Skip to main content

Full text of "Bulletin de la Commission royale d'histoire = Handelingen van de Koninklijke Commissie voor Geschiedenis"

See other formats


oies,  scie  fc^-^  '"ys  e  f  o/f  s  a 

ACADÉMIE  KOTALe'dE  BELGIQUE. 


COMPTE  RESDU  DES  SÉARCES 


COMMISSION  ROYALE  D'HISTOIRE, 


RECUEIL  DE  SES  BULLETINS. 


QVATUIÈMK   SÉniE. 


TOME  QllNZIÈME.  —  I^  BULLETLN. 


I» 


BRUXELLES, 

F.  HAYEZ,  IMP.    DE  LA  COMMISSION  ROY.  D'IIISTOIRE,  DE  l'ACAD.    HOY. 
nrs  SCIEKCES,  etc.,  et  de  l'aCAD.  ROY.  DE  MÉL.  DE  BELGIQUE. 

Rue  de  Louvain,  108 

1888 


'  / 


TABLE  DES  MATIÈRES. 


Séance  du  9  avril  1888. 

Cage». 

Ouvrages  offerts  a  la  CoMJiissiOiN 66 

Correspondance 67 

comptadilité  et  publications 68 

Communications  et  lectures.  —  Quelques  réflexions  à  propos  de 
riniilalion  de  Jésus-Chrisl  (par  M.  Alphonse  Wauters).     .     .      68-74 

Les  résolutions  des  députés  pour  l'union  d'Ulrecht,  depuis  le 
29  juillet  1579  jusqu'au  17  novembre  de  la  même  année  (par 
Pierre  Génard) 75-130 


COMPTE  RENDU  DES  SÉANCES 


DE    LA 


COMMISSION  ROYALE  D'HISTOIRE, 


RECUEIL  DE  SES   BULLETINS. 


QVATniÊME:    SÉKIE. 


TOME  QUINZIÈME.  —  Il«  BULLETIN. 


isénnce  du   O  uvi-il   1S88. 

Pmen/à- ;  MM.  Stanislas  Bohmans,  président;  AlphonsI': 
Wauïeus,  secrétaire;  Chaules  Piot,  Lèoi'OLD  Deyil- 
LERS,  GiLLioDTS- van  SevereiN  ,  iiiembres  ;  Pierre 
Génard,  membre  suppléant. 

Par  une  lettre  en  date  du  2  avril,  M.  le  baron  Kervyn 
de  Lellenhove  s'excuse  de  ne  pouvoir  assister  à  la  séance. 

Le  [)rocès-verbal  de  la^séance  du  9  janvier  est  lu  et 
approuvé. 

TOilE    X\'"%  4""'=    SÉRIE.  5 


(  06  ) 


OLVRAGES    OFFERTS    A    LA    COMMISSION. 

La  Commission  a  rrçii  : 

De  M.  le  Ministre  de  l'Intérieur  et  de  rinstrnclion 
()ublique  :  Annuaire  slalistique  de  la  Belgique  pour 
r année  4886.  Bruxelles,  1887,  gr.  in-8°. 

De  M.  le  Ministre  de  l'Instruction  pubiiciue  en  France  : 

Colleclioii  des  Alc/iiniisles  grecs,  publiée  par  MM.  Ber- 
ihelol  et  Buelle,  I"'  livraison.  Paris,  1887,  in-4". 

Lettres  de  Peiresc  aux  frères  Du  pu  y ,  publiées  par 
M.  Tamison  de  Labroque.  Paris,  1888,  in-4°. 

La  Bibliothèque  du  Vatican  au  A"  1"'^  siècle,  par  MM.  Mûntz 
el  Fabre.  Paris,  1887,  in-8^ 

Les  archives  angevines  de  Naples,  par  M.  Durrieu,  t.  II. 
Paris,  1887,  in-8°. 

De  l'Université  de  Leipzig  :  Thèses  et  dissertations 
diverses,  1885  el  1886,  94  brochures  in-4°  et  in-8". 

De  la  Société  historique  pour  la  Basse-Saxe  :  Zeilschrift 
fiir  Jahrgang  '1881.  Hanovre,  in-8''. 

Du  Cercle  archéologique  du  pays  de  Waes  :  An)iales, 
t.  XI,  o''  livraison. 

De  la  Société  historique  el  littéraire  de  Tournai  :  Sup- 
plément au  l.  XXI  des  Bulletins. 

Du  Collège  échevinal  de  Mons  :  Inventaire  des  archives 
de  la  ville  de  Mons,  par  M.  Devillers,  l.  II. 

De  la  Société  d'agriculture,  sciences  et  arts  de  Valen- 
ciennes  :  Revue  agricole,  t.  XXXIX,  livraisons  de  juillet 
à  septembre  1887. 

De  la  jR.  Società  Biomana  di  storia  patria  :  Archivio, 
t.  X,n'''  5  el  4. 

De  M.  Lameere,  procureur  général  à  la  Cour  d'appel 
de  Gand  :  Laurent,  discours  prononcé  A  la  séance  de  rentrée 
de  la  Cour  d'appel  de  Gand  le  /"  octobre  1887.  ln-8°. 


(67) 

De  M.  Camille  Lion,  deux  brochures  concernant  la 
Société  d'archéologie  de  Charicroi. 

Remerciements  et  envoi  à  la  Bibliothèque  de  l'Académie 
royale  de  Belgique. 

CORRESPONDANCE. 

Par  dépêche  du  20  janvier,  M.  le  Ministre  de  l'Agricul- 
ture, de  l'Industrie  et  des  Travaux  publics  accuse  réception 
de  l'état  de  situation,  au  31  décembre  dernier,  du  fonds 
des  chroniques  et  autres  publications. 

M.  le  iMinislre,  par  lettre  du  6  mars,  annonce  qu'il  a  pris 
connaissance,  avec  satisfaction,  du  rapport  annuel  sur  les 
travaux  de  la  Commission,  el,  par  lettre  du  15,  annonce 
l'insertion  de  ce  travail  au  Moniteur  et  l'envoi  à  la  Com- 
mission de  cent  exemplaires  imprimés. 

Une  dépêche  du  20  mars,  émanée  du  même  Département 
ministériel,  autorise  la  Commission  à  employer  une  somme 
de  4,800  francs,  restée  disponible  sur  le  budget  de  1887. 

A  la  demande  de  M.  le  Ministre  de  l'Agriculture,  de 
l'Industrie  et  des  Travaux  publics,  la  Commission  met 
quelques  volumes  de  ses  publications  à  sa  disposition,  pour 
être  envoyés  à  la  Société  académique  d'histoire,  de  Gand, 
et  le  tome  VI  de  la  Chronique  de  Jean  ctOutrcmeuse, 
qui  man(]uait  à  la  Bibliothèque  de  la  ville  de  Malines. 

M.  le  Minisire  de  l'Intérieur  adresse  à  la  Commission  un 
exemplaire  de  ['Annuaire  statistique  de  la  Belgique,  M.  le 
procureur  général  Lameere  sa  brochure  intitulée  :  Laurent, 
discours  prononcé  à  la  séance  de  rentrée  de  la  Cour  d'appel 
de  Gand,  le  4"  octobre  4881  ;  MM.  les  bourgmestre  et 
échevins  de  Mons  le  deuxième  volume  de  VInvenlaire  des 
arc/lices  comninnales  de  cette  ville. 

M.  le  secrétaire  annonce  qu'il  a  été  satisfait  à  la 
demande  formulée,  par  l'intermédiaire  de  M.  le  secrétaire 
perpétuel  de  l'Académie,  en  faveur  de  la  bibliothèque  de 


{  68) 

la  Société  du  Sclilcswig-Holslein.  Il  sera  fait  droit  à  une 
réclamation  du  même  genre,  adressée  pour  la  Socielà 
Homnna  di  Sloria  pair  la. 

La  Fédération  des  Sociétés  archéologiques  de  Belgique 
avait  exprimé  le  désir  (jue  la  Commission  soit  représentée 
au  Congrès  qui  doit  s'ouvrir  à  Charleroi  au  mois  d'août 
prochain.  M.  le  président  annonce  que  M.  Devillersa  bien 
voulu  accepter  cette  mission. 

La  Société  des  sciences,  des  arts  et  des  lettres  du  Hai- 
nanl  envoie  le  programme  de  son  concours  pour  1889. 

MM.  Eugène  Hubert  et  Jeayrs  reniercienl  pour  l'envoi 
du  tome  VI  des  Rclalions  poliiiqnes,  publiées  par  M.  le 
baron  Kervyn. 

M.  Edouard  Van  der  Straeten  transmet  le  prospectus 
d'un  travail  intitulé  :  Aldenardio,  2'  série. 

COiMPTABlLITÉ    ET    PUBLICATIONS. 

M.  le  secrétaire  expose  l'état  de  la  situation  financière 
de  la  Commission  et  le  degré  d'avancement  des  différents 
travaux  entrepris  par  elle. 

COMMUNICATIONS    ET    LECTURES. 

M.  le  secrétaire  communique  à  la  Commission  des 
observations  au  sujet  des  relations  qui  ont  existé,  au 
commencement  du  XV'=  siècle,  entre  le  prieuré  de  Rouge- 
Cloître  et  la  Basse-Allemagne,  et  qui  sont  de  nature, 
d'après  lui,  à  jeter  quelque  jour  sur  la  ((uestion  de  l'ori- 
gine de  l'ouvrage  si  célèbre  sous  le  nom  de  Vlmiuilioa  de 
Jésus-Christ. 

M.  Génard  dépose  un  travail  intitulé  :  Les  résolutions 
des  députés  pour  f union  d'IJlrcc/it,  depuis  le  29  juillet 
1519  jusquau  17  novembre  de  la  même  année. 

Les  notices  de  MM.  \\'auters  et  Génard  seront  insérées 
au  Bulletin. 


(69  ) 


Quelques  réflexions  à  propos  de  Vlmilalion  deJéstts-C/irist. 
(Par  M.  Alphonse  Wauteus,  secrctaire-lrésorier  do  la  Commission.) 

En  parcourant  les  dernières  années  de  la  Revue  des 
questions  hisloriqucs,  il  m'est  tombé  sous  les  yeux  un 
article  dont  Tauleur,  M.  Arthur  l.olh,  rappelle  un  travail 
ayant  paru  dans  la  même  publication  (1),  en  1875  et  1874, 
et  tendant  à  affaiblir  à  la  lois  les  i)rélentions  de  Thomas 
A-kempis,  de  Gersen  et  de  Gerson  à  l'honneur  d'avoir 
écrit  Vhnilalion  de  Jésus-Christ.  Sans  vouloir  intervenir 
dans  celte  querelle  littéraire,  sur  laquelle  se  sont  exercés 
tant  d'écrivains  de  mérite,  je  voudrais  |)résenler  ù  mes 
collègues  quelques  faits,  d'un  ordre  secondaire,  se  ratta- 
chant à  la  question. 

A  l'ajjpui  de  son  opinion  et  après  avoir  cité  un  manu- 
scrit d'origine  douteuse,  datant  de  l'année  1406,  l'auteur 
cite  un  autre  codex,  peu  connu,  ai)parlenanl  à  M.  le  comte 
Riant,  et  à  la  lin  duquel  se  trouve  un  oj)uscule  intitulé 
Florelus  et  portant  la  date  de  1-416.  La  première  partie 
de  Vlmilalion  s'y  trouve  reproduite  (pp.  52  et  44)  et  y  est 
signalée  comme  une  œuvre  excellente  {iraclalus  valdè 
bonus).  Ce  manuscrit  présente  une  grande  iuq)ortance, 


0)  Annce  \H",  l.  XXil,  pp.  -i-Sri  à  îiOl. 


(  70) 
parce  qu'il  consliliie  la  plus  ancienne  des  reproduclions, 
partielles  ou  lolales,  ayant  une  date  certaine,  de  Vlmilalion, 
et  que  la  provenance  en  est  connue.  Il  vient,  en  eflel,  de 
la  bibliothèque  du  célèbre  prieuré  de  Rouge-Cloître. 

On  a  contesté  à  Thomas  A-Kempis  la  paternité  de  Vlmi- 
lalion pour  plusieurs  motifs  et,  en  particulier,  parce  que 
cet  écrivain  ascétique  aurait  dû  composer  ce  chef-d'œuvre 
dans  un  âge  1res  peu  avancé.  En  effet,  il  ne  fut  reçu  novice 
au  couvent  de  Monl-Saint-Agnès,  à  l'âge  de  20  ans,  qu'en 
1599  et  ne  reçut  la  prêtrise  qu'en  1415,  sept  ans  après 
avoir  pris  l'habit  de  chanoine  régulier  de  l'ordre  de  Saint- 
Augustin,  d'après  les  statuts  de  la  congrégation  de 
Windesheim  (1).  L'objection  me  semble  peu  fondée.  C'est 
presque  toujours  dans  la  jeunesse  que  se  préparent  les 
œuvres  remarquables;  c'est  l'âge  de  l'enthousiasme,  l'âge 
où  les  sentiments  se  manifestent  avec  une  chaleur,  un  feu 
qui  souvent  ne  s'amortit  qu'avec  trop  de  rapidité.  L'année 
1414  environ,  proposée  par  les  derniers  défenseurs  de 
A-Kempis,  pourrait  être  acceptée.  Le  célèbre  théologien 
aurait  écrit  son  livre  vers  l'âge  de  52  ans,  âge  où  l'homme 
est  ordinairement  dans  toute  sa  vigueur  et  où  l'intelligence 
a  déjà  acquis  une  maturité  qui  lui  donne  plus  de  force  en 
lui  imprimant  de  la  modération. 

Le  fait  qu'une  partie  seulement  de  Vlmilalion  ligure 
dans  ce  manuscrit  de  1416  vient  à  l'appui  de  la  thèse 
favorable  à  Thomas  A-Kempis.  S'il  en  avait  existé  autre 
chose  que  le  premier  livre,  jugé  excellent,  le  copiste 
l'aurait  aussi  reproduit. 

L'époque  de  la  composition  de  l'œuvre  cadre  bien  avec 


(1)  Voir  la  Chronique  de  Monl-Saint-Agnès,  ch.  ±2. 


(71  ) 

les  circonstances  connues  de  la  vie  de  Thomas.  De  plus, 
une  autre  circonstance  soutient  encore  les  prétentions  de 
celui-ci:  le  lieu  de  provenance  du  manuscrit.  Il  est  impor- 
tant de  remarquer  qu'à  I  époque  dont  il  est  daté,  des  rela- 
tions étroites  se  nouèrent  entre  le  Brabant  et  la  Basse- 
Allemagne.  Six  maisons  religieuses  de  chanoines  réguliers 
existant  en  Brabant  ;  Groenendael,  Rouge-Cloître,  Sepl- 
Fontaines,  Corssendonck,  Bethléem  et  Val-Sainle-Barbe, 
venaient  de  s'agréger,  non  sans  peine,  au  chapitre  de 
l'ordre,  institué  à  Windesheiin. 

Ce  fut  un  religieux  de  Groenendael,  Henri  Zelle,  natif 
d'Hérentals,  et  plus  tard  prévôt  (car  alors  il  n'y  avait  pas 
de  prieur  à  Groenendael),  qui  fut  l'un  des  actifs  promoteurs 
de  cette  union.  Contrariée  d'abord  par  le  chef  du  diocèse, 
l'évêque  de  Cambrai  Pierre  d'Ailly,  qui  redoutait  de  voir 
s'étendre  dans  nos  contrées  l'inlhience  des  antipapes  de 
Rome,  combattant  celle  des  souverains  pontifes  résidant  à 
Avignon,  le  projet  d'institution  nouvelle  fut  soumis  à 
l'Université  de  Paris.  Elle  n'aboutit  d'abord  qu'à  la  forma- 
tion d'un  chapitre  particulier  pour  le  Brabant,  dit  de 
Groenendael  ;  de  même  (ju'en  Allemagne  il  y  en  avait  un  à 
Neuss,  près  du  Rhin,  également  indépendant  de  celui  de 
Windesheim. 

Mais  peu  à  peu  les  craintes  de  Pierre  d'Ailly  se  dissi- 
pèrent et,  en  1412,  le  chapitre  de  Groenendael,  composé 
d'abord  des  quatre  premiers  des  couvents  cités  plus  haut, 
et  qui,  en  1410,  s'était  augmenté  de  la  maison  de  Notre- 
Dame  de  Bethléem,  aux  portes  de  Louvain,  et  de  celle  du 
Val-Sainte-Barbe  (Barberendael),  à  Tirlemont,  se  soumit 
complètement  au  chapitre  de  Windesheim,  grâce  à  de 
nombreux  efforts  tentés  par  le  prieur  Zelle.  C'est  ce  que 
raconte  dans  les  termes  suivants  le  chroniqueur  Ofhuys  : 


(  72) 

Toinporc  Inijus  quinti  j)iioris  lice  domus  I{iil)ccvallis  ciipi- 
liilo  de  Windcscni  se  subinisil,  Seicndiiin  igiliir  quod  nnno 
Domini  1409  prefiiil  ccnobio  Viridis  Vallis  quidam  vencrabilis 
j)rioi'  nomiiie  Henriciis  Zcllc,  lic  Ilcrciitals,  qui  prcposilus 
dicli  cenobii,  ailiiim  inngistcr  Parisicnsis  cl  saccrdos  (fuit) 
priusquam  ad  rcgularcin  ordincm  transniigarcl.  Hic  pater 
vcncrabilis  cl  vir  docliis  a  revercndissiiiio  paire  domino  ac 
magistro  Pclro  de  Alliaco,  Camciaccnsi  cpiscopo,  missus  esl 
ad  universilalcni  l*aiisiciiscm,  pro  coiisiillalione  docloriim 
liabcnda  super  inslilulioncm  cajiiluli  gcucraiis  quorundam 
iiionaslcriorum  rcguiarium  in  Brabanlia  silualoium.  Que 
l'cvcrso,  idem  prcfalus  dominus  Pcirus,  ulpotc  cpiscopus 
Cameraecnsis,  instiluit  générale  capilulum  cum  annua  visila- 
lione  in  monaslcrio  Viridi  ValIis,  annis  singulis  observanda. 

Undc  lune  temporis  \igucrunl  in  Hrabanlia  quatuor  spe- 
cialia  monasleria,  vidclicet  Viridis  Vallis,  Rubcc  Vallis,  Scplem 
Fonlium  cl  Korssendonc,  in  discij)lina  rcgulari  sub  cura  cpis- 
eopi  Cameraecnsis  in  una  fralcrnilate  colligata  et  sub  uno 
capilulo  eongrcgata,  quod  in  nionaslcrio  Viridis  Vallis  lani- 
quam  aniiquiori,  cclcbrabalur.  Simililcr  in  Germania  co  Icm- 
j)ore  canonici  regularcs  caj)ilulum  pci- se  adun&bant  in  Nucya. 
Sed  cl  in  Alemania  omncs  domus  que  origincm  Iraxerunt  ex 
Viridi  Vallocliam  privalum  capilulum  agcb:int  in  Windecbem, 
ulpolc  in  don)0  seniori  illarum  domorum.  Que  quidem  domus 
rcguiarium  que  fundate  cl  promole  sunl  sollioiludine  magis- 
Iri  Gcrardi  eognominc  Magni,  non  csl  presenti  proposili.  Erat 
cnim  quidam  prior  in  Viridi  Valle,  nominc  Jobannis  Ruys- 
broec,  vir  magne  sanctilalis,  qui  lamosissimus  cxislens  in  biis 
que  rcligionis  sunl,  visilatus  fuit  a  dielo  magislro  Gerardo,  qui 
cjus  sancle  vile  exemplo,  doclrina  cl  exborîalione  sic  inflam- 
malus  fuit  ul  diclarum  domorum  rcguiarium  (juotlammodo 
fundalor  fierit.  VA  pro  lanto  (?)  dicilur  origincm  babuisse  ex 
Viridi  Valle. 

IVosIri  igilur  paires  sic  sub  observanlia  rcgulari  vivebant 


(73)     . 

siihjccti  capilulo  Viridis  V'allis.  Et  anno  Domini  M"  CCCC" 
dccimo  monasleriuni  Bealc  Marie  in  Belhlecin,  iina  cuni 
monaslcrio  Vallis  Sancle  Barbare  in  Tlienis  colligalum  el 
incorporaluin  fuit  liuic  capilulo  gcncrali  Viridis  Vallis.  Pki- 
rimis  annis  sic  viventibus,  finaliler  hoc  capilulura  Viridis 
Vallis,  una  cum  subjcclis  sibi  monastcriis  Brabanlic,  capitiilo 
de  Windesem  sesubdixit  et  univit,  procurante  in  Viridi  Vallc 
pâtre  Hcnrico  Zcllc,  ulliino  preposilo  et  priorc  primo.  Nam 
prcdiclus  palcr  Jolianncs  Ruysbrocck,  primus  ([uidcm  prior 
dicitur,  scd  non  cralprclatus,  coque  super  se  preposilum  habuit. 
Fn  unioneni  autcm  capituli  nostri  generalis  de  Viridi  Vallc  cum 
capilulo  de  Windesem  preposilura  Viridis  Vallis  in  prioralu 
mutata  est.  Ilic  est  igilur  modus  quo  gcneraliler  loquendo 
domus  noslra  eapitulo  de  Windesem  unila  est,  anno  scilicet 
Domini  M"  CCCC*  duodecimo. 

On  lit  de  plus  en  noie  que  le  frère  Pierre  Van  Canipen- 
lîout  fut  envoyé  pour  accomplir,  au  nom  de  sa  commu- 
nauté de  Rouge-Cloîlre,  l'acte  de  soumission,  et  que,  par 
la  suite,  il  y  eut  encore  quelques  dissentiments  à  ce  sujet: 

Post  frater  noster  Pctrus  de  Campenhout  fuit  niissus  ex 
nomine  conventus  nostri  in  Wyndesem  ad  subjiciendum 
domum  nostrum  ipsi  eapitulo  Wyndesemensi  et  subjecit  cam 
illi  per  banc  formam  verborum  :  Ego  frater  Petrus  de  Cam- 
penhout auclorilate  milii  commissa  subjieio  domum  noslram 
Rubec  Vallis  communi  eapitulo  in  Wyndesem  eelebrari  eon- 
sueto...  Ex  bac  unionc  hujus  domus  eum  eapitulo  de  Win- 
dcsym  et  ex  illius  capituli  statulorum  observanlia  discrepan- 
lium  a  statulibus  capituli  de  Viridi  Valle,  orla  est  non  modien 
aliquorum  perturbatio.  Indubiè  sine  consensu  prioris  el  con- 
ventus actum  non  est,  verumlamen  aliqui  fuerunl  dissen- 
licntes  cl  usque  ad  morlem  in  illa  disposilione  persévérantes... 
Undc  in  primordi.di  Rubec  Vallis  indc  scribunlur  duo 
cxemnla. 


(  74) 

Le  liiompbc  de  rinfliieiice  de  Windesheiiii  en  Brabanl 
fut  donc  complet.  Il  ne  s'obtint  évidemment  qu'à  la  suite 
de  négociations  fréquentes  et  l'on  conçoit  parfaitement 
que  les  partisans  de  l'union  durent  accueillir  avec  trans- 
port les  productions  de  l'homme  remarquable,  je  veux 
parler  de  Thomas  A-Kempis,  dont  leur  ordre  s'honorait. 
On  explique  ainsi  la  présence  de  sa  première  partie  de 
Vlmilalioii  à  Rouge  -  Cloître ,  maison  toute  flamande, 
imprégnée  par  conséquent,  en  dehors  des  idées  religieuses, 
de  tendances  se  rattachant  à  celles  de  Thomas  A-Kempis 
plutôt  qu'à  celles  de  Gerson  (1). 

