Skip to main content

Full text of "Noticias historiales de las conquistas de tierra firme en las indias occidentales"

See other formats


Google 



This Js a digital copy of a book thal was preserved for generalions on Itbrary shelves before il was carefuUy scanned by GoogJe as part of a project 
lo make Ihe woild's books discoverable online. 

Ll has sui'vived long enoiígh Ibr Ihe copyrighl lo expire and Ihe book lo enler the public domain. A pubJic domain book isone Ihal was never siibjecT 
lo copyright or \v lióse legal copyright tenn has expired. Whelhera book is in The public domain may vary counlry locouniry, Public domain books 
are our gateways to Ihe past, representing a wealth oFhistory. culture and knowledge that's oñen diFficult lo discover. 

Mai'ks, notations and other marginalia present in Ihe original volume will appear in this lile - a reminder oF this book's long joumey from the 
publisher to a Iibrai7 aiid finally lo you. 

Usage gtiidelmes 

Google is proud lo parlner with libraiies to digilize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong lo the 
public and we are merely their cuslodians. Neveriheless. this work is expensive. so in order to keep providing Ihis resource. we have laken steps to 
prevenl abuse by commercial pajiies, Lncluding placitig lechnical resliictions on aulonialed quefyiiig. 
We also ask Ihal you: 

+ Make non-commenia! iíse of the ¡lies We designed Google Book Search for us^ by individuáis, and we requesl that you use these files for 
personal, non-commerc ial purposes. 

+ Refrainfi'om aulonialed qtte/ying Do nol send automaied queiies oí any sort lo Googlc's syslem: If you are conducting research on machine 
iranslalion, oplical characler recogn ilion or other áreas where access lo a large araouut of text is helpfuL please contad us. We encourage the 
use of public domain malcriáis for I hese pur|X}ses and may be able to help. 

+ Mainraln atliibuiion The Google "walermark" you see on each file is essenlial for informing people aboul this project and helping Ihem find 
additioiial materials ihrough Google Book Search. Please do not remove it. 

+ Keep ir legal Whalever your use, remember that you are responsiblc for ensuring thal whal you are doing ts legal. Do not assume thal jusl 
because we believe a book is in Ihe public domain for users in Ihe Uniíed States, thal the work is also in Ihe public domain for users in other 
countries. Whelher a book is still in copyrighl varies fiíim counlry lo counlry. and we can*l offer guidance on wheiher any specific use of 
any specific book is allowed. Please do not assume Ihal a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner 
anywhcre in the worid- Copyrighl mfringemenl liability can be quite sevcre. 

Aboul Google Book Search 

Güogle*K mission is lo organize the world's information and lo make it untversally accessible and useftil. Google Book Search helps readers 
discover ihe world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the fuLI text of ibis book on the web 



at http : / /books ■ google , com/ 



Google 



Acerca de esle libro 

EstM es una copia digilal de un libro que. durante generaciones, se ha conservado en las eslanlen'as de una biblioleca. hasla que Google ha decidido 
escanearlo como parle de un proyecto que prelende que sea posible descubrir en línea libros de todo el mundo. 

Ha sobrevivido tantos años como para que los derechos de autor hayan expirado y el libro pase a ser de dominio público. El que un libro sea de 
dominio público significa que nunca ha estado protegido por derechos de auior, o bien que el período legal de estos derechos ya ha expirado. Es 
posible que una misma obra sea de dominio público en unos países y. sin embargo, no lo sea en otros. Los libros de dominio [público son nuestras 
puertas hacia el pasado, suponen un patrimonio histórico, cultural y de conocimientos que, a menudo, resulta difícil de descubrir. 

Todas las anotaciones, mai-cas y otras señales en los márgenes que estén présenles en el volumen original aparecerán también en este archivo como 
testimonio del lat^o viaje que el libro ha recorrido desde el editor hasta la biblioteca y, finalmente, hasla usted, 

Normas de uso 

Google se enorgullece de poder colaborar con distintas bibliotecas pnra digitalizar los materiales de dominio público a fin de hacerlos accesibles 
a todo el mundo. Los libros de dominio público son patrimonio de todos, nosotros somos sus humildes guardianes. No obstante, se trata de un 
Irabajo caro. Por este motivo, y para poder ofrecer este recurso, hemos tomado medidas para evitar que se produzca un abuso ¡xir parle de terceros 
con fines comei^iales, y hemos incluido restricciones técnicas sobre las solicitudes automatizadas. 

Asimismo, le pedimos que: 

+ Ha^a un uso exclusivafUí'níe no comercuil iJe estos archivos Hemos diseñado la Búsqueda de libros de Google para el uso de particulares; 
como tal, le pedimos que ulilice estos archivos con fines personales, y no comerciales. 

+ No envíe so¡it:itndcs automatizodas Por favor, no envíe solicitudes automatizadas de ningún tipo al sistema de Google. Si está llevando a 
cabo una investigación sobre traducción automálica, reconocimiento óptico de caracteres u oíros cam|X}s pura los que resulte útil disfrutar 
de acceso a una gran cantidad de texto, por favor, envíenos un mensaje. Fomenlamos el uso de materiales de dominio público con estos 
propósitos y seguro que podremos ayudarle. 

+ Conserve Iti aínbución La filigrana de Google que verá en todos los archivos es fundamental para informar a los usuarios sobre este proyecto 
y ayudarles a encontrar malcríales adicionales en la Búsqueda de bbros de Google. Por favor, no la elimine. 

+ Manténgase siempre dentro de la legalidad Sea cual sea el uso que haga de estos materiales, lecuerde que es responsable de asegurarse de 
que todo lo que hace es legal. No dé por sentado que, por el hecho de que una obra se considere de dominio público para los usuarios de 
los Estados Unidos, lo será también para los usuarios de otros países. La legislación sobre derechos de autor v!U"ía de un país a otra, y no 
podemos facilitar información sobre si está permitido un uso específico de algún lihro. Por favor, no suponga que la aparición de un libro en 
nuestro programa significa que se puede utilizar de igual manera en lodo el mundo. La responsabilidad ante la infracción de los derechos de 
autor puede ser muy grave. 

Acerca de la Búsqueda de libros de Google 

El objetivo de Google consisle en organizar infonuación procedente de todo el mundo y hacerla accesible y útil de forma universal. El programa de 
Búsqueda de libros de Google ayuda a los lectores a descubrir los libros de todo el mundo a la vez que ayuda a aulores y editores a llegar a nuevas 



audiencias. Podrá realizar búsquedas en el lexlo completo de esle libro en la web, en la página |http : //books .google ■ com 



^^B ^^^^1 


í 


g 806.354 H 



z- 



-i^ -i 



/ 



r' 



y '-. ■ 



NOTICIAS HISTORIALES * 

LAS CONQUISTAN 



DE 



TIERRA FIRME 



M 



EN LAS 



AS OCCIDENTALES 



POR FR. PEDRO SIMÓN 



DEL ORDEN DE SAN FRANCISCO DBL NUEVO REINO DE GRANADA 



SEGUNDA PARTE 

FÜBLfCABE FOn TEZ PBIMEBA, BOBHE T.OS UANt^CBITOH DE LÁ RIBLIOTECÁ^ACIONAI. 
7 CON iNTEaVENClÓN Y AOXlUO DEL 1IWI8T£RI0 DB UfSTRIJCClÓN FÚBUCA 



BOGOTÁ 

CASA EDITORIAL DE MEDARDO RIVAS 
1691 



4 

■ 

f.3t 



id 



m 



# 



íf' 







PRIMERA NOTICIA HISTORIAL '?^ ' ^: ' 

LAS CONQUISTAS 

DE TIERRA FIRME 



CAPÍTULO I 

CONinsiDO: ].<■ Sala HodrJgv de Bnati^aa da Cádiz eo demanda d« eatoa ladías Ocd- 
deatales^Llega ¿ ellnp, y da vista & la^ coatAs de ¡¿anta Martfr-'2.° ProalgiieBa 
viaje co&t^ando £l irar haata el puerto del Retrete, d^ede dondo tomú la vuelta á 
Sunlo Domingü, j de iilli & Eepafia— 3.° TtsXe el Rej el Ooblemo al Capitán Alonao 
de Ojeda b tierra que liey deede el Qstho de Ja Tela hasta el rSo del DvIúd:. 



E 



Ij cabo de la Tela que puso Sn á la parte que le oupo tratar á nuestro 
primer tomo, por la costa j frante do la Tierra Firme que moja ol 
mnr salado del Norte, d& principio ¿ eata Beguuda parte. Comenzando su histo- 
ria dei.de allí ha^tn llegar al Elo Grande de la Magdalena, ochenta leguaa al 
poniente, que es el término i que ae extiende la Oobernacidn de Santa Marta 
por e^ta costa con lo que Ja toca la tierra adentro, ; at^i sólo ae ocupa esla nues- 
tra Rcgunda parte en esta Gobernacián, y eu lo que desde ella se fué conquíe^ 
tanda al sur, por la tierra ñrnae 7 el eraa río do la Magdalenai que fueron estas 
anehísimaa tierraa de este NueTo Bviuo de'Qranada, que tüVO sQS Arimeroa 
pasos en esta GobernactÓD de Santa MnrtA, como lo" ira ^itüdAdo Ift historia* 
1,° A esta costa el primer ciAtellaoo que te dio vista fué Bodrigo de Baa- 
tídasj veoino de Triana en Sevilla, hombre de buena fama, sangre, calidad j 
eetlina ; el cuaL llevado de la lama de que ya sa iba llenando el mundo de laa 
gruesas nqnei^Pi]ue se iban desoubrieodü en Ibk ludias Occidentales, intentó 
hacer viaje ¿ ellas, j procurando 7 habiendo ja alcanzado licencia para elloj 
empleo su caudal en armar dos uavioa (> oirabslas, 7 puesto todo á pique pan 



fftAT ptEmo AiWoi 



(l'swnclA 



Ktj «I primer «fio In d^ima pnilo, «I K¡^uttdo U Qorebo, ol Urccro U cqiav»! 
«IcfurCo U «4pTÍm«, «I quinta U »cxlii, f «n W >}«n:A4 «1 f|ttmtO[ j 4^u« tiO 
¡M^gtMti oloftbiíJft r< <iiKiá úOTfthoti Jii4 <]iia rntroxan ^nn^H lit conrjiíUtiv j 
poblikCt¿^ ooa tal <^ti« pagaMn «I i^uÍilIo, el i>rim«r iúi\ úq K"ánt y ccftlm^mír* 

pcblndii an Ui dlrbjm l?f»riiui na ftiMío^^n vrtfvt-r A Ktjtiirm jI r^tidrii- niu liiu 
cíen^Jíi^i. ^ara lo cual {xidincn tfimikr ún U K^piifioTa Ion nnvír>ii i^rio hulikjea 
KQ9Ck*HUr, jr (¿EM no pudieíLfln \\«9Mr aa aut anWoK níuj^inu ifertcnu cjiío no 

dicliü OLU^Hi iV PilchiTÍ». Ccm i*\toi TCünd"!, cluhli: Ciidia Jii.in iic U t-asji 
tomé la vaeitU dt> Ia üUi Enp-iñuln, vímendu C4Uiibi«ii de miigaiJu por Tt-nieülfl 
gCTirml de AIoQio u« Ojeda^ y AlgüJiuíl niayur ili; bu Ogbi^ZDHciíJLi uoq ■hi^jUi» 
ciúu |RiiK un Lijo «o^i.>, jr on dixpiiAu \ni'¿'i Ojv¿k k Ixaí^i- *tí jnuvijijcjjijr) mi la 
iflA áa ívinii) [)c-iT»i>^i, jjam Ir £ «u i^obirmo, coini» k hÍ£a, na lociir rn Ja 
co»UcÍ« Santa Udvu, d iiüü síg^l^^f do mil tiuírüeuto» j uucro il£ru9), |>or 
luber u>Mindo ait runiW puta U ¡fia ¿9 Jívnniimt, 'iiio *4 lo dtú ptm cBCklji do lo 
mcvurJü 4 au CKiUviíuh, doüu dumlo jliiiiv«9pi> / mr);l6 i;iv «J |>tmtj dv OarU» 
gfa«v¿0 Ci^yufr híiGe»j««c UaUrá «dahut«. Do ntiorto q»o lo qiio J«^pu«* fué 
jr ühetra o* G'jWruai^f'u do Siuln MurtA ^ Oaru^cua, fui ana ¿vl\ ü DjvlJ^j oE 
biffu uUncA Ik-g*^ t^^k Cuj'Íililj iL iu do iJMiXa M^iia cU 0»U uOJlalúci, ;iÍ tu uL.'A, 
por^uo U fttoj6 to piQ«rl«. 



CAPÍTULO H 

OumniPO í I." Annido»liJ»TlOJ* Wiflríillí» EotIrífO H?»Hqprr iíf» 0>TTr»'nw».r#irii il 
pDirta^e GDin. dobdfi loi judión cu sqa «iii1)o>^ndik lo mntnrxí") «l'^nnoa hoiolmd 
■^X' Vlrfi» Ptiiin) ArtnK dit Aiilu jk^t G<jlti>ruAiI<jr dd Dvl&n, da fonda ra Onira, 
doudc tuvv alj¡i^^ 'vonoacfitiKW «jn loe ÍdiIíol 



10 nAtinCNDOdOnpjlilu OjoJ-i, el rnÍHiui>aÍJci df» ijtijuioütiiB y itüirTO 
• (HOD) llejptdi^jpubEndaoa bMco^U^do UnbA, comí diromai «n la 
t«roer« parte, la ciudad lio Han ScbuiLtán do BuuiatJíU, da»de d'íitdc «e p^ia¿ 
b grau! ¿otro QUCTa jobliioiÓD^ poi el oso iljiíieLilQ •• blco iUbantln d«l 
jiMtfcnto U<f lavitEOLatla llMiiJidA íüiila MdWu To Antigui pm nhti crtudnd. 
Küla tiiiamu aíiu tle «juini^uLoa y dii'i ( Í51U ), mmú ciu U de SutüIh ¿íík itAvfon 
de battiuionU;* y OLfM provlriuiiuis y tm^tíia liuiubr», fuori do U ^Qtoi^ 
pur, Buitt^ ntiirit|UCK do Cülmcuoro», j' IwMéuduoa dida i U vela, y padecido 



yWt^ II) 



HDTrciui niKTonuT.u á o>vqci«ta> ixt TUtiu ntMS. 



Biiiclka oa d ritj^, Ur-gi in^lío ftii«s«dod puerto y províntü d« Qiira. oaa 

t%r U ma^PF c«ccÍJ^ ^no llaVAbcuj, quo ttrn Jt ftfkka, MAÜcton o3n 1m bbtoT«« 
y [itpv piim luccrU, u n^k4]Un»ii ]■ reií*Mi'OÍfl y nutovoticocaqUQ ir¡i]ioB 

piAido üokMiA v«i-a4 iiiJiü», VMtídoa do f'ij^ iniiiithitd* iilf^do, BU obeUato 
^t ifii Ofduihtiu tcaUílo «rtt «1 <|ltc ío% di¿ £íi notnmicu ; <ittui<!c d« cf&boco^ft 
otT'* mtLctk» ca d Dao&tv, mIíoiiIo wIg ó^U** pini<iiio no bc c«|Mii1nM0 k« 
flipaSolvft xi^nilo uiiolin*, j Alir nú al oi^ura co-u «1 ink-'^to cj«« trftlan do 
nwlnF i ka ni>^.rc«r • lo» ctulu p«im ol tíuclf» »J Cttoiqno loi hoo imoim f«*eo 
A QCiu r(o ( Júodo d^Mor» do OkUr la «mbmcftdji ) pnrquo u^iiicíU &u m» bufBB 
B^H, A doD^ v"lTÍ«fOii lia pn>n* do k* briUliAi croro^do loqno Jo*ded«ol 
CGbC|<|iH);7 tío Jfjnndnlc* nogftrU faoTto roKtco, vohieroo i la OfliM pc-JOMni 
y coioMitvindo ■ IIodot Ut pif"^ oon manna rMoto y v\ü¿*do do) qiio dobieran 
t»n^4iilre liirbiroi, fuoTAn ointi«>itidot lU rf p4ne« d«gnin multiUiddodloo I 
C«>inftnL dU'O ((uo Enomn cchooim'itv, r llorrorn d'c^ f^iio f llo^n tkMU KrtesU, 
p«ra ftl Iki fueron Im qno bmurou par» [|U« Anto* qaq oo rovolvi^rnti I» nuAl- 
trot ««itav:4v«n iToebád«H cimrontn y eíoU^ y Ua horciu hoeluM podoiEtA, pordeo- 
do fuf fonovo i tu hcridi», buyoadtr do U nautrU. ochino i nodo A loa tmvMMj 
doDitr nmnnroo |>or U fuona dol TtiLOnr> 4« Im íkicbuSf lín ^ntdi&r tívo mió 
qu« onOf ptiiiOToa ««ciapnru do b r^iiisg^ «¡*c« d^ te* iiu^ttroii, y ••onudfrH 
por OiMrt luo drWW, ¿ como C'tfUi dif^n, on dI hueco do ituo mnj riLlíoal^ 
ptfo ¡TM do nocLo á loe navio*, que iionnndo qaototnbiÚEi lorlan muorloo, oo- 
mo on fiftcto lo fnoitin, puotno forvíjívron mU mnurtoa m tívci^ ■linron voUo 
y «Mk lo nnií^LO viMocidMl df aguo m^tiíorotí »u vioja» «|Uo piidi> »fr 1a froccrrio- 
•011 «n U bo«a d«l Río Üimdo do la Mh^dnltiiifi, quo no o«t« Tt^jot doaUí; 
^u^íih!<j loh iiwlí^ briofa», y can ftvílsnMz por «1 btion Kuofto do liubor dofoii- 
dida pnr(](io Im uuittr^s no pu«»ua lua tiorru, ^b^bor tañida U pron do 
Joo ñoU. 

S,* NnoofAlrO ijitiOB rrocnonlniío «rU onotA, al cobo do Ico roocatoi, qm 
fl>Í oooai^ ^ro i^u« <iAi^ íüdioi do Sarta ,t!irla, ndomiU do lor do onyo £rft' 
gOMO, cadodia 00 fu4K0n ovÍa pondo cantMi 1c« oipanolot, ovFfrjuo no lonoanoo 
tfOlociAn «|nUff«a tii«aaa ^m qao bnbloran Ucg^do olll buta ol ano cU mil qai- 
nfotitoc f «ati>rot < tSli )» oo ol c;inl bibíondo iUo Pedro Ariivi da XxiU, i|n« 
tkTDobaitol JoitodcT, ikombredo per O^jloruAdor dol Dirigí, y halUndoo* on 
Sovíllo ocn rooadoo p»ra btMrYia¡o ooo quirico voUe pava diToronu^ jiartoo 
doitdo TonUii oniro la dimli gcnu ui:^! comísíúado froiI«< do Euajtttu ordoa 
fiarn oqi^ttllo Pio^íncía 4*1 iJarifn, «^uo fuoroii Ico «tguudcc fraiU* fnncUcCO 
^uo oaCrnrca ou aU\ por^aojo bobJa Horado oL C3|iíti& OjtdftOtrov, comd 



nAT pisino jaAif 



([.* JKTJICU 



dírftow» m U torD«r« prt», 8« dáo fc h v»la, «n h barra do Sao Lnor, á iloM 
¿a Abril de v*t« niWíno aflo, onoi^ije leaalAJ^ lM|3A«oa¿ poenaUífuaB uq lut 
téiribla v^dabikl d» tnrcBlA, <]ua ks foneii i arribar, con ftl^ntia j^rdidna, 
Taniarmii r«hao»no da nuevo, j tWietido otra vac j llcgind^ con boonoa 
■UC8RIW £ U íiila Dominica, qua oi oca d» lu quoboj llnmaTi de BnrlovoEto, 
dft q\\\»r\ 'jkViUj facinm trotado on Qucttra primer* parlo, donJd tü rebióeroa d» 
■gna j leñA, itJeron víhIk b !ft tiorn lírmt, f fondo «n «1 pifiarlo d» U Gnlti, 
dondaja loa bdÍM. jnr MUr acvlra d# U»noAaEonv patada*, loa Meaban 
s^iurdando flon Uvitoa bHoadnde ípn ilucubrbron leía ntivlpa ft nna víilSf 
^UA 40 oí ptuirto w metUn, el agua á la Giatnr^, inUmbindo fUrhñr j matar 
á laifonto de elifJM, «n «ajjMial <iiafidi> TÍvron qufi arrojaron ancUa j aaltabia 
algDiioa A l'ifl bnUlfat ^ari fcilir (I tii^rm, <1a ka mitM TníLlaniii I dot ctTi 8US 
enT«n<inai3^a H«chaji dit Ta iirlmain roblada, cjua no pnsA an pncn wrmnr i \tm 
uué&trutt pür Giütctider de iLi|j)citIn b» irinv^r» pn)Í^na qtiq Idh ainnnazahat) i| 
pauno ajelante, como auoedicn ai nc ronnrlura PediY» Aríu dUparar albino» 
tiros de púlvora, can que tudiM lat irrdítft btiy^tun. pooiando «van rajoa jp 
inieQoa, ocu lo oonJ delerarii<^ P^ro Ariaa>ut]líutf «u gente «ci líerrft j fu^Hea 
airando á loa barbante cnn liri^fiio da outigni la tnrimadn lea don eupo* 
flalea y qiihrurloa loa brka jr ariUociu : y jnrm mAv atrpurnr j dar t^iimo ^ lo* 
aoUidiiB, aaltd oatt olloaú tiarrüel itiiHma GobemaJor, c^uo de^paduml^:» una 
bneiift trepa en alanos doW ¡indica, catitíraron loa teldotloa cu al primer 
pueblo que entmron cerroa Icdoa leu nihrM y mnjprtN qrm ii'> pudif ron bnfr 
al püM da loH gíinJiiW, rjiia Tiemlu líi prasa <jii» aa bacía ea au «bviA^ji, r(<vuU 
fiaren miitra loa nci^atro* ncín Jm|>ntii áit Inanen, can (jun ih íem ambi!^ pirata, 
Totríendo Un ligero» como venfun, luyendo de liu ««pathe y tvcopvttm. dci 
qiitf lo «pn>vacban;ri Ltej en La oowiúu lin auldadua, <jiie dÍTÍdid<ja «n #»cu»Jra9| 
entraTOD ¿ U tierra imU a<leiiU4i, <]iie no lea tn6 ¿t hík}e, pura rh^icliHiTun 
euantfi liallnbon, y eatro lo demdf, fueron algonas Jnyna Ja oro ^ eamoral- 
daik dK Ua i^ufi Iban en rritentc, do niici¿n en nndAn. dode evtc Nuevo S«ÍD(> 
ds GrnDai^n, jxirijuc vii aijudlu tu-rm bfiat* boy no m» bha billadu ducttma. 
rfo lea fnluron ou el mucbtw iilgLíjmif uIhh de ttlgud^n, «(uif lu hace aLi ^vaVb 
por eiircniD dalioadu, y imicbíia vjihíjiw de U<rm muy pínlirlfin t de wÉiui 
hoobura», Oaatar^n «n utlo algun^hHi^iaa, y hiibJfncbJM hochn Inn iitnix vnrioa 
roqaerimlttDKiia de i^jo fiieAon orUtianouy obodicnlcaalray do Ca^tílbi, y «Iloa 
reapondido í 0fto cnn muobaa flcxJi'iH, toiiiHivit loa iK>]dado»la vudtn de los 
oavtoa, oargadoa da buen pillajti, dmiJe el Gobvrnadvr uuiiidu miluvr n mui^boa 
da toa pneoa y dalles algucH» buj(*rí»sde Canwllft phraqLia uo ^u^ji^h t«u 
doaabndi^a- Oou que aa d¡ú & U vola pr« acguir aQ tlcrrota, auerdt^üdo^ca^ 
al aalii dt)l ptjterto, qua ciarla ara jiNode^üe loecaitalUao* Uaiuauacr^to 4 



^ 



tt^BÉ 



^^ 



tonufM saI praM^to, y qiio lo ruó d« Loa mnoku dti^rMÍM^M d«^iii6ft 



CAPITULO III 



O^imnDOt T.4 TXhm wi«ito«<m tA EUj Bednf« d« BmUAu pum f«Uftr Tm tkmt 
dodedC&bQdeU VelttilabOMMttfo Gwide, 7 di*rt« If Ido 6t Gol^frnaJor j 

I»: dUG;'rf4teiWe 1o« •«Idftdoa COQ ^ 7 c|£qI« de ^ut^n^nddih — I,' A cajucuiM y W 
SiBi «1 kAoi; CobcnwdoT nud dJe^Kican} d« Ioa li«lil«^ df tnrin fnA nltm* i flftvto 

&■ Xoit* Fdlomtno. habiendo vonMo for GntvmAdor P«dr» da Badltlo^ 



1 



O ASlMvaluvianioni^if^ticM afio^oitufniriUAy «M4nJi<toTkm ñntA 
* ikMdc el v«bo d# ft VeU huiU la bocA dol Uio Gnnát^ nn ^«0 ttadíe 
«CudicM <l« piv»{wiíti i «líáa filtra dcal|pnAa nnvíoa, qno p»«id<« dfl Int rfvn(4i 
»t rlesganlnluii h la d«idiíbda, iloU itlft do $a nt« Doin ¡npv ^^ ^"*^ '^ l'imlo 
Bkojotrv»; y aportando d oUaa, »dIo trataban do aorocontar na eaD<1al« 
«otM loa iadÍM, sin «^uo «(icodí«na toaa <;it« no« «toUei^ la hiaiofla, porqot 
C0VO C9A «■(# f«da«o do tíom (por 3o rp« bfmnq dicho) on 4I g^lñoj no <|oa m 
!• dt¿ é 0)tda, y él nnncx triitd do poblnr nf^u', por haibf-rva ontrnd? ta la «&• 
«otada do Drabi y hjibar poblido ftILi á San Jiua do BiianavUta, y otru di£f- 
nmciaEt jr dJwtiirbíoei que allt •« xuo«dÍ«T«iti tto ■« on<oin«*d¿ »ta tí^iTfl 6t 6anU 
UafiA £ badf«, hHita <(uii #1 ffitirl¿, ni huti tl«Apii^ por atguin»! dlava hulo rjnta 
M acordara do «lia, biiti contPA oJ dASM d^J Ií«y y tn coiiaoj(\ <\xm erm «I iji» 
«a fiinun ^nUndo eiudadoa do «fpalU>loa «n t<ida la TÍottm draio deooubíerts^ 
1c cnal te rr>¿ dUpobiondo «I «ft? do miJ quÍnÍont'>ay t#ihdimu (I3i2t), apot»* 
«locdottta pooíaciúnd CapilAii Itodrigo Af> ButidAa, rgno fn^ como dÍT«niO«j 
•1 primtr casi^lUrio «^no iJií viita y cottoú todaí Oiqiiislli» liomuit mí^ Capíldo, 
fattneadodAJBdoyp d^ todo ln« de &p4fi4 y B*«finftndo*tf ca la íila y dndfed 
d« Santo Duírúigo con bioa acrfrvei^indcti CAudiloa, iraci do tomir lí au cargo Já 
poU*<4rVt) d« Ene táarma como b liLto y auntó» «on #1 Ointftp, «11 qnincodt 
flapii«Dl)rodalHilr»do vtínilTino (1621) on qiic a« lo dii$ tfuilo do Qabamador 
j Adalofitado do In 0}«tn dívha^ dcbdo «I cabit dft la Vela kaata la bcvca dol Kl^ 
Of«adc^ n« loa oafitulaoionc» ordinariaij <obi'> f\wroa ^oo fítodoM Mfo 11& 



10 



ritjir PBMio Biiii^c 



(l*KCTICTX 



pu^blij que tuTwarj i lo m«iL<t9 dncuonU reoínoi dt» diva Cftuickv j cim m» 
ncjcTffi y fAinilÍM; i;ii« «dIO(af« una farulc» p»n H ani|iAi<i j defrnrf:! (1« h 

|H>r ecr lurgaa uo las poacmov. Dti't á OjtidA lionnciii pnm quo d^ la i^ln Tí^pA- 
uuIa, dfi b (lo flun Jquci de Puerta Uícti y ile U de Jnrnn^c^a, inciu>o U gL^tito j 
pnatJctB «luo liubjvftv mcnmer par» la« tierrM que futBCt ctic'tuiíiUQJv jr po> 

2." Xa diladóri di ti^iitjtn qu« tuvo en Hfirirejir U jomaik el AtT^TATiUde 
BMtidat, di«^ i catcoiler la difkritlU^ con qiitfip li^^n, pnri|U9 cofnn U ^nM 
^lu \iMii dv Mcj^T jinni «n c^^hqaUtn IiaI'Ia J» httr liii \tOK ÍTt)n \>\n« JiuTinfi, qiro 
«aUtncrra csUilinn bion siijii¡EmH(liifi dn ikUa [Kir ki^i^HT Mdifo ini)< Ila püTii li» i1«fr- 
CttWlmí^nkttdu Pirú 7 Nu«Tft EitfinQa, quo t lanx^in «ndubAn hiLcÍAjidr-wi coa 
iikBjor fvrTor; liAlUtew cofj difivulbd utritn i f/rL>piji(4Ui pnia «I ¡ntviTLr* Jo 
Butídáil y ftti to difntú cl (i^fiftrlo todo & pjrjiíc p«rA durih* A lii vvLl (Ii^hIh la 
ÚU^S» Sanio Dommgn, Lulacl uf'^ de oiU qiiLni<;ritflp tcUiÍoÍdco (Íb2^)j m el 
GUi*t wlioado do «riiielU oitl^ad wa tres V cuatro nn^Cu», «iTAVtftú «]d<9 O^Fm, jr 
MtfíODdü cTi oi «^uv hoy ÍX9U9 U c;ii4«d d» StiuU MniU, conirnjó ú rililac^r 
lu¿go di:^cid« Loj oU ]ii ciiid^J, pc^aJcnJoU ¡lor uombro SjiiiIh Muru, lo c^ «i 
por KU ^vocJún A pfirqil* 1« hiibfa puTito. connj drjan^oi dícliCi ni liíi* Ornud^ 
qo* los ftltOt OUAfl lwbr& d'^CiiVi»>rti> d di) Ma]^al«n«. |>f)r MtDX Cf^to r^ílb qo 
lejos do iú W^s. y coma bcrmbTíiiJi> aI ñu. Smi |»r To uno O ¡xt lu ntiVi r! |a 
fundó doodd hof poTmincc», BoñhUT^cIntc oaltot, tionu é i^kaíft con lítulf» d« !& 
üooccpoíÓQ do Kueotni Sufínm; nombró cabildo «00 alMldc d? él, y pr^r ea 
tODÍOolO i nn Pedro d» VilUfíiArtt^, nutnrAJ d« Boijjt, iLUoqno i ^«lo ^a J^- traift 
nombrado doado »otM qvo to cmbnrooro, j i^ot ootitador do En jornadn nom- 
brftda pf^r ol Jlty, ¿ us Juea de Ltdemui. 

3." Trot¿ Icé^n lUntidoa do octitor amiítod con loBÍadioe do Gairo. los m&A 
ln>nter]K(^H 4 íh eiudod, inAn rat¡cftt«o y Knoreo d« oquollo tjMns j qi]« fa»«ik 
c&trando iLlguooB Iropna do sus iioldjtdL>A i 1a ooiiquíicto y j'acitirn&U-r, y dojitndo 
frlgiLDOO ntuubftOhct OApahoZcH catre kin indion pnm <[iii> hprcu<liondo h htif^nüp 
ñrrioflcn do inUiprotoa para U prvlionoirm VTAogdlioik y irato tnÁ« fieit ooo lu* 
iodioA. Lo pHmcm mlida fué ¿ OL«no« pnoblo* piiMtoft ^j>ir* In ciaJ;td y Ia pro- 
TÍDCiA do Boodi^nft, do dondo vaUiaroo loa KilduJcM con brovoddd y buori raa- 
cbo de oro y otrai alhajoo é cfuuta qtio ollni quiíioroD » Jita roj>ariicriiti, uitao 
Jo bíoiorn d) ¿d^lontodo, M n^ otondioro i f|QO primor» m pogtiaii U> atdiím 
J fCOfltoo Ccmino* do ]a «rmíLdn que loi bobía trnído, do quo &n qucdirün pooo 
donbñdu Ico ioléndo* mal coa^dorodoo^ j cairo olio» hii tDnitfntp, tciiunndo ocfi*- 
«ii6ado Aqul,intoAt4 ponor «n 0j«cuct&n Im doftooa q«i« dínchnbín It ondnbAii 
•oUn£ftEMÍ>doit:itrodilolrlOfa«lsubionio i «Ofta d* brid* d<l Advlaotaijo, j 



OAP» iii) uoTiCTAa niaTOHiALíS 6 ooNqriBTM ok tikbra pjaME. 11 

aeif linn^ndnBe cicrt& ocat^ióri on la camAi enibÍHtió coa él y le dlá ríe puñHlnJns, 
hbc.én^Tii^e capnida oId'A cii:«tro ó neia de pu pelnje, como filaron: un Montnlvo, 
nstiiml de Qu-idalajiirfl, Qi» Porrim de Sevilla, MiTitesinos de Lobnjjij y nn Sa- 
maiiipgrt y Sprnn, que coTijiiTJídna para el flXceao atroz, pretendieron quitarle U 
vida, comn lo biciemn, t<Í el Adelitntado do se nrftjara de ^a oatus y eUoH pen- 
Btnilo qijpdurn muerto no tiiiyerna- Entre loa demás soldadna que ^»}0 Bastidas 
fué uu B[> Irign Alvnrpz Pulominri, ya b <<^iitanc y bien veraado ea oonqiiisUa, 
paea ho hiibia iialladi) ea U de Méjico, el oual, oyendo InB vocea qne d¡6 el Ade- 
lautanln viéndose herido, acudió A In puerta dol qpcigento y la defendió valerofia- 
mcnle í-ou un monUnte de hn ngreiiores t[ve, a^biendo no era muerto el Qitbor- 
nador, vcilvirtn á mutarle, aunque con gran diaimulo del VillufiieTte, pues an- 
trabn á éhta d¡[:Leiido que hnbfa de matar a quien había maltratado al Gober- 
nador, BU }t]ulre, qne n^í le Humaba, y el Adelantado á él» hijo. Ni> conítintió esto 
el í'iilomino, antw afeiindolefl el cubo y más á Vilbifuerte, len drjfi tan yjGííiidafl 
polnibroj^, trat-íiidolort de traidorcp, que el Villufuerto lo vino á deaj.fiírt In que 
Pal'imino nn rebosó, pi'rí» dijo que ío dejaba para otra ocasión, porque aqnélU 
no era p^íno do def^^nder ¿ su Gob'>rn4dnr, para qne nadie ejecutnne la tralriÓQ 
<»menzada- Fílele forzn^o ni Villafiierte con eKto irne ¿ su cnaa, i quien muchoB 
de BU pelnfp y opinií'in pigniernn. qnedúndose P»lnnnno en la de Rnslídiii', qua 
lialilendo oMd lo que hnbfa panado^ llumándido de hijo al Palomino, le dio la vara 
y nombró por au Teniente Geoerai y ordenó á ttxíng le obedeciesen como i hu 
perEonn. De qne com<'nzaron Inégo nuevaa dÍferencTa<i, pn>curando Villafnerta 
con HUrí aliadoH «tratr el reato del jujeblo: diligencias que te ftalieron en v»no, 
pUPH al cabo adv^rtiendo el mal pRO que bahía cometido, tuvo piir mejor reti- 
Arse con Uta qne le quisieron f^egnir \ y metiéndose |<or la fierranfa con innU- 
m^rjiblfH ^>eli^roa, en que iba cnán hora per<iiendo de su. gente, fué á dar i 
VaHo d' U|iar, »^in hallar ampiro fn al^ún pueblo de loe naturales^ aunque iba 
Bembriitdo fama entre ell"8 qne loa eHpiiñolea emn hüa enemigoa y gente mala, 
que oólo i'r^'tHndfau roVittrlea, f|uítAHea hu9 haciendan, mujeres é hijoa. 

4.* No le fídtm^n, a quien tan mala anorto aeniibraba, castigos, pnea en 
cierta gnhzabara Ke halló et Villifitcrte Con un ojo menos do nn macunnzo, 
con que determinó tomar la vuelta del mar, cnn inteuto de que si hallaba navio 
huirrio de aquella cierra ; ]iero hrdlándoae defraudado de esto intento, volvii^ Ia 
la co^^lri adelante, hnKti loa iiidiun qno deapués llamaron de la linmada, donda 
hallú uuo délos niui:bachuavri|iaDoles que ol Gobernador habla nombrado sembrar 
para aprender la Jangua, que no fue ixica parte para que le dieuen algún moco- 
trOf deaile donde viúndi'Ke cim ^n:oa de los naturales y muy minorada su gen- 
te, determinó volverha á Sjnita Marta d lo qne quisítwen hacer da éJ, qne eao 
denla yá por m^'uor mal, el que le iba creciendo al Gobernador do sus heridas, 



12 



rur MCDM U)é6ti 



(K* nona A 



■audftiido do tíern titi muJLirAfln, j tunbícn pnr iLir lu^r i ftl^nmH nio3«>«Livt 
<)iie i^nlf^n mu d Iü8 iuldHdu*; oori lu cunl <f«t«rmiriAc¡¿Q so «roUroi^ j ñporló 
& Citljn, d4Tiil4 dit«b rpe muri<^ del mnl ruiuilo. tlntii^nJii íjn^rnliuJo tn í>\í par* 
iiáaki«n scopUi ftl Cíi|jlt]tn fAlnmliio i)n 8antA Mjirbí, piiM toiUui lo jiiinrtiit 
púr MI Gob^nndor, «iijn cftii^n fá vr>r«cit<iroii üinchn 1n« CipItAiiAR fínnulo do 
Vídftf, Arii^Í0 Pnnnn, CarriAn y fnrranEii, cem nnyn fntcr itimú tnli furnia 
el F&!cTaÍni), y lo friranm «n íjna Ta ^mpfíiiS fo« An prondor A Vilhfuono y á 
porros, (vimn m¿ji i^ttlpadnt m U muprta dal AdolFintíidoj y ramítirlc* ft Ih Ad* 
d¡«uo¡A Bvnl (Je 9nnla Dumiitgo, iloml** pngaroQ m. H harcn ni peoAclO' A<1UoUk 
IE^aI Aadi^nrln, h>V<gO t\né tuvo ntiovn Jo la imioHe ^'A G^ibdrrtnrlor^ j>Trivfiy¿ 
pora V]it>] Hobi^rno, #» ni ítiFftri'n k vn P^rlr^i <1» nufitlli^, yi^, U'vtiniU» por 
Ma Uikictitei un P«idn) do IlotuIUr j]c*pitr^ pnbM i Ciriogritn, entro dirtttnoB 
en tiii^MtrA uroífra pnrliv Con ilotnrientoi wld^idfin on tro» nivioi 40 díi» A \ñ 
t<i1h y nUnvi.*!' A ShüU MiirU, d<>rid4 (rl PfcltjrníiíO. Ctvi tijulft da («w vroJlJOB 
que le nujabitEi iadoUo por Mr hombre FiiUanL» y ^«nertiM}, I9 li¡»o rHÍAtenvia ¿ 
h «mUinaidúii» dv ul mjincrn qiin hubo i^I Badlllo d« nnvur i tnj mnif^ntr H^ 
rrdÍA i qiio lni;iM- aun PnlomiríC) do mcdittt prim qioo le dfj'iiiD dvtttmbnrxBT ; 
tuftqiie tuB tutrubi» do Ucrc^JU, di^n, w> lílurj^bíin A muuirh bl tío pudFtt 
ntgcidar d« ulm man«m 6 roertv*, cirniA de hecho \o tinho HiocijUr |ior 
UmJEo do UTL GitftitiVr] i>ijrtuj{Lt>S< Cin «(iiifin 1a tniu'i, llAmAtlo llAE-'tAn V)I«:í, 4 
quioD niborcií ol Cripíüu Piilumino por hkhcr cnu^iüido \í tmlclÚEi y nuu ut tá 
aihici^mb mí*ma»Bi r1 Hervdin ni no ve roMerA á«[nbnrv«r<vii brnirdiul; 
¡nleriLuido otn? medio pur niedíu de ua oli^rigo, Cupclliii A-.i Frdru de DiLitíIloi 
y do un Cnll* lUfnMiiiikrio i^uti equtn en SitoU Motu, virüorxin A ci>cii]i<>utrnt«, 
qno ^boraiMA Ifi* di» con ij^unl jiiriHdltjMi^n, ta ^nm oo la fiío {ii»ui»o A 1a 
tncjor grnEo de U cuidAd y hu ciibtldo, por qEi^rrr tMiiia A Palfiniíni} y no ivtAr 
CAU iiijuno diiJ P«drü lU lÍAditto, ^r no L^nuili]! or^oi-ifapiiC/i«li\ y dhI ili-pp*- 
fihhMii \'i^^ ¿ U Cftrtftf par pHrU do U cintTnd, á IVJm án l'^[itiiLtori, piíli^iidiv 
W Mihro^^AEn d Piklcjminn on aL Gablnmo. 

&-• Rleufti pniKÍgiiiondo juntaiB Ita dui QiibaniíniíKw» irniarMí du hiii:or 
VAO tfitmln i Ta lífvrrm cidmiUfi, dt^pii^ do bnbtfr Ii(fc:bu otn» miicliui* y coD 
fuMnco, M^ún lo <)ii« t«ii(apMbitnÍno, de LJr^r al inir d<l 6itt (i]im ut> nblBD 
AL^Ti ijii« dlf^^b^t ¿4'H mil y i|idnL4iiUji k^u»^¡ IcjcrArcima mtÁ wt*^* iniunlft)! dol 
Paltiiuu^. pu» aI pQMir clcflo tk* >^ue >c dc»CDcl^ d« he Sitim* NrvAdA^ 
vinieudu Á I4 laxAu ttim or^didn du lu itrJirarítJ» tflvnbalEo tu i|b« ^aftibi, pee 
mal UAdndtir. ú ¡lor halteilu u^idu uti camiirr, lo tnbiillú iW toi^v, '(iiedoi^dd 
AmboA Ikhofltidtjn í la iK^Ircrn^ Jo cuyo dcM^tradn ■tioctu ^ qiicilú o^n el ehiq^ 
Vadol Ca^ftín ctco ríu, con (jiie pAitnxTi^co bs^u hoy. 



Fir. iv) 



»7T)(!tii mvTo&tALitt 6 cof^tfiris ETK fftnu nuiB. 



U 



CAFÍTUU) IV 

to l>cwiii^, j i^c áHÍ á #u Ochuroo^ dtt ilocida favi» t Badina pr«ttj6 Eiq&il&-^ 
4.* Huí m GobfnMfltV #ctndA ««i nlifchu pnrinoiuij <crn i» tiam ^ vtiUiaM i 



. S*iiUt M»ta r«dr» do Budillo, ^oo lúm bocuM Bcdoaoi ta Ui 
flntmddi t|(M <ti«|iiaio Ta ;ierfU frd«&tro tstotiinkB Jo úvtA, ^n4 ao £a«roQ poco* 
dJM, poM [logó huU ot nai> do mil quialoatos y voíi]tíocbo(lfiS0), &o por 
no In RaI AritlT^ncift do S4nto Uuroingv iJ^-jú d« b«acr d<3mHimcÍA(v doooa 
BCDtfJnioQloi ni Rml C^o^jf^, que o^io^ndot^, 6 f>or nofjrr <!«cíir, lubiéiidooe 
rtoajvla oMM ¿o f|iia munent, fculn^íi AlfnrM do J'hUidíiio, por 1^0 hftbrr 
obútkddAiimplo j' lUiuxnorito 7 «in ootiimiW^ olguoM «Lt provMoMB, j 
admilidoal r#dM «lo ItnrlítJ^, * qaiotí 00 le orá«»ó fn oí Con»0jo r|iM lo 
deJMo «I Qc^in-an ftl Oi|iit4a Fobmiiio, oomo T4si*niii Iv^ltlnia dal A<I«lft«l4ui5o 
Houidu, f qi» to nwtig^n ti<pii muj^r »a*ondAd ; dom^tiMiiín k «ndU qn* 
hol'U oronrtlcfo *\ Villnruurto ^ «o» nlúdna. Todo o«to |>a4o oí 0(Kor<ioor do 
Podro <U &pín?4«f Prootintdor do 8*nta Marta ort o) Coooojo, con npnvtdo* 
pandoriidono4lo««orvÍc]fMy vnlordtl Uodri^o Atvftrai do P^loialúaf lí bíon 
tíiílíT Tirw i no sor do ofocto» jití» jíl por Mn» ro^p^cto, rt j;i por K irocrt* d«l 
Pftlora>aOf c|UO lo tupo tn oi Coopojo, 00 dio «J l^k^Litrno do tíaou Mart* k 
GirvlA do Lormft, ooncodíondolo todAH lot vonujfíft, pr««mii]onciBJt j ox«aci«not 
q&o •* lo hj4Íjí»<n oon^ítido ol GobcmnJor Bi^tidn* jr fm pubU^oro*, f m 
tUoUa <ioncr<]f,r A U^k r|v:o van k »«iT>fjnnlM gnlii^rrtr^, y &>n Iju mitfofti 
fna;|<TCiM j mi-rcm¿i^. Kfi «ota ora yn «ntrario «I «Ha d« oill qnicUntot 
^^tiiilJortMi <]62S). Díndr>So Umbíi^n ordon fjtto ovorfgnnKO aiortiH lii£doI»dodAfl 
(^no w tulitAn üiriMo en IA« enditan rM]r« y ^■utignio «I r«DkA&oat« do los robv 
hdoN conirn flihlhlnji. 

2.'A («mjróo i¡ao»fihiictii (wUjirmUIt'in y dn■:;la<:^l:« fto Qtrcíodfl L«r- 
1114, Mt ltwf«U Ja V« ültiinium ll^inr^po A^iln^r y J«T^aímjj Sijllcr, Uctora 
do loa TolxArot pnm In G^bofTifiniíSn d* Vi>n*tiinTo, qiio ooiTÍni oon «MA d4 
Suiu M«rU CQ «1 cnbo do U VúU, |«r In cu»1 Icmufon citvt^ wdonlOi cnn ol 
CiifcéK do Lanrik, ffln ftyudtno on lf« gobíomony «ooqiiblM, y iU?v« b 
mano, «i na ofrociom oq 1o> UiihÍdoo do ombns GobornocioBO», l0(|O« 00a- 
£nud ol Go^ Tionikt Hrcoavofiiofitio ptm pfoodguJr iot iitUntoi do U« pcl- 



u 



rvAír f^Mio tJViW 



(].»Kr.rJCfA 



prfmtn ;nrl«^ UprriA^ ik Itv OEiHlrfn vh *o rU><tiin clr^A c^r[3«ni-« pinífiulnraii 
GArR» Jo T^iTiDA |«Tii cmifl cnuvrn{«ntcji ni a»tni^i:> il« |l|| QoJiWmo, Gamo 
ítwtaa ijoi^- ítJ'juiríefa cau ciiíiliirlit ikinda qniím i|liii hrilljisp t»i1fr«4> Jo ^li <!(>< 
bii^niL'. (ju« lud lu(ivr>L'ii |iitr ««Tiiuvco, 1(ja t^^ruiuic A tiiv lír^riiui á \:otta 0« loa 

D(>mjTLgi:i. i U cLm! iiiiiWfi *« o)^cri6 na <7"ntiiLlíc-<« ijue An nl^uiifi pirtc de 
úlfiv i> üe tierra lirmc hicínc xMmjidn jura ¡r ¿ roiuiAr A I» [«rwinda ilo 
SonU ..MiiEii, Hcrrxa'^oü por FicMir dvl IU7 p«cn a<|aella JQnmdA & ürAJHJa* 

de U i*n]*-t\ <\ti ^Hirto 1X)inIft{£i^ por «rr biiqui^ino j hii;» ^xpe^Tk» tu fiix is^n 
úe loK i^idiuM* [^^r WjviUh tmiA^I^i mucho cu U UU Em^iaTiliTil, Juitilo caluro 
prímefo, y dc*|-u«0 cu U Nu«vn C"pAÜ», i. ^lan^e pnt& con Iti prínicruA fraílov 
^ éu oi¿«n J^ rrlipjn ^fiia pi-cima ^ir^iielInA luTn^, <lf> J"i;Jit imi Imlkis* 
lEial dv ftilud, volviii ntra vnjt 1^ Htpsil^-i, ca flortito C9>ulia á lii *nJt>>n de C^t» 
jornnJfl, on qiia fo d4toiRi¡i>4 viniem coTk «»to oiíoi^i ei>aiTpAndfiI« el B^y qiu» 
puj*íof0 pArii^i.iUr «ruiíHflflo on b (lH~bi> j fiici" •JvínitnulD <1« lo r^n» lo pi^r^ 
CÍ«M c<ijv«nÍT «o |>Fcvc_T<FC pnrn ni tucn trhüxji- dv «¡Ihn, {:itniunícán4i>^ on 
todo lo qu« itc dcE«rnkÍTkMw cun (iw rotíi^iofofide litiOKtr* crduniijao iHiNiApnnt 
«ft* nc4]TÍ&n p\rji \tfh\^r cu U doLitid doSanCdiHvU, ooin<r lo rrrdcnuba el Krf ¡ 
ti b^on cUu no taw ofih-'io ptT ^(ltlflvOl:K, p<^r D'^ tciuT el ujiic<Tjto Joa cuma 
de U tierra qtjo oonvcrifi pam fundar «lo pr()j>A4Íli> convpntni^ j ohí no aa 
fund'^ aji'tn d üo de novcnu y HÉilc ll&^f)^ otinio «^cjnino» dicka; nrdtfnúM 
fau^bi^D quo phrn^uv to(Mnvorv-n»« el W"f-ÍiMÍ ilo Smuí Mpirtí», *e l« mljudU 
CBstt La Mcol>ll^ y ri-li«vo- do iirvt, plat4 J otnM moUituí iltio M fiindicwn en 
ladA In PrDtflnoiot jr 9Me ¿«uw fu^Mn |rnipÍ4«« dol hct>j4tfil y piulíwon nnea- 
dbff pin oCrOo^nUrlf* Ifl ri'Tiln, U «xrríljiíriiii roM^i^ir de fui*'ií''ÍiiiiCiit. C<»«icift6 
tAlilbͫti Qvrvta liu Ihilitm uon debniti&n Bdio Cnbrrr*, porlugu^n, (|tio Ikvnna 
ciiicujffnla jtorUtttumm bUn pBrtt44h&tfa«f aojiAdojí lea vAntionteo, 7 con miü 
mtijeroi j fnmítí»» y da olt'<a vf^'iJpn m wá* i^l^ni mtcÁnicn y ErLbifa<dorc-i oea 
toda ftiiortc da vcnüttas, ]>irit oi>lnb'ar lai* <Jo nrlonto In patiUciún do lo liemd 
3.° UüpQoíte Uté/t, y loe onvío* pitra la omli4rA*oi¿n, m dio ■ In veU 
GotTok d^ IfOrian, juaUmi'iit? (<^n ]■«• ni^mimi**» qua rn unfi d« lait uaj'ÍIuIo- 
eiOne« ()ao «nlrc élite h» bioitirr-n, y llr^nndo i \i\ i^U y «i^uind de SnT»U> 
Vmüin^it MQ luoreoe onnlntrio» el fíüa do leul i¡uUienV>a víiiiiiniiflv» (tA:íQ), 
d«»pt?b¿ de allí oí (nulor Uru;#d4^ ái^ue «n un tit^mbro lomxM potcA^n del 
•GobtorriH^ y ou"TiU it Podro iikdillo on lo <{ue ne le bebAChbi» oí^ercji dil fraad» 
de loA quini«Qiitd roRle^^d* bab»r fuodiil-^ Aro, fuero do k fiin<iidüii wil, j, 
luUAnóeio eulpidc», lo ptendtÓ j InAó t«a Ji^peremouto, r|a« xi no ll^ga UTk 



OAP- IV) KOTICIÁS m&TOBlALES ó CONQÜlaTA^ DK TIEBlEA PluUe. 15 

pronto el Gobernador Garoín de Lerma, pudiera aer que lo det^pncliiiriL de eeU 
vida, aunque ao le daró miicbo, pues aunque se portó coa él mes pÍMlosfimeiitA 
que Grajeda y le despachó preao ¿ CaFtilla, L vifata de eUn, en el paraje qntt 
ilaman Areans Gordas^ dando el üavfo al travéfl se fué á pique toda la giiite f 
^VLintti en él vaoln» HftUú García de Lerma capitonea j soldadoh en su Gobier- 
no bnstaLte lucidos y bfiquiaoOE para cualqnier acción bonri>mf >vir bab^v mili- 
tado con Rodrigo Alvarez Palomino, hombre de ¿nimo valeroso y de boena 
disposición en laa cosaa niÍIiUre& y quo parees bübí?i ballndo grada entro 
aquelloa naiurnlea para reducirloa á la amintüd 8Ín violencia de nrniaa. Estos 
«no el Capiti^n Encobar, Juan de Cé»pedes Cardoso, el Capit;in Juna de San- 
marín, Gaspar Gallego y otro» que después fueron conquistadores de esta 
Nuevo Retuo, como veremos que juntos éatoH y otros buenos soldadu^ con otros 
que el Gobernador traUj como fueron Juan de Lerma, supremo Q^pitin qua 
TÍno de la gente de á cabalJot y García de Lerma eu sobrino y bu T4.i]ifnt« da 
iufdQteria Arbulancba, con los Capitanes Ponce, Benavides, Escobar, Cai-raitzaf 
pudo lucir mucho en las acciones que emprendiera en las conquistas do la tierra 
adentro, sí no le tíiguíuran desgraciadas suertes, y se dejasen gubernur pm los 
baquianos, puea eliofl BOU en eetas guerras los de la major in^portanda para 
los efectos que £e desean, porque son los que sacaran eu el aprieto al CüE^tiln 
la barba de vergüenza ; los que acousejau á propósito, rastreauj caminan y 
no se cansan, cargan lo que se ofrece ; velan, sufren el bambre. Ja sed, el sot, 
el agua y el sereno : sin achaques i sabeo ser espías, centinelas perdidos, 
echar emboscadas^ descubrirlas y seguirlas; morcbar con cuidado; abrir tos 
onminos { no les pesan las arnaas ni huyen del trabajo; buscan y conocen sua 
camidas silvestres ; hacen la puente y el rancho ; el sajo de armas, la rodela 
j alpargate { pelean al U30 'le aquellae guerras, sin que les dé terror j espanto 
el horrendo y repentino siin de los fatutos y vocea de la algazara, tristes au- 
llidos 7 confusos gritos de los indios al primer Ímpetu de In gnaaabara, y b 
que no importa menos es que no están tan rnjetoa á enfermedades y llagnsj de 
cbapetonadasj como los bisouos ¿ chapetone;, los cuales aunque sea verdad que 
como hombres nacidos en EspaiJa con honradas obligaciones, b,igaa de su 
parte cuanto lea obliga la vergüenza y que llegados al punto de pelear, tengan 
tambtf^n ánimo mejor que los baquíanoa mientras no lo son, aciertan lo menos 
y yerran lo más, 

4.° Los deseos que tenia el Gobernador Lerma de eusancbar loa términos do 
en Gobierno no lo dejaron sosegar más en la ciudad de lo que fué menestef 
para asentar su casa j dar despacho á negocios pendientes, como el de Badillo y 
otros, porque lu^ígo trató con algunos de los Capitanes dichos y bnen acopio de 
ftOitdados de dar vista al Bonda, que á la sazón estaba de paz, y visitar los ale* 



u 



nut rano txií63i 



(t* Honaá 



rTO« y tousndo U vn«ttn [ot EariCAc^ á It pftrt* d* h Knmn jn^ p^r ¿mtd^ no 
M il«<«uI(Ut« iSü hac^ «tcnr y roeoiiooa tod» lo* rnKtroi <1« minai d* oro, da 
(¡a« no Dian uH^gftndo pooa ckatídAdf Aii por •«(« cuicinilo, f^mo por «I (¡u« 
CfiDÍut Lu ¡ni^ioi do Bomlt j otra» Provincíui, ftl aou^lirlai oan nlguna par 
OrtarM^ tuclnrl» *n U bii«D« fo y Amüud qcktt 1^ bftljfna di4o «1 CK{kifjki Palomi- 
no, fn í|ni> Uintili^ ÍKi6 «Attu d» |iod«r«»trar «Id cnntrAdloelón &l Valt« ¿a 
BuritocUf y il dnr viitft i AttiMí dt^a gmndcA piiobW Itexnadon AViArínj^^in y Brlin- 
gva, qua UtA dupobludM per habano huido bu vocini^M, no qn«ri¿ndob haoer 
funl'H4Í Eli rMÚlonda, ftin btllar nlngano en el oamino; puú dinde nitii á 
roN()uctca y ni Fal]« do Loto, iodo bl«n jwbJftdo en aquello* (¡«rnjoii, j^r «ir 
bur<;fi* ^'vn, 7 dccordJIUiitM a^tAi j frcMB*, 4 dn* Ivginu de U msr: rotliáo- 
¿OM dwd«n]l£ U vuulu do Stnt* MArU ; lodo lo ¡kudo baoer fio i^bundiui 
tinuwuvouJC^U» poret biieti uiúoaui ^ua cu l^Jvs Labia dojado rolomijio. 



CAPÍTULO V 

O>smi:ttiio ;—},* It«p¿rt«Be U tierr» ^ S&abn Uatí» totr* iMooldidc*. 7 tqa?t«q A 
hoMT atgtinu paCndaí U Mpm advntro— V.^EovIk H G«li*rnbli>r A PAír» iln 
Latma A l|iw wrra iu mtrcmir» dc^ Blo Greudc y "rieDo pvi pruacr Obirpo do Santa 
MartA D^ l'bdr» Vr, TomAi OrUi — 3.* rcgon íqi^ iL Ib jiuova elndod nao* noitroi 
diuvtDaeo >' «xmiNJiIai toda— 4.*tia]o«10obtniador twa ikl^fuscv nldjido* í üullw 
ulgM á oMtijtu é 1m Potlqimlou j tlono coa oIU< ilgoooi caouaatroc 

10 AS&Ql'BADO o) Gc>benisdor Lucw do «eU pncíficiu-iío y Wa 
. conutúo do lofi jndioi pnra Oq loa nuéstroBi dclnroaiMÓ dnrJoA docno» 
rtparltoijJo U liorra «atr« lUft capitaoto y soldadui, <ca ^ue pretendió dea 
coial : Ift lili», ruvgimr lai» k los uatutAl^B «u la pas coii rjue Im Lollabo, b 
cutal M <l«algnr[a por lü iadnfetr» y cnidodo de Jon «ncomc adero* ímcrcaadon ; 
y U C(r>| looGT Iva iuUi*do« y ca[iiUnci lu» groka y nfcioDodoa, vícadote 
KflauaffrAd&s on «oaltabitjonpoTcl prtjvocUo d« tributos qua loa irioE; dando 
lod indio» ; jara lo flcinlocaiüij poi: irporbidotca al CapittUí Juu do Oi^iptdt^ k 
Ttíbiño y A rkirro, que ana lo> mái nritiguon y biqumaos do nqttolh l'ioüfi^ 
cía, y fiuuiiae pracanron Egualditd «n caU rnparliüíi^n, nc fu¿- tul que f*[iaBea 
t¡u«ja« do a^cavlof^ do dwÍgCAliiidco, y takü cjuc llcgn&do ft loa oidoa do] Rey» 
DUod6 qnoirorcrlTintn ibacflr de nuartr, procurando t;uanJar Jiüilkta, y ba 
¿rdonoa qno pam fíiln ifnin dadmi, nunqun ul tüho »a víü9 á t'uard&r lauy pOco 
lo uno y lo otni. nwpanhj> umMAri pür entoncu alguiux Uupu la tinrm ndeiw 
tío, eoKUi f ai i h Bdtnadff, ft doE>d« «m-rió al IVnioato ArboUaQlia j ína «obrí* 



^ 



l«áF. V} 



«CrnCIU eJ5T0BUULS 6 OOiTQDIITli DK TlKltftA nviTE. 



17 



j Atónos &l»rtm, ^ua hiUcAd^ cvrriiib pflr«« ^« U ticrm y pdfic^flolo, val" 
YMron A Sftnta Matla cea A]g;ioa otutitiad dv &p>, lo quQ UulLé^u Iv aoocdi^ 
iü MR» P«dro <lo Liirina <fl) Qtnt vlicU qu* bÍAO«Í T«Jto ^«Tníran*, mía 
6 «M4a logDu dn Sanu ISnrU, ^d Jo* C«pL(ui44i Fotía, Bluíoi j il mamo 
A^uoM^rtlD» p««« p»r KOr U U«rni rfoo, no b qno <w)n tol^dotrftj^ 
«fOOtididoy ixnbi^rvn i Iiu tmncn «d tninu dÍM quo «« ocupAioD en «1 evt^oM 
oüi poMrt, Itf (^u E« U ftUo«(lí<> i otra trap* qao catró <b ol Valla (U Moa^jr» 
qtM au&qea Umb^vo 4n laorAJarM rÍDO«, ultorou con ka bmcca en la <»l>s«»i 
ooiiB* CambiAo la «ucoüid a) miMOO Oobtmiiior IiioJondo vfiltw]& A 1'<tt¡que¡«ft 
«Ul biMna OMUpuUa do foldad^, qu« burUo^c-M do loa mi) IfaqaLanoi que 
U M««MJ«ban DO tom&ra mÚ9 do oürato cJ oaUr to o^udia l'ruiriüoiA. fci^uo 
no «# MttiJarju) loa tadioo, |¡ODta oltiro, quo mis ooo lai&ii [|qg coa faems 
los tvjú ifg^ '|UÍ4t<4 F^binino, dije <[^ü i ptmx do ied» I« dt In PrcVinds, 
hthii do loraír mej á propout» oJ fUDcbcftrcc cd cUa, ccono lo hi;co, ba^ioajo U 
annAoOn f<u cuta» do «ampo, con me»; &pnnuL>r, «jDc fu£ poacric» tuda «ac^do 
uictito |>3C fk\U^ 1 Jof ipdíoij puc« al Urt^ro dU oo d«acaLTÍ6 tanta muc^ 
dofnbr^da olio* Ua bUarroa y do bttCDoa brloa^ ^Baotm^iao loi tcníoD tauy 
j-oIlurdM km CipiUuoa Pocco y Mufloc «ji» »« opttUron á la f«úili4ivia tu dí- 
Tonot pooitof, l'í$ ptrcoiS partido ol rctiromo «nbo*, doumprkrimdo tu filio», 
á ivwoatidar, l'> (jno Umbiéa lú«o Borffo, Capilla do U^ordía del tiobtimador, 
dMp«t¿a dft bol>«ib liocho valorowmvnGO roatro> donde recibió una luola heridA 
«n ntm pf«ni& qoo It> do;<j eojo por loda mi rJda ; y ví«Ddo ti Gobernador que 
k «aja Mlftba «o peligro for U tniivm«n;blo luultíUd do b4ibaro0 c|uo iboo 
«orando, Le fu^ foreo^o |>roOura ooIvArla, j bu de o» 8oLded<4, dcjnudo vacídi 
eftaaa,riUaay mcu |>ordc«pojo do baCndlov, que quedaren tan ac»becbÍM y 
mfj^iChtMj qtic ob padú te&xr cualquiera atreví uíctito. 

S.° Cott quo &<> lo i^aian ka no^itroi, a^t^o atcmocindoi, de mIÍf Oq Im^ 
oooiJ^n >i Dfi er« bien pcrtrveWoa y eoo bncn» coo^lta, como re yxatÁf |ttrft 
•avinr/l Geberaador ot» veeé PodrodeLemual Vellode Tpar y Caceri, cea 
ord«B qaft coTTÍuea loe inilr^&t« dd Bf^GrMdfiAmbn; enJioroaá omo fce 
Oftptaoee Coidoac, hlefioi, Sscobor, CarrvtM j Gktpar OoltoKo, lo* evaln lie* 
gtttüo al pueito Uamado Lobñja, <juo y% hay ^tá dei«poblad& j fto bay T«Mf9 
de el, datormlairoa i^orjol parece de loa utü, no llogar i dnr vÍif:4alI1Ío 
úmdo quelcodccaonna al PoiúcQle, bíqo volrer ni E>tG i kk IVoTincla de U 
Smtd*, doaide aI^uco4 tuiIaA «u repaitíniioDi» do iiidiof, y qvojíau rMiarloa 
Mear algda oro, i^nii> tticodiJ. Ya oa Chtoi tlcmpci babin el Bej beebo 
«locc^n M Padro Vi. Tv>mÍ4 OiiU por primur OlÁ«po ds Sania Mana, oou 
i^iio nitiido lu 1IU0VM obligooioiwe «a qp»M M boIUber oiUS oon otra bro|« quo 



II 



rn.\\ rtsu9 HV^> 



<1.' jconcil' 



U h vmltiL del Blo Graiule, Otrcn do unn gr^n poUthCn^ti i^ua vi;loaoca IkftLLH OD 
PufíriUfica, duhdo bflJKbnui muvtiü4 Jnilia* fi rt>uinr u1 j fcicndo (»ii ertf 
y tnaiitm» t iboD >iqtj| Io« CnpUnc-i Muño» y Ki<ir>b«r con bucnn trT>{xi (1« sjU 
dndoa, quv uo iij¿nd<-I«H pLimblu li Inn un^H y a leí* <iLr<ie nimbar oca lod indioo, 
Aálniílíqto» lu |irMlicíikL¿LOjt «v«i}|j4tU'M, di hnnw cuto do «tía, tomaron nlguoofl 
•iduvuti,^ la ViujlUí do Sniitri Mirtn, iIuaiIo dundtt VuU-iemlo á oavinr oí G^-hvt» 
iiHElor «Li sobrino d cierta l^roTÍnm qu« lErim&hua d» bt OinbM, I& vuulu d«I 
líío Otnud*. coa otra butca tro^ do g«uté j el ini»iuci Obiipo, m iinj«r<.«ci 3m 
íitdioi <vjTi tJkiito vaU«r 0(1 d^f itiisfr >lII it^frn, r|tio fiLin<|iia Ioa pHrivifnd^fi «>tfíTi- 
cbflban EilgDEi» c^tek áb lo q-a* ■« 1q« |Mvdioiba, al ña tQ hubo da vodir i hi» ma- 
noN y ■ 4iiE:ciid*rve iitiu r^útdn IauIU t\no^ qtÉtdnndo rai:crto« gr*& miiUili^d d9 
fiidtft*, lo í|it9diimTi UiíiiblJii i|rifnon inatiiilUiinii, y citnm t^tntM ruhaUciit, y Tat* 
>tJ<te Ion domiA A inmnr In vluIu da Ici clurlnd con al ObU['C,i{iio eon bii«'h<«pfB 
Hlii iba il loJnA«<jnc1lni CirriciiH par In bumiiL gmdi qua tenia eo la [uxiicb- 
cí¿n j Ti^raulo r^tít eiUiba «u el trnCi> cou bHt fndScA. 

3'* f^ttv tvtiHt átth^nvw y <Jtr«t Ei:iiiimiinil]le4 qii$ cArla di-* U HGrTflfjvn «1 
C«beroad:>r, nt* fuA In rumit^r Ia <]u> nn «Ato li^mpn «LicoitlA ail ]¡\ cjudad, 
flbfiL«iin<lc«« 10^ pi>r hftberro Jipgfulo futgo efnrto* ti^grov ciEOirraiiO', qu« 
vlnkron n mo «o «ouroto i^Mid* U lUmmU, ()ti« l^d uot-.iU« tinkiiiíVn h rjco 
Inva toJn U cÍulIiuI t piioA do «11a Atcoptirca Ihía Ifti pcMctnMr y npirnai ntgu. 
norirrmttkjcnbfllloi - ^Í[i qued/irlM pan, vínt>, %0iilt ni otra co»a do corD«r 
iii «fclir, iii (nnrr ¡inrt4i d*rla dniídí» |nxli!r ir it liiiuftrln, por U» nlt«nclünCB y 
RTiidadfA con 4^110 tivfnn 1oR IniIioR ooiitm Icin (im'AtroK ; pnio ni ñu vnncÍpnf3o 
lof UmoTM do ioE nntiiTilfl}^ frL>at(irÍt£DH, rjao po üUubhU bi ntccAÍdnd y bricn dn 
Ifti <9i|»flo]ui, uliJ ol Copiíia JuuiL C4.-^^d<b Ia vuulUi do Guím, dimdn kj^6 do» 
hntifij^'ijt do mtiftj jf 1n Tida onn Iü do uih «oMix^oii iju? llovLvho, ijua l^ jnrecí^ 
Qo Iiftb«rh#i:bf>poca, ¡^or hab&r bftllndo lot Indiou ^iiMici» «nai-m» j ii>ifiv«d6 
T^airiobrolfi ciudad, procun&do aprovochirM' do 1a ocaaIóq on lA dMgracLA do 
Uqnoma-Mejcr lUCOM tavi>o] OppiUoCxtdoio, ifnnimdo Ift TUfliadoESn^uaa, 
o«l%rce IcgOM do ladudkil, ni rombo do U ICAraAda^saliando coa loiraianio» in* 
c«nioH rio liiiflCAr romliU para l<i* d« \$. cSiadnd, pue* Ifev^ndo otro* ««U tutdkdoo, 
tmi do A csbilb y irva poonu^ TTiv>:tlr>Eicon loKbuiidcaafi do rju^ lo soi^arrinHiQ 
con bunn cintidAd do mab, i f^ua lo? obliga dictindot^it qué lo« tonU íiü^dma 
dfl tpio ]db «i|afiokii TODían flotoi-mirLAdo vaair 1 fioblnr ac^uol taIIo do Briríuc* 
^r bnbc-ri«lctt quooindo »a dudad, y qco «i lo iocorríim de ouTaidu, £1 nria 
p«rU^arft oiUiTbark [lobUeiÓD^ E^troiúvoso con »to loc^rro d« cemidu d« 
OBTdoto !■ ditdftd ■fligídaí bosti qvo Dio* leo riuado otro voyor coa aa 
Mvfo quo Utigd Jil ffiorto ooQ &usbo canbv, Ujajo y cuan Tiu»d:&« eoo ^no 



«Af. V) 



notictAS bc LAB ooaxivtvru om tixuitk nurc. 



19 



jjtBoáái de lo ptcpb p4T 4iitpQBÍoí¿G ^c b» OtdoTDi do Sasto DúnÚDfOy ¿ Lguionot 
llc£^ con broveJAcI U ntiotn ¿4I d«fgmc^Ad« «aof«o. 

I.** Bl <)a9Ub4láHao«dido«l<jcb<Tn«dar cu «1 d^ib^rute 900 lulüi 
túmdctooii ka t'cm^ucocat lo uní* Un nfli^id^ ¿ í*qutttocl p«aMnücnt>«D loa 
BiOcUot qu« podrid Ub4r p»» roc^brnr Ja opici¿o pordidAf qtx o» ocvb* óo dar 
tnuA pan Meoj^ b mejor pan d ofostOry pAroñAaiklo la i^AJor padijJ« »jti* 
dftjiJ CtKñiuodo&jQ^ f^ito Uní» eu a«Í4Dt<i á trealoE^^iM y »edÍA da Saeta 
SiatU, Ia poao «ü *<fi>cto, <[ua do U «lió atftl ea ai^agto fué «cU» primero, pnt$ 
lo d;^v»k Céoiquo «{«ctÍTo otúmotoA flti«baroA, qc« loa cmIoo, y oim dol 
l}tircin>, qno «m un pit«bto cjuo tt*4ab^ do pav, y fo4 Boldndoo j oApitaoco qoe 
lo pATvciú, tomiVlii vu«lt!idA los Po»Lqiioícna di cu ffiFAonA, j no AtntiáiidMO 
d ADbvri looko por ol tomor con qvaliAnAlA ilitvi ^IdAdosBosdoAyDaníaM 
con qvo 00 lof pnAo hacM- «ubiw^Q oon ^\<t uUr «Tgna» lobnuiiAs do ka 
mi'<«l«H do 1m r<Ali| [millas y ^cfRur ao pucblocIUo u OQamoltto, oa ncftbó 
ttu ÍUCÍ4XI ebaI aniUfcdio do nj« dccoo* ; j uf poMiido 000 olloi aJoUnla, dU- 
Ipiíp» al p«ato oW otitrodA dotdo U uÍudo eñidtd, «a quo ocdoa¿ ^oo ku Uo- 
p4unt« Uuflox, Alrnioo MATtln y Feria coa (»MÍ«iito« ÉBcJiTado^y a^miotdo 
loA oiíiuioa IcdíaH BuiítUjt y T^arcírim iIlmoiL ran tixln ««oreto «a aUqD4 á 
lo» r-yu'fiitfkiuif Al»tniík;dolfi Id metxu 1111:1 uu4.% ocdiio In com^r^Aron d booor 
A \M>Bít t¡«»po, pi»ii íu¿ h1 cuuHo do U albo ¡ poro coeno ta poblauiÚQ em mnj 
MCQDdida y de moumerhUkia £CUt(M, oir£>^ wifo U Duffir» d« numcni i|iiia l4a 
fué bMJcnfio i \at 0«¡tÍüiQm, icc^'^icr^tlo au s<nto, do 1a goaI coUbo gnn jiaMO 
lieriii*, ictlrAtH: ti U <f iidAJ, doU'Je mnriú algacín por cl i«o«uo dv h j«r1ia, y 
oatm ollca el Capilün Fsrío; y kanAroa olio», cono fue d Cipitáa ICocoticu- y 
SftitiBarttu* (ju<i1a:)ilo ka IWqLiei^iAcoa acTocoiitodoA Ivifoo [mt lii»acnoc»< 
tadA« Tku>ii>4 que ítAU tci^iciido do loa nu^itrco, ood qvA tai»btcii eo I4 Ibou 
rwAn^vido Iai ocMÍoncA del d««obfífmotito ol Gcbonodor. Va cu taiau 4»* 
akcci fln oacdúda d a£o do mil qubUsiM j troinU (1(30). 



» 



PBAT m&Jta nudx 



(í^ KonaA 



CAPITULO VI 

d« I'Cla;ilÁ¿B]B;roaTU|rtiQto£<«JU£ac^¿a S."* Pon v^fiU nuoa«ro* loldadc* á In 
n&dor T-enmt «I iliqpii4l^«0D iia««UB«liUd4« cMaboft, dlnpo»» MoFuon niiKKLlra- 



1 



. de kw 111OÍO0 i|UCT lulitULUiD ti vnlli; JnLüLu, que ^U cutrit í^Uub/ 

pro^nrAri^d r«panu U piado ton lo iircwQtia t iiuntiiilr; ilitw, «otre 1u 
tl«mLt íiv:Tt\oaa%t bulÑomii íl W mnttOb al C^iu^^a iU un buca tjuvl>lu llarntdo 
Cmittfjbíii, qiw TténdoBV ^'fiífo U(i IiftC*ui.Wl d^riJv W lrsJQn:aj» dvjij c^>d trato- 
(lublo, p» M la vulvíau A*u fuoblo, daiit laticJio oro j A 1a« vmikCB odn 
nímu c|ul«to A Dtni» Cftcíí^a^ AaioottcockoiL Codkioso el GubcTfiadox il< lo 
Dito j <3c lo QtrOj »ü5eUij jxjr tuLü ilc itci^ buvoa U'ijjxk il« uldmtu» p^m ota 
IJiQu^a aI C*t¡Un VtlUbW, coa los C4piL:iQ0i Qinlotfj jf Muü^^ ; i)ua U«* 
A'liui]? i^roao ni Cftol'ino y cotic>c>cnJo p <«i<:n 4« m pvcbb «u tmM doljEe 
pjr xt^tll^A» DlUMtnu, OJivUroa por *oLr4«tK»iil«d li dos «oUiid<>> |Mra <¡t>a 

tiu^<üMn «I «tado en qa« e»bi)»n k« ¡adtc«, ka ounk«f «¡«oda la ocohíSci oa 
hftttutcft, «mlir^tioroa ¿ b(ido«M3J>ltÍQ«,nkateQdo aI anotólo, parque «1 otrose 
<9;np6p»T uboi (Íc«pa£ad«roe i nlborotánclc^BO con t«ta lOAto todot loi dol vaIW, 
QM om UQ t&tUulO oouT>*'^u ^^<^ '^ p««, oob qm$ 0x1 gma di£ciiHad po< 
dieron «KApar l;rA tinMroa aou lu vida, bAbiéa<l<HQla quítndo frícncro en In 

Skdo«, pm al ca«itJgo do mu dwgfaeíis voU^or olm voe A p«lír uocorro «I 
BoDdfl, (|no, diniotolodobfULiia oopia 4» llocJloro*, 3^ oon &)jriiiioA soUadM 
coa «I Cnpilin t'oJro da L^rmn 7 Alo&io MaKin, rArolvicnM «obro «I taumo 
valle do Umo 1 ^¡«[«Blacitlo «1 «lubaitif d« uocbc, coiod m cjmdI^j jcodo el 
mümo tiobcnuidvr oOala mimu dsp^^riLdada fortuno (babloal modo doL rnt^o) 
quoaitnapra itinbU tcbido, ptuuAitii'^uo Ilovnba m^^iina artiUoib y maoboaj 
vttUvotot CbpíEAjftM, OOdiotnnUrápoda, Vilhloboj, CcLrdo*> ;r otro», cOi&«a- 
Ur«xi|iai;arfLiigo6lM p^iobtM 4ol vallo, en q&oaoftbnunrvn mudiff M*. 
ouy mdhcflÍ&dHa«a«Ua^r«ToIVA(roülMrMtaAt<a, <|U« «raa umUtMnUn, 



CAf , Vi) KOTlCUa DE LAS CO^íQUlSTAa DE TICÜRA FriíKS. SI 

pobre loa Bonddfi y nuestros Roldados, que liüoíóndalea retirar lot^ melicron eQ 
las anlígiiafl, ¡íe oíertoa eetrechíM de la nsperez/v de la tierra, quo sólo el favor 
del Cielo las pudo librar do cllne, jéndoles picando j recarj^ando los ¡ndioa hih 
nfiojnr un pnnto la mano hasU que vieron A. Xas nuestros faera de eus 
tierras, quedando briosísimos, iñendo las buenas siicrtes quo les ofrecía su 
buena diligoncia. Otra entrada mütidñ íifioer ci Gubernador Lerma al valle de 
Ujtfir para dar alípnto á Hns soldados con intento que le trajci^eri demaroat^ 
la tierra j ios* ncmbroa de todos los Caciques, para repartirla en eticoraicndns d 
los demás boueraíiitoa. Om que no ao pudo hacer entonces por haber halla- 
do en el valle, que ep muy gracioso y A la eazón muy lleno de indios, A todos 
nlborotados y qiiemndna íaa cn*iaB pnr haber pji'ado por allí el alemán Am- 
brosio Alfirigcr, como dojnmos tocndo en nuestra primera partc^ y becbo aquel 
csEragí^. 

2.° E>to Icfl obligó ú ir trastornandíi montea y valles ñ catoa soldados y 
CapJtflneF", que eran Villalobos^ Cnrdoío (que tenía ya onconivendn en el Valle 
Diip^ir) y otros, su^ítentíi adose de loa veñudos que alaticeabín, por haber lou- 
chofi j hasta que dieron vista ó Ja gran población do Tamalamoqu^^ i donde se 
fueron allegando, ha^ta ponerse río el me<i¡o, y que podían hablar ú Igb indios, 
li« cuales, bulliéndose <le los nnístros, pensando que ai no les daban canoas 
coino se las pedían r.o podrían paaar el río, les decido que pasnrao d imdo y 
serían sus araigog, pretendiendo con 05to tirarlcR al paso y acabar con todus, lo 
cual entendido por nilestros espaüoiea y cuan de cumplimiento andaban los 
iiidíoa, y que era imprslblo volver atrás sin mantenimientos, valerosamente se 
arrojó el Capitán Caldoso con su caballo, quo saliendo nadando bien A la otra 
OTÍlia^ les hizo dar canoas para pasar el resto de loa poldados, lí quien por grado 
ú por fuerza recibieron biea. En su pueblo los hicieron amistad j dieron algún 
oro y qucjaa da oierto Cacique llamado Cicuaza, altnado A las márgenes del río 
de la Magdalena, el cual en cierta guerra do las muchas que de ordinario 
tenía, había habiJo á las manos al Cacique Tamalameqne, y le tenía eacadoa 
loa ojos y hecho oprobio y juego de niños de sa pueblo, y que si los nu<í&- 
Iros querían favorecerlos en recobrar su OaciquCj lo gratificarían con oro y 
buena y perpetua amlatadí oo parociéndoles mal lo nno ni lo otro á loa nues- 
tros, 7o aceptaron y tomando en su compañía cíente y oincuenti indios de 
guerra que lea dieron para que los gtiiara por tierra, fupron los demás por la 
Lagaña en trescientaa cincuenta canoas, que era de mucho gusto el verlas 
cargadas de gente : qnedaado úáta por agua, y los nuestros con los demás por 
tierra ; recobraron al Cacique Tamalameque, y íiacicndo amistad entre los 
unos y loa otros d^e sus antiguas guerras, se volviaron á Taraalameque, donde 
l^roo dando muMtmloa indios de la omlaCad prometida y auu déla peaada 



n 



wt^T re&ito 11»^ 



(I.' HúftCtÁ 



cnrgn <in« ?«)t «rno lo* noéalTo», no obiitanEo «1 <«nol«Ho h^bo; y %»i hirlen» 
otro «n modo rf» cmlniUgnna psni «char lo» •(jJdndc* ean bufrn lienta út mi tío- 
m, IiAcii.-rTdti qii4 TÍnicrati <trot ifidiiM áa ntio ptiobl'^ cvrcnn» y iIit^^ímod 
qno UmyifDtJ<^l«» ciKrU CAtillil^J dir oro M 1* hnbin toTiiiidi} la gt;Li(«do AmWoNtj 
lia Allitif^or tiíin hMa [lOttdn tíhi turca, ccui to cual nlUroit iiu»tti^Mjk1mk« 
á bu*;«r ««ttiH rBBln>4 / baJIdmluInii y oonucieirdu «luu du mucliuJt ^Iha, t.'uiio* 
cívrujt unibióu iiVr voibubtti dv loa iudioi j i\nt Iv» miiAiítiiW poco xnótit por 
AquclLii ikrra» y ntint volvieron ppr «I Vnlle i3o Upar A &L[ita Mnrla pov las 
Kftinnda>> ^uo em ct liiid<:rQ pur catoQCt» de tvdu UaulJniJeecft dasquiíllo tif- 
tm, [HIT LiiWf 6Í4o iiidüja paoIJicofl ^ d« iJacoe brlOB y ic^a «lU lícrit án oro, 
aauqiio béju uuAnic »tt li*Uú «n r^ta« tíonv*. 

{k* Lm luuuiíoi bf j\« Ci»a i|uo s« LAlUboQ lc> Mldftidos del Goboraador y 
^«epu4i«ian ludraritoda) pnrtm, loB UhU meUac6líoD« /i i\ j A «iloi tulro 
ton dcu^nciml^Jt iucc^^tfi ccfiD9 eu ludu ooik^ivu louian; ocbtba cAtoi dcscubri- 
mioDlo» la flru^SAy glcñofft Cuha que «o ocrecoainba eikUft d b d« Wcucvioe 
dcvoubciiuciitcti qu» ic iban liasicEdaca d Piíú, ck«i que vicnJi> los s<jlda- 
^<M ««rtndH» UhIm la* ¡morUjf, al lin dosdhbui ulír do c«tu ticrtA ¿ pi^ÜRr 
Du«va,i at'cnlurafi, pon|t;c 4ol (jr'boniftJcir nc era potiiblc nQ»r iíoenoiaf ni 
hab^'n cftit» «amiao por d«ad« OKnpafBOi & nrrojnbnn lauchoi A nodo ¿ ritia do 
sl^iiocit nMÍ9é qoo pci«ftbii& ccr»i do In omIa para qao loa reougi«<iit pomnn- 
do cl CvberDftdor cómo rrparur cKnD da5cV| y otnia qu^ d« aquí «i podiun (o- 
nury iiiaonnjtAboiit d»tflrmÍQ& j dÍHpuic i» bi«4eSo ttfi'i vi>tnida 4 Jiu oomtbtca 
arriba dtl bío Grande, ti pee vüntura p&r JiUf u podb dfir ooc Itc liorru dol 
I^[ij< l»t>> »« dÍHptLHO y 0liKÍu6 aI Ündd afio de treiataj envinado por cnbc do 
la gesto i QEi dirige, y OD falu eujt poriauorie ¿ <rtrt> «eofttOciuU&td, 
loftiModiona Ion CEipifangt JtvaQ do C^«podD«, Juan de Stuimaftín j ptkr iuhcm 
do ^nipo ft üii Qikknan«A, nwilTr>¡ no enn pequefioe \fm brío* ooa qiio ibea to* 
docloHfibcaaHoroD A^AU^^rnddOr dendeoJ vabododiot & docedloeda urui 
cnfcrmvdid que le dÍ6 fnnriO oí cl^rrgo, qTifldftndc ora aii hTgnr foe dc« Geplb- 
nee djclio*, qno llegindo á Ift m^Lrgfln dot Lio GrrvLdo^ dL<'rDn ujua* do boicor 
bnle» en qnn peuLf 4 U bntid* del Poeíceto toilm loe de Ift joToadi, coa loe c»- 
hflltoi, qun flr* bnnna cnpínj ha riinl^e «Adesblderon ncabftda de píiier U gcüie, 
poique ito0e |mi4je d» tnaynr coeiilAcen^A, por Mr de eolee polea erLiudoe 
y nudoc cea BogD» y bejiioni; fueron oaminnndonn dívidlne dd r(oarribn¿ 
Ja j^rte del Ponienle» con innticiürablea didealtedeA, por gi-endes rafileTen d« 
erabuooi^ d^nngnej eeteroay trtmeddeo. y te fuera ento lo infli di^v^alCono do 
lulrir ai DO eo fnereo «laontOiiieDdo plagu de moiquiloe, guaneoír lUpa, hio- 
ohAjrai^oa do que ae pelabnn les penon&a y cebnllo*, y ee Ice aaltebou ke iLÜeei 
tel or* le ra»k«a do la tiomij i que fto A««o«ttUb4 U £«lte de oocaidee, qii« 



W.tO 



KOTICIU DS LAS CQV^UIITTAl M TtEinA rtkKC 



M 



MMto «a oinpirtii pfti^«i por no «tur Ui^Ar U maUm do la tivm á <tiia ««tnvtfnt 
pobUlA i1« ntturftWv, y >«l •« ¿abnn A com*r i3« lo qu« YuETaIirii t rofcAt no 

1a nuQor oaat« «te Ui «nfermí^iidat ^^ int]«iti>t r^u« por mDmoniai uibravonUn' 
4-* Kii«R>n pTAAij^iL^flndo con ««tu fnlamiclAdfA al mmbo Aa Ik mflrgm did 
Sfo fí r«ad«. «|a« lo lUvftbfin pnp jifuú, HabU qua JoieabrL«roii ol Af\ C«iif*, ^as 
tit«rcn Im priviorna «tpfiñr^lu f^na lo iIí<ttoti vittn, «¡ti «nbcT qué ríi en, 7 
[MmnJci mal ntril» b^^mii oJ Hn q^o le pii<ieniri (h S^n Jnt-gi», qiif piitr% 
•Q C«u<n4 <I<wtU liiKim;! nlgnnai T*rbe thibU<Ííinciif fin «ocOrro itnfici*nt4i 
49 <4(ili<tM j rnjirrho mi>TiiW dh n(s\ (*nn let titiMl y qri4 hAt>r«n giMLirfi> hs«lA nflf 
■ftfca éé ttn aHriil*«iU f|U» fnH^mn rio Sint% MjitU y ^frrdfrlo K niAjor pnrt* áa Ia 
Mnla y c«1jiilVv, dolArmírinron iiv> p*i<nr oi^olAittr, i1«tgni(r;iid« 4«tvrmTimci6& 
mrm «vt intontn*. pnii^ «i t1i#rnri nfffimnA faiRnA Kdafflnl^^ iflunir tUud A U* ftibft- 
OKI di* TLU-íiflviniK, qnn un blan nnchnj y rawttnbrflilftji, y rn n^iiflllaa titmipiM 
Ufa poMiidw^k nfttiirnlM, jpdwde*!'»* U«n pndiera »r 1» cnrnvM ■1gvo« 

4i'U ftif v«mt«ni i Prdrfl ita 1li4n.^ia, Doiii]nUU()L>r y fniblador aIU á ik* iJ 
trní Aík» In d(id»il (l«Oinjigifn4, doilimdQ <acg íiiiiumcrnblet HqnMi*, «vinio 
nntvcift en nnetfra tercera pAH«-Al íniWJ«¿*4«,q«oJ<rt«r™tniirorn*iUwMlw 
Ckf ¡ianv) oiin la ]»C4 s?n1« ((ii* 1t<h IjaMa 4n«d4do, ralTicron A J«aadar }<* 1:1- 
dtdu o«n f^ft tubm-iH jr iikiyorct difl>;ii1to<]cM, linita i^ua lliígaron á Santa Mmlii, 
darpodi lie habtr j^fiiitndo on «1 vuj« quines mcicAí oon irabajcM Mii tnnviccni* 
Mm, ifte i psdena rjicnl»¡r im fiicm;) muy Ertm^lc»: tL: quo hallaron láifn poco 
alñrio, |hQa* i <¿«ta 1«|pi*B «lu U «a^thid Miipi^run cúuiu «1 GuWrnidLtr García 1J0 
XimaarniBtwno ile vnírtin^dnil ■gtivhnbiA toiitdí> en CKta tíonijio,qaitcniya 
olaRodfl triiiiit>i y ciR<^r ó cuUithi vi Lroti»M j dv^iL, y por hi>b^r itíurjoo hftbU 
ntiet^, 1i«1jU ya nnviiuli^ la Audiendn 1^0 Santo Dommgo i (lu Oid^r Jlai^iido el 
Av?bif InCtnU, quft gi^bonuiba por mneite d«I Lf?rmt; nncru Un deub'íidaí 
para Iom CapíUiuo* Jumi át CéHpodex y dAiun^rlm, que ¿ n» rsnovrloH ha oldi- 
faniDow ^opc ictiCín i Uii«ri'« vilJiídut tlu djir ciionte de au Jommía, ao tlrgnnn 
á te oindad: pvTuit ñri ei4o. y v«r>fr fendMctn áe W tnonmerablo» lr«Wj««, 
U« bixo llti^iv i «Un, i^nnde b» recibid coq buen agptfttjo el dootir InfanM, qnc 
al^iHk) el il«catcei«iito «un quo venbn, y el <i^v IvaUn Ion c^ldidt^a d* I»oUi- 
^id, ae q«(ea ocupArAo <^ avi:ríg«>r cuIíxih, aunque trnfn miUfriiifid pnin ello y 
tocaar rotídeooñ. i(r>o en entretener loi Kililadon. ciivirt&do parto de ellos i la 
Banwda, 7 a Ion Gap¡Uiio« 0Ó4pede*> Cardoao y Sanmartfo i \o* fícudaa, ^ue 
ora ileatle de erd>»aria reñbía h etuilad ipnyoreB daJios: llegaron eitce Oaplta- 
90* 00a b^Hoa oepiade fatdc ocroil dí &Jnda, i d^ado pqUiorcn ccm buena pait^ 



ii 



njkT PKCLO tm^if 



(I.^Koncif 



úo «IbiOojmdA con ^tad aecrclo otnboio&dok \o% «abnUoi^: oj^cnnfr Lubícmn ^ad^ 
irt»U lo« iitcios i Ur* (^QO ibnn viilij^tido, «a&ado )ci ombühtiftroj) c&n ral^rcttca 
|]if»i, j to« DUCiX.t-0», como ri no loÉ luvioran, Ict volviorcn Uat^aldu, f^ngv- 

di I<a ubAll»«, qno pudii/oJoM ««rvir lU anof, a» Li«d no p«[|U«fiu TnntniniA, 
bi M RUÓ pv^CAüo nu^<i d« ero y otru o^aib, oon quo volvioro^ victorUacv & 
SanuMirCA, rittijqiionoc4)iiÍQÍnu» Iau qme^ioi^tiMitiiieimiiJÍeUtv toiicioeldid 
Ooct^r ItLÍimt^ do JiumorA ^u« Ja Aiv uouenrío, ¡lor coQ««jo<E«lCiipltDaCftrdua0, 

<iAUn^]o i-aoc^knila 1I11A oro^ <I« ]ü4 a&TcIjidtMi, otlo d^ iillo*, a|Hki'trvni3oJB» do les 
rAiic^ftf, fui^ A co^'or unu mnícnrcni d« maít, 7 oam^níAndnlu iL cngor, >a vino 
¡i«n ^1 itn iniih no mvij c>tfVjkxil*tiTJ>, pero bi&n f^^rniJny fii^j:ir doUtTniDiw 
do, qno I4 rlijo a1 e^[mrjij| (]iir prjr qut^ lo ro^íd jlu mnfx, j' hnf^icn^o j díd(>jado 
O&bíití^ CUU vi A^Uwliv J i^i-luuuaj ¿ luclli^r ui^ii vi i blü^V (jarlldu ^ juit^nbz; Uli 

malu ti det c4p&i>1 411U yii le ptHHl/a bjiV^rMí Uiiuado con ti bil4}rL«li>, cu^'oa 
pie*, iuli'¿u-1uluft ol lolündo, IíaWó i^uc «Jim do {;nlb, coa i^uu cjucdú mti lür- 
Lcidu^ y dacdrj uiM ^14^1 Tojii dicicnUíj ;J<^v v^lcJü^o!, «o L^^ aia Itidío 
eolre Iw Ifftxoa ui á ta nduiulM, c^-ii *\\»» cayó mvdío huuttQCÍilcv <Jniid<< ulg;^ 
zúa TO>l6t OLfiift^ucu*. |»0io bA^UnU* 11 que lia 0/«TkUi >tU5 i^tiii^jrL^tiiuH, jíor prtuí' 

ttMTlo» «(U;>ilo vutviú to «( 7 txnii¿ gI «ucc^i. jui^tcn bol^r mJ^ el diabW tJ 
rjnu Ittrli^ CJin 6Í j pcT tí)!» to pTiBifir^n osle iK>mbreft1 ii^!« y jr-jr lua üjnoKoo 

úo Diimilúiné. 

5.* Ülr4 tr<>p4 do BoIflfiJoi c&víi5 frl Oid«r Alca C*nb«iL,d:>Ddo diJícnM 
fné dwdDÜdo Pctlfü il¡ Laruii, con i^i» qucJA «Oj^uro de lun totpocW dv iJta- 
micuk» t^tt* touü |>ur li^ dLA)[uili:4í do \^ «ablhia» el ductar Uranlc, 4I ciul 
gobonvn^o oiuetl* t^cxm ho-ita el lía düi aík) do ttcicla 7 trts ^633) y oa- 
ImJ^ d d« trtiuM 5 ciinira ( 16U J), dídcndo (|iio m LoIl«bci eufttuio, eu Wvl^ 
■ AU pU» 4o Oidor i ÜiuW D»mij:^-i<« «ünqiiQ dicto qu* siit lit bic^ por c^rar* 
djir b nut^ridbd j docor^ ^« QhWr patH no aguirdm U rctÍiJ«iio-l« que f* 
tmbáiUo toiBhr el AJ4lvitii^ de (^hiihña don Pedio r«rijitodrj! de Lugo, quo 
j«M«HbfO«« iK^ucUtt (¡ud^^l tr«U por >^ya ol C>obíuit>Q, y «of do}^cD«u 
lugjtr ni Capillo AbU&Íú B«*ov, ^ua fue it ((lika halló ol AJoUAtociv ciinndd 

do lo coQquiíU dtt tíéikU M»nft quo tnua do clU», Lap:^ ^ito doa Pedro yer- 
nindcs du Lv£o vino M G^bkra^do tüiiU5Urtii, dodondc óttA comoiu¿}. 



mm 



<»r. ni) 



SüTlCíAM nt U4 OOKOl'Uf A« M! TiESItÁ PIBIIR. 



S5 



CAPÍTULO VII 

''OOjíTKttmi:— h'3f4iSoi)iiitiif Uimp<ii(i|f|nn«n« liL-Tt T«nlr¿1u TndUi— 3^*> Et «Id« 
tnf o rion P*iro FcniAadiM <1« It^s^, XútUxía¿tt úa Casaría, púa TCuU «1 Cobt«r&4 



1 



O filEiN « Jos pnn«i;jir>Q üo toi ilc«ctibfmu»Bloe do MUt Id^ui (OidS 

■a «ui cofifjfttMiw y cabidofl oon otgnrai jHi'iiiilIft d# vtoton qt» Im babíi 
Mrñdo do baMiir do cllb« ooii tanU* poodfRicimO* y íu«nEn« do palnbna 
qna abofen D t}4 UL TnKn«ra A lo« boflibr«« y Ja< Llvnaii d<L tAl«i «tpor«D»t«j 
qiiVkín ii|virtam*dD U i-QttiU ilMd» w h»bUu, •• pronMotí nM^ort«Tir|(tit«u 
<]ti9 fu ib Aforco Cnu^ Qtf*»> y ¡U^Ih ¡ y Mr mvjOr^e uGorn (^iic oí ^[^n^ 
AkrjaMln^ Jo -Md MU exo»jieÍoB bA«* g^lpa «^ t-^* «iurt« d« boinbrM^ osdiioa 
ygigumlM, trvviMy ccbititif#, bumíliks / «»b«rfrio«y j Oq tuda Mngra TiJIfao» 
tf ti¿&íga prot>(l« «I v«u«oo 4o Ma ^trbii pop|t«« 00nu> IM oMural al bambr* 
doAMT oí iI^tfOiBfo ano «a «lu vidí ; («U librada <aegdB •! par»o«r ikl mna- 
dn) «fi Ifln4r )irtd4w1n« jr TÚ)9*ita*, fiAlimtmmieo al Itoubr^ la muovoD aqaaUot 
r^j«lM <ja liñudo Ia« ]>unJo ttoat, y ttaá* •'^Httlb^d ilodoadomAi jr majorcí «O 
U r«>frM»*tin, «ivri&n «ot\ Im <jno pi>T»«u Ll4}Triiit« ovIm phlícQnlco, loa coalla 
lofuibiifirh d* p«iriu>)od«p(TrBc:i*,li:i«i«iiclo finncUal^, ylorp]* Mal^mut-Si, 
j 1u nmcbn cíocbffi^ma, umncAn ¿^ cuiJA, vab^vrvn de L^ rotnni;d« Eipifíiy 
tíín^ phrtofl M taillonn Ic^ lujnkbr*« do lodoi «Lir^rtu r haeoc qu6 dojo a1 Ubm^Xor 
■II «aji«M?i ¿I ««tBTAj i áiifl abarcDc jr aniTpanu acufl», k4 buayo», \-«£0b y 
[v%jnudna, pünciéiiIrA» ya (nito «Htn Lii|Mti; do 0>>4tnrif^ |ir>r !u «apgri> eiif* 
birmia lU >tM pA^rofl, na ridn airm imln «lus ociifiif Íctiwh, por\{UO [acfiua 
Mpar cndo «rn nn ovn ilnA ^ wtlr dn kn Icnianfim traliajoa de k labur; no 
(KoiK^M* inKurrv« «jitranMa al ofioiat potire, «ivntlcu^ii^ do bnbcr ivveoU^lo 
*»do al 4fa cu mi oScio, «a bal'a ron den renle* h bi vioubo d« ^JtuacicU cu iu 
^a>. y na «« nliMHrin tnenoa Iu liíthil^a v i]»l>!o Mngrí». pii^fd iptxloHnyo 
••líft b ta/Lk, fnn}u« ri Tii^ con jíOÍirpe» \vtr "*í bríh^rta Híñuiíin dldiioa «cinto j 
p i <^a¡ < r> vofttnra, A pArqmt iio h«tfn^ dn «ifit fiadr«a niA* t^im In magr» nub!i% 
y» ^ paii?<>>liít Jn bafor IJEiaJA iJA nmnti y Avivar lai cnlortí «I nccudodenujl 
amnGf tfiaüionJaW nucT^a Ulatanm, y -t^x^m éil<tt han do ver il« LuTifeadt 
4)ro, an compotcnoii» 3e bi« tlcr l«ti Kejn» do Aragón y oíros rali defU>6u oon 
<|no >■ IÍM>BJran ni tún i)« loe palaHma i!el cIi^lfIaIiId. 5i ii*iii» iinji rnuonablo 
pacaia Vfutm-a 7 (on rjciéauMeriUr h br^ora ijm^ «im padre* k dajnnrn, te 
afJartU * taáH n\nn «nifrrnAta, proeitkidMo «uta ftiip«r(lii^ rn «1 mundo, (*I 
^«e é tu irnaje do Arl«lftnt« hk [^Ifdm Klr¿ní«i-a otm raya y c|im ra ccki fráta y 



» 



ruT rvu svda 



(l> v<nw¡tA 



aun cnbdoM contar cío lopto snfovot tnliguof Jo cqi mayor» vk nfioiSirlcf uii«- 
ru gniadexj^t, [)D«t avl coBiii Jo mucbís t«c4A repotiJo aogendrn £i»<tifiir>it4do 
)onii4T9|^lno«¡ ni An oori««bui cor»rid«ncion«ii, y qn« d«P)m^ oi^ni unió;! con bu9 
tlmobaiUf, doUimina de b>í¿iit*4 d«l &úm«ro dfl tudcM b« Juotuí mtonloa 7 
d«jkio «u |»aa*(JlA 4 bueofir oira mojor, pfivamJo con loei d^roá* iL Ins In^iAft, ft 
docd* fKfnirD(lr> ti priiri«r [>io «o cnin^^cra A (ImIuicv^ el encanto, j cftrjsiiriilo la 
rnoJaooo^Á wr m> alcAnxa qb suj>ptro á otro, vfm bíu <^a«i pivpifi, A incjfM 
ftjcjiu, que )m C4tIlo< d« W ciudndot tío cttJti cTnfcdrRdft« dofiro j h« ^r«dw 
Sd fiOD d« pIaU <cmo alH lo Tran^IimbA; r&j>ffi»¿nt<i>« trnA c*hv K i|Ei¡«1t^il d^ aa 
«Um j cama cjao fi^jr^ron on aon tinmu, &1 bbrudor jn lociarQ lo ^n* ilIU do^ 
pítala; ol LídaE^ «olía m«iLC4 í« quo alli toch, J >ui todcd coaooen, aunigud 
Urde, AttQiieaEto y ^tm h fu£ t¡o »M")dcrBT f infornaarn* do lo qno por ncá 
piMf ^uc Al DO He iriiliaiA aacihc no ms cc<mG iiHda, n no «c tgW na m ducrmOf 
B »o 40 Qorft DO 00 FIO, u no to ofinm no oo deAE«D««, 7 m no «e «niJa do « 
{iOOc« nadBi 7 c¡ug totlo lo do ooi tíonc du«ño; la liem lo «a do s^is mcUlcA 
j q^if> Iv iifin dv nbnr Iwi «ntrAfAi* pan snoirlot d« ii(]eio ¡ ]&« tifTfhH eon dv 
Im indio» por don>cbo natitral 7 djTiuii, v quA fiarn hnb«rlft« do Jalrvr «o Im 
h&a da anear do su poMnón,7 i^« toilo cato do od baoc un oolalfÍM coíhIkJsa, 7 
^IM «I <;ao DO Ion líono, j siudiait rrccA Aun cl i¡uo loa tiene, itic^ilc quo 
dMpuéa do mncboa aDOi do Icdioiiy so osUbAn ten mhjf^r in¡f«eia *ino ]n qoo 
looíOD «c ana ticrm*, quo ai nía» conaidernoionn biüiccfli) á tiovpo^ 00 lo» 
Ucgan lau lArdo 7 Uii ¿ m OOntn el «lo^^iTijChiV. 

& Lian t* TonLid ^uañ no Lnbiüra biibidu do OAtot apnoibtofl, vivlvm 
j ffimtOKOB on^bO^r ni 9Uu^ iDdí^ te biibiffaa cmKjnijEtarfo ni m bubíor* 
OoriqQMido £4paúa fii otro* mucboB r«^nCH «n In inmonttLiJMt do pi*dma pr»< 
clocoa, Or^r ^loU y olrii< rif¡DOJBL< ijiic do «lTa4 h Uad «ncaiin, jrfpri)n« embudo 
H Toan Jo« bombf«0 por t«tn> tkrmí 7 ^n* do lo* tnyot txt lionon qn« 
agunrdor modíoinaa pAra »n» moln&ooZfa*. biiicnn on Us njcnaa, 7 DÚndifVtdo 
fnnr^íu, i indijutHa á indtiktria, om^rondtfn oonqirUutf^ rrtmpon cliAtMiliflitco, 
cOtstnminnD moQUi, hiajonilo c^iío dou f*ro, pUtA y pU^rní prooíoiin» qn» 
tioijon ou ani^ ftntniñiui,llonaD lan tiarran do toda «ii^riodo n'^nndov 7 vTripnT,f<raft 
7 dnn en otn^ ^rhErrloa, rmi qna A m<irhi>« no Ion hw\ uliiln T(kiir« |n> dmcut 
qu* |i>t movioroa á «lojar ^u* tk^rrut y bTuoar rfnua d* I» India». 

2.° Bjípuoito vit bravo dlafnircn nimqiio va ffíinún para cifrur tm él lo 
q^O d«u4do irit prirciplofl Micei^i^ on oí dotoubrimíenU) 7 oonquñ^la de cibo 
nnoitfo Noovo Raino ¿o GronarU fjn» vnmofl prinlitnd» «n DOntrn btrtiíria* 
cuyoi primero* ptaoi tiiomn ^mloh. Snblrln en OutilU oí aA» do mil ijDÍ»Jcnb3# 
Ir^Inia 7 uno (1C3I) la miit^rtn del 0<ibGriind(»r de ^ntü MaiU. (l^rcU de 
Ltrida, lod^ bnbo bd QwtitEA á qíúvn tK ktactnaen hn ^utamioaMi ft 



r.vn) 



KonciM DK Li< c>m:4Fl^¿i db ?uKbA ritice. 



sr 



to«Cutof1«ii r«dra Fcnuin^cj da Lugo« Adolo.nta'ld do CnnAria, catdllaro 
daftvadoa |i»T\dn«. d« tiuiclio vnTor j conooi-lita virtud**; «n ««le tabj^UfO 
KJo \Dgtúmo «le AfodA Luía F«rninrlt>T da Itn^v, q\t* par ba ¡it^f^it íl<> mO 
oiiatji>ri«n(ri9 riorcntaj il«i (149^1 (<juo fjú rni «1 (|[ig den CrÍirlill)iJ Critíti 
desa»1>TÍ*W>biHln¿JH>'0c<rÍiIeBtHlv-t), coniiLibioljiBdrwíiiUii duhfCiiniríiVpTenfl- 
ríf«; lu PaIciu, dv donds dMpiii^A mi ]tt¿\A titu]^ dn AilA^Atitmlo pnfpiln»; b 
|>üo«(tail ifn(»á lA>udadcntA»e<iiir]ijiiiflii ttn*n drhr^T*«dn? 4i» T.Tign, tn Hlnrb6 
■1 bAJUme «n elba* pero «ntiriwlí^iidrU y hcibi«mi> iniT^rtn «ii (wdr»», 1n lü-r^di 
Janttnujnte ooa »u Atigrc j valor el tJtulik d* AdOilUBtisd^» da 0>n«flH y dt 
OobAm*dor d« t«« dna íhIaji Híchni, y fl do Ctpitín Cto<i<nil qna ms lo linMft 
Iwc1i<> mercad par do* vMfu, do In co<U fmrttorfzn da AíiÍl?]) fl Mts dnri# ti 
Cflk) Agtift hititn al do Cntíddfi i on totlo lo oaiil «stAndo já i» curptt por 
BiWTU d« m pnd>6, w ivireA tan «a1#rnii>mpnu>«1 dnn PfíTnx^v Lttcr^. rfinto 
lo diñáMiUndAT 10 KobWrvci, 7 Ini miinpn>««ji fvrr*fift qii* hha on Init miroi 
en ri l^rmíiMi do tu (^bírmu, Uirii«ndo cnn Ht<^K fnmfwu y üAnqrfontii* Imu^ 
lEw, m r■p^fÁl 1m i^nr Uiimnn di* 'Hi^'nnt, dnniti? r)nr-(Nrun mri>'itr« A tm minoi 
y La» de «uji ffi?dudf>'^ *\]it «r«in iniif p>c»'A> iniU dti «hlicioí^iiCiw jlnMi^mih* 
ntlm y mh do ouiundortcu pí-Piíw, y cu lu f|ii£i turn en oxtn pntrmU #n U 
iiorrvL dfi Ek-u<1ittc)ie oiku Vim ik^^ims Jiiíijsi'ft, jiniti? «f rio Snjm^, donda fdoroit 
¡nDiim^TmblM IrA <jTi« uDi(6 y prtndiú, qiio nni1>bj Cticron Unt pcirflnifnii, «¡uo 
aiA»dn m «ciiJolUí cdadiji, i^Jn^ y c:i»U* te qiinrU oxoigoroj luibcili» M(1o 
■Igonn oouJupondcmWL diciendo biilifiHnMdDC'}ninUTBgv«¿ UBr^bÜL^ho; 
|>M«óAml(i|* oe»n tficli)**^ A ■l^mI^:Jro norUi» f^rniínLM tndot f>£n> p^irt tMreühAr 
fitt«11of la iiikIio dofru vnlJvnU coríi<t<$Pi, j drpcr* W tlivu Iiíí-j¡im^hi.- ttijuí 3o 
Uva<»a(cd«1 Gcbioton de tiitou Marba, por lunorlo de GarcíA d« Tjttií^n^ \nrn 
preUqdfiHo, I^« Gij:^1« nlrnto. 6 pnr voziIuta )«« dio principio iii> Finutlh» 
IiOronco, nAl^aral dul Condodo ^ts NUt!a, ni c;ii«l linll^ndo»* vupll'i i l^i^in^ida 
UaiÍMin PravincÍB do Sncu MurtA, donio babU nido «oMiid» d« KnbífO 
rSo Hadtidatt i«i pH^ocT UoWiiAdar, y loiiioado cr>noo1uitoitti> n^ ««I don 
Pedro l^enii^ndcx, Jo oupo dc«tr Uilco j Un Miipcri^rOA oí<Ma do mln P^>vm- 
^m d« SviU MaHji, do «u> lodíof, MníjoiKlnH t rí^DOiftt, «]uo oiitptndUtido 
oer todo asi como «o lo d«cln y c\ran notbi» <)tio por oirriji paiin r«nta, 
M dotorraisÚ d Adolnntüdo, dvtuoo do «tu aorooonlxiniontnt, y do n^^mr néa 
i 8a MftjoMod, i poJiflo aíiocI Gobtomo, pare b ouol doapn^bA & U Corto 
dfodok lula do 7«D* rifo, don do A U ^ido MtjUM,ccm>Da podorra A ui b-todon 
AlopM Lqü do Lnjp, cjuo traudo ol intento trn el Si^promo y UoaI U-nnajo 
do Indioü, t44nú uiciilo 0011 d Hoy do lao ooucikivne* oon que m le cononliA 
#1 Q^bicrno, cooao ccsiti do Uo rociuadoo que eo lo dofj^íwoa oa volnticb'^ d# 



S8 



rnii ni>R9 9i3í¿^ 



<!/3Krriaá 



F«1>rorodal«!I» domil quÍDÍctitL« tr»itilA v cinco (1(35) qiio cotJií«titin mÍí 
"PorouAtkU doT) Aloitic Luie Oe Lugo «a nombro do dan Podr«> IVmáQdes 
¿t hus^\ A\^iilnniaáo de Cannr^k, mi^ntru Golj«rDa<I(ir j Jntiícia 3fiiycr do hi 
Una de Tmcrif» j la IWinn, por viitcd il« TTieiiro poJor <*pccul y bnflWmu, luo 
pnne]bpftfrtiil¿ tannoilroCotiMJo il« bu ladiun; scAofrecido quo yos ol tiícbo 
¿dolantoilD ccci ia volacUd <^a« Icn^i* do i>o« aíirirr y dol «crcc^atu&icnto 
do mio»tm Cereña B^nl; ir¿j«d cooquisUi* y j-oUsr hi tiorrsLi jr l'rovjtteiBl 
'ju^ h»y pot doMaVSr y coo^níjrtitr oq U rrovíadn do fí4:tU Moitü, qno lo 
fixltAnJ^ dotdo üof)(Io üLiibtLu loo límitoc iju« tvntwioo lolUiíidoi m 1% ProvinoiK 
do CarULgvftft, enya Gob«nLixiiin l«iifiin<4 «naomocüath ú don I'^dro d» lEoro- 
dJOi á üohiJa ■idmiunoM a&ibnn lot lioniloa ¿v U Pro^Iadn d^ Vonoiuoln )r 
C>1ia do In Vals, cujo Jionqulita y QóhtntieKfix Icnom^i onooancn^Adn ú B<ul- 
lolon»/ j AtiEotiío W^i^nr. ^f-mnrifA, do mKr A inar Jo pontr todo bnjo nnottni 
GilMvtÍ4£f¡n y ttfjiurío, jttoHftfirlo «t^m^n< 1^4 dji^hrA lírnff^» V*'\o aWo a TUMtm 
eotUí y dlta\tnyc¡i&ít y «in C]u« ou nlngi^n lioinfio «vunoia ob-ig^dt^A á Icih |:agar 
7 ialiftfpoer b» giabCM (|iifi en olio likíArcd», máct d*)i>quo lii f!aptcatiici4n 
jr ••foatac[iLOCon ol diolio ^m AbnHu I^dn iSe Lugo «td tucbIto nombrt 



CAPÍTULO vrit 

0>3:ti:\']ih>-— I» t&lula riü j d«ipoobM ^ao lo d^a ¿ daa r«dro Fani&atct de 
Luyo p*;a«| üvbJuiiw Ji; ÜanLa AlarUh ^ ?/ riuVtbcUuuM j «ondJdoacd (^iic w 
ilin »l AfMtQtiAlc (kUv tu tiobi«nao— 3<* Fraalgu*«a ot ocívato é t&atrui>ficnj« — 
i* I^oa;rl0('l A*v iraiuiÍorljwcaEÚUdauUnif»qii«*«ut»aUToa am^t ArJetutido, 

BÍ 6\ CUSaplO GOQ fllU«. 



1 



nfirniA non ni Ury ijuíí |H]t huíiinv b ftrsuDii del Jiclia AiSnlnrjtndu 
lo lítela «11 DíiWrtudary Cnpítáu OrDurü da la dicbt Pru^mcUde^fEbi^Urta 
y totlüií sTiB ¡jtwLloH tou^irt-ndíJoo «ri ko )iniii«t do A<iue3Iii QtjWmhuúa 
por todm Im iHit do flu ritln y kit do »u Vjjci don AToi;«o Lilis do Lugo, 
fjQfi lulifit dfl lUCL^derFe 911 oí GoMorna con un ciionto de mtiinteüicBío da 
wbrro cnáa año, do Tjue liublo d« grxAr desde el din i|t^o so Lkí^ífT o U voln 
¡Mrn v«ntr a1 Gnhl^mo- En ritniquiofi de Um puorloK Ul^ Iaa UluodoCiin^nti ci>ii 
tu gctta «^Tio hnUlik dollflvnr dei^llf y do lUpnfl/vpnni Im dkinii cuoquítUs» los 
oiiaTch mAT«v»d^R u> Imb^nn dr píigtr de Im rttitfu 7 dorocliw qnc pertoneirlD* 
Hu 0t Ttoy, de la ttorm qae *o cxoiiiniHUtio y publftte, dtiranlv el tik-mpj ^QS 



Yni) 



S^nCtAf DC LM COKQVtBTAB Dfi tl»HA rtUTE. 



aii 



Ttitfaa «! Re/ vbUgttdo á pagar cottAlgunn lia It» dicl^^A mimc^lA, Oiibawla 

c|ii9 UiJiWn Hootdlfff» el dlclto nu lu ji) pur u>isk >n vLIn, ni^aliri^lu Ta ilel ]>u!rQ; 
diúfttrW Uiutü^n fnaatUid iiua an Lu jiikitGi 4110 ]nr(«:¡cio Oi>iiv«ili', |Htii 
laM^imdad do !ta di^bímPjovmcia» ^ttdíc*f: bi&wt diif furtalc/a^ cuo ciotxd 

VD»«ii (s4Hftík't |>a£¿]o4 dv Ik-A f[iiL>;« ik U tí«rn¡ ^ua M voi^iuúitve ObmÍw 
f|uc «ttutiOMQ i Al) coAtA acoL^utf y víjtUit ■]« U« oUoItltfl nt^íü» y ilQO |4^ 
WWndea iwplk^'l^ M lo liícios« mvt>3ci dd al^uov^ TtUtttlOo, cu Imi tivitiui ^qb 
do aiteru Lbbín do OHi^uÍdU'', u ti»cuuovdi<>«iiti; entrt:t:iuli> <|itfl tn d Rejr 
iu^muda do !'> ^ii< ko cci^iuíhIm y pí^lrU^o, / »c jir^>vejrctf» lo qiw ai¿i 
ttpnrlAJvifi * lo tftidAk'Cí^ii do »u trnlutjtw, IIovmo «1 ojo tdeliuito Ik 
d^ubiTA p«titedo Joo pnrediOfi qi:ia tuip'kaa ^l Koy c^d* ilAo on lik«dt:1jM licrru 
<|Lio do b««TO pobU»«, y fuiTA de lo luo Ii4>1ji ^im d «i^tnoo «« el t^obion» 
catiüjo d«4HiU«rtOt Moinilo^a uiio u^d» ccvnt d« taUm girovoc^oAj ki5 ^iM 
j <fUQ« «lAníki f^mc ol Itcf tLivjMo cu dloo. 

lf-«irlc, adcmÚa de «to, incrOi>l Jo cutitc tal du^ido» ptgftdoe cu lu nn* 
la* y derechos repica d« lu dichfti tkir»iji, de «yuiü* do outloa loiii Ue ¿ütUit 
i1« U gento de Ia0 ^D^uiftv, quopudi«ie impartir k Lw |K>ilAJtíroa^ u>lmi, 
ttorrv j «■Io&gíom do pcm y gonodo», m^^Ah Ja cttHdtd ¿t <nÍA nao y tooCcx 
*n 411 Qút»ior.i;7 cioa »e^n?4 ciMlnTM, tíbres doder^li'io, c|i»« ál^nuius oí 
Mfvto fuiMOU tioxübintt con coiidlíd^^^ qua Ivh qtio dejiino eit Ut üdu do T^ 
to«rifo y U Palrcjt ^ «pÜ^Ma i Jn Cónur^ y Pj#(x> R<al, qri^ no ilurU itrmi- 
■iúo ea &>rma fnru '£Uo pi'^icao (oiC4r Irea imtic» üo lu í»tM de diiiaiui, d« £oi 
<iao te ocii|ai; cu ol uut^ ilc U* inUbht^ pom tiaccr «u fiojí-, pi|^;>do bl Itttc, y 
Ito oi-tvidd Sotado* fi^riL ctra oii^txda. 

S.° SttcAj(ó#clo miultú bl Adolnnlu^ü el boea Uotomieoio de lee iaAkm do 
nqiMliM FrovitieUd, o& au4 pcrecooo y badcodos, ficei'in do lo ct^kJ e«tuTÍec£ 
oblipodo á f^uaidnicnn puntunÜdftd Ita i.ii>truc«ieuoo que f4ra ella tti&a 
UtKhm y de auotv ao hi^^icvcn, cdtbom liimrot) íoe <|ito lii/jc^ re^cuiM, y 
JktviM} confino Ido |«nn>ai4 oclcniMbiuy JvUgttMw qoe d lUy eeiÍid«*o |>otn 
I» íiiitnwcí^Q de lo« nAturaleo en nuontra Stot» Fe CttolJaij un myo 
poreeer no KÍci«M Infl con qui atoo ¡ i lo« eiioU* reUgJOBOl. to lodo el treoipo 
qitadanuo U novc^tfcíiSn, Labiii do úur i&at«lu(ajc* á m OMta» y tl^te «n 
lUfArtf &co«BoiUdo« de 1«8 oorJn« y quo por aot I^í do Idi niñeo do Outillft, 
4)iio ctuuidu loo e&piUtcc y j»LUhJl^4 du I¿a Aimadoc icnleí prendintí n^úu 
IVíticipf ij ooHot el rCBOcUe y U'áoM Ion c>>K[iji niiicblc* qui; le liillaEson pcttcno- 
Cua ol K*y; oonsid^rondo W* gt^DiJ<o trxbojoe y peligros que no pAcocí on Ib» 



80 



FftAT PROBO BlUÍJl 



(!■• KfTtífl 



oozKjnlttM dtí Ini TncTíiu, Vtnln pnr bif-n .Su Mijnt^il que ni w vdUin <|uu ma- 
. |jrmrltuo •! clon l'rdro hi^ ra|kbiviiee hl^i^n '^triL>r, do UAn «1 j^lllnji! ^iip 1)0 ^1 hs 
bultirrcTi 1m^ iikAnon, nhf i]r rci)tcai« como put oti^n fin, «aaind» la vtxu pnrCa 
para hn» r^nko coftn y dr»pu^ el ijuiuto^ b ¿vtala la rcpartícM oi.tro lofl 
O0il<^uUL^dor«« ¡ i>tío <|tit M ul titl í^uiíor fuirue inuorlo «u b^iall» ó Llcipn^* |>or 
^/ftk ¡mfüciji A «11 oUa ciiB](^u¡orh invncni, do lo» liíetiM qüo jnitftincnl^ sft 
hubícBCEi d^ él, U mitad E^tn^ilol Fisco, > habldüilo Kicxdo de U otm mítAd 
lOa (^nítiUii) r«fil«s n ropftrlÍBM ol rvBto «nitn loa amiitií^iiidorc*; y por hnbpffw 
tañida iiotioin ñn tn« rnvlon tnitMUkEíii&>« qut bi liAljiAn bo^:!)" *"i l\ttu\Kj9 
^tfcvlcm i n<|a<<no* ÍmIíoi^ pftr& d i'ri>aro d« «w ne lo JUtc^ hlj^uiuift ín^injcdo- 
IMfl iKirticuUrM, ^u« fueron m ínformn^ do lo <jei« ho Icn l^bU Ilt^Lti j f<or 
qiñAn jr culi U ruxOii do U oalpn, y bu pu'AOcr [o rtrmílj«A ni Itcnl C'^nvcja iÍo 
IndU*; quo qiittJiso i t\Mtíi tvivíftu ícdio* nacluvoe j \<tt ToMra« lihnea A vns 
FrovítiÓAiw oí *« p^iJÍd»^ linear buenAvnoiiUi y «i no, Ion poliU» y tAcomon^ara 
AQ pHftc ocirtEnodaJa d< U l'fovinoín, teniendo aicmpro ooiuiidcmictún A i^ii^ 
fuotoii liftUidtii orm^t tíbrox 7 nín dorio» <xc«Mro» IrnbAJiu^ ai iiiot«Ho« contrt 
ftu WhilW cii Id4 min^", pr^coJícnJu en todo 000 Ia íoIanUd _v el pnro^^r 
dol rrclntU», tobj'o lo ciinl «o !c oiK^nrgnbo mijcho U concicticiB- j que oÍ fnciicn 
criMTiiiios 110 ToM volvioHta & 00" tí«rrn«, at «ron ínfivlot^ Hunqui; olIcB qauinoitt 
pot el peligro cr>aocido r[0o lO [indík Of^uíi' 'l «il* iiItoijI' 

Quo loi rcligínao* «^qelFovnj^otuvítAcn ouíiIaJo ^ío quofoewn bírn tmudoo 
y farf-rfcidotí leu aaliiiMlcit, alo ooniieiitir haeortca fiicm ni daDc^A, y <jue 
bftCi«o'li lo coTitrArio dloton nvíao liiégo ni tifiuflejo p«70 t^tio Kft caMlg^OM ; <in^ 
DO hI?''eMa FnHdn« h cooquiAtn» 7 pobTftcIoneo Ui Cnpitanca rñn j>iirc(^or de lot 
0EcÍ4l(M rcolcj 7 cío lo» rolÍK>c4>^a 7 cl^^ri);!». con pean do perdimiento do U lot- 
tad do iOA biono*, do loi qtio oonLnríníoKOn; qoc oonfioL ÍRtérprolo, n l«> 
dOoltraa» ó lub h^dk^ loa íotirnUH ddl Ro; im eofl enoquihUo, i^uo «00 de apor- 
tirlnv ^ ouM idi>]Alr(4«, oooii r unrrto Lomnno, y otroo rícivMt ; ó ñwtrvilrlfw an U 
MniA fo ontóIJeo j vidfk poL/tioft ; procoiidtondo on todo lo *oIirAi:i¿n do oat 
ftlinni^ pfiticipnl 5n pnro quo to inteotubn el nijetiiploi:, liiioiénd<)In iil^inoa 
ctro« r«qiiotimionto« quo 40 ontr^arMí A díolii> don Alouvo Luii do Luj!¡o, 
ftrmodo dfl Fnneífioo do ki CobOH, y quo m1 fin iodo lo oonvonlonU ¿ «eto H 
Ilioiooa «uiu oí ciildiJo aocOAntio ol baotí vtanU', oncArgundo i Ioa olúrig», rolU 
gio«w y oí AdolüuUda miK oatiuíoncLUN ptro cjue i¡uk1deo doioax^nda h do 3tt 

3/' l'ombi^n fie r>rdSo6 quo >i d«ftpa¿> do becbtt imúoioa tomón to oqtoi 
oinooo»ueliin«« y onterdldfto por loo notunilM. fusoo beceinrío hncor fotuli-vu, 
Cftufl fitoruiíy lliíTin» pnrji h^bílnr lo» ««pAfioleit »r>tro «lloi con ol ruAgiiordA 
4e lo» puIi^jTon qiia se pndíoHen ofrocor, u bioltta«a¡ ^ d««do oJlos, enn «jom^li» 



cir* vut) 



XcftOfll 1»B ti» CeiW^VttTA$ bl nCDJU PTRIES» 



SI 



j üoriríci», InA n»1a|e4«fi con «nivtdad j pemindÍMcri á U f^neri^ciOlA en 
la fft fatídica y rul uirkin^ [hnra <jii9 hiM& ili> ter noo io Iija m^dlon nin 
«fioaca mi luioerloi ngmvio na nim hndfindnaf mcaUH^uA v»IiubIo»CL ood 

inil'v, uit\ii en cft*o ijae tilo* rMúrtÍADo á i^u* \o% cl¿rig<A j Tcligiaftofl Mtnvíwftn 
•nu* elki* / lo^ InBlrujbttn «n la vHn i^tliicn v buetiait «oMiüiibrFS^ prodMBWQ 

ovo mt-uo anuadi pn oin / jiam i^d* no 9ít biuvivitn 7 hiceom^ mini» átk oro y 
olrcii iiictAÍ<« (pi* «4 hnllniínn, por(|tt0 an «b(« «mA}« «^ih^rniicÍA ijtio ¡>'>r filio j 
b daf«Euft il« la« vidn« 7 bi«iiB pudluctt loi p^^blidorof, von tteti«r¿c» do L«fl 
}«lij;IoM» y ckTtgni, Hiendo rfinlSarmoiA y firim'ujüolo tío itia T}ombrfrir, \- i^rCllcS 

(^iwm, jr ea tula. I» i^uo h« t]«T«cbw il*< nuttlm Mnu fu y rpW^'ni oríitlbia 
pormiieo, 7 00 cu olm maerra y oato Alguno, lalrA «í Tutrcc Iok indica un 
ÍD<inL«4(ia i|u9 uo k« Udj&tvu vifír en [i^x >j iii> tuvtewu «tit«ni tvi;utí<JAJ co 
•li'JA ( 1(110 uiupoüu «o jiinmitkwf ovmpvUr a Jva &atifraJva ir ¿ Jiin JitiuHt^ po»* 
^uaru ¿fnnj^ríany qiio i) do mi voluiiEai] bquÍiucJwnhitc«r,[ii)b4trab«ijaHCii 
dviumUiioi bi U ocujukiilún riioAo tauU 'jiiít !«* cttarliitio ir A U (loititAn artt* 
lUuA, y i«hb ea;bifAL;Í«M) omujrUtiAnici^te »(i tt-al^jo, j ludo era |Arcc«r¿ 
luti}rvvi«:>¿u lio lut anc«rdotvai c^n el vua) buubír^n a> le ció lücocia, qnn 
m Cúavú;í«i0 ftkiA tD«jo/ Alivíelo do Dio» j loiyor cdu«A«ú#n, 0^11:0(10 viM «rice 
á loo «cí»tia:)as ptra qoa Ic4 oiiipam«a y M «iTvreBOQ do cUoa oom^ Jo portonao 
l¡brc«f k> pLiOj;«« b4>cct cl AdolnuUJü como la dtJodmwd dícbMmccrdot^t* 
{««gnSoudo tn todo d« inancr-t i)tio no ^iiodaso COt^Ja la Jtoil i.ticivitcÍEi. 

4-' Uaci»od<^ cl \Ít\/iuU.úii loJo I^^ dícLo, y Ua «Uiaiía icutriiccioDea qiM 
^dolióte M lo ofdcajKiif pronteU^ «[ Iloj ^no 00 le guaidArJd to^o lo quo aon 
él oicoiabn y Gajiitüla-W, y no haoi^udolQ nL «nup^odob mÍ, ni fticfto obliga* 
do ^11 MAJoaUd á gTi»r¿ar y cumpdir ooea nlgniui de e]!n, antM lr> maa^arl» 
duti^iLF y procoJur cimlm éi *xtao perjura y f^uo tíO g\^^rá6.h^ W u}aitd«iiii«ai- 
toft do t(t IÍ4.7 y Seovr iiattitnl Dvtoriaaí»¿M (amHicu pAm ataj^c illíci«ix>Mt 
qofi poditmn li«b«r tnuo doo Podro do El «red xa, Utibcrnadc^' de CarUjtou, y 
«1 yft Ad«kntúdi\ occrca d« lea términoi quo parkn \a% Ú09 OobcrnacioL^ia por 
«1 ifo tinado da la 3EagdalcDA, i^oo U>ú%h ono ieW fucten ¿t la jutúdicci^ do 
BuUUoru, iHxrcoiolodoalh' ao biilíaEi doucoWTto. Ea cauoct^&o, dica 
üotrvra, que » erí^iS ^l Obltpodo dfl Suntn MarUt u^ ftc^ord^udo^G qao UtM 
dicbo rl nüiiiic, en k d£cidft quiatn.» libro qniuto, capitulo oti«j i^uc el aiío do 
mil qoinioDtoa vo[nuuu«T« (1A29) elidid ol Hoy por Obispo do Aquolln ticrro» 
cafi«Ad9«a «)U 0] podio Fr. Tomis Ort;jr,dolo0tdon doSaatoDomíogo, ddodo 
Bft To i|[*oya b^bioBd* ¿ Úeto4ño3 csUba «rígido oslo Obú^Mido do Santa BIart#| 
ymlm cdA cobMÚQ >«lo so nooAbró d nuoroypocostH^Sodo YaoxiUolObia- 



ea 



r&4T rn*Ro *ni6v 



{!.■ SMXTTOU' 



pndc', por ObSflpo al tfic^nm^lo TorTM, M C<iT*glft á» finn nflrtoloini^ íIa 8«lk» 
minM, por líi íatL«r;iOof»D qna ol Hfy tftnU dA «ii vi^^a, TÍrtud j* Ict»), ^ nriktiA 
ni Cundo <la 0fü*nt«í, ijn» d la ittjin cm RraLnjacInr *n Koran, \f pr^ents»* ni 
Fcntíflce «n ftn nombra: [H^ro habífiíiilo mn«rtL>>>En «nllr tUEA^mnn, fne tloolo 
Olt m Ingar 7r. CríAUbnl BrnnSAr>). átt In Orilftn da ^ntn r>ciik[f)[i^ri, qv A h 
■»4n em Prtar ftfll i^Anrnnta dr AtiiU MuUi Jo VilUda, que nu qrjfri<^tidalci 

iIh <1« An^iH 'F* lUgnitJo algúa líenipfr dc*jind4 d«] AduluiLUudu ft U ciiutod 



CAPÍTULO IX 

■Bin!nc-'-3,^ D«nrabiLnnnra&utall«1ft j>p^dUuik lo mejor Qii»[ii!i;iero^ 



1 



ÍADtAdo doA P^JTOv? bnciondi>nambrnini«QUi4o«ufl üUqMoPi Máilii 
pornj T«TiÍcntiQ tíctiiOnL A iloD AIoiiao Luía dtr L^i^f», '^^'J'^' f^ti« cloi^néi lo 
tnlíú íf\cti ú U can, p<x» fa# csuau do *ti laiivrt?, A lo mcnc« do kbrftvíciriob, 
ow>o dinnnoiv do U cnü okaci^c Jca d4>mjiv Üficijtlo* tiD ¿l^gofeüiraA |tor 
*ntoiv:>)«r f>^ t^^r ^"J^ ^^ (]uftiit or», moxa do briooft «dad y bij^am fnrii^. «a 
lo niti tnl do buom y agradabU p«rioiiu. biim rurtrí» y bíon habbdf], aiiT»r¡iio 
anublibft un pf^co i <^«1'« «I mt cruíi ?]c«o, «i^rio dt>ipiJ^ *ref«mo«, q^ no Iia ^9 
Mr dít 1[» qiiü monnii hn dft i^n[vir T^Li^jaiii (jUtorín. ^'<1lnTl^.^ por JnbXloIfi 
mayor al Lit^enoindo G«tij:>1o Jlmtlncit d^ QL^ciindii, n-iltiral do U cji^adad <lo 
Cdniciba, qnonodi^ncrabn do loit á^mii \-\¡ci* <tc *\x fintrU, on li^tm y 
valeatJf, pCf* porreo iw jantnron aq él, «fia nmUiaÚ «ntrooba^ Mario y M^ticrra; 
JntkU fjiio rnrM v<>n»K na ^¡AÍ\ñ. Nombi^j pr>r Miir«lro<Io Ompoil dov Dkgo 
$u>dfft«], hoinl>m d>> mufha* ¡v#ni1ft«: f^tr CxpllAn«A, jt Jnati é$ OrCjiíi-^a, 
caballArs «atiñcnd^ naULtal do <V»rdüba, AWrm éc Itnlh contra L'iirtdii tí 
iriiaT |j?rii«ndi> Iffvantadna i atj cotía fTÍrioiifrntn NoT^iLdoi en o\ Andilur^rn, «1 
KmjKirHd irk tuaadtfiIeJoMU jornada para doudo frt>i lenfn, <^ iba lerantaiuSa 
nidU, j «e jiL-alue cotí el dlcht> AttohitUdn y sígnlow inM vlajo^ en el ctul 
]u^po <;tin lUgnrrjii A T<^i>(irÍfo \a tiian Sargflntn Mnyor. Vomhn'i bmVíf'n pct 
CbpTuQta A Diogo du rrbln», iü:c[ifni>: d don Drf'^ iJo üwtútmví, & Hiflgo f-i^j^ex 
do Ilarui Cocual? SiiÚTtiíc Koudin y i AUudj ¿c Gvj!ni&:i|Oon 1» cixUoa lavante 
flil divenai iiaiio* dd E4¡jQLja mil y oÜeo soldado*, mucboa 60 eitcu catulI«Taa ó 



«1^. |K> 



wniciu DK lAé oc0iQrisrA£ PE x\%ttx riufc. 



