIX. 1. 921 


ἣ τίνος ἂν ἐφείσατο λοιδορίας κατὰ τῶν διωκόντων, el σκιᾷ γοῦν 4.C. 1851 
τινι περιετύγχανεν ἀληϑείας. οὐ γὰρ ὃ Βαρλαὰμ ἦν, ὡς ἐκ Lr 
τοῦ Παλαμᾶ φαίνεται λόγων καὶ βίβλων, ὃς eloeveyxeiv τῇ τοῦ 
ϑεοῦ ἐκκλησίᾳ δοχεῖ τήν τε τῶν Πασσαλιανῶν δυσσεβῆ ταύτην 
δαΐρεσιν καὶ ἅμα τὸ τῆς διϑείας καὶ πολυϑείας ἔγκλημα " ἀλλ᾽ δ 
Bagladu ἦν μᾶλλον ὃ τοῦτον εἰσάγοντα δείξας. "Ἀκούσας γὰρ 
(φησὶν) ὃ Ξβαρλαὰμ τῶν περὶ τὸν Παλαμᾶν λεγόντων τὰ καὶ τὰ, 
διϑείας ἔγκλημα τουτοισὶ προσετρίψατο. δρᾷς ἐναργῆ τὴν μαρ- 
τυρίαν αὐτὸν xa9^ αὑτοῦ κομίζοντα, βέλτιον ἢ κατὰ πάντ᾽ 
10 ἐχϑρὸν καὶ πολέμιον. πρῶτον μὲν γὰρ αὐτοῦ κατηγορηκέναι τὸν 
Baplaóp, σωματικοῖς ὀφθαλμοῖς τοῦ ϑεοῦ τὴν οὐσίαν δρᾷν 
ἐγκαυχωμένου, φησὶ, τοῦτο δὴ τὸ τῶν ἸΜΠασσαλιανῶν" εἶτα τὸ Ῥ. 580 
ἄφυκτον τῆς κατηγορίας ἐχφεύγειν πειρωμένῳ, καὶ διαιρέσει τῆς 
μιᾶς τρισυποστάτου χρωμένῳ ϑεότητος elc οὐσίαν καὶ χάριν, ἔτε-- 
1δροφυᾶ μὲν, ἄκτιστον δὲ καὶ αὐτὴν, διϑείας ἔγκλημα προστρί- 
ψασϑαι. Καὶ τό γε μεῖζον, ὅτι τὰς τοιαύτας αὖϑις αὐτὸς ἐκ δια-- 
δοχῆς κατηγορίας ἀναλύειν πειρώμενος ἐκ τοῦ πονηροῦ ϑησαυ- 
φοῦ τῆς καρδίας αὐτοῦ ἐς τὸ πολλαπλάσιον ἐμφανίζει γράφων 
τὴν αὐτοῦ κακίαν, καὶ τοῖς olxelorg ἀεὶ πτεροῖς ἁλισκόμενος, Β 
80 ὥσπερ σειρᾶς τινος μιᾶς ἀρξαμένης ἐχεῖϑεν καὶ ἀλλήλαις ἐξηρ- 
τημώας τὰς βλασφημίας ἐχούσης, μείζους καὶ χείρους ἀλλήλων 
ἀεί. Τὸ γὰρ ὄνομά τινος ἐνεργείας xa9^ αὑτὸ προστησάμενον, 
οἷονεί τι γένος εἷς ἀπειράχις ἀπείρους διαιρεῖν ἀχτίστους ϑεότη- 


ii. ὁρᾷν add. Βοῖν. 18. γράφων em. Boiv. pro γραφῶν. 


ibus pepercisset convitiis, ai vel aliquam veritatis umbram nactus fuls- 
Wi? Ebinvero non Barlaamus, ut Palamas 





ilem effugere, et divini 
in tribus personis, dividenti in Substantiam et Gratiai 
versam, sed ipsam quoque increatam, sibi inquam crimen ait illatum ab 
eodem fuisse, quasi duplicem divinitatem agnoscenti. lam, quod maius 
est, ea crimina alternis recurrentia dum ipse rursus diluere conatur. ma- 
lorem multo malitiam suam ex malo cordis sui thesauro expressam exhibet, 
εἰ propriis quotidie plumis captus tenetur, quadam velut impiarum vocum 
catena inde usque ducta, ex se invicem nexarum, et aliarum aliis semper. 
graviorum et deteriorum. Nam operationis cuiusdam nomen separatim pri- 
3no posuisse ; deinde illud, tanquam genus, in infinities iufinitas divinitates 

Nicephorus Gregor. Vol, HI. 69 











922 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 rac, πῶς μὲν ἰδίᾳ xal xa9* αὑτὰς ἁπάσας ὑφισταμένας, πῶς 
Ἰἰλὰ 4 δ' ἀνυποστάτους, ποίας ἀτοπίας ἐκπέφευγεν ὑπερβολήν; οὕτω 
σαϑρὸν ἡ τοῦ ψεύδους xaxía, καὶ στῆναι μὴ δυναμένη διηνεκῶς 
ἑαυτῇ περιπίπτει. Τὰ δὲ τοιαῦτα τῆς ἐχκλησίας ναυάγια φεύγον-- 
τας ἡμᾶς, γαλήνῃ συνεζηχότας βίου μαχρᾷ, μάλα ἄκοντας ἐπὶ5 
ϑέατρα καὶ δικαστήριον καϑέλκεις, καὶ ὡς δή τινας τῶν κακούρ- 
gu» ἐπιτιμᾷς" οὐ μικρά" πλείω δ᾽ ἀπειλεῖς, καὶ συνελαύνεις 
πανταχόϑεν συνιέναι μὲν τῶν δεόντων οὐδὲν, ἀπροφάσιστον δ᾽ 
Ῥ ὡς ἐπὶ πᾶν εἰπεῖν τὴν πειϑῶ τῇ τοῦ Παλαμᾶ πολυϑείᾳ ϑύοντας 
ἐναγίζειν. ποία ταῦτα δέξαιτ᾽ ἂν ἀκούειν ψυχὴ, ϑεὸν ἕνα προσ- 10 
κυνεῖν εἰδυῖα, καὶ ταύτῃ συντραφεῖσα τῇ δόξῃ περιφανῶς; εἷς 
ποσαύτην γὰρ ἡμᾶς συνελαύνει δυσχωρίαν καὶ οὕτω δυσδιεξό-- 
δευτον τὸ τῆς σῆς δημηγορίας ἀκροτελεύτιον, ὡς ἀφύκτοις ἅμ-- 
μασιν ἔνδε Sas νομίζειν μᾶλλον ἡμᾶς σιωπᾷν, 3j τὸν ἐπὶ μέ- 
Ἑσης ἵστασϑαι λίμνης μυϑευόμενον ἐκεῖνον Τάνταλον ὃν ἀϊδίῳ 15 
V. 470 μὲν τῇ δίψῃ φλέγεσθαι λόγος, φοβεῖσϑαι δ᾽ ἀεὶ τὸν ἀφόρητον 
φόρτον ἐκεῖνον τοῦ λίϑου, καὶ πίνειν κύψαντα μὴ δυνάμενον. 
τοῦτο δ᾽ οὐ δικαστοῦ παρίστησιν ἦϑος, ἀλλ᾽ ὄψιν ἔχει πικρῶς 
ἐφεδρεύοντος καὶ τὰ ξίφη τῆς ἐπιβουλῆς ϑήγοντος καϑ᾽ ἡμῶν. 
Ὅμως οὐχ ἡμῖν γε τοσοῦτον μέλει τοῦ Βαρλαὰμ, ὅσον σοί ye20 
χρεών" ὃς ἔπηλυν ὄντα τοσαύτην εἰς αὐτὸν ἐνεδείξω ξενίαν, καὶ 
Ἑοὕτω λαμπρὰν τὴν δαψίλειαν αὐτῷ κατὰ πάντ᾽ ἐχαρίσω, ὡς 


δ. μαχρᾷ em. Boiv. pro μαχροῦ. ' 


increatas dividere, quae omnes seorsum et secundum se aliquatenus subsi- 
stant, aliquatenus non subsistant, quanta est insania! Adeo infirma res est 
mendacii perversitas, quae εἰ stare nescit perpetuo, et in se ipsam recidit. 
Ea nos ecclesiae naufragia fugientes, et in longa vitae tranquillitate con- 
senescentes, tu prorsus invitos in theatra et ad tribunal trahis, ac velut 





HISTORIAE BYZANTINAE XIX.i. 998 


ἑτέρου μὴ ϑεῖσϑαί σε μάρτυρος ἢ σαυτοῦ. ὥστ᾽ οὐκ ἐμοί σε A. C. 1351 
χρεὼν ἐγκαλεῖν δι᾽ ἐκεῖνον καὶ τὴν ἐκείνου συνεχῶς προφέρειν m Tos Can- 
αἰτίαν μᾶλλον ἢ σαυτῷ. οὐ γὰρ ἔγωγ᾽ ἂν αὐτὸς ὃ ταῖς ὑπερο-- 
χαῖς εἶμι τῶν τιμῶν εἰς ἀγέρωχον ἐχεῖνον ἐγείρας ὀφρὸν καὶ με- 
δτέωρον φρόνημα" οὐδ᾽ ἔγωγ᾽ αὐτὸς ὃ μεγαλοῤῥήμονά σοι διδά-. 
σκαλον, καὶ διὰ σοῦ τοῖς ἄλλοις αὐτὸν τοῦ ϑείου Ziovvolov 
χειροτονήσας, καὶ ἅμα διαπρύσιον ἑρμηνέα τῶν μυστικῶν τῆς P. 581 
ἐχκλησίας δογμάτων, καὶ ὅσα τῆς καϑ᾽. ἡμᾶς ϑεολογίας εἰσὶ 
μυστήρια καὶ δι᾽ αὐτά γε ταῦτα καὶ τὰ τοιαῦτα, τὴν πάτριον 
10 γῆν ἐν δευτέρῳ ϑεῖναι τῆς ἀλλοδαπῆς ταυτησὶ αὐτὸν ἀναγκάσας" 
οὐδ᾽ ἔγωγ᾽ αὐτὸς ὃ καὶ κατὰ πάσης ἄλλης Ῥωμαίων σοφίας ἐν- 
τεῦϑεν αὐτὸν μανῆναι πεπεικώς " ἀλλ᾽ ἔγωγ᾽ αὐτὸς ὃ τὰς κέδρους 
εἰμὶ τῆς ὀφρύος ἐκείνου συντρέψας περιφανῶς, καϑάπερ ὅτε δρῦν Β 
καὶ χέδρον καὶ κυπάριττον ἀπογυμνοῖ τῆς κόμης ὑλοτόμου βρέ- 
159ovca παλάμη" ἔγωγ᾽ αὐτὸς ἐκεῖνός εἶμι ὃ τότε συστείλας καὶ 
ἀναχαιτίσας ἐκεῖνον, ἔν τε γαλήνῃ καρδίας καὶ ἅμα τῇ τῆς 
ἀσφαλοῦς ἐπιστήμης ἐπιεικείᾳ, καϑάπερ παράλιος ψάμμος ἀγρι- 
ουμένην ϑάλασσαν" ἥτις ὁπόταν ὑβριστὴς καὶ ἀγέρωχος ἄνεμος, 
ἄνωθέν ποϑὲν ἐξ ἀρχτικῶν καταφῥεύσας πηγῶν, αὐτῆς ἀναμο-Ο 
Φοχλεύει τὰ κύματα, διεγείρεταί τε πρὸς ἀνήκεστον ϑράσος καὶ 
ἀπειλεῖ κατὰ τῆς ἠπείρου πόλεμον περιφανῆ" ἀλλ᾽ ἐπειδὰν 
ἀκούσῃ τῆς φωνῆς τῆς παραλίου ψάμμου, χείλεσιν ἀφϑόγγοις 
ἀναγινωσκούσης τοὺς κανόνας τοῦ κτίσαντος, εὐθὺς ἀναχωρεῖ, 
προφανῆ δειλιῶσα ϑεοῦ προστάγματα καὶ ἀναχαιτίζουσα παύει 
ϑοϑρασυνόμενον ῥόϑιον. πῶς οὖν ἄν τις τῷ τοιούτῳ στέρξειεν, 
tus es, ut eius rei non alio teste egens nisi te ipso. Quamobrem non mihl 
te eius causa litem movere aequum est, nec de eo crimen perpetuo obiicl 
mihi magis quam tibi. Non enim i» ego sum, caius οἱ le ad honores 
immodicos evectus supercilium attollere et efferre se insolentius coeperit 
meque is sum, qui eum tibi et aliis per te sancti Diony loctrinae magi- 
strum grandiloquum, arcanorumque ecclesiae dogmatum et sacrae theolo- 
giae mysteriorum interpretem altisonum , meo suffragio constituerim, ac 
per haec ipsa, aliaque his similia, solom natale peregrino huic posthabere 
Coágerim; denique is non sum, cuius ille soasu et instinctu in reliquam 
emnem Romanorum eruditionem bacchatus sit. lmmo ille ipse sum, qui 
elus superbiae cedros palam confregi; velut lignator, qui valida manu 
quercum, aut cedrum, aut cupressum coma exuat: ille ipse sum, qul eum. 
tunc animi tranquillitate et solidae scientiae modestia continui repressique, 
velut arena littoralis mare iratum sistit, quod protervo et feroci vento ali- 
cunde e septentrionalibus tractibus effuso , et imos fluctus subverten: 
efiraenem audaciam erumpit, et continenti solo bellum apertnm ii 
ostquam arenae vocem audierit, Creatoris praescripta mutis labiis prae- 
Tree, manifestas Dei leges expavescens, retrocedit statim, et aestus 
sui insolentiam comprimit. Ecquis itaque eiusmodi hominem probaverit, 




















924 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 ὅστις τὸν αὐτὸν ἐπὶ τοῖς αὐτοῖς νῦν μὲν ἐπαινεῖ, νῦν δὲ ψέγει; 
μὰ, Ap? γὰρ εἷς αἰϑέρα φάναι ἀνῆγες τέως, ὡς ἐν ϑεολογίαις κράτι- 
στον, μηδὲν εἰδότα δειχνύεις ἀρτίως. πῶς δ᾽ ἄν τις ἐμοὶ νεμε- 
σῴη, ἐχεῖνον καὶ τότε καὶ νῦν ἐπὶ τοῖς αὐτοῖς ἐπίσης λοιδοροῦντι, 
ἐφ᾽ οἷς ἡμῖν δηλαδὴ πεπολέμηκε; λέγω δὴ τῷ περὶ Ἕλληνα λό- 5 
γον καὶ τὴν ϑύραϑεν παιδείαν χωλεύειν τὸν ἄνδρα τὰ κράτιστα. 
καὶ σοὶ μὲν γέγονε ὃ φίλος ζῶν, ἐχϑρὸς τεϑνηχὼς, καὶ ὃ τε- 
Ἑλέως τότε χρηστὸς πᾶν τοὐναντίον ἄρτι ὦν" ἐμοὶ δ᾽ ὥσπερ 
τότε ἐχϑρὸς, οὕτως οὐκ ἄρτι ὧν φίλος. ὥστε σὺ μὲν ἀρτίως 
ἐκεῖνον λοιδορῶν φίλον λοιδορεῖς " ἐγὼ δὲ τῆς ἐμῆς καὶ νῦν φι- 10 
λίας τιϑέμενος ὑπερόριον πρὸς τὸν οὐδαμῆ ποτε φίλον τοῦτο 
φαίνομαι δρῶν. ὃς οὖν ἐν πᾶσι τοὺς τῆς ϑεωρίας καὶ τῆς τῶν 
πραγμάτων πείρας ϑεμελίους ἀσαλεύτους ὁμοίως τηρεῖ, τοῦτον 
ἄρα πᾶς τις οἶμαι κρίνειεν ἂν λέγειν ὀρϑῶς, κἀν τοῖς γε ἄλλοις 
ἅπασι, καὶ οἷς συντέϑραπται δόγμασι τῆς πίστεως, βεβηκέναι 15 
"F χαλῶς. Ἔπειτα πῶς τῆς ἐκείνου κρίσεως αὔταρχες πέρας τότ᾽ εἷ-- 
ληφυίας, νῦν ἀνακρίνειν βιάζῃ, πλείοσιν ἄλλαις ἡμῖν βλασφη- 
μίαις ἁλισχομένου τοῦ Παλαμᾶ, ἃς ὁσημέραι γράφων ἐκεῖϑεν 
προστίϑησί τε καὶ ἐπιδείκνυται. οὐ γὰρ ἴσμεν ὄντος ἐχείνου νε- 
xQoU πυνϑάνεσϑαι ἃ τε ἔφασχε τότε καὶ ἃ νῦν. εἰ δ᾽ ἀναγκαῖον 90 
V. 471 ὑμῖν ἐστι τοῦτο, ἔστι παρ᾽ Ἕλλησί τις σοφιστὴς νεκρικοὺς δια- 
᾿ λόγους ποιούμενος. ἐκεῖνος, εἰ βούλεσϑε, κομιεῖ τὰ ἐχείνου λε- 
χϑώντα τε καὶ λεγόμενα πάνυ καλῶς. ἡμῖν yàg ἀδύνατον σφό- 
4. ἐκίσης em, Bolv.pro ἐκί σι. — 8. ἀρτίως utrobique coni. Boiv. 


s mea alienum eun- 
igitur sen- 





HISTORIAE BYZANTINAE XIX. 1. 925 


ὅρα τουτί." (E.) Τοῦ μέντοι Παλαμᾶ παραφϑεγξαμένου τι πρὸς A. C, 1351 
ὀργὴν διὰ τὰς εἰρωνείας, εἰχόμην ἐγὼ τῶν ἑξῆς, οὐδὲ puxgólmp.lo.Can- 
γοῦν παραβομβοῦντος ἐχείνου πεφροντικώς.,, Φαίη δ᾽ ἄν τις ἴσως ἔν τ 
τἀληϑοῦς φροντιστὴς παρελϑὼν, μηϑαμῇ τὸν Παλαμᾶν ἀπαλ- 
δλάττειν εἰκότως τῶν ἐγκλημάτων, εἰ “Τατῖνος ὧν ἐχεῖνος oix 
ὥχνησε παῤῥησίᾳ τῆς ἀσεβείας ἐλέγχους αὐτῷ παριστῷν. Οὐ γὰρ 
ὅτι ““ατῖνοι, τοῦ γένους ἀφιστάμεϑα" ἀλλ᾽ ἐνίων χάριν ἐγκλη- B. 
μάτων" ὧν ἐν μέρει κειμένων, τἄλλα πάνϑ᾽ ἥκιστ᾽ ἂν εἶεν ἡμῖν 
ἀχοινώνητοι. ἢ γὰρ ἂν καὶ τὴν ἔνσαρχον αὐτῶν δογματιζόντων 
10 οἰκονομίαν καὶ ϑάνατον καὶ ταφὴν καὶ ἀνάστασιν πρός γε τοῖς 
ἄλλοις τοῦ ϑεοῦ καὶ σωτῆρος ἡμῶν, ἡμῖν γε δήπου διὰ τὸ “Τατί- 
vovc εἶναι ὁμολογεῖν οὐχ ἐξείη. ἄπαγε. οὐδὲ γὰρ οὐδὲ Σισίνιον 
τὸν Ναυατιανὸν ἧ πρώτη παρεχρούσατο σύνοδος διὰ τὴν ϑρη-Ο 
σχείαν, ἀλλὰ καὶ κράτιστον ἔσχεν ἐπίκουρον κατὰ τῆς ᾿Αρείου 
16 μανίας. καὶ ᾿Ωριγένην δ᾽ ἀποσειόμενοι τῶν γε βίβλων τὰς πλεί- 
στους ἥκιστ᾽ ἀποσειόμεϑ᾽ αὐτοῦ. μάρτυρες τῶν λεγομένων μάλα 
τοι ἀψευδεῖς αἱ κατὰ Κῶλσου τοῦ καταράτου μάχαι καὶ ἀντιῤῥή- 
σεις καὶ τἄλλ᾽ ὁπόσα τοῖς ϑείοις πατράσι φιλοπονήσασι προσεί-- 
ληπται βιβλία ἐκείνου τῶν τῆς ϑείας γραφῆς ἐξηγητικῶν. καὶ ἵνα 
ϑοσιωπήσω τὰ πλεῖστα, τὴν ἁγίαν τετάρτην καὶ οἰχουμενικὴν πα- Ὁ 
φαινοῦσαν εὑρίσκομεν σύνοδον, καὶ ὁμοίως τὴν ἕκτην, μὴ πάνϑ᾽ 
ὅσα φάσκειν ἐγγίνεται τοῖς αἱρετικοῖς φεύγειν ἡμᾶς εἶναι χρεών. 
εἰ γὰρ ἕνα ϑεὸν ὁμολογούγτων ἐκείνων ποιητὴν ἁπάντων ἡμεῖς 


9. δογματιξόντων Bolv. pro δογμάτων. 


mo nefas est." (V.) Hoc loco Palamas, ironia offensus, nescio quid I 
iram interloquutus est. Astego hominis obstrepentis ne minimam quidem 
rationem habui; et continuo pergens ad reliqua, jenimvero", inquam, ,si 
quis huc prodeat veritatis studiosus, dicturum eum opinor, non eo Pala- 
gnam obiectis criminibus absolvi, quod qui ipsum impietatis palam arguere 
uit, fuerit Latinus. Quippe ab ea gente, non quia Latini sunt, 
sumus, sed ob quasdam criminationes, quae si seponantur , mini- 
me iidem in caeteris omnibus repellendi erunt ἃ nostra communione. Alio 
qui incarnationem , mortem, sepulturam , resurrectionem Dei et servatoris 
mostri aliaque illis docentibus assentiri nos, quoniam Latini sunt, non 
liceret. Apage. Nec enim Sisinnium Novatianum ob superstitionem pri- 
ma synodus reiecit. Quinimmo adversus Arii dementiam adiutorem eum 
habuit validisimum, ἂς nos, tametsi Origenem aversamur, tamen ple- 
rosque eius libros minime repudiamus, Cuius rei testes sunt non mendaces 
illae cum exsecrando Celso luctae et antirrheticae disputationes, εἰ caeteri 
eius omnes in sacram scripturam commentarii, quos sancti Patres ad suas 
lucubrationes adiunxerunt. Atque, ut pleraque silentio praeteream, sa- 
crosanctas synodos oecumenicas, quartam et sextam, scimus monere, haud 
fugienda esse quaecunque ab haereticis dicantur, Nam si ab iis discede- 








926 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 ἀποσχοίμεϑα, τάχιστ᾽ ἂν τὴν ToU πυρὸς ἐφ᾽ ἑαυτοὺς ἑκόντες 


1.4 


ἑλκύσαιμεν γέενναν. οὗ τί τῶν ἁπάντων χείριστον; xal τῶν ἀργύ-- 

ρου δὲ καὶ τοῦ χρυσοῦ μεταλλευτῶν οὐχ ὁμιλητῶν ἡγεμόσι κα- 

ϑισταμένων, διὰ τὸ πάνυ τοι ἀγροικίζεσθαι, τοὔργον περὶ πλεί- 
Ἑστου τούτοις καϑίσταται, xol ἁλουργίδες δ᾽ ἔτι καὶ πορφύραι5 
χρήσιμοι τοῖς βασιλεῦσίν εἶσιν" ἀλλ᾽ οὐδὲ μικρᾶς γοῦν τινος οὗ 
δρῶντες ϑέας ἐκείνων ἴσως τυγχάνουσιν οὗτοι, ἀλλ᾽ ἐνίοτε καὶ 
μισοῦνται διὰ τὸ τῆς ἐκεῖϑεν ἀηδίας ἀπόζειν. οὔχουν οὔτ᾽ ἐκεῖ- 
vov ἄρα τῆς ἀληϑοῦς ἀπάγει κατηγορίας τὰ τῆς ϑρησχείας, οὔτε 
τῷ Παλαμᾷ βοηϑεῖ, οὐχ ἕως ἂν ἁλίσκοιτο τούτοις προφανῶς 10 
τοῖς ἐγκλήμασιν. Ἐχεῖνό γε μὴν ἐροίμην ἂν ἡδέως σε, πῶς τῶν 
Ἰωάννῃ τῷ πατριάρχῃ γραφέντων, περί τε τῶν τοῦ Παλαμᾶ καὶ 
Βαρλαὰμ καὶ τῆς ἐκκλησίας ϑορύβων, τὰ μὲν ἀρεστά σοι γίνε- 
ται, τὰ δ᾽ οὔ, πρός γε τὸ τῷ Παλαμᾷ βουλόμενον ἀνϑἕλκκοντέ 
τε xal μεϑέλκοντι μετὰ πολλῆς τῆς ἀρχικῆς ἐξουσίας τὰς ψήφους. 15 
ἢ γὰρ ἅπασι στέργειν χρεὼν τοῖς ἐχείνῳ πατριαρχεύοντι πεπρα- 
γμένοις κατά γε τοὺς τῆς ἐκκλησίας ϑεσμοὺς, ἢ μηδὲν τῶν ἅπάν- 
των. ἀλλὰ τοῦ πρώτου κρατοῦντος, χώραν οὐκ ἔχει τὸ δεύτερον. 


»" 





P. 583 El δὲ δεῖ μερίσαντας ἡμᾶς εἰς δύο τἀχείνῳ πραχϑέντα περί ye 


τοῖν δυοῖν τούτοιν ἀνδροῖν ἑκατέρῳ ἑκάτερα δοῦναι, τῷ μὲν τὰ 90 
πρῶτα, τῷ δὲ τὰ δεύτερα, σχεπτέον ποτέροις τῆς κρίσεως αἱ 
βελτίους ὕψονται ψῆφοι. ἀεὶ γὰρ ἦν πατριάρχης ἐκεῖνος, ἄχρε 
ἧς ἡμέρας αἱ μέσαι φυλακαὶ τῆς νυχτὸς ἐγκρατῆ Βυζαντίου xo- 
τέστησάν σε, ἱερέας τε χειροτονῶν καὶ ἐπισκόπους καὶ τὰς τῶν 





nonnunquam 


sunt, eo quod ingratum odorem inde referant. Itaque 
Baclaami secta nec ἃ vero dicendo ipsum excludit; nec Palamam, quam- 
diu horum criminum manifeste oonvincetur, excusat. Caeterum illud ex 
te labens quaesierim, quomodo ea, quae ab loanne patriarcha de Palama 
et Barlaamo deque ecclesiasticis tumultibus scripta sunt, partim probes, 
partim improbes, suffragia scilicet ad Palamae arbitrium summa prorsus 
auctoritate huc illuc torquens, Quaecunque enim ab illo, dum patriarcha 


esset, acta sunt secondum instituta ecclesiae, vel omnia ea, vel eorum. 
mihil approbandum, Atqui (apud te) prima εἰς valent, ut postrema locum 
mon habeant. Quod si nos ea, quae idem patriarcha in duorum istorum 
hominum causa constituit, bifariam dividere oportet, et utraque utrique 
attribuere, huic priora , illi posteriora, videndum iam utra utris praeferri 
debeant, Quippe ad eum diem, quo Byzantium in tuam potestatem me- 
diae noctis vigiliae redegerunt, patriarcha usque ille esao perstitit , qui 








HISTORIAE BYZANTINAE XIX. 1, 927 


δικαστηρίων ψήφους ἐπισφραγίζων. ἐμοὶ ϑοκεῖ τοῖς δευτέροις. εἶ A. C. 1851. 
γὰρ καὶ πάλαι κείμενοι νόμοι πολιτειῶν λυόντων πολλάκις, dvoiy b 1o.Cun- 
ϑάτερον, ἢ κακοῦ τινος ἀπαντήσαντος δι᾽ αὐτοὺς, ἢ βελτιόνωνΒ 
δευτέρων φανέντων ἐκ τῆς τῶν πραγμάτων δεδοκιμασμένης nel- V- 
ὄρας καὶ τριβῆς, σχολῇ γ᾽ ἂν κωλύσειέ τις ἐφ᾽ ἑνὸς ἀνδρὸς λελῦ- 
σϑαι τοῖς δευτέροις αὐτοῦ τὰ πρῶτα, κακοῦ τινος ἀπαντήσαντος 
dx τῶν πρώτων, κἀκ συναρπαγῆς συμβὰν οὗτωσί πως ἴσως ἀπα- 
τηϑέντος. εἰ δὲ καὶ λύσις δοκεῖ μὲν εἶναι τῶν πρώτων τὰ δεύτερα 
τἀνδρὸς ἐκείνου, οὐκ ἔστι δὲ, ἀλλ᾽ ἔχει τὴν προσήκουσαν ἄκο-Ο 
10λούϑησιν ἄμφω, εἴ τις μετὰ γνώμης βούλοιτο κρίνειν ἀπαϑοῦς, 
J| nov σαφὴς ἀδικία, ξὺν αὐθαδείᾳ λύειν καὶ κυροῦν, τοὺς μὲν 
ἐχείνου ταδὶ, τοὺς δὲ ἐκείνου ταδί. Ὧν συγχωρουμένων τοῖς üg- 
χουσιν, οὐκ οἶδ᾽ ὅπη στήσεται καὶ ποῖ περιχωρήσει τὰ τῆς ἐκ- 
κλησίας δόγματα καὶ πρός γε τὰ τῆς πολιτείας πράγματα, πρὸ 
16 ποδῶν ἐναργῶς τῆς τῶν ὅλων φϑορᾶς ἱσταμένης. οὐ γὰρ elc ἕνα Ὁ 
τινὰ καὶ δύο τὰ τῆς ἐκκλησίας ἴστασϑαι πέφυκεν, ἀλλὰ πάνϑ᾽ 
ἑξῆς τὰ πρόσω λαμπρῶς ἐπιβόσκεται" καὶ νόμος οὗτος διὰ πάσης 
γράφεται γῆς, κακῶν ἀρχηγὸς τῶν μεγίστων. οὐ γὰρ ἔτ᾽ ἔϑη 
καὶ νόμιμα προσήκοντ᾽ ἄρχουσί τε καὶ ἀρχομένοις ἔσται τηρού-- 
ϑομενα οὐδ᾽ ὃ μὲν ἐπιτάξει, ὃ δ᾽ ὑπακούσεται" ἀλλ᾽ ἔσϑ᾽ ὁμοῦ 
πάντα χρήματα, καὶ αὐτοῖς πρώτοις κομιεῖ τὴν βλάβην τοῖς ἀρ- 
ξαμένοις τε καὶ προδείξασιν. Εἰ μὴ διὰ γοῦν ἄλλο τι, διὰ γοῦβι — ' 


2. λύονται conl. Bolv, 


sacerdotes et episcopos ordinaret, et indicum decreta consignaret. Equl- 
dem posteriora puto praeferenda. Nam si rerum publicarum positae anti- 
quitus leges propter duorum alterum saepe abrogantur, quia scilicet vel 
mali alicuius occasionem praebuerint, vel posteriores experientia 
exploratae et rerum usu probatae meliores visae sint; ecquis uni homini 
interdicat, ne priora eius decreta per posteriora reacindantur, si quod ex 
prioribus malum emerserit, et ille per obreptionem, ut fit, deceptus for- 
tasse fuerit? - Sin eius viri posteriora decreta priorum abrogationem viden- 
tur quidem continere, re ipsa autem non continent; sed utraque, si quis 
sine affectu iudicet, apta consecutione congruunt, certe haec vel illa 
hos vel per illos rescindi temere et confirmari evidens est iniquitas. Hoc 
si principibus liceat, quis doctrinae ecclesiasticae et reipublicae ipsius sta- 
tus, communi omnium ruina velut pedibus obversante, quisve exitus tan- 
dem futurus sit non video. Etenim ecclesiae mala eiusmodi non sunt, ut 
in uno aut altero subsistant; sed quidquid reliquum est, id omne progre- 
diendo late absumunt.. In omnesn terrarum orbem lex ista sancitur, maxi- 
morum malorum caput futura. lam nec mos maiorum, nec jefum praescri- 
pta, principibus et privatis convenientia, servabuntor; nec altero iubente 
Alter parebit: sed omnia permiscebuntur , et illis primis detrimentum effe- 
rent, qui auctores aliis fuerint et exemplum delet Com igitar, si mi- 





928 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 τἀποβαίνοντα ἐκεῖϑεν ἄτοπα, τηρεῖν ὑπάρχοντος ἀναγκαίου τὰ 


Ind. 4 


μήχει χρόνου βεβαιωϑέντα xal γράμμασι κυρωϑέντα νόμιμά τε 
καὶ δόγματα, στέργειν λοιπὸν καὶ ἡμῖν καὶ δέχεσϑαι τοὺς κατὰ 
καιροὺς ἐπισκόπους καὶ βασιλέας, οἷς ὑπὲρ οἵων δή τινων ψηφί- 
ζονται, καὶ οἷς οἵων δή τινων καταψηφίζονται" ὡς ὁμοίαν συνά- 5 


Εγέσϑαι τὴν ἀνάγκην κἀνταῦϑα, στέργεσϑαι καὶ τοὺς κατὰ τοῦ 


llakouü ψηφισϑέντας τε καὶ γραφέντας διὰ τὰς ἄλλας αὐτοῦ 
βλασφημίας ἀναϑεματισμοὺς Ἰωάννῃ τῷ πατριάρχῃ, ταῖς ἄλλαις 
ἐπίσης ἐκείνου χειροτονίαις καὶ πράξεσιν, aV μέχρι καὶ ἐς τὴν 
τήμερον κατὰ τὸ ἀκλινὲς διασώζονται. τούτου δ᾽ οὕτως ἔχοντος, 10 
εὖ ποιεῖν καὶ ἡμᾶς ἐξ ἀνάγκης ἕπεται, τὴν τοῦ Παλαμᾶ χοινω- 
vay ἀποσειομένους καϑάπαξ καὶ ἀποτρέποντας." (.) Τοῦ δὲ 


P. 584 βασιλέως τὴν μακρηγορίαν ἡμῖν ὀνειδίζοντός ve καὶ ἀνακόπτοντος, 


ἴτε μιχρὸν εἰπὼν ἀπαλλάξομαι᾽, ἔφην ἐγώ. xoi ἀνενεγκὼν ἐκεῖσε 
τὸν λόγον, Jj» ἐθέλῃς," ἔφην, ,,»ὦ βασιλεῦ, μάλα τοι ῥάστη γέ- 15 
γοιτ᾽ ἂν ἡ τῆς εὐσεβοῦς εἰρήνης τῇ τοῦ ϑεοῦ ἐχκλησίᾳ πρὸς τὸ 
πρότερον τῆς ἁπλότητος ἴχνος ἀνάλυσις. τῆς γὰρ δυνάμεως τῇ 
βουλήσει καλῶς συντρεχούσης, μηδὲν ἂν ἔτ᾽ εἶναι μηδαμῆ μήτε 


Βπρὸς τὸ κάλλιστον, μήτε μὴν πρὸς τὸ χείριστον, ὃ γένοιτ᾽ ἂν 


ἐμποδών. καὶ Κωνσταντίνῳ ἐκείνῳ τῷ βασιλεῖ τριακοσίων ἐγγὺς 90 
ἐνιαυτῶν εἰδωλολατρίας ἐν βραχεῖ διορϑώσασϑαι ἐξεγένετο" καὶ 
τοὐναντίον αὖϑις, Ἰουλιανοῦ πρὸς εἰδωλολατρίας νενευχότος, 
μικροῦ πάντες ἦσαν αὖϑις ὁμοίως ὑπήκοοι τὴν ταχίστην παλιν- 


21, εἰδωλολατρείαν hic et deinceps coni. Boiv. 


Dus ob alias causas, saltem ob ipsa incommoda, quae indeoriuntur, necesse 
sit instituta ac dogmata ea servari, quae longo tempore confirmata et lit- 
teris consignata sin; superest iam, ut episcopos et priucipes aliis tempo- 
ribus alios approbemus et recipiamus, quidquid ii pro quolibet vel contra 

decernant, Unde necessario consequitur, anatbematismos , gu 
Palamam ob caeteras eius blasphemias ab Ioanne patriarcha de- 
scripli fuerunt, approbandos ease in praesenti, aeque ac ordina- 













- tiones ab eo factas, et alia eiusdem acta, quae ad hodiernam usque diem 


firma et stabilia permanent. Quod cum 
facere, communionem omnino respuamus et aversemur." 
(VL) Ibi imperator longiorem sermonem exprobrare ef'nos rrinere coepit. 
p Ego vero", inquam, ,ubi pauca addidero, finem faciam." "Tum orationem 
inde repeteas, facillimum (dixi) si velis, o imperator, in Dei ecclesia 
fuerit piam tranquillitatem restituere, et ad prima simplicitas vestigia 
revocare. Nempe sibi polastas cum voluntate probe conspirat, nibil est 
sraeteren, quod sire ad optima sive sà pessima festinauibns uoram obli 
οἶδε. Itaque trecentorum ferme annorum idololatriam Constantinus ille im- 
perator brevi tempore correxit. Contra luliuno, ad idolorum cultum re- 
Verso, omnes paeno populi obsequentes ad eandem superstitionem celerrime 


sit, et nos necesse est recte 











HISTORIAE BYZANTINAE XIX. 1. 929 


δρομήσαντες" xal οὕτω ye προϊών τις ἀεὶ ῥᾳδίως τοῖς ἄρχουσιν A.C. 1851 


ἑπόμενον ὄψεται τὸ ὑπήκοον, καϑάπερ πνοαῖς ἀνέμων πίπτοντα' 
φύλλα δριὸς, καὶ εἴ τι τῶν οὕτω ῥᾳδίων καὶ κούφων. φέρε τοί- C 
γυν, ἀπόδος, ὦ βασιλεῦ, τὴν πρὶν εὐκοσμίαν ἐκείνην τῇ τοῦ 
δϑεοῦ ἐκκλησίᾳ, ἣν αἱ τοῦ Παλαμᾶ διεσπάραξάν τε καὶ διεμερί- 
σαντο καινοφωνίαι, μυρίων ὅλην μιχροῦ ϑορύβων τὴν olxov- 
μένην ἐμπεπληκυῖαι. 'Ῥᾷστον δ᾽ ἔσται σοι πάντως τουτὶ, φλογὶ 
πυρὸς τὴν ὕλην αὐτοῦ βίβλον βουληϑέντι χαρίσασϑαι, πασῶν ἄνα-- 
μὶξ τῶν αἱρέσεων οὖσαν συμφόρημα. εἰ δὲ τῶν ἀμαϑῶς ἐχόντων» 


Imp.lo.Can- 


10 ἐνίους διαδιδράσκοι τὰ βλάσφημα, διά τε τὴν τῶν λέξεων σύγχυσιν V. 413 


καὶ τὸ τῆς φράσεως σχοτεινόν τε καὶ ὁμιχλῶδες, ἡμεῖς ἀναπτύ- 
ξαντες δείξομεν καϑ᾽ ἕκαστά τε καὶ xarà πλῆϑος. Τοιαῦτα γὰρ 
τὰ τῶν αἱρέσεων ἐπιτηδεύματα, ποικίλα τινὰ xal δυσδιάχριτα, 
καὶ πολλὴν τὴν ὁμοιότητα διασώζοντα πρὸς τὰς ἐν ὄρεσι λόχμας 

15χαὶ φάραγγας " ἵν᾽, ὡς ἐκεῖϑεν οἱ λῃσταὶ τοῖς ἐν ἁπλότητι nagi-E. 
οὔσι καρδίας ἀπροόπτως ἐπιπηδῶσιν, οὕτως ὡς ἐκ σκότους οὗτοι 
τοῦ ξυμμιγοῦς καὶ γριφώδους τῶν ὁμωνύμων ἅμα καὶ πολυωνύ- 
μὼν λέξεων τὸ τῆς εὐσεβείας βάλλωσι ἁπλοῦν. ἐχρῆν ἂν ἴσως 
ἐξ ἀντιϑέτου, τῆς εὐσεβείας ἁπλότητι χοσμούσης, πολυμιγῆ 

30 τινα καὶ ποικίλην τὴν ἀντίπαλον εἶναι καχίαν. Καὶ τοῦτο δῆλον 
τίϑησιν εὐθὺς ὃ πολὺς ἐν ϑεολόγοις Γρηγόριος" ,,ἦν ὅτε Txuat e 
τὰ ἡμέτερα (φάσκων) καὶ καλῶς εἶχεν" ἡνίκα τὸ μὲν περιττὸν 
τοῦτο xal κατεγλωττισμένον τῆς ϑεολογίας καὶ ἔντεχνον οὐδὲ 

19. κοσμουμένης coni, Boiv. 


revoluü sunt. Jta quilibet delncepe usque liendo populos princi- 
pibus facile obsequi videbit, ut Weptorum fabellis decidua. Poiercutm folia, 
aut si quid aliud mobile et leve est. Age igitur, imperator, pristinum il- 
lum splendorem restituito ecclesiae Dei, quam nova Palamae dogmata ἢ} 
«erarunt ac discerpserunt, toto fere orbe infinitis turbis repleto. Id a 
tem facillinum tibi fuerit, si velis integrum eius librum, hoc est omnium 
romiscue baereseon farraginem, igni donare — Quod si ea quae insunt 
hema et impia imperitos quosdam ideo fugiunt, quia verbis confusis 

et obscuro tenebrosoque sermone involvuntur, nos singula et universa ex- 
plicando indicabimus. Eiusmodi sunt haereticorum commentationes, per- 
plexae videlicet et indiscretae, montium silvis condensis abruptisque vo- 
roginibus persimiles; ut quemadmodum latrones inde improvisi insiliunt in 
os, qui illac animo simplici et incauto pertranseunt, ita hi ex. confusione 
et obscuritate dictionum, plura eodem vocabulo aut eadem phribus siggi- 
ficantium, quasi ex tenebris, in veritatis simplicitatem tela intorqueant. 
Ac fortasse oportebat, eo quod pietati ornamento esset simplicitas, ita 
contraria ratione impietatem multiplicem esse et variam. ld autem statim 
magnus theologiae doctor Gregorius fta esse declarat, cun ait: ,,fuit quon- 
dam tempus, cum res nostrae florerent ac praeclare se haberent; cum ni- 
mirum superfiua haec et verborum lepore atque arte fucata tractandae theo- 








930 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 πάροδον εἶχεν elc τὰς ϑείας adAdg* ἀλλὰ ταὐτὸν ἦν ψήφοις τὸ 


1nd. 4 


παίζειν, τὴν ὄψιν χλεπτούσαις τῷ τάχει τῆς μεταϑέσεως, ἢ 
κατορχεῖσϑαι τῶν ϑεατῶν παντοίοις xal ἀνδρογύνοις 'λυγίσμασι, 
καὶ περὶ ϑεοῦ λέγειν τι καὶ ἀχούειν περίεργον" τὸ δ᾽ ἁπλοῦν τε 
καὶ εὐγενὲς εὐσέβεια ἐνομίζετο. ἀφ᾽ οὗ δὲ Σέξτοι καὶ Πύῤῥω-5 


P. 585 νὲς καὶ ἥ ἀντίϑετος γλῶσσα, ὥσπερ τι νόσημα δεινὸν καὶ xa- 


κόηϑες, ταῖς ἐκκλησίαις ἡμῶν εἰσεφϑάρη, xal 4j φλυαρία παί-- 
δευσις ἔδοξε, καὶ ὅ φησι περὶ ᾿4ϑηναίων ἡ βίβλος τῶν πράξεων, 
εἷς οὐδὲν ἄλλο εὐκαιροῦμεν, ἢ λέγειν τε καὶ ἀκούειν καινότερον, 
ὦ τίς Ἱερεμίας ὀδύρεται τὴν ἡμετέραν σύγχυσιν xal σκοτόμαιναν, 10 
ὃ μόνος εἰδὼς ἐξισοῦν ϑρήνους πάϑεσιν ;"" ὅρα ὅπως τὴν πρὶν ὃ 


Βμέγας τῶν ϑείων μακαρίζων δογμάτων ἁπλότητα ϑρήνων ἄξιον 


μαχρῶν τὸ περιττὸν καὶ ποικίλον ἥγηται τῆς ϑεολογίας, ἅτε χει 
μώνων καὶ ναυαγίων αἴτιον τῇ τοῦ ϑεοῦ γινόμενον ἐκκλησίᾳ. Οἷς 
γὰρ ἀναγκαίοις εἶναι γέγονε, πρὸς τοῦ δημιουργοῦ τῆς φύσεως 15 
ἁπλᾶ καὶ τοῖς πᾶσιν εὐπόριστα δεδόσϑαι ταῦτα συμπέπτωχεν" 
ἵνα μὴ δυσχεροῦς τῆς ἀναγκαίας τῇ φύσει χρείας καϑισταμένης, 
ὄλεϑρος τοῖς οὖσι κατόπιν͵ ἀκολουϑῇ. καὶ πρῶτον ἐπὶ τῶν σω- 
ματικωτέρων τὸν λόγον γυμνάσαντες ἐκ τῶν τῇ αἰσϑήσει γνω- 


σριμωτέρων, ὡς διὰ βαϑμίδος τινὸς, ἀναγάγωμεν εὐπαρακολου-- 20 


ϑητότερόν τινα τρόπον ἐπὶ τὰ ϑεῖα τῆς ἐκκλησίας δόγματα. οἷ- 
μαι γὰρ, ὡς τὸ μέγα τοῦτο στοιχεῖον, τὸν ἀέρα, τὸν ἄφϑονον 


4. καινό: καὶ περίεργον Anastasiled, Billian. 6. τοῦ λό; 
post εὐγενὲς add. Bill. 8. πράξεων, ut habent libri editi, Dro 
πατέρων em. Boiv. 
pn ratio ad divinas caulas ne aditum quidem habebat: verem idem erat 
lis ludere, inversionis celeritate obtutum oculorum fallentibus, aut 
omnigeais et laecivis corporum flexibus spectatores ludificari, quod novi 
quidpiam ae curiosi de Deo vel dicere vel audire: simplex contra ingenua- 
que oratio atque doctrina, pletas existimsbatur, At posteaquam Sexti e& 
'yrrhones , et contradicendi libidine incitata lingua, velut Lipid quidam 
ac malignui » morbus, in Seria sero malo i 
ac Dugacitas loctrinae atque. opinionem tulit, jue Actorum 
liber de Athenieneibus uabrat, * ! aliua vacamus, quam ot novi ali- 
quid dicamus vel audiamus, o quis Hieremias confusionem nostram caligi- 
nemque deplorabit, qui solus lamentationes calamitatibus exaequare novit" 
Viden ut magnus vir veterem dogmatum sknplicitatem beatam ducat, idem- 
que theologiae superfiuas et multiplices quaestiones maximis lamentis dignas 
ilicet, quod in Del ecclesiam procellae et naufragia [Ed invehantor 
Quae scilicet necessaria erant, ea naturae auctor simplicia et omnibus pa- 
rabilia proposuit; ne si ea, quibus natura necessario indiget, paratu dif- 
ficilia essent, consequeretur inde rerum interitus. Ac primum iden in 
rebus corporeis proludentos, ex iis quae sensui notiora sunt, velut grada- 
Gm, ad sacra ecclesiae dogmata sic adscendamus , ut quivis facile assequi. 
possit. Equidem vastum hoc elementum, sécem dico, naturae universae 








mostras magno nostro malo irrepserunt. 









HISTORIAE BYZANTINAE XIX. 1. 981 


πάσης φύσεως πλοῦτον, διὰ τοῦτο πᾶσι t προὔϑηκεν ὃ ὃ ϑεὸς 8 ὄρεσι A AC. 1851 
xal σπηλαίοις καὶ νήσοις καὶ ἠπείροις, ἄχρις αἰϑέρος καὶ odpa- "ee Imp. gn 
vuv ἀντύγων, ἁπλοῦν xal ἀποίκιλον, ἵνα μηδὲν μηδαμῇ τῶν 
εἰς χρείαν ἰόντων τὴν τοῦ ζῇν αἰτίαν καϑ᾽ οἱονδήτινα ζημιοῖτο!» 
δτρόπον᾽ καὶ οὐδὲν ἁπλῶς τῶν ἐν κόσμῳ τούτου γέγονεν ἄμοιρον, 
πλὴν ἢ ὃ παντάπασιν ἐσϊέρηται τῆς γενέσεως, Ἔπειτα τὸ τῆς 
αἰϑερίας ἐκείνης λαμπάδος φῶς ἀρίϑμει μοι δεύτερον ἀναγκαῖον" 
τὴν οὐρανίου λέγω πέπλου πορφύραν, τὴν τἀπίγεια πάντα βό- 
σκουσαν ἡλίου φλόγα. πᾶσι γὰρ καὶ οὗτος ἰδίᾳ καὶ δημοσίᾳ τοῖς 
10 βουλομένοις ἀεὶ δῶρον ἄσυλον πρόκειται, πλουσίοις ἐπίσης καὶ 
πένησιν, ἄρχουσι καὶ ἀρχομένοις" καὶ οὐδὲν ἐπὶ γῆς ἀμέτοχον 
τῶν ἐκείνου γέγονεν ἀγαϑῶν, πλὴν ἢ ὃ μὴ μετέσχε τοῦ εἶναι. 
Ἐπὶ τούτοις καὶ τρίτον ὅρα μοι ἀναγκαῖον τῇ φύσει, τὴν ὑγρὰν 
τῶν ὑδάτων οὐσίαν, ἄπειρον καὶ αὐτὴν κεχυμένην ἀέρι καὶ γῇ καὶ V. 474 
16 πᾶσι τόποις ἐμφανέσι καὶ ἀφανέσι. μαρτυροῦσί μοι τῷ λόγῳ πο- 
ταμοὶ xal λίμναι καὶ πηγαὶ καὶ ὅση τοῖς ἐγκάτοις ἔνεστι τῆς γῆς Β 
ὑδάτων φύσις. ἀλλὰ γὰρ, ἵνα μὴ λάϑωμεν εἰς μῆκος λόγου 
παρενεχϑέντες, τοῖς τῶν μεγίστων τοῦ κόσμου στοιχείων ἡδίστοις 
καϑ᾽ ἕκαστα λόγοις ἐνδιατρίβοντες, ἐς τὸ πρότερον ἴχνος τὸν 
30 λόγον φέρε ἐπανακάμψωμεν. Τὸν γὰρ αὐτόν μοι τρόπον ὅρα κἀν- 
ταῦϑα περὶ τῆς πίστεως. ὡς γὰρ τῶν εἰρημένων οὐδὲν οὐδαμῇ 
ποιχίλον xul πολυσχιδὲς ἀποπέφανται, ὡς τὸ μὲν τῶν μερῶν ἐφ᾽ 
ἑχάστου τούτων μετέχεσϑαι, τὸ δ᾽ οὔ καὶ τὸ μὲν ὑπὸ τοῦδε 


divitem censum, idcirco (ut opinor) omnibus montibus, s speluncis, insulis, 
continentibus ἡ hino usque ad aethera et ad caelestes orbes , unum et aim- 
pim Den lit, ut ne eo vivendi principio quicquam eorum quae 
digerent ullo modo fraudaretur; nibil ut prorsus in toto orbe ex| 
sit, nisi quod rerum genitarum conditione omnino caret. Deinde in rebus 
necessariis secundo loco numeres mihi o| aetheriae illius lanpedis Ju- 
cen, iam caclestia pepli purpuram, dioo terrestrium omnium altri- 
Quippe et iste volentibus quibusque publice et priva- 
dera perpetuo, sacrum et inviolabile donum , divitibus a et pau- 
ibus et privatis; ac nihil est in terra eius dorum ex- 
INT: omaino nullum est. Ad haec tertium esto bonum , natu- 
Dead necessarium, δὲ humida aquarum substantia, quae et ipsa aére, terra, 
omnibus locis, tam apparentibus quam latentibus, in immensum funditur. 
"Testes mibi sunt fluvii, lacus, fontes, et quaecunque inest terrae visceri- 
bus nativa aquarum vis. Sed ne maximis element sigillatim enarrandis, 
imo dicendi argumento, sic iomoremtr τὲ sensim oratio nostra lon- 
gius excurrat, ad institutum reversi ibus vestigiis insistamus. Eodem. 
tnodo ipsa pem quoque Fidem ín praesenti spectes volo. Nempe, ut eorum 
quae dixi quicquam varium, nihil multiplex esse apparuit, ita ut eo- 
rum singulorum paries aliae communicarentur, aliae non item, et illae 








932 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 μὲν, ὕπ᾽ ἐχείνου δ᾽ οὔ" ἀλλὰ πάντα πάσης ἐπίσης τῆς τούτων 
* E μετέχειν δέδεικται φύσεως, κατὰ τὴν ἰδίαν ἕχαστα δύναμίν τὰ 
καὶ βούλησιν" οὕτω καὶ ὃ τῆς πίστεως λόγος, ἁπλοῦς καὶ ἀποί- 
κιλος, πᾶσιν ἐπίσης πλουσίοις καὶ πένησι δέδοται, ἄρχουσί τε 
καὶ ἀρχομένοις. Οὐ γὰρ ἄλλο μὲν τὸ βασιλέων καὶ ἡγεμόνων d-5 
γαι βάπτισμα νόμος, ἄλλο δὲ τὸ σκαπανέων καὶ ἁλιέων" οὐδ᾽ 
ἐκείνου μὲν τόδε, ἐκεῖνο δὲ τοῦδε" ἀλλ᾽ ἕν καὶ ταὐτὸν καὶ πᾶσε 
Βκαὶ ἀεί, ἐν ἑνὶ γὰρ (φησὶν ὃ ἀπόστολος) πνεύματι ἡμεῖς πάντες 
εἰς ἐν σῶμα ἐβαπτίσϑημεν αὐτοῦ, εἴτε Ἰουδαῖοι, εἴτε Ἕλληνες, 
εἴτε δοῦλοι, εἴτε ἐλεύϑεροι " καὶ πάντες εἷς ἕν πνεῦμα ἐβαπτί- 10 
σϑημεν᾽" ὡς ἂν μηδαμῆ μηδενὶ τῶν πιστῶν τὸ ζωτικὸν ὡς ἀλη-- 
ϑῶς τῆς ψυχῆς ζημιοῦσϑαι ἐξῇ, μήτε καϑ᾽ οἱονδήτινα χρόνον, 
Cuire καϑ᾽ οἱονδήτινα τρόπον. Καὶ ὥσπερ ἐκεῖ, κατὼ μὲν τὸ τῆς 
ἀναγκαίας χρείας ἀνάλογον, καὶ 7j τῶν ἀναγκαίων στοιχείων ζυ-- 
γοστατεῖται χορηγία, πολύχους ὁμοῦ καὶ ἀνενδεής " τὰ δ᾽ ἄλλ᾽ 18 
ὁπόσ᾽ ἐνδεχομένην ἔσχε τὴν χρείαν, καὶ ἥκιστα πᾶσιν ἐπίσης ἐπά-- 
γουσαν τὴν ἀνάγκην, σπανιώτερά πως καὶ ἄλλα ἄλλοις προσώποις. 
καὶ ἄλλα ἄλλοις μερίζεται τόποις, τῆς πρὸς ἀλλήλους ἕνεκα φυ-- 
σικῆς ἑνωσεώς τε καὶ σχέσεως, οὕτω κἀνταῦϑά μοι σκόπει τὰς 
ποικίλας τῶν ἀρετῶν ἰδέας ἄλλας ἄλλως ἄλλοις, ἐπὶ τῶν συστοί- 20 
χων ἴσως καὶ ἀντιϑέτων ἐλαττωμάτων, μεριζομένου τοῦ κτίσαν-- 
.Drog. ὥσπερ γὰρ εἰ ὃ πάντων ἐκεῖ προμηϑεὺς τὰ τοῦ βίου τερπνὰ 
διανέμειν ἐπίσης ἅπασιν ἅπαντ᾽ ἐδίδου τῇ φύσει, ἀνέραστος ἦν 
δήπου ye καὶ ἀταλαίπωρος 7j τούτων ζήτησις, μηδενὸς μηδενὶ 
9. αὐτοῦ abest ab editis. 10. ἐποτίσθημεν libri editi. 


quidem ab hoc non ab illo parüciparcotur, sed solidam eorum maturam 
omnibus, pro uniuscuiusque propria facultate ac voluntate, ex aequo com- 
municari constat ; ita et Fidei doctrina, simplex et expers varietatis, omni- 
bus ex aequo divitibus, pauperibus, principibus, privatis traditur. Nou 
enim aliud imperatorum et ducum, &liud fossorum et piscatorum baptisma 
esse iuris est: nec illi quidem hoc, huic vero illud; sed unum et idem 
omnibus et semper proponitur. Etenim in uno spiritu," inquit ΑΙ 

lus, ,,omnes nos in unum corpus baptizati sumus, sive Iudaei, sivo Graeoi, 
sive servi , sive liberi, et omnes in uno spiritu baptizati sumus"; ne ollua 
prorsus fidelium possit ea re, quae vitam animae re ipsa tribuit, ullo tem- 
pore aut ullo modo fraudari. Atque ut illic legitima necessariorum elem: 
torum portio copiose et ad plenum suppeditatur; caetera, quorum usus 
varius et mutabilis est, nec omnibus aeque necessarius, fere rariora sunt, 
aliaque aliis personis εἰ locis dividuntur, quo ii naturalem inter se con- 
lunctionem et affectionem retineant; ita et hic varias virtutum species ob- 
servare est, quas Creator alias aliis divisit, prout fortasse vitia 
contrariaque exsistebant, Nam ut illic, si divina providentia naturae per- 
misisset omnes vitae voluptates omnibus ex aequo distribuere, inamabilis 
et incuriosa utique essct earum conquiaitio; et quia nemo alterius cuius- 




















HISTORIAE BYZANTINAE XIX. 1. 088 


κατὰ μηδένα γέ τινα χρῆσϑαι δεομένου τὸν τρόπον, xal ῥᾷστα δὴ A. C. 1851 
τοὐντεῦϑεν τῆς φιλαλληλίας ὑποτέμνεσϑαι συνέβαινε τοὺς λόγους "P. lo Can- 
ἐπειδὴ δ᾽ ἔδει κοινωνὸν τὸν ἄνθρωπον εἶναι διὰ τὸ τῆς ἀγάπης 
χρήσιμον καὶ ἀνακέκραται λοιπὸν τοῖς λυπηροῖς τὰ ἡδέα, λυπεῖ 

ὁμὲν τῷ ἐνδεῖ, τέρπει δ᾽ αὖ ἐν προϑύροις οἰχίζων τὴν ἐλπίδα τῆς Ε 
εὐπορίας, διδοῦσαν παλάμην ἀντίπαλον τῇ πλεονεξίᾳ τοῦ iy- 

. δεοῦς" καὶ ζητεῖ μὲν οὗτος, δίδωσι δ᾽ ἐκεῖνος" καὶ τοὐναντίον 
αὖϑις καὶ διὰ πάντα ἑκάτερον" καὶ νόμος τοῦτο γίνεται φιλίας 
καὶ δεσμὸς ἀλλήλοις ἄφυκτα ἰσχύων καὶ τοῦτ᾽ ἔστιν ὃ γῇ μὲν 

1οπλωτὴν ἐργάζεται ϑάλασσαν καὶ ταύτην αὖϑις ἐχείνῃ βάσιμον" 
καὶ Τάναϊς μὲν δι᾽ αὐτό γέ τοι τοῦτο δρόμον ποιούμενος ὑπερό- 
ριον ἐπιῤῥεῖ τῇ Ἑλλάδι, καὶ Ἴστρος ἐπ᾿ Miyvntov ἔρχεται, καὶ F 
“Μαιώτιδι Νεῖλος κοινοῦται τὸ ῥεῦμα " οὕτω κἀνταῦϑα δίδοσϑαί 
φησι ὃ ϑεῖος ἀπόστολος παρὰ τοῦ πνεύματος ἄλλῳ μὲν λόγον 

Ἰδσοφίας, ἄλλῳ δ᾽ ἑρμηνείαν γλωσσῶν, ἄλλῳ δὲ προφητείαν, καὶ 
ἄλλῳ μὲν ἰαμάτων χαρίσματα, ἄλλῳ δ᾽ ἐνεργήματα δυνάμεων" 
καὶ ἄλλοις μὲν ἄλλα, καὶ ἑτέροις ἕτερα " ἐν οἷς ἐνίοτε καὶ ἐπιστῆ-- 
μαι καὶ τέχναι τὸ κράτος ἔχουσι" ὡς μήτ᾽ εἰς ὀφρὺν ἐχφέροιτο 
διὰ τὸ ἀνενδεὲς τὸ τῆς εἰκόνος ἀρχέτυπον ἐνθυμούμενός τις, μήτ᾽ 

30 εἰς ἀπογνώσεως ὀλισϑαίνοι βυϑοὺς, ἀχορήγητον ἔχων τὴν φύσιν P. 587 
παντὸς ἀγαϑοῦ καὶ μηδαμῆ παρ᾽ οὐδενὸς εἰς οἱανδήτινα χρείαν V. 416 
κατὰ μηδένα καλούμενος χρόνον" ὡς γίνεσϑαι δῆλον ἐκ τούτων 
ἁπάντων, τήν τε τῶν ἀναγκαίων φύσιν εἶναι μίαν καὶ ἅμα πᾶσιν 
ὁμοίαν τὴν κτῆσιν" τὴν δέ γε τῶν ἐνδεχομένων οὔτε μίαν, οὔτο 


8. παντὸρ coni, Βοῖν, 





934 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 πᾶσιν ἐπίσης ὁμοίαν ἀεὶ, ἀλλ᾽ ἄλλοτ᾽ ἄλλως xal ἄλλοις ἄλλως 
I4 pÜtvoav: τὴν μὲν οὖν τῶν εὐσεβῶν πίστιν πάτριον τοῖς ἀναγ-- 
καίοις ἀποδιδόναι, τὴν δὲ τῶν δογμάτων σοφίαν τῷ τῆς πίστεως 
ἐποικοδομεῖν ϑεμελίῳ, καϑόσον καὶ ὅπου καὶ ὅτε καὶ οἷς ἂν ἐν-- 
δέχοιτο. ἄνευ μὲν γὰρ τῆς ἁπλότητος τῆς ἐκ τοῦ ϑείου βαπτίσμα- 5 
τος πίστεως, Χριστιανὸν ἀδύνατον εἶναι" σοφίας δ᾽ ἄνευ δο-- 
γμάτων, οὐδὲν κωλύει., Ἢ γὰρ οὐδὲν ἂν ἦν τῆς πίστεως ἡμῶν 
ἀδικώτερον, εἶ πρὸς τοὺς σοφοὺς ἔπιπτε μόνον", φησὶν ὃ ϑεῖος 
Τρηγόριος. τοὺς γὰρ τοιούτους λαβυρίνϑους, κατ᾽ ἐκεῖνον τὸν 
Οὔφιν, καὶ ὃ τῶν αἱρετικῶν ὑποδυόμενος ϑίασος, καὶ εἰς διδασχάλους 10 
ἕνεκα κενοδοξίας μετασχηματιζόμενοι, συναρπάζουσι κακουργίαις 
ῥημάτων διανοίας ἀπειροχάλους, ἐκ τῶν ἐντεῦϑεν ὑποδειγμάτων 
λυμαινόμενοι τὴν ἀλήϑειαν καὶ τὸ τῆς ϑεολογίας καταῤῥυπαίνον- 
τες, ὡς ὃ μέγας ἔφη Βασῆλειος. καὶ τοῦτον εἶναί φημι καὶ ὃν ὃ 
ϑεῖος πεφόβηται φόβον ἀπόστολος, ,, μήπως (φάσκων) φϑαρῇ τὰ 15 
Ῥνοήματα ἡμῶν ἀπὸ τῆς ἁπλότητος τῆς ἐν Χριστῷ", , tl γὰρ αὐτὸς 
6 Σατανᾶς μετασχηματίζεται᾽", φησὶν, ,,οὐ μέγα εἴ καὶ οἱ διάκο-- 
vot αὐτοῦ μετασχηματίζονται ὡς διάχονοι δικαιοσύνης." Ἢ μὲν 
οὖν εἰκὸς ἦν εἰπόντας περὶ τῆς πίστεως, δεῖξαι ὅσον τὸ ἀναγ- 
καῖον, δίχα προσϑήκης καὶ ἀφαιρέσεως στέργειν αὐτῇ, καὶ ὅσον 20 
αὖϑις τῶν δογμάτων τὸ ἐνδεχόμενον, καὶ ὡς ἅπασι μὲν ἀνάγκη 
Ἐ Χριστιανοῖς τὴν δέουσαν εἰδέναι τῆς πίστεως προσκύνησιν, οὐ 
πᾶσι δ᾽ ὁμοῦ xal τὴν τῶν δογμάτων ὁμοίαν σοφίαν καὶ τὸ ϑεο- 





ticarum. quaestionum Usus, atque ut necesse esset. legitimum Fidei ci 
omncs habere dogmatum scientiam 


HISTORIAE BYZANTINAE XIX, f. 985 


Aoytiv, οὐ μὴν οὐδ᾽ ἀεὶ, οὐδ᾽ rev χοινῆς συνόδου τῶν πανταχῆ A. C. 1851 
- dae ^ ln Donat Imp. Io. Can- 
τῆς οἰχουμένης ἐπισκόπων" xal ὡς πρὶν ἢ φανῆναι τὸν Καλα- "r5 
Bio» Βαρλαὰμ, ϑησαυρὸς τῶν τοιούτων ἦν καινοφωνιῶν ἣ τοῦ 
“Παλαμᾶ καὶ γλῶττα καὶ χεὶρ, εἴρηται" μετρίως μὲν νῦν, διὰ 
δτὴν τῶν ἀντιϑέτων ὀχλοκρατίαν " εἰρήσεται δ᾽ ἑξῆς πλατύτερόν 
τε καὶ καϑαρώτερον, εἰ πᾶσα δυναστεύουσα χεὶρ ἀπείη. Δυοῖν "" 
οὖν ὁπότερον ἂν βούλοιτο Παλαμᾶς ᾿αἱρείσϑω" ἢ τῶν ἀκαίρων 
καὶ μηδὲν αὐτῷ προσηκουσῶν προφάσεων ἀφιστάμενος δεχέσϑω 
παραπλησίως ἡμῖν τὴν τῆς εὐσεβοῦς ἁπλότητα πίστεως, 'πάσας 
τοπρότερον τὰς αὐτοῦ πυρὶ παραδεδωκὼς βλασφημίας" ἢ τῆς αὐ- 
τοῦ κοινωνίας ἀφισταμένους ἡμᾶς ἐνοχλείτω μηδέν. οὐ γὰρ νό- 
μος ἐχχλησίας, οὔτ᾽ αὐτῷ, μηδαμῶς εὐσεβεῖν αἱρουμένῳ, βίαιον 
ἐπιφέρειν οὐδὲν, οὔϑ᾽ ἡμῖν εὐσεβοῦσιν" ἣν μή τις βούλοιτο τυ- 
Qavvüv. τί γὰρ κενοδοξίας ἐνταῦϑα δεῖ, τῇ ψυχῇ μαχομένης P. 588 
1δκαὶ τῷ αἰωνίῳ παραπεμπούσης πυρί; ἣ τίς φρονήσει καὶ νῷ διοι- 
κῶν ἑαυτὸν, ἔπειτα τὸ σκεῦος τοῦ πνεύματος ὁρῶν τὸν ἀπόστο-- 
λον λέγοντα, ὡς οὐδέν εἶμι καὶ ὡς οὔπω κατειληφέναι λογίζομαι 
ἐμαυτὸν, οὐχ ὑποπτήσσει καὶ ὑποπίπτει, ἵνα καὶ σύνεσιν ἔχειν 
δόξῃ, καὶ ἅμα τῆς ὀρθῆς οὐκ ἀπόσχηται πίστεως; καὶ τῶν ἀἄστα-- 
ϑοχύων γὰρ τοὺς πίπτοντας μᾶλλον ἀγαπωμένους ἴσμεν τοῖς γεωρ-- 
γοῖς, ἢ τοὺς ἀκλινῶς ἱσταμένους. ἐφόδιον γὰρ ταῖς τῶν σχημά- B 
τῶν ἐναλλαγαῖς, ἐχεῖ μὲν τὸ βρίϑεσϑαι τοῖς καρποῖς, ἐνταῦϑα 
δὲ τῆς κουφότητος τὸ χαχόδαιμον. εἶεν." 


de rebus divinis ἀἰσραέατοῦ neque id quidem semper; nec citra eplecopo- 





vim ei ullam iaferri, nolenti pie et recte sentire; nec nobis, qui recte sen- 
timus; nisi quis velit tyrannice dominari. Nam quid hac in re inanis gl 

ria profuerit, quae cum conscientia pugnet, et animam aeterno igni trans- 
mittat? Quisve prudens et intelligens , cum ipsius sancti Spiritus vas Apo- 
stolum dicentem audiat, nibil sum," et, ,ego me non arbitror compre- 
hendisse ," non pavet, non se inclinatum submittit, ut et sapere videatur, 
et ἃ recta Fide haud recedat? Nimirum et aristas constat magis placere 
agricolis inclinatas, quam erectas et in nullam partem devexas; propterea 
$ed diversis hisce conformationibus rsae adiunctae sugt causae; illi 

pondus, huic infelix et sterilis levitas. Esto." 








986 NICEPHORI GREGORAE 


A.M.6859 β'. ᾿Αλλὰ γὰρ ἐμοὶ μὲν (ὡς ἐν κεφαλαίῳ φάναι) τοιάδε, πρὸς 


Jnd. 4 


V. 476. 


βασιλέα καὶ τοὺς ἐκείνου λόγους τὰς ἀποκρίσεις εὐθύνοντι, διει- 
Ολέχϑαι συμπέπτωχεν. ὃ δὲ τὸ μέσος εἶναι κατὰ τὰ ὀμωμοσμένα 
πόῤῥω που ϑέμενος ὅλος τῆς τοῦ Παλαμᾶ γνώμης ἅμα καὶ γλώτ- 
τῆς αὖϑις ἀντιποιούμενος ἦν. τοῖς γὰρ ἐκείνου τοσοῦτο παρείχετο 
λόγοις τἀγώνισμα, ὅσον οὐδ᾽ ἂν εἰπεῖν ἔχω ϑαῤῥούντως τοῖς 
Ὁ ἰδίοις, εἴπερ αὐτὸς ἄντιχρες ὃ τοῖς ἐγκλήμασί τε ἐνεχόμενος καὶ 
τὰς εὐθένας ὑπῆρχε διδούς. διὸ καὶ τοῖς ἐμοῖς ἀχϑομένῳ λόγοις 
ἐῴκει κομιδῇ, τὴν ἑτέραν xal οὐδαμῆ τὴν ἐκείνου βαδίζειν aigov- 
μένῳ, ὥσπερ ἂν εἰ μόνοις τοῖς ἐκείνου βουλεύμασι πέπρωται κύ- 10 
κλῳ περιῤῥεῖν τὰς τῆς δικαιοσύνης πηγάς. ἐμοὶ γὰρ μάλα τοι 
δεδογμένον inju γίγνεσθαι σχοποῦ προτεϑέντος ἐκ προοιμίων, 
ἐκεῖνα λέγειν, ὅϑεν ἂν τὰ τῶν σχανδάλων αἴτια τῆς ἐχχλησίας 
Ἐϊξαιρεϑῆναί τε ῥᾷστα καὶ ξὺν οὐδενί ποτε γένοιτο πόνῳ. ὃ δὲ 
ὥσπερ ὠδίνων, καὶ περιστρέφων ἅπαντα τὸν σχοπὸν ἐξ ἀρχῆς εἰς 16 
ἅπερ ἦν τῷ Παλαμᾷ πρὸς βουλήσεως, ἐκεῖ κἀμὲ τὰς τῶν λόγων 
προσηνάγκαζεν ἀνϑέλχειν ἡνίας. (Β.) Ὅϑεν ἐξὸν ἐμὲ παῤῥη- 
σιαστικώτερον τοῖς ἐλέγχοις κεχρῆσϑαι, εἰ Παλαμᾶς αὐτός μοι 
τὰς ἀντιῤῥήσεις εἰσῆγεν, ἔγωγε ὑφιέμην, οὐ μάλα ἑκὼν ἀνάγκῃ 


Ῥ, 689 δουλεύων. xal πῶς γὰρ οὔ " ᾧ καὶ δι᾽ εὐλάβειαν βασιλικὴν ὕφει- 20 


μένως πως προενηνεγμένῳ τοὺς λόγους, ὑπὲρ τοῦ μηδὲν ἀπηχὲς 
εἰπεῖν σχοπουμένῳ, πολλαί μοί τινες καὶ βαρεῖαι γεγόνασιν ἐχεῖ:- 
Sev ἀπέχϑειαι καὶ πρὸς τὸν τοῦ λόγου δρόμον ἐφόδια φϑαρτικὰ, 





21. τοῖς λόγοις coni. Boiv. 

2. Haec in summa foerunt, quae ego ad imperatorem conversus, et 
ed ea quae dixerat respondens, tunc disputavi. llle, tantum abfuit ut, 
quemadmodum iuraverat, aequus arbiter sederet, sententiae εἰ verbis Pa- 
lamae defendendis totus rursus incumb: "Tanto scilicet studio pro illius 
dictis certabat, quanto nec pro suis, ausim dicere, si ipse in crimen ad- 
ductus et ad reddendas rationes coactus fuisset. Quamobrem et meis ser- 
monibus valde offendi videbatur, qui non eandem quam ille sed diversam. 
viam ingredi instituissem ; ac si sola eius consilia ex circumfluentibus iu- 
stitiae fontibus derivari fixum definitumque esset, Ego enim, quod argu- 
mentum ab initio propositum fuerat, in eo maxime versari decreveram, ea 
nempe dicturus, unde scandalorum causae ex ecclesia tolli facillime et nullo 
labore potuissent. — Ast ille velut parturiens, et in ea intentus, quae Pala- 
Tas vellet, atque ad eum scopum omnia de integro referens, me ipsum 
quoque cogebat orati cursum eo transferre. (1l.) Itaque ego, qui, si 
ipse Palamas contradixisset, liberius potuissem eum redarguere, remitte- 
bau non sponte, necessitati serviens. ^ Et quid aliud facerem, com mihi 
ob imperatoris reverentiam verbis parum acribus ic ne quid in- 
gratum dicerem caventi, magnae tamen et graves inde inimicitiae confla- 
tae aint, et orationis cursum oblata offendicnla abruperint: mihi inquam, 






































HISTORIAE BYZANTINAE XIX. 2. 987 


τὸ τοῦ ἤϑους ἐλεύϑερον φυλάττειν ἀδούλωτον εἰϑισμένῳ, καὶ A. C. 1351 
μάλιστα νῦν ὀφείλοντι, περί γε ϑεοῦ καὶ τῶν τῆς ἐκκλησίας P. Do. 


ἐκείνου δογμάτων τοῦ ἀγῶνος ὄντος ἡμῖν;  (I-) Ὡς ἂν ἡ συμ- 
φωνία διηνεκὴς τοῦ πρώτου σκοποῦ τοῖς ἄλλοτ᾽ ἄλλως μεταξὺ Β 
διπαραπλεκομένοις πράγμασιν ἐπίσης ἀκήρατος μένῃ, ἦν ὠϑισμός 
τις καὶ βία παρ᾽ ἑκατέροις ἡμῖν, ὁποία κἀν τοῖς ὁπλομάχοις 
ἀγῶσι ὡς τὰ πολλὰ καϑίσταται, βιὰζομένων ἑκατέρων τῶν στρα-- 
τοπέδων, πρὶν συῤῥαγῆναι τὰς τάξεις, περὶ τοῦ ποτέροις ἂν 
προκατειλῆφϑαι γένοιτο τὸν ὑπερέχοντα τόπον, ὡς ἐνταῦϑα τοῦ 
λοπαντὸς ἀγῶνος τὰς τῆς νίκης στρέφοντος ἐλπίδας, κἀν τούτῳ 
τὰς ἀδήλους τοῦ πολέμου προκατατιϑεμένου τύχας ὡς τὰ πολλά. C 
(42) Ὁ μὲν γὰρ πρῶτον τοὺς τῆς σηπίας με τρόπους ἔλεγε μι- 
μεῖσϑαι" χαϑάπερ γὰρ ἐχείνην, μηχανωμένην δρασμὸν, τὸ μέ- 
λαν jut» κατὰ τῆς τῶν ἁλιέων σαγήνης, οὕτως ἔφασκε κἀμὲ, 
1δπρὸς ἕτερα μεϑαρμόζειν κατὰ τὸ λεληϑὸς τὸν ὅλον σχοπὸν τοῦ 


ἀγῶνος ἀεὶ πειρώμενον, κατ᾽ ἐκείνου μηχανᾶσϑαι ξενηλασίαν V. ATI 


φάναι τινὰ, καὶ τοῦ Θαβωρίου φωτὸς ἀπελαύνειν πανούργως, Ὁ 
αὐτάρκη πρόφασιν ἐς τὴν προκειμένην ὑπόϑεσιν ἔχειν οἱομένου 
τουτί. δεύτερον ἐνεχάλει μοι, κακῶς εἰσάγειν τὸ περὶ τοῦ μὴ 
30 δεῖν ϑεολογεῖν κεφάλαιον, τῶν ἁγίων ἄνω καὶ κάτω διαῤῥήδην 
ϑεολογούντων᾽" οἷς καὶ τὸν Παλαμᾶν ὑποδείγμασι χρώμενον τὰς 
φψέας ἔλεγε γράφειν ϑεολογίας, ὑπὲρ ὧν τὸ οἰκεῖον αἷμα διδόναι 
καὶ μάλα προϑύμως ὃ ἀῤῥεπὴς κριτὴς διετείνετο" ἃς καὶ καυ- 


8. ὡς δὴ coni, Βοῖν, 18, οἱομένους coni. idem, 


qni libertatem servitutis inimicam retinere consuevissem, tum autem πιδχὶ- 
1e retinere deberem, quoniam nobis de Deo et de ecclesiae Dei dogmatis 
certamen institutum esset? (III.) Enimvero ut argumenti propositi tracta- 
tio perpetua serie et consonantia procederet, nec intertextis alias aliis 
quaestionibus Corrumperetur magna contentione et aperta vi utrinque la- 
Porari coeptum: ut in bellicis praeliis plerumque fit, cum uterque ererci- 
us, antequam ordines confligant, enixe certat, uter prior occupaturus sit 
locum superiorem; eo quod ii, qui pu omnem victoriae spem in eo verti 
existiment, et hoc incertae belli fortanae fundameutum ut plurimum po- 
mant. (IV.) Ac primum ille aiebat me imitari morem saepiae, quae fagam. 
moliens atrum virus in piscatorum sagenam evomeret: conari scilicet, sem- 
per omnem disputationis acopum ad alia sensim transferre et longe rele- 
gare, eique velut quoddam exsilium machinari, atque a Thaborio lumine 
per fraudem avertere, quod argumentum ipse in praesenti instituto suffi- 
Cere arbitraretur, Deinde quod negarem de rebus divinis disputari opar- 
tere, illud mihi ut male statuenti obiiciebat, cum Sencti ipsi passim de 
Deo disputarent: quorum exemplo Palamam quoque dicebat nova de Deo 
scripta edere, pro quibus vel proprium sanguinem libeatiseie se effasu- 
rum aequus scilicet iudex affrmabat; quae cum ego comburi potius iube- 
Nicephorus Gregor. Vol II. 60 





988 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 ϑῆναι λέγοντος μᾶλλον ἐμοῦ, καϑήπτοντο μάλα σφοδρῶς xal 
πὲ 4 ππαῤῥησίᾳ Παλαμᾶς καὶ Ἡρακλείους, σύν γε τῷ πατριάρχῃ, τότε 
λέγοντες χαυϑήσεσϑαι σφᾶς, ὅτε καὶ τὸ τοῦ Χριστοῦ εὐαγγέλιον, 
εἷς ταὐτότητος λόγον φεῦ τὴν ἀμφοτέρων τιϑέντες ἁρμονίαν. xal 

ἔτι καὶ τρίτον ἔγκλημα τουτὶ προσῆγεν ἐμοὶ, λέγω δὴ τὸ τῆς 5 
ἐμῆς ὁμιλίας πρὸς βασιλέα σχληρὸν καὶ oix ἐνδιδόμενον οὐδαμῆ" 

Ε μηδὲ γὰρ εἶναι σοφῶν βασιλεῦσιν ὁμιλεῖν οὗτωσί, (Ε.) Περὶ 
οὗ xal βραχέα εἰπὼν ἀπήλλαγμαι, οὐ μόνον τοὺς τῶν ἁγίων 
πάλαι πρὸς βασιλέας εἰς μέσον ἀγαγὼν διαλόγους, ἀλλὰ καὶ τῶν 
ἔξω σοφῶν ἐνίους, Σόλωνος πρὸς Κροῖσόν φημε τῶν «Ἰυδῶν 1ὸ 
βασιλέα, καὶ Πλάτωνος πρὸς Ziovóci , τὸν τῆς Σικελίας, καὶ 
πλείους ἄλλους, ὧν οὐ χρεία μεμνῆσϑαι τανῦν. πῶς γὰρ ἂν μι- 
γείη τὰ ἄμικτα, σοφία λέγω καὶ κολακεία; εἰ γὰρ σοφὸς, οὐ 
κόλαξ εἰ δὲ κόλαξ, οὐ σοφός. ὅταν δὲ καὶ περὶ τοῦ ϑεοῦ τὰ 

P. 590 τῆς διαλέξεως ἢ, τότ᾽ οὐδ᾽ εὐσεβὴς ὃ κόλαξ. ἄλλως τε καὶ τῆς 15 
σοφίας, εἰ πρὸς ἀνθρωπίνην ἅπασαν συγκρίνοιτο εὐγένειαν, τοσοῖ-- 
τὸ διαφερούσης ὅσον ὀβολοῦ λυχνίτης, τοσοῦτο διαφέρειν χρεὼν 
καὶ τὴν τῶν σοφῶν ὁμιλίαν, συγκρινομένην πρὸς ἀνδραποδώδη 
καὶ ἀγεννῆ κολακείαν. ἦ πολλὴ μεντἂν ἀλογία γε εἴη, καὶ πα- 
φαπλήσιον, ὥσπερ ἂν εἰ ἐνεκάλει τις yit μὴ βουλομένῳ Θερ- 90 

Βσίτην εἶναι, ἢ τῷ λέοντι μὴ τὴν ἀλωπεκῆν ἀλλαττομένῳ τῆς 
λεοντῆς. (ς΄.) Περὶ δὲ τοῦ τῆς σηπίας μέλανος" καὶ πάνυ τεϑαύ-  , 

2. ὁ Ἡρακλείας coni. Boiv. 10. τὸν pro τῶν mavult Boiv. 
19. μέν τ᾽ ἂν ἀλογία Bolv. pro μέν v ἀναλογία. 


rem, illico Palamas et Heracleae episcopus cum patriarcha acrius me et 
liberius reprehendere coeperunt, tum ea combustum iri dicentes, cum et 
ipsum Christi Evangelium , utriusque operis eandem ( proh scelus!) ratio- 
mem habentes, Ad haec tertium in me culpabat, asperam illam et nesciam 
flecti pertinaciam, qua cum imperatore colloquutas fuisem. Neque enim 
sapientium esse, ita apnd imperatores loqui. (V.) Qua quidem de re 
pe dixi, et me ipsum statim expedivi, prolatis jn medium non iisso- 
lum sermonibus, quos olim viri sancti cum impe babuissent, aed 
εἰ quibusdam profenorum sapientium dictis, Solonis nempe ad Croesum, 

dorum regem, Platonis ad Dionysium, Siciliae tyrannum , aliisque pluri- 
mis, quorum meminisse in praesenti nihil necesse est. Ecquomodo enim 
res insociabiles, sapientia et adulatio, i unquam possint? Si qois 
sapiens, non idem est adulator: lator, non idem est sapiens. 
Quod si de Deo ipso disputetar, ne pius quidem is est, qui sit adulator. 
Praeterea, quoniam sapientia, si cum omni humana nobilitate comparetur, 
tanto eam antecellit, quanto obolum lychnites, tanto etiam oportet sapien- 
tium dicta, si cum servili et humili assentatione conferantur, ab hac ipa 
Gistare. Absurdissimum certe hoc et idem fere sit, ac si quis Achillem 
ideo vitnperet, quod esse Thersites nolit; aut leonem, quod pellem leo- 
ninam ina non mutet. (VL) Quod ad saepiae atramentum attinebat, 








HISTORIAE BYZANTINAE XIX. 8. 939 


noxa , πῶς οἷς ἐγκαλεῖσϑαι ἐκεῖνον ἐχρῆν, và μὲν προφανῆ na- A. c. 1351 

φατρέχοντα, τὰ δ᾽ ἀφανῆ xol πόῤῥω μνήμης ἐς μέσον ἄγοντα, τ. αν τΝ 

ταῦϑ᾽ ἡμῖν αὐτὸς ἐγκαλεῖν οὐκ ὀκνεῖ, καὶ ταῦτα καὶ περὶ αὐτῶν 

ἐν ἑτέρῳ που τὰ εἰχότα προδιαλαβοῦσι., ὅμως ἐπείπερ οὐ διαλεί- C 
ὅπεις", ἔφην, ,,περὶ τὸ Θαβώριον ἀναστρεφόμενος καὶ πᾶσαν εἰς 

τοῦτο φέρων ὑπόϑεσιν, οὐχ ἔχων (ὡς ἔοικεν) ὁρμητήριον ἕτερον, 

ἢ μὴ ἔχων ἀσφαλέστερον, ἐγώ σου καὶ ταύτην λῦσαι πειράσομαι 

τὴν ἀνάγκην, οὐ πάνυ προσῆκον ἡμῖν. τί γὰρ ἔδει νεχρικῶν ἡμῖν 

διαλόγων τήμερον, μυρίας ἄλλας καινοφωνίας προκομίζουσι, 

10 ὅποίας ἐκεῖθεν ἀεὶ καὶ γράφων καὶ λέγων ὃ Παλαμᾶς ἁλίσκεται; 

(Z-) £y τοίνυν ἀρξάμενος τὸ συνεχὲς ὑπ᾽ ἐχείνου διεκοπτό- Ὁ 
μὴν τῶν λόγων, δειλιῶντος οἶμαι τὸ τῶν ἐλέγχων ἄμαχόν τε xal 
δυσεκβίαστον, ὅτι λύσιν τῶν ἤδη προτεινομένων αὐτὸς οὐκ εἶχεν 
ἀνανταγώνιστον. 

15 γ᾽. Ὅμως ὑμῖν οὐκ ὀκνήσω διεξιέναι τὰ καιριώτερα κατὰ τὸ V. 478 
συνεχὲς ἐν τῷ ἄρτι, τό,τε διάπυρον τῆς ὑμῶν ἀκροάσεως παρα-- 
χρούεσϑαι δυσωπούμενος xal ἅμα ἐπιῤῥαπίζειν αὐτοῦ βουλόμενος 
τὸ νομίζειν ἐκεῖϑεν ἔχειν, εἰς ἅπερ ἐνεχόμενος ἐγκαλεῖται, βοή- 
ϑημα γοῦν τι μικρόν. (B.) Ἕφασκον γὰρ μήτε τοῖς τότ᾽ ἐκεί-- P. 591 

20 vov χρείαν ζητήσεως, μήτε τοῖς νῦν. ἃ γὰρ ταῖς ἀεὶ παροιμίαις 
ὄνειδον ἔχει περιφανῆ κομιδῇ, ταῦϑ᾽ ὃ Παλαμᾶς οὐκ αἰσχύνεται 
δρῶν. τὸ γὰρ ,,üuag ἀπαιτούμενον ἀρνεῖσϑαι σκάφας" πάλαι 
μὲν ταῖς παροιμίαις ἐπαίζετο " νῦν δὲ τούτῳ καὶ σφόδρα σπουδά- 

33. τούτῳ pro τοῦτο Boiv. 

vehementer miratus fol, quod quae obiici illi deberent, ob oculos posita 
transcurrenti, obacura autem et obsoleta in medium proferenti ipse 

mobis non vereretur exprobrare, cum et alio loco de iis rebus íam satis 
egisemus, ,Quia tamen", inquam, ,ad Thaborium semper revolveris, et 

totam eo quaestionem confers, propterea quod, ut videtur, nullum aliu 
nullom tatius perfogium habeas; ego istum quoque nodum conabor tibi ex- 
pedire: tametsi id quidem minime ad nos pertinebat. Nam mortuorum 
Colloquiis quid nobis hodie opus est, infinita alia nove dicta proferentl- 
bus, quae ex eo quotidie tum scribere tum fari Palamas manifeste depre- 
henditur?" (vij Dicere itaque exorsus ab eo interpellabar, sic ut con- 
tinens orationis cursus abrumperetur. .Nimirumi ille invictam et ineluctabi- 
lem lentorum vim pertimescebat; eo maxime, quod ad ea, quae iam 


proposita essent, refellenda nullam ipse invictam rationem afferre posset. 
S, Attamen quoniam vestrum in me audiendo ardorem ludificare ve- 
reor , idemque illam volo opinionem sngillare, qua is adversus ea, quorum 
accusatur, subsidium illud habere se saltem exiguum putat, idcirco nunc 
[reecipus quaeque continent oratione lobeae vobis exponam. (IL) Aie- 
am scilicet ea quaestione neque tunc opus fuisse, neque etiam nunc opus 
esse. Nam quae vulgaribus proverbiis apertissime notantur et irridentur, 
ea Palamas facere haud erubescit. Ac illud ,falces petenti scaphas de- 
negare" olim ín proverbiis iocus fuit, ab isto autem serio nunc agitur. 









940 NICEPHORI GREGORAE 


4. M. 6859 ζεται, ἐγκαλουμένῳ yàg, ἄχτιστον λέγοντι βλέπειν φῶς καὶ ϑεὸν 
σωματικοῖς ὀφϑαλμοῖς, ἔπειτ᾽ ἀπόδειξιν ἐναργῆ κεκτημένῳ μηδα- 
Βμῆ μηδενὸς τῶν ἁγίων, ἐπικουρίαν ἔδοξεν ἔσεσθαί οἵ τινα, d 
ὥσπερ εἰς καταφυγὴν ὀχυρὰν ἀνεχώρησε πρὸς Θαβὼρ τὸ ὄρος 
καὶ τὸ φῶς ἐκεῖνο. καὶ εἶ μέν τινα προεκόμιζεν ἐνταῦϑα γοῦν τῶν5 
ἁγίων, ταὐτὸν ἐχείνῳ φάσκοντ᾽ εἶναι τουτὶ τῷ ἐν Θαβωρίῳ, συγ- 
γνώμη τις ἂν ἴσως ἤν, εἰ καὶ μηδὲν ὀνήσειν ἔμελλεν αὐτῷ ψευ- 
δομένῳ τὴν πρώτην ὑπόϑεσιν. νῦν δ᾽ οὐδεὶς εὑρίσκεται τῶν ἁγίων 
Ολέγων ἃ αὐτὸς τερατεύεται. ϑέσιν δ᾽ ἑαυτοῦ ποιούμενος ταύτην 
αὐτὸς ψευδῆ καὶ ἀσύστατον οὕτως ἄνεισιν εἰς τὸ ὄρος, πρὶν 10 
καϑαρϑῆναι καὶ γλῶτταν καὶ διάνοιαν. ([.) Ἐκ πολλοῦ γὰρ 
εἰχονομαχίαν νοσῶν ὃ ἀνὴρ, ὡς ὑπὸ πολλῶν πολλάκις καὶ τοῦτο 
μεμαρτύρηται μὲν, σεσίγηται δὲ μὴ προσιεμένου τοῦ βασιλέως, 
αἰνιγματωδῶς πως τοῖς αὐτοῦ ποιήμασιν ἐπισπείρει τὸ νόσημα. 
oi γὰρ εἰκονομάχοι μεταβεβλῆσϑαι τὴν τοῦ κυρίου σάρχα κατὰ 15 
Ῥτὴν μεταμόρφωσιν ἔλεγον ἐπὶ φῶς ἄφϑαρτόν τε καὶ ἄχτιστον 
ϑεότητα. δῆλον δὲ ἐκ τῶν τότ᾽ ἀγωνισαμένων κατὰ τῆς αἱρέσεως 
ϑεοφόρων καὶ ϑεολόγων ἀνδρῶν. ὧν ἕνα Θεόδωρον τὸν Γραπτὸν 
προχειρισάμενοι διὰ τὸ σύντομον, ὃς Εὐσεβίῳ τῶν τότε λογίων 
τῷ πρώτῳ συμπλακεὶς εἷς διάλεξιν τάδε φησὶ, δείξομεν ἐν βραχεῖ. 20 
E(4.) Πρῶτον μὲν οὖν εἰσάγει λέγοντα ἐκεῖνον, ὡς τὸ σῶμα τοῦ 
«Χριστοῦ μεταμεμόρφωται καὶ ἀπηϑανάτισται καὶ ἄφϑαρτόν 
ἔστι, καὶ ἥ τοῦ δούλου μορφὴ i» τοιούτοις γενομένη ἐξ ὅλων 
Nempe hic ob id reprehensus, quod diceret se oculis corporeis lumen in- 


mium, quo id clare demonstraret, defensionem aibi aliquam fore speravit, 
εἰ se in inontem "Thabor, velut in arcem munitam, reciperet εἰ lumen 





"T. congressus sic loquitur.  (1V.) Primo inducit illum dicentem, corpus 
Christi transformatum et immortale factum et incorruptibile osse, ac aer- 
ile et ipenarrabile , e& 


HISTORIAE BYZANTINAE XIX. 3. 941 


ὅλη μεταβέβληται ἐπὶ φῶς ἄῤῥητον xal ἀνεχδιήγητον, αὐτῷ τῷ A A.C. 1851 
944 λόγῳ πρέπον. εἶτα ἐλέγχει αὐτὸν λέγων" ,,ψἀλλὰ χαταχομ-ἰαν To Ἰαρτοιθμον 
ψεύεται Εὐσέβιος, ἐπὶ φῶς ἄῤῥητον καὶ ἀνεχδιήγητον καὶ τῷ VHS rx 
ϑεῷ λόγῳ πρέπον τὴν τοῦ κυρίου σάρχα μεταβεβλῆσϑαι. καὶ τί 

δᾶν εἴη τοῦτο τὸ φῶς, ζητεῖν ἐπάναγκες. οὗ γάρ πω σαφῶς ὅ,Ὲ 
τι ἐστὶν ὃ γεννάδας ὑπέδειξε νῦν, ὅτι μὴ τῷ ϑεῷ λόγῳ πρέπον 
προσϑείς " εἰς ὕστερον δὲ ἐρεῖ ἐκδηλότερον. ὅμως πρὸς τὰ δεδο-- 
γμένα αὐτῷ ἐν τῷ παρόντι τὸν λόγον ἡμεῖς ἐξετάσωμεν. τί οὖν 
ἔστιν; ἄρα οὐσία τις καὶ ἐνυπόστατον καϑ' αὑτὸ ὑφεστὼς καὶ 

10 μὴ δεόμενον ἑτέρου πρὸς ὕπαρξιν; ἢ ποιότης ἀσώματος καὶ Ῥ. 592 
ἀνούσιος, ἐν ἄλλῳ. τὸ εἶναι οὐκ ἐν ἑαυτῇ ϑεωρούμενον ἔχουσα; 
ἀλλ᾽ εἰ μὲν οὐσία ἐστὶ, πότερον ἀγγελική; ἐπεὶ καὶ ἄγγελος φῶς 
καὶ τοῦ πρώτου καὶ ἀνωτάτω φωτὸς μαρμαρυγὴ καὶ ἀπόλαμψις. 
ἀλλ᾽ οὐκ ἂν τοῦτο εἴποι." xal μετ᾽ ὀλίγον" dl ϑεία οὐσία, πῶς 

16 εἰς τοῦτο μετῴχετο ; el μὲν ἐν ἰδίᾳ ὑποστάσει xa9^ ἑαυτὴν ϑεω- 
φουμένη μετελϑοῦσα, καὶ οἷον ἄλλο καὶ εἰδικὸν ἀποτεμομένη B. 
πρόσωπον, εἷς τὴν τοῦ λόγου διαπρέπον ἐμφέρειαν, μηδεμιᾷ 
τῶν ἐν τῇ τριάδι νοουμένων συμπαρυποστᾶσα καὶ συμφυεῖσα, 
τετρὰς σαφῶς αὐτῷ ἣ τριὰς ἀποτετέλεσται. καὶ δρᾶτε, ὡς φι- 

Ξολότιμος περὶ τὴν ϑείαν οὐσίαν Εὐσέβιος, ἀφϑονίᾳ ὑποστάσεως 
πληϑύνων καὶ αὔξων τὰ ἀπλήϑυντα καὶ ἀμείωτα καὶ πάσης τῆς 
ὁπωσοῦν ὑφέσεως καὶ πλεονασμοῦ παντάπασιν ἀνεπίδεκτα. εἰ δ᾽ 


4. ταύτην cod. Reg. 1989. fol. 200. v. 6. μόνον n gi οὐδ 
dn e 11. ἑαυτῇ idem cod, ἑαυτῷ apogr. [5 
Ad. cod. post οὐσία. 

ipei. «e Verbo conveniens, mutatam foisse, Deinde eum refellit his M 

bis. ,Sed Eusebius carnem Domini in lumen ineffabile et inenarrabile , 
Verbo conveniens, mutatam esse magnifice pi i. Id lumen wid 
sit necesse est inquirere. Nondum enim vir egregius quodnam illud easet 
2 indicavit, hoc tantum adiecit: Deo Verbo conveniens. Αἱ infra 
declarabit, Nos tamen, ad ea quae ipse in praesentia atatuit at- 
Viadentes , dictam illud expendamus, Quid est igitur? An substantia ali-- 
qua et res per se subsistens , quae ut exsistat alio non n An qualitas 
ores et substantiae expers, quae esse in allo non ΡΩΝ conside- 
p habeat? At si eubstantia quidem est, utrumne angelica? Nam an- 
gelus quoque est lumen, et primi supremique luminis coruscatio emissus- 
[ue ex eo falgor. Sed hoc ille non dixerit." "Tum paulo post: ,,al substan- 
Sa divina eat, quomodo ea in illud lumen transiit? si in propria subsi- 
pep ^ e e Considera transiit, et ita divisa, ut aliam et spe- 
cialem et agine insi listinctamqu: m constituat, cum 
sulla hypostasi , earum. quae in Trinitate intelligintur, simu] subalstens et 
eoslescens, palam est eum ex Trinitate Quadrinitatem fecise, Porro vi- 
rus ivi substantiam quam ambitiose liberalis sit Eusebius , qui 
pedi us multiplicatis ea moltiplicet et eugeat, quae nec multiplicari 
E rini possunt, nec ullum prorsus seu defestum seu excessum mo- 






942 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6850 dlc τὴν τοῦ λόγου συγχεϑεῖσα καὶ ὥσπερ συνουσιωϑεῖσα παρῆλϑεν 


Jnd. 4 


οὗὑπόστασιν, μετὰ πλείονος τῆς εὐγνωμοσύνης προσϑήκην καὶ αὔ- 
ξησιν τῇ τοῦ λόγου αὐτῇ δίδωσιν ὑποστάσει " ἥτις οὐκ ἄλλη πα- 
φὰ τὴν τοῦ πατρὸς οὐσίαν τῇ φύσει ἐστὶ, τῷ χαρακτηριστικῷ 
δὲ τῆς ἰδιότητος μόνον κατὰ τὴν γέννησιν διαφέρουσα. οὕτω: 
πρὸς τὴν ὑπερπλήρη καὶ ἀπροσδεᾶ καταδαψιλευόμενος φύσιν τὴν 
Ῥ ἑαυτοῦ σαφῶς ἐκπομπεύει μανίαν, ὥστε σύνϑεσιν ἐπὶ τῆς ὕπερη- 
πλωμένης καὶ πάσης ἁπλότητος ὑπερέκεινα οὐσίας ἐπινοεῖν, ἐξ 
ἧς καὶ πάϑος ἐξ ἀνάγκης ἕψεται ἐπὶ τῆς μακαρίας καὶ ἀπαϑοῦς 
ϑεότητος." καὶ μετ᾽ ὀλίγον" ,,ὑπόλοιπον δ᾽ οὖν ἐστι ζητεῖν, εἰ 10 
ποιότητα τοῦτο ἀσώματον ἢ ἀνούσιον εἶπε, τί συμβαίνει " οἷον 
ἀπόῤῥοιάν τινά τινος οὐσίας καὶ ἀπαύγασμα, εἰς ἣν ἡ μορφὴ 
ἐχείνη μεταβέβληται; ἀλλ᾽ οὐδὲν ἧττον ἡ πασῶν ἐσχάτη ὕβρις 
Ἑκαὶ ἀτοπία τῷ ϑείῳ προστρίψεται σώματι. λωβήσαιτο γὰρ ἂν 
τὸν τοῦ εἶναι λόγον, καὶ ταύτῃ τὸ ἀνύπαρκτον εἰσαχϑήσεται. ἄλ- 15 
Aug vt οὐδ᾽ ἔνεστι ποιότητα ὑποχειμένου δίχα καϑ᾽ ἑαυτὴν ὅτε 
ποτέ ἔστι διαδειχϑῆναι, κἂν τῶν οὐσιωδῶν αὐτὴν εἴποι τις" ἣ καὶ 
εἰς οὐσίας μέρος ἀνάγεται. ὡς δ᾽ ἐπὶ παραδείγματος εἰπεῖν, oüx 
ἂν τὸ λογικόν που συσταίη ὑποκειμένου ἄνευ, 0 ἐστι τὸ ζῶον, εἰ μὴ 
πρότερόν τις ὑπόϑοιτο οὐσίαν ἔμψυχον αἰσϑητικήν. ὡσαύτως καὶ 30 
εἰ τὸ ϑνητὸν, ἢ ἀθάνατον, ἤ τι τῶν τοιούτων. ἐν τίνι γὰρ ἂν σχοίη 
τὴν ὕπαρξιν ;" καὶ ἀλλαχοῦ", ὅτι μὲν γὰρ τὸ φϑαρτὸν τοῦτο ἐν-. 
7. xal add. idem cod. post ὥστε. 19. τινά om. id, cod. fol, 201. 
14. προστρίψεται idem cod. , προσετρίψεται apogr. Par. 


do admittunt. Sin velut confusa et quasi consubatantialis facta in Ver- 
bi hypostasin transiit, maior est Eusebii benignitas, qui nccessionem et 
augmentum ipsi Verbi hypostasi largitur, quae natura sua non alia est ab. 
substantia Patris, sola autem proprietate characteristica per generationem 
differt. Sic superplenam et ab omni indigentia alienam natoram amplifi- 
cando suam insaniam palam declarat; adeo ut in substantia, quae super- 
implex seu omni simplicitate simplicior est, compositionem excogitet; ex 
qua illud etiam consequetur, passionem locum habere in beata et. impasai- 
bili divinitate." Ac paulo post: ,superest itaque ut quaeramus, si qualita- 
tem illud lumen incorpoream vel substantia carentem esse dixit, quid ac- 
cidat: aliquid scilicet esse velut emanans et effulgens ex substantia, in 
quod forma illa mutata sit. At nihilo minus ultimum omnium et absurdis- 
simum dedecus divino corpori inprinetar. Ratione quippe esse sui mul- 
ctabitur, et ita futurum est quid non exsistens, Nec vero qualitas sine 
subiecto per se ipsam quid sit declarari potest, etiamsi quis eam subatan- 
tialem dicat; culusmodí qualitas pars substantiae esse censetur. Atque, ut 
, exemplo utamur, rationalitas abeque subiecto, quod est animal , nusquam 
consistat, (hoc est) nisi quis prius supponat substantiam animatam sensi- 
tivam. ldem est si vel inortalitas, vel immortalitas, vel aliquid eiusmodi 
proponatur. In quo enim babebit existentiam ?" Kt alio loco: ,, Nam quod. 





kl 









HISTORIAE BYZANTINAE XIX. 3. 948 


δύσασϑαι δεῖ ἀφθαρσίαν καὶ τὸ ϑνητὸν ἀϑανασίαν, ὃ μέγας A. C. 1851 
μυσταγωγεῖ ἀπόστολος. τὸ δὲ σῶμα ἀσωματότητα ἐνδύσασϑαι, np Tout 
ἢ τὸ χτιστὸν γενέσϑαι ἄκτιστον, ἢ τὸ περίγραπτον elg ἀπεριγρα-- P. 598 
ψίαν μετατεϑῆναι, οὔπω μέχρι καὶ τήμερον ἤκουσται.᾽" καὶ ài 
δλαχοῦ" ,»,τὸ φύσει ἁπλοῦν οὔτε ὁρᾶσϑαι, οὔτε εἰδοποιεῖσϑαι, οὔτε 
πάσχειν τι xa9^ ὁντιναοῦν τρόπον πέφυκεν. ἀπαϑὲς γὰρ καὶ 
ἄφϑαρτον καὶ πάντη ἀκατάληπτον καὶ ἀπερίγραπτον᾽ τοῦτο δὲ τί V. 480 
ἂν εἴη ἄλλο ἢ ϑεός;» καὶ ue? ὀλίγον" , εἰ γὰρ ταὐτὸν εἶεν, οὐ δύο 
ἂν εἶεν, ἀλλὰ μία φύσις. ἢ γὰρ σύνϑεσις τὸ διάφορον τῶν συντρε- Β 
1οχόντων ἄδει καὶ ἑτεροούσια εἶναι δηλοῖ." (Ε.) Ἐντεῦϑεν ἐξεῖναι τοῖς 
βουλομένοις οἶμαι συνορᾷν, ὁμοῦ τῷ καταράτῳ Εὐσεβίῳ ἐκείνῳ 
xal Παλαμᾶν ἐλεγχόμενον, ἅτ᾽ ἐχείνῳ ταὐτὰ γράφοντα xal φρο- 
ψοῦντα. ὅτι μὲν γὰρ καὶ Seins τῶν ἁγίων εἰκόνες καὶ τοῖς περὶ 
τὸν Παλαμᾶν ἐῤῥιπτοῦντο πρὸς πῦρ, δῆλον μὲν τοῖς ϑεασαμένοις C. 
15zt καὶ τὸ ἀπόῤῥητον ἐξειποῦσι xal ὅρχῳ βεβαιωσαμένοις τουτὶ 
πρὸς πολλούς ὅτι δὲ φωραϑέντες, καὶ δείσαντες τὴν τοῦ πλή- 
- Sovc δρμὴν, καὶ μάλιστα διὰ τὸ ἐπεισπεσὸν ἕτερον νέφος τῶν 
ἐγκλημάτων αὐτοῖς, προσχυνεῖν ὑποκρίνονται καὶ αὐτοὶ, καὶ πρὸς 
τοὺς ϑείους συνεισιέναι ναοὺς, σιωπῇ καλύπτεσϑαι ἐπεπράχεσαν. 
30 σιωπητέον καὶ ἡμῖν ἐν τῷ ἄρτι. (ς΄.) Δεικτέον δ᾽ οὖν τὴν συμ- 
φωνίαν ἀμφοῖν ἔκ τε τῶν σφίσιν ἀεὶ λεγομένων καὶ ἅμα τῶν Ὁ 
τοῦ μεγάλου τοῦδε πατρὸς ἐλέγχων. ὃ μὲν γὰρ εἰχονομάχος Εὐ- 
σέβιος ὅλον ἐν τῇ μεταμορφώσει μεταβεβλῆσϑαί φησι τὸ τοῦ 







V.) Hinc, ut puto, v. 
ME illo Euschio 
- bus Palamae fuisse ali 


et arcanum illud val 
firmaruat, Verum il 






um veriti, eo maxime, 
Junt se eas adorare, et 


A. M. 6859 
1nd.4 


944 NICEPHORI GREGORAE 


κυρίου σῶμα πρὸς φῶς ἕτερον, ἄφϑαρτόν τε xol ἄκτιστον. ὃ δὲ 
“Παλαμᾶς τοῖς μίαν ἄχτιστον ϑεότητα κηρύττουσι μεμφόμενος, 
καὶ ϑεμέλιον ἐκ τοῦ Θαβωρίου τούτου χατασκευάζων φωτὶ, ἄλλο 
τίϑησιν εἶναι παρὰ τὴν οὐσίαν ἐκεῖνο τὸ φῶς, ἄκτιστόν τε καὶ 


Ἐἄφϑαρτον ϑεότητα μεταξὺ ϑεοῦ καὶ ἀγγέλων. φησὶ γὰρ οὑτωσὶ δ 


κατὰ λέξιν, παραφϑείρων τῶν ἁγίων τοὺς λόγους" ,,ὃ τοίνυν λέ- 
γων τὴν λαμπρότητα τῆς ϑείας φύσεως, ἧς καὶ οἱ ϑεῷ Aurovo- 
γοῦντες ἄγγελοι μετέχουσι, καϑ᾽ ἣν καὶ οἱ δίκαιοι λάμψουσι ὡς 
ἥλιος, μήτ᾽ οὐσίαν εἶναι ϑείαν, μήτ᾽ ἀγγελικὴν, οὐ τίϑησι με- 
ταξὺ ϑεοῦ καὶ τῶν ἀγγέλων φῶς, ὃ μήτε ϑεός ἔστι μήτ᾽ ἄγγε-1ὸ 


Ελος" ἐπεὶ καὶ Διονύσιος ὃ ϑεῖος τοὺς ἐν ϑεῷ τῶν ὄντων λόγους, 


p.594 


ὧν ἄγγελοι καὶ ἄνϑρωποι μετέχουσιν, οὐκ εἶναί φησιν οὐσίαν 
οὔτε ϑείαν οὔτε ἀγγελικήν." δρᾷς πῶς ἐπειγόμενος ἄκτιστόν re xal 
ἄφϑαρτον καὶ ἄλλην ϑεότητα δεῖξαι τόδε τὸ φῶς καὶ Διονύσιον 
διαβάλλει τὸν μέγαν, τἀχείνου παρεξηγούμενος" ὡς ἡμῖν ye πλα- 15 
τύτερον ἐν τοῖς κατ᾽ αὐτοῦ στηλιτευτικοῖς καὶ ἀντιῤῥητιχοῖς δέ- 
δεικται λόγοις τρανότερον; σαφέστερον δὲ ἐν τῷ περὶ φωτὸς αὐ- 
τοῦ τίϑησι λόγον. ,»οὐσία μὲν γὰρ ϑεοῦ (φησὶν) oix ἔστι" καὶ γὰρ 
ἀνέπαφος ἐκείνη. ἄγγελος οὐκ ἔστι" δεσποτικοὺς γὰρ φέρει χα- 
φακτῆρας." (Z.) Καὶ οὐ μόνον à τὸ τοῦ χυρίου σῶμα καὶ οὗτος 90 
γεγενῆσϑαί φησιν ἄκτιστον, ἀλλὰ καὶ τὰ τῶν ἐναρέτων ἀνθρώ- 
πων καὶ ὀνομαστὶ μὲν τὸν Μελχισεδὲκ τίϑησιν ἄναρχόν τε γε- 
γέσϑαι καὶ ἄκτιστον, ἀορίστως δὲ τοὺς κατὰ τὸν Παλαμᾶν ἅπαν- 


B. τῷ lavro? coni, Boiv. pro τούτου. 18. 1óyp coni, Boiv. — ' 


wem, incorroptibile, et increatom. Palamas vero iis succensens, que 
vinitatem unam increatam praedicant, et lumini suo ex Thaborio ine 
fondamentum struens, aliud ab substantia esse illud statuit, increatam 
nempe et incorroptibilem divinitatem , Deum inter et angelos mediam. Et- 
ein c corruptis Sanctorum. iesu liserte ait: ,,Qui igitur. divinae Danae 
L lorem, quem li Deo ministrantes : it, et quo iusti 

boat aient dol, nel bands divioam Tino dicit, nec angelicam, ia 
Ben et angelos pon ponit eiusmodi omen, quod nec Deus sit nec 





angelus: quoniam εἰ divus Dionysius rerem causas, quae in Deo sont, 
qua» angeli et homines perticipant, nec divinam nec angelicam substan- 
tiam esse dicit." Viden ut bic, dum increatam et incorruptibile et aliam. 
divinitatem esse lumen illud ostendere nititer, magnum quoque Dionysium 
calumniatur, eius verba perperam interpretans, u& nos fusius in iis, quos 
contra illum scripsimus, steliteuticis et planius in antirrheticis libris decla- 
ravimus. Clarioribus verbis utitur ia eo opere, ubi de lumine ipso agit. 
Nam ibi sic loquitur: ,,Substantia Dei non est, quoniam ea. Tb 
est. Angelus non est, quoniam dominicos gerit daracteres." VII.) Nec 
solum Domini corpos increatum exstitisse hic ait, sed et corpora virorum 
virtute praestantium, Ac nominatim quidem Melchisedecum principii 'ex- 
pertem et increatum faisse statnit ; generatim autem omnes P. sini- 


HISTORIAE BYZANTINAE XIX. 3. 944 


τας. παραϑήσομαι δὲ καὶ αὐτὰς κατὰ τὸ ἀπαράλλαχτον τὰς A.C. 1851 
αὐτοῦ ῥήσεις" ,,πῶς οὐχ ἄκτιστος 7) χάρις, δι᾽ ἣν καὶ οἱ esi mo. To Can 
zoritc αὐτῆς ἄναρχοι καὶ ἄκτιστοι xal ἀτελεύτητοι καὶ ἀΐδιοι καὶ Β 
οὐράνιοι κατ᾿ αὐτὴν παρὰ τῶν πατέρων προσηγορεύϑησαν; 
δ(Η.) Ἢ μὲν οὖν δοκεῖ τῷ καταράτῳ καὶ Παλαμᾶς συμφωνεῖν 
Εὐσεβίῳ, ταῦτά ἐστιν. ἃ δ᾽ ἐπαύξων οὗτος τὰς ἐκείνου παρή-- 
λασε βλασφημίας, κακίαν ἐπὶ κακίᾳ προσεπιδαψιλευσάμενος,Ο 
εἶμι ἐρῶν. ὄνομα γὰρ ϑεὶς ἐνέργειαν τῷ φωτὶ γενικὸν, ἔπειτα V. 481 
διαιρεῖ πρὸς ἀπειράκις ἀπείρους ϑεότητας, ἀχτίστους τε ἅμα 
10καὶ διαφόρους ἀλλήλων, δύναμιν δηλαδὴ καὶ σοφίαν καὶ ζωὴν 
καὶ βουλὴν καὶ ἀλήϑειαν καὶ ὕπνον καὶ μέϑην καὶ ὅσα τῇ τῶν 
ἀνθρώπων ἐφεύρηται ἀπορίᾳ κατὰ διαφόρους καιροὺς ὀνόματα " 
ὡς εἶναι ϑεότητας ταύτας κατ᾽ εἶδος, ἀτελεῖς μὲν xa9* ἑαυτὰς Ὁ 
καὶ δεομένας ἀλλήλων" συντιϑεμένων δ᾽, ἐπιγίγνεσθαί σφισι 
15τὴν τελειότητα. (6.) Ἐντεῦϑεν καὶ elg τοσαύτην ἤλασε τὸ d 
πρᾶγμα κακίαν, ὡς xal παῤῥησιασϑῆναι τὰς τοιαύτας βλασφη- 
μίας ἐπὶ μέσης τῆς τῶν ἐπισχόπων ἐχείνων ἀτόπου φάλαγγος, 
παρόντων καὶ ἡμῶν, ὡς μὴ pela, καὶ ψήφῳ κοινῇ βασιλίως 
ὁμοῦ καὶ σύν γε πατριάρχου τῶν ἐπισκόπων ἐκείνων, ἄλλην μὲν 
30 τὴν οὐσίαν εἶναι ϑεότητα, ἄλλην δὲ, καὶ σφόδρα διάφορον, τὴν Β 
ἐνέργειαν" καὶ ἅμα μὴ τὴν οὐσίαν εἶναι τὴν ἁγιάζουσαν οὔτε τὸν 
ἡμῖν μεταλαμβανόμενον ϑεῖον ἄρτον. ἅπερ ἀκηκοότων ἡμῶν, 
ὦ dry καὶ ἀνοχὴ ϑεοῦ, κατὰ ποταμοὺς ἐχώρει τὰ δάχρυα" χἄὥ- 
19. τῶν τ᾿ ἐπισκ. coni, Boiv. 
Jes. Ipset verbs eins εἶο apponam, πὲ nibil meten. z Quidni increata. 
sit en cuius qui parücipes fuerunt, eam 
& faciat, δὲ fao curii, et sempitera, et eaclestas, ἃ Patribus vo- 
€ati sunt?" (VIIL) Haec sunt, in quibus Palamas cum abominando Euse- 
bio videtur consentire. ln quibus autem ipse superaddendo, et errorem 
erroro cumolando , illius blasphemias supergressus est, ea statim dictarus 
sum. Lumen generali nomine energiam seu operationem vocat; tum in di- 
vinitates It infinities infinitas, increatas simul et a se invicem diver- 
sas; potei scilicet, sapientiam, vitam, consilium, veritatem , som- 
mom, ebrietatem et quaecunque hominibus, prout usus fuit, variis tem- 
poribus nomina sdinventa sont; ita ut bae sint ios speciales, quae 
per se imperfectae aint et sui invicem indigeant, coniunctae autem per- 
fectionem acquirant. (IX.) Inde eo usque malom illud proropit, ut in me- 
dio episcoporum illorum coetu, sui insana potius phelange ( nobis utinam 
haud praeseotibus!) ex communi imperatoris, patriarchae et illorum epi- 
scoporum suflragio, hae blasphemiae palam pronunciarentor, alium essa 
divinitatem, ipsam substantiam; aliam item, et vakle diversam ab ea, 
operationem: tum nec substantiam esse, quae sanctificaret panem divinum 
^ nobis in sacre communione parücipatum. Quae cum nos (proh iustitia 
*& patientia Dei!) audivissemus, lacrymae nostrae torrentium inetar flue- 








946 NICEPHORI GREGOBAE 


A. M. 6859 πέιτα ἐφεξῆς δημοσίᾳ ῥαγεῖσαν ἔτι κακίαν ἄλλην ἰδόντες ἐπέ- 
'Im.4 σχομὲν τοῦ δακρύειν, οἶμαι τῶν τοῦ ἐγκεφάλου ξηρανϑέντων 
Εὑγρῶν ὕπ᾽ ἐκπλήξεως" ἤδη γὰρ καὶ χεῖρας ἐπιβάλλειν ἤρξαντο 
μετ᾽ ὀργῆς ἀναστάντες ἅμα τῷ πατριάρχῃ καὶ οἱ ἐπίσκοποι xa9* 
ἡμῶν, μηδ᾽ ἀκούειν τά γε τοιαῦτα ἀνεχομένων. ἀλλὰ ταῦτα μὲνδ 
ὕστερον" νῦν δ᾽ ἐπαναληπτέον ἐχεῖϑεν τὸν λόγον, ὅϑεν εἰς 
ταῦτα ἐξέβημεν ἄκοντες, τῇ μνήμῃ συγχυϑέντες τοῦ πάϑους. 
(1) Παρίσται δ᾽ ἐντεῦϑεν τοῖς ὁπλῶς ἐϑέλουσι κρίνειν, ἀναλε- 
γομένους ἕχαστα, ταῖς τε βλασφημίαις τοὺς ἐλέγχους τοῦ ϑείου 
P. 595 καὶ μεγάλου πατρὸς ἐκείνου συμβάλλειν, καὶ αὖ τοῖς ἐλέγχοις τὰς 16 
βλασφημίας, καὶ παρ᾽ ἄλληλα συνορῶντες ἐπιψηφίζεσϑαι, πῶς. 
καὶ τὴν τῶν εἰχονομάχων ἐξαρχῆς χτησάμενος αἵρεσιν προσεπε- 
δαψιλεύσατο καὶ αὐτὸς τῇ αὐτοῦ κακίᾳ προσϑήκας ἀτοπωτέρας. 
εἰ γὰρ δείξαιμεν αὐτῷ μαχόμενον ἄντιχρυς τὸν μέγαν. ἐκεῖνον δὲ- 
δάσχαλον, xa9? ἡσυχίαν ἡμῖν jj βουλόμεϑα ὃ τῆς ἀποδείξεως 15 
τ Βχωρήσει σχοπός. (144.) Καὶ περὶ μὲν τοῦ φωτὸς βραχείας ἡμῖν 
δεήσει τῆς γλώττης. τοῦ γὰρ ϑείου ἐκείνου πατρὸς πυνϑανομέ- 
vov σοφώτατά τε καὶ ὑψηλότατα, ὁπότερον αὐτὸς ἐϑέλει ἀπο- 
χρινέσϑω" εἴτ᾽ οὐσίαν εἶναι τουτὶ τὸ φῶς καὶ ἐνυπόστατον ἀπο- 
φαίνοιτο, καϑ᾽ αὑτὸ ὑφεστηχὸς καὶ μὴ δεόμενον ἑτέρου πρὸς o 
ϑπαρξιν" ἢ ποιότητά τινα ἀνούσιον καὶ ἀσώματον, ἐν ἄλλῳ τὸ 
Ὁ εἶναι ἔχουσαν καὶ οὐκ ἐν ἑαυτῷ ϑεωρούμενον. συναχϑήσεται γὰρ 
τριῶν ἕν γέ τι τὸ ἄτοπον. εἰ γὰρ οὐσίαν φαίη, ἢ ἄγγελος ἔσται, 


bent: tum deinceps, nbi aliud malum vidimus publice erupisse, lacrymas 
conünuimus; eo quod, ut opinor, cerebri humores prae stupore et meta 
ezaruissent [am quippe et episcopi cum patriarcha jn nos, qui talia ne 
audire quidem sustinebamus, ins. rentes, manus nobis iniicere coeperunt. 
Sed haec quidem posterius gesta sunt. Nunc inde oratio resumenda, ua- 
de ad haec nolentes, ac illius calamitatis recordatione turbati, divertimua, 
(X.) Hinc porro iis, qui candide veliat iudicare, singula colligentibus, 
licebit refutationes, a magno illo doctore editas, cum blasphemiis refuta- 
tàs conferre, εἰ vicissim blasphemias com refutatonibus, et iis iuxta se in- 
vicem positis atque consideratis, demum aestimare, quomodo hic icoao- 
machorum baeresin, iam inde sb initio susceptam , sua ipte pravitate am- 
plificaverit e& absurdioribus accessionibus cumulaverit. Nam si magnum 
Mlum doctorem cum eo palam pugaare osteodamus, sentim esgnmentatio 
mostra scopum attinget, et eo perveniet, quo nos volumus. (Xl.) Ac de 
ipeo quidem lemine pauca sufficient. Etenim sancti illius doctoris sapien- 
Gpsimae et altissimae quaestioni, utrum ipse voluerit respondeat; sive sub- 
stantiam dicat esse hoc lumen, et rem per se subsistentem, nec alterius 
indigentem ad exsistendum; sive qualitatem quandam substantia carentem 
εἰ incorpoream, quae esse in alio non in ipsa consideratum habeat. Ex 
&ribus absurdis unuu certe collügetur. Nam si illud substantiam osse di- 








HISTORIAE BYZANTINAE XIX. 4. 947 


xoà διαλύεται τὸ ἄκτιστον αὐτοῦ μετὰ τῆς ϑεότητος " ἢ τετάρτη A.C. 185t 
ὑπόστασις, καὶ τὸ ἄτοπον ὅσον ὃ ϑεῖος δείχνυσι πατὴρ καὶ diode 
σχαλος. εἰ dà ποιότητά τινα ἀνούσιον καὶ ἀπόῤῥοιαν ἄλλης οὐ- 
σίας, εἰσαχϑήσεται τὸ ἀνύπαρχτον τῆς ϑεότητος. μᾶλλον δὲ 
δἀδύνατον εἶναί φησι, ὑποκειμένου δίχα xa9^. ἑαυτὴν συστῆναι ἢ 
ποιότητα" ὥσπερ οὐχ ἂν τὸ λογικὸν εἴπῃ τις, οὖσαν διαφορὰν 
οὐσιώδη τἀνθρώπου, μὴ τοῦ ζώου πρότερον ὑποκειμένου, ὅ 
ἐστιν οὐσία ἔμψυχος αἰσϑητική" εἶναι γὰρ τὰ οὐσιώδη καὶ qv-. . 
σικὰ τῆς οὐσίας καὶ φύσεως μέρη τὴν ἐπιστήμην δρίξσϑαι. εἰ δ᾽ V. 482 
το ἐπὶ τῶν συνθέτων, πολλῷ μᾶλλον ἐπὶ τῶν ἀμερῶν καὶ ἁπλῶν 
ἔσται, καὶ ἔτι μᾶλλον ἐπὶ ϑείας φύσεως, τὰ οὑτωσὶ λεγόμενα. 
δ΄. Οὕτω ταίνυν διὰ τούτων τοῖς εἰχονομάχοις συγκαταλυο- P. 596 
μένου τοῦ Παλαμᾶ πρὸς τοῦδε τοῦ σοφωτάτου καὶ ϑείου διδα- 
σχάλου, φέρε λύσωμεν καὶ ἡμεῖς τὴν ἐπιδαψιλευϑεῖσαν τῷ ἄνο- 
ι6 σίῳ προσϑήχην, αὐτῷ πάλιν συμμάχῳ χρώμενοι τῷ ἁγίῳ καὶ 
οἷς ἄλλοις πολλοῖς τε xal εὐμηχάνοις κατὰ τῶν εἰχονομάχων 
ὅπλοις ἐχρήσατο" ἵνα πολλαχόϑεν οὗτος μακροῖς τισι τῆς xaxlag 
μέτροις καὶ τοὺς εἰχονομάχους φαίνηται νικῶν, καὶ ἅμα συνανα- B. 
φαίνηται μὴ παρέργως κἀκ τοῦ παρήκοντος εἰς τὸ Θαβώριον ἀεὶ 
φοχαταφεύγων ὄρος, ἀλλὰ xol μετὰ μάλα πικρῶς ἐφεδρευούσης 
περινοίας, — (B.) Ἐξεταστέυν οὖν ἔστιν ἡμῖν, πῶς ἄχτιστον γε- 
γονέναι λέγει τὸ τοῦ κυρίου σῶμα" καὶ ταῦτ᾽, ἐκκηρύχτων τῇ 
ἐχχλησίᾳ περιφανῶς γενομένων, ὁπόσοι πάλαι τουτὶ παρελήρη- 


eat, vel angelus erit; quo posito nec Increatam nec divinitas est: vel erit 
quarta hypostasis; quod quam absurdum sit, sanctus Pater et doctor 
Ostendit: sin qualitatem quandam eubstantia carentem, et fluentem ex alia 
substantia emanationem, tum divinitas eiusmodi introducetor, quae careat 
exsistentia. Immo, inquit, feri non potest, ut qualitas ulla per se ipsam 
sine subiecto consistat: quemadmodum nec rationalitatem , quae est homi- 
nis differentia aubstantialis, quisquam dixerit posse constare nisi prius ei 
subiectum sit animal , quod εἶν edbstantia animata sensu praedita: etenim. 
substantiae et naturae partes substanüales et naturales per scientiam. 
defniri. Quae quidem sic dicta si locum habent in compositis, multo magis 
in indivisis et simplicibus habitura sunt, praesertim autem in natura divina, 
4. Quoniam itaque ab sapientissimo et sanctissimo doctore Palamas, 
simul cum iconomachis, per haec refellitur; age, eodem rursus sancto do- 
ctore nobis socie adiuncto, et aliis armis usi, quibus ille plorimis et ac- 
commodis iconomachos aggressus est, cumulum ab impio homine ex abun- 
danti superadditum deruamus, ut multis argumentis constet iconomachos 
longe ab hoc superari improbitate; tum simul appareat, hunc non obiter, 
nec ut alind agentem, cum solertia, ΣΥΝ crudelissime insidiosa, sem- 
per ad montem "Thabor confugere. (iL) lllud igitur nobis inquirendum, 
quomodo iw Doqsini evasisse increatum dicat, cum. aperte ab ecclesia 
repulsi sint ii, qui id olim effutiverunt: item quomodo homines, eiusdem 





948 NICEPHORI GREGORAE 


A.M. 6869 σαν" καὶ ἅμα, πῶς οἱ κατὰ τὸν Παλαμᾶν ἄκτιστοί τε καὶ ἄναρ- 
c xot γίνονται ἄνϑρωποι. τῆς γὰρ ὁμοίας ἔχονται κακοδοξίας ἀπρὶξ 
καὶ ταυτὶ, λέγω δὴ τῆς τῶν εἰκονομάχων, ἣν ὡς ἀρχὴν καὶ ϑὲ- 
μέλιον κράτιστον τῆς ὅλης προὔϑετο σαϑρᾶς οἰκοδομῆς αὐτοῦ. 
(I) Ἵνα γὰρ τὰς τῶν ἄλλων ἐν τῷ παρόντι παρεὶς ἀντιῤῥήσεις 5 

ἁγίων μόνῳ τῷ σοφῷ κἀνταῦϑα καὶ ϑείῳ ἐκείνῳ χρήσωμαι δι- 
δασκάλῳ, τῷ καὶ τηνικαῦτα μὲν ἀντιστάντι πρὸς τὸν τῆς elxo- 
D»onaylag ἐκεῖνον πόλεμον, καὶ πολλὰ μὲν πεπονϑότι, πολλὰ δ᾽ 
ἀντειπόντι, καὶ ὡς πύργον Χαλάνης διὰ τέλους ἄχρι καὶ τῶν ἀτό- 

μων τὴν πλάνην καϑῃρηκότι, καὶ νῦν ὁμοίως τοὺς τὰ ὅμοια νο- 10 
σοῦντας ἐκείνοις χαϑαιροῦντε" ,»ὅτι μὲν", φησὶ, ,»τὸ φϑαρτὸν τοῦ- 
10 ἐνδύσασϑαι δεῖ ἀφϑαρσίαν καὶ τὸ ϑνητὸν ἀϑανασίαν, ὃ μέγας 
μυσταγωγεῖ ἀπόστολος" τὸ δὲ σῶμα ἀσωματότητα ἐνδίσασϑαι, 
Ἑὴ τὸ κτιστὸν γενέσϑαι ἄκτιστον, ἢ τὸ περίγραπτον εἰς ἄπερι- 

γραψίαν μετατεϑεῖσϑαι, οὕπω καὶ τήμερον ἤκουσται." ἐντεῦϑεν 15 
μανϑάνειν ἡμῖν σαφῶς περιγίνεται, ὅτι τε τοῖς εἰκονομάχοις 
ταῦτα παραλελήρηται καὶ τῆς ἐκείνων ἐστὶ κακοδοξίας " καὶ νῦν 
P. 597 δρᾶται περὶ τὴν αὐτὴν αὐτοῖς καὶ Παλαμᾶς βακχεύσας τράπεζαν 
καὶ ὅλον εἰς χόρον ἐχροφήσας τὸν τῆς κακοδοξίας ἐχείνης κρατῆρα. 

(42) ᾿Αλλὰ μικρὸν ἐπισχόντες πυϑέσϑαι ϑελήσωμεν καὶ πῶς 90 
V. 488 προϊὼν ὃ μέγας οὗτος διδάσκαλος σοφωτάτην ποιεῖ τὴν τῶν ῥη- 
ϑέντων εὐκρίνειαν. ,»πᾶν ydo," φησὶ, ,,τὸ μεταβαλλόμενον ἢ καϑ᾽ 
αὑτὸ ἢ κατ᾽ οὐσίαν μεταβάλλεται" ὃ δὴ περὶ γένεσιν xal φϑο- 

48. ἤτοι cod. Reg. 1989. fol. 199. v. 

iustitati cuius Palamas, ii iti et. principit ries flant. Quippe haec 
ad similem errorem omaino pertnenk ne pe al fesnomechorüm | ciun iin, 
quam ille toti suse, velut principium et firmissimum foandamestum, vanae 
mediücationi praeposuit. (TIL) Nam ut ea, qoae ab aliis viris sanctis 
contra allata sunt, in praesenti omittam , et illo solo hic quoque utar sa- 
piente divinoque doctore; qui iconomachorum bello tum , cum saeviret, se 
opposuit, ac multa passus, multa in eos loquutus, errorem tandem, velut 
mes turrim, ita profligavit, ut ad nihilum redegerit; idemque eos, 
qui similibus morbis laborant, pariter hodie profligat: ,quod quidem," in- 
quit, ,corruptible hoc'induere oporteat incorruptibilitatem, εἰ mortale im- 
mortalitatem, mysterium est a magno Apostolo traditum, Αἱ corpus in- 
eorpereitatem induisse, aut, quod creatum esset, factam esse increatum, 
mut circumscriptum transiisse in incircumscriptum, id certe nondum ad 
hanc diem usque auditum est." Hinc nos liquido discimus, haec iconoma- 
chorum deliramenta, has fuisse opiniones pravas. Ac nunc evidens eat 
Palamam, circum eandem mensam bacchatum, erroris poculum totum δὰ 
satietatem exsorbuisse. (IV.) Sed paulum hic subsistentes magnum illum 
doctorem audiamus, summa deinde doctrina ea quae dicta sunt enuclean- 
tem, Quidquid mutatur", inquit, jid vel per seseu ratione substantiae mu- 
tatur; id quod in generatione et corruptione observatur; vel raüone ali- 








HISTORIAE BYZANTINAE XIX. 4. 949 


ρὰν ϑεωρεῖται" ἢ κατά vi τῶν ἦν αὐτῷ, xal τοῦτο διχῶς" ἢ κατὰ A. C. 1851 
τὸ ποσὸν, καϑ᾽ ὃ ἡ αὔξησις καὶ ἡ μείωσις δείκνυται" ἢ κατὰ sol To Can- 
ποιὸν, ἔξ οὗ ἐμφαίνεται ἣ ἀλλοίωσις " ἥ ἔστε μετασχηματισμὸς B. 
χαρακχτῆρός τινος, Jj κατά τι τῶν τοῦ ὑποχειμένου πράγματος 
: δἐξαλλαγὴ, χωριστῶς ἢ ἀχωρίστως ἐπισυμβαίνουσα" ὅπερ ἀλλοῖον 
μὲν καὶ διάφορον τοῦ προτέρου δείκνυσιν, οὐ μὴν ἄλλο τι τὸ 
ἀλλοιούμενον ἀπεργάζεται. οὐ γὰρ οὐσιωδῶς μετέβαλεν" ἀλλ᾽ 
dx τοιοῦδε τὸν αὐτὸν τοιόνδε κατὰ τὸ ποιὸν γενέσϑαι πεποίηκε. C 
τοῦτο δ᾽ οὐχ ἔστιν ἐξ ὅλων ὅλον μεταβεβλῆσϑαι. τὸ γὰρ ὕπο- 
10 χείμενον πάντως ὑπομένει σωζόμενον. εἰ δὲ κατὰ τὸ ποσὸν μετέ- 
Bav, αὔξησίν τινα ἣ μείωσιν ἐδέξατο καὶ παραλλαγὴν, κατὰ 
τὸν σωματικὸν ὄγχον μεγέϑει διενέγκασα,, ἥ ἐστι τοῦ γε ἤδη προ- 
ὕπάρχοντος καὶ εἰδοπεποιημένον ἐπίδοσις ἢ ὕφεσις. ἀλλ᾽ οὐδὲ 
ταῦτα ἄλλο τι παρὰ τὸ ἐξαρχῆς ὑπάρξαν ποιεῖ, ἀλλ᾽ ἐκ τοσοῦδε 
151v αὐτὸν τοσόνδε κατὰ τὸ πηλίκον γενέσϑαι πεποίηκεν. οὐχοῦν 
οὐδὲ κατὰ τοῦτον τὸν τρόπον ἐξ ὅλων ὅλη μεταβέβληται 7) μορ- Ὁ 
qi. τί οὖν ἐστι; λείπεται λέγειν χαϑ' αὑτὴν μεταβεβλῆσϑαι. 
τοῦτο δὲ περὶ τὴν οὐσίαν αὐτὴν ἤδη τὴν μεταβολὴν ἐνδείκνυται, 
περὶ ἣν 7j γένεσις καὶ 5j φϑορὰ ϑεωρεῖται, ἐπεὶ οὖν ὡμολόγηται 
30 ἡμῖν τὸ τοῦ Χριστοῦ σωματικὸν ὑπάρξαν εἶδος (καὶ τοῦτο οὐδ᾽ 
ἂν αὐτὸς οἶμαι ἀρνηϑείη " δοκεῖ γὰρ εὐγνωμονεῖν ποσῶς περὶ τὴν 
ἐξαρχῆς ὕπαρξιν" ἐπεὶ πόϑεν αὐτῷ ἡ μεταβολὴ παρισϑήσεται;) 


1. ἢ κατὰ τὸ π.] ἢ γὰρ idem cod, Φ. )άλλεται addit. πο- 
τὴ ρα" Ἐς νὸς fe pde ue i rei Ern 
12. ἅπερ ἐστὶν id. cod, 


euius eorum, quae in eo sunt ; idque bifariam ; nempe ant ratione quantita- 
fis, in qua augmentum et, deminutio spectatur; aut ratione qualitatis, in 
qua alteratio exsistit, quae est alicuius characteris transformatio, seu se- 
cundom quid eorum, quae in subiecto sunt, separabiliter vel inseparabiliter 
adveniens mutatio, quae id quod alteratur alterum quidem, et ab eo quod prius. 
fuit diversum , non tamen aliud efficit. Nec enim substantialiter mutavit, 
sed illud ipsum tale ex tali secundum qualitatem effecit. Hoc autem non 
esttotum ex toto mutatum fuisse. Siquidem subiectum ipsum salvum omni- 
mo manet, Quodsi in quantitate mutatio facta esset, tum augmentum vel 
deminutionem caro Christi passa fuisset; et variam progressionem habuis- 
set, et secundum molem corporis maior minorve exstitisset: quae est rel 
praeexistentis et iam specificatae accretio vel deminutio. At nec ista aliud, 

quod initio fuit, faciunt; sed ot idem ex tanto tantum secundum 
quantitatem fieret effecerunt. taque nec eo modo tota ex toto forma mu- 
tata est. Quid ergo? lllud dicendum restat, secundum se ipsam mutatam 
faisse, Id vero factam in ipsa substantia mutationem arguit, circa quam 
generatio et corruptio considerantur. Quoniam igitur de eo Inter nos con- 
venit, formam Chriati corpoream exstitisse (neque id, cedo, ipse negove- 
rit: nam de es, quae ab lnitio fuit, exsistentia videtur quadamtenus recte 
sentire: alioquin unde erit ei mutatio?) eaque forma, ut ait, tota ex to- 





950 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 μεταβέβληται δὲ κατ᾽ αὐτὸν ἐξ ὅλων ὅλη ἡ τοιαύτη μορφὴ, πᾶσα 
ἀνάγκη ἐκ γενέσεως εἷς φϑορὰν, xáx τοῦ ὄντος εἰς τὸ μηδαμῆ 
εἶναι κεχωρηκέναι. εἰ τοίνυν κατ᾽ αὐτὸν ἐξ ὅλων ὅλη μεταβέβλη- 
ται, οὐδὲν ἄρα αὐτῆς ὑπολέλειπται " ἐκποδὼν οὖν τὸ σῶμα καὶ 
ἔφϑαρται" καὶ οὔτε σῶμα, οὔτε μορφὴ, οὔτ᾽ ἄλλο τι λοιπόν 5 
ἔστιν. elg τοιοῦτον αὐτοὺς τῆς ἀτοπίας βόϑρον xal ἀϑείας ἡ σε- 

Ἐσοφισμένη καὶ ἀστειοτώτη τοῦ λόγου κατεχρήμνισε περιπέτεια. 
(Ε) Kal ταῦτα μὲν τῇδέ πη γέγραπται τῷ ἁγίῳ, σοφώτατά τε 
καὶ ὑψηλότατα, τὸν τῆς εἰκονομαχίας προστάτην ἐξελέγχοντί τε 
καὶ καταλύοντι" ᾧ καὶ αὐτὸς εὐθὺς συνεξελέγχεταί τε xal συγ- 10 
καταλύεται ὃ σεμνὸς Παλαμᾶς, ἐκείνῳ ταὐτὰ καὶ γράφων καὶ 

P.598 φρονῶν, πὴ μὲν ἐχείνου τῆς γλώττης ἐξηρτημένος, οἷα δρυὸς 
ἐπειλημμένος κιττός" πὴ δὲ τὸ τοῖς διδαχϑεῖσιν ἐμμένειν κατει-- 
φωνευόμενος, ὅποι προσϑήκης δέοιτο, καὶ φιλοτιμίας ἀγώνισμα 
ποιούμενος χράτιστον, τὸν διδάσκαλον ὑπερσχεῖν. καὶ γὰρ ὑπ᾽ 15 

' Eivoulov τοῦ καταράτου καὶ τὸ τῆς ἐνεργείας ὄνομα τῇ ϑείᾳ 
τριάδι πάλαι παρεισαχϑὲν ἐπὶ πονήρῳ τῆς ἐκκλησίας περὶ πλεί- 
στου καὶ τοῖς εἰκονομάχοις ὕστερον ἐγεγόνει τοῖς οἰκείοις προσ-- 

Βϑεῖναι καὶ τοῦτο κακοῖς, καὶ ἅμα τῷ κατόπιν ἐκείνοις ἀχολου- 
ϑοῦντι νῦν Παλαμᾷ" καϑάπερ καὶ τὸν γύπα φασὶ τὸ ὄρνεον τὰ 30 
μὲν ὑγιαίνοντα τῶν σωμάτων παριέναι" ἃ δὲ νοσεῖ, ταῦτα δ᾽ 
ἀσμένως προσίεσϑαι. (.) Διὸ προσεχῶς μὲν τὰ τοῦ ϑείου nd- 
λιν διδασκάλου προενεγκοῦσιν elg μέσον ῥήματα, οἷς κατ᾽ Εὐσε- 
βίου τοῦ δυσσεβοῦς τηνικαῦτα παρὼν ἐκεῖνος ἐχρήσατο, ἔπειτα 


to mutata est, ἴδω prorsus necesse est eam ex generatione δὰ corruptio- 
mem et ex esse ad non esse transiisse, Si, nt ait, tota ex toto mutata 
est, nihil ergo eius residuum mansit, Ergo corpus de medio sublatum e 
corruptum est; ac neque corpus, neque forma, neque aliud quicquam su- 

Ko insaniae et impietatis illos praecipites egit artificiosa εἰ plane 
ridicula verborum temeritas." (V.) Haec vir sanctus, docta admodum et 
sublimia; haec ferme scribebat, cum iconomachiae propugnatorem refuta- 
ret et everteret; cum quo δὲ venerabilis Palamas statim refutatur et ever- 
titur, qui eadem scribit et sentit; modo ex illius lingua pendens, velut 
hedera quercoi adhaerescit; modo contemnens ea, quae didicit, et iis stare 
negligens, ubi aliquid addendum sit, et magistrum superare, tanquam 
maximum gloriae certamen, sibi proponens.  Ktenim cum energise seu 
operationis nomen, in detrimentum ecclesiae ab impio Kunomio introdu- 
ctum, olim in divinam Trinitatem invasisset , iconomacbi [oes impendio 
curaverunt, ut ad proprios errores hic quoque accederet. Horum vestigiis 
Palmas insistit, vulturio similis, quam avem ferunt sana corpora prae- 
terire, cupide autem ad morbose accedere. (VL) Postquam itaque ea 
verba , quibus tunc sanctus doctor contra impium ium praesens usus 
est, in medium protalerimus, aque ipsa continuo argumenta, quibus olim 


HISTORIAE BYZANTINAE XIX. 4. 951 


καὶ δὲ ὧν τοῖς ϑείοις ἐμέλησε πάλαι πατράσι, Βασιλείοις xal A.C. 1851 
Γρηγορίοις φημὶ, τὸν ἀλιτήριον ἐκεῖνον τοῖς ἀντιῤῥητιχοῖς xo-Inb Torn 
ταχῶσαι Εὐνόμιον, καὶ ἡμῖν ἀποχρήσειν οἶμαι μιᾷ πληγῇ xalC 
κατὰ τῶν τούτου σπλάγχνων ἐλάσαι τὸ τῶν ἐλέγχων ἐχείνων ξί- V. 484 
δφος. (Z.) Εὑρίσχομεν οὖν ἐκεῖνον, παρεῖναι λέγοντα τοῖς ἅπασι 
τὸν ϑεὸν αὐτόν. οὐ γὰρ ἐνεργείᾳ ψιλῇ φησι κατά τινας τῶν πά- 
λαι, τὰ τοιαῦτα ληρωδησάντων, κενῶσαι μὲν τοὺς ojpavotcD 
λεγόντων τῆς ἑαυτοῦ ὑποστάσεως κατὰ τοὺς καιροὺς τῆς ϑείας 
σαρχώσεως, εἶναί τε οὐσιωδῶς σὺν ἡμῖν, ἐνεργείᾳ δὲ καὶ ἀξίᾳ 
1ο μόνῃ πρὸς τὸν ϑεὸν καὶ πατέρα. ἐπεὶ ἕτερον οὐσίαν καὶ ἄλλο 
ἐνέργειαν, ὥσπερ ἐπὶ τῶν σωματικῶς ϑεωρουμένων, οὕτω δὲ 
κἀπὶ τοῦ ϑείου λόγου ἐτίϑεντο, ὅπερ τοῖς εὐσεβέσιν ἀπείρηται. 
ἐπὶ γὰρ τῶν ἁπλῶν καὶ ἀσωμάτων ἐν οὐδενὶ διαφέρειν ἴσασιν. οὐ 
γὰρ διοριστέον ταῦτα ἀλλήλων, ἵνα μὴ σύνϑετον τὸ ὑπὲρ πᾶσαν 
15 ἁπλότητα νοοῖτο. οὔτε γὰρ ἡ ϑεία οὐσία ἀνενέργητος εἴη ἄν ποτε, 
οὔτ᾽ ἀνούσιος 7j ἐνέργεια. καὶ μετ᾽ ὀλίγα" ,,»οὕτω γὰρ ἂν εὐσεβῶς 
γοηϑείη ἡ μὲν ϑεία ἐνέργεια ἀΐδιος, μᾶλλον δ᾽ αὐτενέργεια, τῷ 
μὴ διωρίσϑαι τῆς οὐσίας τὴν ἐνέργειαν, ἀλλὰ τὸν αὐτὸν λόγον 
ἐπιδέχεσϑαι διὰ τὴν τῆς ἁπλῆς καὶ ἀσωμάτον φύσεως ἰδιότητα. 
20 (H.) Ὁρᾷς ὅπως τε κατ᾽ ἴχνος τῷ ϑείῳ καὶ οὗτος ἕπεται Βασι-Ἐ 
λείῳ καὶ οἷον ἐφερμηνεύει τἀκείνου, καὶ ὕπως τοῖς κατ᾽ ἴχνος, 
οἷς ἐκεῖνος ἐμάχετο, ἑπομένοις καὶ οὗτος ἐπίσης καϑάπαξ μαχό- 


8. λεγόντων cod. idem fol 105., λέγεται apogr. Par. 16. οὕτω 
γὰρ etc. Idem cod. fol. 111. 


sancti Patres, Beailii et Gregoril, sceleratam Eunomium in suis antirrhe- 
ticis obruere studuerunt; ea nobis quoque satis fore arbitror, ut et. hunc 
velut uno gladii icta in viscera adacto, illis i iia ipsia argumentis confodiamus. 
(VIL) Ille igitar, ut nos comperimus, Deum ipsum ait omnibus praesen- 
tem adesse. ,,Non enim," inquit, ,,simplici operatione, ut veteres quidam 
existimabent, qui ita delirarunt, ut dicerent eum tempore divinae incarna- 
pus sua hypoetasi caelos vacuos fecisse, ac nobiscum substantialiter füis- ' 

se, operatione autem et dignitate sola a E Deum et Patrem. Nempe in 
wt in obiectis corporeis, ita et in Vei divino aliud substantiam, aliud 





Tic D. Besilà i veeligls insistit , ac eius Em verba pM M vi M 
δὲ assectatoribus eórum , contra quos ille pugnavit , hic pariter totis viri- 


95$ NICEPHORI GREGORAE 


4. M. 6859 μενος φαίνεται; ὥστε ὃ τὸν ἕτερον λοιδορῶν καὶ ϑάτερον πάντως 
ἱμὰ 4 ὁμοίως λοιδορεῖ. λοιδορῶν οὖν ὃ Παλαμᾶς Θεύδωρον ἐκεῖνον τὸν 
μέγαν τῆς ἐκκλησίας προστάτην, ἅτε τοῖς εἰκονομάχοις οὕτω μα- 
χόμενον, poU καὶ τὸν μέγαν εὐθὺς λοιδορεῖ Βασίλειον" ὃ δὲ 
τοῖς ϑείοις τούτοις πατράσι μαχόμενος τοὺς ἑτεροδόξους ἐξ ἀνάγ-δ 

P.599 κης, οἷς οὗτοι μάχονται, φαίνεται φιλῶν. ἔστι μὲν οὖν κχὰν- 
τεῦϑεν δῆλον τό γε τοῖς τῆς εἰκονομαχίας προστάταις τὸν Πα- 
λαμᾶν ἐν ἅπασιν ἀεὶ xal συνεχῶς ἀκολουθεῖν, ὡς ἐξ δρμητηρίου 
ἀρξάμενον τοῦ Θαβωρίου φωτὸς ὁμοίως ἐκείνοις " καὶ τοῦτ᾽ ἔστε 

τὸ αἴτιον, ἀεὶ διὰ στόματος ἄγειν αὐτὸν τὸ Θαβώριον. (Θ.) AX 10 
ἐχεῖνο μιχροῦ μὲ παρέδραμεν. εἰ γὰρ ὃ τῆς οὐσίας λόγος οὐδὲν 
Bfregov ἢ πρᾶγμά ἐστιν αὐθύπαρχτον, μὴ δεόμενον ἑτέρου πρὸς 
ὕπαρξιν, ὡς ὅ,τε τῆς ἐπιστήμης διδάσχει λόγος καὶ ὃ ϑεῖος 
οὗτος διδάσκαλος ἔφϑη προειρηχὼς, εἴη ἂν καὶ ὃ τῆς ἐνεργείας 

λόγος ὃ αὐτὸς, κἂν τοῖς ὀνόμασι διαφέρειν δοκῶσι, πρᾶγμα δη- 15 
λαδὴ αὐθύπαρχτον, μὴ δεόμενον ἑτέρου πρὸς ὕπαρξιν. οὕτω 
γὰρ ἂν καὶ ὃ τῆς ταὐτότητος σώζοιτο λόγος" καϑὰ πάλιν ὃ αὐ- 
Οτὸς οὗτος ἔφησεν ἀλλαχοῦ" ,,εἰ ταὐτὸν εἶεν, οὐ δύο ἂν εἶεν, ἀλλὰ 
μία φύσις. ἡ γὰρ σύνϑεσις τὸ διάφορον τῶν συντρεχόντων ἔδει 

καὶ ἑτεροούσια εἶναι δηλοῖ. — (I.) Ὅτι μὲν οὖν ἐνέργειαν καὶ δύ- $0 
ψαμιν καὶ σοφίαν καὶ ζωὴν, καὶ ὅσα τοῖς ἀνθρώποις ἔπεισιν óyo- 
μάζξειν τὸ ϑεῖον, τὰ τῶν διδασκάλων τῆς τοῦ ϑεοῦ ἐχχλησίας 
δόγματα μὴ διαιρεῖν τῆς οὐσίας ἐπὶ ϑεοῦ συγχωρεῖ, οὔτε φῶς 


bus pugnat? Qui itaque alteri maledicit, eum constat et alteri simul ma- 
ledicere. Quamobrem Palamas magno illi ecclesiae defensori Theodoro, 
Contra iconomachos sic pugnanti, dum convitiatur, eodem tempore etium 
Magno Basilio convitium facit. His autem sanctis Patribus M abren. pugnat, 


Εν psit propugnatores 2 fent, vestigia. persequi, sb lumine 
'haborio, tanquam ab 
haec causa eat, cur Thabor ei semy in oresit. (IX.) cd me illud pacue 
effugit. Nimirum si substantia nihil aliud est, nisi res per se subsistens, 
nec alio egens ad. | exsistendum, ut et. scientia docet, et sanctus iste doctor 
dixerat, erit etiam operationis definitio eadem, etsi ipsis nominibus 
dierre vid videantur: erit, inquam , operatio res per se subsistens, nec alio 
egens ad exsistendum, Ita quippe servabitur ratio identitatis , ut ille ipse 
rursus alibi dixit. ,,Si idem sunt, ergo non sunt duo, sed unica nature. 
Compositio enim differentiam indicat eorum, quae simul count, eaque di- 
versae substantiae esse declarat." (X.) Quod igitur in Deo operationem, 
et Rotentium et sapientiam, et vitam, et quaecunque nomina δ divinitati 
ab inibus tribui solent, ab substantia adul son pe non pernitaat doctrina. 
tb ecclesiae doctoribus tradita, nec lumen dit aliud, praeter 


HISTORIAE BYZANTINAE XIX. & 958 


ἄκτιστον ἄλλο παρὰ τὴν ϑείαν λέγειν οὐσίαν, οὔτε ϑεότητας τῆς A. C. 1851 
μιᾶς ἐπέκεινα τρισυποστάτου φύσεως, οὔτ᾽ ἀσώματόν τε χα καρ το, Can- 
ἄκτιστον δύνασϑαι γίνεσϑαι τὸ τοῦ Χριστοῦ σῶμα, εἴρηται. εἰ Ὁ 
δ᾽ ἐπὶ Χριστοῦ τοῦϊ᾽ ἀδύνατον, τίς οὕτως εὐήϑης ἂν εἴη, ὥστ᾽ 
δᾶἄνθρωπον γίνεσθαι λέγειν ἄκτιστόν τινα τῶν πάντων, ἀσώματόν 

τε xal ἄναρχον κατὰ τὸν τῆς φύσεως λόγον, καὶ ὅσα τοῖς ἀσεβέ- 
σιν αὐτονομουμένῃ γλώττῃ προῖκα ληρεῖν συγκεχώρηται. οἷς γὰρ V. 485 
dg ἀρετῆς προκόπτειν ἐγγίνεται λόγον, τούτοις οὐκ ἀκτίστοις 
γίνεσθαι πρόσεστι. πολλοῦ γε καὶ δεῖ, τοὐναντίον μεντἂν μᾶλ-- 

10λον δεήσειε γενέσϑαι κτιστοῖς ἐς τὸ πολλαπλάσιον, ὡς ἄλλοις τε 
πλείστοις ἐστὶ δεδογμένον καὶ δὴ καὶ Παύλῳ τῷ ϑείῳ - εἴ τις ἐν 
«Χριστῷ καινὴ κτίσις, ἀνακαινίζεσθαι τὴν πρὸς τὰ χρείττω ῥο-- 
πὴν καὶ ἀντίληψιν τῶν καλῶν" ἣν δὴ κτίσιν καὶ ὃ ϑεῖος ἐπιζητεῖ 
4αβὶδ, καρδίαν καϑαρὰν ἐν αὐτῷ κτίζεσθϑαι, καὶ πνεῦμα τοῖς 

15 ἐγκάτοις εὐθὲς ἐγκαινίζεσθαι. 


substantiam divinam, nec alias divinitates, praeter unam ín tribus perso- 
nis naturam, nec incorporeum et increatum corpus Christi pomse fieri, hac- 
tenus dictum eat. Quod εἰ id in Chriso fieri non potest, quisquamae 
adeo solidus, vt aliquem er onnibus honiaibus natarali ratione increatum 
cat, incorporeumque, et principio carentem, et quidquid impiis 
eflraeni temere et gratis effutire licuit? Nam qui virtutis ratione 
prohcinnt, non ideo ii iacreati funt. Ae multum quidem abest ut fant 
o creatos eos fieri tanto magis oporteat; quemadmodum , tum aliis plu- 
rimis, tum divo Paulo visum est, dicenti: si qua in Christo nova crea- 
tura,sit, propensionem ad meliora et virtutis professionem renovari: cu- 
Jusmodi creaturam divus quoque Da irit, ubi cor mundum creari 
ἴα se, et spiritam rectum innovari in visceribus postulat. Σ 





Nicephorus Gregor. Vol. Il. 61 


NIKHOOPOY TOY I'PHI'OPA 


ῬΩΜΑΙΚΗ͂Σ IZTOPIAZ 
40ro0z Κ. 


NICEPHORI GREGORAE 
BYZANTINAE HISTORIAE 
LIBER VIGESIMUS. 


ARGUMENTUM. 


Soluta quaestione de lemine Thaborio, Gregoras ad alteram crimina- 
imm refellendam transit. De Deo disputare perioonm po Quid san- 
cti Patres super ea re praeceperint, εἰ quatenus ipsi de isputarint.. 

ius Nasianzemus. — Basilius Mega. Chrysostomus. nent 
Jdsaac Monachus, loannes Climacus. D. Paulus. Acta Conciliorum gene- 
ralium (Cap. 1). Cantacusenus, pauca » respondendi wunus Pa- 
lamae concedi. Huius imparati, et mihil tale praemeditati, ansietas. 
udicium de Palamae doctrina , stilo, ingenio. . Eyus auctoritas apud απ: 
facusemum nimia. In mazimas angustias adductus orationem a lumine. 
"Thaborio orditur. — Opcrationem et substantiam in Dco differre ait, Qui 
operationes participent, eos affirmat increatos ficri. Plura íncreata ste- 
fuit, Substantiam divinam negat pose participari, Adversarios conte- 
mni. Acta Concilii generalis sexti φέρεται interpretatur ; item verba S. 
Basi (2). Quo consilio Palamas D. Basilii et Concilii oecumenioi sexti 
verba protulerit. Sanctos Patres laudat, nec nominat. Operationem et sub- 
stantiam idem esse in Deo constat ez illis ipsis testimoniis ab eo allatis. 
em ez oerbis Sanctorum Athanasii εἰ Cyrilli, r divinis notiones nomini- 





Priadpi evcrmes ci dera. Quinam oto iateriam püliouier o. αι. 


NICEPH. GREG. HIST. BYZANT. XX. 1, — 9556 


scs Comtacwsenum adit. In Gregoram et ἐπ caeteros erthodosos acri 
oratione invehitur. Ut Palamae iussa imperator exsecutus εἶς. Orthodo- 
sorum diversi affectus, fiducia, trepidatio, moeror (5). Gregoras sese 
in Concilio iterum sistere recusat. Socios hortatur ad veritatem fortiter 
defendendam. lli wt secum veniat, aegre tandem persuadent. 4b im- 
peratore seorsum seductus promissis et. aliis. artibus tentatur. — Proponitur 
εἰ quaestio de substantia et ἐς divinis. Testimonium D. Ba- 
sili. Respondet ας.  Cantacusenus de nova disputandi ratione in-. 
eunda. deliberat cum Palama. | Episcopum Tyri escludere statuunt. ltem 
contumeliis et calumniis orthodozos terrere. — Palamas socios suos advo- 
catum abit (6). Gregoras aliique orthodozi introvocantur. Cantacuze- 
mus mimalur gravisima. Eius cum Xerse, Persarum rege, comparatio, 
Episcoporum Palamitarum imperitia. | Orthodozi frustra conantur contra- 
dicere.  Cantacuseni vultus et verba.  Gregoram discipuli timidiores dese- 
Tunt; alii silent. Gregorae et orthodosorum episcoporum secenio ; quos 
desperator primum esire φείαι; deinde, madent Palama, abire patitur. 
Palamitae , egressis orthodosis, imperatorem adulantur. Quidquid libuit 
decernust (7). 


a. DLlaxar δ᾽ ἐπιῤῥεόντων, εἰ μαρτυρίας ἁγίων εἰσάγειν ἐϑέ- A. M. 6859 
λοιμεν, οὔϑ᾽ αἱ τῆς κεφαλῆς ἀλγηδόνες ἐῶσι τανῦν διεξιέναι ad. hat 
xa9^ fxacra πάντα, οὔτ᾽ ἀνάγκη πᾶσα νῦν λέγειν d9QóovImp.Io.Can- 
ὁπόσα καὶ ταῖς ἄλλαις ἐχείναις λῃστρικαῖς συνόδοις ἀκούειν xai hr 
δλέγειν συμπέπτωκεν. εἰρήσεται δὲ κατὰ χώραν γενομένοις ixá- 
στων ἅπαντα, προϊόντος ἡμῖν σύν γε ϑεῷ τοῦ λόγου. νῦν δὲ 
ἐκεῖσε ἐπάνειμι. (B.) Ἐπεὶ γὰρ δεύτερον ὃ βασιλεὺς ἐκεῖ μοιΒ 
προσῆγεν ἔγκλημα, τὴν τοῦ ϑεολογεῖν ἀπαγόρευσιν, τοὺς ἁγίους. 
ἄνω καὶ κάτω διαῤῥήδην ϑεολογεῖν προβαλλόμενος, οἷς καὶ Πα- 
10λαμᾶν ὑποδείγματι χρώμενον τὰς νέας ταύτας ἔλεγε γράφειν ϑεο-- 
λογίας, ὑπὲρ ὧν καὶ τὸ οἰκεῖον αἶμα διδόναι μάλα προϑύμως ὃ 
ἀῤῥεπὴς κριτὴς ἰσχυρίζετο, φέρε καὶ πρὸς τοῦτ᾽ ἀπαντήσωμεν, 
ἔφην ἐγώ. (Γ.) Ori μὲν δεδιέναι ἡμᾶς δεῖν, καὶ μὴ ἐξεῖναι τοῖς C 
βουλομένοις ϑεολογεῖν, ϑείων πατέρων φασὶ ϑεσμοὶ καὶ κανόνες, 


Si Sanctorum. testimonia velim afferre, succurrunt mihi mult. Sed me 
nec dolores capitis ea nunc sigillatim omnia recensere patiuntar ; nec plane 
necesse est, quaecunque in aliis illis iconomachorum acilicet conciliis, seu po- 
ius latrocinlis, sudita vel dicta sunt, universa simul proferre, Omnia au- 
tem Deo iuvante, et singula quidem suo loco, infra dicturi sumus, Nuno 
o illuc redeo. (IL) Quoniam ibidem imperator alterum mihi crimen ob- 
licebat, quod de vetarem , idemque Sanctos opponebat, qui 
de Deo passim et diserte disputarent, alebatque Pelamam eorum exemplo 
novas illas theologias scriptitare , pro quibus se vel sanguinem suum liben- 
issime effusurum aequus scilicet ludex affirmabat; age, inquam, sd istam 
queque crinimatonem respondeat, (IL) ,Hem ee periculonm, de 

disputare, nec volenti cuique id licere, sanctorum Patrum scita et 


956 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 ἴσασι οἷς ἴϑος αὐτοὺς μετιέναι. ὅτι δὲ xal μὴ περιεργάζεσθαι 
5 γόμους πατρίους, καὶ ἅπερ ἐκείνοις ϑέσϑαι τῇ ἐχκλησίᾳ συμπέ- 
πτωκεν ὅρια μὴ κινεῖν, καὶ τοῦτο δόγμα καὶ νόμον ἐκείνων εἶναι, 
οἶμαι τὸν ἀντεροῦντα εἶναι μηδένα, πλὴν ἢ ὅστις τε βούλοιτο 

D χλεύης ὑπεύϑυνον προῖκα δρᾷν ἑαυτὸν ἀνθρωπίνης καὶ ὃς ἔνοχος 5 
εἶναι ταῖς ἐκείνων οὐ φρίττει ἀραῖς. ἦ πολλὴ μεντἂν ἀωρία, 
“Πυϑαγορείους μὲν πενταετηρικῇ μὲν γλώττης σιγῇ, μακροτέρᾳ 
δ᾽ αὖ πολλῷ συγχαταϑέσει ψυχῆς, τὰ τοῦ διδάσκοντος δέχεσϑαι 
δόγματα" ἡμᾶς δ᾽, οἷς εὐαγγελικῇ συντετράφϑαι γέγονεν εὖσε- 

βείᾳ, μὴ μάλα ἐϑέλειν περιεργίας ἁπάσης ὡς ποῤῥωτάτω τοῖς 10 
πατρίοις ἐμμένειν κανόσι καὶ δόγμασι. ἡδέως δ᾽ ἄν σ᾽ ἐροίμην, 
P. 601 εἰ πρὶν ἐκείνους ϑεολογῆσαι, ἔοιχεν ἀνθρωπίνην αὐτοὺς συννε- 
V^ 486 νσηκέναι δύναμιν ὑπερβαίνειν xol ϑανάτου μείζω κίνδυνον ἀπει- 
λεῖν ἀϑανάτου ψυχῆς τοῖς οὕτως αὐτομολοῦσι πρὸς τὴν ἐγχείρη- 

σιν" καὶ νῦν δεῖ μᾶλλον πείϑεσθϑαι μετὰ τὴν πεῖραν αὐτοῖς προσ- 15 
ταχϑέν" εἰ δὲ πρὶν πειραϑῆναι, δεῖ μᾶλλον ἡμᾶς, ἀμαϑεῖς 
τινας ὄντας καὶ μάλα ἀξυνέτους, τῶν ὑπὲρ νοῦν φοβεῖσθαι τὴν 
πεῖραν, ὁμοίως ἐκείνοις, μακρῷ σοφωτέροις ἡμῶν καὶ πρὸ τῆς 
Βπείρας οὖσι, καὶ μὴ ἐπιπηδᾷν ἀδεῶς οὑτωσὶ τῇ ϑεολογίᾳ, καϑά- 

περ τῇ γε χλόῃ τὰ βοσκήματα. ἢ γὰρ ἂν ὅμοιον εἴη, ὥσπερ ἂν 30 
εἰ δέχα τινὲς τῶν ἀπὸ γενέσεως τυφλῶν, ἐκκλησίαν ἀϑροίσαντες, 


* 12. Hunc locum Boiv. sic restituit: εἰ πρὶν ἐκείνουρ [οἴει προστετα- 
χέναι, πρὶν πειραθῆναι" ἢ μετὰ τὸ ϑεολογῆσαι. ei μὲν δὴ μετὰ 
61 θεολογῆσαι, ἔοικεν ἀνθρωπ. “ 


canones definiunt. Hoc illis notam, qui in iis versati sunt. Quinetiam ne 
n leges patrias curiosius inquireretur, neve termini, quos illi ecclesiae 
posuissent, moverentur, ab iisdem Patribus cautum sancitumque est: ne- 
que id opinor quisquam infciabitur, nisi qui gratis velit incurrere in pu- 
blicos risus, quive eorundem Patrum exsecrationibus obligari non perhor- 
rescat, Absurdissimum sane fuerit P: yiragoreo. quinquennali linguae si- 
lentio, animi autem obsequio longe di ; magii eui dognata ἀρ. 
probasse; nos vero, sancta Evangelii lina a puero institutos, 

Citra ullam curiositatem Patrum decretis ac praescriptis stare. Illud qui- 
dem ex te lubens quaesierim, utrum isios putes [68 sanxisae, rem ipsam. 
nondum expertos, an postquam experti fuissent. Si eos censes] prius de 
Deo disputasse, (deinde disputari vet, ii rem humanis viribus altio- 
rem, et eorum qui sic sponte animae immortali periculum 
morte ipsa gravius allaturam, videntur iudicasse: ac iisdem, post expe- 
rientiam iubentibus, tanto magis nunc obediendum. Sin antequam experti 
fuissent, eo magis nos, qui rudes sumus et minime intelligentes, oportet. 
earum rerum, quae intellectum superant, experientiam formidare, exem- 
plo illorum, qui vel ante factam periculum longe nobis sapientiores fuerunt, 
€avendumque est, ne in theologiam sic temere insiliamus , ut. des in 
pascus, Perinde quippe fuerit, ac ai liomines decem, qui nati sint, 
vocata concione, de eius telae, quam prae manibus abeant , coloribes 

















& 


HISTORIAE BYZANTINAE XX. 1. 957 


περὶ χρωμάτων ἤριζον τῆς ἀνὰ χεῖρας κρόκης, ἕκαστος dig- A.C. 1851 

Seda οἰόμενος ἢ κατὰ πάντας. οἶμαι ἂν πάντα τινὰ τῶν &pdiy- Imp. To. Cen 
τῶν ϑρήνου xal γέλωτος εἰληφέναι σπονδὰς ἐν ψυχῇ, xol 4ημο- 
xoírovc ἅμα καὶ Ἡραχλείτους δοκεῖν ἐνταῦϑα συνημμένους. τίς 

5γὰρ οὐκ ἂν ἐκείνους ἐϑρήνησε, τῆς τῶν ὀμμάτων οὕτως ἀπηρτη-Ο 
μένους αὐγῆς τὸν ἅπαντα βίον; τίς δ᾽ οὐκ ἂν τὸ Σαρδόνιον àne- 
γέλασε, περὶ ὧν οὐκ ἴσασι διαπληκτιζομένους ἄρτι δρῶν; ὅμως el 
δοκεῖ, τῆς ἐπιπλήξεως μιχρὸν καϑυφέντες ϑεωρήσωμεν, ἃ τε 
πρὸς ἀπαγόρευσιν ἡμῖν τοῦ ϑεολογεῖν ἐπιτάττουσι καὶ ἃ ϑεολογεῖν 
10 καὶ πῇ καὶ ὅπως δὴ συμπέπτωκεν " ὡς ἂν χἀνταῦϑα ῥυϑμός τις 
ἦ καὶ ϑεμᾶλιος εὐταξίας ὃ τὰ τῆς γλώττης περιζωννύμενος σχῆ- Ὁ 
περα, καὶ μὴ τοὐναντίον κανὼν μὲν εὐβουλίας ἀκανόνιστος ji 
φιλοτιμία, ϑεσμὸς δ᾽ εὐκαιρίας, ἄϑεσμος ἀκαιρία. ὅπη γὰρ 
φιλοτιμία τρόφιμος ἀβουλίας, διὰ μυχῶν ἀκαιρίας δραμοῦσα, 
᾿δτῶν ὅρων καταχορεύει τῆς εὐταξίας, bui καὶ πέρας ἀκολουϑεῖν 
ταῖς τῶν πράξεων ἐπιβουλαῖς ἀντιστρατευόμενον, καὶ μάλα γέ vos 
τῶν εἰκότων, πρῶτος μὲν οὖν ὃ πολὺς ἐν ϑεολογίαις Γρηγόριος 
τοσοῦτον ἀποδειλιᾷ πρὸς ϑεολογίαν τὴν γλῶτταν κινεῖν, ὅσον Β΄ 
τὴν χεῖρα πρὸς φλόγα πυρός" ὡς καὶ πολλοὺς εἷς παραίτησιν 
3ολόγους προβάλλεσϑαι, ἐν οἷς οὔϑ᾽ ἑαυτὸν ἐγχειρεῖν τοῖς περὶ 
ϑεοῦ προχείρως δίδωσι λόγοις, οὔϑ᾽ ᾧ ϑρασέως ἐγχειρεῖν ἂν γέ- 
νοιτο ἀποδέχεσϑαι. ,,οὔτε γὰρ ἐπαινετὸς, φησὶ, ,,Ά) πόϑος" ἀλλὰ 
καὶ φοβερὸν τὸ ἐγχείρημα." εἰσάγει δὲ καὶ Ὀχᾶν ἐκεῖνον, ὃς τῆς 
16. ἐπιβολαῖς coni, Bolv. 

rixentur, vera quisque, magis quam caeteros omnes, dicere se arbitrati: 
quei quique viderit, ie, wt opinor, riam et luctom, veut ἴδον 
lere sociatos, animo concipit, ut ibi Democriti εἰ Heracliti in unum 
eoaluisse videantur. Ecquis enim istos non defleat, oculorum lumine per 
omnem vitam sic destitutos? Ecquis rursus Sardonium risum irnesta dul 
eosdem nunc cernat de iis rebus, quas ignorant, inter se digladiari? Nos 
tamen, si videtur, paulo minus obstupescentes, consideremus, tum quae 
sancti Patres de cavendis theologicis disputationibus nobis praecipiant; 
tam quae, et ubi, et quomodo iidem de Deo disputaverint; ut hic quoque 
formula aliqua sitet fondamentum bonae disciplinae, quo moderandae lin- 
guae ratio innitatur: ac non contra eveniat, ut et boni consilii regula sit 
ambitio nullis regulis adstricta, et opportunitatis norma abnormis importu- 
nitas. Quippe ubi ambitio imprudentiae alumna , summum opportuni- 
tatis neglectum , boni ordinis finem proterve transilit, ibi et exitus conae- 
qui primae aggressioni contrarios valde consentaneum est. Primus Gre- 
gorius, ille scilicet inter theologos eximius, linguam ad theologicas - 
tationes appellere sic reformidat, ut manum ad flammam. Proinde multis 
verbia so excusat, proditque se non facile accedere ad disputandum de Deo, 
et eos, qui id temere audeant, minime probat. , Neque enim," inquit, ,lau- 
dabilo est desiderium ; sed et conatus ipse metuendus." EtOxae exemplum 


958 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6869 κιβωτοῦ πάλαι μόνον ψαῦσαι τολμήσας ἀπώλετο, φυλάσσοντος 
μὰ. MI » φησὶ, τῇ κιβωτῷ τὸ σεβάσμιον " xal ἅμα μηδὲ τῶν τοί- 
Xo» τοῦ ἱεροῦ ψαῦσαι τοῖς πολλοῖς ὃν ἀσφαλὲς, ἑτέρων φησὶν 
ἐδέησε τοίχων, τῶν ἔξῶϑεν. καὶ πάλιν" ,»ἀχούεις γέννησιν " τὸ 
πῶς μὴ περιεργάζου. ἀκούεις ὅτι πνεῦμα τὸ προϊὸν ἐκ τοῦ na-5 
P. 608 τρός" τὸ πῶς μὴ πολυπραγμόνει. εἰ δὲ πολυπραγμονεῖς υἱοῦ yév- 
γησιν καὶ πνεύματος πρόοδον, κἀγὼ σοῦ πολυπραγμονῶ τὸ κρᾶμα 
ψυχῆς καὶ σώματος. πῶς εἶ χοῦς καὶ εἰκὼν ϑεοῦ; τί τὸ χινοῦν 
σε, ἢ τί τὸ κινούμενον; πῶς τὸ αὐτὸ καὶ κινεῖ καὶ κινεῖται; πῶς 
αἴσϑησις ἐνταῦϑα μένει καὶ τὸ ἐκτὸς ἐπισπᾶται; πῶς ὃ νοῦς àv10 
σοὶ μένει καὶ γεννᾷ λόγον ἐν ἄλλῳ νοΐ; πῶς λόγῳ νόημα διαδί- 
δοται; εἰ σαυτὸν, οὐκ ἔγνως, ὅστις εἶ ὁ περὶ τούτων διαλεγόμε- 
Βνος, εἰ ταῦτα οὐ κατέλαβες, ὧν καὶ fj αἴσϑησις μάρτυς, πῶς 
ϑεὸν ἀχριβῶς, ὅπερ τε καὶ ὅσον ἐστὶν, εἰδέναι ὑπολαμβάνεις ; 
V. 487 πολλῆς τοῦτο τῆς ἀλογίας." καὶ πάλιν" ,»τὸ τάχος ἔστω σοι μέχρε15 
τῆς ὁμολογίας, εἴ ποτε ταύτην ἀπαιτηϑείης" τὸ δ᾽ ὑπὲρ ταύ- 
τῆν, εἶναι δειλότερον. ἐκεῖ μὲν γὰρ ἡ βραδυτὴς, ἐνταῦϑα δὲ $j 
ταχυτὴς ἔχει τὸν κίνδυνον. εἰ δέτις ἐνίστασϑαι βούλοιτο, λεγέτω 
Ὅμοι παρελϑὼν, τί βουλόμενος οὐκ ὀλιγάκις ὃ μέγας οὗτος διδά-- 
σκαλος οὕτωσί πως τοὺς ἑαυτοῦ σχηματίζει λόγους τοῖς τάναν- 80 
τία προφέρουσι, καὶ νῦν μὲν ὄντα γεγέννηκε καὶ συλλογιζομένοις, 


10. ἐν τῷ αὐτῷ pro ἐνταῦθα Billiams editio. — 21. κατασυλλογιξο- 
μένοις coni. Boi, 


proponit, qui Arcam olim solummodo atírectare ausus it, asserente, 
inquit, Deo reverentiam Arcae debitam. Et quia ne ipsius quidem templi 
parietes contingere tutum cuilibet erat, idcirco alis, inquit, parietibus 
opus fuit, nempe exterioribus. Tum idem rursus: generationem audis: 
modum ne curiosius inquiras. Audis Spiritum ex Patre procedere: id quo- 
modo fiat, ne anxio studio perscruteris. Quod si in Filii generatione et 
Spiritus processione pervestiganda curiosum te praebes, ego quoque pari 
curiositate tuam animae corporisque coniunctionem et temperamentum in- 
quiram. Quomodo pulvis es et Dei imago? Quid est quod te moveat, 
Aut quid quod moveatur? Quomodo idem movet et movetur? Quomodo 
sensus Ín eodem manet, et externa attrahit? Quomodo mens in te manet, 
et in alia mente sermonem gignit? Quomodo cogitatio per sermonem im- 
itur? Si te ipsum non nosti, quisquis es qui de his rebus disputas, al 

ec nondum intellectu comprehendisti, quorum sensus ipse testis est, quo 
tendem modo, quid et quantus sit Deus, te certo tenere ac scire arbitra- 
ris? Magnae profecto id stultitiae est." Tum rursus: ,Promptus esto, us- 
jue ad Fidei confessionem, siquando a te exigatur. Quod superat, timl- 
ior sis oportet. Etenim illic cunctatio, hic celeritas periculosa est." δὲ 
qu velit instare, prodeat ac dicat mihi, quid ait cuc maguus iste doctor 
ili ferme verborum figura haud raro utatur adversus eos , qui contraria 
obiidiunt, ac nunc eum, qui exsisteret , genitum fuisse, nunc Filium crea- 








HISTORIAE BYZANTINAE XX. 1. 959 


νῦν μὲν κτίσμα τὸν υἱὸν, νῦν δὲ ϑελήσεως υἱόν. πρὸς yàg τὰς A. C. 1851. 
ἀτόπους ἐπιεικῶς καὶ πέρα τῆς φύσεως ἐρωτήσεις ἐχτόπους ἐπι n doe 
εἰκῶς κἀχεῖνος τὰς ἀποκρίσεις εἰσάγει, καί φησι" ,»γπάλεν ol σωμα-- 
τικοὶ τὰ σωματικά. περὶ γὰρ ἐμὲ καὶ σὲ ταῦτα. καὶ πάλιν,,,ϑέ- 
ὅλων 0t," φησὶν, ,,0 σὸς πατὴρ γεγέννηκεν, ἢ μὴ ϑέλων ;" καὶ αὔ- τὸ 
Suc*. ,»ὃ χρόνος ἐν χρόνῳ, ἢ οὐκ ἐν χρόνῳ ;" καὶ τὰ ἑξῆς παρίημε 
λέγειν, οἷς ὁπλίζει τὰς γλώσσας ἡμῶν, ὁπότε καὶ ἡμῖν βουλομένοις 
εἴη τὰς ἐκτόπους τῶν ἀντιϑέτων ἀναλύειν ἔριδας. ταῦτα δ᾽ οὐ 
βουλομένου ϑεολογεῖν στιν, ἀλλὰ καὶ σφόδρα τι φεύγοντος, καὶ 
1ονουϑετοῦντος ἡμᾶς, οὐ λόγοις μόνον, οὐδ᾽ ἔργοις μόνον, ἀλλὰ 
καὶ πράξεσιν εὐλόγοις καὶ λόγοις jungáxzoig." (4.) Ἐγὼ δὲξ 
πολλὰ λέγειν ἔχων ἐκ τῶν τοῦ μεγάλου τοῦδε πατρὸς xol διδα- 
σκάλου τῆς ἐκκλησίας εἰς τὴν τῶν ἔμοιγε εἰρημένων ἀπόδειξιν, 
ὁπόσα γοῦν μοι κἀκεῖ λελάληται, λέγω δὴ περὶ τοῦ μήτε ϑεολο- 
15ydy, μήτε περιεργάζεσθαι μήτε τοὺς ταῦτ᾽ ἐπιτάττοντας, μήϑ᾽ 
ὧν ἕνεκα ἐπιτάττουσιν, ἱκανὰ καὶ ταῦϑ᾽ ἥγημαι πρός τε τὴν 
τῆς ἐμῆς ἀληϑείας ἔνδειξιν πρός τε τὴν τῶν ἀντιϑέτων ἀναίρε-- 
σιν. οὗ γὰρ ἀσυνέτοις νῦν ὁμιλοῦμεν, ἵνα πλειόνων δεοίμεϑα Β 
λόγων. ἄλλως τε καὶ ᾧ τὸ ἱκανὸν οὐχ ἱκανὸν, οὐδὲν ἱκανόν" ᾧ 
30 δὲ καὶ τὸ μικρὸν ἱκανὸν, πάντ᾽ οἶμαι γένοιτ᾽ ἂν ἱκανά. ἱτέον 
οὖν ἐστι κἀπὶ τοὺς ἄλλους ἡμῖν, ἵν᾽ ἐξ ἑκάστων βραχέα ἐρανισά-. 
μενοι, οἷς ἂν μήϑ᾽ ὑφιέναι τοῦ μάχεσϑαι μήτ᾽ αὖ συνιέναι ῥᾳ- P. 608 
δίως ἐξῇ, τούτων τὰ στόματα ῥᾳδίως ἡμεῖς ἀποῤῥάψωμεν. φησὶ 
9. so: coni. Βοΐν, 
turam esse, nunc voluntatis esse filit entantur. Nem] 
insolentiesials et maturae captum excedomtibus Inteirogatis responsiones 
φἱ ipse plane insolentes opponit, et ait: ,,Rursus corporea. Haec 
enim ad me et ad te pertinent." tem, ,,volensne," inquit, pater tuus te 
genuit, an nolens?" Item haec: ,/Tempus estne in tempore, an non" Reli- 
qua onitto, quae ille velat arma nobis suppeditat, quoties e nos volueri- 
sus insolentes rixantium adversariorum quaestiones resolvere. Porro haec 
mon elus sunt, qui de Deo velit disputare , sed eius, qui valde id fugiat, 
ac nos non meris verbis, aut meris operibus, sed et operibus disertis et 
efficacibus verbis admoneat." (IV.) Ego vero, tametsi multa magni istius 
Patris et ecclesiae doctoris testimonia possim afferre, ad meorum dictorum 
confirmationem, tamen quae illic attuli, ut ostenderem non oportere dis- 
putari de Deo, "nec aut in eos qui vetarent, aut quam ob causam veta- 
Tent, inquirendum esse curiosius, ea ipsa certe sufficere arbitror cum 
βὰ declarandam sententiae meae veritatem, tum ad refellendum errorem ad- 
versariorum. Non enim nunc iis, qui mi intelligant, sic ut 
ploribus verbis opus sit. Deinde cui non satis fuerit id quod satis est, 
i nibil satis erit. Parum autem cul satis sit, ei opinor quaelibet satis futu- 
ra sunt. Pergamus itaque ad alios, ut ex singulis pauca excerpendo os 
facile illis obstrusmus, quibus nec desistere a pugna nec intelligere facile 





deo NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 τοίνυν xal ὃ πολὺς τὰ ϑεῖα Βασίλειος * ,γἀρκέσϑητι λέγειν ὡς ἐδι- 


Ind. 


L4 


ὀάχϑης" xol μή μοι τὰ σοφὰ ταῦτα λέγε, ὅτι ἀγέννητόν ἔστιν, 
ἢ γεννητόν" καὶ εἰ μὲν ἀγέννητον, πατήρ᾽ εἰ δὲ γεννητὸν, υἱός " 
εἰ δὲ μηδέτερον τούτων, κτίσμα. ἐγὼ γὰρ μετὰ τοῦ πατρὸς οἶδα, 


Bo) μὴν δὲ πατέρα, τὸ πνεῦμα" καὶ μετὰ τοῦ υἱοῦ παρέλαβον, 5 


οὐχ υἱὸν δ᾽ ὠνομασμένον." καὶ πάλιν" ,νἀχολουϑότερον ἦν, διὰ 
τὸ γεγεννῆσθαι τὸν υἱὸν, γέννημα προσαγορευϑῆναι wol οὐχ 
υἱόν" ἀλλ᾽ οὐκ εἴρηται. διὸ χρὴ τὸν πρὸ ὀφϑαλμῶν ἔχοντα τὸ 
τοῦ Χριστοῦ δικαστήριον καὶ εἰδότα ὅσος ὃ κίνδυνος ἀφελεῖν τε 
ἢ προσϑεῖναι τοῖς παραδεδομένοις ὑπὸ τοῦ πνεύματος, μὴ παρ᾽ 10 
ἑαυτοῦ φιλοτιμεῖσϑαι καινοτομεῖν " ἀλλὰ τοῖς προκατηγγελμένοις. 
παρὰ τῶν ἁγίων ἐφησυχάζειν." καὶ πάλιν" ,»πίστιν δὲ ἡμεῖς οὔτε 


Czag! ἄλλων γραφομένην ἡμῖν νεωτέρων παραδεχόμεϑα, οὔτ᾽ 


αὐτοὶ τὰ τῆς ἡμετέρας διανοίας γεννήματα παραδιδόναι τολμῶ-- 
μὲν, ἵνα μὴ ἀνθρώπινα ποιήσωμεν τὰ τῆς εὐσεβείας ῥήματα "15 
ἀλλ᾽ ἃ παρὰ τῶν ἁγίων πατέρων δεδιδάγμεϑα, ταῦτα τοῖς ἔρω-- 
τῶσι διαγγέλλομεν." “καὶ πάλιν" ,ὗτι τὸ τῆς ϑεολογίας μυστήριον 
τὴν ἐκ τῆς ἀβαδανίστου πίστεως ζητεῖ συγκατάϑεσιν, πιστεῦσαι 


V. 488 δεῖ (φησὶν) ὅτι ἔστι ϑεὸς ) xal μὴ ζητῆσαι μηδὲ ζυγομαχῆσαι τί 


ἐστιν." ὁρᾷς καὶ τὸν μέγαν τοῦτον διδάσκαλον, ὅσην τοῖς τοιού- 30 
τοις ἀποδίδωσι τὴν αἰδὼ, καὶ αὐτός τε ὁμολογεῖ μὴ τολμᾷν μήτε 
τὰ ϑεῖα περιεργάζεσθαι, μήϑ᾽ ἕτερόν τι νεώτερον δίχεσϑαι, 


29. μήϑ᾽ ἑτέρων τι νεώτερον δέχεσθαι, μήτ᾽ αὐτὸς παρεισάγειν 
Boiv. lum videtur. 

est. Basilius, in divinis multum versatus, ,,contentus esto," inquit, ,ta lo- 
qui, ut edocti mec tu mibi subtilia haec dicas. l ingenitus est, 
vel genitus: si ingenitus, Pater; si genitus, Filius; si horum neutrum, 
creatura est. Nam ego Spiritum scio cum Patre esse, at non et Patrem 
esse. ltem eum cum Filio esse, non autem Filium nominatum fuisse di- 
dici" Rursus: ,consequens erat Filium, eo quod gui esset, genituram 
appellari potius quam Filium. Non tamen ita dictus fuit. Qui igitur 
Christi iudicium prae oculis habeat, et aliquid sive demere sive addere 
iis, quae a Spiritu tradita sunt quam periculosum sit intelligat, eum opor- 
iet nihil de suo novum ambitiose comminisci, sed iis acquiescere, quae 
olim Sancti pronunciarunt Rursus: ,nos vero nec Fidem, quam recen- 
tiores alii nobis praescripserint, admittimus, nec quae mens nostra pe- 
pererit, ea ipsi tradere audemus, ne humana per nos fiant verae religio- 
nis verba: scd quae ex sanctis Patribus didicimus, ea interroganti cuique 
denunciamus." Rursus: quoniam divinitatis mysterium Fidem citra exa- 
men assentientem requirit, credere oportet (inquit) Deum esse, ac non 
quid sit quaerere et contentiose disputare." Vides quantam et hic doctor 
eximius reverentiam his rebus praestet, atque ut fateatur, nec se in di- 
vina inquirere curiosius, nec recens quicquam aut eb aliis aocipere, aut 














HISTORIAE BYZANTINAE XX. 1. 961 


μήτ᾽ αὐτοὺς παρεισάγειν' ἀλλ᾽ ἐμμένειν ἁπλῶς τοῖς δοϑεῖσι A. C. 1951 
περὶ πίστεώς τε καὶ ϑεολογίας δόγμασι τῶν πρὸ αὐτοῦ διδασκά- p To Can- 
λων τῆς ἐκκλησίας αὐτός τε ἐπαγγέλλεται xol ἡμῖν. ἐγκελεύεται; 
τίς οὖν οὕτως ἀνόητος ἔσται, ὡς τοιοῦτον κανόνα καὶ στάϑμην 
δτῆς ἐχχλησίας ταπεινώσει τοσαύτῃ χρώμενον βλέπων, ἔπειτα 
παρὰ φαῦλον ϑέμενος, εἰς ἀνδραποδώδη ϑελήσειεν ἀποτρέχειν 
ἤϑη, καὶ πλὴν τῆς ὀψοποιητικῆς τε καὶ χραιπαλώσης ὀφρύος, καὶ 
τοῦ πρὸς ἀργύριον ὅλον ἀπασχολεῖν τὸ τοῦ νοῦ φανταζόμενον, 
πλέον εἰδότας ἀνθρώπους οὐδὲν, καὶ τῆς εὐνομίας τὴν ἀνομίαν 
10 ποιεῖσϑαι κανόνα ; "AA ἵνα καὶ τὰ πλεῖστα τούτου παραδραμὼν F 
ἐφ᾽ ἑτέραν ἔλϑω μεγάλην τῆς ἐκκλησίας σάλπιγγα, φησὶ καὶ ὃ 
ϑεῖος ἐν ταπεινώσει καρδίας Χρυσόστομος" ,,τὰ γεγραμμένα δέ- 
χομαι" τὰ μὴ γεγραμμένα οὐκ ἐπιζητῶ. τὰ παραδεδομένα ἀσπά- 
ζομαι" τὰ μὴ παραδεδομένα οὐ πολυπραγμονῶ." καὶ ndMr* ,,00- 
15 φός τις", φησὶ, παραινεῖ λόγος, χαλεπώτερά σου μὴ ἐπιζήτει, 
καὶ ἰσχυρότερά σου μὴ ἐξέταζε, ἃ προσετάγη σοι, ταῦτα διανοοῦ." 
καὶ πάλιν" ,νἀρχεῖ πρὸς εὐσέβειαν εἰδέναι ὅτε ἔστι ϑεὸς, καὶ μη-- 
δὲν πλέον ζητεῖν." καὶ πάλιν" ,, dv προσῶιϑῃ σοι, φησὶ, ,»ανι- 
χαῖος, λέγων τὴν ὕλην προὐπάρχειν, κἂν ἹΜαρκίων, κἂν Ἑλλή- P. 604 
20 vtov παῖδες, λέγε πρὸς αὐτούς" ἐν ἀρχῇ ἐποίησεν ὃ ϑεὸς οὐρανὸν 
καὶ τὴν γῆν. ἀλλ᾽ οὐ πιστεόοι τῇ γραφῇ ; ἀποστράφητι λοιπὸν 
αὐτὸν, ὡς μαινόμενον καὶ ἐξεστηκότα." καὶ πάλιν" ,»οὐ παύσῃ, 
ὦ ἄνϑρωπε, τὰ περιττὰ ζητῶν; περιττὸν γὰρ τοιαῦτα εἰκῆ πολυ-- 
πραγμονεῖν. οὐδὲν τῆς ἀμαϑίας ταύτης σοφώτερόν ἔστιν" ἐν 
de suo obtrudere: sed quae a priscis ecclesie doctoribus de Fide et theo- 
logia dogmata tradita sint, in iis se profiteatur omnino perseverare, et 
mes ut perseveremus hortetur? Quisnam itaque adeo excors futurus est, 
ut cum eiusmodi regulam normamque ecclesiae videat tanta uti modestia, 
tamen eam parvi faciat, et ad servilia ingenia malit transcurrere ; nempe 
δὰ eos homines, qui nilil aliud sciunt, nisi cupediis et erapulis gloriari 
et totam mentem in pecuniae cogitatione defixam habere, nec aliam sibi 
Ruitatis regulam constituere, nisi iniquitatem? Verum plerisque etiam 
huius testimoniis omissis, ad aliam ecclesiae tubam illustrem venio. Ait 
et divinus prega cordis humilitate Chrysostomus: ,,Quae scripta sunt, ac- 
ipio: quae haud scripta, non requiro. radite amplector: haud tradita 
mon investigo curiose. Rursus, quaedam (inquit) sententia sapienter 
admonet: Altiora te ne quaesieris, et fortiora te ne scrutatus fueris. Quae 
mandata sunt tibi, haec cogita," Rursus: ad veram pietatem satis est 
sciri, Deum esse, ac nihil amplius exquiri.? Rursus: ,si Manichaeus ad 
te (inquit) accedat, dicatque materiam praeexistere, si Marcion, si quis 
ex Graeci, dic illis: in principio creavit Deus caelum et terram. At 
Scripturae non credit? Kum tu, tanquam furiosum et mente alienatum, 
Rursus: uon desines, o homo, supervacanea quaerere? Nam 
haec temere scrutari supervacaneum eet. Eiuamodi iguorantia nihil do- 





962 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 οἷς οἱ μὲν ἐπαγγελλόμενοι μηδὲν εἰδέναι σοφώτατοι πάντων εἰ- 
Inl.4 Vols. ἀλλὰ γὰρ ἐπιλείψει χρόνος ὅλος, κομίζειν ϑελήσαντα xol 
τοῦ μεγάλου τούτου φωστῆρος τῆς ἐκκλησίας, ὁπόσα ϑεολογεῖν 
τε ἀποτρέπει καὶ μόνην ἀσπάζεσϑαι τῶν δογμάτων ὁμοῦ καὶ τῆς 
πίστεως ἁπλότητα. ἀλλ᾽ ὅρα δή μοι καὶ τὸν μέγαν τῆς ἐκκλησίας 5 
ἀϑλητὴν καὶ διδάσκαλον ᾿Αϑανάσιον, μὴ ἀνέχεσϑαι φάσκοντα 
τῶν κατὰ τῆς πίστεως ἐπιχειρούντων καινοτομεῖν, κἂν τὰς ἀπὸ 
Οτῶν γραφῶν λέξεις φϑέγγωνται. ,,οὐ γὰρ ὀρϑῇ διανοίᾳ, ἀλλ᾽ ὡς 
ἔνδυμα προβάτων τὰ ῥήματα περιβαλλόμενοι, ἔνδον τὰ Iotlov 
φρονοῦσιν, ὡς τῶν αἱρέσεων ἡγεμὼν διάβολος. καὶ γὰρ κἀκεῖνος 10 
ἐλάλει μὲν τὰ ἐκ τῶν γραφῶν, ἐφιμώϑη δὲ παρὰ τοῦ σωτῆρος." 
ἀχούεις καὶ τούτου ταὐτὰ τοῖς προειλημμένοις διδάσκοντος. ἀλλὰ 
μηδὲ τὸν ἀσχητικώτατον παραδράμωμεν Ἰσαὰκ, παῦσαι λέγοντα 
ϑεολογεῖν, οὐ μόνον μετ᾽ ἀλλοτρίων τῆς πίστεως, ἀλλὰ xal μετὰ 
Ῥτῶν οἰκείων αὐτῆς" μηδὲ τὸν πολὺν Ἰωάννην, τὸν τῆς ἀσκητι- 15 
κῆς ὑποστάτην κλίμαχος" ὃς τὸ αἴτιον ἐφεξῆς οἱονεὶ τῆς ἐκείνου 
ῥήσεως ἀποδίδωσι οὕτωσίν",,οὐ γὰρ ἐγκληϑησόμεϑα᾽, φησὶν, i» 
ἐξόδῳ ψυχῆς, ὅτι οὐ τεϑεολογήχαμεν, ἀλλ᾽ ὅτι ἀδιαλείπτως οὐ 
πεπενϑήχαμεν." καὶ τί δεῖ βίβλων ἁμάξας ὅλας ἁγίων κομίζειν 
ὑμῖν, οἷς ἐξ ὀνύχων ἐστὶ γινώσχειν τὸν λέοντα; βαδιοῦμαι δ᾽ ἐφ᾽ 20 
ἕτερα. οὗ γὰρ εἶπον μὲν οἱ διδάσκαλοι ταυτὶ, οὐκ ἠσφαλίσαντο 
Edà τοῖς προσήκουσι μοχλοῖς καὶ κλείϑροις" οὐδ᾽ ἠσφαλίσαντο 


4. ἀσπάζεται coni. Boiv. 10. ὡς ὁ τῶν conl. idem. 


«tius. In his rebus qui se nihil scire profitentur, ii sunt omnium sapien- 
tissimi" Enimvero tempus me prorsus deficiat, εἶ et buius quoque magni 
ecclesiae luminis testimonia velim afferre, quaecunque a theologicis dis- 
putatonibus deterrent, dogmatumque et Fidei simplicitatem solam am- 
plectantur. Bed ecce magnus quoque ecclesiae pugil et doctor Athana- 
Sus negat se eos ferre posse, qui novum aliquid contra Fidem ince- 
ptant, etai ii sumptas ex Scriptoris dictiones pronuncient. ,,Illi enim ea. 
verba non recto sensu, sed velut ovium vestimentum induunt; intus au- 
tem cum Ario sentiunt: quemadmodum haereseon princeps Diabolus. Quip- 
pe et hic Scripturarum verba loquebatur; at eum Servator cogit obmu- 
fescere." Hunccine audis eadem docentem, ac illa quae jam dicta sunt? 
Bed nec Isaacum, praestantissimum Ascetam, omittamus: desine," in- 
quit, de Deo disputare, non solum cum iis, qui alieni sunt a Fide, sed 
δὲ cum Fidei cultoribus; nec illum, qui Scalam asceicam fundavit, cele- 
berrimum loannem. Hic velut continenti oratione eorum quae ab illo 
dicta sunt causam reddit: ,,nec enim," inquit, in exitu animae eo argue- 
mur, quod de Deo haud disputaverimus, sed quod iugiter non luxerimus." 
E quid necesse est libris Sancioran plene vobia plaustra aferre, quibus 
leonem ex ungue cognoscere est. lia progredior. Haec sai 

ciores non modo dixerunt, sed et idoneis vectibus lisque frma- 
ruut; nec firmarunt modo, verum etiam inevitabilibus et anathema- 


HISTORIAE BYZANTINAE XX. 9. 968 


μὲν, οὐ περιήλασαν δ᾽ ἐπ᾽ ἐκείνοις ἔτι πύργους φάναι καὶ ἡ ἡμι- A A. C Host 
πύργια, καὶ ἀφύχτοις συνέσφιγξαν ἀραῖς καὶ ἀναϑέμασι, μετὰ e 
γὰρ τό γε τοὺς εὐαγγελιζομένους ἕτερα μακρῷ καϑυποβαλεῖν ὃ V. vu 
ϑεῖος ἀπόστολος ἀναϑέματι xal τάδε φησὶν, εἰς μαρτύριον βε- 
δβαιότερον συμβιβάζων τὰ πάλαι τοῖς νῦν. ,»γγέγραπται γὰρ," φησὶ, 
»»ἐπικατάρατος πᾶς ὃς οὐκ ἐμμένει πᾶσι τοῖς γεγραμμένοις ἐν τῷ 
βιβλίῳ τοῦ »όμου τοῦ ποιῆσαι αὐτά." ἐῶ γὰρ τὰς τῶν ϑείων 
καταλέγειν τούτοις συνόδων οἰχουμενικὰς πράξεις, ὅσοις T 
ἕχαστον ἀναϑέμασι τοὺς ἐκείνως ἔχοντας βάλλουσιν. ἀλλ᾽ ἵν᾽ 
10 ἐν κεφαλαίῳ συνελὼν εἴπω" ,,πάντα,᾽ φασὶ, ,,τὰ παρὰ ri leq 
σιαστικὴν παράδοσίν τε καὶ ὑποτύπωσιν τῶν ἁγίων πατέρων και- 
νοτομηϑέντα τε καὶ πραχϑέντα ἢ πραχϑησόμενα, ἀνάϑεμα ἔστω.» 
8΄. Ἐπὶ τούτοις ἀνέχοψέ μοι τοῦ λόγου τὸν δρόμον ὃ βασι- P. 606 
λεύς" καὶ λέγειν αὐτὸς ἐθέλων διχῆ καὶ τριχῆ τὴν γνώμην ἐσχί- 
1δζετο. ἐβούλετο μὲν γὰρ τὰ τῷ Παλαμᾷ περαίνειν ἐπηγγελμένα, 
καϑ᾽ ἡσυχίαν δηλαδὴ καϑημένῳ τοῖς ἄλλοις ὁμοῦ, καὶ προσω- 
πεῖον αὐτοῦ παρ᾽ ὅλον αὐτὸς καϑίστασϑαι τὸν ἀγῶνα λόγοις 
ἅμα καὶ πράγμασιν" ἐβούλετο δ᾽ αὖ καὶ φιλοτιμίας ἐπίδειξέν 
τινα τῷ συλλόγῳ παρέχειν ποικίλον, μνημόσυνον ἑαυτῷ μηχα-Β 
ϑονώμενος δῆϑεν αἰώνιον καὶ γέμον καυχήματος ἐμβριϑοῦς. ἔπειτα 
τὴν τοῦ ἀγῶνος διάϑεσιν βλέπων οὐ κατὰ γνώμην ἐκβεβηκυῖαν 
αὐτῷ (οὐ γὰρ εἶχεν ἐκ πείρας ἰσχὺν ἀπαντᾷν εἷς τὰς προτεϑείσας 
τῶν ϑείων πατέρων χρήσεις" οὔτ᾽ αὖ λογισμῶν αὐτοχϑόνων καρ- 
8. ὅσοις em. Boiv. pro ὅσοι. 
ΠΈΣ ὟΣ ἘΣΤΕ aU f eesogezevedit, τον amado: 
iesümomlum, vetera cum novis componens, 
Pieiptum ed" " laquit saaledictns omnis , qui non. it in omni- 
Tus quae cria sunt iibro legia ut fact en Bacranctarum syio- 
orum oecumenica acta his addere supersedeo; quae sigillatim eos, qui 
ius modi sint, anathemate percellunt. "Tamen, ut paucis et summatim 


veluti complectar; quaelibet," inquiunt, ,,praeter ecclesiasticam tradi- 
tionem et praescriptam a Sanctis formulam de novo introducta, vel acta 


3. Haec cum dixissem, orationis meae cursum imperator abrupit, ac 
lequi ij o Eertiens per] "ipli e sententia in partes varias traheba- 
eu f nempe ea, quae P. promisisset , sic perficere, ut is 
quidem cum aliis quietus sederet; ipse autem et verbis et re ipsa perso- 
mem eius per totom illod certamen Volebat rursus ambitiosa et 
multiplici ostentatione se i venditare, atque ita memo- 
riam sempiternam et roe iistentin plenam aucopari. Deinde ubl 
vidit certamen eo deductum esse, ut sibi ex sententia non succederet (nam 
meque ille usu sic valebat, ut ad opposita sanctorum Patrum testimonia 
posset respondere; nec ea prudentia propria et domestica fruebatur, ut 


964 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6869 πός τις ὑπῆρχεν αὐτῷ, Vy ὅλην ἐκ περιουσίας ἑαυτῷ τὴν τοῦ 
Ind. συνειδότος πιστεύων ἡγεμονίαν μὴ ῥᾷστα ταῖς τῶν ἔξωθεν αἷ- 
φνιδίως ἐπεισρεόντων ἀπροσδοκήτων παρέχῃ παϑῶν ἐμβολαῖς τὸ 
τῶν λογισμῶν περιτρέπεσϑαι βουλευτήριον) ἐπὶ πόδα τε ἀνεχώ- 
ρει xal συνεστέλλετο παραχρῆμα. πολλῶν οὖν ἀνελίξας ἐν βραχεῖ! 
λογισμῶν λαβυρίνϑους, καὶ πολλῶν ἠϑῶν ἐπιπλανηϑῆναι χρώ- 
ματα δοὺς τῷ προσώπῳ κατὰ τὸ συμβεβηχὸς, xal μικράττα 
Ῥφϑεγξάμενος, ὅσα τοῖς τοῦ λόγου προοιμίοις ἀρκέσειν εἰς xepa- 
λὴν ἐδόκει, τῷ Παλαμᾷ λοιπὸν τὴν τῶν ἐμοὶ προτεϑέντων ἀπάν- 
τησιν παρεχώρει. (Β.) Τῷ δὲ καὶ αὐτῷ παρὰ προσδοκίαν τοῖς 10 
τοιούτοις ἐμπεπτωχότι (οὐ γὰρ ἦν ἐν μελέταις δεήσεσθαι λόγων 
οὐδὲ μικρῶν εἷς ἀπάντησιν" κατορθώσειν γὰρ ᾧετο πάντ᾽ i» 
βραχεῖ βασιλικῆς δυνάμει χειρὸς καὶ χείλεσιν ἀφϑόγγοις, ὡς μη- 
E δὲν εἰς τὴν ὑστεραίαν ὑπολειφϑῆναι φροντίδος λείψανον ἡμετέ- 
Qac) διηπορεῖτο καϑ᾽ ἑαυτὸν, αἰσχυνόμενος γλώσσῃ κωφῇ παρα-15 
V. 490 ϑέσϑαι τὸ πρᾶγμα, καὶ φωραϑῆναι γυμνὸς τῶν τῷ καιρῷ προσ- 
φυῶν νοημάτων. (Γ.) Ὀλιγομαϑὴς γὰρ οὗτος dv, ὅταν ἰδίᾳ 
P. 606 τοῖς προστυχοῦσιν ὁμιλῇ, ἢ δι᾽ ἀμαϑίαν οὐκ ἔχουσιν ἀντιφϑέγ- 
γεσϑαι, ἢ διὰ φιλίαν ἐλέγχειν συστελλομένοις, ἢ τό γε μεῖζον 
δεδιόσι μὴ τῆς αὐτοῦ πρὸς βασιλέα διαβολῆς ἀγώνισμα γένοιντο 0 
(ταὐτὸν γάρ ἐστι Παλαμᾷ τε ἀντειπεῖν κἀκ τοῦ προφανοῦς δια- 
λοιδορεῖσθαι καὶ βασιλεῖ), ἐπαινεῖσθαι ἔδοξεν ἐνίοις ἐνιαχοῦ. ἃς δ᾽ 
ὑπαίϑρους ἀντιλογίας καὶ ἀντιϑέσεις, κατ᾽ ἔνστασιν ἀντιπαράστα- 


οἱ 


omni animi imperio plene per se ipsum potitus, repentinis atque lmpro- 
visis supervenientium extrinsecus affectuum impressionibus judicium suum 
subverti haud facile pure coepit statim pedem referre et contrahere 
se. Multis itaque brevi temporis spatio velut labyrinthis cogitationum 
evolutis, multorum affectuum coloribus incertis et temere obortis vultu 
suffuso, pauca demum loquutoe, quantum satis esse videbatur ad prolu- 
. dendum, et ad quoddam veluti put orationi imponendum, ad ea, quae 
proposueram , respondendi munus Palamae concessit. (IL) Hic vero in 
fam necessitatem praeter opinionem ipse quoque adductus, qui sibi ad 
respondendum ne minima quidem oratione opus fore praevidisset (omnia 
quippe se, imperatoris manu et potestate, silentio ipso feliciter statim. 
confecturum putarat, eic ut nullam Jonridie reliquam nostri curam babi- 
torum se speraret) secum anxie deliberabat. Pudebat nempe eum taci- 
turnitati rem omaem permittere, ac rationum pro tempore excogitanda- 
rum ingen sese deprebendi. (IIL.) Etenim parum ille eruditus. 
cum quibus privatim forte colloquutus est, vel prae ignorantia ni 
tradixere, vel ob amicitiam refellere veriti sunt, vel, quod ius est, 
tünuerunt ne eius calumniis spud imperatorem op) Gli Pa 
lamae contradicere, et imperatori palam convitiari, una et eadem res est), 
alicubi et a quibusdam visus est laudari. At in apertis dicendj certami- 





HISTORIAE BYZANTINAE XX. 2. 065 


σιν ἐχούσας, εἰσαγόμενον πρόσωπον, ἀϑαρσέστατός ἔστιν ἐπιεικῶς A. C. 1951 
6 ἀνὴρ καὶ χομιδῇ ψοφοδεής" xal τὸ συνεχὲς ἀεὶ τῶν αὐτῷ Aeyo- Ip. To Can. 
μένων xal γραφομένων συγχέων καὶ φϑείρων ἐξ ἀμαϑίας ἡμιτελῆ 
τινα καὶ ἡμίεργα φαίνεται κῶλα xal χόμματα συνυφαίνειν ταῖς τῶν 
δλόγων ἐννοίαις“ ὡς αἰνιγματώδεις εἶναι δοκεῖν αὐτοὺς xal ἀμφιβίους 
καὶ ἀμφιφῥεπεῖς, καὶ οἷα τὰ βουγενῆ ἀνδρόπρωρα τοῖς ϑύραϑεν 
λέλεκται φιλοσόφοις. οὐ μόνον δ᾽ x τοῦ γε τὴν τῶν λόγων ἀλ-- 
ληλουχίαν αὐτὸν διασπᾷν ἀσαφῆ καὶ ἀδιανόητον τοῖς ἀκούουσι 
τίϑησι τὴν διάνοιαν, ἀλλ᾽ ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον καὶ τοῦϑ᾽ ἁλίσκε- C 
1οται δρῶν ἐξεπίτηδες, ταῖς τῶν, λέξεων ὁμωνύμοις καὶ διλήμματον 
νοῦν καλυπτούσαις χρώμενος" ἵνα κλέπτης ὧν ἀνασοβῇ τὴν 
σαγήνην τῆς ἀληϑείας, ἐντεῦϑεν ἐκεῖσε μετάγων τὸν νοῦν, xàxti- 
Sev ἐνταῦϑα. καὶ ὥσπερ τοὺς τοῦ Πλάτωνος διαλόγους (ὡς ἔφη 
τις) ἄνω καὶ κάτω παιδικοὶ καϑυβρίζουσιν ἔρωτες, οὕτω καὶ 
15 τούτου τοὺς λόγους ὁμωνυμίας ἐκτόπου καϑυβρίζουσι σμήνη, νῦν 
μὲν ἄκοντος, ἀμαϑίας ἀνακιρναμένης τῇ χακονοίᾳ" νῦν δ᾽ ἑκόν-- Ὁ 
τος, πλάνης ἕἵνεκα τῶν ἀκουόντων, κρυπτούσης μὲν τὴν τῶν 
λόγων κακίαν, βλαπτούσης δ᾽ ἔτι μᾶλλον, διὰ τὸ ἀμφιῤῥεπὲς 
τῶν λέξεων καὶ διπρόσωπον, οἷς ἂν μὴ σὺν ἐπιστήμῃ διεξιέναε 
ο ξῇ. τῷ γὰρ τῆς λέξεως οὗτοι παραπλησίῳ συναρπαζόμενοι ῥᾷ--ὦ 
στα τῷ τῆς πλάνης ἀγκίστρῳ περιπείρονται, ἀντὶ τοῦ προσήκον.- 
τὸς τῷ μὴ προσήχοντι τοῦ σημαινομένου προστρέχοντες ἔξ 


7. οὐ μόνον em. Βοῖν. pro ὃ μόνον. 


nibus, ubi acri contentione et coram disputatur, in publicum et quasi Ín 
scenam productus, minime hic homo audax est, sed strepitu vel minimo 
facile terretur. Eorum autem, quae sive dicit sive scribit, ordinem sic 
semper ex inscitia confundit et pervertit, ut semifactis et dünidiati fere 

lorum membris et commatis orationis suae sententias contexere vi- 
deatur. ldcirco eius dicta aenigmatum similia sunt et ambigua, et sensu 
incerto suspensa, qualia illa, quae profanis philosophis βουγενῇ et ἀν- 





966 NICEPHOBI GREGORAE 


A. M. 6869 ἀγνοίας, καϑάπερ xal στρουϑοὶ καὶ ἰχϑύες ῥᾷστα ταῖς τῶν ϑη- 
φευτῶν ἁλίσκονται παγίσιν, δρῶντες μὲν τὸν δόλον, οὐ συνο- 
ρῶντες δὲ τὴν ἔνδον μηχανὴν, καὶ τῷ μὲν δόλῳ προσφύονται, 
τῇ ὑποκειμένῃ δὲ συνέχονται μηχανῇ. διὰ δὴ ταῦτα καὶ γέλωτα 
ὀφλισκάνων μειδιᾷν μὲν τῷ προσώπῳ δοκεῖ καὶ αὐτὸς, δεινὸνδ 
δ᾽ ἐν καρδίᾳ καὶ παντὸς ἡγεῖται ϑανάτου μεῖζον" καὶ τὴν ἧτταν 

FE ἀληϑείας καρπούμενος διαπρίεται ὕπ᾽ ὀργῆς" καὶ ἀμύνεσϑαι 
βουλόμενος μὲν, οὐ δυνάμενος δὲ, καϑάπερ εἰς ἀσπίδα καὶ τεῖ-- 
Xoc καταφεύγει τὸν βασιλέα, μάλα ϑρασεῖαν καὶ διαβάλλουσαν 
ἐπαγόμενος γλῶτταν" καὶ οὕτωαί πως, οἷονεί τινε πανοπλίᾳ, 10 
τῇ βασιλικῇ καταχρώμενος αὐϑεντίᾳ, τοῖς νικῶσιν ἀντιπεριϊστᾷν 

P. 607 τὴν ἧτταν δοκεῖ" χαϑάπερ τὰ βρέφη, ἅπερ ὁπότε ταῖς τῶν γο-- 
γέων χερσὶν ἀνεχόμενα τοῖς οἱοισδήτισιν ἀστείου χάριν ἀνδρά-- 
σιν ἐπιῤῥιπτεῖται, χαίρει τε καὶ οἷον ἐπαγάλλεται τῇ νίκῃ, καὶ 
τὰς χεῖρας ἐπιχροτεῖ. τὸν γὰρ αὐτὸν καὶ οὗτος τρόπον ποιῶν 16 
ὡς ἐφ᾽ ὁμολογουμέναις ταῖς νίκαις σκιρτᾷ, καὶ οὐκ αἰδεῖται νη- 
πιώδη μνηστευόμενος ἑαυτῷ καυχήματα, καὶ οἷα κἂν παῖς δρα-- 
χμῆς ἐκ τῆς ὀρχήστρας ἢ ὀβολοῦ πρίασϑαι αἰσχυνθείη. γράμ-- 

Β μασι γὰρ σχεδὸν παντάπασιν ἀνομίλητον εὑρίσκων αὐτὸν ἄλλας 

V. 491 τε τίϑησι συσχευάζων διαβολὰς καὶ ῥᾷστα δεδίττεται, βασιλείας 20 
προφασιζόμενος κίνδυνον, el ἐπικρατέστερά πως τὰ τῶν ἀντιϑέ- 
τῶν λογικὰ προβλήματα γένοιτο * καὶ οὕτω κατεπῴάδων xal παρεξ- 
ἄγων τὰ ὦτα διηνεκῶς ῥᾷστα πρὸς τὸ βουλόμενον ἔχει συν- 
ἐφελκόμενον" κἄπειτα μετὰ γαύρου καὶ μετεώρου περιϊὼν τοῦ 

Οἤϑους καὶ τοῦ φρονήματος ὅλην ἐπὶ τῆς ὀφρύος οἴεται φέρειν 35 
qui insidiantium laqueis facile irretiuntur, εἰ cum escam videant, laten- 
tem intus hamum non vident, adéoque, esca apprehensa, hamo subiecto 
attinentur. Quamobrem iste, com irridetur, vultu quidem ipse quoque 
subridet: at secum tacite indignatur, et quavis morte peius id ducit, et 
veritate ipsa victus prae ira disrumpitur; tum ulcisci cupit, nec potest ; 
ideoque insolentem et maledicam linguam secum afferens ad principem, 
tanquam ad clypeum aut ad propugnaculum, confugit. Sic imperatoria 
auctoritate velut quadam armatura abotendo putat se conversa vice vi- 
€torem ex victo exsistere: itidem ut infantes, qui parentum manibus sub- 
levati, et in obvios quosque iocum iactltatl, gaudent et velut victo- 
ria exsultant et manus complodunt. Nam et iste codem modo, velut 
omhium confessione victor declaratus, exsultat, nec erubescit puerilis glo- 
riolae ornamenta ambitiose affectare, qualia vel adolescentulum pudeat 

aut obolo ex orchestra mi . Literarum quippe omnino fere 
rudem nactus tum alias calumnias confingit, tum illam facillime territat 
δὰ ratione, quod periclitari imperium dicat, αἱ adversariorum argumenta 
Ulo modo praevaleant. ta dum eius aures sine fine incentat et decipit, 
eum quocunque vult facillime obsequentem trahit. Ferox deinde et su- 
perbus incedens, animisque elatus, totam se arbitratur ferre suj 


HISTORIAE BYZANTINAE XX. 2. 967 


τὴν Πιερίαν. (4.) Νῦν οὖν ἐπὶ τοσούτου ϑεάτρου πρὸς βασι- A.C. 1851 
λέως μικρὸν εἰς τὴν xa^. ἑαυτὸν ἀπάντησιν ἀφεϑεὶς παρὰ vo- "Pla Can- 
σοῦτον ἧκε στενοχωρίας, ὥστε καὶ ἃ πολλάκις κἀν ταῖς ἀγυιαῖς 
xü» ταῖς πλατείαις ἦν μεγαληγορῶν, λέληϑε τέως αὐτὸν, xal 
δ ἀκροσφαλῆ τινα καὶ παραπεποδισμένην προὔτεινε γλῶτταν. οὐκ 
ἔχων γὰρ ἐκ τοῦ ῥᾷστου προχειροτέραν τοῖς λόγοις ἀρχὴν naga- 
σχεῖν τὸν εἰωθότα καὶ νῦν ἐδόχει βαδίζειν δρόμον, κἀκεῖνον 
αὖϑις τῆς ἀπορίας ποιεῖσϑαι προκάλυμμα, καϑάπερ οἱ κοχλίαι 
τὰ ὄστρακα καὶ τοὺς εἰωθότας καὶ ἀεὶ φερομένους οἰκίσχους. ὃ 
10 δὲ ἦν τὸ Θαβώριον ὄρος, ᾧ καὶ πάσας πανταχοῦ τῶν οἰκείων 
λόγων παρεκβάσεις ἐξεπίτηδες καὶ τὴν πλείστην ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖ- 
στον τούτῳ δίδωσι τῷ μέρει τὴν διατριβήν. (Ε.) ,;Eyà yàog 
(φησὶ) τῶν πατέρων ἀκούων, τὸ ἐν ὄρει τῷ Θαβωρίῳ φῶς τοῦ 
σωτῆρος λεγόντων ἄχτιστόν τε καὶ, παρὰ τὴν τοῦ ϑεοῦ οὐσίαν, 
15 ἄλλην ϑεότητα καὶ ἐνέργειαν, οὐκ ἄν ποτε φαίην ταὐτὸν ἐνέρ.- 
gua» καὶ οὐσίαν ϑεοῦ, οὐδὲ τὸν υἱὸν καὶ λόγον τοῦ ϑεοῦ, σο- 
φίαν καὶ δύναμιν καὶ ἁγιασμὸν καὶ ζωὴν καὶ ἀλήϑειαν καὶ 
βουλήν. ταὐτὸν γὰρ ἂν εἴη λέγειν ϑεὸν ἀνενέργητον καὶ ἄσοφον 
καὶ ἀδύναμον καὶ ἀβούλητον καὶ ἄζων καὶ ἁπλῶς πάντων ἔστε- 
30 ρημένον. εἰ γὰρ μὴ τὴν ἐνέργειαν φαίημεν διαφέρειν τῆς οὐσίας Β 
ἐκεῖ τοῦ ϑεοῦ, καὶ ἄλλην τινὰ xa9?. ἑαυτὴν εἶναι ϑεότητα ταύ- 
την, ἥτις ἐστὶ σοφία καὶ φῶς καὶ ζωὴ καὶ δύναμες καὶ ἁγια-- 
σμὸς καὶ ὅσα 5j ϑεία γραφὴ τὸν ϑεὸν ὀνομάζει, λείπεται ϑεὸν 


Pieriam. (IV.) Hio igitur tam frequenti spectantium coetu ab imperatore 
paulisper nunc emissus, et pro se ipse iussus respondere, in eas angu- 
tias adductus est, ut illa statim oblitus ait, quae in vicis et plateis ma- 
gnifice saepe iactaverat: ac linguam titubantem et impeditam coepit exse- 
rere. Quoniam autem orationi suae exordium magis promptum et i- 
ium accommodare haud poterat facillime, idcirco ei visum eat solitam 
viam ingredi, et illud rursus inopiae suae velamen obtendere, ut cochleae 
testas et quas perpetuo gestant domos exiguas. Erat porro illud mons 
"Thabor, ad quem iste de industria passim et semper ia orationibus suis 
digreditur, et in qua parte diutissime plerumque ümmoratur. (V.) Ego," 
inquit, ,cum Patres audiam, lumen illud, quod in monte Thabor exati- 
tit, increatum, et aliam a Dei subetantia divinitatem operationemque esse 
Gictitantes, nunquam certe,unum et idem ease dixerim operationem et sub- 
stantiam Dei, nec Filium e& Verhum Dei, sapieatiam, et potentiam, e£ 
sanctificationem , :; fun, [ veritatem , εἰ consilium (vocaverim). ltem 
quippe esset, ae ai dicerem Deum expertem operationis, insipientem, im- 
potentem, voluntate, vita, omnibus denique (attributs) carentem. Nisi 
nim dicamus operationem ilio a substantia Dei distingui, et aliam quan- 
dam per se divinitatem esse eaim, quae est sapientia, et lumen, et vita, 
et potentia, et sanctificatio, et quaecunque nomina tribuit sacra 
Bcriptara, superest ut Deum operationis expertes, et talem prorsus, qua- 





968 NICEPHORI GREGORAE 


1. Meno ἀνενέργητον οἴεσϑαι σέβειν ἡμᾶς, xal ὅσα γε εἰρηκότες ἔφϑημεν. 
ἢ πῶς ἂν εἴη κοινὴ τῶν τριῶν ὑποστάσεων, μὴ καϑ᾽ αὑτὴν ἀνυ- 
πόστατος οὖσα, ϑεότης ἑτέρα φύσεως καὶ ὑποστάσεων ἐκείνων; 
Ῥ. 008 ἢ πῶς ἄλλως ἂν εἴη κοινὴ ϑεοῦ καὶ ἀνθρώπων ἐνέργεια, ἄχτι- 
στός τε xal οὐσιώδης καὶ φυσική; οὐ γὰρ ϑέμις τὴν οὐσίαν5 
οἴεσϑαι τοῦ ϑεοῦ πρὸς τὰ γήϊνα κατιέναι καὶ σοφίζειν καὶ ἁγιώ- 
Duy. καὶ ζωοποιεῖν (ἄπαγε" βλάσφημον γὰρ καὶ δαιμόνων εὕρεμα 
σκοτεινόν), ἀλλ᾽ ἀφ᾽ ἑκάστης ἕχαστα γίνεσθαι τῶν ἀκτίστων τού- 
τῶν ἐνεργειῶν" ὧν οἱ μετέχοντες ἄκτιστοί τε γίνονται καὶ ἄ- 
Bxncra πράγματα, ὅσα τε νῦν καὶ ὅσα τοῖς προφήταις ἐφάνητο 
Savuásu ὧν καὶ βάτος, ἡ καινομένη μὲν, οὐ δαπανωμένη 
"δέ" καὶ τὸ πύρινον ἅρμα τοῦ Ἠλίου, καὶ ὃ τὸν Ἰσραὴλ ὁδηγῶν 
πύρινος στῦλος ἐκεῖνος" καὶ ὃ τὰς ρπ χιλιάδας τῶν ᾿Ἡσσυρίων ἐν 
ῥιπῇ ϑανατώσας ἄγγελος " προσϑήσω δ᾽ ἔτι καὶ τὴν ἀνθρώπινον 
ἀφεῖσαν φϑέγμα τοῦ Βαλαὰμ ὄνον, καὶ ὅσα τοιαῦτα κατὰ και-1δ 
φοὺς ἐγεγόνει ϑαύματα. οὐ γὰρ μετέχει τῆς οὐσίας οὐδαμῆ τῶν 
Ci» κόσμῳ κτισμάτων οὐδὲν τοῦ ϑεοῦ. τάχιστα γὰρ ἂν φϑαρείη 
τὰ πάντα, πρὶν ἢ φϑῆναι μετασχεῖν. φϑαρτικὴ γὰρ ἐχείνη καὶ 
, ἀναλωτικὴ τοῖς ἐγγίζειν ἐπειγομένοις ἐστί. σύμφωνα τοιγαροῦν 
V. 492 τοῖς πατράσι λέγοντί μοι καὶ γράφοντι μιχρὰ φροντίζεν ἔπεισι80 
τῶν ἐγκαλούντων, ἅπαξ ϑεσμοϑετηϑὲν καὶ ἐπιψηφισϑὲν, τῇ τοῦ 
Βαρλαὰμ καταλέγεσϑαι μοίρᾳ, xal ἀποψηφίζεσϑθαι σφᾶς κατ᾽ 
14. Ez; Bolv. pro ὅτι. 


lem supra diximus, colere nos arbitremer. Alioqui quomodo trium hypo- 
staseon communis esse possit divinitas, a natura et ab illis ipsis hypo- 
Stasibus diversa, nisi per se ij careat subsistentia ? Aut quanam alia 
Teono communi Deol'et homiaibus fuerit increata et substantialis et na- 
furalis operatio? Neque enim fas est credere substantiam Dei ad terre- 


stria. descendisse , ue et sapientes facere, et sanctificare, et vi- 
viücare (apage: quippe haec Maspheaia est, et daemonum inventio te- 
nebross) sed singula ex singulis hisce increatis operationibus oriri: quas 


Isreélitis ivit, et is qui rapido impetu centum octoginta millia Assy- 
T 4 praeivit, ano [eA gi 







quam haíus participes Joy 


eum Barlaumo ponendos, e£ ut illum explodendos, qui Aud dubitent me 


HISTORIAE BYZANTINAE XX. 2. 969 


ἐκεῖνον, ὁπόσοι μου κατηγορεῖν οὐκ ὀκνοῦσιν ἀεὶ, καὶ πολυϑείαν A. C. 1851 
καταψηφίζισϑαι, καὶ τἄλλα ὅσα σφίσιν ἠρίϑμηταί τε καὶ συλ- In To Can- 
λελόγισται κατ᾽ ἐμοῦ. ἢ oix ἴσασι, ὡς ὅτε ἐμοῦ πολυϑείαν οὗτοι Ὁ 
καταψηφίζονται, μονοϑεῖΐαν ἐγὼ καταψηφίζομαι σφῶν καὶ γίνε- 
Sal σφισιν 5j κατηγορία τοῦ ἐγκλήματος μείζων. οὐ γὰρ Ἰουδαίων 
καὶ Περσῶν εἶμι παῖς, ἵνα καὶ μονοθείτης ἀκούω, καϑάπερ oi 
τάλανες οὗτοι. εἰ δέ που ταῖς λέξεσι οὗτοι μόναις προσχόν- 
τὲς ἥκιστα ταῖς διανοίαις συμβιβάζειν ἴσασιν αὐτὰς, τί τοῦτο Ὲ 
τῇ ἀληϑείᾳ λυμαίνεται, τῆς τῶν λόγων ἐννοίας ὑγιαινούσης ;* 
10(ς΄.) Ταῦτ᾽ ἔλεγε" καὶ ἅμα, οἷς ἀεὶ μὴ στέργειν προὔϑετο καὶ 
οἷς τὴν ἔργῳ παρέχεται μάχην καὶ ἀνθίσταται κομιδῇ τῶν λόγων 
αὐτοῦ πανταχῆ, τούτων μέρος ἀπειληφὼς προεκόμιζε. ταῖς γὰρ 
τῆς ἁγίας καὶ οἰκουμενικῆς ἕκτης συνόδου πράξεσι προὔργου ποι- 
ούμενος μάχεσθαί τε καὶ ἀντιπράττειν, ὡς προϊοῦσι δειχϑήσε-Ἐ 
1δται, διαφϑείρας τὸν νοῦν, ἐκ τοῦ μηδαμῆ συνιέναι δύνασϑαι, 
διὰ τὰς ἐμφύτους κῆρας τῆς τε χαχοηϑείας καὶ ἀμαϑίας, ὅμοιον 
ποιῶν τοῖς Ἐπικουρείοις " ἐς γὰρ ἐκεῖνοι, τῇ σφετέρᾳ δυνάμει τὸ 
τοῦ ἡλίου παραμετροῦντες φαινόμενον, ποδιαῖον τὸν ἥλιον ἀπε-- 
φαένοντο εἶναι, οὕτω καὶ οὗτος τὴν ἀμβλύτητα τῆς ἑαυτοῦ δια- 
SOvolag ταῖς τῶν ἁγίων προσνέμει γραφαῖς" καὶ ὥσπερ ἀσυμφώ- P. 609 
vovc τῇ διανοίᾳ τὰς λέξεις τοῖς οἰκείοις συντίϑησι λόγφες αὐτὸς, 
οὕτω καὶ τῶν ἁγίων οἴεται τὰς γραφὰς, καὶ οὕτω ταύτας παρεξ- 
ηγεῖται, ἦν δ᾽, ὃ τῆς ἁγίας ἕκτης συνόδου μόνον ἀπειληφὼς 


wecusre et reum agero erroris Dens πιοϊίου sataents, crimi- 
num, quae iidem enumerarunt, et argumentando in me collegerunt. An 
, €um ii me ut multas divinitates statuentem damnant, tum me 
, eosdem ut unam divinitatem statuentes damnare? Hoc illis crimen gravius 
obicitur, quam quo n accusor. enim nec Iudaeorum nec Persarum 
sum filius, ut quemadmodum miseri isti unius divinitatis cultor audiam. 
Qui si iidem, ad solas voces attendendo, minime eas cum sententiis pos- 
sunt conciliare, hoc quidem veritati quid nocet, cum sanus sit Verburum 
senseT" (VL) Haco ille dixit; tum quae constituit nunquam approbare, 
quibus re ipsa et bellum indicit et passim in orationibus suis vehementer 
Sdversator, eorum partem excerptam profert. Nam sacrosanoti εἰ 
ralis Concilii sexti acta imprimis studet oppugnare et infringere, wu otra 


gsendetar, Horum sententiam , quam ob insita labes, itatem dico 

, mullo modo potest intelligere, deperit uod quidem 
mors Epicureorum fadt. Nam ut illi solem, quatenus 8 » pro suo 
capta melientes, pedalis moduli eese dicebant, sic iste auae stupo- 


rem scriptis Banctorum affingit: et quemadmodum ipse orationes suas ver- 

bis componit miaime com sententia congruentibus, eiosmodi ve 

Banctorum existimat, eaque sic male interpretatur. 

Wnum ex sancta sexta synodo excerptum proferebat, Wi fur perdam 
Nicephorus Gregor. Vol. ll. 62 


968 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 ἀνενέργητον οἴεσϑαι σέβειν ἡμᾶς, xal ὅσα ye εἰρηκότες ἔφϑημεν. 

Ind. 4 x. ΜΝ "un" . 2 2 

ἢ πῶς ἂν εἴη κοινὴ τῶν τριῶν ὑποστάσεων, μὴ xa9* αὑτὴν ἀνυ- 
πόστατος οὖσα, ϑεότης ἑτέρα φύσεως καὶ ὑποστάσεων ἐκείνων; 

P. 608 ἢ πῶς ἄλλως ἂν εἴη κοινὴ ϑεοῦ καὶ ἀνθρώπων ἐνέργεια, ἄκτι-- 
στός τε καὶ οὐσιώδης καὶ φυσική; οὐ γὰρ ϑέμις τὴν οὐσίαν 5 
οἴεσϑαι τοῦ ϑεοῦ πρὸς τὰ γήϊνα κατιέναι καὶ σοφίζειν καὶ ἁγιώ-- 
ζαιν καὶ ζωοποιεῖν (ἄπαγε" βλάσφημον γὰρ καὶ δαιμόνων εὕρεμαι 
σχοτεινόν), ἀλλ᾽ ἀφ᾽ ἑκάστης ἕκαστα γίνεσθαι τῶν ἀκτίστων τού-- 
τῶν ἐνεργειῶν" ὧν oi μετέχοντες ἄκτιστοί τε γίνονται καὶ ἄ-- 

Βχτιστα πράγματα, ὅσα τε νῦν καὶ ὅσα τοῖς προφήταις ἐφάνη 10 
ϑαυμάσια" ὧν καὶ βάτος, 5j καινομένη μὲν, οὐ δαπανωμένη 
"δέ" καὶ τὸ πύρινον ἅρμα τοῦ Ἠλίου, καὶ ὃ τὸν Ἰσραὴλ ὁδηγῶν 
proc στῦλος ἐχεῖνος " καὶ ὃ τὰς ρπ χιλιάδας τῶν ᾿Ἡσσυρίων ἐν 
ῥιπῇ ϑανατώσας ἄγγελος " προσϑήσω δ᾽ ἔτι καὶ τὴν ἀνθρώπινον 

ἀφεῖσαν φϑέγμα τοῦ Βαλαὰμ ὄνον, καὶ ὅσα τοιαῦτα κατὰ και- 15 
φοὺς ἐγεγόνει ϑαύματα. οὐ γὰρ μετέχει τῆς οὐσίας οὐδαμῆ τῶν 
Ci» κόσμῳ κτισμάτων οὐδὲν τοῦ ϑεοῦ. τάχιστα γὰρ ἂν φϑαρείη 
τὰ πάντα, πρὶν ἢ φϑῆναι μετασχεῖν. φϑαρτικὴ γὰρ ἐχείνη καὶ 
, ἀναλωτικὴ τοῖς ἐγγίζειν ἐπειγομένοις ἐστί, σύμφωνα τοιγαροῦν 

V. 492 τοῖς πατράσι λέγοντέ μοι καὶ γράφοντι μικρὰ φροντίζειν ἔπεισε 20 
τῶν ἐγκαλούντων, ἅπαξ ϑεσμοϑετηϑὲν καὶ ἐπιψηφισϑὲν, τῇ τοῦ 
ΞΒαρλαὰμ καταλέγεσθαι μοίρᾳ, καὶ ἀποψηφίζεσϑαε σφᾶς xaz* 


14. ἔτι Bolv. pro ὅτι. 


lem supra diximus, colere nos arbitremur. Alioqui quomodo trium hypo-- 
ataseon communis esse posait divinitas, a matura et ab illis ipsis hypo- 
Stasibus diversa, nisi per se ipsam careat subeistentia? Aut quanam alia 
ratione communis Deo et hominibus fuerit increata et substantialis et na-. 








&ocedere cupiant. 
rum Potrum dictis congrua dicenti soribentiqee 
vi facere animus est: cum illad semel 


cum Barlaamo ponendos, et ut 





HISTORIAE BYZANTINAE XX. 2. 969 


ἐκεῖνον, ὁπόσοι μου κατηγορεῖν οὖχ ὀκνοῦσιν ἀεὶ, καὶ πολυϑέΐαν 4. C. 1951 
καταψηφίζισϑαι, καὶ τἄλλα ὅσα σφίσιν ἠρίϑμηταί τε καὶ avi. In To Cun- 
λελόγισται κατ᾽ ἐμοῦ. ἢ οὐκ ἴσασι, ὡς ὅτε ἐμοῦ πολυϑείαν οὗτοι Ὁ 
καταψηφίζονται, μονοϑεῖαν ἐγὼ καταψηφίζομαι σφῶν καὶ γίνε- 
5ταί σφισιν ἡ κατηγορία τοῦ ἐγκλήματος μείζων. οὐ γὰρ Ἰουδαίων 
καὶ Περσῶν εἶμι παῖς, ἵνα καὶ μονοθείτης ἀκούω, καϑάπερ οἱ 
τάλανες οὗτοι. εἰ δέ που ταῖς λέξεσι οὗτοι μόναις προσχόν- 
τὲς ἥχιστα ταῖς διανοίαις συμβιβάζειν ἴσασιν αὐτὰς, τί τοῦτο 
τῇ ἀληϑείᾳ λυμαίνεται, τῆς τῶν λόγων ἐννοίας ὑγιαινούσης ;" 
10(ς΄.) Ταῦτ᾽ ἔλεγε" καὶ ἅμα, οἷς ἀεὶ μὴ στέργειν προὔϑετο καὶ 
οἷς τὴν ἔργῳ παρέχεται μάχην καὶ ἀνθίσταται κομιδῇ τῶν λόγων 
αὐτοῦ πανταχῆ, τούτων μέρος ἀπειληφὼς προεχόμιζε. ταῖς γὰρ 
τῆς ἁγίας καὶ οἰχουμενικῆς ἕκτης συνόδου πράξεσι προὔργου ποι- 
ούμενος μάχεσθαί τε καὶ ἀντιπράττειν, ὡς προϊοῦσι δειχϑήσε- 
Ἴδται, διαφϑείρας τὸν νοῦν, ix τοῦ μηδαμῆ συνιέναι δύνασϑαι, 
διὰ τὰς ἐμφύτους κῆρας τῆς τε κακοηϑείας καὶ ἀμαϑίας, ὅμοιον 
ποιῶν τοῖς Ἐπικουρείοις " dc γὰρ ἐκεῖνοι, τῇ σφετέρᾳ δυνάμει τὸ 
τοῦ ἡλίου παραμετροῦντες φαινόμενον, ποδιαῖον τὸν ἥλιον ἀπε-- 
φαίνοντο εἶναι, οὕτω καὶ οὗτος τὴν ἀμβλύτητα τῆς ἑαυτοῦ δια- 
3ονοίας ταῖς τῶν ἁγίων προσνέμει γραφαῖς" καὶ ὥσπερ ἀσυμφώ- P. 609 
vovc τῇ διανοίᾳ τὰς λέξεις τοῖς οἰχείοις συντίϑησι Mya αὐτὸς, 
οὕτω καὶ τῶν ἁγίων οἴεται τὰς γραφὰς, καὶ οὕτω ταύτας παρεξ- 
ἡγεῖται. ἦν δ᾽, ὃ τῆς ἁγίας ἕκτης συνόδου μόνον ἀπειληφὼς 


socusare et reum agere erroris Deos multos statuentis, aliorumque crimi- 
num, quae iidem enumerarunt, et argumentando in me collegerunt. An 
ignorant, cum ii me ut multas divinitates statuentem damnant, tum me 
eosdem ut unam divinitatem statuentes damnare? Hoc illis crimen gravius 
Oblicitur, quam quo ipse accusor. Ego eaim nec Iudaeorum nec Persarum 
sum filius, ut quemadmodum miseri isti unius divinitatis cultor audiam. 
Quod si iidem, ad aolas voces attendendo, minime eas cum sententiis pos- 











wont conciliare, hoc quidem v i quid nocet, cum sanus sit verborum. 
sensus 1?  (VÍ.) Haec ille dixit; tum quae constituit nunquam approbare, 
quibus re ipsa et bellum indicit et passim in orationibus suia vehementer 
sdversatur, eorum partem excerptam profert. Nam sacrosanoti et, gene- 
ralis Concilii sexti acta imprimis atudet cppngnare et infringere, ut Infra 
ostendetur. Horum sententiam , quam ob insitas labes, tatem dico 
et ignerantiam. nullo modo potest intelligere, depravat. Quod quidem 
mero H^ ^. Nam ut illi solem, quatenus apparet, pro suo 
moduli esse dicebant, sic iste mentis suae stapo- 
füngit: et quemadmodum ipse orationes auas ver- 
sententia congruentibus, eiusmodi quoque esse 
it, eaque sic male interpretatar. utem 
»do excerptum proferebat, illud fuit: per in- 

^el. H. 62 





970 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 προὔτεινε, τὸ, τὴν ἄχτιστον ἐνέργειαν ἄχτιστον οὐσίαν χαρακτη- 
᾿ νὰ 4. Quy xüx τῶν τοῦ ϑείου Βασιλείου τὸ, ἐκ τῶν ἐνεργειῶν 
γνωρίζομεν τὸν ϑεόν" ἡ γὰρ οὐσία αὐτοῦ μένει ἀμέϑεκτος. 

B y. Ταῦτα δ᾽ οὐχ ὅτι τὸν νοῦν εἰδέναι δυνάμενος ἔλεγεν, 
ὡς δειχϑήσεται προϊοῦσιν ἡμῖν (μηδὲ γὰρ ἀνελέγκτους ἡμῖν οἴεσϑεδ 
παραδραμεῖσϑαι κἀκείνας ὁπόσας ἠκηκόειτε βλασφημίας αὐτοῦ. 
αἱ μὲν γὰρ xal προκαταλέλυνται μικρὸν ἀνωτέρω, λόγοις 9^ 
ἡμετέροις καὶ γραφικαῖς μαρτυρίαις " αἱ δὲ προϊοῦσιν ἡμῖν ἱστὸς 

Cágáyvgc σύν ye ϑεῷ φανήσονται) οὐχ ὅτι τοίνυν οἶδεν ἐκεῖνα 
προὔτεινεν. ἀλλ᾽ ὁρῶν ὡπλισμένους ἡμᾶς καὶ σφόδρα Tow πε- 10 

Υ͂. 498 φραγμένους ἀφϑόνοις ταῖς ϑείαις γραφαῖς, δεδιὼς μὴ ἀπὸ πρώ- 
τῆς, ὅ φασι, γραμμῆς κληροῦχος τῆς ἥττης γένηται, πρὶν εἰς 
ἐξέτασιν μείζω καὶ τελειοτέραν ἐληλυϑέναι, συμφέρειν ἔδοξεν αὖ- 
τῷ, μετεωρίσαντι τὰς τῶν πολλῶν ἀκοὰς, δεῖξαι καὶ ἑαυτὸν 
τὰς ϑείας συνόδους ὁμοῦ τοῖς ἁγίοις πατράσι συναιρομένας ταῖς 15 

Ὁ βλασφημίαις αὐτοῦ κεκτημένον, δέλεαρ τοῦτο τοῖς ἁπλουστέ- 
φοις προτείνων, τῷ χαλκῷ τῆς ἀσεβείας αὐτοῦ περικείμενον. 
(B.) Ἐπεὶ καὶ ὅταν συχνὰ ἐπιφέρῃ, κατὰ τοὺς ϑείους λέγειν 
πατέρας, τυφλὸν καὶ ἀσαφὲς τοῦτ᾽ ἐπιφέρων, μήϑ᾽ αἵτινές 
εἶσιν οἱ λέγοντες, μήϑ᾽ ἃ λέγουσιν ἀποσαφῶν, οὐκ ἄλλους ἐν 
νῷ ἔχειν οἶμαι πατέρας αὐτὸν, ἢ ἑαυτὸν καὶ ὅσοι κατ᾽ αὐτὸν κα- 

Ἐχόδοξοι πάλαι γεγένηνται. πλὴν γὰρ αὐτοῦ οὔϑ᾽ εὕρηταί ποθ᾽ 


4. ὡσεὶ conl. Bolv. pro ὅτι. 


creatam. ionem inereatam substantiam certo charactere signari: item. 
illad ex D. Basilii scriptis: Deum ex operationibus cogmoscimus; quoa- 
lam eius substantia imparticipabilis manet. 

8. Porro baec ille non ideo dicebat, quod verborum mentem assequi 
posset, ut postes ostendemus. Kienim quascunque eius blasphemias ae- 
vista, illas ne arbitremiai sic praetermissaros eise noe, ut non redargua- 
i i e 


parse tesmonia Telutale am ferus saa, Deo lavant ui arte 

rum ulterius resolvemus.. itaque, nou la intellige- 

ret, profarebat; sel uil noe vidit sacris Scripturis argatos οὲ cumnlatiaci- 

me instructos, veritus ne ab ipsis (ut alunt) carceribus infelicem eai 

sorüretur, expedire sibi credidit, antequam ventum esset ad malus 
2 wuribus arrectis ac suspense, ostendere. 


fectiusque examen, vulgi 


i 


HH 
it 
᾿ 
hifi 
i ξ 
"i 
TS 
ἮΝ 
Hii 


Ü 
i 
ἢ 
it 
"Ü 
it 


HISTORIAE BYZANTINAE XX. 8. 971 


οὕτω γραφόμενά τε καὶ νοούμενά τῳ τῶν ἁπάντων ἑτέρῳ μέχρελ. C, 1961 
καὶ ἐς τὴν τήμερον οὐδενὶ οὔτε πρὸς αὐτοῦ, οὔτε πρὸς ἡμῶν, αν o Cua 
οὔτε πρὸς ἑτέρου τῶν ἁπάντων οὐδενός. ἢ γὰρ ἂν ἐτίϑει τε καὶ 
τὰς ἁπάντων ἀκοὰς περιηύλει, λαλίστερος ἑαυτοῦ γιγνόμενος, xal P. 610 
δπεριεχρότει πλέον ἢ ϑαλάττης ὑβριζούσης φλοῖσβοι παραλίους 
πέτρας. (Γ.) Ὅτι γὰρ ἀνωτέρω μικρὸν πρὸς τοῦ σοφωτάτου 
δέδεικται πατρὸς ἐκείνου τοῦ Γραπτοῦ Θεοδώρου, ὅτε τὰς τοῦ 
μεγάλου. φωστῆρος τῆς ἐκκλησίας Βασιλείου ῥήσεις διερμηνεύων 
προκεχόμισταί μοι, ἐπὶ τῆς ἁπλῆς καὶ ἀσωμάτου λέγων φύσεως 
Ἰοτὸν αὐτὸν ἐπιδέχεσθαι λόγον τὴν ἐνέργειαν τῇ οὐσίᾳ" (πρᾶγμα Β 
γὰρ αὐθύπαρχτον, μὴ δεόμενον ἑτέρου πρὸς σύστασιν, Ónórt- 
ρον ἂν ἐϑέλοι τις, ἀπεφήνατο) δῆλον παντί που. ὅτι δὲ καὶ 
τοῦτ᾽ ἐκείνῳ κατὰ ταὐτὸν κομιδῇ λαμπρῶς συναποδείκνυται, δῆ-- 
λον ἂν εἴη καὶ τοῦτο τοῖς βουλομένοις. τὸ γὰρ ἄκτιστον ἐνέρ- 
15yuay ἄχτιστον οὐσίαν χαραχτηρίζειν, εἰπόντα, μήτε μὴν διαφο-- 
ρὰν ἀχτίστου πρὸς ἄκτιστον (πῶς γὰρ, ὃ τοῖς πᾶσι ὁμοῦ πατρά- 
σιν ἀπείρηται, μηδὲν τῆς ϑείας καὶ τρισυποστάτου φύσεως ἕτερον C. 
ἄκτιστον εἶναι διαῤῥήδην ὁμολογοῦσι) μήϑ᾽ ὅτι ἕτερον ϑατέρου 
ϑάτερον, τὴν πρὸς ἐκεῖνα δεικνύντος ἐστὶ συμφυΐαν τε καὶ ταὐ-- 
ϑυτότητα. μηδὲ γὰρ ἄν ποτε φύσιν ἔχειν, ἐν τοῖς οὕτως ἀναγκαίοις 
διαφωνεῖν τοὺς ἁγίους. ὡς γὰρ ἐκεῖ λόγων ταὐτότης, οὕτως ἕν- 
ταῦϑα τὸ χαρακτηρίζει εἷς ἕνωσιν ἄγει τὰ τῇ λέξει δύο δοκοῦν- 


11. ὑπόστασιν coni Boiv. 15. μηνύειν coni. idem. pro μήν. 


*x omnibus ad hanc diem usque ab eo ant a nobis repertus est, sic vel 
scripserit vel senserit. Alioquin hic protulisset, et se ipso loquacior, omni- 
"um aures circumsonahdo et endo, fremitum maris vicisset, circum 
sara maritima debacchantis. (11|.} Idem quippe esse substantiam et ope- 
rationes divinas paulo aupra demonstratum esse, cuilibet patet : illic scili- 
cet, ubi sapientissimum Patrem Theodorum Graptam , magni ecclesiae lu-- 
minis D. Basilii verba interpretantem, atque in simplici et incorporea na- 
tara defnitionem eandem operationi ac substantie convenire dicentem, 
Produrimus. Quippe utramlibet definiendam esse dixit, rem per se subsi- 
sentem, nec ad consistendum alia re indigentem. Sed et luculentissime 
hoe ipsum illo Concilii generalis sexti testimonio pariter demonstrari, evi- 
dens cuivis futurum est. Nam qui per increatam operationem substan- 
tim increatam certo charactere siguari dicit, ac neque aliquam increati 
ab increato differentiam indicat (quomodo autem indicaret, contra omnium 
simul Patrum auctoritatem, qui nullum aliud, praeter divinam in tribus 
Mypostasibus naturam, increatum esse diserte confitentur 9) neque alterum 

altero diversum esse ait, is certe illarum rerum naturalem coniunctio- 
nem et identitatem declarat. Nec enim in iis, quae adeo necessaria sunt, 

ctos dissentire ratio patitur. Nempe ot illic definitiones eaedem, ita 
hic ipsum χαραχτηφίζξειν, quod est certo charactere signare, unum eí- 





972 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6869 τα. τὸ γὰρ χαρακτηρίζειν τῷ δηλοῦν ταὐτόν στιν " ὡς ἂν εἰ ἔλε- 
Ayr ἡ ἄχτιστος ἐνέργεια, ἐπεὶ τῆς ἁπλῆς καὶ ἀσωμάτου λέγεται 
φύσεως, αὐτὴν τὴν ἄκτιστον οὐσίαν χαρακτηρίζει, καὶ δηλοῖ, καὶ 
παρίστησι. καὶ ἅμα βεβαιοῖ μοι τὸν λόγον ὃ χαραχτὴρ καὶ $j 
ἀπαράλλακτος τοῦ πατρὺς εἰκὼν, ὃ υἱός. (4.) Εἰ δὲ βούλε- 5 
σϑε, καὶ μαρτυρίας ἐγὼ προενεγχεῖν οὐχ ὀχνήσω μυρίας διαφόρων 
Ἐπατέρων, ἃς κατὰ τῶν ὁμοίων τῇ δόξῃ τἀνδρὶ τουτωΐ καλῶς 
ποιοῦντες ἐχεῖνοε πάλαι γεγράφασιν. αὐτίκα τοίνυν ὃ μέγας 
φησὶν ᾿Ιϑανάσιος" ,,»οὐκ ἀμφίβολον, ὅτι αὐτός ἐστιν 7j τοῦ πα- 
τρὸς ζῶσα βουλὴ καὶ ἐνούσιος ἐνέργεια, καὶ λόγος ἀληϑινός.᾽" καὶ τὸ 
πάλιν" , ἑνὸς ὄντος υἱοῦ, τοῦ ζῶντος λόγου, μίαν εἶναι δεῖ τε- 
λείαν καὶ πλήρη τὴν ἁγιαστικὴν καὶ φωτιστικὴν ζωὴν, οὖσαν 
Ε ἐνέργειαν αὐτοῦ καὶ δωρεὰν, ἥτις ἐκ πατρὸς ἐχπορεύεται.᾽ καὶ 
πάλιν" ,,»ἀλλ᾽ οἱ ἀσεβεῖς οὐ ϑέλουσι λόγον καὶ βουλὴν ζῶσαν εἶναι 
τὸν υἱὸν, περὶ δὲ τὸν ϑεὸν βούλησιν καὶ φρόνησιν καὶ σοφίαν, 15 
V. 494. ὡς ἕξιν συμβαίνουσαν καὶ ἀποσυμβαίνουσαν." (E) Καὶ ὁμοίως 
ὃ ϑεῖός φησι Κύριλλος" ,,»εἰ ὃ υἱός ἐστιν ἣ ζῶσα καὶ οὐσιώδης 
ἐνέργεια καὶ δύναμις καὶ σοφία τοῦ πατρὸς, ἐνέργεια πάντως καὶ 
P. 611 τοῦ υἱοῦ τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον." καὶ πάλιν" ,,οὐκ ἀλλότριόν ἔστε 
τῆς ϑείας οὐσίας τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον, ἀλλ᾽ ἐνέργεια φυσική 1620 
xal οὐσιώδης καὶ ἐνυπόστατος." (ς΄.) Ὁρᾷς μαρτυρίας xo- 
μιδῇ σαφεστάτας, καὶ πᾶσι γνωρίμους αὐτόϑεν, καὶ μηδὲν μήτ᾽ 
αἰνιγματῶδες μήτε γρῖφον ἐχούσας, ἀλλ᾽ ἐμφανῶς καὶ διαῤῥή- 


ficit e&, quae, si nomen spectes, videntur duo esae. Nam χαραχτηρίξειν 
idem est ac denotare. Perinde est igitur ac ai dixisset, nciotta operatio, 
quoniam simplicis εἰ incorporeae naturae esse dicitur, substantiam ipsam 
increstam denotat, designat, et repraesentat. — Atque id, quod dico, eo 
cmürmatar, quod iius εἰς Patris character et indlcrea imago. IV.) lige 
entem libenter testimonia infinita, quae Patres varii adversus homines 





plecti, quee sit apnd Deum, tanquam habitus 
.) Pariter D. Cyrillus, ,,ai," inquit, ,,Filius est viva et substantialis 





mus, sed e&t operatio substantialis, et per se subsistens." (VL.) Vi- 
dee testi rorsus clara εἰ perspicua "reri statim elis 
quee sibil aenigmaci ainile, alil obecurum habent, sel aporte οἱ dinis 


HISTORIAE BYZANTINAE XX. 8. 978 


δὴν ἀπαγγελλούσας ἡμῖν, ἐπὶ τῆς ἁπλῆς xal ϑείας φύσεως τῇ A.C. 1851 
οὐσίᾳ ταὐτὴν τὴν ἐνέργειαν εἶναι, καὶ οἷον αὐτοενέργειαν vip e Cat 
οὐσίαν, ὡς ἀνωτέρω που δέδεικται διαρκέστερον. ὁρᾷς δ᾽ ὡς Β 
καὶ ἀσεβεῖς προφανῶς τοὺς μὴ ταῦτα βουλομένους ἀποκαλοῦσε 
ol ϑεῖοι πατέρες, καὶ ὅσα ἐπὶ τούτοις ἔτι φασίν. ἄλλως τε καὶ 
τὸ τὸν υἱὸν καὶ τὸ πνεῦμα τοῦ πατρὸς ἐνέργειαν φάσκειν τοὺς 
ἁγίους, τί δηλούντων ἐστὶν ἕτερον, ἢ τὸ τῆς οὐσίας καὶ ἔνερ-- 
pac ταῦτόν; (Ζ.) El γὰρ τῇ τῶν λέξεων δοίημεν προφορᾷ 
καϑάπαξ ἕπεσϑαι τὰς ἐννοίας, καϑάπερ ἐπὶ τῶν συνθέτων, οὕτωο 
Ἰοκἀπὶ θεοῦ, οὐ διπλοῦν ἔσται μόνον τὸ ἁπλοῦν, ἐξ οὐσίας δη- 
λαδὴ καὶ ἐνεργείας συγκείμενον, ἀλλὰ καὶ σφόδρα γέ τοι πολλα- 
πλοῦν. τί γὰρ ἂν φαίη τις, τῶν ἁγίων ἀκούων λεγόντων, ἕνα 
ϑεὸν, μίαν ἀρχὴν αἰώνιον, ἄκτιστον, ἀγένητον, μίαν οὐσίαν, 
μίαν ϑεότητα, μίαν δύναμιν, μίαν ϑέλησιν, μίαν ἐνέργειαν, 
Ἰδμίαν ἐξουσίαν, μίαν κυριότητα, μίαν βασιλείαν, ἂν τρισὶ τε- 
λείαις ὑποστάσεσι γνωριζομένην μιᾷ προσκυνήσει; μὴ πολλα- Ὁ 
πλοῦν καὶ ποικίλον καὶ πολυσύνϑετον λέγουσι τὸν ϑεόν; ἄπαγε" 
πῶς γὰρ, οἷς καὶ πᾶσαν ὥραν καὶ καιρὸν ἐμέλησε, σφίσι τε αὖ- 
τοῖς καὶ ἅμα ἀλλήλοις ὁμόφωνα λέγειν ἀεὶ, καὶ μὴ μᾶλλον μηδ᾽ 
3οἧττον ἀντίφωνον περὶ τῶν τοιούτων μηδὲν μηδαμῆ μηδεπώποτε 
φϑέγξασϑαι; ἁπλοῦν γάρ φασιν εἶναι τὸ ϑεῖον καὶ ἀσύνθετον" 
τὸ δ᾽ ἐκ πολλῶν καὶ διαφόρων συγκείμενον, σύνϑετον. el γὰρ 
τὸ ἄχτιστον, φασὶ, καὶ ἄναρχον καὶ ἀσώματον καὶ ἀϑάνατον E 


mobis declarant, in simplici et divina natura eandem esse operationem δὲ 
substantiam, et hanc quasi αὐτοενέργειαν esse, ut fusius supra demonstra- 
fum est. Vides ut eos, qui haec non sentiunt, palam impios vocent sancti 
Patres, et quae praeterea addant. lam vero iidem Sancti, cum et Filium 
εἰ Spiritum operationem Patris esse dicunt, quid aliud innuunt, nisi idem. 
esse substantiam et operationem ἢ (VIL) Quod si demus, utin composi- 
is, ita et in Deo motiones dictionibus, prout hae sonant, respondere; 
mon duplex modo, ex substantia scilicet. et operatione conflatum, sed 
εἰ valde multiplex erit id, quod simplex est. Quid enim putet is, $i 
Sanctos audiat dicentes, unum Deum, unum principium aeternum, 
creatum, non factum; unam substantiam, unam divinitatem, unam vir- 
tatem, unam voluntatem, unam operationem , unam potentiam , unam do- 
mimationem, unum imperium, in tribus bypostasibus perfectis una ado- 
ratione noscendum? Nonquid illi Deum. moltplicem et varium, et ex mul- 
is rebus compositum dicunt? apage. Nou id quomodo dicant, qui horis 
emnibus, omni tempore curaverunt, ut secum ipsi semper et inter ae invi- 
Cem consonarent, ac ut nihil prorsus de his unquam pronunciarent, 

plus minusve dissouom foret? Deum quippe alant simplicem esse et conpo- 
sitionis expertem: quod autem ex pluribus et variis rebus constet, id esse 
Compositum. Etenim, inquiunt, si increatum , ef carens principio, et in- 


974 — NICEPHORI GREGORAE 


A.M. 6859 καὶ αἰώνιον xol ἀγαϑὸν xal δημιουργικὸν xal τὰ τοιαῦτα οὖ- 
Ἰρὰ 4 σιώδεις διαφορὰς εἴποιμεν ἐπὶ ϑεοῦ, τὸ ἐκ τοσούτων συγκείμενον 
οὐχ ἁπλοῦν ἔσται, ἀλλὰ σύνϑετον" ὅπερ ἐσχάτης ἀσεβείας ἐστίν. 
δρᾷς; (H.) Εἰ δ᾽ οὕτως ἐπὶ τούτων, πῶς δ᾽ οὐκ ἂν κἀπὶ 
Εδυάδος ὁμοίως νοηϑείη διπλόη τις καὶ διαφορὰ τῆς ὑποκειμένης 5 
οὐσίας πρὸς τὴν ἐνέργειαν, ἐκεῖ διάφορον κατὰ τὸν Παλαμᾶν 
οὖσαν; ἣ γὰρ ϑυὰς οὐχ ἕν, οὐδ᾽ ἁπλοῦν, οὐδ᾽ ἄναρχον, οὐδ᾽ 
ἄπειρον, ἀλλὰ σύνϑετον ἐχπεπερασμένον. (Θ.) Πρὸς γὰρ τοῖς 
ἄλλοις καὶ ὃ ϑεῖος τάδε περὶ τῶν τοιούτων διέξεισι ἸΠάξιμας. ,,4 
δυὰς οὔτ᾽ ἄπειρος, οὔτ᾽ ἄναρχος, οὔτ᾽ ἀκίνητος, οὔτε μὴν ἀρ- 10 
P. 613 χὴ καϑόλου τινὸς εἶναι δυνήσεται." καὶ πάλιν", οὐδεὶς δὲ, tuoi 
ραμένος ὁπωσοῦν τοῦ λογίζεσϑαι, εἴποι ἂν ἄπειρον εἶναι, ᾧ ἐξ 
ἀϊδίου συνϑεωρεῖταί τι ἢ συνεπιϑεωρεῖται κατ οὐσίαν διάφορον." 
xol μετ᾽ ὀλίγον" καϑ᾽ ὃν γὰρ εἴποιμεν λόγον ἢ τρόπον δύνα- 
σϑαί τι ἕτερον αὐτῷ κατ᾽ οὐσίαν διάφορον παραβάλλεσθαι, τὸν 15 
ὅλον τῆς ὅλης ἀπειρίας αὐτῷ συναφαιροίμεϑα λόγον. εἰ δ᾽ ἄπει- 
Βρον εἶναι οὐ δύναται, ᾧ ἐξ ἀϊδίου συνυπάρχει ἕτερόν τι κατ᾽ 
V. 495 οὐσίαν διάφορον, ἄπειρον εἶναι οὐδαμῶς ἐνδέχεται δυάδα." καὶ 
ἀλλαχοῦ" ,,»οὐδὲν τῶν ὄντων ἄναρχον, ᾧ ἕτερον συνεπινοεῖται, 
οὐδ᾽ ἀπερίγραπτον, οὗ τι ἕτερον προεπινοεῖσϑαι δύναται. εἰ £20 
τις μὴ ῥᾳθυμοτέραν πως ἔσχε τάξιν περί γε τὰ τοιαῦτα, ἄνα- 
γνώτω καὶ τῆς περὶ ϑεολογίας ἑχατοντάδος vovsovt τοῦ ἀνδρὸς 


11. καθόλου Bolv. pro xa9 ὅλου. 





HISTORIAE BYZANTINAE XX. 4. 976 
κεφάλαια 7, δ, à, ξ, πολλὴν τοῖς ῥηθεῖσι διασώζοντα τὴν συμ- A. C. 1851 


φωνίαν. (1) El οὖν μήτε προεπινοεῖσϑαι μήτε συνεπινοεῖσϑαι PP. Io Cnt 
τῇ ϑείᾳ δύναταί τι ἕτερον οὐσίᾳ, πῶς ἕτερον καὶ διάφορον οὖσα 
κατὰ τὸν Παλαμᾶν 7j ἐνέργεια ϑεότης ἄκτιστος ἂν εἴη, παντὸς 
δτοῦ μετὰ τὴν οὐσίαν ἐκείνην συναριϑμουμένου τοῖς χτίσμασιν; 
δ΄. Ὅτι δὲ μὲ, καὶ πλείω προϑυμούμενον λέγειν, ἥκιστα Ὁ 
συνεχώρουν αἱ συνήϑεις τῆς χεφαλῆς ἀλγηδόνες (ἣ γὰρ τῶν 
σπλάγχνων δριμύτης, αὔξην εἰληφυῖα μακρὰν ἐκ τῶν λογισμῶν 
^ ἀγώνων ἐκείνων, καὶ ἅμα τοῦ τῆς ὥρας καύματος, καὶ πρός ye 
1οτῆς πανημερίου νηστείας, καὶ ἄκοντα μάλα συνώϑει σιγᾷν" οὐ 
γὰρ ἐξ ἑωθινοῦ ταῖς Συβαριτιχαῖς ἐκείναις τραπέζαις καὶ ἡμεῖς 
κατὰ τοὺς παλαμναίους ἐνησχολήμεϑα, οὐδ᾽ ὅσα Διονύσου nt-E. 
φιχορεύουσι ϑίασοι διατριβὴν παρέχειν ἐγνώχειμεν, ἀλλὰ παννύχιοί 
τε καὶ πανημέριοι φροντίδες καὶ ϑείων κινδυνευόντων μελέται 
15 δογμάτων τὴν ἡμῶν ἀπησχόλουν τότε ψυχήν) διὸ καὶ τὸν λόγον 
οἱ σὺν ἐμοὶ λογάδες ἄνδρες ἐκεῖνοι διαδεξάμενοι, ὧν τὸν βίον 
ἔφϑημεν εἰρηκότες ἀρετὴν ὁμοῦ καὶ σοφίαν κοσμεῖν, ἄριστά τε P. 618 
καὶ τελεώτατα διειλέχϑησαν, καὶ μάλα γενναίαν τὴν ὑπὲρ τῆς 
ἀληϑείας ἔνδειξιν ἐνεδείξαντο. ῥάδιον δ᾽ ἔσται κἀκεῖνα μανϑά- 
3θγειν τοῖς βουλομένοις ἐξ ὧν κἀκείνοις γεγένηται ὑπομνήματα. 
οὐδὲ γὰρ σιγῇ κρύψαντες οὐδ᾽ αὐτοὶ λήϑης ἀφῆκαν χληροῦσϑαι 
βυϑούς ἀλλ᾽ ὅσον ὃ τοῦ διωγμοῦ καιρὸς καὶ αὐτοῖς ὁμοίως 
ἡμῖν συγκεχώρηχκε, γραφῇ τὰ τοιαῦτα παρέπεμψαν, καὶ, ὅσον 
12. ἐς ὅσα coi. Boiv. 


et sextum , quae cum supradictis valde consonant. (X) SI Igitur divinse 
substantiae nihil diversum nec praeintelligi potest nec cointelligi, ecquo- 
modo pw quam Palamas aliud diversumque esae dicit, divinitas in- 
creata fue περ cam quicquid posterius est illa substantia, in creaturarum 
numero sit. 


4. Plura me dicere coplentem solitus capitis dolor non sivit. Quippe 
eet viscerum acrimonia, quam illorum certaminum curae , et illins tempesta- 
is calor nimius, aimulque inedia toto die tolerata, valde auxerant, quat- 
tamvis me δὰ silendum compulit. Non enim, ut impii Palamitae, 





Syberit is mensi mane operati ipsi quoque fueramus; nec in 
quae Bacchi chorus fre tempus conterendum esse censueramus: 
sed animum nostrum per illud tempus occupaverant perpetuae diu noctuque 
ssollicitadines, et sacrorum dogmatum in discrimen adductorum commenta- 
tiones. taque illi, quos virtute simul et doctrina ornatos sopra diximus, 
lecissimi viri, qui mecum aderant, dicendi munere suscepto, optime et 
copiosissime disputarunt, ac veritatis fortiter defendendae nobile exem- 
plum ediderunt. Facile autem erit volenti cuique illa discere ex commen- 
tariis, quos ii etiam fecerunt. Nam nec ipsi ea ailentio pressere, nec 
ebruenda oblivioni tradidere: sed quatenos persecstionis tenpus lis quo- 
que permisit , litteris mandaverunt, et mala singuli, quantum li- 





968 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 ἀνενέργητον οἴεσϑαι σέβειν ἡμᾶς, xal ὅσα ye εἰρηκότες ἔφϑημεν. 


Ind. 


