oies, scie fc^-^ '"ys e f o/f s a
ACADÉMIE KOTALe'dE BELGIQUE.
COMPTE RESDU DES SÉARCES
COMMISSION ROYALE D'HISTOIRE,
RECUEIL DE SES BULLETINS.
QVATUIÈMK SÉniE.
TOME QllNZIÈME. — I^ BULLETLN.
I»
BRUXELLES,
F. HAYEZ, IMP. DE LA COMMISSION ROY. D'IIISTOIRE, DE l'ACAD. HOY.
nrs SCIEKCES, etc., et de l'aCAD. ROY. DE MÉL. DE BELGIQUE.
Rue de Louvain, 108
1888
' /
TABLE DES MATIÈRES.
Séance du 9 avril 1888.
Cage».
Ouvrages offerts a la CoMJiissiOiN 66
Correspondance 67
comptadilité et publications 68
Communications et lectures. — Quelques réflexions à propos de
riniilalion de Jésus-Chrisl (par M. Alphonse Wauters). . . 68-74
Les résolutions des députés pour l'union d'Ulrecht, depuis le
29 juillet 1579 jusqu'au 17 novembre de la même année (par
Pierre Génard) 75-130
COMPTE RENDU DES SÉANCES
DE LA
COMMISSION ROYALE D'HISTOIRE,
RECUEIL DE SES BULLETINS.
QVATniÊME: SÉKIE.
TOME QUINZIÈME. — Il« BULLETIN.
isénnce du O uvi-il 1S88.
Pmen/à- ; MM. Stanislas Bohmans, président; AlphonsI':
Wauïeus, secrétaire; Chaules Piot, Lèoi'OLD Deyil-
LERS, GiLLioDTS- van SevereiN , iiiembres ; Pierre
Génard, membre suppléant.
Par une lettre en date du 2 avril, M. le baron Kervyn
de Lellenhove s'excuse de ne pouvoir assister à la séance.
Le [)rocès-verbal de la^séance du 9 janvier est lu et
approuvé.
TOilE X\'"% 4""'= SÉRIE. 5
( 06 )
OLVRAGES OFFERTS A LA COMMISSION.
La Commission a rrçii :
De M. le Ministre de l'Intérieur et de rinstrnclion
()ublique : Annuaire slalistique de la Belgique pour
r année 4886. Bruxelles, 1887, gr. in-8°.
De M. le Ministre de l'Instruction pubiiciue en France :
Colleclioii des Alc/iiniisles grecs, publiée par MM. Ber-
ihelol et Buelle, I"' livraison. Paris, 1887, in-4".
Lettres de Peiresc aux frères Du pu y , publiées par
M. Tamison de Labroque. Paris, 1888, in-4°.
La Bibliothèque du Vatican au A" 1"'^ siècle, par MM. Mûntz
el Fabre. Paris, 1887, in-8^
Les archives angevines de Naples, par M. Durrieu, t. II.
Paris, 1887, in-8°.
De l'Université de Leipzig : Thèses et dissertations
diverses, 1885 el 1886, 94 brochures in-4° et in-8".
De la Société historique pour la Basse-Saxe : Zeilschrift
fiir Jahrgang '1881. Hanovre, in-8''.
Du Cercle archéologique du pays de Waes : An)iales,
t. XI, o'' livraison.
De la Société historique el littéraire de Tournai : Sup-
plément au l. XXI des Bulletins.
Du Collège échevinal de Mons : Inventaire des archives
de la ville de Mons, par M. Devillers, l. II.
De la Société d'agriculture, sciences et arts de Valen-
ciennes : Revue agricole, t. XXXIX, livraisons de juillet
à septembre 1887.
De la jR. Società Biomana di storia patria : Archivio,
t. X,n''' 5 el 4.
De M. Lameere, procureur général à la Cour d'appel
de Gand : Laurent, discours prononcé A la séance de rentrée
de la Cour d'appel de Gand le /" octobre 1887. ln-8°.
(67)
De M. Camille Lion, deux brochures concernant la
Société d'archéologie de Charicroi.
Remerciements et envoi à la Bibliothèque de l'Académie
royale de Belgique.
CORRESPONDANCE.
Par dépêche du 20 janvier, M. le Ministre de l'Agricul-
ture, de l'Industrie et des Travaux publics accuse réception
de l'état de situation, au 31 décembre dernier, du fonds
des chroniques et autres publications.
M. le iMinislre, par lettre du 6 mars, annonce qu'il a pris
connaissance, avec satisfaction, du rapport annuel sur les
travaux de la Commission, el, par lettre du 15, annonce
l'insertion de ce travail au Moniteur et l'envoi à la Com-
mission de cent exemplaires imprimés.
Une dépêche du 20 mars, émanée du même Département
ministériel, autorise la Commission à employer une somme
de 4,800 francs, restée disponible sur le budget de 1887.
A la demande de M. le Ministre de l'Agriculture, de
l'Industrie et des Travaux publics, la Commission met
quelques volumes de ses publications à sa disposition, pour
être envoyés à la Société académique d'histoire, de Gand,
et le tome VI de la Chronique de Jean ctOutrcmeuse,
qui man(]uait à la Bibliothèque de la ville de Malines.
M. le Minisire de l'Intérieur adresse à la Commission un
exemplaire de ['Annuaire statistique de la Belgique, M. le
procureur général Lameere sa brochure intitulée : Laurent,
discours prononcé à la séance de rentrée de la Cour d'appel
de Gand, le 4" octobre 4881 ; MM. les bourgmestre et
échevins de Mons le deuxième volume de VInvenlaire des
arc/lices comninnales de cette ville.
M. le secrétaire annonce qu'il a été satisfait à la
demande formulée, par l'intermédiaire de M. le secrétaire
perpétuel de l'Académie, en faveur de la bibliothèque de
{ 68)
la Société du Sclilcswig-Holslein. Il sera fait droit à une
réclamation du même genre, adressée pour la Socielà
Homnna di Sloria pair la.
La Fédération des Sociétés archéologiques de Belgique
avait exprimé le désir (jue la Commission soit représentée
au Congrès qui doit s'ouvrir à Charleroi au mois d'août
prochain. M. le président annonce que M. Devillersa bien
voulu accepter cette mission.
La Société des sciences, des arts et des lettres du Hai-
nanl envoie le programme de son concours pour 1889.
MM. Eugène Hubert et Jeayrs reniercienl pour l'envoi
du tome VI des Rclalions poliiiqnes, publiées par M. le
baron Kervyn.
M. Edouard Van der Straeten transmet le prospectus
d'un travail intitulé : Aldenardio, 2' série.
COiMPTABlLITÉ ET PUBLICATIONS.
M. le secrétaire expose l'état de la situation financière
de la Commission et le degré d'avancement des différents
travaux entrepris par elle.
COMMUNICATIONS ET LECTURES.
M. le secrétaire communique à la Commission des
observations au sujet des relations qui ont existé, au
commencement du XV'= siècle, entre le prieuré de Rouge-
Cloître et la Basse-Allemagne, et qui sont de nature,
d'après lui, à jeter quelque jour sur la ((uestion de l'ori-
gine de l'ouvrage si célèbre sous le nom de Vlmiuilioa de
Jésus-Christ.
M. Génard dépose un travail intitulé : Les résolutions
des députés pour f union d'IJlrcc/it, depuis le 29 juillet
1519 jusquau 17 novembre de la même année.
Les notices de MM. \\'auters et Génard seront insérées
au Bulletin.
(69 )
Quelques réflexions à propos de Vlmilalion deJéstts-C/irist.
(Par M. Alphonse Wauteus, secrctaire-lrésorier do la Commission.)
En parcourant les dernières années de la Revue des
questions hisloriqucs, il m'est tombé sous les yeux un
article dont Tauleur, M. Arthur l.olh, rappelle un travail
ayant paru dans la même publication (1), en 1875 et 1874,
et tendant à affaiblir à la lois les i)rélentions de Thomas
A-kempis, de Gersen et de Gerson à l'honneur d'avoir
écrit Vhnilalion de Jésus-Christ. Sans vouloir intervenir
dans celte querelle littéraire, sur laquelle se sont exercés
tant d'écrivains de mérite, je voudrais |)résenler ù mes
collègues quelques faits, d'un ordre secondaire, se ratta-
chant à la question.
A l'ajjpui de son opinion et après avoir cité un manu-
scrit d'origine douteuse, datant de l'année 1406, l'auteur
cite un autre codex, peu connu, ai)parlenanl à M. le comte
Riant, et à la lin duquel se trouve un oj)uscule intitulé
Florelus et portant la date de 1-416. La première partie
de Vlmilalion s'y trouve reproduite (pp. 52 et 44) et y est
signalée comme une œuvre excellente {iraclalus valdè
bonus). Ce manuscrit présente une grande iuq)ortance,
0) Annce \H", l. XXil, pp. -i-Sri à îiOl.
( 70)
parce qu'il consliliie la plus ancienne des reproduclions,
partielles ou lolales, ayant une date certaine, de Vlmilalion,
et que la provenance en est connue. Il vient, en eflel, de
la bibliothèque du célèbre prieuré de Rouge-Cloître.
On a contesté à Thomas A-Kempis la paternité de Vlmi-
lalion pour plusieurs motifs et, en particulier, parce que
cet écrivain ascétique aurait dû composer ce chef-d'œuvre
dans un âge 1res peu avancé. En effet, il ne fut reçu novice
au couvent de Monl-Saint-Agnès, à l'âge de 20 ans, qu'en
1599 et ne reçut la prêtrise qu'en 1415, sept ans après
avoir pris l'habit de chanoine régulier de l'ordre de Saint-
Augustin, d'après les statuts de la congrégation de
Windesheim (1). L'objection me semble peu fondée. C'est
presque toujours dans la jeunesse que se préparent les
œuvres remarquables; c'est l'âge de l'enthousiasme, l'âge
où les sentiments se manifestent avec une chaleur, un feu
qui souvent ne s'amortit qu'avec trop de rapidité. L'année
1414 environ, proposée par les derniers défenseurs de
A-Kempis, pourrait être acceptée. Le célèbre théologien
aurait écrit son livre vers l'âge de 52 ans, âge où l'homme
est ordinairement dans toute sa vigueur et où l'intelligence
a déjà acquis une maturité qui lui donne plus de force en
lui imprimant de la modération.
Le fait qu'une partie seulement de Vlmilalion ligure
dans ce manuscrit de 1416 vient à l'appui de la thèse
favorable à Thomas A-Kempis. S'il en avait existé autre
chose que le premier livre, jugé excellent, le copiste
l'aurait aussi reproduit.
L'époque de la composition de l'œuvre cadre bien avec
(1) Voir la Chronique de Monl-Saint-Agnès, ch. ±2.
(71 )
les circonstances connues de la vie de Thomas. De plus,
une autre circonstance soutient encore les prétentions de
celui-ci: le lieu de provenance du manuscrit. Il est impor-
tant de remarquer qu'à I époque dont il est daté, des rela-
tions étroites se nouèrent entre le Brabant et la Basse-
Allemagne. Six maisons religieuses de chanoines réguliers
existant en Brabant ; Groenendael, Rouge-Cloître, Sepl-
Fontaines, Corssendonck, Bethléem et Val-Sainle-Barbe,
venaient de s'agréger, non sans peine, au chapitre de
l'ordre, institué à Windesheiin.
Ce fut un religieux de Groenendael, Henri Zelle, natif
d'Hérentals, et plus tard prévôt (car alors il n'y avait pas
de prieur à Groenendael), qui fut l'un des actifs promoteurs
de cette union. Contrariée d'abord par le chef du diocèse,
l'évêque de Cambrai Pierre d'Ailly, qui redoutait de voir
s'étendre dans nos contrées l'inlhience des antipapes de
Rome, combattant celle des souverains pontifes résidant à
Avignon, le projet d'institution nouvelle fut soumis à
l'Université de Paris. Elle n'aboutit d'abord qu'à la forma-
tion d'un chapitre particulier pour le Brabant, dit de
Groenendael ; de même (ju'en Allemagne il y en avait un à
Neuss, près du Rhin, également indépendant de celui de
Windesheim.
Mais peu à peu les craintes de Pierre d'Ailly se dissi-
pèrent et, en 1412, le chapitre de Groenendael, composé
d'abord des quatre premiers des couvents cités plus haut,
et qui, en 1410, s'était augmenté de la maison de Notre-
Dame de Bethléem, aux portes de Louvain, et de celle du
Val-Sainte-Barbe (Barberendael), à Tirlemont, se soumit
complètement au chapitre de Windesheim, grâce à de
nombreux efforts tentés par le prieur Zelle. C'est ce que
raconte dans les termes suivants le chroniqueur Ofhuys :
( 72)
Toinporc Inijus quinti j)iioris lice domus I{iil)ccvallis ciipi-
liilo de Windcscni se subinisil, Seicndiiin igiliir quod nnno
Domini 1409 prefiiil ccnobio Viridis Vallis quidam vencrabilis
j)rioi' nomiiie Henriciis Zcllc, lic Ilcrciitals, qui prcposilus
dicli cenobii, ailiiim inngistcr Parisicnsis cl saccrdos (fuit)
priusquam ad rcgularcin ordincm transniigarcl. Hic pater
vcncrabilis cl vir docliis a revercndissiiiio paire domino ac
magistro Pclro de Alliaco, Camciaccnsi cpiscopo, missus esl
ad universilalcni l*aiisiciiscm, pro coiisiillalione docloriim
liabcnda super inslilulioncm cajiiluli gcucraiis quorundam
iiionaslcriorum rcguiarium in Brabanlia silualoium. Que
l'cvcrso, idem prcfalus dominus Pcirus, ulpotc cpiscopus
Cameraecnsis, instiluit générale capilulum cum annua visila-
lione in monaslcrio Viridi ValIis, annis singulis observanda.
Undc lune temporis \igucrunl in Hrabanlia quatuor spe-
cialia monasleria, vidclicet Viridis Vallis, Rubcc Vallis, Scplem
Fonlium cl Korssendonc, in discij)lina rcgulari sub cura cpis-
eopi Cameraecnsis in una fralcrnilate colligata et sub uno
capilulo eongrcgata, quod in nionaslcrio Viridis Vallis lani-
quam aniiquiori, cclcbrabalur. Simililcr in Germania co Icm-
j)ore canonici regularcs caj)ilulum pci- se adun&bant in Nucya.
Sed cl in Alemania omncs domus que origincm Iraxerunt ex
Viridi Vallocliam privalum capilulum agcb:int in Windecbem,
ulpolc in don)0 seniori illarum domorum. Que quidem domus
rcguiarium que fundate cl promole sunl sollioiludine magis-
Iri Gcrardi eognominc Magni, non csl presenti proposili. Erat
cnim quidam prior in Viridi Valle, nominc Jobannis Ruys-
broec, vir magne sanctilalis, qui lamosissimus cxislens in biis
que rcligionis sunl, visilatus fuit a dielo magislro Gerardo, qui
cjus sancle vile exemplo, doclrina cl exborîalione sic inflam-
malus fuit ul diclarum domorum rcguiarium (juotlammodo
fundalor fierit. VA pro lanto (?) dicilur origincm babuisse ex
Viridi Valle.
IVosIri igilur paires sic sub observanlia rcgulari vivebant
(73) .
siihjccti capilulo Viridis V'allis. Et anno Domini M" CCCC"
dccimo monasleriuni Bealc Marie in Belhlecin, iina cuni
monaslcrio Vallis Sancle Barbare in Tlienis colligalum el
incorporaluin fuit liuic capilulo gcncrali Viridis Vallis. Pki-
rimis annis sic viventibus, finaliler hoc capilulura Viridis
Vallis, una cum subjcclis sibi monastcriis Brabanlic, capitiilo
de Windesem sesubdixit et univit, procurante in Viridi Vallc
pâtre Hcnrico Zcllc, ulliino preposilo et priorc primo. Nam
prcdiclus palcr Jolianncs Ruysbrocck, primus ([uidcm prior
dicitur, scd non cralprclatus, coque super se preposilum habuit.
Fn unioneni autcm capituli nostri generalis de Viridi Vallc cum
capilulo de Windesem preposilura Viridis Vallis in prioralu
mutata est. Ilic est igilur modus quo gcneraliler loquendo
domus noslra eapitulo de Windesem unila est, anno scilicet
Domini M" CCCC* duodecimo.
On lit de plus en noie que le frère Pierre Van Canipen-
lîout fut envoyé pour accomplir, au nom de sa commu-
nauté de Rouge-Cloîlre, l'acte de soumission, et que, par
la suite, il y eut encore quelques dissentiments à ce sujet:
Post frater noster Pctrus de Campenhout fuit niissus ex
nomine conventus nostri in Wyndesem ad subjiciendum
domum nostrum ipsi eapitulo Wyndesemensi et subjecit cam
illi per banc formam verborum : Ego frater Petrus de Cam-
penhout auclorilate milii commissa subjieio domum noslram
Rubec Vallis communi eapitulo in Wyndesem eelebrari eon-
sueto... Ex bac unionc hujus domus eum eapitulo de Win-
dcsym et ex illius capituli statulorum observanlia discrepan-
lium a statulibus capituli de Viridi Valle, orla est non modien
aliquorum perturbatio. Indubiè sine consensu prioris el con-
ventus actum non est, verumlamen aliqui fuerunl dissen-
licntes cl usque ad morlem in illa disposilione persévérantes...
Undc in primordi.di Rubec Vallis indc scribunlur duo
cxemnla.
( 74)
Le liiompbc de rinfliieiice de Windesheiiii en Brabanl
fut donc complet. Il ne s'obtint évidemment qu'à la suite
de négociations fréquentes et l'on conçoit parfaitement
que les partisans de l'union durent accueillir avec trans-
port les productions de l'homme remarquable, je veux
parler de Thomas A-Kempis, dont leur ordre s'honorait.
On explique ainsi la présence de sa première partie de
Vlmilalioii à Rouge - Cloître , maison toute flamande,
imprégnée par conséquent, en dehors des idées religieuses,
de tendances se rattachant à celles de Thomas A-Kempis
plutôt qu'à celles de Gerson (1).