SS 



Ujc4d4ls<V y loA tai» btcu ú fsitjpítúea (vra esti joroidji, pftia Id ct»1 iijii¿troa 
ladbo G6tt^ M CiM-ml y LuU B«rT«U Di*piuAt^ totlo si tíji^. porli6 
to 1od« «&Ia ^nU y otra laticba f|U« do «e cútalo, |>cm|Do l«« ic^uiAa tl^- 
II majoros, jr¿ qii>e le crui de Iu4 ^em; »1I1 todUu, yk f)ii4 Tuim i iiu Lr«n'> 
bina I liljSúM i k vola per fin «1 üo <1« «til r¡um¡oblM IrciaU y cinco (I3S6X 
^Y cen boQD Ueici-o y oo poose dfflti ¡kfinmb i !h Ulú ¿t Tenmlítj d^ndo tona» 
M CMü J haci^jndft «I A^Ianlnd<», y iIoihIc U-^iu riiicA^m ik sil jicoiiCO jr boiubr^ 
Ué oCuviUé qoo fállaiaii en Ucb <Io Xnriotalr* d<J dktiO aBo^ bncioodo oíOci^^ 
d> &<r^cnto M'iyor el Capicúa OttiJiJcK iJ^iiüi-iroRttilo lauebiiB oc^npar» 
a: tÍKJCi oa v^-Mul ilo nuijorw matulo tajju, d« r|U4 ftquolb liirliilum& lllik 
Unto atniolft- 

i.' 8al'0TOo do aUí aJ^oudo mi rinjo y Ui cuui>ntA áúft la dívr^n fia 
Kir^cnJo oa ol Tuoilo do íiibU hltttn i kt ülXino do dícbokú con piíapavoK 
f CfrJÍccfl tuoetíA, fcin litiHr l^nhla on Ix n%r9^i<nitn dof gr«^^^ d« t09ti«4(i»aúD, 
éÍdo fu^ 11A4 i^iw pnr «Q ^iMiido lo 4iiMdí6 « utk Hiero ortiiral <1o Mal^fEi, 
lUcniílo ríof vfik» 4« Oalirvn, / piüom BDíiada?Io)vi:iirjiií Ja Vttg«r, eocno el 
dcd&, f^dcn;^! pin Boyarcfl ooii.*, no lo Utrsrtt d« tu ran«rt^, r|UO^ •& tncíiii» 
veoftf tfBj;6; poM t«ii4u éu mv^c- nxTrgiado oou h ierras qiio U«nm oen vlob- 
to, j' i pofvi r 4 lo¿o tnj>Ov p-^ dufTnieín cnjd é Ta mr, ifn quA fa«sfr fiuiIbU 
nBMhiAT 4 tioinpOf|tt« [iüdib«o icr ao^riUi^, p^-ni^m oonndo odvtrti*rti9 Ion 
d^ tm^^, 7« a|i«rA4 b podím \tt eMr« Ia« olfl& )Hjt- te pita qt>e bi ou-o 
lleTafiai y»ün ciponikEaa d«l «ncrpo. lo fttociim^Ddnhin A T>Ir>i j>1 alm^ioictitl 
cn'i«ri^''< Ia «iip OlitroaiiitoIlucriMjirEigoida la muerto ¿UVTrg^aS&c»- 
liAtAa, ptdi^dolo on Fiivor, como 1« dnlas tu^ar ba atl-gaIím, A Imt cnaUn aía 
dnda a<niifO l^biL4Ctn Íiiicrcc«r>rv4. trayendo jior fttlJ uti navM do morcaJffrM, 
^Qd Tcikú dba babin «igiúoiKÍLi la* >iat«a; y }l«gitbtln A d«iidO víor^i al 
mftiuebo, yft a> ftlma ce W d¡«Qt««, onira é\ o?mJ«^ utritton litjrsr de araaintt 
y rf<oe*t1o en el navk^, ^\ irim), ainio do1>loni tx¡e baon y>^>tl)| aUarrrú it Itó 
delanUmi^ y MtkdáoiIolafL h 1» uiaEua d^ Ion aAvoguntOK, fti)l>^ la iir««M<|nt 
iMkUa e^ido y ptanC^ ^ijIí^LiqU. \k^ Am dJu antoi qiio «Um aJ |iTiorto, ikn>tio 
la Wlaros lorBOi y al Obrc-m fciadindosú for la i^iya^ ¿ 4)qEmi n&tai (^a« 
ha1>tni«n trt&íaa pw faniaima qit« rf^fTfMentnba a^ii«][a penoitn, k^úd ttaUtn 
doja^t^ b Mija '^a CffiUv^adAÁ ^a;! nlany o» dcwn^taru ¿9 himaiioa JaTOTca, 
bcro contando 41 (l^i^ A» Kabíaa Ibiltado loLiUrinoa; dUtion gracbía d Safior 
por 4] itiKWo y poT^n* kia hab^ inióo é todo* m aalvamoai^ d li aiodftd y 
pib<ri9 do SaQU Maftn- 

S.V Ántoc que «nlraraiL loa Davfcs «n él, ja d I» v»ta, vUtcn, j osdft cnsl 
dolfa^naroíUaa do biamia InridiM y TittouagiLlu qoiO tnh. i|qo no ona 
McMfi^ P^'^^^t'^'^i F^^^ ^^^'"^^ ^*'^bognn empleo de ojto, limarla loa 



u 



riAT nreao iiisAcí 



CArÍTÜI.0 X 



OoanrKKmo:— ].* r>ik an et pivablo do SotrU Mitu boa ^nvo eofinacLtid-a.* Di 



1 



< lio VA ocRitírtjivpii en jUiíUir qus toii Ion ItiiM unlíatTÍcA qu* 
totbn tfiTirr» por-iiic cotiio h gent» ota rnuc^hn j iiq linbln i!« dt'/nda ¿r levi 
lAudo lo* almftpenfii^ i1« Ua cnuiMtiit futruuic Ac*bamlo, do mnncim i|tra m 
br«v6 |«CÓ «1 bambrth úti teiitt 0« JOiiJu iQpnmrla, y Ira» cllfk uxjk }M%ro9J- 
umii •iif«riuodiii3 ()v ditouUii», tin j'OnliltfKc'ml, quo MO^Tilaba [ur U fic«tft 

U»dftd««, dfinA« c]«1 h^nibrc f]Uo eiínripr« Ifin trti« ]>or 1ujji;<, j cjiío o^H dis Í1 
crectondo uha dtnttu^f>Win, i^<io por Ac^n^lhiü licuipov f inn do lo» aireo y cxce*" 
nvc9 caloroB^ ^uo e«lo bantAban k fcnrr A tüJfii en iil¡ccÍor»CJ<» ¿e que !>« tenía 
noUbJc^^ Ail«lnctruJo, InrtimAQiJolc p>)ucI]o fniaum mrlia qtia A tr-tlcí» jiiiit4>",por 
«•r i\ do qnUo CArgiibAD lo* ciiliiftdoftiSo U» oumn y romcdiciA; y qiK I<ia<iao 
^1 pcnto, t\MC crntt lodoi cuantjio bo pookii, do aprorechii^JiTi i dtr el nlivi« 
quo ora nuoiXBtor* j di ^ofCttba ; no ponIc^iL^ba aii« (tc4[iotj»i>H oa ol toucdio ü* 
todos LoBta Rgotnilns, ni e) ouíctndo do Ju viaíIm pnnnnalífl de noob^ J 
4'\\i» a^n nnrlnr ¿I bUn pAntcÍj-Aiit« ^o aquclUí idUnt* dt«j>OfiÍouDfi«, ^40 ul 
vA« ntociiubdi d« »f tumdo que tlguQcji d« qaUn él cuídAbk : A 
flO&KolaLM oon piiUbr*^ á otrcM oon obnu; á Jo* otros, oon lo nn^jlix^tral 
no permití 4rido hubioiO d«fc»icl{> rn ijilcIi,«eic(j>oci.i! cri la Ldmihiitntcíiju d» U 
fUtütnontojí, éa quo sudabati bioa ocnpndojí loa iACOrdoUi <\v^ babla. Acom] 
naba p«r»onn1m<rni«, con rioublo tftmurs. toioa loa diftiJUo», sícti«iido 
niDOrtd da cada iiii4 coinr» c¡ fü«ra U do nn hijo. 

?.o TcdaB atlAM ottM j la j^uo ^f «nnA nocwuLnmufito fo bjibfa i!o sogii] 
■o1í<E¡Ul)«n ¡mpfrríoHitmftnta ijii^ d^TunTiiriAd^ri tnmirfn pum rvpurftr nigij 
«stotinnW y «¡no no TMfirglcHA InmiiíiTtefttlí á i'idonj j «ntra rarlos juíoú 

rimontAdat y d« tiiniie intenoiuncn do jlqx CnjiitaQHr urovoMA «n qu» «ali 
la goDte qits io balbln mAs una é hli^ívmm algunsf cnirüdiu 1a ti«i 
Ad«nlro, úon^e 4e liirüit olgtincut cMlig^ ipjo lo lUftreohc, y á vuelta ra t^m»^ 
TÍA |K>r vontiirA al^^n fjnnorní para rl pimlilri iIa viiLnt*wmi»jiim, y ctinndo totf 
Boa mDdando tcinplo, poddA rr- ilono inuioHA la «alud tanto como olll 
A/ndaba k eslaa tlct^fruiiuadL^iioH Ycr Im que mottmban Ioa ft^ldndo*, uiUdaí 
W dB ü Boa qna Uniún, ea ee^dal loa cbapekiiicii do rorU U cfitA al «bomi^n^ 



'.«) 



KOTICtAS Dt LJJ GCSQinfrrA> Oí TICftliA nnc 



fij 



quien M pToiuct«D aTcaUJ4<lM «KÍgiio«» porqaf, como no lubisA <mj>«ñm«a< 
t«d<i U)u«l)(« xaod««dii gtittra, Ut p«rocia DChtiAbor üificoJlad tm alo»Dxbrludtt 
|)oeibre« de>M)da«, toma Iü motüÍMió, lo lu* ded«, «n prcMOcm de todoi, ta 
CapqUo tkt>poC¿o, cayo Dcvfkbro «ra Sabc^r, d ouftlTÍCDdoDlUilce Caci^iicH iví- 
^M^uoH liUlanco preienM0UMn¿o<*lu«CHi9nc tntAlaD,üaiiJdiBV<boimtii* 
tDtnoij|Mroc*¿lidokqu«k« indio» do A» ttnian, d«cÍA¿ v^t^AtAll q9*tn 
BÜdft 4rio« AO tkoc mt monUnU T^prii dosB^iinkrtc ¡ j cnfcnncnld el pabro 
bjeaimoo0ta Jo contrario, pucftá k primem ootrodA qcc s« h>ia oo Aq«e< 
Uoa p-not^Icii'TOolriOClIfiíi^ctro, cd una bioaf]C^u«feagD«uban,p*ii^od c««rp> 
con Qna iWcl» d« hitiil* t«iic&ou, rindió In vid* nxbj&nJo 7 <oitQdon<!o cnAs 
om tn U guflrn omi Ioa indica do 1« qn« él pQnMW, jr ^ lo* (t^O tí d«ofA h4b4u 
do tkmiKar tn aoauntc, fuo <abL-o*o alainQno fia d««(£TAd^O <n«rpo. 

S,* Tomnda, pnM, por fillinM n»>}(ui«n Ib on»adft I* tierra «dcntrc, jmnió 
Lodo> fU) Cnp<ka4i4 al Adalnntndn y t^l^t^doN, j vigTiIAcárjduUf; al intento, hi 
liftb1¿ d« mlk innti^rA ; yiv cpíUiaIUtah Utifia «nundidoa ton étjm qti« &o« BflCftiOii 
d* Kip*ü>>pu» OQmtii'hu j'jirtoa 4« <1U «a coaniÍGBtflron ^«r prvgoou públí- 
eoo, j ^i>» loa C^^Ui j rtfklu prftTitioaofi OD ^ue le miniGahiaD lo« Orneo* d^ 
nuestro Koy, kcd p«re qti« pr>r nuoatra ir^doaUU no (¿lo ccc^vrTtmoi lo ^uo 
viiA finado 7 tu]«u> á nu Ka-iL Cor^oA, ñna ^b* rimo* cniAiidiaCbdo con mu- 
eboA dticubrixniftm^ su Jmpmo j &3»ii4o, pcocorando quo oJ royo do Ini ev«ii* 
^licft BlLttilira A Ml<« pobn» bdkv, q\it Inn A cSrgif y ún Uioi viven. Con 
«ilc« inUfitM dajont» Ja isodrano pas&dlji '|iio l«ti'«KkCi« «n nnMirft* ticm*, j 
}>reourvido cofijonrliu, nci u-rojtmoft t In« furfnfl d» lc« ni4T0i, j A «v^Bnoatn- 
Ur AWTO* rf'igos £cog<7 nnatiur iÍoi-riu y «tijoMroea A W nldmldide* quo on 
ledo tnaco HM podían t^Ít, d« qtio i«i>»noft lar^ «vftrí«nc^iiv oon lia ^«a 
dffpQói qito i talo pnorto 11«gBinci, &na Inin vfoyo Cíinid lafl ttnnmrji prvK«R- 
Ua COQ amVDucu i1(^ Oitmit mftyitM, «( no boa ralomoa do nnoatroa ploa t 
1Mn<«, joado á prabar Ua M oncmiif^, pees do la cdoildnd ni en EvpnAa^ nf 
Moi, dI in /itni mrto an al^of í^jua do pTcvnbo, da quo Ufi» pi»<d*ii úat largaa 
r^lftñoQaa ooB *o conocímít'ntu eflloa Ládnlgoa f|Uo :tqiil hallante*, puo» &«d con 
bábifr«6oao ordinaria «-jerncfrí bflf«r«ntnidju; nüdi» U ticnn ndonUxs 00 
Ua flabm oadH: qn^ faprm «i habieron «vUd^ Otiusúa, LÍ«a t^ue ]ü lunyur caun 
dtt Mtn ha itdo vi no Hnbnr unitki «n macliv h ^^nailu» pci leuur repenc»uv 
por notidu éo ocru nxñs auc^u* j gruosHi üurra», donJo w cvperiti; llciinr ra4a 
ilrá Cüdo loi dcBo»^ loa 1I1ÍC4 Aon do quft ae GUtnplor^ loa quo udoa tononioa, J 
pBCc««Ua tíorraa injiriou con anxMtnM para aofltczilAr tan luuboa baéap«d«a> mtá 
Itton lotcatiinuH f uuntoliamai bacin aquollna parko ^no (oncui^ fioUcifei 
lo anti, j do nub cotuiikradóa qua Msi ^ qoe «a «uUtf iluuijo bu Ua [;\}DtUa f 
eMua, cuja* a^bnld ut^itnc* boa {^odo, úu puE&r ad«limt«, couUntáadoM 



z^ 



rtAT 



(t^MmciA. 



poT cutoneo* ood iv\yr ft ceut lf«rr» noticÍM d^ lo mnclio ^tie Ihjt mái adchn-' 
to «n ttt%t '. vttMit hemOM Ja biiecuY >m ánr j^hko >trat <n c^^ineiianndo au dovcu- 
brimionr'»^ «n qii« ««liom on DJod, cuja mtiu frinnlpAlmaniv, qií4 ihihob & 
btcttr, QOR ha do dhT prdip«rci Hticctov, cun fiii« tu bonra «o amii4nt«r y Ift iin^ 
£r& toDga loA crocitfiioQloi que it Undobo A corrutsooa bi«Q íauriüiü&Ad&ip jr & 
4al&0« Un hMulgí^s y vnlcroso» <t>taQ >dti lc« qii« t^ng» pnjiai^ttti^ wa ptcft*, 
paridad d« luicí^odo, con qu« 1^ Tidn bumonn vs poiM» <tou ntgiíu de«i:Rn*)j y «• 
pL-^mion lo» blóiiud04 trjtb)ijLt> J« ■oklndos j Ctpflandt Un vnlitintciiH ¡simo* 
^&«m|wro d« tmportiadhj y aim pTonad por nw>outi'io qu^^iElifa i}iio »npr«odl> 
mos dd lodo oiU prnndii^ br^ífiíPíí primwo otrt i loi indÍM f|Ho mai core» 
uncmoM rdwlodn*, deqitítfrí nnU din toa nuirilrut tccIImei dAfi^^i, ^n quttiucUft- 
dt>en ello* el Oft^tígo <^ii« incracf>n, rjitfdcnfaumílfadmiaiiiibrfoii j coWbin, j no 
](if¡ tüiiífífi mAa p»n* lavnriinno coüUn ul brticí tupníicil, y ííoh nío dfjttromo* 
teguran Jjkn «sptlduiKj uuuriilu su h'A^ti In» JLirruulns d« ittki aácatr^, qaadiindo 
pAclItcoB lú« pueHt4» ntriAiiJcm, y |Kii3r:l At-r lintU ;i7gut)» ocRnJóti nuntrn &«- 
c«aÍJnd a:ilr*t uUúa, di^i^dc v rcmcdm. d« oto y coml^ta i|tie vnl^^n ]>Bm Jai no* 
OuIdadflB pnvonia y fnrn dAV prmci[á<i d Im niAycru m i inufiiA i^iio intenta* 
nincwi, y por qub ¿«I» uo m diluid man «{uo iroA 6 oiulro d]a«, UnwirA mijdA4n 
mí Uijo JuD AlvuHü do diBj3i>iiinr 1u<]ü lo ueüatario parft tflU en csU linm^ko qttQ 
i^iiimr [|titt ni« Bcuixi^Üe ta wlA Mlldot doutJa Mfá «I primero- 



CAPÍTULO XI 

CtoTE9U>f>t-'I,^ S^cDilDSautA UaMa á la jomada, ymodoicnn qn» tataa tnúííM 
peloAA £>° lir^oDoataciDiiM qoo Ico h*cOD & loa lactioa par» U pM— ?.° Pdu iiut i« 
mbft do ambao paitoi^ y íio do cUa, 

10 KL Tcníento C«norBJ dt>a AIoqío I,ui« da Jtugo, coa ol brío qnc do 
• ou pursonn la oiforubik, tratv luego do dijponor te ii«G?sarÍo í k la- 
Udo ea ftl tiotupo c¡uc au padm puoo, muidATtdo slüUr loa Oapltofica, OlÍo¡ld«a 
j soldod«a, qno co tocoooo oajAo, ao bicicMcrt baodoA^ fta dicpuaoton la^ Jimoa 
Hkbolloi j oocttidao quo «o pudioroo luojor »comadar, y alíatadoa Dovccjcntoo 
hombrot» con ka domü p«ltroatioa dt Eu4m, el ii!&o do aiil quluiectotí tctiuU 
y Mía (1686), wU^r^ pftro oata joraada, dO U cludnd du SauU MoiU, 
ulAT^A&do p«r nua hllcraa y baca ord«ii, como lo diipoao é\ ftrhj mlUtAt t 
ftUDqu» oeto di)r6 poco, por :^o xr k j^iicrr^ qti» coiquiiIdolUi «o Lacd t:n efrUtt 
tiorraa do U cnlidAd do Ub do Flandco, dondo «o paodo guaidar un taciij «A 
todci Zu miiioí>«» ¿ i lo xntoofl ooo pee* dLÍ^ieDCÍa, por<iu< loa ÍLdailrUi dt 



«) 



Htinciit ri£ ukñ coKütiiBTtf Dft lOJitA nu< 



S) 



Cn«Trfi» M luiii de kiAtr do lo ^u» pid« !& ooiñ£a pnHnU, por bct Unln 
dílcfCOGOM, X lAiioi modca c«i ijiie loa ¡adioa pc;I«iift, paos pocad vocee 
[d aoioa ^ien« el íadío ¿ ronpÁiamito de I^uIIji d¡ ooomcte de podtr á 1ioJ«r, 
por tytnrr c«)cx;nl* U Ai^arta ¿t\ aujoparfeooc et dfl m^a^üI ¡ laúv (jtM 
■ÍpmrT^ á uItd procntn p¡c«r j <>fcijdtr coa ombofCAdAj j ft»«tluTi£ai j f«n 
todo Ktbedmatikto i)iu:l« pii«iio Mbrcvccir, cunado A«*to te poao vidj cuido 
bvotT Eagnr db|:««»to pm lo \uik\a, qiK 3a ofisoder í hi cfincrsriot pDCfl 
tiM»A vecvfl Aocaii«t4 aJgciDft UaívÍóo, m qne prínwro disponga pordAndobft 
04 hiiÍFp 7 aa U« tl«rru v^n A^raPt procunm oc^tT Ico allof^ prcvicí^odcaO da 
gikl|u« q^io coma 000 ih>k1ioh. con f u^liJad Imcou ¿rand*» jiravovcioiía» do omU 
Tfevn»tB¿v, iiaro ouj« doftnfn tíconi ])0t bnaitu ¡e^imUU do RDvm ktt 
ni«Mroi no ir juiitAa>Ína diT¡Mo, pontua ha juccdídd por no ir con oitó 
wUoi en ocaoionc» bn1>^ {«iTgTüdo tnucboa de Ion nvkaUos^ ponjvci do U farí« 
^ »l|j»f vfrrsE>doA pr«draaa(tdMdc»ttÍ4Íii)Oaa>oiitoa, otojor ao Übno^dA 
naodo poraf, y af liaj- |ioIjjct0, no oada tAtiUd. 

S'** rii«« «cu eatiía MlrorUacíaa qtia Icti ba^vÍAiio«, CnfáUnf* y m1¿^o« 
iOaUn T> prM^lKndMi, dlppvoe((a cr^ tuca cid<n gutnron si pvobto y taúm 
4* Rciidft. pofm doivto ítAti (k pnm^r intento y i dondo fiudior«a lUgu A 
■ikcjor Imipo y con máa<nutoU<iuo llrKnmTii poiytuo ftiif «I modJodCftj coa 
loa trLijDf«4 Kr4orc« del k), que U» U«cía rigoTWo; hnbicMlu üc procomr Ucf;u 
^# Qi^tM cíiumIm l«<)nÍJiiio» (orloD odvcrtvioi l^^uo dabt¿d«aopod«vvo coive- 
K^lr pee wr niif^n Ugntv, j Ic^t iiiAsohapolonoA<iii4 i>oo«danniQ(AnMi tod* 
«^nao \aa guo jA <3Kp«rk« OD «1 «iinoeimioiCo do ]C»erraa j tierra*^ d« Iaa «m^^ 
«aaíiti a^itolk Ikiv Jaí Índice oo^<ia 1« tbiyt i au dcfiniM, par* In eatl 
t|ifiriitr« «vUbi>i iiparvjudoa «a 1i> nlfo do la Siorn, dondo tv^lan fuadado ol 
ija, rrjn U siili^dji tiin Acj>«nLy i^tGco]ro*a,<^uoip«t)u loo homVfDl gaiModo^ 
pMW>« H podían aulñr, j nil )(iAC>ibnll<« «MtiUn £;ld«(Uido k* Ibdaraa j 
ka«D<W ^drii#i*4 d* unM |arUH á cttraf, «au iiiuclu «llñoujtnd tbnn g^necd^ 
W iJto, «I Aitdtnlado y \m qtt« Ia ai^aispoJlabim do i caballo; tilo ol dol 
kpilaa OttjwJi^Or f|iiu rm nn nic¡« rodado, «ra Ud Ií|g«r0 y di«(ilra en nqnoIUf 
Icnwiy uialrirui, <|4iit MiUn dt-rorh^ pof U «iBc»t<?ni, ron Uei'jí y mnjor 
ligvma qtia al ra#}or moMhHo, y hnblflnda ItfgMfln Ukdú4 loo da i pl« y d« A oo* 
7|ii ceira df Lt ciioübra do Ia brffiA donda cRtnfMn attnUA y frAvnnido* toa 
fodíu» «acudo lo quit. i»mbm, m? U» Ii'uu por Lm lengun* íoUrprcCiV que llofi- 
Ima iroa r«i|utrimi«>-iioa ta tnei ínCerTaloit no mt¡y owfnufoiot, ponqué no dioriHa 
McdiA« larjoa loa ínijof, «* quo l« dMian f|no d«JAndo la guerra y ortrn* qca 
guñ tila ifií4%n, M rednjMMi á ttUMtra Aitiívtod y redbieaao la prod¡«oci¿o y 
iCooíla t^ Evan^^lfca^ m^Jf-tindíAfl al Kny d« ha R^^aa, «ti rtiyo amparo 
t^lduooii jiaty ^uÍcEnd«i]Ka«tloTraft,por»^noiualoioihloi ROOraü do molei- 



40 



WttAT PMDRO iniíV 



(l*ft>tlClJ» 



so qncrlm frcudív t «iaiaIIo, uo poiTjAii deJHr do trinar Jan nrtott contra au* 
nbelil^a TokatadoB^ moAtrAron con Lrevcil*d )<¡* indio» U ^lue tenían á un it*- 
flonrJ4r i ««Ina amoQcitC4eiono«, hLcÍéni]t}jie 1>Lir!Á Uo cltAB ; do Jm joUt^nUi 
qac E<a Jicfnn, libraaiJo )a toflpn»tk <n loiichka cnÍMJaA útt fiocásu gVTbvIft-' 
^u qua lEovrnftvoBrc h» mpafK^lM, d«fuoJlcnJolM Ina fnnrcmn ODtntJiUálj» 
cuabn, docids «ll^A toaLftD <I pottrcrr rovi^uHrdo da é^aol poiiiuco í prt>Bln 
temer do Agcidccrode fíftclirut 7 dardo», nníiiiftndo i «lu coropElA» «1 C^Lpiiin 
O^podov, MOkQcHcgOtX t\ Oapttja Juan doT^pi* y Gonnlo Su&nji, oiobíiti^four 
coo U fuorcA d« la gii«rr> con tal brto qoo oq brovo torntron ol Qltt» y llono 

quo ipnínn Iok indioa, dando £iiO tMt r'-fiid» 1& pvDdrouin, ficto ll«bi«TO& 
codoitbua mcntitcr o(t«BTOmi, }íOT qüu Lt» (U lo« intTioflt <)n4 ^^^i ^cm^ ^ 
ITcobns y dardo*, rniicbaft piedfbv bícn dotembrftmdnA, hacían müt oftolellrui d^ 
Joa «£f(ida»<, DeladoB y momonoo, «bollaban lo* úcwcoi, qaobmbui l^ Mcndov 
j rodolnt. derribaban mneUi y diootc«¡ crtCL<&do cno cada momoato oon 
tenut mayor Imvoia <^U9 ora is»yor la cólofa on qiv¡ so oncanübn loa iu-^ 
díoB- Fot rer Un apvg«doR á ton oamb loa tiucilron vdUoao ooo tacto» brCo» 
algunos io<üo#, que acnbula ti lauoioioa do dcoboA qao unían, ido* manofi 
P«toabaQ con kü arcus, <]uo no Incíaii monorta su»rtoa ^ua ooo h% llvcbaft 
rjno babfta doapaohado, c^ua do habína «ilij j>ooa«. 

$.* Loa iiii6«Er<ji ce «o moalrabi\n icionoi ipilEardoK y valLOnt««i,y oaojptrotaT 
Ju>& do C4lp«d«it ^uo on acabando d« tomar ti afto^ onibEvtiO oon an ruoio j 
conipunia ftl McuftdróD <^ua vl¿ r^ii atrovido y brio«o d« Icix rnilEo«, y «o Taodio 
do dloJ bieo tnlo* y tan bu«oni snortot, qu4 loa dofbftrjit ^ y luaú Jol lo^ar a4o 
fuorta dOntJo oitabnn^ y nciidíenda Ju^j^o loa paonof y g«Tiie do & oAbaJld, |iu< 
OÍ«r(^ii A !»■ ft)i1io4 «El uTot a[in«t)iraa, quo aprovocbí^clíSM ijí« U 1ígr»r«Tn ilo Jtua 
piofl, in jjAnaron con broi'flilnd A oiroa poAiouoa mWnlti^i, dejando on rohona* 
troiócu'ktro indio* mnortOH, )^^'^1"« bfvn vongndn* iiijt mnotloo, |i«Maopt* 
gnron c«>n laH do liotooftpahitl» ijno riudivrott la rid^, c^n nua oriiot liorHla 
qüü taoo «I Oi¡:út&n Tnpia on ta mnno do Iji onpada do nnct fa«r(j jioitra i& <]«% 
lo ¿Ieror> ^a U pelea, U oual acabado, y toa «vi* del puoblo, qiio no ««tvbaí» 
1oJ<v, doMmfATndiM da loa írnlioa, fnírotm & clí^ia los n Li^itm*, n^ aln cspontnnua 
do hsllntlfta con >l^nn>» oomtdoH ^tio piidienm oyodor i Ina qii* >« tnia»; pont 
aa![(& toda on tiu:ídn, pDrc|Gu bi oit4bnii Ui coaiia do lodtmdi romodo nün- 
dom, porqno pam cualfiTiloF oncosa do ^orr» ctmbon prov^níd^ a los ícdioB j- 
mtidadaa atia booiondoo por ai acato Id* auotoofl raHoa Im fuczaraa ■ <)<«aEn^«raF 
on pnoblo i no ohi^tonM qo^, ««igiin •» d«cf>, era la cAbexA d« a<|i>fi]lA Vrrjvloo¡% 
y dondo el Oioiqno prlndjial do (oda confa ana api^aontoa y alcénrva t ao 
nodo, j bi«a ao inmuCciUba aor ot^ aaf, piioa bnltaron to* nvijcio* y toIa tita^ 



lCA?. XIIJ 



KonciAt ut Lu ooKqcttTAa ot rsftu nivx 



41 



LitQ ei> toi< (3omá« pavbÍQs [|uc a Jci rodoikcla de nqnt\ haXiÍA poblado*. 
Piji5rjiifru acflrcáikiJo*ii alji^iiiciii fVjjitEliiIoi pür umntlido ¿rl AdulAnU^ & 
loH aIk^ cjiíii íle Etiiavo IihI^ji umailo Ij« iiidÍM ; j puí*Kto« «n fiart* 9110 pro* 
«litMti clr, rL>l vitaran] 114 Jt hiiG«r ac^iíiuIm y L4rc«ro T«i|ueriiuieiiU] ood «I L«aar 
^ leitga» i^uo <1 pMiailo, 4 toi ciml» r»|Mn(lioron onn ja iniMah furlft (1« dardM 
f|u« oí púiujíro. lugAtttiuJo cua nqiioUg JtiLcuCor unta «ler^D^Icr »ui tíormí qn# 
Jir «utthdA A ulru> vu tillaiv > t^u Ic^ ulítroo Un tu Wlik ilgnnu flo&h» i|n« 
LiiaUifi oh rt*pii«*<ii ilu ntu» rti[ii«rljmtiii Iw, ^ju« no l)ír^«wn uuno* mu 
calulka, «¡a qnc ftieAc bnKALto A atajar cufA j cuÍ4ado ct rtiiCDO con i^iw 



CAPÍTULO XII 






1 



O VISTA por «t AMinudii U i^un al>«mncí¿fi do Jo« ludio», y q«a 
n^jiondiaE i lo4 ro<tuci'ÍtoÍuiitcHCoii Unto rigor 4o gücrt* ; ju^^o* 
i)o UiMf íi}* nu4*u-9t jii«tÍfi««<U la e«ua M Mfetígn» dobiJo é íoa aItsví- 
mivbtoa, f»4fi<lS M ka |jU4{«u fti«^ i Ifti cftuui d'l |JU«l>lo an qu« Ofttnbtti 
^ft1aid«fn&f, ki cunl N« «Jocuc6 poj* «I Cnpltiln Jtian Kiitv de OtajuuU j 
[«r Na Alfércx Antonia tW OIiJIa, i^iie cm «11 comjriidl'i fuerun Umbién ulriftdo 
l4< ■«n««t«r»*do IcA l9ill«; tn^iHi^ loraiimo «n InndaniMt iialladanoju^ia 
.«n*x^otntMEi ea («w vnll^t qi^o lljunnlun <lo Qjiit^ y Tallft-twrmniin; jr «r ouoa 
al«l* ^ruiilw piubloé r^u« ««lAbAd r<jar:k Ja oilca vjtlbA, tojoA hin goDto pi» 
«■Ur loA í&dint rotírMini, Ia> lunJAnMj cbaamaMeondicJM, y [oBgacdalfit to- 
óh» i|DoltAm>ti de UrtCAno^ pirr[n« {«!»[] can «Ihi, & la niím |ior lo» aIIm; 
Tiendo Lv i)U9 pinbft y cft^i^JíeiiiIfí ik t<jit lu^^HlrLia tiEii ¡t«fdvr ni:iiii]('nt v» ^u* lo 
]t(idjc«eri bKor, >úi iiunrfe>t«r«n nuda >«iii¡mlonlo lU r^ti« •• loi {||]einu«ii 
M)« oaMt, «n1«c [dreemn nrAtiritr gnht/k «u ijuo i« i.'í>riTirtíi>9«n «n cénit* 

iiUn, U«cho *•<• cftitigii, htbi'tn ila pavnr Ura an^stra* can loi KarLdoa y 
•tiCeroiM pnr ttiiiu «n^oK^itiii, *r( >^iiA forrlm %^n% Ica «cuida oiiJontoe ricB^oa 
«ti ni4 \'i4ii«; do W efia7«4 ln« llbriTon coie kii iníuntrín loa C«plun<i9 GodeaIo 
5aii^*x y flun Dtr||u do C'nrd^na; por »Ur ocupado dChpiUn 3uiref oa «I ropi* 
fo d^ dito j-ilJjro, no babbi foilídd aouJir >1 i^uo Uq^'q tu cdmpaütk, pvnU 



V 



tuay rcDW mUóI' 



•n rotiocli^'o ri*»^, «r HpKlnl «jua ht llift jn entintado la tocbírt y Imliüi 

]yi»oi!o i>l A*1fUrii-i.lf>, ííRjini^fl ño hnliírr il»lndf> ptíftílp fui-gxj d Tin cfl»*s iTc La 
iodiiNi, f]"fl fita ^o bien pnco pro^'cclio 1n rri«7tA 3a BomLi ^ k^^f* l^nriíi* jmrit 
TftlvcT dude «Hoc A ü^ncn SiTcirta ecn lot Cnfi)l«L«« 3awi iTe Oi<'Jr«?A / Dic^ 
éé Urbana, 4[utr xírnipta Imín c^rta <1u mi ffn<OTin. ^ieAiu1(i1oh ol Cnj^ílAn Juat) 

VoWií^ pn*^ a1 Smlrcr ni famr dft ftfi nompnflfjij <irdenitiidn1n do tnannmqtiA 
fiftliitfrrtoTa án jittaír pi>r tinn gran irneitlii ptr dcmdc^ lÍAvínr inñnítiiK plgan 

(pUdraiK ni^ ptOigtú imdifl ña lojt (}ii« [VmmrL, nuTKjttn en de tiocba* Con 

pA^nron ni ni^lo de In nocLa cdd Itiiotinii c^ntinolA»! aanijii« t4>doi^, ¡lO^roinH 
dedr, lo puurun. cmncido é ím WÍi^üh, i;(j« no tnn pocciL 

2p* KI Oía K^uiviitp, vi AtWWiiiiJu il^iK P'^dro jifiBÍguíó "U uMniiL<t & 
6«fiti. MftrU, llevando cni^jgo lo» cufi^mojí j tcildon, ciijofl g^raidíV y nbiom 
bMCM> [Mr U fütnn ñd Tcij^no de kíi ÍIc^Km. Iv *trnvcfubtin el alnin« por rtt'- 
lo* Inil ht:irmcnt<irJo« jr con pot^A CFpcrKnra do víJa, 7 <^iio In» mr^ilIvíriJd Im 
cr&n Jo tnn jjr^o<>of<clnj A ui fíftrtklo dejó ordcundoi aa TcrioDto (f«««Ril 
é htpi doTí Alr^iA^, f\nn ptotli^nleM «I csatip? comenEiitlo c<0Titnk iir)UclU iccnto 
rebelde y ctQO tni:; poco co-io hnch de loi icquetünícutofl bcclto^ y qwc tniu- 
Mn {t* cetAba (<!« rj«« no tet podb c&r^r bS^n p»ra culpa, püev jior no nb«r 
d<r re^iwHmbfnlov, ni ont<jpdurki«, «oíd ntcndínn ¿ dcfvntfer U ti«rni dondo 
voiaa «o lo» i brt a entrando loa cnildlnnoK): Icjnttj j«ra el <íouLf> don Aloofla 
OQbodent:i« «cldndcM, lUrindc loi d4Rii««&bMgn ti Ad«/«nl(Ldo¡ dol cm^\, ho- 
bltedcRO úofij'tfdMo, inaFcbtran le» ocliucivnitrfi Jfmtut, linbtn ptiir p'i Urigup, 
y f^iMÜidcIe »« dít^ihUareHi l(»nAcdo«l tiún^rnl tos i^j* te pnrrcÍL>, eiiii ijTt» 
fue cdraÍDflado pAnt cl Se Id." do guia <)ii« cno k Ia ooitA ilel nirir, lUv^ndi^ par 
odaliddi nlgiiroH bM^ufaiLOJc, y TorKDd^K oa etb, y aiTnquo antOB de llegíir 
dond* IbA no le filcfiron atiarbofi ú» ÍDdi(« ^i»e preeomban jioiDerUm oa at^rtihot 
puot MtrAcbAii, Da fuoron bnUnntei p:tr> td ctin8t>guir Su vípje. Como bimbiéa 
It luooflió x\ Oj)itÑn StvArejt, ^o« quodoudo con ol citt^o do k demi* ;t«nto, 
toraóh rueltn do Bortd^gUA, á dondo da^pTifri de htibn- ülrnpelJAde ftl^vioni 
diiic^Littcdet ^iiQ le le «fre^lefon eti blgitnoR pum «en tndíoa, llt^S ou bueua 
c&iAn, piioa K ttfnían Iru íddíoft d ÍQteolo« deíalirtefle pAi, eoroe lolilojeron, 
6fr«ei4tidoIe »l CnpftAr ■TgiiniiH biionra jojíis, j>ort|U4 ewno ccroaítiu lo* indba 
lik enfirmiAdiid de Jue ninktroi, prüourtbitn liicgü [« cun. 

Con «iLie Un hU<i miij bii»n tgQ'^jo, nanj^ne «e Jtitn\-o poot> entra «IIm 
pai-ft pnuir j( nLr« Provinoie llnmnrln da Clintmmn. dondd lo* luliü bice tlíFe* 
teaí9», |>nrqoe lo nntn ««n otindii^Eoncí y Thlont^aE como lo tLitun á entoiLlor iu« 
onerpoc liLnn dUpnMb:« y ^«llnrJcsy aún iUKobrAi y prvitWsa 4ti «tlMj |>u«« 



• • 



Car. su) 



NOTKtJLa n Lj« OOl^QVIVTAS DK TtKRfU nsH 



«# 



%l pnvto que fiitvtidicroD p^ va* cvpfcui entrnr ji UfS nv^lrcn por fliie ^ftWi 
lo¿tf t« nnUn con bürínoaj iro«]|v«tMB, h^oluu 3? lan caiúEI^ Oo botnbros 
i|U6 UifflQ Biliario en baUUnn r[nt hnhiar^ UníJo por aquellos ofdbraiu 

^1p;b4, COMO fta víó fo ]»i <¡u« ibnti cnjondLj ccnnda ftbhnin de Tcr r|vo «I Ci* 
pltit^ Stiárvf, ^ormftrtín 7 ^\ Alten* Junn QiLMlinrto, «oc oJ^nM otroa, 
«pK^niATOn £ lubJr bida dotdft c«ub» <1 mnvor f^c^ljio df U j^uli-, p'^ 11& 
Rjliiíjno cr^]liidÉ>, por^Tif] dcidc *o« oumbrca dcrnlar^n títiCM, c)ii< •í\n la IL>^ 
ulc«* y ÍhIo nipnfif>l pQÜicm no Tolvtfr «tiún hnjcndo do oIÍA"! y Á «ino fwt 
Uu buce ctf^'Acio, bAplii qi>« pShr In mnyor f ahA, na pnilítrou pomr Ml«ltint\ 
p«ro bici^nli liiiífj'^^ AQ'i']i:< no co'ftbita d« ciwr do olJnn j flcthAK Jo bítvbn, 
no Toktcaila atriia <iol «imino corii^nfiido, nBn<¿ii«40 ^ JC Ji«r4i) dU uiin do 
n4lA bkrhn ol C«pi;¿n SiiñrcK un mola bcHdn en imo pí«rn«j il*(|tii>MD¿ 
coa Ia coTft r>r<ÍLL«nB y di4ln, <|(i« «0 «I Knvjnr Antídoto qiio bao bnllnJíi p>n 

$>* VUndoka índloi ifiio da «mn bi^Ufitoi mj» fn«ru« i tv«ÍiiÍt h 
fthbiJik d« loo tinfrUnf, tonibro» jwr pnnidn bnocr dEoí^ ^d inú «*#Aa )<» (|iio 
lo* 1lur^ltr«# habjín dft b<cor, ^lEO fa¿ j>«g'ir;ca £i]<^\ uo d<jiinr)o pi>r rH> do 
|irobir dt md* core», por Labor j< I(m oiiótlrcft subido, bo fu^raan 4d ma bni«r« 
CT>n Ja* do 1«« odjXkEiolíP, )P n«i «rero foi bumr» y llttiDJiJi ib-l jiii?i*iirlio, fué 
nUt tribftdft j (<f;fsi^ Ia tatnllf!» o» ^iic bi indio», dfvpaí* do bAber |rroWo 
baou »tt TnloDlJt, d«(ormínhron vakno do «uh pj#i^ yo qu* Imi tnmifx bo «ron 
basUitM á tn 3tífDtA, yÍTidiiIn A bumr á ntntA mfrt aI^x pHl<^M#, riond^t 
dltdo hlU floahftr ^fi ?i>nti]niii' til p^j^blí^ ^ii «I tiaAl ]m nii^tlrcv, iiiVn'indolot 
foil bAbkbro qi>o ^vnidn, 10 «liaron á büKor^ mi i U ddthilndA y ][>ar ¿oa^o 
podl* c«tl& uno, fin guardAr «I oriUn n;itil&r qu« Of>amifA, oaioniln tnu con»- 
d^i do <tiomif:Ei<^: I<^ «iinl, jtirgnndo pnr grMiilo ínf^ürivciiíonto o) CspIlF^n Suítcm^ 
Lo d'ij4 aI Alfcr«x AotuEfic^dB OUHji (|iio íur*^ y á uiicbílUilnii tK«>gÍ«a4 U 
gODto, fi da otrs £U*rti) no pdb, p»«ii ^1 AoccdfA Algiirn dr*|¡T(ic)*, á o'Jiift m Im 
bnliíA do cinh'jfr U cii1|'Ci d* no biborlo pr? venido; nUtab» oí A]f<JTA£ do aq 
Mpoda, y con olU *n U mino crmftnxó A rifrngvT U ^tfr1«v 1(00 ««Uba Un 
«*b»da di d Nac^boo do Ifti oomí'bo, r|nQ fot m^nMur omf do «tío, d&nüolo á 
tm rnAnpfrfio PirU-orHln una oi^MlIrnTu «obrA ha r^t^JAh qiio t*i Itr^lm i viiíur 
otnbjn /irpjAf, j^ii* A ur ilu pntro niSi bnjn ln doinrn Ala TÍtu, j n» fi^cni lufi 
po<]iuflo t\ doñd <^ti'7 d« olLa nc AÍguiotA >¡ «1 Ca^iirán C^rdoto no ]e díoni oad» 
<»Q brcrfdivf, qoQ fur bu olrrij^riLi, A t|i]Wri HHWndn (onfa btfi>»n rriarm pin 
cnmr, » rint:i e) mnnrn tmyenJn cían lu iitiji fjprdjida ]» honda, Im c-oal dl¿ 
(■wtiTtrií»nio á In4 d#mAii j>Ari rjuft H rroij^iptirn, 7 d| AlC'Vr^ rnvalnoulm 
•tfO^íi y 00 JnntAfT^n para h pT^vai^adon do ati camioobi 



H 



wm.íT riDDo iiiá6x 



{L* tfiOIIClA 



OAplTDLO XIII 

CO'mailDO:-'!.* rrovlco* «I OLpitio G«u>li> ^n¿ir% ftoa.t*^Q «1 en<lfr« r U^ff^ ^^ pQ«- 
Uvltt Quíft«n«*— ^* Sao^uloatffiuiutía^ulucEi el ciioIdo por no ábrorUrto, 



10 PARA L»b*ril« Ibg&r «I C*pÍtáD Saftn» £ 8an Juan O4 GqU 
. dond* lo «felubi iffiurdtndoo] 0»u«rK), hcibft lío [onnr por fuortft 
pATun piivblo qti« LlAnub^A d* QuíñocM, jr por In minmji finr^ Mvghtk^tUtf 
habfun ele ftubírtitwAittficuItciBliínAjivcufariiii, par no hahtt <jtL-oB eamtau*, 61 \m 
mtaut caborv« por «I cdiidíllo Jcan d* SnnmarCm, i^u^ ibft gitiftn4di A ir>d<^t poT 
lo rn«n<^i díñcirltoto if« hi Siemt^ Ju cnnlof, poi nuctm ]>rÍ»A 'lua 1<m nii^^Lro* 
■p dlf>riMi ort nllr rlol nlnjiriaíircto, neupirun prjrniiro h>* InMa*, vat^txávUi como 
en otmi parí» ngnrirdundo «n lea aLUa can aun ftco£tanihi'hilju irmí» 7 diudU 
olnneN Ct* jiíe-lrnii, y aLtnijUD iiMArcm algnn^i ^rKvUs 8¡n ccrntrnilivcli^rj lea 
•utJai1ii>^ ciukurlii l|i;*nr»}Ti ú h i^fm^Tem* rlon<!« pur «t t^ni'/iiiuUi il-i ]íir otras 
Cnnüín mf^Jurl il» c!«HtBn««i' ^ nlentirM», n4 Ifi eLinnlnlíAmn Ioa ItilIiM, bCtci 
loa eomvn^firíkii A flf1*^fr, lín TTmnern t\ne \M Ara T^rroio A lar M|tnf oliv 6 vtibír 
ó morir, par wr «J pit^ihtj? '!« la HutitiU tna puíM'inl pi>I%rp ^ lan jiUina, 
flacliJK j^ maoinaii «^nn no IiT!» cnlU 'tm vino nlugniiD do loa mKtriirttcutja; peto 
torh< i^ULH lUtiLTiLUniTi-^ venrió »l Opiclcí Sim^fT, jiiiiUl>Jji en 1k«to ]f« mAA 
Kljcmi y jircjUjn loOcIcrr^ft, y jemlu ¿] mlcUntxIo ellt»», caLiBf^ús con MS 
rudcliifl >' Ira» r^im iinn bacmn eníuoJiii de nrtubuoor^, pFvn úhj tlurtio- 
dkVtiOt» unni 1^ (tlnij^ itiLtrL };«naiL^1ij tiorra y 9I aI^ ni «uoml^o, ^«9 ta ilitba 
b(ifU4 \nuü* i d(»¿A'iUi dvcrwA» djirO<.i4 y piudm^ »'> cun jkjco JAtif-i dv lo« ao^- 
tiui, i'hiui hí i¡i]oüaban rodclai que nif m> hícicíMra rajart, ui peto* »| cafiXLA <]in 
Bo >c UJInKn, cui> ricajud niAaíñvAton úo hk vrdn, do imnofa qiiO pEcrocra 
pckr^T>au tiji imÍKB dcBW|»;rAi|^<4 11« In Biiyn; peio lea tiuvT>tro«,cujA uno por 
«UN ninun». jirvcuTabn üinmlfir U 'nit luní» ufflciLlLaiiicy al «aaini^ tiL cuftl 
acuilíit ix»inQ itvtjedctfíMtunibr^t A jifllcar Güu «I trcovLi faCuSudtila 1m fl«cbM¡ 
aaimalan ttl^moi que «aüibaa u]gO0partn4oai loa qufi- oa(l«b»ii on Ik pelatr 
bi£«flOu uno» groudf « cstrnovlcv, <do i;a« uc^lonuban poc« cira«no¡ pero como 
el do luí on&trt» ara tbu avtDUjWp, uo ta» biut¿ el inyo d iiBrptÍrJ?a «1 l^mor- 
Iracl A^i'f d« donJa !o4 nrinyoiLUivín, camo eu tu» dott^i babÍH nucadM^^, o)[> iiiM 
loa ntic«tri^H TopAsaron ts^^^ rtunrln »o tnm^ hI^üu ali«nlci, qao oo podo acr xnút 
porqtio jMtn Ito^r ni piivblo da Quinónos Jctnile iban, loa tnluvbnn don paftGS 
p<lij2^)«í» y oiit nKrúntnr prcvooIrliH Dnl4t quo loi mdkO« loa luvlonn tüm«i<lD9; 
haa^ i ftv c*rgo d BBo^iirur cmo d <^>il4ii Sudm coa oTgaora JkJJodc^ dft 1m 



Cir. xiti) 



irortcua m L«r?aiíQi;utAft tu tujira triMi 



15 



n¿« iJfDiatilDii qm Ií pirtcio^ Te* ««ogttrt^ é<r qno no Ilvgh>9» ¡ndío*, pao* fam 
■lU feo fcahkD lltj^iclo »nt«H quo fT, coa qij« im Vib^rtio k poMrc>n, j lo ^oai» 
d«J gmuÍoi», tmbí Sirgar *l puvbU é9 QutC^cntt- 

2^* fUlUftOilA Uik 4!«flpe^b1ado d* g^nté oamtt [tr^bUJo df oomitÍR, quo fvi^ 
buvn rucorro á U nKOfiiiiil ipie tfiíl«« |HJed«n pcir lo pooo qd^ qd ba provin- 
cial do vlnii LabiiTi [jiiiiilo, numjilíülAH ni <](«(ici j* itpfitjto, lo ijUft liftlFiiroii tn 
ftlIütfaiYJ^ j v*uot¡!frva^ imrfoajJa jmrt «qu^^b oodtc, do por ccnncJ4>d»T 
Cb|ií(l() Suirtf, ijm; ij^imu btiF'j Bii1flitJL> pf^vtnfa Trnt prltgro» Ü9 lu guerra, j 
coitjcttirnlu c|Uo b1 JtLciLfiK! i1Íi\ h^lifitri lie pTjJtr dtHpxi^^ioiri lAvitgl^niii |»t 
«Itr por tm lugnr (l 1ii| iaiiof, (jiioiiorn [o domivlitito proTinicHT» Ia dvroivft d«T 
fBSÚao ii<io lloviiUc, cooiu HiLcvJÍLi; pcru [jort^utf no vutcnilkavii lo b&rfa f4?« 
por II«iiradolaiit« Ri □[jiriíi'^it y pamor, fudiu cu<3 el il« Im domñti, A cjiíien «T 
GAfMtACfO dcV cAimiiL? V jJvIoH Í«H fifj»W >ft(ici4<:«r d UL'vegar' en ar}u«l pniuLti 
ptn <fa« «e tjudottuí ^ panocí de Ad«lii StaiBiitín^ ^»o IniuUéii «ru i3(i t|ii9 
*«(]fi»ditrnft ftUt «.inclín uoc^icpastg^iaivlo ccn «m rafui»» «) LapiUii ÍJuAns, 
ti c«ft1 ^leijftu <il jxrvuqr Je Iva dcmó*, vitiviió Inp Titinn jr aii^f|p''W al caiiíido 
qno «m m^UMMr qiitt« «iirmTffoa, »í<] «kli*^£ncorfi il« m6Ío dio, ññudt.' ntb en 
el cu^o qun [^f t'tvu de vcltr Wl^h U nuch^, (Mbi^aduTc* & In [«rlmorA <r« qITa 
T^Jii^ltiili* pir m itiin^ tu k^ím p^^ra kjijtf hubiOfsi p^m t^hn^ mip^^iio t>ic& li* 

i|Uo rfljiAftmn como nlifiuinii ^Mra eu^ñar «1 muiü. i'i«nron con («to rofrccofr 
•f]<iDih u^tv, kiHbi qLii» i'i U muriima l^tígn tr^iUrvTi dt p4"0«4^QÍr tut vitjo 
pu* 8ia JokM lio Gbjh, i (Ivnd« lUgtraik oi>A iDiU tfnvAihd ■! no lacndltrft 
Jó ifito «1 &if.4tú Sn^rví hMn ti^ajt-t^rtAa In quoÍl^ ni^kiir nuninfioLdAi^d^ 
AtdkJB n^ lot lunocob (ji>¿;rdOd Ivh pJL»í>i mií» «aitroBb^i» p^r fl^iniu |Hir futirla bt- 
bittCOft do pnMjr «o« iLoago do la vÍ>]b, '|no con iiia aoutiimbimlaa Armn> U pr«* 
NftilUu ^uiUr A lxiiiu<flCrvi,dc«DiQl>iiiiMnduv^bfOvUuH flachas Janlufl y podrui, 
^nu> M |D«m pnbtda d« grnii»L\ i|u« Aurvpto MÍ^nnijv wi junibín ntgt uou ro- 
d<k*r nv am Ua *laL todo qu< lU* bjibU ttvL'bopí c|li« U% ptti>khui y aoq oUr^Um 
el bfOTO «i ac*?r;iibao á Xofut [^n «I, dvlxúa ib U n;d4J«; «istn I^m, oq tudio 
do bcun otwrpvy di>po«i;iúci, y&«ano, «iii» iijiti^d<t dtl ett»r>> d« k boullo 
4 lo dwoiiUtrco, con bu nron j <ivU flfoHx^ 4n U iTin»a, Ifti Aupo Umr oon laalft 
dOiIruCT jg4lliLrd¡i,^u^ oudii nn^ Iiljí^b uti ocpatia^ f «ntro otlot mi G4«1*> 
4* b lVrr#, bart^ rtNoolo, poro un tb íootlJi bSIo bu«d pira roti>tír la crnol 
boiidft rai«t¿cuatro bonvi, piMfi Aimbo da olbM riodiA la TÍdAj rnUftaJo dri 

S,' No loa d^trvo OAtn giiaE<i1>\r« p^n qni* o€^n indiiftria de lea C^píuic* 
ad pinfuQ oito tu) pe1i£rüv> ¡>n^(i, cjii» o m irl ^troro pnin >nilr i Jn pUyn» 



H 



riUT vttnnb dVúif 



i ]iivnr1e4 1m l;«rIJBJic<iD iL^ua 0>- Itt mar, {lorHf nqn^ltA unncxpcrimctifAda 
OMni> Tb LabU mío i)rio rt bAliAQ dfldo nc|iíall*> ouaucEo Jaa Infoiioii, fn?J4'* do 

doi i trc*, xii^íw tr«i otro*, ng^a U mtycor 6 menor fuor» M v<*ti%x¡t* <)m# loi 
ftfli^Ei- DHpftu^inrotí deuda aIJí al <ictiomL ú<*n Á]t/uto 'juu hn oeivljvl* algnaoa 
oaWllAfl y iy<mjjflU4ro« jiara cnr^r JrA LoridoP, porqiio leu trnfnn onr|pLdt« «q 
bncnni^ai Ictt ■oleado*, ()uo orA un ifitoltrablo tmbaj^ üeiq>Tii?« d«t Jol cnmínoy 
p^lWr '1* l^i» "O «O al(<grd pdco i^oh Alnnvo por »nb«r ptl^ilian lan rcrcii, y k 

pooDt'A^pAr cabo i B:irtoIomrf C«mRc1i{>j qiiú f^amlrLandi) con curflfli^o par U 
play» V eofüií do la mar, oii broTé diú ton U cfttnpiiiín que j'i vonk neírcín- 
i1ij>« il1 iltiftdcil GA&ornl, <Io quion rocibkrciD bu^tnti nnum*, cojí oí «leurro d* 
Citinnobr\ <¡ii<» )If^ bion i litmpd ^m alEvínr el trn^jo d* loi quo tinrgobaii 
Idi b#rHú4 íitp\\^f\Mo lo» <'nMrcd, iiL>br'ii r^\í^ Inn f>iiiii4>mii fii^rl^menite EiUd{« 
lof pica ^ Tixf mnnop ; p»ra «m tunta Ia fn&rta dil vrnono do lojí ftochHi y loB 
nt«lTn «n uca mbís tn» «Ttji^lf rjut dctpi;^« O» d^pfdnudflB la» rrp^n hnofan )o 
ralAn^) rn »irt fí^rtitt y im b« d« tnn dflmi1>i> fJ |i(id1nn nnirkn, Al (tiL Hp^rAn á 
dnn Jiiun de ^üfn, dcindc Uw nubn di9Cnndi>el Crncml y dt^hilc kiji rtma^n 
do )«s dílig^rutoa t'iintff ijuv sa ItS bíjcv il los bori«!up. murii'rctt t^p medio dft 
■qniOíiLi fnno»» y litftilmosflii bnbo». A ]f« dvniAfl «paniji^ y jrgiM ol OffoeTtl 
&>a ]f <|ti« nlH tr |iud(% t cjuícit dlcion btrga rclüi;I<)u de la liecbo y guojAbarM 
que Icn hjjbínií djiio, Id ijtio ij<i ptiro tcmc>r iJ Gcnsri), miIch hizo f^rncnoa 
pan dvl«fJMJTJ<]Wj ii(.M|u« M ■]>iy»rfie«i Ib vuiniJi* A Ih Piuvíri(;ia dtj T^íri»iijij 
dundo él ^ní«r« «;iUiir vi;» Uidts, 



GAPÍlüliO XIV 

CoOGTCKIt^^— 1,°£iiUiidoD At»iftdoli1if*eDlbPitiriacU do Tairotia cciq tttgtnioy 
wb» ftl Pe'j[>3 <]* loi doi bArnntiOa Jtqrnbnfft y Arotero -* 2.* Arvm^Unioi y prte* 
iWiJut y túuiADlfvbbuLa miulÍJddd«iin> j ballau bitUhi ou mio< 

10 PUf^IKROKSE Iad c^uft puii proA^gulr «I Ut#nto b major <¡ci« 
• «• pud^i, y pof U «otli dnl luar faA ^ a¡4n)itc camliuindo hn^ta u^ 
píir I.\ bofii dni rio do díffi Dii-go, por ciiyft xaorgon «rriba fueron Dimífjdndo, 
rcmfikodo gmrid» mjilctnn da monunu qi>e fu«T('n bntftnntM á f^r-ignrlDt' j* 
i^iM por ittl V hnlTnrnrt fin {ndlo« tttfimigOH, Anin^no no i fnncboi pvn» dan- 
puiít (To finliMilw^n rl Vntlc íIpI RIí>, 1í?i iptiIa & In» nní-iin* cogiiliB Ir* rtíAt 
túi'ci^at i^Mtt §n liacfaa tu unoi nn^oAtutiui do i|:ida nltoa innalm do do^do Ant)-_ 



ACi 



"Cw. xiv) 



xottcrAs »i Lít cüSWntTAt ns nuiítA rf khg 



4T 



{ftbmi i su Bftlro bítn dcMJnbiandA* fl«cbM y no tnn »io prortchv rjue tci 
UVA 44 «qncnu ftn^^sluiiis do Qar\ qtu Acertó á «UíU va llc»c ^uedv un m>M«* 
do nuerW. Lt«KAb<iA4 jn la nouhn J lo iioutnidftd dt» dctcnavii del gma ttub(gf> 
del din jr uj 40 buba da mífftf ol piic:«t> luiU A«j{a7(7 qiio hiblt, doDdo to na- 
nbiron luidvo «a cl Otiñind^ do ruflrenvian contrnolna, púrqi;« ¡oi iodiot bioa 
poco mil bJcUqU 1m t«h^hii puoUi cuiditdMA», y «n lodn U cc^Lv no ccnroa 
do locar corncU«, buciaaA, tanaborcfl y cariLCúlo», cfi toJu» iic)ttdlM xi'*°^ 
Mrrot do ms ^n« j otm dol vfo^ \q% ou&Ic< bculaa miij lI«no« dff Ulrnua» do 
kn0 vnoícoj j laír^ii A laa de \ta maal« eital>& rcpoeiiodo naMn gente, cuando 
el <Joi]«rft1, 11 JTÍrt¡cc<j0 por ci miiclio ntldo qne toDhbo io« m«dui« titdko <|l9 
at IuVUd juEtnJo y jiiE^odo qiio bol^hii d* ir «leado nticihM íaá» j qu< Jgp 
poáix $ct d^ ínoc>nTC9ÍGQlo M Ion atojftfaa á lot loldAdoa Ion posai> biio lotiuitar 
U gQtitt j oambiiur luitoi do «monofior, ooa ^uo d^fníntífrri>n I&b «h^Iu da Io« in- 
dioi, y habitada ja pia^o oL rio por U.% co^itu jr Ubiant» y aI roinjior «M 
Mlb« H) bollnron jMft ningüa pd'gro ou iMciuotrot do TAiroubi rotiráadooo 
«j£o Id pttiU do U pUjA J nftriaa, dando topotAron nqoc) díft TtJaukoo ampa* 
r»do« do lo pinja, por dcndo corrion nlgono* vi»ato« iju» ka «kaituboG ilo tui ío- 
•uffibíoo ooi»^ oonii» mlir bfto«n. T«fiIel d^tonninndo ol Ooc«nl ir ¿ dJXT oon ot 
oíIOQcio do Ift aocbo iObr«doitcadi^U4Bboriiiauo< <^iio «mbkn retiriidni oo iriortno 
oap<«urii d« ano* tn&nt«H IJaroadoa oí uno Uirtiboro (u?} j oí otro Arobi/o(Ao); 
^tcoa ami naoi (ndlos TiatTirAlto df»I pueblo i^uo tltmaii do ln leoni^ido, cnc1<¡ric4 
úm ollf, rico« y valífaitu, quo hottigidoo de lu ccItaiUí i^no liooldo por «^joollo 
provinerit Ju« C0pa&<>)<r3f j Im lnf|uíotadM j d«tiL)üiü(>^7i i^ito 4IIÍ lOuUo, dotOT* 
Ikf oan>o, d^jondo Eun tlocru, r^línno A un rlnoóa drídjidú do indios, fuof to f 
1>Í0a d«&ndido por DatuniU:íA, pnr oj^ur ?c?oado por lo bojodo un l^ravo y 
vnitHToflodo ftroobooo ^a« d^fúndíu bUa <u« ontridju, por Im mu^hoA y oi{<9Jko 
ttmay «ipiC'Oi o:>ii mío OftubA ocirotajidü, j por b oho, «or jioGfti uJndiBAj 
dfñeultofldsuu (lo «obir, nuit'^i:' pn Iv alE>> babia buonm tiorrat^ iloni!f conUa 
faooboo aibi oeEiiíntAm* áa muk, fríjoba, y otru ooa coToidnit^ Hita retiñido, no 
toa McreU ipio ii*^ vino d mtieio do doo Atoólo, qiio teni¿ad«Ia tnmblAn da Iju 
l^quOQX do e*t«« coeiqno*, dotormanA trl«i oqnollo noobo á viiitar, teoiondo 
gaím dHCtru qti« omañona Iob «Atrocbu ««ndoi por dondo 00 ooLfobo, f hiw 
GÍJnilotu mal vetchftO U codíd&, i boca do noclo^ nqiiol mítmo dfa, dojando 
en lo plajn lo* coValloo» por tor impo«lb1o ni qoo roropi«r«n por lo uioiiuño, oÍ 
doipoé<doo)U«nbLr vi Pürio1;aAidüa lo4 coldadoa unoadoolrco iban líguioa* 
do ki gtdBi qoo llovubOb por a<^it«IUi oogoftuic trtichaH, «tu ro|«Tar on fjTio pOf 
Ufl mucLoa Oüpíao» J na mol o&Ixado no i'^ Iditimobon Jh pioa j »E»plA& ol 
n^ voaldo qno Ucvob&o; j «i ooobo olgunot bo dM««ÍAa do loi oUoi, O&tOA- 
dltuo por ñlboo 7 tolTUa i «ibco y cumoor. 



4a 



rukv rftPito s»^ 



1>« kU MiiorU j g^ttonnilo por «1 rlucn, llo^nma J b xlia, dtMulA prr- tendían 
^•oT A lo« v%ÚrnA<M cdK;1c|n<w, y *»f, al nniitnof^T-, u hnlEvrAn ambohcadoa 

d* lúi tndioa, Uiji ciiii!<?K<no«it«ljiu] del loilütiti vigilftTwtA, pnei tonCftn pnn- 
tM oion cenfJneliiJi iv no^ti^^ <inni» Isw v¡*roii Ux iiiifrtroft^ ja qn^ «tn Iñm d« 
Üía quÍMrte «fe a>i« pif^^Ui» y vnrilr'u* ni ^^nlilo, piir«rr]i^ntl<^]^, |]ii«a qiie j& tr% 
>eDÍJa H dfa, J n\i hAUifin Kii>t,\át> k noflUt, no hnbíA rfii(< ivr<tlflri^, f<u^éQ din 

coD-jido*, & t<U Tiorá, ngUAnliTidu tn U r|ue drVfna «jnbtt&lir ti ¡ii]c^1e\ oyeren 
ml^anar ñ nn anuo i^iid ici^liui aIIÍ Iuh htlinü» de (¿i)« rjuednr^in lu» «oMtJítt ad- 
inlrscTcVt pri «lÜKr i|uo en nqu^lbui .Uorrn* uq no tcnim nolJcIa sn crfojvn taita 
animnlc?, y haber i-^idci aubii KtJí; louUn]v jjOt L;n|iuaíUi-, {i<ir U ilifjuulbLd 
da laJJ brrSati tan i:iji|iíjiaJ^»: y ÍLiui^tudim oo OiU^ iiij¡x4Eblfj% uhJm uito ^liaW 
CU juicio «uliu lüt rcbuxilOii qno QÍfin, ■UpUNlo>^K¡cndi> uiiuP, ^JU« «i DO «Tft 
con cIh', no podía liabvr xubído nllf Ul Icablt; qoc aijucllop vciiiLidün uitn d* 
k« iDdior, j (^00 se yvÚUt Unr r ¿ mnln KHot, fcocjvt jjarcco qi^ozimj ujtaiflGar 
que liaUan do WAf^r d« n^* aianns lui »|míívlc«i, uino qliI" r'^W fjue ddii i 
oi) jumt^to- Uu »oldadc otrorjcTo, n^go cnlc^did^ cu bviinoriídmlr», llamado 
llftlau-J^Ti, d«dn f^u* uo |H>d[B aci b^jnél lk»nc>, niño el cjuc An^u ^Jt filfulA da 
Sifeno, ¡Ktrqao coq f1 njadú A JújiUa' coi4ra loa gigantc^jjr Ajtiilg Ue» «^ la 
guerrA, 1q tru^atló at ffdov y q€c de allá b« lialfa ailtic Kvmv t«ii penAd^, j 
babia dudo en nqu^Ua" nt^nniH, j aUi «a mUI^ ¿ 'jto M no cni c«tv, f^uo Cr» 
rigoiScAT i|nD ai»í como el mUivo arro de Silcno, á p^iroaTC«ii¡doa(iii'7 dÍ£ ea qaa 
áitttlA, levoiili' al Otidc do ontrc mu<lo lienc, con quo cataba c^iibierM, MÍ qu^ 
fE& d«cif (^ii« Bo Ur>aloB«ii loflfapaaoIcB do <xilre at) ij ellos ye tValcui en que 
«Calvan encidjitrlcK, y quo ncomolicHca ^\ pttMo; pero qtii^, hnda pr>tc»to r]ue 
■ Mita <crL Ueii de a<fiicllo pcJoa que tcaid do prjjimoi que cIljQca prójimo 
k había de kartnr jm humbre. 

¡f * 1^ que tcDfac I» Bctdndoa pamnccmcter do lea á9¡¿ ai^uardar Ad» 
«1 dU laa «mbc^tir oJ puUc£ai?1o, qiio n<> cm muy grande : el cun? Ceafd cuatro 
cnüfldna por ountro pcivUa dol l'oDirl, todu coa k aUma<]I£cxilUd;laa<:iiAtesae 
LnbJa ntro^ida aquellfl aoobo o^n olgDuaa compal^crcf ¿ c^xi^Iorai* y rocooocvrtl 
Capilán Dinico MartJQ, «I eual| coa au c^mpaÜia n^partídA, ba (¡nord^ para rpi* 
no sO oacapninu loa tndíoo, ya qua tkO la habían aabido deFcJidcr» aütre los cua* 
l^i dieron k una Io< nucHlroa: $aotíng¿^, A ct^yAA primoina rooca sall^ dttpavo* 
rido Afolj«ro de *n oeu, con qtiioQ encODln^ ol Guii«ml doo Abono, per bo- 
t«rlo acaso oxbido aquella entrada quo "hubo Vio& necceUr aui biia* pura ho- 
lt4rs«la£ coo lot d« Aroboro: d cual, al poAto qao r'i6 Ja gouto armada, y toa 
•o1)n él y Ki puoblo, toc¿ ua eutm», 6 cuya vo< do qucdi5 indio que oo acn- 



ew. xit) 



KQTfCUi rm LAn co«q<ti«tii ve tuara nnvi 



jftliftTi con Un livfíiMXiitTrmc, (|t»e el t|tii! da W mj^-xirn* fiadnfrn Us «ojm 
penrabk TrjL»r,^L«GJ4 liarlo en d«f«sri<tc»r, oofna 1n ii^^or^tú iéan A1oJ^4in, eJmal, 
Ctti el Art»V«rv, ijtii: nubca bl«n iripaisr mi itun-^v^ j otroa Jni3¡a« ifuo To iu^tiill«. 

■iM^E tu otmiía. 5 aiif, cOQ Uh «hja*. muli¿ vMkiuMi&ciil* eo una niigcrtnni, 
ptm qm ello» T'O rnenvicn. t^i i ¿1 lo bkincb fo^^M, tiMta >)U9 le vino BonTrov 
del cuü no tcamn ucnuí nccMÍJad el C«jñtÍD (joninlo Suáiu y Sui Uar- 
lEOf ^mi|>orotmpAn«»ela«boLfjiii cofe b1 pUv Ca<^ue BUiubtm, (ibo<«l 
tMnbi vmlrot^ «a «ombAtla c«xi cKtd qne pnncb mAj dc^opff melón, jr querer xm 
OOttcUUr coa In tntif tt^ l\ñ patAccncíouca d« bi caiitAllacct» t^ue pr^Lar íiu« furr- 
métf jtaM r«íA qtic U qno hftbíab lomado en a(|U«I P^Ün], j>ot í^sr tau incx^og- 
Itftblo á «11 jarMOT, iio L^bEíi SÍ<Jv LobtinU oí Jílimno do «u ¡r4 ^ inrjutixn Jet* y 
ftll OOQi «Un ecrajo Im tMCia rí ^"«c^ iJfrjnr BIM fútete^ 7 KtÍr«tao a lot ilnA *a- 
li«iie«« Capitatfft, rn ^u« GiUlxitdn oiieci;<Ii^", qiifihftblanüa el Capitán Juui 
do S^nmarUn. qM9 1« o^^aocU «UmIq U Jtnmnila, qno n dltta de pni y nmiaUídi 
j «4 la gvardaiinr, 7 na r^ftfií-uljin m iir¿iiiir« ugravia* qno do ¿i kabían rDc(- 
Lido cB b Rafuliih jr qLio«G [jtkcdtiin m *u tícTta mi |>oa j ^aíetudr fto lucfa 
catnta lio vttinto le dMÍti^ anin JfloéoiO f Hm on Ta p^Iei, Ioa dacio : nntca co 
ai4»Jnr(vin vioolni* ^i«nii taüj^ietitn, «¡no tniar ¿b | Arinque iiuiinal q^idAÍJi, 
|>ao« ll alalina Ift b«fAOftt»¿la c(Mi Vi^bnroa noü h& íik\u]<\ i, h vtn, l^hivnáo 
pnntde oti liAefTDfla icrrir j apooomoi nucstni» baHbmlnp, j atifi oeaoordtio 
de lu atavie* <|tic tn C4t<i t^nj^n ruritiiilt.», 1>ieii Mtb4ív <jito to mo doK^nitaró tí 
mtto Eljl fOfOfloliH, eí\ti qufl nnl^i mn pndrw |iBdIr hiig4 tíiU 'iniilbT^M ']« £Q) loit- 

tk y nacaí» ^vo nt 4o vm^tra» iwlaUnu ; ¿«tu 7 ctru tatca üin «miUÍji^ pal^ 
Ijtu il^rbvl d«i:tfieMaruban^, ^urrospuiidívud^ á tttaa coíi «tía ubroi, da luí ic»- 
itOTl.qQft boí^ia e?ilflr Ja victoriH JtnJ»»» y la baulbtu un fMO^L;iKlj\ qn& habien- 
do »-j}.<íila el Cajiíl^Ti Joa Pedro iJo rariagiiL con \^ Ctimpoijia al PaTiúI, qnc ao 
bibla <}r3edudo & k Kiillda k k leUgn^fdU, «c jiLut¿ con ka d»n;tft que |«lpi^jan 
con Marul^ra y «ua indioi, d cuel, ccm? le lídu loiki cercado dfl rapttninl m, fOn 
ma^nr A*r«xa nbnubci vun bríui, «ín pei^ltjc un puitlo dü ollo^ i^nn «^n» loo 
dehbftUlk ibta credando, <kr^il« fué ineiiüst«r miiitrnr loo quo traían y Ati 
beOtí alUnto ot CbplUn Orcjtrdii y «1 Alfi^rFf Anlunindv Olalla. V¡^ni3aw «iLtrv 
«ene valianlM OApilano», j que »ii fu4r'n, ^d por fovna iba dváíaUtfcicndo, 
«Oord6 A jtiUDl¿, yd que leafit cansailu lu mancs^ raJorae de lOB paoi, troioo lr> 
tianan «fna naíTionM d«r cnAtambio, la olimI no Ion vnlíó ««ca vac, ¡lOrqnadoa 
AV>n»f>, qiiA já Uniu prectu al Uermanv, b eewtlnj puQteadL> dDfeim rni laa m- 
Uu, y la] Jo4 prendieron i on^r&ndxtf virav, coa niickoi do oai wollo»» coa 



00 



fntT FfMld »iiAtf 



(V 



»anoiA 



htitn% pn«A, p(K« «3tnk Je laa muclLiB jojaf» chAgnnJu j pntom dd ero fino, 
tom^rvn niA« dt quince mil |>O0i «J« on> ÍIiiUÍbso, qao liilUn» ea 1m oua* del 



CAPÍTUI/) XV 



10 PACIFICADA 7& U gu*rm y bc«ho el raochoo oa J>a ouu d« !o« 
. t cilio*, tmUrcfi ií« tubcr lo bUtorin dol nttii>, r «oído bubja AÍdo pft- 
>íbU luUKo por Minino tnQ díiíoulto«4, y coqíiIikívIo ol flUc<ito Í4« íi^ím, dlj«- 
TQQ qoo ho^undo co i,<)itflllA coiU düdc un navb oon vioht« coctmrto al tr«- 
T^ íA KÍe^ pdtaoSr f ^m hMoaáú mni^rU li \ü$ dol n^rli), []i£4 aiJ!«tOD «o 
tf«rfft, gHRT^ir^n Aquol «nínial }' b imbíeroTí «HE t^bro uncA plM con Kgb* j 
tnvi^ Fc»rf4 «lo ÍDdio% oan Ioh demAa 4««pnJo« quo paJíoroa tomftr 4*1 
lUTli). oomo vipirMÍAn alIÍ«Df>r« l4«it1hft]M do loi ln^3fiy<, (Vitno «rait csnlfUy 
JtiboQc*, bon»(e» ooIondcMir hiotiniv P^N ^tntlanrUt dfl '|io «« a|ir4Vooli]irAii tov 
b>Id4di)«p j d« dvM ootAi fjn« Iem Lric^Ioi* ilMtt^hiLbtQ i^ni' tío «or dffnii tttftbtft 
y imJF», JitatMn tMo «t pUlnjo qu^ u Imbú dol pacblL> y hajnroa con ¿1 pov 
iiqiT«tIafl caimnov un dÍI1«Q]iciKM do bnjor como do flii>iir> piios mii ta pddiaix 
docír«p«ftd«roo diftgaloi qtjo camiiiON de Lombrc^, per duodo t4mbíién dioroii 
itntÁ >Io ^QO le bajillo el jDmonlo viro, con ol nir^rSo do angarilliN qoo lo ti^ 
bfiUi «libido^ y no fno Un tln provooho ol btborlo bujmli^ y i^turtiJiioto Ift vUft 
qtio to^A ]a quo tdvo ñrrlú muy bi«n do lo qu« pudo tnioattAfi k> lAJgrou 
m ftqiieítaoovtede SnuU MirUi, y d««pii«9 Bubi^ndulo pnr mil dificuluidoM & 
cuto RdiDO loa CücqnifttuloraH, mereció tmnbi^n nombro üa eonqurhtador, qua 
MÍ 1(1 IJARubAn y fiio n| {^rimero que de tu casU pEt<^ «tU> li^rnu. y nim otraa 
mtichwi, pUM 1n 1!itt¿ 1 una entrjkdA que hizo el S^trgonto ^lAyf]r .'^ntlnnii y oí 
Cftpiti&a Jimn d(9 Mcntnlvo^ y dltínuimarito, llci/indnl'» i U Jomnda qiiA nn rAlA 
tMTn to lUinb del Dotivdo, qno hito dfiado onte lUioo FíTaandod» QuAuda^ 
CQPiido SD hornuno Oontolo JiEnf^nc? do QaOfliidA, «1 d^oubrídúT, U dojd n 
LiAgif TV-uLosi« ciiiuida »ft faoi CcpaílA, kd ftyQdiSáUflVftr la quo lo cai^ 
bnn, «noi[«oiiLl ftl PadroFr Vioo&toRoqUGiftdJi. de tttOrdin do! Padro 8ftD 
AjEOKtrTí, (jiie fa^ á«Hti JornndA d«vdo«8U KeÍDO, A donda lLM>fa nnUftda con 
tflotiUi do FrfdomAn i «1 cant padre doipa4> de biberl^ b«ch9 ol jumento bue* 
noa Mrríoici^, ¿ U vu«1t4 do k JoniadiiT quo toItIoil d««ljar(tudo0, nf^ciodi'* 



«AP. ny) 



VOTlCUa IMC LAI COVQCIRTAa Tt ÜKftVA FIMIt 



:V1 



les U lümLf* lo iuAC6 pVfft CvEHur, tim Jejnr perJur oM» ilo vi, |ni«i «Oft^flüa 
Ift «Hd^r* y coo iBb tr[p«5 hicitjCi: murcillxe, / &uu IulbU úcl cueto coralwoOp 
bica iM>cido,dcBu«rUqu« JM »¡i«Eíi IniMí eu vid* y mcjoi «n muori^ loco* 
rricndo ¿ Uccipo tttn ofXrvdkA hJtvtbrc, pof doail* w puedo outcniler loa tralu* 
joa 4110 m nioi doculrímloiilcM m pcinn. 

í.^ r«Mc)oft,pttn,lo(ii;iw tuviorvD uemoUoí soIÍmIoa «b UJat «lol P«£ol 
Ita«U l!o^«T ÁdoadoliiMun Jojido ]c«Mb«l]cw,y dovdo nllii'i U|iUjfA. Iilive) éon 

h eu ticira, j ñ bíoicni lo imrmo <cd el oro qmo do cIIo4 lubiu tomado, |«i* 
qiio fuera d Ua mano» ilv Ioa C«^i»actt y culJudw, uo oobrariL Uut ntín oombrv, 
C0MO «o Loslguíú do l&i^u« cvci & hltOt \£}iúT¿ÁiiMc pai» BÍ <CQ c^titoU J diu' 
¿^xt á «Uo* platina, i^uo aLJ cu lo plaj« lc4 dijo do oiU Atncn : V«idiid«»- 
nHfil^ e«£ci<« y ooiDj«ñ«roB mfoB« £o me fu«n posible oroof, ei por mü ojoa 
nob UaMera rtatOj Mr tOJito «1 Yflbr d# l>«<*t«üo]«e para sufrir lAbaJo«joa:- 
pT«nd«r di£oiiil*doi, poro Inciporíoticú do lo» muckiu £ ibveaoiblon qu«on 
oMa jomado lo t«& ompretidido j vencido, ao b« dcafrn^oóSiido 5 dado oleo- 
YJoiioitoá docir qu« otro qtw en Aaitno OAp^ñ^t, no pudioto b»ber rompido 
<c«ollBi,y quodo t»>rr¡tlo ^ O'} fa^borlft» c roldo «& ocmlod« qu»fti«fado 
nt» lí«rt« me la» IiiibUn cC'ntAdt', «:ooda TOrdod ^qq Iaa Igo^liiu por muvbo 
r|u«>o EÜsrj^nca «u fsi^i olkboncruqaodnria muehae paeoft atrjn do lo qtit Icn 
boUio» cQOnfoc?, lul do flliiLinuM o^mo do promio, y »i «I c^ro ko 1a dobo A lc« 
quo otiii pr«40iitM| oa may mnjor do lo ijno ta Us puoda tkr ooa loo de»* 
pojo» y pitUjcn <iu9 bomoa mc^do d« oslo gaorra, y qiñ^íorft yo qno «itoA moa- 
ttt fueTOD deom p*foiiraiiifii;or oot Urguoii lo »ucbo qtio ooiro «Jlot »e hft 
tciüjojojo ; pcm ti lo tuorto Itn lido ooru y 1a fciurnt, qiia llflinin, Bvkra, ba- 
bfá«o do ooatooloT cido (iQO coa lo qno l« oopá»ro do lo roco^ido, iloncLo oti tuo 
mauay buc*to 4u^>(D<iuo oo olnu ociuíoocb, quono folTarAn, babrA 00a ^u$ 
MtitUj^ ledo A o?»C0Qto. ElU lo luviont y^ nuy grond^ do qii< oi^ui to to- 
[>trúfA|o«^i^O, si oomo moríerH* mnynrtR ratonot do i^ao eii« baga mi 
pftdio ol Addaotido ca dnaC^ Moito, porgue nunrjuo yo mlji «quimera fgnahrlo 
i)i»o cwU tino m«f«c« oon lo qtto m r&purtítTtf. ««giin lo poco fjtifl bfty qD« 
MputiTg do ciorlo &o <I<.jnn áa hnhnr tnuchos. con db^fUif, 1m o»a]o« no qoo* 
rrUyvdu á quLen í^diua vcrvlr» y aaf súlg servirá do dcpoiiUríc pftiA todoi 
bi^iCfl «titrfigHrlo i qiilon á iatüifbcck\ii dv todoA flilbrm hacer U rtijnrticl^* 
Dft «éu pUticn, nvnqii^ nl^uuus quedi^roa iQtUf«i^oi D'> on;oadJ«Bd j otm 03» 
áo lo qqo d^U, les do mvjct jtildo Ueu okrgRroa «1 poDttEoíttito & eoaoo*? 
U qs* tcnÍA qtiien I» hiic'in, y que «ra do ijosdarRO con todo, comosDoedio; por» 
loa aaooy loo o:iQ« liubliir^ndo QORCodar á luv ro^onoi y onttr A lo ipi# 1005. 
dkra. 4 



H 



riUT pmto nKAn 



* ZJ* HftHeQia rtdscAT^ajulo rIU al cji^rolf/i^ dAUvminó el Ocneicl que «e 
taircTuM It vuelta dd Ja Riimndn, 1^10 llcgft cu* Urminoi &qu«l lu^r, dimil» 
Critab4n cujLndofte p\rtí«TnD pnra Itt fuld» de Ia SI«n« Ji* MiraM, quo llfgmii 
A I» iiur, y ü^roa de »(b4 rftiafos litltnrai) srrinilo nnuidu y <maoyo9, iucqoo 

Im, lo« ouilw, pur do it-jor ditlgi^noU iiu» bacur i^u« dü U mlatilBHVHi 1iící¿* 
roaUcn oiTU ni •vf'b por h¡ liubjan ijejudu ha íii<l¡ufi taoccidlÜQ alg^n on); 
y no fu¿«p iiLiiOv piiM QO <lL-j«rcin ¿B ballur mlguaO» con ifut JunlÁEidoto &! 
mismo dA{H^lO ¿o tlcu) Alonho» lo cobaron Riáf> kui iIcwíua é mWnit». ni>úü Joa* 
hñmhiaio da Iok loldadoo» qüa wdmaD idjU lo pocu que w lea Jft da ptMCDtei de 
i|a0 M oprovocliaa, qu« anrcct^ntodu jituiaciuff ijuc potna vece» lu logna. Hq 
lullono aXh ouml^ ooa qu^ AntínrAccr la b^uiliru : y asi «II» les Iiim dtvaoi- 
pirar pralo n\ sitio jr ciuiiíii)Lr brwíu i*l rio <l<j la Guirbí junio á cu^ íi miir^^tíu 
hAllaruu un onpa^ímu Wbi'iji, OotiUo lol cual vnULinri M^btu ütíl mIíUu&b «]« 
luadort, d« 1t altura d« na iudb, bíacadu por mi or^vo on el «tielo haclecdo 
Illa, quomvgúa A« imo ¿ eotcraJi^r, oraa loa ■Imulaortift y ñjfunu ilo L^a raj^a 
y prlDCÍpal» qUD kabíaa ^ído da aqoolla pravlauta |Iiii:iai5a do Ioh GuAiia n«ea- 
ntt. P«r«cfa la |p;uLe por U Mta dt* ouiujdn, <k manara c{i;o fuo rorj:£«n «alÍMii 
ilou 1'«drQ Je Purtu^id, í:uli ctJHLruciVdlm liumbrvB ¿ bunuHrln: tomncdo U pikrC# 
il»l I^sttí, qutt vt> Ifl coata itJv*lMit« Lfivia v\ W'Q Ca U Vclr^ : tn cujo |«raJ4^, 
no habI«TidoliinniJo liaMn ftllf nlngdn «ocorro, vUron que por la ccKta T«nr& 
tuvcgnoJo liba GarBv<U. ¿ ^uion le íoé forio60 hacer t^ña con nn Ilenso Ua«« 
co, la cual ooijocítodo ]o« d« 7a javln, CK^baiuu cl bfttul al a¿an y oq Wv» 
llc^roQ coa él i poder LaUar con leí- noldadov divlu la <^biüapia, ¡xir^ina 
iij>a« fiojoD toH marher^B ili^ quo pndif» «cr algúü óQ^kÜL^, j aal «nUndiiIft 
In b«owdaJ i|ito nuonUOri «oltiiL^Ot temaa, ToKicrjci A ta caravula y ttu vU^ 
calaron aJguuap tcnsíod de cfhfi«bci, ^iio ca oí ui^üaarív bÍj:eocLi> ixui fnsn ta ni^ 
Tc^ «tt aqnollu Doatati, j «l^ca corno «nlnda ; j voNteado coa oí «cjulfe A loa 
do la ti^Trn, fin ^Tt^r on ella, do lubítíodOMln qiúUdo oí riK^lo, lea ai^rojarc^n 
}iQT olla, VolvioruQ ]ik ruo]i& <!< tu t^nravola, la ciaj paaú odolauto. y oí portu- 
j(ijf4 ddn P«dro, Inrabl^n <oa tti compaiJU, ¿ bu»car c^u lo qco loa bubian dado 
m£i qiie ooiaor, antes qi;c aqtidlo ac \té nojhbnne. 

4-* T a*i ^iaoLÍo haoia unaa ooráillefaí., (jue loa parocb Undrían le quo 
iban Á biiKiir, billfti^Ki alguna» Km^atírao y labnaxfa do yucBM, ahujannA, 
pQrUngU4T<i« y baUtoi, do que comieren, y c&rgarati i au gonto, aon^oe do 
noolio, pot BO «r íonliJo» j aun por llcgur mi* prwlo fi bi Ramnda, donda ío» 
ooüjpcinflrofl quedaban a^^uardando <¡\ refresco; co^Iuiou 'Acaa Líjtiluia ^«mimoa 
do I0B ntiií babUa tpitdo> que loa vaÜora mes volver iwr «lloBf pm* en el nt«jo 
dic-rooj puw, MI unw cífoagiu paotODoaaa que apoaajipodFanuEr de ellas loa 



MTí) 



voTtct^ DE tá» OMC^cJATAa I» TII1LEA rinvt* 



S8 



ID^ r^kW]to>, y c^ua ii» hib^ic ecmlJo tnclft yüc«, porqiu ka q«B bábiaei od* 
IrmaCÉido do olk, «cr^ocioran bion A au corU iuj af«otc«, qu« >cc d« «oborrubtr 
tft& £fi«rt«rD«fi£É» oorao «I mujr t'Uoa viuo^ 1« cuftl tuo«d4 muy d< ordioulo á 
loe qQ« na cooncía^dú sus «{«ct^ M o^bon «a nx «Abor, qiiA M bccno, Mp»- 
ciftlinatiu gtrittdo «oa k hnmhn\ y aoi T<m ijua e^a ^U H«1^Ú3 c«rg*d[t lea u- 
C¿ciA^M,iMiti&lbibM) cansada Ue»l>csn, d« maner» i^izcnop<»ÜAQdarp«Kiii «tin 
lottotM^a |do; A q«i« ajado ntKho L» inin£fíbUij»ki do «^qoIIu tíorrv^ 
j «o» Mtoa tccídcíTtai, metidu en squ^l pAMand, no lc< f ao potib)«Mlirá 
máft ite «uronU J nuiuo, á lot ouiIm iit Ioa qns «alítron, ni «1 0»|úUi3, n; en 
FabioFérttinJM qti9 Joa gvlAbt, citnrotí Ú4 «oo&mr. 6 por fumoc^rtM qa« 
•aldrUa ofra «Hr*«co d« kBocb*^ ¿ ()U0 d m d4t«nUa il tyndnrlM Uaibi*a 
•Ib» puncmian, t mI d«jjlndo!oi «□ acudía liia eiUoina nc>o«fd«d, llogvoa á 
la fiajpulA, tlonJo íaa fAraniít fiim^iIfaTi um daofrulo nin^nfirAl ñon Alman, í^iia 
|M)r a«r oibraA Lo rorríaturnijcicn abtigvcion» üd nmulic, pero cotno toqU 
un Uono d CLiruí >n do oro, qo bübo lugw <lorM3a cu|iC6n jiíedad, j luí aía «lU 
perccicTOD'af|iieUua i^nareiLTji j clüoo sollados abogados ilol Aolr ¿ muertn«<]« 
U bambit, ú do isdfoi caríLcN, pon tic «a ui]-o miU ¿e «Uoa vívoa ¿ muerloi. 



GAPÍTri-O XVI 

don JtlODÉOdo Lufo la ttioltado la otodaí da finta ICiita coo iabaato* d* ¡na 
eon^^oret BtptfliiOOcnoMtodaMnibra iiLDcrlado— V.«OnilAr«iii«Tir«idtiacÍM>td 
SDido j ^ «ia«— 5^*Ltfiti;ndci|i AloQMá la anidad, habiondo dado onijiM («Ujpadm 
Aa U ^BRa; flmbircua cu acoróle j *Í«e con ti lilliijv á &ifafla. 



10 COUO ^a al Goavral dúQ AIodco tonU la bolaa llana, j loi daiMi 
• «n la TUíIlA do E«paiia, LnoL^odc^cU jn larlo al uo oja^uUi-lot, no 
lo pffod6 datoEuraa mái «o aoiradm la liorrn Adentro, aino Mgutr al 
caoüiDO da Santa SJeltU, jiira Ontxli» mandi'i niirclinr comíniíndo aln p*^g[ro 
Jk buoo po«o ba^lA qU4 ilii^Ton al quolUmati do Ki^rign, donde fuv lan brava 
1» gnaiabaní tjoM ollt ]<a drorou Im Uidíoa y la batalla tan roñida,()Qa marioron 
aQ alLi do*CÍdnt>i adipofioTc* j imicba CAnt.tdAd da Ina ooi.'nigoa- Allí innbctn 
tocadiü A UQO do l«a |>«flnCtA qtio Iban fiiL el oji^rcito, <^ii« no %^ ha nabídn 4d 
nOirbr«, mío qiiacrft «^ctr&njoto, con Id prisa que I0 decorado dar olbambro, la 
icatS na caballo i G^mox dol Oorralr J Mirlándolo tiri buca poduo do una pier- 
na, aa KOtíú ú guisarb dosdo ni pudieíOD raatfoarla auD^]ue lo buAcaron^ ul p^ 
T«<Ü as4i vlfo DI muerto. DMddOtto lu^u* 7 oAtraaboi fuaroD caminindi) 
lurta Ik^uá habana rflsa, donde hito parar el Gcntral ^didiaiiUnder 



u 



niT TwXito tnión 



á 1<'A aoldtdM QUe f lutnLa Jv ^^uv Uidun ileiiGaiiiaii«ii «1IÍ ftlguoo» dina mimurM 
m ¡bn fc lleru 4 fiu padro 1u ntiovn dv to luccdíiio, j t\ OTOquSfl^mh/ lublia 
itinUJo OQ Is jurua Ja, ;- lomacdú el <]anúuo oa proK<UTÍÚu de hm íiiIodiüh jUira 
SEi&ta 3JutA, j ol baguj« jr crinlve i^utj LubD oeueei^t jr m«joT U p^cclcron fc 
tfu proponte» £ U tm^ad do la jomada dinU^¿ di m^o IloYttln A uupajcrBUjv 

•ntoQoea, [Am qu« lo njndar* i 1» «jue preUndla, puu por «í «olo, nul pudítr» 
valu con aWo* 

S.^ Quiérelo dMcubrir, g«ucftdo, loa ifit«DtC3 «^q» llevu, le ilijoi que aí no 
ftjudu k cUoa, aoiIto» mr*Bio« de voutuní, puve uucwlrn buona »iiorto uo» U h* 
traído i Ifuimikiioft, 7 u&l KomeibaiUrAa l&n mm» »i d^ cnU h«<:bA do ncebo 
d« «alLr de tintu EaUQri«s ^nao OQ cfttu joroadiL» M padecen, y mÁt ne cuuft 
ol ccuxunnrlMe tiÜiom, j «or cierto babor du durnr mJl Ai|;kie / xoáa» coa dúff«* 
to«. Q^iloro, pae^ «i pudiOM aujnr caLoe, y procurar tener pulo oq ft^uell* 
buOD» Ucrm d4 España, ddiidc coo pooo quo qq hombre tocga, ñ l<t eebo ge^ 
tar A tiempo y buqd, le luco y C4 «Atiabado iu lodcw, y eo on CdUs fícrt» doe>' 
do ua iKimbro nv Bo piiodo nprijvectu de U la&n y cnbulluí bÍ taoitrar au re- 
ht doUuto do quion lo t«l(mo, y oal jo d^cormíi^o do d&r brncA do ^eote»4ta- 
meato DOS omborquomca en udd da ottoa guIoonOA c^uo c«túa od el puerto. Cea 
«Uo oiTO qao ilor*moe, quo «aor^ue pniu Lodo« {09 BolJodoa y Oapitvixe o» poeo, 
pvfc 1100 6 doB ñurh »X^0¡ quu o» lu mouor {>ai'lc quo doi rapnriMetile ámí lao 
Cftbo oonio áOfiaoTÉl, y lude Ira dom&i büni oé quoü liui pidíorat ene les dUnuif 
e^a eon de Goicodido« todos lou ddejdrcLto. S¿b podiací rattrdar oitoA 
ifitoetoa ver d mi fodre ooq neoooid&do», quo »ó do beber pagado ton llote« do 
loa süvC^ea qoo viattnoe, por do toaor qoq qufr 1 pero todo «ete TÍeaoieor 
Toixite di'ai do üiluQí'^n, «u Ir>« cualot bAr^a encndas loi doldodott 7 1^ rentan 
quo DOS he eorr¡d«3 atora, les corroTii i oKoji y lea Ileitari Ue muioe eoix que 
lu^ga pan lu neoccidjidoa de kn aoldadojí y Ui cuya«, y do «o eoboti menea ni 
lieni falta b quo sbora teaomoi( por cuanto, nrmgo¡ la Docho qiio 10 ariiore, 
lleroriü coa recato alero oí cavío qeo yo te dijare, que yi> tendría diepuetto 
et poder Laoctdos luego ¿ kvela, antet qaeaBeuMiLliios nuetlreepropútiitea^ 
y tu« auidadojt déjalos de nü oargOf qno yo i(niát4 de prttmiiir te aui^tadj ^vtte 
yeoiusUft suerte lu puente úa Duoatrea mocois oon que hiy pire todo. £a 
todo le ccoocdió el oriado deqmée de elgUDOB rfipUen'ii con quu futrou ecerc>&&- 
dcae i le ciu^Eidi cuando ya do «lia iba laliead^ la Dobles* ol reeibÍRÜODto del 
Geoerolp «usado oato itaa dioieoda. 

^J' Con que oe acortó la pMties del codo y oe coftioniú la do lei ooi-LeaUs J 
bie&TeEadis de Ion do la eiudsd, i doiide etitrú oellando lo del oro, y como no 
ds|abs i loa loIdadOB y üspLUuas tai» qu« ni uno del |4U«jt, que aunque poce 



Ib 



04P. X¥l) 



teoncus u Li4 ocvqrtsTAi di tuisa fibvi. 



tS 



jdlbja; pero ita w le oculiA ftl Ad^UnUdo, «u pftdre, Unco b dd en?, qtM no 
!■ vmifM A untcndcr, y lun a] bíjo, qao m psdra lo hnbb eatea^ído, lo «qrI lo 
f(i^ *»)>it«Iu pAn AbnTiar 1m Ajecacíón <Ia pit« inlonlcdt 7 fuf Ao un DAvfo que 
OiUt» ja («n bftome á U vela, <l4*niro ¿« pooon dla*^ conofitA m viajo OOQ 
su criHln, qtie m el aCloncíd áa U noohc lleviuo A cmbamr q1 dtOu T vtm luj 
qnipa dfg« ^itp pAra untnfntAr el onttcjil trMf^iSo ti iiftrfo tairbi^r la Hhjt 
4r m papdro; ira da «otn In qii& fiKr»» bitAbilo til dta lo iniilicfA, qiio aa Inilna*' 
tm b«t¿ para duva A lodo biienii maña, buta vftrtn «a «1 tiftrio cnn aa ora j 
criado jdsdrle ftl Capltj^ri de ^1, <|ue «ra orden de su pudre, pan olería ditU 

^Ott Mttdmoc loB mariooTOii, 7 «alíoado Cija bnoij tl«ai|Ki d<l |nurto, ftitrofi 
00a él bvU tr«£ar A lua do Espufl», doada «Dlmnda 00 h oorcc, ooidbdsÓ á 
luctf don Aloaat> dcanut^rhciofiCe» A <:l«Lí ile Iab miurítii eu iju^ dojiSa á tu. 
podro j A küdoiuAa C«jñUuoa;r i^ld«doJi. E^rÍl¡i!> «1 A<To!nntvda o] Knaport- 
doT «I boobo de »a bíjo, raplídiuODte lo mmndoni oorlni bi oaboi^B. que puoo él 
■0 6lrid¿ dol rtipoM <iu« doblo & «u ptJro, no bajr <^bo csputoreoj ol podro te 
otTÍden d«1 amor qt» so dib« A su bíjo. PuofOa «eUa corUa «a dq tiikviot qut 
Irnn el qao Ikvata doa Alonio, 00 biro i la f cl^ co quo tbo ftígulíudolo pon b 
borlo qoo Icn hofato bo&bo «1 CoptUa Diego Loptt do lloro, ¿ quien Labia pro- 
lDeCÍ4o dorio ol c£g>o DoAe hoorMí^ do lit rnilioía, Uiea conído du qno ao hu- 
biooo foltodo 00 elld, j 00 nobrliio Martín do CoiCiilooo, j AIona> de GüsoiAxi 
oomc4ra mncbot Capitones 7 •otdodoi^ que llcipidoe i U Corte, j dodaa lot 
«arta* del Adoloatodo ot Hoiponidorr moadú dar lo tm oí tlfool del üowojo, 
qu^orocd Liooaeioiio Vil laleboe, poro qucoeoute aldea ¿IoaaO| ti ounl^ounquo 
por OMo ocuooeiía £ao prcto, >o oopc dar tal maña, j oprevechor un bira del 
en, qoo lo laiitto por quo ie acQ«ol4i, Id aaoú tHTnbidft oí pío dol eopo, j cu« 
tuortoi loo ofidoroió con la eoatrnpdfta del ore, puca na lólo aali» bien do oub 
Olfocki^ Úao qoo &ogooiú mooboa y baoooo ooifgoa, qoo dcopaeo b ojiliacoa 
i rendar libro dd todo ¡ ouoqiu lo que m&u lo oyudó ÍViú ol morir m pbdn 
¿ poooi au«e« do cceso oí don illoaoo llegó en Eepoña, 



5€ 



na Y 71:^00 fiTV^ 



ri> KonciA 



CAnruLOXVii 



aiMr«i dfwuiirimlonMa-'^*' Conrtltm por «I Ad*lh«ULdo r •*!• a«t«np ijjido «üa 
lucák t» BBcImloDtpM lid llío 6iAa>!«> i que #o offc ^¡^^ d LToaadAdo Qtti«da Mw^ 
sMdQ Qnfiftidii— 3.* JfáCfb b^rj^uitiiLu pub «1 hid. y ifi-^ftopH lodMaAfl iif<?Hu1a 



10 UNA d« Ias dadfld«« iDiU corrí 1>it¡c!«a ¿« <lexgrfttíii« 1^19 bjilb «n 
.Ifls hiBtorLiAd« Ju IndUn^ in» ha pftr««]do d«nnpr« 1a >}.í SaaUUnr- 
ta, qoo ptr«oo qii«, ccraoOAGaAdo IftA puortd» p^T dcnd^ k» estntn U 
tícm ñnnft, no r^UIrim on &}l» f^tna «n ndiuaa Ton dwgrnoindna •nrwní íjae 
ctt¿c rrpnrtido* por Uh cEudaJw d« ftdntm, pa«g d1 «it «TU hun ¿tltndo miKT- 
t«ai vlolonUt dn «rui Gob^VDtdortt», como homOH didio d« Id dtl Gobarnadar 
Biu^a; iccendic* inu cadji fAAo; roban ^« oarurÍM piratan; ftltftmíontCM 
ordLil&TÍciideina DuttunbH iadi»s: bambraa irro^iftTftblod oon oafflria4<3»éu da 
pflitCtlQnclAG j cont^gir.ii^ «xToó Dhorft eo «itA DCíuiiÓQ dft Ift Íd& d« doTí .UoEUd á9 
T«ngf) laii hnHt dA utio-i oilfiníiimn üin pftütlUniAH, r^ue OOn murbt br^rtdtd 
d^Apusbaha 1 loi h«rIdoij jf dftIoH sniTi tftit il monuiitffi. «jnn pnrn itbrflvi» fo« 
ofioiM AcontofÍA sobar quirico ^ vainUí on nn bajo; de ounom qii« no ao ta- 
flíui los enmpanu por nía^no quo w morfa; ^d pnrqno <t ■« bubienm do UILcr 
É iodos, faoTA menovUT i;tm ntinra ■^'vmriin; j ;A pnrr¡tr>f el diToor de «TI»» 
no dn>iAfijAii6 & 1(M dtTQiüi j doxbhllmñonn, viendo '.xa fiiAr^i^que caiiivfft 
Unk la onrenn^dud. E^to Is (¡uruba !h-i hu/ju pnr» no pod4:<>« ntDgrvr «1 A le- 
Unudu^ uiíb t;uu «1 baulio ^« au Iiijü, au[i(|uv fii^ bivu vcaisiijüaila ia«ati* 
CQÍ«&toH¡ pura corno wo vi^nfii it rnrnr o» LÍieeiva dt r^iMinta, ^tlfi <|(ie íoh <Tb, ie^ 
gúii lengunjo d«t Tul^ii» cILa Ion quita y lit* vurlT« 1 dar; ni tic «hlo ^ra b> 
iaaao« ^U aentHi, y au poca jnludj anaquc om blon poca. En lo ^bb :iiú cnr-* 
g«Tia«t pbDaanüaiitc. era trn d butn litnpaolu i; o «Ivucnria Jar i 1a joiDuda y 
cufiiod iJutcabrimLtmbM «jue touU ¿MOD m liicÜQbiju, tuiífóiiutadoM coii Jim» Cb- 
^t6nea qu9 touiau •! isbmo: já po/ im* la cíudotl t»ik tt«c»MiA^ J« i^-^uiídjii, li> 
qiit no crapi>ca«nu«a<1« Ua«afvTiiiadnJsfl, j yi p^r 1ibrart« d» cocflor^n 
flllai, bacK'Q^osiv i bj Urgo tic atjuollo* siroa oodU^obcij, ^uc andabm en &|iiel 
piwit9, j aas ao podía vOApccbnr qve aí no dinpcmfa d AdelnnU^D «ata aalÍJ 
dn, la ditipoudría la ^ntc linaiLTiio tui'^ per dc'iiJe (ruilíettp jAn tibrsr Jai vide 
Je «üLrv lauLuí iini«rt(!i. Odtttrimuiudijio «I dvu Podro á r«n>vJ¡ikr falsa COQ 
ecbar la gQLto faora, t^o ifitíto bncor nada «orno bambeo ouftrdo, j qco Ci^ todct 
de>MKbl buonoi a(HOib.vi| aln contar coiiujo de loa tain antjguoa Capital»?, j aa| 



.«Ar,jtTij) 



mriajha de la» cncotisrAs ta: tikua rttK». 



07 



e«kfl coa breves |ifttabiu ént ¡Blcoilc», it ifuc Jica<t¡«rcn todon cod £uiU> pi^r 

S.* S£l» fue oünottcr, Uíata¿A 7« ««i U roluaUíJ d« lodc« b íorntJa, d« 
tlHAmüurpcr il¿od« ac lubJA de Iwccr. j <;hí (Jarróla y c^naldo M li^tlfl <1< td- 
«nv, p«ni imyurva j luóti úttle* cicBOT^brimienloe, ftcpero& de lo odaI, d«Bpoé«¿4 
Wber p«]ol<4Ío 6Í cow ood dirúrvn fibrocortf, 9I d« los na^ ftiiliüuoa y ncM* 
todcM AfHta&fA fitídoíir «too do hnVkbATi tiorní qqo por cntocoM faci« PU4 
«asraDÍ^nU Mg«Í' ^no la ^c lea oKcimioAtoe dd ífo Grande de U MAgdahai, 
poTt|UO \a áo\ o&bo d* U VeU 7 luguna d« Alnmcnibo ^«0 miraa al otl^i ja toda 
•«taba ilMOobáorta y wrrida [íor cnuchoaqtiQ Ja Latían piwuio, d« U Prorlaíia 
4* VoMKofJa p)r la porU d« U boch d«l rio C nado, ijq^mIo da OiMt« oorTiatt- 
6^ la eoata advJkat^ Miaba In Provincia do Caft^g^nat büa «afc^da yi do au- 
«hoa: |KM« lai liortM iJ« Sa&u MirU «aria Jo ttiugi^n fmto aa^lkn* por«IlnM, 
ftiaue prataodar «utrulot, pQo«d« Olla ya no tonUa «xp«tiaaeUA laTj^<lfia 
naUa roaiütaban aa úmoo* [ju4 an proT^*hoi d« Jos aipoüolQH rus «cklraJají; y Aaal- 
HWfttt, ja Oteaba ptuda y dMCi.jbltfrta toda U tiorra ^uq b^y dotdÉi da laa iio- 
ntm de Sn-att Utnjt, como 01 «I Vnlla do ITp^r, y otroi ^tiapov aUI luy con 
aaa gr*a¿«a rio* y «iiubiudaii, y íjua auni^ua o« vordad qoe iiattan llogeiío 
tloOTfava t cioKa proTluoia qoo |4» a<)LLttin pulacoftti&a COd el KieQiaBda 
j «o Uiían ru«]to ¿ ulir pof las nuabaa ftiCarioadadet que dubiiii ¿ Ich <otd«' 
ilo*,ooQ Uhdo «iK>r ii<i bnbiaa g&brad^ miedo da «Ogiair \»t ribernii de ii^uel 
graarU^jJor haber iido mny manorai loa tvmerM t^no loa ptiitieraii penar lai 
MÍarwaiedaa «jae pícarotí «t aíjuella PravlaoJa que tai etparsmxiii d« qu« nallo- 
■aren qtte ao cod^aBun mi^r^aei ba^taiua naciuiOfituababU grandw provífi- 
c«a> y «a «Jlna c>osieiiOTíA ríqneiiA, porque aegia «*tabn <lo bion pablada el ríg 
an coda aquella pvrte que hnbUit icido viiU, no era poáible wr ini>noa I<^ dn 
adeIaK44,d« diM»Íe M babia vonidu pt^bUado aqtiolio jio^tr^m. Fftf ilmcaio oori- 
veoO^tToe ««£«■ TaaoriOH al AdeUniad^^ j 4 <i] T^nÍDMteel Lio^TJoiada Guciab JU 
■Uooi d^ Qufeada, por »«r titaaal parocM*^^cti(»<r y ^loamateríabicDdiftpiíOilA 
para dejiriaooDvATioür, por ayudaí tanto al4o«oo qoe loaUa ú dciaciibutnS'^i- 
t4>» ounva^j «li tooiadaroaoliiOida por todot de Mgiiir «atrit par«r«rm y lum* 
bOfle to»6 también «t Gourato JIiik^i)?/, <d olrewne á ella «rvííndutte al 
Adelantada da ooftcodíraala, porc|tia aarqna «ra hombre cjue profranbn Itftraa, y 
tM pooai, a» también ninto {[albirdn y da g^llnrilo brío^ j «(ito U'^ letru oo lo 
hablan arobardade Im fiuriu, antai oarr^ídalaa, pu«a la |>riiileuc^U, qt^OM 
muy bija de bis >tni"T tiene por print'Jpnl rjcrríi^íü U<rtpJ»r lo* bríos j^ra qao 
con AP«->n y á »a liMapo m eroj^'^^n «n ampTMaa g«netcna hijwi de Iük alten, 
^b^ y bidiIgOB p«caatni«nt^, J laf U« Ictru (Otto OVDftlle «obre al oro d« 



«o 



VtAT rKDfjO tívúir 



(1.* >4TICSjí 



CAPÍTULO xvm 

30 r«d*o»!i MlltomonU 7 nnÍpttnee(m{1iT«DiUdMgT>iOluAdlranupanc«. 



10 TAN llc^fttdo Ui9«como du «tponuxiL*, ^r Joa colcuidoa fttrtM 
. qucoiperDUn c«g«f iU«a«lrAUjo«, mlkion dd &dIa M«rU omi 
m Gcnernl t^utrnüa tnd« k tofi^ittarU y CafiUn«s i Mía día* d«L ttot do 
Abhl d^I liño dal dMinUnt'? d«l Sefior üo mH qniniaalo* Uoiuta ;■ tiotí fl^^?) 
cu prDM^(i«í¿D 4o Al vi*jft j j'^rd^n «n deacnbñuüoDt^ do lo« s(v:tTaiobU» d«l 
IL^o Grftftda de la Maj¡d4]vn« roodo froTcnidnA. lo mojor qna «O pudo, do 
todo lo ra&i fmjicrrtiDto al vksjvp j como 00 vr& lo mcno» el ll«vAr j>rovoiiai«D 
tti Uf comí «ipírituklaij «¡na lo iiiú« p4ir«ki quoiool)* A«]lu, ÍIah ol r^dro 
Fr. UomÍAgt> do lu Uuu*, do U OrJoQ 4o N. P- Sonto DcicoiugOj j «1 Podr« 
AntÓLi dft LoAouio, cltfngo. con buon x«cado pun pcii-VT ¿txsif mí^a doodo M 
ofreiíEMA opnriiuitdad- No ot^ntínlnr «1 AduJnntodo qu« ía^n á ««in jtiniadjt «1 
C«fÍtao Juoia Rciíje d« OrojooU, «iiio qu«dAno #n ou oom|MlIÍn, ^nor botO' 
bre <lo ooa«frjo pnm lo ^uo <o ^.f racicoo «coren do *ii ponont; j^rooon coa- 
dlci^u trit4d4 ¡XT o) AtdelAiiudoooQ luTonícnto Jimcotx y cua [« CspiU- 
1100 i|no iUnii con «I, <^ii« Imbían do «ritrar oa igunlan pAttot do lu f^^oandAí 
qtifl «Q tiiHoun on n^jEiclU jnr^Lidix coa Loh dQini\i CnjriEatiM t^xt* vtniMt y corno 
6HTg«bt« IkUfor, puM no «a (|TiodJib« oic»(ndo do voiiír «n «lU tino jir^r ni£¿& 
d0 müh ImporlnnoU^ voiuo lütin quedar ooa oí AdolnnludopArn lo dJ«to. Apoooa 
dfu qiif fnlkrdn icit bi^ldadjit, \t díü tt'iuTa do M^ove d« OaiDpo «1 Ad^UnUdo, 
«n roIntilnMdn ATirít dodítlio nfn. i^nlJdn, ptim, M «J$i'mu> dfi 8anU Mnrtn, 
ramenzá t uiAT'^hht' k viudita 4^ft (n Provinda do CbimllA, f^no ««lA A]iRruidt do 
8inui MnrU f^iaranu Tfgiios A Tah TaIiIab do Íai Frov jncUa do loa Oaribra. Ea 
ttcrm alj^o fnlta i3e ngna^ [HibtnJn ¿o g«TLt« doünudn, oorjiulcntA, bc1iüO?iii j 
bten^xjvrta «n intin»jnr«rco j U^ctiAE»; unn do yorba brava orí «lUt oomo 
nn Iam doradla Trorlnobtn nía lacEnoa ca gnnt« airaldriradA, y <joa ninca poUft 
afno on onib(iAc«daa y miij i mi n-itro j dh prAVAiiiilaa nujdoncji di> haoer 
RMltoi^ COI» loa cuaIm ArtHdc^i hjvn rodhido níompro monoadafio d4 loa f«|Ni- 
í>k)lo« laa v«!«« qoo aa Iok Iib IlcIio pntihdo», quo loa nut^ntrui df blW, do dondo 
lin siiorrtfdo qtio hoy «c orlan |H>r cooqníat&r, dctipu^H do Ij&benuí íni«n> 
lado pnr iou(dinK rriTiohna v*^b, *n ^ipfLnai pftr don í,íipi> de Oronco, íjua »ii»Stí 
mtij dfi pn>jif'i<]ti:i i% pi^b\r pr>i' 9I TapU^n Auionio Ctírdorr, mny doapn^a fíe 
e»Ur. Aptnaalajba oDtraik vi rJL^rcito on o«U rmvinoín, oaaiidn piir a«r [Vi*u 
Ii cuinida r^no llovabim, ccniL'UJBiroD d sentir «n falU, paro cujo toporo k« 0&« 



OAT, XVIIl) 



ximajLi E>t ULS co:c4(n>rAa ncc tikis* rtnirK. 



61 



1m veftKfó, «al>«rOn á corra' la eomarca v twichr aútn!d«, do qira jnntaroa 
nojp bctcA «cfb, j con )itdí«« 9IM cogictccij U trojvfon aI oJírdt>, doüA^ tm 
nfvüé por d GonvnkL con «Igmia «Amo dtv vesArl^B q«o lo btbúici o^nil? 
con ÍM o&1»11e« y p«rm«, 1!* ^u^ wi mtUntarítn lo» foJijAil^it Blgu&«« ^tM^ j- nj- 

nra IsdtJi t rilc«, ()e<pjT4ni6ii. malta ol wbollr jr li«ciaodo mil oxtrviutíS, coa 
Já^iiMJi j Bcdonti* j j-todoio <3cTCCb» i uno <!• 1o« mochnchci cjtio hat^fim l«í- 
docaotlro, aa tbni¿d« i\, y cnn ibmtiim&fl Ugr^mm to dEJa tjce jitim ^1^ 
tt«nd« la bjj0, ib« «apHvo, í]iio también «lU lo qtwrfk s«t ai «a <»iRpitiíH, «q^o 
fefeelo y lágriniaa ablanda icii Unto #1 pecho üd Goncml^ quo no aúlo lo é\l A jin 
bijo, iJvoil U^loilon htlfoa (¡na •» 1u1h*& lnfi!o prciM, T<««Tvotifio f6^o & 
Ttn TÍojn f)ii4 la« ^cUm pcir ai^ioTln ProTirtH», pj^r l<^ ouml Ta fiif f^rr^iio 
r^Attinr d jieud Ur^n fir^r U of^fraJA át^ Invierna oon qiio ItA ja TT^i^nuilfi ri 
Bte GtBftd», ha «a¿i;«gv)i d« aun la^^iii, 5 aaí M ArñinAroii ¿ leu do U Pn^riads 
do lo> Caribe^ por «r tiftrm tni< olw, coa ^f»e no dpjA do roií^irse »Tgo j^i* 
lIsSAmallíro GtauJs j dISoii!U|4C inús c! i^«rnÍr}o, |>uf4i ]uirri TinccfTu qit^ 
H) p«dltrn (líuw-M fiii< romplondotl* nuoTO j nbrl^mícilo *ntra hIoaI^iiíod por 
áApwwntrnu*/ monuiüan; á mn,viir 4r«trirb} h nfiiLiTI-' «I tía un ^Adihlnjuí rio 
lUmodo ArÍgD/-Oj qno^jtA ú rcmnk do la I'rürlccíu tlu Achiiiiiln, v\ cuiil, i3w> 
poév dft liab¿r«éte tomado Tai1'>j ha Iiftbi-rlH lut1]H<f(i« ptir soH iDiiukfta crtKBCo* 
l«^ (u^ nooavío |inur por cnbujsH A ngi* ^u« B9 hít^ícrtih do Us buiíACSt r 
OCn» oordelet ^ue nl^nnw iTevíihin, nc mujr ii [^rop'jx^to Xo^ ^M nqnclb: 
pero AConu>ilATi> U i)o¿tf AÜliid \et mejor tju» pudo, «iii^cjua no fu f lauta <¡tM 
por «1 tn<1 iiclr.mzo ni piuur Uh nmisi, camAdoe j raaiAtoUjrfc uo se prrdicAft 
mvcho d<í ullif Ju qito Uubpn^» uotiiH:^]-^;» II t¡t\\* bion A »;i cojtbij \f^z ver Ik 
ilol U(u ltnkud«, jvr ciLlrc lodoi (»tü> rntcrboft m ^jemn 1n pKu qno ¡iu¿í«tod 
|MU« loftur Dombr* tío )oit bctj^tilJaeQ, > qD« uio n Iva ptiviHVD ndcJa^iitc »ia rer* 
UMvpcfijuenuii^aqcanmlcj «alíer^u lila fiaota MortJi quoJí^ coactrUdo (|ue 10 
juntsKii en bi P'utíucíu >1q Softipallón, 4LM e*U pccxk E»«fiO« de cltn Iü^uaa «1 
r£o artít*. CVíQ tivlo eio dtP^nba d OouCTml vems can «Km iintns ptLfO MC<irr«T 
CQ rl]o4 Iaj oof^ruwdAdAí Ío alguno* BQldndon quo K> tcní&a yn [kidcm* 
V eo 19) bftrcon Uhrt con Jgiln alivio y lo datÍAn ¿ loa qne lea «Argia por 00 
pohx antUr pov -f. GtmfDAaJo con taioa uoídadiA llegaron A tum pobla- 
£¿n HülDAdA CHiriguADÁ, de k Provincia do T<iLV(i]iiacf{oc, k donde loa rMÍb¡«- 
rotk de p«i TdMoanMtfotí AtfEuQOsdmB, ivpuotto que con AlpLn cuidador por 
no babor bailado ratlro da Io« b^r^^líaO* qn« yn, e^úti »o cuenta, bAbr0n 
da baW napfJo alUr J acAmpad<>; )' aarf bnl}Í«TA aid^, |Í do |o# hublfr» elajii4o 
Joi pa>j« la dcj^i^^io H^^ '^ Auccdi^ A b b^cft del Bi'c üri^dc. i^ua p*ió nsi¡ 



es 



TUT nwo muám 



2.« SilMi-c^ti il« SaoUMoiU lo* cEoco Ur^oAlinea 7 Ufiaiertr» 6 o- 
nUln, el Mí^ranlm S«iilo, £ mía dbi do «ouo «lió 1> ÍQ£»nt«rÍA, y Bqu4U« ño- 
cha dunniviOD en un uio6n. junto & lícrra, lUiuado Ioa Dlqu««^ y otro dk, 
aobs qaa UDAiiecicKj, Jucvca Saulo, comvDMrcn i pr^Mpuir lu vujeáU 
boca deL Gío Grande, á Uundo ll«cindo, ^ui«o el CapiUiíL Urinas q^o «u««op, 
•f» r«ju;inr tfíi t-lljunoi inoouvenierilca tjuo U r«|jr«HenUbji «I ^«loto, 3íaot4ro 
Joojí, por TCLÍr d lEo Ua crecido j Uinftí ¡n'luiítft, «i^iO pura Iflacnmon- 
Í«« dol ifo DO e« poi3o cfitorbo, en enpocial ciuadu to oon raii ordioaríos cifthw* - 
Boa CQ «ua «r«C]«DtO"i qua wa 4o mucha madero j aun &rbi>l&o otitoff^ oou ana 
r«£o«a, oocoocoíbfci7«edrooqoe hANOndo d« Jaa nomitiají |>ot dondo p««i 
todo k oual haola tfimvri todoB((¿lo «t ]>í«go do Urbína «o loanoacuUba «1 
¿Quoo, ¿ por doclrlo coa m vocobb, )a lOmcTÍdad, paca lo £116 ocittn ol laa- 
aíflo«to peligro y opjni^a do tcdc«, luiaU (|tift m arr>jacca d lo etiUndrí, lo ouftl 
faulieroa do hAoer bo piloto* y TiiajÍikoro«i poro con U&ta ü^jadod quo f«rooo 
Iw «DundaliA cl miccnc» triste, quo £a£ A^f on modío do Iaa oorrionlca dol £ío 
Groado, bLon ú Jk brjoa qvo d««agttK ea ot triit dol NoHjv, m baco xina ulo on 
pon> mAa U parto do Oirugenn, quo tlerio cinoo logiuk do prolcagnoii^A oon quo 
!a haco al tV> onEniT per dúo bovas OR «I luar: la quo o»iá i la biuida do Carta* 
gooa 04 njúa ang^Hla, por «ilar U iala onrgoda cqÍa & aquella parto roiipooto do 
lo mitad dol Ho; la otra, quo «uta i la banúa da Sa&to &UnD, «> por k rotuna 
luiáü m&a aooka; po? inU, puoi, flo ombckri^aTOn loa pnEnoroa bergaalinM qil^ 
ibsn pan lonar La Tiaolto ol Wo arriba, 00 ol oua\ bibUudo «otradc, arroja 
uin ropentmo olajo, &:>n un htirncAti y tormoMo iah dH^ícho, quo liu^go allf ao 
fn4 ¿ pl-jTiO un barco quo llcTnboD. de^iit do li>t wift bargantinea, 000 lodo tt 
geota qitfl tbn oii i^I^ j Ira < tiaim ^uirf^antLTíAit fueron bui aiotodcd dft ]iui alaa 
y tvra|x>ralr quo ni lea bnil/i alijar loa iniiliiIntajrN y ropa, til omr do las domia 
dnjgaiioU» (ju« L-D Ulra Ira&eca od oaao, para quo do fuoB«i] airajadoa d« loa 
braroa nonbja A dlvoiiioa part^t d« la VüMa de Cariagona, paaada k booa del Ho. 

II.'' f'urquc i la fin^aui i> l¡[ii«htm quo Itev^ba d< retpeui ptir Kuyn ol Diogo 
do Urbina, con cíactteato hambrea, atraje la borrasca M>bre el ¡rromoDlurio y 
punta (¡iLo llaiiiaii du Morro HtiviooBo, qtio cet& paBoda vi Bio (iraado ¿ la ooria 
do Cartogcnn; tlcn^ o»Loticeo jvllAda de aconto caribtj j brava y quo £ 1& aozúa 
<«taba de giierrOr do(L<la o^mo lii* cajttfiolca mUgimd, loo qtia t^Iínn^n, quu ftiv- 
ron poco*. eUirmeiiUidon do loo ifolpoa dvl loor. decuudoMy oíh armni, alma- 
d«ad«e y majad», y cada cual yor au ptirto, di^rtio ]m mdiojí «o «Eloa y «in quA 
CMcapoao alguuOi fuerun iii[AomLlcmfiiiLedc«[!oilajadiw <Ia «qiio1l"« bí^rbarov y 
Mpultadoaooauv T¡tu:T«a. A%o moDur ftié lo doograom del CMpitAn Diego da 
UrbiuB, cityo bdrgojitJn tai arrojado nn poco loAo adoUulO <lv vbU pnjmtmlarto, 
OB UB purojo quo IIbimd la Arboleda, tiofra da ka luisaioe Mnbu» pero au 



Ua«Wi w«ita ropará «Igo dol trabajo qtjc lo pudion ia»4cr, ^nao á lo* d^ ffd 
cmbllt, ouii <I«T «a liom ol Boooheocr r tin qu» pftnKncm jiiogufM ¿« ftqu*- 
llot mrtb««, oob ^i»* cubterlo dd maoto do U uoohu, i** y wa gOitOj daunpB' 
nado fil bftroo y ki poco qtio «q 41 •« kabia otoajudo, praotinLTOa lilmr )am 
vldiu, poDHPdo^ com^dioea, |iÍQi oa polrorou, j cAnitonodo A p*la«Ur^Ml6 
vimIu d# Gwtt^ftj nnt«o qii* TueAVH MmtidoB d« foi Indio*. Al tiMiweor km 
dtjorom á Im MpaldaA, hAbifodo taíuü fuotn d» «tis titifni / |>«lig:rM, y lio ^ 
g*&do á pobUdoftM do inüÍM 41111^ urjotoa 4 Ctrt<i|;«a», n|3BrftT<*a In Immbro 
J &««ddbd pr«9cQt« j pr«ri«icrcm onn isAUtctajo» lo por voair, «oa <xqti pro- 
■igoUftdo M vitjo Lodo* los «ompnflorMí, con *v Gtpitdr», onm loa atuüob ib* 
Onúo VoluQo, qrjo dwpK^i Tolví'^ do*d« Cutagon* A U eradfld do biou lUrts, 
lIcfEtfOQ 4 Cbrta^tA, c|uo do Íc tuvüron á p^XMt oaorto. X^ dal C&pLUa 
Aoloaia Dfu Okrdo«o fu^ do mono4 Hoffto, pc«Q dio ra bdpmtfB i b ooM 
ooro4 d6 CutofjQOO, ca tut tacón que llomao S«mbo; tiom quo oitabn bLaa p>- 
bládidútndíoaosiigw jBujotoitábicüiiui <ñuÍAd do Gartrtg«D*, doodo lea 
v«mdí«R>n por 9tx ro^oato b oomldk qno bnbioroa monoiUr^ Y c< lUIÍ, aboDaa< 
tanda ol tkapor N loniflroc & ombarcbT, j faorou «ü >a miitno bor^mljii á 
CortA^ODD, ft U pnnU do 1^ Jiicmoot, rjuo o< bjon jauto do OrUgooa; fotVá 
«ooiUfir oaa U toroM&U «£ bergtullb dol CWpitAu Mauj^rr**, poro ftociilU 
coo Li^iilO, do nukZMTtt rpiQ iw) jjajtj^'i ; y hí, «pUcodu b f arb dd mar cs^a !« 
f«&u qu# tn(i4, bj¿« otni vox DAd<ir «1 baroo, 7 moücndoBO on ól oon i« gooto, 
»o fué COCHO laadottkJÉ iCarUgonn, donde ae rioron todw loi «iotpodoftdah 
CofnuAU. 



CAPÍTULO XIX 

Dfwmiu»?*"-!." PnMignen>al0aiiitIoa«aoBHiad«losb«rEanth>M7o6moai fitnnsloi 
doi— 2/ AnuAxiMolrot fifcabft8iiitia«ade»iucto coo oCm ¿Moicfitoa Iiombres j 
ne«t«BmU4'i>U;<«-3,'*rmlaW"^^«'J3^.ber|piTLtiiiMo1 rio anlM boAU JnntATM 



1 



O CAiniiABAN na p»o cftroroi Icol ouoa den bargnnímo^ on uoo 
• de loi otmlM ibo ol Cnpitin Juan CbamorrOj y vbli^ba ru Suma |oni 
fio dttf «o Ji coJom del t-fo f turbica «a lua bormioiu, porqtto cuando IbgniTOo 
á «atrar M d jrft oiubo mib pacüjo^, Aunque qi> tofi dol todo ^-ao no Ita íoratM 
m oUjo hiiKfaadoi pcuad^L Íh primarLi booa 6. «ohu- 1u Bacba oe U bjihffl, i|iia 
b^co b tsla ocn qito wcganron los ber^ctinc*!, bAiu otro dfo, Vioroea San- 
to, i^Qo ritto y\ por b mbEofin el loor y rio paol^coa, si&broa aac^a, y da 
habtr Jo« Euc«M do loi «cmpoctroa, m oatnrou ca «ua bnrcov fcr b booft 



u 



TKAi ni>fto iwfir 



|>«^tiA&», T fn«rcii sAvo^ndd #1 rio «rríbft luuu «] pEíab!^ ^o U«luaboy decida 
Tk/ftfM lOB barco* y no dajftr«ii ¿ato* por no babor Ljillnda rnvtro de acj ro«nf«- 
fiOKM, j pvecorlcn lOf tlei&cuHtlo proní^ir t4u poo&B il >gun irnb^ entra Udi« 
¡oGaidid (!• indio* como uoiaii [<jbUdM Im in¿rgAn«n 3o k/iuaI gran ría, caj%t 
■jtiM [raUrLTnaban eco im^umurablft núm«ro ^o cnnoiu, f|tin ñ jtictAfca oott oUfi> 
Joi poiifl pDOor «o aprieto, j uf vi qti^ tenirt tío congoJM j* poriijiH «□ oqa«tlfta 
liborot bicívron nber •! AdtUrCndo pan r|ite letr trTivÍJ>B« focorro (fa eompaS*- 
iDfr é A decir lo que Utibíia de bftO«T-^ pur^tje hun^itie e«l« OAtí(]ne <1a Milambo 
«tt&bA da p«t f nmUüul, j d«bAja d* alia ollai mgriroH j f rorddoB por tut 
r«MUitaa d« lo {^Lia habían raeD«sUir; pero como oo iban A «ito, ni eiurso allí 
«urtON tln jiAittr adfllnitlD, ««da Wa >elei bacía fin nfio «tu ver á lus coru- 
|iaIi«roBi le* qtio kj Ticron ^n Cartagena arr<JHdir« oniDO rMaciL d«1 mar. Detpnéa 
da U UtmúnU^ i-iaU Tft f ¿vüñln ^rie en «ila \f>s hnlifa unoedldo j diAn ain eaud«- 
tea liabúia ^nedojo. JuiítAroriMA rin Mu para dt^r/^rmlnnr lo <\\iri dnIwHan hactir ñt 
•Qs pf'rt^Qiti, i> ü MTln bren vdlvffr ft Smitn Uartiv di dar ciionuí ni AdoluLlndo 
do b q{]':edidr>, 7 da allí A prracgiiir el vinJL\ ú «1 tic^rta mi^jor (Icado Cartagiíini 
ir & bnasir mejor rentüm en naavoii tieirna, donde pod^r iiuaír la vida, pnv» 
In que linKlnn [laaAdo an la ii)rni4rLtn 1t^ ttnia bUn ««nnrmAniflilori (^m DO peT- 
dar Uai piratn al irkd^» i nucvaa dmbnt^'Aci^mra. Ko mWi datorminado de luu 
juitU undu en común; ttfíU9 dtvrrKOBcn prectirtv, uada uau «iguiíj loijue me* 
jot le {^arerln ¿ eu ^rO|j(>Uo; y ajif el quo Uivo el €a|j{Uu Dtego da ürblcii 
vleuilo que It»bL» sido penaba burla Uqttc le lt:i1>fe HUE-eilido. fue d'? truiplaii* 
tnna al Vtrdt cujdi patón aiguiO dmi Diego do Cardona con fitrcs da hu deío- 
el&a, y «ml;hiv¿:idow» va uqch navk4 tjue tsUilian para duna b la vola, m foMtn) 
¿ NuuiW de ^>io^ y dt; idll á TunAniA / PíriJ^ doudo vi Die^u d« UrUuu ao 
lialtj oou vi JijOrutciiCUHiidíJ la pri^iün deO«DXAlo ri^aiic Al CftpilúiL Oiliía 
VQlaKri>, Uiia¡iLm.^fl y Catdoso lea puo^lA ío^ot acierto TuKenf* i Sania M^rto, 
V n*l ae otnbarcaroo wi tiiLn curobola que haoia pon a^iiol poarto vlajej 4 d<judie 
c» brer«3 día* Uf^afOa, baIñeDdo primen* dedo etjjs bursaotÍDci en Oartagana A 
cterluB «oldadoB amigof an^oo. No hftbia aÚD el AdelaaUíJa tenido milicln do la 
pt^idfdn ¿9 le* bergautincfl ba^ta que lo aupo d« caUíw in« CnpiWiee : VcImop. 
Uoujnrrta j CordcsOí j juntam«Ltc le riao avía^ quo u dq qucvía Tcr pcrdidn 
toda bk ^Hik de por tierm, £ «juis i lo mcnoa ao rolvieron ioútM c^a gran me-* 
ooecflio y perdida de k jomada, 1« caT»Ae«ooQrropor «4 rfov dequeya «la- 
bsnaJ eitr«tno dolii Doccadod» 7>or babor crc<:ido lo* otero», ciJDagaey ríúS 
queetitmn CD >:l t^rjkndc, de mauoi'a quo £« halJaboo ímposibíLiAdoede puor 
adolantOf j auc mié por la falla d« oomidoa, do quo le tierra Corcofa, j d fncile 
ínvleraa loe al«iab& loa pAMipniftir ñl^aacarkc; de lodo lo Otial le» olúwbia 
loe bcr£aat¿D«*j oen qoe toadriui pofieje ou lo« odtero», j soccrro ea loi ma:4- 



Cxi*. II x) 



vynctxt tt xjut cooBvntTAfl int viiiuli nnuu 



46 



Imo tía 0D lleno, aii(«h cijú U liruteiIiK! pcf(il>^ hjio OitoTAtar dai b^ignniiDMi 
<k furooo snndiu, qiu munituA jci luí lutlifta evhzót* ti tniTot parn afjuolU imca- 
MdnJ, TolvicriM á »crrit á Julia ¿e otrov inojoif«i y nv^iidn* d* (v^n jarean, M 
poMcroQ Á píqiie pan d vUjc, aaoiioa Iq pareoíó a.1 Adclnnudo no wr Jurtw 
l^rt lo« qttO 4l i^uíancm onTÍor; pero *cn(Ji¿b Dícit evo uLrúa pura (jua »o mm* 
|»Iífr*ii lc«bu«noai]o9eo« qoe teaU ik «mear d nonmíu louutni, y ft»^ qt» 
nnoile Io*io1ibid0fl4 qui«a dieron oa O&rUgona *ta lxir|[flí^iÍTi»« Maujam^ j- 
Ctnkio, qiu *ft ]]a»»b« Juoo d« OIa>c«, luitiual i!o Portillo, balitn aervldo ac- 
chcfl díju y eco nnj lucido* trabajo» ^ Ua cooquíaU* do &uita MatIa, y 
■viiodc^o aUon eo CarCa^oAt á donde bnbJa ¡^ por cin'loi [«pcotot, y 91M 
tonfa na Versaalm soyn» bíao £u cijontii qu« no nerJa bien VxiiW «1 ninibu 4 
olfm f^rio ^i^iido b*b(4 d« concr^iar í tnitujnr de aaoTo. lüiovoNeifC 4 Silitk 
¿UfU, donde sa t«oU nscmorta do bub bucuu» bcohot, y pr«teiidM uIIm- 
üiccite do alkvi, j arfí coa MU buvua ]r arorlndn roioIucioEt» ofATcjí lo aaojor 
qoe ftod^fti b^rf^otia y tonxó Ja vuolu do ^iiia >Ui1u, i d^udo Ik^ aeb 
bnatioa Me««of , i tiempo i)UO«fUbA i>l do» Prdr<- do J-'i^^n on tralHa ooupavioixii 
dv dnpuboa y doecaiA da armdií' otro ti-r^cro a ha doj) bcrgautltic; lo cual aábt* 
lio por el JuAQ do OloDoe, oomo 1iombr« Jiboful i^u« lo era, 9o fi^froHó tu bcrgaa^ 
tin Mo damIio 9;tipto, poM^u^do^ly d« Uponona •• lárrUr» *& a|iiol% 
jorti^Aí hecbo da botaWo gdaeroM y bidnlgp* Admitid eoa graadiNi egradc' 
co&itiiCoeol Ad9l«ntiLdo lo fifia j loolroi y cuu junto al bcrj^tfo i Iob filroa 
doe, i{«0 bftbioodo ciboo eos loddoe r}uo otuib^n «guardenda ou Ualambo, lo 
pat«c£aa«v a'i6cÍoaC« armada pan el rio, da qnioa bÍzo Cabo al Ltcoactido 
J&aa OalUgos, pirvona de gnn fieti«r:^«>&, valor y oonfiítua. ooioo «a vi4 oo 
¿odtaoeitioDCl^ OQ ««pvoial 01) U batalla <]ue «4 tuvo con le* itiáxot da ButU 
c& el BSo j <!Ti U dA (¿uitOf por f^irto dol HDaprradoT coctra Uoo^alo l^íían o, ún 
1a otud ta«rí¿ oa Horvicio da Sa JiajetAaX Doa Umoo ííÑíiot d9 VuU noniLt^ 
por G«pÍtaiMi do ion otro* doa bcr^ÜQOa tX CaplUo AlUrMola j i Oirdoa*^ 
j babÍ¿adoloa dadc> otroa d«0oi*iiio« Lotnbr«a ocoi oí mojar wta qoa pode» 
qsodiadoio allí al CWpítán Uanjárreí para lo qu« dcapuát dirtbioir y ^«ikIo ooü 
etlMblJtiaa da Ülinca^ loa do»pidi6 c) Adolaatado. Loa ouÜMa^ivdo dol 
X*aareo do QikDtM Marta y oatrando por U b'^in dal Bfo, GOn roajor fbrt'^nu ^jno 
loa pu»doe, coinei:3nr»& il navegar lin losobni do Iw olai; poro laégo alK i laot 
iñiUffM a|[uu toparon UD«Miiilíec(<ii cutoreo ¿ qalnca hombree qno bablftti 
campado áa tiDa oaravela cjno ol propio Adolantido había ocviado con mauílo 
Uj« y cooidaa traa Ico bcr^aotinea prim4r(M, para quo M lobiciaran do dla«¡ 
y ik JÁeoirftdAdal Río ütafido, por CtigligtDOÍJi £ í^ooíuim dol pibCo, di^ 



<<> 



niiT ^tom avtíSu 



(!•* WTICTA 



CDUjO7«GÍua¡)edt£0a, pcrdicud'>ao vuftiiUi «u «lia bt1>fft 7 hliqfiíidiMft la' 
dtDMffl ^atfl, fuera do aquollúii cAtoico 4 ^oinoc qiio vaníib rn ftl «wjuiifei, «joo 
oon loe qu4 «|uf «u U cftfKVeU no «faoguoi, y Iw (iva ¡HTCOCierm on h bom«- 
c« de l«4 bergnDtitiMi M LablAo ja ImoIio imnoe «a Ib jumada ta&a d« doocien- 
too LMabrtfl; á £»ioi cogieroQ «-a toa bargontirtM y prOftigelerOD «1 mvc^dúa 
linMa qno *e jmttaroa coa los otros d^a de MAl«mbo : qno nn foé d« ^jiau giii4A 
ir«tk« lltSi:*^ A deiiÍ« con Mcton d«^«M Ice Aguardabaii tioilofl dlae hacU. 