L4 


ἢ πῶς ἂν εἴη κοινὴ τῶν τριῶν ὑποστάσεων, μὴ xa9^ αὑτὴν ἀνυ- 
πόστατος οὖσα, ϑεότης ἑτέρα φύσεως καὶ ὑποστάσεων ἐκείνων; 


P. 608 ἢ πῶς ἄλλως ἂν εἴη χοινὴ ϑεοῦ καὶ ἀνθρώπων ἐνέργεια, ἄκτε- 


στός τε xal οὐσιώδης καὶ φυσική; οὐ γὰρ ϑέμις τὴν οὐσίαν 
οἴεσθαι τοῦ ϑεοῦ πρὸς τὰ γήϊνα κατιέναι καὶ σοφίζειν καὶ ἁγιώ- 
uv. καὶ ζωοποιεῖν (ἄπαγε" βλάσφημον γὰρ καὶ δαιμόνων εὕρεμα 
σκοτεινόν), ἀλλ᾽ ἀφ᾽ ἑκάστης ἕκαστα γίνεσθαι τῶν ἀκτίστων τού-- 
τῶν ἐνεργειῶν" ὧν οἱ μετέχοντες ἄκχτιστοί τε γίνονται xal ἄ- 


Βκχτιστα πράγματα, ὅσα τε νῦν καὶ ὅσα τοῖς προφήταις ἐφάνητο 


ϑαυμάσια" ὧν καὶ βάτος, 7j καινομένη μὲν, οὐ δαπανωμένη 


"δέ" καὶ τὸ πύρινον ἅρμα τοῦ Ἠλίου, καὶ ὃ τὸν Ἰσραὴλ ὁδηγῶν 


πύρινος στῦλος ἐχεῖνος " xal ὃ τὰς ρπ χιλιάδας τῶν ᾿Ἡσσυρίων ἐν 
ῥιπῇ ϑανατώσας ἄγγελος " προσϑήσω δ᾽ ἔτι καὶ τὴν ἀνθρώπινον 
ἀφεῖσαν φϑέγμα τοῦ Βαλαὰμ ὄνον, καὶ ὅσα τοιαῦτα κατὰ xai- 1b 
φοὺς ἐγεγόνει ϑαύματα. οὐ γὰρ μετέχει τῆς οὐσίας οὐδαμῆ τῶν 


Ci» κόσμῳ κτισμάτων οὐδὲν τοῦ ϑεοῦ. τάχιστα γὰρ ἂν φϑαρείη 


τὰ πάντα, πρὶν ἢ φϑῆναι μετασχεῖν. φϑαρτικὴ γὰρ ἐκείνη καὶ 
ἀναλωτικὴ τοῖς ἐγγίζειν ἐπειγομένοις ἐστί. σύμφωνα τοιγαροῦν 


V. 492 τοῖς πατράσι λέγοντί μοι καὶ γράφοντι μικρὰ φροντίζειν ἔπεισεϑο 


τῶν ἐγκαλούντων, ἅπαξ ϑεσμοϑετηϑὲν καὶ ἐπιψηφισϑὲν, τῇ τοῦ 
ΞΒαρλαὰμ καταλέγεσθαι μοίρᾳ, καὶ ἀποψηφίζεσϑαι σφᾶς κατ᾿ 


14. ἔτι Bolv. pro ὅτι. 
lem supra diximus, colere nos arbitremur. Alioqui quomodo trium hypo- 


staseon communis esse possit divinitas, a natura et ab illis ipsis hypo- 
tasibus diversa, nisi pee pem careat subeistentia? Aut quanam alia 
ratione communis Deo et ibus fuerit increata et substantialis et ma- 
turalis operatio? Neque enim fas est credere subetantiun Dei ad terre- 
stria. descendisse , jue et sapientes facere, et sanctificare, et vi- 
vi&ücare (apage: quippe haec blasphemia est, et daemonum inventio te- 

) sed 5x singulis hace increati operationibus oriri: quas 
qui participant, ii increati exsistunt. Item increata sunt tum ea, loc 
tempore, tum quaecunque olim prophetis mira apparuerunt: in quibus ru- 
bus ardens et inconsumptus; igneus Eliae currus, columna illa ignea, quae 
Ieradlitis praeivit, et is qui rapido impetu centum octoginta millia Assy- 
riorum interfecit angelus. iam adde asinam Balasmi, quae homa- 
mam vocem emisit, et quotquot his similía miracula variis temporibus exsti- 
terunt. Etenim ex iis, quae in mundo sunt, rebus creatie nulla proreos est, 
quae Dei substantiam ipet. Quippe omnis statim pereant prius 
quam huius participes ἢ quoniam ea est vis ipsius, ut eos perdat et 
consumat , qui ad eam propius accedere cupiant. ilaque cum sancto- 
rum Patrum dictis congrum dicenti seribentique eos, a quibus accusor, pat- 
vi facere animus est: cum illud semel sancitum decretumque sit, eos omnes 


eum Barlaumo ponendos, e£ ut illum explodendos, qui baud dubitent me 


HISTORIAE BYZANTINAE XX. 2. 969 


batyov, ὅπόσοι μου κατηγορεῖν οὐχ ὀκνοῦσιν ἀεὶ, καὶ πολυϑείΐαν A. C. 1351 

καταψηφίζισϑαι » καὶ τἄλλα ὅσα σφίσιν ἠρίϑμηταί τε καὶ ovà-I2P- en 

λελόγισται κατ᾽ ἐμοῦ. ἢ οὐκ ἴσασι, ὡς ὅτε ἐμοῦ πολυϑείαν οὗτοι 

καταψηφίζονται, μονοϑεΐαν ἐγὼ καταψηφίζομαι σφῶν καὶ γίνε- 

5ταί σφισιν ἣ κατηγορία τοῦ ἐγκλήματος μείζων. οὐ γὰρ Ἰουδαίων 

καὶ Περσῶν εἶμι παῖς, ἵνα καὶ μονοθείτης ἀκούω, καϑάπερ oi 

τάλανες οὗτοι. εἰ δέ που ταῖς λέξεσι οὗτοι μόναις προσχόν- 

τες ἥκιστα ταῖς διανοίαις συμβιβάζειν ἴσασιν αὐτὰς, τί τοῦτο 

τῇ ἀληϑείᾳ λυμαίνεται, τῆς τῶν λόγων ἐννοίας ὑγιαινούσης ;" 
10(ς΄.) Ταῦτ᾽ ἔλεγε" xol ἅμα, οἷς ἀεὶ μὴ στέργειν προὔϑετο καὶ 

οἷς τὴν ἔργῳ παρέχεται μάχην καὶ ἀνθίσταται κομιδῇ τῶν λόγων 

αὐτοῦ πανταχῆ, τούτων μέρος ἀπειληφὼς προεκόμιζε, ταῖς γὰρ 

τῆς ἁγίας καὶ οἰκουμενικῆς ἕκτης συνόδου πράξεσι προὔργου ποι- 

ούμενος μάχεσθαί τε καὶ ἀντιπράττειν, ὡς προϊοῦσι δειχϑήσε-Ἐ 
1550, διαφϑείρας τὸν νοῦν, ἐκ τοῦ μηδαμῆ συνιέναι δύνασϑαι, 

διὰ τὰς ἐμφύτους κῆρας τῆς τε κακοηϑείας καὶ ἀμαϑίας, ὅμοιον 

ποιῶν τοῖς Ἐπιχουρείοις " ἐς γὰρ ἐκεῖνοι, τῇ σφετέρᾳ δυνάμει τὸ 

τοῦ ἡλίου παραμετροῦντες φαινόμενον, ποδιαῖον τὸν ἥλιον ἀπε-- 

φαίνοντο εἶναι, οὕτω καὶ οὗτος τὴν ἀμβλύτητα τῆς ἑαυτοῦ δια- 
ϑονοίας ταῖς τῶν ἁγίων προσνέμει γραφαῖς" καὶ ὥσπερ ἀσυμφώ-- P. 609 

νους τῇ διανοίᾳ τὰς λέξεις τοῖς οἰκείοις συντίϑησι λόγαις αὐτὸς, 

οὕτω καὶ τῶν ἁγίων οἴεται τὰς γραφὰς, καὶ οὕτω ταύτας παρεξ- 

ηγεῖται. ἦν δ᾽, ὃ τῆς ἁγίας ἕκτης συνόδου μόνον ἀπειληφὼς 


accusare et reum agere erroris Deos multos statuentis, aliorumque crimi- 
num, quae ildem eaumerarunt, et argumentando in me collegerunt. An 
ignorant, cum ii me ot multas divinitatés statuentem. damnant, tum me 
, €osdem ut unam divinitatem statuentes damnare? Hoc illis crimen gravius 
^ obiicitur, quam quo jpee accusa enim nec ludaeorum necPevarum 
sum filius, ut quemadmodum miseri isti unius divinitatis cultor audiam. 
Quod si iidem, p s0las voces attendendo, minime eas cum sententiis pos-. 
sunt conciliare , quidem veritati quid nocet, cum sanus sit verborum 
ps GO Ἧι Haec ille dixit; tum quae constituit nunquam approbare, 
qos re ipsa et bellam indicit et passim in orationibus suls vehementer 
Sdversatur, eorum partem excerptam profert. Nam sacrosancti et. Lun 
ralis Concilii sexti acta imprimis studet oppugnare et infringere, ut infr 
ostendetor. Horum sententiam , quam ob insitas labes, tatem dico 
et ignorentiam, nullo modo potest intelligere, depravat. Quod quidem 
more Epicureorum facit. Nam ut ili solem, quatenus apparet, pro suo 
captu metientes, pedalis moduli esae dicebant, sic iste mentis suae stupo- 
rem scriptis Baactorum affingit: et quemadmodum ipse orationes suas ver- 
bis componit minime oom sententia congruentibus, eiusmodi eno 
Sanctorum scripta existimat, eaque sic male interpretatur. autem. 
unum ex sancta sexta synodo excerptum proferebat, Wed fuit: pat ia- 
2 


Nicephorus Gregor. Vol. 11. 


970 NICEPHORI GREGORAE 


A, M. 6859 προὔτεινε, τὸ, τὴν ἄχτιστον ἐνέργειαν ἄχτιστον οὐσίαν χαραχτη- 
4 οἴζειν" κἀκ τῶν τοῦ ϑείου Βασιλείου τὸ, ἐκ τῶν ἐνεργειῶν 
γνωρίζομεν τὸν ϑεόν " ἡ γὰρ οὐσία αὐτοῦ μένει ἀμέϑεκτος. 
B γ,΄ Ταῦτα δ᾽ οὐχ ὅτι τὸν νοῦν εἰδέναι δυνάμενος ἔλεγεν, 
ὡς δειχϑήσεται προϊοῦσιν ἡμῖν (μηδὲ γὰρ ἀνελέγκτους ἡμῖν οἴεσϑεδ 
παραδραμεῖσϑαι κἀκείνας ὁπόσας ἠκηκόειτε βλασφημίας αὐτοῦ. 
αἱ μὲν γὰρ καὶ προχαταλέλυνται μικρὸν ἀνωτέρω, λόγοις 9 
ἡμετέροις καὶ γραφικαῖς μαρτυρίαις " αἱ δὲ προϊοῦσιν ἡμῖν ἱστὸς 
Οἀράχνης σύν ye ϑεῷ φανήσονται) οὐχ ὅτι τοίνυν οἶδεν ἐκεῖνα 
προὔτεινεν. ἀλλ᾽ ὁρῶν ὡπλισμένους ἡμᾶς καὶ σφόδρα τοι πε 
V. 493 φραγμένους ἀφϑόνοις ταῖς ϑείαις γραφαῖς, δεδιὼς μὴ ἀπὸ πρώ- 
της, ὅ φασι, γραμμῆς κληροῦχος τῆς ἥττης γένηται, πρὶν εἰς 
ἐξέτασιν μείζω καὶ τελειοτέραν ἐληλυϑέναι, συμφέρειν ἔδοξεν αὐ- 
τῷ, μετεωρίσαντι τὰς τῶν πολλῶν ἀκοὰς, δεῖξαι καὶ ἑαυτὸν 
τὰς ϑείας συνόδους ὁμοῦ τοῖς ἁγίοις πατράσι συναιρομένας 
ῬὉβλασφημίαις αὐτοῦ κεκτημένον, δέλεαρ τοῦτο τοῖς ἃ 
φοις προτείνων, τῷ χαλχῷ τῆς ἀσεβείας αὐτοῦ περικεᾷς 
(B.) Ἐπεὶ καὶ ὅταν συχνὰ ἐπιφέρῃ; κατὰ τοὺς ϑείους 
πατέρας, τυφλὸν xal ἀσαφὲς τοῦτ᾽ ἐπιφέρων, μήϑ᾽ 
εἶσιν οἱ λέγοντες, μήϑ᾽ ἃ λέγουσιν ἀποσαφῶν, οὐκ ἄ; 
νῷ ἔχειν οἶμαι πατέρας αὐτὸν, ἢ ἑαυτὸν καὶ ὅσοι κατ᾿ αὐτὸν 


" 


ExódoEo: πάλαι γεγένηνται. πλὴν γὰρ αὐτοῦ οὔϑ᾽ εὕφηταί 







4. dei conl. Bolv. pro ὅτι. 


illud [wm i i Deum operationibus pesdicen ges 
ox D. Basil scriptis: ex " 
lam eius substantia imparticipabilis manet, . 
8. Porro haec ille non ideo dicebat, quod verborum mentem asequ 
posset, ut postea ostendemus. Ktenim quascunque eius blasphemias s4- 
divistis, illas ne arbitremini sic praetermissuros esse nos, ut non " 
mus. Ác earum quidem alise paulo supra nostris disputationibus e£ 
pturae testimoniis refutatae iam fuerunt; alias, Deo iuvante, ut arsaer- 
rum telas, ulterius. resolvemus, llla itaque, mon quia * 
ret, proferebat; nos vidit sacris Scrij armatos εἰ cumulates- 
me H ^ P 


loquuntur", scilicet et incertam, moe d | 
clarans quinam ii sia, nec quae , eum puto non alios Patres ia asi- 
sao habere, niai ipsum, et quotquot im eosdem quie 


oss Google 


970 NICEPHORI GREGORAE 


A Lad προὔτεινε » τὸ, τὴν ἄκτιστον ἐνέργειαν ἄχτιστον οὐσίαν χαραχτη- 
- μὰ quy. xàx τῶν τοῦ ϑείου Βασιλείου τὸ, ἐκ τῶν ἐνεργειῶν 
γνωρίζομεν τὸν ϑεόν" 4j γὰρ οὐσία αὐτοῦ μένει ἀμέϑεκτος. 

B γ΄ Ταῦτα δ᾽ οὐχ ὅτι τὸν νοῦν εἰδέναι δυνάμενος ἔλεγεν, 
ὡς δειχϑήσεται προϊοῦσιν ἡμῖν (μηδὲ γὰρ ἀνελέγκτους ἡμῖν οἴσϑεδ 
παραδραμεῖσϑαι κἀκείνας ὁπόσας ἠκηχόειτε βλασφημίας αὐτοῦ. 
αἱ μὲν γὰρ καὶ προκαταλέλυνται μικρὸν ἀνωτέρω, λόγοις 9" 
ἡμετέροις καὶ γραφικαῖς μαρτυρίαις " αἱ δὲ προϊοῦσιν ἡμῖν ἱστὸς 

ἀράχνης σύν γε ϑεῷ φανήσονται) οὐχ ὅτι τοίνυν οἶδεν ἐκεῖνα 
προὔτεινεν. ἀλλ᾽ δρῶν ὡπλισμένους ἡμᾶς καὶ σφόδρα τοι πε 

Υ͂. 498 φραγμένους ἀφϑόνοις ταῖς ϑείαις γραφαῖς, δεδιὼς μὴ ἀπὸ πρώ- 
της, ὅ φασι, γραμμῆς χληροῦχος τῆς ἥττης γένηται, πρὶν εἰς 
ἐξέτασιν μείζω καὶ τελειοτέραν ἐληλυϑέναι, συμφέρειν ἔδοξεν ai- 
τῷ, μετεωρίσαντι τὰς τῶν πολλῶν ἀκοὰς, δεῖξαι καὶ ἑαυτὸν 
τὰς ϑείας συνόδους ὁμοῦ τοῖς ἁγίοις πατράσι συναιρομένας 

ῬὉβλασφημίαις αὐτοῦ χεκτημένον, δέλεαρ τοῦτο τοῖς d 
Qoi προτείνων, τῷ χαλχῷ τῆς ἀσεβείας αὐτοῦ περικείῃ, 
(B.) Ἐπεὶ καὶ ὅταν συχνὰ ἐπιφέρῃ; j xard τοὺς ϑείους Ἁ 
πατέρας, τυφλὸν καὶ ἀσαφὲς τοῦτ᾽ ἐπιφέρων, μήϑ᾽ di 
εἶσιν οἱ λέγοντες, μήϑ᾽ ἃ λέγουσιν ἀποσαφῶν, οὐκ 
νῷ ἔχειν οἶμαι πατέρας αὐτὸν, ἢ ἢ ἑαυτὸν καὶ ὅσοι κατ᾿ αὐτὸν 


" 


ExódoEo: πάλαι γεγένηνται. πλὴν γὰρ αὐτοῦ οὔϑ᾽ εὕρηταί 






4. ὡσεὶ conl. Bolv. pro ὅτι. 


fm ao increatam substantiam certo charactere signari: item| 
ex scriptis: Deum ex operationibus cognoscimus; quos- 
lom eius substantia imparücipabilis manet, ᾿ 

8. Porro baec ille non ideo ἀΐοεδαί, quod verborum mentes assequi 
ires ut ree arb ostendemus. Ktenim quascunque eius dt ada reda 8: 


Tum telas, ulterius Tesolvemus. llla itaque λα intelli 
Tet, proferebet; sel uli nos vidit sacris ris armatos d camem. | 


me » Veritus ne ab ipsis (ut aiunt) carceribus infelicem ezitae 
sortiretur , expedire sibi lit, antequam ventum esset ad maius pe- 


fectiusque examen, vulgi auribus arrectis ac suspensis, ostendere se ipse 


quoque sacras et sanctos Patres habere suis blaspheiis petred- 
Dantes, δὲ hane Selut atun errori Tuo tanquam hamo cirouadaetam, sie- 
plidari enique porrigere. (IL) Enimvero cum hanc formulam, "πὲ sedi 
'atres loquuntar", subinde repetit, obscuram scilicet et incertam, noa de- 


oss Google 


970 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 προὔτεινε, τὸ, τὴν ἄκτιστον ἐνέργειαν ἄκτιστον οὐσίαν χαραχτη- 
ρίζειν" xàx τῶν τοῦ ϑείου Βασιλείου τὸ, ἐκ τῶν ἐνεργειῶν 
γνωρίζομεν τὸν 9:óv* 7j γὰρ οὐσία αὐτοῦ μένει ἀμέϑεκτος. 

B γ,΄ Ταῦτα δ᾽ οὐχ ὅτι τὸν νοῦν εἰδέναι δυνάμενος ἔλεγεν, 
ὡς δειχϑήσεται προϊοῦσιν ἡμῖν (μηδὲ γὰρ ἀνελέγκτους ἡμῖν οἴεσϑεδ 
παραδραμεῖσϑαι κἀκείνας ὁπόσας ἠκηκόειτε βλασφημίας αὐτοῦ. 
αἱ μὲν γὰρ καὶ προχαταλέλυνται μικρὸν ἀνωτέρω, λόγοις 9^ 
ἡμετέροις καὶ γραφικαῖς μαρτυρίαις " ai δὲ προϊοῦσιν ἡμῖν ἱστὸς 

Οἀράχνης σύν ye ϑεῷ φανήσονται) οὐχ ὅτι τοίνυν οἶδεν ἐκεῖνα 
προὔτεινεν. ἀλλ᾽ δρῶν ὡπλισμένους ἡμᾶς καὶ σφόδρα τοι πε- 10 

V. 498 φραγμένους ἀφϑόνοις ταῖς ϑείαις γραφαῖς, δεδιὼς μὴ ἀπὸ πρώ- 
τῆς, ὅ φασι, γραμμῆς κληροῦχος τῆς ἥττης γένηται, πρὶν εἰς 
ἐξέτασιν μείζω καὶ τελειοτέραν ἐληλυϑέναι, συμφέρειν ἔδοξεν αὐ- 
τῷ, μετεωρίσαντι τὰς τῶν πολλῶν ἀχοὰς, δεῖξαι καὶ ἑαυτὸν 
τὰς ϑείας συνόδους ὁμοῦ τοῖς ἁγίοις πατράσι συναιρομένας ταῖς 15 

Ῥβλασφημίαις αὐτοῦ κεχτημένον, δέλεαρ τοῦτο τοῖς ἁπλουστέ- 
ροις προτείνων, τῷ χαλκῷ τῆς ἀσεβείας αὐτοῦ περικείμενον. 
(B.) Ἐπεὶ καὶ ὅταν συχνὰ ἐπιφέρῃ; κατὰ τοὺς ϑείους λέγειν 
πατέρας, τυφλὸν καὶ ἀσαφὲς τοῦτ᾽ ἐπιφέρων, μήϑ᾽ αἵτινές 
εἶσιν οἱ λέγοντες, μήϑ᾽ ἃ λέγουσιν ἀποσαφῶν, οὐκ ἄλλους ἐν 30 
νῷ ἔχειν οἶμαι πατέρας αὐτὸν, ἢ ἑαυτὸν καὶ ὅσοι κατ᾽ αὐτὸν xa- 

Ἑχόδοξοι πάλαι γεγένηνται. πλὴν γὰρ αὐτοῦ οὔϑ᾽ εὕρηταί ποϑ᾽ 


4. ὡσεὶ coni. Boiv. pro ὅτι- 


freetam operationem increatam substantiam certo charactere signari: item. 
illud ex D. Basilii scriptis: Deum ex operationibus cogmoscimus; quoa- 
inm eius substantia imparticipabilis manet. 

8. Porro haec ille non ideo dioebet, quod verborum mentem assequi 


mus. Ac earum quidem aliae paulo supra nostris disputationibus et 
Linie testimoniis refutatae iam fuerunt p Deo juvante» et aranea" 
rom » ulterius resolvemus. llla itaque, nou Ktellige- 
ret, proferebat ; pipe sacris Scri ri armatos ἃ cunnlatitri- 
mme instructos, veritus ne ab ip (ut aiunt) carceribus infelicem exitum 
sortiretor, expedire sibi credidit, antequam ventum esset ad maius per- 
fectiusque examen, vulgi auribus arrectis ac suspensis, ostendere se ipsum. 
quoque sacras synodos et sancios Patres habere sula blasphemlis patroci- 


quinam 
habere, nisi semet j| , et in eosdem 
Rome rapi Quel e tq equ Ὁ 1 


HISTORIAE BYZANTINAE XX.3. 971 


οὕτω γραφόμενά τε xal νοούμενά τῳ τῶν ἁπάντων ἑτέρῳ udlyosA. C, 1961 
καὶ ἐς τὴν τήμερον οὐδενὶ οὔτε πρὸς αὐτοῦ, οὔτε πρὸς ἡμῶν, πιοῦν 
οὔτε πρὸς ἑτέρου τῶν ἁπάντων οὐδενός. 7j γὰρ ἂν ἐτίϑει τε καὶ 
τὰς ἁπάντων ἀκοὰς περιηύλει, λαλίστερος ἑαυτοῦ γιγνόμενος, καὶ P. 610 
δπεριεχρότει πλέον ἢ ϑαλάττης ὑβριζούσης φλοῖσβοι παραλίους 
πέτρας. (Γ.) Ὅτι γὰρ ἀνωτέρω μικρὸν πρὸς τοῦ σοφωτάτου 
δέδεικται πατρὸς ἐκείνου τοῦ Γραπτοῦ Θεοδώρου, ὅτε τὰς τοῦ 
μεγάλου. φωστῆρος τῆς ἐκκλησίας Βασιλείου ῥήσεις διερμηνεύων 
προχεχόμισταί μοι, ἐπὶ τῆς ἁπλῆς καὶ ἀσωμάτου λέγων φύσεως 
10 τὸν αὐτὸν ἐπιδέχεσϑαι λόγον τὴν ἐνέργειαν τῇ οὐσίᾳ" (πρᾶγμα B 
γὰρ αὐθύπαρχτον, μὴ δεόμενον ἑτέρου πρὸς σύστασιν, Ónórt- 
ρον ἂν ἐϑέλοι τις, ἀπεφήνατο) δῆλον παντί που. ὅτι δὲ xal 
τοῦτ᾽ ἐκείνῳ κατὰ ταὐτὸν χομιδῇ λαμπρῶς συναποδείχνυται, δῆ- 
λον ἂν εἴη καὶ τοῦτο τοῖς βουλομένοις. τὸ γὰρ ἄκτιστον ἐνέρ- 
15yuav ἄκτιστον οὐσίαν χαρακτηρίζειν, εἰπόντα, μήτε μὴν διαφο- 
à» ἀχτίστου πρὸς ἄχτιστον (πῶς γὰρ, ὃ τοῖς πᾶσι ὁμοῦ πατρά- 
σιν ἀπείρηται, μηδὲν τῆς ϑείας καὶ τρισυποστάτου φύσεως ἕτερον 
ἄκτιστον εἶναι διαῤῥήδην ὁμολογοῦσι) μήϑ᾽ ὅτε ἕτερον ϑατέρου 
ϑάτερον, τὴν πρὸς ἐχεῖνα δεικνύντος ἐστὶ συμφυΐαν τε καὶ ταὐ- 
ϑοτότητα. μηδὲ γὰρ ἄν ποτε φύσιν ἔχειν, ἐν τοῖς οὕτως ἀναγκαίοις 
διαφωνεῖν τοὺς ἁγίους. ὡς γὰρ ἐκεῖ λόγων ταὐτότης, οὕτως ἐν- 
ταῦϑα τὸ χαρακτηρίζειν εἷς ἕνωσιν ἄγει τὰ τῇ λέξει δύο δοχοῦν- 


11. ὑπόστασιν coni Bolv. 15. μηνύειν coni. idem. pro μήν. 


ex omnibus ad hanc diem usque ab eo ant a nobis repertus est, sic 
scripserit vel senserit. Alioquin hic protulisset, et se ipso encor, pha 
um aures circumsonahdo et perstrependo, fremitum maris vicisset, circum 
saxs maritima debacchantis. (111.} Idem quippe esse substantiam et ope- 
rationes divinas paulo snpra demonstratum esse, cuilibet patet : illic scili 
cet, ubi sapientissimum Patrem Theodorum Graptum , magni ecclesiae lu- 
minis D. Basilii verba interpretantem, atque in simplici et incorporea na- 
tura definitionem eandem operationi ac substantiae convenire dicentem, 
produximus. Quippe wiramlibet deüniendam esse diait, rem per se subsi- 
Stentem , nec ad consistendum alia re indigentem. Sed et luculentissime 
hoc ipsum illo Concilii generalis sexti testimonio pariter demonstrari, evi- 
dens cuivis futurum est. Nam qui per increatam operationem subetan- 
tiam increatam certo charactere siguari dicit, ac neque aliquam increati 
&b increato differentiam indicat (quomodo autem indicaret, contra omnium 
simul Patrum auctoritatem, qui nullum aliud, praeter divinam in tribus 
h naturam, iocreatum esse diserte confitentur T) neque alterum. 
altero diversum esse ait, is certe illarum rerum naturalem coniunctio- 
nem et identitatem declarat. Nec enum in iis, quae adeo necessaria sunt, 
Banctos dissentire ratio patitur. Nempe ut illic definitiones eaedem , ita 
hie ipsum χαρακτηφίξειν, quod est certo charactere siguare, unum ef- 


970 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 προὔτεινε, τὸ, τὴν ἄχτιστον ἐνέργειαν ἄκτιστον οὐσίαν χαραχτη- 
- μὰ 4, ρίζειν" κἀκ τῶν τοῦ ϑείου Βασιλείου τὸ, ἐκ τῶν ἐνεργειῶν 
γνωρίζομεν τὸν ϑεόν " ἡ γὰρ οὐσία αὐτοῦ μένει ἀμέϑεκτος. 

B γ,).» Ταῦτα δ᾽ οὐχ ὅτι τὸν νοῦν εἰδέναι δυνάμενος ἔλεγεν, 
ὡς δειχϑήσεται προϊοῦσιν ἡμῖν (μηδὲ γὰρ ἀνελέγκτους ἡμῖν οἴεσϑεδ 
παραδραμεῖσϑαι κἀκείνας ὁπόσας ἠκηκόειτε βλασφημίας αὐτοῦ. 
αἱ μὲν γὰρ xal προκαταλέλυνται μικρὸν ἀνωτέρω, λόγοις 9* 
ἡμετέροις καὶ γραφικαῖς μαρτυρίαις " αἱ δὲ προϊοῦσιν ἡμῖν ἱστὸς 

Οἀράχνης σύν γε ϑεῷ φανήσονται) οὐχ ὅτι τοίνυν οἶδεν ἐκεῖνα 
προὔτεινεν. ἀλλ᾽ ὁρῶν ὡπλισμένους ἡμᾶς καὶ σφόδρα τοι πε-10 

Υ͂. 493 φραγμένους ἀφϑόνοις ταῖς ϑείαις γραφαῖς, δεδιὼς μὴ ἀπὸ πρώ- 
της, ὅ φασι, γραμμῆς κληροῦχος τῆς ἥττης γένηται, πρὶν εἰς 
ἐξέτασιν μείζω καὶ τελειοτέραν ἐληλυϑέναι, συμφέρειν ἔδοξεν αὖ- 
τῷ, μετεωρίσαντι τὰς τῶν πολλῶν üxodc, δεῖξαι καὶ ἑαυτὸν 
τὰς ϑείας συνόδους ὁμοῦ τοῖς ἁγίοις πατράσι συναιρομένας ταῖς 15 

βλασφημίαις αὐτοῦ κεχτημένον, δέλεαρ τοῦτο τοῖς ἁπλουστέ- 
φοις προτείνων, τῷ χαλκῷ τῆς ἀσεβείας αὐτοῦ περικείμενον. 
(B.) Ἐπεὶ καὶ ὅταν συχνὰ ἐπιφέρῃ; κατὰ τοὺς ϑείους λέγειν 
πατέρας, τυφλὸν καὶ ἀσαφὲς τοῦτ᾽ ἐπιφέρων, μήϑ᾽ αἵτινές 
εἶσιν οἱ λέγοντες, μήϑ᾽ ἃ λέγουσιν ἀποσαφῶν, οὐκ ἄλλους ἐν30 
νῷ ἔχεινιοἶμαι πατέρας αὐτὸν, ἢ ἑαυτὸν καὶ ὅσοι κατ᾽ αὐτὸν xa- 

ExódoEo: πάλαι γεγένηνται. πλὴν γὰρ αὐτοῦ οὔϑ᾽ εὕρηταί mo9^ 


4. ὡσεὶ conl. Bolv. pro ὅτι. 


creatam increetam sabetantiam certo charactere siguari: item. 
illud ex D. Basilii scriptis: Deum ex operationibus cogmoecimus; quoa- 
ium eius substantia imparticipabilis manet. 

8. Porro haeo ille non ideo dicebet, quod verborum mentem aseequi 


me » veritus ne ab (ut aiunt) carceribus infelicem exitum 
sortiretor, expedire sibi credidit, antequam ventum esset ad maius per- 
arrectis ac suspensis, ostendere se ipsum. 


HISTORIAE BYZANTINAE XX.3. 971 


οὕτω γραφόμενά τε xal νοούμενά τῳ τῶν ἁπάντων ἑτέρῳ μέχρελ. C. 


18δ1 
o. 


xal ἐς τὴν τήμερον οὐδενὶ οὔτε πρὸς αὐτοῦ, οὔτε πρὸς ἡμῶν, nb Te Can 


οὔτε πρὸς ἑτέρου τῶν ἁπάντων οὐδενός. ἦ γὰρ ἂν ἐτίϑει τὲ καὶ 


τὰς ἁπάντων ἀκοὰς περιηύλει, λαλίστερος ἑαυτοῦ γιγνόμενος, xal P. 610 


δηεριεκρότει πλέον ἢ ϑαλάττης ὑβριζούσης φλοῖσβοι παραλίους 
πέτρας. (I:) Ὅτι γὰρ ἀνωτέρω μικρὸν πρὸς τοῦ σοφωτάτου 
δέδεικται πατρὸς ἐκείνου τοῦ Γραπτοῦ Θεοδώρου, ὅτε τὰς τοῦ 
μεγάλου. φωστῆρος τῆς ἐκκλησίας Βασιλείου ῥήσεις διερμηνεύων 
προκεχόμισταί μοι, ἐπὶ τῆς ἁπλῆς καὶ ἀσωμάτου λέγων φύσεως 


10 τὸν αὐτὸν ἐπιδέχεσϑαι λόγον τὴν ἐνέργειαν τῇ οὐσίᾳ" (πρᾶγμα Β 


γὰρ αὐθύπαρχτον, μὴ δεόμενον ἑτέρου πρὸς σύστασιν, ὁπότε- 
ov ἂν ἐϑῆλοι τις, ἀπεφήνατο) δῆλον παντί που. ὅτι δὲ xal 
τοῦτ᾽ ἐκείνῳ κατὰ ταὐτὸν κομιδῇ λαμπρῶς συναποδείκνυται, δῆ-- 
λον ἂν εἴη καὶ τοῦτο τοῖς βουλομένοις. τὸ γὰρ ἄκτιστον ἐνέρ-- 
15γειαν ἄχτιστον οὐσίαν χαρακτηρίζειν, εἰπόντα, μήτε μὴν διαφο- 
à» ἀκτίστου πρὸς ἄκτιστον (πῶς γὰρ, ὃ τοῖς πᾶσι ὁμοῦ πατρώ- 


σιν ἀπείρηται, μηδὲν τῆς ϑείας καὶ τρισυποστάτου φύσεως ἕτερον 


ἄκτιστον εἶναι διαῤῥήδην ὁμολογοῦσι) μήϑ᾽ ὅτι ἕτερον ϑατέρου 
ϑάτερον, τὴν πρὸς ἐκεῖνα δεικνύντος ἐστὶ συμφυΐαν τε καὶ ταὐ- 
ϑοτότητα. μηδὲ γὰρ ἄν ποτε φύσιν ἔχειν, ἐν τοῖς οὕτως ἀναγκαίοις 
διαφωνεῖν τοὺς ἁγίους. ὡς γὰρ ἐκεῖ λόγων ταὐτότης, οὕτως i»- 
ταῦϑα τὸ χαραχτηρίζειν εἰς ἕνωσιν ἄγει τὰ τῇ λέξει δύο δοχοῦν- 


11. ὑπόστασιν coni. Bolv. 16. μηνύειν coni. idem. pro μήν. 


ex omnibus ad hanc diem vsque ab eo aut a nobis repertus est, qui εἰς vel 
scripserit vel senserit. Alioquin hic protulisset, et se ipso loquacior, omni- 
wm aures circumsonahdo et perstrependo, fremitom maris vicisset, circum 
saxa maritima debacchantis. (11|.} ldem quippe esse substantiam et ope- 
rationes divinas paulo supra demonstratom esse, cuilibet patet: illic scili- 
cet, ubi s ienderinum atrem Theodorum Graptum, magni ecclesiae lu- 
ii verbe interpretantem, atque in simplici et incorporea na- 
tura definiionem eandem operationi ac substantiae convenire dicentem, 
produximus Quippe utramlibet definiendam esse dixit, rem per se subsi- 
tentem, nec ad consistendum alia re indigentem. Sed et luculentissime 
.hoc ipsum illo Concilii generalis sexti testimonio pariter demonstrari, evi- 
dens cuivis futurum est. Nam qui per increatam operationem subetan- 
fiam increstam certo charactere siguari dicit, ac neque aliquam increati 
ab increato differentiam indicat (quomodo autem indicaret, contra omnium 
simul Patrum auctoritatem, qni nullum aliud, praeter divinam in tribus 
h; toram, lncreatum ease diserte confitentur?) neque alterum 

altero diversum esse ait, is certe illarum rerum naf coniunctio-. 
nem et identitatem declarat. Nec enüm in iis, quae adeo sunt, 
Sanctos dissentire ratio patitur. Nempe ut illic definidones eaedem, ita 
hie ipsum χαρακεηρίζειν» quod est certo charactere aiguare, unum eí- 





972 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 τα. τὸ γὰρ χαρακτηρίζειν τῷ δηλοῦν ταὐτόν στιν" ὡς ἂν εἰ ἕλε- 


Ind. 4 


ΓΙ ἡ ἄκτιστος ἐνέργεια , ἐπεὶ τῆς ἁπλῆς καὶ ἀσωμάτου λέγεται 
φύσεως, αὐτὴν τὴν ἄχτιστον οὐσίαν χαρακτηρίζει, καὶ δηλοῖ, καὶ 
παρίστησι. καὶ ἅμα βεβαιοῖ μοι τὸν λόγον ὃ χαραχτὴρ xol $j 
ἀπαράλλακτος τοῦ πατρὸς εἰχὼν, ὃ υἱός. (4.) Εἰ δὲ βούλε-5 
σϑε, καὶ μαρτυρίας ἐγὼ προενεγχεῖν οὐκ ὀχνήσω μυρίας διαφόρων 


Ἐπατέρων, ἃς κατὰ τῶν ὁμοίων τῇ δόξῃ τἀνδρὶ τουτωΐ καλῶς 


ποιοῦντες ἐχεῖνοε πάλαι γεγράφασιν. αὐτίκα τοίνυν ὃ μέγας 
φησὶν 249avácioc* ,,»οὐκ ἀμφίβολον, ὅτι αὐτός ἐστιν ἣ τοῦ πα- 
τρὸς ζῶσα βουλὴ καὶ ἐνούσιος ἐνέργεια, καὶ λόγος ἀληϑινός." καὶ τὸ 
πάλιν" ,,ἑνὸς ὄντος υἱοῦ, τοῦ ζῶντος λόγου, μίαν εἶναι δεῖ τε- 
λείαν καὶ πλήρη τὴν ἁγιαστικὴν καὶ φωτιστικὴν ζωὴν, οὖσαν 


Ἐνέργειαν αὐτοῦ καὶ δωρεὰν, ἥτις ἐκ πατρὸς ἐκπορεύεται.᾽" καὶ 


πάλιν" ,»ἀλλ᾽ οἱ ἀσεβεῖς οὐ ϑέλουσι λόγον καὶ βουλὴν ζῶσαν εἶναι 
τὸν vi, περὶ δὲ τὸν ϑεὸν βούλησιν καὶ φρόνησιν καὶ σοφίαν, 15 


V. 494 ὡς ἕξιν συμβαίνουσαν καὶ ἀποσυμβαίνουσαν." (Ε.) Καὶ ὁμοίως 


ὃ ϑεῖός φησι Κύριλλος",,εἰ ὃ υἱός ἐστιν 7j ζῶσα καὶ οὐσιώδης 
ἐνέργεια καὶ δύναμις καὶ σοφία τοῦ πατρὸς, ἐνέργεια πάντως καὶ 


P. 611 τοῦ υἱοῦ τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον.᾽" καὶ πάλιν" ,,»οὐκ ἀλλότριόν ἐστι 


τῆς ϑείας οὐσίας τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον, ἀλλ᾽ ἐνέργεια φυσική 1620 
καὶ οὐσιώδης καὶ ἐνυπόστατος." (ς΄.) Ὁρᾷς μαρτυρίας χο- 
μιδῇ σαφεστάτας, καὶ πᾶσι γνωρίμους αὐτόϑεν, καὶ μηδὲν μήτ᾽ 
αἰνιγματῶδες μήτε γρῖφον ἐχούσας, ἀλλ᾽ ἐμφανῶς καὶ διαῤῥή- 


ficit e&, quae, si nomen spectes, videntur duo esse. Nam χαρακτηρίζειν 
idem est ac denotare. Perinde est igitar ac ai dixisset, increata operatio, 
quoniem simplicis et. rporeae naturae esse dicitur, substantiam ipsam 
jncrestam denotat, designat, et repraesentat. Atque id, quod dico, eo 
confirmatur, quod filius sit Patris character et indiscreta imago. (IV.) Ego 
autem libenter testimonia infinita, quae Patres varii adversus homines huic 
similes et idem sentientes olim scripserunt (et ii quidem recte) vobis, ai 
vultis, producam. Statim igitur magnus Athanasius, ,,non dubium est", ait, 
δαὶ quin ipse sit vivum Patris consilium, et oj subetantialis, et Verbum. 
A 








HISTORIAE BYZANTINAE XX. 3. 978 


δὴν ἀπαγγελλούσας ἡμῖν, ἐπὶ τῆς ἁπλῆς xol ϑείας φύσεως τῇ A.C. 1851. 


». lo.Can- 


οὐσίᾳ ταὐτὴν τὴν ἐνέργειαν εἶναι, καὶ olov αὐτοενέργειαν τὴν “δ, ως δ 


οὐσίαν, ὡς ἀνωτέρω που δέδεικται διαρχέστερον. ὁρᾷς δ᾽ ὡς Β 
καὶ ἀσεβεῖς προφανῶς τοὺς μὴ ταῦτα βουλομένους ἀποχαλοῦσι 
ol ϑεῖοι πατέρες, καὶ ὅσα ἐπὶ τούτοις Fri φασίν. ἄλλως τε καὶ 
τὸ τὸν υἱὸν καὶ τὸ πνεῦμα τοῦ πατρὸς ἐνέργειαν φάσκειν τοὺς 
ἁγίους, τί δηλούντων ἐστὶν ἕτερον, ἢ τὸ τῆς οὐσίας καὶ ἐνερ- 
γείας ταῦτόν; (Z.) Εἰ γὰρ τῇ τῶν λέξεων δοίημεν προφορᾷ 
καϑάπαξ ἵπεσϑαι τὰς ἐννοίας, καϑάπερ ἐπὶ τῶν συνθέτων, οὕτωο 
10 κἀπὶ ϑεοῦ, οὐ διπλοῦν ἔσται μόνον τὸ ἁπλοῦν, ἐξ οὐσίας δη- 
}λαδὴ καὶ ἐνεργείας συγκείμενον, ἀλλὰ καὶ σφόδρα γέ τοι πολλα- 
πλοῦν. τί γὰρ ἂν φαίη τις, τῶν ἁγίων ἀκούων λεγόντων, ἕνα 
ϑιεὸν, μίαν ἀρχὴν αἰώνιον, ἄκτιστον, ἀγένητον, μίαν οὐσίαν, 
play. ϑεότητα, μίαν δύναμιν, μίαν ϑέλησιν, μίαν ἐνέργειαν, 
Ιδμίαν ἐξουσίαν, μίαν κυριότητα, μίαν βασιλείαν, ἐν τρισὶ τε- 
λείαις ὑποστάσεσι γνωριζομένην μιᾷ προσχυνήσει; μὴ πολλα- Ὁ 
πλοῦν καὶ ποικίλον καὶ πολυσύνϑετον λέγουσι τὸν ϑεόν; ἄπαγε" 
πῶς γὰρ, οἷς καὶ πᾶσαν ὥραν καὶ καιρὸν ἐμέλησε, σφίσι τε αὖ- 
τοῖς καὶ ἅμα ἀλλήλοις ὁμόφωνα λέγειν ἀεὶ, καὶ μὴ μᾶλλον μηδ᾽ 
30 ἧττον ἀντίφωνο» περὶ τῶν τοιούτων μηδὲν μηδαμῆ μηδεπώποτε 
φϑέγξασϑαι; ἁπλοῦν γάρ φασιν εἶναι τὸ ϑεῖον καὶ ἀσύνθετον" 
τὸ δ᾽ ἐκ πολλῶν καὶ διαφόρων συγκείμενον, σύνϑετον. εἶ γὰρ 
τὸ ἄκτιστον, φασὶ, καὶ ἄναρχον καὶ ἀσώματον καὶ ἀϑάνατον 


nobis declarant, in simplici et divina natura eandem esse operationem δὲ 
substantiam, et hanc quasi αὐτοενέργειαν esse, ut fusius supra demonstra- 
tum est. Vides ut eos, qui haec non sentiunt, palam impios vocent sanct 
Patres, et quae praeterea addant. lam vero iidem Sancti, cum et Filium 
et Spiritum. operationem Patris esse dicunt, quid eliud innuunt, nisi idem. 
esse substantiam et operationem? (VIL) Quod si demus, ut i composi 
tis, ita et in Deo notiones dictionibus, prout bae sonant, lereg 
mou duplex modo, ex substantia scilicet. et operatione conflatum, aed 
et valde multiplex erit id, quod simplex est. Quid enim putet la, 

Sanctos audiat dicentes, unum Deum, unum principium aeternum, 

creatum, non factum; unam substantiam, unam divinitatem, unam vir- 
tutem, unam voluntatem , unam operationem , unam potentiam , unam do- 
münationem, unum imperium, in tribus bypostasibus perfectis una. ado- 
ratione noscendum? Numquid illi Deum multiplicem et varium, et ex mul- 
tis rebus compositum dicunt? apage. Nam Ἰὰ quomodo dicant, qui horis 
0mnibus, omni tempore curaverunt, ut secum ipsi semper et inter se invi- 
cem consonarent, ac ut nihil us de his unquam pronunciarent, quod 
plus minusve dissonum foret? Deum quippe aluot simplicem esse et compo- 
aitionis expertem: quod autem ex pluribus et variis rebus constet, id esse 
compositum. Etenim, inquiunt, si ncreatum , et carens principlo , et in- 





974 — NICEPHORI GREGORAE 


A.M. 6859 xol αἰώνιον xol ἀγαϑὸν xal δημιουργικὸν καὶ τὰ τοιαῦτα od- 
1-4 σιώδεις διαφορὰς εἴποιμεν ἐπὶ 9109, τὸ ἐκ τοσούτων συγκείμενον 
οὐχ ἁπλοῦν ἔσται, ἀλλὰ σύνϑετον" ὅπερ ἐσχάτης ἀσεβείας ἐστίν. 
δρᾷς; (Η.) El δ᾽ οὕτως ἐπὶ τούτων, πῶς δ᾽ οὐκ ἂν κἀπὶ 
Εδυάδος ὁμοίως νοηϑείη διπλόη τις καὶ διαφορὰ τῆς ὑποκειμένης 5 
οὐσίας πρὸς τὴν ἐνέργειαν, ἐκεῖ διάφορον κατὰ τὸν Παλαμᾶν 
οὖσαν; 5j γὰρ δυὰς οὐχ ἕν, οὐδ᾽ ἁπλοῦν, οὐδ᾽ ἄναρχον, οὐδ᾽ 
ἄπειρον, ἀλλὰ σύνϑετον ἐχπεπερασμένον. (Θ.) Πρὸς γὰρ τοῖς 
ἄλλοις καὶ ὃ ϑεῖος τάδε περὶ τῶν τοιούτων διέξεισι Πάξιμας. ,,ἣ 
δυὰς οὔτ᾽ ἄπειρος, οὔτ᾽ ἄναρχος, οὔτ᾽ ἀχίνητος, οὔτε μὴν ἀρ- 10 
P. 612 χὴ xa3óAov τινὸς εἶναι δυνήσεται." xol πάλιν", οὐδεὶς δὲ, μεμοι- 
θαμένος ὁπωσοῦν τοῦ λογίζεσϑαι, εἴποι ἂν ἄπειρον εἶναι, ᾧ ἕξ 
ἀϊδίου συνθεωρεῖταί τι ἢ συνεπιϑεωρεῖται κατ οὐσίαν διάφορον." 
καὶ μετ᾽ ὀλίγον" ,,xa9^ ὃν γὰρ εἴποιμεν λόγον ἢ τρόπον δύνα- 
σϑαί τι ἕτερον αὐτῷ κατ᾽ οὐσίαν διάφορον παραβάλλεσθαι, τὸν 15 
ὅλον τῆς ὅλης ἀπειρίας αὐτῷ συναφαιροίμεϑα λόγον. εἰ δ᾽ ἄπει- 
Boo» εἶναι οὗ δύναται, ᾧ ἐξ ἀϊδίου συνυπάρχει ἕτερόν τι κατ᾽ 
Υ͂. 495 οὐσίαν διάφορον, ἄπειρον εἶναι οὐδαμῶς ἐνδέχεται δυάδα." καὶ 
ἀλλαχοῦ" ,,οὐδὲν τῶν ὄντων ἄναρχον, ᾧ ἵτερον συνεπινοεῖται, 
οὐδ᾽ ἀπερίγραπτον, οὗ τι ἕτερον προεπινοεῖσϑαι δύναται." εἰ δέϑο 
τις μὴ ῥᾳθυμοτέραν πως ἔσχε τάξιν περί γε τὰ τοιαῦτα, ἄνα- 
γνώτω καὶ τῆς περὶ ϑεολογίας ἑκατοντάδος vovrovt τοῦ ἀνδρὸς 


11. καθόλου Bolv. pro καθ᾽ ὅῖου. 


puce et immortale, et aeternum, et bonum, et creandi vim habens, 
εἰ alia eiusmodi, in Deo sobstantiales differentias esse dixerimus, quod ex 
tot rebus constabit, id non simplex erit, sed compositam; quod est extre- 
mae impietatis. Vides? eu At si in his ita se res habet, quidni et 
h dis, ni eaduae duo eun duo sunt, iter duplicitas aliqua et differeotia intelligatur, 
videlicet subiectae, et operadonls, quae illic secundum P 
diversa res est? Nam quae eat duplex, ea nec una, nec simpl 
nec principio carens, nec infinita res est, sed composita et finita. moss 
praeter alios divus Maximus hac de re sic loquitur. ,,quod est du, L 
Bec infinitum est, nec principia carens, nec immobile , neque etiaum pi 
cipium ullius rei esse poterit." Rursus: »nemo antem, rationis utcunque 
particeps, infinitum esse fll dixerit, cui aliquid substantia diversum 
co&xsistens vel inexsistena jatalli itur? Et post: etenim ai qua ra- 
tione, aut si ullo modo aliud diversum posse ei com| 
diceremus, hoc ipso totius. afinltata: Votam rationem ab eo adi 








d P [" ex un 
capitibus, quae hic vir de. theologia scripsit, tertium, quartum, quintum 


HISTORIAE BYZANTINAE XX. 4. 975 
κεφάλαια y, d, i, ξ, πολλὴν τοῖς ῥηϑεῖσι διασώζοντα τὴν συμ- A. C. 1851 


φωνίαν. (1.) ΕἸ οὖν μήτε προεπινοεῖσϑαι μήτε συνεπινοεῖσϑαι δ. 1o Cat- 
τῇ ϑείᾳ δύναταί τι ἕτερον οὐσίᾳ, πῶς ἕτερον καὶ διάφορον οὖσα 
κατὰ τὸν Παλαμᾶν ἡ ἐνέργεια ϑεότης ἄχτιστος ἂν εἴη, παντὸς 
δτοῦ μετὰ τὴν οὐσίαν ἐκείνην συναριϑμουμένου τοῖς κτίσμασιν; 
δ΄. Ὅτι δὲ μὲ, καὶ πλείω προϑυμούμενον λέγειν, ἥκιστα Ὁ 
συνεχώρουν αἱ συνήϑεις τῆς χεφαλῆς ἀλγηδόνες (ἡ γὰρ τῶν 
σπλάγχνων δριμύτης, αὔξην εἰληφυῖα μακρὰν ἐκ τῶν λογισμῶν 
^ ἀγώνων ἐκείνων, καὶ ἅμα τοῦ τῆς ὥρας καύματος, καὶ πρός ys 
τοτῆς πανημερίου νηστείας, καὶ ἄκοντα μάλα συνώϑει σιγᾷν' οὗ 
γὰρ ἐξ ἑωθινοῦ ταῖς Συβαριτικαῖς ἐκείναις τραπέζαις καὶ ἡμεῖς 
κατὰ τοὺς παλαμναίους ἐνησχολήμεϑα, οὐδ᾽ ὅσα Διονύσου πε- Ε 
φιχορεύουσι ϑίασοι διατριβὴν παρέχειν ἐγνώχειμεν, ἀλλὰ παννύχιοί 
τε καὶ πανημέριοι φροντίδες καὶ ϑείων κινδυνευόντων μελέται 
15 δογμάτων τὴν ἡμῶν ἀπησχόλουν τότε ψυχήν) διὸ καὶ τὸν λόγον 
οἱ σὺν ἐμοὶ λογάδες ἄνδρες ἐκεῖνοι διαδεξάμενοι, ὧν τὸν βίον 
ἔφϑημεν εἰρηκότες ἀρετὴν ὁμοῦ καὶ σοφίαν κοσμεῖν, ἄριστά τε P. 618 
καὶ τελεώτατα διειλέχϑησαν, xal μάλα γενναίαν τὴν ὑπὲρ τῆς 
ἀληϑείας ἔνδειξιν ἐνεδείξαντο. ῥάδιον δ᾽ ἔσται κἀκεῖνα μανϑά- 
30 νεῖν τοῖς βουλομένοις ἐξ ὧν κἀκείνοις γεγένηται ὑπομνήματα. 
οὐδὲ γὰρ σιγῇ κρύψαντες οὐδ᾽ αὐτοὶ λήϑης ἀφῆκαν κληροῦσϑαι 
βυϑούς" ἀλλ᾽ ὅσον ὃ τοῦ διωγμοῦ καιρὸς καὶ αὐτοῖς ὁμοίως 
ἡμῖν συγχεχώρηχε, γραφῇ τὰ τοιαῦτα παρέπεμψαν, καὶ, ὅσον 
12. ἐς ὅσα coni. Boiv. 
δὲ sextom , quae cum supradictis valde consonant, (X) SI igitur divinae 
substantiae nihil diversum nec praeintelligi poteat nec cointelligi, ecquo- 
modo operatio, quam Palames sind diveruunquo oue dict, divisa iz 
2n erts cum quicquid posterius est illa substantia, in creaturarum 


4. Plura me dicere cuplentem solitas capitis dolor non sivit. Quippe 
et viscerum acrimonia, quam illorum certaminum curae, et illius tempesta- 
tis calor nimius, simulque inedia toto die tolerata, valde auxerant, quah- 
tumvis nolentem me ad silendum compulit. Non enim, αἱ impii Palamitae, 
Byberiicis ffiis mensis mane operati ipsi quoque fueramus; nec in lis, 
quae Bacchi chorus frequentat, tempus conterendum esse censueramus: 
sed animum nostrum per illnd tempus occupaverant perpetuae diu noctuque 
sollicitudines, et sacrorum dogmatum in discrimen adductorum commenta- 
tiones. taque illi, quos virtute simul et doctrina ornatos supra diximus, 
lecüssimi viri, qui mecum aderant, dicendi munere suscepto, optime et 
copiosissime disputaront, ac veritatis fortiter defendendae nobile exem- 
plum ediderunt. Facile autem erit volenti éuique illa discere ex commen- 
taris, quos ii etiam fecerunt. Nam nec ipsi ea silentio pressere, nec 
ebruenda oblivioni tradidere: sed quatenus ionis tempus fis quo- 
que permisit , litteris mandaverunt, et mala singuli, quantum li- 


976 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 ἐφικτὸν, τὰ τῆς ἐκκλησίας ἐξετραγῴδησαν ἕκαστος πάϑη, μή- 
In4.4 aov καὐτοῖς ὀψιγόνοις αἱ τῶν ἀντιϑέτων πλεονεκτήσασαί mug 
διαβολαὶ τὰς ἀπειροκάλους λυμήνωνται διανοίας, οὐ σιδήρῳ καὶ 
πυρὶ καὶ ὅπλοις βαρβαρικοῖς, ἀλλὰ τῇ τῆς πολυμιγοῦς αἱρέσεως 
ἐκείνης κακίᾳ, ϑάνατον ἀϑάνατον τῇ ἀϑανάτῳ ψυχῇ προξενή- 5 
Conca. (Β.) Ἄρτι δὲ καὶ νὺξ ἐπιοῦσα ἠρέμα καὶ κατὰ βραχὺ 
τὰς ἡλιαχὰς αὐγὰς ἐπεβόσκετο, καὶ τὰ τῆς ἡμέρας συνέστελλε 
V. 496 κράσπεδα, καὶ τῶν ἀνθρωπίνων ὀφϑαλμῶν τὸ καϑαρῶς ἐν oi- 
xoig βλέπειν ἀφῃρεῖτο, καὶ λαμπάδες πυρὸς εἰσεφέροντο, φῶτα 
κτιστὰ κομίζουσαι" xal ἅμα ἀνεγινώσκοντο πάλιν, ἃ κατὰ τοῦ 10 
ΞΒαρλαὰμ ἐκείνου τοῦ Καλαβροῦ περὶ τοῦ ϑείου φωτὸς ἐψήφισταε 
πάλαι πολύν τινα χρόνον, κατὰ τὴν σφετέραν ἀεὶ συνήϑειαν. 
Ὁ μηδὲ γὰρ ἄλλην ἔχοντες ἀποστροφὴν οὐδαμῆ, μηδὲ προκάλυμμα 
τῆς σφετέρας ἥττης οὐδὲν, περὶ τὸ ὄρος ἐκεῖνο διηνεχῶς ἐξ dváy- 
χης εἱλοῦνται, καὶ συχνὴν παρ᾽ ἐκεῖνο καχούργως ποιοῦνται τὴν 15 
ἀναχώρησιν, μὴ λάϑῃ ῥοϑίοις ἴσως παρενεχϑέντα σιγῆς τὰ σφίσιν 
ἀεὶ τιϑηνούμενά τε καὶ γαλαχτοφορούμενα τῆς εἰκονομαχίας ὄργια. 
(I) Σιγῆς οὖν ἡμῶν καταψηφισϑείσης, καὶ τῶν ἐχεῖ ῥηϑέντων 
τὰ πλείω κατὰ τὸ σφίσι βουλόμενον ἐξηγουμένων αὐτῶν, καὶ ἣν 
Eó ἐκ Δαμάσκου φησὶ Ἰωάννης ὑπερτελῆ καὶ προτέλειον δόξαν, 30 
ἐχείνων ὑφειμένην ἀποδειχνύντων εἶναι ϑεότητα, τῆς ϑείας ἑἐτέ- 
ea» οὐσίας, καὶ ἄκτιστον μὲν xa9* ἑαυτὴν, διαφέρουσαν δ᾽ ἀπει- 
φάκις ἀπείρως, καὶ ἠλλοτριωμένην ἐκείνης παντάπασι, xal ἀνού- 
doas. p ηθύντων em ol pee dnéden ue o mend 
mm petam spetiro qilsnmsie cruda, ra ug. matar τς 
ficerent, anii jue immortali non ferro, aut igne, aut barbaricis telis, 
sed illius miscellaneae haereseos labe, mortem immortalem aflerreat. 
(IL) Iam autem et nox adveniens sensim et paulatim solis lomen absume- 
bat, et extremas diel oras sic condebat, ut in domibus non clare hominum 
oculi cernerent; iam igniferae lampades allatae creata lumina. Poportabante 
€um rursus lecta suut ea, quae multo ante tempore adversus 
illum Calabrum de divino lumine decreta fuerant, Hic scilicet illis perpe- 
tuus mos est, Nullum usquam aliud diverticulum, nullum nisi hoc cladi 


suae obtendendum velum labent; adeoque circa illum montem coguntur 
versari, et subinde illuc per fraudem sese recipere, no-forte ea 


Pi 

Aj et προτέλειον glorium vocat, isti divinitatem inferiorem, aliam ab sub- 
stantia divina, ac per se quidem increatam, infinitles autem infinite ab il- 
la diversam et omnino alienam , denique substantiae expertem esso dictita- 


HISTORIAE BYZANTINAE XX. 4. 971 


σιον, ἐτόλμησέ τις τῶν ἡμετέρων, ,,ὦ Tut," περιπαϑῶς üvaflofj- A.C. 1851 
σαι καὶ ,»γτί ἄν τις (φάναι) φαίη περὶ τοῦ σαρκωϑέντος λόγουϊαθ.Ἰομα. 
ϑιοῦ, ἐπεὶ γὰρ ὑπὲρ ταύτην οὐ δύναταί τι ὑπάρχειν (πῶς γὰρ, 
ὑπερτελῆ xal προτέλειον οὖσαν; τῆς γὰρ ὑπερτελοῦς οὐδὲν τε- Ἐ 
δλεώτερον) ἔοικεν αὐτὸν ὑποβεβηκότα καὶ τῆς ὑφειμένης ταύτης 
εἶναι xal τῶν κτισμάτων πολλῶν. καὶ λύεται μὲν εὐθὺς τὸ μέγα 
τῆς ἐνσάρκου οἰκονομίας μυστήριον, xai ἅμα πάντα συλλήβδην 
εἰπεῖν ἐκκλησίας δόγματα καὶ οὐδὲ ποιητὴν τοῦ παντὸς ἔχει τις 
ἂν ἔτι δοξάζειν ἕτερον, πλὴν τῆς νεωστὶ ψηφισϑείσης καὶ do- 
10γματισϑείσης ταύτης ἀνουσίου καὶ ὑφειμένης ϑεύτητος. καὶ ua- 
ταία λοιπὸν ἥ μέχρι νῦν ὀρϑοδόξων εὐσέβεια, καὶ δῆμος ἁγίων P. 614 
ἔφϑαρταί πως, μὴ συνέντων ἃ κηρύττει Παλαμᾶς. τῆς ἀνοχῆς 
σου Χριστέ!" ταῦτ᾽ εἶπε" καὶ πάνυ σφοδρῶς ἐπιτιμηϑεὶς ἔπτηξέ 
τε καὶ σεσιώπηκεν. ἤχουσε γὰρ, μὴ ϑεμιτὸν ἐν βασιλείοις εἶναι, 
15 βασιλικοῖς βουλήμασί τε καὶ δόγμασιν ἀντιλέγειν, ὃς τὸν ἐς τὴν 
ὑστεραίαν ἥλιον ἀπαϑὴς ϑεάσασϑαι βούλοιτο. καὶ πολλῶν δ᾽ ἄλ- 
λων ἐπὶ τούτοις ἐκεῖ λαληϑέντων ἐκείνοις κατ᾽ ἔφεσιν ἡγεμονικὴν, B 
ὃ σύλλογος διελύετο, τριταίους αὖϑις προσταχϑὲν ἐς τὴν ὁμοίαν 
ἐχχλησίαν δεῖν ἀϑροισϑῆναι ἡμᾶς. ἀλλ᾽ ἐκεῖνο μιχροῦ ue παρέ- 
30δραμε. (4.) Πρὶν γὰρ δεδυκέναι τὸν ἥλιον, ἠρέμα καὶ κατ᾽ ὀλί-. 
γους ὃ δῆμός τε ὑπεξήεσαν καὶ ἅμα ἐπὶ τούτοις καὶ σὺν τούτοις, 
ὅσον τῆς πόλεως ὄψις ὑπῆρχε, σύνδυο καὶ σύντρεις λεληϑότως 


8. ἔχοι coni. Boiv. 


rent; quiam ex nostris, animo vehementius commoto, exclamare ausus 
est: ,O caelum! erg igitur de incarnato Verbo Deo dicendum erit? 
Quando enim haec nihil potest supra se habere (quomodo autem possit, 
juae super omnia et prae omnibus perfecta est? nam quae est summe per- 
N il est perfectius) apparet eum maiori subesse, inferiorisque 
esse divinitatis, et creaturam unam de multis exsistere. Atque ita statim 
tollitor magnum incarnationis mysterium ; tolluntur omnia, simul quasi col- 
lecta, ecclesiae dogmata; nec iam huiusce rerum universitatis conditorem 
alium agnoscere ext, praeter istam , novis decretis nova doctrina conatitu- 









fisque in mediis palatiis refragari. Cum autem et alla multa ibidem ab 
illis, pront prin ebat, dicta essent, Coneilium dimissum est ea lege, 
vut triduo post ad similem concionem rursus convocati adesemus. Sed il- 
lud paene mo praeteriit. (IV.) Ante solis occasum sensim et paulatim ple- 
beii, tum post eos et simul cum ipsis viri totius civitatis spectatissimi , bi- 
πὶ ternique clam elapsi, domum se receperunt. Hi transeundo ao circum- 





978 NICEPHORI GREGORAE 
A.N. 6959 ὑπεξιόντες, ἀνεχώρουν οἴκαδε" οὗ δὴ καὶ τρανῇ τῇ φωνῇ, disv- 


Qe τε καὶ περιόντες, ἐκήρυττον ἃ τ᾽ εἶδον d τ᾿ ἤκουσαν" ὡς 
ἀχουστὴν ἐν βραχεῖ καὶ ϑεατρικὴν γενέσϑαι πάσῃ τῇ πόλει τὴν 
μετ᾽ αἰσχύνης ἧτταν τοῦ Παλαμᾶ, καὶ οἵτινες εἶεν ὁμόδοξοε 
τουτωῖ, καὶ ἅμα τὰς αἰτίας, δι᾽ ἃς ἡττήϑη τε καὶ ἠσχύνϑη. 5 
ὅϑεν τῶν οἰκιῶν ἐκϑέοντες, ὡς ἔτυχον ἕκαστοι, φύρδην εἰπεῖν, 
ἄνδρες, γυναῖκες, ὁμοῦ καὶ παισὶ, τάς τε παρόδους καὶ τὸς 

Ῥτριόδους συχνοὶ καὶ σποράδην καὶ ἀναμὶξ διελάγχανον, ἄλλοι 
κατ᾽ ἄλλα μέρη τῶν ὁδῶν συνιστάμενοι, καὶ ἐποπτεύοντες καὶ 
ἀνερευνῶντες ὅστις εἴη ὃ Παλαμᾶς, ἐφιέμενοι τοὺς ὀδόντας ἐμ- 10 
πῆξαι τῷ ταλαιπώρῳ, ὅτι τὰ πάτρια τῆς τοῦ ϑεοῦ ἐκκλησίας 

V. 497 καταλύειν τολμῴη δόγματα " καὶ ἅμα συχνοῖς ἀναϑέμασι καϑυ- 
πέβαλλον, ὥσπερ ἀπὸ συνθήματος ἅπαντες" ὡς buivov, dH- 
σαντα μὴ διασπαραχϑῇ περιφανῶς οὑτωσὶ, συσταλῆναί τε τὴν 

Ἑταχίστην καὶ ἀποκρύψασϑαι. τῶν δ᾽ ἄλλων, ὅστις ἔγεωσται 15 
σαφῶς τῆς ἐκείνου φατρίας dv, χωρὶς πληγῶν οὐδεὶς ἀπηλλάτ- 
τετο, πλὴν ὅστις ὑπόκρισιν ἑτέρου προσώπου λαμβάνων ὁμοίως 
τοῖς ἄλλοις ἀναϑέματι καὶ ἀραῖς Παλαμᾶν καὶ αὐτὸς καϑυπέ- 
βαλλε. καὶ μὲν δὴ κατόπιν ἡμᾶς ἐπιόντας τοῖς ὕμνοις ἐγέραιρόν 
τε καὶ ἐστεφάνουν, ὡς τῆς πατρίου δόξης καὶ εὐσεβείας ἀϑλη- 30 

Ἑτὰς καὶ προβόλους καὶ ῥᾷστα δὴ τὸ ζῇν ἑτοίμους προΐεσϑαι 
λαμπρῶς ὑπὲρ τῶν κειμένων ἄνωθεν τῆς τοῦ ϑεοῦ ἐκκλησίας 
δογμάτων. (E. Καὶ ó μὲν τῆς πρώτης ἡμῖν ἡμέρας ἐκείνης 
πλοῦς οὕτω καλῶς καὶ σὺν ἀσφαλείᾳ διήνυσται, τῆς τοῦ ϑεοῦ 
δεξιᾶς οἱακιζούσης τὴν τῶν ἡμετέρων ἀγώνων δλκάδα καὶ κῦμα 25 
eundo, quae viderant εἰ quae audierant, clara voce nunciabant. Bic bre- 
Υἱ tempore aures totius urbis pervasit, et spectaculum publicum fuit, vi- 
cti Palamae et sectatorum eius ignominia: tum quas ob causas victus ac 
ων confusus fuisset, divulgatum est, Itaque domibus exsilientes, ut 
ors talit, singuli confuso ordine, viri, mulieres, pueri, vicos et compita 
frequentes, rari, promiscul, inter se partiebantur, et alii aliis vicorum 
"peribus insesais , quisnam esset ille P explorabant. e£ euriose inve- 
Sügsbant, atque illi infelici, quod sanctae Del ecclesiae patria dogmata 
rescindere auderet, dentem infestum infigere capiebant: eopdemque omnes, 
velut de compacte, exsecrabentur, mi oque εἴ crebro anathemate percel- 
lebent. Unde ille, veritus ne sic palam discerperetur, celerrime se sob- 
duxit et occuluit. "Caeterorom, quoe de eius sodalitio esse constitit, pla- 
gurom expers nullus effogit, nisi qui, persona alia per simolationem indu- 
ta, Palamam ipse quoque aliorum exemplo devovisset et anathema eee 
iussisset, At nos, qui pone sequebamor, tanquam patrii dogmatis Fidel- 
ue athletas ac propugnatores, atque ut vitam pro antiqua ecclesise Del 
octrina effundere paratissimos, laudibus remunerabantur et coronabant, 
(V-) Ita primi illius diei cursum prosperum et inoffensum peregimos, no- 
sirema in is navim Dei manu gubernante, et flactus quoecua- 





HISTORIAE BYZANTINAE XX. 4. 


πᾶν ἀντιβαῖνον ἰσχυρῶς ἀποτρεπομένης. πολλαῖς γὰρ χειμι 
ἀντιπνοίαις περιτυχόντες, ἀρχοντικῶν τε καὶ ἡγεμονικῶν, 
λαῖς δ᾽ ἐμπεπτωχότες πειρατῶν εἰπεῖν ἐφεδρείαις, πρεσβυτὲ 
ἐπισκόπων τε καὶ τῶν τοιούτων (ἐῶ γὰρ τῶν ye παραβομβούν-- 
ὅτων κολάκων τὸ πλῆϑος) ὑπερέσχομεν ξύν ye ϑεῷ, κινδύνου 
παντὸς καταπεπλευκότες ὑπέρτεροι. εἰ δὲ μὴ καὶ τοὺς ἀνϑιστα- 
μένους. αἰσϑέσϑαι πεπείκαμεν, καὶ ἀνανῆψαι, καϑάπερ ἐκ μέϑης 
μεγάλης, τῆς πλάνης, καινὸν οὐδέν. κύρισι γὰρ ἡμεῖς οὐ τῆς 
τῶν ἀλλοτρίων γνώμης, ἀλλὰ τῆς πρὸς τὸ τοῦ ζήλου καλὸν δρ- Β 
τομῆς καὶ τῶν ὑπὲρ τῆς ἀληϑείας λόγων" τῶν δ᾽ ἐντεῦϑεν ἀπο- 
βαινόντων, μόνη καϑάπαξ ἡ δυναστεύουσα κρίσις ἅμα καὶ χείρ. 
ταύτην δ᾽ εἷς ἀντίπαλον τῆς ἀληϑείας μοῖραν ἀποῤῥαγεῖσαν ὅλο- 
σχερῶς, καὶ τῷ χρόνῳ βεβαιωθεῖσαν, σιδηρᾶν τινα καταστῆναι 
ξυμπέπτωκε καὶ ἀνεπίστροφον ὅλως εἰς τὴν τοῦ κρείττονος φύ- 
1δσιν. οὐ γὰρ δικαιοσύνης ἄσχησις, οὐδ᾽ ἐπιστήμης κανόνες, ἀνε-Ο 
χάλκευσάν τε καὶ οὕτως ἐσφυρηλάτησαν, ἀλλ᾽ ἐριννύες κακοδαί- 
μονες καὶ πονηρῶν Τελχίνων ϑίασος. τὰ μὲν γὰρ ἀπὸ δικαίας 
ἀρχόμενα ῥίζης καὶ εὐπαγοῦς μονιμώτερον καὶ τὸ ἄνϑος φυλάτ- 
vu, καὶ οὐ ῥᾷστα θορυβούμενον ὑφ᾽ ἡλιακοῦ τινος καύσωνος" 
Ξοτὰ δ᾽ ἀσϑενῆ καὶ ἀδόχιμον ἔχοντα τοῦ χαλοῦ τὴν ἀρχὴν ἐν μέσῃ 
τῇ ἀναδρομῇ μαραινομένην ὡς τὰ πολλὰ τὴν τῆς ἀρετῆς ἀχμὴν Ὁ 
καταλείπει. διότι ἐκεῖ μὲν αὐτοφυεῖς τινες καὶ αὐτόχϑονες τοῦ 
καλοῦ συνοιχοῦντες τρόποι πρόδρομον κήρυκα τὴν τοῦ ἄνϑους 


oppositos fortiter depellente. Tametsi enim multae nobis procellae & 
Srinciplbus εἰ ab imperatore, ventis quasi reflantibus, obiectae sunt, at- 
ge multas, ut ita dicam, praedonum insidias incurrimus, presbyterorum 
lico, et episcoporum, aliorumque eiusmodi (omitto adstrepentium adulato- 
rum turbam); tamen, Deo iuvante, ex omnibus periculis emersimus, et ap- 
pulsa ad portum navi superiores evasimus. Quod si adversariis non per- 
suasimus, sic ut sensum acciperent, et ex errore, tanquam ex magna ebrie- 
tate, ad bonam frugem se reciperent, nibil mirum. Quippe penes nos 
est non voluntas hominum dissidentium , sed eius quae zelo inest laudis 
sdiom et veritatem defensura dratlo: erentas antem ex fudicio et mem 
inci omnino lent. Porro a v: partibus avul 
xc pecie 
qui evaserit, et ad melius institutum convertere se haudquaquam 
curet. Neque enim eum aequitatis ratio explorata, aut aliqua scientiae 
regula, sed Furiae infelices, et malorum geniorum thiasus, talem recon- 
flarunt, et velut malleatum indurarunt, Quae videlicet ex radice oriuntur 
bona et solida , eorum flos diuturnior, aestivi solis ardore liaud facile af- 
fligitor. Quae autem infirmam et minus generosam habent pulchri boni- 
que originem, ea plerumque in medio progressu marcescentem virtutis flo- 
rem deserunt, Itaque illa quidem ingenbas et indigetes quasi virtutes ao- 
cias habeat, quae evidentibus praesagiis latentem generositatem declaran- 


P 


98D . NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 αὐτάρκη παρέχονται βλάστην, ἐκ τῆς προφανοῦς οἷονεὶ μαντικῆς 


1nd, 4 


τἀφανοῦς τὴν εὐγένειαν ἐμφανίζοντες. ἐνταῦϑα δ᾽ ἀχορήγητον 
ἔχουσαι ῥίζαν ἀγαϑῶν πηγῶν ἀφϑονίας, αἱ τοῦ ψεύδους αὔλα- 
xg. βραχὺ φανεῖσαι, λοιπὸν ἀπεχρύψαντο. τὸ γὰρ ἀπ᾽ εὐνοίας. 


Ἑκαὶ δικαίου πηγαζόμενον ζήλου, εἶ μὴ προσηκόντων ἐπιτυχὲς κα- 5 


P. 616 
V. 498 


τασταίη, ἀδικεῖται μὲν οὐκ αὐτό" ἀλλ᾽ ὃς τὰς τῆς δίκης μὲν 
λαχὼν διευϑύνειν πλάστιγγας, ἔπειτα τῆς τοῦ προσήκοντος dnod- 
ῥαγεὶς φαντασίας, οὐκ ἐνέμεινεν οἷς ἔστερξεν. 

ε΄. Ὃ μέντοι Παλαμᾶς περίφοβον ὅλην ἐκείνην τὴν νύκτα 
διενεγχὼν, καὶ μάλιστα πεφροντισμένην, ἅμα ἕω ἀπήει ἐς τὰ 1ὸ 
βασῆειᾳ, ὑβριοπαϑῶν καὶ μανίας μεστός" καὶ τῷ βασιλεῖ πα- 
φαστὰς γλώττης ἀσελγείᾳ τὸ μαινόμενον ἐδημοσίευε τῆς ψυχῆς, 
τά τε χϑὲς αὐτῷ συμπεσόντα περιπαϑῶς ἀφηγούμενος καὶ πρὸς 


Βπάντας ϑυμοὺς ἐκριπίζων αὐτοῦ xa9^ ἡμῶν τὴν ψυχήν " καϑά- 
gui 


περ ϑαλάττης πρόσωπον, ὁπότε βαρὺς xal μαινόμενος ἀπαρχτίας 15 
ἐνσκήψειεν ἐπ᾿ αὐτὴν, αἰτίους ἡμᾶς ὁμόσε προφασιζόμενος γε- 
γενῆσϑαι τῆς τῶν Βυζαντίων ἐκείνης φορᾶς κατ᾽ αὐτοῦ. (B.) Καὶ 
»»εἰ μὴ διαναστῆναι βούλοιο πρὸς ἐχδίκησιν," φησὶ, ,,xarà τῆς 
βασιλείας αὐτῆς αὐτίκα μάλα τὸν κίνδυνον ἥξειν προσδόκα. οἶσϑα 


Ογὰρ, οἶσϑα σαφῶς, ὡς ἅπερ ἐμοὶ νενόμισται περὶ πίστεως καὶ 30 


δογμάτων, ταῦτα πάντως καὶ σοί. ἐῶ γὰρ λέγειν λοιδοριῶν καὶ 
χλευασμῶν, εἰρωνείας μεστῶν, ὁπόσοι πολλοὶ καὶ ποιχίλοι παρὰ 
τὰς ἀγυιὰς καὶ πλατείας ἀκρατῶς καλινδοῦνται, μαχρὰν fui» 
τὴν ἀσέβειαν ἐγκαλοῦντες, καὶ τῆς ὅλης πίστεως ἐμφανῆ παρα- 


tes, florem exuberantem , velut praecurrentem nuncium, praemittunt: haec 
vero, quia fundus mendax bonorum fontium uberem copiam radici non auf- 
ficit, sliquantisper viss assurgere omnino demum evanescunt. Enimvero 
quod ex animo bene affecto et ex zeli iustitia tanquam fonte profluit, id 
i successu legitimo careat, ipsum quidem iniuria minime afficitur: sed qui 
lances lustitiae moderandas sortitus, vera ratione excussus est, nec in lia 
quae probaverat perseveravit, is vere iniuriam patitur. 

P Caeterum Palamas, totam illam noctem maximo metu et gravissi- 
mis curis anxiam cum traduxisset , orto statim die in palatium abit, indi- 
fosbondus et furoris plenus, ad imperatorem accedit, animum furentem 
impudentibus verbis prodit , quae heri sibi acciderint dolentissime narrat; 
atque ut Aquilo violentus et insanus irruens agitat faciem aequoris, ita 
hic omnes afflando animum illius ventilat, ob eam scilicet causam, 
quod Byzantii nostro instinctu illam in se irruptionem fecerint. (Il) Ao, 
»Aisi te," inquit, ,,erigas et ad ultionem accingas, in ipsam statim impera- 
toriam maiestatem culum invasurum esse exspecta. Scis quippe, scis 
profecto, quae de Fide et dogmatis opinio mea est, eandem prorsus tuam 
quoque esse, Nam convitia e£ plenas ludibrii cavillationes silentio praeter« 
eo, quibus multis et variis ipsas vias et plateas intempetanter adver- 
sari indulgent, magnam nobis impietatem et Fidel totius apertam viola- 





HISTORIAE BYZANTINAE XX. 6. 981 


σπόνδησιν. οὐ ydo ἐστιν, οὐκ ἔστιν, ἐμοὶ μαχομένους aol γ᾽ εὖ-- A. C. 1951 
νοεῖν" οὐδ᾽ αὖ τοῖς ἐμοῖς ἀντιλέγοντας δόγμασιν ἅμα gvva[- Ib To Cua 
ρεσϑαι σοί. σὺ δ᾽ el μὴ πρὶν, ἀλλὰ νῦν ὀψὲ γοῦν ὀρθῶς τῶν 
ἐμῶν βουλευμάτων ἐκείνων μεμνήσῃ. ἢ οὐδὲ λόγων ἐγώ σοι προῦ- Ὁ 
ὅλεγον οὐδὲ μικρῶν γοῦν μεταδιδόναι χρή σφισι καὶ παῤῥησίας ; 
ἢ πόϑεν ἄλλοθεν παμπληϑὲς κεχίνηται xa9^ ἡμῶν, καὶ τίς εἰς 
τοσαύτην καὶ τοιαύτην καχίαν ἐξέμηνε τὴν ταχίστην, μὴ μόνον 
ὁπόσον τοῦ δήμον, ἀλλ᾽ ἤδη καὶ ὅσον ὄψιν ἔχει τιμῆς τε καὶ 
γένους εὐχλεεστέρου; οὐδαμόϑεν ἄλλοθεν, ἢ τῆς τοῦ Γρηγορίου 
10 μακρηγορέας ἐχείνης, οὐδὲν γαληνὸν οὐδὲ λεῖον ἐχούσης, ἀλλὰξ 
πολὺ μὲν καὶ ποικίλον, καὶ οἷον εἰπεῖν ἀχανϑῶδες ὅλον, τῆς 
περινοίας τὸ ὑφέρπον ἀπεμφαινούσης" δημοτερποῦς δ᾽ ἄλλως, 
καὶ πρός γε τὸ δημαγωγικώτερον εὖ συγκειμένης, καὶ συνανα-- 
χρωννυμένης ἠρέμα πρὸς τὴν πλὴν ἡμῶν τῶν ἄλλων ϑέλησιν. ἢ 
15 πῶς οὐκ ἂν εἷς ϑάρσος ἐπῆρτο περιφανῶς, οὐδὲν ἀντιβαῖνον καὶ 
βίαιον φάσχοντά σε ϑεώμενος, οὐδὲ δρῶντα μηδὲν κατὰ τῆς P.617 
παῤῥησίας καὶ τῶν ἐλέγχων ἐκείνων, καὶ ὅσα μεταξὺ χαριεν- 
τίσματα προὔφερε, κοινῇ κατειρωνευόμενος ἅπαντας καὶ σχώ- 
rro εἷς ἀμαϑίαν, καὶ μηδὲν ἐκ τοῦ ἥττονος φάσκων, ἀλλ᾽ ὅλον 
80 τὸν λόγον κατατείνων δόλιχον ἀδεῶς κἀπὶ γλώττης συχνὰ πα- 
ρεισκυχλῶν 3x τοῦ μείζονος τὸ πάτριον σέβας τῆς πίστεως, καὶ τὸ 
μὴ χρῆναι κινεῖν πατέρων ὅρια, μηδ᾽ εὐαγγελίζεσϑαι τῶν χυρω- Β 
3. αὖ τοῖς em. Βοῖν. pro αὐτοῖς. 


tionem. brantes, Neque vero fieri ,, Ut qui mecum pognant, ii 
tibi Deae velint, nec qui acia dogmatis. Pontreticu) socios wu tibi ad- 
lungant. Attn, si non antehac, saltem nunc demum mea illa consilia recte. 
recordaberis. 'Nonne ego illud te praemonueram, ne pauca quidem dicendi 
liberiusve proloquendi copiam iia fieri oportere Undenam vero, nisi inde, 
quamplorimi in nos consurrexerunt, aut quo instigante tot talesque furias 
celerrime conceperunt non solum plebeii, sed εἰ quotquot dignitate ao 
generis gloria conspectiores sunt? nulla certe alia re impulsi nisi illa 
Gregorae oratione perlonga, quae nihil lene ant aequabile habuit; sed 
quae moltiplex et varium et velut salebrosum exhibuit, quidquid subtilius 

ütatum ub ipsis verbis latebat et quasi subrepebat; alioqui tamen ad 
Tulgus deliniendum et ad captandum populi favorem accommodata , atque 
δὰ omniom voluntatem, praeterquam ad nostram, sensim conformata. 
Quidni antem ille aperta audacia datas fuisset, qui te nihil contrarii, nihil 
duri seu dicere seu facere videbat adversus illam dicendi libertatem, illas- 
que refutationes , et quaecunque false dicta intermiscuit, cum omnes simul 
eavillaudo iocandoque ut indoctos irrideret, ac nihil sic loqueretur ut jn- 
ferior, sed absque ullo metu totam orationem longins produceret, et m 
triam Fidei reverentiam , tanquam superior , in ore haberet'et subinde ite- 
raret, auctorque esset, ne termini a patribus constituti moverentur, aut. 
praeter illa , quae sancita et recepta essent, alia evangellzarentur; sed ut 


982 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 ϑέντων xal παραληφϑέντων ἕτερα, ἀλλ᾽ ἐκείνοις μόνοις ἐμμένειν 


1nd. 4 


καὶ στέργειν τὸν ἅπαντα χρόνον, οἷς τε ἔμαϑέ τις καὶ ἐπιστώϑη 


V. 499 πρὸς τῶν ἀποστολικῶν κανόνων xal ϑεσμῶν. καὶ τί δεῖ πάντ᾽ 


ἐκεῖνα λέγων xa9* ἕκαστα; ἴσασι γὰρ ἅπαντες, ὁπόσοι τοῦ ϑεά- 
τροῦ γεγόνασιν ἐχείνου μεστοὶ, πῶς ἐχείνην σχεδὸν ἀνάλωσε τὴν 5 


ἡμέραν, i» ἁπλότητι λόγων ὑποκαϑημένην τε καὶ ὑφέρπουσαν 


οἱονεὶ προλοχίζων καὶ παραμιγνὺς περίνοιαν, καὶ τὰ μὲν οἰκεῖα 
ξαίρων, τῶν κειμένων ὅρων δῆϑεν ἐξιόντα οὐδαμῆ, πασῶν δὲ 
καὶ παντοίων γεμούσας ἐχτόπων ἐπιεικῶς ἀποφαίνων βλασφημιῶν 
τὰς ἐμὰς συγγραφάς" ὡς πάνϑ᾽ ὁμοῦ λαμπρῶς ἐκδημαγωγηθῆ- 10 
γαι τὰ πλήϑη" παροξυνϑῆναι δ᾽ ἅπαντας xa9^ ἡμῶν, ὅσοι τε 
τῶν εὐπατριδῶν καὶ ὅσοι τῶν ἄλλως ἐχόντων. ἀλλ᾽ ἄγε δὴ, με- 


Ῥταπεμψάμενος πάντας ἀγορανόμους ὁμοῦ καὶ δημάρχους, κἔλευε 


μαστιγίας ἐχείνους ἅπαντας ἀποδεῖξαι ταχέως, καὶ τῶν ἱματίων 
γυμνοὺς, καὶ ἅμα πάσαις καὶ παντοδαπαῖς ἐγχεχλεισμένους εἶρ- 15 
κταῖς, ὅσοι τοῦ σύρφαχος ὄχλου τυχόντες οὐχ αἰδοῦνται τοῖς 
ὑπὲρ δύναμιν ἐγχειροῦντες, ἵνα μονότροπός τις ἅπασι γένηται 
φόβος " ὥστε τῆς ἀγοραίου καὶ ϑεατρικῆς παῤῥησίας τὴν ταχί- 
στην ἀποσχομένους πρὸς τὴν ὡρισμένην ἕκαστον ἐπείγεσθαι τοῦ 


Ἐβίου τελευτὴν οὑτωσί. κἄπειτά σοι δεδογμένον ἔστω, καὶ προὺρ- 20 


γιαίτατον ἁπάντων μάλιστα, συνέδριον ἅμα τῷ πατριάρχῃ τή- 
utgov πάντων ἐνταῦϑα γενέσϑαι τῶν ἐπισκόπων. ἅπασι γὰρ ἐπὶ 
ξυροῦ τὰ τῆς καταδίκης ἐπίσης ἵσταται, συλλειτουργοῖς καὶ óuó- 
φροσιν ἅπασιν οὖσιν ἡμῖν" καὶ χρὴ πᾶσιν ἐπίσης φροντίζειν ὑπὲρ 
σφῶν αὐτῶν. εἰ δέ τινες, εὐλαβείας προφάσει, τῆς ἡμῶν ὅμο- 35 


" ài 
observarentur et approbarentur quae quisque didicit, 


versae conditionis homines in nos irritavit. Agedum Αι et Tribunos 
plebis omnes arcesse, tum quotquot de infima plebe non verentar capta 
Suo sltiora affectare, quamprimum vestibus exutos, et quolibet passim 
carcere inclusos, verberibus caedi iube. ]ta omnes unus et simplex metus 
continebit. ta poblica et aperta audacia statim abiecta, praescripta quise 
que vitae munia studebit implere. Deinde sic statuito, et ante omni ope- 
Tam dato, ut omnes hodie episcopi cum patriarcha buc conveniant, Peri- 
enlum quippe evidena et praesens omnibus pariter impendet, ne conde- 
mnentur, quoniam ii omnes nobiscum faciunt e£ sentiunt: adeoque omnes 
oportet ipsis aequali sollicitudine consulere. Quod si qui per speciem 


HISTORIAE BYZANTINAE XX. 6, 988 


νοίας ἀποῤῥήγνυσθαι πάνυ τολμῷεν, τάχιστ᾽ ἂν σοῦ βουλὸμέ- A.C. 1851 
vov τῆς σφετέρας αἴσϑοιντο κακοβουλίας. οὔτε γὰρ ἐκείνους no Δοῦαον 
ἕξουσιν οὃς ἕλοντο φίλους, καὶ ἅμα οὖς ἔχουσιν, ἀπολωλεκέναι F 
σφίσι δεήσει" μᾶλλον δ᾽ ὧν ἔχουσιν ἐπισχοπῶν στερήσονται, καὶ 
δᾶμα τῶν προσδοκωμένων ἀπὸ σοῦ λημμάτων ἥκιστα ἐπιτείξον.- 
ται" καὶ πρός γε ὧν ἀποτυγχάνουσι οὗτοι βλέποντες ἀντιλαμβα- 
νομένους ἑτέρους, ἀποπνιγήσονται ῥᾷστα τοῖς ἐχτόποις νέφεσε 
τῶν λογισμῶν" καὶ ἢ μεταμεληϑέντες ἐμπειρίας τοῖς ἄλλοις 
ὑπόδειγμα πρὸς τὸ βᾶτιον ἔσονται" ἢ τῇ καχοβουλίᾳ στοιχή- 
Ἴοσαντες, ἥνπερ εἵλοντο, ταύτῃ καὶ συμφϑαρήσονται, γεγονότες P. 618 
εἰς ἀβάτους ἐρημίας ἔξόριστοι. ταύτην ἔγωγε μόνην δρῶ τὴν 
ὁδὸν, ἐπιῤῥῶσαι μὲν ἱκανὴν τὰ ἡμέτερα, τὰ δὲ τῶν ἀντιϑέτων 
ῥᾳδίως κατενεγκεῖν. εἶ γὰρ ἀνίσχυροι τήμερον ὑφ᾽ ἡμῶν οὑτωσὶ 
καϑιστάμενοι παρανόμων γράφονται ἡμᾶς, εἰ χώραν ἕξουσι τοῖς 
1δπροβαλλημένοις ἐγκλήμασι καὶ ϑρόνων καὶ τιμῶν ἀπελαύνειν 
ἡμᾶς, ποῦ οὐκ ἂν αἰσχύνης ἐλάσειε τὰ ἡμέτερα, ποῦ δ᾽ οὐκ ἂν Β 
ὀφρύος καὶ τύφου τὰ σφέτερα αὐτῶν; ἢ πολλὴ μεντἂν εἴη ὁᾳ- 
ϑυμία, καὶ ϑανάτου φάναι γείτων κομιδῇ, περιορᾷν καϑημένους 
ἡμᾶς οὑτωσὶ ἀργοὺς, καὶ τὰ μέγιστα περὶ ἐλαχίστου τιϑέντας, 
βομὴ πρὶν ἢ πᾶν τι παϑεῖν, ἀντιπεριάγειν ἐκείνοις ὅλῃ δυνάμει 
τἀγκλήματα καὶ τοὺς ἐντεῦϑεν κινδύνους, ἡμᾶς δὲ καϑῆσϑαι 
κριτὰς ἐκείνων xal ἄρχοντας, καὶ ὅπερ ἂν ἡμῖν δόξειε, τοῦτ᾽ Ο 
εἶναι σφίσι νόμον καὶ δόγμα, καὶ πᾶν ὅτιπερ ἂν ἡμῖν αὐτοῖς ἐπι- 


5. ἀπὸ Βοῖν. pro ὑπό. 


mmo et episco] juos possident, spoliabuntur, et sperata ex te 
perdi gern ne er M b 
quorum ij oseeadione exciderint , dolore disrumpentur; atque 


genti aut si in eo, quod amplexi fuerint, malo consilio perseveraverint, 
invias solitudines Mi, cum suo illo malo consilio male peribunt. 
Hanc ego vium solam reperio corroborandis rebus nostris, adwerseriorum 
autem partibus deprimendis parem. Nimirum hl, si hodie, viribus per nos 
ita immi » 608 Bos. it; quid si obiectis criminibus facultatem habi- 
tari sint nos sedibus et digni expellendi? quanta quaeso 
mostra futura est, quantum illis supercilil et arrogantiae accedet! Gravis 
certe torpor et prorimpe mort fuerit, si sic ignavi desidendo, et quae 
maxima sunt minimi faciendo, res nostras despi ac non, priusquam 
quidvis patimur, crimina et immineatia inde pericula in eos totia 
il d jueamus: ut eorum iudices et praesides sedeamus, ea- 
que illis lex sit, placitum, quod & nobls decretum fuerit; denique ut 


984 '  NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6869 κλώσειε πεπρωμένη xal τύχη, τοῦτ᾽ εἶναι στεῤῥὰν τῶν σφίσε 
πραγμάτων κρηπῖδα xal ἀμετάκλωστον βίου παντὸς ἐφόδιον." 
(Γ.) Καὶ ταῦτα μὲν οὕτως εἴρηται τῷ ϑαυμαστῷ Παλαμᾷ" καὶ 
οὐκ εἴρηται μὲν, οὐ πέπρακται δ᾽ εὐθύς" οὐδὲ πέπρακται μὲν 
εὐθὺς, οὐχ ὡς συντέτακται δέ" ἀλλὰ καὶ πέπραχται μὲν αὐϑη- 5 
V. 600 μερὸν, τελεώτερον δ᾽ ἢ xa9^ ἅπαν τὸ σύνϑημα. οὕτως ὀξύῤῥο-. 
πον δείκνυσιν εἰς ἔργα τὸν βασιλέα τῆς τοῦ Παλαμᾶ τιμῆς ὃ 
πόϑος, καὶ πάντων ἔργων ἔμπροσϑεν τὰ τῆς ἐχείνου γνώμης τί- 
Sere: δόγματα. τὰ μὲν γὰρ ἔπραττε παραχρῆμα, τὰ δ᾽ ἐπηγγεί- 
λατο παραχρῆμα. (4.) Ἦν τότε ἰδεῖν παντοδαπῶν ἀνθρώπων 10 
Ἐμεριζομένας τὰς γνώμας, καὶ τῶν μὲν ϑαρσαλεωτέρων μάλιστα 
viv γινομένων, sal πλείονα πῆξιν τῇ πρὸς ϑεὸν ἐλπίδι καὶ πίστει 
παρεχομένων, καὶ πρὸς ἀϑλῃτικοὺς ὁπλιζομένων τὴν γνώμην ἀγῶ- 
νας καὶ μαρτυρικὰ παλαίσματα" τοὺς δ᾽ ὕπ᾽ ὀδόντα τῇ ϑηριωδίᾳ 
λοιδορουμένους τῶν διωκτῶν" τοὺς δ᾽ ὑπεπτηχότας ὑπὸ φρίκης 16 
καὶ δέους τῶν re παρόντων xal φαινομένων δεινῶν, τῶν 9" 
ὑποπτευομένων μὲν, μείζω δ᾽ ἢ κατὰ τὰ φαινόμενα τὸν ϑόρυβον 
τῇ ψυχῇ προαναφωνούνεων᾽" καὶ νῦν μὲν καταδυυμένους καὶ 
κρυπτομένους" νῦν δ᾽ ἀναδυομένους, ὡς ἐξ ἔδου πυλῶν, καὶ 
φαινομένους οἷς ϑάῤῥουν, καὶ στεναγμοῖς ἀφϑόγγοις ὁμοῦ καὶ 30 
δάκρυσι κλεπτομένοις ὑποδηλοῦντας τὴν ἄδηλον κάμινον τῆς 
ψυχῆς. εἶεν. 
P.619 — d. Οὕτω γε μὴν τουτωνὶ γιγνομένων, καὶ οὕτω πανηγυρί- 


quidquid nobis fatum ac fortuna praefinierint, id ii rerum suarum funda- 
mentum firmum et totius vitae praesidium immotom ducant." (111.) Atque 
haec quidem in hunc modam dicta sunt ab inclyto illo Palama: neque vero 
sic dicta sunt, αἱ non statim perfecta sint; neque perfecta quidem statim, 
sed aliter quam convenerat: enimvero et ea ipsa die, et cumulatius Eos 
quidquid convenerat, peraca fuerunt. Adeo imperatorem , quoties Pala- 
Tam onpit ornare, ea ipsa cupiditas ad res agendas pronptum efficit; adeo 
quidquid Palamas animo decreverit, id ille rebus omnibus agendis ante- 
vertendum putat. Quaedam enim statim exsecutus est, quaedam exsecutu- 
rum se stam promisit. (IV.) Ac tum videre erat, homines omnis gene- 
ris scindi in diversos affectus; aliis tum maxime confidentibus, et firmio- 
rem in Deo spem cum firmiori fide coniunctam collocantibus, animumque 





iria muta et per. 
uiri 


* 


HISTORIAE BYZANTINAE XX. 6. 985 


ζοντος διωγμοῦ τῆς πόλεως ϑέατρον γενομένης ἁπάσης, ἧκεν ἢ A.C. 1951 
τρίτη τῆς προϑεσμίας ἡμέρα, καϑ᾽ ἣν ἐχρῆν τὴν δευτέραν [nr 
αὖϑις ἡμᾶς ἐκτελεῖν ἐκκλησίαν" xal πάλιν εἰς τὴν ἐμὴν 
οἰκίαν τὸ xa9^ ἡμᾶς ἠϑροίζετο μέρος, κατὰ τὴν ἤδη ῥηθεῖσαν 
δεϊχόνα τῆς πρώτης ἐκείνης ἡμέρας. ἐμοὶ μὲν οὖν ἅπαν ἀπηγορευ- B. 
κότι τὸ εὔελπι, δι᾽ ü μοι δεδήλωται, καὶ μηκέτι μηδὲν τὸ ἁμιλ- 
λώμενον λείπεσϑαι πρὸς τοσαύτην ἐξ ἀντιπάλου ῥαγεῖσαν κακίαν 
σαφῶς ἐγνωκότι, καὶ ἅμα ῥοπὴν εἰληφυίας ἐκ τῶν παρόντων ἀγώ- 
»uy xai λογισμῶν ἐπιπονώτερον ἤδη πολλῷ τῆς ἐμῆς συνορῶντε 
1οκχατορχουμένας κεφαλῆς τὰς συνήϑεις ὀδύνας αὐτῆς, βῶτιον ἔδο-- 
ξεν, ἐῤῥῶσθαι φράσαντα συνόδους καὶ παῤῥησίας τοιαύτας οἴ-Ο 
xoi καϑῆσϑαι, κἄν τι δίῃ παϑεῖν, οἴκοι τοῦτο παϑεῖν" ἵν᾽ εἰ 
μή τι τὸν ἅπαντα βίον οὐ μὴ τεϑέαται οἶκος πρὸς ἀρετὴν διακεί-. 
μενον εὖ, ἀλλ᾽ οὖν τοῖς ἐμοῖς τελευταίοις βαπτόμενος αἵμασιν 
15 ὀψὲ γοῦν μίαν ταύτην γνοίη ue κεκτημένον ἀρετὴν πολλοῦ τινος 
ἀξίαν, τὸ μὴ πολλοῦ τινος ἄξιον νομίζειν τὸ ζῇν. (B.) Διὸ τοῖς ἄλ-- 
λοις ἀνάγχην προσῆγον μὴ βραδύνειν, ἀλλὰ τοῖς ἐμοῖς βοηϑοῦντας Ὁ 
γοσήμασιν ἀπιέναι προϑύμως, οὐκ εἰς ἐλέγχους καὶ διαλέξεις ἀλη-- 
ϑείας ζητουμένης " ἀπειρηχέναι γὰρ καὶ αὐτὴν ἤδη καὶ πρὸς αἶϑε- 
ϑορίους ἀποπτῆναι ϑαλάμους, ἀφανείᾳ κεκαλυμμένην μακρᾷ" ἀλλ᾽. 501 
εἰς σφαγὴν καὶ μαρτυρικὰ παλαίσματα καὶ ϑανάτου μακχροῦ δει- 
γότερα δεσμωτήρια. τοιαύτην yàg xaJ ἡμῶν ἐξενηνέχϑαι χϑὲς καὶ 
πρότριτα, δεσμοῖς ἀδαμαντίνοις τισὶ καὶ ἀξῥήχτοις κεκυρωμένην, E 
ψῆφον πρὸς τῶν ἀντιπάλων καὶ τῆς ἐξουσίας ἀρχόντων. τῶν γὰρ 
tas exstitisset , advenit praefinid temporis dies tertius , quo nos oportebat 
rursum convenire, et alteram concionem celebrare. Atque in meam domum 
rursus, ut prima illa die, eodem quo dixi modo, confluxere ii, qui nostra 
rum partium erant. At ego, qui ob eas, quas declaravi, causas spem omnem 
bonam abieceram, ac mihi Xni iam reliquum esse certo sciebam, quod ei 
quae tanta ex adverso erupisset improbitati sustinendae par foret, simul- 
que eos dolores, qui in caput meum grassari solerent, maiorem in modum 
certaminibus et curis praesentibus aggravari videbam, satius duxi, conei- 
liis et liberrimie illis sermonibus valere iussis, domi sedere, et si quid per- 
ferendum esset, id domi perferre; ut me domus mea, si minus per totam 
vitam ad virtutem recte institutum vidisset, saltem cruore meo ad extre- 
mum tincta, quantumvis sero agnosceret instructum ea virtate, quae, oum 
vitam haud magni faceret, i ipsa fieri deberet. (IL) Quamobrem ab 
alis vehementer coepi contendere) me cuncterentur, sed ut mihi aegro 
succorrentes abirent alacriter, non ad veritatem per argumenta αὐ dispu- 
tationes investigandam ; iam quippe ef ipsam cessisse, et densa. jne in- 
volutam in lum avolasse; sid ad caedem, ad martyrii li » δά 
vincula denique omni morte graviora. Nempe eam in nos ab adversariis, 
et ab iis, penes quos potestas esset, heri οἱ nudiustertius latam esse sen- 
tentiam, adamantinis quibusdam et irruptis nodis munitam. Nam mitiores 
Nicephorus Gregor. Vol. II. 639 -. 


986 NICEPHORI GREGORAE 


A. Wi. 6859 μετριωτέρων, ἃ τοῖς ἐξωτεριλοῖς xal τὸ πλεῖστον δημοτιχοῖς κατε- 

μὰ, 4 «γήφισται, τὰ μὲν ἤδη πέπρακται, τὰ δ᾽ ἔτι πράττεται, τὰ δὲ καὶ 

πραχϑήσεται. καὶ τούτων οὐδὲν οὐδένα πάντων ὑμῶν ἀγνοεῖν 

P.620 οἴομαι, ϑορύβου τοσούτου τὴν πόλιν περιηχήσαντος ἅπασαν. 
χρεὼν οὖν, μὴ φιλοψυχοῦντας, ἀλλ᾽ ἐῤῥωμένους, ὁμόσε πρὸς5 

τοὺς τοιούτους χωρεῖν ἀγῶνας. ϑνητῆς γὰρ λαχοῦσι φύσεως ἣν 

μὴ νῦν ϑανεῖν ἐξῇ, διὰ γοῦν τὸ τῆς φύσεως ὄφλημα τεϑνήξε- 

σϑαι πάντως ἕψεται προϊοῦσι" xal δεῖ' μὴ τὸν ἀκλεᾶ πρὸ τοῦ 

μετ᾽ εὐκλείας περιμεῖναι ϑάνατον. (Γ.) ἹΜιᾷ δ᾽ ἀπειρηκότων 
φωνῇ, μὴ ἐθέλειν χωρεῖν ἐς βασιλείους προκλήσεις καὶ οὕτω βαρ- 10 

Ββαρικὰ συνέδρια πλὴν ἐμοῦ, δείσας ἐγὼ μὴ πρόφασιν τοῦτ᾽ εἰἷ- 

ληφόσιν ἐκείνοις, οἷς πάντα λίϑον κινεῖν xa9^ ἡμῶν περίεστιν, 

ἐρήμην xa9^ ἡμῶν εὐχερῶς καταδιαιτᾷν ἐπιγένηται, μάλα μό- 

Aw τῆς χαϑέδρας ἐξαναστὰς ἅμα πᾶσιν ἐκείνοις ἀπήειν ἐκεῖσε 
ἀποϑανούμενος, καὶ τῇ ἐκεῖ τελευτῇ συμπαραπέμψων τὰ πολυε- 15 

τῇ μου τῆς κεφαλῆς νοσήματα. (4.) "dori δὲ περί που τὰ μέ- 

Coa γενομένοις τῆς βασιλείου αὐλῆς ἀπήντησέ τις ἡμῖν τῶν πά- 

γυ τῷ βασιλεῖ προσῳκειωμένων, καὶ μόνον ἁπάντων ἔμεγε ànui- 

ληφὼς προσῆγε τῷ βασιλεῖ. χοινολογήσασϑαι γὰρ ἔλεγε βούλε-- 
σϑαί uoi τῶν αὐτῷ γε ἀποῤῥήτων ἔστιν ἅ. προσεληλυϑότι uoto 

' γοῦν τυχεῖν προσγεγένηται μὲν, παρὰ δόξαν μὲν ἐμοὶ, σφίσι 

δ᾽ ἐξεπίτηδες σφόδρα, τινὸς τῶν πάνυ μοι φίλων ἐκ παλαιοῦ, 

Ῥδιὰ βασιλικῆς κἀκείνου προκλήσεως ἐκεῖσε τηνικαῦτα παρόντος 


poense, quae in laloos, eosque maximam partem plebeios, decretae fue- 
Tunt, eae partim vel iam sumptae sunt, vel nunc quoque sumuntur, vel 
postea exigentur. Neminem autem ex vobis puto quicquam horum ignora- 
Te, tantus tumultus totam urbem personuit. Oportet idque. vos, non con- 
servandae vitae cupidos, sed animo forti instructos, s certaminibus 
vosmet, obilcere. lem naturam sortiti estis. Proinde etsi licet nunc 
yobis mortem effugere, tamen naturae debitum eiusmodi est, ut aetate 
Jongius provectis omnino mori necesse futurum sit. Nec vos decet, glorio- 
$2 morte posthabita, eam exspectare, quae lande caritura est. (Ill.) Illi 
'vero unà voce renunciant, nolle se imperatoris vocatu tam barbara concilia 
sine me adire. Quamobrem veritus , ne illi qui omnem in nos lapidem mo- 
vent, hac occasione arrepta, sententiam in nos, velut deserti vadimonil 
reos , facile pronunciarent, aegre tandem e sede excitatus, cum lis omni- 
bus moriturus, et inveteratos capitis morbos simul cum vita dimissurus, 
illuc me contoli. (IV.) Iam nos fere in media palatii aula versabamur, 
cem ex intimis imperatoris quim accurrit [6 unum me ex omnibus as- 
sumptum ad imperatorem educit. Eum scilicet nonnulla mecum velle 
omiunicare aiebat, quae arcana sibi essent. Ubi propius accessi , quen« 
dam veteri amicitia τοὶ μὰ coniunctisaimum offendo, qui et ipse imperatoria 
vocata illie tum aderat méi gratia, Id ut mihi nec opinanti, it illis omni- 








HISTORIAE BYZANTINAE XX. 6. 987 


ἐμοῦ γε ἕνεκα. ὧν μεταξὺ καϑεσϑέντι μοι λέγειν ἤρξαντο κατὰ A.C. 1851 
συνεχδοχὴν xal ἀμοιβαδὸν, παρὰ ϑατέρου ἅτερος τὰς τῶν AéJnplo Ca 
qu» ἀφορμὰς πορίζοντές τε xal ποριζόμενοι, xal nel9uv ἐπιχει-: ᾿ 
φοῦντες, πρῶτον μὲν χρημάτων ἐπαγγελίαις ἀφϑόνοις, καὶ ὃ uos 
δπρὸς βουλήσεως εἴη ἂν ἕτερον ἅπαν. ἐπεὶ δ᾽ ἐντεῦϑεν τῶν σχο- 
πουμένων ἠλαύτοντο, μηδὲ τὴν πρώτην ἀκοὴν ἐμοῦ γε προσιε- E 
μένου μηδὲ μικρὸν γοῦν, τὸν δεύτερον πλοῦν διαλέγεσϑαι ἐπε- 
χείρησαν. (Ε.) Καὶ ἦν ἡ τῆς διαλέξεως εἰσαγωγή ὅτι τε τῆς 
ϑεότητος ὄνομα δεύτερόν ἔστι τῆς ϑείας οὐσίας καὶ ταῖς ἀκτί- 
Ἰοστοις ἐνεργείαις κυρίως μᾶλλον ἁρμόττει" καὶ ὅτι τῶν τοιούτων 
ἀκτίστων ἐνεργειῶν πολλὴ καὶ ἄπειρος ἐκ τῆς ϑείας οὐσίας ἐστὶν 
ἡ διαφορὰ, κἀκ τῶν ἐνεργειῶν γινώσχομεν τὸν ϑεόν" καὶ ὡς ὃ 
μέγας φησὶ Βασίλειος, ,,àx μὲν τῶν ἐνεργειῶν γνωρίζειν λέγομεν Ἐ' 
τὸν ϑεὸν ἡμῶν, τῇ δ᾽ οὐσίᾳ αὐτοῦ προσεγγίζειν οὐχ ὑπισχνού- 
16 μεθα, αἱ μὲν γὰρ ἐνέργειαι αὐτοῦ πρὸς ἡμᾶς καταβαίνουσιν" 4j 
δ᾽ οὐσία αὐτοῦ μένει ἀπρόσιτος." ταῦτα καὶ τὰ παραπλήσια λέ- 
γοντες ἐπῆγον οἰχείας παρεξηγήσεις καὶ συλλογισμοὺς ἐκτόπους 
καὶ ἀνοσίους xal μαινομένους" ὡς ἐπειδὴ πρὸς ἡμᾶς αἱ ἐνέργειαι 
καταβαίνουσι, χἀκ τούτων γνωρίζομεν τὸν ϑεὸν, ἄκτιστοι ἄρα 
30 εἰσὶ ϑεότητες " xol ὅσοι μὴ συμφωνοῦσιν ἡμῖν, βλασφήμους ἕαν-- P. 621 
τοὺς καϑιστῶσι περιφανῶς... (ς΄.) Ἐμοὶ δὲ xal ἀσϑενῶς ἔχοντι, 
καὶ μόνῳ τῶν ἄλλων ἀπειλημμένῳ συμμάχων ἀπροσδοκήτως ἔνε- V, 502 


19. κἀκ em. Boiv. pro xd», 14. ἡμᾶς coni. Boiv. 


mo praemeditatis accidit Ego vero inter illos consedi, Tum autem ii 
coeperunt vicissim et alternis me alloqui, alter alteri mutua suppeditantes 
dicendi argumenta. Αο magna primum pecuniae vi et omi 
cunque optavissem, promissa, inflectere conati sunt. D. 
non süccedebat, propterea quod nec prima quidem dicta auril 
mum admitterem, altero demum et velut subsidiario conatu, a iputan- 
dum mecum aggressi sunt. (V.) Disputationem hinc ordiri visum est, 
quod nomen ϑεότητος inferius easet substantia divina, et magis proprie 
Operationibus increatis conveniret: item quod operationes hae incroatae 
magno et infinito discrimine α divin substantia ditarent; quodque er ope- 
rationibus Deum cognosceremus, dicente magno Basilio: Deum ex opera- 
tionibus quidem cognoscere nos dicimus; at appropinquaturos esse ad eius 
substantiam non promittimus: quoniam eius operationes ad nos descen- 
dunt; substantia vero eiusdem inaccessibilis manet." Haec et similia cum 
dictitarent, perversas de suo interpretationes, argumentationesque ab- 
surdas, impias, et insanos subiun, : quoniam nempe operationes ad 
nos descenderent, atque ex iis nos Deum cognosceremus, oportere eas in- 
creatas esse divinitates; et quorum dicta cum suis non oonsentirent, eos 
palam blasphemiae reos sese constituere. (VL) Ego vero, qui et negro- 
tabam, et caeteris sociis exclusis unus praeter spem insidiosls retibus i- 











988 NICEPHOBI GREGORAE 


A. M. 68590puvóvzor δικτύων ἐντὸς, τί ἔδει ποιεῖν ἕτερον, ἢ βραχυλογίᾳι 
μὰ 4 νρησαμένῳ, εἶ δυναίμην, ἀπαλλάττεσϑαι τὴν ταχίστην; οὐ γὰρ 
φυγομαχεῖν εὐθὺς ἐχρῆν», καὶ ταῦτω πρόφασιν ἱκαγὴν κεκτημέ- 
Βνοὺς ἀποφυγῆς τήν τε νόσον καὶ ἅμα τὴν μόνωσιν. ἦ γὰρ ἂν 
κατὰ νώτου κείσεσϑαι ἔμελλον, δειλίας γραφόμενοι καὶ λειπο- 5 
ταξίου δίκην ἐπάγοντες. πρὸς μὲν οὖν τὸ τῆς ϑεότητος ὄνομα, 
μὴ τῇ οὐσίᾳ μᾶλλον ἢ ταῖς ἐνεργείαις ἁρμόττειν κυρίως καὶ πρώ- 
τως, πρώτην ποιουμένῳ καὶ τὴν ἀπάντησιν, ἤρχεσε παραχρῆμα 
πρὸς λύσιν τὸ τοῦ ϑείου πατρὸς ἐκεῖνο γεγονὸς ἀνὰ στόμα" ,,ϑεοῦ 
δὲ ὅταν εἴπω, λέγω πατρὸς, υἱοῦ, καὶ ἁγίου πνεύματος, οὔτε: 
ὑπὲρ ταῦτα τῆς ϑεότητος χεομένης, ἵνα μὴ δῆμον ϑεῶν εἰσαγά- 
γωμεν, οὔτε ἐντὸς τούτων δριζομένης, ἵνα μὴ πενίων ϑεότητος 
καταχριϑῶμεν.᾽" καὶ πάλιν" ,»ϑεοῦ δὲ ὅταν εἴπω, ἑνὶ φωτὶ περια- 
στράφϑητε καὶ τρισίν" ἑνὶ μὲν κατὰ τὸν τῆς οὐσίας λόγον, εἴτ᾽ 
οὖν ϑεότητος" τρισὶ κατὰ τὰς ἰδιότητας, εἴτ᾽ οὖν ὑποστάσεις, 15 
εἴ τινι φῆλον καλεῖν, ἢ πρόσωπα. οὐδὲν γὰρ περὶ τῶν ὀνομάτων 
ζυγομαχήσομεν, ἕως ἂν πρὸς τὴν αὐτὴν ἔννοιαν ai συλλαβαὶ φέ- 
Duo, διαιρεῖται γὰρ ἀδιαιρέτως, ἵνα οὕτως εἴπω, καὶ συνάπτε- 
ται διῃρημένως. ἕν γὰρ ἐν τρισὶν ἡ ϑεότης, καὶ τὰ τρία ἕν, τὰ 
ἐν οἷς ἡ ϑεότης, ἢ τό γε ἀκριβέστερον εἰπεῖν, ἃ ἡ ϑεότης" τὰς 0 
δὲ ὑπερβολὰς καὶ ἐλλείψεις ἐλλείψωμεν.᾽" καὶ ὃ Νυσσαέων δ᾽ 
ὁμοίως φάσκει Γρηγόριος" ,»γεἶἰ τὸ ΘΕΟΣ ὄνομα οὐσίας σημαν- 
ὃ. καπῃμένουῃ Bor. pro exemplo... 9. ZXOA. τοῦ ϑιολόγου, 


εἰς τὸ ἅγιον πάσχα. ΣΧΟΑ. τοῦ αὐτοῦ, ἐκ τοῦ εἰς τὰ φῶτα. 
49. ΣΧΟΑ. ἐκ τοῦ Nn m 


terceptus baerebam, quid w mE facere I r3 nisi ut me, si possem, bre- 
vi oratione P rre andi idonea τὰ 'ugnam certe detrectare statim 
idonea ratio erat morbus ipse cum se- 

timiditstis 


tates sen hy (si quis malit its vocare) seu personas. Nam.de 
ominibus nx la nobis. bis εἶχα fetare est, quamdin sjllsbeo ad oendem 

, πὲ ità dicam, et. divisim 

necttar : AIL DDR OHI DE. 


sti hoc nomen, Daus, enim dubai 


HISTOBIAE BYZANTINAE XX. 6. 989 
τικόν ἔστι, μίαν οὐσίαν ὁμολογοῦντες τῆς ἁγίας τριάδος fva A. C. 1851 


ϑεὸν εἰκότως δογματίζομεν, ἐπειδὴ μεᾶς οὐσίας ἕν ὄνομα τὸ προ Cra- 
ΘΕΟΣ los." καὶ πάλιν", ἔστι τοίνυν ἰδίωμα τῆς ἀϊδίου οὐσίας, B 
ἧς ἔστι πατὴρ καὶ υἱὸς καὶ ἅγιον πνεῦμα, τὸ πάντα ἐποπτεύειν 
δκαὶ ϑεωρεῖν καὶ γινώσκειν, οὐ μόνον τὰ ἔργῳ γινόμενα, ἀλλὰ 
καὶ τὰ τῷ νῷ λαμβανόμενα " ὅπερ μόνης ἐστὶν ἐκείνης τῆς οὐ- 
σίας. ἐντεῦϑεν εἰλημμένον τὸ ΘΕΟΣ ὄνομα, κυρίως λεγόμενον, 
σημαίνει τὴν οὐσίαν ἐκείνην, ἢ δεσπόζει πάντων ὡς ἀληϑῶς." χαὶ 
πάλιν" μιᾶς τοιγαροῦν ὑπαρχούσης τῆς οὐσίας, ἧς ἐστι πατὴρ 
10καὶ οἷὸς καὶ ἅγιον πνεῦμα, xal ἑνὸς τοῦ παραδηλοῦντος αὐτὴν 
ὀνόματος, φημὶ δὴ τοῦ ΘΕΟΣ, εἷς ϑεὸς ἔσται κυρίως καὶ ἀκο- 
λουϑότερον τῷ λόγῳ τῆς οὐσίας." (Ζ.) Ταῦτα μὲν δὴ οὖν, καὶ 
ὅσα ἄλλα τῶν ϑείων πατέρων ἐκ τοῦ προχείρου τέως inj& τῇ 
μνήμῃ, τὴν ὁμοίαν ἀκολουϑίαν ἀεὶ διασώζοντα, καϑόσον ἔφε- P. ΘῈΣ 
15 χτὸν, προενεγχόντες ἐκείνῃ τῇ διαλέξει περὶ τοῦ τῆς ϑεότητος ὄνό- 
ματος ἔξ αὐτοσχεδίου δεδώχαμεν, καὶ ἅμα ὠνείδιζον ἔγωγε σφί- 
σιν, ὅτι τῶν ϑείων πατέρων τῇ ϑείᾳ οὐσίᾳ τὸ τῆς ϑεότητος ὄνομα 
διαῤῥήδην διδόντων, αὐτοὶ παρεξηγούμενοι προδήλως ἐκείνους 
συχοφαντοῦσιν. ὄνομα γὰρ κύριον Jj μὴ ὑπάρχειν ὅλως τῇ ϑείᾳ 
30 φασὶν οὐσίᾳ, 7j ἡμῖν γε μὴ ὑπάρχειν" ὃ δ᾽ οὖν σφίσι δογματι- B. 
σϑὲν lx τῶν τιμιωτέρων ἡμῖν ἐκδέδοται, στέργειν καὶ ἡμᾶς εἶναι 
ἀνάγκην, καὶ μηδαμῇ περαιτέρω προβαίνειν, μηδὲ πολυπραγμο- 
ψεῖν. εἰ δέ που καὶ δι᾿ οἰχονομίαν τιγὰ ἐνίοις ἐγίοτε καὶ ἐνιαχοῦ 


stantiam confitendo, unum Deum statuere nos apparet; quoniam unius sub- 
stantiae unum nomen est, Dnus." Εἰ rursus: est igitur proprietas aeter- 
ed y bstantiae peiores Pater et Filius e jpiritus sancint 
a 2, O0DÍ , et ioscat, non solum quae re ipsa 
Siiatant, sed et quaeintellect tantüm perciplantur quod est solius eitaeo 
Hin. » qued proprie dictum sub. 
stantiam illam significat, quae omnium vere domina est." Et rursus: ,cum 


wnum nomen eam denotet, nempe Deus; erit unus Deus: idque 
fationi magia consentas ΟΡ I) fes μον μος 


mentem venerunt, similem usque consecutionem quoad fieri potuit conser- 
t wm " 


vantia, produximus, et ad de di: nomine disputationem ex 
adhibuimus, "Tum hoc illis simul wi, quod cum sancti 

Patses nomen ϑεότητος di tribaerent divinae subetan Bye 
ivinae 


substantiae nomen proprium vel non exsistere, vel nobis haud exsistere. 
Quod itaque iidem, ab excellentioribos attributis ductam, in rebus dogma- 
tios usurparunt, et nobis tradiderunt, eo nos contentos esse necessario 

, Bon autem oltra progredi et curiosius inquirere. Quod ai qui 
“πα siqua ratione aliquiado et alicubi diesonum quid pronunciassent, 


990 NICEPHORI GBEGORAE 


A. M. 6859 παρέφϑεγχταί τι, δόξαν ἴσως ἐναντιολογίας παρέχον, μὴ νόμον 
Ἰμὰ 4 εἶναι τὸ σπάνιόν τε καὶ δυσδιάγνωστον. (Η.) Περὶ δ᾽ ὧν" αὖ- 
ϑις τὸν μέγαν εἰσῆγον ἐκεῖνοι Βασίλειον, λέγοντα γινώσχειν ἐκ 
στῶν ἐνεργειῶν ἡμᾶς τὸν ϑεόν" ἀλλὰ μὴν ἀκτίστους ἐκεῖνος ἥκιστα 
φάσκει ϑεότητας εἶναι τὰς τοιαύτας ἐνεργείας, ἔγωγε ἔφασχον. 5 

ἢ γοῦν μὴ δι᾽ ἑαυτῶν ἀναγινώσχειν ὅλως ἀπεφαινόμην αὐτοὺς, 
ἢ ἀναγινώσχοντας μὴ γινώσχειν ὅλως ἃ ἀναγινώσχουσιν. εἰπὼν 
γὰρ ὃ ϑεῖος πατὴρ, ἐκ τῶν ἐνεργειῶν γινώσχειν ἡμᾶς τὸν ϑεὸν, 
ἐν τῇ αὐτῇ παραχατιὼν ἐπιστολῇ ἑαυτὸν αὐτὸς ἐξηγεῖται, φάσκων" 

»»οἱ μαϑηταὶ πότε αὐτὸν προσεχύνησαν; οὐχ ὅτε τὴν. “τίσιν αὐτῷ 10 
εἶδον ὑποτεταγμένην; ἀπὸ γὰρ ϑαλάσσης καὶ ἀνέμων ὑπακου- 
σάντων αὐτῷ ἐγνώρισαν αὐτοῦ τὴν ϑεότητα. οὐκοῦν ἀπὸ μὲν 
τῶν ἐνεργειῶν 7j γνῶσις " ἀπὸ δὲ τῆς γνώσεως 7) προσχύνησις". xal 
ἅμα δρᾶτε,᾽" ἔφασχον, ,»ἐνεργείας τὰ ϑαύματα λέγοντα τὸν ϑεῖον 

διδάσχαλον. πῶς οὖν ϑάλασσαν καὶ ἀνέμους καὶ τὰ τοιαῦτα ϑεό- 15 
Ετητας ἀκτίστους φατὲ, καὶ τοὺς ϑείους πρηστῆρας οὐ φρίττετε; 
ἔπειτα οὐδέ τοι τὸν τῶκ ὄντων γινώσχομεν αἴτιον" κἀκ τῆς δια- 
φορᾶς τῶν ὄντων τὴν τοῦ ὄντος διδασχόμεϑα σοφίαν, τὸν υἱόν" 
καὶ ix τῆς τῶν ὄντων φυσικῆς κινήσεως τὴν ἐνυπόστατον τοῦ 

* ὄντος μανϑάνομεν ζωὴν, τὴν τῶν ὄντων ζωοποιὸν δύναμιν, τό 90 
πνεῦμα τὸ ἅγιον." (Θ.) Ὁ βασιλεὺς δ᾽ εὐθὺς ἀνίσταται, γέμων 
ὀργῆς καὶ ϑυμοῦ" καὶ βραχὺ προβὰς τοῦ ϑαλάμου τὸ ποιητέον 
ἐκοινολογεῖτο χρύφα τῷ τε Παλαμᾷ καὶ τοῖς ἐπισκόποις " εἶναι 

17. κἂν ἐκ coni, Boiv. 

παν τὰν γονὴν a id quidem, utpote rarum et obscu- 


prs legem non esse. (Vi Quatenus autem Basilium Magnum indu- 
Coguosci & mois Deum ex operationibus; at eas opera- 
ones", inquam, minime ille με σαὶ divinitates esse ait." Omnino ergo 
ent ipsos per se non legere, aut legendo aen iateligre ea quae legereat, 
affirmabem, Nam sanctus hic Pater, Bosacam dixi it Deum ex operado" 
ibus cognosci s nobis, sam ipse mentem infra ia 
pretatur bis verbis: ,, Discipuli sie en Mjorumutt No Noo cum eret. 
Tam ei submissam viderunt. Nespo ji divinitatem eius ex eo cognoverunt, 
quod et mare et venti obedirent οἷ. Itaque ex operationibus nata 
ex cognitione adoratio." ,,Ac videte", inquam, ,,simul sanctum hunc doctorem 
operationes vocantem es, quae sunt mirecula, Quomodo itaque vos mere 
et ventos et similia increatas vocatis divinitates; tum iidem igneos Dei tur- 
bines haud exhorrescitis? Iam vero ec ipsum entem auctorem οὐραῖς 
mus, sed ex varietate entium sapientiam eius qt jui est, ded. peram n 
inne et ex moto entium naturali Vitam Sins, qui est, per se sub- 
tem intelligimus, nempe eutium vivificam virtutem, Bj san- 
pw 1X.) Ibi imperator irae et indignationis plenus surrexit, et peu- 
lo extra cubiculum progressus coepit clam cum Palama δὲ episcopis quid 
gendum esaet, consultare: verba quippe in praesenti megotio vim persua- 


LJ 


" 





HISTORIAE BYZANTINAE XX. 6. 901 


γὰρ ἀνίσχυρον ἐνταυϑοῖ τὴν ix λόγων πειϑώ. καὶ ῥᾷονα πάν- A. C. 1851 


τῶν ἄλλων εὕρισχε τρόπον οὐδένα, τὴν ταχίστην dnocxevága P Io Can- 


σϑαι πάντας ἡμᾶς, ἢ xa9^ ἃς ὃ Παλαμᾶς τε αὐτῷ προεζωγρώ- 
φησεν ὑποϑήχας xal αὐτὸς ἤδη πείρᾳ μεμάϑηκεν ἀκριβῶς. αἱ 
δδὲ ἦσαν ἀποψηφίζεσϑαι κομιδῇ τὴν διὰ γραφικῶν ἀποδείξεων 
ἤδη διάλεξιν" ἥκιστα γὰρ εἶναί σφισιν ἐντεῦϑεν τὰς ἀποβάσεις P. 623 
λυσιτελούσας " ϑᾶττον γὰρ ἂν παϑεῖν ὑφ᾽ ἡμῶν αὐτοὺς, ἃ δρᾷν 
xa$* ἡμῶν ἐμελέτησαν, ἢ δρᾷν ἃ παϑεῖν ἡμᾶς ἐμελέτησαν. συνέ-. 
ϑέντο δ᾽ ἐξῶσαι τοῦ συνεδρίου καὶ τὸν Τύρου ἐπίσχοπον, τοῦ τῶν 
10) 4ντιοχέων πατριάρχου τὰ δίκαια φέροντα" εἰ δ᾽ ἐπιμένων ἐνίσται-- 
το, προβαλλόμενος τὴν ἐχείνου κατὰ τοῦ Παλαμᾶ καϑαίρεσίν τε 
καὶ ἀποχήρυξιν, κἀκεῖνον αὐτῷ συγχαϑελεῖν εὐθὺς καὶ τῆς ἡμῶν Β 
ἐχτεμεῖν ἐκκλησίας, (1.) Ὅϑεν ἔδοξεν, ὕβρεσι καὶ διαβολαῖς áno- 
σκευασαμένοις πρότερον ἡμᾶς ἐχπληκτικώτερον τρόπον, xa" ἧσυ-- 
15 χίαν ψηφίζεσϑαί τε καὶ δογματίζειν và τοιαῦϑ᾽ ἅπαντα κατὰ βού- 
λησιν, μηκέν᾽ ὄντος ὃς ἀντιστήσεται μηδενός" εἶναι γὰρ ὡς τὰ πολ- 
λὰ πολλάκις ἔφασκον τὰ τῶν δρωμένων ϑρασύτερα πολλῷ τῶν πρα- 
οτέρων ἀνυσιμώτερα. ταῦτα πολὺν ἐνέσταξεν ἵμερον ταῖς τῶν ἐπι- C 
€xónov ψυχαῖς, ἐξ ἁμάξης ἀναίδην παῤῥησιάᾳσθαι καϑ᾽ ἡμῶν. 
30xol τί γὰρ μοχϑηροτέραις ψυχαῖς, ἀμαϑίᾳ συντεϑραμμέναις 
παντὸς ἀγαϑοῦ, ῥᾷον ἄλλο τῶν ἄλλων ἕτερον, ἢ πρὸς ἀτόπους 
ὁρμὰς προτροπή; δείσαντες γὰρ, μὴ πρὸς τῶν ϑείων γραφῶν 
ἀσεβεῖς ἐξελεγχϑῶσιν, ἀσέβειαν δρῶσι πάνυ πανηγυρικὴν ὁμοῦ 


dendi minimam babere. Atque ut nos quamprimum amoliretur, nullam 
plane alium rationem reperit faciliorem ea, quam et Palamas praeceptis 
suis designatam ei proposuisset, et ipse iam usu probatam penitus cogno- 
visset. ld autem erat, omnino iam abrogandam esse eiusmodi disputatio- 
mem, quae ex Scripturis argumenta repeteret: inde scilicet consequi eos. 
exitos, qui haudquaquam sibi expedirent: quae enim illi in nos exsequi medi- 
arentur, ea ipsos a nobis passuros citius, quam exsecuturos eà, que 
mos pati voluissent. lidem Concilio expellere constituunt episcopum Tyri, 
qui patriarchae Antiocheni iura tuebator: quod si is peraiateret et insta- 
Tet, illius patriarchae sententiam allegando, qua Palamas depositus damna- 
iusque esset, tum ipsum quoque statim cam patriarcha exauctorare, e£ 
δὴν ecclesiae nostrae commanione abecindete, (X.) Prius itaque nos, con- 
fumeliis et calumniis atrocioribus perculaos , amovere statuunt; quo deinde 
ἅμ omnia ad libitum tranquille decernant, et pro dogmatis haberi iubeaat, 
"bi iam nemo futurus sit qui adversetur. Plerumque enim et saepius effi- 
Gaciora esse aiebant ea, quae audacius, [3 quae segnius agerentur. 
ld episcoporum animis magnam instillavit libidinem iucessendi nos convi- 
Vis palam ac er, velut de plaustro. Ecquid porro deterioribus iu- 
geniis , ín quibus coalita inest boni omnis ignorantia, magis proclive, quas. 
ad insanos affeetus labi et impelli? Nempe ii veriti, ne ex sacris Scriptu- 
ris impii arguereptur , megna pompe, magao apparatu velut in theatro ex- 


993 NICEPHOBI GREGORAE 


A. M. 6869 καὶ ϑεατρικήν" ὅμοιον, ὥσπερ ἂν εἴ τις ἦν πελάγει νηχόμενος, 
hà. 4 ρεῖτα ψεκάδας ἰδὼν καὶ βροχῆς ἀμυδρὰ προοίμια, ὕφαλος κατε- 
δύετο πρὸς τὸ πέλαγος, μὴ διάβροχος ὑπὸ τῶν ἀερίων ψεκάδων 
Υ͂, δορά ἐκείνων γένηται. (L4.) Ὁ μὲν γὰρ Παλαμᾶς, παρεγκλένας με-- 
κρὸν, ἐξενολόγει καὶ συνήϑροιζε τῶν περιβομβεῖν xal παραβομ-5 
βεῖν καὶ παραφϑέγγεσθαι δυναμένων οἷς ἐνετύγχανεν" οἱ δ᾽ 
ἠχόνουν τὰς ἀτόπους xa9* ἡμῶν γλώττας. 
P. 694 ζ΄. Εἰσκεκληκότες yàg καὶ ἡμᾶς ὀψὲ μετ᾽ ὀργῆς, βίαιοι xa^ 
ϑάπαξ καὶ τἀνόσια πάντα γίνονται τολμηροὶ xa9* ἡμῶν" καὶ 
τῆς τοῦ ϑεοῦ ἐχχλησίας προστάται καὶ οἱ ποιμαίνειν λαχόντες 10 
τὸν τοῦ ϑεοῦ διαφϑείρουσιν ἀμπελῶνα" καὶ ὅσα κατὰ τῶν τοι- 
οὕτων ἡ ϑεία ἐτραγῴδησε πάλαι γραφή. (8.) Καὶ πρῶτον μὲν 
Bó βασιλεὺς, ὑπὸ δειλίας ἐλαυνόμενος ἐχείνης, ἣν ὃ Παλαμᾶς 
πρότριτα ταῖς τῆς ἑαυτοῦ ψυχῆς ἐνέσπειρεν αὔλαξι, τὰς παλα- 
μναιοτάτας ὕβρεις καὶ ἀπειλὰς xa9* ἡμῶν ἐξετόξευεν, οὐχ "Ἄτλαν- 16 
τικοῦ κληρουχίας πελάγους, καὶ γῆς ποιήσειν ἕξω τῆς οἰκουμένης 
(Ξέρξου γὰρ ταῦτα xal τῆς ἐκείνου βαρβαρικῆς ἀπονοίας καὶ 
τρυφῆς ἢν) ἄλλα δ᾽ ἐκείνων μείζω καὶ σφόδρα ἀπάδοντα, ὡς 
εἰρήσεται προϊόντος τοῦ λόγου. τῶν γὰρ ἀνίσων καὶ ἀνομοίων ὧρ- 
Οχῶν τε καὶ προαιρέσεων, ἄνισά τε καὶ ἀνόμοια πάντως εἶναι εἰχὸς 90 
καὶ τὰ τῶν πραττομένων ἑκατέρωθεν λήγοντα. οὐδὲ γὰρ πάτρεον 
ἐκεῖνος ἐξώμνυτο σέβας, οὐδὲ θρησκείαν ϑρησκείας ἠλλάττετο, 
οὐδ᾽ ἐϑῶν καὶ δογμάτων ἔϑη καὶ δόγματα, παλαιῶν καινότερα 


feritam inpletatem mum re deciarant: Alli facientes, ac εἰ quis 
i naiane, silia demum et levibus plviae praelia eonspacin, pre- 
fundo mari sese immergat , ne aériis illis roribus perfundater. (XL) 
nim Palamas, paulatim inde abscedens, auxiliares copias accitum ivit, et 
quoscunque circumstrependi , obstrependi , et importune obloquendi faeul- 
tate pollentes reperit, eos omnes congregavit. autem ii linguss 
in nos acuebant. N 
7. 'Tandem et nobis iracunde introvocatis, violenti prorsus et ad omae 
scelus prompti in nos consurgunt; ao ecclesise Dei antistites, ii scilicet, 
quibus pastorum munus obtigit, vineam Dei vastant. Omitto caetera, quae 
adversus eiusmodi homines sacra Scriptura tragice ollm declamavit. (i) Ae 
primum quidem imperator, il mea agitatus, quem triduo ane Palamee 
animo eius altius impresserat, iis et minis dirisaimis , velut telis 
j quibusdam, noe incessit; non ille incolendum Atlanticum mare, nec extra 
Ι terram habitabilem quaerenda exsilia comminatus quippe baec Xerxem et 
| barbaricam eius dementiam ac lasciviam decebant alia his graviora 
í εἰ multum abhorrentia, ut infra dicetar. Scilicet ubi principia et institn- 
ta inaequalia et dissimilia sunt, ibi etiam inaequales et imilea utrinque. 
esse actionum exitus plane conseataneum e«t. Porro ille neo religionem 
patriam abiuraverat, nec morem doctrinamque veterem novo recensque 
constitato more doctrinaque mufaverat, nec fidem, ei quem colebat Deo 


HISTORIAE BYZANTINAE XX. 7. 998 


καὶ νεότακτα " οὐδ᾽ ὅρκους ἐπάτει ϑρησχευομένου ϑεοῦ. (I) El A.C. 1851 
δέτις ἐνίσταιτο, Ἐέρξην ϑαυμάζων ἐκεῖνον, ὅτι γῆς καὶ Sokág Io lo Cet 
σης ἦρχε πάνυ τοι πλείστης, καὶ στρατὸν ἐπήγετο μυριάριϑμον,Ὁ 
ὧν ἡμεῖς παντάπασιν ἐστερήμεϑα " ἀλλὰ ϑεοτήτων καὶ ϑεῶν 

δἀπείρων τε καὶ ἀχτίστων ἥκιστα εἶχε στρατόπεδα" ἀλλὰ πάντ᾽ 
ἦσαν αὐτῷ χτιστὰ καὶ ϑνητὰ κατ᾽ αὐτόν. ὃ δὴ καὶ αὐτὸς ἑαυτῷ 
μεμαρτύρηκε, νῦν μὲν γελῶν, νῦν δὲ δαχρύων᾽ τὸ μὲν ὅτι πλεί- 5 
στῆς ἠπείρου καὶ ϑαλάττης καὶ στρατοπέδων ἄρχει παμπόλλων * 
τὸ δὲ ὅτι, ϑνητῶν καὶ προσχαίρων ὑπαρχόντων, οὐδεὶς ὑπὲρ τὰ 

10 ἑκατὸν ἔσται φαινόμενος ἔτη, οὔτ᾽ αὐτὸς, οὔτ᾽ οὐδεὶς οὐδαμῇ 
τῶν αὐτῷ ἑπομένων. οὐ γὰρ ἦν no τότε Παλαμᾶς, οὐδὲ τῷ 
πολλῷ συνῆν ἐκείνῳ βασιλεῖ παραπλήσιος ἐν τοσούτοις στρατεύ- P. 625 
μασιν οὐδεὶς Παλαμᾷ τουτωΐ, τεχνητὴν κτίζων ἀϑανασίαν καὶ 
ἀχτισίαν, καϑάπερ τοὺς κεραυνοὺς καὶ πρηστῆρας ix γῆς οἱ 

15 Κύκλωπες πάλαι κατὰ τοὺς μύϑους τῷ 4i" ἐνταῦϑα δὲ τοὺς 
τοιούτους φόβους ὑπερορίους εἶναι, καὶ λήϑης καλύπτεσϑαι μάλα V. 506 
πυϑμέσιν ὑποβρυχίοις, ἃ τ᾽ ἀχκτίστων ἅμα xal ἀϑανάτων τῶν 
τ᾽ ἐχόντων ἅμα καὶ τῶν ix τῶν ὑπαρχόντων. εἶεν. (4.) 19£a-B 
μένων δ᾽ ἑξῆς καὶ τῶν ἐπισκόπων λαλεῖν, ἦν ἀκούειν νῦν μὲν 

80 δικτύων καὶ ϑαλάσσης ἀπόζοντας λόγους" νῦν δὲ σκαπάνης τινὸς 
καὶ δικέλλης ἀξίους" νῦν δ᾽ οὐδὲν χαμινιαίας αἰϑάλης ἀπεοικό- 
τας, τῷ ἀμαυρῷ τε καὶ δυσήχῳ καὶ ἀνάρϑρῳ τῆς λαλιᾶς, καὶ 


2. ὅτι Bolv. pro ὅτε. 18. ἐκτὸς conl, Bolv. pro ἐκ. 


jean, pelibus subiecerat, (IIL) Quod si quis Xerxem illum miratos 
lnstet ac dicat, eum terrae et maris tractibus quam longissimis imperasse, 
et innumerabiles secum exercitus ductasse, quibus nos rebus omnino defi- 
elamur: at is (respondebitur) divinitates Deosque infinitos et increatos in 
astris minime habebat; sed erant illi omnia creata et mortalia, eique si- 
τοῖα. Cuius rei et ipse sibi testis fuit, nunc ridendo, nunc flendo, Ri- 
debat autem, qood imperium terra et mari latissime pateus et exercitus 
mumerosissimos haberet; idem flebat, quod cum hi mortales et caduci ad 
certum tempus duraturi essent, nemo centesimum annum usquam com- 
parituras foret, non ipse, non ullus alius ex iis, qui se sequerentur. Ni- 
mirum eo tempore Palamas nondum erat, nec in tanto exercitu cum rege 
potentissimo versabatur quisquam huic Palamae similis, qui immortalita- 
Kem et increatam naturam per artem crearet, quemadmodum de terra olim 
fulmina et tela ignea Iovi fabulosi illi Cyclopes. Hinc vero longe absunt 
ii metos, altissima oblivione velut demersi, propterea quod increati et 
immortales sint tum principes, tum ii qui principibus parent. (IV.) Dein- 
ceps cum et episcopi loqui coepissent , audire erat eos sermones, qui nunc 
retia et mare redolerent, nunc sarculum et ligonem saperent, nunc forna- 
dis fuligine tincti viderentur. Adeo obscura, et sono jpso dura, nec bene 
articulis distincta, illorum orado erat. Ut paucis dicam, nibil tum frugi, 


994 NICEPHOB] GREGORAE 


A.M. 6869 συνελόντι φάναι, πλὴν τῶν ἐπισχοπικῶν ἐνδυμάτων οὐδὲν 
In.4 ὗγιὲς δρᾷν καὶ ἀκούειν τέως ἦν ἐκεῖ. (E. Βουληϑέντων δὲ χαὶ 
ἡμῶν ἀντιφϑέγξασϑαί τι μικρὸν, κραυγαῖς ἀσήμοις τε καὶ ἀνάρ- 
ϑροις καὶ συνεχεῖ πατάγῳ χειρῶν ἐξεπίτηδες ἡμᾶς τε ὑπερεφώνουν 
ἐχεῖνοι καὶ σιωπᾷν κατηνάγκαζον, καϑάπερ ἀγριουμένης ϑα-δ 
λάττης μεμηνότα κύματα τοὺς ἀνὰ τὸν αἰγιαλὸν ὁμιλοῦντας ἠρέ- 
μα. ἐῶ γὰρ λέγειν, ὅτε παρ᾽ οὐδὲν ἐληλύϑεσαν ἡμᾶς διαῤῥῆξαι, 
καϑάπερ ai Βάκχαι πάλαι Πενϑέα, φασὶν ἀττικίζοντες μῦϑοι. 
Ῥάλλ᾽ ἡμῶν γε ἐπιμενόντων ἔτι, καὶ μικρόν τινα λόγου ζητούν- 
τῶν χώραν ἡμῖν ἐγγενέσϑαι, οὔτ᾽ ἤχουεν οὔτε προσεῖχεν οὐδείς. 10 
(ς.) Ὀψὲ δ᾽ ἐνιδὼν βλοσυρόν τι xal ἀπηγριωμένον ὃ βασιλεὺς 
πρὸς ἡμᾶς, ,,χαρίεν,᾽" ἔφη, ,,τουτὶ, κατεσπουδασμένους ἐθέλειν 
ποιεῖσϑαι λόγους τῆς ἐμῆς οἰκίας ἐντὸς, οὐχ ἑκόντος ἐμοῦ, τοὺς 
Ἑτῆς ἐμῆς ϑελήσεως ἐχϑίστους, καὶ οὖς οὐκ ἔχω πῶς ὀνομάσας." 
ταῦτ᾽ ἔλεγέν ὃ ἀῤῥεπὴς ἐχεῖνος κριτὴς, ὃ τὴν μέσην καὶ ἀπαρέγ- 15 
κλιτον καὶ οὐδαμῆ ποϑ᾽ ἑτεροῤῥεπῇ βαδίζειν ὀμωμοκώς. (Ζ.) Ἐγὼ 
τοίνυν, καὶ πάλαι μὲν περιαλγὴς ὧν ἐχ τῆς κεφαλῆς, ἤδη δὲ καὶ 
λύπῃ λύπην προσειλήφειν, ἐκ τοῦ μηδὲ τριτημόριον πρὸς τῶν 
ἀντιϑέτων ἐμοὶ καταλελεῖφϑαι τοῦ χοροῦ τῶν ἐμῶν φοιτητῶν. 
ΕἸδόντες γὰρ ἐκεῖνοι τῇ προτεραίᾳ πλείστους μὲν ἐμὲ περάσταμέ- 90 
νους ἐκείνων, πλείστους δ᾽ ἔγγιστα καϑημένους ἐμοῦ, ζηλοτυπίᾳ 
βαρείᾳ τὸν οἰκεῖον καϑ᾽ ἡμῶν ἀνεχάλκευσάν τε καὶ ἀνεπύρσευσαν 


14. κῶς ὀνομάσω coni, Boiv. 


eter episcopelem habitum, illic vel videres vel audires. (Υ.) Volenti- 

autem nobis paululum contra hiscere , illi de industria indistinctis con- 
fosisque clamoribus editis, et complosis usque manibus, nostras voces 
vincebant; et nos, velut saevientis pelagi furentes undae eos, in littore 
placide colloquuntur, conticescere cogebant. Nam quod nihil abfuerit, 
qoin τος illi, ot glim Pentheum Bacche τοῖν Atticis perpe mem- 

im. rent, id quidem egosileo. Ac juam adhuc exspectan- 
tes peli eg et ut nobia πίθον saltem dicendi locus esset podgnlure- 
mus, hemo nec audivit nec animum advertit. (VI) Demum imperator, 
torvo quodam et efferato obtutu in nos fixo, lepidum sane lstud ν᾽ jit, 
homines voluntati meae infensiseimos, quos equidem quo nomine epi 
nescio, velle inea in domo me invito orationes habere accurate elaboratas." 
Haec iudex aequua, qui se medium et inire f et nentram ja 
partem propensurum unquam iuraverat. 5 itur, qui capi 
dolore vehementissimo iampridem laborabam, novus dolor poe eo 
quod ab adversariis nec tertia quidem mihi pars relicta esset inei discipa- 
lorum chori: quorum plurimos circumstare me, plurimos item proxime ss« 
sidere, cum vidissent superiori die; gravi zelotypia affecti multo vehe- 
mentorem invidiam in nos suam reconflaront , ac velut incendium ventilan- 





HISTORIAE BYZANTINAE XX. 7. 995 


φϑόνον ἐς τὸ πάντη ἀκμαιότερον, xal τῶν τε οἰχείων ἐκείνοις A. C. 1851 

ἠπεᾶλησαν δήμευσιν καὶ ἀγώγιμον εἰς εἱρκτὴν τοὐπιτίμιον εἶναι PP o an 

εἴ τις ἁλοίη τὸ δεύτερον ἔτι συνέδριον ἐμοὶ evunagóy. διὸ καὶ 

ὅσοι τὰς ψυχὰς ἀσϑενέστεροι πρὸς τοιούτους ἦσαν' ἀγῶνας καὶ P. 696 

δπείρας, ἠρέμα τῆς ἐμῆς ἐγγύτητος ἀπηλλάττοντο" οἱ d" ἔτι παρέ- 

μένον τῇ προτέρᾳ σιγῇ, ὡς ἑκάστῳ προαιρέσεώς τε καὶ γνώμης 

ἐνῆν. (H.) Τωῦτα τοίνυν δρῶν ἐγὼ, καὶ ἅμα τὸν βασιλέα πολυ- 

τρόπως ἐπ᾿ αὐτοφώρῳ μαχόμενον ἡμῖν συνορῶν, καὶ πρός ye ἔτε 

φόνου πνέοντας τοὺς ἐπισκόπους χαϑ᾽ ἡμῶν, ἀναστὰς ἕξειν τοῦ 
τοβήματος καὶ ἅμα ἑώρων συνεξιόντας ἅπαν τὸ μέρος ἐμοί, xalB 

ϑροῦς ἐγεγόνει πολὺς, τοῦ μὲν βασιλέως κατέχειν ἐγκελευομένου 

τοῖς πελεκυφόροις, καὶ μὴ ἐᾷν ἀπιέναι ἡμᾶς " ἡμῶν δὲ aigovué- 

vuv ϑάνατον μᾶλλον, ἢ τὸ λῃστρικὸν ἐχεῖνο συνέδριον ἑστῶσιν 

δρᾷν ὀφϑαλμοῖς. ὀψὲ δ᾽ ὃ σεμνὸς Παλαμᾶς, αὑτῷ λογισάμενος 
15εἶναι xa? ἡδονὴν τὴν ἡμῶν ἀπουσίαν, ἀφιέναι παρήνει τῷ βα- 

Gs. ῥᾷον γὰρ εἶναί σφισιν ἔλεγεν ἐντεῦϑεν ἡμᾶς τε φυγοδικίας C 

γράφεσθαι καὶ σφᾶς ταχίστην ἐπιτιϑέναι ταῖς xa9^ ἡμῶν οὕτω 

ψήφοις τὴν τελευτὴν, ἢ παρόντων καὶ ἀντιλεγόντων ἡμῶν. 

(Θ.) Διὸ καὶ, ἀπιόντων ἡμῶν, ὕμνοις οἱ περὶ Παλαμᾶν πάνυ V. δ06 
20 παμπόλλοις ἐγέραιρον τὸν βασιλέα, ἐξ οὐρίας ἐχείνοις τὰ κατὰ 

βούλησιν παρεχόμενον πλεῖν" xol τοιαύταις χολακείαις τὸ τῆς 

ψυχῆς ἐκείνου κατέψων ἡδόμενον. ὡς γὰρ ἐς τὰς ἱπποδρομίας Ὁ 


ῥᾳδίαν ταῖς τῶν ἵππων δίδωσιν ἁμῶλαις τὰ τῶν πεδίων ἱππή- 


do excitarunt, bonorum publicationem mínati, eaque indicta'poena, ut 

|ui mecum in altero consessu affoturus esset, is deprehensus in carcerem 
Soceretor. Hinc factum est, ut. Atque δὰ eiusmodi certamina et peri- 
ula subeunda animo erant minus fortl, ii paulatim a latere meo discesse- 
rint; alii vero in priore silentio perstiterint, pro sua quisque voluntate et 
sententia. (VIIL) Ego itaque. cum et haec viderem, et simul imperato- 
rem multis modis palam nobis adversari intelligerem; tum praeterea epi- 
scopos cernerem in nos saevire οἱ caedem spirare , surrexi et e curia ex- 
cessi; ac eos, qui partium nostrarum erant, mecum omnes exeuntes con- 
epicatus sum, Ibi magnus rumor exortus, cum et imperator lictoribus edi- 
Cere, ne abire sinerent sed tenerent; et nos mortem praeoptaremus, 
quam ut Concilium illud latrocinii simile intueremur fixis oculis. Tandem 
venerabilis ille Palamas, qui absentiam nostram iucundi 586 sen- 
tiebat, auctor imperatori exstitit, ut nos missos faceret, Facilius quippe 
futurum sibi aiebat, detrectati iudicii nos ac 'e, atque ita fe lis in 
nos decretis finem imponere, quam si εἰ adessemus et contradiceremus. 
(1X-) Quare Palamitae, abeuntibus nobis, imperatorem, quod secundam 
δὲ oplatam puppi ense Suram adspirasset,'prohuis laudibus remuneraban- 
tur, et eiusmodi adulationibus titillatum eius animum permulcebant. Nem- 
pe ut patentes campi equis certantibus facilem cursum offerunt, eic ille 














996  NICEPH. GREG. HIST. BYZANT. XX. 7. 
A.M. ὅβδθλατα » οὕτως ἀνειμένας εἴωθε παρέχειν xal αὐτὸς κομιδῇ τοῖς 
A. C. Ey κόλωξι τὰς ἀκοὰς ἀεί. εἶτα xa9^ αὑτοὺς αὐτοὶ xal λέγοντες xol 
mp lo Ces- δρῶντες ἐπέραινον ὅσα τὸ βουλόμενόν σφισιν ἐπήγγελλε τῆς 
5. ψυχῆς, 


aseentsioribus vacuas aures commodare omni tempore prorsus consuevit, 
Itaque illi iam soli secum, aiiquid animi libido di isset, verbis pari- 
ter οἱ factis exsequebentur. 


NIKHOOPOY TOY Il'PHIT'OPA 


ῬΩΜΑΙΚΗΣ IXTOPIAZ 
ΑΟΤΟΣ KA. 


NICEPHORI GREGORAE 
BYZANTINAE HISTORIAE 
LIBER VIGESIMUS PRIMUS. 


ARGUMENTUM, 


Cantacusenus Gregeram arcessit. — Animum eius tentat solitis artibus; 
ullo autem successu, Quae hactenus in. Concilio dixerit, ea pacis et con- 
ordiac studio disinte se affirmat. Maiorcm in posterum. E ir ied mom 
fore promittit. Palamitarum doli, consilium, s iis (c 
mem tertiam orthodosi a Fidei d rini rui te es Pr 
bris Palomas leguntur e tur. Jlius in se se defendendo irri- 
fu. 9n us wnum es mi qui Dri munus exci- 


quier. Testimonia a Pulamitis allata esamtnanter Gregeras fusiorem 
peloda ime edi sfugiat iere Mud ci edun. Trait et senes 
TT un erba velint sorge discipulis quid 
pta sati erba oelicnta. act 
curi ine ron trn regores domo tneuditer "Sileniium e per- 


indicitur. Comsolatur và melioris fortunae ei 
arre em mem ποιᾶς 
ii P 


commodat. ret τὺ, Paleniiae eite tequdcs chultont."Fraes 
tamen haud profert (4). Palamitae victores exsultant. 

mia οἷο data. Poenae orthedosis irrogatae. larum dogma impium. 
Saevitia, Tomus synodicus. Gregorüm muli ez amicis destrent; aique 


998 NICEPHORI GREGORAE 


etiam Cabaslas μίαν ingenium et studía. Ut Gregorius Nasiansenua 
eiusmodi homines alloquutus si.  Gregoras suam sortem deplorat. Salo- 
πιρηῖν υετδα, Dari morientis epsphtcgma (5). — Tomus synodicus ἔπι. 
aitati caeremoniis consecratus, Auctoribus probro est. Palamitae magna 
et praeclara imperatori promittunt. — Bysantina suburbia a Genuitis a- 
lataeis incenduntur. Polomitarum promista exitu ipso refutata. Rerum 
Aodiernarum cum antiquis comparatio. — Qui hodic persecutionem patiun- 
fur, eorum conditio peior est quam antiquitus fuit. Orthodozi non ha- 
beni quo fugiant, Imperium angustissimis finibus comprhensum, Semuia 
prophetica explosas idque verbis D. Basili, quac in Polamitas apte ad- 
modum caduat (6). 


: A. M. 6859 α΄. Fa ταῦτα μὲν τοῦτον ἔσχε τὸν τρόπον, xal οὕτω τὰ τῆς 
Ly- δευτέρας καϑέδρας ἠνύετο. ὃ μέντοι βασιλεὺς xa9? ἑαυτὸν τῇ 

ὑστεραίᾳ γενόμενος, καὶ συνιδὼν, ὡς οὐκ εὔοδά σφισι τὰ τῆς 
xa9* ἡμῶν ἔσται ἐπιβουλῆς, εἰ μὴ παροῦσιν ἡμῖν ἐπιϑεῖεν τὰ 
ψηφιζόμενα, δύο παρῆλϑον ἡμέραι, καὶ μετάπεμπτον ἔσχεν ἐμὲ, 5 
καὶ ταῖς εἰωϑυίαις αὖϑις ϑωπείαις τε καὶ τῶν βασιλικῶν ἐχείνων 

Β δωρεῶν ἐπειρᾶτο παραφέρειν ἐπαγγελίαις" οὐκ οἶδα, εἴϑ᾽ ἑχὼν 
ἐπιλανϑανόμενος, εἴτ᾽ ἄχων ἀπατώμενός τε καὶ συναρπάζειν ini- 
χειρῶν. ἃ γὰρ οὐ δὶς καὶ τρὶς μόνον, ἀλλ᾽ ἑπτάκχις εἰπεῖν ἑπτὰ 
διελὼν καὶ εἰπὼν, καὶ ἀποτυχὼν, ταῦτα παρεισχυκλῶν ἀεὶ καὶ 10 
dg ταὐτὰ παλινδρομῶν, ἕτερά τε καὶ διάφορα πρὸς διαφόρους, 
καὶ οὐ πρὸς ἕνα ἐμὲ τὰ αὐτὰ, λέγειν ζετο. (Β.) Ὅμως ταῦτα 

Ολέγων προσενεκάλει τὰ πρότριτα γεγονόϑ᾽ ἡμῖν, ἡμῶν καϑα- 
πτόμενος, μὴ συνιέντων δῆϑεν τῆς σπουδῆς ἐκείνης καὶ τοῦ σχο- 
ποῦ, πρὸς εἰρήνην ἀστασίαστον οἰκονομικῶς σχηματίζοντος καὶ 15 
ποικίλοντος τούς τε λόγους καὶ διὰ χύχλου τινὸς, ἀδήλου τοῖς 


10. ἀπέτυχεν com. Boi. 11. ταὐτὰ Βοῖν. pro ταῦτα, 


t q ita se habuerunt, et hic finis fuit secundae seseionis. 

Fs isec quiden ita se b is fuit. jon. At 
dmperstor, qui pestera die secum privatim animadverterat, non cessura 
esse feliciter ea, quae in nos machinati essent, nisi ipsi praesentibus no- 
bis eam quam talissent imponerent; duobus ex eo diebus elapsi 
we arcessitum solitis blan et illarum rursus largitionum princip lium. 
pollicitationibus conatur pervertere; nescio utrum sponte oblitus, an prae- 
ter voluntatem deceptus, et obrependi studio delusus, Nimirum is, quae 
dicendo et exponendo, non solum bis terque, sed et septies doas septi- 
1o, nil profecerat, ea cum repeteret semper, et eodem subinde recurre- 
ret, alia et diversa apud diversos homines, non autem eadem aj me 
vnum, dicitare se arbitrabatur. (IL) Tamen illo haec sie dicebat , ut 
etiam.ea, quae triduo ante a nobis facta essent, criminaretur, et mee verbis 
worriperet; qui illud videlicet studium consiliumque eius nom, intellexisse 
ws, sermones suos ad pacis concordiam caute οἱ providenter okmpenen- 
Qs, eosque variantis, δὲ per circuitus queadam vulgo iguotos cireumdu- 











HISTORIAE BYZANTINAE XXL 1.2. 999 


πλείστοις, mipüóvrog xal περιάγοντος, καὶ τὰς διαφόρους τῶν A. C. 1951 
πλείστων μετεωρίζοντος γνώμας. κἀκείνῳ μὲν, ταῦτα καὶ sálnedo en 
τοιαῦτα λέγοντι, τὰς εἰωθυίας καὶ μείζους τῶν ἀντιῤῥήσεων àv- 
τεπῆγον αὐτός. καὶ πολλὴν ἰδίᾳ διατετριφότες ἐν τούτοις ἡμέραν!» 
5in* ἀτελέστοις αὖϑις διελύϑημεν ταῖς ἐλπίσι. ὅμως ἠξίου πάλιν 
καὶ ἐπηγγέλλετο, συνεληλυϑόσιν αὖϑις ἡμῖν διδόναι τὴν τοῦ 
λέγειν ἅπασαν ἄδειαν, ὡς txóg, καὶ μὴ συνηγορεῖν ὁμοίως ἔτι 
τῷ Παλαμᾷ, μηδὲ τοῖς ἐκείνου πᾶσαν διδόναι ῥοπήν. (Γ.) ES P. 628 
παρῆλϑον ἐκεῖθεν ἡμέραι, μέχρις ἂν ἐς αὐτάρκη nagaoxtviy τὰ 
10 ἐκείνων ἀπαρτισϑῇ xo9^ ἡμῶν δίκτυα. ὧν γὰρ ἐν τοῖς δυσὶν 
ἐκείνοις ἀπετύγχανον συνεδρίοις, ταῦτ᾽ ἐπανορϑοῦντες ( ὡς V. 507 
ᾧοντο) νῦν πρὸς τὸ σφίσι βῶᾷτιον, ϑαῤῥαλεώτερον ἤδη τὸ τοῦ 
ἀγῶνος ἀνεχαλοῦντο στάδιον. καὶ πάλιν εἶχεν ἡμᾶς τὸ συνέδριον 
ἐχεῖνο xal τὸ βασίλειον βᾷμα. 
15 β΄. Βῶτιον δ᾽ ἔδοξεν ἡμῖν, ἐκ πρώτης εἰπεῖν ἀφετηρίας Βὶ 
ἀποκρουομένοις τὰς τῶν ἐφεδρευόντων ἐκείνων ἐπιβουλὰς, παῤ- 
ῥησίᾳ τὸ τῆς καϑολικῆς ἀναγνῶναι πίστεως ἱερὸν σύμβολον, ὃς 
κοινὴν καὶ συνήϑη τοῖς ὀρϑοδόξοις ὁμολογίαν. (Β.) Οὗ δὴ γε- 
φομένου, τῶν τοῦ Παλαμᾶ βλασφήμων δογμάτων τὰ γνωριμώ-. 
01:90 τοῖς πολλοῖς, ὑφ᾽ ἡμῶν ἐχλεγέντα, πρὸς τοῦ ἡμετέρου μέ-Ο 
φους ἀνεγινώσκετο παῤῥησίᾳ, παρακειμένων ἅμα καὶ τῶν αὐτοῦ 
συγγραμμάτων, καὶ τὸ ἀπαράλλακτον ἅπαν περιφανῶς μαρτυ- 
φούντων. ὅϑεν οὐκ ἣν αὐτῷ πρὸς οὐδὲν ἀναδύεσθαι τῶν ἐγκε- 
κλημένων, καίτοι πολλάκις μὲν ἐπιχειρήσαντι, πολλάκις δ᾽ ἐπι- 
centis, atque ita diversas plurimorum hominum metes suspendeatis. Haec 
et talia dicenti solitas ego et validiores solito responsiones opponebam. 
Tn his magaam diei partem cum privatim colloquendo consumpsissemus, ape 
"irrita rursus discessimus. — Caeterum velle se denuo aiebat, spondebatque, 
ταδὶ nos rursom convenissemus , omnem dicendi licentiam dare, ita ut par 
esset; ac Bon aeque ut antea patrocinari Palamae, et eius partibus favo- 
rem omnem accommodare. (lll) Dies inde sex effluunt, dum retia, quae 
nobis tendebantar , perfecte parata et instructa esent, Quae eaim ἴω illis 
duabus prioribus sessionibus nullo succeasu gesserant, ea nunc, prout me- 
lius sibi futurum esset, reformare se existimantes, maiore iam audacia 
stadium εἰ certamen repetebant. Áo nos rursus idem Conciliam et illa prin- 
cipalis curia praesentes babuit. 
2. Porro melius visum nobis est, insidiantium fraudes in ipso, ut aiunt, 
Hhnine eludere, sacro catholicae Fidei symbolo palam et alta voce, secun- 
dum communem et usitatam orthodoxorum professionem, perlecto. (ll.)Id 
Wubi factum est, coeperunt deinde impia Palamae dogmata, ea acilicet 
ue vulgo notiora excerpeeramus, palam et ipsa a nostris perk ppo- 
is eiusdem seriptis, quae differentiam omnem prorsus abesse luculenter 
attestabantor. Itaque illi nullum crimen obiiciebetur, unde posset fugien- 
do οἰ elsbendo ae expedire: quod cum saepe tentasset, toties haesit suis. 











1000  - J NICEPHORI GREGORAE 


4. M. 6859 σχεϑέντι, ἐμποδὼν τῶν αὐτοῦ συγγραμμάτων Ix τοῦ προφανοῦς 
ini, υ»͵ἱσταμένων xal ἐπιστομιζόντων λαμπρῶς. xal và μὲν πλεῖστα 
διὰ μῆχος xal κόρον παρεῖται, τῆς γὼρ αὐτῆς κἀκεῖνα ποιό- 
τητος ἦν. ὥσπερ γὰρ ἐπὶ ϑαλάττης πικρᾶς οὐ τόδε μὲν τῶν 
μερῶν ἀπωθεῖται τὴν γεῦσιν, ἐχεῖνο δ᾽ οὔ ἀλλὰ πάνϑ᾽ ὁμοῦδ 
τὴν αὐτὴν παρέχει τοῖς γενομένοις ποιότητα" οὕτω καὶ πάντ᾽ 
ἐκεῖνα τἀνδρὸς vovrovt συγγράμματα τῶν αὐτῶν ἐχπέφανται 
βλασφημιῶν ἐχόμενα. διαφορὰν μὲν γὰρ ἴσως εὗρεν ἄν τις κατὰ 
E10 μᾶλλον xal ἧττον τοῦ βλασφημεῖν" κακίας δ᾽ οὐδὲν οὐδαμῆ 
τῶν μερῶν ἐξιστάμενον. ([.) Ἦν γε μὴν τοιαδὶ τὰ προχομι- 10 
P. 629 σϑέντα, καὶ οὕτως ἔχοντα. ἘΒῈ (4.) Τούτων ἔνια μὲν κἀν τῷ 
πρώτῳ τῆς ἡμέρας βήματι, προκομισϑέντα πρὸς ἐμοῦ, περι- 
φανῇ τὴν ἀντίῤῥησιν ἔσχηκεν, ὡς ἀνωτέρω μοι γέγραπται" τῶν 
δ᾽ ἄλλων ἔνια καὶ αὐτὸς ὡμολόγει κατὰ τὴν λέξιν ἡμαρτῆσϑαι 
αὐτῷ, καὶ διορϑοῦσϑωι ὑπισχνεῖτο" κατὰ μέντοι τὸν νοῦν πάντ᾽ 15 
ἔχειν ὑγιῶς διετείνετο. ἀποδεικνύειν δ᾽ ἀρξάμενος οὐχ εἶχεν ἁγίων 
Βοὐδένα σύμμαχον, ὅτι μὴ συγχέων καὶ παραφϑείρων καὶ ἅμα na- 
φεξηγούμεκος, καὶ οἷον αὐτὸς ἑαυτῷ μαχόμενος. ὃ γὰρ τῷ οἰκείῳ νῷ 
τὰς οἰκείας λέξεις μὴ τιϑέναι συμφώνους δυνάμενος ἄκων αὐτὸς 
ἑαυτῷ μάχεται" ὃ δ᾽ ἑαυτῷ μαχόμενος σχολῇ μεντἂν ἑτέρῳ συμ- 30 
φωνοίη τῶν πάντων, σχολῇ δ᾽ ἂν ἀπόσχοιτο πάσαις ἁγίων γραφαῖς 


11. Desunt hoc loco dogmata excerpta ex libris Pslamae. Erant au- 
tem capita viginti, ut infra dicetur. Hic defectus suppleri potest ex 
errorum Palamae Synopsi, edita ab Arcudio. Sed οἱ non penes, ex 
lisdem Palamae libria e excerpta, infra reperies in disputatione Grego- 
rae cum Cabasila. BOIV. 


ipsius scriptis manifeste impeditns , et lane obmmutescere coactus, Ác 
Eu einde ceti. τ τ ἘΞ 
quippe illa eiusdem omnia naturae, Quemadmodum enim mare ita amarum 

est, ut non aliqua parte gustum quiam rl aliqua admittat, sed eundem ubi- vbi- 
zu ibus saporem obiicit; huius viri E ta omnia ad eas- 


μενα ραν pertinere eile et In quibus. aliquis ma- 
doris minoi discrimina reperiat, ta tamen pars nulla usquam 
extra mali lal ΠῚ deprehendi potest. (I qae aan. autem prolata 
sunt, ea eiusmodi fuerunt et ita habuere, * ** (T juaedam primae 
sessionis die prolata a me palamque et aperte ἌΧΗ sunt? ut supra scri- 
pel. In caeteris quaedam et ij onse pendede deii: 


lonstrare, 
lum habebat sibi suffragantem, niai cum dicta confundebat et 
εἰ male interpretabatur, et secum ipse quasi pugnabat. Quisquis vidulicet 
verba sua cum sua ipsius mente conciliare et componere non potest, is e- 
«um invitus pugnat: qui vero secum pugnat, is haudquaquam cum alio ullo 
€onsenserit, nec facere unquam poaait, quin ab omnibus Sanctorum scriptis, 


HISTORIAE BYZANTINAE XXI. 2. 1001 


διαφέρεσθαι, πὼς μὲν δι᾽ ἀμαϑίαν, πὼς δὲ δι᾽ ἀγνωμαοσό- A. C. 1851. 
sz» xal μοχϑηρίαν ψυχῆς. λόγος niv γὰρ ἀνθρώποις üno-nb loa 
σι δίδοται" τρόπος δ᾽ ἀγαθὸς οὐ πᾶσιν, οὐ μὴν οὐδὲ τὸν MEJ 
λόγον εὖ διοικοῦσα σύνεσις, ὅϑεν ἀποχρουόμενος navrayd9ey C 
δικαὶ ἐπιστομιζόμενος καὶ μὴ ἔχων μηδαμῆ βεβαίαν ἄποστρο- 
φὴν ἐπὶ τὸ Θαβώριον αὖϑις ἐποιεῖτο τὴν ἀναχώρησιν, Βαρ- 
λαὰμ καὶ βίον αὐτοῦ προφασιζόμενος, καὶ ὅσα τισὶν ἀραχνίοις 
ἐφαίνεσϑαι προσεῴχει. ὅϑεν καὶ λίαν εὐχεροῦς καὶ προδή- 
Aov τυγχάνοντα τῆς ἀναλύσεως μόνον εἶχε τὸν βασιλέα λαμ-Ὦ 
τοπρῶς ὑπερείδοντα, κατὰ τὸ μηδαμῇ προσῆχον, μηδὲ καλύπτειν 
τὴν ἀδικίαν ἰσχῦον, τοσούτου παρόντος πλήϑους ἀνδρῶν. 
(Ε) Ἐγὼ μὲν οὖν βραχύ τι ὑπειπὼν, ἔπειτα πὼς μὲν διὰ τὴν 
εἰρημένην ἀδικίαν, πὼς δὲ διὰ τὰς τῆς κεφαλῆς ἀλγηδόνας, 
τοῖς σοφοῖς ἐλείνοις συμμάχοις ἀφῆκα διαγωνίζεσθαι. ἐπιῤῥαπί- 
τδζειν δ᾽ ὅμως καὶ οὑτωσί πως τοῦ Παλαμᾶ ij» ὀφρὺν extya-E 
μένῳ ἕνα τῶν ἐμῶν εἰσάγειν ἐπήεε μοι φοιτητῶν ἀντ᾽ ἐμοῦ πρὸς 
τὴν ἐχείνου πάλην, ἵνα μᾶλλον αἰσχύνοιτο.. τὸ γὰρ ἄντικρυς 
πρὸς ἐκεῖνον ἐμὲ διαλέγεσθαι καὶ τὴν ἀκαιρίαν ἐκείνου φιλονει-- 
κεῖν ἐκείνῳ μὲν εἶχε τιμὴν, ἐμοὶ δὲ καὶ μάλα πάντων ἥκιστα. 
90 τοσαύτην τοίνυν ἔδοξε πᾶσι τοῖς τότε παροῦσιν αἰσχύνην ὃ Πα- 
λαμᾶς ὠφληκέναι καὶ κωμικήν τινα χλεύην, ὕπ᾽ ἐκείνου τοῦ νεα- 
vlov κατὰ κράτος ἡττώμενος, ὅσην λεγόντων ἐστὶν ἀκούειν πάν. 
τῶν. 'χοινὸν γὰρ τοῖς ὅλοις ἀφήγημα γέγονε ἸΠαλαμᾶς ἐκεῖϑεν 
καὶ γελοῖον τοῖς ὅλοις ἐνερύφηρια. (ς΄.) ᾿Τλλὰ νὺξ ἐπὶ τούτοις 






goin est, cemico risu dipnus visus sit, ex omnium sermone accipi 
i. Quippe ex ee publica omnium fabula sc omnibus deridicalo « 
lo Palama»fajit. (Vl.) Sed nox supervetiiens € quemque, et. 
Nieephorus Gregor. Vel. Il. 


1002 NICEPHORI GREGORAE 


A. M, 6δδ9]οῦσα τῶν οἴχοι μεμνῆσϑαι καὶ μάλιστα πάντων τοὺς ἡμετέρους 
Ἰοὰ 4, ἠνάγκαζε, νήστεις τ᾽ ὄντας καὶ πόῤῥω nov βαδίζειν ἄλλον ἅλ- 
λοϑι τῆς πόλεως ὀφείλοντας, προμηϑείας ἁπάσης ἐρήμους, κα- 
ϑάπερ ἀπόλιδάς τε καὶ ἀνεστίους τινὰς γεγονότας ὑπὸ τοῦ διω- 

γμοῦ τουτουΐ. μετὰ γὰρ τὰς ἀποψηφίσεις καὶ παντελεῖς καταδίχας5 

P. 690 καὶ τιμωρίας, τά τε δικαστήρια καὶ τὰ τῶν ἐξετάσεων βήματα 
συνιστῷν inju τοῖς ἀῤῥεπέσι τούτοις κριταῖς, τοῖς καὶ ἀκαπή-- 
λευτον ὀμωμοχόσι φυλάττειν τὸ συνειδός. τριῶν οὖν μόνων, ἦναγ- 
κασμένως καὶ τούτων καὶ μάλα μόλις, ἐκ τῶν τῆς διπλῆς δεκά-- 
δος κεφαλαίων τὴν ἐξέτασιν εἰληχότων, κἀν τοῖς τρισὶ δημοσίαναρ 
τὴν ἧτταν εἰληφότος τοῦ Παλαμᾶ, ἐς τὴν ἐπιοῦσαν τὰ ἐφεξῆς 
παρεπέμπετο ψῆφον. καὶ ταῦτα μὲν, ἐς τοῦτο τύχης ἐλάσαντα, 
ποὺς ἐλέγχους ἐκεῖνον τἀνδρὸς καὶ τὸν σύλλογον ἔλυσεν. 

v. ui γ. Οὐκ ἣν δὲ ἠρεμεῖν οὐδαμῇ Παλαμᾶν ἐπὶ τούτοις, οὐδὰ 
τὸν τῦφον μετριάζειν ἐκεῖνον, ὡς ποῤῥωτάτω τὴν λῆξιν ἢ κατὰ 16 
τὰ προσδοκώμενα τῶν μελετηϑέντων οὑτωσὶ σχεδιασάντων. κενο-- 
δοξία γὰρ, ἀποτυγχάνουσα τῆς ἐφέσεως, μεμηνυίας τινὸς ἀγα. 
δείας γίνεται μήτηρ, καὶ πᾶσαν ψυχῆς ἐλευϑερίαν ἀνδραποδί- 
ζεται, καὶ ὅλους ἀναμοχλεύει ϑεμελίους ἀγάπης. ναὶ μὴν οὐδ᾽ 

Ο αὐτῷ τὰ τοιαῦτ᾽ ἔδοξεν ἀρεστὰ βασιλεῖ, ἔρεισμα κράτιστον ἐπαγ- 30 
γειλαμένῳ καὶ τεῖχος εἶναι μὴ ῥᾷστα μηδέσι ῥηγνύμενον nup" 
ὅλον αὐτῷ καϑίστασϑαι ἀγῶνα. ὅϑεν Εὐρίπου δίκην ἅπαγτ᾽ εὐ-. 
ϑὺς ἐχεῖνα ἀνετρέπετο, xal χρατῆρες ὅρκων ἐκείνων ἀνεχίρναντό 

Ee id et τῇς zálsog em. Bolv. pro πόῤῥω τοῦ et τῆς πρό- 
D 


HISTÓRIAE BYZANTINAE XXI. 8. 1005 


τε xul συνεχέοντο, καὶ εἰρηναίων ἐπαγγελιῶν ἐκείνων ἐπατοῦντο A. C. 1351 
ϑεσμοὶ καὶ συμβόλαια. καὶ πάλιν βουλαὶ καὶ μελέται siMyorgo- Tap To. Can- 
M tum. δ 
qo διενυχτέρευόν τε xal κύβων δίχην ἀνεῤῥίπτοντο. οὕτω μὲν 
οὖν ἡγεμόνες ἐκεῖνοι, τῶν ἐφεξῆς συνεδρίων τὰς xa9^ ἡμῶν d-D 
δληφότες μελέτας καὶ συσχευὰς, ὅποίας καὶ ὅσας ἱκανὰς ᾧοντ᾽ 
εἶναι, τήν τ᾽ οἰκείαν ἀποτρίψασϑαι δειλίαν καὶ ἅμα ἡμᾶς τὴν 
ταχίστην ἀποσχευάσασϑαι, πρὸς βάραϑρον ἀφανείας ὠσάμενοι, 
ἐκχλησέαν ἐκήρυττον, ᾿ δίνης ὄνομα χρηστὸν ἀναϑέμενοι γνώμαις 
ἀδίκοις καὶ ἀνοσίοις — (B.) Καὶ παρῆμεν ἡμεῖς, πὼς μὲν οὐ P. 681 
1ρσφόδρα ἑκόντες, πὼς δὲ καὶ σφόδρα τουτί" ἄχοντες μὲν, ἐπεὶ 
μὴ λέληϑεν ἡμᾶς τὰ καϑ᾽ ἡμῶν, ἃ τε τὴν μελέτην ἔμπρακτον 
ἔσχεν καὶ «ἃ τὴν πρᾶξιν ἐν προϑύροις ἔτι σφίσιν αὐλιζομένην 
ἐταμιρύετο, καὶ μάταιον elc τοὐμφανὲς τὴν ἡμῶν παρεῖχεν εἶσα-- 
γωγήν" ἑκόντες, ὅτι πρὸς ϑεὸν βλέποντες, καὶ τὸν τοιοῦτον τῆς 
18 ἀϑλήσεως ὑπ᾽ ἀϑλοϑέτῃ τρέχοντες ἐκείνῳ δίαυλον, τὰς ἀγαθὰς B 
οὐκ ἐφεύγομεν τοῦ μῶλλοντος ἐλπίδας, εἰ καὶ τὸ τῆς εὐσεβείας 
κράτος, ἔτεσι πλείστοις καὶ βίβλοις ἁγίων μακραῖς xvocdiv, 
ὁ παρὼν οὐκ ἠγκαλίζετο χρόνος" ἀλλὰ καὶ αὐτὴν τὴν τοῦ λέγειν 
ἅπασαν ἄδειαν ἡμῶν rt ἀφαιρούμενος καὶ τοῖς δρᾷν εὐχερῶς 
20 τὰ xarà βούλησιν ἔχουσιν ἔκτοπα χαριζόμενος τὰ τῆς ἀληϑείας 
ἀνάκτορα πᾶσιν ὅπλοις καϑαιρεῖν τε xol λύειν ἠπείγετο, μήτ᾽ 
ἀκοῆς μήτε γνώμης οὐδεμιᾶς μήτε νέμεσιν ϑείαν μήτ᾽ ἀνϑρώπωνο 
προσδεχημένης αἰδώ. (1) ToU μέντοι βήματος οὕτω ovyugo- V. δ10 
38. προσδεχομένης Bolv. pro προσδεχομένην. 


tum iureiurando foedns turbstam et confusum; pacificarum promissiogem 
leges et pacta conventa pedibus conculcata; "Fum rersus eeliberationes et 
cohsilla per totam noclem versata in omnem partem ac tesseratum instar 
Sactata sunt. Sic iH| principes, cum de sessionibus deinceps futuris con- 
sujtassent, machinasque et fabricas io nos apparassent, quales et quantas 
timori suo abstergendo, nobis vero funditus delendis ac pessumdabdia pa- 
res fore arbitrabantur, ooncionem vocant, sententiis iniustis et jnipiis spe- 
ciowum iustitine- nomen Imponeates. (IL) Nos vero affuimus, partlmh no- 
lentes, partim etiam volentes: nolentes quidem, quoniám etruétas ndbis 
fraudes haud nesciebewus, sive eas quarum molitio ad exitum perducta 
esset, aive illas quae exsecutfonem, velut in limine morantem, adhuc inte- 
gram sibi reservabant, efficiebantque ut. introduci nos inutile palám foret? 
volentes autem, propterea quód in Deum intuentes, et eo praemia sta- 
tuebte istud martyrii stadfum currentes, bonas de futuro apes mod ref 
gibemos; tametsi religionis auctoritatem , antis plurimis et Sanctorum li- 

moltis firmatam, praesens tempus hon admittebat, sed libertate ipsa. 
dicendi nobls prorsus ablala, ac illis qui absurda quaelibet facile perpe- 
frürent concessa , sacra veritatis ΜΝ demolirl et evertere omni armo- 
rem pertefe fostinabat, nullis aui » nullis animis , seu indiguationis di- 
vinee metum, aeu hominum revereatiam accipientibus, - (HL) Conflato itr 





1004 NICEPHORI GREGORAE 


A. Μ. 6859 τηϑέντος, εἰδώς τε ἅμα καὶ ἰδὼν μεγάλῳ στρατηγουμένους ϑυμῷ 
EX 4 τὸν βασιλέα καϑ᾽ ἡμῶν προοιμιάζεσθαι Serra λόγους τὴν 
πρώτην, ὅσον ἐφικτὸν, ἀνέστεϊλον ἔφοδον ἔγωγ᾽ αὐτὸς, ἐπὶ τὸ 
προκείμενον καὶ τὸ πρότερον ἴχνος τοῦ Aóyov (φάσχων) ἐπανἕλ- 

Ῥϑωμεν, ὡς ἂν ὃ λόγος xa9^ εἱρμὸν δδεύων λήξεσιν ἐντύχοι χρη- 5 
σταῖς. οὐ γὰρ ἂν φϑάνοιμεν ἄλλως κρημνοῖς καὶ φάραγξι καὶ 
σχοπέλοις ἀτόποις εἰπεῖν περιπίπτοντες, καὶ πλάνους ἀντλοῦντες 
τῶν Ὀδυσσέως χαλεπωτέρους " καὶ οὐ τέλος ϑορύβων ἡμῖν ὃ 
παρὼν ἔσται καιρὸς ἐγγυώμενος, ἀλλ᾽ ἀρχὰς ϑορύβων ἐφ᾽ ixC- 
φοις ἑτέρων, κἀπὶ διωγμοῖς διωγμῶν. ταῦτα παρὰ τὴν πρόϑεσιν 10 
τῆς ψυχῆς ἀκηκοότι τῷ βασιλεῖ, οὐ προϑύμως μὲν οὐδ᾽ ἀνεπα- 

Ἐχϑέσιν ἤϑεσιν, ἐνδιδόναι δ᾽ οὖν ἐξεγένετο βραχύ τι, καὶ ὅσον 
ἀφοσιώσασϑαι τὴν τῶν παρόντων ὑπόνοιάν τε καὶ νέμεσιν. 
(4.)) Ὅϑεν εἰσιὼν ὃ ἀναγινώσκων ἀρχὴν ἐποιεῖτο κεφαλαίων τὸ 
τέταρτον. τὰ γὰρ τρία τῇ προτεραίᾳ ἀνέγνωσταέ τε καὶ κατέ- 15 
γνωσται, μὴ δυνηϑέντος τοῦ γεγραφότος καὶ βεβλασφημηκότος 
ἰατρεύειν οὐδὲν οὐδαμῆ, οὐ μᾶλλόν γε ἢ λίϑοις ὀπτικὴν προσαρ- 

Ἑ μόττειν δύναμιν. μόλις οὖν καὶ μετὰ μάλα μακροῦ τοῦ τῆς ψυ- 
χῆς ἀκουσίου λαληϑῆναι συγχωρηϑέντων ἑνὸς xal δυοῖν χεφα- 
λαίων, 6 Παλαμᾶς αἱσχονόμενος αὖϑις ἐπὶ μετρίοις οὐκ ἤνεγ- 380 
κεν, ἅτε μᾶλλον ἤδη συνορῶν καὶ τῶν φίλων ἐπισκόπων ἐνίους. 
ταραττομένους πρός γε τὸ ὑπερβάλλον τῶν ἐκτόπων ἐκείνων βλασ- 
φημιῶν; καὶ ϑορυβεῖν ἐπιχεερούντων ἐκεῖνο τὸ βῆμα, καὶ ἀπο- 





Sum, hodiernus dies spondebit, His inperatar praeter sententiam audi- 

iler, nec more eius qui haud 
gravaretur, memisit tamen » quantem scilicet. necesse erat ad 
suspicionem et indignationem eorum qui aderant amovendam, (IV. EA 


accommodi 
aegre εἰ voluntate admodom repugnante 


ram etiam episcoporum nonnullos vidit hemiarum illarng) nma imeo- 
lentia vehementius jam commoveri , οἱ illi li turbes ciere, palamque 


HISTORIAE BYZANTINAE ΧΧΙ.8.. 1006 


σπώπτειν πεκαῤῥησιασμένῃ καὶ ἀπαραχαλύπτῳ τῇ γλώσσῃ, μηδὲ A. C. f861 
δύνασθαι λεγόντων φέρειν τὰς τῶν ἀρχόντων καὶ ἀρχομένων λοι-' ird 
δορίας, διὰ τὸ συσκιάζειν τοσούτους πειρᾶσθαι βλασφημιῶν ϑη- P. 632 
σαρροὺς, κὰκ τῶν ἀλλοτρίων κακῶν ἴδιον ὄλεθρον καρποῦσϑαι 
δψυχῆς" ὥστε xal nóvu τοι ἐλαχύστου ἐδέησεν ἐκπολεμωθϑῆνωι 
xaz' ἀλλήλων ἐκείνους, ἔριδος ἐξ ἀλλήλων μεριζομένων ἀλλήλοις 
ἐγγινομένης καὶ ἀναῤῥιπιζομένης ἀεὶ πρὸς τὸ μεῖζον, καὶ οὔσης 
λοιπὸν αὐτάρχους, ἡμῶν σιωπώντων, ἀπονητὶ πρὸς εὐδίαν τοὺς Β 
τῆς ἐκχλησίας κατευνασϑῆναι χειμῶνας. (Ε.) Οὐ γὰρ ἔχων οὐ- 
10 δὲν ὑγιὲς ἀντιλέγειν ὃ Παλαμᾶς ἤχϑετο, νῦν μὲν πρὸς ἐκείνους 
ϑυμομαχῶν καὶ βιαζόμενος ἀνήνυτα" νῦν δ᾽ ὀνειδίζων τῷ βα- 
σιλεῖ, xal φανερῶς προδοσίαν ἐγκαλῶν, παρὰ τὰς συνθήκας 
ὅλως ἐνδεδωχότι τοῖς ἐγκαλοῖσιν- ὥστε καὶ τοὺς παρόντας ἔρε- 
ϑίξειν οἷς διεξίασι κατ᾿ αὐτοῦ. ὅϑεν καὶ συχνὰ στρεφόμενος ἐπὶ 
τάτῇς καϑέδρας οἷς μὲν διελοιδορεῖτο ϑρασύτερον μᾶλλον ἢ πικρό- 
τερον, ναὶ πιχρότερον μᾶλλον 7j κατὰ τὴν οἰκείαν λῆξιν ἕκαστον" 
οἷς δ᾽ ἠπείλει κολάσεις πικροτέρας μᾶλλον ἢ ἐδύναντο" νῦν δὲ 
ἐμήνυε χρύφα τῷ βασιλεῖ πρὸς οὖς διὰ τῶν ϑαλαμηπόλων τὴν 
ἀπόφῥητον φλεγμονὴν τῆς ψυχῆς. (6.2) Ὁ δὲ (val γὰρ οὐδὲ 
80 πρότερον τελέως ἀπεἴχετο συμμαχῶν αὐτῷ σποράδην κἀκ συ- Ὁ 
χνῶν τῶν διαστημάτων ἀκροβολίζων καὶ ξιφῶν ὀξυτέρους λόγους 
xa^ ἡμῶν καὶ ὑπὲφ αὐτοῦ) ἀλλὰ νῦν ἁπάσας πύλας ἀναπετά- 
σας ἐχείνης τῆς σχηνῆς καὶ τοῦ δράματος πρὸς ἐμφανοῦς xaxlag 
καϑ᾽ ἡμῶν ἐξεῤῥάγη πυρσὸν, οὐ ϑυραῖόν τινα τουτονὶ οὐδ᾽ ἔπη-- 
et aperte mordacibus dictis illadere, 86 negare se principum privatorum- 
que convitia posse ferre, ideo in se iacta, quod tot tantosque acervos 
blasphemiaram obumbrare conarentur, et ex alienis morbis suae ipsorum 
animae exitium colligerent: ut perparum abfuerit, quin sibi invicem bellum 
indicerent, orta inter dissidentes mutua contentione, quae magis ac 
instar venülati incendil exardescens poterat Íam sola, tacentibus no 
tempestates ecclesiae sedare, et in serenitatem vertere, (V.) Etenim Pa- 
lanas, qui nibil validi habebat quod reponeret, angebatur; ac nonc qui- 
dem cum illis stomachabatur et incassum saeviebat; nunc imperatori con- 
vitiabatur, eumque proditionis palam arguebat, quod accusatoribus , prae- 
terquam convenerat, omnino cessisset, sic ut illi insectando ae eos etiam. 
qui aderant irritarent. Itaque e cathedra, corpore subinde huc illic con- 
Teclo» iios contumeliose obiurgabut, audacius quidem ile quam acerbius, 
ἐξ Sltrbius quam pro sua conditione singulos; aliis poenas minabatur gra- 
yiores quam posset decernere: nunc denique imperatori E cubicularios, 
jn aurem insusurrare iussos, arcanum animi dolorem furtim indicabat. 
(VL) At hic, qui nec antea auxilium ei suum omnino denegarat, sed spar- 
sim et crebris intervallis verba in nos gladiis acutiora pro eo eminus intor- 


serat, tum demum, velut portis omnibus illins scenae et tragici s| 
patefactis, aperti furoris [wins in nos effodit; non illam foria. 





1006 NICEPHORI GREGORAE 


4, M. 6859 iov ἢ νέηλυν καὶ ἐπειαόδιον τέως ἀνεδιρρὼς, ἀλλ᾽ ἐγχώριέν ve καὶ 
I4 εὐγκείμενον, xoi ὅλον πάϑεσιν ἐμφύτοις συμπεφυρμῶον, κἀκ μέ- 
V. 511. σης ἐχπυρσευόμενον νῦν τῆς καρδίας, καϑάπερ τοὺς τοῦ Σικελι- 

κοῦ πυρὸς ἀναφυσωμένους χρατῆρας ἐκ τῶν ὑποχϑονίων τυφῴ- 
qui» ἀκούομεν, καὶ τῷ φίλῳ Παλαμᾷ, καϑάπερ ϑεῷ τινι; προ- 5 
ϑυμούμενον σπένδειν, οὐ μόνον ὅσα γῆ καὶ ϑάλασσα βαλαντίοις 
καὶ τραπέζαις ἀναϑήματα γεωργεῖ" οὐδ᾽ ὅσα παραπλήσιον Ua 
Ἑπρὸς ἡδονὴν, ἀλλ᾽ ἐναγίζειν ἤδη καὶ τὰς ἡμετέρας ὕβρεις τε καὶ 
τὰς καταδίκας καὶ τοὺς πολυτρόπους ϑανάτονς αὐτῷ. ὠσάμενος 
οὖν τοὺς ἡμετέρους λόγους, ὡς φόρτιον ἀβούλητον καὶ σφέδρα 1 
μισούμενον, καὶ τὸ πρόσωπον ἀποστρέψας πρὸς τοὺς ἀμφὶ τὸν 
llalouüv ὃ ἀῤῥεπὴς διαμένειν ὀμωμοχὼς δικαστὴς, ὅλην τὰ 
ἐδίδου σφίσι τὴν ἀχοὴν μετὰ τῆς καρδίας xal ὅλα τὰ κατὰ 
βαύλῃσιν ἐπέτρεπε λέγειν τε καὶ ἀναγινώσκων πλατείᾳ τε xol 
ἀπηγκωνισμένῃ τῇ γλώττῃ, μηδεμίαν ὑφορωμένους ἐν οὐδενὶ 15 
πρὸς οὐδένων ἀντιφατιχὴν καὶ ἀντίπαλον ἔφοδον λόγων. ἤδη γὰρ 
P.683 καὶ τοῖς τῶν ἐπισκόπων ταραττομένοις τὰ ἔσχατα τῶν χαχῶν 
ἀπειλήαας φρίττειν ἐπεπράχει καὶ τρέμειν σιγῇ. (Z.) ᾿Άναγι- 
γωσκομένων τοίνυν παρεχβολῶν γραφικῶν, αἱ μὲν ἐπ᾽. ἄλλον 
ἠλέγχοντο τοῖς συνετωτέροις φερόμεναι νοῦν, καὶ οὐδαμῆ κατὰ 30. 
τὴν σφῶν παραφερομένην ἐξήγησιν" αἱ δ᾽ εἰσήγοντο παραχεχομ-- 
μέναι τε καὶ ἀνεστραμμέναι παντοδαπῶς. ἃ γὰρ τοῖς ὑγιαίνουσε 
δόγμασιν ἀναγκαῖα, ταῦτα τῷ ἐκείνων ἀχρεῖα ἐδόχει σκοπῷ" ἃ 


6. γῆ καὶ θάλασσα Βοῖν. pro γῇ καὶ θαλάσσῃ. 


petitam, non adventitiam ac novam, non extrinsecus ascitam ; sed domesti- 
Cam et insitam, et ingenitis affectibus penitus commixtam, et nunc de in- 
fimo corde accensam, quemadmodum illa Siculi ignis spiracula sobterra- 
meorum 'Typhonum flatu accendi audivimus. Nempe is dilecto Palamae, 
velut Deo alicui, non solum quidquid marsupiis et menaia consecrari soli- 
tum terra et mare producunt, aut quidquid imilem affert voluptatem , cu- 
piebat. offerre; sel. nostra juoque inia et damnatione , et multiplici 
morte, litare gestiebat. lostris igitur sermonibus, velut ingrato et im- 
d imo onere excussis, vultuque a nobis ad Palamitas detorto, bic, 
qui se aequum iudicem fore iuraverat, aures iis totas, totum animum ap- 
plicabat , omnia ipsis, prout vellent, planiora et explicatiora dicere ac le- 
ere permittebat; ut haud metuerent, ne quis aibi ulla in re contraga 
δὶ adversam rationum vim opponeret Jam quippe εἰ episcopos illossfui 
turbaverant, extrema quaeque minatus, eo redegerat, ut meta horrerent, 
ac trementes obmutescerent, (Υ11.) Cum itaque excerpta ex Scriptoris 
testimonia r, eorum quaedan ji qui iatelligentiorés erant alio spe- 
etare,, nec ita ut isti perverse interpretarentur accipienda esse demonstra- 
bent: quaedam adulterata et omnibus modis inversa aíferebantur. Nam 
quas saniori doctrinae necessaria erant, ea illorum proposito nequaquam 


MISTORJAE BYZANTTNAE XXL 3. 1067 


δ᾽ bulros ἀναγκαῖα, ταῦτα κῆρες ἐπισφαλεῖς xal νοσήματα τοῖς A. C. 1851. 
ὑγιαίνουσι μέγιστα δόγμασιν ἦν. δι᾽ ὃ καὶ ὧν τὴν κτῆσιν Gvye- b. lo Ora- 
φιλοτιμοῦντο xul ἐπεδείχνυντο, τούτων τὴν ὑγιαίνουσαν χρῆσιν Β 
ἐς τὸ" γοσῶδες ἤλαυνον ἀδεῶς. (Η.) Ὅσα μὲν οὖν τηγικαῦτα 
δπαρηνομήϑη, καὶ ὅσα μυσαρῶν ἐκείνων δογμάτων κεκύρωται, 
ἐροῦμεν ἕκαστα προϊόντες πλονσιωτέρᾳ τῇ γλώττῃ. κατὰ σχολὴνο 
γὰρ ἡμῖν γενομένοις, καὶ ἀδείας ἐπειλημμένοις góv γε ϑεῷ τῆς 
ὀφειλομένης, ἐξέσται ῥᾳδίως ἐκτιϑέναι μὲν ἐκεῖνα καϑ' ἕν, ἐπά- 
. qu» δ᾽ ἑξῆς καὶ ὅσαι προσήχουσιν ἀντιῤῥήσεις κατὰ συζυγίαν καὶ 
οσυστοιχίαν ἀμοιβαδὰν, ὑπὸ μάρτυσι καὶ στάθμαις ἀπαραγρά-: 
πτοις ταῖς τῶν ἁγίων φωναῖς " ὡς ἂν εἴη τοῖς ὀψιγόνοις ὅπλα μὲν 
κατὰ τῆς σφῶν ἀσεβείας ταυτὶ, προτειχίσματα δὲ καὶ ϑυρεοί 
τινὲς πολεμουμένης εὐσεβείας. ἐμοὶ γὰρ νύκτωρ καὶ μεϑ' ἡμέραν D 
ἐπισείουσι μὲν τὴν τῆς τελευτῆς ἀπωλὴν oi συνεχεῖς τῆς κεφαλῆς 
16 ἀλγηδόνες, λύπας δ᾽ ἐπάγουσιν οἱ τῆς τοῦ ϑεοῦ ἐχχλησίας πο-- 
λεμουμένης ἀεὶ πρὸς τὸ κραταιότερον κλύδωνες, ϑανάτων πολλῷ 
πιπροτέρας. ἐῶ λέγειν τὰς τῶν Παλαμιτῶν ἐπιβουλάς τε καὶ πο- 
Λυτρόπους ἐφεδρείας, αἵ uo: καὶ αὐταὶ τὰς ἀνδροφόνους ἐπι- 
σείουσι χεῖρας, τοῦ ἡμετέρου νύκτωρ καὶ μεϑ᾽ ἡμέραν διψώσας 
30 αἵματος" καὶ δέος μὴ, πρὶν ἡμᾶς (οἷς ἀκριβῶς εἰδέναι τὰ τοιαῦτ᾽ W 
ἐγεγόνει, αὐτόπταις καὶ αὐτηκόοις καὶ αὐτοπαϑέσιν αὐτοῖς ἡμῖν 
γεγονόσ παραδοῦναι ταυτὶ, τὸν βίον γένηται μεταϑεῖναι, κἀν- 


1. κῆρες em. Bolv. pro κῆραρ. 


conducere videbantur; quae autem lpeis necessaria fülssent, ea seniori da- 
etrinae noxia erant et perniciosa, ltaque illi, quae tanquam sua affecta- 
bant et ambitiose ostentabant, eorum sanum usum audacter corrumpebant. 
qu Nos vero quae tunc praeter ius fasque acta sint, quotque ex abo- 
tninandis illis d itis confirmata fuerint, sigillatim postea fusiori oratione 
declarabimus. Nam ea quidem nobis, ubi otium nacti, et eam qua ege- 
mus libertatem divino munere consequuti fuerimus, facile erit singula expo- 
mere; tum deinceps ea ipsa convenientibus refutationibus refellere, quae 
propositionibus aliae alis eopalstae et alternis subionctae continen or- 

line Rrocedants testimoniis et regulis omni exceptione maioribus subnixae, 
ipsis Sanctorum vocibus; ut. haec posteris contra illorum impietatem arma. 
parata sint, atque ut his propugnaculis, et quibusdam velut clypeis , reli- 
£e eppognata protegatur. Ihi enim noctu pariter et interdiu capitis qui- 

lem dolores continui metum mortis incutiunt: at eae tempestates, quae 
Dei ecclesiam maiori quotidie violentia infestae adoriuntur, moerorem af- 
ferunt morte omni longe acerbiorem. Nibil dico de Palamitarom machina- 
tionibus et insidiis, de mibi et ipsae multis modis mortiferas manus in- 
tentent, nostrum videlicet sanguinem diu noctuque sitientes; ut pericu- 
lam sit, ne nos, qui haec coram ipsi vidimus et audivimus et perpesel su- 
mius, ndeoque explorate cognovimus, ad alteram vitem ante transeamus, 





1008 NICEPHOBI GREGORAE 


4.M. 6859 κεῦϑεν τὸ κρώτος τῆς ἀληϑείας ἀμαυρωϑθὲν ἀπορίας παράσχῃ 
I4 μαχρὰς, οἷς ἀναζητεῖν ποτ᾽ ἐξείη và ἴχνη τῆς εὐϑείας τῶν ϑείων 
δαγμάξων ὁδοῦ, τριβόλων xal ἀκανθῶν καὶ ζιζανίων ἐχτόπων 
Ἑκαὶ παλωτρόπων ἐπιφυέντων, καὶ δυσείχαστα πάνυ τοι σφόδρα 
πεποιηκότων ἴσως τῆς πάλαι εὐδαιμονίας τὰ ὑπομνήματα. οὐδ 
V. 512 γὰρ μόνοις ἡμῖν τὰς ἀνδροφόνους ὁπλίζουσι χεῖρας αὐτῶν" ἀλλὰ 
xal τῶν ἱερῶν βίβλων μεγάλας ἀφαιροῦσιν ἀποτομίας, ὅλας 
δυάδας καὶ τεεράδας φύλλων χαρτῴων ὀξείαις μαχαίραις ἐκτέτ 
ἕψοντες, κἀκεῖνα τῶν ϑείων ἀποφῥηγνύντες γραφῶν, ἃ μὴ πα- 
φαφέρειν ταῖς παρανομουμέναις ἐξηγήσεσε πρὸς τὸ βουλόμενον 10 
P. 684 δύνανται τῆς ψυχῆς, ἰσχυρὰν καὶ δυσεκβίαστον τὴν ἀντίπαλον 
loy)» κεκτημένα. τοῖς μὲν γὰρ κεφαλὰς ἀνθρώπων ἀφαιρεῖν οὐ 
φρίττουσιν οὐδὲ μόγις μέγα ἄν ποτε φανείη γραφῶν κεφαλὰς 
ἀφαιρεῖν εὐσεβῶν. (Θ.) ᾿4λλ᾽ ἐκεῖσε ἐπάνειμι, τῶν αὐθημερὸν 
ἐκεῖ παρανομηϑέντων ἑνός που καὶ δυοῖν εἰς ἔνδειξιν μνησϑησό- 15 
μένος, ἔξ ὀνύχων φάναι τὸν λέοντα, κἀκ τοῦ κρασπέδου τὸ 
Βύὕφασμα. ἐπειδὴ γὰρ ἡμῖν μὲν τὸ λέγειν οὐκ ἔτι ἐνῆν, τὸ dà σιω- 
πᾷν ἐνῆν, καταψηφισϑὲν οὕτωσί' ἐκείνοις τὸ μὲν σιγᾷν οὐκ 
ἐνῆν, τὸ δὲ λαλεῖν ἀνέδην καὶ μάλα ἐνῆν ἐκ διαμέερου τὰ κατὰ . 
- βούλησιν ἅπαντα " πολὺς κατέσχε τὸ βῆμα σάλος ἐκεῖνο καὶ ϑό- 99 
evfoc, καὶ οἷος ἂν γένοιτο νηΐ, πνευμάτων ἀγρίων τὸ πέλαγος 
συγκυχώντων, καὶ βροντῶν αἰϑερίων τὸν πέριξ ἀέρα χρατούν- 
των, καὶ πᾶσαν ἐπικλυζόντων ἀχοὲν xal σύνεσιν λαλιᾶς. οὐ γὰρ 


quam haec posteris tradiderimus; aique hinc, veritatis vi obecurata, ma- 
nae iis difficultates oboriantur, qui rectam divinorum dogmatum viam ali- 
quando vestigaturi sunt, tribulorum, spinarum sizaniorumque adnatorum 
lmportuna ac mulüplici segete ita obductam,, ut pristini splendoris monu- 


menia coniectando aguoscere difficillimum fortasse futurum sit. Neque 
enim in nos solos mauus ii armant songuinarían; sed ex ipsis sacris libris 
recisa multa auferunt, folia chartacea bina et quaterna acutis cultis de- 
aecantes,, et ex sacris libris ea avellentes , que validum et expugnata dif- 
; ficile robur opponentia, ad suum sensum et libitum iniquis interpretationi- 
] bus detorquere non possunt. Nimirum qui hominibus capita auferre non 
exhorrescunt , iis vix magnum videri unquam potest capita ex libris ortho- 
doxis auferre. (IX.) Verum ego ille redeo. E iis, quae iia ipse die 
praeter ius perpetrata sunt, unum alterumque facinus exempli causa com- 
mmemorabo. p leonem ex ungue, et ex funbria textum omue licebit co- 
gnoscere. Cum ea in nos sententia lata esset, ut nobis quidem nibil loqui 
"mplius, sed tacere; contra illis uon tacere, sed licenter et immodeste 
quidquid libuisset loqui permitteretur; magna agitatio et turbulentissimi 
Totus in illo tribunali exstiterunt, quales navis experiri possit, aequore 
, saevientibus ventis turbato , caelo autem aetheris fragoribus, omnem au- 
diendi sensum ct cuiuscunque vocis intellectum absorbentibus, uüdique cir- 


HISTOBMME BYZANTINAE XXI. 8. 1009 


μόνοι ἐκ τῆς πολυγλώσσου κραυγῆς ἐκείνης καὶ τριχυμίας καὶ τῆς A: C. 051 


τῶν λεγομένων ἀκοσμίας" ἀλλὰ καὶ ὃ τῶν χειρῶν πάταγος" 


πλείονα τὸν ϑόρυβον ἐνεποίει τῷ συνεδρίῳ, οὐ παροδικῶς noc C 
συνενεχϑεὶς, κατὰ τὰς ἀπροσδοκήτους ἐπιούσας ὁπώσποτε τύ- 
ὄδχας, ἀλλὰ xal μάλα γέ τοι ἐξεπίτηδες " ἵνα μηδὲν τῶν nagayó- 
poc ἐχεῖ δογματιζομένων, xarà τὸ πρόσφατόν τε καὶ ἄηϑες τῇ 
τοῦ ϑεοῦ ἐκκλησίᾳ, ἡμῖν ἠχουσμένον γένοιτο, μηδὲ μικρά τις 
ἀντιλογίας ἐκεῖ πρὸς ἡμῶν τολμηϑείη ῥοπή. ὅμως d xal μὴν 
πάντων ἐν ἀκηράτῳ γεγόναμεν ἀκοῇ, ἀλλ᾽ οὖν ἀπέχρησε, τῶν 
10 γε πλειόγων ἀκηκοόσιν, ὡς ἔχειν εἰκάζειν ἐντεῦϑεν xal τῶν μὴ 
σαφῶς ἠκουσμένων τὴν φύσιν. οὐδὲ γὰρ οὐδ᾽ ἐκείνων τελέως 
ἀνηκόους ἡμᾶς γενέσθαι ξυμπέπτωκεν. τὰ γὰρ ὑστερόφωνα τῆς 
συνεχοῦς ἑκάστων ἐκείνων ἠχοῦς, τῶν πέριξ τῆς βασιλικῆς ἐχεί-. 
γῆς οἰκίας ἐχπηδῶντα ἀφαιρῶν καὶ ἡμισφαιρίων, καί τινῶν 
15 ἰχνῶν ἐκεῖϑεν ἀποσυλῶντα μιμήσεις, φιλανθρώπως εἰπεῖν ἡμᾶς 
ἐδεξιοῦτό τε καὶ ἐξένιζε, τὸ λυπούμενον τῆς ψυχῆς ἡμῶν οὑτωσὶ E. 
κολαχεύοντα. (1.) Εἷς τοσαύτην γε μὴν τὸ πρᾶγμα κακίαν 
ἤλασε τότε, καὶ τοσαύτην εὗρον τὴν εὀκαιρίαν βλασφημίαι με- 
ταξὺ τῆς ἀτόπου καὶ ἀμαϑοῦς τῶν ἐπισκόπων ἐκείνης φάλαγγος, 
30 ὡς καὶ ψήφῳ κοινῇ βασιλέως ἅμα καὶ πατριάρχου, ξύν γε πᾶσιν 
αὐτοῖς, δεδιόσι τὴν ἀρχοντικὴν ἐξουσίαν᾽ τοῖς πλείστοις, χυρω- 
ϑῆναι μὲν, ϑεότητα λέγεσθαί πως καὶ τὴν οὐσίαν" κυρίως δὲ 
ϑεύότητα ἄκτιστον xal σφόδρα Sip τῆς ϑείας οὐσίας, τὴν 


ile 5 Obiter et temere excitatus, ut M dis pce τας fortuiti t apiid 
Suoconque modo accidunt, sed consulto et data FE opera: ne scilicet, 
logmatum, quae illic contra fas statuebantur ac. in ecclesiam Dei 
βουνὰ et "nandita invehebantur, ullum ad aures nostras perveniret, r2 
wt ne ibidem vel minimum contradicendi locum audacius Caaremus. Cae 
terum esi non omnia distincte et clare, at pleraque ἃ nobis eatenus au- 
fita sunt, ut quae non liquido audissemus, eorum etiam aensum facile 
inde coniectaremus. Nam 1n illa continua singulorum vociferatione voces 
"ilimae superstites, ex circumpositis imperatori ilius domicilii epheera 
et hemispbaeriis resultantes, et quorundam quasi v 
iinc referentes, amice ut ita dicam nos ad se admil m im in- 
troducebant , » eaque ratione aegritudinem. animi nostri lande & solabantur. 
(X.) Res porro ipsa in tantum scelus eru eruit, ita epud illam insanam et 
rudem pontificum catervam opportunus blasphemiis locus obtigit, ut et 
perator δὲ patriarcha, et illi omnea episcopi, supremae auctoritatis me- 
plérique, communi decrelo pronunciaverint, ipsam quoque substantiam 
divisit dici aliquatenus: at proprie diviuitatem increatam, ot 8 sub- 
stantia diviua longe diversam , [vocari] operationem; quae quidem per se 


p. o.Can- 
tacuz. 5. 


1010 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 ἐνέργειαν, ἀνούσιόν τινα καϑ᾽ αὐτὴν οὖσαν " μεριζομθνην δ᾽ 
μά: 4 ὅμως εἷς διαφόρους καὶ μερικωτέρας ἀκτίστους ἐνεργείας, δό.- 
ταμιν δηλαδὴ καὶ σοφίαν καὶ ζωὴν καὶ ἀλήϑειαν καὶ φῶς 
P. 635 καὶ χρίσιν καὶ μέϑην καὶ ὕπνον καὶ ὅσα ταῖς τῶν ἀνθρώπων 
ἐφεύρηταί πως ἀπορίαις ὀνόματα. καὶ ἅμα κατόπιν κεκύρωται, 5 
μὴ τὴν οὐσίαν εἶναι, τὴν τὸν ἡμῖν μεταλαμβανόμενον ἁγιάζου-- 
σαν ἄρτον, οὐ μὴν οὐδ᾽ ὃ βαπτιζόμεϑα ϑεῖον βάπτισμα, ἀλλ᾽ 
V. 518 ἄὄχτιστόν τινα χάριν καὶ ἐνέργειαν, τῆς ϑείας οὐσίας ἑτέραν καὶ 
πάντη διάφορον. οὕτω τοῦ συνεδρίου καὶ τοῦ βήματος ὃ δαίμων 
Βἀσιλγῶς ἐκείνου κατωρχήσατο. (L4.) Ταῦτα δρώντων τοίνον 10 
xol ἀκουόντων ἡμῶν, ὦ δίχη xol ἀνοχὴ ϑεοῦ, κατὰ ποταμσὺς 
ἐχώρει τὰ δάκρυα, σιωπῇ κυπτόντων εἰς γῆν. περιττὸς γὰρ ὑπὲρ 
τοῦ τὰ δέοντα ποιεῖν λόγος ἅπας, ὅτε jj τῶν ἀκουόντων πρὸς τὸ 
χεῖρον ὁμόνοια. ἤδη δὲ καὶ πόῤῥω νυχτῶν ἦν τὸ τῆς ὥρας, καὶ 
Ὁπρὸ μιχροῦ τινος δᾷδες εἰσήεσαν ἡμμέναι, ὅτε καὶ χεῖρας ἐπι- 16 
βάλλειν ἤρξαντο μετ᾽ ὀργῆς βαϑείας ἀναπηδήσαντες σύν γε τῷ 
πατριάρχῃ οἷ ἐπίσκοποι xa9^ ἡμῶν, μηδ᾽ ἀκούειν τά γε τοιαῦτα 
ἀνασχομένων, ἀλλὰ μόνοις στεναγμοῖς ἀφϑόγγοις τοὺς ἀκάπνους 
καπνοὺς ἀναπεμπόντων τῆς ψυχῆς, τοῦ καιροῦ μὴ διδόντος ἄλ- 
λως ἡμῖν ϑεραπεόειν τοῦ ζήλου τὴν φλόγα καὶ τὴν τῶν σπλάγ- 30 
'ζνων ὀδύνην ἀπογυμνοῦν, ἐν τοιαύταις τύχαις οὖσι, καὶ τοιού- 
τοις ἐξαίφνης ϑηρσὶ περιπεπτωχόσι, καὶ μηδενὸς ἡμῖν ἡμέρου καὶ 
Ῥφιλανϑρώπου παρ᾽ οὐδένων οὔτε νῦν ἀπαντῶντος, οὔτ᾽ ἔπειτ᾽ 


mibstantise foret, et tamen in diversas specialesque operationes 
increatas Vivideretur potentiam nempe, sapientiam, vitam, veritatem, 
lumen, iudicium, ebrietatem, somnum, et quaecunque nomina, prout fere 
usus indiguit, ab hominibus excogitata sunt. Tum et illud statim decre- 
to confirmatam est, substantiam non esse, quae sanctificaret eum panem, 
quem in Communione sumeremus, sacrumve illad lavacrum, quo baptiza- 
remur, sed increstam quandam gratiam et operationem, aliam et omnino 
diversam ab substantia divina. — Adeo proterve illi Concilio ac tribunali 
Disbolus illusit. (XL) Nobis igitur haec et videntibus et audientibus 
(proh iustitia et patientia divina!) "lacrimae ibant fluminum more undan- 
ies: prono autem in terram vultu silebamus. Nam cum ii qui audiunt ad 


ioa aj l& conspirant, supervacanem est omnis oratio, qua quid 
& admoneantur. Nocte iam multa, paulo postquam faces. 
accensae et ihtromissse essent, gravi iracundia coi patriarcha et 


episcopi. prosiliunt, et manus in nos inlicinnt, qui ea nec audire quidem 
Sustinebamus, sed mutis tantum suspiriis dolore: animi velut fumum queo- 
dam exhalabamus, Quippe nec zeli ardorem levare, nec infixum visceri- 
bus vulnus aliter nudare per illud tempus nobix licebat, eo scilicet statu 
rerum noatrarüum, cum [n istas feras repente incidisemus, ac nullus es- 
set, A quo mansuetum et bufaunum quiequam nobis seu iam tum exslaje- 


HISTORIAE BYZANTINAE XXI. 8 1021 


δλταζομένου. καὶ τί γὰρ ἂν ὑγιὲς ἔδει doi» ἀμαϑέσιν ἀνδράσιν, Α.Ο. 1851 
ὃς κρίαιν ϑείων ἐληλυϑόσι δογμάτων, ἀπὸ χώπης καὶ gphgag Plo Cun 
τοῖς πλείοσιν ἀναχϑεῖσιν ἐς τὸ ἐπισχοπεῖον σχεδὸν εἰπεῖν αὐϑη- 
μερὸν, καὶ παντοδαπῆς καὶ μαχρᾶς ἀναπλάσεως καὶ τυπώσεως 
δσφόδρα δεομένοις, πρὸς φαντασίαν σκιᾶς γοῦν τινος παιδεύτι- 
κῆς; πολλοῦ γὰρ εἰπεῖν δεῖ, πρὸς ἀναϑεώρησιν μούσης τινὸς 
ἐλλογίμου " εἶναι γὰρ τῶν χαλεπωτάτων, ἔμφωτον μοχϑηρίαν ἐπὶ π᾿ 
πλεῖστον λανϑώνενν, περιστελλομένην ταῖς παρὰ φύσιν σχημα- 
' πισμοῖς τοῦ βελτίονος. τὸ γὰρ παρὰ φύσιν, βίαιον ὃν, διηνε- " 
τοκῶς ἐνοχλεῖται τῇ φύσει, μὴ δυναμένῃ πολύκ τινα yodvov τῆς 
ἐλευϑερίας τὰ συμφυὲς ζημιοῦσϑαι, ἀλλὰ δυσᾳνωσχετούσῃ καὶ 
ἀναζωπυρούσῃ τὸ ἦϑος, μέχρις ἂν εἰς τὸν ἔμφυτον ἐϑισμὸν τῆς 
κακίας ἐχείνης παλινδρομήσῃ. — (IB.) Καὶ πρῶτον μὲν τοῖς δυ- V. 
σὶν ἐκείνοις ἀρχιερεῦσιν ἡμῶν, χαϑάπερ ϑῆρες, ἐπεισπεσόντες, " 
16 ἤδεσιν ἀγρίοις καὶ λόγοις ἀσέμνοις τε καὶ μεμηνόσι, κατεῤῥή- 
Ἴννον τὰς ἐσθῆτας καὶ κατέσπων τὰ τῆς ἀρχιερωσύνης σημεῖα, 
οἷς συναγεσπῶντο καὶ τρίχες τῆς ὑπήνης τῶν ταλαιπώρων ἐκεί- 
νων" οὐκ ἐξεπίτηδες μὲν, ἐγίγνετο δ᾽ οὖν τῇ ῥύμῃ τῆς ἀχαϑέ- 
xvov βίας ἐκείνης, τῇ σχέψει καιρὸν οὐ παρεχομένης, ἐν σχότει P. 686 
30 προσέχειν ü τέ σφισιν ἐδρᾶτο καὶ ἃ τοῖς δρωμένοις ἐπηχολού- 
S4. τοὺς γὰρ δαδούχους μετὰ τῶν ἑσπερίων φώτων ἐκείνων 
ὀπίσω κατὰ νώτου λιπόντες did σπουδὴν, καὶ ταῖς ἑαντῶν σχι- 


6. δέω coni, Boiv. 


re, seu in posterum speraretur. Eoquid vero sanum εἰ frugi facere opor- 
tuit hominea tos, qui ad iudicandum de divinls dogmatis proceasis- 
sent, plerique ab remo ant ab olla ad episcopalem sedem eodem di- 
xerim die eveot: quo proinde mulüplici et longa disciplina reformar et 
figi valde necesse fuisset; ut inanem saltem doctrinae umbram prae se 
ferre, nedum ut aliquam politioris litteraturae elegantiam perfecte cogno- 
scere viderentur? Scilicet vitiosam indoletn, virtatis babitu pne matu- 
ram induto, diutissime latere difücilimum est. Nam quod fit praeter na- 
turam, id cum sit violentum, & natura usque sollicitatur, quae congenita 
libertate diu fraudari non potest, sed eam abesse aegre patitur, et mo- 
rem suum tamdiu refovet atque excitat, donec ad insitum illum habitum, 
hoc est ad suam pravitatem, recurrerit. oam Ac primum quidem in 
illos duos antistites & facta irruptione, velut immanes belluae, fe- 
rino more, vocibus üs et furialibus, vestes lacerant, et pontifi- 
cime dignitatis insignis avulsa detrahunt; cum quibus et pili avulsi de 
saento calamitosorum illorum; non data quidem opera; avulsi tamen, cum 
hi, effraenatae violentiae impetu abrepti, non habuissent spatium 

taudi, attendendive per tenebras quid perpetrarent, quidve ex 

iratis consequutarum esee. — Nam et iie, qti faces praeferebant, et no- 
cturnis illis simnl luminibus prao festinatione rectis post terga, eos, jn 








1012 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 αἷς τοὺς κολαζομένους συγχρύπτοντες, ἔλαϑον τἀνόσια MgseQ- 
d κώτερον ἢ ἐβούλοντο δράσαντες τρόπον. τυφλὸν γὰρ ϑυμὸς 
ἅπας. ἂν δὲ καὶ τῶν ἀγροίκων καὶ ἀμαϑῶν ὃ ϑυμούμενος js 
Ββαβαὶ xa9* ὧν ὁρμᾶται, φλογὸς ἁπάσης ὀξύτερον κεχυμένος, ἢ 
τὰ πρόσω πάντα σφοδρότερον ἐλπίδος ἁπάσης ἐπινεμομένη καὶδ 
κατεσϑίουσα δαπανᾷ καὶ καχῶς διατίϑησιν. — (IT.) Ἔπειτα τῶν 
' ἡμῶν χειρῶν τοὺς ἐμοὺς βιαίως ἀφήρπαζον μαϑητὰς, οὗ Me 
τέλους ἐμοὶ παραμείναντες συνεμάχουν ἐν τῷ σταδίῳ ἐχείνῳ, xal 
C toig ἄϑλοις τῶν διαλέξεων ἐκείνων συνηγωνίζοντο, χαϑάπερ axd- 
λαχες εὐγενεῖς, ὧν τὸ ὑλακτικὸν ἐγκαίρως γενόμενον καὶ ó μέγας 18 
dj d» Χρυσόστομας, διὰ τὸ τῶν ζώων εὐνοϊχὸν, καὶ ϑεὸν ἀπο-- 
δέχισϑαι φάσκει τοὺς ὑπὲρ τῆς εὐσεβείας ὑλαχτοῦντας ἀνθρώ- 
V. 514 πους xa9^ ὁμοιότητα τῶν κυνῶν. τούτων δὲ τοὺς μὲν δεσμωντη-- 
φίοις τοῖς πιχροτέροις παρέπεμψαν" τοῖς δ᾽ ἠπείλησαν τὰ δω- 
νότατα, εἶ μὴ τὴν ἐμὴν ὁμιλίαν ἑκόντες ἐξομόσαντο τἕλεον. oli6 
Djde πλείους, ὡς εἴρηται, δείσαντες ἐκείνας αὐ τῇ προτεραίᾳ 
σφίσι κολάσεις ἤπείληνται, τὴν ἐμήν τε ἀπείπαντο, φϑάσαντες 
συνδιαίτησιν παραχρῆμα καὶ ᾧχοντο διασπαρέντες ἄλλος ἄλ- 
λοϑι τῶν τῆς ἀφανείας μυχᾶν' ὅτε δηλαδὴ καὶ ὃ τῆς Τύρου 
διαληφϑεὶς ἐπίσχοπος, εἷς τῶν τῆς ᾿Αντιοχέων ἐπαρχίας ἐπισκά- 99 
πῶὼν ὑπάρχων, ἱταμώτερον τόσε διωχϑεὶς ἐκεῖϑεν τάς τε συνό- 
Εδους ἐχείνᾳας ἀπείπατο τοῦ λοιποῦ καὶ τῇ οἰκίᾳ συσπειραϑεὶς 
τὸν ἡσύχιον καὶ ἄκων ἤνυε βίον ἐκεῖθεν. εἶεν. (L4.) Ἔμοιγε 


quos animadvertebatur, sua ipsorum umbra occoltant, a ita per im- 
prudentíam, in illis sceleribus committendis, morem reichen imi- 
tantur magis quam velint. Scilicet caeca est quaelibet iracundia. Quod 
5 ls qui jm agrestis sit praeterea et indoctus, heu infelices eos, 
in quos effusus ruit, quovis flammae impetu torrentior, omni spe citius 
quaeque depascendo devomandeque absumenis ac depopalantial 
ou Deinde lidem discipulos meos per vim e manibus meis abstrahont, 
hi in illo stadio ad extremum socii defensoresque assidui fuerant 
x mecum in ilis disputandi certaminibus propugnaverant, velut catuli 
generosi; quorum animalium, ut benevolentium, jatratus opportunos Chry- 
' Gostomus magnus ita celebrat, ut et homines canum more pro religione 
latrantes ipsi Deo acceptos esse dicat. Horum alios in saevissimas cu- 
stodias tradunt; aliis, nisi ultro omnem mecum consuetudinem eiurarint, 
Ac iam plerique, ut dictum est, veriti ens. Duce] 
denunciatae eraut, statim mihi societatem rem 
maturaverant, et olii alio dispersi in ignotas latebras abditam se Tresamti 
tum cum scilicet et ipse quem diximus 'T'yri episcopus , unus provinciae 
Antiochenae auffragantium , insolentius inde expulsas, et illis concilii 
posterum valedixit, et domi clausum κα involvens vitam illic unquam 
et solitariam vel invitue deinceps agere instituit. Sed de his quidem aa- 









HISTORIAE BYZANTINAE XXI. 4 1018 


μέντοι τέως εἰπόντες μὲν οὐδὲν ἀγεννὲς οὐδ᾽ ἄκοσμον ἀφῆκαν A. C. 1961 
οἴκαδε ἀπιέναι ξύν γε τοῖς δυσὶν ἐκείνοις ἀρχιερεῦσι, καὶ etg lp To Con- 
τῶν ἐλλογίμων ἀνδρῶν λογάδας ἔφημεν συναϑλεῖν ἐς τέλος ἡμῖν. 
9'. Μετὰ δ᾽ ἡμέρας ἔστιν ἃς πέμψαντες οἴκοι καϑεῖρξαν καὶ P. 697 
δἡμᾶς, οὐ πενταετηρικήν τινα σιωπὴν ἡμῖν ἐπιτάξαντες, κατὰ τὴν 
τῶν Πυϑαγορείων ἐκείνων, ἀλλ᾽ ἀϊδιόν τινα καὶ εὖ μάλα ἄτερ-- 
πῆ, οὐ διὰ τὸ βίαιον xai ἀκούσιον μόνον, ἀλλὰ καὶ δεὰ τὴν ἔτι 
προσϑήκην τοῦ μήτε γράφειν, μήτε βλέπειν, μήτ᾽ ἀκούειν μη- 
διενὸς τῶν ἁπάντων. μηδὲ γὰρ μόνων τῶν γνωρίμων καὶ qiio, 
10 οὐδ᾽ αὖ τῶν γνησίων καὶ γειτόνων ἡμᾶς ἐγύμνωσαν, ἀλλὰ καὶ Β 
παντὸς θεράποντός τε καὶ ὑπηρέτου, οὖς ὡς τὰ πολλὰ βακτη- 
ela» τῷ γήρᾳ γέγνεσϑαι εἴωϑεν. οὕτως ἀπηνῶς xol αὐτοχειρίᾳ. 
ταῖς ἡμετέραις ψυχωῖς ἐχεῖνοι ἐπεπήδησαν, xal οὕτω ϑηριωδῶρ 
ταῖς ἡμετέραις ἐχρήσαντο συμφοραῖς, μᾶλλον δ᾽ αὐτοί γε αὐτό- 
1δχρημω συμφορῶν γινόμενοι πλοῦτος ἡμῖν, οἱ ποιμένες τότε τῆς 
ἐχχλησίας εἶναι καυχώμενοι. οἱ δὲ παιδευταὶ τῶν κακῶν κεραυνοὶ 
ῥᾳθυμεῖν xad καϑεύϑειν ἐῴχεσαν. ἦ γὰρ ἂν αἰϑερίας πληγῆς i- 
ραϑέντες, καὶ τῆς τῶν οἰχείων λύγων καὶ πράξεων παρανοίας, 
καὶ ἀσελγείας αἰσϑόμενοι, βελτίους ὀψὲ γοῦν ἑαντῶν ἐγίγνοντο. ὦ 
Ξυχαὶ ταῦτα μὲν τοῦτον ἔσχε τὸν τρόπον. (8.) Ἐμοὶ δ᾽ ἄχϑε- 
σϑαι καὶ δακρύειν ἂν περιῆν, τὴν ὀξεῖαν δρῶντι φορὰν τῆς xa- 
κίας εὐδρομοῦσαν ἀεὶ, xal κόρον οὐδένα τῆς ἐς τὰ καίρια τὴν Ὁ 


18. ἐκεῖνοι em, Bolv. pro ἐκείναις. 20. Ἐμὲ legebatur. 


Sis. (XIV.) Caeterum me, nello inter haec illiberali foedove dicto vio- 
lesum , citm Hills dnobus i s demum abire permiserunt: item eos, 
quos perpeiuo nobis certaminis socios afluisse diximus, viros eruditione 


4. Aliquot ex eo diebus elapsis, etiam nos illi mistis mandatis domi 
includunt , ac-silentium nobis indicunt, non quinquennale, ut illud Pytha- 
gereorum, sed perpetuum et plane iniucundum; non solum quia violentum 
* minime voluntarium; verum etiam ob additam praeterea legem , qua no- 
bie nibil quicquam seu ecribere, seu videre, seu audire permissum erat. 
Neque enim ili nos hominibus notis et amieis, nec cognatis duntaxat vici- 
nisque orbsverunt , sed et famulis et quolibet ministro; quibus senectus ut. 
plorunum tanquam baculis inniti solet. Adeo crudeliler et facinorose il 
nimsbus nostris insoltetunt; tanta cum feritate abusi sunt calamitatibus 
nostris; immo ipsi nobis revera quidam veluti calamitatum thesaurus fue- 
runt; illi scilicet, qui se ecclesiae pastores esse tum isctabent. At interim. 
folmiga, per quae improbi castigantur,, desidia et somne torpere videban- 
tur. il sene caelestem virgam herd» suorumque cum dictorum tum. 
factorum dementia impudentiaque intellecta, sero saKem ad meliorem fru- 
gem evtsesent. Et baec quidem Κα se beluerust (1L) Ego vero, qui 
mali violentiam prospero ueque cursu progredi video, nec istius noxii ἐπ)» 
petas, qui ecclesiam Dei penitus affligit, capere ullam satietatem; ego ia- 


1014 NICEPHORBI GREGORAE 


A. M. 6859 τοῦ ϑεοῦ ἐκκλησίαν βλαπτούσης δρμῆς μεμνημένην λαμβάνειν, 

Ἰμὰ 4. εἰ μὴ λόγοι τῶν πάλαι σοφῶν ἀνέψυχον ἡμῶν τὸ τῆς ψυγῆς ἐμ- 

παϑὲς, τὴν τῶν πραγμάτων ἀστάϑμητον χύσιν ἡμῖν προβαλλό- 

μένοι. ὅσα γὰρ τῶν πραγμάτων μὴ κανόνες καὶ νόμων στάϑμαι 
χειροτονοῦσιν, ἀλλὰ τύχαι xal δυναστεύουσαι χεῖρες, ταῦτα xalS 

Βτὸν δρόμον ἀνώμαλον ἔχει διηνεκῶς, καὶ οἷον ἀμπώτιδες εἶχο- 

V. 545 νίζουσι καὶ πλήμμυραι ϑαλάττης, καὶ ὅσαι μεταβολαὶ τῶν ἐν- 

τεῦϑεν Εὐμίπων" οἷς οὔτε τὸ χαίρειν ἄκλαυστον συγχωρεῖται μέ- 

vuv ὃς μῆκος ἀεὶ, οὔτε τῷ λυπεῖσθαι καϑάπαξ ἄμικτον ἔχεφ 
ἀεὶ τὸ χαῖρον" ἀλλὰ μέμικται πάντα. κἂκ τοῦ τοιούτου πλάνου 10 

καὶ κύβου, τοῖς διαφόροις ἐντρέχοντος βίοις, ἔστιν ἐφιστῶντας 

τὴν διάνοιαν τοὺς συνετωτέρους μανϑάνειν, ὥσπερ ἐκ στοιχείων 

P. 688 καὶ συλλαβῶν, ἔστιν ἃ τῶν ἐγχεκρυμμένων τοῖς πράγμασι μυ-- 
στηρίων, καὶ μὴ ϑορυβεῖσθϑαι καὶ δενοπαϑεῖν πρὸς τὴν τῶν φαι-" 
ψομένων ἀήϑειαν, ἀλλὰ κἀν μέσαις ταῖς συμφοραῖς, καὶ μάλι- 15 

στα ταῖς κατὰ ϑεὸν, τῷ τῆς γνώμης ἑστῶτι βεβαίως ἐγκαρτεῖ 

«ρεῖν. αἰνίγματι γὰρ ἐοικότες οἱ τῶν ἀνθρώπων βίοι δι᾽ ἑτέρων 

,.Vrepa συντελοῦσί τε xal διακονοῦνται τῇ πάντα σοφῶς οἴχονο- 

B μούσῃ προνοίᾳ, τὴν ἡμῶν λανϑάνοντα σύνεσιν. καὶ νῦν μὲν ἀλ-- 
λήλοις ἐχϑρὰ καὶ πολέμια φαίνεται" νῦν δὲ πρὸς ἕνωσίν τινα καὶ 30 

συγγενικὴν ἁρμονίαν δοκεῖ συμπλέχεσϑαι, xv jj πολλὰ τὰ με- 

ταξὺ χρονικὰ διαστήματα. — (T.) 143A ταῦτα καϑολικὸν dpr- 

ται τρόπον. συντελεῖ δ᾽ ὅμως κατὰ τὰ νῦν καὶ ἡμῖν ὁμοίως συμ-- 


4. νόμων em. Boiv. pro νόμοι. 10. κἀχ em. Boiv. pro καί, 





quae ad Desm ipsum referuntur, immoto ammi statu durare. Nimirum 
menigmati similes humanae res providentiae omnia sapienter dis] sic 
serviunt , tt ei alia per alias causas (eventa], intellectum nostrüm fugies-^ 
fia, veldt contribuart atque subministrent. Eaque nune sequh fnsicem 
Ánimica et infesta pugnare, nune ip unum coslescere et quodam veluti eo-. 
ei 


ionis foedere videntur colligari, tametsi magnis témporem intervallis" 
engantur. (11.} Sed haéc quidem geueratim dicta gunt; apposite €a- 


HISTORIAE BYZANTINAE XXL. 4Φ. 1015. 


βαΐνοντα. οὗ γὰρ ἔκφυλα πάντη τῆς τῶν ὀνθρώπων πάσχομεν &, C. 1951 
φύαεως" ἀλλ᾽ ἔχει τὴν ἀναφορὰν καὶ ταυτὶ πρὸς παλαιοτέρων PP To Cot- 
πραγμάτων ὁμοιότητα καὶ συγγένειαν, xol ἵνα τοὺς τῶν uagró- C 
Qu» ἐκείνων πλουσίους ἄϑλους καὶ τῶν καιρῶν ἐκείνων τὴν ζάλην 
δὲάσω" Bae(huo: καὶ Γρηγόριοι xal πλείονες ἕτεροι τῶν τῆς 
ἐκχλησίας φωστήρων, ὅσοι τοιαύταις ἐνέτυχον περιστάσεσιν, οὗ 
διαλείπουσι πανταχῆ τῶν σφετέρων βιβλίων τὴν τῶν τότε και- 
ρῶν ἀφηγούμενοι τραγῳδίαν, xal τοὺς φλεγμαίνοντας διωγμοὺς 
ἐχείνους, οὗς οἱ πονηροὶ τετράρχαι xal δυνάσται τῶν καιρῶν 
10 καὶ πραγμάτων ἐχείνων ἐπῆγον σφίσιν ὁμοῦ τῇ εὐσεβείᾳ" ὡς 
ἀδελφὰ τοῖς νῦν ἐκεῖνα δοκεῖν, εἴ τις ἑχατέροις ἑκάτερα παρα- 
βάλλειν οὐ μάλα ὀκνεῖ" ὧν ἕνα χἀνταῦϑά μοι παραϑεῖναι δέδο- 
πται πρὸς πωράκλησιν καὶ ζῆλον εὐψυχίας καὶ μίμησιν τοῦ βελ-- 
τίονος. (4.) Φησὶ τοίνυν ὃ μέγας Βασίλειος ἐν τοῖς πρὸς “4μ- 
δφιλόχιον τά τὸ ἄλλα xal δὴ καὶ ὅσα νῦν ἡμεῖς ἐράνου δίχην 
εἰληφότες ἐχεῖϑεν ἐνταυϑοῖ παρεϑήκαμεν. ,/O σάλος γὰρ (φησὶ) 
τῶν ἐκκλησιῶν οὗτος τίνος οὐκ ἔστι ϑαλασσίου χλύδωνος ἀγριώ-. 
segog ; ἐν ᾧ πᾶν μὲν ὅριον πατέρων κεχίνηται, πᾶς δὲ ϑεμέλιος, 
καὶ εἴ τι ὀχύρωμα δογμάτων, διασαλεύεται " κλονεῖται δὲ πάντα 
30 xal χατασείεται. «Αἱ δ᾽ ἐκ τῶν ἀρχόντων τοῦ κόσμου τούτου ἐπα-Ἐ 
γόμεναι ταραχαὶ ποίας οὐχὶ ϑυέλλης καὶ καταιγίδος βαρύτερον 
τοὺς λαοὺς ἀνατρέπουσι; κατηφὴς δέ τις ὄντως xal στυγνὴ σκο- 


19. ἀιχαισάλενται edd, $1. σφοδρότερον edd, — 29. σχοτόμαι- 
va 


men ad eos omsos, qui εἰ nobis bodie similes accidunt. Neque enim mos 
ea perpeimur, quae ab humana conditione omnino aliena sint, sed quae 
δὰ similia cognataque exempla rerum antiquitus gestarum referantur. At- 
que ut martyrum luculenta certamina, et illam quae tum, id est temporibus 
martyrum, exstitit procellam omittamus, Basilii, Gregorii, et alii plures, 
quotquot lumina ecclesise in ejusmodi calaufitates ipciderust, tragicam il- 

temporum bietoriam in libris euis etuo et passim narrant, aestus- 
que illos persecutionum, quas sibi et religioni simul illatas ab improbis te- 
trarchis et illius saeculi ilisrenque rerum dominis passi fuerunt. Sic au- 
tem ab ipsis narrantur, ut iis quae nuno fiunt, si quem haec cum illis con- 
ferre haud pigeat, aimillima et paene gemella esse videantur, Korum unum 
mihi hac loco ad consolationem, ad fortis animi aemulationem, denique ed. 
melioris instituti imitationem producere visum est. (IV.) Magnus Baallius 
án iis, quae ad Amphilochium scripsit, curn alia tradidit, tum ea, qnae nos 
inde excerpta et velit corrogata hic nuuc apponimus. ,Haec ἢ" 
Taquit, ecclesiarum, qua tandem marina procella non est atrocior? ἴα 
«ua ut omes patrum termini loco moti sunt, ita omne fundamentum, et si 

degmatom munimentum, convulsum eb, Volvuntur insuper et quas 
sentur omnia, Tarbetiones ab huius mundi principibus proficiseentes an 
pon quavis procella, quovis tarbiae berxibillus anbvertunt populos? Quae- 











1016 NICEPHORI GREGORAE 


A. M, 6859 τομήνη τὰς ἰχκλησίας ἐπέχει. i πάντες ὁμοίως, xa^ ἂν ἂν 
md. ἕκαστος δύνηται τρόπον, τὰς φονικὰς χεῖρας ἀλλήλοις ἄντεπι- 
φέρουσι. τραχεῖα δέ τις κραυγὴ τῶν ἐξ ἀντιλογίας παρατριβομέ- 
γῶν ἀλλήλοις καὶ βοὴ ἄσημος καὶ δύσκριτος ἦχος ἐκ τῶν ἀσε- 
P. 689 γήτων ϑορύβων πᾶσαν ἤδη σχεδὸν ἐκκλησίαν πεπλήρωκεν, ἐπὶ 5 
ὑπερβολὰς καὶ ἐλλείψεις τὸ εὐθὲς δόγμα τῆς εὐσεβείας παρατρε-- 
πόντων. Klg δὲ ὅρος φιλίας τὸ καϑ᾽ ἡδονὴν εἰπεῖν, καὶ ἔχϑρας 
ἀρχοῦσα πρόφασις τὸ μὴ συμβῆναι ταῖς δόξαις: πάσης δὲ συνω- 
V. 516 μοσίας πιστότερον πρὸς χοινωνίαν στάσεως τοῦ σφάλματος 
ὁμοιότης. ϑεολόγος δὲ πᾶς, καὶ ὃ μυρίαις κηλῖσι τὴν ψυχὴν 19 
Βστιγματίας. Τοιγαροῦν αὐτοχειροτόνητοι τὰς προστασίας τῶν 
ἐκκλησιῶν διαλαγχάνουσι, τὴν οἰχονομίαν τοῦ ἁγίου πνεύματος 
παρωσάμενοι" καὶ παντελῶς ἤδη τῶν εὐαγγελιχῶν ϑεσμῶν 3E 
ἀκοσμίας συγκεχυμένων, ἀμύϑητος ὠϑισμὸς ἐπὶ τὰς προεδρίας. 
ἐστίν. "End δὲ καὶ τὸ προφητικὸν ἐχεῖνο κατέχει λόγιον, ὅτε ὃ συν- 16 
ad» σιωπήσεται" διότι ὃ καιρὸς πονηρός ἔστιν, iv ᾧ οἱ μὲν 
ὁποσκελίζονται νῦν, οἵ δὲ ἐνάλλονται τῷ πεσόντι, ἄλλοι δὲ ἐπι- 
Oxgorooi * ὃ δὲ τῷ ὀχλάσαντι χεῖρα ὀρέγων ἐκ συμπαϑείας οὐκ 
ἔστι. Τῆς γὰρ ἀγάπης ψυγείσης, ἀνήρηται μὲν ἀδελφῶν osp- 
πνοια" ὁμονοίας δὲ ἀγνοεῖται καὶ τοὔνομα " ἀνήρηνται ἀγαπητιχαὶο 
ψσυϑεσίαε" οὐδαμοῦ σπλάγχνον χρηστόν" οὐδαμοῦ δάκρυαν 
συμπαϑές. ᾿Ἐντεῦϑεν ἀσόγγνωστοι μὲν καὶ πικροὶ χάϑηνξαι τῶν 
10. ὁ καὶ μυρ. οἱ σειγματίσας edd, 11. καὶ σπονδαρχίδαε add. 


edd.postaóropeQos. 16, ἐν τῷ καιρῷ ἐκείνῳ add. edd. post συνεών. 

17. ϑποσκελίξαυοι οὐ, 84. χρηστόν οὐδ᾽, χφισειανοῦ apogr. Pat. 
dam lugubris vere et tristis caligo eodieslas οἱ it jue omnes paritet 
quocunque possunt modo parricidiales manus sibl iavicea: dealer Acer- 
Dus autem quidam clamor earum, qui per coatentionem inter se disceptaat, 
confusaque veciferatio , et indistinctas sonitus e nunquam ailentibus tmmul-- 
tibus, totam prope iam ecclesiam inplevit, per excessus ac defectus rectum 
pietatis dogma evertentibus. Unicus amicitiae finis est, ad graGam loqui 
Ac sufficiens est inimicitiae causa, opinionibus dissentire. — Porro erroris 
similitudo res est devis coniuratione fideHor ad seditionis societatem. 
"Theologus vero quilibet eat, etiamsi maculis innumerabflibus conscientiam 
habeat notatam. taque qui se ipsos snle elegere suffragiis quique affe- 
ttant principatum, & ecclesiarum praefecturas sortiuntur, re] sancti 
Bpiritus administratione; iamque prorsus evangelicis ritibes ob sablatum. 
rerum ordinem confusis, Iabilis est δὰ praefectaras irruptio eorum. 
Me vero etiam illud propheticum dictom reprimit: Πα μοὶ ín tempore 
lllo tacebit; eo tempus malum est, in quo alil quidem supplantaat, 
Alii vero insoltant lapso, alü vero applaudumt: caeterum qi lapso mamwm 
ex misericordia porrigat, nuMus est. — Refrigetata enim omnlum caritate, 
Sublata est fratrum conspiratio, concordiae vero etíam femen igworaturt 
sublatae sunt autem efíam amicae sdmonttiones : nusquam viscere humgna, 
nosquam lacri&a ex condolenía, ἔδης implácabiles et amari sedent erra- 


HISEQRIAE BYZANTINAE XXL 4. “1017 


ἀποτυγχρνόντων ἐξετασταϊ, ἀγνώμονες δὲ καὶ δυσμενεῖς τῶν xa- A. C. 1851 
ϑορϑουμένων κριταί," καὶ ἀλλαχοῦ" ,,»Γνώριμα τὰ ϑλέβονταἡμᾶς, ᾿πρίορωνν 
* κἂν ἡμεῖς μὴ λέγωμεν. εἰς πᾶσαν γὰρ τὴν οἰκουμένην ἐκκέχυται. Ὁ 
“καταπιφρόνηται và τῶν πατέρῳν δόγματα " ἀποστολφιαὶ παρα- 
δόσεις ἐξουϑένηνται" νεωτέρων ἀνθρώπων ἐρευφήματα ταῖς 2x- 
χλησίαις ἐμπολιτεύεται. τεχνολογοῦσι λοιπὸν, οὗ ϑεολογοῦσιν, 
vi Ἄνθρωποι. Ποιμένες ἀπελαύνοντωι" ἀντεισάγονται δὲ λύκρι 
" βαρεῖς, διασπῶντας. τὸ ποίμνιον τοῦ 'ΧΧριστοῦ. οἴχοι εὐκτήριοι 
νἔρημοι τῶν ἐκχλησιαζίντων" αἱ ἐρημίαι πλήρεις τῶν ὀδυρομέν E. 
ονων." καὶ ἀλλαχοῦ", Οἱ ἀνταποδιδόντες μοι πονηρὰ ἀντὶ ἀγαϑῶν 
xal μῖσος ἀντὶ τῆς ὀγαπήσεώς μου τῆς εἰς αὐτοὺς διαβάλλαναί 
μὲ νῦν ἐπ᾿ ἐκείνοις, εἷς ἃ αὐτοὶ εὑρίσκονται ἐγγράφους ὁμσλο- 
ἃς ἐχτιϑέμενοι,᾽" καὶ πάλιν", Ἤνοιξαν στόματά τινες κατὰ τῶν 
ὁμοδούλων ἀφεωῶς" λαλεῖται τὸ ψεῦδος ἀφόβως " 4j ἀλήϑεια 
16 συγχεκάλυπται. aal oi μὲν κατηγορούμενοι καταδικάζονται ἀκρί- V 
τως᾿ οἱ δὲ κατηγοροῦντες πιστεύονται ἀνεξετάστως. ὅϑεν ἀκού-- 
σας, ὅτι πολλαὶ κατ᾽ ἐμοῦ περιφέρονται ἐπιστολαὶ, στίζου-- 
σαι ἡμᾶς καὶ στηλιτεέουσαι καὶ κατηγοροῦσαι ἐπὶ πράγμασι, ὧν 
τὴν ἀπολογία ἑτοίμην ἔχομεν ἐπὶ τοῦ διχαστηψίου τῆς ἀλη- 
δρϑείας, ὥρμησα μὲν σιωπῆσαι, ὃ xal ἐποίησα. τρίτον γὰρ ἤδη 
τοῦτο ἔτος ἐστὶν, ἐν ᾧ τυπτόμενος ὑπὸ τῶν διαβολῶν φέρω 


. ἃν ἀποτυγχανομένων edd. 9. ἡμᾶς edi., ἡμῶν apogr. Par. 
.8 dodo ἤξήχοτα, edd, δ. ἐξουδένωνται & v, ἐοτεροποιῶν edd. 
13. ἐκθάμενοι οὐ, 16. κἀγὼ dxose. edd. — 18. γράμμασιν edd. 
E ἐποίμην add. edd., om, apogr. Par. Φ1. ἐν em. apogr. Par., 
add. edd. 


torum examinatores, iniqui vero et malevoli recte factorum iudices." Et 
alibi: ,,Tribulationes nostrae, vel nobis tacentibus, vobis aunt eoguitae, 
wt quae in totum orbem sunt lovulgatae. Patrum dogmata contemnuntar, 
Apéstolicae traditiones nullo numero habentur, recentierum inventa in ec- 
clesiis dominamur. Homines in posterum artificiose dilputant , non theolo- 
£o» agunt. Pastores abiguntur, lupi graves. intreducuntur, qui Christi 
&regem discerpunt. Domus oratoriae eserumtar ah. ecclesiastico coetu: 
Aelitudines refertae sunt plorantibus." Et alibi: ,Qui mala mill reddide- 
funt pro bonis et odium pro ione mea, qua eos prosequutus sum, 
lam me calumniantur eorum gratia, quae ipsi deprehenduntur scripto edi- 
tis confessionibus approbasse. Temere nonnulli ora süa adversus conser- 
yosreserarunt. Mendacium sine timore effgtitur, weritas obscüratur. Et 
3i quidem, gui accusatur, mox sine iudicio comdemnantur; qui vero accu- 
sant, illis absque ulla examinatione fides adhibetur. Unde et ego, ubi 
complures percepi contra me epistolas circumferri , quibus perstriugamur 
ac notemur, propterque scripta quaedam accusemur, quorum tutelarem 
defensionem habemus coram veritatis tribunali paratam: cogitavi quidem 
silendum esse, quod et feci. Nam tertius iam anus est, ex quo ἃ 
calumniatoribus notatus accusationis flagella sustinere coepi, hoc üno con- 


Nicephorus Gregor, Fol. II. 65 











1018. NICEPHORI GREGORAE 


4. M. 6359 τὰς τῆς κατηγορίας. μάστιγας, ἀρχούμενος ὅτι ἔχω κύριον, τὸν 


1πὰ. 4. 


τῶν ἀρνπτῶν γνώστην καὶ μάρτυρα τῆς συκοφαντίας " ἐπεὶ δὲ 
ἀρῶ, ὅτι πολλοὶ τὴν σιωπὴν ἡμῶν εἰς βεβαίωσιν τῶν διᾳβολῶν 
παρεδέβαπτο, καὶ οὐ διὰ μαχροϑυμίαν ἐνόμισαν ἡμᾶς σιωπᾷν; 
ἀλλὰ διὰ τὸ μὴ ἔχειν στόμα διᾶραι πρὸς τὴν ἀλήϑειαν, τούτου 5 
ἕνεκα ἐπειρόϑην ἐπιστεῖλαι ὑμῖν, παρακαλῶν τὴν ἐν ριστῷ 
ἀγάπην ὑμῶν, ὥστε τὰς ἐξ ἑνὸς μέρους γινομένας διαβολβᾷ μὴ 


Βπάντη παραδέχεσϑμι ὡς ἀληϑεῖς" διότι, καϑὼς γέγραπται, od- 


δένα κρίνει ὃ νόμος, ἐὰν μὴ πρῶτον ἀκούσῃ καὶ γνῷ τί ποιεῖ" 
καὶ ἀλλαχοῦ" ,,Εἰ γὰρ καὶ τὰ ἄλλα ἡμῶν στεναγμῶν ἄξια, ἀλλ᾽ 10 
ἔγωγε τοῦτο τολμῶ καυχᾶσϑαι ἐν κυρίῳ, ὅτι οὐδέποτε πεπλανη- 
μένας ἔσχον τὰς περὶ τοῦ ϑεοῦ ὑπολήψεις, ἢ ἑτέρως φρονῶν με- 
τέμαϑον ὕστερον" ἀλλ᾽ ἣν ἐκ παιδὸς ἔλαβον ἴγνοιαν περὶ ϑεδῦ 
παρὰ τῆς μακαρίας μητρός μου καὶ τῆς μάμμης pov Τακρί- 


Ὅνης, ταύτην αὐξηϑεῖσαν ἔσχον ἐν ἐμαυτῷ." καὶ πάλιν", Ἐγὼ 15 


V. 617 πρὸς τὴν ἐπάλληλον τῶν ἐχϑρῶν ἡμῶν καὶ ποικίλην καϑ᾽ ἡμῶν 


ἐπιχείρησιν ἀποβλέπων σιωπᾷν δ᾽ ᾧμην div, καὶ δέχεσθαι 
κῳϑ᾽ ἡσυχίαν τὰ ἐπαγόμενα, μηδ᾽ ἀνταίρειν τοῖς καϑωπλισμέ- 
voig τῷ ψεύδει, τῷ πονηρῷ τούτῳ ὅπλῳ. ἔδοξαν γάρ μοι πα- 
φαπλήσιόν τι ποιεῖν τῷ “Τσωπείῳ μύϑῳ oi τὸ ἀπροφάσιστονθο 


'pxa9^ ἡμῶν ἀναλαβόντες μῖσος. ὡς γὰρ ἐκεῖνος ἐγκλήματά τινα 


τῷ ἀρνίῳ τὸν λύκον προσφέρειν ἐποίησεν, αἰσχυνόμενον δῆθεν 
$.xalom.edd. 8. ἤδη τὴν edd. 9. Verba ἀκούσῃ — τί siot 
add. edd. 12. ἑτέρως φρονῶν edd., ἑτέρων φρονεῖν apogr. Par. 
18. ἀντερεῖν edd. — 19. od» edd. pro γάρ. 

tentus, quod dominum habeo secretorum cognitorem ac calomniae istfus te- 

stem. Quoniam vero meltos jam silentium nostrum eo rapuisse video, ut 

ex illo intentatas calumnias confirmarint: nosque non lenitatis ac patientiae 


grae, ned juod ad expromendam veritatem 0s spere neutiquam audea- 
d » 


Mur; ob eam causam scribere vobis conatus Sum, 
obsecrans vestram in Clristo dilectionem, ut calumnias, quas una pars ob- 
lidt, noà mox ut prorsus veras admittatis: propteres quod , ut scriptom. 


muniti aunt, scilicet armatura. Videntur enim qpi odium 
hoc inex le contra nos indoerut, haud dissimHe ab go facere quod 
habet Aesopica fabula. Quemadmodum enim illa lopum culpas quasdam 
tdversus agnum prodacere facit, quasi is turpe sibi ac dedecerosum fore 


HISTORIAE BYZANTINAE XXI. 4. 1019 


τὸ δοχεῖν ἄνευ διλαίας προφάσεωρ: ἀναιρεῖν τὸν μηθὲν nooleni- A. C. 136a. 
σαντα" τοῦ δ᾽ ἀμνὸς πᾶσαν τὴν ἔκ συκοφαντίας ἐπαγομένην aj Tn ον τν 
τίαν εὐχερῶς διαλύοντος, μηδὲν μᾶλλον ὑφίεσθαι τῆς ὁρμῆς τὸν ᾿ 
λύκον" ἀλλὰ: τοῖς μὲν δικαίοις ἡττᾶσϑαι, τοῖς δ᾽ ὀδοῦσι wgüv* 
δοὕτως οἷς τὸ xa^ ἡμῶν μῖσος ὥς τι τῶν ἀγαϑῶν ἐσπουδάσϑη, 
ἐρυϑριῶντες τάχα τῷ δοχεῖν ἄνευ αἰτίας μισεῖν, αἰτίας nAdo-R 
σουσι xa9^ ἡμῶν καὶ ἐγκλήματα, καὶ οὐδενὶ τῶν λεγομένων μέ- 
Χρι παντὸς ἐπιμένουσιν, ἄλλὰ νῦν μὲν τοῦτο, μετ᾽ δλίγον δ᾽ 
ἄλλο, καὶ αὖϑις ἕτερον τῆς καϑ᾽ ἡμῶν δυσμενείας τὸ αἴτιον λέ- 
107ovot." καὶ πάλιν" ,»Οὐχοῦν καὶ τοῦτο ἡμῖν ἐγκαλοῦσι, τὸ τὰ 
ἐπιλεγόμενα τῇ ϑείᾳ φύσει ὀνόματα μοναδικῶς ἐξαγγέλλειν. "ἀλλ᾽ 
ἕτοιμος ἡμῖν πρὸς τοῦτο ναὶ σαφὴς ὃ λόγος. ὃ γὰρ καταγινώ-Ῥ 
exo» τῶν μίαν λιγέντων ϑεότητα ἐξ ἀνάγχης τῷ πολλὰς λέ- 
γοντι, ἢ τῷ μηδεμίαν, συνθήσεται. οὐ γάρ ἐστι δυνατὸν, ὅτε- * 
156 ρόν τι παρὰ τὸ εἰρημένον ἐπινοῆσαι. Εἰ οὖν τὸ εἰς πλῆϑος ἐκ- 
τείνειν τὸν ἀριϑμὸν τῶν ϑεοτήτων, μόνων τῶν τὴν πολύϑεον 
. σιλάνην νενοσηχότων ἐστὶ, τὸ δὲ καϑόλωρ ἀρνεῖσϑαι τὴν ϑεότητα, P. 641 
τῶν ἀϑέων ἂν εἴη, τίς λόγος ἐστὶν ὃ διαβάλλων ἡμᾶς ἐπὶ τὸ 
ula» ὁμολογεῖν τὴν ϑεότητα; καὶ μετ᾽ ὀλίγον" πάντα τὰ ϑεο- 
ϑοπρεπῆ νοήματά τε καὶ ὀνόματα ὁμοτίμως ἔχουσι πρὸς ἄλληλα, 
τῷ μηδὲν παρὰ τὴν τοῦ ὑποκειμένου διαφωνεῖν σημασίαν. οὐ 
γὰρ ἐπ᾽ ἄλλο τι ὑποκείμενον χειρτιγωγεῖ τὴν διάνοιαν τοῦ ἀγα- 


2. τοῦ δὲ ἀρνίου edd. 10. οὐκοῦν τοῦτο μόνον ἐστὶν ἐν ἐγκλή- 
ματι edd. μετ ἐν τῇ et καταγγέλλειν edd. 17. καϑόλου edd. 


petet, εἰ praeter iustam rationem interimat agnum, a quo nihil sit laesus, 


t tamen, licet omnem quae ex adornata calunnia intenditur accusationem 
agéus placide dilost, nibilo magis lopum ob impetu wibl re, sed 
etiamsi iustis rationibus vincatur, dentibus tamen victorem per! : ita 


et qui odio nostri non secus atque rei honestae student, turpe forsan pu- 
tantes, si absque ratione nos odio persbqui videantur, causas odii contra 
mos et crimina fingunt. Nihil autem eorum quae contra nos feruntur, con- 
stsnter tuentur; sed nunc banc, paulo post aliam, et rursus quoque aliam 
Aaimlcitise causam assignant." Et rursus: ,Itaque et hoc illi nobis crimini 
dant, quod competentia divinae naturae nomina singulariter pronunciamus. 
Verum paratam habemus ad hoc et manifestam rationem. Quisquis enim. 
unam docentes divinitatem condemmat, necessario multas vel prorsus nul- 
lam tradenti adstipulabitur. Impossible namque est, ut praeterea alid 
quid excogitetor. Cum ergo numerum divinitatum ad multitodinem ex- 
femdere eotum tantum sit, qui errere muKorum deorum tanquam morbo 
laborant: prorsus vero in universum negare divinitatem eorum sit, qu mul 
Jom censent esse Deum, αἱ impii: quamobrem nos traducimur ob id, quod 
"enam confitemur divinitatem "^ Et paulo post: ,,Omnia Deo competentia, 
tam cogítsta qum nonias, ciusdem inter se sunt condiionis eo quod circa 

ügnilicationem nihil habent, discriminis. Non enim eojgita- 


1020 ᾿ NICEPHORI GREGOBAE 


4. M. 6850 ϑοῦ ἡ προσηγορία, ἐφ᾽ ἕτερον δὲ ἡ τοῦ σοφοῦ xol ἣ τοῦ δυνα- 

& g 109. καὶ ἡ τοῦ δικαίου" ἀλλ᾽ ὅσαπερ ἂν εἴπῃς ὀνόμακα, y διὰ 
πάγτων ἐστὶ τὸ σημαινόμενον᾽ χἂν ϑεὸν εἴπῃς, τὸν αὐτὸν iye- 
δείξω, ὃν διὰ τῶν λοιπῶν ὀνομάτων ἐνόηαας. Καταμανϑανό- 
μενα γὰρ καὶ συγκρινόμενα πρὸς ἄλληλα τὰ ὀνόματα διὰ τῆς 05 
ἑκάστοις ἐνθεωρουμένης ἐμφάσεως εὑρεθήσεται μηδὲν τῆς τοῦ 
ϑεοῦ προσηγορίας ἔλαττον ἔχοντα. τεκμήριον δὲ, ὅτι τούτῳ μὲν 
τῷ ὀνόματι πολλὰ καὶ τῶν καταδεεστέρων ἐπονομάζεται; καὶ ii 
τῶν ἀπεμφαινόντων ὁμοίως λεγομένῳ. Τὸ δὲ τοῦ ἁγίου ὄνομα 

Οκαὶ τοῦ ἀφϑάρτου καὶ τοῦ εὐθέος xoi τοῦ üyaSoU οὐδαμδῦ το 
κοινοποιούμενον πρὸς τὰ μὴ δέοντα παρὰ τῆς γραφῆς ἐδιδάχϑη:- 
μεν» (Ε) Ἐμοὶ δὲ καὶ πλείους εἷς τὴν τῶν λεγομένων ἀπόδειξιν 
ὡρμημένῳ παράγειν ἁγίους ῥᾷον ἔδοξεν εἶναι, πρότερον δι᾿ ἑνὸς 
TovroUt τὴν τῶν πάλαι πρὸς τὰ παρόντα συγγένειαν διευχρινή-. 
σαντας, ἔπειτα ἐπενεγκεῖν xal τὰς τῶν ἄλλων μαρτυρίας διὰ 15 

Βετοὺς ἀμφιβόλους sal σμιχρογνώμονας. ἐπεὶ κἀκ τούτου νῦν μές 
τριά τινά μοι δίκην ἐρώνου συνῆχται, καὶ ὅσον ἀφοσιώσασϑωι 

Υ͂. 518 πρὸς τὴν ζήτησιν xal χρείαν τῆς νῦν ὑποϑέσεως. ἐξέσται γὰρ, 
ὅτῳ ἂν jj βουλομένῳ, τοῖς εἰρημένοις παρανιϑέντας ἕν ἑνὶ καὶ 
πλεῶσι πλείω τῶν καϑ᾽ ἡμᾶς ἀκήρατον εὑρίσχειν τὴν συμφωνίαν 20 
τοῦ νῦν διωγμοῦ πρὸς τὸν τότε" καὶ μανθάνειν σαφέσνερον, ὡς 

Ἑὰ δίίστησι χρένος, ταῦτα χρόνος ἐπαναλαμβάνων αὖϑις συνί- 


1. ἡ δυνατοῦ spogr. Par., καὶ τοῦ edd, καὶ ἡ τοῦ em. Boiv. 
4, ἐνόησας edd., ἐνόησαν apogr. Par. 





t inter se considerata cuiusque siguificazione conferantur, nibil pipe 


pti, et recti bonique nomina nusquam illis, quibus haud o communi 
ari per Bcripturam edocti sumus," (V.) d ea quae dixi confirmapda te- 
stes citare Sanctos plures animus fuit. At commodius esse visum ost, prae- 
teritarum et praesentium rerum affinitatem per unum hunc primo declarare; 
deinde, ut vacillantes et pusillos animos confirmarem , aliorum quoqoe μος 
simonia subiungere. Atque ex hoc ipso modica quaedam a mo collecta et 
Corrogata sunt, sic videlicet, ut quae ad quaestionem et ad praesens jn- 
stitutum attinebant , ea sola leviter quasi delibarim, Etenim cuivis facile 
erit, nostra cum iis quae dicta sunt, unum cum upo, plura cum juribus 
conferenti , perfectissimam utriusque persesutionis, hodiernae et elus quae 
fum saeriit, similitndinem intelligere; item explorate illud disceze, quao 
tempus disinngit, ea per tempus redintegrata iterum coniungi: quae re- 


HISTORIAE-BYZANTINAE XXL6. 104) 


στησε" xal ἃ ῥοῦς χειμερίων φάναι πραγμάτων συγχεῖ, πραγμά- A. C. 1851 
τῶν αὖϑις συνάπτει παλίῤῥοια" καὶ ἃ βίων πολυπλόκων λαβύ- "αν τορος 
ρινϑοι διασπείρουσι πρὸς λήθης μυχοὺς xal χρυπτῆρας, dvri- ——— 
στροφοι πάλιν λαβύρινϑοι βίων πρὸς τὰ συγγενῆ καὶ ὁμόφυλα 
ὁτῶν πάλαι τῷ χρόνῳ γεγενημένων ἀναφέρουσιν ὕστερον ἴχνη, 
οἷον ἀνακαλυπτήρια ταῖς ἀλλήλων διὰ μαχροῦ τοῦ μέσου συμ-- 
φυΐαις καὶ ὁμοιότησι ϑύοντες. 
€. ἹΜετὰ γὰρ τὸν ἡμέτερον διωγμὸν ἐκεῖνον εὐθὺς καὶ φό- P. 648 
βους ἅπαντας οἷ διῶτται ψυχῆς ἀποσμευασάμενοι, καϑάπερ, ix 
10vavaylov καὶ κλύδωνος παρ᾽ ξλπίδας ἀνασωϑέντες ἁπάσας, ἀνὲ-- 
πεπνεύχεσαν τέως ἡδύ τι καὶ ἐλευθέριον" καὶ συχνότερον νύκτωρ 
καὶ μεϑ᾽ ἡμέραν ἤδη λοιπὸν συνέδρια δρῶντες ὑπὸ βασιλεῖ καὶ 
Ἰδίᾳ καὶ ἄνευ ἡμῶν πᾶν ποιεῖν καὶ λέγειν χαϑ᾽ ἡμῶν οὐκ ἡμῶΒ 
λουν. ἐν δὲ τοῖς τοιούτοις διημιλλήσαντο πρὸς ἀλλήλους τὰ πρῶ-- 
157a, ὅστις τε καϑ᾽ ἡμῶν πλείους ἀφῆκε λοιδορίας ἀφηγούμενοι 
σὺν χρότῳ καὶ γέλωτι" xol ὅστις ἥττους μὲν, δριμυτέρας δέ" 
καὶ αὖ ὅστις ὕστερον μὲν, καιριώτερον δέ" καὶ μάλα γέ τοι σὺν 
ἀσελγαινούσῃ γνώμῃ καὶ βωμολοχούσῃ γλώττῃ, ἐφ᾽ οἷς iyxa- 
λύπτεσϑαι ἔδει, τούτοις ἐγκαλλωπίζεσϑαι οἱ ϑεομισεῖς οὐκ αἰδαΐ-- 
4ομενο,, οὐδ᾽ ἐρυϑριῶντες" ἀλλ᾽ ὅμοιον ποιοῦντές γ᾽ ἐκείνῳ τῷ 
“Ἰιοσκόρῳ, τῷ δυσσεβεῖ προέδρῳ τῆς "Ἀλεξανδρείας" ὃς μετὰ τὸ 
πλείους τε ἄλλους καὶ Φλαβιανὸν πεφονευχέναι τὸν πατριάρχην 
ἐν τῇ κατ᾽ Ἔφεσον ἀϑροισϑείσῃ πάλαι συνόδῳ" τῶν ἐπισκόπων 
17. vos Bolv. pro τι. 


rum, ut ita dicam, aeta recelloso turbantur, ea reciproco rerum aestu. 
rursus componi; quae denfque per varias hóminum aetates, velut per mul- 
'üplices labyrinthos, profonda et obscura oblivione merguntur ac dissipata. 
evanesctnt , ea deinde, revolutis aetatum labyrinthis, ad cognata et affi- 
nia rerum olim gestarum vestigia retroagi, coniunctionemque et simili 
nem swam post longa temporum spatia quasl revelare. 

5. Cum eam nos persecutionem passi fuissemus, statim persecutores, 
sito omni inetu, quasi ex naufragio et tempestate praeter spem omnem ln- 
e€olumes servati, iucunde respirare, et quadam veluti libertatis aura re- 
crear. 'Tum ex eo iam frequentius diu noctuque, praeside imperatore, 
privatim et sine nebie concilia habentes, nihil negligere, qu. actis di- 
«tisque violatos oppugnent. Ac primum illi in iis conciliis inter se certant, 
um plausu et risu narrantes , quis plura in nos convitia fuderit ; item qpis 
pauciora quidem, sed acriora; tum quis sero et post slios, sed opportu- 
niue; idque summa animi impudentia et scurrili linguae procacitate» nee 
rilegi illi verentur erubescuntve de iis rebus i, quarum pudore 
ipsos opóttebat capite obvoluto latere, Porro hoc ii Diostori more faciunt, 
ipid ilios Alexandriae praesulis, qui in Concllio episcoporum, Ephesi elim 
congregatorum, occiso praeter alios complures patriarcha ipso Flaviano, de. 














1022 NICEPHORI GREGOBAE 


A. M. 6859 ἐνεκαλλωπίσατο κἀχεῖνος ἐκείνῳ τῷ φόνῳ, καϑάπερ ἐπὶ ueydieo 
τινὶ προτερήματι, τὸν πάλαι Νέρωνα μιμησάμενος, τοῖς οἰκείοις 
αὐλήμυσί τε καὶ ὀρχήμασιν ἐγκαυχώμενον, ἃ ταῖς νυξὶν ἐπετέλει 

P1 βασιλικῷ βήματι, ἐκεῖ καϑημένων τῶν τῆς πάλαι Ῥώμης eb- 
πατριδῶν καὶ συγκλητικῶν οὐ μάλα ἑκόντων. (B.) Οὕτω τοί- δ 
γυν καὶ ἡ σεμνὴ τῶν ἐπισχόπων αὕτη φατρία, τοὺς ἡμῶν διω- 
γμοὺς ὀρχησαμένη, τῷ Παλαμᾷ καὶ ἀλλήλοις συνεχώρουν ἑξῆς 
τὰ τῆς ἀσεβείας ἐγκλήματα, προτερήματα μᾶλλον αὐτὰ προσει- 

Ἐπόντες καὶ δόγματα εὐσεβείας, τῆς ἀντιμισϑίας εὐθὺς ἑπομένης 
αὐτοῖς ἀναλόγως καὶ νῶν ἐπάϑλων, διὰ τῶν ἐκ βασιλικοῦ 70-19 
ποδος ϑεσπισμάτων. διανομαὶ ταῦτα χρημάτων καὶ κτημάτων 

v. 519 πρόσοδοι καὶ ἱερῶν φροντιστηρίων πολυανϑρώπων ἐχϑόσεις 
πρὸς ἀνθρώπους ἀμαϑεστάτους ὡς τὰ πολλὰ, καὶ πλὴν τοῦ χρη- 
ματίζισϑαι πλέον εἰδότας οὐδέν" παραπλησίως ὥσπερ τὰς qo- 

P. 648 νικὰς προγραφὰς τῶν πάλαι τῆς Ῥώμης εὐπατριδῶν καὶ συγκλη- 15 
τικῶν Σύλλας μὲν Κορνήλιος πρότερον, ᾿Αντώνιος δ᾽ ὕστερον, 
τυραννικώτερον τῇ ἐξουσίᾳ ἐπιπηδήσαντες " πλὴν ὅτι ἐκείνοις μὲν 
σωμάτων γίνεσθαι φονευταῖς ἐγεγόνει διὰ τὴν τῶν κτήσεων üg- 
παγὴν καὶ διανομήν" τούτοις δὲ ψυχῶν ὁμοῦ καὶ σωμάτων ὄλε- 
ϑρος ἅπας ἐπραγματεύετο" ψυχῶν μὲν τῶν ἰδίων, ὑπὲρ ὦνϑο 
ἠπείγοντο" σωμάτων δὲ τῶν ἀλλοτρίων, xa9^ ὧν ἠπείγοντο. 