On  a  prétendu  que  Vlmilalion,  composée  vers  1414, 
n'aurait  pu  arriver  à  Rouge-Cloître  que  longtemps  après 
et  au  moyen  de  plusieurs  transmissions  successives.  Pour- 
quoi cette  supposition  ?  Un  religieux  du  monastère  cité 
plus  haut,  envoyé  à  Windesheim,  Pierre  Van  Campenhoul, 
par  exemple,  n'a-t-il  pu,  pendant  son  voyage,  recueillir 
ou  copier  lui-même  la  première  partie,  alors  la  seule  ache- 
vée de  l'ouvrage,  et  en  rapporter  la  primeur  à  ses  con- 
frères ?  Ct.'tle  hypothèse  n'a  rien  d'impossible  et  explique- 
rait la  présence  dans  la  bibliothèque  du  Rouge-Cloître  du 
manuscrit  portant  la  date  de  1416.  L'œuvre  était  nouvelle; 
quoique  inachevée,  elle  avait  frappé  par  son  mérite;  on 
s'est  empressé  d'en  posséder  le  texte. 


(I)  Les  faits  relatifs  à  l'union  dont  il  est  ici  question  sont  rapportés 
avec  exncliluiie  dans  le  bel  ouvrage  du  docteur  Acquoy,  Het  kloosler 
le  Windesheim,  I.  il,  pp.  15  et  suivantes  (UtrechI,  187;>-1880,  3  vol.  in-S"). 

Le  manuscrit  d'Ofhuys,  qui  se  trouve  actuellement  à  la  Bibliothèque 
royale  de  Bruxelles,  es,t  intitulé  :  Originale  ceiiobu  liabeevallls  inZonia 
prope  Bruxellam  in  Brabancia.  Il  date  de  l'an  loOO  environ. 


(  75  ) 


II. 


Les  résolutions  des  députés  pour  L'union  d'Utrecht,  depuis 
le  29  juillet  1579  jusqu'au  il  novembre  de  la  même 
année. 

(Par  Pierre  Géaard,  membre  suppléant  de  la  Commission.) 

L'acle  connu  sous  le  nom  d'Union  d'Utrecht  a  donné 
naissance  à  un  grand  nombre  de  publications,  parmi 
lesquelles  on  doit  citer  en  première  ligne  celle  faite  par 
L.  P.  Van  de  Spiegel  sous  le  nom  de  :  Dundel  van  onuit- 
gegecven  stukken,  dienende  ter  opheldering  der  Vader- 
landsche  historié  en  regeeringsforni  en  voornaamelgk 
der  historié  van  de  Unie  van  Utrecht;  en  dernier  lieu 
M.  J.  Trosée  d'Utrecht,  lui  a  consacré  deux  notices  pleines 
d'intérêt  sous  le  titre  de  :  Het  tijdelijk  karakter  der  Unie 
van  Utrecht;  et  de  :  Waren  de  provinciën  van  de  Rcpu- 
bliek  der  Vereenigde  Nederlanden  verplicht  Stadhouders 
te  hebben?  Eene  vraag  naar  aanleiding  van  art.  IX  der 
Unie  van  Utrecht. 

Saul' quelques  lacunes,  on  connaît  les  résolutions  des 
députés  qui  coopérèrent  à  l'Union,  depuis  le  30  janvier 
jusqu'au  30  juillet  1579,  mais  il  n'en  est  pas  de  même  des 
décisions  prises  après  cette  dernière  date,  correspondant 
avec  celle  de  l'admission  de  la  ville  d'Anvers  dans  VUnion. 

Par  un  heureux  hasard,  nous  avons  trouvé  aux  archives 
dont  la  direction  nous  est  confiée  un  cahier  contenant 
les  résolutions  prises  depuis  le  29  juillet  1379  jusqu'au 


(  7()  ) 
il  novembre   de  la  même  année.  Nous  nous  permet- 
tons d'en  communiquer  la  copie  à  la  Commission  royale 
cVliisloirc,  persuadé  que  cette  pièce  sera  reçue  avec  intérêt 
par  ceux  qui  s'occupent  de  notre  histoire  nationale. 

Pour  l'explication  du  texte,  nous  dirons  que  les  députés 
anvcrsois  étaient  Jean  van  Slraelcn,  bourgmestre  forain, 
Philippe  van  Schoonhoven,  seigneur  de  Wanrode,  échevin, 
Jean  van  Brecht,  ancien  échevin,  Valère  van  Dale,  Adam 
Verhull,  colonel,  et  Jean  Ghysels,  doyen  de  corporation. 


Resohilieii  gcliciulcii  Injnifii  l'frcciit  onde  Aeiidicin  Inde  gcdepu- 
tccrdeii  dcr  iiacrder  gcuiiiecrdc  proviiicicn  I;cgiiinciulc  dcii 
XXIX^"  Julv  1379. 

\'^  0  G  U      DIE     \'  A  N     A  .>•  T  W  E  11  P  E  N  . 

Den  XX/X'"  July  1579. 

Syn  in  de  vci'gadcringe,  1er  présent ic  van  beytle  de  hecrcn 
sladlhoudcrs  van  Gelrclaiull  ende  Vrieslant,  erschcnen  bccrc 
Johan  van  Slralcn,  buyten-borgeiauestcr  (1er  stadt  Anlwcr- 
pcii  ;  jonelieer  Phih'ps  van  Seiioonhoven,  beere  van  Wanruy, 
scbepen;  Jobaii  ^an  Breebt,  onde  scbopen;  Valerius  vaii  Dalc, 
Adam  Yerbult,  colonne],  ende  Jan  Gliysels,  dekcii,  gedepu- 
leeiden  der  sladt  Aniwerpen,  ovcrlevereiide  baer  brieven  van 
credenlie  van  dale  den  XXllI''"  July  1579  leslleden,  ende 
liebben  in  cracble  van  dicn  vcrsoelit  in  de  naerdcr  unie 
ontfangen  te  niogen  vvorden  mils  lieniluydcn  eavercnde,  by 
forme  van  renvci-sale,  dal  zoo  verre  den  Coninck  die  van  de 
stadt  Anlwerpen  oorloge  soude  willcn  aendoen,  onidat  zy  de 
religionsfredc  aengcgaen  bcbben,  nicn  hemluyden  gehouden 


(  77  ) 

sal  zyn,  soowcl  ter  oirsaockc  van  dicn  als  vuyl  anderc  oir- 
sacckcn  in  den  IP"  articule  van  de  nacrdcr  unie  vcrhaeit,  te 
Iicipen,  assistcren,  liulp  cndc  byslant  docn;  dat  mcdc  die  van 
Anlwerpen  voors.  nyet  vcrstaen  en  sullcn  wordon,  by  tacn- 
nemen  van  de  voors.  nacrdcr  unie,  sich  te  onircckcn  van  de 
obcdientie  cnde  gchoorsaemlieyt  die  zy  Zync  Hooclieyt  schul- 
dich  zyn;  dat  mcn  mede  ordre  zal  stellcn  daltcr  cgalitcyt  in  de 
munie  ondcrhoudcn  worde,  tcn  eynde  duer  de  vcrlioogingc 
van  dicn  de  ncgoliatie  l'Anlwcrpen  nyct  vcrbyndcrl  ofte  van 
daer  gedivcrtccrt  en  worde,  cnde,  len  vierden,  dat  nicn  die 
van  Anlwerpen  voors.  met  ghccn  garnisoenen  en  sal  bezwae- 
ren,  dan  met  voirwcten  cnde  consent  van  de  rcgcerders  endc 
Icden  aldacr,  tcn  warc  in  lyde  van  noode,  al  twclck  hcn  by  de 
gedeputeerde  der  nacrdcr  gcuniccrdc  provincien  geaecordecrt 
cnde  belooft  is,  cndc  hebben  ondcr  dcscive  beloftcn  cnde  con- 
diticn  die  gedeputeerde  voors.  de  voors.  nacrdcr  unie  aengc- 
nomen  cnde  ondcrlekent,  endc  dat  in  cracbtc  van  baerluyder 
procuratic  van  date  den  XXIP"  July  1379,  bredcr  vcrmogens 
dacte  dacrvan  te  registre  2;estclt. 


Dell  XXX"'  Jubj  1579. 

Is  gelesen  de  bestal  ofte  arlyckclbrief  waerop  de  grave  van 
Rennenbercli  sal  licblen  zcs  hondert  peerdcn  tôt  dienste  cnde 
laste  van  de  nacrder  geuniecrde  provincien  endc  nae  lecture  is 
desclve  gcarreslecrt. 

Tai  selreii  dage  is  mede  gelesen  Iconeept  van  de  obligatie 
by  dcwclcke  de  nacrder  geuniecrde  provincien  sieli  vciobli- 
geren  cnde  verbinden,  elcx  in  solidum,  voor  de  bctaîingc  van 
de  zcs  hondert  ruyleren  by  den  voornocmdcn  heere  grave  van 
Rennenberch  op  te  lichten  achtervolgende  den  bcstalbricf  cndc 
naer  lecture  is  dselve  gearrestcerl.  Des  zullen  de  nacrder  geu- 
niecrde provincien  malcanderen  beloven  cnde  verbinden,  oit 


(78  ) 

gcbucrdc  dat  ecnigc  van  de  sclvc  provincicn,  stcdcn  ofle  Icdcn 
van  dicn,  Izy  quarlicrcn,  dorpcii,  gcmccnlcn  oftc  parliculierc 
paisooncn,  op  zyn  bchoorlyckc  dagcn  onde  Icrmyncn  op  te 
brcngcn  in  gcbrcke  blevcn,  dal  in  zulckcn  gcvalle  dandcre 
willigc  provincien,  slcdcn  oflc  Icdcn  van  dicn.  ofle  andcrc  des 
lasl,  aclie  oftc  auctborisalie  van  lion  hcbbcndc,  die  penningcn 
die  dacr  onlbreccken  zullen  mogcn  oplicblea  cndc  furncren, 
op  alsulcken  inlcrcst  als  zy  die  sullcn  wctcn  te  becomcn,  cndc 
dat  lot  laslc  vande  onwilligc  cndc  wcygerigc  provincicn,  slcdcn 
oftc  landen  van  dicn  gcboudcn  sullcn  wcscn  die  principale 
scliult  als  dcn  intéresse  van  dicn  op  te  Icggcn  onde  le  betalcn; 
dat  mcde  de  voors.  jjrovincicn,  soc  wcl  willich  als  onwillicb, 
gcboudcn  sullcn  wcscn  de  provincicn  die  1er  cause  van  de 
bcloofte  by  de  voors.  obligalie  gcdaen  gcmolesleert,  aengc- 
sproccken,  gcarrcslccrt  oflc  bccommcrt  zuUcn  worden,  ton- 
thclTen,  vrycn  cndc  onllaslcn  van  alsulckc  scbadcn,  coslcn 
onde  inlercslen  die  zy  ter  cause  van  dicn  ccnicbssins  gcledcn 
zullen  licbbcn,  onde  dal  mit  zulckcn  rcchle  als  de  ruytlcren 
vuyl  craclilc  van  de  voors.  obligalie  zullen  bcbbcn.  Al  Iwelck 
alsoo  by  geraeen  advyse  van  de  voors.  gcdcpulccrdcn  gcarrcs- 
lccrt is,  vuylgesondcrl  dal  die  van  Ilollant  dacrop  gcnomcn 
bcbbcn  rapport  acn  liun  niccstcrs,  twclck  zy  belooft  hcbbcn 
inné  te  brcngcn  binncn  dcn  tyt  van  vicr  dagcn. 

Is  dacrnac  gcvisilccrt  cndc  gclcscn  zckcrc  inslruclic  by  de 
staten  gencracl  geconcipiccrt  cndc  op  gistcrcn  by  Scbastiacn 
Looze  ovcrgcbracbt,  cndc  nacr  lecture  is  bevondcn  dsclve  te 
bcruslcn  op  Iwcc  poinclcn,  wacrvan  dcenc  is  conccrnercndc 
dcn  \oct  van  conlributie,  cndc  twccdc  lictgouvcrncmcnt  cndc 
bclcyt  van  de  zaken  van  dcn  lande,  oniino  waerop  wel  cndc 
rypclyck  le  rcsolvcrcn,  is  goelgcvoiulcn  dal  dsclve  inslruclic 
van  poinct  lot  poincl  sal  worden  voorgcnonicn,  ornnic  dacrop 
zckcr  advys  te  concipicren,  Icn  cyndc  dsclve  alsdan  voorls  de 
provincicn  ovcrgcsondcn  worde. 


(  79) 


Den  Icslen  Jiily. 

Is  by  de  gcdcpulccrde,  opl  bcliagcn  van  hacrliiydcr  respec- 
tive mecslers,  goctgcvonden  cnde  geadviseert  dat  nicii  boven 
de  Icgeiiwoordigc  imposlon  op  clekc  tonne  biers,  ghccn  bier 
vuytgcsondert,  noch  seltcn  sal  t\\ce  stuvers  lot  bcbouff  van 
t|)ocder,  clooten  cnde  andcrc  munitien  van  oorloge,  welckc 
II  stuvers  belaalt  zullcn  wordcn  bv  den  brouwer. 


Den  eerslen  Augusti  1579. 

Alsoo  tolkcnnissc  van  den  collegic  gccomen  waredal  die  van 
Bommel  sicli  vervorderdcn  ecnige  locvoeringe  van  hariiigcn 
cnde  anderc  vivres  te  doen  tôt  bebouff  van  die  van  sUerlo- 
genbossch,  soo  is  goetgevondcn  ende  gcresolvcert  dat  nien 
ycmant  van  qualité  aldaer  sal  committeren,  onime  Iicm  te 
iiiformcren  wat  van  de  zaeckc  is  ende  olFahlacr  de  voors.  loc- 
voeringe nyet  en  is  geinterdiceerl;  ilem  boe  bel  mette  sladt 
van  sHertogenbosscb  gelegen  is,  cnde  off  doctor  Leonninus 
aldacr  re  infecta  gcscbeydcn  is,  oock  mcdc  boe  bct  met  buys 
te  HcdcU  staet,  ende  wat  soldatcn  dacrop  Icggende  zyn.  Ende 
indien  bevonden  wcrt  gccn  boopc  te  zyn  lot  sHertogenbosscb, 
off  oock  de  zaeckc  alsnocb  in  twylFcl  te  slaen,  dat  alsdan  die 
voors.  inlerdiclie,  soo  verre  die  als  nocb  nyet  gedaen  is,  tôt 
Bommel  gedaen  worde,  soo  mcn  nyet  van  me\  ninge  is  die  van 
sllertogcnbossche  dicr  zacckcn  zus  staende  ecnige  locvoeringe 
le  laten  geschiedcn,  al  dit  nocblans  opt  goed  bebaegcn  van 
Zyne  Genade,  die  mcn  cerst  cnde  alvoirens  bieralT  sprcken  sal, 
wacrtoe  gecommillccrt  zyn  den  bccrc  van  Asperen  cnde  den 
borgermeeslcr  van  Vcnloo. 

Is  hicrnaer,  1er  instanlie  van  die  van  Anlwcrpen,  in  delibo- 


(80) 

ralic  2;f'lc}  t  o(T  mcn  aile  clic  Duytsche  ruytcrcn  acnhoudcri 
sali  offnyet,  ciidc  is  cyntelick  gearrestccit  dat  mcn,  aclitervol- 
gondc  de  voorgaende  resolutic,  tôt  laste  van  de  naerdcr  geu- 
niccrde  provincicn  daervnn  acnhoîdcn  sal  macr  tôt  duyscnt 
toc,  onde  dat  \oordcn  tyt  van  Iwcc  niacnden.  Endc  voir  soc 
vclc  bclangt  de  reste  van  de  \oors.  ruyttcren,  dat  dandcrc 
provincicn,  als  Brabanî,  Vlaendercn,  etc.,  nocli  by  de  gencrali- 
Icyt  blyvende,  die  tôt  bacrcn  laslc  zuUcn  mogen  acnhoudcn, 
soo  verre  dacr  andcrs  lioope  oftc  apparenlic  is  dat  dselve  sicli 
lot  dicnste  van  de  landen  soudcn  wiilen  latcn  gcbruycken. 

Endc  ommcop  dcn  dienst  ende  soldye  te  handcicn  meticn 
grave  van  Ilohcnloc  zyn  gecomniittccrt  een  van  Utrcchtende 
ccn  van  Antwcrpcn. 

Is  nocli  gcresolveert  dat  acngacndc  de  resolutic  op  gistcrcn 
gcnomcn  van  dat  mcn  op  ycdcr  tonne  bicrs  noch  twec  stuvcrs 
sel  (en  snl,yedergcdepulcerde  zyn  rapport  doen  ende  in  brcngcn 
sal  binncn  dcn  tyt  van  XIIII  dagen,  ende  dat  tvoors.  tonnegelt, 
ingevalle  van  aggreatic,  inncgaen  sa!  dcn  XX'"  Augusti. 


Den  III"'  AïKjusti. 

Opte  missive  gccomen  vanden  grave  van  Rennenbcrch  is 
gercsolvcert  Zyne  Gcnade  voor  antwoort  le  scriven,  cerst 
bclangcnde  de  roolrocken,  dat  Zyne  Genade  dselve  tôt  laste  van 
de  nacrdor  gcnniccrde  provincicn  sal  mogen  acnhoudcn,  cntle 
acngaende  die  vcrhooginge  vande  licentcn  dcr  gocdcrcn  ende 
wacrcn  die  (e  lande  met  wagens  ofle  karren  gevoert  wordcn, 
dat  mcn  dacralf  den  dcrden  pcnninck  mcer  ncmen  sal  als  van 
dcghene  die  te  watcr  gevoert  worden;  dat  voorts,  soo  vêle 
acngaet  Coilzbach,  Zyne  Gcnade  dsclve  sal  detinercn  ende  vci- 
zecckcrcn,  wacr  endc  tôt  wat  placlzcn  by  dcnsclven  sal  weten 
te  becoiiicn,  ende  off  by  denselvcn  Corlzbacli  nyct  ende  wi.^tc 


(81  ) 

le  bccoracn  dal,  Zyne  Gcnadc  al  evcnwel  Irachlen  sal  oni 
Schenck  versekert  te  zyn. 

Ten  selven  dage  is  voorgenomen  van  poincte  tôt  poincte  die 
inslnictieby  de  générale  statcngcconcipieert  ende  byde  heeren 
van  Anlwcrpen  voorgebrocht,  ende  is  daerop  geadviscert  opt 
beliagen  van  de  provincien  zulcx  als  by  Ischriftclycke  concept 
daervan  gemaccl  breder  vervat  is. 

Syn  hicrnae  in  don  collegie  gecompareert  Jacques  Walraeven 
onde  Lodewyck  Bloemaels,  als  gecommitteerdcn  van  vvegen 
den  colonncls,  capiteyncn,  gilden  ende  gemeenten  der  stadt 
Anlwcrpen,  ovcrlevercnde  hacr  brieven  van  credentie  mitsga- 
ders  zeker  schriftelycke  inslruclie,  versoeckcndc  als  in  deselve. 


Den  IIIl"  Augusli. 

Is  wedcrommc  gercsumecrt  dinslructie  by  de  liecren  van 
Anlwcrpen  ovcrgcbracht,  daervan  hiervoircns  gemenlionneert 
es,  ende  nae  lange  eommunicatie  is  eyntclyck  gepersisteerl  by 
voorgaeiide  advys  Iwelck  men  by  geschrifte  soude  doen  stellen 
om  de  provincien  voorts  overgesonden  te  worden. 


Den  V"  Àugusti. 

Is  gclesen  zekere  concept  van  obligatie  inlioudende  belooflo 
voor  den  ritmeestcr  den  fryheerc  van  Cortzbacli  belangende 
den  gevangen  Martien  Schenck,  ende  is  dselvc  goetgevonden, 
jîcarresteert  cndc  bclast  int  nette  te  scryven. 

Opt  acngeven  van  den  borgermeester  mitsgaders  de  aclil 
borger  hopkiyden  der  stadt  van  Utrccht,  is  dcselven  voor  ant- 
woort  gcgeven,  cerstsoo  vcel  belangt  tversouck  by  beraluyden 
gcdacn,  noopende  de  publicalie  van  den  rosenobei  op  Vlll  gul- 
den  ende  den  daeldcr  op  XXXI 1  scliellingen,  volgcns  den  voct 

Tome  xv^  A'"'  série.  6 


(82) 

van  de  gcneracis  van  dcr  muntcn  van  Gelrclant,  Ilollant  endc 
Ulrcclit  in  den  [lagc  gcracmpl  cndo  nadcrliaiit  by  de  gcdepu- 
Iccrde  der  naerdcr  geuniccrdc  provincicn  gcapprobeert,datdic 
gcdcpulci'i'dc  van  Ilollant  acn  liacr  inccstcrs  scryven  sullen, 
gclyck  zy  oock  zulcx  acngcnoincn  licbbon  te  docn,  len  eynde 
dacrinnc  voorsien  niocbtc  wordcn,  gclyck  zy  nyct  en  IwyfTclcn 
off  zulcx  sal  by  bcmluyden  wcl  gcefTecliiccrl  worden.  Endc  zoc 
velc  belangt  liet  opniaecken  van  de  iwcc  bolwercken,  alsoo  zy 
alrecdc  lot  fortiflicatie  endc  opmacckingc  van  do  Iwee  bol- 
wercken by  hemlicden  gcniaccl  die  nuintc  binncn  Ulvccbl 
daerloc  gecmployecrt  liebbcn,  dat  zy,  tôt  dat  andcrs  dacrinnc 
inoclile  versicn  wordcn,  zullcn  niogen  blyven  conlinucrcndc 
endc  dicselvc  lot  opniakinge  van  de  Iwee  bolwercken  by  iiein- 
luydcn  gcprclcndcerl  voorls  cniployeren,  endc  sullen,  soe  vcel 
acngact  bet  luiys  te  Buyren,  acn  Zync  Excellcncie  scryven 
opdat  by  deselve  Z)ne  Exccllenlie  lot  verzceckertbcyt  van 
Isclve  buys  inoclite  voirsien  worden. 

Syn  omme  met  Zyne  Gcnade  van  Nassau  ladviscren  op  de 
zaccke  van  den  bertogc  van  Anjou  gcconiniillecrt  Slocp,  Tliiii 
cnde  den  borgcrmeestcr  Stralcn. 


Den  Vit"  Augusli. 

Is  erscbcnen  de  iieere  van  S'  Aldcgonde  overleverende 
zekcrc  brievcn  van  crcdenlie  van  de  princelyckc  Exccllenlie 
endc  hceft  vuyt  cracblc  van  dien  goproponccrt  diverscbe 
poinclen  die  by  beloolTde  le  levercn  soniniarie  by  gescbrifte. 

Is  gercsolveert  dat  boven  die  twee  oplcn  V"  descr  gecoin- 
niiltecrt  on»  nielten  grave  van  Holieiiloe  le  bandelcn  bclan- 
gende  die  duysent  ruyteren  die  mon  lot  dicnste  vandenaerdcie 
geuniccrdc  provincicn  .'■al  aenbouden,  nocli  ccn  dacr  bcncfTcns 
by  die  van  Ilollant  te  couimiltcren,  waci  toc  die  van  Ilollant 
genominccrt  bebben  doctor  Maison,  endc  oin  dinslruclie  le 
concipicrcn  zyn  gcconiniillecrt  Rooida,  Tbin  cnde  Martini. 


(  85  ) 

Den  VII I'"  Augusti. 