8.* Do ^11 le p«rbJ«ron lodo* oa Eir^iocaci^n do »« vÍaJo t biuc* de km 
«oaiifoücEQa el rio ambA, con cuidAdoM recato, (>OTquc lo «n mcceaUr para «1 
daain^ qoe leDÜa I09 iadico on no porder oenaión de vtorbaiLftibjialiidu, 
junUodeoe pera oatoJt iateatos taa graada Iropee 6 HotlU&B d« cacoaa que p^ 
aaban á vocee de mil y d<») mil, todee líonaa de geuM b*LÍon»iiísaa, y Uea 
aporctljide d« flechan, toi^oionfulaa de «v yerba brava, i^ inlealaado cof^or á laa- 
noa (L loi nnÍAtToe tMH t^at bareofli p«i i«reo«f]«« ser incjorai que atia canoM, j 
a«f de ordjDxkrio ílinn lof benconliooa ccrcidoK dn estoA cDJDmbtvA de icidioa y 
cnoou, lo-icualedoemo eean t]na.e barota Ua Mnuilba y bftj^ qiie k mayor 
ttitie d« bordea fobn> vi ngixn itM cnnrCjiA iS naa varik, 6 mciuiR criando va c*r- 
Hjadc, no ki ptaedo bacer ninjaiia dcfeúM i loa pobre doaoudce» úao adío llo- 
varlee Bobro bu agoae, y lai loe de nneatroe boTgnntiQCA ccn fauíUdnd lea ofea- 
dían^defeadiéndoevof^coielinonte «od ntiod Terti1Ivi4(f'><|ucIJcTubnQf que dispa- 
rando rarenebloí pelotea, tbarrian i:ar^in cni^on de gante de nqtielloa rcuiienblca 
dMiodofr, «en qua lov hncba Tolinno ñ lo birgit, poro 110 huipn del todo, pttaa 
na¡«fi1rtB loa dur& el tiAvcj^ar, ne dejaron de DAafv> ni d« día de líevar Ígúím k 
la vista, faoRta qae lleueren cL dnrU al Geutrral Qaotada j é «ua oompaHoTo^ •& 
U JVoTincia de Somprillcnr donde leo hallaran rccoüladln^moe da eo&idaa f 
ialudf por )oB nnalca que bathn tmdo de ojimiiiua, y iaol«meacua é^\ tKtapo, 
qoe fii4 de quie lea cau&ó aotnbles tnoít^Tenioatoe y [lérdídaf, por^juo ootno aúxí 
B9 eDtondfftn.como «d tierra ític¿st^íta, por cuák« mesoí oe en elJa el iarierno ¿ 
TOfrinr>, >Alien>D da Smta María cuaade oomenvaban laa aguv, oon qtia fué ler 
dobbJij al ^abajo por ai^ucllea peaaaoa camiam, qco Jo foera il acertara con 
el verano cnacdo loa nbema del JtJo Graado ettia hoou y librM de i»aehM bo- 
om de lagdQSB, qna «e abren ot loa iiiví«rQc«i, como ya V> tiene dado á entender 
la Oiperioaoia, qiw & DnoetToa dosoubtidoras lee Jkkaba por entonoMi huíando 
deteabríuieatoedotodo. Al fíe lo« bid«reii de na tnbajoi * loado b» b«r* 
gaotinet*, oOQ que eo remediaron y aI*>gniTon, bí*ii qiwi lo alogrCa f» tneacU oon 
«fta^iaientoi, d» oír contar ]oa iucoeoe de loa borganüDo» j acidadla ^u« a per* 
dieron ¿ loe prímcroe pOBsa del rfv- 



CAP. XS) 



K^tlOtAa I>I L*t coirouitiA» t>t -ncBiLA PtIUlC. 



•r 



CAPITULO XX 






1 



cfti'-clJii i1« 0eipeTttMZtta J« 1(js bviuiUM aiiOAt» Jola juniAtla ijuo b^ 
U» «iiijjreiuliiijy i|u« »Q r*|iHrftjfB mi mí tntidia «lImí j «u rtiriii*»J Wia i|riL- It- 
liabiuD Kibirvnuiído donpuí» qua Uogú d SaiiM M^rU. QoodÚ tni^Jg oon «I <1^ 
nctml Qiumda qoc Iu¿^ 1 pucco ilÍM le Kguirin por el rio corj inAn bcrgjuttL- 
ttaaj BOsorrO (!□ gcntC J coidiJiul Y calo lo jiir^punu lA» de vcmii, f]UB auK- 
f]iu k Rtiuf^teti:!! Us tiepjjriicília (I« la [íerdiJu Ja Joa bvrgiwiUius, j gattoi nn«- 
Tga xmn «nviar fócate oua □trov, a? dviút^I^ del ¡atieiito, «ei^^oo Ioh «*torb» »u* 
cfvdUoi lo ÍMtvn imta »<j puil^r Iiacgt el vlujo Uui [imio coDio i)t>«(Vi ti-aiado 
«] dsHpcdir da la j;uiii«, y &u, no ñlnutáo U mouc oo lo propae«4o 6o Mguir k 
Jamttda, Ici^Ko qoa Jctffttho ni Licenabdo ÜAJltaj^m el tío arrJu, dc«pech/r 
ifUiiUis pur el irir il CavIiád TéUÍb &fir)jiLrfvf, cea proTÍtija do d¡riani« iV Si-itlo 
Ducaiago^ pim qtia nllí, ci^niu t;» Líetra quo liabfa lüásofioial'ja jr mvjor dii- 
fanjot^ lia h ni-MAafiu e» )a« aUr«uaiia* para hiioer navf^i, Uicíeac» Ubrar 
U(iabu«n& oir^bfeU / Uta liergAtníuei y 00 loa traj<a« i &(;Ga Mtrbí j4ra 
Mguír >iM bteatfj* del vimjc del ría, UÍM vi nu/o i:0[i bütmoa uicoAoo el Cepí- 
ika UtíiíanéA LmU la cíuil^ul d« Santo Datníofrcs d^ode lutjco qito Ue^ fuú 
praoj pooto en la cárcel por alguooa dinoroa ^fui^ aUi debía, y por oeHo 
cacaalaalu que ao le fiedU, por doaJe se hubo d^ i^Mtar ol diano y dlkiar Ía 
idlno* do lc« bei^- [itii>t4 C»a lc« plaíhia: y \^r ta«j«T dcoir, OCMT, pBo< á UQ 
mea da cocoo aaivü Maajarr^t d« &11U MnrU cafem-S tan gravMDWts el 
AdoUatttie dea P«*lrc» en la TiuAiaa ciudad» qi^a dcap^a tte al^onj» inc««a idu- 
rl¿ Ja día, deniro de lo* cualef, aotea que muñcrot }k^i por Obíipo da dU, 
r2o da uil químentoe irai&ta / aleta, don Jnaa F«tti¿&d«i do Angula, déng» 
digiio ik ajjutUa j c:t*9 mítrotea dlgoidade*, qua fa6 tn cujo lieupo aa fuu- 
tlAU primera Ijjlotia oa ceC* dudad d* Bualalc, parque eiuodo^l iJe^o d »a 
oliíspndi.-S ae kb* mbiocdo <d filo Grande arriba «a dceeabrimíetito de esta 
Kalca, oooto díremu* adelante, ttntandc dv U fttcdiheíÚQ do cata iglatin ie Sao- 
Ufó, Uall¿ae i U loaeiUi do eata caballero Joa Podro de Lfi^^, y hlxxiét na 
outivrro, béoa KMcaoedor da Icdoc Ul aura, quíoD hnbla ñáo padra da aqualb 
B«prlbt£ca, pw« eoD tv mncite todoa >o tuTÍeroQ por hoManoa 7 cómo laica 
«ilebraroia nu exaquf&fl coa «cnlidiiiiua* lá^^rímaa, arpodalctcoto tujírCafin», 

viudaa y guacióle miaeiabkp oa ^aa oanosfwiidíofido au fifjUafa, a»p«* 

6 



66 



rRAY rxDnu »jsi6m 



OlallbfbM «mpkübA taja tavorcr, sonrio oa ps^tritontaío d« Or¡tito¿ ns mía 4fiuío< 
aad^ «ujo ]« ptiMOnnopÉlalIi», queco Jai c!«gai3t<sdÍ4tico»cífr¿ ^t^o de loj 
Diselio q«odttau porooDftN fwdtA doo;r, 7 OD oefocÍAl ocrro» dd pñudjiio ilv 
4«te d««iibvimont0f que dccltti; 



A Pffdro Fomindoi cnifctfo 
Mal >u gnicd«ui no ««iculif*. 



£ni«ftó dorodu vonu 
A daado bol»fl Ajsnjis 
80 hnc^M aucLm do angoatu. 



Qno fuA lI raoild qa(» M qn<tjú ol poou cuando otro 1)«tú d prctaio dt 
In TttTNt ^00 él hnbta oomfutflto. 

llnm oito oUro vftrón j fii¿ camicL priotioa quo lo obTovi6 Io« d¡M, «1 
dcfioubrimí^ato qoo lo Ofiur^ ol in^ontidorodo y nlroviJo hecho d« n bi}o¡ 
Q4> Unto for 1» bita qttt lo hiio oL dizioro qno no llovó, euonto por haber fulu- 
do on aquollo on U vocrovpond*&«ÍB lio •01 hijfi do nepAdrcB, Supone Wgoto 
nmorte on U oluJnd do 9Acto I>oinÍR^, dondo d>'^pncHikroQ In^go por Goberna- 
dor do la ciudad de Santa Uor lo n Jer^oimo Lcbrót, c]U4 d«Hp«)^aabíó ti 
Itoiao, como odokoto diromoB, «n cuya compañía •• tíoo Manjarr^ oon 
BDA earobola y bergo&ilD^ qno olLI b^£0, docpnía do boboroo dcvncbsivodo d» 
ksooDboTMOé qno f4 lo piuUron on Sonto Domingo, y do ciulro naoMO <X^M 

MCUVo oc Aqn«ISii dtitUd- 

4.^ Ada DC» to lao Ui olridodc do qtio por tnlor do lo« oaoc«c« do loo 
bArgoD^nco Iiaota ponofloa «a Sompoltún, dcjAmoi ni Gonoml Qoo^aIo Jiménofe 
00 ol puoblí^ do CbírigufknA, Pn>TmcU do Tnmak[iioi|uo, attnqi.10 aj^ftrtado do 
1a principal poblaron do lo Prcirinoínj dcndt-, cornea dijto^RO, »0 procur¿ to* 
mor nombro do IjAboTgtntmocOD ol Rio Grandff.ounqoo tio 00 bftllAflo^oo 
Iu4 ooitfi, pODJaodo iban adelanto, qno w detiiTÍcroii roono» líompo dol qoo 
JHnMbon OD aqnc! ptiobli>r y tambj^n pcrqoo el br^o y vnlor con c^uu ooguia Cl 
Uenorot ou prnnda, ]<i ]>oujan tirpaolaa pan no dar Itij^or h diloejonoi, y ool 
con COODOi do ioi quo In noo^ftidkd pQdJa, «O paitt^S dO CbLiiguocA oiui gufoo 
do OOpaSoU» quo tabioc ya paoodo o^uollo tiemL, qno ptiJo »r ftiCoOD do 
■qüolloactu^ ^^1'°^'^^ ^'^ ^'^*^'* ^'^^^^ ^^ Ambroflio AlGn^r, eomo m 
dice ojft la pñcooro parió. Htlu guUi do tonlaa XAn en toomorta Lu trooboi y 
'dccurcocióü do oquolln tierra, comooit mobeotor yú, si cnoodo el attaino 



** 



^^ 



cji». x%) 



«fkirciAi >n uu coDQrTTTu ot TttKsi nftUE 



<ft 



que kttUo i3o J!otu |>ot lo durvdio, Oiemu ¿ i>ou> lieiupu d« míít Jal puebla 

«a aOMii illUtA^u y pniIrjU](fkil&H lubrtncaij hIh poblmonct ni r^Ttiua da iaüíof, 

|iori)iM mIlj I«« íiahiñ do T«niktljii oi^ gnn tUDtf, c^u^ ao faetón )>ei]uttMU rem^ 

¿ioá tOBUib^fTl, cos^^^^v^>* oon Jo» GvbulIoB y pemt paiaTV{ianu'k CaIib 

dm raaoteaimlviilo» quo lavicrcu ^ nquelloe IftrgoB dcnpobljkdof, qtic A no 

MU UdU j Con Cácil do <cg<T b ctm tic lo» veiixtdw, [JcrriávTb inl4 ¿ontu f^uc Ia 

qu*llt«ñ¿^0 ¡icu(iUivrxl]eeeuf»nu««laUijH citLifti4aa tie U baiubro j <Jtna inolo- 

núecf^ías ilf] l*ouij>j. El i¡uo &udtl^ílf^üa yvr wtm nmtuUB fuá ilo vAlo doto «3Ítt» 

kI Ckbú d* kn goaIm U muici ón ü¿oa, <jijo en Uxln Doct^lduL n^ «* oncLéa nn 

oUp gtiU «jertA, cí ubor p^^r tlúnJe ee iUn, ¿íetVJi ik ftrpcuto en ua Iu^atvÍo 

doiüdioii¿üt](l« 0« tucDAroa ftlfuu^s, que cf'mQ quleo Bfrtñui U tÍorr« «u trev 

dtao, sftcuob d ns)pg¿« «qué!, f{u« tno ¿ Ttv^ lo» kkbl* puesto, y lo m^ 

U«ion 011 U* (>^l)limnOA gr^nilta ¿c U LLÍfittJk PfwincU lütr Tiuimbuutfqutf, «u 

U d* k«rA<aba\je< qudconfinaa j «ou neoQOJMBkv en loa pof«CB, j cidcí- 

día ftUindxfiriiaa'ltv^DlTii. 

$." l^A Provioda do Tiiiuivlami}<|ii6 h« dico ««f, fCrquc fl«i lUnuta «1 Ok- 
caqtM, Boñor iJo UfdoB lo* puvblon Jo donda boj ««lA poblnda U ciuclfld d« oepA- 
ftolM, •íWo Ud bariAiiMd ditl Ui'o Gfanjo da lA 3IxHí<lflloEiA, qa« Jlu&a baubUn 
T^MUmc^aOi o»iuo j* dijimot», A liM <a|4lda!t do cita ciadnd, la ticnm adeotro 
mitandd al EnU, oo Ujod dol rio citAn Jm fiímoMS logaQU qno Unman do 
Ttii)nl«ni«qi|% bí*u uoicilnidiic |<or en gnodack, pit«i tl«c^ doUrü algiiaM 
ifrlu bfkUUbkr, njo iHtvjgio ca fjor ««ncM qoo «auut «n elU por lof c*flci por 
dond^otTft i Ulognaik, b cual bo Him do il^oiioi rica que tojontau ilU, 
p^TMr ticm baja, CÉpecUltiKaUdol rto d« Cffiar», qao «a oftadaloBO por wa« 
Urgot oorricntot ^A» tn«v noogiando Ia« ajuns^u» oortoo d«ado U PioriucU ú 
dcepobk4a«d4 bt ír^dioaearnUu <¡uo 4*t&u »3 IO0 Confinado Fftmplonft y Ooiiú; 
y pAUnio {Mir el ValU do U^^r, ticao «aft ngiiiii oc OitA tierra b«ja do TaiivAlft- 
m^iM, CQ 0t|>adal OD tiampo d« Ine corri^toa del B(^ Graado, dotado la ■ 
lUjuN oninu:, pofq^Q por h i\xintn d* las ignau d^l Grutd«, no pvtd« v^mr 
Im ooju al do Cooro, y u^ MlMtluindo haoift atrii hticcn mayoral ftquolltt 
IfypmBtij CB ttpcciol 00 loi tiempo» da iaviBrao, <|iie por Mt U tiorr» d« lintoj 
aifooitOCfi nuchoe Ut phVt«ad»Bd«»ej[iiitati ooo^ucllfld U^utuiiy tao^uov. 



rt 



ntAT r£E>Bd §ihSh 



(l> V0TICI4 



CAPITULO XXI 

Cojir£KIDO:— 1 ,* Intentan 1c« Mldkdo* «ctrof tú publAdi» T«nifl.l«mM^D^&* Entna 
oa 41 ; nnch&AnM «IH por rciat«<llu— 3.- Salee de blLl 7 litaba £ SotopatTóc, deod* 
loa jüturinran Iim berfpiTitlnM. 



10 LA UU que »o hnco ou enlftalH^aaE qtie llaiiinii loa ;uit;uB Fhn- 

gnofl, 7 por otn )m ooiHeaiea dd río de Ooniret oon que la tícncji titilK^n, can 
todo CAO ti«iio uiiA ui^MU cttjtA dv lii«rni fina*, por ilon^O bo puede tnlrnr 
On oIIa 4 (lie, aaaqiio por «or Un nngovta n fúcU ^ d«f«ad«r «u «jltodn pt»- 
ftllí, £ k« pnoblcifl qiio toiafa fittidAdoii doolr^ eatro loa coalcs om el m£i h- 
niO«o til tío] noÉior TamaUniCrjiíOi ol cunl aimqba no crn muj gruido, I« t-^afan 
por cabusji da toda la ProvinciOi j como ü la oarto <la <üa coiiourrloEi de lodos 
lo* ptifll>1o«, A BUH timloü, mctf«iadca y f<riav, por doado Yeuin k ñti fr«CBtDC»<- 
dn, jotrando on oU^t jd por el ngo* p^r stu oanoAj, do qiio Kiolan abmidaiioía« 
y ji for U mU do tiorra; oiuba tatQbi6u h audi^d fjíbncada con p-ociaR» Un' 
Kií, porcjiía &o om idA« quo dg trvt barrio», ooia« faiti^qtiias ó cclat^ioocf, ead* 
una bocba <ti un trii&g(uLr>, tHiccidan bu tren |iiiaUis nfur^r^T j aoa ^04 Lrot fuo^ 
toa de doaUo Kaoion plai», dobdo no jnntabaa á om cocttataa, Ea fofüliñau 
4«4n lila dfl BaBMict«tu> dt (oda aaerce y frutan d« «u tiorra 1 y ol nitío agrada- 
ble j fuotto para olios, atinquo da pjc» dafvnan pam loo nDOtlroij puM cundo 
llagó i ti Amlrroitio do Alfingor \iiiioado do la l*roTÍDcU da VoaczuoZai y bollO 
tlJl rotirado al Cao^tie TMnalAinoquo, y quo &o paroaía oanoa nj td.rrjaotB 
ptra podor pistr U laguna, por baburtafl roLirodo loa lodiod para que uo Invi^ 
ran por dunda ontrMhji, <a arrojaroa ftl agua «obra oua caboIloR, y Oiq bror^ 
tKnipo lao vloron coa oUoa on ol pucibb>, dondo prondíaron al CaoíquA, cotao 
luda lArgtmoDU lo digo «n l« primcm porto. Tnmp^o» pudioron loa íadioa d^ 
íüaéer ú nutatrot doactibrídorat la oatroáa por la angostA ctut* do tiarra, aun- 
quo para ello Uaíaol Tnxnalamwjiaa b«obaa mtJ pravotioiooot daoda luego qtii 
!• Ll«g6 auova da k llogada :|U0 ihxtt bacioada lo« noAotru A ia liorm, ooiH 
TúcAudoIft toda y provÍDÍ¿iidi>U do Birmu y ordidofl pon «i podtaa da f andarla 
aojor r|tio b había hoohn, d«1 Amliroaio Alfia^er y oUca ofpaílolca do Sonta 
Marta, qtio aqU* lo bablaa doabaratodo ; 7 ofl oomodo to» tsucitratqntüoroa 
ontror al pueblo, ^Urou gnu oúioaro do uidJoacoa au> aooaltimbndaí or* 
DAi ou tn doíoDoa, o» oapooia) 1 la ptrto do U ctota do li^rrai n donti« oooo- 
dorcii giLÍabao loaioldBdov, loaonalca DO tbaucoa toonor advort»ncía, pQMla 
notioia quo llavafcaa moj do atrio, do la riloBifa j podor do «Ato» iodioOt 7 qo* 
aua icfi<ioDadnE Úoohao do crau do burla, «onoo eo oo&ooió oq Ja toaisteaola qué 



p-ítxO 



ÜOTICUI &E LAB OUlQCiSTAa M TIMEA FIlllC 



7L 



laroo (mattroA loliUdo* ínt^nUo^ oalrtr por It hn^pMU Mfl^ i^4 ooniA lo 
lanío, y no fnlf^n «utrar niiro per CODiadMn, jr iin |iDá»r strapfllIflJ oocí 
tloB oaMloft, y U Ingiut» por ambo* lodci ««taba lan Toadabla qoo tu^ia >« aU«- 
T^i«rroJ&ri ollt, [ccoai índioa tflcfaa mnoba dcfatiiui, on rdpMud con •! 
bu»Jk brw, liiLHib y orgullo coii qce d^ftpedfnQ t&i (lechos y m«4i««hui 1m uia- 
isiíéa; pirro al ^n loa «oUriJü», con binónos flftUder» fueron gAuanda ticrtu 
ta la K!D[b, luU t^noHtL túdi por luya, y Iní-g^ la diiiliul, ToKIutitlo I«a «*- 
paldu loa iodio* por uo pu>d«r <l«r«tid«j1ji. co|t*iita^M ¿cl »)or do lea Mptño- 
pMM to hftbUu tenido iiam o&tri^r [«r nqud uDifotlo puK> pc^r Jondo aÍa- 
g<uic<«tr«« do loe quvtinbÍAu llegado & •i^tmII'i tiona ItabloA ñdo podngooa A 
I- 



2,° lULlaudo BK^if bi<» áUpuMO ol |iu«llo, y abtintkf^dft do oooúdaA, IC 
p«r«ci¿a] GoDOral Qu4flAiU«iii¿pro|)AiilUi oL «Ílb pom d«icoiiBar loft loMá* 
doK y rolbriuarjin d«1 o4iit&n«¡o y bambroa pavodaB, y oaI d#t«rTnÍD>> ilojano 
• lli por aT)(v[KA dúu, en loa ciuko ^inpQio fi-iwo al (Jupittn Juaq do SansilTtki 
eos o1{iuji:« »ol4adoe de loa mAo ftl«»ud«o y algvaoa nboUvi idar tífcU «I 
RloOnu'^e, quo WU nlll dob« U IiaMaq pnJido dar, y tomnr lon^lio do lof 
torgaalújcB ¿4 que ottabnn con cuidado f or no haberla Unj<¿0, nurqao k 
hat^ka^ procctodo Ae ilgtjooa ¡odím qoo kibian babído á loa manco. PurtióM 
1 \i^ «4 Üapit&Q SflUi£aartJ& no Tcparnndo an «1 trabajo y Ti»£a qoo Uorr^bOa 
<^l y aoa conp4{í«ro4 put 1a> munKai la^cuTin»» ci^ngtia y anvgtdiaoa (juo habtitn 
de pavr púa dur viaU al Ho; con el euol dio d«»puéa de babor roBipido tal! 
di£culU<loa» A Ut «natoB ac o&»ieTOii olnm do nuevij, ya qu« hubo balkdo «I 
tIo, pan haber de Ir por su libera arribe i itíptr flciiLo do qvtta pu^torM UifM'- 
tDatM de loi birlan liacs porf^n^ fe le poniau dolaiiio etroa oatoroe ó ddciffta 
cOQiÍD^iodftív ocii <3L iDÍKTno Ho Gnvadc caai ímpo<ábllttoiloa i poiano oeo aclo el 
Af4Tc>o qtH i\ lloToba- Al tu coa Aaicno «sp^iCio} & quiñi todo lo poeitfio lo pa- 
teco UdJ, dÍ6 ituo do pMor por h boca del río CmLn, ^et donde 00 junta ow 
•I do la ÜJigddJetuí, dosde ac pcsxarS infcnnar de Io« barS>tt1ia««i do qniofi 
usM dfeeo Ivilf^ rMlro per DbtdEc de "A0« indfon quo «ublnn d tío, y dioi^odoU 
qtto v<f]¿aQ tBuy oUp y dOTpocíO y qtw ce lloKftHnii alEl tan pr«Moj oiroi 
dioon quo bo halM rartro do olio*. Importa jt9C-> lo uro 6 lo «tro para ki que 
bita c) Gccteral, qt)o lo coUbo todavía elojkdo en ol pueblo do IWiulamoqiiO 
OOD toda U gccto qno lo qocdoba, etaando pottiv ol C«p¡Uo Suitakiiin, el 
^Oool qvodáodoao & U boca d^l rio 0»to p\nt oitoibor qc» nadie icipidicu 
ot paoo oon atgunaii (^mboaofedoa, por dando podían ptaar Im aoldadot y Godo- 
Tftl, le «avi¿ avíaarde lo quo biblft hecho, y nrttícia ú no iMlicía que había 
torúdo do los bcifocdnoaj nunqoe loo deeceba loDcho «1 QoiMrtl por kt tO£Ofi<fl 



n 



riir mifto iwM 



B.' Víeoila lo <^t d Saftm«rUQ U avbvl», j qD« no j^oJia ocmaf^ir la 
qiwdadlcn prcttndia, liLJO ?i^<r aun Krlikiá» duipu^ de haber wUdo leiota 
Jf» ds k £ila 7 pLicllh» d« Tunilknm[ue« y CBvbar sdcnd* «I Sain«ziftrtiu \m 
•ctabft *i:ti4rdjk:iJi>, ¿ h bocft dd tío ¿o Ccvat^, U cuaI paMrcn <« tiar^iuiii* 
qu« balU pr^TOdí^v ol SacinaftiUii: pacaje bivn poIigToiu pir» ck«}>Maftoiv 
t*}iao (o cnuí Í03 talJ^cu j ^nt on mIc& c¿iiiO te fflbMniut ptiB utu- d* «lU*. 
Vi^otJo «I General sui emu^ru de Ja «bm pnrto d«l rio j qio U ¿hIIa de od- 
níJM j sobra de baubrot quf «tecupte lee iba d^udo ca^ j el pocoelivio 
qu>« «p«rftbtn d« to* bvrgínttoo, Je fue &rsMo o^eaer merolietee «1 cempo 
f«r Ut ribnru ¿el r^ iLa In Mftgdulcun «rtibk, j «ín ^etpVDOr*o llnepir i 1a p<»- 
Tkdft ¿o &KepftlI¿4tÉ donJ« poí hila rx.uthn^ y bboD^olce tierm pibdkCtfoa mc^ 
jor eiuteoUrser egmfd4a']okabcr^abDot;&<load«d««do U mIí^b deSuitft 
llertA quidd cooceriA^e le i¡<»)ou; comwuron á pftt«r e«ta r««1a de^min^ 
ettftiriao con alc^noe boDAM nlicAto*, por 3tr jn c^tiocül? ¿a ftl^uno* «oldadoa 
(Ul frjjroit^ qiM td otrM «Altdu bab£>D lirondo 4 Sea»|*U«D, pero ne «en 
elgúa eUvÍ9 d« be mutbei dí&<ult4Íoi que ic U> cfreeíaft A ad» puo, pne» 
•obre U de U bimbre TenSnn riott, onl«rmedidc4, ciccugM j ui«g»dtec«; 4apeil> 
lUaei mootafioe ijTie no fae pi^iie lien'i«r, lodu pkuuec^ue; A^tueer» leirU 
blce de nocbe j dodíe, (|iie*obTOMt¿«ugoe T>ciC4i, mil te r»rstoii catee ift- 
«loCMoolÉe, pnei il nie «I rerrío^ todos loe diielcdfon p&n >od be«bo*, Utnbt^D 
Tildri to cOdItatío [pe tüdoi k>« duo^ce lín pan un aajore». Al fia lo« del 
fii4o de ecie uaafaoo» j lee del de keifA el3i, ¿«ftde SauuMeHn, fu^voeíalM 
4|ueb«st»Ton pni-a coDftufnrr cita bnmbrn qne línvebe ct Gcn«rt1 j-x meivoe 
coendD Ueg4 & ^iimpin'ín, dnndo Ii> inú íatioscí i\et^nitrut oI^vaiH d»«y ana 
Miene e*p«raiidu loa biírgautinttv cüu herW rle^^ du le Tidft«)« WauLiladuiv 
pgffqiae cospo Iv» mú* eruu clupauím j jio nciniuiubMd'j* A Ice uree j dcitem- 
ptM de Mt» tí^rrai, qnu eikn biitu difvrerjieit ¿e lee de EK[i;iiín, ^ loe de t^'otf} 
peta do&ioipaUdn eon aún mt« diPAMia|j]edoeqti4 ee t^tmi^ «ivnacuuj ¿etiCer- 
net de {olpo In ra^yor parte ¿e ellees ccc uuiertca de mocho* quo aío ^jijdeiloe 
TemtdEer deben ñu ftftutdúu ¡ j votno ja ¡han pas&ndtkMi nkucW att ifu^ 
llegie^ft hifr ber^uLiiaeJiefji cujre cumpaili^i uo pjjíaa j>m<ir ed«lantv, dcfer^ 
nim^< vi Oeneral deípaf:bar al CaiJilÁn SmjnihriÁi cen alifiim* BulJaJt*!. ^bv 
con le priim publU^^ b»jave por le libare del £k> Or^nde l^eile t^du lu tfi|eu«. 
Geminó i gmrtdee jvmedae el Cepit^ii ba«tA que bíeo abojo díó coa luí bcrgen* 
lineer ^i'^^ toiiIoq neví^nndD docpiclo, coiuo » L>e trejtran por táern, b¿e& 
que etctnaba algo ni ildue «I recato coa que oíuúiuImu «lo di», j la rl^iUncii^ 
coa que iuiLi;haben do liucbe eot^ adv«ni(Íiui i^euiit^eUf, por lu coutieea» 
fueeeberoa UATnlte que le» dftLee loe indioe. Ln^go qoe 1o« citoentr^ el CapÍ> 
Ua Saaieeriiu te «iotí¿ eoa ollo«, j d vocee con rtcBce, i Tecce cen f o to c e e ^ 



cát, Jíxn) 



VfOTTCjAt tiS Ua UnEQClVTlA Dk III»A riftitE 



73 



ortc^t^ olTc4 la Uaatuoa tocÍM, «a ctffCoialJos cufcriac^r ifUtf con «1 icJntCo 



CAPÍTULO XXtl 

i:£«^^*NftlMtÍ4 otU filio ]r<Uf»c<«n3|«flU Ao macliíUrta qu* Taj«A dal^aU 
ituirpdo CAtLkBv— A.*^ DdM lansAn por isatis» atan yoiSDCM ea lo bíj ttmo ilel 
Dorntodfll bombr*. 



1 



O A fot ocho dÍB« ijua Ujgívroft lo« lior^a:ÍM« í Jn>r Urwiíic*B Jo Som- 
• |nlUn. <pn pürn.";» ha^é^r fmm cobrar algüo «üctitu do I«4 inhijoft 
4«l rio, dotcrmiDÓ <!l G(!n«rftl &>ur9ki Jimitiút fiMM U r»1íí1il do arjiHl lugar «fi 
jirniMTncUn do lúa i1« inii nrñba, fldondo tikdU habb |»flméo, qÍ d« )op rto V«* 
m-j:uoU ftl S*uia itljirt:i, tiorijiie loa prñnerM ItAbliui ll«gvSa «Ato A TamttU- 
m^Bv, y Icmdn.^fiu Mmu i .S^mf^llon; p^ro rf« tlH nrríbn nnii m Oi' 
tftbi lUi pünrilc iuptAn!f«, ;^ftiÍftunE]u«r kuln KllInohtiblAii fjludú notiUJo* 
BO «I ujArtiítif [|iiQ fuucci ¿atiúo noúan d« U líütn, y ¿t ullf *Jakato »5Jo \^ 
^o¿1a lUr Ib mnrg^u (í«l Kfo OrHfti)if pant loA de imru, j miih ngms pan lo» 
l)4nftnUii«ttiUmliJ«a lin iuuicHUiii^ftAom« onsua aec«i1tti^(>f tr«noeii j pnniijutt 
«a Ic« L]uc nTlI advkcU! m ofrveitsieij no ¡icrillcwa lují )ii>]<UiJm 9I brio chahiIo 

d Genftnd / «iifbreiiidnl«o á k ¡luntcivcn^uña de lo coucuuniuf y nua ctniMUii- 
dritoc lie b puaa quo haliCnti Uimbdo por Lm ^u^itucíuIuk iuuvtt«i do »li« amí^v, 
«ti *lU []9gra«JaM ¿o loi btfr¿nniÍot« prlmertiA, Itr» Jijo : b Nu twi iiH|4uto. Mbe- 
Iktme^dekMi KnitíiiÜAnlott que m Itiu Unmdo Ü9 1a [ft^idúJa y mui4rUi^!o« 
actigtMt fK^rijUc coiu-j «1 inftiilLEiIoiib^ DO 10 pQ«^& DV^'U 4 lu EiaturnlMA, aaiti^o 
mim tíwin¿^h Mt» Ia C4cua¡a de loi chUÍoo», j ni %ráí^, 6 »<a un HnQUcdo 
yo, hkiaáoma ni podru, UU> uu poün» «la ujÍ, lo <;uaI c» íui;ivv¿V1q qu 90 
■knU; poro p^tot d» ptiedu ««r »>i]dkína ¡«ta lecuiH-niTlo fiíidñJu, r¿Io i 
«anm . 1 . ' ' H DI"* Ilt^&u |ior »1j<itJi aui^Lu (jIiSí^jbcíodo* doiaia ¿o unee- 
ittp* .: M |HJO<> lugjir [4iv<le dar Motidu iviiíc», «n cspecíel ^ue quíea ee 

|ua4 4ci)ff>c{i|{>Ui j gn«inw, «efottcá B«;c^ de U iauert«r co»o lo dlco «I 
fii Iiiiiír ntJit^iUqriwnlo de lu Biicn>> i^ua cb el UcuWr, ipie M ttíft dc |kJc* dft 
ftiiJimtcA ntiirtWK, [^fuoel lulcru^ filudo iluu Dlcsn de CWdoua y DLegede 
Vtbi&h, DO b Usa^^ par lüuuQruikaUj ule» ^éooM m bou de c^cume- mtt- 



74 



vtAt T^bftO «m^ 



<l)E>s<ii no vanít «líos, como pudvmunbarruuUTiIeaufl oowlIcíotiM 4U« («n*- 
nn» bÍ«u ci)iiL4ñLlji«^ j n] /ii^ nu piJri|Liu un natio N tmniíri <ni l\ tuar h» tin ám 
dejai Oe RDfrgar; nj forqno un billcjtivTo jcrro uq tiro w knu do arríinbT 
(oíIm Ua LsILmUa^ q\LÍar9 deciJ\ que t^o poto tie li»ya ti»1>Mo ^Dtlla dMgtftÜA 
•nloibcrfUtliDO', ilÍ p^n^M ^ L«^*iiio« teuií^o «o ol c*mírio 1ia«l* Mjuft 
de Liiiil>7eit7mucib:ftt)cci>w}ian«ru*, L«mot <1c drfliimjíir pftm li» Ad« Wle, |rtt5 
ttt muiMboea natural 7 ]b tí«&« l>i«« guat<Ia<In u cm^ iiai> pam «u licmpí», j 
ott f rM»d«t ttslinijuit v«füM< iju* wiivla nu v«ilr, j otras voms víantt enUfl loa 
juAforeo icgaTuf: Jcpcndo de Ud umno^ de IKo», ile qitleti t^-ngo pc^r cíeiio ba 
MoUo itrÍEjcrfiJuB c»U jijtuAdJh pf»TA un i^rau Afti vJdo «uvO f Litiu do nuebtn 
dm»: j aW, ol qiw bn dado el prii^cipio, por no t^jttrf coeno tío dfj^, nu 
obnt imperfociAiT iitii> ocift numa p^rfoi^oióri, dai* Ion inodívi 7 tioon, ari e»^ 
I>oro CD el qiio 1^ ti4 do toovr o4U iiufitfM j(rri]«dA con Ins prodpaHdpüwit t^OO 
todút dtttsmco, j <jua d« üha Ttar bvinoH do «jaffil^r do »vtDl»j«dnJi «UMU»^ por 
lo cual DAdÍ4 doiniJiya «n «cguir \ñ t\wt ohUt tüijd Jo üj*rr, ya i\no d^jv 1* quo Ift 
aro la fortuna ot3 «u tierra» viniocda ó btiaoar otm o^ojor oa ¿«lo, dotido sudc* 
«o alotnia ii»da finr^ ^t jior guMta y uab^joví puo* nanea muobo «Mtú pooQi, 
V loa trAbfLJDi eo bit^i^ron fjoni Jue hi'^mbrot, Igu ourlua dtKfiiiM de hnborltt 
patAdo, tíooota ^luL^ tu üi:)iitarJo«> on e^potiiAl oiiand^i adiin gir^audo do loo 
friitoi do ollor*; raoJmi» cfAcidoa do U litrre do fTimi*iiL>n tcu«o:io0 adolflEito; 
omVÍ«lomo< & U*j ^^AnUa do trabajoi t\AK u Lao d« v«tLCCV patn oí^ftcr Joi qu« 
ti con Cufr1«4 bríct* Ict aoomotomo* do {righnte*. ti^ pareeor^n hermano*, 
grmn pirto d4 oibi; wmo vola lenomOf pomdgv, j rolver «1 pío itFTá« hntríi t.\6o 
«n baldfi, «ono lo Mtío Ducttraa otpcranaaB, tídci al titropo t^né MnvíófMDOé <n 
S«TiU Marta li non volri^aonioa A olJo, piias 411H ircomridid&deo noa hicíoroQ de- 
jmla, ^uo no piet>«o i«»4il oborfi mcmorofl qn^j cuand» Jas dojimoa, pnoa Kab«- 
mo« lo Tnftfon q\i9 toníftn ana irabAJoa^ j pnoi dond^^niom <]no ramea Im 
litmM do balíAr^ y aprov»ohauio< Ut pavada y lígiimni bu porvgutr, ino po^ 
de moB animar por glorb y iu>hla fiimar oomn urA ínfntnía mi vergonteaa 
vuelca; pur lo cuaI ol fúje flo diípaitf^ 7 h ¿oato |>iLtii i)l, fnrv^ue fl Ia« príoio- 
10* luoa* do In nAíiAsa ad bo do dejar ol piiokto. El ijno han do Uorar loa mia 
«trifornioit ^an do tcr 1m Iwr^o*, aini^iué tiO ¡>odnSD Lr tixlriB, «íi^A Ij« «i^h n^»- 
aitndoB, porr[Uo tambl^ lo ostin lai btrcoo da gonto Mna pira <^oa )ih bogria^ 
deílonda j gobierna on va faenaay carrarfna que han do ba/?er A una h»ndji j 
k otra dot rio jnra d««ciibrír h 411*» liny en ^1 d« pn>, y dv ci»ntra nadie la baga 
Jk 1«to mi anTiUrniont», piiM en '1 ptritAtidi) la linnro da t^idoa, 1» 

S,* Oomontarcti toAxi á diiponar la pattlda rocortionda Iom arrtibiioe*, 
rfpodoi, Un^M, bnlEuLtu y Ir» domila biíllooii lii«tnimnnt/», y habUndo ri>pfuv1o 
U nooboj al itñr el alba ao hüo aefial £ Jotai^ j taCAiido düpntijito tü altar j 



¿¿ 



A4r KXn) 



M0Tici4a i>« Ua cox4cri»Afl [fi niSKA nrun 



rt^ 



¡lodo t4CA6o pam d»;;r tní«a, la ^jo al ]udro Aatoitio ^« lif^gAttM, y r*^biJii 
IftbMkiliciúii, orénnó laégo «1 Gcnftnl que loi Urfoa íotam aioRipra on dkfnai- 
oi£o j pftAJo «l^l río qa« ptidicM^ «yudor á Jo* d« tátn« «q Iu noOQwJadU 
;i]it« M o£r«okaooi J pcirqno k nuipr i|iw oo^rrís pm fiwor Bidfllsniv^n 
mbrír nwlDca |30r «htr« a^it4!Im hnrt* j «paiB* putiUftM, Íaii fuftooMblM y 
nopJMáni dft sonM, «ontló ttn« «ocnpftftte d* Um qvU aloaiadat, qtTacon 
Hümbre de nunhcUrotr 7 par Oa])L(iin A JmAnl^xi da Tiii», |wr« qiin «itnvIaMt 
al cuidiulü Ja 'tíuB, ir nLrívuOij el c«iuino, oorluido cun nuiohotn 6 pañíiln / 
bAc^M fci* iflrjlf» y tt^onUi l'KJv, j L'ua Knutunttii y tnrraa d« fierro atvimiidu lis 
Qsnjom d¡5cDlU3cfl i|»Q p4ir U tinrrA j peRtACo» u ofr^>oFau, lui^tMido ¡■oonlM 
en kif riocí y ménr^M, do bojuciM j áthoXv^ ^nnAm, i\i\9 ccfUulns do uua j>Ar1« 
y oltv do l«t río*, Jt< ibCorUüidHBa el p^BJc» H^ta fiieicE]cI<^n fu4 tU Xn m&j úii- 
pofuniei qiic hubg, ijutqtto com^ l^jJ'j»' Jo» iudiiMilc Ai^ualJiu iib^rfet del K/-> 
Cnad« M> iírriew» coa om^u. no b«bU rwiro y<a U tiorTK do lubvrU ^Í*iid«> 
pCFiiOiMi 7 ocdoo kn m^DtftüAJ ¿ iroabua» aoa iaa re^doe de ordinarios agofl* 
CCíMi r ot> kay g^ciieoqae loa ulo, ottía uu Inivu* y mptmm ptan p«*ar)u» j 
ftun puK ftWidoa, qtie toUkn Uido« Ina lllÉCLVt4ro^ «ou »r iffinUt Uon ftkoUH 
lia, oo kWír ta «a ocho d(M tnim liorm du U ciuo m pi^diA cAiuírinr tii mii>. A 
6»IjC« üitojcnLle» LiiWjoa do trompar y éhr'iw «1 cimiuo bo ibaii cAd4& hoTik 
lü&diendo loo oin» mhjarct do U kjianlrro, g^nn <ut9 rcuLodlo no bakUibaa Un 
ditigencU* quo los d-^ ria j l« tütr» Lioianj qu« ao «rikii |ieqii«íÍBiy como tJiei- 
|ineo ^ «rti» Ira áj^ua^croH, na I^Aor ooa qiid rtpusrloi, aíctt oon el pobre y 
•fmpb VMlido quo traioQ on o\ ou<q»0| dondo t*mlii«ii oo vnjugbLA, ü acuo el 
tkmpo JÍo UD agoaooro 4 otra daba lugw á £|tie ao ihOCo^ iin di^jurZoH loa ^uw 
l«aor otro itimbro d^aio «00Rrl>. INo ktbA bombr*, aunf^ao fDn4 do «míoCAd 
OrtüTíown, j:|U4 fudiv»« Uvoroc^r A clra, pon^o* ^txtQ t^aU Oftdfl ctiol d« alón- 
larie ú Hí; J^'bcvvodUTitoA A Ofilftfl EloAtonapbiDtea do tiompM y ruJoc «Ai^jm 
loochM IUgn« poLii>«ji(l(uaji: crJtbuuolM guM&<i« on U evn», <|tie loi común 
en Tído. &u ptfr|¡a «lo gunatico «M goooml on muchai |r4rt40 do 1» India*, y 
MI vM Hiú Qnni^o do Jn yigin]«at dora todavio, OLtnquo no tta pano*o oomD 
«b tieu|jo do QtL^ctra» «o&qiiiHUdoro** OiaoM ««too giii^irtoo OQ lo itiñt >oíi« <^uI 
«»orT«, on cnpcoinlcQ bi«0«pivbJMy Udoodft iMoOtlUJtJsy fiia hacer JCagn ci 
pO«toiBMjVOQ«roOL«iido&llidBntrr>da lacomo ha^UquoMhioGfi gruoAOfl c<4ooud 
ouloG ordinario <Jii itU d« pluma do giltin^, y nw7<>r, doja «s U parto de t*í*n¿ 
«n Ucaroc, itfia^:>qoÍlb«CDna picadora do alfiUr, per dondodotM do roaollar.y 
¿oo k 01 do tioio imptrUbcU, qiio puro ahogtrb oo ot booe má» qoo cerrarh 
cckfl Qb parchocitado tromontion, difl(|mldii á cara£a qti« k» Te [u>n* onfrlnna, 
j Ju^ to'.u muerto 0011 íojrilídod, j tA nlfiuo pircbo ciua 1n abortaro f|u< ol 
fai4«0d*jft. 



?ff 



riAT riDM «ui£ef 



(1.* StOTKiA 



U.* S»l>rft U g«uoracLán éo «ftoi guuncA, por Mr tan jmtgrlaBtU Itfin 
Uvoctodo vftriMcpiufDOiM. ouál a» U nadd inmoi^ibU omm ^uokj ongcodra: 
UBO(i Jíoto qna da ka afEUU ton ofdinfHmt d« ¿itdfi cod nqvclU kurun^htl j «I 
<m1«t d«] tiomp, io cnm>nip« Lqudlti luetcrit qu* oilá ou Irc p^ru*, f ele nhí ao 
<4ng«(itdFB0| otrM «oh4a por utr» «Minino j dlcffQ <]n« «Jgit&t taiXn íi»floc«H)úi 
«fnif? luM M liAgftD npn^tmni», luco UmM4a i» corrAmjia U cato» y i« cvfoo) 
Ctroi «Ikon ^c M oTig^nilnirt d« Ja pic^dcr» d« iincit m^i^uitoü [jno uofc JUnun 
■*f)Oi£<lo* y fm KflfAÍA hívnUlwf^, lo* cujilo* vs*\aa »»inu4 y chupar omm frut^ 
dft ofioi ár^fn que [[lición mnax«aÍllo«, qtio mm vetónos j^inoaui, y «n pkán- 
dO) ¿Mpui^i <í« bntitirlM c«rQÍdL> ^ ebupftdo, 14 •nguD^ra (3i> Jjt |>>c*durB «j^uaI 
giuteo; p(TO la T«Td«d •■, cutuo U liha «tuda ét nuu-:> coa c^rlidMntbro hom- 
bre rauy «i]cf^ifi4&UiloH«n jornada* j n^ lo biiii eortJ6c«di> y 70 «r<idolo 
purqut lUvft iQi^> cimtno^ >^iio uno* moicArronvM T»rd«A «orno !«« <)ii« m onm. 
claa «Q U cim», iDacuyM 0Tua« «c cngrfii'lriiu rn olU gn^aiio*^ «IrMívan tam- 
bídn 43 loA knjfti da loi irboliit en mnot^ndllori, y ciBWido vna fovindo b» «vt* 
úndttf pnr dolifljo ile VAlm raoiAt, HirudundcHO »t eavn loa fciwvDzitfttúh y «n- 

linroD gMHAnnsy *^A «^ 1" r^^'i^ <2^^ '^^ ^■H""^'^^ ^*^* *" lu^^nlJn* j en 
Ion Thílm i\>i** *ii t'ltn piirti>; ptir !a mEjuno «p- «ngrTidmn tambl^ti éa algniiot qiM 
no IV^g^ti i i(if aiV]it)Ui!nia ¡iflfqEin ol fiini Unr* Tiilnod» dú «AUm liiiov«fl««.1oi^ y 
por cnn ^rtJ} ri otra M dotmA, y tofAti np la lumA y nnrM^o ]a A\chc, j nJii 
iil foufírtah ^4tA vor^Ibd y qno díi M tMigUnctran ilii ton mj«qintu> qico fiicoa, 
víeinj!o riüo 4Íoiiipi« m ei;g«nc]rrif: diiuJe lo pnndcn j»Íc«r, witto *ni.Tt el ciMb, 
CiTi !a«»pa[daii y (flnu porte* cubmtUt du rofm, y DUikC&«n Inn ^voabUriJWj 
dnnd« pitan íhu Bíilvu. tihu dundo dmilix' do U r\ipi / d« In aniitMs pueden 
tan<r»f|tii}lli^«bi:oi*iai;fM qtio llcptodo 4 U ouuo «orno la uÍ|;iuk lr«^M 
jívifO- ^M lü q(>fi fii?r9, «Uft ve anft i^ocfitiÍALUiA pUgaj do quo ciau Lko ptr«e* 
guidoa noafttto» OüIJAdue. 



CAríTL'Lo sxm 






10 EKA ooafl lsHtínr4a vor lofl «itfvriuoA y onia poco Ivt podítn 
• ayudar por^jtM ka foorcaj d« Im nnoa no <Tüa bouaatct pan po- 
d»r^^ tUvvrotlpftdf", jinn í«jdit uno «o on A si cnrn^ pfmdo, cona^ lf<niU) ton 
p9ttCi9Ói^ilnoMi<|tíi fundir «1 O4:0-ci^n, y nui co quodjibjm Ir» cada iroico 



CiF. un^ 



KorxtJj &t LiB one^ciSTAS ds tlieia nniift 



n 



rd* árbol tnoorto», y tXíi ftuprrftndo v pidiendo i Díov Db^HcordÍA k ánUc too 
ftlmu. j al «Dorpo fc ka ¿orn* bcBlinií, da i]U« per illl taj bti«n t«cii¿<^, o^iiO U- 
^rwjr l«ottH,|Ktr^u«coi»o&<ipo*liaDd&T|Mi«caM*ni4,fij ttntt f«ii«r» on pío por 
su «nftrofdiui y fL$it\xtitxA, ig^Ms ^ or^no |>adlftR , d^nochv M «jAKabaa d* loa 
nnchc«« j t poco* foson ao bdlUbaa «mbnaotdon Pa b aipwuth, y ftllf m ^ludu 
bftfi j pororitn inMoniMcmeAl*, y lo f«ot f|u* ■ucodit cea Mlcc tnW*, «n ^tkt 
ooDKi no lo aaiblMi) lo* c»ceriicit^f qQeibnn, lQorí»a aiti Bjuda d« al)o*, iiiiu<|ti4 
Biognao aín co^foiivn,p«rqui en víonáa cuAl^!:tÍ4n blí^jiJti, lu«^o u «otfianlia 
punió qae poilÍH auewUr do vídmtí nofTlc Vifadon^nuAillaoaroaDoáUaujn 
unudvjiiififr^tnaKokbdofl onyíi nosib» so m fhba,fAlioin1}fflm4jr<iT, ptiQtUoT«b« 
A Dti b-iio umbiín ftdklnilo oa U cciapn^b, llavid al Itijo «rrffnaila ft nn artíol^ilii 
píxWr y* dar mn< piur, 7 ilAt|i^iíú^nO(4it d« ^t, la «ctió «U liandla^/^tt y iUj'a; yji 
liJjo tA lliigsrl» rrü jxAtivra Imra, p^vA proTiiD, BAjnín mn rioniA, no «iir;t u&a Ja 
qtm ravlftf* ¿n vHa; k qito A ü Dion lo ñitr/t, gastaU vn mi «arricio / guarda 
artí Itfjr no tiffTnrfi^n'Itifpj ti le :i^;üirlvi un rati) cornhU Ina ojcn i 111 jmilre di- 
funto, j nr.iomtié ui ciierjxi «;^ «vU tifimi dcMorta porqDo uo wa Uotpodaudo 
j oomkla tfa ^«rea, ^ al la prlm ¿al cunínu uü íq diere Ingar i ceUi, d Señor 
tfi üir »u bondiiriAn, «I ciul fsipaní ko ni« b'-tari puc nú iaUi;r¡w)tdia en c«t« 
tT«ii>:4. Rntrnoclnron nnsn al Tnovt tsUjt p^Tiitima d« vu paiitv, hii« a« dcrt^lk 
»n ligHsnt, y onnr^o «illrui y ni ■mtlmÜMiio dieron Iit^ar & 1a voE,€ija: Ko 
l^rmiU el doto, p^dre mlc», que mlouinu tj u dícn: viJ;i yti nto apaitu üa vw 
j DO oa «Im oon k mfn,j aiC mii pouj fuonn>^iitii> r|(tLaíei« jo fuvrnii majoTMij 
■ft bae de emplmren ll»V3ir>«i»ic« mt« honbrtia, qiio i»! futfriut le» de u& 
Atkarif^ loa d^«m p>r b^ nraplenloa ce el cjotcígíq y carga too deUda i ía% 
m£cA¡ / badifftdn uti cateador, car^ i au i4Jf« aclin: hu*i e«pal>lu y lo Uov6 
«ai aoia dUa, fwiU <\w al íio dü clToa scabij uca 1^ dtf bu vt4« el pCilio» y Uv(d 
4 pocM luftlnéii A bijo. ^HD^r&tiUdo M IraWp qu« U K>bi^ii9 de k nif^ n>< 

S>' Sucedió TniiüliaA vecoa oatar d« cnmpi> d<a y inm díi^, mloolru los lOB* 
ubgleriM abrUt» oamítio pirft pwAt» y ftoa vu ente tiempo tmoedicrotí, aaa 6 do« 
vooei,e3KO* U4lí;T;C'>inv>|ue como ol vjénjito Uiuki dttuaidjj luícialnit ibanutri^- 
1I0 pau, Ic^niliari luiH^ f|iiei hatÍJi algún CBCuIna aliiírtA ijue uuniatseo Ilb eu- 
remncu, piin mihi A'^ímUi eft Itcvark'i dckblí? qu9 d«jartfu &trA^ poriittu como 
di«eit, eabrft oojn no qtaÍ«r«<Í4<ela; yondo pcje<dv OAU «iivfto ac«iubia Á vetlan 
fllguoM indina qno ai Ubtc pur «] rln ci^n «ub i^niinuí, y odfirlícfwk c^ue ibaik 
jiifV*y «n&nni>^ qIUei i «llc-a y Tm aciilabiin iIo nniar, y cebaban 4 loa caiminet 
6 $»h$ lloraban ; lo ciinl ?oi>jotiiriron Ion i£iiic% piiua cuando IIosbLjuí i k 
oocfao al alojafnkaio, loa bmllabnit mfriL-a, feln |X)dür íjui^giuai bublvin M^ 6r<4 
Ift cuuai Í3 k fln^nKia, k ctEil repuriroiikilu ftUiíulctjiule, (VJODrláadMc» yu» 



7a 



PKAV PKOftO 



ftlVifx 



(1,* M/TICU 



MÚ LoBklrre* lio ¿ eib^lb pura tu ¿«febtn; cMaiaiindo sin tcüert» d« ¿nt& j^tt 
OtTOd Irabnjdti, que «a cad ifnponíblo acaUT-, ikgiu^a 4 ua rd]4ut« rio qiid 
ecli«4J A^QA una nongro ¿c bc/incj». vocUba cu ol grande, jtmto al ct>«1 »4 
raAohAT<iD |>or «orUrdd 7 Qü liubor lugnr tl« iivtiMir li laa b»gAalÍDt*, ftoui 
qoe oubriont la les, j abJ coa olla liíoiftron eu« Rhnohc«, |ioQÍoxidc» iti» lUodA* ¿ 
tcl^ Ion quo Ic4 lUr^bAQ, qa« emii huta pO«e«, ; lo« LJúrohi oolf^atado d« ío% 
á/bolca nují bnuucAAi luo man <Í<-fc&M quo cl dolo, j f»to ut&bb, do ordicorio, 
p^rcoriiivicriio UQ c»noaro. CuluUdoy Iriat^, 41» [i4CÍo ki cctoricw qoitnlfr 
nírabo, j ocn ^tcn lukhi ctuonos tan tcmvrartot j btrgo*, que paroo* iban 
áiüiáa U vci loB <I« utift c^irdiikrn i ¡oh do oir», do mAP*» qii« darán t^ao ** 
pCBftddKi» un CTodo oAT^UdJS lAÍOatnc oUm acnbnn, do qOD lonomc* IftrgA 
cxporionoiB loa quo booioa navogiido on calo gnn Hr> do In MigJaUaik KsUndo 
•lU i*xicljt4doi, ó Liui primaran hctn» ác íu iiDcb«j oj'trau t^do* qtjo ua «oldndo 
UiBiAdo Ji»Q ííorraaD daba graadcB toom diotondo : A^^uf, amigon j BDÜorfia, qu« 
mo UovA uri ti^r4i, «í>Durro por Díoa 1 SnlUron di Iha hamncriH pvA dfcrMlo lot 
qu»wtftbac mát ¿ manor *o Hallaron y ^^ndo «isnicndo 1* ficrn por U vos 
^n« ibns oy^nd^^ ^oT mUIodo, dioTOU con olla y á fiiorsa d« luaitit y vtpnáM to 
^Uitufoii la prcan, tm podorlohhVQr otro malí j tnijlronio ai Hcul, bioo ain 
«nptfnniAa do^uft liJtbiiido vivir, jT>rc|u« aaiftl U fiijri>xa d« oit^ aalmal, qQO 
do Alto, oomo gftt) a1 ritót], haco k proEH 00a ambni gtirrat, r^iio U> tioao fooiU 
•Imaa, j trai oIIm van loa dicntoa, todo o»a Unta ficrctu^ q^e al primor golpe do 
«Btftii tr«a b«rraini«uta«, d«jn Ia pr««a i)iia cir>gp rJkl oFipAranxaA da rids ¡ poro al 
Un, ^ra lo ^a« DIm fuoro a»i-*ido darlo, tolvi^ron al «nidada t na caiaa dcndo 
lo babia cogido, colgAcdola ro¿a alta do lo ^Qo eaUba cuAndo lo tog\á, y valán- 
ilo>« cada ano d# ait rancho^ iv)a cui^niJ^, no dÍi>io Ia tuoI^a á llevar ulto : fcj 
tanta b «ntilna de Mfa l4«tÍA, <jua volvió c^bAda do «11 j^roM á c<-£«r ni iuii«- 
nblo, y la llovó >Jo quo anidLa lo ilmbae, bnau c^uo i la mañfloa, ni> bnlTáiidolo 
OQ BU Iiaius4«, ulívíxiu coQ ciibAllut y lauxAS A bitKC4Lr1^. y fcíu poderlo hallar 
rilo DÍ taD«rto, m vttUísroD, y por c«£o ATit-.^ti ItAmarnu á A^^uét el rio ilo 84- 
fTÉno, j ao llama IuaU bo/. TntnDtr^AQ 1u¿}^ por 1n manoaa paiaTlc, y do ba- 
lUodLÍü vada, Lt)1>o d< llegar al VLk> Orande PcJru NúAcn d« Cabrera oos an a«- 
oolu do»>til«^oe, A lUiuar lojí b«r¿'nnti£ii« pitra paMr1«i ci^^mu ac bíco ; y ckUd- 
do i la oUn p^to fimnjM otmíi^iiudd ol rio arriba, :ii> uon tiwoorta trabajos r^u* 
J&aata allJ por loa muuboa anv^adjiofl, pantan^ia, ci^n<^A« y MtoroH que no bftofaa 
«m laa muvhaA agtiaa que Aian t\u owu-. y con que elo babla ^ueb^a■!A quo iu> 
jTuaao rio, y ol Qnndo. quo uo «O d^QuIdabn cit dermnuu y aaRgar tiiia ti#miA, 
pordoada él HobrojjajA á oiEB barraaotM. Loa aioobuooA no 1«b oran do atonor 
«atorbo qi;o luA paendiia, puoA tJ^do •« tiAÍlA do ir macLetoaiido iJ querían dar 
0:1 paao Adalanio¿ ikJ Im coa Jm poooi ^u« IbftQ da&do, llc^tron deipvfadn al- 



«ap. xxiif) 



VifTtak9 M LA» COUXtnrf AS fE T1ÍRBA PfOMt 



79 



goaos jfM ¿ otro if» d> ctitm muj negrí y naJAtoHo, i^nf «nnque do oe tiifik- 
df« mocboi pMBpor «loado mJjtM dlUtubb cr^ lU kimbun do luuta tioiaU 
poM^i &0 «9 pcdli» T&do^ por lor mticilK^ su hooijo y oornviit«a i j oti pum 
pBAatlu fu« nccevirio Itaccr jiuonte» cío i^iVtlc*, corUido* 1 «lui itLcrMí, y di> 1a- 
biciMb nl^tío en cs*^ parte, or% nocosArio poMT &Ii otra, ¿ohJe li» >ubfft bioa 
cr«d4oa: solo te Mpvraihh ^íiü h fuetea ka iDÍmc^ do bi qii« teoían 4 (a <argo 
arjoot oficio de hiKOr pvftatoi, porr^uo coaio 9I api» voriÍA lft:i najCTA J ol nuiJAl 
tnn Titlmi^, p4r«o« qit« »l pvlncípto ntcj^unc» »« oio«truba «orlo, unlo que 14 
air«VK«« «Tvi^r ¿ pukr al otro Iwl» & &&do, auoqvo por d Gcaoral <íti««idft «e 
di<>á«atttkd«r quo ¿MOabn flo bí«Í«fl« Ia paoiiU oon bromifttf, p^ra oon Olbi 
piArd H^j^ «dótente oa buiM d« tn^jorea «rlnlniot j n^ Ina nUncado*. No 
lo ««tuTo vQucbo en Hti diyt«miíEtJi?E jn un btt^n tojdlkdo j bxicii«« txiot, Humado 
D^iuíego d« A^irro, para naovlrnr Ion qG« tonU «a putar cL ri«, ptico orrojiíc- 
dcw) A^, f«é luduid:» hhiUpoci4T«o d la olra forU, á cuyo ba*a •j^mpto «o 
■rTDJ6 (nu «1 f>tro aotilAdQ Ihmado Juftn Lorccto, qoo no ooc miinoit éIÍoqU* to 
I^UK» « U ouA rí>i*rA tCtTi o] t<*T(ipaG<jn>, d«id« iJoodo pidiSTOD hncbna 7 arrojan- 
dp laa «^aft coft Eu^ili^d pudbron arrojar do if^lA k U e^ra. parta, (wrtftron uu 
flJlUinu oeiba, ^ua cunpliduTriCEitciitraTtaófl rlf^, y «en <<tro4 «rhoUp, q«0 Jo 
aeoiDptftibnift OcInttvjirlM, (^<t«rió ácimcidfifta piOnto para todoa; de la cual fiíora 
bEfo to aprriT^cWni firjuo! di^gradaJ/i irioam Jnan Tjcrdnxo. para tcJvot d 
|ia«ar *b oiU OiTA pann, jn qui^ UníaTi hc^chr» ciT pAinutA^ pam^Esn tti>tin)tar» 
inn it»pm?^\ tnoortc, como batlD dujando lo pnontr, y ^rrojátíéon i pAMr por 
«I Tío o:ra voz i naJt>, pongua awf owno cayi't r<Ti liui agitaa, b «Subió do «fr aI^úu 
fi«TO cumin d«l I>ÍO| <t°<> ^^' ^ ^"^^ ^^ toclcM I^ bui:Jtú «^^ ol agiin, j Tolvíén- 
dOH AaoIlarapftTfdi^otra Tcz arr^, y ft¿b tnrn bgar da diidr : Si'nor r|o^ 
inlft«ricordla * ruando el tagnrto \t vü{vl6 i tiacvr prou, y tnoioiío At» tnx dao- 
tcv^dnode cuiiun lufla lAltóit ni lo fudkrcín w ni vivo tit muerta» (|U9 qttvOb* 
1(1» UfSxm 1i4>l«inadi<Í£Doe por la uUorable muirlo, y po; babcr perdido uq aulda- 
c!q de Mti biLi,^ncui brío», 7 ^tia p(>r atlo ua dtmcuerJo bubícuo aLU dcLwaw da 
todoa pardida la Y¡du ; ooQ qoo tombifa qDodar»ii aTÍMdj^ de guardar Ja rnjuia 
cxiD CQiiliuIa «a loa p^Kftdobdo babÜapolígrodemuGikft tandoig^iiucíailAit, que 
&o era& pocoa la» ooaai^ao» que i «ada poio a« Jos ponina dolante, de suceder 
lo oaioaiLi^j puea do hay ciénaga ni oat^ro do&do t¡o batida do oacaii f]oni5 bcatiafl, 
Al tn Aía oiro polisro do otka m¿« del tbohd, paaS coda la gcnto «1 do por b 
f>ucQ(e de colba. 



82 



riAT n&BO ftiH^M 



Cioi jr dñndoltiiloHOTinrt maln Unnidi, lo hÍ«o mpetrM «1« Us ftnr«j| Atü ta\m^ 
tli>, DACurriAndoiw por \am piomM por dccdo hahtít nuUdif lim oiiab» n^rré Un 
fuert-ruisnlv ««Uuida ja «?n el nucía, con BUibun braso«» que Uikfft al cabnllo lín 
|to^«r biTiJar, d«e^rrÍDilütavu«r»j carne |>or todu lu ptruat^uc incabci ln« 
ijfiM, hnftlA qii# «I CiiptijUí M Krrojil A ApoA iIaI oabulln, oon lo ounl pui^o niA* 
■uetUmECilr nrrnJAr cnnnty coreol»» y d« iif ni oNci,aI cual,nun cuucBlarUtl uml 

t«tidu, líi* Uftbfii pcrdiJu du bntvosa y hñi>-. niiii-i^, «ou eu b«»vinl [u^ptlv, 
99 üviütniA ¿ TBilmr y tn* tnolíoaJu bu uih« paji^nHleii, y nf lea oupvn raooiw, 
^fíüúoiWt >í PaUcioit a^t le dUrji olrn LuifiaiU con L[ue le hiio oftor <^ un Indo, 
; fttLU BaíccliAtlo, prckndjcndo dcGeu<JfitH: do lúe que 1« puroefcÍAO, eouMaií: 
^0 nMvo ¿ Ufloei^ n«iro vontn «lio»; p«r9 como tootft ioaUa Lúñdwi por doiii* 
rapirab*» iuá pcrdicadij k fuerih, furia y comjo ba»ta ^no pudíoroa tl^nrafl 
á ¿1 7 BAbAtlo do muUr. ood niiuint^Ión do lo qu« Le« Imbíu Accedido wñ él, f 
lleránd^Io aI Jteal, fiárciojtida cairo li>a más priDcipnlctt j nmíj^M, quo co- 
tiüéodob, a* rougwoa do au binveeA^ docidc» por btca i:mp]ciidoclatic«foá 
trueco dol t^wiú i|xiotuf iorou de au cArn« j kljpJu rejaro om «lia del btmbrc. 
S/' Pf-ro ooiiki> vr«iL niucbcin Im <[tnt la ul^u, pvoo «e ropamb^ oca Atjuo- 
llifcpp^jiicdAdo^ AQtca se cebaba «1 Apotiw parn apetecer b que leu podía W Ur, 
;^ R lifirticoW <1 jnAj'2, qcie ca A^fueHnB Kns;iutÍns c« quien k cuta; que Uido 
Jo que no era cto, lo teni^ux pof ÍFUta] j en eoto ao oilimí^ la cai'ae do (rea co* 
bello* qu« mAfl cdelactiedo eate piíioieo del o*a loaUron 4 rauouoÍcU*:<o« 1# 
oaoQridi&d daka tioehoauaae«ii|<» qoi^o, ¿lutn qtiu i U maüaiA loa iriemift 
moortoe, toa ounk» repurtieFcc por OELbou*^ ja qtio en *1 caao; kígo fué Toe- 
uetlor qiit ol qu^Io era dolej^raito ibAndara con pon» ¿4 Enuerte qt)« nndta 
coaíace Oiro»daoabati<>do«lH bdclaoto, fiorf^uoeoD Doayor ri/¡or qno esto no 
fuenbailaata otnidUig4ociay eukdado li que dc Joa fueran matando toioi 
poíD ooiE^T, ain if ue ropararaa ec le falla qqa odelacte lea h&ríbii;eoD cato 
quede rcpnrado ft^uU diíio que pudb tDOOder; yna iiedie <^e nlti adelante aa 
atrevJó á cantar nlguiw, aaa^u4 deaisabaD ao muncttr, porqua ya U ceccaídad 
loa había bicboparckserloaaabroaala goi-qo dc ai|Liol]c4venijiiAlei^aun kdeotro* 
peoree ; f-tioa raicee dj> árbolM y ee^oUoa do bibao j ctraa jerbaa n^ coaoddAt» 
tío loa haetou uoo, cí roparaben ai o^üibaii bien ú mal guivedaa. 



mBB 



CAr. »iiT) 



liUTicu* Dft tia cu>^iaru m. iuriu rm». 



63 



CAPÍTULO XXV 

Oo.mt9>l>O^L*BAaÉalMbcrvttatJiHa u pooblo do kniiiat, k doBd« en Mtífcadolo 
f%* ■» Gcfunl «n p<no»4 á biiM*r oaaldiA— s * UaüAIa*. na en «t po^Ua «Ino 
«o LM«<mctitcfud«tí^lv* Acunas en 41 &«iueoliUdM. doadoMnuu3i«rcs Jibt- 
VAb^son por AJ^uoot dro^^l * Uol^aton &]jfaTiM cnnlJM d« ftJgoili^n 1iIi»d t^jiflM j 
pialada», qao futS el prUier ra»Ui^ j «ficUaiu qoe luríerea d* büUi cHa Pr^.n 
rio (del R«hto^ 



10 Mioatna lo« d« h liona suiIabbB con ««toa tnbnja» y C(iidadc4 á«l 
- oioiiw)f DO Loa trnlnn nuDoa lo* del H9 o<fa «nn búrgaatinn nndwatLi 
d9 tis* i^rt^ y otn de fi» TÍborai^ bntcando t]|ní& [>illflje do coKiidM 6 indiott 
pan K^fm y mbcr ctt qoé tkm* oMabAn y u^tont- li-ngun d« loa ÜottéAíjuo 
jn » ib«o dcÉoabfícoFdo 5 andando en «cto d^tcubrifiíLtnto; lo Licierou d« cii 
pobtecmlo i|Da «ntuba á c«U b^ndn dtf rlcs t^f dond« Lbui Ua c^juadraa, 
alg«iM U^aa loan tnibii dondtf u hAlbbonf y por ub^r «1 contidu^ ^u« 
^nffí4 con U nutrid LtcQnoUdo ^ann Q^llagoif Cabo dv 1m bcrgtnUiics n*> 
quino ll«]C«f at pacblo «n bijar pnmeio A darU ni G<&ar«l da k ^D4 kil&ía 
An<ttttbí«<t«f #3 cunl b inro [i»r <íiuti<]Hn ootí todo aI «j^rcílc, lUnAadoaa «An «JU 
da mpanana 4« hdUr comidas, (]nfl «ra ¿ lo r^no todcm aapirttbao, j «■ aap«(iil 
el Qanaml, quo Ikvn por iodo cl ««oiimlanlo do todas aqaftlki fálbu, y bien 
p« conoció, |»iot«) ir i bujicnr con aitu«lla suora la cotnida fpití tanto ora 
cauMiat-, DO I» qtsbo fiar ni aun do «n licrmanü UortiÁu Tóreí da (¿uoandat «in^ 
qu* toeíando por au peraMín aqual cniidndo, j [lor »m compitiera i bu batma- 
DO y ftl Capitán Antouj^' á4 Labfíja. A ItaltAtar Valdouido, ni AIf«f«i Antonia 
¿c <}UI^, i Vuifgn», ü Dominp'o do Agulrro / i Podro do Tahaoo, a« Mptr- 
lieron en itea j-a^itffuad bEkK^nexu «p«rcili<3ai d« blu annaJy cawüotM pAik 
bo|Nr « tan nunca, U«T»d<> por j'íloto da Ua doa i nn n»^ j «a indio, cría- 
doa dal Gtcofal f tu h^rmftoo, fin □tm ^lín ni poMi?. r|ii«&tt |ar«da «ma 
ndnd y locoTa <]tie Talaatiu, «• «mbarotron a lai omcicnioa y veod^ artinuJo* 
á k banano* dol Ho por libf«r«a do nudaleí, a noi^o no loa ftlUroD, fn^mít 
Itogaado todala nocba liiuta ^[1lO al asuiDaocr, Kabkndo cicútudotma la^^Tutf, 
pooo nia 6 menea, d«tcul>TÍier9a una bnrquata, qua ni piir^car tn da óot cvpEiia 
qna«DTÍaban loa iv^ioa para ontondar Filgo loa inUntoa <ia loa nuéatroa, d Ina 
cualaa «I G«D«nl hJEO guiar la* proaa d« Ua Ur^utitu, inUoUndo cog«fIoa; 
pafO ka vontAJaa qoo hncEan tn bogar lo* fndiod. loa nti^ilro* u lo couoderoa 
<OD bArta brevcdiLdf puna oon alia «n ^n penumíonts » Ua alargaron j a«Í 
volrñvoo Ifta proa* lo» nu^itroa proonmnda darla *] poeblo <^a ilns & b^ioiT, 
•1 9U] bailaron al n^MiCar oQa pnntn qua biM el rjc, pmoMo nobra ao barran- 



M. 



ntAT vm%x> niHÍv 



(!.• water j. 



uft «Q ujt* ticTiuMca y Laca dúpii«9.t* %áx% 1a T¡t¡euda UomaDa j de bttA 
iroíatji buljloa ¡^rariüc* f bivn LcchtJA ¿ hj tnodi», 

2/ K\ qu« tuve el OcaQnl j sia [^jmpftfKro» jftra «a!uir «a ti«rrn oerr^ 
i]«J puelb fiK muj' Je 9>ltl4d««, oo ^et'^u^¿n<k«« en 1a prfironciiW d^ nu t^ 
pwlbs y rod^^n^v DHjiif>:Uí j Iniíjuuv n-^áL qu<- omU uno U Uonthi. pf»rqTi4 ja 
qu onu ^oooa, y Jua ^Mfr |x>itíwi «Alar on al pueblu uu uibfmi cii uniD iSLii^boA. 
LibuQDA pn>vdnu¡6u / vrfLJvnBu«*fuGuL ^ut'Ií^íA U &illa ik oomp^fl-KrcM ; lle- 
garon puM ktt püVMi quv ¡Imn, y vurumlo 1^5 pr^t do Ut lunxjtiílks «a tíffmi, 
y FultAmlc flo ella, niirjmiu ooa cuitludo m lo unfci-i) loa SnJÍM c€n fttgnnB 
buHoadh/ o4ru«rdl4 de ii^a pudUrori raofliftmv i^opd 1l«ig]iDiJo A ]m owfj] 
IuJIAb^iui vftdwt tía gnmtrt y \inx¡t\B.í da lodo ineiinja y trohUu, *c1ih)C«i c1< 
VRT iftin O') hibift &1I» y cjuQ loa íadlov Un hiiblta d^oBfnpBTsdnt como ñi4 
|iuri¡uu aI pnclu qEiJ0 Iv* íiu^Íe^ (^Í<rOii vítUL i! Iü* lifr^^unúa» el din auti^T^ i^-- 
míendob que InbaUftiic ttao^ifv. n'ü^rou »ucboa, y «n «u» oaqca» ac 
Hkíoa ooEL todft nu oU»]C4l y Imcbüdilla á b uUv Ijiada drl do, Lmyji ti 
ttt fin do«qu«llo« barcoB tinc tiablia ríatOL para coto cotuboc \» bn^iKla (^ve 
otiooolfftroa Un Bu^ttnA ciMnd<t ibus ■) pueblo, ci cunl de«TuIv¡crcin blcu ¿ tti 
nlVa y cúa wain^iccí^n la* on&^Jfidh, aiK^quo coa povo provMtto. piica lulU- 
m bittir fdco qaó cottior OD Urt cAmi. que er» por lo quolkirabna oí tipo ; 
cuidftd^ poro «OíSDO U ftoMcl:]^ obl^ftiut 1 i^uo ¿«t* iKKTtt iDUcliOf no «ólo ^f 
IniOiietOQ «o dcsrolrer ; trAilor&ir Un bnhKt, úüo UmWti d mc«1 cr4> 7 iiioi>- 
U2i» p>ur-> K^t ñ bubU ^¿u»m to«w d« otaU ú «irw r^i':» do que iLitn Jo* 
iadkfi. No t» i^Uii «1 vntM «ftU ditift^KU, pUM halloTOn ilgnitAfl do mü 
uiii tt^Aonaito y oa buooi cftctiJai, quofoo do mtiy ^rrnn o^asBclo pMS 
<í«)Dnd, por ol qiio FCuttbo dar coa otio á aiu soldado*, que toe ttcoMii 

vooCUk. 

3.* A loo cu&kfl, cako3o «O pojti6 co dioh A bUAO&r «I paublo j ccnidaí 
tUjú urdoEnuJt! fjoiOa pooo a ptíoo Mnünnudo poi b margen dol l£ío GiVadv»^ 
}«r dcrodc por alU t«bÍEm táo^ hostA <ínr con ol puohio, desdo ol y lu* cc<a|A- 
Soto* Loa ngtuu^üHAii, <omo 1*3 biciaron icU c muIo diiut qce lArdsroft <m llcRtr, 
ibndo bfilbjotí li AU GoooimI y eouipnijciaii, tña hnbovleú ^ucndiilo ccm «dv^r- 
10, PtiniiiAO oito f^kc bi^Ei cftfto, poiquQ sa cor^uto Offt <Io m puno por hfib«r Ido 
táa p«ccC| y b«bor cit«do toa sólo tintoft iIíik- Ku ccmÍoa m bkblAo puuto do 
inuiliAitOA po{Ípro*i oomo Li# tUTi^njL fci !)n1^i«t« t'KLÍJc> alguna cnaudad do 
iadioe cooto pudkm ; ■! fin DO auicodíA co«ft qtio dion uuidiMSo, que wt pudo 
]itnl>vtr 4 b«(tfLA ftittUDOt nAi quo i pnid«n:iia, pxiM Ml^ vd no diupooer me 
¡«ir U ulidí y ooD n(k« g^uU : lljíjt^a el iiu Ift ó«l ojúri^iU, y Mbi4A« lu bu<- 
DM aoevHt do lo« ^oaonlortA éü iubí», lu priuoro qiio ea orda&L> pc^r ol UoDonl' 
QtPW^*, f<M ocbar l^ndo cod p<mB d6 b lidi, qiia nadío cogíoo do ba Um&-I 



^ 



«v)* 



x^iais t»c Lii ccKi^rtsTJ^s ns rrttnA mus. 



SS 



s«ft tía* m«Ktrcft <)al v>Ci^ porqao ii lo prvttttdu u i¡*Uíbuyondo A todos ¡«c 
•V Huma, potqope <i qttefUba e:i loe ^ to<Io*, con k tumbrc <)ce traían, to uu 
di» Je pcal«<nc colroj ffietUoiIow «o U m»-uu cocOMdftd pt» bd« kdeUrttv. 
JouM ftupcutno Ia UikUa Ua de IíLtí^, j lu* ottúinagM «aubni) y% Ii«c1i9i¿ 
pM^ oCBíuda, u éhoT% Vm nmrgahtA de gHa, íia doda *c acrocctU4f>an ]«« eft* 
r«niic<lkdcf^ 7 uJ per lodo M biKQO «I ordea que »e pan» en U dút^ibodi^D y 
r«puiicai«iito, c<« que les darí por ncidioii dfju <itkt eetuvítrcti c& »qQcl >Itk>, 
por ]4r«c«rl«£| G«&oral cr« biseco jr mo^, ^ conloe bucAM buhimo pu- 
Alerm r«|«tTtr tl|:o 1o« «ofcmov 7 ft!«cUT lo* «uos ptn lo ilo arl^TaoMb 

4-* A 1)114 fto iy^A6 poco, tepii¿« lio U coaíd^ i^uo ere Jo priiMÍpa^ ol 
hAbec bAllodo CR una do aqtaolfv obm* «nú moott* do al^dtt taü^ delg^iki 
j Uon kjidM, p^tndu tlf píofol 9\ tnoJo Qtie «e mnii tm mIo Itdao enirc lo* 
j&ilb* de piíjtona co?otodA« do miLurro ^^oc oc* lUman, qu« mq hqu fajia >u- 
¿DOlM qm ^« «lam n lo Inr^o i Ion mootM ocn U9 0^00 ^i>o 1m piaUít, coq 
Bc*a bbordlttf no n^ay vítkona» pero pan Ion imlíoi^ «osaa ton de m luo, oou 
lio <rct o»tüwu<'Íii. 7 ka tíoocn f» UAidlv, icio rcnlro maitro» ¿ (úiU« t^rno 
aula iamU, uu^o* qto »e ^ 4o d«r por »^k« p<^ prodo becLo jr dcunnbtdo, 
j fi4i U dAr£x mMoe A qo£«& m Ioa Ikf^n á c^mpnr 

£«taADaaIUl^putt^<tB«4''í 'AbalKron, dkroo all«ato« ú buenciH c^«. 
rocuifl Á ktt nuí«lr»M, ooflijohirflv.do «obro t]\ñ» ípoKjno tto piidioroa «ígtf ¡odio 
tío «¡tiiea «obtfio de ckrto). qne Temían cto «l^oo t*cmk d>í iniliofl d« buen uu- 
lunl ó icgenioeoe 7 qtio «>da^4Q viv^lidot*, lot qqo h««U ollf &o liabta» topado» 
•ino ñctopío con fj^ct^to doinadi, por^no ainj^l^ ropo, dooiu loa iiii^r>«, tuj h 
tjKO pan qoo cM« ccion, ft«X° *^ oirvc» de t^tk p&ra w« Injoa, j pDc« e»U 
b&«n Uj»da, j <niHota süt dodn lo <«t 7 g«aU d« voDodera^léD qnifs k bacc 
j Yiií*v »1 fio ^'^* T **^^ diiou»o) y ñ!o^B»9 bt^ &U4*tra gfaito á xne^d.'v 
da KA üetour, y cocoo U«oujcuodclo«, jtatt dar por biwua bu d(Li:aIiiiK:ÍLjn dü 
bábM- MppnodHo U |aruJi<ÍA. j «porjtr qtiv b^bk do teaer Lu«uoa fiue, 7 fto 
lev lalioton '^n ranu ttit coi^j^turtu, oomo M hA licto. A poeo« dim de codw i1 
«Wfi^ui mUbn i4Utíl;AdoeD el puoblo donde eo bi]kban bíoo, 11«^«run crrca í\r. 
i>1 algttnm ícidiM 011 keu caocoA, f]i^e dcbkima 4oMr tío «v« luc^md^i-v», 7 dAftr1/> 
inOMlna de flnjid» por, 00 quinaron «liar «a ti«ffn, nuoquo loi miíirtJXH Ion 
hkkron tfflu i^uv lkg>f>&, utUs U nultcín <^i;o tní^n dctcrmiiuidn, pnúe- 
KiBporobM deipádkodo oon liic<Te33 una rociadA d>e 6«<^ ¿ loa oiWBtroa, 
«ID hmat alngilb divüo con clEa0> 7 por i>o rooitár k da loi l^rcoe, oou la tnií. 
KA nlo^dad ^uo los iif«pidkroo, ac dospidieroa olloa el rio abajo y wa fiuroD, 



M 



FUT m>NO «!«<$« 



(L*MncT4 



Capítulo xivi 

CoSTlCXflio-— BrD«TfCBl£a7iMnM)Xi!««n nU pii#b1od« la Tor», con ettfcn catn^OA «• 
«vhuoolúiMimaikfli— £,• lUccu flAliJti |>ur iBltqrn y siLua i btMoU omoUm r no 

7 dScMMJo d GvnífiJ QmuJil 



1 



O fiSTB pQftbto c]« Indlo^ donde ^¡jlmot w habmn mncliA^ j l> Pro- 

tíqcÚw i1oud« uuba, OT4 fue*ft que lomabtt nombio del pueblo^ m 

lUnab&r como ytk i^ijc, Lb Toj&, 7 el Kitii> d«l Río Gruida, lo» CuiUv bnmi, 

pdtqLc m u&lütt M «ÜTidQ |ior alli* liAcleudu Itvt n«ciiiab)u oAmé, y doepuéa ftc4 

a» hu pLHvW ¿ Ini l«fmii:«i d«l rio, |)or Mr de tUm oolonid% BorruKV Btr- 

n«3**» AO^'^ lu cualcH cjtübi jjLibladdcI pueblo, doo^e por haBcr ñdo tsuebod 

tí«iBpi> q;ie M detuvo el ejercito, ao m marieroo poooSi cnjp* ouicipoa, p«T 00 

d«teDi«íf« ¿ eaitraibe^ j por ver el H^ íem ^ada> qve peteco iio br4codn 

umt, Icfl arrojaron on oim aguaoj do dgnde rloiercii d oobanu en bIIpi tinto Um 

íAimkDttj ^iM al wbor de U« uiucitoa ittufan i Je» i>rLl[ji> «I«l «^us por Iva rU 

roa, de qii« biaíetoa el^uiioi pesedo» leuct*, Ilav¿iido«e á el|uiioa, ^oe cocou 110 

i&bfui k« eilveífl* de loe celiceftea, Ueg&bAii oon doMuido al tía ■ ccg»ir «L|¡n* ó 

levar «u nipe, y enditlex; já ímh etrcv^oiv qao eobrcegentlai, eodkbui el utmo 

de le ivTue, eí:eoh&ndo d^ude le poúHuí luiCer, ujmo cede dia tm ven bej en 

udtiB loB puertoi de etto greu tío i!iizidD tatén oebedaHí j aun TÍámloIne aef 

lubno^UAdee, loioó un nldedu lUuiedo Bob uue eftCuiJOU jr ajiuaUndj ¿ uno 

j dáodalo en k eebrM par bucea p^rte, lo niucJ, ifue ciu debiere, puoe noéi;' 

dolo á leurille, y raiuijjuduile^l hI^ueic* coi oL bewbrt 4u9t«iiiae, el (^rtr> 

lir £1, giucerou 1a aaerie; j «al oncerninjilndoe de oil^ HüGMOf:, eoj^leii del 

•gaefjae tiebíoa meoetier del meca un peli> leiigv, am etrcToru i Ucgiral 

«|[iu, y ai llqgebe eJgiuio i beber ar« de pñm^ y leToater el egne cod b nuao 

amo loe otroa eDtd^m de Cn^dfHSn, oi oooMatir quo llegaren i beber ka cmbft- 

Uoa, lu ^rroa 00a quien eata brer»«áerp« lluEíA luajcr eDlÍ|eik y conindir- 

d^e qudcou ubgilu iJUo iiuíuta]^ |Kff ilcpudo T¡«aQu luaebos k i;«ucJuir y por 

olnepropáadftd«iqn« l«a lucían, qtM rod loa miaoioa nun legarlo» qu9 loe 

<xicodríloB dal río Nl\o, donde no m etreenn £oji p«rr» ¿ beber con aonf^go, sino 

TWtf de pato, a[|UÍ une leognenda y acullá «tret potqus eu detsniéndote algo, 

artn endoe de elloa, d« dnndtt vino el adagio petn significar la íaqojotULl do uitou 

decirle qoft oa km "qwam canh in Síh, como el jwrio Á orlUa^ del rCo Nllo; pus» 

U rainnn contredkd¿n y peligro oontfceraae cq eeíoe caizaaa» pera ora toe 

pome: ¿o xnanera qtie |nn irmerloa de muy lojes^ ezjolaa i qq perro en k orilla 



€Uf4 :uTi} NoncEu DB Lu ooHQriKTu OB ritñ%k riftifc. 



»r 



día thf j á lo* ftñ^ <ju* cU, W£l brcTcdjuI tvc Io« oélmotico Mta» de «1U< 
Ta«¿)i¿a liiiocía lea cttballwjr oUm bestuaqu^ Ueraa ábeW, n «a ea parta 
qQeaQoftpuQdfta Ikj^u-ccmoqmdziiIidiKH/ por oau cuidado d« lo* cfcl&Mnoi 
I» Upíu lOB tfrMsdoA d« qn« h» potrea j oabollo* &o il*f umn i htbvr 4I no. 
$.* Como liicitf<in UD ¿MpMÍo MMato ea i^oal pueblo para roaaponr Jm 
fttorHi pcrdíi^t, ^n Uatat dúNreotoru oomo bnsta allí k&bína foMdo, J W 
labncia» <|uo, DODQO tÍoim, do oran /¡raadVr •< ^b«a fr^b^ndCr J c^iquimiido <1 
G«n«rB| Qv««Add que pu« elU bablí» pnobloy Ubraoiu, poclrí» nr fu bu- 
t^ÉM tMflibifii Ja tierra edeatio, envió alguiiM tropaedeeoldadM nl«Maoi» 
|«rm que 00a caiiilÉ4le ¿town TÍ£ta d aqtiollof r^ioJorM, por •; «d olloe la po- 
4iab <lar alguna eo«a de «emula, ó raANM de geote \ paco babieada edlde 
dlTtrvu vavn la q«e «aviaba, nnoca toparon ñoo la« oaUnoi noaUáea braw 
qm bMtaallff j«o ot'oa infiíüto aúm^rú do a&baodijaa poDoriaícoaf j iieai' 
VMt, uimidb^o*, que da Boaba, oomd dormÍAn al «areno j tLn reparo de ropa, 
1m iBcvtriaa oo k« t^tOS ^ aua ea Loa «anen y attát pArt«a del caorp^ «i «o doa- 
ctudah&B, qt» loaaaxRbAn Rirta «cogTo (}oe oalo OQ una buena aangrie. <jue ee 
«a* plago «a iDtioh«i port<« de tíerroa «olíoatio oca ea )ai lEuhat iut^CfabU ; f 
«o«tni qaíeo M faaCín poco* rvrcodioo, por for UaIo lo anltitod de alkov y 
e« sqiftt-l parajo oou mayor abuadancíOt ¿ ^t^ *^ juoUbo lo qtio liabjo da mco- 
quíico^ •opuo, caUbrw, bormigit, gorrapftUc, arj«|a#, ood toi aEÍxi^«i braveo 
qu qoodadiebo Laj «a a<;uaiUf partos ViaídronAa da loa c^uo «.ndavicrioo ko 
Ooliiadoa q«t» aalitrco, ñn faaUar qtii peder Ueror O lo booo, j sin coaáiuioo do 
que fOT lo parte ác tierra lO podia loaer recuno i nada, y osl coa eotu rainoo 
jitoeveaOrdoDÚ^I (Jeneral L)uc poraff^a se bimiieo dili^aDcíaH cea loa bereaoti- 
Deo,y qoo yeodo doocubríeodo «[ rioarribi,qu«liiuLaantoT]cadDo babíon poioi&o 
da oqnd pua>ite de U Tora, volviaveo coa la brevodod poiibl* á dar U nueva do 
lo que haliaMuí; bii-ilo aai el LÍ<c(ici*do Juan Gilbgoi y A faOrra de TOmot y ea 
poitoi de randalea «oo ürgae, por^jue Ina vOtaaolU ce aon do imp^TUncta per ta^ 
tut abrí^adoa U medra del rio lao granJM ubolodoi qan lo han o^rcido por timo 
y OUa lodo, foerea oavegiLndo, no aan manarla tnbijoa qtm loo do ttorn, por- 
q» «tL la faJU do eemidaí armn )^1«*, y «□ vi rennr no «# rE mftyrrepi, pot'^ 
que ol fin era romkf 7 s^gua airiba. Los cnloreit porir>»b<¡inii«; lo« moaf^itfcci na 
loo pordowbati ; loa agua^eroa n» (««ifeio repora pi^ra lo pooo qno cncnfac, a¡ tiw 
nton od, qoe boatoba pan «bfemior od^N ; pro Taoetaodo t^l brío npailol 
todooooleooontraeteo, ffwronel rfearribik m dejar rEacdn en anariborooi 
oCrm,nl daríe vl«Ubju4a qne lo* rauíboa nLudnlox y oag^aturu do loa dej¿ 
pti>er odoUate, y ttu babor hallado hatta allí oaa> de provecho^ tú anooctrodi 
con taA «vk» un indio, tocDftroo'partido de Tolvrr He abajo doade eataban one 
O9fapa0erea,d«ade llognroodeapuéidebftbergMUdo on «oto Tilaia dlü O0Q 



«3 



PRAT puna sfitón 



Ml«s nulei onoTM, j algaorfl MlJftdoB meóos i quienes lis ÍDO0a3odJil»!ea OS-- 
duu 7 olniA qv« no co oQotku le bntlmn sbTOiriaMSa la vük. 

3/ Slil ytccñ UéHí^ramáo (ApcUa ^ íd«vkvw1«« pur* Mcríbir «da bUlom 
jr ¿«onbmniODto^o ««to Npcto Hoiatk, hatñaitilo tvtrjo do) modo cjuc oiIi^to 
te «Uf i>on()iii#ta» con «1 ^nit t^ li» t«iilil<> on 1m do «tru Pr&riaoíte de «»U9 
ludüu, Itc LaJUdo uoonblc dlfljTtacüh en b« VM« jr Un t^va evo étUí, porqñ» 
bab>fiidf>iii« hecho lo má» á lodoK «<>ii fucru 4* vxonj^ pnomis f veocVmfffiloi 
doÍQpdÍMqTic oon brifldj oorA)«(lcfcndÚQ atia ii«tiir&le» ti^rraa ; e<tc dd lEcút» 

ftoiAit, ¡Minbjta, mfcnnedikdo, gunoctf, como b«mca TÚto y vorenw* : f ona 
ú «Mo fdan oodo oaan ¿% pür in\ fuer* más tolerabb qiM b&ber Ádo tod« junto; 
porque ftUvqvkO tiú filaron gucvru c^d loo \itá\m i Job vabñUii i)o lo> «kriM j^ 
flntrbdan 4el Runo, como *(luUi;toTcr«mcv> Ígctoo do pon CMitídend^s en 
sf. y r««pcc'^d« tan qo« ca oUan p^rte^ ban tonteo 1o« doKabriAiPUlOi jr 4^ 
Ick» trabajan que m ptd«d«Ton ca ln vobida d«l rfo, eot&o lo* tonemoA pnM&c^n 
«ft «ole fUOlU' do ]a Torn i loa cojil^e tonlan btn rtodido ft ledo ol ejército, vh 
]>«cblKiccto cvjD lOBiaaWauovnvqtte bflbfia Inido Uo tropa» dt loa aoldodoft 
qM liabiiD oomdo lo tivna^ j 1«4 Wf;>olin«e ¿«I río> qno aon ba«la loa At^ui- 
Im f urf» TfttiMktM do lao OMoadru Inmbalaabaa <D ou pvimalcbti: par» ikp 
pftMt do &l!ft 'M^O v^lroTM «1 río abajo j pobbbr «o TamaUa^qua, dtjo&d^ U 
mbída pa^ otr.-i iiL4Jar oea»6& do tioupo, f má» toldado», j u( Mt*ado todo* 
li>«d«loj*rci<o<io portier de ¿eco, b twíctün tUDbi^ do q&« cl CWpEtkn 
JTiuii do Sanmariia t Joan CAipodoi fu««eQ lotombajodorta jiaradtcirHTo ol 
fícoonl Qaeaado ; ka coaJcA por comploocr por rootura i loa ¿«idía. mía qu» 
por ettilo, b Uricroa d« Uo|:iErtie ti Oaarral y d«^1o oa enl«j%da do oMa mft- 
fioro: «Bkn maaífiuboc» cL «oiuuaioilo Jn t^onto de i:tt««tn compaflVr J quo>C- 
gúti ra por U poita, docutro do pocoa dlii do cjinodarA notiio pora podvr ir ado- 
bólo ci volver AÜáo ; loe omiürob de U* e^por^fiinA qoo tlgxU día turiiDca df» 
bnonoa suniOt* Mtbh cado día ooTTiti>d<>, mu lo t^ena j tío «vtnu vi)t<v y noa 
iloooo dexD^fiados do bailar OQ ello ' ronmo ijura taa aprciodaa, j on ÍoIm 
noA tle^an O0|^oe obiro pvortai^ de niaacr« quo nni h»Q de fonat tordo ^ 
IttQpnaa i dar la Toolto (ara t>u*oarle* rttoodio, j itU podri mv pobliado c& 
TaraAlamoque, puo* mU «o Iioes pafvjo par» qa« oa otra ooundc ne prcoa^ 
a^cIvTto lo ccmenEadü, *\w no ba aM^ f>oco I» que bo ba bt^o en dtacabrír el 
rio liatU Mtilli J &0 «WflutO t^ ««ti>, fifarciaoK ú disgi^alo, pat« cu él teiiiO- 
tuüH rení^i.Hdo d auf«Uo.» ]?u« la:» lÍMabdíta cata pUtíca paro el Ooonal, qott 
etn captar boaavolcaoia A Iúi lOCüAnjetop, loi dip lo qu« («sao : 



CÁ^, XlXíí) KOTKIU Dft US CXlHQCMtJlfl MmEBffi I^IRHR, 



a!> 



CAPÍTULO xxvn. 

— :L< HhUa tJ r'ApJtin Su>»wtíti. con cerca icUAdM d« *q «mpafíta. 



« c*Sc cj^fc-to. ma «la tía loíoartci/io; i>ftb« DJon, «Q c«^a pr«Kiicia c«* 
tAino», cjUE licuta ol dnciMinub f muerte i£e ciij« uni>, Como iri fiitm U d< 
ttu beiciliiO, tb csjo Infiir t^ngu ¿ttKkiSfyatl tKintc«b>6 il«jado> JT «tom 

a» 4o vUw pnoJh aIwmax nviio pee doniije m» oMni^ab ios inU^toi (|ii« ic¿o« 
■«AiaiiKi» Jo Bi|m'k / SuTiU MarUi, ejuiua*iL(> Un pcnoMA futij^a como &m «i- 
fiun, pero «a riergo Jo la rvpuuolóu i^ tvl^, j- nuaqog «t^tii»* >«<<■ mA Ím 
KntMo dur U luclu qu*) aWa to um fvcpga-e, 1^0 Jj» b« qittiíia a^mlctr pur 
flL poiKrttTki: DDorciiif pJ ^akr do ouoatfoc ]jcii;li.-'t ¿%t po &tf¿« va lo v^iododia- 
tli^oiuL-i ir iJcUuie, y *erá lo |fev{ [xiUnr doiidcdccÍB,(n]jGid4Íti«»i 0(ttioeak*ucB 
tfftib j» 4ÚU \-iii:c« pm otro« ; ÚtiaiA qttt U ««oi^itífU d« «aUní iodw» k* dú ter 
l«ri;-itk, liboilQ <J1» tíencn «Q nkijOT fuor?», 7 pan dki «s crU oq»«« l<h 
iiD¿>uu cu poca, coRM lt> voüi, ^ «1 iutar^ quo M Motro d««p«á de rcpdjcft íb 
lÍC«T«.c« namoid»! qnc pciucmofl. voitjoa t^l oro qiie tiva^p, «ooiir taUBMü 
i«if#«i^o«^ c« do c^T'((aU4k■b«», ImJdo d« (jtme ti-»rritfc y tii> (lAtunü úr killiii, j 
1m tBAUit4 '^110 hniUovH <a«fft« (ilío, p^xn ta^tatat* do cierto hm bojazo por 
tMto rb\ UM Uc<» promiair ^po do^o f icncb « rcoM liaM«U, puM no 
luitk dtAudtt ojmo loa que luiau a^ hfftw» vrato ; j ni M»^ for v^no 
Uojftt ¿o ir^fv¿uar Ju oo^nan^^o ; po«a 4i^ft no ctUmo» azi T^aod qu« iK vaI- 
jfntKM, llot j(t:lo A JJioii dfllBikii}, k TuUÚt itñhíj<9j oq <jai«ti coutío elo «tria 
a«ob^aBt#i dcluUftr ol dcocano 9Lko dcocainov, protñgnM^ido lo qua iiO»d« 
dül gamino W(a lialUr l>atni lícrrn, puoft m cu b que c>4'>y icai^ejto, j al ^nu 
no bider* ki uiísmo ai lo Uuct^ por >bí^ ni deja/é ie OMti^hrJo <xana é iuo- 
b^dÍ4«t«T7<AIoqnom6bAbtí«dÍc]iooiiVjuüen cw «u dtcIavacíAn d« l4:Ad•- 
>'tfC« do lotÜÉní^, quodniA vrujr (forrklu, «o lugar ilrl «Iv^unlo qoo viU't d4 
VütM Morun j4 AtilraOft ilo alguno* va tan poottf dúi, y «lac'gnO'kiio <n Ulk 
pM» tgu*! <ru>:ifo m^cka niAk tan jii^iifiln |>or boiiUiito pira ^ vabr capaúoí; 
y tui tii In de k« rinty cl-fOAgnM ni k rjac do crüinnrio Ilo«T4 uoa k hftdo 
dfltftejtAr BD« qM b» «fo wr nooír^ bf^o como fijofco de ak|aitn&a, quo ouantft 
afitt 1« (U&, niÁK íitcrzA l<:oA. Emji* ^ifrriii pttsiéiodOf om VnOftnt paUbnd 



oo 



r&AT mno atvdít 



i loa tiblot infimdJéDÚole* paLrtcdo] Aaimo qn« m6 •olira, ; batt«rA p«nfaii^<tf«« 
difiooltiidec, ptsiH vaU mia un «jiíroElc» de «[«rvc*, li lleno pur ithWih iin Ui'in, 
■!»• UdO (1« los JooDtw ti tiao^porcOpiUTi na ií«nHi, j m1 pii« i liamfA <jim 
c«Umoi OQ MU aillo, don^ft !a gcmca *iU tnfcf nUnmU, »ri bion trnUrnua d» 
liiioer mftí Urg»«ntm^i]4 por ibl^unoda oitCM tím qiio baja^n de hn líemis 

tío, do oaj-ftdijfgifucitii lo» prometo biifpnna niicvAa, en Pitj% com¡»iMft Irin 1o« 
<jii««aoagj4ra^paTi:ién'lm« pnr U TniirtAiiJi^ «-ah bt«A «tjnlpnHiHCnnorui, piutAUt 
Imy i macO; 7 jo Ift iay & Ion 'fi^t f>«n ^ua djgnn n)i HMciIncit^n i toi^Ai-» Con 
i'OO iO ACflbiS si álnoarui y M Bupo Ih ratultn, lupgn CQfDtinicAda antro taáoat, 
cftUAUído dIfor«Qt(r» «ffiCfci, vgEÍn ]ob dífa-eatesi3««r» ilo lodtA; piaví ooonD 
fiar «dUlec^a no mi podín hac«r rtr4 r-c^t qii« oliedor^«r, hitrm& nñ. 

9," Ht Cflyilin SunDiftrtln, pn ctimpUmUnto d« In i^ii« hiibínnráanjidn *l 
0«G«ra1, Mt-ogl'i (to<w «nl'Woft de }<M tn¿i Alcnuina, y m tna cftnon* IkHOt 
Afr«ttidft4| lüúgc i^rn> rita d« como |kU4» U jili'iti-^H. ha m^lió jirr itn rio qtiff 
div**Dnboc:a1]ia jior allí, éfi o! GrtiidA, f]ii« d««paiiii « ItamiJ y h^y «o lUrnt 0*rv 
r«j porcino pnaat per mt* Provincm do ifldioi llunuidoB ul; en cuya booi «vil 
pUnudo Ttn fr««tc)io parn i1of«ttiis <!« It DftT«gftoi(ín dol Grande, i <|Tií*q hrft 
tikfiulndú miicJtnt ftfíut, áPHtoK Lt^diott, íu>mo dirtmoB on 1a Turnara pKrl«^ ^ i 
im díjuí qati (íicC'ja ttnvcgnndci per /-I, hallnr^n á »it ríbam unti cnmi 6 tinafi^, 
paro ftín gente, dundo ileicanMron un dín^ pnr v«r al p<kdUn babor nlgrna A 
]a8 nianouijuo la* ^iúnrun, il«di:mil& f>iirtIeroD & oiro di», TieodQquc no ¿4011- 
brUui p«rwanv > pr^fif^^iondonu v¡]ij«, ni¿u<i1 i]Jh diorüLv du repente ci>i na* 
birqu»tii on f¡u« ««infin dra Indlot dfn»inhnniindo por un rnud*1 e«tfeobCj jthT% 
dand^ guiaron Ick QU^iroA fina ranoaa, laa onalait, qpipo vUr^n Iim Iikímc, y na 
bkllnruD tubrosaltndui de goole do oonoclda, dcHii[D|i«rEirr>D U hm^irU y i 
oado praounrun aiiüiipftrvd 1I0 ellaiv comn lo bicieroo oon Iad buen \tíi\ i|na 
■i)iif|ue mejor m arroja'' m* dlcn un fto!dado, gnuí Dndndur, llatUHdo ^rwWmA 
4\tEuacliD, como lo llovabno voDlaja, lliig&nitL i^rltui'rc ijno^I & 1» tirabnuda 
dfi) rio, y ají, Gunivrlo wi vld<i al» »«|jonirjvA do firidcirloit bnWr i kf nuif^fw* 
rtlríil ft poTior 1« tuy^tA fiob;* U biLT^n^iU dflKnmiknmdn^ y irnjtíndiTa 1 bi da 
lux 000) pülor^ bollaron nn atU tra* t'i nutro manint finhida atgiidiia, bren 
tcjidan y píuüblru de oul^r^do, oomo lav que lisbínn bnllndi) en il piiublo da 

Turt, y bofTiía cantiilMl Je ¡laiiiM de Mtl. grandca y muy blftiiro*. da lo qn* ^ 
te lieoe tn ebta Kobo. No kt parvilí^ al CapiUn y toldadon bituntc iniiMrB 
y pUUJo aquuITo pura vidvrr d«)tJL» a]ll A dar ijudran dit alio al irrnum] Qliha^ 
lU: nJbtOi ]fij KÍrvid b'dü átt cobo pbm akntar ol átwoa d« pu«r onilia^ prutnu- 
liéodotD votns Tnayom, tioiiio bUtWLlÍ6, puisi ¿ puco mát i^ut auduvieL^n. balla^ 
T9H BD líom xtttrtJ <uUu lu bur%:iGat del t'k> í dut atua ú buliioi |nttJ», 



í**í. x^Tín) 



KOnCiXI n LAS COMtClSTAl M TIUBl niutt- 



01 



r«rn umbién vq g«Bl«, pon^f wgt^a portoió tto tr^n d« nofi¿A, «Eno do C»D' 
tx^uck'ft, JoMJo M JDBUhuí V« isdion que b»J4H d« U domA <ott i«l j imu»- 
Kft^ j la« qtto rabiHft del R:ú Gihr^* i contntaT^ bftcer mi tnicqoM ¿ rai- 
c^Wt, OMiw por aoi M llaobft ol trocar ina conb por oCn ; j nti halUn» nt ka 
bahf<M gmn nmidjul ¿« «ti «n {acm KT«zid«B do 4 tm ^ entro irrobu i^uo kn 
tfitibiii fflTft el #4tciiA, roano %o ^apo dMpné* d# vio indio inio oc^om oq ium 
rnfñffA qii« ttT»«roa coa tlki«. 



CAPITULO XXVIK 

OOSTEZriiTO; t_* DMAtoO «1 mítofíii CmpíMíri 8jinmHntn btiblo* dr oootratM dv u1 
f tlrrr» 4* gnmAe4 pobUcÉoo»— ?,* Con 1m siirviu ifUD ilu nlu ilí6 «lOapfUB Gu.* 
furtln MlÉHDn tcdf» do U I<ir«, j^aa birt» tr*bAj«i, nampe* «ff»; oiicsfor 
tl««n, tlctsroo á Im liaU« de ni, dtvda doiuU ToKiertiu Iim UrrinUnv» «I iÍü 
■tejo. 



1 



O NO l«A dr}¿ dcvoosfor «n l«« dn* bahfv* mA» tÍ<Qnp> dd que biiliíe- 

rso iMcc<vlior, «1 d«#^ qtio ttalsa ^« Jiaciibrlr oAVoru mOMtTM 

,dt ftiM «tfieTfttiiffi, y Bfd, «•pvIc^dc'Oi do dk^, Tvncdo o« ticrm loa bM^iMCu, y 

["dvjfai^otoH por gunrdM y dt Ia mI A tr4t «oJdadm d« buen brio, AatSb Uodrl- 

¡^«•B d* Cacvtilk, DÍ»gD Uc'fnor^j JrjAn Gordo¿ y oi CBpitdtt Sutmtftía con 

'lo« dtoi&^T gvindo por ww fl«t)da qa« «iliado iMbiúticc «3 rio ^mba, I>^ *i- 

gaitrott ooniA ««frito logoi», «I o*bo ^« iaa c<ii(t]«« toparon «jd un» niMbdi 

MbftDft tiMtBf d^ tnrcttlnd^ck» J»gUA, ^ pMtdft biiUar^>q ckimnoii bim ancfeoí* 

j«ia pw^arkv lú bnlUr t>«l>hcbiM«iil bubloi, ouninkroD butft troiota l«goos 

ipof toobUlík olit», 4ri cojo* Ét>cii d«4CFubrÍ0r«n dai poblmi^lo* do R«íd ¿ »obo 

cAd& viKi, porodoaJIÍ dieron vi«1t i^ oopicu» y gnnét» ^bUawmítg Mgúu 

«• riorou inucl>o*h(ii<iri« j lHl>n»H»t jfrtnd*», Ki> t(tN pbr«o[ú ym ••r cordora 

'puir do bIII con pootí*, O dond» »o da»cubrjjin UnMt, ^ wl, d« m*jor ^ máo 

iMtwSo ft«u«rdo, üolwmicBroQ voUon« ¿ loo comp«n&rc4 7 cnnonfl j cocí oJIm 

b| Oop^nl, ptio* UtViibiii ootiiui *n ul y moctw y vímu do cjon dt largado y 

«jcUndidB* pobl^xoM*, ^ stiiif^uo olloo ponnoboTk por «utoaovt irio con «olu 

Wturncailriado lo qno hftblafe holUdo» no quütaroD «■» b< indi^in qti» I<« 

¿alñonuí d« lkil>«r vMlo fel pBwr, ouDqDO loaaoldBdofl no loi oduiioo do Tcr» 

5 Má, TwilMrD ««4o, V annctiio im con dotOQÍdo, ouninaron «¡o otitoodor Ion 

liObíft do Hiocdor cocft adv«tia iodo »qu«»l dí& b^U U unchv, f]ue m nucbíroa 

di>a-te l«i C0KÍ6« ol ofi^^po j ^ondo loo inditit, no pocoi, Ica ínvioa j^ «tío- 

luroo MKtibkodo» bsUa que ¿ U taannca, inopmndttCWDto, i Ua primen» tacoa. 



US 



nxT ramuí tíK¿H 



cwi fn«chM j any tncnti «mlpnuEatlw flc-o!ui\ maciiiAti dartlo* j pMrw, que 
A »e> >CT iIq Ua bc«iio> «nhnocí Un nuc^r^tn^o, IcM^notdJora cdkI,7 orí, potiieu- 
da lu cobSuíjch en Dioa, j dilí^neia en itiw muftcAf 1a!i m^ao^oa inti llrc 
oolro Io0 kdioei Tt<ti4ov, que do muctloa 7 attil bcrído* fue no pcqocAo d bú- 
BM^i oonlasqiLa le? qQ«darciEipint«i1kbaecaroneu<k£cDA porU nviitiUQa,p&r 
dectd4& pM'A Liijori)a, f)U«lH&Joa)(;«octf^« loe Súljodiie bm-i^ot j-«2 C«pltía 
íjftotnftrtfíi oon un í&tlb vivo cu Lu TOAnctf, (|iie podo co;^, al coaI p<t*Ícrofv 
por itf'teb» P6r¡c¿e, ijuc Le^ fi3« dcrppfs d« fni& iaporUnoío, {lo^qnocca 
«1 regiUu 7 tutu ifotjAaiGQtc que toJoa k buÍAB» *ÍMi é hftoeno gtnadd amifoi 
^0 liM e#|»ñdcw, á Li cualfuallf lu<^ prtgapl4odiiU pnr mBi^S I*" '^^ 9iM< 
ftlU ArHbA dt aquoCoH tticrrn^ había muctiaB g«nUi- Mcalrñroolo ae4 cbs^iuls 
¿^i^n <lo oro :|tio allí UnUa* j fi^intáixfclo ai lubin Hriba dv pqueltaaj 
rtflpoodU 9U4*f, CDixio podUv pers^fe wi«rtc ijiio b crtUmÜLa, auftíi^o loi' 
fahM dol ifrdio kn Uu«rto» dttá/w^j y do lo4 K4djtd4>« nu« loa ilutan do qec dtjwo 
■qucJlo, oou quo qtjcdatun conl«i1« y dc««oiudú üccnr ja d >3i1i«« coo- 
pñ<T'4 quD l^a «BUbdVTi agu^rdanilo con cuidndo» pftr?d<f&doJci ya muela 
t^rd^nu k ¿<) Cnfiíián y )ot 4enii*» Is* cuntoi o<'in<> llogaicn ¿ 1^ (aboaa y 
lavinao brida aqnc) Arftpcio <]u« Porki^ k* d«vt'a f^ ciaito, j b qu« tZlw lia*] 
V«ft víai«, por'mAf, dcUiTninHiYVi Mt- ya battaaiai w-i**titf pai« vi>]Ttmo¿ (larj 
boanaft iki»VMt 4I Gtii«itil y al ojcraílA, qu« uut $in tüát y wu Uiita aíUcc¿>i 
hiWaB rUjA<U, y aaf dtfjftiiito IriebchloBy nmohoapanee do orü eti alio* pal 
U vQoiu, toi»r^>ii nlgvitMy taa uacitaa y ^<maeh<a da Hoa falrmtrEh, y >1^na< 
armaa <ii;a cugUt^n «ti larofñri^ y al íftdbaPMÍ^n; ; <tn n\in oQWf, H« obuj' 
dH««« con br«vc(Icd tíbih al pncblo d* la Ton y «jércilc, a qoica aJ^sparoo «1 
Irando v^ttirT'-H, [(i» q^ie ^^nJi^ron, <t.n H» munin* rol^radaa qu» bi^Jni 
con iot f«iHKÍj'v «n Im" cib«u« y duido ^rand^fl tacm ^ t^ridj^a (;tiu, dt-^ 
eitndó: TÍom bfiana, tiarm buan*, aUM»rida d« abiiiidAiif4* y f mri^ putilch^ 
da tDtrb^ nn; t^arm ra>n, n&«, tin nnnt^na, U^iu, M% <^]^ inodar&r&^in, Afft< 
rajida«ci f«í<] ftam la TivkandA bdininn; li«rra al fn qno to bi da poo«« á 
mwalrca tribaJAV, madiaaU Dlo«, Tod» laliaroQ do 1i>» bnbJoi d4&do}« gntdflfl, 
por kabatkn daceubicrto OHminoa i loa tinoa úe «ua v<p«fwvia, y dándotta 
coogratiÜMÍoiioa xntot i Nro», nbrhr^tmn 1^ rrtivntiA A !e« ^1M W inlatt, Ji*! 
eonñdocaban babor L^blfido ^i^t ln^oa d»! cióla al Ganmd, enabdo con Ua val^ 
t^a» pfobo riHiattó la muirá pI fíri n^j« aatando tan cercA da aafAlai t&ti daña 
dal dfBQiiIrriíaiuttto Un dkhobü, ci'trt» h* bito m Mía Bfllrio. 

S.*> Cuo U a)^*^A ifiia U« caua¿ la auavA do ka d«iBcubTÍüora*, m aTtata* 
ron «itíanK* y aaiio», y dataando v«t por lut ojoa lo qca ibnn oyeruSo, y 4*ndo 
príaa u^Oft da nVir da allí, no raparabaa ya tu lo« trabajoa f]U« aa 1«r podían 
iifito«r de allí adahcio, y atí «ti dóponer al ruja» i|uo *«gáQ caltA hfgo U 



'. JUtVUt) ICOTiaAM PC lAS CCttQriirTAK OC TltKlU nnuK. 



93 



r<U^ babia ¿n Mr clro ilU por U □¡a&&nA. OfloUron «^u*lU Urd« j JlegiodOM 

.i» ftOoLft r^prcbJÚTk mi urd«nsit porque lo> rtUrdkln h ulid» qua Unió J««efl^ 

füf^ por Itt mafift&n, r t*i vcdÍJii, o^fo^n indo* 1* cuta <|t30 dijó <í P«3r4 

ír*j DMciofio de tu Cbim, j «oiDccm^do l«n >D*oL«tero« «on ftÍAiiM dt^brir 

nual&<M|H>r aqu«]I<ia csf4«úfíiiosarakbiiJ30«, fu«rOD 4kii^o ptoo, ooa qii« co- 

[|aiali«a Jlal>nvati trx Unbnjú on k(itTC3Doii MÍ íoiÍ«« ecrtrimlovo por «1 río Qm 
d«aoubnú c] SanmfirtiEi, d^oroo •tña h$ corríeotM del Gnuid*. M^oht 
i^Mikyc pOr ftit<aioa«#qu*) uu* poq^e^Oy n«M)iio bMbbto Mr* nkT«f«T 
lo4 bvooi oon tl^ilsoft intagcü 4o pMdru j gnad«ft CroDco»* bí bton tnmbí^ 
UvT^bAa lú» iU tioRD, por Mr Iw oumoiiUft «ntio i'fcn» trvfci* ^ 

^ineoUfin ¡ 4n Im cimI**, oatiodo hm doc¿# nineb<MÍo«, i pt>««« do «orno •&){»- 
ro& vitto uca Un KfMtinft j btrop«UMln ccmonM qno bixo i toJ» isUm «n 
lo* JrUo* p«tf« Ubrftrw povn^iij* qno í«domáad«J fuciUjo m f-ndo Jibr«r 
[ic<o, por luberlon oop*!*? tan «!• 4abr*«nltA j <1« noch^ que npenu pii4i«f(tM 
lpwni«cor fauTÍdMOni--« Uir«i»M,¿oiid«ci4a-vi«r4fliÍü podir boifttif áotí jW, 
pótqaft Mo ^ut6 ol nHnguftr luer«ciobt4«f7o] oo eonor lo«u,»«<*tAbia«rril«, 
d«»}>D^ do 1401 cfiflloi tu^MfOn bívi pooo nfittc Matim U bjuntir*^ puw «ÓI9 
«o d*ba dt Vbcmh 4 okía parMtn* cestutiUi gfacc^ JO'TUti toiUdo, j ¿ Ji» 
aib«UM qu4liJi1»ka£] qvfrdadOjf|CO no lo p«Mroi; roejor CDiujudli* iatJfM^acio- 
li^of, M !«■ dibm hofm dd CvfiM^rKTxi^ r|ii« or*Ti juint «lio* MmiuIa alfnlf», per- 
nm^ «t» do* diu qu4 bftbtao eiUrlo oí «guná ta borrí^i, líompa La^iu «idt 
huto par> r*<POg«r hunbr^ y borro d«l fnnUno qiu M hizo «n qoc qnvdaroii 
ttio!J> 'üturrudM. No M apiBoS ua de £VJ|w la itini»d*d^« ooiu6 títo. j tita- 
do1«« fiirjuM^ «£ caulnir, porqtio thon ttii nptúi jicsbiiadcM k» comfd&t, <]t:* 
tt]U4 cMnitAodo haMeroft i!* proMpiir ol viajo par agua un b^fod» & y«om 
qbo 1 m>ldftdo id4i craoldo daht i U doU, In qua le» orado láaia fnpodlmfmtTh 
|«T« gamv t^ra, qoo aü U qtM bü'jU dfiHJ« lo Tom & Ioh bulifo» diy bi *j], qn» 
«ron <fct<^rüo Icgnu, gBjrlarcn vñni» dU«, ea ann do U« cdsIm vienln ni Gooo- 
i«lQn»M>dnuii fiti^dAl&gonte, mojailtjr Ah) coEuktn, bbu ponor ti&M «1- 
d«nj ol foogo j on^r «n ütfftE lur hrbirgv y lu dMoAi «UM ild <TiLMr> qiio 
llOTflbui, oftn qü4 dt¿ im buon dÍA o wlc« Irji quo Abantaran d* aqtii<lla eo%. 
O^afOlo qiH «ouba Tp'a ncnmodndn p*» qu« un oiiinnablador pO)^rA nudflta, 
qtio pofn ocm«r bc'niltraii ; tor:to pi«do U htirabm; iiinf^uc na Tm^ tan d^nbrtdo 
«1 oauviu qüO bixO otro dio t \m mLt honndcn^ do un perro qut» » vtmlo con 
eÜM dfl pMbt» do U T«r«, qvín dobi>ra de Mr de 1<« f&dlw ollf. 0I cun3 con iodt 
M coro*, tHptt j piJlíjo, píci j hangr^p bÍJio [jIiiIíi Un mhrcKo rrnío n fuern 
«mr^ro d« bi &ognk do Tolodo ó da la d«litfBa de BogoUj qwi ¿«bmi d« <«r )(« 
p«>»ttft 4^M 00 erke <c It» Tn^iot; j d boca uffuro qtjo U« a>|*o un VWn i^l fiu- 



H 



TffAT rüDüo nKtVs 



n.* wrriru 



■ftdod« l«i don DiAcJMrvt d nutktm lold^do», omiu> ñ Mnrco Actmi^koeoB 
tjae lo di¿ «u c6]«br*.ilft ClMpaUP, «a que bq guUioii UuW* mílkrm c1« di»cft-l 
do*. Al Sn OOQ le frQCo ^uo l«i AkiiUt» In cooiidn, lltfEttfva» i ím doi bnliíoB de 
k •*], ¿ tíoEapc tan ■justado & m nccc^idnd, ctu« ¿ d«Ma«tM do« diM mí«, bA- 
Jl4nn i'iíoiOrD «u mtiort* qoo á eJloa, ¿ donde Umbitfa llf^ftTon lo« d«l rfo eotí 
MM buoMj donde jucitM tnUron do To (|tie «o haUít d« (fiipoii»rd«dka, 
•upnttlO qu« j* Iv muoban corri«sttt ; raadnle* ao daban lugar i ^icu-dD 
Allí, y uf, dcput^a do largas pláticno aobrtt k dH«niÚDnat«ii do ^ilO» k íutí«* 
ron en eDoformtdnd ck todoa, qti* loo q«> onformoA w tntrrp'on ^ Im bet^aiH 
tiiM> pftTft iiiM A ropAFor HU R^ttid oo £koin Murta, htULio que «n olrm ocoñ^a 
ou1ii«lDD, como lo Liaioron oIadhoc ¡ y qiio loa unt^i proti^ioEOO «o jomad* 
por üom: lo cual dotormicAdo, ^ por lüi Goacraloi do figuo j iiorm, Lio«&* 
oÑdco QoMAdo y tiftikgoa, dtda k polobm con jur»[»(ínln, «itiii|i]« d«#po^ no 
M pudo cumplir púr fvaiftft quo f>obi«TÍuij«ri>ti, do v#rM do tlli i na ado tnt<a 
«asqu^l p:iú>to,doftpidiúr>n»o con l«mltuiuiA pakbt» y ligrím^fyf lo» otiood* 
k« otrof, ^u«dftDda*o lo* da tiorra oo tni» buhio», <){<ndft lo* d«jar«iiiO' doion»* 
nudo par nkon, ^ lo» do ngiiH Lnticodoiue rvnifw, uiniantlo el río •bftjo,, 
qu¡cn«j jrnoo* oootando «ua <uc«ich boiiU dajarloi ad SüdU Uartt, 



CAPÍTULO XSIX 

OOVmnDO: [,* Tuilta (íftl I.tot&o^AiJo -luán C;*U«g«* Omlofl boffUtiDW »l rfoi 
y*bt*Ao quDlittn!« Abütro Xn;ue üujiuii Iw ntt&rtfoo— 3.* Qunulwr* qoekvi 
ottMboa Kildodcfl lc0 khlloi por ordou do A1«n«» JUqiM, 



10 DCS3?KD)U0 ya ol LioeuoiadQ Jiaa Gallcgid j ciali^rcodo) co ni 
* Wfi'otitmofl ciento ^ncucnU bombtM frntro aanoa 7 «&ff<itui«f jofilm 
olloo uti indio IlamaJn ATr>iuu>H bautixtdi;^ aunque' hurto muí fiifjda^lo «a k íé^ 
pufrs todarm era Xcquo do Taniiitiiaio<jtiti, da donda inái por bu fuana qucr por 
podo bvbm Macado A lo Tañida 7 traJdoAolo «I rio arribo, «ocaoiiió á nar«gajr 
olnoalwjíf, Gff dujtio'lo en /I parUdc aiui nberan qiio tiO doare^lviaiOD biit< 
vuao<^fuidAa luira f>l c«»iirio j Uo^nr i SauU Mnrla, lu eualw ocupa ri oiWi 
iban retatdmdo la jornada 6 bajadn. oon fwalimletito dol indio Alc«tio, qttm 
pc^ta{mjjdc oDti o&to olra iMji>r miilida, daba iV conocer ol deve^j quft Ufik 
de llv^r ¿ ftd pudblOi pLT bdbor (¿uU'f ^104 qao bpbja nalidn do ¿1, 7 cratii oot 
íziiCDtc4| oauíO lu¿|[o «O vi¿, ajccukr oa loa nuéntroa k traieióü qijo boía nrdi- 
dB| j a«J OOQ oAm cublorUM d« bnooaa pakbraa, m Mogo A aooQHJar ol Gali^^j 
fci fjoe 1)0 leda qno^teodvsaa k que Iba buKOndOp Ú quo abrevUoe el 



K XXIX) 



yoTtClAS S^t LA» ComCtíSáM ItS TUJlftl riUti. 



I>6 



|t ttMtA funnUtooqiB») ilobdú hftllarw ouanCú d«*MB*, M^ialoi4aU joftd» 

altl, qaA OA MrU |>no« paví^ pan «ra* kj di«»j If» D«CttMno. QnfBOÓú Iw 

wr nMd ««, <]«»ruci prisa k Ir< bogu, qao Djmij»do«4o WoffrrNatKv 

hr«n^il, nKDÍD«roii ir«AiiC* Ugunt, é dotidé AIoo«9 hiv» ailir iodíoi d« 

ttioriin, y m íbfto «chaudo aJ río, «oa qoo to tbn aprovtcliADdd U s^aUf )& 

«>asÍd«r>ihA con »t«iicc¿a Abaí»; rtliéodoMi do aiAo, trat¿ con h>» iudioi 

aqiMl lÜsUiíf', qiM tflnifln>n ttA «nona «oLUra ii'^u*]Io« ««iuíVoIob, y lo« mAtft- 

L, i}n« Im torito íhcil por atr pooos, j cmí b3do< «iiCanxio<) j para mojor ac«- 

Lttr «ito ton lo* indíoa, pidíú líc«acút al Lie^rcUd» (•«li«^M |Ktrk ir ao tjüm 

lo <|u«^'ft ir á proTM>r loa uliliidoa áü >lguhA oamidn, qii^ biM v«ift U 

itiUn mittwi«r| ^ ñ)^in cnv A iJtcilo da eito <a di<¿ W IwofUMA, y viaWnd» i 

L«m, pitdo mém iva lalro «nUblnr hei mtl Jnl«nt'^, pfro pcrq^ie no M> lo «a* 

b'<r«^ pnwuró cao brqvMljid Lcnor á Ion barfrsntinni trcí e^no** cargpulM do 

j jwHittAo^ jr mil [JcnoJt úv uro, ijire ttií a1 LígoqcLvIo, praouniiiki panut- 

Irto b»JM* hutA docD^«lI(M), 7 nmU «bi4Jo hajfbi 4U Üern, OMno >» híxo, á dottd* 

nliií «n «iDiciinMMf q«o jniilK t«j)ÍA cooot'ldei^ j il& d«r lagar 4 dilacícvm^ 

hUo euavtKftr de Htubvi ribcrva dol Ho nuU <I« iviHu mil irdiW y qno cvluvifr^ 

nn Ap«r«ifaí(li< me* de d<ix mjl CAnfuiA }r ^tincrnt lod mái prínf:ij>Alen do ^vloa, let 

dijo; Vü h^bAíK vI«co y Mbídn coma jroH-' ol Ha urriba ccn wtnii «ijkaftnlf*, j 

«n «1 vhijff Vk^n^<««aca>«dox do Iju Winbm y utrui pUgJtx, dvtomtiiiftbta do 

ttrMá poU*r ¿ ncwUn unTM, Iticuií Kj ftl^n din liiviuo efecto, Mirt |nrii 

UMk otf^ pMi^íaioA; y uF,jiimion«mo« 1a ociuíc'in i^n U mnr-o.npsr»- 

MMd>lfa»nMUadoá4MO«,conqLiequ0itar«tiiM]lbn«d6l lodo^porquodclcu 

r^wkn nirili* do h%y qao temer, piiOA Mgiln Tftn dft «nfomni^ y (« Ea «op»- 

dd camino. y« if^rúii rattffnoi^ y can «uto Iom do Gárugona j Saata Mana 

lodartn «ncaraionuiiipCA, / Uni^nd^^uoo por valIocLUiis uo va atunreráo i Toiür 

Isq^UMitM»^ Podronoa ood fociGdiid liai;^r eetr> par Touir jkig^ib, y «o onCcr* 

i{ al modnMri qaaon «ot««ríb«nia bay^enoaadidoa^randoo fiwgn p&ra qiao 

^n t^Vo Uncor mejor h goorra, y al río n cubra do cainota, p^r» i}BA 

[pDt una farte y tiCn W plquoouw hniU no dpJAr hombiv. Fío qn4di hdía qi» 

vinioia «u «ito y t« previni«oo pKin olio, como «o L^bla praotícodo, faora do 

l^rfacípa), lUrnodo IjOpHtiOj onemTgodel A1oi^Ht\ <¡ii« vlniomío «1 Lioendi* 

GalUgoa, lodiú notbUda U traíoíi^Q do Abiua, y qa« otrt v«v la babii 

kWi) tuudo «OH ti Oajiltán Sanmartío, orno di^jnmcii iltoho y I« babla «cbado 

«1 miamd Lújmtíu la outpOr do tooít^adoln, y quA lo míuDO y mil lanía abora 

ardido, por to etial ««ria bitta toAorta proio, y Do «ntUrU haaia babor Ilogadct 4 

Sanca Matea, Kq «ato tiempo no *o doamldabA AlanPin, díAlmuhnilo tit imición 

da Ir y v«Dfr i loa iMrooa tray^dolai alguna oamlda y nl^a oto. Bl Mc«n(b" 



96 



mv rtMb^ vvM 



k ftjvírtfA ^ue míraM lo qoa hacT*, pM^jue hftbfa ila llover tjjiTo «obre »fu nbe- 

i^iúfvi bflltfn Mibfdo h verd^ dtil nuo, A ]í> ciul rB»}vitiJ&ü AlimHO Mfrn rcpottn* 
di> |mdÍMitiiil«r Rwjot: &fl5Dr, nDMbiuii do mí «o imigltt» ul tr^UInd. pmuí 
liailii «bovs, bím »e puvdo hiber «utopiükr lo coDtrvno de mU olinw quo cm 
lugi>, <|ii« tnccr ao itnt ilioa út uto ovujcm pracedinn, nn frenando mí ba- 
ciffnda eTi lo ']uo cit be <tvíu ¿^ refi^MUd» r1<* comidK y aro, ni ipwo* ta Iu étt 
dAf crfilitci é Lr^tfn, oomo á ufi Oi¡TÍ*Jife «mmitp qiie mu A^n lod^ iit mat- 
BupoCiQ H¿a flfícJr e«tn« fotiihru y olruel mclíii, r|(M ühVigó ni Líc«iic¡!uSo &' 
davle» mili crÁ£itn qnn dHliíurn, wpADUImnntn, i^ha a\ CtpiíáTi Jimu ('humorroa 
qu»pv U^-dÉ toda pRnenOf^ le dtji> no Hcr acortiiirt datT^ cr^lto, pcin|iie li»| 
cvDoch ifoQiIe qna FV^ r«drd Enneo ln lMLltza^, y siblA tixs tmiciun^i, y que por 
UA Ccufa arjiíílTA, Gctno lo tloofa Lopctín, y <]i;d iui tu ti^ndr^ por nji*pr tenfclo 
|>r«fti ':) m barco InnUí bnlier nlidu del rír>^ (]uiiij« ^fí*hn \s] pell^To. 