Β(11) Ἔπειτα ψηφίζονται καϑ᾽ ἡμῶν ἐφ᾽ ἑτέραις ἑτέρας διανομὰς 
κολάσεων ἀδίους " ὥσπερ ἐν ταῖς ἀρχαιρεσίαις τοῖς πάλαι Ῥω- 
μαίοις ἐδρᾶτο" πλὴν ὅτε ἐκείνοις μὲν ἀρχαιρεσιάζουσι, τιμαὶ 
Signum Neronem alat. μέσο Candbus dU tripudla Briniem] 
quibus ille in ipso suggesto soli imperaterii, assidentibus veteris Romae 
patriciis et semtorin viris, nec Δὲ s i quidem sámodum volentibus , de nocte 


operabatur. (1[.) Pari modo venerabile ilfud episco| collegiam , no- 
stris. almi 1 velut saltatis, Palamae et. M i invicem, deincep " laesae 





pietatis crimina condomebant; immo ea ab fica eximia et verae reli- 
gionis dogmata appellabantur. Atque ipsis sam salaria et praemia, pro 
«iusque. Sigue, datis ex imperatorio tripod. derdpien contitentur y 


monasteriorum m frequertadeerum locas tur iolinbue, osetiinduis i ples 
risque, et nihil nisi pesuniam facere doctis: itidem fere ut olim nobilium et 
senatorii ordinis civium Romanorum sanguinariae proscriptiones sont, 
prigum a Cornelio Sylla, deinde ab Antonio, qui summam 
rennice iavaserant ; nisi quod illi ut bona diri ac ent, cor- 
E- jnterectors patere hi vero soins ο inni « εἰ corpo Sorporit yis eni 
Gom moliuntar; animebus lem suis , qui ies; corpori 

alienis, quibus nocere contendunt. aij Distdbutioncs deindV foeharum 
alias e: pebetno in nos eerntitr i qsnslaedem aped apud Ro- 
manos in cemifla fiebat; nisi qued illis mia, habeatbus honofps e& 








HISTORIAE BYZANTINAE XXL 5. 1028 


καὶ βραβεῖα τοῖς ἀριστεδουσιν ἐψηφίζοντο" τούτοις δ᾽ ἀφορμαὶ A.C. 1851 


.. Io.Can-. 


xol axpuasa xoxlac , μὴ ὅτι κατὰ τῶν ζῴντων, ἀλλ᾽ ἤδη P ar 


αὐτῶν τῶν τεϑνεώτων. καϑαιροῦσι yàg xáxcyovc zal ἄναϑεμα- 
τίζσυσιν, ὑφ᾽ ὧν αὐτοὶ καϑῃρέϑησαν διὰ τὴν ἀσέβειαν τῶν xai- 
δνοτομηϑέντων δογμάτων, οὑτωσὶ τοὺς τῆς ἀσεβείας ἐλέγχουςο 
διαδρᾶναι νομίσαντες, μὴ πρὸς ἐπισχάπων δῆθεν, ἀλλ᾽ ὑπὸ 
χαϑῃρημένων καϑαιρεϑέντες " καὶ ταῦτα τῶν γε πλειόνων ónag- 
χόντων αὐτῶν, of σὺν τῷ πατριάρχῃ τότε «καὶ τοῖς ἐπισχόποις 
ἐκείνοις ἦσαν οἱ Παλαμᾶν τε αὐτὸν χαϑῃρηχότες καὶ ἀναϑεματί- 
i0cavrtg καὶ ἅμα τοὺς ἀμφ᾽ αὐτόν" δι᾽ ἃ σήμερον ἑαντοὺς ἀνα- 
ϑεματίζουσιν; ὑπερμαχοῦντες τοῦ Ilaiouá. ἐζήτουν γὰρ μᾶλ-Ὁ 
λον ἁμαρτάνειν. ἀνέγχλητα, ἢ τοῖς ἐπιτιμίοις ὑπείχοντας εὖσε- 
βεῖν, καὶ δι᾽ ἀπώλααν μᾶλλον ψυχῆς σωματιχῶς εὐπραγεῖν. 
(4-) Ὅμως οὐδ᾽ ἀπώλειαν dors! εἶναι ψυχῆς τὰ δρώμενα. πῶς 
25 γὰρ, ol τυραννικώτερον τρόπον τὸ αὐτεξούσιόν τε καὶ βουλόμε- 
γον τοῦ ϑεοῦ σφετερισάμενοι, τό γ᾽ εἰς αὐτοὺς ἧκον, αὐτὸν μὲν 
dy κόλποις δήπου τῶν οὐρανίων ϑαλάμων περιγράψαντες συνε- E 
κάλυψαν, ἀνυπόστατον δέ τινα xal ἀνούσιον ἐϑεοποίησαν ἐνέρ-- 
guav, ταὐτὸν εἰπεῖν ἀϑεΐαν" ἵν᾽ ἁμαρτάνωσιν ἀνέγκλητα, καὶ. 
20 ἄφεσιν ἀλλήλοις ἁμαρτημάτων διδόναι τε καὶ ἀντιλαμβάνειν αὐ- 
τεξουσίως ἔχωσι, χαϑάπερ οἱ τὰ ἂν ἀγοραῖς ὄψα πιπράσκοντές 
τε καὶ ὠνούμενοι. εἷς τοῦτο γὰρ οἶμαι τείνειν καὶ ὃ πρὸς τοῖς 
ἄλλοις ὑπὸ τοῦ Παλαμᾶ xal τοῦτο δϑογματιζόμενον βλασφημεῖ- 


praemia praeetantissimo le decernebantar: his vero, non solum in vi- 
Vos, sed et in ipses iam denique mortqos, grassandi capsae et fationes 
statuuntur. Nam eos etiam de gradu deiiciunt εἰ anathem 
quos ipsi, ut novorum impiorumque dogmatum auctores , 
eoque se impietatis notam effugituros arbitrantur, quod 
sint, ii videlicet non episcopi, sed deiecti ipsi de gradu f 
sz faciunt, eorum priae lidem sunt, qui cum patriar 
mÀ coniuncti ax et eius asseclas anathemati r 
ue lidem hodie, pro Pajaía pognantes, se ipsos anaí 
iempe illi impune peccare maluerunt, ju&m poenas dan 
tem; et ut corpori bene esset, animam ultro perdiderunt, 
mec ea quae fierent perniciosa animae ease credidere. E 
eredidissent,, qui auctoritate εἰ voluntate divina tyranniot κου. »y— --- 
lecta, quantum quidem in se fuit, ipsum Deum in recesfibus cael 
thalamorum cirgumscriptum occultarunt; quandam autet insubsistentem. 
substantiaeque expertem operationem, seu, quod idem eit, atheismum 
ipsum deificarunt; nimirum ut péccent impune et peccatorum veniam, per- 
inde ut obsonia in for vendentes ementesque, invicem dare e£ accipere 
privaía auctoritale posaint. Eo enim spectare illud puto, quod Palamas 
praeter caetera impie decet et pronunciat: homines eid exper- 





1024 NICEPHORI GREGORAE 


A.M. G9 t2«*. ἀνάρχους δηλαδὴ τοὺς ἀνϑρώπρος καϑίστασϑαι καὶ ἀκτέ- 


4 ρστους" ταὐτὸν δ᾽ εἰπεῖν ἐνυποστάτους καὶ ἐνσυσίους Θεοὺς, 
ἀπειράκις ἀπώρουρ, τῶν ἀπειράκις ἀπείρων (χρὴ γὰρ κατ᾽ ἐκεῖ-. 
γὸν ἐνταῦϑα. καλεῖν) ἐνεργειῶν καὶ ϑεοτήτων, ἀχτέστων "xol 
ἀνρυσίων ϑεῶν, ταὐτὸν δ᾽ εἰπεῖν. μηδένων. τῷ γὰρ ἀχτίστῳ xai 
ἀνυποστάτῳ τὸ μηδὲν μήτ᾽ εἶναι μήτε πιστεύεσϑαι "πᾶσιν ἀν-- 
ϑρώποις δοκεῖ καὶ πιστεύεται, καὶ αὐτοῖς γε τοῖς βρέφεσιν, εἶναι͵ 


P. 6M ταὐτῴν. οὐδεμία γὰρ (φησὶ) φύσις, ὅτι μὴ" τόδε ἐστὸν, ἀλλ᾽ 


ὅτι τόδε. ἡ τοῦ ὄντος ϑέσις οὐχ ἡ τοῦ μὴ ὄντος ἀναίρεσις. 
(E) Οὕτω μειρακιωδῶς ἐνεανιεύσαντο κατὰ τῆς εὐσεβείας, καὶ 10 
οὕτως ἀσύνετα xa9?^ ἡμῶν εἰργάσαντό τε καὶ ἐβουχεύσαντο, ταῖς 
ἡμετέραις συμφοραῖς τὴν ἑαυτῶν ἑστιῶντες ϑηριωδίαν, καὶ πᾶν 
πονηρὸν ῥῆμα xa9* ἡμῶν ψευδόμενοι συνέθεντο, xa9* ὅσα καὶ 
Bolá σφισιν ὑπηγόρευε τὸ ϑυμούμενον τῆς ψυχῆς" καὶ ἀγορὰς 


V. 20. καὶ ϑέατρα πάντ᾽ ἐμπεπλήχασι δι᾽ ἐμμίσϑων χηρύχων, λαμπρὸκ15 


elg ἀνανταγώνιστον πίστωσιν τῶν ἀκουόντων ἐπιτηδεύσαντες τὸν 
«ἡμέτερον συγχλεισμόν " ἵνα xa9^. ἡμῶν τε πλάττοντες “ἐπιψηφί-- 
Due ὁποῖα καὶ ὅσα βούλοιντο xal ἅμα πλείους τῶν ἀσυνέτως 
ἐχόντων μοϑήσεως πρὸς τὴν σφετέραν αὐτῶν ἀσέβειαν προσε- 
ταιρίζωνται, τοῦ παρὰ πόδας ἐλέγχου κατὰ διόμετρον ἱστᾳμέ- 20 
Cyov , μήτε ϑεὸν φοβούμενοι, μήτ᾽ ἀνθρώπους αἰδούμενοι, μήν 
εἰς τὸ μέλλον εἶναι πιστεύοντές τινα τῶν ἐνεαῦϑα δρωμένων χρί- 
σιν», μήτε κατάστασω ἀμοιβῆς ἀγαϑῷν καὶ κακῶν, ὡς τὰ ἱερὰ 


tes et ἱπογεδέοι ; sen, quod idem est, Deos per se subsistentes, et sub- 
pei praeditos infinidies infinitos, infinities infinitarum (oportet enim hoc 
co sic 


'ocare u£ gb 60 vocantur) energiarum et divinitatum, quae aint in- 


nos incluserunt ; 
8t decernerent; 





cedem bonis et malis, qpemadmodum doeent sacra osacela, oonsüfatam 


HISTORIAE BYZANTINAE XXL 6. 1036 


διδάσχουσι λόγια. — (g.) MAY ταῦτα xal τὰ τοιαῦτα μακραῖς A. C. 1851 
4 βίβλοις καὶ κύρβεσιν ἀναγράψαντες καὶ τομογραφήσαννερ [αν To. ane 
ρἰκειοχείφοις - ὑπογραφαῖς ἐβεβαίωσαν ἅμα βασιλεῖ va καὶ ma- 

τριάρχῃ πάντες ἐπίσκοποι καὶ πρεσβύτεροι" οἱ μὲν καὶ χειρὶ καὶ ἢ 
φδγνώμῃ, ϑελούσῃ" οἱ δὲ χειρὶ μὲν, γνώμῃ δ᾽ οὔ" xol τοὐναντίον 

αὖϑις ἕτεροι. ἦσαν γὰρ of γνώμῃ μὲν καὶ γλώττῃ δημοσίᾳ τὴν 
ὁμολογίαν παρέσχον, χειρὶ δ᾽ οὔ, τὴν μέλλουσαν φεύγρντες λοι- 

δορίαν. προὔκειντο γὰρ, οἷς μὲν ἂν μὴ συμφωνεῖν ἐξῇ, βασανι- 

, καὶ ἀδοξίαι" οἷς δ᾽ ἐνῆν «à πείθεσθαι ῥᾷδιον, τούτοις δ᾽ üáuoi- 
16 Bal χρημάτων καὶ τιμῶν παντοδαπῶν. τούτοις πολλοὶ καὶ τῶν Ὁ 
ἐμῶν ἑάλωσαν φίλων, κἀξ ἐναντίου μοι ἔστησαν, καὶ ἐξεβιά- 
ζοντο μᾶλλον αὐτοὶ προδιδόντες καὶ ζητοῦντες τὴν ψυχήν μου, 
καὶ δολιότητας ὅλην τὴν ἡμέραν μελετῶντες, καὶ γλῶτταν κικοῦν- 
τες ἀεὶ κατ᾽ ἐμοῦ. (Ζ.) Τούτων εἷς μοι καὶ ὃ καλὸς ἐγεγόνει 

15 Καβασῆας, τῶν φίλων ὁ βῶτισεος, πρᾶγμα, πρὶν γενέσϑαι, 
μηδ᾽. εἰς ἐνθύμησιν ἦχον ὃ καὶ σφόδρα τοι κομιδῇ τεϑαύμακχα, F 
καὶ ϑαυμάζων οὐ παύομαι, πρός τε τὸ βαϑὺ γῆρας ἀποβλέπων 
τἀνδρὸς καὶ τὴν διὰ βίου βαϑεῖαν ἐγκράτειαν καὶ ἀχτημοσόνην. 
ἀλλὰ γὰρ ἦ σοφὸς ἣν ἐκεῖνος, ὃς πρῶτος ἐν γνώμῃ τόδ᾽ ἐβά- 
3οστασε καὶ γλώττῃ διεμυϑολόγησε, τὸν μακρὸν ἅπαντα φύειν τ᾽ 
ἄδηλα χρόνον καὶ τὰ φανέντα καλύπτειν. τἄλλα γὰρ ὧν καὶ φαι- 
γόμενος καὶ ὃ ἀνὴρ οὑτοσὶ καλὸς χἀγαϑὸς ἔλαϑε δόξης ἐρῶν 
ἀνθρωπίνης καὶ κομιδῇ κολακείας ἡττώμενος. xal συγγνώμη 


esse arbitrantes. (VI.) Haec et talis, in longis voluminibus et tabulis 
perscripta , et in "Tomum redacta, com imperatore et patriarcha episcopi 
et presi omnes propriis subscriptionibus muniverunt; quidam manu 
Mer et senteatia sponte approbentes; alii non sententia, sed manu; 
Contra autem alii. Nem fuerunt qui sententia et lingua publice professio- 
mem ediderint; mamu vero non item; eo quod futura convitia perti 
m Nempe iis qui assentiri nefas putasent, proposita erat poenarum in- 
^: qui facilem assensum praeberent, ii pecuniis et omni honorum ge- 
mere donabantur. His illecebris etiam amicorum meorum multi capti sunt, 
et contra me steterunt. li vero saeviebant vehementius, prodentes quae- 
Yentesque animam meam, et dolos tota die meditantes, et lin, 
meperpete exserentes. (VIL) Horum mihi unus fuit ipse Cabasilas, ami- 
orum optimus: id quod, antequam contigisset, ne in mentem quidem ve- 
nerat. jue valde admiratus sum, et admirari haud desino, cum et.ad 
summam viri senectutem , et ad eam, quam tota vita professus est, sum- 
mam connentiam paupertatemque respicio. Nimirum vere is sapiene fuit, 
hoo qui primus mente concepit, et lingua divulgavit, omnia longum tem- 
pus et obecur& promere, et in lucem prolata obscurare. Caetera quippe 
vir honestus'et, bonus cum et esset et esse videretur, non videbatur is es- 


se, ut erat re ipta, qui et-humanae gloriae appetens foret , εἰ adulatione 
Períadijne vinemdur. Tamen illi dandi est venig, qui dillicilun affectus 





1026 -, NICEPHORI GBEGORAE 


τἀνδρὶ, δύσμαχον τυραννέδα ψυχῆς ἐνεγκεῖν οὐδαμῇ δυνηϑέντι. 
E3 "c4s κρίτοι ἐχρῆν τοῦ σοφοῦ “Ἰογέκους πεισθῆναι τοῖς λόγοις" ὃς 
πυϑομένου τινὸς, ὅπως ἄν τις ἔνδοξος τάχεστᾳ γένοιτο xal ῥᾳ- 
δίως, ἀπεκρίνατο" εἰ δόξης καταφρονεῖν δυνηϑιήη, εἰ δέ τῷ 
δοκοίη, τὸ πάϑος ἐϑέλοντι ϑεραπεύειν καί τι τῆς μέμψεως, ὕφαι- 5 
θεῖν, μὴ διὰ δόξης ἔρωτα καταψηφίζεσϑαι, πρὸς τοιοῦτον πτῶ- 
Βμα κατενηνέχϑαι τὸν φίλον, ἀλλὰ τῷ μήτε ϑεμελίους στεῤῥοὺς 
ὑποστῆσαι τῇ γλώττῃ σοφίας τῆς ϑύραϑεν, μήτε: πεῖραν gi 
ἀληφέναι δογμάτων, οὐκ ἔγωγε διοίσομαι. πολλῷ γὰρ μᾶλλῃν 
᾿ἂν τοῦϑ᾽ ἑλοίμην ἢ ἐκεῖνο" ὅτι τοῦτο μὲν, ἀχούσιον ὃν, ἔξαι- 10 
φεῖται τοῦ τῆς καχίας ὑπερβάλλοντος τὸν qo», καὶ συγγνώμης 
ἐνδάλματα δίδωσιν ἀμωσγέπως αὐτῷ ἐκεῖνο δ᾽ ἁπάσας αὐτό- 
Xena συγγνώμης ἐλπίδας ἀνασοβεῖ, τοῦ ixovolov τῆς γνώμης 
Οδίκην ἀχλύος αὐτὰς συνθολούσης. τῇ γάρ τοι φύσει καὶ τῷ πλὸυ- 
alo τῆς γλώττης τεϑαῤῥηκὼς ὃ ἀνὴρ ἐξ ἀρχῆς ταύτῃ τοὺς ἐν- 15 
τυγχάνοντας διὰ βίου κατέκλυζε, καὶ τροφῆς αὐτῆς ἐπιλαγϑανό- 
μενος. διὸ καὶ πάντας σοφίας ἐς τοῦτο συγκλείσας τοὺς ἔρώτας, 
καὶ τοῦτο μόνον ἱκανὸν ἡγησάμενος, τὸ χρυσοῦν ἀπονητὶ ovyxo- 
V. 821 μίζειν ϑέρος αὐτῷ τῶν ἐπαίνων πάντων, ἥκιστα διὰ φροντίδος 
πεποίηται σοφίᾳ καὶ δόγμασιν ἱεροῖς τὸν τῆς γλώττης κοσμῆσαι 30 
Ῥ δρόμον. 4j γὰρ ἂν τῶν δυοῖν οὐδενὸς ἐξέπιπτε χρόνων" ἀλλ᾽ 
ἀὲὶ μὲν τὸ τῆς πολυλογίας, ὡς ἐπὶ πλεῖστον ἁμαρτάνον, διέφευ-- 
γεν ἄν νῦν δ᾽ εἰς τὸ τῆς ἀσεβείας οὐκ ἂν ἐνέπαττε βάραϑρον. 


14. συνθολοῦντος coni. Bolv. 


tyrannici pugnam sustinere non potuerit. Quanquam eum sepieutis Dioge- 
mis parere dictis dpertebut οἱ saa ab ep Antetrogatus, qua quis ratione 
celercime et facile gloriam adipisceretur: nimirum (respondit) si gloria 
contemnere. Quod si quis, ut huic malo medeatur, et ut repre- 
liensionem. liasium a minuat, nen amioum condemnandum, quasi is 
amore gloriae prelapse sc correr sed eo quod nec linguam doctrina 
profana, tanquam fundamento, subaixam haberet, nec sacrorum do- 
[ma usum sibi comparasset, equidem nihil moror. Multo enim hoc qnam 
ud malim; quoniam hoc, cum sit praeter voluntatem , maioris improbi- 
tatis crimine amicum abeoleit, εἰ aliquam ercumtionis enbram nizuaque 
*i tribuit; illod autem veniae spes omnee, offosa quadam ex voluntarie 
animi motu das, repellit T quippe et dicendi copia 
vir ille iam. ab initio confisus, eo juam diluvio obvios qt 
rel inendabat, ας siam capiendi cibi immemor. Omnibus taque 
ae amoribus hoe fine circumscriptis, cum unum hoc satis esse arbi- 
Ferd ad "rlligendan sibi laudum omnium messem auream; mieimum cu- 
ravit illam linguae velubilitatem scientiarum et sacrorum dogmatum usu or- 
mare, nullo tempore male ei cessisset: sed et verborum abundan- 
tam, quae plerumque pectat, scmper effugisset, nec in barathrum émpie- 





HISTORIAE BYZANTINAE XXI 6. 1027 


(H.) Τοιούτοις οἶμαι xoi à μέγας ἐν ϑεολογίᾳ ΓΙ Γρηγόριας ἀνδράσι A. A.C, 1851 
περιτυχὼν, ἐν τῇ τῶν πνευματομάχων περιπεσοῦσιν. αἱρέσει, ,»το-᾿ ἐν ὅλων τὴ 
σοῦτον ὑμῶν," φησὶ, ο»περιέχομαι καὶ τοσοῦτον ὑμῶν αἰδοῦμαι 
τὴν εὔχοσμον ταύτην στολὴν καὶ τὸ χρῶμα τῆς ἐγκρατείας καὶ τὸ 
δἱορὰ ταῦτα συστήματα καὶ τὴν σεμνὴν παρϑενίαν καὶ κάϑαρσιν 
καὶ τὴν πάννυχον ψαλμῳδίαν καὶ τὸ φιλόπτωχον καὶ φιλάδελ-- 
go» καὶ φιλόξενον, ὥστε καὶ ἀνάϑεμα εἶναι ἀπὸ Χριστοῦ καὶ 
παϑεῖν τι ὡς κατάχριτος δέχομαι" μόνον εἰ σταίητε ue9^ ἡμῶν, 
καὶ κοινῇ τὴν τριάδα δοξάσαιμεν. περὶ γὰρ τῶν ἄλλων τί χρὴ 
τοκαὶ λέγειν, σαφῶς τεϑνηκότων; οὖς Χριστοῦ μόνου ἐγεῖραι, 
τοῦ ζωοποιοῦντος τοὺς νεχροὺς κατὰ τὴν ἑαυτοῦ δύναμιν " οἵ xa- 
χῶς τῷ τόπῳ χωρίζονται, τῷ λόγῳ συνδεδεμένοι; καὶ. τοσοῦτον 
πρὸρ ἀλλήλους ζυγομαχοῦσιν, ὅσον ὀφϑαλμοὶ διάσεροφοϊ τὸ ἕν 
βλέποντες, καὶ οὐ τῇ ὄψει, τῇ ϑέσει δὲ στασαίζοντες " εἴ ye καὶ 
15 διαστροφὴν αὐτοῖς ἐγκλητέον, ἀλλὰ μὴ τύφλωσιν." (Θ.) Ἐγὼ P. 646 
δὲ καὶ ταῦτα καλῶς τε καὶ εὐφυῶς πρὸς τὴν παροῦσαν εὑρίσκων 
ὑπόθεσιν ἁρμοζόμενα καὶ πλέον ἔχω τι λέγειν αὗτός. ἀνήρηται 
γὰρ ἀγάπη πᾶσα καὶ παραμεϑία καὶ λύγος φίλων παρήγορος. 
οὐδαμοῦ σπλάγχνον ἀδελφιχὸν, οὐδαμοῦ δάχρυον συμπαϑές. 
30 ὅϑεν καὶ ἀνεμνήσϑην ἐκείνων τοῦ Σολομῶντος" ἀπέβλεψα γὰρ, 
ἐχεῖνός φησι, καὶ εἶδον ὑπὸ τὸν ἥλιον, ὅτι οὐ τοῖς κούφοις ὃ 
δρόμος, οὐδὲ τοῖς δυνατοῖς ὃ πόλεμος" καί ye οὗ τοῖς σοφοῖς Β 
10, μόνον el. 80. ἐπέσερεψα οὐδ, 58, καὶ οὐ οὐὰ, τῷ 
ΝΞ 
E» pq emit πὸ ἀακολ στα hndfeda Drogen, 
»Adeo (inquit) vos amplector atque exosculor, adeo concinnam hanc ve- 


stram ei compositam vestem revereor, et contractum ex continentia colo- 
rem, εἰ sacros hos coetus, et venerandam virginitatem ac purgationem, 


etiam a Christo esse, ac nonnihil, ut pod recusem: 
modo nobiscum δι [jmini, commemfbusque animis Vinitatom celebre- 
mus, Nam quid de alis dicam, perspicue mortalis, (quos ad vitam revo- 
«are Christi solius est, qui sua potentia mortuos vica) qui loto mele 
atque improbe distrahuntur, cum doctrinae vinculo constricti sint, 

que inter se contendunt, quantum distorti oculi, unam gendemque rem rem 
cesnentes, &c non obtutu, eed siju dunferat inter se dissidentes. 

illis distortio et perversitas, ποῦ autem caecitas obiicienda est." (IX.) Ego 
vero, etl haec ad praesens institutum pulchre et apte accommodata re- 
perio , 4amen ij ipe plas dico. Sublata scilicet omnis caritas et. cousolatio, 
el amicorum da allocutio. Nusquam fraterna viscera: nosquam pen 
mae condolentes, Unde et illa Salomonis recordatus sum: Respexi enim 
oni ill) et vidi sub se quoniam non est veloeibus csreus, nec 


» Deo qi sepicutibus prudentia, nec quidem 


1028 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6869 ἥ φρόνησις" xal γε οὐ τοῖς φίλοις τὸ εὔελπι" ἀλλὰ καιρὸς xol 
In 


ἀπάντημα συμβήσεται πᾶσιν αὐτοῖς ἀπροσδόκητον ix 9&9 , nü- 
σαν ὑπερβαῖνον σοφίαν καὶ δύναμιν ἀνθρωπίνην, καὶ πάντα 
φαυλίζον ἀνθρώπινον ὄγκον καὶ τῦφον. διὸ xol σιγᾷν ἔκρενα 
δεῖν, καὶ τῶν τοῦ βίου παιγνίων ϑαυμάζειν τὰς ἀγχιστρόφους 5' 
μεταβολὰς, καὶ μηδένα πρὸ τελευτῆς μακαρίζειν. xol b μὲν 


Ο Δαρεῖος ἐκεῖνος ὑπὸ πληγῶν καὶ τραυμάτων ἐπιβούλων εἰς ϑά- 


γάτον ἐλαυνόμενος, ἐπειδὴ διψήσας ἤτησεν ὕδωρ, καὶ παρῆν 
οὐδεὶς ἐν ἐρήμῳ καὶ ἀβάτῳ διωκομένῳ γῇ, πλὴν ἑνός τινος ἀν- 
δρὸς εὐτελᾳῦς, ὃς ὕδωρ τε ἐχύμισε βραχὺ καὶ ἀνέψυξε πρὸ τῆς 1Φ 
τελευτῆς, βύϑιον ἀναχλαυσάμενος καὶ δαχρόσας, ,,τοῦτό μοι τε- 
λευταῖον," ἔφησε, ,τῶν δυστυχημάτων, εὖ παϑόντι μὴ δύνα- 
σϑαι τὸ προσῆχον ἀμείψασθαι." ἐγὼ δ᾽ ἁπάντων ἀπόντων γνω- 


Do/uav, φίλων, οἰκείων, γειτόνων, ἐν ἀπαραμυϑήτῳ καϑείρξεὶ 


P. 647 
v.522 


μόνος καϑήμενος μεῖζον εὑρίσχω᾽ xol τελευταῖον τῶν ἐμῶν δυσ- 15 
πυχημάτων τουτὶ, μὴ δύνασϑαι παντάπασι, μὴ ὅτι τῷ. ψυχροῦ 
ποτήριον παρασχόντι τό γε προσῆκον ἀμείβεσϑαι, ἀλλὰ μηδ᾽ ἔχειν 
ὃς ἄν μοι τοῦτο διαχονήσηται. φέρω τοίνυν ἀρχούμενος, ὅτε ἔχω 
κύριον, τὸν τῶν χρυπτῶν γνώστην, μάρτυρα τῆς ἀδικίας. ἀλλ᾽ 
ἐχεῖσε ἐπάνειμι. 30 


ς΄. Οὐ γὰρ ἠρέμει τὸ βάρβαρον ἐκεῖνο καὶ φονικὸν τῆς γνώ- 
μῆς τῶν παλαμναίων ἐκείνων ἀνδρῶν" ἀλλ᾽ ἐξ οὐρίας ὠϑοῦν τὴν 


2. συναντήσεται σύμπασιν edd. 


spes bona; sed tempus et eventus occurret omnibus illis Ínopinatus a Deo, 
omnem supergrediens sepientiam et virtutem humanam, omnem mens 
humanum tomorem et fastum. Quamobrem et silere, et eorum qui vitam 
hanc exercent ludorum crebras vicissitudines mirari , et neminem ante obi- 
tum dici felicem oportere iudicavi. Ac Darius quidem ille, plagis et vul- 
neribus per insidias acceptis, adeoque morte instante, cum aquam sitiens 
petisset, et ei per deserta et itvia loca fogienti nemo adesset, uno exce- 
pto, eoque infimae sortis homine, qui et paulum aquae sttulit, et illom 
ante mortem refrigerato aestu recreavit, gemitum eb imo ducens , obortis- 
que lacfimis, ,hoc mihi (inquit) post omnie ultimum accidit infortunium 
quod beneficio affectus gratiam referre non possim." Ego autem, cum 
necessarii, vicini absint, solusque hic sedead in- 





wltimum esse duco, non solum haud posse me gratiam referre el, qui frigi- 
dae poculum dederit, sed nep eum quidem praesto mihi esse, qui 
modi peculum ministret. —Fero itaqne patienter, hac re gontentus quad 
dominum, qui occulta cognoscit, elusce iniuriae testem habeam." - 
luc redeo. ] 

6. Non desinebat sceleratorum illorum animus barbarus et saftguisa- 
rius saevire: sed ii setundam ab imperatore auram adspirantem et volun- 


HISTORIAE BYZANTINAE XXL 6G. 1029 


ὀϑόνην τῆς γμώμης τὸ τοῦ βασιλέως ἔχοντες πνεῦμα Σκύλλαν A. C. 1851 
πελάγους καὶ Χάρυβδιν ἅπασαν κούφως διέπλεον, ἐμποδὼν ot- Pro Can- 
δενὸς τῶν ἁπάντων καϑισταμέγου. ὅϑεν τὰ βλάσφημα δόγματα 
καὶ τὰς ἀνοσίους βίβλους ἐχείνας ἐς δημόσιον ἀνεγνωχότες ἄχου-«Β 
Bona, ταῖς ἡμῶν καὶ τῆς εὐσεβείας ὕβρεσιν ἀναχεχραμένα, πεί-- 
ϑουσιν αὐτίκα μάλα τὸν βασιλέα τοῖς ἐκ τῶν σφετέρων ὀνείρων 
προφοιβασμοῖς, τὰ τῆς βασιλείας ἀναδησάμενον σύμβολα, τῷ 
τε πατριάρχῃ καὶ τοῖς Παλαμικοῖς ἐπεσχόποις συλλειτουργῆσαί 
τε καὶ τῇ ϑείᾳ τραπέζῃ "avr ἐπιϑεῖναι χερσὶν ἰδίαις, νέον 
πο ἀνάϑημα νέας ϑρησκείας νέοις ϑεοῖς xal ϑεότησιν ᾿ἀπωράχις. 
ἀπείροις, ἦν δὲ τὸ μάλιστα συνωθῆσαν τὴν τῆς γνώμης εὐκολίαν 
αὐτοῦ πρὸς τήνδε τὴν πρᾶξιν οἱ δι᾽ ὀνείρων μαντιχοὶ τρίποδες, ΟΕ, 
πλείστην ᾿ὑπισχνούμενι γῆς καὶ ϑαλάττης, ἀρχὴν, τούτοις τοῖς 
τρόποις τὰ σφέτερω βεβαιώσαντι δόγματα.  (B.) Καὶ τοῦτο, 
Ἰδκατὰ μὲν τὸ σφίσι δόξαν, λοιδορίαν εἶχεν ἡμῶν καὶ τῆς εὖσε- 
βείας: τῇ δ᾽ ἀληϑείᾳ γνώμης ἐκείνων εἶχεν εἰχόνα καὶ στήλην 
ἀσεβείας τὰ γράμματα. ἐπεὶ γὰρ οἱ λόγοι νῦν μὲν εἰκόνες εἰσὶ Ὁ 
τῶν πραγμάτων, ὅτε πρὸ τῶν πράξεων ἐν τοῖς τῆς διανοίας ἔτε 
ϑαλάμοις γυμνάζονται, καὶ τὰ τέλη ζωγραφοῦσιν ἐκεῖ πως αὐ- 
ϑοτῶν: νῦν δ᾽ ἕτερον τρόπον καὶ εἰχόνες καϑίστανται τῆς ψυχῆς, 
ὅτε μετὰ τὴν ἔνδον διάσκεψιν ἔργα γίνονται καὶ αὐτοὶ, ψυχῆς 
ἀπόζοντα ὡς εἰπεῖν, καὶ ὅπως ἕξεως ἔχει καὶ γνώμης αὐτὴ τοῖς 
ἔξω διατυποῦντα" τὰς τῆς ἔνδον κακοδοξίας τε xal ϑηριωδίας 





tum scilicet.cum ante exsecutionem in intimis animi penetralibus adhuc pro- 
ludunt, et illic suos exitus adumbratos quodammodo informant: nunc ea- 
dem, sed aliter, sunt simulacra animi, cum et ipsa post arcanam illam 
consultationem res et facta esse incipiunt, animum (ut ita dicam) redolen- 
tia, ac eius habitum et affectum apud eos qui foris aint. exprimentia: ita 
etiam haec scripta sensus pravi et morie belluini intus latentis imagines 


1080 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 εἰκόνας τοῖς ἔξω λοιπὸν xal πάδε πομπεύει τὰ γράμματα, utonu- 
4. μβρινῆς ἀκεῖνος περιφανέστερον τὸ βδέλυγμα τῆς ἐσχάτης ὑπάρ- 
xu ἐρημώσεως αὕτόχρημα. ἀλλὰ τοῦ ye ϑεομισοῦς ἀναϑήμα- 
P. 648 τος ἐκείνου τῇ ἱερᾷ τραπέζῃ ἐπιτεϑέντος ἣ ϑεία μὲν οὐχ ἥψατο 
ψῆφος, εὐθὺς τὴν ἀνάλογον ἐπιφέρουσα τῇ τόλμῃ κόλασιν. 5 
(I) ᾿4λλ᾽ οἱ κύκλῳ περιϊστάμενοι τέως ἐπίσκοποι καὶ πρεσβύτε- 
Qo: πάντες ἐβόησαν, οὐχ ἥνπερ ἐχρῆν ἐπιτίμησιν" ὅτι πῶς, ἄν- 
ϑρωπε, τῷ μόνῳ πάντων ποιητῇ ϑεῷ ϑεοτήτων ἐπενεγκεῖν δια- 
φόρων τετόλμηχας πλῆϑος, καὶ ἥκιστα δέδιας κατὰ σαυτοῦ τε 
Βκαὶ ἡκῶν καὶ Ῥωμαίων ἁπάντων πρσχαλούμενος τὴν ἄμαχον ἐχεί- 19 
γὴν ῥομφαίαν καὶ τοὺς τῶν κακῶν παιδευτὰς αἰϑερίοος" κεραυ-- 
γούς; τούτων μὲν οὖν οὐδὲν τῶν ἁπάντων οὔτ᾽ εἶπον, οὔϑ᾽ 
V. 598 ἦχεν αὐτοῖς οὐδὲν ἐπὶ νοῦν, ἃ καὶ τῆς ἀληϑείας ἐγγύτερα ἦν" 
ἀλλὰ κόλακας ἕκαστοι λόγους προμελετήσαντες ὑπισχνοῦντο καὶ 
προὔφερον,, ἃ φύσις δίκης περαίνειν οὐκ οἶδεν" ὅτι τοῖς μὲν πά- 15 
Ὁλαι βασιλεῦσι κοινόν τι καὶ πάτριον σπούδασμα ἦν, κομίζειν ἐν-- 
ταῦϑα χρυσῷ καὶ ἀργύρῳ καὶ λίϑοις πολυτίμοις κεκοσμημένα 
σχεύη καὶ ἔπιπλα, καὶ τοιαῦτα ἄττα κειμήλια. σὺ δὲ προσή- 
γεέγκας δῶρον ἐπῆλυ, καὶ οὐδαμῆ ποτ᾽ ἐγχώριον τῇ τοῦ ϑεοῦ 
ἐχχλησίᾳ" ἀλλ᾽ οἷον τῶν ἐξ αἰῶνος κεχόμικεν οὐδεὶς οὐδέπω βα-30 
σιλεύς. καὶ σοὶ πλατυσμὸν ὑπισχνούμεθα τῆς ἐξουσίας χατά τ᾽ 
D Εὐρώπην καὶ ᾿Ἡσίαν, οἷον οὕπω τῶν πάλαι βασιλέων εὗρεν οὖ.- 
δεὶς, οὐδὲ μείζονος ἀντιδόσεως τετύχηχε πρὸς ϑεοῦ, τοῦ τὸ 
ἀνάλογον τῆς προσαγωγῆς ἀντιδιδόντος κατόπιν, καὶ διὰ τὸ τῆς 
SE cat Paso revera αὐσαϊησάσιταν aliter denatorde Ra vam 
Deus invisum sibi donum, sancto altari impositom , suffragio suo haud di- 
gnatus est; sed parem statim audaciae poenam lit. (IL) At epi- 
scopi et presbyteri tum circumstantes univers| acclamabant; nen iHi qui- 
dem his verbis, sicot decebat, eum obiurgaates: heus tü homo, quoma- 
do ausus es unico omnium auctori Deo offerre diversarum divinitatum mal- 
titodinem, nec veritus es Ín te ipsom, im nos, ín omnes Romanos, ciere 


gladium illum intolerabilem, et caelestia fulmina, per quae hnprobi caati- 
gantur? Horum nibil ab iis dictum , immo ne cogitatum qnidem: quae ta- 


i 

i 

: 

E 

B 

Ἔ. 
uH 

i 

i 

[i1 


ám] εἰ ditionis Europam et per Asiam propagationem polli- 
cemur; se ut varum pes nemini unquam. alia bbgerit Dec bos 
cuiquam merces data & faerit 


HISTORIAE BYZANTINAE XXL6. — 1081 


ἀντιδόσεως πρόϑηλον ἐμᾳανίζοντος πᾶσι τὴν μὴ φαινομένην noió-. A.C. 1951 
τἠτά.τε xpl' δύναμιν αὐτῆς, πρός τε τὸ βῶτιστον xol τὸ χείρι- np To Ca 
crow, (4.) Ἢ δὴ καὶ ἀκουσϑέντα μὲκ Βυζαντίοις, ὑπὲρ ὧν 
τὴν πράῤῥησιν προεϑέσπιζον, ἀκουσϑέντα δὲ ϑεῷ, πρὸς ὃν ἣ 
ϑπροσαγωγὴ καὶ ἡ τῶν μελλόντων κρίσις ἀνετίϑετο, ταχεῖαν εἰ- Ἑ 
λήφει τὴν ἔκβασιν" οὐχ οἵαν αὐτοὶ κατὰ τὴν σφετέραν προε- 
ϑέσπιζον βούλησιν" ἀλλ᾽ οἵαν αἱ τῆς ϑείας δίκης ἀῤῥεπεῖς ἐπε- 
“ψήφιζὸν πλάστιγγες, ὑπὸ μάρτυσι τοῖς εἰδόσι. βραχεῖαι γὰρ 
ἐκεῖθεν ἡμέραι, καὶ πυρὶ κατανηλωκότες πάσας olxíag,. συλ- 
10 λήβδην εἰπεῖν, ὅσαι Ῥωμαίοις πάλω πολυτελῶς φκοδόμηντο ἐφ᾽ 
ἑκάτεφα τοῦ πορϑμοῦ περί τε τὸ τεῖχος δηλαδὴ τῶν Βυζαντίων 
καὶ τὴν ἀντιπέρας ἤπειρον, πρὸς τοσαύτην τὰ Ῥωμαίων dert Ε' 
λασαν στενοχωρίαν πράγματα οἷ τὰ βραχύτατον τουτὶ κατοι- 
κοῦντες φφούριον Γιννονῖται, ὥστε πᾶσαν παράλιον ἠσφαλίσϑαι 
15 πῤλὴν τοῖς Βυζαντίοις " δεδιέναι δ᾽ ἤδη καὶ περὶ τῆς πόλεως αὐ- 
τῆς, μὴ δρωμόντες ἐξαίφνης πυρὰς τὰς πύλας ἔργον ποιήσων- 
ταί τὸ καὶ εἰσελάσωσιν ἀσχέτῳ ῥύμῃ, ἢ κλίμαξιν ὀλίγαις χρῃ- 
δάμενοι διὰ τῶν τειχῶν εἰσπηδήσωσι. διὸ τάφροις βαϑείαις διει- 
ληφότες ἔξωθεν ἅπαν τὸ πρὸς ἄρχτον τετραμμένον τῶν Βυζαν- 
ϑβοτίων πρὸς ϑάλατταν τεῖχος ϑαλάττης αὐτὸς ἐν βραχεῖ δεδεῖ- P. 649 
χασι πλήφεις, ὡς ἄβατον ἐντεῦϑεν τοῖς πολεμίοις «Ιατίνοις ἐκ 
τοῦ σχεδὸν τὸ μέρος ἐκεῖνο. γενέσϑαι. (E) Οὕτω τῆς τοῦ τό- 
μον προσαγωγῆς ταχεῖαν μὲν, ἀντίϑεφον δὲ τῇ τοῦ βασιλέως 
παντάπασιν ὁρμῇ καὶ προθέσει, τὴν ἀντίδοσιν ὃ ϑεὸς παρέσχεν, 


solet dignam deinde mercedem persolvere, €t per evidens praemium laten- 
tem ps tocepd conditionem et toram quatenus es vel optima vel pes- 
P 


sima sit, 


lostida divina.  aeuisinis lancibus ponderatum irrogavit. "Testes fuere ii 


jii scignt. im paucis ex eo diebus elapsis, illas domos, Te quen- 
n e& con- 


hostibos Latinis fia$ comminus insccessa. (V.) Bic Deus pro Tomo 
to celerem quidem, sed imperatoris desiderio e& proposito plane oontra- 


108g NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 ὑπὸ udpreci » μὴ Uti τοῖς ϑωπεύουσιν ἐᾳισχόποις. ἐκείνοις καὶ 
Ἰοὰ, 4 p τοόϑεσπίζούσιν ἃ τέρψιν αὐθημερὸν ταῖς ἀχοαῖς ἐβλάρτησε μό- 
γηΡ, καρπὸν δ᾽ οὐδένα τὸ παράπαν οὐδαμόϑεν, ὅτι μὴ τὸ «ὥν 
ἐπισχοπικῶν ἐπαγγελιῶν ἐκείνων καὶ προφοιβασμῶν παγτάπαζιν 
ἐναντιώτατα " ἀλλὰ καὶ πᾶσι τοῖς πέριξ ἔϑνεσιν" ὡς μυκτηρι-5 
σμὸν καὶ χλευασμὸν ἅπασι προκεῖφϑαι τὰ xa9^ ἡμᾶς, καὶ παρῴ- 
᾿στασιν ἅπαντας εἶναι νομίζειν ἀναμφισβήτητον τὸ τῆς ᾿χβάσεως 
Ὁπέρας, ὅτι παρανομίας καὶ ἀσεβείας ὃ τόμος μεστός. πρὸς γὰρ 
τὸ τελενταῖον ἐχβὰν ἕκαστον τῶν πρὶν ὑπαρξάντων κρίνεται. oic 
μὲν γὰρ ἐπισχόποις, οἱομένοις εἶναι τὸ τῆς προσαγωγῆς κω τοῦ 10 
δυσσεβοῦς ἐχείνου ἀναϑήματος, τοῦ τόμου δηλωδὴ, τῆς βελ-- 
τίονὸς μοίρασ, προϑεαπίζειν καὶ προαναφωνεῖν inju καὶ χηρύτ-- 
Puy τὰς βελτίους ἐχβάσεις περὶ τῆς τοῦ αὐτοχράξορος ἀρχῆς, 
V.524 ὅτι μέχρις Εὐφράτου καὶ Τίγρητος ἐχτενεῖ τοὺς ὅροᾳς, inel δ᾽ 
Dávextà τῷ ϑεῷ τὸ παράπαν οὐκ, ἦν τὰ τῆς προσενέξεως ; ἀντῴ- 15 
στραπται τὰ τῶν ἐλπίδων" καὶ ἀντ᾽ Εὐφράτου καὶ Τίγρητος, 
τῶν μεγίστων ἐκείνων ποταμῶν, τάφρους ὑδάτων μεστοὺς ϑα- 
λαττίων ὃ βασιλεὺς Καντακουζηνὸς τὰ τῶν Βυζαντίων τείζη 
προσχλύζειν ἀνώρυξέ τε καὶ ἐτεχνούργησε, τοῖς πολεμίοις 8 ἀπο-- 
. ρίας μικρὸν ἐπετείξισμα " ὡς εἶναι τοῖς συλλογίζεσθαι βαυλομέ- 90 
Evo; ῥάδιον καὶ σαφὲς τὸ συμπέρασμα" ὅτε καχὸν ἄρα καὶ Óuo- 
σεβὲς τὸ τῇς τομογρᾳφίας ἐκείνων ἀνάϑημα ὃν χκαχοδαιμονού- 
σης ἔτυχε καὶ τῆς ἐκβάσεως, καὶ πάνυ τοι σφόδρα ἐναντιωτάτης, 
xàx διαμέτρου ταῖς σφῶν προῤῥήσεσι τὴν τῶν Pouelav ἐνεγκαμέ- 
riam, mertedem refribuit. Atqye eius rei testes fuerunt non zpiscapl so- 
lum illi aseegtatores, qui ea praenunciaverant, quae unius tantom i- 
lae,voluptatem auribus pepererunt, fructum autem omnino et undecuaque 
nullum, immo res illis promissis εἰ vaticinationibus maxipe et per omni& 
eppositas ; sed et populi quilibet circum habitantes; ita ut omnium risui et 
aannae res nostrae expositae paterent, ac ipse ille rerum exitus argumento 
cerüssimo fidem omnibus faceret, Tomum esse iniquissimum et impie- 
fatis plemmm: siquidem ex ultimo eventu anteacta quaeque aestimantur. 
Nempe munus illud profanumque donarium melioris notae esse arbitrasti- 
bus episcopis, visum erat meliores eventus canere, ac praedicendo deut 
lare imperatori; eum scilicet ad Euphratem et Tigrim usque imperii sul 
fines prolaturum. Verum quia oblata illa eiusmodi érant, ut ea Deus omni- - 
mo aversaretur, ideo contra quam speratum erat accidit ac pro mazimis 
illis fluviis, Euphrate et Tigride, imperator .Cantacuzenus íossas percus- 
sit, quae mariaa aqua please Byzantii muros alluerent; isque ezigoeu hoc 
Adversus hostes praesidium, cogente mecessitate, per artem munivit; ut 
Aargumentanti cuilibet facilis et evidens occarrat baec condludo: quoniam 
"Tomus,.ab illis eeriptus, malum fuissét et impium munya oblatum ,, ideo 
Snfelieem exitum consequutut esse eum videlicet, qui maxime coptrarius, 
οἱ eorum praedictiohibus quam longissima distantia interiecta oppositus, 


HISTOBIAE BYZANTINAE XXI. 6, 1083 


τῆς ἀπώλειαν. — (g'.) Ἔξεστι μὲν οὖν ἐντεῦϑεν, παρεξετάζοντας A. c. 1961 
καὶ παρατιϑέντας, τὴν τῶν παρόντων ὁρᾷν πρὸς τὰ πάλαι συγ- Ino Cen- 
γένειαν. σάλος γὰρ καὶ νῦν κατέσχε τὴν τῶν ἐκκλησιῶν dxoómo-E —— 
λιν, ϑαλασσίου κλύδωνος παντὸς ἀγριώτερος. τὼ πατέρων ὅριά 
ὅτε καὶ δόγματα κατασέσεισται. τῶν ἀρχόντων ὃ τῦφος μετὰ τῆς 
ἀμαϑίας ταράττει δίκην ϑυῶλης ἅπαντα, πρὸς ὑπερβολὰς καὶ 
ἐλλείψεις τὰ τῆς εὐσεβείας παρασυρόντων δόγματα. τοῖς μὲν τῶν 
ἀνθισταμένων χεῖρες ἐπάγονται φονικαί" τοὺς δ᾽ ἐξορίαι καὶ 
διωγμοὶ παντοῖοι μερίζονται" τοὺς δ᾽ εἷρχνταὶ συγχκρύπτουσι κα-- 
10ταχϑόνιοι, αὐτοσχέδιοε τοῖς ἔτε ζῶσι δρώμενοι τάφοι. ϑεολο-- P. 650 
γοῦσιν ἀδεῶς οἱ βάνουσοι, ἀγορὰς καὶ ϑέατρα πάντα τοιούτων 
φωνῶν ἐμπιπλῶντες. ποιμένες ἐλαύνονται" βαρεῖς δ᾽ ἀντεισά- 
γονται λύχοι χατὰ τῶν ποιμνίων. ϑεοτήτων ἀχτίστων ὃ ἀριϑμὸς 
εἰς ἄπειρον ἐκτείνεται πλῆϑος. λαλεῖται τὸ ψεῦδος ἀφόβως" ἣ 
15 ἀλήϑεια συγκαλύπτεται. διαβάλλουσιν ἡμᾶς ἐφ᾽ οἷς αὐτοί γε ἐνέ- 
ζονται ἐγκλήμασι. ϑεσμοὶ πατέρων πεπάτηνται. (Z.) Καὶ «iB 
δεῖ καϑ᾽ ἕκαστα πάντα διεξιέναι ζητεῖν, ἐξὸν τοὺς ἀναγινώσχον-- 
τας παραβάλλειν τοῖς πράγμασι, καὶ συνάγειν ix παραϑέσεως 
τὴν τῶν πάλαι πρὸς τὰ νῦν ὁμοιότητα " φαίην δ᾽ ἂν καὶ μείζω 
30 τὴν νῦν εὑρίσχειν κακίαν, ἢ κατὰ τὰς ϑρυλλουμένας τῶν πάλαι" 
παρόσον τῆς τότε Ῥρωμαίων ἀρχῆς εὐρυτέρας οὔσης ἐν ἠκείρῳ καὶ 
ϑαλάσσῃ, καὶ σοφῶν ἀνδρῶν πανταχῆ τῆς οἰκουμένης ἀκμαζόκ- 
των, καὶ πάντων μὲν πατριαρχῶν σχεδὸν, καὶ ἐπισχόπων τῶν 
exitium Romanis attulisset, (VL) Caeterum et hinc quoque, sb tempora 
conferantur et inter se componantar, rerum hodiernarum cum iis quae olim 
iae sunt cognationem perspicere est. Quippo et hisce tenporibns quo- 
ibet maris aestu violentior agitatio arcem invasit ecclesiarum. Termini 
omia οὲ udi ἃ Patribus dogmata labeactantur. Omuia procelae 
instar iunctus cam ignoran rinci e lua 
addendo, et detrahendo necessaria, doctrinam Fidei pervertumt. Si qui 
resistunt, eorum aliis manus inferuntur inariae; alios exsilià et omnia 
generis persecutiones dispertiunt: alios denique carcer subterraneus operi 
velut tumulus quidam subitarius, hominibus adhuc vivis paratus. abri 
vilissimi de rebus divinis disputant impune, fora theatraque omnia eiusmo- 
di sermonibus implentes. Pastores expelluntur. Lupi crudeles in eorum 
Jocum adversus greges introducuntur. Divinitstum increatarum numerus in 
Ánfinitum extenditur. Mentiendi nullus metus. — Veritas involucris tegitur. 
Quorum criminum rei ipsi sunt , ea in nos per calumniam transferunt. Pa- 
irum praescri ta. pedibus proteruntur. poA ων set vele 
€mnia perseq! [uae qui legunt 'ossunt cui 
«οπίοττο, ut uum cum. hodiernis funilitado δὲ comparatione colliga- 
tar: immo, ausim dicere, ut maius hodie malum grassari comperiatur, 
Sam fuerint vetera et pervulgata illa: propterea quod ils temporibus, cum 
Mn imperium terra et mari latius porrigeretur, et ubique gentium 
viri decti florerent, patriarchae autem fere omnes, et episcopi plerique, 
Nicephorwa Gregor. Vol, Il. - 66 





1054 NICEPHORNI GREGORAR 


A. M. 5859 πλείστων, ἐχόντων μετὰ σοφίας ἀνάλογον xol τὴν ἐν δόγμασι 
πεῖραν, ὡς ἔχειν τοὺς διωχομένους πλατεῖαν τὴν χώραν, ἐκ τῆσδε 
τῆς πόλεως φεύγειν εἰς τὴν ἑτέραν, κἀκεῖϑεν εἷς ἄλλην, xal αὖ- 
ϑις ἐκεῖθεν ἐντεῦϑεν" καὶ δύνασϑαι τοῦ μὲν ἑνὸς κινδυνεύοντος 

. μέρους, τῶν δ᾽ ἄλλων ὑγιαινόντων ἔτι καὶ ἀνθισταμένων, ἐγεί. 5 
ρεσϑαι τὸ πεπτωκός. νῦν δ᾽ ἐν μόνῳ τῷ Βυζαντίῳ σχεδὸν τῆς 
D ἐξουσίας καϑισταμένης ἁπάσης, πατριαρχιχῶν δ᾽ ἐκκλησιῶν καὶ 
ἐπισκοπικῶν, ὀλίγου δέω λέγειν ἁπασῶν, γενομένων ὑφ᾽ ἤγεμόσε 
βαρβάρας, καὶ διὰ ταῦτα τῶν διωκόντων ὁμοῦ καὶ διωχομένων, 
“ταὐτὸν δ᾽ εἰπεῖν λύχων ὁμοῦ καὶ ἀρνίων, ἐν μάνδρᾳ μιᾷ, τῷ τὸ 
Βυζαντίῳ φημὶ, συγκλεισϑέντων, μετὰ πολλῆς ἀδείας τὸ τοῦ 
“Χριστοῦ δαπανᾶται ποίμνιον, μηδενὸς μηδαμῆ μηδεμίαν κατα- 
Ἐφυγὴν ἀσφαλῆ κεκτημένου, μηδ᾽ ἐν ψυχῇ λαβεῖν ὁπωσοῦν δυ- 
V. 625 ναμένου τὸ εὔελπι. καὶ γίνεται τὸ πρᾶγμα πολλῷ βιαιότερον νῦν, 
ἢ κατὰ τὸν «ϊσώπειον μῦϑον ἐκεῖνον, ᾧ ἐπὶ καιροῦ Βασῶειος 615 
μέγας ἐχρήσατο παραδείγματι πρὸς παράστασιν τῆς ϑηριωδίας 
τῶν τότε διωχτῶν. (Η.) "Eni δὲ καὶ τῆς δι’ ὀνείρων ἠναγκά- 
σμεϑά πως μαντικῆς ὑπ᾿ αὐτῶν διὰ μνήμης ἐλϑεῖν, δι᾿ ὧν εἰς 
Ἑτὰ μάλιστα τῆς τοῦ βασιλέως γνώμης τὴν εὐκολίαν ἐξέπληξάν va 
ῥᾳδίως καὶ ὑπηγάγοντο, φέρε καὶ περὶ τούτων μέτρια λέξωμεν, 20 
καὶ ὅσα παρὰ τοῦ προτεϑέντος ἀρτίως ἡμῖν εἰς ἀρχέτυπον ἀφη-- 
γήσεως Βασιλείου τοῦ ϑείου ἐρανίσασϑαι δυνηϑείημεν ἄν. τοὺς 
γὰρ ἄλλους διὰ συντομίαν παρήκαμεν, ὅσοι τε τὴν τῶν τότε δει- 
νῶν τραγῳδίαν καὶ ὅσοι τὰς ἄλλοτ᾽ ἄλλως ἄλλας ἑξῆς ἀναφνυεί-. 
ditione iuxta ac dogmati raestarent, patebant fugientibus 
locorom put δὲ puit hac urbe ln aliam fogient, et inde in aliam et 
rursus inde alioversum: adeoque, si pars una laboraret, aliae vero adhac 
valerent ac resisterent, posset erigi id quod cecidisset. Hoc autem tem- 
pore, cum omnis fere principatus in solo Byzantio consistit, cum patriar- 
Chales ecclesiae , et episcopales paene dixerim universae, principibus bar- 
baris subiiciontar; atque idcirco persecutores simul et ii qui perseeutio- 
pem peiuntar, ent quod idem ei, Joi preniacue e agni Jn eodem ori 
Byzantio urbe, incladuntur; hoc inquam tempore oves Christi magua cum. 
licentia disperduntur, quia nolla tutum usquam perfugium habet, nec spem 
bonam concipere ullo modo potest. lta fit, ut violentia multo nunc maior 
seeviat, quam ut narratur jn illa Aesopi fabula, qua magnus Basilius ia. 
tempore usus est, ut immanem orum saevitiam eo exemplo decla- 
rare. em quom vero elus ipsius quam habent per somaia divi- 
nandi facultatis mentionem facere coacti ab illis sumus , qua potissimum re 
credulam imperatoris mentem facile perculerunt , ac "due domitam sub- 
egerunt, age de his etiam pauca a nobis dicantur; ea scilicet, quae ex 
sáncio quem nobis ín his rebas enarrandis imitandum mode propo- 
suimus, corrogare licuerit. Nam caeteros, qui calamitates tregicas recen- 
euerunt, quae vel tom exstiere, vel aliis temporibus aliae deinceps et 


HISTORIAE BYZANTINAE XXI.6. 1086 


σας ἐμπαϑέστερον διεξίασι. φησὶ τοίνυν οὕὗτωσί πως Dutyoc* A. C. 1851. 
»»ἐγὼ διὰ τὴν ἐκ παιδός μοι πρὸς τὸ χωρίον τουτὶ συνήϑειαν, figa 1o Cn- 
χείας σχολῆς ix τῶν κατεχουσῶν ἡμᾶς ἀσχολιῶν ἐπιτυχὼν, ἅ- P. 651 
μενος ἦλϑον ἐπὶ τὴν ἐσχατιὰν ταύτην. Τί οὖν χρὴ πρὸς ὀνείροις 
δκαταφεύγειν, καὶ ὀνειροσχόπους μισϑοῦσϑαι, κἀν ταῖς πανδή- 
μοις ἑστιάσεσιν ἡμᾶς ποιεῖσϑαι παροένιον διήγημα; Τὸ γὰρ τοῦ 
Σαβελλίου καχὸν, πάλαι μὲν κινηϑὲν, κατασβεσϑὲν δὲ παρὰ Β 
τῶν πατέρων, ἐπιχειροῦσι νῦν ἀνανεοῦσϑαι οὗτοι, οἱ φόβῳ τῶν 
ἐλέγχων τοὺς καϑ᾽ ἡμῶν ὀνείρους πλάττοντες, ἀλλ᾽ ὑμεῖς τὰς 
lO οἰνοβαρεῖς κεφαλὰς, ἃς ὃ ἐκ τῆς κραιπάλης ἀναφερόμενος ἀτμὸς 
εἶτα ἐγκυμαίνων χαταφωτίζει, χαίρειν ἀφέντες παρὰ τῶν ἐγρη-- 
γορότων ἡμῶν, καὶ διὰ τὸν τοῦ ϑεοῦ φόβον μὴ δυναμένων ἧσυ--: 
χάζειν, τὴν βλάβην ὑμῶν ἀκούσατε. (Θ.) Ὁρᾷς καὶ διὰ τῆςα 
τῶν ὀνείρων πλάνης ἐντεῦϑεν elg ἐκείνην σαφῇ γινομένην τὴν ἔξο-- 
15 μοίωσιν" ἅτε τὴν ἡγεμονίαν τοῦ τὰ τοιαῦτα διδάσχοντος ὄντος 
ἑνὸς ἀεὶ, τοῦ διαβόλου φημί. τρυφῶντες γὰρ καὶ οὗτοι, καὶ λαμ- 
πρὸν ἀκρατοποσίας ἀγώνισμα τὸ τῆς ἁβρᾶς τραπέζης ἔδαφος 
ἔχοντες, παροίνιον ἀφήγημα τὰς αὐτῶν ἀναπλάττουσι ϑεοπτείας, 
καὶ τὴν τῶν μελλόντων ἐξερεύγονται πρόγνωσιν εὐπετῶς, καϑά-Ὁ 
Ξο πὲρ ἐγγάστριον πνεῦμα, ὑπὸ τῆς περὶ τὸν ἐγκέφαλον συναγομέ- 
γῆς οἰνηρᾶς ἀναδόσεως ναναγούσης τῆς γλώττης καὶ πλημμελού-- 
σῆς ἀναίδην. καὶ ἅμα ϑεολογίας ἄρχονται, τὸ ϑαῤῥεῖν ἔχοντες 
8. ἀναπνοῆς edd.pro σχολῆς. 7. τῇ παραδόσει τοῦ μεγάλον Γρη- 
γορίου add, edd. ante παρά. 1]. καταφαντάζει edd. 13. ἡμῶν 
om. edd. 
variae subortae sunt, compendii causa omisimus, Hic autem sic ferme 
loquitur. ,,Kgo propter huius loci consuetudinem, qua illi a puero assueri, 
brevem aliquam ἃ negotiie, quibus distinebamur, respirationem adeptus, 
cum gaudio ad solitudinem hanc accessi. Quid igitur opus est ad iuania 
ia confugere, et somniorum coniectores istos conducere, nosque pu- 
blicis conviviis temulentorum inter pocula fabulam facere? Sabellii namque 
pestem, olim quidem motam, a Patribus autem consopitam, renovare co- 
mantur; qui, ne deprehendantur et convincantur, ista contra nos somnia 
confnxerunt, Vos itaque valedicto temulentis hisce capitibus, quibus suf- 
fumigatio illa crapulae sursum inaestuans phantasmata gignit, vestrum 
damnum a nobi, ite, qui εἰ vigilamus, et propter timorem Dei tacere 
nequimus" (IX.) Vides, ut in eo etiam quem pariunt somnia errore, hoc 
ἯΙ} manifeste simi exemplum? Nimirum quia unus semper his mode- 
randis praeest, qui et haec docet, Diabolus. Quippe et hi quoque genio 
indulgehtea, ei illustre bibendi certamen in plano mensee opiparae campo 
instituentes, oblatas sibi numinis species fingunt, convenientem homini- 
bus ebriis narrationem. lidem rerum futurarum praesagia facile eructant, 
yelut inclusum ventre spiritum; lingua scilicet, ob vaporem vini in cere- 
bro collectum , tanquam naufragio aliquo elisa, et turpiter titubante. Tum 
li ipsi de rebus divinis disputare incipiunt, praesumpta iam audacia ex 









1056  NICEPH. GREG. HIST. BYZANT. XXI. 6 


A. M. 6859 ἤδη προειλημμένον ἔχ τῆς τῶν ἰδίων ὀνείρων μαντικῆς, καὶ ἄντε- 


Tad. 4 


A. C. 185! 


1 ϑέσεις καὶ λύσεις ἐρωτημάτων ἐπάγουσιν, ὁποίας ἂν αὐτοῖς εἴη 


Tmp.lo.Can- βουλομένοις, »προβάλλουσι γὰρ (φησὶ) λόγους, οὐχ ἵνα τε χρή- 
fact δ εσιμον λάβωσι παρ᾽ αὐτῶν, ἀλλ᾽ ὅπως, ἐὰν μὴ συμβαινούσας 


τῇ αὐτῶν ἐπιϑυμίᾳ τὰς ἀποκρίσεις εὕρωσι, ταύτην ἀφορμὴν δι-5 
καίαν ἔχειν δόξωσι τοῦ πολέμου καὶ τῆς κατὰ τῶν εὐσεβούντων 
διαβολῆς." εἶεν. 


suorum somniorum divinatione , et. entis quibuslibet obiectis solutis- 
que, subinde ad interrogata respondent. ,,Proponunt enim (inquit ille) 
quaestiones, non τὲ frocmm aliquem ex iie capiant» sed eo ut, εἶ minua 
ne habere salumniandi homines bene ef pio sentientes." 





NIKHOOPOY TOY T'PHI'OPA 


PAOMAIKHZ IZTOPIAÁAZ 
40ro0z KB 


NICEPHORI GREGORAE 
BYZANTINAE HISTORIAE 
LIBER VIGESIMUS SECUNDUS. 


ARGUMENTUM. 


α΄. Tw ὅμως οὕτως ἐχόντων , καὶ οὕτως ἡμῶν ἐπὶ pua A. M. 6869 
χρὸν, ὡς εἴρηται, φρουρουμένων πάνυ τοι ἀσφαλῶς, πάταγος τ 1951 
ἐν μιᾷ τῶν ἡμερῶν μεταξὺ παρὰ τὰς ἡμετέρας ἠχούετο ϑύρας" Ἰαρ lof Ὅκη- 
οὗ τὸ ἀπροσδόκητον ἔκπληξίν τινα καὶ ϑόρυβον ἐνέσταξε τῇ ψυ- p 652 em. ὅ. 


v. 526 
1. "Tines cum haec ita se haberent, et nos, sicuti dictum est, summa 
cautione iamdiu costodiremur, interea pulsatis die dem foribus nostris, 
strepitas auditur: quae res, quod improvisa esset, terroris liquid et tre- 


1088 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 685977), τῆς συνεχείας ἐκείνης τῶν ἀεὶ προσιόντων παμπόλλων ἡμῖν 
"μὰ 4 p M9ue ἤδη πυϑμέσι χρυβείσης. διασαφησάντων δ᾽ ὅμως ἐκείνων 
αἵτινες εἶεν, a τε ϑύραι πρὸς ἡμῶν ἀνεῴγνυντο κἀκεῖνοι εἰσήε-- 
σαν. ἀγγελιαφόροι δ᾽ ἦσαν οὗτοι" πρὸς μὲν βασιλέως, ἄνδρες 
τῆς συγκλήτου xal εὐγενῶν" πρὸς αὖ τοῦ πατριάρχου, ἐπίσκοποί5 
τε καὶ τῶν ἄλλως ἐλλογίμων ἔνιοι. προσειπόντες οὖν τὰ εἴω- 
ϑότα xal χαϑεσθέντες ἤγγελλον τὰ ἐπιταχϑέντα, λέγοντες 
ὡς ,»νἐκ μέσου γενομένων τῶν καινοτέρων ἐκείνων φωνῶν, δι᾽ ἃς 
Οτὴν ἐκκλησίαν ταρᾶξαι συμπέπτωχε, τομογραφίαι καὶ νέα κα- 
τέστη ψηφίσματα πρὸς ἁπάντων ἡμῶν, τῶν τε ἐπισχόπων δη-1ο 
λαδὴ καὶ συγκλητιχῶν, ἅμα βασιλεῖ τε καὶ πατριάρχῃ, ἔχουσαι 
πρὸς ἀχρίβειαν ἄριστα ἡρμοσμένως " ὡς εἶναί σοι τὸ κωλύον οὐ- 
δὲν ἔτι, κοινωνοὺς ἔχειν ἡμᾶς τοῦ λοιποῦ xal ταῦτά σοι φρο 
Ῥνοῦντας." (B.) Πολλῶν οὖν μεταξὺ τηνικαῦτα ῥαγέντων λόγων 
xal ἀντιϑέσεων, τέλος ἀπῃτήϑησαν ἐμφανίζειν τά τε νέα ἐκεῖνα 15 
Ψηφίσματα καὶ ἅμα τὸν ὀφειλόμενον τούτοις τοῦ Παλαμᾶ λί- 
βελλον, κατὰ τὴν τῶν ϑείων κανόνων ἔκδοσιν καὶ νομοϑεσίαν. 
φησὶ γὰρ εὐθὺς 7j πρὸς τῆς ἁγίας καὶ οἰκουμενικῆς ἕκτης συνόδου 
προενεχϑεῖσα ψῆφος πρὸς τοὺς ὁμοίως ἔχοντας τούτοις, ὡς 
»»οὐκ ἄλλοις ἡμᾶς πληροφορεῖτε ὑμεῖς, οἱ ἐπιστρέφειν πρὸς τὴν 30 
ἀλήϑειαν λέγοντες, εἰ μὴ ἐγγράφους λιβέλλους τῆς πίστεως ὑμῶν 
P. 668 ἀγάγητε καϑ᾽ ἑτέραν σύνοδον, ἡμῶν ἔμπροσϑεν ὀφείλοντες ἐπὶ 
τῶν ἁγίων καὶ ἀχράντων τοῦ ϑεοῦ λογίων τούτους ἐπιδοῦναι." εἰ 


80. ἄλλως coni. Boiv. 


pidationis animo iniecit Ni; continuam illam et perpetuam hominum 
quamplurimorum δὰ nos ventitantium afflueniiam penitus iam obli era- 
mus. Caeterum illi , ubi quinam essent indicarunt, foribus per nos rese- 
ratis admissi ingrediuntur. Erant porro internuncii, ab imperatore T 
dem missi, senatores et patricii; ἃ patriarcha autem, episcopi et ho- 
mnum praeterea eruditorum nonnulli: qui de more alloquuti me conse- 
derunt, ac mandata exponentes, ,,sublatis de medio (inquiebant) iis vocibus, 
E quas turbae in ecclesia excitatae fuerant, omnes quotquot sumus cum 
imperatore et patriarcha episcopi ac viri senatorii, novos Tomos, nova 
decreta composuimus, ad accuratam rationem perfectissime exacta; ut ni- 
bil iam obstet, inus nos in m communione tecum iunctos et 
idem aentientes admittas." (IL) Mulüs tum dictis responsisque et inter- 
pellationibus interiectis, demum nova illa decreta exhibere iussi sunt; 
item Palamae libellum , cum bis coni lum, prout sacris canonibus 
traditum et constitutum esset. Etenim decretum, per sanctam oecumeni- 
€am Synodum sextam promulgatum, sic eos, quorum aimilis causa erat, 
Álloquitur: ,Qui dicitis vos converti ad veritatem, non alias nobis satia- 
facids, nisl scriptos fidel vestrae libellos producatis apud aliam Synodum, 
debentes coram nobis cuper sanctis et intemeratis Del oraculis eos depo- 





HISTORIAE BYZANTINAE XXIL 1, 1089 


οὖν ἑπόμενοι xol ὑμεῖς ἐκείνῃ τῇ ϑείᾳ καὶ οἰκουμενικῇ τῶν πατέ- A.C.!195t 
eov συνόδῳ τὰ ὅμοια κἀπὶ τῷ Παλαμᾷ πεπράχατε, κἀπὶ τοῖς mp. To Ca- 
ὁμοίοις αὐτὸν ἐδέξασϑε, ἔργοις ἡμῖν τὰ τῆς γνώμης ἐνδείξασϑε, 
παῤῥησίᾳ τὰ γράμματα φέροντες" καὶ ὁμόφρων ὑμῖν ἔσομαι. εἰ 
δδὲ διανομαὶ γερῶν καὶ βασιλικῆς τραπέζης τρυφὴ καὶ χρημά- 
τῶν ἄφϑονος χορηγία συνεχέστερον ἀντλουμένη τοῖς βαλαντίοις B 
ὑμῶν καὶ τὸ χαῖρον τῆς ψυχῆς ἐντεῦϑεν ἐφελχομένη, προσ-- Y.527 
κείσϑω δ᾽ ἅμα καὶ τῶν προσηκόντων ἀπειρία μετὰ τῆς ἀμαϑίας, 
ῥᾳδίως ἐξόμνυσθαι τὰ πάτρια πέπεικε δόγματα καὶ τὴν τῶν 
το χαϑεστώτων νομίμων φαυλίζειν εὐγένειαν, εἰδέναι χρεὼν, ὡς - 
οὐδεὶς ἡμῖν οὐδαμῆ ποτε κοινωνίας ἐγγίνεται τρόπος, οὐχ 
γὰρ ἂν jj φωτὶ πρὸς σκότος, καὶ γαλήνῃ πρὸς διαποντίους xid- Q 
δωνας. (Γ.) Ἐκεῖνοι μὲν οὖν μὴ χρείαν εἶναι λιβᾶλων ἔφασαν 
ἐνταυϑοῖ, μηδὲ τοιούτων σφίσιν ἀπαίτησιν νῦν, νόμον γὰρ εἶναι. 
1δλιβέλλων ἁπάντων στεῤῥότερον τὸ σφίσι δεδεγμένον τε καὶ δὲ- 
δογμένον. περὶ δ᾽ ὧν αὐτοῖς γέγραπται νέα ψηφίσματα, καὶ το- 
μογραφικῶν συνθημάτων, αὐτοὶ ἑαυτοῖς μὴ κεκομικόσιν ἐμέμ-- 
φοντό τε xal dg τὴν τῆς λήϑης αὐτόνομον τυραννίδα τὴν τοῦ 
συμβάντος διαμαρτίαν ἀνέφερον" ὃ διορϑοῦν τὴν ὕστεραίαν D 
30 σφόδρα ἐπηγγέλλοντο. — (4.) Μηδὲ γὰρ εἶναι τῶν εἰκότων, πλὴν 
ἐκείνων, λόγους ὁμοῦ τῷ πληγέντι διαλυομένους ἀέρι χομίζειν, 
ἔφασχον ἔγωγε. μᾶλλον γὰρ ἂν ἐκεῖνά γε χρῆναι ποιεῖν ἐμφανῆ, 
πρὶν ἢ ἐκείνους αὐτούς. ἐπεὶ καὶ τὰ ϑεῖα τοῖς ἀπυστόλοις εὔαγ- 


16. νέων ψηφισμάτων coni, Βοΐν. 


nere." Si Igitar (alebam) sacrosancto et àli Patrum Concillo ij 

que Meis cum Pulse sic egiatia, Eos edem puce mE 
pistis; lam vos; scripta illa palam profereütes, animum re declarate, et 
Ime vobis consentientem babetote. Quod si et praemia distributa, et mes 
26 imperatoriae luxus, et larga pecuniae copia in vestros sacculos iugitec 
defiuens et animum, ea parte qua gaudium sentit, blande alliciens, sd 
denique (ut et boc sddamns) offi ignoratio et inscitia vobia persasserunts 
facile ut Patrum dogmata ei is et constitutarum legum nobilitatem. 
parvi faceretis; hoc scitote, nullo pacto fieri posse, ut ulla unquam inte 
Ros communio sit; non magis scilicet, quam aut luci cum tenebris, aut 
serenitati cum saevientis flucibus, (IL) Át illi nec libellis opus 
eseo in praesenti, nec talia nunc exigenda ab se alebant. Nam quod ipsis 
approbatum decretumque esset, id esse omnibus libellis firmiorem. 
Quod δὰ nova decreta, quae scripsi; » εἰ ad aynodici "Tomi constitu- 
tiones attineret; ea quia non attul it, && ipsos Tacosabant, et eius rei 
culpam conferebant in oblivionem , cuius potestas summa εἰ tyrannica es- 
wet; atque id peccatum postera die correcturos se affirmate promittebant. 
(1V.) Enimvero negabam ego rationi consentaneum esse, aut alifs cou- 
venire praeterquam istis , eiusmodi verba afferre, quae aére percusso sta- 
tüm ovanescervat; immo illa decreta, prius quam ipai cemparerent, opor- 


1040 NICEPHORI GREGORAE 


A.M:6859 γέλια xal τῶν σοφῶν τῆς ἐκκλησίας μυσταγωγῶν αἱ διδασχο- 
Inbox καὶ τὰ ἱερὰ δόγματα γέγραπται μὲν, οὐκ ἐκδέδοται δέ" οὐδ᾽ 
ἐκδέδοται μὲν, σεσιώπηται δέ" ἀλλὰ καὶ διὰ πάσῃς τῆς olxov- 
μένης ἀεὶ κηρύττεται, καὶ τῶν γεγραφότων ϑανόντων ἀϑάνατα 
μένει τὰ γράμματα, στήλης ἁπάσης καὶ ἀνδριάντων ἁπάντωνδ 
μαχρῷ μονιμώτερα, μὴ μόνον ζῶσαν καὶ ἔμπνουν τινὰ τοῖς you- 
μένοις παρεχόμενα τὴν ὠφέλειαν, ἀλλὰ καὶ τὴν τῶν γεγραφότων 
F προαίρεσίν τε καὶ οἰκονομικὴν σύνεσιν διηνεχῶς εἰκονίζοντα, καὶ 
τὸ ἀϑάνατον ἔμπραχτόν σφισι διδόντων. πέφυχε γὰρ ἀεὶ χειροῦ-- 
σϑαι μετὰ ῥᾳστώνης τὰ αἰσϑητὰ τὴν τῶν αἰσϑητηρίων ἀντί- 1ὸ 
ληψιν, διὰ τὸ συγγενὲς καὶ οἰχεῖον, καὶ πεῖραν ἅμα καὶ γνωστι- 
κὴν ἐμπειρίαν συνάγεσθαι τὸ καίριον ἔχουσαν ἐκ τῆς ὁμιλίας 
ἀμφοῖν. νοῦς μὲν γὰρ δικαστὴς τῶν ἐν κόσμῳ πραγμάτων ὑπάρ- 
χων νῦν μὲν εἰς αἰϑέρα νῦν δ᾽ εἰς γῆν ἐνεργεῖ, καὶ διὰ τῶν 
P. 654 αἰσϑητηρίων τὰς τῶν πραγμάτων ἀναγινώσκει ποιότητας" καὶ 15 
γῦν μὲν διὰ τῆς ἁφῆς ἐρωτᾷ καὶ μανϑάνει σωμάτων τραχύτητας 
καὶ λειότητας, καὶ ὅσα τῷ τοιούτῳ πέφυκεν ὑποχεῖσϑαι αἰσϑη- 
τηρίῳ" καὶ αὖ διὰ τῆς ὀσφρήσεως ὅσα εὐώδη καὶ μή" καὶ νῦν 
μὲν διὰ τῆς ἀκοῆς τῶν ἐναρμονίων φωνῶν τὴν ἀντίληψιν ἴσχει" 
γῦν δὲ ταῖς διαφόροις διὰ τῶν ὄψεων βαφαῖς ὁμιλεῖ τῶν χρωμά- 80 
Brow* καὶ πρός γε ἔτι νῦν μὲν διὰ γλώττης, νῦν δὲ διὰ yoau- 
μάτων, ἐφάπτεται τῶν ἀνθρωπίνων ἠϑῶν καὶ τὰς τούτων ἀνα- 
γινώσκει ποιότητας. τούτων τοίνυν δυοῖν ὄντων ἡγεμονικωτέρων, 
2. οὐ γέγραπται coni, Boiv. 


tuisse córam exhiberi. Quippe (aiebam) nec divina Evangelia ab Aposto- 
lis, nec sapientum ecclesise antistitum praeceptiones, nec sacra dogmata 
sic scripta sunt, ut in lucem edita haud fnerint; nec aic quidem edita sunt, 
"ut tacita latuerint; sed et toto orbe, quacunque habitabilis est, praedi- 
cantor sine fine, et, mortuis iis qui scripserunt, permanent scripta lnmor- 
talía, quovis cippo, quibuslibet simulacris perenniora: eaque non solum 
lis, qui utuntur, vivum et veluti spirantem fructum afferunt; sed et illo- 
rum, a quibus scripta sunt, voluntatem ofliciosamque providentiam perpe- 
tuo repraesentant, et veram ipsis immortalitatem tribuunt. Nempe ea est 
natura rerum sensilium , ut. quia sensibus cognatae et quai familiares sant, 
idcirco ad sui perceptionem facile eos semper quasi maucipatos adducant, 
atque adeo ex utrisque coniunctis usus et opportune agendi sagax expe- 
rientia colligatur, orum enim, quae in mundo sunt, iudex constituta 
Jens vim suam nunc in caelum nunc in terram exercet, et rerum quali- 
tates ope sensuum cognoscit; ac modo per tactum asperitates Jeritatesque 
corporum , et quaecunque ei sensui a natura subiiciuntur, explorat et 

telligit; modo per odoratum, quae suaveolentia sint et contra; modo per 
sudtum voces modulatas percipit; modo pet oculos variis colorum fucia 
interest; atque eadem praeterea hominum mores nunc linguae nuac scri- 
Pturàe ope aasequitur, et quales il sint discit. In iis sensibus duo prim- 





HISTORIAE BYZANTINAE XXIL 1. 1041 


ὅσα γε πρὸς τὸ διαχονεῖσϑαι τῷ τῆς ψυχῆς βελτίονι μέρει, νῦν A.€. 1851 
μὲν ϑατέρῳ μᾶλλον ἐνίους τῶν πάλαι παρέχειν σοφῶν τὴν βελ-κρ ἰοῦααν 
τίονα μοῖραν ἀκούομεν, νῦν δ᾽ ἐνίους ϑατέρῳ. ἡ μὲν γὰρ τῶν 
ἐνεστώτων ἀντιληπτιχὴ καὶ παρόντων μόνον ἡ ὄψις ὑπάρχουσαα 
δδραστικωτέραν ὅμως ὡς τὰ πολλὰ τὴν τῶν ὑποκειμένων παρέ- 
Ζεται γνῶσιν" ἡ δ᾽ ἀκοὴ ἀμβλυτέραν μέν πως, πλατυτέραν δ᾽ 
ὅμως. τῶν ve γὰρ παρόντων εὐχερῶς ἀντιλαμβάνεται καὶ τῶν 
ἀπόντων ὡς παρόντων αἰσθάνεται, δαιμονίως τὰς τοπικὰς 
συνάπτουσα διαστάσεις. εἰ δέ τῳ μὴ φορτικὸς ὃ λόγος, αὕτη V. 528 
10xal τῶν μελλόντων ἑρμηνεὺς δρᾶται τοῖς νῦν, εἴ τις ἸΠωσῆς καὶ 
Zlafid διὰ πνεύματος ϑείου τὴν τούτων ἀποϑεσπίζει πρόγνωσιν. 
εἰ οὖν ἐν τοῖς ἄλλως ἔχουσι πράγμασιν οὕτω, ταῦτ᾽ ἔχει, καὶ 
χρημάτων καὶ χωρίων χρίσεις αἱ πλείους αὐτοπροσώπους ἐπιζη-- 
τοῦσιν ἐπιστασίας, καὶ χρόνου δέονται μακροτέρου πολλάκις, καὶ 
λδὕψεως ἅμα καὶ ἀκοῆς ἐν ταὐτῷ τὰ κριτήρια διὰ τὴν ἀχρίβειαν 
τἀσφαλοῦς ἀπαιτοῦσι, πῶς οὐκ ἄν τις ἐνταῦϑα τὸ τοῦ ὑπερβάλ.- 
λοντος ὄφλημα τοῖς δόγμασιν ἐνεῖναι τῆς τοῦ ϑεαῦ ἐχκλησίας 
σταϑμῷτο μετὰ πολλοῦ τοῦ χρείττονος; δοτέον οὖν xol ἡμῖν, Ε 
καὶ μετὰ πολλῆς καὶ σφόδρα κατεσπουδασμένης ἐρεύνης ἔξετα- 
80 στέον κἀπὶ μακροῖς νυχϑημέροις τὰ νέα ταυτὶ γράμματα. τοὺς 
γὼρ τῶν λόγων καινοὺς καὶ χρίσεις καινὰς ἐπιφέρειν, φασὶν οἷ 
σοφοὶ, ἢν μὴ ϑεοῦ μεστός τις ὃ καινοτομῶν jj, καὶ οἷος ὃ ϑεό- 
πτῆς ἐχεῖνος ὑπῆρχε Ἡωσῆς, ὃ τὰ μυρία τῶν Ἑβραίων στρατό- 


18. αὐτοπροσώπους em. Boiv. αὐτοπροσώ: 30. ii 
στέους legebatur, ἐξεταστέα Bo. τα nd ine 





quodis obnoxia ewe sapientes promunciant nisi e» qui nova, profert, pu- 


1043 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6850 πεδα διὰ τῶν ὑγρῶν τῆς ϑαλάσσης ἀβύσσων ὡς δι᾽ ἀνύδρων &a- 
lad, 4 e fifdoos, xal τοὐναντίον αὖ διὰ τῆς ἀνύδρου πέτρας ῥεῖν ὑδάτων 
ϑαλάσσας παρασκευάσας. ϑεοῦ γὰρ κελεύοντός τε καὶ συναιρο-- 
μένου, καὶ νόμοι λύονται φύσεως. ἣν δέ τις τῶν ἀπὸ τρυφῆς 
καὶ τῆς ὀψὲ χραιπάλης ἕωϑεν ἀνατελλόντων ἦ, ἀνάγκη νοσήματα 5 
φύεσθαι μοχϑηρὰ καὶ παντοδαπὰ, καὶ διαφόρων εἰσαγωγὰς αἷ-- 
ρέσεων πρὸς τὴν χαϑεστῶσαν ἐκ παλαιοῦ πολιτείαν, καὶ ἀναλό- 
σεις δογματικῆς ἁρμονίας, xal στάϑμης ἁπάσης εὐνομουμένης. 
διόπερ οὐκ ἀταλαίπωρόν τινα καὶ μάλιστά τοι εὔωνον ἡγεῖσϑαι 
P. 655 χρεὼν τὴν τῆς ἀληϑείας εὕρεσιν. οὐ γὰρ αὐτοσχέδια καὶ αὐτόμα- 10 
τὰ φύεσϑαι, καϑάπερ τὰς ἐν τοῖς ἄλσεσι βάτους, ἴσμεν τὰ χρή- 
σιμα" ἀλλὰ πόνοις παρέμιξε πλείστοις, καὶ κομιδῇ μακροῖς πε- 
φιετείχισε τοῖς ἱδρῶσιν, ὅτιπερ κεφάλαιον τῶν τῆς ψυχῆς ἀγα- 
ϑῶν. τί δ᾽ ἄλλο ψυχῇ τιμιώτερον ἀγαϑὸν, ἢ πίστεως ἀκριβὴς 
ἀσφάλεια πρὸς ϑεόν; σώματος μὲν γὰρ νοσήματα παῖδας ἰατρῶν 15 
Βεἰσχαλοῦσι ϑεραπευτάς" xüv μὴ εὐστοχεῖν τὸ σπούδασμα δόξῃ, 
τὸ βλάβος οὐ πάνυ τοι χαλεπὸν, οὐδὲ τοῦ παρόντος βίου μακρό- 
τερον" τὰ δὲ τῶν ϑείων δογμάτων ἀῤῥωστήματα οὐχ αἱμάτων 
ῥήγνυσι ῥύακας, ἀλλ᾽ αὐτῇ γε αὐτόχρημα τῇ πίστει παρέχει τὴν 
βλάβην, ἀναίμακτον μὲν, ἀλλὰ μάλα τοι σφόδρα καιρίαν καὶ 90 
ψυχῆς αἰώνιον καὶ ἀϑάνατον πράττουσαν ϑάνατον, ἧς κόσμος 
ἅπας οὐκ ἔστιν ἀντάξιος. διὸ παῤῥησιάστέον ἐστὶ τὰ τοιαῦτα, 


14. κἰστεωρ em. Βοῖν. pro πίσειβ. 


mumerabiles Hebraeorum exercitus per liquidos maris gurgites, velut pet 
aridum solum, transmisit, et, vicissim effecit, ut per aridam petram aquarum 
vis maxima flueret. Scilicet Deo iubente et adiuvante ipsae solvuntur le- 
ges naturae. Αἵ siissit unus ex iis, qui ex luxu et nocturna crapula 
excitati mane expergiscuntur, profecto necesse est, perniciosos omnis. ge» 
meris morbos exsistere, et varias haereses in constitntem antiquitus disci- 
inam invehi, et harmoniam dogmaticam regulasque omnes legitimas abe- 
atque dissolvi. Non debet itaque veritatis investigatio 
parabilis et minimo pretio venalis existimari. Nam quae tilia sunt, e& 
non videmus subito et sua sponte nasci, pt rubos in silvis. Quod autem 
summum eet animi bonorum, id plurimos labores intermixtos habet, et ma- 
ximis sudoribus obiectis praecloditur. Quid porro pretlosius animae eet, 
uem religiosa εἰ constans verae erga Deam Fidei observatio? Ad sanaa- 
corporis morbos medici arcessontur; qua quidem opera ai minus suc- 
cesserit, damnum certe non adeo grave, neque bac mortali vita diutur- 
pius futurum, accipitor. At ii morbi, qui ad dogmata theologica perti 
Trent, quanquam sanguials rivos roptis venis non effndunt, Fidei ipsi ple- 
gom revera infligunt, incruentam quidem illam, sed maxime lethalem, sem- 
piternum quippe et immortale exitium allaturam animae, cui nec totns mun- 
das aequipataudus est. Quamobrca) palam ista proferri, atquo in primis iHet, 





HISTONIAE BYZANTINAE XXI] 9. 1048 


καὶ πρόγε τούτων τοὺς ἐκείνους λιβέλλους, τὰς τῶν ἑπταισμένων A. C. 1851 
μετανοίας κομίζοντας, ἵνα μὴ χεῖρον τῇ ἐχκλησίᾳ τὸ σχίσμα gimp To en- 
γηται. εἰ δέ ye μὴ βούλοισϑε, τίς ἔτι χρεία μαρτύρων ; αὐτοὶ 
γὰρ αὑτοὺς ἀντὶ μυρίων ἑαυτοῖς ἐπ᾿ αὐτοφώρῳ κατηγόρων ἐστή- 
ὅσατε, παῤῥησίαν μισοῦντες καὶ φῶς ἀληϑείας ἀποστρεφόμενοι. 
(,nüg γὰρ ὃ τὰ φαῦλα πράσσων μισεῖ τὸ φῶς καὶ οὐκ ἔρχεται," 
φησὶ, πρὸς τὸ φῶς, ἵνα μὴ φανερωϑῇ τὰ πονηρὰ ἔργα αὐτοῦ.» 
(Ε) ᾿4λλ᾽ ἐγὼ μὲν ταῦτ᾽ εἶπον" οἱ δὲ τὰ μὲν νεογνὰ καὶ ἀρτι- Ἢ 
γενῆ ψηφίσματα καὶ τὰς τομογραφίας ἐκείνας χομέζειν ὕπι- 
10σχνοῦντο᾽ τούς γε μὴν ταῖς ϑείαις ἐχείναις καὶ οἰχουμενικαῖς τῶν 
πατέρων συνόδοις ἀπαιτουμένους λιβέλλους, καὶ τὸν ἐπὶ τοῖς 
ἑπταισμένοις μετάμελον, τοῦτο δὲ xal μάλα ἥκιστα ἤρεσκεν. 
ἀλλ᾽ ὅλαις ἀπηγόρευτο γνώμαις, μήτε γραφῇ τοιαῦϑ᾽ ὅλως πρὸς 
τοῦ Παλαμᾶ δοϑῆναι, μήϑ᾽ ἡμῖν οὐδέσι μεταμελείας ἐφ᾽ οἷς 
16 ἡμαρτήκει τρόπους ἀγράφως γοῦν ἐπιδείξασϑαι. καὶ πῶς γὰρ 
ἀρέσκειν ἔμελλέ σφισιν, ὁμόφροσιν οὖσι xal ἅμα τὴν ὁμοίαν E 
ὑφορωμένοις ἀπαίτησιν καὶ αὐτοῖς; ὅϑεν ἐκεῖνοι μὲν ἀναστάντες Ὑ, 589 
ἐπὶ τούτοις ἀπἥεσαν, τῷ τε βασιλεῖ καὶ πατριάρχῃ καὶ τοῖς Aoi 
ποῖς ἐπισχόποις τὰ εἰρημένα ἀπαγγελοῦντες" ἡμεῖς δὲ τὴν χϑὲς 
20 xal πρώην καταδικασϑεῖσαν ἡμῖν ἐρημίαν ἄγειν οἴκοι λελείμμεϑα. 
δ΄. Τοῖς μὲν οὖν ἄλλοις ἐκείνοις ἀκούσασιν' ἤρεσέ τε xol P. 656 
, δέδοκται δοϑῆναι τὰ γράμματα ἡμῖν ἐκεῖνα, ΠΙαλαμᾷ δὲ φορ- 
τιχός τις καὶ παντὸς Ὀλύμπου βαρύτερος ὃ λόγος ἔδοξε xal μά- 
1. ἐκείνου mavult Boiv. 
Ἢ tentiam erratorum praeferunt, libellos exhiberi oportet, ne peius 
Sinis ecdesiae accidat. Quod si vos nolis, quid fam opus est testibus 
Tn manifesto scelere deprehensi, instar mille accusatorum ipsl contra vos sta- 
δ, quatenus scilicet ingenuam fiduciam odistis , et veritatis lucem aversa- 
p Omnis enim qui mele agit, odit lucem, et non venit (inquit ΟἹ 
stus) ad lucem, ut non menifestentur mala opera eius."  (V.) Haec ego. 
lili autem modo nata et recens in lucem edita decreta ac eum, qui scri- 
ptus erat, "Tomum allatoros se promittebant. Verum libellos dare, et er- 
Tatorum poenitentiam fateri, ita ut sacrosancta et generalia Patrum Con- 
cilia iuberent, minime iis placebat. Immo uno consensu omnes negabant, 
Palamam talia litteris consignata daturum ullo modo, aut cuiquam omniom 
nostrum vel sine scripto ostensurum eese se poenitentem eorum, quae pec- 
easet, Ecquomodo antem hoc iis placuisset, com illo consentientibus, e& 
ἃ se ipsis quoque similia nos repetitoros esse suspícantibus? Itaque bis 
transactis surgunt abeuntque, imperatori et patriarchae caeterisque episco- 
pie, quae dicta sint, renunciaturi. Nos vero in ea solitudine, quae nobis 
Aliquanto ante indicta fuerat, domi remansimus. 
2. Ac cxeteri quidem illi, audito responso, assentiebantar, et ea ipsa 
scripta danda nobis esse iudicabant. Palamae autem, jd quod propone- 
betur, iniquum et quovis Olympo onus gravius ac proposito euo alienqm 








1042 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 πεδα διὰ τῶν ὑγρῶν τῆς ϑαλάσσης ἀβύσσων ὡς di ἀνύδρων δια-- 
lad. 4 εβιβάσας, καὶ τοὐναντίον αὖ διὰ τῆς ἀνύδρου πέτρας ῥεῖν ὑδάτων 
ϑαλάσσας παρασκευάσας. ϑεοῦ γὰρ κελεύοντός τε καὶ avvdigo- 
μένου, καὶ νόμοι λύονται φύσεως. ἢν δέ τις τῶν ἀπὸ τρυφῆς 
καὶ τῆς ὀψὲ κραιπάλης ἕωϑεν ἀνατελλόντων ἢ, ἀνάγκη νοσήματα s 
φύεσθαι μοχϑηρὰ καὶ παντοδαπὰ, καὶ διαφόρων εἰσαγωγὰς ai- 
φέσεων πρὸς τὴν καϑεστῶσαν ἐχ παλαιοῦ πολιτείαν, καὶ ἀναλώ- 
σεις δογματικῆς ἁρμονίας, καὶ στάϑμης ἁπάσης εὐνομουμένης. 
διόπερ οὐκ ἀταλαίπωρόν τινα καὶ μάλιστά τοι εὔωνον ἡγεῖσϑαι 
P. 665 χρεὼν τὴν τῆς ἀληϑείας εὕρεσιν. οὐ γὰρ αὐτοσχέδια καὶ αὐτόμα- 10 
va φύεσϑαι, καϑάπερ τὰς ἐν τοῖς ἄλσεσι βάτους, ἴσμεν τὰ χρή- 
σιμα" ἀλλὰ πόνοις παρέμιξε πλείστοις, καὶ κομιδῇ μακροῖς πε- 
ριετείχισε τοῖς ἱδρῶσιν, ὅτιπερ κεφάλαιον τῶν τῆς ψυχῆς ἀγα- 
ϑῶν. τί δ᾽ ἄλλο ψυχῇ τιμιώτερον ἀγαϑὸν, ἢ πίστεως ἀκριβὴς 
ἀσφάλεια πρὸς ϑεόν; σώματος μὲν γὰρ νοσήματα παῖδας ἰατρῶν 15 
Β εἰσκαλοῦσι ϑεραπευτάς" χἂν μὴ εὐστοχεῖν τὸ σπούδασμα δόξῃ, 
τὸ βλάβος οὐ πάνυ τοι χαλεπὸν, οὐδὲ τοῦ παρόντος βίου μακρό- 
τερον" τὰ δὲ τῶν ϑείων δογμάτων ἀῤῥωστήματα οὐχ αἱμάτων 
ῥήγνυσι ῥύακας, ἀλλ᾽ αὐτῇ γε αὐτόχρημα τῇ πίστει παρέχει τὴν 
βλάβην, ἀναίμακτον μὲν, ἀλλὰ μάλα τοι σφόδρα καιρίαν καὶ 380 
ψυχῆς αἰώνιον καὶ ἀϑάνατον πράττουσαν ϑάνατον, ἧς κόσμος 
ἅπας οὐκ ἔστιν ἀντάξιος. διὸ παῤῥησιάστέον ἐστὶ τὰ τοιαῦτα, 


14. κίστεωρ em. Boiv. pro πίστεις. 


mumerabiles Hebraeorum exercitus per liquidos maris gurgites, velut per 
aridum solum, transmisit, et vicissim effecit, ut per aridam petram aquarum 





vis maxima flueret.. Scilicet Deo iubente et adiuvante ipsae solvuntur le- 





summum est animi bonorum, id plorimos labores intermixtos habet, et ma- 
ximis sudoribus obiectis praecluditur. Quid perro pretiosius animae est, 
religiosa et constans verae erga Deam Fidei observatio? Ad sanan- 
eorporis morbos medici arcessuntur; qus quidem opera si minns suc- 

. cesserit, damnum certe non adeo grave, neque bac mortali vita diutor- 
eius futurum, accipitur. At ii morbi, qui ad dogmata theologica perti- 
tent, quanquam sanguiais rivos ruptis venis noa effundunt, Fidei ipsi plt- 
gnm revera infligunt, iacruentam quidem illam, sed maxime lethalem, sem- 
piternum quippe et immortale exitium allataram animae, cui nec totus mun- 
dus aequiparaudus est. Quamobrcai palam ista proferri, atquo in primis illos, 


HISTONIAE BYZANTINAE XXI] 9. 1048 


xal πρόγε τούτων τοὺς ἐκείνους λιβέλλους, τὰς τῶν ἑπταισμένων A. C. 1851 
μετανοίας κομίζοντας, ἵνα μὴ χεῖρον τῇ ἐκκλησίᾳ τὸ σχίσμα [ERA E 
γηται. εἰ δέ ye μὴ βούλοισϑε, τίς ἔτι χρεία μαρτύρων ; αὐτοὶ 
γὰρ αὑτοὺς ἀντὶ μυρίων ἑαυτοῖς ἐπ᾿ αὐτοφώρῳ κατηγόρων ἐστή- 
ὅσατε, παῤῥησίαν μισοῦντες καὶ φῶς ἀληϑείας ἀποστρεφόμενοι. 
πᾶς γὰρ ὃ τὰ φαῦλα πράσσων μισεῖ τὸ φῶς καὶ οὐκ ἔρχεται," 
φησὶ, μπρὸς τὸ φῶς, ἵνα μὴ φανερωϑῇ τὰ πονηρὰ ἔργα αὐτοῦ." 
(E.) ᾿4λλ᾽ ἐγὼ μὲν ταῦτ᾽ εἶπον" οἱ δὲ τὰ μὲν νεογνὰ καὶ ἄρτι- Ὁ 
γενῆ ψηφίσματα καὶ τὰς τομογραφίας ἐκείνας χομέζειν ὕπι- 

10 σχνοῦντο" τούς ys μὴν ταῖς ϑείαις ἐκείναις καὶ οἰχουμενικαῖς τῶν 
πατέρων συνόδοις ἀπαιτουμένους λιβέλλους, καὶ τὸν ἐπὶ τοῖς 
Ἑπταισμένοις μετάμελον, τοῦτο δὲ xal μάλα ἥκιστα ἤρεσκεν. 
ἀλλ᾽ ὅλαις ἀπηγόρευτο γνώμαις, μήτε γραφῇ τοιαῦϑ᾽ ὅλως πρὸς 
τοῦ Παλαμᾶ δοϑῆναι, μήϑ᾽ ἡμῖν οὐδέσι μεταμελείας ἐφ᾽ οἷς 

15 ἡμαρτήκει τρόπους ἀγράφως γοῦν ἐπιδείξασϑαι. καὶ πῶς γὰρ 
ἀρέσκειν ἔμελλέ σφισιν, ὃμόφροσιν οὖσι καὶ ἅμα τὴν ὅμοίαν 
ὑφορωμένοις ἀπαίτησιν καὶ αὐτοῖς; ὅϑεν ἐκεῖνοι μὲν ἀναστάντες V. 589 
ἐπὶ τούτοις ἀπήεσαν, τῷ τε βασιλεῖ καὶ πατριάρχῃ καὶ τοῖς Aoi- 
ποῖς ἐπισκόποις τὰ εἰρημένα ἀπαγγελοῦντες " ἡμεῖς δὲ τὴν χϑὲς 

20 xal πρώην καταδιχασϑεῖσαν ἡμῖν ἐρημίαν ἄγειν οἴκοι λελείμμεϑα. 

β΄. Τοῖς μὲν οὖν ἄλλοις ἐκείνοις ἀκούσασιν' ἤρεσέ τε καὶ Ῥ. 656 

, δέδοκται δοϑῆναι τὰ γράμματα ἡμῖν ἐκεῖνα, Παλαμᾷ δὲ φορ- 

τικός τις καὶ παντὸς Ὀλύμπου βαρύτερος ὃ λόγος ἔδοξε xal μά- 
1. ἐκείνου mavult Boiv. 

i poenitentiam erratorum praeferunt, libellos exhiberi oportet, ne peius 
Sitibme ecclesiae accidat. Quod si vos molás, quid jum opus eat testibus 
Tn manifesto scelere deprehensi, instar mille accusatorum ipsi contra vos sta- 
tis, quatenus scilicet ingenuam fiduciam odistis , et veritatis lucem aversa- 
mini, ,Omnis enim qui male agit, odit lucem, et non venit (inquit Chri- 
stus) ad lucem, ut non manifestentur mala opera eius." (V.) Haec ego. 
ἯΙ autem modo nata et recens in lucem edita decreta ac eum, qui scri- 
ptus erat, "Tomum allaturos se promittebant. Verum libellos dare, et er- 
ratorum poenitentiam fateri, ita ut sacrosancta et generalia Patrum Con- 
cilia iuberent, minime iis placebat. Immo uno consenau omnes negabant, 
Palamam talia litteris consignata daturum ullo modo, aut cuiquam omniom 
nostrum vel sine scripto ostensurum esse se poenitentem eorum, quae pec- 
casse. Ecquomodo autem hoc iis placuisset, cum illo consentientibus , et 
δ se ipsis quoque similia nos repetituros esse suspicantibus? Itaque bis 
tramactis surgunt abeuntque, imperatori et patriarchae caeterisque episco- 
pis, quae dicta sint, renunciaturi. Nos vero in ea solitudine, quae nobis 
Aliquanto ante indicta fuerat, domi remansimus. 

2. Ac caeteri quidem illi, audito responso, assentiebantur, et e& ipsa 
scripta danda nobis esse iudicabant.  Palerae antem, id quod propone- 
» iniquumi et quovis Olympo onus gravius uc proposito suo alienqm 





1044 NICEPROBI GREGORAE 


A. M. 68593. ἀπάϑδων τῆς γνώμης. διὸ καὶ ϑυμοῦ τὸ ἦϑος καὶ τὴν καρδάιν 
ὑποπλησϑεὶς προσήει τῷ βασιλεῖ, πάντα μᾶλλον ὑπισχνούμενος 
πάσχειν ἢ τουτοῖ συγχωρεῖν, καὶ τεϑνάναι μᾶλλον αἱρεῖσϑω, ἢ 

ΒΓρηγορᾷ διδόναι τὰ γράμματα" μηδὲ γὰρ ἀνέξεσθαι (φησὶ) μὴ 
οὐ τὴν ταχίστην εἰς ἐγγράφους τε καὶ ἀγράφους τῶν τοιούτων 5 
ἐέναι ἀνατροπάς " καὶ φροῦδα τὰ τῶν πόνων ἡμῖν ἔσται λοιπόν" 
καὶ καπνὸν φεύγοντες εἷς πῦρ ἐμπεσούμεϑα, τοῦτο δὴ τὸ τῆς 
παροιμίας" καὶ βραχύ τι δόξαντες ἀναπεπνευκέναι, τοῦτον ὅπώσ- 
mors ἀποσκευασάμενοι, μείζοψς χαϑ᾽ ἑαυτῶν ἑκόντες αὖϑις 
ἡμεῖς ἐγεροῦμεν ϑαλάσσας καὶ χλόδωνας ἔριδος. (Β.) Ταῦτα ἢ 

Cà] καὶ τὰ τοιαῦτα βοῶν καὶ ἀποδυρόμενος ἔπειϑεν ἅπαντας τά 
7t ἄλλα xal ἅμα τοῖς μὲν ἄλλοις σποράδην καὶ δι᾽ ἀδήλων ^ 
πόρων δῆλα ποιεῖσϑαι τὰ νέα ταυτὶ ϑεσπίσματά τε καὶ δόγματα, 
ὅσοι τῶν ἐγγύς τε xal πόῤῥω που γῆς καὶ ϑαλάσσης οἰκούντων 
εἰσίν" ὁποίους καὶ διὰ τὴν σύνοικον ἀλογίαν ἁλώσιμον ἐκ τοῦ 15 
ῥάστου ϑήραμα ταῖς τῆς ϑρησκείας παγίσιν ἤλπισεν ἔσεσθαι" 

D ἐμοὶ δ᾽ ἀπηγόρευται μόνῳ παντάπασιν εἶναι μὴ ὅτι γε ἄψαυστον 
ὄψεσιν, ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ἄχρι ψιλῆς ἐλθεῖν ἀχοῆς οὐδ᾽ ὁπωσοῦν οὐδ᾽ 
ἔχνος οὐδαμῇ ποτ᾽ οὐδὲν τῶν ἁπάντων ἐκεῖθεν. (Γ.) Ὧν ἕνεκα 
καὶ τὰς ἐμὰς ἐς πλέον προσεπαττάλευον ἔτι ϑύρας, μὴ λάϑῃ τις 20. 
αὖρα δι᾽ αἰϑέρος τινὸς ἡμῖν εἰσκομίσασα φήμην ἐκεῖϑέν τινα " 
καὶ φύλακας ἔϑεσαν ἔμπροσϑέν τε καὶ ὄπισϑεν, κὰκ δεξιῶν κἀξ 

Ἑεὐωνύμων, τοὺς ἐμοὺς ἅπαντας γείτονας " oi μοναδικὸν ἐπαγγει-- 
λάμενοι βίον ἀσκεῖν, καὶ ἀγαπᾷν τὸν πλησίον ὡς ἑαυτὸν ἕκαστος, 


prorsus esse visum est. Quapropter totus iracundiam et oris habitu εἰ cerde 
spirans ad imperatorem accedit; se, potiusquam id concedat, omaia x 
pessurum profitetur; et mori quidem malle affirmat, quam scripta illa dare 
Gregorae. ,,Nec enim (inquit) temperabit sibi ille, quominus atatim ad 
ea refutationibus, tam scriptis quam non , evertenda aggrediatur. 
"Tum vero labores nostri ad nihilum recasuri eunt, et (ut in proverbio eat) 
fumum fugientes in ignem incurremus; ac paulisper visi, eo utcunque sub- 
moto, reepirasse, maiores denuo contentionum fluctus, maiores procellas, 
ipsi in nos volentes excitabimus." (1L) Haec et talia vociferando lamen- 
tandoque, cum alia omnibus persuasit, tum ut nova haec edicta decreta- 
que, δ et per occultas vias emissa , aliis nota facerent; iis nempe, 
qui ul ue terrae et maris prope aut longe habitarent, e£ suopte stu- 
pore ita stolidi essent, ut superstitionis laqueis facillime eos captum iri 
Spesforet. Uni aotem mihi proreme non «oum oculis umurpanda, sed e 
plici aurium sensu attingenda unquam vel levissime, etiam minima eo- 
rum vestigia interdicuntur. (ilL) Eam ob causam fores meas pluribus 
quam antea paxillis muniunt; ne qua furtim aura, per aliquem aéris mea- 
tum illapsa, famam ullam ad nos itromittat. Custodes vero ἃ fronte, ἃ 
tergo, dextrorsum , ainistrorsum apponunt, vicinos meos omnes; qui vitae 
mouasticac austerem disciplinam professl, οἱ proximum dilecturos, 








HISTORIAE BYZANTINAE XXIL 2, — 1045 


καὶ τοῖς ἐν φυλακαῖς προσιέναι, καὶ λυπουμένους ragouvStio9u, A. C. 151 
xal ψυχροῦ διψῶντι διδόναι ποτήριον (ἐῶ τἄλλ᾽ ὅσα καὶ βαρ- "πε ἴοιδμον 


βάροις ἔϑνεσιν εἴϑισται δρᾷν συμπαϑῆ κοινῇ πρὸς ἅπαντας óuo- 
φύλους καὶ ξένους, φυσικῆς ἀγούσης δλκῆς ἐς τὸ καμπτόμενον 


δτῆς ψυχῆς) οἱ δ᾽ οὕτω μοι καὶ ϑηρίων ἑαυτοὺς κατέστησαν mu- P. 657 


προτέρους καὶ τῶν ἐπιταττόντων μακρῷ σχληροτέρους, ὥστε 
μυριάκις ἂν εἱλόμην ϑηρίοις ἐν ὄρεσιν ἀγρίοις συνεῖναι, ἢ τοιού-- 
τοῖς ἀνδράσιν. οὕτω μοι καὶ τῶν ἀλλοφύλων ὠμότεροι κατέστη-- 
σαν οἱ πλησίον" οἵτινες καὶ ἐς τοσοῦτο ϑηριωδίας ἐξέκλιναν, ὡς 


10παὶ συχοφαντίαις ἐνίους τῶν τὴν αὔλειον τῆς οἰκίας ἡμῶν πα- Υ. δ30 


φιόντων περιβαλεῖν, ἐκ μόνης ὑποψίας ἀτεχμάρτου, πλασάμε- 


ψοι πρόσρησιν δῆϑεν ἐκείνων ἡμῖν ἐγγενέσϑαι ποτὲ, τὴν μηδαμῆ B 


ποτε τολμηϑεῖδαν. "χαὶ ταῦτα τίνες ; οἱ φιλίας ἀπολελαυκότες 
μακρᾶς καὶ ποικίλης ἐξ ἡμῶν, ἂν διαφόροις καιρῶν περιστάσεσι, 
15 καὶ μηδὲν τῶν δεινῶν μηδεπώποτε πειραϑέντες ὑφ᾽ ἡμῶν" πλὴν 
τοῦ κώλυμά σφισι πολλάχις καϑίστασϑαι τῆς τε xa9^ ὅλων τῶν 


ἱερῶν πραγμάτων δαπάνης καὶ τῆς ἑκάστων αἰσχροκερδίας. 


(4.) Ἔκ γὰρ πάνυ τοι νέας καὶ παιδικῆς ἡλμιχίας, ἐμαυτὸν ἐγκα- C 


ϑιδρύσας τῇδε τῇ μονῇ, παρέμεινα μέχρι καὶ ἐς τὴν τήμερον, 
80 ἔτος ἀμείβων ἤδη τῆς ἡλικίας ἑξηχοστόν. καὶ πολλῶν μὲν ἐν μές 
σῳ πρόξενος ἐγενόμην τῷ τόπῳ χαλῶν, συναιρομένου ϑεοῦ" 
πολλοὺς δὲ καὶ τῷ τὴν μονὴν εὐθὺς ἀναδεξαμένῳ καὶ ἐγχαινίζοντε 


80, ἕβδομον καὶ πεντηκοστὸν coni. Boiv, 59, πολλὰ coni idem. 


se ipsum quléque, et eum qui in custodils foret, visitaturos, et tristem con- 
solaturos, et sitienti poculum frigidae porreoturos 4e promiserat: omitto 
caetera humanitatis officia, quae οἱ barbarae nationes praestare omnibus 
solent , popularibus pariter et peregrinis , naturali quodam affectionis pon- 
dere animos scilice& curvante. Hi autem adeo feris bestiis crudeliores et 
lie ipsis qui iubebant longe duriores in me ultro fuerunt, ut ego centies 
malim in montibus cum immanibus belluis, quam cum eiusmodi hominibus, 
versari Adeo erga me alienigenis saeviores exstitere ii, qui proximi erant. 
Emimvero ab humano ad fe morem sic deflexerunt, ut et quosdam, 
Lcd domus nostrae vestibulum transiissent, calumniis involverint, 
à nempe coniectura et temeraria suspicione fingendo, eos alloquutos 
ease me , qui minime certe ausi fuerant. Quinam vero haec? Illi ipsi, qui 
vari σι laus temporibus magoun e maliplem aeri sor inim 
peroeperunt, ni autem re graves nos unquam experti sunt; αἰαὶ qu 
iria! EM Acer τοῦ Er τ consumerent, e& 
jue itescerent, ὃ ego ἃ tenerrima 
in eo monasterio sedem P poer fixissem, per- 
quo iam ium aefatis an- 
wmm excedo. Per illud tempus effeci, Deo iuvante, multa ut haie loco or- 
mamenta accederent; ac illum, qui huina monasterii curam iam (um sugce- 


1046 : . NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 φιλοτίμῳ γνώμῃ xal χειρὶ σοφωτάτῳ ἐκείνῳ ἀνδρὶ συνηράμην, 


Ind. 


pis ὅσα τε χρείας ἐκείνῳ καὶ ἡμῖν ἔδει xol ὅσα τὸ τοῦ φῆτρου 


δυνάμενον ἡμῖν ὑπηγόρευε. δι᾽ à μοι καὶ τὴν ἐπιτροπὴν xal τὴν 
τῶν τῆς μονῆς τιμιωτέρων καὶ ἀναγκαιοτέρων ἐπίσκεψιν πραγμά-- 
τῶν ἐπίστευσε, καὶ τρόπον τινὰ διάδοχον ἑαυτοῦ κατέστησε τε- δ 
λεντῶν ἐκεῖνος ἐνταῦϑα. καὶ νῦν οὗς μὲν εὗρον ἀσκουμένους U- 
ϑὼν ἐξ ἀρχῆς ἔγωγε ἐνταυϑοῖ, πάντες ἐκ πολλοῦ τὸν βίον ἀπο-- 
λιπόντες εἰσίν" οἱ δ᾽ εἰσὶ νῦν, πάντες εἰσὶν ἐμοῦ βουλομένου 


Ἑτὴν μονὴν ἄλλοτ᾽ ἄλλως οἰχήσαντες τήνδε. (Ε.) Διὰ δὴ ταῦτα 


κἀχεῖνα φιλίας ἡμῖν οἱ σεμνοὶ πατέρες xal ἀδελᾳοὶ καὶ πνευ- 10 
ματικῆς ἀγάπης ὀφείλοντες ἐκτίνειν σημεῖα, οἱ δ᾽ ὡς ταῦροι 
περιέσχον με, καιρὸν εἰληφότες, ὁποῖον ὡς ἔοιχεν ἐπεζήτουν" xal 
ὡς ἐν ἀποχρύφοις οἰκοῖντες ϑῆρες ἔβρυξαν ἐπ᾿ ἐμὲ τοὺς ὀδόντας 
αὐτῶν, ἀντὶ ἀγαϑῶν ἀνταποδόντες χακά. ἤνοιξαν ἐπ᾽ ἐμὲ τὸ 


Ἑστόμα αὐτῶν, ὡς λέων ἁρπάζων καὶ ὠρυόμενος. ἐκραταίωσαν 15 


ἑαυτοῖς λόγον πονηρόν. ἠκόνησαν, ὡς Qouqaíar, τὰς γλώσσας 
αὐτῶν. εἶπον, τίς ὄψεται; δεῦτε καὶ ἐξολοϑρεύσωμεν αὐτὸν, 
καὶ οὐδεὶς οὐ μὴ μνησϑῇ τὸ ὄνομα αὐτοῦ ἔτι. νῦν γάρ μοι κατὰ 
καιρὸν καὶ τὰ τοῦ προφήτου λέγειν ἐπήει. τὸν γὰρ ἅπαντα βίον 
αὐτὰ διϊόντι μοι πρότερον οὐχ οὕτω μαϑεῖν ἀκριβῶς συνηνέχϑη 80 


P. 668 ταυτὶ πρὸς ἀκρίβειαν, ὡς ἀρτίως ἐκ πείρας αὐτῆς, ὁποίας bui- 


γος καὶ ὅσας ἔβοσκέ τε καὶ συνέϑαλπε πιχρῶς τὰς ἀϑέλχτους λύ- 
mag ἐν ψυχῇ. μηδὲ γὰρ ἂν ἄλλως γινώσκειν δύνασϑαι μηδένα 


92. ἀθέλκτους em. Boiv. pro ἀθελήτους. 


pit et id ipsum magnifice et larga mana instaoravit, illum inquam saplea- 
tissimum virum adiuvi ad ea omnia, quae ambobus nobis usui futura essent, 
et quae amoris vis efficax mihi dictasset: quo factum, ut procurationem 
rerumque eiusce monasterii issimarum et maxime necessariarum in- 
spectionem fidei meae ac me heredem quodammodo suum hic 
moriens instituerit. Nunc quotquot huc primum adveniens religiosos re- 
ES ii omnes iampridem e vita excesserunt: qui hodie sunt, ii me vo- 
lente omnes hoc monasterium alias aliter ingressi habitarunt — (V.) Ob 
has simul et illas causas, cum deberent reverendi Patres et Fratres ami- 
Citiae εἰ caritatis Christianae signa rependere, iidem contra, sicut tag- 
ri, obsederunt me, occasionem nacti, qualem videlicet requirebant; et 
sicut in absconditis habitantes ferae bestiae frenduergnt super me den- 
tibus suis, pro bonis retribuentes mala. Aperuerunt super me os suum, 
sicut leo rapiens et rugiens. Firmaverunt sibi sermonem Exa- 
Cnerunt sicat gladium linguas suas. Dixerunt, quis videbit? Venite et 
disperdamus eum, et nemo meminerit nominis eius amplius. Nam mihi 
unc illa prophetae verba in tempore usurpanda occürrunt: que cum ego 
per totam vitam antehac recitaverim, nunquam ita penitus intellexi, ut 
nunc usu ipso doctus intelligo, qualem ille et quantam in animo aleret. fo- 
veretquo maeror inconsolabille acerbitatem. Neque eniin videtur quis- 








HISTORIAE BYZANTINAE XXI 3, 1047 


τῶν ὕντων καὶ γινομένων τὰς φύσεις ἐς τἀκριβὲς, μὴ διὰ πάντων A. C. 1851 
ἀλθόντα πραγμάτων ὡς δεῖ, πεῖραν τὴν ἑκάστῳ προσήκουσαν Plo Cnt- 


ἑαυτῷ ποριζόμενον. ἐντεῦϑεν yàg οἶμαι xal τὰς ἀρχὰς εἰληφότας 


τῶν πάλαι, τῷ ὁμοίῳ τὸ ὅμοιον γίνεσϑαι φάναι γνώριμον. εἰΒ 


δμὴ γὰρ ἀπέβαλέ τις ϑανάτῳ γονέας, οὐκ ἂν ἀντίληψίς τις τοῦ 
πάϑους προσήκουσα γίνοιτο τούτῳ, οὐδὲ γνῶσις ἀκίβδηλος, 
ὁρῶντι τὰ ὅμοια πεπονϑότα τὸν γείτονα " ἀλλὰ μενεῖ πρὸς τὸ 
πάϑος παρὰ τοσοῦτον ἀνάλγητος, παρόσον καὶ τοὺς ἐκ γενέ- 
seg ὁρῶμεν τυφλοὺς ἀναισϑήτως διακειμένους, εἴ τις αὐτοὺς 
10Jc χρωμάτων χρίσεις καλοίη, καὶ εἰ μὴ ἀλγηδόνας ὀδόντων ὑπέ- 


μεινέ τις, οὐκ ἂν ἄλλου πάσχοντος συναλγήσειε. καὶ εἰ μὴ ἐφῥί-Ο 


γωσέ τις περιτυχὼν ἀχμῇ χειμῶνος γυμνὸς, οὐκ ἄν ποτε ῥιγούν.- 
τῶν ἑτέρων αἴσϑοιτο. χρῆναι γὰρ ἀνάμνησίν τινα γίνεσθαι καὶ 


ἀναφορὰν ἀφ᾽ ἑκάστων ὡς παρ᾽ ἀρχέτυπον τὸ προπεπονϑός, εἰς Ὑ, 581 


15 δὴ τοιαῦτα πραγμάτων γαυάγια καὶ αὐτὸς ἐμπεσὼν τὰς ἐκείνου 
φωνὰς ἀφίημι, καιριωτέρας οὐκ ἔχων εὑρεῖν " καὶ ὁμοίως ἐπι- 


Boüpas ϑεὸν, ἐξελέσθαι με πονηρῶν καὶ γλώσσης δολίας καὶ Ὁ 


συκοφαντίας ἀνθρώπων καὶ οὐ ϑηρίων. ϑηρία μὲν γὰρ αἷμα καὶ 
σάρκα ἐσϑίει, οὗτοι δὲ μυελοὺς δαπανῶσι ψυχῶν. 


80 γι. ᾿Αλλὰ γὰρ τούτων οὕτως ἐχόντων, συχναὶ παρῆλϑον Ὁ 


ἐκεῖθεν ἡμέραι, καὶ ὃ πατριάρχης ἧκεν ἡμῖν " οὐκ οἶδ᾽, εἴτ᾽ ol- 
κοϑὲν, εἴτε βασιλέως προστεταχότος᾽ ἧκε δ᾽ οὖν" γράμμα μὲν 


4. τοὺς πάλαι coni. Boiv. 


quam earum rerum, quae sunt quaeve fiunt, naturam aliter posse explo 
Tate cognoscere , nisi in omnibus quatenus par est versatus , convenientem 
singulis notionem usu sibi comparaverit. Atque ex his (ut opinor) HB i- 
plis ducto argumento, dixere veteres, simile sumili innotescere. Si quis 
parentes. morte sublatos non amiserit, is vicinum eiusmodi casu afflictum 
uens, eum qui huic calamitati convenit sensum non habebit, nec veram 
coguitionem assequetur; sed eo in luctu doloris expers mansurus est; ut. 
os qui coeci sunt a natura, si ad diiudicandos colores advocentur, nullo 
eorum sensu affici videmus. Pari modo, nisi quis dentium dolores pertu- 
lerit, altero dolente non indolebit: nisi acutissimo hiemis frigori nudus ex- 
positus obriguerit,, alienum frigus non sentiet. Oportet quippe singulos id 
quod ante pussi sunt reminisci , et animum eo referre, tanquam ad primum 
aliquod exemplar. Itaque et'ego, qui in similia rerum nauíragia incidi, 
Juoniam nullas invenio voces hoic tempori convenientores, eas ipsas pro- 
lero, quibus ille usus est; et Deum pariter inclamans rogo, ut eruat me & 
malignis, et a lingua dolosa, et a calumniis hominum : hominum dico, non 
ferarum. Ferae enim sanguine et carnibus vescuntur; hi vero ipsas me- 

ullas animarum consumunt, 
8. Haec cum ita se haberent, multis ex eo diebus elapsis, patriarcha 





ad no» venit: uirum sum sponte, aa imperatoris iussa, Descio; caeterum, Oir 
. ^ (2 


Cro 


3, 


1048 NICEPHORI GREGORAE 


A, M. 6859 οὐδὲν κομίζων ἡμῖν, ὧν ἀπῃτοῦμεν " προσηνῆ δέ τινα xal ἀστεῖα 


Tad. 4 


ἐπαγόμενος ἤϑη, πειϑοῦς ὡς ᾧετο δημιουργὰ, καὶ πλείστην ἔχον- 
τα τὴν αἰδὼ πρὸς ἡμᾶς, παρὰ τὴν αὐτοῦ λίαν ὑπάρχοντα φύό- 
σιν. οἷς συνύφαινέ πως καὶ προὐβάλλετο, διὰ τὸ ἀνυσιμώτερον 
τῆς βουλήσεως, καὶ τὸ μακρὸν καὶ δυσχερὲς τῆς οἴχοϑεν ὁδοῦ, δ 
τὸ σῶμα καχεξίας τινὸς ἐνοχλούσης τηνικαῦτα. κἄπειτα πολλά 


P. 669 μοι τἀγαϑὰ ἐπηγγέλλετο, δέχεσθαι ϑελήσαντι τὴν τοῦ Παλαμᾶ 


κοινωνίαν ἀντιλογίας ἁπάσης ἐκτός. ,,τὰς γὰρ τοιαύτας ἀντιλο- 
glac," ἔλεγεν, », Ὁμήρου καὶ Πλάτωνος εἶναι ἀκούω, τῶν σῶν iw 
δασκάλων" οἵ σοφοὶ μὲν ἦσαν, ἀλλὰ μὴ δεξάμενοι τὸν Χριστὸν 10 
ἀπεκηρύχϑησαν ὡς αἱρετιχοί. ὥσπερ οὖν ὕστερον ἐλϑοῦσαι αἱ 
σύνοδοι τῶν ἁγίων πατέρων καὶ ἀποστόλων καὶ προφητῶν κατέ- 


Βλυσαν ἐκείνους, ἀγράμματοι ὄντες, οὕτω δὴ κἀγὼ ἀγράμματος 


ὧν τὴν σὴν χαταλύσω σοφίαν" καὶ πληροῦται τὸ ῥηϑὲν διὰ τοῦ 
προφήτου" ποῦ σοφὸς, ποῦ γραμματεύς" (B.) .4όγων δὲ κἀν- 15 
ταῦϑα τοῖς ἄλλοις ὁμοίων δαπανηϑέντων, διελύϑημεν ἐν κενοῖς, 
μηδενὸς ὧν ἐκεῖνος ἐβούλετο γενομένου, καὶ ὧν ἕνεκα κεκοπίαχεν. 
οὐδὲ γὰρ πολλῶν ἡμῖν ἐδέησε λόγων πρὸς ἄνδρα βαναυσώδη καὶ 


Οζάκοτον, καὶ τοῦ λέγειν ἁπλῶς προχειρότερον τὸ πλήττειν ἔχον- 


τος καὶ γλώττῃ καὶ χειρί. διὸ τὰ τοῦ ϑείου πατρὸς Βασιλείου 30 
δανεισάμενος προὔτεινα καὶ αὐτὸς ἐν βραχεῖ, ὡς ,»ἕν γε τοῦτο 
τολμῶ καυχᾶσϑαι ἐν κυρίῳ, ὅτι οὐδέποτε πεπλανημένας ἔσχον 
τὰς περὶ ϑεοῦ ὑπολήψεις " ἀλλ᾽ ἣν ἐκ παιδὸς ἔλαβον ἔννοιαν περὶ 


venit ; scriptam quidem , σαϊπεπιοὰϊ petieramus , nullum exhibiturus ; blan- 
dos autem et urbanos mores afferens, ad persuadendum (ut putabat) ac- 
commodatos, et cum reverentia erga nos maxima coniunctos, atque adeo 
sb ipsius ingenio longe abeuntes, His ille, ut voluntas esset ellicacior, 
tilia attexebat, et laborem viae a domo sua usque longae ac difficilis obie- 
tabat; eo scilicet tempore superatum, cum aliquo valetudinis vitio corpus 
laboraret. Deinde si vellem, posita omni verborum contenti Palamae 
communionem admittere, multa mihi bona pollicebatur. ,,Etenim (inquie- 
bat) istas contentiones Homeri et Plat esse audio, tuorum magistro- 
rum: qui sapientes quidem erant; at quia Christum non receperunt, id- 
circo ut haeretici proscripti sunt. Quemadmodum igitur subsequuta san- 
ctorum Patrum et Apostolorum Prophetarumque concilia, qui homines erant 
AMlitterati , eos proflgarunt; ita et ego, qui illitteratus sum, tnam sapiea- 
tiam hodie profligabo: et adimpletur illud, quod dictum est per prophe, 
tam: ubi sapiens? ubi scriba?" (IL) Post sermones, prioribus haud 
dissimiles, llic Shoque consumpto, frustra tandem discessum est; nec 
juae is fieri voluerat, et de quibus laboraverat, eorum quicquam est 
ἤβαίσαν Neque enim malta nobis oratione opus fuit apud bominem 
ralis ingenii, eundemque iracundum, lingusgue et manu promptiorem ad 





feriendum quam ad dicendum. Quamobrem illa & sancto Patre lio ver- 
δὰ mntantua, preriter ipse quoque : unum hoc saltem posse me ia 
gloriari, opiniones de Deo fa nunquam habuisse me; sed quam. 


HISTONIAEBYZANTINAB XXI.s. 1049 


ϑεοῦ παρὰ τῶν. μωκίφρων γονέφν pov xal τῶν ϑρεψαμένων ἐμὲ, A.C. 1351 
ταύτην αὐξηϑεῖσαν ἴαχον ἐν ἐμαυτῷ" πίστιν δὲ οὔτε παρ’ or ^ 
γραφομένην νεωτέρων παραδεχόμῃβια, οὔτ᾽ αὐτοὶ τὰ τῆς ἡμετές D 
ac διακοίας γενγήματα παραδιδᾶϑαι τολμῶμεν, ἵνα μὴ ἀνθρώ- 
mua ποιήσωμεν τὼ τῆς εὐσεβείας. ῥήματα" ἀλλ᾽ ἃ παρὰ τῶν 
ἁγέων παιξέρων δεδιδάγμεϑα, ταῦτα τοῖς ἐρωτῶσι διαγγέλλομεν." 
xal ταῦτα μὲν τοῦτον ἔσχε τὸν τρόπον. (Γ.) "Ec δὲ τὴν ἐπιοῦ- 
σαν παρῆσαγ αὖϑες ἐχεῖϑεν ἀπεσταλμένοι συχνοὶ τῶν τῆς ἐκκλη-- V. 532 
«ἰας ἀρχάντων, καὶ μετ᾽ αὐτῶν. εἷς τις τῶν ἐμῶν μαϑητῶν, ἄν- 
i01:xeug. ἄλλος τοῦδ᾽ ὃς ἀφ᾽ οὗ τὸ μοναδικὸν ἐνδέδυται σχῆμα, 
ταὐτὸν ἐπεπόνϑει ναὶ οὗτος, ὅπερ ἐχεῖνος χερσὶν εἰληφὼς ἐκ τοῦ 
δείπνου τὸν σωτήριον ἄρτον. ὡς γὰρ εἰς ἐχεῖνον εὐθὺς τὸν διά- 
Boios εἰσελθεῖν ἐγεγάνει, παραπλησίως δὴ καὶ τἀνδρὶ τουτωΐ 
σαφῶς ὃ αὐτὸς ἐπεπήδησε διάβολος, εὐθὺς ἀμείψαντι τὸ σχῆμα. 
“45εἰς γὰρ καχότεχνον φυχὴν χώραν οὐχ ἔχειν φασὶ καὶ χάριν ϑεοῦ. 
. τοσοῦτον γὰρ ταῖς ἄλλαις xa9? ἡμῶν ἐπιβουλαῖς ναϑάπαξ οὗτος Β 
ἀχεῖχρν ὑπερβαλέσθαι πεφιλοτίμηται, ὡς μηδ᾽ ἐνταῦϑα γενόμε-- 
vov μόνον» ἰᾶσαι τὴν πρόδοσιν Ἰούδαν ἐκεῖνον ἐγκαλεῖσϑαι. ἀλλὰ 
γὰρ πλείστους χαὶ οὗτοι κενώσαντες λόγους, τὸν ὅμοιον τρόπον 
ϑὺτοῖς ἄλλοις, καὶ πλείστας τοῖς λεχϑεῖσι τὰς ἀπειλὰς ἐπῳχοδομη-- 
κότες ἀπήεσων ἄπραχτοι καὶ αὐτοί, — (4.) Καὶ ἅμα συνήεσαν 
αὖϑις συχνότερα: τῶν προτέρων παραγγελίαι παμπληϑὲς, παρι- 
οὖσαι τὰς πρὶν, ἐς τοὺς γείτονας φύλακας ἡμῶν" og ἐπόπτας P. 660 
ἡμῖν πικροτάτους "ἐπέστησαν, παγόπτας δ᾽ εἰπεῖν οἰκειότερον, 
5. λογίξωνται edd. m 
olim. beatis δἰ ab educatoribi ionem Dei iss. 
i-e erre pie rrr 
descriptam admittere, nec quae mens oostra parturiret, ea tradere aliis 
&udere, ne humana per nos fierent verae religionis verba : sed quae a san- 
tis Patribus didicissemus, ea nos interroganti cuique annunciare. Et haec 
quidem Ha se habuerunt. (lll) Postridie eius diel affueront rursus inde 
huc miasi plutimi ecclesiae praesules: item cum iis discipulorum meorum 
wbus, alius plane a discipulo, Scilicet buic, ex quo monasticum babitum 
induerat, idem contigerat atque illi, qui de Coena salutarem panem mani- 
bus apprehendit, Quippe ut Diabolus in illum statim introjvit; ita et in 
hunc, post mutatam vestem, idem profesto Diabolus confestim jnailuit. 
Nimirum in anima, artibus instructa , gratiam Dei negant locum ba- 
bere. Adeo autem bic illum, praeterea in nos structis insidiis, omni- 
mo superare certavit, ut nec in hac parte Indam proditionis reum argui 
wnum voluerit. Enimvero cum e£ hi multa, itidem ut caeteri, verba ellu-. 
dissent, et adiunctas dictis minas quamplurimas exaggerassent,, ipsi quo- 
que re infecta discesserunt. (lV.) T'um vero crebriora quam antehac et 
ioribus impeusiora, velut facto agmine, mandata ad illos vicinos custo- 
nodo venerunt; à ils dico sppodum malia scubininos explorato- 


Nicephorus Gregor. Vol. 1I. 





1050 NICEPHORI GREGOME 


A. M. 6859 κατὰ τὸν ἀττιχίζοντα μῦϑον ἐκεῖνον" εἰ μὴ καὶ πολλῷ Gnsos£- 
μιὰ 4. ρους τούτους εἴπῃ τις r^ ὅτι ἐκεῖ μὲν ἑνί τινε ὄντε πολλοὺς na- 
ρέχουσιν ὀφϑαλμούς" ἐνταῦϑῳ δὲ πολλοί τινὲς ὄντες, xo) διαφό- 
ρους xal πολυμόρφους τρέφοντες γνώμας, ἅμιλλαν ἔχουσιν ἐς 
Βτὸ πλείους ἄλλος ἄλλου φανῆναι τὰς ἐποπτικὰς χεκτημένος δυ-5 
γνάμεις. (Ε.) ἹΜετὰ πολλὰς δ᾽ αὖϑις ἡμέρας κατὰ δή τινα 
χρείαν ἐδέησε πατριάρχης ἱέναι ἐς τὴν χαβ᾽ ἡμᾶς αὖϑις ἱεφὰν 
μάνδραν" καὶ αὐτοπροσώπως μὲν τέως ἡμῖν αὐτὸς οὐχ ὡμίλησε, 
δι᾽ ἀποστόλων δ᾽, ὅσα xul ngórkgor εἶχε πεφροντισμένος, μηδὲ 
γῦν τὰ ζητούμενα γράμματά μοι κεκεμικώς. καὶ πώλιν ἦμεν iv10 
οτοῖς αὐτοῖς. κἀκεῖνος ἀπήει λοιπὸν, τὰς τοιαύτας ἐλπίδας εἶναι 
γρηγορούντων μανϑάνων ἐνύπνια. . 
P.661 δ΄. Ἐκχεῖϑεν ab9ic ἡμέραι παρίππευον πέντε καὶ δέχα, χαὶ 
V.885 ὁ τῶν φίλων ἡμῖν βᾶτιστος ἐκεῖνος ἧκε Καβασῆας, λαϑφμίων 
καὶ ποικίλων βουλευμάτων πατριαρχικῶν ὁμοῦ καὶ βασιλικῶν 15 
ἐπαγόμενος φόρτον, καὶ μηχαναῖς οἱονεί τισιν ἐλεπόλεσε napoa- 
γμένος ἐκεῖϑεν παντοδαπαῖς, ἅτε συνετὸς xul πολυπράγμων ἀνὴρ 
Bxal ποιχίλων ἔδρις πραγμάτων καὶ λόγων πολιτικῶν" σὺν δ᾽ üd- 
τῷ καὶ τῶν πατριαρχικῶν ἀρχόντων εἷς, τοῖς πανόπταις ἐκείνοις, 
καὶ δεινοῖς ἡμῶν φύλαξιν ἀχώλυτον ἐπιτάττων voviut τὴν εἴσο- 30 
δον παρασχεῖν. καί μοι κατὰ τὸ εἰωθὸς προσειπὼν, εἶτα ἐκάϑεσε 
κύψας τὸ πρόσωπον εἷς γῆν. ἐμοὶ μὲν οὖν ἐμπαϑέστερον ἔδοξε 
7. em. Boiv. pro a 9. idem *- 
od pro ἡμῶν. πυφροντισμένος idem fto 


res, vel (ut congruentius loquar) omuia videntes tores, quales fabula 
Attica memorat: niai quis jstos multo terribiliores Idcirco icat, quia uni he- 
mini multos oculos fabulae tribuebant, hfc vero homines multi, iique diver- 
80 et multiplici ingenio praediti, inter se certant , quis quemque facultate 
videndi et plarium quu oculorum perspicacia superaturus sit. (V.) Rar- 
sum moltis post diebus patriarcha ad sacrum hoc nostrum bh pidum L.] 
contulit, quo eum aliud quiddam negotii vocabat. Ac tum quidem haud 
pet se ipee nobiscum coram culloquotas est sed per internancios e& signi 
cavit, quorum et prius jam eategerat, Scripta autem, qualia 

mec tum quoque ulla attalit, Nostrae itaque res eodem rursus statu fue- 
runt. Kt ille, cum elustodi spes suas mera vigilantium somnia esse intel- 
ligeret, hinc denique abiit. ] 

4 Elapsis exinde quindecim rursus diebus, nostrorum amicorum opti- 
mus ille Cabasilas venit, occolis et variis tom patriarchae, tum lmpera- 
toris onustus consiliis, atque inde omnigenis machinis, velut muralibws 
quibusdam tormentis, instructua; quippe qui vir esset intelligens , avidue 
multa agendi, variarum rerum peritus, nec in civilibus nego! lis ora- 
tor. Ipsum comitebatur unus e patriarchalium eoclesiarum praefectis, qui 
nostris custodibus ni rro erant oculei toti atque adeo terribiles) prae- 
cepit , ut buicce ilae liberum ingressum praeberent. Hic autem, ubi 
me pro more suo salutavit, postea Bi teram. valta consedii: et 


HISTOMAE BYZANTINAE XXIL4. 1061 


τοῦτον διατεθῆναι, τὴν τῆς ἐμῆς οἰκίας εὐθὺς ϑεασάμενον ovp A, C. 1951 
φορὰν καὶ τὴν καινὴν τραγῳδίαν, xal διὰ τοῦτο καϑ᾽ ἑαυτὸν impo Cn- 
γενόμενον ἐπὶ τούτου καθίσαι τοῦ σχήματος, ἡσυχῇ πάϑος (ἐν-ο n 
τὸς τὰς αἰσθήσεως εἰς τὰ τῆς ψυχῆς ἀπόῤῥητα στρέψαντα) xai 
δτὰς τῆς τύχης ἐν νῷ συνομῶντα μεταβολάς" πῶς ὃ τὰ πλεῖστα 
φϑεγξάμενος οἶχος ἄφϑογγος. ἐξαίφνης κατέστη; καὶ πῶς ai 
τῶν ἀεὶ προσιόντων ᾿ἄλλοτ᾽ ἄλλων σοφῶν συναυλίαι xal λογι-- 
καὶ πανηγύρεις καὶ τὰ σεμνὰ τῶν ἀγώνων ἐχείκων παλαίσματα 
φροῦδα γέγονεν ἐν βραχεῖ; καὶ πῶς ol τῶν μαϑηματικῶν πηγῶν Ὁ 
10ἀταμίευτοι ῥύακες νῦν ἀταμίευτα σιγῶσαν τὴν ἐρημίαν ἠλλάξαντο; 
καὶ πῶς οἱ τῶν πολλαχόϑεν ἀποριῶν val λύσεων τῆς ἀστροϑεώ- 
βίονος σοφίας δίαυλοι νῦν ἐν τοῖς τῆς λήϑης ἐκρύβησαν τάφοις; 
ἐμοὶ μὲν οὖν τοιαῦτ᾽ ἐδίδου τὸ σχῆμα τοῦ φίλον λογίζεσϑαι, 
καὶ ὅσα πλείω τούτοις ἕπεται. (Β.) 4k) καὶ λέγειν ἀρξάμενος 
«1δἔγωγε περὶ μὲν τῶν ἡμετέρων ἥκιστά σε, quw. ἄριστε, χαλε- 
παίνειν ἔφασκον εἶναι χρεὼν, ἐπεὶ μηδὲν τῶν ἐν βίῳ χρηστῶν ἀμι-Ε 
γὲς οὐδ᾽ ἄκρατον ἔχει τὸ χαῖρον " ἀλλὰ μέμικται πάντα πρὸς τοῦ 
Θεοῦ, καϑάπερ χαλινῷ τινε τὴν διαμονὴν τοῦ φρονεῖν ἐν μέτροις 
κατέχοντος" εἶναι γὰρ παγχάλεπον, εὐροοῦντα ταῖς ἀμωσγέπως 
ϑυμαάχαριζομέναις τύχαις τοῦ βίου μένειν ἐν τῷ καϑεστῶτι τοῦ 
ἤϑους. περὶ δὲ σοῦ μοι ϑαυμάζειν ἔπεισι, πῶς τοσούτου χειμῶ- 
γος τὰ τῆς ἐκκλησίας ταράξιντος δόγματα, ἥκιστα γινώσκειν Ῥ. 668. 
τοῖς φῶοις ἡμῖν, οἷς τὰ μάλιστα θαῤῥεῖν ἐδόκεις, οὔπω δέδω" 


Quia domns meae calamitatem novamque tragoediam conspiceret,, visus est 
i plus vollto commoveri, atque ideo ad ve rerersas hocce corporis ha- 
. bits sedisse, sensus externos ad animi secreta convertisse, et cgm nostros 
casus ac fortunae vicissitudines tranquilla mente considerasset, in baec fe- 
τὸ verba erupisse: Quomodo quae tot vocibus personuit domus, derepente 
ebmutwit? quomodo coetus illi, ad quoi lias semper accedebant sa- 
pientes, quomodo rationales illi conventus et veneranda illa certamina 
subito evanuerunt? quomodo disciplinarum fontes, qui tot scienarum ri- 
yulos omuibus fandebant, nune in profondam et tacitam solitudinem com- 
mutati sunt? quomodo denique illa 


ie subinde recurrentes quaestionum ac 
solutionum extronomicarum exercita 

















iam oblivione deletae sunt? haec, 
et alia plura his consimilia, mihi cogitanda obiiciebat amici nostri babitus. 
(IL) Itaque loqui exorsus, calamitates (inquam) nostras aegre ferre non 
debes, amicorum optime, quandoquidem nullum est hac in vita commo- 
Qum, quod puram et plane sinceram laetitiam afferat: quinimo Deus 
omnia commiscuit, atque ita nos (raeno quodam coércet; ne quid nimis, 
sed ad mediocritatem semper sapiamus, Si quis enim utcunque prosperis 
fortunae flatibus utatur, is animi morumque constantiam difficilüme con- 
-servat. lllud autem mihi permirum accidit, quod cum tanta tempestas ec- 
desiae dogmata perturbarit, nos amicos tuos, quibus confidero maxime 








1052 NICEPHORI GREGOBAE 


A. M. 6859 xac ἡμῖν οὐδὲν ἀχριβές - ἀλλ᾽ ἀφξκας παντοδαπαῖς πλανᾶσϑω 
φήμαις, καὶ ἀμφισβητεῖν, πότερον τοῖς ὅροις ἐχαίνοις ἐμμένεες 
καὶ σὺ, καϑάπερ ἡμεῖς" ἢ καϑάπερ ϑυᾶλης τῆς τοῖς δόγμασιν 
ἐνσκηψάσης νῦν καταιγίδος, καὶ ἄλλων ἄλλοϑι φερομένων, κα- 
ϑάπερ τῶν πλοίων τὰ. ἀκυβέρνητα, «φέρων. καὶ σὺ σαυτὸν τοῖς δ 

Β ἐναντίοις ἐπέῤῥιψας, καὶ γλώττης ἀφειδῶς καϑ᾽ ἡμῶν ὁμοίως 
ἔχεις ἐκείνοις. καίτοι γ᾽ ἀνάγκην ἥκιστ᾽ ἴομεν οὐδεμίαν βίᾳ πε- 
φιοῦσαν, πείθειν τῇ θρησκείᾳ xal τὴν φιλίιν ὁμοῦ συνεξίστα-. 

Υ͂. 684 σϑαι᾽ ἐπεὶ καὶ “μβάγιον, Ἕλληνα τὴν ϑρησχείαν ὄντα, Βαῶ»- 
λείῳ φίλον εἶναι ἐνῆν τῷ μεγάλῳ" xal τοιούτων ὃ βίος γέμει Ὁ 
παραβολῶν. Ἔπειτ᾽, οὐδὲ ϑᾶων, τῷ Παλαμᾷ προστίϑεσϑαε 

Οϑυνηϑείης ἄν. οἶσθα γὰρ ὡς Ἰωάννῃ τῷ πατριάρχῃ ζῶντι συ- 
χνὰ καὶ μετά γε πολλῆς τῆς αἰδοῦς προσιὼν, αὐτὸν μὲν τοῖς 
ἁγίοις συνέταττες ὅλαις προϑέσεσι τῆς ψυχῆς" Παλαμᾶν δ᾽ ὁμοῦ 
βασιλεῖ Καντακουζηνῷ πάσαις ἔπλυνες ὕβρεσι νύκτωρ καὶ μεϑ᾽ 15 
ἡμέραν, καὶ ἀσεβῶν ἀσεβεστέβους ἁπάντων ἐκάλεις" καί σφισι 
ταχὺν τὸν ἀφανισμὸν ἔσεσθαι προὔλεγες" ὡς ἥκιστα μάλα σοι 
περέστασϑαι νῦν, τὴν πρὸς τἀναντία μεταβυλὴν ἁρμόττουσαν 

Ὁ εἶναι, συνέσεως οὕτῳ καὶ γήρως ἔχοντι, καὶ συνορᾷν δυναμένῳ 
τῆς αἰσχύνης. τὸ μέγεϑος. ποῖον γὰρ ἔτι χρόνον τῶν καϑηχόντων 80 
ἀναμενεῖ τις σύμβουλον, ἐν τοιαύτῃ γεγονὼς ἡλικίᾳ; καὶ πάσαις 
μὲν γὰρ ἡλικίαις καὶ τύχαις ἀνάγκη φόβον εἶναι ϑανάτου, ἀγνω- 
σίᾳ μυστικῇ τοὺς κανόνας ἡμῖν τῆς ζωῆς τοῦ ϑεοῦ συγκαλύπτον- 

2. ἐμμένεις corr. Capp. pro ἐχμείνεις. 
videbaris, necdum feceris certiores, eed variis huc illuc abduci rumoribus. 
εἰ dubitare permiseris, utrum, quemadmodum nos, tu quoque in illis de- 
fimitionibus penmaneas; an vero, cum veluti procella quaedam vehemens 
ecclesiae dogmatibus incubuerit, et alii alio ferantur de more nawigiorum, 
quae gubertiaculo carent, Ín adversariorum partes te ipsum conieceris, nac 
parce linguam adversus nos acuas, sicut illi hactenus acuerunt. ΑἹ 
tamen nullam novimus esse neceasitatem , quae adigat ut simul com. 
gione amicitia ipsa deponatur; quandoquidem Libanio, ethnicae religionis 
Cultori , aaicitiz com magno Basilio esse potuit: et humama vita huiuamodl 
exemplis referta est, Adde quod Palamae, nec si velis quidem, assentiri 
queas. Nam, ut nosti, ad loannem patriarcham multa cum rew 
saepe accessisti, eumque tota intentione animi Sanctis anoumerabea; ia 
Palamam autem et imperatorem Cantacuzenum omnia maledicta diu noctu- 
que conferebas. — Vocabantur isti & te omnium impiorom maxime impii: 
quos etiam de medio confestim sublatum iri praedicebas: ita ut non amplius 
iam te deceat in alteram partem converti, cum tantam prudentiam et sene- 
ctutem adeptus fueris, et facile perspicere valeas, quantum ip re dedecus 
exinde sit redundaturum. Qui enim eo aetatis Pow est, quale tem- 
pes exspectabit, quod eum sui officii admoneat? Nam cum omnis aetatis 
St fortabae hominibus timenda sit mors, eo quod vitae nostrae metas αν 
sca quadam iguoradone Deus obvelarit, tum maxime iis tineada est, qui 


HISTORIAE BYZANTINAE XXH. 4. 1055 


τος, μάλιστα δὲ τοῖς τὸν ἔσχατον οὕτως ὅρον τῆς ἡλικίας σχηνο- A.C. 1851 
βατοῦσιν * ὅτε μάλιστα καὶ τῆς ἀκμῆς ἐκείνης ἦ πανήγυρις qas np Toce 
σβέννυται, καὶ τὸ τῶν μαχρῶν ἐλπίδων ὡς và πολλὰ παρατρέ- Εὖ 
ζει ϑέατρον. ὃ δὴ κἀπὶ νοῦν ἀεί uos στρᾶροντι τῶν ἄνδριαντο-. 
δποιῶν τε καὶ τῶν ζωγράφων ἐχείνους inju ϑαυμάζειν, ὅσοι τῆς 
χρονικῆς περιόδου τὸ τάχος μιμεῖσϑαε διὰ τῆς τέχνης ἐϑέλοντες 
ἄνδρα ποισῦσιν ὀπισϑοφάλακρον μὲν ὡς ἐπίπαν, οὐ δ᾽ ἀναφα- 
λαντίαν " ἀλλὰ μέτωπον προϊσχόμενον λάσιον, καὶ κόμην ἐκεῖϑεν 
μακρὰν καθειμένον. τἄλλα γὰρ ὄννες σοφοὶ μόνης λείπονται 
10 φωνῆς ἐνταυϑοῖ, καὶ ταύτην ἥκιστα βαφαῖς ταῖς ἐκ χρωμάτων 
δύνανται μιμεῖσϑαι. “ὅϑεν σιγῶσαν οὕτωαὶ πως ἱστᾶσι νομοϑε- 
ale εἰκόνα, καὶ ἀνεχλάλητον κήρυκα πᾶσιν ἀεὶ διανέμουσιν, οἷς 
ἐῤῥᾳθυμημένον τὸν" βίον ἀνύειν οὖχ ἔστιν αἰδὼς, μονονουχὶ 
βοῶντες, ὡς κατόπιν ἰοῦσι τριχῶν οὐ παρέξει λαβὴν ὃ Καιρὸς, 
16 ἀλλ᾽ ὕλισϑον καὶ ἀποτυχίαν τοῦ ποϑουμένου μαχρὰν, τῆς ἐμ- P. 663 
προσϑίας ἤδη τοῦ χρόνου λαβῆς παρεῤῥνηκυίας, καὶ ὅλως ἀπη- 
γορευχυίας ἅπαν τὸ ἁμιλλώμενον. (Γ.) Ἐγὼ μὲν δὴ ταῦτ᾽ εἶ- 
πιὸν ἐπεπαύμην. τῷ δ᾽ εὐθὺς ἀρχομένῳ λέγειν, ὧν ἡμῖν εἰκάζειν 
ἐχείνου inj διὰ φιλίαν ἀρχαίαν, γνώρισμα τῶν ἁπάντων τοῖς 
90 λεγομένοις ὑπῆρχεν οὐδὲν, ὅ,τι μὴ πᾶν τοὐναντίον. καὶ γὰρ τὰ 
λεγόμενα πιχρίαν ὑπέφαινεν οἰχουροῦσαν ἐν τῇ ψυχῇ, καὶ μάλα Β 
τοι σφόδρα βαϑεῖαν" οὐχ οἵαν ἐπισπείρουσι βίων τινῶν περε- 


14. Verba ἰοῦσι --- τὸ ἁμιλλώμενον Capp. supplevit ex libri xr. c. 2. 
19. ἐκείνων legebatur, quod Capp. pet ἀπόντων poni vult. 


terminum vitae et ultimum actum sic velut in scena. produnt: quando prae- 
sertim festivos ille vigor aetatis exstinguitur, δ΄ UY 

clarae luserant, earum fere theatrum praeterl 

semper mecum voluto, statuarios illos et pictor 

locem convertentis sese temporis cursum expri 

hominem efüngunt, occipiti quidem omni ex par 

calvo capite , sed fronte hirsuta, e qua promiss 

licet alibi quoque magnum periüae suse spesü 

duntaxat vocem non assequuntur; quam quia c 

Te nequeunt, ideo tacitam legis imaginein sic 

praeconem pet praebent omnibus iis, quo. 

non pudet: quibus eam tantumnon clamant, Ὁ. 

tibus praebituram non esse cepillos arripiendos 

ἃ voto aberrationem, ubi anterior temporis ani 

omne, de quo certabatur, penitus intedixerit" 6 2x 

Gem loquendi finem feci, cum vero loqui Cabasilas inciperet, conilciebam 
sb.eo illa dictum iri, quae vetue amicitia nostre postulebat: sed horum 
mollum vestigium in eius verbis apparwit; imo prorens contraria üt. 
Nam quaecunque dixit, profundisaime desideatem in eius anima aubindica- 
bant acerbitatem; non qualem adspergunt seu rerum husgenarum vices quae- 





1054 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 στάσεις, ἔξωθεν ἐπεισρέουσαι, xal πόλεων πραγματικαὶ συμφο-- 


Tad.4 


gol, τὸ πεδίον νεμόμεναι τῆς ψυχῆς" ἀλλ᾽ οἵαν ἀδοξοῦντες βλα- 
στάνουσι λογισμοὶ, τὰ πρεσβύτερά ve καὶ πολοχρονιώτερα τῶν 
γοσημάτων ἐμφωλεύοντα πάλαι προχατέχοντες, ὧν πατὴρ καὶ 
δημιουργὺς τὸ τῆς φιλοτιμίας ἀστάϑμητον. εἶναι γὰρ τὴν φιλο- δ 
οτιμίαν μέγα τι ψυχῆς ἐμπύφευμα πρὸς τὰ καλὰ μὲν, ὅταν due- 
πήλευτον κομιδῇ τῆς κρίσεως ἐξάγῃ τὸν τόχον " ὅταν δὲ χενοδο- 
ξίαν κατασπῶσιν ἐφεδρεύουσαι χῆριες, ψυχῆς λεληϑότα νοσή- 
ματα, τότε δὴ μακρός τις γένεται τοῦ παρόντος λόγου λόγος, εἴ 
τις ἔξωθεν ἀπαϑῶς συνορῴη" καὶ ὃ πρὶν ϑαυμαζόμενος ἐπὶ τῷ 16 
μὴ ϑαυμάζειν πλοῦτον καὶ τρυφὴν καὶ τύχης εὐγένειαν φαυλί- 
Ῥ ζεται μᾶλλον ἐπὶ τῷ μὴ φαυλίζειν κενοδοξίαν, μηδὲ τὸ κακὸν 
ἡγοέμενος ἄδοξον, ἀλλὰ τὸ ἄδοξον καχὸν, κατὰ τὰ ἀντίστροφά τε 


V. 585 καὶ τὴν ϑέσιν ἐκ διαμέτρου λαχόντα. ἔλαϑε γὰρ αὐτὸς ἑαυτὸχ 


οἰκείῳ καὶ ἐγκαρδίῳ πυρὶ καταστρατηγούμενος, καϑεύδοντι μὲν 16 
ἐπὶ μακρὸν ἐνέοτε χρόνον δι᾽ ἔνδειαν ὑπεχκαύματος, dvoldp- 
ποντι δ᾽ ὀψὲ, καιροῦ xal τύχης οὐρίου τινὸς δραξαμένου πνεύ-- 
Eparog. ἐπεὶ καὶ εἴωθεν ὡς τὰ πολλὰ πολλάχις ἡ τῶν ἐπαίνων 
ἔχπτωσις πρὸς μανιῶδες ἦϑος ἐρεϑέζειν τὸν ἐραστὴν xal ζηλόν- 
τύπον, καὶ διὰ τῶν χρονικῶν ἐλέγχων ἐναργέστερον παριστᾷν, 90 
εἴδωλον ἀρετῆς καὶ οὐδαμῶς ἀρετὴν εἶναι τὸ μέχρι νῦν αὐτῷ διω- 
χόμενον, καϑάπερ τὰ μυϑευόμενα πάλαι περὶ νεφέλης ὁμοῦ καὶ 
Ἰξίονος. ἀλλὰ ταῦτα μὲν σιγῆς ἐῤῥίφϑω βυϑοῖς. ἐπανιτέον δ᾽ 
9. μικρός coni, Capp. 17. δραξαμένῳ coni. Capp. 
dem extrinsecus ingruentes; seu civilium negotiorum exitus tristes, unde 
dolor. per totam: animum serpit: sed qualem producunt animae degeneres, 
[uae antiquos et diuturajores morbos iam pridem apud se delitesceates re- 
tinent: quorum pater atque opifex est levis et inconsideratus forie amor. 
Jlla enim gloriae cupiditate, quasi quodam ignis sopiti auscitabulo, ad res 
honestas snima vehementer aocenditur, quando purum ac valde sincerum 
iodicii fructum profert: sed cum vanam gloriam eliciunt exitiales morbi, 
qui in anima latenter insident, tunc alia plane.res est, si quis foris, velot. 
spectator, absque ulia perterbatione animi consideret: et qui prius ma- 
gnam sui admirationem concitabat, eo quod divitias, delicias, et fortunae 
nobilitatem non miraretar zx Sontetnitar magie, eo juod vanam gloriam 
non contemnat. le vitium in i ine loco contra poties 
igmominiam vidi loce habeat: neqne vero snimalvertl, ee denestio et 
iptestine ino opprini s qui nenauaquam fonita e sasiabul decia dic- 
tius sopitur , ubi sero tandem casus tolit et sese dedit occasio, secun- 
dum quempiam ventum nactus, relooet. Nam lsudum iaotura saepe see 
ad furiosam indolem eusoitare gloriae amatorem et aemulatorem; qui aic 
progressa temporia manifestius convincitur, non ipsam virtutem, scd eiws 
Jnane simulacrom, hactenos fuisse persequutus: qualia fere sunt quae de 
nube et Ixione veteres fabulentar. Bed hasc quidem ellewtjo obruamter; 








HISTORIAE BYZANTINAE XXIL4. — 1056 


δάῖσε. (4.) Heic γὰρ Myov- κατάστασιν ὃ φίλος ἐντείνας, A. C. 1961 
καὶ τὰ πρὶν ἐπικαλύμματα παρωσάμενος ἅπαντα, πᾶς τῶν ἔγκω- Ip To Cna- 
μίων ἐγίνετο καὶ ϑειασμῶν τῶν τοῦ Παλαμᾶ καὶ ὅσα ἐγγέγραπταί 
οἱ ταῖς βίβλοις. ,γπάντα γὰρ αὐτῷ uon" φησὶ, ,»τεϑέαται πρὸς 

δ ἀκρίβειαν, καὶ ἐξήτᾳσται τελεώτατα" καὶ ὅλως οὐδὲν οὐδαμῆ 
συγννενόηται, οὗ καϑάπτεσϑαι ἕξει"τις τῶν ἁπάντων ὁπώσποτε 
καὶ ὁπωσοῦν, κἂν πάντα λίθον ϑέλῃ κινεῖν." xal ἅμα ταῖς 0 
αὐταῖς ηὔχετο συναποϑνήσχειν ἁμολογίαις, καὶ ὑπὲρ τούτων P. 664 

. ἕτοιμος. εἶναι μυρίας κακώσεις ὑφίστασϑαι. (E.) Ἐγὼ δ᾽ óno- 

τολαβὼν, ἠξίουν ἔνια πρὸς τὸ σαφέστερον ἀναπτύσσειν, μηκύνοντά 
πως τὴν ἔνδειξιν, ἵνα καὶ αὐτὸφ τελεώτερον ἔχω γινώσκειν, el 
ἀληϑῶς ἀνέγνως ἐκείνου τὰς βίβλους, καὶ εἰ ἔγνως ἀναγνοὺς, καὶ 
Ónolóv τί σοι τὸ τῶν ἐπαινουμένων κεφάλαιον πέφυχε. xal στρω- 
τιώτης γὰρ οὐχ ἵππον ὅτι ἐξ ἵππον ζητεῖ, ἀλλ᾽ εἰ τῶν ἐπαινου.. 

1δ μένων τις εἴη, καὶ ἅμα πρὸς τὴν χρείαν ἔργοις ἁρμόττων αὐτοῖς." B 
ἅμα δ᾽ αὐτῷ παρεισῆγον καί τινας ῥήσεις τῶν ἐκείνου βλασφήμων 
βιβλίων ἐγώ. ,ἡἸκανὰ μὲν οὖν," φησὶ, ,,xal ταῦτα πεῖσαι, μήτε 
χτιστὴν ὑπάρχειν τὴν διδομένην καὶ λαμβανομένην τοῖς κεχαρι- 
τωμένοις τοῦ πνεύματος χάριν τε καὶ ἐνέργειαν (αὕτη γάρ ἔστε 

30 τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον) μήτο τὴν οὐσίαν εἶναι τοῦ πνεύματος. καὶ 
μετ᾽ ὀλίγον" arg γὰρ xa9^ ἑαντὴν 7j ϑεία μετεχομένη τε καὶ Ὁ 
λαμβανομένη φύσις ἢ φυρμὸν πείσεται, ἢ τὴν παϑητὴν ἔξανα- 
λώσει φύσιν, πρὶν ἂν ληφϑῇ." δρᾷς πῶς τὴν ἔνσαρχον οἴχονο- 


14. εἰ conl. Capp. pro Bri. 


jam vero redeams ad illod undo divertimus, (IV.) Com enlm sermonem 
instituere contendisset Cabasilas, sublatis quibus antea sese occultabat in- 
βίαια, totus in celebrandis li- 


volucris omnibus, totus fuit in laudando 





infinitas perpeti calamitates peratum se iactitabat. (V.) Cui ego res, 
dis. en ctae, ut ad maire ortu, itrationem qui clarius 
explicares; ut et ego plenius re valeam, an re ipse Palamae li- 
pros legeris, an lectos intellexeris, et quaenam sit éorum summa, quae in 
lis laudas. Nam nec miles quaerit, an suus equus ex equo natus sit, sed 
an generosus et laudabilis, an utilis et aptus ed opera necemarin" "Tum 
illi simul adduxi quaedam loca e.blasphemis Palamae libris deprompta, quae 
sic babent. ,, Haec, it, ,suffücinnt οὐ persuadeatur, neque creatam 
esse Spiritus sancti gratiam et operationem, quae accipitur et datur iis, 
quos el donare Dens voluerit (haz enim est Spiritus sanctus) neque etiam 
esse Spiritus sancti substantiam." Et panlo post: si ipsa per se ipsam di- 
vina natura parücipetur et recipiatur, aut mixtonem patietar, aut pati- 
bilem naturam absumet, aatequam recepta fuerit." Vides quemodo incar- 





1056 NICEPHORI GREGOBAE 


4. M. 6859 μίαν σαφῶς ἀναιρεῖ, καϑὰ xu) ἀναᾳέρω ποῦ δεδείχαμεν ; ταὶ 
Ἰαὰ 4 πάλιν" ,τί ἔτι σύνϑεσιν δέδοικας ἐπὶ τοῦ Θεοῦ, καὶ τῶν ἐνὲρ.- 
γειῶν ἀκτίστων οὐσῶν τε καὶ λεγομένων; πολλῷ μᾶλλον δέδιϑε, 
μὴ κτίσμα ποιήσῃς τὸν Θεὸν, τὰς αὐτοῦ φυσικὰς ἐνεργείας fjyoi- 
μένος κτιστὰς, ὡς διαφόρους τῆς οὐσίας." καὶ πάλιν" ,,»ἡμῖν δ᾽ δ 
Ῥοὐδεμία ποτ᾽ ἔστωι λέξις ἀποχρῶσα πείϑειν, τὰς ἐνεργείας τοῦ 
ϑείου πνεύματος, ἃς ὃ Προφήτης κεφαλαιωδῶς ἑπτὰ προσεῖχε, 
μετὰ τῶν κτισμάτων τάττειν. τῶν δὲ ϑείων καὶ φυσικῶν τοῦ 
Θεοῦ ἐνεργειῶν ula. καὶ ἡ κρίσις. ἄρ᾽ οὖν καὶ αὕτη τῶν »τισμά- 
των ἕν, καϑὰ Ἀβραὰμ ἔφη" ὃ κρίνων πᾶσαν τὴν γῆν οὐ ποιή--10 
σεις κρίσιν ;" καὶ πάλιν" πῶς. οὐχ ἄκτιστος ἣ χάρις, δι᾿ ἣν καὶ 
οἱ μετεσχηχότες αὐτῆς ἄγαρχω καὶ ἄχτιστρι καὶ ἀτολεύτητοι καὶ 
Ἑ ἀϊδιοι; (ς΄.) Ἐμοῦ δὲ καὶ πλείους πφλλῶν τῶν τοιούτων ἐχεί- 
»ov βλασφημιῶν παρενείρειν ἐθέλοντος, ἀνέκοψε τὸν λόγον ὃ φί- 
Aoc, καὶ μακροὺς τοῦ Παλαμᾷ διεξῆλθεν ἐπαίνους. ἔπειτα πρῶ- 15 
V. 686 τον μὲν κἀχεῖνος ἀχτίστων ἐνεργεεῶν εἶναε πλῆϑος σαφῶς ὥμολό- 
ge se παὶ ἐπήνει, τῆς οὐσίας πάντη διωρισμένας. δεύτερον δ᾽, 
Ετι πνεῦμα ἅγιόν ve καὶ ἄχτιστον οὐχ ἕν ἔλεγεν εἶναι, οὐδ᾽ ἑπτὰ 
μόνον (ὁποῖα καὶ τῷ Χριστῷ προείρηχεν Ἡσαΐως ἐπαναπαύσε- 
σϑαι) ἀλλ᾽ ἑβδομηκοντάκις ἑπτὼ, καὶ ὅσα πρὸς τούτοις δύναιτοϑο 
ἄν τις τῇ διανοίᾳ περιλαμβάνειν, xal ἀπειράκις ἄπειρα" μεϑ᾽ 
ὧν καὶ τὰς ἐπὶ τῶν ἀποστόλων πυρίνας φανείσας δώδεχο γλώσ- 


13. πολλῷ coni, Capp. 


mationis mysterium evidenter evoriat, ot supra quoque ostendimus? Et 
iterum: ,,quid adbuc times n. jn Deo admittatur, si divisae ope- 
rationes increatae sint-et dicanturY Multo megis time, nc Deum in crea- 
turarum numero reponas, dum naturales eius operationes tanquam a aub 
stantia distinctas, creatasesse arbitraris." Et iterum: ,,nulla unquam nobis 
persuadebit oratio, ut divini Bpiritus operationes, quas Propheta septem 
suromatim appellavit, inter cregtas res collocemus: sed divinarum et natu- 
ralium Dei operationum una est jpsum judicium. Num igitur Dei iudicium 
est e nümero rerum creatarum , quemadmodom dixit Abraham: Qui iudicas 
omnem eram, non fecies iudicium 0" Et eram, quomodo increata non. 
esset illa gratia, juam qui eius sunt, exj prindi- 
pii, increati imalortales et aeterni Piet" (vL) Cum aatem plures 
adbuc e multis illius blasphesiis interserere vellem , dicentem me interpel- 
lavit amicus Cabasilas, qui magnas Palamae laudes recensuit. Deinde, 
primum quidem increatarom multitadinem operationum aperte confessus est, 
et eas a substantia omnimo distinctas esse assentiebatur: aecundo assere- 
bat, sanctum et increstum Spiritum nou esse unum, neque septem esee 
dentazat! ΝΕ Spiritus (quales super Christum requietaroe esse prae- 

xit Esaias Lungies septem , et. uot praeter hos possit quis 
menie conpobeadare et fülitice ntis! quibos οἱ mmumeratdar ses di 
cebat igneas duodecim linguas, quae super Apostolos apparuorunt, itemque 





HISTONIAB BYZANTINAE XXIL4. 1067 


PT τακτέον ἔλεγεν εἶναι καὶ τὴν ἐπὶ τοῦ Χριστοῦ βαπτιζομένου A. 0. fü5i 
φανεῖσαν περιστερόν. ταῦτα γὰρ ποτὲ μὲν πνεύματα καλεῖν rr 
ἡ γραφὴ, ποτὲ δ᾽ ἐνεργείας ἀκείστους καὶ χάριτας xal δυνά- P.G65 
4uuc., καὶ ταύτας μὲν εἶναι τὰς τοῖς κτίσμασι μεϑεχτὰς, xal ^ 
δπρὸς τούτοις ἀκτίστους γίνεσθαι τοὺς ἀνθρώπους, καὶ ἁγιάζε- 
63 τὰ ἁγιαζόμενα πάντα τά τὸ ἄλλα καὶ τὸ ϑεῖον ἡμῶν βά- 
πτισμὰ, καὶ πρός γε ὃ ϑυόμενος καὶ μεταλαμβανόμενος ἡμῖν ἄρ- 
τος iy ταῖς ϑείαις μοσταγωγίωις" τὴν δὲ ϑείαν οὐσίαν navrána- B. 
συν. εἶναι ἀμέϑεντον ἅπασι. (Ζ.) Καὶ ἐπὶ τούτοις ὃ συμμαχικὸς 
10 εἰσήγετο πόλεμος μετὰ τῶν ὑποδειγμάτων" λέγω δὴ τὸν σύν γε' 
αὐτῷ πρὸς τῆς πατριαρχιχῆς γερουσίας ἐληλυϑότα ἡμῖν, τῶν 
λλογέμων εἶναι λεγόμενον xol αὐτόν. ὃς δὴ καὶ λέγειν παρεσκευα-- . 
χὼς ἑαυτὸν τὰ ἐνδέοντα δριμύτερον ἡμῖν ἀντέστησε xal ἦϑος 
xol ἀφϑαλμόν. πᾶσι γὰρ ἐξῆν ἤδη τὰς ἐμὰς πατεῖν καὶ περιφρο- Ὁ 
τδνεῖν τύχας, μεμονωμένου τε ἅμα καὶ παντοδαποῖς πανταχόϑεν 
περιειλημμένου τοῖς δεσμοφύλαξι" καϑάπερ καὶ δρυὸς πεσούσης 
πᾶσιν ἐξείη, ὥς φασιν, ἀνδράσι ξυλεύεσϑαι" αἰδὼς δὲ πᾶσα 
χαϑ᾽ ὑγρῶν (ὡς ἔοικεν) ἐῤῥύη, καὶ ἄμπωτις ἀφελομένη κατε- 
βάπεισε. δριμύτερον οὖν ἐχείνῳ τὴν τοιαύτην διαδεξαμένῳ πά- 
- 30λην τὸν περὶ ἀμεϑέχεου καὶ μεθϑεκτοῦ δι᾽ ὑποδείγματος injuD 
λόγον. ,»Καὶ δὴ καὶ καϑάπερ " φησὶν, ἐπὶ τοῦ ἡλίου, τῆς μὲν 
οὐσίως, ἀκινήτου μενούσης iw οὐρανῷ, μετέχειν οὐκ ἔχομεν" 
«ῆς δὲ φωτιστικῆς ἐνεργείας αὐτοῦ, πρὸς ἡμᾶς κατιούσης, μετέ- 
T. τὸν. θυόμενον coni. Capp. 
dum hic baj est. 
Lm baec omuia modo ἐρίεται vocate elo aria Panlo δεν: 
tas operationes, et gratias, et virtutes. Addidit Cabesilas; harum qui- 
dem parücipes feri posso creaturas, et iisdem insuper incroatos homines 
evadere, sancificari omoia quae sanctificantur , et praeter caetera panem 
'iMlum, qui in divinorum mysteriorum celebratione sacrificatur et a nobis 
partcipstur: verum divinam substantiam nullatenus posse a psrcipari 
VII.) Sub haec zocialo bellom nobis inferebatur mE adiutore, qui 
t N iarchico senato mis- 
τὰν πὸ τοῦ venerit er e literatorum αξωδεν eae dioebatar. Σῖο ται ad 
dicenda quae deerant sese accinxisset, tum animo tum oculis i 
mihi obeütit. Iam enim fortunas meas conculcare et despicere omnibus 
licebat, tum quia solitarius degebam, tum quia omnigeni mo custodes un- 
dequaque circomcludebant: et hoc est quod trito fertur adagio: cum lapsa 
est quercus, ligna quivis colligit: omnis vero pudor, ut videtur, in mare 
praecipitatus erst, eumque maritimus aestus sublatum demerserat. lt: 
€um hoc certamen Cabasilae adiutor truculentius suscepisset, de partici- 
bili e& imparticipabili disserere allatis exemplis conatus est. ,,Et certe," 
inquit, .,sicut de sole iudicare solemus; cuius substantiam, in caelo manen- 
iem immotam , parteiparo non possumus, scd eius illumiaüivao virus, 





1058 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6869 xoutw* οὕτω xánl ϑεοῦ χρὴ νοεῖν. τῆς γὰρ οὐσίας αὐτοῦ καϑη- 
Μὰ ἃ bong ἐν οὐρανῷ (ὃν ϑρόνον εἴρηκεν ἡ γραφὴ ϑεοῦ) μετέχειν 
οὐκ ἐφικνούμεϑα" μετέχομεν δ᾽ οὖν τῆς ἐνεργείας αὐτοῦ καὶ 
τῆς βουλήσεως χαὶ ζωῆς καὶ δυνάμεως καὶ ἰσχύος, ἄνευ οὐσίας 
πρὸς ἡμᾶς κατιούσης ἑκάστης καὶ ποιούσης ἀχτίατους " ἄλλης5 
μὲν οὔσης, καὶ μαχρὸν τὸ διάφορον ἐκ τῆς οὐσίας ἐχούσης" ϑεό- 
τητος δ᾽ οὔσης καὶ αὐτῆς, ἀκτίστου μὲν, ὑφειμένης δ᾽ οὖν.» 
ταῦτα δ᾽ αὐτοῦ διεξιόντος, κῦμα καὶ σάλον εἶχε τὸ ἦϑος αὐτοῦ " 
. καὶ ἐνέχειτο μάλα σφοδρῶς, ἔχ τοῦ μείζονος ἀπαιτῶν, ὁπότερον 
Fáv ἑλοίμην αὐτὸς δυοῖν ὄντοιν πραγμάτοιν, ἀντιϑέσεως καὶ συγ- 10 
καταϑέσεως. (Η.) Ὑπολαβὼν γοῦν ἐγὼ πρὸς δύο τὴν παροι- 
μίαν μηδὲ τὸν Ἡρακλέα διδοῦσαν ἀκοόω τὸ δύνασϑαι πρὸς ἀν- 
τίπαλον ἔφασκον μάχην. ,,ἐγὼ δὲ καὶ μόνος ὧν ἐνταυϑοῖ, καὶ 
δέσμιος, καὶ μηδὲ βραχὺ τὸ ϑαῤῥεῖν ἔχων ἐκ τοῦ καιροῦ, πρὸς 
δύο τὸν ἀγῶνα ποιεῖσϑαι ἀναγχαζόμενος, τεϑαῤῥηκυίας ὁπλίσαν- 18 
τας ἐν ταὐτῷ καὶ γλώττας καὶ γνώμας, ἐν ἀμαρτύρῳ σταδίῳ τὰ 
P. 666 κατὰ βούλησιν ἅπαντα λέγειν ἀφόβως ἐχούσας καὶ ἀποφαίνεσθαι, 
καὶ διαβάλλειν πρὸς ἀπόντας ἀπιόντας, μήτ᾽ ἐμοῦ παρόντος, 
V. 687 μήτ᾽ οὐδενὸς ἑτέρου τοῦ τὴν ἀλήϑειαν ἀντ᾽ ἐμοῦ μαρτυρήσον- 
τὸς, ἐν στενῷ κομιδῇ τὴν τῆς ἀμηχανίας δρῶ μοι περίστασιν 20 
ἑστηκυῖαν. ὄντος γὰρ ἑκατέρου κομιδῇ φορτικοῦ, τοῦ τε σιγῇ 
τὰς τῆς νῦν ἀκοῆς ἐνεγκεῖν τρικυμίας xal τοῦ παραχρῆμα τοὺς 
Βτῆς ἀτοπίας ἐλέγχους κομίζειν ὑμῖν, oc τἀμὰ διαβάλλειν οὐδὲν 


quae δὰ nos descendit, sumus participes, ita et de Deo nobis cogitandum 
est, Nam eius substantiam dentem in caelo (quem Dei thronum sacra 
Scriptura vocavit) participare non valemus, sed eiue operationem, volun- 
tatem, vitam, potentiam et virtutem participamus, quarum quaeque 
absque Substantia descendit δὰ nos, quos et increatos efficit, - Et qui: 
ilarum quaelibet alia est ἃ divina substantia, a qua longe distat; atta- 
men ipsa quoque Deltas est increata, quamvis inferior." Cum ista dicendo 
percurreret, maris adinstar aestuabat et commovebatur elus animus: tum. 
multo magis instabat, a me quaerens, utrum e duobus eligerem ; num sci- 
licet contradicerem, an vero assentirer. (VIL) Ego itaque hnac in mo- 
dum respondi. ,,Ne Hercules quidem adversus duos aequis vitibus pugnare 
posset, ut ex veteri proverbio didici. Porro sum hic solus, et vinctus, 
Cai ne tantillum quidem audere per hoc tempus licet. Cogor tamen cer- 
fare adversus duos, qui audaces linguas et mentes pariter atmarunt, et 
in stadio hoc testibus vacuo quaecunque voluerint loqui et Loiegpscnid a 
sunt: ubi autem recesserint, ipsis facile erit apud absentes cal 

dum nec ego adero, nec alius, qui mea vice veritati testimonium perhibest: 
uade in magnas rerum angustias et difficultates redactum me video. Nam 
cum utrumque valde molestum ac grave sit, seu verborum, quae audivi- 
mus, quasi decumanos fluctus eum silendo tolerare, sed extemporalem ka- 


HISTORIAE BYZANTINAE XXIL4 1050 


τῶν ἁπάντων ἐπὶ τῆς ἐρημίας ταύτης κωλύσει, δύσεργός μοι καὶ A, Ο. 1861 
μάλα δυσέμβολος ἡ ἐπιχείρησις πρὸς ἑκάτερον ἀναφαίνεται. Aus pro Qna 
μάχτου γὰρ οὔσης τῆς μάχης, καὶ τῶν λογικῶν ξιφῶν καὶ τραυ- 
μάτων τὰς ἀντερείσεις τῆς ἀσωμάτου ψυχῆς δεχομένης, εὐδιά- 
ϑβολα μὲν διὰ τὸ ἀφανὲς φανεῖται τὰ τροπαῖα, ἀγχίστροφος δ᾽ 
ἣ τῆς γλώττης διάϑεσις, πρὸς τὴν τῆς γνώμης αἵρεσιν καπηλεύ-Ο 
ovca τὴν γνώμην τῆς χρίσεως. ἔπειτα οὐδ᾽ ἔχω πῶς ὀνομάσω 
τὴν παράταξιν ἐγὼ τοῦ τοιούτου πολέμου. αὔτε γὰρ μονομαχέω 
τίς ἐστι, δύο xe9? ἑνὸς ὁπλιζομένων γλωσσῶν" οὔτε μὴν στρα-- 
10 τευομένων καὶ βλεπόντων ἔξωθεν Yotyxe πλῆϑος, ἵν᾽ ἐμφανὲς jj 
«τῶν ἀγωνιζομένων τὸ στάδιον, ὥσπερ οἷον πολεμικαὶ περιτρέ- 
χουσι καὶ περιηχοῦσι σάλπιγγες, τὰ παρακχλητικὰ συγκροτοῦσαι 
τῶν à» ὑπαίϑροις πολέμων" ὡς ἀναγκάζεσϑαί με λοιπὸν ἀμφί- Ὁ 
στομον τὸ τῆς ἡμετέρας τιϑέναι φάλαγγος πρόσωπον τήμερον " 
15 ἵν᾽ οὑτωσὶ πρὸς ἑκατέρας τὰς γλώττας ἐφικνῆταί πως καὶ τὰ 
ἡμέτερα, νῦν μὲν ἀϑλοϑέτην καὶ δικαστὴν ἀδέκαστον ἔχοντα τὸν 
ἀκοίμητον ὀφϑαλμὸν τοῦ ϑεοῦ, ὑπὲρ οὗ τοὺς ἄϑλους ἀνύω τού- 
“τοῦς ὕστερον δὲ, καὶ τῶν ὅσοι μὴ πάρεισι νῦν οὐκ ὀλίγους" 
παραπομποῖς χρησάμενον τοῖς ἡμετέροις γράμμασιν, εἰ χρόνον 
ϑ9οὴἡμῖν παράσχοι ϑεὸς βραχείας μέν τινος ζωῆς, ἐλευϑέρας δ᾽ oby."R 
(Θ.),, Τὸ μὲν οὖν τὰ ζητούμενα ὡς ὁμολογούμενα τίϑεσϑαι, πολ-- 
Av," ἔφην, ,»νἀμαϑίαν τοῦ δρῶντος κατηγορεῖ, καὶ ἅμα πολύν τε 
19. χρησαμένους coni, Capp. 
inepti refatationem vobis afferre, nibil in he. 
isi ree poteit quens mets es died de dile 
1Hibi videtur ac valde arduum , utrumlibet horum Quis enim in- 
€ruenta est haeo pugna , et adversos dialecticorum giadiorum ictus ac vul- 
mera animos incorporeos accipit, tropaea propter suam obscuritatem ca- 
lumniis facile obnoxia ease videbuntur. Aliunde vero linguae dispositio ad 
mentis arbitrium versatilis est, et iudicis sententiam corrumpit. Deinde 
nescio quo demum nomine appellem belli aciem hoc modo instructam. Ne- 
que enim est singulare certamen , quandoquidem duae contra unum linguae 
armentur; neque militantium et spectantium ingens extra consistit multi- 
tudo, ut palam fiat certanüium stadium; quale est illod, quod circmmcur- 
runt et cirenmaonant bellicae tobae, dum classicum canunt et ad aperta 
bella incitant. Caeterum hodie scies nostra necesserio mihi enceps et bi- 
- frons quasi instruenda est; ut aic utriusque adversarii sermonem aggre- 
Si quomodocunque possim. Et nunc quidem habeo oertaminia buius nostri 
leratorem. et incorruptum iudicem, Dei T quem hac in pugna 
tantum laboris consumo, igilem oculum: jn posterum non pandi 
ex iis, qui nanc adsunt, eiusdem controversiae iudices erunt, ad quorum 
me tribunal deducent libri; quos, si mihi brevis quidem at liberae tempus 
vitao Deus praebuerit, conscribum." (IV.) Haec praefatus, responsionem 
meam his verbis institui. , Quicunque controversam rem tanquam conces- 


* 








1060- NICEPHORI GREGORAE ' 


A. UL 6849 δφλισκαΐνει τὸν τῆς αἰσχύνης ἔλεγχον xol μεσημβρινῆς ἀκεῖνος 

᾿ρὰ 4 περιφανέστερον. ἡλίου γὰρ τὴν μὲν οὐσίαν αὐτῷ οὐρανίῳ ἔγκα- 

ϑιδρύων ἐδάφει τὴν ἐνέργειαν αὐτοῦ κατιέναι συγχωρεῖς πρὸς 
Ἑἡμᾶς, ἀνούσιον καϑ᾽ ἑαυτὴν, οὐσίαν μὲν τὸν ἡλίου δίσκον ἀπο- 

φαινόμενος" ἐνέργειαν δὲ ἀνούσιον, ἐκείνου τὸ φῶς. ἐχρῆν οὖνδ 
σοι δειχνύειν πρότερον μὲν, εἰ καὶ τοῖς σοφοῖς διδασχάλοις τῆς 
ἐκκλησίας, of σὺν ἐπιστήμῃ λέγουσιν ἃ λέγουσι, νομίζεταί τε 
καὶ συνδοχεῖ τὰ τοιαῦτα" εἶναι δηλαδὴ τὸν μὲν δίσκον οὐσίαν 

P. 667 ἡλίου“ τὸ δὲ φῶς, ἀνούσιον ἐνέργειαν καὶ δύναμιν καὶ συμ-- 
βεβηκὸς εἰς ἡμᾶς ἐνεργοῦν ἰδίᾳ, καὶ χωρὶς ὑποχειμένης οὐσίας τὸ 
συγκατιούσης ἄχρις ἡμῶν" ἔπειτα δεικνύειν καὶ εἰ δυνατὸν, ἐκ 
τῶν αἰσθητῶν καὶ ὑλικῶν οὐσιῶν ἀκριβεῖς καταλήψεις δύνασϑαε 
γίνεσϑαι τῶν ἀσωμάτων xal νοητῶν, καὶ ἅμα τῆς τούτων dndv- 
τῶν ἐπέκεινα ϑείας οὐσίας, ἣν ὑπὲρ πᾶν ὄνομά τε χαὶ νόημα 
τῶν ἁγίων ἀκούομεν εἶναι" τὰ δ᾽ ἐν τῷ παντὶ ϑεωρούμενα ϑαύ- 15 

Βματα τῶν ϑεολογικῶν ὀνομάτων τὴν ὕλην διδόναι, δι᾽ ὧν σο- 

φὸν, δυνατὸν, ἀγαϑὸν, ἅγιον, μακάριόν τε καὶ ἀΐδιον, κριτὴν 
καὶ σωτῆρα, καὶ τὰ τοιαῦτα, κατονομάζομεν" ἅπερ πάντα, ποιό- 
τητά τινα βραχεῖαν τοῦ ϑείου μύρου ἐνδεικνύντα, 7j πᾶσα κτίσις, 
διὰ τῶν ἐνθεωρουμένων ϑαυμάτων, σκεύους τινὸς μυρεψικοῦ 8) 
ἀίχην, ἐν ἑαυτῇ ἀπεμάξατο. καὶ ὃ ὑπὲρ πᾶν ὄνομα ὧν ἡμῖν 

V. 688 πολυώνυμος γίνεται, κατὰ τὰς τῶν εὐεργεσιῶν ποικιλίας ὄνομα- 


sam ponit, is magnum. imperitiae suae argumentum praebet: εἰ multo de- 
decole dignus est iguomialaque turpissima ; quae Beridianse lucis radio 
clarius pateat. Tam vero tu, cum substantiam solis in caelesti solo col- 
loces, eius virtutem seu operationem, quae per se minime subsistat, ad 
mos usque descendere concedis. Solarem nempe orbem substantiam ease 
pronuncias; eius autem lomen, virtutem seu operationem esse minime per 
se subsistentem definis. Declarare itsque primo debebas, num sapientes 
ecclesiae doctores, qti nibil dicunt, quod non sit cum scientia coniunctum, 
ita quoque sentiant; videlicet substantiam solis esse ipsias orbem; lumen 
autem solore esse operationem minime per se subsistentem, potentiam , et 
accidens suam in nos vim seorsum exsecit, ita ut subiecta subetantia 
€um eo ad nos usque non descendat. Secundo declarandum tibi incumbe- 
bat, num ex materialibus et sensibilibus substantiis accuratam haurire 

simus incorporearum et insensibilium substantiarum coguitionem, et sumal 
divinae illius substantiae, quae omnes illas superat, quamque super omne 
nomen et omnem intellectum esse audivimus: ita ut quaecunque in hac re- 
rum universitate conspiciuntur miracula, theolo, materiam suppedi- 
tent nominum, a quibus sapientem, potentem, bonum, sanctum, beatum, 
seternum, judicem, servatorem, etc. Deum denomimamus. Et quidem 
liaec omnia (quibus exigua divini anfueni qualitas demonstratur) crea- 
tara quaelibet per adspectabilia mundi miracula, onguentaril vasis adin- 
sar, in se ipsa expressit Et ei, qui super omne nomea est, multa pro 
beneli ius varietate indimus nomina. Cum ignorantiae mostrae te- 


HISTORIAE BYZANTINAE XXIL4. 1061 


nere φῶς μν, ὅταν ἐξαφανίζῃ τῆς yvolag τὸν ζόφον" ζωὴ A. C. 1851 


δ᾽, ὅταν ἀϑανασίαν χαρίζηται. σὺ δ᾽ οὔϑ᾽ ἣν παράγεις ἡμῖν dx Io Coa 


τῶν φαιγομένων ὠπόδειξιν συνορᾷν ἔχεις, οὔϑ᾽ ἃ βούλει γνωρί- C 
ξεῖν ἡμῖν ὑπὲρ αἴσϑησιν οἶδας. ἀλλὰ xal ταῦτα βλέπων ἀγνοεῖς" 
δκχἀκχεῖνα, μὴ βλέπων, οὐκ ἄν ποτε γνοίης " πῶς γὰρ, δι᾽ ἀγνοίας 
ἄγνοιαν καὶ δι᾿ ἀπάτης ἀπάτην κατασκευάζειν πειρώμενος ; ἡδέως 
δ᾽ ἄν σε ἐροίμην, πῶς τῶν ἁγίων διαῤῥήδην ταῦτα λεγόντων xol 
διδασχόντων διὰ παντὸς οὐ συνῆκας αὐτός ; δυοῖν γὰρ ἵποιτ᾽ ἂν» 
ϑάτερον " ἢ γὰρ οὐκ ἀναγνοὺς ὅλως ἀπὸ κοιλίας φωνεῖς τήμερον, 
1ρ καὶ ὡς παίζοντος σοῦ καταφρονοῦμεν" ἢ λοιπὸν ἀναγνόντε cos 
δυοῖν αὖϑις ἕπεται ϑάτερον᾽ ἢ γὰρ οὐκ ἔγνως, ὃ τῶν ἀσυνέτων 
ἐστὶ τεχμήριον" ἢ γνοὺς ἑχὼν βλασφημεῖς, τῷ σῷ διδασχάλῳ. 
πειϑόμενος ἀπραγμόνως, ὡς Come, Παλαμᾷ. διὸ καὶ πᾶσαν αὐ- 
τῷ βλασφημίας ἔννοιαν ἐπιῤῥίπτων τὸν Ἐνδυμίωνος ὕπνον xa- 
46 ϑεύδεις αὐτὸς, κουφοτέραν σοι διὰ τοῦτο τὴν δίκην, ἐνταῦϑα 5 
μὲν τῆς τῶν ἀνθρώπων αἰσχύνης ποιεῖσϑαι νομίζων, ἐς δὲ τὸ 
μῶλον τῆς ἀϑανάτου κολάσεως" ὥσπερ ἂν εἰ τῆς ἐχείνου ϑὲε- 
λήσεως ἐξηρτῆσϑαι τὰ πράγματα πέπρωται, καὶ τὸ μένειν ἀϑά- 
ναῖον δύνασθαι δρᾷν τὸ κακόν" μὴ συνιεὶς, ὡς ῥᾷον ἀναλα- 
ϑοβεῖν τὴν εὐσέβειαν ἅπερ ἠδίκηται, ἢ τὴν ἀσέβειαν ἔχειν ἅπερ 
ἠδίκησε. σὺ μὲν οὖν οὐκ οἶδ᾽ ὃ χρίνεις βέλτιον σαυτῷ xal xov- 
φότερον εἰς xaxíav , εἴτε τὴν ἀκούσιον ἄγνοιαν τῶν κακῶν, εἴτε Ρ' 
δ. ἀγνοίαρ add, Capp. 
nebras depellit, lux quidem appellatur; vita autem, cam. immortalitatem 
largitur. Τα, γεγο neque intelligere potes, quam ex adspectabilibus crea- 
turis demonstrationem adducis; neque nosti.ea esse sopra omnem sensum 
posita, quorum nobis vis praebere notitiam. Quinimo, cum haec sensilia 
videns ignores, insensibilia illa, quae non vides, multo minus poteris co- 
gnoscere. Qui enim fieri istud. posset, quandoquidem per ignorantiam ai- 
mul et fraudem decipere nos conaris? Tun vero lubens ex te quaererem, 
cur ista non intellexeris, quae sancti Patres diserte affirmant et ubique do- 
cent? Et vero ex duobus alterum necessario consequitui i 
queris hodie verba e ventre deprompta , ac ea quae non legi! 
lut pueriliter ludentem te despiciemus: vel denique, si legeris, eX duo- 
bus rursum seruum sequetur, mA im ate od non icd 
icaciae defectum vel intellexisti quidem, at sponte 
Ens" "Tuo mempe doctos Palmae assentiri et obeetündere videria, Deo 
ulla te res habet sollicitum: ideo repellis a te omi 
nem, eamque in Palamam refondis , et ita Endymi 
tus enm ob causam minori te apud homines infamia, quamdiu vives, .nota- 
tum iri, et, in futarum mitiores aeterai eupplicii poenas esse daturum: quasi 
yero ab illius arbitrio cunctae res fatali quadam necessitate penderent, et 
improbitas immortalitatem homiuibus comparare posset. Sane ( Quod non 
animadvertis) pietas facilius ea quibus inique privata est recuj quam 
suae iniquitatis fructibus impietas potiatur. Ego vero nescio quid Gbi ma- 









1062 : . NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 τὸν τοῦ ἀκουσίου σχηματισμόν. Ἐγὼ δ᾽ οὐκ οἵδ᾽ αὖϑις, ᾧ τὴν 


Ind. 4 
P. 668 


χείρω δίκην ἐπιῤῥίψω, τῆς τοῦ κακοῦ διανομῆς παραπλησίως ἐφ᾽ 
ἑκάτερον σχιζομένης. & μὲν γὰρ ἀγνοῶν ἀμωσγέπως ἀπείχου 9eo- 
λογίας, ἥττω σοι πάντως τῆς καταδίχης τὴν ψῆφον ὃ τῆς ἀλη- 
ϑείας παρείχετο λόγος. οὐ γὰρ ϑέλων ἐνόσεις ἂν, ἀλλὰ νοσῶν 5 
ἤϑιελες ἄν. νῦν δ᾽ εἰς τὴν ϑατέρου χώραν καὶ τοῦτο παραδυό- 
μένον μείζω διὰ τὴν ἀναίδειαν τὴν τῆς κακίας κομίζεται ψῆφον. 


B Kol ἵνα τὰ πλείω τῶν ἐνταῦϑα λέγεσϑαι ὀφειλόντων ἐάσω διὰ 


τὸ μῆκος, ἑνὸς καὶ δυοῖν μνησϑήσομαι. ὃ ϑεῖος τοίνυν ἐκ Zfa- 
μασκοῦ τάδε φησὶν Ἰωάννης " ,,donto ὃ ἥλιος εἷς μέν ἐστιν, ἔχει τὸ 
δὲ οὐσίας δύο, τοῦ τε φωτὸς, ὃ γεγένηται πρότερον, καὶ τοῦ 
τῇ κτίσει ἐφυστερίζοντος σώματος" δι᾿ ὅλου τε τοῦ σώματος τὸ 
φῶς ἀδιαιρέτως ἥνωται, καὶ τοῦ σώματος ἐφ᾽ ἑαυτοῦ μένοντος, 


Ὁπάσης τῆς γῆς ἐφαπλοῦται τοῖς πέρασιν" οὕτω xol ὃ Χριστὸς, 


φῶς ix φωτὸς ἄναρχον ὃν καὶ ἀπρόσιτον, ἐν τῷ χρονικῷ καὶ 15 
xri γενόμενος σώματι, εἷς ἐστι δικαιοσύνης ἥλιος." ὁρᾶς πῶς 
ἑνὸς ὀνόματος δύο φησὶ τὰς ὑποκειμένας οὐσίας ὑπάρχειν, τὴν 
μὲν σῶμα, τὴν δ᾽ ἀσώματον, ὥσπερ δὴ καὶ τὸν δικαιοσύγης 
ἥλιον Χριστόν" εἰκονίζων μὲν ἐκεῖϑεν, ὅσον ἐφικτόν " ὀνομάζων 


Ὁ δ᾽ ἀνὰ μέρος ἑκάτερά v^ ἐχεῖνα καὶ τοῦτον, ἥλιον, κατὰ τοὺς τῆς 30 


V. 589 


ὁμωνυμίας τρόπους" καὶ δεικνὺς διπλᾶς καὶ τὰς οὐσίας εἶναι 


gis expedire putes , quo levior colpa tua videatur; an involuntariam malo- 
^um ignorationem, an vero involuntarii ti praetextum. — Rursus ne- 
fo vtri graviores ma inflgam, cum Toc ἀίδια improbitas fere simi" 
liter in οἱ jue dividatur. Si enim theologicarum rerum igaarus qu 
dammodo ab eis abstinuit mitiorem damnationis sententiam in te ferret 
vera εἰ catholica doctrina, Nec enim hunc tuum ignorantiae morbum 
voluntas tua, sed voluntatem morbus ipse praevenisset. am vero cum 
in alterius locum id Seque vitii obi it, mai ob hanc impuden- 
tiam improbitatis reus idus es. certe, ut plura ex iis, quae bic 
dicenda forent, prolixiora, silentio praetermittam , unius et duo- 
rum dontaxat SS. Patrum testimonia referam. Primo itaque B. loanaes 
Desmascenus sic loquitur. ,Quemadmodum sol unus quidem est, verum 
Quas habet substantias, unam luminis, quod prius factom e«t, alteram 
eorporis solaris, quod nonnisi post creaüonem factum est: lumen autem 
indivisim unitum est per totum solare corpus, quod dum in se manet, ia 
wuniversae terrae terminos lux expanditur: sic et Christus lumen de lumi- 
ne, initi expers et inaccessum, im temporali et creato corpore factes, 
unus est sol iustitiae," — Vides quomodo duas uni nomini-subiectas esse 
asserat wubatantias, unam corporalem, slteram incorpoream, utpote qui 
etiam iustitiae solem Christam hac imagine, quantum fieri-potest, ap 
mat, ei sigillatim tum duas priores Sübrtantdas , tum hunc. nempe 

stum, 'pro aequivocorum «nore solem appellet; declarans insuper duas eseo 
fum in Christo, tum in sole, eubstantias, . Non dicit unam quidem esse 









HISTORIAE BYZANTINAE XXIL 4. — 1005 


κἀνταῦϑα κἀκεῖ, καὶ αὐ τὸ μὲν οὐσίαν, τὸ δ᾽ οὔ" οὐδὲ τὸ uiv A. C. 1361 
ἀνυπόστατον ἐνέργειαν, τὸ δ᾽ ὑφιστάμενον μὲν, ἀνενέργητον gimp locua 
449" ἑαυτὸ, διϊσταμένης ἰδίᾳ τῆς ἐνεργείας ἀπείροις τοῖς τοπι- 
κοῖς διαστήμασιν. Ὅρα δὴ καὶ τὸν μέγαν ἐν ϑεολογίᾳ Γρηγό- 
δριον, φάσκοντα, ὡς ,,roig μὲν ἀϊδίοις αὐτός ἐστι φῶς ὃ ϑεὸς, E. 
καὶ οὐχ ἄλλος. Τί γὰρ ἔδει φωτὸς δευτέρου τοῖς τὸ μέγιστον 
ἔχουσι" τοῖς κάτω δὲ xal περὶ ἡμᾶς πρώτην ἐχλάμπει τὴν τοῦ 
φωτὸς τούτου δύναμιν. χαὶ γὰρ ἔπρεπε τῷ μεγάλῳ φωτὶ τῆς 
δημιουργίας ἀκ φωτὸς ἄρξασϑαι, ᾧ λύει τὸ σκότος καὶ τὴν ἐπέ- 
* fOxovoav τέως ἀχοσμίαν καὶ ἀταξίαν" καὶ τοῦτο οὐκ ὀργωνικὸν 
ἀπ᾽ ἀρχῆς ἀναδείξας, οὐδ᾽ ἡλιακὸν, ὡς ὁ ἐμὸς λόγος, ἀλλ᾽ Ἐ 
ἀσώματον καὶ ἀνήλιον" ἔπειτα δὲ καὶ ἡλίῳ δοϑὲν, καταφωτίζειν 
πᾶσαν τὴν οἰχουμένην. ἐπειδὴ γὰρ τοῖς ἄλλοις τὴν ὕλην προῦπο- 
στήσας εἰδοποίῃσεν ὕστερον, ἑκάστῳ τάξιν xal σχῆμα καὶ μέγε- 
15 oc περιϑεὶς, ἵνα ϑαυματουργήσῃ τι μεῖζον, ἐνταῦϑα τῆς ὕλης 
τὸ εἶδος προὐστήσατο. εἶδος γὰρ ἡλίου τὸ φῶς. μετὰ δὲ τοῦτο Ῥ. 669 
τὴν ὕλην ἐπάγει, τὸν ὀφθαλμὸν τῆς ἡμέρας δημιουργήσας τοῦ-᾿ 
τὸν τὸν ἥλιον." ἰδοὺ καὶ οὗτος ἕτερον φάσχει τὸ φῶς τοῦ ἡλίου, 
καὶ πρὸ τοῦ ἡλιαχοῦ μὲν σχεύους καϑ᾽ ἑαυτὸ ὑφιστάμενον, ἔπειτα 
0 δὲ καὶ ἡλίῳ δοϑέν" ἥλιον μὲν ὀνομάζων τὸ σκεῦος, τὸ δὲ φῶς 
εἶδος αὐθυπόστατον τοῦ ἡλίου, εἴτ᾽ οὖν οὐσίαν ἀσώματον καὶ 


6. ἄλλο edd. 14. καὶ ente σχῆμα om. edd. 


veram substantiam, alteram vero minime: non dicit unam quidem esse 
operationem subsistentia vacuam , alteruun vero esse per se subsistentem et. 
raüone sui minime operativam, quasi operatio seorsum posita infinitis lo- 
corum spatiis a substantia distaret, Velim etiam ideres illius. verba. 
Gregorii, qui aibi m in theologia nomen feclt. ,Aeternis quidem re- 
bus", inquit, ,,non aliud lamen est praeter ipsum Deum, Quid enim secun- 
do lumine iis opus erat, qui maximum habebant? Inferioribus autem δέ 
humanis primam huius luminis vim pretalit. Magao quippe lumini conve- 
niebat, opificium suum a lumine auspicari, quo tum tenebras tom radem 
indigeatamque molem ac confusionem depulit. Nec vero, mea quidem aen- 
tentia , instrumentale illud nec solare ab initio protalit lumen, sed incorpo- 
reum quoddam, et a sole minime productum, quod deinceps ad illustran- 
dum terrarum erbem soli datum est. Nam cum aliis in rebos hamc agendi 
rationem tenuisset, ut materiam prius conderet, ac eam deinde forma con- 
yestret, ordine videlicet, figura, et magnitudine unicuique rei creatae 
impositis; hic ut maioris cuiusdam mira: specimen ederet, formam ma- 
teria priorem produxit (forma enim solis lumen est) ac materiam 

» s0lem hunc nimirum diei ooulum fabricatus." sanctus. iste. 
dector aliud a sole lumen asserit, quód ante solare instrumentnm per se 
sobstiterit, ac soli deinceps traditum fuerit. Et soli quidem instrumenti πος 
men tribuit, lamen autem vocat substantialem seu per se subeistentem s0- 
lis formam, id est substantiam incorporalem, quae ait illius corporis ani- 


1084 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6869 ψυχὴν ἐκείνου τοῦ σώματος. οὗ yàg ἂν ἐνήργει xa9^ ἑασεὸ, μὴ 
αὶ ἃ οὖν αὐθυπόστατον" οὐδ᾽ ἂν αὐϑθυπόστατον ἦν, μὴ ὃν οὐσία; 
ὡς γὰρ πᾶσαν οὐσίαν αὐθυπόστατον εἶναι ὁρίζονται πρᾶγμα, 

. οὕτω δὴ καὶ ἅπαν αὐθυπόστατον πρᾶγμα, οὐσίαν. ἐπεὶ οὖν τὸ 
εἶδος ἐνταυϑοῖ τοῦ ἡλίου, εἴτ᾽ οὖν τὸ φῶς, ὃ ἅγιος καὶ πρὸ5 
τῆς ὕλης (δηλαδὴ τοῦ σκεύους) δείκνυσιν ἔχειν ἔνεργον τὴν φωτε- 
στικὴν ὑπόστασιν καὶ ὕπαρξιν οἴκοϑεν, μηδαμῆ τῆς ὕλης ταύτης 

:Οδεηϑὲν, τὴν δ᾽ ὕλην μᾶλλον τοῦ φωτιστικοῦ δεηϑεῖσαν εἴδους, 
ἕν᾽, ὡς εἰπεῖν, οὐσιωϑῇ ψυχωϑεῖσα " μᾶλλον ἂν di τουτὶ τὸ φω- 
τιστικὸν εἶδος ἡ οὐσία, ἢ τὸ ἡλιακὸν σχεῦος ἐκεῖνο, ὃ ὕλην ei- τᾶ 
ναί φησιν, οἷον ἀνείδεόν τε xal ἀνυπόστατον. εἶναι τοίνυν dià 
ταῦτα δεῖ καὶ τὸ ϑεῖον οὐσίαν αὐθυπόστατον καὶ ἀνενδεᾶ ma»- 
τάπασι. τὸ γὰρ ἄλλου δεόμενον ὕστερον εἶναι πέφωκεν οὗ δεῖ- 
ται, κἀκείνῳ δουλεύειν ἐξ ἀνάγκης, οὗ ἐστιν ἐνδεέφ. καὶ δεήσε- 
ται λοιπὸν ϑατέρου ϑάτερον. τῇ δὲ κυρίως ἀρχῇ γνήσιον τὸ 15 

Ὁ ἀνενδεὲς, καὶ κυρίως εἶναι ἀνάγκη, καὶ πρότερον τοῦ ἐνδεοῦς. δεῖ 

᾿ γὰρ τὴν ἀρχὴν αὐτὸ τοῦτο εἶναι μόνον, ἀρχὴν, καὶ μὴ δεῖσϑαι 
μηδενός, Φησὶ γὰρ καὶ ὃ ϑεῖος Ἰπάξιμος",, μόνη ἁπλῆ καὶ μογρει- 
δὴς xal ἀνενδεὴς καὶ ἄτρεπτος ἡ δημιουργικὴ τῶν ὅλων οὐαῥα 
τῆς ἁγίας Τριάδος. πᾶσα δὲ κτίσις σύνϑετός ἐστιν ἐξ οὐσίας καὶ 380 
συμβεβηκότος καὶ ἐπιδεὴς ἀεὶ τῆς ϑείας προνοίας, ὡς οὐκ ἔλευ-- 


me. Nec enim per se operaretar istod lumen, nisi per se subsisteret; nec 
pet se subsisteret, nisi easet substantia, Nam quemadmodum omaem sub- 
stantiam definiunt rem per se subsistentem, ita profecto rem omnem per 
se subeistentem definiunt substantiam, Cus igitur hoc loco S. Gt 

solis formam, seu lumen, ante materiam (hoc est ante solare instrumeo- 
tum) declaret habere per se et ex propria natera existentiam et. qubetan 






mata substantiaretur: cum, inquam, ita se res habeat, haec 
forma longe potiori ratione substantia erit, quam solare illud instramen- 
tum; quod, veluti per se minime subsistens atqne informe, S. Gregosius 
materiam ease afürmat. Quapropter necesse est Deum esse substantiam, 
quae propria M subeistentia, nec ullius plane rei sit indiga. Nam 
quod &kero indiget, naturaliter eo posterius est, quo indiget; et ei neces- 
sario inservit, cuius indigum est. Hinc superest, ut alterum altero indi- 
gest. Porro veri ac proprie dicti principii vera est ac genulna proptietas, 
nnlla re indigere, et Feiezodi principium debel proprie esee, et omai eo 
prius, quod iadigum est. Oportet enim ut principium sit hoc ipsum dun- 
χε, nempe principium, sec ull re aia indiget! Et vero, ut ait D. 
- Maxisnus, ,sanctae 'T'rinitatis subetantia universarum rerum opifex est, so- 
la simplex, nihil habens admixtum dispar eui atque dissimile, rei nuius 
indiga et immutabilis: omnis autem creatura ex substantia e£ accidente 
Composita es as divina semper eget provideatia, quippe quae non aita 


HISTORIAE BYZANTINAE XXIL4. 1065 
ϑέρα τροπῆς. χρὴ οὖν μήτε συμβεβηκὸς ἐπὶ ϑεοῦ λέγειν, μήτε AC. 1851 
ποιότητα. τῶν γὰρ συνθέτων ταῦτα. πάντα δ᾽ ὅσα ἔχει eic Im To Can 
φύσει ἔχει xal oix 0 a." εἴτ᾽ οὖν οὐσίαν εἴποιμεν τὴν ἐνέρ-Ε 
γειαν ταύτην ἐπὶ ϑεοῦ, τῆς οὐσίας ἐκείνης διάφορον, εἴτε ποιό-- V- δ 
δτητα συμβεβηκυῖαν οὐσιωδῶς κατὰ σὲ, τὸ σφαλερὸν ἀνίατον. 
οὔτε γὰρ δύο οὐσίας δύναταί τις τῶν εὐσεβῶν ϑεϊχὰς ὀνομάσαι, 
καὶ δύο ποιητικὰς ἀρχὰς (ὡς ἄνω που δεδειχότες ἔφϑημεν d» 
πολλαῖς διδασκάλων ἁγίαις γραφαῖς) οὔτε τῆς ϑείας οὐσίας ἐκεί. Ε' 
γῆς ποιότης ποτὲ νοηϑῆναι δύναται διάφορος, ἣ καὶ οὐσιώδης. 
1οτὸ γὰρ οὐσιῶδες, μέρος οὐσίας φασὶν οἵ τε τῆς ἐκκλησίας σοφοὶ Ρ. 670 
διδάσκαλοι, ὡς ἀνωτέρω δέδεικται, καὶ οἱ ϑύραϑεν τῆς ἐπιστή-. 
μῆς τῶν λόγων εὑρεταὶ καὶ κανόνες xal στάϑμαι. οὗ γὰρ ágas- 
φεϑέντος κολοβοῦται τὸ ὅλον, μέρος ἀνάγκη τοῦτ᾽ εἶναι τοῦ 
ὅλου. εἰ οὖν ἡ ἐνέργεια αὐτὴ μέρος ἐστὶ τῆς οὐσίας κατὰ σὲ, ὡς 
1δοὐσιώδης, εἰπὲ πῶς ἄλλο παρὰ τὴν οὐσίαν, ἢ πῶς μέρος τοῦ 
ἀμεροῦς; εἰ δὲ ποιότης διάφορος, πῶς χωρὶς ὑποχειμένου δύνα-- 
ται νοηϑῆναι ἢ φανῆναι; οὐδὲ γὰρ ἄνευ ὑποχειμένου σχοίη Β 
ποτ᾽ ἂν ὕπαρξιν᾽ τὸ δὲ μὴ ὑπάρχον πῶς ϑεός; ὁρᾷς πῶς διὰ 
τῆς ἐνεργείας ταύτης εἰς ἀϑείαν ὃ Παλαμᾶς ἐλαύνει τοὺς νῦν 
30 ἀμαϑεῖς τῆς ἐκκλησίας προστάτας; Ἔπειτα πῶς διάφορον; ,,οὐ- 
δὲν yàp," φησὶ, ,»τῶν εἶναι λεγομένων τὸ σύνολον ἔχει τὸ κυρίως 
εἶναι. οὐκοῦν οὐδὲν τῷ ϑεῷ τὸ παράπαν ἐξ ἀϊδίου συνθεωρεῖται. 


venerunt; ad quorum proinde canones et ea perpendenda est. Et 
€erte id, quo sublato mutlatur totum, totius partem esse necease est. Si 
ergo ipsa operatio, utpote substantialis, ex tua sententia pars est sub- 
stantiae, dic nobis qua tandem ratione aliud sit a substantia, aut ait pars 
illius, quod nullas habet partes? Si vero ista operatio qualitas est 8 sub- 
stantia distincta, quomodo sine subiecto intelligi aut conspici potest? Nam 
sine subiecto exsistentiam habere nunquam poterit. Quod antem non exai- 
stit, quomodo Deus erit? Vides qua ratione, per hanc de divinis o 
tionibus opinionem, imperitos ecclesiae antistites in atheismum 
3 Deinde vero qui fieri posset, ut ista divina operatio esset 8 
substantia distincta €. Ut enim ait B. Maximus, ,,eorum quae ease di- 
untar nihil habet omnino proprie esse, gitur nihil prorsus uaa cum Deo 
68 


Nicephorus Gregor, Vol, 1I. 


1066 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 κατ᾽ οὐσίαν διάφορον, oix αἰὼν, οὐ χρόνος, οὐδέ τι τῶν τού- 
μὰ 4 οἵοις ἐνδιαιτωμένων. οὐ γὰρ συμβαίνουσιν ἀλλήλοις ποτὲ τὸ κυ- 

. φίως εἶναι καὶ οὐ κυρίως." xal náAw* ,,ini 9109 τὸ ὧν xal τὸ 
ἀγαϑὸς καὶ τὸ ϑεὸς καὶ τὸ δημιουργὸς καὶ τὸ ὑπερούσιος καὶ 
τὸ ἄπειρος καὶ τὸ ἀϑάνατος καὶ τὰ τοιαῦτα οὐ λέγομεν οὐσιώ-δ 
dec. διαφορὰς, ἵνα μὴ σύνϑετον αὐτὸν ἐκ τούτων δογματίσωμεν, 

D ἀλλὰ προσηγορίας τινῶν μὲν ἐμφατικὰς τῶν ϑεωρουμένων περὶ 
αὐτὸν, οὐδενὸς δὲ τῶν κατὰ τὴν οὐσίαν αὐτοῦ καὶ φύσιν δηλω- 
τικάς, τινὰ μὲν γὰρ πρέποντα τῇ ϑείᾳ φύσει σημαίνουσιν, οὐκ 
αὐτὴν δὲ τὴν φύσιν μηνύουσιν, ὕπερ ἴδιον τῶν οὐσιωδέων καὶ 10 
συστατιχῶν διαφορῶν." καὶ πάλιν", ,πᾶσα οὐσία, τὸν ἴδιον ὅρον 
ἑαυτῇ συνεισάγουσα, τουτέστιν δριζομένη, ἀρχὴ πέφυκεν εἶναε 
τῆς ἐπιϑεωρουμένης αὐτῇ κατὰ δύναμιν κινήσεως, πᾶσα δὲ οὐ-- 

Ἐσιώδης πρὸς ἐνέργειαν κίνησις μεσότης ἐστὶ μετεπινοουμένη μὲν 
τῆς οὐσίας, προεπινοουμένη δὲ τῆς ἐνεργείας. καὶ πᾶσα ἐνέργεια, 15 
τῷ xa9^ ἑαυτὴν λόγῳ φυσικῶς περιγραφομένη, τέλος ἐστὶ τῆς 
πρὸ αὐτῆς κατ᾽ ἐπίνοιαν ϑεωρουμένης οὐσιώδους κινήσεως. ὃ δὲ 
ϑεὸς οὔτε ἀρχή ἔστιν, οὔτε μεσότης, οὔτε τέλος. ταῦτα γὰρ τῶν 
Χρόνῳ διαιρετῶν εἶσι γνωρίσματα " εἴποι δ᾽ ἄν τις, ὅτι καὶ τῶν 

Ἑ αἰῶνι συνορωμένων. ὃ γὰρ χρόνος, μετρουμένην ἔχων τὴν κίνη- 90 


9. Pro ποτὸ ed. S. Maximi πώποτ. 10. οὐσιῶν apogr., οὐσια»- 
δέων pP. 18. φυσικὴ edd, pro οὐσιώδης. — 17. ϑεωρουμένης 
om. e 


intelligi ab aeterno potest, quod ab ipso substantialiter differat, non ae- 
vum, nom tempus, neque quidquam eorum, quae in aevo aut in tempore 
exsistunt. Nam ista duo, proprie esse et non proprie esse, nunquam ai- 
bi invicem convenient" Et iterum: ,,cum de Deo dicimus, ipsum esse ens, 
bonum, Deum, opificem, supersubetantialem, infinitum , immortalem , e& 
slia huiusmodi; nón subetantles diferentias significamus (ne ipsum ex 
iie compositum ease praedicemus) sed quasdam denominationes, quae li- 
cet. denotent quidpiam eorum, quae circa ipsum Deom coasiderantor, nibil 
tamen de eius substantia et natura declarant. Quaedam enim 
quae divinae naturae congruunt, ipsam vero naturam non designant: 
constitutivis et, subetantialibus differentiis proprium est," Et rursus: 
stantia omnis, cum propriam secum importe definitionem , ex natura aua 
principium est illius motus, qui ei substantiae saltem de potentia inesse 
felligitur. Omnis autem subetantialis motus ad operationem , medium 
locum tenet inter substantiam, qua posterior concipitur, et operationem, 
qua prior istelligitur; et omnis operatio propria sua et formali ratione 
Ciroumscripta finis est motus substantialis, qui saltem per mentem prios 
ipsa operatione consideratur. Atqui Deus neque principium est, Deque 
medium, neque finis. Hao οἱ quidem notus sunt serum quae 
Tibia eant, mo (εἰ quia voluerit) edam eorum quae la aevo 
exsistere considerantar. Nam tempus, cuius motus mensaratur, octo Mu- 


HISTORIAE BYZANTINAE XXIL4. 1067 


σιν, ἀριϑμῷ περιγράφεται" ὃ δὲ αἰὼν, συνεπινοουμένην ἔχων A. C. 1351 
πο N n ἢ ἐς ἀρ Imp. lo.Can- 
τῇ ὑπάρξει τὴν πότε κατηγορίαν, πάσχει διάστασιν, ὡς ἀρ-' gr 
χὴν τοῦ εἶναι λαβών. εἰ δὲ χρόνος xal αἰὼν οὐκ ἄναρχα, πολλῷ P. 671 
μᾶλλον τὰ ἐν τούτοις περιεχόμενα. ὃ ϑεὸς τοίνυν, οὔτε οὐσία V 941 
δῶν, ἵνα μὴ ἀρχὴ νομισϑείη" οὔτε δύναμις, ἵνα μὴ μεσότης" 
οὔτε ἐνέργεια, ἵνα μὴ τέλος" ἔστιν οὐσιοποιὸς καὶ ὑπερούσιος ὃν. 
τότης, καὶ δυναμοποιὸς καὶ ὑπερδύναμος πανσϑένεια, καὶ πάσης 
ἐνεργείας δραστικὴ καὶ ἀτελεύτητος ἕξις xal, συντόμως εἰπεῖν, ná- 
σης οὐσίας καὶ δυνάμεως καὶ ἐνεργείας ἀρχῆς τε καὶ μεσότητος 
10χαὶ τέλους ποιητική," δρᾷς ὅπως οὔτε κατ᾽ οὐσίαν διάφορον, Β 
οὔτε xa3^ οἷον δή τινα τρόπον, ποιότητα συγχωροῦσιν οἱ ϑεῖοι 
πατέρες ἐπὶ τῆς ϑείας δογματίζειν ἐκείνης οὐσίας; ,,ὥσπερ γὰρ ἣ 
μονὰς οὐχ ἂν," φησὶ, ,,τμηϑείη εἷς μονάδας δύο (7j γὰρ εἰς ταῦτα 
διαιρουμένη οὐκ ἂν εἴη μονὰς, ἀλλὰ δυάς), οὕτω ἡ ἑνὰς, κατὰ 
151)» ἄκραν ἕνωσιν, οὐκ ἂν εἷς δύο διαιρεϑείη φύσεις. οὐ γὰρ 
ἁπλοῦς ἔσται, φησὶν, ὃ τῶν ὅλων ϑεὸς ἔτι τὴν φύσιν, εἴπερ 
ἐστὶν ἑτέρα παρ᾽ αὐτὸν 7j ἐν αὐτῷ ζωή. εἴη δ᾽ ἂν καὶ μείζων αὐ-Ὁ 
τοῦ, καὶ iy ἀμείνοσιν ἀσυγκρίτως, ὃ ὡς οὐκ ἔχοντι δοὺς τὴν 
ζωὴν, εἴπερ ὕλως ἁλοίη λαβών." ᾿4λλ᾽ ὃ ὑμέτερος διδάσκαλος 
30 Παλαμᾶς (δεῖ γὰρ ἐκείνῳ περιγράφειν τὰς τῶν τοιούτων αἰτίας 
καχῶν, οὐ μόνοις ὑμῖν ἐκείνῳ μαϑητευϑεῖσιν ἐγκαλεῖν) οὐ μεϑ᾽. 
7. ἴδρυσις edd. 
mero circumscribitur: aevum autem, cum in sua exsistentia includere in- 
gatur specialem illum categorism, quae dicitur Quando, intervallum 
et spatium durationis admittit, utpote quod exalstentiae initium habuerit. 
Quod si tempus et sevum non sunt sine initio, longe potiori ratione sine 
dnitio non erunt ea, quae in illis comprehenduntur. itaque Deus, cum non 
sit substantia, ne principium esse existimetur; neque potentia, ne me- 
dium esse putetur; neque operatio, ne finis esse intelligatur; Deus, in 
quam , entitas est substantiarum creatrix, et supra omnem substantiam po- 
sita; omnipotentia est potentiarum effectrix, et supra omnem potentiam po- 
síta; habitas est cuiuscunque oj ionis effectivus et fine carens, aí 
(ut uno verbo complectar omnia) omnis substantiae, potentiae, opera! 
Bis, principii, medii, et finis, causa efficiens." Vides ut. pon lum. 
substantiam , neque secundum. elium quemcunque modum, distinctam. ἔνα 
Βέδέραν in divina illa substantia praedicare permittant sanc Patree? ,, Nam 
sicut unitas," inquit, ,,in duss unitates dividi non posset (quae enim unitas - 
ia divideretor, non iam easet unitas, sed dualitas) pariter quod summa 


vnum est, duas in naturas dividi nunquam poterit. im, in- 
quit, universorum Deus non erit amplius natora sua simplex, εἰ vite, quae 


1h ipeo est, aliud ab ipeo slt. Praeterea Deo malor et conditionia Íncom- 

olliter praestantiorla esset a, qui Deo ipei vitam, αἱ non babent, de- 
ἔσει, si omnino accepisse ille deprehenderetar. Βεὰ magiater Yester Pa- 
lamas (horum quippe malorom cauea eat ili adacribenda, hon ἴδ vos dan- 
taxat discipulos culpa conferenda) non cum formidine aliqua' aut ob- 


1068 ' NICEPHORI GREGORAE 


A.M. 6859 ὑποστολῆς τινος, οὐδ᾽ αἰνιγματωδῶς πως, ἀλλ᾽ ἀναιδῶς xul 
Ind. 4 διαφῥήδην, κυρίως ϑεότητας δογματίζει τὴν ἐνέργειαν, καὶ ἅμα 
Ῥζωὴν καὶ σοφίαν καὶ βούλησιν καὶ φρόνησιν καὶ ἰσχὺν, καὶ τὰ 
τοιαῦτα, καὶ ἀσυγχρίτως ἀμείνω τῆς οὐσίας ἕκαστα, διάφορά 
τε ὄντα τῆς οὐσίας καὶ ἀλλήλων. περὶ ὧν καὶ ὃ ϑεῖος ἔφϑη προ- 5 
εἰρηκὼς ᾿4ϑανάσιος" ,»ὡς oi ἀσεβεῖς οὐ ϑέλουσι λόγον καὶ σοφίαν 
καὶ βουλὴν ζῶσαν εἶναι τὸν υἱὸν, περὶ δὲ τὸν ϑεὸν φρόνησιν 
καὶ βούλησιν καὶ σοφίαν, ὡς ἕξιν συμβαίνουσαν καὶ ἀποσυμβαΐ- 
E»ovcav." καὶ αὖϑις ó μέγας ἔφησε Μάξιμος" ,, μὴ ἕξεις καὶ ἐπι- 
τηδειότητας ζητήσῃς ἐπὶ τῆς ἁπλῆς καὶ ἀπείρου οὐσίας τῆς ἁγίας 1ὸ 
τριάδος, ἵνα μὴ σύνθετον αὐτὴν δογματίσῃς, ὥσπερ τὰ κτίσμα-- 
τα. πάντα γὰρ ὅσα ἔχει ὃ ϑεὸς, φύσει ἔχει καὶ οὐκ ἐπίκτητα. καὶ 
πάλιν" ,,Ὸὃ ϑεὸς οὐ ποιοτήτων, ἀλλ᾽ οὐσιῶν πεποιωμένων, ἐστὲ 
δημιουργός. δρᾷς ὡς ἕξεις καὶ διαϑέσεις καὶ ποιότητας πάσας 
Ἑἀλλοτριοῦσι παντάπασι τῆς ϑείας οὐσίας, διὰ τὸ μὴ εἶναι xa9^ 15 
ἑαυτὴν οὐδεμίαν συνθέσεως ἄνευ. ἀλλ᾽ ὃ σὸς Παλαμᾶς οὐ βού- 
λεται τοῦτο, οὐδὲ δύναται γινώσκειν, ὡς τὰ ἑκτὰ πάντα καὶ 
P. 672 αἱ ἕξεις αὐταὶ ληπταὶ τοῖς ἔχουσι ποιήμασίν εἶσι, δεκτικοῖς οὖσε 
τῶν ἔξωϑεν ἐπιγινομένων. καὶ εἰ μὴ λάβοι τις, οὐδ᾽ ἕξει. rl γὰρ 
ἔχεις, φησὶν, ,»ν οὐκ ἔλαβες; ὥσϑ᾽ ὃ ἔχει τις, ἀλλότριόν τέ ἔστι 39 
καὶ ἐπείσαχτον " ὥσπερ καὶ τὰ ἔξωϑεν οὕὗτωσίπως ἐπεισιόντα ταῦ- 


11. ποιήσῃς edd. 


scuritate, sed impodenter e£ couceptis verbis, pravum hoc dogma introdu- 
cit; quod sdlicet, proprie et stricte loquendo, divinitates totidem sint, 
operatio, vita, sapientia , voluntas, prudentia , fortitudo, et alia 
usdem: ita ut horum singula et a se invicem, et ab ipsa Dei substantia 
distinguantur, qua etiam incomparabiliter sint meliora, De quibus iam 
erat divus Athanasius ita scribens. —,,Nolunt," inquit, ,impii Fi- 
liam esse verbum , sapientiam, vivumque consilium ; sed contendunt 
esse apud Deum prudentiam , voluntatem, et sapientiam ; quae velut. 
tus quidam Deo adveniant, aut ab eo recedant" Et magnus iterum Maxi- 
mus ita loquitur. Jn simplici atque infinita sanctae Trinitatis substantia 
noli habitus et habilitates quaerere; ne creaturarum more compoaitam esse 
ipsam ces. Nam quaecanque Deus habet, ex natura sus e£ noo re- 
cens adventitis possidet" Et rursus: ,,Deus non qualitatum, sed substan- 
tarum qualitatibus affectarum, est creator." Cernis iam quo pacto habi- 
tus, dispositiones , εἰ quascunqoe qualitates 8. divina substantia ut alie- 
mas removeant SS. Patres, eo quod earum nulla sit compositionis experse 
Hoc autem tuo non placet Palamae, qui intelligere non valet, hoc esse do 
natura omnium babituum et rerum quae haberi I, ut ἃ creatoris ha- 
bentibus, et ad res extrinsecus advenientes recipiendas idoneis, accipian- 
tur. Nec habebit que nisi it. ,Quid enim habes," inquit, quod 
non acceperis?" Ergo quod habet quis, alienum est et adscititium : aicut 
οἱ quae extrinsecus hac fere ratione adveniunt buiusmodi cogitationes, no- 


HISTORIAE BYZANTINAE XXII 4. 1069 


τὰ νοήματα τύποι γίνονται καὶ αὐτὰ καὶ παϑήματα ταῖς Óno- A. C. 1851 
κειμέναις ψυχαῖς, παϑηταῖς οὔσαις φύσει. ἐπὶ ϑεοῦ δὲ τὸ ἔχεινίαρν τος 5 
τὰ πρὸς ἡμᾶς ὀνομαζόμενα τίμιά τε καὶ ἀγαϑὰ, καταχρηστικῶς Β΄: ᾽ 
λέγεται, οὐ κυρίως. ἀπαϑὴς γάρ. ἢ λεγέτω μοί τις παρελϑών" 
δπόϑεν καὶ παρὰ τίνος ἔχει λαβὼν πρεσβυτέρου καὶ μείζονος, ἢ 
τελειοτέρου; ἦν μὲν γὰρ αὐτὸς ἀεὶ φύσει πάντα τἀγαϑά" πα- 
φωνόμασται δ᾽ αὐτὰ πρὸς τῶν ἀνθρώπων ὕστερον, ἀφ᾽ οὗ πρὸς 
ἔννοιαν τῶν ἐνταῦϑα καλῶν καὶ τιμίων ἐληλύϑεσαν, καὶ διαιρεῖν 
«ἔχ τῆς χείρονος ἔγνωσαν μοίρας. xal οὐρανὰς γὰρ, σφαιρικός ve V. 542. 
10xal ἀεικίνητος καὶ πρὶν ἀνθρώπους εἶναι ὑπάρχων, ὅμως ἔγνω- C 
σται καὶ προσωνόμασται πρὸς ἀνθρώπων ὕστερον, ἃ πρότερον ad- 
τὸς ἦν. ,,οἰχείρμων yàg," φησὶ, ,,xal ἐλεήμων ὃ κύριος, μακρό- 
ϑύυμος καὶ πολυέλεος." τί τοίνυν ; ταῦτα λέγουσιν ἐνεργείας ἔχειν 
τὴν σημασίαν, ἢ φύσεως ; οὖκ ἄν τις ἄλλο τι παρὰ τὴν ἐνέργειαν 
1δεἴποι. πότε τοίνυν ἐνεργήσας τοὺς οἰχτιρμοὺς ὃ ϑεὰς καὶ τὸν 
ἔλεον ἔσχεν ix τῆς ἐνεργείας τοὔνομα; ἄρα πρὸ τῆς ἀνθρωπί. "Ὁ 
vue ζωῆς; καὶ τίς ὃ τοῦ ἐλέους δεόμενος ; ἀλλὰ μετὰ τὴν ἅμαρ- 
τίαν πάντως" 7 δ᾽ ἁμαρτία μετὰ τὸν ἄνϑρωπον. οὐκοῦν μετὰ 
τὸν ἄνϑρωπον καὶ 4j τοῦ ἐλεεῖν ἐνέργεια xol τοῦ ἐλέου τὸ ὄνομα. 
30 Καὶ ὁμοίως ὃ μέγας φησὶν ᾿Αϑανάσιος." ,,0dy αἱ λέξεις τὴν φύσιν. 
παραιροῦνται" ἀλλὰ μᾶλλον ἡ φύσις τὰς λέξεις εἰς ἑαυτὴν ἕν. 


8. ἡμῶν conl. Capp. 9. οὐρανὸς Capp. , οὐράνεορ apogr. 


tae sunt impressae et passiones, quae ἴω animabus, tanquam in eublectla 
ex natora sua pstibilibus, recipluntur. Deus autem, cum neutiquam sit 
patibilis, non proprie, sed per abusionem, ea dicitur babere, quae re- 

nostri bona et honorabilia nuncupantur. Alioquin huc prodeat quia- 
piam mihi dicturus, & quo antiquiori, maiori, et perfectiori, acceptum 
quid habeatDeus, Ipse enim ex natura sua semper fuit omne bonum. Bed 
bona temporis progressu ab bominibus denominata sunt, ex quo in cogita- 
fionem eorum venerunt, quae praeclara et honorabilia in hac rerum uni- 
versitate conspiciuntur, et a deterioribus ea secernere decreverunt. Nam 
caelum rotundum et iugi mota agitatum erat, etiam antequam hominea exsi- 
sterent: tamen nonnisi deinceps ab hominibus cognitum est et tale deno» 
minatum , quale prius erat. " Miserator. enim," inquit, ,,et misericors do- 
minus, longanimis et multum misericors." Quid igitur? dicente his no- 
minibus naturam, an operationem significari? Nemo sane aliud praeter 
operationem his vocibus designari affrmarit. Quandonam itaque miseri- 
cordiam operatus est Deus, et sic ex illa operatione nomen misericordie 
habuit? Num antequam homines viverent? Sed quis tunc misericordiae 
indigebat? Certe nonnisi post peccatum. Atqui peccatum post hominem 
fuit. Ergo etiam post hominem miserationis operatio fuit, ut et miseri- 
cordiae nomen. Magus pariter Athanasius ita loquitur: ,,non verba na- 
turam tollunt, sed natura potius ad se ipsam verba trahit et commufat. 


1070 NICEPHORI GREGOBAE 


A. M. 6859 xovca. μεταβάλλει, xol γὰρ o) πρότεραι τῶν οὐσιῶν αἱ λέξεις 
Ini ὦ OA" αἷ οὐσίαι πρῶτον, xol δεύτεραι τούτων αἱ λέξεις. ὃ γὰρ 
ϑεὸς, ἁπλοῦς ὧν xal ἀσύνθετος φύσει, ἁπλῶς xal μονοειδῶς 
τὰ φύσει πάντα πέφυκεν εἶναι καλὰ ὑπὲρ νοῦν καὶ λόγον ἀνϑρώ- 
πινον. τὰ δ᾽ ἐν κόσμῳ καλὰ ϑίσει καὶ οὐ κυρίως εἰσὶ, καὶ εἰ- 5 
κόνες ἀμυδραὶ τῶν ἐκείνου καλῶν. ἡμεῖς δ᾽ ὑστερογενεῖς ὄντες 
ὑστερογενῆ καὶ τὰ ἀγαϑὰ διδασχόμεϑα ὄντα διὰ τῆς πείρας" 
κἀντεῦϑεν καὶ πρὸς ev τὰ τοιαῦτα ἀνάγοντες ἐκ πάντων αὐ- 
Ἑτὸν παρονομάζομεν, ἃ ἔστιν αὐτὸς φύσει καὶ οὐχ ὡς ἐξ αὐτῶν͵ 
ὁμοίως ἡμῖν συγκείμενος. ὀνόματα γάρ εἶσι ταῦτα καὶ νοήματα 10 
τῶν ἡμετέρων ψυχιχῶν ὠδίνων, ὅσαι πολυπραγμονεῖν τολμῶσε 
Sii», ἐν προϑύροις αὐλιζομένων τοῦ ἀδύτου, καὶ οὐδὲν μὲν τῶν 
P. 673 ἐκείνου ἐξαγγέλλειν ἐχουσῶν, τὰ δ᾽ οἰκεῖα πάϑη περὶ αὐτὸν καὶ “" 
τὰς ἀπορίας τε καὶ διαπτώσεις μηνυουσῶν ἑαυτῶν, οὐδὲ σαφῶς, 
ἀλλὰ δι᾽ ἐνδείξεων xal ταῦτα, καὶ τοῖς ἐπαΐειν καὶ τούτων δυνα- ἴδ 
μένοις. ἀλλ᾽ ὃ ὑμέτερος διδάσκαλος Παλαμᾶς πάντα τὰ ϑεο- 
πρεπῇ ὀνόματά τε καὶ νοήματα ϑεότητας xslavov νομίζη, διῃ- 
ρημένας ἀλλήλων καὶ ἀτελεῖς xa9^ ἑαυτὰς, αἷς συνάπτει καὶ τὴν 
Βκρίσιν τοῦ ϑεοῦ καὶ τὴν αἰδεσιμότητα αὐτοῦ, καὶ μυρίας καὶ 
ὅσας δείξομεν, εἷς μέσον προαγαγόντες αὐτὰς τὰς ῥήσεις αὐτοῦ 30 
(χαϑὰ καὶ ἀνωτέρω που πεποιήκαμεν ὀλιγάκις τε καὶ μετρίως) 


14. ἀσαφῶς conl. Capp. 


Nam verba non sunt, substantiii rea, sed substantiae primitus exsistunt, 
quibus posteriora sunt verba. quippe cum sit ex natara aua simplex 
et compositionis expers, simpliciter eam et uniformiter est ex natura sua 
omne bonum, et omne pulchrum essentiale, supra quam quisquam homi- 
mum intelligere possit aut enarrare. Quae vero in rerum universitate 
pulchra habentur, non ex propria natura, verum dependenter & constitute 
aliquo, pulchra sunt, et divinae pulchritudinis nonnisi obscuram imaginem 
exhibent. Nos autem, posteriores facti, bona quaedam exsistere posterius 
etiam facta, experientia teste discimus; atque exinde ad Deum huiuemodi 
bona referentes, ex iis omnibus Deum talem denominamus , qualis est ex 
matura sua: non quod ex illis compositus sit, quemadmodum nobis acci- 
dit. Haec enim sunt nomina et nostrarum cogitationes animarum; quae 
cum inadyti vestibulo degant, Dei tamen naturam curiosius audent per- 
scrutari, verum de divinis attributis nihil enunciare possunt, suas dunta- 
xat passiones eterga Deum affectiones declarant, tum difficultates 
patiuntur et errata in quae impingunt, non quidem evidenter; sed 
quibusdam demonstrant iis, qui e valent intelligere."  Vester antem magi- 
ster Palamas, qua: jue de Deo apte praedicantur , et intelliguntur, to- 
tidem divinitates esse increatas, 8 se invicem distinctas, independentes 
existimat: quibus Dei iudicium et maiestatem annumerat, et alia infinitas 
quae, adductis in medium iptius Palamae verbis, ostendemus; ut supra, 
A3uoderate licet et raro, a nobis factum est. — Nimirum nou intelligit haoc 








HISTORIAE BYZANTINAE ΧΧΠ. 4, — 1071 


μὴ συνιεὶς τῶν ἁγίων λεγόντων" ,»πιστεύομεν εἰς ἕνα ϑεὸν, μίαν AC. 1951 
ἀρχὴν ἄναρχον, ἄκτιστον, καὶ τὰ ἑξῆς, μίαν ἐξουσίαν, μίαν b To Cun 
κυριότητα, μίαν βασιλείαν, ἐν τρισὶ τελείαις ὑποστάσεσι γνωρι-Ο 
ζομένην τε καὶ προσχυνουμένην μιᾷ προσκυνήσει." ἰδοὺ γὰρ τὰς 
δπολλὰς ὑφ᾽ ἡμῶν ἀναγομένας τῷ ϑεῷ προσωνυμίας ὃ πολὺς 
Ἰωάννης ἑνὶ συνέχλεισε καὶ μοναδικῷ συμπεράσματι. εἰ γὰρ ταῦ-- 
τὸν κατά τι φύσει καὶ ἄχτιστον ἔχει τὸ πλῆϑος τῶν Παλαμικῶν 
ἀκτίστων ϑεοτήτων, οὐ πλῆϑος ἂν εἴη τὸ πλῆϑος, ἀλλὰ μονάς" 
καὶ λέληϑεν ἄρα ταὐτὸν τῇ οὐσίᾳ φάσκων αὐτὰς, καὶ μὴ νοῶν Ὁ 
10 ὑγιῶς ἅ φησιν ὑγιῶς. τὸ γὰρ ταὐτὸν, οὐχ ἕτερον, οὐδὲ πλῆϑος 
τῇ φύσει τε καὶ οὐσίᾳ. εἰ δὲ χάριτι, καϑάπερ καὶ τοὺς ἀνθρώ- 
ποὺς νομοϑετεῖ, λέληϑεν ἦρα ταὐτὸν τοῖς ἀνθρώποις φάσχων 
τὸ πλῆϑος τῶν ἀκτίστων τούτων ϑεοτήτων᾽ καὶ γίνεταί οἱ τὸ V. δ48 
ἄκτιστον οὐκ ἄκτιστον, ἀλλὰ χτιστόν. ἑνίζονται γὰρ τὰ πολλὰ 
15 τῷ ταὐτῷ τῆς ὑπάρξεως, φύσιν ἐχόντων ἀλλήλοις τῶν μὴ ἑτέρων 
ἀεὶ συνεῖναι κατὰ τὸ συμφυὲς καὶ ὁμότιμον, μὴ παρούσης τῆς E 
ἑτερότητος. πῶς γὰρ ἂν μιγείη τὰ ἐκ διαμέτρου χληρωσάμενα 
τὴν ἀντίϑεσιν, καὶ ἀεὶ μαχόμενα κατ᾽ αὐτό γε τουτὶ τὸ τῆς ἔτε- 
φότητος μέρος ; οὐ γὰρ ἂν φϑάνει ϑάτερον ϑατέρῳ, ϑᾶττον λό-- 
30γου παντὸς, λαμπρὸν τὸν τοῦ ϑανάτου κιρνῶν κρατῆρα. ὃ 
γοῦν παρὰ τὴν ϑείαν οὐσίαν ἄλλας νομοϑετῶν ἀκτίστους ϑεότη- 
7. κατὰ τὸ et ἠχεῖ apogr., em. Capp. 15. τῶν em. Ca τό. 
19. φθάνοι coul Cep. " 30. τὸν τοῦ em. Capp. pro τούνονος 
SS. Patrum verba: ,credimus in unum Deum, unum principium principil 
expere, increatum eíc., unam potestatem, unam dominationem, unum re- 
qnum y qued. in tribus perecde persona agnoscitur, e adoratione union 
adoratur." Quas enim Deo tribuimus appellationes plurimas, unica et so- 
litaria conclusione magnus Ioannes conclusit. Et vero si multitudo in- 
ereatarum divinitatum , quas Palamas invexit, habet ex natura aus iden- 
titatem, et increatae rei conditionem , iam illa multitudo non erit multi- 
tudo, sed unitas. Hoc igitur non animadvertit Palames; quod scilicet 
deitates illas asserat esse quid onum cum substantia: unde non recte 
igit, quae recte enunciat. Quod enim idem est, non est aliud, neque 
multitudo, seu naturam, seu substantiam spectes. Si vero gratia dune 
taxat, quemadmodum homines, illas divinitates esse quid unüm et increa- 
tum statuat Palamas, non advertit a se affirmari deitatum huiusmodi in- 
c€reatarum multitudinem esse quid idem cum hominibus: et sic juxta Pa- 
lamae sententiam, quod increatum est, non erit increatum, sed creatum, 
INam quae multa sunt, exsistentiae identitate uniuntur: quandoquidem & 
matura ita comparatum est, ut quae diversa non sunt, secum invicem oon- 
veniant secundum naturae et gradus similitudinem , ubi nulla eat diversi- 
tas. Alias quomodo commiscerentur ea quae directe ac veluti e diametro 
sibi invicem opponuntur, et saltem ratione suse diversitatis nunquam non 
secum pugaant, Neque enim fieri posset, ut alterum alteri luculentum aci- 
licet interitum iamiam omni dicto cius non pararet. Jgitur qui praeter 





1072 NICEPHOBI GREGORAE 


A. M. 6859 vac. xal ἐνεργείας τὸ ἑνιαῖον διέφϑαρκε τῆς τοῦ πάντων δημιουρ- 
imd. 4 pr ϑεότητος" μηδὲ γὰρ εἶναι τῶν δυναμένων, εἰς ταὐτότητα 
φυσικὴν τὴν ἑτερότητα συνιέναι τῶν ϑεοτήτων. οὐκ ἄρα ϑεότης 
ἄκτιστος, ἑτέρα παρὰ τὴν ϑείαν καὶ μόνην τρισυπόστατον οὐ- 
σίαν, οὔτ᾽ ἔσται, κἂν πάντες διαῤῥαγῶσι φάσκοντες Παλαμῖ- 5 
ται" οὐδὲ ϑεῶν πλῆϑος Ἑλληνικόν. ὃ γὰρ τὰ ϑεῖα πολὺς Ἰωάν- 
P. 674 νῆς, »»εἰ πολλοὺς,᾽ φησὶν, ονἱροῦμεν ϑεοὺς, ἀνάγκῃ διαφορὰ ἐν 
αὐτοῖς. ὃ μὲν κατὰ πάντα τῶειος, οὗτος ἂν εἴη κατὰ πάντα μό- 
voc ϑεός" πᾶς δὲ ὃ τοῦ τελείου λειπόμενος, ἢ κατὰ ἀγαϑότητα, 
ἢ κατὰ σοφίαν, ἢ κατὰ δύναμιν, ἢ ὅλως κατά τι, οὐχ ἂν εἴη1ο 
ϑεός. πῶς δὲ καὶ πολλοῖς οὖσι τὸ ἀπερίγραπτον φυλαχϑήσεται; 
ἔνϑα γὰρ ἂν εἴη ὁ εἷς, οὐκ ἂν εἴη ὃ ἕτερος, δεῖ δὲ τὸν ϑεὸν ἀπε- 
Βρίγραπτον εἶναι καὶ πάντα πληροῦντα." σκεπτέον οὖν χἀντεῦ- 
Sev , ὕπως ἑνὸς ϑεοῦ παντάπασιν ἀναίσϑητος καὶ πάσης ἀσύνε-- 
τὸς ϑείας γραφῆς ὃ Παλαμᾶς ἐμεμενήκει διηνεκῶς, διάφορον 15 
οὐσίαν καὶ ἐνέργειαν ἐς τοὐμφανὲς δογματίζων, καὶ μὴ μόνον 
μίαν δεικνὺς ἑτερότητα, ἀλλὰ καὶ ἀπείρους " καὶ μὴ μόνον ἀπεί- 
φους, ἀλλὰ καὶ ἀχτίστους" καὶ μὴ μόνον ἀχτίστους, ἀλλὰ καὶ 
μείζους καὶ ἐλάττους. ὃ δὲ μείζους καὶ ἐλάττους δογματίζων ἀ-- 
κτίστους ϑεότητας πάντως διάστημά τι νοεῖ μεταξύ. τοῦτο δ᾽ 390 
ἄπειρον ὃ τῆς μεσότητος εἶναι οὐ δίδωσι λόγος" μηδὲ γὰρ πε- 


17. θεότητα coni, Capp. pro ἑτερότητα. 


divinam substantiam, increatas divinitates alias et operationes statuit, ia 
omnium creatricis divinitatis unitatem evertit. Namque prorsus impossibile 
est, ut deitatum diversitas in identitatem naturalem coéat. Itaque nulla fuit 
nec erit unquam increata divinitas alia, praeter divinam et solam substantiam 
in tribus personis subsistentem ; etiamsi Palamitae istud eífutientea diarum- 
pantur. Neque vero admittenda est paganicorum Deorum multitudo, lta 
enim praeclare habet celeberrimus theologus S. Ioannes Damascenus. ,,Si 
plures," inquit, ,,esae Deos dixerunus, necesse est ut ipsi inter se diffe- 
rant. Et quidem solus ille omnino et totaliter Deus erit, qui totaliter et. 
omnino perfectus erit: ricangue antem a summe perfecto illo superabitur 
secundum bonitatem, aut sapientiam , aut potentiam, ant secundum aliud 
quidpiam, Deus non erit. Deinde vero, si multi sint Dii, quomodo incir- 
€omacripti manebunt? Ubi enim fuerit unus, ibi alter non erit, Atqui ta- 
men necesse est ut incircumscriptus ait Dens, et omnia repleat" Igitur hinc 
etiam considerandum est, quomodo stolidus Palamas, neque sacram Bcri- 
ullatenos intelligens, manifeste semper censuerit et docuerit, unius 

ei substantiam et operationem a se invicem differre, neque unam dunta- 
xat divinitatem admitti a se declaraverit , sed infinitas; nec infinitas solom, 
sed et increatas ; nec tantummodo increatas, sed maiores et minores. Por- 
To qui maiores et minores increatas deitates introducit, is profecto inter- 
vallum quoddam inter eas excogitat. Hoc autem intervallum infinitum esse 





.HISTOBIAE BYZANTINAE XXH.4. 1075 


φυκένωι τὴν ἀπειρίαν βαϑμοῖς xal μέτροις τισὶ διακάπτεσϑαι. A. C. 1851 
πῶς γὰρ ἂν (φησὶν ὃ ϑεῖος Γρηγόριος) μετρηϑείη τὸ ἄπειρον, IP To Cp 


ἕν᾽ ὃ τῶν περατουμένων ἐστὶ, τοῦτο πάϑῃ ϑεότης, βαϑμοῖς με- 
τρουμένη καὶ ὑποβάσεσι;" (1.) Ἐμὲ δὲ καὶ πλείους μαρτυρίας Ὁ 
bérépuc ἔχοντα φέρειν ἁγίων, περί γε τοῦ μήτε ἐνέργειαν, μήτε 
τινὰ ποιότητα, μήτε τι τῶν πάντων ἐξ ἀϊδίου συνεῖναι διάφορον 
δύνασϑαι τῇ ϑείᾳ οὐσίᾳ, καὶ ἅμα τοῖς τῷ Καβασίλᾳ προτεϑεῖσε 
κενοφωνήμασιν ἐπιφέρειν τὰς τῶν ἁγίων ἀντιλογίας βουλόμενον, 
ἐπέσχεν ἐπαγγειλάμενος τὴν ἐκείνων ἀντίῤῥησιν μάλα ἀσμένως 
10 ἀκούσεσϑαι μετ᾽ ὀλίγον. αὐτὸς δ᾽ ἐν σπουδῇ μεγίστῃ πεποίηται; 
πρότερον παρεισενεγχεῖν τὴν συνήϑη καὶ χοινὴν καξαφυγὴν αὐτῶν E 
ἐν οὐ καιρῷ, τὸ ἐν Θαβωρίῳ λέγω φῶς, ἐνέργειαν ἄκτιστον καὶ 
ϑεότητα πρὸς τῶν ἁγίων ὀνομαζόμενον. ,,φῶς γὰρ ," ἔλεγεν, ,»,ἢ 
παραδειχϑεῖσα ϑεότης, φησὶν ὃ ϑεῖος Γρηγόριος, ἐπὶ τοῦ ὄρους. 
15xal ὃ Πελῳδὸς αὖϑις τὰς τοιαύτας ἐνεργείας βολίδας γράφει 
ϑεότητος. ἀχτίστου γοῦν οὔσης τῆς ϑείας οὐσίας, ἄκχτιστοι καὶ Β' 


αἱ βολίδες ἐκεῖναι, παρὰ τὴν οὐσίαν ἄλλο τι οὖσαι. τὸ γὰρ ἄλλο V. δι4 


παρὰ τὴν οὐσίαν οὐκ ἐκείνη, ἀλλ᾽ ἐκείνης. εἰ γὰρ ταὐτὸν ἦν, 
μεϑεχτὴ ἂν ἦν καὶ οὐσία ὁμοῦ ταῖς ἐνεργείαις, καὶ διαφορά τις 
ϑοοὐκ ἄν ποτ᾽ ἦν οὐδεμία " τοῦτο δ᾽ ἀδύνατον. ἀμέϑεκτος yàg . 
τοῖς κτίσμασιν ἅπασι πέφυκεν ἡ οὐσία" καὶ δαιμόνων εὕρημα 


B. κανοφωνήμασι apogr. κεροφωνήμασι Capp. in textu, καινοφω- 
νήμασι conl idem in mg. 16. θεότητος em. Capp. pro θεύτηταρ. 


non patitur jpsius medii, seu intervalli, ratio formalis. Nec enim ipfini- 
tatis natura eiusmodi est, ut gradibus tum superioribus tum inferioribus 
mensaretur." (X.) Equidem poteram alia plura BS. Patrum proferre te- 
stimooja, quibus constaret, neque operationem , neque ullam qualitatem, 
neque illad omnino quid) iam, divinas substantiae coaeternum et ab ipsa 
distinctum esse posse. Krat etiam in animo, vanis et futilibus Cal 

yerbis d is e SS. Patribus refutationes subiicere. Sed me interpe- 
lavit, pollicitus paulo post lubenter se illorum refutationem esse auditu 
rum. Ipse autem omne studium, omnem operam adhibuit, nt prius con- 
suetum et commune Palamitarum ἔπ τὰ nobis importune obtruderet, Tha- 
boricum lumen intelligo, quod SS. Patres increatam operationem et deita- 
tem appellant. ,,Nam," inquiebat, ,,deitatem in Monte ostensam lumen fuis- 
se dicit divus Gregorius. Et iterum Cosmas Melodus buiusmodi operatio- 
mes fuisse divinitatis eiaculationes scribit. Cum ergo divina substantia sit 
increata, istae pariter eiaculationes increatae sunt, οἱ & substantia di- 
stnctae, Nam quod aliud esí ἃ substantia, non est ipsa substantia, sed 
δὰ substantiam pertinet. Si enim esset quid idem cum substantia, haec 
simol cum operationibus esset participabilis, nec ulla inter eas foret ad- 
mittenda distinctio. Atqui hoc imposeibile est. Nam substantia Dei ex 
matura aua parjicipari a creaturis non potest: δὲ quicunque aliud vel di- 
unt, vel dicentibus credunt, ii doctrinam a tenebrionibue diabolis inven- 


1074 NICEPHORI GREGOBAE 


A. M. 6859 σχοτεινῶν, ἄλλως λέγειν τε καὶ πιστεύειν τοῖς λέγουσι. διὰ γὰρ 
τὸ ας, τοῦτο καὶ τὴν οὐσίαν τῆς ἐνεργείας διάφορον εἶναί φαμεν, in- 
ποδὼν γινομένης ἁπάσης ταὐτότητος." Καὶ Gua παρεισῆγεν ἔνια 
τῶν Παλαμικῶν δογμάτων ἀπὸ γλώττης καὶ μνήμης, σποράδην 
μέν" παρῆγε δ᾽ οὖν, ὁλόκληρον τὴν διάνοιαν σώζοντα καὶ ὡς 5 
ἔχουσιν ἐπὶ λέξεως ἀκριβῶς. ,»κοινὸν yàg," φησὶ, ,,dóyua τῶν 
Βἔξωθϑεν καὶ τῶν καϑ᾽ ἡμᾶς φιλοσόφων, ἐπὶ ἁπλῆς καὶ ἀσωμάτου 
φύσεως τὸν αὐτὸν ἐπιδέχεσθαι λόγον τὴν ἐνέργειαν τῇ οὐσίᾳ. τὰ 
δὲ τὸν αὐτὸν λόγον ἐπιδεχόμενα δύο ἐστὶ, καὶ οὐχ ἕν. καὶ εἰ δύο, 
πῶς χωρὶς ἡστινοσοῦν πρὸς ἄλληλα διαφορᾶς; ἂρ᾽ οὖν οὐ διενή- 19 
voxe τὸ ϑεᾶσϑιμ τοῦ ϑεοποιοῦν; ἢ καὶ ϑεοποιεῖ πάνϑ᾽ ὅσα ϑεᾶ- 
ται ϑεός; ἐπεὶ δὲ διενήνοχε, μή τι τούτων ἐστὶ κτιστόν;" εἶτα 
ἐπανελάμβανε 03^ ἕκαστα τὸ προγνωστιχὸν, τὸ δημιουργὸν, τὴν 
Code τὸ ἐνεργεῖν ἑτοιμότητα, xal τἄλλα. ,,ὡς γὰρ ὃ νοῦς," φησὶ, 
»»τὰς ἐπιστήμας προσλαμβάνων σύνϑετος οὐ γίνεται, τὸν αὐτὸν 15 
τρόπον, καὶ πολλῷ μᾶλλον, τὸ προγνωστιχὸν καὶ πάσας ἁπλῶς 
τὰς τοιαύτας δυνάμεις τε καὶ ἐνεργείας φυσικῶς 5j ϑεία φύσις 
ἔχουσα σύνϑετος οὐχ ἔστι." καὶ λέγειν φανερῶς τοὺς ἁγίους ἔφω- 
xe μὲν, οὐ παρήγαγε δ᾽ οὔτ᾽ εἰς ὄψιν οὔτ᾽ εἰς ἀκοὴν γραφικὰς οὐ- 
Ῥδενὸς μαρτυρίας, καὶ πάλεν᾽ ,,0c γὰρ ἐκ ϑεοῦ πατρὸς ϑεὸς ὧν καὶ 30 
ὃ υἱὸς, οὐκ ἄλλος μὲν καϑὸ ϑεὸς ἄχτιστός ἐστιν, ἄλλος δὲ καϑὸ. 
οἷός" καὶ καϑὸ μὲν ἄκτιστος ϑεὸς, ἴσος κατὰ πάντα τῷ πατρί" 


19. γραφικὰς Capp. pro γραφικόν. 

tam sectantur. — ldeirco quippe substantiam Del ab elus operatione di- 
stinctam esse asserimus, identitate qualibet e medio sublata." Pariter non- 
mua e Palamae dogmatibus adducebat, quae hinc inde nullo fere ordine 
collecta memoriter ipse recitabat: servata nihilo minus integra scriptorie 
Tente, et eiusdem sententiis de verbo ad verbum accuratissime relatis. 
Haec enim communis est," inquit Palamas, tum gentilium tum Christia- 
morum doctrina philosophorum: nempe in simplici et incorporea natura 
Operationem et substantiam eiusdem prorsus esse rationis. Porro quae 
sunt eiusdem rationis, duo sont, non autem unum quid. Quod si duo 
sint, uomodo nullam inter se haberent differentiam ? Num igitur inter se 
non differunt videre et deificare?. An quaecunque Deus videt, etiam dei. 
ficat? lam vero haec duo differunt, num quid horum creatum 

i lecognitivam, creativam, et ad operandum prom- 
püitudinen, et alia sigillatim repetebat. ,,Sicut enim," inquit, mens, dum 
sclentias acquirit, non fit composita, ita etiam et longe potiori ratione 
divina natura, cum vim praecognitivam , praeintellectivam, et omnes sim- 
pliciter huiusmodi facultates et operationes , naturaliter habeat, composita. 
mon est" Et iactitabat quidem istud a SS. Patribus evidenter affirmari : 
sed nullius e scriptis testimonia proferebat, quae videre aut audire posse- 
mus. Etiterum: ,mam quemadmodum Filius, ex Deo Patre procedens 
Deus, non alius est ἃ Patre, quatenus Deus est increatoa; sed alius est. 
quatenus Filius: in quantam Deus est incroatus, Patri per omnia aequa- 











HISTORIAE BYZANTINAE XXII 4, — 1076 


xoà δὲ οἷὸς, μείζονα ὡς αἴτιον ἔχων τὸν πατέρα, δεύτερος A.C. 1951 
Jap. lC 
tacuz.. 


ὑπάρχει τοῦ πατρὺς, οὐ δεύτερος ϑεὸς, ἄπαγε, ἀλλὰ δεύτερος, 
τῇ τάξει" καϑάπερ ὁ μέγας φησὶ Βασῶειος " οὕτω καὶ ἐκ ϑεότη- 
τὸς ἀχτίστου τῆς οὐσίας ϑεότης ἄκτιστος 7j ἐνέργεια" οὐκ ἄλλη 


δμὲν, καϑὸ ϑεότης ἄχτιστος " ἄλλη δὲ κατ᾽ ἐνέργειαν" τῷ uv 


ἀκτίστῳ, τῆς οὐσίας μηδὲν διαφέρουσα, μηδὲ διαιρουμένη ὕλως " 
ὡς δ᾽ αἰτίαν ἑαυτῆς ὑπερχειμένην ἔχουσα. εἶεν." — (L4.) Πρὸς 
δὲ ταῦτα παρελϑὼν ἔγωγε, »»ὡς ἡδὺς εἶ, ὦ Mose," ἔφασκον, xal 
νῦν μᾶλλον εἴπερ ποτὲ, καὶ σὺ μᾶλλον εἴπερ τις ἁπάντων, ἔμοιγε 
1τοτήμερον καὶ πολλῷ μᾶλλον ἡδίων, ἢ εἴ μοι τὰ “Τυδῶν καὶ Máj- 


δὼν παρεῖχες χρήματα. πάρεργον γὰρ ὃν τὸ συμπεπτωχὸς, ὅμως, Β 


εἰ μή τῳ δὴ τῶν πάντων ἄλλῳ, καὶ τοῦτο δὲ τῶν πάνυ τοι καλ- 
λίστων ἔμοιγε δοκεῖ. χρόνιον γάρ μοι MAvxag ζήτημα, βᾶλτιστε, 
λίαν ἀπονητί" καὶ τὸ τοῦ πράγματος χαρίεν, ὅτι καὶ μάλα ἄκων 


15 μάλα ἑκόντε" καὶ συμβέβηκεν ἀμφοῖν, σὲ μὲν εὐεργέτην ἄχοντα P. 676 


γίνεσϑαι, xa9" οὗ τὰ ὅπλα ἐξῆγες" ἐμὲ δ᾽ εὖ πάσχειν ὑπ᾽ ἂν- 


δρῶν πολεμίων, ὧν οὐκ ἄν ποτε προσεδόκησα" ἐμοὶ γὰρ ἔργον V. δ45 


ἦν ἔν γε τῷ παρόντι, τώ v? ἄλλα δεῖξαι βεβλασφημηκότας ἔτι καὶ 
ἅμα παντάπασιν ἀρνουμένους τὴν ἔνσαρχον τοῦ ϑεοῦ λόγου olxo- 
ϑονομίαν, ὃ τῶν αἱρέσεων καὶ βλασφημιῶν κορωνὶς ἐπεφύκει. πάν- 


τας γὰρ ἐν ταὐτῷ συλλαβὸν προφήτας, ἀποστόλους, μάρτυρας,Β᾽ 


διδασχάλους, ὁμοῦ ταῖς ἁγίαις συνόδοις ἁπάσαις, περιφανῶς 
10. ἢ adà. Capp. . 


lis est; sed in quantum Filius, secundus est & Patre; quem malorem 
"ut sui causam, agnoscit; non tamen secundus Deus, absit, sed 
erdime, ut ait magnus Basilius: sic etiam ex increata divinitate, nempe 
substantia Dei, procedit divinitas increeta, nempe operatio: et haec qui- 
dem non est alia a divinitate, quatenus deitas est increata; sed alia est 
secundum formalem operationis rationem; et penes increati rationem, & 
substantia Dei nullatenus differt nec died) Q es tamen t sul x. 
sam se ipsa superiorem agnoscit. Esto." (XI.) Quibus respondi, 
Quam Tücondus vs, vir ome. Si quando ipse fuisti Py dline quis fuit 
Tacondus mihi , cérte hodie multo iucundior mihi accedis, et longe soavior, 
quam si Lydorum aut Medorum divitias praeberes. Quod enim accessio" 
nis loco ac veluti obiter contigit, si non alteri cuipiam, at mihi saltem vi- 
detur hoc ese fraeclarissime factum. Nam quae me iampridem torquebat, 
quaestionem nullo negotio solvisti, vir optime. Hoc autem ea in re festi- 
vum ac iucundum est o» quod. invitus volentem me mea e difficaltate expe- 
dieris; idque nobis acciderit, ut ta quidem invito beneficus in eum esses, 
adversus quem arma educebas; ego vero a viris hostibus acciperem bere- 
ficium, a quibus nibil tale acoepturum me unquam esse speravissem. In 
id enim operis impraesentiarum incumbebam, ut ostenderem tum alias & 
vobis prolatas fuisse blasphemias, tum penitus negatam Dei Verbi incar- 
metionem: quod sane blasphemiis et haeresibus velot coronidem imponit; 
un omnee simal Prophetas, Apostolos, Martyres, doctores, cum sanctis 


1076 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 ἐξηπατημένους δείκνυσι τουτί. σὺ δ᾽ οὖχ οἶδ᾽ εἴτ᾽ ἐπίτηδες, ἕτέ- 
Jah 4 ρου χάριν ὅτου δὴ, εἴτ᾽ ἐκ τοῦ παρήκοντος, οἷα δὴ τὸ αὐτό- 
ματον πάμπολλα φέρει μετὰ μυστηρίων τε καὶ λόγων ὑπὲρ λό- 
7ον, ὅμως εὐπρεπεστέραν πολλῷ μοι τὴν ἀνϑολκὴν ἐπεπράχεις 
Ὀαὐτὸς, ἢ κατὰ πᾶσαν ἀγωγὴν καὶ κατεσπουϑασμένην πρόνοιαν5. 
ἐμήν. ἃ γὰρ προὔργου παντὸς ἐποιούμην πάλαι πολύν τινα χρό- 
voy ἐπὶ αὐτοφώρῳ κατασχεῖν ἐκεῖνον ὁμολογοῦντα δημοσίαις γλώτ-- 
ταις, ἃ λαϑραίαις φήμαις ἄλλοτ᾽ ἄλλως καταγγέλλων ἁλίσκεται 
πανταχῆ, λέγω δὴ τὸ λέγειν αὐτὸν, ὡς πάντες εἰς τὴν αὐτοῦ 
συμμαχίαν ποναμηδὸν ἀπαντῶσι σοφοὶ, ὅσοι τε τῶν ἡμετέρων 10 
"Dxal ὅσοι τῶν ἔξωϑεν, ταῦτα φέρων προὔϑηκας ἡμῖν παῤῥησίᾳ 
τήμερον, προσδοκίας ἁπάσης ὑπερβαλόμενος " τοῦτο δὲ τὸ τῆς 
παροιμίας" κατὰ σαυτοῦ Βελλεροφόντης." Tola γὰρ ἦν, οἷς μά- 
λιστα κεχρημένος ἁπάντων αὐτὸς παρακρούεται τοὺς πολλοὺς 
ἀεί. ἕν μὲν, ὅτι καταφυγὴν ἀεὶ τὸ Θαβώριον ὄρος ποιεῖται, τὴν 15 
ἐχεῖϑεν ϑαυματουργηϑεῖσαν ἔλλαμψίν τε καὶ ϑείαν χάριν καπη- 
Ἐλεύων καὶ διαβάλλων ἀεὶ, καὶ τοῖς ἀνδροφόνοις ποιῶν παρα- 
πλήσια, οἵ γε λόχμας ὑποδυόμενοι τοῖς τῶν παριόντων ἀπερε- 
σχέπτως τρυφῶσιν αἵμασιν" ἢ μᾶλλον ὅπόσα κατὰ τὰς μάχας 
ἡττώμενοι δρῶσιν οἱ βάρβαροι, τοῖς ἡμετέροις ἱεροῖς καὶ τεμέ- 90 
ψεσε καταφεύγοντες, καὶ ἀντὶ ϑυρεῶν καὶ τάφρων καταχρώμενοι 
ταῖς ἁγίαις εἰχόσι. τοῦτο δ᾽, εἴ τις μὴ πάρεργον τοῖς ἀνωτέρω 
18. οἵ ye Capp. pro o? τε... 
omnibas 8; lis E. fc feste "Tu autem. 
do aa ἀν Ἰολυξείαν alrior culoscamquo τα gradi am obiter nec dais 
opera; cuiusmodi multa casu feruntur, arcanis quibusdam rationibus, su- 
pra omnem rationem positis utut sit, multo decentiorem mihi ut vobis 
dentia propri ensam praebuisti, quam e mea cura, omni studio ac provi- 
dentia propria, comparare rim. ridem enim nihil mihi 
aut juius erat, quam illum. pde velut in flagranti delicto 
hendere, publicis vocibus confitentem ea, quae occultis rumoribus Alias 
aliter p convincitur: id videlicet intelligo, quod ubique iactitat, 
Omnes sive Christianos sive paganos sapientes numeroso agmine suis δ 
partibus stare, Hoc autem ultro nobis et libere supra omnem exspectatio- 
que hoc est quod trito fertur ada- 
Nam tria erant, quibus omnium 
sus est Primo quidem Thabori- 
ditatem et divinam gratiam, quae 
sua explicatione semper corrum- 
homicidae, qui apta liia loca. 
sanguine luxuríantur: seu potius 
ad templa et fana nostra coufu- 
»& vallis abutontur, Porro si quis 
unt a nobis dicta legerit, is com- 


;HISTORIAE BYZANTINAE XXII 4. 1077 


λεχϑεῖσιν ἡμῖν ἐντετυχηκὼς εἴη, ἔργον εἰχονομάχων εὑρήσει τὸ A. C. 1951 
σπουδαιότατον" λέγω δὴ τὸ τῇ γε τοῦ σωτῆρος μεταμορφώσει ον. To. Con 
καταφυγῇ κεχρῆσϑαι προχείρῳ τῆς ἀτόπου "κακίας αὐτοῦ. καὶΒ 
πάντα λοιπὸν διεξήλθομεν ἤδη καὶ in^ αὐτῶν ἀποτάδην, ὡς 
δἀγωτέρω nov γέγραπται xa9^ ἕκαστα ἡμῖν καὶ οἷς ἔστι βουλο- 
μένοις, ἔξεστιν ἐπιέναι. “ιεύτερον δ᾽ αὐτῷ κακουργίας μηχά- 
γῆμα κατὰ τῶν ἀπειροκάλων, ἢ μᾶλλον κατὰ τῆς ἰδίας ψυχῆς, 
ἐξεύρηται" κουρέων δίκην, παμπόλλους ἀνὰ πᾶν͵ ἔτος συνάγειν P. 671 
εἷς τὸ κουρεῖον αὐτοῦ, ὁπόσοι πρὸς τὸ ξέειν καὶ τέμνειν πεφύ- 
Ἴοκασιν ἔχοντες εὐφυῶς, καὶ γραμμάτων γράμματα, καὶ φύλλα 
φύλλων ἀλλάττεσϑαι, ἕνα, τῶν ἀντιῤῥήσεων αὐτοῖς προβαλλο-. 
μένων, ὡς διαβάλλοντας παρὰ φαῦλον ἐκ τοῦ ῥάστου ποιῆται 
τοὺς ἀντιλέγοντας" ὡς ἀπαγορεύειν τοὺς διώχοντας, ὁμοίως τοῖς 
τοξεύουσιν ἐς ἀνθρώπους ὑπὸ δειλέας φυγομαχοῦντας, καὶ μηδὲ 
15 βραχύ τι μόριον ὥρας στῆναι γοῦν ἐφ᾽ ἑνὸς δυναμένους. περὶ δὲΒ 
τῶν τοιούτων καὶ ὁμοίως δρώντων αἱρετικῶς καὶ ὃ μέγας διέξ- 
εἰσιν ᾿Αϑανάσιος τοῖς ἐπισκόποις Αἰγύπτου καὶ “«Διβύης imi 
στέλλων. ,xa' ἐνιαυτὸν yàg," φησὶν, »»ὡς oi τὰς διαϑήκας 
γράφοντες, συνερχόμενοι καὶ αὐτοὶ, προσποιοῦνται περὶ πίστεως 
βογράφειν. ἵνα κἂν τούτῳ γέλωτα μᾶλλον ὀφλήσωσι καὶ αἰσχύνων- V. 546 
ται, ὅτι μὴ παρ᾽ ἑτέρων, ἀλλὰ παρ᾽ αὐτῶν ἐκβάλλεται. εἰ γὰρ C 
ἐϑάῤῥουν οἷς ἔγραφον προτέροις, οὐκ ἂν δεύτερα γράφειν ἐζή- 


ἃ ἃ διαβάλλοντας Capp. pro διαβάλλοντερ. 16. αἱρετικιᾶν οοπῖ, 


Aoc eps ese, in quod Jconomachi dillgentissime incubuerint3 
ped videlicet confugere ad salvatoris transfigurationem, eaque ad ab- 
surdas et pravas opiniones suss facile abuti. Caeterum haec omnia dicen- 

iom percurimus, et sopra de iisdem prolre ac aigilaim scripsimus, 
quae qui luerint legere ac rpendere poterunt Αἰ Pam enira 
Sadea δὲ imperitos, sea potias cantra pro Commolitdr Pala- 
mas, improbitatis machina haec est; quod nempe ς-Ὥ m quot- 
annis in tonstrinam suam permultos con, » quiconque ad radendum e& 
secandum idonei sint, et litteras literis, librorum folia foliis, apprine p possint. 
commutare: ut cum prolata fuerint contraria opinioni suae testimonia , ata 
üm adversarios suos velut calumniantes nihili faciat, sioque ipalus oppu- 
&uatores incoepto desistere cogantur: emadnodum qui mines jgnavos, 





eie f Δ ius in epistola, am ad À 

pos misit, ita loquitor. Nas agua tai ^ 

gas sribunt, ipsi quoque conveniunt, et de Fide scripto statuere 
potius deridendos se δὲ ignominia rad notandos pne 

bent: pe m quorum decreta non ab aliis sed ab ipsis rescindantur. 

enim his, quae prius definierunt, confiderent, certe secundam Fidel non ΝΣ 


1078 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 zov», οὐδ᾽ αὖ πάλιν ἔγραφον νῦν, ἀφέντες ἅπερ ἔγραψαν" πάν- 
τως τοῦτο μελετήσαντες, ὅτι πάλιν ἀλλάξουσιν ἐὰν ὀλίγος πα- 
φὔλϑῃ χρόνος, καὶ πρόφασιν λάβωσι τοῦ συνήϑως τισὶν ἐπιβου-- 
λεύειν. τότε γὰρ, ὅταν ἐπιβουλεύωσι, μάλιστα προσποιοῦνται 
περὶ πέστεως γράφειν, ἵν᾽ ὡς Πιλάτος ἐνήψατο τὰς χεῖρας, οὕτω δ 

Dxal οὗτοι γράφοντες ἀποκτείνωσι τοὺς εἰς Χριστὸν εὐσεβοῦντας. 
καὶ ἵν᾽, ὡς περὶ πίστεως ὁρίζοντες, δόξωσιν (ὡς πολλάχις εἴ- 
πον) φεύγειν τὸ τῆς ἑτεροδοξίας ἔγκλημα. ἀλλ᾽ οὔτε λαϑεῖν οὔτε 
φυγεῖν δυνήσονται. ἕως γὰρ ἑαυτοῖς ἀπολογοῦνται, ἑαυτῶν ἀεὶ 
κατήγοροι γίνονται" καὶ δικαίως γε. οὐ γὰρ τοῖς ἐλέγχουσιν αὖ- 10 
τοὺς ἀποκρίνονται" ἀλλ᾽ ἑαυτοὺς, ὡς βούλονται, πείϑουσι. 
πότε οὖν, τοῦ ὑπευϑύνου κρίνοντος ἑαυτὸν, λύσις γίνεται τοῦ 

Εἰγχλήματος; διὰ τοῦτο γοῦν ἀεὶ γράφουσι, καὶ ἀεὶ τὰ ἴδια με- 
ταποιοῦντες ἄδηλον ἔχουσι τὴν πίστιν, μᾶλλον δὲ φανερὰν 
ἔχουσι τὴν ἀπιστίαν καὶ τὴν κακοφροσύνην.᾽" ὁρᾶτε πῶς ὃ μέγας 15 
τῆς ἀληϑείας ἀγωνιστὴς ᾿Ιϑανάσιος σαφέστατα πάνυ παρέστησεν 
ἡμῖν, ὡς τὰ νῦν πρὸς τοῦ Παλαμᾶ γιγνόμενα τῶν πάλαι γενο- 
μένων τῆς κακίας εἰκόνων καὶ ἀρχετύπων μαχρὰν ἀποσώζουσε 

Ἐμίμησιν. ἐῶ γὰρ νῦν λέγειν, oüc ἐπὶ κακοῖς κακοὺς προσέϑηκεν 
Ὀλύμπους οὗτος. διὰ δὴ ταῦτα καὶ χαίρω νῦν, εἴπερ ποτὲ, μᾶλ- 90 
λον ἐγὼ, καὶ ἡδίους μοι νῦν μᾶλλον ὑμεῖς εἴπερ ποτὲ φαίνεσϑε, 
ἄφυκτόν μοι τὸ πάλαι ζητούμενον ϑήραμα νῦν παραϑέντες, ὡς 

1. οὐδὲ πάλιν ἀφέντες ἐκεῖνα, ταῦτα νῦν ἢ ἅπερ πάντως al. 
2. μελετήσαντες om. al. S. ἐειβουλεύσωοσ dl, 12. κρίναντος al 
14. μᾶλλον δὲ καὶ ἀπιστίαν al. 
Terent conscriptionem; neque rursus nuno scriberent, dimissis iia quae ollas 
scripserunt; cum utique meditarentur, se post aliquod tempus ea esse im- 
mutatnros, ubi scilicet novam insidias alicui, ut assolent, struendi ansam. 
macti fulsent, Si quidem tonc imprimis com jnsidías alicui parant, fin- 
gunt se do Fide scribere; ot, quensnolum Pilius manna lavit, sie σὲ 
scribendo pios Christi cultores interimant; et ut, quod quidem sae- 
pin diri, tamquum qul defnlendn Fide sint dient, aererià aernsai- 
mem poesint declinare. Verum nec latere nec fugere poterunt. Quamdiu 
enim se ips sibi duntaxat purgabunt, sui semper accusatores erunt: e£ 
merito quidem; cum illis non respondeant, ἃ quibus coarguuntur, sed sibl 
assum quidquid voluerint persosdeant, Quia giu enquam rene 
vitur, qui aul ipsius sit iudex? Hinc ergo nunquam cessant scribere; at- 
que ita sua perpetuo decreta mutantes Fen s podus oer. 
tam manifestamque infidelitatem et mentis pravitatem habent." Magnus, ut 
videtis, propugnator veritatis Athanasius manifesté prorsus nobis ostendit, 
Palunen lis qoae mune. git, antiquas inproblatis imagines e 
exemplaria imitando maxime assequi. Iam enim silentio praetermittam quos 
hi malis malos cumulos ac veluti Olympos imposuerit, Quapropter ma- 
lori alias unquam laetitia munc afficior, et si quando Kam mihi 
rem » Runc certe multo facitis gratiorem, cum olim adia- 


HISTORIAE BYZANTINAE XXIL 4. 1079 


μηκέτι μὴ δεῖσϑαι μηδ᾽ ὅλως, μήτ᾽ ἐμὲ μαρτύρων" μήτ᾽ ἐκεῖνον A.C. 1851 
ἔχειν ἔτι ἀρνεῖσϑαι » μήϑ᾽ ἡμᾶς τἀκείνου διὰ μνήμης ἄγοντας, So To Cua- 
καὶ γινομένους μάρτυρας ἀπαραγράπτους τῶν ἐκείνου βλασφη- P. 678 
μιῶν" ὡς ἐξεῖναι κἀμὲ τῶν ἐλέγχων ἤδη μὴ πρὸς ἀνέδραστα καὶ 
δἀστατοῦντα σημεῖα τὴν τοξικὴν μετὰ τῶν βελῶν ἀναλοῦν, μηδὲ 
τυφλὰ παρέχειν τὰ τραύματα τῷ ἐχϑρῷ, ἀλλὰ σαφῆ καὶ ἀναμ- 
φισβήτητον ἔχοντα τὴν ἀλήϑειαν. Καὶ τρίτον, ὅτι συχνὰ ταῖς 
τῶν αὐτοῦ λόγων αὔλαξιν ἐνείϑησι καὶ διασπείρει, κηρύττων εἷ- 
vat πολλοὺς τοὺς αὐτῷ συμφωνοῦντας, ἐπὶ σοφίᾳ καὶ ϑαυμαζο-Β 
1ομένους, ὡς εἴρηται, ὅσοι τε τῶν ἡμετέρων καὶ ὅσοι τῶν ϑύ- 
ραϑεν. ὧν ἑκάστων τοὔνομα ἢ σιγῇ παντελεῖ παραπέμπει, μήϑ᾽ 
ὁποῖοί τινες, μήϑ᾽ ü φασι, διασαφῶν οὐδέν" ἢ λέγει μὲν ἐνίων 
ὀνόματα σωρηδόν" ἃ δ᾽ εἰσὶν ἃ λέγουσιν ἐχεῖνοι, καὶ οἷα, τὸ 
παράπαν οὐδὲν οὔτε προτίϑησιν, οὔτ᾽ ἐπιτίϑησιν, ὅσα γ᾽ εἰδέ- 
15a: ἐμέ, ἵνα διὰ μὲν τῶν ὀνομάτων τὰς τῶν ἀχροωμένων ἀναρ- Ὁ 
τῶν καὶ ἀνασοβῶν ἀκοὰς ῥᾷστα καὶ ἀπονητὶ πρὸς τὸ βουλό- 
μένον πειϑομένους ἔχῃ (τοῦ γε καινοφωνεῖν δοκεῖν τοῖς πολλοῖς 
ἀπεωσμένου δῆϑεν παντάπασι) διὰ δὲ τῆς τῶν ῥητῶν ἐχείνων 
σιγῆς διαδιδράσχῃ τὸν ἔλεγχον, ἅτ᾽ ἐκείνοις ἥκιστ᾽ ἀπάδοντα 
ϑολέγων αὐτός. καὶ ποιεῖ διπλοῦν ἀνθ᾽ ἁπλοῦ κακὸν, αὐτός τε 
βλασφημῶν ἀνέγκλητα καὶ ἅμα κἀκείνους διαβάλλων, καὶ φέ- 
ρων elc μέσον ὁμοίως αὐτῷ βλασφημοῦντας. 
2. ὑμᾶς conl. Capp. 
star praedae ita mihi offeratis, ut effi non 
es Ber ego fun tertius ule pedi ἱπαϊα οῦνν τῷ dre t Mis quae il 
dacribuntur valeat; i quensdnodum nec oe» dul opiniones elus memo- 
ria tenetis, et ij lasphemiarum testes . omni exceptione maio- 
rex. Unde mihl licebit con ium jm εἶτα inconstanüa et instablia re- 
futationes nostras quasi totidem tela per artem sagittariam contorquere, 
nos caeca hosti volaer infigere, sed manifesta, *t quae indubitatum ve- 
ritatem prae se ferant. "Terüo suis libris passim inserit et praedicat, sibl 
saeentir! multos, ut dictam est, sapientia mirabiles, tum Christianos, tum 
oenon: quorum omnium nomen aut alto silentio praetermittit, neque qua- 
e sint nec quae dicant explicat; aut quorandam quidem acervatim nomi- 
ma recenset, sed quao ut quali dicant aullatenos, quod esltem scum, 
praenittit. aut sublangit: ut nominibus aures auditorum suorum sus- 


Eee Qu tla nora itoduzert τοῖς vido, io pane ropelatrs 

Sed eoru dicia retcendo repabensonem ef Pat, q minime illis dis- 

ἘΞ ΤΣ τας de pam 
 anqu sasdum secum bsp alae rna ἴα melium μένει 


et tanquam. rees in m. J 








NIKHOOPOY TOY l'PHTOPA 


PAMAIKHZ IZTOPIAZ 
40Tr02Z ΚΓ. 