Is  gelescn  zekerc  gesclirifle  overgelevert  by  die  van  Ant- 
werpen,  wesende  in  effect  tgcne  in  voorgaende  inslructie  ver- 
haclt  ende  gededucecrt  is,  ende  is,  nae  lange  communicalie, 
evnlelyck  goelgevondcn  dat  men  eerst  ende  alvoircns  diens- 
acngaende  mondelingc  soude  communicercn  mctten  secretaris 
Martiny,  om  Iwelcke  le  doen  gecommiticert  zyn  Stoop  ende 
Thin. 

Den  IX'"  Augusti. 

Syn  geresumccri  zckere  articnlcn  zoe  op  hnn  mondclinge 
als  schriftelycke  aengeven  by  die  van  Antwcrpcn  gcdaen  den 
VII'"  deser,  belangende  zekcre  contributie  by  iiemluyden  voop 
etlelicke  voii'leden.,.(.S(V)gedaen  ende  naer  lecture  zyn  desclve 
gearrestcert. 

AIsoo  mcesters  Pauwels  Buys  ende  Floris  Thin  ontboden 
zyn  gcweest  by  myn  lieere  den  stadtholder  grave  Joban  ende 
den  grave  van  Hobcnloe,  belangende  den  rilmeester  ende  fry- 
heer  van  Corlzbach,  ende  dat  haerluyden  Genade  versochlen 
dat  men  denzclven  Corztbach  op  banttastinge  ende  onder 
beloefle  van  nyet  vuyt  die  canier  ende  liuyse  te  gacn  soude 
w  illen  van  de  soldaten  ofte  borgeren  onlslaen,  is  nyetlerain, 
tseive  gcboort,  by  de  voorgaende  resolutie  gepersisteert,  yuyt- 
gesondert  dat  die  van  IloUant  opinieerden  dat  men  denselven 
Cortzbacii  op  banltaslinge  ende  onder  voorgaende  beloften  van 
liacrluydcn  Genade  soude  van  de  seive  soldaten  ende  borgeren 
ontslacn. 

Is  voorts  geresolveert  den  ruyteren  nocb  voor  den  tyt  van 
twce  inaenden  aen  te  holdcn,  ende  om  met  den  grave  van 
Ilobeidoe  diensaengaendc  te  handelcn  zyn  gecommilteert  de 
licercn  vaii  Aspcren,  van  S'  Aldegonde,  NYolnicrlluiyscn  ende 
Danycl  de  Grceff. 


(84) 


Dell  X'"  Aiigusii. 

Syn  erschcncn  dambassadcurs  van  denduerliichligciiliooch- 
gcborcn  furst  herloge  Ilans  Casiinirus,  paisgrave  opten 
Rhyn,  etc.,  presenlercnde  van  wogcn  Zyne  fiirslelycke  Genade 
aile  eerbiedinge  ende  gewilligen  dienst  toi  voordcringc  van  de 
naerder  unie  ende  welvaert  van  den  genieenen  vaderlande, 
omme  welckc  gcsanlhen  ofte  ambassadeurs  le  bcdancken 
niitsgaders  deselve  te  versoccken  omme  sich  voir  desen  dach 
noch  albicr  te  willen  laten  vinden,  gecommittcerl  zyn  de  beere 
van  Aspei'cn  ende...  [sic);  dan  alsoo  sy  sich  ontschuldicbden  ende 
sachten  dat  bel  bemiuyden  nyet  mogelyck  en  was  dien  dach  te 
blyven,  liebben  deselve  bedanct  van  de  eerbiedinge  van  wegcn 
Zyne  Excellencie  gedaen,  presenlerende  van  gelyrkcn  ailes 
Zyne  furslelycke  Genade  wedcr  te  goet  le  willen  doen,  wes  in 
baerluyden  machl  was,  sonder  daerinne  eenichsins  in  gebreke 
te  blyven. 

Is  hiernae  erschenen  die  grave  van  Hardegli,  verclarende 
hoe  dat  hy  verslaen  haddc  van  graven  Johan  van  Nassau 
ende  den  grave  van  Hohenloe  dal  eenige  van  de  gcdepu- 
tcerden  hem  beschuldicht  hadden  van  dat  hy  in  den  léger  van 
den  prince  van  Parma  geweesl  soude  zyn,  ende  dat  hy 
daeromme  alhier  was  erschyniiende,  cm  bcm  sdven  le  verde- 
dingen  ende  le  veranlwoorden,  denwelcken  voor  antwoort 
gegeven  is,  alsoo  hcl  een  zake  was  van  grooter  insien  bel 
gansche  collegie  belreffende,  dat  daeromme  Zyne  Genade 
tgene  hy  by  monde  verclaerde  gclieven  soude  te  vervalten 
by  geschrifte,  namenllyck  dal  hy  sulcx  vuytc  mondl  van  de 
voors.  graven  gehoerl  haddc,  ende  Isclve  geschrifte  met  zyn 
eyghen  liant  ondertckenen. 

Is  mede  goetgevonden  die  van  Vcnloo  aen  le  scryven  dat 
zv  selffs  ccnige  quanlitcyl  van  spiesscn  willen  laten  maeckcn 
toi  cost  van  de  generaliteyl,  zoo  zy  scUTs  stofT  ende  meeslers 
genocch  in  haer  sladt  hebbcn. 


(8o  ) 


De  II  XI'"  Augusti. 

Is  in  de  vergaderinge  gccomen  die  licere  van  Sinl-Aldcgondc 
ovcrlevcrendc  zckere  missive  van  Zyne  princelycke  Exccilen- 
cic  ende  lieeft  in  crachle  van  dien  gcproponcert  diverschc 
zwaricheydcn  daerop  hy  versochle  mellcn  aldereerstcn  eene 
vriichlbarige  rcsolulic  gcnomcn  te  mogen  wordcn,  belovendc 
nycllcniin  Igcne  hy  niondelinge  vcrliaelt  hadde  by  geschrifte 
ovor  le  snllen  leveren. 

Is  noch  gcresolveert  aïs  dat  men  mctten  overslen  Stcenbach 
sal  handelcn  ende  de  soldalen  ondcr  zvn  régiment  gcwillicb 
synde  sal  in  dicnsfe  aenhoudcn  ende  donwiilige  casseren,  mits 
dat  deselvc  gcwillige  gehouden  siillen  zyn,  gciyck  andere  sol- 
daten  in  dienst  dcr  naerdcr  geuniecrde  provincicn  zynde,  sicli 
meteen  half  macnt  soit  le  lalen  monslcren  op  dordonnancie 
van  Hollant,  ende  evcnvcrre  zy  op  de  selve  voct  liemhiyden  nyct 
en  willen  lalen  monsteren  (daerop  men  nochlansseer  insisleren 
sal)  dat  men  alsdan  de  gev^illige  voor  een  lyl  sal  aenhoiiden  op 
de  Iceningc  van  Xll""  £  ter  macnt,  voor  tganssclie  régiment 
aile  ibien  dagcn  een  dcrdedecl. 

Is  wcder  de  zaecke  van  Corlzbach  voir  handen  genomcn 
ende  is,  nyetjegenstaende  de  vooigacnde  resolulie,  ter  ernster 
versoiick  van  Zyne  Genade  ende  de  grave  van  Ilohenloe,  gere- 
solveert  dat  men  denselven  Corlzbach  op  hanttaslinge  ende 
onder  bcloflc  van  nyet  vuyter  herberge  te  znllen  gaen  ofte 
lontwyckcn,  sonder  consent  van  tcollegie,  voor  ende  alhier  liy 
alhier  gelcvert  sal  hcbben  Martien  Schenck,  van  de  wacht  dcr 
borgercn  sal  onlslaen  ende  verlichlen,  mits  dat  Zyne  Genade 
ende  den  grave  van  Hohenloe  lien  beydcn  sullen  verobligeren 
ende  sterck  niaken  dat  den  voors.  Schenck  alhier  binncn 
Utrechl  acht  ofte  ihien  dagen  gelevcrt  sal  wordcn,  ende  omme 
tsclve  Zyne  Genade  aen  le  diencn  zyn  gecommitteert  Lonck,^ 


(8(i) 

Roorda,  Zuylcn  cndc  Bacldc,  cndc  omnic  dcn  voors.  vrylieerc 
van  Corizbach  de  liant  cndc  stipulatie  nfT  le  nemen  is  gocom- 
niilleert  ende  gcaucthoriscerl  dcn  olficicr  van  Ulrcclil  eiide 
dal  in  prcsentie  van  Iwce  sclicpenen. 

Syn  ten  scivcn  dage  crsclienen  de  liccrc  van  Zwietcn  cnde 
van  der  Laen,  ovcrlevcrendc  zekcre  hricven  van  credcnlien 
van  Zyne  princelycke  Excellcncic  cnde  in  crachle  van  dien 
proponerende  tgene  zy  in  mandatis  haddcn. 


Den  X/I'"  Augiisti. 

Gehoort  hct  rapport  van  nieeslerPauwclsBuys  ende  anderen 
gewecsl  zynde  l)y  den  ritmecslcr  Cortsbacli,  is  eynlelyck,  nac 
lange  communicalie,  gocigevonden  ende  gcrcsolvecrt,  op  hant- 
laslinge  ende  ondcr  beloolle  van  dat  hy  1er  cause  van  dcn 
arresle  acn  zyn  persocn  gcdacn,  de  gennicerde  provincien, 
steden  ofte  leden  van  dien  int  particulier  (niel)  sal  beseliadigen, 
niisdocn  ofte  misseggen,  doen  beseliadigen,  niisseggcn  ofle 
misdocn,  mils  dal  beyde  de  graven  van  Nassau  ende  Ilolienloe 
sicli  sullen  ondcr  liaere  banden  vcrobligeren  ende  sterck 
maken  dat  den  gevangen  Scbenck  alhicr  binnen  Ulrcebt  in 
handcn  van  de  gedeputecrde  van  de  naerdcr  gcnniecrdc  pro- 
vincien binnen  acbl  ofle  ibicn  dagcn  gelevert  sal  worden, 
ende  zyn  oninie  den  voors.  Corlsbach  de  liant  ende  stipu- 
latie aff  le  ncmen  gecommilteerl  Buys,  van  der  Borcb  ende 
Baclde. 

Is  voirgcnomen  d'inslruclie  ofte  proposilie  by  den  liecre  van 
Sint-Aldegonde  van  wegen  Zyne  princelycke  Excellcncic  ovcr- 
gelevcrt,  ende  nac  leclure  is  goetgevonden,  alvoircns  ycl  wes 
daerop  le  adviseren  ofte  rcsolvercn,  dat  ycdcr  sal  sicb  naerdcr 
bedenckcn  cndc  oock  zyn  advys,  indient  gcicgcn  is,  vcrvallen 
ende  inbrengen  tcgcns  niorgen,  omme  alsdan  eencn  eenpae- 
rigen  advyse  by  Igemeen  collegie  genomcn  ende  gcconcijiieert 
le  mogen  worden. 


(87) 


Den  XIII"  Augusli. 

Alsoo  incn  versiaen  lieeft  dat  grave  Jolian  zwaricliedcn  niacct 
onime  tonderlckencn  de  obligatic  noopende  dal  den  gevangen 
Schcnck  by  Cortzbach  alhicr  binncn  Ulrccht  gcicvert  soude 
wordcn,  soo  is  goelgevondcn  cnde  geresolveert  dal  men  sich 
sal  latcn  coiitciilcren  mcKc  haut  onde  bdofle  van  den  graefT 
van  Hobcnloe  allccn  cnde  dal  men  daermcde  cnde  op  banltas- 
linge  cnde  onder  bcloftc  als  in  de  ^oorgaende  resolulie  den 
voornoemdcn  Cortsbacb  ontslacn  sal,  cnde  omnie  tsclve  den 
voornocnidcn  Corlzbach  te  insinucrcn  cnde  denselven  te  onl- 
slaen,  zyn  gecomiltccrl  den  bccre  van  Aspercn,  liuys  cnde 
Dilsen,  dcnwelekcn  mon  oock  belooft  hccfl  te  indenipncrcn, 
costclocs  cnde  scliadelocs  te  houden  van  alsulcke  belofte  als 
/yluydcn  in  bacr  privé  naem  sullcn  niogcn  docn  voor  de 
oncostcn  van  den  voors.  Corlsbach. 

Is  mcde  goelgevondcn  dat  n)cn  soude  handelen  meltcn 
grave  van  Hohcnloe  opte  aenholdinge  cnde  dienste  van  de 
XV'  pecrden  lot  dienste  van  de  naerder  gciinicerde  provin- 
cien,  cnde  zyn  dacrloe  gccommiltccrt  den  ovcrslen  Senoy, 
die  liecrc  van  Aspercn,  Brcmpt,  drost  van  Slralcn  cnde 
meeslcr  Pauwels  Buvs. 


Den  XI IIP"  Atiyusli 

Syn  gccommillcert  Nicolacs  van  der  Lacn,  de  hecre  van 
Brakcl  cnde  Valcrius  van  Dalc  omme  baer  te  vervocgcn  by 
Zyne  Gcnade  van  Nassau  cnde  sich  le  advysercn  zekcre  raid- 
delen,  daerop  men  cène  zekcre  quantiteyt  van  penningen  in 
Duytslant  soude  mogcn  lichtcn  oj)  intcrest  lot  bchocff  van  de 
naerder  gcunicerdc  i)rovincicn. 


(88) 


Den  XV"'  Augusti. 

Is  wcdcromme  gearresieert  dat,  volgendc  voorgaende  reso- 
lulie,  op  ycdcr  tonne  biers  dat  binnen  der  naerder  geuniecrde 
provincicn  gebrouvven  sal  worden,  noch  geslelt  sal  wordcn 
cencn  dobbelen  stuver  endc  dat  voor  ccn  jaer. 


Den  AT/'"  Augusti. 

Syn  geopent  endc  gelesen  zekerc  Iwee  missiven  comcnde 
vande  staten  van  Hollant,  deene  belangcnde  de  convoyen  die 
zy  suslinccrdcn  bchoorcn  betaelt  te  worden  ter  plaelzen  dacr 
de  gocdercn  gcladen  cnde  onlladen  worden,  milsgaders  dat 
Zyne  Genade  van  Nassau  sich  pcrsoonlyck  soude  transporteren 
binnen  Bomniel,  om  daer  op  ailes  ordre  te  slcllen  cnde  voorsie- 
ninge  le  doen  dat  die  van  sllertogcnbosch  gheen  locvoeringe 
van  proviande  ofte  andcre  nootdrufticbcydcn  gcdacn  en 
worde,  ende  dandere  concernerende  de  belalinge  van  de  sol- 
dalen  Icggendc  binnen  Brucsscl  endc  Viivoorde,  denwelckeii 
zy  bereyt  waeren  te  verstreckcn  op  ende  in  afslach  van  hun 
maentelicke  quote  ter  somme  toe  van  XXVI™ ^,  achtervolgende 
tscryvcns  ende  versocck  van  Zyne  Excellencie,  daervan  zy  de 
missiven  mede  oversonden.  Endc  is  gcrcsolvcert  dat  nyetjc- 
genstaendc  iscryven  van  Zyne  Excellencie,  mcn  soude  scryvcn 
acnde  staten  van  Ilollant  voors.  dat  zy  nyct  naelalen  en  souden 
van  bun  macntelycke  quote  alhier  binnen  Ulrccbt,  acn  han- 
den  van  den  ontfanger  generacl,  metterdaet  over  te  scnden, 
achtervolgende  de  repartilic  cnde  obligatic  daerop  gevolcht 
ende  by  hcmluyden  geaggreert,  tcn  eynde  dcselve  penningcn 
verstrcct  ende  geemployecrl  raochten  worden  lot  behouff 
van  de  garnisoenen  leggcndc  in  den  ovenjuartier,  die  mcn 


(  89) 

deselvc  loegescyl  hadde  ende  alwaer  die  noollclycke  gcschict 
mosten  wordon,  orarnc  dsclve  soldatcn  endc  garnisoenen  in 
ofïicio  te  hoiiden  ende  aile  miiyteryen  (daerloe  sy  sich  alrecde 
bcgonslcn  te  begcvcn)  te  vermyden,  ende  dat  voor  soo  velc 
aengael  de  garnisoenen  leggcnde  i>innen  Brucsscle  endc  Vil- 
voorden,  alsoo  die  van  Antwerpen  nu  nicde  in  de  nacrdcr  unie 
gecoinen  ende  gestclt  warcn  op  LXXX™  £  1er  macnf,  dat  nien 
desclve  garnisoenen  daervuyt  sal  mogen  cotitenteren  ende 
breder  aïs  in  de  minute. 

Is  ten  sclven  dage  wederomme  gediscoureert  op  de  zaccke 
van  den  Ileiloge  van  Anjou  opt  gouvernement  van  den  lande, 
traclaet  van  den  peyse  endc  diergclycke  wicbligc  zaeckcn  in  de 
instruclie  van  den  hcere  van  S'  Aldegonde  breder  vervat. 


Den  XYll""  Augiisli. 

Is  voer  goet  aengesien  ende  gearresteert  dat  men  Danyel 
van  Gboer  van  de  Wyer  sal  aennemen  tôt  een  ritmeester  van 
ir  peerden,  endc  omme  diensaengacnde  mclten  selven  te  han- 
delen  ende  versj)reecken  zyn  gecommittcert  d  lieercn  \i\n 
Asperen  ende  Brakei. 

Syn  ten  selven  dage,  ominc  met  Martini  te  comraunicercn 
noopende  liet  différent  van  de  contributie  by  die  van  Antwer- 
pen te  doen,  gecoinmittcerl  Sloop  cndeTbin. 

Is  hicrnac  goetgevonden  ende  gearresteert  dat  acbtervol- 
gende  menigvuldicbo  versoecken  by  de  Gedeputeerden  van 
Ghent  aen  den  collegie  gcdaen,  sal  eommitleren  gelyck  oock 
zyn  gecommittcert  Alcxander  Benlinck,  borgermeester  dcr 
sladt  Aernbcm,  mcester  Scbastiaen  Looze  ende  Caspar  van 
Vosbergen,  bailliu  van  dcr  Veere,  omme  te  reysen  naer  Gbcnt 
ende  aldaer  proponeren,  doen  endc  bcsoigneren  navolgcnde 
d'instruclie  dewelcke  men  licmluydcn  medc  geven  sal,  wel 
verstaende  dat  dsclve  instructie  eerst  ende  alvoirens  by  bem- 


(  'JO) 

luyden  sal  wordcn  gccommunicccrt  met  myn  hccrc  dcn  prince 
van  Oraigncn. 

Ton  selvcn  dage  is  bj^  de  gcdcputcerdeii  van  Yprc  vcrsoclit 
dut  men  de  slcde  van  Ypre  soude  consenleren  cliryehsvolck  te 
mogcn  liclitcn  op  dcn  naem  van  de  geunieerdc  provincien  toi 
conscrvalic  cndc  bcscliernienisse  van  de  selve  slede  ende 
d'ingesclencn  van  dycn  legens  des  vianls  ende  nialcontenlen 
aensla"en. 


Den  AVIIT"  Augusli. 

AIsoo  die  gedepulcerden  van  de  nacrdere  geiiiiiccrde  pro- 
vincien zckerc  scryvcns  cndc  advertencic  onlfangen  liebbcn 
dat  de  garnisoenen  in  den  overquarlior  Icggende  sicli  lot 
nuiteryc  zyn  bcgevende  doir  faullc  van  bctalinge,  snicx  dat 
groolclycx  (c  bcduchlcn  is  dal  de  sledcn  daerin  dcsclve  zyn 
Icggende  (wesendc  de  voornaemptstc  sterckten  cndc  voor- 
schanssen  van  den  furstendomme  van  Gclre  cndc  omicggcndc 
nacrdcr  geunieerdc  provincien)  in  eciiige  aUeralie  cndc  incon- 
venicnten  sullcn  vallcn,  ten  wacre  nien  de  voors.  garnisoenen 
promptelyck  ende  mctlcrdaet  liacr  locgeseydc  bctalinge  fur- 
neerdc,  Soo  ist  dat  dvoors.  gedepulcerden  de  zaccken  van 
die  van  den  overquarlicr  mitsgadcrs  die  van  Brucsselc  in  coni- 
municatie  gclcyt  ende  daerop  rypclyck  gelel  hcbbcnde,  eynlc- 
lyck  by  gemccncn  advyse  goctgevondcn  cndc  gearrcslcert 
hebben  dat  nien  voor  ailes  die  garnisoenen  in  dcn  voors. 
overquarlicr  Icggende  van  bctalinge  bcsorgen  sal,  ende  dat  te 
dien  eynde  de  stalen  van  Ilollant  bacr  penningen  die  zy  vol- 
gendc  de  reparlilie  cndc  obligatic  daerop  gevo'cbt  cndc  by 
bemluydcn  gcaggrceerl  scbuldich  zyn,  albier  binnen  Utrecbt 
acn  handen  van  den  onlfangcr  generael  metterdaet  ende  son- 
der ecnich  vcrlreck  ovcrsenden  zullen,  ende  dat  men  deselvc 
staten    len   dien    fyne   van    desc   resolutie   sal    verwittigen, 


(91  ) 

cnde  voor  soe  vele  belangt  die  van  Briiessele,  gcmcrct  die 
Viin  Anlwerpcn  de  voet  van  conlributic  alhier  onlanox 
beracnipt  (by  dewcicke  zyluyden  ende  die  van  bacre  quartier 
gesleit  zyn  op  LXXX™  £  1er  maenl)  aisnocli  eyntelyck  nyel  en 
hcbbt-n  bewillicbt  ende  niogelyck  nocb  den  tyl  aciiloopen  sal 
aleer  zyluyden  bacr  gemeynlcn  daerloc  zullen  welen  le 
induceren,  sal  men  Zyne  Excelloncie  middelerlyt  requireren 
ende  aulboriscren  omnie  op  den  naem  ende  lot  lasle  van  de 
nacrder  gounieerde  provincicn  te  liclilen  op  intercsl  de  somme 
van  XV  off  XVI'"  £,  omme  die  tôt  beboiifT  ende  onderstant 
van  de  voors.  garnisoenen  binncn  Brucssel  cnde  Vilvoorden 
leggende  verdeyll  ende  bekeert  le  mogcn  worden. 


Den  XX""  Augiisti. 

Alsoe  die  provincicn  (nyeUcgenstaende  mcnicbfuldens 
scryvens  acn  dcselve  gcdaen)  onwillicb  ende  in  gebreke  blevcn 
bacr  respective  quotcn  te  furnercn  ende  albicr  binncn  Ulrccbl 
aen  banden  van  den  ontfanger  gcncrael  over  le  scyndcn,  acb- 
tcrvolgcnde  de  bcwillicbde  rcparlilie  ende  obiigatie  dacrop 
ende  vuyl  gevolcbt  ende  dat  men  nocbtans  dcsclvc  pcnningcn 
nootlelyck  van  doen  badde  omme  de  garnisoenen  in  den  ovcr- 
quarlier  leggende,  die  sich  by  gebreccke  van  belalinge  lot 
muterye  waeren  begevende,  in  oflicio  te  conlinucrcn,  soo  is 
eyntelyck  goetgevonden  ende  by  gemeen  advyse  gearrcsteert 
dat  men  die  van  Hollant,  Zeclant,  Vrieslant  cnde  Omiandcn  by 
missive  sal  somnicrcn  ten  cynde  desclve  alsnocb  bacre  respec- 
tive resterende  quoten  furnercn,  op  peyne  van  rigoureuse 
excculie  acblcrvolgende  de  voors.  obiigatie  brcdcrs  in  de 
minute  van  de  missive  daervan  zynde.  Ende  belangende  die 
van  Gelrelant  es  geresolveert  dat  men  de  drossaten  van  de 
hooge  ende  lecgeVeluwe albicr  binnen  Utrecht  zal  verscryvcn, 
omme  dcselve  van  gelyeken  le  bevelen  dat  zy  dacrop  bacr 


(  92  ) 

respcclivc  quartiercn  docn  furneren  len  minslcn  IIII'"  £,  op 
peynevan  cxeculie  aïs  boven. 