On a prétendu que Vlmilalion, composée vers 1414,
n'aurait pu arriver à Rouge-Cloître que longtemps après
et au moyen de plusieurs transmissions successives. Pour-
quoi cette supposition ? Un religieux du monastère cité
plus haut, envoyé à Windesheim, Pierre Van Campenhoul,
par exemple, n'a-t-il pu, pendant son voyage, recueillir
ou copier lui-même la première partie, alors la seule ache-
vée de l'ouvrage, et en rapporter la primeur à ses con-
frères ? Ct.'tle hypothèse n'a rien d'impossible et explique-
rait la présence dans la bibliothèque du Rouge-Cloître du
manuscrit portant la date de 1416. L'œuvre était nouvelle;
quoique inachevée, elle avait frappé par son mérite; on
s'est empressé d'en posséder le texte.
(I) Les faits relatifs à l'union dont il est ici question sont rapportés
avec exncliluiie dans le bel ouvrage du docteur Acquoy, Het kloosler
le Windesheim, I. il, pp. 15 et suivantes (UtrechI, 187;>-1880, 3 vol. in-S").
Le manuscrit d'Ofhuys, qui se trouve actuellement à la Bibliothèque
royale de Bruxelles, es,t intitulé : Originale ceiiobu liabeevallls inZonia
prope Bruxellam in Brabancia. Il date de l'an loOO environ.
( 75 )
II.
Les résolutions des députés pour L'union d'Utrecht, depuis
le 29 juillet 1579 jusqu'au il novembre de la même
année.
(Par Pierre Géaard, membre suppléant de la Commission.)
L'acle connu sous le nom d'Union d'Utrecht a donné
naissance à un grand nombre de publications, parmi
lesquelles on doit citer en première ligne celle faite par
L. P. Van de Spiegel sous le nom de : Dundel van onuit-
gegecven stukken, dienende ter opheldering der Vader-
landsche historié en regeeringsforni en voornaamelgk
der historié van de Unie van Utrecht; en dernier lieu
M. J. Trosée d'Utrecht, lui a consacré deux notices pleines
d'intérêt sous le titre de : Het tijdelijk karakter der Unie
van Utrecht; et de : Waren de provinciën van de Rcpu-
bliek der Vereenigde Nederlanden verplicht Stadhouders
te hebben? Eene vraag naar aanleiding van art. IX der
Unie van Utrecht.
Saul' quelques lacunes, on connaît les résolutions des
députés qui coopérèrent à l'Union, depuis le 30 janvier
jusqu'au 30 juillet 1579, mais il n'en est pas de même des
décisions prises après cette dernière date, correspondant
avec celle de l'admission de la ville d'Anvers dans VUnion.
Par un heureux hasard, nous avons trouvé aux archives
dont la direction nous est confiée un cahier contenant
les résolutions prises depuis le 29 juillet 1379 jusqu'au
( 7() )
il novembre de la même année. Nous nous permet-
tons d'en communiquer la copie à la Commission royale
cVliisloirc, persuadé que cette pièce sera reçue avec intérêt
par ceux qui s'occupent de notre histoire nationale.
Pour l'explication du texte, nous dirons que les députés
anvcrsois étaient Jean van Slraelcn, bourgmestre forain,
Philippe van Schoonhoven, seigneur de Wanrode, échevin,
Jean van Brecht, ancien échevin, Valère van Dale, Adam
Verhull, colonel, et Jean Ghysels, doyen de corporation.
Resohilieii gcliciulcii Injnifii l'frcciit onde Aeiidicin Inde gcdepu-
tccrdeii dcr iiacrder gcuiiiecrdc proviiicicn I;cgiiinciulc dcii
XXIX^" Julv 1379.
\'^ 0 G U DIE \' A N A .>• T W E 11 P E N .
Den XX/X'" July 1579.
Syn in de vci'gadcringe, 1er présent ic van beytle de hecrcn
sladlhoudcrs van Gelrclaiull ende Vrieslant, erschcnen bccrc
Johan van Slralcn, buyten-borgeiauestcr (1er stadt Anlwcr-
pcii ; jonelieer Phih'ps van Seiioonhoven, beere van Wanruy,
scbepen; Jobaii ^an Breebt, onde scbopen; Valerius vaii Dalc,
Adam Yerbult, colonne], ende Jan Gliysels, dekcii, gedepu-
leeiden der sladt Aniwerpen, ovcrlevereiide baer brieven van
credenlie van dale den XXllI''" July 1579 leslleden, ende
liebben in cracble van dicn vcrsoelit in de naerdcr unie
ontfangen te niogen vvorden mils lieniluydcn eavercnde, by
forme van renvci-sale, dal zoo verre den Coninck die van de
stadt Anlwerpen oorloge soude willcn aendoen, onidat zy de
religionsfredc aengcgaen bcbben, nicn hemluyden gehouden
( 77 )
sal zyn, soowcl ter oirsaockc van dicn als vuyl anderc oir-
sacckcn in den IP" articule van de nacrdcr unie vcrhaeit, te
Iicipen, assistcren, liulp cndc byslant docn; dat mcdc die van
Anlwerpen voors. nyet vcrstaen en sullcn wordon, by tacn-
nemen van de voors. nacrdcr unie, sich te onircckcn van de
obcdientie cnde gchoorsaemlieyt die zy Zync Hooclieyt schul-
dich zyn; dat mcn mede ordre zal stellcn daltcr cgalitcyt in de
munie ondcrhoudcn worde, tcn eynde duer de vcrlioogingc
van dicn de ncgoliatie l'Anlwcrpen nyct vcrbyndcrl ofte van
daer gedivcrtccrt en worde, cnde, len vierden, dat nicn die
van Anlwerpen voors. met ghccn garnisoenen en sal bezwae-
ren, dan met voirwcten cnde consent van de rcgcerders endc
Icden aldacr, tcn warc in lyde van noode, al twclck hcn by de
gedeputeerde der nacrdcr gcuniccrdc provincien geaecordecrt
cnde belooft is, cndc hebben ondcr dcscive beloftcn cnde con-
diticn die gedeputeerde voors. de voors. nacrdcr unie aengc-
nomen cnde ondcrlekent, endc dat in cracbtc van baerluyder
procuratic van date den XXIP" July 1379, bredcr vcrmogens
dacte dacrvan te registre 2;estclt.
Dell XXX"' Jubj 1579.
Is gelesen de bestal ofte arlyckclbrief waerop de grave van
Rennenbercli sal licblen zcs hondert peerdcn tôt dienste cnde
laste van de nacrder geuniecrde provincien endc nae lecture is
desclve gcarreslecrt.
Tai selreii dage is mede gelesen Iconeept van de obligatie
by dcwclcke de nacrder geuniecrde provincien sieli vciobli-
geren cnde verbinden, elcx in solidum, voor de bctaîingc van
de zcs hondert ruyleren by den voornocmdcn heere grave van
Rennenberch op te lichten achtervolgende den bcstalbricf cndc
naer lecture is dselve gearrestcerl. Des zullen de nacrder geu-
niecrde provincien malcanderen beloven cnde verbinden, oit
(78 )
gcbucrdc dat ecnigc van de sclvc provincicn, stcdcn ofle Icdcn
van dicn, Izy quarlicrcn, dorpcii, gcmccnlcn oftc parliculierc
paisooncn, op zyn bchoorlyckc dagcn onde Icrmyncn op te
brcngcn in gcbrcke blevcn, dal in zulckcn gcvalle dandcre
willigc provincien, slcdcn oflc Icdcn van dicn. ofle andcrc des
lasl, aclie oftc auctborisalie van lion hcbbcndc, die penningcn
die dacr onlbreccken zullen mogcn oplicblea cndc furncren,
op alsulcken inlcrcst als zy die sullcn wctcn te becomcn, cndc
dat lot laslc vande onwilligc cndc wcygerigc provincicn, slcdcn
oftc landen van dicn gcboudcn sullcn wcscn die principale
scliult als dcn intéresse van dicn op te Icggcn onde le betalcn;
dat mcde de voors. jjrovincicn, soc wcl willich als onwillicb,
gcboudcn sullcn wcscn de provincicn die 1er cause van de
bcloofte by de voors. obligalie gcdaen gcmolesleert, aengc-
sproccken, gcarrcslccrt oflc bccommcrt zuUcn worden, ton-
thclTen, vrycn cndc onllaslcn van alsulckc scbadcn, coslcn
onde inlercslen die zy ter cause van dicn ccnicbssins gcledcn
zullen licbbcn, onde dal mit zulckcn rcchle als de ruytlcren
vuyl craclilc van de voors. obligalie zullen bcbbcn. Al Iwelck
alsoo by geraeen advyse van de voors. gcdcpulccrdcn gcarrcs-
lccrt is, vuylgesondcrl dal die van Ilollant dacrop gcnomcn
bcbbcn rapport acn liun niccstcrs, twclck zy belooft hcbbcn
inné te brcngcn binncn dcn tyt van vicr dagcn.
Is dacrnac gcvisilccrt cndc gclcscn zckcrc inslruclic by de
staten gencracl geconcipiccrt cndc op gistcrcn by Scbastiacn
Looze ovcrgcbracbt, cndc nacr lecture is bevondcn dsclve te
bcruslcn op Iwcc poinclcn, wacrvan dcenc is conccrnercndc
dcn \oct van conlributie, cndc twccdc lictgouvcrncmcnt cndc
bclcyt van de zaken van dcn lande, oniino waerop wel cndc
rypclyck le rcsolvcrcn, is goelgcvoiulcn dal dsclve inslruclic
van poinct lot poincl sal worden voorgcnonicn, ornnic dacrop
zckcr advys te concipicren, Icn cyndc dsclve alsdan voorls de
provincicn ovcrgcsondcn worde.
( 79)
Den Icslen Jiily.
Is by de gcdcpulccrde, opl bcliagcn van hacrliiydcr respec-
tive mecslers, goctgcvonden cnde geadviseert dat nicii boven
de Icgeiiwoordigc imposlon op clekc tonne biers, ghccn bier
vuytgcsondert, noch seltcn sal t\\ce stuvers lot bcbouff van
t|)ocder, clooten cnde andcrc munitien van oorloge, welckc
II stuvers belaalt zullcn wordcn bv den brouwer.
Den eerslen Augusti 1579.
Alsoo tolkcnnissc van den collegic gccomen waredal die van
Bommel sicli vervorderdcn ecnige locvoeringe van hariiigcn
cnde anderc vivres te doen tôt bebouff van die van sUerlo-
genbossch, soo is goetgevondcn ende gcresolvcert dat nien
ycmant van qualité aldaer sal committeren, onime Iicm te
iiiformcren wat van de zaeckc is ende olFahlacr de voors. loc-
voeringe nyet en is geinterdiceerl; ilem boe bel mette sladt
van sHertogenbosscb gelegen is, cnde off doctor Leonninus
aldacr re infecta gcscbeydcn is, oock mcdc boe bct met buys
te HcdcU staet, ende wat soldatcn dacrop Icggende zyn. Ende
indien bevonden wcrt gccn boopc te zyn lot sHertogenbosscb,
off oock de zaeckc alsnocb in twylFcl te slaen, dat alsdan die
voors. inlerdiclie, soo verre die als nocb nyet gedaen is, tôt
Bommel gedaen worde, soo mcn nyet van me\ ninge is die van
sllertogcnbossche dicr zacckcn zus staende ecnige locvoeringe
le laten geschiedcn, al dit nocblans opt goed bebaegcn van
Zyne Genade, die mcn cerst cnde alvoirens bieralT sprcken sal,
wacrtoe gecommillccrt zyn den bccrc van Asperen cnde den
borgermeeslcr van Vcnloo.
Is hicrnaer, 1er instanlie van die van Anlwcrpen, in delibo-
(80)
ralic 2;f'lc} t o(T mcn aile clic Duytsche ruytcrcn acnhoudcri
sali offnyet, ciidc is cyntelick gearrestccit dat mcn, aclitervol-
gondc de voorgaende resolutic, tôt laste van de naerdcr geu-
niccrde provincicn daervnn acnhoîdcn sal macr tôt duyscnt
toc, onde dat \oordcn tyt van Iwcc niacnden. Endc voir soc
vclc bclangt de reste van de \oors. ruyttcren, dat dandcrc
provincicn, als Brabanî, Vlaendercn, etc., nocli by de gencrali-
Icyt blyvende, die tôt bacrcn laslc zuUcn mogen acnhoudcn,
soo verre dacr andcrs lioope oftc apparenlic is dat dselve sicli
lot dicnste van de landen soudcn wiilen latcn gcbruycken.
Endc ommcop dcn dienst ende soldye te handcicn meticn
grave van Ilohcnloc zyn gecomniittccrt een van Utrcchtende
ccn van Antwcrpcn.
Is nocli gcresolveert dat acngacndc de resolutic op gistcrcn
gcnomcn van dat mcn op ycdcr tonne bicrs noch twec stuvcrs
sel (en snl,yedergcdepulcerde zyn rapport doen ende in brcngcn
sal binncn dcn tyt van XIIII dagen, ende dat tvoors. tonnegelt,
ingevalle van aggreatic, inncgaen sa! dcn XX'" Augusti.
Den III"' AïKjusti.
Opte missive gccomen vanden grave van Rennenbcrch is
gercsolvcert Zyne Gcnade voor antwoort le scriven, cerst
bclangcnde de roolrocken, dat Zyne Genade dselve tôt laste van
de nacrdor gcnniccrde provincicn sal mogen acnhoudcn, cntle
acngaende die vcrhooginge vande licentcn dcr gocdcrcn ende
wacrcn die (e lande met wagens ofle karren gevoert wordcn,
dat mcn dacralf den dcrden pcnninck mcer ncmen sal als van
dcghene die te watcr gevoert worden; dat voorts, soo vêle
acngaet Coilzbach, Zyne Gcnade dsclve sal detinercn ende vci-
zecckcrcn, wacr endc tôt wat placlzcn by dcnsclven sal weten
te becoiiicn, ende off by denselvcn Corlzbacli nyct ende wi.^tc
(81 )
le bccoracn dal, Zyne Gcnadc al evcnwel Irachlen sal oni
Schenck versekert te zyn.
Ten selven dage is voorgenomen van poincte tôt poincte die
inslnictieby de générale statcngcconcipieert ende byde heeren
van Anlwcrpen voorgebrocht, ende is daerop geadviscert opt
beliagen van de provincien zulcx als by Ischriftclycke concept
daervan gemaccl breder vervat is.
Syn hicrnae in don collegie gecompareert Jacques Walraeven
onde Lodewyck Bloemaels, als gecommitteerdcn van vvegen
den colonncls, capiteyncn, gilden ende gemeenten der stadt
Anlwcrpen, ovcrlevercnde hacr brieven van credentie mitsga-
ders zeker schriftelycke inslruclie, versoeckcndc als in deselve.
Den IIIl" Augusli.
Is wedcrommc gercsumecrt dinslructie by de liecren van
Anlwcrpen ovcrgcbracht, daervan hiervoircns gemenlionneert
es, ende nae lange eommunicatie is eyntclyck gepersisteerl by
voorgaeiide advys Iwelck men by geschrifte soude doen stellen
om de provincien voorts overgesonden te worden.
Den V" Àugusti.
Is gclesen zekere concept van obligatie inlioudende belooflo
voor den ritmeestcr den fryheerc van Cortzbacli belangende
den gevangen Martien Schenck, ende is dselvc goetgevonden,
jîcarresteert cndc bclast int nette te scryven.
Opt acngeven van den borgermeester mitsgaders de aclil
borger hopkiyden der stadt van Utrccht, is dcselven voor ant-
woort gcgeven, cerstsoo vcel belangt tversouck by beraluyden
gcdacn, noopende de publicalie van den rosenobei op Vlll gul-
den ende den daeldcr op XXXI 1 scliellingen, volgcns den voct
Tome xv^ A'"' série. 6
(82)
van de gcneracis van dcr muntcn van Gelrclant, Ilollant endc
Ulrcclit in den [lagc gcracmpl cndo nadcrliaiit by de gcdepu-
Iccrde der naerdcr geuniccrdc provincicn gcapprobeert,datdic
gcdcpulci'i'dc van Ilollant acn liacr inccstcrs scryven sullen,
gclyck zy oock zulcx acngcnoincn licbbon te docn, len eynde
dacrinnc voorsien niocbtc wordcn, gclyck zy nyct en IwyfTclcn
off zulcx sal by bcmluyden wcl gcefTecliiccrl worden. Endc zoc
velc belangt liet opniaecken van de iwcc bolwercken, alsoo zy
alrecdc lot fortiflicatie endc opmacckingc van do Iwee bol-
wercken by hemlicden gcniaccl die nuintc binncn Ulvccbl
daerloc gecmployecrt liebbcn, dat zy, tôt dat andcrs dacrinnc
inoclile versicn wordcn, zullcn niogen blyven conlinucrcndc
endc dicselvc lot opniakinge van de Iwee bolwercken by iiein-
luydcn gcprclcndcerl voorls cniployeren, endc sullen, soe vcel
acngact bet luiys te Buyren, acn Zync Excellcncie scryven
opdat by deselve Z)ne Exccllenlie lot verzceckertbcyt van
Isclve buys inoclite voirsien worden.
Syn omme met Zyne Gcnade van Nassau ladviscren op de
zaccke van den bertogc van Anjou gcconiniillecrt Slocp, Tliiii
cnde den borgcrmeestcr Stralcn.
Den Vit" Augusli.
Is erscbcnen de iieere van S' Aldcgonde overleverende
zekcrc brievcn van crcdenlie van de princelyckc Exccllenlie
endc hceft vuyt cracblc van dien goproponccrt diverscbe
poinclen die by beloolTde le levercn soniniarie by gescbrifte.
Is gercsolveert dat boven die twee oplcn V" descr gecoin-
niiltecrt on» nielten grave van Holieiiloe le bandelcn bclan-
gende die duysent ruyteren die mon lot dicnste vandenaerdcie
geuniccrdc provincicn .'■al aenbouden, nocli ccn dacr bcncfTcns
by die van Ilollant te couimiltcren, waci toc die van Ilollant
genominccrt bebben doctor Maison, endc oin dinslruclie le
concipicrcn zyn gcconiniillecrt Rooida, Tbin cnde Martini.
( 85 )
Den VII I'" Augusti.
Is gelescn zekerc gesclirifle overgelevert by die van Ant-
werpen, wesende in effect tgcne in voorgaende inslructie ver-
haclt ende gededucecrt is, ende is, nae lange communicalie,
evnlelyck goelgevondcn dat men eerst ende alvoircns diens-
acngaende mondelingc soude communicercn mctten secretaris
Martiny, om Iwelcke le doen gecommiticert zyn Stoop ende
Thin.