2.* Parcela hlm ni Llc^odftido «1 parec^T dal Caj-Ui^ C^iriiaortc, aunqvo 
bO lo puo p^ clm, pártale eiiId lo taa-^tm iflliraft ■!« bqucl puc«W, luego por ln 
taaiÍJit^, TOíUu to lir^ru deBaicpanipdn bl lAAtioccr el ntío ile SouijaíIód, dundn 
i*ii>pii^»y yvndü navci^aEido «d Ho agEtjta^á jKXxiUOf^v «vdawubfvt utA ^an^o 
i»]fiAa al bafni <J«1 T.Wodsdo, d» imnam qiiu no iiodlondo toninrU por dE%cn- 
uUs ^rie h^ hicicmi'.t fue fünrova V!«»Jifubarcar a* uua ploTA I ndorccirlo; y ba* 
bí¿ndvl*> tvadomüvitti j diT^ocoloktDooQMm pam «^ rrpnrv, tupiraroiiaií 
qiM Afumo »a Labia dc^are^do, ^ no J«« acudU exorno «&l«i^ con qii« 
iiUlfAirccaiUrtfr, iirdaociotrrdikr A LcpAtín y á Chamorro, d quo 
vbA&d-ibquo pcd^vory fo£d«m»!«« MfUlei qua T«lm «a ir piauda A l< 
ffiodo luibUiftts lAiiüHf td rk/ stiAJí^. tfcidit!* oi m hvrgnux'Mt de domií^ eia OpU] 
Uut lUt toldo do lino quo tntía, hadondimtirar bion^ jiorqao fl« Mto MOrfe^ 
aurSo «VT boca repara [Jtra liu ñ(^c¡hnl!. y c9ituvL:r^ qnirdi> en él úxt vdUJ M tUn 
rm, lo coal ao advírticado loa áamia múoq y «AtCorEDoe, dcjuido ol Wc. *• 
cimroa siuy de piüp¿c4lü eo kit buLbi y hatuaois á lii« »frinbtii8 do loa idrbo-' 
■le», dondu poMircni la bítítta, y ptutubau paiar U uvi:Iif>. jfcro anta qfue BcgaTft, 
Aiiai[uo yu iba acDrcaudo apña, Ilc^iinm ccm día ka iudloa ooa t4:ito «il«ii<áo, 
q;m OOQ par niáa ia Teiatomil a uitigono ñotíenift, kaate qtjo dieron ao^nsi 
tUon (^e^pü. j ItJ pñafr» qoo luñcrjn fui as^r títm trelutü Otpaftot**! 
Ali&DdotM 'Ma cojdelcB do qoo T«aíui apecclbídoi, á lof ounioi t»(aion ooa 
viqtiitEloft y cnif»lesg^f](f(j»dig Icriuaotos. L1<pt«u coniv gnitÍBO íloobtü do 
éüñ parUf , mía d^ ¡ut citaln Sic4 im c^v al Llocmcíado QaUe|;oi, qno con ¿tes] 
¿ácceao1da¿o»dcMi compañía gusrdalMtiubtff^raitilffi varado «■ üorn^ porque' 
lü» *« Ett bbic^e podiuoH, cuToi oosUdoaleurvían A rcooa do Kfuroy W 



I& 



OAT- XXX) 



jÉorfcus tiR LA» cDiíQ^r^if DK tukkjI nuic 



97 



ID Qoc aju^ (1< Diego Picún j «o* OMCfaiieroi pon no ailir mi» tnAltrabd'a 
lo que *^í¿, >vgúr foé b nioUitwl líe ia4ioa i^us cargó «obr« d« ¿ cuja de- 
Umtíf'U EiOiaJij elGifiUa CtuicvjrTo drftáo au bn^-A&Liit, vicaJ^c ton 
cvn:»^* Jii^racdoloH Tc<j-c«t«tt J« l>rc^iio« (tn« (nU, oon qno dtt9cap6 gna 

i\ G^ricr*', pdro i>mo amn Uatoa 1^ iíi£u< j b«eo ÍBdcutrbdca por el AUtcKi, 
por KiiLO i]u«eaortn »; i.pftrcc^a «iri^lc^ que pftrtcU bcrvír Up]np»¿« K^nic, ccu 

bfu <xm Im ni:4tCrMi, luo fti» k Ua ok« 7 oorrícnl** M ha m «no^Uii y^nt 



CAríTULO XXX 






D £NTUK Io« iJ«nú* ^ii« o*U ¡c^iftcwbant (n^xi c^ trcm y iUqIi^ di-I 

.- bahjo, f«¿ al C*jiiiúa Dmk*> fitiicÚD, iJ euoJ cerc>>t<m co el qn» 

MtntMWAsui GOmp«ü»T«d, lanUí multitud do indioa oou títttto «Ignvlrftj 
íJbtf, (]--ia iwk ftu ánimo pudicxn »ftlÍT de «/{«etlc-J p«li^4 i poio w^no Mt4 
in fuego coa que «e oncieaJd el kanoia del TtLiiflDid anúítro. Bn ottoi U 
locho qtie b> era ol 0<plbÍD Kídqüo, y do qttnmdo wUrao on oE bulih, dondt 
ibta de Mrcruct » miicito, ív^Umtij Á «QtcoopaQoro* OOQ le niuttjo f^iio |a 
tT*leh j omUtlioddo i U pUfitA, y ouo W qiM k teaíau cereade y »» conp«^ 
tn;» d p40tce M jiuaicroo oa k [jUya ra«f ; yo biríende coo ki bífii 
ipUJft MtiDiU, L|uo on |Wr exucm^ fiuA, 7 !n ounl Jn otmatrn pb^iñ, y nivpft' 
oiQ I« ro^ol^ hendió p^ AqDclU fqrici«ii cftUrvtdo liitbtfov, b«oil i 
lUdeks mücrwUlw, «cgándolot ':i)c4lo*, JcmbvJkdo brnx(4, 7 hM««ndo en* 
línodttHviDem qua Qisn» toIvÍv pío alnUdd que )tttKá(eQ»do pMrftan 
qne «MÁ TUftdo ¿ U crillA del tic» ¿ dond&JlexA bíei) a1 tiempo que 
f :Lracit«r leédo «aoHO^Íft, ¿ lc« «nnlcd naog^ir aín que *e lo qaodaaa 

al^uso enfcnuo, aí s^uOt y sía q«« al;üne tnuríese tn h reUi«gBt téeo q»o Qo 
Ulurta tlgaaee teríJon do k Hoolio, eoioo toiQti^a lo ttl^bi «I üíego Gñioún, 
do tnA qne lo bai<Uu aeortodc, lo eial v fu4 «tovho para d«(«ad«r en gtnto 
^op M fuom «lah^rcuid^, qiM £«i la uujOr diúcultbd que habo, por acr cato b 
qu& mit prctmián «itotb>r ka íaÜotí i qno aeodEan ewno benaif^aa en xtá- 
w«TO,7COinE>loQnnea ¿oreen. Y «el lUHtiÍMcea^ottor U mtyor de! C*pit¿E, 



M 



nuT Hpno sm^íf 



0.*Hi>ncu 



docdo bao ooMtt Ua ^4 valLcnU, qn« &o m^ atrevo t McrÍliÍ?1nJi d«Jioóo]u coo 
«uto á ]ji coitDi^a d« ctdft nao; qu« M ftkrg«« • crtor lo qa« d^iin hombro mvj 

tHtiiooiiio I» >guiu dal rio, qno por MquttU orilL* ibno conv«rtidj»t «o ■ot^grr. 
éo U Tna<;h4i «^u« M ui^ en U rofliagai «n U ouftl g&n^ tu tkaron onn luda mi 
g«iite, díViU el CNftl ^h4 (I« ver (Tniiu i mal tr»r ftQ<)ftbik «1 Tvnlenuí Taiül»- 
gn«p j hAr-lnndo hngnr Hn b«rgintín haotA dondi^ e«ulMk y finllAmlo fit-. tierra cotí 
mlgamcM com|»ñero< on lU favor, tto ooifi«Di¿ tneacn la eipadm quo nod-H, pt^m 
Qo le an m«[>or Iji ocarÍi^, en 1n cnil fuá cunadft Id ditron al Teii«rl« et l!e- 
ohjiKo ta d ojo, de f^ua qijfldi^ «rn cl iceúío mu^rtOr y ati hubo d« rnoalninA «I 
Biacód TuA» briov) (wrs dtfAadvrlo, poin qutdtS tendido ra tierra, jr ^UÍH> |>iiM 
Ayudar^M mArt «a nat ocudf^tk^ con nfraMr** #111111 lo* Indlon una do liRn^ «cibra 
el dci^jüquft baUanm «n un buhio^ on ^m tnhitrt>n mi debatA 00 t\m \cfi> tr- 
omI» vrnrkti degirrotoft «abr« miUlTdvar dnl d^aprijii, «» «] cunHtompQ lo 
bulo die «tur al ago» «1 lnr?r> de OulíogOB y i di on «1, aúi «aaiido^ da ni&ii«ni 
que cuAcdo los indina Jif^orJaroi}, ya todot lus nni^lroa «tabaa cmbmadoip ét 
aLtene^ae jttici mi'pidbi] j>«l¡^ro i^« U^Uttrift ne balna ruJuddual rí», con 
Diw*»]iuicnaf*fl armn inDUtnoriiblM. 

2.* Porque Higuti »o fliipck mi htibo Cni:lriUA amTgo oí cncraÉgo dv HpftSolCo' 
de Urdan aquclb» tiburón qoo no 30 büEAM en k guerm, [>titfl altJ ee hilU U^^ 
lindo, aqtiel q^Todijimai^Liba dft pftE jr había t?n>daa]lf loa doi üct^utÜnvA 
ouandoIoHotrueK pnOi»r<jn> fltK> no lo durA tnucbo tft amistad, illl Miuret »1 
Cacit^tt» P«;jwlli'i[i, Alüía]^, ThiuAlnaiequd, 8ackba, Omignlae, ^lua y olro U- 
moKi Cíiníqtio Ta infligí jaurjif O^crart. ChíqukjhoqRifj Talnígna, j tudí^ lu in- 
dios da Tom*l&, y loi d« Pmn y Ioh d« Toaddn y atrtw «nnchos aeiflurea. tudua^ 
«on m [lodar, que no era poco, y bun^uu !<> UiotB. án mún^uitoa, aju f«n inco' 
qiiiiúEt eran Diuchos aocmígofl y tiodi> íaé kdutMo por t\ AlooiOt *^jodado d«1 
odio q«« teom conlrA lUiailrA gtmt^ do qutoim bnbfji recibida Uut bucEiiiobnH¡ 
paro nunoa más faredo, ni en tierra ni ta río por «ntonre*. Patada la urdo di> 
••Mi anoiiMitrot, y venida 1a riocih«, té oone&lo mnjor guerra naral pnr ni río, 
cuyna mdrigcnea Eysin^nuron lirígo & arder con UdUi» fucgoe wnuí «i;MLdi«ioD 
Jth-¿j lot iodioí au iua monicf, de leña ttm qua (aníao ¡ireviuida pa» el et;cW. 
Loa DuABtt\w uo as datcuidirou viendo Un oLiblerio oí i¡o do catseaa, lau lletia» 
da indtOH ofnpfrnaohadoa da ríoa plumcrfa qoe á no Teoir iguetia Un tangñcn- 
ta, r^erm aliaría mlraiL», y con etto Un pfovemdus de flecho*, dardos, ou*- 
IMM y dmdArjHH, mnaban jnra ¡ncitarao i b guerra, en tugsir da tcvuipeU*, may 
gni'ina eararcilnp tnarinm qae ccLEiuj ema muí^buü en el rio y la ticifa» laa 
Toeaa gme^u rcuiubim loi ecne y de noebe eraa biaUíiVia i i^oner letaor 4 
¿|a ejéroim; y «ai k^go tendiaroa lodva lea bcigautÍBÉB aua toldaa co iaftfU* 



rAr, xxx> 



iKma*:% jm LAS c^xqvarju dk 7itu\ nnin 



pcvqiu nt no |íod^ tiígnr ni f^itt U mano fucn d« bordo qu* oo U divnMa »t 
piiBWk uato «n oi cnidjMlo qvc Itofab*^ lo« LodlM, 3oa ouiJn ««rcuca lo» bar* 
eoi eoQ 10* euK«i, oon táula obvUnAcíóa, nrrojtodo Ita mJiDOt jC ftSffHft i^A l04 bor- 
do*, y «Qtfftr dcsUo, qtivauB^oa veina que I» iiti^Atr», ad ricada addft U 
^VOMno, iji corUbftú y c&ík aI lodia al ngun, qoo con los vtrMUc (nÉtAruAhvi 
LOM, y ««rUa Biiialii>i, naild l«i atomoo'íxttbo^ t«ii&A(Mlo conc^blcJo «il ii!ia áaS* 
ittot <1D4 Un bflUao do letbnr X toilof; y s^ ¿«aU lM«Dto tlorfan r3«ch]U n^bre 
1m toUoM ijuin tu c«(iUr yt cnmn ¡w^Ujn dt «rÚD, ftjodAftilcj i 09t0 1n i^as po- 
dían felm:ixtr«]« U«rra, <|u» con liwlumbrvft quo eorrtta uU do rdnta legut* 
por k V(3r« dfil río «o dcft^utiün b¡«a nnu á utros. 

o) dal OpIUa nimaonA ¿ Ue^riN! ivQbo á U oríll^ qii< oaciLHá ; !o ctiol oottio 
<naDrlavim Ua tnrUcí» de U úeTín, oomo (Uwj» v(x mi lUfctiul* \:> wrcAroD, pro* 
cnmado ikria táz.U príf<a cuu 6«cba» y nftnOB |«n cagarlo»! Godof vira, 
«joa Qo b«3iaroR tu luyak y Ia« do lea diíHiAa á «¡uo no se Ucvinuí ua ooldodo 
vivo, {|ti4 allí d«*f4Jjii:ir<iit od uu intUQlu. E:i ¿«c otiló del bergnutíti ol 
CAtianrro y loo d«mJb, y defcndivaio unoi y haeloniio fuorzft ht otroi* il ¿a* 
A pMor do tea Ibdiof , hicieTOa nidnr «1 baiuo, dgiido*« vdfloroDi ODtnr Un 
mnl hfhd<ii do la» flocbu do bl«Tl>H, (luo luurioroii otíi UnIoa, y «ulf« «tlu« 
«] CUfhin Cfaunurro ; y en ouodasiúu fué UI Ifl guerra, ^ho do wlo^ loa fcl- 
ilodoiy goftto do ka baruoH «Olo ««cspuron Tcínie oacaio*, luí cuilIcs ccjc laa 
ccnkatoi forrondejOLiiJo ol rl<» ^ ícincniídad Je caiioa.% baila ^oo llogaicu 
a] iMT, dondo t:tfi&bW:n cL oIajo loe rii¿ conUarío, pot Bor zaucb^, y los lemonri 
poooa, arfOjindoloa xn\iy iii3vntn>, Oubdo M tÍOtod CU bartoa pollero* d« uiuerlo 
por faluríoi oí ^iin. hi viaX su^llor^ loa ojot de loa do Soaraartln, A dundo 
ft] On IW^mn: vitSiuktos vi?rjit- tuc pocni, y dosbaralAdoo, «1 Lioencíoáo GaUo* 
gotoon ttnomaiu^ftl CipíUu lliuc^ii cojo do nw üocbaao ea ucarodínA^^ 
Judamitonf Affn«ia«loUIaiou, coDoo boimoo dicbo, a] Obíapo Joña For- 
náotks, t«d^ii tlogadodsEipMfxA^ y oí Adolaatodc don r<dio Poroísdox do 
l>go tKÍ^a mtiorto pcín aUvii> do aua tfjbajoo, auetjfio ta b quo fuditri^Q lo* 
KyniUittti Um vodooo ilri lo dudad. 



loa 



CAPÍTULO XSXI 



f]>»(rTKiJ 



QoMbdABi Jl1f»r«s Antúiu»d«OJ»]liv jrdfi^ÉBCtru tr«jo«& ÜMmlirlr U* tíi) 
mut llovftAaii dflJuilt. 

10 I'A qii« dejfttDu i loa KlJftdoa da íoa torgactiofii «n 9anU Mhrüi, 
. dOvcaDEQ&daderUH dccgTwñt^on tribi^jo*, por cujn crntun ootIatiii^v 
d tilo ¿o la hictorU do loi qno Í1>a pftULado ol G«n«Ttl Cjatttuáit e<>D lOf «uj-oi 
en proMOudftD da a» dAvnbnmiMtu^. >ori butfir* lo valrimc» A r.nndir, tn* 
tanda d« b^oft ]«taccdj¿ mlicndo lUl ^uhlo d« U ««I, d(indcl« d^jAmoa, di 
dotido hablando d4^«0B^uK(ldo lO^jía ttempo, norniuQ lobtcíA urribU ¿«ngiiK 
f»lÍ6 im drniciniln d«hMTmtifji ^tid Ufiliin lutlclnntn, ytv^G per oí tAmmo 
^iio habfd Hondo »1 Oifít^n BanmntHn, y él taijnno jior giih con oí Indio 
VcñcCoif <|ita ip'ü ibn aiiuionndo á Inv nuMlro», |iiiMrrm su paco & poro por no 
i]«jariiUd«1uB ijiL« no podían camlnftr aprinn, U «alAiirLn de nuM lf^n,qnt> 
dijítaos itsA «1 Sunmartra con tun coini^ücmif^ y luego (v>mciii!*roa á dAr 
ciOl caTitÍi]<« ¡L»ucuhjblct ami(|ii« «Lr^oriwi» 4119 vfhU lia Ultlitu y ]iniicÍpLL« de 
Jm MiTAft que llutubaD loH iudiopí Jo Atún; em uto pcLinjc iiin b niAndtr 
e^tu *[«Tnui tan tríelo j meluioiSlito, de un citl^ toa «a)utá¿od« QfibÜLiiu jr 
gruQAi aubca que piireoo tjii« jxir nu mío ti «c^ ntinoi U cntaduri^ lo le 
iflíraLii ciTL todo el a&o; do dofido venia i Ber <itiQ dcinAa do U rLn^AiJftd i^iio 
k&Áft <n U* cuc*U*, «fiaba todú hecho ub atoJIodnr de burro pot uopc^uft' 
ir lAO or^iD» lo lot D|:unii, ^ue £ nbct lo» iudíoaqué coaa«» Aiúa cuudol 
Je pniioroii aquel i'Ombre^ dij^ratnos qiu ec lo bobfan paatopor odi^ticvCo' 
quotoaia de cBCar üemi^rQ baSftdo ^e agiia, oooio )o ba (3o «abr elAUín^l 
(¡tÚCTc teotx vitia. Al £u da Im quo Hticaroa coa ella á la tnXán do oqaeHoo 
rtrantoBM, ofooj^i^ ^1 Gonetml QuctuLJa Im oiáa «dtjm y jJoutadiM, doJBiidr> mllt 
á t^daiuáacoa lo* cabajlcfl y en tC^niiU tirtuGÍfAl d« io^ i au Iti^rmaao 
Feíu&u Vita de Quoaadn, con ordea de {juc ni hallaion caruluu pora ]ua <ub^ 
Itof, el cuatlta p^rccia ünEíOkibte miinndo U nitUdo, aad d [lúiiitfi:^ v¡Ma, aa 
facatn ica« él pocO i poce, j- &i uo, qao «cnardawTi »« avüo, quo il lo daría |ior 
ilofide liabfa 4q ítj d«apa^^ do 1iab«r dacceVícrio b (¡erra c^ !<» qao IWraba» 
eo« loa cuoJca coavTis» i rOpeohar aqmlka frAgOfla» eucstna por alpa&o* camieea 
por dotido Iru iudioi del coatrato do ia tal y tnatLtnA andaban, aaiv|Qe por Ia« 
lulo partea por la iogoaidad mJt» so podJa decir aieedeb do pitM que canino 
do bomfaroi) pNo ol bnwi iaínio quo llevaboa voncCa á todaaentu cG&enlW- 
«U« do eamínca, od lot evílat iban liatláDcIo i troeboa olf^nnet bubfofL qnc d^> 
trtecM de rcr ^'OoUa doado donaiu 1^ Imtaottis j doioaaialaa do tna (KouJaa 



o». XUl) VOttOliJ DE LU <ViKQrtfTA« DK TIEÜU VlbHt 



101 



«Arie^^doMl, porqiae DunCA Itubo «n mi& tkmc^ljikJcAduru hiiU que Ua 
■ncttcron nnevlnK c«p&fto!ee(: todob cotgobaa átiuctUs, ccioo ilijimoe l^e^ 

«tu «ocorroi ^o InS j^rmA^ banntirv* qii« lünipre Ir* licalnu, hMla c^ue ni 
ttexto di«ro«i c«Q ana ticrift mip liitpia jd«Mbcfniin d« Im icAlc«45d« Udo 
nsfíia» 7 «& dbi, eoii «tgunne MmeotcrM» que vUicrocí Un ¿ ticm|xi oomo lo 

toilofl lino jft toiüfta^tUÍ iJtuCAirnf »Liit clurn» do bunucui t cQob» lí«rrft>, M^uA 
«e ÜMi deoculinBDdCf firuiilta l>ob]&(;uiiiw, y U« uutí^^las %\j^ I» iíal>a d nim* 

«mvíó fl Qcttonl eco ttvf bcuijUv* ú llntaAC ü bii ÍM^-UÉauo/ Uib'iL la g»ul«, ol 
cniJ N ilJj|ritwo Inf^ol iJúj«f quoIcaíuA traliitjuu>Iia^ jiui acr luucbn U Jl4> 
qoccfc 4o ht tuÁ^t Urt fllrrioíi prv c!la tiingiiccct , toe cm&ium y t.itiDp<i9 oamo 
Ujnbtctr-t ['Vi-tá*) j Kaf\ ha 4Í4o |ibUdo |ir*r U rivAtJiCciilud rioQa&WfTjno 
¿ c«Lo otiu L-4,t>ijo, CIO menor, ptic^ fue cooi^ del tionaumo de mncUo;*, <)no fu« 
vi Iré» <iiK ittlLmD «u eclijcndo UA«rrG, que Ici IrupftVib* i:«r ttubir d« 
üorrA* lab mJUotes, y emLedlírici* üe tcp«ju<>, y aín tener pjua Ut dcf^nm ta¿> 
¿C va i^plo j ¿íhú TttitAÚo, f nfto aicmf te tunjtiJ;> oon lc6 fríos páramo», «^u», 
iiUved ^rJinftrüif. lUe itAtnrt, r|Liv tauftjdo dirjabfta «nc«adcr IimWt^. Ko M Im 
jM;KcefiUb* F^^ «orb^ja j t-ubnju el bjtb&r da aiderMAr cftniinoit por donido 
yr^f*^ k« c«b»lfo«, por eTguiiQ« f^aca qu^ d rttbdoT na pf« ib^ii A ptnr 
líl «Udoo, ?<ci Jo cml Eo? migrcr lo UrdtafA que podk bi úisUacia del ck* 
«loo boHlA llofitr A |oi c«mpt£«rcr!i, A loi cunloi í%uOQ 0»ii TtÍTitC me&OB 
qiio ja &ll«bfta ile )04 doBoiontoa t{u» qOfdubaa <a loa bulifoa ¿t W a*1, coftcdo 
M d«>^d1enti k4 b^r^^H&uacii ; |)ordond#*e «lu ^ ver c^^io gntidtt» fao- 
toa bo ir<kb*JMs eaUrscdadcs 7 destaco pUnsiu do «quel parajo d< Ali'm, «cbft- 
doi todrM cea el hambre, c^e f jé ton apretada cu im «oldad» JCnmado Junn 
HuirtOf <iu4 Iv Eortí! á c«m(T iiu m}», do qtio pv^tdió ol jaÍoI«, que juafai dotfpuco 
cohr4 EdÍocItbi vivtv^, not«ndÍ<ÍD¿MO tu^bfixi quelinbbi doHilÍr¿VOstA Tida 
»nt4« ik «qool oHoUjo DD Tnlwuto «oldodc Ibuoad^Tbrdebtiinc^al oual pOr 
Ti,e> pedvr Jb l&ov«rw, j *xi ili^uoxi UnuU tnoFMadai^doJBroo %\ píe do qq troc- 
ea, en«ota<od*pdD nj alma ¿ I>jot, «J 0:1»] fu4 «arrido dorio fucmt, coa 
qiM é<0(ni¿i do oI^tMi dioJí UogA & la OEMupaiSrd, q&<i lo tuvior^a por núlogr^ 
■pgdoi b háblottdojjtdo, 7 élooDUbi ^DÍ lo habU niGodiio^ j fué que con^o 
quodóoolOT tía t^udn da ludío, t* oaoomondaba i DbsMmo pedio ooitc 
oqtioUa* aogaslioa y h^^itm do lo laoorto quo iba ja traj^aado ; y ea e«tic4 amai' 
.£0t tnftOM IratpenénloM UD poc9 decía quo so loaporocí^ nubelIfUoMoo' 
hm^ j lo ao«gar6 d«iptt¿i d4 babnJo cOttloHad?, do ^uo no cacvirb por «fiKoi* 



los 



TítÁl ft^tta tJK6ff 



(l'KOTH 



ac|^ luitA voT «1 fin üu aquoüa jorcatU, 7 mÍ quo AoeeifarfíiRQfQra ir A «Af^l 

\ix\\6 i&n nlcrttaJo, que pudo lu£^ pjrnttMi an caiuínt», y fui poco k poco lia* 
guidaájuntaivd con Imd^mfaf quo b tuvicr^tt por roitrroccíúii, / cobraro^ 
tüdob bu«QUi tíspertuMA d« qiiu Dlciaqiiüu loumfecUr cou ur^ueDij cúmg liaU^ 

2.° Anaijua oifuvo nlil ao poGon dfnft el GoDcrbl, pct wr ntrcuiarío al úi 
couiodo Ift gCDtc, poi Labct vaiDiilna/ laxoo&blo oetftln¡e, no bo iptuton 
oclo^dftd, pun siompro lo íutcutd po^r ndoLiato ol dwcubiitutrnio j dnr vial 
i aqü«lh« Diayuíeb uoijiím -juq c«ila ilta lenfnu, / orI dotAtmiui el G«utjn1 qi 
fu AlfciCdC AUjor» AutoDÍo do OlalU^cúDAlg Tnac^mpalki^, pn.iaM ilíiudIIa »h 
\ntt tculan CQfrcate, bien di£oultúU dt auUr por ou írftgokidnd d« brvüía j 
ÉC^aamoüULÜa y \ÍMi9 bu» ti9riaa¿e 0ua««p«]dftM pun düteiimojir oí tIdJo da 
1» deukü, evjfüu Id* ]iu«va«quj> ttaj»At<, Toa¿ el Alf-irtz csU outrHdacoa 
T^lor da au« briCM, y coo alJcu y }ot aoldiil?» ^q? *cn«larOD fué dojiodo Ul 
OVTM y diSoiUtadea dio breÜM, rio», barruiGU y derruoibiLdtTcm, hj]ulfti¡i 
dÍBToaTÜUi uo valla dondo balUrOD bíoa4c qua «a niiOaLrs»& otitElv» 
int bríaacon utAiuiihítudio ¡odÍM, qno ¿ U bma <i(ta y& t«£i¿iii da li 
huís1rO)| BDOairab»tibi«n 1m suyoa dcfacdioDdo lu lierrA, perú codk» Im fiu< 
troa tanUa pucoto ya el p¡« oc ellni fnrii oo rolv^rlo atráa, roobtlírs» loe 
«^u* Dian & bMoat«rviu» do ¡üdjcu, d« manara quacon al^iusAi roijortm do li 
pobrM BatariLli» y hfrnd«a de lo« ouíatroA bubioroa da ponerlos «q lii 
y tomailo Aüicnttu: do dondo roLvÍ4 oí Alfcrf^. AU compaüía dat GaiiOt 
¿ duU cvvDM Jo U tlorrn y uucoa^ dojcktido pucuito pfir nooil^ro &1 aillo 
t^lla del Aiféreí, OOQ qiia U ba qaodadr> y pormauto* hcut4 boy, y por 
quq allí lo aticcdíó. El Oanarü ea £ba c^tdA bora llcoando do taOs «aportoMa 
cQmpIftui^^^rH^oftc dol Tinjo^ j rioado á iudort de «n miema conptAceuoiat lo luí 
Úa qua as hiddio otra onKrada,aatei d^naoraraada «llf bsaoldixdoay tjércitea 
por (»tn> camioo dol qua bnbift U^vadc ul ALf^r>^ Olalla, y porooj^adalo fuo*o 
¿I ti naoy di¿la por compaoaroA ¿ l0« dc4 UmtjHoa Capítiaon Jaaa da Cfiipodei, 
y LJxnroFonto, oon otroa vainta otoo^idos aolJodoa y ol ¡odio Peno¿Q 
guía y lengua, ^ orqoo ya ootaailU un poco la uuf^sira^oa lo poco quo babfa 
OScauniCAda tiktre Im soIdadM- JJ^boloi du tv^ro^ino para gd TUoIta dioz diu, 
y parctíiffidolw poco li aa babía do haoor aljio do coTtaidcraoiAn, h pidil 
veíala, doairo do loa cualOi| ú so voIvíobod do bq doHubHmioatOf loi tuvji 
poi uiurlca, á quo acudid d ÜouenkI oon gunt^r por cl quo olUí Uoíai 
y por quedar ntíafcobo da aus p^nouua ca aquella talida ooiao ca todo Ji 
d«DÍJ <ioe M Im babf a cnou|¡)kda. 



«M» 



r, %mi) in/iiciAS ve La ooKormru oi: ninti nn»t 



103 



CAPITULO XSXU 

^irntMLO . 1 * 9d1« noft tiop^ ^ »]d&iile«i i Ir iltvíubdi'nílo tl«rr»p bailan iioliIjidaTiM 



1 



O SALICftON do U cottipEiCíu áe los ^nmát cttoi nlitQtA Gu|átafiM 

»j (KtmitU al bcmbreí, síu llevar otrc qiio id Iba Üoranj puc* no iloo máfl (|ut 
tll<0 y A üídiu reút^ti, j h moioi prcvvcülaa <iu9 pudierOE de &ncaa, j |«< 
«miJfi Untotí j fjicigra&il» trubAJc, qufl A poilorlc» jro aí^dí oa«ñUr> D^fuftnD 
luualv^a ¡>or t;»ci do ftijdolltiv cojuÍi^o), dÍfi;routo det qat biblA Ikvtdo «1 A^ 
fárM. Defipnii do «l^uaa* loguondc &«gasísíaLa tietiD hallntcia ud pobl^ 
£0^ do.lih^d^vv troteo oaEui. ouro* iiionido^o*,lubÍCDddMDtído ftnUslft 
C«iCl« jiftrcgn» ^ua I'lmIm *n> t¿ttníiio«y umbralco, de^KpAtnroa Im mjo** 
procKrncda potLpr QC etlro loA por^obfttf, ja qn«iio pudicrcfi Ui c^nidjUr^a 
qno bülUrcü nbundiiwu 1m Civpitinc»; Ictt ooslcí dapftckaroacQii nlgacca 
•ol^do» á dar In cucta a) OonvrAL QuoHida j mtnkw^d^ de «er a^n«l lugar 
mil A ppopúMto fOTb »iUtit*no Ia pctitc^ «¡ g:nuab« d« v^uírM aUÍ a>& «lUi 
|*ór kabcr miEs cofni^u y vcwjor cL paluj j que li oo guetaba de ctuo vl&tcftcn 
todo«, I«i CQTiaív:: algono» p»a ccn mia iCEitn> poder pttDr eddkoto en ol 
«toc^ibríaicttto. IVrtivronso cst^a lolJadoe & dur cato &t;so, j )m OlpitAnce con 
lofl V)fc« & o«M do ícdÍM i^u» «O h^bUn bij ído |H>r «1 (nout*, d# !(?« tTi«I«rt, dce- 
pi>é^ do neckiA d£lif^ti&ci04, v^l^ fudioion haber á loe miibon uito que cx^^íoron 
de ftobrtfftli^ ; el ccaI k» tiivo Un grande de ver una fctítt t^n □uüi'm, j proco 
do «lUt^^necttovo (IctfdíaA coD tus u«he» «ia bAbl^r oca poJnbf», ^orqao 
Ittí «ugufctln* do U muerto i^no \-of momoatdt «apcnl^, no fkokdojabfta 
halUr, por^ii4 ctM* «iQO loM4fip&ünIeA orna uirn g^ento ton flvn», C|U4 odui/aa 
cftrn^bamiuiii, y tjue tic duda *o cobarUti «n k nujn, puca ieu pnr«oor ao 
|Kjdf&Q hAbcrk LuiQivüo y oogido ^olth oirá cou j piro al cabo doeete líompo 
vi'.» i^v4 «9 muarU m «liUt^ibtt y iii« oo ln^saD d» ^1 lo <¿iiio oiiparaba, rOrapiS 
•I dkoolo jp foufro daMipomdo j «^ne do«cabft ja ror Toa términoi de tui dfu pan 
lerloa ta«bííü ioqup^llov «n* tooic^Qi^ dgcj ¿ tocm : " Kttto« bárturoi qoe ai 
*Ott gt<iit4 o<>i»o noMlroii, ni niklmAt«a do k% que na crian on Im moncu, ^ t^^aé 
píonuiFE W<v do iiiíi ñ nio han do -^mor, i^i^nó no ftcnUr do dnrma la mqorta, 
j li no mo pbio?i» oMiior, por fju^ no me Aaolum pT« que yo ire vaj-iL Ubra 
á dondo quiíiero ! "* Victa U dtomponc^íon dol tadio, ooinosearon & no&ncterlo 
ÍDA CIaj>iUc«e j Á •nogutnrlc qua no nofif ia, Mdo qno MtUf Jo queríka por 



106 



»tAY FIMO tTloSf 



(I/ÜOTIÍTIA 



Ift condiQ^'n d^ to» icdjoK iim &wio> LiKeit lo* dcthj per un»? i^tic por tcmort 
con lícftucih (1« euB C^tUneA, It ¿i6 la} oíatonta C9u !• capa^, i)U9 «]¡6 oon 41 
•a tlffODr <!Íciecidu: Bato ao In Lnrá buonii mao tb tiu nU mAuor»; y hr. f\ OtOi* 
«jiu OpÚD cnaudo tI¿ de la cjuc UatAlrivii tu ^n^^an fH>r j>ii jrocA fo 7 timioídinr 

rao «a lugnr ¿c ellafl coaidim k cierta paite ¿« nn Diídinft tí«rrft, í áonio mía- 
djukdo de relA ^cl cftDÜQO evioír quo Lici«l>* 7 h4cÍcadr>lo ¿ercdic, l]«ró ¿ dor* 

fcbondocoiadft Bii»ccmídu> do I113 C(iHlf« dijo «t Op¿a r^uv <i>cDi«^*n bafioe 
hulúena zoeuoAtúrj ^ojirdMCD dtt clljA pbrft orr^A Ivik* dfnM, qot lc4 EüUtá 
doodfi provocarlo por «er tíom dcHrclLiJa. 



4 



CAPÍTULO xxxm 

COVTCCIDO ; 1.* PiOBlffVitii n dncutnioJealo tt CijillAa CéqcdM coa «01 OMipübn* 
ygqÜDdolcv«IC&oliaoOp6at7]Icc«Aal nQo^anUunkRm dcloaTimMjhaJlMi 
■IfmuiioaaidnidpaicT-MnainJdu— 1* Viwlr* ai Capí ^'íc rj*|tfiV« á ilar «tÍéo 
DlOu«n1 de la tierra qiio lulibn dcictbítrto, el Qual (pda lolpal^^rtJIocaDiÍDÓ 

10 BJ£N btibo «u l« ocra¡d« ^u^trajoroiv loa Mlct do OpÜD ptt* co- 
. TQor j tlcju' )uTa lot tres dlnt d4 dtfpobk^o, v^mo advirtió ol CftOÍ4)i»«, 
ti cxiaI iLAOgt^nircfi pt» quo QO se 1» htiyM^r pctiiínüol^ un« o^ntrn, 7 dáq- 
ddccc gntrdA ft floIdndoR do CAlivUccL^a, y <{qo fnorUn, por ttvdufiiidodo 
fftita, j^r U mncba <}n« !oB kdJla it fnltiao, por Labor dwfiadido dttKio k^sol 
puab> bI icdiu d« U admiriaciÚEi ü« eüoo dM dtu q» Infam dordo h ftUaa 
dj* ftlráa, dándolo tlgimM niñoriai do fiMulAA. y a^dc«W^dc)e«] tnbajo, 
con qno 10 n^Tíú A <u tlorra moy regocijado. K^ le piidif-riiti ir b*to 1«« 
aoldedot eLjuoltM Croa dita do «onino^ ^110 coroo d^cfo ol C^cÍc]vo, e«mÍ£«roa 
Luu «1 rollo del Alf^re^i por aor rrogeníkítno y do alt^ñmM domnnbadorOi^ 
«reabncAC bfATon, y agitofr^rr^t q;jA tA dJl^an Im nianr)i imoa t<ktroe:a6io 
luricTon karuda da coiu dn comida an «aiooamL^o qita noL'-jboodi UadU 
fiautuida dd lúi patodoa, coma lea lavíerao par menorta, de lo qno atan 
c9»Ddo hTibl^on llegado^ dfHpu^ft de IcM irea dtaá, al vnlltr d«1 Alférez, dondo 
trx!1»Ttm mba gonto qno O^i «1 do OpAn 7 alguna amígitb^a j qii4 tnaatrab4 
■Bci/m A Ina nufKircA, traj^dn^va do Ior o:>mfdaa que Innjait; de Ua malas 
Jjjü Umii^ii ul Cacique OpdD,<|uo ¿oardaMO paro otfoe Irea dínü que ^oedaben 
do ondú ale iioilaoíooa ; Itld^renLo oaf y coa ocio roo eíoupco do ít «n demuda 



CAÍ*, juucni) 



rr^TKUj b« tA« o&stQtmAA dx tjuha nnuc 



]0: 



gfDtiD ni T«lt« qicA nuQtron do U» Tim&M, ^n|ti« ojlí fuoroQ ka pnncjM que 
txDlUrxi J» laa mKliu rjuo i4 crían «a MU l{4ln-\ fjno 4n el d^l p4ril Ibmiiii 
pApu. A «119 Vulto Unmiroii de»puéA el d» ]n Qrytík, par Ib uucIiil c^uo dfttwt) 
looii>dkitiiladm y dúnoohn por r^o^lo 4^] «Tn c«Mr y |*-^t <lii4 li^mbrov. Tu iMjtif, 

«US «M^d&ftli^ wrrt) lodu da Opdn y Vdrraii ¿va jirind|«Jo i1« tI«fTa aIu^ 

járaiMO «llt, EÚtt oontr»dicGÍi>n da k« iodlcii por «otonf^fv, ^oo^o «taicamarví 
j Ba altfgnroii d« la muoLii cDitjIda qiia baUabau d« tnari, LmüiUf, jucu^ 
tdaolss^ oajuiui^ tonuu^y ntrciA in!1 h!htir^«tfiM i!v |Ai<riTnMAK rie Ion rttiu 
oJiW. AlesrúUv Ua;bJvD lii (lutt lo «aordTÓ al Cnpíttln l!:^jpü<l», qvm yonúa 
ooik ciDDo livaibra i d^r viíta k Hi|udlu lii^Tra, hc aptrU* hnsln uiin I«^a A den 
d< ]m rftAcbo« j ilandu en utroH ile nn publextiflo pfr«¡uo£o, pudo Hlior á 
la^AuotiA crfirta perMXiai», jp cntniri'lu «^n IruLio, que eiv el umplo dfl hiim 
áumtm oxnurx^ Xn haWíi ofírcIibLA utiAi Ain^raldJihn d« pCK^n -nhr y t^U 
gún««Dfibo, (¡ce atinquE» Uido pou<\ pan nanflKmi fanil^i, y pnmdihracpe* 
rw^ftf qoo por allí Litbj'a lo iini> j looCfCf cun b gu&I di¿ k touIu al alojo* 

BlbOJlto do lev dQJXL^I, 

S." Beporooclo m&A [(» OapiU^iCA (Mipodc* j L^ii*roPoQU j d Alftírcí 
OUlla ea Ia jitUitrA (¡ue babUo dad^ á ^u Gooonl, de rolver«« á xtí con 4) 
dniro d^ \ati]t« J^ i)U>^ uo «d ]■ ufc<«¡dD4 i^ue Mdíoii d« dotoanvir algiicc4 
Utotfoa j wtt »:»ldkdai, tralaroa do iclvor»* al aÍcio<iu« lo hablan dojodo, y 
darlo dioiiCa d«r:iucltaliÍftQ bal Indo «Q el rallo d« ]na TuratD% 7 qnoja otn 
tUvpo ibIíobcd '^oa do mjafltW niAleuta de atcntuooi, inOT)l4¿!oLa j breax9> 
y omÍiui reporar <t¡ qit« 1m IkA^fab do Tolver otru dtv recee por Laccr (JOaiF** 
libón ol cotqino oí Goooial, nii^guiio ao r)iii«o quedar alH, 7 itJif Lunmndo >u 
cnoinodo túioavcolta, Hrf^ircn ol vollc del dlférea. doodo lea fu¿ fbriO«o 
qiijodaAo d miofD^ ÁÍUtcí ÁnUtn do OUIU c&n oJ^cu^ofl «oldiwlca ni¿» caaoadoa, 
7 ^u viu> de «Uoo A» I« bali'a do^c^uconado oda pierna, d« quo no ivtdía andar, 
At loa oim cargarlo, y aupocsU» quo bnbiAti da toItot por allft dí*puAÍoran 
•quo^b quodado, y U pro>Kcuoi6a dol caoüacf por loadoin^A Aoldodov j CopU 
UnOA, ]««euHlti Herrando al vallo do Üp¿n, bíoiorob al Oftcí^iao Ja prcvojtio 
do oovídat é indio* ^uo lUvaoub bs^ta dondo «naba al Qoaoial Quoroda, al qna 
AcudiA ol do Opón c^it UboralidadfA, y oos la düama é cJ luaCoiúlonot on 
dojorio on m (¡orra y ci« gratifioAndolo oí torricio qvocon au porMna, 
LadioA y ooiúdoa lo« babío lioobo, om darle algonas co<ae de ÜootUia df< loa 
poou qiia hoJEarcui á maso <d el pobtn «omujo qii# lUvabnfi, oon quo qoo- 



108 



tíiXX rCDlBO SllE¿lf 



Cl.*!tOt]Cl4 



4¿o1 QM»quoirtiij'giiBto«o ^ *ji oButttd do oTIm; poFrjUft ATioqua lo UtlAa 
Uevido «*^ nprÍJiioDado bMtti d rnllo do U Grita, |^or lo mu«bo qno Ica tmpor- 
UbAf^iu no *• ]«aliuyon, aitoipn? U hlci1«rDa bassn Inkiértiianío t tm perKOiñ, 
P«T dcDt]« no K4Í!o no hflbfn tomado odia á lo* tt^óKrctíf una mattsÉ iHanpr» duba 
lau^tna do nmiitai ci>ji piLlnbniíj obm« ; y n^i d«ji^o(1o1o rimigOtWptrtlM^ii 4o 

tonwon 1& primera ^tito, iin nf^ii«rITa ^mn ■tmiafa di^cd* fnd TnonvtUTflhnm 
H U TO«]tadAju- aoldndoi do gunrJia oí mn£i qnn balbron •& ti poro <¿no Tos 
htdloo no lo ovoDdiíMn j no ]o« kidoM folta A la VLtotia qnn Ufcíeiotí por 
a1L{ con oí Qeneri^l y In d^mAjí g«ni«. Tomd 1 ifU 4.'jirg^ T«áv4K4 FotjIo con 
AfgunoK Kcildnóiv ni qii'^ar jrunrdáDdolc, jr al ChpiUii Ccujcdm do pomr 
fitUIftnco 170II Ifif d^niAH, hfuita llcgftr dondo liubío quudodu el Gvmeral uuu aia 
CÜio ^ouiptriotün j Ui» cftlnlloii. II¡v>¿n:ful<» ciTiy bacti iccitlmLCDto ií olloff 
y i Iho buoL>u nnnvvi 4110 Icn d.kliaa, oou loa onoico ac oloDtJiroa do lo» cDÍer- 
cicJodcs uno Icn )iiibl«ii tUdo oa oquel lagof quo i|ticdiuxia}, por ocr toa búmcdt» 
y Jo9lOD)pliidü, dtil cual no Tdi^Q li Itot» do MÜff i<»o vor <jI bueno ifufi loo 
lEfcdu luí Qi|^itAno» iiAblDit bdlodo^ y m^íitatiS luego el GenQfLkl m |i4TtL<c«D 
do >1H y tiomcn»o»on jI «ubír a^nHU/^v rtrontoaop y áuporaa ujonriH, por doade 
OSI& Ijv fioms aodiban oon pdij^roB do niiicrtQ por tniro LínUa dcirutabodem 
y por dctdo íbaa Ion onbiiLlod aitcltoo y aia oab««Lrcv, por foroaorlof i 1m ooi- 
dftdoo icinrinn «lloh á iv^hw moyur loa nuiloe poftM pira übrtme do ollooij oomo 
«ucodióy pnoi oa tncLoB y un drücuJlou» come LftbU, •¿lo o* d«rru&b£ y m»t¿ 
iino^ f¡u« oriL d*t Gt^x^rjil Mnrtia Lopcrc, ctiyn <oroo lo« iirvi¿ do rofrotcf^, ñti 
fivrloriAr iKpu n[ oii«fc quo co oyuJ^M :V la hambritr kimquo ^a no Uavftb:ui 
UjkCn por lu« r«[OTCHquoyA halbbaii do mucbaa oomidiA. Ahorrando pno» 
ya 4« moloaiAa «I comiao, ol Gononl y «ua oampafWr^, por irlo dvjAi.do alnic, 
Uflguon al ]iob]€7ii(ilo doodo qtiAdú Lii£bfO Foato, y doado ollc al vbUc dol 
AifAf^i, y doido ol al do k Qriui, lodos jnoco», aíc tinbarlM au(^0dido ocia d«I 
cAnti^o, qiMlttidarO haHa dcoo diat, aól» JoaordinaríD* iral^jM fjtio couoigo 
Iraia ou difioulUd dol «amiuo, do qui«ii ya oodabiio por libro*, por babor JW- 
giido á dfocubrir la tiorra tan JicD|iio y doapoj^do c^Eon ora af|uvl valí*, y lo 
muobo cjiíede^l «O dotcu^i-ÍTi, por lo 04ia1 vi^ndoc? tab obligadoi i DbiL, por 
U« tEL44r<<odOA quO tos hnbüi h«k-±ik> va tm^rln p«r tOH ihlCCncoi tTJAbajOl á 
a^üollo tíom, punUroa aUA tcdübiaon olla y dnudn flu« dubiJ'ia g"^*^ por 
lodo, y talt porqno lO liahfa nrvid^ do qao u aparociíHtn par aqarilOfrft- 
IW lo* pTÍmoro* rayof y lueoi dol lol dol Evoogolk^ qno olloo irolan pata 
•lumlirfir entt^ tánu» tín)cbTu4 oooio oldoaaonio tóalo fiODibr2du 00 Uftolauo 
do aq^oUnn nftturnlet^ que d«Mlooll£ ao dcocubrlia ooooo bormigai : diéioftio 
grtaám couffktulMdofto* y parablooM uuon 4 otroi ddtiiAdichcMalUgtdi, y 



«Ap, xxxtr) ironnu ok Lt» cttseavism de nsnxA ttfmt 



109 



al Oonasal QiwMda k(LM uu m-illáii do ngrndciTiinlnnini por Ta pendronnciil 
f|iMi IulIjíí itKiido, j vi luitiar conlnuUiilo lo» pnrecora i)j* kibÍM luiidú óc 

cfliuidd Itcbd, li »» hubiera rcudid;! cuii lú^iJuniAflj d«t«rminai.1a ¿ volrcnc- 
Sl LicvEKsafZo recibió ««t^ («rAblciHu, y Iiw vojvió á lixtoa, luanilo 1rfm!>v:> 
eu bt^CQ inioiu cvii i|(ie h baLúxu Mgaíilo, pucañn (tllnn, i^I nnpmlkrA lubrr 

y 4 cboiin¿j dji'hott^fl fia«A qno ^[i^r^hAn : par ki Cftal lo (joo rc»t&li* om 
{ ilecjk 4Ü (¡«ucrnl ) ^lua jo ^ÍRputltron para l«il« uihU^U, / paasM lo otft^ 
di^cnCbotfo tto babüiQ faltado fano*, on b> porvooír bo futnun mooorca í do 
p^Joúcr nmoUotí tnkbaJEii viouo uxi hombre I dca|)c«cJirla« j [xtüciÍm el 



CAPÍTULO XJíSIV 

CovtKiniM): Ih- ICfifCft uuEUir muMlm «1 Tnaitcu ftsrr&l QuMwInd* «4 einle f Latía 
átala j nuitejHl* hoiabr» *ol«K*3." ¿ote raJÜt de loxTunaai^ Uuauon Ud- 
hUin ^ UU^ltA iiec ta «jUAlM^aEnn 1<m Indfmi titiUa t^ CafítÁn Iekí ilHéhAnüA— 
^" tUlknwcc viiv ptiMld con |KK)M ntu** ^¿lunuy sialLiaUdu— I,* Kínalua- 
M ta U Fforlncla ún CtilpatA In imáifiro^ úmulo ttttiaraa aljfniuu ^untMfn*. 



10 niZO luf^o que «e oonCJU«ii iodo* l»> bombrcr qnc htbfao quododi» 
* do Í9* qw cnliinMi de Stuca M»rti| j ao hnljir^n M^loa cíeui> y at- 
■cuta j wifv bnbrcTkdo «nl^do, cni»o quoJn d^.cW, -^v 'vifcí^atco con clOat^onl; 
7 con )ofi berxnaliEt»U primoni vcc i^ud latícrc» raÍAiiiodti«dcEb10f>, j k«^ 
KOnd* que Hlkv»(i ^n o¡ Lícccñ^io Jiiaa GaHogM otro* doMÍfntoi^ qvo oon 
1m ^ r£ci jr tierra mo ntiifl d'9 nní EicimbrM orvGÜTo*, Uta quo oomi^enuoii tale 
d«MnbñaiíoaÍ9, ydoMoiqoodiT&n «it04 ownto ffCMAota ; mú qv» Jlf^mni 
«quf i dat vUtAd v*lo RoÍ(^<>, y votaio r(u«, como dijiraot, Ilogftroo ¿ SaaU 
U«t& GQQ Io« bortritnbnu de vticlta. A todos lo< liomúi qno faTtant (joo rfonert 
& Mr ¡lís ¿« ocbocuntotf, ain aHifhaa ludÜM 6 iodiM do oerñcao qoc Umbivu 
MOMfoadoSaikt* BJatta» conitii(»i¿ Usnr, ol río, la tiom, laa onfotrnt^a^loVr 
loi t^l^roa, Ovoe, caiíAtoOii, %*ul»bra#, «f isadaros, doAtdmpbu^iniir Kii>*ucia, Líncfca- 
SODfti, hombroM, «ulo<T calor** ¡cttolonblOK, inir^icUgi^ii, ntOM^iiitCot, ^cira* mil 
CO0p«*Udaa d» cnbap*, i^tio ro m piiad4fi oonU-r, ^ £^ata« IVinron Im rítalo* 
qoa tUTo «1 doacttbrlmitfritr) üa oito nuovo BoíriA, qna no Ion t^aerniicoutKdkii, 
«Hv^ui* iwii¡íoe> fíiltirúOj como IwmM »I»li> j- verotaov; á L-* ou^kti yA jufpfA 
cjué l4AfA PÍM Un dfvpuf«4o«, y Ua blRntni Mtoa raí w\ww, [|i;ie no b1clnt>a 
r«>ut«ocí& d* oonndtfnoí^io i U Tfnida dal Em^Uo, O*»» lo b«n bocbo In 



110 



rftJiT pci>»0 tm^ 



(1> yi>Tici* 



iadiof di^ otru px>tinctiDa, «ou^ on cepcoibl ha «uí^ijido «& Iaa do S»ii1a IIrHa, 
pL«B ]i& mil* d4 dcoco y T«into «£q« ^ua firociiraodo Ion ospaüolu tlombnrlM 
con Jft \\xs <t«l £vii>g«bo, habi4odoM ooaiUTzudo «o «alo gmii ulcnoro ^« toldft- 
doif ^mn j4 «n c<M KifltoHft hamot vUto ^ VDniínoi en tmentr^ tcrctm ptrtft, 
inlA&üo dj« aqoelU útTt% y aub «oD<iubtttt¡ y hoj- »e eatJin fnk i^iyiIatvom qii» el 

ía4 ID o<inv«r«i(>ii: TuALiiitlea |i«cttd« no «« baElno Un r1»4G8nulaa<m loi d«t 
ou«iitro Itvinc», oomo dlri k bl^Coria. 

2,* Kn b ouml fdtAndo ndelaati^ para Cf^ncluir oon awic cnfiflulo y ni>l1cl«r 
4íc:o i}Q« »qneL lífa ^u» tingaron d cfiU yhUo 4l« lu TuruiM rtiuTloraQ can fj>- 
AÍcgo, f>la clr toj de Indto, pero |tfrtcio i^ue dtwaDMb&n jmni Idjk^uc dieron 
luego qno ocmS h micho ; pnoA ui Iiabfji valle, m cerro, cumbre ci Udem que 
no lifrvitM d« íudicw, roic UriUu y Uu gmaJect i<k«b quu sivmurl^albu, [in-iejí' 
dlcnilLj Qm Ofitu aLuyeuL&r i lub nii^Tlioe, pur lo cuul I» puHÍ9ft>[i por uumliía el 
IftlUde \\ OnU A iv|uel «Knlaje, hicuali/jloeirTlo 1I0 veZarMCon mA» cufdfldo 
w^uolla nocliv, itonjiia a-j i¿1o cilnn 1a« TOc«a,Nnt>quoa&bfaa catoiniJ A|jcrub¡düa 
i3a £tts fernuB ; tnitazoii d<ulii'!u£guporlaDiní^aiia üc aqticl valk-ij niovi«~&do«« 
(lum ato «I real, adelapi^te C(aii'> muipre ftuJia ow aun voIJftdoH aiacU«<«rae ol 
dpLtitcL IfjEH, jeitiio d^iudü vi«la mi» advínote, Í1ja detcubrleodo luiá «gn<iaWe 
tierra, a:icUoe camí:;(i» / ijue hervían ¿o gcuU, ine mIími do jcrtitioa iioUaio> 
Ma; adrit^iS tambiva quo In (|Ue CRtnbfl gritabd^ a&daba biM]í<;ndo jnnUui |iai9 
ecomcter & 1<» aoldadoa» HUMiua por la viu^'teOed óc Iob petrt^orcA do ecaUibaii de 
tooer tnm JoUrmioación, y nat uTioa U tumaliia d« huine y o*croador >\i clio»- 
ma Q?a olios en lun nionitc, eiKi^ ¿9 acoiuvicrlv>í| ljh»L« ^U4f pur Uh caLuiCacÍo» 
u<f i3« uti cavi<luo viejo (Ict^nninnroii Im de m paroUtídaJ de probar \a^m 
miando cmii Ue xnaacia do loe «apaíSolet, 7 mí con eti4 «rmna ea eILu accnuti^ 
ron ei>D tu«it trfo al Ir^a y lu j^eote, el cnol vl^nd^J «^ue Ina voo«e y griU ao 
««jnrt^rtia e& c^raei ^uÍK qu« vteaen qii£ Uloa cinu laa nnyaa^ y altando en eu 
cabolb «ti polo» porque no tenia dlk que ponerla, y lí^éniolo nu Jnaii It^ 
4riguc« Gil, tM^Ktl CQD ftU4 aoldadoe; liuo tal cetrago en Loa todíoe, <¡uc lleno» do 
Irmoripe TaUeroc¿« eu* piMy inonLaaA da doc^ODo ealierotí cvt», parocJén- 
loica uiiy ínfeHoTO* «lu facnaa & lu de loa nnáitroiT «spooíalmeuU do loa qott 
Íb*Q á caboillo, dtf qnien pencaban et« uun mioma oi^ia«4b&lJoy cabailcce^ el 
«nal parvocr f(ié muy <cmiÍQ entre «atoe iudioo, ¿ Joe pTÍucipíoa entM que Ice 
vigran lor cOM dbtioto. KncroD loa otlAlloe de uuobe impononcín pan cbIm 
coniii£Í«ta« en Ciertoe raiva y donde ee podinu aorrír do ail breT«ft¡ OOrno 6atu 
ilol Kcino cobn acomodudAH ^Ara oMo» toe eíri-Uiron muolio [ok danto eofiOutA y 
W« anidado* qne quedaron -ñxtí^ y Ücgaroc á e«te lído, do icii mil qno «alioroa 
úé Sut4 &Un«* V et bolkrví oon n;¿« núne» ouloooce^ si h bambre de ioi 



CáT. ZXIIT) 



»Tici,\4 nc LAS o>ií4c^«TAfl DI nmiu rit^e 



in 



: 



soUftdot no bvliF«n m al cnmiDo d<fpA«ka^o «Tguno^ «oom b««o« üobdi i)tt« 
cficuii 4 «lliw iiú lf0 íittiibn Ua t\n unlíairio «I p«»^■^ (lod^fi mfnr rnojor lo» 
tnbi^ru^ !cia<3tinlM la/nbl^n tKÍtiá «1 mqo rMit|ii^tniIor, pcu Itogü kuio j »lr(i 
cirnv* el m«jar de l« cvbftlkM, <|eio t>JiM fucrob bju^ bu«&04 cujutot U^^iro», 
voixta 0f> fié |M*r mj» nbn». 

A* N'i cnuUroii mvjur fur(tiiia en kiw inf-^rlfinioit d*' oimmo lu armcm ¿a 

niD IxvtKw qí mlUí p^rn lai nUtu*, «ín pólvnm pnrs^ liu (ucop^lnn y arc^almrM 
qu» liaLCuo (jowlado, ijua sobre ner |iu(]<ik Ion t]uu liiibln^i |WjJiOo reservar, mU- 
tuti latí ja^iljtA C^ h LutimüaJ j l1Ml|J^TTrpllltu'(« ilft los Mnvi iTo tiem cnlíont'i, 
qaa bii%|i^ ituiUn |)''itvom, puili>>?«r\ mni sarvjr; ruIíí* ijueJiron i^gunii* 
ImiHhU^, 'jun t«nfan inAri ¿» innl ejuri dir liUu, y tl^iinjK «■[miÍu pura quioa co- 
tM Uwhvétí tld^Acíadji ■ucrt^, p>^niii« tuyraa crm Ib* «MLkniltfa^AH óo lo" tífvn- 
pM que p(J«d«(ou ae fueron «iitvjccicaiia y acuban Jl> Um vniai*,. vitanlU riuo 
«odgBOU [iUt«fl CMUlMri aiuy grUmlM citluW'i t[tiií 9iiatmín\í\n J il«aultft-1>» 
bi Inoifttt taif^na do Im [wlkj^kc pDio c^taio uu «JnrtCfca t a d«*on)iTfuwlo« bioo, 
ú oti podbwa ai^iiclU nmutuua y gra«« ijnc Icm i^uodjiba á Un pallo^g*, coa la 
muvlta eul)]e/a que tmc foftibu Ua «spadns; de muiori t^UQ cuando ic <|[4ar<iin 
M^TTÍr ét ulljbH, u1 {TiJuor ^i}l|J« •^Uib«u y htí huciaa |j«dsiv«, coa (JQV ^utHfanin 
IBodiQ* ño dliur por uo tinbcr advcrtldocHM d4Ü{>, d llcsnpo cjtM «e ptiJív?» 
rrj4r«t, A^in^^ fiprrt>F< i« Unx&e j h)^nc4 pu£aTts o naoJMtoi tei qafdiro», 
|ior> lo qü-r mil leí Dpruv«üiv va 9i;a4i9Eiee uvrcianis £ti«roa Ltu »ruiu (k Im 
tAdloSk como a>tcuii«, dtnlc^ y tíraJcrcu, qua la ococsid&d ka híxo á jwo&ipodftr- 

4.* OoiBo Jor5aÍi&c il« InJik oon fu oamfMtUí na dÍ<Í Ud buena ^prini 
i dosb^rncará b« indbAgfilODCA, d qu« ayuda Umbico ol ver la« b«rb*roi 
uonuf olrm üropatlccabLlioJ qna vccfi. uD pM9 aobrcMftlifDto d«I eu«rpo dol 
cjAro¡tfl, tía ^no balltran estorbo ni «aQ«dft-l«a ficwt d« tiucvo en ol oumíito^ «d 
OBlarDii o^uel J^, qnt fue U niud d«I e&m J« JÍAftro ciaj lOo da mil i^uiaiou- 
Icfl tftúitA/ooh^t]^<)^)rtA^ ^'O*^'^^*^*'^ Cftdqtio Ibmftdo S«cr««uec«, lo 
qva ah<»fA dtt iluau Cbip4t4, y el MtaJnj4 y ij«rra d^nd^ &bora o«<A pobUdj» 
ladttla4do Víkajrputodoiua LlorW, de onjta etlU&da* clif«ai4t «osado 
llojMcnD» 4 la F<blaxda d« «tti 0E«dAd- lUnohAiroaie tompnao eorc«i M os 
pobJatll«b ji lutidoi del tsIIo do la GriU y eattndcd oa el T-^nubo de c*14 Qi* 
dqii« Sacro, do&do velOD i lúa oatunlcc hiciyr algiuiM junta* aoeroft d« lo qoo 
borlaa coa i'^ucU'M bombnu <]Do mi aa ]u lubka cctrAdo «d «ui ti«má y 
•|)od«r4do d4CiIU!i y de ^oa •amontone, y um tín tooior 1» pa11^cfa•o^ onyo 
oqiullx EoIccuaI &o acotaban d« tomar rQ«oliioi¿4i|poTqAiopOf una pntooono* 
ciiD le« iAdío4 *or iqaollo dcmoaiodo fttnTÍauAai>, j per ob& do lo tookn ptm 



114 



rtiY viono iimAk 



(2,* If^TICt^ 



|M««É¿vlant4 o»n auMlraicoDqiiuUbdoroi, por «I ^ino tongo ^ft diT giifto 

Inc iK«iud«n0ÍB« «((10 baf <|q« on^tard» Im tivrrád qi4« »t»tvftn voii<lul»t«Ddo(] 
|>D«t rf c«-^ no Ea fnliAra higur 1 prDpúnibJ, y utrñ cuando noi lo bnjm dula 
ftcUrto i^u« L i;bi<^ro Uniftdo vi Uon^ral QiL«ndii y nu* Kildado* da InB ooma 
U tíarrft cjcH) vtn pJmtid»^ kí bi«(i pnr* sooyor iuliilig«iiOii <Iq otU ; d» Im qu« 
futron ftUtifidíenJü o» «n« dftAQUlrlmiqnlj^t no j>0Ltiv flitciiMkr «L tratar [<a- nna- 
yoF DlguikMt coiuit ciMntina'^ aben ludgo paini oonocor la iropcutniícía f]no ottoj 

bemoi úiqUo lo r](i«<3nrnii. lUti^raa á dur \Ulsi A lu Ui^^ y nxtúivdHu dirruí 
del NnaruUeino d^a vi piitHM j Friívintia da Chípatá rlümJo Bihorft «tUm^ 
hi^ h>t«nurfin wiib«r d«1 índh Pct-Iitiíoi, «^tu dl!iinr>i9 tUvnfiAn por gitlJi y rjuo 
d«rin aor dn loa pneMoir d» Ea aat, y Ae E^ir-rnn Inflíiii r^uQ bittiíprcti A lan inanoiif, 
Cí'^nn oA lUmHbnn a<¡ii»lla(i tt^rrna, «UHRfliii^o AAbnr ni tnnJnn &1gi!ti nomhrA 
noral 4|(i41aj> nutiíAcarJi A lodafl Q«no In tíana Etpciña, Fmndn, Ttoluy 
Províu{;íaH^[iani ir d««i1elir6^n ont«ndiértdoM can \i[[ivl vocablo. Hoto tonlm 
i|Eiu r.owo hAsUnllJ tiibuLF^ t^iiiiiuutr} áoaÜ^ SftiiU MjuU í'utí \tniw uo<ic¿u cíi 
gu d pni* mrjor dprfr, mAa pnr diMiirw «n d^raindü da \rm tinHinlantoi dal f£i 
<TniuIc, ({ua ¿lür [ifniíjiiui ^K-r Imbar faltn'lu r|uí«n In» diara, y » Ic^tutiii ooi 
Aquolíu.! licnaB Ua ulraa de lúa ciiii- biUi\z] piAititü buU bilí, [iurq«o ludtf dI 
rmii cnlididmivi y icu^nbdiüNriMr ^«u* fría*, aagi^viu ojrt tnodancuSu y tony 
y limpian : k11& íudios daMUjlc», uci vwtidui d^ Xvhn do tilgod¿a, y de difcrco* 
IMUnjíiua; quúinroo sftborluéifO Cjut; liarra ora y oSoiO » conibrá ni^atil] 
donde babUn rtcildo ú i«Mr, «upuofltixjtitt bUTkca 1itl>(4D oído Ait nonbie. Nt 
fuetiOaoita^diügCiiciaii LaiUutcii ¿ura ocbJ«£UÍr tUJt lQt4ato«; poio no CLiunm^ 
CQ Tuio, pTtoa pof ellu «aieaiiictoa so t^oer cbLu Trcivínolju uombra uaiver*! 
•at <)ae Ina oooiprtndicBc y «i^íiao*» 4 &>1m, nin^ que úbdi pooblu to Ibiiuabft 
del □rjQibrade UQ CaGÍquoqa« al proteuto lo gLiboruat» á dd que uitJ^tjt-j 
nitnto había t^íJo, eínojcleindene d mia y cuaadu laucKv Á nlguuoa pucbloM 
qTid le ereo njotoe. Cea todo q»i>, yendo eatrnciilo U tiona adoulro por i^uaUca 
dilatadoa valle), vimercu ¿ siber que bable ua Cacíi^De 6 IUy> queofaseTicc 
da Bioohoa poebloe. y Caoiqcic ijua ^ lUmaba ooa nombre geoerdl qae icnlaa 
todos ka reyaa que Ibaa «ucedicodo, qi^c era Bo^M Baiqoe^ ol cual ncmbra Bq* 
gote tfluJaa lodoe loa Oncíqiiee qtie boreJabiui nc^uel Siqitemo Saüoilo. «ano ttiil 
Efpr4o tado« Jo» r«yo« m llamaban FamouM y doepa^a Tclomeoü. Bato ikoxabca 
Bmqna 6 Uaaqae a» lo ia.LinM qoe antro aoeetitw Daqne, el coftl üacea lambUq 
OttOaCaoiqiie*delUcbo,oDe«poobl baqueostabaaen fhjLtoraii do luj anonúgoaj 
peco i oda Tocnblo Ueaqne ao añadía ¿ata; Bojote, coa que alomaban mayor 



JUfvl) 



MCinciii n Lál 0>:tQct«T4A db tteuu riucR. 



US 



ftl CftciqM y SoG«f d« túdo« Loo d«m¿a Uanqao». i:»i4 Bújiotú B«aqo« ¿ Ulft- 

l#o¡^i ^qí4K aeoír l«bmnsa¿ MrottConi do ti«rra flciia, por k Ibr.ortt 

wm llkimlMi &ogot« n^ pueblo por «1 ncdnbiv <ta tu "Roy, y i^cm ¿) U Fii^roc 
•ntotvJiffitilo <!v vil pTtrn.'ipíoB Im «ip&üoTQi, aunqne d««pü^ te tcrtota{>l¿ 

tlotodoAflaoocuia kd^UBjr y cwjTÍlDnuir y por todju Ibi parídi tld miuido 

<|Uif M lumbnii nU^ líerru m con est^ vocablo dir Bog^, uní purn mUr 

d«L Ckni)t» OKno áa uii iioinu y piioLlr»» )iuiiiia« el lOCallo dol puebAo 

Mowp^cbi iiiciapra la coi>wrvaa lo« ín<1[o« fiatro nf, pero ncsotroit Irvmoi coa el 

rDCubla BognU* por tn&i Dcmún cu iGiInt lu partu quo M noi oírmloro OD ttUk 

bbUffU, nal pitd imLir 4ol pui;btu y ubLinü Jamlo «aÍA, ctinao pan untar de Mi 

C3nclqiie,qaeaiiaqooua1a otrouiMabrcpArriouW, ooKoo diitmot ou «Q luffur 

p«A vejor «vtMd«n)o< y qne oo $9 entíoadctQ atu ctudml j oitio ^ tiem «Q" 

jctt i «M Caa^oe B^gotí ; o>Kd derecUo &l Sor rsipecto del aIiÍo d« U cmtlAil 

dfr VéU« por doibd« 1ua«Qtnit]i? Dunti'Mc'pA£u1e«, tr«mta l«^iufl povet^ro 

TÍeme k tnurdo loD^itiid k tlorro det ttet&o. Ncrrto Sur, cíhoucdIa Io^om p09o 

mú ¿ m«ii>9e pOr oeta pnxEe luut» Jft tíom qno lUuviQ d^ bi SutogncB, quA 

«cUbKftO¡oi»<^o rooBt^loi ]r t^^míooi bi títrm del ü^a^ m&i «dobuito d« U 

Bliid»d de SantAÍ^! ó d«[ putblo d» Bo^^iÍt i Ia parU (3d Sur, cea idguiu decIJ- 

uhoíotí U i:Jurait« que cor^flaft «on lo« \c¿\o% E^flcclictf. Y doido «itos SaUgtot 

Tolriwd^i UciodAd de Tunjay itu mié UrgodettiistíraÜDOetl Suruetk, que 

•on hvta ol fteiDQ, SogomoAO, Ctiionmoob* ea iilar^iuo láoUs lo^at. Bieo ed 

Terdad qoe «Q C9to fiambro do Nt^OTú B«íqo y* «o íúoIqtcu lo3u ]a« tiCTifts 

dd Valió da Koiva • U i^rto dol Sur, y huta bu d« U emdftd dú Ibaj¡Q¿, j h 

de UarMittíta, y toda» Iaa d« Ioa l'únclLM, y la de loa Pobch, l£4 Colüxju y filu- 

cce i b parte del Kort«, y hasta la cíadkd de PamplciLa, Marida y oue tierma 4 

la pvk del Nore<ie> qi:e yi«fio k tenor con Oito el Rtáno, Norte Sur, lai* d* 

dtecieetae lo^u», y doE^to á O«cto otTDtU1llal^ tomando b mds oorea&o d# b« 

IboM del Sm Oo>I« de anebo, poro en fci pna»n impeúci¿& oSlo eo inlOQtó 

poMrk eeUk Dombre i Iaj ti«rrie do SanUfé dceda loe de Yifl^, y ¿ !ae del tér* 

nEao de le eledad de Tunja^ come dicbo por esta brere deec^ipcida bo entera í 

que pciU de ««ten 'ion» teaia be myas otro ^n adlcr qiio lo en de U ctrft 

[Vte da lan de cot^ IleinOT y tleme dQ«puf a del BogoU, y d^ de^u^^ perf la 

neospre fui t«&ido y Oetínado p» saperior do lee doe Ol do Bogotá; «uqiae 

Afflbúfldemuclio pod«r y ma^or eoemiitod, como i en tícaipodifeíaos. £et« 

iqgtt&do ee llenabd Ui^naa; tonfa ea can y oorto dn tm poeUo qoo ee lll&kabi 

t^ poi «1 Mmbro del príiocr CaóqM qoo turo aquel pDoUfS cono deane^ 

6 



lie 



tur rcDfta «ofAx 



dÍTtmo<¡ oí «oaJ DCiabrft por no thOorUilo bien á picntincíir, loi OiaUlItBro» J», 
lUnuron Tacgn, c«ci ^uc pcnoTom kuMta boj^ por habcruD odillcado «o ol ini»*¡ 
Bio nttb uoA oiud&d mi; buen» d# opaüolai, de) nñioao nombra do qui«ii ¿••< 
|»uiji b»btai«moi4 otea dudad 6 oorlo ilul TucjA, qoo ftrtA Mxntilrj» ¿ TtinlícUfr' 
tro leftau ¿oladu fiftaUfí 6 BcgoU C'^^ todu búa ti^ms y [kvobloa qtit ol^ 
«oñor tonU Aujotofl, y los i^u« d«i^ii¿a Um «tptftolcii combrnT^in para ni jorío- 
dicoi^o, iJonaora ^ ata puo&u á Ift parlo dd E«io, 6 DAcixniottto del %<f\, reupocto^ 
d«l ofttoi&o quo tomaron J«i oipUEoW conqnEvlAJorOfi |?or ir d4od« 1» líorní d* 
V¿to« tt Bc>gou. y & pora» jortw^u m onintron «o «itn* ti«ma é< i Tünj«, ^j 
no oiUr «ca QÍod44 (U 3a <la V^los m,^« qno tmco A ¿om Ia^k*^ T>Utf do« par* 
oklCdadMd^Bogotftco jr TunjoüT «pío emn Ta» múfl vulítritcaj «n!cfcdA»<lG««Ui 
tiofm del B«ÍDO, oOcoo dijimn», no *ólo oran ilíferf>tttA* Pn 1o« «Inlnon, ttnyonda 
F«T>grí(irTtni3 QitATTftA «nttro Ion doN. cecino á «u üomfto Úircmov, tino Umbífn tn kv 
Ituigaiui, p:ir(¡un ATitrquQCDfivvnlatL eti blgimoH vuaiblgB, tTAQ iztA |x>cuAqnoe9 
•ntecdioo maj poco toe ud(M A loHotro»: cfifennodad cowitn ODto^tato 
Eoino^ líonduseliA IíeiITaiIi; y liiilEiL tioy t&fita Tojiodud Oii lonfiíu», qao booIo 
Itibcr ob una oUfS 6 ph^b1c¿u<lo iJo íuJio» licjpu^ i^uv ca W revilno fói bam 
juaUdu pun t^ufl MlftU luejor úolrmütubioef cuatro jr mil» lucguaii Uva lüCerontfil 
uiiAd lie oiiWi coiuo on o«|>ouj»1 njo uouaUi «n i'iivbk IIoulmIu ULiaté, 
■■ do In jbñidíeoí6ii do &iijtaf¿ y en «1 lo teca tj-oa legnu do U OÍ«^«d daj 
3\ifijo, 7 eJ cuitUdo d« nuoetra ovJ«u U» ilccirUo* do ajohup, y utn» do ijnú 
te^o i^fiíilcm liOjr l«4 miuOAA cuatro doañiiu y ojún» Y lo nuM do Uní 
Tftriodad do Uttjcuojí, c4 U ^uo Leblo oa loo Caoiqmv, ii& L|tJo bobteoe 
común iloy qoe Ice btcioio «preai^ uno coa ^uo U^o» M «nlocdioMU, <x4ao 
lúdereo loo locafl OD «1 Pinl, LaoLuado qu« tedo« aas luollcifl lublonn 
longva. Que aun «a otlo Umbifa foltaroa ««tcA de» Sojco Bc^olá j Ton)», 
DOtoiiÍtfi1»n;ooconiÚB«a ah» tierra», alno i¿u« c«da paoblo bnblAba ooa ii 
idioma. dífcraatOf jo que i^o cu todo^ en la laajir pniie, como boy •« ve, T 
oaa los iadiOA «ujetoa L celoa (Ice a^aoreo no m Iloaabin con notobic coonÁHf' 
oomoloedoTuBJfti tunja^; Jon do MnoqtteU, lanogtiOlaoi^i oiau coa ti noaib;o 
do e«i pueblcii ai^Io tcn^'na do ventaja 1a< bcKoloo» que ta ont«ndía vm pae< 
mi> lu ion^oAt puoe «o habJkbo oa md« h v&lunA qii« ahon Ikoaunoo do 
l¿;poi locuollo pcdcmoadoúrnl^ooQ gezuitnl, qoo m ba«tn doce Ufui 
Eia^^o, f note ú octo de aecho, porquo en nltoado do k hImha j nu pacbloi 
cia^^moTo [Arto, ocmlonc&a mil diforeacJua, como »o yo en loo dco qoo b( 
dí^Oi j alxot quo oet^o cor»i ÍQoradoia&ibikaft ^ VnUodo B0f:c<d,7 cn&nl 
Eok ao r&n d««rÜEido de olk, mojoroo va& HC&do lai diCannei^ biaU YO&b«: 
twOAtoudcr unoKi-oltue, Vi^udaeo, puoBrDuoetnsoaoquicMoreo ontroGAtA 
bilo&lft 7 co&fi;t«i¿rL do leogua;i, pon ixm dcfdo Ivf^ otoadieado tttn ol 



I«f.l) 



«DTtail DE LA9 CMtQt^STAS HE TUUá nrUIT* 



lis 



ibaa poftEODdo Dunfaraa i la« t^IIva j ti«rtn« miU muiMal por doodo p*nbia 
«a sa viaj«, «ooto Jrta^ot disipado, poro eoDfto ÍEoportab« UoU d^r á Maa ol^ 
uvBopUm ^enondquo bvii^í&aao, Mooc>lwoadt»di>ccfttin«de iMTonbloi 
qo* voflDCftVHmla o!sb * Im tiuiiot, ocuuvdo coca«nr<tn i c&tnr por la SkbiiDft 
y ViXi% M Bogotá, fimt'tuft cúrroiapioado ftlgnuu huts pan To^iAcirio á mi re-* 
«aUo «ipnft»!; 7 hiá d* <mu nMibcm; oti ]& Ungna d# ortn SabAoa ^ VaI^o óo 
BogoU lorina n»>tro< ugoiSetno* coa ttttc vocablo bcttlaia, vígDilicAn ka 

blA04 Mb MU TorilUo niiJ«xc9,<l«Ma(i«ra qnO bo^COft On «Q loDgW» MÍO 
rainno qo* bomb» on Ja AuMni otttollaQ», pii«i como noMlrcii 00Dq[UiMMÍpt«fl 
prcfHQtwGB por mi »t'¿rprot«i h Icé UlUc^ h baba» mvehí gtttU oa é^i»Uii 
tierra, rHpoiulfAm «VI en t«^gWf mnmcy bi«n agOD, qo^ ijuieTO dooirimidhift 
bovitimf' M«cbft^8Rt4»b4y,y pfagfmüiiao re¿is ^1^ ^ufrift iU«Ír n»t3E«»f 
TwpoiodUti ip* hombro ¿ p«i'totiA, lo c^umI vliio por kM noétlrot, y ocvtféHdv 
^&tr*if ol vMflibk^ tt]ii(d<cj)rmU;iid« «nlr« tod« 4* bu«4i pTAottaor qco puc* 
losiofllr* *Tna tBiLtof qn»KDdDb«n por l«i cunpo* tan o«|0i08 «ouo moscM 
M»)ir* «1UI, I* al Tochblo erro quo »I1m »1gni6««b«o tonit ti&lo portntoicio «a atai 
«Ooími 00a el tj« taoxciLf «jiic <U aIÜ adelanto m llanvaen ftqmMIc* mricew, 
y la tívfia Lt pivivltKlv^* Inn McMwt, ^ fud ii)*TQTJtlo«H la trs», jxur^nie tn U 
«Jtacjuiu qtio tiene oitc T<x:nblü adh» cun ol niijc mucx^A, cifn 4ñ£fün ^i fid* 
IÍlImI ka *fr«<iri1inim loa íivlu^, ccnuu «ucv^d^ puea elluí um giituí m nomlina 
lúa naOBoi* maxxio Iw pn^unUjQ cb otnj i^iioi do «lOcda fon. Si tiwn 
«llcfl QC ubea [icr <jl^ h* Ilai&»n nrf, laáa que por Lobar oJib ¿ toa <BitolUlio« 
ILamaHfaOosiiuoIlBHHatc, ol cual yocéIIo j dettomiooclÚQ, tjuie iu> tt«iifl 
nia ÍGiidas^ijato^cacni^jba vanido ¿ (<j|i9nr tAi/ta fgorttii ijiio cci loda cdA 
tlcm finaos y ouu «q to<lo ki doooldcEto de ha ludEos, te djtía¿Licn Ju« ii;d¡i>fl 
do nU Sabaiu ¿ V«lle de Bogvtá, j todoa Ico 'i(io kmAi; d Oiittíto y jurí^dio* 
oürtí Ja TmijA d» tcdoi ana «onveiKilan, porque auaqu^ ]o« da Tonj* y eu« 
iíefiwii0COiw«aaaMtocaUo ma^xoo^poca CJ)aotrDi^Ma:úa)a VAT¡cda-ld« lu¡- 
0u^ ñ^nificia «a bcBtbia cono Lm <ff«&ilflfir qno ordcfutrca cito i Ut$ prl&o* 
jñoa, qauotDB qua on o&K TOOiblo da moacoa ae oomptetidkaca umbí^ii loa Ja 
Tiutia pus mejor eitto(itlcn«, con ^M M Ua qoodfido j qwJAri, <«a qua «a di* 
farwdaadf loaíudíui CQUIfiA«y&^uo^qnoa&n Joa d« 1«b conSÜarudola 
cíttUd do 3» Muioa j d« la lUatOt *ua vccuic4 da U parta KoriLaaie ; j do Im 
iodio» I'kBcbcs coa quioü «^ teuUn JMtiUt exwmlttAJ, por b p^na del Saraoalo 
y Oaaia ; j sa di£crD(icüii do Joa índioe do foa IImio» qua i.<uieD Uruüaos pord 
Kno, ó DDcímkiuta ¿d to\, y por U X^Acl^ ^^^^ Nc<id(«U, sa dlfeteitcáaEi da lo« 
todka Lacias, quu B«ii ttta vocjaoa deida BuaU C Qücomooltt bacUlu FraT¡D- 
«ba da pRni|iloiu¡ da siauora qtw do todoa catoa íodios, onlro qtifieu eadn rao* 
BMatros laoaoa^ so diloTODCiaa ton coto oooibro, paoito poír awatroa «ip^* 



119 



ruT r»i» «iif^^t 



(^.^Wti 



Nfiiocobtentú al T«ntoaU QoDvrnl Jlm^nox ¿o QuABdft cod ijna Mta 
PniTÍiidatTiTÍeM «rtfinombrCf tno^uo bncuba p&rK ctLtvnilena con ladiforencís 
quo lonlft de taa d^taén; itno que ilu nu miinu quivo jtunerle Giro que HO|>ar«dMe 
^ Ril^iinAfl i)a Iah tLarrRH <1< Kt^Afi*^ y oiima lo nn ^a Iak tln Granmlfl, j t^aIt t)o 
flcuollHUn inni^o y ríiIobraÍA lÜTidnfl pnr mil mnnpRqijcPu tllAcnrcurrun pim 

GnuaJn ; &K«To porque «ra recién li^tlUd^ ^ fncíí^AÜo, / do Ontimtlu, purquo 
Ja p&Tedó Htfa bbn qna lu tíenn» quu hitbja dcicubiorto f c^quíflAcb, 
npiMMDtartu ol aombrd do lu cu qu« hikUa sido veotno oon «ue podrc^ j 
¿oado Labia ihUdo foni partir «Q Ub IuJí&», j ul & b prÍQd|jo) ciudad tl« 
oflt« BeiDo 1» |iuAi> 8Eatuft% pur In utra de SaalACí qQ« «bU f uw1i»j1» oa U 
«4^ de Orutada; j bo dejó do ijndar ¿ pun&f ^toa tLombrca & e*u proiríti* 
ÚA 5 dadid «1 bftbcr U aomcJAnia qtia tioao fj»la wb«Qa 7 ntle do Bogotá» 
donde 0bU Id ciodol pobhdd, 00a be ierLiZúiuMS y auMuas regu d« Or^aadft 
ccEapean: tvdu lo caol «o )m quAd^do co:t cetoa Ei«Jubro«t ooo^nnádiOi pur 
Vueitrofl^j«td4 Caitilla por m^boi docaoatrAQÍaiice, 7 ea «»pc<aAl m bíio 
OKto d frño do mil qüiDiODtos cuareataj cobo (154S) ; pa«> pot una oídu-, 
b detpMbadn ca relfilítroe do Dicicmbcoi ao 1J16 ¿ U dkLa cindad do Suiíaf^ 
¿e uto lUiao oeíoo cabua d« fl { por annOA al Afcaik ímponat «n campo oo-^ 
londo, j por orU dol oftoodo atwvo ^ruiadM; coaqueecb& el eolio al nosi- 
bro que se te pnao del Ngctc Boíuo de Or^Tiada. TamkñÉo c*io Iwfl^ <1« 
nbaca llamotí CbiboLa» no A¿ porqué nu^Ati : cjtoi, ptua, eco loo aonbrco 
7 fofidjuiveiiloe per dofid» ee ka paaíeicn á obUs ticín^ qoo ahon háUonRi 
Emc4tfoeco&<^uÍBtador«ii, p«rlo ciiíileier& bÍon vueW jk b biisorU ¿ 
«u büo, dicleodo cómi> onlntoa doaJe la proríacia do O^ípatA, dooáo Icq 
m» fa les cftpítuloo do etiii. 



«»p. n) 



ironcus i>s US oo¡i^uinj(S &k tmuu riitKi. 



11* 



CAPlTUI-0 U 



HABIENDO pU40 y» d4eoiaa»¿o y mEonoado %lf;o aa ulitd Im 

4*1 C«c«q«o Sacf«^ pftrccídodola t.1 GoDOrfil Mr y^ tiempo ¿4 ptmx «doláDto, 
IttblAl** <!• Oil« muMTti «Y«, talMll«K« y omíji^Af, fíame Y<raof«> hft Mmdo «i 
«lold d«RiúAlnnto« okb claro, ^Mpn^ do Un obdCurJdfldM qno bccnoc trvdo 

doMÍM TiwJto kuU T«r b ^ua kkon UD«iao« prMvnt*, coa nujcm ivpona- 
cM da VAT «ocia mayciroa d« qti« dcb^mo* d*r á Dioa h:£DitnA grftdju, y jo 
ludoj í iodos det Talfrjnwo iaimo / ^r«fv«ruicU qii« ImU ai^ ta lwc«- 
wúétt, y DM |mm«t> no ÍA^Uri en nlojuso |ttts lo qua rtfU, |»ima bactc dM 
ooiK fiien bftbar tmbijodo en balio por ixo haber «ú& creída ol froto da nou- 
tro tnb*jo, ni <1 proreoho ¿ la lioiir& do Dioa j consm úa DU««tro Boy j 
fidGcc, wn enyoM doa ílnea noi taovimoA it ampTonderlo ; no «a b¡«n atetoonccct 
A&lmcifi UUk T£l«ix>»aUn mnchAfc g«iit«4qii9 Tomrn, ul Iaa^ho UnKnofl DOtioia 
faálIftrmnodadiiluiTit, faoRliDodldadn k gr&ndf^n da lo «npTMO, dthjn ñtr 
loa áfümofl pan allaa, y el pecho valicnlo j qua duea que aut hct^hoc no qaa- 
d«A pTvaca tn Lt circón dcJ olvUo^ uno quo por oE^roidadea da tnataxiOt do 
«leniM ilaUítiaa detoa mt oficacau aujatc» lalea ¿onda OB paodaa em^car 
«I iVffana, 1 qtilaa todo Ici |ioflhla W paraca poto, y ptt^ no ea liojiridbla 
^Do poooa boainoa y Uon ieduBtriadoa y avonidoa atan ¿a ta&» rulcr qtte íoSuítaj 
mafibcdnmWb, máa díspuveUw y couuertadua, b¡«a pudrouaaa !ob pccua i^tio ao- 
noaalaiulo quíon rnaaot^ ¡x\t kcoor ponerla frento d taa mucbaduubrut- da geotaa 
i|i*a aotiaa xuaottnuii aioudo qiúimee 0»; «n qno aeoonooni qat ol caudal do la 
aaagro^ buvtru TO£uiBii«id bosEonto j-uiD romper UQ aólo k.e doradas qiio 
iKBi va PLosUautlo La tUrra ooq que Uu^^uiuün rlqufiKaí yüm piuur «uii aliada 
aliiríolofUa Kut&aDA, tino para romper la« do qm«:t iioa lo ot^utcailíjaMi 
da ¿0L¿6 éáláxi matom para qoa ao ctlcbrca niuétros ncmbret, so aílo 
«■bauúoaa do Wouco at^rooi Mooda oro Wurüdo, y !i»ítací6ij i uucaUa 
paataridad, qoa alentada* can, nucatro* Ita^boa ao Ico ooupoo tooiorts ha^or 
otria talco y mayorea ; puoa todaa oatoa o^ua no La d« aor Jo víoltncin lo 
qoo ha lia do najociar, pooB ¿ata aaUa «aoU doatidr lo negodado ; «no lo 
oeooan/a caí D;oj y la moAO Uaodi^ pasa aoi laa tandiamos ea toa rolnatadoa 
alo todúo Iq% que eocontrveoioi, porqoa a1 Ca ím ko&bxco oovoo noadrciif 



/"' 



920 



FKAT FEUfiO tníón 



f2,< jionaA 



: 



ai VioQ na Un iaduEitriadu, 5 todo hombro tíoiu» oatuml indiatcicti á 
•oi^ da qoion lo tnU cun atninUid, ddqmoa « f^itr^a ^ fúdro la btaadu- 
fn y U oüüiüidii^ como « ta ft^pcnuAdodioeordAT lo oonoortadat 7 vi d* 
Woj iadáo* no lioiaoi do tomir pot abo» naúi do lo qtt« noe «ifjiMOrfb 4Ar 
y por Mto «ttffiiiM noo ^arta cuanto turíoroa, qoido por ti tigor u«& no» 
ikcgtTtQ to líoítOi y Aun barin 00c nototrot lo >^iio oo os Itcíto, porcino ti ñn 
todo ctMCta rftmoo piaaado ot aojo per doroeho oMonl j divino f *) doj&r^ 
noi «otrur^a olla, (4 grMÚ qaa iio« b&ooo, y do juoltolft noftoo ¿«bM m*da« 
BtcQ p¡c*nn bfuiUi'd J^diolio A (|aUTi tftn biionOMdoMm tÍ«ft«d^b(BeG Acierto 
«ü todov J f)*> ponü^do fin á toilt nkxQnri-, urn büa pongunoa maik;» pratw 
cEpÍi> A Dtioitrft joraiida-v 

2.* BiftTi coixooido fnéol ^ito f]ii« tuvñroa lot Caplinneiy lolda^nt Ha 
Udífcreu pUtiCft dd HU GcQonl, puo* bBATAítt^ iC 'luo Mftñajt«u& inicTfM 
ánímooiil CMqu« todfu t^Qlnn cvi romper di ti callad» quo m o^odoso:!, pocv 
«D^n iban oxpoti moni Ardo, J» K 0)ncUoi¿tt j fiorsa do loa indíw qoe lepaban» 
Lu nuforeadifi^altodoo unlnn ^pundfla, j eimadú fiíltUBn <Mras major*» 
A tod^ «ataban úIspueatM, dd ffuloa ten ai» anaas, puu «Alo er&n «dw «i^>oda» 
moboMM j algunas Iixiiítia d«rl mEsniopoIaJo; nlnixui aria buetam Amn^oa, r|ne 
Cúnfr-rtAdryacon oí piytflmsn hriEn il^^ ninj^(;[]^n(!4iiqa¡bitn ft bacor, ¿1 hark aalíd* 
A todu L» lüÜLuUadtfa, y ajiI tx> Uí bubo on «alJr Ui^ que omanwUy aaplien» 
do el buen ordcQ y cuidado, «n qno 00 lUteban la &]t& do |gitrwb» d» 
^uarnij y gaTnudo para 1-> SLite lumt^o d«l Tallo fba& fiDOonlnndo m-iyoret can- 
tidadea de ladioa f^u* ao (¿uodaban iKlmínutofi, y cono fuora ele fl, vUadc» 
tm) nuera y ttitraofdinarín g«nt« dn sut tíorraa, y pd mpncial A loa qDn Ibin 
á caballo, jxmttaodo, como hñ dicbo cfi otm* partea, quo toda ora éé ena plAxa 
CadjaUeru y obIjaIIo: lotí oualiv 1« coutnljii taulu odaiiniddiir qaobub^ indi» 
quo en viéndolo* fe quedaban cotno pnaoudoa, aEn (cdér morana dol lu^j- ^u^ 
loa cogfa la tíbAd, y iodloa bolo qu« «o TÍéndoloa xe arrojatoo al iimIo f 
pegaban d rntio con U tlcm jxir np mírnrlcw y nn babía Tomtdio pora 
luOvxbn l^vanur h cabaxa nuarjviu ka mnUriTi %lXli tal em d1 leroar quo cebf>- ^j 
bun. Lteguron de tata ancrie al botulo ^1 riüle qaa «aUri dea Icgnaa ds^^^f 
iliiuiiv talíorju, ilvado liatlurou un caudaluv» rio quo llaciuLito toa mdjon 
Sarablta : i^ile se engmem do macba» i^uebruJua i^uo de uiia [lorto y otia do 
nqnallaa cordilleras ae deacael^Tuí, ^tsro au principa! j primor prliiclplo lo coaa» 
del dcjnguadtro cío In gniD laguna •la Ubal¿>7 da }n do^ui, ^i(0 wuiá Íqa ospal- 
dasdoTijnpy Oa] rbi¡uu llamnn do Aiíria, pTií^blodoíndiov Dit todo* Ina jtm* 
Ua do oalaa aguas oogoinAuJiUrati! ríu ; ha dk!JAdi> xin M y tmn wnla» vídihi A 
tnucboe,por«er recias oorrlentoij y mal tliflpuoKLoü alu pDpnj» do qucbblfraiipoé 
^ nncsin» coaquUtadortB qu^ ao lea detuvo poco, aoceiló quo sti nuidsl 



I 



<MP. ti) 



yoTiCiii i>c I» onQumift ttt tinoj. nniiE. 



121 



h^Ur m TocÍQ ^ Cupliin tíoxi;uJo Suáreii» que i no aer «jcorrí^o do nt 
,«uuahMdMt Mqiitd^M «111 jiftni ul cobo do golIioMca, quo Iq biciora luulA 
Al Ga qttodú eoa vLln, j t\ rio por cuta suooto ooa aoiahtú ¿oí rio 0« 
que h)ula kijrle iun: AUoqQo bunWii » eatítN!«c por ol del Da^^ 
ítnadeco; ja quo ^jii peligro To buVíeroa pftndoi y uq& IcrmA límpíA quo 
•orre al rto Arribo, fgaroD ¿ dAriotrojí do imodicano ¿ otro vaU«, y rio do 
UboHi, ut ÜAiando do bi b^tioi, loa caoUobnbikn yadosimpntO(!o tiB |nio* 
blo qno estoba oUt fuBdodo^doodo híciorou noche loe nu^etroi, tan quo na^ 
dj« lee eelovbtto \a toireda ú quedod^s untoa c»i Ift |iríu do U baldo lee 
tlüjcí^n kin&£iinil40«iuc«Mo lUa proveí^oi do tatiá y olgniuu raicee^ 7 
IMA qoo litibiceo coroo qu« lia OMoapncasV, hallnrou oobo vonAike rocote 
dcBoJhufae, de gao t^wcn harta «biaadimclB squollfw tierral. Y QO fíen» fui 
1^ Inlonfo el dejarla loa TooaJo»» por bnbc^ coErído «otro etloe bnu, que U 
^jor corneporftloenL^itfaLTOs ^rudobombrcB, j F^n q°c ccbodt^t en ai^ucIU 
do ha T«Qkdo», ¿ lélm do ctra. no hid«Mn táatae dibffOiaoIoe on boflgoibe 
á oILm ^rft oomcreoloi. Coa ht cunlo* tcmoroo fuoroa Untne Ue düígviciK 
qno lüoíoroa en eocoaderae, qtjo no ftudioron TOr Inc nalo na indüx Bien po- 
diudoteoenoBllf ttt^ tiompOf puoR hablan ballodo buenoi poeten |Aro loe 
WNÜIo«i 7 cecoida bnrtt «q loe buhlaii ; pero onkaditt^tlo ya uc \w £ih1un 
dondo qcibiomi no hUtcroa tnanñín inAt do tujo iiocbCf 7 sol t 

$.'* Ln^ áU tnrtrL&iift nubioron Dtm apooiblo tunn, doedo donde Tof&ft 

livrvtr liliorrt dft indta^ y al fin d« cUAdíerüC con d vollo^ donde labore 

caU fili^ftdovn futidlo do mdioelJuando UaTÍqiiíU7 dowleoUIiín d«l4«er«0, 

A l^ociu kifoM dieron vUto equd din á laugmi^^cn ]>oblo3cnoi qne ontonoei 

liobk(nunqaeyÍtodo«Ali dOAÍeito) de Sorowlú, bAll&ron oomoon UUeit 

^porbobenebuídolafontof Jaeoeauíín ello, y obundAniee do siüít, ynou, 

lAUmo, deque «pqttel ^t mbnndo por aer ti orro templada, y tnncbos tamur 

qn« MQ lUmAdoe MÍ por loe «spo£olce,|>or j^retorío en ém ^n^e» y wbr pot 

'de fnemilM tumaaedol;cmqiiOMballíi:i on KíE>a5aj nuaquo diiioron ea 

¡^who;porqnd do ¿Uo^ tiaaa ooa por dentro ftmaríUfttfOtrAi moiadA»» otroa 

blenOM y W máe erñioMw. 8i4xntimn«a do oemilla qne eohiui, 7 mU de 

iordianóo do Iab peqnoaiiaB que oc^, *e vuolvca ¿ roseuhnr, «recen me 

fnoaea baoU doe teroují TnAa ^ monots dalinn nniw floree mcraJav y bltiaGfta, 

extienden ene ratcoi, y on elJoa io van criando oiiott lurmcm, ñ< qne bay greadee 

M&euierwyocaeciin^ por iiercotDtdA tkmilibx i loi indio*, y noIetMben 

mel i loa crpañoltf, yunque ollue no tienen mú guato do oquellxott qoo b4 

gnímn; Uiioinae cq el Pird parné ; ño tf^tee, puot, 7 da U& d«mt« conídM, 

belUroo allí ■hitndftn^io, en fvpodjiL male pora I» onhaUoi, y uf M dolu- 

qteon nuntro dU#, onuque bien pesaron el eioM* M U oonLiJa con bu Bncbes 



183 



ruT mfio MiiMÍvt 



tidmporier tampktla» y da quosxontu liu frÍJiE jtnuf Cftliuntoa:»») artMipiit- 
g^illAAiauj meaudftHiiflJtirzíniíAconio las (inlmariu^m^tansfleEtre e\ cmny y 7a 
curie, j nlll co c^baHj oorun ileutro de un peU«j[lIo redon J9 que bae«Q, j nn 
enclenco il U« <39JKt], LhHta h^cfrw como ^buicíUofi, y «l^iUro lieuo <J« 
liTiavttxuctloM blaneoi^ al moda ile lícifidrw; iluí cui}- gran amnasit^ti muDtrma 
no Uasucauj y Aua dedpuéddtí EAUhJoB. Liuuiltt pur alguam Uí«*, pues )o»<iii« 
«ctuviBifUu nlli loB eoHoJ<ji«, ba^Lurou para i^ti^tio W VEiLnreu liotM, qu«oi> 
podlfiQ ncdaT ; <¿ue ¿ cHlo llego» lOi efectos, y aun íufttuileí lot doi^ d« 
n:iaD«ía <iu« 94 vl«a«t3 i coiiur com9 Ujdu« ú c^a üú lo veíao^^ca Ju que 
n^ tiouoa ouidAdodouiJ&r lInip¡üslQ*ti¡éa y rvpantdtttdo mU» «uúnnloj»! 
lc< &ucdLroi toftili^íait y cumonb oxjicriqriclA do lo quo era, r^o «abita qu^ 
hiatm purft <1 remedio, luitA quo algaotu dg loi itnülají qao aIIí LaUeron á 
luoianc» y otruqu« lI«Tab«a(I« ecnricic, » U» aacftron cc^ lopotf, que ma 
itDOt ciñiere* Uigc» qu« ollaa truo, o^a quo «o jiroiideu ^oovu mane^A 
loa manten Jq ftlgodAacou que uidAQ todos CT;bicrtu hmiú los pica, «¡o dojar 
dM«qbÍcito mío da bu cuerpo qnaba bruo^y Gubcm^ y lo que m«1 cubrir 
loK liocabrca y p«cfaoe, loe dí^pt^Dta con «ateta topo«, que tioaa Joe tr*4tk d< [Ja- 
tA, ctru do OTdft otru do u^far^Mj^úa pucdoa. LuÓ^o quo pndieron an- 
dar Joi soldoioa, qu« foi en «Acaudalen Ua niguas con bucaa ínilottriaqu^ 
tovÍAicD, pudieren tubcT á Ida maaoa nub de cubtrociOLto*. í quUn dUron 
& CEitendcr k lo quo tocUd y que qu«rUa uu omiatad y ccn oaricíoa y buociaa 
paUbraA y ftcr cIlOB da Lttcoa mai* y cundíoiÓD, rícior&a i formnr amistad 
i toa cn4«tT0«, de anorte q^o quOLlÁadoAO kfi domÁi «n «HH COMA» fucrao mtgia- 
Doi Oon \c» aoldaJca [Jcr^dolo^ Aoi corroa huta otro puebla tais ai^cUoto 
doa d irCfl Icguaf, Uamiidi) Torco ca IcDgna di; iadbs, y por Icfl oapaiiolca l'uo- 
blo Hoadoj poique Ii>4ctaba raofllio lu sitio r«ipecto da xmoa corroa quo Bt 
bajaban patn ibgar id. 



«ip, m) 



VOnCUt PB LA« COV^nfiTAi 1>« TlKlKl niElIt. 



123 



CAPÍTULO m 



bloA» GiadMtá — 'J.* R^Km qno «itot indloB onTua iwko do U liktUOlft did 
m1 — 1.° IXa«« do U poUK^£a j tniik del Tkllodc Oiu«bc4&, 7 d* Ib njdn per 
^;fti Mo Mp^rví bul* iM indio*— 4.' ISngaCo da lo< todici lettot ú* Um üyflalMi 

NO fué Unto ol tícQDpo qu* lo» osp«QDl«« ctloTioroo 9n cl puctfla 
dd Xtnoft, onAntQ ol prorc^^a qag áb él no*roD, pnos focrou algruios 
pbOdrM cvm«nUM, j boeo* c^ntiJad ¿^ baoaaa j dalgwíad tnunU* do itlgadúo, 
oon que fa«ron T^fanLcdo Ib ÍaIU qu« trtlsji de roaliOco» LacUaJoloH do ^Jldd» 
Con «i ciaI rftB<tc^ »o oebnroD G» i^OMoa á c^minAv roU »priu Ift llorr^ 
ftdoDlra, 4oddo cntcndínn bollar mia do ■qaol f¡^Eicrodor>¡odrft»; jnteod^fe 
eoo ■JfCVDOa ÍadÍ4« quo temaron pn» l«o MT£tb9, mIÍcmq do^JIÍ, y á pooo 
Ato lie GBiaiivd díiOrdo «a «1 VkUf (l« Mofii^^iiirA, Snvi 7 TVdjocA, dondo (OCSfta- 
do mttDltni ol GononJ d4 »i]4 ioldado* y coballcil, Iu!l6 cl cdiooto qao oa 
Chtf«U,5aAt pftuiul^ odelukt*, lEagarcm ilI Tftll« de Guacbttd, dñhould» 
Jm Íadbú«f>ot napeoblo qt>e «lUbualtl lítoftdo ootí no oombr», ni caol j ot 
Tsik llosftrWi lo* «ptícUa^a OrogorM^parMir ta difl ñú ol^uo Ili^*roa a]|j, ^ 
i(txoc»o >il ilQ00<l*U4nos do nUQ*r« qu« gotUroa oal]«g»Fft4quclFU43t>dMJo 
qtto v^i^f^n de SttoU MartA^ oaoo nie«c« j **iA dín^ porque bibiondo Mlído 
dfi iqooUA ciudad j^ puorto á u-u il« Abril út\ a£o búI quÍQ¡«Dkri troíittik j ftltto 
( 15S7 ), coioo éIIC dijioioa, y hAbUndo llorido á hU VklTe ¿ dckco d* Mano 
M ftSo «iguiWkU d« mil j quimontoa tni&ta j odia { IS88 ), tÍpooo 1 i*r In 
oMntft dkbA; y doitu portAD moandofAr» sontnr l« Tonind do4ftr« líompo «n 
qo« iminiroD, f«ffl(n nfiA o|^t¿ii rontrftríft qn« «fltA tnodlo ountRdft m oaft 
tUnv, ftoerm dol qu4 eninr^n «n «lia Inn oapiAolM, cnmn tnmliUn lo tnkA 
HwTcn 4ngaAáod»o «n un «ño, (rami) d«jiifno« advertida ea ol tiempa qno 
Aliaron d« íUalA MArtn y m h díú U conduciB ni Qu«mdii» qiwf yo t««^ 
4a Boi ¡JOdor; puro oAta t^miaU e« U T«rdidota. 

2.* T pnn Jnrla miu clum da lu l^uu W auccJÍi^ aqxxi i lot omquüUdQreit na 
podomoanioiuar do duU Buaqu« do Jjmu, purquo dc9i|]U^ii mt¿ man t}<» pno- 
pdmi0, do U Ído1otrÍ4 quo UMbaa cvUn ítidícH dAodoZv daldodAliol «nCto 
loo dcnii (JalúB Jt9 tJ>d:i brujto (^ii« (oEifuii, «vgi'm coda ucto 6ogtk y Laofa por 
n nano pira «l propAaítj quo qiiorU^ ToiiEonle i4 ool boobt^ous lomptoq, no 
lUBtaoooo» tino naoo MonioUndos bublo» cooto on loo quo olloo monboA, j ñi]l 
lo ctmcUn <^ki, mAFjUijt do ftl^od^n, cAnicraldDi^ ouentaa do baovmoloo dotólo^ 
rAO, y u bftclan Dunc [irrfamo* do laua (lutilk «jiio llomou nnquo, qno m olor 
gntcudo tm con obomlntblo quo bo >e puedo auirir ¡ pero á lo luniA dciooocu^ 



1Í4 



nuv nono itnóx 



(3*3>OTtC1A 



«1 fu«!o 7 «nvu^Uodo 1<F« f>oitM ccD k wo^r*! Mcitbim Iop cuorpon o&t«rot 
dolo» cJcgoIíodi», qa<t lo mal £>rdiajirÍ0 4rAti nvíloc, A lo tltodo Ion o^noi pv« 
^ua loe eomiOM ot k>1, do nAnera qao dcjAndoloii Ull ilon^lfr u oousdmf&ü 
oan «1 tiempo, cuando lo« hjilIsWii cou^mitiot docUu lubínolM cernido él 
«dI, pOr^uo b^eíbI «irii bu rAnojbrt j i^iiftodo I«e «Q««diii halMr íftiu da 1^04 
pUAlfta Bomonurofl, docUn VfMiIr ncjuol tjial por odo;c-i q-rtg tc^Ii «ti dto« ol 
■oí, %l <tiul Jo lUmnbaa Sva porquono lo hubfau d44Í> i «oiner, y uá «ntoDols 
•Fs b ^rD]<«rfid« lionibniay iifiío*, y al ponor €n )oi corroí pira qD9 cumia- 
ra y fti3o»oQojuiiy I«« ODvinra buttiOt iterupof- 

8.* llito Valk<uani£oontmrou 1a« noldadoR, am 1n mt^or pnhlfti&n qiM 
hábCfto ImlUdo hMta alJ( jddU* porqa* ^n uno Ugiu wcoaa qu4tíaaad« 
UrgOr y (lc0Ó tT94 tiro«d4 ooif^nato d« ficclio^ hábC^ man da mil caaaa ¿ 
Vahbo, lodoa pcbbdoa ¿a ganca, y loa mút jartto* ^do eaUbaa cnal á rainan 
do paablo, porquo loaotroaoaUban como Borobnd» per v^do ol vkL>, ait»* 
ban an ua alt^t d« miiohosqu^ tton^aqiMjl raUf, ¿ U mnno (xqui«rda j fttrta 
da) Kito- Cctno dnimroQ loa ««paridlas chUo cacaa Ceaínn £b me^it> la át\ Cael- 
qvo, qoo dabiarA do «ar do b« lasU prindpaloi, y «obn; anta nlto dal poabl^ 
habfn oln omfa«nda y pai^ol altiiimoT qito a^lotonfn nna aubída difi«iilica4>i- 
mar qt>o taaUíi por au foTtnUifty dcíanMAfU muy uittgvo para defvitdeMl da 
BucaDomi^ ao Ua gtwrraa qua antro «I inlaT), la cuaMat fuiaíenpvad^ 
tacto importAndo, que babíftndofil tirano Tuüja »nj«tailn con ou podar, r*> 
dnoídü á aa aarfído a loa dem&a pueMw búa vadooo, como on otra kgmr d>* 
rnuoa, nunoa pudo jiujntar Icm ¿n ¿atn por U aitpi#«ífl y r^rtaloEa natunl dol 
nlEoikl ptsflol JcpüJc sn ni^bían, y coD alloB murrhiw plerlmífr de t\tiit if liny 
^anav, j antijjiiido ^T^ac quodnbaa ^dempm con vLrtnría^ y libru do U ftfr- 
vlduiobi^dal tiroiKi. Aquí» putv, vu ii}b¡T?rnn tixtai loo índloa do9 puoblo y 
valla OOü *u írhuKttft, qn« tmy capioítí.id arriba para r^dtia, muodu tupiaron 
qw voukn nuoatroN koIJ^oa, pnri todo atviMÍriiianlD, jior liabarloi líts^ 
do I& tiiDiida lU fortAlefta,eti npncmllado n-jiulba qiia Tonfiuien iqtialtM 
tmimalealin niointruoin piri cllar, par bu i^flu q;io Ion hnbUn dudo da mi 
iopscidadi y no leti uijuii raba man ub !u qn« Im Jívljuti Je latí pcncriv, dl^ 
cUndolaa quia aran btaiar^n, y (¡im lonfin barboit, con qvc bu lajiantiulo en 
tadhii portffl [TiDcbo A IfiH iitdlmi por ro iTierW «TIoh. y qua do ba cauaadf» 
nuiajHi sdntiranlil» 1 Icm mpftflolei tor qiie T^i Imllo» &o U» i«iigan. atando 
na aoddanW iuh oatiiral á todos loi Hi>mbf«i, y quo na ^Uh m bnllsn un pocHi, 
qsa a< no «a oml j cual Qiuguno bn liena, j aaí aún aumenta la admiradla nr 
qiw ftlguuoa Ua tou^au, y en g«tieTnl a? loa UeTMnt, do quo n hnu rcTLido á dar 
algivuu tv^^wm, eattn ka cuIbi adío poiulré éab», que nw ¿«tnoo UoTai mi* 



^ 



ttu\ ni) 



storiciAa » &u evfWnTÁS C€ rtzwu ntutt* 



13? 



«único, 7 w <]tiO áoid« muy jLotlgLio bou ídd dAii<lo «o «n&Jjtno d^ T«r 
jmUoilabaa MtH«Uov ottorboM úé p«1o« j t« lo« itun arrftucAii^o, co:ao 
he; k) luo*a ttguno**^ ttt> n^con. jcocao p»oo & paAO m luA ido Tort£4C<W 
Jft OMlunü«st, é» ODúfl ún oiroM, ya Tin tíeno fa«m p^n prodadr fatibai^j 
por no Mtar tlaiaAqueetilfl dot to^oon iZguncK, tma ilgo laJU rt>b(uiA<jtto<n 
obiM, kM 1140011 bnrtcu & algaco*- Podotnoi tmtr 4o frimiío do loi ]>s 
rrm p«rditfii«roi, ^ao de hnb^rMlm ooTtixd<i i nuioho» lM oobuk. do qui«n 
ólt^a Ina Tf^Ido d nac«r, ya fiACOm iln oIIm; poro aI fin sm Ib ilUbt lí otm 
Um»5(icl* 7ono loi indioA «ín bitrbnft. y & Ice nn^roiootí oLIm, n^au* 
but adnirftdanoity dooitoy tubluLOura muy grand«n orroTO)!, onno c^os 
^ GnftdioU Itu mvlorot). 

4-*' r<>rqao lui^go f>^iic¡b?«mn «n su per^tomionto i|iia h^tcbrat do «qnollft 
mattOni y inn no pft^HftTi fi^r hil^A áp cilro qn« de tn gna Dl<<n oI «oí. ptivfjiio 
tUriAiK^olo ti ft>3 i^Hd.l Ion rupAfSiílpji ItjmatiAn .?bU},qnfl^TiWired9dr)ifjn iIaI vaI- 
Y ifffiudo «aean gtut^liatflM tdobr^to cao aa ignonincb, U Icrlomn en daolr t^no 
Io« enviaba ol m1 oumo & «U4 híjrii, para quo «nfltSg«r»ii 6 q11o« y á lea detndi m* 
4fos«9e iUii nin':>iui p(M;iul<>4 ^a r¡ti« lo xeníui of^udido. y pom^ttO tttvLonn um- 
vorw fiiMVia, htti» tiechn nr^nfilloa RTkEmíikA nn nloonn ^i a^^lltvi hcfmbrM con 
o^i}«U'4 oiinira pl«c, ytallo tan uuntin vÍEto, onMidWmdo como Im daaaáa bub 
aIU r¡iin todr>or»d« unnptaa, hombro y caballo, y por Codui ocia* cuaoa «ü&- 
áüut 4 jrnji vaoiíladmdtdobdn CD nrciMB toerUff» 1iii<erltA iiljwni xmhtescía, 
oon qtto «o bdí^DAMn iuQfiiÍo lo (^iift venían contni iMm Vn bdlon, alooctoo 
uiiM io OoltüiD ofilocAr vuu li^ uiUiuo que aplnuabeua 4 bu ji^dtc el >oL 



nfl 



rsxr rwDüc mÓK 



CAPÍTULO IT 



pDwUo £ lof MldidM^ qn* fud Ift prlmou qoo m Iab ili6 cu al Kclno. 



C 



ION cotcfl ¿eulioadcs p«t]MmÍ0Jttc« p«DÍ&D cn tjoOQd^a le qao f^fnc- 
^ical:«ii y Lftcíaa modo de bnc«H«t ucríficio; ¿«de quA eotnron los 
•ifttKol» por Mtc Valle da Son Grcgoño, foona balhodo á tr«cbo« por ol «oQÚ* 
no alganM montaa do nl^dónj ftlgda oro en podooUlof^ j qiu «itaba qoemAndo- 
00 mucJiA do tquoElu r«bÍDa moquo q^O tflDÍAn putMa loe Indioi coico flAonSdcs 
<[iu lo« bi^biti p«m apUcAtlot, y mo^orar HUA ri^torca jtaiA contra olio*, 7 por- 
qtweraD bijofléolSuA, «u mpteía^ Dka; lo oual no c&Uxidioodo loanufBtrot 
4tA por MOf iboD TOf^ondo lis m&nUa j or^, y pOfliadulaA da qua no LubloM 
taá^ lAa ponfjrM & poawr ol tTtL«ion<> qua podb tc^nor ^doIIo, oon «I orul «e- 
trotaainüotito llagaron jdbío al puoLb, ú oquclCjua caub qua ««taban tojIi joutu 
aI piadal ^«Dol, (Ionio vÁcrcín toÜA Ia g«nta onoakttílinda, Man^6 ol Gonorml 
h«««r tlto^ |to tfitrur «a •! ptioblo, iLr«ton<iÍ4iido dtflda allí <liLr A er-!ond«r ¿ ]e« 
dol Pollo] por b«£u6tooi«ccii las loiigiiM qco tlavab^ii, nnur^a^ «r» pooo 
lo^oo, d le qtto vccfan, v quo b&juoD, ^no qisarf^n traUv de aocoatad eon <lloo, 
Ko dobieron do Mborlo daolr tMs longuon, ni olloa enteodorloo, j «H ptAcindo 
BdoUnEO coQ su S^onxtola cU qudrtrr «plooftr i loo Boldn^ot eon <ftrao tinmiLoa 
eomooj loUlíflMfidoloAfnírotido I08 Otfpai^cilaa, bajan da lo alto olcco indiot 
gVfid&tca j Mor.oinddK» dolos nu^itros j dfrl pu«b1o im tiro do bollobU, tc- 
OOodloron lutobre j ftíoi«rtm ftiogo oon lofi* que iraFan poro «I oléelo, en el 
propio onnüno qus hablan de Uovar loa noldadoi para oí pueblo^ j dejando Qlt 
indio viejo quo TenU tntra allm, ¡unto i b hcrob™ manintadfij m volviftfon loi 
eiuitiu & subir la cnonM dol I*«í1oI, qtio yo hü viili^ Unían veo(»H, j nun ahora 
doopuii cpia ocimanfíi^ Á «N[^ríhJr enuh MhtoHa> he ido cId «tita diid^il ds Sftuta 
IVirerUmda de ¡DÍDrLlo, pnra ¡wtdrtr afirmar c»ii mdji ugiiro "tt frmgoelda4 
J lorUlen, qudeH cíiaio hadioho y rL« qnfiila Jal tinio ponderada. Blon hay 
qnfien dí^ qiív junto ú !■ cumbra dvjsruEi Umbf^u utia ^Jcjn, ctn cuya avarí. 
gtAOtdn no bity que guicar tiempo^ puos para lo tjuo los i«pnf!clas guiArcot da 
■ijuelU dÍH|jefi«t, b laíemo fué dojar uno qoe ciento. Luí^ qne los tudÜM YoU 
vloron á nrp«c>iar íq ouomtji arHhs, m«dln hiijando da «Iguaos •olJodoo, qae por 
orden del Qnnf^ral ibnn tnu DÜne, per al podían cfigiir al^itio (|ae decleroit 1o« 
íntetituM do ludüM, Ik'gArmí li^ Baldados jil mliwriiLIía viejo, quo no diera por att 
vidft (ka luaEcoo, j>iie» k» lubioa dvjadc» olli j«ni qLiu h perdiera jr na lo ogcnít* 



«AP. ts) 



VWnCtÁM DC LAi COBSqn^TA* DI TrXBRX rjOlfCH 



IJT 



rm tn #1 borfondo «norif^cSo, j pregan tánflf>1« lo nujjor <|Tio 89 «upo, t^u» pttrft 

tl«l qiA et oomU á lo» hocoboví, y «j^uct fuaga o» p^ra <;i[o lo ]usir9i>, j sa- 
Gftndfl a1 tUJo i1« Sf[u«]lm morutu lomori», qoa nutur&lmerit^ atiaqoe birbaro 
i»o |ioJfa Oj;ciii4r» íe«Iten)Ti i eateci1»r que rio oomÍHa do aquellucBrnm d« 

^ridiAdttquwnoi val» qnblsmn qitlUr. 

2-* rfa panrua en esto lu brulu (IcitorTCLfnncbom da Afitidlos MrhirrM 
q^w tvlaluí iI«k!« al PqQoI «tinnda lo qii« poubn, mt> qoo oomo tIotod qu« 
^i^lnD libre ti vioja j nr> lo <]ueTCai] córner^ \at pareóla lo dojín ilt kacur por 
MrCAm«dtinL,jq(^opcir el tníemociaso ae habrían «no j ido m^ ke vtptfíülM por 
tiobUierloA dwlacMiM A proiirUf lo [larA <inrner, di^rrmun olie dumoTtcin inhcmn- 
im, qua hiA Aitnjefl» d4«]» lo ilto mncboi níuM, prhrMÍ<.%do1oa que ti babJen 
dejedojn roiner el tivjo perduro, TKi le exouMmn \}i\ (H»meT ]n« níHoA, pott 
WtobftQ WeftdnB, y ni apriBik Ion enviaban rodnn^o nqnelle emptnfuU citertt 
•tejo^ tSonde U«^roo uno« mncitoe, i^lroB ntttrdilort, oimu TÍroe, de lo ODftt t<^ 
dhlmn UqU UtiíiDa los iinAtiruv^ que buí^cMlMín mtl moduA yt^n ejaiiirJCBi do 
iMjiiri fttmtnifiable hecho, j bIo pcndoniit voc«§ ni ecdeciM perk dal-Iei á eDtcn< 
ctar, #« «d modo que pnriun, qno na coafiui da tqniíLIo, qoe nn lo« ermjnflrm akI 
ten vm pToTodio 3P (vin Unto dafio; tomeron por úlümo nm^db dándole ni 
viejo nn fxfnete telnroJo f unu (!iiml-mT ose que quedú mvy alegre» y mucbo 
nie por lubarie euspido de Um gurna dd 1a muerte que tánUe Teoee he^fa tra- 
ga<le, envUtleei «lecír ¿ los del Pefiol con 41 j ood lee Teoguea tel«e emtleí eran 
loa qoe d«ede eci lea «íeol^n pva que Ilm oDt«DdieKm mejor. Aunque fu4 tÉiilA 
U «ieack que el Ornioriil j b* deirulN punerou na durkb i ectdidet el mal 
bndho, qon ttitoa que e1 tícjo j loa uilérprelee bv< partjurmu, yA hjibiau c«ailk] 
de amijar mi4 uiikfa, á lo* cuulea i<juu&bau Im «oldtulúe si lI«^ebeiL tIvo», / lo» 
alenteWn y regekben con lo pciiio quo icufmi pon me. Aocquo no ponqué d^ 
Jaron deernrjar k^ctinoa, dcjiroiidoauTUr el rIe|o^ ínl^rpreles ádeoírlea que 
DO CQi&Ian de nqucUia oan;a, üdo que resfjuí i «er Hi:tD enígtJe, como lo cxpo 
rinMStarfart^ qncriuiiiJu buju* d^ aquvl alti\ y vctiir & lubtu con «lluv, que )o 
podfamhioeciin tomur. SLii me^üiioyadQ jAmuet-te,auUv et viejo cou tuB 
CDtDpAÜetiM i dar eu embajnde, j eunquo loi ooiopafJorOi é iaUrpreUe 
&0 oearon mbJr A donde u^tabnn \ax iadÍ09, quodoron teu ceroe qc^elofl 
podím ofr ; coQ !e qu€ dijerca, y l^t ll4g&^ Jol ^cjoy 7 lo que dijo liabta 
oooocída de nqtielloe Lt^mbioa ser buvuoSt j que 3<A q^jerían miicíio, pufe 
DO BÜo «o ae Ice babran oomido & £1 dI ¿ loe nlñoa, üoo qi» antee le h*- 
Uso ¿ado iqtelki q«e Dterabar j qiae bajeacn i hablar ooa elloe, oomeiuó k 
iwhitfqae k opiíi&Aii ^roe tealau de la fioreta do lot &ai£fb«i j perdiendo *lg4 



1S3 



nUV FEKM §1MÍS 



(í." noriOTÁ 



liA^fon miblda, llogi^ron «1 Gattcnü, cl ««al l«t bnblú nM ¡ul«u£9j¿U4 Imíft acere» 
^« tu bien eipirltuttl y t«mpon3, decUrin^nla« b u»ú y 1n otro, Nigua tu bár- 
ban otpaddwl J poca lcit«]¡g«f>ouL ¿q W Ici^giut, y lUadola i^lgutM cM&t«cu»- 
In» do vldrmj nfgiinoii «mpojuolckB txm que qiici^nroo, muy a]egrCB> por ninr ^ 
«lio* MI o%n, \a» TolviiS A cnriur lü Ciwiijue, 7 (¿u« l« «Jíju^'t "o baJAM üa umor 

)i4Ht«r hlstuiB oorüiIb de luAlSt y ctru uom* do 1<l> ijoo o!U< cccoíaiif y ao 
oarnc Jv hambre. 

•Iclflt^ Iai lUmM «n D3» biihbqtMte tucaodiij por ioiculdo ¿o un m\¿é¿o^ 

taét orOt piúáraa j tsmttiláttj 9t jicg'lf *:{ twgo j zomo oa pija o«a fxcitidaid 
IvtodU Uai3», lü caaX, con luvclio cDi<In<l<: ínUnUbAn apAgnr lo» MVbidoo, tA* 
Uadoli> mirándolo los Íud]C4i dcftde lo alto ; loo ciulc* viocido la iii4ttfitUy m- 
lícitud que loa ca»Cro« pulan OD ainjnr c! fu«gc>, 10 ki quit3 mt^bontlAGL 
tccnor, do mnaera qno yA «in ^'1, bajaron catA^LiO» ¿AyutJftr ú Jíbmr dd íuC^Ot 
ya qao ro dd btiliío que Ardln, A lo lOOKA qiM oo pot^ír ¿ loa dccaÜj; coa U cuü 
venida m tnb¿ olU omUtod OQtfo «Ílo4 y ba BoédiUcu, y pndd el Uenortl ifé- 
Ur ináf do projioHito do «u vntocto, y onviarj* i d«cír al Coftíquo Lo qao a«t«B 
fia hMbUn d;c^o¡ ol cuU, 00& lo que toi ountro f>o«truxi« U d^oron y con Jo qno 
vÍdo,«ld4«pagAroi fuogodol b«bIoy qno intUlon do Amiftni <oi) k«iiiyot,lo 
bueo un bnoD pnsHito al GodomI do uunbj bkuoaa y piutmlfia do ooiondo, j 
mtiobo QD&bi, y boUo* Ii«oko« del valaai>, y t<oadot iDUfttM, y ftl^a oro, y 000 
«I pr«ocni« moobOft icdioa qiio yn ün ofngúft lonor iban iMJáadoió basta iot 
<u» oou lods «13 obnmuLU do «nt^one y nifíoe, y ti^iUbra coi^ Kauobo EomiU»- 
ridftd cúh aoMtro* conquü'jtdon^ lo$ oiudoft bAbiotuio bollado lo qiiod««cabu, 
i]QO oía poi y BmUud oca nqualla g&nto, prooiiratis ajdrUr ocfiñooo* do qii#- 
brATlA, o«p«oialmo:ito boblcndo tMa o/jucMn la |iríni«nt qiio na loa b^bU dtdo v (^ 
lodarb, doipuó* qno «ntntrfjn oa lo tiom, y que «I ojoni|ib do aquf lk« lo da- 
rían otros (ooR>o ificfl4Ii^), ti ft(]ti^llA fo e9nwrvivlxi pnr o^tafti^ü^Ad^y tuboc údo 
la pfimlcb do In (¡tie no lo dló A Iciii nii^TOK en el dcAcnbn'mlifntn del fUínO; I«« 
hno morood oí Soaponidor O^rkn V, por non cédula, de qiio boy ^^iia, do La* 
cor oxontOft i lo» iodiot do ctte pnobla do GiiD,cbet& ó Son Orogoria ptro qno 
ro vayan d UnulUidóiilquiUilott ptiebbjdotspaflolcM, canto tau outikdolao 
vione en r*t loo demAn pnoblotí do ifidlo« que gotejA de («müjiüie» exeiMH0M>y 
no obaUote qno no fiioron muy CADfctimtOA éi\ osu pu^ |]iica dí«io& dMpuét tu 
^nA ont«Ddor d loa cui^btroa |ior br^Urae sdudo. 



¡«a 



V) 



xcTiaAi DI LAfi ccomnsT&e de tmiiA pibiu. 



199 



t CAPÍTULO V 



D 



FJADA iMnlsdo k pBs 7 amiilad con ]o« Jndioi do Giiacb<}ii 7 
1 «llfit oon i^llm (w^roa cu rub oum, ittliornn Il-4 QH|AiJc1itt do 
nc« poe^ki, ftlegrai por ver ]r> liIon qoe m iban dítpc)DÍcrir1i> ki omu j«ti Ioi 
tioancA •iitfMOflM dnMidhiímftfinfji, pitii »i7 h¿1o no bnbfaTi ta&ido «ont»- 
«Ifcrtl^n «n «u «rttmdt lu^U «Uí, KÍnt) c|Tia If^^ ibRn dnnfTn Ik pti vcrhinlnris* 
smlaf ¿o r|tM m prooHiUa («Derla soa iDilii cr«dmi(tninii «n lo d« >it«UTtt0, 
para domlo fomnio Ion cun<iu¡ttD(lortH, dojindo flqiifl rnllo quo doA^A «1 dl^ 
uilo M Tiriiol, ÍL pQcofi [BiriM fe d^ja j da vifta á II gmii I*£uiuk ¿o Cdou- 
tiufaA 7 THiAtd y cniainEtnda por ti pu^iblo du Iji;()(fDa»r|u« ¡«nron ^nr él fcc^n** 
rAü d« r«A* IVjiift, iK-r doutla paaa Jo* ■gnhidcl ipllodt^l iHi-lin piitibto<!« 
Lengiuntifti*- l^t ritn tocju^ri^n, i mi oaQ*idtn^ci£a, uu:i clu I» L^r^un náa 
«iIoiíraLOe* i]a« li« xíkío oa ttiU lítsm, ild U FnnritÜerndi DU-iniij pcrqiia 
p«u ]icrr nlll iiiA cirdiUtr» aJlIila^ailt» l'ívdra» linM liiacce^tlj)en, A fu la^oa 
por )ii fi«rtn ¿Q Id logunji, y tina pu« t^nt puen )>ib aguwJvl toUo da Lcngcu* 
i^que. le dtapiuo la Divina rrotiieodAquo eo cortust 7 d^««a pA$& »5]a ol 
4|no \mhlva nseaeUtr, j ludg^ voltioK i ccDtmuar <cr> In» niúiiutB pcÓM 
«aorcepidae <;ii« covrm f^raa pcJsxu do ñcna^ £ji U cbrA i^ni oiUc «|aaa 
dorada «tlftnkM |wím taJAdn^i quero mírftaiunaiütrai, Lkj occa cuxftcret 
Iboclioa d« colorado, d^ado aTguooe btn queríalo l«raa lar loútcríoe peor verlo* 
t«ti Altov dol ando 7 tm bs^de lacurobrc: pero 70 AimqB& loa h^I k ttt 
63 4<iBD|*ftia 4o la ite^to náa cuerda dol Kcieio, qtjo oca iiáUamoa aJII en 
uortt ooasiófi, faoMapaBiado D* Jwo do Borjot Prtaiüenta qno boj ea do 
•m lUbo, DO me par«ci¿ tonlao mic4«ri» vío^ao, tkimque & mío u^ pttMM 
teolvmdedaB aJ^ixa om ri« inuglaa^DOa. 

^.** Paea'la ttU aVm por dendo paca oí rio do Lct^oatáfitiDf dioros 
Itif^ con 4I vtUfi doodd otcal« ol |mebb> tiam IIaua 7 agrfkdaUe ¿ la viati 
7 búa íétÚÍ pait trifro, como nhon te exponnonta. JJal]«roii la gvtie d9 
e«U p*«VV> d« ]«x en ma Ottu, por la fiuia r^v4 k^ había llegado do lo qno 
M:jí» aucvdúb con >ua to^doi Im d» GtticbeU; 7 íaI do c^o ao m 
^•iparainM btijckdo* kuo <fa% «tieodo A b« pncrtao do ras cuaa d vtr aqno* 
BlguiiettueTa,)csmivÍdabill oou olb«7 loque cu ellaa baVia, 7 aol n 



130 



rftiT ptrao uv^y 



(1.* »»iaA 



«po««DUio» con Wcna comodidnd les nuéatroA, porKr moclu U ootnlda^n* 
hMá [UTA <Ila» y Bua &bbill09, por b fcrtiUJAd do ftqu«1 r«Ilo do todu Jas 
«ceas d« uuMuturu cl« lo« uftttiraUf, b> cualc* c^taqdc coma Abobado* d« oiua- 
tai 00144 f«i*a «D Ion ««pfiKo]<«, Da ftUft cftbftlloe y perro* «guo *obr« cato jocten- 
eubftii do» mü vnoidAdtir como ^atc Un dad* á oUn> por ioi b&¡04 j bnmlldM 
«oUvdiuícDtof, Un wn faena* por sa ruslíoidad ptra poder ulir ooa dorooíioa 
7 loertodoa dÍKvjvoe, pa«e no Um tpoofta pkn lubor <odocMo 7114 una tiuívotml 
otnift pudiera Uabof h«cbo atiucllan y luft/orcaí ec^a^ ñQ.'> que no alni^dndoM 
á dnt tniN ÍQcm JÍ D^dío do J4 t^m d^bi^n á i^va íicaf'vnadofl dioBon. y oq dlc« 1a 
üaigín^Ti Un ooito 7 Itmit&dot que i ninguno lo atribuían el poder hacer ¡o 
^u» «lio* toníftn (como «rfi uJ), no naabAb^n do r^t^tf^a^or quíJa piidi»r« ¿ab^r 
booho aqiulb» hombro», tan otron, ^uo ollon; ni a<[t¡<}los jcmontoa do caballos 
7 ^m* ^GO ni habton vWto, ni oído doeir á pus mojoro^ por^uo li cua dÍO*o« 
lea bcbioritii crlfido, d«c1flc, 00 I08 bobíom d<jado á «llo« ñn Unorlco. Con <«tc« 
oiogo» 7 CDctoi difcufvofl CPtimnban pot «ütonooa i loi nuóatroopor unB oom 
dirins, y ubícnd« qu¿ gndo «Qpatior loi díoooa, loi Uamabaa hijo* dAl »cl, 
i]oo OTO k iDAjor d«ÍL!ad 7 grandom t^xbb «Uoi hjibfAn «iomuado & oatoodvr; y 
con ciiA opiaión conf«TÍda «cilro oUo», 7 qtM corrJ^ por puobLoA caovociaov, 
vonían de olloe moctod Jodian 4 bjiitdada*, 7 lot tnkn A loa noéitroi «bniidaii* 
dft de oomídmif de oucto olio* tcninn, como veL4do« viv^g 1? muerto*, tortotoi, 
OOfioJo», oarioa (qo« son derla oapeole do coccjov) y piitom«iii de to<¿o lo ouaI 
abunda oqvdlU tíerm, con ntnriho mitii, frli^>1«H y nLc«i d» mucbna xnanorM. 
3.^ Ddotnk tAtitni praoctrsbft ol GanoTiI por k falta f^uo Untndo k&- 
gOM qiie enUTtdle«c k ovpnñolii, dirloo i oatendAr míe intentm, que »J1o «r«« 
daear ■oaai&lgoe, 7 que cavilen ecnooimiocio de hqnií oonronkigaiiBlroA^ 
jDUiflOMuqiieitegüxi *ii poo% capcici^Ud poi^Uxn eauad^r, nnnqno dehienm 
«itender bíeo pooo por«titoDoeii,7apor kfolUdoifttJ^rprotefOOioohomoftdieboi 
y ya púrqtia súloncetidkn ]o4 indio* nqndlftii novododoi quo nÚLn, >iii |«nr 
en dÍMCuno ioonoaer loa tnoa que «f|uolIo pndk Urtior»7tilna aicnüian A lo 
^09 w lea deok, ni lea [««oÍa eor «quotlo do impoiuocU; pero <1 Genenl, 
riendo k miir:ha qij« t«nk ^t de conji<írTar i loa mdioi oa equellft ■Impliclrlnd j 
Uenom (¡01) mn^traban por loa boenoa «faatoH <p]6 sdeUnte ce podían Mguír d« 
•Hi, jaqtio por entnnoea DO M eagu^Q loe qna deoeabao, procnr^ p:ir todoa 
catcÍDoa atajar lojcpaiT<\iáalt«iacÍoQet cuya raiz 7 priaoipío «uek aor k ocdi* 
ok, 7 porqin ócta no m dnacinfrnrvkqe fín nl^tnnq do nía ibtdadeM, 7 qna vkodo 
iittT mal de aquella ñispliddad do loa mdíos, 00 btr<rdoao i tooiarla m kaokn* 
da*, fAia que oatnralmecilo alten al hocnbn más aúapk, piwi atia «atra k« 
bmíAH cukuu alborccofl, 7 con e»i6 •» ^bvart k pa? <iaa tacto b^bka venMtw 
coütKVK, piocur6 «nfnsu Lu dfiQMÍefl, que aa eü> p^adknn fooedar, coa 



I 



«r. V) 



KrvticiM TW t^ks roxitriicTAf re triitiii nititc. 