Is  liiernac  wederommc  voorgcnomen  d'instructic  ofle  pro- 
posilie  van  dcn  heerc  van  S'  Aldcgonde  ende  is  gcdiscourecrt 
opt  poinct  van  Igouvernement  van  dcn  lande  ende  andcrc 
poinctcn  in  deselvc  inslructic  begrepen,  sonder  daltcr  noch- 
tans  yct  wes  finalick  es  gcresolveert,  vuytgcsondcrt  dat  mon 
op  yedcr  tonne  biers  die  gebrouwen  sal  worden  in  dese  naer- 
dcr  gcunicerde  provincien  (acbtervolgende  de  resolulie  landc- 
rcn  tyden  genomcn)  sal  stcUen  Iwcc  stuvcrs,  omme  daermede 
te  vervallen  de  coslcn  van  ammonitie,  bchellclyck  nocbtans 
ende  wel  vcrstaende  dat  die  provincien  die  densclven  inipost 
nyet  en  sullcn  begecren  le  betalcn,  zullen  moghen  volstacn 
mils  in  plactze  van  dien  haer  maentclycke  quole  bel  XX"  dcel 
vci'boogcnde,  onimc  tselveXX"  doel  insgeiycx  gccmployecrt  te 
worden  loUc  voors.  ammonitie,  waervan  men  te  dien  eynde 
particulier  onlfanck  maecken  ende  bouden  sal.  Ende  is  tgene 
voors.  is  le  vcrstaen  van  aile  bicren,  ende  zoe  wcl  inheemscbe 
(die  bctaell  zullen  worden  byden  brouwer)  aïs  vuytbcemscbe 
die  belaelt  zullen  worden  by  den  cersten  vercooper  ende  dit 
al  by  provisie  ende  voor  den  tyt  van  dryc  maenden. 

Den  XXlt"  AuguslL 

Is  nae  voorgaende  lecture  gearresteert  d'instruclie  op  de 
onlfangers  van  de  convoyen  gcconcipieert,  salvo  dat  de  prouf- 
fylen  proccdcrendc  van  de  pasportcn,  volgcnde  de  moderalie 
dacrinne  gcstclt,  zullen  by  de  onlfangers  in  rckeningegebrocbt 
worden,  onimc  desclve  bacr  affgelogen  te  mogen  worden  aan 
haerc  gagien. 

Syn  biernac  gccommitteert  Alcxander  Bentinck,  borgcr- 
meeslei'  lot  Aernbem,  meester  Pauwels  Buys,  advocaet  van  de 
slatcn  van  llollanl,  Caspar  van  Vosbergen,  bailliu  van  der 
Veere,  meeslcrFloris  Tbin,  advocaet  van  dcslaten  van  Ulrecbt, 
doctor  Caerl  Roorda,  gedepuleerde  van  Vrieslant,  becre  Joban 


(93) 

vanStralen,  horgermeesler  tôt  Anlwcrpcn  oftc  niccslcr  Willem 
Martini,  greffier  aldaer,  inceslcr  Christiaen  Hardcwyii,  gcdepu- 
tecrde  van  Ghent  oftc  ycmant  anders  van  qualité  te  nomineren 
by  de  drye  leden  aldaci-,  cnde  niecstcr  Picter  Backle,  pcnsion- 
naris  dcr  stede  van  Yprc,  omme  sich  binnen  dcn  tyl  van  acht 
dagen  te  vervolgen  binnen  Ghent  by  Zyne  Excellentie  ofte 
eidcrs  daer  dsclve  Zync  Excellencie  wcsen  sal,  omnic  dselve 
by  provisie  ende  middelcrlyl  tôt  dat  opt  gouvernement  endc 
belcyt  van  dien  naerder  gedisponcert  sal  zyn,  in  raet  te  assis- 
teren,  milsgaders  deselve  Zyne  Excellencie  dadviscn,conceptcn 
cnde  rcsoluiien  opte  proposilie  by  de  licere  van  S'  Aldegonde 
van  wcgen  Zyne  Excellencie  gcdaen,genomen,  te  communiceren 
ende  voorts  aile  andcre  zaecken  tôt  dienst  van  Igemecne  besle 
te  helpen  voirderen,  ende  merckelyck  om  op  de  zaecken  van 
die  van  Ghent  ordre  te  hclpcn  stellen  cnde  sicb  op  de  diffe- 
rcnten,  dicwelcke  die  van  Ghent  voors.  met  de  maleonlcntcn 
hebben  vuytstaende,  volgende  de  resolutie  tanderen  tyden 
genomen  te  informeren,  tcn  eynde  deselve  te  ncdcrgcleyt  ende 
beslicht  mogcn  worden  indient  eenichsins  doenlyck  zy;  des 
soo  sullen  de  voors.  gecommitleerde  bctaelt  worden  elcx  by 
zync  respective  provincie. 

Opt  rapport  gcdaen  by  Jacob  Muys,  onlfanger  generael  van  de 
slaten  van  Ilollant,  ende  meester  Willem  Martini,  greffier  dei- 
stadt  Antwerpcn,  bclangende  dat  myn  heere  gracfT  Johan  van 
Nassau  vcrclacrt  badde  le  vreden  te  zyn,  lot  bchoutî  van  de 
naerder  geuniccrde  provincien,  zekcrc  (juantiteyt  van  pennin- 
gcn  op  redclyckcn  interest  le  furnercn,  mils  licbbcnde  beboor- 
lyck  aclc  van  indempnilie  endc  vcrzceckerlbeyt  dal  oock  Zyne 
Gcnadc  sich  crboden  hadt  van  wegcn  der  voors.  provincien 
met  ccnighc  hcercn,  stcdcn  ofle  leden  des  rycx  le  handelen, 
beboudens  dat  tselve  nyct  on  soude  wcsen  |)rcjudiciabcl  den 
handcl  die  met  dcn  hcrtoge  van  Anjou  voirhandcn  is,  is  eyn- 
telyck  goclgevonden  ende  geresolvccrt  dat  men  Zyne  Gonade 
voir  zyn  verlreck  sal  requirercn,  tcn  eynde  dselve  gelievc  mid- 


(  i)^) 

delertyt  cntle  gcdu\  rende  zyne  «ibsenlie  le  substilueren  ende 
gebruycken  in  zyn  plaetzc  yenianl  van  qualité  ende  die  van  deii 
lantschappc  van  den  fnrstondomme  Gelrc  acngenaem  zynde, 
Izy  den  grave  van  Holienloc  olf  den  fryliccre  van  Hohensax, 
sbIcx  Zync  Genade  dat  goetduncken  sal,  ende  mede  dal  Zyne 
Genadc  zynen  zoon  gracff  Willielm  zal  laien  aenveerdcn  den 
slael  diewelckc  licni  by  de  geuaiecrde  provincicn  aengeboden  is. 


Dell  A'XF"'  Augusti. 

Is  gelcscn  zekere  gescliriflc  geinliluleert  :  Memorie  belan- 
gende  de  zes  inuel  hondert  duijsent  giilden  by  de  générale  sla- 
têii  loi  Anhcerpen  van  ecnige  coopluydcn  gelicht,  ende  nae 
lecture  is  desclve  memorie  belieft  ende  gepasseert  opt  beba- 
gcn  van  de  naerder  geunicerde  provincien. 

Syn  daernae  in  de  vergaderinge  gecomen  de  gedeputcerde 
dcr  stede  van  Bieda,  als  namenllyck  Goderdom  van  Luchtcn- 
burcb,  borgermeesler,Goderroy  Monlens  ende  Cbrisliaen  Baek, 
weessmceslcis,  exhiberende  zekere  bezegelde  eommissic  ol'te 
proeuralic  by  dewelcke  zyluyden  gelasl  ende  gecoramiltecrt 
waron  omme  van  wegcn  de  voors.  stede  le  vcrsoucken  in  de 
naerder  unie  onlfangen  te  worden,  ende  dat  op  zekere  eondi- 
lien  acblervolgende  d'iiistructie  bemluyden  medegegeven,  ver- 
soeckende  eenige  buytcn  collegie  geeommitteerl  te  worden, 
(laermede  zyluyden  de  zaeeken  souden  mogen  communicercn, 
denweleken  voir  anlwoorl  gegeven  is  dat  men  bemIuyJen  ende 
beur  meesicrs  bedaiict  van  baerhiyder  goede  affectie,  ende 
dat  bcniluyden  gelicven  soude  beurluyden  inslructie  cerst 
alvoirens  ovcr  te  leveren  om,  dselve  gesien,  alsdan  eeniglie 
geeommitteerl  te  mogen  worden  len  fyne  by  benduydcn 
versocht. 

Syn  bicrnae  gccommiltcert  Zuyien,  Roorda  ende  Baelde 
omme  te  commuiiictrcn  mette  gedejtuleerden  van  Breda  noo- 
peiuie  taeniicnien  van  de  naerder  unie. 


(  95i) 


Den  XXVI"  Augusli. 

Is  goetgevoiiden  dat  men  dcn  vr}  lieerc  van  Hohensax  sal 
latcn  commanderen  als  overstc  over  de  garnisoenen  Icggende 
in  Gelre  ende  Wachtcndonck. 

Ilcm  dat  men  denselvcn  Hohensax  het  colonnelschap  ?al 
gevcn  van  ecn  régiment  kncchlcn,  mits  denselven  byvoegendc 
tôt  eenen  lieutenant  Schenck  van  Aerssen,  denwclcken  men 
oock  als  ca[iitcyn  een  vendel  kneohten  onder  doen  sal. 


Den  XXIX'"  Augusli. 

Opt  scryven  gecomen  van  Willem  van  Aerssen,  conlrerol- 
Iciir  lot  Nyemegen,  innelioiidende  datter  vêle  lynncwebben 
aldaer  tôt  Nyemegen  vuytgevoert  worden  nae  Goch  ende 
elders  in  den  lande  van  Cleve,  sonder  dat  daervan  betaelt 
worden  het  redit  van  de  eonvoyen,  onder  dexcle  dat  deghcnc 
die  dsclve  lynnewebben  toeeomen  seggen  dselve  inden  -voors. 
lande  van  Cleve  maer  gebrocht  te  worden  omme  aldaer  gebleyct 
te  worden,  is  goetgcvonden  ende  geresolveert,  ten  eynde  de 
gcneraliteyt  nyet  en  wordc  gedefraudeert,  dat  men  van  alsoo- 
daenigo  lynncwebben,  tzy  die  vuyt  ofte  inné  gevocrt  worden, 
van  nu  voorlaen  trecht  van  convoy  betaelt  sal  worden  tôt 
Nyemegen,  belioudens  nochtans  dalse  met  alsulcke  bctalinge 
tAnlwerpen  ofle  elders  mogen  volstaen. 


Den  lesten  Augusli. 

Is  gearresleert  dat  de  resolulic  by  het  collcgie  genomen  op 
de  |)ioposilie  by  den  becre  van  Sinle-Aldegondc  godaen  van 
wegen  Zyne  Excellcncie  sal  worden  secreet  gebouden,  sonder 
oock  dselve  acn  de  slaten  van  (1er  pi-ovincicn  o\  er  Icstiidcn,  lot 
dat  dsclve  met  Zyne  Excellcncie  sal  wesen  gecommuniceert. 


(  *J0  ) 


Dell  Iir  Seplemhris. 

Is  in  de  vorgadcringc  erschcnen  Willem  de  Rouck,  commis 
van  de  financien,  aïs  gedcputeerde  van  de  gcncraele  Slalen, 
overlevcrcndc  zync  Icllcrcn  van  ercdenlie  cndc  in  crachte 
van  dien  proponeerde  secckerc  poincten  die  hy  nadcrhandt 
by  gescriltc  overgelevcrt  liccft. 

Is  nicde  erschcnen  mcester  Panwels  Schucrraans,  schcpen 
cndc  gcdcpulcerdc  dcr  stadt  Anlwcrpen,  ovcrlovcrende  zync 
brievcn  van  credcnlic  cnde  dienvolgencic  i)roponcrende  secc- 
kerc poinclen  die  liy  insgelycks  naederliant  l)y  gescrifte  over- 
geleverl  hccft. 

Ten  selvcn  dacge  is  mcdc  in  de  vcrgacdcringc  gccocmcn 
meesler  Jacob  Vias,  ract,  cnde  Baptista  VogcNanck,  rael  cnde 
griflier  van  Zyne  Exceliencie,  proponercnde  sulcx  aïs  in 
de  zelvc  bricven. 


Den  UIT"  Septcmhris. 

Is  gclescn  seeckcre  resolutie  gcconcipiecrl  opie  proposilie 
gedaen  by  Willem  Rouck  ende  Schucrmans,  gedcpulecrde  van 
de  generaeic  stalen  ende  sladt  Anlwci'pcn  respective,  cnde 
nac  lecture  es  dselve  gearresteert  ende  bcvolen  int  net  gcscrc- 
ven  (e  wordcn. 


Dcn  V"  Septembris. 

Is  geresolvecrt  dat  de  liecrc  van  Rraeckcl  sal  moegcn 
lichten  de  somme  van  duysent  gulden  ende  dat  op  inlcrcst 
acht  ten  hondert,  omnie  die  verstrcckt  le  wordcn  lot  acnritgcll 
van  den  ritmeester  Daniel  van  Goer  van  dcn  Wier  ende  dat  op 
condilicn  als  voorcn  cnde  noch  IIII''  guIdcn  in  voorwaerdcn 
als  boven  lot  exlraordinaris  coslcn. 


(97  ) 

Is  nocli  geordonncert  te  scryvcn  aen  aile  de  provincien  leri 
eynde  deselve  nyet  en  laelcn  elcx  te  fiirnercn,  proniplelyck 
endc  sonder  eenich  vcrlreck,  het  seste  paert  van  de  niaentlycke 
eontributie  van  hacriuyden  niaenllycke  quote  voor  den  lyl 
van  eene  inaenl  lot  leeningc  ende  behoefle  van  de  garnisocnen 
Linnen  Bruyssel  ende  Vilvoorden  leggende. 


Den  VI'"  Septembris. 

Is  gcopent  ende  gelesen  seeckere  missive  coemende  van 
sHertogenbossche,  waerop  geordonnecrl  is  te  rescriberen  zulcx 
uls  in  de  minute. 

Item  alsoe  die  graeff  van  Hohenloe  versocht  haddc  dat  men 
soude  procederen  tôt  afîrekeninge  mette  drie  vanen  ruytercn 
by  de  naerder  geunieerde  [)rovincien  in  dien^te  by  ben  doen 
acnhouden,  mitsgadcrs  dat  men  deselve  vanen  soude  verdeyien 
ende  seeckere  quarlieren  assigneren,  soe  is  by  de  gedepu  teerde 
van  de  naerder  unie  soetcevonden  ende  ^eresolveert  dat  men 
Zyn  Genade  daerop  voor  antwoordt  soude  doen  seggen,  eerst 
belangende  de  versoebte  aflVecckeninge,  dat  gcmerckt  men 
noch  rolle  noeh  bestalbricfl"  alliier  in  den  collegic  en  hadde 
noch  oyck  den  slait  van  belalinge  en  wiste,  men  daerommc 
lot  deselve  affreeckeninge  nyet  en  eonde  procederen,  maer  dat 
deselve  soude  moetcn  ende  bebooren  gedaen  te  worden  by  de 
generaele  stalen,  die  deselve  aengenomen  ende  tôt  baeren 
laste  lot  nocli  loe  geliadt  bebben,  aen  weleke  slaten  mitsgadcrs 
acn  Zyn  Excellencie  de  gedeputeerde  die  by  Zyn  Excellencie 
reysen  sullcn  geerne  suJlen  voordcren  ende  aenbolden  (en 
eynde  eenige  gelrouwe  ende  gequalificeerde  persoonen  gecom- 
milteert  mocgen  worden,  omme  van  hacriuyden  wegen  cerst- 
dacchs  de  voors.  alfi  eeckeningc  le  doen. 

Ende  voor  soo  vcelc  aengaet  de  verdeyiinge  van  de  voors. 
drie  vanen.  dal  men  deene  vane  sal  doen  verdeyien  ende  legge 
Tome  xv,  4""'  sébie.  7 


(  i>8  ) 

biiincii  de  sicdc  van  tien  Giaciï,  Bicdii,  Gclruydcnbcrch  ende 
Hucsden,  nlwnor  mon  die  met  leeningc  sal  ondeiliondcn  oftc 
met  vivres  doen  versicn  ende  dat  men  de  twcc  vanen  sal 
laetcn  leggen  in  Bommelreweerl  toi  dat  Zyn  Excelleneic  diens- 
acngaende  gesproken  sal  zyn,  ende  dat  men  de  111"  sal  laclen 
Llyven  in  Gclder  tôt  dat  de  \endelen  van  Stuper,  Gaiime 
ende  Crom  daerinnc  gccommcn  sullen  zyn. 

Alsoe  die  staten  van  Ilollandt  seeekerc  sfact  van  hetalinge 
overgesondcn  hcbbcn  daer  bel  collegie  geen  benuegen  aen 
en  becft  ende  waerinnc  seceker  faullen  ofte  onverslandcn 
bevonden  worden,soe  ist  dat  die  van  dcn  collegie  goelgevoiidcn 
ende  geresolveert  hebben  dat  men,  omme  den  stact  le  elaren 
ende  le  liquidcren,  eenige  sal  eommitlcren  aen  de  slaten  van 
Hollandt  lot  Alckmaer,  ende  zyn  daerloe  gecommilteerl  Peter 
van  Dilscn  ende  Louff  vander  Hacr  ofte  Joban  van  Druenen, 
dewelcke  oyek  sullen  voorderen  dat  deselve  slalen  rcsolveren 
soe  wol  op  de  saken  van  die  van  Antwerpen  bclangende  bel 
vcrdrach  van  de  ses  bondert  d  jyscnt  guldei  acblcrvolgendc  de 
memorie  denselven  staten  overgesondcn,  als  oyck  bcrocrende 
de  Iwee  stuvers  op  yeder  tonne  bicrs  te  stcllcn. 


Den   VIII'"  Septcmbris  1579. 

Alsoc  den  graelî  van  Hobenloe  versocbt  ende  scer  slerck 
acngebolden  badde  omme  bem  gelevert  te  worden  den  beslal- 
brieff  len  eynde  Zyne  Genade  de  ruylereii  deselve  soude 
moegen  vertboonen,  dat  oock  Zyne  Genade  eyntelyck  begcert 
badde  geproccdeert  te  worddcn  mette  selve  ruytercn  tôt 
affrekeningc  van  de  vyff  maendcn  soldye  die  zy  pretenderen 
aen  de  générale  staten  len  acbteren  te  zyn,  soc  is  by  tcollegie 
goetgevondcn  ende  geresolveert  daerop  voor  antwoordt  te 
geven,  eerst  bclangende  de  bcstalbrieff,  dat  men  te  vredcn  was 
Zyne  Genade  deselve  te  levcren  ten  fyne  by  bem  versocbt,  le 


(99) 

>vcctcn  dat  die  allccnlyck  verlhoont  sonde  worden  de  voors. 
ruytcren  onde  ondcr  bcloftc  van  deselve  wederomme  le  resol- 
vcrcn,  cndc  bclangcnde  de  versoclile  affrceckcninge,  dat  mcii 
n\  el  laclcn  en  sal  met  aile  mogelickheyl  le  voordercn  zoe  aen 
<lc  generacl  stalen  alsoock  aen  Zyn  Excellenlie,  ten  eyndc 
zvluvden  lot  hacr  voors.  affrceckcninge  ende  versceckeringc 
nioegcn  gcraken,  waerloe  licniîuydcn  oyck  gelievcn  sal  ccnige 
vuylen  liaercn  te  coniniitleren,  denwelcken  men  nyet  laelcn 
en  sal  aile  voordcringc,  behulp  ende  adrcs  le  doen,  soe  met 
brieven  als  anderssins;  dal  nicn  oyck  te  dien  eyndc  le  vredcn 
isycmandt  van  wcgcn  tcollcgie  aen  de  voors.  stalen  te  conimit- 
lercn,  opdal  de  voors.  affrceckcninge  des  le  bcler  gevoorderl 
ende  tcn  effccle  gcbroclit  niacli  worden  cndc  dat  nicn  middelrc 
lyl  Zyne  Genadc  sal  rcquircren  dat  d(!  ruytcren  gediilt  willcn 
hcbbcn  ten  minslcn  lot  dal  dicnacngacndc  by  de  gcdc|Hileerdc 
van  den  collcgic  nict  Zync  Excellenlie  gccommuniccerl  zal 
syn;  dat  mcn  nyclemin  lot  conlcntemcnl  van  de  twce  vancn 
ruytcren,  aïs  \an  Driiylwils  cndc  Calckruytcr  Icggende  in 
Boniniclrcwccidl,  Zyne  Genadc  sal  doen  assigneren  duvscnt 
tlaclder  op  Tliiclrcweerdt,  denwelcken  Iselvc  zal  wesen  affslach 
aen  bacrluydcn  maentelycke  quolen  ende  dat  men  de^vane  van 
llolstcyn  binnen  Gcldcr  Icggende  oyck  niettcn  aldcrcerstcn 
sal  procurcrcn  diiyscnt  daelder  oflc  mcer;  dal  men  mede  de 
vaen  van  Calckruytcr  gclycke  acte  van  vcrsccckcrlheyl  van 
cen  macndt  bctalinge  sal  doen  licbben  als  de  Iwec  andere 
vancn  van  Druytwils  ende  Holsleyn  verlcenlis. 

Ilcni  omnu'  le  voordercn  de  affrceckcninge  in  de  voorgacnde 
rcsolutic  gcnicnlionecrt,  soe  voor  de  diiytscbe  ruytcren  als 
oyckSlcenbacbscbc  kncchtcn,isgceoramilteert  omme  lereyscn 
aen  de  gcneracle  siatcn  Frederick  Swarls  van  Ruysiclicm,  den- 
welcken mcn  oyck  medcgcvcn  sal  brieven  aen  Corsbacli, 
Hardcgem  ende  Slcenbach,  Ion  eynde  zyluyden  vuylen  harcn 
nicdc  ccnige  comuiiltcren  Icn  fvne  voors. 


(100) 

Den  IX'"  Septembn's. 

Item  alsoe  dcn  p;racff  van  Ilohenloe  versochl  liccft  finale  ver- 
elaringe  offrnenderuytercn  van  Siruytw  ilz(s/c),  Holstcyn  cndc 
Calckruylcr  noch  van  meyninge  was  acn  le  lioldcn  oft  nyet, 
soe  is  gcresolveerl  dal  mon  dezelvc  by  Zyne  Genadc  sal  doon 
aenholden,  ende  dat  Zync  Gcnade  le  dien  fyne  nielte  selvc 
ruytcren  voor  den  lyt  van  ecn  maendl  zal  moegen  handelen, 
daertoe  nien  Zyne  Genade  oock  sal  requireren. 

Den  X'"  Septembris. 

Omme  promplelyck  ende  in  derliaest  lefurnerendeleeningc 
voor  de  soldaten  binnen  Nyemcgen  leggendo,  is  goctgevonden 
le  lichten  op  de  tollen  lot  Arnhem  ende  Nymcgcn  ler  somme 
toc  van  II"  VI*^  gulden,  mils  dat  men  daervan  sal  doen  resli- 
tulie  binnen  den  tyt  van  twee  maendcn. 

Den  XI""  Septembris. 