Den IX'" Augusti.
Syn geresumccri zckere articnlcn zoe op hnn mondclinge
als schriftelycke aengeven by die van Antwcrpcn gcdaen den
VII'" deser, belangende zekcre contributie by iiemluyden voop
etlelicke voii'leden.,.(.S(V)gedaen ende naer lecture zyn desclve
gearrestcert.
AIsoo mcesters Pauwels Buys ende Floris Thin ontboden
zyn gcweest by myn lieere den stadtholder grave Joban ende
den grave van Hobcnloe, belangende den rilmeester ende fry-
heer van Corlzbach, ende dat haerluyden Genade versochlen
dat men denzclven Corztbach op banttastinge ende onder
beloefle van nyet vuyt die canier ende liuyse te gacn soude
w illen van de soldaten ofte borgeren onlslaen, is nyetlerain,
tseive gcboort, by de voorgaende resolutie gepersisteert, yuyt-
gesondert dat die van IloUant opinieerden dat men denselven
Cortzbacii op banltaslinge ende onder voorgaende beloften van
liacrluydcn Genade soude van de seive soldaten ende borgeren
ontslacn.
Is voorts geresolveert den ruyteren nocb voor den tyt van
twce inaenden aen te holdcn, ende om met den grave van
Ilobeidoe diensaengaendc te handelcn zyn gecommilteert de
licercn vaii Aspcren, van S' Aldegonde, NYolnicrlluiyscn ende
Danycl de Grceff.
(84)
Dell X'" Aiigusii.
Syn erschcncn dambassadcurs van denduerliichligciiliooch-
gcborcn furst herloge Ilans Casiinirus, paisgrave opten
Rhyn, etc., presenlercnde van wogcn Zyne fiirslelycke Genade
aile eerbiedinge ende gewilligen dienst toi voordcringc van de
naerder unie ende welvaert van den genieenen vaderlande,
omme welckc gcsanlhen ofte ambassadeurs le bcdancken
niitsgaders deselve te versoccken omme sich voir desen dach
noch albicr te willen laten vinden, gecommittcerl zyn de beere
van Aspei'cn ende... [sic); dan alsoo sy sich ontschuldicbden ende
sachten dat bel bemiuyden nyet mogelyck en was dien dach te
blyven, liebben deselve bedanct van de eerbiedinge van wegcn
Zyne Excellencie gedaen, presenlerende van gelyrkcn ailes
Zyne furslelycke Genade wedcr te goet le willen doen, wes in
baerluyden machl was, sonder daerinne eenichsins in gebreke
te blyven.
Is hiernae erschenen die grave van Hardegli, verclarende
hoe dat hy verslaen haddc van graven Johan van Nassau
ende den grave van Hohenloe dal eenige van de gcdepu-
tcerden hem beschuldicht hadden van dat hy in den léger van
den prince van Parma geweesl soude zyn, ende dat hy
daeromme alhier was erschyniiende, cm bcm sdven le verde-
dingen ende le veranlwoorden, denwelcken voor antwoort
gegeven is, alsoo hcl een zake was van grooter insien bel
gansche collegie belreffende, dat daeromme Zyne Genade
tgene hy by monde verclaerde gclieven soude te vervalten
by geschrifte, namenllyck dal hy sulcx vuytc mondl van de
voors. graven gehoerl haddc, ende Isclve geschrifte met zyn
eyghen liant ondertckenen.
Is mede goetgevonden die van Vcnloo aen le scryven dat
zv selffs ccnige quanlitcyl van spiesscn willen laten maeckcn
toi cost van de generaliteyl, zoo zy scUTs stofT ende meeslers
genocch in haer sladt hebbcn.
(8o )
De II XI'" Augusti.
Is in de vergaderinge gccomen die licere van Sinl-Aldcgondc
ovcrlevcrendc zckere missive van Zyne princelycke Exccilen-
cic ende lieeft in crachle van dien gcproponcert diverschc
zwaricheydcn daerop hy versochle mellcn aldereerstcn eene
vriichlbarige rcsolulic gcnomcn te mogen wordcn, belovendc
nycllcniin Igcne hy niondelinge vcrliaelt hadde by geschrifte
ovor le snllen leveren.
Is noch gcresolveert aïs dat men mctten overslen Stcenbach
sal handelcn ende de soldalen ondcr zvn régiment gcwillicb
synde sal in dicnsfe aenhoudcn ende donwiilige casseren, mits
dat deselvc gcwillige gehouden siillen zyn, gciyck andere sol-
daten in dienst dcr naerdcr geuniecrde provincicn zynde, sicli
meteen half macnt soit le lalen monslcren op dordonnancie
van Hollant, ende evcnvcrre zy op de selve voct liemhiyden nyct
en willen lalen monsteren (daerop men nochlansseer insisleren
sal) dat men alsdan de gev^illige voor een lyl sal aenhoiiden op
de Iceningc van Xll"" £ ter macnt, voor tganssclie régiment
aile ibien dagcn een dcrdedecl.
Is wcder de zaecke van Corlzbach voir handen genomcn
ende is, nyetjegenstaende de vooigacnde resolulie, ter ernster
versoiick van Zyne Genade ende de grave van Ilohenloe, gere-
solveert dat men denselven Corlzbach op hanttaslinge ende
onder bcloflc van nyet vuyter herberge te znllen gaen ofte
lontwyckcn, sonder consent van tcollegie, voor ende alhier liy
alhier gelcvert sal hcbben Martien Schenck, van de wacht dcr
borgercn sal onlslaen ende verlichlen, mits dat Zyne Genade
ende den grave van Hohenloe lien beydcn sullen verobligeren
ende sterck niaken dat den voors. Schenck alhier binncn
Utrechl acht ofte ihien dagen gelevcrt sal wordcn, ende omme
tsclve Zyne Genade aen le diencn zyn gecommitteert Lonck,^
(8(i)
Roorda, Zuylcn cndc Bacldc, cndc omnic dcn voors. vrylieerc
van Corizbach de liant cndc stipulatie nfT le nemen is gocom-
niilleert ende gcaucthoriscerl dcn olficicr van Ulrcclil eiide
dal in prcsentie van Iwce sclicpenen.
Syn ten scivcn dage crsclienen de liccrc van Zwietcn cnde
van der Laen, ovcrlevcrendc zekcre hricven van credcnlien
van Zyne princelycke Excellcncic cnde in crachle van dien
proponerende tgene zy in mandatis haddcn.
Den X/I'" Augiisti.
Gehoort hct rapport van nieeslerPauwclsBuys ende anderen
gewecsl zynde l)y den ritmecslcr Cortsbacli, is eynlelyck, nac
lange communicalie, gocigevonden ende gcrcsolvecrt, op hant-
laslinge ende ondcr beloolle van dat hy 1er cause van dcn
arresle acn zyn persocn gcdacn, de gennicerde provincien,
steden ofte leden van dien int particulier (niel) sal beseliadigen,
niisdocn ofte misseggen, doen beseliadigen, niisseggcn ofle
misdocn, mils dal beyde de graven van Nassau ende Ilolienloe
sicli sullen ondcr liaere banden vcrobligeren ende sterck
maken dat den gevangen Scbenck alhicr binnen Ulrcebt in
handcn van de gedeputecrde van de naerdcr gcnniecrdc pro-
vincien binnen acbl ofle ibicn dagcn gelevert sal worden,
ende zyn oninie den voors. Corlsbach de liant ende stipu-
latie aff le ncmen gecommilteerl Buys, van der Borcb ende
Baclde.
Is voirgcnomen d'inslruclie ofte proposilie by den liecre van
Sint-Aldegonde van wegen Zyne princelycke Excellcncic ovcr-
gelevcrt, ende nac leclure is goetgevonden, alvoircns ycl wes
daerop le adviseren ofte rcsolvercn, dat ycdcr sal sicb naerdcr
bedenckcn cndc oock zyn advys, indient gcicgcn is, vcrvallen
ende inbrengen tcgcns niorgen, omme alsdan eencn eenpae-
rigen advyse by Igemeen collegie genomcn ende gcconcijiieert
le mogen worden.
(87)
Den XIII" Augusli.
Alsoo incn versiaen lieeft dat grave Jolian zwaricliedcn niacct
onime tonderlckencn de obligatic noopende dal den gevangen
Schcnck by Cortzbach alhicr binncn Ulrccht gcicvert soude
wordcn, soo is goelgevondcn cnde geresolveert dal men sich
sal latcn coiitciilcren mcKc haut onde bdofle van den graefT
van Hobcnloe allccn cnde dal men daermcde cnde op banltas-
linge cnde onder bcloftc als in de ^oorgaende resolulie den
voornoemdcn Cortsbacb ontslacn sal, cnde omnie tsclve den
voornocnidcn Corlzbach te insinucrcn cnde denselven te onl-
slaen, zyn gecomiltccrl den bccre van Aspercn, liuys cnde
Dilsen, dcnwelekcn mon oock belooft hccfl te indenipncrcn,
costclocs cnde scliadelocs te houden van alsulcke belofte als
/yluydcn in bacr privé naem sullcn niogcn docn voor de
oncostcn van den voors. Corlsbach.
Is mcde goelgevondcn dat n)cn soude handelen meltcn
grave van Hohcnloe opte aenholdinge cnde dienste van de
XV' pecrden lot dienste van de naerder gciinicerde provin-
cien, cnde zyn dacrloe gccommiltccrt den ovcrslen Senoy,
die liecrc van Aspercn, Brcmpt, drost van Slralcn cnde
meeslcr Pauwels Buvs.
Den XI IIP" Atiyusli
Syn gccommillcert Nicolacs van der Lacn, de hecre van
Brakcl cnde Valcrius van Dalc omme baer te vervocgcn by
Zyne Gcnade van Nassau cnde sich le advysercn zekcre raid-
delen, daerop men cène zekcre quantiteyt van penningen in
Duytslant soude mogcn lichtcn oj) intcrest lot bchocff van de
naerder gcunicerdc i)rovincicn.
(88)
Den XV"' Augusti.
Is wcdcromme gearresieert dat, volgendc voorgaende reso-
lulie, op ycdcr tonne biers dat binnen der naerder geuniecrde
provincicn gebrouvven sal worden, noch geslelt sal wordcn
cencn dobbelen stuver endc dat voor ccn jaer.
Den AT/'" Augusti.
Syn geopent endc gelesen zekerc Iwee missiven comcnde
vande staten van Hollant, deene belangcnde de convoyen die
zy suslinccrdcn bchoorcn betaelt te worden ter plaelzen dacr
de gocdercn gcladen cnde onlladen worden, milsgaders dat
Zyne Genade van Nassau sich pcrsoonlyck soude transporteren
binnen Bomniel, om daer op ailes ordre te slcllen cnde voorsie-
ninge le doen dat die van sllertogcnbosch gheen locvoeringe
van proviande ofte andcre nootdrufticbcydcn gcdacn en
worde, ende dandere concernerende de belalinge van de sol-
dalen Icggendc binnen Brucsscl endc Viivoorde, denwelckeii
zy bereyt waeren te verstreckcn op ende in afslach van hun
maentelicke quote ter somme toe van XXVI™ ^, achtervolgende
tscryvcns ende versocck van Zyne Excellencie, daervan zy de
missiven mede oversonden. Endc is gcrcsolvcert dat nyetjc-
genstaendc iscryven van Zyne Excellencie, mcn soude scryvcn
acnde staten van Ilollant voors. dat zy nyct naelalen en souden
van bun macntelycke quote alhier binnen Ulrccbt, acn han-
den van den ontfanger generacl, metterdaet over te scnden,
achtervolgende de repartilic cnde obligatic daerop gevolcht
ende by hcmluyden geaggreert, tcn eynde dcselve penningcn
verstrcct ende geemployecrl raochten worden lot behouff
van de garnisoenen leggcndc in den ovenjuartier, die mcn
( 89)
deselvc loegescyl hadde ende alwaer die noollclycke gcschict
mosten wordon, orarnc dsclve soldatcn endc garnisoenen in
ofïicio te hoiiden ende aile miiyteryen (daerloe sy sich alrecde
bcgonslcn te begcvcn) te vermyden, ende dat voor soo velc
aengael de garnisoenen leggcnde i>innen Brucsscle endc Vil-
voorden, alsoo die van Antwerpen nu nicde in de nacrdcr unie
gecoinen ende gestclt warcn op LXXX™ £ 1er macnf, dat nien
desclve garnisoenen daervuyt sal mogen cotitenteren ende
breder aïs in de minute.
Is ten sclven dage wederomme gediscoureert op de zaccke
van den Ileiloge van Anjou opt gouvernement van den lande,
traclaet van den peyse endc diergclycke wicbligc zaeckcn in de
instruclie van den hcere van S' Aldegonde breder vervat.
Den XYll"" Augiisli.
Is voer goet aengesien ende gearresteert dat men Danyel
van Gboer van de Wyer sal aennemen tôt een ritmeester van
ir peerden, endc omme diensaengacnde mclten selven te han-
delen ende versj)reecken zyn gecommittcert d lieercn \i\n
Asperen ende Brakei.
Syn ten selven dage, ominc met Martini te comraunicercn
noopende liet différent van de contributie by die van Antwer-
pen te doen, gecoinmittcerl Sloop cndeTbin.
Is hicrnac goetgevonden ende gearresteert dat acbtervol-
gende menigvuldicbo versoecken by de Gedeputeerden van
Ghent aen den collegie gcdaen, sal eommitleren gelyck oock
zyn gecommittcert Alcxander Benlinck, borgermeester dcr
sladt Aernbcm, mcester Scbastiaen Looze ende Caspar van
Vosbergen, bailliu van dcr Veere, omme te reysen naer Gbcnt
ende aldaer proponeren, doen endc bcsoigneren navolgcnde
d'instruclie dewelcke men licmluydcn medc geven sal, wel
verstaende dat dsclve instructie eerst ende alvoirens by bem-
( 'JO)
luyden sal wordcn gccommunicccrt met myn hccrc dcn prince
van Oraigncn.
Ton selvcn dage is bj^ de gcdcputcerdeii van Yprc vcrsoclit
dut men de slcde van Ypre soude consenleren cliryehsvolck te
mogcn liclitcn op dcn naem van de geunieerdc provincien toi
conscrvalic cndc bcscliernienisse van de selve slede ende
d'ingesclencn van dycn legens des vianls ende nialcontenlen
aensla"en.
Den AVIIT" Augusli.
AIsoo die gedepulcerden van de nacrdere geiiiiiccrde pro-
vincien zckerc scryvcns cndc advertencic onlfangen liebbcn
dat de garnisoenen in den overquarlior Icggende sicli lot
nuiteryc zyn bcgevende doir faullc van bctalinge, snicx dat
groolclycx (c bcduchlcn is dal de sledcn daerin dcsclve zyn
Icggende (wesendc de voornaemptstc sterckten cndc voor-
schanssen van den furstendomme van Gclre cndc omicggcndc
nacrdcr geunieerdc provincien) in eciiige aUeralie cndc incon-
venicnten sullcn vallcn, ten wacre nien de voors. garnisoenen
promptelyck ende mctlcrdaet liacr locgeseydc bctalinge fur-
neerdc, Soo ist dat dvoors. gedepulcerden de zaccken van
die van den overquarlicr mitsgadcrs die van Brucsselc in coni-
municatie gclcyt ende daerop rypclyck gelel hcbbcnde, eynlc-
lyck by gemccncn advyse goctgevondcn cndc gearrcslcert
hebben dat nien voor ailes die garnisoenen in dcn voors.
overquarlicr Icggende van bctalinge bcsorgen sal, ende dat te
dien eynde de stalen van Ilollant bacr penningen die zy vol-
gendc de reparlilie cndc obligatic daerop gevo'cbt cndc by
bemluydcn gcaggrceerl scbuldich zyn, albier binnen Utrecbt
acn handen van den onlfangcr generael metterdaet ende son-
der ecnich vcrlreck ovcrsenden zullen, ende dat men deselvc
staten len dien fyne van desc resolutie sal verwittigen,
(91 )
cnde voor soe vele belangt die van Briiessele, gcmcrct die
Viin Anlwerpcn de voet van conlributic alhier onlanox
beracnipt (by dewcicke zyluyden ende die van bacre quartier
gesleit zyn op LXXX™ £ 1er maenl) aisnocli eyntelyck nyel en
hcbbt-n bewillicbt ende niogelyck nocb den tyl aciiloopen sal
aleer zyluyden bacr gemeynlcn daerloc zullen welen le
induceren, sal men Zyne Excelloncie middelerlyt requireren
ende aulboriscren omnie op den naem ende lot lasle van de
nacrder gounieerde provincicn te liclilen op intercsl de somme
van XV off XVI'" £, omme die tôt beboiifT ende onderstant
van de voors. garnisoenen binncn Brucssel cnde Vilvoorden
leggende verdeyll ende bekeert le mogcn worden.
Den XX"" Augiisti.
Alsoe die provincicn (nyeUcgenstaende mcnicbfuldens
scryvens acn dcselve gcdaen) onwillicb ende in gebreke blevcn
bacr respective quotcn te furnercn ende albicr binncn Ulrccbl
aen banden van den ontfanger gcncrael over le scyndcn, acb-
tcrvolgcnde de bcwillicbde rcparlilie ende obiigatie dacrop
ende vuyl gevolcbt ende dat men nocbtans dcsclvc pcnningcn
nootlelyck van doen badde omme de garnisoenen in den ovcr-
quarlier leggende, die sich by gebreccke van belalinge lot
muterye waeren begevende, in oflicio te conlinucrcn, soo is
eyntelyck goetgevonden ende by gemeen advyse gearrcsteert
dat men die van Hollant, Zeclant, Vrieslant cnde Omiandcn by
missive sal somnicrcn ten cynde desclve alsnocb bacre respec-
tive resterende quoten furnercn, op peyne van rigoureuse
excculie acblcrvolgende de voors. obiigatie brcdcrs in de
minute van de missive daervan zynde. Ende belangende die
van Gelrelant es geresolveert dat men de drossaten van de
hooge ende lecgeVeluwe albicr binnen Utrecht zal verscryvcn,
omme dcselve van gelyeken le bevelen dat zy dacrop bacr
( 92 )
respcclivc quartiercn docn furneren len minslcn IIII'" £, op
peynevan cxeculie aïs boven.