JSl 



fm4csitct Uy«a y ordMantuí, ^rúrt lu ciinlc* Ía6 uaá ^ud tun^'S, ceta pcott d« 

«Iravkta i oAbftr on ta« oéma j labniíua» do Ico íadíoa cjuo «tt]f¡»«a do p4f, 
kíd an 1lc«rK*Ía y eobMntíiaiflato, ni cjno d íodio alguno qu^ rinieeo de poi lo lo 
fcoun aom fttgotkad^ U« c^iift1rn;an,a4c^uafaoMQOOBud«cc&»T, nil^atícbC' 

ñuten iiwtidA y pT«cur¿ 61 Gononil ^u«ao guArdiueD por lo mucbo qiic ímp«r- 
ts1>an, Ltn T».v^liib1«m«iit«, cdmo dio 1 «oE^ader lo qiae moediA ce d paoblo do 
Sm^Of conü Ib^ dirnmoi. 

i » Dfll de L*nguflíaqii«r l!ftg¿ ol ej^roito a1 do Oaciiniib^ cha |«ga& c^A )ai 
mln&in vblldft do lov iadioi comtríntki^n, y conlondo U mUmn fottnaa pftfttKoi 
ocrM IT^ Ii^uhs a U gr»u pobliz^ln del jmoblo d« SnViUcftj ^lu corrompido <íL 
TootU^ por 1n« V9i|inflo1«n lo tlftoiuron Su«ic«, oom^ hoy i* U&uft; aqqI tembü^Di 
«otDO frn ]m deouB fuobliM, l«i nídbUmxt oon fmi, qijo pudo bv dg lada eaiiaft 
^« U« L'inii jTarE«s, fí^r lonw loi Indios do K^Tiyl pneWo Uu poeu ocn In 
ámoMM^ niM Te<^mc>9, por Jicr todM «aHeadoreK j fningijo», j Uo i-lil ]«s T«aia inr 
MIcoscft, fonine ntiTiel jmvlrlo do ^c«a «t fn^dú da Binubni Diftlbec^nt, ¿ 
coriKt úicn «] Mnlfiiünnri MnlfitnnH^ i^no por -mi rruldAdeaso cjibíaii fto «ns 
liuebloiL, y ruf <1g ctitt pnrta y ¿a otra un itmn ú rAf^ngftr njlí y vivir tajo Od 
•dkrtlode im Oicjqur, el tnal ooo ipUM indioiiiiiqDÍeUlA i r]« T«r.lDOf> «im^ 
gente üi^o» y kooaltiiul tilda oa mnldadc»; pvr iso lo lo pniUroTí ¡lor nombro 
fífioniai, tjiM >{(iieru ducir ooU d« griAOtmiya, qno c« tiaa cupofío do pai^jp^jo, 
La bJ» Hhtüou ftvo y de ia&» vívoh ncilor«8 rj^io ne lum liallndo («& Iiu Isd^'t», 
porque auL OQtDo In coU de la guacBíanyn ch lo qito Q1A4 H ntueto «n eu ouerio, 
y qoo auaquu mU (jt^jri'lu 1 ^^I, pni-cce co^a dMbia di; úl, 041 d csIoh indio» 1m 
f«uUa por SCütc Íiii]uÍ<ílay votuu o^cu-toilü do Iva Oi'iiiúf y que » Tostf vi do 
Tttrio«rnba» cido Uci'su como I» (fuacama/t vbtoui coUiIe varíaB ptum^r. 
CQ»)«rtsn hoy cUon üidiofl ku lirrrjn conocida ODUe loadamd», comola kaa 
expeiíuGiiUido dos 6 Itoa e^paüoU», t^ue aiw cbbaado tan de pos» Lan iDUCrlo 
ornea ftíjoa jKsadí>9i, da qi^c ^^ l^t^ ^cdndo »'i& fatatigo; ol qw tuTo a^uf un 
Holdl»I>Qiuuidü Joau Ounlo, du lo» dol Gvuttt^t Qumiiílii, pnr tnnndado fiíiyo, 
nx cuut^'^máeQlodofluaoideJiMaiiáe, ooaUrí per haW sídodn mu^ríA: y fn>f 
que liAb>¿Ddo0« oitigno tma jcg^oa do U> q^io lIovAbaa ¿ Ia viiUad» do ofiti; ^iv> 
blof Jo^go que M jaschca^DU cu ^1, diólo gmiia i «sw loldndo c)« cmnor cnne 
froiCft de aballe; pare^lindole í] ítÍM9 que oo baal&ba U que U trvtaa I(M 
iiiiSoa, de vcnodo. de que luy po^ olli horU alteadoDCva; iftHó, dtf^u^i, oda ote 
deaeot ¿ cortar de le oaue do le jegoe, y en el coidíoo ^cíoolUÍt cuetro é aaoa 
ü)£o«qaeTcii:aii&TCcal QeQQTal y stu eoldadoe, y lee iiaína do prueclo 

cade uno eu manta de a^godOo^ toe cuaUe, cocoo tíccou é} boIOjuJu kuUi y ^uo 

9 



132 



ritir mito ttvA% 



(í,* Monaij 



llombA m9 nnqnffj cr)m«DnTOtt 6 temer, j porquO tir> loa m&bao, txmo elbs 
Loia^iuibftaf »rr«j¿roDlD kft&ifi&Ul j de unn carrc» m fuoionnl piKtlij, j 
Jlcjoodo tt\ GencTolj U dijeron coa Lu ktnguvi 6 iaiírpKUñ qoe tm ooldain Urt 
bflbfa toro&tJo nandmantns que Ic IrafaQ; ODOoJorÜDÓaocl Gaa^rnl 7 Duitdaado 
ha^r ^í^tiüa ^laní Mbor i^iiku oru, h^ilUroc tp\e en d noldaJ^ Jtam OorJo^ 
g\ coal, Goca<> Jo dcj«r«a Mil Iaa oíonucí Joft indio*, oxiUndmado t« Ia* úab& 
toiudlu y Tíoo iai3y :>OTitor>to con ollonj dicbadc lo c^no lubía puado oeo >lfk 
rid^d y tctdod, eíu «alscr lo qao le Uomu dctcrirki&edo, qu« on te prca 
dieran, eomo b bíxo luego el olgunoil del ejercito qu« ae tlnmAbn VUIalc-bo», y 
BnMancf odft bi oautin, fcíou tln aiuUcoU, toa«iit4ii<LÍ¿ ¿dar ¿arroto, lo cLuil«e 
fjecctó lía Gtnbar^ de Ju Akj^cíonee qno fil pobre daba de sa moecbdo, al 
kl ruC^oa do loa Capitanea j aoldndi:^, ai oí poDOiIo delante i)uo bqDÍI k era 
ttuj b(Ma'>, y liebla trftbnjudo muolio ea el tutníoo, m bioa endO£«ttte lixi* 
AÍJde; y aun cato dcbíu do nirr In major parto porfl que uO fu«etn Isa oíicacca 
k4 nicgo% quo lo libraran de la moort», mmo lo Tuora ai oajere U «•■«» va 
otro de nuke Wtofa j lovantadA eaegrO: J oaT pod«Rio« daoir hiso o^sf el Oeae- 
ra] loquebs ju<!c«ir»ci(n cTjCrados «n *na ^obicnos qvie pati«o« ee »!(<;»» 
loe ceíga cu uo mol cnso aV^aa liomtro baja lual trapillo fan aia r^pKoft 1i*cer 
jtuitciA, con que capaaia iv ki dotn&a^ que <m lo que euelen boccr ea el g^ffoo- 
tul, qtte pocen una bub^ana bootia do trapo» viejoB para que Hptnio loa norrio* 
OM quA ao so ooroan I» tríja»; iihí ea noeatro ca^&airrió n^iicl eoití^d 
CflpauUijo (tArn evitar Diíl íiuoleneiae que por ruitura Auccdiono, Tiendo ^ 
ud ;ba d« borla lo qre no bablA mandado por ol Geaoral^ ol cual hítria lf> ndc 
•a otros ijue lo mciroüÍ<!&«u, gciqo lo icaudó ojoontar otr» vez, ftJj;TtrLCR df 
do«^ue«, cOG un «oldMÍü íhmado Palomo^ que por babor tonndo nací ventil 
par» otiiDer, A unns hitioii, I« mnnclú prmfr al ^rrole, ¿o que fiCAhom, ai de*- 
poee de haborío üii£o don vQoltaH, do (u> lo qottoxi iccdio ah^gaJo, Lo eiul 
lOisoam por partido ñ habierttii bccho con oí Juati Gordo^ oa quien faltó et 
adogi'j que otiele Joc^iir; qut a'iempre quíubni la aoga por lo iná^ delgada; iiua- 
rjuo en ol seítVido qneiw dio* ro fallid; cotí aa muaitedlú nombre i eat« pueblo^ 
pit«edenlll itil^Unte le llAmabn& loa aoMadúfl at pn«b]o de ^naa Oordo^ 
De donde ral\6 el General oon «iia aoldadoii, y entrando ji«n La Sibars 
vtl^ deBogoU, de donde ectd biaa cerca y a la víiia Saeica| ttU4 
poelb de la sal por quien veoJan nobeUndo, Ikioado NonetóDj y pox loe 




r.Ti) 



ÜOTICUS DC U.% CCSiíCmA» OE TiXtUtA IlítKt 



m 



CAPÍTULO VI 

O^VTBxnwv t,*Ooa4o«ii l«« ÍdJia( dccgano «a qi« uUbu iIoqM ti AlMlIcray 
obnUo «n todo uao 7 itÍu» de <«« j do Atnu oulítlftdtti S 1«« «qndtlM d B«i^^ 

ttiTla Moorro «i OosmL 

D10B «a aji^D vpifcJ, i^m aip*! llaii«t por biMao q^e no aiúito 

y líoavtrrmtat», ao Il*IZ-iiiio« ns^a fo-rt lAiujrb por mojo f-cn^^ no k Uocoioff 
«zpiffIíDonucki, pon|Tia la deniís aorta jriitio UcDonfío decir mi d« qftibn no 
«AbeinoB ^i]< In BQ^ paro hl quo Oí>nvon«imí>ii coQ fnrai1Íiiri<^Bd, cOJiu> lo LocoQ 
luaqVBHQ juuUjh ü uu fuqp% iLUUCt JojftmnA do connoorU fnltn», por-^iU> m 
^p^B ObixunW niiicbo ti«iTifio bu rjuo Uodo, nid cúfojañéro dojur do 
coaocui4b;diMir{ul atliü gL DOinsojirel vtr& «uto, bíoa orporttoaatiiiÍL), <)IM 
IsujB^Mi liu oaQvctvdciODoa ilc lu» büiulTVA j>i>r<qL(4 coanlo inÚM lot tmtlre- 
iBCMaúiAtulvtbíüttLJO» buTtfiutia; vu E^uvijuÍHodauír qtio cunrjto vást trAlAroit^rki 
coa lob kvmtrtN ^i>u^'*-'<^-''"''> luán ta]Ln£ «a vUua, y deapre^iiícdoloi; ^^r t'Wctn 
tiOs kvJrcnoa por lacj'^^u* y ao» brftijtureüi;ub cüwborbí»; al modo UocsLo 
Ivfl fD¿ mcfdioodü á aawuoe conquinodorM eciloquo IbandOiKubriQíido do 
Ja tioTfa, / IrftUudo cou l^ia iiilija puaa do U experíeucÍA t{aa ^b» tomabou 
■1I0 U»OTer«ftcíóti ^UQ tcalnti COA ko oofiUo^i vinion^a i pcrJorl^cl uüodOt 
pon)U« GODüCí«roD »«r houlirtti y quo inorlna como «IIoa ; y tno «quiJ Icj^rta 
«3u Ikii^Uo 7 ««IhaUc, t^uo olios cutcndÍAU tcc todft uua ]nc£(i, vo*'rt[i i]|eu 
aruk J^Vf viaudo cAda uoft do por td; j ú l^s caballo» decida quo erta Tcnad^^i 
dif«nwi do liM ftUjo>. Vlcrou Ut itta putblo do Sticnja i^uc nmn¿ co.-i 
cAní» fdcnüwl i^aa Gordo, como uoiíad kd ^uo «lio» nborc«t«tL, / quo 
ilgnhin mucho más Íl«co4 j «nfc3-inc4. Todolo CDo] y oUntf luifoi^ quo leu 
coBOdoi^ fu4ioii p&rto par& aalir do ]os »iiii|)ltziu on quatfUbou ftcercAJe 
ugtii co w, 7 toftUr OH ooul<»nifi ftoa fuccrxa», ti cxac como Mra lia de todos 
kio booibno, coBM lo kiso ol ficgolA lucK^qao uiipo coa tí»rídid b Mtrad& 
SÍc lod nojitroo, d« too oiaUi !«• iiví»í oi Suocca ce d tiempo qno MtavícroQ 
ftlojadoa oa ott p«d^ por piroecrJo, oonio baca TaaxIkL om; oniruilctt*» 
ai w> AtMnacA i au fȟ'^ do uu; cotb Un imporloQl^, onqo en oahar gootcs 
cxuafias^rloa u^Uoóiia pona* ti*rnu do^naif) por í«<»a hnbb do coTi«r 
ríeagOi [va oofo nparo lo envid i docir la j|CDto qioona loa <ap<iSoíea, ou 
xiúa«r« I coodtoióo, ; lo> lutontoa quo tníu^ coico á U fckfl Wbfan dfcU^ 
sadoj lo* j natal M tfta p^roj^nooi con quo cwaiubaoi j ctr.u c¿rc«aatoLctao 



1S4 



f lUT t-EOftO nuff 



|,2> ífOTICI 



qv» pudo eonooar ú« «Ibi- T»r*«! Rr>gf.tl nn ihtinn hUrhiíTfí, ftrT0£:Ant4 j (J« 
C*l4S briCA, qiU lot Íi4lifft tenido [^aríi Itftctriif; inlrtiAQ tn al Itiíno pf r idccM 

da tiB lidicyop ftb v«plTl«¿d1 »ftarh, Mno ni Cjidf]ti« do Cfcf», fci lo 
tMiátojx lodi^s en nngrieíiUH «TmiiilíUiW, de lu (jiteeriotrK uctoi^n LhVjl*^ 
mno3 lar¿A;; Mpf con «Ini concSkiui» k^-«iLto1jn mi j>cnii;jinÍoiiU»á lodi 
lu graudcxM quo n podio ulribuli'^ y ku-Ízi: ellu tiu «tu lo t^uo luoticn la qiM íe 
tcaUbAt cu coiiMarvoraa en iir^Livl oílnJo un ijtLU e« liallnlio, r^voitícíiJü de 1a ftiT' 
tuna y ^« Ku tiEion» suf^t«« jr jmradifntJkilo na im DCAAÍt<n diiU iJcndo ilejí 
lio p^Ohlr^r RTi Talor, j quo Id Icnla pnm coiifcrvnr vu imjieriu comu moy ipw 
de. h¡ioá*ax príudpklco «o lafi^ruuvien pct cnicto. ilo lo fjuo d Saoocft b 
akViBsba, / é\ ¡Xir au pi¡noiui lafziv. lull frii'j;;uulA3i A lo* c|n« lo JabJbn Unfíic U 
iiuova, <jLD |;«iilo fuMOu lu0 VRpüuIv», otJÜiJt«;si;ii iiii lluro, í|u¿ uiiori;o«, i^aú 
rourcOf qní veathn, qué cotaUa ello* j *^* cjlIaIIqa, do cuja Ilgcmn n la! 
nubi m^j poi aeouOo, ila Wd lo cusí Mipi<jruii ínfuriuar bíuu lera mciiB^jercot^ 
[orquo cr*D de ]«<i que inúf htlUu trn^iii^a of^ b« tiuctitooj' Dutidona 
Bcc^ca j briol, j nfld«dJin que ¿sti^aloi Untan fnojroro» qticdlc*, aiioqii« 
«nm LoiubrCH cotao Ulo5^ Pum oLcrn cxpvtímfrbVitAti loB niiéiti<:js decía el 
DogoiA, y cchftii^Q ¿Q ver ü non bombrwi qno IvMia hokCtos íq aocsos j de, 
oOnflODCA en Uji camee. 

¿,^ Moadc; lu¿£0 juntfiT ftTuí C^pilinrJ, en i^uicncí t^üfn c<]i]li»d4 «u tíct 
m coutnol Tuaj». li qaiea <tnon4V]rA d&r udj^ batalln en vcnsonfa déla 
muerto de fU tie, ¿o quieo úi habo el £aiao, qii* I9 mauroa «n con de ptirto 
de TtJiijj), cúEoo dcepDcn dír<rQOA¡ j ha«í£uc^«l<* vni plAtica i bu modo, l«« Ajoi 
" Pues ccmo voootroA que m& tcnüÁiñ y tracm lan atc* <iae ra«]AD i>ct- c«oé oirts^ 
y Uc^i* Bmüa fent eog«r Jos venado*, qoe eoa IilejU vokcidad auü T0<bj) 
por Ia tierra, y tonoftndobi ^ Ijlo m£i;e«, ino Joi tra^Js á loa bíoi vivoepftift 
qtu ^'^> lisga lo que quinar* de «IIm, y quo do Aeeccapos de yi vatru» reilee 
etreí» fcrpcoa eoimftleí que p<3r Ion lUDUtep y CDTcmeefO erfoo pcira tt*erd« 
elloi A vcaatro Albedrío;y que ft ifinutoerabloi eocinigoft que ae kan roJMedo 
eontro et imperio b>búio doaboraUde, muerto jcoatiredo, poníéndeloa ee k 
ccdJtTimd, dequeeOQ buenco lectigoeba «üoUvdb que teneoofl de toa dÍTet- 
ne neoies^a de nuoairo« onomigoo, uo boUid do «er ehern pera traer preMMi 
j mjetee ¿ mi lofiotlo da pocu de bombr^a qtiü itrovjc^amoate m ontrví por 
mis tierno y Ul TUjétfráS, oía que hallen quiou U« h»gt rvii£tecoí«. Loi Qe-i 
plCKtteii ye peí el reopeto y temor que lo uufaoryyúpor ror á dba Ue ím- 
l^n&be beoer r<>4uuee¡e, é lea quo iia Jicenoi* de ru Hoy «e CBtjtbaa por 
ToiooOy 90 cataoodo do Joi que ortm, temaron brío, y ooa ii premetierca & 
Oielque Supremo miU do lo que dcliertu, y noíle dijeron que bí>cB«*ejaoter 
U ge&te e& el mijer uúieere lue lo petecleto, que elle* etubu ^ <<>& l> 



CA».ri) 



Kona Lt ^t lu comjuitas ok Tunti Titiac 



l>£fc 



valuuud jr LríoA quo «lanti^r^ l;i^lim t«ii»lo ta Lftwi ln «uja. ¿^ra^¡6 Do- 
^KOiú «U ToJontad j iiig«tr*ncl4 teiiwU da NÜr «1 oti poruua, á b m«not i 
lo qco liacíati <eu ¿«ole*. Ka nijud acgixio lauuSd i loEf Ut^quOr que cria 
lov D^qoctr y 1o« cjuir teufac á lU carja conTOOMr tu ¿unte va íaIcji acoBWJadfi, 
^t^oc coa la«perUec1io«dfi guerra qno b«^úu bbrcve^k^liJcl caso po^,s« [ludíc' 
0cn tiftW, «9 toliOM i U xoslAtedciA Oa U gci;ta |>tr«£T¡Dft qQO M i^TiúfÍA hacer 
milonl; f«£ fácil el Joatar tau gaolc y >j«rftlo cU |a«rt«, por «ttitr jñ oui 
d4qwi«lo |nr> U «ju« ijueiitk Lfrwi al Tii^ift, j mi %a trcrc tiempo m 
WlifVtt «• CMopo ow tus ariuAA icíacicutoi lioial>ra>, qüo ]« pdreolí Mr butAia* 
««« f nn resíidr i cíoiio vMonU i^cq £o balita <UoIk> erou loa Buíslroe, j 
■oojcIuikJo apiri « dfóJo BogoU pu» Svimc« comino ^« ¿íct lo^Qu, llcguOD 
tan á k QilUtk j ftonlH, rjna »ia kt Mniidoa do loi nu^^troi, p« pnaíeroo i Ias 

ft,* Fus doail«<l Q^DGTAWÍjímna «c pnrUA ^enla Scie^oa, «íd «oipecbA 
t^ liy q«« ji*»1m fta D4£0t¿r J jendo lUATcbocdo con su v&cguardia, dejab» tu 
I» nbfinu^LA Algoiwt que TViuia «nfenoov^ con mÍj! soliliukc Jo á <k1«I]o «a 
ftttrfiiifiurdovrccel¿Ddi6«doU pu q^s U dAbact loa ¡ndioH, do ^<ü«aM \caU 
7» algiiDA ttpor>iD<ú «oldquo hhhl^ traf«d9 oon tUoe, noitrdé xuut^o 
fnadtttooto Ift^iitio dftlMn, j ur nu [« j lOR-ar^ rany dadoM, f i^ue poGU r*- 
ow pttMTcnbAa coa firmcJia «n U euüiftad que bAcon Á lot «pc&olcs cfn deju 
d» lAl«rur iwvodjkdM, 7 A*^ pM L*j Qti« poJían tuc4il«r, «iampro aadabui bi 
LtiMfo* con roottcy Mno ít]¿ m«aeci«r oa «iUo«uióc, pu«a oon IJor^ndob 
d«U gQudiftd« los euftfnootj «trtuAot, u fueron fturcA&daá o11« 
1m bo^tiú^ <jiio vanínn A U ixtifiumdn, ^rj« di^ r^p«m4 1m &«oinct¡«rca 
iflln v«rlM li» B&kUo«, hiwu qtio ic vieron «ntrc oUoa cdü aocoiidjid da vaJoffla 
d« cn« brlM j amuu p&njuo ocm «lloi ^ «Itut moitnbw los ífidio* ^U4^^«T 
«AÜr coa lo qtjo tutoDtabon do que bo pamcTi &dolEmt«; lot cuiloa oca loi 
.o^>UU««iuiqwi pocoi, y hu bnxaa dofttadton vatorottoaatc aua por*«iiuj 
1m d* lot «afonx^Of, con d^o d* lo4 indioa; lioota qv« llog6 la nuora d«l 
[¡0«D«il QoeMtd* que 1* aloanaí JA «Ti Nffmoc^, j medio «poii^atadot olo&ol 
luí^ k loá C«[ütaii«a JuAct do C^cpodca, GodiaIo Gücüi Zorro, 
■£x>ro FonU^ Ikluuar Máldomtdci y á on Plntlln coa otros toláodoc da A 
lU 5 d* i Mb4lla, t\ mcoiTo da 1« «protnra m qca Uofte loe iodictf i lot 
jr rtu^ttArdlft^idoodAlU^aroQ bUapr«cto por do Cdtu lojoa de] 
^1d del alpíisakaE^. 



I3C 



náx ramo sikOx 



(2/ WtíCtA^ 



CAPITULO Vil 

9IaeqaBt4^£.' Ealrui Alcaccnulo f doIuUaq oaél ods ooto qu^ ucuúiIjui ^ iirrl.^M- 
ifaoft ¿£ guBn— 2,' Pvi &TÜ9 «a ^ceiM^ al Gcscnl da U TÍi:t.Mia ^ do I« ^oo h^ 



CON ol ft^coTTO <iuo Ua Itcgó í lo» iolJ:»do% qu« aadftbns jft boato k» 
codoa, 1a* moDOH oa lo mnuí d« Ja gvHubvn, cobriron Doorof briol 
y tMt |poa^o IcH UDOvydtt lo« olrcii, (}í»ron con finta TaaR» oo lofiiii4í>C«, ^04 
en poco nkto maUnd'» unOi j liirieodo j nXr^peihná^f ijott loi cnWloi í, 
«Ira, ▼Imtron i ccnocor )oi pobroi AAlutalM ctiác potrot ona lot fowtu p*n 
ccnludolod fiQíhcLroa, y ni^n ctiAn pí>co ^eii ■judA'Sb y locorní lui ctsorpo 
miiortJ> loimnio y i4CO t^tift Utieía ce iinua anda*, «ti Lombrofl do iiidicc, uiiiy 
^oTSHdAí oon n^iy baooaa manQvt, j turin bi]«D> «ncu&dni ^ iu gnudo. £«to 
4«biftrn da ««ri3« ^giin indio maligno ^ionu j TcutiiToao tnht gierru, j 
f<oniilft 1m A^adftra 4 d!úi d iflrlo # n ^fll¿ia, pomonio «n i'l TLnb4m« ooBlbiiia 
ló triípc con tínU T«aencl^ ; poro Tiendo qno ^n piiTtido ftodabft taa ml^ 
y qtiO no fcntfna ctngila fnvor con <fl, antas (»toTLo qh ncupara) «ee llovftr- 
lo 7 gnArdurlo. Ibb pnrooló loái abierto g^a^nUr tux penooajif piícu d ao «tk 
pftm OC^r j 11*1 aaltAndolo o&Cr* Idvdoinitt cu^rpoV mtlohon qu* hnbiiQ ncobt- 
(Jo UTJLlnonla gun/nbarn, (fl Tj^Il^ron dd lot pl«i EioToo loa d«TD¿a, prOcuna- 
di> ponorto rm cabro, como ttmblcn lo hhü oí Bogotí, <;o<t Itibion^lo «lUdo vs 
noBB aU'Saa en }icnbTo« d« índíoi ú 1& mira on nn tito ftlgo ftputedo, rl<n- 
do lo 'juc pMi^ «n Ta polM, j tÍgc^o cuúq ¿o mkiAt sndtbiut Ici loyos. 
Mío lli-vnr aprÍAa on mía mUmnü nn^nn^ ootí r«mu4AA J« ¡tilIIoi A mi tM cí^/ct^o! 
¿ aun fa«rto (^nv unln^ ÜJimidn SnsTiimgot», aaodt» l«gtiA dol pueblo 6a Cajiod^ 
ftTnniAilo A 1a *íarrA bucía la pirCo do Zfjioj^airi, Pata el ouaI corMdo (i^^utcsA» 
í flu Cac)|ju«^ gti¡aro& tmAn tlfliiftdAí nbijc Io« indíot dtibtiGtniIo" «n In polcft ( 
cuy^ l](i»ic4t fuoron >tgvionJo Ia« OipIlatiAB ^icboR j sus fioldadOAf hist» #1 
coreado i cau faorto, do dijnd« el B^goU, víni^ que Io£ e<p*5oU> >o lo ibm 
^CQfOA^dú, ^ ^uo pira tu furia no ort bailacto rwi^Uitcib la do In ctM fisono 
par* doftcdono do ollof . tomo otn vo« la hin¿a pan «D pD«bIo Gogotii 6 M 
qaetikr daco logtuí «t tlooo nbnjo, 6 vulíe, dejando moE^ado A loo EndEoí oí 
croio (3o in baída^ j- c]iiopeT oí acBw lo voofin á ubar, j <}nUl«Ton Ir on 
ftloo&oo, dotQTioioD AloBotpoaoIWj ó fort^fioindoflo on ol oorcadf^j ¿ «olkftdo 
li baiolla.&QQjjnono »irTÍoso m&a (jnodobnoor tiompo, miontnu «1 pgdí 
poner «Q pcrHormoQ airo: Uegarori loa uucatroi cígiiíoiido an alABOt al c«r 
ei¿o, JÉ que 00 ÍM hbbla parado ludio d«Unto do la guaiabAro, mb ma 






oiF>m) 



V3tiaAÍ K ULt COVQUISTiJ l>B TTOUU TlKa 



137 



¿< «Tgnnof^ jr lierldaa (lo olroc, y virüidow! junto ¿ VI r^imninn, ^r nn T» pi* 
reci^ aooEMten ¿ iIotnaLlalsrlo jr ealrarlopornotaliCT lo (¿un hnbla Adentro, 
j t¡v« pudion ser uo «Hut;oüer]«M biiin, y m-t temvñúüá ombftttlr i con qoo ai 
lalita|«lífro va U lArdAnxa, i¡\ tnoíin^ «niebla en tantear mis ontndv, ¿^ 
doodo ¡ntiiviti Kr f|Ue uo advciúr ccn jitiidoQsU «drio, j otra gomWj ]«« 
oon^rU 1a ««etto Eu^TcrnT j no bu siido poco apnrUtriiO oon í*uU> tiento, #1 
vtz cubierto* dt tnilíofl ba ourrua quQ tcuínn ú la vi»tii, no lejo^ da) oanuda : 
QitAaJo, pU4«i «a CiU pn[iÍf«fCULl tsuepciifitúu, ^^ (jtio ui lua au^Htroa pataVao fid«- 
I*3to, &f di>loiUd¡oa aftlinQ á ja {Jofenaa. Cq indio bien di^uento uHv per 
iú«ru |ibrt«, coa usa Udxci ou ]:i eiiauo ^ ulbc Undena «o U «4Tap qti« coa 
ttnafl Ccc^AA lar^QA t^no tiran ccri amieaitof ^ 04t¿lldai, catoa indioi^do títjrTft 
frta, <po en au kn^rUA liomuí CZcd, y al gru-aboto cctfi <lili> lu itfaa C^OAdbko 
j ponto dcUute da b) «epoEoIea, <1« manera quo aa podlorn cír, ka dijo : ^^9 
M fcAbta allí aljra^o lan «ncjrvdu ^r v^IÍEuto qiio f|aÍ«tCAO f'Olaar con él ao!o, 
^t» allí lo i^tiarcaba lin Imjrlo la cor«i, lo CLtal TÍflto jx^r Joa Capjta&0«, y p4- 
rccife^lca atroTÍinr^blo, aderezó «u caballo cl Capitdu Ij£Bar¿ Footo, y oca 
aoacrdod« loa ¿ou¿a (wi]ipii5erM> cmbiati>> costea ol t&dio, y paaaado poga^O 
i el, k «u£ do loa oabdloaf jr ein quo tuijnooíti^r do vnlaoo doma oinoo^ 
&i atin do poa«r ka pit4 ofi oí ai^lc-, dlv la viultA ni cnbclk y b triijo ala d«- 
tCDOnc fr^^^o do ko citbelloi4 idotik cfatabnii tondcmía cipaííciloa, k cqaI 
£o¿ ul o»jp«Dtfij<>paj& lojdcm[Ía ícdioa qno cetnbaQ cocí i^ oreado, «jao cuda 
unu pw (ioii<ÍQ ptid« ao 9&1Í5 do i-\t dojasdo todo d04amprktnd<-, «m qttcdar Mt/> 
te&aoW;<oD<ioc ooaocttroffi los aii«itr>«&o bftbcr ^uo Icm&r, ol Obtnr» «n 
¿I eoaio b bi<¡iKon. 

2.* £At»b« Mt« cercado 6 oaoR fuorto i na Ia<So do aat« vallo j vbua do 
Ilo¿[i3tA L k parto d«] fomoato, aníisAd^ ¿ U mm i poro todu ¿I «a al Uaiio^ 
nuidU kg«a «IgI paeblo do Cajioá, cozaiaaado bacia al Dort»» ^ lla&O uribaí 
eti^caadradoj ovU JUaxo do porad toaU do« mil nm do Urge, y do Alt» 
lUtttA troa tapin« i tHtftbaa lí trooiaaa iooados nudoras grufiiuB do la aúamA al- 
tara., 7 ontro nao 5 otro «utralojíiliía oañM bnvas j mucf^ap, eomo ion loa 
eaflaa dotgadafl do cet& tícrr», con uuta Lrukxa quo «n dükultciM dcatonH 
tairkn, l>iOQ qiM coo lae inol^meDciaa do ba tíompea 00 dtinbna muchos asQi ; 
ftU&itu«paraolTOpf>rcdok<OKo, 70I podor aii<iUr p&t clEa^pork parta d» 
¿«latro «OEDO roii^oa do maralU, lo ítmiiiTt hoohn una «ubUrfA do paja; dootro 
dtoataoarcft oitabaa odlfiaadaí grendoa ^ vjntoaas caías, qua iu.iiq;ie d* pajft, 
poroá la modo, doa^ndablo viiut^oa OPpecúI pof dontro^ porquo toalaakapa- 
r«d«<i j tocboA afotradoa do obtriio dolpado y limpio, <&TrotojÍrlc ttco con otro con 
bitoado vario* oolorcr, oc^ qu« oo hocUa aooo k«oji ro domaaíiulo caricec^r 
pero agradabUu. Toula ««ta ctsa ol B^g^ti para oacocrar «a til& todu loi xn'oal- 



18d 



riuY rBDOo MU^js 



(S," ir&TinA 



¿ú lcdo«Hto : uaiu cujiaa ll«nude mbonnu, dMdr>i, lAnaní^ ll«ohnji. tJrfldcnv, 
Arcoa quo tlr«bsn Ioa esotavos puna^e^ j cclfutnii, r^UDtú&íin^ ]r tnmWn Ion 
ilevntnr d las gi^ema. Olma <rauui e^uban Ui^nnii áe [C«la^ türmu, frisi^lv*, c^ 
clirn cíe Tcuudod y dn otroi JiQTmaleB; y oítíií hAhfii d^t vlriMií^Hj dnncln t* 

coatidttH, puir|UDi]U U IiAUft (ToftrD, do mnnan quo lo» pooofdbw noten i-n 
oDuiún dbroQ por ua puilo úe idaí? ttii v^tido, y la mngre ^m» le^ pídlenD, 
pLUiCoujnilIjínto», \n DecoMÜad lúa h^clfL rotii^rcfiipOHy utilobmti y abon yudo, 
preoJAu bu»U conniilA, coLtri llenan n «a nutiio ; |iero nci «« en U d<I WmbrO 
uieuoa que cuuido tieao ocnltiu, du (¡no ohLí cumpucido, qnQ como m c1 bo^inbn 
da CkULOtasi cuerpu liiju Je U tierra, lir ^m« le vicxien por dcrechtj uAlJinl j 
tltub Ikereditatriij Ldus lua tefl(>rui tpie tít-iiau eu «u u]:tiaüits, y nfrl rr^lLúJof, 
imo« KUpji-ftD por JrM otroi con k Accl'm que tlw« i ]n bdieijoJA 09 «n loadr» ; 
y uí bi BoItliJcpA auQ^oo éqaí m Cama <)ui> no dejtuxjD do ludlnr rAxotmile pUbjo 
lüeoroy vbEnuraldsA, todo Isa pnreOía pooü pofu ígOAW á au seJ. y U Ckoa 
i]ii« ym Infau de lu ubuudmimíftA qiiu teaU «) Bu^utd do «11^, coiao «ta verdod ; 
pei'^ Uníalo «u ütn (mriedviide liJ ftupj «tfCCiuilcí, d«tJ>A»crm ^un nólo quvd¿ 
ti Dogoti ora nombio dft ríoo, y ]os capafioIcB qúu loa dtaec* d« babor t\M rí- 
C|D«zi]a í bu mA&oi. 

3 * Micoiuu au wguíú cute alcalice, y concluyó eitn f^uocTA de loa bogotooi 
for lo« aoliodi» que bemM dkbo, «fttaba cou Iva d«m¿fl oí Gononvl cu el pao- 
fcbdoNomdCi^a, <ine «ataba poblada dofid«bcftURbo.-«, r,«roa* d« la fucote 
i]u« a&na «1 agua ¿4 la mI. cDttc uqm ecrica al lado da la Sabana y Vallo d« 
Bogotá fci la paTt6 dol c^ADÍtnicnlo del fol, do mAficnt ^no liguia&do loa aolda- 
dcd ol aUaQCQ da la victoiia, airav«Barou la Sabana y Valle, oorricgido pot ¿1 
jklaJ9 basta lUjfar i dood^ beiaoAdiobo, doBdeNeía^oúa, dicho aaf de !□• ta- 
dtla, que quiere decir k<^u <]iia llora, y dcbí^roalt do poner Uto D<Rabre pori)q* 
ec loa ooiu»TÍdado3 do loa c«r£Of alt^a «nlce dc>ado e»tá pla&UdOf ratomban Jas 
vocea i^uo ■« dan de ba animalo«; IJamaQ «atoa tndioe llorar, y aaí le Ibitnarea 
leoa qae Hora. EotettevJaaeellf «JGe&fisd d«ioam*aado y r^parundo U>ff enferoioa; 
eo L> que m^ «e ocupaba «ra «n ver de la RLanera que s« bacta la «al del ag^it 
de aqnella «dina, de que liAblarttnoi cvaado la bínlom trato do laa comm do ai4a 
BeIae,pii«É catre ellni ao ca h do mciica oortúdcnci^a la eaI que ae beoe oe eato 
fQeb1c,«b el do ZipaqiiirlyeneMoTauu, BDttcUntovoJTOiaoaA jnataralG^ 
senil cOtí >ui CapilOQ^e que le estabaa afluanlaado en el o^reado de BofpAi, j«>v- 
to i Cajict, doede donde lo macdaion avíjardeloquebabíaitiootlidooc «laloatv- 
ce que te ngti¡£ j de lo caj* fuerte qee babiim bailado j lo que babfa da&tro. 



Car. nú) 



s^iciA» DE hí$ cov<tüjsi4n DE TUta^ niuo; 



Iftd 



CAPITULO VIII 



CtvrruvrDOt l * Bftt« et Gimcnij da Kvaacáo j d^ada ni* acUa^da Ti«te al VolL* d4 
ItogoU, lo Doabr^ d do lo* ALcAarov-^'* Ilopread« «1 0«ateal i Ion CupItauM d 

«ropwUbrvbdc LuifiuKBd^lavwiHtlluln. 

Lül^GO^tieiuroelGfTD^ral U Dn«Tft en Koqqoc^ei dol «cwo^b 
{;tin»feb«rdL^y«1<]a>i»({ii9Uhlnn M^idofltiH OipíUnvt, ftOD*^ w fué tiD 
mu otiJ«it el alaigniM UDié tlbrrii, apAfturloi dul cuerpo dol rj^relto qi» qoeU» 
«a N«(Doc6o, anlír) del pucblu Ib Tiiolta del ceTmiladDSnmiifig^a^yiJBHiibmE- 
de por «1 amliio m¿i M l^do «jiio limtii sDtoQoot U gnnJou dix 1*^ y »acho 
de t«to ViiU« Je BogiX.il ^UD nou doüo ü cntom» logomt 1aji<]iio ti^nn do largo 
j úal« ds a£>c1io per Nlgmma pdrUtvvídfjqu«pvf t^^ü él m OciMt j^r ba por «^u»- 

r«cla BU j<ii«blo, j cii cllu, bUn alto* y vj«toiDa «jifloio», an ««ji«^al lot quo 
omi de Ittt PríncLpdiA y C^c¡f¡(iea d« Ibr pirGiolldados, ()n0 W tonlfta c^tcih 
d4U CDt) Dn« Uaj3i H MJ luodo. uu vUlopav quo mirndTuí deiidn Ivjo* ]«roc^ 
OUA beiplí^blu fL^Kalezad. i^üuiú lo «rBo p«m hui Oaumi nrinuB j- {^?rru( quo 
«tloi QMbftnillbicfi («m |>¡o»ft d« brouo« y ulrm juatinmeiituB HKote y mi- 
quluftf gTUtttf, Kido crn fiuilcln^ puro ««Ubau irn^idns d* enift BUfiM on codA 
MqaiBft da Lm GVTcadof, ^uo cmo -ouEtdradon, j auu á tncIuH^ do toi lioaton do 
la fVoJí ottiottt ÍDCA<lo OQ iurvJ«ro bluj' gru«w, do ouitro i> «luoo bnumfl «O 
ftlto, j boñndo li |^Tcd,qti«onde cofiu «atr^tojidoír™^ «LU^de dtiB biA&tf, 
V lMdí> ná>.>ol>r«p[)Í&bftu]ain«id]o, j ou la mú alto de c«toa m^EAllm, «jno 
pVMfa& Afbolco do DAVÍC& «tobao bocboa urnu ^r\%ñ cauj «toacjoabCB Utnbí^o 
á Ijo do Ic« ofliío». j todas «Uaa j Arboleo deodo Brribn buto c«r<a ilol fluok» 
lootuí dado un biüo do un barnUíilRiAarodo bíj^ oún que loa indico maciu» 
Tocn j Ua íudioA to lii^cii lu mojillu cuoudo «o poaea do boIo, docdo uno»- 
tna b9|*i¡oUo«l orT«bi>l, Coa qtiv istontaaluvíoooo-eelon g«TÍoa jr ouderco to% 
^doB do coloj^i', do Euú do »or pora v^o<:4r bion, lo diromoi cnafwlo llcguo b 
Uutodo ¿ tnUr do Ue «rooiouiíkM i|UO tioEíOii co tu* n«CTÍ£cío«¡ Ucablóa tJwta-> 
r^tDoi do unaa caireria ít «oíaindi qoo flolíoa o^ooí» boj Joi tosoOí do Uo eotcft- 
dca do lOB 0m|<4Dt p^bm c¡«na< jiartca daodc Usífta tUE adora^ionc*. Xod» col» 
apoTioucía <;uo UrxUa caIcb ccrcodoj, dabaa cu agndoblo pirooer, j como «roa 
:BU«búB. y a«T«£aAdcK]o loada aItc>dol vallo ooaa^TodablovitfU, lo p<fri<^ro» 
A flrti SilUno j Vallo do BogoU. «1 VnUo do loa AkúMroa, por parooor c«o loo 
cfOjatüi, a^oiquo ji coto ocinbte b»j no ae nombra xoAa <)uka tal oops aiao oa ol- 
pm^ qQO c^Oftdo «cntot oatoa tenbritticotM lo h* oído» porqoo »¿Io |«riiUM- 



^o 



niT ramo mi^ 



(2 * KOTICIA 



lOM «Jiütüut por quien M 1u piwínvn ¡ puw mí uoino il« ollul j\Í «u Lw^liun ya 
no Lajr rastro, j^rijae arftii. como diJIcDO»^ á« matlcra 7 caJ1b)i )&í pni^ücia, ni »ñ 
han Ttndiflcado otrníi dofipDii con la graudcm {¡uc ai^uéllce, Umpocu lo bn^ del 
oüinljTQ Ail Vaifs de los AldUiircB. 

3.^ N^íruJo <li-jJLrol Qti;«fu1 Qu<>»M(la, «ti llegando ú laca» focrto Jttl 
Bogotá, ¿c Iiftcci iJfinjiJíi^rHCjOtL Jcl Henttukicutci í\*í*í llcfnba cou lo« 0&¡j¡UAe« 
que M lialilaii nUfgAJu Uuio d«1 cuarpif dul «]^*ruIcOf «í^uloadú con Ualo pvli- 
ÜfrO ^ ^diffrpdu d «IcatiKe Je toa U^^otneie. j píooto (lud Ift ili-DK>9U&<l¿:t fa«t« 
doniAi qQo palftbru» u lo* r^u« Llci^rou oL «xcoOt 110 b laTitran ta taIcdU* 7 
uobl«m, qaa cuelen for do« iatctMaorús quo ipun mil difitfalmJtf y «t«Wa u«- 
gooío4 arJijai, coeqü tuoediÚ cd cnt*, qao no lo era focc» por Bor Im wUadoe 
puo<4, 7 liAl>Íoi»lodÍT¡iÍlJo«« Lictnon monoe quo no W- pequoRn ¿)«pOikú¿a 
do n]g:nii«^dija$ni^ini ooD todocíc ,pArAitpamr lo qiio ndoMnlo pod(* lucodor, 
DO fatro» tocUntOa ks iiitcrc«»iccca de IO0 bvionoa pan ^uo J«£ dojnio d« ^rc&- 
dw¡ uurqvo «.plnfuiJa fiu oólcra, úi¿ tugnrú ialúfi^O'ivuoft,^ A lAi roBciooi qoo l<tt 
buoiMa iK^ldfldoa ae dnban lio cuAnto im^^ortot* m¿oÍt <d «Tcu^co, p» tor n<)ii41 
«1 ¡irídift aaeuottroquo ietilAD eou Ion índioo de «qudU tiorrot j qiao do bi 
bien MguidArktomjcindqarLa ¿ nodiü güWr eo (LnuslraTttarmTi laadi-mía 
<^ifto lo mpUeflD, j wftrim Joi brio«, «( a^tguoo» tcTJMTi ptu^a Loonulorlva odo- 
U&toi oouip» por eJ oootrA-río podln MUcod<r el durlon brío* ver loa poeoa qtiQ loa 
DWdTO* Uatoo en ftoibkr d«l todo k giicrrft. AI £13 vuncxdo da eitai y otng 
nxOQM, 1m kíBo Jlamor 7 tu pr^vercia dft lodifl «fr loft dijo tole «KiU vcaí pu«- 
de punr «1 oxcmo ^uo «o La tomd» fcr sur qaita éOQ Im ialeroooroa j lo* qno 
lo kicioroB, dtquiouMUo be prooMiidoiUnpro gr^ndw ^uiy mactUkOordorft 
«n todo ocoocñiDiant^ qu« fttnqao 4a ^hto hn íalUdo el bticn deMo q«e en ello 
•* tuvo, quion» tomtr por dUcuIpa Jo U culpa quo va ooractíó ea no cociñd^ 
nj, qtie no OM dobujo d* buceu t^^m iIo diaoiplinn milit&T. Vitetlovo Ua 
pao* g«al« «omo eomoa eoü^ Unta intvivitidmS oomo ten Eoi natumlod, haoor- 
iio« msDoi dJvLdWndoao0¡ l>Ujn ojemplo Ltri«mofi on «1 que noa poiLOD Jas Viví* 
nut letroj, do ctifo tetero *o mea «I aosrtndo gebÍori3^ dn la iíJa cn^iioa, 
en lo D3L>ral y poUti'^o er>mo ad Uc Cj;«aB dol ospfrítu, dicí-ísdonos qno ina virti" 
JQQlu prr flyud*r» ]n uen á h clv\ -«í iiní'fíu fuorkt 7 nüUlen d k vbloncia 
quo no rwati<r»i: *¡ ^i^ttivioran cstáa uiifldflpor^ Graj:id«A d^sgraovu «bo- 
ma* han «loodido por la deauJÚdA coTtí^inz* y vH dft*pr*cJAt lo* «<n<ffu'go« por 
h*b«r joljdo de aquL doeuidadcft, qno mil tigloa eo Hurta 7 niin ar^ »« ]i*& <o- 
vn«timdi>41lotarr de aquel tiílmno Efamijioudaí^ iL no no* ongatiPn Io« anti' 
^oji nnflW. Eflli^mni; t3Miu\ con ílu pn^pK &inro il (H querido bíjo por babor coa 
liflaii jUrPniJcK Hilido A una bnLnl]* ftniw d(t tlompn, j Ordoa de *ti [OdrC. lJ> 



cAp. riii) 



üoriaÁS &t LU coiriiuuTis ra rttanx rivaa 



Hl 



que ptriianño ña Attn «q U ordco, j (^n« nlngunn tln oMert Ai^ un pneo tAthmt^ 
tl« In (|iioiii lo ordffctr*, l^ii^u anoTc (inrwtirtr |ior el AXMbriflonn 41#»cot¿«¿o^ 
perder mqclM* la vSJ» j fnafltfntuíí rnaravUloH*» efecto? f]ne íutonUv mJI cc«N 
do», j poM i lodo* ofl toc£o por ta^o, ¡ionAj mointrAréii icrlo c& toda DcaBÍ6a ; 
7 «i Iq« IHu juTonilia jTardor de hcnm, nlgai» \tz «rdícren por vIoaufA/lo, 
cocao «uoiil*6 eu U oauíTóa prea^oU, muco» u1 míiíbz^ qii« do Mea m» oI 
ilaáo i^cel proToclto, ; sin alnrgirmfta n»ii««,querria que no hm U d¡»ea 
4^ jufU qiMJa> 7 tuTi (1« cAfltigo ce To qii« advlacte m ofred«F«>. Qn^^rtu t^o» 
ce&TVDciioi úñ ««U> necees 7 npcsondot ¿o lo q«te ba1>ffk ]i&l»do pnis dtcir- 
Ua, 7 i^f 60 coaceí¿ la cnraíenda «n oUm o«»akíDCs> 

8.* &tnToolCcG>(T«l<^{>ji luda 11 piiú^ no níb I0 ttpaflola,iujo oír» 
Danctis <1Q0 tnlan do ijíáxo» y iadtu de «ortivíoy medio p?r fitor^ 7 medio ^r 
Krado, jkUú c^bo dÍM cu oí cercado dd Jlogrljl «a CDJK;¿,doiid«mx« Un doRiá» 
cofa* qt»« hftlIiiToii, fiuroo loft aD%lEU on qu»*1 iin]fa %iiúat od !v>mbrc4 de ío> 
d¿ot, pero d«a«du dondtimoda plncolian que i«nía «aa-nd» 41 Hm on oljw» 
pofqot eomo 7a lulU corrido U finii da 1^ <lo»eoa ótt oro qiM tnfao loa Molda- 
do», lodM ptocimlmi pa&«T on cobto mH rli^tfiaft, ant«> qna Ittguan ¿ ti» tt^ 
rroi, cocno do ed«no calidmn» lo hiio cl BogaU, pomi-ndi^lo tal oobrn 7 con 
laclo QKTOto quOQ^n hnbCT ihIo iamtnm t«nLldnd,hH5fA I107 li*in^r« rlvifini» 
bfl Kcldo notioJA di»l ünpnlcn) dondo nú lajinlto ¡ lo lobnao oaliafncifi ijaa htvo «1 
üocdiii» á*\ pu«1>ln do Cbitt, qno tm el |^ft TTiuque 6 Duqna do donde dv>«en<^ 
dita loa r«7<ts bogoUea, romo lu^o diremos, por lo eual ora lievnbm Inmbkdn 
podero^iñiuu (fe oro^ [rúes !u^^ 4jiao le Ihfg^i h fnnia de la T^niíla y ÚCH^>» de 
oro d« loa c«|iano1e<, dir^ tnuu l1« eficcadcr lo nauoho qoo Unin, 7 un likllaado 
c>tn TDC^ ^ra (jod det todo quctlaHo >i«eretov nadie coa elb, ub¿ d« éda; 
mnjridñddui Oip¡Miie« il« Bvi puublu qua ftx««eu d cit^rU parlada umi» utrro» 
altOd qoe «alan al Oiíouto rc^ecto d«I fucblo» y qno fitoton metiendo en uftav 
cuertt r;Be Imbla illf loa oupu de orj qtieél fjuo eoTiuido; idj« lev Cafaiaiiea 
«lo Indioa qiw i^l '-«nh ctcInTCs, 7 oliroidol puollo, fx>¿ Oftifindoloa de oro» 
lio dWa ou diex «n pm aiocltLU»»cnnnlo podúo oargar, j qu< lollavaaen A donde 
0«lnT:aii to« CApitonvK ngvardoudo, y en llegando i etloi» d«jaBeo loa oarg aa y «s 
ToiTmn; Uac-^ndoloiKino>«Drfii«fC*,7TneItca al «rcodo dd Cnoiqi**, lo» 
Itacfa molar ii toJoa díox, y de e^£a niaT:cm t'a6 onTiAodo d« diei ea dtei, Iiom» 
cien inéliM enriado», 7 Á h v^ella Ion fu¿ malntido á wdos» 7 dtapnca, TmicDdo 
'oa doeOnpkanm, ya que doJHbtn ol oro eocarrado 7 bien kepultodo, 7 nu n>Uo 
do dcode qucd&ba, lee pa^ en la mítina laonodn que i ha ¿aaii, donfAcluíodo' 
loa da ella vxd», uou <jua vLuo & qnodar squ.el1a ínmet:aldad do oro, ^n baberwr 
podido haÜir Win Lc^, cua liaberM Lcvbo (¡'^ndea dillgancioa en bnacaríiv 
elmjiroi nnf me ba fortcido tniKbo 010 MOj aaiiimarantQchcb qna U-Lfac^ 



142 



riAT ttSB^ tmów 



(2 • xvríoii. 



««td»««rLCKB,ailaunqij6«a «I hecho oodudo, per lub^rmcld c«rt.Íf]C«<If> hom- 
bre Sdodi^oOii dd ora ^ntd9 qultv lo que le |iar«oIero r1 UcIot, 7 vi d« to quo 
qotdar* inore tAu bnon^i cueriA ^ue íe viniera A laa manoi, I» podrd b[«ii I]«xiu', 
qua ctso (Ji3« no «m ledo lo didio, na d^jó d« ^r gran riúmüti]. 



OaiTTi^'lDO: 1.* Tiea«ii saBolioi Inilicfidv varíiLii p^rtM & vtr I<V«tpanoUii,«atn «lio* 
tuati&JorOi del Boifoti— ?,* Cnrlftel Geiienl üoii loe iadíM dol Bovoti A «mildix 
con Ift p«c y anditad d« loa a[Mñol«e 7 a^lc al ¡mobló 4o Ctlá & t«&cir 1a Somft&ft 
&U3ti^-3,'' Xo qtif»rvi«] KofOUL ftlmitírl» unlMaú da lo* ««pifküojí; mndAadDde 



IMPOBTÓ muclio la -ríoWriKino luvioron li» o*p^*>o1m ^e lo« ui- 
Jba bcigoUea pata i^ti« loa doiaíi bftJAMQ !■ orcita do BUi bríod, ú 
bIgdD* hikbjAu ]«TiL[ite<lQ eu bAC^r rMUtcncía¡ j A^ tUTiCTOD pormcjgrjltt^SO 
qve tupieron d uLtostUj venir d< pnz ni Gimeral, oomo lo hí^EúQ ^e teJoe loe 
puibloe oonufCAao», rmieodo ninchoa ícdbd por vor la gírala DUCva^ tnyJudekfl 
eetaíiee de eud f ruóles, maioeai riucoa j vcaado», cou uiuj bvi<:DU muctM de 
elgodJE, almila uro, esiuer^ldu, de (|de ao fiM un poce oñuiíded U 4110 le juc* 
i¡^ i^ae ru> liicíer&a i uEi LofuVrc V}h> dotuanji Tcniurn. Kooibie cdto ooq 
geuod GoDoraJ^ 7 & loA uidia« 00a uAjTor^ obrmaadf>IoA, y ecorÍaíáad>l<»r f 
dindoUa ftlptoee coEuIIrtado Cmí JU, con i]UO le iben ttAbondo luecüitedei 
que te pretendían. No dvj6 Utulii^u ol BogoU, lLoií«nda oxpcrimontAdo el 
T&]oT de loe «^uoloa, do cODAiderar ncrU buco partido liftooilo* eui&1od,een>o 
Lo fuerA pbm todo*, ñ úl porteronra oti U que Ice oomenao heccr, aenqne 
fiosidft, porquo de oUe nJíere el no bnber él muerto Uu »ÚQnb]cm<;a£e eecee 
mcriA. 5' Mtquedftfa quiotoen (sun BnUdoe, 7 luaneJstroa ríqiitl;iDoei nprov^ 
obendo UaU miqeltmdooro oocoo boy okU enlerrAdo «Ui ptovocio. Coa ettoe 
-epereeue dcecoi de erairiod, qoe iodo« vecíui á pamr oa oatrouwr i loe 
no^-»r,roa qnc no Ilcji^iMi-i ^ ao |-^ucblO| onvUbA al GoncrAl y noMedon obuudea- 
eifl do comíJiu dequu tenían bartuí, y vcnadiTii, ariL de loanore quobnbv>dí*e 
qoo oeti-AroD en el cnmpo pera «eda «oldedf>, uno mucr^ qtio ¿ <^uÍod eabo lú4 
fueoboaque bjibfe j boy buy en e<1ft tí^mt, no lo tione por muobo; Dtroeille« 
k treien á vdDie y troiole^ y úoa ortoa roc^dOG cnvinba ibd^oi priooitie]c*¡ poro 
od lo 4|ue «■ lee podie entender & iloa Jogun, «e lea tnuJucúui too iotentoo, co- 
mo decfu^ ge r\A ^ne etuí de que do Uogftran á BogoU, pero oomo lol do lee 
noMroé erea eotn/j ctbibeofte Jnu can aqnollu coDtrtüiooioK^i i^e relea 



OA». tt) 



SOTfCTAt Ht lU CCqtQnSTAv OS nCfilU MtXB 



14a 



y «af quefíéuJutteloa tcv»r ñ dt^cI^ «I Genornl a1 BuenU^ aoaríuíó un di» m«>c!]<i 

dottt ctib Ua mal cxpertJiA Iou^uai» ijdo 4ei cnto padecieron muclio ¿ los finQ- 
ví|ñoe, los dijo ; 

$," 4 Quo tuoju« tu Cnt;í(iiic y BvÜqt iio I9 inbk iiocrlodo ou moTVT lo» 
ATiou cODtraél, bnoidddoli: rcAÜuncÍEk co »ti cntrAdA úii Luberlo fa««lioíl aift- 
gúu ^nvlo, tiÍd¿dc1o oMií¿D para qae el lo kic¡eL-& cotiq^o m U bjtbfft dado 
á 1o« erptüolcA p«ni tincorlos Ia ^q«ita ; duMlruÍrIci«! COA lodo evo, TÍ«ndf> n<]iio* 
Ua li«aiüil»d COQ T^nc voi^iaTi pidiocdo jias;, tcnyofido <n kíU d4 db ftqucUo« 
proaonto, ee 1^ habi« aplacado la cólera j ^uUndo cl «vdjOt j quo «o ^uttikri& 
pU* dal l^Op ]r quMlfiriaa «a perpetua arabUJ» ein ao&rdaj*0 d« lo pundOf «í 
•I Bo^U dfjnbtt aparto «n doinuiaJn nfrcAnttÓA. Ib v^aU ú vÍAÍtar parft dur 
ubboi juDtotí orden nt noicnto do Inn pnce* 7 irme «jniatod, j qi:to lodaxí«ü 
cal«7>Llor mnoliA* coMB «iti^ toma *i^*s trotar, ui tócente i It* OOom d^ «c Alcun 
y laa do «iu vjuaUo*, oomo do Jm r]uo toonb*» aL conodiniont/> d&l Itejr 7 Soííori 
por qoíOQ t\ onODTÍndoí, DuodiA macAtrna Ua inJioado que Lubínn bleaeatm* 
4sdelodc4 ««Um oc4ft>» y qT.4 se 1a> diiUn n»l A «t» S<Gor, dequUi; •flpe^^U^ 
iL»liiríftci^Ta con do lo quu el G«n<Tiil lo ordonabo, ro TiUtkrcs fore fienolfl, de 
doado vnkJvTOR Oiro día otr«« Jodias, y hnUn&dd focí «I (riiDoral, Le úahtn oe^ 
per»tu*4 r|M lo Ot«ir|ue voiiUría á totIi»: i^iw dobiera de eor la txaa, qiM» «I (0- 
nl* odie tj^rlodi d« «u volutiUd, como fWTide 4d Uo otna, y ^do toda» «jDeUa» 
craa palabra» fio^.d^fi b^pera eJ intento dicbo, 

iiO eoal ttoocáond^v/Goaoral, dcspiU4 do haber oatoio olgonca dUa eti ol 
cercsdo de CajÍ<¿, por babor oomídns,7\cr si nnt^a do puar doalü »a |:^Udar 
iuí«iito (k 1a aiu;(Ud dol Uug^ttft, »e B>]t¿ úOD Codo le Cíkinpo y tiogó oí p^i^b'o 
09 Cbía, ttrb tnUT.u>2 do t«nor nlll c£>n aofíego la Sviua^a Seata, ifua ji babia 
Oliendo, y la Pucun, o^orejiTido «ua ccDoienoUa pflM k conf««í¿o y oomQiiiAEa, 
7 celebran aquclioft nltíi^fnca míit«rioa d« la pnti^o 7 EuneMc do Cristo con ^^i 
uejor di:\'oct6i ^uo Dím lo« diew, y Mi la Oitu7LOT«& «n Vüto pn&bU ol IJct^Jo- 
¡p do QuKiDSodo, 7 «na tuvo la onHoafdad tin «oldado llamado Diogo AIvomx 
Alpu^ton, do dejar eiim man>i'^ de U Somana SoctA oa aqtul ptieblo» cecrít» 
oa Jtjix f iodni que bjilló bbfida od oí cercado d<jl Cacique, on 2a cual, cea algúo 
e^iobilb 6 elovo furm6 mal tinaa lotmi, qne doolao: if Eo cite liño/ oetcoco 
tai\> oT T.íoeuciaiilo Gontalo JieaíAOs de Qa^uda la Semaca Sasta, ente aáo do 
nH qtUni«ot<^» tro)aTji7eclio(]¿38)>. Eita ptodr^, doepu^ na padre doetri- 
ooro da ette pueblo de Obia^ bioa peoo ouríoto, la quitó do doixdo la cojo ol 
toldado iaoada, j la piuo foi umbral da 1:100 E^Ieala que lO biio, donde eoo U^ 
&iDpoi ae TÍI30 ú qnubrar y perder. 

i.* Viendo el Boget£ ou^ tool co lo bgraLbaa ^ liasto qno iba doiido 



u\ 



nuT rxD«o eiuifiic 



(2.* «onciA 



ptn entretener ü k« auístfMt que so io Jo Mooroasen, pue* iban llcfcíadoaolo 
i&d« Ofula di», MUdO aiodo y aaoft»do i Iilz loa lakrtoB qu«cna(il>ría ccn los 
|3r««*utM y nooAAJVTOi qua ODvUbDp & ¿fttoa J« coavirtiú cil pu^ritroa c0li 
olroa machoa qno cunaba 4 inquietar, y a»Í no dajú 4 Ío* m]4;«tri>fl toncr at^D^t 
tútnpo BUkt> C4)& b qtiiftud qtitt euparsibaii j doioabau, ocnjúndoso I^ uto da 
é\t át aooh^ ]r do dlíf «n d»£kQiI«r«o <to Los bog^jtnoa, qu« no cctAbou <!c molc^ 
Utioa <Mi griU y otcdab; ao obttruita ^^ug vioin|iT4 lUvftbfto an lo o^bcjiT lia 
daíio do 1m iia6*ttvtf, con Joi mnlo* c) Cectquo Chía bompro qui» «fttv jlA;¡^, 
paiMiiodob Mtr Bcutaia n9 querer oontl«adaa cea quien coooeís &o potte 
tgiulaTmpodor,mioqii4orat3«nj.^Bgocit«,domA«q(iittiLuo^uc barbirú coaa^iú mv 
bu«cia Ift oeutón dsl Micueuiro ontra «I UogotÁ y h* «tptiolM, |uLra sxtkciaúftr 
U«pKtbTi*«q«aUnÍfl o^n M, por kib*nula «mirado «o «1 Itoiiu» q»« ¿ Al l6 
v«nfa d4 d^mcb^, y con *) furor d« loa oipaáol«t «iporftba fc#tfturarlof, coaao U 
«uoodi*}, pUM mu^no «I Bc^U qu« rebaba, volff.^ ¿«raunr co elBdco^ 
ChiA, coonolioj btUDO prtu««ii¿n, ««gÚQ in oaUua)1»r« ACtíj^OJí, qu« lu\rd 



CAPÍTÜl-0 X 

CoimxiMt: 1/ CcmlfsaaM&d&rUniun [lorqii^lffi Cocjqufadd poolilo Jo(:lblwn>- 
Ou^uB ^ Cbía— a,* dDodcEto qua >• lüu roUt mjtíotA f d Cbla puu míu »««• 



EN uuohsa partee do cvU KuloiUi aunguo Itatta ^orSp 00 do intoela 
JiciQO}] apuuUdo» á áeac 8«r ed CtclqiA^i de Bi>¿oU d i&ajot «cOm dfl 
cote Ikr» iib j ¿ quiaa obodcdODf aimqoo ttriiíio.^EQQitUrlA iiJAjur pwte do lo» 
pQobloe (lo olln, j t'd f o¿ Icnaidc j («nido por Siif i'cmo Príacíp* d^ clUif 4 lo, 
naOBCO de«pii£a (¿upo lot mijcti^, Coto Jíoíao, oc^lId U cuetumbrc qno Uniui, qao| 
00 bien coanún on iaáa» 1m Indian, no L> hercilabo hjj<», &¡ LÍjAi dÍ 9>bríoo1iijo 
do Wiaano* «bü foVrbio hijo d« Lcrmona del Cacique, pr^Tt^iio docfn» qtio con 
MO K oMgDnrio )ii ooaverrtcióii do U «uigro noble, quo crtro clloo fi^ UV- 
bi£a cvitcnadii, como en Ub dooL'U Nacíc&os dd mundo; pero oiuado do ette 
deeccbdfrncía for \'iafcmooiaA Ij^lUba quien bcrcdoba cj lícini?, tcofalÍMScí» 
«1 Cooi'incTantoi quo ifiuñerft, de «o&Klor bú7«doro de ctriu fihmJiia y pueblos 
quo lott •ayoi, y lo rccábian y admitiao Iob índico cerno fuc^do {«uto aoblo, 
•iu aioguoioootndicoíi^, por otdenírido ata au OLoIquo, í qai«a en vida y 
mtiuto I4 UAüa dQ gria rutanMióji y obfldUno'u. iíacedi^i pocsj d rcaú 41 



CAP. s) 



MOnClA^ l>CtA«COC»OcriStAflDSTIEAU F|UI£ 



U5 



tierodAr ctto Reino el Cacíctuo do Übl» do cnU manom! haj mu &mQÍi ei) ttto 
ptioU<» da CliCd <jU4 M llfunft <ie loe caniu, c|t;ta bt>7 dum 7 cu U mnjov dü Us 
quo h^y en AI, do lo cual tslou todo* lo» C«cí<]u«e dol puoblo á^ Jum l)orodtU' 
tío* ee«i el o^Oq qu4 boinoH dicho 10 uiía do hürod^ir, *3bita9 liíp do 1t4nlfca« 
4l íto, &i oierco tíoaipi> (jao *agan olloo cu^uUc, bat>rl mñi da eualrooU&iOO 
Uoe, elCociqttO tcai4 uti hcrmuio mciriDr, moiJ? ^ «Ilario y briooo, el eutl, 
ft&eícMdo «1« iiCH do !«> iituohu raujarcv qiLO toQÍii ou «u cata cu licrn>£kfio el 
0•l:^u^ vÍQvOroii tniÉ trua*, ^u« co ínr^a lüoaeoUr fxxnt, £»gikii ¡n gUorUi 
qfl4«I borniAoa ionio puef^U A aa> muJoMP, Á AOr podorota [Mkiuoka^iiArU, 
d« «{«««I CftoÍ^c»^oibi^DdoIo, BO iadígoA d« toattoro í^tiO íta 00 f|iiedú dI1ig44Gb 
•ÍD b<kc«T f«n bebería é lu nionoj y ctapoUrk, cjuo en ec^u b «jiio ouiiif hhnit 
ton otroeco dcLltoo eomo af^u^J, lin roparar «& que «ra eu hermaDo, puoa éj no 
bibbropnrado tOisipo^ on ngraviorU Un on U hnnrit púititie ont mncba b 
quo t<<tilAa pq^M «n «m« miuil^t la g^nto prínclpol de Oito« íudÍo«; oonodü *1 
mtmo Zuo iutentcado] bermauo 7 el «uidodoccaí qu«ntiduba parocogorle, jr 
^oaoogiía 1m «spiftD i^xto lo teati puBaco* ao ora potfblo eiceporw do ouo 
■jOfiOf, af tto 00 Víilii d« «m p[«fl, acorde do liooorlo m^f y púiier tl«rra aa nudlo, 
£a ovco Uetnpo ae le habCaa rabolado al Bogotá olgnnot pueble* de cd cOTOni»* 
oDSio «r«n fa« ili^l valld de Übirina, GtiaUvtCA y Guft«\a, ct>rt hn rtuo liftltU 
(1«lrftl do U covililVrn di* bu (Ierras á la ¡virto dal OrinrUf, Korai^Io o»in rvhfiU^JTi 
a) llogoU il Hi1lr nn pnrík^infl ni ooBtlgiiy jiiiC]Elr%c?]6ndft«»C0H pUfibW, y hobinndn 
oalido coa lu g«iL(fr [larn nloa iat«üte% y llegnilú ni Ta1t« do (íuftM^a, fueío üt 
•J^rciUi entd muc» y bHbhndua] Begotii^Ie átp giio «laut^uole truln 4 ten irle, 
uUotUní» «u liormtLii'j oí Cnclquo cb O^fa dl^forfa Ina ocodioJí <ji^ toofa coiitn £» 
yr ^iu io aJvviitiw do ampararlo d« fíij fnHo, rnt pogo do lo mt;cho qtie lo d«Hn- 
ba aerrir ea b qiir In cfuliünio omplcnr; já tenía nombro ni Unj^oU, do qniíifi 
«n cluuixo, y alendo tan cnnoQlda de tcdos un nobloiui do UonjcvaJmkiAlo d 
SD omjmro cou tumo güito, y McciAudo-B» Úe aaparauma d« bii^iio» huoosüa en U 
guerr*^ |ior lo» tut&L» bilon y dUpouctoaei que relí oel ¿1, Lúoloau Capi- 
tán general, «n d cual oGcía ]u^£o ccaooond oq mastranto tan ralicuto on IihIao 
Usocuíooiui q^ooe i>f fcdnnsn da gnanharu, ^uoaoQcb^do ror lu rnbleaca 
(jinpmcsi bibCa estada luioln cntúocdi aU3u m eonkíJnj dosaojio do «ico 
aaliiHüailLU »(U gallaidoa Wleoeo oeuiuoca i^uo ao piidte» mcuilrar qniéo 
«rt, oooKi h> oonocieroQ todon, cnocaígoa y amigo», pucí ú ftko llevaba co«i>* 
«¡di8 roobju oa tedoB aua becbua y fcdaloA du eua bruoi, y £ lut ene* 
jugcs ora hu tkjo del tído, Kigúii U fiLria y brfoa cotí que \q» acometía y ron" 
c% Don qnü hi<^go oomoniú A tonar buoiKM efacu^i U gticrr*, qvt^ando oa p<>- 
00 tiompo TuduGldoN loa fftioblo* alzadoi y robrdndoa h la OTTÍdnnbro y obi> 



IIG 



n4T PccQú nifft^ 



3.* Bl cualj aej«u>liJ y« pAcUiuOa IcTH (leni^ (lueiloa, llcgú ¿ lincer lo taila- 
no a1 óc Utvquo, doijdo oodqciuco i en fciraar d« mU de la nxTUartQ j •ñíaóoac 
C«rc|Li;o é «lln, ]|(tV> de d^jnr p*'r «d1ou«c» la fuern y hncariiO tnkor A au pue- 
blo y cAftu loftliu d« Uuo^u«tIi ^onil* ccinñJorando Ic ib» Aprtbmdo U «nffir- 
medftdjijue no t«nU ]i<rcd<rú foniMO y que Unj4 coocttidad do "^üaIaHo 
jr «sin i projidniío «rv A^n^l moco hornuiuo de) (Ucique d« CUJa ptra In oca« 
eíi>n pr»eut4 d« gaeriw «orno »e lubu mo^tind*» ea U-dací Ias pmkJaf U lArc- 
Gt6 oo babía oteo 6a au j^u«1fIo ^ corto ul on loe domA» quo lo coUboa Btijot<>« 
<9Uo t&iriaseti! vdJor qu« om tneiLC-itQr smo cfito niceo^ 5 iv-MhfOiixdo i vua 
««pítujas V goiit« Q^blct jpr9p'jDÍ¿ad<j)n« Ia ODrt«u'-ii iüíi la f^uorrA^j UfiK|ttTÍtit* 
«ift Ejuo todo4 toafo^v d«l taJot, brí^^*, oordora y füoraaa dol bormjvao del Cfteiquo 
d4 C^Ia j <jiiocomo todoi abifia un hobin <]uUa b b«riOuo, cc^no Itor», 
(Ur^ rvraoM, Mgtin nu Joyu^ dijo: gao no boLLabix olro Iaq i pro|K4Íio rjtio 
pudl«4« tupUr BU ftUMaoia ^u^quorUyA JjACOrddMtiTida pct kt nHivho t^no 
kpgniiabaU oaferiuodud, oomo aijiiol mcro, au Oapitiín U«&ftni], «u qitioo 
tambidm «o podía fiar la guorrtt, ^c^ocoxadn por su tnucbo valor corno «o tfibÍA; 
j oL tiobioroo dt I bctno poír au mncluí pruO^nciA cotqo M tmfAoipoHgnrin, 
cfín hf¡ aaaUa jLrv»«utea kftbda rat1«rlnr U poa cío Ic« pu^Uoia, TOKÍilIdodo al 
reboLio |djTn i:jtio ol pnol^od TJvft fi^guro; ^ naí dOblA lu«go b «vóiUba por 
•niMor «n «1 CACÍcugo y toJo ol s«ixfrii> do ú], 7 lea moudnbA ¿ Udot lo obfr< 
úocÍ»Mix y jarDBtn por l«), ¡mu om acjudUo «n gavlOj y le qno á todoi Itf ooik- 
VdDls. VI«ndo los prmdpAloa «or \cúú ft^joollo verdad y U volucUd d« »u 
Cachua «) la «Aiial i4TLlAn ratf^AcU Ia Mipi, jurAfon mi uom |wt eu Oc^nO^ 
y doaor. Ao^bW bi^it<:IÍA JunU y OoMojo doEitado^y^ poco lo tidn 
Cicl<¡il«, aI cdnl habí«DÍlo cEiFormdo y bccU^oICoci^uc naoro bMfototcc-ui 
iTa syiiDOfl y cun» «ijpvrnticIoroA qno ema qocmaHaa acgila «ib uaoi (da qi 
do>pii^N bnblaramai) ijuo¿¿ ol Caolqno en pa<:1l^0A potOBí'^n y ob»dooidodo 

5^ VtitnM yn CtotJiuor tnitj'j lu^go do ¡ircoogialr Ja goom <!« piotflcuddal 
do loft putiblofl (]uo lo quedAban, y ai ante* am bnonoa brfoa, aWia con i»yo- 
roa, pr»ri|no]it arilfH loa t«ül4 y j>e)e<tba pan pactfiCBr f!«Tiaa pan otro, ahotn 
paknbt pnm jrinikrTaH ^ota rI qiio e^ l>Ei?n oortr>cida diferetida; y tai on 
dlAfi aqiiwtb'i ol vnllny piii^blo:* doUbaf^iioy pAutailo poriIctrAo doUrardf* 
llon, vdviO á rmtArálaHde Guatoa y Goatarlta hanU CbcOdoU, qoo 
loo tifniuiioA doAu«tíorni3 por nquclU parto pam qiio lo rocobocjOTAc por 
■eüor. Doode doniie lomú la ruclta pun Suoiirmy N<^Tnocj^Q y dttido aníAj 
GOroido y can f narte Jo Cajloiii p&rA tonar el comino dorccbo ¿ fu rum 
corto Rogntft () MoeqTiaU. \TÍpntnL9 f^Uacoaai pasabocr co bu íoeiIa lodaí oí 
Caciquo dp Chia, in h^rmnco, por Ter iiin poderoío y hecbo >ti cobran y 
d quila ¿1 baba Uaído pvncguido y Un A ualafl qae le bAbio obl^gAdo t di 



«) 



v<mctKM i>M tu ooK4c:ni« u niiuu ntuz 



U7 



vu Uem, y tom&Dt¿b4la n<cm tonunu et ver qttc yu nu Leruiuuu LnVk 
|i«=íCúa(]i> toJ'A loa Onciíjiioa retívlh^on i In uoruuv, eau quiea ifl j^i^nla ftliir- 
*o pan doÍQUiltlT* de AQ irn, y Aim o£endoTle, al no qulaíesv vetiEr A bucuu. 
Vlcitdjt \tQn, cozená-í* toÜos Iok oaniIuoaAsu deten» a& In &t»rU vangniua 
(|tie ea mIiÍa meta ji tora&r tu liMimiio, Inilií 1I0 «paoí^Ti&r aaiob enojofi coo 
nulift| ^ cunero po<1b or>D fuénoi, por esr tan dqiIguiL!»! )ai «ujai coo Tü 
rlcí nn !]<?rTninr>, y tuJ f.riuiido el oa») con >li madre y nna fa^rmana euyi, lee 
(lió A^gTirut mnttsv^ MmwAlinii y oro jMrS <[a» la lUvnran de pi-ea6aie y fui- 
rnc A LnterEb ¿9 unlitadua, j que co olviduen cociti poeadAfl, y ^ao pnos DíeM 
le lubfa ijailo rflti buena «tierte, qiie no «m de noblo* refrofcur panionOB, cuan* 
""do te veleu iron pojar ile veiLgiLi-lAij }' que pn» omn hcrraenoii, <irn bim cono' 
cíonuí tvvl.-^ U amantad r]u« «e linofjín, pnoA éite vorln fnrU p«ra «ti ra«/L^r fíon- 
iwrmcicc Al fln i?an Ion pr'^^nAniAn rjtir In d^prnn, j miUb j< dtr;iii rironDA f¡i>e 
Ib Mtfeercm doclr 1a mniro y ^n hnrmfinH, A qnUn d qur^rfi tnticbo, ao redujo 
á enaiBütd foii «1 Lcrirumo, 7 d[d liceiicÍA que fiae^ade CTiln A Cajicá, qae 
hi^ imrv legua 7 ]« \je»e, oomo lo bixci, y ImtJiTiJo Amlot deloriie U inedre y 
tienaanad* MeiiUr he »inÍ8Udw, aacú de roudiclóa el bo^U,qiidpu»Ryn Al le 
iTAbkdo Hiaolor, 111 lobrino qiLO liAbfii doier nqnol 4]ita [tiriofo mi htmunjA 
«loo esUba cnloncm preñadu; y nplioutdu el Chit qvín aquel qut bubk do 
parir iit bcrmum er» tío tiorcJoroy qu9 no podÍA nerlo aujo; dudjEH y WinfKlae 
Algmifit refoneeque liÍEOHobr^ o*to, 4» detofoiinü que liereilanü piímcro á 
Oblad qac pAfíate le hvnnine, y (¿He muerto el Bogotí, dcjiue el Oincazgo 
¿a Cbln y btrodnae el do Bogotá: lo ouid pareciendo bíeo ft eeinmbos y á Ida 
pnccipalMdel Keíne, ae Qtt4bl«cid l«y de oato, U otul ec hAgntrdado haAU 
hoj^, «joe eúto M ^uebrnntA «n el Ctoi^ae BogotA qnebsllAToa losdapt* 
fiolta porbnberternimdo vbtenininE>nt«oii el cAclcAigr, y iiipoque «« (Jguló, 
oono de«|Ki¿i dlresiDft UrgAintiuti;. 



ti 



U9 



nlY PIDRO flU^ 

CAPÍTULO XI 



().*K071CU 



CoiimcDo: I* n»ooamiaUd«l üuLqiu Sub* can lo» naiOiOf, lüpttttnlo j vnwn 
Infigo, ijtt» fuft el primer oríntluM^l Tíooto Iteiao— fc' Bilflndd TacModo Sab* 
púa t>l do B»gQti, dooJc H ftpcuiiUron por hMItiIa huido 7 uis cbmi d«ocvpndii« 
^»." Lt rapín por íjuí hujo el Btíjrati J* iw riet lur fepufiuln*, i|UO fo* na ^neUo 
ifU lo babb dcültmlo oí JoqtuPopÚD^.* Kq naolitiOD, & lo mico* ftl dMOübltrto, 
lo* ftoIdjvlA* liWlo lo qao pudknfi oiundo «atrum i Bogotá. 

DirrCvOSE ol OoDOrnl QtíOBadA mAsdo Io<¡QOhalilA faocMtdrcn ti 
ptoblo do Obíti, por vor sí pOtJifl ahUh quo llogMiiii á Jai miiao« oon 
el Bos^l^i EiAccT qao fl« aMiiUx3n pacoc y amútadoc, qiio fué oi modo quo ai«m- 
pro pnt«tidió, por Mr ti miU scj^rc para la concioada 7 el m^ti ooDU&teto 
pora loe pocOAMpañolc» quo eran ntctidoa entro UataA íamonHidadAí d« ii^4Í0«, 
y Ati coa lo* ^tuü lo v«at&n do pai, que uo fueron poacB, miootru wttivo on 
ftl putbio do día, }fl tnvii^ inaobftH v«ca & douir al BogoU, por nodo do fOqoo- 
ñmioato, qtio d^jandd Ip« «,mOM y acomctimioatoi qno bioio, \inioao d su hinit- 
iftd, puoa a? prot«tidía otn cosa do Úl iÍdo ¿jtta, 7 dúrlo iQnUiidM ootiLt t(>- 
oKOUa al bÍon«*tar de m jOma y de etm vrkEatlos, j á conocer al tíoy do Efpaüfl, 
OQf^ vnnalJo ¿[ crit, j «n unj^o ncmbrt voafa ú otrccorldAu amulad i poro «1 
MrbckT^i li todu4>UiA coms duba bueonfl res|iQ«ttu f p&latnuj ikoompao&doa 
do maloj obraa, puoe no oMnba do oocbo ni do dio da ii:iquiot4r á loa nu^itroa 
coa ¿aaU q,U4 iba onTmndo á tropAí, ún cesar; «aaquo cioudÍ4& loa indio» «a 
ilo)oiUd & U dofcABa do >i]« tíorrofl, poc iw torioB bien afoplc p9r eor nuQbft 
ta eoicibía j alúvtt^ coct ^no tram dcaftbridoi ú todo» loj Gacíquet, toa «vje- 
tofl, j á loo ti^imU Udiotí ooxnuaeB, qvt no f ué do pooo 00Qaidi;r4CÍ0n pora qiio 
loa oaoiqu«e do tou^anu ^irmae «a lu dofoiíAA pnr* conUfl loa iiTtifttroa : ^uo bIa 
dudftfuc twlodi«po»icióa do Dio», que t4&t> ja diapasítu i cvtUEOctoft parn 
qtu r«CLbtw«D el KvtDgoU{> eia oontradiooiúa, quo Cueoa do íaportaaoia, como 
Bo ooliii Je V9r ú\i luego en Lu pnimictna de U oriutinndad do bu gestos d« 
utoBoinoqc4£J¡caqaboaodi«Muon «I Cacique dol pnoblo do Sabo, el onikl c«- 
Uba poUftdo doad& le nM ho^, l^u« «h «o una lotaa poi^ucSa que osU cq medio 
du <iBl« Tfille do Bogotá : 7 enLiondo de lo4 «apanden y quo habino ja Uc^^odo 
i Cbm, legua y inedia de aii pueblo, tomando mtty buoaa c*EtÍdeid do ero, ca- 
aAnkldaa y muy dooa UIor de olgodú», eo vino al U^ucnl j dándolo aquel pre- 
iftQtOi quo fd£ do muoko preoio, anütó pnc«a con Ol toa mocima y legnrtf, qjOt 
Jojniatne quebró ü en <TQaDlovii^íiS,R¡iiu4«úbJ¡(üc(, por habérselo ¿Idcjadoxoa^- 
dtdo & b boro do Bu diobüno muerte, bion Ea«tcDodi<ia do oitc título por lo quo lo 
RiDodií ¡ puBB TolvUadoIo el GeaeraJ i c&rÍAr é Bu pueblo dcBfKic^ do babor (<- 
■ido coatí boandoB re»p«tc^ eortesho y agrad«címietitoa,y caupIúaloBlca, j dd* 



OkTéXO 



VOnCUS MUSCOXQLIlTJLtbtTllUX rOSMR 



UB 



f ftpftr9JA&d(^u lo moJoT qut pudo y ctru> ¡>«rA qno cuplctcn todo», 7 hacleiiilo 
BmcbAA pcftYOocioMa de comliaH, oBtuvu iguArdindo con mncbo guet», que 
puteo ftiJTÍntln lo bíoa i^iic lo lubEi do au ceder U pagn del )jo«ped«jV, qno 
UtgMQ los tvp&üoles con BU QcQcml, lüL caal viendo qa^ dj> «o r^fígoclabii ni 
u t atit* udft o^Q «1 Dcjf^U da be pacva iiub «tí prctci^dlotr, >c mIíú do Chía 
otro dCft despulí dvl dütalui^'o do Ouüaín^uilc», dejando oí CliU en buona ■mli' 
Udt tomiikd-j la tucIEa d«l puoilu du Sub», ^ dvuJí? fui^ rocibíJu él y los iiuyga 
del G«Oaqiio y sus TOsBllno con deixio«tradonas d« gualo^ y ooü mucho «po- 
BUUdioa j rcgnlodOB mi rlu oütu^^ doodo ciluvlcmn oclio dfoj, «ijikjqo ^a Iban 
coa dw^oA do Hcjftr d vor to ncn al BcigoLü, do í{\ie ¿I procun^ ^lurdAr^e, j>ue' 
tiiagV09 da \» uvthlxm pudo deoír t|ui! tul la tvofn- Jotrando Uw «ipoñol» on 
el pueblo doSubii» oouietuií i AprolLrl« ueiji puícnocdud «1 CiloÚ|uv, do que murió, 
lo ouftl viKo |;ior bt padrai aauírdotve, y cuín on pv%ro w ibü poDÍvndo de mxi 
TÍdo, coxncaou^^n i cotoqulzorlo y dnrlo A c»t^^ader qué oau* em ImpiUmo y tu 
bioovoqiK dotft «oüufftQy todii« lus doíD^ voflAA part«u«clentft4 d lj ()Q0 Labfa 
da omt poro Rolvor BU nlmn, boiml ndiniíía el Ciciritie cotí nwicLu aTvgriAj j 
OOP lo míuEu dijo 4^110 Iq dicjian ol .SadIa nj^piinmo, y hÍcíoiinn mii 4^1 Indo le 
c^iic fuero uioüovkr iioro su ttalvaciúii, oomo lo bidcnm luti ¡lodrto oíicer- 
dfHc», jr lubtcadoto ljipti»do. de aIIÍ ¿ poco inunúj con conñftnKo do Uy- 
doodoqne lubb lia lU alma i gOfor lio Dlc3. El cual li^jo ú loví oApiLHoUit 
Ua á tieapo como fué mcoeitor pn» quo pu»íoita loa módica pcoosarloi i 
Itt alraicaúa do nqud indio ^ el oliaI f o¿ «I primer criatíODO da e*>lM del Nuoro 
B*tao j Ua piCmicIaa que e^o ti«rn y lot trabajoa de loa MpRultiji filiaron ¿ 
DIm, CMa de tan gran fcaportaacio, qoa cuaiidd por iwla T(l aalvnclón do oqiifh 
tu kln», HiTbi«riQ pu«do loa oipiaoloa loa trabijos dfl rAinlnn, y otros vui-boi 
focnn bi«Q OTa|>1oadot. 

2-^ Al Ao do lü% ocbo dina fjtia oatuvioron en Soba^ quo fot^ doiiuuimdo tar- 
dasin, paoa oa ella eftiifo el ffillj^ro d« ni^lubor & loa monoa al Bogotú, Hnti«T<w 
pin ir i iti pooblo, doodo cuando aalíoroa da Aba aiift «e«aUba fundadotti «n 
veno oon/ionza, <luo pot tomor layó no a« tiabin dr> afrevcr^Ilv^rHSuapaTnctat: 
lo enal perdió cuAndo tapo do tm tipína qu« ja cAtubaboo toh «iptiü^ka der«< 
obo i aa piublo, y que d^oJo oí d^ Suba ¿ ifl nd Imbía dónde det«TkOrf«K¿i qu« 
M «I río dol vallo, qn4 voaU It«Qo por babor tomndo ya lauchA agua do la qq4 
liaría, c^n la ontf«dA d« na laTleruo, do doa qao hay, qna comlonaa «d la man- 
guau do Mano do toda esta tiorrft frDi y dará baata lodo «1 moa dn ^Uyo ¡ y 
ol otro Qomiciian d^fr-Jo al primero do Oolabra Luto ¿ItíXDoi do Dioiernbro, Al 
fin Tuto al bogoU que ibo do vbras U ido do loa OApafioloi i tu.^ oitaai y corto, 
y ^xm na kvbfA qaohdo dor corto i Ua cosoa do au omͫtad| y quo yo no bibU 



lao 



rBAT PDBO nac^ 



d'ironciA 



oUo remato para libritoc da liu molcAtiAii qao le poOiaa nioe^Ot, sino qug ^- 
lOYflrúi KH que b* cBpoñolw no lo viíjfin U car*, dtrUnniaú potior coq hoJdA 
en cobro et pctaoos, mojerca J hadpiida, y YÍ«ndo tjiio i>nk poco «i tiempo p^n 
hrioor tito» do«I« qii» loB oppniSol^ eolinrcu d«] pucUt> da Suba, huta Hogar ftl 
BUjo, p^t DO Acr mAi qoo tros lógaos p«quc5aii Itut qiio iuy d« qíio 1 otrt>, üOor- 
4& ¿ft^r iDoa tíompa, ODvÍAcdo niviclia cnntídud da iodioi coi) «us nrroAa «1 pAio 
dol río para bacorlw TQiiÍ»t«nGÍrt «& ^1 ouaoU pudÍMOD, y qu« «i no f aoMQ ^t>- 
di>ro«o» pora impedirlo d pato, al mOoOB los d^UTÍasan todo ol tiompo qu9 
pudioflOD, JA&doJo GOD ctMc h ti pnni Uuir ^ pon4r«« <¡n wUo oon todo lo iná« 
¡mpcTlaxiu do ea cnHi, coia^ sucedió; pufinIJ«0:{Uido bs ntjcBtroit á btMap«M 
«! dol río, uo fué tan Xftdl su posaja coroo pctMiroo, por hallarlo muy oraaUo, 
7 & U olm bp&dn gran turna do ÍQ1JÍO0, que Ion bncinu la r«i¡t1«ncÍM qito podffla, 
qu« auDqtie lii]y«ao ol JSogoU do mu ¡jucVIo» no airvi¿ d« iaip«ilir «rt p&eo, kirvi^ 
(]« lo qiio ÍAd bntiauto parn quo juntiodoM nqiiolln Urdaiua cun la prüa qa* 
toniQ ol B^t& OH nxiidanúr tuTlaco <AMtd ol OMondorio, do ro&Dam quo paona- 
^o)<jíi iiüMraiel vío,y llogaadoán piubloy iipov«ttos, yaluBbnlJaroD V4«ie«, 
dondo ao pudieron bisa 4 tan audhoB apouoaUi' todc», qu« por oeo d^bió do ína 
bI BogotA, per doJHdo bui oftirtí n>ale« d^ocupndaír pura qtio e«tUTÍci'aa «n tllu 
b^en fio«mnr1fido8, por su miioha capftoldad qa« )a t^nfftn, y fabrieadie oon t4aU 
auatoaaidftiit A 411 modo y qito d«Jnb«n cnuy aiTÚa tos do !ot otroi Gpclqiuw, i]i)« 
hamoa dícbn oúmo OTHn^ nuu9tio toda» d« pnJA y Ion Uoaxoa d« Itt pAi^dud* 
«afiia ontroiojidAA con bu»na y agradftbio vittn, por de fo^ra y d* ^«utro» á] fin 
como caui d4 ba i&^pn do uift ticrr*. 

S.i' Id príncjpn) nu¿n por qu^ ho g(tíirdaba tanto ol Bogotú de tiO TOr 
ni qa» lo vior^u tos csqiiiiloloa, ora por rm tuaüo qtio lo habla dodorodo 
un ftiDo«o joqu< dol vallo y pccbb de Ubaquo^ dícbo Popúa, on qu* lifroQO>- 
ÚoAiíbabia da bañar «Q lumDgro, por la mvorto quo lo babiau do dar uso* 
Vttn^fetot qtio habfaa do ontmr on kus Üoinuí, do quo da^puija tmUríaaos Uv' 
|o, ocanSo In historia tmlo do U ooaTtiriiín de oito Podoti. 

d.'' SancbadOB, pQcs, jolpoücldadovoa losprino^leoppúewtoft d«t Bo-- 
gcCir y or^ otros da loa prinolpnloa i&dioiy fot'ro mny buano el nuMlwo do Oro, 
cMuiiraldaH y Uht do algodOQ, »Í ao Uniiorsa qnubADiac ís\ oritsa qao el Gaa^ 
ni babta dado de no tomar nada, porquo hobfa ahorcado ¿ Juan Qordo on SnoS' 
CA¡ porqt» s^Q^Tic babi'aa baldo les mútt do loo indioJt del puoblg, i ejemplo 4^ 
MU Cocíqiw,y por aoompafiorlo, oon todo Bo habüintoaido liampo para ponerlo oa 
cobro todi> o! oro y mOB&jo di «un onjiiu 7 lemplojij decido no toafu poío dd lo 
1100 j de lo oEro, porogt]ard^i»«ta todo ol míodo do no caer oti U pona da U 
ordennnRO, ¡tTinqoe yt inrormadúa do taúa aboao bo m^aetier de la qtie teo^O 
pim creer qco do «iLtre cianto y a^acnta aoldiidef^ dODd« lubria eomdkiODCi d* 



CAF, XII) 



Díaninif j>% LáM oMBiQCtfrAa db nsinu nave 



Ul 



U>iIa Won y qiM ktbfftn fmmñt^ UntM tnbigo« oon ««peraiuAft d© UUor 1^ <itit 
alU títahío «nUo nwttn*; i^nn nlt^no hu1»í«€«]|av^o mU U codicit ddorA,^'ia 
rptfirdiL4la«I t«fnnr dak In^ y nitf fttcvnpTti b« Uoido qut (ué muy gviiTid«ol 
t<i«ro qu* w iicnrcn d« Int tnmfiloi i3« los ídolo*, donde habí* cniíuhw, y macb* 
riquoMtn frllof. Bioii <ji]c no bQii«ftifiiT^CA tnn al (1«fi!uM«rlo, oriinaO lo hUkO' 
Tña, fJ oo tantarán «t outígn. 



CAPÍTULO xn 



COVTKx;iH>; I,* Ko but&rga Im (IIli^udM gao bloJenm Iw Mpafloica pan «MTd* 

«ono 4eiMbain—3>" Aooracton IcM bojfota»al puott^dondi cnbbboD ruch»dc«10i 
QcKttiiIa U>pftv»cOD«t Bopoti T de Itle i bQK«c púa mas eos CL 



E 



ÍN tod««1 licmpg quo «duvo «1 GdtonlooiiKiuiioJd^jA ea el puv 
blu do BoguU, quu íui^ liMtú i:«rca do h rUacaa do BAjifritLi Saulo, 
bo psdif ja4tf«Ar dófido «o li«!>U ftrf^oudidu ol Doi^ctil coik toda sa cnw y ni^'flic», 
o^ta lar tauUi liu quo tenia, qu4 bu/ quien AÜrmo hftbirr «ido ir««cieDUp, y mi 
ow admiro ei fu«roa UnUv, puch caU ocvrló» do los bdio», ccm^ qUm maobu 
ilol aoitdc* ban tenido poc lc> Cducr u^ábn Ut que codn uoo pudi««c miatentat, de 
donde I«* Tcnm ser lauto ul numciit^dc gente c^\jio ee bftlld eu vit^k» tlcrru jr 
uiíaiíDiu á \m qUD tuvo el Kvy 3jilouiún, t:uuiu uot lu dk« «3torcCi' IHiro do Loe 
r^jt*t cajifUito ll| «o qne^i «alo uiímtsro do Bogotii bien atril, puca faeroa mil 
ludaSalomúii, ^ladvetas cutí nombre de reínn*,; ti^cieataa de oonü^iláiMB, 
con qua cr«a tgda AdmirAcit'rii euand^> bayi^n inicio trcicicutdít ta« del BogMA, del* 
cual iiuu«rÍA IntnrA aún largo la liÍAlorin en otra ocui^a, y i qulan Je |>sré<a4Cé 
Mrmtcba^, qiiU^le In* qne la ]iaroc1ru%^ dc-je^e baque ví«iol« l^oaUbec^ pero 

ña ta oi(a boldn Lodua Inn puso qd La) oobru, quo a! » vIlAe u¡ é au uro y taU' 

'liiirioe aolSepiido co^T raiitíc, pnr npretaduB dilj^iicütK i[uo s« lilcUrofiCiMi 

loe índioei Iv»ciink-H4iiiuquu loHttibfc anE» lO dejftran quoiiiar que declrb, 

como suoaiIíiS a iin itidin vl^jv^ k U Vuidia que dft Mgnada rez voMero:^ allí 

^loeeepinolM, que te ¿^¡6 tnhUr 4 tonnonrpoa primero que daeuubri; dúnde 

ibtt. 
2.* VíAnLlciia ]iih loldadoe delnudodoa de las cepertlUaa qDC Ut^iAn do lle- 
nar bien laa vnantH cu lost grueso* tevoroa que^publícaba H fama d«l Dogotá, y 
(JIM »a lea ll^oftba Ini veoCos de tfi a&tojo, lo que eu ocaoiouce ec loe pegaba de 



X» 



n4T rcDic mioír 



(2,* !«OTI€U 



pillAjee^ quo no «m poc^i «ndbbftn dwg&imdoe do pnrmanKor en li üúm, p^ 
rooléndoloB «ólo pamba 3a bondad do ctnu proTÍnoinB on >«r l-^qu, fijrttlo* y 
obun^ftEiUfi d« oomídn pnrn paitar ta vida buiDMiiii, fecamodadaí para toila muto 
d« ^nndcR i^uo sa traJDicn da Rtpaürtt p>T tüv tan cxt«i]did«a 7 ll^nts todo ti 
aRo do h^rvAloM ; T^cro qnolo fnltábftii lot ivorTÍo* j alma qiio bihIchIA todo 
«ato j ha rcf úblícrtAi qu« ca «I oro y h pIíktB, y »u la oonsidoraboA pcx ontoucCA, 
flJn «tto, como un oacfpo riÍD «Jnuy YQDar, £íd vangfO 7 quo al ftlgÚD ore» m 
liallflba, «n todo traído de ntrna proviJioiiu i to^ trftt«s <\\ie Uuitta con óatiui por la 
mi y mikotiui, qiio «o htoíon on qUa, t^^ruo «d ri^lidnd era a^r; crcofan tiioa doB- 
cubrimiontcp, Tiniúndolc» ^ la modi^rm üqnoUna noticLRíi r|Da j^i^co Uompo anttt 
c^uo valtOTnQ do áuitft MaiIa batían bajado dol Pirúj da in grODodai do oro j 
phU qac Hc iba<«ida<lüi «loBQubi-ícndor ooa qtio «c alborotaban ioeoonz^oea 
tnt^Ei cn^doa, & «cguir «itn» riqu^sag y paroovrloe poquedad lo quo no Ilogabft i 
o>ta ftima» 7 Tiendo que «mn hombroi todoA p*ra parecer oeiii^uUUr 7 lucir 
doa^O quiera^ Xfoiarifo por dopgrodadoa «n bAl»rl«« cabido Aqtiallii Btk«n« que 
■egÚD voún h erup p&r no LHlIano ya hechoa unoa rcidaM, 7 coctmIíJo «a oro 
■nbm ciuiQtii) ponfin Inn mannii ; nt^baqtteN prcpiua d^l coTOZÚn harntuo, de i|ilt 
no ■nuarii mteitnu qud ef ct»]ú no lo aiAre con la vistan án Ia pTtmcrfl oaitM 
del oro7 de Io^ab Ins coass, 

3^ VJ«Tido el BognrA 7 buk (ndioa oiiAn dfl viento toimüían loa nu^Ktrna Im 
oiliJa a-1 #1 pueblo, inteoUron aleJArton ¿e^l valuándote do Isa fueraadAiilA 
bMKO« 7 «rinaft, 7 t«f dieron en veoír (le noclie 7 df* Ira, & todan lic^raH, ela J«r 
iius de lepcRO K gráudei trofOA «nviaJ^s ]ior «1 Bogotif, que wq dardos doode 
fnfirA, AÍn nwr vimír 1 loa iHAnoH cnn lo< wMailoa. Iop Inq-a¡«tobAli d« manera quft 
va loñlnn c1**nn¡diirut im pUTiTA,Mn Unfít im lita n^jas Ihji armna, yunitlladtu 1r>s 
oibalEnn, irini^iie {^toi omn de poeo cfec:tL>, por nnr machuí Ion puntnncia 7 ceijA- 
^ohm tremnlulf^ que bay A la redondn do aquel lilío donde bs indina no netlfl« 
bufendo do eltos ; ñ bíeii aígunoB pnredi^ndolM »r[an ihik pE^t taüs vdocm que 
tc4de lOi DabnlluH, quejan wAn vuterae Jo alloA l|(iq do ludÉiiegw; 7 ttli^cdiC^ 
loi mi tu AtruvimleiLCo, lo pHgHbnc con U vida en ti«rm >«oa, ntropelladoa d« 
eaballnfl 7 lanraa, de }.\ quo bd lifarnlun fiik Ina pnntuu^ ñtj dnnde voIvUd A 
unltr «Ir mif.YO tcH qiiíi ft^ giinrAofan en ellna» 7 non maynrea vnlvün ti itU}»- 
mifltito do In TiiiL-«irc«i, nrrnjntidu k vo&^k Iuí AirdoN, eni^oijJidnB bin pualas dou 
intantond» abrafinr ks jvgi^ait cuMftHj lo cuaI moi^ieríu á no roj>anirIo ]a dili^n* 
eU da lofl tuldadoc. Una noche, pnrcolfiíido A los ÍDd:Q», dcapti^ que dloroa «a 
«ITn buena Imca da quemar 1^4 ci^hOH, (irdcnnron que ni primer Diinrto de U 
rooUo vfniMa im Fft?niidf<^n de mncba g^t^ de gtmrra j atvimeil^Mi at pueblo, 
haeinndo orflni coa los trompetas 7 al^oinna da vnovt, para quR á elbu aon^^ 
•a bi aaMadoi á doUcdarac, 7 qua por otra pana, A \m etpaldu rlklsM oUo^ 



cAr. til) 



VI}Tiai4 Dt Ul> COKQTltTA» TI 7IIUA flUlE 



líS 



enuaibúii, mmy i k aoi^ j t^ KonMfc nt pii«bto, pan «ti ttllon^o loa oip*. 
ñolca i b rMÍflleDciih <Jel t*ouftdr¿n ivAbUm, «ntrfiW «1 A«or«u> y p«gu« fa«go i 
Ui GttM lili ¿ajW uua, tío au«rto que iia put1Í«ni)n Inii im^jitmA nciiiír A U il«. 
CouM do «nbttt prto, f[ie»e rancho «! dajlo qua rcdbioMn. La traxft cotrA 
DuU »Í (QTl«ran ¿nimo jmrft «p^iíiIh; paro comci Ioh pcibr» indioA, d«mils do ur 
ilmídüi f ^e poco bdo j fuerza*, habfaQ cobrado temor d Job de loi carpoBcli», 
f oonocído fluác poce en lu valer pni'ci rn» «I ñt^ Ion aoM&doSp tiiuquc )l#g^ m 
nArevioiiinitu a potivr jitrr ehia slis luieulaii, no lo tnrl^ron fant lle^r al 6a 
oau el lit^i^T pDrqu« aimf^un vmisrvu ürj uocbe j likioran tm (tautociractún pú* 
1ttl]o»if« Accmctímtcntifj d eu/n d^fnn» ncudieron parle do loa üUi^KtroH f lo* 
fjtM taaUu cii secreto [icgii^roii fijp^i» oq boon tiempo en n!gunn ouns Jcl pue- 
blo, ooD qae lo olboroUton Unlt?, no Marón t^toa iComeUv oci[i Icim irmaij cdd 
qn« no dejfttvi) d« W«r Irueucrd afc^cKo, entro In i^mifniífitn d«) Inimo y )!i\ni>«, 
«enilu e^luí itiucliox j lo» t^ípuüulea ptii^Ji» pur Mr Ip^í tnái loa qu« bnblnn ntlido 
á U reautc&cib Jel oír? eActiadrón públtüt), iduo que oa viendo Ardftr Ifia nu^ji, 
dlaroia ea hclr oprÍMf pensando rnora toda f^apniía ¡ oobra le «nal víilo por lea 
.ipnrnjrii, i1 r|nimim ni ilnjC iTn ¡inrrr nii rnnfnnfi'n et becLo, lo luviarcnfcr 
'l#«ii parlldo, pnoaoon UbuMa da lúa ijLÚloa il/jIo ]i« i^ufldnbu Ift dt» la peTa 
OOn vn onMnt^o qnn era d fnego, el ciutl hfci«n mAfi datJo ni In (Ifljnran tomar 
naáafcKmcaa, tanínnda bsajIdarlDi em^liHidiii Uiiimyuon dofcndrriui <}a Ira ínák* 
y td <¡otnct no vler&n niuij^uuui entro Ion lubíca qtio ardian, 16I0 vo oan¡riknn on 
ncor les oabftlfut 7 bato qua teuiuD «n ellun y en Im ceraaunv ^"^ «tjibíiti en 
«1 roicteo p«l¡grOf Gau <juo no U liubo pm valIa. jicdSeudo ner muclio, m 1a co 
bttidU da loM agrCKore» diera lügAi i proseguir »(l> fuiautoa con nlguniia Lrfoo. 
4,* IjM qu# (eolk «I tüc^iioral Queuid» oooi crocído)! d(iMM:s dn «vitar In gu^ 
rrftj qa« no iniirIcDn UnU nntiltnd da indio* como tú vimlan mAtícndo por 
\mm pv^Ui do Ijia lan^nn y Cfl^iadoE, oon la» guo/nbanuí f¡n« (\t> ordínnrío rbibac, 
■i «cfaobA do T«t en el cuiúnúti' que ¡loiib dn enviar & ilccíral Bo^'iitÁ ram kI- 
¡igUDOt tndloi unlgoi f[UO vonUn da ntrai pnrti^i A ver la gente nuovn^ lo tancbo 
N|Qa •* dcMAba h piks / ni aroUlüd j <]u« lu pírtuidítaní qiio dajara hjtAnnv 
l&l^obtudaa qno tonta^do quo do podía gnnar oadn, rinitiío i vano con ú\ 
pAfn (raUrdo ta pnx j omUUd quo doaaaba alentar entra nmboa: ¿todo loouol 
ol Bogoti, llevado do in oondíeíiSn altiva, jnSo Lft conííanva vatiik qiH tmia c?i 
Lft veltítvd do ana aUa^tns y vnn.W'M, respondía deiptdienito lia Tnittin*jtr<m cMl 
[:«libra& ordtnadaj, da maner* qua ni ^1 f>erdieae «1 puTilo d« loa ini^ctot que ti- 
BÍad«ecbat da la ti«nft ]ca Mp^noUn, ni allon ont«ndi^ni>n no qnerfn darlea k 
paa¡ auQíitio con «ato aiampro ibacditinuOinda la gti«rr!i,«niñniindo con earopoi 
de neAoreB onUDdítUjatitoa d» loa ntuiatrocí qn^ el auyo, i^e »> bebían d« iidvtr* 
tir BUU a los EoaUi cbroa que á Iaa boonaa pokbnu, por lo cual «1 Genaral, ec- 



194 



ruv miRO siiutit 



(SL« }cimaA 



fodudo, ac«n3j Ja trie A buscur poi uixa úlegtiB ruin» ipio baUk («iildo, como 
em MÍ Oe que {^flUibaiaii uua coñi do r i.-i:r«<:¡ijri ^no^knla ¿ OtWitro W^ju* d« 
aqual pu^Wt^a «a iEmta mJtH onlUnM t^»* frü, qu«OQ nu lengiutM llamii T^ 
DAgtMAa y ftlirjr» U IlantAmosTeiin» ;r oDtQnco:i lo punicrou Ita «Ppofigks la Ofttft 
4él moJiU, dfJiiilfr Ida IxiguLnort cnoí^ans Uman am taQoB y eiitroL«uiniuuW> 
ftlguniu tí«m|i(ii áal nñn, e£\n toda nu i:nn y uiuj«:-««. 



CAPÍTULO XIII 



aunque en T&no aprtiid«nftljíiina> «oldMloe U lcii|ru»ab:tcbA— £ri* Cano i^afl Micod« 
ffauhnKo— 3/ Dvtcrmíaftfl Oca^Enl Lm^t AlffuiAiiaDlidMij Wmb oaoMJo coo loa 

PAÜA poDCT Qti efecto el Oeaerol tat^s dcccos que Uuía de bcWBr y 
hEkLlnr al Bog^U, caoogiS aTgiujoe íodbsdo 'juitin Labia t>«nD<lo et 
roalro ^jue Ift guiñeen ea donde tto deeh <i<ie t^UibA recordó, y can ellco y al- 
gMDcQ ¡toldados onmiaú Ina v«TlÍDnt» d« tíerm calíeoto & ta pvte (tel »iin«t9» 
quo M li> qiio 11 Atoara 09 aWm Tqua, tíetm ¿spotn j pi>r Ia moyor parto reoa- 
totlCM, j jen^o con lo« finÍAs, cerno fu«Ma raialloadd Df:f[úU j temiesen d 
eoAtigd que lea pod^a vcoir do d«eeubrÍrto, ya porque oin ñn Onoiqu, jb p^rquo 
ni« dÍoRO«,ac«úa dftoínni l«»bftblnn do m&lAT pur U maldoJ, no doatrorluí ¿ LUrar 
fc to«nu£«ttoe¿haaAd«1BegcU,jp<JT eumpllr con eltc^a jlÍb»r40dcl«utíjEO 
qcio Umbífa por Aqu^Hn ao «e lc« oxcuiubA di»|?u^a do b«bcrloa llevado («c Oft- 
miao* í&acceiible» d« brcilaa y monlAfin:', llegaban i blgunan «mu yfrmoA ^ qW) 
ncnCcui cunndo mucbo «Igún O&cIqQc ordíiLtTip, j diciendo que cotti^dí^ik ostft- 
'WbIUoI Bogotl, y quentiaablaQ otrn cou mij«, tTAffln canKido« y apont*- 
4oi & Xof, nu^itr^, MÍn billnr rnatro de b qud boAoabaii, y babi¿udu1e« sucedido 
más do dop Tccoj con nuoiu HftlideA que bíeicroit & Otto, vUron era pt^r dciuifl 
prooorer bnlUtb por cnuincevty n^ lodcjaitiu de buaOftftiiunqi^e i'\ du duj«b» do 
ícquletArloA ccn aruua<cmo bnaio dlli ; pera riendo Iti poooqueie aprovooha- 
b4D]>afftque d(^j»ea tm ¡luobb y Uerroi!, díó cu enviarlo idguDox Coclquw 
tva nlgtmaa comidaB, peto un rutroní dcmrui Imdl^fiOn dopro, pencuda 
quo con el gualo do nquel beneüdo teudtboiy el dlcgaflto do uo ludlir 
oro mldríotL de la tierra, Ou qao knfan bien diCei'entea prop^ítu» tus nudeticot 
puotiavd«n'Io de j;:túuli)« y ocUendo do ver ijuo ili> eia Kucn eeigurodoMn- 
pAtOtliporln bondad do »a tempU^y quo cvueidcnuido quena (oduapodian 



I 
í 



♦*v _- 



«áhxtu) 



ICOnCtAS Pt LAS OOIBQVUTAA DB TlUftJL imtMS 



\u 



íltóll rn d Pírt, y 1^0 •r» mticlu la günu qno Milo, j oira* c^at con (^le j» 
•0 «lectibn, dien>D «>n p^twd^r nl^uDo* b IwiguAdo lo» iridícii, «u qu« nprovc- 

b«eotvidAl tmta eomild, r]i:« Wiffln iin^> ooti otrov, un <iti« ■«* »T«stajDr^ 

AtDikda yt Udtnaü cu niiastru lao^A, y nprcTL^inndo oon fncüidiJ lit ilf loa bc- 
goTMii| ^ cblbdii, |kor f\ mA» común tixo <^iie toninu eon «IguuA* índins inottfM 
i|n« Hi TAtifitn <1n miichfi AtnislAd !^ Itis Tjiif''«r.ro«, «ftlíeroii tnuy buenii» fongrin» 

pam d« ilU ndrliuito seguir do ínttfrpr»tM on Iim cosas f^no w cfrocUn cnb to* 

2,* D^ImuuaIm venbn mgcb<ii depu, tdnli^ft j mnfímMe, qiiQie Jtm* 
tabaoi wif di 1m bagntKPK cAmo de Ioh |>u«bl<« dreun^Kino*, á v«r 6 loa 0^* 
floifs ^ »ui cabnlloa, oon ln« cuaka Iiui jin*TM |i»f«it-jflr U cAm^m dflíirlA i1a 
fasiodkapiTu (^uo tjMuu rtU JorUdata f rotocidn^, cotí In ciinl htbía nl^nnoa 
de aqiuUoi btea Jbpueatoa ludio», w Atrevínn A. mmpetír, danrSa mu««trcu qun 
ccomríAn elloí S loa pcr«J4H con A'¡aelIo)ir v^nndcm, que nsi llATTmban d ]oi cuín* 
IIout aa lutlflndo oiru ooeaa de Ua de «ii« ik^mii á qui^ (viiTipimr|i>«_ Cautil nrl* 
mirtC^An h !n* nu^stroit, In^^ qTiii vltta A Ani ctfdoi om TBHÚí\eí^n áa Ing ^11» 
tariabini AfeMniJer, y qucríotido boccr U cxptiricncio, ^r ir ccn)ocíando con 
^U ba lirlw / lijfored de \o* iadion :|iio babfan dencubíarlt», r^liA oí Cn^lio 
UjHtfo FonU, <itm OTA de IvB imU djMtitw 6 ol tnás eD la jbvU do toda U oúii>* 
ptmU, y adatititAda d dcml'io y luMenda en im on bailo utr^o qu« irai&, q;io 
ha ñdo Ia tnxa Jd cubaljc^ rtiio mejor 1l& prolm^o en lu lifrnu» do eato Haoro 
Boíoo, di}oii loa indjLih i^uv v! í¡i¿u «o ri^itUooco» UHJorOh bríui MÜcie ni diy 
iaGodocuTfrr iiitfcjoacou lu rabúUu; tío fu¿ píftxMo uno donejutUo» jjott- 
(luloA qu« lo oyeron; tiio&> t;'^t]ftid{>, bitu dii^puf^to, tnambnido, y ^Qodjibba 
muci-tm^ on aij uUo do Ljumjilir ci>ii el dcsufíi', y dojir oítentadu el mejor n* 
bailo, y quiíiliidotc U maula 4110 t rain pc^rcapayU ^no lo ctiWíii«l cueree, 
deJMióo a¿b> ccbieita cícrt* pnrto d« (^íi ao díipusg parn In c&ttcm tjuo H lué* 
go i«ÍUü», y díA *eii«I du lu '«'^o i]iic haííií Ju Hr¡ la ciutl cumoDXÚ ol mdio 
c»n UnU lít'OttiJB<i ^uo («ravEa «luiuli^ h la il«l ÁgaUa, j>uoa lurccb iio netiU- 
tiQ los ¡iú*s cu el AUelo; el ¡i&ate 4J# índititrin* ftido «n la li^run «^uo icdU 
«jijiMimaotiida de Mt K^h^, dí¿ brgn al xaúio, j que lo cobraao r?atjtj«, jéadooo 
ft madb ríonda (^:<ti <juq U cobró b no un, do liucIc^b ottua iudlo» lonaUbaa 
gruido al jfiara, parfci^bdoEea ter la vlutona »oya, otiUndioadoIúS |?j««dd 
abano na aer tsáa lí^rcxi do lo i|av fo mcatfabaD» y a«r (erp«s cotí loo del 
liidio; in4a viendo d Li^^io FutiLo quo y% fftllAbn poco baaitd Un dv la carrort 
aDÜikda, bírió oov W «apueUe al iiftw^ c«a qvo im bsUat« adpiuoccnel 



IK 



WAKT riD&o imfv 



(9.* nona* 



indio y fttropoUánrJolo, 5 par nulion 6 dcsooidc» d«J jincid» ^ I« hiio n- 
dt&do j barrion^lo U livrro ooti Ion UdoiocA, ptteáncluM nioUiiM d t^tbillo 
huU dotidq ^uiftj panr, actidiODtlo oalr* lAOto Jcui ia^iok y ««|»fioU« ¿ lovkii- 
tar «] Oftfdo 7 «IsiU i l)4b«r unoa trago» do «^n fríp, eon qiift na rcptiTú Algo 
¿«la «afdn, qtivdando MMrniúDtido d6 pooorM ot» vas d» coTror é parojuí 
con IrUa bMtmtu 

3.' VÍEJiido oí Qaaartl quo c^n cl biian tAin^Io y «itaUjo do U lum, y 
la buoiu ajiidffl do ootto do comidni qno on «Un hobfan hallado, jft todft la 
0attt«««Ubb Ion rorormndH dd lot trabajos del c«niÍEi9«ciuo «Lno kri bubio* 
ran pitado, y quo no m gncnbn utírh (^cyn Ix odotidnd, atí pan Zao alnua «oiW> 
|iara Io« ouorpojí, d*t«rra[n6 «o blcio«ou algucAK tnhda«á dtfauubHr otru ^ro- 
vinoi^ado Jnsqtw toniau noücia «alobfiQ tnotnM ü loi moooas, ycctfnobastft 
eutonOA4 lio tuviOAo doUcÍa 1^ qtiti |iArtn roi^a miM ci>rnodidid y d« m£aprct- 
voobo bvocrlaff, poroei'^ toria acortada cüDtuliar ajit-» ccd 1^ Codrjuco quo ««■ 
tnbfiíi oili do pm. oadadíuündo olGoDernl en h ocndlloj! quo moKlnitan ce aua 
trato* 7 quo n« loa ¿oiaría |tür paita quo 1«4 oatarioM loal, y mi Itamúndoloa 
y propOoféadolai oliKlObto, loe dijo i^iao lo ooeduiiícmoii oiitro etloa y )m ri' 
DÍOMS con U dotormioaoi^n, poiv|uo 6«U tomarían para ditctmmor too inLda«; 
jufiláionMO lOi CaciquM al intonto f ía tuvi»n>n bion oiro do lo qm «I Gooo- 
mI pencaba y a^n !a i<oit«Íllo3 qoo do oIIoh tenía c^iUgida, j>iioft visto par lo* 
CaoLqutti qua bEibtoD puotto el Dcgodo en im mAitov, trAtnron mia da au como- 
didad ^ua U do loa <ipnol««, y oxl Jc4ge «o dolormioaron do do^loo porpan^ 
GOt fao)o la «TitrAda á los iDdi.-t» ponobca, oangricntoa «nomí|^ ouyc», Recto< 
Ub foroi y camioent do Cítrno bunafiiia, qno no Mbon ca^Ur »Ín ccnlínuas gue- 
rnu oon auA rocino*, no por dilatar «us tierras y Aoüc»nt4, <tuo tiioI« Mr «1 ordi- 
nario ño por quo ao mverttii Ion e^ucirnftf lino por tener oarno biimatLft qiio c«aitt 
de la que BO matn Dn la i^aorra, (iQ quo to ceban t.trito, que criando iiobobfa 
oportunidad do t'UerT'» crn Ici4 tiaOmigoH ret^incciT qnc Id aon todcn, m Iaa xqo- 
tion nnn i (Atch eo «Q propia tiena por lene ocudooee para oeíocr leo ouei^ 
poA que on olloa morkn, ain reparar cr <in</ fucAcn do lo» ccntrario» lS do loe 
puyoa, padreo ú biJMj porqao uu bo«tial voracidad y t^>stainbrc lai tenían 
pacBtnt ca ostaa rnblofftJi bnmbren caniona, puoa lloraban ú mtir c<-mc la de loo 
pom'^1 do manara que oi oc hallabnc lumbre i la mano con que anat ím cársico 
(lo lot luuortoa, ee lai eoJUÍnc cnidni : ¿att^j crao loa 1ol>o^ y tÍiCrc« do lea rnoo- 
cda ¿ boEet4.ca» porquo eoa raMa de t^Iee ae entrabaa «Dtrc ollu con conÜnibM 
awttoa para oomf rMloOi coao quien to á uaxade Hebrea ¿ Tenadoo^ y oei cott tar 
macbomenoA Ion puicfaenquc- ellas 1U0 Unitm por Tc<[no^ Ion tf mían loamoocaa, 
GOniOi»e tamo tiQ tigre ó tía lobctoobodo, por qo tenor boraee^m doane ^artaa, 
y &»£ Auaquc uay de ordinorio, ot BogoU <x'a griiccoo ^érciloo leo octnbé i 



4 



CAT. Knr) 



]*9ntU0MUflttaiQBMiuiian>uu ntas 



157 



MaticnMcoaaftfigríADtufnionij, naDc^blju robunbui loipaDcbcf* i¿l9por 
MMT cftni« htuDAtti qtt4 oom«r j- ci¿>n ^uc abucectir pue onroiocrfaa. p«ro 

fv^rsÉfp uii>qa« iccccrcí oq oÚTnoro, por oOomimitM elloa mÍAtnoa contiúndow 
VIO* 1 (Krc4v hr cok] no lóJc D9 luftroa JBOU loe movoMj einc qiic lo tODÍ«a por 
Kbomiublf. 



CAPITULO XIV 



OcwrvniOO; J.* D«t«rmlAftcl G«&ttnl QuitmiIo hIrui dciaC*plt4nefi po( U pute quA 
dioen !m C^níi^uw nin tuicniti U mtüíd* d«l oonujo—^.* Por &o hab*rl4 laoRjHo 
Utfi, d££ ¡q^AoU TaoEb&cl CftplC¿D ¿ftutuntttu; ¡>«nj t<iKj6 lUqiuOfi juuUmu 

«•to* úco CWftlOAej flL |>xieb1o C9 TíVacuÍ, donUt tícuH d Borolá nlil&dtJB vaLtctm 
lU |tt4]d¿o Ilatnadoc B^cohc^ ano dv loa cvür* •Mimo]* al C*pitia CC«pcilcit no 
■dcduilo i lo* ptndifB— 1> QqUom miui Moa [ndjoa ffntohH. 



D 



^03 iaUnto» ttivioroT) Ion Caoiquo« do U rAsolcdc^o (^ao tODwron ú^ 
acob*»jftr fu«Mn Im Du^ttrcm A loa ponobov, bmboa goíodc» I ni 
provocbo: 0I u&o qno atTio^n !«« nui^aiio* TÍctorioaoi ccntm •UO0, bajofíin 
de Id «rgullo, ; i^tiAdniíd^ r>r^bartJo», ooiwnic ÍA^iUdul cUapafo lOHniciacaiM 
TOCfrarÍRo da ftilúa por Ion íkgrRTÍnii roclbMo^, jr «1 otro hilo á qiLO mírfllMa 
«rAi^aotLlfu C4i[>BfioUi'jQ« fiioi^n lí «ttn ulídn ^fio^b&ti v^iioido* ^ muerto», 
nojor «o I» bflbvfiiti con Jo« i|a« qu^nMti *i\ot, por sor mouoi, y íiU ccn £>- 
dl*d«il loj flchorUFi da »u« iJarnti; n\ ^n coa Mis rotolticion é íntontoa vini^ 
ron d QMorat j U éijoroo aor lo mdn ftootUdo mlir á d«vubrir la Uerr^ 
'qtM «iU ftl pomotiU del lo), (|iJO «ou loH piiDoIbM, j qn% pftni guU« d*TÍob loi 
radiM <^c« fea bkbífia ]>odido, porgue oío Jen habU pltocíJd !o uvjor «n la cod> 
«uJU, d« la eual Umbi^ú cüorocí part^ al Bogc^tA, y niin-jiio íví/.< ele ^iiioo tfül6 Iñ 
áhiiM FMoItioIóa, tJ>nt6Ja con wto d«apuúfldo baborla ^omumcndo con lotOi' 
pltMifa; qu^ ol CaplQ^Q Jiun do Suiraircic, con ilguDoa cobalto* y pAonea, 
i^ai»u> aqtxil pflr»j« ({'.'I pooT^nu, y diñe viiiii is^uolUa tiorr»»: quo ^1 Ga* 
iriMn Jttm d« C^vpeite^ fuonfi U liñ (!«1 $nr con otro* aoliJaclcs j' <rjili*11cttjr 
|ii» :-.itoiCArgo«lct [jiio lu«i«n m«ntt^ur, con on^n do c|tta lo dioacnordina- 
río» arUoa ¿o )n qria fiiOAon doactibftondo^ 

?.* Stflon)» oitoA riña Otf^uii'^», cada cunl por vii dorrota, y ol Sanmar- 
Uo á F>O0M legnflA Jiú or^ loa ¡ndioa ptaolic*, ^uo «Btiboa oo frc^&toraa M 
ofrbqníoD babíaa Unido uq> roEfifgi Ua poco bAC^»t(|ii« aúa no bt- 



1&8 



POAT r£DDO sruóa' 



(25i<oní 



bÍAD aoltmlo Ihh nrmikii i!« h» mnTían tan (¡un n* habfan de&ndido y ufcodüt) 
miwrU il mnchiu IDOBCM, tuyai cucrpun IiaMaq Lc>nn;Ji> Unto, que 1m dUraa 
AOfultura viva en hiik viflDtre*, convidAnclüN^ lort imr.r^hep uimA k oiroi ¿ colcbmc 
la v\t:tor'¡u, hai^itndo el [jIhIo (I0 Ian fímUs jf borrar:bírjiJi Iak DJirn4> do Ico n 
ondot f mptírcd, oíd <!« Lfji qiio <(u«!aroa vívck Mmo mtiifrto*, Pnr ht |iacn 
Ift füftT» do U 3Qnt^ qT^a l(i>vft1jii al ^nplUn ftinmücUn, le buUrcn kl príner 
enCt^niTD, y ccmuHorandfi tar tAiriArldjid ngiurdtr ctro coa Un jic^a geute «oi-, 
tr4 ti&EiU, y Un balioona «omo U qas tmbfaii euui:intractir. ifl tníiiúo fu^ ol qat 
trt^ la nuQVft il«l Hiice^o» bnllAnrluw dentru M i[m\vio Jla j1« viloIia «a BogOlA« 
dónela OODtil 1o feuitididu» y i|ua f-í au [Htrsc^no lúinnli»! xín mujer fucnth da 
grat» en. cvrado «ntrst ptir ai^itellA parts. Por La <¡ua IIja qI Oai^itilii Juaq do 
C^}i]}«do>, 1j> »ticoclíi'< muy dn oirn niiort^^ (tar^uf^ Ia llovió U *nyii al Carljua dd 
|»ii«bIo dft PjiflfiA y dmdo allí ni dr. Vituru^ ambos vansiMrst M dn Hogtté. qufr Iit 
rAoibidiv^ti bifln, iiorqii» nrnn do la g^ntiapjiciblndn tu» moMUiH; peto bul I ú luí 
pilromOf da Fotaii <1a imn» frjuí l«ii ortídott y TÍgurom^ f^ue no tá\o no dcj^n da 
babitanc de gente*^ ]i«n> ni ntin d« pAjiirM rí otrufi nnírniiW, fírtra de veDuloa^ 
qué SO oi'ian [ütii^IioAt / ^ran sitRLi d« DOTi^joi, da qne gou c>>r\ nbund-uivb 
i^iA dudad ñA Sanufi^ ; da murif^m qna dan «UKCtfi pni' un foftl lodoal oAc, 
Vlando, pu», al OapiMn C^ipcdat U ihm un rat^ril da cttato y ctitttiAtá, jntvt 
Mo noa tnrmati que no dnii bjcci ontro ■qTiDlIfiR frío», y a!£;iit)aa poca» d« raCoeiij 
OdTtivadaa pnr loa nniunilw, y quo no tenín rombto do haber purníju»! jiani< 
]« mÍA gonta da la fjTi« liabfn bailado, luffirmAniIo^o d^'iaác Ia habría» la ilcolan 
loa m{>radom do oquclloa puebbs qiie bacin cl pdníc^ito del lol LaJI&ifua lun* 
oboa y muy riuta, que cnn los panclioi, y for r«titutn le» docían oita ocid U 
mÍHma ínlaat^iún quo lutt Q&cjquta na Dogold, cuadOj auouBujnrcir b mieoiJi oa< 
tra>lü, ú ITo nimiOH lvdoc¡aQtBloli,iHf^c«(*ftlGi¡JÍtán ¡ji'r vclihiba da «m UMrac^' 
pijri^uc ftíoiQpra el indio bu temida ul miar del otpjBoIf puos t^lo c»o I» cn«*ii* 
ao; riMoexto por ol Capitán C¿>p«dHva*W bijactda bncin lo* punoboo, an- 
rlindole & decir la que pnmba da \n tierra qiio biibU bitlkdc^ y In drrtnti qiia 
tonal» al Gccieral^ al cwkl cvdunú luvgtj al CnpUáa Sanmartíti qii<; con algii* 
n&l{«nta^¿ptay de ú caballo m f uum ii janUroonvl QipítAn C^podet 
al puf.'bli> du TlbHOny. ptra VQlraT ÜLfrilu allí j liqIoiü á Im paocbíís aTLKindo lo 
tálamo d la li^atnnl C^spodi^x, al ciml t jv{> al avIwAUacopo qua pud^anuí 
llagar caal i una al díobo pdobb, Oondo TMiidu^r jimio», por oandiilo ot C^j 
deK,tratitron di)l Tiiodo qLio» bnbkdc U:nci- oii la aiitra4a, babl^ndoloa rooln 
bido non baan oom^i ul Tibncuy, y ttAdclflPí lo i^accrorín i oWat j i ba indio* 
mcvona qiao iban an bu Kcrvícía. 

3.' Vvt sor b(r1ioo>o9 vtiat iu¿iJM paiiubi»íj> y tan «nccnilütu ía» eutmaiaú*^ 
que hihisk entra etloay loe bK>«uaA^(<D(áelBagot¿cnIcu puaUcada Uh fratitanu 



eu. xiti 



XOTICláa DS UMWSiCHAtTX^ Dt TICRRA Yt^MÍ 



»l 



¿9 hM pinche^ 4|uo onxn Potcfi, Tibk(;ii]r y Oi^oc^^ oicitoi indio* quo ll*mai»ii 
Httgciiitt; bí>iabrwd*gr*ndMOu*rpo*, vftUftntcfi,au*Ucie,4*:tóTmieínl0í r víg»- 

é9tM ftodatuti H«s9pr<i trAflquilA<b el caLoH^, liorAdadu Ie« miricr* y ^abloa, j 
i b r^owla do tod^ «1 cirúuitc de Ua orcjiui, ntrftr««Ad<« p«r «tro* ajcajorofi 
qtiA Uttíno miichop c«knutíllofl do l¡aj»iiit{> «lo, ykrn ogajero» de Lm Ubion j 
DAtJcwi, «rtn UmbicD pu« p<»u&r de ha iii»mM« p»roaquíiu>M l4« poaÍ4o, 
liAtla (]uaibaa tntljin<b indio* paaobos, «iantinor* qtio cunnto» íq^ÍM JiMUbaft, 
ltit(c« ctknotillcp* d« finc> oro w co)[-Atinn de Uh nnrí^ci y Uljioi. atando pue* 
yft k« 04TÍtMk«« y >u gesto en al ¡lUcblo dicli^ ni«'*tJlUda tino de A/¿U4llo« 
Vbb principUM guooluki <!« ver In gante unova y de U d«tcTiii¡nAoí¿n que llo- 
vfebhn de ontifir tnn pMoa en Ic* panchuí moTldo d^ ana nntuml c»mp4aí¿it, ¿ 
doiilgt:LiiH ii£ciúit qu« cobró i loaecldaüoey C»piiALa«0, oonto 41 tásabtfct leern, 
j la usejftiix^i dijo emiitoflM «xcuuut de tmor, con miiOilnt de ¿1 te Hegd apnr* 
U el Cep^UA C^i^>od«s conceifti)di>Hr la enbcxe do U*So'\ y lo dije: *' Advier- 
to, CaptUn flni¿<>r i^ue ñ iio ]o Mbo«, lo quiora ¿octr á ^uí tifirn tu y entre 
(«ito ^ae te r]tjioTDfi m«lQr oon Ua poea, que ouondo fnom oiucfao mÁa le dio- 
naca que cfitcndcr, porucr unoa hombrea cibomitiabk^ indúmiteSj ÜcrCtt 
4MTnic«roe do euorpoa di^ botnbrOfr ^^^ nfícionadon á cotft onmoyn euigro^ 
^wi hiet4 tto ía boboa oru<lrt, y Ja onrne ej b oomQrx íia lto¿*a7 al fuego ^ ea Jo* 
eenritos^uo heooOn luii bíJM y mujeroe do oiiyoe enlavonu y do Ut da wu 
Manctí Iicn«e eas puiortiui, vI^'en eon gn&de dotrergüeon, daiotjbior' 

m otroM: o* gwle pobre, y on tes tlocbu Detn da von«DOen bíoorbA, 
ooo qae co broTO ooikbon loe ]iombj«i4i y «£< ri td y l«« tuyoo no qnoiéii 
neeber fTOCto, yo te ec«fi«cje que no pAuedoeqnl ptuí» «delanto." SI CapfUa 
C¿epede»bTCflpoi»dí6asndod^ndDlo el oolo oon qut U bnblii didio a<|3«11o j 
ficreqttc no por eo^ píaiubn Yolvor la íronte Atri«, botín vor bdol onoisigOj 
7 «¿IDO poloeb&n eitcaTalíODÍD^, y expcFLU^onter cuil em bl aái ectre olloi,y 
<|ii« no ponttbA BO lo CDmariac, poi'quo eiUbn ya duio. 

4.* Ettoo indi'oe gueaUi ec^n buiO&do4 y idlog«doi de ledo «1 R^i> de 
Bogotij poTC|uo donde ^aiom que ubU de todoft loa puobloa do «u r(\a;illoa bi^ 
lía ii]||tmo do Ia; prcodoa y portoeqoe homod dkbo toiilon, loít LügLí reñir 4 
fru prcsoiidft, initrnjéndoloi en b que hnblei^i de bacor, lo* «OTinbn ^ citoo 
preeiJtoe, dcmdo £0 mo^trabA cedA uno ^uien er«, y flfgi^a evo obrta on otda 
ono boTiraJo ^cl Roya y eolia pagorloa muoba'i voc(¿3 ron baoarJo^ Oadquce de 
ftlgimoe puebloA donde foltabo el legitimo boud«TOt por tiaer entoccos lioea* 
cift el B>;oU do poner do eu mikoo ni quo lo peroñearA cotí ciertA cenmociia 
que dei^o^i diremos. AoiJeban citca guecbíu^ (¡uoqolcrodocit- oa mu lengua 
vihlBlDtcii^ ú Oftbolkoi motilone», p>r ol groa luootmniíettlo q,:» oi imorlot lar* 



160 



rUr PKDKO KUÚS 



(2.< 



goi cunndo en fiu guerru i \m meno», parque uléndolofl (lo «lio» Qon ollix, 
facDidiid füu rínJidua l'^a ^u« lúa lUrun largofl, com9 U r»^a j la eip&n4tt«íi 
Io^&aoíUa cnda dU «n lüji jcaori^A ^to no tienen cae«i04 iodioadd lari^ c^kU» 



OAPlTÜLO XV 



Dftu vírislOt&ttbUv» & ua «jfmLq do huta ulqci) oiil íadloi ik bufrii úUpoaidÓIi, 

■Bit con gmn í^tmt Ia ^luuAbMrn, 

HABltlNDÜ irpCBuda aqúollfl noche <]4 Ovno a« viorou jooiot lot 
fioIdiLdo« ¿o loft doj) Ca|iÍCiiVif-«, dúbftjo dol achuro do buonoi cQntl- 
n«lAa> Jiio^ & lan primcnM luoot del dU aigaicnLo, to diipuiioroa todoa 4 
U eottadn A la tioirn dol pancho y Cadquo UonobiíaiL, cu cuycit ur&brftlfta 
hfflbfún dcrmido, puce douUo d<;uD& lo^ud do hallnriin dentro jr pidaDdD mú 
ierran con buon onlon ;r r^oaio y bien prevenido» do ormn» centra kEi flochtt 
vcncBOWUi, qnc con uoob aayoa oaloiuid<4 do mantati do al^od^o, y algodón en 
nmn por dentro, do <{uo taiabién tban cncubortadoa Ict^ ooballoe 7 pcnx* ¡ eO' 
traban con Iaí npiidiva doinudaK, ruJoUn nperolbidaiij Irioxos cctbtivdiUt r^v 
BOr iuciimtorc«t03 cuiduJoa para Ion ^tj^Uninn Ii>& indios ^ito «sUbaa c«roe, 
lOf^n decían Ihg inoaeej> c^itQ lloraban par k*^^°i ^ ^'^^ cnalco c\ temor <liio ]}«- 
vnlian de 1«9 pipcLioei, lofl hada imnf^mor míd coro* y qiiJtArleo ^^I color dol 
rofCro ; t^mbUrZon Jas picxiina ; nntidjitl^ Jn* paUbmi n^ la ^«TicatilOt ood 
miedo do oor oomidoe dfl cllofl, con i|u« d» b»ona gatia \cIvíornii i taa |¡erT< 
BÍ so tomfenm mtjor onatigo on ttlasdolo» quo loa oavtabfm. Tioaen atol 
indio* panchea, por ot modio otior da k tíom, qqo kIti eouftr «d Bíngáo tmor- 
po aa podoco, poblados au« puobloi ou Ui to/M altoM, jiant aloctOTM al^o dol 
lor, con loa nirce qno olií lea v*lon, y procuran oicogor «toi titioa en Ui 
Jomas mja frogoean quo hallan do Iju mnebu qao tiono la Útre^, por Her toda 
muydobladoryquoloahidoa do Ion oncbillan aeaa difíoultoM«,y li paodo Mr quo 
no tfo pncdan mihit por cIlaH pcr<]no no toagftc entrada hub poblaioneis tino «i 
por la euobilla »giida, dundo toisibi^n á trcalioa la rafüOf«A>i ccn hoyo» i«crvlo« 
Moboo i iucando an Ioa anuloa dol hoyo oBtaoaa oon puotoo toaUdoi Lioia arri- 
ba ; loa qno no saboa el aeorotOt qiioH«Ddo lUgor 4 snA coms caigan tn «lio* y 
parcacan <hi la» punua do las «etoops. 