NICEPHORI GREGORAE 
BYZANTINAE HISTORIAE 
. LIBER. VIGESIMUS TERTIUS. 


ARGUMENTUM. 
Pergit Gregoras. disputare cum. Cabosila, 


A.M. 6859 α΄. D ^ ἡμεῖς γε οὐκ αὐτὸν μιμησόμεϑα, οὐδὲ τὰς τῆς χα- 
A Fu κίας ζηλώσομεν μηχανὰς, οὔκουν οὐχ Toc γ᾽ ἂν i» τῷ; τοῦ φρο- 
inp lo Can-vti» ἡμᾶς καϑεστῶτι φυλάττουσαν ἔχωμεν τὴν τοῦ μόνου ϑεοῦ 
tacu, 6. p δεξιάν, τῶν γὰρ ἐναντίων ἀρχῶν ἐναντίας καὶ τὰς ἀποβάσεις el- 
v. se vct τῶν εἰχότων παντί nov δῆλον. πάσης γὰρ ὧν αὐτὸς ἀσύνετος 5 

ἽΜούσης Ἑλληνικῆς καὶ πάσης ἐπιστημονικῆς μαϑήσεως (ἧς οὗ 

Ἐμὲν ϑύραϑεν ἔφϑησαν παραδόντες σοφοὶ, τῶν τε ϑείων προστά- 

ται δογμάτων τῆς ἐκκλησίας ἐκεῖθεν παρειληφότες τήν τε γλῶτ- 

τὰν ὥπλισαν ἀσφαλῶς καὶ ἅμα κατ᾽ ἐκλογὴν τὸ μὲν ἔξεταστε- 


NICEPH. GREG. HIST. BYZANT. XXIII. 4. 1081 


óy ve xol ϑεωρητικὸν ἐδέξαντο, ὅσον δ᾽ εἷς δαίμονας φέρει xalA. M. 635: 


9 
ἀπωλείας βυϑὸν διέπτυσαν, ἐκ τοῦ χείρονος τὸ χρεῖττον χαταμα-- a ti 
ϑόντες, καὶ τὴν ἐχείνων ἀσϑένειαν ἰσχὺν τοῦ εὐσεβοῦς ποιησάμε- Implo.Can- 


γοι λόγου) ἀνέδραστον οὗτος ἔσχε λοιπὸν τὴν βάσιν τῆς γλώττης, 975 
5xal ἀπαγεῖς τὰς τοῦ λόγου κρηπῖδας, ἐν ὠμῷ τῷ τόχῳ φάναι τὰς P. 679 
τῆς γαστρὸς ἀναλύσας ὠδῖνας, καὶ τὸ κύημα τῶν πρώτων ἔξαμ- 
βλώσας τοῦ λόγου στοιχείων. διὸ καὶ νοῶν οὐ νοεῖ, καὶ βλέπων 
οὐ βλέπει, καὶ τὴν ἐγκειμένην ταῖς λέξεσι βουλόμενος μὲν, οὐ δυ- 
γάμενος δὲ, συναρμόττειν διάνοιαν ἐκεῖνο σαφῶς ἐπεπόνϑει τὸ 
Ἰοτοῦ Ἰκάρου. τά τε γὰρ ἄλλα διαπορϑμεύουσι ταῖς ἡμῶν ἀκοαῖς 
τὸν μαχρὸν δολιχεύοντες χρόνον οἱ μῦϑοι, καὶ δὴ καὶ Ἰκάρου τι-Β 
ie ὑπομνήματα ἔχομεν ἐξ αἰτῶν" ὡς ἐπιϑυμήσειεν ὃ μάταιος 
πτερῶν, ἐπεὶ μὴ ἐβούλετο μήτε γῆν ἐκεῖνος ἔτι πατεῖν" ὃ δὲ καὶ 
φύσεως ὑπερόρια διὰ ϑράσονς πλεονεξίαν ἤδη ἐπόϑει, καὶ ἦν 
156 ταῦτα ἐφόδια τἀνδρὶ σφαλερὰ καὶ πρόσω ἢ ὥστε σωφρονοῦντος 
εἶναι δοκεῖν. τῆς ὁμοίας εἶναι καχοβουλίας δοχῶ μοι, καὶ ὅπερ ὃ 
βαρυδαίμων ἄνϑρωπος οὗτος ἐπεπόνϑει τὰ νῦν, λᾶληϑε γὰρ τοῖς 
ὑπὲρ δύναμιν καὶ αὐτὸς ἑαυτὸν ἐξαρτήσας (λέγω δὴ ταῖς rdv C 
γραφῶν διανοίαις, τῶν τε ἡμετέρων σοφῶν καὶ τῶν ϑύραϑεν) 
ϑοκχἄπειτα, διὰ ξενίζοντα χρότον ἀμαϑῶν ἀκοῶν, ἐνίας τῶν *EA- 
ληνίδων ἐρανισάμενος λέξεων, αἷς περὶ τὰ σφέτερα αὐτῶν ἐκεῖ-- 
vor κέχρηνται δόγματα, καὶ τοῖς ϑείοις ἀναιδῶς παραμιγνὺς καὶ 


quod autem ad daemonum cultum et perditionis gurgitem ducebat, 'ue- 
ὅποι. " Hinc ex pelori meliora pernoscentes, ipta profanorum imbecilltato 
pan et catholicam doctrinam corroborarunt, Cum ergo profanarum, ut 
iam dicebam, scientiarum rudis sit Palamas, instabile de caetero linguae 
fulimentum habuit, et ruinosa maleque compacta sermonis fundamenta. 
Tum quasi partu immaturo ventris onus parturiendo exsolvisset, abortivus 
rimorum sermonis elementorum foetus ab ipso editus est. —Quaproj 
telligendo non intelligit, videndo non videt: cumque sensum dictionibus 
congruum accommodare vellet, sed non posset, idem illi quod olim Icaro, 
wt patet, accidit. Nam: inter alias, 3 ibus iampridem aures nostrae diu 
personueront, fz hanc quoque de Icaro litterarum monimentis manda- 
tam esse novimus. ls nimirum vanus homo, cum terram calcare amplius 
nollet, alas expetivit, et ob nimism temeritatem praescriptos 8 natura 
limites transilire cupiebat. Sed valde perniciosum homini fuit huiusmodi 
adminiculum; quippe quod Iearum ultra ferret quam prudentiae ratio po- 
stulare videbatur. Aeque imprudenti ac malo consilio hic usus esse mihi 
videtur infelix ille Palamas. Nec enim se animadvertit iis se implicasse, 
quae ipsias vires longe superant. Loquor autem de sensu, qui philoso- 
rum tum Christianorum tum genülium scriptis inest. Deinde propter 
itarum aurium insolentem plausum quasdam Graecanicas dictiones, 
quibus illi ad suorum dogmatum expositionem usi sunt, emendicavit: et 
vas divinis nostris dogmatibus impudenter immiscet et occulte inserit. 
Nicephorus Gregor. Vol. Il 69 


5 


1082 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 ὑποσπείρων αὐτὸς δόγμασιν, ἔλαϑε κατὰ τῆς τοῦ ϑεοῦ ἔκκλη- 
hi4 pelas σφοδρὸν ἀναῤῥιπίσας κυκεῶνα καὶ ϑόρυβον xal μετάμελον 
ὀψέ ποτε λαμβάνειν ὀφείλων, ἐφ᾽ οἷς ἁμαρτάνων οὐκ ἤσϑετο. ὃ 
δ᾽ ἐξεμάνη κατὰ τῶν διορδοῦν πειρωμένων ἡμῶν, καὶ δρᾷ λοι-- 
πὸν ἀκρατῶς μείζω μὲν ἢ κατὰ ϑηρίου μανίαν παντὸς, ἥττω δ᾽ 5 
ἢ κατὰ βούλησιν τὴν αὐτοῦ" καὶ τοῖς μὲν ἄρχουσιν ὑπέρχεται, 
ποριζόμενος ἰσχὺν ἑαυτῷ, τὴν δ᾽ εὐσέβειαν ἀδικεῖ" κἀχείνων 
Ἐμὲν τὴν εὐμένειαν πραγματεύεται, τὴν δὲ τοῦ ϑεοῦ διωθεῖται" 
xal οὗ μὲν ἡττᾶται, δεινῶς φεύγει" καϑ᾽ ὃ δὲ ὑπερέχειν νομίζει, 
V. 548 πρὸς τοῦτο συχνὰ καταφεύγει. ἀληϑείας γὰρ σὺν παῤῥησίᾳ δὲ- 10 
χκάζειν ζητούσης, ἡττώμενος φεύγει" μοχϑηρίᾳ δὲ γνώμης εὐδο- 
κιμῶν πρὸς διαβολὰς, ταύτης ἀντέχεται. δικαιοσύνης γὰρ καὶ 
ἀληϑείας κρινούσης, ἣν μὲν ἔφευγε, πολλάχις δίκῆν ἥλω" ἣν 
F4? ἐδίωκεν, οὐχ εἷλεν. (B.) Ἐγὼ μὲν οὖν (εἰρήσεται γὰρ τἀλη- 
9à) τὴν ἀρχὴν ἐδεδίειν, μὴ πάντα διαστρέφων ὃ σὸς Παλαμᾶς 15 
διαβάλῃ κἀμὲ, βουληϑέντα κατὰ καιρὸν ἐνταυϑοῖ τοῖς οἰχείοις 
καὶ συγτρόφοις χρήσασϑαι ὅπλοις, λέγω δὴ ταῖς τῶν ϑύραϑεν 
P. 680 πρὸς τὰς διαλέξεις ἐπιστήμαις, ὡς καὶ τέχναις καὶ μαρτυρίαις, 
ἐκεῖϑεν ἡμῖν τὴν ἰσχὺν περιγίνεσϑαι φάσκων τῶν ἀποδειγμάτων. 
ἐπεὶ δ᾽ ἄοπλος οἴκοϑεν ὑπάρχων αὐτὸς ix τούτων ἑαυτὸν ónM-?0 
ζειν πειρᾶται χατὰ τῆς ἀληϑείας, πολλῷ μᾶλλον ἡμᾶς ἐς τὸ κρά- 
τιστον ταῦϑ᾽ ὑπὲρ τῆς ἀληϑείας ἀγωνιζομένους ὁπλίζουσι, τοὺς 


Nec advertit quantam perturbationem, quamque vehementem tumoltom in 
ecclesia Dei concitaverit, Cum autem peccatorum, quae a se admissa 
eese non sensit, tandem aliquando poenitere ipsum deberet, adversus nos, 
qui errores ipsius emendare consmur, furere coepit: et ita de caetero 
animi est impos, ut ferae omnis furorem superet, licet suem furendi vo- 
luntatem necdum expleverit Εἰ principes quidem obsequiose atque as- 
sentatorie colit, ut vires sibi comparet; aed iniuria Kem afficit. Et 

cipum benevolentiam captando sibi conciliat; at Dei gratiam expellit. 
id quidem mirum in modum effugit, quo se aliis inferio i 
mnsdvertit; ad hoc autem confugit , quo praestare se 
eaim a veritate, quae liberum vult ferre iudicium , viacatur, eam fugit: 
sed cum insigni ad calumniandum mentis pravitate polleat, hanc lubens 
amplectitur. Nam iustitiae veritatisque iudicio, ubi rei personam austi- 
muit, saepius damnatus est: ubi vero actoris partes egit, litem minime 
obtinuit. (I1) Ego itaque (dicam enim quod res est) initio timebam, ne 
tuus Palamas pervertens me calumniaretur, cum hic opportune pre- 
priis mibique consuetis uti armis vellem, geotlium intelligo scientias, 
quarum usus est in disputationibus, Censeo enim eorum artibus et testi- 
saoniis multam demonstrationum nobis vim suppetere. Quoniam vero ad- 
versus veritatem profanorum armis, utpote propriis destitutus, instruere 
se conatur, longe potiori ratione nos inde. pro veritate firmissime pugnan- 
tes armabimur, qui sumus lis assuefacti e per omnem aetatem buic pu- 





HISTORIAE BYZANTINAE XXIIL1. 1088 


μάλα συνήϑεις τε καὶ ἡλικιώτας, ἐπιγνωσόμεϑα γὰρ ἡμεῖς τὴν A.C. 1351 
τῆς ἡμῶν γλώττης μᾶλλον συγγένειαν καὶ τὸ ἦϑος, ἢ αὐτὸς vd-Inp. To Cae 
Sog νόϑοις χρώμενος τούτοις. διὰ γοῦν ἕν γε τοιοῦτο, xal πρός Β 
γε διὰ τὴν τῶν ἡμετέρων ϑεολόγων καὶ διδασκάλων τῆς ἐκκλη- 
δσίας παραίνεσιν, οὐκ ὀκνήσομεν οὐδ᾽ ἡμεῖς οὗτωσί πως ónMca- 
σϑαι κατὰ τῶν τοιχωρυχούντων καὶ βωμολοχούντων ταυτὶ καὶ 
εἷς ἀλλοκότους διανοίας καὶ πλάνας ἐξ ἀμαϑίας παραγόντων. εἶ 
οὖν καὶ ὑμῖν συνδοκεῖ, βραχέα σχεψάμενοι περὶ τῶν τοιούτων C 
πρῶτον, καὶ ὅσα τῇ προκειμένῃ προσήκοντ᾽ ἂν εἴη ἐφόδια, ἔπειτ᾽ 
᾿ρὲς τὸν προκείμενον ἀγῶνα χωρήσωμεν. ῥάοσι γὰρ ἂν εἴη χωρεῖν 
ἐς τὰ πρόσω, τὰς τῶν ὑποθέσεων ἀρχὰς καὶ ngoxazacrácug 
ἀνενδεεῖς πηγνυμένοις, ἢ ῥᾳϑυμούσας.  (I.) “Διονυσίου τοίνυν 
* ἐκείνου τοῦ πάνυ μεμνήσομαι πρῶτον, διττὴν εἶναι τὴν τῶν ϑεο-- 
λόγων παράδοσιν λέγοντος, τὴν μὲν ἀπόῤῥητον καὶ μυστικὴν, 
15 τὴν δὲ φιλόσοφον καὶ ἀποδεικτικήν " καὶ, ,συμπλέκεται τῷ ῥητῷ 
τὸ ἄῤῥητον" χαὶ τὸ μὲν πείϑει καὶ καταδεῖται τῶν λεγομένων 
τὴν ἀλήϑειαν" τὸ δὲ δρᾷ καὶ ἐνιδρόει τῷ ϑεῷ ταῖς ἀδιδάκτοις 
μυσταγωγίαις." Περὶ δὲ τοῦ ἀγενήτου λέγων ὃ μέγας κατ᾽ Idgua- 
γῶν ὃ ᾿Αϑανάσιος, ,,ἰρωτησάτωσαν,᾽ φάσκει, ,τοὺς Ἕλληνας, ἵνα 
30 ἀκούσαντες πόσα σημαινόμενα 7 λέξις ἔχει μάϑωσιν ὅτε οὐδὲ 
περὶ ὧν λέγουσιν ἐπίστανται καλῶς ἐρωτᾷ». καὶ πολὺν ἑξῆς ὃ 


e 


7. παραγόντων Capp. bu παράγοντας. 15. συμπέπλεκται edd, 
18. ἀγεννήτου al. ᾿Δρειανῶν Capp. pro Δρειανοῦ. 





Gonslderaverimus, statim propositum nobis certamen ineamma. Nam si rel 


ndat atqne collocat oculis, quas & nemine doce 
mor, institutionibus." Magnus vero Athanasius, de huius vocis ,non fa- 


ctus" significatione adversus Arianos disputans, jn t (inquit) gen- 
tiles, ut com audierint ab ipsis, quot significatus babeat haec vox , non fa- 
ctus, intelligunt se nec de lis quidem, de quibus diaserunt, recte, nosse in- 


1084 NICEPHOBI GREGORAE 


A. M. 6859 ϑεῖος ἐκεῖνος ἀνὴρ ποιεῖται λόγον, ᾧ τοῖς ἐϑέλουσιν ἱντυχεῖν ἵξέ- 
σται μαϑεῖν τελεώτερον. ἡμῖν γὰρ ἥκιστ᾽ ἐν τῷ παρόντι σχολὴν 
ἄγουσι, διὰ τὴν ἐς τὰ πρόσω σπουδὴν, βραχέα τῶν ϑείων ἐκχεί-- 
vuv ἀνδρῶν ἐνταυϑοῖ προτιϑέναι δέδοκται, καὶ ὅσα πρὸς τὸν 
σκοπὸν ἀφοσιοῦσϑαι χρεών" τὰ δ᾽ ἑξῆς τοῖς βουλομένοις παρή- δ 
χαμεν," ἐξουσίας ἀφϑόνου διηνεκῶς ἤνεῳγμένης ἅπασι. συνῳδὰ 
τοιγαροῦν καὶ ὃ μέγας ἐκείνοις Βασίλειος φάσκει, ὡς, ,ἣ τῆς δια- 
λεχτικῆς δύναμις τεῖχός ἔστι τοῖς δόγμασιν, οὐκ ἐῶσα αὐτὰ εὖ-- 
διάρπαστα εἶναι καὶ εὐάλωτα τοῖς βουλυμένοις.᾽" τὰ παραπλήσια 
δὲ καὶ ὃ ϑεῖος διέξεισι τούτοις ΧΧρυσόστομος, ,,πρὸς μὲν βίου, 10 
λέγων, ,»κατάστασιν ἀρίστην βίος ἕτερος elg τὸν ἴσον ἂν ἐναγάγοε 
ζῆλον. ὅταν δὲ περὶ δόγματα νοσῇ 7j ψυχὴ τὰ νόϑα, πολλὴ τοῦ 
P. 681 λόγου ἐνταῦϑα ἡ χρεία, οὐ πρὸς τὴν τῶν οἰκείων ἀσφάλειαν μό- 
V. 549 νον, ἀλλὰ xal πρὸς τοὺς ἔξωθεν πολέμους. εἰ μὲν γάρ τις iyu 
τὴν μάχαιραν τοῦ πνεύματος καὶ ϑυρεὸν πίστεως τοιοῦτον, ὡς 15 
δύνασϑαι ϑαυματουργεῖν κἀκ τῶν τεραστίων τὸ τῶν ἀναισχύν- 
τῶν ἐμφράττειν στόμα, οὐδὲν ἂν δέοιτο τῆς ἀπὸ τοῦ λόγου βοη- 
ϑείας " μᾶλλον δὲ οὐδὲ τότε ἄχρηστος ἡ τούτου. φύσις." ἀλλὰ καὶ 
BÓ ϑαυμάσιος τάδε διέξεισι Μάξιμος. ,»δίχα λογικῆς," φησὶ, ,»δυ-- 
,»άμεως ἐπιστημονικὴ γνῶσις οὐκ ἔστι" καὶ γνώσεως χωρὶς o0920 
συνίσταται πίστις, ἀφ᾽ ἧς τὸ καλὸν γέννημα πρόεισιν ἡ ἐλπίς." 
καὶ ἐπὶ τούτοις ὃ ϑεῖος ἐκ Δαμάσχου φησὶ Ἰωάννης" ,»νὧς εἰ καὶ 
παρὰ τῶν ἔξωϑεν χρήσιμόν τι καρπώσασϑαι δυνηϑείημεν, οὐ 


terrogare." Multum deinde vir iste divinus habet sermonem, quem accu- 
ratius discere poterunt quicunque legere illum voluerint. Nam cum im- 
Preesentiarum nobis ad ulteriora festinantibus nihil otii sit, pauca saltem 

ivinorum hominum illorum verba hic proponere visum est, quantam scili- 
cst, instituti operis ratio a nobis postalat: caetera vero legere volentibus 
reliquimus, cum semper ampla cunctis nt id faciant data sit potestas. Con- 
sonat etiam illis magnus Basilius, ubi ait, dialecticae disciplinae faculta- 
tem esse instar muri, nec permittere, ut dogmata diripiantur, aut a volea- 
tibus facile expugnentur. His fere sitilia profert divus Chrysostomus, 
ubi sic loquitur: quod spectat ad optimam vitae institutionem, alterius vi- 
ta posset nos ad vitae similis aemulationem inducere. Sed cum anima spu- 
riorum atque adulterinorum morbo dogmatum laborarit, tunc multa eat ser- 
monis et, doctrinae necessitas; non solum ut nostra sint in tuto, sed etiam 
τὲ adversus externa bella muniamur. Nam si quis gladiom spiritus et sca- 
tum Fidei tale babeat , ut miracula edere atque iis editis impudentium ora 
Obstruere possit, sermonis vel doctrinae auxilio ΡΥ opus baberet: 
dmo vero neque tunc inutiles ex natura sua forent." et mirabilis Maxi- 
mus alicubi dic disserit: »ine rationali foeuitate nulla est scientifica co- 
guitio; et absque cognitione non consistit Fides, ex qua lies prae- 
Clara, spes videlicet, enascitur." Agmen claudet divus Totes Damsaconus, 
qui sic ait: ,ai quid profanis e scriptoribus utilitatis percipere poesimus, 


HISTORIAE BYZANTINAE XXIIL 1. — 1085 


τῶν ἀπηγορευμένων ἐστί, γενώμεϑα δόκιμοι τραπεζῖται, τὸ μὲν A. C. 1851 
γνήσιον καὶ καϑαρὸν χρυσίον σωρεύοντες, τὸ δὲ κίβδηλον naga To.Cu- 


τούμενοι. λάβωμεν λόγους καλλίστους" ϑεοὺς δὲ γελοίους xalC 
μύϑους ἀλλοτρίους τοῖς κυσὶν ἀποῤῥίψωμεν. πλείστην γὰρ ἐξ 
δαὐτῶν κατ᾿ αὐτῶν ἰσχὺν χτήσασϑαι δυνηϑείημεν." Καὶ τί δεῖ 
μέτροις ἀριϑμητικοῖς πειρᾶσϑαι συγκλείειν τὰ καὶ αὐτοὺς σχε- 
dà» ἀριϑμητικοὺς παραιτούμενα νόμους; ὅσα τε δηλαδὴ διεξί- 
ἀσιν, oc διελάβομεν καὶ ὧν ἐμνήσθημεν, ἕτερα " καὶ ὅσαπερ 

οὐδαμῆ διελάβομεν. οἷς γὰρ οὐκ ἀπέχρησε τὰ κεκομισμένα, τού-Ὁ 
1οτοις οὐδ᾽ ὅλας βίβλων ἁμάξας κομίζων τις σύνεσιν κομιεῖσθαι 
παρασχευάσει" ἢ μᾶλλον, ᾧ μὴ σύνεσιν ἀπέχρησε τοῖς λογι- 
σμοῖς ἐνθεῖναι, ἄφυχτον ἀνάγκην εἶναι τοὺς Ἑλλάδι χρωμένους 
φωνῇ, καὶ τοῖς τῶν συλλαβῶν καὶ στοιχείων ταύτης εὑρεταῖς 
ἀναφέρειν τὴν μίμησιν, καὶ τάς γε τῶν ἀμφισβητουμένων ἀνα- 
15τιϑέναι κρίσεις καὶ λύσεις, xa9ánto στάϑμαις καὶ κανόσι τέχτο-- 

»tc καὶ λιϑουργοὶ, τῷ noz? ἂν τῶν πάντων οὗτος ἑτέρῳ πεισϑείη ; E 
οἶμαι τῶν πάντων ἥκιστ᾽ ἄν ποτ᾽ οὐδενί. τὸν γὰρ τοῖς ϑείοις 
ἐκκλησίας φωστῆρσι τοῦτο δρῶσιν οὐχ ἑπόμενον λόγοις: οὐδείς 
ποτε πείσειεν ἂν, οὐ βαρβάρων, οὐχ Ἑλλήνων, οὐκ ἀγγέλων, 
200)x ἀνθρώπων, οὐκ ἀσόφων, οὐ σοφῶν τῶν ὄντων οὐδενός. 
πάρεστι τοίνυν σχοποῦσιν ὀρϑῶς, οἷς ἐμπάϑειά τις ἀχλύος δίκην 
16. οὗτος ει. Capp.prooJO". 41. σκοποῦσιν Capp. pro σχοποῦντι. 


eam consectari nullatenus est probibitum. Probi simus nummularii: i- 
mum ac sincerum coacervemus aurum; adulterinum vero et scoria plenum 
respuamus, Sermones praeclarissimos assumamus; ridiculos autem; Deos 
alienasque fabulas canibus proiiciamus, Multum enim roboris contra se 
mobis ipsi suppeditare poterunt," Sed quid opus est ut certo numero 
ea concludere conemur, quae ipsas ferme arithmeticas leges ferre recu 
sant? Ἐὰ intelligo quae disserunt laudati a nobis SS, Patres , et alia quae 
vel commemoravimus, vel alto silentio praetermisimus, Quibus enim non 
sufficiunt, ἃ nobis allata testimonia, iis etiam si la plaustra libris opu- 
sta quispiam adveheret, intelligendi vim afferre non poterit, Potius di- 
cam: quicunque ex allatis testimoniis non potuit mente comprehendere, in- 
evitabilis hoc esse necessitatis, ut qui Graeca utuntur lingua, eos sibi 
proponant imitandos, qui linguae huius elementa et syllabas adinvenerunt, 
et ad eorumdem iudicium controversias illi suas ac lites componendas refe- 
rant (quemadmodum fabri, et qui scalpendo lapides elaborant, amussi ao 
regulae omnia subiiciunt) quisquis, inquam, ineluctabilem hanc neceasi- 
tatem mente concipere non potuit, cuinam alteri ex omnibus fidem habe- 
bit? Nemini unquam omnium, ut opinor. Si quis enim hoc etiam a divi- 
nis ecclesiae luminibus factitatum non imitetur , huic nemo unquam 

dere poterit, cuiuscunque tandem sive barbarorum , sive Graecorum, sive 
engelorum, sive hominum, sive imperitorum, sive sepientium sermonil 
δὰ hoc utatur. Jgitur quicunque recte e attente rem considerarint, neo 
ullo affectu, quasi quadam caligine, perturbatum animum, nec ingenii tar- 














1086 NICEPHOBI GREGOBAE 


A, M. 6859 ἥκιστα ἐνοχλεῖ τῇ ψυχῇ, μηδὲ νοῦ βραδυτὴς τὸ ϑαῤῥοῦν ἀμβλό-. 
In. ἃ ΕἾ τῆς γνώμης, ἀδεκάστους φέρειν τὰς ψήφους, (4.) Καὶ 
πρῶτον μὲν δὴ κείσϑω ζήτημα τουτὶ ταῖς παρούσαις χρείαις " εἰ 
ἐπὶ τῆς ἁπλῆς καὶ ἀσωμάτου φύσεως (λέγω δὴ τοῦ ϑεοῦ) δια- 
P. 688 φορὰν ἡντινοῦν δογματίζειν οὐσίας καὶ ἐνεργείας ἐξείη" ὡς τὴν 
μὲν οὐσίαν ἀμέϑεκτον εἴναι κτίσμασιν ἅπασι κομιδῇ (,γαὐτὴ γὰρ 
καϑ᾽ αὑτὴν, φησὶν, ,»ἢ ϑεία μετεχομένη τε καὶ λαμβανομένη 
φύσις ἢ φυρμὸν πείσεται, ἢ τὴν παϑητὴν ἐξαναλώσει φύσιν, 
πρὶν ἂν ληφϑῇ᾽ οὐδεὶς γὰρ, φησὶν, ὄψεται τὸ πρόσωπόν μου, 
καὶ ζήσεται) τὴν δ᾽ ἐνέργειαν μόνην ἅπασι κτίσμασι γίνεσθαι 10 
Βμεϑεκτὴν, μόνῳ μὲν τῷ ἀκτίστῳ μηδὲν ἐκείνης διαφέρουσαν" ὡς 
δ᾽ αἰτίαν ὑπερκειμένην ἔχουσαν ἐκείνην, τούτῳ δὲ διαφέρουσαν" 
εἶναι δὲ τὴν ἐνέργειαν εἰς εἴδη διαιρουμένην, σοφίαν, δύναμιν, 
ζωὴν, ἀλήϑειαν, βούλησιν, ἁγιασμὸν, καὶ ὅσα μυρία τοῖς iyrvy- 
Υ͂. 560 χάνουσι ταῖς αὐτοῦ διαιρέσεσιν ἔξεστι διαγινώσχειν σαφέστερον, 15 
Οὔψεσιν ἄγουσιν οἰκείαις εἰς πίστιν ἑαυτοὺς ἀκριβῆ. (Ἐ.) Ἐπειδὴ 
τοίνυν ἐκ τῶν ἁγίων ἡμῶν διδασκάλων οὔϑ᾽ ὃ ὑμέτερος ἔγνω πει-- 
σϑῆναι διδάσκαλος Παλαμᾶς, οὔϑ᾽ ὑμεῖς ἐκείνῳ πειϑόμενοι, 
διαμαρτίας (ὡς ἔοικε) λέξεων καταγνόντες, φέρε τούς τε ἄλλους 
μιμησόμεϑα καὶ ἡμεῖς ϑείους πατέρας, ὡς εἴρηται, xol δὴ xoi20 
Ἰουστῖνον τὸν ϑεῖον xal σοφώτατον ἄνδρα, καὶ μέγαν τῆς εὖσε- 
Ῥβείας μάρτυρα καὶ ἀϑλητήν. εἶναι γὰρ τῶν ἐχείνου βιβλέων xol 


7. φησὶν, quod post μετεχομένη va in apogr. est, delevit Capp. ut. 
supervacaneum, 


ditate alacritatem mentis hebetatam habuerint, his rectum licebit atque in- 
corruptum ferre iudicium. (IV.) Et quidem, in huiusce commoditatis ar- 
ticulo, prima baec proponatur quaestio: u&rum in simplici et incorporea 
matura I^ divina loquor) aliquod substantiae et operationis discrimen ata- 
tuere eri de wt substantia quidem a pula oreatere possit ullatenus 
cii ,» divina enim natura," inquit, ,,si ipsa per se ipsam participetur 

. B recipistat; ut mixtionem. Datiehor But ibllem naturam absumet, ante- 
quam recepta fuerit. Nemo quippe videbit faciem meam, et vivet"), ope- 
ratio vero sola possit ab omnibus creaturis participari: et tamen, quate- 
Tus increata est praecise et formaliter, nihil a substantia differat; sed 
quatenus eam ut sui causam etse ipsa superiorem agnoscit, eatenus dun- 
taxat ab ea distet, et in multas dividatur species; nimirum in sepientiam, 
foientiam, vitam, veritatem, voluntatem, sanctifcationem, et sexcenta 
iusmbdi; quae manifestios poterunt deprehendere, qui divisiones elus 
legerint , et propriis ocnlis pleaam sibi ipsi fidem fecerint. (V.) Cum igi- 
tur a sanctis doctoribus nostris persuaderi sibi magister vester Palamas no- 
lit, sicut nec vos eidem obsequentes; qui etiam, ut videtur, sanctos Pa- 
tres accusatis , quod suis in verbis aberrarint: age, cum alios sanctos Pa- 
tres, ut. dictum est, imitemur, tum maxime Tustinum , divinum sapientis- 
simumque virum, et magnum pietatis martyrem ac propuguatorem. Nam 








HISTORIAE BYZANTINAE XXIIL 1, 1087 


᾿λόγων καὶ τὸν περὶ μοναρχίας λόγον, ἂν ᾧ πλείστας παράγει τὰς A. C. 1851 
μαρτυρίας ἐξ Ἑλλήνων φιλοσόφων, ποιητῶν τε xal ῥητόρων, οἷς Inple. Cn 
ὁμολογεῖν εἶναι συνηνέχϑη μὴ δύο, μηδὲ πολλοὺς, ἀλλ᾽ ἕνα 
ϑεόν. εἰχὸς γὰρ φήϑη τοῖς πλείστοις ἀξιοπιστοτέρους εἶναι τὰς 
δτῶν ἐχϑρῶν μαρτυρίας. καὶ τὸν τοιοῦτον καὶ ἡμεῖς τήμερον τρό- 
πον ἐκ τῆς τῶν ϑύραϑεν ἐπιστήμης τὰς μαρτυρίας ἀγάγωμεν κατὰ 
τὴν ὑπόσχεσιν, τὴν σφῶν παρωσάμενοι ϑρησκείαν. μηδὲ γὰρ 
εἶναι τῆς ϑρησκείας τὴν ἐπιστήμην, μηδὲ βλάβην ἐχεῖϑεν ógo- 
ρᾶσϑαι μηδ᾽ ἡντινοῦν, οὐ μᾶλλόν γε ἢ τῶν τροφίμων τὰ πλείω 
1οχομιζομένους ἐκ βαρβάρων καὶ ἀλλοφύλων γενῶν " αἷς ἐπενεγκεῖν 
ἀξιώσομεν αὖϑις τὰς τῶν ἁγίων, ὁπόσας xol οἵας ἐπίτηδες ἔτα- 
μιευσάμεϑα τράπεζαν" καὶ δεῖξαι σύμφωνον μὲν ἐκείνους ἔδοντας 
μέλος καὶ ἐναρμόνιον, κἀν ταῖς τῶν λέξεων σημασίαις" τὸν δ᾽ F 
ὑμέτερον Παλαμᾶν μήτε τούτοις μήτ᾽ ἐκείνοις συνάδοντα, ἀλλ᾽ 
᾿δὅμοιον πάσχοντα, χαϑάπερ ἂν εἴ τις νοσώδης τὴν φύσιν καὶ 
χαῦνος ὑπάρχων ἀνὴρ χρείας ἡστινοσοῦν, εἰληφὼς ὁτουδϑήποτε 
μάχαιραν τῆς οἰκείας δυνάμεως ὑπερτέραν, ἔπειτα μὴ δυνάμενος 
ἄλλοθεν, ἐκ τῶν οἰκείων σαρχῶν ὠμοβόρον ἑαυτῷ παρετίϑει 
τράπεζαν, αὐτὸς ἑαυτὸν ἑστιῶν μοχϑηρῶς, κἀκ τοιούτων φιλὸ- 
90 φρονούμενος πόνων, ἑστιάτωρ καὶ δαιτυμὼν ἐν ταὐτῷ γινόμενος P. 688 
αὐτὸς ἑαυτῷ, ὥς γε εἴρηταί τε καὶ εἰρήσεται. ὑπὲρ γὰρ ὧν ἠπεί-- 
gero, τούτων ἐκπέπτωχε" xa9? ὧν δ᾽ ἐπόνει, τούτοις δ᾽ ἔλαϑεν 
ἄϑυρμα γεγονὼς προφανές" ἀμφοῖν, οἱήσεως ἅμα καὶ ἀμαϑίας, 
inter alios eius libros ac tractatus onum de monsrchia habemus, in quo - 
plurima e gentilibus philosophis, poetis, et oratoribus, adducit testimo- 
mia, quibus isti neque duo, neque plures, sed onum esee Deum aperte 
confessi sunt. Hoc enim esse verisimile putavit; inimicorum scilicet testi 
orem spud plurimos üdem mereri. Eadem nos hodie ratione e 
scientiis profanorum petita testimonia, sicut pollici sumus, proferemus, 
repudiata tamen eorum religione, Neque enim ad religionem scientia per- 
tinet; neque hanc potius nobis fore noxiam suspicari debemus, quam ali- 
menta, quae e barbaris et alienigenis asportamus. Profanorum autem testi- 
moniis esse subiungenda censemus SS. Patrum dicta quaecunque condidi- 
mus et veluti ad mensam opipare instruendam consalto asservavimus, Osten- 
demus etiam, scriptores profanos, quasi sequaliter effecto concentu, 88. 
Patribus plane consona proferre, etiam quantum ad verborum aignificatio- 
nes: vestrum autem Palamam neque bis neque illis concinere: sed ita se 
gerere, ac si quis ex natura eoa valetudinarius , et ad quamlibet operam 
prae languore ineptus , cuiuscunque demum ensem, qui suas vires superet, 
arripiat; ac deinde, cum aliunde non possit, sallem propriis e carnibus 
crudivoram sibi mensam apponat, ipse se ipsum male pascens , et ex hisce 
laboribus suis benevolus et comis ipse sibi convivator simul et conviva fiat, 


πὶ iam dictum est, et etiamnum dicetur, Nam de quibus tanto studio tan- 
toque contendebat opere, lis excidit; contra quos autem tantom laboris 











lnpendebat ac studii, se iisdem manifeste ludos factum non animadvertit: OR p 


1088 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 ἑκατέροιν ἐχείνοιν αὐτῷ γενομένοιν αἰτίοιν. (ς΄) Πλωτίνου τοῖ- 
ἰοὰ 4 o, ἀκουσώμεϑα πρώτως, περὶ οὐσίας καὶ ἐνεργείας ϑεοῦ τάδα 
διεξιόντος. ,νεἶ ὑποϑοῖτό τις (φησὶν) ἐλέσϑαι τὸν ϑεὸν ἀλλάξα-- 
Βσϑαι τὴν' ἑαυτοῦ φύσιν, μήτ᾽ ἂν ἄλλο τι γενέσϑαι βουληϑῆναι, 
μήτ᾽ ἂν ἑαυτῷ μέμψασϑαι, ὡς ὑπ᾽ ἀνάγκης τοῦτο ἦν. ἔστι γὰρ 
ὄντως ἡ ἀγαϑοῦ φύσις ϑέλησις αὐτοῦ" ὅτι μηδὲν ἣν ἄλλο, ἵνα 
πρὸς ἐκεῖνο λεχϑῇ. εἰ μὲν οὖν εἴη τις ἐνέργεια ἐν αὐτῷ, καὶ τῇ 
ἐνεργείᾳ ϑείημεν αὐτὸν, οὐδ᾽ ἂν διὰ τοῦτο εἴη ἕτερος αὐτοῦ, καὶ 
οὐκ αὐτὸς αὐτοῦ κύριος, ἀφ᾽ οὗ ἣ ἐνέργεια " ὅτι μὴ ἕτερον ἐνέρ- 
Cyn καὶ αὐτός. ἐπεὶ γὰρ οὐσία καὶ ἐνέργεια ἐκεῖ ἐλέγετο, δύο τῶ 
πως ὄντα, ἐκ τῆς ἐνεργείας ἐδίδου τὴν ἔννοιαν τοῦ κυρίου " τοῦ-- 
τὸ δ᾽ ἣν τῇ οὐσίᾳ ταὐτόν. διὰ τοῦτο καὶ οὐ χωρὶς ἐγένετο τὸ 
κύριον εἶναι, ἀλλ᾽ αὐτὸ ἑαυτοῦ κύριον ἐλέγετο. οὐ γὰρ δύο ὡς 
ἕν, ἀλλ᾽ ἕν. ἢ γὰρ ἐνέργεια μόνον, ἢ οὐδ᾽ ὅλως ἐνέργεια. εἰ δ᾽ 
οὐσίαν ἄνευ ἐνεργείας τις λέγοι, ἐλλιπὴς ἣ ἀρχὴ καὶ ἀτελὴς ἢ 15 
τελειοτάτη πασῶν ἔσται. καὶ εἰ προσϑείη ἐνέργειαν, οὐχ ἕν τηρεῖ, 
ἀλλ᾽ ἠλάττωσε τῇ προσϑήκῃ. εἰ οὖν τελειότερον ἡ ἐνέργεια τῆς 
V.551 οὐσίας, τελειότερον δὲ τὸ πρῶτον, πρῶτον ἂν ἐνέργεια εἴη. 
ἐνέργεια δὲ, οὐ δουλεύουσα οὐσίᾳ, καϑαρῶς, ἔστιν ἐλευϑέρα. 
καὶ οὕτως αὐτὸς παρ᾽ αὑτοῦ ὃ ϑεὸς, εἴτ᾽ οὐσίαν εἴποις, εἴτ᾽ τα 
ἐνέργειαν. οὐ γὰρ δύο, ἀλλ᾽ ἕν. πῶς γὰρ ἂν εἴη βούλησις ἐξ οὐ- 


7. λεχϑῇ Capp. pro ἐλεχθῇ. 12. ἐγίνετο coni, Capp. 

ie damna duo srrogans existimetio sul et inscitia psi intulerat. 
Fs] Plotinum itaque primo audiamus, de Dei substantia et operatione 
ἴω disserentem, —,,Si quie," inquit ptupponeret velle Deum suam commu- 
tare naturam , neque tunc aliud fieri Deus vellet, neque id sibi vitio da- 
reí, quod necessario talis esset. — Nam boni natura eat revera Dei volun- 
tas: quia nihil esset aliud, cuius habita ratione Deus velle dicéretur. 8i 
quis igitur esset in eo actus, et eum esse in actu poneremus, non ideo es- 
set alius a se ipso, nec ideo mon esset sui dominus, a quo actus procede- 
ret; quoniam aliud non est actus, et aliud ipae Deus. Cum enim ibi sub- 
stantia et actus esse quadamtenus duo dicerentur, ex actu ipso ideam ali- 
cuius domini darent. Hoc sutem, quod domini rationem haberet, esset 
idem cum substantia. Ideo, esse dominum, non esset quid separatum ac 
divisum; sed idem sui ipsius dominus diceretur. Non enim duo ut unum, 
sed reipsa unum forent. Aut enim actus duntaxat, aut nullo modo actus 
esset. Quod si quis absque actu, seu operatione, substantiam esse dixe- 
rit, tunc substan! juae principium eat, in aliquo deficiet; et quae 
omnium est. perfe i, erit imperfecta, Iam vero si quis ei substantiae 
actum seu operationem addat, non servat unitatem; sed hocce additamento 
substantiam imminuit. Si ergo actus perfectior sit substantiá, et aliunde 
quod primum est, illud quoque sit perfectius, sequitur actum esse quid 
primum. Actus autem substantiae non inserviens est pure liber. Et sic 
ipse a se ipso Deus est, sive substantiam dicas, sive actum. Nec enim 
uo sunt, sed unum quid. Et vero quomodo volitio procederet a subatan- 









HISTORIAE BYZANTINAE XXIII. 1. 1089 


σίας ἀνενεργήτου; οὐχ ἕτερον ἄρα τῆς οὐσίας οὐδέν. φύσις οὖν A, C. 1851 
ἁπλῆ, καὶ ἐνέργεια μία, καὶ οὐδὲ τὸ δυνάμει ἔχουσα ἄλλο, 139i. To Qpa- 
δὲ τὸ ἐνεργεῖν, πῶς οὐκ ἐλευϑέρα; οὐδὲ γὰρ πεφυκέναι λέγοιτ᾽ E 
ἂν ἐνεργεῖν, ἄλλης οὔσης τῆς οὐσίας, καὶ τῆς ἐνεργείας ἄλλης. 
5(Ζ.) Φησὶ δὲ καὶ "ἡριστοτέλῃς, ὅτι, »τὸ ἐξ ἀνάγκης ὃν κατ᾽ ἐνέρ- 
γειάν ἔστι xal ἀΐδιον καὶ λωρὶς δυνάμεως, εἴτουν αὐτοενέργειᾳ 
καὶ πρώτη οὐσία." καὶ ἀλλαχοῦ ",»,ἵκαστον τῶν ὄντων, ὧν ἔργον 
τί ἐστιν, ἤτοι ἐνέργεια, ἕνεκα τοῦ ἔργου αὐτοῦ ἔστι. ϑεοῦ δ᾽ Ε' 
ἐνέργειά ἐστιν ἀϑανασία, ὅπερ ἐστὶ ταὐτὸν εἰπεῖν Lu? ἀΐδιος " 
10 ὥστε ἀνάγκη τὸν ϑεὸν κίνησιν ἀΐδιον ὑπάρχειν, εἴτουν ἐνέργμαν.᾽" 
Ὁρᾷς τὰς μαρτυρίας, σὺν ἐπιστήμης εὐροίᾳ προενεχϑείσας, καὶ 
ὅσην αὐτόχρημα τοῖς περὶ ϑεοῦ λεγομένοις πρὸς τῶν σοφῶν δι-- P. 684 
δασκάλων ἡμῶν καὶ φωστήρων τῆς ἐκκλησίας τὴν συμφωνίαν 
ἔχουσιν" ὡς ταὐτὸν ἐπὶ ϑεοῦ σαφῶς οὐσία τε καὶ ἐνέργεια, μηδὲν 
156 οὐδαμῶς διαφέροντα " καϑάπερ καὶ ἡμῖν ἀνωτέρω λαβοῦσιν εἰς 
μῆκος ἐκτέϑειται " ᾿Αϑανασίου φημὶ, Βασιλείου, KvolAov, καὶ 
Θεοδώρου, τοῦ τὴν Εἰκονομαχίαν ἐλάσαντος σοφωτάτοις àx μέ- 
σου λόγοις, ὡς ᾿4ϑηναῖοι πάλαι τὸ Κυλώνιον ἄγος ἐξ ᾿4ϑηνῶν.Β 
τότε μὲν γὰρ ἐγὼ τῶν ἁγίων ἐκείνων βίβλους σχὼν ἀνὰ χεῖρας 
30 ὑπ᾽ ὄψιν ἦγον λαμπρὰν τὰ λεγόμενα." ἐνταυϑοῖ δ᾽ οὗ παρέϑηκα, 
περιττὸν ἡγησάμενος πανταχοῦ τὴν ὁμοίαν ἔκϑεσιν δρᾷν. «εἶναι 
γὰρ τοῖς βουληϑεῖσι ῥῴδιον, ἀναδραμοῦσι μικρὸν τῆς ἡμῶν sat- 
8. πεφυκέναι Capp. pro πέφυχϑ, 
tia, quae actu et efficacia careret? Ergo nihil aliud est actus 
substantiam. taque natura simplex, et actus wnicus, in quo alkud non 
est esse in potentia, et aliud esse in actu, quomodo non erit liber? Neq 
enim diceretur Deus ex natura sua esse in actu, si aliud esset ipaius substan 
tia et aliud actus, seu operato." (VIL) Aristoteles etiam ita loquitur. 
s:Quod necessario est, actu est et aeternum ef absque potentialitate, seu 
posu est ex natura sua et per se actus sive operatio, et prima substantia." 
sibi. Ȇnumquodque enum, quorum es aliquod opns propriuan eeu 
operatio, ext propter auum opus, Porro Dei operatio est immortalitas; 
quód idem est ac si dicas, est vita aeterna: ita ut Deus necessario sit. ao- 
ferma motio, een operatio? Vides testinonia, cum facil expeditaque acen- 
(ἐδ huc usque prolata. Cernis quantum re ipsa consona sint ils, quae sa- 
pientes nostri doctores et ecclesíne lumina de Deo disserunt ; nempe in Deo 
Sübstantiam et actum, seu operationem, esse manifeste unum quid , nec 
vllatenus a se invicem dilferre: quemadmodum et supra fasius exposuimus, 
Porro cum sapientes nostros doctores dico, loquor de sanctis Athanasio, 
Basilio, Cyrillo et "Theodoro, qui iconomachorum haeresin saplentissimis 
suis e medio sustulit, sicut. Athenienses olim Cyloniae caedis labem 
Athenis exegerunt. Et vero cum Sanctorum illorum libros prae manibus 
haberem, tunc eorum verba pum ob oculos ponebam, Hic autem ea non 
apposui , supervacaneum quid facturum me ratus, si eadem ubique simi- 
liter exhiberem. Qui enim ea repetere voluerint, quae paulo ante hocce 














1090 NICEPHORI GREGORAE 


4. M. 6859 τησὶ διάστημα συγγραφῆς, ἐντυχεῖν" εἷς πλάτος ἡμῖν εἰρημένου 
E64 αὐτοῖς, ἔνϑα λαληϑέντα τε καὶ πραχϑέντα παρὰ τὴν λῃστρικὴν 
Οἡμῖν ἐκείνην ἐχτέϑειται, σύνοδον. ἀλλ᾽ ἐπιλείψει με (εἶπον) τὰ 
παραπλήσια κομίζειν ὃ χρόνος ἐϑέλοντα. (Η.) Ὅμως καὶ ἐπεὶ 
τὴν εἰχόνα ϑεοῦ φασιν oi ϑεῖοι πρτέρες τὸν νοῦν, πολλαχῆ 925 

καὶ νοῦν καλοῦσιν αὐτὸν, καὶ πρό γε τῶν ϑεοπρεπῶν ὀγομάτων 
ἐμάϑομεν εἶναι τὸ ἕν καὶ τὸ ὃν καὶ τὸν νοῦν καὶ τὴν βούλησιν, 
D φέρε σκεψώμεϑα, τί καὶ περὶ τούτων τεχνολογοῦσιν οἱ τῆς ἦμε- 
-«égac γλώττης ἐπιστήμονες ἁρμοσταὶ καὶ παιδευταί. ἐς γὰρ τὴν 

αὐτὴν ἀγάγοι ἂν xal ταῦϑ᾽ ἡμᾶς ἐπιστημονικὴν τεχνολογίαν καὶ 10 
γνῶσιν, οἷς ἔφϑημεν περί γε οὐσίας ἐκείνης, μοναδικοῦ τε καὶ 
ἑνιαίου. φησὶ τοίνυν εὐθὺς ὃ Πλωτῖνος αὖϑις",,τὴν τοῦ παντὸς 
διάϑεσιν εἴ τις ὀνομάζει πρόνοιαν, οὕτω νοείτω" ὅτι ἐστὶ πρὸ 
τοῦδε νοῦς τοῦ παντὸς ἑστὼς, ἀφ᾽ οὗ καὶ xa9* ὃν πᾶν τόδε. εἰ 

Ἐμὲν οὖν νοῦς πρὸ πάντων καὶ ἀρχὴ ὃ τοιοῦτος νοῦς, οὐκ ἂν εἴη 15 
ὡς ἔτυχε." καὶ αὖϑίς φησιν, ὡς,» ἁπλῆ ἔστιν ἣ τοῦ νοῦ οὐσία, καὶ 
V. 552 οὐχ ἄλλο νόησις, καὶ ἄλλο νοῦς. οἱ γὰρ λέγοντες ἄλλως προστε- 
ϑέασιν αὐτῇ, ὥσπερ ὀφθαλμοῖς τὸ δρᾷν. ἑατέον οὖν ἐπὶ τῆς 
ἁπλῆς φύσεως, τἄλλα μηδεμιᾶς ἐπικουρίας δεομένης. ὃ γὰρ ἂν 

προσϑῇς, ἠλάττωσε τῇ προσϑήκῃ τὴν οὐδενὸς δεομένην." xaifO 
Ἐπολλὰ πολλαχῆ περὶ τούτου διεξελϑὼν ἐπιφέρει καὶ Πλάτωνα, 


1. εἰρημένοις coni. Capp. 6. πρός ye coni. Capp. 


in opere nostro scrij , lis facile fuerit ie. fase su 
suimus, ubi de psg e in prieditoni la ΩΝ Palenitica egi- 
mus Verum, ingen, deficiet me tempus si totidem et similia hic pro- 
ferre voluero. (VIII.) Quoniam tamen sancti Patres humanam mentem es- 
se Dei imaginem asserunt, multisque in locis ipsum Deum vocant mentem; 
et praeterea, unum, ens, mentem, voluntatem, inter divina nomina lo- 
cum habere didicimus, agedum perpendamus,, quid de his quoque ex artis 
suae praeceptis disserant linguae nostrae periti moderatores ac magistri. 
Haec euim in eandem scientificam artis methodum et cognitionem nos du- 
cent, ac illa quae prius de substantia et operatione, itemque de simplicia 
illius substanti laritate et unitate diximus. Statim igitur Plotinus 
iterum sio lopitar, ^S quis huius universi dispositionem appellet pro- 
videntiam, id ita intelligat, ut ante hancce rerum universitatem exstiterit 
mens, a qua et per quam hoc universum factom est. Itaque si ante omnia 
exstitit mens, quae est omnium principium, sane omnia non erunt fortoita." 
Et rursus haec dicit. p Simples est mentis seu intellectus substantia, nec 
Aliud est intellecto, et aliud intellectus. Qui enim aliter loquuntur, ipel 
substantiae addunt quidpiam, sicut oculis visionem. Haec igitur omitten- 
da est additio in simplici natura, quae aliunde nulla n indiget. Quid- 
quid enim addideris, hoc sui additamento naturam nullius indigam immi- 
muet." Camque hac re super multis in locis multa disseruisset Plotinus, 
subiengit Platonis testimonium , qui hanc seatentiam suo confirmet, 








HISTORIAE BYZANTINAE XXIIL 1. 1091 


τος ἂν εἴη." καὶ "Ἀριστοτέλης δ᾽ ὁμοίως " ν»τέλειος,᾽ φησὶ,» 


καὶ ἐνέργεια" ἢ οὐ μεταβάλλει, ἄλλο τι ὧν τὴν οὐσίαν καὶ ἄλλο Ῥ. 685 
δτὴν ἐνέργειαν." ἀλλὰ ταῦτα μὲν ἐκεῖνοι. (Θ.) Ἴδωμεν δὲ καὶ 
τῶν σοφῶν καὶ ἁγίων διδασκάλων τῆς ἐκκλησίας τὴν συμφωνίαν. ^ 
»»" ϑεὸς οὔτε νοῶν λέγεται κυρίως, οὔτε νοούμενος, ἵνα μὴ σύν-- 
ϑέτος λογισϑῇ. τό,τε γὰρ νοοῦν συνεπιϑεωρουμένην ἔχει τὴν τοῦ 
voti» δύναμιν, τό,τε νοούμενον τὴν τοῦ νοεῖσϑαι. ἀλλ᾽ οὐδὲ 
i0»ógog* 5 γὰρ νόησις ἔχει φυσικῶς ὑποχειμένην δεχτικὴν αὐτῆς Β. 
οὐσίαν. λοιπὸν οὖν, ὑπὲρ ταῦτα πάντα " εἰ μή που νόησιν αὖ- 
τὸν εἴποιμεν αὐτὸ κατ᾽ οὐσίαν. xal ὅλον νόησιν, καὶ μόνον νόη- 
σιν, xal νόησιν ὑπὲρ νόησιν." καὶ ἀλλαχοῦ" ,,7j αὐτοῦπεραγαϑό- 
τῆς, νοῦς οὖσα καὶ ὅλη ἐνέργεια, εἰς ἑαυτὴν ἐστραμμένη, ἐνερ- 
15 γείᾳ δ᾽, οὐ δυνάμει, πρότερον οὖσα ἀφροσύνη, εἶτα νοῦς iveg- 
γείᾳ γινομένη, ὅϑεν καί ἔστι νοῦς μόνον καϑαρὸς, οὐκ ἐπείσα-Ο 
κτὸν ἔχων τὸ φρονεῖν, ἀλλὰ nag" ἑαυτοῦ πάντα voti, εἰ γὰρ 3 
μὲν οὐσία αὐτοῦ ἄλλο ἐστὶν, ἃ δὲ νοεῖ ἕτερα αὐτοῦ, αὐτὸς 
ἀνόητος ἔσται, ἤγουν ἡ οὐσία αὐτοῦ." (1.) Καὶ ταῦτα μὲν ἐξ 
80αὐτοσχεδίου τέως ἡμῖν εἴρηται. σχολῆς δέ μοι προσγενομένης, 


8. Post ἐπ᾽ αὐτοῦ Capp. addendum censet οὐσία. 13. αὐτὸ om.al. 
14. ἐνεργείᾳ ἐστὶ εἰ. 117. πάντωρ α΄. 18, Mig εἰ. 


et dicat , intellectionem esse intellectum seu mentem. ,,Mens enim", inquit, 
»4sine intellectione amens esset." Pariter Aristoteles, perfecta mens," in- 
quit, ,,est etiam per se et ex natura sua actus, aeu operatio, et in ea idem 
sunt substantia εἰ actus, Vel nullam patitur mutationem , cum aliud non 
sit eins subetantio, aliud eius operatio." Et haec quidem illi scriptores pro- 
fani dixerunt, (IX.) Videamus porro quantum sapientes et sancti eccle- 
siae doctores ipsis concinant, Deus (inquit S. Maximus) neque intelligens 
proprie dicitor, neque res intellecta; ne compositas eese existimetur. Nam 
substantia intelligens habet intelligendi potentiam, quae in ipsa esse coin- 
fellgitur. Pariter intellecta res habet potentiam seu capacitatem ut intel- 
ligatur. Sed neque intellectio est Deus. Nam intellectio ex natura sua 
bibet subiectam substantiam, ipsins intellectionis capacem. Restat igitur, 
ut super omnia sit Deus: nisi forte dicamus ipsum esse intellectienem per 
essentiam, ipsum totum esse intellectionem,, esse solum intellectionem , et 
iutellectionem supra intellectionem." ^ Et alibi: ,,Bonitas essentialis 
omni bonitate superior, cum sit mens et tota operatio, ad se ipsam con- 
versa, est actu non vero potentia; quasi prius fuisset amemtia, dein- 
de mens actu fieret. Unde mens est solommodo pura, nec adventitiam 
sapientiam habet; «ed a se ipsa omnia intelligit — Bi enim substan- 
tia eius aliud esseé, et ab ipsa alia essent ea quae intelligit, mens ipsa, 
sive ipsius substantia, non esset intelligibilis." (X.) Et haec quidem hacte- 
Hus ex tempore nec ita litate a nobis dicta sunt. Cum autem otii 


1092 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. G359clprgeros κὰκ τῶν ἄλλων σοφῶν καὶ ϑείων τῆς ἐκκλησίας ἡμῶν 
μὰ διδασκάλων κατὰ πλῆϑος τὰ παραπλήσια, ἕξεστι δ᾽ οὖν ὅμως 
κἀχ τούτων ἐπιγνῶναι τῆς συμφωνίας τὸ κράτιστον, ὡς ἐπὶ τῆς 
ἁπλῆς καὶ ϑείας οὐσίας ταὐτὸν εἶναι πρὸς πάντων ὁμοῦ μαρτυ- 
ρεῖται, τῶν τε ϑύραϑεν καὶ τῶν xa9^ ἡμᾶς σοφωτάτων ἀνδρῶν, 5 

αὐσία τε καὶ ἐνέργεια. ἐπεὶ τοίνυν ἐς τὸ ἀναμφίλεχτόν τε καὶ 
Ἑἀναντίῤῥητον ἐπιεικῶς ἡμῖν δέδεικται τὸ ἀδιαίρετόν τε xal ἀδιά-- 
φορον τῆς οὐσίας καὶ ἐνεργείας ἐπὶ τῆς ϑείας καὶ ἁπλῆς φύσεως 
πανταχόϑεν,, φέρε κἀκ τῆς μονάδος καὶ τοῦ ἑνὸς καὶ τοῦ ἀγαϑοῦ 

τὴν τῆς οὐσίας xol ἐνεργείας ταὐτότητα δείξωμεν αὖϑις ὁμοίως. 10 
»»πάντα τὰ ὄντα τῷ ἑνί ἐστιν ὄντα," φησὶν, , oa τε πρώτως ἐστὶν 
ὄντα xal ὅσα ὁπωσοῦν λέγεται ἐν τοῖς οὖσιν εἶναι. τί γὰρ ἂν 
καὶ εἴη, εἰ μὴ ἕν εἴη; ἐπείπερ ἀφαιρεϑέντος τοῦ ἑνὸς, οὐχ ἔστιν 
Ἑ ἐκεῖνα " οὔτε γὰρ στρατὸς, οὔτε χορὸς, εἰ μή ἔστι τὸ ἕν. καὶ δὴ 

καὶ τὰ τῶν φυτῶν καὶ ζώων σώματα, εἰ φεύγει τὸ ἕν εἰς πλῆϑος 15 
ϑρυπτόμενα, τὴν οὐσίαν αὐτῶν ἣν εἶχεν ἀπώλεσεν, οὐκ ἔτι ὄντα 
ἃ ἤν. ὅστις δ᾽ οἴεται τὰ ὄντα τύχῃ καὶ τῷ αὐτομάτῳ διοικεῖ- 
σϑαι, καὶ σωματικαῖς συνέχεσϑαι αἰτίαις, οὗτος πόῤῥω ἀπελή- 
λαται ϑεοῦ xal ἐννοίας ἑνός. εἴπερ δεῖ τε αὐταρχέστατον εἶναι, 

P. 686 τὸ ἕν εἶναι δεῖ. τόπος δὲ οὐδεὶς αὐτοῦ. o) γὰρ δεῖται ἱδρύσεως, 90 
V.553 ὡς αὑτὸ φέρειν μὴ δυνάμενον" τό,τε ἱδρυϑησόμενον ἄψυχον, 
καὶ ὄγκος πίπτων, ἐὰν μήπω ἱδρυϑῇ. ἐνδεὲς yàg, καὶ τόπον 
quidpiam nactus faero, iuxta sapientium et divinorum ecclesiae doctorum. 
sententiam, totidem et similia fusius exponam. Tamen ex supra dictis 
snimadvertere licet, in quo praecipue sipientissimi, tum inter ecclesiae 
doctores , tum inter gentiles philosophos, viri consentiant, Nimirum uma- 
mimi consensu illi omnes testantur, in simplici ac divina substantia idem 
esse substantiam ac operationem. Quoniam itaque indivisam et indistin- 


ctam esse ab operatione substantiam in divina et andequaque simplici na- 
tura sufficienter demonstravimus, ita ut hac de re nemo dubi! 





itare aut con- 
tradicere possit, agedum ex singularitate, unitate, ac bonitate, identita- 
tem substantiae et operationis eadem rursus ratione demonstremos. ,,Omai 
entia," inquit, ,per unitatem sunt entia, tum quaecunque primario exsi- 
stont., tum quaecunque aliqua ratione entibus inesse dicuntur. Quid enim 
^ 1doquidem sublata unitate, illa non am- 
xxercitus neque chorus esset, nisi easet 
; animalium corpora, si unitatem effi 
substantiam suam, quam habebant, amit- 
ant. Quisquis autem fortuito ac temere 
αἱ et corporalibus contineri causis existi- 
longissime remotus est. Siquidem epor- 
ΝΞ hoc sit unum oe est. 
c eniar sede indiget, quasi se ipsum sus- 
1 ens inanimatum, quod certa in sede col- 
X, niai firma ig sede collocaretur. Indiget. 


HISTOBIAE BYZANTINAE XXIILi1, 1005 


ζητοῦν. ἀρχὴ δὲ οὐκ ἐνδεὲς τῶν μετ᾽ αὐτό, ἡ δὲ πάντων ἀρχὴ A.C. 1851 
ἀνενδεὲς ἁπάντων. ὅ,τι γὰρ ἐνδεὲς, ἐφιέμενον ἀρχῆς, ἐστὶν ἔνδον γον τὰ 
δεές. εἰ οὖν τὸ ἕν ἐνδεὲς, τῷ ζητεῖν δηλονότι μὴ εἶναι ἕν" ὥστε 
ἐνδεὶς ἔσται τοῦ φϑεροῦντος, ὥστε τῷ ἑνὶ οὐδὲν ἀγαϑόν ἔστιν" B 
δοὐδὲ βούλησις τοίνυν οὐδενός" ἀλλ᾽ ἔστιν ὑπὲρ ἀγαϑὸν, καὶ αὐτὸ 
οὐχ ἑαυτῷ τοῖς δ᾽ ἄλλοις ἀγαϑὸν, εἴ τι αὐτοῦ δύναται μεταλαμ-- 
βάνειν" οὐδὲ νόησις, ἵνα μὴ ἑτερότης, οὐδὲ κίνησις. πρὸ γὰρ 
κινήσεως καὶ πρὸ νοήσεως. ἢ νοήσεως δεήσεται, ἵνα γνῷ ἑαυτὸν 
ὃ αὐτάρκης ἑαυτῷ. νόησις γὰρ οὐ νοεῖ, ἀλλ᾽ αἰτία τοῦ νοεῖν 
τοἄλλῳ. τὸ δ᾽ αἴτιον οὐ ταὐτὸν τῷ αἰτιατῷ. τὸ δὲ πάντων αἴτιον 
οὐδέν ἐστιν ἐκείνων. οὐ τοίνυν οὐδ᾽ ἀγαϑὸν λεκτέον τοῦτο ὃ na-C 
φέχει, ἀλλ᾽ ἄλλως τἀγαϑὸν ὑπὲρ τὰ ἄλλα ἀγαθά. (14.) Τὰ 
δ᾽ αὐτὰ ὃ Πλατωνικὸς διέξεισι Πρόκλος περὶ τοῦ ἑνὸς καὶ τοῦ 
ἀγαϑοῦ" καὶ ὃ τοῖς ϑεολογικοῖς ἐντυγχάνων ἐκείνου εἴσεται σω- 
15 φῶς τὴν συμφωνίαν. ἐμοὶ γὰρ οὐ σχολάζειν αἱ τῆς κεφαλῆς ἐῶ-- 
σιν ἀλγηδόνες ἐν τούτοις. εἴσεται δ᾽ ἐν ταὐτῷ καὶ τὴν Πλάτωνος 
περὶ τὰ τοιαῦτα δόξαν ἔξ αὐτοῦ, εἴπερ αὐτὸς τῷ γε πλείονι μέ- Ὁ 
ρει τἀκείνου φϑέγγεται πάντα. Δεικτέον δ᾽ ὅμως ἐκ μέρους τὰ 
πλείω. φησὶν οὖν" ,»πᾶν τὸ γινόμενον ἐν μεϑέξει τοῦ ἑνὸς γίνε- 
20 ται ἕν. αὐτὸ μὲν γὰρ οὐχ ἕν ἐστι. καϑὸ δὲ πέπονθε τὴν μετοχὴν 
τοῦ ἑνὸς, ἕν ἐστιν. εἰ γὰρ γίνοιτο ἕν, ἃ μή ἔστιν ἕν xa9^ ἑαυτὰ, 


enim loco, quem quaerit. Sed principium iis, sunt post ipsum, non in- 
diget. Et ΕΟ principium nulla omnino τὸ Indigett Duicquid enim indi 
gum est, indiget quatenus principii cupidum est. Si ergo unitas est indig&, 
est huiusmodi, quatenus quaerit non amplius esse unum quid: et εἰς erit 
illius indiga, quod sit. ipm corruptarum. Itaque unitati nihil est bonum. 
Proinde nec ullius rei voluntas ei est: sed est supra omnem bonitatem posita, 
mec ipsa sibi bona est, verum aliis, si quid tandem illius particeps esse 
possit. Non est etiam intellectio, ne diversitas in eo occurrat; nec motio, . 
cum sit ante motionem εἰ intellectionem, alias intellectione indigebit, ut 
se ipsum cognoscat, qui sibi ipse sufficit. Intellectio quippe non intelli- 
git, sed in causa est cur alius intelligat. Causa vero non est quid idem 
cum effectu, et universalis omnium causa, nihil est eorum quorum causa 
est. lgitur neque id bonum dicendum est, quod bonum aliis praebet: sed 
alio nomine appellandum, videlicet bonum super alia bona." (XI) Eadem 
de uno et bono Platonicus disserit Proclus, cuius theologicas institutiones 
qui legerit, sunmam, cun. praedicis consonantium manifeste deprebeade 
íam ut his diutius immorer, capitis dolores non permittunt. Quid vero 
hac de re Plato quoque senserit, ex eodem Proclo cognoscet qui huius 
scripta evolverit. Nam plorimam partem omnia Platonis verba usorpat. 
Pleraque tamen eorum, quae scripsit Proclus, ex parte saltem demonstran- 
da sunt, Sic porro habet, Quicquid unum fit, unius participatione fit. 
wnum, Ipsum enim per se unum non est: sed quatenus unius fit parti- 
ceps, unum est. Nam αἱ unum fiant, quae per se ipsa non sunt onum; 
funt unum, quatenus secum invicem coéunt et mutuam in communionem 


1004 ᾿ NICEPHOBI GREGORAE 


A.M. 6859 δυνιόντα δήπου καὶ κοινωνοῦντα ἀλλήλοις, γίνεται ἕν καὶ ὗπο- 
Ind. 4 ghé τὴν τοῦ ἑνὸς παρουσίαν, οὐκ ὄντα ὅπερ ἕν. μετέχει ἄρα 
E ἑνὺς ταύτῃ, fj πάσχει τὸ ἕν γενέσϑαι. εἶ μὲν γὰρ ἤδη ἐστὶν 
ἕν, οὐ γίνεται, ἕν. τὸ γὰρ ὃν οὐ γίνεται ὃ ἤδη ἐστίν. εἰ δὲ γί- 
γεται, τῷ μὴ ὃ ἕν εἶναι πρότερον, ἕξει τὸ ἕν, ἐγγενομένου τινὸς ἐνδ 
αὐτοῖς ἑνός. 

F β΄. Ἐγὼ μὲν οὖν ταῦτα εἰπὼν ᾧμην λόγου ἀπηλλάχϑαι" 
μηδὲ γὰρ δεῖσϑαι πλειόνων ἔτι xal σαφεστέρων μαρτυριῶν, elg 
παράστασιν τῆς ἑνιαίας ἐκείνης καὶ μοναδικῆς καὶ ϑείας ἁπλότη- 
τος, καὶ ὅσα δεικνῦσιν ἕτερα περὶ ϑεοῦ τῶν πάλαι σοφῶν οἱ λό- 10 

P. 687 γοι, ὑπεράγαϑον αὐτὸν καλοῦντες, καὶ τόπον ὑπὲρ τόπον, xal 
γόησιν ὑπὲρ νόησιν, καὶ κίνησιν ὑπὲρ κίνησιν, τοῖς ἁγίοις ὁμοίως, 
ἅτε ὑφ᾽ ἑνὶ καὶ τῷ αὐτῷ τούτοις κανόνι τυπούμενοι τῆς τεχνικῆς 
παιδείας καὶ ἐπιστήμης, κοινῇ τοῖς πᾶσι πρὸς τοῦ ϑεοῦ βραβευ-- 
ϑείσης, ὅπόσοι διαλέκτῳ κέχρηνται τῇ αὐτῇ. (Β.) Οἱ δ᾽ οὐκ 15 
ἀφίσταντό μου, τὴν συμφωνίαν κἀκ τῶν ἱερῶν ἀπαιτοῦντες ὄψε- 

Βσιν αὐταῖς ἀναλαμβάνειν βιβλίων. οὐ γὰρ ἐνέτυχον οὐδαμῆ πω 
οὔϑ᾽ ἱεραῖς, οὔτε τισὶ τῶν ϑύραϑεν περὶ ὅτων δήποτε βίβλων 
φιλοπονώτερον, ἵν᾿ εἴη καὶ ἡμῖν, πρὸς εἰδότας γε ποιουμένοις 

V. 564 τὸν λόγον, τὰ τῶν πόνων κουφότερα" ἀλλ᾽ ἃ πρὸς τοῦ διδασκά- 20 
λου Παλαμᾶ συνέβαινέ σφισιν ἄχροις ἀκούειν ὠσὶ, ταῦτ᾽ ἐδέ- 


4. εἰ δὲ γίνεται, ἐς τοῦ μηδενὸς γίνεται, τοῦτό ἔστιν, lu τῆς ereo 
pis mel τὸ ἣν, ἀγενομένου εἰς Ὧν uà Tia. ΠΡΟ 


pon unum est. ΓΗ *atenus unitatem participant, quatenus per acci- 
dealem εἰ adventitii , ΓΗ 


sibi qualitatem viua unt, Nam si iam antea 





ICE super omnem lorelecten, motionem super omnem mo- 
donem. appellant. Qua in re S8. Patribus consentiunt, utpote cum ser- 
mones illi suos conformarint sd unam eandemque regulam , artificialis do- 
ctrinae et, scientiae, quam Deus communiter omnibus, quicunque lingua 
eadem utantur tribui." (IL) llli autem a. me non recedebant; sed 
labant, ut ipsis ob oculos ponerem testimonia e SS. Patrum mn de- 
prompt juae. e philphorom placitis consona esse viderentur. 
neque 88. neqne gen gentilium philosophorum libros enbsinqes ta tan- 
dem de re comer forent) hacusque diligentius unquam legerant, ut 

nobis, cum rerum controversarum peritis, sermonem habentibus, levior 
labor esset: sed quae a magistro suo Palama extremis auribus audierant, 


HISFORIAE BYZANTINAE XXII.2, 1005 


ζοντο καὶ ἐπίστευον λίαν ἀπονητὶ, ἀταλαίπωρον ἀπιστίαν πίστεως A. C. 1951 

ἀλλαττόμενοι, δι᾽ ἀκαιρίαν νοῦ, μᾶλλον δὲ διὰ γνώμης καίριον plo Can 

μοχϑηρίαν, ἀσέβειαν παρά ye τοῦ μὴ εἰδότος οἱ μὴ εἰδότες λαμβά- C 

voytec. ταύτῃ τοι xal παραχρῆμα παράγειν Ange μοι Διονυσίου τοῦ 

δ᾽ ἡρειοπαγίτου ταυτί, ,jErv μέν ἐστι τὸ ὄντως ὃν καὶ καλὸν καὶ ἀγω- 

ϑὸν καὶ σοφὸν, οὗ πάντες οἱ ἑνοειδεῖς ἐφίενται" μετέχουσι δ᾽ αὐτοῦ 

οὐχ ἑνιαίως, καίτοι ἑνὸς xal ταὐτοῦ ὄντος " ἀλλ᾽ ὡς ἑκάστῳ τὰ Ὁ 

ϑεῖα διανέμει ζυγὰ, κατὰ τὴν ἑκάστου ἐπιτηδειότητα." καὶ πάλιν" 

»»ὥσπερ ἕν μὲν 7j μονὰς, πρὸ πάντων δέ ἐστι τῶν ἀριϑμῶν, καὶ 
10αἰτία ἐστὶ παντὸς ἀριϑμοῦ καὶ οὐκ ἔστιν ἀριϑμὸς, ἀλλ᾽ ἀρχὴ - 

ἀριϑμῶν, καὶ τὼ ἑξῆς " οὕτω καὶ ὃ ϑεὸς ἕν λέγεται, οὐ μόνον 

ὡς μόνος καὶ ἐξῃρημένος πάντων τῶν ὄντων κατὰ πάντα, καὶ 

ὡς ἁπλοῦς xal ἀμερὴς καὶ ἀδιαίρετος καὶ ἀπαϑὴς, ἀλλὰ καὶ ὡς 

πρὸ πάντων τῶν ὄντων, καὶ ὡς πάντων αἴτιος" ἕν γὰρ τὸ ndy-E 
Σότων τῶν ὄντων αἴτιον, καὶ ἑνικῶς ἕν, ἤτοι ἰδικῶς, ἐξαιρέτως, 

καὶ πρὸ πάντων τὰ πάντα δ᾽ ἐξ αὐτοῦ καὶ μετ᾽ αὐτό" καὶ ὡς 

ὑπὸ πάντων τῶν ὄντων μετεχόμενος κατὰ τὴν ἑκάστου ἐπιτη-- 

δειότητα. τὸ γὰρ πάντη ἀμέτοχον αὐτοῦ πάντη μὴ ὅν ἔστι. 

καὶ τῷ εἶναι τὸ ἕν, πάντα ἐστὶ τὰ ὄντα. καὶ οὐκ ἔστι τὸ πάντῳν 
ϑοαἴτιον ἕν, ἕν τῶν πάντων, ἀλλ᾽ ὑπὲρ πᾶν ἕν, καὶ παντὸς ἑνὸς 

xal πλήϑους ὥσπερ ποιητικὸν, οὕτω xal δριστικόν. καὶ ὡς jF 

μονὰς πρὸ παντὸς ἀριϑμοῦ πεπληϑυσμένου, καὶ πάντα ἐν ἑαυτῷ 

1 


heec nullo negotio approbabant, iisque fidem habebant, inertem ac desi- 
diosam infidelitatem Fide commutantes, importunum ob ingenium suum, 
seu potius propter eximiam mentis suae malitiam, ignari ab ignaro im- 
pietatem suscipientes. Ideo statim mihi fuit in animo, haec Dionysii Areo- 
pagitae verba in medium afferre. ,, Verum ens est unam, pulchrum, et bonum, 
et sapiens, cuius desiderio tenentur omnes, qui divinam unitatem parti- 
cipant. Porro ens istud, tametsi unum et idem, non unico modo partici- 
ed ut unicuique, pro uniuscuiusque babilitate, divina statera dis- 

Kt iterum: ,,sicut unitas est unum quid ante omnes numeros, et 
omnis numeri causa ; nec tamen ipsa numerus est: sed numerorum princi- 

. pium, etc. ita etiam Deus unum quid esse dicitar, non solum quatenus 
solus est et 8 cunctis entibus omnino secretus, et quatenus simplex eat, 
parüum expers, indivisus et impatibilis: sed etam quatenus ante omnia 
entia exsistit et quatenus omnium est causa (una est enim omnium entium. 
causa, et unice seu specialiter et eximie una: ante omnia exsistit, omnia. 
vero ex ipsa et post ipsam exsistunt) item quatenus a cunctis entibus, iux- 
ta uniuscuiusque habilitatem, parücipatur. Nem quicquid ipsum Deum nul- 
latenus participat, nullatenus exsistit. Et omaia entia exsistunt, quatenus 
unum exsistit. Item unica omnium causa non est unum quid ex omnibus: 
sed est super omne unum , et est omnis unitatis et multitudinis, ut effecti- 
vum principium, ita et Et sicut unitas est ante omnem numerum 
üplicatum, ita unum ens, divinum scilicet, omnia etlam contraria in 












1090 NICEPHORI GREGORAE 


A. ML 6859 τὸ ἣν xal τὰ ἐναντία ἑνοειδῶς xol ἀσυγχύτως προείληφε." xoi πά- 
ἰοὰ j5 ὃ αὐτός φησιν" Ii ϑεοῦ ταὐτόν ἔστι τὸ καλὸν τῷ ἀγαθῷ" 
τοῦ καλοῦ γὰρ καὶ ἀγαϑοῦ πάντα ἐφίεται. καλὸν δὲ καὶ κάλλος 
Ῥ. 688 οὐ διαιρετέον ἐπὶ τῆς ἐν ἑνὶ τὰ ὅλα συνειληφυίας αἰτίας. ταῦτα 
γὰρ ἐπὶ μὲν τῶν ὄντων ἁπάντων, εἷς μετέχοντα καὶ μετοχὰς5 
διαιροῦντες, καλὸν λέγομεν τὸ κάλλους μετέχον " κάλλος δὲ τὴν 
μετοχὴν τῆς καλλοποιοῦ τῶν ὄντων αἰτίας. ὃ δὲ ϑεὸς ταῦτα λέ- 
γεται, ὡς αἴτιος τούτων. ἐκ ϑεοῦ γὰρ καὶ ἐν ϑεῷ καὶ αὐτὸ τὸ 
εἶναι, καὶ αἱ τῶν ὄντων πάντων ἀρχαὶ, καὶ τὰ ὄντα πάντα, καὶ 
H τὰ ἀλλήλοις ἐναντία" xal τοῦτο ἀσχέτως xal ἐξαιρέτως καὶ συν- 10 
Βειλημμένως καὶ ἑνιαίως. καὶ γὰρ ἐν μονάδι πᾶς ἀριϑμὸς ἕνοει- 
δῶς προὔφέστηκε, καὶ ἔχει πάντα ἀριϑμὸν 7j μονὰς ἐν ἑαυτῇ μο- 
ψαχῶς, ὧς αἰτία παντὸς ἀριϑμοῦ " καὶ πᾶς ἀριϑμὸς ἥνωται μὲν 
ἐν τῇ μονάδι" καϑ᾽ ὅσον δὲ τῆς μονάδος πρόεισι, κατὰ τοσοῦ- 
τον διακρίνεται καὶ πληϑύνεται" ὡς xal ἐν κέντρῳ πᾶσαι αἱ τοῦ 15" 
κύχλου γραμμαὶ κατὰ μίαν ἕνωσιν συνυφεστήκασι, καὶ πάσας 
Ciya τὸ κέντρον τὰς εὐθείας ἑνοειδῶς. ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ ὅλῃ τῶν 
ὅλων φύσει πάντες οἱ λόγοι τῆς χαϑ' ἕχαστον φύσεως συνεε- 
λημμένοι εἰσὶ κατὰ μίαν ἀσύγχυτον ἕνωσιν, καὶ ἐν τῇ ψυχῇ μο- 
ψοειδῶς ai τῶν κατὰ μέρος πάντων προνοητικαὶ τοῦ ὅλου σώμα- 20 
τὸς δυνάμεις. οὐδὲν οὖν ἄτοπον, ἐξ ἀμυδρῶν εἰκόνων ἐπὶ τὸ 
πάντων αἴτιον ἀναβάντας ὑπερχοσμίοις ὀφθαλμοῖς ϑεωρῆσαε 
8. Verba πάντα ἐφίεται Cipp- s ex Dionys: de iv, πος. c. 4. α. 7. 


7. τῶν lov καλῶν ed. . ὡς αἰτία παντὸς ἀριθμοῦ om. ed. 
15. ὡς οπι. ὁ, 17. Pro κέντρον ed. σημεῖον eodem sensu. 


se ipso uniformiter atque inconfase anticipavit." Iterum idem Dionysius sic 
habet. ,n Deo idem est pulchrum et bonum. Pulchrom enim et bonum 
emniaeppetont. Polchrum autem et pulchritudo separanda non sunt in ea 
€ausa, quae universa in uno comprehendit. Haec enim in omnibus rebus crea- 
tis dividimus in participationes, et in entia participantia; sicque pulchrum: 
Sicimos, quod pnichritudinis est particeps; pulchritudinem vero vocamus 
participationem causae omnia pulchra efficientis. Deus autem haec esso di- 
citur, quatenus horum causa est. Ex Deo enim et in Deo sunt ipsum esse, 
entium omnium principia, entia omnia, et quae sibi invicem sunt contraria ; id- 
que sine ulla proportione, eximie, comprehense, et singulariter. Ktenim in 
unitate numerus omnis uniformiter raeexsiatits et unitas, tanquam omnis 
mumeri causa, singulariter in se Ípsa omnem numerum habet. Et omnis - 
numerus in unitate unitas est: in quantom vero ab unitate progreditar, in 
tantum dividitur et multiplicatur; quemadmodum et omnes circuli lineae. 
in centro unitae, et simplici unitione co&xsistunt, et centrum omnes rectas 
lineas uniformiter habet.  Pmo et in tota huius universi natura omnes 
wuniusculusque naturae rationes , et inconfosa unitione compre- 
hensae; et omnes facultates, quae singulis totius corporis pat provi- 
dent, uniformiter in anima copulatae sunt, Non eat igitar absurdum, ex 
Obscuris imaginibus ad univessalem omnium causam » omnia 











HISTORIAE BYZANTINAE XXII. 9. — 1097 


πάντα ly τῷ πάντων αἰτίῳ μονοειδῶς xal ἡνωμένως. εἰ δὲ xalA. C. 1851 
ὃ καϑ᾽ ἡμᾶς ἥλιος τὰς τῶν αἰσϑητῶν οὐσίας καὶ ποιότητας, καί- To Cote 
τοι πολλὰς xol διαφόρους οὔσας, εἷς αὐτὸς div, xal uovoudigD 
ἐπιλάμπων φῶς, ζωοῖ καὶ τρέφει, πολλῷ μᾶλλον ἐν τῷ καὶ αὐ- V. 555 
Bz0U τοῦ ἡλίου xai πάντων τῶν ὄντων αἰτίῳ προῦφεστάναι τὰ 
πάντων τῶν ὄντων παραδείγματα κατὰ μίαν ὑπερούσιον ἕνωσιν, 
συγχωρητέον" χαϑάπερ ἣ φωνὴ μία xal ἣ αὐτὴ πρὸς πολλῶν 
ἀχοῶν ὡς μία μετέχεται." (Γ.) Ἐπεὶ δὲ καὶ περὶ τόπου διαλα-; 
βεῖν ἡμᾶς ἐν ἐκείνοις συμπέπτωκεν, ἅτε καὶ αὐτοῦ συνεχτικῶς τε 
10 καὶ ἑνοειδῶς τὰ ἐν αὐτῷ περιέχοντος ἅπαντα, καὶ τὰ διάφορα εἶ- 
vai δοκοῦντα, ἀναγκαῖον xal τούτου τὴν τῶν ϑείων τῆς ἐχκλη-- 
σίας διδασκάλων, καϑάπερ τι τῶν ἀναγκαίων χρεῶν, συμφωνίαν 
ἀποπιμπλάναι. ,,ὃ ϑεὸς ἄῦλος ὧν, καὶ ἀπερίγραπτος, ἐν τόπῳ οὐχ ' 
ἔστιν: αὐτὸς γὰρ ἑαυτοῦ τύπος ἐστὶν, ὁ τὰ πάντα πληρῶν καὶ 
18 ὑπὲρ τὰ πάντα ὧν, κἂν αὐτὸς συνέχων τὰ πάντα. ἱστέον δὲ ὅτε 
τὸ ϑεῖον ἀμερές ἔστιν, ὅλον ὁλικῶς πανταχοῦ ὃν, καὶ οὐ μέρος 
ἐν μέρει σωματικῶς διαιρούμενον, ἀλλ᾽ ὅλον ἐν πᾶσι xal ὅλον 
ὑπὲρ τὸ πᾶν. ὁ δ᾽ ἄγγελος σωματικῶς μὲν ἐν τόπῳ οὐ περιέχε-- 
ται, ὥστε τυποῦσϑαι καὶ σχηματίζεσϑαι" ὅμως λέγεται εἶναι ἐν 
δοτόπῳ, διὰ τὸ παρεῖναι νοητῶς πον καὶ ἐνεργῶν κατὰ τὴν ἑαυτοῦ P, 689 
φύσιν, καὶ μὴ εἶναι ἀλλαχοῦ. (4.) Ἐγὼ δ᾽ ἐκ πολλῶν πολλὰ 
1. εἰ γὰρ ὁ ed. 4. πολλῷ γε ed. ἐπὶ τῆς καὶ αὐτοῦ καὶ 


πάντων αἰτίας ed. 6. πάντα οὦ, 7. οὖσα post μία add. ed. 
1b περὶ ante τούτου addendum cenet Capp. 18. κὰν αὐεῷ coni 
app. 





mecestalibi. (lV.) Ego vero cum e multis SS. Patribus multa hic conae- 
Nicephorus Gregor. Fol. 1T. 170 


1098 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 συνείρειν δυνάμενος ὅμοια μόνοις ἀρκεῖσϑαι κέκρικα τοῖς io- 
I4 γυσίου τοῦ ᾿ἀρειοπαγίτου, πλήρη πεπαιδευμένοις ὄντα ἀνδράσι. 
περὶ γάρ τοι τῶν ἀπαιδεύτων λόγος ἡμῖν οὐδένων οὐδείς. λῆρος 
γάρ σφισι λόγος ἅπας καὶ μοῦσα παιδευτικὴ καὶ ἤϑους Qv- 
Βϑμὸς καὶ (οὐδ᾽ ἐλαχίστου δέω λέγειν) εὐσέβεια πᾶσα καὶ κανό- 5 
tc ἐκκλησίας εὐνομουμένης. ὅμως τε περὶ βουλήσεως καὶ δυνά- 
peu καὶ ζωῆς καὶ σοφίας καὶ τῶν τοιούτων ἐπ᾿ ἐχείνοις μὲν 
παμπληϑὲς διεξῆλθον" ὑμῖν δ᾽ ἐνταυϑοῖ προτιϑέναι, φορτικὸν 
ἐμοί γε φαίνεται καὶ οὐδ᾽ ἄλλως ἀναγκαῖον. τὴν γὰρ ἐν τού- 
τοῖς ἀνάγκην καὶ καιρῶν δεῖσϑαι πολεμίων ἀνάγκη, ὅτε δὴ μα- 10 
χίμου (φάναι) κόνεως ἀναῤῥιπιζομένης ἐν μέσῳ μάλα σφοδρῶς 
Οἀναφλεγόμενον τὸ ϑερμὸν τῆς ψυχῆς ἀκάϑεχτον ἔχει τὴν οἴχοϑεν 
δρμὴν, ἐπὶ ξυροῦ τῶν κινδύνων αἰωρουμένων᾽ τῆς δ᾽ ἀκμῆς 
ἐκείνης παρελϑούσης, καὶ τοῦ μαχίμου ϑώρακος καὶ τῶν ὅπλων 
ἐκείνων ῥιφέντων, ἐς τοὐναντίον χωρεῖ καὶ τὰ τῆς σπουδῆς, μα- 15 
φαινομένου τοῦ ὑπεχκαύματος καὶ τῆς ἀφορμῆς τοῦ πολέμου 
κατὰ μικρὸν ἀπιούσης ἐς λήϑην, μετά γε τῆς τῶν ὅπλων ἀπαλ- 
Ῥλαγῆς. διὸ καὶ ἡμῖν ἐῤῥᾳθυμημένως πως ἤδη τῇ πρὸς ὑμᾶς διη- 
γήσει μετὰ τὴν ζάλην ἐχείνην χρωμένοις ἐνεῖναε συγγνώμην oi 
δὲν ἀπεικός " ἐξεῖναι γὰρ, κἀκ τῶν εἰρημένων, συνεῖναι ὑμᾶς 90 
τὴν τῶν σοφῶν ἑκατέρων συμφωνίαν, τῶν τε ἡμετέρων δηλαδὴ 
καὶ τῶν ϑύραϑεν, ὅπως ταὐτὰ καὶ φρονοῦσι καὶ φϑέγγονται περὶ 
τῆς ϑείας ἁπλότητος, εἶναι παγχάλεπον καὶ σφόδρα τῶν ἀδυνά- 
ctete possem testimonia, unius Dionysii Areopagitae verba mihi sufficere 
censui, eo quod eruditis viri, inde facerent. pe Nam imperitorum ho- 
minum nullam prorsus rationem habeo. leti enim deliriorum loco δι 
omnem rationem , omnem qua instituimur doctrinam et ingenii concinnita- 
tem, neque tantillum abest quin addam, omnem pietatem atque ecclesiae 
bene ordinatae canones. "Tamen de voluntate, potentia, vita, sapientia, 
et aliis huiusmodi ,- propter illos plenissime disserui. Quae vobis hic pro- 
mere, ut grave ac molestum videtur mihi, ita nec aliunde necessarium. 
am quae in his occurrit necessitas, hostiles et bellicas occasiones neces- 
sario postulat; cum scilicet bellicus pulvis (ut ita dicam) in medio palam 
excitatur, et ferventissimus aestus animae indomitum intrinsecus habet im- 
petum; eo quod res sit in summum atque imminens discrimen adducta. Ubi 
vero acrior ille contentioni: itus deferbuit, et militaris lorica simul cum 
armis illis proiecta est, tunc etiam vehemens pugnae studium in contrarium 
vergit ; eo quod ipsius exstinctum sit suscitabulum, et. bellicus impetus sta- 
tim atque arma proiecta sunt, paulatim in oblivionem abierit. Itaque non 
immerito dabitis hanc veniam, si forte post illam tempestatem utcunque 
remissiori animo in haec vobis enarranda incumbam. Namque unanimem 
sapientium tum Christianorum tum gentilium sententiam vel etiam ex dictis 
poteritis intelligere; qua nempe radone de divina simplicitate eadem sa- 
plant et pronuncient, esse juam diffücile, immo maxime imposaibile , ut. 
quis compositionem aut, differentiam, praeterquam nominum duntaxat, in- 








HISTORIAE BYZANTINAE XXII.9. 1099 


των, σύγϑεσιν ἐννοεῖν ἢ διαφορὰν, πλὴν ὀνομάτων μόνον, od- A. C. 1351 
σίας τε καὶ βουλήσεως καὶ δυνάμεως καὶ ζωῆς καὶ σοφίας, καὶ παρ. 1ο.(κα- 
mE PP e " ο a ἔχοις, 5 
ἁπλῶς ἐνεργείας ἁπάσης. ὥσπερ γὰρ ἐπίσης δίδωσιν ὃ ϑεὸς εὐ- Ἑ 
σεβέσι καὶ ἀσεβέσιν, Ἕλλησί s& xol βαρβάροις, καὶ συλλήβδην 

δπᾶσιν ἔϑνεσιν εἰπεῖν, οὐρανὸν xal γῆν, ἀέρα τε καὶ ὑετὸν, ἥλιόν V. 556 
τε καὶ σελήνην, καὶ τἀναγκαῖα πάντα " οὕτω καὶ τοὺς τῶν ἄναγ- 
καίων τεχνῶν κανόνας ἐπίσης παρέχεται πᾶσιν, ὅμοφύλοις καὶ 
ἀλλοφύλοις. οὐ γὰρ ἄλλη μὲν 7j τεχτονικὴ παρ᾽ Ἕλλησι στάϑμη,θ 
παρὰ Σκύϑαις δ᾽ ἄλλη" xol Moi καὶ Πέρσαις ὁμοίως. οὐ 

10 μὴν οὐδὲ τοῦ γεωργεῖν καὶ κυνηγετεῖν, καὶ τῶν τοιούτων, δια-- 
φορά. ἀλλὰ τῆς ϑρησκείας διαφερούσης, τὰ τῆς τέχνης ἔχει 
συνάφειαν. οὕτω δὲ κἀπὶ τῆς λεξικῆς ἐπιστήμης ἐστὶν ὁρᾷν. ὅσοι 
μὲν γὰρ τῇ αὐτῇ κέχρηνται διαλέκτῳ, τῇ τῶν πρώτων εὐ- 
δοκιμησάντων ὁμογενῶν ἐπιστήμῃ καὶ τέχνῃ τούτους κεχρῆσϑαι Ῥ. 690 

16 χρεὼν, Φοίνικας λέγω καὶ Πέρσας καὶ ᾿Ασσυρίους. καὶ ἵνα τοὺς 
ἄλλους παρέλϑωμεν, καὶ ὁπόσοι τῇ Ἑλλάδι κέχρηνται γλώσσῃ, 
ἀνάγκη καὶ τούτοις τῇ τῶν ἀρχηγῶν τῆς εὑρέσεως χρῆσϑαι με- 
ϑόδῳ καὶ τέχνῃ, καϑάπερ στάϑμῃ τινὶ, εἰ μὴ βούλοιτό τις πλείω 
σολοικίζειν ἢ φϑέγγεσθαι. ὃ δὴ καὶ Ἰουμανῷ τῷ δυσσεβεῖ λη- 

30 φϑὲν ἐπὶ νοῦν ἐμποδὼν τοῖς εὐσεβοῦσι στῆναι πέπεικεν, Ἕλλη-- 
νικοῖς ῥυϑμίζεσϑαι λόγοις τὴν γλῶτταν. μόνον τῆς ἐκλογῆς ὑγιῶς B 
ἀνϑεκτέον ἐκεῖϑεν, καὶ κατὰ τὴν ἐμμελῆ τε καὶ ἐναρμόνιον τῶν 
ἁγίων ἡμῶν συμφωνίαν. 7j γὰρ οὐκ ἂν φϑάνοι ταράττων τὰ πά- 
ter substantiam, et voluntatem , potentiam, vitam, sapientiam, et ut sum- 
matim dicam, omnem operationem, excogitet Quemadmodum enim pile 
seque ac implis, Graecis et barbaris, et (ut uno verbo complectar omnia) 
gentibus omnibus, caelum, terram, aéra, imbrem, solem, lunam, et omnla. 
necessaria , Dous tribuit; aic et necessariarum regulas arGum indigeais et 
alienigenis aequaliter omnibus exbibet, Nam neue fabri somma et Jr 
bella alia est apud Graecos, et alia apud Scythas; neque apud Medos 
alia , et alia item apud Persas; neque agricolturae aut venationis, et alio- 
rum huiusmodi, ulla est apud hos omnes differentia: sed cum diversa sea- 
tiant de religione. in artibus conveniunt. Idem videas in ea scientia, quae 
circa vocabula et dictiones versatur. Et vero quicunque dislecto eadem. 
utuntur, ii primorum e sua gente, ef praestantium vernaculi sermonis au- 
torum scientia et arte utantur oportet, Phoenices intelligo , Persas, As- 
syrios, Et, ut caeteros omittam, certe apud quoscunque Graecae linguae 
uus est, ji methodum et artem eorum, qui reperti Graeciami duces et an- 
tores fuerunt, necessario sequi debent, velut amussim quandau ; nisi plu- 

Tes in loquendo soloecismos quam voces proferre voluerint. Quod oum 
luliano impio apostatae in mentem venisset, ipsi suasit ut piis Christianis 
Graecarum litterarum studia, quibus lingeam illi suam exornareat, inter- 
diceret. Id unum hic notari , ut nempe profanarum litterarum dele- 
ctus recte babeatur, iuxta congruentem εἰ plissimam sanctorum Patrum 
eoncordiam : alioqui iamiam unusquisque antiqua ef sacra ecclesiae dogma- 





1100 NICEPHORI GREGORAE 


M. A. 6859 Qi. τῆς ἐχκλησίας ἱερὰ δόγματα, δι᾽ ἀμαϑίαν ἢ μοχϑηρίαν 
ἀτόπου γνώμης καὶ προαιρέσεως, κακῶς ἐχλαμβάνων καὶ δια- 
στρέφων τὸν ἐγκείμενον ταῖς λέξεσι νοῦν, ὁμοίως τῷ σῷ Παλαμᾷ 

Cxal ὑμῖν, ἐκείνῳ ταὐτὰ φϑεγγομένοις ἀρτίως τά τε ἄλλα xal 
τρεῖς ὁμολογοῦσι φύσεις ἐπὶ τοῦ Σωτῆρος μεταμορφώσεως, μίέαν5 
μὲν τῆς ἀνθρωπότητος, δύο δὲ ταῖν δυεῖν ϑεοτήτων, τῆς τε 
ἀφανοῦς καὶ τῆς παραδειχϑείσης ἀκτίστου δευτέρας ϑεότητος 
καϑ᾽ ὑμᾶς" ὧν τὴν μὲν ἀμέϑεκτον πᾶσι πάντη φατὲ, τὴν δὲ με- 
ϑεκτήν' ὡς ἀναγκάζεσϑαι πάλιν ἡμᾶς, καὶ τούτων τὴν ἀτοπίαν 
ἐλέγχειν. (Ε.) Καὶ πρῶτόν γε τὸν περὶ μεϑέξεως λόγον ἐνεγχόν- 10 

Ῥτες εἰς μέσον ἴδωμεν πῶς ὃ σὸς Παλαμᾶς ἐκ τῶν γραφῶν nout- 

ἡ χαι τὴν ἐκλογὴν τῶν τε ἡμετέρων καὶ ϑύραϑεν. ὡς γὰρ πολλοὶ 
μὲν, φησὶ, κλητοὶ, ὀλίγοι δὲ ἐκλεκτοί, οὕτω καὶ πολλῶν τὴν 
τῶν γραφῶν ἐχλογὴν ποιουμένων, τἀσφαλὲς ὀλίγοις πρόσεστι. 
μέμνημαι γὰρ τῶν Ἑλλήνων ἐνίους πὴ μὲν ὅμοια τοῖς ἡμῶν 16 
φϑεγγομένους ἁγίοις, ὧν ἡμῖν ἔνια παρειληφόσιν ἐς τὴν τῶν 
ἁγίων ἅμιλλαν συνεισενεγκεῖν ἐγεγόνει, πὴ δ᾽ ἀνόμοιά τε xal vas 

Ezía* ἀφ᾽ ὧν τοῖς περὶ Παλαμᾶν ἐκλέγεσϑαι τὰ κατὰ γνώμην πέ- 
πρῶται, χανϑάροις ἴσα, οἷς μισεῖν μὲν πέφυκεν ὅσα εὐώδη, ὅσα 
δ᾽ ἀπόζει μακρᾶς δυσωδίας, ταῦτα δ᾽ ἀσμένως προσίεσϑαι. 90 
(g-) Φησὶ τοίνυν ὃ Πλατωνικὸς Πρόκλος dy τοῖς αὐτοῦ ϑεολο- 
quxoig* πᾶν τὸ μετέχον ToU μετεχομένου καταδεέστερον " καὶ 


6. ἐπὶ τῆς τοῦ coni. Capp. 


ἐδ perturbaret, seu imperitia, seu stolidae mentis ac voluntatis pravitate, 
verborum sensom male intelligens ac pervertens; quemadmodum nunc Pa- 
lamae contigit, et vobis, qui tum aliis de rebus eadem prorsus cum illo 
pronunciatis, tum in Christo salvatore transfigurato tres naturas admitti- 
tis, unam quidem humanam et duas alias duarum deitatum, quarum una 
sit invisibilis, altera vero deitas increata (iuxta vestram sententiam) sub- 
ostendatur; ita ut harum quidem alteram ab omnibus creaturis participari 
muiao non posse, slteram vero ror Unde buius Terre opinio" 

ineptias arguere iterum cogumur. (V. rimum quidem de partici- 
patione sermonem instituamus et. in M a ducamus. Zonsi "us, 
 profenorom, de- 
lem sunt vocati, 








HISTORIAE BYZANTINAE XXII.9. — 1101 


τὸ μετεχόμενον, τοῦ ἀμεϑέκτου. τὸ γὰρ μετέχον, ἀτελὲς μὲν ὃν A.C. 1951 
πρὸ τῆς μεϑέξεως, τέλειον δὲ τῇ μεϑέξει γινόμενον, δεύτερόν ΒΕ. lo Cnm 
ἔστι πάντως τοῦ μετεχομένου, καϑὸ τέλειόν ἐστι μετασχόν. V 
γὰρ ἀτελὲς ἤν, ταύτῃ τοῦ μετασχεϑέντος, ὃ ποιεῖ τέλειον αὐτὸ, 
δκαταδεέστερον. τὸ δὲ μετεχόμενόν τινος ὃν, καὶ οὐ πάντων, τοῦ P. 691 
πάντων ὄντος, καὶ οὔ τινος, πάλιν ὑφειμένην ἔλαχεν ὕπαρξιν. τὸ V. 557 
μὲν γὰρ τῷ πάντων αἰτίῳ συγγενέστερον, τὸ δὲ ἧττον συγγενές. 
ἡγεῖται ἄρα τὸ μὲν ἀμέϑεκτον τῶν μετεχομένων" ταῦτα δὲ, 
τῶν μετεχόντων. ὡς γὰρ, συνελόντι φάναι, τὸ μέν ἔστιν ἕν πρὸ 
τοτῶν πολλῶν" τὸ δὲ μετεχύμενον ἂν τοῖς πολλοῖς ἕν ἅμα καὶ οὐχ 
ἕν" τὸ δὲ μετέχον πᾶν οὐχ ἕν ἅμα καὶ ἕν." σκεπτέον ἐνταῦϑα Β 
πρὸς ϑεοῦ, πῶς πολλῶν τῶν τοῦ Ἕλληνος ὄντων δογμάτων περὶ 
ϑεοῦ, ὧν τὰ πλείω τοῦ νοσεῖν πως ἀπήλλακται, ὅδε τῷ μάλω 
νοσοῦντι προσετετήχει μέρει, ὃ κἂν αὐτῷ παρόντι τῷ Ἕλληνι με- 
τδτάμελον ἐχορήγει, τἀτόπημα δημοσιευόμενον βλέποντι" ἢ πῶς 
οὐκ ἂν ἠδίσϑη τὸν ἔλεγχον αὐτόϑεν αἰσχύνοντα, βλέπων ὡς αὖ- 
τὸς ἑαυτῷ μάχοιτο, τἀναντία τοῖς πρότερον ἐντανϑοῖ δογματί-Ο 
ζων; τρεῖς μὲν γὰρ ἐνταῦϑα τάξεις ποιεῖται" μίαν μὲν τὴν τοῦ 
ἀμεϑέχτου καὶ ὑπερκειμένου ϑεοῦ, δευτέραν δὲ τὴν τοῦ μεϑεκτοῦ 
90 yévovc , καὶ τρίτην τῶν μετεχόντων. καὶ ἡγεῖται τοσοῦτον ὑπερ- 





εἰρατὶ nequit et supremum Deum: in secundo collocat genus entis, quod 
participari potest: in tertio demum ordine constituit entia , quae partici- 


1102 NICEPHORI GREGORAE 


A.M. 6859 κεῖσϑαι τῶν μεϑεχτῶν τὸ ἀμέϑεκτον, ὅσον ταῦτα τῶν μετε- 
Ini. χόντων. πρόσϑεν δ᾽ ἐδείκνυ πᾶν τοὐναντίον. τὸ γὰρ ἕν ἔλεγεν 
Ῥεῖναι πάντων ἀρχὴν καὶ πάντη μετεχόμενον ὑπὸ τοῦ πλήϑους, 
τουτέστιν ὑπὸ πάντων. πῶς γὰρ ἂν ὑπὲρ τὰ πάντα ἦν καὶ πάν- 
των αἴτιον τῶν ὄντων, εἴπερ τὸ ἀσχέτῳ τε καὶ ἀμεϑέκτῳ πρὸς 5 

ταῦτ᾽ εἶναι προσῆν αὐτῷ; τοῦ γὰρ τὰ πάντα πληροῦντος καὶ ἐν 

πᾶσιν ὄντος, πῶς οὐ μεϑέξει πάντα; ἀλλ᾽ ἔοικε δεδιότι, μὴ καὶ 

τὸ ϑεῖον ὑπὸ τῶν πασχόντων, χαϑάπερ τὰ σώματα, μερισϑῇ. 

οὐδὲ γὰρ ἔφϑη μαϑὼν, ὡς ὃ ϑεὸς ἁπλοῦς ὧν πανταχῇ ἔστιν ὅλι- 

Ἑ κῶς, καὶ οὐδαμοῦ " καὶ μετέχεται μὲν ὑφ᾽ ἁπάντων, ἀμεϑέχτως τὸ 
δέ" καὶ μερίζεται μὲν, ἀμερίστως δέ" κατὰ τὴν εἰχόνα τῆς ἦμε: 
τέρας ψυχῆς, ἁπλῆς οἷον οὐσίας καὶ αὐτῆς. καὶ γὰρ καὶ αὕτη 
πανταχοῦ τοῦ σώματος ὅλη ὁλικῶς ὑπάρχουσα μετέχεται μὲν 
ὑφ᾽ ἑκάστου τῶν τοῦ σώματος μερῶν, ἀμεϑέχτως δέ. οὐδὲ γὰρ 
οὐδὲν ἰδίᾳ τούτων οὐδαμῆ γίνεσϑαι πέφυκε ψυχή" πλὴν ἕκαστον 15 

Ἑτῶν τοῦ σώματος μερῶν, ὡς ἔχει φύσεως ἅμα καὶ ϑέσεως, ὗπό 
γε τῆς κινούσης ὁμοῦ καὶ ζωούσης ἐνεργεῖται ψυχῆς ὥστε καὶ εἰ 
ἦν ἐν τραχήλῳ ἢ ἐν χειρὶ κατασκευὴ στόματος, λάλος ἂν (ol- 
μαὴ ἦν xal χεὶρ καὶ ὃ τράχηλος. εἰ οὖν οὕτω τοῦτο, πολλῷ 

P. 698 ἂν μᾶλλον ὑπὸ πάντων μετέχοιτο ϑεὺς, ὃ πανταχοῦ παρὼν xai 
τὰ πάντα πληρῶν. καὶ ἐν ἑκάστῳ γὰρ τῶν πάντων γινόμενος ὅλος 
ἐστί" xol ὅλος μένει xa9^ ἑαυτὸν καὶ ἐν πᾶσι xal πρὸ τῶν πάν- 

5. τῷ conl Cep. — 8. Pro πασχόντων Capp. conl. μετασχόντων 


£j et existimat, ena, quod participari nequit, iis quae participari 

Füot lantum praestare, quantum haec entibus participativa praestant, Aa- 
tea vero contrarium prorsus demonstrarat, Dicebat enim unum esse omai- 
um principium, et a multitudine, id est ab omnibus, plane participatum, 
Quomodo enim super omnia esset et omnium entium causa, si nullam cum 
bis habitudinem aut relationem includeret, nec ab iis posset participari t 
Nam qui fieri possit, ut illad omnia non participent, quod omnia replet, 
et in omnibus exsistit? sed prorsus timulese videtur, De corporum more 
Deus ἃ icipantibus se divideretur. Nondum quippe didicerat, Deum, 
utpote simplicem , esse ubique totaliter, et nusquam: item ab omnibus par- 
tidpari, aine ulla tamen sui ipsius participatione; et absque ulla sui di- 

islone dividi. Cuius rel exemplum nobis suppeditat anima nostra, quippe 
quae sunplex ipsa sit substantia. Haec enim cum tota sit et totaliter ia 
singulis corporis partibus, ab iis participatur; sed sine σαὶ ipsius parti- 
cipatione, Nam anima per se et ex natura sua proprie nulla est e corpo- 
is partibus: attamen unaquaeque corporis pars, secundum propriam ua- 
toram et positionem suam, ab anima vivificante et movente suum in actum 
educitur; adeo ut, si in collo vel in manu esset mecbanica oris structura, 
loquax esset, ut opinor, et manus et collum. Si de anima ita se ree habet, 
longe potiori ratione ab omnibus parócipsbitur Deus, qui ubique praesens 
omnia reple. Nam in unoquoque omnium entium totus exsistit: et cum 
totus per se aolus ao acorsum maneat, eat tamen in omnibus εἰ ante omnia: 


HISTORIAE BYZANTINAE XXIII. 2. 1108 


των" καὶ ὅλος μεϑεχτὸς ὃ αὐτὸς καὶ ὅλος ἀμέϑεκτος. (Z.) 41124. C. 1351 
τοῦτον ὃ Χριστιανὸς ἐμιμήσατο Παλαμᾶς ἀμαϑῶς τε καὶ xaxo-Imp-Io.Can- 
δ » 2 tacuz. b 
τρόπως, καὶ μιμησάμενος οὐκ ἠνέσχετο μέχρι μιμήσεως εἶναι 
τἀγώνισμα " ἀλλὰ φιλότιμος ὧν ἐν κακοῖς ἐκείνου μὲν ἐξ ἀμαϑίας Β 
5διέφϑαρκε τὴν λέξιν, αὐτὸς δὲ τῇ κακίᾳ κακίαν προστίϑησι δια- 
volag. ἐχεῖνος μὲν γὰρ οὐδαμῇ δογματίζων ἀκτίστων ϑεοτήτων 
ἡλώχει πλῆϑος " μηδὲ γὰρ ἐγχωρεῖν ἐνεργεῖ τῇ φύσει" ὃ δ᾽ ἀμέ- V. 558 
ϑεκτόν τε καὶ ὑπερχείμενον ἔφησεν εἶναι πρῶτον ϑεόν" δευτέρῃ 
δ᾽ ἔπειτα δίδωσι τάξει τὸ τῶν μεϑεκτῶν καὶ ὑφειμένων ϑεοτήτων 
10 πλῆϑος" τρίτην δὲ χώραν ἔνειμε τοῖς τε ἀνθρώποις καὶ ὅσα 
ὑπὸ τὴν αἴσϑησιν ἐνάρετα πράγματα, καϑὰ πολλάκις εἴρηταί τὰ 
καὶ εἰρήσεται ἡμῖν " xal ἅμα ἄναρχά τε καὶ ἄκτιστα εἶναι ὡρί-- 
σατο, μετὰ πολλῆς τῆς αὐϑεντίας ποιησάμενος τὴν προσϑήχην. 
οὕτω ὃ φιλότιμος ἀνὴρ γίνεται χορηγὸς τῶν μήτ᾽ ὄντων μήτ᾽ 
156 ἐσομένων, ἀναρχίαν καὶ ἀκτισίαν ἐπευωνίζων οὕτως ἀφϑόνῳ χειρὶ 
τοῖς κτίσμασι, καὶ τὰς μὲν ὡς ὕδωρ σπείρων, τὰς δ᾽ ὡς ἄμμον» 
διασκορπίζων. ϑαυμάσειε δ᾽ ἄν τις, πῶς ἃ μὲν μήτ᾽ ἔχει μήϑ᾽ 
ἕξει δίδωσιν, ὥσπερ αὐτοματίζων τῶν μήτ᾽ ὄντων μήτ᾽ ἐσομέ- 
»uv τὴν γένεσιν" τῶν δὲ χρημάτων τὰ μὲν ὡς ἄμμον ϑησαυ- 
80 ρίζει, τῶν ϑείων εἰκόνων ἀσελγῶς ἀφαιρούμενος, τὰ δ᾽ ὅϑεν 
οὔτ᾽ ἔσπειρεν οὔτε διεσκόρπισεν, ἀπονητὶ συνάγει, τοῦ βασιλι- 
κοῦ χελεύοντος τρίποδος. ἀλλ᾽ ἀναίσχυντον ἣ ἀμαϑία, καὶ φι- E. 





idem totus parti. is est, et tamen totus participari it. .) Sed 
hunc paganum Christianus Palamas imperite atqne improbe imitatus est, 
nec intra imitationi tes hoc suum cum Proclo certamen contineri 
sus est: sed perpetrandis in malis ambitiosus Procli quidem verba prae 
imperitia corrupit; ipse autem huic priori malitiae malitiam sensus adie- 
eit. Nem ille increatarum deitatum multitudinem atatuisse nusquam de- 
rehenditur. Kam enim natura per se operativa adimittere non potest: 
alamas vero asseruit Deum eese primum, omnibus superiorem, nec posse 
parüicipari: articipabilium et inferiorum imultitudinem deitatum secundo 
ordine coll 1 hominibus et cunctis rebus, quae sub sensum cadere ac 
virtutis participes esse possunt, tertium locum attribuit, ut saepius ἃ no- 
bis dictum est, et rursus dicetur; porro haec postrema principii expertia 
esse atque increata definiit. Quam accessionem summa auctoritate adiunxit. 
Bic liberalis iste vir ac munificus ea, quae nec sunt nec erunt, subministrat; 
adeo larga manu et vili pretio creaturis praebens, ut principii expertes 
sint et increatae: quas praeclaras dotes partim ut aquam effundit, partim 
mt arenam dispergit. Hoc autem possit quempiam in admirationem rape- 
re, quomodo Palamas det, quae nec babet nec habebit, quasi fortuito 
casu aut ad libitum ea crearet, quae nec sunt nec erunt; divitias au- 
tem partim ut arenam in thesauris recondat, divinas imagines petulan- 
ter atque improbe suffuratus; partim ad imperatori tripodis iussum nullo 
labore inde colligat, ubi nec seminavit nec dispersit. Αἱ erubcscere 




















1104 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. ε859λεῖ γε ὡς τὰ πολλὰ τὸ τῆς φύσεως ἐλλιπὲς τῇ ϑρασύτητι διασώ- 
Ἰοὺ. pu, βιάζεσθαι" καϑάπερ οἱ χωλεύοντες τὸ λεῖπον τοῦ ποδὸς Ev- 
λίνῳ διασώζουσιν ἐνίοτε. ἀλλ᾽ ὃ περὶ τοῦ ἀχτίστου λόγος εἰς ἑτέ- 
ραν ἡμῖν τεταμιεύσϑω τράπεζαν" περὶ δ᾽ ἀμεϑέχτου τῶν ἁγίων 
Εδ,τι φασὶν ἀκουσώμεϑα. (Η.) “:ονύσιος τοίνυν ὁ ᾿Τρειοπαγίτης5 

τάδε διέξεισι. ,,μεϑεχτὸς μὲν ὃ ϑεὸς, κατὰ τὰς μεταδύσεις αὐτοῦ " 
ἀμέϑεκτος δὲ, κατὰ τὸ μηδὲν μετέχον αὐτῆς τῆς οὐσίας αὐτοῦ, 
ἢ τῆς ζωῆς αὐτοῦ, ἢ τῆς σοφίας αὐτοῦ, ἢ τινος τῶν τοιούτων, 
ἅπερ ἔχει πάντα χαϑ᾽ ὑπεροχὴν καὶ ἐξαιρέτως. καὶ πάλιν" ον 

μέν ἔστι τὸ ὄντως ὃν καὶ καλὸν καὶ ἀγαϑὸν καὶ σοφὸν, οὗ πάντες 10 
οἱ ἑνοειδεῖς ἐφίενται " μετέχουσι δ᾽ αὐτοῦ οὐχ ἑνιαίως, καίτοι 
P. 698 ἑνὸς καὶ ταὐτοῦ ὄντος, ἀλλ᾽ ὡς ἑκάστῳ τὰ ϑεῖα διανέμει ζυγὰ 
xarà τὴν ἑκάστου ἐπιτηδειότητα" καϑὰ καὶ πάσας ἔχειν ἔφαμεν 
τοῦ κύχλου τὰς γραμμὰς τὸ κέντρον ἑνοειδῶς." ἐπιστῆσαι δ᾽ ἄξιον 

ἐἀνταυϑοῖ, πῶς ὃ μέγας Διονύσιος οὕτω λόγῳ βραχεῖ πᾶσαν πα- 15 
λαμναίαν κακόνοιαν, ἐς ἀράχνης ἱστὸν, διαλέλυχε. διαιρῶν γὰρ 
τῆς οὐσίας ὃ Παλαμᾶς σοφίαν καὶ δύναμιν καὶ ἀγαϑότητα wol 
Βζωὴν, καὶ ὅσα φησὶν ἐνεργείας τε καὶ ἀκτίστους ϑεότητας, τὴν 
uiv οὐσίαν ἀμέϑεχτον εἶναι τὸ παράπαν δρίζεται, ἰδιαζόντως γε 

μὴν αὐτὰς μεϑεχτὰς, καὶ τοσαύτην ἐχούσας Ἰδιότροπον ἑκάστην 20 
ἰσχὺν, ὡς δύνασϑαι καὶ τοὺς ἀνθρώπους ἀκτίστους ϑεοὺς ἀπερ- 
γάζεσϑαι καὶ ἀνάρχους. Διονύσιος ὃ τὰ ϑεῖα σοφὸς συνελὼν 


22. δὲ, sut ἀλλὰ Capp. post. Διονύσιος desiderat, 


mescit imperitia, et saepissime homines cogit, ut naturae defectum auda- 
εἶα sua tueantur; quemadmodum claudi gandoque liguo defectum pedis 
tuentur. Sed de increato sermonem ad aliam veluti mensam recondamus, 
et qui BS. Patres de ente non participabili pronuncient, audiamus. 
(VIII) Igitar Dionysius Areopagita haec disserit. Participabilis est Deus 
secundum suas communicationes; non participabilis vero, quatenus nihil 
suhstantism eius participat, aut vitam, aut aliquid huiusmodi, quae omnia Deus 
eminenter et eximie possidet." — Et iterum: ,, Verum ens est unum. 
chrum, et bonum, et sapiens, cuius desiderio tenentur omnes, qui 
mam unitatem participant. Porro ens istud, tametsi unum et idem, non 
wnico modo participant: sed ut unicuique, pro uniuscuiusque habilitate, 
divina atatera distribuit; quemadmodum etiam omnes circuli lineas unifor- 










vitam, ascunque operationes atque increatas 
stantiam qiiem nullatenus esse participabilem definit; 
'&c specialiter participabiles esse statuit, et earum unamquamque 
ἔρος speciali ratione tantae esse virtutis affirmat, ut homines ipsos 

t principii expertes Deos efficere possit. Contra Dionysius , re- 


HISTORIAE BYZANTINAE XXII.92. 1106 


ἀμεϑέκτους xal ταύτας ὁμοῦ τῇ οὐσίᾳ φησὶ, ἅτε μηδὲν τὸ διά- Α. Ο. 1851. 
gogov μηδαμῆ κεχτημένας, πλήν γε δὴ τοῦ ὀνόματος μόνου Ip To Can" 
δυοῖν οὖν ἀνάγκη ϑάτερον. ἢ γὰρ οὐ παραδέχεται Ζιονύσιον 6C 
παράφρων οὑτοσί" ἢ τῆς ἐκείνου σοφῆς διανοίας ἀσύνετος μένει 
δκαϑάπαξ' ἢ καὶ ἀμφοῖν ὃ ταλαίπωρος ἔνοχος εἶναι δοκεῖ. ἔπειτα 
μήτε νοῶν, μήτε δεχόμενος, οὐκ ἐρυϑριᾷ διαβάλλων ἑτέρους 
καὶ τὰ οἰκεῖα μετάγων σχώμματα κατ᾽ ἐχείνων, οὗ τελέως ἅμα V. 559 
καὶ ἀπρὶξ ἔχονται τῶν ἐκείνου. ἀπηναισχύντησε γὰρ ὃ μεμη- Ὁ 
γὼς, καὶ ὄψις πόρνης καὶ μοιχαλίδος ἐγένετό οἱ, ἣ ὅτε πράξῃ 
10(φησὶ Σολομὼν) ἀπονιψαμένη οὐδὲν ἄτοπον πεπραχέναι φησίν. 
(0.) ,/412à γὰρ οὐκ ἄν ποτε δεξαίμην ἐγὼ (φησὶ) μεϑεχτὴν ὅλως 
τὴν ϑείαν ὑπάρχειν οὐσίαν, οὐχ ἕως ἂν ἐν τοῖς ζῶσίν εἶμι xal 
τοῖς ἀέρος πνέουσι. τάχιστα γὰρ ἂν ἐξαναλώσῃ τὴν μετασχεῖν 
ἐϑέλουσαν φύσιν, πρὶν ἂν μετάσχῃ. οὐδεὶς γὰρ ὄψεται τὸ πρόσω- E 
15πόν μου, καὶ ζήσεται, φησὶν ἡ ϑεία γραφή» ἰοὺ ἰοὺ τῆς εὐη- 
ϑείας καὶ τῶν σεμνῶν λογαρίων, μᾶλλον δὲ τῆς ἀσέμνου βωμο-- 
λοχίας ! εἶτα ἐλάνϑανεν ἡμᾶς ὕϑλων ὑπάρχων μεστὸς, καὶ μύϑων 
“Ἑλληνικῶν, καὶ οὐδὲ τούτων σοφῶν, ἀλλ᾽ οἵους φασὶ τὰ γραΐδια 
παρὰ τὰς ἐπ᾿ ἀλέα λέσχας. εἰς γὰρ τὰς Διὸς καὶ Σεμέλης ψευδεῖς Ε' 
ϑ0χαὶ μυϑώδεις μετήνεγκεν ὁ ταλαίπωρος τὴν σμικρόνοιαν κοινονοίας 


30. κοινωνίας coni. Capp. 


rum divinarum peritissimus, Dei operationes cum eius substantia coniungens, 
eas aeque ac substantiam ipsam participari non posse asserit; et rursus 
easdem aequo ac substantiam participari posse decernit, utpote cum a sub- 
us alterum contingat 

itr 


stantia nonnisi solo nomine differant. lgitur e du 
mecesse est. Vel enim insipiens iste Palamas Dion: 
vel sapientiuiimam eiue mentem prorsus non intell 
vitio miser ille obnoxius esse videtur. Deinde cum sancti huius Patris nec 
mentem inteligat nec auctoritatem sequi velit, alios calumniari, et in eos 
jui Dionysii dictis perfecte simul et tenaciter adhaérent, cavillationes et 
licteria, quibua ipse merito appeti posset, transferre non erubescit. Nam 
Snsanus Palamas frontem perfricuit: facta est illi facies meretricis et adul- 
terae; quae sit Salomon, cum fecerit malum, luit, et dicit, 
nibil a se mali fuisse perpetratun, (1X.) ,, At enim," ait Palamas, ,,quam- 
diu vixero et aérem hunc spiravero, illud approbare nunquam potuerim, 
divinam scilicet substantiam totaliter esse participabilem. Nam divina na- 

















graves et decoras, immo o foedam scurrilitatem! et deinde ignorabamus, 
Palamam nugis refertum esse εἰ Graecanicis fabi neque his quidem sa- 
Jjentibus: sed quales narrant anicolae, dum calidis in docta otiose confa- 
ulantur. Nam quantulumcunque sensus communis habebat miser ille, hoc 
totum transtulit ad fictitios lovis et. fabulosos, quibus Semele consumpta 








1106 NICEPHORI GREGORAE 


A.M. 6859 καὶ ϑείου φωτὸς ἐπιδημίας" οὗ γενομένου, ϑνητὴν οὖσαν 

Bà Qu οὐρανίου ig ἐνεγκεῖν οὐδαμῆ δυνηθεῖσαν λαμπρότητα, 
μηδ᾽ αἰϑερίων κεραυνῶν ἐνδημίαν, ἀναλωθῆναι τὴν δυστυχῆ. 

P. 694 οὕτω σμικροπρεπῶς τε καὶ ἀγεννῶς τὰς εὐγενεῖς τῶν ἁγίων ἐν- 
volac καὶ λέξεις ἐξ ἀμαϑίας ὃ Παλαμᾶς ἐκλαμβάνων καὶ δια-6 
στρέφων τὰ ϑεῖα τῆς ἐκκλησίας ἐμόλυνε δόγματα, ὥσπερ ἀπο- 
σειομένης τῆς σφῶν ἐπιστήμης τὴν αὐτοῦ κακοήϑειαν'" καϑάπερ 
τὼ τῶν ῥόδων εὔοσμα καὶ εὐανϑῆ τὴν μαραίνουσαν αὐτὰ καὶ 
πρὸ τοῦ χρόνου χεῖρα. τοιοῦτον οἱ σεμνοὶ τῆς νῦν ἐχκλησίας ποι-- 

B uévtc νέον διδάσχαλον τῶν ϑείων δογμάτων προὐστήσαντο, τυ- 10 


φλὸν τυφλῷ ὁδηγόν. ὅτι δ᾽ οὐχ ἁπλῷ τινι λόγῳ πρὸς ταῦτα 
χρώμενος φαίνεται, ἀλλ᾽ ὀξεῖαν καὶ σφόδρα ye κατεσπουδασμέ- 
γην ἔχει τὴν πρόϑεσιν τῆς ψυχῆς, καὶ ταὐτὸν ἀεὶ τοῖς γυψὶ καὶ 
κανϑάροις ποιεῖ, τὰ ὑγιαίνοντα καὶ ὅσα εὐώδη παριὼν, τῶν τε 
λέξεων καὶ ἐννοιῶν τοῖς νοσοῦσί τε καὶ ὅσα μακρᾶς δυσωδίας 15 
Οἀπόζει, προστέτηκε, καὶ ἅμα διαστρέφων οὐ μάλα αἰδεῖται τὰ 
πλεῖστα (τοῦτο δὲ καὶ γυπῶν καὶ κανϑάρων ὑπέρτερον) δῆλον 
ἐντεῦϑεν. ἣν γὰρ Τιμαίῳ Πλάτων ϑεολογεῖν ἑλόμενος ϑεὸν 
ὑπερχείμενον τίϑησι πρῶτον, ταῖς ὑφειμέναις ἐγχελευόμενον ἕαν-- 
τοῦ δυνάμεσι καὶ ϑεότησι τῶν nag Ἕλλησι σεβομένων δαιμόνων, 0 
τὰ ὄντα πάντα κατ᾽ εἶδος ἕκαστα δημιουργεῖν, καὶ πάντων ἐμ-- 
πλῆσαι κτισμάτων οὐρανόν τε καὶ γῆν, καὶ ὅσον ἐν μέσῳ σύγκρε- 


«οἰ, ignes; quibuscum divini luminis immissiones confert. Fingunt nimi- 
rum poetae Seelen, utpote mortalem , caelestis fulgorem Iovis et aetherel 
fulminis accessum ferre non potuisse, et ideo miseram hanc mulierem fuisse 
consumptam, Adeo abiecte et ignobiliter generosas ac nobiles sanctorum 
Patrum sententias et voces prae imperitia Palamas accipit et pervertit; 
sicque divina ecclesiae dofmta contaminavit, tanquam illorum scientia 
malum huius ingenium repellat; quemadmodum bene olentes et. floridae ro- 
14e manum respuunt eorum, qui eas ante tempus laccescere faciunt, Ta- 
len virum venerandi praesentia ecclesiae pastores recentem divinorum do- 
gnatum doctorem sibi ipsis praefecerunt, et caecum caeci viae ducem se- 
qui sunt, Porro non simplici quadam aut qualicunque ratione, sed acristu- 

lio et maxima intentione animi fabulis istis ad firmandam suam opinionem. 
uti videtar, et de vulturum atque scarabaeorum more, sana et bene olentia 
quaeque praeterit: vocibus autem et sententiis, errorum morbo laboranti- 
bus, gravemque ac foetidum odorem spirantibus adhaeret. Plurima etiam 
e veterum dictis pervertere, ipsum non pudet; qua in re vultures εἰ sca- 
Tabaeos ipsos longe superat: cuius quidem dicti evidens hine nobis argu- 
mentum suppetit. Cum enim in Timaeo divinis de rebus disserere Plato 
voluisset, primum supremumque Deam supponit, inferioribus potestatibus 
suis et deitatibus eorum quos pagani colunt daemonum imperare , ut omnia. 
entia secundum propriam uniuscuiusque speciem condant, εἰ ut caelum, 
terram, nec non quaecunque inter baec commixta sunt οἱ coneistunt, croa- 

















HISTORIAE BYZANTINAE XXII.2, 1107 


μά τε xal σύστημα" ,,9:0l 91v ," λέγων, ο,ὧν ἐγὼ δημιουργὸς A. 
πατήρ τε ἔργων, ἃ δι᾽ ἐμοῦ γέγονε, τρέπεσϑε κατὰ φύσιν ὑμεῖς ἐπὶ 
τὴν τῶν ζώων δημιουργίαν, μιμούμενοι τὴν ἐμὴν δύναμιν περὶὉ 
τὴν ὑμῶν γένεσιν, καὶ ἀπεργάζεσϑε ζῶα, καὶ γεννᾶτε, τροφήν τε 
διδόντες αὐξάνετε" καὶ φϑίνοντα πάλιν δέχεσϑε.» (1.) Ὁρᾶτε 
τίνων μαϑητὴς ἐγεγόνει, καὶ οἷς ἠχολούϑησε δόγμασι, καὶ ὅϑεν 
ἀρυσάμενος ἐξηρεύξατο καὶ αὐτὸς ἀνατροπὴν ϑολερὰν κατὰ τῆς 
τοῦ ϑεοῦ ἐκκλησίας, ὅσα τὰ ὄντα χατ᾽ εἶδος, φάσκων τοσαύτας E 


εἶναι καὶ τὰς ὑφειμένας τε καὶ ἀχτίστους ϑεότητας, οἷον ἰδέας V. 


10 Πλατωνικὰς, τῷ δημιουργῷ συνανάρχους μὲν καὶ συναϊδίους, 
ἑτεροφυεῖς δέ" καὶ ἄλλας ἄλλων γίνεσϑαι ποιητικὰς ἀκτίστων καὶ 
χτιστῶν (τοῦτο δὴ τὸ τῆς αὐτοῦ συνηϑείας προσϑετικὸν) οἷον 
τῆς μὲν ζωῆς τὴν ζωὴν, τῆς δὲ σοφίας τὴν σοφίαν, τῆς δὲ δυ- 
νάμεως τὴν δύναμιν, καὶ τἄλλα ὁμοίως. ὃ γὰρ Πλάτωνι προστε- Ἐ 

156 ϑειχέναι οὐ γέγονε διὰ μνήμης, τοῦτο προσεξεῦρεν αὐτὸς, τὸ 
τῶν ἀχτίστων δηλαδὴ, ἐν τοῖς κακοῖς ἀεὶ φιλοτιμούμενος ἔχειν 
τῶν καχῶν τὰ πρωτεῖα, ἵν᾽ εἴη σαφέστατα κακῶν ἁπάντων ὃ χά- 
κιστος. οὐδὲ γὰρ οὐδ᾽ Ἑλλήνων οὐδέσι τετόλμηται πώποτε, δεύ- P. 
τερον ἄχτιστον ἐπὶ νοῦν εἰληφέναι, παρὰ τὴν τὰ πάντα χτίσασαν 

30 μίαν δύναμιν, πλείστους δ᾽ ἔχων παράγειν elg μαρτυρίαν ἐκεῖ-- 
Se» παρίημι συντομίας ἐχόμενος. Πλούταρχος δ᾽ ὅμως ὃ ἐκ 
“Χιωρωνείας Νουμᾶν τὸν Πομπήλιον ἀναγράφων, ὃς Ῥωμαίων 

10. συνανάρχους em. Capp. pro συνάρχους. 

turis omnibus repleant. Haec sunt Platonis verba. ,,Dii Deorum proge- 

ies, quorum ego opifex ac parena operum, quae per me facta sunt, con- 

vertite vosmet ipsos ex naturae legibus ad animalium creationem, et vim 

meam, quam ad vos procreandos exserui, imitemini: efficitote εἰ generate 

animalia; et alimenta dantes, nutrite ac augete: cumque consumpta ef 

corrupta fuerint, iterum recipit" (X.) Videtis quorumnam sit disci 
lus Palamas, quaenam amplectatur X unde hauserit, quam 
versus Dei ecclesiam evomuit turbulentam labem, dum ait omnia secun- 
dum.suam speciem entia; totidem esse inferiores et increatas divinitates, 
quae tanquam Platonicae ideae Deo creatori sint coaeternae, et principii 
pariter expertes; aliam tamen ab ipso naturam habeant, et aliae aliarum 
fam increatarum tum creatarum causae sint effectrices (quod Palamas pro 
suo more Platonis dogmatibus addidit) ita ut, verbi gratia, vita sit vitae 
ausa efficiens, sapientia sapientiae, potentia potentiae, et sic de caeteris. 
Quod enim Platoni in mentem non venit ut ipse adderet, hoc Palamas proprio 
Marte adinvenit, illam videlicet increatarum deitatum multitudinem. Sic in 
malis primas tenere, multo sibi honori esse ducit; ut omnium improborum 
evidentissime sit improbisimus. Nam ne gentilium quidem ullus unquam 
ausus est secundam jncreatam excogitare virtutem , praeter unicam illam, 
gue omnia creavit. Licet autem plures in huiusce rei testimonium pro- 
lerre possem, iis recensendis hic n perseden quod brevitati coi l. 
Plutarchum tamen Chaeronensem  Conscripait hic vitam Numae 








C. 1351. 
lo.Can- 


taunb 


560 


695 


1108 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 τοῖς πάλαι τὰ χράτιστα ἐνενομοϑετήχει (χαϑὰ Σπαρτιάταις 7fo- 

"μὰ, ἃ  κοὔργος, καὶ «Δοκροῖς τοῖς Ἐπιζεφυρίοις Ζάλευχος, καὶ πρός ys 
Σικελιώταις Χαρώνδας ὃ Καταναῖος) τά τ᾽ ἄλλα σὺν δίκῃ πάσῃ 
xal εὐνομίᾳ τὴν τότε Ῥωμαϊχὴν συστησάμενον πολιτείαν καὶ 
τάδε περὶ αὐτοῦ καταλέγει. ἔστι yàp," φησὶ,,,καὶ τὰ περὶ τῶν5᾽ 
ἀφιδρυμάτων νομοϑετήματα παντάπασιν ἀδελφὰ τῶν Πυϑαγό- 
θου δογμάτων. οὔτε γὰρ ἐκεῖνος αἰσϑητὸν ἢ παϑητὸν ἐνόμιζε τὸ 

Οϑεῖον, ἀόρατον δὲ καὶ ἄκτιστον, καὶ νοητὸν ὑπελάμβανεν εἶναι 
τὸ πρῶτον. οὗτος δὲ διεκώλυσεν ἀνϑρωποειδῆ καὶ ζωόμορφον εἶ-- 
κόνα ϑεοῦ Ῥωμαίους νομίζειν, ὡς οὔϑ᾽ ὅσιον ἀφομοιοῦν τὰ βελ- 1 
τίω τοῖς χείροσι, οὔτ᾽ ἐφάπτεσϑαι ϑεοῦ δυνατὸν ἄλλως, ἢ νοή- 
cu." ἠκούσατε τριῶν ἐν ταὐτῷ ϑαυμασίων ἀνδρῶν ἐξ ἀλλοδαπῆς 
ϑρησκείας, ὁπόσην τῷ ἑνὶ καὶ μόνῳ ϑεῷ ἀχτίστῳ τὴν εὐλάβειαν 

Ῥάπονέμουσι, καὶ ὅπως οὐδὲν τῶν ἁπάντων ἄνευ αὐτοῦ δογματί- 
ζουσιν ἄκτιστον, Πυϑαγόρου λέγω, καὶ Πομπηλίου Νουμᾶ, καὶ 15 
τρίτου δὴ τοῦ τἀκείνων τοιαῦτα ἐπαινοῦντος δόγματα, Πλου-- 
τάρχου τοῦ Χαιρωνέως. ὃ δὲ Παλαμᾶς, ἄναρχόν τε καὶ ἀβασί- 
λευτον ἑαυτὸν καταστήσας ἀνομοϑέτητον, εἰς τὴν ὑπ᾽ οὐρανὸν 
ἐξήνεγχεν ἐξουσίαν, ἄχτιστα γίνεσϑαι πάντα τά τ᾽ οὐράνια τά τε 
χϑονοστιβῆ καὶ ὑδραῖα γένη. τῆς ἀναισϑησίας τῶν ἑπομένων "90 

E(LA.) Ἔγνωτε πάντως πανταχόϑεν καὶ πολυτρόπως, ὅπως οὔτε 
τοῖς ἁγίων ἥκισϑ᾽ ἔπεσϑαι νομίζει δόγμασιν, οὔϑ᾽ Ἑλλήνων τοῖς 


6. γὰρ al om. 8. ἀκήρατον sl νοητῶν mas. 10. Ῥω- 
μαίοις al. 


Ponpilii, qui veteribus Romanis optimas leges condidit, ut Spartanis Ly- 
curgus, Locris Epizephyriis Zaleucus, et Siculis Charondas Catanaeus. 
i legibus Romanam illius aetatis. 
p ie narret Plutarchus, tum haec 
de ipso refert. , Huius de erigen. leges. Pythagorae placitis con- 
ruunt. Nec enim ille Pythagoras sensilem aut la itübilem esse divinitatem 
existimabat: sed invisibile, increatum, et intelligibile esse primum hoc 
omuium rerum principium censebat. Hic vero Numa prohibuit Romanos, 
humanam aut animalis cuiuscunque imaginem Deo attribuere, quod nefas 
sit auguatiora εἰ praestantiora deterioribus assimilare, quodque Deum noa 
aliter quam intellectu attingere possimus." Audiistis quantam adversus uni- 

lum Deum reverentiam adhibeant tres simul mirabiles aliena ex 
religione viri, et quomodo nihil quicquam , praeter eum, increatam esse 
statuant; Pythagoram intelligo, et Numam Pompilium; tertium vero Plu- 
tarchum Chaeronensem, qui haec praeclara illorum dogmata laudavit, Sed 
as, cum liberum sese atque immunem a principio, rege, et legibus 
constituisset, ad maiorem caelesti se potestatem evexit, qua scilicet. in- 
creata efficeret, quaecunque in caelo, terra, et aquis, entium genera con- 
sistunt, O stuporem sectatorum eius! (XL) Undequaque et multifariam 
omaino cognovistis, quomodo neque sanctorum Patrum dogmata, neque sa- 






rempublicam a Numa 






















HISTORIAE BYZANTINAE XXII.9. 1109 


ὑγιῶς πως ἔχουσιν" οἷς xal τῶν ἡμετέρων ἁγίων πολλοὶ συν- A.C. 1851 
ηνέχϑησαν" ἀλλὰ τοῖς πάνυ vor σφόδρα διεφϑορόσι. καὶ ϑαῦμα, o0 Io Cat- 
πῶς ἐκεῖ μὲν ὀξυδερκῶν ἀκολάστοις ὄψεσιν ἐπιβόσκεται τὰ νο-- 
σοῦντα καὶ σεσηπότα κατὰ τοὺς γύπας, πρὸς δὲ τὰς τῶν ἡμετέ- 
δρὼων ἁγίων γραφὰς ἐχτετύφλωται, μήτε βουλόμενος μήτε δυνά- Ἐ 
μενος ὀρθῶς ἐνορᾷν. xal μοι doxet τὸ τῆς “«Ταμίας πάσχειν ἐκεί-- 
νης τῆς μυϑικῆς, ἣν φασιν οἴκοι μὲν οὖσαν ἀβλεψίᾳ συζῇν, οὐκ 
ἔχουσαν ὄψεις" ἐξιοῦσαν δὲ τῆς olxlag οὕτω βλεπούσας χτᾶ- 
σϑαι τὰς ὄψεις ἰξαίφνης, ὡς ἅπαντα βλέπειν τὰ τῶν ἄλλων ἐς 
τοτἀκριβές. εἰ δ᾽ οὖν λεγέτω μοί τις παρελϑὼν, πῶς, πάμπολλα 
λεγόντων διαῤῥήδην τῶν ἁγίων ἀκούων, περὶ τοῦ μὴ διάφορον 
τὴν ἐνέργειαν τῆς οὐσίας ὑπάρχειν ἐπὶ ϑεοῦ, καὶ μάλιστα τοῦ P. 696 
ϑείου Zftovvalov τά τε ἄλλα περὶ τῶν τοιούτων διεξιόντος, ὁπόσα V. 561 
εἰρήκειμεν, καὶ ὅτι οὐκ ἄλλο τἀγαϑὸν εἶναι, φάσκοντος, καὶ 
15 ἄλλο τὸ ὃν, καὶ ἄλλο τὴν ζωὴν, ἢ τὴν σοφίαν, οὐδὲ πολλὰ τὰ 
αἴτια, καὶ ἄλλων ἄλλας παραχτικὰς ϑεότητας ὑπερεχούσας καὶ 
ὑφειμένας " ὃ δὲ τοῖς τοιούτοις ἅπασι κωφὸς καὶ τυφλὺς yeyo- 
»üc τοῖς ἐναντίοις ἀσμένως προσετετήχει, τοῖς τε ἄλλοις καὶ 
μάλιστα Εὐνομίῳ τῷ δϑυσσεβεῖ, μὴ χρῆναι λέγοντε γνώμαις Β 
30 ἑτέρων πειϑομένους ἑνοῦν τῇ οὐσίᾳ τὴν ἐνέργειαν περὶ ϑεοῦ, 
ἀλλὰ πάντη διαφέρουσαν εἶναι πιστεύειν, καὶ ἅμα ἀνούσιόν τε 
καὶ ἀνυπόστατον. οἷς ἀνθιστάμενος ὃ Νυσσαέων ϑεῖος Γρηγό- 


30. ἐπὶ coni, Capp. pro περί. 


nas ethnicorum opiniones, quibus multi e sanctis Patribus nostris consen- 
serunt, sed corruptas potius et perniciosas paganorum sententias sequi 
decernat. Et sane mirum est, quod ibi quidem intemperantibus oculis 
acutum cernens, morbida et putrida vulturum more depascatur, in nostro- 
rum vero SS. Patrum scriptis plane caecutiat, cum recte videre neque ve- 
lit neque possit. Et ut mihi quidem videtur, Palamae idem contingit, 
quod fabulosae illi Lamiae; quam dicunt, quamdiu domi manet, caren- 
fem oculis caecam vivere: at ubi domo sua exierit, tam acutos et perspi- 
caces habere atatim oculos, ut omnia quae sunt aliorum apprime videat, 
Bin minos, prodeat quispiam mihi dicturus, cur, cum sanctos Patres lucu- 
leater et diserte afürmare audiat, operationem in Deo a substantia non 
distingui, et divinam imprimis audiat Dionysium, qui tum alia multa, quae 
lem retulimus, bis de rebus disseruit, tum illud praesertim asserit, non 
eliud esse bonum, et aliud ens, et aliud vitam vel sapientiam ; neque plu- 
res esso causas, aut deitaíes alias aliarum productivas, alias aliis auperio- 
res et inferiores; cur, inquam, cum isthaec audiat Palamas, ipse tamen 
in omnibus his surdus et caecus factus tum aliis orthodoxae doctrinae ad- 
versariis adhaeserit, tum praesertim impio Eunomio; qui aliorum senten- 
fiis non eo usque assentiendum esse at, ut in Deo substantiam et 
eperationem unum quid esse putaremus. Quinimo volebat, ut a Dei sub- 
stantia plane differre ipsius operationem, et hanc substantia atque hypo- 
stasi carere crederemus, Quae refellens divus Gregorius, Nysseaorüm 











1110 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 proc, »,zl ἂν," φησὶ, ,»λέγοι εἶναι xa9? ἑαυτὴν τὴν ἐνέργειαν, τὴν 
Ind. 4 cob? οὖσαν οὔτε χαρακτῆρα, οὔϑ᾽ ὑπόστασιν; οὐκοῦν τοῦ üvv- 
πάρκτου εἶπεν ὁμοίωμα. τὸ δὲ τῷ ἀνυπάρχτῳ ὅμοιον οὐδ᾽ αὐτὸ 
πάντως ἐστίν. αὕτη τῶν καινῶν δογμάτων 7j τερατεία, τὸ πι- 
στεύειν εἰς τὸ μὴ ὄν. τὸ γὰρ τῷ μὴ ὄντι ὅμοιον οὐκ ἔστι πάν-5 
τως. τίς, πρὸς ϑεοῦ, τῶν ἁπάντων γένοιτ᾽ ἂν δραστικώτερος 
ἔλεγχος κατὰ τοῦ νέου τουτουῖ δυσσεβοῦς Εὐνομίου, τοῦ νῦν μὲν 
τοσαύτην ἐκκλησίαν πιστεύειν εἰς τὸ μὴ ὃν συνελαύνοντος, νῦν 
δ᾽ dg πολυϑείαν, διὰ τὴν τῆς συνήϑους αὐτῷ φιλοτιμίας προσ-- 
Ῥϑήκχην, ἵνα καὶ τὸν διδάσκαλον αὐτοῦ τῇ κακίᾳ κἀνταῦϑα na-10 
ρᾶϑῃ; (IB. Τῆς τοιαύτης οὖν ἔχεται παραπληξίας καὶ ὃ 
φησιν αὖϑις αὐτὸς καὶ περὶ τῆς παραδειχϑείσης ἐπὶ τοῦ ὄρους 
ϑεότητος. ἰδοὺ γὰρ κἀκεῖ διαστρέψας ἐξ ἀμαϑίας, ἢ μᾶλλον κα- 
κοτροπίας, τὴν λέξιν πρὸς ἀλλόκοτον καὶ ἔχφυλον. τῆς λέξεως ἔν-- 
Ἑνοιαν στρατόπεδον ϑεοτήτων διαφόρων πεποίηκε τὸ Θαβώριον 15 
ὄρος, ἁμιλλωμένων ἀλλήλαις ὑπερϑέσεως xal. ὑφέσεως ἕνεχα " 
μήπω μαϑὼν dc τὸ παραδεικνύειν οὐ τὴν καϑαρὰν καὶ üvau- 
φίβολον δεῖξιν δηλοῖ, ἀλλὰ τὴν αἰνιγματώδη, καὶ ἣ διὰ τῶν 
φαινομένων τὰ μήπω φανέντα κηρύττει. δῆλον δὲ καὶ ἄλλοϑεν 
μὲν πολλαχόϑεν, οὐχ ἧττον δὲ κἀξ ὧν εἰρῆσϑαι τῷ Ἡελῳδῷ xul20 
Ἐϑείῳ inju ἐκείνῳ ἀνδρὶ, οσύμβολα (φάσκοντι) τῆς ταφῆς σου 
zo itai 
Lu t EAS 4 rey amu 


tasis? Itaque rei non 
m esse dixit. Atqui 





Mur. Nam quod non enti simile est, istud ipsum nullo modo est." Per 
Deum vos obtestor, ut dicatis, quae praesentior aut efficacior esse refu- 
tatio possit novi huius impii Eunomii, qui tantam compellit ecclesiam, ut 
modo in id qued non est, modo in plures deitates credat. Hoc autem 
praestat Palamas ob consuetae sibi ambitionis additameatum, ut magistrum 
auum hic etiam improbitate superet. (XI[.) Kandem stoliditatem habet, 
$e ipse rursus de divinitate in "Thaborico monte subostensa profert. 

quippe ob ignorantiam , seu potius ob morum perversitatem , in absür- 
dum et alienum sensum. deisrquet hanc vocem ,subostendere." Unde Tha- 
boricum montem effecit. quaedam castra diversarum deitatum , quae 
secum invicem de superioritate et inferioritate certent. Scilicet. nec- 
dum didicerat, hoc verbo παραδειχνύειν, subostendere, non puram et evi- 
dentissimam designari manifestationem: sed aenigmaticam, quaeque senai- 
libus signis ea quae nondum visa sunt praedicat. Hanc que praedica ver- 
bi εἰ; , Cum ex aliis multis, tum ex divino viro Melodo 
patet. Hio enim ita loquitur. ,,Mulüplicais visionibus, sepulturae tuae 


" HISTORIAE BYZANTINAE XXIII. 8. 1111 


παρέδειξας, τὰς δράσεις πληϑύνας." xol αὖ ἐξ ὧν Γρηγορίῳ τῷ A. C. 
ϑεολόγῳ περὶ τοῦ Πάσχα λέλεκται", ὅταν αὐτὸ πίνῃ καινὸν peg? rp dos 5 


ἡμῶν ὃ λόγος ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ πατρὸς, ἀποκαλύπτων καὶ di- 
δάσχων, ἃ νῦν μετρίως παρέδειξε. καὶ πάλιν" ,»ἐγκαινίζεται δὲ 


1851 
Can- 


5 xul jj σκηνὴ τοῦ μαρτυρίου, xal λίαν πολυτελῶς, ἣν ϑεὸς nagé- P. 697 


δειξε, xol Muoijg ἐπήξατο, xul Βεσελεὴλ ἐτελείωσε." j xal ἄγγελοι 
δὲ φησὶν ὃ Χρυσόστομος, ,,παρ᾽ ἀνθρώποις φανέντες, τὸ τῆς 
οἰκείας φύσεως ἀπαστράπτον φῶς παρήνοιξαν." 7j γὰρ παρὰ πρό-- 
ϑέσις χολαστικόν τινα δείκνυσι τρόπον iv τούτοις, ὥσπερ διὰ 

10 παραπετάσματος τὴν ἀλήϑειαν κρυπτομένην συμβολικῶς ὑπεμ- 
φαίνουσα. εἶεν. 


γ΄. Ἐμοὶ δὲ καὶ μάλα ἐϑέλοντι τῶν ἐκεῖ λαληϑέντων πάντα Β 


διεξιέναι xa9* ἕκαστα, τάς τε ἐκδρομὰς τῶν λόγων ἐκείνων καὶ 
τὰς ἀγχιστρόφους τῆς μάχης ἐκείνης μεταβολὰς, καὶ τὰς κατὰ 
1δστόμα τῶν ἀντιϑέσεων ἀπαντήσεις " καὶ ὅπως, καϑάπερ ἐν ἐρη-᾿ 


pla λυσσῶντες κύνες, κυκλώσαντες μονωϑέντα με κατὰ ταὐτὸν, V. 568 


ὃ μὲν κατὰ τῶν ἐμῶν ὠϑεῖν ἠπείγετο στέρνων τῆς ἀσεβείας τὸ 


ξίφος, ὃ δὲ τὰ τῶν ὀπισϑίων μοι κράσπεδα σφόδρα ἐπιβούλως C 


παρέσπα xal παρεφῥήγνυ, καὶ πρὸς ἑαυτὸν μετὰ τῆς γλώττης 
30 ἑκάτερος ὅλον ἀνϑεῖλκε τὸν νοῦν ἡμέτερον " καὶ συνελόντι φάναι, 
τοὺς συχνοὺς καὶ ἐπαλλήλους ἐκείνους ἱδρῶτας, οὖς ἀπαϑῶς ὃ 
τῶν ἀδήλων μόνος ἔβλεπεν ὀφϑαλμὸς, διεξιέναι xa9^ ἕχαστα 


3. ἡνίκα ἂν ed, 8. ὑμῶν ε]. 6. Βεσελεὴλ ἐτελείωσε καὶ Μω- 
«ἧς ἐπήξατο ed. 9. ἐν τούτοις τὸ καὶ τοῖς ὁμοίοις τούτοις οἱ- 
oil . 


symbola subostendisti.^ Rursus ex Gregorio Theologo, ubi de Pascha sio 
disserit. ,,Quando Verbum in regno Patris novum illud vinum nobiscum bi- 
bet, revelans ac edocens, quae nunc mediocriter suboatendit." Et iterum : 
;Dedicatur, et quidem magnificentissime, Testimonii tabernaonlum, quod 

s subostendit, Moses construxit, et. Bexeleel perfecit" ,,Et Angeli," 
ait divus Chrysostomus, hominibus apparentes, splendidum suae naturae 
lumen subostenderont." Nam in huit ll sententiis isthaec praepositio sub"? 
emollitivam et castigativam loquendi rationem innuit, et tanquam per ve- 
men absconditam veritatem symbolice eubindicatam fuisse declarat. Sit 
ita sane. 

8. Iam vero volebam equidem quaecunque ibi dicta sunt, sigillatim 
recensere, sermonum illorum excursiones, subitas illius pugnae mütatio- 
nes, adversariorum oppositiones, quae coram et in os occurrebant; quo- 
modo, ceu rabidi canes, ambo simul me solitarium circulatim illi conclu- 
serint, ita ut alter meum in pectus impietatis ensem adigere festinaret; al« 
ter vestium, quas a tergo gestabam , fumbrias insidiosissime avelleret ac 
dilaceraret; quomodo etiam uterque totam meam mentem ad se cum lii 
iversas in partes vicissim traheret. Verbo dicam: erat in animo 
tim enumerare multos illos, quibus continenter manabam, sudores, quosabs- 
que ulla passione solus vidit oculus divinus , qui arcana cuncta perspicit: 


1112 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6869 βουλομένῳ μοι αἱ τῆς κεφαλῆς ἀλγηδόνες οὐχ ἐνεδίδουν. διὸ 
μὰ. 4 παραιτεῖσϑαι βουλόμενον δι᾽ αὐτό γε τοῦτο, καὶ πρός γε διὰ τὴν 
πάλαι τοῦ Καβασίλα φιλίαν ἐχείνην, ἐχπομπεύειν οὐ μάλα 294- 
λων, ὑπόσα κἀκείνῳ κατὰ τῶν πατρίων τηνικαῦτα ἐϑῶν καὶ do- 
γμάτων τῆς ἐκκλησίας λελάληται δύσφημα δι᾽ ἀμαϑίαν (οὐ γὰρ5 
ἄν ποτε φαίην ἐγὼ, μοχϑηρίαν ψυχῆς) ἐμποδὼν οἱ φίλοι μοι 
σφόδρα καϑίσταντο. διὸ καὶ μικρὸν ἀναπνεύσας ἀνελάμβανον 
αὖϑις ἐμαυτὸν, xal ἐς τὸ πρότερον ἴχνος τῆς διηγήσεως ἀνῆγον 
Ἑτὸν λόγον, ἐκεῖνα μεταξὺ παραλείπων, ὅσα τὸ πρότερον ἔτος 
ἡμῖν λεπτότερόν τε καὶ τεχνικώτερον ἐν τοῖς ᾿Αντιῤῥητικοῖς ἐχδέ- 10 
δοται, ἢ μᾶλλον ἃ τὴν τοῦ Παλαμᾶ στηλιτεύει χακίαν ἐς τάχρι- 
βίστερον. (Β.) Πρῶτον μὲν οὖν ἀναλαβὼν ἐξεϑέμην εἰς προῦ- 
πτὸν τῶν Παλαμιχῶν δογμάτων ἐκεῖνα, ἃ τηνικαῦτα Καβασῆᾳ 
προενεγκεῖν elg αὐτοῦ συμμαχίαν συμπέπτωχεν" ἵν᾽, ὥσπερ oi 
Ἑτοξόται κατὰ σχοπὸν; καὶ ἡμῖν ἀσφαλῶς τοξεύειν προσγίγνηται. 15 
ἔχει δ᾽ οὕτως ἐν ταῖς διανοίαις καὶ λέξεσιν ἀμεταποίητα πάντα 
παντάπασιν. , ἑρμηνεύων ὃ προφήτης καὶ διακρίνων, τί τὸ πνεῦ-- 
μα τοῦ ϑεοῦ τοῦτο, πνεῦμα, φησὶ, σοφίας καὶ συνέσεως, πνεῦμα 
βουλῆς καὶ ἰσχύος, πνεῦμα γνώσεως καὶ εὐσεβείας, πνεῦμα φό- 
βου ϑεοῦ" ὥστε ταῦτ᾽ ἐστὶ τὸ πνεῦμα τοῦ ϑεοῦ. ἴδοις δ᾽ ἂν 30 
καὶ τὸν μέγαν ἐν ϑεολογίᾳ Γρηγόριον τοῦτ᾽ αὐτὸ τὸ πνεῦμα τὸ 
P. 698 ἅγιον εἶναι δεικνύντα τὰ ἑπτὰ πνεύματα ταῦτα, ὡς κἀν τῷ εἰς 


2. βουλομένῳ et deinde ἐθέλοντι coni. Capp. 


sed narrationem persequi capitis dolores non sinebant. Unde cum eam 
ob causam in hoc excusatum me vellem, et praeterea ob antiquam illam, 
quae mihi cum Cabasila intercesserat, amicitiam, velut ad pompam evul- 
re nollem, quascunque adversus patria et antiqua ecclesiae instituta et 
ogmata blasphemias, ob imperióam (nunquam enim dixerim , ob impro- 
bitatem) protulisset; valde obstiterunt amici, quominus institutam narra- 
tionem ínterrumperem, Hinc ut paululum respirare mibi datum est, et me 
im recepi; tom ad primum narrationis vestigium orationem revocari, 
interim praetermissis, quaecunque minutatim anno proxime elapso sub- 
» et magis ad vulgares disputandi regulas, in Antirrheticis nostris 
edidimus, sive potius quae Palamae improbitatem accuratius proscribunt. 
(1L) Primo itaque palam in medium rursus adduxi ea Pelamae dogmata, 
quae tunc ad eius defensionem Cabasilas protulerat, ut sagittariorum more 
sd scopum tuto collimaremus. Sic autem habent citra ullam immutatio- 
mem Palamae verba et sententiae. ,,Explicans propheta et distinguene, 
quid sit hic spiritus Dei: Spiritus, inquit, sapientiae et intellectus, spi- 
ritus consilii εἰ fortitudinis, spiritus scientiae et pietatis, spiritas timoris 
Dei: adeo ut haec omnia sint Dei spiritus. Videas autem quomodo etiam 
Gregorius, qui magnum sibi ob theologiam nomen fecit, declaret bos se 
piem spiritus ipsummet sanctum esse spiritum, ut sermoae in sanctam 










HISTORIAE BYZANTINAE XXII. 8, 1118 


τὴν ἁγίαν πεντηκοστὴν λόγῳ αὐτοῦ παρέστησεν ἡμῖν’ τοῦτο, A.C. 1351 
λέγων, τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐκηρύχϑη μὲν, καὶ τὰ ἑξῆς. καὶ uer? Inp-To.Can- 
gy TN P / "M tacuz.6 
ὀλίγον" ,,xal μὴν τὴν μίαν τῶν τοῦ πνεύματος ἐνεργειῶν ὃ κύριος 
ἐν εὐαγγελίοις κατὰ μὲν τὸν “Τουκᾶν δάκτυλον ϑεοῦ, κατὰ δὲ 
$10» Μωατϑαῖον πνεῦμα τοῦ 9:00 καλεῖ. ἐν τίνι δὲ πνεύματι ὃ 

κύριος ἐχβάλλειν ἔφη τὰ δαιμόνια, εἰ μὴ ἐν τῷ ἁγίῳ πνεύματι; 
τὸ ἕν ἄρα τῶν κατὰ διαίρεσιν χαρισμάτων πνεῦμα ἅγιόν ἔστι. 
εἰ δὲ τὸ ἕν, καὶ τὰ ἄλλα πάντα." καὶ πάλιν" ἱκανὰ uiv," φησὶ, 
»»καὶ ταῦτα πεῖσαι, μήτε κτιστὴν ὑπάρχειν τὴν διδομένην xal λαμ- 

10 βανομένην τοῖς κεχαριτωμένοις τοῦ πνεύματος χάριν τε καὶ ἐνέρ- 
γείαν (αὕτη γάρ ἔστι τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον), μήτε τὴν οὐσίαν εἴ-- 
vat τοῦ πνεύματος. οὐδενὶ γὰρ ὃ ϑεὸς τὴν οἰχείαν οὐσίαν δίδωσι." 
καὶ μετ᾽ ὀλίγον" ,,6 τοίνυν λέγων τὴν λαμπρότητα τῆς ϑείας φύ- C. 
σεως, ἧς καὶ οἱ ϑεῷ λειτουργοῦντες ἄγγελοι μετέχουσι, καϑ᾽ ἣν 

15 καὶ οἱ δίκαιοι λάμψουσιν ὡς ὃ ἥλιος, μήτ᾽ οὐσίαν εἶναι ϑείαν 
μήτ᾽ ἀγγελικὴν, οὐ τίϑησι μεταξὺ ϑεοῦ καὶ τῶν ἀγγέλων φῶς, 
ὃ μήτε ϑεός ἐστι μήτ᾽ ἄγγελος. ἀλλ᾽ ὃ μέγας Ζιιονύσιος τὰς 
προαιωνίους μετοχάς τε καὶ ἀρχὰς xal τοὺς ἐν ϑεῷ τῶν ὅλων 
λόγους καὶ προορισμοὺς, ὧν ἄγγελοί τε καὶ ἄνϑρωποι μετέχου- Ὁ 

90σιν, οὐκ εἶναί φησιν οὐσίαν, οὔτε ϑείαν οὔτ᾽ ἀγγελικήν" πλης v, 563 
ϑυντικῶς δὲ προενεγκὼν ταύτην τὰς ἐλλάμψεις ἔδειξεν οὐκ οὐ- 
σίαν οὔσας ϑείαν. οὐδέποτε γὰρ ἐκείνη πληθυντικῶς προάγεται. 


8. πάντα ed,, πάντως apogr, 11. αὕτη ed., αὐτὸ apogr. 





di 
rgo e gratiis gratui quas Deus diversimode distribuit, una est. spiri- 
tus sanctus. Quod si de una dicitur, de caeteris quoque dici poterit." 
Kt iterum: ,,Haec," inquit, ,,sufficiunt ut persuadeatur, neque creatam 
esse Spiritus sancti gratiam, et operationem, quae accipitur et datur iis, 
quos ea donare Deus voluerit, (bic enim est Spiritus sanctus;) neque etiam. 
esse Spiritus sancti substantiam, "Nemini quippe Deus suam largitur sub- 
stantiam." Kt post pauca: ,, Ergo qui divinae naturae fulgorem, cuius parti- 
cipes fiunt angeli Deo ministrantes, δὲ per quem iusti fulgebunt sicut sol, 
meque divinam neque angelicam esse substantiam asserit, is Deum inter et 
angelos quoddam lumen, quod neque Deus sit. neque angelus , nequaquam 
statait. magnus Dionysius aeternas participationes, principia, et uni- 
versorum tum rationes tum praedefinitiones, quae in Deo sunt, quasque 
angeli pariter ac homines participant, divinam aut angelicam esae sub- 
stentiam pernegat. Cum vero fulgorem, de quo loquimur , plurali numero 
fulgores eíferat, ostendit eos divinam non esse substantiam, Haec enim 


Nicephorus Gregor. Vol. 1I. γι 











1114 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 ἀνάρχους δὲ xol ἀτελευτήτους προσειπὼν ἀκτίστους ὑπαρχού- 
Ἰοὰ. 4 coc ἔδειξε." xol πάλιν" ,,rl οὖν; σύνθεσιν δέδοικας ἐπὶ ϑεοῦ, καὶ 
Ἑτῶν ἐνεργειῶν ἀκτίστων οὐσῶν τε καὶ λεγομένων; πολλῷ μᾶλλον 
δέδιϑι, μὴ κτίσμα ποιήσῃς τὸν ϑεὸν, τὰς αὐτοῦ φυσιχὰς ἔνερ- 

γείας ἡγούμενος κτιστάς" τί οὖν ; οὐχὶ τὰ ὑποστατικὰ τῆς ἀνω-5: 
τάτω τριάδος, πολλὰ ὄντα, ἄκχτιστά ἐστι; πῶς οὖν οὐ πολλοὶ 
ϑεοὶ, ἢ σύνϑετος διὰ ταῦτα εἷς; ἢ σὺ κἀχεῖνα ἕν καὶ ταὐτὸν 
ἐρεῖς τῇ τοῦ ϑεοῦ οὐσίᾳ καὶ ἀδιάφορον παντάπασι, καϑάπερ 
Ἑκαὶ τὴν ἐνέργειαν ;" καὶ πάλιν", ἡμῖν δ᾽ οὐδεμία ποτ᾽ ἔσται λέξις 

ἀποχρῶσα πείϑειν, τὰς ἐνεργείας τοῦ ϑείου πνεύματος, ἃς ó10 
προφήτης κεφαλαιωδῶς ἑπτὰ προσεῖπε, μετὰ τῶν χτισμάτων τάτ- 
τειν. τῶν δὲ ϑείων καὶ φυσικῶν ἐνεργειῶν τοῦ ϑεοῦ μία καὶ ἥ 
κρίσις, καϑὰ ᾿ἡβραὰμ ἔφη" ὃ κρίνων πᾶσαν τὴν γῆν o) ποιή- 
σεις κρίσιν; ἄρ᾽ οὖν καὶ αὕτη τῶν κτισμάτων ἕν; ἄρα οὖν καὶ 

τὴν ἑαυτοῦ χρίσιν ἄξει ὁ ϑεὸς εἰς κρίσιν ;" καὶ πάλιν" κ,πῶς odx15 
P. 699 ἄκτιστος ἡ χάρις, δι᾽ ἢ, αἱ οἱ μετεσχηκότες αὐτῆς ἄκτιστοι xol 
ἄναρχοι καὶ ἀτελεύτητοι καὶ ἀΐδιοι xal οὐράνιοι κατ᾽ αὐτὴν παρὰ 
τῶν πατέρων προσηγορεύϑησαν ;" καὶ πάλιν" ,»νἀλλ᾽ ἐπεὶ πολλὰς 
καὶ διαφόρους ὑποστάσεις καὶ δυνάμεις καὶ ἐνεργείας ὃ ϑεὸς ἔχει, 

εἰ μὴ ἕν τι τὸ αἴτιον ἐν αὐταῖς, πολλαὶ καὶ διάφοροι ἔσονταιϑο 
ἀρχαὶ τῆς ϑεότητος.᾽ καὶ μετ᾽ ὀλίγον" ,»ὃ μὲν υἱὸς καὶ τὸ πνεῦμα 
Bix τοῦ πατρός" αἱ δὲ δυνάμεις καὶ ἐνέργειαι ἐκ τῆς μιᾶς τρισυ- 


3. τί ἔτι εἰ. 


nunquam plurali numero effertur. Bed quia eosdem divinos folgores prin- 
pi ac fni» expertes appellat, increstos esse demonstravit! — Et He- 





wna est ipsum iudicium, sicut ait Abraham: Qui iudicas omuem terram, 
non facies iudicium? Num igitur Dei iudicium e rerum creatarum numero 
erit? Ergo et suum Deus iudicium iudicabit?" Et rursus: ,,Quomodo ia- 
creata non esset illa gratia, per quam qui eius participes facti sont, in- 
creati , principii et finis expertes , aeterni et. caelestes ob eam a sanctis 
Patribus fuerunt appella 1^ Et rursus: ,Sed quoniam multas diversasque 
hypostases et virtutes et operationes habet Deus, nisi in ijs una quae- 
piam esset causa, multa et diversa forent divinitas principia." Et peulo 
post: Filius quidem et spiritus sanctus ex Patre procedunt: at virtutes 


HISTORIAE BYZANTINAE XXIIL 3. 1116 


ποστάτου φύσεως. καὶ γὰρ οὐχ 7 οὐσία ἐκ τῆς σοφίας, ἀλλ᾽ fj A.C. 1351 
σοφία ἐκ τῆς οὐσίας. καὶ πάλιν" πῶς δὲ καὶ κτιστὸν, τὸ ünümp lo Cu 
καταβολῆς κόσμου μὴ ἐχτισμένρν, ἀλλ᾽ ἡτοιμασμένον" καὶ πά- 
λιν" μποῖος βάσκανος δαίμων τῇ ἐκκλησίᾳ τοῦ ϑεοῦ τολμηρῶς 
ἐπεισήγαγεν, ὅτι 9j οὐσία τοῦ ϑεοῦ, ἐνοικοῦσα τοῖς κτίσμασι, 
τοὺς καϑαιρομένους καϑαίρει, καὶ τοὺς ἁγιαζομένους ἁγιάζει" καὶ 
ἐπὶ τούτοις, περὶ τῆς ϑείας μεταλήψεως καὶ τοῦ ϑείου βαπτί-Ο 
σματος, ὅσα καὶ ἀνωτέρω nov δεδηλώχαμεν. (Γ΄) ᾿Αλλὰ γὰρ 
ἡμεῖς ἐνταυϑοῖ τὰ καιριώτερα τῶν ἀτόπων, ἃ τοῖς δυσὶν ἐκεί- 
1ονοις ἀνδράσιν, x μόνων δυοῖν Παλαμικῶν ἀναλεξαμένοις λόγων, 
εἷς ἀντίπαλον προενεγκεῖν καϑ᾽ ἡμῶν τηνικαῦτα συμπέπτωκε, 
κατὰ τὸ ἀπαράλλακτον ἐξεϑήκαμεν ὡς ἐν κεφαλαίῳ. ὧν γὰρ ἔρ-Ὁ 
γον xal μόνον ἀκούειν, ἥπου διεξιέναι καϑ᾽ ἕκαστον ἐργωδέστα-- 
τον ἅπαντα" καὶ οὐδὲ πολλοῦ ἂν δεῖν οἶμαι χρῆμα τουτὶ πονη- 
1590» νομισϑῆναι, καὶ ἴλιγγον ἐμποιοῦν ἀχοαῖς εὐσεβείᾳ συντε- 
ϑραμμέναις, καὶ μηδὲν μηδαμῆ τῶν πατρίων δογμάτων ἐχτὸς 
εἰϑισμέναις ἀκούειν. ἔξεστι δ᾽, οἷς ἂν ὀρϑῶς ἐξείη, σκοπεῖν κἀκ 
τούτων, ὡς εἶ μικρὸν μέρος δυοῖν τῶν ἐχείνου λόγων τοσαύτας E 
ἔχει τὰς ἀτοπίας, καὶ ταῦτα ix τοῦ παρήχοντος τοῖς ϑιασώταις 
30 ἐκείνου λεχϑὲν, πόσας ἄν τις καὶ οἵας εἶναι λογίσαιτο πᾶσι τοῖς 
ἄλλοις, ὑπὲρ ἑξήχοντα οὖσι; πολύχους γὰρ iv κακοῖς ὃ ἀνὴρ, 
καὶ τεχνιχοῦ κανόνος ὡς ποφῥωτάτω λεγεῶνας ὅλους δυνάμενος 


etoperationes divinae ex unica, quae tribus in personis subsistit, natura pro- 
fluunt. Etenim non ex sapientia procedit substantia : sed ex substantia manat 
sapientia." Et iterum : ,,Quomodo creatum esset illud, quod a constitutione 
mundi non creatum sed paratum dicitur 9" Et rursus: ,,Qualis daemon invi- 
dus hoc in Dei ecclesiam dogma invehere ausus est quod nempe Dei substan- 
tia, in creatoris inhabitans, mundet eos qui mundantur, et eos qui sanctifican- - 
tur sanctificet." Ad haec adduxit impia illa, quae de divinae Eucharistiae 
participatione et divino Baptismate dogmata propuguavit Palamas, et quae- 
cunque supra declaravimus. (II) Sed hic praecipuas ineptias, quas duo 
illi viri ex duobus duntaxat Palamae libris coutra nos tonc pugnando pro- 
tulerunt, summatim ut se habebant sine ulla prorsus mutatione exposui- 
mus. Nam quae vel audire solummodo est onerosum, haec certe omnia 
sigillatim dicendo pem, longe operosissimum fuerit; nec multum 
abesse puto , quin id malum esse videatur et quandam quasi vertiginem af- 
ferre innutritis pietati auribus, quae nihil a patriis δὲ antiquis dogma- 
fibus alienum audire solent. Porro Qui facile ex praedictis animadver- 
tent, qui recto ad hoc perpendendum iudicio pollent) si duorum Palamae 
librorum particula , obiter ab ipsius gregalibus prolata , tot ineptias conti- 
met; quot et quales putarit ulpa in caeteris illius libris, quos plus 
segs scripsit, coptineri t m enim in malis rofundendis M e 
sit uberrimus, et artis regulas longe praetergressus fuerit, integras lii 
lorum quasi legiones, quae illi sponte ac ultro fluunt, potest evemere. 











1116 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 ἐξεμεῖν λογαρίων ἔξ αὐτομάτου. ὅμως ἱκανὰ καὶ ταυτὶ τοῖς τὸ 
4 μεσυνειδὸς ἀδέκαστον τρέφουσι, δεῖξαι" (4..) Πρῶτον μὲν, ὅπως 
V. 564 οὐχ ἕν εἶναι δογματίζει τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον, οὗ μεντἂν οὐδ᾽ 
ἑπτά τινων ἕν, ἀλλὰ τῶν γε ὑπὲρ τὰ ἑβδομηκοντάκις ἑπτά. Δεύ- 
τερον δ᾽, ὅπως ἐν τούτοις οὐ φρίττει διαβάλλων τόν τε μέγαν ἐνδ 
ϑεολογίᾳ Γρηγόριον, καὶ ἅμα τῶν ϑείων εὐαγγελιστῶν 4dovxüv 
P. 700 καὶ Πατϑαῖον, δάκτυλον ϑεοῦ μὴ τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον λέγοντας, 
ἀλλ᾽ ἕτερον τῆς οὐσίας καὶ μίαν τῶν ἀπείρων καὶ διαφόρων 
ἐνεργειῶν ἐνέργειαν. Τρίτον δ᾽, ὅπως μεταξὺ ϑεοῦ καὶ ἀγγέλων 
καινόν τι καὶ ἴδιον ἀκτίστων τίϑησι γένος ἐνεργειῶν, λαμπρότητα 10 
ϑεοῦ καὶ φῶς ἄῤῥητον ὀνομάζων, ἐν οἷς καὶ τὸν μέγαν διαβάλ.- 
λει Διονύσιον, συμφωνεῖν αὐτὸν αὑτῷ προβαλλόμενος, ἔς γε τὸ 
Büvagyóv τε καὶ ἄκτιστον εἶναι γένος τουτί. Τέταρτον δ᾽, ὅπως 
ὅτῳ ποτ᾽ ἀνθρώπων ἀκτίστῳ γε ἐκ τοῦ σχεδὸν ἐϑέλοντι γίνεσθαι 
καὶ ἀνάρχῳ ῥᾷστον καὶ ὡς ἐπὶ πρανοῦς εἰπεῖν, ἐξ ἀφϑόνων 15 
καὶ ἀποξῥήτων πηγῶν ἀψοφητὶ καταφερομένου τοῦ τῆς τοσαύτης 
χορηγίας ῥεύμᾳτος. Πέμπτον, ὅτι τὸ ἡτοιμασμένον ἄκτιστον 
Οδογματίζει, ὡς ἐντεῦϑεν ἀνάγκην εἶναι καὶ, ὃ τῷ διαβόλῳ ἧτοί- 
μασε πῦρ ὃ ϑεὸς, ἄχτιστον εἶναι, Καὶ ἅμα ἕχτον, ὅπως οὐ μό- 
vov τὰς ἀχτίστους ταύτας ἐνεργείας πολλὰς καὶ διαφόρους εἶναί 90 
φησιν, ἀλλὰ καὶ τὰς τρεῖς τῆς ϑείας φύσεως ὑποστάσεις πολλὰς 
καὶ διαφόρους εἶναι νομοϑετεῖ" xol μιχρόν τι συγχέας τὸν λόγον 
4. μόνον al. 
"Haec tamen iis, qui sinceram Íncorruptemque nutriunt conscientiam, suf- 
fiunt, wt demonstretur: (IV.) Primum, quomodo non unum esse san- 
«ium spiritum, neque septem tantummodo; sed plus etiam septuagies se- 
ptem apiritus esse statuat, quorum unus sit sanctus Spiritu. Secundo, 
que radone magnum in theologia Gregorium absque horrore ullo celumnie- 
tur, et e divinis Evangelisti Lucam et Matthaeum, quasi Dei digit 
appellareat non sanctum Spiritum, sed aliud quidpiam a divina substantia, et 
unam operationem ex infinitis ac diversis, quas Palamas inducit, opera- 
tionibus, Tertio, quomodo Deum inter et angelos novum quoddam et pro- 
prium genus ponat increatarum operationum, quas Dei fulgorem et lu- 
men ineffabile nominat, Qua in re magnum Dionysium calumniatur, quem 
sibi adstipulari obtendit; saltem quantum attinet ad hoc divinarum opera- 
onum genus, quod principii expers atque increatum esse affirmat. Qur- 
to, quomodo cuilibet homini facile atque, ut ita loquar, in proclivi esse 
doceat, ut, modo voluerit, increatus et expers principii subito dat; quam- 
doquidem e copiosis atque arcanis fontibus tantae munifcentiae rivus abe- 
que ullo etrepita promanat. Quinto, quod praeparatum est, hoc etiam ia- 
€reatuin a Palama praedicari; adeo ut inde necessario concludatur, in- 
creatum esse illom quoque ignem, quem diabolo Deus praeparavit. Bexto, 
quomodo non solum increatas hasce operationes multas atque a Dei sub- 
stantia distinctas esse asserat: sed etiam tres divinae naturae hypostases 
multas et a divina substantia distinctas ease statuat: e£ confuso paulolum 





HISTORIAE BYZANTINAE XXIL3. 1117 


ὑποστάσεις μὲν ὀνομάζει τὰς πολλὰς ἐχείνας xal ἀπείρους ἔνερ-- A. C. 1851 
γείας, καὶ τοὔμπαλιν πολλὰς τὰς ὑποστάσεις, ἃς ἄχρι xol τή- τρί Ce 
μερον δόγμα πάτριον τρεῖς γε καὶ μόνας ἅπασιν ἀκούειν καὶ σέ 6 
βειν ἅπασιν ὀρϑοδόξοις ἐνῆν. Ἕβδομον, ὅπως καὶ περὶ τῆς 
δἁγίας μεταλήψεως καὶ τοῦ ϑείου βαπτίσματος τἀνόσια τού-- 
τοις λελάληται. (Ε.} Εἰρήσεται δέ γε καϑ᾽ ἕκαστον, εἰ μὴ 
πάντα, τὰ γοῦν πλείω, μεϑ᾽ ὧν ἀντιῤῥήσεων τούτοις καϑήκει, 
οὐχ ὅσας καὶ οἵας αὐτοῖς ἀντεστήσαμεν τότε, σὺν φδῇ μυρία 
τῶν ϑείων λογίων ἀγωνιστιχώτερον ἐπιόντες, ónóca ὃ τῶν διδα- 
10 σχάλων τῆς ἐκχλησίας πάλαι ὕμνησε χορὸς, ἀλλ᾽ ἃ κατὰ τὸ ἐπι- 
τρέχον 7j μνήμη σχεδιάζουσα ἡμῶν χορηγήσει τῇ γλώττῃ: οὔχουν 
δι᾽ ἔνδειαν ἀφορμῶν ἀντιπάλων (τοῦτο γὰρ οὐδέ του τῶν érav- 
τίων λέγειν τολμῶντος, οἶμαι, δεήσει noré) πῶς γάρ; ἀφϑο-τ' 
γίας μακρᾶς προχειμένης ἡμῖν, ὁπόσην ἐμοὶ τῶν ἁγίων βίβλοι 
15 κατὰ τὸ δαψιλὲς ἐπαντλοῦσι. τῶν μὲν γὰρ ἄλλων ἐνίοις, πρὸς 
λόγων ἀγῶνας ἰοῦσιν, ἐξ ἀποριῶν ἀπορίας ἐνίοτε ἀντλεῖν περιγίνε-- 
ται, ὃ καίριον εἴποιεν ἥκιστα ἔχουσιν’ ἐμὲ δ᾽ ἐξ ἀπορίας μακρᾶς 
εἷς ἀπορίαν μαχρὰν καινόν τινα καὶ παράδοξον περιίστησι τρόπον 
τὸ τῶν περιόντων ὅπλων πλῆϑος, καὶ βελῶν καὶ τόξων καὶ δο- P. 701 
ϑοράτων (φάναι) παντοδαπῶν, εἰς ἄμυναν τῶν τῆς ἀληϑείας 
ἐχϑρῶν, ἀπορεῖν γὰρ ἔμοιγε φαίη τις ἂν ἴσως νῦν περιεῖναι, οὐχ V. 565 


8. ἁπάσας coni, Capp. 8. συνῳδὰ conl, Capp. 





in disputationis arenam descendunt, difficultates alias ex aliis exhauriant 
aliquando necesse est, quia quid praecipuum atque idoneum proferant, 
minime reperire possunt: me vero e magna difficultate in magnam difficul- 
tatem nova quadam et inopinata ratione coniiciunt arma, ut ita loquar, 
omnis generis, hastae, arcus, tela , quae ad expognandos veritatis hostes 
multa mihi suppetunt. Iam enim dixerit quispiam, ad maximas me dubi- 


1118 NICEPH. GREG. HIST. BYZANT. XXIII. 8. 


A. M. 6859 ὁποίων ἂν εὐποροίην ἀφορμῶν ἐς τὴν τοῦ λέγειν παρασκευήν" 
A. δὰ δι ἀλλ᾽ ὁπόσας ἂν ἁγίων καὶ οἵας ἂν παραλιπὼν συμμαχίδας γρα- 
ImploCan-gàc, μέρους λαβόμενος βραχυτάτου xal ἀποχρῶντος πρὸς ἔν-- 

δειξιν τῆς τῶν ἐχϑρῶν ἀῤῥωστίας, ἀπαλλαγῆναι γένοιτ᾽ ἂν ἐν 


βραχεῖ. 


tationis ai esse redactum, non quidem qualia consecter argumenta, 
quibus ad dicendum paratus et accinctus abunde videar: sed potius quot 
«t qualia sanctorum Patrum testimonia , quae plurimum causae meae patro- 
cinantur, omittam ; ut minimam eorum partem , quae adversariorum imbe- 
cilliati demonstrandae par ait, seligom j 9t alo breviter hao tota, quam 
suscepi, disputatione defungar. 





NIKHOOPOY TOY Il'PHIT'OPA 
ῬΩΜΑΙΚΗΣ IXTOPIAX 
40roz KA. 
NICEPHORI GREGORAE 


BYZANTINAE HISTORIAE 
LIBER VIGESIMUS QUARTUS. 





ARGUMENTUM. 
Gregoras cum Cabasila et anonymo theologo disputare pergit. 





α΄. "En δ᾽ ὃ κἂν τοῖς πρόσϑεν πολλάκις δεδρακέναι γέγονε, A.M. 6859 
Ind. 


μετρίων διὰ μῆχος ἁπτομένῳ, καὶ ὅσοις ἀφοσιοῦσϑαι τὸ τῆς Με ist 

ἀληϑείας κράτος ἐνῆν, τοῦτο δὲ κἀνταῦϑα δρᾷν οὐχ ἔγωγ᾽ üvimp.lo.Can- 

ὀκχνήσαιμι. τί γὰρ δεῖ πανοπλίας ἐνταῦϑα καὶ σπουδῆς πολεμι- ἰλοῖα. 5. 
5κῆς, τῆς τῶν ἀγώνων παραῤῥνυείσης ὥρας, καὶ μαρανϑέντος τοῦ 

ὑπεχχαύματος, καὶ τῶν τότε ἀντιβαινόντων καὶ τὸ ϑυμούμενον 

τῆς ψυχῆς ἀναπτόντων, οὐκ ἐνὸν εἶναι μηδενὸς ἐν τῷ νῦν εἶναι. C 

ἄλλως τε κἀπειδὴ τῶν γε πλειόνων ἔφϑημεν ἀνωτέρω μνησϑέντες 

μάλα γε ἀποχρώντως, ὡς ἔμοιγε φαίνεται, περιττόν μοι δοκεῖ 


1. asd siepe nihi sopra facere contigit, ut ob rerum dicendarum mul- 
fitudinem pauca solummodo delibarem, quantum nempe ad comparandam 
veritati, cuius defendendae officio defungebar, victoriam sufficeret; idem 
me hoc etiam in loco facere non pigebit. Nam quid hic armatura univer- 
88 opus est aut bellico studio, ubl jam certaminis tempus effluxit, eius-. 
que suscitabulum prorsus exstinctum est, neque modo quidquam esse pot- 
est eorum, quae tunc nobis obsistebant et ignem irascentis animi ac- 
cendebant?  Aliunde vero ,eraqne supra, quantum ut opinor satis 
erat, commemoravimus. Unde mihi superflua οἱ supervacanea res vide- 


1120 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 xal τῶν περιέργων οὐ μάλα τὸν πόδα κεκτημένον ἐλεύϑερον, περὶ 
IM ᾷ τῶν αὐτῶν ταὐτὰ στρέφοντας ἀεὶ τὴν ἀκοὴν ámoxvaluy. οὐδὲ 
γὰρ οὐδ᾽ ὡς ἐχείνοις δήπου τότε πλεῖστα μὲν εἴρηται, τυφλὰ δὲ 
πάντα καὶ ἄγονα καὶ πρὸς τὸν αὐτὸν τῆς ἀτοπίας ἄγοντα πάντα 
Ῥκρημνὸν, οὕτω πολλῆς ἐνταυϑοῖ κἀμοὶ δεήσει τῆς συμμαχίας. 5. 
ἀλλ᾽ ὥσπερ ἐν τῷ τοῦ ἀγῶνος éxtlvov καιρῷ διὰ βραχέων εἰς 
τὸν ἐκείνων ἐκείνους ὠϑήσας κρημνὸν ἀπήλλαγμαι, οὕτω καὶ 
πολλῷ μᾶλλον ἡσυχίας οὔσης, νῦν μετριώτερον ἢ κατὰ τὴν τότ᾽ 
ἀνάγκην μνησϑέντος, οὐκ ἂν εἴη φάναι οὐδενὶ τῶν ἁπάντων, 
ὡς οὐχ ἱκανῶς τῆς προϑυμίας καὶ βουλήσεως ἔσχον ἐγὼ, κἀν τοῖς 10 
ἔργοις αὐτοῖς αἰσϑέσϑαι σαφῶς τοὺς ἐντυγχάνοντας ἐπεπείκειν. 
ἃ γὰρ ἡμῖν τε πρόσϑεν εἴρηται καὶ δρᾷν τοῖς βουλομένοις πρό-- 
κειται, ἤπου πολλή τις ἂν εἴη ἄνοια, λέγειν ὁμοίως ἀεὶ τὰ αὖ- 
τά. ὅσον γὰρ τοῖς ἀντιϑέτοις ἐκείνοις δεῖ τῶν ἀεὶ παραλλάξεων, 
δι ἀῤῥωστίαν τῶν ἀεὶ λεγομένων αὐτοῖς, τοσοῦτον ἡμῖν, δι᾽ 15 
εὐρωστίαν τῶν εἰρημένων, δεῖ πρὸς τὰ ἑξῆς σιωπᾷν. παραπλη- 
P.702 σίως ὥσπερ, οἷς μὲν ἐν ἡλίῳ καὶ φωτὶ δρᾷν ἔνεστιν ἃ δρῶσι, " 
τούτοις δήπουϑεν οὐδὲ μαρτύρων ἄν ποτ᾽ οὐδένων δεήσοι, αὐ- 
τῶν ἐξ αὐτομάτου (φάναι) τῶν πραγμάτων τὴν ἀλήϑειαν μαρ- 
τυρούντων" οἷς δ᾽ iv σχότῳ καὶ νυχτὸς ἀδήλοις ἔνεστι βυϑοῖς 20 
ἐγκυβιστᾷν τοὺς τῆς σπουδῆς ϑεμελίυυς, τούτοις οὐκ ἔστιν ρ- 
ϑῶς συνορᾷν οὔϑ᾽ ὅϑεν ἄρχεται, οὔϑ᾽ ὅπη τελευτᾷ τῶν δρω- 


τ} 


B. μετριωτέρου coni Capp. 17. ἐν add. Capp. 


tur, neque setís procul ab inutill remota, de iisdem eadem semper verba 
versare, et aliorum aures obtundere. Nec eaim, ut illi tunc multa caeca 
et sterilia effutierunt, quae omnia in easdem ineptias veluti praecipitant, 
$ta mihi quoque hac in pugna multorum auxilio opus fuerit. Sed quem- 
admodum certaminis illius tempore ipsos in suum praecipitium paucis de- 
trusi, et sic eo defunctus sum; ií 6 potiori ratione, cum 
disputationis aestus deferbuerit, pauciora Pro illius temporis neces- 
sitate proferre mibi licebit: nec ullus omnlum dicere merito poterit, me 
animi studio ac voluntate non satis promptum fuisse, licet iis qui ista le- 
gent, τι persussero ut haec evidenter perspiciant Εἰ certe staltum. 
valde fuerit, eodem semper modo eadem repetere, quae prius a nobis di- 
cia in promptu est quibuslibet conspicere. Quantum enim necesse est, ut 
illi adversarii dicta sua indesinenter varient, ob eorum quae proferunt in- 
firmitatem; tantum necesse habemus ob dictorum nostrorum firmitatem et. 
robur, caetera silentio praetermittere; eo fere modo, quo testibus nullis 
idigent ii, qui quae agent, luce e& palam fulgente eole faciunt; quande- 
quidem ipsae per se res ultro, ut ita dicam, veritati testimonium perhi- 
bent: contra vero qui in tenebris et profundae noctis caligine studii sui 
fundamenta praecipitanter iaciunt, ii recte conspicere non t, neque 
wnde incipiat, neque ubi desinat suppositum operis eui fulcimentum. 














HISTORIAE BYZANTINAE XXIV. 1. 1121 


μένων ἣ βάσις. (B.) Kal πρῶτόν ye δὴ λεχτέον ἡμῖν ἐστι περὶ A.C. 1851 
ó ruv, ὧν ὃ προφήτης inl τὸν κύριον ἡμῶν xal σω-ἰκδ τοιῦκαν 
τῶν πνευμάτων, ὧν ὃ προφήτης ἐπ ριον ἣμ tacuz, 5 
τῆρα Χριστὸν ἀναπαύσεσϑαι ἔφησεν " ἐπειδὴ καὶ ὃ τῶν φίλων Β 
βῶτιστος ἡμῖν «Καβασίλας τοῦτο πρῶτον ἡμῖν ὡς ἰσχυρὸν ἐπε-- 
δηπράχει τῶν λόγων ἐχείνων πρόβλημα. ταῦτα τοίνυν ἑπτὰ ὄντα 
ἄχτιστά τε καὶ ἅγια πνεύματα δεδογμάτικεν ἅπαντα εἶναι καϑά-- 
παξ ὃ Παλαμᾶς, καὶ οἱ ϑιασῶται. ἦν οὖν ἐκ πρώτης ἐπιβολῆς 
προαγαγόντας εἰς μέσον ἡμᾶς αὐτὴν τοῦ σωτῆρος τὴν ῥῆσιν, ἣν 
τοῖς ἀποστόλοις εἰρήχει, μηδενὸς τὸ παράπαν ἑτέρου δεήσεσϑαι 
10πρὸς πειϑὼ τῶν ἀκροωμένων, λέγω δὴ τὴν, ,»»πορευϑέντες μαϑη- Ὑ..566 
τεύσατε πάντα τὰ ἔϑνη, βαπτίζοντες αὐτοὺς εἰς τὸ ὄνομα τοῦ 
πατρὸς καὶ τοῦ υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου πνεύματος." οὐ πληϑυντικῶς 
γὰρ ἐνταῦϑα πνεύματα δέδωχε λέγειν " ἢ πῶς ἂν τὸ τρισυπόστα- 
τὸν τῇ ϑείᾳ φυλάττοιτο φύσει, πολλῶν καὶ οὐχ ἑνὸς τοῦ πνεύ- Ὁ 
Ἴδματος ὄντος; ἀλλ᾽ ἐπειδὴ τὸ πάνυ βραχυλογεῖν ὃ πολὺς Toig 
«άχωσιν ἐκλήρωσε χρόνος ὡς τὰ πολλὰ, τοῖς δὲ φιλολογωτέροις 
δεῖ πλειόνων ἐνταῦϑα μαρτυριῶν εἰς ἀκριβεστέραν τῶν ἔναν-- 
τίων καϑαίρεσιν, φέρε καὶ ἡμεῖς τὰ τοῦ πόϑου τοῖς φίλοις ἀπο- 
δῶμεν ἀκροαταῖς, ὄχνων ἐκλαϑόμενοι πάντων. ἸΠάξιμος τοίνυν 
206 ϑεῖος τάδε περὶ τῶν ἑπτὰ διέξεισι πνευμάτων, ταὐτὸν δ᾽ εἰ- 
πεῖν, ἀρετῶν. ,,καὶ ἐπαναπαύσεται,᾽ φησὶν, ,»ἔπ᾿ αὐτὸν ἑπτὰ Ε 
πνεύματα" πγεῦμα σοφίας, πνεῦμα συνέσεως, πνεῦμα γνώσεως, 
πνεῦμα ἐπιστήμης, πνεῦμα βουλῆς, πνεῦμα ἰσχύος, πνεῦμα gó- 


L) Et primo quidem de se| iritibus, quos propheta super domi- 
τ nostrum Salvatorem Ciel Periuletutod p affirmavit. Proba est 
disserendum; quoniam amicorum nostrorum optimus ille Cabasilas pri- 
mom hoc veluti firmum illius dissertationis propugnaculum ποδία obiecerat. 
Hos itaque septem omnes omnino increatos et sanctos ésse spiritus Pala- 










oblivione conteramus, Divus itaque Maximus haec de septem spiritibus seu 
(quod idem est) virtutibus disserit. —,Et requiescent," inquit, Super 
eum Christum septem Lus; spi pientiae , spiritus intelligentiae, 
spiritus cognitionis , itus scientiae, epiritus consilii , spiritus fortitudi- 











1122 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 βου ϑεοῦ. ἔστι δὲ ἴδιον τῶν πνευματικῶν τούτων χαρισμάτων" 
φόβου μὲν, 7j ἀποχὴ τῶν καχῶν" ἰσχύος δὲ, ἡ πρᾶξις τῶν ἀγα- 
ϑῶν" βουλῆς δὲ, ἡ τῶν ἀντικειμένων διάχρισις " ἐπιστήμης δὲ, 

Ἑὴ τῶν καϑηκόντων ἀνόϑευτος εἴδησις " γνώσεως. δὲ, 7j κατὰ ἐνέρ- 
γειαν. τῶν i» ταῖς ἀρεταῖς ϑείων λόγων περίληψις " συνέσεως 5 
δὲ, ἡ πρὸς τὰ γνωσθέντα διόλου τῆς ψυχῆς συνδιάϑεσις " σο-- 
φίας δὲ, ἣ πρὸς τὸν ϑεὸν ἀδιάγνωστος ἕνωσις" καϑ᾽ ἣν τοῖς 
ἀξίοις ἣ ἔφεσις, ἀπόλαυσις γίνεται, μεϑέξει ποιοῦσα ϑεὸν τὸν 
μετέχοντα, καὶ τῆς ϑείας αὐτὸν ὑποφήτην καϑιστῶσα μακαριό-- 

P. 703 τητος, κατὰ τὴν ἀένναον πρὸς τοὺς δεομένους τῶν ϑείων μυστη- 10 
elo» ἀνεχπόμπευτον προβολὴν καὶ διέξοδον." ἐξηγούμενος δ᾽ αὐ- 
τὸς τὰ αὐτά φησι" ,,τὸ πρὸς ἡμᾶς κατ᾽ ἐνέργειαν πρῶτον ἀγαϑὸν, 
ὅπερ ἐστὶν ὃ φόβος, τελευταῖον ἀπηριϑμήσατο τῆς γραφῆς ὃ λό- 
γος, καὶ σοφίας ἀρχήν" ἀφ᾽ οὗ κινούμενοι πρὸς τὸ τῆς σοφίας 
τέλος, τὴν σύνεσιν, ἀναβαίνομεν" ue9* ἣν προσεχεῖς αὐτῷ γι-τδ 
γόμενοι τῷ ϑεῷ, μόνην τὴν σοφίαν τῆς πρὸς αὐτὸν ἑνώσεως ut- 

Βσιτεύουσαν ἔχοντες " οὐ γάρ ἔστι δυνατὸν ἐπιλαβέσϑαι σοφίας, 
τὸν μὴ πρότερον διὰ τοῦ φόβου καὶ τῶν διὰ μέσου λοιπῶν χα- 
φισμάτων τήν τε λήμην τῆς ἀγνοίας καὶ τὸν τῆς κακίας κονιορ- 
τὸν ἑαυτῷ παντελῶς ἀποσεισάμενον. διὰ τοῦτο ϑεῷ μὲν προσεχῆ 8ο 


1. ἔστι δὲ] διάληψις ἀποδεικτικὴ ἐκ τῆς ἰδιότητος τοῦ πνευματικοῦ 
Ζαρίσματος. φόβου γὰρ ἴδιον ἀποχὴ τῶν κακῶν x. 1. edd. 14. ὧρ 
καὶ «ὦ, ἀφ᾽ ἧς «ἃ, 15. γινόμεθα ed. 30. παντελῶς ἀπο- 

σεισάμενον om. ed. 
nis, spiritus tunoris Dei. Hae sunt autem spiritalium horumce donorum 
prprieatee "Pimoris proprietas est abstinentia a mali. Fortitodinis, 
morum operaio. Consilii proprium opus est, adversarios nostros digno- 
scere. Bcientiae proprietas est genuina et sincera officiorum nostrorum 
motitia. Cognition propria est actualis comprehensio divinarum, quae 
in virtatibus sunt, rationum. Proprium intelligentiae munus est, efficere 
wt anima rebus in universum cognitis assentiatur. 8apientise proprietas 
est ignota cum Deo unitio, quam corum qui digni habentur deside- 
rium in froitionem vertitur. Haec enim sapientia Deum participative sal- 
tem facit eum, qui particeps ipsius efficitur, eundemque divinae beatitu- 
dinis interpretem constitult, per iugem et continuam divinorum anyaterio- 
rum propositionem, et ab omnis arrogantiae fastu alienam enarrationem, 
in gratiam eorum, qui huiusmodi explicatione indigent." Porro idem san- 
ctus Maximus haec planius exponens ita loquitur. ,,Quod reepectu nostri 
primum actu bonum est (nempe timor) hoc sacra Scriptura postremum nume- 
ravit, et sapientiae initium vocavit; ἃ quo nos impulsi, ad sapientiae fi- 
nen (scilicet intelligentiam) adscendimus ; quam adepti si fuerimus, Deo pro- 
ximi et coniuncti adhaeremus: unam sapientiam tes, qua. media et 
interiecta, cum ipso Deo adunamur. Nec enim fieri potest, ut sapientiam 
adipiscatur, qui non prins per timorem, εἰ reliqua intermedia sancti spiri- 
tus dona, ignorantiae lippitudinem et vitiorum pulverem a se prorsus 
i. Quapropter Deo proximam sapientiam , nobis vero proximum. 








HISTORIAE BYZANTINAE XXIV.1. 1128 


τὴν σοφίαν, ἡμῖν dà τὸν φόβον, 7j γραφικὴ τάξις διέϑηκεν; ἵν᾽ A Ο. 1851 
ἡμεῖς εὐταξίας μάϑωμεν ὅρον καὶ νόμον." ὁρᾷς ὡς ἀρετὰς xo]inp.To.Cen- 
οὐχ ἅγια ταῦτα τίϑησι πνεύματα. (Γ.) Περὶ δὴ τῶν τοιούτωνο Ὁ 
ὁμοίως καὶ ὃ μέγας ἔφησε πάλαι Χρυσόστομος τά- τ᾽ ἄλλα καί" 
δ,»ὅταν τις ἔχῃ χάρισμα ἀγάπης, λέγεται ὅτι πνεῦμα ἀγάπης ἔχει" 
ὅταν λάβῃ χάρισμα μαρτυρίου, λέγεται πνεῦμα δυνάμεως ἔχειν, 
τουτέστι χάρισμα. ἐπεὶ γὰρ τὸ δωρούμενον τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιόν 
ἔστι, καλεῖται δὲ καὶ τὸ δῶρον ὁμωνύμως τῷ διδόντι, ἐὰν fj τις 
πρᾶος καὶ ταπεινὸς τὴν καρδίαν, δῶρον ἔλαβε τῆς πραότητος, Ὁ 
1οκαί ἐστι ϑεοῦ χάρισμα." καὶ πάλιν" »»ὅπου δεῖ μαϑεῖν τὰ βάϑη, 
καλεῖται πνεῦμα ἀποχαλύψεως. ὅπου δεῖ ἀγάπην ἔχειν, καλεῖται 
πνεῦμα ἀγάπης. ὅπου δεῖ σαφῆ λαλῆσαι τὸν διδάσκαλον, καλεῖ- 
ται πνεῦμα σοφίας. ὅπου δεῖ λαλῆσαι τὸν ἀχροατὴν συνετῶς, κα- V. 567 
λεῖται πνεῦμα συνέσεως." καὶ τί δεῖ πάντα καταλέγειν, τοῦ παν- 
15 τὸς λόγου τὰ ἴσα διεξιόντος τοῖς βουλομένοις δρᾷν ; λεγέτω γάρ 
τις ἐμοὶ πρὸς ϑεοῦ παρελϑὼν, εἰ πλείονος τῷ σκέμματι δεῖ σα- 
φηνείας, ὥστε μαϑεῖν, τὸ μὲν πνεῦμα τὸ ἅγιον εἶναι ἕν, τὴν 
ἄκτιστον δηλαδὴ καὶ μίαν φύσιν τοῦ ϑεοῦ" ἃ δὲ τοῖς χτίσμασι 
χαρίσματα δίδοται, ἀρετὰς καὶ δῶρα διάφορα, καὶ ποιήματα 
Φοαὐτοῦ, πνεύματα μὲν καλούμενα καὶ ταῦϑ᾽ ὁμωνύμως τῷ πα- 
φέχοντι πνεύματι, οὐχ ἅγια δέ" καϑ᾽ ἃ ὃ μέγας τούτοις συνάδεε 
Βασᾶειος, ,»εἴρηταί τισι," φάσχων, ὅτι αἱ ἑπτὰ γυναῖχες (αἱ τῷ F 
1. προσεχῆ add. ed. post ἡμῖν dé. 8, δὲ coni. Capp. 


tümorem, a sacra Bcriptara factus ordo disposuit; ut recti ordinis normam 
clegem disceremus." Vides ut haec dona, virtutes, non autem sanctos. 
p ox esse statuat. quo Mans Chrysostomus de iisdem haec 
olim inter alia i, ss quis donum iT rit 


fuerit mitis et humilis corde, mansuetudinis donum , quae Dei gratia est, 


1124 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6869 προφήτῃ λεγόμεναι Ἡσαΐᾳ" ἐπιλήψονται ἑπτὰ γυναῖκες ἀνθρώ- 
ἰμὰ 4 oy ἑνὸς, λέγουσαι, τὸ ὄνομά σου κεκλήσϑω ἐφ᾽. ἡμᾶς) ἑπτὰ 
P. 704 πνεύματά εἶσιν, ἃ μιχρὸν ὕστερον ὃ αὐτὸς οὗτος προφήτης κα- 

ταριϑμεῖσϑαι μέλλει, ὡς ἐπαναπαυόμενα ἐπὶ τὸν ἐκ ῥίζης Ἰεσσαὶ 
ἐξανϑεῖν μέλλοντα " πνεῦμα σοφίας καὶ συνέσεωρ, πνεῦμα βου- 5 
λῆς καὶ ἰσχύος, πνεῦμα γνώσεως καὶ εὐσεβείας, πνεῦμα φόβου 
ϑεοῦ. ἅπερ διὰ τὸ πάντας ἐκκλῖναι, καὶ ἅμα ἀχρειωϑῆναι, οὐκ 
ἔχοντα ᾧ ἐπαναπαύσεται ἀγαπητῶς, τοῦ κατὰ τὸν κύριον ἀν- 
ϑρώπου λαβόμενα, ποιεῖ τὰ ἀναγεγραμμένα. ἀργεῖ γὰρ τὸ πνεῦ- 
Bu& τῆς γνώσεως καὶ τῆς εὐσεβείας ἐν καιροῖς, ὅτε οὐχ ἔστιν 010 
συνιὼν, οὐκ ἔστιν ὃ ἐχζητῶν τὸν ϑεόν" καὶ οἱονεὶ ὄνειδός ἐστε 
ταῖς ἀρεταῖς τὸ μηδένα εἶναι τὸν ἀντεχόμενον αὐτῶν, ἀλλ᾽ οἱονεὶ 
χηρεύειν αὐτὰς, ἀπορίᾳ τῆς ὑποδεχομένης αὐτὰς ψυχῆς. τὸ γὰρ 
μηδένα δυνηϑῆναι ἑλεῖν τῷ οἰκείῳ κάλλει, ἀλλ᾽ ἐναπομεῖναι τῇ 
ἐρημίᾳ, ὥσπερ καὶ τῶν ἀρετῶν δοκεῖ καϑάπτεσϑαι. ὃ δ᾽ ἐν15 
ἑαυτῷ πᾶν εἶδος ἀρετῆς κατὰ τὴν ἄχραν τελείωσιν ἐπιδεικνύναι 
Ομέλλων ἀφαιρεῖ τὸν ὀνειδισμὸν ἀπ᾿ αὐτῶν." ἰδοὺ καὶ οὗτος οὐχ 
ἅγια πνεύματα Mya ταυτὶ, ἀλλ᾽ ἀρετὰς ἀνθρωπίνας ἐπαναπαυό- 
μενα Χριστῷ κατὰ τὸ ἀνθρώπινον. (4.) Καὶ ὃ μέγας δ᾽ αὖϑις 
᾿᾿Ιϑανάσιος, πρὸς Σεραπίωνα τὸν ἐπίσχοπον περὶ τοῦ ἁγίου πνεύ- 29 
ματος γράφων καὶ τοὺς Πνευματομάχους ἐλέγχων, ἐν τῷ ngo- 


4. ἐκαναπαυσόμενα coni Copp., quia Tesal. c. xt. est ἀναπαύσεται, 
18. ἐπαναπαυομένας coni. Capp. 





qui psg er de es 


HISTORIAE BYZANTINAE XXIV. 1. 1126 


φήτῃ φάσκοντας "dud ἀχδύειν λέγοντος τοῦ ϑεοῦ, ὅτι ἰδοὺ ἐγὼ A. C. 1951 
στερεῶν βροντὴν καὶ κτίζων πνεῦμα" ,γεἴπατε,᾽ φησὶν, , tiov τῆς ocio Cat- 
ϑείας γραφῆς εὑρίσκεται τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον εἰρημένον ἁπλῶς Ὁ 
πνεῦμα, χωρὶς προσϑήκης τοῦ λέγεσθαι τοῦ ϑεοῦ, ἢ τοῦ πα- 
δτρὸς, ἢ ὅτι ἐμοῦ, ἢ ὅτι αὐτοῦ τοῦ Χριστοῦ xal τοῦ υἱοῦ, 7] 
παρ᾽ ἐμοῦ (ὃ ἐστι παρὰ τοῦ ϑεοῦ) ἢ μετὰ τοῦ ἄρϑρου" ἵνα μὴ 
ἁπλῶς λέγηται πνεῦμα, ἀλλὰ τὸ πνεῦμα, ἢ αὐτὸ τοῦτο, τὸ πνεῦ-- 
μα τὸ ἅγιον, ἢ Παράκλητος, ἢ ἀληϑείας " ὅ ἐστι τοῦ υἱοῦ, τοῦ 
λέγοντος" ἐγώ εἶμι 7j ἀλήϑεια" ἵνα ἀκούσαντες "ἁπλῶς πνεῦμα 
10 ὑπονοήσητε εἶναι τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον ;". ἀλλ᾽ ὃ μέγας ἐν προοι- 
. Μέοις ταῦτ᾽ εἰπὼν, καὶ προκαταστήσας τὸν λόγον, πολὺς ἐῤῥύη 
παρ᾽ ὅλον τὸν λόγον, τὰς ἐκ τῆς ϑείας γραφῆς εἰς πλάτος ἐκτε- 
ϑέμενος μαρτυρίας, ὡς ἐξεῖναι μανϑάνειν τοὺς βουλομένους ἐκεῖ- 
ϑὲν ἀρκούντως, ὡς ἕν ἐστι, xal οὐ πολλὰ, τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον, F 
16 οὐχ ὡς Παλαμᾶς φησι πάντας Πνευματομάχους ὑπερβαλλόμενος " V. 568 
οὐδ᾽ ἐκ πολλῶν ἕν, ὡς αὐτὸς καὶ τοῦτο προστίϑησι, τῇ κακίᾳ 
καχίαν προσεξευρὼν καὶ ἐπιδαψιλευόμενος. ὅμως διὰ τοὺς ἀσϑε- 
νεστέρους ἔνια τῷ παρόντι συντάγματι καὶ ἡμῖν ἐρανισαμένοις 
ἐχεῖϑεν ἐχτέϑειται. ,, ὥσπερ γέννημα μονογενὲς ὃ υἱός ἐστιν, οὕτω P. 705 
80 καὶ τὸ πνεῦμα παρὰ τοῦ vioU διδόμενον καὶ “πεμπόμενον καὶ aj- 
τὸ ἕν, καὶ οὐ πολλὰ, οὐδὲ ἐκ πολλῶν ἕν, ἀλλὰ μόνον αὐτὸ τὸ 
πνεῦμα. ἑνὸς γὰρ ὄντος τοῦ υἱοῦ, τοῦ ζῶντος λόγου, μίαν sl- 
8. εὑρίσχετε ed. S. Athanasii. 4. ἢ ante τοῦ 910 add. ibid. 
δ. ὅτι ante αὐτοῦ om. ed. 8. τοῦ λέγοντος om. al. 19. μονο- 
γενὴς υἱὸς ὁ. 90. Postajró ἕν ed. add. ἐστ — 21. τὸ om. ed. 
hetam Amos Deum ita loquentem audire: Ecce ego firmans tonitru et 
apiritom creans: Dicite," iquit, an in aliquo divinae Scripturae loco 
sanctum Spiritum dici simpliciter Spiritum reperiatur, sine hac addita voce, 
Dei, vel Patris, vel meum, vel ipsius Christi et Filii, vel a me (hoc est. 
& Deo) vel aliter nisi cum articulo; ita ut non spiritus simpliciter dicatur t 
sed ille Spiritus, vel conceptis verbis, Spiritus ille sanctus , vel Paracle- 
tue, vel spiritus veritatis, id est Filii, dicentis nimirum: ego sum veritas; 
wt vos nuda et simplici spiritus voce audita, sanctum Spiritum ibi esse 
designatum suspicemini ^ Bed magnus iste doctor, cum haec epistolae ini 
tio dixisset , et veluti futuri sermonis fundamentam praestruxisset, per to- 
tam deinceps epistolam multus est in adducendis et fusius exponendis di- 
vinae Scripturae testimoniis, ut inde satis discere poterunt, qui eum legere 
voluerint, quibus probetur unum esse Spiritum sanctam : non vero multi- 
plicem, neque ex multis unum, ut Palamas asserit, omnes Pneumatoma- 
hos hac in re superans, et eorum improbitati recens inventam a se magna. 
veluti liberalitate addens improbitatem, — Attamen in gratiam infrmiorum 
huic opeti nonnulla inseruimus, quae ex eadem epistola collegimus. ,,Quem- 
admodum," inquit, Filius est unigenita Patris aeterni proles, ita Spiri- 
tus, qui a filio datur et mittitur, uaus ipse non multiplex, neque ex mul- 
tis unus, sed solus idem spiritus est, Cum enim sit unus Filius, Verbum 











1126 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 vet. δεῖ τελείαν καὶ πλήρη τὴν ἅγιαστικὴν καὶ φωτιστιχὴν ζωὴν, 
Lb οὖσαν ἐνέργειαν αὐτοῦ καὶ δωρεὰν, ἥτις ἐκ πατρὸς λέγεται ἔκπο-- 
ρεύεσθϑαι.᾽ ἐντεῦϑεν ἔχειν οἶμαι πάντα τινὰ συνιέναι τὴν τῶν πα- 
Βλαμναίων ἀνατροπὴν, καὶ μὴ πλειόνων ἔτι ῥημάτων δεήσεσϑαι 
πρὸς ἀχραιφνῆ μαρτυρίαν. ὅμως ἐπείπερ καὶ οὕτως ἕν ὃν τὸδ 
πνεῦμα τὸ ἅγιον πολλοῖς καὶ διαφόροις αὐτὸ τοῖς ὀνόμασι κέ- 
κληκὲν 3j γραφὴ, βραχέα καὶ περὶ τούτου λεχτέον.,,εἰ ὃ υἱὸς, 
. ἐπεὶ ἐκ τοῦ ϑεοῦ ἔστιν, ἴδιος τῆς οὐσίας αὐτοῦ ἔστιν, ἀνάγκη 
καὶ τὸ πνεῦμα, ἐκ τοῦ ϑεοῦ λεγόμενον, ἴδιον εἶναι κατ᾽ οὐσίαν 
Οτοῦ υἱοῦ. ἀμέλει τοῦ Κυρίου ὄντος υἱοῦ αὐτὸ τὸ πνεῦμα εἴρηται 19 
πνεῦμα υἱοϑεσίας." καὶ πάλιν" ,,r0U υἱοῦ ὄντος σοφίας xai ἀλη- 
ϑείας, γέγραπται τὸ πνεῦμα εἶναι σοφίας καὶ ἀληϑείας.᾽" πάλιν" 
»»Ὁ μὲν υἱὸς δύναμίς ἔστι ϑεοῦ καὶ χύριος τῆς δόξης, τὸ δὲ πνεῦ-- 
μα λέγεται πνεῦμω δυνάμεως καὶ πϑεῦμα τῆς δόξης." — (E.) Ἐγὼ 
δὲ μεταξὺ λέγων ἐμνήσϑην καὶ Γρηγορίου, τοῦ μεγάλου τῆς 15 
Ῥ ἐκκλησίας φωστῆρος, τὰ ὅμοια τούτῳ διεξιόντος. ὅϑεν οὐκ ἔμοιγε 
δέδοχται, μὴ οὐ κἀκείνου τινὰ μαρτυρίαν ἐνταῦϑα συνειληφέ- 
vai. λέγει γὰρ οὕτωσίν. ,,ἐγὼ φρίττω, τὸν πλοῦτον ἐννοῶν τῶν 
κλήσεων, xal xa9^ ὅσων ἀναισχυντοῦσιν ὀνομάτων οἱ τῷ πνεύ- 
ματι ἀντιπίπτοντες, πνεῦμα ϑεοῦ λέγεται, πνεῦμα Χριστοῦ, 30 


1. ζῶσαν ed. Φ. ἥτις ysal. 8. Pro ἐκ τοῦ θεοῦ ed. ἐκ πατρὸρ, 
al. ἐκ τοῦ ϑεοῦ καὶ πατρός. 10. rome 19. ἀρεῦμα aate 
σοφίας ed. add. πάλιν ra ed. 18. Verba τὸ δὲ πνεῦμα -- 
δόξης Capp. supplevit ex ed, θ0, νοῦς Χριστοῦ add. ed. post 
πνεῦμα Χριστοῦ. 


vivens , necessario etiam una est perfecta et ples, sanctificans et illogi- 
mans vita, ipsius videlicet efücacia et gra aque ex Patre procedere 
dicitur." Ex his, opinor, perspicere quique. nullo negotio poterit, quo 
modo prava et conscelerata Palamae dogmata refellantur, nec pluribus 
verbis opus erit, ut sincerum atque incorruptum αἰ testimonium per 
hibeatur. Quia tamen, licet unus omnino sit Spiritos sanctus, multa et 
nomina Scripturae erae contextus indidit, hac quoque de re 
paucis disserendum est. Si Filius," inquit, ,,quia est ex Deo Patre, id- 
irco proprius est ipsius Dei Patris substantiae, pariter Spiritus sanctas, 
qui ex Deo esse dicitar, proprius Filii secandum substantiam esse necee- 
sario debet. Nimirum sicut Dominus noster lesus cst Filius; ita Spiritus 
est" Et iterum: ,,Ut Filius est sa- 
et veritas, ita scriptum est Spiritum esse sapienti iritum εἰ ve- 
ritatis. Ut item Filius est. Dei virtus ὃ Site dominus, pai iter Spiritus 
dicitur virtutis εἰ gloriae spiritus." v) ge autem inter tandum. 
de magno ecclesi e funinari regio, quí eadem atque Athanasius edisse- 
rit, mentionem feci. Unde mihi visum est, quoddam saltem illius testi- 
monium hic adhibere. Bic enim habet. ,Exuidem ipse ad tantam appella- 
Siooum iam dum attendo, atque adversus quot et quanta nomina fron- 

cent qui Spiritul sancto adversantur, totus cohorresce. Bpirites 


































HISTORIAE BYZANTINAE XXIV.1. 4127 


πνεῦμα Κυρίου, πνεῦμα υἱοϑεσίας, ἀληϑείας, ἐλευϑερίας, πνεῦ-- A. C. 1851 

μα σοφίας, συνέσεως, βουλῆς, ἰσχύος, γνώσεως, εὐσεβείας, gqd- Plo Can- 

βου ϑεοῦ. καὶ yàg ποιητικὸν τούτων ἁπάντων, πάντα τῇ οὐσίᾳ E 

πληροῦν" μετεχόμενον, οὐ μετέχον" συνέχον, οὐ συνεχόμενον" 

δδάκτυλος ϑεοῦ, πῦρ ὡς ϑεός " σοφώτατον, καὶ πολύτροπον ταῖς 

ἐνεργείαις. καὶ τί δεῖ πλείους κἀνταῦϑα λόγων ἡμᾶς ἀνελίττειν 

φάλαγγας, μνήμης ἕνεκά γε καὶ ταυτὶ τὰ μέτρια παρειληφότας 

ἐχεῖϑεν; dv, ὅτῳ μὴ ταυτὶ πρὸς ἔνδειξιν ἤρχεσεν, οὐ μόνον 

ἑπτὰ τοῦ ϑείου πνεύματος ἀπονητὶ λαμβάνειν ἐχεῖϑεν ὀνόματα, Ἐ 
τοῦτι μὴ καὶ πλεονάκις τε καὶ πεντεκαιδεκάκις ταῦτα, xal εἰ δεῖ 

κατ᾽ αὐτόν ye φάναι τὸν νέον διδάσκαλον Παλαμᾶν, ἀπειράκις 

ἄπειρα, ἅπερ ἄκτιστά τε καὶ ἅγια πάντα δεδογμάτικε πνεύματα " 

πρᾶγμα τῶν ἐξ αἰῶνος οὐδενὶ, μηδ᾽ ἐς ψιλὴν γοῦν ἐπίνοιαν ἄνα- 

ληφϑὲν, μὴ ὅτι γε τῶν εὐσεβεῖν αἱρουμένων" ἀλλ᾽ οὐδ᾽ Ἑλλή- P. 706 
1δνων ἢ βαρβάρων, ἢ ὅσοι φύσεως γοῦν ἄγονται qoe σκοπεῖν 

οὖν ἄξιον, ὡς ἕν τοῖς ἁγίοις ὁμολογεῖται τὸ πϑεῦμα τὸ ἅγιον, 

καὶ οὐ πολλὰ, οὐδ᾽ ἐκ πολλῶν ἕν, ὡς Παλαμᾷ καὶ τοῖς αὐτοῦ 

ϑιασώταις κηρύττεται νῦν, οὐδ᾽ ἔστιν ἄκτιστον οὐδὲν τῶν ἅπάν-- 

των, ὡς ἡμῖν πολλαχῆ τῶν ϑείων δέδεικταί τε σοφῶν διδασκά-.Ὑ. 569 
920Ao» καὶ ἔτι δειχϑήσεται προϊοῦσι τρανότερον. (ξ΄.) Δεύτερον Β 

δ᾽ ἐπὶ τούτοις σκεπτέον ἐστὶν, ὅτι τε ποιήματα τοῦ ϑείου πνεύ- 


1. αὐτοκύριος add. ed. post πνεῦμα Kvoíov. 10. τοσαῦτα coni. 
Capp. 15. ϑεσμῷ em. Capp. pro θεσμῶν. 19. ὡς add. Capp. 


Dei dicitur , spiritus Christi, spiritus domiol, spiritus adoptionis , verita- 
tis, libertatis, spiritus iae, intelligentiae, consilii, fortitudinis, 
scientiae, pietatis, timoris Dei ; utpote cum omnia haec efficiat, et cuncta. 
per essentiam suam repleat: participatur, non participat: continet, non 
continetur: dicitur Del digitus, ignis. ut Deus, sapientissimus et in suis 
operationibus varius ac multiplex." Quid necesse est plures hic verborum. 
quasi turmas explicare, postquam inde haec modica, saltem recordationis 
gratia, excerpsimus? cum liceat, cuicunque haec minus sufficientem de- 
monstrationem suppeditarint, non solum septem divini ii 
illa sancti Gregorii oratione nullo negotio desumere, sed etiam pluries et. 
quindecies tanta, atque ut novi doctoris Palamae verbis utar, infinities 
infinita; quae omnia tanquam totidem increatos et sanctos esse spiiitus 
docuit: quae res post. hominum memoriam ne quidem in meram ac siupli- 
cem mentis cogitationem cuiquam venit, nedum eorum qui pietatem profi- 
tentur, sed nec ulli gentilium aut barbarorum, vel caeterorum, quicun- 
que scilicet naturae legibus ducuntur. lgitur operae pretium est advertere, 
juxta unanimem sanctorum Patrum consensum, unum esse sanctum Spiri- 
tum, non multiplicem, neque ex multis unum, ut Palamas eiusque secta- 
tores nunc praedicant. Nullam quoque omnium rerum, excepto Deo, increa- 
tam esse, lam ex multis sanctorum et sapientum ecclesiae doctorum locis 
ostendimus, et adhuc evidentius in disputationis nostrae progressu osten- 
demus. (Vl.) Post haec secundo loco animadvertendum est, tum quod a 















1128 NICEPHORI GREGORAE 


A.M. 6859 ματος τῷ πολλῷ διδασκάλῳ ταῦτ᾽ εἴρηται Γρηγορίῳ (ποιητικὸν 
γὰρ τούτων ἔφησε πάντων) ἃ Παλαμᾶς ἀχτίστους λέγων ϑεότη- 
τας αὐτὸν (ὡς εἴρηται) διαβάλλει τρανῶς καὶ ἀνομαστὶ, καὶ 
ὅτι πρὸς τοῖς πολλοῖς τούτοις ὀνόμασι καὶ δάχτυλον τὸ ϑεῖον 

Οἔφησεν ὃ ϑεῖος ἀνὴρ ὀνομάζεσϑαι πνεῦμα. ὃ xal βουλόμενον τοῖς 5 
προτέροις ἐνδιατρίβειν ἔτι βιαίως ἀπάγει μὲ πρὸς ἑαυτὸ λαμ- 
πρῶς ἐφελκόμενον. δεῖ τοίνυν τὴν ῥῆσιν ἐκείνην τὴν βλάσφημον 
τοῦ ἀνδρὸς εἷς μέσον αὖϑις κομίζειν, ἀναμνήσεως ἑἵνεκα. μικροῦ 
γὰρ κἀμὲ διαφυγεῖν ἐδέησεν, ἀπασχολησάσης τῆς τούτου λήϑης 
ἐφ᾽ ἕτερα. ἔχει δ᾽ οὕτως. ,,τὴν μίαν τῶν τοῦ πνεύματος ἐνεργειῶν 10 

Dó κύριος ἐν εὐαγγελίοις κατὰ μὲν τὸν «Τουκᾶν δάκτυλον ϑεοῦ, 
κατὰ δὲ τὸν Μἥατϑαῖον πνεῦμα τοῦ ϑεοῦ χαλεῖται. ἐν τίνι δὲ 
πνεύματι ὃ κύριος ἐκβάλλειν ἔφη τὰ δαιμόνια, εἰ μὴ ἐν τῷ ἁγίῳ 
πνεύματι; τὸ ἕν ἄρα τῶν κατὰ διαίρεσιν χαρισμάτων πνεῦμα 
ἅγιόν ἐστιν" εἰ. δὲ τὸ ἕν, καὶ τὰ ἄλλα πάντα." ὁρᾶτε τὴν. κηφη- 15 
γώδη τοῦ δυσσεβοῦς διάνοιαν, οἵας ἐξηγήσεις τοῖς ϑείοις ἐπάγει 

Ἐῤήμασι" καὶ ὅπως συλλογίζεσϑαι πειρώμενος ὁ ἀμαϑὴς ἐκ ψευ- 
δῶν τε καὶ ἀσεβῶν πῥοτάσεων ψευδές τε καὶ ἀσεβὲς συνάγει συμ-- 
πέρασμα. παρὰ γὰρ οὐδὲν λογισάμενος τῶν ἁγίων ἁπάντων, ἃς 
ἠχηκόειτε νῦν, ἐξηγήσεις δάκτυλον εἶναι προτίϑησι μίαν αὐτὸς 30 
τῶν πολλῶν ἐκείνων ἐνεργειῶν, ἃς ἀκτίστους αὐτὸς πεποίηχε 

12. καλεῖ al. 


magno Gregorio effectus divini 
inquit, causa efficiens 





ritus appellentur (horum enim omnium, 
t sanctus Spiritus) eae ipsae proprietates, quas 
Palamas, deitates increatas vocat, et propterea ipsum, ut diximus Grego- 
rium manifeste ac nomii calumniatur; tum quod inter haec multe, quae 
divino Spiritui nomina indidit, ipsum etiam Dei digitum nominari divinus 
ille vir asseruerit, Licet autem supra dictis immorari amplius vellem, haec 
tamen, quam sancto Gregorio Palamas impegit, calumnia vi quadam ad ee 
Te rapit et manifeste attrahit. Necesse est igitur, ut illa ipsa Palamae 
blasphema verba in medium rursus adducam, ne illorum nos memoria fa- 
giat. Parum enim abfuit quin me eífugerent, dum Palamae oblitus ad 
elia, quae me distinebant, avocarer. Sic porro babet. ,,Unam e sanct 
Spiritus operationibus, in Evangelio quidem secondum Lucam, Dei digi 
tum vocat Dominus; in Evang. em secundum Matthaeum 
ritum appellat. Atqui quo in s Dominus a se daemonia ei 
misi in sancto spiritu? Ergo e gratiis gratuitis, quas 
distribuit, una est. Spiritus. sanctus, Quod si de una dicitur, de caeteris 
quoque dici poterit" Videtis iam, quid sentiat impius ille ac fuco si- 
mnis Palamas, qualem divinis verbis interpretationem eubiungat, et 
quomodo iste imperitus, dum syllogisnos conficere conatur, ex falsis at- 
que impiis propositionibos praemissis falsam et impiam deducat conclu- 
sionem. Nam omnium Sanctorum, quas nunc audiistis, interpretationes 
nihili faciens ipse digitum Dei statuit unam esse ex multis illis operatio- 
ibus divinis, quas idem increatas esse hodie oonfinxit ubi sanctos Chri- 

























HISTORIAE BYZANTINAE XXIV. 1. 1129 


τήμερον, διαβάλλων ὁμοῦ «Τουκᾶν καὶ Ἰατϑαῖον τοὺς τοῦ Χρι- A.C. 1951 
στοῦ μαϑητὰς, καὶ ἅμα αὐτὸν τὸν Χριστόν. αὐτοῦ γάρ ἔστιν i mp lo Cha" 
τοιαύτη φωνή. ἔπειτα συμπεραίνει τὴν ἀκόλουϑον ὃ μάταιος ἀτο- Ἐ 
πίαν, ,»τὸ ἕν ἄρα (λέγων) τῶν κατὰ διαίρεσιν χαρισμάτων πνεῦμα 
Büyióv ἔστι. εἰ δὲ τὸ ἕν, καὶ τὰ ἄλλα πάντα πνεύματά εἶσιν ἅγια. 
καὶ μὴν εἰπερ ἐχρῆν κατὰ τέχνην συλλογίζεσϑαι τὰ ὑπὲρ τὴν τέ- 
νην, οὕτω πάντως λέγειν ἐχρῆν" ἐπεὶ τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον dd- 
χτυλος ὠνομάσϑη ϑεοῦ μεταφορικῶς, ὃ δὲ δάκτυλος τῷ λοιπῷ P. 707 
καὶ ὅλῳ σώματι πέφυκεν ὁμούσιος, ἐξ ἀνάγκης ὁμούσιον ἄρα 
10 καὶ τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον, οὗ δάκτυλος εἴρηται, δηλαδὴ τῷ ϑεῷ. 
ἀλλ᾽ ἀμαϑὴς ὑπάρχων ἐκεῖνος, καὶ συλλογίζεσθαι οὐκ εἰδὼς, 
ἔδοξεν, ἐν oix εἰδόσι τοιαῦτα βλασφημῶν καὶ συλλογιζόμενος, ^ 
τῶν εἰδότων πολλῷ γε δήπου πιϑανώτερος εἶναι, μήτ᾽ αὐτὸς, ὡς 
ἔοικε, μήϑ᾽ οἱ ἑπόμενοι μήπω xal τήμερον αὐτήκοοι τοῦ εὐαγ-Β 
1δγελίου γενόμενοι, λέγοντος“ ὡς ὃ εἰς τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον 
βλασφημῶν ἀσυγχώρητόν τε καὶ ἄφυκτον ἕξει τὴν κόλασιν. ág* 
οὖν οὐ τοῦ ἐναντίου πνεύματος σαφῶς ἡ ἐνέργεια, ἣν ὃ ἀσεβὴς 
ἐνεργεῖται; Q^ οὐχὶ καὶ Ἰουδαίων ἐστὶν ἀσεβέστερος; ὃ γὰρ ὡς 
ὕβρεων ἐσχάτην προὔφερον τέως ἐκεῖνοι Χριστοῦ, ἐν Βεελζιβοὺλ 
30 ἐχβάλλειν λέγοντες αὐτὸν τὰ δαιμόνια, καὶ οὐκ ἐν δακτύλῳ ϑεοῦ,Ο 
εἴτουν ἐν πνεύματι ϑεοῦ, τοῦϑ᾽ οὗτος ὑμῶν τῇ ἐκκλησίᾳ χαρί- 
ζεται τήμερον, ὡς ἥδιστον ἀνάϑημα" φεῦ τῆς τῶν ἑπομένων V.570 
εὐηϑείας " μᾶλλον δὲ, βαβαὶ τῆς ἀνοχῆς σοῦ, Χριστέ! (Ζ.),.4..- 
si discipulos Lucam et Matthaeum, imo ipsum simul Christum, colus est 
vox illa: digitus Dei, calumniatur. Deinde absurdam pariter conclusio- 
mem futilis iste Palamas his verbis colligit. Ergo," inquit, ,,e donia 
gratuitis, quae Deus diversimode distribuit, unum est sanctus ipse Spiri- 
Cu. Quod'i de uno vere dicitur, aia quoque Dei dona totidem erunt 
sancti Spiritus." Attamen si artificialibus uti liceat syllogismis in 'ebus, 
quae omnem artem superant, argumentari sic oportebat? quoniam Spiritus 
sanctus Dei digitus per metaphoram appellatus est, et aliunde reliquo to- 
tique corpori consubstantialis est ex natura sua digitus, necessario itaque 
Spiritus sanctus ei, cuius digitus dicitur, Deo videlicet, est consubstantia- 
lis. Verum licet imperitus ait Palamas, neque conficiendorum artem syl- 
logismorum calleat, tamen apud imperitos blasphemas hasce conclusiones 
deducens dignus visus est, qui longe maiorem doctis et eruditis fidem ob-. 
tineret. Hucusque, ut apparet, necdum ipse, neque sectatores eius , il- 
lud quod in Evangelio dictum est, audierunt: Qui sanctum in Spiritum. 
blasphemat, is inevitabili ἴα digno supplicio subiacebit. Non- 
ne igitur adversarii et diabolici apiritus operatio ea e&t, qua impius ista 
[i letur et vexatur? Nonne ludaeos ipsos impietate superat? Quod enim. 
lli antea velut summam in Christum eontumelinm proferebant, dum ia 
Beelzebub, non vero in Dei digito seu in Dei tu, dicebant ab ipso 
daemonia eiici, hoc Palamas ecclesie vestrae quasi gratissimum donarium 
largitur. O sectatorum eius stoliditatem! potius dicam, o quanta est tua, 
Nicephorus Gregor. Fol. Il. 172 























1180 NICEPHORI GREGORAE 


A.M. 6859 λὰ τὸ ποιεῖν) φησὶ, ,,xal ἐνεργεῖν τῶν πολλαχῶς λεγομένων 
μὰ 4 joy, οὐ γὰρ τὸ κτίζειν σημαίνει μόνον, ἀλλὰ πρὸς πολλοῖς ἐτέ- 
ροις καὶ τὸ φυσικῶς ἐνεργεῖν" ὡς καὶ τὸν ἥλιόν φαμεν ποιητικὸν 
Ῥετῆς ἡμέρας, ἅτε φυσικῶς αὐτὴν ἐκτελοῦντα,, οὕτω καὶ τὸ πνεῦ-- 
μα τῆς ἀληϑείας, καὶ τὰ τούτῳ συναπηριϑμημένα, διατελοῦ- 5 
σιν ἄκτιστα, ἐπεὶ ποιεῖ καὶ ἐνεργεῖ ταῦτα τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον, 
ὡς ἐμφύτους ἐνεργείας." ἀχούετε γραϊδίων φληνάφων, αὐτόχρημα 
φάναι, ληρήματα. Πνευματομάχος γὰρ ὑπάρχων σαφὴς, ἔπειτα 
Ἐφεύγειν πειρώμενος τοὔνομα, γίνεται χείρων ἔτι μᾶλλον ἐκείνων 
μακροῖς τισι μέτροις" καὶ καχὸν ποιῶν ἑαυτὸν ἀλλοπρόσαλλον, 10 
ἕνα δῆϑεν λανθάνῃ διαδιδράσκων τοὺς τῆς κακίας ἐλέγχους, ὃ 
δὲ λέληϑε μᾶλλον αὐτὸς ἑαυτὸν ἁλισκόμενος πανταχόϑεν. οἱ γὰρ 
τῆς αὐτοῦ κακίας πατέρες Πνευματομάχοι, ποίημα λέγοντες εἶναι 
τὸ πνεῦμα, καϑάπερ "Mouog τὸν υἱὸν, ἀκολούϑως καὶ χτίσμα 
Ἑτοῦτ᾽ ἐξ ἀνάγκης ἔφασκον" ἅτε μὴ δυναμένης μήτε τῆς τεχνι- 15 
κῆς μεϑόδου, μήτε φυσικῆς τῶν ἀνθρώπων γνώσεως, ἄχτιστον 
ποίημα λέγειν ποτέ. ὃ δὲ μηδὲν αἰσχυνόμενος ἄκτιστον ποίημα 
πετόλμηχεν ἤδη νομοθετεῖν ἐν ταῖς ἐσχάταις ταύταις ἡμέραις. 
ἐχρῆν οὖν καὶ ἡμᾶς ἐνταυϑοῖ σιωπῇ τὰ τοιαῦτα μισήσαντάς τε 
καὶ τὰ ὦτα βύσαντας φυγεῖν ἀπὸ ἀκοῆς πονηρᾶς. ἀλλ᾽ ἐπεὶ, 90 
P. 108 διὰ τοῦ ἀνέλεγκτα ψεύδεσθαι τοῦτον ἀνόσιόν τε καὶ αὐτοχειροτό- 


B. γὰρ coni, Capp. pro poster. καί. 


Chiiste, patientia! (VIL) ,, Verum," inquit, ,,verba baec ποιεῖν et ἔφερ- 
i», id est facere et operari, sunt de illorum numero, quae plures ha- 
t significatus. Nec enim creare solummodo significant, sed praeter alia 
multa significant etiam naturaliter operari. Nam quemadmodum a nobis 
dicitar sol diem facere, (6 quam naturaliter perficit; ita tum spiritus 
veritatis, tom alii, quos eidem annumeravimus , increati permanent ; quo- 
niam eos ipse Spiritus sanctus, ut innatas et insitas operationes , facit at- 
que operatur." Auditis, ut dicam plane quod res est, nugacium anicula- 
rum deliramenta. Cum enim ipsum esse Pneomatomachum liquido constet, 
ἃς deinde istam appellationem effugere conetur, Pneumatomachorum im- 
probitatem longo superat intervallo, et mutabile malom se facit, ut nempe 
clam nobis eugiat, nec elus improbitas arguatur. Verum undequaque, 





quod non animadvertit, hac potissimum ratione certe captus est. Nam 

lamiticae improbitatis ΠΩ Pneumstomachi, cam sanctum Spiritum esse 
factum dicerent (sicut Filium divinum Arius factum esse dixerat), necessa- 
ria quadam consecutione creatum esse ipsum asserebant; quandoquidem 
εἶνο arte comparatas, sive a natura insitas hominum cognitiones consula- 
mus, id quod factum est, increstum dici nunquam poterit. Sed Palamas, 
quem nullius rei pudet, novissimis hisce diebus, id quod factum esset, in- 
€reatum statuere non dubitavit. Oporteret itaque ut haec omnia summo 
prosequuti odio aileremus , et obstructis auribus ab auditione mala decline- 
Temus. Verum quoniam (ex eo quod impune mentiatur nefarius ille et suo- 


HISTORIAE BYZANTINAE XXIV.1. — 1181 


virov δίχαιον, o τε ἀρχαὶ καὶ ἐξουσίαι xal οἱ τοῦ αἰῶνος zov- A, C. 1951 
ovi κοσμοχράτορες χορηγοῦσιν αὐτῷ δι᾽ ἀμαϑίαν τρόπαιον oj bo. Cane 
to κατὰ τῆς ἀληϑείας ἐγείρειν εἷς πλάνην τῶν ἁπλονστέρων " 
ἀνάγκη καὶ ἡμᾶς ἐνταυϑοῖ γρηγορεῖν τε ἅμα καὶ τὸ τῆς ἀλη- 
δϑείας ἀναλαμβάνοντες ξίφος παῤῥησίᾳ κατὰ τοῦ ψεύδους ἐλαύ-- 
γεῖν, τό γε ἡμῖν ἐφιχτὸν, ὅπλα καὶ τεῖχος ἀκροπόλεως ἰσχυρὸν 
τὰς ἡμετέρας τοῖς ὀρϑοδόξοις γραφὰς παρεχόμενοι, ἢ μᾶλλον Β. 
τὰς τῶν ϑείων γραφῶν μαρτυρίας, ἵνα μὴ ἀκοῇ σχοτεινῇ τε καὶ 
ἀλαμπεῖ κατακολουϑήσαντες εἰς βάραϑρον ἑαυτοὺς συνωθήσω-- 
10i ἀπωλείας. ἐπεὶ γὰρ τοσαύτας αὐτῷ καὶ τοιαύτας ἐγὼ συμφο-- 
φήσας πρότερον μὲν διά τε τῶν στηλιτευτικῶν ἐκείνων καὶ ἀν- 
τιῤῥητικῶν, καὶ αὖ δι᾽ ὧν ἠκηκόειτε νῦν, οὐκ ἐμπέπληχα, οὐδέ 
γε συνιέναι πέπεικα, ἄκτιστον ἥχιστα πάντων εἶναι ποίημα" gégeC 
λοιπὸν σαφεστέρων τινῶν, καὶ αὐτοῖς γνωρίμων εἰπεῖν σχαπα- 
1δνεῦσιν, ἁψώμεϑα λόγων. ἔνδηλον γὰρ δήπου τοῖς ὅλοις, ὡς τὸ 
τῆς πίστεως ἡμῶν ἱερὸν σύμβολον, ἐν ἡμέραις πάσαις καὶ νυξὶν, 
ὁμολογίᾳ πᾶσιν ὀρϑοδόξοις κοινῇ περιάδεται πάντη διηνεκὲς, àv 
κώμαις ἅμα καὶ πόλεσι καὶ σπηλαίοις καὶ ὄρεσι καὶ, συλλήβδην 
εἰπεῖν, ἐν πάσῃ γε τῇ γῇ καὶ ὅπη τῆς ὑγρᾶς οὐσίας διήκει τὸ 
50 ῥᾷδιον. ἔχει δὲ οὕτως ",,»πιστεύομεν εἰς ἕνα ϑεὸν πατέρα παντο- D 
κράτορα, ποιητὴν οὐρανοῦ καὶ γῆς, ὁρατῶν τε πάντων καὶ ἀο- 
φάτων, καὶ εἰς ἕνα κύριον Ἰησοῦν Χριστὸν, τὸν υἱὸν τοῦ ϑιοῦ 


δ. ἀναλαμβάνοντας et deinde παρεχομένους coni. Capp. 


met sufiragio iustus Palamas) principes, potestates, quique saecularem. 
honc in mundum habent imporhum, per ob imperitiam suppeditant, unde 
δὰ simpliciores decipiendos hoc adversus veritatem tropaeum erigat et 
statuat, necesse est ut hic etiam vigilemus, et assumptum veritatis ensem 
libere in mendacium exseramus et, quantum in nobis erit, adigamus: arma 
pariter et aheneum arcis murum orthodoxis praebeamus, nostra videlicet 
Conacripta opera, seu potius sacrarum Scripturerum testimonia; ne illi 
tei icosam et caliginosam auditionem sequantur, sicque se ipsos in per- 
ditionis gurgitem. ian Cum enim tot, tanta et talia, prius quidem 
in nostris invectivis et Antirrheticis, nunc autem in ea, quam audiistis, dia- 
putatione testimonia ipsi Palamae protulerim , nec tamen plene huic per- 
suaserim, ut id, quod factum est, minime omnium increatum esse posse in- 

i : agedum de caetero clariora et ipsis fossoribus, ut ita dicam, 
mota verba usurpemus, Omnibus quippe notum est, sacrum fidel nostrae 
Symbolum, diebus cunctis et noctibus, communi omnium orthodoxorum 
confessione ubique iugiter, in pagis, urbibus, montibus et speluncis, at- 
que, ut uno verbo complectar omnia, in universa terra, et quacunque 
aquarum natura facile pervadit, decantari. Porro sic habet istud Symbo- 
lum: ,Credimus ia unum Deum Patrem omnipotentem, factorem caeli et. 
terrae, visibilium omnium et invisibilium; et in unum Dominum Iesum Chri- 









1152 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 τὸν μονογενῆ, γεννηϑέντα, οὐ ποιηϑέντα, ὁμοούσιον τῷ πατρὶ, 
δι᾽ οὗ τὰ πάντα ἐγένετο." δρᾶτε πῶς ἄνωθεν καὶ ἐξ ἀρχῆς τοῖς 
V. 671 ϑείοις ἀναιρεῖται πατράσι διαῤῥήδην τὸ, ποίημα εἶναι τὸν δι᾽ 
Eo τὰ πάντα πεποίηται. γεννηϑέντα γάρ φῆσιν, οὐ ποιηϑέντα. 
(H.) ᾿Αλλὰ καὶ ὃ μέγας ᾿Αϑανάσιος ἐν τῇ πρὸς Σεραπίωνα πρώτῃδ 
τάδε διέξεισιν ἐπιστολῇ " dv τούτῳ," φάσκων, (τῷ πνεύματι δη-- 
λαδὴ) ,,τὴν κτίσιν ὃ λόγος δοξάζει ϑεοποιῶν, καὶ υἱοποιῶν δὲ 
προσάγει τῷ πατρί" τὸ δὲ συνδοξάζον τῷ λόγῳ τὴν κτίσιν οὐκ 
ἂν εἴη αὐτὸ τῶν κτισμάτων." καὶ uer? ὀλίγα ",»ὃ γὰρ πατὴρ διὰ 
Ἑτοῦ λόγου ἐν πνεύματι ἁγίῳ τὰ πάντα ποιεῖ, καὶ οὕτως ἡ ἑνότης 10 
τῆς ἁγίας τριάδος σώζεται." καὶ πάλιν" ,»εἶ τὰ ποιήματα βουλήσει 
καὶ εὐδοχίᾳ ὑπέστη καὶ 5j κτίσις πᾶσα ϑελήματι γέγονεν, ἐκτός 
ἔστιν οὗτος τῶν βουλήσει γεγονότων, καὶ μᾶλλον οὗτός ἐστιν jj 
ζῶσα βουλὴ τοῦ πατρὸς, ἐν fj τὰ πάντα γέγονε." καὶ πάλιν" ,,d 
ἐν χειρὶ ϑεοῦ τὰ ποιήματα εἰργάσϑη (γέγραπται γὰρ ὅτι διὰ τοῦ ι5 
P.709 λόγου πάντα γέγονε, καὶ χωρὶς αὐτοῦ ἐγένετο οὐδὲ. ἕν), εὔδηλον 
ὡς οὐκ ἂν εἴη ὃ υἱὸς ἔργον". ἀλλ᾽ αὐτός ἐστιν 7j χεὶρ τοῦ ϑεοῦ 
καὶ σοφία." καὶ τί δεῖ περὶ τὰ αὐτὰ διηνεκῶς ἀνειλουμένους τὰς 
ὑμῶν ἀκοὰς ἀποκναίειν ; παριστᾷν ἱκανῶς τῶν λεχϑέντων ἐχόν- 
των, ὡς διήρηταί τε πανταχοῦ τῆς γραφῆς τὰ ποιήματα τῆς 30 
ποιούσης οὐσίας " καὶ ὡς κτίσματα εἴη ποιήματα πάντως " καὶ 
ὡς τοὺς ϑείους διαβάλλει πατέρας, δέει μὲν τῶν οἰκείων ἐλέγ- 
7. ϑεοποιῶν übxaled. 8. συνάπτον εἃ. 18. αὐτὸς ed. pro . οὖ- 
τος. 14. ταῦτα ed. 165. τοῦ θεοῦ ed. δὲ οἀ. 1 σοφία ed. 


stum, filium Dei unigenitam, genitum, non factum, Patri tonsubstantialem; 

quem omnia facta sunt." Videtis ut iam inde ab inltio divini Patres. 
Nicatal illum, per quem omnia fuerunt facta, factum esse diserte nega- 
rint Genitum enim inquiunt, non factum, (VII) Sed et magnus 
Athanasius in prima, quam ad Serapionem conscripsit, epistola haec edia- 
serit. ,In hoc," inquit, (Spiritu videlicet) ,, Verbum res creatas glorificat 
deificans, etin filios adoptans Patri adducit, Porro qui simul cam Verbo 
creatas res gloritenc. ipse neutiquam creata res esse potest." Et panlo 
post: ,,Nam Pater per Verbum in sancto Spiritu omnia facit, eoque modo saa- 
ctae Trinijatis unitas servatur." Et iterum: ,,Si creatae res voluntate ac 
mero Dei beneplacito subsistunt, et omnis creatura voluntate Dei facta est, 
haud dubie istud Verbum extra eorum numerum est, quae libera Dei vo- 
lentate facta sunt, vel potius vivens est Patris voluntas et consilium, in 
quo facta sunt omnia." Εἰ rursus: si per Dei manum facta sunt ipsius 
opera, scriptum antem est, omnia per Verbum esee facta, et sine ipso fa- 
ctum esee nibil, clarum est utique filium non esse opus, aed Dei manum et 
sapientiam." Kt sane quid necesse est ut, in iisdem. versati, vo- 
stras aures obtundamus , cum ex supra dictis abunde pr » ubique sa- 
ris in Scripturis factas res a caosa sua efficiente di i, neque ereatas 
res inter et factas quidquam esse discrimigis? Satis demonstratom 
est, quomodo sanctos Patres calumnietur Palames, eorum verba, ne ipse 


HISTORIAE BYZANTINAE XXIV. j, 1138 


au τὰ ἐκείνοις λεχϑέντα σιγῇ παριὼν, σκιωδῶς δ᾽ ἐνίων ἐνιαχοῦ A. C. 1851. 


lo.Can- 


προσεμβάλλων γυμνά πως ὀνόματα, ἵνα δι᾿ αὐτῶν συναρπάζῃ Po Cs 


δῆϑεν τῶν ἁπλουστέρων τὰς ἀκοάς, δῆλον δ᾽ ἔσται μᾶλλον UB 
ὧν ὀνομαστί τε ἐμνήσθη καὶ ὧν τὰς ῥήσεις ἐχτέϑειται, παρα- 
δσπῶν τὴν αὐτῶν ὁλοχληρίαν, καὶ ἄλλα ἄλλως ἄλλοσε δεικνὺς καὶ 
διασπείρων τεμάχια, καὶ ἀνελευϑέρῳ πανταχοῦ χρώμενος ἀναι-Ο 
δείᾳ, ὅπη ἂν καὶ ὅϑεν οἴηται τὸ βουλόμενον εὐχερέστερον ἀνύ- 
cuv τῆς γνώμης, ὡς ἐκείνους τε προφανῶς διαβάλλοι xol ὡς 
οὐκ οἶδ᾽ ὁπότερον, εἴτ᾽ ἐξ ἀμαϑίας μᾶλλον ἢ καχοηϑείας δέδρακέ 
10τε καὶ δρᾷ τουτοῖ, εἴτε τοῦτο μὲν οὐχὶ, διὰ δὲ κακοήϑειαν καὶ 
μάλα μόνην μάλιστα ψυχῆς" εἰ δὲ καὶ ἐξ ἀμφοῖν, ὡς ἡ τῶν 
πολλῶν μακρὰ κεχράτηχε φήμη, ἥκιστ᾽ ἔγωγε διοίσομαι. πολλα-- 
χοῦ γὰρ (ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον εἰπεῖν) ἡλώχει τε καὶ ἁλισκόμενος ν 
ὁρᾶται μάλα περιπετὴς καϑιστάμενος ἑκατέροις, ὥστε ὁπότερον 
15 ἄν τις βούλοιτο προφέρειν κατ᾽ αὐτοῦ, δεξιὸν ὑποχείμενον, οἷ- 
μαι, εὑρήσει τὸν ἄνθρωπον καὶ μάλα γέ τοι δεκτικόν. καὶ εἰ- 
κότερον τουτί, ὃς γὰρ ἂν οἰήσεως ἀωρίᾳ τὴν ἡγεμονίαν τῆς γνώ- 
μῆς πιστεύσας ἐπὶ τὰς τῶν ϑείων δογμάτων ϑύρας ἄνευ ἐπι- 
στήμης, ὡς δέδεικται, λεξικῆς ἀφίκηται, αὐτὸς ἑαυτὸν πεπεικὼς E 
30 ὡς γνοίη καλῶς, ἑαυτόν τε ἔσφηλε τὰ μέγιστα καὶ σύν γε αὐτῷ 
πολλοῖς πολλῶν καχῶν ἑτέροις γίνεται τὰ ἐς ψυχὴν αἰτιώτατος. 


8. ὡς οὐκ] Capp. hic nonnihil deesse videtar. 


redarguatar, silentio praetermittens; alicubi tamen mera et nuda quorum- 
dem nomina obscure interserens, ut iis ad se simpliciorum aures rapiat. 
Hoc autem magis patebit ex illis SS. Patribus, quo» nominatim citavit, et 
quorum verba ita in medium adduxit, nt eorum sinceritatem atque integri- 
tatem detruncaret , aliter aliis in locis alia fragmenta exhibens et dissemi- 
mans. Hinc illiberali ubique impudentia ntitur, dummodo animi sui pro| 

situm adimpleat, undecunque et quomodocunque facilius sese illud adim- 





pleturum esse opinatur. Hinc etiam sanctos illos Patres manifeste calu- . 


mniatur: atque haud scio an ex ignorantia potius quam ex improbitate hoc 
fecerit et faciat: an vero non ita quidem se res habeat, sed sola praeser- 
tim animi malignitate id rari. Quod si, ut multus vulgi rumor ob- 
tinuit, per ignorantiam simul et improbitate ita se gesserit, ego minime 
repugnabo. Nam ut plurimum multis in locis deprehensus est, et etiam- 
num deprehenditur in utrumque vitium impegisse; adeo ut utrumlibet ad- 
versus ipsum proferre quispiam voluerit, idoneum, opinor, subiectum et 
hominem ad utrumque meximé habilem sit reperturus. Et hoc profecto 
longe probabilius est. Qui enim importunae, quam de se imbibit semel, 
. epinioni principalem animae partem coneredidit, ac deinde ad aperiendas 
quasi divinorum dogmatum fores accedit, ea, quae vocabulorum rationem 
"Ut ostendimus expendit, scientia destitutus, et tamen sibi se illam pul- 
chre callere persuasit; is maximos primum se in errores inducit, et tam in 
se tum in alios multos multa mala confert, unde ipsorum animae non leve 


1184 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 (O.) Τούτων οὕτως ἐχόντων, ὑπόλοιπόν ἐστι διδάξαι τὸν ἄνδρα 
Idi yu τῆς τοῦ ἑτοιμάζειν τε καὶ κρίνειν λέξεως τὸ σημαινόμενον. ὃ 
μὲν γὰρ, ὥσπερ τὸ ποιούμενον καὶ τὸ κτιζόμενον ἀπόίητόν τε καὶ 
Ἑἄχτιστον ἥγηται, οὕτω καὶ τὸ ἑτοιμαζόμενον καὶ v?» κρίσιν 
V. 512 ἄκτιστα εἶναι σημαίνειν ἡγεῖται, ἅττα ποτ᾽ ἂν εἴη τὰ ἑτοιμαζό- 5 
μένα καὶ χριγόμενα. ὃ μέγας τοίνυν φησὶν εὐθὺς ᾿4ϑανάσιος " ὡς 
»»οἱ ἀσεβεῖς οὐ ϑέλουσι λόγον μὲν καὶ βουλὴν ζῶσαν εἶναι τὸν υἱὸν, 
περὶ δὲ τὸν ϑεὸν βούλησιν καὶ φρόνησιν καὶ σοφίαν, ὡς ἕξιν συμ- 
P. 710 βαίνουσαν" πειϑέσϑωσαν οὖν Σολομῶντι λέγοντι" ὃ ϑεὸς τῇ σοφίᾳ 
ἐϑεμελίωσε τὴν γῆν, ἡτοίμασε δὲ οὐρανοὺς ἐν φρονήσει. οὕτως 10 
ἐν ψαλμοῖς " πάνϑ᾽ ὅσα ἠϑέλησεν, ἐποίησεν. εἰ δὲ βούλησις τοῦ 
ϑεοῦ ἡ σοφία ἐστὶ xal 7j φρόνησις, ὃ δὲ υἱός ἐστιν ἡ σοφία, ὅρα 
μὴ ὃ λέγων βουλήσει τὸν υἱὸν, ἴσον λέγῃ τὴν σοφίαν ἐν σοφίᾳ 
γεγονέναι, καὶ τὸν υἱὸν ἐν υἱῷ πεποιῆσϑαι, καὶ διὰ τοῦ λόγου 
Βτὸν λόγον ἐκτίσϑαι." δρᾶτε πῶς εἰς ταὐτὸν συνάγει τὴν σημασίαν 15 
τοῦ ϑεμελιοῦν καὶ ποιεῖν καὶ κτίζειν τῇ σημασίᾳ τοῦ ἑτοιμά- 
ζειν. ἀλλὰ καὶ Δαβὶδ, ἣ τοῦ ϑείου πνεύματος ἔμψυχος κιϑάρα καὶ 
μοῦσα ἁρμονικὴ, ,»ἑτοιμάζων ὄρη," φησὶν, ο»ἂν τῇ ἰσχύι αὐτοῦ.» 
καὶ πάλεν" ,,09 ἡτοίμασας εὐθύτητας" κρίσιν καὶ δικαιοσύνην ἐν 
Ἰακὼβ σὺ ἐποίησας. ἰδοὺ καὶ οὗτος ταὐτοσήμαντον ἔδειξεν εἶναι 90 
τὴν ποίησιν τῇ ἑτοιμασίᾳ. οὔτε γὰρ οὐρανοὺς ἀχτίστους, οὔτ᾽ 
T. καὶ σοφίαν al. 8. καὶ ἀποσυμβαίνουσαν α], 9. Σολομῶνι ed. 
11. ἡ βούλησιρ el, 19. ὁ ἄρα λέγων ed. 18, λέγει σὰ, pro λέγῃ. 


detrimentum accipiant. (IX.) Quae com ita sint, restat ut horum verbo- 
rum (parare et iudicare) significationem Palamam doceamus. Hic euim, 
sicut nonfactum et increatum existimavit esse illud, quod revera factum 

io) res increatas 
iediceatur. Statim 








arare propria est, censeat sanctus 
Athanasius. Sed et David, animata illa spiritus divini cithara et harmo- 
nica musa , praeparans," inquit, ,in fortitudine sua montes." Et ite- 
rum: Tu parasti directiones; iudicium et iustitiam in lacob tu fecisti." 
Ecce hic Propheta verborum facere et parare unam eandemque esse 
siguificationem ostendit, Nec enim omelos increatos, nec increatus terra 


HISTORIAE BYZANTINAE XXIV.1. 1185 


ὅρη γῆς ἄχτιστα κύριος ἔκτισε. ναὶ μὴν οὐδ᾽ εὐθύτης, οὐδὲ A.C. 1951 
χρίσις, οὐδέ τι τῶν πάντων, ὅσα τε πεποίηχε καὶ ἃ ἡτοίμασεν, ἌΡ To Coa 
ἄκτιστον οὐδὲν οὔτ᾽ ἔφησέ τις, οὔτε φήσειέ ποτε, πλὴν εἶ μὴ 
μαίνοιτό τις. ἀκούομεν δὲ xà» τοῖς εὐαγγελίοις, πῦρ ἡτοιμασμέ-. 
δνον εἶναι τῷ διαβόλῳ καὶ τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ. εἰ οὖν ἄκτιστον 
κἀχεῖνο κατὰ τὸν Παλαμᾶν, καὶ ϑεὸς ἄκτιστός τε καὶ dvagyocD 
εἴη ἂν αὐτὸ, καὶ ἔσται διὰ ταῦτα ϑεὺὸς καὶ ὃ διάβολος ἄχτιστός 
τε καὶ ἄναρχος, ϑεωϑθεὶς τῷ ἀκείστῳ κλήρῳ αὐτοῦ τῷ πυρί" καὶ 
γενήσεται τὰ τῆς ὀφειλομένης αὐτῷ κολάσεως, ὧν κατὰ τῆς ἀν- 
10 ϑρωπίνης ἁπάσης ἔδρασε φύσεως ἐξ αἰῶνος, ἔπαϑλον τοῦτο. καὶ 
γὰρ τὸ κράτιστον καὶ τοῦϑ᾽, ὡς ἔοικεν, ἐστὶν ὃ παρὰ πάντα 
μοχϑεῖ τὸν χρόνον ὃ Παλαμᾶς, ἵνα ϑεὸν τὸν διάβολον καταστη-- 
σάμενος ἅμα αὐτῷ καὶ τοῦ πυρὸς κληροῦχος ἐκείνου γένοιτο τοῦ Ε 
ἀκτίστου, καὶ οὐκ ἔτι φοβοῖτο τὴν κρίσιν τοῦ πάντων δημιουρ- 
15 γοῦ καὶ ϑεοῦ, πρόξενον οὖσαν τοσούτου καλοῦ κατ᾽ αὐτόν. ἀλλὰ 
γὰρ ἐλάϑομεν δρῶντες ἐν πίϑῳ τὴν χεραμείαν, ἕτερον τρόπον 
οὕτω γηρῶντα παιδεύοντές τε καὶ ἀσκοῦντες ἄνϑρωπον τὴν τῶν 
λέξεων σημασίαν καὶ τέχνην, ἃ πεντεκαιδεχέτην μανϑάνειν ἐχρῆν" 
xal δέος, μὴ οἱ φιλοσχώμμονες αἴσϑωνταί τε ἡμᾶς περὶ τὰ τοι- 
30 αὔτα ἀσχολουμένους καὶ οὐ ῥᾷστα καταγελᾷν ἡμᾶς γε ἀπόσχων- Ἐ 
ται. διὸ δὴ τῶν τοιούτων ἀπαλλάττεσϑαι τάχιον χρὴ, μὴ ἀσϑε- 
νέστερα γένηταί πως εἷς τοὔμπροσϑεν τὰ τῆς σπουδαιοτέρας ἡμῶν 
ἀσχολίας, ἀνακεραννύμενα πολλαῖς τε καὶ πολλάχις ταῖς ἐκείνου 


montes dominus creavit. Et certe neque directionem, προ Tudicium, ne- 
ge quidpiam eorum omnium, quae fecit et praeparavit Deus, increntum 
ixerit quis, neque dicet unquam, nisi desipiat. In divinis etiam Evan- 
geliis Diabolo et eius angelis paratum esse ignem audimus, gitur si se- 
cundum Palamam jucreatus ignis ille sit, idem quoque increatus Deus et 
principii exper erit; ac proinde Diabolus erit increatus et principii ex- 
pers » increato igne illo, quae ipsius haereditas est, deificatus; et 
poena ipsi debita, ob mala quae a saeculo in universum genus humanum 
contulit, in huiusmodi praemium convertetur. Etenim istud ipsum praeci- 
ie videtur esse, quod semper tanto molitur opere Palamas, ut, cum ad 
bá conditionem Disbolum evezxerit, simul cum eo igi ius increati hae- 
res efficiatur; neque amplius omnium opificia et Dei iudicium pertimescat, 
utpote quod iuxta ipsius opinionem tantum bonum conciliet. Átenim non 
advertimus nos in dolio "fglinam exercere, dum jam senem hominem dedo- 
centes, verborum significationem docemus, et ea instituimus arte, quam 
decimo quinto aetatis anno discere debuerat; et locus timendi est, ne qui 
mordacibus dicteriis et scomratis gaudent, nos huiusmodi rebus occupari 
animadvertant, et a deridendis nobis aegre abstineant. Unde his defungi 
citius nos oportet, ne deinceps in gravioris momenti negotiis defeiscamur, 
neve multis e£ iuvenilibus Pi i disciplinis nostrum studium commiscen- 















1136 NICEPHORI GREGOBAE 


A.M. 6859 τἀνδρὸς μειραχιώδεσι παιδείαις, xal τοσοῦτον οἴκοϑεν ζημιού- 


Ind.4 


μενα, ὅσον τῆς ἐκεῖϑεν μεταλαμβάνει φαυλότητος. (1) Καὶ 
μὲν δὴ λοιπόν ἔστιν ἡμᾶς ἀναδραμόντας ἐκεῖσε δεικνύειν περέ τε 


P. 711 τῆς ϑείας μεταλήψεως καὶ ἅμα τοῦ ϑείου βαπτίσματος. ,,»μέμνη-- 


σϑε γὰρ (σφίσιν ἔφην) εἰπόντες, ὅσα καὶ περὶ τουτωνὶ τῷ ὑμῶν 5 
ἑταίρῳ νενομοϑέτηται Παλαμᾷ καὶ πρός ye Ἡραχλείας τῷ τού-- 
Tov ϑερμῷ ϑιασώτῃ" ὡς δαιμόνων εἴη σκοτεινῶν εὕρημα, μὴ 
τὴν διάφορον τῆς οὐσίας ἐνέργειαν, ἀλλὰ τὴν ϑείαν εἶναι νομί- 


V. 578 ζειν οὐσίαν αὐτὴν τὴν ἁγιάζουσαν ταῦτα. μήτε γὰρ τὴν ϑείαν 


Βπεφυχέναι βαδίζειν οὐσίαν ἐς ὅσα ὑφ᾽ ἥλιον, μήϑ᾽ ὅσιον αὖϑις 10 


εἶναι πιστεύειν, αἷμα καὶ σῶμα τόν τ᾽ οἶνον γίνεσθαι xal τὸν 
ἄρτον ποτὲ τοῦ Χριστοῦ" τύπον γὰρ ταῦτ᾽ εἶναι ἐκείνου, καὶ 
οὐκ ἐχεῖνον αὐτόχρημα." μακρὸς δ᾽ ἂν εἴη χρόνος μηκύνειν, ἃ 
περὶ τῶν τοιούτων αὐτοί τε ἔφασαν καὶ τοῖς γε σφετέροις συνέϑε- 
σαν γράμμασι" καὶ ἅμα οὐχ ὅσιον ὁσίων ἀνδρῶν ἀκοὰς ἐμπιπλᾷν 15 
ἀσεβείας τοσαύτης" ἐξὸν ivl γε τῷ τρόπῳ τουτὶ προεμένους ἐκεῖ- 


Cra διεξιέναι, ἃ ἂν λέγων οἴομαι τοῖς τὰ ὅσια βουλομένοις λαμ-. 