Is liiernac wederommc voorgcnomen d'instructic ofle pro-
posilie van dcn heerc van S' Aldcgonde ende is gcdiscourecrt
opt poinct van Igouvernement van dcn lande ende andcrc
poinctcn in deselvc inslructic begrepen, sonder daltcr noch-
tans yct wes finalick es gcresolveert, vuytgcsondcrt dat mon
op yedcr tonne biers die gebrouwen sal worden in dese naer-
dcr gcunicerde provincien (acbtervolgende de resolulie landc-
rcn tyden genomcn) sal stcUen Iwcc stuvcrs, omme daermede
te vervallen de coslcn van ammonitie, bchellclyck nocbtans
ende wel vcrstaende dat die provincien die densclven inipost
nyet en sullcn begecren le betalcn, zullen moghen volstacn
mils in plactze van dien haer maentclycke quole bel XX" dcel
vci'boogcnde, onimc tselveXX" doel insgeiycx gccmployecrt te
worden loUc voors. ammonitie, waervan men te dien eynde
particulier onlfanck maecken ende bouden sal. Ende is tgene
voors. is le vcrstaen van aile bicren, ende zoe wcl inheemscbe
(die bctaell zullen worden byden brouwer) aïs vuytbcemscbe
die belaelt zullen worden by den cersten vercooper ende dit
al by provisie ende voor den tyt van dryc maenden.
Den XXlt" AuguslL
Is nae voorgaende lecture gearresteert d'instruclie op de
onlfangers van de convoyen gcconcipieert, salvo dat de prouf-
fylen proccdcrendc van de pasportcn, volgcnde de moderalie
dacrinne gcstclt, zullen by de onlfangers in rckeningegebrocbt
worden, onimc desclve bacr affgelogen te mogen worden aan
haerc gagien.
Syn biernac gccommitteert Alcxander Bentinck, borgcr-
meeslei' lot Aernbem, meester Pauwels Buys, advocaet van de
slatcn van llollanl, Caspar van Vosbergen, bailliu van der
Veere, meeslcrFloris Tbin, advocaet van dcslaten van Ulrecbt,
doctor Caerl Roorda, gedepuleerde van Vrieslant, becre Joban
(93)
vanStralen, horgermeesler tôt Anlwcrpcn oftc niccslcr Willem
Martini, greffier aldaer, inceslcr Christiaen Hardcwyii, gcdepu-
tecrde van Ghent oftc ycmant anders van qualité te nomineren
by de drye leden aldaci-, cnde niecstcr Picter Backle, pcnsion-
naris dcr stede van Yprc, omme sich binnen dcn tyl van acht
dagen te vervolgen binnen Ghent by Zyne Excellentie ofte
eidcrs daer dsclve Zync Excellencie wcsen sal, omnic dselve
by provisie ende middelcrlyl tôt dat opt gouvernement endc
belcyt van dien naerder gedisponcert sal zyn, in raet te assis-
teren, milsgaders deselve Zyne Excellencie dadviscn,conceptcn
cnde rcsoluiien opte proposilie by de licere van S' Aldegonde
van wcgen Zyne Excellencie gcdaen,genomen, te communiceren
ende voorts aile andcre zaecken tôt dienst van Igemecne besle
te helpen voirderen, ende merckelyck om op de zaecken van
die van Ghent ordre te hclpcn stellen cnde sicb op de diffe-
rcnten, dicwelcke die van Ghent voors. met de maleonlcntcn
hebben vuytstaende, volgende de resolutie tanderen tyden
genomen te informeren, tcn eynde deselve te ncdcrgcleyt ende
beslicht mogcn worden indient eenichsins doenlyck zy; des
soo sullen de voors. gecommitleerde bctaelt worden elcx by
zync respective provincie.
Opt rapport gcdaen by Jacob Muys, onlfanger generael van de
slaten van Ilollant, ende meester Willem Martini, greffier dei-
stadt Antwerpcn, bclangende dat myn heere gracfT Johan van
Nassau vcrclacrt badde le vreden te zyn, lot bchoutî van de
naerder geuniccrde provincien, zekcrc (juantiteyt van pennin-
gcn op redclyckcn interest le furnercn, mils licbbcnde beboor-
lyck aclc van indempnilie endc vcrzceckerlbeyt dal oock Zyne
Gcnadc sich crboden hadt van wegcn der voors. provincien
met ccnighc hcercn, stcdcn ofle leden des rycx le handelen,
beboudens dat tselve nyct on soude wcsen |)rcjudiciabcl den
handcl die met dcn hcrtoge van Anjou voirhandcn is, is eyn-
telyck goclgevonden ende geresolvccrt dat men Zyne Gonade
voir zyn verlreck sal requirercn, tcn eynde dselve gelievc mid-
( i)^)
delertyt cntle gcdu\ rende zyne «ibsenlie le substilueren ende
gebruycken in zyn plaetzc yenianl van qualité ende die van deii
lantschappc van den fnrstondomme Gelrc acngenaem zynde,
Izy den grave van Holienloc olf den fryliccre van Hohensax,
sbIcx Zync Genade dat goetduncken sal, ende mede dal Zyne
Genadc zynen zoon gracff Willielm zal laien aenveerdcn den
slael diewelckc licni by de geuaiecrde provincicn aengeboden is.
Dell A'XF"' Augusti.
Is gelcscn zekere gescliriflc geinliluleert : Memorie belan-
gende de zes inuel hondert duijsent giilden by de générale sla-
têii loi Anhcerpen van ecnige coopluydcn gelicht, ende nae
lecture is desclve memorie belieft ende gepasseert opt beba-
gcn van de naerder geunicerde provincien.
Syn daernae in de vergaderinge gecomen de gedeputcerde
dcr stede van Bieda, als namenllyck Goderdom van Luchtcn-
burcb, borgermeesler,Goderroy Monlens ende Cbrisliaen Baek,
weessmceslcis, exhiberende zekere bezegelde eommissic ol'te
proeuralic by dewelcke zyluyden gelasl ende gecoramiltecrt
waron omme van wegcn de voors. stede le vcrsoucken in de
naerder unie onlfangen te worden, ende dat op zekere eondi-
lien acblervolgende d'iiistructie bemluyden medegegeven, ver-
soeckende eenige buytcn collegie geeommitteerl te worden,
(laermede zyluyden de zaeeken souden mogen communicercn,
denweleken voir anlwoorl gegeven is dat men bemIuyJen ende
beur meesicrs bedaiict van baerhiyder goede affectie, ende
dat bcniluyden gelicven soude beurluyden inslructie cerst
alvoirens ovcr te leveren om, dselve gesien, alsdan eeniglie
geeommitteerl te mogen worden len fyne by benduydcn
versocht.
Syn bicrnae gccommiltcert Zuyien, Roorda ende Baelde
omme te commuiiictrcn mette gedejtuleerden van Breda noo-
peiuie taeniicnien van de naerder unie.
( 95i)
Den XXVI" Augusli.
Is goetgevoiiden dat men dcn vr} lieerc van Hohensax sal
latcn commanderen als overstc over de garnisoenen Icggende
in Gelre ende Wachtcndonck.
Ilcm dat men denselvcn Hohensax het colonnelschap ?al
gevcn van ecn régiment kncchlcn, mits denselven byvoegendc
tôt eenen lieutenant Schenck van Aerssen, denwclcken men
oock als ca[iitcyn een vendel kneohten onder doen sal.
Den XXIX'" Augusli.
Opt scryven gecomen van Willem van Aerssen, conlrerol-
Iciir lot Nyemegen, innelioiidende datter vêle lynncwebben
aldaer tôt Nyemegen vuytgevoert worden nae Goch ende
elders in den lande van Cleve, sonder dat daervan betaelt
worden het redit van de eonvoyen, onder dexcle dat deghcnc
die dsclve lynnewebben toeeomen seggen dselve inden -voors.
lande van Cleve maer gebrocht te worden omme aldaer gebleyct
te worden, is goetgcvonden ende geresolveert, ten eynde de
gcneraliteyt nyet en wordc gedefraudeert, dat men van alsoo-
daenigo lynncwebben, tzy die vuyt ofte inné gevocrt worden,
van nu voorlaen trecht van convoy betaelt sal worden tôt
Nyemegen, belioudens nochtans dalse met alsulcke bctalinge
tAnlwerpen ofle elders mogen volstaen.
Den lesten Augusli.
Is gearresleert dat de resolulic by het collcgie genomen op
de |)ioposilie by den becre van Sinle-Aldegondc godaen van
wegen Zyne Excellcncie sal worden secreet gebouden, sonder
oock dselve acn de slaten van (1er pi-ovincicn o\ er Icstiidcn, lot
dat dsclve met Zyne Excellcncie sal wesen gecommuniceert.
( *J0 )
Dell Iir Seplemhris.
Is in de vorgadcringc erschcnen Willem de Rouck, commis
van de financien, aïs gedcputeerde van de gcncraele Slalen,
overlevcrcndc zync Icllcrcn van ercdenlie cndc in crachte
van dien proponeerde secckerc poincten die hy nadcrhandt
by gescriltc overgelevcrt liccft.
Is nicde erschcnen mcester Panwels Schucrraans, schcpen
cndc gcdcpulcerdc dcr stadt Anlwcrpen, ovcrlovcrende zync
brievcn van credcnlic cnde dienvolgencic i)roponcrende secc-
kerc poinclen die liy insgelycks naederliant l)y gescrifte over-
geleverl hccft.
Ten selvcn dacge is mcdc in de vcrgacdcringc gccocmcn
meesler Jacob Vias, ract, cnde Baptista VogcNanck, rael cnde
griflier van Zyne Exceliencie, proponercnde sulcx aïs in
de zelvc bricven.
Den UIT" Septcmhris.
Is gclescn seeckcre resolutie gcconcipiecrl opie proposilie
gedaen by Willem Rouck ende Schucrmans, gedcpulecrde van
de generaeic stalen ende sladt Anlwci'pcn respective, cnde
nac lecture es dselve gearresteert ende bcvolen int net gcscrc-
ven (e wordcn.
Dcn V" Septembris.
Is geresolvecrt dat de liecrc van Rraeckcl sal moegcn
lichten de somme van duysent gulden ende dat op inlcrcst
acht ten hondert, omnie die verstrcckt le wordcn lot acnritgcll
van den ritmeester Daniel van Goer van dcn Wier ende dat op
condilicn als voorcn cnde noch IIII'' guIdcn in voorwaerdcn
als boven lot exlraordinaris coslcn.
(97 )
Is nocli geordonncert te scryvcn aen aile de provincien leri
eynde deselve nyet en laelcn elcx te fiirnercn, proniplelyck
endc sonder eenich vcrlreck, het seste paert van de niaentlycke
eontributie van hacriuyden niaenllycke quote voor den lyl
van eene inaenl lot leeningc ende behoefle van de garnisocnen
Linnen Bruyssel ende Vilvoorden leggende.
Den VI'" Septembris.
Is gcopent ende gelesen seeckere missive coemende van
sHertogenbossche, waerop geordonnecrl is te rescriberen zulcx
uls in de minute.
Item alsoe die graeff van Hohenloe versocht haddc dat men
soude procederen tôt afîrekeninge mette drie vanen ruytercn
by de naerder geunieerde [)rovincien in dien^te by ben doen
acnhouden, mitsgadcrs dat men deselve vanen soude verdeyien
ende seeckere quarlieren assigneren, soe is by de gedepu teerde
van de naerder unie soetcevonden ende ^eresolveert dat men
Zyn Genade daerop voor antwoordt soude doen seggen, eerst
belangende de versoebte aflVecckeninge, dat gcmerckt men
noch rolle noeh bestalbricfl" alliier in den collegic en hadde
noch oyck den slait van belalinge en wiste, men daerommc
lot deselve affreeckeninge nyet en eonde procederen, maer dat
deselve soude moetcn ende bebooren gedaen te worden by de
generaele stalen, die deselve aengenomen ende tôt baeren
laste lot nocli loe geliadt bebben, aen weleke slaten mitsgadcrs
acn Zyn Excellencie de gedeputeerde die by Zyn Excellencie
reysen sullcn geerne suJlen voordcren ende aenbolden (en
eynde eenige gelrouwe ende gequalificeerde persoonen gecom-
milteert mocgen worden, omme van hacriuyden wegen cerst-
dacchs de voors. alfi eeckeningc le doen.
Ende voor soo vcelc aengaet de verdeyiinge van de voors.
drie vanen. dal men deene vane sal doen verdeyien ende legge
Tome xv, 4""' sébie. 7
( i>8 )
biiincii de sicdc van tien Giaciï, Bicdii, Gclruydcnbcrch ende
Hucsden, nlwnor mon die met leeningc sal ondeiliondcn oftc
met vivres doen versicn ende dat men de twcc vanen sal
laetcn leggen in Bommelreweerl toi dat Zyn Excelleneic diens-
acngaende gesproken sal zyn, ende dat men de 111" sal laclen
Llyven in Gclder tôt dat de \endelen van Stuper, Gaiime
ende Crom daerinnc gccommcn sullen zyn.
Alsoe die staten van Ilollandt seeekerc sfact van hetalinge
overgesondcn hcbbcn daer bel collegie geen benuegen aen
en becft ende waerinnc seceker faullen ofte onverslandcn
bevonden worden,soe ist dat die van dcn collegie goelgevoiidcn
ende geresolveert hebben dat men, omme den stact le elaren
ende le liquidcren, eenige sal eommitlcren aen de slaten van
Hollandt lot Alckmaer, ende zyn daerloe gecommilteerl Peter
van Dilscn ende Louff vander Hacr ofte Joban van Druenen,
dewelcke oyek sullen voorderen dat deselve slalen rcsolveren
soe wol op de saken van die van Antwerpen bclangende bel
vcrdrach van de ses bondert d jyscnt guldei acblcrvolgendc de
memorie denselven staten overgesondcn, als oyck bcrocrende
de Iwee stuvers op yeder tonne bicrs te stcllcn.
Den VIII'" Septcmbris 1579.
Alsoc den graelî van Hobenloe versocbt ende scer slerck
acngebolden badde omme bem gelevert te worden den beslal-
brieff len eynde Zyne Genade de ruylereii deselve soude
moegen vertboonen, dat oock Zyne Genade eyntelyck begcert
badde geproccdeert te worddcn mette selve ruytercn tôt
affrekeningc van de vyff maendcn soldye die zy pretenderen
aen de générale staten len acbteren te zyn, soc is by tcollegie
goetgevondcn ende geresolveert daerop voor antwoordt te
geven, eerst bclangende de bcstalbrieff, dat men te vredcn was
Zyne Genade deselve te levcren ten fyne by bem versocbt, le
(99)
>vcctcn dat die allccnlyck verlhoont sonde worden de voors.
ruytcren onde ondcr bcloftc van deselve wederomme le resol-
vcrcn, cndc bclangcnde de versoclile affrceckcninge, dat mcii
n\ el laclcn en sal met aile mogelickheyl le voordercn zoe aen
<lc generacl stalen alsoock aen Zyn Excellenlie, ten eyndc
zvluvden lot hacr voors. affrceckcninge ende versceckeringc
nioegcn gcraken, waerloe licniîuydcn oyck gelievcn sal ccnige
vuylen liaercn te coniniitleren, denwelcken men nyet laelcn
en sal aile voordcringc, behulp ende adrcs le doen, soe met
brieven als anderssins; dal nicn oyck te dien eyndc le vredcn
isycmandt van wcgcn tcollcgie aen de voors. stalen te conimit-
lercn, opdal de voors. affrceckcninge des le bcler gevoorderl
ende tcn effccle gcbroclit niacli worden cndc dat nicn middelrc
lyl Zyne Genadc sal rcquircren dat d(! ruytcren gediilt willcn
hcbbcn ten minslcn lot dal dicnacngacndc by de gcdc|Hileerdc
van den collcgic nict Zync Excellenlie gccommuniccerl zal
syn; dat mcn nyclemin lot conlcntemcnl van de twce vancn
ruytcren, aïs \an Driiylwils cndc Calckruytcr Icggende in
Boniniclrcwccidl, Zyne Genadc sal doen assigneren duvscnt
tlaclder op Tliiclrcweerdt, denwelcken Iselvc zal wesen affslach
aen bacrluydcn maentelycke quolen ende dat men de^vane van
llolstcyn binnen Gcldcr Icggende oyck niettcn aldcrcerstcn
sal procurcrcn diiyscnt daelder oflc mcer; dal men mede de
vaen van Calckruytcr gclycke acte van vcrsccckcrlheyl van
cen macndt bctalinge sal doen licbben als de Iwec andere
vancn van Druytwils ende Holsleyn verlcenlis.
Ilcni omnu' le voordercn de affrceckcninge in de voorgacnde
rcsolutic gcnicnlionecrt, soe voor de diiytscbe ruytcren als
oyckSlcenbacbscbc kncchtcn,isgceoramilteert omme lereyscn
aen de gcneracle siatcn Frederick Swarls van Ruysiclicm, den-
welcken mcn oyck medcgcvcn sal brieven aen Corsbacli,
Hardcgem ende Slcenbach, Ion eynde zyluyden vuylen harcn
nicdc ccnige comuiiltcren Icn fvne voors.
(100)
Den IX'" Septembn's.
Item alsoe dcn p;racff van Ilohenloe versochl liccft finale ver-
elaringe offrnenderuytercn van Siruytw ilz(s/c), Holstcyn cndc
Calckruylcr noch van meyninge was acn le lioldcn oft nyet,
soe is gcresolveerl dal mon dezelvc by Zyne Genadc sal doon
aenholden, ende dat Zync Gcnade le dien fyne nielte selvc
ruytcren voor den lyt van ecn maendl zal moegen handelen,
daertoe nien Zyne Genade oock sal requireren.
Den X'" Septembris.
Omme promplelyck ende in derliaest lefurnerendeleeningc
voor de soldaten binnen Nyemcgen leggendo, is goctgevonden
le lichten op de tollen lot Arnhem ende Nymcgcn ler somme
toc van II" VI*^ gulden, mils dat men daervan sal doen resli-
tulie binnen den tyt van twee maendcn.
Den XI"" Septembris.
Is geordonneert ordonnanlic le docn depesscheren op den
onlfangerOmmeren voor gracff Willem van Nassau ter somme
toe van III'^ gulden tôt oplichlinge van zyn vendcl.