Is  geordonneert  ordonnanlic  le  docn  depesscheren  op  den 
onlfangerOmmeren  voor  gracff  Willem  van  Nassau  ter  somme 
toe  van  III'^  gulden  tôt  oplichlinge  van  zyn  vendcl. 

Van  gelycken  is  geordonneert  ordonnanlie  op  densehcn 
onlfanger  ledoendepesselicren  voor  den  vrybeer  van  Hohensax 
ter  somme  toe  van  11'=  gulden  ende  dat  toi  opliclilinge  van  zyn 
vendel. 

Den  XIP"  Seplembris. 

Is  in  de  vcrgaderinge  gecompareerl  meesler  Victor  Noie, 
gedeputeerde  van  de  stadt  van  Glienl,  overleverende  zyne 
credenlie  by  deweicke  hy  gcauclhoiiseerl  vvorde  omme 
in    dcn   collcgic   neffens  dandcrc   gedepulccrden    le   mogen 


(  m  } 

besoigneren  endc,  bcueffeiis  dien,  zekcre  inslructic  iiihoudende 
onder  andere  dat  die  van  Ghent  begeerden  acte  van  aggrealie 
geexpcdieert  le  worden  opte  aceeptalie  vandcn  gouvernement 
des  graeffschaps  van  Vlaenderen  Zyne  princelycke  Excellenlie 
gedeferecrt,  versoeckende  als  in  deselve,  welcke  instriiclie 
gclesen  by  die  van  den  colIegie,goetgevonden  endegearresteert 
is  de  voors.  acte  van  aggrealie  le  docn  cxpcdieren  achtervol- 
gcnde  endc  in  conformité  van  de  voors.  instriiclie. 

Syn  hiernae  gecompareert  die  gedcpuleerde  van  Breda, 
namentlyck  Godert  van  Lucblenbcrch,  GodefroyMonlens  ende 
Cbristiacn  Back,  aïs  gedcpuleerde  van  de  stcde  ende  gemecnte 
van  Brcda,  versoeckende  in  de  naerder  unie  gcadmitlcert  te 
worden  achtervolgcnde  die  procuratie  by  denschen  vcrlboonl 
ende  overgelevert,  denwcicken  naer  ccnighe  communicatie 
voir  antwoort  gogcven  is  dat  hemiuyden  gclievcn  soude  op 
morgen  wederomine  te  coinen  in  den  collegie,  omme  aisdan 
baerluyden  vcrsouck  voldaen  endc  lot  Igcne  zy  vcrsouckende 
\\arcn  geadmillcerl  le  worden. 

Alsoo  grave  Frederich  van  den  Bergbeliet  Collegie  vcrlboonl 
badde  zekcre  vcrdracb  landcren  tyden  lusscbcn  Zyne  Gcnade 
ende  générale  slaten  geniaect,  belangende  bel  luiys  ende 
bcerlicbeyt  Hedel,  mitsgaders  debrievcn  van  ratifïicatie  daerop 
by  den  Ecrlsbcrtoge  Matbias  verlcent,  ende  versocbt  badde 
tvoors.  accort  insgelycx  by  de  gedcpuleerde  der  naerder  geu- 
nieerde  provincien  geaggreeert  ende  geratificecrf,  mitsgaders 
behooilycke  acte  dacrvan  geexpcdieert  te  worden,  soo  ist  dat 
de  voors.  gedcpuleerdcn  tvoors.  conlracl  ofte  accord  geag- 
grcerl  endc  gcralificcerl  bebben,  bevelende  bem  dacrvan  acte 
geexpcdieert  te  worden  in  bcboorlycke  forme. 

Syn  nocb  Icnselven  dage  gcconcipicerl  zekcre  poinctcn  ofte 
arliculen  nae  dewelcke  de  soldaten  leggende  ofte  nocb  te  leg- 
gen  opt  huys  tôt  Hcdcll  sicb  gebouden  zullcn  zyn  te  regulercn, 
bredcr  als  in  de  minute  dacrvan  zvnde. 


(  10^2  ) 

Den  Xfll'"  Seplembris. 

Syn  in  de  vergaderinge  wederomme  erschenen  die  gedcpu- 
tcerde  van  Breda,  als  namenllyck  Godert  van  Luchtenberch, 
Godefroy  Montens  cndc  Chrisliaen  Back,  ende  hebbcn  vor- 
clacrt,  achlervolgondc  de  procuratie  by  hcmiuyden  op  ghislc- 
rcn  vcrtboenl  cndc  overgelcvert,  te  vreden  le  zyn  in  de 
naerdcr  unie  te  trcdcn  en  dscivc  aen  te  nemen  ende  in  den 
naem  van  liun  principalcn  te  rescribercn  achtervolgcnde  den 
lext  van  dien,  ende  zyn  dienvolgcnde  totte  selve  unie  gead- 
niilleert,  bredcr  verraogcns  dacte  dacrvan  gemaect  ende  le 
registre  gestelt. 

Is  daernae  crscbenen  mcester  Engelbert  van  der  Borcli, 
verthoonende  zyne  brieven  van  credcntie  van  de  stadt  Acrniiem, 
by  dewelcke  by  gcaulboriseert  worde  omme  int  collegie  voor 
ccn  lyl  te  mogenbesoigneren,  wacrloe  by  oockgeadmitteerl  is. 

Naer  nocne. 

Opt  scryvens  van  den  grave  van  Rcnnenbcrcli  belangende 
dat  men  eenige  vendelcn  soude  U'ggen  in  den  gracfscbappe  van 
Lingen,  om  te  vcrhoeden  die  aenslagen  die  Zyne  Gonade  ver- 
stondc  daerop  gemaect  te  zyn  by  de  Ilardcgscbe,  Corizbaclise 
ruylcren  ende  soldaten  van  Siecnbacb,  is  goetgevonden  ende 
gcresolvcert  dat  Zyne  Genade  vier  vendelen  vuyt  zyn  rcgi- 
niente  nae  den  voors.  graeirscliappc  sal  scliicken  ende  aldaer 
voor  eenen  tyt  in  garnisoen  lalen  blyven,  ten  cynde  tselvc 
graefTsciicjppe,  wesende  de  frontière  ende  inganck  van  dcsen 
lande,  tegcns  de  voors.  ende  aile  anderc  aenslagen  bescbut 
ende  gepreserveert  macb  worden,  ende  dat  men  zulcx  oock 
Zyne  Genade  sal  acnseryven,  wcl  versiacnde  dat  men  Zyne 
Execlicncie  bîcrvan  sal  adverteren,  ten  eyndc  dselve  macb 
verstaen  vuyt  wat  oirsakcn  de  voors.  vier  vendelen  nae  Lingen 
ge.sonden  zyn. 


(  105) 


Den  XIIII"'  Septembris. 

Is  geresolveert  dat  aile  de  goedercn  van  bovcn  coniendc 
zullen  ireclit  van  convoyen  betaelen  1er  placizen  daer  die  eerst 
arrivercn,  tzy  tôt  Aernhem  ofte  lot  Nyemegen,  dat  oock  by 
nyemant  liet  recbt  van  convoyen  onlfangen  en  sal  mogen 
wordcn  van  eenige  goederen,  Izy  die  te  wagen  ofle  fe  schepe 
gevoert  worden,  dan  by  de  convoymeeslers  daertoe  by  de  gen- 
nieerde  provincien  ofle  haer  gedeputecrde  gestelt  ende  expres- 
selyck  geordonneert  zynde. 


Den  XV"'  Seplember. 

Syn  in  de  vcrgaderinge  gecompareert  zekere  gedcpuleerdc 
van  de  ridderschap  ende  sicdcn  slanfs  van  Overysscl,  voirdrae- 
gcnde  hoc  dat  de  ruyfercn  van  Hardegh  ende  Corlzbach  geoc- 
cuj)eert  liadJen  Oelniersom  ende  Enschedc  ende  dat  bel  groo- 
telicx  te  bednchten  was  dal  dcscive  nocli  wcl  nioer  anderc 
zaeckensouden  niogcn  aengrypcn  lot  acbterdeel  van  den  lande, 
soo  verre  daerinne  met  deen  middel  off  dandcrc  nyct  version 
en  worde,  met  meer  diergelycke  propoosten  ende  doleanlien, 
begeerende  daeroinme  dat  by  desen  collegie  daerinne  gere- 
medieert  worde  by  decne  wege  off  dandcrc,  ten  eyndc  de 
periculen,  elenden  ende  inconvcnienten,  daer  anders  de 
landen  inné  gescbapen  waeren  te  vallcn,  verbynderl  ende 
gcprecavecrt  niocbten  worden,  twelck  gcscbiedcn  soude  mogen 
mils  dvooi's.  niylteren  eenidi  contentement  gevcnde  ende 
dselve  van  den  andcrcn  vcrdeyiende  ende  verspreyende,  den- 
welcken  daerop  voor  antwoorl  gegeven  is  dat  die  van  den 
collegie  leet  was  zulcx  le  liooren  ende  te  verslaen,  dan  dat 
hem  nyct  mogelyek  en  was  daerinne  soo  promptclyck  te 
remedicren  doirdien  de  voors,  ruyttercn  onder  haerkiydcr 
bevel  ofle  gebiedlnyet  en  stonden,  maer  onder  ibevel  van  de 


(  \0i  ) 

slalcn  gcncracl,  dcwclckc  oock  dcselvc  acngciionien  cndc  lot 
iiooli  (oc  in  liacrcn  dicnsle  geliadl  hcbbcn;  dal  riicn  nycllemiii 
gcscrevcn  Iiaddc  acii  de  générale  slalcn,  len  eyndc  de  voors. 
niylcrcn  aen  liaerluyder  versochte  affrekeninge  cnde  verzeec- 
kertheyt  cerstdacchs  nioclilen  gcraecken,  liehbende  oock  tôt 
dicn  oynde  aen  dcselve  slalen  gecommilleei't  deii  coinniissaris 
Swarts  van  Ruysidiem,  oninic  de  voors.  afrckeningc  cndc  vcr- 
zeeckcrtlicyt  met  aile  mogelyclicyl  le  vordcrcn;  dal  men  oock 
gcscrevcn  liadde  cnde  nocli  andcrmacl  scryvcn  soude  aen  dcn 
voors.  Ilardcgli,  Corlsbach  cnde  Slecnbadi,  Icn  eyndc  zylny- 
dcn  oock  cenigbc  aen  de  voors.  stalcn  ten  fyncaisboven  wildcn 
coniniitlcrcn,  dcnwcickcn  nien  nyet  lalen  en  sal  aile  recom- 
niandatie,  vordcringe,  bebulpcndcaddrcs  (cdoen  des  niogelyck 
zynde,  cnde  dalnien  insgclycx  scryvcn  soude  aen  de  gcdcpu- 
leerdc  ncfîens  Zyne  Excelicncic  wesendc,  tcn  cynde  Zync  Exccl- 
Icncie  mcde  de  liant  gclicvc  te  lioiidcn  dat  Igenc  voors.  es 
geadvancbccrl  cndc  gcvordcrt  mocbtc  wordcn;  wacronime  dat 
die  van  Ovcryssel  wcl  souden  doen  cnde  procurcren  datniid- 
dclre  tyt  de  voors.  riiylleren  met  ccnige  somme  van  jicnnin- 
gen  ofie  andcrs  gcconlentccrt  worden,  ende  dat  op  afslach 
cnde  minderingbc  van  liacriuydei'quote  daer  zy  by  de  genera- 
lileyt  op  geset  zyn,  cnde  dat  nicn  nyctlcmin  le  vrcden  was  le 
scryvcn  cnde  oock  te  vcrsoucken  op  den  grave  van  Rennen- 
bercb  dat  Zync  Gcnade  gclicvc  de  voors.  niylleren  zoe  le  doen 
vcrlcggen  cndc  quarlici-cn  cnde  zulckc  voirsieninge  dacrinne 
te  gebruyckcn,  dat  aile  aenslagcn  cnde  sinistre  raacbinalicn 
cnde  conspiralicn  verhoct  cndc  die  van  0\cryssel,  voorsoo  velc 
(mogelyck  zy,  ombescbadicbl  geboiiden  moclilen  worden. 

Is  liicrnae  in  de  vcrgadcringc  cisclicnen  dcn  rilmccstcr  Olli 
van  Wolmercbcrliuyscn  [sic)  met  brieven  van  dcn  grave  van 
HardcghjCortsbacb,  dcn  oversten  Slecnbacb  cnde  andcrc  ovcr- 
sten  cnde  capiteynen,vcrsocekcndealsoode  ruytlcrcnnietoock 
de  kncchtcn  van  dcn  voors.  Stccnbacli  wcl  dcn  tyt  van  acbt 
niaenden  gelcgen  hadden  sonder  ceniglie  bclalingc  le  ontfan- 


(  105  ) 

gcn  oHc  oock  te  weten  wat  zy  voor  ccnen  heere  hnddcn,  dat 
men  daerommc,  zoe  verre  men  dcselve  nyet  langer  en  bcgeerde 
nen  le  houden,  hemiuydcn  soude  doen  liebben  liaer  affreke- 
ninge  ende  bchoorlyckc  vcrzceckertheyt,  allen  in  conformilé 
van  de  voors.  brievcn  by  den  voors.  rilmeester  overgelevert, 
denweicken  daerop  voor  antwoorl  gegeven  is  zulcx  ende 
gcnoeclisacm  de  gcdepulcerden  van  Overyssel  voors.  voor 
antwoorl  gegeven  is. 

DenXVT"  Seplembris. 

Is  goefgevondcn  de  gedeputeerde  wcscnde  neffens  Zyne 
Execllencie  over  te  seyndcn  de  copie  van  de  missive  van  Har- 
dcgh,  Cortsbacli  euni  suis,  op  ghistercn  overgcbracht  by  den 
rilraecster  Olh  van  Wermerlecberhuysen  {sic),  denselven  inede 
adverterendc  hoe  dat  deselvc  Wcrmerlccherhuysen  verclaert 
liecft  dat  de  hcere  van  Biily,  wesende  tegenwoordich  binncn 
Munster,  hadde  latcn  verluydcn  binncn  den  tyt  van  ecn  inaent 
ofle  zes  weken  meester  te  zullcn  wesen  van  Vrieslant;  dat  oock 
de  ruytteren  sich  nyet  te  verlatcn  en  hadden  op  de  stalcn  aïs 
van  dewcicke  zy  gheen  gelt  ofle  belalinge  te  verwachlen  en 
hadden;  ilcin  dat  zy  met  grave  Johan  Willem  communiceren 
ofîcr  gheen  hoope  en  wacre  dat  men  de  voors.  ruylleren  van 
Hardech  ende  Cortsbaeh  haer  achterwescn  soude  mogcn  assi- 
gnercn  ende  verzeeckeren  op  de  penningen  dewelcke  Zyne 
Genade  soude  op  interest  lichten  lot  Francfort. 

Den  XV IV" Seplembris. 

Is  geopenl  ende  gelesen  zekere  missive  comcndc  van  de 
fcgeerders  dcr  stadt  van  Antwerpen  bclangende  de  belalinge 
van  de  convoycn  lot  Antwcr[)en,  belangende  de  belalinge  van 
de  convoycn  toi  Nyemegem,  ende  is  gercsolvcert  dat  men  die 
van  Nyeraegen  daervan  sal  copie  oversenden,  orame  te  verstaen 
■wat  van  de  zaecke  is. 


(  i06  ) 

Is  hiernae  gelesen  zekcre  missive  gecomen  van  Zync  Excel- 
Icncic  bclangende  hct  secours  van  Briiessclc  ende  is  daerop 
geresolveerl  dat  mon  andcrmael  sal  scryvcn  aen  aile  de  pro- 
vincien,  tcn  eynde  doselve  nyet  en  willen  laten  de  zeste  pacrt 
van  de  maendelyeke  qiiotc  voor  dcn  tyl  van  een  maent  lot 
behoeff  eiide  ondersiant  van  die  van  Bruessele  metlerdaet 
ende  sonder  eenicli  vertrcck  le  furncren. 

Item  alsoo  joncheer  Diederich  Senoy  boven  de  vyff  ven- 
delen  leggcndc  in  Noort-Hollant  noch  loegevoecht  zyn  vyff 
aiiderc  vondclen,  macckende  Izamen  ihicn  vendclcn,  daer  hy 
over  ovcrsle  ende  colonnell  geslelt  is,  soc  is  geordonnecrt  dat 
mcn  Zyne  Gcnadc  daervan  sal  doen  expedieren  behoorlycke 
brieven  van  commissie. 

Den  XVIIP"  Septembris. 

Syn  in  dcn  collegie  erschenen  die  Gedepuleerden  van  de 
stalcn  van  Vrieslant,  als  namcnllyck  Abel  Franckena  ende 
Johan  Aysnia,  schcpenen  der  stede  van  Leeuwacrden,  ver- 
ihoonende  ciide  ovcrlevereiide  zekcre  bezegelde  procuralie 
van  de  gcdepiitcerde  der  slalen  voors.  niitsgaders  zekcre 
brieven  van  desclve  slaten. 

Is  hiernae  wederom  op  nyeuws  gearresteert  dat  men  allcn 
denghecnen  die  van  wegen  der  naerder  geiiniecnle  provin- 
cicn  ycwers  in  commissie  zullen  reysen,  sal  indcmpncren, 
cosleloes  ende  schadcloes  houden  van  aile  alsulcke  zwarichey- 
den,  scUaden  ende  moyennisse  als  deselve  vuyt  zaecke  liaer- 
luyder  commissie  cenichsins  soude  mogen  overcomen  ofle  by 
yemanden  acngcdaen  worden,  waervan  men  oock  de  gedepu- 
teerde  die  yewers  zullen  reysen  acte  sal  geven,  soo  verre 
zulcx  by  hemiuyden  versoclit  worl,  mils,  de  commissie  vol- 
bracht  zynde,  desclve  acte  resliluerende  ofte  casserende. 

liera  alsoo  doir  langsamc  betalingc  der  garnisoenen  de 
zaecken  in  desordre  ende  confusie  geschapen  zyn  te  comcnj 


(  107  ) 

dat  oock  cenigc  ingeselcnen  van  de  provincicn,  die  de  peiinin- 
gen  furneren,  sich  Iioudcii  oiT  zy  nyct  en  wislen  waer  dcselve 
penningen  verstrect  ofte  gcenipIo3eert  worden,  soe  isf  dat  die 
van  den  collegie  goelgcvondcn  ende  goresolvcert  hebbiîo  dat 
de  staten  van  yoder  provineic  zullen  mogcn  slellcn  zecckcre 
penninckrneesters  dacrtoe  nnt  ende  bcquaem  zyndc,  dewelcke 
de  garnisoenen  ende  ciiryclisvolcke,  die  yeder  provineic  tôt 
zynen  lasle  (achtervolgende  de  reparlilie  dienacngaende 
gcmacct)  genonicn  hcel'l,  zullcn  belalen,  niits  dat  dieselve 
betalinge  sal  geschiedcn  1er  ordonnanlie  van  den  eoliegie  ende 
den  ontfanger  gencrael  ende  anders  nyct,  op  pcyne  van  dat 
hcmluydcn  tselve  nyet  gepasseert  en  sal  worden  in  rekcninge. 


Den  XIX'"  Seplembris. 

Alsoo  de  generaels  van  de  miinte  van  Gelrclant,  Ilollanl, 
Zeelant  ende  Utrccht,  in  den  collegie  van  de  gedc[)uteerdc  dcr 
naerder  gcuniecrde  provincicn  crscliynende,  vcrclaert  hcbl)cn 
dat  zy  metten  anderen  opt  sluck  van  de  munte  gccommuni- 
cecrt  ende  diesacngaeiide  zekerc  verdrach  opt  rapport  ende 
beliagen  van  liacriuydcr  respective  mceslers  gcconoipiccrt 
haddcn,  soe  ist  dat  de  voors.  gedepuleerde,  opt  versoeck  ende 
begecrte  van  de  voors.  generaels.  goelgcvondcn  ende  geresol- 
veert  licbben  dat  men  Zyne  Excellencie  daerafF  soude  docn 
verwitligen  ende  dubbclt  van  dien  oversendcn,  ten  eynde 
Zyne  Excellencie  wilde  procureren  dat  die  van  Brabant  ende 
Vlacnderen,  omnjc  liaere  generaelen  volcomnielyck  geaulbori- 
seert  albicr  binncn  Utrccbt  w  ilden  scliickcn  tegcns  den  XII'" 
van  de  loecomende  niaent  Oclobcr  (wesende  den  bestempdcn 
dach  dat  die  van  Gelrclandl,  Ilollant,  Zeclanl  ende  Utrccht 
haerluyder  rapport  inbrengcn  sullen)  onune  met  die  van  de 
munie  voors.  op  tsluck  derselvcr  te  handelen,  aile  differentcn 
te  liquidcrcn  ende  voorls  sich  dcrhalven  metten  anderen  le 
verdraegenendeconformerenzoenaer  het  eenichsins  mogelyck 


(  ^08  ) 

zy,  met  oock  alsulcke  vcrclaringe  dal,  ingevalle  van  non-com- 
paritie,  die  van  Gclrelant,  Hollant,  Zcclant  cnde  Ulrechl  voors., 
overmils  de  grootc  schade  die  de  landcn  daerby  lyden  le 
voircomcn,  benootsaecl  zullcn  wordcn  al  evenwel  voorts  le 
varen. 

Is  hiernae  gcrcsolvecrt  le  scryven  acn  die  van  Bommel, 
Icn  cynde  dcselvc  inclle  acngegcvcne  raunte  supcrsedercn, 
alsoo  de  gencralcn  van  de  provincien  derhalveii  elachlich  zyn 
gevallen. 

Is  noeh  gcordonnecrt  dat  men  termyn  van  betalinge  van 
dobligalie  dye  men  lot  bcboulTvan  de  soldatcn  sal  passcren  sal 
slcllcn  op  Jacobi  ende  dat  ycdcr  capiteyn  ccn  obligatie  gcgcvcn 
sal  wordcn. 

Den  XXir"  Septemhns. 

Is  in  dcliberalic  gelcyt  ofF  men  scryven  sal  dan  ofî  men 
ycmant  commillcrcn  sal  op  den  lanidach  toi  Acridicm  vuyt- 
gcscrevcn  Icgcns  den  XXVI'"  descr,  oinmc  aldacr  le  vordcren 
de  conliiiualie  van  de  maenlclycke  quolc,  niilsgaders  de 
rcsolutic  gcnomen  op  de  liclilingc  van  de  sluvcrs  op  yeder 
tonne  bicrs. 

Is  hiernae  gcopcnt  ende  gclcsen  zckere  missive  comcnde 
van  de  sladt  van  Anlwcrpen,  Icnderendc  ten  fyne  dat  die  van 
Nyenicgen  interdiclic  gedacn  soude  wordcn  van  hct  redit 
van  de  convoyen  aldaer  nyet  le  mogen  onlfangen  van  de  goede- 
rcn  aldacr  passcrende  cnde  naer  Anlwcrpen  gaendc,  ende  is 
gcordonnecrt  copie  van  dcselvc  missive  acn  die  van  Nycmc- 
gem  ovcrgesonden  te  wordcn,  ten  cynde  dscivc  sicli  nac  den 
inhouden  van  dien  regulcren  cnde  de  nycuwichcyden  by  hem- 
luydcn  acngclicvcn  affstellcn. 

Is  hiernae  in  den  collcgie  crschenen  jonchcer  Joiian  van 
Acrnhem  als  gecommitlecrt  van  die  van  lAcrnemschc  quartier 
omnie  in  den  collcgie  le  besoigneren  achtcrvolgende  de  pro- 
curatie  tôt  dicn  cynde  by  hem  ovcrgelcvcrt. 


(  i09  ) 


Den  XXIII"'  Septembris. 