πρῶς χαριεῖσϑαι. (144.) Ὁ τοίνυν ἐκ Δαμασχοῦ φησιν εὐθὺς 
Ἰωάννης, ὅτε, ,,»καϑάπερ ἐπὶ τοῦ βαπτίσματος, ἐπειδὴ ἔϑος τοῖς 
ἀνθρώποις ὕδατι λούεσϑαι καὶ ἐλαίῳ χρίεσϑαι, συνέζευξε τῷ 80 
ἐλαίῳ καὶ ὕδατι τὴν χάριν τοῦ πνεύματος [ὃ ϑεὸς], καὶ ἐποίησεν 
αὐτὰ λουτρὸν ἀναγεννήσεως, οὕτως ἐπεὶ ἔϑος τοῖς ἀνθρώποις 


6. τῷ add.Cepp. ante Hoexi. 19. ὥσπορ ed. 389. αὐτῷ ed. 


tes tantum in nobis ipeis detrimenti patiamur, quantum inde vitii 
cipando pesanti Et sane superest, * δὰ propositum rei, 
quie dirinum Encharisiae participationem ac divinum sinu Daptiama spe 
tant, declaremus. Nam (illis aiebam) meministis vos dixisse, quaecunque 
de his amicus vester Palamas, et insuper Heracleenais episcopus, arden- 
tissimus ipsius assecla, statuerunt; a tenebrionibus videlicet daemonibus 
adinventam esse opinionem , qua quis a divina substantia operationem non 
distingui, sed'ab ipsa divina substantia isthaec, Kucharistiam et Baptis- 
mum, sanctificari existimet Nec enim, inquiunt, divina substantia eius- 
modi naturae est, ut ad ea quaecunque sub sole sunt descendat: neque 
rursus fas est credere, vinum et panem Christi sanguinem et corpus un- 
quam feri lla quippe Christi figuram, non autem τὸ ipsa Ciristam esse 
licunt" Porro multum temporis insumerem, si fusius vellem recensere, 
quae de istis direrunt ipsi, sulaque serips consignarunts aliunde vero ne* 
as est anres piorum impietate tanta implere, cum his omissis una et ea- 
dem ratione liceat ea dicendo percurrere, quae ubi protulero in medium, 
lis qui sancta piaque desiderant rem, ut opinor, gratissimam fecero. 
αὐ Btatim itaque sanctos Ioannes Damascenus ita loquitur. ,Quemad- 
modam in Baptismate, quia hoc est in more positum apud homines, ut 
aqua laventur et oleo ungantur, sancti Spiritus gratiam oleo et aquae coa- 
lunxit Deus, et fecit ut ea regenerationis lavaorum essent; ita quopiam 





HISTORIAE BYZANTINAE XXIV.i. 1187 
ἀσϑίειν ἄρτον, ὕδωρ τε xal οἶνον πίνειν, συνέζευξεν αὐτοῖς τὴν A. C. 1851 


αὐτοῦ ϑεότητα, καὶ πεποίηκεν αὐτὰ σῶμα καὶ αἷμα αὐτοῦ, Ty lmo dora 
διὰ τῶν συνήϑων xal κατὰ φύσιν ἐν τοῖς ὑπὲρ φύσιν γενώμεθα. D 
σῶμά ἔστιν ἀληϑῶς ἡνωμένον ϑεότητι τὸ ἐκ τῆς ἁγίας παρϑένου 
δσῶμα" οὐχ ὅτι αὐτὸ τὸ ἀναληφϑὲν σῶμα ἐξ οὐρανοῦ κατέρχεται, 
ἀλλ᾽ ὅτι αὐτὸς ὃ ἄρτος καὶ ὃ οἶνος μεταποιεῖται εἰς σῶμα καὶ 
αἷμα Χριστοῦ. εἰ δὲ τὸν τρόπον ἐπιζητεῖς πῶς γίνεται, ἀρκεῖ 
σοι ἀχοῦσαι ὅτι διὰ πνεύματος ἁγίου." — (IB.) ᾿Αχούετε, πῶς οὐχ 
ἐνέργειαν ἀνούσιόν τε xal διάφορόν φησι τῆς ϑείας οὐσίας ὃ μέ- 
10γας τῆς ἐκκλησίας φωστὴρ, ἀλλ᾽ αὐτήν γε τὴν ϑείαν οὐσίαν τοῦ 
πνεύματος " οὐδὲ τύπον γινόμενον σώματος ἐκείνου τοῦ σωτηρίον 
τὸν ἄρτον, ἀλλ᾽ αὐτό γε ἐκεῖνο, καὶ οὐχ ἄλλο ἐκείνου. καὶ τό γε 
μεῖζον, ὡς οὐχ ἁπλῶς οὑτωσὶ παρῆλϑεν εἰπὼν ἐν βραχεῖ, ἀλλ᾽ εἰ 
ὅλον ποιεῖται λόγον, καὶ λίαν πεφροντισμένον, καὶ σύν γε μακραῖς 
15 ἐπιεικῶς ἀποδείξεσι φυσικαῖς τε καὶ γραφικαῖς. πολλὴ γάρ τις 
τότ᾽ ἦν ἡ ϑάλασσα τῶν τῆς ἐκκλησίας πολέμων, καὶ ὃ τῶν xv- 
μάτων ἐκείνων ὄγκος σφόδρα γε ᾧδει πρὸς τῶν Εἰκονομάχων 
πάνυ σφοδρῶς ἀναῤῥιπιζόμενος, περί γε δὴ τῶν εἰρημένων, καὶ 
πρός γε τοῦ ἐν Θαβωρίῳ φωτός" ἐξ ὧν ἀφορμὰς οὐχ ὁσίας ἀνα- P. 712 
ϑοπλάττοντες τόν τε τῆς εἰχονομαχίας ἠρέϑιζον ϑόρυβον καὶ τὴν 
ἔνσαρκον τοῦ κυρίου διέβαλλον παρουσίαν" ὡς ἀνωτέρω nov διε-- 
λάβομεν καὶ ἡμεῖς, οὐκ ἐῤῥᾳθυμημένον τινὰ μηκύναντες λόγον" 
8. γινώμεϑα al. 4. ἡνωμένων ed. 6. μεταποιοῦνται ed. 
7. 9:9 ed. - 
moris est hominum, panem manducare, et aquàm ac vinum bibere, suam 
lis divimitatem coniunxit, et eedem corpus et sanguinem suum effecit, ut. 
consueta et naturalia ad sapernaturalia p s. Vere corpus est 
ivinitati unitum, quod ex sancta Virgine sumptom est corpus; nom quod 
geranpiun in casio corpus inde descendat: sed quia ipeo pana et vinum 
in et inem Christi convertuntur. 8i autem quaeras, quomodo 
haec fiant, satia übi sit audire, per sanctum Spiritum haec fieri." (XII) Au- 
ditis, quomodo magnum ecclesiae luminare non operationem aubsiantia 
vacuam et a divina substantia distinctam , sed ipsam divinam sancti Spi- 
Tias substantiam, neque salutaris illius corporis figuram, sed ipsum illud 
Corpus nec ab illo aliud esse, panem eachariaticom asserat. Porro, quod 
malus est, non sinpliciter neque ἴα transcuren paucis haec verbis protalit: 
sed solidum atque integrum libri quarti caput magno studio hanc in rem 
elaboravit, et valde prolixas demonstrationes, tum ex naturalium rerum 
penu, tum sacris e Scripturis deprompeit. Tunc enim ecclesia gravi bello 
velot marina tem| Me jactabatur, et valde intumescebat illorum moles 
fluctuum, quos vehementissime concitabant Iconomachi, tum de praedietis, 
tum de Thaborico lumine, dieceptantes. Hinc erroris occasionibus, quas 
impie confinxerant, captatis, baereseos jconomachicae tomultum excitabant, 
et domini esu incarnationem calumaiabantur, ut supra imus , ubl 
nec nos piguit prolixiorem. iac de re sermonem iastiuere. "Tano certe ma- 


1188 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 ὅτε δὴ xal πάσας μὲν ἀρχὰς, πάσας δ᾽ ἐξουσίας, οἱ τῆς νόσου 
ταύτης ὑπηρέται διενενέμηντο, καὶ πᾶσα πάντων ἅμιλλα πρὸς 
Βτὸν ὅμοιον τῆς καχίας ταύτης ἐτέτακτο δρόμον, καὶ σχεδὸν ὃ 
τῶν τηνικαῦτα βίος ἀνθρώπων, διὰ τρυφὴν καὶ βλαχείαν, εἰς 
τὴν τῶν βασιλικῶν ϑεσπισμάτων ἔκλινε κολακείαν, καὶ πάνυ βρα- 5 
χεῖς τινες ἦσαν, ὧν ἐλεύϑερον τῆς ψυχῆς ὑπῆρχε τὸ φρόνημα, 
xul ἔζει τὸ τῆς καρδίας πῦρ, μεϑ᾽ οὗ καὶ πρὸς τὸ πολέμιον ἐκεῖνο 
γενναίως ἀντεστρατεύοντο πῦρ, καὶ τοῖς λόγοις τοῦ σοφοῦ τοῦδ᾽ 
ἀνδρὸς συνεμάχουν ἐκ τῶν ἐνόντων, οἱ μὲν λόγοις, οἱ δ᾽ ἔργοις, 
Coi δὲ δι᾽ ἑκατέρων. ὧν εἷς καὶ Θεόδωρος ἦν, ὃ πολλὴν μὲν τὴν 1ο 
ix λόγων σοφίαν, πολλὴν δὲ τὴν τοῦ σώματος καρτερίαν πρὸς 
τὰς τῶν πολεμίων ἐκείνων πληγὰς ἐνδειξάμενος, καὶ δι᾽ αὐτῶν 
τοῖς πατρίοις τὸ βέβαιον καὶ ἀσάλευτον χαρισάμενος δόγμασι τὸ 
V. 614 νεμόμενον ἔπαυσε τῆς κακίας ἐχείνης. καὶ μὲν δὴ πολλῶν ὄντων, 
ἃ τῇ τοῦ ϑεοῦ ἐκκλησίᾳ καταλελοίπει συγγράμματα, πλήρη σο- 15 
Dqíag ἐπιστημονικῆς xol ἅμα δ᾽ εὐσεβείας σεμνῶς πανηγυριζού- 
σης, ὃ μέγας οὗτος διδάσκαλος, ἔνια μὲν καὶ ἡμῖν εἷς τὴν ἄνω- 
τέρω που χρείαν μεγίστην παρέσχετο συμμαχίαν" καὶ νῦν δ᾽ αὖ- 
ϑις κατὰ γνώμην ἂν εἴη καὶ οὐ μάλα γέ τοι ἀηδὲς ἐμοὶ, τῶν 
ἐχείνου βίβλων, ὡς ἐξ ἱερᾶς τινος ὁπλοϑήχης, τὸ καίριον καὶ 30 
τῇ παρούσῃ χρείᾳ πάλιν ἀνειληφέναι ξίφος. προτίϑησι γὰρ ἐκεῖ 
Ezà τῶν προέδρων τῆς εἰχονομαχίας ἐναγώνια ῥήματα πρότερον, 
ἔχοντα οὕτως. (1Γ.),»Προγνοὺς,᾽" φησὶν, ,»ὃ Χριστὸς τὸν ϑάνα- 


gistratus omnes, et caeteras imperii dignitates, huius, quae velut merbus 
cunctos infecerat, haereseos ministri distribuebant , et certatim omnes ma- 
xima contentione ad similem currebant improbitatem; quin et illius aetatis 
homines, ob vitae delicias et luxum, eo fere inclinabant animum, ut san- 
tionibus imperatoris adularentur. Supererant paucissimi, quorum gene- 
rosus ac liberior animus , itemque ardentissimus in corde ignis, contra ini- 
micum illum ignem fortiter decertabant; et hoc in bello sapientis huiusce 
viri S. Ioannis Damasceni sermonibus pro sua quisque facultate, alii verbo, 
alii opere, utroque alii, opitulabantur. Horum unus fuit Theodorus Gra- 
pen qui multam tum scriptis in sermonibus sapientiam , tum ad perferen- 

hostium illorum plagas corporis patientiam demonstravit Unde firma 
et inconcussa , quae a maioribus accepimus, dogmata servavit, et grassan- 
tem ubique malitiam compescuit. Porro magnus hic doctor scripsit plures 
et Dei ecclesiae reliquit libros, qui uberem sapientiam cum scientia con- 
iunctam et pietatem augusto splendore festam continent; ex quibus non- 
nulli quidem maximum et necessarium ad superiorem controversiam adiu- 
mentum nobis attulerunt: attamen perlubenti animo, nec sine quadam τος 
luptate,, rursus ex ipsius libris, ceu sacro ex armamentario, nunc opportu- 
nam ad praesentis disputationis neceesitatem gladium edcam. Ibi quippe 
statim proponit verba, quae velut classioom canentia proferebant Iconogua- 
Chorum haereseos antistites. Bunt autem huiusmodi. (XIlL) ;,Christas," 


HISTORIAE BYZANTINAE XXIV. 1. 1189 


Tov αὐτοῦ ἠϑέλησε τοῖς ἁγίοις αὐτοῦ μαϑηταῖς καὶ ἀποστόλοις A. C. 1951 

παραδοῦναι, δι᾽ οὗ ἠράσϑη πράγματος, τύπον εἷς σῶμα αὐτοῦ bra 

ἕνα διὰ τῆς ἱερατικῆς ἀναγωγῆς λάβωμεν ὡς κυρίως xal ἀληϑῶς 

σῶμα αὐτοῦ." εἶτα ἐπιφέρει τὴν ἐκείνην οὗτος καϑαίρεσιν οὑτωσί. F 
δ,»ἡμεῖς δὲ," φησὶν, ,»οὔτε εἰκόνα οὔτε τύπον τοῦ σώματος ἐκεί- 

vov ταῦτα λέγομεν, εἰ καὶ συμβολικῶς ἐπιτελεῖται, ἀλλ᾽ αὐτὸ 

τὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ τὸ τεϑεωμένον. τοῦτο καὶ τοῖς μαϑη- 

ταῖς αὐτοῦ παρεδίδου, λάβετε, φάγετε τὸ σῶμά μου, λέγων, 

οὐχὶ τὴν εἰκόνα τοῦ σώματός μου. ὡς γὰρ ἐκ τῆς παρϑένου τὴν 
10cágxa διὰ τοῦ πνεύματος τοῦ ἁγίου ἑαυτῷ ὑπεστήσατο" εἰ χρὴ 

δὲ κἀκ τῶν xa9^ ἡμᾶς τοῦτο δηλῶσαι, ὡς ὃ ἄρτος καὶ ὃ ol- P. 113 

γος καὶ τὸ ὕδωρ φυσικῶς εἰς σῶμα καὶ αἷμα τοῦ ἐσϑίοντος καὶ 

πίνοντος μεταβάλλεται, καὶ οὐκ ἂν εἴπομεν ἕτερον σῶμα ylve- 

σθαι παρὰ τὸ πρότερον, οὕτω δὴ καὶ ταῦτα ὑπερφυῶς ἐπιχλή- 
15σει τοῦ ἱερατεύοντος, ἐπιφοιτήσει τε τοῦ ἁγίου πνεύματος, 

εἰς σῶμα καὶ αἷμα Χριστοῦ μεταβάλλεται." ἰδοὺ καὶ ὃ μέγας - 

οὗτος διδάσκαλος ταὐτὰ τῷ ἁγίῳ ἐκείνῳ φϑέγγεται πατρὶ, καὶ Β 

πολλῷ πλέον, ἢ Παλαμᾶς τοῖς ἀτοπωτάτοις ἐκείνοις Εἰκονομά-- 

χοις. ἁλίσκεται γὰρ κἀνταῦϑα καὶ τούτους ἐς τὴν ὁμοίαν κα- 
Φοχίαν ὑπερβαλόμενος, εἴ τις τὰ ἀμφοῖν παράλληλα ϑέμενος συν- 

ὁρῴη ἐγκλήματα" μάλα εἰχότως. τὰ γὰρ ϑεῖα δόγματα, κανόσε 

πατέρων ὀρθῶς ῥυθμιζόμενα, παραλύειν οὐχ οἶδεν οὔϑ᾽ ἣν 


4. ἐκείνων conl. Capp. 


inquiunt, ,cum suam praenovisset mortem, sanctis discipulis et Apostolis 
suis, per id quod valde concupivit, figuram sui corporis federe voliit, ut, 
accedente mystica sacerdotis benedictione, velut proprie ac vere corpus 
ipis accipiamus," Deinde illorum verborum refutationem jt mbiongit hic 
lector. ,,Nos autem ," inquit, ,,neque imaginem neque lius cor- 
poris haec sacra Kacharatiae mysteria esse dicimus, quidquam symbolice 
confüciantur; sed ipsum Christi corpus deifücatum. Hoc et suis discipulis 
tradebat: accipite, manducate corpus meum, dicens, non mei corporis 
imaginem. Ut enim ipse sibi per Spiritum sanctum carnem ex Virgine pro- 
duxit; aut, si exemplo a nobis petito istud explicari oporteat, sicut pani; 
et vinum et aqua naturaliter in corpus et sanguinem comedentis et biben- 
tis transmutantur, nec dicemus unquam aliud a priori diversum corpus 
fie haec etiam Eucharistiae symbola, sacerdotis invocatione et sancti 
Spiritus adventu, in corpus et sanguinem Christi supernaturaliter trane- 
mutantur." Ecce bic quoque magnus doctor eadem profert, quae protulit 
olim sanctus ille Pater loannes Damascenus, et quidem multo magis quam 
Palamas eadem cum ineptissimis illis Iconomachis proferat. Hos enim hic 
etiam in similis malitiae collatione su » δὶ quis ea secum invicem col- 
lata conspicit, quae posent smbobus exprobrari. Nec sane immerito. 
Nam divina catholicae fidei dogmata, cum sanctorum Patrum regulis ap- 











1140 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 ἅπαξ ἥρμοσται συμφωνίαν πρὸς ἑαυτὰ, οὔϑ᾽ ἣν ab πρὸς τὰ ὁμό- 


Ind. 4 


στιχα. τὸ δὲ κακὸν, οὐδέσι κανόσιν ἑπόμενον, συμφωνεῖν οὐκ 
οἶδεν οὐδίσιν: ἀλλὰ μάχεται μὲν τῷ φύσει καλῷ, μάχεται δ᾽ 
οἷς ἔναγχος γέγηϑε συμφωνῶν, μάχεται δ᾽ ἐπίσης καὶ ἑαυτῷ. οὕ-- 
τως ἐμμαγῆ τε καὶ ἄτοπον ἔσχετὴν ἕξιν ἀεὶ τὰ κακά, (L4.) Προσ-5 
οἰστέον δ᾽ ὑμῖν καὶ ἃ Γρηγορίῳ τῷ Νυσσαέων εἴρηται πρότερον, 


Ῥΐνα γνῶτε τὴν τοῦ καλοῦ συμφωνίαν ἑχασταχόϑεν καὶ πολλα- 


χόϑεν ὁμοίως ἔχουσαν. ,.»ὃ ἄρτος," φησὶν, ,,ἄρτος ἐστὶ τέως xoi- 
νός" ἀλλ᾽ ὅταν αὐτὸν τὸ μυστήριον ἱερουργήσῃ, σῶμα “Χριστοῦ 
λέγεταί τε καὶ γίνεται." ἦ που μακρά τις ἂν εἴη σχολῆς ἀωρία, 16 
μὴ τοῖς οὕτω λεχϑεῖσιν ἀρχουμένους πλείω ζητεῖν εἰς ἐκλογὴν 
τοῦ καλοῦ τε καὶ χείρονος ἔτι. ὁρᾶτε γὰρ ὑμεῖς, ὅπως ἀμογητὶ, 


E xol κατὰ τὸ αὐτόματον εἰπεῖν, ἀναῤῥήγνυται πανταχόϑεν τὰ τῆς 


πονηρᾶς τοῦ ἀνδρὸς ἑορτῆς ἀνακαλυπτήρια, καὶ δέδεικται σα- 
φῶς πάσαις μὲν αἱρέσεσιν ἔνοχος ὧν, πάσας δ᾽ ὑπερβάλλων ἑκα- 15 


Υ͂. 6176 σταχοῦ, πάσας δ᾽ εἷς ἀναίρεσιν τῆς ἐνσάρχου ϑείας συνάπτων 


οἰκονομίας " ὡς ἀνωτέρω τε πολλάκις ἡμῖν δέδεικται καὶ πολλῷ 
πρότερον ἐν τοῖς ἡμῶν ᾿ἠντιῤῥητικοῖς, πηγὴ δ᾽ ἁπάντων xaxüv 


Ἑτουτωνὶ καὶ ϑεμέλιος ἀμαϑία καὶ οἴησις, οἷς φάρμακον οὐκ 


ἔστιν εὑρεῖν τῶν ἁπάντων οὐδὲν οὐδαμῆ " οὐδ᾽ ἁλώσιμα ταῦτα 90 
τέχνῃ γένοιτ᾽ ἂν οὐδενί γε τῷ τρόπῳ τῶν πάντων τινί, ἢ γὰρ ἂν 
ἤδει καὶ αὐτὸς, ἀκούων τῶν ἱερῶν καὶ σοφῶν διδασκάλων τῆς 
4. συμφωνοῦν coni Capp. 6. τῷ em. Capp., τῶν apogr. 
prime congruant, quem inter se semel effecerunt aut cum similibus aliis 
servant concentum, hunc dissolvere nequaquam possunt: malom autem, 
cum nullis regulis accommodatum sit, nullis consonat; sed el, quod eX πα΄ 
tura sua bonum est repugnat, ut et iis, quorum concentu paulo ante gau- 
debat, imo secum etiam p: jue pugnat. Adeo insane semper et abeur- 
de mala sese habuerunt! (XlV.) Verum operae pretium est ut ea vobla 
afferam , quae sanctus Gregorius, Nyssenorum episcopus, olim protulit, ut 
multis e locis et undecunque bonum sui semper esse simile, cognoscatis. 
»Panis," inquit, hucusque communis est panis: cum autem eucharistico 
mysterio fuerit consecratus, Christi corpus dicitur et efficitur." Certe 
multo iatempestivoque otio abundarent, qui supra dicti» minime contenti 
adhuc plura quaererent, ut boni ac peloris delectos haberetur. lpsi enim 
videtis, ut nullo tio atque, ut ita loquar, sponte ac ultro erumpant un- 
dequaque nefanda hominis istius festa, et impia mysteria retegantur. 
Omnium haereseon Palamam reum evidenter peregimus; demonstravimus 





Antirrheticis multo antea ostendimus. Horum autem 
usa malorum est ignorantia et de se con- 
cepta opinio, quibus nullam omnino inveniri petes lium; neque ars 
alie est, quae qualibet ratione possit haec sanare, Alioqui artem huinamodi 
noeset, ipso Palamas, qui a sacris et sapientibus ecclesiae doctoribus audiit, 


HISTORIAE BYZANTINAE XXIV.1. 1141 


ἀχχλησίας, μὴ εἶναι διαφορὰν οὐσίας xol ἐνεργείας ἐφ᾽ ἁπλῆς A. C. 1851 
xal ἀσωμάτου φύσεως, καὶ μάλιστα πάντων τῆς ϑείας ἐκείνης inpr Cut 
xal ὑπὲρ νοῦν, μηδ᾽ dg τοσαύτην ἥκειν διαίρεσιν, ὡς τὴν μὲν 
ἀμέϑεχτον εἶναι παντάπασι κτίσμασιν ἅπασι καὶ ἄνω που περιγε- 
δγραμμένην, τὴν δ᾽ ἐνέργειαν ἐς τὰ περίγεια κατιοῦσαν ἀνούσιον P. 714 
σάρκα τε δύνασϑαι φορέσαι μεϑ᾽ ἱλαρότητος καὶ αὐτήν τε μέ- 
γουσαν ἄκτιστον üglexróv τε διατηρεῖν τὴν ἀνθρωπότητα, καὶ 
πρός γε μεταδιδόναι καὶ τῆς οἰκείας ἀκτιστότητος αὐτῇ" ὃ τῇ 
ϑείᾳ οὐσίᾳ ἐνεῖναι οὐ συγκεχώρηταί οἱ. φϑείρεσϑαι γάρ φησι τὴν 
i0cágxa, πρὶν αὐτῆς μετασχεῖν. τῆς γοῦν ἁγίας παρϑένου μηδα- 
μῆ φλεχϑείσης μηδ᾽ ἀναλωθείσης τῷ πυρὶ τῆς ϑείας οὐσίας,Β 
συνάγεται κατ᾽ αὐτὸν, μὴ τὴν ϑείαν οὐσίαν ἐξ αὐτῆς σεσαρχῶ- 
σϑαὶ τοῦ λόγου, ἐνέργειαν δ᾽ οὖν, ἄκτιστον οὖσαν μὲν καὶ αὖ- 
τὴν, ἀνούσιον δὲ καὶ ὑφειμένον πως καὶ μὴ πάνυ τοι φλέγον τὸ 
15 πῦρ κεκτημένην. οὐ γάρ noz? οὔτε του τῶν ἄλλων ἁγίων, οὔτ᾽ 
οὖν ᾿4ϑανασίου τοῦ ϑείου ἀκήχοε βοῶντος τοῖς Mawyaloig* ,»εἴ-- 
πατε, οἱ ἐφευρεταὶ τοῦ καινοῦ καϑ᾽ ὑμᾶς εὐαγγελίου, πόϑεν 
ὑμῖν κατηγγέλη, σάρκα ἄκτιστον λέγειν, ὥστε ἢ τὴν ϑεότητα α 
τοῦ λόγου εἰς μετάπτωσιν σαρκὸς φαντάζισϑαι, ἢ τὴν olxovo- 
30 μίαν τοῦ πάϑους καὶ τοῦ ϑανάτου καὶ τῆς ἀναστάσεως, δόκησιν 
νομίζειν καὶ φαντασίαν. ἄκτιστος μὲν γὰρ πέφηνε μόνη ἡ ἁγία 


11. φλεχϑείσης Capp. in textu, in mg. conl, φϑαρφθείσης, in apogr. 
erat φθεχϑείσηρ. 18. καταγγέλλῃ vel κατηγγέλθη edd. — 20. dg 
δόκησιν ed. — 21. καὶ leest in Mud 
in simplici atque incorporea et omnium maxime in divina illa, quae omnem 
intellectum. rat, natura, nullom essentiae et operationis p discri- 
men ; nec eas inter se tantopere differre , ut essentia quidesm ab nulla crea- 
tura possit ullo modo participari,, et caelestibus locis quodammodo circum- 
scripta sit Operatio autem, seu efficacia per se minime subsistens, δὰ 
res terrenas descendat, libenter et hilare carnem geetet, ipsa increata et. 
inconsumpta manens conservet humanitatem, cum qua insuper sibi pro- 
priam increati conditionem communicet ; quod in divinam substantiam con- 
venire Palamas inficiatur. —,,Caro enim," inquit, jprios absumeretur, 
quam divinae fieret substantiae particeps." Cum itaque sancta Virgo, divi- 
mae substantiae igne combusta aut consumpta non fuerit, colligitur secun- 
Qum eius opinionem, divinam Verbi substantiam ex ipsa beata Virgine non 
fuisse incarnatam , sed operationem seu efficaciam quandam duntaxat, in- 
creatam quidem , sed per se minime subsistentem , quae inferiorem sen re- 
iguem nec omnino combustivum possidebat. Numquam enim ul- 
lum e sanctis Patribus, sanctum praesertim Athanasium, audiit Manichaeis 
clamantem: Dicite, auctores novi secundum vos Evangelii, undenam 
vobis praedicatum est, carnem increatam esse dicendanf, ita ut aut deita- 
tem verbi in zamem dilipsum et mutatam fuisse comminiscamini, aut. oe- 
conomiam passionis, is, et resurrectionis, meram apparentiam et phan- 
tasiam existimetis? Sola enim sancta deitatis "Trinitas est increata εἰ ae- 


φαντασίαν 


144. NICEPHORI GREGORAE 


A.M. 6859 τριὰς τῆς ϑεότητος, ἀΐδιός ve καὶ ἄτρεπτος καὶ ἀναλλοίωτος.᾽ xal 
Idl4 μετ᾽ ὀλίγα", ,τὸ γὰρ ἄκτιστον τῇ φύσει λέγεται ἄκτιστον, μήτε αὔ-- 
pro μήτ᾽ ἐλάττωσιν ἐπιδεχόμενον.᾽" καὶ πάλιν ",»τίς γὰρ ἀχούων 
ἄκτιστον τὸ τοῦ κυρίου σῶμα, ἑαυτὸν δὲ ποιηϑέντα καὶ χτισϑέντα 
εἰδὼς, οὐκ ἐννοήσει, ψευδεῖς μὲν εἶναι τὰς ϑείας γραφὰς, ἑαυτὸν δὲδ 
μὴ ἔχειν πρὸς τὸν Χριστὸν κοινωνίαν.᾽" καὶ μετ᾽ ὀλίγα", ,ἄχτιστος 
γὰρ ὕπαρξις μόνη ἣ τῆς ϑεότητος νοεῖται" ὥστε καὶ τὴν ἄχτιστον 
παϑητὴν λέγειν ἀσεβὲς, καὶ τὴν παϑητὴν ἄχτιστον ὀνομάζειν. 
καὶ πάλιν" ο,ὅὕλως ἐν τοῖς ποιήμασι τὸ λεγόμενον ἄχτιστον τὸ 
Ἐμηδέπω ὑπάρξαν λέγεται, ὅτι μὴ γέγονε." καὶ ἀλλαχοῦ" ,,οὐχ ὡς 10 
αἱρετικοί φασιν, ὅτι ἐνέργεια παρὰ τοῦ πνεύματος ἐγένετό τις ἐν 
τῇ παρϑένῳ, τοῦ τελεσϑῆναι τὴν σάρκωσιν. (1Ε.) Τὰ δ᾽ αὐτὰ 
περὶ ἀκτίστου καὶ ὁ Νυσσαεὺς πρὸς Εὐνόμιον φάσχει Γρηγόριος" 
»»μόνη τῆς κτίσεως ὑπέρκειται 3) ϑεία τε καὶ ἄχτιστος φύσις τοῦ 
9:09." καὶ πάλιν", ἄχτιστον, πλὴν ϑείας φύσεως, οὐδέν." ὁρᾶτε 15 
Ἑπῶς ὑπὸ τῶν ἁγίων περιφανῶς ἀναιροῦνται Mawiyaiol τε καὶ 
᾿ππολλινάριος, “Ἄρειός τε καὶ Εὐνόμιος, οἱ ταὐτὰ τῷ Παλαμᾷ 
πάντες φϑεγγόμενοι" ὡς νῦν γε καὶ αὐτὸς ἐχείνοις ταὐτὰ φϑεγ- 
* V. 616 γόμενος ὑπὸ τῶν αὐτῶν ἐκείνοις συναναιρεῖται ξιφῶν. ὅτι δὲ καὶ 
Εἰκονομάχος ὧν πεφώραται μὲν καὶ πρότερον ἐκ πολλῶν, ὡς 80 
P. 715 ἐδείξαμεν, οὐχ ἧττον δὲ κἀκ τούτων, ἀχούσατε καὶ Θεοδώρου 
τοῦ μεγάλου xal σοφοῦ τῆς ἐκκλησίας ἐχείνου κήρυκος, τηνι- 


δ. ἐννοηθήσεται ed. ἁγίας ed. 9. ὅλωρ μὲν οὖν ed. 11. ἐνέρ- 
γειά τις ed. 18. Pro ὡς Capp. coni. ὅς. 


terna, immutabilis et invariabilis." Et post pauca: ,,Nem quod increa- 
tum est, natura ὁπ increatum dicitur, nec accessionem vel diminutionem 
admittit." Et iterum: ,,Quis enim, increatum si audiat Domini corpus, se- 
que factam et creatum agnoscat, non coniectabit falsas quidem esse Scri- 
praree divinas, e sibi nullam esse cum Christo communionem?" Et paucis 
interiectis: ,,Nam sola deitatis substantia increata esse intelligitur; ita ut 
impium sit, vel increatam substantiam vocare patibilem, vel patibilem in- 
creatam appellare." Et rursus: Profecto inter creatas res illud increa- 
tum dicitur, quod nondum exsistit, quia factum non est." Et alibi: ,,Non, 
quod aiont haeretici, aliqua energia , seu operatio, δ sancto Spiritu facta 





rol 
Piamss ex multis antea dej 





HISTORIAE BYZANTINAE XXIV. 2. 1143 


καῦτα παρόντος xal πολεμοῦντος συχνὰ τοῖς Elxovopáyotg , ἅτε" C. 1851 
ἐν χερσὶ τῆς μάχης καϑισταμένης. ,»τὸ μὲν φϑαρτὸν τοῦτο," z- Pelo Ou 
ol», ,,ivdicac9«: δεῖν ἀφϑαρσίαν, xal τὸ ϑνητὸν ἀϑανασίαν, 6 
μέγας μυσταγωγεῖ ἀπόστολος " τὸ δὲ σῶμα ἀσωματότητα ἐνδύσα- 
δὅσϑαι, ἢ τὸ κτιστὸν γενέσθαι ἄκτιστον, ἢ τὸ περίγραπτον εἰς Β 
ἀπεριγραψίαν μετατεϑεῖσϑαι, οὔπω μέχρι καὶ τήμερον ἤκουσται." 
καὶ πάλιν" ,»εἰς ϑεότητος φύσιν οὐχ ἄν τι τῶν γεννητῶν καὶ τε- 
λούντων ἐν κτίσμασι μετασταίη ἄν ποτε, χἂν μυριάκις βλασφη- 
μοῦντες οἱ Εἰκονομάχοι φαίνωνται." καὶ πάλιν", ,τί οὖν, φϑείρεε 
107; ἀφϑαρσία, καὶ ἡ ἀϑανασία ἀπόλλυσιν; ἀλλ᾽ οὐκ ἔστι λόγον 
ἔχον τοῦτό γε." ἀκούετε πῶς καὶ Εἰκονομάχοις ταὐτὰ φϑεγγόμενος C 
“Παλαμᾶς, ὃ τῆς νῦν ἐχκλησίας διδάσκαλος, τοῖς αὐτοῖς βάλλε- 
ται βέλεσι πρὸς τοῦ στρατηγοῦντος γενναίως ὑπὲρ τῆς εὐσεβείας 
πατρὸς καὶ διδασχάλου τῆς ἐκκλησίας. καὶ ταῦτα μὲν τοῦτον 
15 ἔσχε τὸν τρόπον καὶ οὕτω σύν ye ϑεῷ τοὺς λόγους ἠνύσαμεν, 
τούς τὲ νῦν ὑμῖν προστεϑέντας καὶ οὃς μεταξὺ μὲν τότε τοῦ 
ἀγῶνος ἐνεστηκότος καὶ τῆς χρείας ἀναγκαζούσης διΐειμεν, νῦνὉ 
δὲ διὰ μῆκος παρελίπομεν. 
β΄. "Exelvoig μὲν δι᾽ ἀπεχϑείας καὶ fápovg μακροῦ τὰ λεγό-- 
30 μενα ἧκε, καὶ ἐς πολὺν τὸ ϑυμούμενον τῆς ψυχῆς ἐξεῤῥάγη σφίσι 
πυρσόν᾽ xàl ὥσπερ ἐμμανεῖς γενόμενοι δυοῖν ἔφασχον εἶναι ϑά- 
τερον ἐξ ἀνάγκης" ἢ γὰρ, ἁγίους ὄντας, μὴ λέγειν τοιαῦτα " ἢ 
6. μετατεθήσεσθαι al. et qnidem rectius, judic. Cep. 16. xqoc- 


τεθέντας em. Capp.,sooortüévreg apogr. 19. ἀπεχϑείας em. Capp., 
ἀπεχϑείαν apogr. 
nomachis assidue decertabat, utpote cum ad manus tunc ventom esset et 
pua ferveret: ,Quod," inquit, boc quidem corruptibile oporteat in- 
lnere incorruptibilitatem , et mortale hoc immortalitatem , magnus nos edo- 
cet Apostolus: at hucusque pon est auditum , quod corpus incorporeitatem 
induere debeat, aut increatum fieri, quod creatum eet, aut circumscri- 
ptum in incircumecriptum commutari." EX iterum: ,,In divinitatis natu- 
ram nihil rerum factarum et quae in creaturarum albo recensentur , con- 
verti poterit, quamvis id Iconomachi sexcenties blasphemando effotiant," 
Et rursus: ,,Quid igitur? incorruptibilitas corrumpit, et immortalitas mor- 
tem infert? at bocab omniratione alienum est." Auditis, quomodo Palamas, 
praesentia ecclesiae doctor, eadem cum Iconomachis verba profereu 
lem quoque telis configatur & sancto Patre et ecclesiae doctore, qui sus- 
cepi pro catholica fide belli generosum sese ducem praebuit, Ét haec 
quidem ita se habuerunt: sicque Deo iuvante sermones illos absolvimus, 
tum quos nunc in medium vobis referendo proposuimus, tam quos calente 
pugua et cogente tunc necessitate habitos, eb nimiam longitndinem modo 
praetermisimus. 
2, eti porro sermones illis valde odiosi ac molesti acciderunt, et erum- 
pente ipsorum ex animis ira excanduerunt; et veluti quodam furore pei 
ὁ duobus alterum necesserio consequi asserebant: ,,vel enim," παι 














1144 NICEPHORI GREGORAE 


A. M. 6859 λέγοντας, ἁγίους οὐκ ἂν εἶναι" οὐδὲ yàg ἄν ποτε φαῖμεν ἡμεῖς, 


Ind, 4 


οὔτε τὰ διειλημμένα πνεύματα, οὔκουν οὐδὲ τὰς τοῖς κτίσμασε 


. διδομένας χάριτάς τε καὶ ἐνεργείας ix τοῦ παντὸς αἰῶνος, ὡς 


οὐκ εἶεν κατὰ τὸ ἀναμφίλεκτον ἄχτιστα. εἰ γὰρ xol ϑεὸν διδόναι 
κτιστὰ συγχωροίημεν, τί ἂν εἴη τὸ τῆς ϑείας ὑπεροχῆς ἐξαίρετον; 5 
τοῦτο γὰρ χαὶ ἀνθρώποις ἔξεστι ποιεῖν ἀεὶ, καὶ διδόναι οἷς ἄν 
τις ἐϑέλοι ὁπόσα ἂν τῶν προσκαίρων καὶ ὅσα τῶν κτισμάτων ἐϑέ- 


FÀo. ϑεὸς οὖν ἄκτιστος ἄχτιστα διδοίη ἂν κατὰ τὸ εἰκός. εἰ δέ 


τις ἄλλως ἐϑέλοι λέγειν, ἀπόβλητος ἂν εἴη ἡμῖν ἐκ παντός γε τρό- 
που, κἂν οὐρανοῦ βοῶσι βρονταὶ, κἂν στοιχεῖα πάντα φωνήεντα 10 
καταστάντα λέγῃ ταυτί, (Β.) "Euod δὲ τῶν ἁγίων προκομίζειν 
ἐπιχειροῦντος τὰς βίβλους, ἐχεῖνοι μηδὲ μιχρὸν γοῦν ἀνασχόμενοι 
ἐξανέστησαν, πολλὴν ἐμοῦ καταχέοντες χλεύην καὶ πλεῖστά τε 
λέγοντες ἕτερα καὶ ,,ὡς ἀσύνετα δρᾷς κατὰ σεαυτοῦ, βασιλικοῖς 


P. 716 ἀντιπράττων προστάγμασιν, ἐξὸν. ἐνδόντα βραχὺ μείζονος ἢ κατὰ 15᾽ 


τὴν πρὶν ἀπολαύειν εὐμένειαν, ἔκ τε βασιλέων χαὶ βασιλίδων, 
καὶ ἅμα ngüg πάντων, ὅσοι τε τῶν συγκλητικῶν καὶ ὅσοι τῶν 
ἄλλως ἐχόντων αἰδοῦς καὶ τιμῆς. καὶ μὲν δὴ κεφάλαιον, ἔφασαν, 
ἔστω σοι τοῦτο τῶν λόγων, ὡς ἐπιμένων ταύτῃ τῇ σκληρότητι. 
πολλῶν μὲν στερήσῃ τῶν ἀγαθῶν, πολλῶν δὲ πειραϑήσῃ τῶν 30 
λυπηρῶν καὶ ἅμα τῶν μὲν σῶν λόγων ὅσοι ἐπ᾽ ἐκκλησίας ἐν 


Βταῖς τῶν ἁγίων ἀναγινώσκονται μνήμαις, πῦρ δαπανήσει noM- 


16. εὐμενείας coni, Capp. 30. στερεθήσῃ coni. Capp. 


Sancti sunt , et sic ἰδέα non dixerunt; vel ista dixerunt, ac proinde San-. 
cti non sunt. Absit enim, ut dicamus unquam, non esse dubio procul in- 
renta, tum illa sancti Spiritas dona, quae Deus varie distribuit, tum gra- 
tias et operationes, quas ab omni aevo creaturis largitur. Nam si creatas 
res dari etiam a. Deo fateremur, egregii praeter caetera et eximii di- 
vina maiestas haberet? Hoc enim facere semper ipai homines possunt; nem- 
pe quibuslibet dare quotquot temporaria et quaecunque creata quispiam. 
voluerit. Deus itaque, cüm sit increatus, par est ut increata largiatur. Si. 
quis autem aliter loqui velit, hunc omni prorsus ratione reiicimus, licet 
is tonitruum clamor audiatur, licet omgia quoque elementa fiant vo- 
alia et isthaec proferant" (IL) Cum vero me accingerem ad afferendos 
sanctorum Patrum libros, illi ne tantillum quidem sugtinuere: sed statim 
surrexerunt , me irridentes , et haec inter alia plurima mihi dixerunt. 
Nae tu," inquiebant, ,imprudenter et insipienter adversus temet ipsum 
agis, quod sanctionibus imperatoris obsistas; cum liceret (si paulo 
sior esses) longe maiorem quam antea imperatorum, imperatricum , et 
omnium quicunque vel senatorii sunt. ordinis, vel aliqua dignitate alia et 
honore fulgent, benevolentiam consequi. Caeterum (aiebant) sermonia 
nostri summ illa sit: si ita obstinatus permanseris, multorum quidem bo- 
morum iacturam facies, multa vero tristia malaque habebis, Adde, quod 
sermones tuos omnes, qui per festos Sanctorum dies in ecclesia leguntur, 








HISTORIAE BYZANTINAE XXIV.2. 1145 


μιον καὶ ἀντίϑετον ἅπαντας ἐν βραχεῖ, προστάττοντος βασιλέως " A. Ο. 1851 
σὺ δ᾽ ἄταφος ϑανὼν ἔξω που ῥιφήσῃ τῆς πόλεως. — (I) Ἐγὼ ποθι 
δ᾽ ὑπολαβὼν “ιοκλητιανοῦ καὶ τῶν ἐχείνου καιρῶν ἔφασκον εἷ- V. 577 
γαι ταυτὶ τὰ ῥήματα " καὶ μὴ, τὰ μέγιστα χαριζόμενοι τῶν κα- 
δλῶν, συγχεῖτε τὴν χάριν ἐν τῷ τῆς ἀπειλῆς σχήματι. τοὺς yàg 
μαρτύρων ἐμοὶ στεφάνους ὑπισχνούμενοι χορηγεῖν κακίστοις ὄνό-- 
μασι τὰ βέλτιστα δοκεῖτε συγχεῖν" καὶ ὑμεῖς μὲν ὧν βασιλεὶς κύ- 
ριος, ἀπειλεῖτε" ἐγὼ δ᾽ ὧν ἐγὼ κύριος σύν ye ϑεῷ καὶ πάνυ φυ- 
λάττειν, ἀγωνιοῦμαι καὶ μέχρι ϑανάτου στήσομαι, τὸ φρόνημα 
10 τηρῶν ἀδούλωτον. εὐσεβεῖν μὲν γὰρ ἀνάγκη, ζῇν δ᾽ οὐκ ἀνάγκη" 
καὶ ϑνήσχειν μὲν ὑπὲρ εὐσεβείας ἀνάγκη, ϑάπτεσθαι δ᾽ οὐκ ἂν 
ἀνάγκη. κἀκεῖνοι μὲν ἐν τούτοις ἀπήεσαν. — (4.) Ἐμοὶ δὲ πάλινὉ 
κλεῖϑρα καὶ μοχλοὶ ϑυρῶν ἐπήγοντο, καὶ τῶν προτέρων πικρό-- 
τεροι φύλακες. καίτοι γε ἐβουλόμην γ᾽ ἂν ἐπ᾿ αὐτῶν xal ϑάτε- 
15 ρον μέρος τῆς σφῶν ἀπειλῆς τῇ προσηκούσῃ παραπέμψαι χλεύῃ, 
καὶ δεῖξαι χἀνταῦϑα δαψιλέστερον, ὅσον τῆς ἀπονοίας τὸ ἄγνω- 
μόν τε καὶ εὔηϑες. οἱ δὲ, ὡς ἔοικε, τὴν ἑαυτῶν αὐτοὶ κατα- 
γνόντες αἰσχύνην, κωφοὶ τοῖς λεχϑησομένοις ἀπιόντες ᾧχοντο. 
εἶναι γὰρ Παλαμίταις τὸ σχοπιμώτατον, παῦσαι μὲν τὰς ἑορτὰς 
ϑοτοῦ ϑεοῦ, τὴν ἔνσαρκον οἰχονομίαν μηδαμῶς αὐτοῦ προσιεμέ- 
γοις " παῦσαι δὲ καὶ τοἴνομα τοῖς λόγοις τούτοις τοὐμὸν μετὰ 
τῆς ἐμῆς ἐμφαινόμενον εὐσεβείας. εἰ οὖν τοῦτο διδοίη τις, οὐκ 


7. συγχεῖν em. Capp., συγχείνων apogr. 19. πικρότεροι em. Capp, 
πικρότερα apogr. ] 
iubente imperatore, inimicus et infestus ignis brevi absumet; tu vero post 
obitum tuum extra urbem insepultus aliquo proiicieris." (Ill.) Illorum. 
sermonem excipiens, ,,haec," inquam, Diocletiano eiusque temporibus vetba 
congruunt. Kt certe cum maxima mihi bona gratificantes offeratis , polite 
minarum obtenta gratiam istam confundere, Nam dum pollicemini fore ut 
Martyrum mihi coronas impertiatls, res optimas pessimis, ut videtur, no- 
minibus confunditis. Et vos quidem ea minitamini, quae sunt penes impe- 
ratorem: ego autem (quae iuvante Deo constanter servare penes me est) 
certabo et usque ad mortem stabo, nemini mancipatam mentem conservans, 
Nam pietatis exercendae summa est necessitas, nulla autem vivendi: pro 
etate quoque mori necesse est, non item sepeliri." Interim illi abierunt. 
IV.) Ut autem arctius iterum custodirer, foribus admoventur serae, pes- 
suli obduntur, et custodes prioribus acerbiores apponuntur. Mexime ta- 
men optarem, ut alteram partem eorum comminationis congruo derisu pro- 
sequi coram ipsis mihi licuisset, et ibi luculentius ostendere, quanta fuerit 
vesanorum hominum amentia et stoliditas. Illi autem, ut videtur, perspe- 
cta sua ipsorum ignominia , oburduerunt ad res dicendas, et discesserunt, 
Hune enim sibi praecipuum Palamitae scopum proponunt, ut tum omnes 
Dei festos dies aboleant (quoniam incarnationis eius mysterium nullatenus 
admittant), tum etiam impediant, ne amplius in istis homiliis ac sermo- 
nibus nomen meum mea cum pietate appareat, Quod al concederet quis- 
78 - 


Nicephorus Gregor. Vol. II. 











1146 NICEPH. GREG. HIST. BYZANT. XXIV. 2. 


A. M. 6859 ἂν φϑάνοι τὰς Moofuc xal Δαβὶδ καὶ πάσας "Tovdoixág διαγρά-. 
Ind. 4 n " 2 
A. C. 135190» βίβλους, ἅτε χρόνοις ὕστερον ἐκκηρύχκτου χαταστάντος τοῦ 
Yop.Io.Can-Tovdotov ἔϑνους ἡμῖν. καί μοι ϑαυμάζειν περίεστι, πῶς Νεστό- 
faenz- 5 ouo μὲν καὶ Εἰχονομάχους τἄλλα ζηλοῦσιν αὐτοῖς, ᾧ μάλιστά 
γε ἐχρῆν ὁπωσοῦν ἐχομένῳ φιλαυτίᾳ, ἐν τούτῳ μάλιστα ζηλοῦν 
οὐ γεγένηται γῦν. τὴν γὰρ τοῦ ϑεοῦ λόγου συγχέοντες ἐνανϑρώ-- 
πησιν ἐκεῖνοι, καὶ τὰς ϑείας ἐκ μέσου ποιοῦντες εἰκόνας, ὅσα 
P. 717 μουσουργοὶ καὶ λογογράφοι τῇ ἐχκλησίᾳ καταλελοίπασιν ἄσματα 
καὶ λόγους, τούτων δ᾽ οὐδὲν οὐδαμῆ συνεξώϑησαν" ἀλλ᾽ ἦδον 
καὶ ἐτησίοις ἐγέραιρον πανηγύρεσιν. οὗτοι δὲ, τό σφισιν εἰωθὸς 10 
κἀνταῦϑα ποιεῖν οὐδαμῆ γε ὀχνοῦντες, καὶ ταύτῃ κἀκείνους τῇ 
κακίᾳ φιλονεικοῦσι νικῆσαι. αἰσχύνη γὰρ τοῦτο, xal μάλα ἀπό- 
βλητον εἶναι νομίζεται Παλαμᾷ, χαϑ᾽ ónóca τοῖς ἀρχηγοῖς τῶν 
Βαΐρέσεων εὕρηται σπέρμα δυσσεβείας ἀρχεῖσϑαι, εἰ μὴ καὶ τὴν 
παρ᾽ ἑαυτοῦ συνεισφέροι καχίαν ἐπὶ xaxía. ἐνεργὸν γὰρ ἀεὶ τὸ 15 
φιλότιμον ὃ ἀνὴρ ἐνδείκνυται, πανταχῆ πάντας καχοὺς ἐν καχοῖς 
ὑπερβάλλων. 


piam, fieri non posset, quin protinus Mosis, Davidis, et omnes Tudseo- 
rum libros oblitteraret, utpote cum iampridem ludaeorum gens a nobis 
damnata et proscripta fuerit. Et hoc mihi valde mirum accidit, quomodo 
Nestorium et Iconomachos in aliis aemulentur, nec tamen eosdem nunc ae- 
1ulati fuerint, hac praesertii re, in qua illos aemulari deberet is , qui 
qualicunque sui amore teneretur, Nam licet Dei Verbi incarnationem 
everterent [conomachi , et divinas imagines e medio tollerent, attamen nul- 
los hymnos, nullas homilias, nulla cantica, ex iis quae scriptores huius- 
modi operum ecclesiae reliquerunt, abolevere: immo canebant et anniver- 
sariis honorabant solemnitatibus, At vero cum Palamitas, quod sui moris 
est, hic etiam perpetrare neutiquam pigeat, istà quoque Iconomachos im-- 
probitate superare contendunt. Probrosum enim et reiectaneum Palamae 
videtur, sibi sais habere quaecunque ab haereseon ducibus reperta sunt 
semina fapietatis , nisi illorum improbitati suam quoque improbitatem con- 
ferat et adiungat. Namque actuosam semper aunbitionem prae se fert Pa- 
lamas, et malitia malos omnes ubique superat. ᾿ 








ANNOTATIONES 


HIERONYMI WOLFII 
CAROLI DUCANGII 
IOANNIS BOIVINI 
CLAUDII CAPPERONNERII, 


«» Google 
ὃ 








ANNOTATIONES 


Higgs, Worri, Can. Dvcascr, Io. Boivisi, Ct. Car- 
PERONNEBII, 


Pag. 1, 1. ed. Bonn. Titu. NIKHOOPOT TOT ΓΡΗ- 
TOPA PM. IZT.] In Codice Regio, qui libros undecim 
priores complectitur, titulus est, Νικηφόρου τοῦ Γρηγορᾶ Ῥωμαϊκῆς 
σύνταξις ἱστορίας, περιέχουσα ἐτῶν ἑκατὸν καὶ πεντήκοντα διήγη- 
σιν" ἤγουν ἀπὸ τοῦ βασιλέως Δάσχαρι κυρίου Θεοδώρου μέχρι τῆς 
βασιλείας τοῦ Καντακουζηνοῦ. id est, Nicephori Gregorae Homa- 
nae historiae liber, continens annorum CL. narrationem , nempe ab 
imperatore Dom. Theodoro Lascari usque ad. imperium. Cantacu- 
zni, Editio Wolfiana iuscriptionem banc praefert, Nicephori Gre 
gorae, Homanae, hoc est. Byzantinae historiae libri ΧΙ. quibus res 
ἃ Graecis imperatoribus per annos CXLV. a Theodoro Lascari priore 
wsque ad Jndronici posterioris obitum. gestae. describuntur etc. 
Neutrum titulum retinuimus, propterea quod in utroque male sub- 
ducta erat annorum ratio. Nam undecim libri priores historiam 
continent, non CL. aut CXLV. sed tantum CXXXVII. annorum, 
CXXXV. Davidi Chytraeo. Wolfium in errorem induxit codex suus, 
in quo scilicet huiusce historiae lib. XL.cap. XI. sect. 1. perperam 
anni viginti ab Urbe capta numerabantur, cum tredecim tantum 
numerari oporteret, Vide notas infra ad enm locum, ΒΟΙΥ͂ΊΝ, 

Pag. δ, 4. Ἡ δὲ γῆ τὴν ἄτρεπτον ταύτην ὁμοίως ἀρχῆϑεν ἀεὶ 
τρεπομένη τροπήν] Vel τὴν ἀκινησίαν intelligit: Terra enim cen. 
trum immobile universitatis rerum a plerisque statuitur: vel vices 
temporum, quibis nunc sterilis squalet, nunc foecunda floret, 
sicut Fortuna et Luna conetantes in levitate sua dicuntur. worrius. 

Pag. δ, 9. 4j ydo dv ἐλλιπὲς ἐδόκει] Ita legendum, non jj 
γὰρ ἂν, ut legebat Wolfius, Sic infra lib. XV. cap. Vl, sect. 1. 
ἡ γὰρ ἂν ἐς τὸ δαψιλέστερον ἐσκομισάμενοι τἀπιτήδεια. Sic apud 
Homer. lliad. a. ἡ γὰρ ἂν ᾿ἀτρείδη νῦν ὕστατα λωβήσαιο. noivix. 

Pag.5, 16. Καὶ προφήτας ἕτερον τρόπον] Basilius Imp. in 
Paraenetic. cap. LXVI. παρελϑόντων τὰ πάϑη τοῖς νῦν παροῦσιν 
ὑπάρχει διδασκάλια. Dvcaxo, 


1150 ANNOTATIONES. 


Pag. 6, 8. Ἐπεὶ δ᾽ ὅπερ ὀφθαλμὸς} Pachymeres lib. I. Hist. 
tap. 1. ἱστορίας, ὡς ἄν τις εἴποι, ψυχὴ ἡ ἀλήϑεια, καὶ τὸ τῆς ἀλη- 
ϑείας χρῆμα ἐπαναγκὲς ἱερόν. Ideo Eunapius aiebat historicos, 
priusquam se ad scribendum accingerent, τῆς ἀληϑείας πρόϑυρα 
xal πύλας adorare debere. Vide Ciceronem II, de Oratore, et alios 
passim. pucawo, 

Pag. 6, 21. ᾿Ανδρονίκῳ τῷ Παλαιολόγῳ Seniori, quem πολὺν 
τὴν σύνεσιν fuisse ait, cui proinde longe potius convenit, quam 
Iuniori, quo imperante pofissimumi vixit ac' notus fuit Gregoras. 
Ad quem vero ex istius tempestatis historicis pertineat, vel quem 
praesertim spectet ista Andronici imp. expostulatio, ex iis, quae in 
ea carpuntur, non omnino promptum est assequi, nisi Georgius 
Pachymeres intelligatur, cuius pars historiae postrema res a Se- 
miore gestas complectitur, in qua forte eidem principi paulo ae- 
quior visus sit, et quam demum absolvit illo imperante, et annum 
aetatis quinquagesimum egente, ut ideni scriptor testatur lib, XIII. 
cap. ult. pucaxo. 

Pag. 6, 99. Ἐπὶ τούτων τῶν ἀνδρῶν ἔτι παρόντων] Fortasse 
περιόντων, illis adhuc superstitibus. ντοιιεῖσα. 

Pag. 6, 94. Καὶ ἵνα μιᾷ τῶν] ἀνανταπόδοτον, nisi forte ab 
illo pendeat, ὡς καὶ πρόφασιν εὔλογον δεδωκέναι elc., quod ta- 
men valde durum faerit, worrrsa, Hic se haerere fatetur Wolfius. 
Est autem haec transitio similis ei, quae occurrit infra lib. IX. 
cep. X. sect. 8. ἵνα δὲ πρὸς τὴν τοῦ παρόντος λόγου βεβαίωσιν' καὶ 
παλαιοτέρῳ τινὶ διηγήματι χρήσωμαι" ὁπότε γὰρ Καμβύσου, etc. 
Jtem lib. XI. cap. IX. sect. 2. καὶ ἵν᾽ αἷς ἐν κεφαλαίῳ διεξέλθωμεν 
ὅσα iv τούτῳ τῷ χρόνῳ ἡ τοῦ ἀνδρὸς εὐφυῶς κατέπραξε σύνεσις... 
αὐτοῦ γὰρ ἅμα τῷ f. Βοινικ. 

os. 6, 95. Ἐπ᾽ ἐμοῦ] Mex aetate, Sed quia se familiaris- 
simum Andronico fuisse teslatur Gregoras, converti, sententiam 
secutus, Je audiente. worrivs. Recte Wolfius, guam is audiente 
me habuit. Sic ἐπ᾽ αὐτοῦ lib. VIII, cap. VIII. sect. 1. lib. IX. 
cap. I. sect. 6. Sic ἐφ᾽ ἡμῶν lib. VIIL cap. X. sect. 4. Sic denique 
ἐπ᾿ αὐτῶν lib. IX, cap. X. sect. 8. Aliter tamen veteres, Theocri- 
tus, AIO" ἐπ᾿ ἐμεῦ ξωοῖς ἐναρίθμιος ὄφελες ἦμες. — Utinam mes 
aciate in vivis fuisses. Vide notas Wolfii. poivix. 

Pag. 7, 5. Οἱ δὲ πρόϑυμοι πρὸς τὸ λοιδορεῖν] Contra rece- 
ptam ab omnibus historiae legem: ὅταν γὰρ εἰς τὸ τῆς ἱστορίας ἦϑος 
ἀναλαμβάνῃ, ἐπιλαθέσθαι χρὴ εὐνοίας καὶ μίσους, καὶ πολλάκις 
κοσμεῖν τοὺς ἐχϑροὺς τοῖς μεγίστοις ἐπαίνοις, ὅταν af πράξεις ἀπαι- 
τῶσι τοῦτο" πολλάκις δ᾽ ἐλέγχειν τοὺς ἀναγκαιοτάτους, ὅταν al τῶν 
ἐπιτηδευμάτων ἁμαρτίαι τοῦ xaOvzoÓtxvumc, Anna Comnena in 
Prologo ad Alexiad. Christodulus, seu Cantacuzenus, in Prologo 
Hist. p. 4. οὐ yd ἀπεχϑείᾳ τινὶ, ἢ φιλίᾳ (ἐξ ὧν τὸ ψεῦδος ἐπιπολὺ 
τίκτεται) πρὸς τούτους ἀπήχϑην τοὺς λόγους, ἀλλ᾽ ἀληϑείας ἕνεκα, 
καὶ πρὸς ἀληϑείας ἐραστὴν τούτους ποιοῦμαι. τύυσακο, 








ANNOTATIONES. 1151 


Pag. 8, 7. Τὸ δὲ καὶ κακῶν ἀρχέτυπα] Maximus Tyrius, 
serm, XII. ubi de historia: νῦν δὲ ἀναμὶξ εἰσφύρεται πάντα dv 
τοῖς λόγοις, καὶ πλειονάξει τὰ χείρω, xol κρατεῖ τὰ αἰσχρὰ, καὶ τὸ 
πολὺ τῆς ἱστορίας πλεονέκται, τύραννοι, καὶ πολέμιοι ἄδικοι etc. 
DUCANO. 

Pag. 9, 15. “ἅπερ ὁτουοῦν ἠκηκόεσαν] Quo spectant quae 
habet Dio in Augusto, et ex eo Xiphilinus: xal κατὰ τοῦτο πολλὰ 
μὲν οὐ γιγνόμενα ϑρυλλεῖται, πολλὰ δὲ καὶ πάνυ συμβαίνοντα dyvo- 
εἴται, πάντα δὲ, ὡς εἰπεῖν, ἄλλως πως ἢ ὡς πράττεται διαϑροεῖ- 
ται. DUCANO. "4 παρ᾽ ὁτουοῦν ἠκηκόεισαν] Ita Cod. Reg. 2078. 
Wolfius legit, ἅπερ ὅτ. ἠκ. ut legitur in Cod. Reg. 2558. Βοινιν. 

Pag. 10, 10. ᾿Αλλὰ λόγοις καὶ τούτοις πλημμελῶς ἐξ ἔτι νέου 
δεδωκότες Verteram, sed illa immatura aetate perperam. descri- 
pserunt.. Sed videtur legendum; ἑαυτοὺς δεδωκότες : eumque sen- 
sum expressi. woLrius. Wolfius putat legendum esse ἑαυτοὺς δε- 
δωκότες. Sed nil necesse est. Nam verbum δεδωκότες referri 
potest ad μακροὺς ἡλίους; ut construclio sit, δεδωκότες τοὺς pa- 
κρουὺς ἡλίους vj τούτων σχολῇ γ totis diebus in earum otio consum- 
ptis. Facile tamen crediderim, non legendum quidem aed subau- 
diendum esse pronomenrfevrosc. Certe post verbum. διδόναι pas- 
sim apud Gregoram subauditur pronomen, Exempla habes lib. VI. 
cap. VI. sect. 4. lib. VIIL. cap. V. sect. 1. et sect, 8. pag. 191. F 
lib. IX. cap. IL, sect. 4. etc. zorvix. 

Pag. 10, 18. Ei δὲ μηδὲ τούτοις οὑτωσί πως ἐδίδουν, οὐδὲν 
μέγα τὸ ἐκείνων ὑπῆρχεν ἀντάλλαγμα] Davus sum, inquit ille in co- 
moedia, nom Oedipus. Me vero, cum in Sphingem incidissem, 
Oedipum esse oportuit, quocunque eventu, Gratum mihi facient, 
qui aenigma hoc dexterius explicarint. woLrius. Wolfius hoc 
loco Davum se ipse profitetur. Ego verti, F'erum etsi litteris totos 
dies im hunc modum non dediseent, subaudiendo τοὺς μακροὺς 
᾿ἡλίους, quod praecessit, Nunc autem malim subaudire ἑαυτοὺς, 
et aic vertere, Ferum etsi litteris t0tos sese in hunc modum non de- 
dissent, eodem plane sensu.  moiviw. 

Pag. 12, 11. "ἄλλως τὸ οὐδὲ πάνϑ᾽ ὅσα ] Videtur addendum, 
ἐπειδὴ οὐδὲ. worrivs. 

Pag. 12, 94. Ἔσται δῆλος dv τοῖς ἑξῆς} Quae ab aliis de- 
pravata esse asserit, nusquam convellit in hoc opere: veriore for- 
tassis expositione citra cuiusquam reprehensionem contentus, woL- 
TIUS. 
Pag. 18, 9. Τῆς γάρ τοι Κωνσταντινουπόλεως ὑπὸ τῶν 4α- 
τίνων ἁλούσης] Aprilis die XII. feria II, hebdomadis VL. ieiunio- 
rum, anno Mundi iuxta Graecos VI. MDCCXII. Christi MCCIV. 
DUcANO. Constantinopolis capta a Lati, nno Mundi (ut Graeci 
numerant) VI. MDCCXII. Chr. MCCIV. Aprilis die ΧΙ. non ut Maur, 
David putabat, anno Mundi VI. MDCCXI. Chr. MCCIIL Cod. Reg. 
95253. in catalogo imperatorum, ᾿Αλέξιος d Δούκας d Μούρτζον- 











1150 ANNOTATIONES. 


Pag. 6, 8. Ἐπεὶ δ᾽ $ περ ὀφθαλμὸς ] ,Pachymeres lib. I. Hist. 
cap. 1. ἱστορίας, ὡς ἄν τις po ψυχὴ ἡ ἀλήϑεια, καὶ τὸ τῆς ἀλη- 
ϑείας χρῆμα ἐπαναγκὲς ἕερόν. Ideo Eanapius aiebat historicos, 
priusquam se ad scribendum accingerent, τῆς ἀληϑείας πρόϑυρα 
καὶ πύλας adorare debere. Vide Ciceronem II, de Oratore, et alios 
passim. Ducaxo. 

Pag. 6, 21. ᾿Ανδρονίκῳ τῷ Παλαιολόγῳ ] Seniori, quem πολὺν 
τὴν σύνεσιν fuisse ait, cui proinde longe potius convenit, quam 
luniori, quo imperaute potissiniumt vixit ac' notus "fuit Gregoras. 
Ad quem vero ex istius tempestatis historicis pertineat, vel quem 
praesertim spectet ista Andronici imp. expostulatio, ex iis, quae iu 
ea carpuntur, non omnino promptum est assequi, nisi Georgius 
Pachymeres intelligatur, cuius pars historiae postrema res a Se- 
niore gestes complectitur, in qua forte eidem principi paulo ae- 
quior visus sit, et quam demum absolvit illo imperante, et annum 
setatis quinquagesimum egente, ut idem scriptor testatur lib. XIII. 
cap. ult. pucaxo. 

;Pag. 6, 98. Ἐπὶ τούτων τῶν ἀνδρῶν Eri παρόντων] Fortasse 
περιόντων, illis adhuc superstitibus, WOLFIUS. 

Pag. 6, 24. Καὶ ἵνα μιᾷ váy] ἀνανταπόδοτον, nisi forte ab 
illo pendeat, ὡς καὶ πρόφασιν εὔλογον δεδωκέναι etc. » quod ta- 
men valde durum fuerit, worrrva, Hic se haerere ur Wolfius. 
Est autem haec transitio similis ei, quae occurrit infra lib. IX. 
cep. X. sect..8. ἵνα δὲ πρὸς τὴν τοῦ παρόντος λόγου βεβαίωσιν" καὶ 
παλαιοτέρῳ τινὶ διηγήματε χρήσωμαι" ὁπότε γὰρ Καμβύσου, etc. 
Ttem lib, XI. cap. IX. sect. 2. καὶ ἵν᾽ οἷς ἐν κεφαλαίῳ διεξέλϑωμεν 
ὅσα ἐν τούτῳ τῷ χρόνῳ ἡ τοῦ ἀγδρὸς εὐφυῶς κατέπραξε σύνεσις... 
αὐτοῦ γὰρ ἅμα τῷ f. Βοινικ. 

Pag. 6, 956. Ἐπ᾿ ἐμοῦ] Mea aeiate, Sed quia se familiaris- 
simum Andronico fuisse testatur Gregoras, converti, sententiam 
secutus, JMe audiente. MoLrtUs. Recte Wolfius, guam is audiente 
me habui. Sic ix" αὐτοῦ lib. VIII, cap. VIII. sect. 1. lib. IX. 
cap. I. sect. 6, Sic ἐφ᾽ ἡμῶν lib. VIIL cap. X. sect. 4. Sic denique 
ἐπ᾿ αὐτῶν lib, IX, cap. X. sect. 8. — Aliter ta en veteres, Theocri- 
tus, AT" ἐπ᾿ ἐμεῦ ξωοῖς ἐναρίθμιος ὥφελες ἦμες. — Utinam mea 
αείαίε in vivis fuisses. Vide notas Wolfii. poivix. 

Pag. 7, 6. Οἱ δὲ πρόϑυμοι πρὸς τὸ λοιδορεῖν} Contra rece- 
ptam ab omnibus historiae legem: ὅταν ydo εἰς τὸ τῆς ἱστορίας ἦϑος 
ἀναλαμβάνῃ, ἐπιλαθέσθαι χρὴ εὐνοίας καὶ μίσους, καὶ πολλάκις 
κοσμεῖν τοὺς ἐχθροὺς τοῖς μεγίστοις ἐπαίνοις, ὅ ὅταν ef πράξεις d: ἀπαι- 
τῶσι τοῦτο" πολλάκις δ᾽ ἐλέγχειν τοὺς ἀναγκαιοτάτους, ὅταν af τῶν 
ἐπιτηδευμάτων ἁμαρτίαι τοῦ καϑυποδεικνύωσι. Anna Comnena in 
Prologo ad Alexiad. Christodulus, seu Cantacuzenus, i in Prologo 
Hist. p. 4. οὐ γὰρ ἀπεχθείᾳ τινὶ, ἢ φιλίᾳ (ἐξ ὧν τὸ ψεῦδος ἐπιπολὺ 
τίκτεται) πρὸς τούτους ἀπήχϑην τοὺς γους, ἀλλ᾽ ἀληϑείας ἕνεκα, 
καὶ πρὸς ἀληϑείας ἐραστὴν τούτους ποιοῦμαι. —DUCANG. 




















ANNOTATIONES. 1151 


Pag. 8, 1. Τὸ δὲ καὶ κακῶν ἀρχέτυπα] Maximus Tyrius, 
serm. ΧΙ], ubi de historia: νῦν δὲ ἀναμὶξ εἰσφύρεται πάντα ἐν 
τοῖς λόγοις, καὶ πλειονάξει τὰ χείρω, καὶ κρατεῖ τὰ αἰσχρὰ, καὶ τὸ 
πολὺ τῆς ἱστορίας πλεονέκται, τύραννοι, καὶ πολέμιοι ἄδικοι etc. 
DUCANO. 

Pag. 9, 15. “ἅπερ ὁτουοῦν ἠκηκόεσαν) Quo spectant quae 
liabet Dio in Augusto, et ex eo Xiphilinus: καὶ κατὰ τοῦτο πολλὰ 
μὲν οὐ γιγνόμενα ϑρυλλεῖται, πολλὰ δὲ καὶ πάνυ συμβαίνοντα dyvo- 
εἴται, πάντα δὲ, ὡς εἰπεῖν, ἄλλως πως ἢ og πράττεται διαϑροεῖ- 
ται. DUCANO. "4 παρ᾽ ὁτουὸῦν ἠκηκόεισαν] Ita Cod. Reg. 2078. 
Wolfius legit, ἅπερ ὅτ. »jx. nt legitur in Cod, Reg. 2558. »oivix. 

Pag. 10, 10. ᾿Δλλὰ λόγοις καὶ τούτοις πλημμελῶς ἐξ ἔτι νέου 
δεδωκότες Verleram, sed illa immatura. aetate perperam. descri- 
pserunt, Sed videtur legendum; ἑαυτοὺς δεδωκότες : eumque sen- 
aum expressi. woLrius. Wolfius putat legendum esse ξαυτοὺς ós- 
δωκότες. Sed nil necesse est. Nam verbum δεδωκότες referri 
potest ad μακροὺς ἡλίους; ut constructio sit, δεδωκότες τοὺς μα- 
κρουὺς ἡλίους τῇ τούτων σχολῇ, totis diebus in earum otio consum- 
ptis. Facile tamen crediderim, non legendum quidem sed subau- 
diendum esse pronomen ἑαυτούς. Certe post verbum διδόναι pas- 
sim apud Gregoram subauditur pronomen, Exempla habes lib. VI. 
cap. VI. sect. 4. lib. VIII. cap. V. sect. 1. et sect, 8. pag. 191. F 
lib. IX. cap. I. sect. 4. etc. Botvis. 

Pag. 10, 18. Ei δὲ μηδὲ τούτοις orocl πως ἐδίδουν, οὐδὲν 
μέγα τὸ ἐκείνων ὑπῆρχεν ἀντάλλαγμα] Davus sum, inquit ille in co- 
moedia, non Oedipus. Me vero, cum in Sphingem incidissem, 
Oedipum esse oportuit, quocunque eventu, Gratum mihi facient, 
qui aenigma hoc dexterius explicarint, worrrus. Wolfius hoc 
loco Davum se ipse profitetur. Ego verti, Verum eisi litteris totos 
dies in hunc modum non dedissent, subaudiendo τοὺς μακροὺς 
"ovg, quod praecessit, Nunc autem malim subaudire ξαυτοὺς, 
et sic vertere, Ferum etsi litteris totos sese in hunc modum non de- 
dissent, eodem plane sensu. moivis. 

Pag. 12, 11. ᾽άλλως τὸ οὐδὲ πάνϑ᾽ ὅσα ] Videtur addendum, 
ἐπειδὴ οὐδὲ.  woLrivs. 

Pag. 19, 94. Ἔσται δῆλος ἐν τοῖς ἑξῆς) Quae ab aliis de- 
pravata esse asserit, nusquam convellit in hoc opere: veriore for- 
tassis expositione citra cuiusquam reprehensionem contentus, woL- 
IUS. 





Pag. 18, 9. Τῆς ydo τοι Κωνσταντινουπόλεως ὑπὸ τῶν 4α- 
τίνων ἁλούσης] Aprilis die XII. feria II. hebdomadis VI. ieiunio 
rum, anno Mundi iuxta Graecos VI. MDCCXII. Christi MCCIV. 
pUcaNo, Constantinopolis capta a Lati inno Mundi (ut Graeci 
numerant) VI. MDCCXII. Chr. MCCIV. Aprilis die XII. non ut Maur. 
David putabat, anno Mundi VI. MDCCXI. Chr. MCCIII. Cod. Reg. 
2525*. in catalogo imperatorum, ᾿Δλέξιος ὁ Δούκας ó Movgr[ov- 





1162 ANNOTATIONES. 


glor, μῆνας β΄. ἡμέρας v. οὗ βασιλεύοντος, παρεδόθη sj Κωνσταν-. 
τινούπολις πρὸς τοὺς Δατίνους, ἐν ἔτει ewiff. κατὰ τὴν i τοῦ 
ἀπριλλίου μηνός. ἡμέρᾳ δευτέρᾳ. ἰνδικτιῶνος V. κατείχετο δὲ παρὰ 
τούτων χρόνοις ve. μῆσι y. ejt. o. iy. Codex 2522. in simili Cata- 
logo, ᾿Αλέξιος ὁ “Δούκας ó Movestovgloc, ἡμέρας ο΄. καὶ αὐτίκα 
γέγονεν ἡ ἅλωσις τῆς “Κωνσταντινουπόλεως ὑπὸ τῶν Λατίνων, κατὰ 
τὴν iB. τοῦ ἀπριλλίου μηνὸς, τῆς ξ΄ ἰνδικτ. τοῦ ςψιβ' ἔτους, ἐλϑόν-- 
TOY καὶ πεσόντων ἀντικρυ ταύτης εἰς “Χαλκηδόνα, κατὰ τὴν κζ΄ τοῦ 
ἰουνίου μηνὸς, τῆς «΄ ἰνδικτ. wal σκυλευόντων τὰ περικύκλῳ αὐτῆς 
χρόνον ἕνα. Cum codicibus consentiunt Georgius Acropolito, 
Villharduinus, et a Mauritius David primam oppugnationem 
cum expugnatione confundit. Urbs primum a Latinis obsessa est 
anno Mundi VÍ. MDCCXI. Αἱ non capta nisi anno VI. MDCCXII. 
Vide Nicetam Choniatam. morvis, 

Pog. 18, 16. ᾿Αἀναγορευϑῆναι συμπέπτωκε βασιλέα Θεόδωρον 
τὸν Adasapiw ] An. Mundi VI. MDCCXIIL Nam imperavit annos 
XVIII. quorum ultimus fuit annus Mundi VI. MDCCXXX., ut con- 
stat ex Cod. MS. Reg. 2781. fol, 46. V, ubi haec imperatorum se— 
ries chronologica occurrit, 





», Dom, 
x. Θεόδωρος «“ἄσκαρις ὅ πρῶτος. a. pur. 
E. Ἰωάννης Δούκας ὁ Βατάτζης. Ay. αφοη. 
Εν, Θεόδωρος Δάσκαρις παῖς Ἰοάννου. ὃ, epu. 
Sha. "Μιχαὴλ Παλαιολόγος. xD. αχς. 
sie. “Ἀνδρόνικος, ὃ ὃς ᾿Αντώνιος μοναχός. μέ. κχνα΄. 
ont... ᾿ἀνδρόνικος ὁ ἔγγονος αὐτοῦ. ἢ. i. 
Suy. Ἰωάννης δ αντακουζηνός. ιδ΄. αχοη. 
49. ὠ Ἰωάννης ó Παλαιολόγος γαμβρὸς αὐτοῦ. Mj. αψιέ." 

ΒΟΙΥΙΝ. 


Pag. 18, 17. Προσεῤῥύησαν] Nicetas in Balduino N. VIL. 
DUOANO. 

Pag. 18, 19. ᾿Δλεξίου Κομνηνοῦ] Cogn. Magni, ducis Tra- 
ezuntini, Andronici Comneni Tyranni ex filio Manuele nepotis. 
ide Familias nostras Byzantinas p. 192. nocaxo. 

Pag. 18, 31. Κομνηνὸς Μιχαὴλ] Ex Angelorum stemmate, 
Vocabatur autem Michael /ngelus Comnenus, loannis Angeli Se- 
"bastocratoris filius nothus, de quo pariter egimus in eadem lucu- 
bratione pag. 208.  nvcaxo. 

Pog. 14, 6. “ολόϊκος} Postea «Δοδόϊκος : eadem μεταϑέσει, 
qua Νικόλαος et Zlaóvixog , et apud nostrates Bolgangus et Gangol- 
fus. woLrmus, Καὶ ó κόμης Πλέης 4olóixog] Wolfius interpres, 


*) Annus Mundi, quo quisque imperare desiit. sorvrw. 
**) Anni imperii, sorvnr. 
4.) Anni a Phülppo Arídaeo. morvm. 


ANNOTATIONES. 1153 


et Pleae Comes Doloicus, quem errorem erravit etiam apud Nicetam 
Choniaten, in Balduino, N. 1V., ubi pariter indigitatur Ludovicus 
Comes Blesensis, utroque scriptore vocem Blois, seu potius Blés, 
quomodo ea tempestate urbis Blesensis nomen efferebatur, ita ef- 
fingente, De Ludovico porro, ut et de Balduino Comite Flan- 
drensi, et Bonifacio Montferratensi marchione, egimus in notis ad 
Historiam Gaufredi de Villa- Harduini, pvucaxo. 

Pag. 15, 16. Βαρεῖαν ὅπλισιν] Acropolita N. XII. Ἰταλοῖς 
μὲν οὖν τὸ ἔϑος ἐφ᾽ ἵπποις ὑψαύχεσιν ἐποχεῖσϑαι, καταφράκτοις 78 
δι’ ὅλου εἶναι τοῖς ὕπλοις τοῦ σώματος, κἀντεῦϑεν δυσκινήτως κατὰ 
τῶν ἐναντίων ὁρμῶσι. [ἀ notavit idem Gregoras, lib. IV. cap. VII. 
et alii, quos laudamus in notis ad Villharduinum, N. CCXIL, quibus 
addendi Ingulfus.p. 899. prioris Edit. et Walsinghamus an. MCCCI. 
pag. 78. pvcaso. . 

Pog. 15, 18. ᾿Ανίστανται τῶν 1óyav] Eiusmodi insidiis cir- 
cumven!os Latinos scribunt pariter Nicetas et Gregoras. Id ipsum 
de Tartaris narrat Vincentius Beluacensis lib. XXX. cap. LXXXI. 
Cum adversariorum fortitudini se praevalere. posse non credunt, ante 
illos fugiunt, et quasi se ab illis fugari faciunt. Cumque illi ar- 
mati Jl'artaros inermes diu insecuti fuerint, ac prae gravitate armo- 
rum εἰ viae longitudine lassati iam non amplius segui potuerint, tunc 
Tartari super equos recentes ascendentes, se super illos convertunt, 
et in eos capiendo εἰ occidendo insiliunt,  nucaxo. 

Pag. 15, 95. Ὃ δὲ Πλέης κόμης] Villharduin. n. CXC, 
DUCANO. 

Pag. 16, 1. Ἐρίκος Δάνδουλος] Atqui Henricus Dandulus 
commisso cum Bulgaris proelio non interfuit, quod scribit Nicetas, 
neque proinde ex acceptis in eo vulneribus interiit, quod Gregoras 
tradit, Rectius Acropolita n. XIIL, qui τὸν τόπον τοῦ Δουκὸς ἐπέ- 
χοντα Βενετίας ἐν τῇ Κωνσταντινουπόλει interfuisse duntaxat obser- 
vat. Vide Villharduin, n. CXCIII. — Recte porro Gregoras hoc loco 
vocem lenricus extulit, quam lib. II. cap. I. Nicetas in Bald. et 
Henrico, et Pachymeres lib. VII. cap. XXVII. per^Edórs efferunt, 
quomodo nostri Herri olim dicebant, ut ex Villharduino liquet. 
Perperam vero doctus Pachymeris interpres Ἔφῤῥη ἐξ Ἐγγελίνων, 
Errem ex Englinis vertit, cum scribere debuisset, Henricum ex 
"inglis. Wolfius etiam. Herricus pro Henricus male vertit dicto 
cap. 1. DUcawo. 

Pag. 16, 4. Σκυϑικὸν πλῆϑος QuosScythas Nicetas et Gre- 
goras, lios Comanos vocat Villharduinus. Ubi vero habitarint Bcy- 
thae Comani, exponit idem Gregoras lib. II, cap. VIII. nucaxo. 

Pag. 16, 12. Σκυϑῶν ἐρημίαν) Proverbium, cuius meminit 
Appendix Vaticana, Zenobius, praeterea Acropolita n. XXXV. et 
alii passim.  DUCAXO, 

Peg. 16, 14. Καὶ περὶ τὴν Θρῴκην πλανώμενος] Ut Alexius 





1154 ANNOTATIONES. 


Angelus imp. a Bonifacio Montisferreti marchione captus fuerit, 
marrat etiam praeter Nicetam Villharduinus n. CLXIV.  pucaxo. 

Pag. 17, 10. Ἰαϑατίνην] Iconiensem Sultanum, de quo sat 
multis egimus in Familiis Turcicis n. X. nvcaxo. 

Pag. 18, 5. Εἰς τὴν παρὰ Μαίανδρον ᾿Αντιόχειαν] Cariae 
urbem, de qua Phlegon Trallianus εἰ Geographi. pocawo. 

Pag. 18, 17. Ὧν τοὺς ὀκτακοσίους μισϑοφόρους εἶναι “Δατί- 
vovc] Pachymeres lib. I. cap. III. de Graecis post captam a nostris 
"urbem in arctum redactis, ut qui tres solummodo urbes obtinerent, 
Nicaeam, Prusam, et Philadelphiam, cum ab oriente a Persis seu 
Turcis Iconiensibus , ab occasu a nostris impeterentur, τῇ μὲν Ἰτα- 
λικὸν ἔχοντες συμμαχικὸν ἐπίεσαν Πέρσαις, τῇ δὲ Σκυϑικὸν προσλα- 
βόμενοι ἄρτι ποτὲ φανέν τε, καὶ προσληφϑὲν, ἀνώϑουν τοὺς Ira- 
λούς. Enimvero incertum an illa tempestate Lascari militarint La- 
tini seu Galli, pactis forte tum induciis, cuiusmodi cum eodem 
Lascari initas memorat Villbarduinus n. CCXLIX. vel post foedus 
inter Robertum imp. Constantinopolitanum et Lascarim initum, 
de quo egimus in Historia ico- Byzantina lib. ΠῚ. n. III. cum 
scilicet Roberti sororem Mariam idem Li in uxorem accepit, 
"uti mox cap. seq. narrat Gregoras, Petri scilicet Comitis Autisiodo- 
rensis et imp. Constantinopolitani filiam. Vide Famil Byzant. 
pag. 919. pucawo, 

Pag. 90, 11. Μόλις κατέκοψαν] Deesse videtur, τοὺς 4α- 
τίνους. woLrius, 

Pag. 94, 1. ᾿Οχτωκαίδεκα δὲ βασιλεύοντι τούτῳ παρεῤῥύησαν 
ἔτη Series chronologica imperatorum supra allata, praeterquam 
quod annos octodecim imperii Theodoro Lascari tribuit, etiam an- 
num indicat, quo is obiit, nempe Mundi VI. MDCCXXX., qui a Ia- 
nuario mense fuit annus Christi MCCXXII, — zoivix, 

Pag. 94, 2. Τὸν παρόντα βίον ἀμείβει] Anno MCCXXIL 
Acropol.n. Vl. nvcaxo. 

Pag. 94, 8. Ἰωάννην τὸν Δοῦκαν) Cogu. Patatzem. Vid. 
Famil Byzant. pvcaxo. 

Pag. 94, 7. Ὀξὺς μὲν ἦν τὴν δρμὴν] Nicetas in Alexio lib. 
II. u. Il. de Theodoro: ψεανίας τολμητίας καὶ ῥαγδαῖος πρὸς τὰ 
πολέμια. DUCANOG. 

Pog. 94, 11. MA ἐκιβδήλευεν αὐτὴν, ἀωρίᾳ πολλάκις dc 
τὰ πράγματα χρώμενος] αὐτὴν, scilicet τὴν ἑαυτοῦ ὁρμὴν, nimia 
Jestinatione laudatum illum impetum. corrumpebat, Quo minus de 
Latinorum impetu hebetato intelligam , faciunt verba, ἀλλ᾽ ἐκιβδή- 
λευεν αὐτήν. Quae sententia si cui placet, sic vertat: Nam subitis 
et inexspectatis impressionibus. impetum. illorum retardabat, etc. 
"WOLFIUS. 

Pog. 94, 18. Σύνεσιν πλουτῶν φυσικὴν) Ioannis laudes at- 
tigit etiam Acropolita n. LII. extr. pucaxo. 








ANNOTATIONES. 1155 


Pag. 95, 9. Ῥόμπερτος] Vide Hist. Franco-Byzant. lib. ΠῚ. 
π. 1. DUcawo. 

Jbidem. Ὃ τοῦ πρὸ βραχέος τετελευτηκότος Ἐῤῥῆ ἀδελφιδοῦς } 
Henrici paulo. ante mortui ex: sorore nepos. Tta vertendum , non 
ex fratre nepos, ut Wolfius vertit. Erat enim Robertus Iolentae 
filius; Iolenta autem soror Henrici, Testis Gregoras ipse, Histo 

lib. IV. cap. IL. sect. 4. sorvrw. 

Pag. 95, 4. ᾿Αλέξιος οὗτοι καὶ Ἰσαάκιος] Acropolita n. XXII. 
Vide praeterea Histor. Franco -Byzant. lib. IlL n. VI. et Famil. 
Byzant. p. 218. pvcaxo. 

Pag. 95, 88. Θεόδωρος Confer Acropolit. n. XXI. Pachy- 
mer. lib. 1. cap. XXX. lib. I. cap. XXXVI. et Famil Byzant. 
pag. 207. pvcaxo. 

Pag. 96, δ. Μεγαλόπολιν ] Inter urbes, quae hoc epitheto 
donantur a scriptoribus, Thessalonicam recenseri observamus in 
Gloss. med. Graecit, pucawo. 

Pag. 96, 6. Αὐτίκα δὲ καὶ βασιλείας  Ουπι antea sub titulo 
Despotae Graecis biennio praefuisset, Acrop. n. VÍ. pucaxo. 

Pag. 96, 9. Πλείστοις ve γὰρ ἄλλοις] De Achride a Iustini 
no privilegiis donata agit cap. seq. de quibus consulendi prae cete- 
ris Íoan, Morin. lib. 1. exercit. XXVII. Leo Allatius lib. 1, de con- 
sensu utriusque Eccl. cap. XXV. n. IV. pucaxo. 

Pag. 96, 10. Πατρίδα] At quae fuerit Iustiniani patria, 
disquisivit Nicolaus Alemannus ad Procopii Historiam arcanam 
p. 14.l Edit. pvcaxo. 

Pag. 96, 11. Αὐτονομεῖσϑαι) Alia fuit civitatum priscis sae- 
culis αὐτονομία ab ea, quae lic recensetur, ut quae archiepisco- 
pslem dignitatem solum respexerit, nulli patriarchatui vel metro- 
politae subiectam. "Vide Allatium loco laudato, et Gloss, med. 
Graecit. in αὐτοκέφαλος. DvucAwo. 

Pag. 26, 18. "άλλοις ἐφεῖται] Patriarchae Constantinopoli. 
tano. Ducasc. 

Pap. 96, 17. Χῶρός τίς ἔστιν] De primis Bulgarorum sedi- 
bus et migrationibus fuse satis egimus in Regum Bulgariae serie 
historica, in Famil. Byzant, sect. VL. nucaso. 

Pog. 96, 19. Βούλγαν] De quo prae ceteris Vincentius Be- 
luacensis lib. XXXII. cap. XXI. pucaxo. 

Pag. 97, 1. Δείαν Μυσῶν Proverbium, de quo Zenob. Dio- 
genian. Apostolius, Suidas et alii passim.  nucaso. 

Peg. 97, 6. Αὕτη ἡ πόλις) ᾿Αχρὶς, in capitis lemmate. 
DUCAXO, 

Jag. 97, 6. Kol πρώτην Ἰουστινιανὴν] An igitur Achris 
eadem fuit cum Bederina, quam Iustiniani patriam fuisse scribunt 
Procopius, Agathias, et auctor Chronici Paschalia; ac primam Ju- 
atinianam appellari pariter is sanxit, ut exserte acribit idem Aga- 
thias lib. V. Dubium tamen ingerit codex Procopii Vaticanus, quem 

















1156 ANNOTATIONES. 


laudat Alemannus, ubi scribitur apud Dardanos Europaeos, qui 
post Epidamniorum terram babitant, ad Praesidium quod Bederia- 
na vocatur, oppidum esse Tauresium nomine, unde lustinianus or- 
tus est, eum locum muro ac quatuor turribus circumdedisse, iux- 
taque urbem nobilissimam condidisse, quam lustinianam primam 
appellavit, nutricationis officium altrici patriae rependens: unde 
colligere liceret non revera Bederinae, sed Tauresii natum Iustinia- 
num, ac [ustinianae primae nomen neutri oppido , sed alteri, quod 
proxime aedificaverit, id nomenclaturae inditum, atque adeo Achri- 
di, cui attribuitur a Gregora et aliis. Leunclavius in Onomastico 
Turcico scribit Giustandil a Turcis appellari lustihianae urbis re- 
gionem, quae, inquit, priscis lustiniana prima dicitur, lustiniani 
Augusti patria, Macedoniae quidem illam, sed versus Illyricum, vel 
in ipso potius Illyrico sitam. pvcaxo. 

Pag. 98, 6. Τοῦ ᾿Δγγέλου] Michaàlis nothi, cuius supra me- 
minit lib. I. cap. Ill. nucasc. 

Pag. 98, 7. “Δήμνια κακὰ] Zenob. Diogenian. Suid, etc. 
DUCANG. 

Pag. 28, 9. Ἐν τούτοις} Acropol n. XXV. XXVI. Pachy- 
mer, lib, Ll. cap. XXX. Ricbardus de S. Germano an. MCCXXX. 
DUCANG, 

Pag. 99, 13. Καὶ τὴν τῶν Καρδιανῶν) Cardiam vertit in- 
terpres: melius Cardíana, tametsi Cardia urbs occurrat in Thracia. 
DUCAKG. 

Pag. 99, 16. Πρέσβεις ix Βουλγάρων) lmo a loanne Va- 
tatze ad Bulgarorum regem Ásanem missos legatos scribit Acropo- 
lita cap. XXXI.  nucaso. 

Jag. 80, 8. Καὶ ὅ τοῦ Τερνόβου ἐπίσκοπος) Acropolita cap. 
XXXIII. Vide Ioan. Morin. lib. I. Exercit. XXVII. et Leonem Alla- 
tium lib. 1, de concordia utriusque Eccl. cap. XXV. n. V. prae- 
terea gesta Innocentii lIL. Papae, a quo Trinovitanus archiepisco- 
pus Primas totius Bulgariae et Blachiae constitutus ibi legitur p. 86. 
Edit. Baluzianae. Dvcawo. 

Pog. 81, 8. Ὅμηρος ἔφησεν) Il. XIII. 6. sorvi. 

Pag. 81, 18. Καὶ ἀγορανομιῶν) Wolfio ἀγορανομίαι sunt 
leges agrariae. — Videat lector an is sensus esse possit eius vocabuli, 
Ego verti 4fedilitias functiones. soivis, 

Pag. 81, 19. "AA εἰρήνη πᾶσα τὸ ἀπὸ τούτων] Perinde ac- 
Cipio, ac si esset, τούτων γε ἕνεκα: quod αὐ haec quidem attinet. 
Sic enim malo, quam, His de causis, worrivs, 

Pag. 82, 9. Τήν γε μὴν προσηγορίαν αὐτῶν] Beineccius ad 
cap. XVI. Haitonis huoc Gregorae locum laudat, ubi ille consu- 
lendus. pvcaso. 

Pag. 82, 20. Οὐράνια δείματα] Vide notata ad. Chronicon 
Pasehale pag. 810. Β, pvcaxo. 


ANNOTATIONES. 1157 


Pag. 84, 29. Οὔτε σῖτον ἔδουσιν, x. v. 4.] Homerus de Diis 
Tl. V. 841. ποινικ. 

Pag. 86, 16. Ἤδη γὰρ καὶ Ἰωάννου ova  Pachymeri lib. V, 
cap.IV. pucaso. 

Pag. 85, 16. Μοῖρα Σκυϑῶν] Scytharum voce Tartaros hic 
intelligit, qui hac tempestate in varias Europae et Asiae regiones 
effusi has omnino vastarunt: de qua quidem irruptione agunt pas- 
sim historici, atque in iis Acropolita cap. XXXV.  pvcaso. 

Pag. 88, 19. Σιτξισχᾶν} Pachymeri lib. V. cap. ΠΥ. Tlypu- 
σκῶν dicitur, ubi is haec addit: Tffyyig γὰρ ὄνομα᾽ τὸ δὲ Κάνις, 
βασιλεὺς, cuius vocis vim ac significatum prodit etiam Vincentius 
Beluacensis lib. XXX. cap. LXIX. et lib. XXXIL. cap. XXXIV. a 
quo Chingis nude, omisso Cham epitheto, interdum eppellatur, ut 
eod. lib. cap. VIIL Latini vero acriptores Chingischam hunc vulgo 
vocant, ut idem Beluacensis d. cap. LXIX. et alii» locis, qui Tar- 
tarorum ab Indiae rege, cui parebant, defectionem ad annum MCCVI. 
refert. DUcANO. 

Pag. 86, 20. Ὅ τε Xolao xal ὃ Τιλεπουγᾶς] Aliter filio- 
rum Chingischami nomina efferunt idem Beluacensis cap. XIII. eius- 
dem lib XXXIL Haytonus cap. XVIL Paulus Venetus, et alii, 
DUtANO. 

Pag. 85, 929. Καὶ Ἰαξάρτην ποταμὸν] De quo multis egimus 
ad Nicephori Bryennii Historiam lib. I. n. VII.  nucawo. 

Pag. 86, 8. Ὃ Τελεπουγᾶς] Hanc Tartarorum in Europaeas 
provincias irruptionem Bathy, Chingischami duci, ex Thossato filio 
nepoti, adscribit idem Beluacensis lib, XXXI. cap. CXLIX. et lib. 
XXXIL cap. XV. nvcaxo. 

Pag. 86, 14. Καὶ Apatoftor] Hic omissam lineam liquet in 
Wolfii versione: Zünchi sunt, Gotthi, et Hamaxobü, quos et 
ἁμαξοφορήτους alii vocant; atque ii sunt Scythae Nomades, ut est 
apud Leunclavium in Onomastico priore Turcico, in voce lurchi. 
DUCANO. 

Pag. 86, 16. Οὖννοι δὲ οὗτοι xol Κομανοὶ ἐκαλοῦντο] Du- 
plicem fuisse Comaniam observare est, alteram, quae ad septentrio- 
nem, Hungariae conterminam, seu versus Danubium, alteram, quae 
in Asia, quo Comani cum aliis nationibus septentrionalibus iam 
olim migrarant, extitit. De priore hic sermo est, quam Anna 
Comnena lib. VIII. et Magister Rogerius de Destruct. Hungariae 
cap. XX, circa Danubium, Tanaim et Borysthenem statuunt. De 
situ vero regni Comanorum Asiaticorum egit Haytonus cap. V. et 
ibi Beineccius, praeterea Vincentius Beluacensis lib. XXXII. cap. 
XXI XXIII Nos etiam in notis ad Villharduini n. CLXXXV. 
quaedam attigimus. Ut porro Comania Asiatica a Tartaris expu- 
guata fuerit, scribit idem Beluacensis eod. lib. cap. X. pucaxo. - 
Οὖννοι δὲ οὗτοι καὶ Κόμανοι ἐκαλοῦντο. ἦσαν δὲ καὶ οἱ Σκύθας av- 
τοὺς κατωνόμαξζον) Hi vero Hunni et Comani vocabantur, Érant 












1158 ANNOTATIONES. 


etiam qui eos Scythas nominarent, Tta vertendum: non, ut Wol- 
fius, Erant etiam qui se Scythas nominarent, alio sensu. sorvix. 

Pag. 86, 28. “Διφϑέραις) Acropolita cap. XXXV. deiisdem: 
ἀσκοῖς τὸν Ἴστρον διαπεράσαντες. Egit de eiusmodi coriaceis navi- 
culis prae ceteris Ioan, Schefferus lib. I. de Militia navali cap. llf. 
DUCANO, 

Pag. 87, 6. Καὶ τοῖς Ῥωμαϊκοῖς) Comanorum, qui loanni 
Vatstzae imperanti se dediderunt, meminit Cantacuzenus lib. L 
cap. JL. pvcawo. 

Pag. 87, 11. ὑπερορίους ἐκείνους Σκύθας Quo vocabulo 
"Tertaros Asiaticos pariter intelligit, qui ducibus Chingiscbami filiis 
Asiam fere universam pervaserant, cum qui versus Danubium ha- 
bitabant Europaeos vocat lib. 1V. cap. 7.  pvcawo, 

Pag. 87, 16. Καὶ ὮὯξρν τὸν Σόγδον] De Oxo fluvio egimns 
ad lib. I. Bryennii n. VIL. p. 901. pucaxo. 

Pag. 41, 1. ᾿Ασίαν ἔχοντες Τοῦρκοι] De Turcorum primis 
sedibus versus Tanaim, et ut in Asiaticas regiones penetrarint, Ba- 
silii Bulgaroctoni temporibus, uti scribit Bryennius d. cap. VIL 
seu ut Willelmus Tyrius lib. I. cap. VII. triginta aut quadraginta 
annis antequam nostri Hierosolymitanam expeditionem susciperent, 
multa congessimus ad eundem Bryennium. Vide infra lib.IV. cap. 7. 
DUCANG. 

Pag. 41, 8. Πονηρὸν τοὺς Σκύϑας ὁρῶντες ytróvgpa] A 
quibus quidem Tartaris impugnabantur, uli narrat Beluacensis lib. 
XXXI.cap. CXLI. Quanta autem fuerit hac aetote nobilitas, ma- 
gnitudo et opulentia regni Turcorum, quique magnates eorumdem 
dominio subiecti fuerint, exponit capitibus seqq. Ducaxo- 

Pag. 41, 4. Ὃ τῶν Τούρκων ἡγεμὼν } lathatines Azatini Sul- 
tani filius, Acropol cap. ΧΙ]. Vide Familias nostras Turcicas. 
DUCANO, 

Pag. 41, 99. Μετὰ τῶν Τούρκων ἐτέλει σπονδάς] Quibus 
quidem Patachius in CCCC lanceis serviebat , quotiens vel quantum 
volebat, uti scribit Beluacensis lib. XXXI. cap. CXLIV. incertum 
an ex hoc foedere, anno Chr. MCCXXXIV. percusso, vel sequenti, 
juxta Acropolitam cap. XLI. pucawo. 

Pag..49, 18. ἘΣ ἀλλοδαπῶν ἐϑνῶν ἐνδύματα] Vide notas 
ad Zouarae lib. X. Annal. n. XXVIIL — nucaxo. 

Pag. 43, 94. Τῶν γὰρ ἀναγκαίων Videntur in utroque co- 
dice versus aliquot deesse, atque haec ex abrupto superioribus at- 
texi  woLrius, 

Pag. 44, 1. Td δὲ ἐνδεχόμενα ταῖς τῶν ἀρχόντων ἀκολουθοῦ- 
σιν ὀρέξεσιν] Non necessariae principum cupiditatibus parent. lta 
quoque vertendum, non, et subditi quantum licet principum sequun- 
tur cupiditates. τὰ ἐνδεχόμενα ea sunt, quorum usus est varius et 
mutabilis, Vide lib. Vll. pag. 160. C. item lib. XIX. pag. 686. C. 
BOLVIX, 














ANNOTATIONES. 1159 


Pag. 44, 7. Τῇ plv βασιλίδι Εἰρήνῃ] Inde incipit liber ter- 
tius in Cod. Reg. 2078. in quo et Capitum divisio diversa est a vul- 
gatis. βοινιν. 

Pag. 44, 18. Σώσανδρα) Ubi is deinde sepultus fuit, infra 
ad pag. 80. Β. pucaxwo. 

Pag. 45, 4. Ἢ μὲν βασιλὶς Εἰρήνη] Acropol. cap. XXIX. 
DUCANG. 

Pag. 45, 8. Αὕτη δὲ ἣν "Avva] Frederici II. imp. filia no- 
tha, Manfredi regis Siciliae soror, Vide Familias nostras Byzanti- 
mas pag. 223. Ducawo. 

Pag. 45, 16. Magstaívgc] Acropol.cap. LII. pucaxo. 

Pag. 46, 8. Vide epistolam encyclicam ipsius Blemmydae, 
editam a Leone Allatio in notis ad Hist. Georgii Acropolitae, 
pag. 254. Edit. Reg.  soiviw. 

Pag. 46, 10. Κελεύσει τοῦ καϑηγητοῦ Βλεμμύδου afbbatis 
seu Hegumeni, non vero Praeceptoris, uti verterat interpres. Sic 
enim Graeci praefectos monasteriorum vocant, Nicephori vero 
Blemmydae, viri tum eruditione tum vitae sanctitate celeberrimi, 
elogium non semel perstringant Acropolita cap. XXXII. XXXIX. 
Lil. Pachymeres lib. VII. cap. 1X. Gregoras lib. V. cap. II. et alii, 
quos laudat Leo Allatius lib. I. de utriusque Ecclesiae consensione 
cap. XIV. n. IV. ubi, utet in notis ad eiusdem Acropolitae cap. LIf, 
Blemmydae epistolam encyclicam, scriptam postquam Marcesinam 
templi ingressu prohibuit, descripsit. De Blemmydae vero scriptis 
quaedam attigit idem Allatius d. cap. XIV. etin notis ad cap. XXXI. 
Acropol  pUcaNo. m M "" 1 γρά 

Pog. 46, 17. Σκώμμασι βάλλων αὐτὴν, xal γλώττῃ xal yodu- 
μασι διεσύρων dil] Vide Blemmydae orationem , ὁποῖον δεῖ, bt 
τὸν βασιλέα, quae extat in Cod. Reg. 8125. ubi haec imprimis no- 
tatu digna, τίς γὰρ οὐκ ἂν αἰσχυνθείη, καὶ μόνον ἐνθυμηϑεὶς βα- 
σιλικὴν σεμνότητα εἰς αἰσχρὰς καὶ ἀπρεπεῖς πράξεις ἐμπίπτουσαν, 
καὶ παρόμοια πάσχουσαν, ὥσπερ τινὲς ὑπὸ τῆς μυϑευομένης μαγι-- 
κῆς Κίρκης ἐκείνης εἰς χοίρους καὶ κύνας μετεβάλλοντο. Βοινιν, 

Pag. 47, 19. μετὰ βραχὺ καὶ τὴν ἑαυτοῦ ἀρχήν] Vide in- 
Íra lib. IV. cap. IX. sect, 1. Βοινιν, 

Pag. 47, 20. Τέως μὲν οὖν πρέσβεις] Acropolitacap. XLIX. 
LL Pachymer. lib. III. cap. XXVII, nucasc. 

Pog. 47, 25. Κατὰ τὴν fo] Wol&us: Cum mane mater 
"Theodora etc. Atqui ἕω hic aliud sonat: in orientem nempe venit 
"Theodora, Sic enim Acropolita: xal sj τούτου γαμετὴ Θεοδώρα, 
τὸν Νικηφόρον μεθ᾽ ἑαυτῆς λαβοῦσα, tlg τὴν ἴω διαπεραιοῦται. 
Atque sic emendavimus, Ducaxo. 

Pog. 48, 94. Καὶ τὸ ...] Acropolita: xal ἀπέλυσε πρὸς 
τὸν Βασιλέα ὁ Μιχαὴλ τὸ ἄστυ Πρίλαπον καὶ τὸν Βέλεσον, καὶ τὸ 
ἐν τῷ ᾿Δλβάνῳ φρούριον τὰς Κρόας. Hinc igitur aupplendus Gre- 





1160 ANNOTATIONES. 


goras. De Croia urbe adeundus Leunclavius in Pandecte Turc, 
n. CXXVI. pucaxo. 

Pag. 49, Ἵ. Ἐπεὶ δὲ περὶ τὴν Φιλίππων] Acrop. cap. L. LI. 
Pachym. lib. I. cap. VII. Phranz. lib. 1. cap. LI. nocawo. 

Pag. 49, 21. Πρὸς δὲ τὴν ἕω Ioannis Vatatzae obitum mul- 
tis pariter refert Acropolita cap. Llf. Contigit autem XXX. mensis 
Octob. anno Chr. MCCLV. cum annum aetatis LX. seu, uti vult 
Acropolita, LXI. attigisset. DucANO. 

Peg. 60, 29. ἐν vj μονῇ τῶν Σωσάνδρων) Magnesiae, in 
aede Deiparae Sosandrae sacra, qum is aedificarat. Supra, ad 
peg. 26. B. pucaxo. 

Pag. ὅδ, 8. ᾿Ανηγορεύετο ἤδη ϑανόντος ἐκείνου] Theodorus 
Lascaris iunior imperare coepit an. Mundi VI. MDCCLXIIL. Id 
constat ex serie imperatorum chronologica, quam ex Cod. Reg. 
supra attulimus, Dubium est utrum ante, an post mensem Tanua— 
rium. Si ante, fuit is annus Christi MCCLIV. et Mauritius David 
Possinum recte reprehendit. Si post, fuit iam tum an. Cbr. MCCLV. 
et Possinus immerito reprehenditur, Ego Possini Chronol 
primum secutus sum, quam et Ducangius secutus fuerat. Deii 
ex animadversionibus Mauritii David sacerdotis Divionensis (cuius 
librum, diu quaesitum, beneficio Viri illustr. Nicolai Toimardi 
tandem nactus sum) intellexi lapsum me semel atque iterum cum 
doctissimis viris in supputanda aunorum ratione. Moneo itaque 
lectorem, ut huic volumini subiunctum indicem erratorum consu— 
lat, et ex eo chronologiam nostram corrigat. moiviN. 

Pag. 66, 2. Κατὰ τὸ ἐν τούτοις ἐπικρατοῦν É0oc] Acropolita 
cap. LIII. De hoc more passim scriptores. pucawo. Verti, more 
tum usitato, Malim , more in his, vel hac in re usitato. novis. 

Pag. 65, T. Ὃ πατριάρχης Γερμανὸς Germano patriarchae 
Constantinopolitano Arsenium proxime suffectum hic scribit Grego- 
ras, mira oscitantia , inquit Allatius lib. II. de utriusque Ecclesiae 
consensione cap. XIV. n. IV. Nam Arsenius Manueli successit, ut 
est apud Acropolitam cap. LII[., Manuel Methodio, Methodius Ger- 
mano, Quae quidem patriarcharum series sic describitur in cata- 
logo Leunclaviano, Ephraemii, et Xanthopuli. pvcaxo. 

Pag. 65, 11. Νικηφόρος 6 Βλεμμύδης] Acropolita eod.cap.LIII. 
DUCANO. 

Pag. 65, 16. Ὁ κατὰ τοὺς τῆς ᾿Απολλωνιάδος ἵδρυται χωρίου] 
Acropol. ἐν τῇ τῆς ᾿ἀπολλωνιάδος λίμνῃ, quomodo hunc locum ef- 
fert Michaél Monachus in vita MS, S. S. Theodori Studitae, quem ait 
missum fuisse in exilium ἐν Kiko κατὰ τὴν ᾿Απολλωνιάδα 
λίμνην καλουμένῳ ΜΜετόπα. Ephraemius in catalogo Patr, Constan- 
tinop. de Arsenio: 

Elo* ἡσύχαξεν͵ καὶ θεῷ προσανέχων 
Ἐν ᾿Απολλωνιάδος ἀσκητηρίοις. DUCANO. 














ANNOTATIONES. 1161 


Pog. δῦ, 16. '4vie περιφανὴς | plv τὴν κατ᾽ αὐτὸν ἀρετὴν 
Intellige τὴν κατὰ τὸν ἀσκητικὸν βίον ἀρετήν. Nisi forte legendum, 
αὐτὸν τῶν κατ᾽ αὐτὸν ἀρετῇ: sed minus placet. woLrrus. Vertit 
Wolfius, virtute illustris ille quidem. — Vertendum , illustris quidem 
ille virtute privata, seu solitariae vitae laude. soiiw. 

Pag. 56, 17. Kal μὴ πολλὰς) Acropol. ὀλίγων γραμμάτων 
πεῖραν ἔχοντα, licet alias περιφανὴς τὴν ἀρετὴν, ut ait Gregoras, 
εἰ τῶν ἀρετῶν. κάλλιστος ἔμψυχος ϑρόνος, ut Ephraemius, pucaxo. 

Pag. 55, 20. Καὶ ἐπικυροῦντος, εἷς ἔθος] Vide Glossar. 
med. Graecit. in Mijveua. DUCANG, 

i. 55, 91. "Emi τούτοις) Acropolita cap. LIV. LV. LVI. 
LVIL »vcawo. 

56, 18. Ὃ τῶν Βουλγάρων d wv]. ó Bovi e 
Ma Logotlhetae, Vide vrice qua m ulga in vareéepte 
malicis. DUcANO. 

Pag. 56, 24. "Ori γαμβρὸς ἦν ix^ ἀδελφῇ s x. τ᾿ À.] Vide su- 
pra lib. II. cap. 3. sect. 8. BoiviW. 

Pag. 57, 90. Τὴν τοῦ Παλαιολόγου Miei] Acropolita 
eap. LXIV. LXV. Phranzes lib. 1, cap. Π. nocaso. 

Pag. 58, 16. Τὸν Zovirdv] lathatinum, Vide stemma Ico- 
niensium Sultanorum, a nobis descriptum post Familias Dalmaticas. 
DUCANG, 

Pag. 58, 17. Τὰ Σκυϑικὰ στρατεύματα] Tartarorum, quos 
Acropolita Τοχάρους perpetuo vocat, ut et Pachymeres, qui de iis 
lib. Il. cap. XXIV. scribens, xal τῶν Τοχάφων, οὺς ἡ κοινὴ "dsa- 
elovg λέγει συνήϑεια. — Ubi forte legendum Ταρτάρους. DUCANG. 

Pag. 59, 30. Διὰ τῶν ἔμπροσϑεν ἔργων 1 Ἔμπροσϑεν apud 
recentiores Graecos ad futurum tempus pertiuet, et usurpatur pro 

ετὰ ταῦτα, postea. Sic infra lib. VÍ, cap. X. sect. 1. item lib. 
Vi. cap. 1. sect. 2, *soivis. 

Pag. 60, 8. Μύτξην)] De quo, ut et de Constantino Toecho 
consulere licet seriem regum Bulgariae in Familiis Dalmaticis. 
DUCANG, 

Pog. 61, 14. Καὶ Θεοδώφαν τὴν αὐτοῦ ϑυγατέρα] lrene 
vocatur ab Acropolita, Histor. cap. LXXXIII. Vide notas Allatii. 
BOIVIN. 

Peg. 61, 17. Τῆς εἰς τὴν δευτέραν στοργῆς τί ἔτι) Quid τὸ 
τί ἔτι sibi vellet, cum nescirem (nam τὸ Quid reliquum est, aut 
Quid restat, haud scio quam belle conveniat) converti quasi scri-. 
ptum fuisset, τῆς ve εἰς τὴν δευτέραν στοργῆς ἔτι. Quod sensus 
postulare videtur, wore. 

Pag. 61, 18. "Exrov καὶ | τριακοστὸν} Acropolita cap. LXXIV. 
pucaxo. Ἕχτον καὶ τριακοστὸν ἀπὸ γενέσεως χρόνον ἀμείβοντι τῷ 
βασιλεῖ) Vertit Wolfius, Imperatorem annum aetatis sextum et trige- 
simum agentem.  Vertendum , excedentem, Nam ea est vias verbi 
ἀμείβειν. Βοινικ. 

Nicephorus Gregor. Vol. II. τά 





1162 ANNOTATIONES. 


Pag. 61, 99. "Emjveyxs τούτῳ τὴν τελευτὴν] Anno Mundi 
VL. MDCCLXVIL ut constat ex imperatorum serie chronologica 
saepius iam memorata, Fuit autem is annus, a mense Septembri 
ad Ianusrium, annus Christi MCCLVIII. a Ianuario autem ad Au- 
gusti inem, MCCLIX. Hinc Possinus Theodorum Lascarim iunio— 
rem decessisse affirmat anno Christi MCCLIX. Mauritius David, an- 
no MCCLVIIL. Favet Possino eadem illa series chronologica, quae 
quatuor annos imperii assignat Theodoro Lascari, non vero tres 
eosque laud integros, quot Mauritius David ei assignat, Favet 
etiam Codex Regius 2525?. fol. 271. ubi quatuor annis imperasse 
ille dicitur. Mauritius David opinionem suam Pachymeris auctori 
tate et probabilibus árgumentis defendit. sorvim. 

Pag. 61, 22. ᾿Δλλαξαμένῳ προϑύμως τὸ σχῆμα μικρὸν πρὸ 
τῆς τελευτῆς Ducangius vertit, qui alacriter parvum habitum pau- 
lo ante obitum monachico cucullio mutaverat; et Phranzae testi- 
monio utitur, quod tamen congruit cum interpretatione Wolfiana. 
Phranzae verba sunt, cum paulo ante mortem monachi habitum 
induisset. Ipse Ducangius, postquam τὸ σχῆμα μικρὸν parvum ha- 
bitum interpretatus est, eandem vocem μικρὸν, quasi repetitam, ut 
adverbium interpretatur, moivix. 

Pag. 61, 28. Τὸ σχῆμα μικρὸν] Phranzes lib. I. cap. III. Is 
mos apud Graecos praesertim invaluerat, ut cum in extremis ver- 
sarentur, monaclicum habitum sumerent, illum scilicet, quem par- 
vum vocabant. [nterdum eliam, cum morbas ingravesceret, magnum, 
quo perfecti monachi, ut loquitur Phranzes de seipso Hist. lib. III. 
cap. 30. seu μεγαλόσχημοι morerentur, quomodo vocabantur , qui 
ad summum monachicae perfecti. picem pervenerant, Id porro 
de Theodoro hisce verbis intelligit Gregoras, quae minus recte 
reddidit interpres: ἀλλαξαμένῳ προϑύμως τὸ σχῆμα μικρὸν πρὸ τῆς 
τελευτῆς ἐς τὸ μοναχικὸν τριβώνιον, quae sic vertenda erant, gui 
alacriter parvum. habitum paulo ante obitum. monachico cucallio 
muiaverat, Ubi Wolfius: gui paulo ante obitum alacriter monasti- 
cum habitum induit, Primitus enim parvum habitum induerat 
Theodorus, deinde magnum, quo μεγαλόσχημος moreretur.  .Me- 
γαλοσχήμων autem peculiare erat κουκούλλιον, quod τριβώνιον hic 
appellat Gregoras, cum μικροσχήμων esset μανδύας seu pallium. 
Id pluribus docemus in Gloss. med. Graecit. in v. Σχῆμα. nvcamo. 

Pag. 61, 25. Καὶ πολλὰς δακρύων] ld ipsum scribit Acro- 
polita. pocawo. ᾿ 

Pag. 62, 4. ᾿άνὴρ γάρ τις Μουξάλων 1 Acropolita cap. LXXV. 
Pachymeres lib. I. cap. VIII. XII. XV. XVI. XVIII. XIX. Phran- 
zes lib. 1, cap. ΠΠ, Historiam et fortunam Muzalonis perstringunt. 
DUCANG. 

Pag. 62, 99. "Hy γὰρ ἕκτον τηνικαῦτα διανύων ἀπὸ γενέσεως 
Frog] Acropolita cap. LXXV. οὕπω do τελείων ὑπῆρχεν ἐνιαυτῶν 
ἀχτω, Pachymeres novennem facit, morvi. 












ANNOTATIONES. 1168 


Pag. 68, 8. Ὧν δὴ Ovyaríoov] Pachymer, lib. I. cap. XIII. 
DUCARO, 

. Pag. 63, 6. Τὴν δέ γε δευτέραν τὴν Θεοδώραν Jrenen. Vi- 
de supra p. 85. E. soiviw. 

Pag. 68, 18. Ag6óptvoi τῇ πέρα τούτου vip] Verba suspe- 
cta, sed clara sententia, woLrius, 

Pag. 65, 16. Ἐννάτη plv] Idem Pachymer. lib. I. cap. XIX. 
DUCANO. 

Pog. 65, 18. Kal τὰ μνημόσυνα] Interpres, memoriam: 
jmo, nli vertimus, Officium ecclesiasticum. exequiarum, seu, uti 
vulgo loquimur, officium defunctorum. Vide Glossar. med. Grae- 
cit.in Μνημόσυνον, et in"Evyara. DucaNo, 

Pag. 68, 7. Ὃ Κομνηνὸς Μιχαὴλ] Acropol. cap. LXVII. 
LXVIII  pvcawo. 

Pag. 69, 2. Ἢ ydo τῆς μητρὸς αὐτοῦ] Vide stemma Palaeo-- 
logorum in Familiis Byzantinis. Ducawo. 

Pog. 69, 4. Ταύτην ἐρυϑροῖς ὑποδεδέσϑαι κρηπῖσι) Vide 
quae annotamus in notis ad Villbarduinum, et Alexiadem, et in 
utroque Glossario, ubi de Tzangis, τύσανο, 

Pag. 69, 21. Τὰς κλεῖς τοῦ βασιλικοῦ πρυτανείου Partim 
in urbe Magnesia, partim in Astyzii arce ad Scamandrum, tum 
fiscus imperatorum asservabatur, Pachymer, lib. L cap. XXIIL 
DUCANO, : 

Pag. 70, 3. ᾿Αδείας ydg] Pachymer. lib. L. cap. XXV. 
DUCANOG. 

Pag. T0, 16, Καὶ ἦν ἐπὶ γλώττης] idem Pachymer. lib. L 
cap. XXII. XXIII. nocaxo. 

Pog. 70, 17. Vide Arsenii testamentum, editum a Cotelerio, 
Borvis. t 

Pag. T1, 8. Τὸ τοῦ δεσπότου ἀξίωμα Acropol. cap. LXXVII, 
Pachymer. lib. 1. cap. XXVII. XXVIII. nucaxo. 

Pag. 71, 10. Ἐν τούτοις μὲν} Acropol. cap. LXXVII. Pa- 
chymer. lib. 1. cap. XXX, nvcaxo. 

Pag. T1, 92. Ὁ τε Πελοποννήσου xol "Ayalag πρίγκιψ] Pa- 
chym L cap. XXX. XXXI. Is fuit Guilelmus de Villa Har- 
duini, Gaufredi Primi Achaiae et Moreae principis filius. Vide 
stemma istius familiae praefixum notis Historiae Gaufridi de Villa- 
Harduini et Historiam Franco— Byzantinam lib, V. n. XVI. nvcaxo. 

Pag. 72, 19. Ἦν δὲ τηνικαῦτα ó χρόνος] Anno MCCLIX, 
Stero. pucawo, ᾿ 

Pag. 78, 8. ᾿Δναγορεύουσι βασιλέα] Acropolita cap. ΟΧΧΥΠΙ, 
Pachymer. lib. II. cap. II. ΠΙ, IV. Phranzes lib. 1, cap. IV. nucaxo. 

Pag. 78, 8. “Ὅπερ ἀκηκοὼς ó πατριάρχης ᾿Δρσένιος] VideAr- 
senii testamentum, — BoIVIN. 

Peg. 78, 12. Καλανδῶν δεκεμβρίων] Imperator dictus et in 





1164 ARNOTATIONES. 


clypeum elatus Kalend. Decemb. anno MCCLIX, coronatus vero Kal. 
lanuar. anno MCCLX. ut infra annotatur. pucaso. . 

Pag. 78, 18. Οὔπω δ᾽ ὅλος ἀπηρτίξετο μὴν]  Michaélem 
Palaeologum ab Arsenio Kalendis ipsis Ianuariis coronatum esse 
tradit Ducangius. Gregoras coronatum ait nondum 10to mense ela- 
pio post praestitum iusiurandum: proinde ante Kalendas Ianuarias 
coronatum ponit. Nam iusiurandum Kalendis Decembribus prae- 
stitum esse dixit paulo supra. Pachymeres lib. II. cap. IV. &a- 
τομβαιῶνος νουμηνίᾳ iusiurandum praestitum, proclamatum impe- 
ratorem, et clypeo impositum, scribit. De eodem coronato agit 
in capitibus sequentibus, Possinus vero ἑκατομβαιῶνος νουμηνίαν 
Kalendas lanuarias interpretatur, atque adeo post Kal. Ianuarias co- 
ronatum imperatorem putat. Ita chronologis male inter se conve- 
nit. Ego Ducangium auctorem secutus, coronati Michaélis Palaeo- 
logi annum posui MCCLX. diem vero, Kalendas ipsas lanuarias. 
Mauritius David Palaeologi inaugurati tempus retroagit ad Kalendi 
lanuar. anii MCCLIX, et hanc suam rationem multis argumentis 
confirmat, quae in praesenti nec refellere nec omnino approbare 
institui. Borviw. 

Pag. 79, 2. Ἐπὶ τοῦ ἱεροῦ βήματος Wolfius, in sacro sug 
gestu: emendavimus, utetalibi ubi haec vox occurrit, in sacro Be- 
maie. Aliud enim est suggestus sive 24mbo, aliud Bema sive sa— 
crarium, Vide Constantinopolin Christianam lib. 1Π. n. XLIX. 
DUCANG, 

Pag. 79, 8. Τῷ βασιλικῷ κοσμεῖ διαδήματι] Kalendis Ianua- 
rii, anno Cbr. MCCLX. Indict, Ill. Nicaeae, quae post receptam a 
nostris urbem Ῥωμαίων βασίλειον exstitit, ut hic infra ait. lta Acro- 
polita. pucaxo., 

Pag. 19, δ. Διηνεκῆ τὴν αὐτοκρατορικὴν dozrv] Pachymer. 
lib. IL cap. IL. Phranzes lib. 1. cap. IV. more scilicet Francorum 
observato, apud quos tutores praediorum, quae nobilium puero- 
rum tutelae suae commissorum erant, dominos sese inscribebant, 
donec ii suae aetatis fierent: cuius quidem moris-haud nuper ii 
exemplum dederant, dum Balduino I[. adhuc impuberi loannem 
Briennensem Comitem ex rege Hierosolymitano tutorem praefece- 
rant, ea lege ut quoad Balduinus ex ephebis excederet, imperato- 
ria dignitate frueretur: de quo apud nostros more multa diximus 
in Hist, Franco - Byzantina lib. ΠῚ, n. XV. et in Gloss. med, Latin, 
in v. Haeres,. Dvcaxo. 

Pog. 79, 18. ᾿Δγγέλλονται τούτῳ τὰ δυτικὰ τῶν Ῥωμαίων 
τρόπαια Itaque cum imperator salutatus et clypeo impositus est 
spud Magnesiam, nondum victoriae Macedonicae nuntius advenerat. 
Hinc eius victoriae reportatae tempus colhgi potest, atque ex ini- 
tio cap. II. infra, soivix. 

Pag. 79, 16. Τὸν Πελοποννήσου] Acropolita cap. LXXXI. 
Pachymer. lib, 1. cap. XXXI. Phranzes lib. L cap. V. Monachus Padua- 






ANNOTATIONES. 1165 


xius lib. III. pag. 84. Histor. Franco-Byzant. lib. V. n. XVI, XVII Is 
porro princeps fuit Guilelmus Villharduinus, Gaufridi Primi Moreae et 
Achaiae principis filius, cuius supra meminitlib.II[. cap. V. pucaxo. 
Pag. 79, 91. Ἐν ταῖς svavoig πεδίλοις] Vide quae in hanc 
rem annotamus in Gloss. med. Gráecit. in v. Τζαγγη. Ducawo. 
Pag. 80, 1. Τήν τε Moveufaclav] Ita etiam Phranzes lib.1, 
cap. IV. At Monachus Paduanus lib. II. pag. 35. Sabellicus et 
Blondus solam Monemba: habent. Constat tamen Spartam unam 
fuisse ex cessis oppidisj ut exserte testantur Gregoras, et Phranzes, 
cuius episcopus Haimo, sua dignitate ex eo privatus, ad Coronen- 
sem episcopatum promotus fuit a Nicolao ΠῚ. Papa anno 
MCCLXXVIIL uti docet eiusdem Pontificis Regestum in litteris 
curialibus epist. CX. Est autem Monembasia, Moreae nunc oppi- 
dum, non procul dissitun a Capo Malio, sive Maleo promontorio, 
hodie Malvasia, priscis Epidaurus Peloponnesi, nvcaso, 
Pag. 80, 11. Καταλιπὼν τὸν πατριαρχικὸν ó ᾿Δρσένιος ϑρό-- 
vov] Ephraemius de Ársenio: 
Καὶ πάντα βαϑμὸν ἀνύσας ἐκκλησίας, 
Εἰς ὕψος ἤρθη ποιμεναρχίας μέγα. 
«Αὐϑαιρέτως τούτου δὲ λείποντος ϑρόνον, 
Movj δὲ αὐτὸν εὐαγῶς δεδωκότος, 
Νικηφόρος, πρόεδρος ὧν Ἐφεσίων, 
Προεδρίαν εἴληφε τῆς Κωνσταντίνου. Ducawo. . 
Vide Arsenii testamentum. ΒΟΙΨΊΝ. . 
Pag. 80, 12. "Dayero ἡσυχάσων ἐς τὸ παράλιον κ. v. 1.] Tron- 
quillam ac solitariam vitam acturus. Vide Glossarium Ducangii. 
morvis. 
Pag. B0, 19. Τοῦ Πασχασίου μονύδριον 1 Cuius monasterii 
situs describitur a Pachymer. lib. II. cap. XV.  pvcawo. 
Pag. 80, 17. Kol δὴ Νικηφόρος] Pachymer. lib. lI. cap. XVI. 
DUCANO. n 
Pag. 80, 98. Τὸ κατὰ τὴν περαίαν τοῦ Γαλάτου ἐπικεκλημέ- 
vov φρούριον] περαία, παρὰ τὸ πέραν, quod mare interiaceret, 
Vocatur etiam hodie Pera, ut Ioannes Dernscliwam, vir ornatissi- 
mus, mihi retulit: qui diu et Byzantii vixit, et Amasiam usqi 
progressus est: et hos Byzantinae historiae libros omnes cum aliis 
multis, singulari industria et studio iuvaridae reipublicae litterariae 
comparavit: et ut a me converterentur, atque in publicum ederen- 
tur, primus auctorfuit, worriss. Male Wolfius, Castellum Peracae, 
cognomento Galatae. περαία hoc loco adversum littus significat. 
Quodsi castellum illud hodie Pera dicitur, non idcirco Gregorae 
verbis vis facienda est. sorviw. 
Pag. 80, 94. Τοῦ Γαλάτου] Pachymer. lib. 11. cap. XX. 
DDCANO, 
Pag. 81, 21. Κατὰ μέντοι τὸ ἐπιὸν ἔτος) ἀπ. Chr, MCCLXI. 


DUCANG. 








1166 . ANNOTATIONES. 


Fag. 82, 4. Td τῶν Τούρκων f 1a] Iconium, Turcorum 
Sultani sedem primariam. Vide stemmà Sultanorum lconiensium 
post Familias Dalmaticas n. XV. pucasb. 

Pag. 82, 6. ἹΜελὴκ] Qui antea ad Michaélem profugerat, 
et ab eo detinebatur, ne si evaderet res novas. moliretur. Pachymer. 
lib. I. cap. XXIV. νσολκο. 

Pag. 88, 2. "Hys καὶ ἔφερεν ἐλπίδων ὥσπερ παράσιτον] Sen- 
tentia est, ut parasiti mensis divitum alantur, ita illum spe bona 
lactatum esse,  woLrivs. . 

Pag. 88, 8. “4ύο ἑξῆς ἠνύετο ἔτη) Acropol. cap. LXXXV. 
Pachymer. lib. Il. cap. XXVI. pucamo. 4o ἑξῆς ἠνύετο *) ἔτη] 
Verterat Wolfius, Duo perpetui anni exierant. Ego malui vertere, 
Secundus annus exibat, Àb aequinoctio autumnali anni MCCLIX. 
quo finis bello impositus est, ad solstitium aestivum anni MCCLXI. 
quo belli renovati initium statuitur, non intercesserunt anni duo 
integri. Verbum ἠνύετο apud Gregoram signifi licat exibat, non 
exierat, Sic libro X. cap. I. τέταρτον μὲν δὴ καὶ ἑβδομηκοστὸν (lo- 
quitur de, aetate Andronici senioris) ἔτος ἀπὸ γενέσεως αὐτῷ τελευ- 
τῶντι ἠνύετο, quartus quidem et septuagesimus annus ei morienti 
exibat, Exibat, non exierat. Nam constat Andronicum non to- 
tos LXXIV. annos vixisse. Vide annotata infra ad Oraculum Tral- 
lianum lib, IV. cap. V. sect. 9, noiviw. 

Pag. 88, 20. "4yogaloic ἀνδράσι] Qui se Θεληματαρίους ap- 
pellabant, quod nec Francis nec Graecis omnino parerent, sed 
gente Graeci ac Constantinopoli nati, ruri degentes sua colerent 
praedia, uti innuit idem Gregoras: sic enim appellantur a Pachy- 
mere lib. II cap. XIV. XXVI. XVIL. Anonymus de bellis Fran-- 
corum in Morea: ἕνας λαὸς dxépodog, ὅλη ϑεληματάρος. DUcANG, 

Pag. 84, 19. ἤάχρι χιλιάδος μιὰς] Octingentos duntaxat fuis- 
se infra ait, Phranzes lib. I. cap. IV. equites circiter octingentos 
cum globo peditum labuisse Strategopulum acribit. Vide Hist. 
Franco- Byzant. lib. V. cap. XXIV. nucaso, 

Pag. 85, 19. Kal ὅ Καῖσαρ] Acropol. cap. LXXXV. Pachy- 
mer, lib. II, cap. XXVII. Hist, Franco - Byzant. lib. V. n. XXV. 
XXVL XXVIL npvcaxo. Graecos recuperasse Constantinopolin 
anno Mundi VI. MDCCLXIX. die Iulii XXV. diserte Georgius 
Acropolita, De die et mense inter omnes constat; non item de an- 
no. Sunt enim qui affirment recuperatam fuisse anno Mundi VI. 
MDCCLXVIII. Christi MCCLX. atque eam fortasse fuisse Nicephori 
Gregorae opinionem, infra ostendetur. Codex Regius 95959. scri. 
ptus paulo post obitum Andronici iunioris, quo tempore floruit 
Gregoras, Constantinopolin a Graecis recuperatau ponit anno Mun- 
di VI. MDCCLXVIII. In eundem annum consentiunt Codex 2654. 








4) ἠνύετο, non ἤνυστο, aut παρεῤῥύη. βοινικ. 


ANNOTATIONES. 4167 


fol 5. V. Cod. 2936. et Cod. 2976. quibus continentur breviaria 
chronologica; Cod. 8502. fol. 7. Dorotheus Monembasiensis inSyn- 
opsi variarum Historiarum edita Venetiis, an. MDCXXXI. Mat- 
thaeus Cigala in eiusdem argumenti libro Venetiis edito anno 

* MDCXXXVII. Chronicon breve editum ex Codd. Regiis ab Ismaile 
Bullidldo, et Historiae Michaélis Ducae subiunctum, Chytraeus in 
Chronologia, ubi de Nicephoro Gregora. Caeterum verissimam pu. 
to Acropolitae chronologiam, qui historiam scripsit eo tempore, 
quo Graeci Constantinopolin recuperarunt. Cum Acropolita con- 
sentiunt Codex Reg. 2482. fol. 99. V. et Cod. 8058*. fol. 69. V, 
item instrumentum prolatum a Ducangio ex Thesauro Chartarum, 
et in calce Historiae Franco - Byzantinae cumaliis actis coniunctum, 
ΒΟΙΥ͂ΙΝ. 

Pag. 86, 94. Ἣ τοῦ Παντοκράτορος] Vide eandem Hist. 
n. XXVII. pvcaxo. 

Pag. 86, 2. Τὸν δὲ ὃ τῆς ἀδελφῆς Ἰολέντης πρῶτος υἱὸς d 
Ῥόμπερτος Georgius Acropolita Petrum interserit, Henrici suo- 
cessorem, Omissus praeterea a Gregora Ioannes, qui post Rober- 
tum imperator fuit. Vide Historiam Franco-Byzant. noivix. 

Peg. 86, 11. Καὶ σύμβολα βασιλείας Quae illa fuerint, 
narrat Ácropolita cap. LXXXVII. — Nos etiam ex illo et aliis in 
eadem Hist. n. XXVII. et XIX. Pachymer. lib. II. cap. XXVII. 
extr. scribit in argumentum captae urbis allatam Michaéli sarissam 
Balduini purpuream: σημεῖον δὲ ἀληϑείας τῶν λεγομένων ἐκείνοις 
ἦν κοχκοβαφὴς σάρισσα δεικνυμένη. DUCANG. 

Pas 86, 18. '"Pfovsa δ᾽ ἡ qiu] Pachymer. ibid. nucaxo. 

ἀξ. 86, 19. Εὐϑυ τῆς Ἰταλίας } Imo recta in Euboeam ii 
"m Grntendit Balduinus, cum Marco Gradenigo, Pantaleone ᾿ 
lustiniano patriarcha Constantinopolitano, et compluribus aliis, 
quorum plerique, antequam insulam attingerent, fame perierunt, 
πὶ narrat Monachus Paduanus. Balduinus vero et caeteri ab Eu- 
boeae principibus et a Laurentio Tiepolo Venetorum Haiulo hu- 
sunt, DUCANO. 

Pag. 87, 18. Τῷ υἱῷ ᾿Ανδρονίκῳ τῷ νέῳ βασιλεῖ, δεύτερον 
ἕτος ἄγοντι τῆς ἡλικίας Βίας colligitur Andronicum seniorem (qui 
hoc loco νέος vocatur) non vixisse annos LXXIV. *) sed tantum 
LXXIIL nisi Gregoras Constantinop. a Graecis recuperatam ponat 
an. Mundi VI. MDCCLXVIIL Nam ab an. VI. MDCCLXIX. exeun- 
te, quo recuperatam U;bem ponitAcropolita, ad an. VI. MDCCCXL. 
ineuntem, quo Andronicum constat obiisse, anni numerantur non 
toti LXXI. quibus si pueri bimuli a atem. seu duos annos addas, 
confient an. LXXIIL. non toti. "Atque hoc est, quod supra dice- 
bamus, Gregoram sequutum esse fortasse opinionem eorum chro- 














*5) E vixisse eum GCregoras ait lib. V. cap. V. sect. 9. item lib. X. 
cap. L sect. 4. norvix. 





1168 ANNOTATIORES. 


mologorum; qui Constantinopolin recuperatem statuerent auno 
Mundi VI. MDCCLXVIII. non autem an. VI. MDCCLXIX. Sed hic 
noster Historicus non semper secum consentit. BolVIN, . 

Pag. 8T, 14. Συχναὶ παρῆλθον ἡμέραι, καὶ εἶχε τὸν βασιλέα 
ἡ τῶν πόλεων βασιλεύουσα] ΜΙομδδίοιι Palaeologum in Urbem re- 
cuperatam ingressum esse die XV. mensis Augusti, colligo ex his 
quae leguntur initio Codicis Regii 1859. ἢ Mel αὐγούστῳ il. iv- 
δικτιῶνος ὃ. τοῦ ἔτους στψξϑ΄. lolyOnuev**) σὺν ϑεῷ ἐς Κωνσταντι- 
γούπολιν. Mensis Augusti die XV. an. VI. DCCLXIX. introducti 
sumus Deo iuvante in urbem Constantinopolin. | sowis. 

Pag. 87, 17. Θεομήτορος τῆς Ὁδηγητρίας Acropol cap. 
LXXXVIII. Pachymer. lib. IL. cap. XXXI. istius aedis, de qua 
multa congessimus in Constantinopoli Christ. lib. IV. sect. IL. n. 
XXIV. alibi saepe meminit Gregoras. pucawo. 

Pag. 87, 21. Ἔγγιστα τοῦ Ἱπποδρόμου παλάτιον  Ουοᾶ ma- 
gnum appellabant, Graeci vero paulo recentiores βασίλεια τὰ με- 
γάλα πρὸς ἀνατολὴν, ubi hodie Geni-Sarai, Palatium novum, quod 
Osm aneam portam nunc nominant, de quo pariter agimus in eadem 
nostra lucubretione lib. II. sect, IV. n. 1. nucaxo. 

Peg. 87, 22. Τὸ γὰρ ἐν Βλαχέρναις} Pachymer. τὸ ydo Ble- 
χερνῶν οὐκ εὐτρεπῶς ἦν ἔχειν πρὸς τὴν τῶν βασιλέων κατοίκησιν. 
ἔγεμε γὰρ καπνοῦ καὶ λιγνύος. τυελὴο. 

Pag. 88, Ὑ. Ὅτι μὴ κατάλυσιν παντοίαν ἐφ᾽ ἡμέρᾳ καὶ νυκτὶ ] 
κατάλυσιν hic non diversorium , sed destructionem significare, sen- 
tentia ostendit. worivs. 

Pag. 88, 19. Πατριάρχην ᾿Δρσένιον) Pachymer. lib. IL. cap. 
XXXIV.iib. II. cap. L ll. nocawo. Vide Arsenii testamentum. 
Βοινιν. 

Peg. 89, δ. Τὸ ὃὲ ἦν θρίαμβον] De Strategopuli triumpho 
silet Pachymeres, quem attigit etiam Phranzes lib.I. cap. V. ὑσαλπο. 

Pag. 89, 11. Ἐν τοῖς ὑμνητηρίοις xol εὐφήμοις ἅπασι) 1n 
acclamationibus et εὐφημίαις, quae in ecclesia praesertim, fieri 
consueverant, uti scribit Phranzes lib, L cap. V. de quibus agimus 
án Gloss. med. Graecit. in εὐφημία, et in πολυχρόνιον. Istius porro 
Btrategopuli εὐφημίας meminit pariter Pachymer. lib. lIL. cap. 2. 
extr. DucaNo. 

Pag. 90, 18. Καὶ d Καῖσαρ ἁλίσκεται ζῶν] Pachymer. lib. L. 
cap. XXXII. lib. III. cap. VII. VIL pucawo. 

Pag. 90, 90. ᾿Αλλ᾽ ἐν ἀδήλοις ὥσπερ' πελάγεσι] Sumpta haec 
ex dialogo, cui titulus Φλωρέντιος, seu περὶ σοφίας. Vide Cod. 
Reg. 3984. fol. 257. ΒΟΙΝΙΚ. 

Pag. 91, 80. Ἐν ταῖς τῶν φαυλοτέρων ἥτταις Phrasis in- 
solens, pro ἐν τῷ ἡττᾶσθαι τῶν φαυλοτέρων. morviw. 








continetur prima Lexici Suidae, TN. 
ES riso neeh- of. uini 


ANNOTATIONES. 1169 


Pag. 91, 94. Τῆς αὐτοῦ ἀδελφῆς] Annae Manfredi Siciliae 
regis sororis, de qua ibidem Pachymer. pvcaxo. 

Pag. 99, 9. Παρὰ Θευδερίχου] Sic hoc loco, et infra, Fre- 
dericum II imperatorem perperam vocat, quem Pachymeres Qg- 
δέφιχον. Manfredus quippe filius nothus fuit eiusdem Frederici. 
DUCANO. 

Pag. 92, 10. Βασιλέως ἀδελφιδῆν "Avvav] Eulogiae Michaà- 
lis imp. sororis filiam. Vide Famil. Byzant. p. 209. 210. nvcaxo. 

Pag. 99, 21. Κατά τινα χρείαν ἐπιδεδημηκότι ἐκ τοῦ παρή- 
ovrog] Nisi pro ἐκ τοῦ παρατυχόντος, vel κατὰ τύχην intelligatur, 
non video quid sibi velit, et sic usus est hac forma loquendi Pa- 
ohymerius. woLrrivs. 

Pag. 92, 93. "Ὄνομα δὲ Düóere] Pachymer. lib. IIL cap. 
VI. Mop δὲ Βελικούρτῳ, id est IMahieu de V'alaincourt, quomodo 
vox Matthaeus tum efferebatur apud Francobelgas nostrates, [s 
porro ex nobili satis in Picardia familia ortus erat, uti docemus 
in Historia nostre Franco. Byzantina lib. V. n. XLIL.. nucaxo. 

Pog. 98, 8. "Ὄνομα Βιντιμιλί, ] Seu, ut Itali efferunt, Fin- 
timiglia, Unde eandem Hist. n. XL . XLIL et quae de hac fami- 
lia observamus in Familiis Byzantini», ubi de Lascarica gente agi- 
mue, cuius nomen sibi exinde adscripserunt Vintimilienses. pucAxo. 

Pag. 93, 6. Τὸν δὲ ἀδελφὸν αὐτῶν] Pachymer. lib, 11. cap. 
XXXV. lib. III. cop. X. XII. XXV. ubi ἐν φρουρίῳ τῷ τῶν Νική- 
τιάτων τῆς Δακιβύξης inclusum scribit. pucaso, Annotavimus in 
margine, factum id esse A. C. MCCLXI. et ita quoque Possinus in 
chronologia sua Pachymeriana. Sed si loannes, cum est excae- 
catus, iam tum erat decennis, ut hoc loco dicitur, oportet ex- 
caecatus sit on. Christ. MCCLXIII. siquidem anno MCCLIX. quo 
eius pater Theodorus obiil, annum aetatis sextum explebat, teate 
ipso Gregora lib. III. cap. IIL sect. 2. sorviw. 

Pag. 98, 6. “εκαετῆ ἤδη Tvyydvovra] Possinus novennem 
facit. zoivix, 

Pag. 98, 11. Χερσὶ μὲν τὰ στέρνα] Non necesse habui ensi- 
Ἴνα. cogitationes, fumos gemituum et ligna doloris inserere, 
"WoLriUs, 

Pag. 98, 17. ᾿Αφορισμῷ μὲν τὸν βασιλέα καϑυποβάλλει]} Pa- 
chymer. lib. llf. cap. XIV. nvcaxo. . , 

Pag. 98, 18. Τὴν δὲ τούτου μνήμην] Quod tum improba- 
tum, cum, ut ait Pachymeres, id esset cum eo in sacris commu- 
micare, qui a communione abscissus erat. DUcANo, 

Pag. 94, 10. Kal ἦν ἡ λαληϑεῖσα κατηγορία Idem Pachy- 
mer. lib. IV. cap. lll. nucaxo. 

, Pag. 94, 18. "On Χριστιανῶν τε ὑπῆρχε γονέων υἱὸς} Pa- 
chymer. patriarcham respondentem libello accusationis dixisse ait, 
Sultanum eiusque filios pro Christianis tum habitos, id asserente 
Macario, Pisidiae episcopo, Vide eundein Pachym. cap. VI, nucaxo. 








1170 ANNOTATIONES. 


Pag. 94, 98. Εἰσκαλεῖται τοίνυν] — Coacta synodo aliquot 
episcoporum Constantinopoli in Alexiaco triclinio. Pachymer. lib. 
ΤΥ. cap. IV. V. VI. VIL VIIL IX. X. nucawo. 

Pag. 96, 9. Γιρμανὸς} Pachymer. lib. III. cap. XII. XIIL 
DUCANG. 

Pog.95,90. Ἰκάριος 1 Pachymer. lib. V. cap. XXVII. Istius 
porro i defectionem pluribus descripsimus in Hist. Franco- 
Byzant, lib. V. n. XLV. et XLVI. ubi illum fuisse ex Zachariarum 
seu Jaqueriarum familia Genuensi docuimus, ex qua alter Benedi- 
ctus Zacharias, ac illius forte filius, Chium insulam Graecis abstu- 
lit sub an. MCCCIV. Vid. eadem Hist, lib. VI. n. XXV. pvcaxo. 

Pag. 95, 21. Τοῦ τῆς Εὐβοίας κρατοῦντος 1 Interpres Prae- 
dorem verterat: Principem, emendavimus, Incertum autem , quod 
mox subdit, an Euboea Reipublicae Venetae ea tempestate provin- 
cia exstiterit, cum a tribus diversis principibus tum possideretur, 
ex familiis Dalle Carceri Veronensi, di Ghisi Veneta, et Zacharia 
Genuensi, ex qua postrema erat Jcarus, qui, ut scribit Pachy- 
meres d. cap. XXVII. ex istius insulae dominis erat, atque, ut vero 
estsimile, a duobus aliis principibus defecerat, orta invicem sinultate. 
Scribit Andreas Dandulus in chron. Ms. sub an, MCCLIV. et MCCLV. 
Guilelmum Villharduinum, qui Gaufredo fratri Moreae et Achaiae 
principi successerat, ad se evocatis Narioto, Dalle Carceri, et 
Guilelmo Veronensi, Euboeae insulae princ i i 
cerem coniectis, in eandem insulam cum copiis irrupi 
expuguasse, ex ea pulso Paulo Gradenigo Venetorum 
netos vero, misso Marco Gradenigo cum VII triremibus, in auxi- 
lium ascitis vicinis principibus, insulam denno recepisse. Sed et ex Ar- 
chivo Camerae computorum Parisiensi docemur, anno MCCCXLIV. 
Quos magnates, quorum alter P. Dalle Carceri, alter Bartholomaeus 
Ghisi nobilis Venetus vocabatur, isti insulae tum in solidum impe- 
rasse, ac Moreae principi fidem et clientelam praestitisse. Vide 
eundem Dandulum ann, MCCLXIX, et MCCLXXII. Sabellicum εἰς, 
DUCGANG. 

Pag. 96, 95. Τὸν μὲν ἀρχηγὸν τῆς Εὐβοίας} Aliter Pachy- 
meres, qui non Fuboeae principem, sed Ioannem Μέγαν Κύριον, 
seu uli nostri vocabant Le Grand Sire, captum et odductum, ac 
deiude remissum statim decessisse, eique successisse Guilelmum 
illius fratrem. Magnum Dominum scribit, Qui porro μέγας κύριος 
ab eo nuncupatur, non alius est ab Atheniensi Duce 
atris appellato, quod eius ditio longius caeteris in Gi 
tenderetur: uterque vero ex familia de ἴα Hoce exstitit. 
storiam Franco- Byzant. lib. V. n. XLVIL — pucaxo. 

Pag. 97, 9. ᾿ Πίπτει πρηνὴς ἐπ᾽ ἐδάφους) Mera fabula de 
Ioounis subita in imperatoris conspectu morte, ex iis quae tradun- 
tur a Paclymere lib. V. cap. XXVII. nocaxo. ᾿ . 

Pag. 97, 10. Μετὰ μέντοι] Ut Pera seu Galata Venetis , Pi- 


















ANNOTATIONES. 1171 


sanis, et Genuensibus ad habitandum a Michaéle concessa ait, 
multis egimus lib. 1. Constantinopolis Christianae sect. XXII. de 
singulorum vero praefectis hic recensitis, eorumque nominibus, 
tum ex Gregora, tum ex Pachymere lib. II. cap. XXXIII. et aliis, 
in Glossario med, Graecit. pucawo. 

Pag. 98, 2. Ἐκήδευσε τῷ ῥηγὶ τῆς Ἰταλίας Καρούλῳ] Vide 
Historiae Franco - Byzantinae lib. V. n. XLVIII. XLIX. pucaxo. 

Pog. 98, 7. Γίνους τοῦ Γασμουλικοῦ) Pachymer. lib. IV. 
cap. XXVL Vide Glossar. med. Graecit. in hac voce. nocaxo. 

Pag. 98, 18. Ti«xovac] Horum Laconum meminit Pachy- 
mereslib. III cap. IX. — Vide pariter idem Glossar, in hac voce. 
DUCANG. 

Pag. 98, 18. 'O γοῦν βασιλικὸς στόλος 1 Pachymer. lib. III. 
cap. XV. nvucaxo. 

Peg. 98, 95. Τὸ δὲ ἦν κομήτης Pachymer. lib. IIL cap. 
XXIIL nvcaxo. 
Pag. 99, 21. Κωνσταντίνῳ Pacbymer. lib. IIL cap. XXV. 


DUCANG. 

Peg. 100, 8. Διαμηνύσασϑαι Κωνσταντίνῳ) Verbum διαμη- 
ψύεσθαι apud Gregoram non semel occurrit, pro μεταπέμπειν. Vide 
lib. VIIL cap. VI. sect. 9. εἰς. soivix. 

Pag. 101, 41. Ὁ τῆς Αἰγύπτου xal ᾿Αραβίας Zovirdv] Pa- 
chymer. lib. IIL cap. V. Is porro est quem nostri Noradinum vo- 
cant, Chronicon vero Orientale ab Echellensi editum , 44Imansu- 
rum Nuraddinum , ubi regnum iniisse dicitur anno Hegirae DCLV. 
proinde Christi MCCLVII. a quo scilicet expugnatas quas noatri 
in Syria obtinebant civitates narrant scriptores rerum Hierosolymi- 
fanorum, Ducaxo. 

Pag. 102, 7. Ἢ τῶν γονέων ἐξωνούμενοι } Pachymeres ταῖς 
συνεχέσι μετακομίσεσι τῶν βορέαϑεν μειρακίσκων Arabes suos au- 
xisse exercitus scribit. Haytonus in Hist. Orientali cap. 1. de Sol- 
dani Aegypti potentia: JWaior pars exercitus Zdegypti sunt servi 
empti pretio, quos mali Christiani saepe portant cupiditate lycrandi, 
aut in praeliis acquisiti, quos compellunt eorum sectae et fldei ad- 
haerere, Εἰ illi qui empti pretio pecuniae exstiterunt, cariores sunt 
et habentur, et plui honorantur. Apud Turcos voro Euro- 
paeos alia inducta si fere modo exercitus augendi consuetudo 
Amurate imperante sub ann. MCCCLX. cuiusdam Caramani docto- 
ris Oerae Rustenis et Zinderlu -Chelilis consilio, qua inductum, ut 
de mancipiis puerilem; aetatem egressis, quae bello capta fuissent, 
quintum quodque caput Sultano offerretur: sin tria duntaxat aut 
quatuor essent. mancipia, singulorum nomine XXV. aapri solveren- 
tur. Hi Nomadibus seu agricolis traduntur discendae linguae Tur- 
cicae et religionis Mahumetanae causa , et annis aliquot exactis ad 
Portam revocantur, Genitzarorum officio functuri. Hanc püero- 
rum collectionem παιδομάζωμα vocat Contares in Hist. Athenar. 









1172 ANNOTATIONES. 


Vide Ducae Hist, cap. ΧΥ͂Ϊ. Leunclavium lib. V. Hist. Musulman, 
pag. 228. et in Pandecte Turcico n. XXXV. pvcaso. 

Pag. 108, 14. Καθάπερ τι σιδηροῦν τεῖχος] ldem Gregoras 
lib. V. cap. Vl. τὸ γάρ τοι γένος τῶν Ἰταλῶν τοιούτοις ἀρχῆθεν συν- 
τέϑραπται τοῖς ἤϑεσι, ἂν μὲν γὰρ εὐτάκτως ἀπαντᾷ πρὸς τὸν πόλε- 
μον, τεῖχός ἔστιν ὀχυρὸν καὶ ἀμάχητον. Respexit etiam forte ad 
Latinorum seu Francorum pleniorem armaturam: unde Theophy- 
lactus Bulgariae archiep. Epist. XXVI. ὁ Φράγγος ὁ τὸν τράχηλον 
τέως σιδήρεος.  Ducaxo, . 

Pag. 104, 2. Οἱ Τοῦρκοι Vide notata ad lib. II. pag. 98. 
DUCANO, 

Pag. 106, 19. ᾿Δλλ᾽ ὃ τῆς Φοινίκης καὶ Συρίας ἔρως etc.] 
Atqui illi sanetum sepulchrum recuperarunt, quidquid Gregoras 
dicat. sorviw. 

Pag. 107, 8. Hic locus fuit commemorandi expeditionem 
sacram D. Ludovici; cuius mirum est nullam a Gregora mentio- 
nem Debitum fuisse. morviw, 

ἀρ. 107, 11. Εἶεν. ὃ μέντοι] Pachymer. lib. IV. cap. 1L. 
XVIL XXI. XXIII, XXVIII. nucaxo. 

Pag. 107, 18. “ἅτε ᾿Δρσενίου ξῶντος] Non modo quod eo 
ipso pro μοίχῳ seu adultero haberetur, uti docemus in Gloss. med. 
Graecit. in v. Moigoc, sed εἰ διὰ τὴν ἐμφαινομένην τοῦ ϑρόνου με- 
τάϑεσιν, ut loquitur Pachymeres ἃ, cap. XVII. et quod ἀπὸ τοῦ 
ϑρόνου τῆς ϑυγατρὸς τῷ ϑρόνῳ τῆς μητρὸς ἀνέδην οὕτω καὶ αὐθα- 
δῶς εἰσπηδήσειεν. οὕτω γὰρ τὰς ἐκκλησίας ἐκάλουν. idem cap. XIIL. 
Adde cap. XXVIII. pvcawo, ᾿ 

Pag. 107, 16. Αὐτὸς δ᾽ ἡσυχάσων ἀπήει 1 A. C. MCCLXVI. 
molvix. 

Pag. 107, 16. Ἰωσὴφ τὸν πατριαρχικὸν διαδέχεται ϑρόνον] 
Eodem anno, Decemb. die ΧΧΥ͂ΠΙ. Βοινιν. . 

Pag. 107, 11. Κατὰ τὸ Γαλλήσιον ὅρος συνεζηκώς 1 Exstat in 
Cod. Reg. 9964. f. 890. inter opera Nathanalis (seu Nicephori) 
Chummi imperatorium diploma, inscriptum λόγος χρυσόβουλλος 
ἐπὶ τῇ ἑνώσει τῆς ἐν τῷ Γαλησίῳ μονῆς καὶ τῆς ἁγίας ἀναστάσεως, 
ὥστε τοῦ λοιποῦ μὴ δύο, ἀλλώ μίαν ταύτας εἶναι, καὶ ὑφ᾽ ἑνὶ τε- 
τάχϑαι καὶ ἄγεσθαι καϑηγουμένῳ. In quo diplomate cum alia multa 
praeclara de Gallesii monasterio narrantur, tum haec maxime no- 
tanda, sj πρὸς ἕω ἐν τῷ τοῦ Γαλησίου τόπῳ σεβασμία μονὴ τῆς πα- 
νυπεράγνου μου δεσποίνης καὶ θεομήτορος, διαβόητος οὖσα ἐξότου 
δὴ καὶ τὴν ἀρχὴν συνέστη, καὶ σφόδρα γε ϑαυμαξομένη, οἷς καὶ 
πάνυ τι δεδύνηται ψυχὰς βελτιοῦν [jv κατὰ 2d. αἱρουμένας, καὶ 
νῦν ἐς δεῦ, τὴν πολι- 





go περισώξει τοῦτο τὸ καλὸν, καὶ τοῖς ἐν αὐτῇ τῇ 

τείαν τήνδε μετιέναι προθυμουμένοις πρὸς αὐτὸ δὴ τοῦτο μάλα συν- 
αἴρεται, καὶ δεξιά τις ἔστι πληροῦν τὸν πόϑον. ἵδρυται γὰρ ἐν dov- 
κήτῳ τινὶ, πόῤῥω που τῶν κοσμικῶν ϑορύβων ἀνφῳκισμένη. εν 
δ᾽ αὐτὴν καὶ συνίστησι πρώτως ὁ περιβόητος τὴν ἄσκησιν καὶ 


. 


ANNOTATIONES. 1178 


τὴν κατὰ iov πολιτείαν “Δάξαρος, ἀπολεξάμενος τόνδε τὸν τύπον, 
sal τὴν Ouvuadiav ταύτην ἐν av; τῇ ϑεομήτορι καϑοσιώσας μο- 


γὴν, καί γε δειμάμενος καὶ πήξας ἀρετῆς ὡς εἰπεῖν ἐργαστήριον. ... - 


ὄρος γάρ ἐστιν ὁ τόπος ἄναντες καὶ τραχὺ, τῶν ἐς, ψυχαγωγίαν καὶ 
παραμυϑίαν. σωματικὴν μηδενὸς ἢ ἥκιστα μετέχον. οὔτε γὰρ σχιάξεται 
δένδροις " οὔτε βοτάνης, ἀλλ᾽ οὐδὲ χλόης dri ἐννᾷ, βλάστησιν᾽ οὔ- 
pevovy οὐδὲ τῶν ἄλλων ἀπὸ γῆς χρησίμων sil, οὐδόλως καρποφο- 
edi* ξηρὸν δ᾽ ἔστιν ὅλον, καὶ πρὸς τοιαύτας γονὰς παντάπασιν 
ἀφυές" εἰ καὶ ἄλλως γόνιμον ἀρετῆς. Omitto caetera.  norvix. 

Peg. 107, 20. Kal 
suas illi cogitationes exponebat, | Emendavimus, et delictorum, seu 
peccatorum, confessionem edebat, Pachymeres: ἄνδρα nvevuati- 
κὸν, καὶ εἰς πατέρα τεταγμένον τῷ βασιλεῖ. Vide "lon. med, 
Graecit, in ἐξαγορεύειν, in λογισμὸς etin πνευματικός. DUCANG. 

Pag. 107, 22. Προσελθὼν πίπτει πρηνὴς εἰο.] A. C. MCCLXVII, 
Kal. lanuar. morvm, " 

Pag. 108, 8. 'ὡρήσεως ἔγγραφον ] Idem interpres: Con- 
donationis ripam tam emendavimus, absolutionis, Vide 
idem Gloss. in συγχωροχάρτιον. Ritum hunc absolutionis pluribus 
describit Pachymer. lib. III. cap. XXV. vcawo. 

Pag. 108, 19. "Hv μὲν οὖν ἡ πᾶσα ἔκλευψις} De hac Eclipsi, 
quae accidisse dicitur anno mundi iuxta Graecos VI. MDCCLXXV. 
Christi MCCLXVII. copiose egit Grandamicus parte III. Chrono- 
log. sacrae cap. VIII. 6. L. II. III. IV. et ex eo Possinus ad Pachymer. 
pag. 519. pocawo. 

Pag. 109, 10. Εἶτα αὐτὸς plv] Conferendus Pachymeres 
lib. IV. cap. XXIX. pvcaxo. 

Peg. 109, 10. Πρῶτον plv] Haec prima sacramenti a filio 
exacti pars spectat fidei professionenr, quam recens dicti impera- 
tores scripto dabant patriarchae, quam ideo ἔγγραφον appellabant, 
πὶ in Gloss. med, Graecit, in hac voce observamus. »ucawo. 

Pag. 109, 19. Δεύτερον δὲ] Partem vero sacramenti istius 
lheuserant Augusti recentiores Constantinopolitani a Francis 
nostris, seu Latinis, apud quos Vassalli seu Clientes in bominiis fi- 
dem Domino de vita et membris et terreno honore se servaturos iu- 
rabant. Hic tamen non tam est hominium, quam securitas: neque 
enim reges cuipiam de regno hominium praestant, Unde in pacto 
inter Henricum I. regem Angliae et Henricum filium, quem an- 
tea pater regem dixerat, anno MCLXXIV, cum is hominium (quod 
flii alii fecerant) facere voluisset, noluit Dominus rex ab eo reci» 
pere, quia rex erat, sed. securitate accepit ab eo, ut est apud 
Rogerum Hovedenum et Bromptonum. pvcawo. 

Pog. 109, 22. Οὐ μέντοι μῆνα καὶ ἴνδικτον ] Haec pluribus 
explicavimus in notis ad Álexiadem Ánnaeam pag. 254. et in Gloss. 
med. Graecit, in v. “Μηνολογεῖν. DUCANO. 


Pag. 109, 92. Βασιλεὺς Ῥωμαίων) Non vero αὐτοκράτωρ, 








τοὺς λογισμοὺς ἐξηγόρευεν) Interpres, et - 


1174 ANNOTATIONES. 


cum id nominis sibi solis reservarent patres imperatores, ut doce- 
mus in eodem Gloss, in v. αὐτοκράτωρ, tametsi aliter observarit 
loannes Cantacuzenus, cum Matthaeo filio Matthaeo imperatore 
dicto, is se βασιλέα et αὐτοκράτορα inscripsit, ut docet eius sub- 
scriptio apud Gretserum ad Cantacuz. Hist. pag. 983.  pucaxo. 

Pag. 110, 1. Καὶ παῖδας xaralimov] Vide supra lib. II. cap. 
VIII. sect. 1. sorvis. 

Pag. 110, 2. "Eva μὲν νόϑον, Ἰωάννην ὄνομα] Pachymer. 
lib. IV. cap. XXXI. nucaxo. 

Pag. 110, 8. Ὁ ἐπ’ ἀδελφιδῇ γαμβρὸς w. v. 1.] Vide supra 
Ahuius libri cap. 8. sect. ὉΠ. sorvix. 

Peg. 119, 13. Ταῖς ἱεραῖς εἰκόσι Quippe spud Graecos pi- 
eturae ac imagines in ligno, rarius in linteis delineabantur. Vide 
Glossar, med. Graecit. in Κηρογραφία.  Ducaxo. 

Pag. 114, 6. Τῶν ᾿Αθηνῶν 4ovxl] Pachymer. ἐκεῖσε μὲν τὸν 
μέγαν Κύριον ὁμονοοῦντά of, Συριωάννης γὰρ κατὰ γλῶτταν ἐλέγετο. 
loannes scilicet de ἴα  Hoche, Dux Athenarum et Thebanorum 
Dominus, de quo supra ad pag. 67. À.  pucaxo. 

Pag. 114, 7. Καὶ κήδη λαμπρὰ] Pachymer. zig πίστιν δὲ 
τῶν σπονδῶν ἑαυτοῖς καὶ κῆδος γενέσϑαι, dg λαβεῖν ἐκεῖνον γαμβρὸν 
ἐπὶ ϑυγατρί.  Ducawo. 

Pag. 114, 21. Μετὰ πεντακοσίων 1 Trecentos duntaxat equi- 
tes fuisae scribit Pachymer. d. cap. XXXI. — pucawo. 

Pag. 115, ὁ. Καὶ ᾽ἀχαῖας ἥκειν πρίγκιπα Guilelmum Vill- 
harduinum, de quo supra. nucasc. 

Pag. 116, 5. Νόμος γάρ ἐστιν οὗτος] Nescio an istius moris 
alius scriptor meminerit, nvcawo. 

Pag. 117, 1. ᾿Αλλὰ yàg] Rem attigit Pachymer, lib, IV. cap. 
XXXII. ut et Phranzes lib, I. cap. VI. pucaxo. 
᾿ς Pag. 119, 19. Ἐκ τοῦ ἠπειρωτικοῦ ἐκείνου πολέμου διασω- 
ϑέντων Ἷ Qui cladem terrestrem. evaserant.. Tta. vertendum, non 
ut Wolüius, qui cladem Epiroticam evas. Βοινιν. 

Pag. 190, 19. Ὃ δὲ τοῦ βασιλέως αὐτάδελφος  Ῥαολγαιες. 
lib. IV. cap. ΧΧΧΊΙ. lib. V. cap. 1. nucaxo. 

Pog. 193, 1. 4X. dxavisfov] Pachymer. lib. V. cap. VIIL 
X. »vcaxo, 

Pag. 199, 5. Τῷ ξαυτοῦ παιδὶ} Philippo. nvcaxo, 

Pag. 193, 6. Θυγατέρα] Beatricem. DucaNo, 

Pag. 198, 12. Δεινὸς γὰρ ἦν ὁ ἀνὴρ] lufra cap. VI, ait 
faisse ἄνδρα μεγαλουργὸν , καὶ βελτίστῃ δυνάμει συνέσεως χρώμενον 
ἕς τε τὰς ἐπινοίας καὶ τὰ βουλεύματα ὧν ἔμελλε δρᾷν, ἔς τε αὐτὰ δὴ 
τὰ δρώμενα. Pachymer. lib. 1. cap. XXXIL ἄνδρα σοβαρὸν καὶ 
ὑπὲρ τὰ μέτρα φρονοῦντα. Idem lib. ΠΙ. cap. ΥἹΠ. εὑροὺν δραστή- 
φιον ἄνδρα, ἀδελφὸν Ῥηγὸς τῶν Φραντξίσκων, καὶ εἰς Κόντους τε- 
ταγμένον τὸν Κάρουλον. DUcAxo. 

Pag. 125, δ. Διαπρεσβεύεται ἤδη καὶ πρὸς τὸν Πάππαν) Imo 











ANNOTATIONES. 1176 


Pachymeres lib. V. cap. XI, eit Michaélem ad hanc ineundam ec- 
clesiarum concordiam sollicitatum a Gregorio X. Papa, missis qui- 
busdam ex ordine S, Francisci Fratribus. Verum ex iis, quae fusius 
attigimus in Hist. Franco- Byzantina lib. V. n. LIL lib. VI. n. III. 

' constat, Michaélem, quo Caroli minas et bellicum in se apparatum 
retunderet, summum Pontificem spe utriusque ecclesiae tandem 
uniendae ab eius partibus avertere conatum esse, ld porro gestum 
sub anno MCCLXXIV. pvcaxo. d 

Pog.195, 7. Δέχεται τὴν πρεσβείαν ἀσμένως ὃ Πάππας] Adscri- 
psimus ad marginem annum Christi MCCLXXIII. Est autem haec 
Possini chronologia, observationum Pachymerian. lib. ΠῚ. cap. VL 
m. V. Mauritius David, in animadversionibus chronologicis ad Pa- 
chymeris Michaélem, n. V. Possinum reprehendit, et multis 
bat eam legationem referendam esse ad annum Christi MCCLXXIV, 
Verum abutitur testimonio Pachymeris, cum ait, Sed nullus de 
anno ambigendi restat locus, postquam. Pachymeres de hao ipsa le- 
gatione disserens cap. 17. libri 4. annum Mundi arguit 6789. Indict. 
2. currente, qui annus respondet anno Christi 1274. Nam. Pachy- 
meres his verbis non indicat tempus missae legationis, sed seces- 
sionis [osephi petriarchae; quem post missos ad Papam legatos 
secessisse innuit. Quodsi legati primum missi sunt, deinde lose- 
phus secessit, oportet legatos profectos esse vel anno MCCLXXIIT, 
exeunte, vel MCCLXXIV. ineunte, cum ibidem dicat Pachymeres 
losephum secessisse die XI. mensis lanuarii (anni scilicet Chr, 
MCCLXXIV.)  soiiw. 

Pag. 195, 11. Ἐφ᾽ ὅρῳ τριῶν κεφαλαίων) Hic interpretis 
versionem paulo immutayimus. Is enim ediderat: primum ut in 
sacrorum voluminum hymnodiis Papae cum quatuor patriarchis men- 
tio fieret. Alterum ut. liceret. cuivis, Romam. veterem, quae curia 
maior et perfectior esset, appellare. — Tertium ut illi principatus 
in omnibus deferretur, Vide Pachymer, lib. V. cap. ΧΙ. et Phran- 
zem lib. 1. cap. VI. pvucaxo,, 

Pag. 195, 23. Τοῦ ᾿Αρχιστρατηγοῦ μονῇ] Quod qüidem mo- 
nasterium in Anaplo statuit Pacbymeres lib. V. cap. V. et IX. 
DUCANG, 

Pag. 196, 11. Ἔν στενῷ μέντοι Ibidem Pachymer. cap. ΧΙ], 
XVII XIX. XX. pvcaso. 

Pag. 197, 16. Δημεύσεις, ἐξορίαι] Pachymer. eodem libro 
cap. XIX, XX. lib. VI. cap. XVI. XXIV. Vide praeterea Allatium. 
de concordia utriusque eeclesiae cap. XV. n. Vl. nucaxo. 

Pag. 198, 7. Of μὲν "Agaeviov] Pachym. lib. V. cap. IL. 
DUCANG. 

Pag. 198, 14. Ἐν τούτοις μέντοι τοῖς καιροῖς} Vide Leon, 
Allat. Exercit. in Creight. p. 608. sorviw. 

Pag. 198, 15. "Ὄνομα Béíxog] Pachymer. lib. V. cap. XIII. 
XIV. XV. XXIL XXIV. XXVIII. Vecci patriarchae Constantino- 





1176 ANNOTATIONES. 


politani historiam fuse persequitur, cui Bixwog, 'ut et Phranzi et 
aliis dicitur. pucaxo. Aliis Béxxog; quibusdam etiam Béxov. 

. Kol “Δατινόφρων Ἰωάννης ὁ Βέκων. 
Cod. Reg. 8068. Vide et clausulam Cod. Reg. 2006. Latine Becus, 
Beccus, Vecus, et Veccus promiscue dicitur, morviw. 

Pag. 199, 16. Νικηφόρος ó Βλεμμύδης] De prolatis a Vecco 
S. Scripturae de S. Spiritus processione locis, qui Latinorum do- 
gmata firmarent, scribit quidem Pachymeres: sed de collectionis 
auctore hic silet, Blemmyde scilicet, valido apud Graecos Latinae 
ecclesiae sententiae adversus Graecos propugnatore. Nam cum 
Yoanne Duca rerum potiente inter Graecos de processione Spiritus 
sancti controversia discuteretur, ipse multis ex sacra Scriptura et 
sanctis Patribus collectis testimoniis Latinorum sententiam con- 
firmavit, posteaque ad imperatorem Theodorum Lascarim et ad 
lacobum Bulgariae electum archiepiscopum transmisit, ut ex ipso 
loanne Vecco docet Allatius lib. II. de utriusque ecclesiae con- 
sensu cap. XIV. n. IV. quorum quidem librorum meminit Pachy- 
meres lib. VI. cap. XXIIL, qui habentur editi post tom. I. Annal. 
Eccl. Odorici Raynaldi cum versione Latina eiusdem Allatii. pucANo, 

Pag. 199, 16. Ὡς σχολῇ δεδωκεὺς ἑαυτὸν] Quasi sibi ipsi 
scribens, nec libro publicando incumbens, Mox, λάθρα μὲν διὰ 
τὴν τῶν πολλῶν ὑπόληψιν, quae verba, inquit Allatius, perperam 
vertit interpres, infamiae metu, cum vertere debuisset, propter 
multorum invidiam, seu potius propter vitandam suspicionem, quod 
Latinorum scilicet partibus addictior videretur. Neque tamen id 
clam scripsisse dicendus est, quod imperatoris iussu egerat. nucAxo. 

Pag. 199, 18. Διὰ τὴν τῶν πολλῶν ὑπόληψιν Verterat Wol- 
fius, infamiae metu. Leo Allatius vertendum putabat, propter 
multorum invidiam , seu potius propter vitandam suspicionem. Ego 
vero malui, propter opinionem in qua plerique erant. βοῖνιπ. 

Pag. 180, 6. Τὸν πατριαρχικὸν ἀναβεβηκὼς ϑρύνον͵ Cum 
Iosephus sede sua pulsus in Peribleptae monasterium sese contulis- 
set XI. Ianuarii secundae Indictionis, anno Mundi iuxta Graecos VI. 
MDCCLXXXII. (Christi MCCLXXIV.) ut est apud Pachymer. lib. 
V. cap. XVII. XXII hincque in Anaplum (forte in Archangeli mo- 
nasterium, de quo supra) amandatue, Veccus patriarcha renuncia- 
tusest XXVI. Maii, et II. Iunii die Pentecostes inauguratus. [dem 
Pachymer. cap. XXIV. XXVIII. nucaxo.  Secessit Iosephus, ut 
supra dictum est, A. C. MCCLXXIV. Ianuarii die ΧΙ. Veccus non 
statim ei subrogatus. Possinus ex Pachymeris verbis lib. IV. cap. 
XVII. et lib. V. cap. XXIV. a prima secessione losephi initum 
ἃ Vecco patriarchatum menses solidossexdecim intercessisse colli- 
git; atqueita Vecci creationem confert in annum Christi MCCLXXV. 
Possini calculus firmatur suctoritate Chronicorum manuscriptorum, 
in quibus Veccus annis octo sedem tenuisse dicitur, Vide Cod. 


















B 


. ANNOTATIONES. 1177 


Reg. 8068. 8602. etc. In Codice 256952. fol. 989. V. septem anni 
tantum ei patriarchae tribuuntur. morviw. 

Pag. 180, 9. Τόν τε Μελιτηνιώτην Quem cum Vecco lega- 
tum antea miserat ad S. Ludovicum Franciae regem, quo Carolum 
fratrem a consiliis averteret; ut auctor est. Pachymeres lib. V. cap. 
IX. quem quidem Ludovicum, ut hoc obiter adnotem, πρῶτον 
ὄντα xal ῥῆγα τετιμημένον ἀρχῆϑεν , καὶ ἐπὶ μεγαλειότητι ἐξουσίας 
τιμώμενον , πρὸς δὲ καὶ τοὺς τρόπους εὐθὺν, vocat. DucANG. 

Pag. 130, 11. Γεώργιον ἐκ Κύπρου] Dignitate Πρωτοαπο- 
στολάριον, ut est apud. Pachymerem lib. V. cap. ΧΙ. XXII, ac 
deinde patriarcham Constantinopolitanum effectum. [ta alter ex 
archidiaconis Palatini cleri Evangelium, alter Apostolum legit. 
DUCANG, 

Pag. 180, 11. Συνελειτουργήκει μὲν οὖν τῶν πάντων οὐδεὶς 
τοῖς τοῦ Πάππα] Fateor me non satis assequi quid sibi velit. Φρέ- 
Quo: fortassis sunt. Fratres, lioc est monachi, qui Latinam Missam 
permissu imperatoris celebrarunt. Sed haec ex iis, quae e Pachy- 
merio de Metochite annotata sunt, intelligentur. wonrrus. Verte- 
rat Wolfius, Nullus tamen eorum omnium ad Papae rationem litur. 
giam celebravit.  Vertendum ita ut edidimus,  sorvis. 

Pag. 180, 18. Τῶν Φρερίων τινὲς} Expressit vocem Galli- 
cam Fréres, quomodo tum indigitabantur ex ordine S. Francisci et 
S. Dominici monachi. Hi porro Constantinopolin advenerant a 
Gregorio missi, in quibus erat Ioannes Parastron. pucawo. 

Pag. 180, 14. Διὰ χειροτονίαν zwvóg] Interpres, suffragio 
cuiusdam e familiaribus: emendavimus, propter ordinationem cu- 
dusdam e suis. pvcaxo, 

Pag. 180, 16. Ἦν ἀδελφὴ Pachymer. lib. V. cap. IIL. Vide 
stemma Palaeologorum in Famil. Byzant, pvcaxo. 

Pag. 180, 19. Τῷ τῆς Ζαγορᾶς ἄρχοντι] Bulgariae regi. 
Cur porro Zagorae reges dicerentur Bulgariae principes, diximus 
jn eorundem regum serie, n. XVII, Vide praeterea Leunclavium 
in Pandecte Turc. n. XXXIII. etin Onomastico. pucaxo. 

Pag. 130, 22. Ἐν τούτοις] Pachymer. lib. VI. cap. III. 
DUCANO, . 

Pag. 181, 1. "Ὄνομα “Δαχανᾶς} Cur id ei nominis inditum, 
indicat ibid. Pachymeres. Vide stemma Bulgaricum. pvcawo. 

Pag. 182, 6. “Ὅϑεν ἐπειδήπερ] Pachymer. lib. V. cap. V. 
Hb. Vl cap. IV. Y. nveawo. ἦν e) my 

lóidem. ó λόγος φϑάσας Libr. III. cap. II. sect. 4. 2oivix, 

Pag. 139, 6. Τὸν τοῦ ᾿Ασὰν ἀπόγονον) Mytzes Asanis soro- 
rem duxerat uxorem, ut dictum supra, lib. IlL. cap. II. sect. 4. 
Cur itaque eum Gregoras ἀπόγονον vocat? zoivix. 

Pag. 182, 18. ᾿Απονητὶ δ᾽ ὁ᾿Ασὰν} Pachym. lib, V. cap. Ilf. 
lib. VI. cap. 1. IL. VII. VII IX. pucaxo. 

Nicephorus Gregor. Vol. II. 76 








1178 ANNOTATIONES. 


Pag. 183, 91. ᾿Ιδοὺ γὰρ καὶ of ἐκ Ievvosag) Pachymer. lib. 
V.cap. XXX. pvcaxo. 

Pag. 184, 21. Τοῦ Ἱεροῦ  Νοπιεη arcis est ruinosae in Asia- 
tico littore, trans Bosporum, non procul ab ostio Ponti Euxini, 
inquit Leunclavius in Onomastico priore Turcico: de quo quidem 

. Miero multis egimus in notis ad Alexiadem pag. 361. nocaxo. Vide 
lib. XVIII. cap. IL sect. 1. Borviw. 

Pag. 187, 4. Τῷ Σουλτὰν ᾿Δζατίνῃ  Υἱᾶα seriem Sultanorum 
Iconiensium post Familias Dalmaticas. pucaNo. 

Pag. 187, 18. Εἷς δέ τις "Auovgiog ὄνομα] Quem a Meleco 
Sultano Iconiensi una cum filiis insigni perfidia postea interfectum 
fuisse narrat Pachymeres lib. X. cap. XXV. ex quibus unus Halis 
nomine, divina quadam providentia servatus, collecta Persarum 
minu, Melecum praelio adortus hunc interfecit, indeque aucta 
Hali, qui tum Amurii nomen suo adiecit, potentia, Romanas re- 
Biones incursionibus infestavit. Ut porro is perierit, exponit Gre- 
Boras in altera Historia, lste autem Amur, "AuoUQmexig, unico vo- 
cabulo, dicitur Cantacuzeno lib. II. cap. XXVIII. Id est Dominus 
4Ámur. Est enim Beg Turcis Dominus, ut cst apud Leunclavium 
in secundo Onomastico Turcico, et lib. IV. Hist. Musulman. pag. 
196. ubi observat Beg nomen dari solere omnibus officium vel mu- 
nus aliquod a rege vel Sultano consecutis. Graeci vero Πὲγ el II£- 

i dicunt, vel Μπέγις, ut in Gloss. med. Graeci, observamus, 
Unde discimus quis is sit quem Froissartus III. Vol. cap. XXII. et 
XXIII. Zmorabakin vocat, quae vox effecta ex Z£mur Begis vel Be- 
Bin. Sed an mur iste, cuius meminit Gregoras, et Cantacuzenus 
loco laudato, sit ille a quo interfectus est Melecus, dubium ingerit 
idem Cantacuzenus, qui lib. II. cap. XXIX. et lib. III, cap. VIL. 
eundem Amurium Aitinis loniae (seu Cariae, uti habet lib. II. cap, 
XIII.) Satrapae filiam fuisse ait, eundemque Satraparum Asiae opu. 
lentissimum, . Aitinem praeterea duos alios filios habuisse, quorum 
elter Chetir, alter Souleimasas vocabatur. Amurii porro crebra 
deinde mentio apud Cantacuzenum. | nvcaxo. 

Pag. 187, 17. Ἦρος δὲ ἐπιστάντος  Οἶτοα an. MCCLXXV. 
DUCANO. 

Pag. 198, 8. Εἰς πλεῖστα τεμόντες Hinc igitur exstincto 
Turcorum Iconiensium principatu, cum eidem tuendo contra Tar- 
taros impares essent, singuli ex primoribus Turcis, prout libitum 
fuit, oppida et provincias pervaserunt, cum Graecis aeque ac Tar- 
taris bellum gerentes, tandemque iisdem Tartaris recedentibus, 
pulsoque vel certe non admisso Sultano, Turcicum principatum 
provinciis invicem dispertitis, deinde quod Romani seu Graecorum 
in Asia supererat imperii invaserunt, indeque in Europam evola— 
runt, ab ipsismet Graecis imperatoribus evocati, dum opem ac au- 
xilium quaerunt, quo se adversus suae gentis principes, atque adeo 

















ANNOTATIONES. 1179 


etiam Latinos, tueantur, unde universi postmodum imperii clades 
exorta est, ut Gregoras post haec pluribus narrat. nucawo. 


Pog. 188, 99. Σερατοπέδων molldv) Phranzes lib. I, cap. VI. - 


DUCANOG. 

Pag. 142, 11. Συνέβη δ᾽ ἐπὶ τούτοις ] Pachymer. lib. VI. 
cap. XXX. XXXI, XXXI, nucAwo. Adscriptue lic in morgine an- 
nus Christi MCCLXXX. atque lioc urBis Trallium instauratae tem- 
pus assignavit nobis Possinus in tabulis chronologicis, Quodsi An- 
dronicus annos vixit LXXIV. ut hog capite infra et libri decimi ca- 
pite primo Gregoras docet, referenda erit eius urbis instauratio ad 
annum Christi MCCLXXIX. Nam si Andronicus annos vixit LXXIV. 
oportet eum natum esse A. C. MCCLVIIL, quippe quem constat ob- 
Jisse A. C. MCCCXXXIL — Si natus est A. C. MCCLVIIL annum ae- 
tatis vigesimum primum excessit À, C, MCCLXXIX. Porro hoc 
capite 'Tralles instaurasse dicitur cum esset maior an. XXL. morvi 

Pog. 142, 18. ᾿Ανοικοδομῆσαι πάλαι πεπτωκυΐαν) De Tri 
libus instauratis jta Gregorius Cyprius i in encomio Andronici: ἦσαν 
plv οὖν αἵ Τράλλεις πόλις ἐν καλῷ τῆς ᾿Ασίας κειμένη, μεγέϑους τε 
μείξονος ἢ Li κατὰ τὰς πόλεις ἀπολαύουσα, καὶ περιφανὴς ἐν ταύταις 
ὑπάρχουσα. ἦσαν δὲ παλαίποτε, πρὶν δηλονότι τὸν πάντα μεταβάλ-- 
λοντα χρόνον καὶ αὐτὰς φϑεῖραι μεταβαλόντα, καὶ τοῦ ἀριϑμοῦ 
ἐξῶσαι Mi d πόλεων, τείχη ve καϑελόντα, οἰκίας τε ἀνατρέψαντα, 
xdx τῶν ἰρειπίων. μόνων γνωρίξεσϑαν καταλείψαντα. did μέχρι σοῦ 
βασιλεῦ ταῖς Τράλλεσιν εἶ φϑορὰ, καὶ τῷ χρόνῳ ἡ καύχησις" νυνὶ δὲ 
διὰ σοῦ πάλιν ἐν πόλεσιν ἐκεῖναι εἰς. Vide Cod, Reg. 1858. fol. 
179. V. item Codd, 3355. et 8118. xorvix, 

Pag. 148, 2. Τῆς δὲ πόλεως TodAemg] Ordo versuum sic 
restituendus: 

φῆς δὲ πόλεως Τράλλεως τὸ κάλλος χρόνοις ἐσεῖται 

Σβεννύμενον" τὸ δὲ πολλοστὸν ταύτης καταλειφϑὲν 

Ἐν ὑστάτοις ἐκφοβηϑήσεται ἔϑνει ἀνάρχω " 

“Δλωϑήσεται δ᾽ οὐδαμῶς. ἀνακαινισϑὲν "δὲ 

Ἐσσεῖται παρὰ δυνατοῦ Νικωνύμου, ὃς 

Ὀκταπλῆν ἀγλαῶς ἐννάδα βιώσει δίσκων, 

Καὶ τρὶς ἑπτὰ κύκλων ") πόλιν "drrdlov λαμπρυνεῖ. 

ὯΙ καὶ πόλεις ἑαπέριαι͵ ὑποκύψουσι **) , 

Kol ἀγέρωχοι ὑποκλιϑήσονται παιδικῶς. 

Sunt versus Hexametri,. omnes exceptis tribus primis spondaici, 
jidemque inconditi et immodulati, in quibus vocales «, s, v, lon- 
gae sunt vel breves, prout po&tae libuit. Quin et syllabus matura 
breves, accentu acuto vel gravi notatas, producit i in τὸ, in χρόνοις, 
ἴῃ πόλεις. Item diphthongum οἱ corripit in χρόνοις, et vocalem ἢ 
in ἐκφοβηϑήσεται, id quod factum videtur vitio iotacismi, quo s 





*) AL κυκλῶν. molvIM. 
**) Fort. ὑπουκύψ. lioentia apud eius temporis postas usitata, »orvmx. 


1180 . ANNOTATIONES. 


etorsic pronuntisntur ut iota. Praeterea in uno versu συνιζήσεις 
adhibuit duas, πόλεως Τράλλεως. Quae omnia arguunt oraculum 
istud non fuisse Delphicum, aut Sibyllinum , sed omnino recens, 
In codice Barberiniano, quo usus est Possinus, idem oraculum ex- 
stat paulo auctius *), eique praefixa liaec inscriptio, οὗτος ὁ χρη- 
Gudg Παυσανίου προΐδρου, Hoc est Oraculum Pausaniae Praesidis. 
Ego vero facile crediderim fitbricatum illud fuisse ab aliquo Andro- 
nici amico, sive is Theodorus Metochita fuerit, sive alius. Maxima 
cerle illis temporibus erat Graecarum Musarum ἀμουσία: Vide 
carmina Theodori Metochitae, et cum istis confer. Solus, quem 
sciam, ea aetate Maximus Planudes tolerabiles eliquos versus fecit, 
Sed de recentiorum Graecorum poési etiam infra ad p. 190. C. di- 
cturi sumus, ubi de Theodori Metochitae poématis. moiviN. 

Pag. 148, 92. Τὰ δὲ μετὰ μοναχικοῦ σχήματος ἕτερα ἤως] 
Aeteriscum post ἕτερα apposuerat interpres, nec quod slatim sequi- 
tur vertit: et certe post ἕτερα legendum δύο, tot enim annos in 
habitu monachico exegit Andronicus, ut scribit idem Gregoras 
lib. IX. cap. ult. seu ut est in nota marginali ad cap. XXVIII. 
lib. II. Cantacuzeni, ἐν μοναχῶν σχήματι διαγαγὼν ἐνιαυτοὺς δύο 
παρ᾽ ὀλίγον. Tunc addit: ἤως τρὶς ἑπτὰ κύκλοι σεληνιακοὶ, ὃ καὶ 
βέλτιον, δύὸ ἔγγιστα, id est, vel (ex quo monachum induit, inter- 
sunt) ter septem circuli lunares (seu menses XXI. seu gygiius anni 
propell). pucawo. 

Pag. 144, 2. Πρῶτον καὶ εἰκοστὸν ἤμειβεν ἔτος 1 Vertit Wol- 
fius, annum aetatis ageret primum et vigesimum, Vertendum fuit, 
annum aet. excederet, etc. praesertim si legatur παρήμειβεν, ut le- 
gitur in Codice Regio. morviw; 

Ibid, in nota. "Hog τρὶς ἑπτὰ κύκλοι σεληνιακοὶ 1 Graeci recen- 
tiores dicunt ἤως pro ἢ, vel ἤτοι. Vide Glossar. med. Graecit. 
BOIVIN. . 

Pag. 144, 4. "Ατταλός τις εὐγενὴς} gralles, urbem ad Mae- 
andrum, Pelasgorum coloniam fuisse scribK Agathias lib. V. duce 
forte Attalo isto Troiano, pucawo. 

Pag. 145, 21. Ὥδινε μὲν γὰρ ὃ Kdgoviog] Pachymer, lib. VL. 
cap. XXXII. pvcaxo. 

Pag. 146, 6. Ῥωσονσύλην] Qui Pachym. lib. VI. cap. XXXI. 
"Pág Σολυμᾶς appellatur, quem bic pariter depingit, Vide Hist. 
Franco - Byzant. lib. Vl. n. XI. nvcaxo, DucaBgius Hist. Franco- 
Byzant, lib. VI. n. ΧΙ. eum vocat Solyman de Hossi. Ego autem 
non dubito, quin is fuerit Rufus de Soliaco,, ille ipse scilicet, qui- 
memoratur in instrumento seu Diplomate Regio, quod ex Thesauro 
Chartarum excerptum cum aliis actis et instrumentis publicis Du- 
cangius edidit, Vide Chartas Historiae Franco- Byzanlinae subiun- 
ctas, pag. 84. Nomen, ut videtur, Gallicum fuit Rousseau de Soli, 





*) Vide observationes Possini Pachymerian. tom. I. pag. 879. servrs. 


ANNOTATIONES. 1181 


quod est Graecis Ῥούσο ντὰ Σουλή. Poeta Graecobarbarus Cod, 
Reg. 2569. fol. 219. V. eum sicappellatum scribit, 

Ῥυύσον τὸν ὀνομάξασιν" vrs Σουλὶ τὸν ἐπίκλην. 

ἤάνϑρωπος ἥτον εὐγενὴς, στρατιώτης πεδευμένος. 

Rufum ἄμπο nominarunt, cognomento De Bouli. 

Vir erat nobilis, miles exercitatus. ] 
ldem po&ta Graecobarb. eundem Ῥούσον ντε Σουλὴ, post obitum 
principis Guil. de Villa- Harduini Bailum Moreae a Carolo rege 
Neapolitano constitutum narrat. Gregoras non multum aberravit 
a vero nomine, siquidem ab eo vocatur Ῥωσονσουλῆς, seu, ut 
praefert diversa lectio, Ῥῶσος Σουλῆς. Pachymeres lib. VI. 

τ cap. XXXIL Ῥῶς Σολυμᾶν vocat: unde Ducangius nomen fecit 
Solyman de Rossi. Praeter hunc Rufum de Soliaco, recensetur 
inter Aulae Neapolitanae nobiles Henricus de Soliaco in illa quam 
dixi collectione Chartarum, Histor, Frauco-Byzantinae subiuncta, 
p.21.et p. 22. soivix. 

Pag. 146, 171. Τὸν Σικελίας ἐξεπολέμωσε — δῆγα Φερδέρε- 
gov] Fredericum Aragagum regem, qui demum Siciliae rex. factus 
est, hac Carolo postmodum erepta. Vide Ioannem Villaneum lib, 
VAI. cap. LVII, et Ricordan. cap. CCVI.. nucaxo. 

Pag. 147, 98. δηρόν τε μένειν} Homer, Iliad. lib. IL sorvax. 

Pag. 148, 8. Πάντας δ᾽ αὐτοὺς εἰς τὸ τῶν Ῥωμαίων στρα- 
τόπεδον ζῶντας ἐκόμισαν Captus ipse quoque Hufus de Soliaco, 
ut ex Pachymere discimus. Wedemptum deinde in Italiam red 
verisithile"est, Anno certe MCCXCIV. aderat in Aula Caroli JI. 
regis Neapolitani Hufus de Soliaco, ut patet ex instrumento supra 
laudato. μοινιν. 

Pag. 148, 19. Ἰωάννης yàg] Qui primus Ducum aut prin- 
cipuu Tropezuntinorum sese imperatorem appellavit. Vide Famil, 
Byzant. pag. 192. τύολμο. 

Pag. 149, 2. ' Hg τὰ βασίλεια Τραπεζοῦς Cuius urbis elo- 
gium habetur iu Cod. Reg. nondum signato. »qgaxo. . 

Pag. 149, 1. Ἰωάννης ὁ Σεβαστοκράτω Pachymer lib. V. 
cap. 1V. lib. VÍ. cap. 19. 85. 86. De Ioanne egimus in Famil, By- 
zant. p. 206. de Irene vero Michaélis Notha et Noga eius coniuge 
p. 288. pvcawo, 

Pag. 150, 1. ᾿Αλλὰ πρὶν] Pachymer. lib. VI. cap. 86. nc- 








CANO. 
Pag. 150, 8. «Δυσιμαχίας ἐγγὺς} Tunc enim adversus Tar- 
taros has provincias devastantes expeditionem susceperat Michal, 
de qua Pachymer. lib. VI, cap. 29. 80. nucaxo. 

Pag. 150, 4. Καὶ ᾿Αλλαγῆς] latius loci, ubi de morte Mi- 
claélis non meminit Paclymeres, sed tantum Pachomii. Αἱ secus 
Phranzes, qui Gregoram exscribit, Est autem ἀλλαγὴ idem quod - 
Latinis muiatio, locus scilicet, ubi mutantur equi publici. Vide 
Glossar. med, Graecit. in hac voce.  pucawo. 








^. 


1182 ANNOTATIONES. 
Pag. 150, 18. Τὰ Παχωμίου σε διαδέξεται] Vertendum, Pa- 


chomius te excipiet; non, tibi successurus est , ut βεγνοίυ ᾿ἀμφιβο- 
Ma. smoiviw. 

Pag. 162, 94. Ἔτυχε τελευτῆς] Obiit Michal, ut scribit 
Pachymeres, XI. Ianuarii die Parasceves, auno mundi iuxta Grae- 
cos VI. MDCCXCI. (Christi 1283.) cum imperasset annos 24. demptis 
diebus 20. ac annos omnino 68. vixisset.  pucaxo. 

Pag. 158, 2. ὋὉ δὲ υἱὸς καὶ βασιλεὺς Pachymer. lib. VI. 
cap. 11. Phranzeslib. L cap. 6. pucawo. 

Pag. 158, 6. Πλείστην ἐπισωρεῦσαι γῆν] Iisdem verbis Phran- 
zes id ipsum tradit. Pachymeres eius cadaver noctu in novum mo- 
nasterium vicinum a familiaribus delatum scribit, Excommunica- 
torum corpora in agris insepulta relicta, ut ne foetor nares, aut 
spectaculi horror mentes foedaret, iniecta humo contecta, pluri 
bus docui; in Glossar. med. Latin, in v. EmBlocare et in Addit. 
tametsi Michal ab ecclesia propter communionem cum Latinis pa- 
lam proscriptus non fuerit, uti antea propter excoecatum iuniorem 
Lascarim. DvcANO, . 

Peg. 155, 1. Εἰ τὴν μικροψυχίαν] Μικροψυχία est hoc lo- 
co regnandi libido morae impatiens, ut et infra lib. VIII. cap. I. 
secl 2. BoIVIN. 

Pag. 155, 12. ᾿Αλλ᾽ ἐχρῆν Proverbium, cuius meminit Dio- 
genian. Cent, Vlll. n. 49. nocaxo, 

Pag. 159, 4. Αὐτοὺς μὲν οὖν] Pachymer. lib, VJf. cop. 1. 
DUCANG., 

Pag. 159, 9. Κονοσταύλῳ 1 Interpr. Conostaulo: reposuimus 
Comite stabuli. Vid. Gloss. med. Graecit. nucawo. Τῷ μεγάλῳ 
κονοσταύλῳ Μιχαὴλ τῷ DAefG] De quo legendum poéma Manuelis 
Philae, quod exstat in Codice Hegio, olim Telleriano, et inscribi 
tur, εἷς sd τοῦ πρωτοστράτορος ἐκείνου τοῦ ϑαυμαστοῦ στρατηγή- 
ματα.  BOIVIN. 

Pog. 160, 8. Παναχράντου μονὴν] Pachymer. VII. 8. 4. ὅ. 
De hoc monasterio egimus in Constantinopoli Christ, lib. IV. sect. IL. 
τ, 81. nvcawo. 

Pag. 160, 12. Νόσῳ καὶ γήρᾳ Pachymer. de Iosepho, μό- 
vov οὐκ ἄπνους. et cap. 6. ἄψυχον οἷον φόρτον. Ducawo. 

Pag. 161, 21. Παρασκευώσα!} Pachymer. VÍ. 19.18. 14.21. 
DUCANO. 

Pag. 162, 4. Ὡς ἐντεῦϑεν ἀναγκασθῆναι μὲν τὸν Ἰωσὴφ τοῦ 
ϑρόνου τοῖς βουλομένοις παραχωρεῖν 1 Andronicus imperator in λό- 
γῳῷ χρυσοβούλλῳ, qui exstat inter opera Nathanailis Chumni, qui et 
Nicephorus, Cod. Reg. 2964. fol. 802. gives phó πολὺς ἐκεῖνος. 
τοὺς ὑπὲρ τῆς ἀληϑείας καὶ τῶν ὀρθῶν δογμάτων ἀγῶνας, (lo- 
quitur de Iosepho) πολὺς καὶ τὴν ἔνστασιν καὶ τὴν καρτερίαν, 
καὶ μηδὲν τῆς ὁμολογίας καθυφεὶς μηδὲ καϑυπείξας καὶ ὑπενδοιὴ 
τοῖς ἐπὶ μαχρῶν τῶν χρόνων βιαζομένοις καὶ ἀποπειρωμένοις 














ANNOTATIONES. 1185 


sit paulo post et παρ 
se consentiunt in del 





menses quatuor. Codex 2595?. mensem linc unum demit, Codex 
$502. duos tantum menses numerat τῆς δευτέρας πατριαρχείας. 
Βοινιν. 

Pag. 168, 6. Ἐπεὶ γὰρ Ἰωσὴφ] Pachymer. ibid. cap. 18. 
DUCANO, 

Pag. 168, 11. T'edoywoc ὅ ἐκ Κύπρου) Qui in clero Pala- 
tino tum fungebatur Protoapostolarii dignitate, — Pachymer, lib. VI. 
cap. 14. Eius eruditionem praedicat etiam Ephraemius in Chro- 
nico: 

Zogóg vig ἀνὴρ Γρηγόριος Κυπρόϑεν, 

Alóyov σοφῶν μαίευμα, μουσῶν ἑστία 

Εἰς πατριαρχῶν ἀνεβιβάσθη ϑρόνον. νυολκο. 

Peg, 168, 16. Ἄρτι καὶ τὸ μοναχικὸν] Quippe patriarcha 
desiguatus ab imperatore, ex laico in monachum, deinde ex Le 
ctore in Diaconum ordinatus fuerat a Cozylensi episcopo, uti te— 
statur Gregoras: ut moris induit Ephraemius in Chronico: 

Καὶ συνταγεὶς κλήρῳ ys τοῦ παλατίου, 
᾿Αρχιϑύτης πέφηνε τῆς Κωνσταντίνου, 
Ta τῶν μοναχῶν πρὶν τελεσϑὶς, ὡς ἔϑος. Ducao, 

Pag. 168, 21. Merd τὰς ψήφους) Immo ait Pachymeres 
non expetita episcoporum suffragia. li enim εἰς ψήφους μόνας οὐκ 
ἠξιοῦντο. Dvucawo. 

Pag. 164, 8. Ὁ Μοζύλης ἐπίσκοπος Sic infra. At à Κοξύ- 
λης, Pachymeres lib, VII. cap. 14. habet. pocaso. . 

Pag. 164, 6. Debrorum episcopus] Debrarum  Ducangio. 
BOIVIM. 

Pag. 164, 11. Ναύπακτος] Aetoliae metropolis, cui XIII. 
episcopatus subditi leguntur in Notitia Thronorum, Mozylensis vel 
Cozylensis nulla facta mentione. nucaxo. 

Pag. 164, 12. Ὁ δέ γε Δεβρῶν) Debrarum meminit Cedre- 

nus, DUCANO, 





1184 '  ANNOTATIONES. 


Pag. 164, 16. Γρηγορίου] Sic variat Gregoras, dum quem 
supra Georgium, hic Gregorium appellat, quod postremum nomen 
accepit recens monachus factus, Pachymer. lib. VII, cap.99. Τοῦ- 
τὸ γὰρ ἦν ἐκείνῳ xal τὸ ἐκ Γεωργίου μοναχικὸν ὄνομα. Ducaxo. 

Pag. 165, T. Καὶ ἐς διάκονόν τε καὶ ἱερέα] Pachymeres 
lib. VII. cap. 14. de Cozylensi episcopo, ἃ quo Georgius Cyprius 
primis ordinibus ecclesiasticis initiatus fuit: ἐκεῖσε τὰ εἰκότα τελέ- 
σας, μοναχὸν μὲν ἐκ λαϊκὼν ἀποδείκνυσι, διάκονον δ᾽ ἐξ ἀναγνώ- 
στου χειροτονεῖ. τῆς δ᾽ αὐτῆς ἡμέρας καὶ πατριάρχην ὁ βασιλεὺς 
ἐκεῖνον προβάλλεται. Ubi has ordinationes haud factas a Germano 
Heracleensi episcopo exaerte ait, sed a Cozylensi, a quo idem Gere 
manus tum monachus, ac cuiusdam Acacii viri pii discipulus, una 
cum ipso Georgio Cyprio in patriarcham ab imperatore electo, in 
metropolitam Heracleensem in sede Irenes inauguratus est: a quo 
quidem Germano deinceps in Sophiana iuxta morem, solitis adhibi- 
tis ritibus ac precibus, consecratus est Georgius. nucaNo. 

Peg. 165, 16. Kol τῶν Aarivixàv ἠθῶν] Cyprus enim tum 
regibus Latinis parebat, nvcawo. 

Pag. 166, 18. Ἐπεὶ μέντοι ovvjecav) Pachymeres lib. VII. 
cap. XXII. pucaso. ͵ 

Pag. 166, 17. Παννύχους τετελεκότες στάσεις] Interpres, 
cum per totam noctem stetissent.. Imo, cum sacras ac nocturnas in. 
ede sacra. vigilias exegissent. Ita infra cap. X. ὅσα τὸν uovadi- 
xbv ἀπεργάζεται βίον, ἐγκράτειαν φημὶ καὶ στάσεις παννύχους, 
χαμαιεύνης, etc. ubi rursum haec male vertit, ut ibi indicamus. 
Vide Gloss, med. Graecit, in παννυχίδες.  Ducaxo. 

Pog. 167, 6. Τούτων οὕτω γενομένων Idem Paclym.1ib. VII. 
cap. XXXL — nucaxo. 

Pog. 167, 18. Μέχρι τῆς Εὐγενείου πύλης Vide Constanti- 
nop. Christ. lib. I. sect. IV. n. 1. nvcaso. 

Pag. 167, 18. Τοῦ ἁγίου ᾿Ανδρέου μονὴν] De hac aede, ut de 
Theodora eius conditrice, quam Ῥαύλαιναν a secundo coniugio 
vocat-Pachymeres lib. VIII. cap. X. multa sunt a nobis observata in 
notis ad lib, XIII. Annal. Zonarae n. II. et in stemmate Palaeolo- 
gorum. pocaxo, De hac Theodora, et de templo S. Andreae ab ea 
instaurato, exstant in codice Colbertino n. 5018. tria Maximi Planu- 
dae historica Epigrammata, edita a Ducangio in notis ad lib. XIIL. 
Zonerae, sed mendosissima. En eorum unum integrum, ex cod. 
Colbertino emendatum. . 

EIZ TON NAON TOT ATIOT ANAPEOT 
HP2EAETEIOI, 
ὃν ἀνήγειρεν αὐτῷ ἡ Πρωτοβεστιαρία. 
“Πειθομένη σε δόμοισιν ἐν οὐρανίοισιν᾽ ἀληϑῶς 
Ψυχῇ ναιετάειν, ᾿Ανδρέα κλεινότατε, 
Καὶ τῷ σώματι σεῖο νεὼν ἐδομήσατο τόνδε, 
Κάζλεσιν αὐρανίοις ἐν χϑονὶ λαμπόμενον, 





ANNOTATIONES. 1185 


Ἢ πάσαις ἑνὶ ϑηλυτέρῃσι. σοφὴ Θεοδώρα, 
᾿Αμφοτέρων τε λόγων κῦδος ἀναψαμένη" 

Ἧι: γενέτης μὲν ἔην ᾿Καντακουζηνὸς Ἰωάννης, 
“Μήτηρ δ᾽ Εὐλογίη ἀξίη εὐλογίης, 

Σύγγονος οὖσα “Παλαιολόγου "Μιχαὴλ βασιλῆος, 
οὗ γόνος ᾿Ανδρόνικος πλεῖον ἄνακτος &veb* 

Kowovig βιότου δὲ Ῥαοὺλ πέλεν Ἰωάννης, 
,“Ζιμὴν εἰληφὼς Πρωτοβεστιαρίου. 

4n χηροσύνην.. « ἔστερξεν ἀμέμπτως,. 
Ἔτρεφε γωλεμέως: Χριστὸν ἐν ἐνδεέσι, 

Δόγματος ὀρϑοτόμοιο χάριν πάϑεν ἄλγεα πολλὰ, 
Τίμα καὶ φιλίην εἴ τις ἐφημερίων. 

Τοίη τῷ τοιῷδε τοιόνδε σοι εἴσατο νηὸν, 
᾿Ανδρέα, καὶ σὺ χάριν πλούσιον ἀντιμέτρει. 


Huic Epigrammati heroélegiaco subiuncta sunt iambica duo, quae 
et ipsa sunt valde mendosa. Ea, quoniam sunt longiuscula, pi- 
get describere, Errata sola eaque praecipua annotabo. Epigramm. L 
Vers. 2. Ἐτῶν, προσώπων, ἐν γρ.} Lege Καὶ τῶν προσώπων ἐν ye. 
V. 4. Τὶς καὶ τινῶν πέφυκα καὶ τινὸς τύχης.] L. Τίς καὶ τίνων πέφ. 
καὶ τίνος τύχ. V. 6. “Παλαιολογίσσα.] L. Παλαιολογίνα. V. 9. ᾽4γ- 
γέλων ὑμνουμένου} L. ἀγγελωνυμουμένου. — V. 11. ἐκλήϑην] L. 
ἐχλήϑη. V. 14. punctum expunge. V. 18. IIeiowoylva ] L. Πα- 
λαιολογίνα. V. 19. Εἰφήνη τις εἰρήνῃ φερ.} L. Εἰφηνική τις Εἰ- 
φήνη φερ. Υ͂. 23. mor] L. τοῦτ᾽. Epigramm., Il. Vers. 1. τὴν 
φλέβα] τὰς φλέβας. V. 5. συμφόνημα] L. συμφόρημα. Υ. 8. 
ἐνάγων] L. ἔγνων. V. 18. ἀγγέλων ὑμνουμένων,] L. ἀγγέλων. 
μουμένου. V. 17. ἄνακτος L. ἀνάγοντος. V. 19. φεῦ] L. φῶς. 
V. 93. ᾿Παλαιογίνα] L. Παλαιολογίνα. V..26. ὅση) L. ὅσον. V. 29. 
μονοτρύπου L. μονοτρόπων. V. 80. Ὡς Εὐλογίαν ᾿Αλεξίαν Εὐ- 
λογίαν L. Ὡς εὐλογίας ἀξίαν Εὐλογίαν. V. 86. ταῦτό μοι κλέος] 
L. ταῦτά μοι κλέα. — V. 87.  ἀτρεχῶς] L. ἀτρεκῶς. V. 41. Πρὸς 
τοῦ κρατοῦντος] L. Πρὸς τῶν κρατούντων. Leviores mendas fa- 
cile erit cuivis corrigere. Boiviw. 


Pag. 167, 22. Ἐπεὶ δὲ καὶ τῷ βασιλεῖ] Pachymer. lib. VIT. 
cap. XXXIlL. nvcaso. 

Pag. 167, 92. Προετεϑνήκει yàg] Anna filia Stephani V. re- 
gis Hungariae, Pachymeres lib. VIL. cap. XXVIII pvcawo, Ilgor- 
τεθνήκει γὰρ ἡ ἐξ Odyyolag] “ἄππα scilicet. Leo. Cinnamus in calce 
Codicis Regii 9961. Τὸ παρὸν βιβλίον ἐγράφη διὰ χειρὸς ἐμοῦ 4t- 
ovrog τοῦ Κιννάμου, τελειωϑὲν σὺν ϑεῷ μηνὶ μαρτίῳ ιδ΄. Ἰνδι- 
κτιῶνος ὅ. ἡμέρᾳ ἑβδόμῃ. ἔτους στψπό΄. ἐπὶ τῆς βασιλείας . ... 
τοῦ τε κυροῦ "Μιχαὴλ Δούκα ἀγγέλου Κομνηνοῦ τοῦ “Παλαιολόγον 
καὶ νέου Κωνσταντίνου, καὶ Θεοδώρας τῆς εὐσεβεστάτης, «Αὐγού- 
στης, καὶ τοῦ πύρου ᾿Ανδρονίχου͵ Κομνηνοῦ τοῦ Παλαιολόγου, καὶ 
ANNHZ τῆς εὐσεβεστάτης Αὐγούστης etc. — Hic liber scriptus est 


1186 ANNOTATIONES. 


manu mea Leonis Cinnami , absolutus (cum. Deo) die XIP. men- 
ais Martii, Indictione IP. die VII. Anno VJ. MDCCLXXXIF. 
imperantibus Dom. Michaele Duca 44ngelo Comneno novo Con- 
stantino, Theodora religiosissima jfugusta, Dom. Zíndronico Co- 
mneno Palaeologo, εἰ ΑΝΝΑ religiosissima 2fugusta. Erat is 
annus Christi MCCLXXVI. aetatis autem Andronici XVIII, norvix. 

Pag. 167, 24. Διαπρεσβεύεται πρὸς τὸν ξῆγα τῆς Ἰσπανίας 
Cuius erat ἐκγόνη, inquit Pachymeres: quippe Beatrix uxor Guil- 
elmi VI. Marchionis Montisferrati, Guilelmi Monferratensis ac 
"Thessalonicensis regis filii, et mater Iolantae seu [renes alterius 
Andronici imp. uxoris, filia fuit Alfonsi regis Castellae, seu Hi- 
spaniae, DUCANG. 

Pag. 168, 8. Πρὶν τὸ ἐνδόσιμον εἰληφέναι παρὰ τοῦ Πάππα] 
Ex hoc loco infert Allatius lib. 11. de utriusque eccl. consens. 
cap. XIV. n. 1. eam viguisse tum consuetudinem, ut Latinis non 
licuerit matrimonia inire cum Graecis, nisi summo pontifice an- 
nuente, Quo referri potest quod tradit Matthaeus Parisius pag. 
418. 481. et 453. aegre admodum tulisse summum pontificem, ac 
non semel obiectum Friderico l[. imp. quod filiam suam notham 
Annam, seu ut alii vocant, Constantiam, in uxorem dedisset Io- 
anni Vatatzae imperatori Constantinopolitano. Scribit praeterea 
Pachymeres IX. cap. V. Andronicum Palaeologum imp. uxo- 
rem filio Michaeli recens imperatori inaugurato quaerentem, obla. 
tam sibi Caroli regis Siciliae neptim ac Philippi Tarentini filiam 
abnuisse, τὴν ἀπὸ τοῦ Πάππα τῆς Ῥώμης ὑπειδόμενον ὑπερηφα- 
Ψνίαν, sed et regis Cypri filiam, quod is absque pontificis sum. 
mi consilio et facultate has nuptias peragere nollet: τὸ δ᾽ ἦν τὸ 
ὑπὸ βουλῇ καὶ ϑελήσει τῆς κατὰ Ῥώμην ἐκκλησίας τὸ συνάλλαγμα 
διαπράττεσθαι. Ducaso. 

Pag. 168, 19. 'Hv δὲ ὁ βασιλεὺς τηνικαῦτα τῆς ἥλικ. τρίτον 
καὶ εἰκοστὸν ἔτος ἀμείβων) Wolüus verterat, 24pebat tum impe- 
rator annum tertium et vigesimum. Ego verti, Excedebat tum 
imp. annum, etc. Praelerquam enim quod ea est vis verbi ἀμεί- 
Buv, chronologiae ipsius ratio favet nostrae interpretationi. Im- 
mo Andronicum imperatorem aunos XXIV. excessisse oportet eo 
tempore, quo secundam uxorem duxit, si quidem eam duxit post, 
obitum patris sui Miclaélis; qui filio Andronico iam nato impe- 
rare coepeyat, imperavitque annos XXIV. ut constat ex serié jm- 
peratorum chronologica. Boiviw. 

Pog. 168, 16. ᾿Επεὶ δ᾽ ὥσπερ] Pachymer. lib. VII. cap. XLI. 
DUCAXO. 0 

Pag. 169, Φ. Περί που τοὺς πρόποδας τοῦ Ὀλύμπου] Pru- 
sam primo relegatum Veccum scribit Pachymer. lib. VII. cap. XI. 
deinde post hoc colloquium , in arcem a dextris ingredienti sinum 
Astacenum, cui nomen a S. Gregorio erat. Idem cap. XXXV. 
extr. Áccusatus aulem fuit sub mensem Febr. VIL. indict. ac 








" ANNOTA'ITIQNES. 1187 


guense Martio circa mediam quadragesimam abdicata dignitate ia 
monasterium Panachrantae (de quo egimus in Constantinopoli Christ, ) 
secessit, proinde an. Chr, MCCLXXIX. pvucaxo. 

Pag. 170, 2. Οὗ γενομένου Pachymer. lib. VII. cap. VIII. 
IX, X. XXXV. pvcano. 

Pag. 170, 10. Ἦν δὲ ὁ Movídiow] Pachymer. lib. VIII. 
cap. XXVI. XXXL  pvcumo. 

Pag. 170, 17. Καὶ πρὸς τῇ πυραμίδι] Vide Gloss. med. Grae- 
cit. in Πυραμίς. pnucawo. 

Pag. 171, 8. Καὶ Μετοχίτης) Georgius Metochites. Pachy- 
mer. lib. VII. cap. XXXV. de quo et eius scriptis multa habet ΑἹ- 
latius in Diatriba de Georgiis pag. 846. nucaxo. 

Pag. 171, 91. Πρὸς τὸν ἐν Βλαχέρναις] Pachymer. lib. VIL 
cap. XVII. XVIIL XIX. pucaxo. : 

Pag. 172, 16. ᾿Ἐπιβυῶντας τὸ, ᾿άνάξιος] Vide Gloss, med, 
Graecit. in ἴάξιος. pucaxo. 

Pag. 172, 19. Kel τοῖς ἐπὶ κόῤῥης ξαπίσμασιν) Quomodo 
S. Ignatium patr. Conetantinop. degradatum ac pessime vexatum a 
Photianis scribit Nicetas Paphlago in illius vita p. 1207. ἦσαν δὲ 
οἵ κολαφίζοντες xal ταλαιπωροῦντες αὐτόν. DUCANO. 

Pag. 178, 2. Οὐδὲ γὰρ ovóclg] Pachymer. lib, VII. cap. XXHI, 
DUCAKO, 

Pag. 178, 5. Μετὰ ταῦτα τοίνυν} Pachymer. lib. VII. cap. 
XXXVL. pucawo. 

Pag. 174, 1. "Ev τινι πολιχνίῳ τῆς Biüvvlac] Pochymer. τῇ 
τῶν Νικητιάτων τῆς Δακκυβύζης φρουρίῳ. nucaxo. 

Pog. 114, 9. Καὶ τὰ εἰκότα παραμυϑησόμενος] Neque tan- 
tum ut miserum primcipem solaretur, sed et ut ab eo volunta- 
riam imperii cessionem ad legitimam principatus possessionem 
eliceret, ut ait Pachymeres. ld paulo fusius narrat Phranzes lib. I. 
cap. VIL. hisce verbis: Cum porro in urbem veniens recordatus 
esset. facinoris, quod pater in adolesoentem loannem. Lascarim, 
cui potius imperium debebatur, perpetrasset, conscientia stimula- 
1us, moderationemque virtutibus reliquis anteponens, ad eum , qui 
ipsius caussa oculos perdiderat, in oppidulo quodam Bithyniae 

bitantem. invisendum accessit: quem in monastico humilitatis 
habitu repericns, oratione consolatoria permulsit, veniam petens, 
quod se ignorante pater in illum crudeliter consuluisset. Quod si 
posset et illi placere&, etiam. dimidium. imperii se illi. cessurum 
ostendit, ut ad. amplam potestatem. subiret. — Praeterea. ad vitam 
degendam necessaria illi omnia affatim, quoad superaret, suppe- 
ditavit. Ducaso. 

Pag 174,10. Ἐν τούτοις ye μὴν ) Pachymer. lib, VIL cap.26. 
lib. IX. cap. 18. »ucawo. 

Pog. 175, 18. Ἐντεῦϑεν τὸ Γασμουλικὸν ἅπαν διεσκεδάσθη] 
Vide lib. IV. cap. V. sect. ὅ. noivix. 


1188 " ANNOTÁTIONES. 


Pag. 176, 4. ἄλλα μέρη τοῦ Κέρως Interpres, im alüs 
Ceratis partibus, Emendavimus, sinus Ceratini, DUCANO. 

Pag. 176, 11. Ἐπεὶ δὲ Eri] .Pachymer. lib. VIII. cap. 6. 7. 
8. 9. pucaxo. 

Pag. 178, 21. Παρὰ τῆς κτητορίσσης] A Theodora scilicet 
Eulogise Michaélis imp. sororis filia, cuius supra ut et aedis 8, 
Andreae ab illa conditae meminit cap, 8. Vide praeterea Pachyme- 
rem lib. VIII. cap. 40. Porro κτήτορας et κτητορίσσας vocant Graeci 
xecentiores, quos nostri Fundatores et Fundatrices. Vide Glosa. 
med. Graecit, nucaso. 

Pag. 178, 29. Φιλολόγος γὰρ v ἡ γυνὴ] Theodoram Pro- 
tovestioriam φιλολόγον, hoc est eruditam fuisse, docet Gregoras 
hecloco. Id etiam testatur Maxiinus Planudes in Epigrammatis su- 
pra laudatis. Eandem fuisse φιλύβιβλον, arguunt Epistolae duae 
Nicephori Chumni, quae exstant in Cod. Reg. 2964. n prima 
(quae inscribitur * τῇ πρωτοβεστιαρίᾳ, et est numero septuagesima 
sexto) Ἐγὼ μὲν ἐβουλόμην, inquit Chumnus, μὴ μόνον βιβλίων, 
ὧν δὴ γέγονας ἐν χρείᾳ ποτὲ, ὥστε μεταδόντων ἡμῶν αὐτοῖς χρή- 
σασϑαι, ἀλλά γε καὶ μεγάλων δή τινων ἑτέρων, καὶ πολλῷ μᾶλ- 

ὃ τῶν τοιούτων ἡμᾶς χρὴ 
γὰρ ἑτοίμως καϑ᾽ ὅτι καὶ 
ς μόνον, ἀλλά γε καὶ τε- 
"ς “διδοὺς καὶ ἡδέως, do^ 
“οὖν καὶ ἀσμένως ἢ πρό- 
δὲ μὴ ἔχω πᾶν ὅσον καὶ 
ταύτην ζημίαν, οὐ τὸ ἐν- 
ἔχειν διδόναρ σοί γε βου- 
ἀρ᾽ ἡμῶν λαμβάνειν. ov 
, σοφωτάτην καὶ διακριτι- 
lues μέμψῃ τῆς ἀπορίας, 
οϑυμίας ἀποδεξαμένη, χά- 
ογδ χάριν ταύτην οὐ μι- 
ἀήϑης. καὶ γοῦν ὅπερ εἷ- 
μετέωρα. ἔστι μὲν οὖν ἐν 
χρὴ κατάλογον ποιεῖσϑαι, 
ἃ τῷ ᾿Αλεξάνδρῳ πονηϑέν- 
ἐν τῷ βιβλίῳ χάριν ἦραμ- 
'ουσιν) ἅμα δὲ καὶ τοῦ τὰ 
ὑαντρς τοῦ ὀρθοῦ παρενη- 
ἐνόμισα τῇ φιλοκάλῳ σοι 
icw οὐδὲν τῶν ἐκτὸς. ζη- 
ig ἔχειν ὁπώσποτε καὶ πε- 
μένον, ὅσον δηλαδὴ νοὸς 
ίνει, τούτου χάριν ϑαῤῥή- 
μμάτων μὲν τῶν ἐν αὐτο 
ὡς πλημμελῶς ἔχει, προσ- 





ANNOTATIONES. '— 1189 


ἄγουσα τῇ ἐπιστήμῃ, κατὰ τὸ ὀρϑὸν μεταλήψῃ. καί γε προσομιλή- 
σεις, ᾿4ριστοτέλει, καὶ οἷς ᾿Αλέξανδρος ἐσπούδασεν ἐν μετεώροις, 
κατὰ τὴν ἐκείνων δύναμιν καὶ γνῶσιν, μηδὲν τῆς τοῦ βιβλίου. 
φαυλότητος πρὸς τὴν τῶν νοημάτων κατάληψιν ἐμποδῶν γενομένης. 
Alteram Chumni Epistolam indicasse sufficiat, Exstat autem eius- 
dem Cod. Reg. f. 880. V. et istam quam damus proxime subsequi- 
tur, soiviN. 
Pag. 179, 2. Ἐπεὶ δ᾽ εἴωϑεν Pachymer. ΠΡ. VIL. cap. 28. 
DUCANG. 
Pag. 180, 156. Διαϑέχεται μέντοι τὸν 

Pacbymer. lib. VII[. cap. 18. Athanasium γε 

perperam scribit Phranzes lib. 1. cap. 7. ub 
"tam asceticam coluisse in Ganis montibus, 

dum, patria Andruss, cuius episcopatum : 

et suffragio Synodi gerebat, ac Monembas 

pvcawo. Huius Athanasii Epistolae aliaque o 

dice Regio, olim Telleriano. ln illis sunt E 

12. ad imperatorem, de residendi necessit 

imponenda: ex quibus tres editae a Turriano, Latine tantum. 
Praeterea ad illius temporis res illustrandas maxime pertinent, 
Τράμμα περὶ τοῦ συναχϑῆναι τοὺς ἀρχιερεῖς ἐν τῇ Χώρᾳ, ὅπως 
κοινῶς ἀπελϑεῖν πρὸς τὸν αὐτοκράτορα χάριν ὠφελείας κοινῆς. De 
congregandis in horae monasterium pontificibus, ut ad imperato- 
rem communis utilitatis causa. simul conveniant, fol. 21. Ιράμμα 
πρὸς τὸν μέγαν διοικητὴν, ἵ' fva τὰ ἀδικήσαντα ἀποδῷ. Μὰ mognum 
Dioecetam, ut per iniuriam. ablata restituat. fol. 28. Γράμμα 
πρὸς τὸν αὐτοκράτορα διὰ τὰ χρυσόβουλλα, ubi de rebus tempora- 
libus monasteriorum administrandis, Ibid. f. V. Igduu& πρὸς τὸν 
βασιλέα κῦρον Μιχαὴλ, etc. Hortatur ad meditationem votorum 
Baptismatis. f. 26. Γράμμα πρὸς τὴν δέσποιναν τὴν κύραν Μαρίαν. 
"4d Mariam Armenam. f. 27. V. Scriptam puto hanc Ep. statim 
post Mariae adventum ex Armenia, Vide Gregoram. lib. VI. cap. VIIL. 
Τράμμα πρὸς τὸν αὐτοκράτορα, ἵνα t παιδεύσῃ τοὺς υἱοὺς αὐτοῦ eig 
τὰ τῷ ϑεῷ ἀρεστὰ καὶ πᾶν τὸ ὑπήκοον. 4d imperatorem , ut et 
liberos et subditos omnes salutaribus raeceptis erudiendos curet. 
fol 98. V. Γράμμα πρὸς τὸν αὐτοκράτορα περὶ ἐπιστροφῆς πρὸς 
Θεὸν... καὶ περὶ τοῦ τετριγῶς (an. τετριγῶτος») κτύπου ἐκείνου. 
fol. 29. Hortatur ad poenitentiam publice indicendam. Quae ait 
de stridore ac fragore die XIII. De 

ad terrae motum, de quo Pachymerc 

ras lib. VII. cap. 1. sect. 2. Nam is 

die XVII. ut tradit Pachym. Γράμι 

τῶν ϑεοκτόνων ᾿Ιουδαίων, ἵνα ἐξέλϑ 

Judaeos Urbe eüciendos. fol. 81. 

πρὸς εὐχὰς of μετὼ τοῦ βασιλέως ἐν 

τες, πρὸς δὲ τρυφὰς ἔβλεψαν, Qui a 











1190 ANNOTATIONES. 


convenerint , eos non precandi sed genio indulgendi causa. offuisse. 
[0]. 88. V. Πρὸς τὸν αὐτοκράτορα, περὶ τῶν ἐγγιζουσῶν ἡνωμένων 
οἰκιῶν μετὰ τῶν ϑείων καὶ σεβασμίων ἐκκλησιῶν, ne cui domos 
templis continentes et contiguas habere liceat. fol. 48. V. Πρὸς τὸν 
αὐτοκράτορα, συμπάϑειαν ἐξαιτῶν roig ἀπολέσασιν ἐξ εἴρκτῆς τὸν 
llabj. fol. 44. V. Iste Paxis e carcere effugerat. Patriarcha apud 
imperatorem agit pro custodibus, qui illum effugere siverant. For- 
tasse is est, quem Pachymeres vocat Κουτξίμπαξιν. Πρὸς τὸν «v- 
τοκράτορα, περὶ τοῦ ἐλευϑερίας καταπολαῦσαι τὴν ἐκκλησίαν Χρι- 
στσῦ, seu de asserenda in libertatem ecclesia, fol. 48. Γράμμα 
πρὸς τὸν αὐτοκράτορα, περὶ οὗ ἀναφέρομεν, οὐ διά τι ἀνθρώπι- 
vov, ἀλλὰ μόνης χάριν ἀγάπης. Αἰῆτπ)αὶ se in iis, quae ad impe- 
ratorem referat, unam spectare aequitatem , non autem quae sua 
sunt quaerere. fol. 49.  Γράμμα πρὸς τὸν αὐτοκράτορα, κατὰ 
αἰσχροκερδῶν καὶ τῶν προνομίων τῆς ἐκκλησία. Postulat ut in- 
quiratur in eos, qui Xeniorum nomine pecuniam accipiunt ex turpi 
causa in Simoniscos, ut opinor: adeoque in ipsum Theophanem, 
cui eiusmodi sordes obiiciebantur. fol. 69. ΓΙράμμα πρὸς τὸν αὐ- 
τοκράτορα, περὶ τῶν ϑείων ναῶν, etc. Templa decoranda. Ne cui 
liceat habitare in. Catechumeniis, aut domos habere templis conti- 
mentes, fol, V. 59. **) Πρὸς τὸν αὐτοκράτορα, πρὸς τοὺς qtiQv- 
σϑέντας φορεῖν μάχαιραν πρὸς ϑεοῦ, xal μὴ κατὰ τὸ θέλημα τοῦ 
χειρίσαντος ἀνασείοντας αὐτὴν .... καὶ περὶ τοῦ Τύρου καὶ ᾿Αλεξ- 
ἀνδρείας, ὅπως ἐξέλθωσιν ἐκ τῆς πόλεως. .ddversus eos, qui glo- 
dium sibi a. Deo traditum non incutiunt secundum voluntatem cius 
gui tradidit, Item de episcopo Tyri et de Alexandrino patriarcha, 
ut Urbe exeant. fol. 68. V. Νεαρᾷ, [seu ***) ζήτησις τοῦ πατριάι 

χου κυροῦ ᾿Αϑανασίου, xal τῆς περὶ αὐτὸν ἱερῶς συνόδου, πρὸς 
τὸν εὐσεβέστατον κῦρον ᾿Ανδρόνικον τὸν Παλαιολόγον, περί τινῶν 
κεφαλαίων νομίμων, τύπον ἔχουσα νεαρᾶς, ἥτις καὶ ἐστέρχϑη τότε 
παρὰ τοῦ αὐτοῦ εὐσεβεστάτου βασιλέως. Novella, seu Relatio 
patriarchae Dom. Athanasii, et congregatae apud eum Synodi, ad 
eligiosissimum. imperatorem. Dom. Zfndronicum Palaeologum; de 
quibusdam iuris capitibus, in modum Novellae, quam imperator 
approbavit] fol. 69. Πρὸς τὸν αὐτοκράτορα, περὶ τοῦ γεγονότος 
εἷς τὸν λαὸν λιμοῦ. De fame, gua populus laboravit. fol. 79. V. 
Πρὸς τὸν αὐτὸν, περὶ τοῦ αὐτοῦ καὶ αὖϑις, wol μὴ πωλεῖν τινα 
σῖτον ἄνευ εἰδήσεως καὶ τοῦ πατριάρχου. De eadem re, ac ne 
inscio patriarcha frumentum weneat. ἴο]. 74. Πρὸς τὸν αὐτὸν, 
περὶ τοῦ αὐτοῦ, καὶ μὴ τιμιουλκεῖν ". De eadem re, εἰ ne pretium 
augere liceat, lbid. fol. V. Ιρώμμα πρὸς τὸν αὐτοκράτορα, περὶ 





5) Exstat similis argumenti Epistola fol 80. V. sorvmm. 
**) Pertinet ad resideati m episcoporum. BoIvIM. 


***) Exstat haec inscriptio in Cod. Reg. 2525*. fol. 270. non item in Tel- 
leriano. morviw. 


ANNOTATIONES. 1191 


τοῦ παρ᾽ ἐλπίδα συμπεσόντος τῆς δεσποίνης ὁ Θάνατος (leg. θα- 
ψάτου). fol. 76. V. Falsa inscriptio. Inscribi debet, γράμμα πρὸς 
τὴν βασίλισσαν, περὶ τοῦ δεῖν αὐτὴν ὁμονοεῖν τῷ συζύγῳ. Per- 
tinet ad dissidia *), quae fuerunt inter Andronicum imperatorem 
et uxorem eius Irenen, de quibus Gregoras lib. VII. cep. V. sect. 8. 
Τράμμα τοῦ πατριάρχου στηλιτευτικὸν, περὶ Ἰωάννου τινὸς 4ρι- 
μὺς τὸ ἐπίϑετον, προσεταιρισαμένου συμμορίαν ἐπάρατον κατά τὰ 
τῆς ποίμνης Χριστοῦ, κατά τε τῆς ἐκκλησίας, καὶ τοῦ ϑεοστέφους 
αὐτοκράτορος. fdversus loannem Drimyn, qui in gregem Christi, 
in ecclesiam, et in imperatorem, inita cum sceleratis societate con- 
Suraverat. fol. 81. V. Γράμμα πρὸς τοὺς ποιμένας, etc. Νὲ mona- 
steria laicis aut. monachis, nisi probatis, possidenda vel habitan- 
da committantur, fol. 89. Γράμμα πρὸς τὸν αὐτοχράτορα, περὶ τοῦ 
περιποϑήτου δεσπότου υἱοῦ αὐτοῦ Ἰωάννου, De Despota loanne, 
cum eum. Mater. vellet in. Lombardiam mittere, fol. 90. V. Πρὸς 
τὸν αὐτοκρ. ὅπως ἡ δέσποινα βαρέως ἔσχε κατὰ τοῦ υἱοῦ αὐτῆς τοῦ 
πανευτυχεστάτου δεσπότου. fol. 99. V. Hortatur ut permittat filio 
matrem adire, ad buius dolorem leniendum, Πράμμα πρὸς τὸν αὖ- 
τοκράτορα, περὶ τοῦ δεσπότου καὶ υἱοῦ αὐτοῦ lodvvov, dvoló- 
γῶς πρὸς τὰς ἐξόδους καὶ τοῦ ἀξιώματος ἔχειν τὰς οἰκονομίας. 
fol. 98. Hortatur ut filio suppeditet sumptus dignitati convenien- 
tes. Γράμμα πρὸς τὸν αὐτοκράτορα, περὶ τοῦ προτρεψαμένου, etc, 
Titulus mendosus. Accusat impietatis quendam operum publicorum 
redemptorem, λαχόντα διενεργεῖν τὰ δημώδη, qui imaginem Salvato- 
ris, templi fastigio impositam, deiecerat, fol. 94. Γράμμα πρὸς τὸν 
αὐτοχράτορα, περὶ τοῦ κυροῦ Νύφωνος ( Νίφωνος), ὄντος Κυξί- 
κου, διὰ τὰς κατηγορίας τὰς ἀκουσϑείσας περὶ αὐτοῦ. De Dom. 
Niphone, Cyzici episcopo , et de criminibus εἰ obiectis, fol. 96. **) 
Τράμμα περὶ μοναχῶν, τῶν καταπάτημα τῶν ϑείων κανόνων £xovz 
ἡρετισάντων, καὶ ἀποφυγόντων τῆς οἰκείας μονῆς. De monachis, 
qui sacros canones violare instituerant, et ἐὰ monasterio suo ef- 
fugerant. fol. 97. V. ***). Γράμμα πρὸς τὸν αὐτοκράτορα, περὶ τοῦ 
ἐἰναϑεωρεῖσϑαι τὰ τῶν γεννημάτων καὶ τῶν ἄρτων, εἶναι εἷς δι- 
καίαν ἐξώνησιν, ubi de Dermocaita; de fame, de Latinis Βγεαπ- 
tiorum pecunia ditatis, fol. 99. V. Παραίτησις τῆς πρώτης πατρι- 
ἀρχείας αὐτοῦ. .bdicatio prioris patriarchatus. fol. 108. De ea 
&bdicatione vide Pachymer. lib. II. cap. XXIII. et 11. Π|. cap. XXIV, 
item Gregoram lib. Vi: cap. VII. Παραίτησις τῆς δευτέρας πατριαρ. 
χείας. Posterioris patriarchatus abdicatio. fol. 104. V. Vide Gre- 
Boram lib. VII. cap, IX. sect. 1, Γράμμα σταλὲν τῷ ἐπὶ τῶν δεή- 
σεων, περὶ τοὺς (rdg) ψήφους, οὗς (ἃς) πεποιήκασι διὰ τὸν Κυ- 
ξίκου, ὅπως ποιοῦσιν (ποιῶσιν) αὐτὸν πατριάρχην. "fd Magistrum 


*) Vide Pachym. lib. VII. cap. XIV. De reb, Andron, morviw. 
**) Vide Gregoram lib. VI. cap. V. morviw. 
***) Vide Gregoram lib. VL cap. III. morvmw. 


1192 ANNOTATIONES. 


libellorum supplicum, de electione qua creatus. patriarcha fuerat 
episcopus Cyzici. fol. 106. Γράμμα ἀνεπίγραφον, seu Fragmen- 
ium, in quo accusatus pontifex ipse scilicet. /fthanasius provocet 
ad Synodum, ut si crimina obiecta vera. esse. pateat, deponatur et 
ignominiose eiiciatur; sin minus, delatores puniantur. lbid. fol. V. 
Τράμμα περὶ τοῦ πῶς xol διὰ τί vd τῶν παραιτήσεων, τῆς πρώ- 
τῆς φημὶ καὶ τῆς δευτέρας, ἐγένοντο. De utraque abdicatione, 
prioris εἰ posterioris patriarchatus. fol. 108, Haec omnia, et alia 
praeterea multa Athanasii patriarchae opuscula, partim ad eccle- 
siasticam disciplinam, partim ad alias res cum publicas tum priva- 
tas pertinentia, unus ille codex complectitur, quem Bibliothecae 
Regiae cum aliis plus quingentis donavit Ill. D. Carolus Mauritius 
Tellerius, archiepiscopus Dux Rhemensis, Uti in illo codice 
etiam Athanasii Vita exstaret, quam ab incerto auctore scriptam 
memorat Leo Allatius in notis ad Historiam Georgii Acropolitae. 
soivis, 

Pog. 180, 17. Ἡσύχιον βίον Interpres, otiosam vitam : re- 
posuimus: soliariam. Vid. Gloss. med. Graecit. in ἡσυχαστής, 
DUCANG., 

Pag. 180, 21. Καὶ στάσεις παννύχους] Ita supra cap. 8. ubi 
interpretem emendavimos, quomodo et hic emendandus: sed alio. 
gui bonus et admirandus quantum. ad vitam monasticam. attinet, 
continens , illotus totas noctes stare, humi cubare: vertimus, et ad- 
mirandus circa ea quae monasticam vitam conficiunt vel spectant, 
continentiam , inquam, et vigilias nocturnas, humi cubans, illotis 
pedibus, ac pedes semper incedens, etc. Pachymer. πεζῆ γὰρ ἠβού- 
λετο διέρχεσθαι τὰς ὁδοὺς, ἔνδυμά τε τραχὺ φέρειν καὶ βλαύτας tv- 


καίως αὐτουργημένας ὑποδεδέσϑαι, καὶ ἐν παντὶ λιτότητι διαζῇν. 
DUCANO. 











Pag. 181, 5. Πρὸς ydo τὸν πατριαρχικὸν] Pachymer. lib. 
VIIL cap. 14. 16. 16. nucaxo. 

Pag. 181, 6. Αὐτοῖς πρώτοις εὐθὺς βλοσυρόν τε ἐπέῤῥιψεν 
ὄμμα] Codex Regius habet, βάῤῥους ἐπέῤῥιψεν ὄμμα. Puto, fad- 
ῥους ὄμμα ἐπιῤῥίπτειν, proverbium fuisse. — Latinis Barrus est Ele- 
phas. Fortasse et Graecis recentioribus βάῤῥω dicta est Elephas 
foemina. ποινιν. 

Pag. 181, 10. Παϑεῖν τι, ὃ μὴ πρὸς βουλήσεως ἦν, τοὺς 
δ᾽ ἀναγκασθέντας] Videtur locus mutilus, membro uno atque al- 
tero omisso. WoLFIUS, 

Pog. 181, 21. Εἷς τὰς οἰκείας ἕκαστον μητροπόλεις ἀπέπεμ- 
ψεν) Turrianus in libro de commendatione perpetuae δάιηϊηϊδιγα- 
tionis ecclesiarum vacantium, et de residentia Pastorum extra ovilia 
sua; idque, ut 4fthanasius patriarcha Constantinopolitanus offirmat 
in epistola ad episcopum Sardensium , Ne oves. propter crebram 
absentiam. Pastorum. facile α lupis invadi possent. Idem quoque 
Mihanasius ad. imperaterem. sui. temporis residentia episcopo- 


ANNOTATIONES. 1198 


rum et eorum oeconomia εἰ ecclesiastica. absentia sic scripsit: Si 
verum est, inquit, quod dici solet, qui gregem pastore privat, 
wtrique periculum. creare, profecto grave supplicium manet eum, 
qui pastorem arcet ab ovili, debetque qui pastor est, usque ad 
sanguinem pro grege non derelinquendo labores perferre, nisi cum 
opus fuerit in Synodo singulis annis ad agendum de rebus neces- 
sariis paulisper abesse, quibus conclusis celeriter illi redeundum 
ait, si credit se redditurum rationem. summo pastori Christo, et 
si dignus est nomine pastoris, nisi forte etiam propter necessita- 
tem. ad. utilitatem animarum. pertinentem αὖ imperatore aut a. pa- 
triarcha statim. rediturus vocetur. Huiusmodi causas oecon: 
et. ecclesiasticas brevis. absentiae. pastorum. ab ecclesiis suis. di 
cerat vir sanctus in Scripturis εἰ sanctorum Patrum  sanctionibus 
eruditus Athanasius, qui commendatas. ecclesias suo etiam tem- 
pore novit: de quibus ad episcopum Apameae scribens, «(ἃ quid, 
inquit, necesse est ad. suam. quemque. dioecesem ire propriam vel 
commendatam , nisi ut lupos inde arceatis?. Quod si fortassis huo 
vos (id est Constantinopolim) incitat et trahit tum studium atque 
desiderium. consulendi multorum saluti, idque vobis propositum est, 
tum scientia tam. mulia, ut ex hac urbe possitis etiam. quae ex- 
ira fines. vestrarum. dioeceseon posita sunt gubernare; ad. exstin- 
guendam sitim. istam. istiusque studii vestri ardorem, veniat. vobis 
in mentem illius, cui plurima sanctarum litterarum. scientia. Theo- 
logi cognomentum dedit, illiusque. parvae Sasimorum dioeceseos, 
ita. ut vel propter excellentiam illius excellentissimi viri, vel pro- 
pter aequalitatem. honoris, quo contenti esse. debetis, quisque ve- 
strum intra suos se fines contineat. Quamobrem existima, frater, 
deberi a te hoc usque ad. sanguinem, ut cum ovibus tuis sis et 
vivas, Et quae sequuntur divine omnia scripta, et ad id, quod 
nobis agitur, et ad id, quod Romae fieri videmus, mirabiliter ac- 
commodata,. Idem Turrianus in eodem libro: ,, Tamen respondebo 
quod Zfihanasius patriarcha Constantinopolitanus, quem supra ite- 
rum memini, episcopis ad suas dioeceses. proficiscentibus scripsit: 
Si mali pastores essent, ut meminissent non iam licere sibi prae- 
sentibus munere pastorali fungi; id enim summae esse irreveren- 
tiae, et scandali plenum, praestaregue absentes. esse; αἱ iuno reos 
quidem esse. vacationis suae et absentiae. — taque non licet prae- 
sentes. esse. οἱ mali sint, et absentes non erunt impune Vide et 
epistolas octo, tres ad imperatorem, quinque ad episcopos, eius- 
dem Athanasii ab eodem Turriano Latine versas, et Florentiae 
editas post librum de Residentia Pastorum. Vide et eas, quae ex- 
stant in Codice Regio, olim Telleriano. sorvmw. 

Pag. 182, 5. Athanasius ipse in Ntagg *) seu ζητήσει supra 
indicata, πρὸς τούτοις xol μοναχοὶ ἢ μονάστριαι, μὴ διάγειν ἀτά- 











*) Vide Cod. Reg. 9595". fo. 271. V. som. 
Nicephorus Gregor. Vol. Il. 76 


1194 ANNOTATIONES. 


xrog iv πόλεσιν" ἀλλ᾽ ὡς τοῖς νόμοις καὶ τοῖς κανόσι περὶ τούτων 
ἐξεφωνήϑη" καὶ τοὺς εἰς πάϑη κειμένους ἐκ τούτων, εἰ μὴ βλέψον- 
σιν εἰς μετάνοιαν, ἀποκλείεσθαι ἄκοντας, τρεφομένους ἄρτῳ μόνῳ 
καὶ ὕδατι. ποινιν. 

Pag. 182, 18. Πολλὰ δὲ καὶ ἕτερα περιῆν τἀνδρὶ τὼ χρηστά.] 
Hanc sectionem, et quatuor sequentes, suppeditavit nobis Codex 
Regius. Deerant enim in editione Wolfiana: ita autem deerant, 
"ut tamen narratio continua esset, nec defectum hunc hiatus ullus 
argueret. Erunt fortesse, qui facinus illud monachi aliouius esse 
opinentur, monachorum mores notari aegre ferentis. Ego haec ab 
ipso Gregora vel recisa esse existimo ex prima editione, vel ad 
repetitum opus adiecta. porviw. 

Pag. 186, 17. Ἐν τούτοις μὲν τοῖς χρόνοις] Pachymer. lib. VIL 
cap. 19. 20. lib. X. cap. 1. pvcawo. 

Pag. 187, 19. Τὸ περὶ Θεσσαλονίκην] Quia forte haec im- 
perii Graecanici pars sub Latinis imperatoribus regni titulum ha- 
buerat, cum in Bonifacii II. Montferratensis Marchionis sortem illa 
cessit, cuius quidem regem se quoad vixit inscripsit. pucawo. 

Pag. 189, 7. Τοιαύταις ἐδεδώκει φιλοτιμίαις) Supple ἑαυτόν. 
Vide annotata ad pag. 6. Β. sorviw. 

Peg. 190, 10. Τῷ νεῷ τοῦ Zrovdlov] De qua aede egimus 
in Constantinop. Christ. lib. IV. aeet. IV. n. 16. nucawo. 

Pag. 190, 16. Ἐπεὶ δὲ τέως] Pachymer. lib. VIII. cap. 18. 
DUCANO. 

Pag. 191, 8. Me! οὐ πολὺ] Pachymer. lib. VIII. cap. 18. 
14. 15. 16. 21. 22. 28. 24. pvcawo. Παραίτησιν ἔγγραφον δίδωσιν 
6 πατριάρχης ᾿Αϑανάσιος] Pachymer. lib. 11. cap. XXIV. Obiter 
notandum, ut Gregoras in Athanasium valde propensus fuit, ita 
Pachymerem ab eodem alienissimum fuisse. Boivix. 

Pag. 191, 14. Eig τὸ περὶ τὸ Ξηρόλοφον] Ita lib. VIL cap. 8. 
20. de Xerolopho egimus multis in Constantinop. Christ. lib. L. 
cap. 24. n. 9. Quod vero illud fuerit monasterium circa Xerolo- 
phum fateor me nescire. Perperam interpres ἐπ monasterium suum 
erolophum vertit, cum circa Xerolophum vertere debuisset, uti 
reposuimus. Pachymeres habet ἐν τῇ ἰδίᾳ μονῇ, quod quidem mo- 
nasterium ab illo constructum fuerat, ut Phranzes Ll. cap. 9. 
tradit. [6 enim in monte Gano antea commoratus fuerat, ut iidem 
Pachymeres cap. 15. et Phranzes lib. I. cap. 7. tradunt. nvcaxo. 

Pag. 191, 17. Χάρτην γὰρ εἰληφὼς, γράμμασιν ἰδίοις ἐκτί-- 
ϑησιν ἐπιτίμιον] Exstat in Codice Regio, olim Telleriano, inter 
opuscula Athanasii, παραίτησις τῆς πρώτης πατριαρχείας αὐτοῦ, 
quam ex illa charta descriptam fuisse arguit ipsa verborum formü- 
la, quae tamen in multis diversa est ab ea, quae exstat apud Pachy- 
merem. [n Codice Regio sic legitur: Τῆς Χριστοῦ ἐκκλησίας, olg 
αὐτὸς οἶδε κρίμασι, τὴν φροντίδα δεξάμενοι, οὐκ ἐξηφαλίσϑημεν 
τοῦ μήτε τοὺρ σχιζομένους τῆς ἐκκλησίας Χριστοῦ καὶ ὑβριστὰς 








ANNOTATIONES. 1195 


αὐτοῦ τιμωρεῖν, μήτε τοὺς ἀκαϑαρσίαις τε καὶ πορνείαις ξαλωκό- 
τὰς ἀναχαιτίξειν. ἠγνοήσαμεν δὲ ὅτι καὶ τὰ πονηρὰ ἀντὶ ἀγαθῶν 
ἀντιστρόφως ἀνταποδιδόναι τοῖς ἄρχουσιν, ὡς ἐννόμως, tüv dvay- 
xafovrag (pro ἀναγκάξουσι) καιροῦ δραξάμενοι, ἀπηνεῖς εἰσπράτ- 
τονται δίκας αὐτοὺς ἐν οἷς ποτὲ διῳκήκασι᾽ καὶ ταῦτα μηδὲ τοῖς 
ἐνεργοῦσι (ρτο τῶν ἐνεργούντων) σήμερον τὰ τὰ δημόσια τοιαύτας ἐν 
οἷς ἐνήργησαν ὑπεχόντων εὐθύνας, ὅσα 5 κακοτρόπῳ γνώμῃ ἢ 
ἐγνοίᾳ κατὰ τοῦ δικαίου πεπαρῳνήκασιν. ἀλλ᾽ ὦ τῶν ἐμῶν κακῶν, 
ὡς μηδὲ κἂν ἴσα τούτοις ἐξισωϑῆναι καὶ τὰ ἡμέτερα. καὶ εἰ καὶ 
πόϑεν ταῦτα ἐπῆλθεν ἡμῖν ἄδηλα (i. 6. ἄδηλον) τοῖς πολλοῖς, ἀλλ᾽ 
οὐχὶ καὶ τῷ ϑεῷ. d γὰρ εἰπεῖν παῤῥησιασάμενος πρὸς ϑεὸν, Ο 
ZHAOZ TOT OIKOT ΣΟΥ KATEOATE ME, εἶπε καὶ 
τὸ, OI ONEI4IZMOI ΤΩΝ ONEIAIZONTAN ΣΕ 
EIHEIEZON ΕΠ' EME. Οὐδὲ γὰρ ἡμετέρων μόνον ταῦτα 
σφαλμάτων ἀντέκτισις * καὶ χάρις ϑεῷ" καὶ ἡμεῖς μὲν ἀδικούμενοι 
οὕτως, οὐκ ἀδικούμεϑα" ὅτι τὸν μὴ ἑαυτὸν ἀδικοῦντα οὐδεὶς δύ- 
vore, παροβλάψαι' ἡ ἐκκλησία δὲ πάλιν ὑβρίσθη καὶ ἐξημίωται. 
τίς δὲ ἡ ζημία; τῶν. .Hoveydw xal μοναζουσῶν, καὶ τοῦ λοιποῦ 
λριστωνύμου λαοῦ, τῶν μὲν λόγῳ, τῶν δὲ καὶ βίᾳ βιεψάντων πρὸς 
τὸ σεμνότερον, ὡς καταιγὶς ἀγρία ἀϑρόον ἐπεισπεσοῦσα LA καϑ᾽ 
ἡμῶν ὕβρις πρὸς τὰ *) σεμνότερα ἔτρεψε. ἡ δὲ ὕβρις καὶ τὸ αὐ- 

τῆς λυπηρὸν, τὸ μὴ κατὰ τῆς αὐτῶν (apud Pachym. ἡμῶν) ὑπο- 
λήψεως μόνον, καὶ τὸ λίϑους κρατῆσαι βαλεῖν ἡμᾶς καὶ | dvaDtpa- 
τίσαι, καὶ ὅι ὅσα σωματικῆς ἐστιν ὕβρεως ἐπειπεῖν, ἀλλ᾽ οἵ μοι, καὶ 
κατ᾽ αὐτοῦ τοῦ σεβάσματος. διὸ καὶ φημί" εἰ ἐφρόνησα πώποτε, 
ἢ φρονῶ, ἢ φρονήσω τῆς ἁγίας Χριστοῦ τοῦ ϑεοῦ ἐκκλησίας ἀλ- 
λότριον φρόνημα, ἀνάϑεμά μοι ἀπὸ Χριστοῦ τοῦ ϑεοῦ, καὶ παντα- 
νάϑεμα, καὶ κατανάϑεμα. εἰ (non οἵ) δὲ ὡς of τοῦ κυρίου μου 
Ἰησοῦ ἐδογμάτισαν καὶ παραδεδώκασιν ἅγιοι μαϑηταὶ καὶ ἀπόστο- 
λοι, καὶ ol τούτων διάδοχοι ϑεοφόροι πατέρες, καὶ ὡς ἡ ἁγία ἐκ- 
πλησία Χριστοῦ τοῦ ϑεοῦ ἡμῶν ἐδέξατο, πιστεύω καὶ προσκυνῶ 
καὶ δέχομαι καὶ ἀσπάζομαι καὶ κηρύττω" εἴτι δὲ ταύτης ἐχϑρὸν 
καὶ ἀλλότριον, παραπέμπω τῷ ἀναθέματι" οἵ κατ᾽ ἐμοῦ ἀκονήσαν- 
τες γλώσσας, καὶ τοιαύτας ἀϑέους φωνὰς ἐξερευξάμενοι διαβολῆς 
καὶ συκοφαντίας, ἐκκήρυκτοι of τοιοῦτοι ἐκκλησίας, Χριστοῦ, : καὶ 
ἀλύτῳ ἀφορισμῷ ἐκ τῆς ζωαρχικῆς τριάδος καὶ ἡμεῖς αὐτοὺς Uxo- 
βάλλομεν | καὶ dog ἀναϑέματος. ἐπεὶ δὲ νόμος ἐκκλησίᾳ Χριστοῦ, 
ἑκόντας. ἄρχειν ἑκόντων, ἡμεῖς δὲ δυναστικῶς "ien & ἄρχειν, καὶ 
διὰ τοῦτο ἀπώσαντο, ἀπωσάμενοι τοῦ ποιμαίνεσϑαι, jo! ἡμῶν, 
καὶ ἡμεῖς ποιμαίνειν αὐτοὺς παραιτούμεϑα, κατὰ τὸν εἰπόντα 
πλήρῳ ἀνυποτάχτῳ καὶ λαῷ ἀπειϑεῖ ἀποτάσσομαι. δεόμενος ἐκ ψυ- 
γῆς ὑμῖν (θυ ἡ ἡμῖν " ἢ) τε καὶ αὐτοῖς ὕλεων ἔσεσϑαι τὸν ϑεόν. τὰ δὲ 
ἡμέτερα ἄγοιτο ὅπου καὶ βούλοιτο ὅ ἐν τριάδι ὑμνούμενος κύριορν 


4) Legendum videtur πρὸς τὰ ἀσεμνότερα, spud Pachymerem legitur 
πρὸς τὰ πρότερα ἔστρεψεν. moiviM, 


1196 » ANNOTATIONES. 


πρεσβείαις τῆς ϑεομήτορος, τῶν νοερῶν ϑεοῦ λειτουργῶν, καὶ πάν- 
τῶν τῶν dm αἰῶνυς ἁγίων ἡμῶν. καὶ οἱ ἀρχιερεῖς, εἰ μὲν wavo- 
νικῶς εἶπαν καὶ ἔπραξαν, καὶ δικαίως μου ἀπεκόπησαν, T. ὕλεως οὔ- 
τως ϑεὸς εἴη καὶ αὐτοῖς" εἰ δὲ μὴν τοῖς ῥηϑεῖσιν ἐπιτιμίοις, ὑπεύ. 
ϑυνοι ἔστωσαν καὶ αὐτοὶ, καὶ od ψευδῶς ὑποσύρουσι, καὶ ὕφ᾽ ὧν 
παρεσύρησαν: εἶχε δὲ xol, ᾿᾿ϑανάσιος ἐλέῳ ϑῦ ἀρχιεπίσκοπος 
“Κωνσταντινουπόλεως vlag Ῥώμης καὶ οἰκουμενικὸς πατριάρχης. iv- 
Bins. ξ΄. εἶχε καὶ μολιβδίνην βούλλαν πατριαρχικὴν, sal κάτω ταῦτα" 
τούτοις στοιχῶ ἐνώπιον ϑεοῦ καὶ ἀνθρώπων" τούτοις ἐμμένω. εἴτε 
δὲ ἄλλο εἴπω ἢ πράξω ἐκτὸς τῶν ὧδε γεγραμμένων, ἄστοργον ἔχω, 
καὶ βίας καὶ τυραννίδος ἔργον, μὴ συνειδὼς ἐμαυτῷ χάριτε Χρι- 
στοῦ ἀργίας τι ἔγκλημα. ἰνδικτ. ζ΄. Cum hac formula conferat le- 
ctor, si tanti est, enm, quae exstat apud Pachymerem lib. II. cap. 
XXIIL sois. 

Pag. 191, 21. Ὃν δὴ καὶ ὀστράκοις τισὶν ἐνειλήσας Pachy- 
meres ait δυσὶν ἐκπώμασιν ἐμβαλὼν, quod Possinus interpretatur, 
vasis duobus testeis inclusit. Vox Graeca ὄστρακον utrumque signi- 
ficat, et concham et testam. Ego ut de concharum testis dictum 
accepi. motviw. 

Pe. 198, 19. Οὗτος καὶ τῷ βασιλέως vid] Pachymer. lib. IX. 
Cap. 1. pUcaxo. 

Pog. 198, 14. Ἐν τούτῳ τῷ χρόνῳ } Idem Pachymer. lib. VIII. 
cap. 18. lib. IX. cap. 1. nvcaso. 

Pag. 198, 15. Θυγατέρα ἔχων] Haec male cobaerent, ac 
quidpiam deest in iis verbis, quae rectius exprenit Pachymer. lib. 
VIII. cap. 18. τ ἐκ τοῦ υἱοῦ τοῦ Βαλδουίνου xal τῆς ϑυγατρὸς τοῦ 
Καρούλου Αἰκατερίνα etc. nempe offerebatur Michadli Catharina, 
filia Philippi, Balduini imp. filii ex Beatrice, filia Caroli I. Siciliae 
regis, atque sic vertimus, cum interpres veitisset, gui filiam e 
Balduini filia, quem. Constantinopoli pulsum fuisse sopra. osten 
susceperat, eam novo. imperatori elc. nucawo, Nusquam dixit Gre- 
goras filiam Balduini nupsisse Italiae regi. At idem dixit, Caroli 
regis filiam nopsisse Balduini filio, lib. IV. cop. V. sect. 5. itemlib. V. 
cap. L sect. 1, Ducangius deesse aliquid putat. Probabilius est 
Gregoram lapsu memoriae allucinatum. moiviw. 

Pag. 198, 22. "ExMyovzas λοιπὸν tlg notoffelav] Pachymer. 
lib. IX. cap. 5. nocaNo. 

Pag. 194, 1. Ὃ μὲν λογοθϑέτης ὧν τηνικαῦτα τῶν οἰκειακῶν) 
Interpres: alter Domesticus , alter dromi Logoiheta. Emendavimus, 
olter Logotheta rei privatae, alter Logotheta cursus publici. At Pa- 
chymer. d. d. cap. 6. Theodorum Metochitem λογοϑέτην τῶν ἀγελῶν, 
Glycyn vero ἐπὶ τῶν δεήσεων fuisse acribit, de quibus quidem di- 
gnitatibus egimus in Gloss. med. Graecit. pvcaxo. 

Pag. 194, 14. Ὑπὲρ τὸν Κιλίκιον αὐλῶνα] 4fulon sitne 
proprium nomen, an angusias Ciliciae fauces aic appellet, dubito. 














ANNOTATIONES. 1197 


Pochymerius αὐλῶνα locum quendam inte? Dyrrhachium et Brun- 
dusium sic appellare videlur. —worrrus, 

Pag. 194, 21. Ἰωάννου φημὶ τοῦ Γλυκέως Utinam Ioannis 
Glycys, quem facuudissimum virum vocat Gregoras, superesset 
legationis istius narratio, pucawo. 

Pag. 196, 6. Μαρίαν] Pachymer. lib, IX. cap. 5. 6. Illa 
porro Hicta vocabatur, quam Graeci Xenen et Mariam vocarunt, 
Aythonis IL, regis Armeniae, soror, Leonis IL. filia. Vide stemma 
Palaeologorum. pucaxo. 

Pag. 195,18. Ἦν δὲ τότε στρατηγικὸς ἀνὴρ ] Pachymer. lib. IX. 
cap.9. nucaxo. 

Peg. 195, 25. Βαϑεῖαν αὔλακα] Aeschyl. in ἑπτὰ ἐπὶ Gf. 
BOIVIN. 

lóidem, “ἵν᾽ οὗτος μὲν διέπῃ τὰς περὶ Praeerat Philanthro- 
penus Asise minori, Lydiae et Celbiano usque ad mare: Libadarius 
Vero provinciis circa Neocastra. Pachymer. ibid. nwcAso. 

Pag. 196, 8. “Ὥστε καὶ διωκόμενοι) Pachymer. lib. IX. cap. 
10. 14. nucaxo. 

Pag. 196, 16. Καὶ τρίτον πίϑον ἥκιστά φασιν Ἑλλήνων παῖ- 
δὲς ἐν Διὸς εἶναι Alter codex.perperam habebat, πόϑον ἐκ Διός. 
Fignentum exstat in Homeri lliade, woLerus, 

Pag. 197, 4. ᾿Αλλ᾽ οὐκ ἐλελήϑει τοῦτο τοὺς Κρῆτας] Scribit 
Pachymer. lib. IX. cap. 8. extr. multos e Creta insula Latinis, seu 
Venetis, illis imperantibus, propter illorum intolerandam domi 
tionem, patria relicta, ad imperatorem transiisse: et ab eo locia 
suae ditionis ac pensionibus donatos, fidam Romanis, seu Grae 8, 
in bellis operam praestitisse. Vide Gloss, med. Graecit, in v. Ila- 
φοικοι.  DUCAKO, 

Peg. 199, 22. Θεοδώρῳ] Vide Famil. Byzant. pag. 234. 
DUCASO. 

Pag. 900, 9. ᾿Α4λλ᾽ ἐλελήϑει σκιὰν} Pachymer, lib. X, oap. 
X. XI. XII. Xlll... nocaso. 

Peg. 900, 90. Ὡς πρὶν ἢ δέκα ἐξήκειν ἡμέρας] Videtur de- 
esse τὸν βασιλέα, imperatorem in Lydia castrametaturum, wovrius. 
Ὡς πρὶν ἢ δέκα ἐξήκειν ἡμέρας, etc.] Interpretatus sum, Quo fa- 
ctum ut priusquam decem exirent dies. Wolfius ita interpretabatur 
quasi scriptum esset, ὡς πρὶν ἢ ἢ δέκα ἐξήκειν ἡμέρας μετὰ βαρείας 
ἐλθὼν δυνάμεως. πήξεται τὸ στρατόπεδον. βοινιν. 

Pag. 201, 19. ᾿Αφαιρεῖται τῶν ὀφϑαλμῶν αὐτοῦ τὰς αὐγάς] 
Fortasse non eruit illi oculos, sed candente lamina propius admota 
visum ademit: ut Manuel Comnenus Dandulo Veneto fecisse fertur. 
woLrs. ᾿Αφαιρεῖται τῶν ὀφθαλμῶν αὐτοῦ τὰς αὐγάς) Anno 
Muudi VI. MDCCCV. *) Christi MCCXCVI. exeunte. Vide annotata 
infra lib. VIII. cap. ΧΙ. sect. 2. soivix. 

















à "Eri oras ἐενφλώθη ὁ πιγκέρνης . καὶ V. eorr d ἀνατολή. καὶ 
ἦλθεν ὁ “Ῥεκάφουρε. Cod. Heg. 2432. fol. 2. V. med. pag. morvuw. 


1198 ANNOTATIONES. 


Pag. 902, 7. Συνέβη γενέσθαι σεισμὸν ] Quem coepisse Ka- 
lendis lunii scribit Pachymeres lib. IX. cap. XV. ac in Asia maxi- 
me grassatum , ubi multa oppida ac aedes, in Urbe vero, praeter 
templum Sanctorum omnium , S. Micbaélis statua aenea , cum alia 
Michaélis imp. urbis simulacrum eidem S. Archangelo offerentis, 
magnam labem passae sunt. DUcAWG. 

Pag. 902, 14. Κατὰ δὲ τὸ ἐπιὸν ϑέρος] Pachymer. lib. IX, 
cap. XXX. XXXI. ΧΧΧΙΙ. nvcaxo. 

Pag. 902, 17. Ἰωάννου τοῦ Aa(oU] Seu, τῶν Aafàv ἀρχη- 
γοῦ, ut habet Pachymeres lib. HII. cap. 29. Lazi iidem sunt qui et 
Colchi. soivim. 

Pag. 908, 4. Τῆς Bleglacg] Quam Valachiam hodie vocant, 
Turci Iflakiam, veteres vero Daorum, vel Davorum regionem, ut 
scribit Leunclavius in. priore Onomastico Turcico. Vide stemma re- 
gum Serviae in Familiis Dalmaticis. DUGANG. 

Pog. 208, 6. Hyérero δὲ τὴν γυναικαδέλφην τοῦ αὐταδέλφου] 
Sororem uxoris fratris sui. . .. duxerat uxorem. [ta vertendum, non 
wzxoris sororem, fratris sui uxorem duxit, ut Wolfius reddiderat. 
BOIVIN. 

Pag. 908, 10. Σφενδοσϑλάβου Sic eum appellasse Graecos 
existimo, quem nunc Vuenceslaum dicunt. worrrus, Σφενδοσθλά- 
βου] Qui Pachymeri non semel dicitur Ὀσφενδοϑλάβος, quam vo- 
cem Latini per Wenceslaus vulgo efferunt, Vide stenima regum Bul- 
gariae. DUcAXo. 

Peg. 203, 16. Τῆς ἑαυτοῦ ϑυγατρὸς Σιμωνίδος, πέμπτον τῆς 

ἡλικίας ἀγούσης ἔτος] Pachymeres lib. Hf. cap. XXXL. ἦν οὖν πάνυ 
ἀστεῖον τὸ θυγάτριον, οὔπω τὸν ἕκτον παραλλάττον ἐνιαυτόν. Αππο 
proxime insecuto (qui fuit annus Christi MCCXCIX.) eandem Pos- 
sinus octennem facit, moiviw. 

Pag. 904, 6. "Μιχαὴλ ὁ Kozgoslnc] Michaélis Angeli Thes- 
salonicensis imperatoris ex Theodora Petralipha filius, Vide atem- 
mata Palaeologorum et Angelorum. pucaxo. 

Pag. 204, 11. Τισσαραποντούτης τυγχάνων αὐτὸς Possinus 
eam Simonidis "profectionem confert in annum Chr. MCCXCIX., quo 
anno imperator Andronicus erat iam ipse quadragenarius, Itaque si, 
ut Gregoras uit, Crales gener socero Andronico quinque fere annis 
matu maior fuit, oporlet Cralem eo tempore annum aetstis fere 
quadragesimum quintum attigisse, — Minus bene itaque eta Gregora 
quadragenarius, et a Possino prope quinquagenarius tum fuisse di- 
uu eme. 

ι5. 904, 14. Κατὰ δὲ τὸ ἐπιὸν ἔτος Pachymer. lib. X. 
cap. xW XVIII XIX. XX. ΧΧΙΙ. nvcaxo. 

Pag. 206, 18. δῆμοι) Populi, Wolio. An potius cwrise? 
An tribus? δῆμοι quoque dicebantur gradus Hippodromi, in quibus 
sedere consueverant δῆμοι, seu factiones, Vide Glossarium med. 
Graccit, inv. δῆμοι. δοινιν, 








ANNOTATIONES. 1199 


Pog. Q07, 18. Συνέβη δ᾽ iv τούτῳ τῷ χρόνῳ] De hoc bello 
inter Genuenses et Venetos agit Pachymer. lib. IX. cap. XV. XVIIL. 
XIX. XX. XXI. et lib. X. cap. V. XXIIL . .. . pucaxo. 

Pag. 210, 14. 'O δὲ πατριάρχης Ἰωάννης) Pachymer. lib. IX. 
cap. XXIV. XXV. lib. IX. cap. XI. XII. XXVII. XXVIII. XXIX, 
XXXI. XXXII. lib. X. cap. III. VI. VI. pucaxo. 

Pag. 910, 18. 'O δ᾽ ἀπελθὼν ἡσύχασε} Illam Ioannis Sozo- 
politeni secessionem incidisse in annum Christi MCCCIII, non 
MCCCIV. mulis probat contra Possinum Mauritius David, Animad- 
versionum Chronologic. ad Pachymeris Michaélem cap. XI. βοινιν. 

Pag. 210, 19. Τῆς Παμμακαρίστου) De quo monasterio vide 
Constantinopolim Christ. lib. IV. sect, ll. n. XXX. Interpres, In 
sanctissimae et beatissimae Dei Genitricis monasterio, Emendavimus 
uti editum est. pucaxo. 

Pag. 212, 8. in Argumento: Rogerius Catalanus] Rogerius 
reipsa Catalanus non fuit. Gregoras tamen Catalanum eum fuisse in- 
nuit pag. 194, C. ubi ait, ἧκε xol ἕτερος Κατελάνος, ὄνομα Περιγκέ- 
roc Τέντζας. Venit et alter Catalanus, nomine Berengarius En- 
tenga. Dixerat supra advenisse Rogerium. BOIVIK. 

Pag. 214, 1. Κατὰ τοῦτον τὸν χρόνον) Pachymer. lib. X. 

p. XX. XXL XXV. XXVI. lib. XI. cap. X. ΧΧΙ. pvcawo. 

P Pug. 214, 12. Ἐς δὲ ξυμφωνίαν) Satraparum istorum Tar- 
corum nomina tum ea, quae hic omittit Gregoras, et ut ii Asiae pro- 
vincias invicem partiti sint, recensent Pachymeres lib. XI. cap. IX. 
Phranzes lib. I. cap. XXIV. XXVI. et Laonicus lib, I. pag. 7. edit. 
reg., de quibus copiose satis egit Ioannes Leunclavius in Pandecte 
Turcico n.XIlI,  pucaso. 

Pag. 214, 16. Καρμανὸς ᾿Δλισούριος ᾿Δλισύρης, Pachyme- 
τὶ; ᾿Δλισύριος, Phranzae; Καραμάνος, Laonico. Ab eo dicta Ca- 
ramania Cilicia, cum aliis tamen appendicibus; parte nimirum Ly- 
caoniae, Pamplyliae, Cariae, quibus addit Laonicus mediterranea 
Phrygiae, Carmani posteri Caramane - gli dicti, quorum stemma 
historiae suae Musulmanicae praefixit Ioannes Leunclavius. nucANo, 

Pag. 914, 18. Σαρχάνης] Ita Phranzes et Laonicus, Ab illo 
Sarcania dicta Ionia, cuius vocis meminit Laonicus, Turcis, Saru- 
chan- ili, id est regio Saruchania, ut ecribit Leunclavius in Ono- 
smastico Turcico, et in Pandecte n. XIII. nocaso. 

Pag. 914, 20. Σασὰν] Istius meminit pariter Phranzes, de 
quo Pachymeres et Laonicus silent, pucAso. 