Van gelycken is geordonneert ordonnanlie op densehcn
onlfanger ledoendepesselicren voor den vrybeer van Hohensax
ter somme toe van 11'= gulden ende dat toi opliclilinge van zyn
vendel.
Den XIP" Seplembris.
Is in de vcrgaderinge gecompareerl meesler Victor Noie,
gedeputeerde van de stadt van Glienl, overleverende zyne
credenlie by deweicke hy gcauclhoiiseerl vvorde omme
in dcn collcgic neffens dandcrc gedepulccrden le mogen
( m }
besoigneren endc, bcueffeiis dien, zekcre inslructic iiihoudende
onder andere dat die van Ghent begeerden acte van aggrealie
geexpcdieert le worden opte aceeptalie vandcn gouvernement
des graeffschaps van Vlaenderen Zyne princelycke Excellenlie
gedeferecrt, versoeckende als in deselve, welcke instriiclie
gclesen by die van den colIegie,goetgevonden endegearresteert
is de voors. acte van aggrealie le docn cxpcdieren achtervol-
gcnde endc in conformité van de voors. instriiclie.
Syn hiernae gecompareert die gedcpuleerde van Breda,
namentlyck Godert van Lucblenbcrch, GodefroyMonlens ende
Cbristiacn Back, aïs gedcpuleerde van de stcde ende gemecnte
van Brcda, versoeckende in de naerder unie gcadmitlcert te
worden achtervolgcnde die procuratie by denschen vcrlboonl
ende overgelevert, denwcicken naer ccnighe communicatie
voir antwoort gogcven is dat hemiuyden gclievcn soude op
morgen wederomine te coinen in den collegie, omme aisdan
baerluyden vcrsouck voldaen endc lot Igcne zy vcrsouckende
\\arcn geadmillcerl le worden.
Alsoo grave Frederich van den Bergbeliet Collegie vcrlboonl
badde zekcre vcrdracb landcren tyden lusscbcn Zyne Gcnade
ende générale slaten geniaect, belangende bel luiys ende
bcerlicbeyt Hedel, mitsgaders debrievcn van ratifïicatie daerop
by den Ecrlsbcrtoge Matbias verlcent, ende versocbt badde
tvoors. accort insgelycx by de gedcpuleerde der naerder geu-
nieerde provincien geaggreeert ende geratificecrf, mitsgaders
behooilycke acte dacrvan geexpcdieert te worden, soo ist dat
de voors. gedcpuleerdcn tvoors. conlracl ofte accord geag-
grcerl endc gcralificcerl bebben, bevelende bem dacrvan acte
geexpcdieert te worden in bcboorlycke forme.
Syn nocb Icnselven dage gcconcipicerl zekcre poinctcn ofte
arliculen nae dewelcke de soldaten leggende ofte nocb te leg-
gen opt huys tôt Hcdcll sicb gebouden zullcn zyn te regulercn,
bredcr als in de minute dacrvan zvnde.
( 10^2 )
Den Xfll'" Seplembris.
Syn in de vergaderinge wederomme erschenen die gedcpu-
tcerde van Breda, als namenllyck Godert van Luchtenberch,
Godefroy Montens cndc Chrisliaen Back, ende hebbcn vor-
clacrt, achlervolgondc de procuratie by hcmiuyden op ghislc-
rcn vcrtboenl cndc overgelcvert, te vreden le zyn in de
naerdcr unie te trcdcn en dscivc aen te nemen ende in den
naem van liun principalcn te rescribercn achtervolgcnde den
lext van dien, ende zyn dienvolgcnde totte selve unie gead-
niilleert, bredcr verraogcns dacte dacrvan gemaect ende le
registre gestelt.
Is daernae crscbenen mcester Engelbert van der Borcli,
verthoonende zyne brieven van credcntie van de stadt Acrniiem,
by dewelcke by gcaulboriseert worde omme int collegie voor
ccn lyl te mogenbesoigneren, wacrloe by oockgeadmitteerl is.
Naer nocne.
Opt scryvens van den grave van Rcnnenbcrcli belangende
dat men eenige vendelcn soude U'ggen in den gracfscbappe van
Lingen, om te vcrhoeden die aenslagen die Zyne Gonade ver-
stondc daerop gemaect te zyn by de Ilardcgscbe, Corizbaclise
ruylcren ende soldaten van Siecnbacb, is goetgevonden ende
gcresolvcert dat Zyne Genade vier vendelen vuyt zyn rcgi-
niente nae den voors. graeirscliappc sal scliicken ende aldaer
voor eenen tyt in garnisoen lalen blyven, ten cynde tselvc
graefTsciicjppe, wesende de frontière ende inganck van dcsen
lande, tegcns de voors. ende aile anderc aenslagen bescbut
ende gepreserveert macb worden, ende dat men zulcx oock
Zyne Genade sal acnseryven, wcl versiacnde dat men Zyne
Execlicncie bîcrvan sal adverteren, ten eyndc dselve macb
verstaen vuyt wat oirsakcn de voors. vier vendelen nae Lingen
ge.sonden zyn.
( 105)
Den XIIII"' Septembris.
Is geresolveert dat aile de goedercn van bovcn coniendc
zullen ireclit van convoyen betaelen 1er placizen daer die eerst
arrivercn, tzy tôt Aernhem ofte lot Nyemegen, dat oock by
nyemant liet recbt van convoyen onlfangen en sal mogen
wordcn van eenige goederen, Izy die te wagen ofle fe schepe
gevoert worden, dan by de convoymeeslers daertoe by de gen-
nieerde provincien ofle haer gedeputecrde gestelt ende expres-
selyck geordonneert zynde.
Den XV"' Seplember.
Syn in de vcrgaderinge gecompareert zekere gedcpuleerdc
van de ridderschap ende sicdcn slanfs van Overysscl, voirdrae-
gcnde hoc dat de ruyfercn van Hardegh ende Corlzbach geoc-
cuj)eert liadJen Oelniersom ende Enschedc ende dat bel groo-
telicx te bednchten was dal dcscive nocli wcl nioer anderc
zaeckensouden niogcn aengrypcn lot acbterdeel van den lande,
soo verre daerinne met deen middel off dandcrc nyct version
en worde, met meer diergelycke propoosten ende doleanlien,
begeerende daeroinme dat by desen collegie daerinne gere-
medieert worde by decne wege off dandcrc, ten eyndc de
periculen, elenden ende inconvcnienten, daer anders de
landen inné gescbapen waeren te vallcn, verbynderl ende
gcprecavecrt niocbten worden, twelck gcscbiedcn soude mogen
mils dvooi's. niylteren eenidi contentement gevcnde ende
dselve van den andcrcn vcrdeyiende ende verspreyende, den-
welcken daerop voor antwoorl gegeven is dat die van den
collegie leet was zulcx le liooren ende te verslaen, dan dat
hem nyct mogelyek en was daerinne soo promptclyck te
remedicren doirdien de voors, ruyttercn onder haerkiydcr
bevel ofle gebiedlnyet en stonden, maer onder ibevel van de
( \0i )
slalcn gcncracl, dcwclckc oock dcselvc acngciionien cndc lot
iiooli (oc in liacrcn dicnsle geliadl hcbbcn; dal riicn nycllemiii
gcscrevcn Iiaddc acii de générale slalcn, len eyndc de voors.
niylcrcn aen liaerluyder versochte affrekeninge cnde verzeec-
kertheyt cerstdacchs nioclilen gcraecken, liehbende oock tôt
dicn oynde aen dcselve slalen gecommilleei't deii coinniissaris
Swarts van Ruysidiem, oninic de voors. afrckeningc cndc vcr-
zeeckcrtlicyt met aile mogelyclicyl le vordcrcn; dal men oock
gcscrevcn liadde cnde nocli andcrmacl scryvcn soude aen dcn
voors. Ilardcgli, Corlsbach cnde Slecnbadi, Icn eyndc zylny-
dcn oock cenigbc aen de voors. stalcn ten fyncaisboven wildcn
coniniitlcrcn, dcnwcickcn nien nyet lalen en sal aile recom-
niandatie, vordcringe, bebulpcndcaddrcs (cdoen des niogelyck
zynde, cnde dalnien insgclycx scryvcn soude aen de gcdcpu-
leerdc ncfîens Zyne Excelicncic wesendc, tcn cynde Zync Exccl-
Icncie mcde de liant gclicvc te lioiidcn dat Igenc voors. es
geadvancbccrl cndc gcvordcrt mocbtc wordcn; wacronime dat
die van Ovcryssel wcl souden doen cnde procurcren datniid-
dclre tyt de voors. riiylleren met ccnige somme van jicnnin-
gen ofie andcrs gcconlentccrt worden, ende dat op afslach
cnde minderingbc van liacriuydei'quote daer zy by de genera-
lileyt op geset zyn, cnde dat nicn nyctlcmin le vrcden was le
scryvcn cnde oock te vcrsoucken op den grave van Rennen-
bercb dat Zync Gcnade gclicvc de voors. niylleren zoe le doen
vcrlcggen cndc quarlici-cn cnde zulckc voirsieninge dacrinne
te gebruyckcn, dat aile aenslagcn cnde sinistre raacbinalicn
cnde conspiralicn verhoct cndc die van 0\cryssel, voorsoo velc
(mogelyck zy, ombescbadicbl geboiiden moclilen worden.
Is liicrnae in de vcrgadcringc cisclicnen dcn rilmccstcr Olli
van Wolmercbcrliuyscn [sic) met brieven van dcn grave van
HardcghjCortsbacb, dcn oversten Slecnbacb cnde andcrc ovcr-
sten cnde capiteynen,vcrsocekcndealsoode ruytlcrcnnietoock
de kncchtcn van dcn voors. Stccnbacli wcl dcn tyt van acbt
niaenden gelcgen hadden sonder ceniglie bclalingc le ontfan-
( 105 )
gcn oHc oock te weten wat zy voor ccnen heere hnddcn, dat
men daerommc, zoe verre men dcselve nyet langer en bcgeerde
nen le houden, hemiuydcn soude doen liebben liaer affreke-
ninge ende bchoorlyckc vcrzceckertheyt, allen in conformilé
van de voors. brievcn by den voors. rilmeester overgelevert,
denweicken daerop voor antwoorl gegeven is zulcx ende
gcnoeclisacm de gcdepulcerden van Overyssel voors. voor
antwoorl gegeven is.
DenXVT" Seplembris.
Is goefgevondcn de gedeputeerde wcscnde neffens Zyne
Execllencie over te seyndcn de copie van de missive van Har-
dcgh, Cortsbacli euni suis, op ghistercn overgcbracht by den
rilraecster Olh van Wermerlecberhuysen {sic), denselven inede
adverterendc hoe dat deselvc Wcrmerlccherhuysen verclaert
liecft dat de hcere van Biily, wesende tegenwoordich binncn
Munster, hadde latcn verluydcn binncn den tyt van ecn inaent
ofle zes weken meester te zullcn wesen van Vrieslant; dat oock
de ruytteren sich nyet te verlatcn en hadden op de stalcn aïs
van dewcicke zy gheen gelt ofle belalinge te verwachlen en
hadden; ilcin dat zy met grave Johan Willem communiceren
ofîcr gheen hoope en wacre dat men de voors. ruylleren van
Hardech ende Cortsbaeh haer achterwescn soude mogcn assi-
gnercn ende verzeeckeren op de penningen dewelcke Zyne
Genade soude op interest lichten lot Francfort.
Den XV IV" Seplembris.
Is geopenl ende gelesen zekere missive comcndc van de
fcgeerders dcr stadt van Antwerpen bclangende de belalinge
van de convoycn lot Antwcr[)en, belangende de belalinge van
de convoycn toi Nyemegem, ende is gercsolvcert dat men die
van Nyeraegen daervan sal copie oversenden, orame te verstaen
■wat van de zaecke is.
( i06 )
Is hiernae gelesen zekcre missive gecomen van Zync Excel-
Icncic bclangende hct secours van Briiessclc ende is daerop
geresolveerl dat mon andcrmael sal scryvcn aen aile de pro-
vincien, tcn eynde doselve nyet en willen laten de zeste pacrt
van de maendelyeke qiiotc voor dcn tyl van een maent lot
behoeff eiide ondersiant van die van Bruessele metlerdaet
ende sonder eenicli vertrcck le furncren.
Item alsoo joncheer Diederich Senoy boven de vyff ven-
delen leggcndc in Noort-Hollant noch loegevoecht zyn vyff
aiiderc vondclen, macckende Izamen ihicn vendclcn, daer hy
over ovcrsle ende colonnell geslelt is, soc is geordonnecrt dat
mcn Zyne Gcnadc daervan sal doen expedieren behoorlycke
brieven van commissie.
Den XVIIP" Septembris.
Syn in dcn collegie erschenen die Gedepuleerden van de
stalcn van Vrieslant, als namcnllyck Abel Franckena ende
Johan Aysnia, schcpenen der stede van Leeuwacrden, ver-
ihoonende ciide ovcrlevereiide zekcre bezegelde procuralie
van de gcdepiitcerde der slalen voors. niitsgaders zekcre
brieven van desclve slaten.
Is hiernae wederom op nyeuws gearresteert dat men allcn
denghecnen die van wegen der naerder geiiniecnle provin-
cicn ycwers in commissie zullen reysen, sal indcmpncren,
cosleloes ende schadcloes houden van aile alsulcke zwarichey-
den, scUaden ende moyennisse als deselve vuyt zaecke liaer-
luyder commissie cenichsins soude mogen overcomen ofle by
yemanden acngcdaen worden, waervan men oock de gedepu-
teerde die yewers zullen reysen acte sal geven, soo verre
zulcx by hemiuyden versoclit worl, mils, de commissie vol-
bracht zynde, desclve acte resliluerende ofte casserende.
liera alsoo doir langsamc betalingc der garnisoenen de
zaecken in desordre ende confusie geschapen zyn te comcnj
( 107 )
dat oock cenigc ingeselcnen van de provincicn, die de peiinin-
gen furneren, sich Iioudcii oiT zy nyct en wislen waer dcselve
penningen verstrect ofte gcenipIo3eert worden, soe isf dat die
van den collegie goelgcvondcn ende goresolvcert hebbiîo dat
de staten van yoder provineic zullen mogcn slellcn zecckcre
penninckrneesters dacrtoe nnt ende bcquaem zyndc, dewelcke
de garnisoenen ende ciiryclisvolcke, die yeder provineic tôt
zynen lasle (achtervolgende de reparlilie dienacngaende
gcmacct) genonicn hcel'l, zullcn belalen, niits dat dieselve
betalinge sal geschiedcn 1er ordonnanlie van den eoliegie ende
den ontfanger gencrael ende anders nyct, op pcyne van dat
hcmluydcn tselve nyet gepasseert en sal worden in rekcninge.
Den XIX'" Seplembris.
Alsoo de generaels van de miinte van Gelrclant, Ilollanl,
Zeelant ende Utrccht, in den collegie van de gedc[)uteerdc dcr
naerder gcuniecrde provincicn crscliynende, vcrclaert hcbl)cn
dat zy metten anderen opt sluck van de munte gccommuni-
cecrt ende diesacngaeiide zekerc verdrach opt rapport ende
beliagen van liacriuydcr respective mceslers gcconoipiccrt
haddcn, soe ist dat de voors. gedepuleerde, opt versoeck ende
begecrte van de voors. generaels. goelgcvondcn ende geresol-
veert licbben dat men Zyne Excellencie daerafF soude docn
verwitligen ende dubbclt van dien oversendcn, ten eynde
Zyne Excellencie wilde procureren dat die van Brabant ende
Vlacnderen, omnjc liaere generaelen volcomnielyck geaulbori-
seert albicr binncn Utrccbt w ilden scliickcn tegcns den XII'"
van de loecomende niaent Oclobcr (wesende den bestempdcn
dach dat die van Gelrclandl, Ilollant, Zeclanl ende Utrccht
haerluyder rapport inbrengcn sullen) onune met die van de
munie voors. op tsluck derselvcr te handelen, aile differentcn
te liquidcrcn ende voorls sich dcrhalven metten anderen le
verdraegenendeconformerenzoenaer het eenichsins mogelyck
( ^08 )
zy, met oock alsulcke vcrclaringe dal, ingevalle van non-com-
paritie, die van Gclrelant, Hollant, Zcclant cnde Ulrechl voors.,
overmils de grootc schade die de landcn daerby lyden le
voircomcn, benootsaecl zullcn wordcn al evenwel voorts le
varen.
Is hiernae gcrcsolvecrt le scryven acn die van Bommel,
Icn cynde dcselvc inclle acngegcvcne raunte supcrsedercn,
alsoo de gencralcn van de provincien derhalveii elachlich zyn
gevallen.
Is noeh gcordonnecrt dat men termyn van betalinge van
dobligalie dye men lot bcboulTvan de soldatcn sal passcren sal
slcllcn op Jacobi ende dat ycdcr capiteyn ccn obligatie gcgcvcn
sal wordcn.
Den XXir" Septemhns.
Is in dcliberalic gelcyt ofF men scryven sal dan ofî men
ycmant commillcrcn sal op den lanidach toi Acridicm vuyt-
gcscrevcn Icgcns den XXVI'" descr, oinmc aldacr le vordcren
de conliiiualie van de maenlclycke quolc, niilsgaders de
rcsolutic gcnomen op de liclilingc van de sluvcrs op yeder
tonne bicrs.
Is hiernae gcopcnt ende gclcsen zckere missive comcnde
van de sladt van Anlwcrpen, Icnderendc ten fyne dat die van
Nyenicgen interdiclic gedacn soude wordcn van hct redit
van de convoyen aldaer nyet le mogen onlfangen van de goede-
rcn aldacr passcrende cnde naer Anlwcrpen gaendc, ende is
gcordonnecrt copie van dcselvc missive acn die van Nycmc-
gem ovcrgesonden te wordcn, ten cynde dscivc sicli nac den
inhouden van dien regulcren cnde de nycuwichcyden by hem-
luydcn acngclicvcn affstellcn.
Is hiernae in den collcgie crschenen jonchcer Joiian van
Acrnhem als gecommitlecrt van die van lAcrnemschc quartier
omnie in den collcgie le besoigneren achtcrvolgende de pro-
curatie tôt dicn cynde by hem ovcrgelcvcrt.
( i09 )
Den XXIII"' Septembris.