Syn  gccominiltcerl  den  dekcn  Zuylcn  cnde  mecslcr  Cacii 
Roorda  ommc  te  rcysen  op  den  lantdacli  tôt  Aernhcm  vuyt- 
gescreven  tegcns  den  XXVI*'"  Septembris  ende  aldacr  te  pro- 
poneren,  vordercn  ende  besoigncren  navolgende  dinslriiclie 
die  nien  denselven  medc  geven  sal,  omme  welckc  inslructie 
le  concipiercn  geconimittecrt  zyn  Aernliem,  Roorda  ende 
Brakel. 


Den  XXIIir"  Septembris. 

Is  in  de  vcrgaderinge  erschenen  den  giaeff  van  Hardcgh 
gcassisteert  met  eenige  van  adel,  versouckende  eenige  vnylen 
collcgie  gecomraittcert  le  worden,  deweicke  ncffens  licm 
sulien  reysen  by  de  générale  slalen  lot  Antwerpcn,  omme 
aldaer  le  voirderen  de  affrekcningc  ende  vtrzccckcrlheyt  by 
(le  ruytleren  (van  welcke  Zyne  Gennde  gecommittccrl  was 
ende  zekere  brieven  icollegie  overleverende)  versochtcdatmen 
raiddcirc  tyt  de  voors.  ruytleren  met  lanielycke  ieeninge,  aise 
op  yeder  peert  drye  ofte  vier  giilden,  souden  vcrsorgen,  dcn- 
welcken  voor  antwoort  gcgeven  is  dat  men  airecde  eenen 
expresscn  commissaris  tôt  dien  fyne  aen  de  voors.  slaten  genc- 
rael  lot  Anlwcrpen  affgcveerdiclil  hadde,  dat  men  oock  last 
gegeven  hadde  de  gedepuleerde  wcscndc  neifens  Zyne  Excel- 
lencie  omme  met  aile  mogeliclieyt  soo  acn  deselvc  Zyne 
Excellencie  als  générale  slalen  te  vervoorderen  dat  dvoors. 
afljekeninge  ecrsldaechs  gceffcctiiecit  mochte  worden;  dat  \vy 
nyoUemin  alsnoch  te  vreden  waeren  andcrmael  le  seryveii 
aen  descIve  gedepuleerde  ende  oock  aen  denselven  conunis- 
saris  Swarls,  milsgaders  oock  acn  Zyne  Excellencie  cnde  slalen 


(  110) 

gcncracl,  Icn  cyndc  dvoors.  airickciiiiigc  nocli  soo  vccl  le  mecr 
gevordcrt  cndc  gcnvancliccrt  nioclitc  \Aordc'n.  Eiide  belan- 
gciidc  de  vcisoclilc  lecningc,  d<U  liet  onmogcljck  was  desclve 
le  wcge  le  brengcn,  ovcrmits  de  groolc  laslcn  soo  van  garni- 
socncn  als  riiyUcreii  die  de  nacrderc  gcuniccrdc  provincien 
toi  noch  tor,  sondei'  assisiciilie  van  dandcrc,  onderliouden 
hcbbcn  cndc  alsiiocb  nioclen  onderboiidcn,insondcrbcv(  door- 
dicn  dal  wy  noch  binnen  ccn  dacb,  Iwcc  oftc  dryc  cen  groolc 
mcrckolyckc  quanlilcyl  van  pcnningcn  gofiii  iiccrl  cndc  ovcr- 
gcsondcn  baddcn  loi  bcbouff  van  de  garnisocncn  leggcndc  in 
dcn  ovcrquarlicr;  dnl  mcn  nycllcmin  le  vrcdcn  was  le  seryvcn 
acn  die  van  Ovcrysscl  Icn  cyndc  by  bcniliiydcn  de  \oors.  iec- 
ningc  verslrcct  cndc  opgcbrocbl  wordc,  zoc  doch  dselvc  lot 
ondcrhoul  van  de  voors.  garnisocncn  de  voors.  provincien 
gbeen  as&istcntie  gcdaen  en  hcbl)cn,  als  zy  nocblans  in  craebic 
van  de  générale  unie  wel  gehondcn  zyn  le  doen,  cndc  dal  de 
voors.  Iccninge  bcm  sa]  slrcckcn  affslacb  van  bacrluyderquolc 
dacr  zy  by  de  generalileyl  op  gcscth  zyn. 


Den  AXVJir  Seplembris. 

Alsoo  de  staten  van  Hollanl  ovci-gcsonden  bcbben  zckcre 
slacl  van  bclalinge  by  hcnduydcn  toi  assislcnlic  van  de  gene- 
ralileyl der  naerder  unie  gcdacn  ende  bcloofl  de  vcrifïlcaticn 
dacrtoc  dienende  over  le  sullen  senden  Icgens  den  XIIIl"' 
dcr  toecomendc  niaenl  Novembris,  soe  is  goclgcvondcn  cndc 
gcarrcslccrl  dal  nien  sa!  scry\en  acn  aile  de  provincien  der 
naerder  unie  len  cynde  desclve  van  gelycken  ovcrsendcn  ofic 
by  bacr  rcspcclivc  ontfangcrs  doen  ovcrsendcn  slacl  van  baer- 
luydcr  bclalinge  nielle  vcriiïicalie  dacrloc  dienende,  oinme 
tsclve  gcdacn  zynde,  alsdan  daei-nae  ccnen  dacb  te  niogcn 
beramcn  tcgcns  dcnwcickcn  dcn  onlfangcr  gcncracl  voor  de 
gcdcputcci'dc  der  provincien  zyn  rekcninge  doen  sal. 


(  IH  ) 

Is  nocli  gercsolvccrl  dat  mcn  andermacl  sal  scryvcn  acn  de 
provincien  cnde  dat  by  forme  van  sommalie,  Icn  cynde  zv 
alsnoch  Icrstonl  furneren  liaerc  respective  reslaiitcn  van  de 
macnden  Julius  cndeAuguslus,  op  peyne  van  cxeculic.  sulcxals 
in  de  obligatie,  tcn  eyndc  dat  mcn  alsoo  de  garnisocncn  mach 
willieh  maccken  ommc  sich  tcgcns  dcn  viant  te  vclde  cridc  ler 
|)Iaclzcn  dacrt  noot  sal  zyn  te  laten  gcbi-uycken,  twclck  sonder 
gclt  nyet  en  sal  willcn  oftc  connen  gescbicdcn. 

Alsoo  dcn  viant  vcrlalen  hecft  liet  forsicndom  van  Gcli-e 
cnde  sich  bcgevcn  nae  Brabandt,  sulcx  dat  bet  nyet  noodicb 
en  sal  zyn  de  stedcn  nict  onnoodige  garnisocncn  langer  te 
bezwaren,  soe  is  goct  cnde  racdtsacm  gevonden  te  maken 
zekcren  slaet  van  de  garnisoenen  die  men  noodicb  aclit  te  boii- 
den  lot  bewaernisse  van  de  stedcn  van  Gcliclandl  cnde  andere 
aen  dcse  zyde  van  de  Masc  gelcgen,  cnde  dcnselven  stact 
gcmaecl  zynde,  Zyne  Excellcncic  ovcr  te  scynden  len  cynde 
Zyne  Exccllencie  op  de  reste  macb  disponeren,  te  wclen  off 
mcn  die  in  Brabant  tôt  wedcrslant  van  dcn  viant  sal  scbickcn 
cnde  gebruycken,  dan  off  men  die  sal  doen  casscrcn. 


Den  XXIX""  Seplcmbris. 

Alsoo  Zyne  Exccllencie  by  zckere  missive  acn  tcollcgie  van  de 
gcdcpulecrde  dcr  nacrdcr  unie  toi  Utrecbl  gcscrevcn  bceft 
dat  die  quaclwillicbeyl  van  die  van  sllcrlogcnbosscbe  dagelycx 
lancx  soo  mcer  vermccrdcrdc  cnde  dacrom  goctvondc  dat 
boe  men  dcnselven  mecrder  benaudc,  boe  zy  cer  tôt  rcdcn 
zoudcn  wcscn  te  brcngen,  dat  oock  die  welgcbooren  liecrc 
Pbilips  gracff  tze  Hobcnloe  tvoors.  collcgie  gcadverlecrt  bceft 
dat  den  viant  omtrent  de  voors.  stadt  met  groole  mcnicbte 
sicb  is  boudcnde  cnde  oock  dagelycx  met  eenige  daciinnc  is 
handclendc,  in  vucgen  dat  bet  te  beducblen  stonde  dat  die- 
sclve,  doir  bulp  van  eenige  quadc  patriollcn,  binncn  dcsclvc 


(  H2) 

stadt  gcbrocht  soude  mogen  worden,  cnde  dal  Zyne  Gcnade 
vcrhoopt  doir  de  hoocheyt  dcr  walereii  dvoors.  stadt,  lot 
voordeel  van  de  generalilcyt,  jeghens  dinvasie  des  vianls  te 
verzekeren,  soo  ist  dat  dvoors.  gedeputccrdcn,  nyet  willeiide 
alsulcke  gelcgcnlheyt  ofte  occasie  versuyineii,  goct  endc  raedt- 
saem  gcvonden  licbben  Zyne  Gcnade  te  versoecken  cnde 
coraniillcrcn  onime  tôt  last  van  de  voors.  provincien  dvoors. 
stadt  le  bcnauwen  cnde,  ist  mogelyck,  tôt  aile  redelicheyt 
inducercn  cnde  le  verzekeren,  tcn  eynde  dselve  ende  dingese- 
tenen  van  dytn  met  lyff,  wyfî  cnde  kyndercn  in  cen  eeiiwiglic 
slavcrnyc  nyet  en  geraeckcn,  maer  voor  aile  gewelt  der  Spaen- 
giaerden  bcschul  cnde  beschermt  worden. 


Den  leslen  Septembris. 

Optscryvcnsgecomcn  van  die  van  Breda  bclangendedatmen 
hcn,  tôt  verzekeringe  van  de  stadt,  soude  lerslont  toeschickcn 
2  vcndelcn  goede  kncchten,  niitsgaders  bcselten  de  scbantse 
van  Noorldaninic  by  Scvcnbergen,  is  geordonneert  dat  men  lict 
vendci  van  Cleerliagcn  ende  Gauma  lerstont  binnen  Breda 
doen  trecken  sal,  milsgadcrs  liet  vendel  van  Niclaes  van 
Vladcracckcn  in  de  voors.  schanlze,  soo  verre  nien  anders  bel 
vende!  van  tbuys  te  Hecl  missen  macb,  tweick  gestelt  wort  tôt 
discretie  van  den  grave  van  Hohcnloe,  denwelcken  men  bieralF 
sal  advcricrcn. 

Opt  scryvens  gecomcn  van  den  grave  van  Hohcnloe  conli- 
nerende  vêle  diversche  poinclen,  is  geresolvcerl  dat  men  tselve 
sal  beantwoorden,  ende  cerst  belangende  de  missive  van  Zyne 
Exccllencie,  dat  men  Zyne  Gcnade  sal  bedancken  van  de  dicnslen 
die  Zyne  Gcnade  de  landen  gcdacn  liceft  cnde  bcgeercn  dat 
Zyne  Genade  dacrinnc  gelicve  le  conlinucrcn,  cnde  alsoo  het 
collcgie  dagclycx  is  verwachlende  de  rcsolutie  van  Zyne  Exccl- 
lencie doir  de  gedcpulcerde  neffcns  Zyne  Excellencie  affgeveer. 


(  H3  ) 

dicht,  dat  inen,  descivc  overgescreven  ofle  gebrocht  zynde, 
iiM't  en  sal  lalcn  Zyne  Genade  daervan  te  verwittigen,  omme 
alsdan  diensaengacnde  vorder  met  Zyne  Genade  te  commu- 
niccrcn.  Ende  acngaendc  daffscryvinglie  van  de  ruytteren,  dat 
de  grave  van  Hardeck,  met  eenige  van  adel  geaccompaigncerf, 
zckcre  dagen  geledcn  alhicr  in  den  collegie  erschenen  is  ende 
dat  mcn  dcnselven  aile  behulp,  addres  ende  assistencie  zoe 
acn  Zyne  Execllcncie  aïs  de  générale  statcn  gedaen  heeft, 
waerinnc  Zyne  Genade  cen  goet  contentement  gchadt  heeft, 
nyet  Iwyffelende  off  zyluydcn  zullen  corlelyck  haer  expcditie 
liecomen,cnde  dat  men  daervan  anlwoort  onlfangen  licbbcndc, 
nyct  latcn  en  sal  Zyne  Genade  daervan  te  advertercn.  Ende 
olf  Zyne  Genade  zyn  vaen  middelre  tyt  soude  willen  docn 
niarchercn  ende  zy  hem,  ovcrmils  de  belalinge  van  de  drye 
gulden,  onwillich  souden  niogcn  latcn  vinden,  dat  mcn  te 
vreden  is  dat  Zyne  Genade  dcselve  ponningen  sal  mogcn 
licbten,  wacrvan  mcn  Zyne  Genade  belooft  heeft  schadcloes  (e 
hoiiden;  dat  mcn  voorts  ecrsldaechs  nyct  latcn  en  sal,  achtrr- 
volgende  de  begeerle  van  Zyne  Genade,  te  scryven  aen  dcn 
Cleefschcn  racdt,  wacrvan  mcn  oock  Zyne  Genade  de  copie 
sal  overscynden,  ende  dat  voor  soo  vcle  belangt  Marten  Schenck, 
Zyne  Genade  dienacngaende  sal  mogen  doen  zulcx  Zyne 
Genade  goeden  raet  gcdragcn  sal. 

Den  P"  Octobris. 

Item  alsocgevonden  endcgercsolvcert  is  secckerc  quanliteyt 
van  cruyl  in  voorraet  le  doen  liebben,  soc  is,  omme  desche 
resolulic  le  efTeclueren,  goetgevondcn  den  heerc  van  Bx'aeckd 
te  commitlercn  omme  op  zyn  crédit  tselve  cruyt  te  coopen  ter 
somme  van  XX"  pondl,  mils  dat  mcn  hem  beloeven  sal,gcly(k 
mcn  oyck  beloefl  by  desen,  daervan  te  inderapneren,  costeloes 
ende  scbadclocs  le  hoiulcn,  ende  mils  d;il  mcn  le  vrcdcn  is  dat 
den  onlfanck  van  de  penningen  van  de  provincicn  comiciide 
Tome  xv"'%  A"""  série.  8 


(  114  ) 

hem  ende  zyn  erfîgcnamen  daervoor  verbondcn  en  Je  verobli- 
gcert  sal  blyven,  ende  dat  oyck  de  provincicn  hacr  penningen 
nyet  en  sullen  inocgcn  \ve«'rlocs  worden  dan  1er  ordonnancie 
ende  met  consent  van  dcn  voors.  heere  van  Bracckel,  ende  da', 
al  1er  tyt  toe  hy  effectuelyck  gevryt  zal  syn. 

Den  II'"  Oclobris. 

Alsoe  de  heere  van  Braeckel,  van  wegen  dcr  naerder 
geunieerde  provincien,  gecoclit  ende  zyn  crédit  geslreekt  hecft 
voor  XX'"  pondt  eruyls  op  ses  maenden  te  betaclen,allemaendt 
bel  VI'  paert  nae  date  van  de  leveringe  van  dien,  soe  ist  dat  die 
van  de  collegie  deselve  coope  hebben  geapprobeert  ende 
geaggreert,  beloven  hem  daervan  le  indempneren,  costeloes 
ende  schadeloes  le  houden,  daervan  nien  oyck  denselven  acte 
sal  passeren  in  der  slercksler  forme,  in  conformité  van  de 
voorgaende  resolulie,  oftc  soe  men  deselve  lot  zynder  ver- 
sceckcrlheyt  alJerbest  sal  wilien  le  maken. 

Den  III  '  Oclobris. 

Is  gecommillecrt  de  heer  van  Slralcn,  mecster  Floris  Thin 
ende  Jolian  Aisma  omme  maendach  toecomende  te  gaen  by  de 
niagistrael  der  stadt  Ulrecht  omme  ladviseren  op  de  plaelse 
waer  men  tgecochle  buseruyt  zal  leggen,  daertoe  by  tcollegio, 
opt  bchagen  van  die  van  de  magislract  voors.,  gedeslineert  is 
de  kcrcke  van  Sinle  Jeronimus. 

Den  III I"'  Oclobris. 

Is  in  de  vergaderinge  erschenen  Chrisliaen  Back,weesmeestcr 
dcr  sladt  Breda,  met  procuralie  omme  ncffens  de  gcdeputeerde 
Nan  dandcre  provincien  in  den  collegie  van  allen  affaircn  der 
naei'der  unie  eoncernerende  te  sprekcn  ende  communicercn, 
vcrsouckende  alsoe  de  voors.  sladt  nu  ronlsomme  van  dcn 
vyandt  omeingcll  ende  deselve  van  poedcr,  scherp,  spiessen 


(  H5  ) 

ende  lontcn  nyct  genoch  tôt  des  vyandts  wedcrslandl  versicn 
en  was,  dat  mon  hemluydcn  daeroninie  nocli  eenigc  quanli- 
teyt  van  poedcr  ende  andere  niunilicn  voors.  soude  loeseliic- 
ken,  waeropdenselven  vooranlwoordl  gogevcn  is  dal  alsoc  rnen 
alliier  gcen  voonaet  ofle  provisie  van  animunilic  gcdaen  en 
Ijadde,  mon  daeromine  dienacngaende  zoude  scryven  ende 
brieven  van  addressc  medegeven  aen  de  slatcn  van  Hollandi, 
ten  eynde  deselve  die  van  Breda  voors.  ccn  seeckere  quanli- 
teyt  van  poeder,  spicssen  ende  diergelycke  niunilic  wilden 
loeschickcn,  mils  dat  lienilnyden  dacrvan  rcnibourssemenl 
gedaen  sal  worden  vuyle  middclen  dacrloe  beraempl  ende 
oyck  gcaccordecrt. 

Hebbcn  hiernac  Alexandcr  Renlinck  ende  nicesler  Floris 
Thin,  gewcesl  zyndc,  dcur  coninii^sie  van  den  collogie,  by  Zyn 
Excellencie,  rapport  gedaen  van  iiun  wcderfaren  ende  beloeft 
de  slucken  by  bcn  overgtbroebt  le  siillcn  mellen  alderecrslen 
onder  tcoliegie  leveren. 

Den  V"  Octobris,  post  prandium. 

Opt  acngevcn  gedaen  by  de  gcneraelen  van  de  munie  dcr 
stadt  Ulrecht  is  goetgevonden  ende  geresolveert  dat  men  sal 
scryven  aen  myn  becre  den  sladlboiider  van  Gelderlanl  len 
eynde  Zyne  Gcnade  ordoniicre  ende  bevele  die  van  de  munie 
tôt  Nymegen  dat  zy  met  het  slaen  ende  munlen  van  de  rose- 
noble  ende  nycuwe  daeldcrs  supersedcren  ende  baer  slempels 
ende  yscren  inbalen  ter  lyt  ende  wylcn  dal  by  de  gcneraelen 
van  de  provincien  (dewcickc  jegens  den  XII*""  deser  alliicr 
binnen  Utiecbt  vergaderen  sullen)  de  dilTcrenlen  opt  sluck 
van  de  munie  sullcn  gcliquideert  ende  sicb  mellen  andercn 
dienacngaende  verdragen  ende  geconforniecrt  zullen  bebben, 
als  mcn  van  gclycken  oyck  beloeft  lieefl  te  scryven  aen  de 
graefî  van  Rcnncnbcrch  niitsgadcrs  aen  de  Ommclanden,  icn 
eynde  aldaer  niedc  de  munie  middcire  lyt  ccsscren  ende 
opgcliolden  worde. 


(1IG) 


Den  yp"  Octohris. 

Is  geconimitlccrt  moesler  Viclor  Nootlic  onimc  (c  visitcron 
de  requcsien  ongeappostilleerl  Icggcndc,  cnde  dnervan  (col- 
Icgie  zyn  rapport  te  doen,  omme,  tselve  gehoorf,  aisdan  dacrop 
goapostillcert  te  mocgcn  wordcn  nacr  bcliooren. 

Den  VIP"  Octohris  1li79. 

Opt  scryvens  gecoemen  van  iiiyn  licer  graclT  Jolian  van 
Nassau  belangende  het  verstroeyen  van  de  vergaderinge  van 
Ivolck  van  Hierges  endc  Boiissu,  dewelcke  goscliicden  soude 
inden  graeffschappe  van  Sutplien  ende  daeromtrent,  is  goet- 
gevonden  dat  men  Zyne  Genadc  sal  aenseryven  dat  Zyn  Genade 
gelievcn  sal  met  de  genicene  ridderscliap  cnde  stedcn  op  den 
lanldach  tôt  Arnhem  vergadert  te  communicorcn  cnde  advi- 
sercn  lioe  ende  wat  men  dienaengaendc  bcst  doen  sal,  dat 
nyeteniin  die  van  den  collegie,  by  forme  van  advys,gocl  soudcn 
vyndcn  dat  men  de  vergaderinge  van  die  van  Hierges  volck 
ofte  diergclycke  sal  verstroeyen  ende  dissiperen,  waeracn 
oyck  donTiciercn  cnde  ampluyden  geboudcn  syn  de  bandt  te 
houden,  oick  nacrvolgcnde  de  placcaten  landeren  tydcn 
dienaengaendc  gcpubliccert.  Ende  belangende  de  ruytercn  van 
Corsbacb  cnde  soidalen  van  Sleenbacb,  alsoe  deselve  alsnocb 
gcen  openbaer  actcn  van  bostililc  en  liebbcn  bctboonl,  maer 
dalse  haer  gesanten  acn  degeneraelc  slalcn  liebbcn  affgevccr- 
dicbt  om  te  geraecken  toi  affreeckeningc  cnde  vcrsecokcrtbcyt 
van  baer  gepretcndeert  aclilerwccsen,  sulcx  dat  incn  wel 
verboept  dat  zy  middelcr  lyt  nyet  en  sullen  yct  wcs  in  pre- 
judicic  van  den  landen  allemptercn,  dat  dacromme  die  van  den 
collegie  nyet  goct  en  souden  vyndcn  dat  men  dcscivc  vcrjoccb 
ofle  dissipecrde,  docb  off  by  lieniluyden  yel  wes  tôt  acbter- 
di'cl  van  den  landen  acngorccbl  soude  moegen  wordcn, dat  men 
aisdan,  van  de  saecke  vcradvcrteert  zynde,  daerinne  sal  doen 


(  117  ) 

ende  remcdieren  sulcx  nae  gclegenthcyt  dcr  saccke  Levonden 
sal  worden  tcbehooren. 

Hcbben  hicrnae  Valerius  van  Dale  ende  meester  Henrick 
Agilcus  deur  last  van  den  collcgie  toi  Hedel  by  den  graefF  van 
Holienloe  geweest,  zynde  rapport  gcdacn  van  liaerluyder 
wedervaren,  sulcx  zy  Iselve  by  gescrifle  verval  hadden,  Iselve 
overleverende  mette  stucken  daertoe  dienende. 

Den   VHP"  Oclobris,  nae  noen. 