Pog. 914, 21. "O,ve Καλάμης) Phranzes, Calases cum Carase 
filio. Laonicus, Καλάμην σὺν vd παιδὶ αὐτοῦ Καραξῆ. Wescio an 
Calasius idem sit, quem Pachymer. d. d. cap. IX. et lib. X. cap. XX. 
“Παμίνσην vocat. Α Carase vero Lydia usque ad Myriam c Car: 
deinceps appellata, de cuius posteris agit Leunclavius lib, IV. 
Musulinan. pag. 196. 197. 198. , ubi Carasiam tandem Uichani dedi. 
lione spontanea se subiecisse narrat. nucaxo. 








1200 ANNOTATIONES. 


; Pag. 914, 93. "Aruáv] Ita appellatur a Pachymer. d. cap. IX. 
et lib. X. cap. XX. XXV. et lib. Xl. cap. IX. Othmanes a Phranze, 
"Ozovudvog ἃ Laonico, Osman a Phranze, Leunclavio, et aliis, a 
quo Sultani Otomanici hodierni Turcici genus ducunt. ls Etruculis 
filius fuit. nccaxo. 

σφ. 915, 1. Ἐς τοὺς ᾿Αμουρίου διέβησαν παῖδας] Chasan 
et IMahomet ii vocantur a Phranze. Laonicus Gregoram sequitur, 
neque Amurii filios nominat: Pachymeres "4povefovc duntaxat ha- 
bet. At cuius Amurii filii dicantur, incertum. Nam ex prioris 
Amurii, quem a Meleco Iconiensi Sultano interfectum diximus su- 
pra ad lib. V. cap. VIIL, filiis unicus Halis superfuit, mur etiam 
appellatus, a quo in praelio deletus et caesus Melecus: atque huius 
alterius Amurii filii hic forte intelliguntur, qui mortuo parente has 
provincias sibi asseruerint, tametsi alter rursum Amurius occurrat 
in posteriori Gregorae histoi qui ex duobus istis secundi Amurii 
esse potuerit, et Amurii sibi ut pater nomen adecripserit: nisi 
jpsemet sit Halis Amur horum pater. Hos Amuris, vel Amurii, vel 
Omuris filios, quoa Heracleam Ponticam, Castamonem, Sinopen, 
et alias urbes cum ditione mari Pontico vicina tenuisse scribit, Omer- 
oglios vocat Leunclavius in horum stemumate, quod historiae suae 
Musulianicae praefixit. Omer enim is in annalibus Turcicis ap- 
pellatur. Vide eundem Leunclavium in Pandecte n. XIII. pocaso, 

Pag. 216, 2. Τὸ μέντοι ἑξῆς ἔτος Pachymer. lib. X. cap. 
XXXIV. XXXV. XXXVI. lib. Xl. cap. [. XX. pvcaxo. 

Pag. 216, 11. Ἔτυχε δὲ τηνικ. ἐπιδημῶν τῇ Bac. καὶ τῆς 
κατ᾽ Aly. ᾿Αλεξανδρείας ὅ axo. ] Exercuerat lic iam tum, et postea 
quoque exercuit graves inimicilias cum Athanasio patriarcha Con- 
atantinopolitano, de quibus Pachymeres historiae Andron. lib. III. 
cap. V. lib. IV. cap. ult. lib. V. cap. XX. lib. VII. cap. VIII. At- 
que is videlur esse, ad quem exstat Pacliymeris epistola in calce Co- 
dicis Regii 2885. Exstat eliam in Codice Regio (olim Telleriano) 
fol 63. Relatio Athanasii patriarchae Constantinopolitani ad im- 
peratorem πρὸς τοὺς χειρισϑέντας φορεῖν τὴν μάχαιραν, etc. καὶ 
περὶ τοῦ Τύρου, καὶ τοῦ ᾿Αλεξανδρείας, ὅπως ἐξέλϑωσιν ἐκ τῆς πό- 
Asoc. In ea Relatione Athanasius Constantinopolitanus iu Athana- 
sium Alexandrinum acerbe invehitur; ilem in episcopum Tyri, et 
jn alios quosdam. Non mirum itaque, si Alexaudrinus Athanasius 
Conslantinopolitanum satyrica fabella perstrinxit, soiviw. 

Pag. 917, 16. Θευδέριχον Fredericum hic et infra legen- 
dum, uti supra monuimus, — De hioc bello inter Carolum et Frede- 
ricum passim agunt Historici, pucawo. 

Pag. 917, 17. Μιλίοις οὐ πλέον ἀπέχουσα τῆς ἠπείρου τριά-- 
κοντὰ} A Scyllaeo promontorio ad Messanam urbem vix nume- 
rantur XV. millia Italica, quanquam fretum ea parte laüssunum 
sit. In Codice Regio, pro μελίοις οὐ πλέον, legitur σταδίους ἀπέ- 
χουσα τῆς ἠπείρου GÀ. id est, stadiis ducentis et triginta. distans, 























ANNOTATIONES. 1201 


quod idem fere δεῖ, Itaque Gregoras distantiam dimidio maiorem 
credidit quam revera esset. moIViw. 

Peg. 2917, 41. Καὶ διὰ μελέτης ποιούμενος τοῦτο, μακρὰς 
λάθρα ἐδαυπήγησε ναῦς] Si legas, ut legitur in Codice Regio, καὶ 
διὰ μελέτης ποιούμενος τοῦτο μακρᾶς, λάϑρα ἐναυπηγεῖτο, verteu- 
dum erit, eam rem anxie praemeditans, naves clam. construebat. 
ΒΟΙΨΙΝ. 

Pag. 918, 8. Ξυνέπεσε δὲ] Pachymer. lib ΧΙ. cap. XII. 
XXI. XXIII, XXIV. XXVI. Rogerium vocat quomodo is appellaba- 
tur. DUCANO. 

Abidem. Ῥοντξέριον Interpres, ut et Possinus apud Pachy- 
merem, perperam Hontzerium vertit. Rectius Pontanus ad Phran- 
zem Hogerium vocat, quomodo is appellabatur; cuius, ut et caete- 
rorum Catalanorum nobilium hic memoratorum, historiam bell 
emet interfuit, peculiari 
commentario lingua Catalanica descripsit Ramondus Montanerius, 
Nos etiam ex eo aliisque acriptoribus hanc illustravimus in Historia 
nostra Franco - Byzantina VI, 24. et seqq. Unde, ne actum agere 
dicamur, cum quidpiam hic occurret, quod hanc spectet, eo amau- 
dare lectorem suffecerit. nucaxo. 

Pag. 918, 9. Ἰβηρίας τῆς κάτω Catalaniae provinciam aic 
desiguat in inferiori Hispania ad Galliae fin: m, ubi Pyrenaei 
montes, quos non unus ex scriptoribus Alpium nomine indigitat, 
DUCANG. 

Pag. 919, 9. “Ὅϑεν ἕαρος τελευτῶντος Ioann. Villaneus lib. 
VIL cap.34. pvcawo. 

mE 219, 12. “ἅμα ἦρι πᾶσαν  Απῆο 130. Ioann. Villaneus 
lib. VII 49. pvcawo. 

e 920, 9. "Á4uoyafdoovc] Vide Histor. Franco - Byzant, 
lib. VI. n. 24. et Gloss. med, Graecit. pucaxo. "goyafagovc] Afi- 
mugavaros. Vox est mere Arabica, a radice gára, media vvavv, 
unde ZfImvgaverin, viri bellicosi, Tta accepi ex V. Cl. Salomone 
Damasceno. soiviw. 

Pag. 2920, 14. ᾿Ἐπεὶ δὲ μετὰ μικρὸν] Nempe post Asiaticam 
expeditione Hogerii Caesaris, cum ille in Thraciam transisset. 
Pachymer. lib. XII. cap. 4. pucaso, 

Pag. 990, 15. ΠιριγκέριοςΦ]  Bectius Pachymer. lib. XII. 
cap. 4. et alibi Μίπυριγέριος» is quippe vocabatur Berengarius En- 
tenza, seu Entenga. Graecos enim Latinum B per Mz efferre solere, 
docemus in Gloss, med. Graecit. Berengarii natales attigimus in 
Hist. Franco - Byzant. eodem libr. VI. n. 28. Illius porro nomen 
male expressit Wolfius apud Gregoram, et Possinus apud Pachy- 
merem,  DUCANO. . 

Pog. 920, 16. Τὸ τοῦ Kaícagoc] Pachymer. lib. XII. cap. 16. 
17. 18. 22. pvucaxo. 





















1202 ANNOTATIONES. 


Pag. 991, 7. Τοῦ δὲ ἐπιόντος ἔαρος] Sub auno 1805. Hist. 
Franco - Byzant. lib, Vf. n. 80. 81. pvcaxo. 

Pag. 991, 18. Διὰ τὸ τῆς ἀρετῆς μέγεϑος τοῦ τῆς πόλεως 
ἱερῶς προεδρεύοντος ϑείου ἀνδρὸς Θεολήπτου } Nicephorus Chumnus 
in oratione, quae inscribitur Ἐπιτάφιος εἰς τὸν μακάριον καὶ ἁγιώ- 
τατον μητροπολίτην Φιλαδελφείας, Θεόληπτον, etc. rem ita narrat, 
ut Philadelphia libertatem ac salutem uni Theolepto acceptam re- 
ferat, Catalanis autem ne minimam quidem eiusce laudis partem 
tribuat. Contra Pachymeres lib. V. cap. XXI. et XXIII. de Theo- 
lepto silet omnino; Rogerium et Catalanos Philadelphiae liberato- 
res solos memorat. En ipsa Nicephori Chumni verba ex Cod. 
Reg. 2964. fol. 240. — Τίς οὐκ οἷδε τὴν τοῦ Φιλαδέλφου πόλιν" 
ὡς μὲν περιφανὴς αὕτη καὶ μεγάλη καὶ λαμπρά" ὡς δὲ καὶ μετὰ 
τὴν πρώτην καὶ τῶν ἁπασῶν κρατοῦσαν πρώτη. ταύτης τὸ κάλλι- 
στον καὶ πλέον εἰς θαῦμα, τὰ τῶν ἐνοικούντων ἀνθρώπων ἀπεί- 
eov ὅσων πλήϑη, πολλῆς μὲν ταύτης τοῖς τείχεσι καὶ τῷ κύκλῳ 
καὶ δή γε μεγάλης οὔσης, πολλῶν δὲ καὶ τούτων καὶ πλησμίως 
γεμούσης. αὕτη καὶ πολλὰ μέν ἐστι καὶ ἄφθονα γεωργοῦσα, καὶ 
ἀποχρῶντα τοῖς πλήϑεσι καὶ αὐτάρκη" οὐ μὴν δ᾽ ὥστε καὶ τοῦ 
καρποφοροῦντος ἐνιαυτοῦ καὶ παρέχοντος, ἐς νέωτα ἔχειν περιττὰ 
ἀποτίθεσθαι, ἱκανὰ δὴ καὶ ταῦτα ἐπαρκεῖν καὶ βοηϑεῖν, εἴ τις ἐξ 
ἀφορίας ἢ ἑτέρου τρόπου ἔνδεια ἐπιχωριάσει. καὶ οὐδ᾽ ἐκ γειτόνων 
ἔστι τῇ θαλάττῃ, ὡς ἐξ αὐτῆς χορηγούσης καὶ ποριξούσης βοη- 
ϑεῖσθαι. ἀλλ᾽ εἰς μεσόγαιον ἀνῴκισται πόῤῥω" καί γ᾽ ἐκ τῶν πε- 
φιοίπων χρείας ἐπειγούσης ἴσχει τὴν ϑεραπείαν. ταύτῃ τοι ταύτῃ, 
τῶν ἡμετέρων στρατευμάτων ἐν ἄλλοις ἀσχολουμένων, οἵ γειτονοῦν- 
τες ἀσεβεῖς τηρήσαντες τὸν καιρὸν ἐπέθεντο μετὰ μεγάλης καὶ πλεί- 
στης ὕσης τῆς ἰσχύος, βαλόντες χάρακα περὶ αὐτὴν, καὶ ταύτῃ 
προσκαϑίσαντες, ἐκ πολιορκίας μὲν καὶ πολέμου, οὐδέν τι μέγα 
καὶ λαμπρὸν νομίζοντες ἀνύσειν, παραστήσεσθαι δὲ τῷ λιμῷ τὸν 
τρόπον τοῦτον καὶ ταύτης κρατῆσαι᾽ καὶ δὴ τὸ μὲν ἴσχυσαν, τὸν 
λιμόν" τοῦ δέ γε περιγενέσθαι, ἦν αὐτοῖς διηνυσμένον κατὰ τὰς 
ἐλπίδας οὐδέν. τότε δὴ τότε καὶ ὁ μέγας ἐκεῖνος τὴν συμπάϑειαν, 
καὶ πολὺς μὲν τὸν ἔλεον, πολὺς δὲ καὶ τὴν εὐσπλαγχνίαν, τοῦ 
λαοῦ κακοπαϑοῦντος καὶ τῇ πείνῃ κάμνοντος, αὐτὸς κατὰ τοῦ le 
μοῦ ἐξανίσταται, χεῖρας ἐκείνας τὰς ἱερὰς καὶ τῶν μυστηρίων 
ὑπηρέτιδας καὶ οἰκονόμους, εἰς ἀλεύρων ἐκτείνας φυράματα, καὶ 
ταῦτα ταύταις ἐνξυμῶν, καὶ καινός τις ἀρτοποιὸς γιγνόμενος, καὶ 
χυτρῶν ἐπιμελούμενος καὶ λεβήτων, καὶ πυρὸς ἐμφορούμενος καὶ 
καπνοῦ. εἶτα τί; ταῖς αὐταῖς χερσὶν ἐπὶ τρυβλίων κενῶν ἦν, καὶ 
τὰ κενωθέντα λαμβάνων εἷς χεῖρας, dv αὐταῖς καὶ τοὺς ἄρτους, 
ἐπεισρεόντων αὐτῷ τῶν ἐκ τοῦ λιμοῦ συνωϑθισμένων, ἐκ χειρῶν εἰς 
χεῖρας ἐνέβαλλε, τῶν ἰδίων, τὰς ἐκείνων, μᾶλλον δὲ τὰς τοῦ Χρι- 
στοῦ, ϑεραπεύων κἀν τούτῳ τὸ πάϑος καὶ κουφίζων τὴν συμφο- 
edv. τοῦτον δὴ τὸν τρόπον, τῆς πόλεως ἀμφότερα γενόμενος ἦν» 
καὶ τροφεὺς καὶ πατὴρ, καὶ τό γε πρῶτον ἀρχιερεὺς, καὶ δῆτα 


ANNOTATIONES. 1205 


ποιμὴν τὴν ἑαυτοῦ ψυχὴν τιθεὶς ὑπὲρ τῶν προ ἰάτων. ὕπως δὲ καὶ 
τοῦτο, ἐρῶ ἤδη, καὶ ἐπὶ τούτῳ τελευταίῳ ύ: de τῆς πόλεως ὄν ὄντι 
μεγίστῳ καὶ ϑαύματος γέμοντι, καταπαύσω τὸν λόγον. ἦσαν τὰ 
τῶν ἀσεβῶν ἐχϑρῶν πλήθη σφοδρῶς ἐπιμαινόμενα πόλει, κύ- 
xo περιῤῥέοντες καὶ φρουροῦντες ἀσφαλῶς ἦσαν, ς ἂν μὴ “καὶ 
λάϑοι τις τῶν ἐκτὸς ἐντὸς ταύτης γενόμενος, ἢ τῶν ἐντὸς αὐτῆς 
ἐξιών. καὶ λιμὸς ἦν ó καὶ τῶν πολεμίων πλέον καὶ μᾶλλον βαρύ-- 
τατος, ἑκάστης ἡμέρας ἀποκτείνων συχνούς" καὶ φύστης ἦν τότε 
ε φαινόμενος οὔτε προσδοκώμενος οὐδείς. τί γοῦν ó μέγας ἐκεῖ- 
νος ἀρχιερεὺς καὶ ποιμὴν ὄντως καλὸς, καὶ προϑυμούμενος καὶ 
μέντοι 7* καὶ σπεύδων ὑπὲρ λαοῦ καὶ πλήρου τοῦ ἰδίου ϑεῖναι 
τὴν ψυχήν; τὸν λαὸν ἀθροίσας, μᾶλλον δὲ τοῦ λαοῦ ὅσος ἦν τῷ 
vag χωρητὸς, πρὸς ϑεὸν ἐπίκουρον καὶ ῥύστην καὶ σωτῆρα κατα- 
φεύγει, καὶ κοινὴν μετὰ πάντων ἐκτελεῖ δέησιν, κοινὴν. καὶ πρε- 
σβείαν" καὶ τοῦ ἱεροῦ ἐξιῶὼν, δεσμοῖς αὐτοὺς πνευματικοῖς φρικω- 
δεστάτοις ἐμπεδοῖ" τίνος ἕνεκεν; πρὸς τὸν τῶν πολει vr 9y- 
λαρχον, πρέσβιν ix τῆς πόλεως αὐτὸν ' ἀφιγμένον, ὥστε γ᾽ ἔντυ- 
χεῖν καὶ συλλαλῆσαι καὶ πρᾶξαι xa" ὅσον dv καὶ δύναιτο τὰ τῇ 
πόλει συνοίσοντα, εἴπερ ἐκείνου, βαρβάρου yt ὄντος xol ϑρασέος 
καὶ ἐπὶ τοῖς προλαβοῦσιν ἐπηρμένου καὶ κατὰ μηδὲν ἐπτοημένου 
μηδὲ δειλαίνοντος, λογισμὸς αὐτῷ καὶ τόλμη γένοιτο, αὐτὸν δὴ 
τοῦτον ἀρχιερέα τῆς πόλεας t ὄντα | κατασχεῖν, ὑπολι ἰσάμενον ἐντοῦ- 
Or» καὶ τὴν πόλιν τὸν τρόπον τοῦτον ἑλεῖν, Υ τό γε δεύτερον 
χρημάτων τυχεῖν, τῆς πόλεως δούσης ἐλευϑερίας ἕνεκεν αὐτοῦ, μὴ 
τούτους δοῦναι μηδὲν, κἂν αὐτῷ πληγὰς ὁ ἀσεβὴς ἐπιθῇ, κἂν 
πρὸς τομὴν τοῦ σώματος τῶν μελῶν meson, «dv ξίφος ixava- 
φείνῃ, καὶ ἀπειλῶν εἴη, καὶ κατὰ τὴν ἀπειλὴν ἕτοιμος ἐμβαλεῖν 
πρὸς σφαγήν. ὦ γενναίας ἐκείνης καὶ ἀνδρείας καὶ ϑαυμαστῆς καὶ 
πέρα γε θαύματος Χαρτερικωτάτης ψυχῆς" ὦ τὸ τοῦ μαρτυρίου 
ϑανάτου πιεῖν ποτήριον διψώσης͵ ὑπὲρ λαοῦ καὶ κλήρου ἰδίου, 
κατὰ Χριστοῦ βίμησιν, καινοῦ δή τινος 
αλλάγματος ὄντος. ἀνθ᾽ οὗ γὰρ mqola 
Gn τούτου ἢ), ὅδατος, οὐχὶ ψυχροῦ ἀλλι 
τοῦ πνεύματος, ἀλλ᾽ ἠδέσϑη σε καὶ 4 
ἐσεβὴς βάρβαρος. καὶ γοῦν ἰδὼν, ἐξ e 
τῆς ὄψεως. εἶτ᾽ ἐπιπλέον καὶ τοῖς λόγι 
ἦν" καὶ δή γ᾽ ἐξομαλισθεὶς ταῖς ὁμιλίαι 
τὰ πάντα δυναμέναις σοφαῖς σαῖς παρα 
ἣν γε τιμῶν, σὲ μὲν μετ᾽ εὐλαβείας, ἐν 
λύσας πάντας τοὺς τῆς πόλεως φόβο 
ene, xal »σιτισμοὺς ἐπιδαψιλευσάμενος, 
τῆς πρὶν ἀγριότητος πρὸς τὴν πόλιν οὐκ εἰς μικρὰν᾽ εὔνοιαν. τοῦ- 
τὸ σοι τὸ μέγα ναὶ λαμπρὸν ὑπὲρ τῆς πόλεως τρόπαιον, etc. ANul- 
la in his mentio Catalanorum, Unius Theolepti virtute et auctori- 
tate res confecta esse dicitur. morvzw. 


1204 ANNOTATIONES. 


Pag. 921, 15. Θεολήπτου Υ Cuius meminit Pacbymeres lib, 
VIII. cap. 2. 9. lib. IX. cap. 98. lib. X. cap. 10. 88. et Centacu- 
zenus lib. I. cap. 14. 19. Illius praeclarus exstat byoms in Grae- 
corum n Hordlogio DUCANO, 

. 221, 23. "lavóv] Quos Massagetarum nomine aon ee- 
wel bin Vide lib. II. cap. 17. pvcaxo. 

Fog. 992, 11. “ἅμα ἦρι τελευτῶντι) Hist. Franco - Byzant, 
lib. VI. n. 28. pucaxo. 

og. 992, 90. “Λατῖνοι δὲ τῶν Ῥοντζερίῳ ] Pachymer. lib. XII. 
cap. 13. 14. 16. pucaxo. 

Pag. 993, 20. Ἐν rev τοίνυν] Pachymer. lib. XIL cap. 
8. 7. pucawo. 

Pag. 924, 6. Οὗ γενομένου Pachymer. lib. XII. cap. 23. 24. 
Montenerius cap. 215. Hist. Franco - Byzant, lib. VI. cap. 34. 
DPCANG. 

Pag. 294, 18. ᾿Αλλὰ τὸ ταῦτα λογίξεσϑαι διανοίας ἐστὶ χαμερ- 
ποῦς) Tota fere haec sectio exstat in dialogo, cui titulus Φλωρέν- 
τιος, Seu περὶ σοφίας. Vide Cod. Reg. 8284. fol. 258. Eiusinodi lo- 
cos communes videlur Gregoras provisos habuisse, quos operibus 
suis sparsim intexeret, BoiViN. 

Pag. 926, 14. Καὶ παιδείαν μετρίαν οὐ μετρίων πλημμελη- 
μάτων Legendum videtur καὶ παιδεία μετρία, etc. Idem lib. VIII. 
infra pag. 179. B. ἔγνωμεν πρίσιν εἶναι τοῦτο ϑεοῦ, πρὸς ϑάνατον 
συνωδθοῦσαν ὁλοσχερῶς, καὶ παιδείαν ἴσως μετρίαν ὧν οὐ μετρίως 
ἡμάρτομεν. Βοινικ. 

Pag. 927, 4, Πυϑόμενοι γὰρ of] Pachymer. lib. XII. cap. 96. 
26. 27. Montaner. cap. 216. Hist. Franco - Byzant, n. 35. nocawo. 

Pag. 997, 17. ᾿Αναγομέναις ydo ix Γενούας] Pachymer. lib. 
XIL cap. 27. lib. XIII cap. 7. Dvcawo. 

Pag. 227, 22. ᾿Αλλὰ γὰρ οὕτω] Pachymer. lib. XII. cap. 29. 
DUGANO, 

Pag. 999, ὅδ. Τῶν οὖν Κατελάνων] Pachymer. lib. XII. cap. 
80. 32. 33. Montaner. cap. 220. Moncada cap. 39.  pocawo. 

Pag. 999, 6. sqq. Theodulus, in oratione pro Chandreno, 
Cod. Reg. 1868. fol. 244. Πρῶτον μὲν πρὸς τοὺς ἐπὶ Θρῴκης κακῶς 
εἰσκωμάσαντας. Πέρσας καὶ Ἰπαλοὺς, καὶ πρὸς ἀλλήλους συστάσει 
ϑράσους οὐκ ὀλίγον πλησϑέντας, εἷς τὰ ἔσχατα ἀπειλεῖν, usi τις 
συνέστη μάχη Ῥωμαίοις, καὶ πολεμεῖν ἔγνωσαν, εἰδότες ὡς ἐὰν μὴ 
τάχιστα συμπεσόντες ἐξέλωσι (an ἐξελῶσι ) σφᾶς, πολλῷ πλείοσιν 
DI. μαχοῦνται, καὶ σχετλιωτέρων τῶν δευτέρων πειρασϑῆναι πα- 
φέσται. ὡς δὲ συνεῤῥωγότων ἑκατέρων τῶν στρατοπέδων ἐν Αἰγὸς 
ποταμοῖς, καὶ τῆς συμπλοκῆς ᾿ϑαυμαστῆς γεγονυίας, τὸ πλέον ἔσχον 
οἵ βάρβαροι, οὐ τῷ τὰ ἐς μάχην κρείττους εἶναι" τίς δ᾽ ἂν εἴποι 
ταῦτα; τῷ δ᾽ οὔστινας οὖν τῶν ὑφ᾽ ἡμῖν τεταγμένων βαρβάρων 
ἀθρόως ὡς ἐκείνους αὐτομολῆσαι" ὦ δεινοῦ πάϑους ἐκείνου" πε- 
πτώκασι μὲν ἡμῶν οὐκ ὀλίγοι" οἱ δὲ φυγάδες ὁπηδήποτ᾽ ἐχώρουν. 


ANNOTATIONES. 1205 


μόνος δ᾽ οὗτος ἐν πολλοῖς ἡττημένοις, ἀήττητος διαγέγονε" μᾶλ- 
λον δὲ τοσοῦτ᾽ ἀπέσχε τοῦ ταῦτα πεπονθέναι, ὥστε καὶ τῶν mo- 
λεμίων οὐχ ὅσους ἄν τις ἀγνοῆσαι κατενεγκῶν, ἔστι δ og καὶ 
τραυματίας πεποιηκαςς, ὥσπερ ἀμφίβολον. αὐτοῖς πεποιήκει τὴν νἱ- 
χὴν τὸ καϑ᾽ αὐτὸν, ἐνδειξάμενος τοῦϑ᾽, ὅτι κἂν ἀτυχῇ͵ συνηνέχϑη 
Ῥωμαίοις, τὸ γοῦν ξαυτῶν ἀξίωμα μένει, καὶ οὐδὲν μήποτε καϑεῖ- 
λὲ τῶν πάντων, οὔτε μὴν καϑαιρήσει. καὶ τοῦτο μὲν οὕτως. Hinc 
discimus pugnam commissam esse in Αἰγὸς ποταμοῖς. De Clandre- 
mo nihil nec Gregoras nec Pachymeres, Vide hunc libri VI, cap. 
XXXII. som. 

Pug. 992, 16. Φαρέντξαν Τίυμῆν) Qui Pacbymeri Φαρέντα 
Tüus dicitur lib. XI. cap. 19. lib. Xlll. cap. 80. 36. Ita Fernan- 
dum Ximenem de Zrena expresserunt, de quo Montaner. cap. 293, 
Moncada cap. 39. 40. 41. Hist. Franco- Bysant. lib. VI. cap. 42. 
nvcaso. Rem narrat Pachymeres in fine libri ultimi Historiae, eam. 
que narrationem ab ea, quam Possinus edidit, longe diversam exhi- 
bet Cod. Reg. 2558. Nam cum apud Pachyimerem legatur, ἐκεῖνοι 
δὲ ἐπάραντες ἀπὸ τῆς Alvov, Ῥομοφόρτος σὺν τοῖς Τούρκοις, etc. 
Codex Hegius habet, Βασιλεὺς δὲ πεπυσμένος τὰ περὶ τῆς Αἴνου, 
καὶ ὡς ἀπεκρούσϑησαν μηνὸς ὅλου πολεμοῦντος (πολεμοῦντερ)» πε- 
πυσμένος δὲ, καὶ ὡς Ῥυμοφόρτου ἀπάραντος σὺν οἷς εἰσεφρήσατο 
Τούρκοις, οἵ περὶ τὸν “Μαυριγέριον καὶ Φαρέντα Τρμῆν καὶ τὸν * 
Τίγαν κατόπιν μελήσονται ἔπεσϑαι, διάφοροι τὸν Ῥομοφόρτον (τοῦ 
Ῥομοφόρτου) ὄντες" κἀκείνῳ τῷ "Pouogógro καιροῦ γ᾽ ἐπιϑέσϑαι 
σκοποῦντες " ἐκεῖϑεν δέ που "negl τὰ μέρη Κασανδρείας προσβαλὼν 
Ῥομοφόρτος σὺν τοῖς Τούρκοις ἐπεσκὴν 
τὴν ἐπιβουλὴν τῶν κατόπιν" ἀλλὰ καὶ 
στανται, καὶ ὀλίγον μακρόϑεν ἐσκήνουν 
βεῖν ἐβούλετο δρᾶσαι ἢ παρ᾽ ἐκείνων : 
σκοτίας οὔσης σὺν τοῖς Τούρκοις duni 
ὡς πεσεῖν μὲν τὸν Μπυριγέριον, τὸν 
εἶτ᾽ Eu ἀπολυθῆναι πρὸς τὰ οἰκεῖα 
μενῶς αὐτῷ σχόντος. Φαρέντα δὲ Τὶ 
ὥσπερ τις ἀλήτις (ἀλήτης) καὶ μετανάσ 
τῶν μεγιστάνων τοῦ βασιλέως" ὃ καὶ μ 
καὶ τεῦ βασιλεῖ προσέρχεται. of δὲ μὴ x 
λῶν,  εἰσήρησαν (leg. εἰσέφῥησαν» τὸ τῷ E 
ψαστάντες, ἀπῆλθον, εἰς εἶχεν ἡ φήμη, 
dicem Regium non vidit, quem cum edi 
rae erit, si quando nova editio adornal 

Pag. 939, 16. Κατὰ Ῥεκαφόρτοι 
Pachymer. lib. xir. cap. 12. 21. 86. B 
Montanerio, Moncadae, et aliis, Duca 

Pag. 239, 38. Καὶ Θεοδώρᾳ rj 
φευούσῃ συξεύγνυται) Wolfio Θεοδώρα 
ptis est imperatoris; inihi, imperatoris 

















1206 ANNOTATIONES. 


cap. III. sect. II. de Rogerio, γαμβρὸν εὐθὺς ὃ βασιλεὺς ἐπὶ τῇ 
ἀδελφιδῇ ποιεῖται Μαρίᾳ, ubi etiam Wolfius neptem interpretatus 
erat, cum interpretandum esset sororis filiam. Caeterum Theodora. 
illa, quae hoc loco Ximeni nupsisse dicitur χηρεύουσα, vix dubium 
est, quin ipsa sit Maria, quae Rogerio primum nupserat, ac post 
eius caedem vidua aliquamdiu manserat. Potuit sclicet eadem et 
Theodora dici, et Maria. Potuit etiam Gregoras, memoriae vitio 
lapsus, Theodoram vocare eam, cuius verum nomen esset Maria. 
lrene, soror Andronici imperatoris, eademque uxor &sanis, filiam 
habuit Mariam, illam nempe quae Rogerio, ut diximus, nupsit: 
habuit et TAeodoram, quae Manueli Tagari, de quo Cantacuzenus 
lib, I. cap. XVIII. Vide et Familias Byz. pag. 325. βοινικ. 

Pag. 988, 6. “ἅπαντας ἡβηδὸν σνναπέσφαξαν] Montaner. 
cap. 227. Moncada cap. 48. pvucaNo. 

Pag. 938, 90. ᾿Αλλὰ τρόπον “ατινικὸν] More apud Latinos 
seu Francos principes recepto, quo filiis secundo - genitis pars ter- 
rae, uti loquebantur, in haereditatis sortem assiguari solebat, at- 
que adee in apennagium, de quo multis egimus in Gloss, med. La- 
tin. in hac voce. pUcaxo, 

Pag. 994, 12. Ἰωάννην) Quem statim atque Michaélem ex 
priore coniuge filium imperatorem, Despotam dixerat pater. Pa. 

' chymer. lib. IX. cap. 2. De aliis Andronici liberis hic memoratis 
vide Famil. Byzant. pucawo. 

Pag. 984, 15. «ὐτονόμους καὶ μηδένα μηδενὶ ὑπακούοντας] 
Sic etiam Phranzes lib. I cap. 7. Atqui id in Latinorum usu minime 
erat, apud quos secundo geniti, quibus data erat pars terrae, iure 
clientelae et hominii primo - genito suberant, DucaNo. 

Pag. 235, 18. Ἢ μέντοι elc.] Exstat in Codice Regio (olim 
Telleriano) epistola Athanasii patriarchae Constantinopolitani ad 
Augustam, de reconcilianda cum viro gratia, eique epistolae prae- 
fixus est falsus et inconcinnus titulus, Γράμμα πρὸς τὸν αὐτοκράτο- 
Qa, περὶ τοῦ παρ᾽ ἐλπίδα συμπεσόντος δεσποίνης ϑάνατος. Debuit 
autem inscribi, Γράμμα πρὸς τὴν βασίλισσαν, περὶ τοῦ δεῖν αὐτὴν 
ὁμονοεῖν τῷ συξύγῳ. Pertinet ea adhortatio ad componenda dissi- 
dia, de quibus Gregoras agit hoc loco. moiviw. 

Pag. 285, 20. Θριαμβεύουσα κοινὰ καὶ λαϑραῖα τοῦ συξύγου 
ἐγκλήματα) Verterat Wolfius, publica et occulta imperatoris crimi- 
na traducebat, — Ego verti, coepit eius peccata, sibi cum illo com- 
munia, eaque occulta, diffamare. Sic infra, ἀπόῤῥητα τοῦ συξύγου 
τε καὶ ἑαυτῆς, coniugis et sua. ipsius arcana propudia. smoiviw. 

Pag. 237, 11. Ὡς ὁ τῶν ᾿Αϑηνῶν δοὺξ θυγατέρα τρέφει] 
Agnes illa fuit, filia Hugonis Comitis Briennensis et Elizabethae de 
la Hoche Ducissae Atheniensis, ac proinde soror Galteri Comitis 

- Briennensis, qui ea tempestate Atheniensem Ducatum obtinebat. 
Vide Hiat. Franco - Byzant, lib. VI, n. 48. pucaxo. 





ANNOTATIONES. 1207 


Pog. 287, 18. Θεόδωρον τὸν υἱὸν αὐτῆς τὸν δεύτερον) Pri- 
mo genitus enim ex hoc secundo Andronici coniugio fuit Ioannes 
Despota, cuius paulo ante meminit. DUCANG, 

Pag. 287, 16. Τῷ ἄρχοντι Πελασγῶν] Ts fuit Ioannes Ange- 
Jus Ducas Comnenus loannis Sebastocratoris filius, de quo agimus 
in Famil. Byzent. p. 210. nucaso. 

Pag. 287, 21. Θυγατρί τινος ὀνόματε Zmwosla] Argentinae, 
Opicini Spinolae filiae unicae, Vide stemma Palaeologorum Mont- 
ferratensium in Famil. Byzant. p. 949. pucawo. 

Pag. 988, 8. Ἢ δὲ τοῦ Magxsolov τάξις] Atqui tamen Mar- 
chionum primitus magna ac illustris apud Latinos fuit dignitas, ut 
qui regnorum limitibus praeessent, unde illorum fluxit nomencla- 
tura, Vide Gloss, med. Latin. nucawo. 

Pag. 238, 4. Ὃ τὴν βασιλικὴν κατέχων σημαίαν Sed et apud 
Latinos legionum vel etiam exercitus totius vexilliferi Marchiones 
nunquam dicti, quod et infra repetit, Ita saepe nugantur Graeculi 
isti scriptores, rerum nostratium omnino ignari ac imperiti, pucAxo. 

Pag. 988, 10. Οἱ δὲ Γαλατίαν καὶ Ἰβηρίαν καὶ Κελτικὴν 
ὑπηγάγοντο] Celücam vocat eam, quae vulgo Celtiberia vocatur, 
vel potius eam partem Galliae, quae Hispaniae vicina est; Gala- 
tiam autem reliquas Galliae provincias. Gregoras Iberiam ad Alpes 
fere usque pertinere existimavit, Nam infra (sect. VI.) Montisferrati 
Marchionatum collocat inter Alpes et inferiorem lberiam. sorviw. 

Pag. 289, 8. Ὁ δὲ Ῥωσικὸς) Quae hic de Russiae seu Mosco- 
viae principi, ἐπὶ τραπέζης, seu dapiferi; Morene seu Peloponnesi 
domino, principis; Athenarum, magni ducis; Boeotiae et Theba- 
rum, magni primicerii; ac denique Siciliae, regis a Constantino 
Magno datis dignitatibus commentatur Gregoras, merae sunt ac 
aniles omnino fabulae, quas refellere, operam esset ludere, Nam 
ut de Rui taceam, quae nullibi occurrit, caeterae non a Graecis 
sed a Latinis manarunt. Qui enim ex nostris post captam urbem 
Athenis imperarunt, ducum appellationem vel sibimet adscripse- 
runt, vel ab imperatoribus Latinis obtinuerunt, iique simul et The- 
bis imperarunt, quamvis Gregoras diversos fuisse Athenarum et 
Thebarum dominos hic innuat, licet infra cap. VIL. contrarium 
agnoscat; qui quidem μεγάλοι. Κύριοι a Graecis, a nostris vero 
Grands Sires, id est magni domini, propter vastiorem eorum do- 
minationem vulgo appellabantur, non vero ex voce Πριμμικήριος 
corrupta, ut hic et cap. VII. mugatur. DUcawo. 

Pag. 240, 1. Καὶ τῆς κάτω Ἰβηρίας) Imo Galliae. pvcaxo. 
Κεῖται δ᾽ ἡ χώρα αὕτη μεταξύ που "lm. καὶ τῆς κάτω Ἰβηρίας ] 
Gregorae itaque inferior Ἰδετία est regio illa, quae ab Hispania ad 
Montisferrati limites usque extenditur; ut et aupra annotatum, 
ΒΟΙΥΙΝ, 

Pog. 240, 20. Ἕπερα δ᾽ αὖϑις βουλευομένης αὐτῆς περὶ τοῦ 
υἱοῦ] An intelligit initum ab ea consilium de illo in Lomb. 




















1208 ANNOTATIONES. 


mittendo? cui consilio vehementer refragatus est patriarcha Atha- 
masius, cuius de ea ipsa re exstat in Cod. Regio Telleriano fol. 90. V. 
Τράμμα πρὸς τὸν αὐτοκράτορα, περὶ τοῦ περιποϑήτου δεσπότου υἱοῦ 
αὐτοῦ Ἰωάννου. Ubi notandum Francos dici eos populos, ad quos 
ille iturus foret. φήμη περικτυπεῖ τοῖς οσὶ τῶν πολλὼν τοῦ περι- 
ποϑήτου χάριν υἱοῦ τῆς ἐκ ϑεοῦ βασιλείας σου, δεσπότου κυροῦ Ἰω- 
ἄννου, ὡς ἀναγκάξεσϑαι τοῦτον παρὰ τῆς περιποϑήτου αὐτοῦ μητρὸς 
καὶ δεσποίνης, συναινέσει τῆς ἐκ ϑεοὺῦ βασιλείας σοῦ, τῆς γονικό- 
ϑὲν αὐτῷ ἀνηκούσης διεκδραμεῖν, καὶ ξητῆσαι κατάρξαι τῶν Φραγ- 
qov ἀρχῆς. Item notatu digna haec, τίς γὰρ ó ἐγγύας δοῦναι Oud- 
ῥωῶν περὶ τοῦ ῥηθέντος, εἰ κἂν τηρήσῃ τὴν πίστιν ἀμώμητον dv 
τοιαύτῃ νεότητι, καὶ ἀλλοδαπῇ γῇ βαρβάροις κατοικουμένῃ, καὶ 
ἔθνει κατάχρως ὑπερηφάνῳ καὶ ἀπονενοημένῳ τὰ μέγιστα; Borvix, 

Pag. 241, 1. Μεσαζων) Vide Glossarium Ducangii. noivix. 

Pag. 341, 6. Νικηφόρος Cognom. Chumnus, cu 
nit Paebymeres lib, XII. cop. XVII. et Cantacuzenus lib. 
Vide Famil. Byzant. pag. 236. et indicem ouctorum Ms. 
med. et infimae Graecit, ubi de eius scriptis, nucaso. Ὁ ἐπὶ τοῦ 
Kovixlelov ] De voce Κανίκλειον, et de dignitate τοῦ ἐπὶ Κανικλείου, 
vide notas Ducangii ad Alexiadem pag. 258. et 378. item Glossar. 
med. Graecit. in v. Κανίκλειον. Caeterum hic, de quo sermo est, 
Caniclei praefectus, Nicephorus Chumnus fuit, cuius opera exstant 
jn Bibliotheca Regia, Cod. 2964. Ubi et Nathanaz vocatur; quod 
ei demum monaclio nomen inditum fuisse arbitror. soiix. " 

ag. 241, 7. “Λαμβάνει γαμβρὸν ἐπὶ τῇ ϑυγατρὶ} Eulogia. 
Vide lndusce hist. lib. XXIX. juil τ 9omà] ὼ 

Pog. 9241, 11. Πρὶν γὰρ ὅλα ἐξήκειν τέσσαρα Ern, etc.] Li- 
bro XXIX, infra dicturus est, eam vix biennio integro cum marito 
vixisse, μόλις που δύο μόνους ἐνιαυτοὺς ἐκείνῳ τοῦ βίου συναπολε- 
λαυκυῖαν. Inter opuscula Nicephori Chumni, quae exstant in Cod. 
Reg. 2964. unum fol. 271. inscribitur, Πρὸς τὴν ἑαυτοῦ ϑυγατέρα 
βασίλισσαν, ἐπὶ τῷ πάϑει τῆς χηρείας αὐτῆς, ἐξκαιδέκατον ἀγούσης 
χρόνον, etc. Ergo virum amisit sexdecim annos nata. Αἱ Gregoras 
libro Historiae XXIX. eam nupsisse ait sub annum aetatis fere de- 
cimum sextum, μετὰ χρόνον που ἑξκαιδέκατον. Βοιντπ. 

lidem. Τὸν βίον ὁ Ἰωάννης ἀπήλλαξεν] Exstat Nicephori 
Churmni lamentatio πρὸς τὸν αὐτοκράτορα, ἐπὶ τῇ τελευτῇ τοῦ de- 
σπότου, τοῦ καὶ υἱοῦ αὐτοῦ. Cod. Reg. 9964. fol. 278.  Boivix. 

Pag. 249, 8. Καλύπτραν) Cuiusmodi erat imperatoris illa 
calyptra, quam pyramidem vocabant, de qua egimus in Gloss, med. 
Graecit. in Πυραμίς. nucawo. 

Pag. 248, 16. Ὑπερεχομένη τοῖς δώροις] Legendum ὑπερχο- 
μένη, ut in codice Vaticano legisse se monuit V. Cl. Fridericus 
BOIVIX, 
᾿ » 7. Κεκαρμένον ἐπιφερόμενον πώγωνα] Latinorum 
more, contra quam Graeci, quibus barbam nutrire solenne erat. 

















ANNOTATIONES. 1209 
Vide Phranzem lib. L cap. X. et notas ad Aleriadem pag. 988. 


DUCANG. 

Pag. 945, 4. Τὸ μὲν τῶν Τούρκων "me "Turci nempe 
tum pactum inierant cum Catalanis anno MCCCVI. de quo Monta- 
nerius cap. CCXXVIII. et Moncada cap. XLV. Vide praeterea Pa- 
chymer. lib. XII, cap. IX. et Hist. Franco - Byzant. lib. VI. n. XLIV. 
DUCANO. 

Pag. 246, 6. Τοῦ δὲ μετοπώρου) An. MCCCVI. pvcawo. 

Pag. 245, 11. Στρατοπεδεύουσι περὶ τὴν Κασανδρείαν ἢ Quae 
olim Potidaea, sits in finibus Thraciae et Macedoniae. Conditam 
sit Livius lib. XLIV. a Cassandro rege im ipsis faucibus, quee Palle- 
nensem agrum caeterae. Macedoniae adiungunt; Àinc Toronaico, 
hinc Macedonico septam mari, 'Theodulus, in Oratione pro Chan- 
dreno, Cod. Reg. 1868. fol. 144. de Cetalanis loquens (quos [talos 
vocat) ἐπεὶ δὲ, inquit, πρὸς Μακεδονίαν ἔδει τουτουσὶ διαβῆναι, 
διαβαίνουσι μὲν, καὶ στρατοπεδεύουσιν. ἐν Παλλήνῃ» κἀκεῖθεν ἐξιόν- 
τες, ἐληΐζοντο πάντα, καθάπερ ἐκ Δεκελίας τὴν ᾿Δἀττικὴν Δάκωνες. 
ΒΟΙΤΨΙΚ. 

* Pag. 245, 156. ἄκρα ydo ἔστι προμήκης εἷς θάλασσαν, κόλ- 
ποις οὐ μικροῖς ἑκατέρωθεν περιειλημμένη, δι’ ὧν ἐν ταῖς χειμερι- 
ναῖς ὥραις τὸ τῆς χιόνος ἀποσείεται ὑπερβάλλον Non satis asse- 
quor, an nivem ab hominibus e monte in mare deiici, an montem 
nivium procellis obrui, an vero nives in mare delabi dicat. wor- 
rius. Describit Gregoras Isthmum Pallenes, in quo sita erat Cas- 
sandria, hinc Toronaico, hinc Macedonico mari septum, zoivis. 

Pop. 246, 18. Heog δ᾽ ἀρχομένου] An, MCCCVII, pvcaxo. 

Pog. 245, 21. "Ore καὶ τὰς βασιλίδας ἤκουον εἶναι ἐντὸς, El- 
ρήνην φημὶ καὶ “Μαρίαν Wolfius verterat, cum et imperatrix: Ire- 
ne et regina. Maria. ibi degerent. | Maria uxor fuit Michailis, ju- 
mioris imperatoris, Proinde et ipsa imperatrix, non regina dici 
debuit. Utraque certe, et Zrene et Maria, βασιλίδες ἃ Gregora di- 
cuntur. moii, - 

Pag. 246, 8. Μακρὸν ἔγτισε τεῖχος] Christopoli, oppido 
quod Thasso insulae obversatur, et de quo quaedam notavimus ad 
Villharduinum n. CXLIX., ad Pangaeum vicinum montem. Cantacu- 
zenus lib. I. cap. IV. ubi de Christopoleos φρουρίῳ. ἅμα plv i ἧς ὃν 
καρτερὸν ἔκ τε τῆς φύσεως τῆς κατασκευῆς, τοῦ τόπου καὶ τῶν τει- 
χῶν, ἅμα δ᾽ ὅτι καὶ ὥσπερ εἴ τι κλεῖθρον τῶν κλιμάτων ἑκατέρων 
μέσον, τὴν δυτικὴν στρατιὰν πολλήν τινα οὖσαν καὶ πρὸς μάχας ἐξ- 
ησκημένην τῆς ἐκ τῆς To καὶ τῆς Θράκης διεῖργον. Quibus postre. 
mis verbis murum istum videtur indicare. De longis istis muris ad 
hostium incursus arcendos egimus in notis ad Chronicon Paschale 
pag. 589. et in dissert. de Hebdomo, ubi de utroque Hexamilio. 
DUCANG. 

Pag. 247, 7. Huc pertinent illa Theoduli Rhetoris, Cod. Reg. 
[0], 144., de Catalanorum in Thessaliam transitu, ἀπειρηκότες ol- 

Nicephorus Gregor. Vol. IL Tl 








1210 ANNOTATIONES. 


pos τοῖς ὅλοις, καὶ μηδὲν ἔχοντες εἰς παραμυϑίαν λοιπὸν, τῶν μὲν 
ἀναγκαίων ἐπιλελοιπότων ἁπάντων, ἐπὶ ξυροῦ δὲ ἀκμῆς τῶν προ. 
γμάτων σφίσι καϑεστηκότων, εὐθὺς Θετταλίας χωρεῖν ἔγνωσαν, ἐφ᾽ 
2 γοῦν τοῖς ἐπιτηδείοις ἔχειν ἀφϑόνοις χρήσασϑαι, καὶ ἅμα τῶν 
“Χανδρηνοῦ χειρῶν ἐμοὶ δοκεῖν ἀποστῆναι σπεύδοντες. BoIVIN, 

Pag. 248, ὅ. μεν} Supra pag. 140. C. pucaxwo. 
Τοῦρκοι τρισχίλιοι] Dixit supra fuisse amplius bis mille. Hoc cap. 
ct. 1. Infra numerabit ter mille et sexcentos, cap. VILI. sect, 1, et2. 
ἑκατὸν καὶ χιλίους] Mille tantum supra cap. IV. sect. 6. soiviw. 

Pag. 248, 11. sqq. Gregoras Catalanos Turcis dimissis in 
Thessaliam irrupisse ait, deinde in Boeotiam transiisse, atque ibi 
demum pugnavisse, et victoriam insignem reportasse. | Theodulus 
Turcos non nisi post Boeoticum praelium diacessiase a Catalanis tra- 
dit, Cod. Reg. 1853. fol. 146, Cum Theodulo consentiunt Munta- 
merius et Moncada. xoivix, t ᾿ 
Pag. 248, 18. "Anguov) Stephanus "4xqov vocat; Gregoras 

$. BOlVIN, 
Pag. 249, 19. Τοῦ διέποντος ἐκεῖ τὴν ἀρχὴν loannis Angeli, 
qui ducta Irene Andronici imp. filia notha, triennio post nullis sus- 
ceptis liberis e vita excesserat. DUGANG. 

Pag. 251, 6. Σπονδὰς καὶ ξυμβάσεις ἐπὶ τοῖς εἰρημένοις τί- 
ϑένται πρὸς τοὺς Θετταλούς] Theodulus Rhetor Catalanos, multis 
cladibus in Thessalia a Chandreno affectos, foedus cum Thessalis 
pepigisse scribit, Cod. Reg. fol. 144. Τοσάδε γοῦν κἀνταῦϑα κατ᾽ 
αὐτῶν ἔστησε τρόπαια, xol οὕτω περιφανῆ, νῦν μὲν ἀϑρόοις ἐμ- 
πίπτων, νῦν δ᾽ ἐκ πολλῶν ὀλίγοις, καὶ πολλοῖς κατ᾽ ὀλίγους, 
ὥστ᾽ ἔδουσι μὲν ἐς δεῦρο ταὐτὸ Θετταλοὶ, ἔδουσι δὲ σχεδὸν πάν- 
τες ἄνθρωποι.... καὶ τί δεῖ πλείω διεξιέναι. εἰ μὴ γὰρ τὴν weg 
στὴν εἰρήνης ἐπεθύμησαν, κἂν αὐτοῦ πάντες ἔπεσον κακοὶ κακῶς 
ὀλωλότες. νῦν δὲ σπονδὰς πρὸς Θετταλοὺς ποιησάμενοι, καὶ τοῦ 
“Χανδρηνοῦ διὰ ταῦτα μετὰ τοσούτων καὶ τηλικούτων τῶν ἄϑλων 
ὥσπερ τινὸς Ἡρακλέους ἐπανιόντος ἡμῖν, σφᾶς τε αὐτοὺς ἐξείλον- 
τὸ τοῦ κινδύνου, πεπαυμένης τῆς μάχης δι᾿ ἣν κακῶς ἔπραττον, 
καὶ τὴν καλλίστην, etc. Gregoras alia plane. De Chandreno autem 
ne verbum quidem. »orvix. 

Pag. 251,16. Ἔπειτα πρὸς δύο σμίόμενος φεύματα Plole- 
maeus Geographiae 11". lI. cap. ΧΥ͂. Ὁ δὲ Εὐηνὸς ἐν τῷ Καλλε- 
δρόμῳ ὄρει ἐπιστρέφων πρὸς τὰς ἀνατολὰς ἐπὶ τὸν Κηφισσὸν πο- 
ταμόν᾽ ὃς καὶ αὐτὸς ἀπὸ τῶν αὐτῶν ὀρέων ξέων, συμμίσγει τῷ 
τε "Adong καὶ τῷ Ἰσμηνῷ τοῖς ποταμοῖς κατὰ τὴν Βοιωτίαν, 
ϑέσεως μοιρῶν vB. Hinc (ut opinor) Gregoras habuit ea quae de 
Cephisi cursu tradit. AtStrabo aliter lib. IX. pag. 407. edit. MDCX X. 
Vide et Commentarium Gerbelii in Graeciam Sophiani pag. 142. 
Borvix. 

Pag. 251, 98. Τήν se Δθηνῶν] Galterus Briennensis, Dux 
Athenarum et Thebarum Dominus. DUcaxo. 








ANNOTATIONES. 1211 


Pag. 962, 8. Οὗτορ τοίνυν δίοδον) Haec fusius narrat Mon- 
tanerius cap. CCXL. et ex eo Moncada cap. LXIII. nos etiam in 
Hist. Franco —Byzant. lib. VII. n. Vll. VIIL — nvcaxo. 

Pag. 952, 21. Kal μὲν δὴ μεσοῦντος ἔαρος) Anonymus pota 
Graecobarbarus Cod. Reg. 2569. fol. 212. v. 

Ὁ πόλεμος ἐγύναιτον ἡμέραν γὰρ δευτέραν ΝᾺ 

“Στασδεκαπένται τοῦ μηνὸς ὅπουτον λέγουν βάρτην. 

Ἐνέτη τρέχωντα ἰρώνων ἀποκτήσεως κόσμου, 

Ἕξάκης χιλιάδων δὲ καὶ ὠκτακωσίών ται. 

Kal συναυτὸ καὶ δεκαεπτά" εὐδόμης δὲ ἠνδίκτου. 

Itaque caesus est Galterus anno Mundi VI. MDCCCXVII. Chr, 
MCCCIX. idque die XV. mensis Martii, non μεσοῦντορ ἕαρος, ut 
affirmat Gregoras. Αἱ Muntanerius cap. CCXXI scribit, Catalanos 
post Rogerii caedem mansisse apud Calliupolim annis VII. iisque 
elapsis in Macedoniam transiisse, Rogerius, ut ex Pachymeris nar- 
ratione colligitur, caesus fuit anno Christi MCCCV. Ad annos 
MCCCV. adde annos VIL confiunt anni MCCCXII, Ergo Catalani 
in Macedoniam transierunt Christi MCCCXIL — ld si verum. 
est, Boeotiae et Atticae principatum vix occupare potuerumt ante 
an. MCCCXIII. Tamen Anonymus Graecobarbarus, qui eum princi- 
patum ab illis occupatum ponit an. MCCCIX., cum Gregora hac in re 
consentit. Quid si Rogerii caedes in annum Chr. MCCCI. vel MCCCII. 
conferatur? Admodum certe probabile est, vel Pachymeris vel 
Muntanerii Chronologiam corruptam fi ab exscriptoribus. βοιυιν, 

Pag. 252, 29. Ἐφίσταται ὅ τῆς χώρας ἀρχηγὸς} Idem Galterus, 
Athenarum Dux. pucawo. 

Pag. 258, 28. Οὕτω τοίνυν ..... τῆς ἀρχῆς ἐγκρατεῖς of Ka- 
TH. γενόμενοι Theodulus Rhetor, Cod. , Beg. 1853. fol. 145. Τὴν 
καλλίστην καὶ ϑαυμαστὴν ἐκείνην κατὰ τῶν προσχώρων, ᾿παλῶν 
ἀνείλοντο δίκην, μετὰ μὲν ne φάνου παρασκευῆς αὐτοῖς ἐπιόν- 
τῶν, καὶ μὴ ὅτι τούτους, ἀλλὰ καὶ Θετταλίαν πᾶσαν καὶ ἽΜακε- 
δονίαν ἀπειλούντων ἐκτρίψειν" οὕτω δ᾽ αὐτῶν ἐκτριβέντων, ὡς 
μηδὲ πυρφόρον τὸ τοῦ λόγου λελεῖφθαι... ὡς δὲ οἱ μὲν ἐκποδὼν 
ἦσαν, καὶ ταύτην τοῦ ϑράσους ἔτισαν δίκην, ἃ τῶν ἄλλων πέρε 
κακῶς ἐβουλεύσαντο, ταῦϑ᾽ ὑπ᾿ ἐκείνων αὐτοὶ καλῶς πεπονϑότες, 
ἔδει δὲ τοὺς κεκρατηκότας οὐχ ὅσον ὕπλων καὶ ἵππων, ἀλλὰ καὶ 
πόλεων καὶ χωρῶν, καὶ πάντων τῶν ἐκείνοις προσόντων αὐτοὺς 
γεγονότας κυρίους, dua ἐν σφίσιν αὐτοῖς ταυτὶ διελέσθαι» διεί- 
λοντο καὶ ταῦτα τρόπῳ τοιῷδε. οἵ μὲν ἐκ Σικελίας ὁρμώμενοι, τὰς 
πόλεις ἑλόντες, αὐτοῦ που μένειν ἔτ᾽ ᾧοντο δεῖν, ἀντὶ τῶν ἀπο- 
λωλότων ταῖς τούτων γυναιξὶ καὶ παισὶν αὐτοὶ καταστάντες" ἵπποι 
δὲ καὶ ὅπλα, καὶ πᾶσά τις πρὸς μάχην παρασκευὴ Πέρσαις ἦν. 
Ex hac Theoduli narratione liquet Persas, seu (quod idem est) 











5) Id est feria secunda, seu die Lunae. At anno Chr. MCCCIX. dies XV. 
Martii non incidit in feriam secundam, sed in Sebbetum. morviw. 





1212 ANNOTATIONES. 


Turcos, Boeotico praelio simul oum Catalanis interfuisse; et Cata- 
lanos quidem, hostium urbibus, agris, uxoribus, et liberis poti- 
tos, sedem illic fixisse; Turcas autem, armis, equis, et reliqua 
omni praeda auctos, indé discessisse, Aliter tamen Gregoras. Vide. 
annotata supra ad huius capitis sect, 1. pag. 168. sorvix, 

Pag. 954, 8. Οἱ δὲ Τοῦρχοι μετὰ τὸ διαστῆναι τῶν Κατελά- 
vov] Qua de re supra cap. Vl, sect, VL δὲ cap. VIL. sect. 1. 
3OIVIK. 

Pag. 956, 16. “Ὅθεν ἄραντες] Phranzes lib, I. cap. IX. 
DUCANG. 

Pag. 268, 15. Κατὰ τοῦτον τὸν χρόνον] Phranzes ibid. 
»UCANO. 

* Pag. 259, ὅ. Τὸ ὑποπόδιον αὐτοῦ} Quaedam omissa ab in- 
terprete in versione restituimus. Sed quid hoc loco vox jmomó- 
Giov sonet, non plane assequor. Neque enim in scabello, quod pe- 
dibus substernitur, quidquum pingi debuit vel potuit, multo minus 
imago Servatoris, quam cum discipulis mensae accumbentibus su- 
pra thronum ipsum vulgo effictam observamus in Gloss. med. Grae- 
cit. in v. Θρόνος. De eiusmodi suppedaneis vide ibi rursum in v. 
Zovsnéliov.  pucaxo., 

Pag. 269, 12. Ὁ δὲ πατριάρχης δυσχεράνας .... τὸν πατριαρ- 
χικὸν εὖϑ. παρῃτήσατο ϑρόνον Ecce illius abdicationis formulam, 
ex Cod. Reg. Teller. fol. 104. v. descriptam. II4PAITHZIZ 
ΤῊΣ AETTEPAZ HATPIAPXEIAZ. Τῆς Χριστοῦ ix- 
κλησίας, οἷς αὐτὸς οἷδε αρίμασι, καὶ δευτερόπρωτον τὴν φροντίδα 
διαδεξάμενοι, τοῖς εἰς τοῦτο προτρεψαμένοις di ἀρχιερεῦσιν ὑμῖν (ὑμεῖς 
γὰρ ἐκεῖνοι) ὡς καὶ περὶ ἡμῶν προνοησαμένοις τὰ κρείττω, ó τῆς 
ἐκκλησίας ϑεὸς ἀνταμείψαιτο, καὶ μάλιστα τῷ ϑεοστεφεῖ βασιλεῖ καὶ 
ἁγίῳ μου αὐτοκράτορι, ἀρχῆϑεν περὶ τὴν ἐκκλησίαν ἐνδειξαμένῳ 
τὸν κατ᾽ ἐπίγνωσιν ζῆλον καὶ σπουδὴν καὶ ἀναδοχὴν, καὶ καϑ' 
ἑκάστην ἐνδεικνυμένῳ ἀρίστῃ φρενί" δι᾽ ἣν καὶ ἡμῶν οὐ διέλιπε 
κήδεσϑαι, ἐπαίνοις καὶ εὐφημίαις καταγεραίρειν ( (fort. καταγεραίρων), 
καὶ στολαῖς ἱεραρχικαῖς, καὶ ἱεραῖς εἰκόσι ταῖς μετὰ κόσμου, καὶ 
εὐεργεσίαις, ἀσυγκρίτως τὴν ἐκκλησίαν καταπλουτῶν᾽' ὡς οὕποτε 
τῶν πατριαρχούντων τινὸς (fort. τινα) τοιούτων ἐπαπολαῦσαι πρὸς 
τῶν ἐνέκαϑεν εὐσεβῶν καὶ ὀρθοδόξων" εἰ μή που καὶ τὴν παρί- 
σωσιν πρὸς τῷ τούτου πατρὶ κατὰ πνεῦμα, τῷ μεγάλῳ φημὶ καὶ 
᾿σαποστόλῳ εἴκάσειεν ἄν τις, ἐν ταῖς κατὰ τὸν ἐν ἁγίοις ἐκεῖνον 
τιμαῖς ἐερώτατον ΣΆ βεστρον᾽ εἰ κἀκείνου (fort. εἰ "i ἐκείνου) τὸ 
μέσον πρὸς τὰ ἡμέτερα, ὅφον ἀκτῖνος ἡλιακῆς τοὺς πρὸς αὐτὴν 
ἀτενίζοντας" δι᾿ ἃ καὶ πλουσιοπαρόχως ἀνταμειφϑείη, πρὸς τοῦ 
παντάνακτος, καϑὰ τῷ μεγάλῳ ἐκείνῳ ἐν βασιλεῦσι τὰ γέρα, καὶ 
πρώτῳ ἐν ὀρθοδόξοις ᾿ὑπολεανϑέντι πηλῷ πλατειῶν" ἐν δὲ γε τῇ 
βασιλείᾳ Χριστοῦ ἐκείνῳ συνευωχεῖσϑαι, καὶ ἐν ϑεῶ γάννυσϑαι. 
AA ὅπερ καὶ λέγειν ἐξώρμημαι, πρὸς τὸ τῆς ζεραρχίας ἀνατεϑέν- 
τες ἡμεῖς ὑψηλὸν, οὔτε διηγωνίσμεϑα πρὸς τὸ μέγα πρεπόντωρν 


ANNOTATIONES. 1218 


οὔτε ἐδόξαμεν τοῖς πολλοῖς, ἀλλὰ καὶ δύσχρηστοι πλέον παρ᾽ ὅσον 
καὶ εὐρισκόμεϑα. καὶ δὴ πὶ dc τοῖς ἄλλοις οἷς καὶ προσωνειδίκασι 
τὸ ἐν ὑποκρίσει βιοῦντας ἐμᾶς, οὐδὲ κατὰ τῆς ἁγίας καὶ ἀμω- 
μήτου ἡμῶν πίστεως συκοφαντῆσαι ἐφείσαντο. οἷς ϑεὲ τοῦ παντὸς, 
6 ἐλθὼν εἰς τὸ πλάνης καὶ ἀσεβείας βροτοὺς ἐκλυτρώσασϑαι, ἐν 
δικαιοσύνῃ σου ἀντιμέτρησον" καὶ ἡ ῥομφαία αὐτῶν εἰσέλθοι 
d τὰς καρδίας αὐτῶν, εἰ ἐγὼ ἐπὶ σὰ ἐπεῤῥίφην ἀπὸ γαστρόρ" καὶ 
μᾶλλον τοῖς περὶ τὸν Ἰάκωβον, τοῖς ἐπαράτοις καὶ πάντη ϑεοστυ- 
γέσιν" oi καὶ καϑάπερ ἀπεχϑανόμενοι τῷ ἐπὶ πάντων 9:8, δικαι- 
ὥσαντι καὶ ἡμᾶς παλεῖσϑαι ἀπὸ Χριστοῦ, καὶ μὴ ἔχοντες ὅπως 
ἐκεῖνον ἀμύνονται » κατὰ τῆς ἱερᾶς ἐκείνου ϑεανδρικῆς καὶ προσ- 
,κυνητῆς εἰκόνος, τῆς ἐρημώσεως τὰ βδελύγματα, ὦ τῶν ἐμῶν κα- 
κῶν, λυττῆσαι οὐκ ἔφριξαν, πρὸς δὲ καὶ τῆς παναχράντου δεδποί- 
νης ἡμῶν “ϑεοτόκου, καὶ τοῦ τύπου τοῦ ϑείου καὶ ἑωηφόρου σταυ- 
eo. δ olg καὶ ἀνάϑεμα πᾶσιν αἱρετικοῖς ἐκβοῶ ἀπὸ ϑεοῦ παν- 
τοχράτορος, καὶ χριστιανοκατηγόρῳ παντὶ, τῷ μὴ ἀξιοχρέως ne 
' ψθήδαντι. διὰ ταῦτα καὶ τῆς ὑμῶν (ita legendum, non ind») i ἐρό- 
τῆτος δέομαι, μὴ πρὸς ἐμποδισμὸν ἐνστῆναί τινα, & αὐτὸν τὸν 
Χριστόν" ὅτι μηδὲ δυνατὸν ἄλλο τι φρονῆσαι ἀπάρτι ἡμᾶς, εἴ τι 
καὶ γένοιτο" ὅτι καὶ γήρᾳ καὶ ἀσϑενείᾳ ταλαιπωροῦντες, οὐδὲ αὖ. 
τὸ τὸ δρᾷν ἔχομεν. ἀλλὰ πρόσιτε ἀξιῶ τῷ ἁγίῳ μου αὐτοκράτορι, 
ἐχδυσωπῆσαι κἀκεῖνον ὑπὲρ ἐμοῦ, πλέον ἁπάντων τῆς ἐκκλησίας 
É μέριμναν τρέφοντι, συγκροτεῖν ἐξαιτοῦντες καὶ συντρέχειν ὑμῖν 
ἐν παντὶ, καὶ μᾶλλον εἷς ἐρεύνης m πνευματικῆς ἀναζήτησιν" ὡς ἂν 
τὸν ἁρμόδιον ταῖς ὑμετέραις εὐχαῖς καταπέμψοι τῇ ποίμνῃ Χρι- 
σιτὸς, εἰς ἐπίσκεψιν ἱερέων καὶ μοναζόντων, 9 καὶ λαοῦ Χριστωνύ- 
βου τοῦ σύμπαντος. πρὸς δὲ τούτοις, ἐπεὶ τὸν ἐν μέσῳ εἰκὸς εὖ- 
φισκόμενον καὶ λυπεῖν καὶ λυπεῖσθαι παρά τινων, τοὺς λυπήσαν- 
τὰς ὁπωσδήποτε, καὶ τοὺς S9" ἡμῶν λυπηϑέντας, συγχωρήσεως 
ἀξιώσει (pro ἀξιώσειε) καὶ ἀμφοτέρους ὅ ἐπὶ τὸ σῶσαι τὸ πλάτυ- 
σμα φιλανθρώπως παραγενόμενος, καὶ κρατυνεῖ (pro κρατύνειε) τὰ 
τῶν ὀρϑοδόξων, καὶ σκαιωρίας περιφυλάξοι παντοίας καὶ ποιμένας 
καὶ ποίμνια, ἕως τὴν γῆν ὁ ἥλιος ἐφορᾷ, πρεσβείαις ἀλήπτοις τῆς 
τὸν ἥλιον τῆς δικαιοσύνης σωματωσάσης Otóv. Τοῖς ἱερωτάτοις 
ἀρχιερεῦσι ϑιοῦ, καὶ τοῖς ἐνδοξοτάτοις τοῖς τῆς συγκλήτου βουλῆς, 
καὶ τοῖς ἐντιμοτάτοις. τοῦ κλήρου ἱερεῦσι καὶ μονάζουσι, τοῖς τὰ 
στρατευομένοις καὶ τοῖς τῆς πολιτείος, πλουσίοις τὸ καὶ πενομέ- 
ψοις, καὶ ἀνδράσι καὶ γυναιξὶ, πᾶσι. διηνεκῶς χορηγεῖσθαι τὸ τοῦ 
Θεοῦ ἐπεύχομαι ἔλεος" εἶτα xà A ἀντιβολῶ, μὴ ὡς ἔτυχε 
προσταλαιπωρεῖν κοπιῶντας παροικοῦμεν ἐσχατιᾷ, τῆς Σο- 
φίας ϑεοῦ ἐπάνω ὄρους. bs καὶ τηλαυγούσης͵ τῆς (rode) ἕνε- 
κεν φωτισμοῦ πρὸς αὐτὴν ἐπιτρέχοντας"- πλὴν καὶ ὑμῖν (non ἡμῖν) 
ἐντιμετρηϑείη πρὸς τοῦ τῆς ἀγάπης ϑεοῦ ὅσον καὶ δι᾿ ἀγάπην 
πεκοπιάκατε, καὶ ἡ ἀντάμειψις ἀμφοτέροις δαψιλευϑείη" ἐπεὶ καὶ 
ἡμεῖς τῷ περὶ ὑμᾶς ἀλύτῳ συνδούμενοι πόϑῳ, οὐχ ὡς ἔτυχε διε- 
στήσαμεν αὐτοὺς (αὐτοὺς) ἀφ᾽ ὑμῶν. ἀλλ᾽ ὥς που ὁ μεγαλοφωνό- 


L 


1214 ANNOTATIONES. 


τατος ὑποτίθεται" ἃ ὁ ϑεὸς ὃ ἅγιος βιβούλευται, τίς διασκεδάσει; 
ἐκείνου ydo πρίναντος ἀναξίους ἡμᾶς καὶ ϑέας καὶ ὁμιλίας αὐτῆς 
τῶν φιλτάτων, πειθαρχεῖν καὶ ὑμᾶς ὀφειλόμενον (an ἡμεῖς ὀφείλο- 
μεν), ὑπερεύχεσθαι μόνον ὑμᾶς ἐξαιτοῦντες, μὴ κἀκεῖϑεν ἀπο- 
ξευχϑείην (non ἀποξευχϑεῖεν, fort. ἀκοξευχθείημεν) τῶν πρὸς ϑεοῦ 
φιλουμένων καὶ φιλτάτων ὑμῶν" μεϑ᾽ ὧν vil, Θεοῦ ξωοδότα, ταῖς 
σερατιαῖς καὶ ἡμᾶς συγχορεῦσαι ταῖς οὐρανίαις εὐδόκησον, πρεσβείαις 
τῆς σὲ τεκούσης μητρός, καὶ ἀποστόλων, καὶ τῶν μαρτύρων, καὶ πάν- 
τῶν ἁγίων σου. Nicephorus Chumnus, in oratione, quae inscribitur, 
"Ektyyog κατὰ τοῦ κακῶς Td πάντα πατριαρχεύσαντος Νίφωνος, 
ἀνενεχϑεὶς παρὰ τοῦ Νικομηδείας καὶ τοῦ Μιτυλήνης πρὸς τὴν 
ἱερὰν σύνοδον, Athanasium ait sua sede expulsum et damnatum 
cessisse, eo quod minister eius Theophanes dona accepisset ab iis, 
quibus ordines sacri conferrentur; id quod patriarcha insciente 
fieri haud potuisset, En verba ipsa. ví δὲ xal ὅτι τοῦ πατριαρ- 
χεύσαντος ᾿Αϑανασίου, ἐπειδὴ ὁ γνησίως ἐκείνῳ ἐξυπηρετούμενος 
Θεοφάνης φωραϑείη δῶρα λαμβάνων ἐπὶ προτροπαῖς τοι; 
ἀπέστημεν, καὶ πάσαις ψήφοις ἀπεβαλόμεθα τόνδε τὸν πι 
χήν, καὶ οὐδ᾽ οὐ μήποτε δεξαίμεϑ᾽ ἂν αὐτὸν οὔτε εἷς ἀρχιερωσύ- 
γὴν, οὔτε μὴν εἰς ἱεῤωσύνην; ἐπεὶ καὶ συνειδέναι αὐτὸν καὶ μὴ 
ἀγνώστως ἔχειν τῶν τῷ Θεοφάνει πεπραγμένων, αὐτὸ τὸ πρᾶγμα 
καὶ δείκνυσι καὶ διελέγχειν, καὶ ἔστιν ἰσχυρότερον παντὸς ἐλέγχου 
καὶ κατηγόρου. Porro his Chumni verbis non primam sed secun- 
dam Athanasii abdicationem innui manifestum est. Itaque δευτέρας 
παραιτήσεως non ea sola causa exslitit, quam affert Gregoras. Ex- 
stat in Cod, Reg. Teller. fol. 108. scriptum Athanasii patriarchae 
περὶ τοῦ πῶς καὶ διατί τὰ τῶν παραιτήσεων, τῆς πρώτης φημὶ 
καὶ δευτέρας, ἐγένοντο, in quo Athanasius de obiectis sibi crimini- 
bus multa conquestus, sic demum perorat: αὕτη ἐπὶ θεῷ μάρτυρι 
τῆς παραιτήσεως τῆς πρώτης καὶ τῆς δευτέρας ἡ συσκευὴ καὶ ὑπό- 
θέσις" εἰ καὶ τὰ τῶν κατηγοριῶν ποικίλα καὶ ἄνισα. ἐπεὶ (fort. 
- ἐπειδὴ) δὲ οὐ δημοσίᾳ καὶ μόνον, ἀλλὰ καὶ οἴκοι, τοῦ ἐρᾶσϑαι 
([ερᾶσϑαι) καὶ εὐλογεῖν καὶ διδάσκειν τοῖς τυχοῦσιν ἀπείργειν ἡμᾶς 
οἱ ἀρχιερεῖς ἐγκελεύονται, ἅπερ οὐδὲ τῷ δυσσεβεῖ Γεωργίῳ ἢ τοῖς 
φυλασσομένοις (fort. φρυασσομένοις) τὰ μάταια καὶ ψευδῆ ξυλωταῖς 
(fort. ξηλωταῖς) ποσῶς ἐπετίμησαν, μὴ ἑαυτοὺς ἀκανόνιστα πράτ- 
τειν καὶ ἄθεσμα τὴν κρίσιν φρίττοντες τοῦ ϑεοῦ, 7 κἂν ἀνθρώ- 
ποὺς αἰδούμενοι. ἀλλ᾽ ἡμῖν ἐπιτρίβειν ϑαῤῥοῦσι τὸ ἀκανόνιστον, 
αὐτοὶ καὶ " τοῖς πρὸς τῶν θείων ϑεσμῶν ἐπαράτοις καὶ ἀλλοτρίοις 
τῆς ἐκκλησίας Χριστοῦ τὰς κεφαλὰς ὑποχλίναντες καὶ κανόνα δε- 
ξάμενοι, καὶ τὸν ἐν μακαρίᾳ τῇ μνήμῃ πατριάρχην τῆς ἐκκλησίας 
Χριστοῦ καὶ ὁμολογητὴν κῦρον Ἰωσὴφ παρανάλωμα, ὅσον τὸ xav 
αὐτοὺς, τῆς μανίας τῶν σχιζομένων γενέσϑαι καταδεξάμενοι, καὶ 
ταῦτα καὶ μετὰ ϑάνατον, ὅπερ οὐκ εἶδεν ὁ ἥλιος, ἀναμείναντες ἐπὶ 
χρόνοις τοσούτοις ξητῆσαί τινα τῶν πρὸ ὀφθαλμῶν ἐχόντων ϑεόν. πῶς 
καὶ πόϑεν τοσαῦτα καθ᾽ ἡμῶν ἐφρνάξατε; καὶ μηδένα τὸν συλλυπούμε- 







ANNOTATIONES. 1215 


vov μηδὲ τὸν παρακαλοῦντα εὑρόντες, ἵνα xal κρίσιν' δικαίαν ζητήσω- 
μεν, ἐκχεῶ καὶ αὐτὸς τοῦ δι᾽ ἐμὲ σταυρωϑέντος ἐνώπιον τὴν δέησίν 
μου, καὶ τὴν ϑλῖψίν μου αὐτῷ ἀπαγγελῶ" καὶ μᾶλλον ὡς τῆς κα- 
κίας ἐπιδιδούσης, καὶ εἴργειν ἀναισχυντούσης καὶ τῶν ἀναπνοῶν 
ἡμᾶς τὸ λεγόμενον, ὡς μὴ λειτουργεῖν, μὴ εὐλογεῖν, μὴ διδάσκειν 
τινὰ τὰ πρὸς σωτηρίαν παραχωρούσης. ἄγοιτο οὖν, δέσποτα καὶ 
Θεὲ τοῦ παντὸς ἐν τριάδι γινωσκό καὶ ὑμνούμένος, ὅποι φί- 
λον σοι τὰ ἡμέτερα, πρεσβείαις τῆς ἀῤῥήτως καὶ ἀῤῥυπάρως σω- 
ματωσάσης τὸν ἕνα τῆς παναγίας τριάδος, καὶ πάντων τῶν ἀπ᾽ 
αἰῶνος λελατρευκότων ϑεῷ, καὶ τοιαῦτα παϑόντων. ἀμήν. Hinc 
etiam argui potest Athanasium secundae seceseionis causam habuisse 
diversam ab ea quam attulit Gregoras. — Caeterum inconsulto et ne- 
quaquam probante Athanasio Theophanem dona accipere solitum, 
apparet ex Alhanasii ipsius Relatione ad imperatorem, xard τῶν 
αἰσχροκερδῶν, καὶ τῶν πῤονομίων τῆς ἐκκλησίας : in qua Relatione 
patriarcha postulat, ut inquiratur in eos, qui xeniorum nomine 
pecuniam acceperint ex turpi causa, et nominatim ipsum Theo- 
phanem notat, Cod, Reg. Teller, fol, 69. — morviw. 

Pag. 259, 16. Νίφων ó τῆς Κυζίκου) Pacbymer. lib, XI. 
cap. IX. Phranzes lib, L. cap. IX. pucaxo, 

Pag. 259, 18. ᾿άνὴρ πάντη μὲν ἀδαὴς τῆς ἔξω παιδείας, οὐχ 
ὡς τὰ πολλὰ δὲ καὶ τῆς ϑειοτέρας, ὡς μηδ᾽ οἰκείᾳ χειρὶ vd τῶν 
γραμμάτων στοιχεῖα γράφειν εἰδώς} Ambigo quid velit: utrum, 
eum adeo sacrarum litterarum fuisse rudem, ut nec profanas scri- 
bere acierit: an vero, non aeque fuisse rudem sacrarum, quod fe- 
xe fiat, ac profanarum.  WoLsIUs, 

Pag. 960, 9. Πρὸς πᾶσαν βιωτικῶν πραγμάτων Interpres, 
rei familiaris peritissimus fuit. Emendavimus, rei saecularis. Vide 
Gloss, med. Graecit, in βίος, nvcaxo. 

Peg. 260, 19. Ὁ δὲ τοιοῦτος τρόπος παρέπεισε, etc.] Codex 
Regius habet, ὅ ys μὴν πρὸς εὐποιΐας συμφυὴς τρόπος παρέπ. lta 
etiam Codex Vaticanus, ut accépi ex Cl. Rostgaardio, qui tamen 
εὐποιῖΐαν legit, non εὐποιΐας. — BoiviN, 

Pag. 960, 14. Δέγω δὴ τῶν δύο nagOtvdvoy] Interpres, de 

aedibus binis. F'estalium. virginum. | Edidimus, Sanctimonialium. 
DUCANO. 
Pag. 260, 15. "Iva Gua μὲν ἐκ τῶν προσύδων, etc.] Verba 
ἕνα ---ἤϑους absunt a Codice Regio: in Vaticano autem latent sub 
schedula, cuius pars dimidia discerpta est. In parte superstite 
legitur .... πράχεν, ἀλλὰ καὶ πλείστων ἄλλων ἄλλως πενίαν παρε- 
-... Àerov ἐλευθερίαν ἐχαρίσατο, καὶ πιπτούσας μεγαλοπρεπῶς 
ἄνερ... δαπάς. διεβέβλητο μέν τοι παρὰ τῶν πλείστων, eig ὁπό-- 
σους, etc. [ἃ quoque accepi ex ΟἹ. V. Frid, Rostgaardio. sorviw. 

Pag. 960, 18. Οὗτος ὁπόσους εὐδοκιμήσει] In Codice Regio, 
ut et in Vaticano, legitur διεβέβλητο μέν τοι παρὰ τῶν πλείστων, 








1216 ANNOTATIONES. 


dic ὁπόσους, etc, In Codice Wolfiano minus consultum erat famae 
Niphonis, sorviw, 

Pag. 962, 4. Ἐκ τῆς ἁγίου ᾿ἀνδρέου μονῆς De quo mona- 
sterio diximus supra ad lib. VI. cap. 1. pag. 101. F. nucaxo. 

Pag. 962, δ. ᾿Αργίαν δηλονότι Interpres, videlicet, ne XL. 
diebus rem divinam facerent: edidimus, ut a re divina per XL. dies 
abstinerent; mox, γονυκλισίαις, deprecationibus, emendavimus, 
genuflexionibus. Vide Gloss. med. Graecit. in hac voce. Infra 
προστασίαις μοναστηρίων, παῤῥησίαις ἐν βασιλείοις. Interpres, 45- 
batiae, munera : edidimus , monasteriorum praefecturae , praeroga- 
tivae in palatio. nvcawo. Vertit Wolfius, ne quadraginta diebus 
rem divinam facerent, Ducangius malebat, ut a re divina per 
guadraginta dies abstinerent: non video quam ob causam. ΒΟΙΨΊΝ. 

Pag. 262, T. Ἐπὶ ξητοῖ} Certa lege defimitis, Sic infra 
lib. XIII. sect. IL. ἐπὶ ῥητοῖς τὸ συγκεχωρηκὸς δεχόμενοι, ubi licen- 
tiam certis legibus datam acceperunt. Videat tamen lector, an hoc 
loco malit subaudire χρόνοις, vel ἔτεσι. Sic infra lib. IV. cap. VII. 
sect, 8. xal τοὺς μὲν ἀργεῖν τῆς ἱερωσύνης ἐκέλευσεν ἐπὶ ῥητοῖς ἔτε- 
σι. ΒΟΙΥΊΝ. 

Pag. 962, 950. Ἐν τούτοις τοῖς χρόνοις] Pachymer. lib. ΧΙ, 
cap. ΙΧ. πυολχο. 

Pag. 968, 17. Φιλῆν τὸν Παλαιολόγον] Phranzes ΠΡ. 1. 
eap. IX. Theodorum Philem ἐκ τῶν μεγιστάνων habet Pachymeres 
lib. . cap. VIII. et alterum Plilem lib. III. cap. XVII. Ioannem 
Φιλῆν, τῶν εὐπατριδῶν, Cantacuzen. lib. IV. cap. XXXII. exstant 
Manuelis Philae versus iambici in obitum eiusdem Georgii Pachy- 
meris, apud Allatiom de Georgiis pag. 878. Idem is ni fallor, cu. 
jus editus babetur de animalium proprietate, quem Michaéli imp. 
τῷ vé, ut praefert Cod. Reg. 2216., Andronici senioris filio, in- 
scripsit, Vide Allatii excerpta Romae edita pag. 889. in Chrey- 
Bhtonum pag. 702. 708. Lambecium lib. III. Bibl. Caesar. p. 184. 
DUCANG. 

Pag. 964, 12. Οὐκ ἐν ταῖς κνήμαις τοῦ ἀνδρὸς εὐδοκεῖ] Psalm. 
145, 10. sorviw, . 

Pag. 264, 90. Φησὶ) Ecclesiastes scilicet, cap. IX. v. 11. 
sorvix, 

Pag. 265, 8. Καὶ ὁμόπνους) Alter codex habebat ὁμόπους. ὦ 
Qua lectione deceptus verteram, pari gradu ingressus est. wot rius. 

Pag. 265, 21. ὄγυψον) Thraciao fluvius, cuius meminit 
Theophylactus catt e L VI. o. 8. et Anna Comnena lib. VII. 
peg. 215. pucaxo. 

Pag. 969, 24. Ἐκβάλλεται xal Νίφων τοῦ πατριαρχικοῦ ϑρό- 
vov, αἰτίαν εἰληφώς, etc.] Huc pertinet oratio Nicephori Chumni, quae 
juscribitur, ἔλεγχος κατὰ τοῦ κακῶς vd πάντα πατριαρχεύσαντος Νί- 


' 








ANNOTATIONES. 1217 


φωνος, ἀνενεχϑεὶς παρὰ τοῦ Νικομηδείας καὶ τοῦ Μιτυλήνης πρὸς 
τὴν ἱερὰν σύνοδον. Vide Cod. Reg, 2964. fol. 199. v. soivix. 

Pag. 270, 4. Τῆς Πειριβλέπτου μονῆς Interpres, Periblepti 
emendavimus, Peribleptae, Deiparae acilicet, cui dicatum monaste- 
rium, de quo in Constantinop. Christ, lib. IV. sect. II. n. 86. 
DUCANO. 

Pag. 970, 6. Ἰωάννης ὃ Γλυκὺς] Phranzes lib. L cap. 9. 
DUCANO. "m 

Pog. 270, 6. oyobirgc ὧν τηνικαῦτα τοῦ δρόι Vide 
lib. VI. cap. VIII sect. 1. oivrw. δόμου) 

Pag. 270, 14. Καὶ αὐτὸν μέντοι τὸ μοναχικὸν Ea enim tem- 
pestate patriarchae omnes seligebantur ex ordine monachico, ac si 
aliunde, id est ex saeculari, tum ii monachi habitum induebant, 
et a carnibus abstinebant, uti supra annotatum ed lib. VI. cap. 8. 
DUCANO, 

Pag. 971, 4. 'O Μετοχίτης Θεόδωρος] Qui λογοϑέτου τῶν 
ἀγελῶν dignitatem antea obierat, ut scribit Pachymer. lib. IX. cap. ὅ. 
tum vero λογοϑέτης τοῦ yvixoU erat, cuius praeclaras animi dotes 
et eruditionem hic et in orat, illius funebri praedicat Gregoras, ad- 
versam vero fortunam lib. IX, cap. 6. 7. lib. X. cap. 2. ut et Can- 
tacuzenus lib. I. cap. 11. lib. II. cap. DUCANO. 

Pag. 971, 14. Πανυπερσεβάστου) Vid. Gloss. med. Graec. 
in Σεβαστός. pucawo. 

Pag. 978, 99. ᾿Ανήγειρε πυραμίδας —Constantinop. Christ. 
lib.IIL n. 19. nucaxo. : 

Pag. 974, 9. Τῶν μὲν γὰρ ἄλλων βασιλέων Ἰ Immanem istam 
ac vesanam in aedium sacrarum structuris imperatorum et nobilium 
Corstantinopolitanorum ostentationem exagitant non semel scripto- 





res Byzantini , uti observamus in Constantinop. Christ. lib. VI. n. 1... 


DUCANG. 

Pag. 975, 6. Ned τοῦ μεγάλου Παύλου] Vide Constantinop. 
Christ. lib. III. sect. V. n. 21. nucaso. Ἔστιν ὁ περὶ τὰς πύλας τοῦ 
Εὐγενείου μέγιστος vedg τοῦ μεγάλου Παύλου] Sunt autem haec: 
iuxta poriam Eugenii, maximum Pauli Magni templum, etc, Ita 
vertendum. At Wolfius, codice usus male interpuncto, verterat: 
Sunt autem. haec; D. Eugenii. iuxta. portam maximum templum : 
Divi Pauli 4Mfpostoli: duodecim, etc.  porviw. 

Pag. 975, 16. Κατὰ τὸ ξξακισχιλιοστὸν Christ. MCCCXVII. 
DUCANO. 

Pag. 975, 18. Τοῦτον δὴ λέγω] lustiniani scilicet statuam. 
nucao. Columnam et statuam accurate descripsit Pachymeres in 
Ecphrasi τοῦ Αὐγουστεῶνος, quae exstat in Codice Regio 3119. 
fol 10. En eius verba: Τὸ τοῦ ϑεοῦ τέμενος ἡ Σοφία, πολλαῖς piv xal 
παντοδαπαῖς ταῖς ἐντὸς ὡράϊσται χάρισε " πολλαῖς δέ γε xol ταῖς 
ἐκτὸς κεκαλλώπισται. καὶ τούτων τὸ θαῦμα, κρεῖττον ἢ λέγειν" ὅτε 


1218 ANNOTATIONES. 
καὶ μᾶλλον ἔστι τοῖς δρῶσι τῶν ϑιεαμάτων κατατρυφᾷν, ἢ M 
To ἐπεμέναι τὰ καὶ λόγους αὐτοὺς ὑπερβαίνοντα. οὐδὲ γὰρ ἅπαξ 
μόνον ἢ καὶ πλειστάκις ἔστιν ἰδόντα ταῦτα, καὶ μεθ᾽ ὑπερβολῆς 

" Oavpácavra, ἀγαπᾷν" ἀλλ᾽ ὅσον ἄν τις καὶ βλέποι, μᾶλλον ϑαυ- 
κάζει" καὶ τότε πρῶτον ὁρᾷν ἡγεῖται, ὅτε καὶ παραστὰς ἐντρυφᾷ 
τοῖς θεάμασιν, εἰ καὶ πολλάκις εἶδέ τε καὶ τεϑαύμακε. περὶ γοῦν 
τούτου τόσον ἀπέχω λέγειν, ὅσον καὶ ἄφϑεγκτον κάλλος ἡγοῦμαι 
τοῦτο xol μυστικόν" καὶ ὃ ὃ ϑεῷ μόνῳ πρέπει, τοῦτο δευτέρως 
ἐμαυτὸν ἔχειν πιστεύω, τὸ ϑεῖον τοῦτο καὶ ἱερὸν σκήνωμα" 
εἴπερ ἐστὶν ἐν χειροποιήτοις ναοῖς κατοικεῖν τὸν ϑεὸν, τοῦτον εἶνας 
καὶ μόνον αὐτὸν ἁπάντων τῶν ὑπὸ ἥλιον. ὃν δ᾽ ἔστε βλέπειν ἐπ᾿ 
ἀριστερᾷ τὸν νεῶν εἰσιοῦσιν ἐξ ἁρμογῆς λίϑων ἱστάμενον κίονα, 
καὶ τὸν ἐπ᾿ αὐτοῦ ἀνδριάντα, τολμητέον δοῦναι τοῖς λόγοις, καὶ 
ταῦτα παραστῆσαι τῷ μὴ ἰδόντι, καϑύσον οἷόν τε, E γὰρ ὧδέ 

ὡς ὁ λόγος διέξεισιν. Αὐλεῶν ἐξ ἀρχαίου τῷ ϑείῳ τούτι 
uj να ἰόν δημοσίοις περιτετείχισται" οἱ μέσον ó «Αὐγουστεων 
ἴσταται" καὶ ἔστιν οὗτος, «Αὐγούστου στήλη Ἰουστινιανοῦ, εἰς τιμὴν 
ἐκείνῳ σταϑεῖσα, ἄρτι τῶν κατὰ Περσῶν πόνων ὑπανακύψαντι. 
βάθρον ix γῆς ὑπανέχει τὸν κίονα. τὸ δὲ βάϑρον, κλίμακες μέχρι 
καὶ p ἑπτὰ βαϑμίδας λευκῆς μαρμάρου ἀνῳκοδόμηνται (τὰ δὲ κάτω 
τῶν βαϑμίδων, μέχρι καὶ ἐς τὰς τρεῖς, οὕτω τοῦ χρόνου καινοτο- 
μοῦντος, κάτω γῆς κατωρύχαται) ἀπὸ πλατέος τοῦ κάτω εἰς στε- 
τὰν λήγουσαι" πλὴν οὐκ ἀφ᾽ ἑνὸς μέρους, ἀλλὰ πανταχόϑεν κατὰ 
σχῆμα τετράγωνον" ὡς ἀναβαίνειν μὲν κάτωθεν, ὁπόϑεν τις βού- 
Aowo* εἶτα δὲ καταντᾶν εἰς ἀγχώμαλον" xdv ἦν καὶ ἰδεῖν ἐπίπε- 
δον τοῦτο δι᾽ ὅλου, ΕΝ τι ἐπ᾽ αὐτοῦ ἐξ ὀπτῆς πλίνϑου τε καὶ 
τιτάνου οἰκοδόμημα κατεσκεύαστο, τέτρασι μὲν ὡς ἰδεῖν κατὰ γω- 
νίας τὸς ἴσας κίοσι. συνεχόμενον, οὐ μὴν δὲ καὶ κίοσιν ἄντικρυς, 
πλὴν ὅσον ἰδεῖν. ἐπιπολῆς γὰρ πλάκες μαρμάρων ἐξυφασμέναι, 
τὰς ἐντὸς πυρομάχας (a nominat. πυρομάχης) λίϑους συγκρύπτου- 
σιν, ὡς ἔστι μαϑεῖν ἐκ μιᾶς, ἀποβαλούσης τῷ χρόνῳ τὴν πλάκα. 
καὶ τὸ τοῦ οἰκοδομήματος σχῆμα εἰς κύβον ἀποτετόρνευται, τῶν 
ὃξ ἐπιπέδων τὰ κατὰ τὸ πλάγιον τέτταρα στοαῖς καλλυνόμενον τέσ- 
agat. ἄνωϑεν δὲ τούτου πάλιν βάσις ἑτέρα μαρμάρου λευκῆς" καὶ 
αὖθις ἐπ᾽ αὐτῆς ἄλλη" ἐφ᾽ ἧς καὶ τρίτη" καὶ ζώνη τις ἐπὶ ταύ- 
ταῖς ἀπὸ μαρμάρων τετάρτη" οἷς τὰς τρεῖς μὲν ἀπὸ πλατέος καὶ 
ταύτας εἷς στενὸν καταντῶν, τὴν δ᾽ ἐπ᾽ αὐταῖς ζώνην κυκλοῦσϑαι, 
καὶ διδόναι τῷ στύλῳ τὴν βάσιν ἁρμόζουσαν. ἐντεῦϑεν ὃ στῦλος 
ἐπῳκοδόμηται' πάλαι μὲν, ὡς ἀκούομεν, κεκαλυμμένος. ποικίλῳ τε- 
μεσίῳ (ταμασίῳ) χαλκῷ" εἰ δὲ πιστευτέον τῷ λέγοντι, οὐ ποϊλῷ καὶ 
ἀργύρου δέοντι" νῦν ὲ γυμνὸς τὸ παράπαν. φαινόμενος" ὡς ἀριϑμεῖ- 
σϑαι καὶ τοὺς λίϑους αὐτῷ ὁπόσοι, καὶ & ὅτε πυρομάχαι εἰδέναι, καὶ 
ὅπως ἁρμόζονται" ἔχων καὶ ξώνας τῆς α αὐτῆς λευκῆς λίϑον, κατὰ τὸν 
κάλαμον" πλὴν ὅσον τὸ ἴσον πρὸς ἀλλήλας τοῦ διαστήματος ἔχουσαι, 
μέχρι καὶ δεκάδος προΐασιν. ἐντεῦϑεν ἄλλαι ξῶναι μαρμάρου λευκῆς, 
ἀλλὰ συνεχεῖς αὗται, δευτέρα ἐπὶ πρώτῃ, καὶ τρίτη ἐπὶ δευτέρᾳ, καὶ 





ANNOTATIONES. 1219 


ἐφεξῆς, ἔχρις ἐννέα διήκουσαι" πλὴν οὐκ ἐξ ἴσου τὴν ἐποικοδομὴν 
ουσαι πᾶσαι, ἀλλ᾽ ἐπὶ τὸ πλατύτερον ἀνοιγόμεναι, βάσιν οἷον 
εὐρεῖαν τῷ ἐπιχειμένῳ παρέχουσαι" τὸ δ᾽ ἐστὶν ἐπὶ ταῖς ἐννέα ἰώ- 
vec τὸ δέκατον, ὡς ἂν xal τοῦτο μέρος μὴ στεροῖτο τῆς τοῦ 
deno τελειότητος. τὸ δὲ σχῆμα τῆς λίθου τετράγωνον, ἀλλὰ 
κατὰ τὰ μέσα συνιξζάνον, ὡς iim τὰς quet ic κπλᾶσϑαι, καὶ M. 
ϑοις σημειοῦσϑαι τὰς πλάσεις, καὶ παρὰ τούτους καὶ μόνους χαλ- 
x9 τὸ πᾶν τοῦ λίϑου καλύπτεσϑαι γύρωϑεν. ἐντεῦθεν αὖϑις ov. 
σεέλαν ó τεχνίτης τὸ οἰκοδόμημα, τίϑησι Mov παχὺν, καὶ ἐπ᾽ 
αὐτῷ ἕτερον, πρὸς αὐτὸν μὲν ἐλαττούμενον, | ἱκανὴν δὲ βάσιν τῷ 
ἵππῳ διδόντα. οὐ μόνον γὼ ἔδει πλάτους τῷ στύλῳ, ἀσφαλείας 
χάριν τῶν ἐπικειμένων, ἀλλ᾽ ἑτέρωϑεν καὶ στενότητος, ᾿ὡς di ἂν παν- 
ταχόϑεν ἀρίδηλον 4 τὸ ἐπικείμενον τέχνασμα. τὸ δὲ, ἵππος ἐστὶ 
χαλκοῦς, θαυμαστῶς τοῦ σχήματος ἔχων, καὶ ἢ: ἥκιστα παρορᾶσϑαι 
τοῖς παριοῦσιν. ἄξιος, εἶ καὶ πολλάκις - τις τῆς ἡμέρας ἐκεῖσε διέρ- 
Ζοιτο. εἴποις ἃ ἂν αὐτὸν βλέπων, πρὸς ἄνεμον τρέχειν δρμῶντα, καὶ 
τῆς πρὸς ἀνατολὴν ἅπτεσθαι" οὕτως ἄρα: τὸ τῆς κεφαλῆς ἐσχημά- 
τισται, de ἀνασεσοβημένην εἶναι, sol πρὸς βοῤῥᾶν μικρὸν παρεγ- 
κλίνουσαν" οὕτως αἵ χαῖται καὶ ὅσαι τρίχες τῇ κεφαλῇ ἐμπεφύκα- 
σι, φυγοῦσαι τὸ εὔϑετον, διεγείρονται, καὶ πρὸς ἄνεμον παίζου- 
σιν. εἰ δέ που σὺν ταύτῃ καὶ τὸ ἀφιστερὸν. τῶν ἐμπροσθίων ἴδοις 
ποδῶν, πῶς κατὰ γόνυ πυρτοῦται, καὶ τῶν ἄλλων ἐφηρεισμένων 
εἰς γῆν αὐτὸς μόνος. ἠώρηται, εἴποις di ἂν κινεῖσϑαι δὴ καὶ τὰ ἄψυ- 
χα. εἰ δὲ καὶ χαλινὸν ἔφερεν ἐπὶ στόματος, ὡς ἔχειν εἰκἄξειν τὸ 
πάλαι τὸν ὀρθῶς σκοπούμενον, ϑάτερον ὑπονοοῖτο δυοῖν, 5 T 
δυτῆρι ἀγχόμενον, προαίνειν ἐκ βίας τῷ ἐμπροσθίῳ, 5 μὴν evi 
βενον, οὕτως ἐπιταχύνειν τὰ τῆς πορείας, ὡς μὴ φϑάνειν τοῦτον 
τῆς γῆς ἅπτεσθαι, καὶ προφϑάνειν τὸν ὄπισϑεν. οὕτως ἄρα ἐκ 
πνεύματός τινος͵ ἐγκαρδίου͵ ἐμφύτου πρὸς τὴν ὁρμὴν καὶ vd στέρ- 
να τῷ áo εὐρύνονται, ὡς ἐπισημαίνειν, καὶ τὰ οἰδήματα. οὕτως᾽ 
ἀκμάξουσα ἡ οὐρὰ ὄπισθεν, οὐ κατὰ τρόπον (an τόπον ἢ) κειμένη, 
d οἷον ἀνεγηγερμένη τὸ πρῶτον, εἶτα παϑιεμένη παρὰ πόδας ἐς 
γῆν. ὅρα δὲ καὶ τὸν ἐπιβάτην εὐθὲς, ἱππότου δρομέως ἔχοντα σχή- 
pera, καὶ τοὺς πόδας παρὰ πλευρὰν ἑκατέραν διέχοντα. εἰ δέ γε 
καὶ ἐμβάδας φοροίη, ἀλλ᾽ εἰκάσαις ἂν αὐτὸν ἐπιγαννυμένῳ τῷ ἵππῳ 
καὶ κυδρουμένῳ, ὅτι καὶ δίχα κέντρου καὶ μύωπος ἱκανῶς ἀνυστά of 
τὰ τοῦ δρόμου καὶ τῆς προϑέσεως. καὶ οὕτως ἀτημελήτως οἵ πόδες 
ἔχουσιν, ὥστε δοκεῖν αὐτοὺς ὑφ᾽ αὐτῶν κρατεῖσθαι, τοῦ καρδιακοῦ 
ἐξημμένους κινήματος, μηδὲν s συνεχομένους ἐξ ἐφεστρίδος κατὰ τὸ 
σύνηθες. ἐπικάθηται γὰρ τῷ ἵππῳ Θαῤῥῶν, ἱππότης νεανικὸς, 
ὅλος μετάρσιος, καὶ ἐοικὼς μι dy βλέποντι" ἀνὴρ οὐ τριχώσει 
φίλος τὰ πρὸς ὑπήνην" τὰς δ᾽ ἀπὸ κεφαλῆς τρίχας ἀπεϑρισμένος 
μὲν τὰ ἐς μέτωπον" τὰ δ᾽ ὄπισϑεν, οὐδὲ μέχρι αὐχένος, ὅσον καὶ 
αὐτὸν δρᾶσϑαι κουρᾷ χαίροντα. οἷον δὲ καὶ τὸ ἐπὶ κεφαλῆς κρά- 
νος, ὡς μηδὲν ἐπικαλύπτειν, καὶ τὸν φοροῦντα κοσμεῖν. οὐδὲ ydo 
κατὰ πλάτος ἐπίκειται" οὐδέ γε κατὰ κύχλον ἀποτετόρνευται" ἀλλ᾽ 


1220 ANNOTATIONES. 


ὅσον μὲν ἐγγίξει τῇ κεφαλῇ, στέφανος εἶναι δοκεῖ, κροτάφους πε- 
φιγράφων ἐξ ἴσου καὶ μέτωπον" τὸ δ᾽ ἐντεῦϑεν καὶ ἄνω, ἠρέμα 
κατὰ μῆκος ἐκτέταται, καὶ ἐς πολὺ φϑάνον, πτερὰ τῇ κεφαλῇ 
χρυσαυγῆ γίνεται. καὶ τὸ χρῆμα καὶ ἐς ἐμὲ ἦν ὠκέραιον᾽" ἀνέμου 
δὲ ποτε πνεύσαντος ἐξαισίου, ῥιπτοῦνται δύο πτερά" καὶ τότε μέ- 
γιστα πολλῷ τοῖς ὁρῶσιν ἐφαίνετο, ἢ καϑόσού ὁρῶνται κοσμοῦντα 
τὴν κεφαλήν" ἃ δὴ καὶ ἐς δεῦρο παρὰ τῷ τῆς ἐκκλησίας ταμιείῳ 
ἀποτεϑησαύρισται. ἔσταλται δὲ καὶ τὸ σῶμα, ἐντὸς μὲν οὐ περιτ- 

ἢ τινι καὶ περισσευομένῃ στολῇ, ἀλλ᾽ οἵαν εὐσταλὴς ἂν ἱππότης 
ἀμπίσχοιτο, ἄνωθεν μὲν, μόλις καὶ dg ἀγκῶνα, κάτωθεν δὲ, περὶ 
γόνατα φϑάνουσαν. ἀνῆπται δὲ καὶ μανδύαν ἐκτὸς, στολὴν ὥς φα- 
σιν ᾿Αχίλλειον" ὃ καί τινα καλύπτουσα τῶν μερῶν, κἀκεῖθεν ixl 
τὸν ἀριστερὸν ὦμον ἐπικειμένη, φϑάνει καὶ μέχρε τῆς τοῦ ἵππου 
ἐξύος, πολύ τε μέρος περιλαμβάνει τῶν ὄπισϑεν καὶ περιττὴ πε- 
φικέχυται. αἱ μέντοι χεῖρες τῷ ἀνδριάντι οὐκ ἀσχολοῦνται περὶ τὸν 
ἵππον, οὐδ᾽ ὅσον καὶ ἰϑύνειν ἱππηλάτου τρόπον δοκεῖν" ἀλλὰ τὴν 
μὲν δεξιὼν ὑψοῦ ἀνατείνει, καθόσον οἷόν τε, μετά τινος dotixoo 
καὶ γενναίου φρονήματος, καὶ ἐμβριϑῶς ἀπειλουμένω ἔοικε τοῖς 
ἐχθροῖς" πλὴν οὐκ ἀπονοίας τινὸς καὶ θράσους ἀλόγου, ὡς ἂν 
οἰηϑείη τις. φϑάνει γὰρ ἡ λαιὰ τὴν δεινὴν ταύτην͵ ἀναιροῦσα 
δόξαν, καὶ ὑπεραπολογουμένη τἀνδρὸς ἐς ταμάλιστα. κατέχει γὰρ 
ἐπὶ ταύτης, μικρὸν ἀπεχούσης τοῦ σώματος, μῆλον χαλκοῦν ἐπί- 
gevcov* ἐφ᾽ οὗ καὶ σταυρὸς ὁμοίως ἔχων τῆς ὕλης ἵσταται" καὶ 
ἔοικε δεικνύειν ὁ θατέραν ἐκτετακὼς, καὶ μετ᾽ ἐμβριϑοῦς ἀπειλού- 
μενος σχήματος, ὦ ϑαῤῥῶν ἀπειλεῖται " ὅτι. «καὶ τὸ μῆλον εἰκονί- 
ἕειν ἔχει τὸν κόσμον, ὃν καὶ χειρὶ περισχεῖν, πάσης γῆς ἀναψά- 
μενος τὸ κράτος, δυνάμει τεθαάῤῥηκε τοῦ σταυροῦ. Haec Pachy- 
meres, Bondelmontius vero, Éxtra igitur ecclesiam ad. meridiem. 
in platea. columna. septingentorum cubitorum alta videtur, cuius in 
capite Iustinianus aereus equester habetur, et pomum cum laeva au- 
reum tenens, ad occidentem *) cum dextera minatur. Ducangius 
annotat: Describitur lustinianea ista columna. et statua a. Proco- 
pio lib. 1. De Aedif. Iustiniani; Nicephoro Gregora lib. VII. pag. 
193. 194. Zonara pag. 59. Cedreno pag. 874. Suida in Tustinianog 
Codino in Originibus Constantinopol. Manuele Chrysolora pag. 121. 
Gulielmo de Baldenzeel in Hodoepor. ad terram sanctam peg. 108. 
eic. BoivIM. - 

Pag. 976, 6. Καὶ τὴν τῶν Λατίνων πλεονεξίαν] Exstat in 
Codice Bodleiano [Ἀο8 XXII.] narratio Nicetae Choniatae de statuis 
Constantinopolitanis, quas Latini capta Urbe confractas in monetam 
conflarunt. Eam narrationem, cuius copiam mihi a Cl. V. Ioanne 
Ernesto Grabio factam esse dixi in praefatione, selectis tomi quarti 
opusculis praefigendam reservamus. . goivix. 


Pag. 276, 9. Καὶ τὸ ἐπὶ τῆς κεφαλῆς Bacusxov] Qualis füe- 
5} Immo ad orientem. molviw. . 





ANNOTATIONES. 1221 


rit Iustiniani galea, declarat Tzetzes in varia historis. Vide Gyl- 
lium de Topogr. Constantinop. lib. II. cap. XVII. Vide et Augu- 
steonis Ecphrasin Pachymerianam. sorwix. 

Pag. 276, 90. Καὶ τὸ μὲν τοῦ κίονος μῆκος Bondelmontius 
septingentorum cubitorum altam facit: id quod incredibile est, Le- 
gendum procul dubio, septuaginta cubitorum. — Gregoras eam nos 
ex umbra metiri iubet; quasi vero id nos facere possimus hoc tem- 
pore, cum nec vestigium quidem eius columnae ullum superest. 
Quodsi etiamnum staret integra, nec sic quidem eam metiri hino . 
possemus, ut Wolfius recte in margine annotat. — soivix. 

Pag. 77, 4. Τὸ δὲ μῆκος ἑκάστου δακτύλου) Quasi vero di- 
gitorum omnium eadem esset longitudo. Βοιγιν. 





etde homine, Sic apud Nicetam in fragmento, quod vir docti 
To. Ernestus Grabius mecum humi e communicavit, simula- 
crum Herculis, a Lysimacho efficti, dicitur fuisse οὕτω μέγιστον, 
els τὴν περιελοῦσαν τὸν αὐτοῦ ἀντίχειρα μήρινϑον εἰς ἀνδρεῖον ἕω. 
στῆρα ἐκτείνεσθαι, καὶ τὴν κνήμην τοῦ ποδὸς εἷς ἀνδρόμηκες. 
ΒΟΙΨΙΝ. 
Pag. 977, 16. Τῶν ἄνωϑεν ἐκ Σηρικῆς κομιξομένων] Wol- 
fius non expressit adverbium ἄνωϑεν. Ego ad praeteritum tempus 
retuleram, atque ita verteram, qui e Serum regione olim affereban. 
dur. Nunc loci adverbium esse existimo, et sic interpretor, quie 
Serum regione devecti huc descendunt. — Quae ab Oriente affereban. 
tur, ea Byzantii ἄνωθεν afferri dicebant; quae ab Occidente, xd- 
τῶϑεν. Sicidem Gregoras in inscriptione epistolae ad Pepagome- 
num, περὶ τῶν ἐλϑουσῶν αὐτῷ τερατολογιῶν, τῶν μὲν ἄνωθεν ix 
Τραπεζοῦντος, τῶν δὲ κάτωϑεν ἐξ Ἰταλίας. Vide pag. 276. supra 
in marg. BoiviW. 

lhidem. Non omittendum hoc loco id quod narrat Petrus Gyl- 
JYius, Tepograph. Constantinopol. lib. 11. cap. XVIL. Barbari, in- 
quit, omní aereo vestitu, et equo, et statua columnam Justiniani 
spoliarunt, aliquotgue annos nuda remansit, — Tandem ante triginta 
annos eversa est tota usque ad stylobatem, quem anno superiore 
funditus vidi exscindi. Idem paulo infra, Equestrem Justiniani sta- 
Tuam, quam modo dixi supra hanc columnam fuisse collocatam, 
servatam diu in claustro regii Palatii, deportari nuper vidi in ca- 
minos, quibus metalla funduntur in machinas bellicas, inter quae 
erat. lustiniani crus proceritate meam staturam superans, et nasus 
dodrante longior. dura equi ad terram. proiecta metiri non potui. 
Pedis ungulam mensus sum occulte, et deprehendi dodrantalis esse 
altitudinis. Gyllius ex sua ipsius statura aestimandum nobis relin- 





*) Haec scripta sunt circiter an. Chr. 1550, morvmx. 


1222 ANNOTATIONES. 


quit, quam procerum fuerit crus [ustiniani, At nos quae fuerit 
Gyllii statura hodie ignoramus. De colossi inianei mensuris, 
quae apud Gregoram et Gyllium exstarent, qi 
terrogatus vir aetatis nostrae sculptorum facile princeps, Franciscus 
Girardo Tricassinus, respondit, si eae verae essent, nullam nec in 
homine nec in equo servatam esse symmetriam, seu membrorum 
proportionem, Rogavi ne gravaretur sententiam suam scripto de- 
clarere: cupere etiam di e , dari mihi ab eo men equestris 
statuae in platea Ludovici Magni Parisiensi erectae; illius scilicet 
etutuae colosseae, quam Girardo ipse unica aeris fusura duplicem 
(homine enim et equo simul iunctis solidum simulacrum constat) 
singulari arte et miro successu ante aliquot annos conflavisset. 
Ille non huius solum, sed et aliarum quatuor pulcherrimarum ma- 
gnitudines mihi sua manu descriptas dedit. Verba artificis summi 
quominus mutarem religio mibi fuit. En ipsa ex autographo. Les 
mesures de la statue equestre de l'empereur Justinien n'ont nul raport 
les unes avec les autres, suivant les proportions du corps humain. 
11 en. est de mesme de son cheval. La. figure equestre du roy, posée 
dans la place de Louis le Grand, a de hauteur XX. pieds, depuis 
la teste. jusques sous les pieds du cheval. La figure du roy a de 
proportion XVI. pieds, si elle estoit debout. La figure de Henry 
JV. sur le Pont Neuf a. XIV. pieds trois poulces , depuis le dessus 
de la teste jusques sous les pieds du cheval. Elle est. fondue separé- 
ment du cheval, Cet ouvrage a été fait ἃ Florence par Jean de Bo- 
logne. Le piedestal, et ses ornements de bronze, ont été. faits ἃ 
Paris. Les esclaves sont de Frangueville de Cambray, faits aussy 
d Paris. La figure de Lovis XIII. dans la place Royalle a XIV. 
pieds un mde depuis le dessus de ἴα teste. jusques sous les pieds 
du cheval. figure du roy a dix. pieds cing poulces de propor- 
tion; εἰ a été faitte d Paris par. Biard Parisien. Le cheval a &£. 
fait à Rome par Daniel de Volterre. Le Maro 4furele ἃ Bome, 
Jigure antique, α XIII. pieds de hauteur, compris le cheval. Le 
piedestal est. de Michel npe. La figure equestre du. roy ( faitte 
par M. Girardon), posée dans le Chasteau de Bouflers en Beauvoi- 
sis, a dix pieds de hauteur, depuis le dessus de la teste, jusques 
sous les pieds du cheval, La figure du roy auroit huit pieds, εἴ 
elle estoit debout, Haec Giraido, cuius colossum regium, cum 
Tustinianeo conferendum, et his quas damus notis ornamento futa- 
rum, optavi aliquando aeri incisum habere: deinde consilium il- 
lud abieci, ea ertim ratione, quod rerum dissimillimarum vix 
ulla posset institui comparatio, morviw. 

Pag. 277, 17. Ἐς δὲ τοὐπιὸν ἔτος] Anno 1818. τυολκο. 

Pog. 977, 18. Εἰφήνην τὴν ἐξ "diepavóv] Ducis Brunsui- 
censis filiam. Vide stemma Palaeolog. p. 238.  nvcaxo. 

Pag. 277, 91. ᾿Ἐδέξατο βίου] Vide infra lib, VIIL cap. L 
sect 8. nmorvix, 















ANNOTATIONES. 1225 


Pag. 278, 15. ᾿ἀνωτέρω) Vide lib. V. cap. VIL. sect. 4. et ὅ. 
BOIVIN. 

Pag. 278, 18. Ἔφαμεν Huius libri cap. VII. sect 1. βοινιν, 

Pag. 278, 19. Ἐς Ἰωάννην ἔσχατον) Vide stemma Angelo- 
rum pag. 210. Ducawo. 

Pag.979, 11. Τῶν φϑασάντων) An intelligendum hoc de 
litteris, quae fortasse ab imperatore ante illud tempus missae fae- 
xint? soivis. 

Pag. 279, 12. ᾿Δλλὰ ταῦτα μὲν Inde incipit lib. VIII. non 
solum in Codice Regio, sed et in Vaticano, ut accepi ex Cl. Rost- 
gaardio. moivix. 

Pag. 988, 8. Συνεζύγη Θωμᾷ] Thomae Angelo Dacae Co- 
mneno, Nicephori Despotae ex altera uxore Anna Palaeologina filio. 
Pachymer. lib. IX. cap. 4. Vide stemma Angelor. in Famil. Byzant, 
p.210. pvcawo, 

᾿ Pag. 988, 9. Θωμᾶς d ἐκείνου ἀδελφιδοῦς Κόντος Contum 
et bic vertit interpres: Comitem reposuimüs, Thomas quippe no- 
bilis Gallus Comes Cephaleniae et Zacynthi erat, filius Ioannis Do- 
màini Zacynthi insulae, cui quidem loanni ducta in uxorem Maria 
Comnena, Nicephori Angeli Aetoliae principis filia, Cephalenia 
insula in dotem concessa fuerat a socero, post cuius obitum orta 
de: eius successione controversia inter [oannem et Thomam Ange- 
lum Despotam uxoris fra! » Thom Ioanne interfectus est, 
anno 1318. [ta exserte Ioannes XXII. Papa in epistolis, non vero 
a Thoma Ioannis filio, uti hic narrat Gregoras, et cap. 6. Vide 
Hist. Franco - Byzant. lib. VÍ, n. 27. nucawo. Φονεύσας Θωμᾶν] 
Θωμᾶν, non Θωμᾶς, ut antea legebatur. Atque ita Codex Regius: 
jta etiam Ottobonicus; recte uterque; nisi tamen legamus goveU- 
σας Θωμᾶν Θωμᾶς, quomodo Wolfius videtur legisse, cum sic ver- 
terit, guarum illa primum Thomae Épiri et /etoliae principi, post 
Conto Thomae, huius nepoti et percussori nupsit. Vide et lib. ΧΙ], 
infra cap. Υἱ. Boiviw, ᾿ 

Pag. 984, 1. Ἐπεὶ δὲ καὶ ἐς τὸν ἔφηβον } Solutiorem eius- 
dem Andronici iunioris vivendi rationem inter cansas dissidii cum 
patre etiam memorat Cantacuzenus lib. I. cap. 6. — nucawo. 

. 984, 8. Kel ζητοῦσιν ἐλευθερίαν μηδὲν iig. κεκολ. 
καὶ μάλ. ἐν ἀξ, βασ.} Hoc loco Wolfius aut non assecutus erat 
mentem auctoris, aut exprimere neglexerat. zoiviN. —. 

Pag. 986, 18. Ἐν μιᾷ τοίνυν] Cantacuz, lib. L cap. 1. 
Phranzes lib. L cap. 10.  pvoaxo. 

Pag. 986, 2. Φοράδην ἐς τὰ βασίλεια φέρουσι ξῶντα καὶ μάλα 
μόλις] ζῶντα μάλα pólig, non autem φέρουσι μάλα μόλες : Wolfio 
utrumque, Verterat quippe, semianimis in palatium aegre defertur. 
301VIN. 

Pag. 986, 11. Mes! οὐ πολὺ) IV. Id. Octobr. anno iuxta 
"Graecos VI, MDCCCXXIX. Chr, 1820. Cantacuz, Dpucaxo, 








1224 ANNOTATIONES. 


Pag, 986, 16. Ἐν τούτῳ τῷ χρόνῳ ] Ioann. Villaneus lib. IX. 
cap. 85. 89. Petr. Bizarus lib. V. Hist. Genuensis p. 108. nvcaxo. 

Pag. 987, 8. Αὖθις x. τ. 1.) Lectiones a. b. c. d. e, f. (3, 4, 
5, 8.] ex Codice Regio excerptae, etiam Codicis Vati: auctori. 
tate nituntur. moivis, 

Pag. 287, 11. Κράλη Σερβίας] Urosio cogn. Sancto et Mi- 
Vutino, Serviae regi. Vide stemma regum Serviae n. 69. pucaxo. 

Pag. 987, 12. Ἔρωτι ydQ τῷ πρὸς αὐτὴν, etc.] Ita quoque 
legitur in Cod. Vatic, zorviw. 

Pag. 987, 14. Ἐξηλοτύπει δ᾽ οὖν ὅμως τὴν ταύτης ἀπ. xal 
μεστὸς] Ἐζηλοτ. δ᾽ οὖν ὅμως αὐτὴν ἀεὶ καὶ μεστὸς, etc. Cod. Va- 
tic. in quo tamen, recentiori manu emendato, ita legitur ut in vul- 
galis. noiviw. 

Pag. 288, 15. Καὶ μὴ ζῶσαν αὐτὴν ὡς ποῤῥωτάτω τε τοῦ 
ἀνδρὸς οἰκεῖν] Ne viva quam longissime a marito habitaret, etc. 
Sic vertendum, non ut mortua quam remotissima a marito, animum. 
eius nullo moerore sauciaret, quemadmodum verterat Wolfius, 
BOIVIN. 

Pag. 288, 17. Ὃ ταύτης ἀμφιμήτριος ἀδελφὸς Interpres, 

, frater uterinus: emendavimus, consanguineus, ex eodem parente et 
alia matre: id enim vox Graeca sonat, Pollux lib. III. cap. 2. of 
μὲν ἐκ μόνου πατρὸς ἀδελφοὶ, διαφόρων δὲ μητέρων, ἀμφιμή- 
τορες, οἵ δὲ ἐκ διαφόρων πατέρων, μιᾶὸ δὲ μητρὸς, ἀμφιπάτο- 
ero. Constantinus enim Palaeologus Despota, ex Andronici cum 
Anna priore coniuge, Simonis vero ex allero cum [rene coniugio 
prodierant. nucawo. Ταύτης ἀμφιμήτριος ἀδελφὸς Frater eius 
consanguineus, non, ut Wolfius interpretabatur, uterinus, Constan- 
tinus Despota erat Cralaenae frater consanguineus, eodem patre na- 
tus, non item eadem matre. Vide cap. IV. sect. 1. infra. ᾿ἀμφιμή- 
τριος idem est atque ἀμφιμήτωρ, id est, diversa matre natus. 
soivis, 

' Pag. 289, 1. Ὃ δὲ πατριάρχης Ἰωάννης Γλυκὺς) Phranzes 
lib. 1. cap. 9. νυολίο. 

Pag. 289, 93. Πᾶσι μὲν οὖν ἀνθρώποις, etc.] Gregorasnon 
testamentum ipsum patriarchae, sed testamenti prooemium profert, 
cuius sese auctorem manifestum prodit. Exatant in Codice Regio 
8229. opuscula duo, eiusdem ferme et argumenti et stili; quorum 
primum inscribitur τοῦ πατριάρχου κυροῦ Ἰωάννου τοῦ D'Àvxéog sj 
παραίτησις τοῦ πατριαρχείου, allerum τοῦ αὐτοῦ πατριάρχου ὑπο- 
μνηστικὸν εἰς τὸν βασιλέα τὸν ἅγιον.  moiviw. 

Pag. 292, 8. Καὶ παιδείαν ἴσως μετρίαν, etc.] Vide lib. VIL 
cap. IV. sect, 8. supra,  sorvim, 

Pag. 495, 16. Ἐκ μονῆς τῶν Μαγγάνων Γεράσιμος] Phran- 
zes ibid. De S. Georgii in Manganis monasterio agimus in. Constan- 
tinop. Christ, lib. III. sect. VI. n. 48, nucaso. 





ANNOTATIONES. 1225 


Pag. 999, 1. Κωνσταντῖνος δὲ ὁ deonóryc] Cantacuz. lib. L 
cap. 1. Vide stemma Palaeolog. pag. 2356. nucaxo. 

Pag. 293, 1. Ἐκ τῆς προτέρας γυναικὸς Vide lib. VII. cap. 
V. sect. 1, noiviw. 

Pag. 994, 90. Εὐδοκίας Παλαιολογίνης  Νεοοδεδαγίξαο Primi 
a secretis filiae, Constantini Palaeologi Despotae uxoris, ac ex alio 
Constantino tum viduae, unde Palaeologina hic cognominatur, ex 
priore coniugio. Vide idem steinma.  nucawe, 

Pag. 294, 28. “ὑπηρετικοῖς παιδαρίοις] Adolescentibus, quos 
ἀρχοντοπούλους vocabant b νέους τῶν εὐπατριδῶν, Cantacuzenus 
lib. 1L. cap. 40. νέους τῶν εὐγενεστέρων, lib. III. cap. 48. Vide 
Gloss. med. Graecit. in hac voce. pvcawo. 

Pag. 295, 10. Id quod deerat in editione Wolfiana, supple- 
vimus ex Codice legio. Sed et Fridericus Rostgaardius, nobilis 
Danus, cui et me et Gregoram multa debere in praefatione huius 
operis professus sum, idem hoc supplementum, ex Codice Vatica- 
mo descriplum, Roma ad me misit: ac iampridem illud ipsum 
Steph. Baluzius ex eodem Cod. describi curaverat in usum Ducan- 
gii. Boiviw. 

Pog. 996, 90. Πατὴρ δὲ τῶν ἐκ Κομάνων ἐπίσημος, o? παρὰ 
τῶν ὕπερβορ.) "Petavius. verterat, Pater vero e Comanis oriundus il. 
lustri loco. 4mbo (pater scilicet, et mater,) vero ante multos annos 
ex Hyperboreis Scythis, uti supra memoravimus, ad Toannem impe- 
ratorem sese transtulerant, — Vertendum, ita ut edidimus, Pater il 
lustri loco oriundus e Comanis, illis scilicet, gui ante mulios annos 
ex Hyperboreis Scythis, εἰο. Non legerat Petavius ea quae de Co- 
manis scripta aunt supra lib. II. cap. V. sect.2. sorvix. 

Pag. 996, 29. Ἰωάννῃ τῷ βασιλεῖ προσεῤῥύησαν) Ad Ducam 
scilicet. A Vide supra lib. 11. cap. V. sect. 2. Boivix. 

Pag. 301, 8. Ὁ μὲν τῇ τοῦ μεγάλου παπίου} De hac Magni 
Papiae. ei aliis hic memoratis palatinis dignitatibus, agimus in eod. , 
Gloss.  pvcaxo. 

Pag. 803, 11. Ὃ μέντοι λογοθέτης τοῦ γενικοῦ} Theodo- 
rus Metochita, a quo instauratum Chorae monasterium, rursum 
cap. seq. ut et docemus in Coustantinop. Christ. lib. 1V. sect. XV. 

m.Ó. Ducawo. 

ΟΣ 803, 18. Τὴν ἐξ ἑσπέρας παννυχίδα] Interpres, a νε- 
pera ai rA ipe a sacra illa de more accessit: emendavimus, ad ve- 
sperae illius iae. pucawo. Wolfius, ad nocturna sacra, Melius 
Ducang. ad illius vesperae vigilias. ΒΟΙΨΙΝ. 

Pag. 808, 22. Πελεκυφόρων) Farangorum, de quibus in 
utroque " Glossario multa congessimus. DUCANO. 

Pag. S04, 10. Πρὸ τοῦ εὐκτηρίου τῆς Νικοποιοῦ. Θεοτόκου 
Quibus Vocibus intelligi sedem Hodegetriae Deiparae, colligere Ὁ Fd 
potest ex iis quae observamus in Constantinop. Christ, lib. IV. 
sect. II, n. 94. nucaxo. 

Nicephorus Gregor. Vol. II. 78 














1226 ANNOTATIONES. 


Pag. 804, 19. Παῦλος ἐκεῖνος ὅ τῶν ζωγράφων ἄριστος) De 
pictore illo praestantissimo nemo alius, quem sciam. morvix. 

Pag. 805, 9. Ἐν d λόγος τὸ τοῦ Βύζαντος] Vide Constan- 
tinop. Christ. in Byzantii origin. n. 16. pag. 17. nucaxo. 

Pag. 905, 17. Βιβλία τινὰ χρησμολογικὰ] Quorum non se- 
mel meutionem agunt scriptores Byzantini et locos collegit Lambe- 
cius, seu Holstenius, ac praefixit Leonis Oraculis. pocaxo. 

Pag. 906, 19. Ἦν γὰρ αὕτη νεάξουσα] Wolfius νεάξουσαν, 
hoc loco et paulo infra, interpretetur adolescentulam. Sed ado- 
lescentula non erat, cuius filia quadriennio post nuptui collocata 
est. Vide cap. IV. sect. [l. infra. sorviw. 

Pag. 809, 10. "Ev τε τοῖς ἔπεσιν, ἃ πεποίηκεν εἰς. Nempe 
initio poématis, quod inscribitur, εἰς τὸν σοφὸν Νικηφόρον τὸν Γρη- 
γορᾶν ὑποθῆκαι, καὶ περὶ τῶν οἰκείων συνταγμάτων. Initium est, 

Φίλα Νικηφόρε μοι πεφαλὰ, τὸν ἔγωγ᾽ εἴρφαμαι 

Κατὰρ ἐμὰς σοφίης, ἢ τίς ποτ᾽ dv ED λιπέσϑαι" 

Ἐξ ἄρα διάδοχον, πάντων ἀσύλου κλήροιο, 

Κρέσσονος ὧν ἄρ μοι ϑεὸς ἁπάντων πόρε πουλλῶν, 

Σοὶ τάδ᾽ ἐπιτάγματ᾽ ἐπιτέλλομ᾽ εἰν ἐπέεσσι, 

Ἢὐτ᾽ Bog μερόπεσσι βρουτοῖσι πέλεϑ᾽ ἡμῖν, 

Elv διαϑήκαις τά κε δοκεῦμεν ἀμείνω τέκνοις 

“Παρτιθέεσϑ᾽ ἑξείης, ἂν βίοτον δὴ πάντα 

“ΜΜάλα φυλαττέμεν eto, 

Eiusmodi versibus Theodorus Metochites vitam suam fere omnem 
complexus est (vide Cod. Reg. 1997. et 3359.): qui, si minus in- 
concinni forent, possent cum Historia Gregorae Byzantina coniun- 
gi. Sed nemo, opinor, tam dura tamque immodulata poémata le- 
gere velit; in quae apte adinodum cadit illa Leonis Allatii indigoa- 
tio (in diatriba de Georg. p. 372. ubi de versibus Georg. Pachyme- 
ris): Ferreus ipse sim, si quid est hisce carminibus in tota anti- 
quitate durius, Chalybs ipse, et incus, et si quid est in rerum na- 
iura asperum ac perversum , prae his carminibus mollius. est ei tra- 
ctabilius. Bene factum quod ea amisimus. Nam in eorum lectio- 
ne nonnisi ferrea addisceremus: iamque video, iam. fateor poste- 
riorum Graecorum Musas, nullas gratias, nullas veneres habuisse, 
et omnia praeter humanum sermonem saepe locutas. — Vide quae an- 
motavimus supra pag. 87. A. ad Oraculum Trallianum. sorvmm. 

Pag. 809, 11. Πιρὶ dv ἀριδηλότερον ἡμῖν ἐν τοῖς ἔμπροσθεν 
λελέξεται] Quae Gregoras promittit, ea exsequi non satis curat. Sio 
supra lib. I. cap. 1. sect, 8. nescio quid pollicetur, quod nusquam 
ab eo praestitum constat, Vide et quid promittat huius libri cap. 
1L sect. B. soivix, 

Pag.810, 5. Πολλὰ ydg κραίνει ϑεός] Euripid. in Medea, 
Alcestide, etc. sorvnr. 

Pag. 911, 21. Εὐριπίδῃ} Hecuba v. 994. βοενικ. 





ANNOTATIONES. 1227 


Pag. 819, 16. Κατὰ δὲ τὴν ἕκτην ἑβδομάδα] "AmouMov 
μηνὸς πέμπτῃ ἰσταμένου, τῇ πρὸ τῶν βαΐων κυριακῇ. Cantacuz. 
lib. 1. cap. ΧΙ, βοινιν, 

Pag. 819, 17. Μήτε βουλεύσασϑαι, μήτε μὴν διαπράξασϑαι] 
Aorist. pro futuro. Sic lib. IX. cap. X. sect, 9. somvis. 

Pag. 815, 16. Λαμπρὰ τῆς ἀναστάσεως ἡμέρα] Vide Gloss, 
med, Graecit, in "Eogrs. pucawo. ] 

Pag. 915, 17. Πρὸς τὴν Γυρολίμνην } Constantinop. Christ. 
lib. I. sect. 16. n. 4. nucaso, De qua sic Cod. Reg. 2990. fol. 70. v. 
ἡ λεγομένη κοινῶς "AoyvooMuvn, Γυρολίμνη γράφεται. De eadem 
plura Ducangius, Constantnop. Christ, 15/1. sect, XV. n. 4. 
BoIVIX. 

Pag. 315, 94. Ἔτος δὲ ξξακισχιλιοστὸν] Christi 1921. nv- 
CANO, Cantacuz. lib. 1, cap. XVIII. ubi ad marginem annus Christ. 
MCCCXXII, per errorem ascriptus est, pro anno MCCCXXI. ut et 
capite primo eiusdem libri annus, MCCCXXI. pro anno MCCCXX, 
BOlVIN, 

Pag. 918, 18. Τίθνηκε μὲν ὁ Κράλης Σερβίας) Urosius, de 
quo supra, DUCAKG. 

Pag. 818, 19. Ὃ Σφενδοσϑλάβος Vide stemma regum Bul. 
gariae post Famil, Byzant. n. 44.  pucaxo. 

Pog. 818, 90. Πεφόνευται δὲ πρὸς τοῦ ἀνεψιοῦ) Vide cap. I. 
sect. 1, supra,  5olVIN. 

Pag. 818, 90. Κόντου Κεφαλληνίας Vide nolata ad cap. I. 
huius libri VIII, nvcaxo. 

Pag. 820, 8. Ὁ Φιλαδελφείας Θεόληπτος] Cuius non semel 
meminit Pachymeres, nucaxo. Ὁ Φιαδελφείας Θεόληπτος] De quo 
supra ad pag. 185. C. Exstat in Codice Caesareo Vindobonensi 
Theolog. 174. παραινετικὸς τῇ βασιλίσσῃ, ἐξ αὐτοσχεδίου συντεϑει- 
μένος ἐπὶ τελευτῇ τοῦ Φιλαδελφείας κυροῦ Θεολήπτου, auctore Gre- 
gora. Vide Indicem opusculorum Gregorae Rhetoricorum, initio 
huius voluminis. βοιγιπ, 

Pag. 892, 19. Ei μὲν ἐπίσης ἅπαντα, eic.] Et hoc quoque 
depromptum ex penu locorum communium,. quorum Gregoras ma- 
"gnam copiam provisam habuit. Vide lib. XIX, infra pag. 586. D. 
et annotata ad pag. 187. B. supra. sorviw. 

Peg. 824, 12. Kal οὐ πολλῷ (an πολλοῦ) δέω λέγειν μη- 
AóBorov] Gregoras aeiatis suae hominum ingenia agris assimilat 
sterilibus et incultis, quales pecoribus ad pastum exponi solent. 
Id hoc loco significat vox μηλόβοτος, quam Wolfius aliter inter- 
pretabatur, »oivix, ᾿ 

Pag.328, 12. Καὶ πᾶν ποιεῖν καὶ λέγειν ὑπὲρ σοῦ σιγᾶν 
σφόδρα προσιέμην &v.] Aliquid hoc loco vel deest, vel superfluit. 
301VIS. 

Pag. 881, 9. Τὸ δ᾽ ἄλλοτ᾽ ἄλλως ἔχειν ἀνθρώπων ὃν] Sen- 
tentia esse videtur, constantiam Andronici in tanta. rerüm incon- 





1228 ANNOTATIONES. 


stantia ésse mirandam, cum rerum coelestium constantia fastidium 
pariat. worrros, ΝΟ ΜΝ 

Pag. 881, 10. μὴν εἰ καὶ γλώ: ἥτο εὐροούσῃ, δε- 
δήλωκεν] Intelligo, Lucianum rotunde "diis in medium allatis 
ostendisse Demonactjs acumen: sed an aliqua faerit eius eloquentia, 
dicendique copia, e scite dictis non perspici potest, Si quis τὸ 
χρῆτο mavult ad Lucianum quam ad Demonactem referre, videbi- 
tur etiam sapientia Demonacti adimi, Est hoc declamatorium et 
sophisticum dicendi genus sane spinosum, et ob affectatas argutias 
subobscurum, woLrius. Hinc app&ret Wolfium legisse, οὐ μὴν εἰ 
καὶ γλώττῃ, non autem, οὐ μὴν xal γλώττῃ. Boiviw. 

Pag. 884, 9. Τὴν ἀλήϑειαν εἰς μύϑους ἐξαίρειν, ὅντινα 
τρόπον ποιῆσαι μείζω] ὅντινα, pro καὶ τουτονὶ τρόπον, eogue mo- 
do accipio. worrivs. 

Pag. 897, 11. Καὶ κυβερνᾷς, κατὰ Πίνδαρον, τὼν πολυστρ. 
γνώμ. ἑκάστων) Ea Pindari verba Gregoras a Platone acceperat, 
apud quem exstentlib. I. De Republ. soiviw. 

Pag. 988, 8. ᾿Δκυμάντῳ μένοντι) Addit Wolfius, tque 
omnium periculorum tempestatibus sedatis, in tranguillum portam 
nos perduxisti, quae ille non de suo addidisse, sed in codice ma- 
muscripto, quo usus est, videtur Graeca reperisse. morviw. 

Pag. 838, 98. “Ὅπερ ἀπελεγόμην τοῦ λόγου ἀρχόμενος] Quod 
initio orationis detrectabam, non, ut vertit Wolfius, σμοά orationis 
dicebam initio, ἀπολέγεσθαι apud Gregoram est παραιτεῖσϑαι. Ex- 
emplum habes lib. IX. cap. V. sect. 6. E. moiviw. 

Pag. 889, 1. Σαφέστατα πάντων ἀποροῦντα αἰσϑόμενος av- 
τὸς ἐμαυτόν) Sic construo, σαφέστατα αἰσθόμενος αὐτὸς ἐμαυτὸν 

οὔντα πάντων, cum me omnibus praedicandis plane imparem 
esse sentirem. Hoc loco πάντων ἀπορῶν idem est ac περὶ πάντων 
λέγειν ἀδύνατος. Dixerat scilicet orationis initio, οὔτε διεξιέναι: 
τολμῶ οὔτε πάνθ᾽ ὡς ἐπίπαν ὁπόσα σοί ἐστιν ἐγκώμια, οὔτε μὴ 
πάντα. 5οινιν. 

Peg. 840, 12. Περὶ μὲν ἐμαυτοῦ, etc.] In istis orationibus 
encomiasticis Latine vertendis Wolfias non adeo fidus ac diligens 
interpres fuit, Nimirum ei non tanti esse visae sunt, ut multum la- 
boris impenderet earum interpretationi, Neque ego operae esse exis, 
stimavi eas denuo Latinas facere, Satis esse duxi, quae Wolfius mi- 
nus commode vertisse videretur, ea aliter versa exhibere, sorvrw, 

Pag. 842, 15. ᾿Αλλὰ molàdv τῶν ἐκ τῆς παροιμίας ἡμῖν ἀδυ- 
νάτων ἐν ταῖς βίβλοις κειμένων Interpres hoc loco mentem aucto- 
ris minime assecutus fuerat, Gregoras mula ait occurrere in libris 
proverbia, quibus aliquid impossibile esse innuatur; cuiusmodi 
sunt, ὄρνιθος γάλα ζητεῖν" φακῇ γωνίαν κάμπτειν" ὠὸν τίλλειν" 
ϑάλασσαν σπείρειν" πλίνθον πλύνειν' κωφῷ ὁμιλεῖν᾽ τυφλῷ δια- 
νεύειν" ἀνδριάντα γαργαλίξειν" εἰς τετρημένον πίϑον ἀντλεῖν" ἄστρα 
τοξεύειν" πῦρ ἀλείφειν" κατὰ μαχαιρῶν κυβιστῷν" ποσκίνῳ qéqem 











ANNOTATIONES. 1229 


ὅδωρ᾽ νεφέλας ξαίνειν" Αἰθίοπα λευκαίνειν. Vide Cod, Reg. 8502. 
fol. 76. Ad ea autem proverbia addendum esse ait, ὑμνῆσαι πρὸς 
ἀξίαν vd τοῦ "Aydgovixov, AIndronicum digne laudare. noivix. 

Pag. 844, 4. Ἦπον ys xol τὰ παροιμιώδη τῆς γραφῆς vevl- 
κηκας} Quaenam illa sint sacrae Scripturae proverbia, ab Androni. 
co imperatore ψενικημένα, non video, nisi forte illud 
tempus habent, ei suis spatiis transeunt universa sub coelo: et quae 
sequuutur, Ecclesiastae cap. III. Nempe Gregoras negat res Andro 
nici imperatoris eiusmodi esse, ut earum vel videndarum vel au- 
diendarum voluptas transire possit, morviw. 

Pag. 844, 92. μηνέα mons λόγον] Adde ex Codice Va- 
ticano n. 164., ἃ δὲ ἐπ᾿ ὄψεσι κεῖται, καὶ οἱονεὶ φωνὴν ἀνεκλάλη- 
τόν τινα προϊέμενα, τὴν ἑαυτῶν ὑπὲρ πάντα λόγον κηρύττει λαμ- 
πρότητα, σχολῇ γ᾽ dv ἑρμηνέα ζητήσειε λόγον. εἶ δέ τις ζητ. Quae 
autem oculis obversantur, ac muta veluti voce emissa. disertius 
quovis eloquio suam praedicant claritatem, ea nequaguam inter- 
pretem. orationem postulant, BowiN. 

Pag. 845, 10. Μηδὲ ydo ἔχων ὕτῳ τις παραϑείη τῶν ἦν κόσμῳ] 
Adde ex Cod. Vatic. πολλοῦ dv δεήσειε σαφῶς τε ἀγγέλλειν περὶ 
ἡλίου. Atque ita Wolfium leguse arguit Latina eius interpretatio, 
BOIVIN, 

Pag. 847, 6. Νῦν ydo ἔδει κατ᾽ οὐρανὸν etc.] Vide Mono- 
diam in obitum Andronici senioris, infra pag. 287. D. ubi haec iis» 
dem fere verbis repetita occurrunt. zoivix. 

Pag. 858, 8. Ὃ μέντοι βασιλεὺς} Phranzes lib. I. cap. 10. 
Laonic. lib, I. p. 8. Edit. Reg. Ioann, Villaneus lib. IX. cap. 132. 
DUCANG. 

Pag. 858, 18. “Ὥσπερ ὑπνοῦντας ἄρδην συνειληφὼς Aut 
verbum ovilaufávo aliud Grego gnificot, aut legendum λελη- 
99g, vel διεληλυϑοὺὶς, vel aliquid simile. Neque enim comprehen- 
derat eos, in quos impetum facturus erat. woLrius, 

Pag. 868, 19. Καὶ ἐπεισπεσεῖν αὐτοῖς} Scilicet τοῖς περὶ τὸν 
νέον, in ipsum iunioris exercitum erat impetum facturus, non in 
ipsos viarum custodes, qui iam comprehensi fuerant, soivix. 

Pag. 858, 28... Μήτε τὸν βασιλέα προσδέξασϑαι μέλλοντας 
ἐπιστρέφοντας πρὸς μετάνοιαν] Dubius locus, utrum) Byzantii, re- 
pudiata' perfidia, iuniorem Andronicum recipere noluerint: an iu« 
ioris milites, desperata senioris clementia, fugam ceperint. Sed 
prior sententia magis placet. worrrus, Μήτε τὸν βασιλέα mooc- 
δέξασθαι μέλλοντα ἐπιστρέφοντας, etc.] Wolfius legit μέλλοντας, 
atque ea lectione deceptus a vero sensu aberravit, BorviN. 

Pag. 854, 9. 'O δισπότης Κωνσταντῖνος) Andronici imp. 
filius secundo genitus. Vide Cantacuzen. lib. [. cap. 81. nocaso. 

Pag. 864, 4. Ξένην τὴν τοῦ νέου βασιλέως μητέρα) Ante- 
quam vidua esset, Maria vocabatur. Lib. VI, cap. VIIL. sect. 2. 








1280 ANNOTATIONES. 


Tib. VII. cap. VI. sect. 2. et cap. XIII. sect. 1. lib. VIII. cap. I. sect. 1. 
An mortuo marito habitum mutaverat? sorviw. 

Pag. 864, 22. Ἔρχεται κατὰ τοῦ ἀνεψιοῦ βασιλέως] Andro- 
nici filius fuit hic Constantinus, ex Irene secunda uxore. Andro- 
nicus imperator iunior, eiusdem nepos, e Michaéle filio, worrrus. 

Pag. 855, 8. Τῷ ϑείῳ καὶ δεσπότῃ) Eidem Constantino. 
DUCANG. 

Pag. 858, 9. Ὅθεν ἀνοίξειν ἔκρινε δεῖν ἐν ψαλτηρίῳ} De 
liac divinationis ratione vide Glossar, med. Latin. in v. Sortes San- 
Clorum, DUCAKG. 

Pag. 858, 11. Ἐν τῷ διαστέλλειν τὸν ἐπουράνιον w. v. 1.] 
David. Psalm. LXVlI. v. 16. βοινιν. 

Pag. 859, 28. Διδυμότειχον ἐπανῆκε] Anno Christi MCCCXXII. 
mense Augusto Indict. 5. Vide Cantacuz, lib. I. cap. 84. Βοινικ. 

Pog. 360, 1. Ἔτυχε μέντοι] Phranzes lib. I. cap. 9. nucaxo. 

Pag. 860, B. Ὃ βασιλεὺς ἀνεβίβασε) Anno Chr. MCCCXXIII. 
pridie Kal. Dec. Indict. 7. Εἷς τοὺς πατριαρχικοὺς ἄρτι χηρϑύφντας 
ϑρόνους verterat Wolfius, in recens defuncti patriarchae locum. 
Ego verti, in'patriarchalem sedem tum temporis vacantem, ea ra- 
tione, quod antequam Esaias crearetur patriarcha, sedes tribus 
fere aunis vacaverit, ut constat ex Synopsi Dorothei. Adde quod 
adverbium ἄρτι accipitur nonnunquam pro τέως, tunc. BoIvIM. 

Pag. 860, 17. Πρὸ ἐτῶν óxrd καὶ τριάκοντα] lnmo ante 
annos octo et viginti, Nam (ut annotatum supra ad pag. 124. A.) 
Philanthropeno lumen oculorum ademit Libadarius anno Mundi VÍ. 
MDCCCV. sub finem auctumni, hoc est anno Christi MCCXCVI. 
exeunte. Adde annos XXVIII. et efficiea annum Muadi VI. 
MDCCCXXXIII. Christi MCCCXXIV. quo scilicet anno Esaias, qui 
peulo ante patrisrcha creatus fuerat, seniorem Andronicurà Pbi- 
lonthropeno reconciliavit, Quodsi adderes annos XXXV]IL effi. 
ceres annum. Mundi VI. MDCCCXLIIL. Christi MCCCXXXIV. quo 
anno nec Esaias patriarcha, nec Andronicus senior in vivis erant. 
BOIVIN. 

Pag. 861, 10. Ἐν ydg τούτῳ τῷ χρόνῳ περιστρατοπ. τὴν Φι- 
λαδέλφειαν etc.] Hinc apparet Philadelphiam bis a Turcis obses- 
sam; ac primam quidem obsidionem Theolepli virtute et .Catala- 
norum adventu, alteram Philanthropeni auctoritate solutam fnisse. 
BOIVIN. 

Pag. 862, 11. TG μέντοι Συργιάννῃ) Cantacuzenus lib. I. 
cap. 86. pvucawo. 

Pag. 868, 9. Ὃ δὲ "4cdv] De quo in stemmate Cantacuze- 
norum pag. 260. Dpucawo. i 

Pag. 864, 3. Exstat in Codice Vaticaro 1086. fol. 75. πρὸς 
τὸν σεβασμιώτατον Ἰωσὴφ περὶ τοῦ Πάσχα ἀπόδειξις, ὅπως ἐσφά- 
λη πρὸ χρόνων, καὶ ὕπως δεῖ ποιεῖσθαι τὴν τούτου διόρϑωσιν. 
Eam seu epistolam, sou dissertationem, Gregoras, prooemio et 


ANNOTATIONES. 1231 


epilogo ad praesens institutum accommodatis, totam fere huc 
transtulit. [n illo Codice Vaticano prooemium est, ἐπειδή uos 
φίλος εἶ τῶν πάνυ, καὶ καινῶν ἀκροαμάτων ἐραστὴς, ἄκουσον 
οἷά Bos ξυνηνέχθη τὴν πρότριτα, καὶ αὖϑις οἷά μοι τὴν χϑές. 
τῶν γὰρ xa^ ἡμᾶς σοφῶν πλείστοις αὐτὸς ἐν ταὐτῷ πρότριτα 
ξυντετυχηκος ἐν τῇ τέως πανηγύρει, πρόβλημα τὸ τοῦ Πάσχα σφα- 
λερὸν ἐπ᾿ ied wed. Aló οἰόμενος πολλὰ καὶ καλὰ ἐπισταμέ- 
vovg εὑρήσειν τῇ χρείᾳ προσήκοντα. éd τί ἄν σοι διηγοίμην 
βέλτιστε; οἵ μὲν γὰρ αὐτῶν τοσούτου δεῖν ἐξετάζειν τοιαῦτά μοι 
ἔδοξαν, ὅσον καὶ αἵ κορῶναι τὰ γῆς μέταλλα, ἢ τὸν Πακτωλὸν εἰ 
χρυσοῦ καταῤῥεῖ ψήγματα. ὥστε καὶ οὕτως ἐχλεύαζον, πολύν μου 
καταχέοντες, μυκτῆρα, ὥσπερ ἂν εἰ πολυετῇ καταλύων ἤδη πλά- 
νην, ἔπειτ᾽ ᾿Ατλαντίδων νήσων καὶ νυμφῶν ᾿Ὠκεανίδων ἱστορίας 
προὐβαλλόμην, ἢ μάχας πετομένων. ἀνθρώπων, καὶ στρατοπεδεύ-. 
σεις ἐναερίους, καὶ στάσιν οὐρανοῦ, καὶ γῆς δίνησιν. ἄλλοι δ᾽ 
ἐξ ἱερῶν γραφῶν dg ἐκ φαρέτρας ἀνασπῶντες βέλη, ἐτόξευον μὲν 
ἐπ᾽ ἐμὲ, ἔβαλλον δὲ αὐτοὺς, ὅμοιον ποιοῦντες, ὥσπερ dv εἴ τις 
ποταμοῦ ῥύμην ἐθέλων ἀναχαιτίξειν, ἔπειτα βαϑείας ἐπὶ τὸ κά- 
ταντες τάφρους ἀνώρυττεν. οὐδὲ γὰρ εἰδότες ὅποι τείνουσιν ἃ ἃ προ- 
τείνουσιν, ἄσημά. τινα καὶ πλημμελῆ συνεῖφον πράγματα. καὶ τί 
δεῖ. διατρίβειν; οὕτω τοὺς πλείους οὐμὸς οὗτος ἐτάραξε λόγος, 
ὥσπερ τὰς νεφέλας, ὅπότε μετὰ βαϑυν ὑετὸν πολὺς τῶν ἀρκτικῶν 
καταῤῥεύσειε d βορέας, πρὸς μεσημβρίαν καὶ νότον αὐτὰς διωϑού- 
μενος. καὶ εἰ μὴ τὸ στεῤῥὸν τῆς ἐμῆς. ἀληϑείας, καὶ τὸ τῆς ἀπο- 
δείξεως ἀναντίῤῥητον ἀντεῖχε, καὶ τὸν πολὺν ἐκεῖνον ἀνέστελλε 
κυκεῶνα, καὶ νήνεμον ὡς εἰπεῖν τὸ ἡμέτερον καϑέστη (an κατέ- 
στησεῖ) γυμνάσιον, τάχ᾽ ἂν ἐνίκα τὸ παράλογον ἐκεῖνο συνέδριον, 
καὶ ἐξεδίφρευε τὴν ἀλήϑειαν τὸ ψεῦδος, καὶ τῆς ἐπιστήμης ἡ 
ἀμαϑία τὸ πλέον εἶχε. ταύτῃ τοι καὶ καιροῦ λαβόμενος, ἐπὶ τοῦ 
σοφοῦ βασιλέως ἐς ἐναργέστερον μῆκος τὸν λόγον ἀπέτεινον. κατὰ 
γὰρ τὸ εἰωθὸς ἀνιὼν χϑὲς ἐς τὴν τοῦ βασιλέως προσκύνησιν, TOL- 
αὐτῃ τινὶ ὁμιλίᾳ ἐντετυχήκειν. καὶ τὰ μὲν ἄλλα παρείσθω γε τέως, 
πολλά vs ὄντα καὶ οὐ πάνυ τοι ἀναγκαῖα πάνυ τοι ἐθελούσῃ σχο- 
λάξειν ἀχοῇ, καίπερ ὄντα κἀκεῖνα σεμνὰ καὶ σοφῶν 1 ἀκοαὶς ἄξια. 
τὸ δ᾽ οὖν τῆς ἀναγκαιοτέρας ἡμῖν ὁμιλίας, καὶ ἧς dv καὶ αὐτὸς 
ἀκούσας σϑείης τὰ μάλιστα, λόγον κεκίνηκεν ὅ τὰ πάντα Θειό- 
τατος βασιλεὺς περί γε ἀστρονομίας καὶ σφαιρῶν οὐρανίων, καὶ 
κινήσεων πλανωμένων καὶ ἀπλανῶν, καὶ τοιαῦτα ἅττα, ἐμοὶ κα- 
ϑυποβάλλων πρόφασιν τοῦ λέγειν. οἶσθα γὰρ τὸ τοῦ βασιλέως εὐ. 
μενὲς πρὸς ἡμᾶς" οἶσθά γε μὴν καὶ τὸ πολύστροφον τῆς αὐτοῦ 
συνέσεως. καὶ πολυειδὲς, καὶ οἷον εἰπεῖν λαβυρινϑῶδες" καὶ ὡς 
ἅπαντα διοικῶν τὰ τῆς βασιλείας πράγματα, ὡς τῶν ἐξ αἰώνων 
οὐδεὶς βέλτιον, ὅμως οὐκ ἔστιν οὐδὲν οὐδ᾽ ἐπιστήμης εἶδος, οὗ 
μὴ τυγχάνει πεπειραμένος. καὶ δὴ καὶ τότε πολλῶν μὲν καὶ ἄλλων 
παρόντων συγκλητικῶν τε καὶ ἐλλογίμων ἀνδρῶν, μηδενὸς δὲ πρὸς 
ἀστρονομίαν πεφυκότος" ἀπῆν γὰρ τηνικαῦτα ὃ μέγιστος ἡγεμὼν 








1232 ANNOTATIONES. 


καὶ διδάσκαλος ἁπάσης ἐπιστήμης, ὅση τε ἀκριβῶς ἐρευνᾷ τὰ οὐ- 
edvia καὶ ὅση δίεισι τὰ ἐπίγεια καὶ ὑπόγεια καὶ περίγεια " τότε 
τοίνυν ἐμοὶ μόνῳ προσανετίϑει τοὺς τῆς ἀστρονομίας λόγους. ἐγὼ 
δ᾽ ὑπολαβὼν, ἔπαινον διαξήειν, πολὺν τοῦ μαϑήματος. οἶσϑα ,γὰρ 
καὶ ἄλλως δι’ ὅσης ἄγω τῆς εὐφημίας ἀεί. τοῦτο γάρ μοι τὸ ἀπτι- 
κὸν etc. moivix. 

Pag. 864, 17. Καὶ σπουδάσματα] Τότε δ᾽ οὖν πλέον διὰ 
πλείονος εὐφημίας ἤγαγον, ἐπεί μοι καὶ πλέον τῆς φιλοτιμίας ὅ 
καιρὸς ἐκεῖνος ἀναφλέγων ἦν. μετὰ μέν τοι γε etc. Cod. Vatic. 
1080. moii. 

Pag. 866, 2. Ἦσαν γὰρ οἵ τότε] ΟἿ καὶ τότε Cod. Vatic. 
BOIVIN, 

Pag. 865, 8. 'O βασιλεὺς} Ὁ ϑειότατος βασιλεὺς etc. Cod. 
Vatic. morvis. 

Pag. 965, 9. Τὴν καταδίκην ὁ δίκαιος ὀφείλων] Ὄφλων Cod. 
Vatic, βοινιν. 

Pag. 866, 23. Διευχρινῆσαι πρίν) Διευχρ. πρώτως Cod. Va- 
ic. Lie" 

. 866, 1. ᾿Ακριβὴς γίνεται ἰσημερία] ᾿Ακριβὴς τοίνυν γίν. 
lc. eu Vatic. Wolfius τὴν ἀκριβῆ ἰσημερίαν, exquisitum aeguino- 
ctium vocat. Malim, verum et proprie dictum aeguinoctium, vel, 
ipsum praecise aequinoctium. — soiviw, 

Pog. 866, 10. Περὶ μεσημβρίαν τῆς εἰκοστῆς τετάρτης αὐτοῦ] 
Sub meridiem vigesimi quarti diei, non, vigesimi quinti, αἱ Wolfius, 
BOlUIN, 

Pag. 866, 11. Ὑπὲρ ἡμῶν ἐθανατοῦτο] Ἔπασχε Cod. Vatic. 
ΒΟΙΝΊΝ. 

Pag. 866, 14. Νῦν δ᾽ ἐφ᾽ ἡμῶν ἑπτακαιδεκάτην ] Oxroxai- 
δεκάτην Cod. Vatic. morviw. 

Pag. 866, 18. Τὴν τῶν μεταξὺ χρόνων διαφορὰν κἀντεῦϑεν, 
καὶ δι᾽ ὅσων ete.] Τὴν τῶν μεταξὺ χρόνων διαφοράν' xdvrtüO:v 
καὶ δι᾽ ὅσων etc. Cod. Vatic. Βοινιν. 

Pag. 866, 41. Ὁμαλὴν γὰρ ἐκεῖνος ταύτην] Ἐκεῖνος ἀεὶ ταύ- 
τὴν Cod. Vatic. BOLVIN, 

Pog. 867, 4 Ὡς 3 ἔγωγε αὐτὸς ἐξακριβ. εὗρον, μείξονος] 
Legendum μείονος, vel ἥττονος, quam postremam lectionem 
bet Codex Vaticanus, βυινιν. 

Pag. 867, 14. Διὰ τὸ βραχύτατον) Διὰ τὸ πάνυ βραχύτατον 
Cod. Vatic. βοινικ. 

Pag. 868, 92. "On. δ᾽ οὐχ ἁπλῶς οὐδ᾽ εἰκῆ] “Ὅτι δ᾽ οὐχ 
ἁπλῶς οὐτωσίπως, οὐδ᾽ εἰκῆ Cod. Yat. BOIVIN. 

Pag. 868, 95. Ἐπειδὴ καὶ d καιρὸς) Ἐπειδὴ τοιοῦτος καὶ ὁ 
καιρὺς etc. Cod, Vatic, — Borviw. 

, Peg. 869, 10. ᾿Αλεξανδρεῖς μὲν γὰρ πρὸ τριῶν ἡμερ. τῆς 
πρώτης τοῦ καϑ᾽ ἡμᾶς Ztxz.] Vertit Wolfius, ““Ἰεχαπάρὶπὶ tertio 
Kal. Sept, Vertere debuit, tertio ante Kal. Sept, seu quarto. Kal. 


ANNOTATIONES. 1238 


Sept. Nam tertius Kalendas. Sept, est. dies. Augusti XXX. tertius 
ante Kalendas Sept. est dies Augusti XXIX. quo die constat Alex- 
andrinos auspicatos esse annum suum. Vide Petav. de Doctrina 
Temporum lib, VI. pag. 22. ποινιχ. 

Pag. 969, 21. Ὁ μὴν οὗτος ὑμῖν ἀρχὴ s. v. λ.] Exod. cap. 
ΧΙ]. v. 2. et 3. seqq. ΒΟΙΥΙΝ. 

Pag. 870, 10. Καὶ οὐδεμίαν ὥραν d] Kal οὐδεμ. ὥραν ἡμῖν 
ἐᾷ etc. Cod. Vat. morvix, 

Pag. 870, 12. Τῇ ἕκτῃ ἕκτης] Τῇ ἕκτῃ τῆς ἔκτ. Cod. Vat. 
ΒΟΙΥΙΚ. 

,Pag. 871, 21. ἸΙσημερίας, καὶ ἀμνοὺς, xal OUpava] Abest 
καὶ ἀμνοὺς a Cod, Vat. BOIVIN, 

Pag. 871, 94. Καὶ xvxtdv, καὶ γλωσσῶν] Καὶ κυκεὼν ἦν 
καὶ yi. Cod. Vat, sorvmm. 

Pag. 872, 7. Συνιδόντες διδάσκαλοι] Συνιδ. ἀπόστολοι Cod. 
Vat. soiviw. 

Pag. 872, 19. Προσήκατο ᾿Αἀπεδέξατο Cod. Vat, Βοτνιτ. 

Peg. 872, 99. Ἐπαγάγῃ τῇ ἐκκλησίᾳ] Addit Cod. Vat. ἣν 
αὐτὸς πολλοῖς [Dv συνεστήσατο, xal συντετριμμένην ἰάσατο, xal 
ἀπωσμένην ἀνεκαλέσατο, σεσιγημ.  BOIVIN, 

Peg. 878, 11. ᾿Αλλὰ δι’ ἣν ἔφϑημεν tlg. αἷς. τὸ τοῦ fus. 
τέως ἔκρ. δόγ. "nili. ἢ τὸ ἡμ. ἀλλὰ vods. μὲν 8.] Pro his legi- 
tur in Cod. Vat. ὅμως πολλῶν ἐπὶ τούτοις καὶ ἄλλων͵ συγκροτη- 
Θέντων ἑκατέρωθεν λόγων, ἄριστε φίλων, ἀρκεῖ σοι τὰ εἰρημένα. 
καὶ εἰ μὲν ἄριστά σοι φανείη, τῷ ϑεῷ τὴν χάριν ἀπόδος" εἰ δὲ 
μὴν» τὴν μέμψιν ἐμοί. τῶν γὰρ ἀγαθῶν ἡμῖν ἐκεῖνος πρυτανεύει 
πὰς ἀρχάς" τῶν δὲ σφαλερῶν ἡμῖν αὐτοῖς ἡμεῖς αὐτοὶ παραίτιοι. 
ἣν ἐθέλῃς λοιπὸν, μεμνήσῃ τοῦ λόγου, καὶ φάρμακόν σοι ἔσται 
πολυετοῦς ἀπορίας. μέμνημαι γὰρ ὡς πολλάκις ἐπὶ πολλῶν διηπό- 
φήηκας, σφαλερὸν τὸ πρᾶγμα οἰόμενος" τὴν δὲ λύσιν οὕτως εὖρι- 
σκες ἀδύνατον, καθάπερ δὴ καὶ τὸ πρὸς οὐρανὸν τοξεύειν. In 
his desinit dissertatio seu epistola ad Iosephum, Exstat in eodem 
Codice Vaticano eiusdem argumenti dissertatio, cuius initium, 
ef δεύτεραί πως φροντίδες, Εὐριπίδης φησί που, σοφώτεραι. Vide 
Indicem Operum Gregorae initio huius volum. Βοινιν. 

Pog. 878, 15. Τῆς ὀγδόης ἰνδικτιῶνος) Anno Christi 1825. 
DUCANO. 

Pag. 878, 23. Kol ὅ πανυπερσέβαστος] Ioannes Palaeologus, 
Metochitae gener. Vide Hist. Cantacuz. lib. I. cap. 48. so1vix. 

Pog. 874, 90. Δι᾽ ἃς ἔφϑημεν εἰρηκότες αἰτίας] Fuerat Gre- 
goras Caesarissae praeceptor et fratris eius, Vide cap. V. sect. 7. 
huius libri. sorvix, 

Pag. 874, 21. Ἐπειράθημεν δὲ οὐκ ὀλίγων iv τῇ ὁδῷ δεινῶν) 
Exstat in Codice Vaticano 1086. fol. 141. epistola ad Andronicum 
Zaridam, in qua Gregoras quae sibi in via acciderint narrat. Vide 
indicem Epistolarum Gregorae initio huius volum. lnitium est, 





1234 ANNOTATIONES. 


οἶμαι μὴ ἀνεγκλήτους καϑάπαξ. Tta accepi ex R. P. D. Bernardo 

Montefalconio. Eam ipsam epistolam puto huc translatam esse ab 

auctore, cui sua ipsius scrinia compilare pulchrum fuit. sorvix. 
Pag. 876, 9. Νυξ δ᾽ ixl τούτοις Homerus Odyss. β΄. v. 388. 





DUCANO. 

Pag. 879, 1. Kol τὴν φέρουσαν κώμην] Scilicet τοὺς κύνας: 
eum pagum in quo latrarent canes. WoLrivs. 

Pag. 879, 10. Σερούμμιτξαν] Aliis Σερουμπίτξαν. Vide no- 
tas ad Alexiadem pag. 882. nocawo. Olim Τιβεριούπολιν; ut do- 
cet brevis Notitia urbium, quae antiquum nomen in novum mute- 
runt, Cod. Reg. 2784. fol. 827. v. conferenda cum ea quam edidit 
Leo Allatius in notis ad Georg. Ácropolitam pag. 941. soivix. 

Pag. 880, 18.  Zxonlov πολίχνιον] Vide easdem notas pag. 
297. Et Leunclavium in Pandecte Turcico n. 169. pccaso. Τὸ 
τῶν Σκοπίων πολίχνιον. «. o) παραψαύοντα καὶ τὸν ᾿Αξιὸν τεϑε- 
ἄμεϑα ποταμόν Non congruit haec Geographia cum hodieruis ta- 
bulis, quae Scupos urbem longe ab 24xio seu Bardario flumine 
positam exhibent, Atqui Scopia, et Scupos, eandem urbem esse, 
inter omnes Geographos constat, Vide Ortelii, Mercatoris, Samso- 
nis, Brietii δὲ aliorum tabulas geographicas, moiviW. 

Pag. 881, 11. 4Δέδοται x. τ. 4.] Iob. cap. Ill. v. 90. sorvrs. 

Pog. 882, 11. “Ὅσσαι of ὁμοῦ τράφεν x. τ. 4.) Hom. Od. IV. 
ΒΟΙΝΊΝ. 

Pog. 882, 23. Βασιλέως νύμφην] Erat quasi nurus. Nam 
Andronicus senior eam uxorem delegerat filio fratris sui. norvtx. 

Pag. 884, 1. Ἣν μετωνόμασεν "άνναν} Cantacuzen. lib. I. 
cap. 40. 42. Fuit illa Ioanna Amedaei V. ex Maria Brabatensi alte- 
ra coniuge filia: sic ex Ioanna, quibus id nomi: insolens erat, 
Annam confecere Graeci. Vide Famil. Byzant, pucaxo. 

Pag. 884, 19. Ἡλίώκει καὶ ἡ Προυσαέων  Ῥταδααι Bithyniae 
metropolim ab Othmane seu Osmane Sultano obsessam, ac castel. 
lis duobus exstructis, praesidiis in iis collocatis, urbis vias omnes 
jnterclusisse, ne quid in eam posset importari, ac tandem fame 
domitam cepisse, narrat post Laonicutn lib. 1. Leunclavius lib. II. 
Mist. Musulman, Α quo urbs ipsa, quae exinde Turcorum regia 
fuit, multis describitur in indice libitinario Osmanidarum. pucaxo. 

Pag. 885, 2. Ἑξακισχιλιοστοῦ) Christi 1831. nocaxo. "e- 
χομένου γὰρ τοῦ ἔξακισχιλ. ὀκτακοσ. ἐριακοστοῦ ἕκτου ἔτους 4fn- 
no incipiente sexies millesimo octingentesimo trigesimo sextp, non, 








ANNOTATIONES. 1285 


ut Wolfius per incogitantiam vertit, trigésimo nono. Ducangius, 
bac Wolfi interpretatione deceptus, annum hunc posuit Christi 
MCCCXXXI. qui fuit annus MCCCXXVII. βοινιν. 

Pag. 885, 10. Τῶν ϑείων εἰκόνων latius processionis ad 
columnam Porphyreticam I, die Septembris meminit Codinus de 
Off. cap, XV. n. 1. Vide notas ad Alexiadem pag. 882. et Con- 
stantinop. Christ, lib. I. sect. 24. n. 6. ubi haud pauca de hac Por- 
phyretica columpa, ac cruce illi imposita, et Byzantiorum ad hanc 
ϑρησκείᾳ, seu religione, congessimus.  pucawo. 

Pag. 890, 1. Οἱ περὶ τὸν βασιλέα τὸν νέον ᾿Ανδρόνικον] 
Non ausus dicere "4vógóvixog, dixit of περὶ τὸν ᾿Ανδρόνικον, quod 
reipsa idem est. ΒΟΙΥΊΝ, 

Pag. 890, 9. Μιχάηλον] Cognomento Strascimirum, de quo 
in serie Bulgariae regum agimus pag. 828. pucaxo. 

Pag. 890, 18. Διὰ τὸ νεωστὶ γεγενημένον περὶ τὴν τοῦ Καί- 
σαρος ϑυγατέρα κῆδος] Propter affinitatem, quam cum eo Croles 
contraxerat , ducta uxore filia Caesaris. Ita vertendum; non, ut 
Wolfius, propter recens contractam cum filia Caesaris affinitatem. 
Nam qui uxorem ducit, is non dicitur affinitatem cum uxore con- 
trahere, sed cum uxoris parentibus et cognatis. sorviw. 

Pag. 890, 16. Ἐπ’ ἀδελφῇ] Theodore. Vide lib. VIII. cap. I. 
sect. 9. solvi, 

Pag. 891, 4. ᾿Αδελφὴ δὲ ἦν αὕτη] Neda, quae aliis Domi- 
nica, Urosii regis Serviae filia, Stephani regis soror. Vide seriem 
regum Serviae n. $9. et 61. nucaxo. 

Pag. 898, 17. Δίκασον κύριε x. v. 1.] David. Psalm, XXXIV. 
v. 1. Psalm. CVIII. v. 28. Isai. c. L v. BOlVIN. 

Pag. 394, 12. Τὴν Κράλαιναν Simonidem, Andronici imp. 
ex Trene altera coniuge filiam, quae cum ad Irenes matris exsequias 
"Constantinopolim venisset, uti narrat Gregoras lib. VII. cap. 80., ad 
coniugem redire renuerat, a quo cum per legatos a patre repetere- 
tur, illaque ne ad reditum cogeretur monachicum habitum induis- 
set, illius frater consanguineus Constantinus Despota lacerato eius 
cucullo invitam et plorantem ad coniugem remiserat. Idem Grego- 
ras lib. VIII. cap. 1. Ducaxo. 

Pag. 895, 8. "Ex τοῦ Κράλη Ztoflac] Ad quem missus Cal- 
linicus legatus ab Andronico iuniore. Cantacuzen. lib. 1. cap. 8. 

- DUCANG. 

Pog. 895, 8. “Ὅσαι ἐπὶ χάρτου γραφεῖσαι Duas charterum 
species hic recenset Gregoras, alteram quam chartam vocat, alte- 
ram quam ex tenui linteo confeclam scribit, Priore voce papyrum 
Aepyptiacam videtur innuere, quam Graeci recentiores ξυλοχάρ- 
τιον Vocabant: altera chartam ex linteo conceptis et contusis pa- 
ratam, quam χόρτινον χάρτην dicunt, Vide Gloss. med. Graecit. iu 
his vocibus. Dpucamo. 





ANNOTATIONES. 


895, 19. Περὶ Xoisrovxolw] Quae urbs ad fugam ab 
iuniore delecta fuerat, Cantacuz. lib. L cap. IV. VIE. 
ANO 

Pag. 806, 2. Ὁ τοῦ βασιλέως υἱὸς Θεόδωρος Is paullo ante 
ad patrem Constantinopolim venerat: uti narrat Contacuz. lib. I. 
cap. Ll. »vcaso. 

Pog. 896, 17. Καὶ γενείων κουρᾷ] Supra lib. VIL cap. ΧΙ. 
DUCAKO. 

Pag. 896, 21. Τῷ δ᾽ ἐπιγενομένῳ μηνὶ νοεμβρίῳ] An. Chr. 
MCCCXXVIL. exeunte. morvis, 

Pag. 807, 17. Περὶ τὸ Ῥήγιον] Oppida duo hac; sppella- 
tione observat 'ILeunclavius in priore Onomastico Turcico, alterum 
quod Ῥήγιον μέγα vocat inter Selivream et Pontem minorem, Tur- 
cis Bujuc- Zecmege, 1. Ponte grande, sive Pons major. Ῥήγιον 
autem nominatum censet a terra maris impetu abs se invicem di- 
vulsa, quae m hunc effecerit, ut eadem de causa divisum ter- 
rae motu a i Rhegium Italiue dictum, Alterum Rhegium με- 
πρὸν dictum: Turci Cutzuc - Zecmege, I. Pontem minorem vocant, 
oppidum inter Pontem maiorem et Constantinopolim, Utrumque 
porro oppidum praeterea άϑυρον μέγα et "49voov μικρὸν Graecos 
appellare observat. Verum ᾿Αϑύραν diversum esse oppidum a Rhe- 
gio, ex Procopio recte opinatur Ortelius, de quo quaedam notavi- 
mus ad Villbardoinum n. CCXX. Bhegi porro Thracici passim 
mentio apud scriptores Byzantinos. nucaxo. Haec nota in Ducangii 
autographo cancellata erat. morviw. 

Tog. 808, 20. Ἢ πελεκυφόρους Varangos, uti supra pag. 
187. B. pvcaxo. 

Pag. 406, S. Κώδωνας] Vide Gloss. med. Graecit. in hac 
VOC6, DUCANO. 

Pag 406, 19. ΝΜεωτεροποιὸν } Soloecismus pro νεωτεροποιοῦ, 
elc. moivis. 

Pag. 407, 4. Τὸ τῆς συνωμοσίας x. τ. 1.] Canon 18. Concilii 
Chalcedon. xorviw. 

Pog. 407, 8. kd κατασκευὰς τυρεύοντες ἐπισκόπων Wolfius 
legendum putat κατ᾽ ἐπισκόπων etc. In vulgatis Canonum editio- 
nibus legitur ἐπισκόποις ἢ συγκληρικοῖς. Vide Balsamonis, Zonarae, 
etaliorum Commentarios, sorvis. 

Pag. 407 , 17. άρχοντα τοῦ λαοῦ Gov x7. 1. ] Exod. cap. XXII. 
v. 98. Act. cap. XXIII. v. 6. Petr. Epist. I cap. 2. v. 17. xorvis. 

Pag. 407, 20. Ἐν ἀδέσμῳ xaracgrósjvas φυλακῇ 1 Cantacu- 
zen. lib. 1. cap. ἔκ nucawo. 

Pag. 409, 6. Τοῦ δ᾽ ἐπιόντος μηνὸς δεκεμβρίου Cantacu- 
zen. [^s L cap. XXXI. LIIL LIV.  nocaso. 

Pag. 409, 21. "4càv Μιχαὴλ) loannis Asanis Bulgariae re- 
gis filius primogenitus, Vide Famil, Byzant. pag. 825. pucawo. 











ANNOTATIONES. 1257 


Pag. 441, 16. Μιχάηλος ydo] Cantacuz, lib. L. eap. LV. 
LVII. LVIIL. nucaxo. 

Pag. 418, 94. Ὃ Βασιλικὸς Νικηφόρος] Dubium utrum Ba- 
σιλικὸς hoc loco sit nomen proprium, an dignitatis, Vide Ducangii 
Glossarium med. Graecit. in v. Βασιλικοί. Item eiusdem Glossar. 
med. Latin. in Basilicus.  soiviw. 

Pag. 414, 1. Ἐδόκει δὲ τοῖς ἥκιστα κρίνειν εἰδόσιν) Wolfius 
legit ἐῴκει, et δὰ eam lectionem accommodavit interpretationem 
suam. BOIVIN. 

Pag. 414, 18. ᾿Αλλὰ τὸ φρούριον ἐκεῖνο στεῤῥῶς ἀσφαλισά- 
μενος) Wolfius legebat, ἀλλὰ τὸ φρούριον ἐκεῖνο Σέῤῥας ἀσφαλι- 
σάμενος, εἰ interpretabatur, sed. castellum Serrhas sibi commissum 
munit: id quod plane absurdum erat, cum de Serrharum dedi- 
tione paulo ante facta constaret ex ipsius Gregorae verbis, ca- 
pite superiori, sect. ΠΥ. soivis. 

Pag. 415, 6. Κατὰ τὴν ἕκτην δηλ. τῆς dy. τεσσαρακοστῆς 
ἑβδομάδα] Wolfus legebat, ἑβδομάδος, vertebatque, sexio die 
sanctae hebdomadis Quadragesimae. Legendum ἑβδομάδα; et ver- 
tendum, sexta videlicet hebdomade sanctae Quadragesimae. Grae- 
ci Quadragesimam, ut nos, in septem hebdomadas dividebent, 
quarum ultima non dyía sed μεγάλη dicebatur. Vide Glossar. 
med. Graecit. in v. ἑβδομάς. Nos hebdomadem sanctam vocamus, 
Sexta ἑβδομὰς inibat κυριακῇ πέμπτῃ τῶν ἁγίων νηστειῶν, quae 
est nobis Dominica Passionis, soivi. 

Pag. 416, 8. ᾿4γχοῦ τοῦ ἹΜαυροποτάμου] Quem Cantacuze- 
nus ἹΜέλανα ποταμὸν dictum ait Histor. lib. 1. cap. XVIII. Huc 
pertinet id quod legitur Cod. Reg. 2990. fol. 70. v. ἡ λεγομένη νῦν 
"eyvoopyi, Τυρολίμνη γράφεται" καὶ τὸ Μαυροπόταμον, μέλας 
ποταμός. BOIVIN. 

Pag. 416, 7. Νῆες μακραὶ τετταράκοντα) Sabellicus decad. 
ΤΙ. rerum Venet. lib. I. pag. 825. Petrus Iustinian. lib. IV. rerum 
Venet. sub init. pucaxo. 

Peg. 416, 16. Τὸν πρὸ τοῦ Ἱεροῦ mogOpóv] Fretum, 
est anie Hierum. De utroque Hiero, quorum alterum fuit lovis 
Urii, alterum Serapidis, fuse Gyllius lib. 1, cap. IL. de Bosporo 
"Thracio. sorviw. 

Pag. 417, 18. 'Onóca γεωργοῦσι λίμναι Κωπαῖδες τε καὶ 
“Μαιώτιδες καὶ ποταμοὶ Tavdidsg] Haec omnia Gregoras plurali 
numero, insolenter, et poética audacia: quanquam et nos vulgo 
dicimus, Jes Palus- Meotides. Copsis, palus Boeotiae est. Nomen 
dedit urbs Κωῶπαι, cuius meminerunt Homerus, Strabo, Stephanus, 
etali. morvis. 

Pag. 420, 5. Ἐκμοχλεῦσαι ῥᾳδίως] Capta urbs ab Andronico 
iuniore anno Mundi iuxta Graecos Vl. MDCCCXXXV, (Christi 
MCCCXXVIIL) Indict. XI. Maii XIX, Cantacuzen. lib. I. cap. LIX. 
DUCANO, 


1288 ANNOTATIONES. 


Pag. 490, 18. Πρὸς vd περὶ τὸν Ῥωμανὸν τείχη] dd Ro- 
manam portam, Wolfius pro, ad urbis moenia, Romani portae vi- 
cina. Sic idem paulo supra, τὴν τοῦ Ῥωμανοῦ πύλην interpreta- 
batur Homanam portam, pro Homani portam; quae sic dicta est 
ἃ S, Romani aede vicina. Vide Constantinop. Christ. lib. I. sect. XV. 
n.IX. zorvix. 

Pag. 492, 12. Πρὸς τὴν ϑείαν εἰκόνα] Quae tum in Palatio 
asservabatur. Vide Constantinopolim Christ. lib. IV. pag. 91. 
DUCANOG. 

Pag. 492, 16. Καὶ περιχυϑεὶς τοὔδαφος} Non satis scio, an 
eum humi prostratum adorasse imaginem dicat, an pulvere con. 
spersisse caput: an imam imaginis partem humi iacentem esse am- 
plexum. worrivs. 

Pag. 424, 19. Τῇ σεβασμίᾳ τῆς ϑεομήτορος εἰκόνι.) Deiparae 
Hodegetriae, ut supra cap. XVII. nucaxo. 

Pag. 497, 10.  Terdgry xal εἰκοστῇ τοῦ Μαΐου μηνὸς Pro- 
inde die V. ab Urbe capta. nucaxo. Cantacuzenus Urbem ait a iu- 
niore Andronico occupatam die Maii XIX., Gregoras die eiusdem 
mensis XXIV. Cave enim credas, id quod Ducangius credidit, Gre- 
goram hoc loco voluisse assignare diem quintum ab Urbe capta. 
Immo diem ipsum captae Urbis ab eo poni hinc patet, quod ait, 
ἡ ἡμέρα ἐκείνη, dv 1 ταῦτα πάντα τετέλεσται, dies quo haec omnia 
gesta suni, nempe ea omnia quae toto capite superiori narravit, 
Superest itaque ut inquiramus, uter in die assignando erraverit, 
Gregorasne, an Cantacuzenus. psa Cantacuzeni verba afferam, 
Ἐπολέμησαν δὲ (loquitur de utroque Andronico) ἐν £l μηνὶ καὶ 
ἕτεσιν ἕξ, ἀρξαμένων ἀπὸ τοῦ ἐννάτου καὶ εἰκοστοῦ ἔτους ἐπὶ τοῖς 
ὀκτακοσίοις καὶ ἑξακισχιλίοις ἐν τετάρτῃ Ἰνδικτιῶνι, ἐννεακαιδε- 
κάτην ἄγοντος ᾿Απριλλίου, yos τοῦ πέμπτου καὶ τριακοστοῦ ἔτους, . 
ἐπὶ τοῖς ω΄. καὶ y. ἐν πρώτῃ ἐπὶ δέκα Ἰνδικτιῶνι, Μαΐου ἐννάτῃ 
ἐπὶ δέκα. Ἰὰ est, ut fere vertit Pontanus, Belligerarunt annos 
sex, mensem unum, incipientes nimirum anno ab orbe condito 
vicesimo nono supra sex millia et octingentos, Tndictione la, 
decimo nono Jprilis die, εἰ ad annum quintum et tricesimum 
supra mille octingentos, Indictionem undecimam, et decimum no- 
num diem Maii producentes. Chronologia haec tota fere vitiosa 
est. Belligerarunt, inquit, annos sex: immo, annos septem (vide 
Gregor. lib. XII. cap. 111,}, siquidem anni totidem effluxerant a 
mense Aprili Indictionis quartae ad mensem Maium [ndictionis un- 
decimae. Deinde initium belli ponit, Aprilis die XIX. quod a 
Gregora Hist. lib. VIII. cap. VI. sect. 4, ponitur 4fprilis die XX. 
Tum ait bellum productum esse ad annum quintum et tricesimum, 
quod ipse dixit productum esse usque ad Indictionem undecimam, 
quae incidit in annum trigesimum sextum. ldem, ut summam 
annorum Mundi compleat, addit c. καὶ γ΄. errore manifesto, pro 
α΄. καὶ s. seu VI, MDCCC. — Denique diem assignat eum quem au- 








ANNOTATIONES. . 1259 


pra.diximus, nempe diem Maii XIX. pro quo Gregoras diem po- 
suit eiusdem mensis XX/P. ludicet nunc aequus lector, utri 
potior fides habenda sit. Apud me certe Cantacuzenus hoc loco 
nullam meretur, cuius chronologia (si tamen ea eius esse existi- 
manda est) tot habet vitia in verbis tam paucis. morviw. 

Pag. 428, 18. Μειρακίσκοι] Seu ἀρχοντόπουλοι, de quibus 
supra lib. VIII. pag. 181. B. pucawo. 

Pag. 498, 95. Φησὶ) Psalm. LVII. v. 10. oivix. 

Pag. 499, 4. ᾿Αργεῖν τῆς ἱερωσύνης] Quae voces, uti loqui- 
mur, suspendere a divinis, significant. Vide Gloss. med, Graecit. 
in ἀργία. Vide Cantacuz. lib. 11. cap.l[. pucaxo. 

Pag. 429, 18. Ὃν δὴ καὶ πρῶτον εἶδε δῆμος Ἡρακλεώτης 
Quem primum populus Heracleoticus patrem. bonum et Deo plenum 
vidit, Ita interpretabatur Wolfius. Sed illud, primum, quorsum 
pertinet? Mallem, quem et iam ante (id est, priusquam esset epi- 
scopus) vidit populus Heracleoticus etc, Veriorem tamen existi- 
mo eam interpretationem, quae Πρῶτον dignitas ecclesiasticae 
nomen esse statuit, Vide Glossar. med. Graecit. in v. Πρῶτος. 
ΒΟΙΝΊΝ. 

Pag. 480, 6. Τῶν Βουλγάρων ἄρχων] Cantacuzen. lib. IL. 
68}. 1Π. nvcaso. 

Pag. 491, S. Δείσασα ἡ μήτηρ] Maria, seu Xene Armeniae 
regis Leonis lI. flia, quae hic μήτηρ ἀμφοτέρων dicitur, scilicet 
Andronici iunioris imp. et Michaélis Asanis Bulgariae regis, cuius 
socrus erat. Michaél enim Mariam Palaeologinam Andronici soro- 
rem uxorem duxerat. Vide stemma Palaeologorum in Famil, Byzant. 
DUCANO, 

Pag. 481, 18. Τῆς ϑείας γραφῆς Psalm. CI. v. 10. et CXXVI. 
v.2. moivis. 

Pag. 482, 4. Συνεργῶν ὁ πρωτοστράτωρ] Synadenus. pv- 





ολκο. 

Pag. 482, 23. Ἐξάγεται καὶ ὁ Συργιάννης τῆς εἴρκτῆς } Can- 
tacuzen. lib. I. cap. IV. nucawo. 

Pog. 488, 14. Κατὰ 'Ogydvov] Cantacuzen. lib. II. cap. VI. 
VII. ὙΠ. pucaxo. 

Pag. 488, 16. Καὶ ὅτι Νίκαιαν) ldem cap. XXIV, XXVI. 
DUCANG. 

Pag. 484, δ.  uloxgrjvqv] Meminit istius loci etiam Canta- 
cuzen, d, cap. VII. pucawo. 

Pag. 484, 7. Tóv"Ogyavov) Chalcocondyles habet Ὀρχάνην, 
prima declinatione. — woLriUs. 

Pag. 494, 10. Πρῶτα μὲν ψιλοὺς, ἔπειτα δ᾽ ὁπλίτας Wol- 
fius ita conatruebat, ὁπλισάμενος, πρῶτα μὲν ψιλοὺς, ἔπειτα δ᾽ 
ὁπλίτας, vertebatque, et ipse primum nudos, deinde armatos . . . 
in armis esse iussit, Construendum , ἐπεὶ δ᾽ ἑώρα πολεμίων ἐνίους, 


1240 ANNOTATIONES. 
πρῶτα μὲν ψιλοὺς, ἔπ. δ᾽ ὅπλ. vertendumque ita ut edidimus. 


ΒΟΙΤΙΚ. 

Pag. 497, 16, Συγχώρησιν ἔγγραφον) Interpres, scriptam 
condonationem pro suggestu recitat: emendavimus, scriptam abso- 
lutionem in ambone recitat, quam συγχωροχάρτιον Graecos vocare, 
supra observatum.  DUCANO. 

Pag. 487, 21. Τέτταρας ἐκλεξάμενος ἄνδρας Qui dicti aunt 
καϑολικοὶ κριταί. — Exstat in Cod. Reg. 2525?. fol. 273. v. 'Ogxauo- 
τικὸν τῶν καϑολικῶν κριτῶν, τῶν γενομένων παρὰ τοῦ εὐσεβοῦς βα- 
σιλέως κυροῦ ᾿Ανδρονίκου τοῦ Παλαϊολόγου, γεγονὼς καϑ᾽ ὃν xav 
φὸν ἐσφραγίσϑησαν. Exstat ibidem fol. 274. “Ὁρκωμοτικὸν τοῦ δι- 
καιοφύλακος καὶ ἀρχιδιακόνου τοῦ Κλειδᾶ, qui erat unus 6 catholi- 
cis illis iudicibus, Ibidem denique fol. 275. πρόσταγμα ὄρκωμοτι- 
κὸν, sive ipsius imperatoris constitutio de eadem re. Quae omnia 
pertinere existimo ad.illos iudices, ab Andronico iuniore delectos. 
Vide.et infra lib. XI. cap. IIT. sect. 4. wo1vix. 

Peg. 437, 23. Ὧν εἷς ἐκ τῶν ἐπισκόπων ἦν] Apri scilicet 
metropolita, de quo Cleidas Dicaeophylax et archidiaconus in suo 
Ὁρκωμοτικῷ. Cod. Reg. 25959. fol. 274.  sorvrx, 

Pag. 488, 18. Κατὰ Magrivov] Vide Cantacuzen. lib. II. 
cap. X. XI. XII. XIII. Hist, Franco-Byzaut. lib. VI. n. XXV. ubi 
"ut Chios insula in Benedicti Zachariae Genuensis potestatem vene- 
rit, et ut ab Andronico recepta fuerit Martino illius domino capti- 
vo facto, atque ut a Genuensibus Ioanne imperante rursum capta 
fuerit, pluribus narramus, pucawo. 

Pag. 488, 17. "Oca καὶ δοῦλος Sic Graeci quem P'assallum 
Latini vocant, efferre solent. Vide notas ad Alexiadem pag. 898. 
DUCANG. 

Peg. 488, 99. Τῷ ἀδελφῷ] Benedicto Zacharimae, pucaxo. 

Pag. 489, 12. Ὀλίγων μέντοι] Cantacuzen. lib, II. cap. XIV. 
DUCANO. 

Pag. 440, 18. Kal εἰσποιεῖται τὸν Συργιάννην]) Istius ado- 
ptionis Syrgiannis non meminit Cantacuzenus, quam rursum attigit 
Gregoras lib. X. cap. VI. Ita Maria Palaeologina Bulgariae regina 
Swetislaum, qui Smiltzae in hoc regno successit, adoptasse legitur 
apud Orbinum in Hist. Slavorum. Vide Dissertat. XXII. ad Ioinvil- 
lam pag. 270. Dvcawo. 

Pag. 441, 19, Ἐς τὸ Δήϑης φρούριον] Id est in perpetuum 
carcerem, tametsi scribat Leunclavius in priore Onomastico Turci- 
co ita appellatum castrum, quod eo conclusi tanquam perpetuis in 
carceribus oblivioni traderentur, idemque esse quod Graeci Ntó- 
καστρον, et Δαιμόκαστρον vocant ad V. ab Urbe lapidem, ad Bospo- 
rum in Europaeo situm littore. Quod si ita est, id porro no- 
minis a Graecis eidem castro inditum fuerit, quomodo Persae simili 
de causa 4ήϑης φρούριον in Perside appellarunt, de quo Agathias 
lib. IV. peg. 138. Procopius lib. I, Persic, etc, pucAxo, 





ANNOTATÍONES. 1241 


Pag. 449, 8. Πῆ μὲν στήσεται, πῆ δὲ διαβήσεται] Construo 
cum ἐστερημένον τοῦ βλέπειν, ut sensus sit, non videntem ubi sta- 
ret, vel quo transiret, Aliter Wolfius, soivix. 

Pag. 442, 11. Nàpa τῆς ὑπεράγνου ϑεομήτορος τῆς Πηγῆς] 
Cantacuzenus lib. II, cap. XVII. et XX. Vide Constantinopolim 
Christ. lib. IV. sect. XV. n. XIII. ubi de istius fontis virtutibus 
multa. nucaxo. 

Pag. 448, 9. ᾿Αλλ᾽ ἐκάλυψεν etc] Pealm. LXVIII. v. 87.21.72. 
ΒΟΙΥΙΝ. 

Pag. 444, 17. Ἐπίσερεψον) Psalm, ΟΧΙΥ͂,  sorviw. 

Pag. 446, ὅ. Καὶ φιλόχριστον Epitheton vulgo datum mo- 
nachis, pucaxo. 

Jbidem. Βασιλέα "Avzdviov] In Wolfiana editione deerat vox 
βασιλέα. Eam mos ex Codice Regio restituimus, ΒΟΙΨΙΝ. 

Pag. 446, 18. Ζητῆσαι et δέξασϑαι) Aoristi pro futuris. Sic 
supra lib. VIII. cap. VÍ. sect. 1. soivis. 

Pag. 446, 18. Ὑφ᾽ ἑτέρου λοιπὸν τὴν χεῖρα χειραγ. ἄνω μὲν 
ἐρυθρὸν εἰο.1 ld est, Alio manum regente, Crucis sacrosanctae 
duo signa, rubrum quidem supra , infra vero nigrum apposuit, ius- 
sus scilicet oblato instrumento subscribere: non, ut interpretabatur 
Wolfius, alio manuducente, supra rubram Crucem, inferne nigram 
gestans, vivere situs est. ΒΟΙΨΊΝ, 

Pag. 447, 6. Ἐν τούτῳ τῷ χρόνῳ] Ὕστερον πρότερον. Gre- 
goras egit supra de rebus gestis anno Christi MCCCXXX. Praedi- 
ctiones autem, de quibus agit boc capite, Byzantium allatae sunt 
anno MCCCXXIX, Certe epistola, qua illas refutavit, data est 
ante annum MCCCXXX.  soivis, 

Pog. 449, 8. Ὁπόσα γὰρ, ἔφην, x. τ. 4.] Exstat haec epi- 
stola in Codice Vaticano 1086. et inscribitur, τῷ Πεπαγωμένῳ, περὶ 
τῶν ἐλϑουσῶν αὐτῷ τερατολογιῶν,, τῶν μὲν ἄνωθεν ἐκ Τραπεζοῦν- 
τος; τῶν δὲ κάτωθεν ἐξ Ἰταλίας. “Βοινικ. 

Pag. 449, 16. Νιφάδεσσι] Hom, Il. III. 299. Βοιντν. 

Pag. 450, 19. Τῶν μεσημβρινῶν) Calabros credo intelligit. 
Nam Calabria inter occa: p. meridiem sita, si Byzantium spectes, 
BolVIN. . 

Pag. 452, 18. Θέρος, οὔτε τὸ ἐφεξῆς x. τ. À.] Aestas anni 
1330. solis defectionem babuit die lunii XVI., de qua infra cap. XIL 
sect. 2. [tem autumnus anni 1881. Nov. die XXX., ut infra quo- 
que dicetur cap. ult. Itaque haec videntur scripta faisse anno 
1329. som. 

Pog. 454, 7. Τοῦ δ᾽ ἐπιγενομένου ἦρος] Cantacuzen. lib. IL. 
cap. XXI. XXV, nvcase. 

Pag. 455, 1. Τῆς ἑκκαιδεκάτης τοῦ ἰουλίου ἡμέρας *) τὸν κδ΄ 
τοῦ Gg μοῖραν ἀμείβοντος τοῦ ἡλίου] Nostraaetate, XVI. Julii aol 








4) Τετάρτην καὶ εἰκοστὴν τοῦ καρκίνου τηνικαῦτα μοῖραν. BOIVIN. 
Nicephorus Gregor. Vol. Il. 79 


1242 ANNOTATIONES. 


tertium 4), gradum, non autem 24 G5 tenet. Quare videant of 
ἀστρολόγοι καὶ yoovolóyor, an intra 200 annos 9 luum discri- 
men conflari potuerit; atque, ipsine errent, an errarint Byzantini. 
"WOLFIUS. 

Pag. 456, 18. "Hv αὐτῷ παῖς etc.] Inde incipiebat. caput, 
περὶ τῆς ἐπιβουλίας τοῦ Κράλη παρὰ τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ, de insidiis 
quas Crali filius suus fecit, non, quas Crales filiis suis fzcit, ut 
legebatur in Wolfiana editione, moivix. 

Pag. 456, 16. τῇ τοῦ Καίσαρος ϑυγατρὶ } Maria Palaeolo- 
gina Ioannis Palaeologi Caesaris filia, et Michaélis Palaeologi impe- 
ratoris neptis. Vide Famil, Byzant. et seriem regum Serviae n. LXI. 
DUCANOG. 

Pag. 457, 16. "Eg δὲ τοὐπιὸν ἔτος} Cantacuz. lib. IL. cap. 
XXVI XXVIL Vide seriem regum Serviae in Famil. Byzant. n. 
XLVII et XLVIIL pucaxo. Ἐς δὲ τοὐπιὸν ἔτος Proximo anno, 
scilicet post Michaélis Bulgari cladem: anno autem non Christi, 
sed Muudi, eoque Byzantino, qui inibat mense Septembri. Is an- 
nus fuit Mundi VI. MDCCCXXXIX. Christi MCCCXXX exiens, 








. BOIVIN, 


Pag. 458, 19. Καὶ Νίκαιαν εἶλον] Ut Nicaea capta fuerit 
ab Orchane Sultano, anno scilicet Mahumetano DCCXXXIV. Chri- 
sti MCCCXXXIII. narrat Leunclavius lib. IV. Hist. Musulman. tum 
ex annalibus Turcicis, tum ex Laonico, tum aliis scriptoribus pag. . 
180. 181. 190. llla autem, ut et Nicomedia ab Orchane pariter 
capta, tum Graecis parebat, ut patet ex Gregora, lib. IX. cap. IX. 
et Cantacuz, lib. Il. cap. XXIV. XXVI. quod ignorasse videtur 
Leunclavius, qui nescio quem Regulum Nicaeae praefuisse ait. 
Utriusque porro urbis frustra tentatae obsidionis, non vero captae, 
meminit ibidem Cantacuzenus: contra vero Phrenz, lib. L cap. 
XXVIL pocawo. 

Pag. 458, 156. Καὶ ἁγίων γυναικῶν λείψανα δύο] Nicaeae 
marlyrium passas S. Antoninam XII. Iunii εἰ S. Theodotam cum tri- 
bus filiis suis XXVIII. Iulii, habent Menaea: an istas intelligat Gre- 
Boras, incertum menet, DUCANO. uU 

Pag. 458, 16. Τὰς οἰκήσεις Ó τοῖς παραλίοις Βιϑυνίας] 
Hinc scribit Leunclavius post captam Nicaeam, Orchanum ipsum 
diu hanc urbem Portae sive Regiae loco habuisse pag. 195. nUcaxo. 

Pag. 458, 93. 'O Μετοχίτης ἐλϑὼν ix τῆς ἐξορίας Dialog. 
Φλωρέντιος, seu περὶ σοφίας, Cod. Reg. 8284. fol, 246. v. Μητρό- 
ὅδωρος μὲν ἐκεῖνος (ita illic vocatur Metochites) d περιττὸς τὴν σο- 
φίαν, ὦ φίλε Κριτόβουλε, ἐπειδὴ τὰ τῆς ἡγεμονίας ἐς Ἡρακλείδας 
(id est ad Andronicum iuniorem) μετακεκύβευται, δεδήμευται μὲν 
τὴν οὐσίαν, πάνυ τοι πλείστην οὖσαν' αὐτὸς δ᾽ ἐπὶ δυοῖν &o- 
στρακίζξεται τοῖν ἐνιαυτοῖν. ἔπειτα ἐπανελθὼν οἴκαδε, καὶ μικρὸν 
ἐπιβιοὺς, ἐτελεύτησε, νόσοις βαρείαις τὸ σῶμα δαπανηϑείς. lta- 








ANNOTATIONES. 1248 


que Metochites in exilium missus, domum rediit post biennium, 
anuo scilicet MCCCXXX. βοινιν. 

Pag. 459, 8. 'H τοῦ βασιλέως ᾿Δλεξίου τοῦ Κομνηνοῦ πενϑε- 
ed] Vide Constantinopolim Christ. lib. IV. sect. XV. n. 6. ubi de 
Chorae monasterio et illius conditoribus ao instauratoribus multa. 
DUCANO. 

Pag. 460, 6. ᾿Επισκότησις ἡλιακὴ] Anno Chr. MCGCXXXI. 
die 30. Nov. Calvisio. sorviw. 

lbidem. Τοσαύτας ἡμέρας .... ὅσα xal αὐτὸς ἦν ἔτη vd πάν. 
τὰ βεβιωκώς] Ergo dies LXXIV. Vide Possini observationes Pa« 
chyinerianas lib. III. cap. VIII. sect. IV. ad Hist. Michaélis. noivtw. 

Pog. 460, 8. Ἔκλειψις σεληνιακή ] Die 15. Decemb, sorviw, 

Pag. 460, 9. Ἐν ἑσπέρᾳ] i. e. vigilia ante diem festum. 
solvi. 

Pag. 460, 11. Κατ᾽ αὐτὴν μέν γε τὴν τοῦ φεβρουαρίου δω- 
δεκάτην Wolfius, codice usus male ἱπίογραποίο, haec coniungebat 
cum iis quae praecedunt, et ita vesperam commemorationis D. Àn- 
tonii conferebat in diem Februarii duodecimum. Bollandus ad 
diem ΧΙ. Februarii pag. 507. in indice praetermissorum annotat, 
S. Antonium patriarcham Constantinopolitanum hoc die (id est die 
XI. Februarii) memorari in catalogo generali Ferrarii: atin Mar- 

rologio Romano et Menaeis, xil. Februarii. Favent itaque Wol- 
fase interpretationi Martyrologium Romanum et Menaea; nostrae 
Codex Regius, constructio ipsa verborum et catalogus Ferrarii. 
soivis. 

Pag. 460, 19. Ἐκ σιδήρου σταυρῶν] Quas quidem cruces 
Σιγνόχριστα appellabant. Vide Glossarium med. et in&mae Grae- 
citatis inhac voce, pccaxo. 

Pag. 462, 1. Διὰ τὰ τῶν νηστίμων ἐκείνων ἡμερῶν] Quibus 
monachi ξηροφαγίαν observabant. Vide Glossar. med. Graecil. in 
hac voce, ubi istius ξηροφαγίας cibi recensentur, in quibus παγού- 
Qua seu cancri marini, proinde ὀστρακόδερμα recensentur. DUCANO. 

Pag. 462), 15. JEysólauov] Vide Gloss, med, Latin. et Grae- 
cit, in Encolpium, et Ἐγπόλπιον.  DvcasG. 

Pag. 462, 18. ᾿Απήλλαξεν) XIII. Februarii, circa horam XII. 
noctis, ut praefert adscripta nota Codici Cantacuz. lib. II. cap. 
XXVIII. anno Chr. MCCCXXXII. Indict. XV. pucaxo. 

468, 5 Εὕρηται ydq ἐκ πολλοῦ βίβλος] Vide notata ad 
lib. vit. p.188. C. pvcawo, 

Pag. 463, 18. Movijv τοῦ 4ifjóg] De quo monasterio egimus 
in Constantinopoli Christ. lib. IV. sect. IJ. n. XXVI DUCANO. 

Pag. 463, 19. Ἔνϑα δὴ καὶ τὸ πένϑος κατ᾽ ἔθος] Ubi de 
more exeguiae eius etc. Verterat Wolfius, uói de more quotan- 
mis etc., quasi non solum κατ᾽ ἔθος, sed et κατ᾽ ἕτος, legisset. 
sorvix, 


1244 ANNOTATIONES. 


Pag. 468, 30. Ἐπὶ ἐννέα ἡμέρας} Vide Glossar, med. Grae- 
cit. ἰα Ἔννατα. nucaxo. 

Pag: 465, 1. Τῇ μέντοι δευτέρᾳ τοῦ πένθους] Hiuc dici- 
sus tempus quo eae orationes funebres haberi solebant, statim sci- 
licet post exactum novendiale, nucANo. 

Pag. 467, 20. Νῦν ἔδει} Sic supra p. 213. B. »oiviw. 

Pog. 471, 12. Τίς δώσει) lerem. cap. IX. v. 1. βοινιν. 

Pag. 471, 15. Τὴν" Ὀρφέως ἐν τραγῳδίαις δύναμιν] Jn tra- 
gicis lamentationibus, non im tragoediis. Nam Orpheum Tragoe- 
dias scripsisse, nemo hactenus dixit, quod sciam: ac longo post 
Orpheum tempore floruit is qui 


Jgnotum "Tragicae genus invenisse Camoenae 
Dicitur, et plaustris vexisse poémata. Thespis,  sorvix. 

Pag. 471, 92. Ἵνα τί δέδοται s. τ. λ.1 Iob. cap. III. v. 20. 
XOIVIX. 

Pag. 472, δ. Οἱ τοῦ βασιλέως ϑρῆνοι Pro οἱ τῆς τοῦ βασι- 
λέως τελευτῆς OQ. 81. infra cap. IL sect. 2. τὴν τοῦ βασιλέως συμ- 
φορὰν, pro τὴν τῆς τοῦ βασιλέως τελευτῆς συμφ. Βοινιπ. 

Pag. 472, 156. Τέταρτον μὲν δὴ καὶ ἑβδομηκοστὸν ἔτος] Mo- 
riens annum aetatis explebat sepluagesimum quartum, — Mortuus est. 
(ut infra dicetur, huius cap. sect. ult.) anno Mundi VI. MDCCCXL. 
Christi MCCCXXXII.. Ergo natus erat anno Mundi VI. MDCCLXVL 

MCCLVIIL — Vide annotata ad pag. 51. Α. Cantacuzenus 
. lib. II. cap. XXVIII. Addronicum avum obiisse ait annos na- 
tum LXXII.— Ita de annorum numero biennium detrahit. Sed mi- 
"hi, ut iam dixi, Cantacuzeni chronologia suspecta est. Vide an- 
notata ad pag. 262. Β. soivix. 
Pag. 478, 30. Τῆς αὐτοῦ συμπαϑοῦς γνώμης τεκμήριον] Ob 
pietatem et alias animi dotes etiam laudatur a Nicephoro Xan- 
thopulo: 








Τῆς εὐσεβείας ᾿Ανδρόνικος é στῦλος, 
᾿Ασύγκριτος νοῦς, ἐξῃρημένη φύσις. — pvcaxo. 

Pag. 474, 10. “Ἐξακισχιλιοστὸν] Ghristi MCCCXXXIL, ut 
paullo ante notavimus. Ducaxo. 

Pag. 474, 11. Τηνικαῦτα δὲ καὶ τῷ νέῳ βασιλεῖ ᾿άνδρ. ἕκτον 
καὶ τριακοστὸν Andronicus iunior, Indictione octava ineunte, an- 
nos natus erat XXVII. teste Cantacuzeno Hist. lib. I. cap. XL, por» 
ro annus is erat Cbristi MCCCXXIV. ad finem vergens. Auno igi- 
tur MCCCXXXII. cum avus eius Andronicus supremum diem obiit, 
nondum ipse explebat annum aetatis XXXV. ltaque nec de ae- 
tate Andronici iunioris Cantacuzenum inter et Gregoram convenit. 
BOIVIX. 

Pag. 474, 19. "Exrov xal τριακοστὸν] Natus igitur Ándro- 
micus iunior anno MCCXCVI. pvcaxo, 


ANNOTATIONES. 1246 


Pag. 474, 18. Τριάκοντα μεταξὺ} Obiit proinde Theodorus 
Metochita XIV. Martii anno MCCCXXXII. — nucaxo, 

Pag. 476, 1. Ἐμοὶ δὲ d παρόντες] Abest haec Monodia a 
Codice Hegio 2558. ut et Monodia in obitum Andronici senioris. 
Lectiones a vulgatis diversas suppeditavit Codex Colbertinus, in 
quo hanc de Theodori Metocbitae obitu lamentationem, cum variis 
recentiorum Graecorum opusculis coniunctam, reperimus. Caete- 
rum Gregoras non Monodia solum, sed et Epitaphio Metochitam 
mortuum prosecutus est. En epigramma, quale occurrit initio Co- 
dicis Regii 2541. 

Τοῦ Τρηγορᾶ ἐπίγραμμα, ἐπὶ τῷ τάφῳ τοῦ μεγάλον 
"doyoüézov. 


"Oc πάρος iv σοφίῃ μέγα κῦδος ἔην ys ϑνητῶν, 
Βαιὸς dàl λᾶας τοῦ ye κέκευϑε νέκυν. 
Δῆμος σιπτῶν Μουσάων ὀλολύξατε πᾶσαι" 
Ὥλετο κεῖνος ἀνήρ' ὥλετο σοφίη πᾶσα. 
Scripserat credo, dero πανσοφίη. Nam ὥλετο σοφίη πᾶσα est 
nimis inconditum. — Caetera, quanquam et ipsa minime modulata, 
non corrigo; cum sciam illius temporis poétas plerosque legum me- 
tricarum ignaros prorsus fuisse: cui quidem rei argumento sunt 
poémata ipsius Metochitae, viri quidem docti, sed versilicatoris 
pessimi, cuius sepulchro nefas fuit bonum epigramma inscribi. 
BOIVIN, 
Pag. 475, 8. Πρὸς ἀβύσσους πυθμένας] Τὸ ἀβύσσους ad- 
iective usurpatum videtur. 'woLrius. 

Pag. 482, 1. Θέρους δὲ ἐπιγενομένου] Cantacuzenus lib. ΠῚ. 
cap. II. scribit loannem, cum pater obiit (an. scilicet MCCCLVI.*) 
lonii XXV.) novennem fuisse, Proinde natus anno MCCCXXXVII. 
Laonicus duodennem fuisse ait. pucAwo. 

Pag. 482, 11. Κιντζούστρα] Videtur legendum xal τζούστρα. 
De hac utraque apud Latirios usitatae decursionis ac monomachiae 
ludicrae specie dissertationes duas edidimus ad Ioinvillae historiam, 
VI. VII, ubi Gregorae et paeterorum scriptorum Graecorum eo spe- 
ctantea locos multis expendimus, maxime pag. 168. pucawo. Kal 
γτζούστρα παρὰ “Λατίνοις καλεῖται  1Πἰὰ Cod. Regius. At in Wolfia- 
na editione legebatur Κιντζούστρα, vox, ut mihi videtur, facta ex 
Gallico gui joustera? Vide et notas Ducangii ad hunc locum. 
BOIVIS, 

Pag. 488, 8. Τόρνε] Expressit Gallicum Tournoi, nvcaxe. 
Ὁ δ᾽ ἕτερος τῶν ἀγώνων Τορνεμὲν] Ita idem Codex Regius, non 
Τύρνε μὲν, αἱ legebat Wolfius. Facta etiam haec vox ex Gallico 
vocabulo Tornement, vel Tournoiement, quod et Torneamen et Tor- 











*) immo MCCCXLI. Issii ΧΡ. οἰ natus ano MCCCXXXIL — soia, 


1246 ANNOTATIONES, 


meamentum ab infimae Latinitatis scriptoribus dici solet. Cantacuze- 
nus Hist, lib. I. cap. XLI. vocat Τερνεμέντα. sorvim, 

Pag. 488, 7. Οὕτω μὲν πρότερον" νῦν δὲ συνεχῶς τελουμέ- 
vov) Testis est.Cantacuzenus eos ludos non fuiase in usa apud Βγ- 
zantinos, antequam Andronicus iunior uxorem duxisset Annam Sa. 
baudam. Ἐκ μέντοι Σαβωΐας, inquit, οὐκ ὀλίγοι τῶν εὐπατρι- 
δῶν εἰς τὴν Ῥωμαίων ἀφικνούμενοι . « τὴν λεγομένην Τζουστρίαν 
καὶ τὰ Τερνεμέντα αὐτοὶ πρῶτοι ἐδίδαξαν Ῥωμαίους, οὕπω πρό- 
τερον περὶ τῶν τοιούτων εἰδότας οὐδέν. Unde suspicor legendum 
esse hoc loco apud Gregoram, τούτου τοίνυν οὔπω μὲν πρότερον, 
νῦν δὲ συνεχῶς τελουμένου, id est, Àoc itaque certamen. nunquam 
superiori αείαίε, at nunc quotidie celebrari solitum. — Nec obstat 
quod idem Gregoras supra (hoc cap. sect. 1.) dixerit, saepius iam 
antea. eosdem ludos fuisse ab Andronico editos, Nam illud, saepius 
dam antea, non perlinet ad superiora saecula, sed ad ij Grego- 
rae aelatem. Οὔπω in οὕτω mutatum passim in codicibus manu- 
acriptis occurrit. Vide lib. XVII. infra cap. Η. sect. 1. βοινικ. 

Pag. 488, 18. ᾿Αἀνέγκλητον] Vide eandem dissertation, VII. 
pag. 169. 170. poco. 

Pag. 483, 51. Τούτων τοίνυν] De hoc suscepto bello ad. 
versus Alexandrum Bulgarorum regem ab Andronico iuniore, et 
pace inita, agit Cantacuzenus lib. II. cop. XXVI. XXVII. bvcaso. 

Pag. 486, 90. Ὁ τοῦ Καίσαρος μὲν υἱὸς] loannis Palaeolo- 
εἶν cuius supra meminit lib. IX. cap. XXXVI. filius, Constantiui 
Porphyrogeniti Michaélis imp. filii nepos. Vide stemma Palaeologo- 
rüm. DUCAKG. 

Pag. 488, 24. 'O δέ γε Συργιάννης] Cantacuzenus lib, 11. 
cap. XXIV. pucawo. 

Pag. 489, 8. Τίαμπλάκωνος] Qui magui Papi 
donatus dicitur Cantacuzen. lib. LI. cap. XXVII. nvcaxo. 

Pag. 489, 90. Βασκαίνειν ydo ἔφαμεν αὐτῷ Nusquam di- 
xit Gregoras invidiese aulicos Syrgiani. Itaque legendum ἔφασκεν, 
mon ἔφαμεν. Borviw. 

Pag. 490, 11. Καὶ ἡ μήτηρ τοῦ βασιλέως] Cantacuzen. lib. 
n. cap. Xxviti. nucaNo, Cantacuzenus Hist. lib. II. cap. XXVIII. 
am ait obiisse anno integro et dimidio post obitum senioris Andro- 
mici; quem constat mortuum anno Chr. MCCCXXXII. Februar. die 
XIIL. Sic illam oportet obiisse auno Chr. MCCCXXXIII, mense Au- 
guslo. βοιῖνιν. 

Pag. 490, 14. Σὲ δὲ di μέγιστε xol ϑειότατε βασιλεῦ) Haec 
oratio exstat in Codice Regio, in quo tamen aliae fere eiusmodi 
declamationes omissae sunt. moiviw, 

Pag. 491, 18. Καϑάπερ ἐπὶ στεῤῥᾶς κρηπῖδος) Wolfio κρη- 
πὶς est crepido. Scd crepido consilii quid sit, non video. soivis. 














dignitate 


ANNOTATIONES. 1247 


Pag. 493, 16.  Xolofdguvov] Vide Glossar. med. Graecit. 
in v. XoÀófegog. Βοινιν. 

Pag. 495, 19. Ἦρος δὲ ἐπιστάντος Cantacuzenus eod. lib. 
cap. XXIV. pecawo. Ἦρος δ᾽ ἐπιστάντος ] Eodem anno, quo Ioan 
nes Calecas patriarcha creatus est. Proinde anno Chr, MCCCXXXIII. 
BOIVIN, 

Pag. 496, 16. 4ιάδοχον τοῦ στατριαρχικοῦ ϑρόνου..... Ἰωάν- 
γὴν τὸν ἐκ τῆς πόλ. "noo xaríGr.) Cantacuzenus Hist. lib. IL. cap. 
XX. eam rem videtur conferre in annum Chr. MCCCXXXI. Grego- 
ras Hist. lib. XVI. cap. IV. Ioannem ait circiter annos XIV, patriar- 
cham fuisse. Cum Gregora consentit Cod. Reg. 3058*. fol. 98. ubi 
legitur, Ἰωάννης ἔνδοξος καὶ σοφὸς λίαν ó Καλέκας ἔτη ιδ΄. At 
constat ex testimonio non solum Gregorae, sed ipsius quoque 
Cantacuzeni, abrogatum esse loanni Calecae patriarchatum auno 
Chr. MCCCXLVII. ineunte. Oportet itaque [oannem creatum esse 
patriarcham an. Chr. MCCCXXXIIL. cum ab an. MCCCXXXIII. ad. 
annum MCCCXLVII. anni numerentur quatuordecim. soiyiw. 

Pag. 497, 19. Σφράντξης ó Παλαιολόγος] Cantacuzen. cap. 25. 
Non desunt qui hoc Σῳράντξης vocabulo Gallicam Francois expri- 
mi,putant, quod Georgio Sphranzae Historiae scriptori pro cogno- 
mento est. DUCANO. ᾿ 

Pag. 499, 19. Αἰσχρὸν ydo ἴσως] Homer. Il. f. v. 298. 
nvcamo. Αἰσχρὸν ydo ἴσως x. τ. 4.] Homer. Il. I. 998. sorvrx. 

Pag. 501, 12. Τῷ δ᾽ ἐφεξῆς ἔτει] Hic tempora confundere 
Gregoram observat Pontonus ex Cantacuzeno lib. IV. cap. 8. Missi 
enim hi duo episcopi anno 1349. Ioanne Palaeologo et eodem Can- 
tacuzeno imperantibus, quorum alter Minorita fuit Guilelmus Chis. 
simensis, alter ex ordine Praedicatorum Gaspertus Cenetensis epi- 
scopi. De hac legatioue copiose egit Waddingus hoc anno. nucaso. 
Pontanus ad Cantacuzeni lib. IV. cap. IX. Gregoram temere et in- 
juria reprehendit, ut tempora confundentem, atque eos legatos, qui 
Cantacuzeno imperante Byzantium venissent, sub Zfndronico pluri. 
bus ante annis missos affirmantem: dignus ipse gravi reprehensio- 
ne, qui ignoret an. Chr. MCCCXXXIII. Andronico imperante, an- 
tistites duos Latinos a Papa Ioanne XXII. legatos Byzantium venis- 
se, de ecclesiarum concordia acturos. Qua de re exstat epistola 
Ioannis XXIf. data Avenione anno Chr. MCCCXXXIII. Non. Iul. 
Quod si Cantacuzenus de missis ad Andronicum legatis tacet, de 
missis ad se multa ndrrat, non ea est Gregorae sed ipsius Cantacu- 
zeni negligentia. Ducangius in notis Pontanum secutus est, notviw, 

lbidem. Ἐπίσκοποι δύο] Franciscus de Camerino, Vospren- 
sis, seu Bospori ^) archiepiscopus, et Ricardus episcopus Cherso- 










*) Exstat in Cod. Reg. 2950. pag. 147. inter opuscula Barlaami ἐπάν- 
τῆσις πρὸς τὰ ἐπιχειρήματα, ἃ πρὸς αὐτὸν εἶπεν ὁ ἀρχιπίσκοπος Βοσπό- 
φου. soivIN. 





1248 ANNOTATIONES. " 


nensis, Vide Annales ecclesiast. Odorici Raynaldi, ad an. 1838. 
num. 17. 18. 19. item ad an. 1884. num, 4. 6. soivis. 

Pag. 507, 29. Ὃ xal παρ᾽ αὐτοῖς δὴ τοῖς Ἰταλοῖς 
δαζόμενον ἴσμεν] Graeci Latinis Theologis passim obi: 
cacoüthes argumentandi per syllogismos, Vide annotata ad Vitam 
Gregorae. Boiviw. 

Pog. 508, 10." Καὶ οὐχ ἧττον Πλάτωνι τῷ ᾿Αρίστωνος. ϑεὸν 
γάρ φησι νοῆσαι μὲν etc.] Iustinus Martyr in Paraenetico ad Grae- 
cos haec verba non Platoni aed Mercurio tribuit, Ἑρμοῦ δὲ, in- 
quit, σαφῶς καὶ φανερῶς λέγοντος, ϑεὸν νοῆσαι μέν ἐστι χαλεπὸν, 
φράσαι δὲ ἀδύνατον. Idem Iustinus i in Apologia [. haec, quae fere 
idem sonant, Socrati tribuit, τὸν δὲ πατέρα καὶ δημιουργὸν πάντων 
οὔϑ᾽ εὑρεῖν ῥῴάδιον, οὔϑ᾽ εὐρύντα εἰς πάντας εἰπεῖν ἀσφαλές. 
BOIVIN, 

Pag. 508, 12. Ὃ δὴ μικρὸν ὃ μέγας ἂν ϑεολογίᾳ Γρηγόριος 
ἡγησάμενος Vide notas Billii ad illad Gregorii Nazianzeni dictum. 
BOIVIN. 

Pag. 608, 14. Θεὸν φράσαι μὲν x. v. 4.] Gregor. Naz. orat. IL 
De Theologia. moivix. 

Pag. 509, 6. Φησὶ ydo ὁ Νύσσης Ἰρηγόφιος] Ὁμολογοῦμεν 
γὰρ ἀνεπαισχύντως ἡμεῖς, μήτε τινὰ λόγον διὰ ῥητορικῆς τεϑη- 
γμένον ἐπὶ τοὺς ἀγῶνας παρεσκευάσθαι, μήτε δεινότητα διαλεχτι- 
κῆς ἀγχινοίας εἰς συμμαχίαν κατὰ τῶν ἀντιτεταγμένων προβάλλε- 
σϑαι, ἢ καὶ τὴν ἀλήθειαν πολλάκις tlg ὑπόνοιαν ψεύδους ἐπὶ 
τῶν ἀπείρων ἀντιμεϑίστησιν. Gregor. Nyss. lib. II. contra Euno- 
mium, eodem sensu, sed non iisdem verbis. BOIVIN. 

Pog. 510, 12. Σκότος ἀποκρυφὴν x. v. λ.} Iob. cap. XXII. 
v. 14. mormviw. 

Pog. 510, 21. Τρηγόριος 5 x. T. λ.} Ad Evagrium de Divini- 
tate. Boiviw. 

Pag. 611, 14. Κύριος ἔκτισέ με x. τ. λ.] Proverb. cap. IX. 
v. 92. Boiviw, 

Pog. $11, 15. Βασίλειος περὶ τῆς ἐμφαινομένης τῷ κόσμῳ 
dog. εἰρῆσϑαι) Basilius Magaus lib. IV. adversus Eunomium, ad 
illa verba, KTPIOZ EKTIZE ME, , ἀνάγκη οὖν, inquit, εἰς 
τὴν ἀνθρωπότητα αὐτοῦ νοεῖν. εἴποι δ᾽ ἄν τις καὶ τὸν Σολομῶντα 
περὶ τῆς σοφίας εἰρηκέναι, ἧς καὶ δ᾽ ᾿Απόστολος μέμνηται, εἰπών" 
ἐπειδὴ “γὰρ ἐν τῇ σοφίᾳ τοῦ ϑεοῦ οὐκ ἔγνω κόσμος διὰ τῆς σο- 
φίας τὸν ϑεόν. Fortasse ad ea verba Gregoras respexit. morviw, 

Pag. 611, 31. Φάσκει τὸν λόγον) Gregor. Naz. oratione IL 
de Filio. soivix. 

Pag. 618, 6. Εἰπέ μοι, ,ϑάσκων s, τ᾿ λ.} Gregor. Naz. ora- 
tione de Spiritu sancto.» 

Peg. 618, 11. Kal ec αἰῶνος) Dies saeculi, non, ut 
vertebat Wolfius, aeternitatis. Nam dies aeternitatis numerare non 
magis facile est, quam in Dei profunda descendere, »oivis. 











ANNOTATIONES.. 1249 
Pag, 5619, 94. Ἐπὶ τῶν ἡμετέρων ὅρων x. τ. λ.} Gregor. Naz. 


oratione prima de Filio. βοινιπ. 

Pag. 614, 6. Οὐδ᾽ ὀνόματα κ- τ. À.] Gregor. Naz. ad Eva- 
grium de Divinitate, βοινιν. 

Pag. 615, 8. "Amocrólov] Ad Romanos cap. VIIL v. 9. 
PU Po 616, 8. Ὡς σιωπῇ τὰ σφίσι λεγόμενα δέχεσθαι] Ut 
Pag. . τὰ σφίσι να δέχεσθαι 
qi i dixerint, acit! ipsi admittant, non, ut interpretaba- 

tur Wolfius, ut quidquid dixeris, taciti ferant, novis. 

Pag. 518, 19. Φησὶν) Gregor. Naz. oratione περὶ δόγματος. 
301VIN. : 

Pag. 619, 18. Ὁ γε μὴν βασιλεὺς etc] Vitiosa constructio, 
moris. 
Pag. 620, 1. Ταῦτα διεξελθὼν ὁμόστοιχδ λέγειν ἔδοξα etc.] 
Leo Allatius de eccles. Occid, et Orient. perp. consens. lib. IL cap. 
XVI. sect. 2. Pontificis Romani Benedicti XII. ad Robertum Siciliae 
regem epistolam profert, datam Avenione III. Kal. Sept. an. Chr. 
MCCCXXXIX. eique epistolae subiungit acta eodem anuo inter eun- 
dem Benedictum Papam et Andronici iunioris legatos, Barlaamum 
et Stephanum Dandulum, qui de ecclesiarum concordia acturi Áve- 
nionem venerant. Denique, his omnibus velut praestructis, haec 
ipse addit de suo: Concordia tamen subsecuta non est, Nicephori 

regorae omnia tum, et favore principis et eloquentiae nervis, 
susque deque miscentis pervicacia, qui prolixa oratione patriar- 
cham ipsum, Dyrrhachinum episcopum , et alios perplures, sedu- 
cios, in suam traxit sententiam , ne legati. Pontificis audirentur, 
repudiarenturque omnia, quae concordiam similem stabilire vide- 
rentur. Leo Allatius tempora confundit. Nam oratio illa Grego- 
rae non ad an. Chr. MCCCXXXIX. aut MCCOXL. pertinet, sed 
ad an. MCCCXXXIII, ut supra dictum ὁδί. soivix, 

Peg. 620, 8. Καὶ d δεσπότης] Andronici senioris imp. filius 
secundo genitus ex Anna prima uxore, Vide stemma Palaeolog. et 
scriptores ibi laudatos, Ducaxo. 

Pag. 598, 9. Kágovlov τὸν τῆς Ἰταλίας ξῆγα] Fallitur Gre- 
goras. Hobertus enim tum [taliae imperabat, cum Ioannis XXII. 
P. P. sussu ipse ac Latini principes invicem convenerunt ad com- 
primendas crebras Turcorum in Christianorum ditiones excursio- 
nes, anno acilicet 1896.  pucaxo. 

Pag. 525, 10. Οἱ δὲ Ῥόδιοι] Milites ordinis Hospitalis Hie- 
rosolymitani, qui Rhodum anno 1310. Turcis abstulerant. pu— 
CANO. 

Pag. 695, 12. Ὁ τῶν Κυκλάδων νήσων ἡγεμονεύων] Nico- 
laus Sanutus, qui Naxi, interdum Aegeopelagi Ducem sese inscri- 
bebat. Vide Hist. Franco - Byzant. lib. VIL n. 20. Infra Κυκλάδων 
νήσων ἀρχηγός. nucawo. 


1260 ANNOTATIONES. 


Peg. 595, 18. Τῆς Μιτυλήνης Centacuzen, lib. IL cap.29. 
tubi de capta a Catania Mitylene agit. pucAwo, 

Pag. 525, 99. Ὁ τῶν Φωκαέων ἀρχηγὸς Κατάνης Domini- 
cus Catanias, Andreae qui Phocaeam novam subiugaverat filius, ut 
est apud Cantacuz. lib. ÍL. cap. 18. Duplex enim fuit Phocaea, al- 
tera quam antiquam, altera quam novam vocant, Gregoras παρα- 
λίαν. Hanc postremam iure clientelae deinceps ex pacto eum Án- 
Gronico seniore inito tenuere Cataniae. DUcaxo. 

Pag. 680, 10. Καντακουξηνὴν Theodoram Palaeologinam. 
Vide stemma Cantacuzenorum. pUcawo. 

Pog. 681, 16. Καὶ μετὰ βραχὺ συλλαβὼν τοὺς τὴν βασιλ. 
λάθρα σφετερ. ἢ Anno, ut opinor, Chr. MCCCXXXVII. quanquam 
ex Cantacuzeni chronologia argui possit factum id esse anno 
MCCCXXXVI. ut ad paginam sequentem infra statim annotabimus. 
DOIVIN. 

Pag. 584, Φ. Móvovg δὲ τοὺς τοῦ "Acdv υἱοὺς etc.] Canta- 
cuzenus lib. III. cap. XVII. testatur eos in carcere fuisse ἐπ᾿ ἔτεσιν 
ἕξ. Id si verum est, oportet eos in careerem coniectos fuisse ante 
annum MCCCXXXVII. siquidem ultimus eius sexennii annus inci- 
dit in annum Chr. MCCCXLI. exeuntem, ut ex eodem Cantacuze- 
mo constat. Αἱ fortasse Cantacuzenus ad annos Mundi respexit, 
eosque incloatos pro completis haberi voluit. Scilicet Asanis li- 
beri in carcere manserunt ab anno Mundi VI. MDCCCXLY. inchoato 
ad annum Mundi VI. MDCCCL. ineuntem, hoc est per sex annos, 
quorum primus et ultimus non integri, immo nec dimidii quidem 
fuerunt. morviw, 

Jag. 586, 7. 'H δὲ περὶ τὴν s. τ. 1.] Solaris ponitur a Cal- 
visio Martii die 2. anno Chr, MCCCXXXVII. — »oivis. 

Pag. 636, 9. Βασίλειος] Vide stemma imperatorum Trape- 
zuntinorum. DUcANO. 

Pag. 686, 11. Ἐπέμφϑη δ᾽ αὐτῷ καὶ σύζυγος Εὐδοκία) Ea 
Jrene vocatur infra pag. 494. βοινιν. 

Pag. 6586, 18. Ἰωάννης ὁ Kóvrog] Hist. Franco- Byzant. lib. 
VL n. 27. lib. VIL. n. 90. et pag. 820. Dpucaxo. 

Pag. 586, 17. Τῆς δὲ δίκης οὐ σιωπᾷν εἰϑισμένης, ἐς τέ- 
Aog ἐν τοῖς τοιούτοις βιαίως] Male haec interpuncta sunt. Sic 
autem debent interpungi, τῆς δὲ δίκης οὐ σιωπᾷν εἰϑισμένης ἐς 
τέλος ἐν τοῖς τοιούτοις, βιαίως καὶ οὗτος τοῦ ξῇν ἀπεῤῥάγη, id 
est, Cum autem. indicta ad extremum in his rebus tacere non 
soleat, violenta morie ipse quoque sublatus est etc. — Aliter Peta- 
vius, codicis male interpuncti lectione deceptus, sorviw. 

Pag. 587, 8. ᾿Ανωτέρω g9«c.] Lib. IX. cap. IX. sect, 5. 
BOIVIN. 

Pag. 689, 2. ᾿Αλλὰ τοῦ αὐτοῦ ϑέρους ἰσταμένου] JInrwnte 
eadem aestate. — Cantacuzenus Hist. lib. IL. cap. XXXIV. victoriam 


ANNOTATIONES. 1251 


de Turcis aestate exeunte reportatam affirmat, idque post Aetoli- 
cam expeditionem, de qua Gregoras capite VI. infra,  Borvis. 

Pag. 539, 6. "Oggavog ὁ "dvovndv] Leg. ὁ ᾿άτμὰν, vel 6 
Ὀτμὰν, filius Othmanis, orientalis Bithyniae satrape, Cantacuzeno 
lib. Ill. cap. 9. Hanc Orchanis expeditionem contra Byzantium ad 
snnum 1330. refert loannes Villaneus lib. X. cap. 152. nucaxo. 

Pag. 639, 8, Τὴν uiv ἐξ Ἱεροῦ) 45 Hiero, non, ut verte- 
bat Wolfius, a templo. Vide annotata supra ad pag. 255. C. 
ΒΟΙΥΙΝ. 

Pag. 648, 9. Πλείονα τὴν στοργὴν καὶ στεῤῥ. πρὸς τὸν σύ- 
ἔυγον ἔσχε] Maiore et firmiore affectu maritum diligebat, non, a 
marito diligebatur, ut interpretabatur Wolfius, qui legebat πρὸς 
τὴν σύξ. noii. 

Pag. 544, 20. Διὰ τὴν τοῦ δεσπότου αὐτῶν τελευτὴν 1 Can- 
tacuzen. lib. II. cap. 82. 38. nucawo. 

Pag. 546, 16. Νικομήδεια] Quam paullo ante manu et ar- 
mis inexpugnabilem fame expugnare adortus fuerat Orchanes, uti 
scribit Cantacuzen, lib. IL. cap. 26.  Uteporro tandem illa capta 
fuerit, narrat Leunclavius lib. IV. Hist. Musulm. pag. 186. nvcaxo. 

Pag. 549, 18. Toà μέντοι κατὰ ταῦτα ἐνιαυτῷ οὐδὲν [Gro- 
φίας ἄξιον πέπρακται] Anno, ut mihi videtur, Mundi VI. MDCCCXLVII, 
cuiusanni quatuor primi menses pertinent ad an.Chr. MCCCXXXVIII., 
octo reliqui ad an. MCCCXXXIX. — sorviw. 

Pag. 545, 99. Τῷ δ᾽ ἑξῆς ἔτει) Anno scilicet Mundi VI. 
MDCCCXLVIII. cuius pars prima pertinet ad an. Chr. MCCCXXXIX. 
altera ad an. MCCCXL. | soivis. 

Pag. 646, 9. Αὐτόϑι κατοικεῖν ἔγνωκε τοῦ λοιποῦ) Vide 
Jib. XIII. infra cap. VI. sect. 8. moiviw. 

Pag. 646, 11. Ὁ Πρωτοστράτωρ] Cantacuzen. lib. II. cap. 34. 
DUCANO. 

Peg. 646, 18. Τὴν ϑυγατέρα αὐτοῦ} Cantacuzen. lib. II. 
csp. 84. pucaxo. 

Pog. 548, 6. Καὶ καθιστῶσιν ἡγεμόνα τῆς πολιτείας 1 Simo- 
nem Buccanegram. Vide Ioannem Villaneum lib. XI. cap. 101. lib. 
XII. cap. 26. Petrum Bizarrum lib. VL. Historiae Genuensis sub an- 
no 1339. pocaxo. 

Pag. 548, 24. Καὶ Βασίλειος] Vide stemma Trapezuntino- 
rum imperatorum.  DUCANG. 

Pag. 650, 16. Ῥαΐῖσας μέντοι μικρὸν ἐς ᾿Ακαρνανίαν ἀπῇει] 
Haec verba ab interprete per incogitantiam omissa fuerant. BoIvIN. 

Pog. 551, 18. Kal of μὲν προσεχώρουν τῷ Τζανυχίτῃ etc.] 
Cum his coniungenda ea quae legüntur infra lib. XIII. cap. XÍ. 
sorvis. 

Pag. 552, 20. Καὶ ὅσα τὴν Ῥωμαίων ἡγεμονίαν ἐνδοξοτέραν 
καϑίστησι) Et quaecunque nomina illustriorem faciunt Homani im- 
peri (id est, Romanorum imperatorum) gloriam: non, ut vertebat 





1252  . ^  ANNOTATIONES. 


Petavius, tum ea praedicare, quibus Romanum imperium illustrius 
Jeoerat, Sic infra, Εὐχίτας τε ὀνομάζων αὐτοὺς xal Ὀμφαλοψύ- 
χους, καὶ ὅσα τούτοις ἑπόμενα, Euchitas eos et Omphalopsychos, εἰ 
Glüs eiusmodi nominibus appellans, βοινιν, 

Pag. 5629, 21. Καὶ (ἵν᾽ ὡς ἐν κεφαλαίῳ ....) αὐτοῦ ydo Gua 
τῷ βασιλεῖ] Vide annotata ad lib. I. pag. 3. Ὁ, Petavius hoc loco 
mon aseecutus est mentem auctoris, latentem scilicet sub insolenti 
verborum constructione, Similis coustructio occurrit lib, IX. cap. X. 
sect. 8. soiviw, 

Pog. 658, 9. Περὶ dv ὕστερον πλατύτερον λέξομεν] De iis 
Gregoras nihil amplius dicturus est. moivis. 

Pag. 658, 11. Καὶ ἡ Φωκαέων πόλις} Phocaeorum civitas, 
non Phocensium, ut vertebat Petavius, Phocenses sunt populi Pho- 
cídis, quae est Achaiae pars: Phocaei, cives urbis Phocaeae; de 

- quibus Horatius, . 
Nulla sit hac. potior sententia: Phocaeorum 
Velut profugit exsecrata. civitas 
4fgros atque proprios etc. — BoiVIN, 

Pag. 558, 19. Καὶ of ᾿ἀχαρνᾶνες } Cautacuzen. lib. [I cap.84. 
DUCANO. 

Pag. 664, 8. Ἢ τοῦ μεγάλου δομεστίκου καϑέστηκε σιωπὴ] 
Vel natura taciturnuin fuisse significat Cantacuzenum, cui ut suc- 
cessori aut raptori imperii p: adulari videtur: aut, si hoc non 
vult, ex iis quae desunt in codice, rectius intelligeretur hic locus. 
"WOLFIUS, 

Pag. 664, 8. Ἔαρος δ᾽ ἐπιόντος] Idem Cantacuzen. lib. II. 
cap. 40. nucaxo. 

Pag. 554, 16. Τρεῖς ὄντες αὐτοί) Vertendum ita ut edidi- 
mus, non quemadmodum Wolfius. soivix. 

Pag. 6556, 10. "Páxog Ῥωμαϊκὸν ὑποδὺς] Habitum indutus 
JRomanum, id est, Byzantinum seu Graecum. Ῥάκος proprie esk- 
Aabitus monasticus. ποινιν. 

Pag. $56, 11. Kal Bagladu] Totam Barlaami historiam 
scribit pariter Cantacuzen. lib. Il. cap. 39. 40. Gretserus ad eun- 
dem Cantacuzen. pag. 995. nucaxo, 

Pag. 556, 1. Τῷ διαλόγῳ) Exstat in Codice Regio 3284. 
fol 242. zowix. 

Pag. 556, 18. Ἡρακλεῖδαι καὶ Κεκροπίδαι] Heraclidae, iu- 
nioris Andronici factio; Cecropidae, senioris. woiviw. . 

Pag. 656, 18. "Avr δὲ Νικηφόρου, Νικαγόρας] [tem Μη- 
τρόδωρος, pro Θεόδωρος ὁ Μετοχίτης. Ξενοφάνης, pro Βαρλαάμ. 
Vide Gregorae Vitam huic volumini praefixam. sotvix, 

Pag. 556, 20. Κἀντεῦθεν ὑγιέστερα τὰ Λατίνων ἐπιψηφίση- 
ται δόγματα} Tamen Barlaamus per illud tempus scripsit pro Grae- 


cis contra Latinos, Exstant in Cod. Reg. 2950. Βαρλαὰμ μοναχοῦ 














. ANNOTATIONES. 1258 


καὶ φιλοσόφου λόγοι κατὰ τῶν ἐξ dw καὶ αὐτὸς εἶλκε τὸ γένορ 
Ἰκαλῶν εἰς. Barlaami monachi et philosophi orationes adversus Ita- 
los, a quibus et ipse genus ducebat, Eae sunt orationes viginti: 
quibus praefixum epigramma minime elegans, in quo lector iube- 
tur gr: Deo maximas agere, quod Latinus contra Latinos prae- 
cleres illas orationes scripserit, Botviw. 

Pag. 657, 16. Καὶ σφαλλομένης εὐχῆς] Exstant in Cod, 
Reg. 2404. fol. 805. v. capita aliquot περὶ προσευχῆς, variis Pala- 
iae opusculis subiuncta, addito hoc titulo, τοῦ αὐτοῦ κεφάλαια 
περὶ προσευχῆς καὶ καρδίας καθαρότητος. Eorum unum, quod 
et primum in eo codice occurrit, ila habet: Ἐπειδὴ τὸ θεῖον 
αὐτοαγαϑότης ἐστὶ, καὶ ἔλεος αὐτόχρημα, καὶ ἄβυσσος χρηστότη- 
τος, μᾶλλον δὲ καὶ τῆς ἀβύσσου ταύτης περιληπτικὸν ὥσπερέχον 
(fort. ὡς ὑπερέχον) παντός τε ὀνόματος ὀνομαζομένου, καὶ νοουμέ- 
vov πράγματος, τῇ πρὸς αὐτὸ ἑνώσει μόνῃ τύχοι ἄν τις τοῦ ἐλέ- 
ovg. ἑνοῦται δέ τις τούτῳ τῇ κοινωνίᾳ κατὰ τὸ ἐγχωροῦν τῶν 
ὁμοίων ἀρετῶν, καὶ τῇ κοινωνίᾳ τῆς κατὰ τὴν εὐχὴν πρὸς τὸν 
Θεὸν δεήσεώς τε καὶ αἰνέσεως. ἀλλ᾽ ἡ μὲν ἀρετῶν κοινωνία, δι᾿ 
ὁμοιύτητα, πρὸς ὑποδοχὴν τοῦ ϑείου ἐπιτήδειον τὸν σπουδαῖον 
πέφυκε κατασχευάζειν, οὐ μέντοι καὶ ἑνοῦν. ἡ δὲ τῆς εὐχῆς δύ- ^ 
ψαμις αὐτὴν ἱερουργεῖ καὶ τελεσιουργεῖ τὴν τοῦ ἀνθρώπου πρὸς 
τὸ ϑεῖον ἀνάτασίν τε καὶ ἕνωσιν, σύνδεσμος οὖσα τῶν λογικῶν 
πρὸς τὸν κτίσαντα κτισμάτων᾽ ὅταν μέντοι τῶν παϑῶν καὶ τῶν 
λογισμῶν δι᾽ ἐμπύρου κατανύξεως ὑπεραναβῇ τὰ τῆς εὐχῆς. τῷ 
γὰρ ἐμπαθεῖ νῷ ἐνωθῆναι τὸν ϑεὸν, ἀδύνατον" ὥσθ᾽ ὁ νοῦς, 
μέχρις ἂν τοιοῦτος j εὐχόμενος, οὐδὲ τοῦ ἐλέους ἔτυχε" παϑόσον 
δὲ τῶν λογισμῶν ἀνανεύειν δύναται, κατὰ τοσοῦτον καὶ τοῦ πέν- 
ϑους γίνεται" ἀναλόγως δὲ τῷ πένϑει, καὶ τοῦ ἐλέους τῆς παρακλήσεως 
μεταλαγχάνει" κἀν τούτοις ἐγχρονίσας μετὰ ταπεινώσεως, καὶ τὸ 
παϑητικὸν ἅπαν μετασκευάξει τῆς ψυχῆς. [ἃ εεῖ, interprete C. V. 
Cl. Capperonnerio: Quoniam Deus ipsa per se bonitas est, εἰ mise- 
ricordia, et bonitatis abyssus; seu potius hano abyssum. compre- 
hendit, utpote qui sit supra id omne quod nominatur εἰ intelli- 
gitur, misericordiam consequi nemo potest, nisi quatenus cum 
ipro Deo wnitur. Neque enim cum ipso unitur quispiam, nisi si- 
milium, quoad eius fieri potest, virtutum particeps fiat, et laudis 
Gc precum, quas Deo inter orandum f'undimus, habeat commu- 
nionem. 4d tamen intercedit discriminis virtutem. inter et preca- 
fionem, quod virtutum communio, propter huiusmodi similitudi- 
mem, virum probum ad susceptionem. divinitatis aptum. efficiat, 
mon vero cum ea uniat; vis autem precum hominis ad Deum sub- 
vwectionem et unitionem perficiat, consecret, et rationales creatura 
cum creatore arctissimo vinculo devinciat: dummodo pravos affe- 
ctus εἰ peccata per igneam compunctionem transcendat oratio, Nam 
fieri. nequit, ut mens inordinatis affectibus commota cum Deo unia- 
tur. Sicque quamdiu mens orat hoc modo affecta, nondum est 





1254 ANNOTATIONES. 


misericordiam consecuía: sed. quantum e, peccatis, emergere. potest, 
tanium etiam progreditur ad luctum, et pro. sui luctus modulo 
misericordiae consolationem obtinet; ita ut si hoc in statu fuerit 
Aumiliter immorata, omnes. animae affectus. commutet. — Caetera, 
quae proxime subsequuntur, eiusdem argumenti κεφάλαια omitto. 
Aestimet lector ἐκ τοῦ χρασπέδου τὸ ὕφασμα. — BoiviN. 

Pag. 661, 92. Ἧκεν ἡ προθεσμία) Iunii dies ΧΙ, ut mox 
ostendemus. morvix. 

Pag. 669, 9. Ἑ.“σπέρας ye μὴν ἰούσης, τὸ ϑέατρον διελύετο. 
καὶ ὃ μὲν Βαρλαὰμ etc.] Caeterum. sub vesperam spectaculum illud 
absolutum est. 4c. Barlaamus quidem etc. lta vertendum; non, 
ut vertebat Wolfius: Caeterum sub vesperam spectaculo illo absolu- 
t0, Barlaamus ignominiam illam. gravissime ferens , plenis vclis in 
JIialiam abiit; quorum verborum hic videtur esse sensus, Barlaa- 
mum ea ipsa die, qua Concilium habitum sit, plenis velis in [toliam 
abiisse, id quod ut absurdum ila etiam falsum est. Constat quippe 
Barlaamum ex eo aliquamdiu Byzantii substitisse, nec in patriam 
reversum esse, nisi post obitum Andronici iunioris. Vide Canta- 
cuz. Jib. 11. cap. XL. pag. 386. notvis. 

Pag. 659, 16. Ἔλαϑε vj ὑστεραίᾳ) Postridie scilicet eius 
diei, quo Concilium habitum fuerat. Ítaque Goncilium habitum 
est die lunii ΧΙ. Nam obiit imperator die Iunii XV. cum dies qua- 
tuor continuos aeger decubuisset, utstatim ostendetur. xoivix, 

Pag, 560, 1. Ἐπὶ τρίτην ἐγγύς που qjufgav] Imperstor duo- 
bus diebus gravi sopore oppressus, tertio excitatus est : tum idem 
paulo post in soporem relapeus, ad tertium fere diem iacuit, Ita- 
que dies saltem quatuor continuos decubuit. Cantacuzenus quatri- 
duo iacuisse eum in lecto significat. At Pontanus, Cantacuzeni 
interpres, ex quatuor diebus septem effecit. Nam cum a Cantacuzeno 
ὑστεραία, δευτέρα, τρίτη, τετάρτη positae forent, atque eae quidem 
suis quaeque symptomatis distincta e eam quae Graece δευτέρα 
» tertiam vocavit; quae τρίτη, tertiam a tertia, id est sextam 
posuit: denique (in fine capitis) eam diem, quae a Cantacuzeno 
τετάρτη diceretur, non quartam interpretatus est, sed JMercurii 
diem ; nec advertit, diem Iunii XV, anno Mundi VI. MDCCCXLIX. 
Ghristi MCCCXLI. non incidisse in feriam quartam, quae est JHer- 
curii dies, sed in feriam sextam, quae est Veneris. noivix, 

Pag. 560, 8. Κατὰ τὸ con] Christi 1841. nucaxo. 

Pag. 560, 5. Τὰ τῆς αὐτοκρατορίας ἔτη] Haec, quae can- 
cellis inclusa sunt, cum Wolfius non invenisset in suo Codice, 
annos imperii viginti assignavit Andronico iuniori. Atque hinc fa. 
ctum puto, ut in ipsa huiusce Historiae inscriptione idem Wolfius 
summam annorum arpliaverit, numeraveritque annos CXLV. pro 
CXXXVII. ut supra annotavimus ad titul.libri primi. sorvm. 

Pag. 560, 6. Ἔτη δυοκαίδεκα ἦν Immo anni. tredecim, et 
dies viginti duo. Nam Andronicus iunior Urbis potitus est anno 











ANNOTATIONES. 1255 


Mundi VI. MDCCCXXXVI. Christi MCCCXXVITI. ea nocte quae in- 
tercessit inter Maii diem XXIII. et XXIV. ut dictum supra lib. IX. 
cap. VI. et VII. Obiit autem anno Mundi VI. MDCCCXLIX. Christi 
MCCCXLI. lunii die XV. sorvis. 

Pag. 660, 8. Τῇ δὲ τρίτῃ τοῦ zévOovg] Tertio post noven- 
dialia die. Vide supra notata ad lib. X. cap. 1. pucaxo. 

Pag. 668, 4. Ἡμᾶς ἀποδύσασϑαι) Haud scio an desit ali- 
quid, de splendore vestium, Sed si nihil deest, mutationem certe ve- 
stitus significat τὸ ἡ ἀποδύσασϑαι, quasi esset βετενδύσασϑαι. "WOLFIUB, 

Pag. 564, 9. Οἱ τῆς ἐκκλησίας ἱεροὶ προστάται] Haec verba 
ex Gregorae naenia affert Cantacuzen., 110. 1Υ. cap. 24. atque ex iis 
malam fidem Gregorae carpit. Ducawo. 

Pag. 565, 18. "Hó9g καὶ χαρίεις τὸ εἶδος] Cantacuz. lib. 11. 
cap. 21. extr. de Andronico un. πᾶσι γὰρ οὐκ ἐπέραστος μόνον, 
ἀλλὰ καὶ ϑαύματος ἄξια ὄψις ἦν. DUCANG, 

Pag. 566, 4. Ἔτρεφε ydg πύναρ] Cantacuzen. lib. I. cap. 5. 
DUCANO, 

Pag. 567, 1. Ὡς af τοῦ ἐπιπέδου] Vide Gloss. med. Graecit, 
àÀn v. πρόκυψις.  DUCANO. 

Pag. 567, 19. Ilvoeuidog] Vide idem Glow. in hac voce. 
DUCANG, 

Pag. 568, 19. Μεγίστων καὶ περιφανῶν οἴκων] Aedium quae 
aedi Sophianae adiunctae erant, sacerdotibus et clericis δά ἀϊοῖδα, 
3UCANG. 

Pag. 668, 17. Φϑορὰ καὶ κατάλυσις κατωρχήσατο Ἱ Post haec 
verba, quibus clauditur liber undecimus, eadem manu in Codice 
Regio 2668. scriptum legitur: Ἐν ἔτει ew μηνὶ δεκεμβρίῳ, ὅδ, 
ἦλϑεν ὅδ᾽ βασιλεὺς κῦρος Ἰωάννης 6 υἱὸς κυρίου ᾿ἀνδρονίκον τοῦ 
βασιλέως ἐν Κωνσταντινουπόλει εἰρηνικῶς, προγεγονότων ὅρκων 
μετὰ συμφωνιῶν. τῇ δεκάτῃ δὲ τοῦ αὐτοῦ δεκεμβρίου, ἐξῆλθεν « é 
αὐϑέντης ἡμῶν ὁ βασιλεὺς κύριος ἹΜανουὴλ, ἀναβὰς εἰς τὰ κά- 
περγα τῶν Βενετικῶν, καὶ ἀπεδήμησεν εἰς τὴν Φραγγίαν, ἕνεκεν 
βοηϑείας τῆς εἰρημένης ᾿Ἀωνσταντινουπόλεως. Quae. sequuntur, 
alis manu scripta sunt. Ἐν ἔτει efe. ἴνδικτ. η΄. μαρτίου κϑ'. 

ἡμέρᾳ παρασκευῇ μεγάλῃ, ἦλθεν ὁ μακαρίτης βασιλεὺς κύριος 
ἹΜανουὴλ' τῷ λιμένι τῶν Κεχρεῶν (Κεγχρεῶν), καὶ τῇ ἡ ἀπριλ- 
λίου ἤρξατο ἀνακαϑαίρειν καὶ ἀνοικοδομεῖν τὸ ἐξαμίλιον, ὅπερ! L2 τὸ 
μῆκος οὐργυιές (pro. οὐργυιαῖς) γώ. . ἀνέστησε δὲ πύργους ἐπὶ αὐτῷ vy. 
εὐρέϑησαν καὶ γράμματα ἐν μαρμάρῳ λαξευτὰ, κατὰ τὸ μέρος τὸ 
ἐν τῇ Ἑλλάδι, λέγοντα οὕτως" ΦΩΣ ΕΚΦΩΤΟΣ, ΘΕΟΣ 
ΑΛΗΘΙΝΟΣ EK ΘΕΟΥ ΑΔΗΘΙΝΟΥ͂, OTAARH 
TON ATTOKPATOPA IOTZTINIANON, KAI ΤΟΝ 
IIIZTON ATTOT 40TAON BIKTOPINON, ΚΑῚ 
IIANTAE ΤΟΥΣ EN TH EA44441 KATOIKOTN- 
ΤΑ͂Σ, ΤΟΥΣ EK ΘΕΟΥ͂ ΖΏΝΤΑ͂Σ. Ἐν ἔτει SB. ly- 
δικτ. ζ΄. δεκεμβ, κ΄. ἦλθεν ὃ μακαρίτης δεσπότης κύριος Κων- 


1256 ANNOTATIONES. 


σταντῖνος εἷς τὸν Μιξηθρὰν, καὶ ἐδιέβη εἷς τὴν πόλιν ὁ ἀδεῖ- 
φὸς αὐτοῦ ó μακαρίτης δεσπότης κύριος Θεόδωρος" καὶ μετὰ ταῦτα 
ἀπῆλθεν d αὐτὸς δεσπότης κύριος Κωνσταντῖνος ἐν τῇ Κωνσταντι- 
ψουπόλει γεγοναὶς βασιλεὺς ἐν τῷ e7yvr ἔτει. Βοινικ. 

Pag. 571, 1. Πρὸ ἐτῶν ἰγγύς mov ἑκατὸν καὶ πεντήκοντα] 
Libri undecim priores historiam continent annorum. ΟΧΧΧΥ 
Vide quae annotavimus ad titulum libri primi. moivis. 

Pag. 612, 18. Ἡλικιώταις ἰδίᾳ γέγονεν εἶναι } Legendum for. 
tasse, ἡλικιώταις διαγέγονεν εἶναι. 81. lib. XIII, cap. XII. sect. 
8. διαγέγονε xeyojaOas. — norvis, 

Pag. 616, 18. Παρὰ τὴν τῶν Ὁδηγῶν μονὴν] Usi Augusta 
triduo mansit post coniugis obitum, in Palatium regressa, Canta- 
cuz. lib. HL. cap. 1. latius aedis mentio in priore Historia non 
semel occurrit, de qua pluribus egimus in Constantinop. Christ. 
lib. IV. sect. II. n. 24. pucaNo. 

Pag. 676, 21. Ἔννατον τῆς ἡλικίας] Natus quippe Ic annes 
Didymotichi XVIII. ; anno Chr. 1382. uti notat Gregoraa lib. 
X. cap. 8. Vide Cantacuzen. lib. Π|. cap. 2. pucaxo. ^Evvarov τῆς 
ἡλικίας ἔτος ἀμείβοντα] Verti, qui tum nonum aetatis annum explebat, 
Malim nunc, excedebat. Nam et ea est vis verbi ἀμείβειν, et huic inter- 
pretationi favet id, quod de Ioanne legitur infra lib. XV. cap. ΧΙ. sect. 
8.ubi dicitur uxorem duxisse Helenam sexdecim annos natus. porvix. 

Pag. $76, 22. Maz] Vide Famil. Byzant. pocaxo. 

Pag. 511, 6. ᾿Αλεξίῳ δὲ τῷ ᾿ἀποκαύχῳ Ἶ Exstat in Bibliotheca 
Regia Codex ingens chartaceus Graecus, quo continentur Opera 
Hippocratis fere universa. Eius libri initio imagines duae in. mem- 
branis pictae occurrunt. 1. Hippocrates in hemicyclo sedens, 
dextra calamum, laeva librum tenet resignatum. 11. Magnus Dux 
Apocaucus in cathedra sedet: quem pone stat puer, libru: plu- 
teo apertum manu sinistra apprehensum tenens, et legenti aimilis. 
Ad utramque imaginem accessere Hippocratis et Apocauci laudes 
is [ambicis comprehensae, eaeque in marginibus ta- 
iguram Apocauci, viri post Cantacuzenum 
ae Hist parle celebrotissimi, aeri incidi cura- 
vimus, his scilicet notis inserendam. Quoniam autem Apocauco 
proximus in Codice Regio assidet et eum prior compellat Hippocra- 
tes, ideo huius quoque imaginem, Chalcographi manu delineatam, 
iu lucem edimus. ambos ipsos aeri insculpi non necesse esse du- 
ximus, quos typis exprimi facilius foret, Ex iis porro Iambis ap- 




















ie 
quippe Bippocre les pictum in adversa pagina A pocoucum alloquitar: 
ρικῆς μὲν τῆς πρατίστης ἐν τέχναις 
4εινός τις εἶλε τὴν ἐμὴν ψυχὴν ἔρως, 
Ἐκ παιδὸς εὐθὺς ἐντακεὶς εὐμηχάνως, 
Kal προσπαϑῶς ἔχουσαν ἕλκων τὴν φύσιν 


ANNOTATIONES. 


Πρὸς συμπαϑῆ παίδευσιν δλκαῖς ἐμφύτοις, 
Καὶ δὴ συνάψας καὶ πυκνοὺς ταύτῃ πόνους, 
Ὑπερφυοῦς ἔδοξα τυγχάνειν κλέους, 
Keiwóy τι ϑαῦμα e ἰφηματίξων τῷ βίῳ. 
Σοφῶς δὲ πᾶσιν καλύψας τὴν τέχνην, 
Ἱπποκράτεις ἔδειξα συχνοὺς τῷ χρόνῳ, 
Δεινὰς ὅτι μάλιστα πρὸς ταύτην φύσεις" 
ps , Dev , "Afztov , τοὺς πάνυ, 
᾿Δρεταίου καὶ σοφοῦ Παύλου χάριν" 
My P Ὀριβάσιος Li κλειναὶ ing" 
άλλοι τε συχνοὶ σύνδρομοι τὴν ἀξίαν, 
Ὧν λαμπρὸν ἐμπέφηνε τῷ βίῳ κλέος. 
Aud παραιρεῖταί, τι τῆς εὐδοξίας 
Τὸ τῶν πόνων ἄπληστον, οἷς ὅ πᾶς βίος 
άληκτον ἦν σπούδασμα πρὸς τοῦτο 0v. 
Z4 δὲ στρατηγὲ τῶν ἀρίστων Αὐσόνων, 
Κοινὲ στρατάρχα τῶν διπλῶν στρατευμάτων, 
'O γῆν τε καὶ Θάλατταν͵ ἀσχέτως τρέχων, 
“Διεξαγωγεῦ τῶν κατ᾽ αὐτοὺς πραγμάτων, 
Ἐπήβολος φρὴν τῶν σοφῶν βουλευμάτων, 
Ὁ τῆς δίκης πρύτανις εὐστάϑμοις μέτροις, 
'H πρὸς λόγους ἄπληστος ἐξόχως φύσις, 
Ὁ τεχνικὸς νοῦς πρὸς κτίσεις εὐμηχάνους, 
Πῶς εἰς τοσαῦτα περματίζων τὸς φρένας, 
Ὧν εἰς ἕκαστον ἀρκέσαι τις ἂν μόλις, 
Καὶ λαμπρὸς οὕτω τοῖς πᾶσιν δεδειγμένος, 
Ἔπειτα, βλέψας πρὸς μακρὰν οὕτω τέχνην, 
Πρὸς ἣν βραχὺς πᾶς ἔστιν ἀνθρώπου Blog, 
Οὕτως ἀνείλου θᾶττον αὐτὴν ἢ λόγος; 
Καὶ πᾶσαν ἐξέπληξας ἐν τούτῳ φύσιν, 
Ὥστε χρόνον τε καὶ λόγους καὶ τὴν φύσιν, 
ΣΣπουδήν τε πᾶσαν τὴν ἐμὴν οὐ μετρίαν, 
"Ὁδοῦ πάρεργον, τοῦτο δὴ τὸ τοῦ λόγου, 
Καὶ παιδιὰν ἤλεγξας 6 ὄντα σοῦ σθένους. 
[Ὄντως ξένην ἄριστε πλουτήσας φύσιν, 
Ἐένως ἐχρήσω πᾶσι τοῖς κοινοῖς τρόποις" 
Kal σφόδρα ϑαυμάξειν με φιλῶν τοῖς λόγοις» 
Ἔδειξας ἔργοις ὡς βραχύς τίς μου λόγος. 
Τὰς ψυχικὰς γὰρ οὐ νοσήσας δυνάμεις 
Ἐκ τῆς ἐνύλου συμφυοῦς διαρτίας, 
Εὔῤξωστος οὕτω ταῖς ἐνεργείαις ἔφυς, 
Τοὺς γνωστικοὺς εἰς ἄκρον εὐεκτῶν τόνους. 
"Ax εὐχαρίστως οἷς φιλεῖς ἡμᾶς ἔχων, 
Ὁ πάντα χρηστὸς, ἡ τρεσολβία φύσις, 
“Χάριν ϑεῷ σὺ τῶν καλῶν εἰδωὺς ἔχε 
Tlag! οὗ καλὸν πέφυκεν ἀνθρώποις ἅπαν. 


Nicephorus Gregor. Vol. II. 80 


1257 


1258 ANNOTATIONES. 
Ita quidem Hippocrates; quem sic contra Ápocaucus: 


Ἐγὼ σοφῶν κράτιστε τῶν ὑμνουμένων, —— 
᾿Δεὶ διαρϑρῶν τοῖς λογισμοῖς τὴν") .. « . 
Καὶ τὴν καθ᾽ ἡμᾶς ἐξερευ"") ..... 

ἘΣ ἧς μαθεῖν πάρεστιν ἐνθέους λόγους, 
“Πολλοῖς μὲν ἔσχον ἐντυχεῖν σοφῶν λόγοις» 
Zogóg ἀναπτύσσουσι τὴν")... . . 

Παρ’ ὧν ἀφορμὲς δαψιλεῖς ἦν λαμβάνειν, 
Πρὸς θαῦμα τοῦ κτίσαντος ἀῤῥήτοις τρόποις. 
Ἐπεὶ δὲ τῶν σῶν εὐκλεῶν σπουδασμάτων 
IloWg τις ἔῤῥει θαύματος γέμων λύγος, 

Ὡς τῆς ἐν ἡμῖν τοῦ ϑεοῦ τεχνουργίας 

Τοὺς μυστικοὺς τρανοῦντος ἐμφύτους λόγους, 
“Πολὺν μὲν ἔσχον ἐντυχεῖν τούτοις πόϑον, 
“Παμπραῖς ἐπ᾿ αὐτοῖς ἐντρυφῶν ταῖς ἐλπίσι. 


Tum idem interiectis aliquot versibus, 


Ἐπεὶ δὲ καὶ vivevxa λοιπὸν πρὸς πόνους, 

"Rounufvog τάχιστα πληροῦν τὸν πόϑον, 

Καὶ δὴ προσέσχον ἐμμελῶς τοῖς βιβλίοις, 

Καὶ τὴν ὕλην δέδωκα τῇ τέχνῃ σχέσιν" 

᾿Αλλὰ τὸ λοιπὸν τίς παραστήσει λόγος; 
Reliqua omitto, quae et nimis multa sunt, et ad institutum minus 
pertinent. Porro Apocaucum legendis Medicorum scriptis deditum 
fuisse, discimus etiam ex Aetuario, qui suos de Methodo medendi 
libros ei, ad Hyperboreos Scythas legato eunti, nuncupavit. Vide 
Lambecium de Bibliotheca Caesor. lib. VI. pag. 113.  sorviw. 

Pag. 517, 6. Καὶ τὴν προσήκουσαν περὶ αὐτὸν δορυφορίαν ] 
Yd ipsuin tradit Cantac. lib. I. cap. I. nvcawo. 

Pag. 677, 7. Φονεύσας τὸν βασιλέα] Cantacuz. lib, III, cap. 
18. pvcaxo. 

Pag. 617, 9. Ἢ τῷ ϑείῳ τοῦ βασιλέως Kavaravrlyp] Filio 
secundo genito Andronici senioris imp. de quo in Famil. Byzant. 
DUCAKO, 

Pag. 617, 10. Ἢ Συργιάννῃ 1 Cuius ille studiosissimus erat. 
DUCANO. 

Pag. 518, 6. Καντακουζηνὸν, συνωθῶν τὰ ἐφυϑρὰ) Idem 
narrat Cantacuz. lib. IL. cap. 40. pag. 837. pucaxo. 1 

Pag. 618, 1. ᾿Ανάγκην πολλάκις ἐπενεγκόντος τοῦ βασιλέως 
Cuutacas Hit. lib. I eap. IX. et XIV. mourmm, " 

ἀρ. 518, 38. Τὰς ἐννέα πενθίμους ἡμέρας] Cantacuzen, 
δὲ τὴν ἐννάτην τῶν ἐπὶ τοῖς τετελευτηκόσι συνήθως γενομένων a- 
5) πτίσιν, opinor. βοῖνιν. 
**) Fort. ὀβερευνων σύνθεσιν. ow. 
“2 Fort. ἡμῶν φύσιν, ποινιν. 


ANNOTATIONES: 1259 


σμῶν: quibus quidem novem diebus ex coniugibus superstes domi 
se continebat, ut est apud Codinum de Offic, cap. 21. n. 4. 
Vide Gloss, med. Graecit. in"Evvara. υσαλνο. 

Pag. 579, 8. Ὁ πατριάρχης] Cantacuzen, lib. IIT. cap. 9. ut 

ttriarcha rerum administrationem ambiverit multis enarrat. pocawo, 

Pag. 519, 94. Ἐμοὶ δ᾽ οὐ τοιούτων } Conferendus ipse Cau- 
tacuzenus lib. III. cap. 4. 6. 6. nvcaxo. 

Pag. 681, 9. Των περὶ βασιλείας προτιϑ.] Lib. VIIL c. III. 
secl 4, moii, 

Pag. 681, 9. Φυγὲς ἐς τὴν Θράκην x. v. Δ. Lib. VIIL cap. 

, Vi. sect. 4, Borviw, 

Peg. 681, 92. Κατὰ τὴν ἑπταετῆ περίοδον ἐκείνην] Bellum 
scilicet avi et nepotis, Vide quae annotavimus supra ad pag. 262. B. 
3OIVIK, 

Pag. 583, 17. Τὸν δρόμον τετέλεκα x. τ. 1.] Paulus ad Ti. 
moth. Ep. ll. cap. 4. v. 7. soivix. 

Pag. 584, ὃ. "Anóxavxog] Quem "4móxavyov cum χ vocat 
Cantacuzenus. pUcawo, 

,Pug. 685, ὅ. Ἔξ ἀσήμου γένους] Infra cap. 9. εἷς γὰρ $ ὕψος 
ἐξ ἀσήμου τύχης ἀρϑεὶς etc. lib. XIII. cap. 8. ἐξ ἁλῶν sig τὸ στρα- 
τήγιον παρεληλυθώς. Cantacuz. lib. L cap. 4. ἄνδρα γένους μὲν 
ἀφανοῦς ὄντα, καὶ ταῖς τῶν δημοσίων πράξεσιν ἠσχολημένον. τὴν 
δημοσίαν γὰρ ἁλῶν τότε τὴν διάϑεσιν ἐποιεῖτο. cap. 28. τὸν δὲ 
᾿ἀπόκανχον, ἄσημον μὲν ὄντα, καὶ ἐξ ἀσήμων, καὶ οὔπω χθὲς 
καὶ πρώην τοῖς τῶν δημοσίων φόρων πράκταις ὑπογῤαμματεύοντα. 
Jdem lib. III. cap. 14. οὗτος. . ἐκ Βιϑυνίας ὡρμημένος, καὶ 
ἄσημος ἐκ φαύλων͵ φὺς, τὰ πρῶτα μὲν ὑπεγραμμάτευσε πολλοῖς 
τῶν τὰ δημόσια χρήματα εἰσπραττόντων ὀλίγου ἕνεκα μισϑοῦ. Ad- 
de 2 44. Dpvucaxo. 

'ag. 585, 18. Τῶν Ἐπιβατῶν φρούριον Castellum muni- 
tissimum , haud procul a Selybria. — Cantacuz. lib. [. cap. 24. lib. 
III. cap. 10. lib. IV. cap. 47. Gregoras ipse infa cap. 9. pucAwo. 

Pog..585, 20. Τὴς νήσου Πριγκίπου) Vide Glos, med, 
Graecit. in Πριγκίψ. πυολκο, 

Pag. 586, 7. Καὶ εἴ τινές που τῶν ἐν τέλει} Verti, et si 
qui ex ducibus — Malim, ex proceribus, vel ex magistratibus. 
molis, 

Pag. 586, 90. .4hyd τοι αἷμα κελαινὸν w. τ. À.] Homer. 
lliad. 1, 808. s»owrx. 

Pag. 690, 14. Εἰ μὴ yàg ταῖς τῶν ἐμῶν διωκτῶν καινοφω- 
ψίαις Gregoras hunc librum, et quinque deinceps continuos, sae- 
viente in Acindynianos persecutione scripsit, nondum tamen domo 
inclusus; immo, ut opinor, ante habitam Synodum Palamiticam, 
Decimum octavum et novem sequentes testatur ipse scripsisse se 
habita iam Synodo, domi manere iussum et ab monacbis custo. 
dibus obsessum, Vigesimum octavum, et reliquos usque adtri- 


1260 . ANNOTATIONES. 


gesimum octavum, recepta iam libertate, variis temporibus vi- 
detur condidisse. morvus. 

Pag. 591, 11. Ilio] Xenoph. lib. 1, de Cyri inst. norvrx. 

Pag. 691, 95. Τῶν ἔξω σοφῶν] Cantacuz. lib. III. cap. 6. 
DUCAKG. 

Pag. 596, 4. Kal Πελοποννησίων “ατίνων} Quibus tum prae- 
erat. DUCANO. 

Pag. 696, 18. Μετὰ μέντοι τὰς τοῦ ᾿Αρκτούρου ixitoldg] 
Anno Christi MCCCXLI. quo anno oriebatur Árcturus die XXVI. 
vel XXVII. mensis Augusti. Vide Michaélis Angeli Blondi tabulas 
annuas. BOIVIN, ᾿ 

Pag. ὅ96, 16. ᾿Αλεξάνδρου τοῦ τῶν Μυσῶν βασιλέως Is Su- 
manum Michaelis decessoris filium, qui post patris caedem Constan- 
tinopolin se receperat, sibi in manus tradi tum contendebat, ac 
renuenti Augustae bellum minabatur. Centacuzen. lib. 111, cap. 7. 
DUCANG, 

Pag. 597, 4. ᾿Αμοὺφ] Cantacuzen. d. cap. "poco ὁ τοῦ Al. 
τίνη, τῶν κατὰ τὴν ᾿Ασίαν δυνατώτατος. Agit de hoc Satrapa Tur- 
cico alibi non semel Laonicus lib. I. pag. 7. 19. Edit. Reg. Ὀμοῦφ 
appellat. Vide Leunclav. in Pandecte Turcico n. 18. Alterius Tur- 
cici pariter Satrapae eiusdem nominis meminit Pachymeres lib. X, 
cap. 25. sub Andronico seniore. pucaxo. 

Pag. 697, 6. "AvaníQo] Lib. VII. cap. 1. sect. 1. Βοινικ. 

Pag. 597, 19. Δυδίας γὰρ καὶ Ἰωνίας οὗτος ὧν sjyeudv] 
Illis temporibus Sarchanem Lydiae praefuisse tradit Contacuzenus 
Hist. lib. III. cap. IX. — Eundem lib. II. cap. XIII. Ioniae Satrapam 
facit. Itaque Amurius divisum cum Sarchane earum provinciarum 
imperium babuit. sorvix. 

Pag. 699, 18. "Axdóqa x. v. 1.] De ea re fusius infra cap. 9. 
ROIVIN. : 

Pag. 600, 6. Ὀμώμοκεν ὅρκον] Cuiusmodi fuerit istud pa- 
triarchae sacramentum, pluribus docet idem Cantacuzen, cap. VI. 
extremo, ubi de utriusque reconciliatione, pucawo. 