Syn gccominiltcerl den dekcn Zuylcn cnde mecslcr Cacii
Roorda ommc te rcysen op den lantdacli tôt Aernhcm vuyt-
gescreven tegcns den XXVI*'" Septembris ende aldacr te pro-
poneren, vordercn ende besoigncren navolgende dinslriiclie
die nien denselven medc geven sal, omme welckc inslructie
le concipiercn geconimittecrt zyn Aernliem, Roorda ende
Brakel.
Den XXIIir" Septembris.
Is in de vcrgaderinge erschenen den giaeff van Hardcgh
gcassisteert met eenige van adel, versouckende eenige vnylen
collcgie gecomraittcert le worden, deweicke ncffens licm
sulien reysen by de générale slalen lot Antwerpcn, omme
aldaer le voirderen de affrekcningc ende vtrzccckcrlheyt by
(le ruytleren (van welcke Zyne Gennde gecommittccrl was
ende zekere brieven icollegie overleverende) versochtcdatmen
raiddcirc tyt de voors. ruytleren met lanielycke ieeninge, aise
op yeder peert drye ofte vier giilden, souden vcrsorgen, dcn-
welcken voor antwoort gcgeven is dat men airecde eenen
expresscn commissaris tôt dien fyne aen de voors. slaten genc-
rael lot Anlwcrpen affgcveerdiclil hadde, dat men oock last
gegeven hadde de gedepuleerde wcscndc neifens Zyne Excel-
lencie omme met aile mogeliclieyt soo acn deselvc Zyne
Excellencie als générale slalen te vervoorderen dat dvoors.
afljekeninge ecrsldaechs gceffcctiiecit mochte worden; dat \vy
nyoUemin alsnoch te vreden waeren andcrmael le seryveii
aen descIve gedepuleerde ende oock aen denselven conunis-
saris Swarls, milsgaders oock acn Zyne Excellencie cnde slalen
( 110)
gcncracl, Icn cyndc dvoors. airickciiiiigc nocli soo vccl le mecr
gevordcrt cndc gcnvancliccrt nioclitc \Aordc'n. Eiide belan-
gciidc de vcisoclilc lecningc, d<U liet onmogcljck was desclve
le wcge le brengcn, ovcrmits de groolc laslcn soo van garni-
socncn als riiyUcreii die de nacrderc gcuniccrdc provincien
toi noch tor, sondei' assisiciilie van dandcrc, onderliouden
hcbbcn cndc alsiiocb nioclen onderboiidcn,insondcrbcv( door-
dicn dal wy noch binnen ccn dacb, Iwcc oftc dryc cen groolc
mcrckolyckc quanlilcyl van pcnningcn gofiii iiccrl cndc ovcr-
gcsondcn baddcn loi bcbouff van de garnisocncn leggcndc in
dcn ovcrquarlicr; dnl mcn nycllcmin le vrcdcn was le seryvcn
acn die van Ovcrysscl Icn cyndc by bcniliiydcn de \oors. iec-
ningc verslrcct cndc opgcbrocbl wordc, zoc doch dselvc lot
ondcrhoul van de voors. garnisocncn de voors. provincien
gbeen as&istcntie gcdaen en hcbl)cn, als zy nocblans in craebic
van de générale unie wel gehondcn zyn le doen, cndc dal de
voors. Iccninge bcm sa] slrcckcn affslacb van bacrluyderquolc
dacr zy by de generalileyl op gcscth zyn.
Den AXVJir Seplembris.
Alsoo de staten van Hollanl ovci-gcsonden bcbben zckcre
slacl van bclalinge by hcnduydcn toi assislcnlic van de gene-
ralileyl der naerder unie gcdacn ende bcloofl de vcrifïlcaticn
dacrtoc dienende over le sullen senden Icgens den XIIIl"'
dcr toecomendc niaenl Novembris, soe is goclgcvondcn cndc
gcarrcslccrl dal nien sa! scry\en acn aile de provincien der
naerder unie len cynde desclve van gelycken ovcrsendcn ofic
by bacr rcspcclivc ontfangcrs doen ovcrsendcn slacl van baer-
luydcr bclalinge nielle vcriiïicalie dacrloc dienende, oinme
tsclve gcdacn zynde, alsdan daei-nae ccnen dacb te niogcn
beramcn tcgcns dcnwcickcn dcn onlfangcr gcncracl voor de
gcdcputcci'dc der provincien zyn rekcninge doen sal.
( IH )
Is nocli gercsolvccrl dat mcn andermacl sal scryvcn acn de
provincien cnde dat by forme van sommalie, Icn cynde zv
alsnoch Icrstonl furneren liaerc respective reslaiitcn van de
macnden Julius cndeAuguslus, op peyne van cxeculic. sulcxals
in de obligatie, tcn eyndc dat mcn alsoo de garnisocncn mach
willieh maccken ommc sich tcgcns dcn viant te vclde cridc ler
|)Iaclzcn dacrt noot sal zyn te laten gcbi-uycken, twclck sonder
gclt nyet en sal willcn oftc connen gescbicdcn.
Alsoo dcn viant vcrlalen hecft liet forsicndom van Gcli-e
cnde sich bcgevcn nae Brabandt, sulcx dat bet nyet noodicb
en sal zyn de stedcn nict onnoodige garnisocncn langer te
bezwaren, soe is goct cnde racdtsacm gevonden te maken
zekcren slaet van de garnisoenen die men noodicb aclit te boii-
den lot bewaernisse van de stedcn van Gcliclandl cnde andere
aen dcse zyde van de Masc gelcgen, cnde dcnselven stact
gcmaecl zynde, Zyne Excellcncic ovcr te scynden len cynde
Zyne Exccllencie op de reste macb disponeren, te wclen off
mcn die in Brabant tôt wedcrslant van dcn viant sal scbickcn
cnde gebruycken, dan off men die sal doen casscrcn.
Den XXIX"" Seplcmbris.
Alsoo Zyne Exccllencie by zckere missive acn tcollcgie van de
gcdcpulecrde dcr nacrdcr unie toi Utrecbl gcscrevcn bceft
dat die quaclwillicbeyl van die van sllcrlogcnbosscbe dagelycx
lancx soo mcer vermccrdcrdc cnde dacrom goctvondc dat
boe men dcnselven mecrder benaudc, boe zy cer tôt rcdcn
zoudcn wcscn te brcngen, dat oock die welgcbooren liecrc
Pbilips gracff tze Hobcnloe tvoors. collcgie gcadverlecrt bceft
dat den viant omtrent de voors. stadt met groole mcnicbte
sicb is boudcnde cnde oock dagelycx met eenige daciinnc is
handclendc, in vucgen dat bet te beducblen stonde dat die-
sclve, doir bulp van eenige quadc patriollcn, binncn dcsclvc
( H2)
stadt gcbrocht soude mogen worden, cnde dal Zyne Gcnade
vcrhoopt doir de hoocheyt dcr walereii dvoors. stadt, lot
voordeel van de generalilcyt, jeghens dinvasie des vianls te
verzekeren, soo ist dat dvoors. gedeputccrdcn, nyet willeiide
alsulcke gelcgcnlheyt ofte occasie versuyineii, goct endc raedt-
saem gcvonden licbben Zyne Gcnade te versoecken cnde
coraniillcrcn onime tôt last van de voors. provincien dvoors.
stadt le bcnauwen cnde, ist mogelyck, tôt aile redelicheyt
inducercn cnde le verzekeren, tcn eynde dselve ende dingese-
tenen van dytn met lyff, wyfî cnde kyndercn in cen eeiiwiglic
slavcrnyc nyet en geraeckcn, maer voor aile gewelt der Spaen-
giaerden bcschul cnde beschermt worden.
Den leslen Septembris.
Optscryvcnsgecomcn van die van Breda bclangendedatmen
hcn, tôt verzekeringe van de stadt, soude lerslont toeschickcn
2 vcndelcn goede kncchten, niitsgaders bcselten de scbantse
van Noorldaninic by Scvcnbergen, is geordonneert dat men lict
vendci van Cleerliagcn ende Gauma lerstont binnen Breda
doen trecken sal, milsgadcrs liet vendel van Niclaes van
Vladcracckcn in de voors. schanlze, soo verre nien anders bel
vende! van tbuys te Hecl missen macb, tweick gestelt wort tôt
discretie van den grave van Hohcnloe, denwelcken men bieralF
sal advcricrcn.
Opt scryvens gecomcn van den grave van Hohcnloe conli-
nerende vêle diversche poinclen, is geresolvcerl dat men tselve
sal beantwoorden, ende cerst belangende de missive van Zyne
Exccllencie, dat men Zyne Gcnade sal bedancken van de dicnslen
die Zyne Gcnade de landen gcdacn liceft cnde bcgeercn dat
Zyne Genade dacrinnc gelicve le conlinucrcn, cnde alsoo het
collcgie dagclycx is verwachlende de rcsolutie van Zyne Exccl-
lencie doir de gedcpulcerde neffcns Zyne Excellencie affgeveer.
( H3 )
dicht, dat inen, descivc overgescreven ofle gebrocht zynde,
iiM't en sal lalcn Zyne Genade daervan te verwittigen, omme
alsdan diensaengacnde vorder met Zyne Genade te commu-
niccrcn. Ende acngaendc daffscryvinglie van de ruytteren, dat
de grave van Hardeck, met eenige van adel geaccompaigncerf,
zckcre dagen geledcn alhicr in den collegie erschenen is ende
dat mcn dcnselven aile behulp, addres ende assistencie zoe
acn Zyne Execllcncie aïs de générale statcn gedaen heeft,
waerinnc Zyne Genade cen goet contentement gchadt heeft,
nyet Iwyffelende off zyluydcn zullen corlelyck haer expcditie
liecomen,cnde dat men daervan anlwoort onlfangen licbbcndc,
nyct latcn en sal Zyne Genade daervan te advertercn. Ende
olf Zyne Genade zyn vaen middelre tyt soude willen docn
niarchercn ende zy hem, ovcrmils de belalinge van de drye
gulden, onwillich souden niogcn latcn vinden, dat mcn te
vreden is dat Zyne Genade dcselve ponningen sal mogcn
licbten, wacrvan mcn Zyne Genade belooft heeft schadcloes (e
hoiiden; dat mcn voorts ecrsldaechs nyct latcn en sal, achtrr-
volgende de begeerle van Zyne Genade, te scryven aen dcn
Cleefschcn racdt, wacrvan mcn oock Zyne Genade de copie
sal overscynden, ende dat voor soo vcle belangt Marten Schenck,
Zyne Genade dienacngaende sal mogen doen zulcx Zyne
Genade goeden raet gcdragcn sal.
Den P" Octobris.
Item alsocgevonden endcgercsolvcert is secckerc quanliteyt
van cruyl in voorraet le doen liebben, soc is, omme desche
resolulic le efTeclueren, goetgevondcn den heerc van Bx'aeckd
te commitlercn omme op zyn crédit tselve cruyt te coopen ter
somme van XX" pondl, mils dat mcn hem beloeven sal,gcly(k
mcn oyck beloefl by desen, daervan te inderapneren, costeloes
ende scbadclocs le hoiulcn, ende mils d;il mcn le vrcdcn is dat
den onlfanck van de penningen van de provincicn comiciide
Tome xv"'% A""" série. 8
( 114 )
hem ende zyn erfîgcnamen daervoor verbondcn en Je verobli-
gcert sal blyven, ende dat oyck de provincicn hacr penningen
nyet en sullen inocgcn \ve«'rlocs worden dan 1er ordonnancie
ende met consent van dcn voors. heere van Bracckel, ende da',
al 1er tyt toe hy effectuelyck gevryt zal syn.
Den II'" Oclobris.
Alsoe de heere van Braeckel, van wegen dcr naerder
geunieerde provincien, gecoclit ende zyn crédit geslreekt hecft
voor XX'" pondt eruyls op ses maenden te betaclen,allemaendt
bel VI' paert nae date van de leveringe van dien, soe ist dat die
van de collegie deselve coope hebben geapprobeert ende
geaggreert, beloven hem daervan le indempneren, costeloes
ende schadeloes le houden, daervan nien oyck denselven acte
sal passeren in der slercksler forme, in conformité van de
voorgaende resolulie, oftc soe men deselve lot zynder ver-
sceckcrlheyt alJerbest sal wilien le maken.
Den III ' Oclobris.
Is gecommillecrt de heer van Slralcn, mecster Floris Thin
ende Jolian Aisma omme maendach toecomende te gaen by de
niagistrael der stadt Ulrecht omme ladviseren op de plaelse
waer men tgecochle buseruyt zal leggen, daertoe by tcollegio,
opt bchagen van die van de magislract voors., gedeslineert is
de kcrcke van Sinle Jeronimus.
Den III I"' Oclobris.
Is in de vergaderinge erschenen Chrisliaen Back,weesmeestcr
dcr sladt Breda, met procuralie omme ncffens de gcdeputeerde
Nan dandcre provincien in den collegie van allen affaircn der
naei'der unie eoncernerende te sprekcn ende communicercn,
vcrsouckende alsoe de voors. sladt nu ronlsomme van dcn
vyandt omeingcll ende deselve van poedcr, scherp, spiessen
( H5 )
ende lontcn nyct genoch tôt des vyandts wedcrslandl versicn
en was, dat mon hemluydcn daeroninie nocli eenigc quanli-
teyt van poedcr ende andere niunilicn voors. soude loeseliic-
ken, waeropdenselven vooranlwoordl gogevcn is dal alsoc rnen
alliier gcen voonaet ofle provisie van animunilic gcdaen en
Ijadde, mon daeromine dienacngaende zoude scryven ende
brieven van addressc medegeven aen de slatcn van Hollandi,
ten eynde deselve die van Breda voors. ccn seeckere quanli-
teyt van poeder, spicssen ende diergelycke niunilic wilden
loeschickcn, mils dat lienilnyden dacrvan rcnibourssemenl
gedaen sal worden vuyle middclen dacrloe beraempl ende
oyck gcaccordecrt.
Hebbcn hiernac Alexandcr Renlinck ende nicesler Floris
Thin, gewcesl zyndc, dcur coninii^sie van den collogie, by Zyn
Excellencie, rapport gedaen van iiun wcderfaren ende beloeft
de slucken by bcn overgtbroebt le siillcn mellen alderecrslen
onder tcoliegie leveren.
Den V" Octobris, post prandium.
Opt acngevcn gedaen by de gcneraelen van de munie dcr
stadt Ulrecht is goetgevonden ende geresolveert dat men sal
scryven aen myn becre den sladlboiider van Gelderlanl len
eynde Zyne Gcnade ordoniicre ende bevele die van de munie
tôt Nymegen dat zy met het slaen ende munlen van de rose-
noble ende nycuwe daeldcrs supersedcren ende baer slempels
ende yscren inbalen ter lyt ende wylcn dal by de gcneraelen
van de provincien (dewcickc jegens den XII*"" deser alliicr
binnen Utiecbt vergaderen sullen) de dilTcrenlen opt sluck
van de munie sullcn gcliquideert ende sicb mellen andercn
dienacngaende verdragen ende geconforniecrt zullen bebben,
als mcn van gclycken oyck beloeft lieefl te scryven aen de
graefî van Rcnncnbcrch niitsgadcrs aen de Ommclanden, icn
eynde aldaer niedc de munie middcire lyt ccsscren ende
opgcliolden worde.
(1IG)
Den yp" Octohris.
Is geconimitlccrt moesler Viclor Nootlic onimc (c visitcron
de requcsien ongeappostilleerl Icggcndc, cnde dnervan (col-
Icgie zyn rapport te doen, omme, tselve gehoorf, aisdan dacrop
goapostillcert te mocgcn wordcn nacr bcliooren.
Den VIP" Octohris 1li79.
Opt scryvens gecoemen van iiiyn licer graclT Jolian van
Nassau belangende het verstroeyen van de vergaderinge van
Ivolck van Hierges endc Boiissu, dewelcke goscliicden soude
inden graeffschappe van Sutplien ende daeromtrent, is goet-
gevonden dat men Zyne Genadc sal aenseryven dat Zyn Genade
gelievcn sal met de genicene ridderscliap cnde stedcn op den
lanldach tôt Arnhem vergadert te communicorcn cnde advi-
sercn lioe ende wat men dienaengaendc bcst doen sal, dat
nyeteniin die van den collegie, by forme van advys,gocl soudcn
vyndcn dat men de vergaderinge van die van Hierges volck
ofte diergclycke sal verstroeyen ende dissiperen, waeracn
oyck donTiciercn cnde ampluyden geboudcn syn de bandt te
houden, oick nacrvolgcnde de placcaten landeren tydcn
dienaengaendc gcpubliccert. Ende belangende de ruytercn van
Corsbacb cnde soidalen van Sleenbacb, alsoe deselve alsnocb
gcen openbaer actcn van bostililc en liebbcn bctboonl, maer
dalse haer gesanten acn degeneraelc slalcn liebbcn affgevccr-
dicbt om te geraecken toi affreeckeningc cnde vcrsecokcrtbcyt
van baer gepretcndeert aclilerwccsen, sulcx dat incn wel
verboept dat zy middelcr lyt nyet en sullen yct wcs in pre-
judicic van den landen allemptercn, dat dacromme die van den
collegie nyet goct en souden vyndcn dat men dcscivc vcrjoccb
ofle dissipecrde, docb off by lieniluyden yel wes tôt acbter-
di'cl van den landen acngorccbl soude moegen wordcn, dat men
aisdan, van de saecke vcradvcrteert zynde, daerinne sal doen
( 117 )
ende remcdieren sulcx nae gclegenthcyt dcr saccke Levonden
sal worden tcbehooren.
Hcbben hicrnae Valerius van Dale ende meester Henrick
Agilcus deur last van den collcgie toi Hedel by den graefF van
Holienloe geweest, zynde rapport gcdacn van liaerluyder
wedervaren, sulcx zy Iselve by gescrifle verval hadden, Iselve
overleverende mette stucken daertoe dienende.
Den VHP" Oclobris, nae noen.