Is  gelesen  secckere  instructic  geconeipiecrt  voor  de  beerc 
van  Locquercn  ende  Valerius  van  Dale  gecommitleerdeomme 
te  reysen  in  den  Ilaege  by  de  staten  van  Hollandt  aldaer  ver- 
gadert,  ende  nae  lecture  is  deselvc  gearresteert,  vuytgesondcrt 
bel  VIII'  articule  beginnende  «  Docb  soe  verre,  »  etc.,  twelck  die 
van  Gelderlant,  Vrieslant  ende  Gendt  bcgeerden  gcroyeert  le 
bebben,  overmils  dat  men  in  ccn  soe  wiclitige  saecke  nyet 
en  beboorde  te  procederen  ofte  yelvves  te  bcginnen,  zondcr 
voorgaende  advys  van  Zyn  Exceliencie  ende  die  van  Hollandt, 
Ulrecbt  ende  Antwerpen,  1er  conirarien,  dat  men  ivoors. 
beboorde  in  de  voors.  instructic  ongeroyecrt  te  iaeten,  over- 
mils de  gelcgenlbeyl  ende  scboone  occasie  die  sicb  jegen- 
woordelyck,  overmils  de  boocbcyt  des  walers  ende  oneeni- 
cbeyt  van  de  burgcren  binnen  Serlbogenbosscbe,  loe- 
dragende  was.  Ende  is  alsulcx  Ivoors.  articule  in  de  instructic 
den  voornocmden  gecommitleerde  medegegeven,  gecomitleert 
etide  vuylgelalen,  overmils  de  diversileyl  ende  concurrenlie 
van  de  opinien. 

Den  IX"*  Oclobris,  nae  noens. 

Is  geresolveert  dat  men  hopman  Johan  van  Renvoy  sal 
assigneren  zyn  loopplaets  in  Weerderbroeck,  soe  verre  den 
ritmeesler  Gocr  met  zyn  ruylcrs  aldaer  nyet  en  Icyl,  ende 
indien  jae,  dat  by  alsdan  sal  begeven  in  den  dorpe  van  Nicdegem 
omrac  aldaer  zyn  looplaelse  te  begrypen. 


(  118) 

Alsoc  door  de  langsîjcme  hctaliiigc  vandemaciitlycke  quotcn 
dcwelcke  de  provineien   respeclivelyck  gcliaiiden  zyn  op  te 
brcngcn,  geschapen   zyn  desordren  cnde  ineonvenicnlen  le 
sullen  verrysen  doerdien  dingcsetencn  van   de  steden  onde 
|)latten  landen  dagelicx  groote  clachlen  ovcr  de  belaelinge  dcr 
garnisoenen   zyn   doende,  ende  dat  eciiigc  vcrmaenl  zynde 
oniMie  liacre  quolen  promptelycîk  te  furneren,  schyncn  deselve 
bi'lalinge    le    vertrccken    ende    op    le    liouden,   onder    pré- 
texte aïs  ofT  zy  nyet  en  wistcn  off  die  ton  eynde  daer  zy  toe 
gcdestincerl  cnde  gcconsentoert  zyn  vcrslreckt  worden,  ende 
dat  by  de  repartitie  gcconcipiecrt  ende  gemaeckt opi  onderhout 
van  de  ruyteren  ende  knecblen  aen  aile  de  provineien  overge- 
sonden,  gecaveert  cnde  voorsien  is  dat  den  ontfanger  generael 
goel  regardt  ende  opsicbt  gehouden  sal  wesen  te  nemen  ten 
eynde   by   cenyedcr   proNincic  de   riiylcren  cnde   knccliten, 
dcwelcke  by  de  voors.  repartitie  lot  bacr  last  zyn  gesteit,  zoe  in 
goede  betalinge  als  Iceningc  onderhouden  niochlen  worden, 
soc  isl  dat  de  gedcputecrdc  van  de  voors.  provineien  goct- 
gevondcn    ende    gearresteert   hebben    dat    yeder    provincie 
gcboudcn  sal  zyn  de  |)enningen  van  de  maentlyckcconlribiitic, 
by  lien  geaccordecrt  cnde  aisnoch  te  accorderen,  in  handen 
van  den  ontfanger  generael  ten  bchoorlyckcn  prefixen  tyde 
over  te  leveren,  omme  ter  ordonnanlie  van  den  collegie  by 
kennisse,  voorwcten  ende  consent  van  de  gctlcpiitcerdcn  van 
yeder  provincie  respective  vcrslreckt  ende  bckeert  te  worden 
lot  betalinge  van  alsnlcke  ruylers  ofte  knecblen  als  yeder  pro- 
vincie in  de  voors.  repartitie  op  is  geset,  waervan  de  gedcpu- 
tecrdc respectivelyck  gcboudcn  sullen  syn  Iiarc  provincie  le 
verwiltigcn  zulcx  by  bacr  vvelcn  cnde  consent  gcscbict  te  zyn, 
ten  eynde  sy  moegen  wctcn  bacr   penningen  wcl  cnde  nae 
behooren  vuytgegeven  cnde  gcemployeert  te  zyn,  Icn  waere 
dvuyterste  noot  doer  dacnpcrssingc  van  den   vyandt  anders 
mochte  vereysscben,  cnde  dat  sulcx  by  de  gedeputeerde  der 
provineien  int  collegie  zynde,  die  bel  aengaen  niacb,  ingewil- 


(  \\9  ) 

licht  cndc  gcconsenlccrl  worde;  wel  vcrstaende  dat  soe  verre 
ter  ordonnancie  van  den  collegic  by  dcn  ontfangcr  gcnerael 
cenigc  assignatic  op  ecnigcn  onlfanger  van  de  respective  pro- 
vincien  lot  betalinge  van  de  ruyteren  ende  kneclilen,  darrop 
zy  syn  gcstelt,  niochten  gepasseert,  dat  hetselve  in  betalinge 
sal  strecken  van  de  voors.  penningen,  dewelcke  zy  gehouden 
syn  in  lianden  van  den  voors.  on tfanger  gcnerael  ovcr  te  levercn , 
cnde  is  hierraede  gcdrcsseert  de  resolulic  dcsen  acngaende 
den  XVIIP"  Seplembris  gcnomcn. 

Den  X'"  Octobris. 

Syn  in  den  collegic  erscheenen  de  lieere  van  Enspick  ende 
jonckhecr  \Yillcm  van  Tiiyl,  als  gedeputeerde  van  Bommelre 
cnde  Thicirewecrt,  versoiickende  alsoe  die  van  Boniniel  ende 
Thicireweert  voors.  de  drie  duysent  guldcn  daer  zy  op 
gcstelt  zyn  gewcesl  ende  beneffens  dicn  de  Iceninge  van  vcer- 
thiendagentewcgegebrocbthadden  ende  dat  densciven  bclooft 
was  dat  zyluyden,  by  tfiirneren  vande  voors.  penningen,  onllast 
soudcn  Avorden  van  de  ruyteren  aldaer  leggende,  dat  nicn 
daeromme  hemluyden  deselve  ruyteren  aisnu  afTncmen  cnde 
eiders  leggen  soude. 

Den  XI"  Octobris. 

Syn  wederomme  in  de  vcrgaderingc  geconicn  meester  Cacrl 
Roorda,  den  dekcn  Zuyien  ende  meester  Floris  Thin,  gewccst 
zyndc  doir  lasle  van  dcn  collegic  tôt  Arnhcm  op  de  landldach 
aldaer  geliouden,  ende  bebben  gedaen  rapport  van  lien  wedcr- 
vaeren,  overlevcrcndc  de  minute  van  de  proposilie  by  bcmluy- 
dcr  int  corte  vervat  ende  op  den  voors.  lantdacli  by  hemluyden 
geproponccrt;  noch  sceckere  antwoordt  oftc  resolulic  van  de 
baenrcheercn,  riddcrschap  cnde  steden  des  furstendoms  Geirc 
genomen,  op  de  articulcn  van  de  pacificatie  lot  Coelen  vuytgc- 


(  120  ) 

geven,  van  date  den  vylîdcn  Octobris,  mitsgadcrs  seeckerc 
memorie  ofle  aidvys  by  myn  heere  den  stadlhouder  Graeff 
Joban  daerop  geniaeckt,  noch  seeckere  acte  van  resolutic  by  de 
voers.  baenrebeeren,  ridderschap  ende  stcden  op  den  VII*°  Oc- 
tobris genomen,  mitsgadcrs  noch  seeckere  acte  van  de  gesan- 
ihen  der  stcden  van  den  V1II'°  Octobris  besegelt  met  het  zegcl 
der  stadt  Arnhem. 


Eodem  die,  post  prandium. 

Opt  scryven  gecoemen  van  de  magistraet  van  Breda,  is  gcre- 
solvecrl  dat  men  deselve  voor  antwoordt  sal  scryven  dat  voor 
soe  vecl  acngaet  de  betalinge  van  de  vendelen  van  Vladerakeii 
endc  Franchoys  van  Limborch  aldaer  binnen  Breda  leggende, 
gcmerckt  deselve  by  de  reparlitie  gestelt  ende  genomen  zyn  tôt 
lasfevan  dcstatcn  vanHoIlandt,  dat  men  daeromraenyet  laelen 
en  sal  te  scryven,  gelyck  men  oock  alrede  gescreven  heeft, 
aen  de  voors  stalen  van  Hollandt,  tcn  eynde  deselve  de  voors. 
vendelen  van  hun  behoorlycke  leeninge  versorgen;  ende  voor 
soe  veel  de  rcstcrende  vendelen  van  Breda  leggende  acngaet, 
dat  die  van  Breda  voors.  sich  sullen  adresseren  aen  de  staten 
van  Brabant,  deweicke  deselve  tôt  noch  toe  onderhouden 
hebbcn  ende  alsnoch  opte  maenllyckc  contributie  van  de 
maendt  September  nyctwcs  gelcvcrt  en  hebbcn. 

Den  XIIIP"  Octobris. 

Is  geordonneert  ordonnantie  gepasscert  te  wordcn  voor  de 
convoymcesters  tôt  Nymegen  ende  Arnhem  by  deweicke  aile 
schippers  op  ende  aff  vocrendc  belast  ende  bevolen  zy  bacr 
vracht  ende  convoybrieven  den  licentmccsters  te  vcrthoonen, 
op  pcyne  van  te  verbucren  tschip  dat  sulcke  goederen  geladen 
sal  hebbcn. 

Is  hiernae  geresolveert  dat  men  sal  scryven  ofte  comrait- 
teren  aen  aile  de  naerder  geunieerde  provincien,  ten  eynde 


(  121  ) 

dcsclvc  haerrcspeclive  restanlen  van  de  raaenden  Julius  ende 
Augustus,  milsgaders  hacr  quotcn  van  de  maent  Scplembcr 
ten  vollen  furncren,  ende  dat  promptelyck  ende  sonder 
eenich  Jangcr  vertreck  ofle  vuytstel,  mils  deselve  pro- 
vincieu  remonstrerende  de  groote  ende  zware  inconvenienten 
deweicke,  by  gebrcke  van  belalinge,  de  landen  geschapen  syn 
over  le  sullen  coeraen,  waervan  die  van  den  collegie  in  dien 
gcvalle  baer  begeren  gebouden  te  bebben  voor  onlscbuldicht, 
mils  dat  nien  te  vreden  is  de  queslien  ende  differenten, 
deweicke  by  eenige  provincien  alrcde  gemaeckt  syn  ofle  nocb 
gemaeckt  zullen  moegen  worden  belangende  baerUiydcr 
raaentlycke  quote  ofle  de  belalinge  van  dien,  te  stellen  ende 
refcreren  aen  Zyn  Excellentie  aïs  lieutenant  generael,  omme 
sommierlick  gedccideert  te  worden,  ende  wes  bevondcn  wordt 
Iiun  quote  rain  te  bedragen  off  daerop  belaelt  te  syn,  ts*elve 
haer  te  laten  wesen  affslacb  op  de  quole  van  de  maendt  van 
October,  mils  altyts  by  provisie  furnerende  de  voile  quoten 
van  de  maenden  van  Julius,  Augustus  ende  Seplember  voors., 
omme  verslreckt  ende  bekeert  te  worden  lot  nootelyck  onder- 
hout  van  de  ruyteren  ende  knecbten  in  dienste  der  naerdcr 
geunieerde  provincien  zynde;  dat  men  ooek  Zyn  Excellencie 
sal  verwittegen  hoevcel  volcx  men  alhier  in  de  steden  in  gar- 
nisoen  sal  moelcn  houden  ende  boeveel  vendelen  men  onlbee- 
ren  mach  omme  die  van  Brabant  oft  Vlaenderen,  ter 
ordonnancie  van  Zyn  Excellentie,  gebruyckt  te  moegen  worden, 
mits  Zyn  Excellencie  aenscryvende  dat  soe  verre  men  die  in 
Brabant  ofte  Vlaenderen  nyet  van  doen  en  heeft,  men  van 
meyninge  is  deselve  aff  te  dancken  ende  de  steden  daervan 
te  onllasten;  dat  men  nocb  Zyn  Excellencie  sal  requireren  ende 
oock  daerop  insisteren  ten  eynde  deselve  gelieve  die  van  den 
collegie  albier  te  auctoriseren  omme  donwillige  provincien, 
steden  ofte  leden  van  dien  tôt  belalinge  van  baer  respective 
quoten  te  moegen  conslringeren,  mits  Zyn  Excellencie  aen- 
scryvende dat  men  anders  de  sake  nyet  en  siet  langer  staende 
te  houden. 


(  122  ) 


Den  XVir  Oclobris. 

Is  met  brievcn  van  crcdcnlic  gecommittecrt  Valcrius  van 
Dale  acn  den  grave  van  Ilolienloe  len  cyndc  Zyiie  Genade  de 
reys  nacr  Antwerpcn  achlcrvvcgen  wilde  lacLcn  blyvcn,  tcn 
cynde  de  i-csolulic  by  advys  van  Zyne  Genade  genomen  belan- 
gende  de  saccke  van  sllcrtogcnbosschc  gcapprobeert  soude 
moegen  worden, 

Eodem  die,  posl  prandliiin. 

Is  biernae  voorgenomen  de  missive  gccoracn  van  die  van 
Brugge  ende  die  van  tVrye  belangende  het  aennemen  van  de 
naerder  unie  ende  is  gercsolveert  dat  men  dcnselvcn  sal  voor 
anlwoordt  scryven  alsoe  de  originale  unie  aliiier  in  den  col- 
Icgie  berustcnde  by  bemiuyden  soude  nioeten  gcvisiteert 
onde  ondcrtccckcnt  worden,  ende  dat  liet  geenssints  geraden  is 
dselvc  unie  ofle  ccnige  andcre  originale  stuckcn  daertoe 
dienende  vuylen  collegie  te  laclen  gaen  ofte  aciitcr  wegen 
gedragen  te  worden,  dat  daeromme  die  van  iJrugge  ende  tVry 
voors.  wel  souden  doen  ende  zeyndcn  baer  gcconimitleerde 
aliiier  in  den  collegie,  len  cynde  zy  met  alsulcke  ccr  ende 
solempnitcyt  in  de  naerder  unie  onlfangen  moegen  worden 
als  andere  provincicn  onlfangen  zyn,  ende  dat  men  bemiuyden 
alsdan  voor  aengcname  ende  wccrde  bonlgenolen  bouden  sal. 

Den  XIX'"  Oclobris. 

Syn  in  de  vergaderinge  erscbencn  Jan  Calffken,  borgc- 
mcestcr,  ende  Aert  van  Seller,  scbcpen,  beyde  gedepuleerden 
der  stadt  Nymegen,  ende  bcbben  vcrlboont  secekere  missive 
by  deweicke  zy  geauctorisccrt  worden  omrac  in  den  collegie 
neffcns  danderc  gcdeputcerde  op  de  gcmccnc  lants  saccken  te 
bcsoingnercn. 


(125) 

Ten  selvcn  dacge  is  by  Icollegie  gocigevonden  le  commit- 
tcrcn  Johan  van  Arnhcm,  Rcynier  Cant  endc  Valerius  van 
Dalc,  omme  te  reysen  by  de  staten  van  Hollandt  ende  Scclant 
in  den  Hagc  vcrgadert  endc  aldacr  le  proponeren  cnde  docn 
siilcx  als  denselvcn  by  instriictic  medcgcvcn  sal. 


Den  XXr"  Octobris. 

Syn  die  van  den  collegie,  naer  voorgacnde  communicatie 
gebouden  melten  grave  van  Ilohcnloe,  gelreden  in  bandeh'ngc 
mette  ruyteren  van  Druytwits  endc  Calckriiyler  belangendc 
haerhiyder  betalinge  ende  verseeckcrlbcyt,  acbtervolgende 
secckcrc  arliculen  denselven  geproponcert  ende  by  gcscrifle. 


Den  XXir  Octobris. 

Is  geordonneerl  dat  men  Zyn  ExccUcncie  zal  ad\ertercn 
van  de  staet  van  de  garnesocncn  by  tcollegie  gcmacckt,  ten 
cynde  Zyne  Excellencie  op  de  reste  die  men  albier  op  desc  zydc 
van  de  Mase  onnoodicli  acht  gclieve  te  disponeren,  te  welcn 
off  men  die  sal  doen  in  Brabant  marcberen  omme  tegens  den 
vyandt  gcbruyckt  le  worden,  dan  off  men  de  sclve  sal 
affdancken. 


Den  XXIUI'"  Octobris. 

Is  sunderlincx  int  tcollegie  nyet  gebesoingneert  ofle  gedaen 
andcrs  dan  dat  men  besicb  is  geweest  mette  saccke  endc  han- 
delinge  vanden  ruyteren,  daervan  verwachtende  eyntelycke 
resolulie  ofte  antwoordt  wat  zv  wilden  doen  oft  laelen. 


(  124  ) 


Den  XXV'"  Octobris. 

Alsoc  die  van  de  stadt  van  Brugge  ende  die  van  dcn  lande 
van  den  Vryen  aen  tcollcgie  gescrevcn  hadden  dat  zy  bereyt 
warcn  sich  in  de  naerder  unie  le  begcvcn  ende  dat  men  daer- 
omme  de  gedeputeerden  die  tegens  dcn  XV  Octobris  tôt 
Anlvverpen  verwacht  wordcn  soude  lasten  ende  aucloriscren 
omme  hcmluyden  in  derselver  unie  te  onlfangen,  soe  is  goct- 
gevonden  ende  gearresteert  dat  men  doctor  Hessel  Aysma 
(deweicke  doch  van  die  van  Vrieslant  gecommitteert  was 
omme  tAntwerpen  le  erschynen)  soude  aucloriscren  omme 
neflfens  de  gcdepuleerde  van  dandere  provincien  lot  Anlwer- 
pen  zynde  die  van  Brugge  ende  van  den  Vryen  voors.  lotte 
naerder  unie  tontfangcn,  soe  verre  zyluyden  deselven  begeerde 
pure  et  simpliciter  taenveerden,  mils  dat  zy  beloven  sullen 
baer  gedepuleerdcn  cerstdaecbs  alliier  lUytrecht  te  seyndcn 
omme  de  voors.  unie  bchoorlyck  le  ondcrscryvcn. 


Den  XAVI'"  Octobris. 

Is  goetgevonden  dat  men  in  aller  diligentie  sal  affveerdigcn 
aen  de  staten  van  Ilollandt  ende  Sedan t  in  dcn  Hagc  vcrgadcrt 
de  bcere  van  Brakcl,  meester  Floris  Thin  ende  Roorda,  omme 
neffens  dandere  gcdepuleerde  aldaer  zynde  met  aile  moge- 
lycke  middelen  denselven  staten  le  induceren  len  eynde  sy 
haer  ingcwillichde  de  macnllycke  quolen  van  de  maenden  van 
Julius,  Augustus,  September  ende  Oclober  len  vollen  wilien 
furneren,  naevoigende  de  rcsolulie  dienaengaende  genomen 
oplen  XIIII'"  Octobris  leslleden,  ende  voorts  te  doen  voorde- 
ren  ende  proponeren  sulcx  als  men  denselven  by  instruclie 
medegeven  sal. 


(  12o  ) 


Den  XAVIP"  Octobris. 

Is  gelesen  dinstruclie  voor  de  gedepuleerde  die  in  den  Hage 
rcysen  souden  by  de  Staten  van  Ilollandt  ende  Seclant  aldaer 
vergadert,  achtervolgende  de  resolulie  op  gisteren  gcnonicn, 
ende  nae  lecture  is  dcselve  gcarresleerl. 


Den  XXX'"  Octobris. 

Alsoe  die  gedeputcerden  van  Nymcgen  icollegie  aenge- 
geven  Iiadden  dal  de  convoyraeestei'stot  Arnhem  geordonneert 
was,  vuyte  convoyen  aldaer  vallendc,  te  furneren  de  somme 
van  zes  ende  twyntich  hondert  gulden  tôt  lecninge  van  de 
garnisoenen  liggende  binnen  Nyemegen,  achtervolgende  de 
resolulie  dienaengaende  by  Icollegie  genomen  oplcn  V"  Sep- 
tcmbris  leslleden,  waerop  syluyden  lot  behouff  van  de  voors. 
garnisoenen  nyet  raeer  en  badden  laelcn  volgen  als  twaelff 
hondert  gulden,  soe  is  geresolveerl  dat  men  aen  den  voors. 
couvoymeeslers  andermael  sa!  scryven  dal  zyluyden  de  rcste- 
rcnde  vecrlliien  hondert  gulden  ten  fyne  als  voors.  racde 
furneren  ende  die  van  Nymcgen  volgen  laeten. 

Den  XXXr  Octobris. 

Alsoe  die  vande  Nederbetuwe,  by  sceckere  haerluyder  mes- 
sivc,  bcgeert  badden  le  wetcn  aen  wiens  banden  zy  de  duyscnt 
daclder  daerommc  men  aen  bemluyden  gescreven  badde 
gclcvert  soude  worden,  soe  is  by  tcollcgic  goetgcvonden  ende 
geresolveerl  dat  dvoors.  pcnningcn  sullen  gebrocbt  ende 
gclcvert  worden  albier  binnen  Ulrecbt  in  banden  van  den 
onlfangcr  generael  de  beere  van  Bracckcl  ende  dat  men  die 
van  Nederbetuwe  ende  damplluyden  van  andere  quarlicrcn 
tsclvc  alsoe  acnscryvcn  sal. 


(  126  ) 

Is  len  selven  lyde  racde  gcordonnecrt  andermacl  missive» 
gedepcsschecrt  te  wordcn  aen  de  amptluydcn  van  de  quarlieren 
daerorame  men  de  ses  duysenl  daeldcr  tôt  bchouff  van  de 
ruyleren  van  de  ritmeesters  Calckruyler  cnde  Druytwils  te 
furneren  gcrepartieert  hadde,  ten  eynde  yder  zyn  respective 
quole  lerstont  dede  collecteren  ende  gcreet  maecken,  ofte 
dat  men  anders  dvoors.  ruytercn  vuyt  deselve  quarlieren  nyet 
en  siet  le  houden,  Iwelck  oock  insonderlieyt  geordonnecrt  is 
gescreven  le  worden  aen  den  drossart  van  Vianen,  milsgaders 
aen  den  ^raelT  van  Culenborch. 


Den   VJIl"'  Noveinbris  1679. 