1F.<^ V<iJ ODUT ariudüA naastron joldndoa do evtos porUocbco do gnorra j 
fUma do los iradioa, oatrftbon w>n el recalo dicho, y aublaudí» i loa ptíaeroa 





xr> 



itoncua oe las cca^msTiB di nsafiA rían 



MI 



itro, ja CAn Algnroi (enior«» il» la bn\yan qtio !« habfiui aigniñcftdo do ko 

Im{«k1u«, y ájíña nolicix ¿9 o6nao taídaq ú «u> tiormí, y jn por 

lAvrmlDtr oon mi» Mguro 1a ticrrn ndonuo lo qim d«bmti ói hncar un k (te- 

IM dd «juella g«fti« rttiOTA, y i^c no Mbíitt aún cama |>ftl«iibanj por lo cuaI 

Jnntó toiln Itk tierra, oomolü^go M virS contra lot nnútroi. Ice ciuin con 

tdadM f «u^i^^cliM de «En1)oi««ibs en lo» \^»n9 logoatos, 5 de tot liojoi, de 

L^oa Ibdn ATlMdof^_f(inron fiiibifititl'i rinn ^l^pAní oncbllla, f^^iulo ilonHo m d«oa- 

mactuii tiATTlB, por «ecar IfmpEM de mootAñM «(ii» |<nJtíoia «ilorbo, y mí 

^vioron A poo^^ocomo RCAbaton do inbtr U lomft^ nn o^píoco ejercito, qQ« ni 

p«ro«or Mríft do hiuAt cinco mil indios giiorrcron, t^do» oon cn« lUtOt y dvMolJa» 

Joa p*Qbcbo« dt pluoorla do bcrmoaoi c^loToe, 4^u<^ cautabn üo^Ha ol voiload^fl' 

dft «i^uotloa altea, (odci ap«rc^bú3ot da au4 nrcoi 7 IfcchRa do vVBcaOj TDacinoni, 

laittsa j dirdMt toda gdQt4 TobnatA, snaltA y bian ATontn;!^, de grntid«4 coerpoB 

/4íapo*i;i^; con roiíroa hombUa, f«i>a j forocec, e»n las fT«nt«i y ooMri' 

;|lcia chAtcN y tfíIaiMiikit, qac o* b dEnprntoiifo ¿o cnb«2na do citoi indios, pucat» 

otn artificio. poa^6 fln uaaiaudr> \n i^ñaítm U punon iian tablilla en ol eiv 

lodríllo j oirA «n U fr^ntft, j nUndoIiu par ínti ttTtrmi'it apri^Un ambav pftrUtf, 

lltnn tnblr U CAbot&hlcIftarrihiiy ^uodor nplinndc» In frnnw j f\ rolodMlb, 

i|aft ks ^EUdAH lat cftbesM mny fonn, niiQí)iia d nllca Oíi loa pni«co 040 

por «or da Vi VfOi mían mnctum mnjoroi ijmum indina, oorao honnig^aeroar carp' 

du do nuiíi «rnuw da laa qiio «Iba tmlan; ronUn ca ocuadroaca tan forinadc«i, 

tíotno K toda an TLda U butiioran givtadg en Ua gii^rrOH do Pineda, d fnoran 

«icuadront** d« TLido8CViJt^ Kr) ÍbIuIja outro oljoifjitliin Inijoío «obro 1a« bom* 

bjoo loTgu y gTDOtAa inn7n>, otrca onilna, y lima pÍi>drnK vn unnji mnohiloaá 

xumiwa; oln^A raoiAA emplTimadjiA y oervnUTina con <¡nn Ua tlrahafi, y todas 

wai oon otonKoro T^nODo, Vípn<!n, puco, los QuéatroR la uiichodnmbro 

4ol «jJrtfto, y ordonndos ctoaadronca qno ko lea iban alIegAitd^ «n lo mái oncbo 

.úé b kma, hlío ot CipiUn Jimn (lo Ci*sped« qua m juDtnrají todcu y con vooo 

'gnKfa o oa doooTrca qtic ^1 teníd, lai hM6 de utuí innnorK. 

9.* " Toj ooballcroa, darloa tonloacoroai^iiovíeacD d probar ana fuomama 
lea olanod, y fl«i monctter «orí qao no hudlgod tajadft áe rioeotroa porqno no nat 
bagia lajndoa ea itm fj^^^rAi^ ^ra 1^ cnaX arrA m«nMter andón Irui pl«ii liorna y 
Ia« armat lítlna, loi^ ftpadAa ngiidna y lAa lanxna btioioi, parcjuc porcco mon A* 
lao tnjtt lot »D«aÍg'ia. Adforiid qtio aomoa la i^ato da lot bombr» do eata tl«- 
I, jqsa«sta«iU p^Jtnon quo tocomoa con catojí ficrua indios y qtio ai^ata 
p«rd«ranoa mucbo ; pooa ana loi moiOAi qt;e no ao not ntro/on toma- 
aTitanUtf, y t^ i«bclar(la díotondo qtiD pn«a ooa ban voaddo aqu411oit ^ 
«^uiiCil tHoa bdoUd vanear, <ni^ toan podrán tombión ombeaür oon noaolrca, luí- 



1$S 



iSAt PEDRO inidK 



(2p» sonoiA 



I 
I 



pímon cQtaa ¿o noiotroft m oni^n; ¿« tni rÁ d<K^lr qu« cao atreva «os loa rD«dÍo«, 
y )«» Itnrií qiJ« mo Iaa v«ngiiit á podir ilo paE lud [«CM t[(w OKAp«roa ¿O a¡« 
m«Da«, pucíi la» vuéntru pim li» rD>Uj;to!% b^e^i pií^nkO InAUrAn, puM hia baf- 
tiuJú \itxjs. cniprraus nia/arv»> y mii oiüfio civ Diov, cU}'* caqui MgciLiaoap 1m b& 
60 nrt vhUí tliví udu^ü j Hi¿ liuii ilu Acontar «le 4I ulaLilrAA v hicrsni jr Umbída 

ditrvMik voiia d«l ncoiA&Límifiuto diciendo SanUcigo, 7 eiabUllúodo lufgo j« ca> 
bnlloi, in&D nigaieiido mis UikHas loi peoco«, alq d«jar p«rd«r lícmpo " j ni iitiio 
Olio poil?dii«« iban octrcatidu loalaübai hi uiifAtn^a, eoDpMo «sMfado» y dí-^ 
TíJ^do« 01^ Uce» Timn^a) por la ima parle y U otfA do In lomn ibáa Cú;;leii<lo i Im 
MOlJidM cik moiio de que i-ffaibicron tíin ¿raEi tomot bi moMOM oargiunttj 
l^ufAl quellcv&bitn, qncM mctiftu debnjo da loacabilba j «IgaacsdÍBE&Dtftda- 
tatnitolcmcndo lruiid« üutirrireodd entro b» otroi al disirnub, > hujcodft 
coioo ubCB vOQu^oi, en |}ocaa iior^ »o puiicroa ou al puablo do hogM, doa<3o 
nía babor eldo tOitiffoa de m^ de lo dicho, ccrtiií&ArOfi »1 0«Qftrjd y h lodos qu« 
kn pinobcA habían lído rttüa«doro« j eo íinlf»ia comido A todon los »>klndo> y 
índioB tnovoiuí, bíh oicnparvo rv^^s ^ii« olioi^ ¡ Ul «ra el misdo que coborou lo» 
pobrce, coa ijaofllborDUfoa y catrUUioioroQ li todo cl caoipo, (lindo pos caso 
flucftdido ai;i üx3ag;Ímu3ÍánT que do paró en airn ocina, porquo tm viendo ]ji oouÍ¿ii 
del r»m pimiento, Ion Aoldadoi, a lo voz dol C»pitún, omLbtiori^a £ U ma&ga «lol 
lado dt;¿racbj> con to« eab«Uoft^ con tanto Imputa y bravou ooutrft los ¡úúa pria- 
dpAloft indiot, que voQUa Ici primeroi dorribiudo Ion o%b^\[c^ uncv aobce o«ra«, 
BO badftV mo&tC&OB Gomado Jeüoii, hiii padema aprovechar de aat pAvciea, bl 
aitnBfl por<]Uiil \m do ^01 do d caballo aoJubau cou latit;i futin, que n'> m didbfta. ^^ 
manoa á romporlojt Ion peohi>j y barrigna, que do Unitkti otrft dclmaft que el po- ^H 
IbjOf y aal ajidabaii Im índiot lurbadoa, oajondo cilod mismos unoa aobro otrco, ^^ 
•íu bAllat donde baoor [úo, qI aeothibau á pooer la ficeba en el areo; de laa nu- 
cenia lio Mblnn velfirui \o$ pteaOii no boleaban jhaoien cruel eatrnge en la gente 
Tilia D&aiün doado Icn cabillue do habfaa llegado, poro loa ino vealaa ea el ooor. 
po dol líitell^n, bUn ae aprorccbabaa do sua anona, f-uo» IIotIaq sobre lea itofa* 
tro» [liedraAi derdo^^ Secbns como f;raiutcs da ouerto quo loi aoldadoi j cabello* 
Aadabmi cütni) cmos de flecbai ¡aoodoe en lo cohbado do loa ence^ do menojn 
f|ueyaaeibaeac«adieDdd tel fae^o, que todntbchbían moaoattr lua brioa» «u 
que dejawu de bebuloe cobivdo loe peooo Eoosoaa >^uo heUaa quedado 
sombra de U-t eepoQoIea. 



cjup. m) 



voTicut De tajccsí^níTAi dr ranru mm. 



I€3 



OAPÍTÜLO XVI 

tojri&--£,*Ci«ot«m«Jvioqiioiao»J« llca nUadoi iwi na iBÜsnlit^aU^S/* D* 
«t lodb nuda d«UUawtU»l lie haber «t«nu]lU»^tcc4«álaiM(pnot«»> 



E 



I^.V mea tr»OM ibik U laUUx oi>n h Eha&|^^k«CJrad< loi india^ cn»i>>' 
3o áe U niAiieft tinitém itAo algnoM cooiftndM «I oJu» 40 U lona 

Luli&bla doTeptnr«lilií1oi|-jB por tltt » ^jc^ *^g«iv »i Im infí(ú0f¡i»ft»U» 

'Utomk/avpaldM ■ les cotnbatiODtWi bo 11^^ aI OkpiUa JcAn do C4*p«dtfi, 

j^ iioíodoJo Jo «idO pnaib«, y 'lu nuoindad qw) hQM« «Jo rofAtuf aqiKllt>, >e 

Qfmfi do ir éM w> 0011 alguno* coaapuorM, pcio> «1 Üúopodo* kUtbo con Iom 

4«iBÚ pu> ««oolnir coa lo r)(i« mlOu entro iMano» y ntin onliv \ú^ pVM tan- 

tMkab(a caidM; AgnJcoJÓ mu^bo K ndvovtcncia vi C(«|tfJo4 j tulléndolo 

)ui ttoae ka «wpaittna (|tM lo pUTDiíiftM do í cabnJlu y do « i>Í4 nparvo it^u^l 

U0;]r aii Uamnado Jikgo al Capit<'in .ÍLiaa ic AÍ>)arr«<Ui |- al Capilio Gft- 

Ivne ú Thtuiago át Afpiirrc, jal C«pÍUo SaTgucto con doc« t^IÍchU* p^dni», 09- 

laouiicd 4 hAC«r rciiiáeooi&¿ Ic4 que Iban tomonda clnltOfi^oo vcnUii oon UMa 

Fd^it qiK fno Ec^bOitor «1 iaimo ocpofiol pam rcñiUrU», y ofnaor»» 1I mi brira, 

E^utlop tnÁn U^BJ o»; Uubufa corajt riuono b¿)onúL«» acobardaba rrt 

ocr UdIim do Ic« i^yoo mncrtotí y U tierra re^adt de «ogro, tino (|qo uiiet 

Hia romt> á p|«£atit«a qiie so «mlnvoceu coa la vmU de la oangrv, lov irmbrmv^ 

daadi^ M (üfftíaa mii aiu^ua tüincr por W espadan y loifdHdoitiacncira- 

tioij d£>f&rando «obre «lloadovuii i!echnBdard>r, (ñoJtsf, jara^j vtm la» in«vii- 

ÜTUif TT—** "*■•"* y jitloA 00a kn arctrx, ctiaii^i' >e Im ImbJan ncabudo lu flrclias 

toe apka qtic I«« (h.l)tn muy Uoii as quí 9Di«nder A Iü« f^tlilaiJo*, do maMn 

^tM aunina iuvUaii niAM tiwrai Im liciUvri in«nMt«r, corno jojwhj do vn- 

«ICk^ildn BanT&ftrtfa^ el i]im advlttinjidtt iju^yalcA gol|«B d^ Tcv tnldtdoi y 

toi briot &o enia lo* i|iia inu«, y qiio moffirabui alj¡una tfaqnt^ «ouido om 

iDiustcr may» forajn pftra hüít u>n la TjQtr>rÍa, Jm i)Í4 coatro griloa jici^eido- 

1o« t ^' la 301119 DobI'- [hjm coeqo rjuicD *tt miiytirva onicnaiitroA 1^0 ht raoittvdo 

rwtro d4 ítftiiuexat «^ai U h^ do doEnotirar «nlro tan poc* y niit araida gtn- 

i9, advorlÜ qno pura coc «otj «d aS]d> r.>a«itrod mtJi líbradn toJa U btm» d« 

BípariA y i«MniOft obtigtcida d« toItct por «Jh. nndío doiirifiyo qi:« mcditmi^ 

lo ol úÍ«10tflcrfltrobAd« Mr «I butii «üoeB>/' PiMroo taa iaijHirt«DU« c»téi% 

rttofittt oomo N coooctoroia oa Itm «foetM, püai votnondc «n t«ft primer^, 

brfo«i lc« BoAittos lo liKba Ü OKaidróa tUl ind*o ir moy i taaaoa «il kd n- 



lei 



niT rz&io íuc^x 



(S5vonoiA 



ro«d«tfaiabnenicru*oaiu>ci«wlolo Utc^ÍAo Oro indio r>ltent«, ai4« dhpoeoo 
qoe Im otrosí i^ue dcblA do kt b o»ofini:M áo toáot, y ol &otvIo 6é 1a gii«m, A 

¿kdw, ^ nitttror ¿1 ma^BDü ¡v^r ku |>«ni>ei, U cnil, como dctoolla'ba Bobre 
lM4ftaWAtx^«flftltun, nmtrftba iai« 100 tod» «1 brio <]«o tnte, 7^U in- 
porlBAeio q«o «TA |Nir» lUtIcm i l^ Contúa, Y Mi r^d« ot Íí4tiiiuutiti AfiorU 
do muuhft [ar4 vva^U; Ja t;q9n» el óof^ncb» «quél, fuo aüiifticndo Al- 
guna Liucm o«MÍ^ |4rA k««ofli;« y liUlú&dob, OíA ¿O U« 4^iMb4ftl «a- 
bttlo, j pvADtido p&r jauto ácl, t« motin at Uiucn ^ aa Zxooabfd, y U Mtí^ por 
b eipt^ilA, «OH tju* T|tiodú«ii TÜiü, doipiiUadoU con uu valioo^o ^ritOj i^u^ 
ÍU4 CH A d« doiCEUyar tu Jtf« bl IndFM^oovaob^fjn* ¥i»nU4 bab(« áoóa lo fu«* 
r^ndoabnUrtOf jiuÍft*ombnid«to4Q«il«\^A^i;i^ S^S^iit* tvDdidoj 9ít ol 
f^ñtoqimdKi, pnjcurftrofi la bklda p^r «^utíInM noftdíM lAd^w, coe»^ dotcon* 
SaiIm ja Jo U>Íd Ijtioa iu>»flO, lo cbil tatubi¿n hKi;í«von Ui qvt* m Ui l^hití^ 
ooA ol CbfáiiEi CUptdWf el eubl e»a lo» «oUjLdoo tino U qiL«d*TOo, so bbo n»* 
AfirM VMirtM <]no ol SA&ourlfa oon loi «^yof, y nal Ui dqjoioa á lo« niuSetroi 
b Tt«torü«n hunano», convlminciíadojca iDoncfl^s quocaUbtn oa ^tiinlima 
nifl^UmÍAbdob b«taJU ; eaptr^uJo el iUMco de cUs, do lo cmol d61o mJ>«vod 
dooe nctíad^ iml UvtjJchi «slra Jas ount*! fti£ uco Joan do Uc&Ulvo, b^tnbr* 
d« Buj buonoA brío», y f«£« eabilLx, kU&qgo do b« btridí» uo Imbo peligro i)a 
iDucitó p9T ol <iti^»d9 1104 10 pTiM «O old4nrl«i ooa btortce ^rdicudo, ras»«üi> 
efiou cQutni In botiJA d« bUrbn, oooao cr4a udu ha óo loa »>lihdu5 j cab^lEcAt 
3.« Cocaoiidlidbo c|ooiloUaan*fiíg(Uitar líotapo «o r^voger d8o|K^Dfl d« 
ta notorb, bijúrcctc Ic^o lu ndiftU«a • ildw oafti raolu qrw baUaroD A U 
MkUadd en U li«ira, «oído díjintaei doodc »3 ODraroai ka baridoi, oomo bemoo 
dicho,? M lrat¿ de FAYboarj oc-XV &qQ&lU DO«bfr, deacaattzi^ d«l Uft< 
bftjo del úí\ «ucqtio oo fué ola sobrcoütoi qno tUTÍor^n u4a b docLo, cfcUMdoai 
deoUM ÍEjdiM oeicnno», qao ombraTMido» coa d suooso dAMispiittnai IüUq-' 
bboa U vocgoa^, «or. quo Ico fu¿ f«n««Q ■ loo K>ldadu no »lUr ki «mu 
biqtüUr lrCno«aÍ eí-b> Alú«<4b&11u «i toda b tioc^c, huta que á b u^iS^'- 
aa & lo4 pri&u^d lAjoodoIfto), qu^aüiúbicQ cltio, tmumi d«>utuolU¿ 
Dogo^, aiiiMiM pn Otro «mbodal 4)fio IIotuouj pjf icr nsb ceíca, ««(^^ 
dccfaa Io« pubi, uiuqio «o bibb do oabU tiim fUoiiAbb cu«^]b(»4a aoo*] 
UEoiÍUcilU 74Ddo^ lo4Í^ othuaatoadw. Ticron venir uu lodío j)a«d>e,l 
valLealv Úv uufrpiT, Un^ d« rv'ttlro, cou «vb uoa iDa?>ni «i bá miaoVj oovrCu-. 
da & gnu i>rÚA, ydduJo viiIÍodUa vcocb;íu« ouóaUMj «¡110 bTiorcn, hld«rob 
$liOt y ifttaiiorou a^aariiu^o qou Uc^ra ai xmin ¿ dar &!gnTin pi ó por 
voiiura ^^uitrn; aI fia j»>r ubtr lus iuit^iUui, quo ainitt¿ lufga, [;»t]4« por prl- 
iMta laluiUoIÚD, «obro ú |)djQGr &>ldAdo qit« tn eiMontr^ qtM H lUiubft Jnau 



vcFtiaAA E>c Lis eoea^mAS tu viwueí tiuk. 



105 



1m Gum, de^ar^ con niuhM onau Un f'^^rt^nontú «^utlU r*m y to*M 

«tfb^lzoiBi) pdlA£0), 7 oon por looso roltt«4^ j ile Itarto tttien brd^j no Iv 

v«1£^ tki lo tiM ui lo Otro pon no cAtr do tl^m alunlldo 4e1 fiero ffolpt, quo 

oo T^jwnrio Our b Totlob, tm dedn ío ntooik; lo Qa*l ritfo p^r t<?» c«|Tañotov, 

ft£Axn«iIorQo 7 c«tcttoa oja ittlet,Ua d* qoo fognM cod U nu«rt« »n ten»* 

^Viábd, OODH va;c<Lkni ai qI CapiUo C¿t^<¡»a^ r»rokibtürA t^to pam Mber cit 

[ii£ £tt&<kb« n loeim áa lubcr nti liouWo luilo n^rerldoM A 1iA0«r «qoelb 

inJa temli na okrta In oaiiene nurecicU i ttl d<tAt¡ni>, juí jira tendiendo 

oo^lc vivo que tatUr^^, Je «cotúcUan ocat nteao* y^^ttt y f'JiTou, aunque 

indio oon todw In» »aj^ quo eo otnn pocfla, oyirknk ^0 in ii#gm mauna oon 

Un ba«a bfío, qao oouo ti íaen wi dísélrv nuMIro di: ccftricu, liaok lo cloan- 

capckAon ol oonoi gtiiTtln&do ««da ctcaUu m':im4, huta qtic nc vnlicaU nuia- 

o«bi> Uaitt^o JdPti IMríj-iMff Gil, o^nlcsto y út grand«* Utrua, «£U*rdin- 

do üoxu^ p*'^ lo t|tiQ inUnUbi, cnnrvdo Eo h^tlJ o^rtimt-, d.^ nn ligero nJ' 

lo ^r Im oipaldaA lUI Mío, y ancbuUndeio por b oiotum, lo aprolb ^r Im 

^jarea, ^o ai>a«ra (¡lO ni podo i^spr ttaiti éa U aiifi»n«, ni dtiOHrM t«r >ma- 

duque br««cAb*y funcoLn, h^rto f|tKi ltpj;aro.i I«iilcn¿iy qiiitándok U 

arflcatA <|noapona« podraa. Jo ocliiroB tjfik» 0iíp:i4M4 la» tOMany «nn ^dcna^ 

t^ l^escticto- Al cunl vi CdpiUn L6>fodOft U ptü^unlO f^r unn loogtu, ^oo «^vc 

LftUa movUa h\<fs tal dt^oti&o na hoMbn oolo, qno aun ja fli turíonv «cha- 

daolgun» trntí^^aiÜit, no tú tuvUn por tcnMlüU mIít £l á on^ar ú cnlti)* 

FUamnúonln^ luo<UsiM >aU4H do«lU; poro quo inlír ahí j»oto, no oía pc«blci 

[iliio <^uo ftUJO t}g^ <luuoBÍo. 

3-* "KDiKfyüdü booibro, rcipondió «1 lirb^iv, nacido j frÍMljvu trU 
' tJvrrn, ¿acuk »3y Vmix oíomí^o («f mi boiobrc, j «iodoiid* aiktea doaycr nw 
toé £oTxofayv¿\r (to« uo tkbioin j ayor ju mi j tnrio ciitoolié naosoojai' 
nw^ nim paHealw, i|tio venían Iiuj^iTido, y Ud aoobarJodos t^tue parecía rouk 
jnUauvrtA aobr« rl1ti*> i3a ijtio^ned^ ooíliJt}, rti fftjolal laaaDbftiIocolar- 
dlIa hoT4 <nÍio hi Ioh (xiyLiinuH. cura 4M« dtii^ qao uacíotva janiáf Itt ba 
««ttUdo nnc^n tiliigni^B¡ U oiiun dv cnWj luo dijifrort, fuíttd* voMrtr», ae^dii 
voOifUOi »«dJo tir jrorat, tinbjí* ve(KÍd« y ni>«TtoáUiitii9b«flüo<. víilmloa 
riultsnuriú lUihE^^ijH» liomiaiioy un trumfoc», auiabrtu ^^UE:.t'dÍB)i)nd(! <\\¡9 
qwd^ tan tutimado, ({iiO Mgo tptt me )o ilíj^ruri, propnw >é «n topaba, *1 a«o- 
iBOUíOt y T»^to« á todua tAa nyuJa do nadre, y mí ooniec<i^ luifgo i «joc^Ur 
mh blccUiA eii ot piHnioro ((na «o nw {iuao dcluní*, t^ai^ctliiVa ile puar 
a^oUiiio cou laloa h<>ob«A <)iio l1 l^nloa (ii incofn d« coa t&dnf' quadtf'^a 
todoa a3fnirul«« dot lob^tUo ntrcvtmUiiLo M «alvajei «un^ua lambían co- 
oaderon »a valevillA y bQ*n brfo, por lo cul qoidora «1 Oftpitáii C4«f «dea 



1^ 



rvAT nemso aañst 



(}.*BOnciA 



Uavflilo rÍTo á qut lo vüm cl Gaocra^j poro t\ Juin do Iab Cm&i, qü« 

ajwuu hnW vuelto el C^pU^A b «obei», cuuiáo I» cortó b ftuj» ■! 
nliwtc ietdio, U omi) guardaroa la« uno»» ootuo (l4 «i otpíUd «scsoi^ j U 
tnjCfOa A »u (¡«ría «I c<«t¡lDOuki 4o U vudafl del Cñso. Fa¿ d« mneluí ím- 

»k]u ca la tícmdvl Cubique Coucbiuu» pue> por lubcr coaC}ddg«t¿6iU el 
i^lordo toA e^piHole* vino (]« pax aiiico aZloi dcipui^a al Ct^itüi Ferofo To* 
D«gu; cfiundo [Kiblú U cIkiJiu] Ú9 Tocniniaj' (laoiílQA U ticcro, como díre* 
mofi c:i<U)di.i llqtue U ht^torU 4 Iruar do U poblAción de oiU «¡odAdi 



CAPÍTULO XVU 



diada fiaren bt«a rcosMdM— :^.^ Tmu que da c! Dogotá pftn ««hw Ut «iptAtll* 
d« ni tleuar-J." F\ir]o cjud mlifuJoMdv vUft. toiüMUu t* Tustte Jd |»tbld d« 

FTTEHONbi vtdftiloi pro^uicudo «u viaje por ¡L^aolln Uptnj 
laoutaAo» guomIa que lo:i giüabaa ke motca.ir cí'H luutas díficmll^ 
de« qu« luIUbiip por In uaIisii do In tlom, cipaülalmciiio purJk Ice cñbalktt, 
«jue spenoN Inllubra por donde ixunptT la eipc^orik del artMbuuo, y «if pu« 
qne fucMU dcvanbriüado «i idclnfiW el auoiau ícnpoaíbilitAhí d«l todio el pa>o 
i lo* uebnlloiE, «HTÍ^td Ctpdtin A Juau delY'KlIu yá Juan Rodriguicx 0U¿ 
*iiiauc»boti bJun d¡[ij>iiebLo9, ligtitiA y alenUdoi, que fiuwn mbrodaKoaiea me* 
diB ]«^ Adali&ie por naa lenJA muerte, aun'^ue buUalo pun ir Ui bcetíu 
por donde íbe oott apercibimiento y recnto úo Iiu cmboicedu que ptidlon 
babetde «ii««il^ «otru eqeelbtt m^ettaúE, ouAudo ri«ro& dorepoatc^oo 
T«o(an por U vnitme Mtidft Télete indio* guidalee bíon dUputotM, d« dondQ 
leé^ pwtíflTOD r>rinúr «oipecliD, por cttar ootre eaeaügot, dtjabtn pox aJJi 
•efaada a3giB» tnUKiCoiida, ptro voocUadQ al temor «J 4ainio eos el mncbo ^no 
leníáti, M pD«o «) uuQ A ud Ij^o de U Mude, y %i otro el otro oníro&U el uno 
dol GtTO, y h i«adA «n medíOi haclondo ttóee á Ion iodíca que lltgosaa; Ice c<u- 
l«i 14«^ ^\U| tívTon lov doi vpeEclQi, niObUroD, mofitrenda mw aoft cnu 
y xaa «erti, coa lo ctul eooocin-odü loe moj^e aer amif^ 7 oot^adu po» cl Qfl- 
oeml, como era tal, pu«4 aguauduido ettt 000 Jo» tudiOa lieaia qoe licúen U 
poto, recibió el Capitio \é. cejte y lojéndole «a ^bJitc, deda ul: '* C^ ceU 
dwlo not tienen vtk«btro« eaoesM por co Uber «bído ai balióa «ido bwsoí fi 



i 



CAP* xni) 



vonoAS M Liv owe^cmAi d^tiiaré Fmicr. 



[y.. 



i&diOft ót lot ^U4 üi«ro(a un vutgtn compAfifo» dí««¿ii(Íoti94 ctad todot mu^i i^v. 
lo ctal no p«rm¡U i\ cUki ti 61 as tm Mrvido quodcn aI^iu» TÍr», abr^TÍm 
tu *fl&ld« pu« wcftriKd Ja <«to« «ul4&do5. «on Ia pr«el«c« qtie U ucauoa y 
el (í<ti]f>o fArmtlienCí ". Di^lot pu á toib« 3e b «¡ao ugm^bii la outa 
qii« Unktt *« JíogoU do rv «uc«»m pov £u niiOTim c)« lc4 indiott, jr til procj- 
raton tbrtriar d camin», qu« lo puJíar^D Lttoor por n(Ar jp fuen del iif«$o bi 
licridn j 0x1 1& tm d£id do c^mo rocibaoto* U eutii, «o piMÍ«rD& cti ol ptitibi^ 
daCí¿fiCigftt7 dcedo allí cu Í^j;oiA <wa !<« compüorcf, é quiecc* cinuron 
mBj srudeoic^tü pú^vctb* ¿ t>díii títm^t l«atic4fc0UA «1 r«r<»do bijae 
le« lubían oonUxIc, y «Uodo £rMsu á DJon peí tod^, Jo* «lojarún, j repUro» 
Jo KMJor que pudtciofl, cu ptnkuUr i 1^ buti^at. aauqu« ]ti¿go niuroB 
«00 d boca kmplo d« In tierra. 

S " No coto «1 Bogotá ^e úu rat ordiaui:!! 4uItos« caitüUaf hiolcicn lc« 
C«pít&neA eilaMlúáa, Wlaqmjji Tiendoistu úkÜrnouiindo de Ui íaquSs- 
ludcH ca i|ue Ice tfM uecapre con 1u aran» va Wei iuat»iA, j un fulcx oomc- 
gair "LA iui^atof, il? «cliax á loo du^íítof 3e sua tUrm, diij otim tinabí«n 
t&feot^, fucAláodoU zti 1* o^dicia <tuo lubia ubjdu IidÍor Loa «aldn^t?, de 
iAb«r áóa^dr; u ttCttbiTi Idh cunurAliIni (¡ud lo bj^Uau vciiido i iiu nannoivde 
c|i3o tndahin prrg^ftUodí» á todo» por «nber lu míuiiti, j imi qtie üidniítmndo 
á ntit tionem dn ic dkD, de [juícn él l^mU míi fAtUracciúti, 1<0 dijo;" yo od 
dué álgniut c^nenldAS, d« qu« Itit «t^íloli<s toa Un codidoiúK, y <oa elh« ; 
■I^miH oonúdn» y muclidu «T tr&jo y vniitlo ni Gcnent do ^Ím, y lin^xodo 
■tof^iFcl pucA}bd» Cho4.*c»Dtá, le diréltqw vntetro Oicíqiii^ li«bí«ndo i»bMo 
l3i ta euoiadA^ «114 mlfntfSfl y ftl«n«0, y i]ii« HAgdn tfldu tn docrnn «on niitctio 
(It nUm&r vti« poTfeODaf, porqD« díceL (qe «mi hijos dal ft)t, m bnM*r» Alfgr^do 
ti hobUnn llegndo por « ha ii«tti«, fimrcofin>i- tul gftttoy H0t^vFrí44«n (o 
í^at wu* fufrzíUi nloanKrao^ jwm quoy^ ri« ai fDdVvmo h \xx\it* pcraiildo, 
mili Ui envitba HqtMl FtqU«£io preMiiU d9 comidas y M&t«nüd«t, dd '{nn Jtat^U 
MbtdocisciücíODsdoi^y qut i^clbi^r^n fuabiHOút d«Mc^qoe loimUdo 
nUMUv oa '^AKV mayuftt*, como •»* T«flfl U ^aii^¡«nTt llog^r i mis £xTrmi,d»dü 
do&dt babm pooot dfae d» camino ¿ dchd«n«balljia «lat píi>Jmt Tcnl«5, y 
mI w Ih cnscQArina pra qu« pudi4(«t3 Kkbar cnuohn« á 1u raatXM, ya q>je no 
«ababnu cu ttt] MDork; <|U0 liaoor c«l'>, do>dú juAgo bi bnU M-f^MM «tu b« 
carjs (lc«(J«>o hnlhe. i»n quelte tiivUnuí ¿«o Tiiniid> e^uo <j1 lo wubn 
oxi todotfsu* vftuElM." Lnteí qüO «rdiv oun tr*:» «I BogolAp ornid ■ nvía^r 
do «lia al CbocoaU pnm t^uo lo »upi««4 y no Ja cogiaicn ik re^a» y dtsapercibi- 
do^ ecIuMU d« v^r !«« au^tioe hib^rílio 4:»^ño y qtjo cfsando IJcsasoa í il In 
ditta s«iaa iMi« Ust mQ«i c« &»so&doo»> y U*U»ft coa olbi icioa ftl d4 41 



1<8 



rA4T ramo loe^» 



(¿■wmcu 



babnw nudo U irvu ; En cüfd npord^ieroa Ua bén Ion iañtm i ijumb la dlid 
/ b aiipieron fingir toa i lo tívü, qno oia^imo dv Im eipafrolea ¡nido «dM* 
teaarotrftCOM debí qop dodt/i: porqiii! lícgaTon Im BMnMJurOA cftr^odoa 
óñ BDfl coaiOifi y auatrtlU.* á ilodida f^I Gt^icrtl ttuh* y lot dcmáa, ropet«B- 
tLUdo tnit bl tívofu «ntp«jadar 'juo tiombrM d* gru tilonto ao k fiBgktmi 
ll]«jor, parróle trtlut laaindcv lo« tmj^i ni vnodo d« 1^ clioconlact, 'jtM ftc di- 
r«r«añm «q algo da rc« begotne*, Im cnorpc* i«bd<jfl y tklwnaM, Itu tOfllTM 
polvOn«9ta«t arrojan» Ina oirguvovjiwl «uolo» lt:<gcDo Itc^iLdOi MEtUodott* 
juatu &«mf oomo houbf«« oAi^clott «lol Urg^ eiuaíco, i^tiu » do cttBtra din i 
«3 prActioft latiy cmUr», «m tmtroau- pokbni, jr o& tod« bu docai» c<iidoooft 
n ponar«ii 0041 Unlo cbkbJo quo CD£;iaari>& L tiuñuü lo tapien, may 

S.* ffo 1n>di6po<«gtu£o«1Q4ao»lQQOMid* y ftLc«d*iDA«so!dtdM el roca- 
do diftl» indios^, no tAVjto por 1^ <^ao <lIo «rn» ciunt4> p^T faTKdoi tOQlaa y* 
cUHj? «] d<!Act]brKniejilod<i Iju tninu du l»Hip«raJjA«. y ul sin inisc»:udnDnr 
Ia vardad qa« nqullo UirJt y ntftedo y* üaimiuI^ lallr d* ai|(Ut pa4bb |>or «1 
«ciado ()V4 Ui dabo AlBogoticuQ im fugn; proUrvUdODo t|uer» rtatir i In^ 
Urde bia pouie» qu« l« (ledUl), trtlnrob \i^vg? de li^ínar U voelU d4 Ctk&coaU, La- 
vando p<>T bUnoo el T«td« da bn Mmtntdna ; f«jo Inbaando cÍ3o njlo al Ca- 
ciqDo do 3ojacil, «fttra Eco d«ttJa da U nxiocdu do Bogoli, el qii«»o liabüa 
<^ooñdo voDir á d*r ]«j, ocdokdctrM TtaÍDroD, 1» pumo ni Qaactnl írb A 
riiiur da camino y rdWr hq oOtv»óa f«r» vOn toa «apaílolat i y aii dejando él 
puablo y (SAI* mÜM do Bo^ocá, llogonm t«>dcii i Boj^ini, ¿o&d« Ua[jbi6i «« 4U 
coadió al Ci^no c«a todaa «ve riqutx». i^uo to or«u fociv, y co lua sadM 
te* liHÍMo toiiitoiidií hntioroa 0'iguit»ciuj btitiLOft matiSH, y lIovurOD 1m íd- 
,diof^ <^u« lc« p«r«al6 para ttrpir vi hato i «m 4110 volríoroa k vuelta del puo- 
bki do Vti^ifn, qut «»Ub* «aUcuccá poUado ima Ic^u^m^ ^ bi mUlm do dota- 
do utñ abotit, dcftda doada fuortKi ni pueblo d^ l'ounnh^ y doada alb al do 
QuMcn, oujoa Caci^Mi 6 iadka lea rocdbioa con cua&Ui» ra^nka podioa 
bibar, ufviado ooa ellcn do ni} unutüocxtt y ccfVfaoaiu, ttaüfcdoka por hi)oa 
dol mL iJoCtioMaj ^0 oiiiukogua llanbu tiuamca, i^uc <|Ql«ia d^lr [uaia 
dootovraftltn, pOr^tfaJnqvo boca allí U uom, ¿ceja ¡noooiAfondudocI pu<Vlo 
[■ataron cJ Tollo adcloMc^ ^ua «a luito tÍaCoo», aficW» Inr;^ y mpy f:TiU do 
tr^ por coUa jofiailoa bdios que cuabon nllf pub¿i¿i>«, UuU llcfaf á la gran 
poblacOadil f^aa Ac£or y Coci^uo (:Lata\¡iA, Ua ton^bodo on Icdoa 1m ta- 
diOA y Bt^lifl por In iaaota la£niia i^bo (Unio, do pt^ hz día ¿naJ^, (|tio uo oa 
MDo po:tuoSn»ttaO|>orhabcráidof]ailafnooioadoralorioda<»U llemí doqaltt 
doipaái WblaricnoB Inr^o. A coto pueblo Ululato oaf kn oi|arwlú« puf uauína- 
lacíÓD (h «u r, porque oaau Iccgua Icllanun OuaUlíla» t^uo qiútH Otelr 



I 

i 





OIP, XVIIl) KOTÍClAa DR LAS CONQUISTAS DE TIERRA FIRMIC. 169 

cofta puesta fin alio, porque lo cataba entonoes, no donde está ahor», bído en 
los. altos que nhora tiene á Ins espaldas ¡ ú quten con Eer innumerables loa in* 
dioB, y el Cacique muy gran aeñor, que era uno do los tres grandes Duques que 
tenía en eu Estado ol Bogotá, e\ uno este Quatavita y cJ otra Ubaque y el otro 
Suba, de quien dijimos se había baptizado y había sido el primer crUtiano de 
estos moscas. Aqui pues recibieron li loa nuestros con mayores alegríaü y t&- 
galos de lo que tenían, deadc donde pnsaron otras dos 6 tres leguas y llegaron 
al pueblo de Chocontd, quo quiero decir en au lenguaje labranza de páramo, 
porque los hay por allí de fríoa tiguroaos: este pueblo es el últEmo de los de 
Ift jurisdicción de Bogotá por aquel parajei y qne hace roiítro y frontera al 
Tanja í y así es de los Usaques y grandca señores, como lo son lodos lea de las 
fronteros do los indios convecinos y enemigos Jel BogotA, como dejnmoa dícho ¡ 
pero no son tan grandes señores como los tres díchoe. Aquí ]on rccihiú el Cho- 
contá con grande agazajo, y bien advertido en lo que el Bogotá lo había nTiasdo 
que había urdido para echar de eu corto á los espanolcft, los cuales pasaran 
y celebraron on aquel pueblo la Pascua del Espíritu Santo, aunque luego de- 
jaron caer este nombre con ser tan atlmirable y se quedó con el de los naturales 
como ahora se llama. 



CAPÍTULO XVIII 

CoiíTENii>o : 1,'^ Balen de Ghocontá los conqnietador^a j llagan ai pueblo de Turmeqné 
y á la jurisdiccíóa del Tunja-^2.° Trata el General de deacabrir los minas de las es- 
meraldui, para Zo cnal aeünla al Capitán Yaleaznela— ^3 " Diapoeición de la toma de 
Somondoco, donde ee eacan Idb e^meraldafl— 4.'^ Vadve el Capit&n Valenzuela y da 
noticia al General da la verdad de las minae, y de unas grandes llanadas qne babfa 
d«ECabierto por entre dos aierras ¿ la parte del este. 



B 



lEN deapochadoa y con buenos guías para ol dasoubrimiento do 
IsB minaa de las esmeraldas de Somondoco, aalLeron de Checontá 
nuestros aoldados, pasada la solemnidad déla Pascua do TentecosteSj la ruelta 
del pueblo de Turmcqué, tros legtios del que palian^ á donde llegaron y los 
recibieron con mucho mayor ogazajo que en los de atrás, con haber eido tan 
bueno, porquo linbie'ndoscles Jijado en la fantasia más á éstos quo á otros, oer 
los nuestros hijoa del sol, y que su i)adre loa enviaba, no s6Io les daban lo que 
tenían do regalo y presentes, sino quo sahumaban á cada soldado con lo quo 
á BUS ídolo3, que es üu perfume de rauoua, cosa tan hedionda y insufrible á las 
narices, que sólo el diablo A quien ellos sahumaban podrá sufrir su mal olor ; Eon 
utus frutillas que pnrecon cabrahigos, y dentro tienen un grano grueso como 



ITÍ 



PKAT PEtma gtMÓn 



d« Cft(io ó C4IU0 un grucvo f jdón cotí ou címuii ; e«c iftcsa y mnltn y 
bnivrv« p«tfiici«u tus uqptv diotcfli, coa qao UiaIhcii pvattatto 9110 lo «oíd, 
pcifuinft^c ■> niiMtjn ¿'Citk, c|aa ñ b búcicraii para ciJiAtke <Io iw (¡«mn, 
lio LAbkiL tcunnd? nal molb. j>uca por no olcilo e« le» poúi» ¿»jiir> C*t« pa< 
bli^ vuciu en qI piimeto il^ la juíídJíc^l^ del Tuiija y frualtr^ <1«1 Bo^ol 
ceda qtilouet Iwlm i<LD de lPíru])0)iBliÍ3 tan iüGIÍm y un^TiCuloa gactri 
fvim >ujctar»o«l nnoftl <'ito, i^uíii mucha jc^^uto ^6 gaAmiciÓn^^u» con cul 
datloui T¡¿[LleiicJa guarJaUi lüt íwia» M Tvinji, {«rqno cl Bc>goti, cootu 
lie GPÜ vodctcaí?, ralk lutc«He n^ltoi orí i^ne r«o¡bJaa muchoi lUiía* tea Uiají 
cfdu cn«mUUdc:i do eioo doi \1*íjí% se I1» ococdictua |wr mucbcadás 
d<) lodo A Icm nuifaUCB, queoi una t>^^u«ua era te I la do «IUa 1» inuli»3¿t 
nTL^iaJo outrft Iii» bogoUeii, u unlro td» tiiujau, vA auu ojervo Vbte ttuoibre 
Tunja on BlgüTini diiLi r|i]DeBiutfínruii ilvfpu6a «a U juriuliud^u j pi 
■Ino ^U0 uiit4}uJún lúa ntiftLmi nsr Ej^iJo ¿oí B<igoU, liHaU qu« AiicoiliA lo 
4efp«¿* diremra. El hther inundo el GcDeral r»ui entRiisuiJcH Jo «cks 
Atflcwia (7t>u «er iinn orní lan abldu do todo el Relaa» no >^ á qut- atribayiuní 
H A fiilCa 1T1' clíUgmidii ijit^j tiiV^CTtm Icm n»^«troii d«i iTifonnr.m iI^Im 
aiAa Imfcrl&ntiía qn» |umtb!in Rn Ik tífirra ijiin habÍAn tf)|uido, d A bi fjütt ¿4 
Iqi lTLtfT[ir«t«A ¿i> i^nA 1a tnriArrii ni^ftiprA grande, ^u« ni MhUn oviMtn leni 
ni decTanban Ofláft do U anyn, qu» &>ilivl« pflr(v^ft Im fu^nt d« Emj 
<1a Babor d» ratot bando* y «nimisalnd^t pira olUgino ni nao on aü dttotti 
can Mto Boogunr ]a ftoikud áa 1o« ibdlo» dal R«Íqq pnr nos Atni^o^ y 
ft^udn da óiloff pj)ciñ«<ir Uoln mitad, como U Hucodl/» d lUratndo Coitfo 
la «onquiíU de Noov» EsfauA, ^i qu^E» iiaiMTtj Unto «! hacorto ¿« tsnd á^ 
buidoi (jno bnlltj oc^citttndctt para gaaír u U*jÍco y iaci>^1tr t Uítc* 
do indica e|UO no £0 opntioroa c«n kaTOdflquú tiivo do «troB UatM uUl 
<|U0 00 lo allogfircn yor babona i] &U<gado d ollon oon arntitcid, lai^go lUt 
Iro tai la tiorra y lupo do «atoo opoaoíonoi. 

3j* T*n oj ¿9^ tiojaado o^CA difioulUhd, qoo lo €0 muy gtnodc, da bi 
loa cauAM d« luB efocks, copocioljiíoalo ti tos tao auroTUloA» y do Ja huao 
Diof, como lo ru«ror. loo do «aU nuAtm coaqvúta, digo i|^q taégo qu* 
ruicLpcnroi] OD <ff^ itrom oíndod ¿t Xiimoquc, adcrouroit 6 bkictCEj de db«i 
tmaa trotapoUo de (inojí jiftiloo 1^ perclfe ricjoe qiw babíoA neztuk en la oQcl 
iHktH coo olloa autoilcoc oíAa nao onUadoo en Un pucbloa y para lu ocuoo 
gaorro, por ]□ cunl IfunniOa oqttot i-allc el de ks Tromivlo)^ da*i!« doede 
luqgceJ QvQutnlQutHiuJadeliaoerel dACubritníeutodcluKiuínaa doontoi 
y hMéssHotii LaCtismnáo de Iao ^In» quo^tmb para oato do U dlopotielúil de 
tima doiidu raLaba^tlcdijenin tec eol^ril y ^nocnfidiñoaludcapodk 
tlU uhU su gecte; por b ctul, anududit tot inioctoi quo troja 4o Ir é] en ^* 




'. xym) 



nmcrju BK 1.^ co»}ciKru db rtiBal rima. 



m 



iiiA á i^]ti^ h p&iTciú qtJoJiniIctM alojoilu va vi piublu de Ttinaor|ué, ¿aoÓa 

tbo4n loA [■Tjvtfihtt it» todo, tfariAr i^gunuB ogAiUíob cott I«k ^Ui 1 «o'o 

iramr ouü'cúi d>?i bu iLiini». /o^u )ii *iuv Italtawn lo a^fuaen, para ki mal 

pocuciv á jiropiMC^ pI Oi|^i¿ii Pcdm P«rf;iliii3rii tío V»lcD»ek, ^ uf ío 

«nvíócM VAnjJdnÓQi ijimIo |M»vdc> tMi^utnn pam sola dw T¡*U A b venlftd 

^qij« te&b In hní éo tllfti^ PC ^Jiy4 ilrmiind« ■• jmúó ccq Ich giUu de C9tn> 

[oontá al CppUiíi TnlatuijeU. y ü dw ú trai diiu de i:nmaa duron con tAlttt, ún 

ifrrcet» íeoi7aiW»i« en H cncnimí dí en «1 pu«t1u dmdo ellt* tatAa, qoa m 

Si>aiuiii!<,p:v. No (uif pico al giibto qtic lav¡«roa att luilUrk*! por cniec- 

tr UkuUa j** cMt «lUt iltnúi fodoft )o« rAfj«« di mm ei^erwtaa, ■tmqoA como 

«niQ tmti tnñjott% t\it» \ms pMm», coiao h m el cÍ«lo de Ia iifrra» atiDque 

ittft> «umATtldJlit ^in1>o, fir» rii«rT>n butftnUM i llpfttr Untan vjifTki». 

3.* l^tbtj «HUÍA tuiíift» c(i tiu» cimtIUU ú lonw l|U« Unjlri m«dU JcfUft ¿e 
\üt Hfi tut olu ccfiiE) otmis dd duc^n pvo» qiiti »le, va de una ikrn ñ^ 
. rjTciTittd^ ¡mpuibttiU^ du eclurlv agun por lo ii1Cr>, imtm quo m pn^ 
r ul dfttnfeonEe qisv K>^VAron, conoo u liitce et> r^lTifl iitína*, eoatio éln* 
t\o Im ¿n Blazo flUD^a llegue In hiBlDríi por aqa«1U tioriAj po? ctj« 
IcfttnM fio lalmlMii Tm ¡ndiot du Sjinonflouo tia* niínit, ni po^linn «no CD 
Itkfnp^ do ¡cTícra'! ü ^nnri^lo ^d liJihiKn pnit^o líi* ■{f*'*'/ p^^ «er neoouKú 
[IM elUi robitra j II«i-aft«ik lUt-ra y d«J!iMn detcnhl^nAn lu vetM d^ Isa pío* 
.j«úlocicto^u«dn?Qbríirir-»bkac^orti«»ventdA8lffiM«r^miylÍd«d ptm notr 
«CDfiraldai^ ptr &:' UrifT íniLrDm«hUpa hído do pb ovn ^(i9 poto dcmoatnr 
minsAj dtacLiUíj^Int, 7 cCTiiO 6iU4 *«ttii ti> Ittch*, ^Tub timbi^n b mo» 
<|U« Uviítn d« elb<, con todo oto Tna Uoltn todon 1o« tndio« en eiUia>f porcuo 
Iñoo «o cebaba do vor uatíiriiiooíit^ h dif^ir^aoí* qu* baoUa 4'|ti«)In> piedrín 
i £i« ooimaoo, cou U cu:v[ j opu babor ii«ich<« aüi>« qiú ho itaii aaetndo, qo 
UUnn pocotf cnuc loe indio*, axi&t^w» mi4 fuorua las ruia«e q&o laa b^o- 
n&llniíAC HA cctoo mum/, oonv> fambién on 1a> do Muio, d« doa «ufrkfldo 
1^10», uniu da uu oríilnJ cUKiüno do donda lO mgoq mucbOK ; waúy fiam 
etiitaW qoo Ibnun do rotu, f moj gn&doi podo&M, y aun jo v¡ os cierta 
ecMi^ntuí muy bello pcdoao do críMal, q no tocia cu el «oraids j cootro un 
pedojto de Biargojita dondá, UmaÜocoma *jna x^aadc avallo&a, ^ue lo tkbí^ 
do coger «I pwdia al oooioonricá Stnaar ar^ucl GrÍiU|,j otruTctoA baj do 
«mralJaj, cna« mnjr \erd«o y iii»^ j vlnuno catt Tordte, y otna muy 
chra', y aun una «o irvjo ■ «ata dudad loa aü«« jAAftdoa, que no ova nk» qoo 
un podoaobuoio dccriaUl, coa iinc« rimoa vord<« quo m Ibui o\UkdUado 
|>0T todaolla nmy mroiv de ilondo do« d:iS & invcLoa mo^TO de dudar m ha 
oinKraldja crau do primera jfcnoraoíón crliUkiv y dttp&^|)üt la fmrxa del 
tol, m lev iba mjiacba»d« iu|ucl cokv bkn<o de crbul ou veixk^ j ay^ih á 



172 FRAT PEDRO BIHÓN (2-* NOTICIA 

]a dificulta^ al ver unas tan verdea oscuras y otras de tan clnro verde que pn- 
rece fo ihao aquélla» perfeccionando en fcu verdura, habiendo flido pnroeru 
cristales y que si Ina dejaran miis tiempo sin sacar de su coja, quedarían má* 
perfectas y Uoto como lus oti-ns, A €Ste punto llegó h dudaíín acabírsc* de 
reaolver. 

4,^ Para que saliera el General de la que t0:tía aceren de estas iniua^, 
procuró el Capitán Valen^ueU sacar para muostrns Dlgunai^ eHziierjMns de e^tan 
vetas que vido descubiertaE j trabajando en ollas algunos indlus, y lus cKpnñolen 
con el mal aliüoquo liallaron de iustrnmocktos amano, porque no los lluvabnn, 
por no ir por erifonces más que d descubrirlas- Despuía de gran trabajo ao wioarori 
algmiBB de todas suertes, buenas j no talesy raiij niincM, que son estas que de- 
oía muy clarafl, pero viendo el gran trabajo con que se sacaban, ú que no igua- 
laba el provcoho y la mucha y instrumentos qua eran mcne^tt'r para loi 
dcsmonCee de li;a vetas. Con laa i^cna quo se aacnron tomú la vuelta pan 
Turmequé, á dar aviso do ella^ al Goncial y da unas grandes llanadas que ha- 
bía descubierto desdo la lurna de la» minas, que ho parecían yor lu abcrtum 
de dos aieiTas qua se veían enfrente bacin h\ parte del este, ó nacimieuta del 
Kül Da todo lo cual dio noticia al Genera], llegado que fué á Turmcqoé, coa 
quo se alegró muobo no sólo por la nueva de la certidambre do las epmeraldaa, 
sino también per la que traia de haber visto los llanos. 



CAPÍTULO XIX 

CoSTEsmo: 1." TriítaEo de los inconvenientes que bc han seguido en buscar la tierra d* 
los llanos y de cómo lofl duCbItdb poEOTon de Icflbuco al llano de Tenza— LJ.° Despa- 
cha el General Qneaada doa tropa?, nnaol deBi:ubrí miento de las eFmeraldaay otra 
al de los llanos, qne fu6 el Captt&n Jurui do Sanmartín. 

NO dieron en poco precio el General y soldajoií las eaperanzas de que 
tG llenaron con la nueva que les trujo el Capitán Yalenzuela, do la 
vista qne había dado á la tierra llana quo riC lo desmibrió jicir entre laa íXoa 
sierras á la parte del levante, porque como cslabLin mal contcnto^^ de la tierra 
quo pisaban por nn haber hallado aún en eli*i las riqnc^an quo de^cíiban, cnteií- 
dieron, no sé con qué fundamento, quo nUí en aquolloa lEauna tie Jas tenían 
guardadas ú montoues; pienso que llevados do unas falsas notíciaí! que habían co- 
menzado á volar por los puertos de esta tierra íirme, de que habla nnosgrandes 
llanos cu loa nncímicntos de aquellos grandes ríoa Orinoco y otros que había días 
estAbandeacnbieitaa fiua bocasy entradasenel mardol Norte de quien t«Tilftr' 



%_l^^l_^^HB^^^^^^E^i:^^a£ 



OAt. XIX) KOTlOlAa BE LA3 CONQUiHtAfl DE TIKRBA PIRMB. I7S 

^ dejamos tratado eu la primera porte, dondo publicaba Ta liaonjeia fkma 
había injiuperablcH riquf^zaB, por donde no eólo DuoEtroa conquistadores cfitaban 
cebados para irías á buscar, por haberles dado en IflH orejas eataa nuevaa en 
Santa Marta, sino otros muchos el uamo do e»to han intentado estos descubri- 
mieiitoii de estos llauon, donde llevando convencimientos de aumentar sua caU' 
dales, batj venido á perder los qae tenían, y con ellos la vida» sin haber hallado 
hasta In>y otra cosa, ninguno de loa que híin entrado en eatos llanos, quepa- 
rece no ee descubrieron sino pntn sapnlcros de eepatíoles, puea tienen tantos 
cu 61 sepultados con Ins hac leudas que en ellos han metido, ganadas cu bnc- 
&aa tierras, j e» el encanto de esta tan grande, qne oon iivisarlos á vocea U 
experiencia de -lo mal que á Codos loa que entran eu clLaü les sucede, pnea 
basta ha dejudo hombre de salir perdido de ellas, caso que por muy baena 
suerte Haiga con la vida, cierran los ojos j oídos á todas estas desgracias que 
Ee ven y vuelan algunos hombres, y aun entre ellos castigados algonoa con la 
experiencia^ y todavía porfían on bus deacubrimiento», como hemos visto lar- 
gamente eu nuestra prímora parte y veremos mds adelante. Kl Genera], sabidas las 
nticTaadel descubrimiento délas minas y llanos, corrió á copar sus deseos en tomar 
entera noticia de lo uno y de lo otro, y con esto salió de la ciudad, y gran gentío 
de l^armequc, tomando la vuelta dol grande y dilatado pueblo Icabnco, no de 
menoa vecinos y poder qne el pasado, ni donde fueron menos agazajados y ser- 
7Ído8 que eu el Turmequé^ pero como sus deseos los aguijaban á mayores cosas, 
pasaron lu^go adelante al pueblo y valle que llamahau Tenísucá que alteradas 
BUS letras los nuestros le Ibmaron Tenza, con qoe se ba quedado hasta hoy ectre 
españoles, aunque entonces le llamaron cl valle de San Jnan, por babor eotra- 
do en él la vigilia del DIviuo i'recurEOr, y haber estado un día despufJs del 
qae pasaron á los pueblos de Garngoa y Ubeitd, donde se ranchearon do pro- 
pósito por ser bneno ol e£talaje y bs c^^s muy capaces; cl puesto acomodado, 
eato por hallarse bien provddoH de comidas, por mano de todos [os Caciquea 
vecinos que dejaban atrás y tenían cerca, porquo aunque todos te hacían amis- 
tad, no quisieron los indios verlos por sus puertas y pueblos, y así para qui- 
tnrlee la ocasión de esto, con achaque de ir á buscar comidas^ so las traían con 
abundancia, y asi la había en el campo de los nnc^troa. 

2.*^ No olvidándose ct General deloií dos desonbrímientoií que pretendía ha- 
cer, Inégo señaló p:ira el délas esmeraldas al Capitún Juan de Albarracín con 
alguQos soldaduH entre loa cuales fuü uno un Paredes Calderón, y para el de los 
llAnOfl al Capitán Juan do Sanmartín^ hombre valeroso para todo coso do honra, 
con algunos soldados, y caballos, quo parecieron bastante». Partiéronse amboB 
caiidilloa á los desoubrimíeutos qito llevaban, y pues no puedo decir los euccsos 
de ambos, diré primero, por haber sido más prolijos^ los de Juan de Sanmartín, 



lU 



ntAT M&R0''Slltó3í 



«1 cuil Altó átá Ketl ücm H gontc y nMlca qtw la üíwua* c<}» onlfD <|Utt di 
ita úc átn Alan i lo [uatii tar¿i> toWímo á dar avEao do b i)Moiilrt«tti\ por fo- 
renraeigáu !a dintandjL i^u« In precian IúhIUbo*, txiuli» f«u ü«inj>o pAn 
Jcvcuanilov- Focroa >Íj;aivni!o mí vlaj«, yi pncat l«g(iM jin*ni^n por Ncn- 
((Unpi, ^m tü por nqiiclU ]arie ni tdrmtnn y funjond» d«i U« prtiviad*» de l<«, 
cncMU, jr nlrai-«Mi»Íc httc'n In» Astporunji de t<ui nems que eirtftbtii enlrapt 
ui K los Ihttoi: Uagitron A Ich ifl<IÜ79( Uimndr* ictgnu, bien difércnia 

v»U á K^» IIaek*^ st no lot ikMtTÍetn U ^n íntirm de un HirícM río qufl] 
vaílí án\ttTt%n^\j [tor entro lúa bruQi» da hf^iellon Tiii>Til#ft, tua iÁt\tn tiirh 
todo íl jiírnr'fii d^ níei^ji pur U etp^tn» quH W*nl*Vin *íi lrn*tírii**iiiroft ipj 
pefliL» j<ordiiii^A «• Ibn derrumbando, río hubo RtrQ<vIm1imta ^ aíngá*^ 
dndn f^m puarln per In fArto «jliq te dí«ron vlsut, for wr imnnidad «troTt 
tiiiu fvrii tamftfta, ^ Aiti hncifndú flilf ilto Toa tlenutH} fu«ron <Anoa lolt 
U rítom nbAJo ¿ bLi«c*rIo vailfi, y iiil«i qu« Id bilíftina, tnpnrofi do 
ten nn fnerlo indio, *{ niial Titfculoio «obr«aEilliidri do g*nU tan pcr^gríi 
mii víit*, en Iruje, cotor j fcavbfla, y i(XVo no poáin ^dloiw do bi pé* pai» 
dft 4U ]i|i!aencÍB, fnUtttó vftlensodA KuctntincE^ ¡wr (i |ro^U vt-íapftr»o \}o lawüe^ 
«rlnco ^U4 íntciitalinc, w hacerlo daüo^ ci>gorlo pnni guÍJi d« vu vUjo. 
sando, pucí, c]f«r<cx itidic m <átfori«i, raanoab* coii Unt;o«1>río«iiii 
10 baJi¿ ¿ mano, quo i'i |^ocel» tucIíui lutimú A lu tro* ó euntro l'« Ioi 
con ^«0*0 do£«ndió ub baoa rnto, biunft<)uoM dieron ma&ft Jo< voJAadi 
pudiorcB dtftribflirlOf «naquono Kiidirlo Un proteo; pucí en «tsuolocociM ««- 
lab* y todos oaídoo do 41, baoicudo fuciZJi «:on pío», timuc». ro^lítlaift dÍonl 
c*boa«, «o loa ^k^'aba urradlmudo una loirníim nbojo ú ¡na iwrrionU* dci 
pero ol (in> asm iJd llagar a «lUf, faí rcüdido, y d¿odolc ii euuodcr ^or 
qufr 0^0 quorian «abcr d« lít por dónd« «O |We»ln i'i Is otra jiuto d^l rfo, L 
Icooalooó 0«r(« doailCttn* f-uantc, h««ba do bejuco* por doodo poubtv 
isdloo, qaoMf, ¿ U primera vfrfn, ita leo quitólo diSonlUd quo ballabnoofi 
ol pmajOt por parccerj«» era lan iJÍEicultoto jiunr por olla c-4iio |<r lia ogius 
vi^&dola Uii dolicaJik dobejucoM tan dolgndc?* y n\n\ tcjÍ(bdi,domancraquo 
Icodabí qn4 ao»pOOlur do bdbiorocn clU 'major tfttgaiios quo «optn» 
üuol at«gnr¿ pittoto In dcUrmtnocíúu de Joan lCcdrí|¡i]« Cil, que «ro «I Ul 
lOB oibco* toanccbobícN diap^ioato, pocí llcpind^fc ni Árbol doodo oolnbo 
rl uo cobo do 1« puontCt b hAlÍ<> fuerte, j i^iia nti» aKguroFiia pato k h 
ban^O dnndtj Uni^ raiieiio* como ei fuera cv\ iw colntnpo, q;io poca m&tt m, 
prro ol fifi no holloTido otr&me¡orcotQ<>diJoidopnrgije»y nouJooqiKllo «j!;utV| 
raoron p&»oaJo todo» uno ú ur^,ej<1n ci^nl tun el btlillo quo podU corgju ; a^ 
vt cnUro k díScullod cb patto pftl-o jiuai loo cobollfi», puco em lo podion Uallar 



«ir, XX) 



yOTlCUt DC tu C0Ki)7inAA DI 



FWII 



175 



^ éoniSa puu«u 11Í tuna nido, *ianf|De no pDdldndoloi d«)tT d« lUrtr^ d«- 

«fftalnuron <I» i^vQntvrarlo* por Hit |)000 ni«arrítift lU U pudiiUi, Jooda pm- 

ds E>^ «cr un t40Ío <I rtu^, f^ ^mja «» «rfojú primero tm vIiIkAo* buM 

MdiOcir, páfftiígnAi, IUta«idD Didgo G^tiuo, ociti uti nboUD d* nordel mi Ia nttiio, 

^oednnija el otro cabo k mu pirte dd rí<» pm ftrnnrmr i1 encentro il«1 otbuDo, 

y itk d«*4« U oin bondft «yuduulo, (vtr> i^tio no k- lUvnuul rninla^^ ni cu:t3 

MB i<iv allí qnaitMalgomniiEOdr-^ Un ¿ronde i|u« DO [• TJilUn mu bTicnu funr- 

IM T fcttl>f Qrtdi parcí (}iio no lo pi^ileto *ti pOLt^ra da U vklfl nrnijAoúolo por 

•Dtreft^ucJIíupeÜ»*; |>firo &I £n ru b(i«n ntlor y jüÍ4ikto« vsodcroa cijtlcis pr* 

Hpta y Afn foltnr di U mnco U toga, «• ptua h In Aargcii d«l do, & b oira 

Wndi, doidD lioade fa4 Kjnlindo & Ica «tballocí, qtio deisde éiU, otrt» eclmbim 

ftl igQif oOQ f^piMron todM»a p«l¡gro«> y il«*pL]^4 bi noioa per U pu«ote 

tirgnia^ 0011 Im dlLu y fnno^^ «n todo lo «nal te 1«< ptaó urt día i^ao «ogün 

vtsron&l pnncapk>«lm no p«e«iDo ft^r«vi&r unto, rm&ch«ároj»te n'¡tielU 

anbtob n otWla, por h&b«r biorl» p«nh ki «nb^llnv. 



CAPÍTULO XX 

tsJl.* SnowM dol C^iUn SAUnartia vn dMBftsda do » lUvabHal^sto— 3-* 
Uo*eMl4>di1o4«aldadoii áoomn- faormlffiu UaCulai f alflla atfll—t^" 
lWludiicu1tgidf3>quOMlap3tu[)«a Un comluw »o dcunoiaareft bofmu ade* 
fatltk i^^o daf la TU«1U & iltULdA qii«d6 »1 0*a«nl— 4.* íüi« otra V9i aI Clapitia Rak' 
aulla *u tlnman'la de tu Jci^liIvIbiíüAI* 5 llega al pueblo éa Ctíatga. 



NO » dotariorcn nm«bo, T««riidik b :oftfiaDB,<juo no pK«ígiú««on «a TÍa- 
j« por Laa lUAlozait do unai citcatas tan ¿«pcraa que coa graa diticultad 
gauondo por partea la» mbfan y con mayor los oa^l^Oi, yulCoó 
fol>r«iinlir da» toldado*, buou ira^bo dobttt«> ]<m dtn^ia buioando 
trocbaa por dondo pudiCMo iiibír, Íoh tualo* yendo dsMnbrioiidOj 
terobrianm udüIIóq do r«po&t« doo índioi gandulo*, do Talioou^ oa*rpo«, oeti 
Ab bastonea valioQW* Ooinaoano. tan do bfMQO» brko qno na La» |jardicroo, a¡ 
UrbarOD i la TL>la do la i;cnto cxtroLo, y quo aucca ta babíati oJdo dccú; knl«a 
tii oorUuw comcuateu ¿ juffv cou tan buen nÜoata loa btittcna* de palin* tofr- 
Udta, ({uo aDO do «Um doicngó Ud éo ¥or«a oL tranco oobro udo do lot tolda- 
dx qno ao la ítA ed^U raoim^, quo á do ropurar con dcstrota el Mpalol «CD 
la rc4(ik, lo Lldera la caboia leo pedazico qnc olln aa bico, qae do Caoroa poouo, 
«jiu¡x)a DO loi da}aroQ aw^uadar por Liboipe balido con táuta doatmi el «cd* 
dado, quo aUrgoDdo uu |jCCO la ceiodo, d« un nrv^ lo otiriú «I pocko, oua quo 



midió la tierriv oe>q el cuerpo, y c\ otro compañero oon [lanos largos eacapaado 
huyendo ; vleudo ¡¿iie los peregrinos no tomaban Jo burU eu defensa, híq Uner 
ninguna, eoglorou luego que llcg^roa loa demds soldadoA 'juiítec ó diez j ents per- 
Bonas do Htjns raucliueloa que estaban dcsapercibiflo:', y entre elisia una iadift tun 
hcrmosn, mfHÍoHtíi j grave, que podía competir con }!\ ctjjiañola m/iE adornada 
de estas preod^B, y porque na parOLÍa en mus lí una que los s[i|d,idiiri Imbinn co- 
nooido tic Santa Marta qoc se llamaba la Ginloiíoíti, le |FUsieron á ía india ese 
nombre- 

2.° Ya Ijl necesidad tba forzando ¿ Ioh solda^b>s que »a diosen A buscar co- 
midas, de que Imllarou bien jiiicns y txti dcftnsndas que no hs habían oído decir, 
cuanto mÚ3 guHtadolas, jiorque eran unan tortas tie cszabo de jucfl nmnnadftp, con 
hormigas gruopas aludas, de que hay harta abundancia en aquellos llanos y sie- 
rraSf doude por ecv íap tierra? tijn rníuen y ontérile.^ j>ara luaiccs, lee fué fuerza 
la necesidad á comer etttns tortas quo para Ioh indjoñ Jo non, afl'dLÓQdoles para 
darles múa sabor de bs miomas hormign>^ tratadas ea unas callanas 6 (Tozuelaj de 
barro, con que psao ku vida ha^ta llegarla Á cíen añn^, con que podemos odvor- 
tir cuántos quitan de los unéitroa las varias invenciones de poíajtp y oonatdaa 
compuestas que lia inventado la madre gula, madre do tántu.s hijos, y madraatra 
de nuestra ealud y vidn, pues tanto nos la cercena gastándola y fatígíindola oon 
tan grasicntos comistrajes, pue^ bulo el simple manjar de unan raicea y hormi- 
gos lea acreeientan un ano sehre otro il e^ton pobres indios hasta llegarlos L m¿a 
do ciento y al cabe mueren 8in enfermedades. Las que llcrnbnii de hambre toa 
soldados, no hallaban coa qué curar KÍno con estos matijaroSj Iiarto tan-iblefi f ara 
ellos, HÍ bien la Docesidad do comer les hacía que las oUeson á queso asado las 
hormigas que tostaban aunquo de Babor es biea diferente, pegún ú mí me pareció 
una vez qae laa comí, viéndolas comer en cierta ocasión á irnos honradoa «apu- 
ñóles, por saber d lo que sabían; halUrim también los soldados olganas labran- 
zas de maní, que es una hierba de tierras calienten que se levanta poco del auelo, 
y en sus raicea eatán asidas nnas pequeño» vainas poco miis largas que laa de 
los garbanzos, muy ásperas por de fuera, y dentro tiene cada una dos ó trea 
granos, qne fuera do aquellas vainillas en que f>e crina parecen propiamente 
meollos de avellanas, nunque aon algo más prolongados y un poco mda grueaoi, 
de que usan on eataa tierras por no tener almendras, avellanas ni piüonos partí 
hacer confituras y turr<!n, porque tostándolo ea de mviy buen sabor, aunque 
si se come macho solo y sin otro bencíicio, da dolorea de cabeía» pero por falta 
de otra mejor vianda, aquélla les mata la bambro, 

3.° La que llevaban de llegar ¿ los llanos loa nuestros, les bacía pregunta- 
sen á loa indios de aquellas tierras por lasoutradae y caminoa de ellas, á lo cnal 
teap oudíau tapándose los ojos, signiñoando con aquello que jomáa h&bíaa Uegm- 




QAp, XX) FOTICIAS DE LAfl CONQUISTAa DE T1£BRA FIEIUE. 177 

dcj & ver aqacUaa tíerraar ni eabiau los cominos por doade se iba á ella, por lo 
cual hubieron da caminar loa aoIdadoH á tiento y sin ütraa guías mii3 i^ue fiu dis- 
GunOf inetiéudoEe por dondo podían hacía donde vofan los Ilanoa j la» abras do 
los eierran, por donde en descubrían j por donde go iban encontrando con tnn 
gr&ndes dificultades de arcabucos cerrndcs, quebradas prufnndan, de peñas tajadoR, 
derrumbaderos de barrancas j otrns milicias que on pocas leguas que camiua- 
Ttín sin bailar comidas, ni nun ouai otros habitadores quo fieras, gastaron diez ó 
doce dfos, al cabo do los cuates enconCraroa cou un río más valiente y feroz que 
el pasado, de más agnap, mayorea corrienteíif por entre mayores peñas, de ma- 
DQra que buacéndole paso por muchas partes sin podérsE>Ic hallar^ determinaron 
de común parecer volverEe al General y compaüercs por el cañiino que dejabau 
tábido^ aunque ya más dificultoso por el desabrimiento do no ver cumplidos sus 
deseos en el descubrimiento, ni en los que traían de comer, que hacía más gra- 
vea los trabajoBj por baber ¿ido de veinte días, desde que ^inUeron del Real hasta 
dar la vuelta á Nengupa, por diinde dijimos babfan pasado cuando salternn y 
qne en el postrer término do los monca^^ ú donde llegaron sin faltar ninguno, 
peio tan necesitados do reformarse del hambre y salud, que les fué forzoso to- 
Dur do aaieuto el reparo de lo uno j de lo otro en aquel estalaje, que para todo 
en ft propósito, mientr.is le ibau A dar aviifg al Qeneral de le que posaba, y ilel 
qustenfa el Capitán Juan de Sanmartín do intentar la entrada por otra parte, 
ya que aquélla lea habi.i salido asi porque el frío que todos loa soldados y Capi^ 
táa tenían por aquel dcacubrimiento no les dejaba sosegar ni reparar en traba- 
jos hasta hacerlo, pareoiéndoles todos se les liabía do premUr en llegando á los 
llanos, fingiendo en ellos las grandes poblazones y tesoros que sua deseos que- 
rían; p«ro Dios, que ordenaba mejor las cosas, cerrú las puertas por entonces á 
acuelles descubrimientos porque no se cerrasen las do un remedio, lí que iban 
haciendo de ti'mta más importancia que los otros como de viro á muerto^ según 
hornos visto y experimentado. 

A° Ya que so hallaron algo reformados en líengupa, no sufriendo dilaoio- 

BH en la prosecución de sna deseos, antes de tenej: respuesta del General, con 

gnÍAB poco expertos saliü el Sanmartín y su gente y fué ú poca máa ó menos 

caminando de unos valles en otros por las tierras de los moscas, i donde bu 

ventura le gaiaia, por si podía tenerla de su entrada en los llanos, j yendo 

flfti descubriendo olgnnas buenas poblaciones en algunos valleSj dieron con uno 

que ae llamaba el Valle Baganique, que después Uamarou el Valle de Vane - 

gBJi, por haberle descubierto el Alférez Fernán Vanegas, natural de Córdoba, 

como después direnao^, desde donde bajaron por un páramo que le llamaron 

Puorto frió, por el que en ¿1 hacia hasta llegar ú. un pueblo que se llamaba Ció^ 

nega, que despula fué encomiendas de un Paredes Calderón, vaoinn de Tunjai 



178 



niT 



¿onde loa podUTA iti«cdci uun tauj peíAiJu bujU» dl^un t^d tSeacniíio ow ^^ 
c&uiiaalMLii, parocifndoitu ^VD ÍUn eefifUfia de guaubaní» por ir por lierra* do 

tcr lu cjittlM pnrn bajfir ni pcKlil) muy fimlgH^lrs l'*^^ ^^^^ ^^^^^ ^0 ^ iuUb^I 
do» |wr dcmcl« mnjar pndfi dul bBrro; liu do ^t f^Killn ibín á pif j' !<;« oaMW] 
dnccflilkdoBttdEl dícilroy tnst «¡llafi argAbdii loi ÍRdiut, ile Aii«rle ifi^efwlttj 
unu ¡Lo da p^r ti, [lor duEidu ra«jor |ndi>» Id cuaI iu]vírlÍ«Dd(j lotí tndiiw ^v\ poir- 
blo, no lulo M [mkinroit cu defont» da «ot po ' H , muj^ríM j b^LÚtudA, tino ^fn 
EntAotAran ccg^f i lott «atdiiloa rt mano ftara ofrecerlos ca ucríArio 1 him «Im 
comn Haoiui de l<R e»^UvL>i qti« oogfi» i?fi gtierrt, y rhí «n ^ííCn qrii* LnlpiitubAí 
pTOCcraliox snlit riJíi «(;« int^rttJK tün do v^nu; i[0o crun iIUm y liuerif^ Wloi 
comeoEBroii &Dpwar é Io« ^tto Iban ¿«M^ridf^nrkJ al Ilnno dc<1 paoUo, de uwi 
qut por wr jyK*Qi9 y mU fL[>prc[hfínii, u vkmri m tniiy grnn pollero, u ^1 Ci|d< 
tic Maitin OaIvado, «sTcmcfiu, notiznl do b ciib«^ ddl Uvojr, vUndr) lu&l 
fttnrrimíonCo «n indio* mosfvi^ dc stcliíen e^r cu g^IiaITi» aq polo^ Mfi i<f;vtrdtr 
pondría ioIIa y con una Iati:/;» ^ue tmÍH «d Ut ianuo blxnd^iloln, iiái pur «pan 
1atIm^ii« iLenrliit, nodctiftinlurft W iadínn, c^u» Uin1iÍ4D «« nti<iiwÍTtrQa di 
T«Tqa# A UnuMiUropnlIftbn dI cabjüb, de tiunom í\Xit h mTn rik«iv««oi«*l 
cem lodcv UuiU qao bajjirun Bpru& lt« dcmiíü ts^^iiQüIcv, iijcodo U ¿riti j tIM' 
do lo ijiio fnvAbd; ixtn cii^'a lU-j^jiJi lu\ jvkil ¡ict Iji;uei ¡iíiiiMu lia indio» ai 
ckoru* do HEiB |>ÍH, pue-i nu Iw oiDn d» jiii¡mrlJium íim iTmicn^ y nsCdcrjami 
librtt eu Ift de los »>ldAdoi todo «u piittbLo, con luiiibreii «itc^ndldan, rjne en 
que [iii4 IfH prdfM ^1 frió M PAmmo^ jr llmiui do <i>tn[iÍQM 1«t cOMt, condo 
IbrOQ tfl niejnr Tsmclirn k^ «dMaúmi, ^iio «n ningAn pueblo liaiu allí hnl 
i«n1do d««r]o i|ii« entraron »n kn Pmlnch* d# Jn« Mc»(?n>>, por4ju« coioo 
todoi loft p!t«bl«« «a 1«B liabífl dado U ¡«7, y »e la bnblan guardado coeao 01 
ni6p, no loa habían ictqnortdo, pero do iqtiél, por habftrl^a ri.^ibido «ca gu«m 
I01 pu«ciú busenrlM bucAMB, J^ lomar b quoksha]tajo[i,qti« ToeroQ mu^hu y 
mn^ ñnai ««luratdaii y inái da r^uiuínnioc pcwii da oro fiuc, k> tiial do to46 
dafpMbaroa al Ganoral 000 dot icldadoa da fl caballo. 



-. 331) 



k'^TICtAH nL lAB QOOGCtTVTAJl t>K TtKtUUk ritVC. 



IH) 



CAPÍTOTX) SSI 



K I.* SsIoU ^r^<fin Tfunmfirtfn ibil pu«blQ Oo Ch^oofA ?■ 1m Bi¿n&& dmiAD^ 
7 U«tf« A l«a-2^^ £tUcdo ii^cl lo« atjArttM. tkg^iclki un l&dja ooHddw k> 
«ttjM j lUJAuuuuflflft^lDuluntA |«r liab«r bftblodo» fn«r de loa «fpükd«L 
3,> No fttíM «1 DipEultt SuiMitifi ci lev ffQlM vctt Im llura»; «f. bo tmI^v d rÉl3a 
4)> Il4eM}jq<«— 4 - í>é*é* aquí v«¿TÍú l1 pwhlo d« Ci^(>^ ilaad« t« ]ktU& üajido 



R 



BClBlO H Grooml cl ctro j««nnni3d«i^ ooB t^acvc oebvocilo« dft- 

«eoft de tod» |Mra ir i buAoar as/d <]« nquello si piietJa flcnd* li 

ic ImlUJo, di:í^ftnilo ijiift il >le jirTxa »e Kitiía Imlb^ tdalo^ mírAbiJoA* éfé- 

itiA* bftbría, y acú lovnnUnin lui^o fft&dxs ¿el |iii«bki de Gttngcn, doikda 

ÍMOitia ■! uii<[itJ y pueblo de Cíi^iit'gk, ile 4uc<)o ounndo 11cg¿ (-■! ÜcnijTU ]r¿ tte 

tuina miyo d CipiUn Junu tta áaontirlÍEi «jn tiu ^oto 4 ^NMgiilr cu rbjb ]r 

[«nttHda 4 \at Ihoca, j y?odo minfnnudo A cie^M ¿«t do Udier gulM, qua no lo 

- -ó por l« |:vi«1iW de ^Atfam^ne y Tocnvíu^ poiuotlo nii« Mi1eltz»t« ni 

i Tocft^ 1 <]rtlen i>íyr >iii ginntltít y nn^li^JaDiíiro do T«eJii«i^, ijud 

«I^Imiii I«iuitidri4 ft.T linón l^erm^^mci^ vnllc* qtt» tlono do RinnrílloMa n^n«H, 
t« Ibiniivia ol pccbki ^ni]*, j ycnd.i aunvmicidn tinn »krr> f^iA tfAnt} i to^ 
cvpalii', i h pBrt« dal ÜfívritL% dicroo can un pucilil4> t¡Qo h Wvaiac^ d da 
ku I'jlv^^gí, por k« oftacbos que Mcabn» toa Sndloa qii« «aTíeran ¿ ii;np«diH«d «I 
I, ann^iw en nW| p°ea licodo con ^cflilad ilfAlJinitadoa^ <;oin[> » ftvrait 
paM^n aln i*« ¡Filr (TflOo lo« nwMroa al pu^Uo do Tn> doQd« Im [rote* 
16 CaaUa yi coiucgn^Jn* «cu daccabeitoionioii, par habtr aüiTdn (|nA loa Indl^ 
■900! pnétita itfcUn cratiMi con Icm dn Im lkt;<« ^aa hiinialiAnj f auri nnohit- 
m ^1, con intfmtc* de Inrojmorte thía par rctero de mjDoJUt tiernu j Jo 
^'lai oMmnoa por dooilv i« i^n A elU^i y 11«tiit jxrr gtilu A Iüh qug ío ftftbMn. 
t.* Ktftatida nBiiheadMydUpoRleiido ici «aUdii, vieron venir an íodíoA 
¡|i*ao« (ar^cK y ncoJorodon, j i¡iio Qogftndo á elln» la ctiurú íínmp&flli^n, (>Drqi>9 
FV«i£a tú tnbomblo (odc cl ctwrpo, roatro ^r braxu tvAado cti «d^, for Ul»^ 
■rcK^D corUda Ia mniiu Urjuioriu ^ amlua orejan, LiDlgmda tti¿o de loa cdxllov, 
1^ dul T«nla asi do un grun piteMo ^10 caULa oeroa, llataiLlo Tnndama, y iSa 
\loé aafiaBolea por IrasfimitadAn do Ictna Duíisoio, cotoo ao lUsú a^n^ on el 
imAl «m SoÜDr ua Cbdqua mu/ lüo, podcrcao y viiU«ntc, j d lunyor guarrero 
^d« loa da t>Jo c«t« B^iso, bUn tonocidc j temido «n lodo ü por «tiv propo- 
d4idM. Ll«só d Q:.ra«nbl« ^asdal dando vOG«« f dfciando ^ venía i boae^r á 
lOf octüca, ^LM en eiM Ucnu de TiibJa tlanubui oaE # loa fio^stroa, pm fí{^ 



leo 



ruT roto satén 



(í.* V^TCCIA 



oifiur q«o «mu titjot M lol, j pu««to dolante 4« olkd, A gTtu<iM vooot eo-^ 
BMbt¿ ¿ d«oir: f b^ dri v)l, 70 t«c^ dt *rs»Í«aM, 4 doodo lubíeodo H 
b lintft d* Tti«tTOfl taIoto»* hKhoa^ 7 d* lot «oia&kt ^o» trütbi, q«s 
uno paka oomo toíhm hambf«i, j iv^ lodo* la« d« «Btu titrtM «mmm 
pftTK OQa voflotrot, <i(U loU ht)o« dd lol; jo, oomo vivjo j «xptfrínwQUdo mit 
«a ks «o»** tai d* pftrtevr nstU «oorudo oocuMJo mIímí luCgo d« p«i 
«IguAW |t<ntDUi| i niiMtni Qvi&xa, y oattblar Amíaitadeft 000 Twotra^ ooo 
qaodtfta nUi «cgurví on QtiAitnvi Gtft&ai por ko eual «\ Útmú M otsfMro 
qoo, oom9 houbrt ^Ittfo jr vbftrblo, oan«Di4 loígo á («|vmderfa9 oan gni 
pftiabn», j no |Af<toÍ^ado)« >af tiAfltuiUá ittAt ptrm tpUcv nu ¡i^ tico i 
6bnfif 7 coa «n]«Uftd hba oonmigo «to quo vníi^ dÍQÍeado: * K&da á fen 
dtttiUmic«rs / dMldlM i^tw A bn ^De fswreoMk <ni pmrt*, ^nj^T de 
Bu«rt«¡ qoA lo mUma haré oon ciks m ms kllegaii d mi« iinnur {nra doudt 
podrid d«clr «» píit±n hiégo uitfs, boy qiM nufbinft, qnn ftrjul Ivm e¿iurdL>, 
d«A00 do vcrma con otlcí^ j ssr vos 1» g-fb qua las tnlga '. EsU ^ U m»! 
do oqiinl lirauo y uf, p^ies* w Tut^n U HÍrenta míAijue mfoí y wotn 
TiÜBOü»! quo 119 IcUiéid á iiJidí«, bida míA quQ lofiiifm i TUcsUo oirfa U ti 
gtn^n, y al vujcUr luí bifu» y lubi^ftb (I4 mU» liambro i. Oídn* liu nooi 
d«l mitonLb wdiu, UaUrgo, lo |>r[itwro <Iq ctmrio, en quo iuii»5 k idadu 
Ciplláo CárduBu, quQ ki^uíi bui liuoiuk para Mt» vjinB, que puvoík 
DÍ3> ocitiuiii¡i:ftdii U ifrAcíft qu4 cltoo ^1 PnUa tiene daJa st Stiuto 1^0 cvtVi 
lúa quft qakro [ara oÜlícacion do tu íglctU, ¡ku» noiir^ In tÍ»o A <lo* 
neOMÍdad do é«kA que do iu dieao nnu ooa brtrvodiu), uou»o Umbiéi!) wii 
en iata, por ol «ujü kontCcio y por ct temor que loníb i *u Oéoíqao «c qi 
<J bdío oon kfl ttodatro», y fu¿ do ímpuruacia cuan-lo ol C>i>tUn Ball 
TOocÜ al DottAEDO} do qoo QO fué poca parte Mto todíc, oomo dospué^ dii 
tnoi. Trotó hi4go «1 Cbfñtáii Soaoiartio fuoiea «leta d» á oLalb y dioc pooi 
de qiai4ti4e ao woia «atÍA^jiÚD pnra cuyo reo conu, á la voB^aia doiqni 
■tfos boebo, y darlo ¿ «nt4ador oiúka tm l^ brío* de loo «ipofiolea, pwa q% 
bajaao Joaaoyoioootra oUoion UaeoHadoBd«taot«i poro yoadoloaaol 
al ofeclo Uftgftf^jn al prioblo de Kriridova, doodo oopieroo do au4 moradoircd y 
Ciciriao qita «t do DuEuma y Loa ioyoa oaubaa bianopanóbidoo ea multiiud 
pertr^í^hotí do gtierm, y qu« valiko bioa de oUa por oaM ojoroiiad<», eovo 
Tl¿d«cpi]A« oa viuobta ooaalODM qoa diromojí «luodo Ik^ue lanoyatpor 
ennl loa potod^ i loa nnéatroo dojjhr pra oli« cúá oportona aqaolk raa^ 
j oSatiicíoada qac aa Uantuui oí fuDliaioiiCo qoo tfo loonoater pon lo oual 
'pMUodk, y Mf &c fttaando ado^ntc, ao «binaron á loadomAo *9ldadoaqi 
qoodflbBA nn Tu. ITnbl«Ddo dado tími de oM* FírañtOTa aqool ^modo 
-f ortíliiísm ttUIo di; S^^uaoiot, Ikraftdo aaf do loo oopafloloa por cOfTvp«*¿D 



(ur. XXI ) 



VOnClU DE US OVQ^ItTAl K VISMIt n«uc, 



181 



iblo, putqu« e3 Cacique rjon «m Soík« Superior d« todr» ¿t, n lUmftltt 
;, p*tv ^t luWruvlv q-.i«Jii^<f tunis bojr «I noutlro do &jpuno«o« ron 
nc» iífBu« on t<ida o^u UÍipt'»rÍA. 

S^*" Stlkcya dol pueblo d« Jv todnrU ooa hipo 4o bancur mía JtArui» 
'qea t-UA&to tilia tai praotmbui, tmrteln bIiübIu, pcim sobro tof iknv{o« 
paadiis lu« dAiioroa akon im«uore« IW&ndolov las gcilju per bÍJmt^ífArenU 
^mlno M qoc \b^ A «Uo*, parq^o 1o« llcvjinxk k loa piwLloB i]le Cuitir», Gal* 
tn, Tola f Boabua, tMJiado á la Ugoaa de Ssgunon, mq omt lo* rjiHu* 
&1 pa«blo bl UEi ImUv I4 li«m ¿ol nX^ Unto «n d r^pcto j 
lor wriiIqu»lcc«aIaaAlGiwÉqa6 d4 £L Al £11 duidonül ni&tboi ímpeHi- 
ilo^ Em tréjeicD qniaco tlíao de una portea oualatgiúufj cub&^o p<a- 
bE^/Un nbd^ tic U dcrraaj'n y li&lUr*« « Ic«l!en«8, ■« btlbroa otra 
■v«£ «11 «] Vo1t« ¿« B4g3ioiqQ0 con h^tia eofulo, lun^na lUxo tM «O^TÍfti^ tü 
I «f ol qu* tuvioroa d« boUtr boolbia froBSft» do obolIcB^ X«adocab^- 
pcr qI, j crft qiio bibÍM pia»i<3 p>r tlli «1 AUírfti I^«ta4u Vnccsu, oa- 
fó (C7 a1 Goomiü á lo mÍMio qr^* ri Gapitún Joorn do 8AtUD*rtÍQ, tn el 
*:«al VÉlJ« bAlIó «1 Voc4gn< np ícdk» quo 1« di« iiMidí dd Tdbj», quo huu 
^idli &0 U habita tenido, d*qad lu^go diraiBM,p>r Jo c^uIHaxuvoq Mqvol vbUo 
ralkdc VftD<gat, j par halar «lU^j «qn*! ÚapiUn lioabro do gt«iii»rto 
iaUliiufitt «n <«to H«iDo^ por «u M^ngrs, vfttoir 7 oSciot; |mo4 M^&do Ma- 
d« nttt Hoi&o, porqoc al primtto fuO «I Ci«Qor«l (jtaMftd*, pobl¿ U eiu- 
dt T<xoima j pnoifioó d^^h t^mu, ot>6 000 doE* Joub Poveo do Lovd, do 
y «1íbi4j linaje. 

4-* Hfifíiendo Mbcdo oí Jtuin do S'ianurtta cómo ti («upo ooa ol Goao- 
luLU ido ftl pnoblo da Ci^ooga, é b golodnb da Ui «Booorald&f, 7 qu# 
cerca d^J vaUj dotid« 41 m ha!hbn, dotorminó «nTíar ftTiibr itt Gonoril 
d¿ndo«£tAba7 loqo* l« liftb^ ao^odido cu bu« viajofl, |iar« t>«i3il (l«Rp«c1iú 
{«ooM, Ua oiu>s ooaao jra UoguMQ otro* d«l pa«bto d« CÍén«si 7 viotOD 
lOijiio «uittocon iqufl murmullo qnanolo hthv «o lo« alojftmionto*, 
tfimkK« noftiotoqu^Qo hnbJOflO vonido allt d cmopo 7 qii9 u'^lo f4tiiTÍMon 
bdío* dol pccbki^ p^mtoo «« «truM púa vMigaroo <lo lo ^t:b» loi tmbíao to- 
lo, jjí too vioMn, «j«oUvk« «1 ftlbfl sim jurt^ fl&ojuf , y ifff-^«<o«i- 
«Dtro Qw oaatoi, coa loUatM do uogarar» do lo qoo h^bín. ct» la 
io Ia iKt^uH potoe«t«Bdo aUr, proilo )w «anron d< iiu dutbt Ion 
Mct dol a»no qno llamnbu Uonttaro, qtm ora «1 qtu hkllnron oo o¿ pooblo 
Oaviiua, a^ llamado «o la lUm d* Sania M&ria do quo dffjiLmoa ju vrLiada 
it^la, óíi macón qiM aquella vos dgl jumoato lt4 fué 4 loa AoJdnda 
mIvo- c<]adudo paca podar os» M^ro »Jltda ooU^Ua matan j Ikjcar 
piaMo do Ci¿ii«^ doodo IkaElaroo parta dal r/xáiOj porqno Ic« doma» ia- 



J8S 



rtUT l•t^BO kWM 



(2.- 



Iifnn Uo fícm «1 G«imp1>] piittblr>)r«oitodfTlQid<iDoTunja, por ha uoiícútqi 
y Ufg¿ lü puebla dv Ci«ne^( f juDU) coa la il«CDÍ« |j«iiU^ doiidt ntuto 



CAPITULO sxir 



CoiTxniXK): 1/ Clin va loa nJuB4»lu «MutnlAucl CavIUq Joan ¿«Atl 
VAbscu llalla uu d mllu Jif E£i«uli|uv Uuvu £»ii(:]itfu (Ir i/ro j niaaml 

fr*U¿r*M i ^00 lo poudii cu Im uahm da k* imí«tit«. 

MIEN11Q¿£«1 Cfi|»íiAa Juuu doSdumaUiu Au^fiiaoii «tlasfaocÁúXM* 
c9tftl4lio]gAiidacJU«aicniI)rlc4 Jemal «oId*d««, puca «o»o di¡; 
<CQ4]£ laéfd que Ilegd ¿ QimsoA a1 Ca|áUii JuR^n ito Albura^iu jr pan mi o.» 
paSofo i tui I^ircde»Caldcr£a oo<a olro0, pan que LtoVAnrJo loaroojoivaitmirm 
loada ierro ijuc UoUq, fooBooíaut^ru^^ni^^opiuji^bito quolapiícaora tci 
lait£QÍna«» Jo Un ^m«ial<laa^a9QiuoQdocOilMCU[iIo*pri>c;ürarou,llogaa^« A 
Írclaam<ni(ii&do 7 4c«cubnci;do d ujoaLicrto, AC^da loo p«coa iiutranufitoe 
gaEitoi Jca ajiidabaj pero «lailcklg au tnbafo Stíii en vano, por bltarclagí 
Uvrarka douuontCK) c^ao <a coda la impoic&ndBdo U bbov d« <dtM qüiib^, j 
tiendo lo poq« qua no d»oubrlo con tan cxoc&ifQ tnb«jt>, ¿iorDo Inég» á 
dUa la vQfllU al Kn!, at-iundo al Uoucr&l de ioJo, cl tml oomo U a] 
por ccttioon tutee ina;ror«s cuidfidoa, (^uino odiar aquaJ nparU, 7 ir en p«raODÉ 
TO^oa, jaofae fnrliÓ oon nlgEiton DoapaBoroa j iudioa, jr llegando i alUl vi 
U iapotibilitUd fi^a too Jan da labrono por falla du meJOTee ínatr^n^aatoá d« 
Im ^uo tasfan, y agua quo ora moúoaUr. Cod t^^do cm hiJo dcMnonAar j des- 
cubrir oigo da Ifta vetsa da pou ooiuidoraoíóai oon qua diú la vudca pan 
noUuloa, habiabdoM oortifioxdo do h qno cnm Ub ru^ooe jr enñD do pooa 
dida, ooEno la ba adiado do vor, puea cunea bacta boj ba podido atnvitrar la 
¿leía i ao^rJafl, por aor do poca oonñderaoiún, 

2.4 L^é^o qno oetuxo do TveJta el General 00 Garoso eIo b«ccr eeto 
la do opeoQkiKniAMt Tiendo qtto »o lardaba olOapetto Binnut^ do laonlj 
doq\joba1>fA htcbo al doactibrtmianio de loi I^oa, onr;¿ olOapíUa FortiJ 
Tascs*i COA oi» oaoimdn i Jo mus» por otn F'^Ct, y ü Coto tIgUM4 



fiu. un) 



XOTiOIjUM tAl dOüqcífTia Dft TUftBA FtUIlB. 



182 



fl con tndo «1 rAnpn «1 p(>ti1il> án CUne^ con lo» iotontpOi qito diJIr^M 
;' osmsnldfti qcr lo tav b «1 Cnplidis S^fimnrtfii, donde na ra^iditiú 
I "% tierra, j no IaIea d« ccoMu, >ii Liar Tui ¡tirlioi d»1 ¡lueblo s\cta' 
yn uulDTleroo utfmlof oan Pil oliavna. "Eü C*^í4,ti VniKgnt fui* lomantla 

ledijkuM df> Bi^iuíqJP, iii> cauy ApvuiJo lie Ciérjc^'a, y balUi^dob ¡impío 

i5« Uji flLU «oiQnitJu fuoTEiii lU lutn oro fino ^rt »t!a mít pe«o« eo 

qiK ititdio o£r^i*io« & «qj ÍJoIm, »ld que hübioft «juítm Im kkl**» roiU- 
;4ft Ü tooiftr toda c^lOu 

3," F(i/^«i40ord o:«»)6n c^9« RcdoiGubrkeo*] Tanja, y d hiccIlo^i^ te* 
ata f <jui> lo r«to1itto t\ lAcrcto mai:.d«ilo 6 gonrdftdo i facriA do ftmcaofu 
UnUAJJufiiM COD b*b«r umIaJ^ Jo« QtpaftoltBinAB do tcoent&iliu por tOJ 
CtBrrM j ú «ua umbmlw, iiü bi>blftn aiLída raj<tn> (U Cl^ bi d# n ftOi&brp, tú 
ríqiMnfa qU4 üQO iSo ^1 iOOroUo nii« pcrcgnAOt qua lu» titocdico «D ol miando 
7 «<i ^UDM eob4 b(M do t«r «^niti cmol orA j cuibi^w tomíno, porqn^ovitro 
dka rail indio* qiM onooocrurDiQ loo noftArotoo oito tiompd d^ulto dontiB 
tierrju, & q«ífik iti orditiftrk' pr^ontn-om por onj, nía» j olr« locrvcoi^ 
lu bublautu »nA)9traild con tiriít, tii ncn il« niiM «nomlgM, igqe loo díeoo rutro 
^ él, n DTw* ftdaavib£«, pifrAtodo pmvonU do Mr ol Tunjo do Zm pArtw y 
QOitiüci^D 904 «n, cc(nt> lo dijo el indio f[uo lu d^tiCTioin^ porqnv i*I ero oa oii 
iuX;iTxl conpodanciKSo b vWiiiii de>^4!t!» loo MjiaOokv, eapoutiblp, hombro 
do grondo fvirpulmiclo, y muy gTU>u>, ol MfiorLi torvo, lu otro mT^y onrlu, Ui 
tuiHuAi muy ^rnndcdy icicÍ4ui ova quv 00 IiílcÍu foruiídnblo todo 1a coto: om 
«J fiu 10 iu ^>4rvi>uo y ^i»iuiLxbrA coiii^nucirtCT J«l dmblCí porque babiíaci^o 
ftSiJo CR wpol puaUo y «ui Lítrnu madins nfioi Gicutuo un dcmouío, coiaa i üa 
tiQiíaini dírcnui, cuui:do d¡jr> ol dcmaulo de oerlo: eligteffau por wntDro, par ov 
dasi «uyAii ooto qitc lo IdLtabn en mncbi^, ILunibaM iU nombro jirojóa Qho* 
vonoiiíiMiKbt, p^njEM «1 nombro do chíei ctiiJul qno obo» Itnmomoo Tarjo, os 
moaám comiDpido por Idd upaEoIcH de «ote uumbre Hunso, <[tio ahí lao llotni- 
tit ««undc» dloi oütmron ol ptiolloyen licrro, qu« «m mimbro Icin^dt^ dol 
priomr (Wqtio quodicoii Ie>3i iudlúo buUi oo cvto |iu(4/Ilv quo«e Ibiio'i ITudei* 
^afl, do qoScL d(3ipD¿% bntbrfinioA y de qaícn cotuoíti^ iilofitpro CMa ciudofl j 
tfcrnol DQsibre, qtjitdniJdc go:i y <^u«dttid;}|o ^l lluii^ ol oual por no «percibirlo 
büftil^fiBfBtmlallaiiuroa Tunjn, con» bomondkl^o Cuctdió oa BojoU y cu 
oU^s m»c1t90. 

4.^ Vmá «ato Soy QuccnQoacLuMha oro 4obra ou corpaUii«Ía muy Jo diu 



194 



Tl&T FEIM» lIváN 



cundo l6 r¡«roii loa no^vtro», peto ¿t juicio mqo* Wgnx, satiitA» prciit<>, ttallgon-' 

vif^incto, f«ioi, d» c<M]díuiúa iocxonU* j pM^cipiUdd <a «a» cii*li^, á cfoa] 
en íncUaadínmo, fteptCÍBlincnlo á iJior^r, oainn *o ccno^Iv cimtiiIo «nUmroDJ 
Im capüoJ», Ikallandó on un cerroquQ aiU « lu ««paldu de ki oiidad do Tim< 
ji, aI poaUaU, muohft iuoMdofttloiiiwfkdca y cuorf^-i en eJktf, ik Mondólo] 
VJw«rMk á lU&iAr htfU lio^ «1 «trro d« U ik>roA, porcfu* no en meiitttwr 
múj gnivo ol dfllild f«rA hAtct icuir «a fti^DcJ o«rro ua pulo abtotlo f«r i&«4b( 
013 U pa:)U d« Avñbft j foctcnddlo co la ftbcrtum ol pofcnofo, ollf lo |l> d«)«- 
ton, -lAtuto «1 almA ooa braTtd«d;im c' orj-I i;'i>4f¿o tuabft do drot tatito 
luocaí con la» 1o« Ucía > todc* Un *uj«tOB 7 &t^l>ai-d^Jo», <^t» do onabftn mlii 
HA piiOEo do b (^ao Ub onbanbA, coibo fio oohó do nr sti ol «OOtoto qvo ^tifti 
darcn do ao mDhtfofttir ú loa neutros ad nombro y tiqvi«i4a, anni^no fc stcdii 
Im hobfa iLgnifúdo oon ikf|uollaA 0Tii4ld:td««» hqbióodclM muorto pid»« é lüjoi,] 
h^roiaaot £ poriootocj fiora düioavlaado lo bocho por Hbrom do lo porbuarf 
ía bioD do \oñ oortiooeo In^tirnuk* do «on Ucilt* do «miKaf \%t niOM do W 
eiH^jrA, j niAndo lo ^rrauctTi ono*, tuú ubomoi dúúdo qt;f¿K& etcoi»dHJai 
qita «I bo oitin broUndo «« á tnAs so pO(1«r por oritar mnj'ano dníiui^ lo Cttti 
Hnei^liA do veriierprei4o, puoi on riomfo la iv^a, In^^^o rorordccon y trocOBl 
liuUtornTM, C30n (|i]« i« torot Ib v«DgAi>u. Todo kxnul tuotdiéi lo Icm' 
con d Cic^Tto qno jobartuib^^fíiiMto por oL T»7>Ja, lu^uat vallo do llft^fíitiiio; 
ni cha! vf'Ddo qne loa nitéitrní I« lloraban loa joyni, oro j lofidtiiiái ilbijfin do 
oit* QtMi, iiállfj tolo ni en^uontra &I OnpitAo ViLC<ga«, j con refero ptcllSooyj 
Inbla Mvegndn j m^Unso híu Icngm #xpi>rla t^uo Jlombn el ('-aptton, 
xd i bflbltir óp fmta rinnoro : 

5.* " Cnpltin amTgf>r no n-tú bÍAD qrie nlondí^ un HombrA do ta Vftlorlcí 
tonlwcflo «úlo el oro j pr«ndn>i ^do )Iora«, pu«« HOrá bicsn conoBatlWrMUtft*' 
IjIi^ei U f crsoan oujni oran, <jiin %oy jo qnUn ta »Írriora como «itm ciÑadc* 
II0VHA en Vá neifidi) (j B^rralnba aTgtrnoi ¡tkIím <{uo ibun alTt de los '|aa b^fso 
•ubido ^D Santa Martit} ; t^xiíutmi* W cabtM^» j ^rinroo o) vfottdo j troja do 
«otoa que iban á !o oopnf rl, para i]n« no me fionanin In gmlo de «sto tionv^j 
(;uo JO Id mvitrufi en olla y bion coreo do aquí danda puedas i tu goto 
Im mofioa de me otDt que Á uif me llevní^ j advierto qae 00 babdi otro rpH to 
di>«onl)ro utteaecreu», aiiDf^Do loa díH tcrm^atti Laaift natarlof, por el gran 
temor que tienen al Qaeinoeu^nCr>ca, á qaieo yo tjtaibién temo ena'^iM m nm 
ipit^ra ol t«mnr occt Ttieatro dfifenuii li iti« U prcumot^*, porT|no un ijoLoro |#f^' 
tlcT ojtta oonait'in da Tongarme din «var^ timno pnr el agrario que mo ticno hccbo< 
cbbnbcrmQ muerto i mi padreen priiidD, que oon tnnCA n^xÚaoicniD en el' 
mloia j on olla be dcMMdo til ooaai^^c, le gut ai qniereí no pzeneo perder, aína' 



r. JKZIlt) líDTrClAflDCmCOMtKTIfTMDCYrKItkA niUtO. 



18S 



lUrM i 3bii^ íl j i«> ríqneíoa <»tn{»i que no cet¿ Iq^-s, üOno dijo, pero Atri 

»tCT «br«rlar, porqiAO ecc oaadiA» Im atakja» ^ue tiOM pckMlM» j lí aoraoi 

íiu nlJjrruioe coa l^qjo pici««c]«CD09, ceti mciflar LoioJ» «ma» y 

|[«iit«i por Jt maclia q^o IÍcqa lO» «IW «a «« defccA, >]Uio do |h«oun 

vccúdoB da iu4i« «a «1 muA^^/' Üy '' el OAptUn Vooc^ii j *iiB <omj)*Beraj 

cocBo dic«a, pt^rqu^ o^ >» TDlTt«r& ocrii, cúcm diccD, do tut i&t«fito«^ 
b «MtíorOD mtiToitIctod« l«aolr^iudlo»d« SutaUartA, oorUrank al «tuto 7 
p£iLirc«ta oa boscto oolonudo 7 ce oc fKmCo qt^edú i^W >o lo oonoCR«n Gftl- 
bi4k 7 M m¿a detoi»en« dioroo o»i £1 7 con mb cotrpoi u «1 pootlo do Ci^ 
Ufg«, do«d4 ortalM «i QoiMrftJ co& ftl ou«vpo ¿«i #jdrcit0r á qaitn U oobtatcu 
Ja qo* al iiviio doofa. 



CAPÍTULO xxin 

Ce<]rreNID0:1/TarBfcclG4itanl(hiM*i]ft con U uirior [nrto da m vj&cito U ratlU iJu 
UC«rtqd< Ttt£jft7 &*q-De la p»ií »ntl ííimiuo— 'J,' Kntr* *J Qtaf»] oe«Miatol- 
iImIc* tu U andad <tD l^uiJA üu p>uiiukftiu£»LAi.<Iit— 3'*lJcffiiD& ka falwlovde 
lkajsnEntiro««ooq[aUUdonf»7U3riadMl«BMciiiil« UipvorbM. «atom «loubOk 
anci^bt] Mitre unto m vat;auúi( mucfao ur4i 



F 



lUE tu mora tan i-DCibiJa como dciCftdar Bud^ii? pira tak% mútfn' 
cune \o hiula al !q01o el Oeoortl mil f rvguntaB ¿c\ lioiiibra qtnt 
tttí f\ Tunjx, d« Gu prdí'f 7 HqiuibA, y otnu É qva uliiDicfik iitiii a^l |£ii»to tía 
todoa, ponioA k» ^mogm luego «o lo ^ue lo UoIau |iuet(«>> y j-nrocicudolca mi 
aoenjutaDa dilnur U vdji, per dar tamlica prísa vi índiu itWa, (jmw>cl Go- 
Dvn] que if)o^l!A Mrrí«^ por %n mnnn, prutnoii^ndote lurgo u*rTerl]k muj £nir> 
dú ccc al TiiuJH 7 uva Utvrtv, y abf i.|Hn'cí1jl«uc1o cincuenta boiutna. Ja mliad 
pMitttt 7 Xtm dctabí ü« & c^liallíi do Ion di¿» gntiadM dol cjíc««tO» o^m^ot^ d 
Damlaaf ooR lu i^irUi 7 ¡irínt que día 7 luai de««(0 te& doban pjr llagac aquel 
dta ilíea^io qiM lo hubiem para con cloro «loprcuilQrbqíitj^ uf[w«00> 7 f^r^ 
no iSar lagnr i ima^ftii-iidaf perrcmonn; 0011 tu<Ío no d»jaba d Tcojo de Uoer 
«[(^DCMdfl nj'fny, que KiFiujriQ aiidatiau HUUjAriLta, 7 ci>ntájidclea i t(u Dti^trov 
toa pa*o<, 7 aaE i tere [)rinii=ir^ que d£aron» endercfidoa k bu oi&a 7 oorlf| tUTO 
lo^loaTiwp 7 coRioflu ibHn loa &uí»uu aceivMidoi ka Iba tpenKeodo inÍ0 apri- 
^ OOP qu« oanaomli* i mlir del «tjpflovu qoe «atoWn de qua no podí&n 
Uffgar i an pnebto, & ]ij meao» de ttoLmulto, jtijr babvno tufurrimdo que d 
cji:-n:ik'Oauubab»Biu7deei«w9, j aaitllo LabUtcaldo Qkuygraad^ ounado 



18^ 



TaiY TtPMO «tx<ril 



ISywtíCÍÁ 



Aji^aka pooQ ol vann oaliinudo r^a lAhla* rÍ<|iiMiui, par no utntr dlvpoMto 
d&nJú e*ruiid«rkiif ex» hnbioDdo lAdo m tod* U Tidn DKOMEm tal prncoeiÓBr 
por MT ol mjprvo^ nfior do nqn^tl^ ti^rrp» y oindAte, poro vU«do ijnv j« lu 
■oMfidcA cttmimban Un J juM Inrjro qtio eio ilojarlBR 4e Degnt £ U vuTi a^del 
¿(3, HftS de ■!<« Di«.] prat«Ck((]o« tnedlm finm «í pullien oon ellm r«ttriliH«« Ls 
«iat|«dji hfita otra á(>, fri »i ^odtAm ft<lTiaI]A tioclto j^aér mi enttfn mi fMir^ 
M»m j b^cmo, j onf anvif'^ il dfti^fr jKvr k pjitA á bu CacíqTia«^ q;u anihaQ al 
p\MO por ¿onilft veaíiui Icii nnñinM, qii« mliArftn coa iiu indica oon In brore- 
tlíLii |ui^bIo d ilirgrlu^ i Itítcer al^imoi Acomdl miento* Aloe wtlikrkis |vtnk 
vtr 14 Uiki U» fuftip Miotlx) |iftra oi nloaamr «qael dU iU«f«rifu oortOp j 
«IHq nio lo liídtirau i!o tauncrn i^tK: kt <Jjt4« li entender )o tudm Ici» Ckoíqiuat 

uo «Doju £ los «*pulcklt por }a (^il« doRp;t6i l« podrA *Qoed«r coa elle», j 
u¡ por olm j^jirtff. que Fué el otro nudlo do i^no uti¿r ciiri¿ do U euj» ftlgttQoa 
Odi(EMt j Otro* ludio» cob7o4 coa al^uuu cvmÜw 5 p7«MUioi.á t^uo txftta* 
BtQ do p<^ y ambud, ¿ b« cuiJoft r^iJOn^ «1 Gtntial qa^ tr«tan* «on el 
Uey, ptK0 so f«oeDl« ver prceto con Ai, f qua do lo porock hwttk il^^o do podJr 
pojB p>r Id 04r»( 7 rcolr Wíoado gtiorra pot l»s upAld», oota> vobba lo» 
ÍndIo« cbndo griía 7 kiciecdo noomotimUntoM, ftQnrtu4 tod^ d« c^bgia» napcr» 
telicüi,fnuft»ocl)lifftbwi& dct^nctMAU d^tc&v, ni púrdcr oo |«M del q«o 
llcvobiii cntuoutdo aprm» «10 bac<r cmo de los nuonco do Io< do ftdcUQio, q1 
do loi do In griu do lot ¿4 tttHá ¡ llogi^rca con mu ptin h uha pUo« jo oor^ 
CA do U cmdod, doodo los Mlió 4 r«^bir tm Cool^ut^ ol Bkio prictoipol soüoc 
cti>e tooU el Td&j'o do todos «ua vb«J[o^ ocn ctroi pTÍRcIp&Uj t»5Dr««, odares«- 
doi lo toojor quop^díoron, i cu UA^naB, y do p4rto del Hoy rog«ro4i idu* 
obo ol GcQcml QoQudo, todo coii iaUctoo do Iktcor túotpo poro diafiotioF do M 
pCTWQoyotttgftOBlrvxoodo ropourolll nquoIU nookOf dosdo ooriod y too 
üajco rff:olodoe, paro oxooaor 000 o^iwlb ohLLWroloy oeoáodiU qooM oíq* 
Aorto 00 oa puoblo tqcullo n^ho ftt tqt ooiror gooto ton nuorn 4n tí, y qtio 4 lo 
93koAuia ro Ttirfon y trotftrlaa do lo qt:ia impottibo y do Lm ¡otoato* qao trftfjoi» 
^J* Poro d Goaorol, «ooooioodo l'^a del Tiisp^ todo lo Tomitfai poro oOKndo 
SO vio» coc eA, ooa qaioa mojor oe irotoxio do todo, y poco ftf^aollo podfo oer 
btero, no hobCo pon quó diUtorlo, y ni bUo pAfinr bdokniOf «o^tro ol parecer 
de nl^oca de ftn» CtpatiuiOfy qii« 00 l>« {«tocio tcol c^LiodOTM all¡ oqcfillji soob«, 
por oor ri lardo y porocorlw ro Imker luj^ir do Liio«r oquol dk oíd», y do 
ikobor U provoocíiÚA qiii Uok ol Tonjo ¿o gooto y otnuu 00 ou dcfoooo, y 
quoiicdcoe olí' M podio cabtr aqoollo nocbo pon mojar dÍ«pecor loo cono i lo 
müauj pero ol ÜcExtalj ooosdácdoto do lo qoo lo hablo Socedido oon oJ Bogo- 



i 

4 



^ 



vinj) 



mrrmM ns t-u oji^tnsTjj iw niruii nuo. 



IST 



ti par |kd (Síkcx'itds qtic Ia luvívton i U oitirt^a mi ki putlilo, tío tinUolví 
hitóOM On ]ft d«Mo. y »!, prodguiondo n oftnÚB,i, Iki^u^n iujinu- cu c) 3o« 
IiTV antM <tito M piuioífl dL •&], «&trÍQdcie« «n U duda3 üu WUr nio^^iu» 
nAbteijciA; «nlo< •« juntaron 1d«|^ coa 3oa aoldajdo» much»« io^l» d« tn>ptt, 
bf CEialfd Aun iHtnbdo yk áminj do Jk c¿u<l3kd, |:rcK)CTatMi dMODor & Ion qii6>* 

nn b^rvono VJ¡yo, ^a» cnuí pooo mía Attattiaota <{nt Ua dal lioj,doQdo «QtT*ron, 
Éttfttft <]iM loí^ l«i ftiri^ Jtgsft ^i:^ no «nub flcjtrfUu lu dol Cc^qu*, noi» 
9ira«m¿>prviiv*i]MkAqao«»tAban mü «bajo, ¿¡19 «ntoi 00 fud lUgaoüo <1 
Garuvrftl CúEL toda ta gent», qaa «ta ti^» «m Cútaparieíún do ^Í« il Oülio tdU 
i&dJod 4^1» loi c«:<tfiib4D d» l:i« d4 b <iud^ 7 do otm qco babínn Toiúdo á 7cr 
t lo* »f[>ifioka, y b ^iM puftbA oon oUoo j SQ gran Ototqno. Estoa ona, fia 
ctru it:n-iaiftMl»lai{[ftQl4«,do tod«g4ii*»y oihdw, quo como bormiguMlían 
4ft] p^l>k) evgijdM o^iii Ktt hjjot jr Urutoa do cuai i oscondarkü i otma ^i' 
tcfl 7 aptrtfinw d« U vUu dolo* c«pftDcloa, tj&onunqtjo al^n^^co taato, t 
Otfot 1«» dm^i^dUMo juavoM, oMQo ■« oob6 da ver, pu«« le« mUda 
vquélJ* moltítaJ «itftUn coa «Ui értnn*^ lía otar nccnattor i lc« nu¿ctr«i odq 
■w un p^o«, itm^ftio daban gran r^ffrÍA j tr>caha)i «ui t^oiooB «a »6n oofifoio 
•o ^DO voaia ft (:tmir todo «u alboroto y bDlUoío^ mq «xumdttM i mÁ^ itatáa 
liíjñ q^ cob m:» ; en b d«mA4 HA andikha lo podcvota mano de Díjm, quo OnU* 
Ia yl canMdo ¿e los t<ca<Ío!^ muerta» j liremaB de m|uel iUc^-, á (jno ponnttid 
«o úitt*« JÉ l\ú. (hmnlí\ Im euldado^ iban enlratidn j pafe^roíi Ib inojor pferto de 
aci^iolla gnn ot^iJai jura lk|farft lui apuionloi dal Hcj, aaiki^tw biOD do priso 
ToIui qiM d lai pasrUa de loe o«B& oiubon por b parlo ds fuoni colpido» 
ploncWdooro firo que per »cá f^ TUíiíhu olia^uilav, <iito*c»n dO :am¿iflo do 
EUxa pntoca, mÍH ¿ DMoiuB, lúa culIüs ttuhu allí pt^i' vi j^iiftLo^oo laidab* ttt 
que al tolir ú pomtve fl muI daba oa illa* j oaauba TtjqiUndoiw, y tanablfu 1« 
iviLan do oír vi iún qao bocmn, &uiiqao nrdftdaí^ dnixla nnaa coq otrat Duni;d» 
ftbrUn y Gonnhan laa dc« p^^rtosDcbs, qoe ao cvu míAqiodoodio v* Jiea 
cftZíaa cada iiik, ; U cerradura ao wa loó* iu« ac cordol qtu loa OogCa ambee 
ccn cm nudo.jnlosílu iQaiMVgiiTalKkiAnUrinaiCAHacoiiu i¡ tnvtorau milllai*!. 
Do oittm táotcA N&0r«k« uúlaaocoit paoi ana lu okifi&iai de on> ce c^uban do 
di* 7 dn aoclu} i U« pnorUe, *¡q Labar ^oieo Im tocoae: Ui^ta om la HdcUdod 
j poca coJicii ea ^]im vUra o*La gcnto. 

8.° Cuando ol Cdciíjiie Tunj* \íiJo & nuoítrp* espefíoleí ¿ m» ptMiuj, y ta 
|«rao« ¡mpoaibiliuda do «ooaparM do tVA ruanoi por no babor j* oevlÓR di 
tittfipo d« poderec librar por exi» píe*, nk ou loe ajcnoi por wi uncb^ toj« j «•- 
oldft cOípaUnoia, miuidi c«rr»r h p3crtadolando*o;r«aoqaaUcfnaeiiepaUcáotf 
doce |u*ci dütA&kt b ou de U <^iJr», 7 dcntto do 1* de cüideationiB ricit; 



169 



vtAt PE^na siHóti 



(!,• jiottná 



gran dHildiiiI lie \íco «11 fcMtuiH, «n mulii uuii I? ijuv |>oJU carinar tiu ludío, 
Ifli cimlea ítrr\]JHli»n por lan «ApaMAB ¿v U« cmhh los ¡iidíosi qiia iaUb«n ¿calfv 
A Iim quOMUilan fucni del bcjci^o tooogiíadol«if y apeniu UbiMA mudo Iu 

tuTiLa Loj 00 bttQ b^ia<Jo ^innJes iJtIJj^»cÍiia i¡t.0 M liací bccbu ;at« liftlltr 
A^jUclU Uu ^rací mj^ifuJua de 010, oomo cntoiiccs m cncDudtó con «ala* y otroA 
iFbfiU, U« cuaIm oo ikudicron oat:a3ar pi>r «cIi^mb lo» iiiLC0trx>9, coo que l« W 
tiKBpó do Jos mauQK gr^nilca «xtoui de ítu, p^t cvtBr todoa á h p«orU de 1* 
ftfitneni ccrcs lutcatbodo U er;trAdii, sin adventir lo que por otma puWe 04 
podta h«cer, oooio «e bÍ40i lusquo hítu |j!«uao les buluta |iErr dúcalfA ttr fl 
(Xirci4t» ó cotR Ua micki y luig* «oiiw«r*, y Mt ¡fiíoiiitio» loa íudi^^v i^ue 1h 
cercttboD, j elka Uin p^co*, y bodo* do principal iutei^lc Id teGÍan de coger U 
pertoaa del CW^íque^ entiasdo por la paertn; j ojj 1cé£i> íutenUrotí abriili 
tfclguoca p^^no*! y pareciéudole tü Alfíre^ AntoiUo d« OliJla que nv m d&lsut b 
maña f^iio era m«DCBbor ^a detBtac Iaa w^m <v& qito Oat«ba cnrnda, *p«éa« dd 
<abftUo J <on laiicho valor oort¿ nudea, •i'fiaA J puerhu oaa «a opada, coa qiM 
d¡¿ piM púa que pudioMA eotrar todca & pié, j baí ae apoó Uíigo el G«i]eral 
de so ocibollo y *• entró deiUiO coa el mano A)£h^s OUllit j Di»^ do Agci- 
br, T«vdcf, todga lita 00a «u ct padoé dovaadoa y vodeUi, bloa prorcaIdo«, i 
quieofa faoroa aijzQÍondti Iméjfo algODO* dd loa domíji, quMiácdoso I'» cinta 
gaatdftad> lu ospüdat, 4 la parte ik f uora. 



CAPÍTULO xxir 

CoxTEKio^: 1^* £nlnm &1 apMonlú d*1 Tbdjk y hAHacto atntado oon araote f rava» 
dad ta UdlUclr Au Majt*cail f sraoilcti'— S.< PfinJvulLi lIU Aiti iiiii|fuqa mUtta* 
da— 3-' ViÉcdoM el TuAJn pn*o> diú too»* k nn* patoapaia i^sa ladtfoaditTaa, 
■aiii^ii« «n i«rL0— h4.« TnAoman Ifm «alilfbLM Iqh kjiHnilo* dtt Tanja Of^Mlla acab'i 
dODile li&Uaa irru uctidAd do oto y cunvialdu. 



LLEGABONákpuorUd«la Vf^nnda coroa por dwido m oa^^roroa, 
lia iii¿aiuipadÍa»ntQ do! t^iiadaW al ttimultodo loi mnchoa Ir^dlfit 
qtio hftU 4 adentro, por m«dÍo do Iqi ciinlm iban TOinplondr^ haom la can y 
ibnltto qii'i W par^cU tnii autoriíadci, doiid* i*^r buitnii crjnji^tiini Moaban qo* 
baUidoctfUral B«y, el oaal)i«]Un>a, sa^^ln la ooitiimbro da »o« nayoma, 
•nMdo «m dure, qua «a »ua AtlTEU bnjo, tnda do TEindnm, én hachnra par«^n% 
qoo 1« Bil< ua flopaUo muy roalto lincía airea; tcula á lot piaa al CacE^iiaf pv 



lP- 3CXIV) 



HonciiB tic tjki ooM^uíAi DE títMni rmc. 



189 



rftltftt1& ú ilfaml>n, ttn t^bo d« iniAlVó dado* da «(lArUTro v^lt^* noy 0000^0^ 
({ue liaj ttiuclv va «suti lUmu frfüa: #it«bA ran «1 ronro gf*T« ^ ^}r«ro, j 

^VRoUcM ¿euiilofl IkhinKra» de loa ptinclptlM caMUm ¿ú m ííilito ou pi4, i U 
r«dtiu¿n, bftCfiéitdoUi «lUdo, ol ounl uMii blao rcpreun'^r «1 TÍaJT^ no «¿lo 
jmru CMci 1(M Kt7c«,sJrio UinLíéa i>on la* nui^croit, priM «nnr^tia Ln vid vcnjr 
por tM |4iikr 7 ootmr mi >iii carat aow Irm «njAtlaA (I«»3LnJ%i jr >*>nil>!AiiU«i brioi^?», 
M «Hturo qqlolo ña luuxr nvrvltnkftto do mi Aj¿i>ntn, nn <kr mitMirtA itt ill-?* 
rao^i'^fl. aales evnm pretmftci^c dnTtiLe>TÍda y om i^ontUnn de qaa t^do i<] 
ttuwli- Iq Uahitk do re*peUr Omiiií> 1o lincUti tufe v«ml|vf, ^>n quu 110 {mlfü 
porsandlrfrfl A que mulis •« babb do atnT«r i pJDot maucfi cu w pcr^onn, jn 
qno bftljUa (411UI0 atroviiníouU» do poaoc Iwi i»(h co ifu turna, üfi adrerlir ti 
poLrt qtx i)tl r.tnmmioDto qiH bAbían tcu¡3> A44(Jr>H IiomlrM á T«alr de 

C0ODc«r lo MaJriuk ptm llegar i tu perxiQa, y que U ¡oonubAcU ¿c \m cosm 
«■ ^, quf bcj es tmro «1 ^uo a^er en jtj, j hoy u r«j «I 'jve Af«t 
«erro. 

1,^ El Q«ftoTft1, loéfo qttc [lor Idj» míIu ccctocí6 «er Aquél el Hoy i q^tto 
'kMvW, no qoiao tuocr violcntía, üdo jm que I« Ufili'^Mgfaro, b^blule por «1 
fRiJrpr«Uk j d««Erio qii« no graa 0o£cr, por cc;i> mMidAlo y oH«d ti b^^b w- 
DÍ^ do in»y lojoj d aquollM kús llc^r^t^ I^ oamb^ 4 «oluior y d<#«fiba ou lkt»>- 
U^, U csiil M bAbift de ooiuegcír 5 conicrvar tDodÍLCte otn> si^obt* ooMd que 
•o lo bibíui do dar i onteadcr. <otLToaÍfi&l<d i el 7 4 bus -nktaJloQ pora la «alad 
do BM abaa* y coaiMcvaci¿a do au Iftitudo, para lo ouil a^ mo p^ía Ubw^ 
aloct^ qu* M domaba, »i pricii«ro no ro onotitaba pe 00a 41 j «oa ouo c«capÉ&a- 
rof qao «Walr&a prowt>toni y 00 oauv^rviiUi ca^ domoaiAcioaoo do chn* y 
tralammto* ilc iuaigf<r, loa oualca c^m^icQ uaJm él j bus ooapaáoroo loo oe- 
pa^oloo, 00 bacióa^lt) ogravio luaguao d fl D& stu t&uIIoi, «nlo» oorrcoipond^v- 
U« oo« muy o^ikxiíJm cima J« «miiUbd q» biioaot tibiarais ¡uIob, ocraa oo daba 
ft hnUa luoigoo- Ko lo pArccti> al Toajx nal lo pliitCA^ ni aun U oomÍÓA, pon 
qctdiT Ifbrodo loor^d^tjt aqo^tla nocbo j «o »1Ia dar ordcñ O^aio qtudUr 
i!i:l Udo y t^o no lo rolvíoioo L vor ji^cqíe*, j aol oogiéodoU *1 O#ikonl la palft- 
bisqu h«Kaditii^do<iiiop«^ra lo^üooaproUoadb oraiOMNE«r ««pd«,rMfKai* 
dfcodidoado; 4ÍSi<ia m« piroco lodo oso, poro poot dicoi quo «a i&«ooitar tionp» 
pitra «ÍIl», vota abora i rtpoiBt oitn docLo á k potada qutr ««cñ adMaza^lt p«r« il 
f loi oompaSokvo, y 4 U ma3ai;i tritar«moi d« lo qoa lii qul«10T«a a, Atoudií^ ol 
O«aor«l M aoU roapuoaU il«I Ttinja loi* 4 loa kaaioi quo * lai pil%bna, j u[ 
COBcdvodo araa d^dtnociotiíaB pura bimi^af en «^IIak motlo Ja r/nm timpor ati 
p^r^^aa y btoaod, to iletemüin^ A una dd Iah no«ui mU arduají que od ertM m- 
toríu baaiDcodiJo «a totka loa déacobrlmiccio» de aiua Injia^qaa fué á 



100 



tkát pttOú «iiMir 



(9.* r«TictA 



mpnhfl&dAF «I Tunji^ tgiin! i In r¡uo Am^intiiiU al Ifftniítdi del Volln n«riuuido 
Conét, tío ^[¿jiodf ijueilir prendiilo rl ttej: AfoiatimUr j u! ol raíame GQD«nJ 
fíonicilo Jínirinta d^Qjouilii j hj AtlArtíK AnCooío ¿ñ 0U1U Uvgtrcia ¿ (irctn- 
<)«rle, y 7o nsLoron MtiULlo u^tiio c«Ui1>jí ol Tuii}& ^ e^roitilcí de itiAa d« dka mil 
iiidii^A M]ii TftulloSi ¿tontro y fu^^ri M ccrendoi gqu tnt«nto d« hkoiI'J ilo entro 
tAdüi4 «4bj» Ini^ÚMi y ponorle t:x Iii^r tt^gaic, con biioiua gujirdliH pon i^no ao 
bo lea buyts», pr^t^n^Jic^Ju c^a aitd teu?r entridíi i lu pouíQtíaüwa du U>da« ha 
Uflcrs» d-j <iTiIvii«B! ti «la «eiíor. 

3,0 CuauJa el Taiijh»« ri^ prftftdcr 7 qoBlotticúdfa tan oí r«TJ4dcU 
vftsa pnanacióa qnv lcuUd« qae utidie Mli4l)ÍD<3eatrerer i tiaUrU eos nwoe 

boNte ftlll bitlift tenido, j diwdo gTAtides vocct dccIOf ^itt- ojiao ctloi aC;«via)iOO* 
toi té han ^e t«itcv can mi pcraDna de %wk ^oto too pon f JnhU, mu <¡ue toe 
miúi Ali-aa ¿ U4efnca flhado t¿&to» 7 ían suorreiroft ? puet ejkrBrtBQ todoa 
lu iDADoe, que JA eato no «e ^«uírír, eino ¿a qoe por^teett «sto« loooi, 7 en» 
l»[O0 otnrímif nl4e; opecift» bul» UekIq ottei roc««, coaad» oomenuroa k duLu 
iXAfO^W todoe loo ir-dioe d«nln> j fuete do Ion o«rcedo« coo Uinaltoe y ewi&uoi 
ollwfo'.o» de gnorm, t^itpaaioadne* todoe ¿ ciial(|ii»0r potigt^i vkDi3o loe pooiM» 
qiH babba quedado k Ja porte de nfafTe ol <^no Uoími Icm ^ue octabia dc«tro 
fveadiaopjri kI Eaj, por bobee teJiJo do etlE !ei voeWr UajelreaM la^go ■dealro i 
dftríee hvDT j aun lo niítraa inUcUron haou* algnnoi d» loe de á cabaJb, cOo» 
de h1cler»e ti ^ Cipittn Goatalo Sudrez, que oftuba eolre ellw, no l« fiMm 4 
la nene, dbUedrrUii ^m era deíactiftide deeampamr Ia ^nfrta. pi^ doftde 
Ua podín entrar ftidadan^ Miando tnd<) el campo cc1»úiit> átt ^cerreroe, loe 
cnnlee b no batían niní en la pueru y otraa jurtoB re«ütencts, •* haa de araoatkr 
Ufgn « hto^rla k k^ qtia o«lñn dertro, j Ditando coictr» Mpare&doaqdf eee 
dnfio, hifln hainan loa yt^n^ y f^apLUn<u <juA i>aTiii dentro pan ealir béen eoxL 
ta qQo priendan nmníitn^lD &Iai inr^Io«qaa«a hallan dAntro del ceroido ooroOM 
Impiída la entraiJa ¿e mav'^r fiLÍra«ro: o^nvAacíeroa lav rori^nai da Sa&revi y ia| 
□Q >üli>iivirt!nr>ifj du |-tiJinl4r la puarte, tino ^ue aOHpeclianrb la barbín loa íq. 
iticn poc ntra pnrtjt *la\ crroidoi p&r no Har muj tííftfAtitona, par AMr do 
canea tejidiu. fuoron atgunca eon lue otWluif ijuednndo otroa A la piwr- 
UfitrouJur «d cercadu, píoaudo i una pane j otra 1:0x1 loe lanautenlo* 
ui^oi que ya coineusklau 4 «mbravocene y á vuwQtlbc ana bríoa oen 
acdon«B j TOcea i que ecudían oomo lloiídce d« lo^Jw >o« oarroe, dottda 
lueta OotoDOOa ae batian eitado ¿ le mira, que ñ la da Dioa no «atorieni 
tea ptieala en U átshat^ do aqa¿lIoa, aua p^oo cmtiauoaj pef^tieSo poa* 
blo per« qw eZloo fiLe«oii la MujUla y principio do au aanu f» oOiVIfoa, en 
oqncUaa graadw itruriuijús (au iaücíonadAa di^ ídolaUfai y maldado^ do que ya 



luv. zxw) iamcíAM &i lám ctyssq^tfit » nriu nnur* 



J9I 



CltA »bibB Ua orvudiilo ^' q^tiiñ que nt^aelLO liivitw) )^ft fíu, «iu iJuda lo bulii«- 
rm «lU 5 otroa medio* uiAl «¡no lr«lj<<r«, uv i<^]o hÍ iwt ¡oJím ptJoarAa on mu 
^rmoe, ríoo aiujiji3« Ju Óvptaa, y o&dt aLig tomaní ao wjÍ» <]&0 ub pfiil9 dv líe* 
m j k arrojan i Jos eold^dc», fnicv con «vto súlo toa «nltriuan vítc^ p*ro 
K9a JA p^dcrcoA u^tiD de DÍ(4r cofair^ r|uien iio hay t«i«iUtiUi> qa«quisi>(Ui 
Is viotofin A «u U y i\t^4«t j con el vaIcchici Ánimo \.\xtc vo ]t*iUon>A lc«* ^o dtii' 
tro ftu dAfendorto át loa ¡deJloi aitin ralíeutoi j príutápatca qno prctcodiaii d&- 
fduiar án la prk4Írt& da *ii Rey. y cott \it <\nú ttiVMran, j Joa do fuera do:QQ' 
diOMla J*« «n*rir(lb^ á I» viulc4 istcnCntoa pon dv ÍAvcr & k« ita »d«LlrJt 
^ilft Uftio )o« ttltoniuD eoo mía uoEiu&a rocoSf t/> yÍdc & BCMgar oquol 4&pMtti)Ulo 
ftlLomt?, j á tenor íiQJUHUriffiuU ooix el ¿U, do Dut^ora qoo talUoM^ la to« 
«nUv lúa indio* qttc ya au Ca«ictuo <jr» ^K9», 7 Wí*\tA cu maDC« d» lc« «ipano^ 
hs$t SO M ^6 T^ nüd olbh om tudcd crllos, y ka u^ do ajadla Íamouaí<lacl qti« 
Lbbla, dvjHTüti «1 ptiiHto y na fa«roa £ «ujt pucbtot j «o&ai. K\ O^aoitl eos Uji 
ffL^fe» iniuiua tnlrogí^ fnao a[ Cnctc^qo á ciiii!a¿(iK« «oldador, dftjioJok Uidiu j 
ita a^uj«raa <)du la airriOMD, j parmitia^jdo c^uo todL>« hi íii<iioa ^u« <juin«£«g 1« 
hal>U*«D Qoaa:> inte*, diadDlo baonia ««Fenitiflasi <lo au Ubtriail «1 luanLlodo Ui 
o>Kia^TJo 0ORviitL««ieal bíi-naktarde totka. t]Í«o «alir Tucm ib todui lo» in'l^<^i^ 
dol Mrc«^(> 7 pviM eonllMlaí d» A axbalto A la ladanda il« él ¿ara In iiv^ da 
toda U no«b4. 