Pag. 600, 10. Τὴν ταχίστην αὖϑις ἐξήει] Septemb. die 98. 
cf. Cantac. lib. III. cap. 16, sorviw. 

og. 601, 7. ἹΜεϑ᾽ ἥλιον megiuévov] Legendum μήϑ᾽ ἥλιον 
εἴς. Quanquam ne sic quidem satis liquet, quaenam sit mens au. 
ctoris. Puto ἥλιον hoc loco esse ipsum tempus, cuius beneficio di- 
scimus quaenam consilia optima sint, sorviw. 

Jag. 602, 6. ᾿Απόκαυκος γὰρ ἐκεῖνος) Ut Apocaucus, dum 
capere imperatorem adolescentem et regnare meditatur, deprehen- 
sus in arcem suam Epibatensem fugerit, narrat idem Cantacusen- 
cap. 10. »ucaxo. 

Pag. 603, 16. Ἐπὶ δυσὶν ἐμακάριξε τούτοις] An intelligit 
duas partes consilii ab imperatore dati, ut arcem everteret, δὲ 
Apocaucum in custodiam daret?  soiviw. 











ANNOTATIONES. 1261 


'Pag. 604, 11. Ὑπήντησεν ἐξιοὴν δ Anóxavxoc] Rem narrat 
Cantacuz. cap. 16. — Ducaxo. 

Peg. 607, 90. Ἐν Καρὸς ἐτίθετο μοίρᾳ ] Proverbium, de 
quo Zenobius, Suidas, Micha&l Apostolius, et alii Paroemiographi. 
DUCANO. 

Pag. 608, 8. Τῶν φημιξομένων δεινῶν) Eorum malorum, 
quae fama iam nuntiaverit,  Dubito utrum sic vertendum, an eo- 
rum Tur gravia et acerba reputantur, — Borviw. 

'ag. 608, 17. Μίαν τῶν κεκλεισμένων τοῦ τείχους πυλῶν] 
Cantacuzen. lib. III. cap. 2. τὴν τοῦ Πορφυρογεννήνου προσαγο- 
φευομένην πυλίδα διατεμόντες.  Ducaxo. 

Pag. 608, 19. Ὑπὲρ ἑξήκοντα} Duo et quadraginta, duce 
Apelmene. Cantacuz. lib. ΠῚ. cap. XXII. — sorviw. 

Pag. 609, 2. "ἄραντες ἐκεῖθεν Cantacuz, lib. IIT. cap. 99. 
23. DE 490. pvcaxo, ἢ , 

'ag. 609, 9. Τήν τε τῆς ὃς ἄτιμον κάϑειρξιν } Canta- 
cuz. lib. III. cap. 29. p. 419. ΝΕ ui sie] 

Pag. 609, 20. Φέρων αὐτῷ βασιλικῶς ἐνσεσημασμένα yodp- 
ματα) Cantacuz. lib. III. cap. 94, pag. 494. pucaxo. 

Pag. 610, 17. Προφανῆ τὴν σφαγὴν ἐπέσειον αὐτῷ] ld ta- 
cet Cantacuzenus cap. 95. Dpucaxo. 

Peg. 611, 7. Ταῦτ᾽ ἄρα wal βιασθεὶς) Cantacuz. lib. III. 
cap. 26. pag. 438. pucAwo. 

Pag. 611, 17. Πρῶτον μὲν ἦν] Quae hoc loco desunt, eadem 
in Codice Vaticano No. CLXIV. desiderari, didici ex doctiss, Viro 
eodemque amico carissimo Lud. Targnio, qui selectas e multis 
lectiones dubias rogatu meo cum illo ipso Codice contulit. norvis. 

Pag. 611, 18. "Hufoa δ᾽ jv, καϑ' ἣν τὰ τῆς βασιλείας 
VIII. Octobr. qua S. Demetrii festum celebrant Graeci et Latini, 
anno Chr. 1841. Nescio, cur suae inaugurationis diem siluerit 
ipse Cantacuz. cap. 27. quam pluribus hic refert. pucaxwo, 

Pag. 611, 20. Τελευταῖον τοῦτον 1 Primum enim Annae Au- 
gustae acclamatum, tum Ioanni filio imperatori, tertio loco Ioanni 
Cantacuzeno imperatori cum Irene imperatrice, narrat idem Canta- 
cuz. lib. II. cap. 26. Vide eundem Gregoram lib. XIIL. cap. 8. 
DUCANO. 

Pag. 019, 6. Ἤμειψε τὴν ἐσθῆτα] Id ipsum ibidem habet 
Cantacuzenus: de quo more consulendus Codinus de Offic, Palat. 
cap.21. nucaNo. 

Pag. 612, 11. Κἀμοὶ τὴν αἰτίαν διαποροῦντι] Hinc apparet 
quam familiariter Gregoras cum Cantacuzeno , non solum privato, 
sed etiam imperatore vixerit: qua de re plura diximus in vita 
ipsius Gregorae. moiviw. 


Pag. 616, 9. Πρός τε τὸν Κράλην Σερβίας Stephanum 





1262 ANNOTATIONES. 


Duscisuum: de quo pluribus egimus in Familils Dalmaticis pag. 
291. nucaso. 

Pag. 616, 8. Καὶ ᾿Αλέξανδρον τὸν τῶν Μυσῶν ἀρχηγὸν 
De quo in regum Bulgaricorum serie historica pariter egimus. 
DUCANG. 

Pog. 616, 8. Ἔστεψε did πάσης σπουδῆς Ἰωάννην Ioannis 
coronatio prius a Cantacuzeno proposita, eo dilata fuerat, quod 
quidam dicerent baud aequum esse, patre imperatore paulo ante 
mortuo, filium agitare panegyrim, uti narrat idem Cantacux, lib. 
Ill. cap. 9., quam tendem peractam a [oanne patriarcha hacce tem- 
pestate refert cap. 86. non indicato eiusce coronationis die, quem 
lic indicat Gregoras, IX. scilicet Novembris, qui, inquit, ἀνέορτος 
fuit, cum ad eiusmodi ceremonias festi ex praecipuis dies deligi so- 
lerent. pvcaxo. 

Pag. 616, 20. Εἰώϑεισαν τὴν τοιαύτην ἡμέραν προκύπτειν ἢ 
De ista in pervigilio Natalis Christi προκύψει silet Codinus de Offic, 
Palat. cap. VI. n. I. ubi de eo agit. nucaxo. Vide Ducangii Gloss. med. 
Graecit. in v. Πρόκυψις.  Boiviw. 

Pag. 617, 7. Δεσμωτήριον! Quo nempe translata fuerat, 
vt ait Cantacuz. lib. ΠΙ, cap. XXXV. pag. 468., cum antea domi 
custodia adhibita observaretur, ut idem narrat cap. XXII. nucaxo. 

Pag. 617, 42. Τῆς τῶν φώτων παν. Epiphania an, Chr. 
1842. lanuar. dies 6. Eo die Cantacuzenus ipse matrem suam 
obiisse testatur Hist, lib. III. cep. 86. Is est dies τῶν φώτων seu. 
Epiphaniae. soivim. 

Pag. 618, 1. Ἔκειτο ἡ Κανταχουζηνὴ νεκρὰ} Cuius obitum 
accidisse scribit Cantacuzenus filius lib. lil, cap. XXXVI. pag. 469. 
VI. Jan. , Indict, X. anno ab orbe condito VI. MDCCCL. scili- 
cet Chr. MCCCXLII.  pucaso. 

Pag. 618, 16. Αὕτη ἡ ἀλλοίωσις x. τ. 4.] Psalm. 76. sorvux. 

Pag. 619, 12. — Tà ydg περίγειον ἐκ περιστροφῆς τοῦ olx. Ina- 
val. κύκλου Nam cum circuli sui perigeum eic, — Haec interpre- 
tatio partim mea est, parlim virorum astronomiae peritorum, quoe 
copsului. zoiviw. 

Pag. 619, 16. ᾿ἀκρονύκε, οὐ μάλα ἐβούλ. παρ. τῇ γῇ τὼς αὐ. 

ἃς, πρὶν ἐς μέσ. ἀφικ. τὴν νύκτα τηνικ. τὸν χρόνον] Verti, acromycham 

icem non prius terrae proebebat illo tempore, quam ad mediam 
noctem perventum esset. Malim, acronycham lucem non prius terrae 
praebebat, quam mediae noctis tempus advenisset,  &owix, 

Pag. 690, 18. ᾿4γγέλους σὺν ἀτιμίᾳ καὶ κουρᾷ πομπευόντων 
Rem narrat Contacuzenus lib. IIl. cap. XXXIII. pag. 466. nucAxo. 

Pag. 690, 91. Συχνοὶ τῶν τῆς ᾿Ορεστιάδος προὐχόντων 
Cantacuz, lib. ΠῚ. cap. XXVIIL pag. 441. pucaxo. Συχνοὶ τῶν 
τῆς Ὀρεστιάδος προὐχόντων] Ea est ddrianopolis. Codex lleg. 2784. 
fol. 827. v. ubi PA Urbium nominibus wmulatie, Ὀδρυσὸς καὶ Ὀρε- 








ANNOTATIÓNES. 1268 


στιὰς,. ἣ νῦν ᾿Αδριανούπολις. Vide et Leonis Allatii notas ad 
Georg. Ácropol. Histor. cap. XIII. Edit. Reg. pag. 981. sorviw. 

Pag. 621, 8. Τὸν "Ayytlov'Iocvvry] De quoin Famil, Byzant, 
DUCANG. 

: 1 Cuius urbis meminit Cantacuzenus lib. 1Π’ 
cap. XXX. Vide notata ad Villharduinum. pucaxo, 

Peg. 691, 6. Τοῦ παραῤῥέοντος vj ᾿Ορεστιάδι ποταμοῦ] 
Hibri. Vide Cantacuz. lib. II. cap. XXX. pag. 448. 449. pvcawo. 

Pag. 692, 28. Ὡς γὰρ ἐπὶ μανδραβόλου) Proverbium, de 
quo Zenobius, Diogenianus, Suidas, Michaàl Apostolius, et alii, 
DUCANO. : 
Jag. 699, 8. Πρωτοστράτωρ Θιόδωρος ὅ Συναδηνὸς} Can- 
tacuzen. lib. III. cap. XXXI. cuius alibi non semel meminit, pvcaxo. 

Pag. 628, 4. sj] Cantacuzenus Φερῶν legit, quam ur- 
bem in Thraciae Thessaliaeque finibus Fere hodie vocant Turci, ut 
scribit Leunclavius in priore Onomastico Turcico. pucawo.  Pheras 
vocat Cantacuzenus; atque illud eius urbis nomen primitus fuisse, 
indicat breve Urbium Onomasticon, quod exstat in Cod, Reg. 2990. 
fol 70. v. ubi inter alia legitur Qegol, πληϑυντικῶς, ab Σέῤῥαι, 
καὶ Φεραῖοι of ἀπὸ ταύτης. novis. 

Pag. 628, 6. Ὃ τοῦ ϑανόντος βασιλέως ἐξάδελφος, IY d 
«Ἀρμένιος Guido Αγηιεπῖκε: Cantacuzeno (lib. 1. cap. LVL) Συρ- 
γηντελεζιάνο : eidem (lib. III. cap. XXXL) Συργὴ ντελενουξιάο: 
Gallice, Sire Gui de Lusignam, seu de Lesignem, Erat hic An- 
dronici iunioris ἐξάδελφος. Scilicet Andronicus iunior matrem ha- 
buit JMariam zrmenam, quae et Ricta et Xene dicta est. Mariae 
autem nepos fuit ex fratre Guido iste, qui postea Armeniae rex 
fuit, ἐκ πατρῴου προσηκούσης αὐτῷ κλήρου τῆς ἀρχῆς, inquit Can- 
tacuzenus Histor, lib. III. cap. XLIX. βοινιν. 

Pag. 694, Q0. Τῶν δυοῖν αὐτῆς ἀδελφῶν) De quibus egi- 
mus in Famil Byzantin. pag. 825. ubi Asaninam perstrinximus, 
DUCAXO. 

Pag. 624, 98. Εἶχε γὰρ δεσμίους αὐτοὺς] De Manuele id te- 
statur Cantacazenus lib. ΠΙ, cap. XLL quem ait ἐν Βήρᾳ φρουρού- 
μένον ὑπὸ κλοιοῖς fuisse: ex quo emendandus hoc loco Gregorss, 
qui locum vocat φρούριον τῆς Αὐδήρων μονῆς, et lib. XVL. cap. I. 
τῶν ᾿Αδήλων μονὴν, cum legendum sit Βήρας μονῆς. Est enim 
Βήρα, seu Fera, castrum in Thracia ad Hebri sen Marize ostium, 
haud procul ab Oeno, ubi monasterium virorum exstitit, ab [saa- 
cio Comneno Andronici Tyranni patre olim exstructum, uti auctor 
est Nicetas in Andronico lib. L cap. II. et in Ieaacio Angelo lib. IV, 
cap. VIII ut et Cantacuzenus lib. III, cap. XXVI. XXXI. XXXIV. 
LIV. et lib. IV. cap. XLI. quemadmodum a nobis observatum ad 
Villiarduinum n. CCI. a quo 24fbbeie de V'eroisine appellatur. 
nucaxo. Τῆς τῶν Αὐδήρων μονῆς] Graeci recentiores Αὔδηρα et 
«Αὔδειρα scripserunt, pro"4fóqga. Est autem “4δέετα oppidulum 

















1264 . ANNOTATIONES. 


Thraciae maritimum, Democriti patria, Cantacozenus lib. IIL cap. 
XVIL et cap, XXVI, uxoris suae fratres, non in monasterio Δύδήρων, 
sedin Castello Bera seu Vera inclusos ait: unde Ducangius Gregoram 
reprehendit; quemetlibro XVI. cap. L.407&av μονὴν ρτρ Βήρας μονὴν 
dixisse observat, Ego Gregoram lib. XVL cap. I. locum indicasse 
existimo plane diversum a Bera Castello. ποινιν. 

Pag. 695, 2. Ἐπ᾿ ἐγκλήματι καϑοσιώσεως) Vide supra lib. 
XI. cap. IL. sect. 56. porvix. ᾿ 

Pag. 695, 10. Ἢ βασιλὶς Εἰρήνη, πολλὴν πιουταῦσα τὴν 
εὐνεσιν καὶ ἀγχίνοιαν etc.] Cantacuz. lib. III. cap. LVI. xai ueitov 
ἐπιδειξαμένη ἢ κατὰ γυναικεῖον φρόνημα.  DUcano. 

Pag. 696, 8. Διδυμοτείχου ἐπιτροπὴν παραδοὺς ..... ἀφί- 
xtv! εὐθυς] Didymotichus, hodie Dimotuc, oppidulum est in ripa 
Hebri fluminis, inter Adrianopolin et Traianopolin situm. Vide 
Brietii Thraciam cum veterem tum novam.  Cantacuzenus Didy- 
moticho egressus est Mortii die V. Indict. X. ut ipse testatur Hist. . 
lib.IIL cap. ΧΧΧΙΙ, sorviw. 

Pag. 696, 10. Καὶ ὠχύρου τὸ φρούριον, ὃ Πολύστυλον dvo 
μαζόμενον etc.] Cantacuz, lib. II. cap. ΧΧΧΨΙΙ, auctor est eam 
esse urbem, quam Graeci"/4fóroa vocabant, Democriti philosophi 
patriam, de qua rursum agit cap. LXIV. nucawmo. Καὶ ὠχύρου 
τὸ φρούριον, ὃ lloivorviov ὀνομαζόμενον πάλαι Ita etiam Codex 
Vaticanus. Tamen deesse aliquid suspicor. Certe Cantacuzenus, 
quod oppidum suo tempore Polystylum dicebatur, illud ipsum ait 
"dbderam dictum ab antiquis lib. III. cap. XXXVII. Cum Centa- 
cuzeno consentit Onomosticon Urbium, quod exstat in Cod, Reg. 
2784. fol, 827. v. ubi legitur Αὔδειρα, τὸ νῦν Πολύστυλον. Pro 
«ὔδειρα legendum "4fóqga. Vide quae annotavimus paulo supra 
δὰ pag. 889. E. soivim. 

Pag. 696, 12. Παρὰ τὰς τοῦ Νέστου ixfoldg] Ita rursum 
lib. XilI. cap. 1. fluvius, quem alii Νέσσον vocant. Vide observata 
a viro doctissimo Ioanne Harduino ad lib, IV. Plinii sect. XVIII. 
Nota LIV. nvcaxo. Παρὰ rdg τοῦ Néorov ἐκβολάς" ὃς ποταμῶν 
τῶν ἐν Θράκῃ μέγιστος Hodiernis Geographis neque maximum 
Thraciae flumen est, neque ex Haemo monte oritur. sorvis. 

Pag. 626, 15. Χρέλης ὁ TeifeAAóg] De quo Cantacuzenus 
lib. I. cap. LII. lib. III. cap. XXXI. XXXIIL ΧΧΧΥΗ͂Ι. etc. nucaxo. 

Pag. 696, 18. Σερουμμίτίαν] Urbem Macedoniae, quam 
“Σερομβίτξαν et Σερουμπίτξαν promiscue vocat Cantacuzenus, de 
qua quaedam attigimus ad Annaeam Alexiadem pag. 382. pucawo. 

Pag. 627, 2. Τὴν sig τοὔμπροσϑεν βασιλικὴν εὔκλειαν) Verti, 
cum imperandi gloriam , qua Cantacuzenus antekac floruerat, agno- 
sceret. eliamnum εἰς. Malim nunc, cum imperandi gloriam, quae 
Cantacyzeno posthac futura esset, cogitaret. etiamnum etc. eo prae- 
sertim quod apud. Gregoram adverbium ἔμπροσθεν solet referri ad 
fulurum tempus, non autem ad pracleritum, sorvix. 





ANNOTATIONES. 1265 


Pag. 627, 4. Φίλος εἶναι καὶ σύμμαχος αὐτῷ διετείνετο ἢ 
Contacuz. lib. III. cap. XXXII. et XXXIII. τυσανο. 

Pag. 697, 14. Τούτων δ᾽ οὕτως ἐχόντων Cantacuz. lib. ΠῚ, 
cap. ΧΧΧΙΙ.  pucaxo. 

Pag. 627, 17. Πλέον ἢ πεντακόσιοι) Cantacuzeno χίλεοι πρὸς 
τοῖς ἐπιγενομένοις. Idem praeterea ἐπὶ τῆς ἔξω Διδυμοτείχου συν- 
οἰκίας, hoc| est in suburbiis relictos ait octo duces, singulos sa- 
gittariis mille praefectos, Hist, lib. III. cap. XXXÍÍ. morvix. 

Pag. 698, T. Τῆς βασιλίδος Εἰρήνης ἀδελφὸς Ἰωάννης ^Ay- 
γελος] Vel legendum Ἰωάννης ᾿Ασάνης, vel post Ἰωάννης adden- 
dum, ut apud Cantacuz. lib. III. cap. XXXII. καὶ δ᾽ Αγγελος.  Ne- 
que enim Ioannes Angelus frater fuit [renes Vide quae de eo supra 
snnotamus. DUCANO. Codex Vaticanus plane habet, ut legendum 
esse admonuimus. Ita accepi ex doctiss, V. Lud, Targnio. morviw. 

Pog. 682, 8. Προσῆλθεν αὐτῷ xal ὁ Χρέλης] Cantacuz, lib. IlE. 
cap. XXXVÍIL  pocAwo, 

Pag. 632, 14. Φρούριον Ῥεντίναν καλούμενον] Oppidulum 
Thessalonica unius diei itinere distans. Cantacuz. ibid. et cap. 
XXXIX. XLV. pvcaso, 

Pag.688,9. Καὶ τὸ Mslevixov .... φρούριον] Cantacuz. lib. 
ΠΙ. cap. XXXVII. XXXVIII. cuius alibi non semel meminit. nucARGA4 

Pag. 683, 7. Ἐμοὶ ydo τῶν ξωγράφων ἐκείνους etc.] Eadem 
haec infra repetet lib. XXII. Est etiam initium Panegyrici sacri 
εἰς τὸν εὐαγγελισμὸν τῆς ὑπεραγίας Otoróxov. Vide Indicem Ope- 
rum Gregorae Rhetoricorum, ΒΟΙΨΙΝ. 

Pag.688, 91. Ὑπωπτεύϑη μὲν ó Συναδηνὸς τὰ βασιλέως φρο- 
viv) Id ipsum notat Cantacuz. cap. XXXVIII. pag. 475. nucaxo. 

Pag. 684, 1. Καὶ κινεῖται xav αὐτῶν ὁ δῆμος βαγδαίως] llli 
nempe, quos loco laudato Ζηλωτεὶς vocat Cantacuzenus, seu potiua 
ita sese appellasse indicat, qui scilicet reipublicae causam tueban- 
tur, ὀνόμασι χρηστοῖς τὴν τῆς κακίας ὑπόϑεσιν περιπέττοντες, in- 
quit Gregoras huius lib, cap. X. pvucamo. 

Pag. 684, 2. Ἐν εὐανδρούσῃ καὶ πολυανϑρώπῳ πόλει] Vide 
Glossar. med. Graecit. in v. Meyalónolg, ubi quaedam de Thessa- 
lonicae amplitudine attigimus. — nucAwo. 

Pog. 634, 6. IvvewxóxaGrQov] Munitio iuxta Thessalonicom 
exstructa ab Ándronico iuniore, atque ita appellata, ὡς καὶ γυναι- 
κείας οὔσης φρουρᾶς, κρείττων ἐσομένη παντοίας πολεμίων προσ- 
βολῆς, inquit Cantacuz, I[, 88. nucawo. 

Pag. 634, 9. Καὶ ó ᾿Δρμένιος Ivjp] Cantacuz. lib. III. cap. 
88. pag. 477. pucawo. ᾿ 

Pag. 634, 14. ᾿Αλέξιον τὸν ᾿ἀπόκαυκον 1 De Apocauco hic εἰ- 
let Cantacuzenus. pUcaso. 

Pag.635, 1. Kal τὴν γνώμην εὐθυς μετέθετο) Cantacuz. lib. 
Ill. cap. 40. nvcawo. 


1206 ANNOTATIONES. 


Pag. 685. 8. Θέρους μὲν οὖν ἐνειστήκει καιρὸς} Cantacas. 
lib. IIl. cap. 39. 40. nucaxo. 

Pag. 636, 8. uin συντεταγμένος τὴν ἐπὶ Τριβαλλοὺς ó βασι- 
λεὺς} Cantacuz. lib. III. cap. 41. pucaxo. 

Pag. 636, 23. Δεῦτε δειπνήσωμεν εἰς. Pergite animo forti, 
Lacedaemonii, Hodie opud inferos (asse. coenabimus. — Cio. 
Tuscul Quaest. lib. L sect. 101. Vide et huius Historiae lib, 
XVIII. infra cap. V. sect. 9, βοινιπ, 

Pag. 687, 1. Πέμπει τὸν Κράλην [stius legationis ad regem 
Serviae meminit Cantacuzenus cap. 48. peg. 488. DUucawo. 

Pag.637,19. “Διβέριος ὄνομα ] Cantacuzeno Z4ífigos, lib. Ill. 
cap.42. pucawo. ᾿ 

Pag. 687, 99. Καὶ ἅμα συνταξάμενος ϑένιμῖσωε eo valere 
iusso etc. Id hoc loco significat verbum συντάξασθαι. Alio sensu 
supra, ἀπήει συντεταγμένος τὴν ἐπὶ Τριβαλλούς. pag.395. D. sorvrx. 

Pag. 688, 7. Ὅταν δι’ ἐχϑρᾶς] Euripid. in Phoenias, Βοιντκ. 

Pag. 638, 16. Ἐπὶ ϑυγατρὶ yauffgov] Tres fuere Cantacu- 
zeno filiae, Maria, Theodora et Helena. nccaxo. 

Ῥαξ. 689, 6. Σκοπίων ... .soMgviov] Cantacuz. eodem cap. 
P8. 490. nvcaso. 

Pag. 639, 6. Ὃ ποταμὸς "Abióg] Vide lib. ὙΠ]. cap. XIV. 
sect 7. noiviw. 

Pag. 689, 9. Βαρδάριον] Vide notas ad Alexiadem p. 229. 
et Gloss. med. Graecit. in Βαρδαριῶται. DUCANOG, 

Pag. 640, 16. Περὶ τὰς τοῦ Ὠρίωνος ἐπιτολάς Ab incepto 
civili bello novem iam menses effluxerant, ut diserte ait Cantacuze- 
nus Hist, lib. Ill, cap. XLIII. p. 499. Porro bellum ineunte Octo- 
bri, au. Chr. MCCCXLL coeptum fuerat; ut idem Cantacuzenus 
tradit eiusd, lib. cap. XXII. ltaque et Orionis ortus, et Canta- 
cuzeni cum Crale congressus, referri debent ad ultimos lunii, vel 
ad primos lulii dies, seu ad initium aestatis anni MCCCXLIL 
BoNIX. 

Pag. 642, 11. Kol ἅμα τὴν τῶν μέχρι Χριστουπόλεως] Quod 
quidem a Byzantii et ab Apocauco oblatum Serviae principi, in 
causa forte fuit, cur a Cantacuzeno, a quo in foederis societatem 
sollicitabatur, expetierit, quod se denegasse testatur idem Canta- 
cuzen. lib. IL. cap. 48. et 44. Sed et de occidendo Cantacuzeno 
agitata esse consilia a Servi optimatibus, indicio esse potest 
Helenae Serviae Cralis uxoris ad eos liabita oratio in eod. cap. 44. 
DUCAKO. 

Pag. 642, 18, Kol ὅσα μεταξὺ τῶν πρὸς Fe τοῦ Ἰονίου κόλ- 
που ψαύει πλευρῶν] Verba auctoris ita construxi, καὶ ὅσα μεταξὺ 
(supple τῆς Ἰλλυρίδος κείμενα) ψαύει πλευρῶν τοῦ Ἰονίου κόλπου 
τῶν πρὸς fo, id est, et quiapid citra. Illyricum, attingit latera. 
orientalia. lonici maris. Quodsi ita construantur, καὶ ὅσα μεταξὺ 
τῶν πρὸς ἕω (supple κείμενα) ψαύει πλευρῶν Ἰονίου κόλπου, ver- 








ANNOTATIONES. 1267 


tendum erit, et guidguid loci citra *) orientales provincias posi- 
fum, lonici maris latera attingit: quam interpretationem praefe- 
rendam puto, zoivm. t 

Pag. 648, 16. Κότον ἴσως ἔχων x. v. 4.] Vide Homer, Iliad, 
1. 82. xowis. ᾿ 

Pag. 648, 18. Καϑόσα φιλία δίδωσιν ἀκραιφνὴς Obscure 
dictum; atque, ut apparet, scriptum mendose. Tamen ita etiam 
in Codice Vaticano scriptum reperit Vir doctissimus, motvix. 

Pag. 646, 16. Συμπέπτωκε τούτῳ πάντα τἀναντιώτατα) Hu- 
jus Histor. lib. XVI. cap. I. sect. ult. cap. V. sect. 7. lib. XVII. 
capp. VI. et VII. lib. XXI. cap. VI. etc. sorvis. 

Pag. 647, 4. Τριάκοντά που μόνας ἡμέρας djulgxdg τῷ 
Κράλῃ] Cantacuzenus Cralem convenit circiter illud tempus, quo 
Orionis sidus oritur, hoc est aestate ineunte, sub exituin mensis 
Iunii: ut annotatum supra ad pag. 398. Ε. Idem nunc diebus tri- 
ginta apud Cralem commoratus esse dicitur; iisque elapsis, venisse 
obsessum Serrhas, exeunte aestate, immo auctumno ineunte, 
et instante iam vindemia, lta diebus triginta totam aesta- 
tem videtur conclusisse noster hic Chronologus. Sed fortasse ad 
illos triginta dies, spud Cralem consumptos, addi etiam debet il- 
lud tempus, quod antequam ad urbem Serrhas perventum esset, 
exercitui cogendo et instruendo, atque ipsi itineri conficiendo im- 
pensum fuerit: ut tum demum castra prope eam ipsam urbem po- 
sita sint, cum ii atas tota exiisset. Cantacuzenus Histor. lib. 
ΜΙ. cap. XLIX. ait se στρατιὰν παραλαβεῖν ἤδη παρεσκευασμένην 
περὶ ϑέρους ἐκβολάς. Idem addit, Cralem cum uxore prosecutum 
esse se usque ad confinia imperii Romani: id quod non satis con- 
gruit cum rationibus nostris chronol. BOIVIM, 

Pag. 647, 9. Ἐπὶ τὴν πόλιν Σεῤῥῶν] Atque hoc loco etiam 
Gregoras Serrhas pro Pheris praefert, cuius praefecturam habebat 
Guido Lusinianus, qui ad Armeniae regnum capessendum evoca- 
tus, eam nuper dimiserat, uti narrat Cantacnz, lib. JIL. cap. 49. 
DUCANO, 

Pag. 648, 7. 'AosQ ó Πίρσης} Cantacuz. lib. III. cap. 56. 
pag. 640. nucawo. 

Pog. 652, 18. Μανουὴλ ó Ταρχανειώτης  Οορποιπιθαῖο Kovg- 
τίκης.  Cantacuz. lib. III. cap. 10. 82. 70. ν»υολκο. 

Pag. 658, 19. Ἐπὶ τὴν πόλιν Σεῤῥὼν De hac altera Ser- 
rharum vel Pherarum tentata obsidione silet, opinor, Cantacuze- 
TUS. DUCANO. 

Pag. 658, 16. ᾿Οψόμενός τε καὶ ὀφθησόμενος Legendum 
ὀψομένῳ τε καὶ ὀφθησομένῳ. Alioquin esset Soloecismus. sorvix. 

Pag. 664, 2. Μέχρι καὶ ἐς πόλεν Στρουμμίτζαν) Quae urbs, 


*) Nota did id apud Triballos. βοιῖνιν. 











1268 ANNOTATIONES. 


mortuo iam tum Chrele Triballo, in Crelis potestate erat. Vide 
Cantacuz. lib. III. cup. LIV. pag. 580. norvix. 

Pag. 654, 6. Ὁ ydo πρὸ βραχέος ἐπιτροπεύων ἦν Μελενίκου] 
(πίλους. lib. {Π.. cap. XLV. pag. 499. nucaxo. 

lidem. Μελενίκου φρούριον] Vide supra huius libri cap. L 
sect. 8. nomm. 

. Pag. 655, 4. — Βραχεῖαε μετὰ τοῦτο x. v. 4.] Vide Cantacuzen. 
lib.IÍ[. cap. $7.  norvax. 

Pag. 655, 8. Τὴν elg Βέῤῥοιαν elsodov] Cantacuz. lib. Ilf. 
cap. 8. pvcaxo. 

Pag. 665, 19. Τοῦ ἐπιόντος χρόνου πρὸς ἀμοιβὴν δι᾽ αὐτὸν 
ἐγαϑὼν [τὰ etiam legitur in Codice Vaticano, unde haec valde ob- 
scura illustraturum me speraveram. ΒΟΙΥΊΝ. 

Pag. 656, 4. Τῷ δὲ τῶν Τριβαλλῶν ἀρχηγῷ Cantacuz. ibid. 
DUCANO, 

Pag. 656, 23. Βασιλέως πρωτεξάδελφοςἾ loannes Angelus, 
quem ἀνεψιὸν vocat idem Cantacuzenus eod, cap. id est patruelem. 
Erat enim filius sororis patris sui: proinde πρωτεξάδελφον impro- 
prie appellat, quae vox patruelis filium sonat. Vide Gloss. med, 
Graecit. in Ἐξάδελφος, et Famil. Byzant, pag. 249.  nucaxo. 

Ibidem. Ὁ τοῦ βασιλέως πρωτεξάδελφος] Imperatoris con- 
sobrinus ; non primus consobrinus. πρωτεξάδελφος idem est at- 
que ἐξάδελφος. Quem Gregoras hoc loco πρωτεξάδελφον vocat 
imperatoris Cantacuzeni, eum Cantacuzenus ipse ἐξάδελφον vocat 
Hist. lib. II. cap. 6. et ἀνεψιὸν Hist. lib. III. cap. 32. Ducangius, 
jn Glossario mediae et infimae Graecitatis in v. ἐξάδελφος, πρωτεξά- 
δελφον interpretatur ἐξανέψιον, séu patruelis filium, et Harmeno- 
puli testimonio utitur, cui tamen πρωτεξάδελφοι proximi post αὖ- 
ταδέλφους numerantur, ac βαϑμοῦ τετάρτου statuuntur; id quod 
fratribus patruelibus plane convenit. Nec magis favet viro doctis- 
simo Eustathius a Ducangio laudatus in v. πρωτεξάδελφος, qui 
Iliad. f. pag. 807. ὠνεψιους, ἢ αὐτανεψίους, interpretatur ἐξαδέλ- 
ovg πρώτους. Βοινιν. 

Pag. 657, 6. ᾿Δνωτέρω] Huius libri cap. III. sect. 6. sorvrx. 

Pag. 657, 20. ᾿Ανωτέρω] Vide lib. ΧΙ. cap. III. sect. 8. norvmx. 

Pag. 658, 10. Φυγοῦσα)] Vide notas ad lib. XL. cap. VL 
sect. 8. Borviw. 

. 658, 11. ᾿Αλλὰ ταῦτα μὲν ἐν τοῖς ἑξῆς διαρκέστερον 
ἀφηγησόμεϑα] Gregoras id quod hoc loco promittit, nusquam 
praestabit; quanquam de Nicephoro Annae filio, et de rebus Ácto- 
lorum, semel credo circa [listoriae finem acturus es, soivi. 

Pag. 668, 24. Ναύαρχον ἔχων ᾿Αλέξιον τὸν "Axóxavxov] Can- 
tacuz. lih. III. cap. 68. nucaxo. 

Pag. 659, 9. Ποταμοῦ διάβασιν] xii, Cantacux. lib. III. 
cap. 58. 69.  pucaxo. 


ANNOTATIONES. 1269 


Pag. 660, 18. ᾿Ανὴφ δέ τις τῶν ἐγχωρίων Cantacus. lib. III. 
cap. 59. »vucaxo. 

Pag. 661, 11. ὋὉ δ᾽ ἀπεκρίνατο" σύνηϑες οὐχ εἶναι) Canta- 
cuz. Hist. lib, III. cap. 59. moivix. 

Pag, 661, 13. Σοὶ ἐξ ἁλῶν εἷς τὸ στατήγιον παρεληλυϑύτι] 
Fuerat nempe "Apocaucus primitus salinario vectigali praepositus, 
Vide notata ad lib. I. cap. 6. pucAxo. 

Pag. 663, 1. Kal χρήμασι περιέρχεσϑαι τοῖς ἑκάστῳ προσή- 
κουσι τῶν τοῖς ἡγ.} lta etiam Codex Vaticanus: nec mirum, cum 
ex eo Regius descriptus sit. BolVIN. 

Pag. 663, 8. “Ἵπαντά σε] Ἃ πάντα σε eic. Cod, Vatican. 
BOIVIN, 

Pag. 668, 18. Χείλεω μέν τ᾽ ἐδίην᾽ x. τ. 1.1 Homer, ΠΙδᾶ, 
XXIl.495. soivix. 

Pag. 664, 11. δηρόν τε μένειν x. v. À.] Homer. Iliad. II. 
BOIVIN. 

Pag. 667, 1. "Ev ἐξ ἀμφοτέρων πορίξεται κέρδος ὁ στρατη- 
γὸς] Τοῦ γὼρ αὐτοῦ γλιχόμεϑα οἵ τε ψευδόμενοι καὶ οἵ τῇ ἀλη- 
ϑείῃ διαχρεώμενοι. ob μέν γε ψεύδονται τότε, ἐπάν τι μέλλωσι 
τοῖσι ψεύδεσι πείσαντες κερδήσεσϑαι" of δ᾽ ἀληϑίζονταί τι, ἵνα 
τῇ ἀληϑηΐῃ ἐπισπάσωνται κέρδος εἰς, Darius apud Herodotum in 
"Thalia. xoiviw. 

,Pes. 667, 18. ᾿Δνακαλυπτήρια ϑύειν} Scitum quid Graecis 
sit ἀνακαλυπτήριον, dies scilicet, quo sponsa sive nova nupta fa- 

τ cieretecta prodit. Vide Hesycb., Pollucem, et alios. nucawo. Nó 
δ᾽ ὥσπερ ἀνακαλυπτήρια ϑύειν etc.] Sensum expressi; verba non 
reddidi. ἀνακαλυπτήρια ϑύειν hoc loco idem est atque ἀνακαλύπτε- 
σϑαι. Proprie dicitur de novis nuptis, quae quo die flammeolum 
ponebant, dona a marito et ab amicis mariti accipiebant, dicta id- 
Circo ἀνακαλυπτήρια.  BolviN. 

Pag. 669, 21. Πολλοῦ τινος imploro μισϑοῦ] Rem narrat 
Contacuzen. lib. III. Cap. 61. ἃ quo is Alusianus appellatur. pu. 
CANO. 

Pag. 671, 16. “Ὅσαι μὲν οὖν ἁρπαγαί τε] Cantacuz, lib, III. 
cap. 62. Dpucaxe. 

Pag. 671, 28. Καὶ ἡ ναυτικὴ τῶν Περσῶν κατέπλευσε} Can- 
tacuz. lib. III. cap. 68. nucaxo. 

Pag. 672, 4. Ἐποιήσατο ναύσταϑμον)] Ad Clopam, haud 
procul a Thessalonica, Cantacuzen. cap. 63. extremo, Ducaso. 

Pag. 672, T. Κατὰ τὸν ἀνάπλουν) Ventis ad Euboeam re- 
tentis, utyait Cantacuzen. cap. 63. pucaxo. 

Tog. 672, 20. Καὶ τὰ πλείω τῶν Τριβαλλοῖς ὑπει:-. χωρ. μά. 
κῶωσαν] Tamen Canlacuzenus ait se operam tum dedisse, ne guid 
Cralis provincia detrimenti acciperet. lib. III, cap. 64. »oivix, 

Pag. 673, 1. Τῶν ἐκεῖ πραγμάτων ἐπίτροπον) Cantacuzen, 
cap. 64. p. 668.  pucaxo. 


1270 ANNOTATIONES. 


Pag. 678, 12. Περσικῆς δυνάμεως ἐντετυχηκὼς ἡγεμόνι] Hunc 
congressum narrat ibid. Canlacuz. pucAxo, 

Pag. 678, 19, Οἷς uiv γὰρ κτήσεις) Cantacuzen, cap. 64. 
DUCANO. 

Pag. 674, 2. Καὶ κατὰ τῶν πλουσίων ἡ βασκανία] Ut in 
divites ac Urbis primores grassati fuerint Zelotae, pluribus narrat 
Cantacus, lib. IIl. cap. 64. pucaxo. 

Pag. 674, 94. Ζηλωτὰς σφᾶς αὐτοὺς. ἐπωνόμαζον] Vide 
Gloss. med. Graecit. in hac voce, nvcaxo. 

Pog. 678, 1. 'H γάρ τοι βασιλεύουσα πόλις) Atque hic qui- 
dem Gregorae locus addendus illis, quos in Constantinopoli Chri- 
stiana protulimus de eius commodo situ, lib. I. sect, 1. et aliis duo- 
bus in hanc sententiam, in notis ad Zonarae Annales p. 149. 162. 
DUCAXO, 

Peg. 678, 90. Μετὰ γὰρ τὸν Κομνηνὸν ᾿Αλέξιον) Hunc lo- 
cum illustravimus tum in Famil. Byzant. pag. 193. tum in notis ad 
Zonarse Annales p. 146. pucaxo. 

Pog. 678, 93. Ἔγημε voOov κι v. L] Vide supra lib. ΧΙ, 
cap.8. xor. 

Peg. 678, 24. Εἰρήνη] Alibi nominatur Ewdocia. ποιντπ, 

Pag. 680, 18. Τῶν δ᾽ αὐτῷ προσκειμένων ὄχλων) Ducan- 
gius in additamentis δὰ Constantinop. Christ. pag. 146. quae edita 
sunt post notas in Zonsram, vertebat, Cum vero plebs ei faveret. 
Malim, Ex turba vero plebeia, quae ei favebat,  Boiix. 

Pag. 682, 19. 4d Jflexium fratrem] Michaclis scilicet. 
BOIVIN. 

Pag. 682, 18. Μεταξὺ δυοῖν μειρακίων] Duobus iuvenculis 
interiectis; nempe Basilio lex filio, et anonymo filio Michaelis, 
βοιγιν. 

Pag. 688, 17. Καφᾶς] Theodosiam olim appellatam scribit 
Bizarus lib. VI. Genuensis historiae, ubi istam Capliae obsidionem 
narrat: ut et Cantacuzen, lib. IV. cap. 26. nucaxo. 

. 683, 99, Ele00g γὰρ τοῖς Λατίνοις, καὶ μάλιστα τοῖς 
ἐκ T'evovag] Froissartus tertio volum, cap. XX. Car par tout vont 
Genevois, et viennent marchander parmi les treuz qu'ils payent 
jusqu'a la grant Inde, la terre du Preste Jean, et par tout ils sont 

ienvenus, pourl'or et l'argent, qu'ils portent les marchandises 
qu'ils échangent en Alexandrie, au Caire, a Damas, et ailleurs, 
comme ils besongnent aux Sarrazins. Car ainsy faut il que je 
monde se gouverne, cequi point n'est en un pais est en : 
et pourtant sont cogneues toutes choses, et ceux qui vont 
loing, et qui plus se aventurent, sont Genevois, et vous dis qu'ils 
sont par dessus les Venitiens seigneurs des Ports de mer, et les 
craignent plus et doubtent les Sarrazins qui nulle autre gent per 
mer, et sont vaillans hommes et de grand fait. Mitto reliqua. 
DUCANO, 











ANNOTATIONES. ὁ “4271 


Pag. 684, 11. Σκυϑῶν ἠγεμόν.] De quibus quidem Scythis, 
pluribus egit parie I. lib. I. cap. 4. nucaxo. 

Pog. 685, 18. άρτι τοίνυν θρασύτερον etc.] Cantacus. ibid. 
ps8. 819. pucaxo. 

Pag. 686, 17. Μακροῦ μεταξὺ τριβομένου } Biennio continen. 
ter obsessam Capham scribit Cantacux. pucaxo. 

Pag. 688, 1. Τοῦζον Ita rursum appellatur lib. XV, cap. 6. 
At quis hic Tuzus? Neque enim hac tempestate Genuae Dux fuit 
hac nomenclatura, sed Sinon Bocanegra, qui primus ad hanc di- 
gnitatem eductus fuit, pulsis nobilibus, quem Σίμωνα Μπουκανή- 

vocat loco laudato Cantacuzenus, quomodo etiam loannes Vil- 
[5 lib. Xl. cap. 101. Bizarus, et caeteri Genuensium rerum 
scriptores. pucAxo, Gregoras proprium viri nomen esse credidit, 
quod erat dignitatis, Ex Italico Doge factum est a Graecis To. 
foc. Nam Graeci mutant aliquando d in τ etg in ζ, »orvmx, 

eg. 688, 2. Ἐκ μακέλλης] Di mediani de popolo, inquit 
Villaneus.  Ducaso, 

Abidem. Πρό γε δυοῖν τοῖν ἐνιαυτοῖν) Anno MCCCXXXIX. ut 
siunt iidem Villaneus et Bizarus, pucaxo, Πρό γε δυοῖν τοῖν dvsev- 
τοῖν) An. Chr. MCCCXXXIX, mense Septembri exeunte. Ioan. Vil- 
lan. lib. XI. cap. 101. — sorvrx. 

Pag. 688, 4. Σπινούλαν) is est Galeotus Spinola. Bizar. 
»vcAxO. 
lidem. Σερτώριον) Aüriam hic male designat, quem Doriam 
vulgo vocant. Cantacuzenus loco laudato de Pagano Auria, ἐκ 
τοῦ τῶν Ὀρίων γένους. ls Antonius Auria dicitur Bizaro, pucaxo, 
Gregoras, ut ex Italico seu Gallico Doge, Τοῦζον, ita ex Gallico 
Sire Dorie, vel ex Italico Messer Doria, Σερτώριον fecit, norvix. 

Pag. 688, 19. Καὶ γίνεται δοὺξ ἕτερος) Ioannes Morta, Bi- 
zaro; Gio. de Monterena, Villaneo lib. XII. cap. 86. »ucaxo. 

, Pag. 688, 13. ἘΣ εὐτελῶν Immo, si Bizaro fides, patricii 
VIT. DUCANO, 

Pag. 688, 17. Αἰγυπτίων . . . ἡγεμόνος) An is Sultanus Ae- 
Byptius, cuius epistola ad Cantacuzenum imperatorem scripta legi- 
tur epud eundem lib, XIV. an filius illius, cuius hic apud Grego- 
ram mentio, incertum, Certe haec epistola scripta dicitur DCCL. 
anno Mahometi, qui est Christi MCCCXLIX. proinde paulo post 
haecce tempora, in quae ea quae hic narrantur incidunt, nvcawo. 

Pag. 688 91. Καὶ of περὶ τὸν ἔάτλαντα etc.] De Maurorum 
Hac tempestate in Hispaniam expeditione copiose egit loan. Maria. 
ma lib. XVI. cap. 6. et seqq. Quaedam etiam attigit Bizarus sub 
an. MCCCXLVI. pocaso, 

Pog. 689, 2. Καὶ Βρεττανοὶ δ᾽ ὁμοίως) Quo loco Gregoras 
tangit Anglorum in Galliam ingressum sub annum MCCCXLVI. ac 
praelium Creciacum. pocANo. 


1272 ANNOTATIONES. 


Pag. 689, 17. Σαλαμίνιοι] Atqui iidem sunt cum Cypriie. 
Est enim Salamis *) urbs Cypri. pucaso. 

Pag. 689, 18. Παρὰ τὸν τῆς Σμύρνης] Smyrpae a Latinis 
sub haec tempora expugnatae meminit Cantacuzenus lib. IL. cap. 

* 68. Praeterea [oan. Villaneus lib. XII. cap. 88. Bizarus sub an. 
MCCCXLIV. pucaxo. 

Pag. 692, 9. M: ἡμέρας] Supple τινάς. Sic Ephraemius 
περὶ ἀρετῆς cap. VI. Καὶ μεθ᾽ ἡμέρας προσελϑν τὸ μειράκιον τῷ 
ξαυτοῦ πατρὶ etc. Cod. Reg. 1905?. fol. 26. v. col. 2. 1. 9. ποινικ, 

Pag. 692, 10. Περιϑόριον ] lta. rursum cap. IX. Aliis re- 
ctius Περιϑεώριον dicitur urbs dhraciae maritima, ab Anastasio 
imperatore olim condita, indeque Anastasiopolis dicta, quam de- 
etructam instauravit Andronicus Polaeologus senior, et Περιϑεώ- 
φιον appellavit, ut scribit Cantacuzen. lib. If. cap. 88. et lib. III. 
cap. 89. De hac porro obsidione agit idem scriptor lib. III. cap. 64. 
65. et 66. nvcaxo. 

Pag. 692, 14. “Ὅτι προσάγειν] Ἔτι προσάγειν Cod. Vatic. 
ΒΟΙΥΊΝ, 

Pag. 692, 15. Ἐπὶ Διδυμότειχον  Ιἄεπι Cantacazen. d. cap. 
LXVI. nucaxo. 

Pag. 698, 8. Ταῖς ἐκ Βυζαντίου λάϑρα etc.] Syntaxis, ὕπο- 
σχέσεσι ταῖς προσιούσαις λάϑρα καὶ συχνὰ ἐκ Βυζαντίου ἄλλοτ᾽ 
ἄλλοις στρατιωτῶν τῶν ἐς Διδυμότειχον, pro ἐν Διδυμοτείχο. Sie 
infra lib. XV. cap. V. sect. 7. ἐς Διδυμότειχον ὄντι αὐτῷ, pro ἐν 
“ιδυμοτείχῳ etc. Bolviw. 

Pag. 608, 18. Ἦρος δ᾽ ἀρχομένου]  Auno scilicet Christi 
MCCCXL. pvcawo. 

Pag. 698, 24. Τὰς δὲ τοιαύτας ὑποσχέσεις] Cantacus, lib. 
ΜΠ. cap. 67. pucaxo. 

Pag. 694, 17. Τῆς γραφῆς} Habacuc. sorviw, 

Pag. 694, 20. "Aokaa9«s μέντοι συνέβη eic.) De hoc terrae 
motu videtur egisse Cantacuzen, lib. III, cap. LXXVI. pag. 618. 
DUCANO. 

Pag. 694, 24. Olxlag va καταπεσεῖν ἐγεγόνει} In Codice CoL. 
bertino (cuius numerus est 6044.) circa finem legitur, ἔτος ξωνβ', 
ἐνδικτο ιβ΄. κύκλ, ἦλ. κ΄. (immo 8^) σελήνης κύκλ. ιβ΄. (immo id) pra 
vero πτῶσις iv πόλει. Itaque haec ruina accidit anno mundi VI. 
MDCCCLII. Christi MCCCXLIV. Jadict. ΧΙ. sorvis. 

Pag. 6968, 1. Κιόνος dv dyyshixó σχήματι etc.] Istius ata- 
tuae nescio an alius scriptor meminerit, nucaxo. 

Pag. 696, 8. Τῆς ἑῴας ἁψῖδος] Vide Constantinopolin Chri- 
stianam lib, ΠῚ. et notas nostras ad Zonarae Annales pag. 154. 
DUCANO. 

Pag. 696, 11. «“Δελέξεται) Lib. XV. cap. 2. morvis. 


*) Est etiam insula in sinu Saronico. morvim. 








—————— - 


ANNOTATIONES. 1273 


Pag. 697, 90. Καὶ διαδόχοις ἐνϑάδε τῶν ϑρόνων) Θρόνους 
vocat sedem pontificiam seu patriarchalem, Sic infra lib. XV. cap. 
Hl. pag. 478. E. soivi. 

Pag. 702, 9. Τῷ βασιλεῖ τὴν ϑυγατέρα δοῦναι γάμου etc.) 
De hoc consilio Apocauchi silet, ni fallor, Cantacuzenus. nucaxo. 

Pag. 702, 11. “έσβον καὶ Χίον ἀλλαξαμένων σφῶν) Ita 
etiam Codex Vaticanus. Sed legendum videtur ἀλλαξάμενος σφῶν. 
BOlVIX. 

Pag. 702, 14. Πὼς τῷ μανιώδει τῆς γνώμης προδεδωκυῖα] 
In Codice Vaticano fol. 76. v., inter vocem γνώμης et vocem προ- 
δεδωκυῖα, vacuum est spatium quinque litterarum. Legendum pro- 
cul dubio ἡ "4vv« προδεδωκυῖα. Ümissum nomen formidine fu- 
stis, aut etiam maioris poenae, BOIVIN. 

Pag. 702, 16. Ὑπὸ ξηλοτυπίας] Sic infra lib. XV. cap. IV. 
sect. 4. omnium malorum caput et causa statuitur ἡ τῆς βασιλίδος 
"Ἄννης ζηλότυπος καὶ χαιρέκακος γνώμη. Item ibidem sect, 5. eadem. 
Anna notatur, ut μὴ δυναμένη παντάπασιν ἀνανῆψαι τοῦ τῆς [y- 
λοτυπίας πάθους. morviw. 

Pog. 702, 19. Τοῦ ἔρωτος πείθοντος .... σα βίον etc.) 
Paulo plus spatii vacat in Codice Vaticano. Hoc loco Gregoras ne- 
scio quem Augustae amorem obscure indicat. sorvis. 

Pag. 702, 91. Ψυχὴ γὰρ ἀπαιδαγώγῃρον ἄγουσα βίον etc.] 
Complicatam et perplexis verborum ambagibus involutam auctoris 
mentem nou potui omnino evolvere. morviw. 

Pag. 708, 11. Τήν τε Κομοτηνὴν] Κουμούτζηνον dicitur Can- 
tacuzeno lib. III. cap. 67. 71. et alibi. pucamo. 

lbidem. Καὶ τὴν Γρατιανοῦ] Meminit Cantacuzenus lib, Ill. 
cap. 69. captae Gratianopoleos. DUcAwo. 

Pag. 708, 19. Μομιτίλου] Qui mox Μομιτίλας. Μομιτξίλος 
vero dicitur Cantacuzeno lib. III. cap. 70. ubi rem narrat. nucawo. 

Pag. 704, 20. Σύμβολα τῆς δεσποτικῆς ἀξίας οἵ Βυζάντιοι 
πέμπουσιν] Atqui despoticae dignitatis insignia demum missa post 
adeptam ex Cantacuzeno victoriam scribit idem Cantacuzenus, Cu- 
iusmodi vero fuerint despotatus insignia docet Codinus de Offic. Pa- 
latii oop. Il. pucaxo. - 

Pag. 705, 6. ΜΜοσινούπολιν] De qua egimus ad Villhardui- 
mum, DUcawo. 

Pag. 705, 17. Δοκεῖν εἶναι φύεσθαι) Verbum εἶναι videtur 
suo loco motum fuisse. Legendum fortasse, αὐτὴν xa0^ αὐτὴν εἷ- 
yas τὴν ὑπογραφὴν, xal δύο μιᾶς τινος ῥίζης δοκεῖν φύεσθαι δένδρα 
etc. Βοινιν. 

Pag. 706, 21. "Eytoar] Paul. Ep. ad Ephes. cap. 5. βοινιν, 

Ibi Ὁ καϑεύδων, καὶ ἀνάστα] lisdem verbis haec refert 
Cantacuzen. lib. IlI. cap. 70. Ducaxo. 

Pag. 705, 99. Εὐθύς τε διαγρηγορήσαντα...... ἀναστῆναι] 
Cantacuzenus Hist. lib. III. cap. 70. ait se, audita in somnis voce 

Nicephorus Gregor. Fol. Il. 81 











1274 ANNOTATIONES. 


turbatum, statim surrexisse. De citharoedo et de cantilena tacet 
omnino, BOIVIN. 

Pag. 707, 19. Ἕως τῶν ὑπασπιστῶν εἷς Quem Lantzaretum 
vocat Cantacuzenus lib, III. cap. 70. qui ἐκ τῶν οἰκετῶν Cantacuze- 
mi fuisse ait. Ducaso. 

Pag. 708, 6. Τόν τε σατράπην "duojo] Atqui inde et ex 
Cantacuzeno lib. III. cap. 86. docemur quis Marbascianus Sultanus 
ille sit apud Ioan, Villaneum lib. XII. cap. 28. quo loco narrat quo- 
modo Smyrnae a Latinis expugnatae sint, qui non alius est ab isto 
"Ámur, quem Froissartus lll. Vol. cap. 22. et 28. "fmourabaquin, 
seu distinctis. vocibus fmour 4fbakin vocat, seu "4poUQ πέκιν. 
DUCANO. 

Pag. 708, 7. Κατὰ Σμύρνης inínlovg] Vide supra lib. XIII. 
cap. ult. sect. 7. Bo1vix. 

Pag. 708, 11. Τὸ τοῦ Πυϑίου φρούριον] Ἐμπύϑιον vocat 
Cantacuzenus lib. ΠῚ. cap. 71. pucauo. 

Pag. 710, 9. ᾿Ανδρονίκῳ τῷ Παλαιολόγῳ] Is dignitate Pro- 
tostrator et Stratopedarcha, cuius non semel meminit Cantacuzeuns 
locis indicatis in Famil. Byzant, pag. 254. — Cuius mortem recitat 
lib. III. cap. 71. et rursum Gregoras lib, XVI, cap. 1. »υολκο. 

Pog. 710, 18. Ὃ Γαβαλᾶς Ἰωάννης  Τὰπι Magnus Logothe- 
ta, postea variis auctug dignitatibus. Cantacuzen. lib. III. cap. 72. 
Illius non semel alibi meminit. pvcaNo. 

Pag. T10, 28. Συξεῦξαι τῇ ξαυτοῦ ϑυγατρὶ} Cantacuz. lib. 
Tli. cap. 87. πυόλκο. 

Pag. 714, 11. Καὶ ὁμηλίκων κηλίδων ἰατρείαν τινὰ] Verti, 
eam esse divinam castigationem, Vertendum videtur, aliquam esse 
divinam castigationem etc. BoiviN. 

Pag. 714, 20. Μασσαλιανῶν xol Βογομίλων) Consulendus 
hic in primis Contacuz. lib. II, cap. 89. nvcaxo. Καὶ Βογομίλων] 
De (uibus Anna Comnena, Euthymius Zigabenus, Tollii iter Ita- 
licum etc, Vide et lib. XXIX. infra, ubi de Synodo habita in 
monte Atho. poivis, 

liidem. Τά τε γὰρ ἄλλα τὸ ὅρος ó "άϑως etc.] De lau- 
dibus montis Atho mulla etiam patriarcha Philotheus Antirrhetic- 
Jib. Xll. (Cod. Reg. 1996. fol. 283. v.) ubi Gregoram acriter inse- 
ctatur, quod et sanctam solitudinis monasticae tranquillitatem , εἰ 
montem ipsum Atho calumniari ausus sit, "Tgeite δ᾽ ἀκρατῶς, 
iuquit, εἰς τὴν ἱερὰν ἡσυχίαν διὰ τῶν αὐτῆς ἀϑλητῶν τε καὶ 4- 
σκητῶν" μᾶλλον δὲ οὐκ εἰς τὴν ἡσυχίαν μόνην, ἀλλὰ καὶ τὴν ἀρε- 
τὴν ὁμοῦ πᾶσαν, ὅση τε τῆς ϑεωρίας καὶ ὅση τῆς πράξεως, μα 
ἱερὸν, "400 τῷ λόγῳ προϑεὶς, τὸ μόνον de ἀληϑῶς ἁπάσης 
ἀρετῆς κοινὸν ἐργαστήριον, τῶν καϑ᾽ “μᾶς τις ἔφη σοφῶν" τ 
τῶν ἑκασταχοῦ τῆς οἰκουμένης, πῶς ἂν εἴποιμι, ὁμολογουμένας 
ἐξειλεγμένον μάλιστα χῶρον" τὸν ερὸν χηραμόν" τὸ μέγα καὶ ϑαυ- 
μαστὸν ὄντως τῆς ἀρετῆς παγκράτιον᾽ τῶν Ὀλύμπου πραγμάτων 











ANNOTATIONES. 1275 


τὸν διαφερόντως δομέα" μᾶλλον δὲ οὐκ οἵδ᾽ δ, ὅ, τι τις ἂν εἰρηκὼς, 
ἔπειτ᾽ ἀρκέσαι. 5 γὰρ τῶν ἐποικούντων ὠρετὴ πᾶσαν ὑπερβολὴν 
ἀμβλύνει, ὃν δήπου καὶ βασιλεὺς ὅ σοφὸς (Cantacuzenus), οὔπω 
τότε τοῦ σκήπτρου καὶ τοῦ κράτους ἐπειλημμένος, ἄρτι πρώτως 
ἐπιδεδημηκεὶς τοῖς ἐκεῖ, καὶ τὴν ἀρετὴν μεθ᾽ ὑπερβολῆς ἀποϑαυ- 

d[ov τῶν ἐνοικούντων, Έλληνες μὲν (ἔλεγεν) ἐν μύθοις φασὶν, 
“Ἥτλαντά τινα τῶν μετὰ Κρόνου ϑεῶν καϑῃρημένων, ταύτην ὑπὸ 
τῶν ἀρξάντων τὴν δίκην κατεψηφίσϑαι, τοὺς τῆς γῆς ἀνέχειν κίο- 
vag, ὡς ἂν πιέζοιτο τῷ τοσούτῳ βάρει. ἐγὼ δὲ τούτους φαίην dv, 
καὶ τῆς ἀληϑείας lol συμμαρτυρούσης, ταύτην τὴν τιμὴν λαχεῖν, 
τοῦ βίου τῆς πολλῆς φιλοσοφίας ἕνεκα παρὰ ϑεοῦ, τὸ τὴν γῆν 
ἀνέχειν » εὐχαῖς ἱλεουμένους αὐτῇ τὸ ϑεῖον.““ τὸν γοῦν οὕτως ὑπὸ 

μεγάλων τε καὶ σοφῶν ἀνδρῶν καὶ ϑαυμαστῶν ὁμοῦ βασιλέων 
pto" ὑπερβολῆς ϑαυμαζόμενον ϑαυμαστὸν "490, διὰ τὸ περιὸν 
τῆς ἀρετῆς φημι καὶ τῆς ἁγιότητος τῶν προσοίκων (ἐῶ γὰρ νῦν 
τοὺς πρὸ ἡμῶν συγγραφέας τε καὶ σοφοὺς λέγειν, οὐδὲν ἧττον, 
εἰ μὴ καὶ μᾶλλον, τῶν νῦν τούτων τεϑαυμακόταρ) r] Τρηγορᾶς εἰς 
μέσους παρηχὼς, ὅπερ ἔφην, οὐδέν φησιν ἀρετῆς ἴχνος διὰ τοῦ 
οἰκείου ᾿Αγαθαγγέλου, οὐδὲ μόριον γοῦν ἀγαϑοῦ τι καὶ λείψανον 
παρὰ τοῖς ὁσίοις ἐκείνοις καὶ ὕπη οὖν εὑρεῖν, εἰ μὴ καὶ πᾶν φησι 
τοὐναντίον. Reliqua omitto, quae nimis multa sunt, Porro hinc 
apparet Gregoram iu libris Antirrheticis, quibus Philotheus suos 
opposuit, aliter prorsus atque in hac Historiae parte de Atho monté 
locutum fui Cantacuzenus eum montem a Gregora in libris 
quoque historicis infamatum significat lib. IV. cap. XXIV. p. 802. 
qua dere in i Gregorae Vita diximus, βοινιπ, 

Pag. 791, 19. Δίκην ὁλκάδων δυοῖν) Duas veluti naves, ec- 
clesiam scilicet et imperium. ΒΟΙΨΊΝ, 

Pog. 722, 15. Τῶν παλαμναίων) Palamitae ab adversariis 
παλαμναῖοι per ridiculum vocabantur. smorviw. 

Pag. 792, 18. Καὶ ὅσοι διὰ τὸν χρόνον ἦσαν ἐφεκτικοί] li 
scilicet qui nolebant de rebus divinis quicquam alfirmari temere et 
indubitanter: quos Palamas in epistola ud Ioannem Gabram, Cod, 
Reg. 2409. fol, 244. v., his verbis nolat: xal πρὶν ἢ καϑίσαι, διὰ 
στόματος ἔῤῥει τὰ τῆς πονηρὰς ἐνστάσεως 6: ῥήματα, ἣν ἀπὸ τῆς Πύῤ- 
ῥωνος ἐφεκτικῆς οὗτοι κακῶς ἐπὶ τὰ ϑεῖα μετήνεγκαν. Βοῖνῖν, 

Pag. 124, 6. Τούτοις δὴ καὶ τὰ Χαλδαίων ἄντικρυς συνάδει] 
Chaldaicorum Oraculorum meminerunt Synesius et Plotinus, Fra- 
gmenta, a Psello et Plethone collecta et explicata, edidit in lucem 
Joannes Opsopoeus Parisiis; an. MDXCIX. ex Bibliotheca Regia. 
Vide epistolam illi editioni praefixam, ubi Gregoras dicitur Pselli 
commrentarium egisse, indeque multa. verbotenus. descripta. scholiis 
suis in. Synesii librum περὶ ἐνυπνίων indidisse , auctoris mentione 

















*) Ipsa sunt Cantacuzeni verba, Histor, lib. IV. cap. 24. Edit. Reg. 
pag. 808, morviw. 





1276 ANNOTATIONES. 


suppressa, loannes Laurentius Philadelphiensis Lydue, quem Iusti- 
no et lustiniano imperantibus floruisse constat ex Photio, laudavit 
non semel zd λόγια in iis scriptis, quorum fragmenta exstant in Co- 
dice Regio 8367. Versus ab eo prolatos, qnoniam ii in editione 
Obsopoeana desiderantur, iuvat hoc loco exhibere. Sunt au- 
tem hi: 

Χρὴ δὲ χαλινῶσαι ψυχὴν βροτὸν ὄντα νοητὸν, 

ἤὌφρα μὴ ἐγκύρσῃ χϑονὶ δυσμόρῳ, ἀλλὰ σαωϑῇ. 

"Uvjaiov σπινθῆρα δυσὶ κεράσας ὁμονοίαις, 

ING καὶ πνεύματι ϑείῳ, ἐφ᾽ οἷς τρίτον ἀγνὸν ἔρωτα, 

Συνδετικὸν πάντων ἐπιβήτορα σεμνὸν ἔθηκεν. 

Τῆσδε ydo ἐν τριάδος κόλποις ἔσπαρται ἅπαντα. 

Τῆσδε γὰρ ἐκ τριάδος πᾶν πνεῦμα πατὴρ ἐκέρασσε. 

Νύμφαι πηγαῖαι, καὶ ἐνύδρια πνεύματα πάντα, 

Kal χϑόνιοι κόλποι, καὶ ἠέριοι, καὶ ὕπαυγοι 

Maio, πάσης ἐπιβήτορες ἠδ᾽ ἐπιβῆται 

“Ὕλης οὐρανίας τε καὶ ἀστερίας καὶ ἀβύσσων. 
Haec porro Laurentius Philadelphiensis non Χαλδαϊκὰ λόγια, sed 
λόγια dautum vocat. Nec aliter Synesius in libro de insomniis, 
Borvix. 

Pag. 724, 16. Οὐ ϑυσιῶν σπλάγχνων τε vopal] Apud Syne- 
sium legitur, . 
Οὐ ϑυσιῶν σπλάγχνων τ᾽ ὕτομαι etc. 

quae lectio bona est, si ὄϑομαι legas. Nam ὄτομαι non dicitur. 
Homer, Il. α΄. 





σέϑεν δ᾽ Hyd οὐκ ἀλεγίζω, 
Οὐδ᾽ ὄϑομαι κοτέοντος. BOIVIN. 

Pag. 795, 7. ᾿Αλλ᾽ οὐκ ᾿Ατρείδῃ x. v. 1] Homer. Dliad. 1, 
ΒΟΙΨΊΝ, 

Pog. 726, 10. Ἐς τὸν μέγιστον τῆς τοῦ ϑεοῦ Σοφίας] Can- 
tacuz. lib. III. cap. LXXX. nvcaso. 

Pag. 726, 19. Καὶ περιαγωγὰς κακοδαίμονας Hoc loco πε- 
φιαγωγαὶ videntur esse ipnominiosae per compita et fora traductio- 
nes, aut etiam exsilia et deportationes. Borvix, 

Pag. 726, 98. Ἔαρος ἐπιστάντος) Cantacuzen. lib. IL, cap. 
LXXXI. nvcawo. 

Pag. 796, 24. Ὃ σατράπης "Muovo] Hic errat Gregoras. Ne- 
que enim Amur is tum fuit, sed Orchanes orientalis Bithyniae Sa- 
trapa, quique a Paphlagonia usque in Phrygiam imperabat, ut te- 
statur ipse Cantacuzenus non uno loco. Amur vero postmodum 
cum viginti millibus equitum venit, et Cantacuzeno affuit contra 
Momitzilam, ut scribit idem Cantacuzenus cap. LXXXVI. pucaxo, 


Pag. 728, 8. Θέρους δὲ ἤδη μεσοῦντος Cantacuz. lib. IL. 





ANNOTATIONES.. 1277 


cap. LXXXVI. nvcawo, Θέρους δ᾽ ἤδη μεσοῦντος Immo vere ex- 
eunte, Nam Momitilas, cuius clades narratur, quatriduo ante 
Apocauci caedem debellatus, Apocaucus vero lunii die undecima 
caesus est; ut constat ex cap. seq. sect. 1. et 5. Gregoras ver, ae- 
statem , auctumnum et hiemem, non tam aequinoctiis et solstitiis, 
quam calore, frigore, et propriis cuiusque tempestatis proventi- 
bus definivit. zoiviw. 

Pag. 729, 15. Τοῦ παλαιοῦ παλατίου] Cantacuzen. lib. IIf. 
cap. LXXXVIII καὶ τὸ ἐν βασιλείοις τῆς Κωνσταντίνου δεσμωτήριον 
κατασκευάζει etc. [dem τὰ Κωνσταντίνου μεγάλου βασίλεια vocat. 
Rem etiam ibidem pluribus narrat. pucawo. . 

Pog. 780, 18. Οὐργιᾶς} Barbare pro ὀργυιᾶς. Vide Glossar. 
Ducang. sowiw. 

Pag. 180, 21. Elc λήϑης φρούριον) Vide Procop. de bello 
Persico lib. I. cap. Υ. βοινιν. 

Pag. 781, 15. "Hxe μεθ᾽ ὕπνον, καὶ vodzsfav ὀψόμενος, ] 
Verbum verbo reddidi, nec ausus sum aliter interpungere atque ut 
in Codice Regio interpunctum erat. Quid sit τράπεζα hoc loco, 
non satis assequor. Fortasse bic sensus est: fpocaucum diri illius 
carceris aspectu oculos pavisse, ac viz: somno excitatum eo tanguam 
ad mensam opiparam cucurrisse. An bis venit; semel, post somnum: 
iterum, post mensam? βοινιχ. 

Pag. 782, 6. Οὕτως ὁ δρασσόμενος Ad Corinth. I. cap. ΠΙ. 
V. 19. Βοιγιν, 

Pag. 782, 10. Ὁ Ῥααυλ πρῶτος ἁρπάσας} Alexius forte ille 
δουύξ, Cantacuzeni causa et ipso carcere damnatus, Idem Cantacu- 
zenus pag. 657. De Raüliorum familia Constantinopoli a Francis 
orta pluribus egimus ad Alexiadem Annaeam pag. 289. Notarum. 
DUCANO. 

Pag. 185, 18. Παρὰ τὸν γείτονα συνιόντας ἱππόδρομον] 
Quem Ξυλόκερκον vocant scriptores, de cuius situ agimus in Con- 
stantinopoli Christ. lib. II. sect. I. n. 16. et lib. IV. sect. XIII. n.25. 
DUCANO, 

Pag. 186, T. Πᾶν τὸ Γασμουλικὸν] De Gasmulis diximus 
supra ad lib. VL. pucaxo. 

Pag. 787, 16. Ἐς τὴν ἐχομένην τῆς Νέας μονὴν] Monaste- 
rium virorum fuisse indicat cap. seq. τὰς καλύβας τῶν ἐκεῖ μονα- 
ξόντων ἠνδραποδίζοντό τε καὶ διήρπαζον. Cantacuz. lib. ΠΙ. cap. 
LXXXVIIL. ἐπὶ τὸν ἐγγὺς κατέφυγον ναὸν τῶν ἐννέα ταγμάτων 
προσαγορευόμενον. De hoc monasterio egimus iu Constantinop. Chr. 
lib. IV. sect, XV. n. 86. Corrupte igitur Νέα pro ἐννέα dicebant ea 
aetate Constantinopolitani, Nam alia fuit aedes Νέα dicta S. Mi- 
chaélis in Magno Palatio sita, de qua. pariter multa congessimus in 
eadem lucubrstione lib. 11, pag. 127. et in Gloss. med. Latin. in 
^fenea, et in Gloss. med. Graecit. in Νέα. nucawo. Τῆς Νέας μο- 









1278 ANNOTATIONES. 


γὴν] Cantacuzeno dicitur ναὸς τῶν ἐννέα ταγμάτων, Hist. lib. III. 
cap. LXXXVIII, pag. 668. ποῖνιν, 

Pag. 740, 10. Ὃ ἐκ τῆς πρατέρας συξύγου 1 Is Ioannes Apo- 
caucas appellatur a Contacuzeno lib. ΠΙ. cap. XCIII. ubi rem ean- 
dem narrat. Sed et scribit lib. III. cap. LXXXVIII. duos Apocauci 
filios, stoliditatem moresque improbissimos patris detestantes, pau- 
lo ante ipsius caedem ad ipsum Cantacuzenum transiisse. DUcAxo. 
Ἐπεὶ δ᾽ ὁ ix τῆς προτέρας συξύγου πρῶτος ᾿Αποκαύκου υἱὸς} In 
Codice Regio legitur quidem πρῶτος, sed supra syllabam πρῶ ea- 
dem manu scriptum legitur τρί: unde dubium est utrum hic legen- 
dum sit πρῶτος an τρίτος. Cantacuzenus meminit trium Alexii 
Apocauci filiorum, quorum duos vivo patre ait ad se transiisse, 
Hist. lib. I. cap. LXXXVIII. tertium, quem ambigimus utrum 
maximus on minimus natu fuerit, post patris mortem in suas par- 
tes transgressum, a Zelotis Thessalonicae praecipitatum et obtrun- 
catum narrat, eiusdem lib. cap. XClII. et XCIV. βοινιπ. 

Pog. 740, 17. Θεσσαλονικέων q&goUres ἀκρύπολιν] Quae 
πόλει τινὶ ἔοικε μικρᾷ, καὶ οἰκήτορας ἰδίους habebat, inquit Can- 
tacuz. cap. XCIV.  pucawo., 

Pag. 141, 1. Καὶ τὸν τοῦ ᾿ἀποκαύκου x. τ. À.] Cantacuzenus 
eam rem videtur conferre in annum Christi MCCCXLVI. Hiat. lib. 
Tlf. cap. ΧΟΙΠ. — sorvix. 

Pag. TÀ1, 6. Τὸ τοῦ Βατάτξη Iodvvov] lllius meminit Can- 
tacuzenus lib. If. cap. XXIX. Quo loco ’άχυραϊεῶν προσαγορευο- 
μένῳ τάγματι praefectum fuisse tum ait; praeterea cap. XXIL 
XLVL LXXVI. et XC. ubi quaedam ex iis quae a Gregora nar- 
rantur attigit. DUCANO. 

Pag. 741, 1. Πλούσιος ἐξ ἀπογραφικῶν ἐμποριῶν] Qui ve- 
etigalia οἱ alios principum reditus exigendos certo constituto pre- 
tio redimebant, ii a Latinis medii et infimi aevi scriptoribus per- 
aequatores , recuperatores, atque etiam descriptores; a Graecis &r 
σωταὶ, ἐπόπται, et ἀναγραφεῖς dicti. Quodnam illorum munus 
fuerit, docet Ducangius in Glo: iis mediae tum Latinitatis tum 
Graecilatis, Hoc genus negotiationis a Gregora vocatur ἀπογρα: 
φικὴ ἐμπορία, quae scilicet constabat redituum ac vectigalium de- 
scriplionibus. morvis, 

Pag. 741, 18. Περιστάσεως φρούριον] Illud forte quod ΤῈ. 
φίστασιν vocat Cantacuzenus lib. IIL cap. LXXVI. Aliud memorat 
cap. LXVI. quod Περιστίτξαν oppellat, nuckwo. Placet admodum 
Ducangii coniectura, qui legendum putat Τεριστάσεως. moivix. 

Pag. 741, 21. Ἣν ix Τροίας ἐξητηκότι) Cantacuzenus, i 
«“Δυδίας περιμένων στρατόν. Cuius tractus Sarchanem Satrapam fs- 
cit lib. Il. cap. XCVI.  pucaxo. 

Pag. 741, 99. Ὃ Σατράπης Σουλυμάν] Duos hoc nomioe 
memorat Cantacurenus, alterum Sarchanis filium, Cerasae Phry- 
giae Satrapam, qui sub haec tempora vel paulo ante in Thracia € 








ANNOTATIONES. 1279 


febre obiit, adeo ut vix is existimari possit Vatatzae gener, quan- 
doquidem cum Vatatzes caesus interiit, zdhuc superstes erat Suly- 
mannus iste, Alter est Sulymannus Orcbanis filius primogenitus, 
de quo idem Cantacuzenus lib. IV. cap. IV. XXXIV. et alibi, et 
Laonicus lib. 1. pag. 12. Tertius filius Aitinis. Annales Turcici 
peg. 814. eius 1. Edit. Reg. Carasen ab eo expuguatam scribunt, 
urbem forte illam cui alter Solymaunus imperabat. pucawo. 

Pag. 746, 18. Μέχρι στενῶν ᾿Χριστουπόλεως] Cantacuzen. 
lib. L. cap. IV. Χριστουπόλεως φρούριον, ἅμα μὲν ὃν καρτερὸν Ex 
τε τῆς φύσεως τῆς κατασκευῆς τοῦ τόπου καὶ τῶν τειχῶν, ἅμα δ᾽ 
ὅτι καὶ ὥσπερ sl τι πλεῖθρον κεῖται τῶν κλιμάτων ἕκατέρων μέσον. 
Meminit rursum Gregoras hoc cap. Χριστουπόλεως στενῶν. nucaxo. 
Vide notam ad pag. 151. A. supra. Βοινιν. 

Pag. 747, 1. Βασιλέα Ῥωμαίων ξαυτὸν ἀνηγόρευσε} Canta- 
cuzen. lib. III. cap. LXXXIX. extremo.  pucaxo. 

Pag. 747, 8. Τῶν Σκοπίων πόλεως} Quam quidem urbem 
in Regiam deinceps delegit. Cantacuz. lib. IV. cap. XIX. Vide 
Laonicum lib. I. pag. 14. et L»unclavium in Pand, Turc, nucaxo. 

Pag. 747, 9. ᾿Αξιὸς] Vide lib. VIII. cap. IV. sect. 7. et lib, 
XIII. cap. 1f. sect. 7, soivix. 

Pag. 747, 18. Καὶ 4ígxov] Πόλις ἐν τῇ Δέρκῃ λίμνῃ Can- 
iacuzeno lib. ΠῚ. cap. 81. νυολκο. 

Pag. 149, 16. Ἢ μία τῶν αἰϑερίων ἁψίδων)  Cantacuzen, 
lib. IV. cap. 4. nucao. 

Pag. 750, 10. Υἱοὶ μητρός μου x. v. 4.] Cant. cant. cap. I. 
v. B. et cap. V. v. 7. et Psalm, LXXIIÉ. v. 28. noivix. 

Pag. 750, 14. Βοὴ καὶ ϑρῆνος ἠγείρετο μείξων] Videtur 
Gregoras respexisse ad illa Gregorii Nazianzeni de Anastasiae 
templo, 

Οὐ τόσον, ᾿Ασσυρίοισιν ὅτ᾽ ἤγετο τηλόϑι πάτρης, 
4daóg δουριαλὴς νηὸν ἔκλαυσε μέγαν. Βοινιν. 

Pag. 761, 16. Καὶ τὰ ἐρείσματα ὁπόσα πρὸς ᾿Ανδρονίκου τοῦ 
βασιλέως} Atque hinc discimus a quo exstructi fuerint mauri illi ob- 
nitentes quatuor maioribus pilis sustinentibus Hemisphaerium, de 
quibus egimus in Constantinop. Christ. lib. ΠῚ. sect. 36. nucaxo. 

Pag. 758, 17. Τὸ δὲ κατ᾽ ἀμφότερα' τό, τ᾽ ἀβούλητον καὶ 
6 πρὸς διόρϑ. Tta etiam Vaticanum exemplar; ex quo, quae in 
Regio apographo deessent, suppleturum me sperabam. morviW. 

Pag. 755, 6. Annum Christi MCCCXLVI. ascripsimus, quo 
ineunte datam putamus illam Cantacuzeni ad patriarcham Ioannemn 
epistolam. Huic coniecturae favet ordo ipse rerum narratarum. 
ΒΟΙΨΙΝ. 

Pag. 166, Φ. Καὶ μὴ πειθόμενον, ἄν τινα] Εἶχεν ἄν τινα 
Codex Vaticanus, ut accepi ex Cl, V. L. Targnio. moiviM. ^ — 

Pog. 768, 2. Eig μῆκος ἐκτείνας γράμμασι τὴν ἐπιστολὴν] 











1280 ANNOTATIONES. 


More imperatorum Constantinopolitanorum, de quo diximus ad 
Alexiadem Ánnaeam pag.958. Notarum. pucaxo. 

Pag. 768, Q0. Τὴν τοῦ βασιλείου x. v. 4.] Vide supralib. IV. 
cap. IV. βοινιν. 

Pag. 760, 11. Ἢ κάμηλος Apostolius Centur. IX, Proverb. 70. 
ΒΟΙΝΙΝ. 

Pag. 760, 19. Μετὰ τὸ πληγ.] Apostolius Centur, II. Proverb. 
68. et Centur. ΧΗ, Proverb. 98. ΒΟΙΝῚΝ, 

Pag. 761, 17. ᾿Ανωτέρω] Lib. XIV. cap. ΠΙ. sect. 9. sorviw. 

Pag. T62, 18. Βασιλικὴν περιτίϑησι τῇ πεφαλῇ ταινίαν] Can 
tacuz. lib. ΠΙ. cap. CXII. init. ubi diem notat festum SS. Constantini 
et Helenae matris, XII. Kal. Iunii. nucaxe. Βασιλικὴν περιτίϑησι 
x. τι 1] Mense Maio, Vide Cantacuz. lib. IIT. cap. XCV. sorvmw. 

Pag. 762, 16. Τῶν Ἱεροσολύμων πατριάρχου Lazarum vocat 
ibid. Cantacuzenus. nucaNo. 

Pag. 162, 18. Βιϑυνίας σατράπην Ὑρκανὸν] Qui Ὀρχάνης 
dicitur Cantacuzeno lib. ΠΗ]. cap. XCV. ubi has nuptias describit; 
Otomani primi Turcorum hodiernorum auctoris filius, ut scribit 
Laonicus lib. I. ubi et harum nuptiarum meminit pag. 19. nvcaxo. 

Pag. 7629, 92. Καὶ τῇ δυνάμει τοὺς κατ᾽ αὐτὸν ἤδη Περσι- 
κουὺς ὑπεραίρων σατρ.] Τοὺς κατ᾽ αὐτὸν σατράπας interpretor φαΐ 
temporis Satropas. Εταπὶ fortasse qui malint sui generis Satrapas, 
vel vicinos Satrapas.  soivix. 

Pog. 762, 94. Τῇ ϑυγατρὶ Μαρίᾳ] Hic errat Gregoras. Nam 
Theodoram ipsemet vocat Cantacuzenus non semel, ut et alii. 
riam vero primogenitam duxerat Nicephorus Angelus 
despota. Vide stemma Cantacuzenicum in Famil, Byzant. pag. 261. 
DUCANO. 

Pag. 768, 18. Toig περὶ Φιλαδελφίαν σατράπαις} Sarchanem 
Philadelpbiae Satrapam ab Anna evocatum scribit Cantacus. lib. Ill 
cap. ΧΟΥ͂Ι. pucawo. ἡ 

Pag. 168, 20. Καὶ τὸ ἔαρ iv τούτοις] Anno 1847. pucaxo. 
Immo anno 1846. zoivix. 

Pag. 765, 11. Ὑπὸ Τούζου] De quo supra lib. XIIL cap. 
ult. sect, 2. porvis, 

Pag. 765, 16. Ἐς Χίον τὴν νῆσον] Ut Chius et utraque 
Phocaea in Genuensium potestatem venerint, narrat etiam Canta- 
cuzen. lib. III. cap. 95. lib. IV. cap. 11. 12. Bizarua lib. VI. p. 180. 
sub an. 1846. nucaxc. 

Pag. 766, 11. 'O Φακεωλάτος) Id ipsum refert Cantacuzen. 
lib. Il. cap. 96. pucaxo. 

Pag. 767, 5. Ἦν δ᾽ ὅμως περιδεὴς ὁ Daxtolérog] Quippe 
proposuerant Genuenses Galataei praemium ac impunitatem ei qui 
ilum morti traderet. Cantacuzen. loco laudato. pucaxo. 

Pog. 761, 12. Τῆς ὀργῆς ἐκείνης  Οδίδαμι, cur Anna impe- 











ANNOTATIONES. 1281 


ratrix a patriarcha alienata sit, pluribus exponit Cantacuz. lib. III. 
cap. 98. pvucaxwo. 

Pag. 768, 8. Διὰ τὴν τοῦ τόμου κατάλυσιν) De quo quidem 
Tomo, et Synodo Constantinopolitana, et controversia inter Bar- 
laamum et Gregorium Palamam, fuse egit Cantacuzen. lib. II. cap. 
89. 40. ubi consulendus Gretserus. pucaxo. 

Pag. 768, 4. Ἐπεὶ δ᾽ ἔτυχεν .. . δέσμιον ἐκ πολλοῦ 
κατέχουσα τὸν Παλαμᾶν] Exstant in Codice Regio 2409. cum alia 
multa Palamae scripta theologica, tum epistolae aliquot apologe- 
ticae, in quibus Palames hanc vitae suae partem fuse enarrat. Inde 
nos, quae ad Chronologiam pertinebant, selecta quaedam excer- 
peimus. Sunt autem baec. Palamas coepit suspectus esse circa 
initia belli civilis A. C. MCCCXLII. Cod, Beg. fol. 296. v. Περί που 
τὰ μέσα τῶν πρὸ τοῦ σωτηρίου πάθους νηστίμων ἡμερῶν, id est, circiter 
mediam Quadragesimam , patriarcha Palamae significat, suspectum 
eum sibi et Augustae esse, petitque ab eo, ut secum ad lianc ve- 
niat, delendae eius suspicionis causa, fol. 295. v. lin. ult, In Dominica 
Palmarum appellit Byzantium ó Πρῶτος, id est, Primus monaste- 
riorum montis Atho moderator, fol. 296. v. lin. 8. Exacta Domini 
cae Passionis hebdomade, ac sequenti ineunte, Palamas patriar- 
cham invisit et Augustam, ibid. lin. 6. Statim post Dominicam 
τῶν ἁγίων πατέρων, intra octavam Ascensionis, confert se in mona- 
sterium e regione Byzantii situm, ibid. infima pag. lnde, verno 
tempore, in aliam domum a tumultu nautico remotam transit, fol. 
297.lin. 8. Paucis diebus interiectis quaesitus a quodam ecolesiae 
1ninistro, nec inventus, in Urbem redit, ibid. lin. 4,  Ineunte au- 
ctumno Heracleam secedit, et ibi per quatuor menses commoratur, 
fol. 285. lin, 6. fol. 284. v. in inf. pag. fol. 299. v. in fine pag. Inde 
A. C. MCCCXLIII. reversus, in aedibus S. Sophiae commoratur per 
integrum duorum mensium spatium, fol. 284. v. med. pag. Com. 
prehenditur et in custodiam datur ἔαρος μεσοῦντος, hoc est, circa 
jnitium mensis Maii, fol. 285. lin. 7. Ignatius, patriarcha Antio- ἡ 
chenus, Byzantium venit anno post Andronici iunioris mortem ter- 
tio completo, A. C. MCCCXLIV. fol. 283. v. lin. 20.  Palamas, ad 
monachos montis Atho scribens À. C. MCCCXLVL., ait se περικε- 
κλεισμένον ἀκρίτως inl δυσὶν ἐνιαυτοῖς ἤδη, id est, annum iam 
alterum elapsum esse, ex quo inclusus teneatur, fol. 299. infra 
med. pag. Nondum eo tempore coacta erat in eum Synodus. Ibid. 
Ignatius, patriarcha Antiochenus, Byzantio excedit, literis ad pa- 
triarcham Constantinopolitanum contra Palamam scriptis, fol. 282. 
v.lin. 1. Haec Regius ille Codex. Aliquanto post Palamas car- 
cere emissus, anno ipso (nt opinor) MCCCXLVI. Tamen Cantacu- 
zenus lib. IL. cap. ult. pag. 699. scribit, Palamam adhuc in carcere 
fuisse eo tempore quo ipse Urbem cepit; atque eum, cum Andro- 
nico Asane eductum e custodia, venisse ad se ait Annae Augustae 
missu legatum. — Boivis. 

















1282 ANNOTATIONES. 


Pag. 768, 11. Τὴν γνώμην περιφανῶς μετήνεγκε... ee τήν TÉ 
περὶ τὰ δόγμ. γνώμην ἐκείνου κυροῦσα etc.] Huc pertinet Palamae 
ad Augustam epistola, quae exstat in Codice Regio 2409. supra 
laudato, fol. 53. Ea est eiusmodi. 


Τρηγορίου ἀρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης ἐπιστολὴ 
πρὸς τὴν ϑεοστεφῆ βασιλίδα, κυρὰν "Ανναν 
τὴν Παλαιολογίναν. 


Οὐδὲν οὕτως ἀναγκαιότατον οὐδὲ λυσιτεϊέστατόν τε ἅμα καὶ 
πρεπωδέστατον τοῖς τοῦ “Χριστωνύμου γένους κατ᾽ εὐδοκίαν ἐκ 
ϑεοῦ βασιλεύουσιν, ὡς τὸ χρῆσθαι τῇ δυνάμει τῆς ἐκ ϑεοῦ βα- 
σιλείας, ὑπὲρ τῆς ἀϊδίου τοῦ ϑεοῦ βασιλείας, ἣ παρὰ τῶν νῦν 
αὖθις ἀντικειμένων ἡμῖν εἰς κτίσμα φρενοβλαβῶς κατασπᾶται. καὶ 
τοῦτο συνεὶς εἴπερ τις ὃ πολὺς ἐκεῖνος καὶ τὰ πάντα ϑαυμάσιος 
ἡμῶν, βασιλεὺς, ἔδειξεν ἔργῳ τὴν βασιλείαν ἐκ ϑεοῦ δεδεγμένος, 
ἅτε ξῆλον ἔνϑεον ὑπὲρ τῆς ἐκείνου βασιλείας ἀνῃρημένος, καὶ κα- 
τασπάσας εἰς τέλος τοὺς τὸ ὕψος ἐκείνης ταπεινοῦν ἡρημένους. 
τοῦτο καὶ ἡ κρατίστη σὴ βασιλεία, δέσποινα ἡμῶν ἁγία, δι᾽ ὧν 
ἤδη πράττεις, ἐναργῶς διατελεῖς παριστῶσα" καὶ εἴη, σοι τὴν πρᾶ- 
ξιν εἰς τέλος ἀγαγεῖν, sel τοὺς τῇ εὐσεβείᾳ πάλιν, di ἐκείνου um. 
κέθ᾽ ἡμῖν ὄντος, ἀναιδῶς ἀντιστάντας, εἰς τέλος καϑελεῖν, ἵν᾽ 
ἐκείνῳ, καθάπερ τοῖς ἄλλοις ἀγαϑοῖς πᾶσιν, οὕτω καὶ τὸν ὑπὲρ 
ϑεοῦ "piov Ἰσοστάσιος εἴης. ἐπεὶ δὲ τῷ ϑεοκινήτῳ ζήλῳ τὴν fe 
σιλικωτάτην ἐν ἀρεταῖς συγκεκραμένην ἴχουσα φρόνησιν, ζητεῖς κα- 
λῶς ποιοῦσα μαϑεῖν ὡς ἐν ἐπιτόμῳ καὶ κατὰ τὸ ἐγχωροῦν σαφῶς, 
τὰ παρ᾽ ἡμῶν καὶ τὴν ἀντιϑέτων ἡμῶν καὶ φρονούμενα καὶ λε- 
γόμενα περὶ τοῦ ϑειοτάτου φωτὸς, οὕτω ταῦτ᾽ ἔχει. Καὶ τὴν 
οὐσίαν τοῦ ϑεοῦ οἵ ἅγιοι ἔστιν οὗ ϑεότητα ὀνομάζουσι, καὶ τὸ 
φῶς καϑ᾽ à λάμψας ἀποῤῥήτως é κύριος, ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς 
ἐπὶ τοῦ Θαβωρίου “ “ὄρους περιήστραψε τοὺς sors ἦναι τὶ μαϑη- 
τὰς, ϑεότητα ὀνομάζουσιν. ὡς οὖν ἡμῶν ἄκτιστον εἶναι φρονούφ- 
τῶν μετὰ τῆς ὑπὲρ πᾶσαν ἔκφανσιν οὐσίας, καὶ τὴν τοῖς ἀξίοις 
ἐπιφαινομένην ταύτην ἔλλαμψιν, δύο ϑεότητας ἀκτίστους πρεσβεύ- 
εἰν, ὑπερκειμένην καὶ ὕφειμένην ὁ ᾿Αχίνδυνος κατηγορεῖ, καϑάπερ 
καὶ ὁ Βαρλαώμ. αὐτὸς δὲ μόνην ἄκτιστον εἶναι λέγει ϑεύτητα, 
καϑάπερ καὶ πρότερον ἐκεῖνος, τὴν οὐσίαν τοῦ ϑεοῦ" τὴν δὲ 
ϑείαν ἐκείνην ἔλλαμψιν, κτιστήν. ἐπεὶ δὲ κτιστὴν εἶναι λέγει τὴν 
ϑείαν ἔλλαμψιν ἐκείνην, καὶ ὑφειμένην εἶναι λέγει πάντως. οὐκοῦν 
δύο λέγει καὶ αὐτὸς ϑεότητας, ὑπερκειμένην καὶ ὑφειμένην. φανε- 
ρὸν οὖν ὡς πρὸς ἀπάτην τῶν ἀκουόντων, τὴν ὑπερκειμένην καὶ 
ὑφειμένην ἡμῶν κατηγορεῖ ϑεότητα. τοῦτο δέ ἔστιν ἀληϑῶς | & ὃ 
ἡμῶν κατηγορεῖ, ὅτι τὸ ϑεῖον καὶ ἀπόῤῥητον ἐκεῖνο φῶς, ὃ xn- 

εἶναί φησιν αὐτὸς, ἄκτιστον εἶναι, πρεσβεύομεν ἡμεῖς, καϑά- 
M οἵ τε θεοφόροι πατέρες καὶ Χριστὸς αὐτὸς ὁ κατὰ τοῦτο ldg- 


ANNOTATIONES. 1288 


Ψας, καὶ βασιλείαν τοῦ ϑεοῦ τοῦτο καλέσας, ἐδίδαξαν ἡμᾶς. οὐ 
γάρ ἐστιν ἡ βασιλεία τοῦ ϑεοῦ δούλη καὶ χτιστή. μόνη γὰρ αὕτη 
παντὸς μᾶλλον ἀβασίλευτος καὶ ἀήττητος, παὶ χρόνου παντὸς καὶ 
αἰῶνος ἐπέκεινα. οὕτως οὖν ἡμεῖς ἕνα κατὰ τὸν μέγαν ᾿Αϑανάσιον 
ἐν μιᾷ ϑιεότητι σέβομεν ϑεὸν, οὐ κατὰ viv. οὐσίαν μόνην ἄκτιστον, 
ἀλλὰ καὶ κατὰ τὰ περὶ τὴν οὐσίαν ϑεωρούμενα καὶ ϑεολογούμενα, 
τὴν δύναμιν, τὴν ϑέλησιν, τὴν ἀγαθότητα, τὸ φῶς, τὴν ζωὴν, 
καὶ τὰ τοιαῦτα καὶ ὡς μιᾶς καὶ τῆς αὐτῆς οὔσης τῶν πριῶν προσώ-- 
sov καὶ τῆς οὐσίας καὶ τῆς ἐλλάμψεως, καὶ ἁπλῶς πάσης δυνάμεως 
καὶ ἐνεργείας Θείας. ὁ δὲ ᾿ἀκίνδυνος ἀϑέσμως εἰς κτιστὰ καὶ ἄκτιστα 
τὸν ἕνα ϑεὸν διχοτομεῖ, καὶ εἰς δύο ϑεότητας ἐκφύλους, καὶ ὄν- 
τῶς ὑπερκειμένην τε καὶ ὑφειμένην, τὴν μίαν κατατέμνει ϑεότητα 
τοῦ πατρὸς καὶ τοῦ υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου πνεύματος" τὴν μὲν. οὐ- 
σίαν τοῦ ϑεοῦ ὑπερκειμένην λέγων, ὡς μόνην κατ᾽ αὐτὸν ἄκτι- 
στον ϑεότητα" τὸ δὲ φῶς ἐκεῖνο, ὑφειμένην ὡς κτιστὴν ϑεότητα. 
ποιεῖ δὲ χτιστὴν ἐντεῦϑεν καὶ τὴν οὐσίαν τοῦ ϑεοῦ. οὗ γὰρ ἡ 
ἔλλαμψις κτιστὴ, ἄκτιστον αὐτὸ οὐκ ἔστι. τὸ δὲ πλῆϑος τῶν ἄλ- 
λων πονηρῶν αἱρέσεων, αἷς ἐντεῦϑεν περιπίπτει, ἡ τοῦ νῦν γράμ- 
ματος συντομία οὐ χωρεῖ. καϑάπερ δὲ ὁ Σαβέλλιος, ἐν τῷ μὴ 
διαφέρειν λέγειν τοῦ πατρὸς τὸν υἱὸν, μὴ ἔχειν υἱὸν τὸν πατέρα 
ἐδογμάτιξεν, οὕτως ὁ ᾿Ακίνδυνος, ὅταν λέγῃ μηδὲν διαφέρειν τὴν 
ϑείαν ἐκείνην. ἔλλαμψιν καὶ ἐνέργειαν τῆς οὐσίας τοῦ ϑεοῦ, οὐκ 
ἔχειν φησὶν ἐνέργειαν τὴν οὐσίαν τοῦ Θεοῦ. ó δὲ τοῦτο λέγων, 
μετὰ τοῦ “Μεσσαλιανὸς εἶναι, καὶ ἀναιρεῖ τελέως τὸν θεὸν, ἑαυτὸν 
ἄϑεον ὑπάρχοντα δεικνύς, τὸ γὰρ μὴ ἔχον ἐνέργειαν, οὐδαμῶς 
ἐστι κατὰ τοὺς ϑεολόγους. διὰ τοῦτο τὸ θεῖον ἐκεῖνο καὶ προσκυ- 
vqróv στόμα τοῦ τρισμακαρίστου καὶ ἁγίου μου αὐϑέντου καὶ βα- 
σιλέως, διὰ τοῦ συνοδικοῦ φησι τόμου" ὡς εἰ καὶ πρὸς τοσοῦτον 
ὕψος ϑεωρίας ἀνέδραμον ἐν τῷ Θαβὼρ οἵ τοῦ ,ruelou μύσται, χά- 
e καὶ δόξαν εἶδον ϑείαν, ἀλλ᾽ οὐ τὴν φύσιν αὐτὴν τὴν χορηγοῦσαν 
τὴν χάριν. καὶ γὰρ ἴσμεν ἐκείνην, ὑπὸ τῶν ϑείων λογίων μεμυημένοι, 
ἀμέϑεκτον, ἄληπτον, ἀόρατον, καὶ αὐταῖς. ταῖς ὑπερκοσμίοις καὶ dva- 
τάτω δυνάμεσι. νῦν δ᾽ οἵ καταφρονήσαντες καὶ ϑεοῦ καὶ τῶν 
ἐκ ϑεοῦ ἁγίων, καὶ τοῦ ἐκ ϑεοῦ acing ἡμῶν ἐκείνου καὶ τῆς 
συνοδικῆς ἐξετάσεώς τε καὶ ἀποφάσεως, καὶ τῶν ἐπὶ ταύτῃ φρι- 
κωδεστάτων δεσμῶν καὶ ἀναϑεματισμῶν, ἡμᾶς μὲν οὕτως εὐσεβῶς 
φρονοῦντας, καὶ τοὺς ἡμῖν ὁμοφρονοῦντας ἀποκηρύττουσιν, ᾿Ακίν- 
δυνον δὲ καὶ τοὺς οἷος αὐτὸς, τἀναντία δυσσεβῶς φρονοῦντας, 
συνηγοροῦσι καὶ στηρίζουσι, παντὶ τρόπῳ, κοινωνοὺς ἔχειν καὶ συλ- 
λειτουργοὺς σπουδάζοντες. Hanc epistolam puto primordium' ac 
primum velut fundamentum fuisse initae ab Augusta cum Palama 
adversus patriarcham societatis. sotviw. 
Pag. 169, 18. Παύλου] Ad Galatas cap. L v. 8. morvis. 


Pos. 170, 8. Κακῶς μὲν ἀφίει κ- s. .] Hom. Iliad. 1. 25. 
BOIVIN. 





1284 ANNOTATIONES. 


Pag. 710, 18. Ἡμεῖς (λέγων) x. v. Δ} Gregor. Nasianz, Orst.L. 
BOIVIN. J 
Pag. 772, 12. Kal ἅμα τῶν ὕρων x. v. λ.} Videsupra lib. XII. 
cap. VI. sect. 4, βουσίν. 

Peg. 778, 8. Ἐπεὶ ydo] Conferendus ad hoc caput Canta- 
cuzenus lib. III. cap. 97. et 99. pvcaxo. 

Pag. 774, 19. ^H χρυσεία καλεῖται] Novo vocabulo: nam 
χρυσῆ semper appellatur a scriptoribus Byzantinis: quae quidem 
porta tum erat obstructa, seu ἀπῳκοδομημένη, uti scribit Canta- 
cuzen, d. cap. 99. quod et infra indicat his verbis, διώρυττον τὴν 
χρυσὴν πύλην etc. pucaxo, 

Pag. 774, 21. 'Eg τοὺς ἄντικρυ τῶν βασιλέων Seogiqeus οἵ- 
xovc] Cantacuzen. ἐπὶ τὸν Πορφυρογεννήτου κατέλυσεν οἶκον. Ex 
quibus Porphyrogennetae aedis situm docemur. »ucaxo. 

Pag. 715, 1. 'Hys δ᾽ ὁ φεβρονάριος τηνικαῦτα τρίτην ἡμέραν] 
Capta igitur Constantinopolis a Cantacuzeno III. Febr. auno mundi 
juxta Graecos VI. MDCCCLY. Christi MCCCXLVII. Indict. XV. Idem 
Cantacuz. cap. 100. exiremo. pucawo. Cantacuzeno Hist. lib. III. 
cap. ult. is dies est Februarii VII. — Ait quippe se ab Anna Augusta 
admissum esse in Palatium Februarii die VIII. Constat autem ad- 
missum fuisse postridie quam ingressus in Urbem fuerat. sorvix. 

Pag. 775, 8. Τῆς ἀκροπόλεως ταύτης ἐντὸς συγκλεισθεῖσα ) 

. Infra πῦρ καὶ φρυγάνων φακέλλους ὑφῆψαν τὴν πρὸς τῷ τεμένει 
Βιαχερνῶν τῆς ἀκροπόλεως πύλην. Cantacuzen, cap. 100. τὸ ἐν Βλα- 
χέρναις φρούριον vocat, de quo copiose egimus in Constantinopoli 
Christ. lib. If. sect. V. n, T. In eo igitur Palatio tum morabatur 
Anna imperatrix. D0caxo. 

Pog. 775, 10. Ἐκ Γαλάτου) Idem habet Cantacuz. cap. 99. 
DUCAXO, 

Pag. 775, 19. Τὴν ἀπὸ Σκυϑῶν ῥῆσιν] Proverbium, quo 
rursum infra cap. 31. utitur. Id est, convitiis respondere. nucauo. 

Pag. 176, 19. Πρὸ δυοῖν που x. v. λ.} Vide Cantacuz, lib. 
IL cap. 78. sorvis. 

Pag.776,93. Πρόσεχε οὐρανὲ x. v. λ.1 Deuteron, cap. XX XIIL 
v.1. Borviw. . 

Pag. 778, 18. "O0tv τῆς ὑστεραίας ἐπιούσης] Postridie quam 
Cantacuzenus in Urbem fuerat intromissus, moiviw. 

Pag. 780, 1. Καὶ ἀνοιχϑέντων ἤδη τῶν βασιλείων) Februa- 
rii die quarta, si Gregorae credendum; octava, si Cantacuzeno; 
quem minime certe probabile est erravisse in eo die assignando, 
quo imperii sedem invasit. zotvix, 

Pag. 781, 19. Κατὰ τῆς τοῦ πατριάρχου καθαιρέσεως] De 
qua Ioannis patriarchae Constantinopolitani abdicatione Cantacuzen. 
lib. IIT. cap. 99. lib. ]V. cap. 8. pucaxo. 

Pag. 788, 29. Ἑσπέρας γὰρ} Psalm. XXIX. v. 6. Βοιγικ. 

Pag. 184, 17. Tj τε τῆς ἐπισκοπῆς καϑαιρέσει προσεκῆγε 








ANNOTATIONES. 1285 


καϑαίρεσιν}, Scripserat, puto, Gregoras, τῇ τὲ τῆς ἐπισκοπῆς καϑαι- 
φέσει τὴν τῆς ἱερωσύνης. προσεπῆγε καϑαίρεσιν, id est, Episcopalis 
dignitatis abrogationi etiam sacerdotii abrogationem adiecit, ποινικ. 

Pag. 784, 18. Ἐν τῇ τοῦ Θείου Βασιλείου μονῇ] ld silet 
Cantacuzenus. De hoc monasterio egimus in Constantinop. Christ, 
lib. IV. sect. VI. n. 19. nvcaxo. 

Pag. 786, T. Ἰσίδωρον Cantacuzen. lib. IV. cap. 8. nvcaxo. 
Huc pertinet Ignatii, patriarchae Antiocheni, Tomus contra hunc 
Isidorum; qui Tomus exstat apud Leonem Allatium (de libris ec- 
clesiasticis Graec. Dissert. IL) Novembri mense promulgatus, Indict. 
XIII. hoc est anno Christi MCCCXLIV. exeunte. Pala in ora- 
tione, quae adversus Ioannem Calecam patriarcham scripta exstat 
Cod. Reg. 2409. fol. 280. v. suam et Isidori causam agit his verbis: 
"ud καὶ prd. τὰς συνόδους ἀμφοτέρας ἐκείνας, καὶ τὸν iy ἐκεί- 
ψαιρ τόμον, ὕστερον οὐκ ὀλίγον χρόνον, ὑποψηφίους “Μονεμβασίας 
τόν τε Παλαμᾶν, καϑ᾽ οὗ νῦν μαίνεται, καὶ τὸν αὐτῷ συνηγωνι- 
σμένον ἐν πᾶσιν ἱερὸν ἢ ἢ Ἰσίδωρον, μετὰ πάσης ποιεῖται τῆς ἐκ- 
κλησίας, αὐτὸς ὁ νῦν λέγων ἐξ ἀρχῆς ἀμφιβόλους αὐτοὺς εὐθὺς 
εἶναι περὶ τὸ σέβας, καὶ ἔτι μᾶλλον προϊόντος τοῦ λόγου. πῶς 
οὖν τηλικαύτην ψῆφον σὺν πᾶσι τοῖς ἀρχιερεῦσιν ἐπ᾿ αὐτοὺς ἦγε, 
καὶ προκι εἶσθαι τῆς ἐκκλησίας ἠξίου, καὶ πρὸς τοσοῦτον óu- 
δασκαλικὸν ἀνεβίβαζε ϑρόνον, εἰ μηδὲ τῆς εὐσεβείας ἀσφαλῶς 
ἔχειν ἡγεῖτο τούτους" ἀλλὰ τὸν μὲν Παλαμᾶν πολλὰ βιασάμενος, 
καὶ δὲ ἑαυτοῦ καὶ δι᾽ ἑτέρων πλεῖστα παρακαλέσας, ὡς οὐκ εἶχε 
xard τοῦτο πειϑόμενον, καὶ μάρτυρες τούτου μετὰ πολλῶν ἑτέρων 
καὶ τῶν “Μονεμβασιωτῶν of τηνικαῦτα παρόντες" ὡς οὖν μὴ κατὰ 
τοῦτο πειθήνιον εἶχε, Θεσσαλονικεῦσιν ἐπιστήσειν ἰσχυρίζετο, Bs 
μείξονι. κεχρημένος, τὸν δὲ τοῦ πνεύματος ὄντως ἄνθρωπον, καὶ 
τὰ πάντα ἱερόν τε καὶ χρηστὸν ἢ Ἰσίδωρον, dio πάντες ἂν συμ- 
φαῖεν οἵ τὸν ἄνδρα εἰδότες, πολλαῖς τῶν Λιονεμβασιατῶν παρα- 
κλήσεσι, δέξασθαι. πείϑει τὴν τούτων ξερὰν προστασίαν, καὶ τὸν 
εἰθισμένον ἐπὶ τοῖς τοιούτοις ξεραρχικὸν ἀσπασμὸν  ἐκτελέσαντα, 
συνεδρεύειν ἐντεῦθεν καὶ συλλειτουργεῖν ὁσημέραι, τῷ νῦν ἐξ de- 
χῆς ἀμφιβόλους ἡμᾶς εἶναι περὶ τὸ σέβας ψευδογραφοῦντι. πῶς 
γὰρ ἀμφίβολον εἶχε περὶ τὸ σέβας, ὃν »συλλειτουργὸν ife, καὶ τῆς 
εὐσεβείας, διδάσκαλον προὐχειρίσατο; ἀλλ᾽ ἐπεσπάσατό Sue τὴν 
δίκην ἐφ᾽ ἑαυτὸν καὶ ὅ ὑποψήφιος ἸΜονεμβασίας. οὐχοῦν ὑποψή- 
φιος ἦν" εἰ δ᾽ ὑποψήφιος, οὐκ ἀμφίβολος ἦν, καὶ ταῦτ᾽ ἐξ ἀῤ- 
qiie. τίνος δὲ καὶ χάριν. ὁ ὑποψήφιος οὗτος ἐπεσπάσατο τὴν ài 
ἐφ᾽ ἕαυτόν; ὡς τὰ αὐτὰ, φησὶ, τῷ Παλαμᾷ φρονῶν. καὶ μὴν o)- 
τὸς τῶν ἐκ Θετταλίας τῷ porti συνεληλυϑύτων εἷς ἦν, καὶ φα- 
νερῶς ἐξ ἀρχῆς τοῦ αὐτοῦ φρονήματος ὑπῆρχεν. αὐτῷ, κἀν ταῖς 
συνόδοις ἐκείναις παῤῥησίᾳ συνηγορῶν. πῶς οὖν μετὰ τὰς συνό. 
δους ἐκείνας ὑποψήφιος ἡμῖν ἐγεγόνει; μᾶλλον δὲ πῶς οὐκ ἐν- 
τεῦϑεν δῆλον, ὡς ἐκεῖνος μὲν ἐπὶ τῆς αὐτῆς ἔμεινεν εὐσεβείας, 
ἧς καὶ πρότερον ἦν, καὶ δι᾿ ἣν ἐξεδήμησε τῆς πατρίδος, καὶ ὑπὲρ 





5 


1286 ANNOTATIONES. 


ἧς εγωνίσατο, καὶ τῆς ὑπὲρ εὐσεβείας ἀγωνίας &0lov τὴν ψῆφον 
ἀπενεγκάμενος τότ᾽ εὐθὺς, νῦν ὕστερον ταύτης, τῆς οἰκείας. εὖσε- 
βείας ἕνεκα, καὶ τὴν τιμὴν τῆς ἀρχιερωσύνης καὶ τὴν ταύτης d- 
φαίρεσιν ἔϑετο παρ᾽ οὐδὲν, “μεῖς δὲ τὸ σέβας, ὅπερ ἐκέχτησϑε 
ψηφιζόμενοι τοῦτον, ἐξομοσάμενοι, viv, ἅτε τοῖς Βαρλααμίταις 
προσϑέμενοι, μὴ συμμεταϑέμενον τὸ φρόνημα τοῦτον παραπλησίως 
ὑμῖν ἀπεψηφίσασϑε νῦν. ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ὁμολογίαν ἐπείσϑη φησὶ δοῦ- 
ναι τοῦ οἰκείου φρονήματος ἀπαιτηϑεὶς. ὥσπερ οὐδ᾽ ó Παλαμᾶς 
ἐπείσϑη. βαβαὶ τῆς ἀναιδοῦς καὶ ἀπροφασίστου ψευδοῤῥημοσύνης. 
ὄντως σύνοδος ἀϑετούντων εἰσὶ, κατὰ τὸν Ἰερεμίαν.  Boivrw. 

Pag. 786, 10. Ἐῤῥάγη σύστημα] Haec etiam fuse narrat 
Cantacuzen. d. cap. ΠῚ. pucawo. 

Pag. 786, 11. Καὶ πρῶτον μὲν] Ut Isidorum patriarcham 
Constantinopolitanum episcopi anathemati semel ac iterum subiece- 
rint, silet Cantacuzenus. DUCANO. 

Peg. 786, 18. Ἐς τὴν Στεφάνου τοῦ ϑείου πρωτομάρτυρος 
μονὴν] De variis S. Stephani aedibus Constantinopoli egimus in 
Constantinop. Christ. lib. [V. sect. VÍ. n. 89. et seqq. nucaxo. 

Pag. 787, 16. Τὸ ydg ϑαῦμα τῆς οἰκουμένης] Similia narrat 
Cantacuz. lib. ÍV. cap. 4. et ut deinceps tum ab Anna iinperatrice, 
tum ab ipsomet Cantacuzeno, ac di e Palaeologo solo 
imperante, rursum aedes Sophiana inasteurata sit. DUcANO. 

Peg. T87, 92. Τοῦ γὰρ δημοσίου βήματος} Conciderat nempe 

μεγάλη στοὰ μετὰ τοῦ βήματος, Anquit Cantacuzenus. pocaxo, 

Pag. 187, 23. Ἐφ᾽ οὗ τοὺς βασιλικοὺς ἔδει τεϑῆναι ϑρόνους 
Erant igitur ea tempestate throni imperatorii in ipso Bemate, seu 
intra cancellos, Vide Constantinopolim Christ. lib. III. sect. 49. 
DUCANO., 

Pag. 788, 2. Τοῦ ϑεραπευτικοῦ τάγματος] Diaconos intelli- 
Bit, quibus in Bemate locus dabatur, dum sacra peragebatur li- 
turgia. Alioquin extra Bema consistebant, Vide eandem Constan- 
tinopolim Christ. lib. IIl. sect. 82. pucawo. Τοῦ ϑεραπευτικοῦ 
τάγματος] Verli, 4fulicorum ordini. At melius Ducangius, cuius 
nolas sero consului, ΒΟΙΨΙΝ. 

Peg. 788, 6. Καὶ ἦσαν of τοὺς βασιλικοὺς 1 Cantacuzen, lib. 
1V.cap. 4. pucawo. 

Pag. 788, 10. Τῆς πρώτης καὶ εἰκοστῆς τοῦ Μαΐου] Hic dies, 
quem Gregoras Maii vigesimum primum numerat, & Cantscuzeno 
numeratur decimus tertius eiusdem mensis, Utri chronologo po- 
tior hac in re fides habenda est? Cantacuzeno certe; assignanti vi- 
delicet eum diem, quo ips: coronatus. Gregoras, eo quod Can- 
tacuzenus bis esset coronatus, semel im Orestiade seu Adriano- 
poli, an. Chr. MCCCXLVI. mensis Maii die XXI. iterum autem By- 
zantii, an. Chr. MCCCXLVII. eodem mense, et non eodem die, pri- 
mae et secundae στεφηφορίας dies facile potuit cohfundere, non 
item Captacuzenus, Boivix. 

















ANNOTATIONES. 1287 


Pag. 788, 18. Τὴν συνήϑη πεποιηκότες ἐμφάνειαν) Sen πα- 
ράστασιν, de qua supra quaedam attigimus, DUCANOG, 

Pag. 791, 16. Ἑβδομῃ γὰρ μετὰ τὴν ἀναγόφευσιν] XII, Kal. 
Iun. Cantacuzen. lib. IV. cap. 4. proinde anno integro ac completo, 
ex quo Adrianopoli a patriarcha. Hierosolymitano coronatus fuerat, 
eodem die festo, ut idem narrat lib. III. cap. 11. pucaxo. “Ἑβδόμῃ 
γὰρ μετὰ τὴν ἀναγόρ.} Immo ὀγδόῃ, quo die Constantini Magni. et 
Helenae eius coniugis memoria celebratur, iuquit Cantacuz. Histor. 
lib. IV. cap. IV. pag. 718. taque is dies fuit Maii vigesimus pri- 
mus; non autem, ut Gregoras putavit, vigesimus octavus. BOIVIN. 

Pag. 791, 20. Τοῦ μὲν ξξκαιδεκαέτους ὄντος] Vide quae 
annotavimus supra ad pag. 357. À. morvrw. 

Pag. 798, 18. Kel τοῦτον ἐπίσκοπον χειροτονεῖ Θεσσαλονι- 
χέων] Cantacuz. lib. IV, cap. 16. DUcasG. 

Pag. 793, 19. ΟἹ πραγματείαν εἰς μῆκος ἰδίαν πεποίηνται 
elc.) Forlasse Ephesi archiepiscopum his verbis indicat; de quo 
es, Palamicarum Transgressionum lib. I. serm. IV. cap. 
e. BOIVIN, 

Pog. 796, 1. Πλὴν τῆς παραλίου Μηδείας Ita Cantacuren. 
Jib, IV. cap. 10. Μήδειαν τὴν κατὰ Πόντον παράλιον πόλιν vocat; 
cuius quidem nescio an alii meminerint, nisi illa sit de qua agit 
"Tzetzes Chil. IV. sect. 72. ubi observat cum εἰ scribi, cum Μηδία 
appelletur, Medorum regio, per ;. 

Μηδείας τῆς Αἰήτου μὲν ἧτα σὺν διφϑόγγο. 
Illius porro situm mox describit Gregoras: Kl γε μὲν Gori] 
Μήδεια, pi δυτικωτέραν τε ἔχει Βυζαντίου τὴν ϑέσιν, καὶ πρὸς 
τῷ ἄκρῳ τοῦ Εὐξείνου κειμένη Πόντου σταδίους ἐντεῦϑεν ἀπέχεν 
μικρόν τι τετρακοσίων ἐπέκεινα. DUCANO. 

Pag. 795, 5. Βέῤῥοια μὲν) Cantacuzenus lib. IV. cap. 4. ut 
Manuele [ilio expulso Berrhoeenses Crali urbein tradiderint narrat, 
DUCANO. 

Pag. 795, 9. Θεσσαλονίκη δ᾽ οὐκ ἤρεσκεν 1 Cantacuzen. lib. 
IV. cap: 15. extr.  Docaxo. 

Pag. 796, 1. Καὶ Ζηλωτῶν) De quibus hic et alibi non se- 
mel idem Cantacuzenus. pucawo. 

Pag. 797, 9. Σεβαστοκράτορες δ᾽ ἐπὶ τούτοις Cantacuzen. 
lib. IV. cap. 6." nucaso. 

Pag. T9T, 4. Καὶ τοῖς τῷ τοιούτῳ προσήκουσιν ἀξιώματι 
παρασήμοις Codin, de Offic, Aulae Constantinop. cap. IIl. n. 16. 
descriptis eiusmodi iusignibus Sebastocratoricae dignitatis, liaec 
subdit: ὁ δὲ βασιλεὺς ὁ Καντακουζηνὸς, τοὺς γυναικαδέλφους αὐ- 
ταῦ Ἰωάννην καὶ “Μανουὴλ τοὺς ᾿Ασανίους τιμήσας “Σεβαστοκράτο- 
ρας; δέδωκεν αὐτοῖς φορεῖν ταμπάρια καὶ κάλτξας, οἷα καὶ of 4ε- 
σπόται. Quid vero sit ταμπάριον, diximus in Gloss, med. Lat, in 
Tabardum, etin Gloss. med, Graecit. pucANo. 















1288 ANNOTATIONES. 


Pog. 797, 8. Ὃ "Παλαιολόγος ᾿Ανδρόνικος 1 Cantacuzem. lib. 
II cap. 71. Gregoras lib. III. cap. 10. pucaxo. 

Pag. 797, 10. ᾿Ανωτέρω] Lib. XIV. cap. V. sect. 6. potvix. 

Pag. 797, (8. Τῶν ᾿Αδήλων λέγω μονὴν] Vide notata ad 
lib. XII. pag. 389. E. nucaxo.  Ducangius putabat Gregoram hoc 
loco ^4) ov μονὴν vocare illud monasterium, quod alibi 4vór- 
φῶν μονὴν vocavisset. At non verisimile est. Nam alibi quidem 
de monasterio Auderorum seu Ábderorum, tanquam de utriusque 
Asanis carcere, locutus est: hic autem Adelorum monasterii memi- 
nit, ut eius loci in quo alter Asanes praedia habuerit, sibi iampri- 
dem assignata a Cantacuzene. Vide annotata ad pag. 389. E. soivux. 

Pag. 197, 17. Νόσημα τοῖς ἀνθρώποις] Pestilentiam pariter 
hanc insignem, quae tum grassata esl, eleganter describit Cantacuz. 
lib. IV. cap. 8. pucawo. ἡ 

Pag. 798, 17. Καὶ ó'4vdgóvixog] Cantacuzen. loco laudato. 
DUCANO. : 

Pag. 798, 18. Τῶν μέντοι πραγμάτων] Hanc Matthaeo filio 
propositam defectionem attigit Cantacuzenus lih. IV. cap. 7. 8. ubi 
de Ioanne Asane silet. Ducawo. 

Pog. 804, 6. Παρ’ οὐδέσιν ᾿Ελλανοδίκαις] "Ελλανοδίκης est 
proprie iudex iustus , incorruptus, et (ut Pindarus Olymp. Ode III. 
loquitur) ἀτρεκής.  Vertendum erat, apud ullum iustum iudicem, 
non apud ullum Graeciae iudicem,  soiviw, 

Pag. 805, 9. ᾿Εδόκει βέλτιον Εἰρήνην Cantacuzen. lib. IV. 
cap. 8. nvcaxo. 

Pag. 805, 93. Ἐγὼ (φησὶν) ὦ παῖ, τὴν παροιμίαν, τὴν ἀεί 
τι Αιβύη etc.) Est hoc initium epistolae ad Chrysoloram scriptae. 
"Unde suspicor longam hanc orationem non ab [rene Augusta, sed 
a Gregora fuisse lucubratam. Vide Indicem epistolarum Gregorae. 
BOIVIX. 

Pag. 818, 10. Τὸν πατριάρχην ἐκβεβληκῶς} Cantacuzenus 
lib. IV. cap. 8. Didymoticho, ubi morbum cum a mentis alie- 
matione contraxerat, in Urbem adduci praecepisse scribit, quo a 
medicis curaretur, ex eoque postmodum decessisse, lta dissident 
invicem Cantacuzenus et Gregoras, uterque pro libito, seu potius... 
DUCANG. 

Pag. 818, 16. Πατριαρχεύσας περί που τὰ τεσσαρεσκαίδεκα ἢ 
Vide annotata ad pag. 806. Α. Βουσικ. 

Pag. 814, 18. Τῆς Ῥωμαίων ἡγεμονίας ἀποτεμόμενος μέρος] 
Τῶν κατὰ Χαλκιδικὴν πόλεων praefecturam datam Matthaeo filio 
indicat Cantacuzenus lib. IV. cap. 10. nvcaxo. 

Pag. 818, 11. Πρὸς δ᾽ αὖ τὰς ἐνόρκους ἐπαγγελίας) Atqui 
eum noluisse illis flagitantibus quicquam promittere, legimus supra 
lib. XIV. cap. V. sect, 4. et 5. 2orvis. 

. 830, 16. Μετὰ πλειόνων ἢ τὸ πρότερον αὖϑις τῶν ἐπι- 
σκόπων etc.] Itaque adversus Palamam Synodus coacta est a Ioanne 














ANNOTATIONES. 1280 


atriarcha. Atque illud est Concilium, de quo Gregoras (Historise 
ib. XIX. cap. I. n. 18.) veterem ait famam percrebuisse, tanquam 
haeresim omnium maximam correcturo, coactisque ex omni paene 
orbe patriarchis et episcopis octavi et ultimi Concilii nomen habi- 
turo, Tamen [oannes Cyparissiotes Palamicarum Transpressionum 
i IV. cap. 4. duos tantum et viginti pontifices adversus 
testatur. De tempore, quo ea Synodus habita 
constat, Ego habitam puto circiter an. Christi 
MCCCXLV. Certe eam ante illud tempus coactam haud fuisse col- 
ligitur ex ipsius Palamae verbis, quae exstant Cod. Reg. 2409. fol, 
299. ubi ait se περικεκλεισμένον ἐπὶ δυσὶν ὅλοις ἐνιαυτοῖς ἤδη" tum 
haec addit, πόσοι δὲ ποσώκις πρὸς αὐτὸν (loannem scilicet patri- 
archam) εἶπόν τε καὶ γεγράφασι, εἰ μὴ τὰς μεγίστας ἐκείνας συν- 
ὄδους στέργεις, γενέσθω πάλιν ἑτέρα, μόνον ἐκ τῶν ἱκανῶν τὸ 
τοιαῦτα συνορᾷν. ὁ δὲ καὶ ἐκείνας φησὶ στέργειν, καὶ τὸν ἐπ᾿ 
ἐκείναις γεγραμμένον τόμον ἀϑετεῖν μὴ δύνασθαι" καὶ δι᾽ ἔργων 
καὶ λόγων ἀκυροῖ τὰ παρ᾽ ἐκείνων ἐγγράφως κεκυρωμένα, καὶ πρὸ 
τῶν συνόδων ἐκείνων ἐν τῷ ἁγιωρειτικῷ τόμῳ διειλημμένα μηδὲν 
ἧττον" καὶ πρὸ τούτου πάλιν, ἐν αὐτοῖς τοῖς ϑεοπαραδότοις λο- 
γίοις, κἀν τοὶς ἱεροῖς τῶν θεοφόρων πατέρων ράμμασι. τού- 
Tav οὖν ἁπάντων οὐκ οἶδ᾽ ὕπως οὗτος ἀλογήσας ἀρτίως, εἰς τὴν 
ἐκκλησίαν αὖϑις εἰσήγαγεν, ἃ ταῖς προῦπηργμέναις ἀπηγόρευται 
συνύδοις, ἵνα μὴ μόνον ἡ πολιτεία φεῦ, ἀλλὰ καὶ ἡ ἐκκλησία 
τοῦ ϑεοῦ, στασιάξῃ τε καὶ ταράττηται etc. Ex bis, inquam, verbis 
colligitur, illam quam dicimus Synodum non coactam fuisse ante 
annum Christi MCCCXLV. quo anno Palamas baec ipsa scribebat. 
Etenim epistolam, in qua haec leguntur, anno Christi MCCCXLV. 
datam fuisse perspicuum est ex eo, quod Pslamas ibidem dicat, 
sese. duobus iam annis carcere. inclusum teneri, qui anno Christi 
MCCCXLIII Maio mense in custodiam datus fuerot, ut supra 
ostendimus ad peg. 482. B. Itaque per annos decem habita sunt 
de iisdem rebus Concilia saltem quatuor. Primum an. Chr. MCCCXLI. 
Iunii die XV. adversus Barlaamum. Secundum circa an. MCCCXLV. 
adversus Palamam. Tertium an. MCCCXLVII. adversus Ioannem 
Colecam patriarcham. Quartum denique an. MCCCLI. Maio men- 
se, adversus Gregoram et alios Acindynianos, (loan. Cyparissiotes 
meminit τελευταίας συνόδου, quam ait coactam fuisse ab Ephesi 
melropolita, Palam, Transgress. lib.l. serm. IV. cap. 16. in fine.) 
Tomi vero promulgati sunt multo plures: nempe Tomus Hagiori- 
ticus, de quo Palamas, Cod. Reg. 2409. fol. 267. Tomus Synodi- 
cus in Barlaamum et in Acindynum, editus mense Augusto anni 
MCCCXLI. de quo Lambecius Biblioth, Caesar. lib. IV. pag. 80. 
Tomus Ignatii patriarchae Antiocheni contra rum, editus an. 
MCCCXLIV. Novembri mense; laudatus ab All in Dissert, de 
libris Eccles. Graec. pag. 188. Tomi contra Palamam varii, v. 
temporibus a Ioanne patriarcha editi; id quod ipse Palamas testa- 
Nicephorus Gregor. Fol. II. 82 














1290 ANNOTATIONES. 


tur his verbis: ὥσπερ εἷς iow Χριστὸς ἀληϑινὸς ὁ iml πάντων 
ϑεὸς, ᾿Αντίχριστοι δὲ πολλοὶ γεγόνασιν, ..... οὕτω καὶ συνοδικὸς 
τόμος κατ᾽ εὐσέβειαν ἐφ᾽ ἡμῶν τῆς ἀληθείας συνήγορος, εἷς" dv- 
τίτομοι δὲ καὶ νῶν γεγόνασι πολλοί. ... τρίτος οὖν ἔστιν 

τῶν παρὰ τοῦ τῷ Βαρλααμίτῃ συναινεῖν ᾿Ακινδύνῳ προελομένου 
γῦν ἐξενηνεγμένων, καὶ παρ᾽ ἡμῶν ἐξεληλεγμένων. Cod. Reg. 
2409. fol. 287. His addatur Tomus contra loannem patriarcham 
editus mense Februario anni MCCCXLVIIL. de quo Lambecius 
Bibl. Caesar. lib. VI. pag. 28. Item Tomus et Anathematismi in 
Palamam editi mense lulio eiusdem anni, quorum meminit L. Alla- 
tis Graec. Orthod. Tom. I[. pag. 795. et de Eccl. Occident. et 
Orient. perp. cons. pag. 803. Denique Tomus contra Gregoram 
et eiusdem sectae propugnatores, editus mense Augusto anni 
MCCCLI. qui quidem Tomus exetat in Auctario novissimo Biblio- 
thecae Graecorum Patrum, Parte altera pag. 136. Boiviw. 

Pag. 881, 8. 'O ἀπόστολος) Ad Galat. cap. IL v. 18. βοιντκα. 

Pag. 885, 8. Ἐπὶ πόδα τε ἀνεχώρουν αἰσχρῶς Hanc Latino- 
rum ad Smyrnam cladem describit [oannes Villaneus lib. XII. cap. 
88. pvcawo. Non hanc, sed eam, quae triennio praecesserat, 
BOIVIK. 

Pag. 885, δ. Πηληγέντος " Apodo] De caeso Amurio silet Vil- 
laneus. pucawo. oannes scilicet: nec mirum, Nam haec gesta 
sunt À. C. 1848. in cuius initio desinit Ioann. Villanei Historis. 
morvix, 

Pag. 885, 14. Κατὰ τῶν νεφρῶν 1 Cantacuz. lib. IV. cap. 10. 
DUCANO, 

Pag. 885, 19. Ἢ τῶν ἐν τοῖς Γαλάτου Δατίνωνβ ἐπανάστασις] 
De qua copiose Cantacuz. lib. IV. cap. 11. 12. pucaxo. 

Pag. 886, 24. Περσικὴ δύναμις ει narrat Cantacuzenus 
lib. IV. cap. 10. extr. pvcawo. 

Pag. 888, 4. Ὑπὸ τῶν ἑλαφρῶν ἐκείνων τουρτῶν] Dixit su- 
pra, τοὺς ἐλαφροτάτους τοξότας in: extremo agmine collocatos. 
Hinc suspicor legendum esse hoc loco τοξοτῶν. Quodsi quis ma- 
litlegere Τούρκων, haud intercedam. —morviw. 

Pag. 889, 16. Ὡς μηδὲ πυρφόρον etc.] Qui ignem ante 
aciem praeferebant, ii πυρφόροι ἱερέες dicebantur. Vide Scholia- 
stem ad illos versus Phoenissarum Euripid. 

Ἐπεὶ δ᾽ ἀφείθη πυρσὸς, ὡς Τυρσηνικῆς 
Σάλπιγγος ἠχὴ, σῆμα φοινίου μάχης. 
Adde Lucianum, Tzetzem, Zenobium, etc. sorvis. 

Pag. 841, 9. Τοῖς iv Γαλάτον Aaxivorg] Can'acuz. lib. IV. 
cap. 11. pvcaxo. 

Pag. 842, 6. Olxlag τε διωρόφους] Pace cum Cantacuzeno 
composita obtinuerunt Genuenses Galatini, ut quod supra eppida- 


ANNOTATIONES. 1291 


lum erat regionis ad habitandum sibi concederetur, Cantacuz. pv- 
cAxo. 

Pog. 844, 16.  Galarroxgaztiv βουληϑεῖσι] Cantacuzen. lvs- 
ψόουν γὰρ οὐδὲν μικρὸν, ἀλλὰ ϑαλαττοκρατεῖν ἐβούλοντο. pucaxo. 

Pag. 844, 20. Πρὸς Ἱερὸν} De quo egimus ad Alexiadem 
peg.861. Notarum, pucaso. Πρὸς Ἱερὸν] De quo supra ad pog. 
256. C. 5Βοινιν. 

Pag. 8Á7, 14. Περὶ τὰς τοῦ ποταμοῦ ἐκβολὰς} Barbissae, 
qui in sinum Ceratinum effluit. pvcaxo. 

Pag. 864, 7. Καὶ ἠϑροίξετο ναυπηγῶν] Ut naves constru- 
οἷδε sint a Graecis, narrat etiam Cantacuzenus pag. 144. "pucANo. 

Pag. 854, 8. Περὶ τὸν τοῦ Βυζαντίου ἱππόδρομον νεώριον] 
Quod Ἑπτάσκαλον videtur vocare Contacnzenus, Unde colligere 
licet, navale Hippodromi et Heptascalum illud, (unum) idemque 
esse. Nam in Heptascalo constructas naves scribit, quas in Neorio 
Hippodromi Gregoras. Vide Constantinop. Christ, lib. I. sect. 17. 
DUCANO, , 

Pag. 854, 18. Πρὸς κατασκευὴν Vide Cantacuzen, Histor. 
lib. IV. cap. 6. et 6. xorvix, 

Peg. 858, 5. Παρὰ τὲς τοῦ ποταμοῦ δηλαδὴ ἐκβολὰς] Bar- 
bysae, seu. Barbyssi, vulgo Chartarici, de quo Gyllius lib. II. cap. 
S. de Bosporo Thrac. sorvix. 

lbidem. Ἔνϑα καὶ τὸ τοῦ ϑολαττίου κέρως ἀναπαύεται ἄκρον] 
De marino illo Cornu, seu Ceratino sinu, multa Gyllius lib. I, cap. 
6. de Bosporo Thracio. xoiviw. . 

Pag. 869, 2. Καὶ τὴν ὀθόνην καθέλκειν] Quod vulgo dici- 
mus, Daisser le pavillon. Idem Gregoras lib, V. prioris Historiae, 
cap. 1V. οὔπω διεπέτασε τὰς ὀθόνας, ἀλλ᾽ ἔμενεν ἠρεμοῦσα, ubi 
interpres, velis nondum expansis: mox τότε καὶ αὐτὴ διαπετάφασα 
τὰς ὀθόνας, λαμβάνει τὴν πολεμίαν. nucaxo. 

og. 859, 8. ᾿Καὶ τοὺς ἔνδον ἅπαντας ἐμπιπρῶσι] Cantacu- 
zenus rem aliter narrat lib. IV. cap. XI. pag. 744. et 745. Βοινιν. 

Pag. 860, 19. Μετὰ πολλῶν καὶ μεγάλων θυρεῶν) Nostri 
JPPavesade vocant, pucaxo. 

Pag. 860, 17. Δημητρίου τοῦ μάρτυρος ἵδρυται τὸ ἱερὸν] 
De qua S. Demetrii aede et illius situ. copiose egimus in Constanti- 
nop. Christ. lib. IV. sect. VI. n. 88. nucaxo. 

Pag. 860, 28. Κάτω τὴν ψάμμον] Saburram.... pucaxo. 

Pag. 861, 14. ᾿Ημιπλέϑρου μεῖον] Cod. MS. ad marginem, 
σημείωσαι ὅτι τὸ πλέθρον ἐστὶ πηχέων QAy. »σολκο. 

Pag. 862, 2. Οἱ δ᾽ ὑπότρομοι γενόμενοι] Hanc Graecanica- 
rum navium cladem multis etiam narrat Cantacuzenus d. cap. ΧΙ. 
extr. DUCANG. 

Pag. 862, 19. Ἑστιάτορας αὐτοὺς τοῖς ἑαυτῶν δαιτυμόσιν etc.] 
Interpretatus sum, piscibus convivatoribus suis epulum ipsi daturi ; 





1292 . ANNOTATIONES. 


id quod Gregoras ipse, ni fallor, sensit. Homeri Scholiastes, ad 
hunc Odysseae à. 621. versum, 
Zawvpóvtg δ᾽ ἐς δώματ᾽ ἴσαν ϑείου βασιλῆος, 

δαιτυμόνας interpretatur ἑστιάτορας: et vim utrumque significandi, 
convivam nempe et convivatorem, ei vocabulo competere docent 
Lexicographi. Tamen apud Gregorium Nazianzen. Orat. XXXVII. 
ἑστιάτωρ et δαιτυμοὴν opponuntur: immo et apud. Gregoram ipsum 
Hist. lib. XXIII. pag. 682. lin. ul. sorvix. 

Pag. 869, 1. "άλλου μὲν ἴσως ἄν τινος ἦν etc.] Gregoras 
initio huius libri ea repetit, quae in fine superioris iam dixit. Πὰ- 
que aut prima haec, aut illa ultima recidenda sunt. moiviw. 

. 870, 16. Ἦν γὰρ τοῖς οἰκείοις ὀνείροις προσέχων ὁ &v- 
ϑρωπος Vide annotata ad pag. 650. E. infra.  soiviw. 

Pag. 871, T. Τῆς παρούσης μετέστη ξωῆς] Isidorus patriar- 
chatum inivit anno Chr. MCCCXLVIL — Sedit annos duos, menses 
septem et dies quindecim; ut constat ex Codice MS. quo usus est 
Phil. Labbeus. Vide Apparatum Histor. Byzant. pag. 37. Ergo 
patriarcha esse desiit an. Chr. MCCCXLÍX, exeunte. noiviw. 

Pag. 871, 19. "4nó σκαπάνης ὁμοῦ x. τ. λ.} Sic supra lib, 
EIL cap.3. sect. 6. soivim. 

Pag. 878, 14. Τῶν ἐπισκόπων τῆς τέως σωζομένης ἐπαρχίας] 
Sic infra cap. III. sect. 8. κἀπειδὴ Θράκης ἐπέκεινα πλείων οὐκ ἦν 
ἐπαρχία Ῥωμαίοις, μόνους τοὺς Θρακικοὺς εὐθὺς μεταπέμπεται ἐπι- 
σκόπους. Vide εἰ lib. XXI. cap. ult. ubi de imperii finibus illo tem- 
pore valde angustis. sorvis. 

lóidem. Τῆς τέως σωζομένης x. v. À.] Sic infra cap. HL. 
sect. 8. soiviw, 

Pag. 876, 7. ᾿Ανωτέρω] Lib. XIV. cap. 7.  sorvix. 

Peg. 876, 28. Τοῦ ἔτους] Mense Septembri, anno mundi 
6859. ineunte. zorvis. 

Pag. 877, 2. Ἐς Βυζάντιον x. τ. 4.] Bizar. de bello Veneto 
lib. 11. soirs. 

Pag. 877, 12. Ἔτι τε Χερσῶνος Eius nominis urbs in Cher- 
soneso Taurica a Geographis ponitur, eaque episcopalis sedes fuit. 
Vide annotata ad pag. 809. Ε. ποινικ.' 

Pag. 877, 156. Μελέτην ἔχοντες ὅσον οὐδέπω καὶ τριήρεσι συ- 
αναῖς τὸν αὐχένα τοῦ Πόντου συγκλ. καὶ τὸ τοῦ Σαρ.} Interpreta- 
tus sum, et iam fere meditabantur plurimis triremibus Ponti fauces 
obsidere, atque in Sarapidis fano tyrannicum violentumque porto« 
rium imponere iis, qui εἰς, Videat lector an malit, et iam fere me- 
ditabantur, magno triremium numero obsessis Ponti faucibus et. Se- 
ropidis fano, tyrannicum violentumque portorium imponere üs, qui 
etc. De Serapidis fano vide Gyllium lib. 1. cap. 2. de Bosporo 
Thracio. soiviw. 

Pag. 880, 20.  Ellqgóci] Pro εἰληφότες.  sorvus. 


D 


ANNOTATIONES. 1293 


Pag. 881, 1. Ἐπεὶ δ᾽ ἡ παρασχευὴ τῶν δπλῶν etc.] Hoc 
leco Gregoras innuit se ad Synodi Palamiticae historiam scriben- 
dam accessisse circiler illud tempus, quo triremes Venetae qua- 
tuordecim in Byzantinos portus delatae 2unt; nempe anno Christi 
MCCCLI. vere ineunte.  Aliunde tamen constat bunc librum, et 
novem deinceps continuos, ab eo scriptos fuisse an. Chr. MCCCLII. 
mensibus lulio et Augusto, ut in Vita eius observavimus, 
novi, 

Pag. 882, 4. Ἐχεμυϑεῖν yde ἴσως etc.] Tota constructio 
perplexa et salebrosa est. ἄφϑογγον γλώττης πάροδον χαρίζεσθαι 
dithyrambum sapit. moiviw, 

Pag. 883, 4. Iac γὰρ] loan. cap. Tir. y.90. xomm, 

Pag. 888, 15. ἸΩδίνουσιν ὄρος, κατὰ τὴν παροιμίαν, τεκεῖν 
ἐξεγένετο μῦν] Apud Gr egorium Cyprium sic provagpium effertur, 
ὥδινεν ὄρος, εἶτα μῦν ἀπέτεκεν : quod est Red a Gregoras 
ambiguo casu deceptus, ex Nominativo Accusativum fecit, et ὥδι- 
vev ὄρος interpretatus eat montem parturiebat, pro mons parturiebat. 
Apud Phaedrum nulla ἀμφιβολία, 

IMons pariuribat, gemitus immanes ciens etc. 
apud Horatium nonnulla, Parturient montes etc. — Montes casus est 
ambiguus, »orviw. 

Pag. 888, 19. Οὐ πλείους ἀριϑμῷ τῶν δύω καὶ εἴκοσιν Óv- 
τας} Subscripserunt tamen metropolitae viginti septem ; propria 
quidem manu, viginti quinque; duo autem διὰ γνωμῶν, seu per 
vicarios, Item episcopi septem. Vide Preudosynodum Palamili- 
cam, editam a Combefisio in Auctario novias. Biblioth. Patrum Graec. 
BolViN, 

Pag. 888, 99. Ὧν of μὲν τῶν ἐξ ἀρότρου xal σκαπάνης etc. ] 
Philotheus patriarcha Antirrhet. I. (Cod. Reg. 1996. fol. 11. v.) pro 
episcopis , quos Gregoras. ut agrestes et imperitos notaverat , sic 
respondet : ᾿Αλλὰ καὶ ἰδιωτείαν καὶ τὴν ἀγροικίαν ἐγκαλεῖς 
τῷ χορῷ τῶν τῆς pa s ποιμένων. καὶ διδασκάλων, τουτωνὶ, 
xal μηδαμῶς ἐνεῖναι τῷ καταλόγῳ φὴς ἕνα μηδένα τὸν εἰδότα 
γράφειν. τε καὶ λογογραφεῖν σὺν ἐπιστήμῃ, καὶ διὰ τοῦτο καὶ τὸν 
τόμον τὸν ἱερὸν ἀμαϑῶς, ὡς ἂν αὐτὸς φαίης, καὶ μὴ κατὰ νό- 
μους τῆς ὑπὸ σοῦ προσκυνουμένης δητορικῆς συντετάχϑαι" μᾶλλον 
δ᾽ οὐ κατὰ τὰς σὰς δόξας, παὶ τὰς καινὰς καὶ προσφάτους ϑεο- 
λογίας, ἢ γλωσσαλγίας, καὶ τὸ τῆς γνώμης αὐϑθέκαστον. iyd δ᾽ 
εἰ μὲν πολύν τινα λόγον ἤδειν τουτουσὶ τοὺς μακαρίους ποιουμέ- 
vovg τοῦ πράγματος, καὶ προὔργου τιϑεμένους ταυτὶ, πολλοὺς ἄν 
σοι καὶ ταυτηνὶ τὴν σοφίαν σοφοὺς καὶ ῥήτορας καὶ "loyoyedgoug 
τῶν προύχόντων ερέων τούτων ὑπέδειξα, καὶ οὐ τούτων μόνον, 
ἀλλὰ καὶ τῶν αὐτοῖς, ἑπομένων, “Λουκᾶς τινας ἄλλους, 2e Τιμο- 
Θίους, καὶ ᾿Απολλως, εἰ δὲ βούλει, “ιονυσίους καὶ Κλήμεν- 
τας, ὅσον τὰ ἐς λόγους φημὶ, καὶ τὴν ὑπὸ σοῦ ϑαυμαζομένην 


1294 ANNOTATIONES. 


σοφίαν, ὑπὲρ τοὺς σοὺς δηλαδὴ μυσταγωγοὺς, Δημοσθένην τε 
καὶ ᾿Αριστείδην, 5 καὶ τὸν παρ᾽ ὑμῖν ϑρυλλούμενον Πλάτωνα" ἐπει- 
δὴ τούτους αὐτὸς παρατρέχεις δι’ ἑκούσιον ἄγνοιαν" καὶ ἔμαϑες 
ἄν, ὡς οὐκ ἀπὸ σκάπάνης καὶ λατομίας, οὐδ᾽ ἀπὸ κώπης ἐπὶ 
βῆμα, κατὰ τὰς σὰς λογογραφίας ἢ λοιδορίας, ἀλλ᾽ ἀπὸ σοφίας 
ἐπὶ σοφίαν ἦλθον, τῆς παταργουμένης, τὴν ὑπὸ τοῦ Θείου πνεύ- 
βατος ἐνεργουμένην, τὴν πρώτην, τὴν ἄνωθεν, τὴν ἁγνὴν, τὴν 
εἰρηνικὴν, τὴν μεστὴν ἐλέους καὶ καρπῶν ἀγαθῶν κατὰ τοὺς ἐμοὺς 
Θεολόγους, καὶ ἀπὸ τῶν θύραθεν μουσείων τε καὶ τοῦ βήματος, 
ἐπὶ τὴν ἱερὰν ταύτην σχολὴν, καὶ τὸ ϑεῖον βῆμα, καὶ τὰ ἄδυτα, 
καὶ τὸ μέγα καὶ ὑπερουράνιον i ὄντως ϑυσιαστήριον. νῦν δ᾽ ὀλίγος 
αὐτοῖς τῶν λόγων τῆς Em σοφίας ὁ λόγος. ἴσασι καὶ γὰρ 8 ὄντες 
ἁλιέων τε καὶ ἀγροίκων μαϑηταὶ, ἐκείνων φημὶ τῶν ὑπὸ Χριστοῦ 
τῆς αὐτοσοφίαῃ, πρώτων πληθέντων εἰς ἀποστόλους etc. Βοτνπι. 

Pag. 10. Ai τεττάρων ἤδη ἐτῶν ἐπαγγελία.) Nempe 
Cantacuzenus, statim fere atque imperii sede potitus est, promisit 
se coacturum esee eiusmodi Synodum. oiv. 

Pag. 889, 28. Τῶν πάλαι σοφῶν) Ecolesiates cap. ΧΙ 
V. 11. Βοινιν, 

Pag. 890, 9. Ὠδίνησεν ἀδικίαν } Psalm. VII. v. 15. ποιτιχ. 

Pag. 891, 93. Ὁρῶ κατὰ πλῆθος ἰόντας ἡμῖν ἄνδρας λογάδας 
De quibus longe aliter patriarcha Philotheus Anüirrhet. I. Cod. Reg. 
1996. fol. 14. »orvix. 

Pag. 896, 41. Τῶν Ναζιραίων) Hominum scilicet, qui auste- 
riorem vitae disciplinam professi sunt. βοινιπ. 

Pag. 897, 2. ᾿Αναίμονες xal αὐτοὶ s. s. 1.) Homer. Iliad. V. 
849. sorvim. 

Pag. 901, 18. Καὶ οὗς ἐν τοῖς ἀντιῤῥητικοῖς τε xal στηλιτευ- 
τικοῖς } Prioribus scilicet, non posterioribus, Vide Indicem ope- 
rum Gregorae Dogmaticorum. Borvix. 

Pag. 901, 17. Ὀδόντες χρόνου παρατρώγουσι etc.] Gregoras, 
quo tempore Haec scribebat, nondum δα ρίενογαὶ annum aetatis 
LVII. Siquidem haec scripsi anno cis ccu. aestate fere me- 
Gia, ut supra annotavimus. Constat autem natum esse an. MCCXCV. 
βοινιπ. 

Pag. 902, 6. Κούρητές τ᾽ ἐπίκουροι etc.] Apud Homerum 
legitur, 

“Κούρητές τ᾽ ἐμάχοντο καὶ Αἰτωλοὶ μενεχάρμαι. 
ltem apud Gregorium Nasianzenum , Carm. περὶ εὐτελείας ἄνθρω- 
πίνου βίου. Βοινικ. 

Peg. 902, 238. Εἰ παρ᾽ ὅλην μικροῦ τὴν ἱστορίαν etc.] Hinc 
lector aestimet, quanta habenda sit Gregorae fides in iis, quae de 
Cantacuzeno per omnem Historiam mernorsvit. soiviw. 

Pag. 908, 6. Νὺν δ᾽ ἀνακαλυπτήρια. .. ϑύειν] ld est, 
arcana revelare. Vide annotata ad pag. 416. D, noryiw. 

Peg. 905, 8. Δεῖν] Pro δεῖ. Βοιγιπ. 





ANNOTATIONES. 1208 


Pag. 908, 9. ἀρξάμενος δ᾽ ἄνωθεν Bubdt, πῶς διωβόλῳ 
etc.] Hanc Cantacuzeni orationem confer cum prooemio Tomi 
lamitici, a Combefisio editi, sorvis. 

Pag. 905, 23. Ἑτέραν) Philosophica scilicet, non dogmatica,. 
ΒΟΙΨΙΝ. δ 
Pag. 906, 1. Ἐκείνοις Gregorae ipsi. Qua de re supra 
lib. lI. cap. 10. BOIVIN, : 

Pog. 910, 19. “Ὅπερ ἂν ἐν Κι εἶναι oM ol, De 
hominibus contemptissimis" dici ard Achilles prisco 
apud Homerum, " 

Ἐχϑρὰ δέ μοι τοῦ δῶρα" τίω δέ μὲν ἐν Καρὸς αἴσῃ. ποινικ. 

Pag. 911, 18. Φάσκει Γρηγόριος] Gregor. Nazianz. Orat. L. 
ΒΟΙΨΙΝ, 

Pag. 915, 4. Τὴν “εσβίαν οἰκοδομὴν, ἣ τοῖς λίθοις eic. ] 
Sic D. Basilius ad nepotes cap, Y VI. κατὰ τὴν ΖΔωρικὴν παροιμίαν, 
τὸν λίϑον mod τὴν σπάρτον ἄγοντας. ltem Plutarchus, πρὸς 
στάϑμῃ πέτρον τίθεσθαι, μήτι πρὸς πέτρῳ στάϑμην. Sensus est. 
oportere se regulis, non regulas sibi submittere, BOIVIN, 

Pag. 916, 18. Ἐγω, φησὶ, ἀπ᾽ ἐμαυτοῦ λαλῶ οὐδὲν, ἀλλ᾽ 
ὅσα εἰς. Non ea ipsa sunt verba, quae leguntur apud Ioannem 
cap. XIV. v. 10. Gregoras non hoc loco solum, sed et alibi pas- 
sim, memoriae nimis fidit, ΒΟΙΨΊΝ, " 

Pag. 916, 14. Εἴ τις ὑμῖν εὐαγγελίζεται etc. ] Et baec quo- 
que Gregoras, fallaci memoriae conüsus, Nam apud Panlum ad 
Galat. cop. 1. versu octavo legitur: d xa] ἐὰν ἡ! ἡμεῖς, ἢ ἄγγελος 
ἐξ οὐρανοῦ οὐαγγελίζηται ὑμῖν, παρ᾽ ὃ εὐηγγελισάμεϑα ὑμῖν, ἀνά- 
Oa ἔστω. Vereu autem nono, εἴ τις ὑμᾶς εὐαγγελίζεται, παρ᾿ ὃ 
παρελάβειε, ἀνάϑεμα ἔστω. 5οινιπ. : 

Te 918, 14. 'ogío] In Encomio 8, Athanasii. sorvux. 

y. 919, 2. Γρηγόριος ὁ Δριμὺς} Pachymeres in Historia 
meis lib. ViI. cap. 16. narrat quendam, cognomento Drimyn, 
sacerdotii dignitatem ausum sibi arrogare, eundemque se ab Lasca- 
ribus oriundum iactitantem, novas res molitum esse, ac demum 
coniuratione depreh. carceris perpetui poenem subiisse. In. 
eum exstat Athanasii patriarchae Γράμμα στηλιτευτικὸν, cuius su-- 
Ὁ pra meminimus ad pag. 110. B. — Fortasse is ipse est, quem Grego- 
ras hoc loco magistrum Palamae facit. Nec obstst, quod qui con 
tra imperatorem coniuravit, is ab Athanasio [oannes nominetur. 
Potuit enim cucullo tandem induto nomen mutare, ac pro Joanne 
dici Gregorius. poivix, : 

Pag. 923, 8. Ὃ ταῖς ὑπεροχαῖς εἶμε τῶν τιμῶν etc,] Fuit 
Barlaamus Abbas monasterii S. Salvatoris Constantiuop. [dem ad 
papam legatus ivit an, Chr. MCCCXXXIX. Vide Odoricum Ray. 
naldum ad eum annum, num. 19. et seq. Vide et Cantacuzen, Hi- 
stor. lib. IL. cap. XXXIX, sorvi. 








1296 ANNOTATIONES. 


Peg. 926, 19. Σισίνιον τὸν Νανατιανὸν Ita Graeci passim; 
pro Νυονατιανόν. De isto Sisinnio Ludovicus Targuius, Vir sacro- 
rum Canonum et Historiae Ec e peritissimus , consulenti 
mihi respondit: [ ,, Nec S, Athanasius iu iis quae plurima scripsit 
de magna Synodo, nec quisquam alius scriptor, cuius ad nos 
monumenta de. illa eadem Synodo pervenerint, ullius Sisinnii no- 
men aut operam memorat adversus Árium in Nicaeno conventu. 
Unus Socrates Historiae suae lib. l. cap. 10. et post ipsum, atque 
ex ipso, Herm. Sozomenus cap. XXII. libri itidem primi Eccles. 
Hist. Acesium ab Constantino imperatore arcessitum narrant, qui 
calculo suo comprobaret Nicaenam definitionem: quod factum qua 
fide quo auctore referat Socrates, qui uno fere saeculo post Ni- 
caenam Synodum vixit, aliis aestimandum relinquo. In quam rem 
fac, ut consulas eruditissimi Henrici Valesii Notam ad memoratum 
Socretis Historiae locum. — Ipsum vero sublestae fidei habet vir in 
scriptis veterum perspicax. Caeterum idem Socrates lib. V. cap. 10. 
Swinnii cuiusdam meminit, qui sacro Lectoris munere fungebatur 
apud Agellium Novatianorum episcopum; cuius in dignitatem ali- 
quanto post subveclus apud eundem Historioum legitur, lib. V. 
cap. 21. et lib. VI. cap. 1. Huius autem Sisinnii sententiam secu- 
tus Agellius, postalanii Nectario Constantinopoleos antistiti salubre 
dederat consilium adversus Árianorum Macedonianorumque sectas, 
quibus misere vexabatur Oriens. Verum, he de isto Sisinuio Gre- 
goras intelligi po: Synodi nomen; nisi forte pri- 
inam Constantinop : quod quidem 
mihi non fit credibile. ltaque hoc proclive est suspicari, Nice- 
plorum Gregoram, virum immensae eruditionis et lectionis, cum 
baberet in mente duo haec Novatiensium antistitum nomina, quo- 
rum permagni fuerat opera adversus Arianorum dementiam, unum 
pro alio, ut facile factu fuit, i se: nisi quis malit in librarii 
quam posteriorem coniectu- 
ran nescio an satis iuvet duorum istorum vocabulorum Graece scri- 
ptorum similitudo. Certe haec nomina Σισίνιος, ᾿Αχέσιος, quan- 
quam syllabis iisdem desinunt, tamen reliquarum fere literarum 
structura sic inter se discrepant, ut non oscitantem scribam dilfi- 
culter fallere posse videantur. Sed de ista permutatione vix certi 
quicquam pronuntiare licet absque beniguiori Codicum Gregorae 
manuscriptorum copia, eorundemque diligenti collatione.^] Ipsa 
sunt verba Viri doctissimi, cui pro amici! iure, quae mihi cum 
40 summa intercedit, nodum hunc expediendum delegavi, dignum 
scilicet eo vindice; certe difficiliorem, quam ut ipse possem sol. 
vere. BOIVIN, 

Pag. 999, 21. Γρηγόριος] In laudem Athanasii movi. 

Pog. 982, 29. Ἐκεῖ] L e. iu contingentibus, in bonis non 
Vide aupra lib. VIII. cap. VII. sect. 2. initio. noivis. 
lóidem. Ei ὃ πάντων ἐκεῖ προμηϑεὺς τὰ τοῦ βίου τερ- 





































ETT 


ANNOTATIONES. 1297 


πνὰ elc.] Locus communis, iam a Gregora tractatus, idque iisdem 
verbis, Hist. lib. VIII, cap. VII, sect. 2. noivis, 

Pag. 988, 14. Ὁ ϑεῖος ἀπόστολος] Paul. ad Corinth. II. 
cap. Xll. y. 8. 9. 10. »orvix, 

Peg. 994, 2. Τὴν μὲν οὖν τῶν εὐσεβῶν πίστιν πάτριον voig 
ἀναγκαίοις ἀποδιδόναι] Si post πάτριον subauditur ἐστὶ, vertendum 
erit, ac orthodoxorum quidem fidem in res necessarias referri, so- 
lene est et antiquum, — Alioqui πάτριον est epitheton, quod con- 
iunctum cum πίστιν, fidem patriam siguificat, ita ut interpretati 
SUUS. BOIVIX. 

Pag. 984, 16. ᾿Απόστολορ] Paul, ad Corinth, Il. cap. XI. 
vw. 8. Ibid. v. 14. et 16. poivis. m 

Pag. 986, 17. ᾿Απόστολον àry.] Paul, ad Corinth, I. cap. 
XUI. v. 2. ad PI cap. ΠῚ. v. 18. soivix. 

Pag. 937, 8. Ὡς ἂν ἡ συμφωνία διηνεκὴς} Tta quoque exem. 
plar Vaticanum, iu quo omissum aliquid suspicor. Certe haec male 
cohaerent. sorviw, : 

Pag. 989, 8. Νικρικῶν ἡμῖν διαλόγων] Disputationibus sci- 
licet Barlaomi et Acindyni cum Palama, sorvix. 

Pag. 939, 10. ᾿ξκεῖϑεν] Ex quo priores illae disputationes 
habitae sunt. sorvix, 

Pog..939, 15. “Ὅμως ὑμῖν οὐκ x. v. λ.] Gregoras lectores 
alloquitur, non autem eos, qui tum aderant in Concilio: id quod di- 
ligenter observandum. — moivix. t 

Pag. 939, 18. Βοήθημα γοῦν x. s. λ.} Thaborium scilicet 
lumen. pomis, 

Pag. 939, 91. "Ovudov] Pro ὄνειδος. Barbare, sorviw. 

Pog. 989, 99. “ἅμας x τ. 1.] Gregor. Cypr. in Proverb. 
Heinsius σκάφας interpretatur Jgones,  sotvis. 

Pag. 940, 6. Ταὐτὸν ἐκείνῳ x. v.1.] Lumen scilicet increa- 
tum, quod ait Palamas videre se. soivix, 

Pag. 940, 7. Αὐτῷ Dativ. pro accusat. βοινιμ. 

Pog. 940, 18. Ὧν fva Θεόδωρον τὸν Γραπτὸν etc.] Exstat inter 
Codd. MSS. Regios Volumen ingenschartaceum, quo continentur libri 
pro Imaginibus coutra Iconomachos scripti. li libri sunt, Apologia pro 
Fide Orthodoxa ; Zntirrhetici tres contra Mammonam ; Eusebii deni- 
que εἰ Epiphanidae refutatio. Ei Codici praefixum ext nomen Theodori 
Graplitanquam auctoris. Incalcelegitur: Τὸ παρὸν βιβλίον τοῦ ἁγίου 
Θεοδώρου τοῦ Γραπτοῦ, τῷ μακρῷ χρόνῳ ἀφανισϑὲν, τῇ περὶ τὰς θείας, 
γραφὰς φιλευσεβεῖ σπουδῇ καὶ φιλοκαλίᾳ τοῦ ἀγίου ἡμῶν αὐϑέντου 
καὶ βασιλέως κυροῦ Ἰωασὰφ τοῦ Κανταχουζηνοῦ ξητηϑὲν, ἑνὸς μό- 
vov βιβλίου εὑρεθέντος, κἀκείνου πάνυ μὲν σαϑροῦ διὰ παλαιότητα 
χρόνου, ἐσφαλμένου δὲ καὶ τῇ τοῦ γεγραφότος ἐχεῖνο ἰδιωτείᾳ, με- 
τεγράφη εἰς ὠφέλειαν τῶν ἐντευξομένων, ἐν ἔτει sooc- μηνὶ μαρ- 
τίῳ. ivàixr. d. ld est, Praesens hoc opus S. Theodori Grapti, longo 
tempore obscuratum , tandem religioso in divinas scripturas studio 








1298 ANNOTATIONES. 


ac laudabili curiositate Divi Domini nostri et imperatoris Dom. Toa- 
saphi. Cantacuzeni perquisitum , unico exemplari reperto , eoque ob 
vetustatem admodum corrupto , ac praeterea librarii ipsius ignoran- 
tia depravato, in usum eorum qui lecturi sunt transcriptum est, anno 
mundi VI. MDCCCLXXVF T, mense Martio, Indict. VI. (arii 
MCCCLXVIIL) Vetus exemplar, ex quo Cantacuzenus describi 
suum curavit, ipsum quoque exstat in Bibliotheca Regia, et hanc 
inscriptionem. praefert: TOT M4KA4PIOT 68EOA4Q POT 
A4. T GEOOANOTZ ΠΕΡῚ ΤῊΣ ΑΜΩ ΜΗ- 
TOT KAIKA0AP. - IIIZTESZ KAI ΚΑΤΑ 
ΤΩΝ 40EAZONT. . IPOZKEKTNHKE- 
ΝΑῚ. Ea Codicis pervetusti inscriptione deceptus Cantacuzenus, 
Theodori Grapti libros eos esse credidit, qui Nicephori patriarchae 
erant: manavitque ea opinio ad omnes illius saeculi eruditos, Nam 
et Palamitae, inter quos eminebant Cantacuzenus ipse, Philotheus- 
que patriarcha; Ἐξ Palamitarum adversarii Gregoras, Cyparissiota 
(Cod. Reg. 2408. fol. 105. 154. 175. 195. 196. 199. 263. 375.), 
et alii, Opera ea Theodori Grapti genuina esse uno omnes ore pro- 
nuntierunt, Caeterum Cantacuzenus, et caeteri, si praefixum ve- 
tustissimo exemplari titulum propius attentiusque inspexissent, com- 
missam in ea parte fraudem slalim animadvertissent; primam aci- 
li i lineam, in qua Theodori nomen occurreret, manu re- 
centiori exaratam esse, Cui rei argumento est primum ipsa posi- 
tio illius lineae: est enim altior quam quae illi in eiusdem folii 
versi tergo respondet; eoque fit ut prima pagina subsequentem 
caetlerasque omnes uno verau excedat, quod apud librarios 
est, scripturae accuratae legibus contrarium, Deinde versus ille, 
in quo Theodori nomen legitur, non eodem scriptus est atramento, 
quo caeteri qui proximi sequuntur. Denique ipsa scripturae linea- 
menta diversa sunt, ut mecum fatebitur quisquis litteras contulerit, 
praesertim E, 6, M, et T, quarum formam aliam esse in primo 
versu, aliam in secundo et tertio, facile erit cuivis perspicere. 
Eiusce facinoris auctorem suspicari licet vel Palamam, vel Palami- 
tam aliquem, penes quem fuerit is Codex, antequam ad Cantacu- 
zeuum pervenisset: nec enim Cantacuzenum ipsum ausim falsi in- 
simulare, Gregores Historiae lib. XXI. infra cap. III. (sect. VIIT. 
vide et lib. XXIII. pag. 676. E. et 677. A.) eiusmodi fraudes, immo 
maiores obiicit Palamitis, — Neque enim in nos solos (inquit) mans 
ii armani. sanguinarías; sed ex ipsis sacris libris recisa multa au- 
ferunt , folia chartacea. bina. et quaterna acutis. cultris desecant, e 
ex divinis scripturis ea avellunt, quae validum et expugnatu difficile 
robur opponentia, ad suum libitum iniquis. interpretationibus 

torquere non possunt. — Porro intererat Palamiterum, vt libris illis, 
quibus multa continerentur eorum erroribus contraria, Theodori 
Grapti potius quam Nicephori (patriarchae videlicet Constantinopo- 
liani) nomen iuscriberelur. Iuitio certe Theodorus Graptus parvi 




































ANNOTATIONES. 1299 


ab illis factus; quanquam iidem postea, eius testimoniis ad suum 
sensum accommodatis, miris laudibus ipsum ornaverint. Exstat 
spud Gregoram in libro nondum edito (Cod. Reg. 2959. fol. 157.) 
gravis querela de Palamita quodam, qui de Theodoro Grapto et de 
eius libris non satis reverenter loqueretur. Ecgua enim (inquiebat 
Palamae sectator) movit illum ecclesia? Quis nostrorum illius un- 
quam meminit? Tum addebat, quaecunque is contra Iconomachos 
cripta composuisse diceretur, ea erroribus gravissimis scatere. Quod. 
si alii quipiam nonnulla interseruissent spuria et. supposititia, et iis 
nomen illius. inscripsissent, ipsum quidem irreprehensum. futurum, 
non item eius libros: sin ea eius essent reipsa et indubitate, iam eum 
simul cum libris reiiciendum, et in haereticorum numero ponendum. 
Haec Palamita ille, in quem Gregoras acribus verbis invehitur, ad 
Cantacuzenum ipsum conversus, Ecguem Tu, inquit, Àunc dere- 
pente in sanclum illum Patrem sapientemque doctorem armas novum 
"rchilochum , ac potius Afrchilochi simium? ... Cur haec praesente 
te abiectissimus furibundusque homunculus evomuit? etc. — (Vide et 
annotata infra ad pag. 598. F.) Non mirum itaque homines impro- 
bos, quales illi videntur fuisse, vetustisaimum Codicem nactos, 
cui aucloris nomen non esset inscriptum , nomen praefixisse illud, 
quod arbitrarentur contemptius obscuriusque esse, quam ut magnae 
Contra eos auctoritatis posset. Ut ut sit, manifestum certe est, 
interpolatum fuisse Codicis antiquissimi titulum, additamque esse 
recentiori manu, ut diximus, eam lineam, in qua "Theodori Grapti 
nomen legitur, Superest iam ut ostendamus, librorum, eo volu- 
mine comprehensorum, auctorem esse patriarcham Nicephorum, 
Primo constat Nicephorum multa pro imaginibus contra lconoma- 
chos variis temporibus scripta edidisse. lgnatius Diaconus, qui 
eius vitam scripsit, eum ait aliquanto post Nicaenam Synodum, cum 
esset adhuc laicus, in fidei hostes insurrexisse. τότε δὴ, iuquit, 
καὶ ὁ μέγας Νικηφόρος, τὰ νίκης ἐπιφερόμενος σήμαντρα, κατὰ τῶν 
τῆς πίστεως ἀντιπάλων τορόν τι καὶ ἐνυάλιον ἀνεκρούετο μέλος, 
Χριστὸν εἶναι πιστούμενος ἀπερίγραπτον κατὰ τὸ τῆς ϑεότητος, 
ἁπλοῦν καὶ ἀνέπαφον" περιγρωπτὸν δὲ καὶ γραπτὸν κατὰ τὸ τῆς 
ἀνθρωπότητος, ἁπτόν τε καὶ σύνϑετον, οἷς τὸ εἰκονίξεσϑαι ἀρα- 
φότως ἐπακολουϑήσοι. Quibus Ignatii verbis indicari puto 4polo- 
giam pro Fide. ln Synodica Epistola Orientalium ad 1mperatorem 
"Theophilum memoratur liber contra Christi imaginem a loanne 
Ansgnosta editus, idemque a Nicephoro refutatus, Theophanes 
Confessor integram de Copronymi obitu narrationem, ex tertio 
contra Mammonam ÁAntirrhetico translatam, Chronico suo inse- 
ruit; atque eius narrationis auctor in Codice Ioyeusano Nicephorus 
petriarcha indicatur, teste Petavio. Vide fragmenta, Breviario 
Chronico Nicephori patriarchae subiuncta, Edition, Pelav. Cum 
Codice foyeusano consentit Michael Glyces, Annalium perte If. 
pag. 187. Edit. Reg. ubi excerpta ex sccundo contra Maimonam 








1800 ANNOTATIONES. 


Antirrhetico verba tanquam'Nicephori laudantur. Praeterea et in 
Anastasji Quaestionibus, et in Panoplia dogmatica Euthymii Zyga- 
beni, Nicephoro patriarchae, teuquam vero auctori, asseruntur 
varia fragmenta, excerpta ex iis libris quos Cantacuzeniani Codicis 
titulus corruptus perperam Theodoro Grapto adscribit. Denique ii 
ipsi libri in Codicibus multis praeferunt nomen patriarchae Nice- 
phori. Unus autem caeteris omnibus longe antiquior, nec longo 
post aetatem auctoris scriptus (is est Codex No. 854. Colbertinus) 
non ea solum continet quae Cantacuzenianus, sed et duos praeterea 
libros, quorum primus est de Testimoniis Macarii Magnetis, in 
altero agitur de Divina /magine, quae ab Iconomachis Idolum dicta 
fuerat: item quaeritur guid sit γραπτὸν et περιγραπτόν : tum quo- 
modo intelligendum illud, non facies ullam imaginem etc. — Eius 
Codicis Titulus, omnibus partibus integer et nulla fraude corruptus, 
ita habet, TOT EN ATIOIZ IIATPOZ HM£&N ΚΑΙ 
APXIEIIIZKOIJOT TENOMENOT K& NETANTI- 
NOTIIO4EQ2Z NIKHOOPOT 40TOZ TIIEP THE 
ΔΜΩΜΗΤΟΥ ΚΑΙ ΚΑΘΑΡΑ͂Σ ΚΑΙ EIAIKPINOTZ 
ἩΜΩΝΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ IIIZTE2Z, KAI KA- 
TA TRN ΦΟΞΑΖΟΝΤΩΝ ΕἸΔΏΛΟΙΣ IIPOZKE- 
KTNHKENAI. Itaque minime dubium est, quin ea Nicephori 
patriarchae Operà sint, quae Cantacuzenus, Gregoras, Philotheus, 
loannes Cyparissiola , et alii complures, 'Iheodori Grapti esse pu- 
taverunt. moivis. 

Pag. 940, 19. Εὐσεβίῳ τῶν' τότε λογίων τῷ πρώτῳ] Gre- 
goras in libro nondum edito, cuius initium Περὶ μὲν οὖν τῆς ὅρα- 
τῆς τοῦ κυρίου ϑεοφανείας, queritur fraude adversariorum surreptos 
sibi Theodori Grapti libros. Καί τοι, inquit, dud τὰς περιεστη- 
κυίας κἀμὲ πρὸς τῶν διωκτῶν συμφορὰς, οὐδ᾽ ἔσχον ὕπως ὑπ᾽ αὖ. 
τῶν κλαπείσας τὰς ἐκείνου βίβλους παμπόλλους οὔσας ἀνειληφὼς, 
ἐξ ὧν καὶ ὅϑεν πολλάκις ἀναλαμβάνων πρότερον ἐθεώρουν, προϑεῖ- 
ναι νῦν ἡμῖν (ὑμῖν) τὰ mold τῶν εἰρημένων πλείω τε καὶ ἔναρ- 
γέστερα. Ὑεπῖα itaque ei danda est, quod quae contra Eusebium 
Caesariensem scripta essent, iis putaverit refelli Eusebium aliquem 
recentiorem , ipsius videlicet Theodori Grapti aequalem. lgnoscen- 
dum pariter, quae de Christi in coelum translati corpore Eusebius 
.dixisset, ea ad Christum in monte transfiguratum pertinere existi- 
manti, soivix. 

Peg. 940, 21. Πρῶτον plv οὖν εἰσάγει λέγοντα ἐκεῖνον, 
ὡς τὸ τοῦ Χριστοῦ eic.] Haec et quae sequuntur, verba 
sunt Eusebii, excerpta ex eius ad Constantiam epistola, quam et 
Nicaena Synodus secunda ab Iconomachis laudatam ( Action. VI. 
Edit. Labb. p. 494.) explosit, et Nicephorus patriarcha (non, ut 
Gregoras putabat, Theodorus Graptus) libro singulari refataro in- 
slituit. Eius epistolae fragmenta antehac dispersa, pleraque anec- 








^ 
ANNOTATIONES. 1801 


dota, iuvabit (r credo) lectores sno quaeque nunc denram loco red-. 
dita et collecta habere, Sunt autem haec. 


Εὐσεβίου ἐπιστολὴ πρὸς Κωνσταντίαν τὴν βασίλισσαν. 


Ἐπεὶ δὲ καὶ περί τινος εἰκόνος ὡς δὴ τοῦ Χριστοῦ γέγραφας, 
εἰκόνα βουλομένη 60i ταύτην ὑφ᾽ ἡμῶν πεμφϑῆναι" τίνα λέγεις 
καὶ ποίαν ταύτην, ἣν φῇς τοῦ Χριστοῦ εἰκόνα; [Οὐκ οἷδα πό- 
ϑὲν αὐτὴ δρμηϑεῖσα τοῦ σωτῆρος ἡμῶν διαγράψαι εἰκόνα προα- 
τάττεις, ποίαν τοῦ Χριστοῦ εἰκόνα ἐπιξητεῖς;")} πότερον τὴν ἀλη- 
ej καὶ ἀμετάλλακτον, καὶ φύσει τοὺς αὐτοῦ Ἰαρακτῆρας φέρουσαν" 
ἢ ταύτην ἣν δι᾽ ἡμὰς ἀνείληφεν, τῆς τοῦ δούλου μορφῆς περι- 
θέμενος τὸ σχῆμα; I6 γὰρ **) τοῦ ϑεοῦ λόγος καὶ ϑεὸς, μορφὴν 
δούλου λαβὼν, ἐν ὁμοιώματι σαρκὸς di ἱμαρτίας τὴν ἁμαρτίαν κατέ- 
κρινεν» ἡ φησιν ὅ θεῖος ἀπόστολος. οὕτως ἡμᾶς τῆς παλαιᾶς πε 
πρίας xai δαιμονικῆς δουλείας τῷ τιμίῳ αἵματι λυτρωσάμενος ἀπη- 
λευϑέρωσεν. δύο οὖν "") μορφῶν αὐτῷ παρισταμένων,] περὶ (ὦ- 
λὰ περὶ in Act. Conc, Nic. 11.) μὲν. τῆς τοῦ ϑεοῦ μορφῆς οὐδὲ αὐ. 
τὸς ἡγοῦμαί et ζητεῖν, ἅπαξ παρ᾽ (πρὸς ibid.) αὐτοῦ παιδευομέ- 
γὴν, ὅτι οὔτε τὸν πατέρα τις fv, εἰ μὴ ὁ υἱός" οὐδ᾽ αὐτὸν 
τῶν moin ποτέ τις ἐπαξίως, εἰ μὴ μόνος ὃ γεννήσας αὐτὸν πα- 

e ἀλλὰ γὰρ πάντως τῆς τοῦ δούλου μορφῆς ἐπιξητεῖς (τὴν 
Mira ibid.) καὶ οὗ δι᾽ "indc περιεβλήϑη σαρκίου. ἀλλὰ καὶ τοῦτο 
τῇ δόξῃ τῆς θεότητος ἀνακεκρᾶσθαι βεμαϑήκαμεν, καὶ καταπεπό- 
σϑαι τὸ ϑνητὸν ὑπὸ τῆς ξωῆς. [καὶ οὔτι που ϑαυμαστὸν, εἰ ut- 
τὰ τὴν εἰς οὐρανοὺς ἄνοδον τοιοῦτόν που πέφηνεν, ὁπότε καὶ ἐν 
ἀνθρώποις ἔτι βιοτεύων ὁ ϑεὸς λόγος, τοῖς ἐγκρίτοις τῶν ἑαυτοῦ 
(μαϑητῶν apud Gregoram Cod. Reg. 2952*.f. 50. v.) λόγων προαῤ- 
φαβωνιζόμενος τὴν ϑέαν τῆς αὐτοῦ βασιλείας, μεταβαλεν τὴν τοῦ 
δούλου μορφὴν, αὐτὴν ἐκείνην, ἐπὶ τοῦ ὄρους ὑπὲρ τὴν άνϑρω- 
πείαν φύσιν ἐπιδέδεικται" ὅτε τὸ ἡ μὲν πρόσωπον αὐτοῦ ἀπήστραψεν 
ὡς ὁ ἥλιος, τὰ δὲ ἱμάτια ὡς τὸ φῶς.] τίς οὖν τῆς τοσαύτης (τοι- 
αὐτης in Act. Conc, Nic. IL.) ἀξίας τε καὶ δόξης τὰς ἀποστιλβούσας 
καὶ ἀπαστραπτούσας μαρμαρυγὰς οἷός τε ἂν εἴη G ibid) καταχαρά- 
ξαι νεκροῖς xal ἀψύχοις χρώμασι καὶ σκιογραφίαις, ὁπότε μηδὲ ἐμβλέ- 
Ψαι(προσβλέψαι 1514.) αὐτῷ (αὐτῷ ἐπὶ τοῦ ὄρους ibid.), [τοῦτον ὀρϑέν.. 
τι τὸν τρόπον,] οἵ ϑεοσπέσιοι ὑπέμειναν μαϑηταὶ, οἵ γε ἔπεσον ἐπὶ 

όσωπον, ἀφόρητον αὐτοῖς τὸ ϑεώμενον ὁμολογήσαντες; εἰ δ᾽ 
οὖν (εἰ γοῦν ibid.) τότε ἡ ἐν σαρκὶ (ἡ ἔνσαρκος ibid.) αὐτοῦ μορφὴ 
τοσαύτης ἔλαχε δυνάμεως, πρὸς τῆς ἐνοικούσης αὐτῇ ϑεότητος με- 
ταβληϑεῖσα, τί χρὴ λέγειν, ὅτε τὴν ϑνητότητα ἀποδὺς, καὶ τὴν 
φϑορὰν ἀπονιψάμενος, τῆς τοῦ δούλου μορφῆς τὸ εἶδος εἰς τὴν 


5) Uncis indusa nunc primum in lucem prodeunt Sod Cod. Reg. 1980. 
fol. 791. et segq. reliqua iam edita erant la acis Concil Nieseal ΠΡ 
XOIVIN. 

49) γὰρ addo. xorviw. 

T7) addo. moiviM. 


1802 . ANNOTATIONES. 


ToU δεσπότου καὶ Θεοῦ δόξαν μετεσκευάσατο, μετὰ τὴν κατὰ τοῦ 
ϑανάτου νίκην (δίκην Cod, Colb.), καὶ μετὰ τὴν εἰς οὐρανοὺς 
ἄνοδον, καὶ μετὰ τὴν ἐν τῷ βααιλικῷ ϑρόνῳ ἀμφὶ τὰ δεξιὰ τοῦ 
πατρὸς ἵδρυσιν, τοὶ τὴν ἐν τοῖς ἀκατονομάστοις καὶ ἀῤῥήτοις 
κόλποις τοῦ πατρὸς ἀνάπαυσιν, εἰς 3j ἣν ἀνιόντα καὶ  ἀποκαϑιστάμε- 
vov αἵ οὐράνιαι δυνάμεις ἀνευφήμουν, λέγουσαι" ἄρατε πύλας οὗ 
ἄρχοντες ὑμῶν, καὶ ἐπάρϑητε πύλαι αἰώνιοι, καὶ εἰσελεύσεται ὁ 
βασιλεὺς τῆς δόξης. [οὐκοῦν καὶ ἡ τοῦ δούλου μορφὴ ἐν τοιού- 
τοις γινομένη, ἐξόλων ὅλη μεταβέβληται ἐπὶ φῶς αὐτοῦ ἄῤῥητον 
καὶ ἀνεκδιήγητον, αὐτῷ τῷ ϑεῷ λόγῳ πρέπον φῶς, ὅπερ ϑαλ- 
μὸς οὐκ εἶδεν, καὶ οὖς οὐκ ἢ ἤκουσεν, καὶ ἐπὶ καρδίαν ἀνθρώπου 
οὐκ ἀνέβη. πῶς οὖν τις τῶν ἀδυνάτων ἐφίκοιτο; πῶς δὲ τῆς οὖ- 
τῶ ϑαυμαστῆς, καὶ ἀλήπτου μορφῆς, εἴ γε χρὴ μορφὴν ἔτι καλεῖν 
τὴν ἔνϑεον καὶ νοερὰν οὐσίαν, εἰκόνα τις ζωγραφήσειεν; εἰ μὴ 
τοῖς ἀπίστοις ἔθνεσιν ὁμοίως τὰ μηδαμῆ μηδαμῶς ἐοικότα ξαυτῷ 
τις ἀναζωγραφήσειεν, ὥσπερ γραφεὺς μηδὲν ἐοικότα γράφων. του- 
οἷδε γὰρ κἀκεῖνοι, ἀνειδωλοποιοῦντες LA ποτε ϑεὸν, ὡς ἡγοῦνται, 
ἤ τινα (ὡς ἂν φαῖεν) ἧι ρώων, ἤ τι τῶν τοιούτων πλάττειν καὶ 
ἀπεικάξειν ἐθέλοιεν, οὐδὲν 5 ὅμοιον, οὐδὲ ἐγγὺς», οἷοί τε ὄντες γρά- 
Qu», ἀλλόκοτα & σκιογραφοῦσιν, ἀνδρείκελα σχήματα διαχαράττον-. 
τες. ἡμῖν δὲ ὅτι μὴ “δίκαιον τὰ τοιαῦτα, πάντως που καὶ Es 
συμβάλλεις. ἀλλ᾽ εἰ μὴ τῆς εἰς ϑεὸν ᾿μεταβληϑείσης μορφῆς» 

τοῦ πρὸ τῆς μεταβολῆς σαρκίου αὐτοῦ δὴ τοῦ ϑνητοῦ τὴν εἰκόνα 
φὴς παρ᾽ ἡμῶν αἰτεῖν. ἄρα γὰρ τοῦτό σε μόνον διέλαϑεν τὸ ἀνά- 
Ἴνωσμα, ἐν ᾧ ὁ ϑεὸς νομοϑετεῖ μὴ ποιεῖν ὁμοίωμα, μήτε τῶν 
ὅσα ἐν τῷ οὐρανῷ, μήτε τῶν ὅσα ἐν τῇ γῇ κάτω; ἢ ἔστιν ὅτε ἐν 
ἐκκλησίᾳ τὸ τοιοῦτον ἢ αὐτὴ, ἢ καὶ παρ᾿ ἄλλου τοῦτο ἤκουσας; 
οὐχὶ δὲ καϑ᾽ ὅλης τῆς οἰκουμένης ἐξώρισται καὶ | πόῤῥω τῶν ἐκ- 
κλησιῶν πεφυγάδευται τὰ τοιαῦτα, μόνοις T6 ἡμῖν μὴ ἐξεῖναι τὸ 
τοιοῦτον ποιεῖν maed, πᾶσι βεβόηται; .... οὐκ οἶδα γὰρ Ὅπως 
γύναιόν Kd μετὰ χεῖράς mort δύο τινὰς φέρουσα καταγεγραμμέ- 
vovg, ὡς ἂν φιλοσόφους, ἀπέῤῥιψε λόγον, ὡς ἂν εἶεν Παύλου 
καὶ τοῦ σωτῆρος" οὐκ ἔχω λέγειν, οὔτε ὁπόϑεν λαβοῦσα, οὔτε 
ὅθεν τοῦτο μαϑοῦσα. ἵνα μὴ δὲ αὐτὴ μηδὲ ἕτεροι, σκανδαλίζοιντο, 
ἀφελόμενος ταύτην, παρ᾽ ἐμαυτὸν κατεῖχον, οὐχ ἡγούμενος καλῶς 
ἔχειν εἰς ἑτέρους ὅλως ἐκφέρειν ταῦτα, ἵνα μὴ δοκῶμεν δίκην si- 
δωλολατρούντων τὸν ϑεὸν ἡμῶν ἐν εἰκόν, περιφέρειν. “Παύλου τε 
ἀκούω πάντας ἡμᾶς παιδεύοντος, μηκέτι τοῖς σαρκικοῖς προσανέ- 
qu. εἰ γὰρ ἔγνωμέν φησιν κατὰ σάρκα Χριστὸν, ἀλλὰ νῦν οὐκέτι 
γινώσκομεν. Σίμωνα τὸν μάγον λόγος ἔχει παρὰ τοῖς ἀϑέοις αἵ- 
φεσιώταις προσκυνεῖσϑαι, ἐν ἀψύχῳ ὕλῃ καταγεγραμμένον. ἐϑεω- 
φήσαμεν δὲ καὶ αὐτοὶ τὸν τῆς μανίας ἐπώνυμον ὑπὸ τῶν ἽΜανι- 
χαίων εἰκόνι δορυφορούμενον. ἡμῖν δὲ ἀπείρηται τὰ τομωῦτα. ϑεὸν 
γοῦν κύριον τὸν σωτῆρα ἡμῶν ὁμολογοῦντες, εἷς ϑεὸν ἰδεῖν εὐ- 
τρεπιζόμεϑα, LA σπουδῇ καϑάραντες αὐτοὶ τὰς ξαυτῶν καρδίας, 
ὡς ἂν ἴδοιμεν αὐτὸν κεκαθαρμένοι. μακάριοι γὰρ οἵ καϑαροὶ τῇ 


ANNOTATIONES. 1808 


καρδίᾳ, & ὅτι αὐτοὶ τὸν ϑεὸν ὄψονται. εἶ δὲ ἐκ περιουσίας, πρὸ 
τῆς μελλούσης πρόσωπον εἰς πρόσωπον ὄψεώς τε καὶ ϑέας, τοῦ 
σωτῆρος ἡμῶν τὰς εἰκόνας αὐτοὶ περὶ πολλοῦ τίϑεσϑε, τίνα μᾶλ- 
λον ἀγαθὸν ζωγράφον αὐτοῦ τοῦ ϑεοῦ λόγου ἔχοιμεν dv;] Hanc 
epistolam, qua lmaginum cultus aperte improbatur, Eusebii esse 
aiebant Iconomachi; et Orthodoxi quoque fatebantur. Verum cum 
idem Eusebius in Historia sua ecclesiastica lib. VII. cap. 18. celebret 
mulierem Syrophoenissam, quae sanguinis profluvio liberata, sta- 
tuam Christo liberatori erexerat, idcirco a quibusdam dubitatum 
est, an illa epistola esset re ipsa Eusebii. Sed tantum abest, ut 
eiusmodi argumento constet non scriptam eam esse ab Eusebio; ex 
ea ipsa narratione, quam obiiciunt, apparet eundem fuisse aucto- 
rem tum Historiae ecclesiasticae, tum eius quam dicimus epistolae. 
Nam quod a muliere Syrophoenissa faclum in Historia ecclesiastica 
narratur, id ipsum ibidem ἐϑνικῇ συνηθείᾳ, hoc est, consuetudine 
eihnica, seu usu apud gentes iam inde antiquitus, recepto, factum 
esse dicitur; quem scilicet usum minime probabat Eusebius. soivix. 

Pag. 941,2. Εὐσέβιος Vide Cod. Reg. 1989. fol. 200. v. Βοινιπ. 

Pag. 941, 8. Ἐπὶ φῶς ἄῤφᾷητον x. τ. 1.] Vide Eusebii epi- 
stolam ad Constantiam. ΒΟΙΨΙΚ. 

Pag. 942, 6. 4i] abundat, soivis. 

Pag. 948, 22. Εὐσέβιος ὅλον ἐν τῇ μεταμορφώσει etc.] Non 
ἐν τῇ βεταμορφώσει, sed μετὰ τὴν εἰς οὐρανοὺς ἄνοδον. Vide epi- 
siolam ipsam Eusebii supra allatam. soiviw. 

P 944, 6. Ὁ τοίνυν λέγων} τοῦ Παλαμᾶ ἐκ τοῦ ἐ M- 
pu^ ἡ ἀρχή" ᾿Δλλὰ τίς dv δύναιτο. Vide Cod. Reg. 2409. 

f 132. zowiw. 

Pag. 944, 7. Ἧς καὶ οἵ ϑεῷ x. LS ] Matth. cap. IHf. v. 48. βοινιν. 

Pag. 944, 98. Τοὺς κατὰ τὸν Παλαμᾶν ἅπαντας) Omnes 
Ῥαΐαπιαε similes, Nempe eos ommes, qui, ut Palamas, divini 
luminis atque adeo divinae gratiae sint participes. Gregoras Pa. 
lamam irridet, aliosque monachos, qui divinum lumen oculis 
corporeis visum a se gloriabantur. xorviw. 

Pag. 945, 2. Πῶς οὐκ ἄκτιστος w. τ. 1.] ἐκ τοῦ λόγου αὐὖ- 
τοῦ, οὗ ἡ ἀρχή" Φιλονεικοῦσι μὲν οὖν ἀλλήλοις, Vide Cod, Reg. 
2409. fol. 108. Βοινικ. 

Pag, 944, 18. Οὐσία μὲν qde s. τ᾿ 1.] ἐκ τοῦ περὶ φωτὸς 
λόγου αὐτοῦ. Exstat in Codice Regio 9409. fol. 68. oratio seu 
liber Palamae ad iasium Cyzici archiepiscopum, περὶ τοῦ 
Θείου φωτὸς xal τῆς ϑείας χάριτος. Boivix, 

Pag. 945, 16. Ἐντεῦϑεν καὶ s. v. Δ. Observa πρόληψιν, 
qua Gregoras ἰεγίϊαθ Sessionis acta attingit. Βοινικ. 

Pag. 946, 16. ᾿Δλλὰ ταῦτα μὲν ὕστερον) Sessione 8. Vide 
infra lib. XXL βοινιν. 

Pag. 948, 11. Ὅτι μὲν, φησὶ, x. v. À.] Verba Theodori 
Grapti: immo Nicephori patriarchae; eadem quae supra. βοῦν, 








1304 ANNOTATIONES. 


Pag. 949, 8. Ἐξ οὗ ἐμφαίνεται ἡ ἀλλοίωσις  Οπιΐδοαπι a Gre- 
gora primum divisionis membrum, Codex Hegius (Cod. 1989. 
fol. 199. v. lin. paenult.) ita habet: ἐξ οὗ ἐμφαίνεται ἡ ἀλλοίω-. 
σις. [παρετέον τανῦν τόπου γε εἵνεκεν λέγειν ἢ ἢ χρόνου, ἤ τινος 
ἄλλου τῶν ἐν κινήσει ϑεωρουμένων, ἐπεὶ πρὸς οὐδὲν χρήσιμον 
κατὰ τὴν παροῦσαν συντελεῖ σκέψιν" xao" ὁποῖον οὖν τῶν εἰρη- 
μένων τρόπων ὅ ϑαυμάσιος. οὗτος τὴν κατὰ Χριστὸν δουλικὴν μορ- 
φὴν, τὸ ἐσχηματισμένον σῶμα καὶ τετυπωμένον, ὡς ἡμῖν γε καὶ 
τῇ ἀληθείᾳ ὁ δοκεῖ, ὃ δὴ καὶ γράφεται καὶ δρίξεται, εἴπερ εἰς μη- 

τοῦ xaO' ἡμᾶς σώματος ταῖς ἀληϑείαις καϑὸ σῶμα διενήνοχεν, 
ἐξ ὕλων ὅλην μεταβεβλῆσϑαι ἀποφαίνεται, καὶ τοῦτο ϑαρσαλέως 
καὶ ἐκϑυμότατα. εἰ μὲν κατὰ τὸ ποιὸν μεταβέβληται, κεκίνηται 
μὲν πρὸς ἀλλοίωσιν") ἡ δέ ἔστιν μετασχηματισμὸς. ... βΒοινιπ. 

Pag. 951, 1. Βασιλείοις καὶ Γρηγορίοις ] Gregoras promit- 
tit se sanctorum Besilii et Gregorii argumenta prolaturum, quae 
tamen haud proferet. BorviW. 

Pag. 951, 6. Οὐ γὰρ ἐνεργείᾳ ψιλῇ φησι κατά τινας. 
κενῶσαι μὲν τοὺς οὐρανοὺς λέγεται} Poteram sic interpretari: Nos 
enim , inquit, ut veteres quidam delirarunt, dicitur ille tempore di- 
vinae incarnationis sua. hypostasi coelos vacuos fecisse. Sed aliter 
malui, sequutus Codicis antiquissimi lectionem, in quo non λέ- 
γεται, sed λεγόντων scriptum erat, moiviw, 

Peg. 962, 2.. Λοιδορῶν οὖν ὁ Παλαμᾶς Θεόδωρον Fuit 
itaque illud tempus, cum Palamas Theodori Grapti auctoritatem 
pervi faciebat, ut supra dicebamus, Tamen Philotheus Antirrh, 
lib. XI. passim hunc laudat, et in suas partes trahere conatur, 
Vide Cod. Reg. 1996. fol. 236. 269. 270. 271. 272. 273. 274. 276. 
280. 281. Laudatur etiam a Cantacuzeno in Anlirrh. contra Pro- 
chorum, Cod. Reg. 1999. fol. 76.  soivix. 

Pag. 958, 11. Παύλῳ] Ad Corinth, IL. cap. V. v. 17. morvmx. 

Peg. 958, 14. Δαβίδ) Psalm. 60. soiviw. 

Pag. 955, ὅ. Εἰφήσεται δὲ κατὰ χώραν etc.] Nempe in dispu- 
tstione cum Cabasila, in Antirrheticis et in aliis libris Dogmaticis. 
Boris. 

Pag. 956, 10. Ὑποδείγματι) Ὑποδείγμασι supra lib.:XIX. 
«ap. II. sect. 4 BOIVIN. 

Pag. 956, 6. Ἦ πολλὴ] Sicsupra lib. X. cap. ult. sorvrs. 

Pag. 956, 19. Quae supplemus, ea in Codice etiam Vati-. 
cano desunt, Nec mirum; cum noster (ut iam dixi) ex illo descri- 
ptus sit. sotviw. 

Pag. 957, 17. Γρηγόριος] Gregor. Nazisnz, de Dogm. Sic 
supra lib. X. cap. ult. N. 18. soiviw. 

Pag. 958, 4. "ἀκούεις γέννησιν" x. v. Δ.1 Gregor. Nazians, 
Orat. de Dogm. pag. 493. it. Paris, an. 1609.  Boivix. 

Pag. 958, 90.  Tüvavría] Vel qui repugnantia. Gregog, Na- 
zianz, Orat. I. de Filio pag. 667. norvix. 











ANNOTATIONES. - 1805 


Pag. 950, 8. Πάλιν of σωματικοὶ s. τ. 4.] Gregor, Nazianz, 
Orat, de Filio. pag. 670. 666. 667. ori. 

Pag. 960, 1. Βασίλειος] Basilius Magnus contra Sabellia- 
OB, BOIVIM. . 

Pag. 960, 6. Καὶ πάλιν Idem contra Eunom. lib. IL. sorvix. 

Pag. 960, 12. Καὶ πάλιν } Idem Epist.G. morviw. 

Pag. 961, 16. Χαλεπώτερα] Eccles. cap. III. v. 929. sorvrw. 

Pag. 968, 6. Γέγραπται ydo x. v. À. ] D. Paul. ad Galat. cap. 
ΠΙ. v. 10. Deuteron. cap. XXVII v. 96. zorvm:, 

Pag. 964, 10. Τῷ δὲ καὶ αὐτῷ elc.] Vitiosa constructio, pro 
ὃ δὲ xal αὐτὸς παρὰ προσδοκίαν τοῖς τοιούτοις ἐμπεπτωκαὶς etc, Eius- 
modi Antiptoses non paucas apud Gregoram observare est. morvix. 

Pag. 966, 18. Ἐκ τῆς ὀρχήστρας . ... πρίασϑαι] Ὀρχήστρα pro- 
prie est locus in quo saltatur. — Probabile autem est in quibus locis 
saltatores se exercebant, in iisdem venundari solitas mereces frivolas, 
qualia sunt ludicra instrumenta, et quae vocantur crepundia. sorvmw. 

Pag. 966, 18. Γράμμασι γὰρ σχεδὸν παντάπασιν ἀνομίλητον 
εὑρίσκων αὐτὸν Atqui Cantacuzenum constat minime illiteratum 
fuisse, idque ipsius Gregorae testimonio, qui supra lib. XIX. cep. I. 
sect. 4. eum dixit iam inde ab initio humanioribus. litteris operam 
ultro. dare. instituisse, multosque et omnis generis libros ambitiose 
conguisivisse, atque ἐπ dies novum aliquid cum dicere tum audire 
imnpensissime studuisse.  soivim. 

Pag. 971, 6. ᾿Δνωτέρω] Lib. XIX. cap. IV. sect, 7. zmorvim. 

Pag. 971, 10. Τοῦτ᾽ ἐκείνῳ Quod Palamas ipse attalit su- 
periori cap. sect. 6. — motvix. 

Pag. 978, 8. ᾿Ανωτέρω) Libro superiore cap, IV. sect. 7. norvzs. 

Pag. 975, 90. Ἐξ ὧν κἀκείνοις γεγένηται ὑπομνήματα 1 Vide 
Ioan. Cyparissiot. Palamicarum Transgressionum lib. [. Serm. IV. 
cap. X. infine. soiviw. 

Pag. 976, 9. Καὶ λαμπάδες x. v. à.) Alludit ad opinionem 
Palamae de lumine increato. morviw. 

Pag. 976, 18. Τῶν ἐκεῖ ῥηϑέντων } In Concilio contra Bar- 
laamum habito. sorvm. - 

Pag. 978, 10. Ἐφιέμενοι τοὺς ὀδόντας ἐμπῆξαι τῷ ταλαιπ- 
eo] Vide Philothei patriarchae Antirrheticum 1, Cod. Reg. 1996. 
fol. 14. v. et seq. noiviN. 

Pag. 979, 8. Κύριοι γὰρ ἡμεῖς s. v. 4. Sic supra lib. XV. 
cap. Vll. sect. 7. soiviw. 

Pag. 980, 9. Ὃ μέντοι Παλαμᾶς περίφοβον ὅλ. ἐκ. τὴν 
“νύκτα διενεγκῶν Οὐ his confer ea quae apud Philotheum legun- 
tur loco indicato. morvr. 

Pag. 980, 10. “ἅμα fo] Die 98. mensis Maii, norvmx, 

Pag. 985, 12. Κἂν τι δίῃ παϑεῖν) Etsi mori oporteat, Sic 
apud Theocritum, οὐδ᾽ εἴ τε πάϑοις τύ γ᾽ ἀείδων, ne si quis 
cantando moriaris, ΒΟΙΥΊΝ, 

Nicephorus Gregor. Fol. Il. 88 





1806 ANNOTATIONES. 


Pag. 986, 1. "4 τοῖς ἐξωτερικοῖς etc.] Nempe Palamas au- 
ctor Cantacuzeno fuerat, ut quotquot de infimo plebe non vereren- 
tur captu suo altiora affectare , ii vestibus exuti virgis caederentur, 
εἰ in carcerem detruderentur, pag. 617. D. supra. — poiviw. 

Pag. 987, 18.] Citatur D. Basilii Epistola, quae in eo Co- 
dice, quo Gregoras usus est, 257*. numerabatur; in libris editis 
aut omnino deest, aut alium numerum praefert. zoivix. 

Pag. 991, 8. Συνέϑεντο δ᾽ ἐξῶσαι τοῦ συνεδρίου καὶ τὸν Τύ- 
ρου im.] Hinc apparet episcopum Tyri in prima tantum Áctione 
praesentem Concilio interfuisse. Vide annotata ad pag. 686. D. 
infra, sorvu., 

Pag. 992, 16. Οὐκ ᾿Δτλαντικοῦ x. v. λ.1 Aristid. in Pana- 
then. βοινιν. 

Pag. 998, 17. Τῶν τ᾽ ἐχόντων ἅμα καὶ τῶν ix τῶν ὕπαρ- 
χόντων Ita quoque Vaticanum exemplar. Sensum puto eum esse 
quem expressi, BOoIVIN. 

Pag. 994, 20. Ἰδόντες ydo ἐκεῖνοι τῇ mgortQelo] Cum vidis- 
sent superiori die; non quidem proxime superiori , aed eo die qui 
primus Concilii fuit, Sic etiam infra lib. XXI. cap. III. sect. 13. 
€ τῇ προτεραίᾳ σφίσι κολάσεις ἤἠπείληνται. — Vide annotata ad eum. 
locum. soivix. 

JPPag. 995, 10. Καὶ ἅμα ἑώρων συνεξιόντας ἅπαν τὸ μέρος 
ἐμοί] Philotheus Antirrhet. L. τί δὲ, κἀκεῖνο ψεῦδος ἐρεῖς, εἰπέ μοι" 
ὅτι καὶ ἅπαξ καὶ δὶς ὁμοῦ πάντες ἀπεπηδήσατε τῆς ἱερᾶς ἐκείνης 
συνόδου καίτοι γε καὶ βασιλέως καὶ πατριάρχου καὶ πάντων ὁμοῦ 
παραμένειν ὑμᾶς ἀξιούντων, καὶ μὴ τὴν ὑπόϑεσιν ἐπίτηδες διαφϑεΐῖ- 
Quv; Cod. Reg. 1996. fol. 8. v. His congruunt et ea quae ibidem 
leguntur fol. 16. soiviw. 

Pag. 998, 9. Τῇ ὑστεραίᾳ] Die Maii 31. sov. 

Pag. 999, 16. Βέλτιον à! ἔδοξεν x. τ. λ.} Sessio ΠΙ. anii 
die 8 vel 9. ποινιν. 

Peg. 1000, 6. Οὕτω xol πάντ᾽ ἐκεῖνα τἀνδρὸς rovrovi συγ- 
γράμματα Vide lib. XXIIL. pag. 699. E. infra. βοινιν. 

Pag. 1007, 7. Καὶ ἀδείας ἐπειλημμένοις σύν ya ϑεῷ τῆς ὄφεν- 
λομένης ἢ Gregoras promittit se, ubi libertatem receperit, Palami- 
ticae Synodi decreta fusius exposita refutaturum: quae tamen ille, 
nondum recuperata libertate, refutavit; siquidem libros in Tomum 
Palamiticum decem Antirrheticos domo sua inclusus, et a mona- 
chis contubernalibus obsessus, scripsit; ut annotatum in eius vita. 
301VIN, 

Pag. 1008, 7. "Olag δυάδας x. τ. 4.] Vide Philothei patriar- 
chae apologeticum. Cod. Reg. 1996. fol. 316. ν. sorvim. 

Pag. 1012, 16. Δείσαντες ἐκείνας αἱ τῇ προτεραίᾳ σφίσι xo- 
λάσεις ἠπείΔ.} Hoc loco προτεραία non est pridie, ut nec supra 
pag. 626. E. Neque etiam primum habiti Concilii diem siguificat, 
Nam poenas postridie primae Actionis denuntiatas fuisse didicimme 





ANNOTATIONES. 1807 


ex lib. XX. cap. IV. sect. 9. [taque apud Gregoram προτεραία 
non est dies proxime superior, sed dies primus, vel dies utcunque 
swperior. solvi. 

Pag. 1014, 8. Olg οὔτε τὸ χαίρειν s. τ. 1.] Sic supralib. ΧΙ, 
cap.1. Borviw, 

Peg. 1015, 4. Τῶν καιρῶν ἐκείνων] Id est, temporibus Mar- 
tyrum. sov. 

Pag. 1015, 14. Ἐν τοῖς πρὸς ᾿Αμφιλόχιον ] De Spirita san- 
cto. Operum S. Basilii Tom. IL pag. 224. βοινιν. 

Pag. 1015, 17. Θαλασσίου elc.] Senarius iambicus, alicuius, 
utopinor, poetae tragici. morviw. 

Pag. 1017, 2. ᾿Δλλαχοῦ Idem Basil Episcopis Occidentis. 
BOIVIR. - 

Pag. 1017, 10. ᾿Αλλαχοῦ] Idem Euaesenis. morum. 

Pog. 1017, 18. Καὶ πάλιν] ldem monachis suis, 2oivim.. 

Peg. 1018, 10. Καὶ ἀλλαχοῦ] Idem Eustathio episcop. Se- 
bastiae, noivim. 

Pag. 1018, 14. Μακρίνης] De qua vide et epistolam τοῖς 
Neoxew0aQ.  morvis. . 

Pag. 1020, 15. Ἐπενεγκεῖν xol τὰς x. z. 4.] Quae tamen non 
s$nbiunget. Vide infra cap. VI. sect. 7, so1viw. 

Pag. 1020, 19. Τοῖς εἰρημένοις] A SS. Patribus, Basilio 
etaliis. xorviw. 

Pag. 1091, 99. Καὶ Φλαβιανὸν πεφονευκέναι Flavianus in 
exilium missus post habitam Synodum. [taque non potuit Diosco- 
rus in ipsa Synodo gloriari occisum a se Flavianum, sorvrw. 

Peg. 1024, 19. Καὶ πᾶν πονηρὸν w. τ. λ.] Matth. cap. V. 
W. 11. morvix. 

Pag. 1095, 9. Καὶ τομογραφήσαντες, οἰκειοχείροις ὕπογρα- 
φαῖς ἐβεβαίωσαν  Τοπνὰδ editus ἔτους ξωνϑ' κατὰ μῆνα αὔγουστον 
τῆς 0 ἐπινεμήσεως, anno mundi VI. MDCCCLIX. mense Zdugusto, 
Ind. IP. ut legitur apud Lambecium, Biblioth. Caesar. lib. V. 
pag. 202. Subscripserunt imperatores Iosnnes Cantacuzenus, et 
loannes Palaeologus: tum Callistus patriarcha, et caeteri deinde 
pontifices. Anno autem mundi VI. MDCCCLXIIL. Christi MCCCLIV. 
mense Februario, Ind. VII. Matthaeus Cantacuzenus, cum esset 
a patre socius imperii ascitus, subscripsit ipse quoque; atque 
eius subscriptionis formula in Auctario novissimo Combefisiano Bi. 
blioth. Petr. Graec. Pseudosynodo Palamitarum subiuncta est. 
olvIN, 

Pag. 1095, 18. Καὶ δολιότητας ὕλην κ. τ. A. ] Psalni. XXXVII. 
ΒΟΙΨΊΝ. 

Pag. 1095, 14. Τούτων εἷς μοι καὶ ὅ καλὸς ἐγεγόνει Καβα- 
σίλας] Nicolaus scilicet, quem ait Cantacuzenus σοφίας εἰς ἄκρον 
τῆς ἔξωϑεν intiÀqupévov, Hist. lib. IV. cap. XVI. pag. 764. — Eius 
epistolae aliaque opera exstant in Codicibns Regiis, pleraque non- 


1308 ANNOTATIONES. 


dum typis edita. In iis est Satyricon κατὰ τῶν Πρηγορᾶ ληρημά- 
τῶν, ex quo quaedam delibata inseruimus Gregorae Elogiis. Prae- 
ter hunc Cabasilam memorantur et alii, Nilus scilicet, Demetrius, 
Michal etc. - so1vis. 

Pag. 1025, 19. Ἐκεῖνος ] Aeschyl. in Prometh. βοινιν. 

Pag. 1026, 22. Τὸ τῆς πολυλογίας ὡς ἐπὶ πλεῖστον ἁμαρτά- 
vov] Gregoras suum ipsius vitium alteri obücit, βοινιπ. 

Peg. 1027, 19. Οὐδαμοῦ σπλάγχνον w. T. λ.] Sic supra in 
excerptis ex D. Basilio de Spiritu sancto. morvmw, 

Pog. 1027, 20. AniBlrya ydg x. 7. Δ. Ecclesiasta cap. IX. 
Υ. 11. morvis. . 

Peg. 1028, 11. Τοῦτό μοι τελευταῖον x. v. Δ. Vide Q. Car- 
tium lib. V. in fine. noiviw. 

Pag.1098, 18. ᾿Αρκούμενος] Ex epistola D. Basilii ad mo- 
nachos suos, ut supra cap. IV. sect. IV. num. 12. zoiVIN, 

Pag. 1029, 4. Βίβλους ἐκείνας ἐς δημόσιον ἀνεγνωκότες 
ἄκουσμα] Die Assumptionis B. Virginis Dei - Matris, Augusti XV. 
Philotheus patriarcha, Antirrhet. 1, (Cod. Reg. 1996. fol. 9. v) 
rem ita narrat. Τῆς δ᾽ ἱερᾶς ἐπιστάσης μετὰ μικρὸν τῆς ϑεομή- 
togog τελενῆς τὸ καὶ πανηγύρεως, ἣν ἐτησίως ἐπὶ τῇ ταύτης ἑερᾷ 
τε καὶ σεπτῇ μεταστάσει πάνδημόν τινα καὶ περιφανεστάτην ἐν τῷ 
Βεγίστῳ ναῷ τῆς ἐνυποστάτου καὶ συνανάρχου ϑεοῦ σοφίας τελού- 
μεν, πᾶσαν ἐκεῖ σχεδὸν συγκαλοῦντες τὴν πόλιν, μετὰ τοὺς Dd 
νοὺς ὕμνους, δευτέραν ἤδη τῆς ἡμέρας ὥραν ἐχούσης, ἐπ᾽ ὀκρί- 
βαντος ἱεροῦ λαμπράν τε καὶ πεπαῤῥησιασμένην ἐποιησάμεθα τὴν 
ἀνάγνωσιν τούτου, αὐτοῦ τε τοῦ πατριαρχοῦντος τότε προκαϑη; 
vov καὶ ἀρχιερέων καὶ πρεσβυτέρων συνάμα παντὶ priis 
τῷ κλήρῳ» καὶ δὴ καὶ ἀρχόντων, καὶ τοῦ πλείστου μέρους 
μεγάλης ταυτησὶ πόλεως περιϊσταμένων" νίκα δὴ καὶ βασιλεὺς : 
Ἀράτιστος ἄνωθεν ἐκ τῶν ἱερῶν ὑπερῴων ἀκροώμενος τῆς ἄνα. 
γνώσεως ἦν, τῆς τὲ συγκλήτου περιϊσταμένης αὐτὸν, κάκ τοῦ 
στρατιωτικοῦ, καὶ δὴ καὶ τῶν πολιτῶν αὐτῶν ἄλλου πλήϑους μυ- 
elov. τρεῖς, δ᾽ ἦμεν οἵ κατὰ διαδοχὴν ἀνεγνωκότες ἐκεῖνον᾽ Γαλη- 
σιώτης φημὶ, καὶ Μάξιμος 6 σοφὸς, καὶ τρίτος im" ἐκείνοις καὶ 
τελευταῖος ὁ Ἡρακλείας" ὃς δὴ καὶ προτραπεὶς, καὶ διδασκαλικόν 
τινα βραχὺν περὶ τῶν προκειμένων ἀπὸ στόματος ξίδωκε μετὰ 
τὴν ἀνάγνωσιν λόγον. ἐκεῖϑεν δ᾽ à ἱερὸς ὁρμηϑεὶς ὥσπερ ἐξ dos- 
τηρίας τινὸς τόμος, μᾶλλον δ᾽ oi τόμοι (τοῖς γὰρ ἦσαν κατὰ 
ταὐτὸ κύριοι, 3 συνόδῳ συντεϑειμένοι καὶ ὑπογεγραμμένοι s κατὰ 
ταὐταὶ, ὁμοῦ yi ν καὶ ξυνημμένως οἵ δύο, μετὰ μικρὸν δ᾽ ὡσαύ-. 
vag ὁ τρίτος" οὕτω καὶ γὰρ ἐκρύπτετο παρ᾽ ἡμῶν ó τόμος ἐν 
σχότει τε καὶ γωνίᾳ) ἐκεῖθεν οὖν ὁρμηϑέντες εἰς. ποινιπ. 

Pag. 1080, 2. Τὸ βδέλυγμα τῆς ἐσχάτης ἐρημώσεως e» ὑπάρχειν 
αὐτόχρημα] Cum Palamitae multa et praeclara Cantacuzeno promi- 
sissent, si Tomum suum altari ij imponeret, ac novo ritu conae-- 
craret, Gregoras, ubi id rescivit, immo, inquit, cum videritis ebo- 








ANNOTATIONES. 1809 


sinationem desolationis siantem in loco sancto, cognoscite quoniam 
appropinquavit desolatio imperii Homani. Vide Hietor. lib. XXV. 
Cep. ult. sorviN. 

Pag. 1083, 8. Σάλος ydg v.v. 1.] Verba 8, Basilii, ut supra 
«ap. iv sect. IV. num. 1. »oivix. 

Pog. 1084, 17. Ἐπεὶ δὲ καὶ τῆς δι’ ὀνείρων ἠναγκ. πως μαν- 
τικῆς ὑπ᾿ αὐτῶν διὰ μνήμης ἐλϑεῖν) Gregoras hoc loco Palamitas 
notat, ut propriis somniis intentos, At ipsi quoque Gregorae Phi. 
lotheus patriarcha Antirrhet. XII. Cod. Reg. 1996. fol. 297. euu- 
dem morbum obiicit; qua de re plura nos supra in Vita Gregorae. 
BOIVIN. 

Pag. 1085, 2. Ἐχγω διὰ τὴν x. τ. 4.) S. Basilius Epist. LXIV. 
BOIVIN. 

Pog. 1044, 13. Δῆλα ποιεῖσϑαι τὰ νέα ταυτὶ ϑεσπίσματά τε 
καὶ δύγματα ete.] Philotheus patriarcha. Antirrhet. 1. Cod, Reg. 
1996. fol. 10. Ἐκεῖθεν οὖν ὁρμηϑέντες οἵ τόμοι, οὐ τὴν μεγάλην 
ταυτηνὶ διῆλθον ἐν βραχεῖ μόνον πόλιν, καὶ ἀναγινωσκόμενοι καὶ 
μεταγραφόμενοι παρὰ τῶν σπουδαστῶν τοῦ λόγου τῆς εὐσεβείας, 
μᾶλλον δὲ καὶ τῶν ἀντιϑέτων αὐτῶν" ἀλλὰ καὶ μέχρι τῆς ὑπερο- 
φίας τρέχοντες ὀξέως προῆλθον, Θεσσαλονίκην τε καὶ "490 τὸν 
ἱερὸν, καὶ τὰς ἑξῆς νήσαυς τε καὶ πόλεις διαλαβόντες. ὅϑεν καὶ 
οἱ τῆς ἀντιϑέτου μοίρας μετὰ πάσης ἐκεῖνον ἀδείας λαβόντες Éyov- 
σιν, οὐ μόνον οὐδὲν ἀπειργόντων ἡμῶν, ἀλλὰ καὶ διδόντων καὶ 
προτρεπομένων τοὺς βουλομένους εἰς τοῦτο. morvm. 

Pag. 1045, 10. Ἐνίους τῶν τὴν αὔλειον τῆς οἰκίας ἡμῶν 
παριόντων Gregorae domum nulla sui parte vias publicas attigis- 
se, testis est Philotheus patriarcha Antirrhet, 1. Cod, Reg. 1996. 
fol. 7. ut annotatum supra ad Gregorae Vitam.  sorviw. 

Peg. 1045, 90. Ἔτος ἀμείβων ἤδη τῆς ἡλικίας ξξηκοστὸν 
Ογεβογαβ, quo tempore baec scripsit, nondum expleverat annum 
aetatis LVII. Vide annotata ad pag. 567. D. βοινιν. 

Pog. 1046, 11. Οἱ δ᾽ εἷς ταῦροι s. τ. λ.] Peslm, XXI. v. 18. 
3OIVIN. 
Pag. 1046, 18. Ἔβρυξαν ἐπ᾽ ἐμὲ x. v. 1.] Psalm. XXXIV. 
v. 16. v. 12. Psalm. XXI. v. 14. Psalm. LXIII. v. 6. v. 4. v. 6. Ps. 
LXXXI.v. 5. βοινιν. 

Pag. 1048, 90. Πατρὸς Βασιλείου) Epist. LXXIX. Eustathio 
Sebastiae episcopo. — moivix. 

Pag. 1048, 21. Ὡς ἕν γε τοῦτο x. τ. .] Vide supra lib. XXI. 
cap. IV. sect. 4. num. 18. βοινιν. 

Pog. 1049, Φ. Πίστιν δὲ οὔτε x. s. 4.) Idem Epist. LX. Ec- 
clesiae Antiocheuae. sorvis. 

Pag. 1049, 17. Ὡς μηδ᾽ ἐνταῦϑα γενόμενον μόνον ἐᾶσαι τὴν 
πρόδοσιν Ἰούδαν ἐκεῖνον ἐγκαλεῖσϑαι] Horum verborum hic videtur 
esse sensus, illum discipulum adeo se ad. exemplum Iudae compo- 





1810 ANNOTATIONES. 


suisse, ut ne fum quidem, cum habitum monasticum induisset , ma- 
gistri proditi crimen. solius Judae proprium esse voluerit. omnis. 

Pag. 1050, 19. Τῶν πατριαρχικῶν ἀρχόντων] Vide Goari 
Eucholog. pag. 268. et seq. cPPERONN. 

Pag. 1058, 4. Τῶν ἀνδριαντοποιῶν) Sic supra lib. XIII. 
cap. L sect. 4. caPreRONN, . 

Pag. 1054, 9. Τότε μακρός τις γίνεται τοῦ παρόντος λόγου 
λόγος Non omni suspicione mendi caret hic locus. Forsan legen- 
dum τότε δὴ μικρός τις x. Δ. qua lectione admissa verterem, func 
huiusce dicti nulla ferme ratio habenda est. — csrrzRons. 

Pag. 1055, 19. Αὕτη γάρ ἔστι τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον] Haec 
enim gratia. est. Spiritus sanctus; id est, haec gratia et operatio sa- 
cris in Scripturis nomine sancti Spiritus designatur. Uude infert 
Palamas hancce gratiam non esse quid creatum, Addit tamen hu. 
jusmodi gratiam non esse ipsammet sancti Spiritus substantiam, 
Quae duo conciliari vix posse videntur, nisi advertamus a Palami. 
tis admissas esse inferiores quasdom Deitates, quae Deum inter et 
creaturas medinm locum tenerent, Nostris quidem e theologis 
Petrus Lombardus, magister sententiarum, negavit, sancti Spiritus 
gratiam esse quidpiam creatum: sed simul atatuebat istam gratiam 
seu charitatem esse ipsummet Spiritum sanctum, ipsum Deum: 
quae tamen sententia ab omnibus deinceps theologis reprobata est, 
Vide lib. I. Sentent. distinct. 17. et articulos Parisiis damnatos ad 
calcem operis Petri Lombardi. Divus etiam Bernardus censuit cha. 
ritatem, seu gratiam sanctificantem, esse ipsum Deum: sed cbari- 
tatem spectabat ex parte dantis, seu ipsius Dei: aliunde vero fate- 
batur gratiam et charitatem in nobis esse quoddam accidens. Hinc 
aiebat, substantiva charitas accidentalem dat charitatem. — Lege 
divi Bernardi epistolam ΧΙ, ad Guigonem Carthusieusium Priorem, 
et tractatum de diligendo Deo cap. XI[. — caerzRoxw; 

Pag. 1056, 7. "Ac ó Προφήτης κεφαλαιωδῶς Éxrd προσεῖπε] 
Quas Propheta septem summatim appellavit. Ysaias cap. XI. vers. 2. 
et 8. ubi sic recensentur septem sancti Spiritus dona. Εἰ requiescet 
super eum spiritus Domini, spiritus sapientiae et intellectus , spiritus 
consilii et fortitudinis , spiritus scientiae et pietatis, et replebit eum 
spiritus timoris Domini. — carrERoNN, 

Peg. 1056, 10. Ὁ κρίνων πᾶσαν τὴν γῆν, οὐ ποιήσεις xol- 
σιν) Locum hunc laudavit Palamas ex versione LXX. Interpretum, 
Vulgata nostra habet absque interrogatione, Genes. 18. vers. 95. 
qui iudicas omnem terram , non facies iudicium hoc. Hebraeus tex- 
tus est buiusmodi: tav mwr* wb ysxn 55 b5cn. [d est, numquid 
qui iudicat omnem terram, ille non faciet iudicium ? carrkmons. 

Ábidem. Οὐ xowjóng;] Non facies? Vis argumenti 
hoc verbo. Nai ποιεῖν [facere] apud Graecos theologos significat 
creare. Forsan ex Genes, cap. I. ubi apud τοὺς LXX. legitur, ἐν ἀρχῇ 
ἐποίησεν ó Θεός. In principio Dcus fecit, i. e. creavit. Hinc olim Ariam 

















ANNOTATIONES. 1811 


argutabantur Christum esse creaturam, quia epistolae ad Hebr. 
cap. III. dicitur Χριστὸν Ἰησοῦν πιστὸν ὄντα τῷ ποιήσαντι αὐτόν. 
Christum lesum qui fidelis est εἰ qui. fecit illum. cavrtmonN. 

Pag. 1056, 19. Προείρηκεν Ἡσαΐας Cap. XI. v. 2. 8. cae- 

TERONN. 
Pag. 1057, 16. Δρυὸς πεσούσης πᾶσιν ἐξείη ξυλεύεσθαι] 
Unum est e Monostichis Menandro tributis, Vide Comicorum Grae- 
cor. sententias edit, Henric. Steph. pag. 191. Meminit Erasmus Chi. 
Jiad. 8. Centur. 1. Proverb. 86. et sic exponit. [Si quem fortuna 
praecipitem dederit, in hunc passim omnes incurrunt, et quisque 
quod potest diripit. lam enim sibi putant impune fore. Exem- 
plum est apud Iuvenal. de Seiano.] carrrmoNx. 

Pag. 1060, 2. Οὐρανίῳ ἐδάφει) In caelesti solo. Sic Ovid. 
Metamorphos. lib. I. “ἀξίνα tenent coeleste solum. — careznoxm, 

Pag. 1062, 4. Καὶ τοῦτο παραδυόμενον] Id quoque vitii ob- 
repserit; quod nimirum de rebus theologicis ignarus disserere vo- 
lueris. carrgRoNx. 

Peg. 1062, 11. Καὶ τοῦ τῇ κτίσει ἐφυστερίζοντος σώματος] 
"teram vero substantiam corporis solaris, quod. non nisi post crea- 
tionem [luminis] factum est. Alludit ad Genes. cap. 1. ubi lux pri- 
ma die facta narratur, sol autem nonnisi die quarta formatus, car- 
PERONM. C 

Pag. 1068, 4. Γρηγόριον] Gregor. Nazianz. Orat. 8, quae 
est in novam Dominicam, CAPPERONN. . 

Pag. 1064, 18. Καὶ μονοειδης] Nihil habens admixcium dis- 
par sui atque. dissimile. Ita Cicero vertit τὸ μονοειδὲς apud Plato. 
nem, quod ad literam sonat, uniforme. carrERONx. 

Pag. 1065, 20. Ἔπειτα πῶς διάφορον x. τ. Δ. Tractatu cui 
titulus: Ducenta capita, Tom. I. edit. Combefis, Sed ibi paullo ali 
teriacet hiclocus. cAPPERONN. 

Pag. 1066, 17. Θεὸς οὔτε ἀρχή ἔστε... . d ϑεὸς οὔτε οὐσία 
ὧν] Deus neque principium est. ...neque substantia,  Subintellige, 
creatarum rerum: more , prout luculenter explicat idem sanctus Ma- 
ximus tom, I, pag. 462. et 463. Ipsummet consule, si lubet. car- 
PERONN. 

Pag. 1068, 6. "49evádiog] Orat. 4. contra Arisn. Tom. I. 
pag. 515. edit. vet. — carPERONN. 

Pag. 1068, 9. “Μάξιμος Capitibus de charitate tom. 1. pag. 
544. carrERONN. 

Pag. 1069, 19. Οἰπτίρμων γὰρ x. v. 4. ] Palm. CII. v. 8. et 
LXXXV. v. 15. et CXLIV. v. 8. ubi eadem est sententia, cAPPERONN, 

Pog. 1070, 14. Σαφῶς] Si legas σαφῶς, vertendum, non 
quidem evidenter, sed indiciis quibusdam demonstrant Ws, qui. 
GCAPPERONK. 

Pag. 1076, 18. Κατὰ σαυτοῦ Βελλεροφόντης] Addverrus te 
ipsum Belerophontes Ita effertur hoc proverbium apud Lucian. 


1812 ANNOTATIONES. 


Vulgo autem sic efferunt Βελλεροφόντης vd γράμματα. Bellerophon- 
tes literas. Supple contra se ipsum affert, qua de re Graecorum 
fabulam commemorat et docte exponit Erasmus, Chiliad. 2. Cen- 
tur.6. Proverb. 82. ΘΑΡΡΕΒΟΝΝ. 

Pag. 1088, 19. Διονυσίου μεμνήσομαι]} Dionysii mentionem. 
faciam. Locus est in epistola IX. Pseudo - Dionysii ad Titum sect. I. 
quem ad locum vide sancti Maximi et Pachymerae scholia, car- 
PERONN. 

Pag. 1088, 19. Ὃ ᾿Αϑανάσιος] D. Athanasii Orat. 2. contra 
Arian. tom. [. pag. 306. edit. antiq. — cavPznoN, 

Peg. 1084, 19. Μάξιμος] D. Maxim, capitibus theolog. 
quingentis Centuria 2. Artic. T. — capPERoxN, . 

Pag. 1086, 1. Γενώμεϑα δόκιμοι τραπεξῖται) Probi simus 
nummularii. Haec sententia ipsi Christo a veteribus tribuitur, car- 
PEROKN. 

Pag. 1086, 9. Οὐδεὶς γὰρ, φησὶ x. τ. 4.] Exod. XXXIII. v. 
40. carrERONX. 

dbidem. Οὐδεὶς ydo ὄψεται πρόσωπόν μου καὶ ξήσεται] Nemo 
enim videbit faciem meam εἰ vivet. Exod. XXXIIL v. 90. ubi sic 
habetur apud τοὺς LXX. οὐ ydg μὴ ἴδῃ ἄνθρωπος τὸ πρόσωπόν μου 
καὶ ζήσεται. Non. enim videbit homo faciem meam et vivet. In vul. 
gata Latina: Non enim videbit me homo et vivet, Quod magis He- 
braicam ad veritatem accedit. carPERoww. 

Pag. 1089, 6. Χωρὶς δυνάμεως) Absque potentialitate. No- 
stri sic in scholis loquuntur; non quod impotens sit Deus, sed quod 
non habeat meram potentiam ab actu suo distinctam et separatam. 
CAPPERONN, 

Peg. 1089, 18. Τὸ Κυλώνιον ἄγος] Cyloniae caedis labem. 
Cylo nobilis Atheniensis, et in Olympicis victor, ex falsa Delpbici 
oraculi interpretatione Athenarum arcem occupavit, tanquam ty- 
rannum acturus. Tum Athenienses ipsum eiusque socios ibi obses- 
50s oppugnarunt. Cylo autem et eius frater clam aufugerunt; cae- 
teri fame consumpti, supplices ad aram quae erat in arce confuge- 
ruut. Sed eos inde abductos interemerunt ii, quibus commissa erat 
"urbis custodia. Quosdam etiam in ipso transitu et prope Deorum 
altaria sedentes interfecerunt. Unde impii et profani ab Athenien- 
sibus appellati sunt, et in exilium acti: et hoc dictum est. Cylo- 
nium scelus sive labem Cyloniae caedis expiare. Narrant Thucydid. 
lib. I. circa finem, et Plutarchus in Solone. carrERomw. 

Pag. 1091, 7. 'O ϑεὸς οὔτε νοῶν λέγεται κυρίως x. 1.) Vide 
capite CC. Theologica Sancti Maximi tom. If. pag. 479. ubi locus 
hic paulo aliter se habet. Sed videtur Gregoras non ad verbum 
huius sancti Confessoris testimonium laudare. Et sane supra in- 
nuit se 58. Patrum testimonia, aut eorum libros, prae manibus non 
habere. Vide huius disputationis pag. 684. B. — capreaowx. 

Joidem. Ἵνα μὴ σύνθετος ÀoycOj] Erat in Manuacripto, 











ANNOTATIONES. 1818 


συνϑεολογισθῇ, sed emendavi ex Sancto Maximo, apud quem legi- , 
tur, ἵνα μὴ σύνθετος. | CAPPERONN., 

Pag. 1091, 18." Ἢ αὐτοὐπεραγαϑύτης] Locus est in scholiis 
Sancti Maximi ad librum Pseudo- -Dionysii de divin. nominib. cap. 
V. sect. 6. ad vocem αὐτοὐπεραγαϑότης, pag. 692. édit. Corder, 
CAPPERONN. 

Peg. 1092, 16. Τὴν οὐσίαν αὐτῶν ἀπώλεσεν Substantiam 
suam amitterent, Similia Pseudo - Dionysius habet lib. de divin, 
nomin. cap. XIlf. sect. 2. ΘΑΡΡΕΒΟΝΚ. 

Peg. 1098, 19. Φησὶν οὖν] Proclus Institut, Theologic. lib. 
VIL cap. 8. ΘΑΡΡΕΒΟΙ͂Ν. 

Pag. 1094, 4. Secundum lectionem marginalem ita vertes: 
Sin unum fiant, ex nullo, id est ex. privatione fiunt prius unum, 
quatenus unum quid ipsis recens inerit, caePERoxx. 

Pag. 1096, 5. "Ev μέν ion τὸ ὄντως ὃν] Verum ens ert 
wwmum. Locum hunc non reperi in vulgatis Dionysii. Sed hic an- 
ctor, quisquis tandem sit, alia eliam scripserat quae nondum edita 
sunt, v. g. opus περὶ νοητῶν καὶ αἰσϑητῶν, quod citat. lib. de Ec- 
cles. Hierarch. cap. II. part. III. sect. Ὁ. carPguow. 

Pag. 1095, 6. ΟἹ ἑνοειδεῖς] Qui divinam unitatem partici 
pani. Vox haec "invenitur etiam in Dionys. lib. de Eccles. Hierarch. 
cap. ll. part. ΠΙ. sect, 2. Eem sanctus Maximus ibidem explicat 
per ϑεοειδῆ, Deiformia, quae opponit τοῖς πολλοῖς καὶ ἀνιέροις, 
id est, vulgo et profanis, Item Pachymeres ibidem illam exponit 
per sio, ὡς ὑψηλά xol νῷ μόνῳ ληπτὰ, id est, Divina, ut sublimia 
et sola. mente comprehensibilia, His interpretalionibus versionem 
nostram accommodavimus. —CAFPERONN. 

Pag. 1096, 2. Ὃ αὐτός φησιν] Dionys. lib. de div. nom. 
cap.IV sqq. carrERoNx. 

Pag. 1096, 7. Ὁ ϑεὸς ταῦτα λέγεται) Deus. haec esse dicitur, 
nimirum pulchrum et pulchritudo, ut hoc loco fuse postea explicat 
Dionysius ille, quem hic, ut et alibi, contrahit Gregoras. carrzE- 
BONN. 

Pag. 1096, 8, Ἐκ ϑεοῦ καὶ iv 0:5] In editis Dionysii legi- 
tur, Ἐξ αὐτῆς καὶ ἐν αὐτῇ, supple, αὐτοῦπεραγαϑότητι, quae vox 
Deum ipsum designat. ΘΑΡΡΕΈΒΟΧΝ. 

Pag. 1096, 10. ᾿Ασχέτως] Sine ulla proportione. lta vocem 
hanc Dionysii explicant Sanctus Maximus et Pachymeres in suis 
scholis, Haec sunt eorum verba, οὐδενὶ ydo λόγῳ, x. λ. ἔχει τὸ 
ϑεῖον τὴν πρὸς τὰ ὄντα σχέσιν τε καὶ κοινωνίαν, id est, nulla enim 
ratione εἰς. — Divinitas habitudinem aut communionem cum caeteris 
entibus habet. carrzRosN. 

Pag. 1098, 2. Πλήρη πεπαιδευμένοις ὄντα] Textum intelligo 
quasi scripsisset Gregoras, τὰ τυῦ Διονυσίου xexoixalg πλήρη ὄντα 
τοῖς πεπαιδευμένοις, Erit, fateor, enallage quaedam, seu ἀντίπτω- 
σις [positio unius casus pro altero] sed quae nec ipsi Platoni, quem 





1814 ANNOTATIONES. 


Gregoras in verborum structura nonnunquam imitari conatur, in- 
solita est. — CAPPERONS. 

Pag. 1100, 21, 'O Πλατωνικὸς Iloóxlog] Procl. Institut. 
Theologic. lib. VII. cap. 94, Locum hunc Procli laudavit Grego- 
ras libro etiam 36. Histor. Rom. qui liber sextus est inter dogma- 
ticos eiusdem Gregorae tractatus, cAPPERONN. 

Pag. 1102, 9. Πανταχῇ ἐστὶν ὁλικῶς xal οὐδαμοῦ } Celebre 
est Philosopho - Theologorum axioma: Quod ubique est, nullibi est; 
intellige, in nullo definite aut circumscripte-loco ita ut alibi quo- 
que non reperiatur, CAPPERONN, 

Pag. 1102, 10. Meré£grrat ἀμεϑέκτως  Ηδθο breviter simul 
et apposite sanctus Maximus explanat scholiis ad cap. IL lib. de div. 
nom. sect. 5. τὸ κατ᾽ οὐσίαν μὲν sj ϑεότης οὐ μετέχεται " μεθεκτὴ δέ 
ἐστιν ἐν τῷ ἐξ αὐτῆς εἶναι τὰ πάντα καὶ ὑπ᾽ αὐτῆς συνέχεσθαι εἰς 
τὸ εἶναι. ᾿Ιὰ est, secundum substantiam quidem divinitas non par- 
ticipatur, sed. est participabilis quatenus ab ea existunt omnia et ab 
ea continentur atque conservantur ut sint. |dem fere habet paulo 
post auctor ipse libri de div. nom. seu potius ipsemet sanctus Ma- 
Ximus, ut mox annotabo. CAPPERONX. 

Pog. 1104, 6. Μεϑεκτὸς μὲν ὁ ϑεὸς} Locum hunc in vul 
gatis Dionysii reperire non potui. Et sane sancto Maximo senten- 
tiam hauc tribuit Corderius in notis ad Dionys. de div. nomin. cap. 
II. sect. 6. ubi eam ad verbum ut hic iacet describit, et sic habet: 
Adhuc idem (loquitur de sancto Maximo) ἐπ iis quae in dogmatics 
panoplia fzruntur, participabilis est Deus. secundum οἷς. cares- 
BONN. 
Pag. 1104, 11. Οἱ ἑνοειδεῖς) Vide notam ad pag. 687. C. 
CAPPERONN, 

Pag. 1104, 15. Παλαμναίαν Alludit auctor ad nomen τοῦ 
Παλαμᾶ. affine τῷ Παλαμναίῳ, quod sceleratum significat: hanc 
autem allusionem quia exprimere non potest Latina versio, ipsius 
Palamae nomen inserui, CAPPEROXK. 

Pog. 1105, 9. "H Gt» πράξῃ κ- τ. 1.] Quaecum fecerit [malum] 
etc. in vulgata Latina sic habetur, Quae comedit, et tergens 0s suum 
dicit: non sum operata malum. Huic interpretationi consonat He- 
braica lectio.  cAPPxBoxmw. 

Pag. 1105, 10. Φησὶ Σολομών] Proverb. cap. XXX. v. 20. 
CAPPERONX, 

Pag. 1105, 14. Οὐδεὶς γὰρ x. τ. 1] Exod, XXXIII. 20. caz- 
PERONN, 

Pag. 1105, 19. Παρὰ τὰς ἐπ᾿ ἀλέα Moyac) Ex Hesiodi oper. 
et dieb. vers, 491. πὰρ δ᾽ ἴθι χάλκειον ϑῶκον xol ἐπ᾿ ἀλέα λέσχην. 
Hoc est praeteri aeneam sedem (seu officinas ferrarias) et confabu- 
Jlationes quae calidi in locis habentur. Quidam non Sbetante me 
tro legunt ἐπ᾽ ἀλέᾳ id est propter teporem, seu teporis captandi gra- 
iia. lta Eustathius, Guilelmus Canterus una voce legit ἐπαλόα. 


ANNOTATIONES. 18156 


Caeterum λέσχαι dicebantur olim philosophorum conventicula, De- 
inde quia inter ipsos plerumque levissimis de rebus agitabatur, fa- 
ctum est ut mendicorum et vulgi conventus etiam hoc nomine vo- 
cerentur, atque inde etiam ipsae nugae λέσχαι dictae fuerunt. car- 
PERONK. 

Pag. 1105, 19. Eig τὰς Διὸς xal Σεμέλης x. λ.1 De hac fa- 
bula vide quae habet Ovidius Metamorphos. lib. 1Π,| carrEnoNN, 

Pag. 1107, 1. “έγων] Plato in Timaeo tom, llI. pag. 41. 
edit. loan. Serran. carPzRosxs. 

Pag. 1108, Φ. 4oxgoig Ἐπιζεφυρίοις [18 dicti sunt a pro- 
montorio Zephyrio, quod erat in Magna Graecia. Vide Strabon. 
Geographicon lib. VI. pag. 176. — cAerEROXX. 

Pag. 1108, 5. Περὶ αὐτοῦ καταλέγει) Plutarch. in Numa 
pag. 65. edit. 1624. ubi paulo fusius baec referuntur. caPPEROXN. 

Pag. 1108, 7. Οὔτε γὰρ ἐκεῖνος) Neo enim ille [ Pythagoras!. 
Hoc videtur esse contra grammaticae leges, ut ἐκεῖνος referatur ad 
subiectum proximum: non est tamen: nam reipsa Pythagoras con- 
sideratur hic ut antiquior et a narratione remotior, CAPPEROKK. 

Peg. 1108, 18. Eig τὴν ὑπ᾽ οὐρανὸν x. 1.] Difficilis et in- 
tricatus mihi visus est locus iste. Pro ὑπὸ, legi ὑπέρ. Forsan le- 
gendum ἐπουράνιον, quod apud Platon, Apolog. Socrat. significat 
supra coelos positum, aut ὑπερουράνιον eodem sensu. Alia quoque 
huius loci potest interpretatio afferri hunc in modum: at Palamas, 
cum se principii expertem et nulli imperio subditum lege inusitata 
constituisset, rebus sub coelo positis hanc potestatem tribuit, ut 
increata fieri possint quaecunque in aére, terra, et aquis, entium 
genera consistunt. CAPPERONN, 

Pog. 1108, 20. Τῆς ἀναισϑησίας τῶν ἐπομένων Sic postea 
φεῦ τῆς τῶν ἑπομένων εὐηϑείας. Sed saepe Graeci subintelligunt 
φεῦ εἰ d. Dicunt τῆς τύχης! O qualem fortunam! etc. caerznoww. 

Pag. 1109, 6. Τὸ τῆς “αμίας) De Lamiis duplex occurrit 
locus in sacrarum Scripturarum versione vulgata, Alter Lsai. 34. 
ibi cübavit Lamia, Hebr. νυν quod vertunt of LXX. ὀνοκένταυροι. 
Symmach. λαμίαι, alii strix. Alter est lerem. Threnor. 4, Lamiae 
nudaverunt mammas, Hebr. y30 quod of LXX. vertunt δράκοντες, 
alii cetos, alii serpentes, et sane hoc nomine monstrosum quoddam 
animal designari omnes fatentur. De iisdem Lamiis plura narrant 
profani scriptores. Plutarchus initio libri de curiositate, ἐν τῷ 
μύϑῳ τὴν αμίαν λέγουσιν οἴκοι μὲν εὔδειν [male in editis ἄδειν} 
τυφλὴν, ἐν ἀγγείῳ τινὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς ἔχουσαν ἀποκειμένους" ἔξω 
δὲ προϊοῦσαν περιτίϑεσϑαι [male in editis ἀποτίϑεσθαι), καὶ βλέ- 
πεῖν, Hoc est, in fabulis fertur Lamiam domi quidem dormire 
caecam, oculis in quodam vasculo repositis, at foris egressam, suos 
sibi oculos inserere, et videre. Philostratus de vita Apollonii Tya- 
naci lib. IV. cap. 8. λαμίας inter τὰ φάσματα, id est spectra nume- 
rat. lbi quippe dicit, Menippi cuiusdam sponsam fuisse unam 





1816 ANNOTATIONES. 


Empusarum, quas Lamias et Larvas, seu Lemures vulgus esse du- 
Cit: eas ad amorein pronas esse, et humanas praeserlim carnes ex- 
petere. Porro cum Apollonius Tyanaeus istam Menippi sponsam 
inlerrogasset, et acrius instando torsisset, fassam esse merum se 
spectrum esse, et Empusam, et Menippi corpore voluisse satiari, 
Duris Samius Libycorum lib. IL. narrat Lamiam fuisse mulierem 
pulchram: quum lupiter rem cum ea habuisset, a Iunone zelotypa 
adactam ad prolem. necandam: ex hoc moerore factam deformem, 
aliarum pueros rapuisse et interfecisse: eam lunonis ob iram no- 
ctes diesque insomnes duxisse, ut eo maiore esset in luctu; lovis 
vero miseratione exemptiles tandem nactam oculos, quos pro li- 
bito modo tolleret, modo apponere posset, ab eodem obtinuisse 
ut in quam vellet, se mutaret formam. Testis scholiastes Aristopha- 
nis, qui Beli et Libyae fuisse filiam ait, Alii alia insuper narrant. 
Vide si lubet Diodorum Siculum lib. XX. Pausaniam in Phocicis 
elc.  CAPPERONN, 

Pag. 1109, 29. Θεῖος Γρηγόριος Gregor. Nyss. lib. II. con- 
tra Eunom, tom, IL. pag, 478. cav»rnoxx, 

Pag. 1110, 2. Οὐκοῦν τοῦ ἀνυπάρκτου εἶπεν ὁμοίωμα] Ita- 
que rei non existentis imaginem et similitudinem ipsum [Christum] 
esse dixit, Scilicet paulo supra dixerat Euuomius apud S. Grego- 
rium loco citato, υἱός ἐστιν εἰκὼν xal σφραγὶς τῆς τοῦ παντοκράτο- 
ρος ἐνεργείας. — Filius est imago et sigillum operationis [Dei] qui est 
omnipotens. CAPPEROXX, 

Pag. 1111, 1. Γρηγορίῳ τῷ ϑεολόγῳ) Gregor. Nazianzen. 
orat. 42. in Pascha pag. 692. carrERONM. 

Pag. 1111, 4. Καὶ πάλιν) Idem orat, 42. in novam Domini. 
Cam. CAPPERONN. 

Pag. 1112, 9. "Oca τὸ πρότερον Éroc] 7fnno proxime elapso. 
Gregoras Acta Synodi Palamiticae et suam hanc cum Cabasila dis- 
putationem descripsit anuo Christi MCCCLII. mensibus Tulio et 
Augusto. Libros Antirrheticos, priores quidem, condiderat ante- 
quam Cantacuzenus occupato Byzantio rerum potiretur, hoc est, 
ante ann. MCCCXLVIL. posteriores vero non edidit, nisi anno de- 
mum MCCCLIII, ut in eius Vita dictum est. [taque hoc loco τὸ πρό-- 
τερον Prog, quo signifcat editos a se libros Antirrheticos, non 
polest esse annus proxime elapsus: nisi Antirrheticos priores semel 
quidem ante ann. MCCCXLVII. iterum autem ann. MCCCLL editos 
ponamus: id quo minus verum puto, Malim igitur τὸ πρότερον 
ἔτος interpretari primo vel priore anno, ut intelligatur annus pri- 
mus susceptae adversus Palamam disputationis, non autem novis- 
simus, seu proxime elapsus. Sic idem Gregoras Hi; iib. XXI. 
pag. 625. E. προτεραίαν vocat eum diem, qui primus fuit, non qui 
proxime praecessit, Vide notas ad eam paginam, ubi et simile 
aliud exemplum affertur. soiviw. 

Pog. 1112, 17. Ὁ προφήτης] leai, ΧΙ, carrrmomx. 














ANNOTATIONES. 1817 


Pag. 1118, 7. Τῶν κατὰ διαίρεσιν χαρισμάτων] E gratiis 
gratuiti, quas Deus diversimode distribuit. Sic vocant theologi ea 
externa Dei dona, quae potius ad caeterorum utilitatem dantur, 
quam ad emolumentum illius in quem conferuntur; ut dona mira- 
culorum, linguarum etc. eAPPERONX. 

Pag. 1114, 7. Ἢ ad κἀκεῖνα ἕν καὶ ταὐτὸν ἐρεῖς τῇ τοῦ ϑεοῦ 
οὐσίᾳ 1 Videtur hic Palamas impegisse in eum errortm, qui 
Toachimo tributus eat, et in Concilio Lateran. IV. süb Innoce 
anno Domini 1915. damnatus: quod nempe tres personae divinae, 
non tantum inler se, sed et ab essentia divina realiter distingue- 
rentur. Hoc autem catholicae fidei maxime adversatur, Nam in hoc 
praecipue stat sanctissimae Trinitatis mysterium, quod una sit 
omnino natura, et tres personae realiter distinctae: quae tamen ab 
unica illa natura realiter non distinguantur. carrEROwx. 

Pag. 1114, 10. Ἃς ὃ προφήτης] Isai. Xk icaprERoNN, 

Pog. 1114, 18. Ὁ κρίνων πᾶσαν x. v. 4.] Genes. 18. car- 
PERONN, 

Pag. 1116, 2. Τὸ ἀπὸ καταβολῆς κόσμου ἡτοιμασμένον ) Al- 
ludit Palamas ad Matth. cap. XXV. Venite benedicti patris mei, 
possidete paratum vobis regnum a constitutione mundi. cAPPERONN, 

Pag. 1116, T. Περὶ τῆς ϑείας μεταλήψεως Ita Graeci vo- 
cant sacrae Eucharistiae sumptionem: quia ut belle habet S. Ioan, 
Damasc. lib. IV. orthod. fid. δι᾽ αὐτῆς τῆς Ἰησοῦ ϑεότητος μετα- 
λαμβάνομεν, per eam Christi. divinitatis participes efficimur. Viffe- 
runt autem apud Graecos interdum μετάληψις et μετάδοσις. Quippe 
μετάληψιν vocant. sanguinis, μετάδοσιν vero corporis dominici com- 
iunionem. Unde in imaginibus quae depingi solent in sacri altaris 
conchis, Christus effingitur sacrae mensae assidens manibus in cru- 
cem decussi dextra quidem, cui vox μετάληψις inscripta est, 
calicem; sinistra, ubi vox alia μετάδοσις legitur, panem sanctum 
porrigens. Hinc in liturgia, Chrysostomi nomine inscripta, uerd- 
δος μοι δέσποτα τὸ τίμιον καὶ τὸ ἅγιον σῶμα τοῦ Κυρίου, Domine 
ἐπιρετιἶγα mihi honorabile ac sanctum domini corpus. Et postea, xal 
μετὰ μετάληψιν axoyyltes τῷ καλύμματι τὸ ἅγιον ποτήριον, et post 
participationem [sacri sanguinis] αδοιενρὶε velamine sanctum. cal 
cem. μετάληψις sumitur etiam de perceptione τοῦ ᾿Αντιδώρου, seu 
panis benedicti, Pachymer. lib. V. cap. 8. ἐν μεταλήψει δὲ ϑείου 
ἄρτου ὃν "vsidngov λέγουσι, in perceptione divini panis quem vo- 
cant ἀντίδωρον, id est, Eucharistiae supplementum: denique de 
perceptione aquae benedictae, Eucholog. Allatian. πάντων δὲ με- 
ταλαμβανομένων καὶ ἁγιαξομένων ἐκ τοῦ ἁγιασμάτων. Cum. omnes 
participarent aquam benedictam eaque sanctificarentur. ΟΔΕΡΈΒΟΝΝ, 

Pag. 1115, 20. Πᾶσι τοῖς ἄλλοις λόγοις, ὑπὲρ ἑξήκοντα 
οὖσι) reterin orationibus, quas plus sexaginta scripsit, Palamas 
orationes scripsit multo plures quam sexaginta.: Exstant in uno 
Codice Regio (is est Codex 2404.) Homiliae variaque eius opuscula. 

















1818 ANNOTATIONES. 


plus septuaginta, Exstant et in aliis Codicibus non pauca alia. 
Gregoras hoc loco de Palamae oretionibus iis tantum loqui videtur, 
quae de rebus controversi: iptae erant. Earum multas continet 
Codex Regius 2409. ἴα iie sunt: L. Libri contra zfcindynum de- 
cem continui; qui omnes, exceptis tribus , ἀντιῤῥητικοί inscribun- 
itur. Π. Libri duo Apologetici: primus περὶ ϑείων ἐνεργειῶν καὶ 
τῆς κατ᾽ αὐτὰς μεθέξεως. Secundus περὶ ϑείας καὶ ϑειοποιοῦ με- 
ϑέξεως, ἢ περὶ τῆς ϑείας καὶ ὑπερφυοῦς ἁπλότητος. lil. Liber 
siogularis, ὅτι Βαρλαὰμ καὶ ᾿Δκίνδυνός εἰσιν οἵ διχοτομοῦντες κακῶς 
ὄντως καὶ ἀϑέως εἰς δύο ἀνίσους ϑεότητας τὴν μίαν. 1V. Dialogi duo. 
Primus Orthodoxi cum. Barlaamita, Secundus Theophanis Ortho- 
doxi cum Theotimo ex Barlaamita, V. Refutatio eorum quae 
"fcindynus contra. Palamam scripserat. In hoc opusculo propo- 
nuntur primum Palamae verba; deinde ea quae Acindynus contra 
obiecit; tum denique ea quae Palamas contra reposuit, VI. Epi- 
«stolae seu potius Orationes dogmaticae, pologeticae εἰ ZÍntirrhe- 
ticae variae ad. varios. Continet praeterea idem Codex Delectum 
Aeitimoniorum ex S. Scriptura et ex: Patrum libris excerptorum et 
in Capita seu Hypotheses sexdecim. distributorum: item narrationem 
disputationis coram. imperatore inter Palamam et Gregoram habitae 
in Palatio: nec non iambicum poema contra Zcindynum: quae 
omnia vel Palamas ipse, velinsignis aliquis Palamita, elucubravit. In 
Codice2404. duae sunt homiliae dere controversa, nempe de Thaborie 
lumine, quod et increatum et a substantia divina diversum Palamas 
statuit. In Codice 2432. Gregorio Palamae, tanquam auctori, tribuun- 
tur Capita CL physica, theologica, moralia et practica contra Bar- 
laamiticos errores: item interrogationes et responsiones, de iis qui 
propriam mentem intra corpus conantur perspicere, an recte agant. 
V'ide Historiam Litterariam Guil. Cave. Partis 1T. pag. 507. et 508. 
Omitto quae in aliis Codicibus Regii, rsa et disiecta reperire est, 
Asservantur in Bibliotheca Seguieriana tres tomi Operum Gregorii 
Palamae. Sed ad eam Bibliothecam aditus non patet. βοινικ. 

Pag. 1116, 21. Τρεῖς τῆς θείας φύσεως ὑποστάσεις διαφό- 
φους εἶναι νομοϑετεῖ] Tres divinae naturae hypostases [a divina sub- 
stantia] distinctas esse. statuit. lta intelligendum esse Gregoram 
patet, tum quia non posset Palamae simpliciter exprobrare divina- 
rum hypostaseon pluralitatem, et distinctionem; tum quia supra 
Palamas negabat, zd ὑποστατικὰ τῆς ἀνωτάτω Τριάδος Pv xal vav- 
τὸν εἶναι τῇ τοῦ ϑεοῦ οὐσία, supremae Trinitatis personas esse unum 
et idem cum Dei substantia, caPrznoNx. 

Pag. 1121, 2. ἣν ὅ προφήτης Isai. XI. carrznonx. 

Pag. 1121, 10. Πορευθέντες μαϑητεύσατε x. s. À.] Matib. 
XXVIIL — carrenoxx, 

Pag. 1121, 10. Μάξιμος τάδε διέξεισι] Locus est tom. L. 
edit. Combefis, in acholiis ad 54. quaestion. in sacram Scripturam. 
Porro scholia ista.sunt ipsiusmet sancti Maxini, qui ea prolixioris 




















ANNOTATIONES. 1819 


explicationis causa subiunxit, ut ipse de se testatur praefatione 
scholiis praefixa, quam habes tom. I. pag. 18. cArrERonw. 

Pog. 1121, 21. Καὶ ἐπαναπαύσεται ». v. À.] Isai, XL, car- 
PERONN. 

Aüidem. Ἑπτὰ πνεύματα) Septem spiritus. Sex tantum sunt 
jn Hebraico textu, Nam mw mew timor Domini bis reperitur; 
nempe versibus 2. et 8. licet has voces modo per pietatem, modo 
per timorem Domini verterint of LXX. et Latinus interpres. Hebraeis 
itaque spiritus pietatis el timoris Domini unicus est, qui iisdem 
vocibus mn* nie designatur, Sed ut a Grotio annotatum est, divi- 
nus ille spiritus crevit in Christianismo: ideo in septem iam diu a 
theologis Christianis distribuitur, forsan ex Apocalyps. 1. v. 4. 
gratia vobis et pax. ab eo qui est et qui. erat εἰ qui venturus est, et 

. € septem spiritibus qui in conspectu throni eius sunt; quanquam 
fateatur Grotius ex multorum interpretum sententia, hic a sancto 
loanne angelos designari; quia receptum est apud Hebraeos, se- 
ptem esse maximos angelos qui Deo adstent, nempe quomodo se- 
ptem principes adstabant regi Persarum, quae aula quia erat magni 
ficentissima, ideo ad eius formam Dei aulam formabant veteres 
Hebraei. carPzRONW. 

Pag. 1121, 28. Πνεῦμα ἐπιστήμης] Apud τοὺς LXX. legitur 
εὐσεβείας. Apud Latin, vulgat. pietatis, rectius. Hinc laboravit 
sanctus Maximus ut exponeret diversas proprietates γνώσεως et 
ἐπιστήμης, cognitionis et scientiae. CAPPERONN. 

Pag. 1122, 18. Τῆς γραφῆς d λόγος) Psalm. CX. Eccles. I. 
CAPPERONN, 

Pog. 1128, 8. Ἐὰν ἡ τις πρᾶος x. v. 4.] Matth. ΧΙ. carrz- 
RONK. 

Pag. 1198, 21. Συνάδει Βασίλειορ] S. Basil. in cap. IV. Isa. 
tom.l pag.929. carrrnonx. 

Pog. 1124, ὅ. Πνεῦμα σοφίας s. τ. 1. leni. XI. v. 2. et 4. 
CAPPERONN, 

Pog. 1194, 7. Οὐκ ἔχοντα s. v. Δ. Psalm. XIII. carpEnoux. 

Pag. 1194, 8. Τοῦ κατὰ τὸν Κύριον ἀνθρώπου ] Sic Orige- 
mes, quem magni faciebat S. Basilius, Christum saepe vocat, ma- 
xime libris contra Celsum. Nibil ibi frequentius ea locutione, ó 
κατὰ Ἰησοῦν ἄνϑρωπος, id est, Christus homo, Christi humanitas, 
Nec ad Nestorianismum vergit haec loquendi formula, si recte per- 
pendatur. Nam Graece dicunt etiam, ó κατὰ μὲ λόγος, pro ἐμὸς 
λόγος. taque ó κατὰ Ἰησοῦν ἄνθρωπος est ipse Christus homo, 
Christi humanitas. Unde hac phrasi non prorsus inepte divini 
Verbi cum humana natura unitio exprimitur. cAPPERONW.. 

Pag. 1194, 11. Καὶ ofovel ὄνειδος x. v. À.] Psalm, XIII. 
CAPPERONR, d 

Pag. 1194, 20. ᾿Αϑανάσιος] Athanas. Epist. I. ad Serapion. 
tom.L. carrzgowm, 








1820 ANNOTATIONES. 


Pag. 1195, 1. Ἐγὼ στερεῶν βροντὴν καὶ κτίζων πνεῦμα] In 
Hebraeo textu legitur που “χὴν id est formans montes, ut et vul- 
gatus interpres Latinus vertit. Doctissimus Drusius recte conicit 
τοὺς LXX. pro ta*wn id est montes, legisse t2v^in hoc est tonitru, sicut. 
mox ibidem pro wt id est guae sit cogitatio eius, legerunt con- 
junctim à"wb quod vertunt τὸν Χριστὸν αὐτοῦ, Christum  eiwe. 
CAPPERONK, 

Pag. 1196, 11. Τοῦ υἱοῦ ὄντος x. τ. 4.] Roman. 8. Isai. XL. 
Toh. XVIII. 1. Cor. I. et Π. caePrzowx. 

Pag. 1196, 15. Καὶ Γρηγορίου] Gregor. Nazianz. orat, 
XXXVIL quae est postrema de theologia et inscribitur de Spiritu 
sanclo. CAPPERONN, 

Pag. 1126, 18. Ἐγὼ φρίττω, x, τ. 1.] 1. Cor. L Sap. L 
Roman. VIII. Ioh. IV. 2. Cor. HII. Isai. ΧΙ. carrERoww. " 

Pag. 1127, 8. Οὐ μόνον ἑπτὰ τοῦ ϑείου πνεύματος ὀνόματα] Et 
sane permultaibi sanctus Gregorius recenset sancti Spiritas nomina δὲ 
attributa, quae praesertim sacris e Scripturis excerpsit, [n ea 
ipsa duntaxat pagina, unde testimonium hic laudatum sumpsit 
Gregoras , septuagints duo numeravi sancti Spiritus nomina, quae 
legere poteris tom. I. pag. 610. edit. Bill. caePERoNx. 

Pag. 1198, 18. Ἐν εὐαγγελίοις x. τ. 4. ] Luc. XI. Matth. ΧΗ, 
CAPPERONN, | 

Pag. 1199, 16. “Δέγοντος] Luc. XIL v. 10. caPrERoxx. 

Pag. 1199, 19. Ἐν Βεελζεβουλ)] Ita Graeci pro Beelzebub 
constanter legunt Βεελζεβοὺλ, quam scripturam relinendam esse 
censet eruditissimus Drusius tantisper dum quis probaverit eam a 
scribis corruptam fuisse, et non ab usu, et vulgo. Nam si ab usu 
est illius temporis, et Evangelistae eam retinuerunt, cur nos muta- 
bimus? Caeterum Beelzebub est ab Hebraeo 2121 5v3, quod signi- 
ficat Dominym muscarum: et est nomen idoli Accaronitarum, de 
quolV.Reg. cap. 1. Hoc nomen Tsraélitae postmodum in contem- 
ptum huius idoli dabant daemoniorum principi, ut patet Matth. X. 
et XII. carP£RoNN. 

*Pog. 1182, 8. Τὸ δὲ συνδοξάζον τῷ λόγῳ τὴν κείσιν 44 quo 
aeque atque a. Verbo creatura glorificatur, id est, ad gloriam eve- 
itur. ln editionibus Athanasii veter. et nov. legitur συνάπτον, 
sensu minus commodo. Nam ex Athanasii sententia Spiritus san- 
ctus creaturas Verbo non coniungit, sed Spiritus sanctus, simul 
cum Verbo atri coniungit, seu adducit, προσάγει, ut hic habe. 
tur. Rectius itaque legitur συνδοξάξον, ita ut τῷ λόγῳ συνδοξάζον 

|v κτίσιν sit idem quod supra, ἐν τούτῳ [πνεύματι ] τὴν κτίσιν ὅ 
λόγος δοξάξει. — Editionis novae auctor eruditissimus recte iam an- 
notarat in 4 MSS. Cod. legi συνδοξάζον.  carPERONN. . 

Pag. 1482, 11. Καὶ πάλιν x. v. 4. ] Athanas. orat, olim IV. 

jamlif, contra Arianos. cAPPERONN. . 


Pag. 1182, 12. 'Exség ἐστιν οὗτος τῶν βουλήσει γεγονότων ] 








ANNOTATIONES. 1821 


Verbum est. extra numerum eorum, quae libera Dei voluntate facta 
sunt. Hoc solemne est apud S. Athan. et alios SS. Patres, ut di: 
cant Filium divinum “τῇ φύσει genitum esse, non autem ϑελήματι 
factum: ita ut τὸ φύσει intelligatur de operatione Dei, ut iam in 
scholis loquimur, ad intra; et τὸ ϑελήματι. de operationibus ad 
extra, non quod Filius sit ἀϑέλητος τῷ πατρὶ, καὶ μὴ βουλομένου 
τοῦ πατρὸς, id est, praeter voluntatem Patris et nolente Patre; hoc 
enim diserte negat "Athanasius ibidem: sed quod non sit productus in 
tempore quando Deus primum voluerit, ita ut potuerit nolle. Hoc 
quippe sensu creaturas duntaxat voluntate Dei factas fuisse docet 
eodem loco sanctus doctor. carPrmomw. 

Pag. 1182, 14. Kal πάλιν x. v. 4.] Athanas. orat. olim 1ti. 
iam ll.contra Arianos, carrEmoww. 

Pag. 1184, 6. "AOnváciog] Athanas, orat. olim IV. iam III. 
in Árianos. caPPERONN. 

Pog. 1194, 9. Σολομῶντι λέγοντι) Proverb. IIL. v. 19. ca»- 
PERONK., 

Pag. 1184, 10. Ἐν ψαλμοῖς) Psalm. CXIIL v. 9. cae- 
PERONX. 

*. Pag. 1184, 16. Zoflà ] Psalm. LXIV. v..7. Psalm. XCIII. 
V. 4.  CAPPEHONN, 

Pag. 1185, 18. Ἐν πίϑῳ τὴν κεραμείαν δρῶντες] Prover- 
bium est, quod varie simul atque erudite Desiderius Erasm. expo- 
nit Chiliad. I. Centur. VI. Proverb. XV. Ipsum consule, si lubet. 
CAPPERONN, 

Pog. 1186,10. Mio" ὅσιον εἶναι πιστεύειν, αἷμα καὶ σῶμα τόν τε 
olfév γίνεσθαι καὶ τὸν ἄρτον ποτὲ τοῦ Χριστοῦ. τύπον γὰρ ταῦτ᾽ 
εἶναι ἐκείνον, καὶ οὐκ ἐκεῖνον αὐτόχρημα  Ηΐδ Palamitarum verbis 
errorem Sacramentariorum contineri, non omnino negaverim. γ6- 
rum illorum patrocinio haud scio an suam opinionem tueri velint 
recentiores haeretici, cum in banc Palamitarum sententiam tam 
acriter invehatur Gregoras, eam impietatis ream arguat, et lucu- 
lentis SS. Patrum testimoniis confodiat, Aliquando, fateor, apud 
plurimam ecclesiae Graecae partem obtinuit Palamitarum doctrina, 
ut patet ex Palamitica Synodo: sed nonnisi quod spectat ease 
divinae ab attributis distinctionem, et Thaborici luminis divini- 
tatem: nec enim obtinuit quantum ad illa consectaria, quae P: 
mitis exprobrabat Gregoras. Sic verbi 
chorum errorem saepius obiicit Gregoras: at Palamitas revera [co- 
nomachos fuisse, aut Iconomachorum errorem apud Orientalem 
ecclesiam tum instauratum et approbatum fuisse, nemo dixerit. 
CAPPERONN. 

Pag. 1186, 19. Ἰωάννης] S. loan, Damasc. lib. IV. orthod. 
fid. cap. XIV.  carPERONN. 

Pag. 1187, 21. "4vwsioo] Lib. XIX. cap.IIL et IV. ca»- 
PEROKN. 

Nicephorus Gregor. Vol. II. J 84 










1822 ANNOTATIONES. 


Pag. 1188, 17. ᾿Ανωτέρω] Vide lib. XIX. cap. IIT. et IV. 
CAPPERORN. 

Pag. 1189, 2. Δὲ οὗ ἠράσθη πράγματος] Per id quod volde 
concupivit. Alludunt, opinor, .ad Christi verba, Lucae cap. XII, 
v. 16. ἐπιϑυμίᾳ ἐπεθύμησα τοῦτο τὸ Πάσχα φαγεῖν μεϑ᾽ ὑμῶν πρὸ 
τοῦ μὲ παϑεῖν. Desiderio desideravi hoo Pascha manducare vobis- 
€um antequam patiar. CAPPERONN. 

"Pag. 1189, 8. Ὡς κυρίως καὶ ἀληϑῶς σῶμα αὐτοῦ λάβωμεν] 
Velut proprie ac vere corpus ipsius accipiamus. Νοιαπὰδ sunt haec 
verba, quibus Iconomachi realem Christi praesentiam in Eucharislia 
videntur admisisse, aut sibi ipsis contradixisse; quod eis expro- 
brat Nicephorus patriarcha Constantinopolitanus , Antirrhetico II. 
spud quém tamen (ubi Íconomachorum verba refert) deest vocula 
ὡς, quae bic emollitiva videfi possit. Vide clarissimum auctorem 
Perpetuitatis Fidei circa Eucharist. tom. I.lib. VII. cap. V. car- 
PERONN. 

Pag. 1189, 14. Ὑπερφυῶς μεταβάλλεται | Supernaturaliter. 
transmutantur. Locus hic Theodoro Grapto attributus iacet in fra- 
gmnento eius operum apud Combefisium libro cui titulus: JManipu- 
lus. Originum Constantinopolitanarum. ldem locus reperitur ad 
verbum in Nicephoro patriarcha Constantinopolitano (Tarasii suc- 
cessore) Antirrhetico lI. apud Allatium lib. III. de perpet, consens. 
cap. XV. ubi plenior describitur: atque hinc etiam possit confir- 
mari, Nicephorum patriarcham auctorem esse illorum operum quae 
sub Theodori Grapti nomine circumferuntur. carPERoNx. 

Pag. 1140,28. Ὁ ἄρτος, φησὶν] Panis, inquit S. Gregor. Nyi 
Locus hic ad verbum nonlegitur, cap. XXXVII, orationis CatecBii- 
cae, ubi de Euclaristiae mysterio agit S. Gregorius: sed in eundem 
sensum ibidem plurima edisserit sanctus doctor. An vero alium 
sancti Gregorii librum hic citaverit Gregoras, ut negare non ausim, 
ita nec affirmare vellem.  carrzRoww. 

Pag. 1141, 16. Boówrog τοῖς Mavigaloic] Manichaeis claman- 
tem, seu potius Apollinaristis; ut patet oratione S. Athanasii de 
incarnatione Christi, ubi in Apollinaristas totus invehi! Et certe. 
oratio illa inscribitur κατὰ "4moAlvagíov, et postea dicit S. Atha- 
nasius, Apollinaristas κατὰ τὴν τῶν Μανιχαίων ἀσέβειαν ὑπολαμ- 
βάνειν, Manichaeorum sententiam amplecti, carrEnoxx. 

Pog. 1441, 17. Τοῦ καινοῦ xaO" ὑμᾶς Εὐαγγελίου Nowi 
secundum vos Evangelii. Alludit Gregoras ad solemnes Evangelio- 
rum titulos; κατὰ Μωατϑαῖον, xard Μάρκον, κατὰ “ουκᾶν. caP- 
PERONK, 

Pag. 1142, 10. Καὶ ἀλλαχοῦ] Et alibi, nempe oratione de 
sanctissima Deipara: sed spurium esse hunc sermoBem nemo iam 
eruditorum non iudicat, cum sole clarior se prodat styli huiusce 
ab Athanssiano discrepantia. Vide clarissimum et doctissimum au- 
ctorem hovae editionis τῶν Athanas. tom, 11, pag. 889. — carrzsows. 





ANNOTATIONES. 1823 


lóidem. Οὐχ ὅτι ἐνέργεια παρὰ τοῦ πνεύματος ἐγένετό τις] 
Non quod aliqua energia, seu operatio, a sancto Spiritu facta sit 
etc. Hic auctor, quisquis sit, non negat incarnationem peractam 
fuisse divina sancti Spiritus virtute: sed vult hocce mysterium non 
consistere duntaxat in illa speciali sancti Spiritus operatione: vult 
insuper ut ipsum Dei Verbum cum humana natura hypostatice seu 
substantialiter nnitum fuerit. Non ergo solummodo specialiter ope- 
rabatur in Christo divinitas: verum eius humanitati vere coniuncta 
erat; et hoc iuvare potest, ut catholicae fidei a Nestoriana haeresi 
discrimen intelligatur, —careERONK. 

Pog. 1142, 18. Ὡς νῦν γε] Si legas ὃς viv γε, sic verten- 
dum erit: Zfrius εἰ Eunomius proferentes eadem cum Palama; qui 
nunc etiam easdem cum ipsis voces emittens , una. cum ipsis eodem 
ladio iugulatur. σανρεϑοπε. 








INDEX 
RERUM, NOMINUM ET VERBORUM 


TAM IN NICEPHORI HISTORIA QUAM IN ANNOTATIONIBUS 
MAXIME MEMOBABILIUM 
A IOANNE BOIVINO CONFECTUS. 


Numeri eunt paginarum ct versuum editionis Bonnensis. 


pa ἀὔδηρα “4ὅδειρα, [Αδηλα, 
t J » 40nia, 


Abii 81, 7. 
Abraham 1114, 13. 


et. Pelo 
dua 546, 6. Αἱ 
Achelous 110, 14. 
Achilles 938, 20. doloris impatiens 


494, 11. 
Achria 79, 2. patria Iustiniani 1155, 


Acindgnus 906, 9. 

Acroceraunia 110, 13. 

Acronycha lux 619, 15. 

Acropolita 1159, 10, 1159, 8. 1161, 
49. 1161, 85. 1161, 43. 1162, 88. 
1166, 83. 1167, 17. 1168, 11. 

Acta. Apostol. 930, 8. 

Actaarins melicus 1258, 34. 

Afiam toj. Nile Monaseri 
i μόνῃ. le ium. 

Adonis 986, $5. 


35. littas 626, 14. . 
Aegyptus 823, 9. 948, 10. primum 

saplentiae domicilium 326, 13. Ae- 
yp imperium divisum, et prin- 
eps 392, 90. mi, Isradlitaram 
ex Aegypto 969, 2. Aegyptiorum 
Arabum imperium latissime patens 
109, 17. 106, 23. Aegyptii, effoe- 
minati et imbelles militibus e Scy- 
thia ascitis, Africam et Libyam de- 
mant: Gallos Phoenicia et Syria 


exterminant 101, 20. A is mer- 
catoribus navigatio ee Bosporen 
temere concessa 101, 22. Aegypii 
direulatores Constantinopolin ve- 
niont 348, 6. mira Lor ab 
iis exhibita 348, $1. 949, 19. 850, 
6. ene artes, ut quaestuosae, it 
etiam exitiosae cibus: Byzes- 
tio egressi Europam : 
Gades usque penetrant 21 
Aegypti εἰ Arabiae Sultanus. Vide 
Sultanus. 


Aes, aritunm oppidulum 100,3. 
Aeolia 314, 21. 


INDEX RERUM, NOMINUM ET VERBORUM. 