Alsoe  Zyne  Genade  van  Rennenberch  tcollegie  gcadverteert 
heeft  dat  hy  ontfangen  hadde  van  den  drossart  van  Lingen 
zekcre  scryvens  tenderende  ten  fyne  Zyne  Genade  het  graef- 
schappe  van  Lingen  ontlast  ende  vry  soude  houden  van  de 
drye  vanen  ruylteren  denwelcken  aldaer  hacr  aenritplaetze 
geassigneert  was,  mitsgaders  van  de  twee  vendelen  soldaten 
die  men  lot  verzecckcrlheyt  dcr  voors.  ruyttcren  daer  bysen- 
den  soude,  ende  dat  raitsdien  Zyne  Genade  over  hem  nyet  en 
dorstc  ncmen  de  voors.  ruylteren  ofle  knechten  aldaer  te 
sendcn,  door  vrese  van  nyet  te  comen  in  indignalie  van  Zyne 
Excellencie,  len  waere  het  collegie  zulcx  expresselyck  ordon- 
neerde  ende  oock  Zyne  Genade  alvoirens  belooffde,  zoe  tegens 
Zyne  Excellencie  als  aen  allen  andercn,  le  vrycn  van  alsulcke 
zwaricheyt  als  Zyne  Genade  ter  cause  van  dyen  soude  mogen 
bejegenen  ofte  aengedaen  worden  :  dat  oock  Zyne  Genade 
versocht  hadde  dat  men  hem  zekere  plaetse  in  tyts  soude 
wyscn  daer  men  de  voors.  ruylleren  gemonslert  zynde  soude 
raeynen  te  leggen  ende  gcbruycken,  soo  men  die  in  Zyne  Genade 
gouvcrnemcnte  nyet  van  doen  en  hadde  ofle  gheen  plaelze 
daervoor  en  vviste,  soe  is  goelgevonden   dat  men   alvoirens 


(  i27  ) 

op  de  voors.  zake  le  disponcren,  Zyne  Excellencie  daervan  sal 
vcrwitligen,  oninie  Zyne  Excellencie  meyninge  ende  intcntic 
dicnacngacnde  le  verslaen,  ende  dit  opt  Iteliagcn  van  de  gede- 
puleerde  wesende  in  den  Haghe  neffons  de  staten  van 
Hollant  ende  Zeelant,  die  mcn  copie  van  de  voors.  missive  van 
Zyne  Genade,  milsgadcrs  van  den  voors.  drossart  aen  Zyne 
Gcnade  geschreven,  overscnden  sal,  ten  eynde  deselve  voorts 
by  den  voornocmden  gedepntcerdon  (indicnt  hen  anders  goct 
diincl)  Zyn  Excellencie  voorls  overgesonden  mogen  vvorden. 


Den  Xt"  Novemhris. 

Syn  in  de  vcrgaderinge  erschcnen  de  gcdeputeerde  van 
de  drye  staten  slanls  van  Utrecht,  verelaerende  hoe  dat  dselve 
staten  dcsen  morgen  zekere  scryvens  ontfangen  hadden  van 
Zyn  Genade  van  Nassau,  waervuyt  zv  wel  verstonden  dat  Zyne 
Genade  hct  zecr  qualyck  nani  dat  men  de  ruylleren  van  Calck- 
ruylerop  den  Slichtsen  bodem  nyet  en  wilde  ontfangen,  ende 
alsoe  dvoors.  gedepuleerde  mede  verclaerden  dat  niecster 
Floris  Thin  aen  de  voors.  staten  gescrevcn  liaddc  dat  de  staten 
van  Hollant  te  vreden  waren  dat  men  van  zekere  penningen 
die  zy  olliicr  binnen  Utrecht  leggcnde  hadden,  vicr  duyscnt 
giilden  tôt  het  afdancken  van  de  voors.  ruytcren  sonde  em- 
ployeren,  znlcx  dat  aen  de  XVI"  giiiden  den  grave  van  Hohenloe 
lot  het  affdancken  van  de  voors.  ruyteren  toegcsechl,  zeer 
weynich  soude  resleren,  ende  daeromme  versochten  dat  de 
voors.  IIII""  £  daertoe  gelicht  ende  vcrstrcct  niochten  worden, 
soe  is  by  tcollegie  hemiuydcn  voor  antwoordt  gcgevcn  dat  mcn 
nyet  en  wiste  onder  wien  de  voors.  penningen  alhicr  biiincn 
Utrecht  berustende  waeren  ende  dat  men  daeromme  soude 
scryven  aen  den  voornocmden  Thin,  ten  eynde  liy  tcollegie 
daervan  lerstondt  verwitlege  ende  quant  à  quant  mede  over- 
schickc  acte  van  consent  ende  ordonnancic  van  de  voors.  slalen 


(  128  ) 

van  Hollandt  dacrioc  dicncndc,  ton  cyndc  dvoors.  pcniiiiigcn 
gcliclil  cndc  ten  fync  als  bovcn  vcrstrcoct  mochlcn  worden, 
ommc  alsoc  Iconlgacn  tongemack  cride  linconvenient  twclck 
anders  apparcnlclyck  gcsicn  was  de  landcn  over  te  conien, 
cnde  zyn  liicrmcde  dvoors.  gcdcpiitccrde  gcscheydcn. 

Den  XII'"  Novembris. 

Is  goetgevondcn  dat  mcn  den  licere  van  Loercn  by  missive 
versouckcn  cndc  oock  aiicloriscrcn  sal  ommc,  ncffens  dcn- 
gecncn  die  mcn  Zyn  Edelheyt  in  racdc  byvougcn  sal,  ordre 
te  slcllcn  ten  cyndc  dattcr  gccn  tocvocringc  van  brant-ofte 
andere  noolclyckc  provisic  op  de  sladt  van  den  Bosscbc  gedaen 
worde  cnde  breder  als  in  de  minute  van  de  missive  ofle  coni- 
missie  daervan  zynde. 

Den  XIII'"  Novembris  1379. 

Alsoe  mcn  verstact  dat  dagclicx  vccl  goets  vnyl  dcsc  naerdcr 
gcunicerdc  pro\incien  vcrvocrl  wordi  op  de  landcn  van  Clcelf, 
Munster  ende  Coclen,  sonder  ccnicb  licent  ofle  lecht  van 
convoy  daervan  te  betaien,  soe  istdat  men  om  Ircclit  van  de 
generaliteyt  voor  te  staen  cnde  aile  frauden  cndc  abuscn 
tevilercn,  goetgevondcn  es  dat  men  sal  commiltcjcn  Henrick 
Wcsselssen  ommc  alomme  ter  plaetse  daer  cenigc  goederen 
te  walcr  ofle  te  lande  vuyt  de  naerdcr  gcunicerdc  provincicn 
vervoert  souden  mogen  worden,  goede  opsiclit  te  ncmen,  len 
cynde  zulcx  verhynderl  cndc  belet  maeh  worden. 

Deti  XVr"  Novembris  1579. 

Syn  in  de  vergaderinge  gecomen  die  becrc  van  Bracckel 
ende  nicesler  Floris  Tbin  ende  bebben  bacr  rapport  gedaen 
van  tgundt  zyluydcn  mette  stalcn  van  Hollandt  cnde  Zeclandt 
in  den  liage  gcbesoingneert  cndc  gebandelt  liaddcn  nopende 


(  i29  ) 

Istiick  vande  munie,  gehoordt  twcick  cndc  hcnevcns  dicn 
gcsicn  Iplaccaet  oftc  ordonnancic  op  den  cours  cndc  ganck  van 
dcn  gcide  gcconcipiecrt,  is  tsclvc  gcaggrcccrt  voor  goet  cndc 
van  wcerdcn  geliouden  cndcdicnvolgciidegcordonnccrttvoois. 
placcaet  oflc  ordonnancic  gcsondcn  (c  wordcn  acn  dcn  sladl- 
houdcr  van  Gelderlant,  ten  eynde  tsclve  aldaer,  alotnme  1er 
plaetsen  dacr  njcn  gewocnlyck  is  piiblicaiic  te  docn,  gcpubli- 
cccrt  ende  affgclesen  te  worden;  dat  men  insgclycx  te  dicn 
eynde  tsclve  overseynden  ende  van  tgccne  voors.  isverwilligen 
sal  den  stadlhouder  van  Vriesiant  ende  die  gcdcputecrde  nef- 
fcns  Zyn  Genadc  wesende, 

Is  tcn  scivcn  dacge  goelgcvoiidcn  cndc  goarrcslcerl  dat  men 
Syn  Excellencie  sal  adverleren  vande  acnslaegcn  deweickc 
de  vyandl  voorgenomen  liceft  op  Gelderlant,  Ominclanden 
ende  Ovcrryssci,  versouckciide  dat  Zyn  Exccllcnlie  gelicvc 
imandt  van  auctoriteyl  le  committcren  die  de  saeckcn  van  der 
oorloge  in  desen  qiiarticre  dirigere  ende  ovcr  den  cryclisvoick 
als  lieutenant  generael  van  Zyn  Excellentie  commanderc,  alsoe 
de  grave  van  Hohenloe,  overmils  syn  jonckheyt,  nyel  en  wordt 
gerespecleert  naer  beliooren  ende  oock  tandercn  lydcn  ver 
claert  hecft,  van  wcgen  der  naerder  gcunieerde  provincien, 
suicke  last  nvet  beecrcn  aen  te  ncmen. 


Den  XV H'"  IVuvembris. 

Syn  in  de  ^ergaderingc  erschcncn  die  gcdcputecrde  van 
Venio,  als  namenilyck  dcn  bopmaii  Jolian  van  Slockum,  lloii- 
huysen,  Mathys  Zweyns  ende  nocb  eenige  andcrc,  vcrsouc- 
kende  geit  lot  bchoulT  vande  garnisocncn  aldaer  leggcnde 
gcfurnecrt  te  worden,  ten  eynde  gocde  ordre  onder  deselve 
geliouden  mochle  worden,  soel  tsclve  sonder  gelt  nyct  gcsehie- 
dcn  ende  condc,  denwcicken  voor  anlwoordl  yciicNen  is  dat 
men  op  baerluydcr  vcrsouck  eyiilelyck  nyct  en  condc  dispo- 
TOME  XV'"%  4™'  SÉIUE.  9 


(  ^3^  ) 

ncren,  voor  ende  aleer  tgell  vuyl  die  proviiicion  gecollecleert 
endc  gccomcii  soude  syn,  Iweick  noch  oiigevcerlick  aclit  ofle 
ihien  daegen  aenloopen  soude,  ende  dal  mon  alsdau  nyel  laeien 
en  soude  hemluyden  van  gelde  versorgen  ende  eontentemenl 
te  docn  liebben;  dut  nicn  nycitemin  middelreiyt  nyet  laeien  en 
soude  le  arbeyden  daller  lolbehouff  vande  ruyteren  van  Pieck, 
binnen  eenen  dach  ofle  iwce,  eenich  gell  opgebrocbl  worde; 
dat  men  mede  die  van  Venio  soude  eersldaechs  vcrlichten  van 
vyff  compaignen  kneehlen,  waervan  die  drie  alrede  by  de 
slaten  van  HoIIandl  verscbieven  waren  ommc  derwerls  te 
marcheren  ende  aldaer  in  Iloliandt  gebruyckcl  le  woi-den. 


Eodem  die,  post  prandium. 

Is  icn  sclven  daege  gelesen  die  commissie  geconcipieert 
voor  Bartholomcus  van  de  Wael  bcer  loi  Moersbergcn,  by 
dewelcke  dieselve  gecoramilleerl  worden  omme  neffens  den 
heere  van  Locren  oordre  le  helpen  slellen  op  die  saecken  der 
sladl  van  Serlliogenbosscbe  ende  ihuys  loi  Hedel  bclreffende, 
endc  (nae)  lecture  is  deselve  gearrcstecrl  endc  bevolen  geexpe- 
dieert  te  worden  (1). 


(1)  Nous  pulilioDs  sans  commenlaires  le  document  qui  précède;  il  appar- 
tient à  une  série  de  pièces  qui  doivent  être  étudiées  dans  leur  ensemble. 
Nous  nous  réservons  de  faire  ce  travail  au  point  de  vue  belge  et  parti- 
culièrement anversois.  Notons  cependant  que  nous  avons  reproduit  dans 
le  tome  XV  du  BuUelin  des  Archives  d'Anvers  une  série  de  documents 
se  rapportant  à  celte  ville. 


AVIS. 

Tous  les  livres  el  brochures  destinés  à  la  Commission  doivent  lui  être  envoyés 
)ar  l'intermédiaire  de  M.  le  Secrétaire  perpétuel  de  l'Académie. 

Toute  réclamation  relative  à  l'envoi  des  Bulletins  ou  des  Chroniques  doit  lui 
■Ire  faite  par  le  même  intermédiaire. 


PlBlJCATiOîVS  DE  LA  COlLîilSSlOA 


I.N-QL  AUIl). 

Itymkroni/k  van  Jan  Fan  ffcelu  ,\x\i^GQCvtn  metophelilerjnyen  en  acnlee- 
keninj^cn  vnn  ,\.-V.  M'ii.lk™s;  1830. 

Ckranifiite  rimée  de  /'In'lippe  Mousliés,  lUibliée  par  le  baron  de  Reiffen- 
BEKG  :  t.  r%  ISÔCi;  t.  Il,  ISÔ?<;  SuppL,  tS4.T. 

Corpus  f-lironfroruin  Flandriae ,  edidlt  J.-,l.  Dk  Smi.t,  calhed.  S.  Davonis 
canon.:  t.  I",  l«.")7;  t.  Il,   1X41;  t.  III,  l.sr.O;!   JV,  1805. 

Braliantsche  Vei'Xlen  of  liymUronyh  van  L'raband,  door  Jan  De  Klerh 
van  /Julwerpen,  iiiljy('j;even  door  J.-F.  Willems  :  t.  I'^'',  1839;  t.  11,  1843; 
t.  III  .|)nr  l'.utsiiANs),  1869. 

lilnnumenls  pour  servir  à  l'histoire  des  provinces  de  Namur,  de  Jlninaut 
et  de  lAixend,ourf/.  (Les  tomes  I,  IV,  V,  Vil  et  Vill  ont  été  publiés  par  le 
baron  nr.  15i;iKFKM!hnr,.) 

T.  !•■'.  —  Cliailps  de  Namitr  et  de  Hninanl;  18-14. 

T.  II.  —  Cai-tiilaire  de  Cambion,  piil.iié  par  .l.-.l    De  S.met,  1809. 

T.  III  —  Suite  et  complément  des  Cliarles  de  Hainaut,  publié  par  M.  Léo- 
POID  DhVIlLEBS;   1874. 

T.  IV  et  V.  —  Le  Chevalier  an  Cyjyne  et  Godefroid  de  nonillon;  184f)  et  1848. 

T.  VI.  —  l"pariie:  Suite  du  Chevalier  au  Cv(;ne  et  Godefroid  de  lîouillon 
(publiée  par  AnoEriiK  Uokoet),  1854;  -2'"'  partie:  Glossaire,  par  Ém.  Gacuet 
et  LiEiiiiEciiT;  I  8,")9. 

T.  Vil.  —  Gilles  de  Cliin,  poème;  Chroniques  monastiques;  1847. 

T.  VIII.  —  .Autres  Clifoni(|iies  monastiques  du  IS'amurois  el  du  Ilainant;  1848. 

Dorximenls  relatifs  a'tx  Iroitbivs  de  /.iéfie  snus  h-s  princes-ér(^iiues  Louis 
de  flonrlion  el  Jean  de  //ornes,  publiés  par  le  chanoine  ue  Rahi;  1841. 

lielalion  des  troubles  de  Cand  sons  ('liarles-Quint,  suivie  de  330  docu- 
ments inédits  sur  cet  evéncmenl :  publiée  par  Gaciiari),  184l>. 

Clironi(juc  de  /itabant,  jiar  de  I)\nier,  avec  la  Irailcclion  de  Wauqnelin, 
publ.ée  p.ii  UE  Ra.ii:  t.  I,  pari.  I  et  II  ,'l854ct  IHf.O;  I.  Il,  1854;  t.  III,  1857. 

Jrann's  /f/o'ani  hisloriae  Lovaniensium  libri  XIV;  publiés  j)ar  de  Rau: 
part.  I  et  II;  18(11. 

Clironi(iue  de  Jean  de  Stavelol ,  publiée  par  Adoepue  Borcnet;  1861; 
Table,  par  iM  Stvmslas  l!otiiiA>s,  18'<7. 

ClirouiffuedeJean  d'Oulrenieuse  :l.I,1Sf.4;  t.  Il,  18^9;  t.  III,  1873;  t.  V, 
1807,  publiés  par  Morcnet;  t.  IV,  1877;  l.  VI,  1880,  et  Introduction  et  Table, 
1887.  publiés  par  M.  Stamslvs  IIohma.ns. 

Table  clirniiolo'/iqne  di-s  chartes  el  diplômes  imprimés  concernant  Vhis~ 
toiredela  /ieltpqiie;  par  M.  Aipiionsk  WMiTKRs:t.l,  1800;  t.  II,  1808;  l.Ill, 
1871:  I.  IV,  IS74;  I.  V,  1S77.  t   VI,  1881,  t    VII,  !■•.  p:irlie,  1>8.i. 

Chroniques  relatives  à  l'histoire  île  la  />el(/iqiie  sous  les  ducs  de  Bour- 
gogne,  publiées  par  M.  le  baron  Kervyx  de  Lette>»ove,  I.  I,  1870;  t.  Il,  1873, 
L  III.  1870. 

Cdllfrtion  des  vnyngox  des  souverains  des  Pays-Ras  :  tome  I'"',  1876; 
tome  II,  1874;  tome  ill,  18^1;  lome  IV,  1S8.>.  (i.es  lomcs  I  et  II  ont  été 
*^  'iés  par  Gachaiid.,  le  tome  III  par  MM.  Gaciixod  el  Piot,  le  tome  IV  par 

M.  Pli  ^"^ 
' f'^i^^^^jf^e  de  l'abbaye  de  Saint-Trond,  publié  par  M.Cn.  Piot  :  1. 1,  1870; 

t.  11  ,1875.*^X. 

S. 


\ 


Les  Bibliothèques  de  Madrid  et  de  l'Escurial.  Notices  et  Extraits  des 
manuscrits  qui  conccrnenl  l'histoire  de   l'elyique  ;  par  Gaciiari»;  1S75. 

Codex  Ouni'hsis  sive  Diplunuilum  et  Cliurturutn  medn  ucvi  amplissima 
Colleciio;  par  M.  le  b.iioii  Kerwn  de  Lkttkmiovk;  1X7o. 

La  h'Hiliolhcqiie  nnlionalc ,  à  fUiris.  Notices  et  Extraits  des  manuscrits 
qui  concernent  ritisloire  de  /Jcli/ique,  par  GACiiAnn;  l.  I"%  IH75;  l.  Il ,  1877. 

Correspondance  du  cardinal  de  (jranveile  :  t.  I"",  187«;  t.  Il,  iHxO;  t.  III, 
1881  ;  t.  IV,  1^8  1;  l  V.  ISsO.  i.  M,  |^(^7.  Les  tomes  1,  11,  III,  publiés  par 
Ei)M.  Pouli.kt;  les  I.  |V,  V  cl  VI,  par  M.  Cir.  Piot. 

Julore  et  Croniqiips  de  Fiaiutrcs  ,  publiées  par  M.  If  baron  Kkiivyn  de 
Lettkmio\e  :  l    1",  187'.»;  t.  Il,  1S8(>. 

Chroniques  de  Brubant  etde  Flandre  (en  flamand),  publiées  par  M.  CnAiiLES 
Piot,  187». 

CurtuUiire  de  l'nhb'iye  d' Orrai,  publié  par  le  P.  nipP(ii,vTF.  Goffinet,  1879. 

Ciirluhiire  des  contins  du  JJainuut ,  par  ftl.  Léoi-old  Demllehs,  l.  I,  1881, 
(.11,  18H.Î;  i    m,   1«sr.. 

Ueintions  pnlitiques  des  Pays-Bas  et  de  l'Angleterre  sous  le  règne  de 
Philippe  II ,  publiées  par  M.  le  baron  IvKnvY,\  dk  Lette.miove:  t.  I'"",  1882; 
t.  Il  el  III,  1H«Ô;  I.  IV,  18S4;  l.  V,  18.sf),  l.  VI,  1888. 

IJisloiru  des  troubles  des  Pays-Bas,  de  Ke.\o.\  de  Fkance;  t.  I",  188G,  publiée 
par  M.  l'ior. 

IN-OCTAVO. 

Compte  rendu  des  séances  de  la  Commission  royale  d'histoire,  on  Becueil 
de  SCS  Bulletins:  !■■  série,  10  vol.,  1804-1850;  5"-  série,  1 1>  vol.,  1850-1850; 
5'"'  série,  14  vol.,  1  .'-.'Î'.i-I87i';  4'  série,  t.  1  à  XIII,  187-%  l8.St). 

Table  ijènérnle  des  Bulletins  (  1"^  série,  t.  I  à  XVI  ),  rédi[;ée  par  Ém.Gaciiet, 
185-2;  —  11'""- série,  t.  I  a  XII),  par  M.  EiiN.  Van  HnuYssEL,  1805;  —  (ô'»e série, 
1.  1  à  XIV),  par  .l.-J  -K.  Pkoost,  1875 

y'able  i/enerale,  chronolofjiqne  et  analytique,  des  chartes ,  lettres ,  ordon- 
nances, traités  et  autres  doeuments  contenus  dans  les  /",  1""  et  3'""  séries 
des  Bulletins;  par  M.  J.-J.-E.  Proost  ,  1874 

Betraile  et  mort  de  Charles-Quint  au  monastère  de  J'jiSfe.  Lettres  inédites 
publiées  par  Gvciur.i)  :  Inlroiluclion,  1854;  l.  1'^  185');  t.  II ,  1855. 

Belatioiis  des  ambassadeurs  vénitiens  sur  Charles-Quint  et  Philippe  II, 
pai-  Gaciiaiui;  1  855. 

Siiniipsisaclonimecclpsiae  Jntverpiensis,  par  nr.  Rv»!  ;  1850. 

Bévue  des  Opéra  Diploiiiatica  de  Mirœus,  par  Lk  Glav;  1850. 

Corresponihince  de  Charles-Quint  et  d'Adrien  P'J ,  publiée,  pour  la  pre- 
mière l'ois,  par  GAf.iiAitii;  1859. 

Jetés  des  Etats  yeneraux  des  Pays-Bas,  1570-1585.  Notice  chronolo- 
gique et  analytique,  par  GACiiAiin  :t.  I",  1X01;  t.  Il,  1800. 

Don  (,'artos  et  l'h  il  i])})e  //.\):\y  G  \cn\nt>;  i.  I  el  II,  180.'5. 

Le  Livreiles  feniliiliiires  du  duc  Jean  I II ,  par  L.  G^lf-sloot;  1805. 

Le  Livre  des  firfs  du  comte  de  Looz  sous  Jean  d'Arckel,  par  M.  le  cheva- 
lier r.  iiK  li(tiniA>  ;  1875. 

Table  yenrrale  des  Notices  conrernatit  l'histoire  de  Belgique  publiées  dans 
les  lli'viies  helyes,  de  hS'JO  a  ISH.'i  ;  par  .M.  ^.R^FST  VA^  Bhuyssel,  1H09. 

Docunutiis  inédits  relatifs  à  l'histoire  du  XVh  siècle,  |)ar  M.  le  baron  Ker- 
vï.\  i)K  l.i.TTKMiiiVK,  1'"  partie,  1^83. 

Le  mémoire  du  léyat  Onufrius  sur  les  affaires  de  Liège,  14CS;  éditeur, 
M.  Stamsi.as  BoiiMANS. 

Bclalions  pnUtiqnes  des  Pays-Bas  et  de  l'Angleterre,  oIc,  t.  VII. 

T'a/'/''  cl<riinoloii<iue  des  cliaries  et  diplômes  imprimés  concernant  rhistoire 

de  Belyiqne.  1.  \  II,  i'   pariie. 
Corr-si  ondanic  dn  cardinal  de  Granvdie,  t.  VII. 
Histoire  dis  troubles  des  Pays-Bas,  de  Ue.yoîi  de  Fbanck,  t.  II. 
Caitulairi;  des  comtes  de  llainaut,  t.  IV. 

Cnrtulaire  iiènealogique  des  Pan  Artevelde.  ^ 

Obiluaire  de  l'eylise  Saint- J, an,  à  Gand.