Is gelesen secckere instructic geconeipiecrt voor de beerc
van Locquercn ende Valerius van Dale gecommitleerdeomme
te reysen in den Ilaege by de staten van Hollandt aldaer ver-
gadert, ende nae lecture is deselvc gearresteert, vuytgesondcrt
bel VIII' articule beginnende « Docb soe verre, » etc., twelck die
van Gelderlant, Vrieslant ende Gendt bcgeerden gcroyeert le
bebben, overmils dat men in ccn soe wiclitige saecke nyet
en beboorde te procederen ofte yelvves te bcginnen, zondcr
voorgaende advys van Zyn Exceliencie ende die van Hollandt,
Ulrecbt ende Antwerpen, 1er conirarien, dat men ivoors.
beboorde in de voors. instructic ongeroyecrt te iaeten, over-
mils de gelcgenlbeyl ende scboone occasie die sicb jegen-
woordelyck, overmils de boocbcyt des walers ende oneeni-
cbeyt van de burgcren binnen Serlbogenbosscbe, loe-
dragende was. Ende is alsulcx Ivoors. articule in de instructic
den voornocmden gecommitleerde medegegeven, gecomitleert
etide vuylgelalen, overmils de diversileyl ende concurrenlie
van de opinien.
Den IX"* Oclobris, nae noens.
Is geresolveert dat men hopman Johan van Renvoy sal
assigneren zyn loopplaets in Weerderbroeck, soe verre den
ritmeesler Gocr met zyn ruylcrs aldaer nyet en Icyl, ende
indien jae, dat by alsdan sal begeven in den dorpe van Nicdegem
omrac aldaer zyn looplaelse te begrypen.
( 118)
Alsoc door de langsîjcme hctaliiigc vandemaciitlycke quotcn
dcwelcke de provineien respeclivelyck gcliaiiden zyn op te
brcngcn, geschapen zyn desordren cnde ineonvenicnlen le
sullen verrysen doerdien dingcsetencn van de steden onde
|)latten landen dagelicx groote clachlen ovcr de belaelinge dcr
garnisoenen zyn doende, ende dat eciiigc vcrmaenl zynde
oniMie liacre quolen promptelycîk te furneren, schyncn deselve
bi'lalinge le vertrccken ende op le liouden, onder pré-
texte aïs ofT zy nyet en wistcn off die ton eynde daer zy toe
gcdestincerl cnde gcconsentoert zyn vcrslreckt worden, ende
dat by de repartitie gcconcipiecrt ende gemaeckt opi onderhout
van de ruyteren ende knecblen aen aile de provineien overge-
sonden, gecaveert cnde voorsien is dat den ontfanger generael
goel regardt ende opsicbt gehouden sal wesen te nemen ten
eynde by cenyedcr proNincic de riiylcren cnde knccliten,
dcwelcke by de voors. repartitie lot bacr last zyn gesteit, zoe in
goede betalinge als Iceningc onderhouden niochlen worden,
soc isl dat de gedcputecrdc van de voors. provineien goct-
gevondcn ende gearresteert hebben dat yeder provincie
gcboudcn sal zyn de |)enningen van de maentlyckcconlribiitic,
by lien geaccordecrt cnde aisnoch te accorderen, in handen
van den ontfanger generael ten bchoorlyckcn prefixen tyde
over te leveren, omme ter ordonnanlie van den collegie by
kennisse, voorwcten ende consent van de gctlcpiitcerdcn van
yeder provincie respective vcrslreckt ende bckeert te worden
lot betalinge van alsnlcke ruylers ofte knecblen als yeder pro-
vincie in de voors. repartitie op is geset, waervan de gedcpu-
tecrdc respectivelyck gcboudcn sullen syn Iiarc provincie le
verwiltigcn zulcx by bacr vvelcn cnde consent gcscbict te zyn,
ten eynde sy moegen wctcn bacr penningen wcl cnde nae
behooren vuytgegeven cnde gcemployeert te zyn, Icn waere
dvuyterste noot doer dacnpcrssingc van den vyandt anders
mochte vereysscben, cnde dat sulcx by de gedeputeerde der
provineien int collegie zynde, die bel aengaen niacb, ingewil-
( \\9 )
licht cndc gcconsenlccrl worde; wel vcrstaende dat soe verre
ter ordonnancie van den collegic by dcn ontfangcr gcnerael
cenigc assignatic op ecnigcn onlfanger van de respective pro-
vincien lot betalinge van de ruyteren ende kneclilen, darrop
zy syn gcstelt, niochten gepasseert, dat hetselve in betalinge
sal strecken van de voors. penningen, dewelcke zy gehouden
syn in lianden van den voors. on tfanger gcnerael ovcr te levercn ,
cnde is hierraede gcdrcsseert de resolulic dcsen acngaende
den XVIIP" Seplembris gcnomcn.
Den X'" Octobris.
Syn in den collegic erscheenen de lieere van Enspick ende
jonckhecr \Yillcm van Tiiyl, als gedeputeerde van Bommelre
cnde Thicirewecrt, versoiickende alsoe die van Boniniel ende
Thicireweert voors. de drie duysent guldcn daer zy op
gcstelt zyn gewcesl ende beneffens dicn de Iceninge van vcer-
thiendagentewcgegebrocbthadden ende dat densciven bclooft
was dat zyluyden, by tfiirneren vande voors. penningen, onllast
soudcn Avorden van de ruyteren aldaer leggende, dat nicn
daeromme hemluyden deselve ruyteren aisnu afTncmen cnde
eiders leggen soude.
Den XI" Octobris.
Syn wederomme in de vcrgaderingc geconicn meester Cacrl
Roorda, den dekcn Zuyien ende meester Floris Thin, gewccst
zyndc doir lasle van dcn collegic tôt Arnhcm op de landldach
aldaer geliouden, ende bebben gedaen rapport van lien wedcr-
vaeren, overlevcrcndc de minute van de proposilie by bcmluy-
dcr int corte vervat ende op den voors. lantdacli by hemluyden
geproponccrt; noch sceckere antwoordt oftc resolulic van de
baenrcheercn, riddcrschap cnde steden des furstendoms Geirc
genomen, op de articulcn van de pacificatie lot Coelen vuytgc-
( 120 )
geven, van date den vylîdcn Octobris, mitsgadcrs seeckerc
memorie ofle aidvys by myn heere den stadlhouder Graeff
Joban daerop geniaeckt, noch seeckere acte van resolutic by de
voers. baenrebeeren, ridderschap ende stcden op den VII*° Oc-
tobris genomen, mitsgadcrs noch seeckere acte van de gesan-
ihen der stcden van den V1II'° Octobris besegelt met het zegcl
der stadt Arnhem.
Eodem die, post prandium.
Opt scryven gecoemen van de magistraet van Breda, is gcre-
solvecrl dat men deselve voor antwoordt sal scryven dat voor
soe vecl acngaet de betalinge van de vendelen van Vladerakeii
endc Franchoys van Limborch aldaer binnen Breda leggende,
gcmerckt deselve by de reparlitie gestelt ende genomen zyn tôt
lasfevan dcstatcn vanHoIlandt, dat men daeromraenyet laelen
en sal te scryven, gelyck men oock alrede gescreven heeft,
aen de voors stalen van Hollandt, tcn eynde deselve de voors.
vendelen van hun behoorlycke leeninge versorgen; ende voor
soe veel de rcstcrende vendelen van Breda leggende acngaet,
dat die van Breda voors. sich sullen adresseren aen de staten
van Brabant, deweicke deselve tôt noch toe onderhouden
hebbcn ende alsnoch opte maenllyckc contributie van de
maendt September nyctwcs gelcvcrt en hebbcn.
Den XIIIP" Octobris.
Is geordonneert ordonnantie gepasscert te wordcn voor de
convoymcesters tôt Nymegen ende Arnhem by deweicke aile
schippers op ende aff vocrendc belast ende bevolen zy bacr
vracht ende convoybrieven den licentmccsters te vcrthoonen,
op pcyne van te verbucren tschip dat sulcke goederen geladen
sal hebbcn.
Is hiernae geresolveert dat men sal scryven ofte comrait-
teren aen aile de naerder geunieerde provincien, ten eynde
( 121 )
dcsclvc haerrcspeclive restanlen van de raaenden Julius ende
Augustus, milsgaders hacr quotcn van de maent Scplembcr
ten vollen furncren, ende dat promptelyck ende sonder
eenich Jangcr vertreck ofle vuytstel, mils deselve pro-
vincieu remonstrerende de groote ende zware inconvenienten
deweicke, by gebrcke van belalinge, de landen geschapen syn
over le sullen coeraen, waervan die van den collegie in dien
gcvalle baer begeren gebouden te bebben voor onlscbuldicht,
mils dat nien te vreden is de queslien ende differenten,
deweicke by eenige provincien alrcde gemaeckt syn ofle nocb
gemaeckt zullen moegen worden belangende baerUiydcr
raaentlycke quote ofle de belalinge van dien, te stellen ende
refcreren aen Zyn Excellentie aïs lieutenant generael, omme
sommierlick gedccideert te worden, ende wes bevondcn wordt
Iiun quote rain te bedragen off daerop belaelt te syn, ts*elve
haer te laten wesen affslacb op de quole van de maendt van
October, mils altyts by provisie furnerende de voile quoten
van de maenden van Julius, Augustus ende Seplember voors.,
omme verslreckt ende bekeert te worden lot nootelyck onder-
hout van de ruyteren ende knecbten in dienste der naerdcr
geunieerde provincien zynde; dat men ooek Zyn Excellencie
sal verwittegen hoevcel volcx men alhier in de steden in gar-
nisoen sal moelcn houden ende boeveel vendelen men onlbee-
ren mach omme die van Brabant oft Vlaenderen, ter
ordonnancie van Zyn Excellentie, gebruyckt te moegen worden,
mits Zyn Excellencie aenscryvende dat soe verre men die in
Brabant ofte Vlaenderen nyet van doen en heeft, men van
meyninge is deselve aff te dancken ende de steden daervan
te onllasten; dat men nocb Zyn Excellencie sal requireren ende
oock daerop insisteren ten eynde deselve gelieve die van den
collegie albier te auctoriseren omme donwillige provincien,
steden ofte leden van dien tôt belalinge van baer respective
quoten te moegen conslringeren, mits Zyn Excellencie aen-
scryvende dat men anders de sake nyet en siet langer staende
te houden.
( 122 )
Den XVir Oclobris.
Is met brievcn van crcdcnlic gecommittecrt Valcrius van
Dale acn den grave van Ilolienloe len cyndc Zyiie Genade de
reys nacr Antwerpcn achlcrvvcgen wilde lacLcn blyvcn, tcn
cynde de i-csolulic by advys van Zyne Genade genomen belan-
gende de saccke van sllcrtogcnbosschc gcapprobeert soude
moegen worden,
Eodem die, posl prandliiin.
Is biernae voorgenomen de missive gccoracn van die van
Brugge ende die van tVrye belangende het aennemen van de
naerder unie ende is gercsolveert dat men dcnselvcn sal voor
anlwoordt scryven alsoe de originale unie aliiier in den col-
Icgie berustcnde by bemiuyden soude nioeten gcvisiteert
onde ondcrtccckcnt worden, ende dat liet geenssints geraden is
dselvc unie ofle ccnige andcre originale stuckcn daertoe
dienende vuylen collegie te laclen gaen ofte aciitcr wegen
gedragen te worden, dat daeromme die van iJrugge ende tVry
voors. wel souden doen ende zeyndcn baer gcconimitleerde
aliiier in den collegie, len cynde zy met alsulcke ccr ende
solempnitcyt in de naerder unie onlfangen moegen worden
als andere provincicn onlfangen zyn, ende dat men bemiuyden
alsdan voor aengcname ende wccrde bonlgenolen bouden sal.
Den XIX'" Oclobris.
Syn in de vergaderinge erscbencn Jan Calffken, borgc-
mcestcr, ende Aert van Seller, scbcpen, beyde gedepuleerden
der stadt Nymegen, ende bcbben vcrlboont secekere missive
by deweicke zy geauctorisccrt worden omrac in den collegie
neffcns danderc gcdeputcerde op de gcmccnc lants saccken te
bcsoingnercn.
(125)
Ten selvcn dacge is by Icollegie gocigevonden le commit-
tcrcn Johan van Arnhcm, Rcynier Cant endc Valerius van
Dalc, omme te reysen by de staten van Hollandt ende Scclant
in den Hagc vcrgadert endc aldacr le proponeren cnde docn
siilcx als denselvcn by instriictic medcgcvcn sal.
Den XXr" Octobris.
Syn die van den collegie, naer voorgacnde communicatie
gebouden melten grave van Ilohcnloe, gelreden in bandeh'ngc
mette ruyteren van Druytwits endc Calckriiyler belangendc
haerhiyder betalinge ende verseeckcrlbcyt, acbtervolgende
secckcrc arliculen denselven geproponcert ende by gcscrifle.
Den XXir Octobris.
Is geordonneerl dat men Zyn ExccUcncie zal ad\ertercn
van de staet van de garnesocncn by tcollegie gcmacckt, ten
cynde Zyne Excellencie op de reste die men albier op desc zydc
van de Mase onnoodicli acht gclieve te disponeren, te welcn
off men die sal doen in Brabant marcberen omme tegens den
vyandt gcbruyckt le worden, dan off men de sclve sal
affdancken.
Den XXIUI'" Octobris.
Is sunderlincx int tcollegie nyet gebesoingneert ofle gedaen
andcrs dan dat men besicb is geweest mette saccke endc han-
delinge vanden ruyteren, daervan verwachtende eyntelycke
resolulie ofte antwoordt wat zv wilden doen oft laelen.
( 124 )
Den XXV'" Octobris.
Alsoc die van de stadt van Brugge ende die van dcn lande
van den Vryen aen tcollcgie gescrevcn hadden dat zy bereyt
warcn sich in de naerder unie le begcvcn ende dat men daer-
omme de gedeputeerden die tegens dcn XV Octobris tôt
Anlvverpen verwacht wordcn soude lasten ende aucloriscren
omme hcmluyden in derselver unie te onlfangen, soe is goct-
gevonden ende gearresteert dat men doctor Hessel Aysma
(deweicke doch van die van Vrieslant gecommitteert was
omme tAntwerpen le erschynen) soude aucloriscren omme
neflfens de gcdepuleerde van dandere provincien lot Anlwer-
pen zynde die van Brugge ende van den Vryen voors. lotte
naerder unie tontfangcn, soe verre zyluyden deselven begeerde
pure et simpliciter taenveerden, mils dat zy beloven sullen
baer gedepuleerdcn cerstdaecbs alliier lUytrecht te seyndcn
omme de voors. unie bchoorlyck le ondcrscryvcn.
Den XAVI'" Octobris.
Is goetgevonden dat men in aller diligentie sal affveerdigcn
aen de staten van Ilollandt ende Sedan t in dcn Hagc vcrgadcrt
de bcere van Brakcl, meester Floris Thin ende Roorda, omme
neffens dandere gcdepuleerde aldaer zynde met aile moge-
lycke middelen denselven staten le induceren len eynde sy
haer ingcwillichde de macnllycke quolen van de maenden van
Julius, Augustus, September ende Oclober len vollen wilien
furneren, naevoigende de rcsolulie dienaengaende genomen
oplen XIIII'" Octobris leslleden, ende voorts te doen voorde-
ren ende proponeren sulcx als men denselven by instruclie
medegeven sal.
( 12o )
Den XAVIP" Octobris.
Is gelesen dinstruclie voor de gedepuleerde die in den Hage
rcysen souden by de Staten van Ilollandt ende Seclant aldaer
vergadert, achtervolgende de resolulie op gisteren gcnonicn,
ende nae lecture is dcselve gcarresleerl.
Den XXX'" Octobris.
Alsoe die gedeputcerden van Nymcgen icollegie aenge-
geven Iiadden dal de convoyraeestei'stot Arnhem geordonneert
was, vuyte convoyen aldaer vallendc, te furneren de somme
van zes ende twyntich hondert gulden tôt lecninge van de
garnisoenen liggende binnen Nyemegen, achtervolgende de
resolulie dienaengaende by Icollegie genomen oplcn V" Sep-
tcmbris leslleden, waerop syluyden lot behouff van de voors.
garnisoenen nyet raeer en badden laelcn volgen als twaelff
hondert gulden, soe is geresolveerl dat men aen den voors.
couvoymeeslers andermael sa! scryven dal zyluyden de rcste-
rcnde vecrlliien hondert gulden ten fyne als voors. racde
furneren ende die van Nymcgen volgen laeten.
Den XXXr Octobris.
Alsoe die vande Nederbetuwe, by sceckere haerluyder mes-
sivc, bcgeert badden le wetcn aen wiens banden zy de duyscnt
daclder daerommc men aen bemluyden gescreven badde
gclcvert soude worden, soe is by tcollcgic goetgcvonden ende
geresolveerl dat dvoors. pcnningcn sullen gebrocbt ende
gclcvert worden albier binnen Ulrecbt in banden van den
onlfangcr generael de beere van Bracckcl ende dat men die
van Nederbetuwe ende damplluyden van andere quarlicrcn
tsclvc alsoe acnscryvcn sal.
( 126 )
Is len selven lyde racde gcordonnecrt andermacl missive»
gedepcsschecrt te wordcn aen de amptluydcn van de quarlieren
daerorame men de ses duysenl daeldcr tôt bchouff van de
ruyleren van de ritmeesters Calckruyler cnde Druytwils te
furneren gcrepartieert hadde, ten eynde yder zyn respective
quole lerstont dede collecteren ende gcreet maecken, ofte
dat men anders dvoors. ruytercn vuyt deselve quarlieren nyet
en siet le houden, Iwelck oock insonderlieyt geordonnecrt is
gescreven le worden aen den drossart van Vianen, milsgaders
aen den ^raelT van Culenborch.
Den VJIl"' Noveinbris 1679.