Aeqninoctium. Mir? et proprie di- 
ctum 365, 16. 6, 15. 368, 


re mortis Checa 366, Hu 
Aér ἐς 930, 22 


Aerarii penuria 854, 17. 
Aeschylus in Prometh. 383, 2. 
Y Phrygii dictam 814, 24. fabula 
de lupo et agno 1018, 20. 1034, 15. 
Aestas media , pro vere exeunte 1276, 


Aetherea Palatii aedicula h 616, 19. 
Aelolicae res 538, 23. 544, 19. 
Africa ab Aegyptiis domita 109, 17. 
Aerei Jule porulantes 308, 17 
gereni Asiam populantes 304, 17. 
Agathias 1155, u 1240, 45. 
Agesilaus Sputanus 124, 18, fugiens 


Alani 429, 19. Vide Managetae. 
Alemani, qui et Galatae occidui 277, 18. 
Alemannus (Nicolaus) 1155, 24. 1156, 


1. 

agnus 810, 13. 401, 8. 
494, 18. 519, 5. 701, 4. 807, 24. 
810, 19. Alexandri M. diadema 
519, 5. 

Alexander, Mysorum seu Bulgarorum 
rex, principatum adeptus Roga- 
mos fines vastat: urbes amissas re- 
cipit 458, 3. pacem petit ab Andro- 
nico iuniore: non impetrat 484, 6. 
viribus superior, cum Homanis con- 
flit 484, 18. eos fundit fugatque 
487, 4. misericordia motus, pacem 
Tite ultro concedit: imperatorem, 

admonitione castigatum, di- 
ki 488, 18. socium se adiungit 
Brant contra Cantacuzenum 708, 

5. Vide 596, 15. 616, 3. 

Alexandri Mysorum principis filio uxor 
datur Andronici iunioris filia. 546,18. 

Alexandria. Aegypti 102, 8. 216, 12. 


Mleseddrisu patriarcha, Vide Átha- 
Aler. Vide Ampdum, ἃ 
xiu. Vide, Angeln, dpocaunas, 
menus, Lascaris, Palaeologut, 
Philanthropenus , Strategopulus. 
- Allsge, lodi nomen 150, 4. 1181, 49. 
Allatius (Leo) 1155, 21. 1159, 13. 
1160, 82. 1175,39. 1176, 16. 1186, 
14. 1187, 11. 1216, 27. 1161, 35. 
1175, 48. 1192, 15. 1234, 19. 1263, 
1. 1285, 9. 1289, 44. tempora con- 
fündit 1249, 16, Aliati idiguatio 


in recentiorum Graecorum poésin 








1325 


1826, 28. Allatii Euchologium 1817, 


Alio ad verba Scripturae 1311, 20. 
1814, 29. 19m e. 1322, 4. adno- 
men Palam: 29. 

Almansurus Noraddim) 1171, 23. 


1201, 30. 

Alpes 102, 24. 240, 1. 286, 19. su- 
peratae ab Hannibale 91, 

Amagiberi Vide 4imugavari, 

Amazones 84, 2. 

᾿Αμείβειν 1956, 19. 

᾿Αμουρπέκις, Amorabakin, Amoura- 
baquin etc. 1178, 17. 1274, 10. 

Amos 1125, 1. 

Amphipolis 457, 14. 626, 19. 

Amurius Satrapa Melecum Azatinae 
filium vincit 137, 13. Amurii li- 
beri & Sangario ad Paphlagoniam 
dominantur 214, 23. 

Amurius , eis et Ioniae princeps, 
reliqui otentior: maris 
imperio ue 597, 11. Cantacu- 
zeni amicus fidelissimus 597, 21. 
eum defensurus magnam classem 
apparat: eodem iubente domi re- 
manet. 598, 9. 598, 14. media hieme 
Hellespontam traiicit, il laum quae- 
siturus: Irenen imperatricem non 
adit, ne dolorem conapectu augeat 
648, 9. acre et. vehemens amici de- 
fiderium verbis declarat: wira in 

homine barbaro humanitas 649, 13. 
utri prima laus tribuenda, Conta- 
cureno an Amurio 650, 4. de ami- 
€o solicitus , oblata ab Irene ciba- 
ria et vestimenta repudiat. 650, 22. 
eandem in summas angustias addu- 
ctam consolatur 651,9. hieme exer- 
citum infestante, domum redit 652, 
8. Thessalonicam vi expognandam 
censet 676, 7. Cantacuzenum re- 
prehendit 677, 1. a Byzantii 
niam accipit: in Asiam traiicit, 
rediturus 694, 10. Latina classis ἣν 
Smyrnam appulsa eum. detinet 708, 
6. idem in Thraciam redit: Byzan- 
fum usque progreditur cum Can- 
tacuzeno: urbis aspectu obstupe- 
scit 726, 24. cum copiis mare 
transmissurus, Smyruaeam Lati 
norum arcem it exp 
sili telo occis 
Vide661,8. 66 
rii milites. 

























Anacharsidis apophthegma 613, 22. 
Anagnosta (Ioannes) 1499, 87. 
eenaiesriqua δύνιν 1369, 23 


Anasíasll questiones 1800, 9. 
Amsthenatiad, ab epacpis Cena- 


Ansthensünii dn. Pal pronmn- 
lamam 
iati a loanne patriarcha debent 


Andronicus imp. (is Senior dictus 
est. pain g δας Urbem bi- 
mulus ingreditur 87, 19. uxorem 
dacit Annam (Hungaram) 167, 22. 
imperii insignibus ornatur: iusiu- 
randum at εἰ accipit: eius 
momen edictis subscriptum 109, 7. 
"Tralles instaurat 142, 14. patris 
cadaver sine honore sepeliendum cu- 
rat. 153, 3. patri succedit: imperii 
initia turbulenta 158, 1. aequitas 
162, 17. viduus uxorem petit ab 
Hispanorum rege: rene ei datur, 


idque inconsulto 67, 94. 
terni sceleris ictam timet: 
coecum invisit: in Orien- 





tem abit 178, 5. quinam ei ancto- 
res fuerint, ne sumptum faceret in 
classem 174,10. Constantinum Por- 
Bhyrogenitun fratrem suspectum ha- 

i; quasnam ob causas 187, 8. 
in Asiam transit: Porphyrogenitum 
in carcerem coniicit; item eius ami- 
€os 190, 15. Romanis diffsus, ad 
auxilia externa se convertit; quanto 
rei Romanae damno 205, 8. Atha- 
masium in sedem patriarchalem re- 
stituendum censet 215, 9. plurimi 
reíragantur: quidam obtemperant 
216, 2. illum Chrysostomo aequi- 

arat 216, 18. uxores duas habuit, 

r 294, 16. leni 

et miti ingenio 237, 8. Christopo- 
Htanas angustias munit : milites con- 
scribi curat, Catalanis opponendos 
246, 7. mercenarios milites pere- 
gre acdre statuit: a Crale 





genero 
auxilium petit 263, 10. accipit ab 
τὸ εἰ ὁ inis 263, 10. 968, 8. 
triremibus ebstructo Hellesponto, 


INDEX REBUM, 


cavet ne auxilia barbaris ex Asia ^ 
submittantur ibid. mavult vetera 
aedificia instaurare quam nova ex- 
struere: eius modestia laudata 273, 
34. templa ab eo restituta: opera 
alia publica 274, 29. Audronicum 
nepotem caeteris omnibus praefert: 
epud se educat 283, 18. de Ma- 
uelis occisi morte moeret gravissi- 
me 286, 8. nepotem iudicio publico 
reum agere constituit 309, 23. eins 
cum ru Aie de à re deliberatio 
808, 'oi convocat: nepo- 
tem arcessit: paternis verbis obiur- 
gt: lsiurandum dat et accipit312, 
16. indi is exclamatio: anxie- 
tas: deliberatio de nepote compre- 
hendendo 315, 2. legatos ad eum 
mitit 890, 7. enm ipso paciscitur 
821, 1. Aula studiis bonarom ar- 
tium floret 327, 1. imperatoris sa- 
lentia; eloquentia 398, 9. benevo- 
iia erga 839, 22. coa- 
sulto Psalterio pacem spectat 358, 
$c itor com E e Tecon- 
ciliatur » 4. consilium Gregorae 
de die Paschali constituendo pro- 
bet: rem aggredi metuit 372, 19. 
equo delicitur 373, 17. de nepotis 
conailiis per transfugam certior fa- 
ctus 893, 2. is adita ei interdi- 
cit: multa crimina obiicit 393, 21. 
litteris ad Cralem et ad Demetrium 





€ 
b filio Theodoro Marchione 
| Ape ipa 





tamum exercita (415, 8.) a nepote 
exorari non potest 418, 5.bis prae- 
monitus, cavendum censet 4f0, 8. 
valde anxius; nepotis adventu co- 
Fait uet, 15. ποροώ σερρήκει αἷς 
it 1 supplicat 
serabiliter: ab eo ui tracta- 
tur 423, 15. sola imperii inegaia 


'NOMINUM ET VERBORUM. 


retinet: annuus reditus el assigoa- 
tus 428, 15. utroque oculo captus, 
omnibus ludibrio est 431, 14. Sy- 
madeno instante babitum et nomen 
invitus mutat 441, 20. dictus Jn- 
tonius Monachus 442, 5. 444, 12. 
446, 5. suam sortem deflet: in pa- 
trlarcham invehitar 443, 2. ad eius 
interrogata nihil respondet 444, 15. 
de eius nomine in ecclesia com- 
memorando quid patriarcha decre- 
verit 442, 15. 446, 3. Synadeni 
nis territus, imperium eiurat: 
scriptam formulam ut consignaverit. 
"ibid. potaaqua frigida, subito morbo 
corripitur: peccata precibus et la- 
€rynis expiat: sacris mysteriis de- 
sütutus, Deiparse imaginem ori 
suo admovit : exspirat 462, 15. osten- 
ta, quae eius obitum praecesse- 
ront .4. corpus eius quonam 
Tuan: justa de more persoluta 





47. aetas, forma, morcs 472, 
18. in summa inopia liberalitas, duo- 
bus exemplis declarata 473, 6. aes 
alienum post eius mortem repertam 
474, 8. anbi vitae, imperii, mona- 
chatus 143, 20. 1244, 19. clementia 
201, 16. amor erga nepotem 23$, 
20. invectiva in historicos maledi- 
cos εἰ mendaces 8, 1. statuam Mi- 
chaelis Archistrategi dolectam re- 
stituit 202, 10. partem "Thessalici 
principatos acquisivit 278, 16. mul- 
tarum urbium et in Europa et in 
Asia conditor 469, 16: Byzantii in- 
staurator 
Andronici Senioris uxor prima, ex 
Hungaris oriunda. Vide Anna. 
Andronicus Iunior uxorem accipit Ire- 
nen Alemannam 277 , 17. avo dile- 
ctus: apud ipsum educatus 283, 13. 
mores, consilis, ambitio 284, 1. 
meretricem amat: rivali insidias 
struit: Manuel frater pro rivali oc- 
ciditur 285, 12. Andronicus Catha- 
ri nothi apud avum gratia offenditur 
294, 20. irarum causa iustior 293, 
11. defectionem meditatur: consul- 
tat cum Syrgianne 298, 21. armatus 
ducit, causam apud 
ab avo obiurgator: 
Susiurandum dat et accipit 818, 13. 
pro coniuratis, proditos se queren- 
tibus, intercedit apud 


qreviler increpator 313, 18. redit 

















1827 


ad priora consilia 814, 90, fogit 315, 
19. legati ad eum rossi ab avo 880, 
7. pacta cum avo 391, 1. cum Cai- 
tacuzeno coniunctissimus 351, 18. 
Pme urbem castra ponit, audita 

»yrgiannis. excursione territas fugit 
853, 90. Synadenum Syrgianni op- 
ponit: Despotam edictis terret: ru- 
mores spargit de avi nece: Despo- 
tam captivum corpore suo protegit 
856, 6. pacis cupidus, cum matre 
deliberat 859, 1. colloquitur et re- 
conciliatur cum avo , 4. corona- 
tur 373, 14. mortoa Irene Aleman- 
na, Ánnam bardam uxorem 
ducit 888, 98. cum Turcis nanfra- 
gi» in Chersoneso pugnans vulne- 
ratur 384, 3. eius factio Seniorem 
tollere e medio statuit 390, 1. Iunior 
BSeniori insidiatur: pecuniam per 
vim a publicanis aufert: "Thraciae 
wrbes sibi mancipet: Byzantium 
multis comitantibus proficiscitur ; 
quo praetextu 392, 6.. excluditur: 
variorum criminum accusatur ab ave : 
in quibus amicae Cralaenae podi- 
citia attentata 394, 5. omnium animi 
jn eum propensiores 395, 18. magui- 
ficis promissis multos sibi devincit: 
petit. ut. liceat Byzantium in- 
gredi; aut ut idonei internuntii ad 
se mittantur: mittuntur ex omnibus 
ordinibus delecti 397, 17. oratione 
artificiosa .se ipsum apud eos com- 
mendat: avum insectatur: causam 
rebellionis probabilem affert: cri- 
mina obiecta diluit: postulata sua 
exponit 898, 18. eius blanditiis cor- 
rupti internuntii Byzantium redeunt : 
εἰ apud omnes aperte patrocinantar 
402, 90. ad urbis moenia accedit: 
ab ingressu contumeliose arcetur 407, 
$8. quidam ex populo operam ei 
suam promittunt: navicula conscensa 
aditus omnes vestigat: re infecta 
discedit 408, 10. & "Thessalonicen- 
sibus clam evocatus, Protostrato- 
rem Byzantio insidiari iubet: Thes- 
salonicam, adversariis dissidenti- 
bus, astu occupat: arcem vi ex- 
pugnat 409, 6. Demetrio et aliis 
ducibus foede dissipatis, Serrhaa 
in deditionem accipit: caeteris Ma- 
cedoniae urbibus, item adversario- 
rum liberis, uxoribus, et allis re- 
bus potitur 410, 17. Praefectos ur- 

















1528 


bium Macedonicarum capit; in car- 
cerem coniicit 418, 2. lici Ni- 
cephori fidem ut remuneratus sit 
413, 29. Bulgaros antevertere et. 
Byzantium ire properat 415, 14. & 
Venetis auxilium haud impetrat 416, 
7. urbem ingredi frustra conatur: 
avum exorare non potest 418, 13. 
cum Bulgaro reconciliatur 419, 1. 
8 duobus urbis custodibus noctu in- 
tromititur 419, 11. iniuriam avo 
fieri vetat: suos, ne victoria abu- 
tantur, admonet 422, 21. civiles 
discordias prudentia sua comprimit 
426, 10. Miciaeli Bulgaro bellum 
inferenti occurrere statuit: cum eo 
reconciliatur matris interventu 430, 
4. in Asiam transit, Nicaeam ob- 
sessam  liberaturus: castra apud 
Philocrenen ponit 433, 13. confligit 
cum Orchane: Romani caeduntur: 
imperator vulneratus (434, 7.) Phi- 
locrenen ingreditur: Romani con- 
τ sternati effuse fugiunt 435, 18. (vide 
«xetera in Orchames) Byzantium 
redit: Deum offensum putat: qui- 
bus delictis 436, 16. classem in- 
struit: Martinum Chii rectorem ca- 
pit, et vinctum Constantinopolin 
mittit 498, 7. aegrotat, morti pro- 
ximus cucullum petit: reos carcere 
educi iubet: ultimam voluntatem di- 
αἰαῖ: uxori et postumo imperium, 
Centacuzeno tutelam relinquit 439, 
12. aquam poscit ex sacro Deiparae 
fonte: qua capiti inspersa convale- 
scit 442, 10. Michaelis Bulgari hor- 
tatu bellam Crali infert 454, 7. in 
Pelsgonia castrametatur 454, 20. 
Bulgaro a "Triballis victo, ipse nulla. 
re gesta Byzantium redit 454, 7. 
Mesembriam et alia (Bulgarorum) 
oppida invadit 457, 16. annos na- 
tus 36. cum obiit avus 474, 11. bel- 
lum infert Alexandro Bulgarorum 
principi: Bulgarorum agros vastat: 
castella reliqua recuperat 483, 91. 
impar cum hoste congreditur 484, 
18. suos hortatur ad pugnam 485, 
14. cruentum praelium 486, 12. Ro- 
mani effuse fugiunt: in castellum 
proximum vi irrumpunt: laborant 
omni parte 487, 4. imperator, con- 
sili inops, spem in Deo collocat, 
stimulante tamen conscientia 488, 7. 
benigna admoniüone ab Alexandro 














INDEX RERUM, 


castigatus , dimittitur ibid. nato &- 
lio, laetus Didymotichum redit: 
vestem mutat: ludos celebrat 482, 
1. ludicris certaminibus se immiscet. 
482, 18. bellum inferente Syrgianne 
valde anxius 495, 13. Palatium mu- 
mit: patriarcham creat Ioan, Apre- 
num; coniugem et liberos ei com- 
mendat 496, 14. in Macedoniam sine 
exercita proficiscitur : Romanis omni- 
bus diffidit, praeterquam Cantaca- 
xeno et paucis domesticis: hostem 
dolo aggredi statuit illustrium viro- 
rum exemplo 496, 23. Sphrantzse 
opera ad eam rem utitur 497, 19. 
rebus desperatis, fugae subsidia 
ài εἰ pl παρέξω providet 500, 6 
yrgianne per dolum occiso, pacem 
tit a Crale, et obtinet 501, 3. 
fria cum Latini adversus "Turcos 
societate, pecunias cogit: classem 
reparat: Latinorum adventum ex- 
spectat: navarchum ipse per se agit: 
Lat Mer se dissidentes, exspe- 
ctationem eius frustrantur 524, 15. 
Galataeorum munitiones incendit: 
eosdem bellum aperte molientes op- 
pugnare negligit, ad malora intea- 
tus 527, 16. pacem petentibus con- 
cedit 598, 14. Mitylenen proficisci 
tar: Bavea quinque. hostiles compre- 
hendit, et Chium perducit: adion- 
ctis sibi Turcis, Phocaesm obsidet 
588, 23. pax facta Rhodiorum inter- 
ventu: pacis conditiones 531, 9. 
Byzantium redit com 'omni classe 
quaestionem habet de coniuratis 
eos pro concione convincit: eius cle- 
mentia 531, 10. orationis exordio 
lacrymas elicit 532, 8. in Demetrium 
Despotam inquiri vetat, Cralaenae 
[xm reverentia adductus: item 
rae ionibus et 
latón delinitus: solos. Asaul fta 
n custodiam includit, eamque mi- 
nime duram 533, 1. Mitylenen re- 
cuperat, Alexii Philanthropeai asta 
584, 6. "Turcos in Chersoneso prae- 
dantes caedit: ire in Aetoliam pa- 
rat, oblatum principatum 
rus 588, 4. cum tribus navibus Τὶ 
cicam classem invadit: captae naves 
juatuordecim 540, 4. stadiorum 
LV iter nocta pedibus emeneus, 
Dei Hodegeuiae templum ie- 
greditur ad agendas gratas 54l, 











NOMINUM ET VERBORUM. 


17. Epirum invasurus , Illyriam va- 
siat: Turew amilires praeda ont- 
stos dimittit: Epiri principatu po- 
tor 544, 19. cum "Thessalonicae 
detinet. li 





inedicis undecunque at 
rbitratu vivit: morbo 
rae Ho- 











morbo rursum ingravescente, mo- 
nasterium Hodegetriae denuo ingre- 
ditur: in lethargum incidit: aegre 
expergefactus, medicos arcessit: 
ad Gregoram mittit, qui interto- 
gent an astra amica sint: moritur: 
vitae et imperii tempus 559, 18. 
1244, 34. mores et ingeniam defun- 
«ὦ principis 565, 18. Rpmanorum 
jmperatorum instituta neglexit: aves 
et canes aluit maximis sumptibus 
65, 19. Deo fretus, pericula con- 
tempsit 566, 13. dignitati suae non 
satis consuluit 566, 19. pileorum et 
vestium discrimina sustulit: haec et 
alia imminentem imperii ruinam por- 
tendere credita: Triballorum et 








579, 6. morbus: in Epirum profe- 
ctio 583, 5. mandata de tutela et 
administratione imperii 593, 16. 611, 
93. 614, 23. 612, 11. 818, 10. erga 
Centacuzenum benevolentia, et gra- 
tus animus 581, 20. iudicium de 
arce Kpibatarum et de cius arcis 
conditore Apocauco 603, 3. comme- 
moratio in sacris per errorem omissa 
819 9. error postmodum correctus 

i 

Andronicus. Vide /sanes, Cantacuse- 

vus, Muxalo , Palacologus , 





vestiarius, 

᾿Ἡνδρόπρωρα 965, 6. 

Anecdota indicata. Vide Kseerpta. 

Angelus, Assyriorum jnterfector 968, 
18. 





1829 


sci invidet 16, 18. lathatinem 
"T'rcom socium sibi adiungit 17, 10. 
victus capitur a Lascare 21, 16. 
Michael Thessaliam et Epirum 
invadit 13, 9, 
Michael nothus, Vide Mickael. 
Michael Michaelis nothi flius. 


Michaeli fratri suo- 
sui fines promovet: 
sa pofitur, absente 
Montisferrati chioue: impera- 
tor inauguratur ab archiepiscopo 
Bulgariae, praeter morem legiti- 
mum 25,23. provincias a Latinis, 
Bulgaris et Scythis deaolatas, im- 
pune pervadit: omnia Byzantium 
Usque vastat: foede grassatur 27, 
16. a Ioanne Asane vincitur, capi- 
tar, excaecatur 28, 9. 
loannes, Cantacuzeni imperato- 
ris πρωτεξάδελφος, seu primus con- 
sobrinus 698, 7. 657, 1. iubetur mu-. 
nire oppidum Pamphili 621, 3. co- 
mes longinquae expeditionis a Can- 
tacuzeno susceptae 636, 2. Aetolis 
et Thessalis praefectus: iubetur 
rimos honores Annae et Ioanni Pa- 
Blogo tribuere 644, 7. "T'hessalici 
principatus maximam partem recu- 
perat: Aetolos, Locros et Ácarna- 
nas subigit: Annam rebellem capit: 
quibusdam ut occidat suadentibus, 
eam dare in custodiam mavult 657, 
14. Berrhoeam ad Cantacuzenum 
venit 657, 1. 

Myytlóivono: 318,21. 

Anima quemadmodum a singulis cor- 
poris membris participetur 1102, 14. 

Anna Alemanna, Manfredi Siciliae re- 
gis soror, loannis Ducae uxor al- 
tera 45, 7. 

Anna Comnena 1150, 42. 1157, 96. 
1185, 36. 1274, 31. 

Anna Michaelis Angeli filia, nupta 
principi Peloponnesi 71, 22. 

Anna Michaelis Palaeologi 1. imp. ex 
sorore Eulogia neptis, nubit Nice- 
phoro Aetolo 92, 8. 130, 16. 

Anna 5 ἐκ Παιόνων Andronico Sen. 
nubit 109, 7. ex Hungaris oriund; 
mater Michaelis imp. et Constantini 
Despotae 234, 7. 

Anna Michalis Palaeol. II. filia, 'l'ho- 
mae Epiri οἱ Aetoliae principi nu- 

















1830 


7. tam postea etiam (Tho- 
Er) coii palais ΠΩ 





mie Cephalleie eror ( 

virum necat: cum puerulis 

Aetolorum et Acarnanum principa- 
Androni 


tum obtinet 536, 20. icum 
luniorem ad occupandum principa- 
tom arcessit 539, 1, dedit se impe- 


ratori 545, 14. 'Thessalonicae sub- . 


sistit 546, 8. rebellat: capitur: in 
custodiam datur 656, 23. 

Anna Longoberdica, altera uxor An- 
dronici iunioris 884, 1. viro absente 
fectiosos in urbe comprimit 530, 1. 
post viri obitum, tertio luctus die 

ἴῃ Palatium se recipit 560,8. 579,2. 

Cantacuzenum supplex orat 586, 23. 

(Palamitis) favendo, pacem eccle- 

turbavit 590, iurandum 
dat Cantacureno et eo accipit 

595, 14. aegrotat 599, 11. Annae 

mens caeca; spes inanes 702, 14, 

Anna Gallum Astrologum cum Gre- 
ra committit 729, 21. Annae in- 
iumanitas 739, 12. officii admonita 

contumeliose respondet: pessime 

res administat: sacris imaginibus 
mon parcit 748, 4. divites vexat: 
ex ipso S. Sophiae templo abreptos 
in vincula coniicit 748, 9. patriar- 

Chae, pacem suadent, irascitur 

760, 20. Annae in Cantacuzenum 

et Irenen odium ex zelotypia natam j 

fons malorums omnium τὸν 6. Anna 

763, 15. eius ani- 

mus durus et immitis 264, b. pa- 

triarcham dignitate spoliare statuit 

















tacos adversus Cantacuzenum» iam 
urbem in, im, advocat: a 
sinas Tee soüitone Prolerve re- 
puit 775, 2. legationcn, superbam 
Cantacuzenum mittit: in extre- 
mum discrimen abducta, pacem 
oblatam vix tandem accipit 779, 9. 
Annae avaritia 789, 13. iniquitas 


INDEX RERUM, 


799, 17. causa cur principatu exei- 
deri 887, 10. Vide 788, 9. 878, 9. 
Annales "Turcici 1279, 5. Vide Lewe- 





1. 1211, 4. Vide Cod. Reg. 2569. 
Antalcidas 866, 91. 
Antigonus 116, 23. 497, 10. 
Antiochena provincia 1012, 20. 
Antiocheni patriarchae decreta et lit- 
terae contra Palamam 893, 16. 
Antiochia ad Maeandrum 214, 14. a 
"Turcis obsessa 10, 5. 
Antipodes 12, 14. 
Anrrhetici libri Gregorae 1112, 10. 
1131, 11. 1140, 18. 
Antoeci 12, 14. 
Antonias (triumvir) 189, 19. 811, δ. 
606, 10. 1022, 16. 
D. Antonii festum 460, 10. 
S. Antonina, martyr Nicaena 1242, 31. 
S. Antonius. Vide Templum. — — 
᾿ἀνύεσθαι apud Gregoram quid sigui- 
ficet 1166, 10. 
᾿Αφείδιος. Vid. 
Apocaucus (Alexi 
matum occidentelium - εἰ 
raefectus: cum Andronico iuniore 
seniorem conspiret 304, 10. eius 
perniciosa consilia; dotes eximime, 
ius, fortuna, malae artes 577, 5. 
Eeotaensenum 


horttar, nd caper 
senda imperii insignia 578, 5. eüm- 
den παραπαίειν 578, 18. 

archa 





ipse et 


vo- 

natur 591, 9. in Epiba- 
tarum se recipit 599, 12. Cantacu- 
xeno insultat 600, 15. Apocanci mo- 
ltiones detectaé; fuga; consilium. 
de invadendo imperio 602, 6, Can- 
viam prodit 604, 10. 


NOMINUM ET VERBORUM. 


. imperatorem sese fesso, velut 
vidor com perde exdlat 612, 


21. classi praefectus, "Thessaloni- ΑἹ 


cam appellit 634, 14. aciem instruit; 
li non audet 637, 14. ductor 
utriusque classis, Byzantine et 
Persicae: Cantacuzenum abeuntem 
ΠΝ 658, 24. timidus et im- 
Bits 660, 15. auxillum petit ἃ Cra- 
le: munit fluvii ostia: ex Cantacu- 
xeno sciscitatur, quid de se ipse 
statuat 661, 2, Apocauci mos per- 
versus: Berrhoeam tentat per exer- 
citum: ipse "Thessalonicae manet, 
arrogans idem! et timidus 668, 15. 
segittariom submittit, qui Cantacu- 
xenum noctu occidat 669, 21. peri- 
cula impendentia celeri fuga prae- 
vertitur, insciis 'Thessalonicensibus 
670, 18. patriarcham et loannem 
Gabalam sibi mancipare' statuit 696, 
21. Ioanni Gabalae fili: 
surum se promittit ; 
sim ab eo pactus 701, 19. 
bit cum patriarcha et imperatore 
eologo; quem Epibatarum ca- 
stello includere cogitat 702, 4. bel- 
Jum apparat: Didymotichum iafesto 
exercitu petit 708, 2. Pythium ca- 
stellum obeidet 708, 12, apud Án- 
nam accusatus ab loanne Gabala 
710, 17. Byzantium redit: Augu- 
atem placat : urbis muros reficit 711, 
8. intestinos plebis motus veretur 
7271, 12. quando, ubi, et a quibus 
caesos 729, 14. anxietas, stipato- 
res, immoderata ambitio 729, 91. 
carcer ab eo aedificatus 730,9. Apo- 
€xucus imprudens, stipatoribus in 
atrio relicti arcem i; 781, 
12. a Raüle et aliis nobilibus inter- 
imiter 732, 8. interempti eaput 
sbscissum summo muri fastigio ἵπι- 
ponitur 784, 5. Apocauci avaritia 
789, 14. eius liberi tres 1278, 3. 
imago 1256. 1256, 24. medicinae 
studium 1256,94, ἡ 
Apocaud filius Thessalonicae praefi- 
citur, in Batatzae locum suffectus 
141, 18. mortuo patre Thessaloni- 
cam tradere Cantacnzeno, rtatait : 
arcem occupat: bis op- 
primitar 740, 10. pes p 
Apocauci filia, nupta primum Andro- 
mico Palaeologo, loanni Ásani nu- 

















1881 


"Axóyovog 1177, 42. 

᾿πογραφικαὶ ἐμπορίαι 1278, 98. 
pographum Regium 1279, 39. 

ἀποδύσασθαι 1255, 7. 

᾿ἀποχρέως. Vide 

Apoliinarius 1142, 17. 

Apol δᾶ, 6 aad 

Apophthegma. veteris sapientis de eo, 
P bis navigat 591, 1, Thales vel 
istonis do eo, qui nates sit Grae- 
cus 383, 8. Cantacureni de modo 
servando 432, 5. regis Aegyptii de 
eunico ad extremam inopiam redacto 
445, 8. Vide et Amacharsi, Da- 
j Aportol Vide Templ 

S8. Apostoli. Vide lum. 

Apostelias 1155, 39. 

Appendix Vaticana 1153, 43. 

Apri oppidulum 999,7. $44, 19. Urhe 
249, 18. praelium ad Apros 299,7. 
244, 19. 

Arabes 88, 11. 41, 9. 81, 20. 103, 7. 
obsistunt Gallis, Syriam et Phoe- 
niciam ingressuris 105, 18. 

Arabes Aegyptii 106, 33. 

Arabicus sinus 107, 6. 

Arabia 81, 16. felix 107, 4. 

Arachosia 38, 10. . 

Ares Nose 470, 14, arca (foederis) 
518, 21. 

Archistrategus. Vide Michael δὲ Mo- 
nasterium, 

Archivum Camerae computorum 1170, 


37. 
Arcturi ortus 49, 6. 596, 12. 1960, 8. 


819, 7. primus exortus autumno 
medio 245, 6. 
Argyrolunne, quae et Gyrolimme 








Aridaeus (Philippus) 366, 10. 
Aries 548, 10. auni portas aperit 834, 3. 
Aristagoras 155, 18. 

Aristoteles de Dei substantia et opera- 
tione 1089, 5. de mente perfecta 
1091, 2. 

Aristotelicae linguae labyrinthi 478, 


18. . 

Arius 1142, 17. filium aiebat eese ποίη- 
μὰ 1190, 13. . 

Ariani aiebant se secundum Scriptiras 
dicere 918, 14. 

Armenia 285, 8. 348, 14, Ciliciae fi- 
nitima 193, 19. maior 38, 25. Ar- 
meniae rex generum ambit Michae- 


1582 


lem Andronici senioris filium 193, 
18. Armeniorum religio 693, 19. 
Arseniatae 128, 7. postulant ut Arse- 
nii corpus in urbem referatur 167, 
7. ob. inanis gloriae studium avulsi 
&b ecclesia, ad communionem ad- 
mittuntor ἃ patriarcha Niphone: 
eorum petitiones 261, 12. quinam 
ex his schisma renovaverint 262, 10. 
Arsenius eligitur patriarcha: eius elo- 
55, 14. tutor testamento datur 
loanni Lascari 62, 20. vir simplex 
et sanctus, administrandae reipub. 
minime aptus 66, 12. male omnino 
saluti pupilli consulit 67, 90. Fisci 
claves.tradit Palaeologo 69, 21. Mi- 
chaelem Palaeologum salutatum esse 
imperatorem moleste fert. 78, 4. se- 
cedit: secessionis causa 80, 11. red- 
it 88, 17. Palaeologo sacris inter- 
dicit 93, 8. veniam petenti denegat 
93, 24. accusatus, judicio se non 
aistit: damnaturutcontumax: Prae- 
connesum deportatur 94, 93. eius 
corpus in S. Sophiae templo depo- 
mitur: quonam deinde translatum 
167, 8. reliquiae 262, 1. simplici- 
tas 579, 19. socordia 759, 7. 
Artaxerxes Xerxae filius 490, 6. 
Artaxerxes Mnemon , "Darii et - 
fatidis fius , Cyri frater 124, 17. 
Artaxerxae st 124, 17. 
Artemisium 802, $ 
Asan, 

Andronicus Protovestiarius , dis- 
sidentbus imperatoribus, avo et 
nepote, Romanis Peloponnesiis prae- 
erat: a Syrgianne tentatur: eum 
defert 362, 20. Vide 394, 23. 396, 
23. 409, 20. 410, 21. 411, 7. 

Constantinus ad Mauropotamum 
victus et captus a Protoatratore Sy- 
nedeno 415, 8. 

loannes [. Bulgsrorum prince| 
Latinos profligat; pure capit 
14, 23. Thraciam et Macedoniam 















Pris Ὁ 


INDEX RERUM, 


teri despondet: qui exitium ei ma- 
chinatur: Ásan regno spoliatus, By- 
antium aufugit 132, 15. 


bastocrator: Apocaud filiam uxo- 
rem dudt: socrui suspectus, do- 
mum cum uxore dimittitur 797, 2. 
Matthaeum Centacozeni imp. filium 
ad defectionem hortator 798, 18. 

Manuel, slter Irenes Augustae 
frater, in custodiam datar 534, 2. 
educitur 624, 23. Didymoticho cum 
sorore Augusta praeficitur 627, 14. 
creatur Sebastocrator 797, 2. 

Michael 394, 23. 396,23. 409, 21. 
4ii, 15. Prosiacum o : ad 
Crilen se redpit 418, 17. 

Asan uterque, loannes et Manuel, saepe 
Sd defectipnem sollidiati ab Auza 
Augusta 799, 16. 

᾿μσχέτως 1313, 37. 

Asia cis Euphratem 81, 22. 116, 38. 
intra Euphratem 4t, 1. inferior 33, 
16. 140, 17. ina Halym 105, 
uiae prata 394, 4. Asiae princi- 
pes, ex Scythis oriundi, inter se 
praeliantur 689, 4. Asiae recupe- 
randae occasio cur omissa 291, 7. 








gentes. 
glectum 748, 11. 

Athanasius patriarcha, Gregorii Cy- 
prii successor, vir illiteratus, aed 
Austeris moribus: clericos castigat 
180, 15. nec pontificibus parcit: 
is residendi necessitatem impeok 
181, 12. ipsos principes censurae 
metü continet: quas res monachis 
interdixerit: de equitatione quid 
statuerit 182, 13. in monachos by- 

ritas severe animadvertit; item 
in fanaticos: poenae impositae: eius 
constitutiones mon diu igneum 
183, 17. mirum eoclesiae Graecee 
desolationem in 'Athanaaii tempora 


NOMINUM ET VERBORUM. 


idisse 186, i. tumultus contra 
secedit. 





: quos motus excitaverit 
. Athanasii fama imminuta : 


191,1 
wt i» apud imperatorem se excusa- 
verit: veniam dat et petit 192, 8. 
imminentem Dei iram praenuntiat: 
prae caeteris patriarchatu dignus 
2b imperatore iudicatur 215. 2. ite- 
rum ecclesiae Constantinopolit. prae- 








ficitur 216, 6. altera eiue secessio 258, 
15. eius epistolae, aliaque opuscula 
1189, 16. Vita, incerto a 


uctore, 
ibid. Novella 1192, 43. 1198, 81. 
παραίτησις τῆς πρώτης (ita le- 
gendum, non τῆς δευείραρ)} πα- 
τριαρχείαρ 1194, 96. γράμμα πρὸς 
τὸν αὐτοκράτορα εἰς, 108, 8. epi- 
stola ad Augustam 1906, 929. ad 
imperatorem, de loanne eius filio 
1208, 8. παραίτησις τῆς δευτέρας 
πατριαρχείας 1212, 33. γράμματα 
δύο, ibid. γράμμα στηλιτευτικὸν 
in Ioannem Drimyn 1995, 35. 
utbenasius) pat 
thanasium patri 
M^ fabella perstringit 216, 11. Vid. 
annotat. 
8. d'bsnssius 962, 6. 972, 9. 1068, 
1069, 20. 1077, 17. 1078, 16. 
doas, 19. 1089, 16. 1182, 5. ih 
6. 1141, 16. oratio eius spuria 1929. 


Athanasius Gregorae edversus Pula- 
mam socius: eius elogium 394, 4. 
Atheismus ipse deificatus 1023, 18. 
Athenae 325, 26. 1089, 18. eloquen- 
tiae domicilium :,& Lysandro Lace- 
daemonio destructae 477, 20. Athe- 
nis quinam olim ex albo iudicum 
delerentor 8, 13. Athenarum dux 
Toannem Sebastocratorem auxilio iu-- 
vat 114, 9. oblatam ab Irene Àu- 
guia conditionem repudiat 237, 11. 
inersus a riore. Athenarum 
rector, dictus Magnus Dux. 
Athenienses 209, 14. 252, 23. 1089, 
18. sapientes 732, 5. Atheniensis 
exercitus in limum impingit: inter- 
necione deletur 252, 21. Athenien- 
sium εὐγενὴς ἠχώ 270, 8. sapien- 
tia 326, 12. gloria, Socrates et 
Platones 477, 12. triremes E 
tissimae, Paralus et Salaminia 556, 






1838 


6. status democraticus 796,4. clas- 
sis Firoponnesia metuenda 866, 21. 
Athos M. datus 714, 20. ubi vid. 
annot. 717, 8. 360, 1. 690, 16. 
ἤλϑυρον μέγα 1936, 90. λϑυρον μι- 
κρὸν, ibid. 
Atlanticum mare. Vide Mare. 
Atman satarpa Bithyniae 214, 23. 
Atramyttium 162, 21. 166, 13. 
Atrides Agamemnon 725, 7. 
Ans Troianus Trallium conditor 


4. 
pm) urbs 17, 10. 
Attica 114, 5. 251, 18. 325, 25. 387, 
16. 


Attica aetas 336, 1. 

Atticae peplus 832, 19. 

Mrovudy , ᾿Δεμὰν, ᾿Οτμὰν 1251, 8. 
Vide Orchanes. 

Auctarium Bibliothecae 'PP. novissi- 
mum, editum a Combefisio 1290, 
14. 1993, 26. 1307, 38. 

Auctor de divinis nominibus 1314,17. 

Auctor Perpetuitatis Fidei laudatus 


1322, 14. 
Auderorum monasterium. Vide Me- 
Vide 








masterium. 
Anditus seu audiendi sensus, 


απ. B. ᾿Αφείδιος 752, 13. 

Auguria sinistra 303, 21. 304, 19. 
805, 20. 373, 15. 460, 4, 695, 11. 
Vide et 98, 22. 310. 18, 618, 15. 
619, 16. 694, 1. 765, 4. 

Angusteonis Ecphrasis Pachymeriana, 
Vide Pachym. 

Augusti 238, 16. 

Augustus. “ὐγούστου μοναρχία 123, 
11. Octavios Caesar 606, 8. An- 
tonium et Cleopatram praeter spem 
vicit 311, 4. 

Aula Dei, ad formam Aulae Persicae 
1819, 15. 

Aula studiis bonarum artium floret 
sub Andronico seniore 327, 10. 

«Αὐλητικὴ χειμερία ventorum 857, 22. 

^i 251, 20. sinus iuxta Euboeam. 


878, 18, 
Aulonis planities 73, 6. 
Aid» Κιλίκιος 1196, 45. 
Aureae Palatii portae 711, 19. 
Auria CPaganus) qui οἱ Doria 1871, 
2 
4derriogna. 951, 17. αὐτοενέργεια 


9. 
adeclsiquyeDóens 1918, 3. 1319, 85. 


1884 


Axius fluvius 380, 15. nomine mutato 
dictus Bardarius 639, 6. Vide et 
659, 9. 747, 9. 

Azatines Sultanus Michaelem Palaeo- 
logum supplex adit 82, 5. sacrae 
doxologiae interest 94, 10. Con- 
stantinum Bulgarum promissis sol- 
licitat 100,2. liberatur 101, 1. eius. 
uxor et liberi in custodiam dati : comi- 
tes baptizati 101, 14. eiusdem obitus 
187, 4. Vide et 229, 12. 248, 7. 


Babylon 588, 8. capta α Cyro 91, 1. 
capta ἃ Dario 497, 9. 
Babylon Aegyptia 102, 7. 

fiunioa. 881, 8. 471, 17. 









Bal lenit 3o. 12, 40, 2. legati 721, 11. 
βάρος 87, 14. 
Beiulus ἐπίτροπος. Venetorum ma- 
gistratus apud Galataeos 97, 25. 
Βάκχη, Maeuas 722, 19. 
Boxpixd. ἤϑη 184, 2. 
Belaami asina increata 968, 15. 
Baldoinus, comes Flandriae, Byzan- 
tii imperator creatus 14, 5. captus 
pelauines Robe t Ín fi 
luinus. rater, quar- 
ip et mes ἔσει tii im| 
Latinus 86, 4. Balduini pi 
sorore nepos: cymba arrepta εἷς 
fugit 85, 25. Byzantium amissorus, 
jui picti hinnitum audivit 304, 24. 
Belduini II. filios Caroli regia filiam 
uxorem ducit 98, 1. 
Balduini II. filia 193, 15. 
Beptisma 932, 5. 1136, 4. 1136, 19. 
Barba rasa, Latinorum insigne 
7. 896, 16. 
Barbarorum mores notati 383, 1. 
Barbissa fluv. 1291,8. Barbysa, TBar- 
byssus ; qui et Chartaricus 1291,20. 
Bardarius 880, 8. Vide Azius, 
Barlaamus Adres peior ἔνε 
graece quam latine eruditus; e 
zantios contemnit; aliis obtre-tando 
£orian sibi quaerit 555, 10. tra- 
lucitor et 'exsibilatar 555, 20. 
monachos Graecos oppugnat, ut E 
finorum dogma confirmet edid 
Palamam pro monachis 
iem baercieos et Mlasphemjae ac- le ac- 
cusat 556, 15. in synodo damna- 
tu» ad suos et ad patria instituta. 
revertitur 558, 18. & Gregora vi- 





INDEX RERUM, 


ctus 901, 2. 918, 11. notatur & 
Cantacuzeno 905, 19. qua seaten- 
tia damnatus sit, eadem omnes Pa- 
lamae adversarii damnati dicuntur 
907, 7. Barlaami nomen a Palama 
per obicitur 918, 11. Barlaami 
adventus, doctrina, gratis, apud 
principe (919, 15.), praesertim 
apud Cantacuzenum 919, 19. 922, 
20. Barlaamus Palamam accusat. 

2. abeoimprudenter laudatur 921, 2. 
yetera in Barlaamum decreta rursus 
leguntur 976, 10. Barlaamus advena, 
Celaber 901, 2. cum Palama con- 
gressus 901, 5. 918, 11. “ατινό- 
qoo» 905, 19. decreta in epm ab 
ecclesia et a patriarcha. (907, 7.) 
tomis comprehensa 906, 8. eius no- 
men cur Graecis odiosum 918, 19. 
920, 11. Barlsamus S. Dionysii do- 
ctrinae magister εἰ S. Theologiae 
interpres 923, 5. Vid. annot. eius 
opuscula indicata 1252, 44. 








Basilios (Nicephorus 
lenici munit ac tuetur, iuniori Αα- 
dronico non redditurus nisi post 
mortem senioris: fidelitatis merces. 
413, 22. 

Basilius Bulgaroctonus 27, 10. 


e 244, Basilius Alexii filius, imp. Trapezunt. 





ide Comnenws. 

Besiii inp. Trapez. uror. Vide Ee- 

ia, 

Batatzes, ignobilis $ ut ad 
epslediam pervenedt 16 Thes- 
salonicae pi inde eiectus 
80 Aj D iio rv τὰ Cantacuze- 


generi ar- 

mis adiuvatur 741, 16. mortuo Ape- 
€auco cum Anna Αἱ recondi- 
ἴδετε maiores copime arcessit ex 
742, δ. Pi pr&eda. viatic 

ersae οἱ 

fraudati pum oed occidunt 742, 15. 

Becus. Vide P 

Bederina , Bederiana. 1155, 42. 

Beelzebub 1129, 19. Vid. annet- 


NOMINUM ET VERBORUM. 


Belesus 48, 94. 

Belicurto (seu Velicurto) Latino 
"Theodora, "Theodori Lascaris iu- 
nioris filia , despondetur 92, 23. 

Bella per totum fere orbem 687, 13, 
dirilis cu cum externis comparata 622, 

0. 

Bellegrada castellum ὑπερνέφελον ob- 
sidetur a Michaele Angelo et elus 
Fu 73, 9. Vide et 146, 8. 394, 


nale pinta adversus se psum 1311, 


Bema 749, 18. 1286, 23. 
Βήρας μονὴ ( Αὐδαῖα de Vereisine) 
1263, 87. V. "Agàzga. 

Berengarius Entenga, Catalanus, fit 
Magnus Dux 220, 16. capitur 8 
, Genuensibus; deinde redimitur 227, 
'10. pugnat cum Rocaforto, occi- 
ditur 232, 15. 

B. iernardi dogma de charitate 1810, 


DI Bernardus Montefalconi: 

Berrhons, 498, 10. 654, 10. 6: 

20. 666, 16. 666, 19. 669, i 
pacta. ^ Crale 795, 5. eius urbis 
«ura commissa Manueli Cantacuzeno 
673, 1. 

Berrhoeenses legati, Crale ini 
conditiones proponente, cum 
tacuzeno clam agunt 654, 9. 

Bezeleel 1111, 6. 

Bibliotheca Regia 1275, 42. 

Billius 1248, 16, 

Binarius, numerus 974. 974, " 9 nites 

mi milites 83, 1. 111, 
8. Rom ini 354, 8. 

Bithynia 171, 9. 114, 9. 314, 23 etc. 

praesidiis muita adversus! Tureos 


140, 13. 





Bithyniae ora maritima 458, 16. ur- . 


ΗΝ 401, 19. a Turcis subactae 884, 


Biziros ur) 1224, 9. 1251, 85. 
ime 1. 1271, 12. 1272, 5. 1280, 


Bisja 265, 16. 
Bisyne urbs 886, 5 
Blachernense palatium 87, 92. tem- 
ym 130, 14. 171, 21. 776, 94. 
87, 16. 791, 17. 


Blemmydes (Nicephorüs) Marcesinam 
templo excludi bet. cum semper 


1885 


insectatus est 46, 9. mülier irata, 
et aulici assentatores, Blemmydam 
frustra inantur 46, 18. eius 
elogium 46, 11. patriarchatu di- 
gnitsimus; oblatum honorem recu- 
sat 55, 11. libri "x Latino dogmate 
ab eo scripti 129, 15. Víd, annot. 
1159, 12. 17. 1176, 6. 

Blondus 1165, 8. 

Blondus (Mich. Angelus) 1960, 9. 

Mor in monte Atho comprehensi 
j! 


20. 

Bogomiliana haeresis 876, 11. 

Boeoti 209, 14. 752, 12. 

Boeotia 114, 5. 250, 6. 251, 15. 

Boeotiae et "Thebarum rector, dictus 
Magnus Prinicerius 230, 6. postea 
μέγας κύριος 255, 18. 

Bollandus 1948, 1 

Bona contingentia 525, st, 

Bondelnontius 1990, 28. 1221, 4. 


Borysthenitae 86, 14. 
Botphorue. 101, 22. Maeoticus 683, 


Βουγενῆ 965, 6. 
Brietius 1934, 27. 1964, 15. 
Britanni in Galliam irrumpunt 689, 2. 
Britanniae episcopi gus Ἐν 
Bromptonus 1173, 49. 
Brutus 178, 9. Bruti et Cassii con- 
flictus cum Octavio Caesare 632, 1. 
Bryennius CNicenhorus) 1157, 23. 
iss, 15. 1158, 18. 
Bulga fluv. 26, 19. 
Bulgari 116, 8. per interregnum dis- 
aident 457, 17. ἐντὸς Ἴστρου 390, 
10. Bulgarorum origo, migratio, 
et varia fortuna 26, 20. res 60, 3. 
exercitus, Byzantio metuendus 418, 
4. Bulgarus in Thraciam irrumpit 
55, 23. viribus Romanis impar, ablata 
restituit, et pacem imperat 56, 13. 
Vrbs quae et Prima. Iosti- 
niana 26, 10. nde n nomen accepe- 
rit 47, 8. elus urbis archiepisco- 
εἶα imperatorem inaugurat "Theo- 
ru 





Balfelioe (Ismael) 1167, δ. 
Byzantii, rei navalis cura abiecta, 
iniuriae expositi, despiciuntur 8 
Venetis, Andronico iuniori favent 
853, S. aperte et clam exitium 
Cantacuzeno moliuntur 615, Pa 
Amorio jam οἱ nt, ot 
hat δ , 18. inopia labo- 


1886 


rant 748. 4. pullis vestibus passim. 
utuntur 752, 21. viribus bello 
vili attritis infirmi 841, 9. iniurias 
patienter ferunt 843, 6. coactis un- 
dique navibus, classem instruunt; 
obsident εἰ obsidentur 857, 4, por- 
tas claudunt 857, 11. bellum de- 
poscunt 858, 1. in altum provehun- 
tur, rudes plerique εἰ inexercitati 
858, 1. hostium navem onerariam 
incendunt 859, 1. classem amittont 
862,1. 863, 20. 864, 1. terrestrium. 
copiarum trepidatio 864, 9. 
Byzantinae rei status miserrimus 751, 
20. 





Byzantiam rei frumentariae inopia la-- 


borat.683, 4. Byzantii celebritas 
678, 1. ingens circuitus: militum. 
paucitas: civium ardor 850, 20. 
suburbia a Genuitis Galataeis in- 
cenduntur 1031, 8. 

Byzas Byzantii coni 
lumna dies complures 





eiue co- 
tur 305, 9. 





Cabasilas ipse Gregoram deserit: il- 
liusingenium etatudia 1025, 15. Gre- 
goram adit 1050, 14. Io. patriarcham 
vivum venerabatur : Pal et Can- 
tacuzenum exsecrabatur : 
senex idem animam mntat 1052, 
20. inanis gloriae appetens 1053, 
18.  Palamae libros. commendat 
1055, 1. Palamam ipsum laudat 
1056, 13. operationes increatas mul- 
tas in Deo statuit a substantia di- 
stinctas 1056, 15. sanctum Spiritum 
mon unum, nec septem solum, sed 
septuagies septem, immo infinities 
infinitos sgnoscit 1056, 17. negat 
substantiam divinam participari pos- 

tionum increata- 
rum participatione homines ait fieri 
increatos, et mysticum Euchariatiae 
pm sanctificari 1057, 4. Tha- 
orii luminis quaestionem obtrudit 
1073, 10. verba ex scriptis Pala- 
mae excerpta profert 1119, 12. eius 
opera exstant in Codd. Reg. 1308, 3. 

Cabasilae, et eius socii, violentia ac 
procacitss 1112, 1. 1143, 19. dis- 
cedentium monita et minae 11. 
11. Cabasilae adiutor de p 
pabili et imparticipabili disserit 
1057, 9. 

Caecias ventus 179, 13. 

Caesarissà (quae antea Panhyperae- 
























INDEX BERUM, 





rabilis, 880, 91. 
audita legatione, eam dimi 
euntem prosequitur non satis splen- 
dide 382, 21. illa "Thessalonicam 
abit, ut viro iusta persolvat. 

Caesarissae frater 374, 20. 

Cramer tairapa inperat Lydia. 

es satrapa imperat a lia et 
Aeolia usque ad Mysiam 214, 91. 

Callinicus legatus 1235, 36. 

Calliope 336, 5. 

Callistus ex Atho monte arcessitur 
871, 17. cur promotus ad patriar- 
chalem dignitatem: eius inhomaai- 
tas, in ipsos mortuos saevientis 
878, 12. Massalianismi accusatur 
ab episcopis: quos ipse variorum 
criminum accusat: veniam dat et 

it 876, 5. Gregoram inclesum 
amice alloquitur: ut omne 

contentionis studium iciat, sto- 
lide admonet. 1047, teni 

δὰ illum submittit 1050, 6. 





Crales 
üt: ab- 












Calliupolis capta a Io. Duca 29, 13. 
munitur a Catalanis 227, 4. Vide 
οἱ 222, 20. 924, 1. 


Celyptra imperatoris 258, 11. Vide 
Chalel. 

Camaris, Byzantii proditor 419, 13. 

Cambyses Persa, Susis profectus in 

Aegyptum 445, 11. regem Aegy- 

n capit; fendi causam rogat 
5, 20. 


Camelus cornua appetens etc. Vide 
Proverb. 

De Camerino ( Franciscus) Vospren- 
sis, seu Bospori archiepiscopus 
1247, 41. 

Canicleum 241, 5. 

Caniculae exortus 528, 23. 666, 18. 
Cannensis pugna: aurum post illam 
interdictum mulieribus 752, 13. 

Cennensis ager 752, 13. 

ce et constitutiones Apostolorum 


, 8. 
Canonum editiones vulgatae 1236, 35. 
Cantacuzena mater Cantacuzeni, fa- 

ctiosos comprimit 530, 10. im car- 
cerem conücitur 609, 9. iacta ia 
eam probra 617, 1. dolor et mer- 
bue 617, 7. obitus 618, 1. coasilis 
et arcanis imperatoris praefuit 619, 
5. Palamae erroribus patrecimata 





NOMINUM ET VERBORUM. 


foedissmo vitae exitu poenas dedit 
886, 12. fame et frigore abeumta. 
Cantacuzenus (loannes) solus fortuna 
moderate utitur: eius elogium: apo- 
phtbegma 422, 19. Turcos prae- 
datores profligat 539, 90, egregiam 
Andronico iuniori operam navat in 
Acarnania: vir magnae indolis: 
apud milites gratiosissimus 561, 
21. coniurati oppressi: deprehensa 
Bphrantzae. Paleologl perhdia; 
aliae res diversis locis prudenter 
administratae 552, 24. ipso silentio 
magnas res gerit τὰ Ei et 
canum curam negligit . iu- 
niorum principum saluti consulit 
576, 20. postulat ut filiae 
et iunioris imp. nuptiae perücian- 
tur 513, 19. potens idem et mo- 
deratus 584, 15. milites palam el 
favent: tumultus eo conspecto sta- 
tim sedatus 586, 8. Cantacuzenus 
wn» re damnandus 590, 14. multa 
et praeclara meditatur 595, 16. po- 
pulis fnitimis gratos 596, 3. in My- 
sos exercitum educit: "Thracu 
lustrat 596, 18. Byzantium redit: 
patriarchae inconstantiam mollibus 
verbis castigat 599, 14. lusluran- 
dum duplex ab eo accipit 600, 3. 
rursum urbe egreditur: magnam pe- 
euniae vim et omnis generis vasa 
exportat 600, 10. imperatori ho- 
nores ei delati in salutationibus 604, 
11. multi ut Apocaucum in vincula 
coniiciat hortantur, sed frustra 604, 
23. moeror, anxietas 609, 5. ma- 
ter in carceret coniecta: constan- 
tin in adversis 609, 13. mors in- 
tentata δ nobilibus, nisi se Impera- 
torem salutari patiatar 610, 14. im- 
perii insignia coactus induit, iam 
ridem el variis auguriis promissa 
11, 7. sibi et coniugi acclamari 
mon sinit, nisi postquam Annae et 
Toanni imp. acclatun sit: defon- 
cti imp. mandata observat 611, 20. 
cur albis vestibus toto exilii tem- 
pore usos sit 612, 5. cunctatio: 
copiae militares 614, 15. legatio- 
mes subinde Byzantium missae: po- 
stülata aequi plena 614, b. 
multi ut desidem et vum de- 
serunt: res dade fictae. : fuere 
interceptae 615, 17. eum 
probra 617, 1. non frangitur rebus 
Nicephorus Gregor. Vol. 11. 











1887 


adversis: eius nuntiis contumeliose 
illoditur & Byzantii: per monachos. 
montis Átho de pace agit 620, 5. 
ab Orestiadis primoribus evocatus 
620, 21. fluvii interiecti repentino 
suctu bis repulsus, re infecta dis- 
cedit 621,5. apophthegma de bello 
civili 622, 10. Didymotichum uxori 


et Manueli Asani committit: Po- 
lystylum instaurat et munit 626, 8. 





excipit; di 
nam in dediüonem accipit: Thes- 
salonicam ire cunctatur: Melenici 
castellum in deditionem accipit 632, 
14. Gynaecocastrum usque pro- 
gressus, cum Synadeno colloqui- 
tur 684, 16. structas sibi a Syna- 
deno insidiss deprehendit: disper- 
sos mies cogit 635, 8. acie in- 
structa Apocaucum expectat, suos 
quoque insiruentem, at congredi 
mon audentem 635, 20. pedetentim 
et composite recedit ad Triballos; 
exteris magia quam popularibus sui 
eontone 616, unum pernoce- 
rit: legatos δι praemittit, 
qui ab homine Triballo compre- 
hensi ad D wp deducuntur 
636, 19. a Liberio Triballo benigne 
exdpitur: vasa ei pretiosas dono 
dat: generum eidem pollicetur Ma- 
nuelem filium 638, 8. Crali per lit- 
teras commendatus, Scopiam v. 
ad Axium flumen 639, 2. tolerabili 
hospitio contentus, illic cum exer- 
cito subsit 639, 11. Cralem po- 
CF c 
lis dispar üficentia 640, 5. 
altera ad Serrhas expeditio irrita: 
Becbesum er pacio fgreditr 635, 
ioeam ex pacto itur 655, 

7. mellor ex eo fortuna 655, 23. 
"Thessalonicam dolo aggressus, ir- 
rito conatu discedit 658, 16. in 
magnas angustias adductos 659, 14. 
indicato fluvii transitu salvus eva- 
dit 660, 15. ab Apocauco interro 
[ud respondet 661,11. legatos ad 
mmnrium mittit 666, 17. sagittario 
ignoscit, confert se ad Amurium 
670, 12. Demetrium martyrem re- 
veritus, "Thessalonicensium volun» 
tariam deditionem Fwd 676, 14. 








1588 


Amurio cemite, urbes "Tbraciae it 
sollicitatum 676, 19. Christopolita- 
mas fauces trai ditur 677, 10. 
692, 4. Perithorium frustra op 

i: Didymotichum abit 692, 10. 
EEEDR TOES Co- 


' visu et anditu mirabiles ei oblatae 
706 , 19. subito Monmitilae adventu 


| committit 
icio salvus 
evadit: hostibus coactis retrocedere, 
Didymotichum abit 207, 11. multi e 
suis ipsum deserunt 708, 3. intem- 
'a postulata ducum et militum. 

'09, S. illius responsa 709, 17. Mo- 
mitilam it del 727, 20. iuxta. 
Perithorium castrametatur 798, 5. 

* laborat pecuniae inopia 748, 9, ni- 
mium supplex et abiectus la epi- 
stolis: multum sibi et reipublicae 
obfult conctando 754, 4. in Ioan- 
μεν offcia: ad eum 





tur pers 8. Hyrcanum Bithyniae 

um, generum adsumit. ai 18. 
Byzehdon nocta bris reditur Pha- 
€solati opera 774. alteram et 
tertiam. legationem: ad Annam ma- 


triclinium 788, 4. φῆ 16 erga 
patriarcham geserit: eum mona- 
sterio includit; Didymotichum able- 
gat 784, 10. iterum DES 
$m ob camam 787, 9. 


templo 787, 15. pecunias non re- 
μων ab iis. qui aerarium exhause- 
it 790, 7. suorum postulata et 
querelas ut cluserit 790, 16. audita 
filii defectione, anxius et 

consilii inope 804, 13. uxorem lre- 
ren ad filium legat 805, 2. Didy- 





INDEX REBUM, 


rofidscitur, ut motus 
Somponst vxore iam sopitos 813, 
7. provinciam filio Matthaeo assi- 
ex 814, 9. orationem apud eum 
bet, 814, 24, in urbem redit 819, 
15. crebra colloquia habet cum Gre- 
gora 823, 3. lenitate Hadriano si- 
milis 824, 94. tumultum veritus, 
Byzantium venit: Gregoram horta- 
tar ut aileat 897, 4. officii 
admonet: non auditur: bellum pa- 
rat 834, 5. renum morbo laborat: 
ob hanc et alias causas a bello sus- 
cepto desistit 835, 13. equestre 
raedonum agmen caedit, fondit et. 
at 839, 18. clasem construit 
12. missis auxiliis et nuntiis, 
Byzantiorum animos confirmat 819, 
20. Orestiade reversus, bellum terra 
et mari apparat 854, 4. Byzantios. 
negligentiae arguit: la 
classem contribui iubet 854, 12. 
pecunia promittitar : omniom 
ardor: actiones pend 19. Cuna" 
coreni, post amissam ᾿ 
m fortis et invictus 866, 24. ἕνα 
: vecügalia imposita 
auget: nova imponit 869, 9. eiue 
tica prudentia S an, 1l. consi- 
Mum de cogenda Synodo 875, 12. 
Thessalonicam, abit, ed 3 
generum ei praefecturus 8. 
22. sdmodom laetus Byzantium red- 
it: Concilium convocare cogitat 
878, 19. Gregorio verbis exacer- 
batur: coaca 8; ulcisci eum. 


itatia 

894, 21. perp ver- 
bis Torat 893, 14. manifesta Iniqui- 
tas 898, 20. convocata Synodo ora- 
tionem habet 905, 7. aequem ae 
wtrisque fore lurato promittit 907, 
12. impatiens ; lenis 917, 38. Gre. 
ram et ut brevier 


motichum ᾿ 


17. E ae Eo 
οἰκο ας ἀναστάς 32, 9. nime 
ΕΣ ERES 

de nova disputamdi ratione de- 


: 


NOMINUM ET VERBORUM. 


liberat cum Palama: 'Tyri episco- 
um Concilio excludere statuunt 
»,21. item contomeliis et ca- 
lumníis orthodoxos terrere 991, 13. 
minatur gravissima: comparatur 
cum Xerxe 993, 1. vultus et verba 
994, ii. pauca loquutue, respon- 
dendi mobus Palamae s concedit : 
regoram arcessit: animum eius 
tentat solitis artibus 998, 2. quae 
hactenus in Concilio dixerit, ea 
pads et eoncordlse studio diriese 
se simt: maiorem in πῆρτὴ 
aequitatem suam fore promittit. 
19. notatur ut iniquus 1005, 19. 
Toan. imp. (idem de quo supra) 
Papias: socius coniuratio- 
nis adversus Ándronicum seniorem 
iine * iuniore 301, 7. cum hoc 
ineunte aevo coni 


roditoribus deliberant 419,11. s0- 
m Fasern Δα api ein 
ud suspectus uibus me- 
ritis ei conciliatus 580, 38. etiam. 
eo vivo imperium administravit: 
cum eo vixit semper conianctissime 
579, 93. rm μι su- 
repudiavit rupi as- 
Teaser 286, 18. lonaten Pilase- 
m coronari vult: 


nae εἰ illi dignitati ubique con- 
suluit. eia 18. patientiae diuturnae 
merces 644, 15. Byzantil potitur 


772, $5. elus o| jaantae primi- 
ius foerit 811 6, ad im in- 
aignia, tanq ium ne- 


juam ad 

cessarium, conf (I8, 14. Mat- 
thaei filil eausa. Did: 
festinat, 825, 10. Palamae defensor 
acer et fervidus 830, 24. 4. primns 
cum matre patrocinatos 

ΡΣ impietati 886, i Rx 

a eeactus 

21. ipso Palama entier 8: 899, 5. 
Horollem imitatur 899, 8. pro ἴα: 
peratore merna gnam, pre lu- 
dice accusator et persecutor 

δ. ambitiosus sui ostentator 968, 18. 


1889 


u Matthaeus. geli filius) socius 
longinquae expedit a patre sus- 
tae 698, 5. Cantacuzeni impe- 
Tatoria liberorum nata maximus: 
"Thracae urbibus 
Asane avunculo sollicitatar 
fectionem 798, 20. orationem habet 
apud ipsum 801, 24. Orestiadis ar- 
cem occupat: animos sibi conciliat. 
804, 7. matri obviam procedit 805, 
13. obsequium pollicetur; rogat utes 
metu liberet 805, 17. principatus ei 
ἃ patre assigaatus 814, 12. Persas 
praedones υἱ debellaverit 887, 29. 
apes ex illutri victoria 898, $5. 
juando yibeeri pserit tomo Palami- 


1807, 
Mane! (alie Tounni lis) lon- 
Bas soda? 683, δ. Liberi Td. 





Andronicus, Ioennis liberorum nata. 
minimus: moritur ex peste 798, 16. 
818, 4. elus mors Centacuzeno 


nuntiata a prx 887, 21. 
Centacuzenus et Syrgiannes, corru 
Alae ibus, provincias us 


uinistrands obi obtinent: va- 
de artibus viam defectionl muniunt. 


803, 4. 
Cantacusenus et Apocamcus, diversis 
institutis diversos — exitus sortid 


590, 6. 
Ceacosenvs αἱ Isidorus mutuam sibi 


habes infra. Vide Oratio. 
Centacuzenus an illiteratus fuerit 
1805, 18. Codicis vetosties, inscri- 
ptione deceptus 1298, 12. "Theodo- 
Mm Graptam laudat in Antirrhetico 
contra Prochorum 1304, 25. notatur 


1938, 16. 1244, 


Fx gor praeferenda 187,7. 


1840 


Cantacuzeni imperatoris filiae Helena 
et Maria. Vide in H. et in M. 
Mater. Vide Cantacuzena. Conso- 
brine. Vide Guido Armenius. 

Canticum canticorum 750, 10. 

Capha, deu Capbas, Genuensium colo- 
nia 683, 17. incolarum fastus 685, 10, 
bellum cum Scytharum principe 685, 


18. 
Cappadocia 81, 24. 
pperonnerius (Claudius) 1959, 80. 
Corases satrapa, filius Calamae, Wol- 
fio Cerasus 214, 22. 
Cardianorum urbs capta a Ioanne Duca 
99, 18. 
Carmania 38, 10. 
Carmanus Alisurius, Phrygiae satrapa 
214, 15. 
Cornisprivium. 
Carolus, rex I. 
spondet. Balduini flio 98, 3. foedus 
facit cum Bslduino 123, 5. Caroli 
ambitio, bellicae virtu- 
: quid illom impulerit ad bellum 
Palaeologo inferendum 123, 12. 
belli apparatus: copiae terrestres: 
classis 124, 4. non desistit incoe- 
pto 124, 22. Carolus et Palmeolo- 
: diversis artibus pares, sibi 
fricem officiunt, Carolus ho- 
sts perpetuus Palweologi, sed ir- 














rito semper conatu: Byzantinos 
terra marique Sfgreditur rem 
edversus eos mi gerit, item 


adversus Siculos: filium amittit: 
moerore confectus moritur, omnium 
malorum caput 174, 19. 

Carolus, Italiae rex, (diversus a su- 
periore) Siciliae regem "Theodori- 
Cum (Federicum) imparatum terra 
marique oppugnat: variis cladibus 
afficit per biennium 217, 14. urbes 
captas amitüt adventu Rogerii: 

. easdem armis it: re male ge- 
sta discedit: bellum reparat: vin- 
ditor: a Siciliae rege et 
affinitatem petit 219, 20. 

Ceres, Vli rex amo Taberhur) 


Caspiae angustiae 37, 18. 

Caspium mare, Vide Mare. 

Cassandria. 245, 11: 946, 17. 1209, 9. 

Cestius Byzanti prodiar 419,13 
lanus, itii i 

Creer dd do, pred , 

Cotalani 219, 20. in Asiam traiiciant: 


INDEX RERUM, 


hospites etaocios vexant 990, 19. Phi- 
ladelphiam obsessam liberent 221, 7. 
stipendiis fraudati, Romanas urbes 
more pervadunt: eorum cru- 
292, 12. Callinpolin caesis 
oppidanis muniunt: terra et mari 
lum apparant: mari vincuntur a 
Genuensibus 227, 4. eorum con- 
sternatio: omnia ipsis infesta: to- 
lerandae obsidioni se accingunt: 
"Turcos auxilio arcessunt: praedas 
agunt 227, 21. Michaelem, im- 
peratorem ' iuniorem, ad  Apros 
vincunt 230, 6. ducum dissidium 
239, 10. cum Turcopulis iuncti, 
Maseagetas profligant 233, 4. "Thra- 
ciam vastant locum quaerunt in 
quo consistant: quantae eorum co- 
iae fuerint 244, 17. in Macedo- 
nia spud Cessandriam hibernant: 
urbibus Macedonicis imminent, im- 
primis Thessalonicae 245, 6. com- 
meatu destituti, reditum in 'Thra- 
ciam parant: audiunt praeclusum 
sibi iter 246, 21. in magno meta 
versantur: "Thessaliam petunt 248, 
15. iuxta Olympum castrametantur : 
agros finitimos populantur 248, 1. 
qui et quot Turci in eorum exer- 
cita fuerint 248, 5. Turcis dimis- 
sis, in Thessaliam irrumpunt 249, 
4. "Thessalorum pecuniam et socie- 
tatem incertae spei praeferunt 251, 
δ. superatis Thermopylis, iuxta Ce- 
hisum castrametantor 251, 11. 
theniensem exercitum callido stra- 
tagemate profligant: Thebas εἰ 
Athenas capiunt: in lie locis fees 
dunt 952, 21. partem Τί 
subigunt, mortuo loanne Duca Se- 
bastocratore 279 ,.5. cum Sphrantze 
Palaeoclogo in Andronicum ienio- 
rem Gonepiraat 553, 5. socios se 
Venetis adiungunt 880, 90. 
Catalanorum, in Thessalia dominan- 
tium, vires luxu debilitatae 657, 10. 
Catanes, dux Phocaeorum, Mitylemen 
sibi vindicat, navium numero se- 











ciis superier: uxorem et liberos 

Phocaea arcessit; quonam iure buic 

Urbi praefuerit 12. obi vid. 

annot. Mitylenen munit 529, 2. 
Cathara ancilla, & iu 

clam compressa: unde natus Mi- 
. chael 993, 5. 294, 18. 
Catharus (Michael) Constantini Despo- 


NOMINUM ET VERBORUM. 


tae filius nothus; patri ἱροὶ odio- 
b eo neglectus 293, 7. apud 

rem Aüdronicum potens et gra- 

tiosus 294, 20. Vide et 995, 19. 

(Luctatius) 34, 14. 

6, 4. 91, 12. - 

24. 


rus Libani 382, 9. 

Celtae 34, 9. 102, 21. bellicosissini, 
Vide Galli. 

Celtica 238, 10. Vide Gallia, 

Celtogalatae 106, 22. 107, 8. 

Cephallenes 110, 11. 

Cephallenia 110, 15. 

Cephalleniae Comes 818, 20. 

Cephallenine Comitis filius "Thessalo- 
nicam invitus redit cum imperatore 
658, 21. 

Cephises $52, 11, eos fiavii curma 

1, 10. 
Ceras, seu 














inus Ceratinus 176, 4. 
, 6, 13. 868, 5. 

Cerasus Turca. Vide Carases, 

Chalanes turris 832, 24. 884, 18. . 

Chalaus et Telepogas (filii Sitzischa- 
mie) exercitum dividunt 85, 21. 
Chalaus ad Taurum montem hi- 
beraat 37, 16. 

Cha'cedonensis Concil Canon decl- 
mus octavus 405, 18. 

Chelcocondyles 1239, 40. Vide Lao- 

^s nicus. 

Chaldaei 38, 11. 40, 10. 91, 1. 

Chaldaeorum imperium 582, 9. ora- 
cula 724, 6. sapienia 326, 15. 
450, 2. 






Chalel, Turcorum dux, in Macedo- 
nia subsistit: pacem offert Roma- 
nis: pacis conditiones 254, 17. im- 
peratoris calyptram capiti suo im- 
nit 258, 12. Vide et 232, 13. 
248, 14. 19. 265, 15. 

Chandrenus 1204, 34, 1205, 8. 

Xagexenoíteiw 972, 8. . 

Χαρίτων θάλαμος. χαρίτων προπύ- 
λαια 476, 4. 

Charondas Catanaeus: statas reipubli- 
cae ab eo in Sicilia constitutus 796, 
8. Siculorum legislator 1108, 8. 

Chartarum collectio, subiuncta Hi- 
storiae Franco-Byzantinae 1180,44. 

Chartarum species duae 1235, 39. 

Xderng χόρτινος 1235, 44. 

Chartopbylacis dignitas 340, 8. 

Charybdis 241, 1. 











" Cbilas Eph 


. 860, 20. 1029, 9. ΄ 


1341 
Chasan et Mahomet, Amurii liberi 


1200, 6. 

Chelae (scorpii) 548, 18. 

ΝΕ 877, 12. ibique annot. 880, 
14. 

Chersonesus 267, 19. 384, 5. 538, 
18. 598, 11. 695, 15. 747, 14. oc- 
cupata a loanne Duca 99, 10. 

i filius 1178, 89. 

is εἰ Daniel Cyzicenus, 
Gregorii Cypri accusatores 177, 
24. animi ingrati dant poenas: ac- 
cusantur ipsi quoque a carissimis 179, 
6. imperator eos aversatur: conte- 
mnuntur a collegis: vitam in urbe 
finiunt, moerore confecti 180, 1. 

Chingis, Chingischam 1157, 13. 

Chius 98, 17. 438, 13. 529, 10. 702, 
11. 812, 93. 851, 7. capta a Ioanne 

ica 29, 1. a nobilibus Genua ex- 
actis 765, 11. 

Xolofáqiwov 493, 15. 

Chorae monasterium, a quo conditum, 
8 quibus instauratum. —Metochitae 
ab exilio reversi domicilium 458, 
23. ab eódem Metochita ornatum. 
ac renovatum 803, 19. Gregorae 
domicilium 309, 1. 1045, 18. 

Chortaites, Wolfio Chartaites, Vide 
Monasterium. 














Crali ipsi 
adulatur 626,21. Cantacuzeno sup- 
petias venit 627, 11. eidem occur- 
rit 632, 8. 

Christi transmutati corpus an increa- 
tum fuerit 947, 21. 952, 20. ser- 
vatoris gloriosa obscuritas 701, 2. 
verba ex Evangelio 1043, 6. 

Christopolis 246, 3. 819, 16. 321, 2. 
8. 854, 23. 895, 19. 623, 5. 627, 
7. 612, 41. 15. 746, 9. longus mu- 
rus ibi exstructus 247, 6. eius. ur- 
bis προάστεια 814, 18. 

Christopolitanae angustiae 254, 20. 
627, 7. 631, 8. 653, 19. 677, 10. 
746, 13. fauces 627, 7. 692, 4. 

Chronioon Orientale 1171, 24. 

Chronicon Paschale 1155, 44. 1156, 


1167, 5. . 
Chronologia corrupta ab exscripto- 
ribus 1211, 24. : 


1842 


Chronologica coniectura 1979, 39. 

Chronologica series imperatorum ex 
Cod. Ms, 1152, 18. 1154, 26. 1160, 
14. 1162, 2. 

Chrysostomus 961, 12. 216, 18, 1012, 
11. 1084, 10. 1138, 8. 

Chumnus (Nicephorus, qui e& Natha- 
nael) 1172, 89. 1182, 40. Canicleo 
praefectus 1208, 22. Chumni λό- 
70 χρυσόβονλλοι 1172, 88. 1189, 
40. epistolae 1188, 18. oratio in 
obitum Theolepü 1202, 4, alia 
opucua 1308, 16, 1214, 9. 1216, 


Chytraeus 1167, 6. 

Cilicia 82, 1. 102, 19. 

Cilicia vallis, Κιλίκιος αὐλὼν 194,14. 

Cilices 105, 18. 599, S. transitum 
dant Christiano exercitui 105, 18. 

Cimbri 32, 12. victi & C. Mario et 
Luctatio Catulo 86, 11. 

Cimmerii 32, 10. 

μαι (Leo) bibliographus 1185, 


Cintzustra, Vide luste, 

Claudius. Vide Ptolemaews. 

Cleidas, Dicaeophylax et Archidíasco- 
nus 1240, 18. 

Clemens Petri successor 506, 21. 

Cleopatra 311, 5. Aegyptia 606, 10. 

Clerus imperatorius 496, 18. 

Climacus (Toannes) 962, 15. 

Clisthenes ex quataor tribubus decem 
fecit, apud Athenienses 796, 6. 

Clopa 1269, 88. 

Cie, imposii Imperatores 55, 9. 

Nn 
Codex Regius operum Theodori Gra- 


pi Cimmo Nicephori patriarchte 
io) membraneus — vetustissimus 


1304, 27, chartaceus 1297, 34. ope- - 


rum Hippocratis 1956, 25. operum 
Cabasilne 1307, 45. Codex Regius 
(olim Tellerianus) operum Manue- 
lis Philae 1182, 29. operum Atha- 
maii patriarchis, ΟΡ, 1189, 17. 
1193,43. 1191,40, 1900, 31. 1206, 
38. 1919, 98. Codex Cantacu- 
seni 1243, 86, 
1165, 46. ὁ 
Codices Mss. venditi a Turcis Nlcaea 


potitis 458, 16. 

Codinus 1259, 2. 1961, 40. 1278, 34. 
1287, 40. 

Coclesytia. 41, 2. 107, 6. 


INDEX RERUM, 


Colchi 148, 31. 
Colchis 39, 1.128, 8. 348, 14. 
Columba, quae super Cristo bepti- 
xato apparuit 1057, 1. 
Columna ignea, quae lsradlitis praei- 
cx 968, 12. sedem XL. 
lumna , ante aedem martyrum 
ita , corruit 460, 21. 
Cdlunna 'Porphyretica, cul crux im- 
osita 385, 12. 
Columna et status (lustinianea) in 
vestibulo 8. Sophiae 275, 18. ibiq. 


Consi 96, 16. 111, 9. ex Hyperbo- 

i 16. 111, 9. ex 

reis Scytbis ad loannem ) 
imp. sese transferunt 36, 16, 296, 


20. 

Comanorem militum sacrilegta 112, 10. 

Cometa 98, 94. 542,5. 548, 9. 765,6. 

Commemoratio imperatorum e& pa- 
trarcharum 303, 16. 

Comaen! 


us: 

Alexius (imp. Constantinop.)! cum. 
Gallis paciscitar 104, 9: cum iis- 
dem copias iungit: magna Asiae 

subacta , urbibus ipee, Galli 
omni praeda potiuntur 104, 17. vir 
acer et promptus 754, 16. eius so- 
crus rae monasterium inataura- 
P decis Angelus. Vide ἀπροίκε. 
dus Angelus. 
Michael κακοί, Vide Angelus. 
Merius E CFraperanüs inp.) 18, 


5 nt. im. Alexii I. 

Repos, ium venit: Eudociam, 

Mlzel) Paleclogi imp. flam, 

vxorem ducit: unde natas Alexius IL. 
ios Il Trapesentia mp, 

ius LI. 'T'ra| ia  loan- 

mis e Kudedas flus ΓΒ, 19. 
Ioanni i à 


lum umj 
honorifice excipitur a senatoribus : 
custodiam datar 


apud Trapezuntios 679, 20. 
Comotena 703, 11. Κομοτηνῶν πολέ- 
a» 705, 7, πόλις 706, 23. 


NOMINUM ET VERBORUM. 


Comparto bd] irem cum 
antiquis 1. 1t 
Concilia quatuor, de iidem rebus 
habita per annos decem 1259, 81. 
Coacilium , 
Ephesinum 507, 15. 
Generale quartum 925, 90. 
Generale sextum, seu Trullanum. 
925, 21. 969, 13. 406, 23. 898, 16. 
911, 19. 1038, 18. Vide Synodus. 






Concilii generalis convocatio diu pro- 
missa ἃ Cantacuzeno 889, 10. , 
Concilii avspicandi ratio 898, 4. 


Concilii Nicaeni 11. acta 1800, 40, 

Concillorum generalium acta 963, 7. 
quaestiones de Fidel dogmatis agi- 
tandae ja generalibus Concilia θὲ], 


Concordia veteris Romae cum nova: 
de ea agitatam imperante 1. Duca 
199, 12. quibus condiüonibus inita 
sit Mich. Palaeologo imperante 195, 
10. quinam adversa sint 195, $0. 
redintegrata 166, 15. 

Concordia Gregorao et Palamitarom, 
sumptuoso convivio sancita 898, 14. 

Conivratio, 

iunioris Andronici contra senio- 
rem: coniurationis socii tres 299, 5. 
Sr riardhae et pontificum contra 
E. rantais A eig. vià 
phrantzae le 
Sphrant 


Ises. 
Factiosorum quorundam in Án- 
dronicum iuniorem absentem 531, 12. 
Conostaulus (Comes stabuli) Magni 
Conostauli dignitas 60, 1. 
Consessus imperatorum et Augusta- 
cmm 788, δ Σ μέγα 0 
instantis lis, τὸ μέγα ϑαῦμα τῆς 
οἰκουμένης 87, 2. capta ἃ Latinis 
18, 11. a Graecis recuperata 85, 
24. urbis aspectus ruinis deforma- 
Vus 87, 33. Vide Bysantium. 
Constantinus Magnus concessa urbi- 
bus privilegia non abrogavit 164, 20. 
Urbis. condi 69, 18. honores 
id novam cum 
rio transtulit 697, 15. idolola- 
triam sustulit 928, 20. eius tempo- 
ribus institutae dignitates Palatine 


939, 4. 
Constantinus Bulcarus Zagorae prin- 
ceps. Vide "Toechus. 
Constantinus » uterinus frater 











134$ 


Michaelis Palaeologi 72, 16. fitSe- 
bastocrator 79,19. praeficitur Mon- 
embasiae, Maenae, et Spartae: 
Latinos Peloponnesios multis cladi- 
bus afficit 80, 1. 

Constantinus Despota Simonidis so- 
roris cucullum discindit: '"Triballis 
abducendam tradit 288, 20. mater: 
prima uxor: filius ex ancilla sus- 
ceptus, nomine Catherus 293, 7. 
secunda uxor, Eudocis Pelaeolo- 
gina. Thessalonicae praefectus 293, 
15. eo proficiscitur sinistris omini- 
bus: iunioris imperatoris matre By- 
santium missa, exercitum per Chri- 
atopolitanas angustias ducit 354, 13. 
"Thessalonicam se recipit 356, 5. 
dives factiosos comprehendere lu- 
betur: seditione ab illis excitata, 

itur cucullum induere: iuniori 
Attdronieo traditus, vix mortem ef- 
fogit 856, 6. Didymotichi in teter- 
rimum carcerem coniicitur: inde 
tandem in alium tolerabiliorem trans- 
fertur 357, 8. libertatem recipit, 
et rursum 'amitit: prima nominis 
littera imperium ei portendere cre- 
dita 441, 4. moritur 441, 6. Vide 
et 577, 9. 

Constantinus s Vide “ταν, Palaeo- 
logus, yrogenitus , icius. 

Consul, Graece ἔφορορ, Pisanorum 
magistratos apud Galatacos 97, 23. 

Consules Romani 238, 9. 

Contares 1171, 46. 

Copsides paludes 417, 18. 

Corcyra 110, 10. 

Corcyraeorum navale: Senatus 556, 5. 

Corderius 1314, 99. 

Coriolanus. Vide Martius. 

Corau, seu sínus Ceratinus 1291, 94. 

Corona ovata, cur sic dicta 43, 16. 

Cos capta ἃ Ioanne Duca 29, $. 

[Cosmas] Melodus 1073, 15. 1110,20. 

Cosmidium, Vide Με jum. 

Cotelerius 1163, 988. - 

Cralaena 241, 14. 242, 9. Vide Si- 





sonis. 
im- Crales tres: 


Primus, Andronidi senlorls ge- 
er: maritus inconstans 202, 19. 
ei despondetur Simonis, Andronici 
imp. flia: Thessalonicam conve- 
niunt 203, 16. Crales obsides dat: 
Bimonidem sponsam quinquennem 
abducit, maior ipse 


1844 


204, 4. Irene (oer? urgente, suc- 
cessorem sibi designat, primo De- 
metrium, deinde "Theodorum Mar- 
chionem, uxoris suae fratres 243, 
15. ni uxor redeat, minatur extre-. 
ma 287, 11. moritur 269, 17. Vide 
et, 202, 19. 235, 18. 237, 4. 
Secundus, Caesaris gener, addi- 
ctimimus Andronico seniori, pro- 
pter affinitatem 890, 11. Caesaris 
filiam uxorem duxit duodecim an- 
nos natam, ipse quin: iragenarius 
456, 15. cum Michael lulgaro 
,confligit: Gallorum equitum virtute 
intus, eundem vincit et capit 
455, 21. uxores duas habuit; fili 
ex prima susceptus rebellat: pot 
tur principatu: ipse Crales ἃ 
ctiosis in carcere suffocatus 457, 9. 
Vide Caesarissa. 

"Tertius (flius secundi) Byr- 
giannem cupide ad se recipit, 
exercitum cogit 495, 12. bellum 
Andronico iuniori infert 498, 29. 
Byrgisnne Sphrantzae Palaeologi 
fraude sublato, pacem facit, ac do- 
mum redit 501, 8. Cantacuzenum 
et exercitum elus apud se excipit 
640, 5. conditiones ei oblatae a 
Byzantlis, ut Cantacuzenum pro- 
dat 641, 10. animum mutat 655, 
14. dolet se elusum 655, 93. pa- 
tionum memor, bellum indicere non 
audet 656, 10. Romanis dissidenti- 
bus, invalescit 746, 1. urbes multas 
invadit: Serrhas ipsas ad deditio 
mem subigit: Romanum se impera- 
torem pronuntiat: imperium cum 
filio partitur 746, 16. omnem fere 
Macedoniam possidet: Berrhoeam 
capit 795, 1. officii admonitus, Can- 
tacuzeni legatos iubet facessere 834, 
8. Vide et 616, 3. 637, 1. 

Cralis uxor 640, 10. 

Crateei Monasterium, Vide Mona- 
sterium. 

Crateres Vulcanii 449, 15. 

Creta 311, 14. penes Venetos 878, 11. 

Cretensium et Euboeensium classis 
117, 20. naves Romanas in sinu 
Pelasgico stantes paene occopat 
118, 1. 

Cretenses. 117, 90. 118, 7. transfugae 
Philanthropenum hortantur ad de- 
fectionem 197, 4. pecunia corrupti, 

















INDEX RERUM, 


quien viactan Libeiario tradmt 

1, 1. 

Critobulus 556, 6. 

Crocodilus cadaveris caput laerymis 
perfundit 444, 5. 

Croesus 152; 12. 310, 92. 453, 17. 

Crucis imago in nube 386, 2. , 

Cotroles (Michael) Andronici senio- 
ris sororem uxorem duxit: cum so- 

re Sphendostlavi ( Wenceslai) a 
Crale dimissa furtim consuevit: tum. 
eandem palam uxorem duxit 204, 5. 

Cyoncae 184, 22. 

Cjcades 525, 12. Cycladum rector 
seu princeps 438, 11. 585, 19. 526, 
4. Vide Hhodii 

Cydopes 993, 15. 

Cycui, matutino 

raeclare canunt 335, 8. 

Cyloneum piaculum 793, 16. 1089, 18. 

Crparedots (loannes) 1987, 17. 1289, 

, 1800, 23. 1305, 29. 

Cypri et' Rhodii orthodoxi litteras 

int contra Palamam 787, 4 

Cyprus 194, 10. 

Cypsella, oppidulum 299, 7. 

S. Cyrillus 1089, 16. 

Cyriotissa, Vide Monasterium. 

Cyrus 91, 1. 152, 18. 310, 23. 

Cyrus iunior, Darii et Parysatdis 
filius, cur fratrem in se armaverit 


189, 15. 
Cyaicus 259, 15. 


Aisvpoly , εἰ ἑστιάτωρ, quid diffe- 
rant 1: 8. 

Demescenus (Ioannes) 976, 20. 1062, 
9. 1071, 6. 1072, 6. 1084, 22. 
1186, 18. 

Dandulus (Andreas). 1170, 20. (Hen- 
ricus) Dux Venedarum: ex vulne- 
ribus moritur 16, 1. 

Daniel Cyzicenus. Vide Chilas Ephe- 
sins. ] 

Daphnusia, urbs apud Pontum Euxi- 
mum; a Latinis obsessa 85, 6. 

Dardani Europaei 1156, 1. 

Darius 189, 15. 808,5. per Zopyrum 
Babylonem cepit 497, 9. eius in 
Zopyrum affectus 582, 6. morien- 


is apophthegma 1098, 7. 

David 184, 93. 953, 14. propheta 
264, 14. Davidis κιννύρα 5s. 1M. 
ipn 1146, 1. verba 511, 19. 1046, 
1 

David, Bogomilus 718, 12. 











NOMINUM ET VERBORUM. 


Deebolls, praesidium Macedoniae mu- 
nitissimum 73, 8. 

Dee (alias Debrarum) episoo- 

164, 6. 

Dieta Palamitarum eni Gregorae 
haud ostenduntur 1044, 10. 

Deipara, Hodegetria 298, 20. »rwo- 
ποιὸς 304, 10. παμμακάφισεος 210, 
19. τῆς πηγῆθν seu Fontana 85, 
[A Vide Imago, Sacellum, Tem- 


piii lourus 824, 4. 

Delphicus tripus 151, 14. 

Delphorum theologi 518, 8. 

Demetrias. Vide Sícyon. 

Demetrius, Andronici senioris et Ire- 
nes filius 234, 12, successor a Crale 

ud as- 





iripit 896, 29. f 

418, 7. accusatur maiestatis 533, 4. 
Vide εἰ 409, 20. 410, 20. 

Demetrius Martyr 396, 22. elus fe- 
stum 611, 19) Vide Templum. 

Demetrius Poliorcetes, filius Angoni 
116, 22. 

Democritus 375, 6. 957, 8. 

Demonax 381, 8. 

“Δῆμος ἁγίων 977, 11. δῆμοι 1198, 43. 

Demosthenes 335, 21. ἃ Philippo Ma- 
cedone beatus prsedicabatur 414, 
22. Demosthenis dictum, & Gre- 
£vra correctum 689, 1.' lucernae 


844, 14. 
“Δενδροτομία 684, 10. 
Dercus 747, 13. 
Dercylüdas 909, 18. 
Derichwan (lo nae) laudatas 1165, 


iamoiwa,, mater imper. 440, 7. 12. 
σύζυγος, 546, 16. 
Deus, victoriae auctor 541, 19, ho- 
minum morbis lente medetur 753, 
facilius aedificat quam destruit 
Sos! 18. quando Lux appelletur; 
quando Vita 1061, 1. οὐσιοποιὸς 
xal ὑπερούσιος ὀνεότης" δυναμο- 
10105 καὶ ὑπερδύναμος πανσϑένεια 
1067, 6. in loco non est 1097, 18. 
Dei iustum iudicium. 541, 10. 863, 
9. et paterna bonitas 889, 13. na- 
'tura simplex, absque substantiae et. 
operationis discrimine 1064, 11. 
1086, 3. 1141, 1 etc. nomina 1090, 
4. oculus pervigil 822, 2. severitas 





1845 


indulgens 318, 7. de Deo disputare 
quatenus liceat 507, 23. 955, 13. 
937, 19. ubi de Deo agitur, nefas 
mentiri, aut dissimulare 903, 18. 
Deuteronom. 776, 23. 
Dexius, Gregorae socius contra Pala- 
mam: illios elogium 894, 1. 
punti principatus et vectigalia 160, 


oriecDus, pro μεταπέμπειν 1171, 


19. 

Dissia Athenienstum 880, 7. 

Dictatores Romani 238, 9. 

Didymotichum 232, 2. 359, 23. 430, 
7. 439, 13. 442, 7. 482, 1. 489, HB 
538, 14. 554, 10. 607, 33. 609, 2. 
tc. oppidulum 615, 21. eius prae- 
fectura quibus commissa 626, 8. 
ibiq. annot. suburbia 649, 17. situs 


citus 708, 14. 





Didymotiche 

Diguitatum ti 

Diogenis Cynici modestia laudata ab 
Mendes Megno 701, 5. dolium 
808, 1. dictum 1026, 2. 

Dionysius Siciliae tyrannus 730, 8. 
eius regia pulvere oppleta ob ad- 
ventum Platonis 517, 20. 

8. Dionysius (Areo| pad agita) 944, 11. 
1083, 12. 1095, 1096, 1. 1104, 
. 5. 1104, 15. 1104, 22. 1105, 3. 
"1109, 18. 1118, 17. 

Dioscoros, impius Alexandriae. prae- 
sul. 1021, 21. 

Divinitas in substantiam et gratiam 
divisa a Palama 921, 13. 

Dogmata ecclesiae eversa 749, 1. 

Dogmaticae akercationes 768, 18. in 
dogm is contentionibus Deus so- 
lus imperator; caeteri omnes pari 

'* conservi 905, 2. 




















Doloicus. Vide Ludovicu. Metathe- 
sis 1158, 39. 

Dolopes 110, 10. 

Dorica harmonia 316, 12. 717, 2. 

Dorotheus Monembasiensis 1167, 2. 
1930, 21. 

Doxologia sacra 94, 

Draconis (sideris) tois 848, 14. 

Drana, oppidulum 273, 7. 

Drimys (Gregorus) Pelamae magi- 
ster; 8 Gregora reprehensus 919, 
3. : 

Ῥεῦμαν laudator 1820, 3. 1890, 26. 

Ducangius 1162, 14. 1164, 5. 1990, 





1846 


1247, 40. 1262, 17. 1277, 41. 1978, 
S3. 1986, 83. 1288, 5. Ducangii 
Glosseris, Historia Franco- Byzan- 
tina, Constantinopolis Christiana, 
aliaque opera, passim. 

Duces (Ioannes) Theodoro socero suc- 
cedit 24,2. generl cum socero com- 
faratio 94, 12. casem instruit; 
insulas maris Aegael et Rhodum 
occupat: in Europam tramit: mul- 
tis urbibus potitur 28, 20. pacem 
jnit cum Bulgaris: Asanis filiam 
filio suo uxorem. i 29, 15. 
omnibus a Byzantio ad Strymonem 
urbibus receptis, Nicaeam rever- 
titur 80, 6. Scythis Comenis per- 
fugium praebet 87, 4. (Vide Co- 
mami) pacem init cum Turcis, 
ttilem admodum rel Romanae: agro- 
rum cultu et rei pecuariae cura sibi 
et pauperibus consulit: cognatis et 
mobilibus, idem ut faciant, auctor 
ext: quantae inde divitiae 41, 4. 
dicit ne quis vestibus utatar, extra 











imperii fine» quaesitis 43, 17. tem- Ecl 


pla exstruit, monasteria constituit, 
iem hospitia ad aegros curandos 
et alendos pauperes 44, 15. secun- 
dam uxorem ducit Annam Aleman- 
nam 45, 4. Marcesinam, Annae 
uxoris megistram et educatricem, 
erdite 3 imperatoris insigni- 
us ornari patitur; uxori ipsi prae- 
fert 45, 12. conscentiae stimulis 
urgetur 45, 24. seipsum damnat, 
et culpum suam deplorat 47, 7. 
exercitum cogit adversus Michae- 
Jem Nothum: urbes adventu suo 
aliss confirmat lias recupera: 
foedus cum Michaele renovat: De- 
qoe dignitatem ei concedit: item. 
us fillo, ob affnitatem 48, 12. 
in Asiam reversus morbo corripi- 
tur: annum integrum aegrotat: 
moritar : sepelitur, ibid. 
Ducae imp. uxor altera, Manfredi 
soror. Vide 4maa 4lemannc. 











INDEX RERUM, 
81. 1995, 40. 1935, 1. 1938, 19. Ducis 


Magni nomen, mutatum in ne- 
men Δουκὸς ᾿Αϑηνῶν 239, 91. 
Dusclanus. us) 1261, 46. 


Dyrrhachii episco, as- 
nier: qi vi. οἱ quib 30b 1. 


127, 12. tres factiones 170, 10. 

status eius in pelus mutatae: ratio- 

nis et doctrinae lux extincta 185, 

8. eiusce mutatlonis causae: cur 

illam desolari oportuerit 186, 1. 
Ecclesiae mala, omnium gra: 

714, 8. lupi 826, 4. res 159, 23. 
Ei AM 

lesine pa! . et epi les 
paene omnes principibus pues 
subiectae 1034, 


Ecclesias 
Ecclesiasticus 961, 10. 


ἊΝ 454, 94. 460, 6. 536, 4. 
fatura a Turcis mala porteadit 103, 
8. in morte Christi monstrosa visa. 
est. Astronomis 370, 16. 

Lunae 385, ?. 20. 460, 6. 536, 
4. 624, 2. 

Edipses duae, Solis una , Lunae al- 
tera; Bcythicam incursionem prae- 
cedunt. 536, 4. 

Eliae currus inconsumptus 968, 12. 

᾿Ἑλλανοδίκης. Vide Hellanodicae. 

"EuxoooQr», deinde, poses 1161, 
27. 1264, 41. 

lage, seu antiptosis 1818, 45. 

Encaenia 716, 13. 

Endynionis somnus 1061, 14. 

᾿Ἐνεργεῖν verbum quid significet 1190, 1. 

Energiae nomen ab Éunomjo 
Quctum; ab Iconomachis receptum; 
a Palama revocatum in lucem 950, 
15. 

im; 411, 94. 722, ?1. 

die 118, 20. 1314, 27. 


Ducas(oannes) Sebastocratorum prio Eatencs, Vide B. 


cpu uldmus, Irenen Andronici 
senioris filiam notham uxorem du- 
xit: sine liberis moritur: p 

δὲ urbes eius distractae 978, 23. 
tempus moris 818, $1. Vide e 
278, 94. 


le Berengarius. 
Epaminondas 860, 21. 752, 11. pe- 
p" pepe dics re 
m cum 4 ? 
victor ad Haliartum et ad Lewcrs 


Ejieid 793, 18. Biqua samet 


NOMINUM ET VERBORUM. 


Ephesus 214, 19. - 
Ephei metropolitas clos eoglum 892, 
1 


Ephraenius ροδέα 1160, 85. 1166, 17. 


1188, 81. 

Epibatarum castellum 585, 13. 797, 15. 
omnibus rebus instructom ab Apocau- 
€o: Andronici iunioris iudicium de ea. 
arce, et de eius conditore 602, 23. 

Épicureae atomi 790, 6. 

Epicurei 722, 10. magistrorum de- 
creta non audent jn dubium revo- 
care 516, 5. solem pedalis moduli 
esse dicebont, 969, 17. 

Epigramma de libris Barlaami indi- 


santur a Callisto patriarcha: ve- 
niam dant et accipiunt 876, 9. 

Episcopi Palamitae : eorum imperitia 
993, 18. nonnolli dogmatum novo- 
rum insolentia offend, turbas in 
Condlio cient 1004, 18. axenta- 
tores 1032; 1. 

Episcopis duobus orthodoxis adempta 
insignia dignitatis; barba vellicata 
1011, 13. 

Epistola Cantacozeni ad Ioannem pa- 


triarcham 755, 6. Gregorae ad ami- Eu 


cum, de vanis praedictionibus 449, 3, 
Epistola ad Constantiam 1301, 8. 
pistola Synodica Orientalium ad inp. 

"Theophilum 1299, 87. 
ἙῬἙκπτάσκαλον, navale 1991, 18. 

Equi mira constantia 487, 1. equi 

picti binnitus 308, 21. 

Equitis fidelis virtus 231, 23, 
Eretria 802, 8. 
Ἐριννύων θρέμματα 816, 17. 
Eris 161, 17. 829, 2. 
"Edóns, Henricus 1153, 96. 
les, vir simplex et indoctus; mul- 
torum criminum accusatus; favente 
imperatore, creator patriarcha: 
favoris iniusd merces 20. bi eius 
ae oj Philanthrope- 

Din pristinum gratin locum re- 

βιαίας 360, 13. Esaias in Andro- 

micum sen, conspirat: iunioris no- 





1847 


men silerl in ecclesiis vetat: ad- 
versae factioni sacris interdicit 405, 
14. ipse sententia canonica damna- 
ius, in monasterium Manganorum 
ablegatur 406, 16. triumphans in 
urbem reducitur, idque immodeste 
424, 24. Andronico seniori mL 
tat: poenas irrogat epi e 
sacerdotibus 428 , 21. de lio, no- 
mine in ecclesia commemorando 
quid decreverit 499, 7. populum 
absolvit; non item episcopos; ne- 
que sacerdotes , quosdam tan- 
tum 437, 7. imperetoris calamitate 
, laetus; ex ipso quaerit, qualem sui 
mentionem in eccles feri velit 
422, 15, moritur 496, 16. Vide et 


402, 90. 
Ἑτοιμάζειν" elus verbi significatio 
1134, 1. 





Evangelium passun cireumlatum, cum 
pulus sacramento adigeretur 319, 8. 

Euboea 489, 17. 490, 2. 672, 9. 14. 
enes Venetos 878, 11. 

Edboese princeps, in lmsidias dela- 
pois, ab Leario capitur 96, 14. ad 
imperatorem Mich. Palaeologum 
perducitur: subito exspirat 96, 25. 

Euboeenses 115, 8. 117, 20. 118, 7. 


597, 15. 
Euboicum mare. Vide Mare. 
Eucharistica communio 1136, 4. 1139, 5. 
Eucharisticum panem utrum substan- 

tia sanctificet, an operatio divina, 

seu gratia quaedam increata 1010, 5. 
docia, Mich. Palaeologi imp. fi- 
lia, loanni Trapezuntis imperatori 
nupta 148, 23. mater Alexii iunio- 
ris 149, 3. δ νον venit vidua 
202, 16. Crali nubere recusat 203, 


13. 

Eadocia (quae et Irene) filia Andro- 
mici iunioris notha: Basilio Trape- 
zuntis principl uxor data 596, 11. 
Vide Irene. . 

Eudocia Palaeologlna, Neocaesaritae 

Protosecretarii filia, Constantini Pa- 

Ineologi uxor: eiosmalieris elogium. 

wt Constantino nupserit. 

Pod Vide Portae Bysant. 
ugenlus. Vide Portae 

Eulogia Michaelis Palaeologi mp. so- 
ror 180, 16. 167, 19. 

Eumenes, Aatigoni dolis circamventos. 





Eunonius 1142, 17. energie nomen 


1848 


introduxit 950, 15. operationem a 
^substantia in Deo distingui afürma- 
bat 1109 19. 

Eunuchus Limniis praefectus 680, 16. 
moritur 682, 4. 

Kuphrates 81, 22. 15. 1032, 14. 

Kuripides 311, 21. 

Kurotes fluv. 486, 11. 

Eurymedon fuv. [4], 8. 

Eusebius Iconomachus 940, 19. 941, 
8. 948, 11. 943,22. 945,6. 950, 23. 

Futhymius Zygabenus 1274, 81. 
1 


800, 2. 

Euxinus 134, 17. 207, 92. 875, 18. 
688, 14. 796, 20. 849, 5. 377, 9. 
877, 18. 880, 12. clausus per Ge- 
nuitas 877, 9. 877, 18. eius fauces 
& Venetis obsessae 880, 12. 

Exactiones 855, 19. 

Excerpta anecdota 1151, 44. 1159, 

21. 1168, 7. 1172, 81. 1182, 40. 
1185, 39. 1188, 16. 1194, 43. 1202, 
12. 1204, 35. 1205, 13. 1206, 28. 
1208, 25. 1209, 14. 46. 1210, 24. 
1211, 6. 38. 1912, 23. 1217, 48. 
1296, 19. 1927, 29. 1929, 1. 1230, 
44. 1933, 28. 1237, 96. 1242, 43. 
1253,10. 1256, 23. 1263, 19. 1274, 
88. 1276, 7. 1281, 13. 1285, 11. 
1289, 10. 1293, 26. 1301, 3. 1306, 
23. 1308, 19. 1309, 15. 

Exodus 869, 14. 1087, 21. 1105, 14. 

Exules, religionis causa i, domum 
redeunt 160, 3. 

Exundatio 695, 5. 

"Hog pro ἢ vel ἤτοι 1180, 14. 


Fabala felis monachae et murium 216, 
21. avis, et aucapis 661, 20. 

Fabula Atüca i. e. Graecanica 894, 
17. 994, δ. 1050, 1. 

Faciones dose apud Byrantinae 619, 


0. 
τὰ Byzantii 416, 94. Turcorum 


* Familia d'ale Carceri 1170, 16. di 
Ghisi, ibid. de-la Roche 1170, 41. 

Fatum 724, 19. 

Favorinus philosophus 895, 1. 

Fides, Christiano necessaria 934, 9. 
fides humilis inani gloriae praefe- 
renda; fidel controversiae in.Con- 
cilio generali dirimendae 512, 18. 
fidei symbolum 512, 17. 

Fisdi inopia 263, 9. 351, 12. opulen- 
Ga, in quos usus reservata 317, 18. 


INDEX RERUM, 


Flavianus patriarcha, in Synodo Ephe- 
sina. occisus 1021, 22. ibique anaot. 

Flaviu. Vide losephus. 

Florentius, dialogus contra Barlta- 
mum, auctore Gregora 556, 8. 

Foedus δ Balduino initum cum Carolo 
Ttaliae rege: pactum de Constan- 
tinopoli recoperanda 123, 8. 

Foeminae principes in Synodo Pala- 
mitica 903, 9. 

Φρέριοι 180, 13. 

Fretum. Gaditanum 688, 23. Helles- 
ponti 162, 20. 254, 21. Hieri 416, 
16. Siculum 217, 18. 

Fridericus, Siciliae rex, a Palaeo- 
logo in Carolum armater 146, 17. 

Froissartus 1178, 94. 1270, 34. 1274, 


10. 
Funambull. Vide Aegypti circuleto- 
ret. 


Gobelas (Ioannes) rerum administra- 
tioni praeficitur ab Apocauco 702, 
8. ai et filiam ei desponsurum se 
promittit 701,18. Apocamcum apud 
Annam accusat 710, 1S. meta Apo 
cauci, monasticum babitum indvii 
726, 15. 

Gades 102, 18. 238, 12. 851, 5. ultra 
Gades 888, 10. 

Gaditanum fretum. Vide Fretum. 

phagi 31, 7. 

Galata (quae et Pen) 284, 15. 748, 
16. 776, 1. oppidulum 87, 1. Ge- 
muensibus et aliis Latinis assigma- 
tum 97, 15. lum castellum. 
1031, 13. praesidium 734. 2. 748, 
16. 870, 21. obsessum δ Mich. Pa- 
laeoclogo 80, 22. item a Manuele 
Cantacuzéni filio 849, 10. obsidio 
soluta: obeidentium fuga et pavor 


860, 9. 

Galatae (Galli) 34, 8. 102, 20. bel 
licosissimi 103, 3. Galatae occidui 
277, 18. Vide Galli. 

Galataei Genuenses insolescunt; ve- 
niam impetrant ab imp. Mich. Pa- 
laeologo 133, 91. triremibus duabo 
piraticis Constantinopolin praeter- 
vehuntur, insalutato imperatore 134, 
15. comimperatoriis confligunt 185, 
12. victi, fastum ponunt 186, 18. 
immunitate donati 526, 24. Veae- 
tis bellum inferenübus, quemadmo- 
dum sibi et rebus suis consulueriat. 
207, 18, & Vencts oppuguamtar 





NOMINUM ET VERBORUM. 


416, 7. insolescunt: eorum opu- 
lentia unde creverit: variis artibus 
castellum. soum amplificant ac mu- 
niunt 526, 23. Turcis favent 589, 
18. bellum aperte moliontar nen 





pacem impetrant 540, 23. vexatos 
&b Anna excipiunt 743, 15. ab ad- 
vehendo Byzantium frumento abs- 
tinent: receptis rebus suis, red- 
eunt in gratiam cum Byzantiis 766, 
90. suppetias veniunt Annae Au- 
gustae cum duabos triremibus: re- 

elluntur 775, 22. rebellant 835, 
8. 841, 1. quibus artibus opulenti 
et potentes evaserint 841, 6. clas- 
sem ἃ Cantacuzeno construi aegre 
ferunt: caedes ab iis ferpetratao 
942, 12. viribus praevalentes 844, 
9. inita cum imperatoribus foedera 
aperte violant: plecatoriam navim 
per latrocinium capiunt: homines 
occidunt 844, 14. bellum clam ap- 
parant: navale muniunt 845, 2. le- 
gatos de pace ad imp. Irenen mit- 
tont 845, 9. iaiqua et superba po- 
stulant 846 , 1. praemeditati, By- 
zantios Imparatos adoriuntr: oram 
maritimam incendiis vastant 848, 3. 
castellum suum amplificant et mu- 
miunt 848, 10. Byzantium oppu- 
gnant: repeluntur: frumentarias et 
onerarias intercipiunt 848, 24. eo- 
rum spes deceptae: nova consilia 
850, &. copiis domesticis et aliunde 
accitis instructissimi: Byzantios fa- 
cile repellunt: machinam ingentem 
πανὶ ünponent 851, 6. machina 
muro urbis admotg, acerrimam 
pugnam committont 852, 2. multis 
suorum amissis, consternati rece- 
dunt: antequam domum redeant, 
mortuos clam sepeliunt 853, 1. pes 
N legatos frostra petont: lum. 

ioturnius parant 853, 99, naves 
subducunt: auxilia εἰ pacis arbitros 
arcessunt 856, 11. pace non impe- 
trata, pretiosam supellectilem, qui- 
dam etiam uxores et liberos legatis 
Rhodiis exportandos committunt, 
ibid. Gelataeorum anxia delibera-- 
tio: omnes cedendum esse statuunt: 
10lus navarchus refragatur 859, 10. 
instructa sua clase, Byrantinam 
expectat, consilium ex re capturus 











1849 


860, 1. vacuis Byzahtierüm navi- 
bus potitur 868, 17. Galataeorum 


566, 6. Pontum Euxinum By- 
zantiis et Venetis claudunt 877, 2. 
Byzantina suburbia incendunt 108, 


19. 

Gallesius mons 107, 17. ibiq. annot. 

Galli lepulerum vindicaturi, in 
Byriam proficiscuntur: Danubii oram 
legunt: in "Thracia cestrametantur 
103, 3. legatos mittunt ad Alexium 
Comnenum: cum eodem iscun- 
tur de Turcis Romano solo expel- 
lendis 103, 18. Romanis iuncti, 
magnam Asise partem subigunt: 
omni praeda potiuntur : Cilices trans- 
itum dant 104, 17. Syriam et Phoe- 
niciam ingressuris Arabes obsistunt: 
Galli commeatu interclusi, bellam 
gerunt: hostibus debellatis, domi- 
cilium sibi in Syria constituunt: 
voti obliviscuntur 105, 16. Phoe- 
πλοῖα et Syria exterminantur ab Ae- 
&yptis 102, S. Gallorum equitum 
virtus 455, 29. Gallus astrologus 





lacentia Ánnae Aug. it 
1. Vide et 769, 9. 
Gallia 238, 10. ut 108, 2. ex. 


Geni metropolita: eius elogium 899, 
18. 

Ganos: montes περὶ τὸ Γάνος 100, 

- 90. τοῦ D'vov 118, 18. 

Gasmuli ab uxore Apocanci vidua 
armantur: arcem expugnant: ob- 
vios quosque iugulant 736, 5. 

Gaémulica gens 98, 7. tarba ob ino- 
piam dispersa 175, 18. 

Geneseos liber 961, 20. 1056, 5. 
1114, 9. . 

Geniales dies 303, 5. 

Genua urbs: ubi sita 286, 18. pro- 

riis motibus et vicinis bellis la- 
rat 856, 18, Nobiles Genua ex- 
acti 765, 11. 

Genuenses mari vincunt Catalanos 227, 
17. optimatibus urbe exactis, unum. 
sibi ducem more Venetorum pràe- 
fidunt 548, 1. mercaturis dediti; 
colonias in oris meritimis consti- 
tuunt 683, 16. Cepha ab iis fun- 


1850 


data 684, 15. Do di ex pide 
ereant 687, 23. Vi 


Gennes Galatael, Vide Golataei. 
enses piratae 416, 10. 
d: uda diguitas consulari 


Gades p ss Patribus conso- 
nantes 1087, 12. 
Georgius Cyprius Ματινόφρων 180, 
S15 Vide Gregorius. 
Georgius Larissaeus 718, 9. 
φυτείαν Martyr: eius imago 304, 11. 
mus monachus, vir simplex et 
indoctus; fit patriarcha post Gly- 
«yn 292, 15. ab Andronico seniore 
SIeeuiter 912, 17. commissum sibi. 
Wr arcanum prodit 315, 12. mo- 
ritor. 





litanus 164, 17. 

Gibellinorum factio 286, 21. 

Gigantes 885, 8. oxagrol et αὐϑη- 
μερινοὶ 793, 8. 

Girardo (Franciscus)  Tricassinus, 
sculptor eximius 1229, 4. 

Giustandil 1156, 11. 

Glabas Er μέγας “ονόσταν. 
Aog. luces eo 
159, 9." Protostratrt Thraciae 
Pracfecius, castella ia monte Hae- 
mo quindecim partim munit, par- 
tim a fundamentis exatruit 484, 17. 

Glycys (loannes) Logotheta τῶν οἷ. 
xaxov seu rei privatae: lega- 
tus de affinitate mittitar cum Theod, 
Metochita in insulam Cyprum 
jn Armeniam 193, 23, suum illud 
Mer ipse aedes 194, 15. laicus; 
Logotheta. is Niphone DU 


minkme avarus, adeoque parum di- 
ves: Gregorum arcemit , cui ulti- 


INDEX RERUM, 


mam voluntatem dictet m 1 m 
aetate in Aulam venerit: 
ges: valetudo: aocclonie 
289, 13. Vide et xod 14. 

Γνῶμαι,, vicarii 1998, 24. 

Gotthi 86, 14. 

Grabius (Ioannes Ernestus) 1990, 
42. 1221, 17. 

Graeci Persarum adveatu censternati 
310, 18. 

Gru dogma quibus fondamentie 
nitatur 502, 10. 

Grando 694, 15. clades per eam il- 
latae: natura linis: fo- 
roris divini instrumentum 711, 22. 
712, 4. 718, 21. 

Graptos ( Theodorus) 1089, 17. eius 
verba 940, 18. 948, 11. com 
88. rio et conseneus 
950, tem 971,7. elogium. 4188, 
10. libri 1138, 14. testimonium de 

Kucharistiae mysterio 139,5. verba 





tum huic scribit 239, 18, Cregorae 
ofücia erga Theodorum Metochi- 
tam 308, 22. oratie, qua eum af- 
flictom solater 309, 22. Androaii 


philosophiae et peae- 
cepta pleaios sibl traderet 39$, 19. 
quantum ea oratio Legothe- 


habuit340, 12. repudianti vis 
iara 348, 2, do Partaia d 
tat. vente. ore, refragae- - 
bua froxra süvermris 364i 


NOMINUM ET VERBORUM, 


legatus in Bervium ad Cralem et 
Caesarisam viduam missus: quae 
sibi et sociis in itinere acciderint 
marrat 374, 19. acceptis ἃ Caesa- 
Tissa mandas, Byzantium reverti- 
tur 883, 11. Andronico seniori ad- 
dictus; calamitatis Ene 427, 
4. Mod loannis, Heraclese x 
τοι d, at li sui, scripsit 
499, 7. amicis instantibus, vani 
raedictiones refellendas — suscipi 
77, 14, Andronicum seniorem in- 
visere solitas: cum eo ultimum col- 
loquitur 461, 8. Cralaena hortante, 
monodlum canit ia obitum Androni- 
εἰ senioris 465, 1. Th. Metochi- 
tae mortem lamentatur monodia re- 
citata 474, 18. orationem consola- 
foriam apud Andronicum iuniorem 
habet de obitu matris eius 490, 14. 
quanquam laicus, a Ioanne patriar- 
€he advocatur ad Tisputandum com 
episcopis Latinis: silentium primo 
suadet: deinde patriarcham et se- 
lectos epi privatim. convenit. 
501, 21. orationem coram iis babet, 
qua sententiam suam fusius expo- 
mit, 502, 10. acclamationibus et. 
plausu efücit, ne Andronicus iu- 
nior inquirat in Demetrium Despo- 
tam 533, 1. dialogum scribit, cui 
titulus Florentius seu de ἐμ 
555, 93. cur Synode contra Bar- 
laamum habitae baud interfuerit, 
ab imperatore invitatus; item a 
triarcha et toto Concilio 558, 17. 
,Jubetur astra consulere super mor- 
bo Andronici iunioris 559, 20. eo 
mortuo, lamentandi munus it 
560, 10. monodiam recitat 560, 13. 
non simplicem historiam scribit 677, 
15. ab Anla secedit 720, 19. eb 
Anna arcessitur, ut cum astrologo 
disputet 723, 12. Aatrologorum 
raediciones vanas esse arguit ex 
lemaeo, D. Basilio, et ex ora- 








movet 785, 14. patriarcham inter 
et Palamam arbiter constitutus 769, 
S. novas opiniones damnat: Annam 
offendit: sententiam scripto tradere 
iubetur 769, 15. ea occasione data, 
novos refellit 770 , 6. non 
ideo reprehendendus, quod victo- 


1861 


riam de edversarfis non. reportarit. 
771, 22. immo constantise et reli- 

lis ergo laudandus 772, 8. multa. 
Aliis relinquit accuratius narranda 
784, 80. 786, 90. 793, 18, praecla- 
ras spes de Cantacuzeno concepe- 
rat, antequam is rerum potiretur 
830, 92. eundem, sua spo deceptus, 
errore liberare statuit 821, 12. cre- 









824, P lrenen adit, filii morte af- 
flictam: eam mortem corruptorum 


dogmatum poenam esse affirmat: 
ita partes suas Augustae patroci- 
nio roborat: Isidorum variorum er- 
rorum accusat 827, 15. negat nova 
disputatione epus esse 849, 17. 
Palamam redarguit 830, 10. item 
Cantacuzenum 880, 24. assentato- 


'ugnaturus , 
Mit: vitae ΝΞ 891, 
. p' » δ. ora- 
tio apud socios orthodoxos 894, 20, 
ipse et socii excluduntur aditu Au- 
lae interioris 896, 15. per atrium 
dispersi, diu expectant 897, 16. 
introducuntur 898, 4. aetate debilis: 
capitis morbo et aliis incommodis 
afflictus 900, 15. Barlaami victor: 
variorum librorum auctor 901, 2. 
senio fractus 901, 16. Cantacuze- 
num antea d s 
vi 902, 99. orationem 
d Synodum Palamiticam 909, 9. 
arlaami vic et repressi constans 
inimicus 917, 16. ἃ Cantacuzeno 
interpellatur : liberius loqni solitos, 
majestatis reverentia comprimitur 
936, 17. suam dicendi libertatem 
defendit exemplis et rationibus 938, 
7. cum saepia comparatus: asper 
et flecti nescius , 12. obiecta 
si Cantacozeno refellit 938, 22. 
de 'Thaborio lumine dicturum se 





᾿ tit 939, 4. subinde interpel- 
Vs $9, ἢ 


, 11. capitia doloribus af- 


1352 


fligitur 955, 9. aeger et ieiunus, 
disputandi munus sociis tradit 975, 
6. sese in Concilio iterum sistere 
recusat 985, 10. acios hortatur ad 
veritatem fortiter defendendam 985, 
16. ilii, ut secum veniet, aegre 
tandem persuadent 986, 9. ab im- 
peratore seorsum seductus, promis- 
sie et aliis arübus tentatur 986, 
16. ad Palamitarum arguments re- 
spondet 987 , 21. cum sociis intro- 
vocatur 992, 8. discipuli timidiores 
eum deserunt; alii silent 994, 16. 
secedentem orthodoxi "episcopi se- 
juuntur; quos imperator primum 
dre velati deinde, suadente Pa- 
&, abire patitur 995, 7. unum 

ex discipulis producit, qui dispu- 
fandi munus excipiat 1001, 14. 
caute occurrit imperatoris iracun- 
diee 1003, 23. fusiorem narratio- 
nem et accuratas refutationes pro- 
mittit 1007, 4. eius discipulis quid 
. acciderit 1012, 6. ut e Concilio 
ipse dimissus sit 1012, 98. domo 
includitur: silentium ei perpetuum 
indicitur 1013, 4. consolatur se me- 
lioris fortunae spe 1013, 20. cum illu- 
strium Sanctorum casibus suam cala. 
mitatem comparat 1015, 3. S. Basilii 
verba ad praesens tempus aceommo- 
dat 1015, 14. alia S8. Patrum di- 
cta subiuncturum se promittit; quae 
fert 1020, 12. multi 
ex amicis illum deserunt 1025, 1. 
sque etam Cabasilas: Gregoras 
sortem suam deplorat 1025, 14. ab 
internuntiis ad se missis nova de- 
creta et Palamae libellum exigit 
1038, 14. 1039, 20. de custodum 
mona: um saevitia queritur: sua 
in eos et Chorae monasterium me- 
rita commemorat 1044, 19. a Cal- 
listo patriarcha commonefactus, per- 
stat in proposito: D. Daailii verba 
iterum sibi accommodat 1048, 15. 
tentatur & discipulo et ab aliis; 
sed frustra 1049, 7. duriori custo- 
dia premitur 1049, 21. a Cabasila 
. convenitur 1050, 13. unus contra 
duos 1058, 11. ad argumentum pe- 
filum ex substantia et virtute so- 
lis respondet 1060, 2. gaudet obla- 
tam sibi ἃ Cabasila facultatem ar- 
Gumentandi ex gentilium scriptis 
1075, 7. in prefenorum librjs ver- 






























INDEX HERUM, 


satus; libenter lis armle contra Pa- 
lamitas utitur 1088, 1. atque id 
lustini martyris exemplo facit 1086, 
19. Sanctorum libris destitutum se 
innuit 1089, 19. iubetur ipsa Pa- 
trum testimonia exhibere 1094, 15. 
plura narrare capitis dolores noa 
sinunt: amicis rogantibus pergit 
1112, 1. ΝΞ Cabesila ami- 
Citiae memor, famae eius parcere 
voluit 1112, 3. laborat in seligen- 
dis Patrum testimoniis 1117, 14. e 
multis pauca seligit 1119, 1. ad- 
versariorum minas refellit 1145, 2. 
mori paratus pro fide defendenda, 
sepulturam non curat 1145, 12. 
arctiori custodia premitur 1145, 12. 
Gregoras (idem) in Chorae monaste- 
rio collocatus a ΤῊ. Metechita; 
astronomicam disciplinam ex eo di- 
dicit 308, 24. heres doctrinae ab 
eo institutus 309, 4. Metochitae 
fium et filiam erudiit 309, 15. 
alienus ab omni affectu, atodium 
veritatis profitetur 645, 2. qualia 
seu laudare seu vituperare decre- 


Gregorae , 

cum  Cantacuzeno — familiaritas 
611, 22. amicitia 820, 22. 823, 1. 

Capitis dolores 975, 6. 1112, 1. 

Domus celebritas in solitudi 
fortuna in calamitatem versa 1050, 6. 

Libri Antirrhetici et Steliteutici 
901, 18. 944, 16. 

Sermones, per ecclesias in San- 
ctorum commemorationibus legeban- 
hl 1144, 21. tarios ipd 

Ocii, commentarios ipsi quoque 
scripserunt de suis cum Palama 
concertationibus 975, genter 

Cantacuzeno dili in 

Ci legia 1238, 24. 1247, 8. 
Gregorse scite dictum de 

Palamitico 1308, 44. Gregoras de- 

fensus 1264, 5. 1288, 5. 1800, 25. 


1221, 98, Dialogus - 
1168,40. 1204, 17. 1242, 85. Parae- 


NOMINUM ET VERBORUM, 


meticus de obitu Theolept 1997, 
29. quando singulas Historiae par- 
tes scripserit 1259, 4l. 1993, 1. 

ando ee Antirbeions 1806, 

7. 1816, 30. Gregorae opuscula 
indicata 1230, 46. 1233, 84. 1283, 
40. Gregoras geographus 1210, 41. 
posta 1245, 7. Gregorae domus quo 
ἴα loco sita fuerit 1309, 96, Gre- 
goras notatos 1177, 44. 1290, 84. 
i. 18. a Du [io 1249, 84. 1963, 


cat. 1201, 1. 1207, 21. 
storia 1307 , 24. obscurus 1267 , 6. 
1268, 12. 1278, 20. 1277, 16. 1309, 
44. 1315, 19. alteri obiicit id quod 
ipsi obiicitur 1308, 6. 1809, 7. ao- 
istico dicendi genere utitur 1928, 
. dithyrambicum sapit 1298, 10. 
lice audax 1237, Goloixi Un 
7, 4&. 1805, 10. 'antiptoses apud 
tum non pancae 1305, 10. phrasis 
insolens 1168, 45. locos communes 
posa habuit 1204, 17. 1227, 83. 
, 1. dicta repetit 1992, 9. sua 
Jpsius scrinia compilat 1934, 9. 1265, 
28. 1288, 26. eruditionis astrono- 
micae ostentator 1234, 7. oscitans 
1160, 80. nugetor 1207, 16. ani- 
lium fabularum narrator 1207, 28. 
memoriae vitio lapsus 1196, 35. 
memoriae nimis fidit 1295 , 99. se- 
cum haud consentit 1275, 21. secum 
pugnat 1168, 2. fallitur 1158, $8. 
1803,31. ὠμφιβολίᾳ deceptus 1298, 
15. promissa haud exsequitur 1151, 
86. 1296, 40. 12592, 10. 1268, 40. 
1306, 14. Cantacuzeno. adulari 
videtur 1252, 21. quantam fide di- 
gnus in iis quae de illo narrat 1994, 
41. metuens fustis 1978, 19. senio 
fractus ante annum aetatis LVIL. 
1294, 31. sexagenarius 1809, 80. 
Gregorius Cyprins 1179, 17. 1293, 
1À. eius eloquentia: ut patriarcha 
designatus sit: cur dilata cousecra- 
tio 163, 11. & quo ordinatus et 
inauguratus 164, 15. Zelotis suspe- 
ctus Latinismi 165, 11. stabilitur 
Nicephorus Gregor. Vol. 11. 


1853 


ipsius anctoritas 166, 18, Beco in- 
videt: eum relegari curat 168, 15. 
apud Synodum refellit 170, 9, καρ" 
plici opem negat: iusto Dei iudicio 


178, 18. viros doctos et eruditos 
cde raefecerat M rhecloga ) 
us Nazianzenus (Theologus 
505, 12. 710, 12. 911, 12. 918, 14. 
957, 17. 1027, 1. 508, 12. 513, 4. 
911, 13. 918, 14. 929, 21. 934, 8. 
957, 17. 1015, 5. 1063, 4. 1073, 2. 
1126, 15. Add. 1279, 28. 1292, 6. 


89. 

Gregorius Nyssenus 509, 6. 988, 91. 
1109, 22. 1140, 6. 1142, 12. 1248, - 
20. 1822, 26. 

Guelphorum factio 286, 90. 

Guido Armenius, Byzantium arceasitus 
* sorore patris sui Maria: Serrhis 
δι aliis Christopolin usque oppidis 
praefectus: Cantacuzeni consobri- 
mam uxorem duxit: item Syrgiannis 
filinm: n patria religiene perseve- 
ravit 623, 4, in Cantacusenum af- 
finem saevit 629, 13. Thessaloni- 
censes armis adiuvat 684, 8. Caa- 
tacuzeno δυργηντελεζιάνο εἰ Σνρ- 

' γὴ ντελενουζιάο 1968, 99. 

Gyllius (Petrus) 1221, 1, 1221, 82. 
1237, 35. 1291, 21. 1294, 44. 

Gynaecocastrum;! quot stadiis distet 
^b urbe Thessalonica 634, 6. 

Gyrolimne 315, 17 etc. Vide Portae 
Bysast. 


Hadrianopolis, Vide 

Hadrianus imp. Vide Adriamus. 

Haemus mons 455, 9. 483, 24. 481, 
15. 488, 1. 626, 13. 653, 4. castella. 
án eo monte exstructa ab Andrenico 
seniore 494, 18. vicima oppidala 
457, 21. 458, 9. H 

Haeresis maxima praenunüata. Vide 
Praedictio.. N . 

Haeretici 506, 14. dif&cillime corri- 
guntur 888, 15. non repudianda 
quaocunque ab lis dicuatur 928, 19. 
eorum commentationes obscurae et 

86 . 


1854 


perplerae 929, 19. quomodo imperi- 
tos seducant. 939, 15, 
Haliartus 251, 16. 486, 8. 
Halys fluv. 810, 22. 468, 18. 
Hamax: 4. 


obil 36, 14. 
Hamibel 91, 5. 811, 1. 688, 38, 758, 


Harduinus (Ioannes) ad PHn. 1264, 82. 

Hariolationes fanaticorum 128, 9. 

Harioli Itali: harioli a Persis oriundi, 
Colchidem habitantes: eorem prae- 
dicta Fd 5. hariolis fides hábita 


T7 . 
Hermostae Lacedaemonii 209, 13. 
Haytonus 1156, 43. 1157, 23. 1157, 
2. 1171, 81. 


Hebraei, plenilunium quod post aequi- 
noctium existit cur observent in suo 
Paschae 368, 24, per mare velut 


pe sridum sdlum vanamlad 1041, Hip 


Hebrus fluv. 708, 13. 

Hecuba 'T'roiana 142, 4. 

Helena, Michaelis Angeli flla, nupta 
Manfrede Siciliae regi 72, 1. 

Helena, Asanis filia, decem annos nata, 
despondetar Theodoro Lasenrb Toan- 
nis Ducae filio impoberi 29, 16. 

Helena, Cantacuzeni filia 788, 9. Ioan- 
ni Palaeologo nubit 791, 19. 

Helice 824, 22. 476, 21. 688, 21. 
165, 6. 

Helicon 477, 15. 

Hellanodicae (iudices incorrupti) 847, 
18. 505, 10. 804, 6. ibique annot. 

Hellespontus 267, 24. 968, 4. 588, 
11. 849, 4. 858, 21. Vide Fretum. 

Henricus Dandulus. Vide Dandulus. 

Henricus, Balduini primi frater et 
successor in imperium 86, 1. 

Heraclea Pontica 187, 16. metropolis 
499, 18, elus urbis pontifex loan- 
nes, Gregorae avunculus Vide 
Toannes., 

Heraclea Thracica 164, 18. eius urbis 

ntifex patriarchae Constantinopo- 

Diano mahus iaponit 165, 8. 

Heracleae (Thracicae) episcopus (Phi- 
Meo Palamae δὸς ϑιασώεης 

Heraélidae et Cecropidae, ficta nomina. 
566, 18. ibiq. annot. 

Bereits S75 8 957,8. a. 
leri mortifera, vulpeculis 
noxia 598, 22. 


INDEX RERUM, 


Hercules orbem peragravit 480, 91. 
Herculis columnae 481, 1. 702, 17. 
797, 93. fretum S4, 17. aidus 542, 
15. Herculis simulacrum a Lysima- 
cho effictum 1221, 17. 

Herodes 899, 9. 

Heim 9 τὰ Περσικὰ ovyyodqag 

e Greed b 10. 
lerricus, Byrant. imp. 

Fesiodus 1314, di. Ὁ 

Hesychius 1269, 95, 

Hieremias 1315, 84. 

Hieresolyma 750, 15. 

Hierosolymorum patriarcha 507, 9. 
762, 15. 

Hierum, seu Fanum 539, 8. 844, 20. 
Hieri promontorium 134, $1. o& 
Ponti, ibld. Hierum duplex 1237, 33. 


Vide Henricus, 


pocratis imago 1956, 26. 
Hippodromus 786, 19. 854, 9. 912, 19. 
ine rex, alicuius scandali occa- 


interdicto damnatus a Papa 


168, 5. 

HBlatoriae initium, Urbsa Latinis capta 
12, 25. 18, 9. historiae laus 571, 1. 

Historiae dogmaticae exordium 881,9. 

Historidi munus excellens 1, 1. qui- 
mam historici digni sint reprehea- 
si ibid. invect in historicoe 

icos εἰ mendaces 6, 24. 

Hodegetria. Deipara. Hodegt- Vide 
Imago, Monasterium , Templum. 

Holstenius 1926, 7. 

Homeridae 385, 13. 

Homerus 31, 8. 32, 10, 480, 1. 560, 
23, 586, 20. 664, 10. 725, 7. 1048, 
9. 1234, 4. 1234, 10. 1247, 22. 
28. 1237, 87. 1276, 25. 1 
1294, 37. 1995, 10. 

Horatias 1244, 10. 1252, 15. 1293, 90. 

Hovedenos (Rogerus) 1175, 4$. 

Hunai 86, 16. 

Hyadinthía Spartanorum 880, 8. 

Hyemis Beriphruris 878, 19. 

Hymai Senctorum de Trinitate, 897, 
30. antiquitus centati in ecclesia; 
b Isidoro patriarcha abolentur, 

Hypatia 294, 6. 

Hyperborei 86, 17. 

Hyrcanus (seu Orchanes), Bithyniae 
satrapa, Cantacuzeni gener33, 13. 

anteit Persicos δαὶ tempo- 
ris satrapas, ibid. Vide Orckanes. 









NOMINUM ET VERBORUM. 1955 


Tapyx, ventus 455, δ. 

lathatines Sultanus Alexiem armis iu- 
vat 17, 8. a Lascare occiditur 20, 13. 

Jaxartes fluv. 35, 22. 38, 15. 

Jberi occideatales, a Bcythis subacti 


84, 16. 

Tera (Hispan.) 238, 10. inferior 218, 

Caucaso füitina 348, 14. Col- 
, 1. 

Τρατῖδ ins. capta a Ioanne Duca 29, 2. 

lcarius ab Euboeae principe deficit: 
confirmatis viribus, docietatem init 
cum Palaeologo: Éuboeam subactu- 
rum se promittit 95, 20. 

lconii Sultanus, Michaelem Palaeolo- 
gum legioni Romanae praeficit; Scy- 
this opponit: Sultan! cognatus ad 
Scythas transit 58, 15. 

Iconomachia 940, 12. 952, 7. Icono- 
machiae morbus 26, 22. utriusque 
tempora 172, 1. 

conomachi homiliis, hymnis, et can- 
tics pepercerunt 1146, 6. eorum 
error de Domini transfigurati carne 
940, 11. haeresis quantas in ec- 
clesia turbas excitaverit 1137 , 17. 
verba de Eucharistiae mysterio 1138, 
23. ibique annot. 

Idololatria (928, 21.) et haereses & 
Diabolo invectae sunt 905, 9. 

Ignatius Diaconus, auctor Vitae Ni- 
cephori patriarci 

Igoati, patriarchae 
muti licatus 1285, 8. 

Ignis Atramyttenus 166, 13. 171, 5. 

lilyria a Bulgaris occupatur 27, 8. va- 
statur ab Andronico iun. 515, 

liüyrii 116, 8. 276, 6. bellum Palaeo- 
logo inferunt 146, 1. perfidi et foe- 
difragi 544, 24. 

Imago Deiparse 462, 15. Hodegetriae 
87, 16. EG, 18. 429, 12. imagines 
sacrae, a P: in ignem con- 
jectae 948, 11. ad Porphyreticam 
columnam veteri more coimpor! 
solitae 385, 10. . 

pro Imaginibus libri varii 1300, 9. 

Imperantium culpae excusatae 758, 9. 

lmperatoriae praerogativae 784, 6. 
partes et monus 904, 18. 

Imperii $e ecclesiae perturbatio maxima 
721, 15. 

Imperii Byzantni fines anguatissumi 
805, 23. 1034, 6. 




















Incarnatio Dei Verbi negata penitus a 
Palama 1075, 19. ME 

Increati homines 948, 1. 968, 4. 

Indi 332, 23. Indorum sapientum prae- 
ceptum 188, 21. 

India 807, 24. 

Indica monstra 9, 21. 

Indus fluviorum maximus 38, 7. 

Ἰμορία ingens in Aula Byzantina 788, 
15. inopiae causa duplex 789, 8. 
stannea et fictilia vasa: corium in- 
auratum: gemmae vitreae 488, 17. 

Inopia rerum necessariarum apud By- 
zantios 849, 6. 

Instrumentum ex 'Thesauro Chartarum. 
1167, 11. 1180, 42. 1181, 26. 

Internunti ad iuniorem Andronicum 
missi 8 seniore 397, 18. 

Internuntii ab. imperatore et patriar- 
cha ad Gregoram missi, mandata 
exponunt 1038, 4. nova decreta et 
Palamae libellum iubentur exhibere 
1038, 14. negant libellis opus exse: 
decreta allaturos se e pronittunt 1039, 
13. re infecta discedunt 1043, 17. 

Toachimus Abbas 1317, 17. 

oannes Apostolus et Evangelista 883, 
4. 915, 15. 1125, 1. 1126,7. 1132, 
9. 1182, 14. 1295, 20. 

loannes XXII. Papa 1223, 24. eius 
epistola indicata 1247, 35. 

loannes, Andronici senioris et Irenes 
fius 234, 12, Nicephori (Chumni) 
filiam uxorem accipit? matre, so- 








coniugem et liberos commendat 496, 
16. loannes, suae et suorum episco- 
porum facundiae diflius, Crego- 
Tam advocat contra episcopos Lati- 
nos 501, 12. suadente Apocauco, 
codicillos profert a. defuncto imp. 
scriptos: tutelam et rerum admiai- 
sirationem  cenatur i 
579, 8. iusiurandum 
no, et ab eo accipit 595, 12. Can- 
tacuzeno a suis iuiperatore salutato, 
exultat 612, 21. pro Apocaucoapud 
Ámperatricem agit 599, 11. in Can- 
facozenum perfidus: in Apocaucum 
effiiosus; quem oblata impunitato 
ex arce evocat 603, 17. eodem in 
urbem reverso, vitae institutum mu- 





1856 


tat: in Cantacurenum ipse quoque 
conspirat 605, 10. imperil procurato- 
rem se instituit: Apocauco urbis 
raefecturam et alias dignitates con- 
lert 605, 20. res ab eodem patriar- 
cha in Cantacuzenum designatae 607, 
14. Ioannes et. Apocaucus iurant se 
nunquam rece Cantacuzenum 
605, 94. Ioannis familia numerosa, 
nb Ápocauco ornata et ditata 697, 1. 
Toannes rubros calceos recusat; alia 
ornamenta admittit; ambitiosus et 
imprudens 693, 18. se et imperium 
idit 700, 18. in Cantacuzenum 
ingratus 755, 6. sese οἱ Cantacu- 
s perim excusat , Partim da- 
8, 12. pacem suadendo, An- 
nam beisen 760, 8. summa apud 
hanc auctoritate foruit 780, 6. ut 
eam a se alienaverit 781, 1. absens 
et inauditus damnatur, 783, 8. mo- 
nasterio primum includitur; deinde 
Didymotchum ablegetur 784, 10. 
Byzantium transfertur: moritur non 
ngo post: eius elogium 813, 10. 
eda fuit usque ad eam no- 
€tem , qua Cantacuzenus Byzantium 
cepit: eius acta utra praeferenda 
996, 99. priora decreta rescissa per 
posteriora 827, 8. 
loannes (Cephalleniae Comes) Aeto- 
liae et Acarnaniae princeps, caeso 
fratre Thoma rerum potitus ; veneno 
tollitar ab uxore 586, 12. 
loannes Despotes in Thessaliam cum 
magno exercitu proficiscitur contra 
loannem Nothum Sebastocratorem 
110, 23. Novas Patras obsidet 112, 
23. obsidionem deserit 115, 10. Ro- 
manis fugientibus, navalem pugnam 
instaurat: hostes in faga vertit: 
insignia Despotica cur nunquam 
deinde gesserit 119, 18. 
Michaelis 


Noti filiu Clagi- 
timus) 47, 13. ad Michselem Pa- 


, 90. 
loanncs, Michaelis Nethi filias notos 
47, 17. Thessalise princeps 110, 15. 
Bebastocratoris, dignitate oruatas: 
foedifragus: Romanas provincias 
lar 110, 29. mulia oppida 
amittit: Novarum Patrarum moeni- 











fendit: fessus longa obsi- 
m uni 
t 112, 21. no- 





«tu per funem demissum lapsus, 


INDEX RERUM, 


Romana castra pervadit: Atheua- 
rum ducem adit: a quo delectos 
milites quingentos accipit 118, 15. 
in Romanos nec opinantes impe- 
tum facit 114, 10. fomana castra 
diripit 115, 17. fidem rursus fran- 
git 149, 6. Vide et 145, 93. 
T Michaelis Palaeologi frater, 





miae legiones smis Mdiangit 72 

fit utra 79, 17. ᾿ 
omnes Porphyrogeniti filios, Vide 
aoc 00. ρας: 

Andronici Pati 2. natales 

Dd certaminibus celebrati 482, 

. novennis puer, mortuo 

in Palatium Am αὶ fratre ἀπαίσιον 

4. Cantacuzeno 576, 18. coronatur 

die non festo 616, 7. 

cte preícir S6, 22. Vile e 

590, 5. 610, 19. 

Toannes Sozopolitanus, fit patriarcha : 
Michaelem, Andronid senioris fi- 
lium, diademate ornat 193, 8. con- 
temnitur ut simplex et indoctus: 
sepelit: in patriam rererütar S10, 

osnües Heraclea sphueepus, Grege- 
rae avunculus 429, 7. 

Vide praeterea, f doen, Bc- 
cus, Cintacusengs, Comnenus, Da. 
mascemus, Ducas, Glycys, Lescari 


etc. 
Tobi liber 308, 7. 718, 12. 
lobos Bogomilus 718, 12. 
lelenta, soror imperatorum Balduisi 
imi et Henri. , demque maler 
oberti imp. 86, 9. 
Toniae loca maritima 14 
Tonicae urbes 196, i 300, 
Jonius sinus 54 7. 
losephus ft patriurdba post Germe- 
num: lem Palaeolo, 
lurii ἔπ crudelitatis seit xd. 
15. concordiam impro 
135, 20. iterum i paarae T 160, 
1o herum patriareh sedie ret, 13. 
sectatores, seu losephitae 
188/6167, 3 ᾿ " 
[osephus "Cretensis 8. 
losephus Hebraems, ex 


NOMINUM ET 


oriundus 238, 21. Flavii cognomen ^ 
vnde acceperit 238, 23. 

lrene, filia "Theodori Lescaris; Ioan- 
nis Ducae uxor 24, 3. mater Theo- 
dori: ex equo lapsa desinit liberos 
parere: rempublicam praeclare com 
marito administrat 44, 7. templum 
loannis Baptistae in urbe Prusa 
medificat 44, 15. moritur 45, 4. 
Vide et 99, 1. 

ΝΕ Michaelis Pa- 

lia primogenita Alexii 

Comneni inperaloria; uxor Alexii 
Palaeologi 69, 2. 

Irene, Theodori Lascaris iunioris fi- 
lia, Comiti Vigintimiliae Genuensi 
despondetur 93, 9, 

lrene, Michaells Palaeologi filia, de- 
spondetar Joanni Asani 189, 11. 

rene, eiusdem Palaeologi filia notha, 
Nogae Scythae nupta 149, 17; 

Irene lica) neptis Marchio- 
nis Mi rati, Thessalonicae re- 
gia: Andronico seniori nubit, nata 
annos undecim: eius mulieris elo- 
gium 168, 8. privignum Michaelem 
exosa, liberos suos conatur ei exae- 
quare 233, 14. maritum , petitioni 
suae refragantem, vlciscitur fasti- 

liis: unde dissidium 234, 16. Thes- 
salonicam secedit: maritum tradu- 
cit 235, 16. filio suo "T'heodoro uxo- 
rem quaerit: conditione ab Athe- 
narum duce repudiata, ad Spinu- 

Jam sese convertit; non admodum 














Demetrium , lorum, 

Simonidis fratres 243, 13. Aetolo- 

rum, Acarnanum, et Epiri princi 

pem facere flium suum frustra co- 
natur 240, 15. moritur: eius sepul- 
tura: deeiusdem pecuniis quid actum 

sit, 278, 5. Vide et 245, 

Irene, flia Andronici senioris notha, 
Toanni Ducae Sebastocratorl nupta 
449, 17. 278, 23. 

lrene Alemanna, Andronico juniori 
nubit, moritur sine liberis 883, 23. 

Irene (quae et Eudoca) filia An. 
dronidi iun. notha; uxor Basilii Tra- 
pezunts imp. 678, 22. viri per ia- 
sidias clandestinas sublati suspecta: 
60 mortuo, pellicem cognominem 


VERBORUM, 1857 


foras elicit ibid, et 596, 19. legatis 
ad patri nicom semel et ite- 
rum missis, alium sibi maritum pe- 
tit: utriusque legationis morae 579, 
8. rumor de [renes cum Magno Tra- 
ntis , Domestic J consuetudine i 
lum civile excitat apud Traj 
zuntios 551, 8. Vide udo. Το 

Irene (Cantacuzena 788, 9.) Canta- 
cuzeni imp. uxor: laudatur 625, 10. 
699, 91. egregiam marito operam 
navat: fratres ei conciliat 625, 15. 

Ü ticho praeficitur 626, 8. ci- 
baría et vestimenta offert Amurio 
650, 22. hic eam coniuge absente 
moestam et flebilem solatur 651, 9. 
lrene Matthsenm filium, novas res 
molientem, adit: Orestiadem clam 
ingreditur 805, 2. orationem longam 
apud filium habet 805, 23. persua- 
det: Byzantium redit: filii Andro- 
nici mortem luget 813, 4. Grego- 
rae patrocinatur; ad Galataeo- 
rum postolata respondet 846, 1. 
Manueli filio bellum foris admini- 
strandum committit 849, 8. bellum 
ipsa intus apparat 850, 10. 

Trenes (Cantacuzenae) fratres in car- 
cerem coniecti ab Andronico iuniore 
694, 93. Vide loamnes sam, et 
Manuel 4san. 

Isaac Ascéta 962, 13. 

Tsanc Bogomilus 718, 19. 

Isaias 513, 777, 2. 487, 8. 1056, 

- 1810, 82. 1515, 82, 













ctus, fit patriarcha, 
dio et opera: eius erga Palamam 
merita 786, 5. anathematismi unde- 
cunque in eum ab orthodoxis scripti 
786, 11. episcopos punit 786, 17. 
pronuntiatum a loanne decessoro 
suo in izeníanos anathema 
abrogat: risum movet, qui reus sit 
et alios-absolvat 792, 4. episcopos 

eit rudes et indoctos 798, 8. 





amam Thessslonicae episcopum 
ordiuat, conatur Irenen Áogustam 
ἃ Gregora alienare, Gregorae sus- 


det ut sileat, leidori Canones igni 
damnantur 798, 10. falsa praedi- 
ctio, tristia, morbus, obitus 870, 
8. commemoratio in sacris per er- 
rorem omissa: error postmodum 
correctas 879, 13. doctrina de sub- 
stantia et operatione divina 827,15. 


1358 


Tsmenus fluv. 251, 17. 19. 

Tsraél 369, 23. 

Jssicus sinus 194, 15. 

Jeter fluv. 137, s 159, 16. 747, 8. 
877, 13. a is tralectus 26, 24. 
maximus fus 08, 9. ex ἀν ibus 

5, quinque ostlis in Pon- 

03, 10. a. irr 

Jis traiicitur 103, 16. in A. 

πὶ perveniat 393, 8. 933, 1 i 

ximus eorum qui Scythiam perfluunt 

25 14. lstri partes boreales 15, 


i 165, 18. 
Tali: cum Italis di; 








nam non cuivis 





rex Michaelem , Andronici se- 
filium, ambit sibi generum: 





mon auditur 193, 1. 
Italicae vestes ex lane 600, 1 
Tthacenses 110, 11. 
ludaei 161, 8. Nisan suum erdiontar 
alias ab alio Martii nostri die 369, 
pulus di- 
et 


14. dorotalan 969, 6. 






caeteris iri 
dotalia 73 
Tudicis iusti officium 915, 5. 
Iulianns Ji ΩΣ ἴω idolorum cultum. 
Graecarum 
ferorem tilia 


inter- 

dixerit. 1009, 19. 19. 
Tulius Caesar sb amicis proditus 178, 7. 
Toppiter 342, 19. Olympicus, Phidiae 
opus 894, 24. elus tela a Cyclo- 
pibus fabricata 993, 14. concubi- 


1» 10.» 'popilo 109, M a pe. 
triercha et ab omni er LR 


Tusta, ludicrum certamen 48: 
Tastiniana. prima 164, 13. Vite ἀμ. 
aria. 


INDEX RERUM, 





itiae divi- 
nae ratio 572, 10. oculus 777, 16. 
oculus vindex 850, 1. tribunal, ibid. 
et. 109. 39. justitiae vindicis tribunal 


904, 
Yxion 1054, 23. 


καθέλκειν τὴν ὀθόνην, baister le 
villon 1991, 96. m 
᾿Καθολικοὶ κριταὶ 1940, 8. 
Κατὰ Ἰησοῦν ἄνθρωπος 1809, 86. 
οἱ Κοτὰ Παλαμᾶν 1908, 99. 
Κατόλυσις,, destructio 1168, 23. 
᾿Κιντζούστρα 1245, 30. 
Κνήμη τοῦ ποδὸς 1991, 18. 
'Κομοτηνή, Cantacazeno Χουμούτζη- 
Poles Wolfio 1946, 45. 
Konxls , Wolfio crepido 
Tülvni», eius verbi significatio 1134, 1. 
Κείσματα οὐ ποιήματα idem sumi 
1188, 21. 
Κωκαΐδες λίμναι 1337, 87. 


Lacedaemonii, victi ab Epaminonda 
486, 6. Leuctricam pugnam 
aurum mul ibus interdixere 752, 

Ther- 


Lachanas Bulgarvs latrociniis ditescit: 
Constantinum Toechum vimcit et 
occidit: eius regnum et uxores ac- 
Pav [ oppidi Romanis imminet 130, 


elis Palaeslogi dolo ocd- 

ἴδαύσαως 1216, 81. 1296, 6. 1258, 
26. 1289, 42. 1307, 82. 

Lementatlo rhetorica 141, 12. 


Lanpedes » creata lumina afferentes 
976, 

Lampsacus 25, 14. 

Lantzeretus 127 


274, 8. 
Laien  (Cbticoeendyle) im. μῆς 


8. 1200, 7. 
Fh d. ede, 23. 1945, 29. ten 19. 
1279, 5. 1279, 18. 1280, 19. 


NOMINUM ET VEBBORUM. 


iris 
"Theodorus T. In urbe Nicaea im- 
perator salutatur 13, 14. 
perium quam late patuerit: socer 
Alexius ipsi invidet 16, 13. Theo- 
dori celeritas 18, 10. lathatinem 
"Turcum occidit 21, 2. victis Tur- 
εἷς pacem concedit: victoris cle- 
mentia: uxores duae 21, 12. mors: 
m 24, 1, comparatio cum Ioan- 
uca 24, 12. 
"F'heodorus II. Ioannis Ducae fi- 
lius: Helenam Asanis filiam decen- 











lespontum traiicit cum magno exer- 
citu 56, 4. Bulgero pacem petenti 
concedit: bellumin Thessaliam trans- 
fert57, 7. aegrotat: monasticum ha- 


bitum "induit paulo ante mortem: 

Peata expiat: moritur G1, 20. eius 

liae quatuor; ques maritos babue- 
rint 62, 24. 

Toannes, Theodori II. filius uni- 
€us 62, 20. contemnitur: Mi 
siam mittitur a Mich. Palaeologo 
80, 40. excaecatur 93, 5. :ab An- 

. éronico imperatore caecus visitur 
178, 5. 

Alexius et Isaacius, fratres Theo- 
dori primi, praelatum aibi Ioannem 
Ducem. ferunt: Latinorum 
armis adiu rebellant: vincuntur 


25, 8. 
Isnacius. Vide Alexius, proxime 

supra. 
Latini frustra se D. Petri successo- 





res iactent 506, 14. quaestiones - 


iompriden agitatas renovare cur 

studeant 515, 19. in multis recte 
sentiunt 995, 6. Latini duo episcopi 
de ecclesiarum concordia agunt 

Lati, apta Constantinopoli, 1 
tini, caj inopoli, imj 
ieu eriartin dividuntt expeditos 
mem parant in Asiam 14, 3. a Ioanne. 
Asane Bulgarorum principe profligan- 
tar 15, 21. Alexium et Jsaacium. 
scares armis adiuvant contra Ioan- 
nem Ducam: vincuntur: Axiaticas 





1859 


Urbes amittunt 25, 7. Daphnosiam 

classe obsident 85, 4. Constantino- 

polin amittunt 85, 17. reversi, suos 
fugientes excipiant: in Italiam vela 

dant 86, 18. 

Latini principes quatuor Byzantii im- 
perarunt 86, 4. eorum incuria 87, 14. 

Latini principes cum Graecis affinita- 
tem baud iungunt, inconsulto Papa 
168, 7. mos succedendi, apud eos 
receptus 233, 20. 

Latini principes cum Itallae rege, et 
cum imperatore Andronico iusiore, 
agunt de ineunda adversus Turcos 
societate 523, 8. inter se dissident 
595, 8. 

Latini foederati in piraticas Persarum 
naves classem armant: Smyrnaeam 
arcem capiunt: minimum deinde pro- 
movent. 689, 10. . 

Latini barbam radunt 896, 17. Latini 
inventores [ustae et Torneamentorum. 
482, 10. mercaturis dediti, P 
sertim Genuenses 683, 22. Latin 

. mobiles imperatorum ^ Byzantino- 
rum affünitatem vix dignantur 237, 


22. 

Latini praedones, sollo imperatorio 
otii 469, 22. Latini Scythis cru- 
leliores 27, 24. avari e£ rafsoes; 

veteribus monumentis haud peper- 
cerunt 276, 5. 

Latinorum equitum octingentorum in- 

felix virtus 19, 24. Latinorum gra- 

vis armatura 32, 9. arrogantia 834, 

20. bellum internecinum 880, 15, 

Latinorum (Galataeorum) potestas 968, 

8. vires auciae ob me fectam aBy- 
santiis rei navalis curam 175, 6. 
machinae 268, 10. Vide Galataei. 

Laurentius (oannes) Lydus Philadel- - 

phiensis 1276, 1. 
Lazarus: duplex in Lazaro miraculum 


Lari 148, 21. 
Lebadia 251, 16. 
a Didymolchum ab Anna ad 
παρα missi 776, 18. 
ü de concordia ecclesiarum, ἃ 
aps Ioanne XXII. Byzantium missi 


1247, 25. 
Legutio de concordia utriusque δος 
iae 125, 3. benigne auditur & 
Romano pontifice: initur concordia 
125, 7. 








1560 
io ad Cralem Servine 263, 10. 
ide Caesarinsa. 


Leges et imperii maiestas se invicem Locri 252, 29. 


sustentant 916, 23. 

Lemnia mala. Vide Proverbia, 

Lemnus 98, 16. 285, 9. 709, 8. 

Leonidae Spart. apophthegma 686, 
21. 895, 10. 

Leonis imp. Oraenla 1996, 7. 

Lesbia structura. Vide Proverbia. 

Lesbus 207, 12. 438, n 526, 16. 
534, 19. 702, 11. τοῦ, 8. » 

“Λέσχη 1814, 4i. 

Leu: gea 752, 9. 

ictrica pu, 

Leunclavius Tise, 10. 1157, S1. 1160, 
1. 1160, 35. um 1. 1177, 88. 

Lex Severi imp. 164, 23. 

Libadarius Priorestarites in Asiam 
mittitur: eius elogium 195, 23. Phi- 
Jenthropenum suspectum habet 196, 
30. audita eius defectione (199, 6.) 
pecuniam δὲ milites cogit: in Lydia 
Castrametatur: Philanthropenum a 
Cretensibus traditum accipit 200, 9. 
capto insultatt visum adimit: no- 
tatur ut insolens et crudelis 201, 
12. Vide Philanthropenus. 

Li Donius ethnicus, amicus. ius fuit Basilii 
uh eie fata figu- 
r, in quo imperatorum fata 
ris seni] Micis involuta fuerunt 

463, 8. libri fatidici 305, 17. 

Liberius Triballus Cantacuzenum ho- 

itio endi 688, 8. Vide Canta- 


Lib. V Vide Monaster. 
Litys 805, 24 «ie. ab Aegypila b- 
acta 1i 


02, 11 
Linmnii, locus stans "Tray ite du- 
Fo fere stadiis 680, 9. Vide et 


2, 5. 
Lithargyrinum 493, 15. 
Lingus Attica 163, 12. 
Liquores dulces ex Aegypto et Árs- 
Va advehi soliti 437, 24. 
Literae chartaceae; linteae 895, 7. 
Literae Byzantiwm allatae; jn Pala- 
mam et in jsidorum scriptae 786, 


Literae Acarnanum, Triballorum, Thes- 
rum et Latinorum Peloponne- 
siorum ad Cantacuzenum 506, 3. 
Liturgia semel cum Latinis post ini- 
tam concordiam celebrata 190, 11, 











INDEX RERUM, 


Lod 8. Scriptarse expositi 1310. 11. 
1912, 13. ines 1319,5. 1320, 1. 
ES ienemidü 251, 13. 
Epizephyrii 7. Opuntii 251, 
18. Ozolae 110, 17. 657, 17. 
oes Dioni. Vià Glyege. 
eta Dromi. Vide 
Logotheta Geniei, Vide Th. Mctockites. 
po proprio nomine caret 514, 7. 
41óyovc, nomen lod 419, 4. 
Longobardia 26, 6. 
Longeburdoren Marchiomum provin- 


289, 
Lucas riagiltn 1116, 6. 1118, 4. 


Ladorieu. Comes Blesensis, 
Inperii Byzantiai sodipit hes cum 
Bulgaris pugnans cadit 1: 
Luminum sDleine , Quodecimus dies 
post Natalem Christi 617, 22. 
Luna in secunda quadratura ad solem 
619, 13. 
Lyceum 896, 4. 334, 12. 23. 471, 12. 
Lycia 140, 18. 
Lychaites lapis 31, 16. 938, 17. 
Lycurgus 325, 11. Spartanorum 
lator 1108, 1. Aristocratiam coasti- 
tuit apud Lacedaemonios 796, 3. 
Lydi 15$, 12. Lydorum et Medorum. 
divitiae "1075, 10. 
Lydia 190, 6. 125.2. 200,21. 214, t0. 
Lydius lapis 361, 9. 
Lysander qmm. 13. 477, 
22. 486, 





Lysimachia 695, - 
λα Fyüagerou de 10. 


594 18. 
Maccabaeus 421, 17. 792, 17. 
Macrina , avia S. Besilii 1018, 14. 
Muere 18, 5. 140, 18. 142, 13. 


195, 1i 

Masene, E Peloponnesi, aite ad 
Leuctra; olim Taesarium promoa- 
torium 80, 1. 

Maeots 686, 19. 797, 19. 827, 11. 
880, 13. palus maxima 83, 19. 36, 7, 


NOMINUM ET VERBORUM. 


eri prm am 
Maiestatis (χαθοσιώσνως) crimen 


4625, 2. 

Mandrabolas, Vide Proverbia. 

Manfredus Siciliae rex, gener Mi- 
chaelis Angeli: eum socero in Ro- 
manos fines irrumpit 71, 24. fuga 
elabitur 75, 8. Vide nna Alemanna. 

Manfredi soror, nupta Ioanni Ducae: 
Cum Caesare Alexio Surategopulo 
permutata 91, 23. 
ns; Vide Monaster. 

ichaeus; si dicat materiam prae- 

existere, quid dicendum 961, 18. 

Manichaei dicebant quae Pa- 

lamas 1142, 16. Manichaeorum do- 

tor, cum aliis eiusdem sectae, ab- 

luratis erroribus baptizatur 884, 13. 

Manuel Asan.. Vide /fsas. 

Manuel , Andronici iunioris 
frater, ut occisus 285, 21. 

Manuel Cantacuzenus, Vide 
senus. 

Marathon 337, 16. 

Marbescianus 1274, 7. 

Marcesina, Ioannis Ducae amica 45, 
16. templo excluditur a monachis 
jussa Blemmydae 46, 3. Blenmydam 
criminator 46, 18. 

Marchionum digoitas 238, 3. iblq. an- 
not. 

Marcion 961, 19. 

Mare, Adriaticum 110, 11. Aegseum. 
Vide in Ae. Atlanticum 8, 5. 172,7. 
888, 11. 992, 15. Caspium 33, 23. 
85, 94. 18. 91, 19. Euboicum 251, 
19. Galaticum 141, 7. Indicum 107, 
b. Inferum 416, 11. lonium 110, 
12. 194, 5. 326, 1. Carium, Ly- 
cium, Ponticum 141, 7, 

Maria, filia Theodori Lascaris 57, 13, 
63, 3. despondetur Nicephoro, ΜῈ 
chaeisnoihi flo 4n SL. ἢ 

Maria, Michaelis Pala: neptis ex 
sorore Kulogia , Constantino (Toe- 
cho) principi Zagorae nupta 180, 

ul, iine mater 188. 30. 

ia Armena (quae et. Xene), 
Armenios vor Byraitdus. sides 
citur, Michaeli nuptura 195, 6. iu- 
mioris Andronici mater, Thessalo- 
micae comprehensa, a Constantino 
ta Byzantium mittitor 354, 4. 

Andronicus iunior cum ea deliberat; 

hoec filio timet; eum cum Michaele 





1361 


e- 
lolet: 


Bulgaro reconciliat 430, 11. 

feritam se testamento filii 

Byrgiannem adoptat: Thessaloni- 

censes sacramento aibi obligat d 

5. "Thessalonicae moritar 490, 11. 

elus obitu 490, 14. Maria 

e patria ad Graecum dogma 

transit. 495, 8. mater Annae οἱ 
"Theodorae 283, 5. Cantacuzeni et 
elus matris ininica 440, 12. Wen- 
ceslai et Michaelis Bulgari socrus 
890, 13. 391, 10. 16. Vide et 277, 
20. 283, 5. 854, 4. 17. 623, 8. 

Maria Andronici senioris neptis ex 
sorore, eademque Asanis filia 220, 
12. nubit Rogerio, ibid. 

Maria (immo "'heodora) Cantacuzeni 
fla, nubit Hyrcano Bithyniae sa- 
trapae 762, 24. 

Marius (Caius) Cimbros et 'Teutonas 
vicit 34, 14. 

Maronea 244, 24. 

Martinus, Chii rector; elus insolae 
praefecturam ut adeptus. 
rebus gestis clarus, ideo: 
ctus: capitur et Byzantium vinctus 
mittitur 438, 13. 

Martini frater a Martino elusus 438, 21. 

Martius (Coriolanus) 810, 8. 

Mertyrum certamina 1015, 3. 

Messages (seu Alani) 84, 1. 86, 9. 
Christiani antiquitus: a Scythis sub- 
acti, legatos mittunt ad Ándronicum 
seniorem: eoruri postulata et pro- 
missa 204, 14. cum uxoribus et li- 
beris admissi, acerbis exactionibus 
occasionem praebent : in Asiam trans- 
eunt, Michaelis imperatoris ductu: 
eirca Maguesiam castrametantur 05, 
9. a Turcis fanduntar: uratiano- 
rum agros populantur 207, 2. Mas- 
sagetao, οἱ Turcopull Michaelem 
imperatorem in deserunt 230, 
7. Massagetae in Scythiam transi- 
turi, a Turcopulis et Catalanis pro- 
figitur 239, 94. Vide et 8. 

» 1. 229, 9. 24. 230, 7. 

Massaliani et Bogomili, in monte Atho 
tomprehensi 714, 20. deprehensorum 
nomina 718, 7. dogmata impura718, 
29, varils poenis coerciti: quidam 
fuga elapsi, recipiunt se in magnas 
bes: imitantur picos Marties 719, 
10. Vide εἰ 876, δ. 919, 8. 921, 8. 

Matthaeus Cantacuzenus Vide Cam- 
facusonus. 








1862 


INDEX RERUM, 


Metthaeos Evangelista 792,19. 1113, Metochites, 


. 1128, 12. 1116, 6. 1129, 1. 

Hispeniam irrumpunt 688, 21. 
Mauritani ( Μαυρούσιοι) 107, 8. 
Mauritius David, Divionensis 1151, 

44. 1160, 16. 1162, 6, 1164, 16. 
1175, 12. 1199, 9. 

Mauropotamum 415, 8. ibiq. annot. 

S. Maximus 912, 5. 974, 9. 1064, 18. 
1065, 20. 1068, 9. 1084, 19. 1091, 
1. 1121, 21. et in annot. 1311, 33. 
1812,7. 1312,41.1313, 22. 1313, 37. 
1314,12. 1314,21. 1318,46. 1319, 23. 

Medea, urbs maritima 796, 18. 795, 1. 
 Cantacüzeno obsessa et ad deditio- 
mem compulsa 796, 23. 

Medi 38, 25.91, 1. Medorum classis pro- 
fligata a "Themistocle 497, 15. 

Medici e Perside acciti 554, 13. querela. 
de medicis 291, 5. 

“Μεγαλόσχημοι 1162, 26. 

Megarenses 252, 24. 

Melanchlaeni 34, 1. 

Melchisedecus, ἄναρχος 944, 99. 

Melecus, cum Azatine fratre ad Mi- 
chaelem Palaeologum confugit 82, 
4. Melecus, Azatinae filius, pater- 
num imperium repetit: ab Amurio 
satrapa vincitur: domum reversus, 
occiditur 137, 4. 

Melecus, Turcorum Dux 254, 4. reci- 
pit se ad Cralem 254, 10. 

Melenici castellum 418, 23. munitissi- 
mum: Centecuzeno deditum: Ioanni 
Irenes fratri custodiendum commit- 
titur 633, 2. 

Meliteniotes , cleri imperatorii archi- 
diaconus, «“ατιφόφρων 180, 9. in 
exsiliom mittitur 171, 8. Melitenio- 
tes, legatus cum Vecco missus ad 
S. Ludovicom 1177, 8. 


Menaea 1243, 21. 

Menander Comicus 1811, 7. 

Mendacil crimen excomtom 666, 30. 

Meridiani nebulones, μεσημβρινοὶ λῆ- 
φοι 450, 19. ^ 

Mesembria urbs 60, 23. munita e 
πολυάνθρωπος 457 , 24. deficit et 
praesidium Romanum caedit 487, 21. 

Mesopotamia 88, 19. 

Messane, Siciliae urbs maritima 217, 
19. Σικελικὴ Μεσήνη 860, 939. 

“Μετάδοσις εἰ μετάληψις, quatenus 
diderant 1917, 94. ^ 








[Georgius] imperatorii cleri archi— 
diaconus, Δατινόφρων 130, 10. in 
exsilium mittitur 171, 3. ibiq. annot. 

"Theodorus, Logotheta Dromi ; le- 
gatus de affinitate mittitur com Ioan 
ne Glyci: utriusque elogium 193, 
25 eit in jmhm Cyprum: re 
infecta, in Armeniam proficiscontur 
194, 9. "Theodori Metochitae Lo- 

othetae Genici auctoritas: filia 
foni Panhypersebasto nupta : laus 
Metochitae: animi et corporia do- 
tes mma eruditio 271, 2. dicendi 
arum studium cum 
reipubl. administratione coniunxerit 
272, 6. seniori Andronico awctor 
est, ne iuniorem in carcerem comii- 
ciat, antequam geniales dies efflu- 
xerint 803, 3. in Chorae monaste- 
rio consulis de equi picti hinnitu, 
quid responderit 303, 11. arcanum 
cum Andronico seniore colloquium 
805, 13. stupor et silentium : uxo- 
ris et liberorum anxietas 306, 7. 
filia Panhypersebasta eum alloqui- 
tur, et amice increpat 306, 17. 
oratione filiae excitatus lamenta- 
tur: magnam cladem praedicit: ite- 
rum silet: recumbit 807, 24. eios 
merita erga Gregoram: astrono- 
micam disciplinum solus norat per- 
fectissime sua aetate 308, 23. An- 
Gronicum iun., coniuratis inter- 
cedentem, graviter increpat 314, 6. 
de se admodum anxius: somnio ter- 
retur: suis rebus consulit: secessit 
in Palatium 411, 24. senioris An- 
éronici providentiam noa probat 
420, 17. Metochitae domus diripi- 
tur: bona omnis aut expilata, aut 
in fiscum redacta: i| maledictis 
vexatus bid Didyaotichum re- 
legatur 428, 20. exsul stranguriae 
oribus cruciatur 431, 9. ab exsi- 
lio revertitur: in Chorae monaste- 
i at: Metochitae aedes diru- 














flictus, habitum monasticum induit: 
moritar 474, 13. luctus cognato- 
rum: breveelogium Metochitae 481, 
13. Monodia in eius obitum 475, 1. 
Metochita ἔμπνους βιβλιοθήκη καὶ 


NOMINUM £T VERBORUM. 





erroribus quid senserit 919, 8. Cho- 
Tae monasterium instauravit 1045, 
22. versificator pessimus 1945, 21. 
eius versus 1179, 99. 1926, 15. Epi- 
taphiom, auctore Gregora 1245, 7. 
Metrodorus,, nomen fictum 1252, 41. 
Michael Archistrategus: eius statua 
delecta: quis illam: primus erexit: 
quis lapsam restituit 202, 10. 
^ Michael foediragua ) Michaelis An- 
, eli filius nothus, "Thessaliae et 
Aetoline princeps: quatuor filiorum 
pater: Mariam, loannis Pucae ne- 
ptem, sponsam ambit filio suo Ni- 
ephoro 47, 14, uxorem habuit, no- 
mine Theodoram, ibid. rupto foe- 
dere, urbibus Thraciae imminet : foe" 
dus cum eo renovatur: fit Despota, 
ipse et filios 48, 19. Macedoniam 
et Thraciam invadere statuit: so- 
dos sibi asciscit generos suos, 
Peloponnesi principem et Maníre- 
dum Siciliae regem 71, 10. Belle- 
grada obsident 73 , 9. Michael per 
transfugam decipitur: proditum se 
a sociis putat: eos noctu deserit 
75, 7. pacem rumpit 83, 7. Roi 
mos fines vastat: Caesarem vincit, 
ac vivum capit 90, 18. affinitatem 
jungit cum imperatore 92, 8. fidem 
denno frangit 98, 17. eius obitus: 
uatuor liberi: hereditas duobus 
liviaa: natu minimis αὐ consultum : 
eorom fuga ad Michaelem Palaeo- 
logum 109, 24. 
Michael, Michaelis Nothi filius 47,14. ad 
Mich. Palaeologum confugit 110,20. 
Michael, Constantini Toechi filius, 
Byzantium pulsus venit cum Ma- 
ria matre 189, 19. 
"Michael Bolgarus (Stranzimeri filius) 
Wenceiai uxore vidus et prind- 
δία petitus: per legatos arcessitur 
Pb Ahdronico juniore, uxoris suae 
fratre 890, 8. Didymotichum venit: 
ietatem init cum illo adversus 
rem 391, 18. init foedus cum. 
411, 15. cum iuniore re- 
conciliatus ; copias suas domum re- 
ducit 419, 5. eidem bellum infert: 
utrinque se ad pugnam parant: re- 
conciliantor ab Augusta 490, 5. 





















1868 


cur bellum Crali intulerit: Andro- 
nicum iuniorem in belli "societatem 
asciscit 455, 7. Triballorum agros 
vastat: δ Crale victus et captus, 
moritur ex vulneribus 455, 7. 
Michael I. (Palaeologue) affectati im- 
peril accusatur: purgat se iurelu- ᾿ 
rando 49, 8. Nicaese urbi prae- 
fectus, ad "Turcos fugit 57, 19. 
fugae causa: ibid. legioni Romanae 
praeficitur ab. Iconii Sultano: Scy- 
this opponitur 58, 15. rogatu Theo- 
dori imperatoris in Aulam redit: 
iusiurandum praestat: — Conostauli 
dignitatem recipit 59, 10. ob exi- 
mas corporis εἰ animi dote onini- 
vs gratus: variis praesagiis impe- 
rio destinatur 68 Lire Palaedlo- 
gus: avi et patris dignitates: fisci 






. ipso 

tiente, — imperii Pidministrationem 
suscipit, donec heres legitimus ado- 
lescat 70, 8. Despotae titulo orna- 
tur 71, 8. fratrem cum exercitu 
mittit in Macedoniam 72, 8. impe- 
rator salutatur: novum iusiurandum 





: Byman- 
fium praesidiis cingit: Nicaeam redit. 
80, 99. recuperatae Urbia nuntio 
quemadmodum affectus 86, 39. ut 
er portam Auream intraverit 87, 
IG. Urbem inztaurat. 88, 19. (Mi- 
chaelis Archistrategi statuam colu- 
manae imponit 202, 10.) stabilit po- 
testatem suam: Theodori Lascaris 
filias nuptum collocat: loannem ea- 
rum fratrem, excaecat 92, 21. ei ab 
Arsenio sacris interdicitur: veniam 
jt 98, 8. non auditur : concilium 
indicit adversus patriarcham 93, 24. 
maximam classem instruit contra Bal- 
uini filium : insulas recuperat 98, 6. 
Michaeli Aetolo bellum infert: viso 
cometa terretur: imminentem Scy- 
tharum irruptionem timet: domum 
redit 98, 20. triremes duas nactus, fu- 
elabitur 100, 20. periurii et crude- 
litatis absolvitur 108, 2. occupatas 
ἃ Latinis insulas classe vexat 117, 
8. Byzantium munit: Siciliae regem 
et Venetos in Carolum ooncitat 194, 

















1864 

14d ad Papam mittit, per 
le evertendo Carolo et de 
agit 125, S. Palaeologi 
blanda et artificiosa oratio concor- 
diam ecclesiarum suadentis 126, 15. 
severitas in contumaces 127, 12. 











giümo Bulgarici regni heredi, fi- 
liam suam lrenen despondet: 'eun- 
dem cum magnis copiis in Bolga- 
riam.mittt 132, 6. ob unius civis 
Byzantini caedem mlnatur extrema 
Genuensibus Galataeis: veniam d; 
184, 1. eorum fastum imminuit, 
maguum exercitum Turcis opponit: 
duces praeficit incautos 139,2. Ro- 
mani in insidias pertracti caeduntur. 
140, 6. Palaeologus, munita San- 
gari ripa, Bithyniam tutatur: co- 
iie eius terrestres ac navales aliis 

lis distractae 140, 12. cum Ca- 









rolo rege comparatur 144, 11. Fre- " 


dericum Siciliae regem in Carelum 
armat: eo astu classem Caroli in 
Siculos avertit 146, 16. publicis 
precibus indicüs, exercitum cogit 
146, 94. legatos mittit ad Nogom. 
Bey! ffüinem suum: auxilia ab 
eo δ. "Thessaliae exitio immi- 
net 149, 16. subito inorbo correptus, 
non potest destinata exsequi : audito 
locorum nomine, reminiscitur ore- 
culi: dolet se, aenigmate deceptum, 
oculos viro insonti effodisse 150, 1. 
moritur: eius cadaver. neglectum 
152, 23. dotes eximiae: conscien- 
tia: caritas in liberos nimia 153, 
15, liberorum amore ius omne vio- 
lavit: scelerum fructus 154, 18. 
mortui corpus Selybrjam translatum : 
luctus indictas 159, 21. in summam. 
wPiteraem. tyrannice invasit 801, 5. 
ichael (1L.) lmperator, Andronici 
senioris filíus : getas in Tur- 
cos ducit: & Turcis victus, recipit 
se in urbem Magnesiam 205, 1. 
Rogerium coram se obtruncari pa- 
itur 224, 8. in Catalanos movet: 
ulos et Massagetas secum 

ducit: iuxta Apros castrametatur 


229, 5. à tis et "'urcopu- 
lis deeeritar 230, 7. tarbatam aciem 
frustra conatur restituere: in hostes 


temere invectus, vix evadit 230, 















INDEX RERUM, 





m militibus destituitur: febilis et 
invitus discedit: insignia eius dire- 
μ᾿ et ludibrio habita 257, 19. 

iessalonicam abit: abeundi causa: 
ibidem moritur 277, 19. Oraculum 
de eius morte 278, 2. Vide et 224, 
1. 228, 10. 264, 15. 295, 14. . 

Michael Despota, frater Ioannis Palaeo- 
logiimperatoris: quadrimus 576, 21. 

Michael Monachos, auctor Vitae S. 
"Theodori Studitae 1160, 40. 

M labes, Srlagopues. Vilononita- 

'at l. le nomina. 

Miltiades 337, 15. 

“Μιξολύδιοι, μιξοφρύγιοι 379, 20. 

Mithridatis imperium quam late pa- 
tuerit: venena omnia ab eo explo- 
rata 642, 16. 

Mitylene 525, 18. 24. 596, 18. 20. 
528, 4. 529, 9. 534, 18. 19. recu- 
perata per Philanthropenum 534, 1. 

Momitilae genus: varia fortuna: ut 
per latrocinia metuendi - 
703, 12. societatem init cum Can- 

tacuzeno 701, 4. Despoticae digni- 

tatis insignia y accipit a Byzantis: 


. 












Cantacuzeno tur 704, 20. Ro- 
manas urbes invadit 727, 18. eius 
audacia 728, 12. circumventi con- 


sternatio: pugnae et caedes: mili- 

tum strages 798, 94.  Momiülas, 

Cantacuzeno ίομιτξίλος 1978, 29. 
Momus Iovi succensens 18. 
Monachi, ab Athanasio 





719, 15. literae ad eo« datae ab 
Anna et loanne P. 768, 
6. monachorum X od, saevitia ad- 
versus Gregoram 1044, 19. 
Monasterium , 
Adelorum 891, 23. jrorinnn Ta- 
ianopoli castellum, ibl . 
S. Andreae 178, 29. 262, 9. 
Archistrategi, ad Bosporum 195, 


Auderorum, proximum Rhodope 
mou 69 23. Το 


NOMINUM ET VERBORUM. 


Monasterium , 
S. Basilii 784, 18. 
Chorae 303, 12. 309,1. 1045, 99. 
& quo conditum , a quibus instau- 
ratum 459, 3. 


oriotsme 289, 14. 
“οὗ vA seu Deiparae τῶν 
nya» 1. 559, 18. 576, 18. 
ΠΟΥ Ἢ 
norum 93. 
Neae 737, 16. ibiq. annot. dire- 
ptom, ibid, 
'“Παναχρόντου 160, 8. 
Pantocratoris 85, 24. 
Paschasii 80, 12. 
Lt 270, 5. 
Pertz. . monasterium vir- 





ginom, Pra 
Sosandra 50, 22. 65, 17. 
Btudii, à Constantino Porphyro- 

Enito ΝΞ & Latinis deso- 


tum f90, 1i 
Xerolophi doi, 15. 316, 5. 258, 
17. 23. 


Moncada 1204, 33. 1205, 14. 1210, 15. 

Monembasis olim Epidauros, h: 
Malvasia 80, 1. ibiq, annot, 786, 7. 

Moneres 847, 11. 857, 6. 863, 20. 
876, 23. 

Monodia, in obitum Andronici senio- 
ris 465, 5. in obitum "Theodori Me- 
tochitae 475, 1. E obitum Andro- 
nici iunloris 560, 1: 

“Μονοειδὲς 1311, 259 

€MovoO:fu , μονοθεΐτης 969, 4. 

Monomachus Mysticus Syrgiannem dolo 
capit 298, 6. 

ux inter Ciliciam et Pampbyliam. 
105, 7. 

Montes continui ab Eaxino Ponto us- 
que ad lonium πιάτο 375, 13. 

Montisferrati Marchio fit rex Thes- 
salonicae 14, 10. xm 8. Pelopon- 
mesum ingreditur 14, 18. Aletium 
imperatorem capit: dlnittit 16, 15. 
ip patriam Longobardiam profici- 
scitur: eo absente capitur ''hessa- 
lonica à Theodoro Angelo 26, 4. 

Mortis contemplatio omnibus necessa- 





Mortoorum colloquia 939, 8. 
Morum depravatio 185, 8. 


1865 


Mos Francorum ie, 80. p "um 
1206, 15. 1206, 25. rinde 
Mos velerum imperatorum 1080, 15. 
Mos vetus interpretandi sacras Bcri- 

uras : e praedicandi verbum 
Dirisum 19. uterque mos no- 
Preis 185, 8. 
Morin comphrtandi sacras 
ad columnam ob reticemiid 10. 
Moses 1111, 6. praesentem ja- 
tuitos 1041, 28. Mosis libri 1146, 1. 
Moses Pictor 718, 12. 


rici 140, 1: 
“Μουσεῖον b 476, 10. 
Mozyles episcopus, Nicephori Aeto- 
lise pridciple legatus 164, 2. De- 
brorum brorum episcopo praelatus, Hers- 
mangurat 164, 7. 
Mssonious, T Πριγκέριος, Berenga- 


μέτα ἐρρμάραια 235, 12. 
Muntanerius ( Ramondus) 1201, 16. 
a20b 14 1900,4. 1810 14. 1211, 1. 


Musarum H. 477, 14. 
Mosalo , 
Georgius; homo novus, ot in 
Aulam it: Theodoro iuniori 


pergratus: Protovestlarii dignitate 
ornatur: uxorem ducit cognatam 
imperatoris 62, 4. tutor testamento 
datur loanni Lascari 62, 19. nobi- 
libus praelatum eum sibl aegre fe- 
rentibus, Proceres convocat: tutela 
et rerum administratione vult se 
abdicare 63, 15. prohibetur: no- 
vum iusiurandum exigit 65, 23. 
€um duobus fratribus in templo oc- 
ciditar 65, 23. 

Andronicus, Magnus Domeaticus 


Synodo refellit 170, 3 2, Muzaloais 
auctoritas : καλύπερα, insigne di- 
guitatis 170, 10. Vide Theodora. 
Muzalonis Protovestiarii filia, Con- 
stantino Despotse nupta, sine li- 
beris decessit 293, 3. 
Mysi 375, 16. 378, 5. 703, 14. 704, 
1. orthodoxi 787, 5. Vide Proverbia. 
Mysia 548. 18. ad latri ostia 36, 16. 
ad Hellespontum 214, 91. Mysia 
Utraque "EX 1. Vide Bulgari. 





1566 


Mystica contemplatio, et reip. admi- 
nistratio, vix fere coniungi aolent 


66, 23. 

Mysticus, Vide Monomachus. 

Mytaes, Asanis dóyovog (sororis ma- 
Titus) 182, 6. pater Iosnuis Asmnis, 
ibid. in Asiam fugit: Mesembriam 


"Theodoro Lascari iuniori tradit: ΝΙΝ 


annuos reditus et praedia ab eo 
obtinet. 60, 19. 


Nabona: ar 966, 8. anni Nabonassa- 


J 

Nabuchodonosor Assyrius 750, 15. 

Navalis rei cura neglecta a. Byzanti- 
nis 174, 20. 

Naupacti metropolitanus 164, 11. 

Nazirael 896, 21. ibiq. annot. 

Nea. Vide Monaster. 

Neda, quae οἱ Dominica 1235, 438, 
Neoeaesarita Protosecretarius, pater 
Eudociae Palaeologinae 293, 15. 
Nero, tibiis et tripudiis operam dans 


1022, 2. 

Nestor 338, 17. 476, 2. 

Nestus, maximus Thraciae fluvius 626, 
12. ibiq. annot. 631, 2. 

Nicaea imperii sedes 13, 14. Bithy- 
niae urbs primaria: ab Orchane ob- 
sessa. 433, 13, 8 Turcis capitur 458, 
12. Vide et 104, 2. 

Nicegoras, Gregorae nomen fictum 
1252, 41. 

Nicephorus Basilicus. Vide Dasilicus. 

Nicephorus Blemmydes, Vide Blem- 
mydes. 

Nicephorus (Chomnus) Canicei prae- 
fectus: vir sapiens: megnae aucto- 
ritatia: filiam habuit (Eulogiam) nu- 
pm Toanni, Andronici senioris et. 

renes filio 241, 5. 

Nicephorus Despotes, Michaelis No- 
thi filius natu maximus : Epiri prin- 
ceps relictos a patre 110,3. ei de- 
spondetur Maria, loennis Ducae 
meptis ex Theodoro fllio 47, 17. 
63, S. viduus uxorem accipit Àn- 
mam, Michaelis Palaeologi neptem. 
x sorore Eulogia 92, 8. 130, 22. 

Nicephorus, Ephesi metropolita : Arse- 
nio succedit in patriarchatum 80, 17. 

Nicephorus, patriarcha CP. verus 
suctor operum, quae Theodoro 
Grapto adscribuntur 1298, 12. 1322, 
18. larium eius Chronicum, edi- 
tum a Petavio 1299, 43. 

















INDEX RERUM, 


Nicephorus Gregorss. Vide Cregoras. 

Nicetas (Choniates) 1152, 14. 1153, 
16. 1154, 35. 1263, 40. 1152, 30. 
1220, 39. de statuis Constantino- 
politanis , ibid, 

Nicomedia, Bithyniae metropolis, a 
"Turcis capta 80, 17. 

ilus fluvius: ut aquas cum Maeotide 
communicet 323, 9. Nili catara- 
ctae 338, 1. fontes 12, 12. 469, 
1. inundationes; quas Aegyptii me- 
tiuntur cubitis 331, 15. 

Niobe 142, 5. 

Niphon, Cyzici metropolitamos, fit 
purisrea ost Athanasium: vir il- 
iteratus: eius atudia et malae ar- 
tes 259, 14. uno laudandus, quod 
Arseniatas ad communionem admi- 
serit 961, 9. ob sacrilegia e pa- 
triarchali sede eiicitar 269, 24. cur 
Andronico seniori infensus: eius 
male tractandi auctor: invidus : in- 
gratus 487, 19. 

Nisan Martia) mensis primus Io- 


Noga, Scytha Transistrianus , [renes 
nothae Michaelis Pelaeologi filiae 
maritus 119, 15. 

Nomades 879, 21. 

Nomen mutant qui cucollum induunt 
1295, 41. 

Notiones (ἔννοιαν) nominibus non re- 
spondent in Divinis 973, 8. 

Notitia Thronerum 1183, 48. 

Novendiale sacrum 65, 9. novendialis 








Nummi aurei antiqui, in finibus Per- 
sarum inventi: multi a Latinis mer- 
catoribus in varias oras trensmissi: 
quanti apud Byzantios aestimati 
sint 446, 21. 

Nymphaeum 50, 21. 137, 18. in Ly- 
dia 190, 15. 


Oblivii erx 730, 21. 

Occasionis effigies 633, 18. 1068, 4. 

Oceanus Britannicus 108, 1. Octei 
accolue 332, 21. 


NOMINUM ET VERBORUM. 
Octavius Caesar, Vide Auguutus. 





1. 249, 5. 722, 
po gravius 1043, 23. 
Olympus, mons Asiae 169, 2. 214, 

32. eius montis angustiae Bithyniam 

et Phrygiam disterminant 18; 19. 
Oner-oglios 1200, 19. 
Ompha'opsychia, monachis obiecta a 

Barlaamo 557, 15. 

Onomseticon urbium indicatum 1934, 
17. 1262, 25. 1263, 18. 1264, 26. 

"operatio et substantia idem sunt. in 

971, 6. 1092, 6. de operatio- 

mibus divinis opinio Palamae 967, 

12. Operaüonum divinarum varia 

nomina 945, 8. 1009, 21. ᾿ 

Ophiuchus 542, 17. 

Oraculum , de Michaelis Palaeologi 1. 
obitu 150, 17. de "T'rallibus ab Án- 
dronico sen. instaurandis 143, 9, 
ibiq. annot. de morte Michaelis II, 
imp. 278, 2. de seniore Andronico 
463, 3. Oracula Chaldaeorum 724, 
6. ibiq. annot. Oraculorum ortus 
εἰ inventio: cur ambigua et ob- 
scura: quaenam cavende 150; 20. 

Oratio, 

Andronici senloris, in Historicos 
maledicos et mendaces6, 24. in ne- 
potem, apud patriarcham Esaiam 
εἰ pontifices. 13. 

Andronici iunioris, ad internun- 
fijos ab avo missos 398, 15. ad mi- 
lites 410, 7. in coniuratos 523, 8. 

Cantacuzeni, adversus Ioannem 
patriarcham 579, 23. in adversa- 
rios, apud Annam Augustam 587, 
6. in eosdem, apud Annam Aug. 
et loannem patriarcham 591, P4 
in Apocaucum 600, 23. item 661, 
11. δὰ Matthaeum filium 814, 94. 
δὰ Byzantios 854, 12. apud Syno- 
dum Palamit. 905, 7. 

Asanis, ad Matthaeum Cantacu- 
zenum sororis filium 799, 9. 

Matthaei Cantac. ad Asanem avun- 
culum 801, 24. 

lrenes Augustae, ad Matthaeum 
filiam 805, 23. ᾿ 

Syrgiannis 299, 14. 








1867 


Apocanci, inCantacnzenum666, 20. 

Gregorae ad Logothetam 322, 1' 
δὰ Andronicum seniorem 328, 
apud patriarcham εἰ selectos pon- 
tiüces 502, 10. ad Aridronicum iu- 
miorem de obitu matris eius 490, 
14. apud Cantacuzenum 884, 1: 
apud socios orthodoxos 894, 90. 
in Synodo Palamitica 909, 6. 918, 
11. 925, 1. 928, 16. apud Cabasi- 
lam 1051, 14 etc. 

Palamae, in Gregoram 980, 17. 

Omitto disputationes. De Mono- 
diis vide in Monodia. 











Orchanes, Bithyniae princes, Ni-. 


caeam "obsidet: imperatori adve- 
mienti occurrit 493, 13. Romanos 
caedit 434, 23. relictis equitibus tre- 
centis, recedit: hi rum ca- 
stra pars diripiunt, pars instant fu- 
gientibus 495, 13. Orchanes, ὃ 
Ἀτουμάν, 'lorcorum manum haud 
puram mitt jn Thradam, By- 
zanti occupsadi spe 539, 4. ibiq. 
annot. Turà caeduntur a Cantacu- 
zeno 589, 90. Vide Hyrcanus. 
Orchestra: ἐξ ὀρχήστρας πρίασϑαν 





966, 18. 

Orestes, Orestae et Pyladae 593, 4. 
649, 16. 718, 19. 799, 14. 

Orestios 15, 9. 224, 4. 302, 8. 319, 

29. 320, 22. 359, 99. 458, 8. 630, 

22. 621, 4. 6. 762, 11. 805, 9. 15. 
20. Vide Adriamopoli 





lae coniunctus 72, 21. 

'Ὁρκωμοτικὰ 1240, 8. 

Orontes fluv. 107, 7. 

Orpheus 560,23. Orphei cithara 333, 
95. Tragoediae 471, 15. ibiq. annot. 

Orthodoxi frequentes ad Gregoram 
conveniunt 891, 20. 894, 11. Oc- 
thodoxorum. τοὶ affectus, fidu- 
cia, trepidatie, moeror 984, 10. 
Principis animus ab ipsis aversus 
979, 12, frustra conantur contradi- 
tere Palanitis 994, $. a Fidei pro- 

ne auspicantur Actionem Sy- 

nodi tertiam 999, 15. Actioni quar- 

tae intersunt, partim volentes, par- 

tim nolentes 1003, 9. vapulant 1010, 








1868 


10. vexati, non habent quo fugiant 
ν᾿ 1084, 1 o5, 3 
Ὄυρχήσερα 
Os Ponti 134, 21. 
Ossa mons 117, 5. 248, 1. 249, 6. 
Ostenta et prodigia, futuram imperii 
calamitatem portendentia' 884, £3. 
Vide Sinistra auguria. 
"Outoaxov , concha , testa 1196, 15. 
Ovata corona. Vide Corona. 
Οὔπω in οὕτω mutatum 1946, 3. 
Oxus dus 37, 15. 
Ozae audacia punita 518, 20. 957, 29. 


Piden, vel Pachomium, locus 


Pachomius, vir honestus: a. Mich. 
Palaeologo excaecatas 150, 15. 

Pachymeres 1162, 11. 1162, 40. 
1175, 1. 1176, 85. 1180, 87. 


15. 198, 5. 1198, 36. 1202, 9. 

204, 25. 1205, 11. 1911, 15. ae- 

or Andronipo senlori 1150, 18. 

Eres epistola. indicata 1900, 
Historiae 


locus, diversus ab 


ph 1905, 15. Écphrasis Au- 
gusteonis 1217, 49. 1221, 8. 





pot 
Palaeologi imp. 69, 6. 
Andronicus, Magnus Domesticus 
sub Theodoro Lascari, pater Mi- 
chaelis Palaeologi imperatoris 69, 9. 
Andronicus, Apocauci gener, sub- 
mens n 8. Porph " 
'onstantinus Porphyrogenitus, Vi- 
de Porphyrogenitus.- 
Constantings, prior maritus Ka- 
dociae Palaeologinae 293, 16. 
Ioannes Andronici senioris filius, 
i i Chumni gener 240, 
Philes, Protostrator, Andronici se- 
nioris cognatus Türclcum bellum sibi 
deposcit: eius viti elogium 263, 17. ab 
imp. ob innocentiam vitae 
laudatus, postulata impetrat 264, 
11. Militum. il 













apud Xerogypsum flevium castra 
ponit 265, 20. aciem inclinatam re- 
Tita: barbaros fundit. fügatque: 
instat fugientibus 266, 17. in Cher- 
soneso castrametatur 267, 21. 


INDEX RERDM, 






Sphrantzes, simulata fuga ad ho- 
tem transit in absentem saevitur : 
periurus Byrgiannem de- 


periurum 

cipit 497, 18 eo deluso, nuntios ad. 

imperatorem mittit 499, 3. fingit se. 

Urbis Thessalonicae moenia explo- 

ratum ire: cum duobus famulis exit: 

Syrgiannem obtruncat: in urbem se 

recipit 500 16. 15, ipsi imperatori in- 

lyriis con- 

uidiae depr deprehenduntur: mo- 
ritur Sphrantzes 552, 92. 

Caeteros Palaeologos sub sois 
quosque praenoniribne reperies. Ea. 
sunt ^ndronicus, Constantinus, De- 
metri, lonmmes, Mamuel, Mi- 
chael, 

Palseologorum vinctorum catena 783,5. 
Palaestina 81, 15. 106, 14. 238, 91. 
Palamas (Gregorius) a Barlaamo ao- 
Cusatur 657, 15. carcere inclusos, 
quasnam ob causas 768, 4. in vin- 
Cula coniectus ob movas opiniones, 
mon quia Cantacuzeno faveret 780, 
11. Annae Augustae adiutor adver- 
sus losnnem' patriarcham 780, 6. 
cum 86 ipsum non posset, patriar- 
cham fecit Isidorum, de se bene 
meritum 786, 2. "Thessalonicae epi- 
scopus ordinatus, eiusco urbia 
etur 798, 10. Didy- 
us lites renovat , Can- 














tacuzeno adiuvante 828, 21. a Gre- 
gora redarguitur 830, 10. scriptate- 
stimonia proferre non sinitur 833, 10. 


Palamae tergiversationes, Synodum 
metuentis 876,8, fiducia 879,5. aucto- 
ritas: malaeartes publicum iudicium 
metuentis 882, 15. doctrina quas 
clades importaverit iis qui prüni de- 
fenderunt, nempe Cantacuseno , et 
eius matri 886, 12. quas Annae Au- 
gustae 887, 10. quas Cantacuzeno 
Trees 887, 1E Fama ironice a 
«to offensus ol 

Barlaami nomen semper ob Ea 
11. cum magistro iam| 

& Gregora reprehensus 919, 1. a 
Barlaamo accusatus 991, 6. aovorum 
errorum convictus 924, 16. non ideo 
absolvendus, quia a Latino: accusa- 
tus 925, 8, Palamze liber igoi dan- 
dus 929, 7. scripta, dud 8 Pola- 
mitis facta 937, 21. Palamas quae- 
stionem de lumine Thaborio frustra 








NOMINUM ET VERBORUM. 


proponit 940, S. Iconomachus 940, 
11. 943, 10. eius cum Kusebio Ico- 





Lumine, de Operatione, Substantia 
divina, et Sacramento Eucharis 








loquitur 945, 5. eius impietas cum 
"Theodori Grapti argumentationibus 


conferenda 946, 8. eiusdem opinio 
de Lumine quam ebsurda εἷς 946, 
16. cum Eusebio Iconomacho refu- 
tatur 950, 10. Iconomachorum ve- 
stigiis insistit 951, 5. Energiae no- 
men in lucem revocavit 950, 15. im- 
paratus ad dicendum prodit 964, 10. 
eius anxietas, ibid. doctrina, sti- 
lus, ingenium 964, 17. in maximas 
angustias adductus, orationem or- 
ditur a lumine Thaborio 967, 1. 
Operationem et Substantiam in Deo 
differre ait: plura increata atatoit: 
adversarios cont 
Concilii generalis sexti perperam 
interpretatur 969, 12. Sanctos 
laudat nec nominat 970, 17. Car 
cuzenum adit 980, 9. in Gregol 
et in caeteros Orthodoxos acri 
tione invehitur 980, 17. ipsius iussa. 
imperator exsequitur 984, 6. Pala- 
mas socios suos advocatum abit 
992, 4. excerpta ex libris Palamae 
leguntur et expenduntur 999, 18. 
1015, 14. illius jn se defendendo 

^ labor irritus, ib. Palamas victus ab 
adolescente, Gregorae discipulo, 
omnibus deridiculo est 1024, 10. Pa- 
lamae violentia 1005, 9. negat se 
libellos datorum 1043, 21. 

Palames (idem) Deos multos sta- 
tuit 879, 19. novorum dogmatum 
δυοίος 780, 11. anathematismi in 
Palamam pronuntiati a Ioanne pa- 
triarcha, valere debent 928, 12. 
Palamaesimiles omnes quomodo dxzi- 
στοι et ἄναρχοι fiant 944, 21. 947, 
21, Palamae verba ἐκ τοῦ ε' λόγου 
944, 6. ἐκ τοῦ περὶ φωτὸς 944,18. 
ἐκ τοῦ λόγον, οὗ ἡ ἀρχὴ, Φιλο- 
φειχοῦσι μὲν οὖν ἀλλήλοις 945, 
2. Oratio apud Synodum 967, 12. 
victi ignominia 978, 4. de Gregorae 
oratione iudicium 981, 9. excerpta 
ex Palamae libris 1055, 12. Pal 
mas Incarnationis mysterium to 
1055, 23. quaecunque de Deo apte 


Nicephorus Gregor. Fol. HI. 



























1369 


Freedicantur ας totidem Divinitates 
increatas et distinctas esse existimat 
1070, 16. Palamae dogma de Sub- 
stantiae et Operationum divinarum 
distinctione 1068, 1. verba, ex 
riis eius libris excerpta, et a C: 
basila prolata 1074, 3. tria subsi 
dia, quibus utitur ad vulgus deci- 
üendum 1076, 13 etc. tonstrina 
xovosiov) 1077, 8. Palamas Grae- 
Canicae omnis literaturae (Μούσης 
Ἑλληνικῆς) imperitus 1080, 5. cum 
lcaro comparatur 1081, 10. Procli 
verba corrupit 1103, 1. multa in- 
creata. statuit 1103, 7. ἀναρχίαν καὶ 
ἀκτισίαν ἐπευωνίξεε 1109, 12. di- 
vitias accumulat, divinas imagi 
depraedatus 1103, 19. Divinam Sub- 
stantiam participari non posse, Opc- 
rationes posse asserit 1104, 16. facta 
est ei facies meretricis 1105, 9. Pa- 
lamae verba, negantia Subatantiam 
divinam esse participabilem 1105, 11. 
Palamas ὕϑλων μεστὸς xal μύϑων 
Ἑλληνικῶν 1105, 17. fabulas aniles 
in theologiam transfert, ibid. et 
1106, 11. Platonis errorem, de Dei- 
taübus inferioribus, novo etrore 
cumulat 1107, 8. Eunomianus 1109, 
19. novus Eunomius 1110, 7. male 
interpretatur verbum παραδειχνύειν 
1110, 17. excerpta ex eius scriptis 
1112, 12. pauca e multis impio dicta 
referuntur 1115,6. excerpta ex duo- 
bus tautum libris, ibid. et 1115, 18. 
Palamas non unum Spiritam San- 
ctum , neque septem tantum statuit, 
sed plus septuagies septem 1116, 2. 
libros scripsit plus sexaginta 1115, 
21. Palamae septem errores 1116, 
2. Palamas calumniatur Gregorium 
"Theologum: item Evangelistas, Mat- 
thaeum et Lucam 1116, 5. item 8. 
Dionysium 1116, 11. Deum inter et 
Angelos aliquid ponit 1116, 9. Pa- 
lamae dogma ol τοῦ ἡτοιμασμέ- 
vov 1116, 17. Palamas homines fieri 
posse increatos docet 1116, 18. Hy- 
taseon divinarum numerum mul- 
tiplicat 1116, 21. impie sentit de 
Cominunione Kucharistica, et de S. 
Baptismate 1115, 6. 1117, 4. Gre- 
gn Nas. verba in pravum sensum 
etorquet. 1128, 1. Lucam οἱ Mat- 
tbaeum calumniator 1129, 1. Pneu- 
matomachis peior 1125, 14. 1130,8. 
87 





















1810 


Palamae verba de S. Spiritu 1138, 
10. refutantar, 1129, 4. Pala- 
mas quod factum sit, id increatum 
statuit 1130, 14. αὐτοχειροτόνητος 
δίκαιος 1130, 21. Palamas et Philo- 
theus in Eucharistia non corpus et 
sanguinem Christi agnoscunt, sed 
typum sen figuram 1136, 6. Palamas 
diit humenitatem consumptum iri, 
si divinae naturae particeps fiat 
1141, 9. Iconomachus 1142, 19. lis- 
Wem telis configitur quibus Icono- 
machi 1143, 11. [conomachis pe- 
ior 1146, 11. Iconomachis peius de 
Eucharistia sentit 1139, 19. omnium 
haereseon reus 1140, 12. Divinae 
lncarnationis mysterium evertere 
conatur, ibid, item 1145, 19. xa»- 
ταχῆ πάντας κακοὺς ἦν κακοῖς 
ὑπερβάλλει 1146, 16. Palamae in- 
sectatio 1080, 5. 1106, 4. 1107, 5. 
1129, 11. 1180, 17. 1134, 1. 
1139, 16. et passim. Quae et quot 
scripserit 1317, 44. Add. eius opera. 
indicata 1253, 8. 1281, 8. Epistola 
ad Gabram 1275, 35. ad Annam 
Augustam 1982, 2. Oratio adversus 
loannem Calecam patriarcham CP. 
1989, 84. περὶ φωτόρ 1303, 39. 
verba ex Cod. Ms. 1289, 10. di 
de 8, Spiritus gratia 1310, 11. 
lamae doctrina quatenus in ecclesia. 
Graeca obtini 1821, 22. rerum 
& Paluma per annos quatuor gesta- 
rum Chronologia 1281, 8. 

Palamas et Palamitae i a 
communione: immo los in 
communionem admiserint 792, 9. 
um scarabaeis comparati 1100, 18. 
et com vulturibus 1106, 13. cum 
Lamia, ibid. 

Palamitae, Ioanni patriarchae infensi ob. 
rescissum Tomum 767, 23. quibus 
artibus Annam simul et Cantacu- 
zenum sibi mancipaverint 785, 8. 
Cantacuzenum instigant in Grego- 
ram 824, 2. [renen conantur ab eo 
alienare: ab ea male accepti, Can- 
tacuzenum arcessunt 14. qua- 
lem patriarcham voluerint 871, 
δὰ Synodum vocati, in interiore aula 
epulantur 896, 16. post epulas in 
Alexii triclinium transeunt: illic in- 
ter se primum consultaat 898, 4. 
ad lumen Thaborium perpetuo re- 
currunt 1073, 10. de gloria divina 














INDEX RERUM, 


impium dogma apod Synodum ex- 
licant, in eos ü 
eer 
lantur: quiáquia τῇ 
977, 20. Palamitarum doli, consi- 
lium , fiducia 999, 8. testimonia ab 
iis allata expenduntor 1006, 18. 
Palamitae victores impudenter ex- 
witant 1021, 8. praemia eis data 
1022, 5. eorum dogma impium 1083, 
14. saevitia 1024, 17. Tomus Syno- 
dicus 1025, 2. magna et prae- 
clara imperatori promittunt 1030, 
12. promissa exitu ipso refutata 
1031, 29. Palamitae sacros libros 
mutilant 1008, 6. negant Bubstan- 
tiam divinam participari posse 1086, 
δ. in Chi transfigurato tres na-- 
turas admittunt 1100, 4. Nestorium 
et Iconomachos in uno haud aemu- 
lantur 1146, 8. 

Ilolapyaio: |. e. Palamitae 722, 16. 
παλαμναία κακόνοια 1104, 15. 
Palatium Adrianopolitanum 278, 2. 
Hippedromo proximum 87, 21. 
Orientale 854, 19. vetus 729, 16. 

780, 10. 

Pamphilum urbs 805, 7. oppidulum 
621, 8. 

Pamphylia 105, 3. 198, 19. 

Πανάγραντος. Vide Monasterium. 

Παναθήναια 475, 19. 599, 5. qua- 
driennio quoque exeunte Olympiae 
celebrata 599, 6. 

Panhypersebesta, Theodori Metochi- 
tae filia 306, 7. patrem tacentem 
amice increpst 306, 17. elus mu- 
lieri elogium 306, 12. et 809, 17. 
Vide Caesariíssa. 

Panhypersebastus (Ioannes), filias Por- 
phyrogeniti unicus, Theodori Meto- 
chitae gener 271,9. Cralissocer: ge- 
neri armis adiutus, rebellat: oblata. 

dignitate contentus, arma 

ponit: moritur: legatio de eius 
uxore Byzantium reducenda 373, 20. 

Panhypersebasti filia Crali nubit 878, 
20. 

“Πανόκται φύλακες 1049, 3. 1050, 19. 

Pantocrator. Vide Monasterium. 

Papa inconsulto, affinitas iuncta com 
Etaecia 168, δ episcopi a Papa 
delegati 501, 12. 

Paphlagones equites 111, 6. 

Paphlagonia 188, 19. 215, 1. 















' NOMINUM ET VERBORUM. 


Pers dieerpten (ξυλοχάρτιον}) 


, 43. 
Ilugodtixvénw ; elus verbi significa- 
to 1110, 17. apud Cosmam Melo- 
dum 1110, 20. apud Gregor. Theo- 
logum, ibid. . 
πάραλος, navis 556, 6." 
παρανοίγειν, apod D. Chrysostomum 
1111, 6. 
Parnassus mons 110, 19. 251, 11. 
perdi 38, 25. 
ari 





Poscha 1 


le 865, 21. 867, 23. 
971, 11. ludaicum 371, 1. 372, 10. 
vetus correctio Paschatis ; quamdiu 
obtinuerit 367, 16. 

Pascha rita barbaro celebratum in 
urbe Strummitza 379, 13. 





sii Monasteriolum 80, 12. 

^e Novae obsessa 
spota 112, 23. Oppidani 
bastocratore Romana castra diri- 
piunt: instant fogientibus: spoliis 
contenti, caede abstinent 115, 17. 

Patrae Veteres 546, 6. 

Patriarchae infula, calcei, subscribendl 
mos 697, 6. auctoritas 697, 11. 
Patriarchae indocti et simplices ma- 

xime placent imperatoribus 292, 20. 

“Πατριαρχικοὶ ἄρχοντες 1050, 19. 

Patres, Spiritus Sancti instrumenta 
511, 5. in Scripturis explicandis 
inter se haud consentiunt: tamen 
diversis viis eodem tendunt: Hae- 
retici non item 506, 4. SS. Patres 

jatenus in theologia argumentati 
t 507, 19. cur. Haereticos refuta- 
verint 509, 12. definita a Pa! 
mon sunt in dubium revocanda: eo- 
rum scripta non ommia sunt eiqs- 
dem eris εἰ auctoritatis 516, 
19. Patrum praescripta servanda 
916, 8. termini a Patribus consti- 
tuti, quantam vim habeant 916, 16. 

Patribali 703, 14. 

Paulus (Apostolus) 515, 8. 583, 17. 
705, 21. 769, 18. 831, 2. 916, 10. 
932, 8. 934, 15. 935, 16. 953, 11. 
megnus 184, 93. 943, 1. vas ipsius 
Spiritus sancti 935, 16. Vide Tem- 
plum. 








1871 


Pal (ge Petru) 47, 16. 
Palos, Pictorun prasstansinus 894, 


Pausanias, oraculi Tralliani auctor 
1180, 6. 

Pecuniae usus in pace et ia bello 
805, 





Pelasgicus sinus 117, 8. 
Pelei et Thetidis nuptiae 161, 17. 
Pelius mons 117, 6. 248, 1. 


Pelopes 718, 20. 

Pelopidas, pecuniigb Arfaxerxe ac- 
- cepta, bellum (ΑΗ; cam Agesilao" 
1 


4, 20. 

Peloponnesus etc, 128, 2. 247, 19. 

Peloponnesi Princeps, gener Michae- 
His li; cum socero in Romanos 
fines irrumpit 71, 21. capitur 75, 
6. captum se redimit, tribus urbi- 
bus datis 79, 22. 

Peloponnesi. Pt Achtlae Princeps 15,3. 

Peloponnesii, veriti classem Athenien- 
sium, turpem pacem fecere cum 
Perais 866, 21. 


Πεπρωμένη 7! 
Περαία, ripa oppotita 1165, 40. 
Περιαγωγαὶ 1276, 89. 

Πειρίβλεπτος. Vide Monasterium. 

Pericles 338, 17. 

Perintbus 702, 6. 708, 9. 710, 23. 

Tleoínavog 416, 9. 

Περιστίτζα 1378, 89. 

Perithorium frustra oppugnatum 692, 
10. ibiq. annot. 798, 3. 7. 

Persae (Veteres) 91, 1. 152, 13. 808. 
5. Persarum vires ad Shlaminem 
profligatae a Themistocle 486, 6. 
classis ad Ereiriam et Artemisium 


Pee Core), relicti κύνα ird 

foede et impie antur 

Pemerom Casa, duco Amurio, 
naufragium passa; ad Euboeam pri- 
mum, deinde prope Thessalonicam 
appellitur 671, 23. excursio in Tri- 


13572 


ballorum fines: 672, 19. Persae, 
Batatze occiso, ad Cantacuzenum 
transeunt 742, 22. Persae ab An- 
ma acdti praedas agunt: captivo- 
rum ingentem numerum cogunt 763, 
20. pace cum Cantacuzeno facta, 
domum redeunt 765, 1. Persae 
raedones in Thraciam ex tra- 
ciunt: pedites a Matthaeo Canta- 
cuzeno, equites ab ip: 
delentor 835, 23. 837, Vide 
Turci. 


Persne equites 763, 19. 

Persarum navalis exercitus 596, 94. 
tuxiliares 
ticae 816, 12. 
divisum 597, 4. 
οι satraparum con- 












stantia 494, 14. 
Persicus sinus 107, 5. 
Pertze. Vide Monasterium. 
Pestilentia 797, 17. 
Petavius 1233, 8. Codicis male in- 
terpuncti lectione deceptus 1250, 


4l. mentem Gregorae haud asse- 
quutus m 21. 1252, 6. wr 
ses pro Phocaeis posuit 1: 18. 
Peru Magni Petr! Sedes 506, 14. 
Phaceolatus imperatorias triremes ar- 
mat: duas Latinorum naves capit 
166, 10. Galataeorum metu stipa- 
fores circa se habere cogitur 767, 
7. clam agit de introducendo in 
Urbem Cantacuzeno 778, 8. aucto 
stipatorum numero, rem aggreditur 
775, 19. Urbis portas ned reso- 
Phe ca (6 rius), d li 
iecrases us), dux copiarum 
Didymotichi selictarum 627, [o 
Pharenza Trymes. Vide Ximemes. 
Phavorinus Philosophus. Vide Favo- 
inus, 
Phidias. 
gs i apud Graecos 324, 23, at non. 
fus quanta ob lovem Olympi- 
ibid. Phidiae sculptura (la- 
ξεντικὴ) 729, 21. 
Philadelphia a "Turcis obsessa: Cea 
armis et Theolepti episco, 
virtate servata. 861, 10, adum p 
venta Philanthropeni liberata : ma- 
xima frumenti copia in urbem li- 
beratam invecta 361, 10. Vide et 
200, 17. 214, 16. 763, 18. 
Philae (Manuelis) Poéma de Histo- 


ob Cicadae sculpinram m&- p 


INDEX RERUM, 


ria animalium 1916, 92. de Mi- 

chaele Glaba 1182, 28. 
Philanthropenus ( Alexius), Bomenee 
classis praefectus," suos adhortatar 
118, 20. Pincerna; in Asiam mit- 
titur: eius elogium: omnia ei pro- 
spere succedunt: muli ad ipsum 
se adiunguat 195, 18. Cretenses 
trensfugae eüm hortantur ad defe- 
ctionem 197 , 4. haesitat: consentit: 
ii insi, non à mittit. 197, 









tensibus proditur, et vinct 
dario traditur: excaecatur 201, ie 
Exaine patriarchae opera im pristi- 
num gratiae locum restituitor 860, 
13. Philanthropeni elogium: eius 
adventu soluta a "Turcis obsidio 
Philadelphiae 361, 10. Lesbum mis- 
sus, Mitylenen astu recoperat: lau- 
Fh ab Historico 534, 6. Vide et 


Vide Palaeologus. 

Philippi, urbe 49, 7. 642, 14. 653, 13. 

Philipporem Pontifex, legatus ἃ Can- 
tacuzeno sd Annam 776, 18. 

Philipporum planities 632, 1. 

Philippus Aridaeus, Vide 

Philippus Macedo Alexandrum fiium 
derit, quod cidiara belle caneret 


ΣΙΝ Made spepitbaguata 


Philocrene 434, 5. 435, 19. pugna ad. 
Philocrenen , ibid. 
Philesophorum preasorom axons 591 


Philothaes, Heraclese Pa- 
lamae scripta Evangelio aequiparat 
938, 2. eits de Eatharistia impium 








tirrhetiei 1305, 96. 1305, 41. 1806, 
38. 908, 18. 1809, δ. 1300, 15. 
. "Theodorum Graptum 
Wim in ds laudat 1904, 25. less 
montis Atho, inde excerpta n7 


85. 

Phocaea maritima, prope Smymam 
ta 595, 11. a Romanis recapera- 
tur 558, 10. a Nobilibus Geaga ex- 
actis capitar 765, 11. 

Phocaeenses 525, 11. Turco filios re- 


* 


NOMINUM ET VERBORUM. 


stitaunt 591, 4. longa obsidione fra- 
cti, Rhodiorum interventu pacem 
impetrant: pacis conditiones 531, 
6. ἃ Latinis subiguntur 766, 7. 
Phone ji, non iidem ac Phocenses 1252, 
. 13. 

Phocenses 252, 24. 

Phoeaices 81, 21. 1099, 15. 

Phoenicia 41, 2, 102, 18. 105, 17. 
106, 19. 

Φοιβόληπτος 722, 90. 

Phranzes 1162, 21. 1160, 4. 1161, 19. 
1162, 21. 1169, 41. 1163, 43. 1164, 
80. 1165, 6. et passum; notatus 

FS 1 deo 

^ guo. (Fratres Oo- 

ἱμενούριοι) 130, 18. ibiq. ahnot, 

Phryges, Vide Proverbia. 

Phrygia 140, 18. 

Phthiotae 110, 17. 

Pici Martii 720, 5. 

Pilatus, manibus lotis, Christum oc- 

" cidit 1078, 5. ) dati 567, 

'ilei (Gr. καλύπεραι; idati 567, 

18. Laümi, Myaii, Tiribslli, By- 
tii, Phoenicii 568, 2. 

Pindarus 337, 11. ibiq. annot. 

Piraceus portus 811, 13. 

Piraticarum navium audacia 175, 11. 

Piringerius. Vide Berengarius. 

Pisani opifices Galatam ex Urbe trans- 
feruntur 97, 12, Vide Consul. 

Piscationis reditus annuus 428, 17. 

Pisistratus Atheniensis 740, 16. 

Planctae 134, 22. 

Planudes (Maximus) 1180, 11. 1184, 
86. 1188, 13. eius tria Épigramma- 
tà correcta 1184, 88. 

Plataeenses 252, 23. 

Plato 306, 15. 325, 8. 19. 884, 14. 
835, 22. 477, 12. 480, 1. 518, 10. 
910, 18. Aristonis filius 508, 10. 
883, 8. proscriptus ut haereticus 
1048, 9. ad Dionysium Siciliae ty- 
rannum profectus 517, 20. 938, 11. 
Platonis dicta 154, 22. 257, 5. 294, 
12. de Deo 508, 10. de Mente, seu 
Deo 1090, 21. de amatoris anima 
601, 16. verba ex Timaeo 1106, 18. 
Platonis Dialogos παιδικοὶ καϑυ- 
βοίξουσιν ἔρωτες 965, 13. Platonis 
ideae 9, 


Plectrorum vis in pisces et in colubros 
308, 3. 


Ζιλέθρον πηχέων gi 861, 14. Schol. 
Pleiadum exortus 56, 8. 

















1878 


Plenilunti observatio 365, 15. 868, 1. 
971, 1. 15. 372, 12. 


ratione 1088, 1. de Mente, oi 


Plutarchus Chaeroneus 32, 12. 1107, 
21. et in annot. 1295, 16. 1315, 88. 

Pneumatomachi Spiritum Sanctum sro/- 
sua et consequenter κείσμα esse di- 
cebant 1180, 8. Pneumatomachorum. 
haereais 1027, 2. 

Poenae factiosis ab ecclesia indictae 
819, 4. Orthodoxisirrogatae 1022, 22. 

Possis Graecorum recentiorum 1180, 
12. 

Poetae fabularum parentes 161, 19. 

Pogonias 542, 8. 

᾿Ποιεῖν, verbum, quid significet 1199, 
23. 1310, 43. 

Iloiv6sta 969, 8. 

Polystylum castellum. olim 4bdera 626, 
10. Ἰοίᾳ. annot. 

Pompa equestris 788, 10. 

Pompeius 91, 11. Pompeii virtus et 

" fortuna pod 33. in 1225, 
'ontanas, Itacuzeni interpres 
81. laudatus 1201, 12. notatus 1247, 
95. ex quatuor diebus septem ef- 
fecit 1254, 28. 

Pontifex Christum imitari debet 701, 1. 

Pontifices, fraternae caritatis exper- 


tes 94, 6. 

Ponti αὐχὴν, seu fauces 416, 16. 844, 
17. 877, 16. 880, 13. magdiiog, 
seu ora maritima 86, 13. 

Populus in Palamitas saevit: Ortho- 
axis favet ot gratolatar 977, 20. 

Constantinus) patri 

Írater — Andronicus 
(senior. D) fit fratri suspectus 
186, 17. 187, 14. 188, 7. 189, 2. 
Uxorem ducit unam ex Raülis filia- 
bus: Studi monasterium inetaurat: 
in carcerem ooni r 190, 5. fra- 
trem vinctus sequitur 195, 8. 

Portae Byzantii, 

Aurea 774, 12. 
Ad Gyrolimam 315, 17. 420, 
Toiggenh 167, 18. 576, 5. 
5 »5. 
Romani 490, 13. 

Porta, i. e. Regia 1949, 88. 

Possinus 1173, 94. 1201, 11. 1160, 
17. 1162, 5. 1164, 11. 1169, 81. . 
1176, 10. 1176, 41. 1179, 8. 1196, 


Porpliyrogenitus. 
carior quam 











4814 


16. 1198, 28. 1198, 83. 1199, 9. 
1205, 88. 1248, 10. notatus 1153, 
86. 19201, 42. 


Preig mE data 1021, 8. 
raestigiatores. Vide Aegyptii círew- 
lateres. 


Precatio vitiosa obiicitur monachis 
8 Barlaamo 556, 20. quaestio de 


Preeatione agitatur in Synodo 557, Pro! 


Praelium navale 117, 17. 118, 11. 

Prespa 48, 90. 

Priene 214, 19. 

Prillapus 48, 94, 

Primioerii nomen muíatem in 
μέγας κύριος 239, 18. 

Principis nomen datum rectorl Pelo- 
ponnesl 239, 5, 

Principis insula 585, 90. 

Principes incauti οἱ imperandi rudes 
881, 19. principum concionantium 
conditio optima : privatorum contra- 
dicentium pessima 932, 15. salutis 
piblicns praerdin a principibus ne- 
lecta 10. 

Proclus Platonicue, de uno et unita 
plurimam 
Veurpat 1 





11. de participatione 
1100, 21. secum ipse pugnat 1101, 


11. refellitar 1102, 14. 
λογικὰ, seu theologicae institutio- 

Prodige ide ἀρνὶ ai 
ΤΟΙ i. le ia sinistra. 

Proditores. Pieri urbis 419, 11. 

Proeconesus 95, 7. 

Profanarom scientiarum quis usus esse 
possit in theologicis 1082, 20. pa- 
fet ex sanctorum Patrum testimo- 
nils 1083, 8. 

Professio fidel sanctorum Patrum 
1071, 1. 

Πρόκυψις 616, 19. 

Prometheus, Gregoras Cantaourenl 
Prometheus 890, 11. 

ΝΞ Βοτοαὶς Byzantü 860, 


Prophetarum verba 915, 15. 
Propontis 88, 19. 539, 8. Proponti- 


rocli 9ro- ' 


INDEX RERUM, 


s» pios Asiaticus 540, 7. insulae 
0, 7. 
Proscriptiones Nobilium sub Cornelio 
Sylla et Ὁ Antonio 1022, 14. 
Prosiaci oppidulum 413, 18. 
Prospectus solennis e Palatio 788, 18. 
Προτέλειος δόξα 976, 20. 
Προτεραία, an dies prerime wpe- 
fior? 1306, 17. 1806, 44. 1316, 43. 
Πρότερον frog 1816, 29. 
Pen Diari pex Ἢ 
ἰρωτεξώδελφος 1: 
Πρωτοαποστολάριος 1177,9. 1183, 29. 
Tigórog, nomen digoitatis 429, 18. 
ibiq. annot. 
tosebastus (Csesaris filius, Por- 
.eniti nepos) fortissime. 
Dou Balgeroe 86, 19 
Protostratoricus baculus 263, 17. 
Proverbia Salomonis 511, 14. 910, 
5. 1105, 10. 1134, 9. . 
Proverbia Graeca, daí τε Διβύη φέ- 
ui καινὸν 805, 23. pag ἀπαιτού- 
μενον, ἀρνεῖσθαι σκάφας 939, 49. 
δικεύῳ θηρεύειν ἀνέμων πνοὰς 
890, δ. 911, 1. δρυὸς πεσούσης 
πᾶσιν ἐξείη ἔνλεύεσθαι 1057, 16. 
εἰς πῦρ ξαίνειν 291, 18. 890, 5. 
ἐκ τοῦ χρασπέδου τὸ ὅφασμα 1008, 
16. ἐν Καρὸς μοίρᾳ 607, 20. 910,90. 
ἐν πίθῳ τὴν κεραμείαν δρᾷν 1185, 
16. ἐξ ὀνύχων τὸν λέοντα 1008, 
16. Ἰλιάδος μακρότερος λόγος 141, 
B. καθάπερ ἐστράκον μεταπεσόν" 
τὸς 219, 8. καϑ᾽ ὑδάτων γράφειν 
911, 1. xard σαυτοῦ Βελλεροφόν- 
τῆς 1076, 12. πίθηκοι πιϑηκίζον- 
τες, καὶ μύρμηκες μυρμηκίζοντες 
τὰ σφῶν ποιοῦσιν αὐτῶν 353, 1. 
Zxv8d» ῥῆσις 715, 19. 793, 15. 
ἧς ἐπὶ Μανδραβόλου 692, $3. 
εἷς μηδὲ πυρφόρον λελεῖφϑαι 839, 
16. calceus ab Istiaeo consutus, ab 
Aristagora induendus 155, 12. ca- 
melus, cornua appetens, etiam au- 
ribus orbata est 760, 11. fumum fu- 
gens, in ignem incidit 93, 20. ἴα- 
ter Phrygum et Persarum limites 
multum interest 322, 17. Leania 
mala 28, 6. Lesbia structara 915, 
4 monten rires τὶ murem » 
ront 883, 15. Mysorum praeda 
, 1. 426, 19. 168, 93. ne Hec- 
cules quidem contra duos 1068, 12. 
Penelopes tela 129, 5. 450, 9$ 
666, 4. "Troianae maeniae 28, 7. 














NOMINUM ET VERBORUM, 


Proretia de re impossibili 1228, 


- Preienia 152, 8. divi 89, 2i. 
145, 4. 176, 20. 292, 9. 311, 9. 
572, b. 621, 19. 725, 8. 788, 11. 
754, 22. 774, 16. 758, 10. 753, 24. 
1014, 19. Providentiae divinae de- 





Providentiae divinae consilia.687, 


4 10. ratio 22. 

Provinciae Asianae a "Turcis occu- 

piimtur: earum partitio: nomina sa- 
Taparon 214, 1. 

Prusa a Turcis capta 384, 22. 

Prusseorum metropolis, ad Olympum Rai 
montem sita 44, 22. 

Psalmi Davidis [tav 2. 449, 2. 1046, 
10. 470, 18. 1049, 12. 448, 2. 953, 
14. 428, 35. 1046, 15. 1184, 10. 
443, 2. 750, 10. 1046, 15. 1069, 
12. 1134, 10. 1069, 12. 1134, 10. 

Psalmi 393, 10. 

Psalterium consultum ab Andronico 
seniore 358, 9. 

Psellus 1275, Al. 

Psendo- Dionysius 1819, 5. 1813, 4. 
1318, 8. 









'omus, 
editus a Combefisio 1293, 95. 1295,2. 

Ψυχὴ proprio nomine caret 514, 7. 

Ptolemaeus 480, 1. astronomus 724, 
4. magnus 367, 2. Claudii cogno- 
men unde acceperit 238, 24. 

Publicani. [n Publicanos saevitur 817, 
14. Publicanorum saevitia 
aviditas 317, 14. 

Puer triennis, robore virili, anno ae- 
tatis quinto moritur: mortis causa 
physice explicata 547, 1. 

Pugna Acarnanum et Aetolorum 88,5. 
pugna ad Mauropotamum 415, 6 etc. 

Pydnus mons 110, 12. 

Pyladae 583, 4. Vide Orestes. 

Pyrrhones 930, 5. 

Pythegoras 306, 15, 388, 8. 910, 19. 
cum Aegyptiorum sapientibus con- 
gressus 323, 23. in Graecia latdari 

lem 395, 24. Deum 

intelligibilem statue- 





Pythagoras, Numa, et Phiorchus, 
Deum increatum statuunt 1108, 15. 
. Pythagorei 792, 11. 956, 7. magl- 
trorum decreia non audent in du- 
bium revocare 516, 6. Pythago- 


non resistendum 294, 18. Rail. 


JRegulae. ecclesiasticae , 


402, 2, Rh 


» " 
1875 


reorum silentium quinquennale.956, 
7. 1013, 6. 
Pythium castellum ab Apocauco obai- 
detur 708, 11. ibiq. annot. 
Ilvegógos ἱερέερ 1290, s 


"Páxog 1252, 80. 

l, unus 6 mobilibus carcere Inclu- 
sis, in Apocaucum irruit: cum eo 
cortice 799,8. ᾿ 

Raül Protovestiarius, alter maritus 
"Theodorae Protevestiariae 167, 20. 

Raülis füja, nupta Constantino Por- 
ΩΣ 190, 7. 

rum familia unde orta 1977, 27. 
Recaforta. Vide Rocaforis. . 
Regula fabrilis 885, 19. eadem apud 

Grecos Scythas, Medos et Persaa 


Regis irum necessariarum, eae- 
dem apud omnes gentes 1099, 8. 


metapho- 
ram sic dictae 885, rw i 


ww sacrae Perdita ^ "Turcis 

458, 14. 

de Residentia Pastorum 1189, 18. 
1192, 42. 

Rhegium in Thracia 83, 19. 821, 3. 

8, $4. 897, 17. ibiq. "annot, 500, 7. 
Ttalicum 2 


ἐπὶ Ῥητοῖρ 1216, 14. 

odii 797, 25. Lesbum insulam ado- 
rionjur 525, 10. Rhodiorum inter- 
ventt pax Latinis Phocacensibus 
concessa 531, 6. Rhodiorum legati 
de pace domum redeunt irrita le- 
gatiohe: Galataeorum pretiosam su- 
pellectilem, quorundam etiam uxo- 
res et libero 


& Ioanne Du 
Rhusocastra , € 
Ricardus episc: 
Robqtus, im 

Pp μα 

mepor, non 

veri) 25,1 

jenitus 86, ' 
Raécaforta, du: 


1376 


ignobilis: cum Ximene et Entenca 
configit 239, 14. 
Delo Roche (loannes) 1174, 17. 1206, 


Rogerius, dux Cateln. marls et in- 
sularum terror: quas copias secum 
habuerit: a Sicjiae rege arcessi- 
tur: eius adventu urbes redeuut ad 
legitimum dominom 218, 8. Byzan- 
fium venit: Caotalanos secum mille 
addueit: Almugavaros totidem 290, 
7. Mariam, Anéronici senioris ne- 

tem ex sorore, uxorem éncit: fit 
agnos Dux primum; deinde Cae- 
sar 220, 12. ex Asia in Thraciam 
redit s Michselem imperatorem adit : 
stipendia persolvi postulat: obtrun- 
catur 224, 8. et 226, 14. eo occiso, 
Romani cum Catalanis debellatum 
putant 224, 13. 

Romae Novae privilegia 697, 11. 

Romani, post maximas clades ab Han- 
nibale acceptas, evadunt potentio- 
res 310, 23. Romanorum Caesarum 
et Consulum constantia 494, 15. 












plebe di 


ΠΩΣ ^. ) T 

lomani (Byzantii) "Turcarum pecunia 

ditescont 42, 20. Romanarum cla- 
dium causae 296, 4. vires Roma- 





Romanus, i. e. Bysentinus 1351, 45. 

Rontzerius, Vide Hogerius, 

Bososules ( Wolfio Rosrus de Salis, 
nobis Rufus de Soliaco) terrestri- 
bus Caroli copiis praefectus, lo- 
nium tfaiicit 146, 5. Bellegrada 
obsidere pergit: cum paucis pre- 
Ereditue ad aquatores defendendos : 
& Byzantinis circumvenitur: eios 
exercitus deletar 147, 90. 

Rossicus princeps, Dapifer dicos 
23: 


9, 8. 

Rostgaardius ( Fridericus) 1208, 48. 
19215, 33. 1223, 10. nobilis Danus 
19295, 14 etc. 

Rubrae litterae 758, 2. 

Rosticanorum militum temeritas 256, 
1L 





INDEX RERUM, 


Bebellios daeretien 1085, 6. 804, 

iacellum Deiparae Nicopoeae 304, 10. 

[seres imperii divemae fun- - 
tiones: habitus dispar: alterum ab 
altero quatenus adiuvetur 699, 19. 

entariorum error 1821, 29. 

Sacramentum inusitatum a populo exi- 
gitur 295, 14. 318, 23. 580, 23. 

Saepiae mos 937, 12. 

Salaminia et Paralus 556, 6. 

Balamis 810, 19. 

Salomon 1027, 20. 336, 6. 910, δ. 

Sapientia (liber) 1112, 18. 1127, 2. 

Samus capta a Joanne Duca 29, 1. 

Sangarius fluvius 140, 11. 215, 1. 

Sanutus (Nicolaus) Dux Naxi 1240, 43. 

Sarepidis num 377, 17. ibiq. annet. 

BSerchapes, Ioniae satrapa 214, 19. 

Barfínin 811, 14. 

Sardonius risus 957, 6. 

Sarmatae Asiani 34, 6. 

Sesan, sstrapa Magnesiae, Prienes 
et Éphesi 214, 19. 

Satrapae Persici 337, 15. 

Satraparum Torcicorum nomina 214, 
5. varia fortuna 597, 4. 

Saturni et Martis in uno siguo con- 

e: quid portendat 452, 7. 12. 


Saülis Daemonium 338, 14. 
Scala ascetica 962, 15. 
Scamander 60, 2 

















Schisma in eccl Graeca 876, 13. 
Scholiastes Arist opbanis 1816, 18. 
Kuripidis 1290, 36. Homeri 1292, 1. 


Scholarii principem adolescentem, Mi- 
chaelis Comneni filium, Trapezun- 
tem introducunt 68: ersarios. 






findbem in 

lichaelem eius patrem e carcere 
ductam in solio collocant 682, 4. 
eorom cum Michaele pactiones: ao- 
ctoritas maxima. 682, 9, 

Scientia Christiano non lecessaría 994, 
21. 

Scipiones 860, 21. 

Scopia 639, 5. oppidulum S80, 19. 
ibiq. annot. urb 747, 8. eius wr- 

aient 880, S rn 
dpturae verba ssepe γα sunt, 
vel ambigua 510, δ. qualla afferri 
debeant 512, 7. 

Scylla 860, 20. 1029, 2. 

Sjlssam, lale promeaterion 217, 





NOMINUM ET VERBORUM, 





temporibus vastarunt 

iscunt eorum apud 
quos consederint: Scythae Euro- 
ei, veteri Scythiae proximi 33, 
. Scytharum migrationes in 
jn Europam 33, 20. in Africam 
ipsum 34, 14. in Indimm usque pe- 








pervadunt: demum. 
edem figunt 38, 1. 
primo negligunt : 
deinde communi naturae humanae 
vitio degenerant: victis tributa im- 
ponunt 89, 10. Assyrioram ac Per- 
sarum consuetudine mansuescunt: 
eorum hebitum, religlonem , et ri- 
tus omnes amplectuntur 40, 10. 
Scytharum imperater Persas, Par- 
thos, et Medos per satrapas sub- 
imperium littoribus maris ter- 
minare statuit 38, 23. Scytharum 
vicinia "Turcis et Arabibus suspecta. 
41, 1. Scythae Syriam et Arabiam 
occupant: in Asiam cis Euphratem 
irrompant 81, 14. Turcici imperi 
sede potiuntur 82, 8. Scytharum 
irruptio 99, 12. Scythae Azatinem 
rcum liberant: praeda onusti 
cedunt 101, 1. Maseagetas seu 
Alanos subigunt 204, 14. praedabundi. 
"'hraciam pervadunt: "Turcos prae- 
dones opprimunt: diebus quinqua- 
ginta continuis Romanos fines va- 
stant: captivorum ingens numerus: 
causa. incursionis 535, 11. Scytha- 
rum princeps bellum gerit cum Ge- 
nuensibus. Copham incolentibus 685, 
18. 686, 2. Scythae, terrores Hy- 
perborei 32, 23. mercenarii in exer- 
citu Bulgarico 455, 484, 21. 
Scytharum subita in Thraciam in- 
cursio 544, 12. ora maritima 877, 12. 
Scythae, 

Asiani 187, 10. 

Comani, Scytharum Hyperboreo- 
rum metu, [strumtraiiciont: a oam- 
ne Duca benigne excepti, in Ro- 
manas legiones referuntur: iisdem 
sedes in Europa et in Asia assi- 
gnatae 86, 17. 































1877 


Kuropaei 999, 13. Maeotidem pa- 

lodcm et με 102, 5. 

yperborei 296, 21. ad Caspium 
mare leacendunt. 85, 16. 

Tetriani (παρίσεριοι) 99, 16. ac- 
citi a Constantino Bulgaro, in 
"Thraciam irrompunt 100, 11. 802, 
16. 430, 8. 

Occidentales 459, 22, 

"Trans Istrum habitantes 542, 23. 
i& 132, 16. cur a nemine sub- 
cor aliarum gentium facile 

vietrix 84, 19. 

Scythia vetus 88, 19. 
thica auxilia, a Michaele Palaeo- 
logo secita 149, 14. 19. ab Andro- 
nico eius filio dimissa 158,5. 159,4. " 
Scythicae incursionis fama 374, 21. 
Scythissae erga Thracem et Threis- 
sam, quos captivos redemerat, sum- 

ma aequitas 542, 23. 
Bebastocratorum prindpum heres al- 

fimus morti vicinus: eius uxor: 

liberi ex ea nulli 278, 23. Vide 

Ducas. 
Sebastocratorici honores 363, 2. 
Belybria (seu Selymbria) 159, 21. 

890, 4. 604, 21. 747, 18. 762, 9. 


765, 1. 
Seele, Iovis ignibus absumpta 1105, 
19. 


BSenatas Caesarets 938, 17. 

Sennacherin, Magnus. Stratopedarcha, 
"Turcos ad. Hellespontum perducit: 
Romeni fidem violant 255, 2. 

Seneilium rerum natura 1040, 9. an 
ex substantiis sensibilibus cognosci 
possint substantiae insensibiles 1060, 


11. 
8. Sepulchrum 103, 4. 106, 15. Vid. 
imt we 13. 
Serapis. Vide Sarapi. 
Beres 48, 18. 
Serica. ne 697, 8. sinilla 961,5. 
Serpens Libycus, vij milis 261, 
Berbentis veteris ritus 984, 9. 
Berrhae 374, 6. oppidulum 288, 7. 
Urbs magna et mira 746, 14. olim 
Pherae 1263, 14. 1967, 30. An- 
dronico iuniori deditur 410, 17. a. 
Cantacuzeno frustra tentatur 647, 
9. 653, 11. a Crale subigitur 746, 
14. 


Serrharum praefectura 623, 4. 
Sertorius (Messer Doria, Sire Dorie) 
Genua exactus 688, 4. ibiq. annot. 








1878 


Servia. 647, 9 etc. 

Sestas capia 8 loanne Daca 29, 13. 

Severi imp. lex 164, 23. 

Sextus (Enpiricus) 930, 5. 

Sicilia, magma et populosa insula, 
* Carolo italiae rege occupata; 
Theodorico resütuitur 217, 16. 
218, 17. 

Siciliae priacepe 124, 16. dictus Ῥήξ 


7. 
Siculi ignis spiracola (xqarjese) 

1006, 3. 
Sion wei eur Demetris dicia 





ad matris exequias venit 273, 11. 
ad maritum redire cunctatur: cu- 
cullam induit: frater Constantinus, 
cucullo discisso, '"Triballis abdu- 
cendam tradit 287, 8. ab hariolis 


decepta, patrem Andronicum vana 
9 implet 411, 19. in funere An- 
Ironici senioris luctui praeest: Gre- 
goram hortatur αἱ monodiam canat 
465, 1. habitam sanctum et ange- 
licum induta; Demetrio. Despotae 
adest in iudicio 533, idua 359, 
19. ad incestum sollici 
dronico fun, 394, 12. 
10. 461, 15. 
Bion 471, 18. 
Sire. le Grand Sire 1170, 86. 1207, 








2 

adiutor contra Arium 995, 12. 

Bitishan, Scytharum  Hyperboreo- 
rum dux; moritar 95, 19. 

Snyrm 214, 17. 

Bajrnae arx capta a Latinis 689, 18. 
ab Amurio obsessa 894, 16. 

Smyruseorum navale 598, 9. 

Socrates 395, 19. 394, 14. 886, 9. 
477, 12. 518, 10. 910, 18, 

ici auditores 897, 18. 

Bogdiana 35, 94, 37, 14. 

βοβάνε, Vide Onus. 

Bol 931, 6. Solis sobstandam part- 
cipare non possumus 1057, £1. So- 
lis defectio. Vide Kclipsis. 

De Soliaco (Rufus) 1180, 89. 1181, 
28. (Henricus) 1181, 14. 

Solon 895, 11. apud Croesum Ly- 


INDEX RERUM, 


dem 933, 10. praecipit ne quis 
(diviso in fecüones populo) partis 
Bentrios sit 427, 6- V ) peni 

Bolyma, funditas eversa ἃ Nabucho- 
donosore Assyrio 750, 15. 

Solynanaus salrapa, gener Dataizae 

1, 

Sonaía prophetica Palunitaron 1094, 

Somnus, Operatio divina apud Pala- 
mam 945, 8. 

8. Sophiae templüm. Vide Templum. 

Sorores duae, a Turds captae, in 
mutuo complezu exspirant 141, 24. 

Sortes 305, 16. 

Bosandra, templum Deiparae sacrum 
apud 44, 18. Vide Mo- 
nasterium. 

Souleimesas 1178, 39. 

Sezopolis 193, 8. 210, 20. 

Sparta, princeps Laconise urbs 80, 
8. Lysandrum amittit 486, 9. 

ἐς robur excisum 752, 10. 
artani veteres , pane et aqua con- 
tenü 640, 21. M 

Sphserse et hemisphaeria domus im- 
peratorae 1009. 18. 





soror Crali 


Spinulae (seu Spinolae) affinitas am- 
bitar ab Irene Augusta 237, 21. 
Spinula, Genua exactus 688, 4. ibiq. 

annot, 

Spiritus Senctos unus; et de se, 
Spiritibus 1121, 1. Vide et 1124, 
2. 1125, 19. 1127, 15. 

Σφοάνεξης, Francois 1947, 19. 

Statua Angeli aerea 695, 24. 

Statoa equestris lustiniani: viri et 
equi dimenaio 276, 15. 

Statua imperatoria, sii 
manu tenens 695, 21. 

Btatuarum quinque pulcherrimarum di- 
mensiones 1: 


gcagasiones 1929, 15. ana 
liteutici libri Gregorae 1131, 11. 
S Sentent Vi Temples, ' 
. Stephanus, Vide . 
Bion (Porticus) 396, 4. 334, 13. 885, 
1. 471, 18. 476, 9. 571, 12. 
Btrabo 1210, 42. 1237, 41. 
Strascimirus (Michael) rex Bolgariae 
195, 13. 
Stratagema 74, 1. 


Sieger, - 
. lexius, post victoriam de Mi- 


NOMINUM ET VERBORUM, 


chaele Notho,. de Manfredo, et de 


Peloponnesi "principe reportatam 
(72, 17. 18, 11. Τὰ, 1. 21.) ex 
Megno Domestico ft Caesar 79, 


17. adversus Michaelem iterum mi; 
sus; paucos secum milites ducit: 
Byzantios iubetur transeundo la- 
cessere: Byzanüi recuperandi ra- 
tionem init com proditoribus 83, 8. 
in urbem noctu intromitti 
19. triumphat 89, 3. a Michaele 
Notho vincitur et capitor 90, 9. 
cum sorore Manfredi Sicilise regis 
permatatar : Byzantium redit 91, 72, 

Michael, in carcerem coaiicitur 
190, 22. B 8. ὧν 21. 

Stratocles Epidai $ tibicen bonus; 
. at non item vir bonus 577, 19. 

Strummitza 379, 10. ibiq. annot. 457, 
14. 654, 2. castellum sita muaitis- 
Simom 626, 18. oppidulom 379, 10. 
Pascha ab oppidanis ritu barbaro 
celebratum, ibi 

Btrymon, fluv. 874, 5. 875, 8. 10. 
19. 457, 14. 623, 8. 696, 19. 689, 
7. ut eum. Gregoras et alii ad Cra- 
lem legati traiecerint. 875, 9. Stry- 
monis fontes 455, 10. 

Subscriptio imperatoria 109, 10. 

Bubstantia divina utrum participari 
possit 968, 5. quaestio Er Substan- 
ta et Operationibus divinis 988, 
6. Substantiae et ΟἹ eradioni eadem 

5  Qefnito convenit. [3 

us Aegypti εἰ Arabise lega- 
tos mittit ad Mich. Palaeologum 
101, 20. 

Susa 445, 11. 

Bybariticae mensae 975, 11. 

Bylla (Cornelius) 1022, 16. 

Syllogismus; ubi de Deo disputatur, 
locum non habet 507, 16. Itali 8y- 
logismo armati | dispotant, ibid, Vid. 
annot, 1248, δ. 

Symbolum Fidel Catholicae 999, 16. 
Filium genitum, non factum, docet 
1181, 15. ,Apeendix Symbolo adie- 
cta 1: 

Bynadenus Crtheodorm ) Domesticns 
mensae imperatoriae: socius con- 
jurationis initae ab Andronico iu- 
niore adversus seniorem: cum Mi- 
chaele imp. coniunctissimus 801, 8. 
Protostrator; Syrgianni opponitur: 
mavicula conscensa, Andronicum iu- 
niorem comitatur, aditus Urbis ex- 

















1879 


Blorntem 408, 92. iubetur castris 
yzantium cingere 409, 11. Con- 
stantinum. Asanem vincit ad Mauro- 





"Thessalonicae et 
aliis urbibus praepositus 693, 8. 
Invadendae Thessalonicae spem Can- 
tacuzeno facit per literas 626, 3. 
ea urbe per seditionem pellitur: 

Gynaecocstrom se recipit 633, 21. 

animum mutat: Cantacuzeno insi- 
diatar 634, 17. insidiae deprehen- 
sae 635, 8. 

Συνάπτον, pro συνδοξάζον, apud 8, 
Athanasium 1320, 34. 

Syneslus 832, 9. 

Synodus, 

Ephesina 1021, 38. 
Iconomachorum σύνοδον λῇστρι- 


Cot Aneum  putrarcham 
94, 3. 
Atramyttena: iudicium de libris 





igni permissum: ignis neutris favet 
166, 13. 

Contra Becum 169, 24. 

e 8. pus δ a itd 
temp iae: in ea lo 
disputatum de sola Precatione: alia- 
rum quaestionum tractatio vel con- 
sulto omissa, vel dilata 557, 19. - 

Contra Messslianos et Bogomi- 
los , Byzantina 718, 22. 

Contra loannem patriarcham: eam 
Bynodom mensa sumptuosa et im- 
modesti risus excipiunt: ea ipsa no- 
cte Byzantium a Cantacuzeno ca- 
ptum 788, 8. 

Contra Isidorum patriarcham, una 
et altera 786, 11. 

Palamitica XVIII. XIX. XX, XXI. 
λῃσεφεκὴ 890, 19. 1090, 2. Vide 
Concilium. 

Bynodus poenas indicit. Ὑμῖν, niai 
se imperatori submittant 279, 7. 
Bynodus dici nen debet, quae fit. me 

ter ecclesiasticas regalas 885, 17. 
Συντά σθαι , re piros di- 
verso icatu 1: 
Syrcunnl 730, 8. 
Byrgiannes, custos additus Andronico 
πὰ] 406, 14. Syrgiannis genu», 
institutio, virtutes 296, 19. pro- 








1360 INDEX RERUM, 


viuciae praefectus, omnium animos 
sibi devincit: mira hominis solertia 
397, 4. perfidus et foedifragus, po- 
pulos finitimos vexat: provinciam 
ademptam ut recuperaverit: Pin- 
cernae dignitate ornatur: rebellat 
297, 16. comprehenditur: ia car- 
cerem coniectus, precibus matris 
se fidelem fore 







restituitur 
298, 6. iuniori 


; 
pactiones et iuramenta 301, 5. Syr- 
gisnnes et Cantacuzenus, corruptis 

primoribus, provincias Thra- 
administrandas obtinent: va- 
riis artibus viam defectionl mu- 
niunt 302, 2. Syrgiannes urbem 
expuguatum venit: omnia permiscet. 
$20, 2. matris precibus mollitur 
820, 11. ab Andronico iui 






nis Andronici fidem tentat: 
eo apud inperatorem accusatus, in 
cercerem coniicitur: omnibus bonis 
mulctatar 362, 11. fide 
dis sancita, e carcere educitur 432, 
22. adoptatur ab Augusta, Audro- 
nici iun, matre 440, 16. cur suspe- 
ctus: laesae maiestatis accusatur a 
Zamplacone: non convincitur: va- 
des dare non potest: fugit 488, 93. 
literis ex Kul datis, veniam 
petit, et locum in quo cum suis 
consistat: aula ei minus tuta: ius- 
iurandum ab eo oblatum 489, 17. 
mon impetrata venia, ad Cralem 
transit: ei gratissimusadvenit: ma- 
pollicetur 490, 1. populorum 
idem promissis tentat, uec frustra 
495, 18. insidiae ei struuntur: ab 
amicis admonitus, fraudem pon sen- 
tit: periurus periurio decipitur 497, 
21. "Thessalonicam contendit: urbes 
interiectas occupat: a Sphrantze 
deluditug 498, 22. obtruncatur 501, 
1. Syrginnis elogium 577, 10. 
Vide εἰ 815, 20. 579, 6. 

















Byrgiannis filie, uxor alera Guidonis 
Armenii 623, 11. 

Syri 81, 21. 105, 8. 

Syria 81, 16. 102, 18. 105, 17. 106, 19. 

σχῆμα μικρὸν 1162, 21. 


"Taenarium promontorium. Vide Maenc. 
arus 376, 14. 
is 238, 12. 877, 19. in Grae- 
im. ut feratar 328, 7. 933, 11. Ta- 
lis fontes 33, 17, estia 797, 19. 
Τανάϊδερ ποταμοί 417, 19. 
"Fantalea vita 808, 14. 855, 6. 
Tantaleum saxum 209, 11. 300, 7. 
816, 16. 922, 15. 
"Tantalus 922, 15. 
haniotes (Manuel) dux copiaram 
Didymotichi rellctarum 627, 7. eius 
















ptio 37, 20. 
Tauri signum 98, 25. 542, 9. 
Telchines 90, 7. 861, 7. 590, 9. 821, 
5. 979, 17. 
Telepugas, Si 
Topam transi 





ischanis filius, in Eu- 
τ plurimas gentes aub- 


igit 85, 21. 
Telierius (Carolus Maari 





donaverit, 1192, 13. 
"Tempe 249, 7. 'l'hessalica 895, 13. 
"Tenplum , 
8. Andreae, a "Theodora Proto- 
vestiaria instauratum 1184, 35. 
S. Antonii, in urbe Nicaea 44, 


19. 

Blachernense 787, 16. Vide Bla- 
chern. 

SS. Apostoloram 786, 12. 

Deiparae apud Magoesiam 44, 17. 
Vide Sosuudra, 

Deiparae Hodegetrie 542, 1. 
Vide. Monasterium. 


Démo vis apis 86, 12. 359 


NOMINUM ET VERBORUM. 1881 


Templum, 
5. Demetrii, CP. 860, 17. 
Discipulerum Christi! duodecim | 


215, 6. 
Joannis Baptistae, in urbe Prusa. 
21. 


Martyrum. Suedraginta. 460, 21. 

Pauli Magoi (T. emplum maximum) 
prope portam Eugenii 275, 6. 

Sslomonicum 750, 16. 

8. Bophiae. τῆς τοῦ ϑεοῦ σο- 
φίας μέγα τέμενος 873, 16. μέγα 
καὶ περιβόητον ἱερὸν 748, 19. μέ- 
γιστος vto 167, 16, 191, 22. 262, 
8. 496, 19. 557, 20. 726,10. uéyi- 
Gros xal ϑεῖος 537, 16. μέγιστος xal 
περιβόητος 275, 9. τὸ ϑαῦμα τῆς 
οἰκουμένης εἰο. 787, 16. ruinam 
minatur: duabus yramidil us ex- 
structis fulcitur 25, 14. orientem 
versus dehiscit 696, "v asylum olim. 
inviolatum : a Gabala et a atriar- 
cha temeratum 726, 10. ruinis de- 
formatum, quasnam 'ob causas 749, "Th 
8. pars orientalis, collapso hemi- 
sphaerio, dehiscit 749, 10. civium 
concursus δὲ comploratio: ipsorum 
nobilium, ac imprimis foeminarum 
pia aedulitas 750, 12, substructa 
3b Andronico imp. fundamenta rui- 
nom sistunt. 751, 15. 

E Stephani Protomartyris 786, 
13. 

Tenedius portus 766, 16. 

"Tentza. Vide Entenca. 

Τερίστασις 1278, 87. Cantacuzeno 
Τηρίστασις. 

Termini a Patribus constituti quan- 
tam vim habeant 916, 16: 

"Ternobus, urbs Bulgariae 891, 6. 484, 
22. obsidetur 60, 


TTerteres Bulgarus, priori uxore {τ 
liberis Nicaeam abun, filiam Asah 
sibi sponsam asciacit 188, 8. Anal 
socero exitium machinatur: eum 
regno spoliat 183, 7. 

"Testimonia ex Vet. et ex Novo Te- 
stamente 915, 15. 

"Testimonia Patrum ea tantum 
cenda, quae perspicua sunt. 15. 

"Teutones á2, 13. victi C. Mario et 
Lactatio Consulibus 34, 11. 


Nicephorus Gregor. Fol. II. 


"Thabor mons 967, 10. 

"Thaborium lumen 944, 3. 967, 9. 
937, 17. 939, 5. 940, 4. 1001, 6. 
1073, 12. 1137, 19. 

"Thales Milesius 383, 8. 

Theano Pythagorica 294, 5. 

"Thebae, ab Alexandro M. vastatae 
810, 18. Thebarum et Athenarum 
priaceps, olim Magnus Primicerius; 
nunc μέγας κύριος 251, 24. 

"Thebani 115, 3. 252, 23. "752, 10. 

"Themistocles 337, 13. 453, 15. 486, 
4. 490, 5. Medorum classem astu 
profligavit 497, 16. 

"Theocritus 1150, 34. 1305, 45. 

"Theodora uxor Michaelis Nothi 48, 
4. imperatori ( Theodoro Lascari 
iun.) occarritz reconcilita. gratia, 
Mariam filii sui sponsam secum ab- 
ducit 57, 10. 

"Theodora, Theodori Lascaris iunio- 
pA filia, Beliearton seu Velicurto, 

ndetur 92, 23. 

ors (Irene Acropolitae) "Theo- 
dori Lascaris iunioris fia, nubit 
Constantino Toecho 61, 14. 63, δ. 
maritum stimulat adversus Michae- 
lem Palaeologum 99, 21. 

"Theodora δέσποινα, Michaelis Pa- 
laeologi uxor; nici senioris 
mater 159, 19. 

"Theodora (Protoveitiaris) uxor, pri- 
mum  Muzalonis, deinde Raülis, 
utriosque Protovestiarii 167, 16. 
neptis" Michaelis Palaeologi ex Eu- 
logia sorore 167, 18. fundatrix mo- 
peri 5. ep palier φιλο- 
λόγος. ii €; loquentiam. 
mei ddr. fadtPeum Pts recipit 128 
22. il 

Theodoras, "andronid senioris neptis 
ex sorore, nubit vidua Ferrando 
Ximeni 232, 23. ibiq. annot. 

"Theodora, Michi iunioris ii End 
toris et Mariae Armenae filia, 





ud Balgaro nupta 288, 9. 390, 

16 

"Theodoreía: eplscopus: magnas 
Tarbes excitavit ia ecclsla 507, 19. 

"Theodoricus Fredericus), Bici- 
lise rex, Manfredi pater 9$, 9. 


& Philanthropeno 
» 38. p 
88 


1882 INDEX RERUM, 
Theodorus (Mapehio) Androniei se- — passim. εὐανδροῦσα xol wolvdv- 
noris et Írenes lius 234, 12. in θρωπος πόλις 638, 93. Regni se- 


Longobardiam mittitur: multas opes 
secum transfert 240, 5, arcessitur 
inde, et redit rasa barba 244, 4. 
successor Crali designatus; in "Tri- 
ballia haud assuescit 243, 19. redit 
ín Longobardiam ad uxorem 244, 
14. patrem. Andronicum prodit; so- 
cors; ambitiosus: vitae genus; re- 
ligio 396, 2. 

"Theodorus etc, Vide 4ngelus, Losca- 
vis, Metochites, Musolo, Synade- 


un 
Theodoli Rhetoris oratio pro Chan- 
dreno 1201,34. 1909, 13. 1909, 45. 
iuo 12. 1210, 14. 1210, 22. 1211, 


Theoleptus, vir apud Graecos san- 
ctus; Philadelphia: episcopus: eius 








urbis a "Turcis obsessae servat 
221, 15. ibiq. annot. legatus ad 
Syrgiannem. Andronico seniore 


820, 8. eludem encomium, auctore 
Nicephoro Chumno 1202, 4. 

Theologi Byzantini nec in ipso belli 
riis aeata altercari desiaunt 722, 


"Theologia mystica 557, 18. in theo- 
logiam plerique insiliunt, ut pecu- 
des in pascua 956, 19.. 

O:ounvía 865, 15. 

Θεὸς nomen, an significet Substan- 
tiam; eius nominis etymon 988, 9. 
Vide Deus. 

Θεότης nomen 987, 8. 988, 6. 989, 15, 

Θεραπευτικὸν τάγμα 1986, 29. 

"Thermodon flumen 82, 1. 

Thermopylae 251, 9. 627, 5. 636, $2. 

Thermopylarum mons 114, 4. 

uenoru sspeta, Vile 

murus ide Nummi, 
coy 
esproti 110, 9. 

"Thessali 110, 17. 116, 7. Catalanos 
sibi conciliare amicitia statount 249, 
23. Thessslorum et Pelasgoi 
wultos 277, $4. principatus 278, 18. 

"Thessalia. 128, 2. 247, 17. 278, 16. 
"Thessaliae status perturbatissimus 


» 
e. Án p iur & "Theodoro An- 
lo 95, 99. obsidetur à Syrgianne 
et a Crale 498, 23. Bynadenum 
praefectum, Cantacuzeno faventem, 
per vim expellit 633, 23. obsidetur 
8 Cantacuzeno et ab Amurio 676, 
7. laborat factionibus et civium 
discordiis 673, 14. 674, 4. 17. 675, 
8. nec Cantacuzeno nec Crali pa- 
ret 795, 9. eius urbis status valde 
perturbatus 795, 11. 
"Thessalonicae praefecti. Vide Apo- 
caucus , Datatses, Synudenus, 
"Thessalonicenses iuniorem Andronicum. 
ad se vocant, 409, 7. eius matri sa- 
eramento ae obligant 440, $1. 488, 
95. Apocaucum praefectum et eins 
socios obtruncant 741, 1. Palamam 
archiepiscopum suum urbis ingrea- 
su prohibent 793, 13. 
"Thetidis nuptiale convivium 829, 5. 
"Thetidis et Pelei nuptiae 161, 18. 
Thomas, Cephalleniae , "Tho- 
mam Epiri et Aetoliae principem. 
occidit 283, 8. occiditur a [oanne 
ΗΝ iret Aetoli inceps, 
omas, Epiri et Aetoliae pri 
8 sororis Tilio Comite 
occiditur 283, 7. 318, 20. Aetolo- 
rum et Ácarnanum δεσπότης, ibid. 
"Thraces crebris exactionibus vexati 
ab Andronico seniore 300, 2. oblata 
immunitate allecti , Andronicum iu- 
mijorem sequuntur: jin publicanos 


"Thrascias ventus 6 
Θρόνοι 1278, 1. i 


"Tigris 1032, 14. 

dosis (Cousins) req Bue- 
us. ius 

rici sedem obtinet 60, 18. Thee- 

dori Lascaris filiam Theo- 


NOMINUM ET VERBORUM. . 


obsidem dat 61, 8. eb uxore ati- 
mulatus, ab Azatine sollicitatos, 
Scythas contra Palaeologum ciet 
99, 21. Zagorae princeps; quas 
wxores habuerit 63, 6. 293, 1. 

"Toinardus (Nicolaus) 1160, 21. 

"Tollios 1274, 31. 

"Tomi vari, pro Palama et contra 
Palamam promulgati 1289, 39. 

"Tomus Hegioriticus 1289, 39. 

"Tomus Syoodlens da Massalianos et 
in Bogomilos 719, 8. 

"Tomus contra Barlaamum 920, 5. 

"Tomus Palamiticus 1025, 2. ibiq. an- 
not. inusitatis caeremoniis conse- 
cratus 1029, 3. auctoribus probro 
est, 1029, 14. 

ius (Constantinus) Sebastocra- 

toris socer; Magnus Primicerius 

72, 18. post victoriam Macedoni- 
cam fit Sebastocrator 79, 20. 

"Forneamentum , ludicrum certamen 
483, 8. ibiq. annot. 

Τορνεμὲν, ibidem, 

Tragelaphi 9, 21. 

"Traianopolis 547, 2. 797, 12. 

"Tralles, urbs ab Attalo "Troiano con- 
dita, sic dicta quasi Τροία ἄλλη 
142, 22. instaurata ab Andronico: 

|uadriemnio post Turcis dedita 142, 
βία, annot. oraculum de ea urbe 

"Trapezus 149, 2. 536, 9. 548, 24. 

"at bello civili 548, 1. in La- 
tinos accolas saevit 687, 8. Trape- 
zuntis motus: imperatores aliquot 
678, 19, Pontifex 550, 20. Magnus 
Domesticus 551, 11.. Trapezuntis 
elogium ia Cod. Reg. 1181, 81. 

"Triballi 116, 8. 269, 5. 398, 11. 99. 
859, 20. 'et pamim. Romanorum 
hostes infestissimi 159, 11. Canta- 
cuzeno insidiantur 659, 25. Tri- 
bellorum clandestinae incursiones 
816, 13. vires plus usto auctae817, 
17. morbos 647, 16. timiditas 653, 
17. Triballorum ecclesia 203, 8. 

"Iriballica auxilia 268, 1. 409, 19. 
410, 18. 

TTriballas quidam legatos Cantacnzeni 
comprehendit, et ad Apocaucum 
deducit 637, 11. 

"Tribunal infidum 917, 13. 

"TIributa aucta 917, 11. tributorum 
exactores 524, 17. 

"Tridinium Alexii 784, 9. 898,6. Tri- 





1888 


elinii imperatori soggestus, impe- 
rante Andronico iuniore, omnibus 
patuit. 567, 1. 

"Trierarchorum Byzantnorum culpa 
861, 8. 


] . 
Τρίκους βασιλικὸς 1108, 21. 
"Tripus Delphicus 321, 19. 
"Troia 60, 24. 251, 21. 741, 21. 
"Troiana regio 538, 10. 
"Troianae naeniae, Vi 
"Trophonii antrum 376, 
"Trullanum Concilium. 
"Tuba Tyrrhena 503, 2. 

"Turd victi pacem obtinent a 'Theo- 









praelium ' cum 
more 138, 22. terga vertunt: Ro- 
manos in insidias pertractos cir- 
cumveniunt et opprimunt, 139, 17. 
δὰ Sangarium vsque praedabundi 
excurrunt 140, 8. Asianis provin 
ciis occupatis grassantur 141, 3. 
τ rtiuntur 141, 21. Tral- 
les in deditionem accipiunt 142, 11. 
Romanos fines populantur 195, 8. 
Massagetas in fugam vertunt: us- 
ue ad oram Lesbi progrediuntur 
7. Philadelphiam obsident 221, 

7. (361, 10.) qui et quot Turdi 
fuerint in exercitu Catalanorum 245, 
8. quos duces habuerint: ut in iti- 
nere Thessalico praedam partitidis- 
cesserint a Catalanis 248, 5. his 
relictis suos duces sequuntur 254, 
S. a magno stratopedarcha ad Hel- 
lespontum perducuntur 254, 17. Ro- 
manis fidem violantibus (ibid.) ca- 
stellam occupant: auxilia aroessunt 1 
regionem vastant 255, 14. Michaele 
imperatore adversus eos movente, 
sibi et rebus suis optime consulunt: 
vexillum imperatorium adoriuntur 
3 33. » itor [e liscedit: 
luces capiuntur: imperii insignia 
direpta, et ludibrio habita 257, 19. 
"Turci Thraciam vastant 262, 20. 
ἃ Phile Palneologo debellantur 265, 
90. 266, 17. nocturnis eruptionibus 
frustra tentatis, spem salutis abii- 








1884 


ciunt 968, 15. se et sua omnia La- 

tinis dedunt: mulü per necte 

Romanis intercepti et trucidati: 

de caeteris quid actum 269,7. Τυτ- 

€i quando primum maria et terras 
infestare coeperiht 351, 6. magnam 

partem Bithyniae subigunt 384, 10. 

duce Orchane, Nicaeam obsident 

433, 19. capiunt: imagines, libros, 

et sacras reliquias vendunt Byzane 

tiis: maritimam Bithyniae oram oc- 
cupant: tributarios omnibus modis 
vexant 458, 12. Laünos ac Roma- 

nos terra et mari afflictant 523, 1. 

Turci praedones a Scythis praeda- 

bundis in Thracia opprimontur 535, 

11. Turci Chersonesum et Thra- 

ciam incursant: caesi lectissimi: re- 

liqui pace impetrata, domum red- 

eut 538, 4. lllyrica praeda onusti, 
domum dimittuntur ab Andronico 
juniore 545, 4. Thraciam vastant: 
diu immorantur; nemine obsistente 
548, 16. Vide Persae. 

"Tur, Alexio Comneno imperante, 
Neo urbem tenebant Jot. E 
a is fugantur 196, 8. Tu 
Toniam incolentes, foedere cum Ro- 
manis icto, quiescunt 538, 4. Turci 
Smyrnam et loniam incolentes 214, 
17. "Turcorum incursiones crebrae 
817, 2. 683, 6. classis 302, 15. 
Vide Persae. 

Turcopult, Sultan Azatinse Comites 
229, 11. 24. 230, 14. Michaelem, 
juniorem imperatorem, in 
deserunt 30, 14. ad Catalanos trage" 
euut 232, 10. cum iis iuncti, Mas- 
metas profiigont 232, 24. Vide et 
pag. 944, 16. 

τέκνου (Franciscus) 1189, 19. 1192, 


Tuzus (Simon Buccanegra) ab ligone 
ad Ducis dignitatem evectus: idem 
biennio electus 688, 1. ibiq. 

lus edicto Nobiles Genua 











910, 13. expügnata 840, ΑΝ 

γε pus: qi u fue- 

rint ln Synodo Palamitica 893, 12. 

Cur Actionl ultimae non intezfuerit 
991, 8. 1012, 15. 

Τυφώνες ὑποχθόνιοι 1006, 4. 


INDEX RERUM, 


"Tracones (harbare, pro Lacs) 98, 
13. 

"Tzanychites interemptus 551, 17. 
Tzetzes 1921, 1. 1987, 99, 1990, 49. 
Tzymes. Vide Ximenes, 


De Valeincourt (Mahieu) 1169, 14. 
Valachia, hodie Jfakia 1198, 14. 
Varangi 1295, 41. 1236, 26. 
Vassallus, δοῦλος 1240, 26. 

Veccus, Chartophylax: eius elogium: 
concordiam ipse quoque repudiat: 
inperatorem * caeteros de 
facile refellit: ingenio et eloquen- 
tia longe omnibus praestat 198, 15. 
in carcerem cum omni fere cogua- 
tione conicitur: Blemmydae libroe 
pro Latino dogmate scriptos accu- 
rate legit: confert cum scriptis SS. 
Patrum: sententiam mutat. 129, 20. 
creatur patriarcha: imperatori egre- 
gm operam navat: quos adiutores 

buerit 130, 5. mortuo Michaele 
imperatore clam secedit 160, 6. re- 
legatur: eius querelae 169, 1. elo- 
quentia in synodo 170, 9. Becos 
refellitur a Gregorio Cyprio 
triarcha, et ἃ Muzalone magno 
gotheta: disputando nihil proficit: 
- communionem adversariorum repu- 
diat: inexallium denuo mittitur cum. 
bh. ta et Metochite 170, 10. 

Vectigali aucta, ut pax anro redi- 
matur 917, 8. 

Velicurtus. Vide Belicurtus. 

"Venstionis ministri in militum nume- 
rum relati 56, 10. 





cendunt: in Venetos seevitum 8 
Byzentiis, ob incensa suburbia 507, 
τὰ Vene satisfieri sibi ab impe- 
ratore postulant: non audioptur: 


fensa; PA finces cbddet: pluri- 


NOMINUM ET VERBORUM. 





mas naves onerarias intercipit: Ve- 
netorum aequitas et moderatio: au- 
xilium ab iis Andronico iuniori de- 
negatum 416, 7. eorundem classis 
salia, Genuensibus pariter infesta, 
Byzantium advenit 877, 9. cur Ve- 
meti obsidionen Galatae deseruerint 
877, 19. Venetorum triremes qua- 
'tuordecim Ponti Euxini fauces ob- 
. sident 880, 12. 
Veneti opifices Galatam ex Urbe trans- 
feruntur 97, 13. 
Venetiarum princeps 194, 16. Dux 


Ventus quid sit 450, 23. 451, 8. de 

M νοσίοταιι ibid. et. Ld m 
'eris periphrasis poetica. . 834, 
3. slo, T. 

Veritatis commendatio 6, 8. potissima. 
ratio esse debet in Historia 881, 12. 

Vestiaria lex 43, 20. 

Vestimenta, quae ex Serum regione 
afferuntur 377, 18. 

Vestis alba, vestis imperatorum lu- 
gubris 612, 5. 

Victoriae Macedonicae nuntios 79, 11. 

Vigintimiliee Comes: ei despondetur 

- Irene, "Theodori Lascaris iunioris 

. . filia 93, 9. 

Villaneus (Ioannes) 1181, 19. 1901, 
95. 1224, 1. 1999, 95. 1951, 6. 
1251, 34. 1271, 20. 1271, 17. 1272, 
5. 1274, 8. 1990, 18. 1290, 20. 

Villharduinus 1153, 19. 1152, 11. 

, Vincentius Beluaceusis 1153, 17. 1155, 





1885 


36. 1157, 11. 1157, 19. 1157, 26. 
1158, 24. 

Vintimiglia 1169, 18. 

Virginis spica, sidus 548, 18, 

Visus et audits principatum tenent 
in sensibus: uter alteri praestet 
1040, 23. 


Sanctus εἰ Milutinus 


Ursa minor 542, 14. 

Wenceslaus. Vide Penceslaus. 
Willelmus Tyrius 1158, 19. 
Vulcani crateres. Vide Crateres. 


Xanthia (950) oppidulum 727, 

xA. Ed 2 s 
inthopolus (Nicephorus) 1160, 35. 
1944, 81. 

Xene. Vide Maria 4rmena, 

Xer peus fuv. 265 21. 

Xerolophus, Vide Monasterium. 

Ξηροφαγία 1943, 30. 

Xiphilinus 1151, 7. T. " 
erxes 397, 14. ermop; 
transiturus 627, e " 

Kvlóxegxog, Hippodromus 1277 , 80. 

ἸΞυλοχάρτιον. Vide Papyrus. 


Zachariarum, seu laqueriarum, fa- 
Genuensis 1170, 6. 

Zenobius 1153,43. 1155,38. 1290, 42. 
Zephyrium promontorium 1315, 10. 
Zonaras 1: 87. 1236, 36. 





LIPSIAE, 
EX OFFICINA B. G. TEUBNERI. 


m 9 192636 


oss Google 


oss Google 


oss Google 


oss Google