4,* La cuaI pSLitroD tcxloM rín dormir, nn^fi cti OatAt r^í», y otrOs ^ > 
gunU d*l ClftCi:)uo, j loa tUiDÚMtnttorDBnT'1ol»Oifca jr nHro d« ero, pcv ^Ur 
fa Mb«dc<i r^u »1 4j»* habían tíbdo c«I^o á )tt pii4iUP do laa oum, ciwodo 
liicron vntmQdo psr b dit'Intl. jhsJ ooicieiHjnmIi» p;>r Irt J>^E OtA^íijoc ocui litM^Lrca 
CUiCMidtdiN [K)T >«r ya nOcliC', y d« ei^jct Im buliio* fiionms ^^ iJimota eren i[u«: 
m •acODtrtron foí eo» unn pfoar^niltn qrto M ItMbtt rtiagtdo t\m Lu muuhaa ijuo 
tábSifi imiputsjfi per liu «irDUi, rjtin 0011 la príüri mo pudíi^rm |xiii«r M ¡»bro, 
OOctDbHOinu, i)fi4 ifcifA huAJA ocho mil itnu» 4Ig t^uliiiuooro kq djEerenUa 
jOpWi tru In CLjaJ Jíctoií \nrgo c»u ua alaúd d«l OLÜmu (>r(j íiac, lieclo á BMxItj 
da ÜLtonuí ú ínicUilü, que inaiú doutro imuB buettoa ¿v Iwcuvio qa« «lobíafi ¿% 
nerdc algún Carnt^no atligapj (¡ua ¡ic«6bdí* tmi |jukb>«í&oUdii tiuioa [/«bc> ijuo 
VMUriaQ ha«miorildu fmu)! qt;v t»uia4l«iiiJo; jttnW <va Ivt Uuukb lA^llaron 
iaadb&0 alugiLuUii ii pnlauBo, ji^uUiia y olnutjt'jntt del luumo oío fino, colgadas 
i ka pucgrtaa dd Ion apOMfilot di* W^ iWfi» vaeva, G£i!¿adait qao eocoMQ duQd<r 
iniaa 0ja olnu al abrir y cerrar laa ¡raorlna; UmptiOD ho lea ««ccudieroii miicLa 
cantidad da coraculea roarinotf may jjraiiíJck y giuirtt<x:fdoa ikl BU»mo ott, pto- 
naattittiadaaeDtnclLoa jiara UOet«D Iju gucrma^ aa lugpi da Irompciaa, |aan 
lo tnal U« füooufiLbaft COCÍ gnodes dUig^uciaa de ha lu^riía laartÜBOi, de 
docJe 1«a rcAlaa do oazu) en iBaua i loa «vyaa, ec rauaua de «ubíika pnc^oa 
^0 dabaa |>ot tOot. 



IOS 



rur ptuno wfnóji 



(l*9onaA 



CAPÍrUI-O XXV 

qo« 4* bnlloiwBf }iiiit4 an tiií» pvU lia ^DArJaj nada— 3.' S« ba dlftcob*d* ** íüSa 
«t oíd lua w li«ll6 «u c*tD KaaT0 Utíioo U vino ¡ve ntutcv 6 ful «inrliT ^ aloaa 
i;n0hajr*ii4I~3.*TÍ«»rtotíoiitf «lO«i>nild«luriqii«ud«8a0BBOW^«dTUA Ha* 
niM cA noto de na rj4rttito j ioUcuiíu»** k «n |iurKU« 6 4u rbto i k^tiiul XAlle. 



ENTHB Ui ¿otn&t jojii«t]tte Ion íb^k ilnnubrleifdaiiu cotI¡vín«* ¿UígciUMi, 
fuflroQ uiat ÍclGiiÍi1a<I ¿^ eu-to^ «Je cuenta verd«p, colorvlaf, l!v¡iCA> y 
aii3!<f,^«aUMji:Humi>ny|^JrcMieUi,<a»4iTtad^a A IreolkOacaaittillofliSoctf^SnocoQ 
«ILu, do 3a» cüAlcit uanbftn loi cab«llor<?ft j g«ijt« prüicipol on MUfl nujoroc CeitAt 
7 jgffDwlAs do guem, autcrí^Aad» con eííta Ka muT&cOfti^ aícaei j gsrgiLiitaB, ».l 
modo qao b bvies oueainu ««faüoIv), <d« quidn Umbiéa lo Iud aprendido Uft 
indíu; si Uoa Ja vua aTi(«p«saÍ(M j* Mbíptnc^mo 00 ludriii, DOQquc oocca ectf • 
«Ibft Un is Jlm !>> iiMfcn, pnrqijo «úlo era e^U do lii>rabrM, <0CDt> ontr« uotOtTt * 
súlo o* rio mu)crat. Tampooo dejaron 1^4 «oldaJon ¿e uadlomir bl^ur.o* bulüo» 
donlfo J«I oerendd ¿oaóc Mdíq qI Tnnja E^'>gÍ(lA> Ta9 armfeB j taimio;oiio« qos 
ibft juiitui<l«pQn U f¡awTft qiio lut«oUbik Wir al 3o¿*otí, ontr^ kt cculw «• 
ltfitlarc& mitj baenM j Gn*A tÁktgmht, y dÍa<I«inikA do floo oro, que Umbí^ii O»- 
vftban loa c«ipitftQO« nún r»]i«nt4a, fiiMvUi en lu onbtiM j pocan», t^n gnuJu 
ftTguoK» do Ju* paitou cjto lai urvtiTi d« pKo* oontriL lo4 dar4»A «n lu g^arrift. 
Vknulo ol G«smil1 quo do or^ p«qneÜR ]u gro>»3hd dol oro quo <o iba jualánd» 
y i^M ora btoo gatcsoo toiot do olb. «ohmi4o bando con peni da U vida ifCMi 
lUkdáoootLllaao aT¿Qfr3,kiao qria junto j pu4tlo 01 dopóaítc ■« gunrdiJic coa b 
dMn«« naolmdo, y i|i» a« «tporkba hibor, y atl Codo lo qai w ibn tominJo on 
UjieoMádol Caoí[|UO M iba hoeioAdomoaun e& QQ patío dol m¿Emi> ««rcAÜOy 
pu^Atoado MT b porto m¿« Mf¡iira paro quo lo caluriora, y cuando lo ibtta tro* 
jando Idl «aldndOH do donde lo ballAbaii piTm och^rfo oil «] nt<-ncóu, juato al 

cualMlAbaolGoatrat jotroaCa^-itauciV ^'u^*^*^^^^^*^^^ "Finí, Vttú, FlrA| 
oouor Lieaticjado, voto & IaI quo tiinbi4& bvcao* tallado por oti oUt> Cbí&iiaMé 
OOmo dofcubríoroQ por «Uó loopfrukroa oaéoDido on oicoa dQiciibrÍcaÍ4Dt«« j!« 
<trú, i tin ptur> iiti pléa y *u« manoa, «Oa niin peniamlootoa, pnca todo [AT*da 
ono, Mg^m «1 oaldftdo ^n qno nagoolaban. No lo canfan ontr« tonlo smdot kw 
fndba qon o» laoatnbaa mAa d* la d«TOcí¿D dol Cttiqu* bd biiioDf inodot coa qod 
librarlo do k prbí^n, ^ uf nunf^aa a píma nocbo, r*c(¿a pr»o, tavioroo un rato 
lílenci^i doipoés b oonvirtioroiQ oa nuyorcí vocci, qoo pu-ooo babüm doacaoM* 
do aqaol roui, poní rjm ntkt fncrta d^rlot todo «1 rcito d« la oocbo, pa«a <ra la 
^tie dnr*), no dv^roc d« tooobtUi con duacairadODci da i¡it«»t líbnxla, coa 



V .. 



ICA^- XXVÍ 



vonciAS M Lx$ coi^vrsjÁ» u nnaA viRMe. 



I£»1 



ijnt no di«n.ii íii£» A OA punto a* Milogo ¿ 1m Bnéolfos eo Uda olU. La qoo 
fflA ftmpafvi jitrM i^ue U« tn^Ji-» d*] paoU^f d«iy)o lo qu4 fAatt»» toa ol C&téque, 
traMpTuifann el cm lua ciuIb nao unía, hui^^dolo nittbr po^ad*, otitoi ijmo loft 
hdéíi^ilMi to kícíu*n, porqii* « «n oí mfliUfo vnd» do) CUwiqvi* h bull af^ut- 
11o, qu¿ «arla «o ol teco del foht^ \n¿'v^: y ul A In maiWuu, Uí^ qn* UovtrAoi 
ti>^ «1 ovx) á pouecla <m e¡Aiii> i U [kmxJa iI«1 Gfl&onl, procuncée ke soldftdi» 
haUar iiiAi^ uv dcqaalu (liiijcnciifkit mu luc^r «a todo «1 piiafalA, M bieo pooo lo 
qU« LalUrtrn, |Mr Imbii pnioidido lu (Jo )oi Jtidt:uioD «cotid«»rln, ■un^iiü no 
fu£ did t^^ ea r>ua *ii trabajo, ^ium m Mtia&tt) uoo algunos ofrcctmkntúN que 
bolUron en atjpitv «cpulturof . qua co& poco irabalo abfiíiEi Lteta dtinde etUk* 
boL, pi<riue flii «rta ProTÍauA do rTuiija no ubÍmu a) «Aterrar el oro de) dlfoL- 
lo dvndwoMmbaa «1 cucipo> «ínu ajiÜM so Ja ntipcrGd« dtr U tbrra, <iM3 
ijuo lo cabifan cod *t>I^ uiuk úLi»tu de lítfni aucínin; Jta eito mudu hallorotí eo 
ana flCpaltafA do oca oas aucjgaa jp desp^Uada, qu* dvbiiSda arr dtt&I^úu 
principal «cdioT, luu BMcLiU atgo proIoAgada, bocba iW jpalms (xwida la bu» 
GCB vn Lil» xaacÍ£o doorOt toda Itvtia do tejueka de oro, qiio tcqú i poar 
Codo dM mil Ubnado oro 11ni>¡ otn» dic*a qa» íueron Okcnlo oaarcata tníl 
p«IM^ rín otra gron Esuma de ftnaA ciroor^TJu f niiick«a loloa do algo^üu da 
todoa oobroB <|iia liaf-fiTon 4 rucluii de lo^ «kmúa ca k* oamj del ü^i)Ltc, do 
loa tributo* quo l<n daban aiia vatollos. <iiia Kctnpre «ra «a loactu j oro, j tin 
le {|U4 oalUrob loa eulJai^Siquaanduidi Mitre la mt^l al*o eo Eca lubia do 
P«|>r a ^ite pocoMcrupoloea, oonir> d« orJJaarlo m bnlU entro IjAaolIodcci, 
y todo «*t> era uaa peqncÜa €Í£ra do lo omcbn q^o lonfao 1m iixtíw j te e«- 
tioDdiú do la ríq&cxa Jol Cocii^uo, txtt quo «o bajra «b¿do bula hoy dÓodc, aniw 
qoe tn linbiil? a1^Do« rriitron ci^g^» ()ti4 lO laat^ todo Kn en profundo poeo 
do a^ ua i\uit 0*t¿. coro* d« U oiudnii do Tuvtja, ¿ la pifio loo UhnuTi d«l Pao- 
teao 7 boj fo tlnnia do U^iuito» porqno Bn bombro »tr«iij«n que m> Uatpaba 
ael, fiüado do eetna otojpki ootí^ua, K***d w eandod proearaaikdo aja;«CAr oJ poco, 
y neu oi Mota el oro» oa quo poraonocíó lurta Inber conocido «1 deetosaoOt 
porqvo lu^ dio do BUIDO dk la obrtí d««pttl«d« niDcIiot diaa d« tnbajo, bn- 
Iñondo gTVijcad^ oon el y U niotuda qon ^l¿j qoo io lo piÁVM el p««o aa 
sembré oon <tiic huto hoj ponmuiDoeta 

1.** Hadado ottMbo «a %aé eateodor do «Uoa primcroo ecoquidadonn ban- 
UEmJi Mbre eaoar la verdad «D IjiapioHCfrca do t» nioaa do donde oe noaba 
aaif ovo, j otnainGaltncQmoa quo w bnu iilo hallaiid<>7 d«aoiibfk(»do 000 <d 
tucapo entro (m íadtof, oa iantuartoe y of rooimUtitcn aotí^soí y m^iorao), por- 
que biflUbojea ha podido «acardo ícdio por omiAUdoe, rMgoM^ didlraa, HgcTtti 
u aiMnaiafl q^o hoya oa toda cata iíom do onbm doe prorlncú» do Bogotá y 
^^laja, que eott U« qvo oocaprcodoa ko mo^w^ mioaa do oso do ooMÍdorAc^óaj 



IH 



riuT rcDao eiudar 



hAn p^d« linU&r d« a&<Ul ten grobd* qu» |>utdLa ba^b^r ilijdo bui g;rui4vi 
GfiodaWiUcr^ftDaqno mudio*, de4'U ol lioébdt^lo Ji»do«*«l9 Qu«ad>, <|a0 
fi;^ d» mlA OftIniOn, Imy c]<](i U linv Ucido 7 lÍAOon, do quo bi linj BQRqttd 
BOfUhx ¿sao coa *!!««; li hiéü «ac«M4 tlam|»Ci( ubta rutnifla i U parK del 
£■!«, ONU iklT&llódo S«g>moac-, RÜnt* dd «im i|u« h-^jr «0 Invnn, «nbfjiio 

dÍd«ado qii« vnnír tnnto om i qmu tíerm [xn bAIoji r«B(ttt«> ú tmti^u^^ tm tn- 
poubJCj por no leuer U ti<*rra <!e Jtiiyu oum odmr tou qu^ rwcAtar mJs i|iio 
inftiitu il« >!£0(Júit, ii« i¡iie utnbku pOct> Iu8 indio» ccqv«cúio% ^uado hftj biM- 
íiüf lainaia por nndnt codo* darau^L^i^» / U Hil qua bq tiaoi en lus tíca pucblpOA 
il«) valle do I3o¿<ntár Naioacdni Zipai^tilrá j NfJtnfxOi y ésU no e» taaUi, «im- 
quvtimibuoUA, quclon t''^^'*'* ^<*^' niiii^uiddo Uí]l<\ j cuani^bubtcni ve- 
nido OtCQ vi» |>or lu coiu|jiv« dtf Ia?*], aci tDtiái c*ta mOn fdVnn [An Ia Pn>- 
YiticindoiTuaja, donde uunlñ^alii oooipniban da loa boif&Uc« pornoUftorls 
dio», y coa quL- In compcarui roAi bimtii, que dnpuf» h tonrabui A TCttder; 
todo ««^ cviuUal «u |iirc^ lAm oí mucbo qu« m LalU «titn ullus; ü bEoa no^ M 
pu«d9 nc^u baberlos v«nido h ituijor pnito d« £1 i^or OAoiíncii ilo i««ut«i de 
loM tndlua pauchc» j ¿o l^t d« din ^u^ii <Í<i k« Ltft&op. L« Í¡f¡t.~u1tftd M (|luiU 
co pie pm qu;«ji tut Jor« li4m|>o d« imtirln n^dfl « k» Urgo, putn i mf la priM 
do U h^itorift íud k da pam le t]Iiú >a J^igno. 

^í.*" V4 que oi Goii«rii] (jiifriA'la liab^puAito cobro »n el mcotúc, coom» 
él nlJ«gir jíl^u***» mor oomc Utbor uihdo, <{i)« cjnodA inlu »«d ocupto uiía «4 
bobo, luego le lobraviiiiorotí nujorM OHp^rananfi da Aumontarl^u, «^ut lu tonta 
priracro do luillnrUi, y pencando qiio esto «o podría htc«r por*] ro«e«U! (¡u^ 
bobioio d«t T'Uijn, f u^ u'giln 1^9 (1«oU el ináía ^nf«, «m mn;^ poa> ](i f|iM 
lubien LbUikdo, |At«b<|a9lo^ri»dabKOo«uHU4ai,oo(noQ>iihaliig«r jlloaiir d», 
proBQCkttAnl \ít>jclCof', ont»sid[flndciftcrD^ti6iolcnriiÍni> más ñ proposita |«n<|tie 
d«ectibri*rA todotfilfl, blooiinlro nula no ■«lUol TuTijn» paro dando mooitTM d« 
én&ido, ú peco ¿oadft dolo quoM lo progacubftqii^a dar ncpaotxa, «ucqiieDO 
porotoftc loctióoGUftdftdiaguito, cifolo dofcndioqaono goiaudo todo^nvrri- 
eíay rngFL!r^<34] miijcTfB y c-rint^rn, ni firk\tt piifin mAv rigr« dft pi7:ilLjLiotf¡i:c poi:«r 
qaloa lo gnnrdiiAií Jo DU4l Umbldn u hizo oüqIcid md» prÍTiíripaloii tcdicB^ por 
(cnCT hk llena mis ae^um y da pu; U cual guarda »S«mpr« Mta »b«lhiTO Ji- 
m^aei de Queaada A qtileu qu& vtí b di^ba» eco iavIolAble ooniuimcbtv i|ua fui 
Don do Un Lnurhat vlrtudea que tuvo, bloa exporjiaantuiia do cunutoa !• tra- 
taron. Tí^ puc<f¡n«la tíorm iba devcubmndo majona grwadadfB üa bca 
t^\Vi iit cfrpfíTabñTi, y protnAtín tDtyores adckfila con bu notkdti qiM H» dnidí» 
el indiíj gufa, dol vallo do Si^gamopoy au ticn^qnoao llamaba IiDoa, does^ 



c&r. UYi) 



aoricua bz utGjvncmiB dc rtec&i nnix. 



ios 



^tto d4&iAid»«u UmpZo qa« Lablfl EI«no <U gnndcM nquoMf, dodiofrJ» 
é^ R«Q>icU»vlik5igti«, hftlflft otroi ciitotu» ds «cuocm pciBcapnlM drounro' 
iiMM «a «I oaíCBíú pu«1>^ pHnCfpil «ariqnvc'xlofl non rntubo ^to pOT l«v«rr 
[ft n» «tiptnticMAfl, qao nqu^lU am cierra uab, y e|U4 «d k volunlAd da 

l] dv rTirvM- i t1«Qti>r ni r«iUi diJ ^jArriU^, ^'|De vi4«irf» u «aant* ni G^mj^a, 
[ittrn to cfitl dMjiftcbO i trm <l£ il caballo, qn« llc^ukíei ftlfá, jr hftIUadd qoD f^ 
tub[n tlrgndoAUi q1 Cni:páUti Juvi da SoaniortÍQ df m d«>cmbriiiiMato, j duda 
U tnirri dd ba«a iu«cio da Ti;njn,i¡ú A'la^rc» lodoi coomndiogiurlo, um- 
corit¿c^ouj|e< Guafido llf^^uror i ver >I GcnAral j Iúh dam^ft oomjwieroi on 
TncJBi tli^dovc ca«ei á oíros mil ^mnhnun* át li bunnii Aocrto <jc« UabUn ba- 
lUdo, y do««ftDdj Inios jua'^r jv^uúUa, lu que ospcmbjiu do Uv noti<iuidd 
Sügmim?. D(»Uriiiíit'^ ti Qcii'ifal li nllii cou IníuU jmoum j vtÁuUt lio ¿ C&bv^ 
puMI^m^d guarda d^l TuDJtt y ma príQcÍpii!«« CAbcklUixa y lüidcoiAa 



CAPÍTCLO XSVI 



liijO ).' ¿o!!* r j GvDKbl Qnre»?*» dr^ 1^müaaft U mella Í4 Scffonuiao. Adotkilo 
lUf^t iaVifdJoiQ vi^to pnibf ro ron ul inmUnu J h^cilial* cí«rt' borl»-^3.* Ibitirui 
Ax lUdkAM i inscbar dI templo ¿«Sogiunixo, / irtc>Ja tu^vc; ÚÍCKM ibs iU tao^ 

nsMj^aon «a »U4«i dcl«nijtiiv«n ioniBr U Ywtin dq Ttaia. 

AVI$0 t^aíji «I GoncTol d« qiúoa lúlJ» ^ d Sogüiiow ^c Uceneo 
ftUi«cnUntobv«Todad q«o lopiuJícMnUbrvamTlAodolA tiñ^j 
mbIooo JcvapcnibidGMpan k lalídA, uUó do Ttmjay CAaiíc¿ lA(iipiríA<iao 
tWf6 •«nprtiM 04 |-vd)|ú de Poípo. eoccoü«ail4 ^i*a deepaéi Coto G^raei do Cí- 
foeBt«>i qoB hr)/ pOMcn aun bíjo4; allí hi<knD nocho y toiccsdo U mosBca, & 
pocos jQRV so liallirDa, Aiit«e dt inodío díoi cd U tí«ra dd ^aadaoui 6 DoÍ* 
Ufw, y «rt tc-brcAlU d4 lo* Dtwisii Lii^podot c^uo so lo iboa eotraaiki «f^ i« 
pnoUo, >at«ti^a« i!l ptDSLbA; ptr^ccoio uivt^y utilosa j^iurrcro, )>ti>cur^ 
rop«imr c¡ (k^o que Icoín «i tnlrobnn ca du ciucod, luIlándoL» deMpercíbída, 
GQV¡ii:-3cleJccm Iftiuiyot br«vodad qno pudo un prtOTtte doolgún^TO, BUi- 
tfci j acfrcKoido o«»ldiia do ait»| mafv, b^lJoojooa «Uo un coaa^Ud-» re* 
idoqaoM dduri«iO(i micMm^l vonlol nMibírloi con odio «ar^u da oro, 
[00 qt;«ddl« «»Uii^d:i »tr« L«« tocíd» pAm urvir!c* e^ ollu, y ooo Jo d«- 
qu« h qulimoi^ nundor; fo^ C«iQiivivdA b úcüúUd MQ qn» lo orejtKtif 

'3 



196 



vft&T rmio íik4» 



(2/ ncnatA 



& todo* fria Tio1enoii¡ poro nccdo «ITiininnuk ifua lo habt& ttlido tK«tt b tru», 
U<IiA Im^go de poiitr en cobro «lu mujores, bijo^ McJiN 7 n<]Qni«e, 7^^ 
hioíonus le ta'amo eut TDflDlloi, 7 <|uo Inu Otto, loiDUido lai armai, ímIÍoUQ á 
1& ¿«Cviuo d# fiuiL tL«raiui y oma, oomo ntio«d¡'\ f^M la^^ cono i bu trM d« 
Ift Ur4«i apnrocioTon innnmcmblov iadiun oou aiui nnnoj, per Ic-ioa Jc4 tltOa 
Oittt dd ivuoblo, 1^ ríttodo Ioi«flf&riALiy,iIin(1e]«agriUy diciío^oln mil opro- 
bio*. L<4 coQVídflbiin á ^Qft TÍnioAva i K«viu-oloro col» cftbnti qoolv 
hkbbt proiDOtEifA; d« bcti^l burla^ ijueLlando ck\¡ c^rrid^K Irw nijfitTO*^ d«tMi- 
Kiaftroa <1o ttpgiar iiaijucor oí pnabb, donda RÚb «nconinutn Imcmu tm(hi 
f algunoA indio* 411a w Iol «ErAvieron 4 embatlr, en qiiD na te dcturioroQ poe 
ir con intentaAd^Uc^rdo dful&]^m<wi>r A doiiln JtdgiroD á [wobuidel b>1, 
y tT dér vitu d loi Uaiioa dd rft]]o^ Ili iliar^?n tnmbión á uno* ^hmmi i«cua- 
dri>nA« da brlioft Uen uimailciH, lo« oualcaAÍn dihtivr loii InUnUn rjttaMcit&Q 
d« [«Ictir oon loi nuéiiroK, ni ptinlo «^ue Ig» Tionuí Aflonur IcvuiUron ladofl la 
gríu, ^tto Cflitra e]lo« Buol«aer wilal d« rorufíiuietito, el ou&l bicleroo iQÍgo 
&othm»fi>Madoiv por voi oí liug ncomoJiLda pan I;ia uabnlloa^jr qat dwl 
tt> iba 0»DaitdÍcndtJ, y ul cmblutoado bacíci diMilcp&rocÍA la gcnta mds nirentej 
nfix^icllbbtuí ¿ unoB j cti%ja liw oabulbci con tAaU rariPrdumbiiQdoáiiiicARobni 
olno voa(odo«*Qipoa4oW j jliiEoorki», doque iljau miÍH pnsrtiuídM t|tuid« 
fu«íxM, qoo t¡«qJi> Ip5 ttmcli^* d« Ic^s suldjiduc] y o^LulUíOv, th «ipenr á 
ctLajcc\4 ¿AÍirjf, oou 103 pooo» t^uo » tctfLüiaroa doteriuiuikTLai tadm voJftra^ 
¿o HUfl p(C9, jü que Qo podfvi dQ aiiB ma&fii», dojoLdo el umpo Giupúyicui 
buluDi) c^i Ufl Uv loa o*<tN^ijU«» Ilo guaIm j^ndoM á ]c« JuJ CAOÍ<¡oe, i^uo no fnó 
el po«ti«rJ CJi Ih KuJdj, nui;i:iuo lo» iwiUAfoa vAm, (>0X ^uiUir rl j^ promildo 
Oc MCAT *iu Dtnjorcn, Lijuflj EÜgQtiüB d^aiiK f^ueiuf, Eio Im LaUmposi Un HÜi 
cHab que &0 oficontnnuí liii6go aI entrar do \t& pucrUa, oocao en Ttutj», colgn* 
(Ic>- lu cLago^loa A pftUtLJxn do oro 6110, oon otru lauchu j ricoa pioft^, ODtro 
)u ooiika Hubo ftlgaaa qa« p««d onibA do mil poK-l M bu«D Oro quo so bi> 
Haioa do&tro delu cono del Ood^uot j ctn* dd pad>1i\ oal do múrftdon 
CCV9D do tO(Dplot>joa part;ct;Ur te ol priucipAl y cocada «donitorto. r^ttO Ora 
muy c*p«r, de dondo por U {>ñM uo pudíctoc üao^Uacu ¿olin |a.r(a «n 
ri^uox» c&0OÍda«É 

2/ BaolouAloDtrafQQ á In cütbik y coa d elloaclo dalñ naA% 
doityft dfunultonadeoila: Miirud SAnchcc y Jutu IkrdriguOi fWif 
do4od do mnobo taIot y brío, romptondo bucorm^anu doloe puerU»i qno 
cnn mvobtt rooUai do corddo*, 7 &lko do Oflün, y Un bojoo qso oc ntrab» 4 
gatai; y 00a L&cboneo do ptjft ottcon^ido. ooii;iexxan)ii í doiTolvcr d UmplOf 
do«}dt 1^ pñmcro oott i^uo topoTúu foi ooo tm víojo laoy amo 7 do luu buba 



Oxr. un) 



nofnctÁt D£ LaG cc^fTirrjiB di nsaiu ntuc 



lez 



l**^* 'l^^ ^^^ ^ príoMn %}M lin*U &1II Imbho vUto ao iadio, por iat, eo»o h«» 
tBU4 Oidiür todotdenliftrtMOiJf^ y a>l pur ccw poregrina la dtbkroo do tamt 
por Jr^iM 6 UoUíb, quo oi tautü «umo «AornloM «nU« ooMitrt», {«ni ^irU 
y Mrvkiu Jo «luo) Ua ¿iibom lonipío, y cl que hacía lib* o6«nd>« y ¿t\A ni 
pnoLlü 1k8 r«»fniaBUaii«b(tuQpcdÍuiAldDntonlo, y como talobtro Ikl n^o tico 
ft^juvU» £nvit de oo bulr, uuuudo Imi tirata, pfir nii ñojtt dnuTnptnHln It iha- 
j<]ft&iddcl templa «a quiou Coda U tiem Itíuía pucnu )^it coiAafiu, In caá 
llflTiirce b* luAdAdoii út lliuar Im iaJujunvu rí^uw», no im dojO w]U|ttn« mu» 
cbo coa el viejo, dujáadolo b qu0 ao lo podía prsgiiuur pra dMpo^s tiel <la»- 
pojOf y «sf oaowauroa i bac«ib en uoos oaerpoinaaot que biubaa pfeovbcp ira 
VOS! borlmoou, 6 P^JTo* ^o «tf^aa, qno dvlíerdú d^ ear Je ^onM (;aliGc»da : tudua 
MTudtos ea fimia Ulaa de algodón cou mucha» jo/A«Uuon> £u« de divtraa* 
faftOhiDM y varKhu anta* de ««iccIm^ No lao habia ogEúciuad<j ¿ oortcr mal Ja 
tuerUc^ kaaOcmoadoktfdirtuitOA, al ]« dorara laista dir tbta i Iia dcoola, 
peraMlatDrLefuc[;ammirAT k» íncODT»íti:¡Un, cO^iud^lOCCfi ta codicia do 
«qaetlo fTimcro^y fo^i^oecUticloddtcciipIocfttaba akikhr&od«tiQ capariÜIo teoo 
jiUMUÍo^y )*rÉo«a|Ano(!(i !(« doipojo«d4lc>aniaortOB,le»faé fortoeo d««ocupar 
Iao ma^<> do hs \i%iKtA, poni&üiplitn cu el 8nel«, ftia dejarlo» k ooJÍch üdteTtJr 
tjua ac biibjan do pc^or al enpii-tillo ccma le bi=o, y«DclMO q^iomanJo «:i ntxnr 
tUiuakam nDa piroi quoostnbn fvtnuia decArm^ecoa do arriba ¿ abajo, pc^-'^e 
«B^ItCinaenisndo iaé^o i lQ1^tnlJU' [iHtiíJi y tomar táuta« fuoriao, que flvia&d« 
va|Tj«rc» la caten [oeaoldAdo«, Tioba*lAron ln« t^iyosi A|H^nrlü« y aif temando 
dvlovoy rndobao que u^tan jant^teda oxiaoto padlarao l^rg^r, dcjitud^ lo do- 
ma» encomeaJ^o il ívogo, fot tm U>b del templo ^u« oi> ardía tacto «]i«i<« 
fuera, que do lo tiiinoroii A j>c<a v^iitun, pnei «a «n paato >e vido todo ¿i nxácr, 
al Sin como de faja, cijn (]:je *e afboToiaroa loettoldadoVjponaaQdo fue^djli^a^ 
CÍA de lea mdioe para taqutottr ¿ Lee nuMrai, da loa cáeles Ele^eroc al íwt^ 
qnt Ti«reD dccije lejoi, aadnado r^hodo ce «u> caballea, Douingo do Agmrra 
j P4dro Rravo de Kirei-a y bfonniíidoae del «uicrdet fa»g;<^afirRiBbe el Migiul 
.t»4acb(x, eicnaiAdo *n docuído, babei' ■idu aquel Jeque qne lulbtra u otro qU4 
t^iartt Mf.'OTKliJn, oon iiiteotcM de que ne qtienunoD leu q^ie robtbxa eu templo, 
raerpAK ínimrtit y Hlfwflt nnnjno a1 romjiaf^^ro ddrr&i iier verded tu dÍ(Jio, cci 
\í> que U hub> Infnlibld, faÁ qiia durtS el fne^? tila Acvlmrsa di üejnr de hu* 
ma ano entoro, y momcifíalcA ]ixn vañúo i mk ruiach qtia a^rtaan habtr 
''durado eboo aíloe, kia qtio uguaarca do tanto tiempo j tan grand(« cotno bi 
V«siiM ¡HIT aqoel pafa, badnstíD & apagirío del todo, ea todo A<]Uti ti«Q>jo de 
vn ao», qnoelde doco par^oeme macho t¡einpo;Di> ofcvuoto quo loe tiitafit^ 
6 nadiToa whre ijtMi «ataban tanUrlna fimn niTiy ^nv^v* y de maiera 4e {piaya. 
^«i2, quaen forbi1eiabbac«¡n»>rTupt;b1i>,loii oual» bíibbü traído cu n boMO»» 






rttKT rcnso HB^K 



ff^ xcmcu 



tcttbkjot de U tJcrní <)i&0 traram de !c« Ihncu. no ««ro d< nUf, 7 do Úmrtm 
■MpcHúnuí do cfttiÚDO, poaUAJnio ü rornjier j>ur Uyánt^ fnLn>i üilijujUdcat porgue 
lu bubí«iA 011 ooustuDií a^jDol lcm]ilD, MDi> ^uq tiiora «icrio j ana paca siá» for* 
tftlwc^, Ut kftto ocoDWHdo d euouúgoilcl gccicro liuiDnno<]i» coioJo !n- 
oinua lo« DftkderM od U liorra, putínK» ^«Iwj» uq inUiu cicUtv, pa.-A qire p]oi> 
Udos AcVvfl BongTD j cfltsehunin&n, uíriftu darAÓOa perpetua: m^atlc» liUa 
nUklfiotta dol quo «e podre d« cllu* pu«J dí oftta craelü«d (jac vu.rcs <» aq U- 
bñu bi lr<« pQ«rtu qao 1«LÍa n£^a sobro Qte%, ni otri^« ortati^, tj.ío ca orden 
i mi perpccuft dar&citjO 00 la pudo d»r, &í dcIcbA contra el {icpetn M íitttgQ, rI 
lot aguaccrüPi nt gtvdto», qiMol Üncí^uc vinüuañzaefito taaioftLlD ongtüiidca j ' 
pawi9ili-io* A l« iiidioít, decía roiiÍAD par hi iilutii) j Kf^&Ho iiubíOft á üoid- 
[1^ bi fuer* dol «ptj^^r L«fi Ilaiou do nqocllo po^l;;» do ^doUtrUt; do ovtMtq- 
pcntüoiociu j ocL ^fi« fto fundaban, tnUaramotf Mlolonto cun^^a U1u4(oHa llft- 
gvHi & Uatnr d6 toUtw Ut do cBtc« uidíce cdmcos y do juj» lomplMn 

S.^Loedotndfl ^a»bftbíacn «1 puoblod* da UoIa ottiieAcono^flt^ U»- 
U^ tittUroaUn uldadoa oquaflo Qúcbft, hucrifadotnolloi U ortdc^ia Jar^ 6 
ooito, a«gáa k lArgft o ccfU ^ui*n^ quo bnll^ian 0% cIIm, do hd «ule* j da 
BlsuDoaolrai o(«uq«olWtotiiBrovoc»»nlg\iiiAbMpitlttifwte juaUron oa picúa 
de oro lino rmii d« celiacU mA dacadt», 6 eet&e eLrot qiiicr*», tnfia ¿^ wdmíta- 
U« hbnt« de or^ i y cito «iompe «o ha de «nte&dor mu iii«eb44 j aoy btucm 
ouiKT&IdlA j nifinUp, útt Ut qu« cfbja ttoo ocultal^i pun «1, de qiiO xlÍ m bftd» 
eacrbp^ ni m» poníii<3itíd«da «n (ine1nt.icaTiU] Alti?, por>|a« la id«4 da (|it« EbAa 
tenieod^ ti^uau Ic^ eacucboba cü OdctM y A lo« dcmAi Idi eoit^csM, d^ »*- 
iu!n (|ue é buiie ]« jevtX'U le ho.ct\ h\\& la que oí cctriFci£cTo cogí* pon ri, 
tin tn»Tff<i trillo 8l mntit^rt^ ol ^Uít bídprcn m^iiI c1« codo J<j loeogido, fue mvj 
fooj do ju TtuLciuft ijue ttuluti, pero Ua que lavlercn oon tfóm[yi 1r«i iodloi 
j|fi k ^cr.ida de l<>t wfioliuIíiK, \>:$ LI^o i^ccndfr ciDcbo, 4 qne ijudú Unbíirn k 
OMttr^ad do 8'|u*lla nticljc^ cu la uuiü uml;I¿D <»:oDÚif>rOD lo que podfvmip 
vieodo qiiD loo voldodoH ^octoáiau lo qoc oo puditron, loo ouiloi ocii»ÍdenDdi« 
nu er4 tiul repobSji el quv de aHI Lablhii ivado j que podk «uecd^ prrd«H« 
tod^i, tti uj;;ii4TdoWu JÍ buwar uuU- Sucedieudu quij m oxjvuoiee ludí k ü«m 
coi»u-& ^o«^ qoo «rait Un ptjcoo, dttrnniíxdroii dar k vl^Iu iTuuJay pues (Sen* 
p> so cfiBL-iprk lu tjuo k bubkeoa á du per »\U ; do dotdo Ic^go aa iviiefoa 
f^ln LobOTM TÍxto CGE d Cftúque SoAmcor quv ul oe tlasanbop coow b<ci:i« dicho 
din va, y de aUl ?inTOlit|üdo el ToCnblc fOr lev aLcetras, Sogotnoso, 



CAPÍTULO XXVII 

fuÉTsie por puoocrh que tc^énJoln» Ia> tioéalR» no m lubtán omkt ft&^mctcrr 
y tM deav«Dociio coa m4oa peoeoctioatoft kd Cuto y fttreríoiUQto de accue- 
Urlo aJ GttAoml j á\M iiifCA & b vaolu 4o S^^f^moe», «naD^o oomtcx ó dt (la- 
tTftT poT nM tiorru, dkndo snt aooMatabradM Rríto», «Jk parar todo nld #n mU , 
f M ÜACOr dvtaottngiofioa d« Im nuifos ttitcto* ^uo UciCno 4 1^ niiMrMt ^ca 

no *e Urdó intto&3 qtao no tÍha il lu fnnno*, porufU» parooo ^ i:idbbi buictndO q1 
bárbaro pv» [iroto d^I todo h»«Tij^OBl«i 1I4 loi o«^ííí>t«>r IrríU&dt»!^ 
por TD.Ü CfttaUat, y tino d« i>iro«, y ^l qtie ilItimanidTtto <1tij-^jai U ^Q«rra faó, 
qra b7>ct<ia lutbU Hcf^o «1 GotMrftl i Tunj4 do So^mot», ^ruoi^o lo llogoron 
qtKJu JoimliMim^Craaftiiv^COTiTVeiDOi d^l Dcitamt, de lo« ugrnflosqco 
l0H bacín por mt ám nuMtra d^rodAn, j pnrquft rtia pTtdt^ ni Tanja, á qmlati i\ 
ittt^A ^nñh aní T9%\fi ]>iVj quo «¿h Ifl gntrdnba mlftntnii oí TcnJA In Uiibi ^ 
«rma^ B:4)r9 la Oftbcm; j Buf fthi^ta Tiendo Ja «17^^ ijuUo mocnr 01 itodiflA 
<»oatn «Jnul nnlndo i uii flflli» TMAltoftj ooDtm loi onMrOj Énb¡oiM!o qiic 
habUn tnnttdo d^bnjü de -tn ampiro ti Ta-ija y ú auH biieiioA Am'^gn, ^r4 ou- 
501 iatcnflO*» y f^in -jqp na la «t^ara fi t\ toda k ouipa, moiO ^ma hub^MO ^n 
i^nUo rApnmm;. ai bmno no Milfii con U ifuj^a, uonvoo^^ lodos Io# Oidiji^c» 
qito ItJijr dmk 111 iTÍi]<Jibd htiXa Un f uitnrnw (le la prorincln y Bcúio i!«1 Tunja» 
quo M d<1 CbLcnm^clia^ |^rqua (Je»du alU ¡^Hfa sJf Tnute haf^iA l.h cluilad <]« PAm*' 
ploaa poicierirví lofc Indiot Lncbei ; 3e luerM qii« da-do Clufumovlia ad ftieroQ 
Jutitaoilo !oG Otctijim do Sonta, Ocavtti, OnjAgn, SiiÚTit, Qliiugijta, Sima, Co- 
HstA, r-Tia ahnm u Ilami CooUi, Tutia, TupAchoqTie, hti t^^s xa ttívkltaiut da 
writAml Cnclquo Ictbüm cuacírai bnoaojt 7 oliriuJoi Ciplian^, fjuí) p»r 
[fffdoi ae ¡aiiUrocí ii^iuvu ú ¿tvz mil ¡odídj, qii« fiserüQ loa ■¿luj daai'O^a acon^ 
Uetcn d U4 DUvtf(»« rjus Í\mtí con itu Goaofil Qu^t^di. 

• p* lU OU0I ny-^rvJo lia quojn* i]un lo dab*» dtd Tandi.mn, j no ImtiiifodalD 
«Úo |<iMi|o la g:au imo tonfa do quitarle ba brfoi, j do dAf uu vUta jxK to- 
dao kü ctudtdfli da nqiir-lU pjiTto lUildt qno^dajam i Tou j>, aolid ik clin cvn Ivi 
OftfanDftcfl y mMadta quA ¡n parofílcron mvj d fnvpAtílo, j jando cuiüosndio pnr 
•I mümo oamico que había IIcTado á So^moco, Ho^ á aá|:ul piiabV> d« Fflfjuí, 



3U0 



»Ay rsMí» fttHÓx 



(^.* KvnciA 



qna ta^rjtic eri nuj amigo d^l TqTidn!it<^i»dc]lNmja,li>ba¿«hfto«7d^ ttipil 

m%Tte d^loiird^du vgeot«díi>p(iHt4dclTtindBfni, deqtiicnfitflQltn ootím Ift 
AAdftba Jiiiiviiiclo,^ Telendo i «nucderterikd liigarJoTide fenKttiA iW lagvia* 
uboiA, licchoi anua hoyoi bícu liaiido», ocm uüiicu <!• puaOi IcvUidu dcfttti% 
jr hW cnblonhft i]i> fa]Mi, porOon^ carretón Ioa cnbnllot y pootu^ j f:Ut¿Mmn 
miutxuÜtm^ Hieiarocí Iq« mi&tr» poner filnW rtüi^reíaa f«ii> iUtnioe de vUua, 
tiiocjut ij«j!i{jn> UtfÍ«Tcn (|iw no m Inbf* út tünrtr vA Tuodioi» á i^Ttoeotir* 
JbaHiUTIjl C^csadi jii el Pnipft da liii¿Bp«d«ii, /■ p»r irrítnr tain >] Doíinratt 
VQvbitff qticjii» dI&ién(Jo7a qu« lo* »s[*5üka lo ixuifiiu j «oliubsa i [itidor i«» 
eetS9at«m« jr nuloccs qu« oc tn bJm W coDi¡iití«r& cu iva tieinuí, porm c|Q9 
no fuf^eu á má« oadn dU iii|uolloe o»tm|;i>*, \fM cum[« abnlt* (jcv «1 Tvivlmaft, 
t&Tíú alOca)«ra] tnuobwindioi cnrKndt^odo comida», 7 « d4cirlc» lyuf «u Iia- 
ccv TAfe* dofíc d«l bocW, to mIí^qc ¿t la tierra, ü no qaaix Ttr la mino j d»* 
U-uocíía lu^aj d««UA c4>n]i>«£íftrQ«, poM 41 4;oo tiM «rmoa la W^ ^im fiMMt» 
mA) biui miradu^ on lUm ajcD«, j ki dar|t «I eAiitI|:o qno^xi dtfOMAd» Mr#- 
rictiíato in»Tt«it. Kl Goocnl con el dc4cc qa» Icafi d« »ti oísiitftdf 1« «at^ Í 
docir que hMU «LCorcw no mIo habU hecho a «I ai tA Ptípn ftkgúa d«ío «^ 
IaUo oa euA tíerní porque tío ««cfao i cío, líuo i rm>cunj ta «ciUted, cmi 
qm <«arUn todaa Ion d«flc« do bi/ruíi^i>( J para «^no TOcoccdM* por Mtpt^no 
tcÉor &] B«7 d« Cutilla* «ijo TOMlIri ¿I era, ccoa^ otros frriooípalo móartm^ 
Of^ndU jiroTinvia lo boHan b«(h9, ova qnc vivlim coctcotM, por Mr lajeiea do 
btt R«7 ud poderoao, ; qu< ioqU i orgo I» aduüúitnuáó» do toda vttat tt»- 
mé j gcnloi da 4lU«, y i^-üú ú b bfeoU mI cooto ¿1 »• L^ tüfi«.ba d Mffu, !• 
b^rh «nUn aatUfacoión do u¿m lc4di.io« qo« deólydoiu«<ainf«ooTDeknbi^ 
•»ur«ctbidO< Íj3 arrvpiDOia del DuiUmi y la p«eonei^» qvoÍMtiado acr íl y 
eu0 TatftHoa loBsa4a»tr«TÚkia J«tod&ii£«4itade«qb«)lu|jn>Tmcbu¿clTwi* 
^ tft ovrró lu or«Ja« ftl r«c»ilo f^ua lo ourji «I Uc&oraJ, do HAOOr* qut ko 1m- 
«íiriidci ca«o do^J, to biso da lionra d4 pasar ndtUtiU lo ««ntosaik jr aaS cm 
laJk* TcrM le onviÓ i decir al 0« a ora I por k niaA^oa otro dia, «fb* d»jaM U 
tierra mn dar lugtj Á diloeiono*, por<|iit doonde no laa dad» «I ioíb de caneo «oliS 
qiio eooQlu «lloa güko 4ia« pan Tíuir i ccbulot eott ai» raj^UM, puo* Ua 
} rokrvo bí^hñ ifO lj«rraii <^ufr bc ara» loyaa. 

8.° NoMseababaada ponua^ír el Gonaml ;* ana oftpit»AO« por t«tK«e» 
oí ánimo do Im looAeai qco lo batía do unor Tundamp pan lo q«o d^cit, 7 7* 
qbfi fueao no para el quieto dia como h/íhÍA nviaad£>, 7 aaá h*7 quien d»^ qu« 
aqnaldiau fuoron algunos do I»» lotdadcMtá aa«a do rcikftdoa, doqcw tkoo 
battoa lo tlttrro, pvro no iba ol wl cno^ a!lo ol din que adíalo el CftOiqQO, onna- 



OAI". 



XXVtl) 



imvCt U DE LAft COMITIBrUI t»E TIBUÁ nftlOt 



201 



TWOD loe niifvtrM coVríiM «c^tieltAa cumbre* coi: nuevo ^ dice edlI (adioo 
Fitrnroi, oo trM fon&adoft «ccua^fudm, Wa provoiiKk«<lo ««■ coiAiii±M«r- 
Btfj an < <Mi^ , (lar4o*, boodut vinJcno j otn» Jol mismo ptligOi ooa «DCie*- 
^máam pcoitcTio» do boIW Tirana do guncamftyK» j pap«g»^, CanMoo tanohoM 
4o 9U06 «1 toolua omiM de Gm> orí, epxu'A<^B« i trt^hoi locídu «aoien^doi, bra- 
«BtotM y oor^l«o do fiíiu cuootMoon oonuiilktt de oro á trcelio*: inBgeiw con 
quovo d»£jrcQrtftb4« do loiil«»Í0 h ooblct»» <)u«]iiotoa i lohoy <n agredo 
TortoL AloiciMlMla¿]|:oq(*oloflau^9Uoi djaron vii^ j «e rido qco ib* do 
TUTU Ix GCibdyitk dfli Cocfqno, oo fu«roa Ao*rai&do lioctft do^o ro» 
aUq f Ilogtudc» por HEM lUiiAdo occi buoa ordon jnaio al pnolilc d« BooaK 
«aeoAlaihdo<)Qadctfp«éi Ea¿do Podro Kúnotdc CWbron. ifoc on ««ta OcwiO» 
«ubftAl loüoód QúoonU (jMOMdn, lo» hi»* todos «1 uáimo U«eior^ una 
dlncrcta j bioo o£c«U! «rcD^^'i do Ion qoo el Mbío hftcer oa oeouocoa Ulco, %Í fin 
do U oun] flO jiiAtO ooD ol fnncipio do k fcuurLb«m, píxit é 1m liltiniK f nU- 
bn<i po^ <ut>kr y> <or(» tc> indJo«, oomon«^ «] primor p*dríxoo do ii» hMi3»j 
«oompft&adu d« Dtibcfl do dardcA, pao* c^mo lloridM csLÍtuoobro lú«iiociUr>*, 
loootuf4«di*¿4lxlo<on tron put«ii, ooomotiatn á tuut átodoa tnooiontulrosei, ol 

ÍGLTrml j P^dra Núñrf d« CabNT* oon ceros do ¿ c-Afaalkv y iJgnmoipooiM 
•mbMkni^ ootk 41 á U£ OLOuxJróD, hinendo, t]t(itftiidoy ftU^^IIjiadoooik l04 
ciboJkis « HA» j (itrt p«rt« rOa tm kaoo htio, cDciO Jo tales nboUopM lé ^ 
pAralu, nn ^uooi Befmld miiaho ¿lilonío fitraoi^dos, ^1» con ouoapftdAj 
ml«latniM4r4b5sn«a«T4luf]Cúv- Aoodítron al otro 4«ct)»dr¿n el CopíUn Juttfi 
ddCdipvdvjnAoioxdoJ Corro], ^tu no bicíod^n mcdcrcchttofiM: otrMcnbAÜe' 
roo y ■«VladCAdoépfd tonorcnánLcsigorikíTOfiTo, on<¡uoMlitibáflnincoa 13& 
bt>«De<br<^ifOOpFMoloibkÍtf«ai fiJcs «Excmígopordorlotm^T^ qno iudgo 
■* cm>4nt H«r p40M «c Otando r^fifi nooiUn klguno« A lo> tirifoorooooc^ontrof , 
poe^ooUrrlunlkdftf'ftoo pobros fndicv on vlondod oaoompAfiero maoHo, 
fet 1m«« t4iiier i^rial fortuno, y dlndf«o por voncldost proeima la^Qidit, 
rooKr aquJki tkicíeron todCH con brcT^did . ounque m Tuon contaUcor^oedaLniíi 
t«ninr>«rtoftjrmAlborí(Io«r úo tuoedoron kM «foQuIco, ni or !ai indios unigAr, 
<]UD L;nUj(A« p^4iabsii, dc«^r^n do rrT;4Íd«r>fTdn, m&a qeo on «1 ludio guía 
qtie Itifi li»bJK kWIo psrm int^rln^Al Tiinja j. Sogampio, quo cono dijmifi* cr» 
Oobvrotdor dol tnJlo f paoblodo [k¿«n^ni», tü ciial 1a vTno ati muerto 
i^nrneiu vfi iBM pocx d^i oodíefo, y íxU i¡iie líiiotido habieron do dbpoacno |im 
QcUvf en la batalla, w créenO cetro ki «jttftotco qu^ loa iadictt aolgo* Herm- 
mmi Mí* poooidito de pltiifi«na rordo, pira fjno con hr^nolU dUMnOh, cunr^* 

Xa etí»] qoedarcm hbttn lodcA Ion d«inLÍ>i fiinn átt f>tp, «I cnnl, crmn dcu|in^ »a 
CHi nocid, vícudo mncrto un írcio en b bauíDa do ba nda jiñncípilo», <^ue tnla 



ttOÍ 



rkxr FXM^ uJiów 



ua poai&o?u> ^^aUsnlo, 7 Ce sinoW iidvr por el ítioclio oro j camenldu 

la cual, ociaio a&^kbft onruelio uua I» dom¿A. «tu U 4¿tpr«cici» qti« Ibott adrtr* 
tíeQdu loa ««ijaü^loi, «l^a^ U ptiaA t>] cueipt> oom U luu, coma so baUú d«»* 
ptiúi do Ia ro&iogn» qti« omtaado i loo amLgo^ >' víoado no f&iuba otro, lo 
faemk & bunftr, 7 kftlItruQ entro I«a cAorpoi siiortoo do I44 otr^t, qu* 00a 
Mt»do^Mñid*nDOrt«, UImI^U iroUo oa TuoJUádo loA dooAo, qno fofrdo 
AOUbl^ •Banraiftiito pom lodoe. I>o<>i?&U¿m y huiáM los dotci»» oos^^s* 4« 
loi »aeH(d ru«ai«bU doi^j^ áú lo« ak>»Dio« d4 loa paua^bot, bn>alou« y c^ 
lUroü, 00Dqu4 ^«lüoiivc*! Ia vnolUá l*«ip«i dojftado a^ outi^poda lü 



CAPITULO xsnii 

OMmonrc- 1.* fie^uU IoUIIa oan Ddí;4iii» j SoguoofO do «jvU— 9.* Noúttoi qoo 
d4a iM Xucjude R}(oul]r TMtvtte 7{«if«*9.° l>>baTonffum lo* tcyaAott* ¿o p»> 
blitf cft U tínti». Llcvcao & ftQ«c«; dcjoA Jo oUI d cuerpo d*l viíntbOk r»a i boMU «1 
Taludo NoiTfttjF bAllDvJx 



QUF.DANDQ o^QoWucciio dclA fitiormcl TuLidjknin mii corrido q«« 
si^oio, hÍ<oiftl>ef«1c«flOÉ]6o^mo»c,prfit«fi^iido con aa ayuda la VBO- 
gfüAA do I» oapAoOloiT «a i|tto nO liobo di£<uliaU do parto dol S^^uaooo» por ko hm^ 
bcraiad¡jiotídoto« »<&iiaU&toa qt;o lo babíaa quodado dul toco ¿<itn coMf 
pu,«t»k> ooDotioooodiodoBO tanoclclfraclo toiaplo.y aií j'JAlaikdúiti«dc«OQao<]a 
loi doJUnCiUna, tn»roii«l modo qno ttaidriao oa lo ejoouiñta dootuinMctua. 
Eatratamo, oomo lot quod QoQoml to&jad6d«»oubrir bü Uáaoa ro 00 lw-1 
bfaa eoMOgnidoo&Dia oat-iodaol fif«cto aI CapiUn Saítcooi-tfo, lo poroeoA «- 
j1niifÍLcUdo cooM^túrM, por mii abijo dodo&dolo tenían intoatodo, aaTÍ6 
«IgDCco «oldodos d«8do Paifo» qn« fu«*CD tü pueblo do CwÍiim é Cttiica^ j doe< 
do ftUl u Infomuasa do la oetrada que pcijinu eoioar pcira «Miotcolcvit Iúei4*j 
r^nloutloqtu otivu-, puiaEkdo hvU «ilpQoUodo Úoio^, dado donde 
Ti>1vbran li Pbipa por mx U Lm|x»it»lidad qoo babÁ de pear adoloaio por k 
fra^udi^ del o&oiicc^ Koie do«ouídabaa o&treUniofJ DuiUvo jr Sogom- 
BO do Í3^uU4*r Gcit ftiarioa á loe niiíitro^ bobíoado lanado pata eue 
por forütloia ttoat ÍoIm qtio booonctivl p*uU»oqiAft lUa»a de Duita«A, doi 
09 Od tiempo do o^we ao reosgOQ tontu, qtio hooliu U^^imo, boooa Un botide- 
ble el poM de le ÍaU qi>o cQbo^a i ea Lombro, y cejudo iiietioe «e ba de pMoc 
rila^Mai lo«pedic4:deidea]U oariabaa im iadtot al dt^iioút^ (Aeloflouée* 



f, X^TTll) %7ríCtA^ DE LXS 0}Xii)(TEffjL9 t« tttíElU Tir.W 



Í05 



lOA GBaU«««mpre loa dciWhlaUíi ^ liactu tolT«ne*1 Aguo, denuedo 
v«tfÍMAtel¿r taBbi«T«c<o, qae ccfidftdíi» kt tolJjido«, fed«lcnttIuioa ftir- 
ki Bgvi«ttdo ntii Ttí LmU b ¡il«, GOiiu> lo b:c¡«roa por Upvto tasuoa &□- 
rdAU«,bihSM qw» IlíSEirotii t^oiñi Üorm «a «Ih pardea ú -jti p*rtai, fota 
babcr i lu mu»» ka CacíqucA; pcn> oovo t)o pDd¿«f«zk por Codu por Mr 
fioooKt tttTi^rca per doode McapftrM, y mí «¿lo pudieron aproT^fb^nu» lo* iiilí«- 
4mi^ «Iplo ptlUjo d^ccD, w&iQB pooa, porfío U graoa á,s 41 «tuba «a 
r*«Ado «b otr« porto iaÍ4 MKon; es^oroa tva^Ién lU^qooa Udio»! ooa qvo m 
VQjtí«ronftI^pa jd«KfallHi TunJ4. 

9." A doado AjCMtBTOD Im miOTM qUt áin^ hnL^ toaiui do lud rí^iluu átl 
Bost<^con loqia«olC«oíc^ é tcdioA doma ^oo j^e tLivÍuciQ0aort«dopr«aior'jo, 
b totidr^ui da ^;nii»dea U«oro«L Xira^b^n oon otto im tunjv 4 do» fiou, qtM eren 
dMtor Tftr dMpojftdo ti BojN^, «o «lonigí», oanL» «¡tus» vdiQiporqqoaí tu* 
iMdlvM «1 bnbraví do pro«Cig[uft ontr^ In dM loa ^«mi, )o tjuedflban coooolicífttf 
foaUju al Bogotí, tviú«ndo frntenu sai riijii4r«»7 vUorlo «1 Taaj4 lia oliiu, 
j B4 prtiivo E4ní»a ]>or imporUnto «I otro ISo, qtM «r« eeluirdowt tisrnui 
lostttpAitoIo'vlLat ««ftlMpft»ob}Igir^míUi b«ttír, sAj>dUa<|tn nada «do- 
^1«cto dftl Dogo'-A» b»?t4 U p«rto dijl Sur ó . VMdbdiftr íubiA nn foiooio v^llo, J 
t»ioopobbdo d« ^t«¡ cn^ noóior aa lUmAbii KMva, Ufi tl^iiu h tl^rrs do 
flÚDií j ^1 ^C' HqiieíAn, qne tAninn «I Ofo tnn A mrmuiiKvi f^rjn» «lio* Id» ifittao 
ntlr^ y qt)0 anbrn lodo umhrt uní íeaa hecha en nan ta^UGai fundadico- 
\ljf% cdin» (l« í^TOf «o madlo da na pUr muj^ graoio ']c Lo mUmo, qao «ra 
ftdoralorío^ á di^ndc eambAs ocre «nciaa & btotr Mcrldclos- 
8.^ Por Mu j olns &otlcil1^ vbüu qae ísaUa dadi^i A loi Ib&o»» (jtio 
1*0 Ibm»r<ia do VootticiriA, y pnr la ojtpdnonck qui; Unían ¿n h% tí*- 
^Oi? plubf^n, jft loma al llcawni] j m% Cbpit^nvi ^ t^l^iJua ul tnkUx do 
«I ftoHm bifik pQbkrw «n olU«, ]>or^ue Jtf lOa mia «iu« üíov^Íheuu lauo»- 
trov qiu b&btaa IuilUdr> de etTiCTmldM ; »(J]| Rjbni j Im muy buouu ciuo 
hAkdAQ btllftña do oro, \^\iya» mliiu t»mbt£n nv pctsudJnn ontor rn bi ticm Eria 
AQbqiii» no lo a»\daa aúd do oíorto^ j Ja muvLedtimbro dis lov uaturalot que 
hftbn i^tia no ^ p^mcb A l^i inOs y luít iñati ¡i^.^onliul^ dot «jÉrciLo, iroM do 
cni>ao«pi*rUr, y Unor en povu lo que halíau tJosciibitrtOf «íno prDcuf^pdo con- 
•errtrV) p^rma^aotr tuln tít^rv. mu niriaUraieo ¿ U> que oo sabían qu« 
hftbriji m oCfv pirlaa, que cnAiido <« habicMn oaumdo de biucafla:^ Mfin bu- 
lo hflllarbu u^ffl como líkA rjtta poMÍoüry ut m dclarmínaron bwftr n^oito 
AQ b iñm, / Ir dwdi.t lu^gc» pribT.ÍTiiMa^ De d^ode »líó lufgc np«MÍfk 
«<t4 otmdlflcTjIlnd Mbr« di>ftdo pobkmn. ü oa Tunja, Oi:udt» ilo fr«»eolo m 
hftllftb*n ii(td4::^i^(i± ú la tjerr*, |>íii UaW iÍdo «1 principio da U p*ga óo 
ffOt Uaia)cOr vou o(i> j c«m«rAlJn:i; ó a oomeiizatÍAa á poblar ta Bogotá tíolTA 



toa 



FBIT 



(í-* FOTf Cl 



ttmt quo padkfccL luib«r ¿ Ut uu)&c4 (Ara ínforraaTMc ^a ^qncUa <ua ídi 
«^uocoJumiiM üooromaotM, «jaecen b <[u« les bikbía ncftdo ¿e U* mij 
y al £ri Ii^lLuuOo do r^uíéti Aubci U rviUad, roikrou ft «otenJcr quv lo «in, ^uO 
cerca da n<ia«llQa ibncK'^dcGiilA^ U-iICnV^n Io« nu^tro* t«AUu lo« naturpxl' 
unftcwaJ« adoracíva donde Teiicntb\a at lol ea tm mftdvr» gmwo qoc i( 
tcaUba e! bub[o, d ^ioaI to&loa ciit^kf lo do cbi^dnlu 4 liniioM d* ove, dcedi 
d «ttelo hftcU arriba, peto qao «n toníoodo noticia do k venida do la fítfnUi nu«<-' 
^n A lüi tkrrQa» d^4^iiu<í»aa ul pilar, dojindoio «ii Bolo la inad^n, |>cr. 
Itfqtufiodf* tucadar ooa los hnti*pod«», loacuAlos ytnttáo U ?otÜA<i coa 
ojo*, y Ini muohaA «nfarmoJAdfti qiio l«i Ibaa rM^rgai^cio, por^iw tiuto v* 
qQ« >oTttá3dofa boonoi oiuoc t'>Sdadoa ¿ oomor k usa m«SD, m larantaroa 
oon enloainnuí, tnluoa \a4^9 d« valJnM d« tierra ^lu ua mal 1iotp«dft)o Itj 
bada,p« b cual lollUDtroa t>\ vatl^ dQ U T^nutn- Aünrjue ha «Idn 
ÉipARtf> ibón aiiiial valle un niud«3n, que par«oe vendo unílud d k4 qoe víi 
ofi 4^ C|tt* ne «a pocA ¿«ot*, puoa ««tnfo ooa aalcd pablado en U fUhi de Vi 
vm TAOobCfli n^Mj y on aitoi haj IC«a1ra ile mtr\mt de ori> dnndo o» ooaMTTAi 
gOaU ntnj ifatis, aitíboj^odoae eiita iJif^rL-uditá 1» gnii lumo de caoada vm^ 
ctme, qoe atjá I» ILieta dtnarrOn, pnrfjiift na «e U ormooo dExdiir qn «bi 
«quelLoi»nchfKfni{-jfl tlarcji qrit^ hny dn nnn purU A dtm dd ría OraniU. Bl 
1900 Mcudir ul i[>cfn di! la hierbe j puriAcaadj con aa altouUi ol «ík, luid 
do d quedar lanoo ikqtifllbi «aUlnJ4i«^ flema ea muobaH o^nA parto* de baiaa 
itloa fca aaonJida^ Al (ín el OHueroI y los detoAa ca veían Uii agraTVijoa 
lu cnferntvdBileii, c^ue muclics le íi-'jjfoMirgu pora morir, eia QaptinLiKa do 
cosa, do r^n^ m íhj^a ti?«t;f^ í»\ no hhUino nln^iui con fuomi pnm podúf trai 
d oíd qno ol iudin kn liobfn ihJo, j olgün oim poo> ^^c hnbfaa bailado ra 
nincboit, jr DEfldalvEminaroa dejark» aatenaido en patUí tsdalwU pmi \vh 
doipnái por é\, «¡uvi m bklcra^ al doe a>]dadM, í^<d^o Sdgar 7 Joftji Jo Ot»* 
lie, qae v^utao algo m^oiía oof^rnion, on eo «aT^rsarMii í cBf'^rlo á Vfooa, con 
()iM Lo Hkígaron b;i»U i^asi;», dotiile ya vcnmEi los caftrmcct alg^ olenUdoe, fcr 
fcabcr fiuado por tiomi fria, que Ub fi^ au iolaf rcmiaiiu i cüoj y i loa oalri^ 
I!o«i que Teufan nula our<;riaJM qud la (¡«iite^d loacualw procuraban r^f^akr, 
lo luuclio que loa &iuptirt»\jA[i. Itcfumiar^iifte todoí ou rneco, detd<i d^&do vi 
el OflaorU d Ibuntir á %u htniama FtM'u^i Vúni do QuonJA ijuc fio vinitac 
iqJa k gffiU al pueblo do Bugold, á düDd« el umbiéa rlao do Faaoai ¿ tívas' 
po (^VLO ladt» Dojpuron Gi«i judIuH, 

^* Vvi^rtntaarjn lof^fJ q*v lo eiluvieivii ijuo M pculioio el nro y 
nabUaqm ^ btliajt junUJoan ÍoAm* pirlcaiy dáado i coda udo b <|ue lch>n1 
pMie 1^ cual M nombraron jueocí el niod-^ que ae Eiiele bator eu t«!<« oouíi 
j BUtaaudo |ii(Oicro todo^ ac aaoó b que tocalM i lo< reaJca qiúuioe, j dlridloj 



XVK) 



xorrcLu DK LAS cosc^niT.u de Tircu maui: 



m? 



b^ it< lja«& OTOi pai<{[io uí '.9 oTki tedo^ do !dJi ca&lf» UíttXL ntMve i;Qr- 
é\ Gol>«ni«Juc y Ad«!(tti£*dc D. Tedio Fvm¿Ddci do Lq^o, ¡nr cjp£liiUti<^ti 
de «vto «4 Lteo cuando iJiú tu coa^iejia pus evta docubnalciiío cá L¡- 
Jimi»» d* Que*«<lA. qI «««I cocsc IViUnto lojro iSúrotí sivlo. A ioátm 
tirf fitctcft tía^do BcgtÍQ jiu^rem coja qii-^ mui^eclH, üw uiaiin^ f¡^^ 
ttna l« TÍAO * cuber LjmDÚ::»to« y veinte f«>nfi; el bnialira d«il c-aIjaIJis oo* 
liUdf', i|Uo vm ^ portct; á loa 0&pí:aa«B óobUdo qxtít i leu jlrMM^ y ^cf trto 
orJtf; t los dan&» i>¿cttJo«r kuiit^ue u» aU diagiitlo Js W qqe jw^ftlf^a «er du- 
ji>t«*«t» D>frÍk« <iuo In> pngMtjuolcA iitbftbt / snQ lo« •.[M otiw tODÍAQ^qu^ 
n>U) i:»«i<T prcnxiiidM : «uccM Dr^iiiaTÍo d< Ulm Maibarf, |>or Mr ¿mpMttiLt 
'. i;ur á tO(U«*: ni '^iívtt a^íymoiK^ocl »u«Kr, ao mliftnio ^bta alfuiio quo 

-^.BTÍero ckaibjpikTÍftdo de <u iiuuic, deeiJe <ivo fuetera oom^sindo A jaoUr* 

b, Sac«d¡^ lo míuno oon Ibs ocmoFildA* «n ol up&rtimicQto jr «ft&«d4>«, avague 
lIcT»r cotí |iivd«eGÍA, tiflcd^ to «o lubCa (1« n>mfdior ttaiU«tok> 
„.,.*-hji<]u« ttvo d Q«retiil| y á Ululo do «jite MquerU pbttír f«ro Eijp^ 
.d«DÍrp«OJvit« D*^OÍiir p4nd«9co«^ pfim Ic^ot lo* «oldadn y C*pdtiinc»i 
]■ tlkfcR moclio de Ita pnrUi qüo á i^dn «no c«f9, oon que juut¿ «nii «r«alija 
Mittk ii h Qco y do lo otro. 

4.* .Suucfl tUTO de«e«íi1ci el Üoj;ota tío BPJtrko coebado lüu p6sM & Icit 
80^«troi foT tfM Mpla^ p»ni f fOT«ar '¡c su clof«n«A lo qao t&itf «eguvo U foo«> 
»u tfl cuíija<^^>>;u« ooiiT^DJa, j oiF«cl«l lo la^o ft«u)do >iipad«]M«««o lU l^m* 
»j at|>er*C']o |-^ rj OM y pcraon» el nixno, aÍ no «o gtthrdAbci c^mo IaiIii 
i B]ir>M'i y »i i U pñvifva nuottk qii^ toto d'SqiM o«p*ñ^lOi íbm U tv«|U 
< ¡h»i^ i KoivOf *.A t^m* ^1 c^u 1c¿4 n <»w ^i« U ¿«I U(>&t« ¿ 

'*! ^4-, u.. L.Lubci ouncdo vol^cron d<l Vfitle, y »o ju^tu todo el ojcrato en 

«a piaebío j ^lacíft» i d^sio en MW«]d^ do bu Ikf^n, ki tt*ú áé tnqutcUr d 
iol nuGitro4 ««D «ou^ioi iieoin?<>ift>»U« do tnftcba ^<tilc, ñu podor aUjat 
U nfacki qao morí* «n 1m rafrEV^Rtf, in Ib« c^ftW M tolivci ^t^dor 4l^> 
tadiOAf (Ofi qnÉ4ft «itIaI» r«aidc« «1 Q«fl«ml al If''^^ d*^ dM«o qia« t4- 
clá ^ ctoatar pou^o* Mft él» lU f^rU dol R*^ q^o lo enñAba, ceja n«pigoi?a era 
fgtiir ko »*\]toáj ropanicdoto Im ÍAdÍo< en ka atancoi quo toi na^troo Ua 
oa >cA panUncH y ck'ne^M qt!0 m bMvti <ot<m d«l pQebIi>» ^e lait Lannln* 
d«l tftxUlTa'lo, fbtlifJfáAdoto en al jjDmvi Ulni [jot l«<cec lt* lagina*. 
<IoihIb no ku f&lt6 ladninU i lot aoltUdoi abnymttar á Iw indi», eotnoiílo A 
ti a^a it \ti* ptch^j popqi» loa «bntlo*, por «1 nuiclio d^it«^ no m atr^ 
, SucodiónudLa qcaTolvieaáoIot aoLdadoaol poeblo da Bogold do ftí^nÍT 
aloaaoo donift qiM«Jnt>B liodio baito mtrtgo Cti 1«« t&dlc«, h* Cftplwtfn 
y Lánr«>Fo&UTE«oa í)or*ti!roltíDBijfcgaay»lwíbfÍwáo tnfaít- 



&03 



PUT rcDRO nuósff 



<S,» KVTTCIA 



Uao 4oe bnlUf, t^tic i la primen tUUi 1«í [Mreoti qut «no ¿«ifti, j a11<;;íii Jo«^ 
Don <iu oiballoAj bularen den indio*, y tjcgiéaáciaa j tlor&iuJoIoa &1 ilojmoieoM 
doad« l«a prcgonIoroQ U causa tjo c^tni ulU «sccndídoe, ntpoodtoroD HT erift' 
d<is dol C«cJ'^uo y t^üor d« Mocqiutn, «I cvrI Im bablft MTÍido i acodiar OD 
i4orcL^ j v^r lo que puaba en 1a gaaen y «tbot oóao poloAbui h» ¡bdk>« C4>a 
kC'iepftiíoJos para darlo ocU^úi do todo. Viondo «1 tion«r»l U<»0M>5[ittii bso* 
M ^M lo li&blí vori>di> A \u laAaoa p^m wr «ci «IW ftl BogctA^ por Mr t^a*- 
Jjo» indio* oavUdi^A doHl« doodo tiUba. f qu« au podUa d«jftr da dooir d£ad« 
or* BU niiro, lot ccmoazi^ & prtgatuUr úl, j olloA á nogir y d^cir qoit no ubiAn 
en ««pocUl t«Í0rto; uso quo era n34i vUjo, a-lirtrcE^ndr^ «adoo mtí Oxp«Hni»nt«- 
dO| el kco&rvaTocto qno m podría seguir d« tI««cubTÍr[o, por lo ciud lo puAOf^^ 
t cnatlíOn do tonnoato, ooiuidomidü lu maoho qii4 ¡mporUba pmt Ift pu usf* 
ventl da A^tielU tíanni ot «ar detKíibíerxo y prw> el Hn^atA^ En el ouaI tofBMa< 
to orttno un oegAttvo^ qnt iLOOr^ue m lo iban aiim«nUmdo, quito máJi morir mt-' 
Mnibleíamco on olloa, ^ua dodlonr diodo ostAb*, do cuyo nuowo tci^uido oo* 
[rArmlticto ol otri indio c^no ora mi> mcurc» i^uíju mtt lo vida f^io In do la Roy 
f ü«difii£ido <l¿ttdo »ub« reUnaiIo, «o vftro^ de gnbr aIM ft l->i t-^ño1o>. 



CAPItDUJ XXX 



Coi^fiín^; t." Huirte del DoROli con aiui uaik, y «tifiuUur* cloodf elo •» Ía podido bft^, 
3.^ IctrotíMvo 03 uttcTO It«j bíq rciúrla d« do»c]>o. 

PARTIÓSE OÍ G»a«ra), eln dllainrlfl ocasión, á ¡rríme i3ooh< o» ta mi- 
yor parto da cabnlbron y poc'iiofl, j cnminnndo toda olb butA [Oau 
boroi antea tjiio se ambnm, lu«ron d dftr por dt^nda !□■ llovabn ol guía d loe apo- 
^n ftcntoaiJo compoy c«j<>BdodelKfioT^Kqa«»iijjL, quo 1*4 liolkroQ oOfcoÓM da 

InnQininbfMhdfoa, (OBCDftlMiOoiiM a» ilemn «nbraialcMdof, r¡nerlitido bnEr,! 
no aodrtjibui pordMe, «nnr^tio Tn¿^ rmrneTirArOQ A l«n(!«rt«, usee por vjoellco^ 
cam|ioe, y oiJtit iL urojar dionoi do lu Itimbroi f|vo tooUa on «o* nu)cb«Dlco; 
Otroft éAbu) dettfonulM TOOM, ñu ijue ninguno alEnnfla 1 totnAr orma^ y uJ 
fuütcn dnbnriiudoa cea lak do lo« Dti^4tr>^ AhuyootAndose lo« mlt ¿ laa «cpaoo^J 
tw) do InA RPObtfO, qne no «ftAban UJoa, dando bjiUa ctrox n^iuboa indioe qao H 
habían toouido por vnn n&omdnii, d«apu¿« qoo Loi nucUrcM onUAicn en sua tte*' 
xioB y cuau, cili¿ unibú^u de U* atij^ns ol mt^^iablo Boy D^^üid, Iiuj0ui> cía 
aatu comportadtt, por tin poitígo do bu oescado, ooompofiándolo alguno* eeScAca 



XXX) VCTICUS ce l,Aa COf QCItfTAl DE n^BA Tinnt 299 

lo« pr¡arip4>« 7 mvc^oi enbttlcroe do m j^^rda qEi« b fiMroQ »uj £«J« 
'f douli^ íJn [ivíkar ce» c&t «akcoMlr* 4a mWíos j pomw, y vti mhcr Mapoco 

• balEA ma xa«tR, j pomipdo p«r «Ira Io« átiaua ia^wt, tAr^r^ ti át^^ndúáo 
Bjij por las «^Idu, «1 oii»^ Hloti^a^oto b«iIo do miWM, a¥¡A¿ i loi oorap«5e- 
ro# qm ayodlBiIóIcf coao ImIoi vninlEos lo iftfvnrco oa vokadM ; £iiotUr>a «a 
sn monCMirio ij^a ««Aba coroft, por^u* n« (|vi*d4*e oatr* nu «acíníi-oft, doado 

líiio mejor iiiicn* i4 hTibíoni Mlfdo do nonUuid A k* CApaf^lof, bÁfliodoM «n 
Alfwd^t Soialo Baiiltfmo¡perOMUAiu^M taUrt m Em ruioa d« Dioi, y 
íu llht* á qDtua t^ulore en <u« DíviaoA Tmoo^. Ivm [?iaqaM 6 mbtlloron b do- 
Koroii doeDtcmráiii cnodoy Mg£ii lunA^iniUnd^l tUmpoy de l4gq«TTft bi 
iá Idgnr, pero mi nlgouo un octiltú qno hapta hay ao m bt Mbíd;!, ftnnqo* na 
113 bliAilu BimUddn ditigenuüui «o boNnrlo» for nbefun «ftUm^Vlllúin¿l 

tiBtrflUido coa DOtioíu ci«gikB por aquella líorra uii poctiigoAi Otiipar 
dio ixm oca Mpulturft f<a», Je dr^odo 9ao¿, en lacKJbinuw Joy», i&Íb 
Ocbo lail duoJcfl do OTU Ijqo, nusc& m lora por cíorio ser nr[uél ol «cjiulcru 
B^vii. [<-f *or poco el on> i¡im tculo dcDtro» y do oilar el <jtttT\to i^tiTv ae 
ifli dontrc^ iCDlado co silla do on% ccb» Kovtembrabna [loncx lea ouorpoa do 
Bpj^Um, 7 t«J 10 jtuc^ Mt de ftlgúu Un<iue ó Mbftlkro qiu do^iü de munv 
el ccDÜialo de ^ijudEnfl Utnlla», o £ vu^Ul 4o lo* ffi^ mjrietQXi ccd el Bo* 
cQjft múurto, ««g¿u m]I& b ÍAJiia, no fui tai^ loatúU n\ Mi^mda coco» b ^ 
4lro^ |Or bulíor Craudo á aun twoíIob onn tír«alA. 
2.* Kj eutondlcron loa nuf^tiofl por ciibonc« U ciCM£t« dut Kcj, y iaI ;io 
ttocoa doliaocT dlH^eiioÍAii mugcaos sobre «JU^ pero bid^roolaa oo mqucAt 
edn*,dcrQdG ludlnroQ alguiuiafioAAtoJAfldo aJ£;oJúo, j ima totunu ¿ vtt> 
de OTu Jiac», Uoa4 do tejaolo* da b mumo, i^iio viao 6 pour tcdo mil dcoa» 
iloutdlEuio*, qco ees^a pareeiú b kibb triido d^ tr^bub »^aoUa lu ítíMÍ 
kcbi tIgtiKia do ■«« oiibtIlorM o Uiaqi.ie<¡ b^Uíroaio bioc proreidM Um imIm 
)p«o«u de tod» nierto do cnoft : cooojoe, trSrtoloa, petdbUiaa, ourjov, quo voin 
modo do eoBojo^ dea votmdov Háéa mii«no«, qa4 (Odo u W^b tnfdo »q?8- 
Ib uocbíL Todo boQoJ líenla bbix poco b bambrode b«i<oldbdo4, pt^i^ua oo 
di «*3 kibO (^ bnllflf cu qiló hac«r Otrft piutidóii eono U puad&, coao ei 
•e bubKTM do quedar ooa Ue miesiM qaeju y Irnubrt qoe so obbM dft 
obi; i'Oto uta por b«rruiilouiio pudieron nMranr oJ Ofimbo do *iu liqtucMr 
MlTolritrcoi i toicoiol de m pueblo. ViTiiócdcb» on todo t'M lodbt, <tio 
AtiDqco uuapDDo (abiOG b muctU. pioaodo ca ]h rtGaRHordb por oiuno todft- 
rU ca bs temrrea que ba toob picibi d Bogo6, n no tudbbvi c« lodoo ooa- 



210 



fSL^t ricno tt3í^ 



llAna, [mdJcrcn aon loi cftbnlloi iltr^lniutcrlne del ludcv^in tiJie lot cnfnilfin i£Í9 
tiiuLt '^kie llegurorj ül puL^bU é* BogolÁ J «picrr^ »ii nmottu de al|;iinM iJa mu 
inoJ«ffio*qiikOte ha1)£%ri TonlJ^jtl enlapare ]cHesp»üol«0^ te» cuAjf9 c9r;áb¿croL 
fiiuiibJA pAnft, ifij <1n la mupri<?, cotno ile qii? biibinn bíJü Un dt:i£nicÍ*d4 ooo 
f)DJ«itt pfoiMibnn M btHnT) leu «tuiítaOi?, v dou iA\ia l« dv to(5i^ »» pnobloi^ 

3.* Pero ccn U inii«rlc víoleiit» áal Uaf i ¡ut^Diutudea de m Re¿D(>, pM»- 
Ton nil«liDio ]h« 1L9 L«i Mfi£Mr(>fl, pon]ue Tui<¡,'0 lijtcntj aa oabvlleio Uinuulo Sft-j 
cr(«Ml¿;ifcó ^gips, Itiirodxi[:lrM tHuIcuii«alacuel lleffto, «m dm Iuj^at 
C«ciqQodaOIiía, c]n« ürft iQgftiRiQ iLcicdcrDf (orntn^Jv attevFuüet.tO pnn 
JctniiUn, de v«rM btf^n noredlutdn pntm lo« principtloM del Eqído, 7 hftl 
n1^ CsflláA g«iiAnü, ^C£ino tn r.i^^iiNtciüonte dvl 1$oiiotá ea ha cotat&át 
ettorm j gubíoniot y qun [lur dor Ubor«I Ivn lonía uilJ^ndv« con baooiui obnt 
portille »rA boiubra rlw, é c^u» lo «ynd^b» niiiclitf cI »cr de inuj búa*» pCrvci 
proNiktx* n{tTajAlj1?r, kTiLU (xm t^un ^túahiM, lilcn <:i¡Ddo coc bjJotv con qn« 
vino ¿ gdGu- li4 TvIuQtoiicü, dc cuuicta <jL¿ü lo ubioTDU á Tecomoccr «jlodicncift] 
y ivnerto pvr im 1irj« hid irtU rnxfu i^uu ib tmtiía iudufini, la cual Um] 
invo ^r& ccffitQcur lu^g^ 4 In giicrní i Li>3«a Ioí |[ii»vIpftlM oott »ai ^onlle*, ¿j 
tCialo ¿o prcUu^co- cdinr de ikuai llonfia Ti>» «iMllolcf, ^u« U& ntcmotiudu 
jC0 LnihiD, jr i»I aoonio lufgv u£ po&cT per obn d atcinO;LarIu« A elka ocül tenj 

MijAi ce Un cidxuv, cod 4U9 tff&ta A )«ii^ la ^líiuiu i^uc k di¡bnQ Wa bl«( 
J«l IWjnuvro, de poder dc*jLrj&»g;ard«>ua ticrtis á loa ikUÍtUCft, lo« 
«teapfft csUiboioa [cr di^no ¿o i^ucl BuuD en <pio l« tcIaa ^ poMvíÓa por 
Intcu bKo ^Qe ccdocíah «n el ir¡^¿ci cl tücd^ 7 coidado ijue teaú en lu co^^ji d» 
In gt^tn, 5 ctTM mticLae 7 mvj bucniu f(txi«« qnc do él 10 pubtictbna, caJliO' 
do todo* «1 no 101' Iffií^Eno tut«fcr «a d Utiu>j coa ^uio ka nn^trcv M k vl< 
tit«r<4i A cnUodar per ctticboA áiu*; i>ao ocvno ^«toi mad prc^Mcro* de k4 M-j 
crvtc^i j' á LoigraDdfx mÍídKoi VAjati^Dlc^o U crvidln coru> U (cmbrallj 
<i>9r|>o, 7 ninguua cu» violaata p^icda ur perfecta : lodiui ettM tamu k K^ íim- 
rob rigtñonda 7 «C(n«t;:nsdo A doftsoron«r «I muro cío m^iialU gnuidixn cd i^iM 
\Meato1nentc7iTit oiftila do fliiOMi^tieaünbia nítido SactttiaigiiBfperquoiabÁ 
toi»isu* Uu^itoAÓcaUUoror, ¿(AcODdÜQtMfxi Tin r^ou do «an^rAreai 
i3ttürü«« Oo Ib mUmo eiodAd de BogoU, el uciO Cnxiiaiíaf nb^, «1 otro IfociatM 
OtteúimagMiLj ^U4 mumixubciA A dotcubWf^ d boobo de Sacrotia^uo, 7 de H 
iioli;a:ta cop <^m había snrpado <) KraOj tñ^ttio b^rtd^je loe^too II Cliia. 
A k* cqaUi no dtjabaí: di alkgixtaltf oCt«« oikUüIuoa o*^ Ufl safi«a«« i^i- 



A&A 



cir. xixi) 



McmciA« ci> LAS c^acwAa fií Ticniu rmut 



311 



miMt«« qsa co hftbÍÉii ■traT>docc k «««r i hu por ■wloi^ l>no on fookxida 

qtdttk Im ajvdftma, w lurUroB dt noogorlM «a 1m podbca, y ao4dío1o« & 

dt laiKbo», jtí udaba la prñott<4 «atro muchott ¿o oMU^n qfvo ol dduvo 

lo Tino ¿ «oCoiidor, y UlUnnt de tAruoc por lo i^no lo podrjo roocder, por- 

^ loff ^flsca «rdijgfi ir taú Candodo» o«tin «onapTo oxpnaatM ó tiro do Iraopbftr' 



CAPÍTULO XXXI 



ixmzmpo: l*IMecBiteMalBoc«^Safiíp«d>iBlir d» pw t loi wga W a I c- ■ > ■' Jim- 
t»v coa «tl0i,y !aqa« d^joy «v Iv» HAponJiú am <mf«i * U pft*— t.' P^ Fjitoi 
fii^:M & lea «fp^CúlM coQtn Im pu«b«v — L" Ofrkcalo r to p fioeae la cutridA c^ 
loipaEcboi. 

ESTOS toraoTOi fo hiciifrim porder al Sdn««wigii& leu tpiñ toara á íoo 
opifiAlc*. y McogtMiiJo do do« ouloa cjbo lo moautbon el cuiiior, 
üm %xi pfo&AtT^iohto j piir lOiU ncotlAT oca aub omi^oi q&o «crW 1h4ji Umor 
tat«H « ki» ««pa&o!») con ct.j« qoüimI y ir^tir Uu cuiAfdlo bo (hj^U am- 
ir tU b Mdki'Vn q^aaoíboloTOjiluiLdoowtioíIoDtrolcA «ayo^r ílcI r^ivl- 
ItedoM ene booo* pfuiICQcii y voDMf O de aui LlUdoo e& cflUo mtcatc«i,d(d 
^e nuca i Iw qti«i Unk dfl Hguir con o1>9tmiu;iún li ^Utrn coolm )"" 

banU edjAil^ f]ü niH ticrraSf y UnL^bdi^so p«r dtclio«i> ^4 tOottloe l 
tnl¿ luú^o, («taíéndoffo del poK^rt» «n b UrduLU, do ir £1 raumo oa per- 
i woUr amUod con oHum^ vieodc <|uo no podio por quq uuiudlq, do Toa 
iOboi cpp btAQtA príinen>, quíUr do por medio oqucUoo doo c^boUoron étav- 
Nctycw, por oor peitouAo do Uuio valor j que por H Ucl» ii>aco y bvco*, no 
AotodcoloiiEriiLqiifiB, iIsodelogoatQTuIgnrjrooiDÚa, /Bsf lucioAdoTYait 
« Ccn i loA ntáü jjñfioipalQo ctbillnrai, nu ud^ofl^ y tenioadQ y^ dbpooffio 
xltt^ y agt«do1i]« prutuU do vrot ooDorftldav; toWi de algodvo y coifiíáiM, 
toomfoflododefUja Umíiun. trai do una hrgrt proQifliAa de bub criado* <^ii« 
^^idoooonhropa, JaytiAy lodomdji quo lltrvAbon lü Cf^rwml^i qii!ftn 
tiS ^«lA&te tm ncirlo n^Vilicái^dolo vat íuteoloR, y quo m Aírvie» on nxñ- 
y ¿ ftU per*cnui OQ iiu B^itício y «miitüld, pcrnjue ¿I Tcajfn y,i A bocer en 
lo 1)110 lo ord«i»>Oj OD coD^rmaoiifib de U qoc dtocabo Wor d di y A 
los «oyos- Kedbld «1 toeido d (íolotbI con ¡acroíblo ^u^io, con todo« loi 
«ui oompftñoror, y tpocui* h^btn dt^Io U rctipucBáa, líom do mil corMttt 
itfndocioiwntoi poi Ia dolOTmbuciüi] del Oouique, cuoodo llegS olro retando* 
lídttdo qoe y% llo^bo »l poollo, dn ácmén toé ncMifitr MdkMn ka thAp |v[b* 



riuT rsbio sijfiÍM 



(a.*5»ona 



cíptlEtt Q»p¡UQúa A rwíbliloapim, |kfTrqQO Á! trtia por U qun le dkboQ «i 
dCB^»SlIo TQi4e7« (^b Ion nuT-^strOH, ¿9 que 1Il;^^oolu^oí¿M ¿«txtoaimríooai q^iv 
do w eacodUij i?un lo£ Oapíun^ i<« oanlie le ftoonrpuSftron dtfdtt f vra ileS 
pueblo huía vnuili} b tlciulo eailalm ol Q«üurmí, ^rns irs rvcíbid cofi nkotbo gu>tfi, 
tuin}<:iTm¿oilii«nlo á «I j- ^ ^uh ilíi(tü.r cHpancToi coa vvr m ^mp:Hlui«j i¡a1Ur^ 
gmcu y diapodtcjvn lie BU p^rBOiUt ¿^ ijiñtro cu^lijuldn h\xt^ enlnadiniitfOl 

quera d»I preraute i^t» enrtA d^Uai*» «b «1 ciiaI bíuu pieuK} «o iiattciei 

2.* Junto, pao*, Sai^lpci 6 SicT««nfdgiu, *\nc •mbo» uombrat lenli, ucn 
GtttiTftl QufmdA y kua wkldodof^ dtt Im oa«lf« jfji ajycntn «itutndkn bUa It Ui 
gnu moocn, con lo qtiis ctta mú» oxport*, cfimt-niú <il Bcignti i dockrkr «u podio 
dicouuilo: '* Yo aaiU-^U, ^r&a Gipilúo, A«r mui^rto á vumtrtn nmau», cu U gueria 
qu« 40 tuto Cti OiJ i;^rcaiJi' hJt it^uliM phcnt]»*» ol gCA'J R^y i^O I0J& Mttfl U«TrtL; 
TtttjUCAubh&j y yo tpic lo »uc«dl aa lu Iíj^Ítio, por »u muunfi, cuDtoQc^ por mi 
oboB canisoa i íuUnur k VDügadk da vlU« «n «tuo oj(u;> vcü uo li« bcomclido 

E4ÚGJ0, tcDoipbílulA de dirjhooAd Bti«itci ean c^uu u» I34 latvia (.[OEuatw bueuJ 
OQ 4k iCüodo de cAtu cicrru^ por el invcaoiblo líülmc quo iDüiicéü, 7 eiJ o3 «|1 
fo haeU «qni be moetnclo o^ntr^ ▼ototrco, qot«io osQvetüHo «& uuor j 
ud, ocofiado m que loo U i*uArdM£Í», f^oca f^euilo isi* uno tiene ih nüíi 
tAUM mi» lu d« tenor do fiol y amigable á «¡LÚotí «o la rm¿o j LunílU, f p«NV 
e1cí«loord«cioqaoyoLooA¿¿TU«átniidiiip?«beioiic*, ¿ «Ika no lu^oto 
coufidoco do quo ou mli ntoc«ido¿«4 teu^o do bnllftc faTuv «a r^Malro*, 
«B bí le toDidréiaoe:;tmDa GU4YkCi4>M oeofredorv» tw qoe eu ctto siotüe 
mi &iqu«£«f porque tjo *^ raorormí: i u^o» TÍcnt>^ cq otpvcúJ oon qaíon 
tilia TOS pnUbra doüCffuro ^'. '-iJiaa h pacduutar, S^tp*, reop^udL^ el Gi 
quo lu «lio to reold» j prcveaDie piua raí y mÍA ct>iBp«ÍLc?o* de Eauobo (ni 
porqxu) do todo uoe pnXK«t«&oa «oft do aognix OL de t:idoe, puw tu Tenido de 
li4 de Bor poto qoQ Tuoj^ i dnrU tut To^illob, de quíc& tía joaUoMita 1 
te¿or, oomo Lj uac«tiik tu real porfcuaj quo dji bo&loiLLo praebo tí>a U %i 
caM quo hont* ftqai toa caoBtrodo oer tu «oogre do b nolxlevft do qu¿«A illcoo 
quo deicíoodefl. Koam ec mpetoii eomo «o mnfc, lí i;i la lii^«reOK^r"- '-~ 
noo lo^lot o>rre»poaidoacU> Od loa onijtad<g qoo u> promctotitoo do*do li 
ceuk) <Uria uotimoiixo l&í obrao «n qno uoa qoisierw ocoplcAr; por^ wahrú» gi 
!■ oWJieit&ln y amUt<kÍ quorccíbiu^i do ú. In odmiUmcd ea tiotabro de qd' 
gron Itoj ouyvocríadoH borooAjr por citfo mnudíLdo lonim^ do Uomti msy 
•portacktf, doudo 41 ooti pam [|uc lea de ¿«lo U rccoDotooii vneaUaje» ocmd otrc» 
(ni&d<e priucipus y ÉOóora lo haoca^ por d&ndo o> voadtáu gtuiiice pfori 



ÜA 



fiU-H CC3|> 



xoncaAi Dt Lu» coxq^iiTAft t>t Tiuu niuu:. 



$13 



iltoslmuy Wcixrpoa, ooa icgufttW d« Til«<iroa<i>ta[loit, de quien m pre, 

^n m í]nrn>i- oliAd«c*r á ft#fíor «j^s tfiotoA obo'Jcfflfto, oon que ee (1ce|nillf>, so o]* 

i.^TiJúfc dp Tiiíur cndft ñh Iúh uaec:rov amigos oon nx parumit j comlJ», do 

gu BAtklu todo ol «j¿<re[lD ubTin>I«ntoi f ^^ m^oba guMo puo U ju^ ^ ¡uai^ 

^ ^ Kl cml, (l«airc út poc^ji diM canoció á^ 1% imforUa^U qud Id era In 

Énbrtnii¿« Jo0i«ffttñclAa, en unn ooA«{i^n[jiift»« le (>fr«elúcAn1c« Indios PAncbM^ 

H'T'tFftTiila «Íq ft«r »0nttdr>tt *n ioa tiormc, liblaron crti4ltti Of^it^ix «n Ua co- 

iz]i:j.i5 j* febto, ItaviiK^cuA muclrn pan kuk ornictiU*, ^ ^qb no >e vdkn livtoc 

W ilt* «tu lient ILUTÍÚQ. A la cual qafiffzeiido ir & cattignr ni Sf^rpí lofgo qu^ 

Ad m]i(\ la pareció huooe ocaili^n pnm ^hir }n paUbrx qnn In hnlifai) dudo Inc 

«jvJUltt nu el &vtir qi» !e Uiaíocu <la ftjriiJ«tlc vn laoui uu fono%ú, tintar 

i^Ibiii: lTi>ftrn; pnc» jior \ccjitiiai linbbiu bechu aqQblIft cctinule le» Finc^Uf, 

|K>r llar úoiru^a it^ «jvb ee cociad4»i>d lo«i liKoe Ubi ilUbvo Hb/ con qeíeri pfciia- 

btti nrD^LMthr HUH g^tema ^taiu Oi^4i I-jm pu^doi boj;T>uet; y ul, vlfiknrlo Iti^^ 

1 rcr^ r> -. h1 (j^a^nl Jim^uei, le reluLi ol cabo y iui iiilcjitcti, <l¡d^ndDl«« 

fiiQ dfttiUn ner 1m mífiTUM loe nujmv j do mía suldidD», ptws U «mi'jtted / jitU^ 

■ 1 ; lic M lalifací dido »d iiuxtariilfaa i eocutr aquol ii|;niví^ pur prvpío, [irr^joo 

. * 4^mlgw laei coi£? [jrgaj<0fBi y jid^vt^u* h^n de »r 9)nia(we> y uiu t^ea 

bromoiriiici vurat[u6 foercw Lrues queduráci quetiTantado* !a»d« luU (:^Dtaiii- 

roa, '^»e VIL tembri^t) ran TiiiWo*, par& que kcisLrlofl MomuacD, TÍcodu t¡ve 

lio Jaa Luii i^ti W que biaU uquf» »no cobmlgD y con vcMJtnt, de cuyo nJer 

n» Mtáu ulvIdaJe* lieMÍa k guerra lofieth quú tuviiteb. 

1 .* Iiiii<^ ()De n7im>a le* ruotí» Jb) 8>gipe el Gtmvml y CapítAiie», jiic- 
.': wr mi pel'4:t>:i jibIa, y uu exeu;^adi>iO de »GudU í ollUf pemiL^dclM 
. I ..jL.-rTH tiarlnti dv (iii u^uiíuo (ke muidndatp jiqe^ ilctiiJ^a d« n^üúir &1 etuiix- 
pUmmto de Ita c^llprC^Tiec m qoe m luibUu oielido con Sag][»y jiodrfa tnoe- 
dif iTMir al^ttM kmñtadod ci>it loe PenobMj puee en f^riono I^abtrloe de 
Ukzur por T4clnoM, nr^i eaUbtQ ji jeCe/CiiueiliOe de poblar rn ttiH tícm dot 
BopU, iempeadia ni Genemh e Octt^óu a éels, «migo Sngfpi, oa ^ne 
wtefid^riln jinr pxp*TÍAf>cU nc» li» letturouieM uii la pelabrn de>U; y ni lonunclo, 
cmnn lü dJc^, un egrATÍcv pur nofbUuv, no la dcjucmoe ir «oTn á Tengnrlo», v 
pon Tjne mié por <rit«TO cccoxítss Ta enuetad >{u» ta deoeo liioflr, no «Eoaetftf 
el&jMOipetirto^n pDrtoii& odh Ice nás 1acldMd« mÍBCapiuaoHy g4nte;pcir 
tsjjto ftperdbe k lny» y avÍu ciuada !d «t^, pra qae }ii4^ nígttoot, perqvo 
yo coo U nb yh to altinof >. No tahi% fhcreierigQi «oq ^d palabm ftgfodo- 
úcv ti GuBOTol Ue qt)u le dijo, y uf, Wlétidole oon Im qoe pudo mii pcüfan- 
de« ffiixa¡KK>DOi 7 ■üoQiftf, le det^ldi6 i áax orden ea eparcibir y ¡LiotAr ba 



Í14 



7ur reina et»5» 



imuw y grato de qtra prorlno un bn>T« tí4ttp> ^«c« ntll ovahAtlAoict yé 
umaa Á'|>lqa« ^an U utldAj dio arma Sftglpa «] G«c«Tftt Jin)4ii«3i A» QiaBt^a. 



CAPÍTULO XXXII 

CoirncsoDo: !.« Dw» la hftfAUa el primor iU & lo« Tmxíoho^—l.' Édttftitíi on» 

UtrnoboadMliAniadQ»— i."* TrftUvikdAr U pu& lov ¡¡t^^ÜtinUif Varxlim, 

ENDO lodoa toi indÍM j^rreroi i U orden do ten fiMtro*, nlí^ 
ron todoA Tnftr4?bkndo hiuU lli^gtr i Icé Panclim, & quSoc4i 1k> 
IUr>3 ni UQ pnnu) d««t<aldaiicfl, paají cTnri Uiií«i íos Mpisin ^ne -^ftim pui 
d«ftl« bd prim«ru ontradiu cot sum ticrraar qnd ora itEpMribt« «ntnul«ft cu hom* 
bre do <If& ni do nooh« oq nUnB, úa <p9 fotMinatido; ^ aa!, <n ttlitetido 
reiijdb diJ <^íi^|«i con Un gru«p«> vj'relvs ni »1ir^ de ]ob («palVilu», r*rrm?3D< 
do b nonioTÍft d« Ik dMf rticlAdft iiiarto ijitn Ik^KUti unirlA tm-n itllot ca U froO' 
isbvn ¡OTili, y qun Ib mftjor ouna del aoon> bftLéu »Íilo Im cidiftlka, 
ffiuca lio ]qí litbla atildo ndn el ItmiDr ditl ccr^pu, nc^nlurttr toTttT jtoiato 
Ion &!iaa 7 típerdafl ¿o&Jft nbían *<T>D iniiLÍIo« ta ligvre/* j fi:?TV4^ atinecial 
facJo elW lu MQj'u (MU ÍAÜnld^ da (AlgB« d* quo «lubftn bl^D pff«T«tt&üo>f 
mniu tcETÍbl» y do toh do loarca [oib [|a¡»a ticno I» cumlirc* da \os motil 
qiu por cx) tú dijo tíotia la fiudn j It quckU- KettAudij. pu«, los PancbM 
faftToaUjnii de lo uno j de lu i^Uu. vn £«|«ni»cuckÍllAa,¿ U hoTmjcolt 
TÍttt 1^4 uuúeUi», que ora 3Í «úbro UxdQ, acoeojaloc^^ du mu iaiúpMi^ 
cOHMDfió la¿^ & dar Bdñdl de ttaloUb con ba UompvIttB y lomlxirefi cdiltai 
y ODS lue cuernot j <ar«coles gQQiÍI«>, 00a táattt prÚB y ruido, por lo«i macbo* 
que tocaliAu l[>síudluii, que piraoÍA «t buodií «t tDundo o»] loe ecm cu b« I 
oQucftvidAd^ dt loé vjiLIea y Xii-o^in í{ao tcniA el tltEoí aiu taltv ourraqvaifei^ 
olft OH lo» rnuoli^f, dddo el ^oo lecifcu, pita dooidc oom«D£¿ Kiégo Dueabo 
p«QCMJ« ¿ ÜOper Oda vil diiScnludoA y TÍe»goadolúj gügnequt>*v¡baa iul i 
epricii d^MOlgOEido, qiia Lu uam uctcdiKi á ka oUu, mGpoip«¿«4ju dt «tni 
p¡edr«4 bWii dcaixabtaadAa con oiidra, euUeiejUoee dardoi^ ÜeolDu cott ucca^ ^^ 
wm ccn cerlataDU, todo oq cspesu utibee, pjr Ion ouale* lhv% uxnpiaAo l^^^| 
0^io£oIm, y ntin Ion muyow na ao díKuJJfcion do etibít y ncijmiTt*\- ocm bOAn " ' 
craftj?, ftfütiuido* de bub Üu^üliiiice y caodíjluv, ú qukun ton F»jichi» w Bvant^ I 
liáAGoii táuUnbiacomo iígj<a lnunbrierju^úh ^a»,por«eUryAtaa Cftbt- | 
dof CD fts|TielUa canto, como ho cobd d« vor cOao oHf A rUla de lo» npiñalta 



«r. jxxn) ítoTicus x>m us ook47i£tii Dfi iimcA nitvi. 



315 



m ti Cnnco ¿o la ^iMrm matura ftlgtiiiofl nooBOJ^ j como p«fTO« hutiMé^w» 
• trro^ttn * b4boc b «^gr» «omci Iba ulÍ«ni!o de k» cnerpíB, ncnnr^ii !«5 
Ims la riiln oa flllú, tr«*|>oni«niio lot oaorpOA ^tM podffta «u nn InkUtuta para 
aMvr*«3oa do«p«»éi Stt k batátlt f TiiortvidjiJ, k ooftl fuen major ec cllm hí 
rn "H* «oeomcinn Isa ««pkfiobt^ ni|iri[xi¡ondQ Ift furia A» tai PBDdbea con he^ 
7^ <^ v^UnniKA, jf ooicDO(f«<ui brf<i* M cüptr^b*, no *1n |)eltf|ro cía ri« tlElnv, 

Ivnadiil TftfttMi: pnro kI lín, non ni Girar de Oiofl nua i/titM á sai bueno* 
ktiM^ loH tuvícroD }i&r& rtfprímíf d cirobnUt jr furU do Tointu mil can Iw* Par- 
dal, Un oUIíd»Jo4j |KitfiiJot flQ b pelea, qn« á no 1I«gif i c*iWkloa U 
I <! lo ptMnoi uti loi Diketr» y t» nosc4^ por do h«1>er BÍd« d* f^rovvelio 
- ilull^ qiM» |inr la tni^AldAJ d« li tLmra, dj^iit «a qit4il4rna on Toa IIadok, 
^ . :.dft H* rvtimrT'Ti ln« niian jíatiatTxvt j^r «qucllb norha, mhyfialciM ]cta 
Facohai i }m mafam do) nlto^ pu&baodu en «olvxn si» cunrpa» muertoi, ^no 
flu icMroii pxo«, y loft Je los ulvk^as; ]u^?nl«l^u<]OM de Ivilrit liiiaritn SmIm, 
|ntti rasK) bionoH diúb<\ pan oaoaer oanlUiuo bDCOC ilifcrt^nciaiJo kii oaio- 
mi^im i lutt d* bfl nayo*, iwniiiu tonn da piJros A kijgo- 

1>* T-^A^ips M> triU'i d« caiTur Iia Lafüca coa \o$ nociiituinlimdoii f;iu- 
ttthw, qcw fom d toul r^joro (»3tra Iti bcKdu cid reneiiu, oomv h 
«nn iodimU«<;u« M^nm, t"'^ oonk buena dJlig^ndi D(> hubo poligroea 
- 1 - ' í'M-t; Iníga k fiEiMPtnn uniü^u ptm d qtu pudia «Dcvaler Je loo maitfo», 
»ct -un^Ur c««tíafit)i« TÍgtUniL<« pir ioá^í I» ]«rí^ d« nUa aai|>Aob*i >iu de* 
jar dv t«Ji4rlA }¡» &ii^lro«, j nal d« acütfoft mofcaa oama ilo «nnotígoa PoQcb»; 
y 9MÍ tuit» M t«lap^ iW Buofl como ¿o otro* uda la noolio; oa In ctohI bactvO' 
do jnnt» d^ j>ofimi «yin wunfóuok St Bi^^ia pxn el modo mejor t\uo au L^iljía 
4a toEOsr para argüir U batalla por U naaruua, d« Kiorto qilo bftjjuMi lov i'an* 
<¿u»j)J UuiOt dondo p^JicraJiscrda jiroTccboloacaballod^ndtitcruiioiídeocbaí^ 
ka «Eubcooadaí on una qoeUadn Í< na¿r^G^ n)«tt«(»aa «ftta paeabi*» oodo 
tanchii agu&t (ü rcuiato do ka faldna dok aicrra donda «etebou loe PatMbu, do 
maa»r% qua Im divídk A dUo y á toa vn^rtroa oon mu »oao*s, qno wubotí on 
lo J1«nOy tiem bkui dítjiuvMo |)ara «aooramoMr loo cabolloa¡ oon eita r«aoliL- 
ltÍlts y eI ailfludo do la uocbo m fuictoQ k etcboicac odu« toi árboka do k 
rjuabriulad Q^uonlj au barm&iu> Pero&n ?£r«a de Quoibda, loe Uifatanw 
Juan do Junco, Lánro Pauta, Gránalo fiuLroc, Juail do Cbpodoa, UarUa Ck- 
Iküo, d OafJiia Zom. 06tac3t M Cornil, Podro FamindM do Vakowwk, 
Jtuus do Sonmottín r Lfelnja, por todoo dsoV» do Unto TSta- 7 «troano, qtt* 
iDonu'ooa kattojoni a^aviadpoa ^oá«a loa own^Artt» oon Joodíía Paroaj paa- 
rcn ■! roco do k Dodio outtt oqoolka laziabTkioaouiidodee do loe irlki!«*, 
liatikbdv dejado ordon do b qoo baUaa do hacer k< q«c qccckbaB dc«mb«tr. 



216 



tiLAT rjLr>to uii6% 



(i,* irotrinA 



ton \tU-^ ú IftA prlnoTAi IncM. 

i>rd«uraDálosiiidLCW ino«?u qii« patuco U qwebnidH tet c*cuidrf>&M Uau" 
□HccaidQaj comffn;uiQ t «abir «loorrepi>r U partA nAa aoomoilkdft {«ra )o^ 
iinane ¡«t(iDtabo, quo er» c«bif loai oimifgM coa Eneida retÍT>6A pm 1u- 
f^tlaa hijnr U lUno» pnaotlo In quolinida, <ti>a^ pudÍM^n Mr <to tmpart«Ao(* 
bu cnbnfloVjy Ina enhiw^dr^ailiirlea' t^ADti*^ por la««ApaU1hSL Dl^ptu» Itrf^ 
tOé toáiOBí Spgiffli oc«no qui^n ttnU liian tporoiliiido #1 ord#n ott nt qoo dabf 
ttovar 1U1 iuj?nAdroaea, y lyimoti^nda trvr!^'^ t Brililr el «oTTOt BninilA Sací 
tiígua l^cnr liA oorn^CAA j «onoblta, y «id tkitan«niQ ínA npertnrilo t\ punto 
lo* r^Dchee; Eos cnaltíH oo^Ido* de qno lo* indios tuoicíu luvítMMt bU«vÍiaI«nlD' 
dé Il«gÍr»rlMUknCo, YtiüoiiJo tolcii, pufino Toiaa A td« nl^«trfik j tql caIiaUi 
■bijo«iib lluocí, ouf 00 qnittnft» lr> quv^U Tuirnr <tf«ilA A]f£ Upi-'*Trftf1fl lo» tinmj 
j IwalroB íudiDM c'-amo TiQn* fiaron toc«Qc« oúu crnira umenr'ii, pftr*f iAiylol 
lo» Ecnlao^ja ¿ todoi en sus TlAnCr«f, Mgitn ci>rEftnbnD ¿* b TiclDriA, Jx <l*3 
^b«a por «quolUí lodemc, nltar^n pnr >!rti1u j itcticfui kti Utnor ¿f ijav 
Ttnias M ib* b&bino do luir al Tottldo; ¿ bu cimlk^ lut mci^^im c«n tonor llnj^i 
Im onfnQO»reui á huCr, coca» «o Im teni» ordoon^, Tolvítmdo ¿6 tn%né9 
ciiáAi|i> 6 hfk<?erff4 rofltr(\ cort quo mái •« íbiía oDcnruítanJiV )oft Pna«lkM, haii 
i|ao loft bAJOEOD Jcl lodc «btjojr piunroa la qu«bnMln y mnnt* df>t>U 
la^mbOKatiaffo UxMpníioWc, á Jot oualM Ir>« ¿«1 Ihno MoicTOD ««¿«l, Comali- 
do n^h ItomfflU, dofjci^si.'k tioiopodo oallr, como tofarríoron oaa Un íi:mi ái 
mojbrioB, qu4 cúDftn ni frient nn harfiot^n dc9kf«b[> tnlrn ñ»0M nüM 
ttígo, iií ¿«rribabnn ¿o Ht^uolka ciríbcv í&dks qris lubinc cog¡-U par Un 
ptlda», 0011 qu« 1» cbuioroa tunta tnrbaciún, qa« ao «oert^ban 4 pM»«T IM 
ebu«D !oA ojcciSf b cuaI «nmonU la vvmila dWí** nttajlni, ijua no foorob 
coMi, eoDo t»mp<H>o lo lAtlAbaD loi taoiCM, rongiin3f«o do «u »^vto«, 
qn# fvA twi orael «1 «s^nigo i^w M ttso «a les chanadr» Pancbn* qTio jr> 
t^uodabn do«Hoa qiii«n no MTnvUfo tnunta ómtl hisñilo, <lfl MieTt« ijUO 
pxo* qno oitabnDparacIIcEO TA:iori>nd«>uitíM>*'Aianndo 1it««f«M)mhi}a 
iñoarm, á 1m que no Iw aujib^n loa pAíM Ini mcB^ui, qtié ilgutomrt d nlouil 
haaro loftTnáa mMJdojí «Hí.onilrijnflr ¿cni^A atn no loi [^rrdaMUrivgurMí 
uj fiirla, QÍ podéTltf Gomr alh lai pUArtw d U mtHfrto. 

4-> Bríoaoali^ moacAK dn h&bor cAf^nprnlodo ruii garravi^h^r lubtf ft&i 
dotada lea Bauctai, u vohiarcDá baJAv á lo llauo, iloiu!* qnoUroA 
AoMrai y da&da colcbrarúc, en b qno ijnfiírt dnl dU y lo si^kAio 
Ift victoria <ou cantnroi ? dun»' A tir oioilo, lanaridn muclm xiArtoi do ii 
l&aDUtfi quo para Mtaa ociLfiianAn j ttnA d* Hua f!»ittju Attiln Hcín prvTeoidí 
no M-jiodO b poco «o ^ta ba ntiOtroa r«l!lfido»o cea «I mUico cuídatb 



tm *-^*vr1 



Koncu i>E US ooKiwurii m tie&sji namL 



3117 



A^tos tacto <la k» (Bc«nii ttaaa áo lo* Pnnelbaí, |« nulM Ad^rtiM' 

qttpc «Ji^it» t« ptrtíJo^ i3o3t|]U^ qu« iQHttiptfiolflft Uubnlifiin eatr»* 

ti n uerr*, teman htkhln vUlj^uU <11iD¡i3ura6ii á i¡q« haliLua T«Dido 

bi dt>« guMftbann i)»« I«M lijibíau ttaiJo, lilok^ron jiuubi «ntre fon poci>« 

btvvi qoedirtTo líe U guarro y i>troB ^i>e da ruovü *m>«run )r tntncdc» ila 

iOdok*lapOiU&s>« que lo» cfi i lo* lawaiA tcntr A Jon osparioleí ¡lorami» 

le rvfuWioTDD Ov acrlt» éíhs tviibi^ti, y da irln A d&r k fn7 oon ftlgUttoi 

wnU* d« rTuv>8 di; suB tUirr&ü, r^iK? en oru, ^lumu, t\i2a cm utla fntlA éa 

^tiUK^ Juico* i]u« uitún ilcntri) ií« unan viúmu Urgw, anobu 6 «ngovfeut, 

iatfiIiGMlA, |K-riju« taj mucbos; Bguac&tei, ftdcuoft<Ie nucbft» mane- 

Duy butiraa, T otroK frutM £ «cía &>odQ, 



CAPÍTULO v^rTTTrr 



|iE«] 1.^ Dan laiIteiobMljt«f»<dUziotoft lottqRllalMr bkvu iksiiujt íqeh 

jp lo* BOiOM. Cas qii*tO TBond ««oiuidf^a jr aottm «1 imtllo d« BoJia^ 
Odi*L¿ «u iíu, pMF lo i.ial lo |>ruiHl^3.' TI6uiu)u ui Kowda wcurm jrhLcíHia ti 



C 



AUGADQS do fitj pre»onto y do iktfooi qno Jo qm^tcxi fcoíbir e] Ge* 

^neml/ « dloACon ¿I, rlniccoi alguabs d« lo» mii tioJoij píaGÍ>- 

éeba PuatUi^a, bieaid»TK>ih ilo lo i\^n ttxitK'mu\ian lotí jm^^Tú», yt^- 

IbC i tíoi&pd ^Qo «oiojlJUu ^uboo timbado do la vcn^^m^Or y el rolver»» 

pftta In giMrvn, pero olla luí dcj6 taltc^ ^qo Tieodo quoao j>odhzi 

«^ C>, vo1rÍ«TOa ft I&ctr amíttsc con quíoa Ttonsn Icfi úaportdbaf y A&l 

1(114 lUgAfAn al 0«jier>l, «1 tu^ rícjo Labl4 do o^la mAnotn: " La nftct^n 

roDobtt, c)Uo tiAifU «hoiTft <n UdA* Ijki gntrrftt qiM le bun yo&hIo & ha 

d^ Ii4 novido á ctmi^ ha «ido rcficcidora y ntiaca Tcnaíd», p^r k» 

nao üciapro tnn r«<sp«Udft, y día tac lefic^toda casa peuuDiccto 

■iMDpre lo turodc [ter Uu v&lieck y >cñora del mondo: oonocíendoqoo 

■Gj xQiyorM ''ucftnuí iii«r£u qXK Ine &uiftiu, bemoa AOordiJo so ira- 

mlfl d< T«(iev)£M eu lo« «homo* d« habVí aquí, pnea «Uot tim iaa eQio&ido 

iii(ctiiiirec&n< m iitociñat» qtioiio« aJiuitÁia poF amigOA, c^uo Jo ktheao" 

«o bciooquia^cb craplcftr au^^ltLa i^crvMia», on coyo princ^o da tcoor» 

i.on«<;fi«orirn?« i«l6 ptf^a-i^^ ¿¿o odQ tiooitro« ccrtccitlOl Aparejados ^ 

: ' ■Kírifli^." N^ >i] do^losV, el Geoeralea roñbti^ quele badaaea prí* 

aaJcúu del r^uc *i|4i:ü^ «delADtcdoc]lo«,como aucodíd, ptot dio *U1 i poces 



SIS 



ntAT nrooo i»a«i 



^•WTKIA 



p«obl 



«D» e« coQ(ibÍ4UroQ lodoi y han taJo bi*U aliora Jo g^na pr^vvoUo 4 k« •»- 
^uÍLJtfa, y ui h$ t1ív¿ «atvcHkr «I i^utto qiu Ictl* coa «u nnlilb ¿o pu, ooo 
íltio wú «xoawbaa tántM gnccn^ oxch m> bnbia oixiionzddo eo lu fiud»s, j 
ulj oflioiti^iidak» iij« dncuMT atablad ea aomW ^E R«y ^ £«p«íii, ¿ 
qvMii J«« ilttf á «ntaoder ti6 bobbD da recosocv poi du Mnor, d«iGlaréa<lof«1«a c»l 
bÍQuqucdaahí «alen oc^ria, !«« uuuid^ luf^oto pEoscntu», riAdi^Bdo^lo 
lid ora»* ftotd Sbgiio, aomo venoldoi maíb mi remoador, pnoa a^ofllo «ii» 
i2aftD»i du gQ«rr«T U cuol LÍcÍ«rofi coa tan gratk B«at¡nú«atc i^a« jn leí 
de hthtt cutpieadído b qiu lea ofn iIq i^ual tairoicnto qo9 la Aiu<tt«, p<ro n 
pedÍ^aKJc«« axcuEtaír por ntir vo^i ha «oilaUAloí qG« prsUadUu «»a k4 auMraa 
lu <^1)«d*c1orOft, 7 iaut)¿nd<tBe uuciiUt*! CopiUaot de por mcdío, <t«ftd»roa 
irecllo» uuobífia «umUmIoa aiu¡«U(1«( y todo* coq ma&ho gusKo, oeUMo 
lu i va ooúdo Im udco na loa olroi^ hoela qiio d«Bp«didoi Ice Pft&cbn, 
&«ée4n» oon «ai mcoco* y guitc do Tcnoedort»» Ilc^nio al otro dü al 
d« Dojftcá, pofclodo ja c& líecm Uta, doode obIaU íañnibü gasto j^ttdapoJ^ U 
0>cU do ]o9 TeiK«dc«0 pon odobiar ]a Yiotoria. comi> 1l« LUior^Q oon cnumloa 
Cnuy ft«Ma>,*a9U4M|¡a«l¿iiIju:it]uicúi do vi&od«1ii tÍom 7 uvi cotukda^df: 
dooo :i;lj putalifsuw loa uiioa A loo vUm i»r «i^acÍ^ da tnacboa dlu, '^no fu* 
na t\ rcmalcdoloique tuva el&icra»aitÍ2qad«|fu«taciicit4víd*inl«crablC| iw> 
loa da MiDpro coido taodídca ciyxto dodo), traje:^^^ tUnpra p^r arn>Vaa toa 
dU^VtoJi ptirackr» doftCEigjuioj dologioco ((UD debemov fiar «a liuwaa taa 
cul fundadM como k)u Ijudc tisU YÍda,«ujMtn(jui]ibrada« fAbtia» coantij itt¿a 
cucBuaUím piotaudra roio|>tT tai duIm», tíbti« duljoi os íTbd«* po<3c«>oa 
oapenr OB tua caldas olortoa, por U ifiaouiUiicia tío Tioaloa ««aULiioa ^oe k 
cada íaitoiita ancroo ol liarptfa do b» f^üdadoi. 

2.^ VlifOtuw asta* Umsodíos no coD porMujta flQ^d««, tmo al tívo le^ 
prcaoolodan ca loa onocaoa del CLuloEfrfido Soglpo, por su iatoupeotiTají ton* 
prann tauaríc tyat Bo lo f a¿ ordonoda, cmalo miA \ñen putetoi jr caej^r e«t»* 
tlodott lo parocía lonía aua avgooioi paraparpalua dutr^^a; |>u«a cntOA 
la «uridín qn^ m liabia oo^aJTodoal ptEociplodo <ii fp^iorotk, vtéá 
Ja dÍ:li^i4«»i<irtad4labatt}K H^alu<íol coiu^Aaj pnlUJa do •»■ diai, 
cioudo Ljuc foaton pnooA y ct^Ti di^^lt^. porqiM ao pudúodo dkímjiu ol 
Infa OD órnalo OajbiimJpAva, iO llavú «11 oocrel» oa vi münio pueblo do Bo 
ci cuou^ d Sagii» c»Uba ea lo mejor de ans fieéias o«1vbnwidv aus troíeos, j 
lo dijo i Fnrrula Teres do Quodada cómo aquul Saflpa era iii%uo y bibía oaor» 
podo el nido do U «aqueta, oon coVrno '¡oa halU did^ i !{>« ^cie UMdm4^^ 
Ueron por au Boy» pun^ao auui|it0 orn |iir¡4D U üt 1 paud<>, ao «ni al ^nv n^taV^M 
por Ijcn-uuin, eluu «1 Oiiüiliu^ do Cbia, ¿ quioo to T«isía al nítiiu y keOT04¡ qB« 
oqaél UqU Lra&i^o, dljoii^lo, coioo dicea, al Mido, go ü porvoH^ piua 




^ 



Miiur) iroTicuj vm la* ctís^innu vt TtciiU ntsu. 



219 



[■tlclAB«iite«uTiernunool TtciiMiw G<D«raI, «o «404 roqa^riA nuo^ftM 
ft] Siflpft, j i«iin«t] la o4ro«lTOD^priiiodioc, boaU <i9odier« ffttoaU 

par d^rAdy> «1 Eno«4Í<i Uf Uufa p«rdiúBi^ por U« roIxUfu ^im kftbit l#- 

v«M4 gHÉmi; y inl pub <|C« no ae p^rdUrm «u* l{Ml«aiJw>lo», fti fti»- 
tiu«otdA.do« »Qrpftda*d«b raaUnUcic» L««v«a;ilk««güo «ld«?«c1iod«b 
itrrt, «rn iMcuario ponor lai «p^étadu dilíjancUa (|Up« nna con md gf&v« 
¿dmitiáctf» pftícúSb coD justo «I Q4c«T«l, por v«(itar&<OMDáobn 
•abganjo, y «n dar tngitfA i|*jD»1d«l Ou)^a* trifMt fa^, U mandó 
jr«ntrvgprá utgQnv j QttidftdooAA giutHaicon [frúiAO*, dvrpsiM 
MD f{ni)d# ««rándiU y mlodo Ctfi fiu v»Mal!o«, qti« por «1 qit* ífínixit da 
h^d¿M« lo mliTivi, hiijTAron un »prbB, i|im on poon tiempa dnj^u^o ma 
t;i(i^mi HÚla kl Codíju* pro*», ftl ood mjnmai «unquo i,oti buenos 
tI«ato^ il«l puabb d« Bo^i al ilo Bo^fOU, dando McUa los liti¿i* 
M akijxmtmtcf p«ro ^ampre axiD ol r^otto qiiA «ra imíQfnkr por» 0U ei^ 
f, ocQi gumiln (!fr doce B&ldndctt lnUni^rm, qut lo velntar. «b mi cfib «p^r- 
joiita i U ^cl Gnnoml, <¡04 » In «ílnlA aUJ pra Unarln mib ft la ta^o, por 
w Ar|onlb I& pndiam uii«t oan al du idcirk liu tesorai dül Ov!Íqii« iau«ir- 
pOM pur «o lo nnOuban toda** 
3u* TtnUbaiilu In »>ld4ittf« <1e ^uardk no aALOcon'LamojLUad aído oon 
I, «iitrvieiíS^ciikrM coa A^t / ^1 con «iLcv, j om lo* dontAi «¡iw ocndloA i 
r^lMftO «^n ord«[L Ocl Gtrnonl ; j/k por 4t)r U portoob qu« on, jb [xii i)0 arii- 
píkra Hiaula cvifi qmuí el oro qan prntoníUia, y iwl buaot Itt «ndorbaran 
t?McDUtiu Tatallun, quo lQt¿o ixmwjifAroQ á rotúr i vario, CEiaadoui* 
larott d ir&fuiuíratu qui; »e Jet liadii bueu<^« j la prlaiJja iiu otn qcv do Uaifrr<' 
b penonn híil ui^^LinMK ijnhicit;o«, «u cuUoUo do aquoUc^ d^'U^ K^d^Ji». cm 
ion «1 Oicíquo r*¡ttrcia non Infguoaa do Itu recalca jr joj-m, lo* quvU IruD 
OnquM, d« aI^üu cni ; aa:aanildaa, de quo toabiéo gozatMH Io« luIdftdoM 
'CftptUTi[Uf¡]i»H]1Un vUiurleon coiapuUa 4v> Q«u4?il, oU'uü daoluind»^ un 
Ift ckTi4;td(» aa pr^iiú^n, lo diju: ' Bioav^ SftgípOt que aiU»l«o to «MluAO por 
[00 ; K«y ilf^ IW41 R«(mi, no nt» tú & quktQ lo roofa pLT muoilo dtf tv 
oon9 iú tJktMóc. lo iaboi do tiA onloaoi^, ■^l ei^bl, |x«r >*»»- r«1ioItlíiudu oo 
>voaifdcUrli obodionm y ■Uj'tcl^u u [^TJMLroinvk-U'úino Be^ da Eo" 
ña, uii<4 b«l>0'l9luo1u>kft gluma que 1u pedirlo, lleao |;«rdld» Kr^oo wh 
I, ■ jiíar la c«nUAdÍocÍ«D qt)o 00^0 ettoi madoe ha LmKo á \\ pKidicooion 
Snis^tio, qco M d«T A o&t4ttdttr b qao oootí^qo ft Tnoda* loi kdinrphm 
di kl oio^ tíai4blu oa qoo lo* Úawí tí denooioi por b oimI pndicod¿4 



3»J 



rAAT pono GIJtÍQC 



(1< iG^Tf OU 



OQu fiífi^ grví uflf>rfi[>o MtllnRU ^fa* qno úano »cEb(ila da T>ío«d podar 
pin hamr o-sto^ Kn vírtodr pues, do toda crto, dejasioi nnuirai tierna j vcrni" 
Bioi j( buiíQi}- ¿fUt, J'^ndA na prac«ndemoa quitar I B»di« b qna «■ Hujf>, si W 
oerlo ^narvm an mu tlnrru^ lé no Huí 1% hacan prinero á iVAitrm, p.in^ atx 
UL cam cooio U daíbuM Ma natnnl 11 lodo» p«nnÍtÍJn, do hm aa ni^^ y a>Í 
bsUIeotfe Muocdidci tym iti tJa lo qaa tú «ibdi^ tudoa km Icxma i|u« an hallnirio 
liatxr Bido «ujm partanooori li la Bo&l Conma y A bi» mmírtrca, i|Q9 buchh no* 
aotroa, jjor lo cuaI todotí fopt qtL» ifanei oa tu podar, qua fijero;i su/ot. lo* d^ 
b» du, ociu Tjoc bftbrdn otiiupIMo coa tvi fil)lI(a4Mori«a, 7 nOAOtros o:» Ua mié^ 
UM aa dtjATle libro, y ca uuútUi ñ.a lodos nai}tro«,ai[j quo ninguno te oCatNlst 
astea la dvwii'»» Ijiwr coa^fn Iqa robvldoa YiMdloa y ]<n tooioigaB dn tua tt»- 
rraa, o»)oWI«Lar|u(h) Iiitfcv^liecW uüctt^-u ¡ jr:k liflbríLJi oido to Ucokv tam- 
bit^Q naadoocii.otntt tuj Tcc»o*i cwurrTid^to» Uv «íiibUJc* qao uoa t«« Im 
proKMtinxs. Confio do tu bu4Ji jnicja quoU loiií!r¿« pon Ailvartir « csh} lo 
«(uo coavj«tie pa» outmr ^us daílon quo ao icguitdzi do DO haca^^o afll.*' 



CAPÍTULO SXXIV 



CbonuriDO - 1.* BdtU qoo \m &ÍEo Sasip» & ka «qnSotu oes el onH-S.* Cceocita b 
bnda. lo ftpp«UiroQ bu )«í«íoom,7 pona dJobo maUns Afix dM4o>ii£«i— O." Incoa' 
la S«fflsa dconqitnnkr > oí fin moero c<in túrmvnfa r^ rlivlmr «I t<fOio^ 



N' 



O mo'tró pooa prucJaocU ol Csktíqiur cm Id mpncatn do cata plAti-* 
t«, pdo> 1u1>íCttdot«li dudo con tila 0<«ü5ndaa]l«rMÍM, no wb ñola 
mottr^, oja<iaiit«a gtiM¿d«a«rpiinui.tl an d&r «Iatoj rtqtratu «jua tona jr 
lo l^adtea, y vi mpondíó dicloado b lurin dilodolo tíompo do cnaraota dina aa 
que pndioao ffwao^b, p» «otkr on f^or dn iQ[:&hoH itidioa qno lo guardaban 
y Mr olio mocho, ptift «o Iloiian. d^cíu, con ello ta milnd do aita cua o b^hk^, 
qno ora nidondo, da harTittra do canfAuai, y lefi^rla da Hrciicforonokik cinco vtw 
raí ou r^d^ndíi, inrnAdAft dnh^A di «vnim d^ aIIa^ j* tnu ^nt^nDü Intrima* A por* 
<iaUiaaa grandor IIoh^a do ¿nMramcnldnv, lEotio lo vcnladoL^n buonha aapcrrwk- 
fai, j colmada» rifjiu;(«i oofi olTaa, j ccn el ciucfaD útd A le» aoldadru qiio níngtitto 
ao ppomatla m«iiOA quo un pir da ^^tiintol^ d-j ^ uno, v de bw ctnu titntaa, qn* 
llagaraa al v^klor del oro, y frinrn pAAO roanru ni Im Inunum y obraa del Oa- 
oqoa no ooriifwt(J(ir\n d uní! pnlabra*, porqno i^acm laii turo tan buMu, qtta 
obligí^ 11^ <Tanttr&l dlrwU mojormidA agndncimÍMklo y bnn^TolMiota. da»atndO 
Alcctar coa «Ujkt Zov dcavocqno había motirado 8agipa d9 «crl<]i}6c«ila« i H^ 



'. xuit) xcrticii* DI LIS coeeoruris ts rttca-v riKKfi. 



221 



«¿«mía «¿Jo d« 4alr«Dtrloe ccc mQMtnte ^o or<>| jAfn «i pwlíorft 0»o dEU< 
¡«kwoi kkllirocsMÓa de librar eu peruana y Ttq%>bat á^KUtuo dclotanétÍTO^ 
iM pin poBfft per obft qo» lÜAbóIl:* Ctaia 7 difaoM biirU qito litlú fnbii' 
«nU« tua iTAl«}Dt d« la |ir¡m¿Q. (ino naU Ltlñtflf ht ir j:cnk¿, envió i Ua- 
tT á «)gtiT>Ci« dú nu tamIIm más ooafitUoMi j* oi^suitúAQdolQB U tnm que 
¡|lftirf« á>d& 7 10 bAbía dtt Uncr «n el trner «1 oro» lov «atíó li qoo lof ooomS»- 
4 «avíftr, oo«M lo luidnii ««t¡a&^ codA 4Íía un* btioa» c«r^ qtio U*^ en 
kdi«, qii« acm^Q9 en ^« bt^tmii Cucrau, U W(a lioff^T attdndo fc h pOttd* dal 
áquf, Á donJo loe «itisJÍoIu <|i;o lo ao&mpiifUbfta r»efbiui tuoio ptudo ba T«r 
iflilxi Utt«il^«d<<, j olrolfor.ido d« lui cbnf^aalb* ó pat«tfu< j o4r«i Jajaj 
lo or^i^iK tttU cciT«cItw> en voa mo&ta ^0 d|E9d¿n, á ¿osdo ]k£al«n á tea- 
loo DOÍMroiv <att dotooft do qvo üli la^go » Im fu«mi oiitras>^do ; uift- 
|a* «Mno «1 OaciqíM» *-«Tki» pcir otro <Ai&ino UiM<U «a bttrU, quo lo coaU oon 
p^bro, rofrftlit i Im soldado* oa »tm«wn do ótijtr In focioa joQtHlido t^, 
(M cl Ofo ctí po^j4«r>, y por vMUm b* iri di»mitinj«*do, 7 coo «o «*i 
labra qaa babia Cidn dfl qn« fuaM Ancha o^ntidftd, y p^DN pan al d£a •«&&< 
pa»deu Im titiaroata, ao lUna t>do junto, la dojoMA junUr «u m aposta- 
dt»«de «iCabA lan sfgtu-o contó «q >ui« maoo*. Ccq b ooal lo tta saeapaodo út 
tia k« aoldadoN, j haciaq4^ \f> motickuo oa ana como racUnam <\u* COaia 
doodo dormk, ¿ d^ada ooUaUi ot iadto coa In car^ do mc, j otroa tnm* 
i|t]a lo yodI» aoompulitndo j guardando, y oairLU^o al todío, Oaba 00a la 
f4 «c «I ffvtb para r]iie oj«mc» loa soldados ^(u Miaban funn «I roiilj 
3ro quo T«aU on U tnocbíli^ U cail d«AbiihJi4ba& Ift4jp>, jr So ropoUiao 4Bti« 
lew tuinU iodkia, ha nualos «« |iItBi3^biÍfnul«itnmonto y <Icf[:tJi«flkdoaadal Ca* 
ci'jüo, lia^r^hod oQtro todou al gk> ^00 bibm traído utto, y «gno ¡miiabaa Jos t^ 
|i*fioE«a <i'u£4aba dentro d<I af««aiito, y oon osU traca fiiaron ti^jando 
ita di» trrvo nn indio «urgido cali ¿la con solo una ou^ do 010, i[iui 
j ^xilvU; «QUndhSDdo lo« nc<Mr<«, a! vabo d^ olios, qua babftua InÜo cua- 
carcas, o>o 4no oauría al tpossato viv^iv U»a9 <!o oro^ oMnd oI CM^tio 
tbCa f^onntido. 

S.^ Ctu&plida, piroi, aqudlJA onaroaUítft do dlaa en qit« t^ fna 901IIU «1 

[H bilUr ooaflóa da «scuforsev V°^ ^ boooa TÍgiUa^io do las Ruardaa, 

t^q* baoiAii do las nocbss dtao por T«r lo qu« lea imporubar poD^aron lodos 

bao^a la poMua qno aa Ufc había d« isguir «on al «rMido Dcoott^a d« oto 

't\m9 tttShn poT tan Mguro «^«0 «a eva balsas, oon qtio babfft dUa o*da ooo aa 

£agía señor do grandes rsDUs 7 ^ratalloi^ y ant a'>dajándoloasiudMftc« diln- 

nr uu porto lis boraa ijoa c«1iit«ii «súalndns piira ol ciiEnplímUnto do lo ptMo 

por ol icdio, sairaDQ i ver sq apoiocto, oí cud bailaron roclo oomo aattii, stti 

jjCÁ pcdtr topir od i^u^ posar loa cjoa, ^ asi ds coiridos kd pusíoroai tía al sutr 



i^ 



tSAT rsDM fisúx 



(S.*xonctA 



Lot fé^^oMlM b l4fi$(U a] ¡vlft^r y hali^D4o«4l«t 1» f«Ubr«# oa ¡n boca, 
quedusdd como hamtirM onototado* 5 «ta ridí, por ron» f&ltoftdo U^iMM 

to ^a» li bobim ftl¿o »3jindo, >icitk> «1 (vfin«rftl nuU (|em lodúitft [■añn buria, 
oocoo i quion maj^ir pirto k kIao»^, j u( raandif lu^ oprñiontr ■! bar. 
Idn Otei^^ut, ooq iJgiiiui p«MraA qu» «i^ifinliia vn loikJldA, diadoté A* 
dijdm iTgnTio» pi1o«r no tan pooo* m Un mn.! M«titAdo4, i^q* no 1» ptMitin 
41 nuno* qcxo al Indb U» cajgna fl«l oro ooa quB >a ordmid !* brdrla^ la 
vioodó d Sagipa y lo mnl r|u« b iban valioodo p^ra <u poraooft, ti btan habíft' 
libido «T» rU|U«»is, dntA rociw dioitfn^li* fio liAbvr ftUu 61 al ««Ipailo en W, 
taalida, ptici vxm Íijí[irr«lbl« huberto podida kacor poc lu noLO, ptioa ¡«aIa «i 
oro por b do loa loldadot. taitundo u<n hIU ní^mpro tu que traían y vjroudo <;! 
n^do i|ue Co*i él bwiUa ¿outfu il«t bpoeuutOp jr ^un j&aE nu m ¿^a pvooadJrpj 
«iaj *\M» babin hUu luaiLída da uid viluiiÍ;:^» Coiimlmpaba y Cusoeaa^aai 
i5awut3o iru mveila, Ia babliiQ tnuada por aquel tamuio, da iKSGNOJar ¿ aol 
tiju: i Lb iudiciH qijD tnian oí otx>, piua que b rulrlenin & Uavoi «in d^ar 
guiio, pam quQ falUso «Q ini palaljn, «locU, j cajoaa au vueatra ¿«gracia^ qi 
aa ki q«« siuuto uia qua lodu ul tea^íO, y aij anya i» I» cu1f« qua n^ búa, 
ibt aabrl a: i^úiHÍcrc» arcrif^uai c4ta rordad, porqao^iula fun&ifaUafi, 
ni nit lOKj^icha d« mr «iJuí lau agraaoinn da luia maldad q-ao me tiene aaon 
do. Quedárvab tambíía loa niubtroe da oir W pakltnu del Otclque, y lin 
temunoraa A qtiLía dar^a cr^Jíto, euví^ al GanarM jI lUmnr i ]i.« uicoe doa 
bree Iccoouun, qoe vouldo» ¿ au prisioacüi^ oomo lo oataWa del becbo. iu> 
bU^ qcté i«AjioEM«rao, ot>D qno la oúlora dol Juei, qti« no aa baUa ¿igacido, 
biso TOCA» f ccnrirtlerado el enojo contra oIIm, püv^oe al tona calo, parai 
confcAaica la verdad, jr<oiDO lo ora do luibor oIIüa ídu^ioado UJ taaldad» no 
dktoQ reapcnder otra ooaa nis quo aa b'ibevlo heobo» k cnal roapiiocta, <ji:eno 
era ¿ prapócíio da lo qno »o daiMba, parecIS aerb do qnitarloa k elloi deliol 
loaojoa d«t Sn^ipn, j om) eaa por vootan ví^ado^o aob y «mám-jlaa«a 
Baíoo, Tcnilrí» mejor ea lo qoa lea najeiroa la por^uadúijo, J^ uí üa mia dUi 
^Deia« JndieTalo), »o oonclcjcroc aua ridaa cclgadoa de un palo, eotí qiio qi 
di el Sajiiipa T<nj;ado do raa ¿mutsa, ) loe qoe loa veo^ar^n ab ooon^túr 
que la cdpa 7 b pona & elb merecida» qoo no tai poco b ima y b oue* 
por nvalOfl lucídio* no oa p^od^n Mguir^ ton otro* talos dnca, cooLd ¿ que at ri^i 
pooa ni loR aapailoloi babioron ol oto ¿ lat coanM, ni d Ba^pft aa asoapC do táhat 
aic b nüima modra que eue taiikloai do onfaa oau^rtaa fae, 7 do U» nn^M lo 
oaaie. 