Alsoe Zyne Genade van Rennenberch tcollegie gcadverteert
heeft dat hy ontfangen hadde van den drossart van Lingen
zekcre scryvens tenderende ten fyne Zyne Genade het graef-
schappe van Lingen ontlast ende vry soude houden van de
drye vanen ruylteren denwelcken aldaer hacr aenritplaetze
geassigneert was, mitsgaders van de twee vendelen soldaten
die men lot verzecckcrlheyt dcr voors. ruyttcren daer bysen-
den soude, ende dat raitsdien Zyne Genade over hem nyet en
dorstc ncmen de voors. ruylteren ofle knechten aldaer te
sendcn, door vrese van nyet te comen in indignalie van Zyne
Excellencie, len waere het collegie zulcx expresselyck ordon-
neerde ende oock Zyne Genade alvoirens belooffde, zoe tegens
Zyne Excellencie als aen allen andercn, le vrycn van alsulcke
zwaricheyt als Zyne Genade ter cause van dyen soude mogen
bejegenen ofte aengedaen worden : dat oock Zyne Genade
versocht hadde dat men hem zekere plaetse in tyts soude
wyscn daer men de voors. ruylleren gemonslert zynde soude
raeynen te leggen ende gcbruycken, soo men die in Zyne Genade
gouvcrnemcnte nyet van doen en hadde ofle gheen plaelze
daervoor en vviste, soe is goelgevonden dat men alvoirens
( i27 )
op de voors. zake le disponcren, Zyne Excellencie daervan sal
vcrwitligen, oninie Zyne Excellencie meyninge ende intcntic
dicnacngacnde le verslaen, ende dit opt Iteliagcn van de gede-
puleerde wesende in den Haghe neffons de staten van
Hollant ende Zeelant, die mcn copie van de voors. missive van
Zyne Genade, milsgadcrs van den voors. drossart aen Zyne
Gcnade geschreven, overscnden sal, ten eynde deselve voorts
by den voornocmden gedepntcerdon (indicnt hen anders goct
diincl) Zyn Excellencie voorls overgesonden mogen vvorden.
Den Xt" Novemhris.
Syn in de vcrgaderinge erschcnen de gcdeputeerde van
de drye staten slanls van Utrecht, verelaerende hoe dat dselve
staten dcsen morgen zekere scryvens ontfangen hadden van
Zyn Genade van Nassau, waervuyt zv wel verstonden dat Zyne
Genade hct zecr qualyck nani dat men de ruylleren van Calck-
ruylerop den Slichtsen bodem nyet en wilde ontfangen, ende
alsoe dvoors. gedepuleerde mede verclaerden dat niecster
Floris Thin aen de voors. staten gescrevcn liaddc dat de staten
van Hollant te vreden waren dat men van zekere penningen
die zy olliicr binnen Utrecht leggcnde hadden, vicr duyscnt
giilden tôt het afdancken van de voors. ruytcren sonde em-
ployeren, znlcx dat aen de XVI" giiiden den grave van Hohenloe
lot het affdancken van de voors. ruyteren toegcsechl, zeer
weynich soude resleren, ende daeromme versochten dat de
voors. IIII"" £ daertoe gelicht ende vcrstrcct niochten worden,
soe is by tcollegie hemiuydcn voor antwoordt gcgevcn dat mcn
nyet en wiste onder wien de voors. penningen alhicr biiincn
Utrecht berustende waeren ende dat men daeromme soude
scryven aen den voornocmden Thin, ten eynde liy tcollegie
daervan lerstondt verwitlege ende quant à quant mede over-
schickc acte van consent ende ordonnancic van de voors. slalen
( 128 )
van Hollandt dacrioc dicncndc, ton cyndc dvoors. pcniiiiigcn
gcliclil cndc ten fync als bovcn vcrstrcoct mochlcn worden,
ommc alsoc Iconlgacn tongemack cride linconvenient twclck
anders apparcnlclyck gcsicn was de landcn over te conien,
cnde zyn liicrmcde dvoors. gcdcpiitccrde gcscheydcn.
Den XII'" Novembris.
Is goetgevondcn dat mcn den licere van Loercn by missive
versouckcn cndc oock aiicloriscrcn sal ommc, ncffens dcn-
gecncn die mcn Zyn Edelheyt in racdc byvougcn sal, ordre
te slcllcn ten cyndc dattcr gccn tocvocringc van brant-ofte
andere noolclyckc provisic op de sladt van den Bosscbc gedaen
worde cnde breder als in de minute van de missive ofle coni-
missie daervan zynde.
Den XIII'" Novembris 1379.
Alsoe mcn verstact dat dagclicx vccl goets vnyl dcsc naerdcr
gcunicerdc pro\incien vcrvocrl wordi op de landcn van Clcelf,
Munster ende Coclen, sonder ccnicb licent ofle lecht van
convoy daervan te betaien, soe istdat men om Ircclit van de
generaliteyt voor te staen cnde aile frauden cndc abuscn
tevilercn, goetgevondcn es dat men sal commiltcjcn Henrick
Wcsselssen ommc alomme ter plaetse daer cenigc goederen
te walcr ofle te lande vuyt de naerdcr gcunicerdc provincicn
vervoert souden mogen worden, goede opsiclit te ncmen, len
cynde zulcx verhynderl cndc belet maeh worden.
Deti XVr" Novembris 1579.
Syn in de vergaderinge gecomen die becrc van Bracckel
ende nicesler Floris Tbin ende bebben bacr rapport gedaen
van tgundt zyluydcn mette stalcn van Hollandt cnde Zeclandt
in den liage gcbesoingneert cndc gebandelt liaddcn nopende
( i29 )
Istiick vande munie, gehoordt twcick cndc hcnevcns dicn
gcsicn Iplaccaet oftc ordonnancic op den cours cndc ganck van
dcn gcide gcconcipiecrt, is tsclvc gcaggrcccrt voor goet cndc
van wcerdcn geliouden cndcdicnvolgciidegcordonnccrttvoois.
placcaet oflc ordonnancic gcsondcn (c wordcn acn dcn sladl-
houdcr van Gelderlant, ten eynde tsclve aldaer, alotnme 1er
plaetsen dacr njcn gewocnlyck is piiblicaiic te docn, gcpubli-
cccrt ende affgclesen te worden; dat men insgclycx te dicn
eynde tsclve overseynden ende van tgccne voors. isverwilligen
sal den stadlhouder van Vriesiant ende die gcdcputecrde nef-
fcns Zyn Genadc wesende,
Is tcn scivcn dacge goelgcvoiidcn cndc goarrcslcerl dat men
Syn Excellencie sal adverleren vande acnslaegcn deweickc
de vyandl voorgenomen liceft op Gelderlant, Ominclanden
ende Ovcrryssci, versouckciide dat Zyn Exccllcnlie gelicvc
imandt van auctoriteyl le committcren die de saeckcn van der
oorloge in desen qiiarticre dirigere ende ovcr den cryclisvoick
als lieutenant generael van Zyn Excellentie commanderc, alsoe
de grave van Hohenloe, overmils syn jonckheyt, nyel en wordt
gerespecleert naer beliooren ende oock tandercn lydcn ver
claert hecft, van wcgen der naerder gcunieerde provincien,
suicke last nvet beecrcn aen te ncmen.
Den XV H'" IVuvembris.
Syn in de ^ergaderingc erschcncn die gcdcputecrde van
Venio, als namenilyck dcn bopmaii Jolian van Slockum, lloii-
huysen, Mathys Zweyns ende nocb eenige andcrc, vcrsouc-
kende geit lot bchoulT vande garnisocncn aldaer leggcnde
gcfurnecrt te worden, ten eynde gocde ordre onder deselve
geliouden mochle worden, soel tsclve sonder gelt nyct gcsehie-
dcn ende condc, denwcicken voor anlwoordl yciicNen is dat
men op baerluydcr vcrsouck eyiilelyck nyct en condc dispo-
TOME XV'"% 4™' SÉIUE. 9
( ^3^ )
ncren, voor ende aleer tgell vuyl die proviiicion gecollecleert
endc gccomcii soude syn, Iweick noch oiigevcerlick aclit ofle
ihien daegen aenloopen soude, ende dal mon alsdau nyel laeien
en soude hemluyden van gelde versorgen ende eontentemenl
te docn liebben; dut nicn nycitemin middelreiyt nyet laeien en
soude le arbeyden daller lolbehouff vande ruyteren van Pieck,
binnen eenen dach ofle iwce, eenich gell opgebrocbl worde;
dat men mede die van Venio soude eersldaechs vcrlichten van
vyff compaignen kneehlen, waervan die drie alrede by de
slaten van HoIIandl verscbieven waren ommc derwerls te
marcheren ende aldaer in Iloliandt gebruyckcl le woi-den.
Eodem die, post prandium.
Is icn sclven daege gelesen die commissie geconcipieert
voor Bartholomcus van de Wael bcer loi Moersbergcn, by
dewelcke dieselve gecoramilleerl worden omme neffens den
heere van Locren oordre le helpen slellen op die saecken der
sladl van Serlliogenbosscbe ende ihuys loi Hedel bclreffende,
endc (nae) lecture is deselve gearrcstecrl endc bevolen geexpe-
dieert te worden (1).
(1) Nous pulilioDs sans commenlaires le document qui précède; il appar-
tient à une série de pièces qui doivent être étudiées dans leur ensemble.
Nous nous réservons de faire ce travail au point de vue belge et parti-
culièrement anversois. Notons cependant que nous avons reproduit dans
le tome XV du BuUelin des Archives d'Anvers une série de documents
se rapportant à celte ville.
AVIS.
Tous les livres el brochures destinés à la Commission doivent lui être envoyés
)ar l'intermédiaire de M. le Secrétaire perpétuel de l'Académie.
Toute réclamation relative à l'envoi des Bulletins ou des Chroniques doit lui
■Ire faite par le même intermédiaire.
PlBlJCATiOîVS DE LA COlLîilSSlOA
I.N-QL AUIl).
Itymkroni/k van Jan Fan ffcelu ,\x\i^GQCvtn metophelilerjnyen en acnlee-
keninj^cn vnn ,\.-V. M'ii.lk™s; 1830.
Ckranifiite rimée de /'In'lippe Mousliés, lUibliée par le baron de Reiffen-
BEKG : t. r% ISÔCi; t. Il, ISÔ?<; SuppL, tS4.T.
Corpus f-lironfroruin Flandriae , edidlt J.-,l. Dk Smi.t, calhed. S. Davonis
canon.: t. I", l«.")7; t. Il, 1X41; t. III, l.sr.O;! JV, 1805.
Braliantsche Vei'Xlen of liymUronyh van L'raband, door Jan De Klerh
van /Julwerpen, iiiljy('j;even door J.-F. Willems : t. I'^'', 1839; t. 11, 1843;
t. III .|)nr l'.utsiiANs), 1869.
lilnnumenls pour servir à l'histoire des provinces de Namur, de Jlninaut
et de lAixend,ourf/. (Les tomes I, IV, V, Vil et Vill ont été publiés par le
baron nr. 15i;iKFKM!hnr,.)
T. !•■'. — Cliailps de Namitr et de Hninanl; 18-14.
T. II. — Cai-tiilaire de Cambion, piil.iié par .l.-.l De S.met, 1809.
T. III — Suite et complément des Cliarles de Hainaut, publié par M. Léo-
POID DhVIlLEBS; 1874.
T. IV et V. — Le Chevalier an Cyjyne et Godefroid de nonillon; 184f) et 1848.
T. VI. — l"pariie: Suite du Chevalier au Cv(;ne et Godefroid de lîouillon
(publiée par AnoEriiK Uokoet), 1854; -2'"' partie: Glossaire, par Ém. Gacuet
et LiEiiiiEciiT; I 8,")9.
T. Vil. — Gilles de Cliin, poème; Chroniques monastiques; 1847.
T. VIII. — .Autres Clifoni(|iies monastiques du IS'amurois el du Ilainant; 1848.
Dorximenls relatifs a'tx Iroitbivs de /.iéfie snus h-s princes-ér(^iiues Louis
de flonrlion el Jean de //ornes, publiés par le chanoine ue Rahi; 1841.
lielalion des troubles de Cand sons ('liarles-Quint, suivie de 330 docu-
ments inédits sur cet evéncmenl : publiée par Gaciiari), 184l>.
Clironi(juc de /itabant, jiar de I)\nier, avec la Irailcclion de Wauqnelin,
publ.ée p.ii UE Ra.ii: t. I, pari. I et II ,'l854ct IHf.O; I. Il, 1854; t. III, 1857.
Jrann's /f/o'ani hisloriae Lovaniensium libri XIV; publiés j)ar de Rau:
part. I et II; 18(11.
Clironi(iue de Jean de Stavelol , publiée par Adoepue Borcnet; 1861;
Table, par iM Stvmslas l!otiiiA>s, 18'<7.
ClirouiffuedeJean d'Oulrenieuse :l.I,1Sf.4; t. Il, 18^9; t. III, 1873; t. V,
1807, publiés par Morcnet; t. IV, 1877; l. VI, 1880, et Introduction et Table,
1887. publiés par M. Stamslvs IIohma.ns.
Table clirniiolo'/iqne di-s chartes el diplômes imprimés concernant Vhis~
toiredela /ieltpqiie; par M. Aipiionsk WMiTKRs:t.l, 1800; t. II, 1808; l.Ill,
1871: I. IV, IS74; I. V, 1S77. t VI, 1881, t VII, !■•. p:irlie, 1>8.i.
Chroniques relatives à l'histoire île la />el(/iqiie sous les ducs de Bour-
gogne, publiées par M. le baron Kervyx de Lette>»ove, I. I, 1870; t. Il, 1873,
L III. 1870.
Cdllfrtion des vnyngox des souverains des Pays-Ras : tome I'"', 1876;
tome II, 1874; tome ill, 18^1; lome IV, 1S8.>. (i.es lomcs I et II ont été
*^ 'iés par Gachaiid., le tome III par MM. Gaciixod el Piot, le tome IV par
M. Pli ^"^
' f'^i^^^^jf^e de l'abbaye de Saint-Trond, publié par M.Cn. Piot : 1. 1, 1870;
t. 11 ,1875.*^X.
S.
\
Les Bibliothèques de Madrid et de l'Escurial. Notices et Extraits des
manuscrits qui conccrnenl l'histoire de l'elyique ; par Gaciiari»; 1S75.
Codex Ouni'hsis sive Diplunuilum et Cliurturutn medn ucvi amplissima
Colleciio; par M. le b.iioii Kerwn de Lkttkmiovk; 1X7o.
La h'Hiliolhcqiie nnlionalc , à fUiris. Notices et Extraits des manuscrits
qui concernent ritisloire de /Jcli/ique, par GACiiAnn; l. I"% IH75; l. Il , 1877.
Correspondance du cardinal de (jranveile : t. I"", 187«; t. Il, iHxO; t. III,
1881 ; t. IV, 1^8 1; l V. ISsO. i. M, |^(^7. Les tomes 1, 11, III, publiés par
Ei)M. Pouli.kt; les I. |V, V cl VI, par M. Cir. Piot.
Julore et Croniqiips de Fiaiutrcs , publiées par M. If baron Kkiivyn de
Lettkmio\e : l 1", 187'.»; t. Il, 1S8(>.
Chroniques de Brubant etde Flandre (en flamand), publiées par M. CnAiiLES
Piot, 187».
CurtuUiire de l'nhb'iye d' Orrai, publié par le P. nipP(ii,vTF. Goffinet, 1879.
Ciirluhiire des contins du JJainuut , par ftl. Léoi-old Demllehs, l. I, 1881,
(.11, 18H.Î; i m, 1«sr..
Ueintions pnlitiques des Pays-Bas et de l'Angleterre sous le règne de
Philippe II , publiées par M. le baron IvKnvY,\ dk Lette.miove: t. I'"", 1882;
t. Il el III, 1H«Ô; I. IV, 18S4; l. V, 18.sf), l. VI, 1888.
IJisloiru des troubles des Pays-Bas, de Ke.\o.\ de Fkance; t. I", 188G, publiée
par M. l'ior.
IN-OCTAVO.
Compte rendu des séances de la Commission royale d'histoire, on Becueil
de SCS Bulletins: !■■ série, 10 vol., 1804-1850; 5"- série, 1 1> vol., 1850-1850;
5'"' série, 14 vol., 1 .'-.'Î'.i-I87i'; 4' série, t. 1 à XIII, 187-% l8.St).
Table ijènérnle des Bulletins ( 1"^ série, t. I à XVI ), rédi[;ée par Ém.Gaciiet,
185-2; — 11'""- série, t. I a XII), par M. EiiN. Van HnuYssEL, 1805; — (ô'»e série,
1. 1 à XIV), par .l.-J -K. Pkoost, 1875
y'able i/enerale, chronolofjiqne et analytique, des chartes , lettres , ordon-
nances, traités et autres doeuments contenus dans les /", 1"" et 3'"" séries
des Bulletins; par M. J.-J.-E. Proost , 1874
Betraile et mort de Charles-Quint au monastère de J'jiSfe. Lettres inédites
publiées par Gvciur.i) : Inlroiluclion, 1854; l. 1'^ 185'); t. II , 1855.
Belatioiis des ambassadeurs vénitiens sur Charles-Quint et Philippe II,
pai- Gaciiaiui; 1 855.
Siiniipsisaclonimecclpsiae Jntverpiensis, par nr. Rv»! ; 1850.
Bévue des Opéra Diploiiiatica de Mirœus, par Lk Glav; 1850.
Corresponihince de Charles-Quint et d'Adrien P'J , publiée, pour la pre-
mière l'ois, par GAf.iiAitii; 1859.
Jetés des Etats yeneraux des Pays-Bas, 1570-1585. Notice chronolo-
gique et analytique, par GACiiAiin :t. I", 1X01; t. Il, 1800.
Don (,'artos et l'h il i])})e //.\):\y G \cn\nt>; i. I el II, 180.'5.
Le Livreiles feniliiliiires du duc Jean I II , par L. G^lf-sloot; 1805.
Le Livre des firfs du comte de Looz sous Jean d'Arckel, par M. le cheva-
lier r. iiK li(tiniA> ; 1875.
Table yenrrale des Notices conrernatit l'histoire de Belgique publiées dans
les lli'viies helyes, de hS'JO a ISH.'i ; par .M. ^.R^FST VA^ Bhuyssel, 1H09.
Docunutiis inédits relatifs à l'histoire du XVh siècle, |)ar M. le baron Ker-
vï.\ i)K l.i.TTKMiiiVK, 1'" partie, 1^83.
Le mémoire du léyat Onufrius sur les affaires de Liège, 14CS; éditeur,
M. Stamsi.as BoiiMANS.
Bclalions pnUtiqnes des Pays-Bas et de l'Angleterre, oIc, t. VII.
T'a/'/'' cl<riinoloii<iue des cliaries et diplômes imprimés concernant rhistoire
de Belyiqne. 1. \ II, i' pariie.
Corr-si ondanic dn cardinal de Granvdie, t. VII.
Histoire dis troubles des Pays-Bas, de Ue.yoîi de Fbanck, t. II.
Caitulairi; des comtes de llainaut, t. IV.
Cnrtulaire iiènealogique des Pan Artevelde. ^
Obiluaire de l'eylise Saint- J, an, à Gand.