S.'^Porqito ví^ndotoyallbr^^o <aio« doa tropgcsoa oocaoaaé á iat^xttar an 
libertad j>or ctro oaouniv <1»n pea>o &o io« luriaia ^h ecoMgdr aa decM, dw 







CiF. £5irv) ROTlCl^a PE UB OOMqtTlflTAS DK TIEESI FIRUE, $33 

dendo que auA vasalloa no Jo querían obedecer como ya le Telau ten lleno <A 
pri^mea como uq vil eBaUTo^ y que aaf do hallaba otra traza para cumplir ood 
lo ptomatído 7 enmendar la maldad traza do sus enemigofl, que ir en persona ' 
an oDinpaSfa de bus guardas £Í no se fiaeen de ir solo, á donde está el oro qne 
lea pretendía dar en lugar de lo-que ÍMa faltado- Esto fué el úkímo balance 
del Cacique con que pretendía^ ai no podía eacaparaede aaa maboa, dese^rarse Cí'- .'^'^Oí' 
como lo intentó, pues acudiendo k aua palabra», pensando el General habían de 
aer mejarea que laa de haata allí^ lo enrió con laa miarnaa guardaa, y un ¿ador de 
DU gruesa aoga al pescuezo, que fuesen por donde loa guiase, advirtiendo no 
le les huyese el preao, el cual llev&ndolo por mil diSouItades de breñas, llegando 
i uoaa altísimas, iotentá despeñarse á af , y á los que Ío llevaban asido, arrojiiD- 
doae desesperadamente con tanta fuerza por el derrumbadero, qae de no tenerlas 
buenas loa soldados el peso y fuerzas da au cuerpo, y el peligroso paso, loa derri- 
bara y despeñara á todos. Loa cualea librándoaey librándolo iJe aquel peligro por 
aa buena industria, y acabando de conocer que la del Cacique bóIo llevaba por 
£d el ver el auyo y de ellos, tomaron luego la vuelta do Bogobí, donde se vol- 
vieron luego á presentar al General, que con mansedumbre le exhortaba do 
nnevo dieae traza con aua vasallos lo trajesen el ora^ pues bastaría mandarlo pa- 
ra que sehícieso, advirtiénáole lo mucho que le importaba^ si quería ealir de pri- 
aíéu y desabrimientos. A éstos loa moatraba tan grandea el Cacique que no 
daba respuesta sin elloA, habiéndose ya acabado la £ugida blandura, que tomú á 
loa priucipioB eu sua razones, pensando por allí lo habían de suceder mejor huh 
trazas; no bailando, pues, ya otraa que intentar loa nuéatroa, aino las del rigor, 
pusiéronlas por obra modiante una petición que medió delante au hermano 
^ Fernán Pérez do Queaada, en que le requería qno ya qne por blandura no 
fie podía sacar el descubrirse el tesoro del Bogotft, se procediese con el rigor 
del tormento, por haberse quedado el oro tan ooulto quo hasta hoy no se ba 
bailado. 



»Si 



tBAT PCÍ'DO felUÓ^ 



().* V<^|C1A 



CAPÍTULO XXSV 



GuM, pan lOO difi oan qnVfPiviv uu ««p«liuilft— 3.« DinM tica mil pc^ua fon 
«LUjut1«f«ceal AdcLiLtitaüEi OiitfHílftCbMilwiftiaíaia fonJAido Uf>F«l^u.la «□ 

ACAnAt)f>SrOQ}t narifirtiido Ion BagotPM tü« pTct^w qtM setnran ooi 
«Uofl,»jQ poder opa aln^^nni rc-lucírW ú por£a;&i jib^^ traiA oí 
G«attr^ t|iue U ilIiuinQ loa ditnii» Ctirítiaot, cnviiiiidclij» b Kuiiior con tnd¡<a sqi 
VM3ll««, lie <}ao no (Ujftboct íli> Ttotir (1c túdus Lu pvtUfra dol TiaUoá bdo 
quA |ifttnbn, príorJptlfnento i1«ad« UjnúiiSii ilc! 0>£!ÍqLU) Sagípn, ODvlúidt^i 
úawíjKiit Cad^tiofi. kit co»l«« r«etb(ari 1h omliatmia M (Scnonl j uhEm 
tompümloDid 4l« lo qne l«t ninmlAb*, QwtwA do uii hnlii] de eutjjo, pm ul 
|ior él Irtt ¡BlcslcA 4011 que ka llaftinliAti, ^-PtcnnuenioLloa (!« loi ijae babJi 
U-iidn con el Sdtf^pt, y h\f hachan ivMÉr á un tmlin d^h liift ijon niic Me íbl 
cúFv lu mantw jr m|ft útl <7&cl^i», que erA ul^ diftTEVUt^ del Je l<;ii detuAn 
diot, j yéndolu «oJtapaEipdolo crtma. t klrví^ud^ duiuj lo büoL*i3 It^wr dob 
Oe^Lrjofti, Ion oQviübfta al Genon]; hnba¿adob« inidiu triado qu9 le babÍM«a 
uiiU»ij'3ji3 ¿o Cnd(ji)c>t j i lo* cojtup^L&crotí, qot no ttoitnnea co obn» 
en pJabne cOra com ^ue der i coUcidci ijiM lo or&tt; y oou eaU m* 
íbob fil Gcocnl, d ooel ÍC6 habLU» 7 andaba «oiu> vtt^a¿not Caciquee, vi 
do que ea te4o looeUAbaQ «dr, j- '.rtláfl^oha 4e la pae qne ^«euW «eater 
díeOide qaecUoedeljec baonee eaperatue^ rouitíé&dote A eif^tiadM TjAWt 
d¿edr>^aI^uoxK GUMktu delaede Caítük j do Jiu eojav^ qiio babUa heWi 
«d Xusje y oa oiraa [orUe^ se des^cdfna ooo Duofao fiuto y íbifi í docde 
tftUta cuEi CocH^ueSf que bo to recibíut potjueíOT oenUodoleft le bí«& que 
kebdaii tntodo^ «i^e tig Éa« de pocft impoiuacáa pan ^ne feoeoq 
el isiodOf j doode la foj!, occao U hictcron eo puoo>á dJ^ ciul lodoe, vÍ&Imii 
nni j de ordinano ul [jooblo de Bogóte, docdo codAf la m oiubaa TeaobttOUv» 
lot Dcéfltroi, trajéndolec algacas <ioiaide« j jojee, ñn tretorlca da qvo 
«en mia de lo qtio tUcM do au roluoUd oErccUn, coo que n Taertio 
y recibánido oa Bití oaaae & lev eepe&olee, que eelicioa ¿ ter y rfCoQOCft 
tMm j puoUoe del vnlle aJguutii vooev, lo ouo] fu¿ du macLa ítnpertoBaife 
pete qno qu^dáio del tcdo Mooieda la unisud^o^ gueto de 1m Li£of, víbd3o 
qoo ja se ibeo ontrando 1» avfatroa per lodoa eua p«flbIofl, 7 q^e de fiMné d 
gndo Ice bobkn da ietixt oo sa» tiorref, doade jn teaiau mbldo quertait t«on: 
«•ieoW y ivxíúnt puetloi pare ao rÍTieada. 



Teaob«)(ivfe_ 
qvo k^^Il^H 

ecoQOctft 1^1 




CAT. znr) Rin^iciift iK lír QKCQirtCT i«ft niBU ricifc. 



!i5 



SL* Ardiendo ea loa «o1i3aJoi tIto* Jtaoo* otilrt osuctliia c^raxixsi pee 

Ua«rk» j* il» lutil» mía ora por entonce» an n^ttolU li«rr^ dotiorvibvtK] 

kfto«r «Bfctit^A |>nrtkt*D Q^jiuuU prijueía, del qtto deffn^ft da dlt bA^ 

i{Cic fsríft como huta itíuto mil pw^l J MguaM «UDir&Uft», dacdo 

á c^dft UTir> itt ptrtct cono m hiaOi no aün& da lii« nuooroa 1a que aú l«i d^ á 

CftpcJUao«,cl^v*di« Ju&a4eljb*cti&tfl, cUri^ aaiunl del pueblo 4l« Mo- 

7 4l PnJrú Pni^ DuRiín^o d« lu Om4, do la ordon do X. P. SaoIo I>0' 

1009: ot ful dí6 ca na píoikiao Malicíalo, df^o^ do loa liijcM do vjtiolU tu 

le^rej &ao«a rdisrón, j fo£ quo Miloa ([uo «I eco f ocmoraldaí quo L« 

Ifttbo tocado t ti)« ft^ldadoa, fuewiid MJfitancAla ouiorto del dado j aupo, 

Ofoaito tt¡loa<l ordícam pan^dorc, «• lo» piÜOioi tído^a^udxion ^ata 

rondiu «na oapollanm, 5 aifcor^ oto* dcMcayí» hattA oLeoneneift ptoeuro 

tHnt loa d« ^.ld<^ Ivi^iúiL-híoloa imn pLalioa ctt qiKdijor 

** Ya tiobiOA oabaIl»rc4 y raH«r<KM 0ajii£4Eif« 7 BoIdido«, ^Wa )m £rtT«a 
i)oa f|QO todo* honvis p*dooLlo il«d* l(M pritaoroAfucfl qod dime« «D Mtit 
iftda al nlir do K^uu Matu, luuU kx poicntM q^o boAoa dado oofflaU 
}r A euúhOtOi CD(i«Ufai«rcfi doatti oompna*n>i iub rig&T«a, oujotcuwpoa 
la «nvavltoa «n li í!rU ar««a do la« ^U^ d* lc« rlcN, iJoudo vcinOivci «¿D 
laogOQ mu banc£-:kk ini ftli&u qao Loo caranava fttifrjtj^o» qno oa oomúD 
DuoHUa pÍBC<«a Madre U Igkaia por lodL4 iiu 60I01; aloodo latk^mv-o 
mOQ qiiB Tta faltoa do Quoatra moraorio, ytt qu« n dtira «Livfto oo loa 40(( 
bdo, pudii>a(3o«ii<odo7 a«r rUoi ^ vivait p noHolna toa muortoflt aar bi«n 
gocarati ic* onarpOtf babsr loaido ia «oert» quo Dovocroa booof puado, 
fubír á lo qu« aho» go»9i«, j al fia, paoo, noaotKo Unbifalo buaM 
looor lardón campta&o oo&Lo «Lloi^ «ohb prova&oüa omtiasa qua ahora 
oaUtaoft nrot, moi ao^rdamoa do ooiomo Bcartaa,^ por Joc latotjlvt 
puaaksiU» huMím tuarto Un bnaai qua liajicioa hallado coa qoa «O 
tOdft liiocTr M r4tido tioQ xanavorU ^ capdlaoEAi do quo ab di^a mivu j otit« 
kva&^<>5 por iaiolrnaado todo« 1(M qno omproadioroa oota jürocKla, co&qairta 
d«acubruní«tttOt (;ua toti^a por iftulo y rotiombro. b Cap^llaalo do loa deMU- 
Eoro3 7eocqttiota4:ffa« del íÍuot«> Raíao doO^aa-iia, cova fuKtlaoiOD y<» to- 
4 «II eorgOf luúgo qno mo roa oou buan aticcac» tn Espn^A, pora dot^d» aa* 
aaWy ann/ do p^Sxioio oq oi^mpadía del sorior T^niot^to, promotíondo carao 
pvoBMeo 4 todoa dolu«or la fondaci^n ood inacbo fmidnaaatOj compnftdo 
oa Sirvilbi, doado «arñ bien 10 eatabloiEca, bnaim j ugcvaa poaodonas paraqua 
lo att La toütt 7 auíragH)«, d« quo anriaró dcsido allA & dar punluAl ottootA 
7 del nodo OOix que MbubiCTO fundado ft todoa loi Oatüíasoiyaoldadoaquaaa 
aLrnccoa do a5;idir «la obra, tan do ^ttítoM crítttatM contó todoa loa aob, do 
q«;«& co&ilo rocüúaa nú doiesa, por «ntouder loa los ubmea fjDO loa n««* 



Í2« 



Titm frttjo eivAh 



tion «a olim Uo dol «orrício do Oio* j dncftrgo de rueetru coationcniv ora 
quoUmin qaodnrft Rgun «acate cosa por isVercaWiaelo («oaobnlftaj 
pU, pam UiU *<i«f llcgftn mU oUigMÍoocAí doudd <qIicd¿o cotMnaráft 

S,* nícicTEMí tftn hútaiA ímprvdtfa «B Ion i^Íaiísmii podiOf délo* e0|m£9* 
t«a cat» Uq bien 'Jiobju j fúkdotu ruouM^ lor tur «lUa Un ctíUí&tiu» y 
i]0¡«a 1» dccU de t¿Dh> crédito, por «atoiKMM ob^T« toJoa, qua a? liabo Diogn- 
oa que ud acuíLcac A t^tuctt *«c^<^ ^ g«««rO*idnJ ia bu á&iíao, ¿c lo qoo le 
li&^ OklÑdo da P*tU, Ma qud t« jutitió UCA n>o«iflb1o üa tro* nit poso» e«M- 
*<M^ da todo oro, ^im do rci&ta qciotftlat rinleroD ¿ «ata^r ail Mbotooloa; 
oolioaU pcoci«» oono l-o dioe «1 aiemo Gctieral Goatalo Jíméoev do QaMÉda 
M tost&m«&to dob«jo dol ctiil morió, i^iio jo Ica^o va ni podar, olcf^ado 
laeiodod do Mariquita do uto N doto Keíno« cq 3«ia dioi da i<obraro dol 
da CBil^aiaiouloaootODlaf QUCTO (l&Tí^J, on «1 cual moa j a¿A tautítjd díi 
QuoiadA, «iondo AdoUatado da «rt« Koiso. ElovaJ poras^ti^&cor ¿ una 
^Q«t^iá onUok» oooquítfadoraf qoo dMcon oita 0<ro para footlor oU capen 
lUnía, do f^D* aü *« había (ludada fcrqua «Ldkbd Fadra Fr. 1>ciniJjigo da ba I 
«t habla i|iMdado aon al oroquaea Eodiópaia alkf á la cn»^ muía fama ayedi 
dUb paor q\x tíoo^ do <|t]a d «Ifdw ia1Ígio«o hibia ¿ejfldo al luLbili) drt m ri^lU 
giú« fa SoTÍCi, 7 dttftdo alli halitEX ido A lolja on hibiio iTtd«o«nm dond# lotí' 
rió, 001QO lo dioo «I mltmo átlalucUido cd al nii»mo lojitunanta, dq d! cunl coi 
dE^o latít&cÍAD^Ado qiio r<^ fu^ ol rcl^gkqaa al í^^b «o qn^^Aum al oro, d 
hab«n» rl qncdfulo ccn ^, jr gasiidok an CapaCn oo nocañdadaa qno taro 
par«o«v1o MT pon U tBitidod f«m poder Tandar oapolliaía do algrma 
Ttoldn» acpMi&bnuito bobioiida da coe para (|ao toa euffagíos «a roparl 
pAT üiFn'^ndún dn tiln >>> ixnn4> fii^mh 1o« ^nn f^Ünron do Saata Marta 
coftquicuk qLia, cotan hifmoR álcha, llagaron a mil hombr^i oapaAo^ai, lia loa m 
groa (^ indicado iromcío, por lo ounl ^nerioiido riüafacar i la hocni dal 
gioao, 7 ft h üblí^nid<^a qttO lcnfad>* ratltofr aqiialla OA&tídodf dijo utrv 
cargo, 7 man^i'j ■¿iie do lo nojor |;niT^3fi do ffi lucifnda mt oOVplOflOn U» pdO^ 
abncji M^ra», qcu? ilcAiiJiafla la dldia oantidiid do pasm on oita cliidnd do ¿San* 
lalü, qoaél fundú auottcNuoroBdDO, 7 la rentt ^oadoolloa hubiuaii el Dtait 
j Gobíldo do esta Sünta T^^oim da b nñima ciudad, con obtigid^Sn do ñ^prr 
por toda la %-ída, todoii lai Biibadoi de la ouarcaniat mu mÍEa oBmiadA do K. 
Soüoni. ccD mtísioa, »nnóD 7 rcaponto al fln da olla puT todoa loo ooEuiidtt^ 
dorcoTiroaj difQ&toa,y más unimivado n^únoldmqDo nmñoM alguno 
dftloi ooofiuiítadorov, y ni* bijc^, liaciendo cOnmmkotndóTi por los Cadqxret 
¿ indiot dífniítos del pu^^blo da Re^4^ U cual memciii bizo ol nüfino Adolao- 
.tado eiuupllr «Q Tida y Mío MimonM dlfonocM por im máoo y Ir^gtoío do U 



I 

4 



cir. xzjTt) iQoncixi vt uf onsqctiTAi^E Ttnu mas. 



9» 



IvlMáÉds* d« Ni£«dn ^vitom piraba»»*» pndiniMvi peí «¡««Ibi slbAdoffj jr 
«t n nHierto kcá m Ha idn nncíniundo U dlclia Aom]«flU, temo bny c« hiM 
tuqu oo con U pontuAlídnd quo i nun princípiM, por &a ktb«rb biLfcddo «a 
Mlg crt r la raate, cob La cual pr^6 ti AdoUaUdo Iit1>«riatiif«eh« á U IS* 
neaiA 4 t&i«ttei¿Q do Iai cocq;nttlÉdoQFBa ; d U ÍRiai ^t»t •« l«T«iit¿ omtrt 



CAPÍTULO XXXVI 



CtWTOítso: 1.' Dotetmiu ol Goiicn} de pobite y dcqiadiflj pM ¿» fulM ft ^oa as 
ninbiMB «ida |arft UianJAolúa-'S.'* CáO&gne por mejor ti qtu aban Heatt^-S,' 

tembiék U J|:keío «a oí mitmo «itio. 



ASENTADAS Ua ptc^a, y pacificada, <o nao b»noH dldi^, U t¡«m del 
BQ£Otáy Umijor pafUAcaii todaUdUTuaJa, trate cl QciMn] 
f)oriBi?i A n pooar en «jV-ucÍ&d Im lnt*nlca,qu«yiialgaiiDadla»tibbbi [«ftuljdto- 
Ifta el fciuaiiiíeiil'?, do irag á BMpoQa 1 dar «oc&te at EmpcnLdcr ác. tc« J9>fUii^ 
hÍBÍ!Wi.ji^ j liu á sus ditMoa ^ que ae lo di<oe b cocqiiisUdi> va QuUIoidj 6 
ÁdalacUiaüatio, dosaaoubmiido del d4 SanU MntUr por lo cual íhÍcmííó «1 viajo 
ICarUsc&ay doalIlA S^ioatj íÍli qno I» Hip>«M ol AdeUaUdo don Pedro 
fcraiiulam da Ljgo, cuyi mijftt*aúfi xio »4aab]V (i¡ m «upo kosla U IlagoJa 
dd Qcaoral SoboalíAu da BeUkiaa-, oiu Unjo lo nueva; [lorque no tooauda a» 
íkcta MaiU, ilio cuu ««i^iuo da qtia no $c había da sibar f.M viaje, f'Um Lltgt4ido 
oa Citrto^cntt y ij>TUpniido uoo U Vcvedid pouLlo (pact IIovaLa Ijtrii ccui qu^j 
SQ DATÍo, 6 ea iitr« coinoi£dad da laa mil qua tintoccea babín^ uuln liorA h« pudín 
hioer, )Id oMorbo del don Pedro, Oo quien t&ubíiío paiu^ba ¿ tomar [iroHado 
«1 Qro y «afnafKldas i^na la liabku cflbjdo do parto \mnk teuer laib oon qué iic^- 
fOcÜT q^e ae danceinlirun de au O;ibterno lo Knquutttilo d» íliuivo, «itnijue 
fk4 con ordan y (Ximisi¿a mja, IbUndo, pvtv, ja iwudto ea evUi dot^rniino- 
tíODo», Ua ttiro umbii^Q do no ejotuUiK bfttU dejai uealadtt y pcbbula al^u* 
Ul niaclMria& moda do pueblo, eci d^id« quodaavii arecajdadoa |r;a vejiaílok» 
qavdoJAba, ¡«rn ]|i»alBocDUaelodeja»ea libre ft Ion inffins, quo sDd«bati 
-fotrm de HD8 coaas, foi tcufrulaa cvupftdai loa aoTdadoa, ^mui To cual da*|iaeb& 
A Iv Ct^tAo» Juan de fhmaartln y Qdmea dal Cornil cc« algicj» inonea 
4]B0 fM«9Bi i Ia partd úel PamünU, iiuo ena W enimdaa i lo* Pnacbui. y por 
40bdt soCraron Ioa Aoldndot 4110 vdvIeroiL d« la ^üim victoria 41M babCuD ta- 
irfdft dá^Uw ¡ jr i loa OapUuwi Juno db Gd^iodes / Lebrjjft ouo oUoi aoldadoa, 

15 



S26 



rubV miio 6Í316É 



(S.^ionou 




dAodo WTía mW i propalo hAo»r h pdbboíóOi MgQo 1u ooiB^luljiídM qno bi 
mMiwUr Hd jMAbLo pm tu ei^iücR^lón 7 coattmoUs, HlaxttrM nlMtac 1m 
OpUauM por nu tK<bu i dar vitU li U ti«m, cnnd d GccsobI per o4nt i 
UodUT «Iguno* Ociqooi. <U<|uÍ4a <• Uqía tcds utiifBcd&a, pnrs [ir^ffenlrla^ y 
qN oÜo* &Tiiea & !<:« Jenás del intento <(ix4 to»ii do lucor cuu ptrs mi td* 
^adoA 7 e^bU, ]>9rquo oUm ooq U tuy« tu l¿ict4(4n¡ A que Rondíeroii 00a 
gosUi 1d> O»iqi»0i do quicD Umbtéo ■«<iQÍ«o mlínm» ol QueAdn, oomo do 
g«ot« qu4 toníft 1)í«ci czF«ñínonl«da, f UDtoadft h üom^ ouftl cm U Vk«}or pan 
«aenurUBCMM, iquolotindici no m fttr«TÍ4rofl porquo do l«i «ftiiguaa 
Gulpit, >í fEíiniíoo Im nitcctro* por «u pÉtocar, no fMM un & pTO|jCHÍto doodo 
«éifloMC : y tut reipoDdíor^D qoo ol lucot Jos cmbs tooL^bAa i su cosnu, 
d «oéUt el litio toouica «tica á ib oaj*, puM UfeUn ti«R« hufU ¿cvido cscogúr j 
¡«cgflritt kd fioístrof lor do bombroi eoioidoB U nspMtlft, j qn» bansbA bftbor' 
ttUdolci «J querer bi^r^r lo* bohíoi, U cual díiígecMBA «tailNi jtt li«obA cuflado 
Uefima k« Capitaaoü d« biotr \o$ qoc les ordenaren. 

S.^ DíÚOftdaouAlm rst&a de b tlar« qu>o bnLUpisndo, ycoEifendtf «ilrfl 
todú« lu de tod<^% (aMidita toduuJ mejor kcíur;o, le» (joroci^ KibLftcei ka ba_ 
Um^Ia pule del OrJoutcr«Hpftcto do dúJid««fcUb«a¿lju£Aldft»dob narra por 
U [«tca qot silnk d OetJ^AnU y Korltvdoudo «Uba ^nibladA tiii&s1d«a lU mirla 
Tfruttqiiíllo, que boj ptrnnftEieco, que nub* A c&f|EO de tía Prínctpftlejo IluQA* 
do do ese iii^iLbreT Tunllü del Caciquo do lo ciudAít do Fa&tAr que atiaba ¡lobla- 
da d^jH leguas d? olU el vaUo arríbn : h qiir hao doUfuüiiar k fuadocidiii c^H 
ai^uel sitiu, fueiuit bi9 cumodiJiidt» quii tu él bnlUroD, qo* son loi qm dttiP^ 
Imor el ds noa oUidad oucrdaiuoi^te potiliidft, puntué ol iilcIci tiene U altura qtio 
b& inontBter para que cuirsn lu aguu «¡n ompsatoiiar Iju calles j pUzas, f Im 
fslta la que no ba rnuocetor qno bSaiern Uacalloi difionltoaaadeandir: doo qoo- 
bradaí (Is ilDlcíiUna j fahidab!« n^a quo ■• dtacuel^n da lo olio da I* si»* 
rro, la un» uio abnndanta q^ie ana en aSoaqao no lo iod da aguas, suitoala U# 
moHODdas do la ciudad; mucba ¡ñodra para loj «diflclos, la JoEa qoo ha vMcéo- 
lar, bi»noaalr«0rau&queoi rnÚBCoatinuoyá los voooa alLg^ el vMto qoo 
«a la Europa llaman ábr«go, 6 uoridianor y los nisnuoroH Yiento Sor, porqeo 
ñoña d« b porto do lai «ocrtlUa que alloa llacoia 8ur< £a «ela dtid*d *6 lUma 
rba^no, porqiioihparUdodoodo dlTJODO, está cm vallo atí llamado, qoo 
l»Q« mnchoa pueblos d« fndlosi oa ol cMo claro de ordükarío; 1m v[stM do li 
ciudad A U parto dol Ponionlo 7 ^ort^ largoa j «sttcndidaa, un «otccbo de 
nadn;paioloquonapoooa« odvirli^ puneíoDgtrcatosíUo, foócJ imptroqu 
toaiiadolc4Roy s«ri«niaporlapatted«10rícoteb por dondo ao po& «r v«- 
loitoda1apobkol^doloi«aaaígvo,siicaR>nei>clím alguna rebe&doóal» 



or. xxzvn) sarcciis dc i^ cov^tJTu ek tiedu mm. 



3Sd 



mttXa ÚA lo» umrtkD ; j porque eti otn ooMlía If^^aitmoa lo&s á propóaílo 
4« alor pMo á 4o<ñr c¿£ao lomado r«Mluci6ii to el trftb, »• UoiO lu^ va U 

%,** Y nti Uiinaado ¿ b« ÍDdfod qua ac bflbfAti oFrccído btORlo, fof oi Qa- 
Mitl «4; loo toái do lea Chpit&Qc-i y lotdAiloo oí puotc ; y c»tADdQ Codofl jus<- 
hiiOlCoanJo JÍ&i£aO£»« 0f«¿ dol cotallo, y uunouido nlguuiui yoiba», j 
pcAndniío por éU di^o: qtio tomabn U poiCfiíí:» iJd tquol mtb y üenn o» uona- 
IrcdoIiaficÜÉÍiBO £aipondor Oulotf Quinto» hj SeEor, para fumUr aUÍ ud« 
ü«i»i ea RU tniíiuo iionU^, y aubloado lujgo «ti eu cftballo, detxiiidj k e»pa* 
^ Ü^i^fido; qu« lalicco ii hoHi qaÍ«D lo conlrftd¡j«M n Oijovl}» füDiUci^o, por- 
-1 U (uadu-b <0D »iia «íhil» j obatlo; auü na bobíaudo <|i)icn ulíno ¿ iji 
oav>¡D6 UojtpJvdn j cuuJci al e*crÍUtao dal cjdruicu liiu¡Bb« ioatru- 
ibUoo Htio úiwo («Htiooiib d>* aquoUo, \^jn loatlgo». TAJcámiM lué^ 
doce utfu 6 bullios du ¡juJa, que pirocív Mr laMoctc* para lo« aspa* 
qvotleJMbA en h lforrA«4 Ocaoni3, |»rí]ii« (onh doivriiilDailuIletftT aoi>* 
«eKiiU & E»p«Da 03 lo m«uo« qtio lo fooriQ tod<^b 6t:u» nooni|Aflncdo, pon 
iMjpuAnJoy a«^ri>doeu |>enorin liaiiUi jmimuIii «I riesgo <I« eneisigoa, qrji* 
hMla OoftagOM, HUiK^ve DIoh tn (irdonii mnjrir, («orno 1n/gn b veiym». Loo 
pusioroQ In^go civinoft ¡L U obni, on ci&o dWoit prmio flu, pnr Mr machón 
lautortálMy oÜdAtMqtiOPOJiiTiUnotí, dejutdoloado» buhfwt muy «apteM, 
líha •oftbo'loa • ou moAa, qu« ooiik> hoaac» iUoho octai vocoi, «on ele pAlo.^ut 
tto rta iBcnada en la úarm, IlcniiaElQ \q» moioi <1p »ntr4 uno y otro 
ittflM 7 iMrro, jr h» cubínriAb de puja tulfre ftr^rtí» y bien dÍ>piMit«* rana, 
oido doajr d«i^ó« quo pÍA6 cata ti^rrct, quo In ÍDt«nciúD coo (¡uo no fundo* 
Ka mil quo ottai dcco ouh*, fuü per corr«>p<}u4«r i1 DÚmoro do 1o« doco Apié ' 
doMUid» quo oato «o 'Jiudad, pxici era niu da loa quo IÍocb 1a iglMÍii <n- 
7 fuadada por cfttúlioofi, pctmauod«v« t<>do al tiompj <]Cio Ea roiinon i^(«- 
qo« ho dever ha^Ual ñu dol mond^f fundada doifni^i do Crkto por lo* 
¿pÚicotcs. Siompro mo bt patccádo bion ti ptamniionlA, y wétt cvanttn 
lo« gTftb^c* QwmicDliO» qao hA *do lo:ü«ikda aicmpra oila ciudad, j boy #o 
oaolintm&do oáiopciMOn tmíooí quo do noQvo Tienen do Kif <k£a y do 
oQs oosTodrao c;udá4«tr TÍniondoAboaooír on^uU Jan coar^odidad^a que tm 
lialka «a ina nysA. 

4.* No ao olvldoioc lo« «^«fioJe» do nUor ooSu y nitio ok ol pal* pilfioi- 
P«1 eoUf! loa bohtM }Ai« qno M odíficam igloña, y £ié ou U vJnno forto qoo )o 
era Ahora, poiquo i» hobléadoio uudido lA ciudml dc oeno oo fund^, omi loa 
dúo babfo«| ú&« qno aIII raitoao ba Í¿o teaíoado «n oKlonnMn y oraoiniJonto 
fr.nu» 1)1 fljQS tíeac ahc^i; tempooo » bo mudado U igloaia i olra |iatto dol pue- 
blo do con» ao tdí&ú al f nooiplo ca U m^or dc todo Cl, oouio boy eo re qio 



2S0 



rRlT rXDXO UKAs 



(í • Koní 



moA. Hd fue la übHoi do ota fEtimcni i^laiiii de otroi nftilrialiM que lof 
tos ImbfcB, pof^ua vX lot i«Vb, ni cHciJilw, si oovdód pon má6 ^ b qxu» 
húo por entoDoce. 



CAPÍTULO XSXVU. 

ÜO!GTUiii;«^ ].*Aeábuueludo«o(Miia;U ktadih r üflo U poner» min. 
TnauflgiUAdóii,dc«d»doiul««*ODe&t*UfuLdad4a, «S» d« U8S<»-1." Et 
M Uado (eJoa 1m a^ m otbhm tala dnt* «n nwmcria ¿la «Ai faaitojfip- 
n0r«2al¿fai aatAOfcMKnoábnda OL UctniaJT aiBo qno ;>u£ bdcUaU nt Ot 
amUf:7pirtaoGlG4DaiBLp«BBi7«nft. TtÍDweiiotina de \a ouxóútdtL 



A »a (b«A ]Jt^4kQdo loi primorcí diu do Agesto cutudo te «difica- 

baa ««1a« eau^i y ja 4«abftd&i CtQ la íglúÜA & lot 8«í« do 41, «o ol 

mísaio ftHo do mil qnioicntcfi iMÍotay oohi> flfiSS), d«j>pc^8 4o cineo mftM 

ooiBo habían «al:«dd ka «AptñolM OQ k ttom dol fidat»» e« dip U |irii 

aúfti, di» da 1h TroDefigunKáiEi do Cií»to, co ftqnolU pnmctQ y huiQpdo i^ 

qao fii4 li priuift-a do Us oauoliu qvo dotpu^a lo bao Íio futidudo «a 

4o iodíoa y ctpolEoIca por lodu lu tiomp do «eÍoa i^'aQdcB Koídoo; di 

dio 00 guOqU U fuada&ión d« cou dudad d« ¿jofitafé do calo Nuoro Rófid 

Gi-naadA oa ojIo llotim fínoo do loa ladUs Oocidcntolos, aombrtdoNuOTO. 

do Graaods pot cI dcBaobrídor D. Qo&í^aIü ^bniu/ti do QneMvds, á Oí 

como yji homo* dicbo, del Reüio do (¡rntado ta B^pALo, dc^do ¿1 «m veóao, 

nl¡¿ pan lii ProTUicino de Sarita Maru^ j & la iat«ci4 doroüOa UoDki Sil 

d lo oíudadi por Ju <^uo cntEÍ foLdada dul mtviio oarabro c^rco do lo mlmvi 

4lod do GrauDiliLt cD nu Uoni y ajmcíLto vcgi, ii quo tonibléa ao |iar6C0D mi 

loa obcboa j asrodal^Ioo llooo* do olo viUo ¿ Sobonas do Bogoti, ea cuyo 

eali pblado iiufíbttu ciodaJ, u.uu boj «a k terooro duipu^i Oo !a ñu tiíioo i 

Pin^, y lu Ju Mtjíco 4U )o Nu«y& Kijjoüa, do laü-t cj^UdoJ y luaUo d« otiOBl 

Uoj (A>btudao on todfto ovta^ Iiidíoo OcddooUJe^ putüS aun gnndcuo ttm 

Lin(Aji<¡uo dojo «n filhfl lüuj otrioiuAo ¡lopulouB quo luy cq cotoa icdi 

Aaolofy como vcr^raoA oa «u lu^r. Atinquio me bo porooido >er do ¿oto t\ trotoj 

do lo quo xa hooo tu olio todoo loa ofioo ot dio de lo Tmtififprocióii, «o Encau>* 

r-tn de oi^ur^l pr1iii4ir día (]ijo oq oÍKcíd aquel inmonfo aicríÉcb bcnieiito do n 

precioio Hijo oí Padro Kuino, ro&uioiiido joctomoato Uo oíaiticiiui) qoi oi 

roíón ito tongon dol príaor dto e^a^ lo Ituidó lo dudodi puoo todo Sni iiaoi 

Lomeo dioho. 



eir.ccn'n 



ifOnciAJ LE ua ooHQcnTAA PC Tnmii rmiir 



sn 



3." La Tiip«ni do U TruAij^orodón qiK el vn^ llaim U SeaU d« 

>u 8«JfftdOT, €B I& uido M jitaun oa ka comj doGobiMo todwlot qvoeon 

¿táJ. X'i' Í^"i^ ^ cueree do CntiUo, van ¿ |H¿, u^mptóái^lM U gwlo 

sáf bcwftdA tk U áiMjnd, i U ca«a dct Alférex Kcol ^e «dio, j d^ aUk am ti 

laaAta da b ciu^ftd «1 AJ£érc«, uoiiodsM todci el GnbiUo, á pi?, poom{i»£ÍQ' 

¿¿obuta Ju iaÍKaA« Gsa&i del Cnbilido, il«*il« Ut c(ialc« »e v»ii todoA ñ lu 

Uoi, ik donde ta^««ei formación t«da la Itcti Amdttíidi, y bli jualoft, Au- 

taoa j Cabildo, C0& ]o« dnoib qno loe aoompaSno, vbd co» «I peodÓD qu« 

favL d JU/4t«c i la I^evia Abjor. donde al Wo ísquierdd do )t <ap¡lU, ¿tmitú 

dtl arco-tonI| cu ínote do loe uiontoi de b Audíencín, tiene ptealii al£i>«bi& 

j uUkt dúoda «• wttDCa «n caUe vbpent, j out> dín en la min major. A««ba- 

¿i Ui rlífima, t|U« l0(^>i oyeo» »e Mdcn de )a l^lwia atm «1 onlto que eulnuno 

f riaiarOD, TaolToaiUagaráUicnMaBwileBtA donde d^iulo k Aadíeíocúi 

■ Tía (04 desi^ ooa ol («ndiíti á ha del Cabaldi», donde aniíecdo t^^ 4 oalo- 

Ik, T«elT«ot i lu C$»t^ K^alAi, de donde cambian Alen A^oüballf» lo* de la Ac* 

' <>. j AiJ juatae cooLieniAu i4 fnwKi, jendi) |>Dr Ine p4-i&c¡[»l«B oalW do la 

^w^ ixjii mucW iniíUiini^ntrM <Ie chirímiiui, ^kUbuleK y lambare*. el cuel 

• acilv) lyiTi Tnlrrr i'i lu Ojiuui ttealen, j dond^ d^iri In AiKllenrría, jr Óntkáfi 

riba Ua del CahlTdo, dontfe qiieda «I pand^D, hiuete otr» día por UninfLitnA, qne 

k Moia de ellnii, y con vi mimio crdAn qno & la» vUprtfiR^ van y TüalreD de la 

idn i^ynr, cnn qon •« da ún A U ceremon^ do «^urdlfl» fiettae, A la cual ut ha 

didrdo la de Oorpua On«li, on que la tuica to mUmo, j^ f« lleva en teda ta pro- 

twii^fi ceti Ift muma tokmnirlid a] fven<1An, al ciiat na r« nhont «I qna traían 

ka ««nqulefedora* cuando deaoubriaren U tiorra^ per haberlo ^lí caoeiitnlde el 

teafM, lino el qoeaebño cnandc» >e celebró y hüro en oita ciudad U <Ctt^ 

MeíuQ de N- Gmo R«y y Monarca F^tlipn fiegnodc, que Un bidn merecido 

tuvo el renombre de prcdenu poreltttub que ae lo da al Al£ífea Jtoal, 

«OiuU perteneeeele el alear «I pendoa de Oficio, [vero no habi^nd/yte Isa* 

HáiO m propiedad «a ceta oíndad cu mtichoi anoe dende ta fnndaolea» aa o^cgte 

■I db de a3>o nocro jonliunoaU con ka Alc^Idea, uno da loe honndoe da ella, 

pftn que CAtea diea lo eeeaeo, haata cine ol año nül aelacíe&tea ecja eo remató 

eaie oficio en el qne hoy lo tiene. 

3<' Annquo turo jcufl priocípíoa ceta ciudad caixTtdo y como homoe dioho 
jBolopueod iiictnbro rtícrjdonl Bebo y ¿ella; |>ero oo nombró mtoDecB 
ilOecctnl Quoeida Justieift iii roglmiento, heroaoi «ncbilJo, nilnadeniu 
ao«BÍmporUn(eflalQobÍcrao de noa cñidad, ni para U Igltña cura, » bien 
Acadla k laa neoeeidedea e«pínln»J<H y á o»1ebi*r lea tnúea el padre Joan do 
LcAUmcSi porque todo «to m quodi por «utOnecA con d Gebáerr^o y laedo 
wlítAr, ooJDo ttcao dicho que baila alii oo habfa knido dendequoMlioroa do San* 



233 



miT nrno líni^N 



re.* 







Wtt« iu TMltn do Ea[A&A, e^itoikdifiztdo fio iCErt> m taiduiu do doce tñm, 
ncD ti fni bMU qt» vokió á Ttr ha «q^mI, «a b ^u# m ««tuvo mhora sJga 
diu Mtfti do «D f«rtÁdft, dftfido iñfntú i b ^DO )iii|>oruib& ¿«jtr crrdecuKio pm 
Ia coritorvBCÍiie»^ pit onm Im MpaftolM y naiumlo*, poM do c^k pcodün Iu 
dicbotoc £D«fl deittd«cmbHtticr.to,f)i:« ottoroiun im tíonaoi^ m» Ldsdpioflr 
oa lo cnil guió tiuta lo< d«l bjv do Sojttiombf o, ^ao fo^ «1 cb qe* » putió 
pon >o vi»jo, dojicd^ i^or «im ikonncdis «n su bfpr ol Tooíecte F«n>i» Pé 
d« gu4n<í«, tn h^nusno, rc4iMÍ«ndti i tniuU ú« isi «oiv^^JUrm Ioi b 
nÍM ipie bnlmn dikdo mQertrw onoUM ocaiaap6i qotktbli do llorar on 
oompo&^f oatro loi ou«]«i ibi «1 Citfátin LUAto FooU, fud on M^imiaUo 
■Q irínio doido ID roción pobltdft ciudad de SftBttft, 1a vuolu dal ralk do 
GtiU, por doitdo lisbi&D totrad», lIcTAcdo 41 y m cOMfaiñnca oita pr«Y 
na ]>obM do oto y ««uoro-ldM} |>4to goeqo iodo «alo, toaqua más bi*, no ma 
pu do Uoiur loo «HM dol conuón huftuai>, por oo hiborlo cñodo L>Í0tpán 
OVkf poi^u«dftdu, túdAVLn U« |ttToci'n l« «rOA \'> in lIoTAbaOv á lo« f'jldadofi y 
QflnonJ; j ui á [tooon !oguoj> quo «oduvo do £u frartidA. Jo poroct^ ir do coj&l^ 
ao á dAf Qtn ntolla i loo tntooo do SomondccOi p»r st boUftbo octdóa do ocr*» 
ocftlar el cAudAl do lu oono:rmld&t, y jitoUnuclc doT ii&« víau, au&qiao do p«- 
■o, ft iDt pueblo* y praviftCTO do Tuojo, y poüetido ik» rntonto* cit camúto 
con nlguzoH ooinp«ñoro4, k lo« d4m&!t ordoud fúwoa por «1ro oiiiuifio 
i í% msco ixquicrdii, y lo ngti&Tdjuon ou ol |ili«bIo do Xiii)ie¿,^uo 0>U oo él ^^' 
lio quo Llaman d« í>4chio*, oiK*do dondo obU pobUdo U ViUodoLcLva; 
ottl putUo lUnuM ko/ Tiojocá, hobiéndolo Innimueodo U ti oc i, y 
aiu^Lu y bu«tm o11a-> quo boIloroD ob ^1, lo puÑcron ti fiuoVlo do loi o 
t4la vcft, quo fué U pilatero <\iac Iícj^tob A fl ]l>« cfrtú^clc*, loi enoloi 
■guárdiodo ¿ >u Oenertl l«o dÍioc]uo »o d«iuT4«B U» mín^ , <lUo tto 
pooM, tQvloion dotioÍM cUttM do oljcoQ^ iodio* «úino odolniíto dd 
do SoffinOM, tü cíortB proTÍacio doíndko IlomndcH Io« Loi^chox» LaliU 
OiM de odorod^D tect ric* y obundjTiitc do ero ; j- a«Í on tu fi^bvicAt por 
JoOpUufoy por^tdcolkcii^ioibHdocitcmoialrCooQodoofrocuftiakioi iuobUÍ 
■obseítn, qn« per oxccknoía to lUmabon lacun dolno^á donde accdini cm 
0Td¿n4Tb« y rvcn* ofrendas tcilüfr oslu» bdJOt de utu doi proTicd» de Ücitb 
frf^ como aJoratoib comiln, y unlv ú ináo frocuaaUdo i|uo d SoguoDoo, j 
tosido «a U raism^ ó miiycr v6uc<rz»;i4o- 




«brtotvuj) Koncus DI U4 coeíaL-iaTAi oc vrvft&A rrnxi. 



2Í3 



CAPÍTULO xxxvm 



isot V niMDl» d OvoarU 1m &aon« do la «n ^ 41, j im obbn« «uim «1 
IvalnHaU spdacEúQ, y m tuKnbco daboúcnhusl* iilAtinM Oipiíin Oonoala 



A 



VtTELTAS do tutu ntiorM qtss dieron »! O^otaI im loliMoii oo 

Tmjií^ft catado toItíA d« 1>i «lAor^ldu, U ro^rott diktu» k ídA 

pin otn oohsidn, pii«a la qtm k (m |wcta ^«iftiiU» áe bwcr «tíncíAo 

(«iQplo cu* Ua éeebui dal lol oo or» do perder, ponjao ti #t4 «ií lo qiM 

ñn nmTno podU Mr mueho «I lnl«r^, j tw «rn luito «1 <]ija llMuhkn 
b tiol« <iii« na ndiDdtlAi>« cradmiatitaa. No ful mtOMtor bfteaHot mny 
á^nunvt pftfft dojonii cotTflnoer •! Qmtnl, pan|u« i lu priiMn» 
UDio cr«;«ad^ lo qtia lo dtckn loi «cTcItdM jp bdlo« 'jua habCun dvdo 
ida, qi» IcíifgO M lo nl4fit4ol (bmn <!♦ «»r «1 üonqmiutdnr d« aqtiolU 
y temples y «(to con unuo vor», por p«ani*1«na ¿4 hx <GC()ttUU» tta 
rrntoi, <jc« «tiAQ'Jo a1 tiempo do lu partida pva EtpAÍíi: iSwpuét 
NÍMl4fl do Fodmníc y Scbíutiiiri do Bolskénr dejó «>mítiúr ni Cvplun 
tío Soira fioudoa p^vi t\Kta pobluo la ciudad do Ttmjs, dlodOMlM t«m- 
1ñ^ l«n qiw pudiera htcar goa^'O j eooqmKUr ticirM y provincia* do nnoro, 
lo itobibi') 1a cosquitu de la cata M «el do I> provincia de loo I^clico, y la 
4t loa Aaatoms, i|uo fooroa Cira* aunque ÚIoaAydo burk (¡ue Jp« hablas 
tvbbifra dado, porquo ¿«tae nwmbo pon Uioorko por *a ^Topía pcitona, 
Mgúa M pttodo ecl^r do iv cominóp, quo ea f«<:^«Q dioi dUs do lUyO dol 
afio<letmllq4tiiicriOflfr«anUy ntiove. N^riUtlDOa^r i>oaoÍAftqv)ofsU,t«T* dnedo 
d* mono ol Goborml a1 riajo por cmioco», d hab^ntk lleudo tA otdo iiu OBot- 
«oidAk de k« ooSdadoa quo ¡kvabe^y dlcbolo que «n la lUnba jmnilft ol Cft^ 
pitii» tiiuiro KoDto, pon cuando llof^uoa i Oajrtofsona, doode pODnal« dcnna- 
darlo pov ftlgmiv Mmonldu que lloti&bfl o^nllao, oio babor paj^Ado ol qiun- 
tft al i:oy, CQ» <ia« oL Quosnda mintió, do masara qti» Jo <1qt« ol *Obt¡aí«aUi 
toque lí vida, p«si ñ loa finca de elb doj& €>6bo «a «d loBtunoKlo no oerU 
gravoio al Roy Ott oálo UD pooo qno le hobion) luurpado de ana Retíoi Qvtn- 
10f,tafd«oro eoiaa do of >DonUaf , 6 oua!>quiora otMooaaoa todoaltUMpa 
que Idto £ »Q o*r^ ooaqviaiaa y octri^í por eu oiuata ol di»p>aor loo piUajat 
y caooa qw) 00 liabUn A la> miaoa. que no na k pq^ jauU ooia cu agro?Ío do 
UtMlcuc9aa,daqttmi fbé tMapruloalvoMlb. 



m 



VUT ttl^EO mioH 



^>tfnüf¿ 



Ibtíomo M 



3.^ &to ««tnpi*» I* fii4 ten fap«r>> i^u^ pofñ4ado»Ia deUñt^ !« plK 
90 le« loro pin d«r un piaa idoUnto ab «a VMJa, ostip bftdeodo TolTiam 
tedoi mi*«MOpAfi«r(M lotftitj^H atrá*, ne tornó á la oiivUd u&otro do lo ^no 
tntMorm per oitoi <loMbn»ioDt:« 7 «utedcs, <)B« «an^iw U ne^)««ran Ukdes 
i U «DtTAdb o&Q tul d«nD«tr«aion«t do gwto, od iuía mo«trftb« t^otlAt AndaH' 
il« iÑoipM Mm nü iodi^oOkQM do ocftdU* cofi todot»; cod bartA adxirtd^^ da 
ka bocdoiV ^<>« ^^^ coavortidu <r ánauíMj d«ieooipo«tiir«A lu bunu 
orifliizu quo hd^tft alli habí« iiempro iiHodo «n kdik* ' dcuÍOMo; j t\ qtM buu 
oUi toDub» p0r toa BI1701 Ida ito^oUn d4 todoi^ «ono «o vtfa m el ptobo ^4 
pooift á U ditÍMM doL mil peqobüoi ya «m muía do que (odoe fti^dovíoioo 
Oftfiwiadoo, bMffl qtjo ¿J lo eataba tentó. £'ÍD«liiioQto te oonod^roft on 
ocoal&Q ett ol Geooral oqÍq ruüi«4 soin Ion «rookfl d« uno mak]eogun« 
por no oLogaf cootro paUbna cd nt pecho, ácot¿A 000 cilhu tcdn lo 
uno bien c<JDccri«i> repúbHoOr f por veatnr» no lo pft>á teJ por el pcauotomlo 
el buen Líuro Feote; poroU fin coa vertUd|ó»Ía ¿K^^eo^ui 1« nicíiclpioo 
o] gorbocvo, p«i» quo cierto oold&do «UAorr^a doauncíoa* del Láaro Fonto quo 
hobfo Etcko un nocato de cODtrobon^o coa uo itkdlo que le trkjo uno fistttaaa, 
grondo / brilUnto eomoroldo, oMoodo |rtvh¡btdutt \ttn ol Oononl. oou ¡«ot do 
lo rído, Coltt fcnoilr'» ti f Lidcn dftlwto do ti, |>on^uo ci> dofmndaotti loo Rtoloo 
Quiutoo: liocfio Íufuriufic¡6ii u1 cual d« osw, c^^a loequo pttro*;^^!! múoá pío* 
pÓHito para pl int^to, ovnqüo no fo£ buteote for^i «onrencer al roo, poncU 
lerlo pura HnWoolnzIo A di^oUnr^ de quo lacgo te proauació «cctcnat, j li 
maudó ojsoutar con ínoolblo ventimieQb átt lodra lo* liuonoi del ojdicitor por 
tferloUcUid LsxiíTv Foniv, y «oigo v biaMiuívto de toduv; ]<v cualcv^osl 
aaoenlctes urmo logot, tomiroa k cnan^^^ouel G«uera), que loaduñ;> 
npelnc»^ ijuo Ivhín hucha piro d Jtoy» porque ttÍucmbor|fii de ello dobo 
A H ojccuraón do U NentimcU. con rjite iban cnecieiido Zot djoguUoH de 
7ftunUBoaBtí6n»d«&t£i^TirDUtÍD qnepeooie^í^qnetodo ol fWtodel nogodo* 
^no auaadiera hi ftl^uooode lo« mis lri«ii mli-iLdua ClapiUnc^ ro aupícnuí ol 
pl4 A ettoe c<iiri^llA«, quo «ttobon jo pin lomnttr llimii 00a qoo ee ebroaxo U 
bo^Do oplniúD qiiebiBU alh todoobfiblAJn oobrado tu tonHcio de lu Dko j do 
Alt R^j; y Hti de «aiTo ollca temó á ni cargo do oplootr ol Qonoral ol CopitAa 
GcnsiaJi>Sa&re3, que vícuJoquool negocio pedio br«Yedoi,Qon oUa citlri ol opo- 
le&lo dol QuoMule, y aoomyeñido ¿o lot demU Opitonei y frente noble, j «a 
nombre do todo» le dijo: 

3.* " Todo lo DOibJoe&, aañor, d4 vuMCroi Ca|útanea qao vcu r^csonteo 

ligrínmaen vuáojov, ■olidaadtl eonlÁmiciil^ que Im quoda cu vui coroKio 

06 vienea i ropnoonlar lo mucho ^1» oe omoo j dooioa TtieatoM oüevMA to' 

yaaoddo&toGoAfüibuew^tfQeo: comolia«to ecut, b«iiiHd«k«fffÍAcipúca f 




'4 



vni) mmou h^us cóst^tnAs os noal ftcve. 



285 



rr p«idft¿ 7 tMn«MoiiCLA «n 1d« v«M i^uo *« 9fr4M&, «a cuy» grAvOdad j 
pBi «o eot^ot^ mtjor I« qut ticii« «I ju«e> ooi:»^ ptBdn d«) l^ue, oo quo •* 
fbrvn lo< c|iij[AtM da tu prud^feoin, j y^o* ka ü« U vwotn toiMsnOt cono- 
«a E&il o(B«ioo«, no sari bi*a •• «acubnii od ^«tu, oo kdinitítikdft iix* 
bba JQtta conbo M^ ftp«bioÍ4ai d« oitii Mattociú, pues <k adnStírli no t^^ 
LilU la liocra do quien Sa diS, Ano qtio tu lo éUinafiU por U pisdad 
■> qoQ cu e«> rMplAodcoe, do <]Ut !>& ihbo conlquittA |wcci&r, mi* que óo 
por^uo dODuU do bi baofiQ o|úaÍ¿[i qooooa caom cobn^i i^tiedA des- 
olJKiOa dol Morúpob qut puedo tOQor» fué bioaónil dtda ti ma- 
«D qB4 M piidiora hibvr crrAdo ó npEisbnnJo como hovbrOi j oomo 
lo «omM por Trotara, alguDotdú loe qnoa;iú'«Q««toaB(o de ruemiwnioTfin 
NO tia íctico que ddioud* tm doroclio, eu un ii«£ooío Un ArduOi penM' 
quo como to* loa sob, bi-bfu keclio dortoHo do «aoattn posiAa, U cvü t» 
ifaSen L»^ Elido CQ muiro podio, oaiiqoo !c baj-vt Wido U ho:ir* loa mal 
ítnidaa paUJ^rsa do algcao, qtio oo lo tíoba bui aaao plim el Oipítáa L¿< 
Fóule» pcraOiDa du Uiiu> rakr, cumi> lodoe toaomo* conocido, j que k Lca 
poik di vu prtcdaa j valoatia, fta liia dv tsl-snr al^unaa coena par Iiallat' 
en üumsftjviiiH/ Un ccrcidavdo blrliaro*, deudo hou lueccHter Ub que 
pw* oiD'jiw i }« d«x¿a mi In f&lUn, nuu^tt eeUn de *obr», ctjaulD 
t^ ptidioren ooiukTT&r de eotoi <»udii1w ; piea» tjue vn tii« que teoi^Is de 
ÓAcibrA tlcourderBrolvraoftlo prdm j bueoMiIoceos oonqaopedU 
CBU>r,7 «3 oon^fraoft una osa ua jusU y que A todos noi icaporU, A 
Vofl pam CIO penkr un can honrado y noblo CnpitáDf j qno iim bien b^ vomdo 
parA DO ijuodar ^n un un bueo aml^ y compaSoro á quioa tanto 
I, y A ^1 para do perder \% virla por aoa ooia quo tuoIu á inirar^ po- 
lar »aaiuj Dinf dala quo i la pfÍToonvifiti ba poroñdo, Ruodm vKt 
qoo Oblágan ó que tcikTid^ii Ib tVBpQOOa fjtio al ecitnr oquf Me promMÍ^ 
iNm la confiaiuLa quo de vot tOQOtno«i Wa que quodaremoi oa nuavaa obli- 
ita de aerviroa." 



)S8 



nAT VEMú vnrdv 



CAPÍTULO SXXIX 
pneovJCUsúlteUwraFoiLtfr'l.* tu«aU ladUdcn futiólo «te» Ubnr ü «e 



I 



OYÓ ^ GoD^rtl las itxonav d»l Oafátáa 8aii4Q cob b atoiuián qpn 
«4 lo piwlo pedíi á un hiUnltre q«a dMde Ia prioum qu» «o U dij*>? 
OOraaatj i n^Ur 7 injion^r lo* ptiuunMolo* ptin Upar coa une qc« ñrri^ 
I» 4a rapOMtft ¿ propóflit^do Im^oíou qu« Uüto«^lueat>A iaoBlt«bftn, j con- 
flidorftni^ c^afcn i poolio» lomabu; todot Ib Iikt«rc<ftoa fta ü1 cupi no U IMU*-' 
dfranCidftrkífíOalo dofldoI&nK qu« coocc4orl>«B b qua pediui «ft lo pc#Mal«^ 
j oal ccu T^labnu r«porta^«fl Jo n«pcndiú ; ** Yo, «cáor**, «ktbf«)i«> MlO|r d« 
Tsatroft btMDM d«MO)> 7 qtio los t«a<íii oa tita OModo íais>cÍ«rK«i paro iaid- 
hUa lo «fftoy Jo quo lot bo tonino «n la soatoncia qi» h% dado, por aor ínadub 
<ai derechos que uago bíou ojead^j», por no hjxocr ua borrón cu* DoaiMhe to 
bUnco ¿a mi coticÍ<Qoia 7 OiÑni^n, ]}ero por ver coa Jna rtna qn« todos liabew 
tocnado U ÍDEotxc«I¿a plodoea por «alo doHnouiect», me dcUiBuao huor lo qi 
mo p»i!U ooD ¿(xto% lie durcí e;uHbo> poro bjuo de naediv «eo do nnitr» qw 
^Idojcdoa^f c4«lj£:ado, Dj losdemá««cftniuiLUdo» «a w <«be3a» |««t qtie 
viro no la «Ico ctr^ dÍA ¿ ooiAi aerDCJnoteit j a«f li apcbcJAn k cotutdo, pono 
no el quedarte «n ca(o pueblo dondo 70 otoj, tiao ou d qut m U aelíalirfr yot 
c^rcolj U ca^ guArdAiii nin «^acbran tarín, con pona qoo ain qu« ml^au mego» 
K b cjocuUii In Evimetn «tntcncío." No pnrcciú á Io« íuUffccft>m bAbiac m^o- 
«inüo pKo f^n hobcT quebrado «oU primera laoin quo lo ib» el rto atmvMco-^l 
do el ftlmOi y oiJ ii[)dU^iidolo u>doa Ux grada* por la que le bnbfa becbo da f^l^^H 
TÍda, qosdnrnn CCín Mprranita de i|iJc le rompicrui Ina dlñcuItadcA qiiO rfftU- 
ImlDi ood U mUnuí IiUcua mtcrt:cfito& qoo aqu^iHn Ic habrá npcfldo ; y OHtOctm* 
do, como giintr bínu cutctididiL, que d» u:m mutnd bccbn quedn b nttno bloo* 1 
Cft y cunvA pira bui^r utroi, dutorauntinia nnlcn que ii: le «nd^trad^w» ni G^ fl 
n«n]j rocoiganilQ el f tEmamíento m lev BQíituuiímt;» que utla, progoAUrl* 
ht^OD qué pu-te le UÍiaUba la cárcel, Cf^y«iiJa tieHa <?i3 algün puoblodo Jofl 
UoUAlt Oonv«ÍDO> á In cdudftd, donde por eeuir 71 de aminUd, w In baK^n <J 
pmo ooa baooofl trtttiDlonuWT eomo tode» ao bM do*aabiii. 

is No litTÍ«Toii In reapuQiU i propónio do nu douoo, por otr di£«raa' 
dd GcocnJ, ojcoo loa nuiatrO diciondo qoa U hfibla do unor na tos Fnndua, 
quo em lo nitftuio qu4 fQvktlo al TaJ¿n do 1a cnmicoría do carao b^auíA, p^oi^ 
OODO bomM diobo» omo &us gQic^a eomorb, con qui s* U oigúiín má* cn»| 



^ 




xmx) 



KOnOUS Oft US CQWmKtÁS W TlfilUU FOtKt, 



227 



nantttÉ qn» b q«» t< l« Mam pñmoro, jwr U difanacu qu» bey 

nilarlit líit uu golp», A Íi]« corlando tív<i^ ¿ podkKA, todga nu iniamLrM luu^ 

iqai llr^;* U tn««rte, cc4iiu lo LacIaq I» Paucbea^ y u1 panciahdo i L^ íuterp 

fiuorfii no taíui Qe^stAiJo núrt iia4a. fui^ marioáter ^^inar de niwvo U niuio 

locvot Turgúft, repraumUiiiJote la mayin i.'TMdtlatl de tnuorteqiifiM te ordena- 

.»iaq»«l (leHtierro, y luf qu€» «IrTifttedd luüdemr la irruida, ys quo h^liAft 

irado i hacerla m«rotd de 1» tI(U. llfjtoiu juj dfnpatSi d« nuohin ruego*, 

fodnie que b llevim^n ú iciiST \± cArt-M ni pueblo d« Pivc», que ftucqae 

m «fudo ya ^n ^1 ilr4 v«Cfl4 Mp«flnUs, na \^ likSliii Irtrnidr^ lorJo rriot qve 

jM««tt «R^g!^, tnut oiCathiTi dd gti«m, y avUpA4oi pot ec hftlMr reciMd^ 

ka toldiika niogrif» buenA cbm íí\ ^mr por i« paohlo ; piro vleu U líllinu 

icijfl deJ Oiin«r&l, na pireciú A ic« Cij^uiDei el AprouT mi* bi eJaviJA «n 

ratgoc, Hdo ■gradfrc^do^^ Io«oii«edidc,<I«tpad)Tv,faTOeíAndoloi, Mgúa iu' 

bban npmt^inndo «A nejoc'm, n<) bnb^n nlrurtA^io pooo «t qii« fnove c) prev» 

kpMbk* de Mo«oa4; H« qnlenoa tAnfjuí «^/utrKúitu f nndidoao* mi» paoifioai ^tM 

d«lo< uanbaí Ptn^w, yquotoob«t«mt4«l P«aoa uStabB.como hamMdicho^ 

podiB «ue*d«r do mtittrarfo con ¿1 «tit dombrímíODCO» jior aabor qtio Iob donkfai 

Mo«*.'a«, itt4 prcvúicÍAtbMt, 1jalif»n h«chi> imbud i to> («jiuíoAm. &toi j otnw 

io« dúcuTf «H saltdo«d«ütf l>ui*nM douof, jrUticaltn «atra ej ]«« Capí' 

ooosolafidd Umbi^ri coa oUoft al paio i al «nal ai^arMí luj6godoL pnobJo 

OMi veiatiouatro«okadMdoé caballo^ coa út6vi qite lo d«jMoa «n d 

toblo dicbo, &a arma», en Coma d« prMO, j ■áo A<ro refugio quo ^a iadb <!« 

del Bogóla qu« la timo», «nkoiuJ, d««pu«* do J^oi, octQTO «a bmaia 

f, pcKa ]nr ella lo U oon»rv5 In ^iáa^ quo «u* do^racioa babUtl Iraldo 

m al remate. 

S,« r^niuo uibiofido el i'asca por «m ««p^, qae AiOtopro Un tapia dci^o 
LO favo uetífoui do ke «iqmnoleo, que ibao loa Toiatíciaitro do m otbalto <a- 
b lirula lu paoblov aoogi6to al aoat>fr oom» oiito* lo hablo koclio, ooa lo 
de (tHia pido arroboUr dfl ir^noja d« ane «so», d^jaodo lo demA*, y ¿ 
[Iaade3*mpandaccott0 lubsUaroa ouanJo llogirom Ua cipaücloa, loa «ntUe 
tqaabaliaroa «n cIlwqiMEO hnMan podida porlopr^ Uerar «1 mtítxU 
pfo k4 íodioe, n-> iocatoi^ nada )>or &o dotobrirlM j ^uo b ríaíera A pOj^r 
pm»T P^' ^y iiit«?9tóÓiii debiÚ umbMSii do haM?«(, amiquo lis gDudao la 
ibaa lAxi asiL^jti y npemradjfii do acn datgTacm, qu« ito odIo aquello díli^eo- 
Ifti parecía poco oo c(d«ci ¿ Hbnule do lítalos eucoso*, «íao quo lodo4 \am 
qoo <dka bobUu tUDÍio eaplfajon «□ aio, ki baaUfin paia oocarto do 
Al £d dojl&dcU «s uu uini d«l paobto, lín arma«, y oii 1» BVioa da 
fiittoaUaUalaiU^inunquo dcmmikbia al doapodui^ qua pare- 
Día la GoMufllm eco etlae fia eutlarro al uulctable prteo ; p oet CodoB npanban 



sse 



TtÁT rVIlBO lOái^K 



I 



lo bbbfa d« tenor oo ocurpo <!« bortiu Gctus. Lné^o i[V^ pirtUndo» «Ib* vol- 
VMMQ l« iodiM d^ftu ratim^Af poro ücti<l{> foRo«o hoborlA «llMdo luoor, 
pftvt li raolt4 dft n ViA}^ coaaoUndo ii frudíoroc al prato, m ¿««{lUUfOfi d* 
^I, d^án^b OQ «sATfTUTM qtic io pao<loii pomar do t4tt duro tnncfl, 7 qoa ya 
•o doapcdfftn par« »kí3iprr, por («pcnu- tiin brcro Su d«tnstmdo fía. Tdvolo coa.] 
«Mo ol áih ttkhri4ndi>\o oob &uct*« bfljorae ; la odcb« Atv» funoraka i>»MiDÍon-; 
loe* k cAl |««ó «1 pobre Capatúi ^n rais ccmmla quQ e) quo 00a aa birl>arot 
7 Diél conUiiui nsouC« U daba Ift iaditt, j el quq ^l b^toiba, ponUaJo ao* cau- 
tt» 7 ^ÍBkJi oa na^iot do Dios/ od la inUtüvIoii ilo la VírgfO» qaa tAbc liAc«r 
la ta tcidu OGa«ÉOD««, cuato mí» «n la do tkks angoatlao : co^íAU m olUa al 
f ro«o U BRfii&A, qu« b fa£ do au iaaiin«ci3L¿ii, por la trua qoo díA nu coa-l 
paftoralaÍQdlnipur veotimmduAUia d« él, {jcjique cotuo dijo /mm* r«atfpl 
itUtUctMouMil, U aflicdün ftvir» ot eakDlíiaf9aU>. JuiíUiúocito cou <]t;iD «I «ajo 
«mbnonc. 

4.* Al Hq raliwc lo lirun da 3o nao iV do la oim^ U íodía lo (uto paia lí-1 
1>rar A ío &ido d^ cfta iiiüDorfl : lu^go ^iie nninaecEA^ «¡iio so padj> pTMun^ que 
vmdríaT) Ioa ÍtuIiíui 1 bth rjiMn [>úr Hober «aLídn in Ittijfui tdo drt rillit« W rt- 
paííolw, MfviattS Id mejor ^na pudo, i la u^anra q^nfo rtnilan Im Cacícna y , 
MnílDroH príncipnlcH «n %a IÍ«tt^ Ma<>i|UAU, i¡tio entalla da tMi niiovn logiiasi ¡ U»-^| 
críse Jl* ftuk cMLimiidnn Bríos 4d cuoutMH cuello j- muKcaa 60 Ua nunoi, i|do ■■ 
{y>u iwt» / «1 biion QutfrpQ y farooor riatnnvl (]Uo UmÍL, la parooiú umbUc o] 
afioíonar ím razrnoi &1 Caclqua Pomo para Tnttígar lo 6ontu do «u ánuno, qna 
tomin batíA ;lo uscr cootra cu cua?, Xc tno ev^Ktatora do otía traía u ci^u íH' 
día ao fuúra infiol j bubi«r» oído U qua Uro la Roinn Q»t«r jiaro apUcar l4 
rft d«1 fkj AxuorQ, rjtia fu¿ la miimA cu tu modo, poro pndo «or ol Cüpi'^ ti 
ncordaio do ugaAIIn, ú «o qoo él oe U diú pora hooor ¿alo. 



4 



XL) 



Mmcus DI LAS cúEíi^cisrjia mt nEioA fi^uu 



SSd 



OAPÍIÜLO XL 



J!CmKUOiL*PI£lioAq«»b«» U iodú d Cbñ^vv jU9 Oovib iftdlM, ora qoc loa 
f «frio«tiU 1m0S tntutlcmkr-a,' A«ttd£oclo táMira P«nlc con faUtaiu «OBwaUM, 

PCSOílK de atu %\if-TUt en. k nfitniE^A que I« pucoiá hiAm cuedúu del 
puulilu, jwr ilouJ^ QutouilU bAlúm dv eJiLnr «u ^l Ich 1il14ob, pvm 
itffíuío pnui«ru toa ellucí que vUcq cctfi «u iiiio, y «p1ttc«x ixjji bixs luvuua 
luiimMM nionda h* p«ch»i de oqnoUrM b&rt)4T<u, que fUfllec i«uerío£ de pe- 
[Mn con 1o« r)iie Ií^tu.'H |x»- üiicniTgus y !«M guq vít«9 «& eiii maaoa, 
iiloltt con Biit cruu]dji(I'<«, üoiíío <« cí«ik» lo üi^tta^bfiii ttfto«r, »1 ao aini* 
tttciialqnlend^ 1o« «opAfloTei. NqWmU'I mitl U ttn» i In mncIiNchiv 
a|i«s9a hubo 1 Incido ¿ !&« úUimancnnn, cnnnda 4cHCtibríi'> i^nn tro|M d« 
<f(i« ron «LiK KTiTiAA M TcIvUn i «its «osflit, loi niuiÍ«A tienda y conocltti- 
k tndb (U Bog^ift v««i1^d lo C&o¡qu«, «« panrcn coa urot» ftltomcUo, 
\o DO «itnbA Kúi\ vAciJ> kh [luiiiblo ila loa «flpÉAoleí, pao qo ot^m de ol^n 
•*ttr blIl aqucLlA indi», )jicu4lccmo«oaoc¡oM|07laqiie vtCt en lo que Lm 
rr«p>tnbAn, comMró ú 4£U- Ia« toco «a m ieogv», ooiao nquéllft bi«a !• 
d¡ei¿n(If)Ui :'* Llegar], iitiJgü9j i vu*iiirapneble,puff«no b^jcaíl quieaoi 
I», HiiioqDícc (4 defienda d» tod» culaiiceeo, por «kiD(J« ÍO liB Teoido & 
Er nulo tm imu cnío ilo Ion Mfoño^ múa bocaov quo üaj ca taéo$, á «1 
por tUf^oderOe lU que los otroM do bngui gmirní, nton quíUn Ua luoien- 
le hft querido i&kttc >u Cipa, y cnuUuii<ío <lo9puéA do peifoer lo tavt> do «B* 
rloe&tre TOoo^.M«,dÍai4&do t pucti lulo dofoucfúiBnl fmeiT iinchd y Mtid con 
¡j vereifl c^ll c« trnte, quiiu«do la yláí j ecbe&do -/ue<tru caitioc i lu at«g 
WDpo, y kti l^ bbo traer pr»m con aquello* «m* cornphileroc qoo víMoc* 
Fi i loe cnalee qnorieadv robar v^eeitne «lUiU ounnda so volr(«&, no lo ooo- 
nü emo, pM- lo fn&dio qvooe quiero, y ecí on «ti «^nárdincb elU eo 
tile oue, »\a vriLM DÍoguon« pot no bebómiUf dojiido, pora quo t^ M pu- 
dof«sder de vL:calru laAnoo. Bkn podría eatnr «on vuuUi^ ia» «m r«o«Jo 
'qite ee fUurú nade, y tu la Huyalo ftíc^ikdocerls lo qoo ba bocbe j p«doce per 
rn defeaie, le cuaI ba tomado teu dú T4f»e come t^mi, pnce micDtnu ^1 
j ««tañere cae Toaotrod, podéi» cctnr K^roe do loo doma* eus «Onipe- 
qne no uonii] tuiTanu á U oem, 6 el ¿c I5 Btj* y eso bieUri pan co* 
dooIUMci TerÜAdcómoctbndofoQdido/' 
8." Perdkcrua del Codu ot Ivmor lo* ludioe y decdo crfdllo ¿ W p^Ubran 
l4 ttiosB, pvr ooDOoer en »u tcxai y tcblúb mf de g«te noblc^ eu quiun h^y 
cl¡£cr«iaí& eoüo oriofl üntanLeti do ha qoo do b «oa, catieDdo cq eutj 



S40 



riíAT rKl^r.o uvfst 



4ftMe balUivn ser vOrdftd cUA&to Un hhhltí dícbo, 7 ycncJo ¿ U étsl preio el CV 
O^tte 06& Je» mid QQbloa d«l pn&blo. bfklkrdn cer:add# d« nGtocíolMK, «crMco* 
Umdolu U v«tio oorcdii» do t¿i;U» / bw íiüiitmincw Mlrají* ; r¡ bien dliíaiu- 
IftlM »&« ooagoJM ^b Ja £brUlee% del ¿oimo con qvo l«nk potuo i& todt» *u<«- 
Er>, ftnuqa^ jQcgo b fué ccGbrcaiido boAa pov b« nc^oco quo d Pt*?« lo dijo 
por QMdJO Je la Mi^ nSf;9 kdíoa do nuvtrm loopcA, p&r babor *ai«Jo coQ Jm 
MÉtírOe dwJe la prifnCra v^ ^uo lUga^u i^ Hog<4i!. ''Otpitán, bijc dol loli av 
M ftltij^, decin «t Uhoiqno, piaoa luLiondo «liido la caqm par qui U ^a* 09* 
viftdo t» o»Dpaí^firo« oQtr* ucrfotrcv, otitoa ba do mt para tu r«g4lo y gntto 
qnd para lo qtiu olloe pitctAn i« había do mQ«d«T anlrv uotuCro^ pool n^ womtm 
Uq falto* d« coDooLEuiotitox^ud nc>« fatU pavr;i B«<r tigradacIdoH ± ht baoc£<aoii 
^110 M a«« lu««&, y c^iBo lujan aido un buoDos I;* que d« ta« maooo kemod ro- 
cibídc, lia ntütetras clo aerln o^tAs «a patrios «m udaa Ib« «oae ^c m» foo-, 
ra fuiibla, ooofomio á ta gtiito, p£>pquú ya lo totujro y icdoa U« iadiM qv« muí 
i Eti goUcrbo 7 matidú oa qtub mandu en toda lo (fao butjferes :iica«vtcr, 
poioa por mucho qco bfkgiuaoa no llognrjk & b ^cío oito ítt orlada do« clioo bos bo- 
cbo por noAotm/' 

S." Bc«u^t¿ Lasare tk b moorto qtn Uato babJo toma trajeada, j Omm 
Mlteado del «cpub» do mu tomoren dio nil grodafi á Übv, qno ao ««b« ^iricn 
7PTtodoUbrardouigU0liM por ovninoo tui otros do !;>« nct^viroa r no eoiUH 
oidoa i'mo do ¿I, eapeotolmenU á bo« qvo £al«« colnmaiaa tJ0G4n motidotf en Itf 
cimoa do loi tnbajoe 7 aQbdoiuMTdoqno >c daba por libro con la diügondA 
¿•«nabáibara; 7 k« paLabma dol Cadquoquo b cm mú, ñ qnUtj Uoiblin 
cm pákbcu oooMáidoft k agradoolú bo qno h babmdbbo, y ofroeinÍ«Qto« 
qti0 lo bftbfi hocbo, coni£c¿DdúIo buenos oorrospondoaciu oa lo qno «o b a£rfr 
caen i ¿1 7 i todoa aua vaviUo:', de quien «auba Bohifc^bo «orla aif toJo b qnn 
b babfa prometido, ab «atender o«» cjom al coAtrarb, mh quo ao do9f:4d¡ó el 
Caciquo, coEDttQE^iudo lufg'xon dotncfltmdoiioa & cuicplb b i)uc hnbb ^rftM^ 
do, «nvíándob cocaína j los coaai n<x:jeoar¡M para «I scrriciio do au rait- 
cbo, OODÜuuaado 9U» y el vbibrb a menudo ttobt^diofl qtic dor¿ d ounr 
nlir^ bnota «¿uo Bucev^íu b íjuq ducnio»& «uticiopcr. 



nsG pv LA stccv&A KorictA, 



TERCERA NOTICIA HISTORIAL 



DE 



LAS CONQUISTAS 

DE TIERRA FIRME 



catItülo i 



■o b*a bcqbo «tt deaumdffc d<¿ P^wdo— a,* BU» aolktadfl úbnAé tevo priawpto crto 
nombn dd Donulo. jr oómo fuí oa tsU oDcra Beta'>— 3.* OomkliuBM i ttar l« nyfla 

LA otntiÚD 1^130 homM It«gv£o oon niutUn Kíetofi*, fto lu lU |ajA 
que fm |ia«Lr<Io:bquj d«t&af iioiioA il« Lm príooípÍMiiviO tttTo «cea 
Aosibro úc U J'roviucifl ¿ai Dorado (nuaq^o iS^jamot ja tocino iJg« ¿4 Oito do 
pMo ce U priacrt paTt«), por lutbnloA looádo j» «to Kano Nuevo ¿4 Qrtaftii, 
j k r«rd»l qiio lioj od ellC) mi bij4 li^iüu da otu hütorÍJii otm^nfl «1 umb* 
bro M le puAo «n Ia citidod do San Prn&oiioo ád Quite, «n t» Kc^qm del Pírú, 
desiU dottdo lu vdladü por unU* lortd*, qtw pUcto baj p^»ii, AuaqoQ Mftn n* 
doUatUo r^Io cu uto Nu4T0 Mundo, «¿no Aun CQ iodu loA ctru Ut» pattcfl 
da^l, pordo&d«DOcat¿OZtcndidú GMi n^mbroy eictioia do Ion PrcrífiCiM (M 
Dorado^ que ha nido octtñÓQ do dejar i Unto» nv dig^ di:sdor[idoA, lino perdi- 
das ruin cua4, Laclondaa 7 vídfta, no b&bf^doeo pordooado Qo<ift do teto ca lot 
dcf.oubninÍQQt«4 que n Una ÍAkclado do l4a líerma que publicji «ota üjot^ fia- 
^tudoUB &ulu tmcdocde quiero j pc&Eetido la picado »u« diligCBdu» pftra 
dooSo 1a gobíomtn nu peauEuoleukv^ >átt mAa lux (¡qo uiuw tie^u rvladrao* 
qu< alfUDoe dkB ¿a Wlonlo fauduccato, á bien ca Todtd t^M^ toJM 1m end»- 



2tí 



rtiT pwto ñ\n6n 



(3.» Koncu 



»i«fi Laoía «i uon£óa y ontnCu da o>l« t¿«rvA armo, do <tmk» lúle ««t&a hi- 
bHa^ do tepftñoka todut lu ñbaw en re^oo^a ^«1 inir de que «ti cftrcftdA, 
ptf^oo lo Wli pul ttbft fmU d« ¿I dol KoH* \ pct oItm d«l mar ^«1 £tíofJa ; pot 
otra dttl «ilreobo goocnT do Msj|4[liü«f, y pov la otrt ¿el ck*r d«] Sur, ia W 
oú dxkdo wrn y Tncía cu qI Ktax dil No:to ]Kir )u boOM d«l D,'«j;9 ti faniuto 
fioOrJaooaipcrcu;urcroccMA£tU4nüol««Ot«ni4 d Anima/ brfOdfAAoJrOOnu 
LouM dicho cu Duottíft pnmtm piru )o hiio D> DÍ«£o de Ot¿u y D. Pedm 
dofiOlray óteos muckof, pDtqiio dovbe U» mirgonct de nto rf9, quo aublando 
por él domorui & la ninao dorccbi, fuiaia hi dd rio Pft|a£Deiie, qco ljajwx3o por 
luPn>irÍccUad«lGiL|;uiiiqtKut¿&l»efpaUiieiloC)<«Nacri^Re¡tus ouUa 
d miuuo OriitooO cgp» do siu bacu, Sngen U« do loa qui» dui «btv iiD4jaü 
«ItArludal DuT«tJc<. eu cuya demanda so buQ puerto «u ojecucíúti grmnilai 
cueloHA jt^TJiddta, tnui'^'au^iv m^mSi riuM j* laguuAi, tr^iLorunodu Liemo j 
\ÍDUU dis ilífit^uKiwiiiinus oa.iuí[iur(, tiLfennov, ««tajijis y lAbíUcíoue* MU tal 
mirtillo otro cfdolo f^O p^rdidmr (b Lici«íidaii ({u^ i It E»&ai!«cct4 noiiil 
cunpHQudotUl Dotado lq L«a roper^o c& d^Jar Kua (¿erraienb* ttoi&os di 

EbjiOÍjH, y v*>nír A biist^r hu ponJictAn y U^Ih! rnlnn : d« r^nv mo biMOC* 
T.i^L'Eii lo* limlimo^ca linca ^1» íiati tnnjdn ninrLtw hnn fniAniAda MIM cMlEooi 
cnrtndu, nn que Lbya tikKido uno de ixiodioít qtta no bon juncato i elto It 
f uoodtdo <tin üon qiu» uftlAiuidndui trn un día de dtKauw)^ «^ot^ uu drjn du 
ooul^u de oftpftutd ver i^iia todoo fea qae intentaD nto, conwi igtLHl f >Kaiift 
ddigrftdui cuya verdad uuh dcMiQptGan Iob ítDceao« referldoi oa la primera 
to ¿o ti jorrffldti da D, DJrgo do Ordnz por vi Orfucvu ; Iai den d« D. Podio 
Stlra, la dol CapiUn J(ua do Ceipi, Ui d<1 Captiút Aotooíodcl 8«mo, 
Oil« PaIdü, y la d«í CapJUa Domii)go do V^nn, cuyo» finta h«D «ido 
tnjltdiodr cdttbradu ten cri«x«> y muí eojugid^a Ugrimu quo Aaran bey. 

ÜJ* £1 fondanuaCO; pitoi, quo hubo d« dooJ^ m haa l«i-iQUdo «sUi pol^ 
V4TadaaddDciiiodo» fof do««tAftu«Tto: KcUapobladA U di^dod é« Sbu 
oiaoo d«l Qviio por d Gapítin SvlM^tíAn do Bohicáur el »Oo do raíl (|iúni(mi 
troíaU y cuatro», aUfido JLdoknGado dd FirCí D. IHnúaac^ Pimiroy 
&Í4&to G«cordcl BdklciiAr, cart« OApitás» ■n'^'^nd'^ <i^r^ onídado in^túi 
poT todoa loa ovoioc« q^o podÍAj tio perder ocaalTin de todaí laa ci«rnii y proriii-- 
cíaa do qiM pndioio Uoorc^tíúmi ootra loedamáa iodLoado qna t% aodab« i&for' 
mnxo, U tuvo du quo b&bU »3lt «t la ciudad uaJEoTAHUro, y preguaLúd^ft por 
K tiarra, dijo: **Qiia oa llamaba Ua«qu«tA y m Cacique Bogoti, qico u oo«o 
bcmuM díolia esto^ooTo lEdno do Uraaadftr qaoloa Mpafioicu lo liojuoroa Bo- 
gpU,*' y pro^uatíndolo ai en va ütrm había d« aquel matal quo lo moatrab4o, 
qn* 4M orov coipondi6 aci mncba la oaatidad qu« habCa y de oeaMnidoa, qm% 
Ú tkODilinb* o iu Uaguajo pccdtM vordc«» y 4nadia quo haliu usa la^rnuá «a J» 




4ÍM) 



irOTIOAa DC LAS COK^CTÍtie DI m&Bl FntlfG. 



S18 



tUctt^tu Cta^iqt;»» dMid« ¿locmbdti^ginuTAoeA «1 tO^, «oi uaii hiVti bote 
fwbi, d En«iiii>(U olW jODtb «3 overol^ pero lo4o «) cu*rpo HeajúcidoU 
»l«(4 i \at pi«8 y DtnM» da un* irofiucünn mu^ pcg<JC4a, j tchn olla odiftdo 

bei« t»di> da lint c4fa ú Kgcndo j^llojo do oro, qod dindol» ti »] pov to 

qtw «rtt coaodo 14 bftcik iMt» anonSaio, 7 «& ^Jft clnrOp «Jitbs gnudet 

y ontnnio nii hoeu «1 modio ^« JAligima, allí WfavuriEoLM 

r«lwii4, ftTTCJiíado «I %^an nigunu i^i»» do oro ;p ttmenildtj, o:»lx <i«tti 

qtw éMli, j lucwnrSoM Invu con o«rti« j«rba^ oxna jftbQ&onj, i^o 

ittujpp, cti* tddo «1 oro qun tnú ú oooBiUt «n «1 agu», ooa<|fio«Dooftbabft 

iliropSuto üo lo qu« v«i]«Maba el Bokleáear 7 «u» loldkdos, qno tttábui 

pommiíjorMdeicaWimíniUifE coa lo< qu«ib«nbtci«aJ9tii4lPirú, que 

ifttmút^rofl kifor ««lodo qn^ dAta nottCiA ot íadío^y ^onfiríondc entro 

ell» qa« iiom^to lo duia pira o»taDd«r»o y dif«»no¡ar ni|udla I'roYÚMíft 

liA i5cica¿« cío lUH «Ofiquf^tjv, dotoTininaLTotí lEihmirto Ip l^rüTÍocu dd 

IJIIO fft^ ooioodoür? liiouAo cLquállnlA Províiicán ¿ofed^ t» d ofrooCT 

aAcñficÍH aqv«t hombreó CnciqBo ooo ol «norpo dotado, K(£^o*Unía 

: lifiMO Jo Aüa¿c km ulid^ p>r «I miudo fnt kOCMdUAA rniiia* de k £uaft dtl 

y fiMrkdoMioioJ^Ic'dctti* «I pum Goúlón y nombie, aia oo«& «oliro 

iftijp, AÍno « quo k< fiE^Jícr. donde lo po&on el dc»oo quo üe&cn do haUat 

oro q«e puoiftii donrvo oomci ol ot» ÜHCiqoo y mi poder lUa^r A la tie- 

qim ton abauilajj(« a« ¿««cubdoM, otro Dorado, y de ««Ai iixtrio frtoa »ut> 

huauk lo qnfl tjttiMftMD, do que ya dejkniCA mtada o» muiCra (liíhu- 

pute. 

B.' Pero ]wni 4110 M^ el lector del fcndunonto qiu el iodM tuvo 

wx ¿«car K; {|00 dljodo mU su ttotra de BogcU. boibrA do b>uf i^ul aun 

tpntoMidignHlúu OQ qaa*o dlrioD dOudeyovGw »0 biid* oqiiol ofreejmieolo 

do^ Dorfrio, atgúu uuU cierta crpkiüC], oott quewlielUri m^hI OdatooutívottM 

IfMOlfO, lüibtünnoDUr el dcuo mioutr» DO UliAjA«i«nt>0. 7 yo ^nednr^ yn 

dotocnpodopuioiiRtido llegue ilniíKMuduudH ICO ernimauAid«<ir)o, nopiiilifji- 

¿ODIO fixeiuíir, for wi ojeui ¿tt uuuiidoícoíúc cu e*AA Lüutrie, pu» j^ra ^uc mo- 

wt »o enti^aJA Ia que IL4UÍ lidyi dE|£Q qoo ouUe Ict» il«ffkAa *iaj>crTf;iu¡ontii 

que tonbtt IcoÍAdínde«U Kuovo Reino <dv que deepuús kibUié} en üfreL-«r 

M«ri£cío« A ena fílifjidoA y íalm tliui^», «ntio los ciiolfs j^nkii eo |jríuor lu- 

^ ti lol, «Tft ufraoftíW focñ^cke en lu a^\iM*^ elo (lurque ta^ÍMcn i Iti «¿im 

pordiOKtf, iúu>p»t^UBo3 demouiOtCayu «rwi Ui uuiu jj» donde cito« tci- 

■mbjM M goberaftbto, «o In touÍA d«dio do imiitra quo 11» liuiirmn ú ^1 «a 

Ul MQáf f qaviftndo coil tu dofravMl& vtfluaud Igu&krM oca ccao a Dio*, i^oo 

16 



2U 



ruT 



(d^ifionoA 



&kapñn)«n< p««t ile b cnaol^nikl mmxlo, ci;i4iula el B«p1Hlu ¿el So&or 
«Ddibfl ftoJiro Kt ugUTts, i«mtSí'n ijuíereqneto leciljgan tjdxi lÉid^vudol 

dc(ian4o <|Q9 «Ikt fn^j^n tnJtniínmtiM ixiu 4110 «uliaN¿t bu ftUaM d«l poder 
del demnnloy y *o MeriMewn j aIÍiLmcu delinjo su taiid«ni do Cnito, por b 
gmcU ice elU rtctban. 



CAPÍTULO n 



njn j Udumrta jan oicuIa oec vm» Alfiw qa« iBcabcéc m «Iicicuod— Ofiv&- 
du qBB ee liiataa «e Til lii^ofi^y kdulUrio üc Ib üecla j n cHtíp^-4.* ScKaaib 
hocUowU p<m «ecM la míSe» y le ncu murta j U YD«lt«D <l «ffefl. 

LO CU1I uf deUrminedo por el jemoalo, y rhidecído p:fr fJke, hft- 
cf^n eKiAH erreQdeH no «n oaekKpilern Aguoit, «itta ee eqiiellee ijiit 
fATeeie liebie nlipitit fnttkuler ntén por lor oxlnKirdberío ko ntio^ ftfiotfo ¿ 
flltffftM^H. como ea pHtteii extnordmarjne d* rfoi^ como lo bedui'eD nae 
|mte ptfleioov dd de Boea cunndo pan por cera& do ttn cerro que )Unn& 
dcHVbecD, doileguaftjTRiediedeoBte cioded d« SenUfé,«Q Ugnn» de sitiad 
y puceiei peregriao*^ oooto M Imda eti une ceeHe qiM mtá. aeree de este pe» 
del rfoen le miteid de il«rm<juQ hnj donde *1 al pBeUodeSoMhe, Ileosenáw* 
to pTietto Itoj'bKchlo, [Kto entrn todu wtju partee <»1 rnAa íVectHDtedo y ^wi'fH» 
edoretorlo TnA la legunn qnc Ilurriui de fíiiatnvlti, rjtie «eti um legue poco mU 
del pueblo ni Ueinado, do ifului jft dojomot dioba algo. &>te Ugiioe Uiiie 
nUiBBODCHdie lea que 1o> Ulioe tmeiaben, 7 d doooottlo pedie pert beoír cet 
elle eueofredmíentof, porque «t¿ en le cumbre de uno* lauy elioe «enoi 
b perte del Norte roipeclo dd pueblo; oAiuvee de uane£ reeatexiMtae ó 
tüiEit qioo «elec de lo elto del «no que le eobrepojí, que Buaeroo por lodoe 
C3SD0 Qu brero do egiui, <iuo u le que do ordüiftiio *ele de te le^oe i pooo laAe» 
fiuoqtie puede itr tenga ocrce meDeatlalie dentro del egue, que otihqu» no «o I14 
podido eiber ^r Mr tttxi pTOfondo, lu cual ao tieiM do encbocatccocdo, em- 
i^ue no poco ecVAde, lotfl do im tiro krfto de ^odíft; &Je redeade ettbiripcr 
ptrtee et ceno deede el egce, A otro tito por lo mii alto. poT<¡iie 00 eet&n p«re^ 
loe dunbree, (|ue Ue «non elgurot Arbolee bejosi oomd k<e oonaíente h ftial* 
ded del Püreoo doede Octán ccroe ene ribetee de ma eguee oki». ennq 
gütOOM, fcx p«cw on pooo cu ubor de e¿uñ ds bombe. 



toer cA^H 
mu 4^1 

ir lodoe ^ 



CiF.n) 



HOTIOUI DA US caVQCmAl DI Hlft&A niUB- 



Stf 



S.* Ajfuf pnei, oom:i c& lug» id>akod44o d« lo> <iu« «1 <Jonionío podbi, m 
ptoHtaliiaif AlgUfiocofrMtiiiÍ«DU«o»n«] modo^»«d U0 Uam o^(MkIi>, del 
IWftl «0 «oUft »ptrK<r 4Q Im aimiM a^QiU M) flgnucSoiiA ilngoodllo tS c^tl«- 
giiftd«i y OQ tpftndaado lo hAbiaa d* ^rr^Ht ilgúo nro o OGaionltJos, ^n 
eml «iUbfta coa TigibmcU ka Joqnoi iij^iurdtndo «a ucks elkofnolflji á U 

^o» M ftitmfl&tjiToa d«ipu4« ooa ic (|uo Moacbú d«apuí* ú U laujar del C>dqii« 
^^Giuunta¡Dl gimI oa tiimpM m«j nUa«adot, cU4odo l4<Ioi lu Ciciqnc* 

4I ns^ poteoM «<&>r qn« iabta oa ano Uoino lio loe Mo4cu, oomodcAd^ 
ife ffi>I^rion4&d mDcboi Oftoi^QMBus cozíTtran», sopor i&odo do IíiudU q¡ 
Lbr^<oK>0 dotpQÉ* suoái^f GMi al nqiL¡oU; aÍeío p<ir ui; raaptto^ro' 
LCsa ^tM U totkiaii, o^oao Á mayac «Aoor y co mij'ot IÍdhÍo, i*ngro j pron- 
Ldu: vacodÜ qii« on a^ilcIIji «dad, quo teatro lu uajorcfl í|Oc toait, oitaba tioA 
d« Ufi buMM p*i^««a Mn^roT faonootiLr», ^ao ««[ oomo en oilo oxcodU i 
Im ieaiA, Umbíca kus ox^díft )« nsümAcijia q;io hbeb do oUa d GtintetiU, U 
'vimI &« ftdvutioado lo Cftükn oom» dobicnh, bfvole tr*¡ctó« <cti qd aftb«3lor9 d« 
lo« de U corU^ y &o ^ un vecr^t^ <tno 110 lli^guo * lo* ofdo* d«l turído» tJ euiil 
U& bnOQu ^IJgMicíU cu Imbor A 1a:3 oiuio* ftl odulUno, >^uo presto Jo «ojó 
«Hm y doido «lUoo iqilcl craol cormoot» do oatMrlc ^ao nubaa on tolere ^lor, 
I tomo rnk «mpÜArWr boUíflddo primoro bcdio o^rUr iu pu^M d« Jb p«okí^^ 

cuÉÜM (ittko c&i4jju 1 1a mujer, na dtfk otr^ coatigo qno d£raolM li com^r 
^púnd»t en 1o« oODwaOroj'ea oue «lloa iLablioa on mío ¿¡ottUt qme lu libo per tcq* 
ton túlopan ol pru£tÓMtveQ público. poroOfJo ju tinlo el doritv do 1^1» fne- 
n>i) Ua {jEftuJift 1j4 MuidujiQutoA do la luujor i^ao no hubieran hIJu majToim uí 
lulueni pft^D poi Jb t^ucib dol «^sor» A ^uo ao «Soditicu <ftiita uu lutuiortü, 
«Idallto lu9 iudlu» en «ovbojrndurraAy <<jnci^ uuflt^Iii vu «I wrcodo / 
d«1 CMiqoc^ i U TitU j ofdu« lio ]« ra^Jc^« «fao eu loa do lofioit aü« vn* 
p, crdecíndolo eui el Ountivlbi [nrt««GunnIftikE4j do Im decni* aiujarea y 
uwt.'fc^ do U odúlterv. 

3,* Ka la cual fiiaros erocitado canto Im aailiatíontoa do oUna Hottna 

snurgia pan ella, «jao |^i>r hnir do nllan, imu'j ñt\ bufr tic D»r:a vidí <>on du:Cl^1^- 

Mei^n pafo ontxar oti majoreib tormontoi on lo Dlni,y jLsf nit dtn nn ^uv hulM l-i 

'Masión <|ud dotoaba, ao *alio del o«toado y cniundo «n mnrido 4 doaboru coa ol 

COAVOr «fcMito QUe podOy lÍQ llorai oooKgo ihAh r|uo nnn machacrhn, j^ao Ikraba 

rf— yif* tiBA Ixija, quo babóa parido pooo había de «ii niaridc' «I Cncirpu, j <a* 

'SbMDdoá UUgooAjapnaa tubo Uogado, ouaiido por iio latc acntida M lr« 

jMtua qao ceUbaa i k rodondn on <u) cbozíiolo», arrojó i lu níraa al sgtt*, jr 

it11ifctrMalbfl,dQ&daiaAhDfflafoai y fuaran á ^g«, ab podarlM nmodkr lea 



U6 



tBAT FdlO Iftfd» 



(9.*soitou 









coíiocieron tutgo, por »r d* dU. qdíft «rk U qoe so bftbía nbogVÓ^; f Mf 
no lanía dqucllo rtuedíoi paHl^ uno Je óUos á n»j£fr oorror i dv ftñco al Oft^ 
oíqoft del doagmolwlo auccic, el i;n*l iiftrtí*ndo t^ tcatmo pa» |*» U l^gW 
can anfliaa mortulfí*, j'^Ft uo bab«rio pomnaJldo qv^ loi 'M&limiffDlOA bdbiosdS 
isMo í ttl »tftdd ■ ni xQQJcr qu« k¡d««« oq^icUo 7 por la doiRTiiM do ■« bíj*» 
h^ qua lV«i{6 y ao Int vído, ¡icr bab«Tfle j» «UAtido loi cuerpo*, qm prc^ttidAk 
MCu il ««tuviüHsii lobrMguodoAt cuadO á uuo <] naajor hccbíooro dd Jm Jo- 
qnn qno híeíisa tome Mcue A «a mujfr iS lilja dtt ftiud la^o. Bl Jeqnt Ixtli 
1d^ con «US -nata corenicwlu j BU^rntícionte do pcmer por Qlm b qnt to 
ordnuiba, panlocual mxmlAIui^gu «uc«Dd«r luiabni á U ItngTO d«I &g«ft 
poner en bu bruu itcon guijarrm iieledott, luutla quo quodiniL cumu tu doEftÍA 
eyi, / cEiindolo 7^ jr él únijudo, ecLdf'.>a «u «1 i^uk, y Ü tiav dí]i:« ttiutuIlécH 
dote «¡a flilir d< eV* por un baün denpMio, como lo hoctr Qh buen nadador d 
biuo, como Alen), Wu que ulíi» a^jIci como «ntr^dldradoqae había Latladoi 
U CicfcB rka («mbuKto qua d demonio to ptiM <m b iraftgÍDaoUo) j qD« ««ti- 
ba ev ontR rjiAfl y cirrcfido mnjer quo et qce dcMiha eti Vli^tnvI'A, jr Ubfa el 
drtgonrJIla bu ks Fildu; ttU&do alli ocn Unto ^uato^ qu4 Aiinque !« babU 
dldio da |>flrUi di m nutrido d que (cedria on qm «aHora, y f^« ja no tritnríÉ 
máa dal cam puado^ no ataba de <m parecer, piu« ja habk kalUdo daioaiuo 
do >UB trabajos, i qtie no qiL«fA volver, {ii»d M !e habb «íi5o caan cU qoa Jo 
dajnnon ülla y lu bija» A In cual críarjn >IU dODdo ««taba para que la iTt 
eonpafiia. 

4,'' No na quiatñ «1 Cnciqíin con ni r«oado del Jeqaii, j arf Oidéndolo 
le Raoam HlqtiUnk d ru hija, U \\íkí bn^car otra ves con los mlizcCÉ gtllj 
h«oboB «»ci]a«, y tiolviertdo & ivIiTj traía oí c^nvrpo da la ulQa taiiCrto y Mcadoa 
Im ojea, didottdo M loe había racndo tít dragoacfUo, ettaado todarfa oa )■§ &I. 
daa do la madre, pam qne nc mondo la niña m ojoi bi alma de prcvccho astie 
lo» bombni do «fia vida, la toItÍohoq A «n?]ar i la otra con n nadln, que k 
quedaba tguar^ando^ á que noudi¿ «1 Caoique per entcodor Ic ordcoat* mÍ el 
dregoDOÍllCr i quí«D d reverenciaba tanto: y n^í volvió á mante ocTiat el 
cmrpcaudo á la Itgtina^ donde Iccgo m buudifr, quodacdo d GnalaTlta bl^ ro- 
dar GonvoIeraooD oadA porlo tnticho qno quería ó hijo y nuc^, fo cbMiüito 
la que babúi uaado cod ÍI. 



a 



* 



■B 



UF,ID) 



VOnClAfl M UlI CCXQÜieXAfl Ili TtBB&i FtUll. 



817 



CAPÍTULO ni 



COmsUM) , L* AjWKM qI iImmüo «a Gsiuv d« U Ótele* pata txmflra^cjln ca rnti itt* 



N' 



O f ■£ pci«tos& h fuDA en dírtil^tr p^ toda U ti«f m etto aupocatOt 
j «d ot) lo que tuT^ do T«rdAd coido d< {«baliMo j oMtitir» c<aao 
e» fr) £cdr fo «Ub* b Ckú» títd dcBfjii«> <]« Inbtr i&iwruk «n liui b^um de 
b li|^tu« lo cvftl M cnj4 CDQ la Eacilidad ijiio bi rariUil del »«>« porqo* ti 
iDOQLÍ>;o d4 «tía dbpoQÍA 1o« áaimufl i qno h porvu^dionn A ello, con qoo Un- 
ió (¡icdu<)U ¿ fl»r VtiriUd lu qua pi loa teafb iatroducñdo, da qua da[io^ 
mntrtCMi lubJA oU» vÍJf^ dijiiJe ütuDkn j b«bfAQ y ana nnridu do ua en- 
de» ccmo co éoL« [«I duridt Hi voufau d ptrdor túk» tamprmno tenlm alrnuí, oorao 
■na ha ¿o u^Qíllos crlndos y criadofl r|UQ «¡ntembbn cGUigo iHtoa lo» Ovuquc* 
y MsoroB de lu^ de bus ^mídun y bAbldM, arraui, ntftído* y ulnfl coa quo ho- 
Otrco «Q rouipIfadiiM xquellca ü^xi tjuu Iia «rtombnn- Lii^ga «an»«*ii23rúa 
toner fnvnr* Ice «cñAHm (^un ea WÍaii mi U Uguna, joadn <úti «IIm dlJ 6d 
» KtutnAeoildndM, ikamrTi^ndoldi A los Tomiltiwi d»! GuAUTita <)[>o pu««4i^ 
LbftklUtira ju OnalcA, u la rAUOilúrfa, y lo mbmo bacfjiii la» i]t;oit<iTo 
'vt3:i i qníoQ hnbfn Ilo^o oiU fixniH, qEio fii¿ por br^ tterru, riiiÍ«Tido do 
t^na con lua oblnciono» A la lAgunft, y cui bablo muofiftt («rror» ¿ cvaitiM 
ftcchoo qno «ton indioi tiiaban pfLri ¡r A iuk mintuBrto» qno Ilo^ban á la bignva 
y CLdji pueblo t«ff)b, y ci^nocia el inyo que g^iUbn á^a ^nellft i^rut por doti- 
ddTOQÁDjoamoddeTii&jii ¿ Oboo&DtA,UbJit^, Ito^Ll.Air.pardnndA mlnbnii 
huror iqa M.oHfÍe1iiiir qtx venían h^x^linn dfsdfl modto lAgTm fttitaih d<f ITognr i£ U 
o, OOmo losbtitaron Iai c«^fici!<-J9, y ATtn hoy so conoMa, jr yo ba &« 
tíiCOh h^ «ftcHñ&iOii «A bieíoi:! f«r medie ác lo* Jec^uoii : ol donionlo, víeodci la 
quo l« h*bí« ulido 1a treio, parn oscgunirliM ra^on nqiifltlM rumo mpan- 
looei, » A[«TftCÍidc ecundo on tmando tobro lan aguoo d* b lagoaii an figura, 
y tAlUdo la Cac¡c« deiDQ^a de miEidio pink atrlbft, y d« a1Í¿ p&rn %h^¡o 
de uaa tntxaU da «1god£tL colandn, y diciendo ftlgafioe caihg qu« L^bfaii 

iUCOdor da hs qttO pn«d«n de 1mi dUpmidtnicK y rntiinn nnluraTH quo di 
mbUii conoce, eomo que bnblo do haber «ecof, hambre», ccEcrmedAdei, m\iOT- 
tc^de tal o tal C^eiquo qite eeubn cmfAmio, DespiredAn cuando loi mlneru' 
blce, pcjfluadidofi ea que U CLdca ota la padcrocí pira ^nvmr <S qailor por ui 
laiQo O'iiicllo que bhbla dicho, y voíon qce locedlB, cotí que no perdonaban • 
oro, jojoe, osoLeraldiie, ooiaidM j otru <otfji que no ofredcteu «a (odM 




U3 



vftiT mno BO/bbn 



(3.^ KOncu 




stu ttoOMidwSea; uBtaijovda cit« «orcmODÍft en d ofroctaa¡4aU>, tombm doa 
ouerdiiÉ 1JUC pudíeWQ Atmv«B&r 1a bguLA por «I nudio 7 cniíJudolM dftnna 
pttrtd ¿ oirtí «a In otnf ^oq Wi*, w ««nk i coo«etf «I EUodio ¿ ocrtCTO dtt It 
Ufrusn A doo^e íbm Io« Jeques y Is pcr«aoa <)[io b>cb el ofmlmientú oa uooa 
babaí qa« ion ¿t lQc«a de anca* ó cnfa^ika mc^ juatcn 7 pU^ iitK« coa 
otfvtt; ú lio palos cc«i i^ua M! haoo \ia modo d« bftr:A, ¿oadc puoJcn ir tt«l 6 
cnaUo ¿ mAt pcrioua*, ««¿io non da anisban j lupWi cod i¡a« tuabítA m pOMD 
lo» ríos tlQddu iii> hay puetiloci> Oon ¿íUa, pucp^llegoloii iJ iu«¿Ío d^lsa agri&s 
iIq 1* lagODAí y aUí coQCMrtw pUbf^ j cvtemooilM, ccUib&Q^QdU tiaofita- 
ibn TQ0nor«« ó vüToro», Mgda Tft offcoaldad |JAr> qu« so LacU y «^ p^U« 
i|Uo h Ittofar TÍDi«»do A a«cfl]gQuuiJ« ¡Mato ralor* cOnao 1i«£D(ic iIÍO^O on 
upllolo AQtcflddpaudo niltaero Mguoclo liftcífl ^1 Cttcí<|iie Qu&UtIU 
riodcfloel cucipo, por dood« rtoo « docir «í indio «ll UcioJiul d« Quilo Jo q' 
d1}0, j lo» o»pft5oIe« d poaerle & e«la FioTiDUb ol iioiuln: del I>ar»do- 

3.' T por^tLO oon&lujamoA ood b ^uq b>y qoo dcair do e«U lagucA» di^ 
qu« oomc» ^sit era su pñnñpftl inatciAniO y oomún d« todi» la ticm, y «uaqiM 
biy fltiL<ti diica haber «ido «a tíorra de n]gvii«« O«oiqu«», nSfidcndo etiiado 
morÍAD uib«r on a^quollii ftfiviui mii cuerpo* 000 tvt riqo^tw, «uaiiio M fQi 
divulfioado quo ODtnboa tuot ¿«mbrcti bubado» y buMabao oon cwdado ol 
oro ^tro loa í&dioa, mcaroc uuicbo del <iMt tetiEa f^unrdAdo, ücvítidoJo y ofr^ 
ciéadoto cnla Ugiiaft ó roguido foiL *qu«l saaifiaio que Uh tibrnoo lü Ci«ÍOft 
de aquellos Lcmlirec qiK cxatrabau por «ot ^ernuí enoo loa dcm^ pTngiui que 
lu «olían vttttlr, ó (|iiori«ikdciitti»,ton«r1o ofrecido «c »ti Mntuaríe qu^tn i«i 
cae», y d paligTO ijiio lo Labíwtn á isapo ]o« dspaSoloa- HEcüeroa tAlú a]giit»Ofl 
GD UuU eaotidad do oro, 'jiio «úlo «1 Cacique dol pueblo de Slmijoca e<b¿ «n 
«ata laguna ctaranta cargu fjvo lie^eíoa cuarüata iftdioa dc^deol ptieilo & 
UjUija, como m Terific¿ de olloa [itiwuofi y dol Catüriuc, Hobrluo 7 mieo«or «a « 

C»dcvg9r «1 qttO lo OQVi^, qito fu^ ol qUO tl'EL Oju Iq» iadiofl ijto Id 1UT«b>o 

lui£ú <a la U^uoa, qv« cuando meaoB aoHan cuar«iiU ^dátales do or>3 fino, 
ToxDÓw tD[»tí\u (xin avonguHr tftU Turdad, Jo que vi euccrneuden) del pueibla^ 
quu ui el Cap¿kíu Q^üaIo «Ju Loen VoDctu^ pttiauaOieado al Caciquo, qaoia 
itfliaalia D. «Uliunj^ <juo Iu nicBltara nlgtJuoH Aüutuanop, pticv cm tnvjor vcnrlrM 
dal oroqac teuorlo ín olloa ala pror^eho efroddi> al decionio, lo rM^ocutiS o! 
¡cdiú do amüud y vm nocreto que ai deoigiieba la InijuiLa do GofiUvíu m£ar\^ 
inámtaa iiqaczai, jJor^uA «11 XÍ-: ii¿Io liabla vaciado oon él la» csrgaa do ciro 
nCerídaitdoquobobLioarorl^uauJCii aer uef, y lubcr lieoho oirco laocliai lo 
aüswf*, Lifioa con laiif otro» cou lu^cotw 

$.* Docuja laiaik iuu>ídu«i£iioboH do luo BoHadcb quo diAcnliríeriDti la 
^kmj bUatoicn deiagiurla, enano la puao ea ojeeución «I Ci^Ua Láu- 



I 



m) 



VOTTCÜAI PC tAM n^QVTSTAI UE TTIlUl flUf^ 



94» 



p Pootc, d4ipa«0 qn^ mliá 4o loa borr»^cu oa *)« w vi-lo, niiu<ia« onno oo fii¿ 
ondio el efeudftl ooa qiM» k mUutúi no (judicrou «or bi dí]ig«iioua4|Ufi ente 
jPttfirtor por* comM£uIr ú ofo^Cu ocvi inoveobo, y ui oon 3i«aoi ilt Mtoqo^ 
i0tflo, dii/ ik a4D> ■ U UW, «m^uo no fdlt>S ijaka U |4Mae uldl^tic túU 
i«|iroptei&>, porhiblkrMocmn>/oTnaJal,jBvficí««t«¿iU[VOC<t pura War 
el4a»iSLb«»|«rttaÍéBdoÍoo3 jioderlo «ni;>l«Ar tm cv*i d< lui^oc ^arulfu guw «o U 
jfit MptmlM SMU- ¿O la lifuu, 7 ati <lQt«tntu>áDdúMá oito ub Anbxúo d« 
%t mucodar do «»ta cíadad ó« Saolaféi |tt»^ iteidt mn^^i m> &iwfiA «b 
oiix dt mil quwientoii oolicnta, don^oaicd d«] Co&m|j uiu cítala i30D 
IcTtLKOfitiictJoeo parapoUcí éJi y ud oUo, daMgunr la lijpuM, y qiw va la 
í«» Ja U }£«al AuJUaoia tedo«l faror que füosa neoeiario, y ImÍE^dÑa qM» 
para U hbt>7d«1 tlesa^Liif, qI cduI fcc incü k hnwt iuvgu tjvc foé 
la malta iJc U^f^u inu/ ü« |>rtipuaíu>, haci^cOo cama Juutu ii la luguna, 
'aa bijco ¡mm olla, dude dcirida toulalo bu üllura, qua ae IjbIIú ít^ir por og- 
l¡0^ da Taiatitfinco bruai¡ jantú lítijgu mocho* indiun catadora ^ne to- 
lo Ua DouaaK doiila k altura «tue |iari>RÍú i loí ÍDS«nÍaroa bcutaba, U« Ebao 
rioadd oxi mil dí£cu]tadiw t\\in r^ pcijían dtrlauta da gnmdaa pciu, oon quo 
'Coateafó áttisciibrir lo^gOMr mnyor k dfñtatltad qt:a u? lo «tntaiadia, aitn- 
roapaqdo por toda eon jmnd#a gactcui d« hcrnmiantaa, vino por- b 
dtt fr4oa, p¿««M», pantAfii», j no podar lea índíoii da otra vucrtc» n^frir al 
foé lltgandt» al dausoota da km do* corrA que tt«it« á lea tmdM rl 
igiuddro da la kgana, £ dondo yando cortosMlo U una j la otra paria dal 
I, j puntalaodo A adomafldo ooa naadoroi maj giccaOBy aa cotceoíd i abrir 
al dniagaadara, dt aaacam que rx iba vaoÍandi> mfciqoo lo ordinario jr 
dMoatjartai ra» odHai. doaia Iban bailando at^uoaMjc-yai da cfo do 
btcbmUr cba^ala» 4 pausM» «ierp«zQotu, Agnílat, otta^ialdaa, qna■lCft- 
^ tetra In Urna 7 ei«»o qi:ü A« iba dascubTioru^^', jlarafúft porqad ka 
liaban 4ra porqca no todot «atnbac & ofrwcr al in«dÍo d« la lagaña, coavdo 
pooo praoio («t ofr«oimiaotot, «¡do d*«da fiMra dol af uk loa olraclaa 
^cdJlaa. Al tn aquollo poao qua allí bailaban da al 8«|>^^fda Aalvo d« 
adaküto coD la oflporaaaa do uoar U ^uo gaatnbay y mofíLt» niAa, ooofto 
ñ^ dwla, ci >u dicdal hubUra «uskcUdo U labor qud InA Di«a««1«r, por 
a oída dlMg^ qca tbau d^Eida, *a iban liollaado matora* y nmi ñcas 
dt oro y oiiMvaldfta, j tal vaa taoirotí ana oomo un btttvo^ (una ni oi/a 
da obÍef)o)f hoelia da pla»±hafl da oro, y oí bAoalo lonado da !ai miaroai 
10 do Ofo / ^ná joyai, qu« fuA por ledo baita Ja oaaci>did da áaoo ^ mí» 
dtKa<lai, qu* v ¡bao noU«^o ck U Caja B«al, por babttr «ido aoa do Ua 
osodUaOnca coo quo a» 1* babU dad^ U tio«noti, pan qua m parlic*a dtapiAt 
dft jutto todo lo qua «• iBoft» pw ndlad ol niArcadcT j U c«ja» LifaÜndolt 



ftSÚ 



rtlT PtPKO 031011 



(2.*«cmoiJi 



¡aetda b cmb, O9 h voil uo Iüi1jj« do pooei •! lUj «Iguno. Al i», vtmño xoit 
la quO liiofs quo }rj i^uq podía »u bofa*, BuottdEiJ Quo nO toiii«tidA b¡«Q |nnuU- 
ikM Im coftai fiel d«M£úft y •obreriaicBkdo taadian ogut» d« tnvinroo, diwxn 
alAJo Va niu j bi otra bandn ¿t t<H btjnuioo*, Toirivido i ee^t U ttlMi «bl 
^Q%«Q tiempo ^tb*/& no nIoDkQ*6 •! otn>Kt tl«l iD«f«a4«r A volnr i ttmpitT 
U Ilom, y ftií li> faé fortoa» dttj>r k niKtbsrfa jr Ubor j Im4< il ibonT & 
bci9|>fU1, flin taborf^ ^«éirk» o^nM pira ocr* oon, ni Ittber luiWo 
qtkf) •» >tr«t« ft tomar «^tr4 etmqoc U enprct» do piopóilL^ 



CAPÍTULO IT 



00a litalo dfl busoar oí Domio, i^ue e« cu cJüaoTOlIdoo d« UeuaiJo— 3.* ?iiaíi 
ot» TCi BdftIciCBr & ClUIo, 7 Cetáo lUí otra ibi & tMucor d Dórate— 3.* Tloae B£> 
AZoCor por utrohoa cUflctiJtailCA y tcabajot £ du il Valla do ^*t\u, ¿« ¡a |[00t« 7 loi 



oxiqaftrtadcpni doL Bdoo, 



NO fl» lo cocCa, cOBio dioet)( si Bo]ftlc¿» «I pan «a ol bortko do 
dttMoa <juc M lo liabEaa o&oeadído mi «1 peoho^ éc )uint jonud 



I 



1-y 



pam «tfft tiorro d«l Doradg ó Bogóla, do que d indio luUa dttdo Lu cotíck* j 
el nombro, y ul, liié^<o qn« 00 doBsmWjiiú do ko gaerrav ljuc «o levanUron 
c^n loB 3iritora]c3 de lo lietra 7 distñlo dol Quilo, f cocsutuido poncí mi oCoolo 
cstoeniu dewfotf, iIo»{acbo coii biivn avío In garito <nn ip^u so hallaba do ]ira 
niile^ coa ol Oopilán Jiac do Aapudb, pttin quv fua»o ddantede £1 qiui 
qnodaln £ üorir m^tt Boldadoi á Ih Villa tlv FonUr. quo tvlob» recsfo publ 
y doidd allí pafiuKu i k Provincia d«- Popoyún^ il«4 'imen vo teuin nuvojjo do 
mucboB ivqtacgEV, dcido dand^ ¡laaaiu il la liona d«l Durado, phra doada Le iba 
Q^uiando «1 indto qii9 habia dodo loa noUúaa. Solió con oa;o« jirojfiídtofl dd 
Qai'to ol Cftpítin Avpndia» y Uo^uido & PHti>, pao! 4 dar vutJt « U tiom d* 
F<ipj(üi y do dU ¿ lo dd ColJ, donijo odvirtiondo to oof^noato U fonle, d(>- 
Unoind do hjkOét el oauínd A U mono ítqaionlor banda dd Nort^, oooIm hm 
VOOM qtw dibt «I indio do Bogotí^, dioUmdo qao bu tJOrr* j I>ondo mtaU á Im 
nan^ d«t«<LA, pots> no quorloodo wgaii per euconcot lo qu« al ladic docia, d Mal 
morió do allf a pooeo dkt, por vaonm do pono on r^ no guiaban loa •ddadoa 
bada4ttii«mjll«garonábpi'ovbc3fl dondo d«ipo6< «a |oUó k dUjdadd» 
Cart»^, doado dosdo por loa nnohoo fiaiuioiía qoo La^ fto ottvrUttdoaa por 
«Dtoocu «cD dioB, por aex pocoa kx addadoii, ao ratkttroo á k tiorm d« CaU| 
dobdo pobjó ia tUIo do Ampudio, j doado no los fdtoroQ reíiiogfti ixmi ks 



IV) 



«mcjAj CK un osomrtxr&ft m toiill niua, 



m 



iQ* S«nl«,iOtiC(|Qo na» ««moasi Aatci qiio !<* fD«c4, por lo lOspcLiíci» lio leil 
í]U6 tíbjtn pQOü Cq o6niputu« d hGo ^« mil (|UbiimU» troinla j bt«llf£4 
Bakkñttrooo Untóle ij^a pudú mo&i^r.olcaeÜRatidAlv^^poblav oí piv- 
^^ aniiqi]* reJft la gnw^iJtil ■!« li iicwi^ porque tcnfá cotkM^ido ca mi ooieü^^ 

l£«nn DO Cittarl* oconia, kia pM¿«t porttttooc^ lo qnove leoCtocíad« 
aotkksi y U qoe tmabñén pnuabA hillar p«ra bxA rujo A Eip^fUi dccd* 



2.° Do Qaati«n <ti^ «^ ínlObUNí ncan>u lUl Qoico^I OvmtoI DoUleiiár 
u(«aur «mía joniods, «1 »ii« lioscubioilo y clore, & tititb d«l cul liíi^ la 
quo tr«;ji, que íai renU 4 Il<^[vtA ou deuuidft ¿d Domdo, om qvo d<prd 
laoeáotic*, 7«ACubtÍ¿«ih bu p^fao¡ al oo^ que «jaíriE«p«34 <i ktdtbhút 
eiro ¿«to «1 '|iio ntU otúd»dio le ^bbj, cocofr n Tt¿ tu ]a diUf^nda qa^ 
f£o hmh StUuco:! ilfrfdu talo niüv Je Ia vilU dotpvbUdo do Avpnfioi y He* 
k1 ro C]«fi llaman tle la Vloje, biea odobrMb úm «oU Ltotr» por «m qnc 
in oJlf» qu« lo «itL, »rj^ÚQ tu mf«g(o, do mi» ilo ce«ii nnoa, pOro Un JIoOM 
^<to oro tluif^ «luo piirtcti quotti ituj>lLt con U WriúLivuradtt tqvtl nttUl U 
■o* «Uoo ULfiblaii qaitiulo.0«l c-jjii «oEnbo Uti coi^Hla con ciojut <o]lt* 
mafitllo^ y aun 9tí^y iiaclm <4uU 0$ tiro Vcití^Io ^'li qna «t£la ¡icrr la cáatil- 
KU utiuf ailiA y c^irliddi ciunf« o«n iii:ih dcfcnu qco ]a ^l f^U'icj q^ ¡XH 
lodo tii¿£) úv seáscbnlcí* [Iiicodiif, di; «rúa Udutociip^^ un KJdub lUnLuio U¡- 
Uoíujs, (10 UofiUVAdo In biiv«;0 vloj* rtrntoucin, luim ponok ho]g>arKO do 
U i!«ic«rg«MU ^a útj aic|uel poKtdo DioUl, dejAndoln ;icit pa^a pocMo ni rio t\ 
tbrodo BU cdnJ; doojh ptAuuii buU «J üliu d^udc doti^uéi »e |)Ob36 U 
lU ¿o AtcMTtOA jr Ú9 nllf tfoirltrui; li U Proriuca Je lo» íodlon Q4:rOttc«, do- 
ddnik «avüol ChpJULA iSdAlcAfUf d Capitihi Jini^ LuIrilUro axiolglBUH 
fcA á OMcsbvir *Í balUbifr cftuiÍJLP |im al mar <!ci ^ur, jtor doo^o piDiab*, 
00 holUm, ciar cnnlücndo d í). f iwn«ucQ Piíarto, par no podémdo aici|3or 
D«a aoiorte, p«ra ÍrcaR*|iañicji aiiji t&unio»; auiujuí: por oaloiKa qtttdAron 
tdoiki*, fce biiLttr:Mt[ÚMÍa(1oumU£t) Ioa qnp ümf«<1 LMlrílIero ¿o lift- 
cuDÍtii> poní ol Hor, por t» atfitíaniv j malifKU do ki CDoalaSu quo. lo 
jofoo^íao y iwl lu (itf fonoao, «üi tLiogúa boMi «focto, roirono á tu Ooaoivl, 
«] civj tnc4 por caUíQCRA do rftrolver hup'vk la iriodaj <!• Qnito, h úondt tTc- 
g6, «Iojft(ii!o~i]u cumínü pobladu li a'itJnd do Cc^jia y Tillo do Otü, ol oflo 
do rail qQ(r^(.>4 Iroíau 7 «oís: dí'> euonu do To b4cbo A D. rmatítoo Pirtno, 
ol cual c<infiraán4oI« co «u ofioio do SuLitccíorio General, i» dio rmoTO» po- 
dom [OJQ podtfvo ilargv i toiloo loo dooeiibfiim*D*.ot quo Bo ^0 oítocmomi, no 



25S 



nur tuMio ¿twíit 



<%^ fionciA 



porque «o loe aopo lÁta ooftitor, r «M c«n o]l«i j «u« bq«tui líc«n«íi« 7 <«to 
nñilo tío ir & bp»c«r cl niH»¿f>« nlUgO ba^na oconaj^Üi», rvn <)u« Mliendo dtl 
Quilo, dODdfttlMdftbn D. Pninc»90 Piínito, lloftí a PopAyL^D ol umb cl* Uajo, 
aao do tttl (luipioolOfl trHBiA y o:bc>, j rqwmje^n nl^i pooo por «1 ¿mm ^a« 
irofa do Wcjptr « ciu l^rovinciA ^oÍ IkJno on dtsiftndk do ku l>ot«di> \9i^ qB« 
ol ti«iafo 1m itbrió) «loaj^ondo tvfK<iODlot boznbnc*, kii créenlo do i tubi^ «OU 
^^nn eamiAJo il^YoDAitoi*, joU^MÍt¡á\a64 iiidlus arTÍ«nto« o»» pntv«id»ft 
aufltjo «ÜM, do icdu, üofuoB |m&o« 7 <>Uih oom do CMtik, 7 cAb*lk« tn ^t 
40 <orgpiw^ coin«n&S 4u jortudft ¿ Ea pon^ «lol Onoilo, pr ^r^odo l«t <l«o^ 
ibdio Boj^otü oc£ftta m tiom. 

8.* £ra bi l|uc o>cnon£»TOii Iti^j^ ^ «nc^otiA? un Atpcrft y doblodt do 
MBS c«rr<o, sionloÍM cortmí», río» r|ufl>rsd«4, rombía*» pauUoOf» trOl 
y IcCiurco coa moUi tnA«onu4í< d«l óoki^ qoo ai ú\ no le* ayod*» p«tocC< 
lodo*, ««fióa comOBxarCQ la£j*a ñ oaÍK-isoT i ptf<t con laf oyndA t¡oi«roa i 
en «1 vnlto do N*mii (ooUO do Ikgar á NoUa 10 doiuvioon en Timuii 
rLqnoxik quo oo 0IU tiftlTornu d«l ^«ctntú dot tyo, 'Jo qof fa« y ^ nm; obvik-- 
dituo, j üaJlofoii do ^0 íatíioi o» A^tafrlU Pi'tA'iiLcínx, tiorm, ooido dojkooi di- 
cho, iBoJ Hkna por ont^acMi aunquo llont j dnobojbdA do'moDluune, puco 
Im tiene ivino A Ia nuirgon dol rfo GnisJo dv U Mitgd%1ona quo lo fcttnji, 7 
lo* quooatnik on íl por «mliit |MrU* }Kt UquolUfifticn, 't"*^ r^U liom do 
üayaima*, ^alEívron cuichM logorM fcblnckojr nuiolifi doapcl>]Adc« por ntioo 
■ufñeotau gnorru drileo qtio «o bftbfan loriaiado ontre elle», por dondo oo 
TÍiuoior» á dividir y mímUai dotpuf» á lo» llbiiun diJ taíIo, hn Coyi¿in«« do loo 
rLjoo« qi0O «o toUtaroQ A L p»?«Ria, 1^0 qu# mtonno* cuandA «c tiiK«Uft ier- 
OOTfe j!«Tl« UrfLM k tiíiUiriik i olA lEcvr^ orj )jV ccívI e>^1(jti> itl^uhuv dfat d 
iKnl Bolnlcijiikr n^oricflDdo #tj geitie |<fi liaiW crmidu nbnndutw, co 
UlU de giiualiftini^ qiio U* diboLi l<i( 1 ^Jku. ou ?4|>ocÍ7il lrv> Teporc>g«« con 
Coulquon Aotuiitoj Apoúlon, Qao do lo« ctitloH niNti A ua ciiododol Gon^ 
10I Ibaad^ 8ildA5ri, con» úo an ro qco biJ4 i!e Im «¡«rriu, con que m f]i 
luola boy el ih del mínau uomlirc, aunque oirc* dico» r]iw! nT pvor üol Tfo 
le abog¿ ol crUdo, y fué tii«oa «jeito e*tHr !■« j^diu-i lh mi^ gb«rr» pon 
teoeriso mayonx rr:<u 1^4 nu^^trcft. i quien í«*i bt4tnbAo Lisquo tnÍMtiPori lai on- 
fonntdAd^K y dis^vwto* ü« killar la tierra »j'ii nna, jh>r In ooil piro^léndolt A 
Bolaloinr «Ha uOÉrUdo no dojaY sin [cblnr lo do TimuiA quo mbtoo lo unfo 
ecTÍ£ A Ictt CnpititTK^ Jim» do Amfmdfo y fedmdo Año^co oon ti]|fitno geotej 
<Cili ootontn b^mbrai, (jiiA vnlrjorcn 4 Poptyán y rf^mclo ^\{i «1 uno e ptbStr im 
Ttmonú, quodándnso íl oon }oG itoonfin, y )o4 Cft{qtHBe« tinao do Cobren, Jiun 
TifQr> Juoa d« Ar«aillfiO j Sicobtia, «e hobUD Umbi^ft htUodo eo lo ooc* 



CAJÍ.T) 



lioneras M. ui ooKqcrsTAfl ox -itntA t itvr. 



259 



[bl FortftAoóltM, daitdft LAbUiE llc^-míu pjt «ala obr» lapiJa (IcJ Sio Qrftadtr l«ft 
qiM diu lucidí bAblftii íiki Á buvcAr ccb d Gonoml QiMMdii In am ikl 
«ol TnVMTon nutTu do loa ¡aJk« qvA y a había otrcü bonüJTM coiuo ollon en la 
■le q%Q r»dbioroa Iwrta paM, pc« babevkt cu cao luct^vOo 1o quo «t Be* 
ir Afi «Af p«clu)>i, por laW udataij mii:tirjft cDCjiiui»tAX)io por xaucbu 
pArver, y Cías oraa Lm c4Ii«uí f|uo lo ]iio«ii ntitJsr Hlviujire cOu ^«m («rm btiotí 
i^U <)aacttbriaü(»Dto, per IwtcKoruqiic Uuio^ftu ao fobubícw ífiro dntidpodo 
iji ziiw qiM ifl M pt^rneiDi no* (nnut ^rccioJjtil |inr lu i)ii«taa dol indio. Tus- 
fpoo Ul6 oUro ijuo bu dícHo al Gc&ornl Goiuealij JíiaÍDni <!o címo csc-i eeU- 
Ua e^n ol ralh lie N«U*, il« oujtt variLii queilij b»eu cnUrada porque reirá* 
n&do o»4a bota <4c índU« amí^oa, b» cuaiea ptn uu/orav eeruu de Mr wt 
Muí ifQo DO vwfau vniidui come uIIob eKabtta de uuiaU) tío aU3 tíertuA, >Uio 
^ otna mejoru j (roUa mvcba sqü*-4 qu« loaMiriaa* 



CAPÍIÜLO V 



M iitt11« d« 5«:i>, j tAm con «I DilUodAt-a.- CterUa F<^n&a PfmiL UHikftMr 
«1 qqicn vvnJr & SanUf^ j no mi mnelv* par cntcacna a,* Tkna noUda Übaio 
Fccto da U TcnUa del CcaerAt Nícd^ ^ f rdKiu&i; por ^ tiTiA do ]m Uisoc, j ÍÍ¿a 
«I G«iifint Jiín£n(4 da Qpiaaia. 



N' 



O <l«j£ de catuar noTcibJal Gcvucalo JJca¿Dü£ j eiis Moldados poí 
loa quü ae pudfiía aegiur 4a jmibine difer<!Ut«H (X>Dq:u Atayotes, pem 
pva ijurtfJlcannr mr*» dtf ln ««jnlnd j ¿h^Kutna [An lo ijuo jiudiese suceder, tn 
AtianüluA mXlcm unn Mcuadra do baoiios ncddiudof, y per oibo an bcnaeco Fcr- 
Pér«xde Quciftda, A <}nlo0 ifuiMoron ncampaflar loa Capíteoca Juan de 
j Pudro da Co1nt«njiru: fueron «mliiaiido t»D cuidado J con 
Ua b» notíclaa qao taaLrotí Ae Sn&Ufc liaMa llegar i Gualaquf, curca ja d«] 
do Kniva^ d<iode lai ballarüfi muy mi» clanut por □eiib jnra» uaipliunndna 
Itfft iivlku l«a laoeLnbiuj, quo babfitu Irnído do Us qi>« Iop [<ru)oro> tinbmir 
ácifo sitio y slojankcto tút taeron fulAudo^ los mtanuuquo iiMaliabeii las j»* 
liarla lUi-arlo* a\ ria iixit Itaman do la Saluadijji, qujili sgasa toe han ai*' 
algiina rcz ^ i^, (]uo «r« /a cerca del elojamicDto ¿ti le» perakica, doudo 
CQ Pioondrarcn el Capnián Pedro ña CoTiuAonnü, Jnui Scidr1gw=e (SU jr Jwau 
^ Frlktr '^cm algunoa otroa anldadoa en «imboeDada. ¡ara ai ocmd ae o&doÍmí 
fXHlb d\ deicaído na loa dal Fírú oogerW y aaber q&¿ goolo «té ¡ eAndo 



S54 



Mir MEDtO UUAV 



Mi Oocullei-Lcq oulra ki y vrUw do Ja mugcoi jhf do &ib«mJij*, JUihmIo ttf 
poc QoacaltlinlJA qu» vieron ec élJoi pñciürufl i|-ju Iq d«Kabí¡ctuea Itt^ 
i il ua mALioebo i cAballo y A viiu d< hi rv^ondiiÜ^a comentó «ieeda al caUílic» 
á pescar con aim uuña y nEtEuob, y doictuünkQilo mtir [ara p««cwlo ¿ él, aptf»> 
am M háihiamn iiwij(wSg ciiaiuIo b« «i/ttó «1 <'«b«llo f Apuntando cao tUu y 
orujo* k&(^ifc otIiB, al puaW rolrii^ ct mean lou ojoi a üundo el c^Mb y ou rivu- 
dolo» Aprttúlu Un ¡tíüTXKiiS, u^aiiuDU^^aimo ua ñcLto á loe corupa5ftro«, dauílo 
hmft OOD mil d«t4nluii«liui vuom q^o ca^csiJicrDU verif» «I m*ii^9 «obfo ftIlo«. 
^GTb^liWgo Belaldiar a] Q»{itUQ Juan C^br^va ood loi CnfilADca ?cilr> 
rui£ll«s Juitn Dfmi nidnll^o j Juan <1a Ai^valo uon a%«uo« ctrv« dü ii 
i|ue Uísgaron liiui» i«juc«, á reoococer I& genco ¿el Qu««d»r U ^^ >Ij« í1 
oalüwlu á ronv txkb U drtl PÍri^, ncn qii« «a 1»r«tr# ro ancontniraii tot ddm p 
Icttolrcoj entre tiMcii«1o« hubo grn/i(Ii>« conpjiln» d^ Rn-ibnx ptLTUf,^ 
CUQUES buoai ijLru&iin íuuia (loaos dc^ubmiivali^ft y tr^btjo», tt> ÍU4íoil 
ánMUD £ docnnioír á9 lo« hqjüAi Ioa dn Qaftt^a j^ !nA tinrnu d« Bqtalcáian 
doade I(u rocibíd ODH {tutu ragú, pUM auiico *e v«|¡iir^ Un dol todo |>ot la 
qq¡j primen Fuaeáa h dennUun do nndar vbro afino, el qt}u tunpooa faU^i 
Iw QueHidnv, prermidíB pan tarín niiosia. 

9.* Pero o;iC)rtirúcd««c] ta^S^ da ombos jnrtes. quednado ^ nifiguoM 
pocfa* nBot do otrot, cm <4ao &br¡<S dri 40do bu peoUo ol Forain Pcnx ^ ^"B* 
«1 B«Moiar un moy cumj^ido j^ csritanuo navAit de preoenH ^« <^ hcmuai 
le o>a£j ftd^ & 1a Urpí (>t <!«8üijbnm!«Qlo que babinti becbOr U dlip^slcbóa Óé 
tierra, y ot ft|sr«jcj '(ii» d««d« ullfi scj h^bU halliid^ ¡Mita otroa uujora* |iOr 
▼Isbu <}U9 M tittbSiiii ümju A W EbiucB, de quo uc >« pcii^ba dejac d« 
lutiou «n babíflindo oficirtiifLidvl do pertnwJjcn y entalláis Admitii* BüUlt 
fit recodo j cuctaioa d* PotiAti P^ecx jr cotí bi tmuatm híxo el rMorbu, 
doüdo *r>ldido^ c&baljoft j cuinto <l inh, [orm quo conftíguleso los Sai«htü» qi 
umliQ doinA;for«t Ottciiljrífnietito*, forqiii» Ij* mi^^üi ja no enji por tnuii 
tino lU caioplir los que dín^ tutclft 3a AoUcitaliAii *U ín« A E«pa&M por d cuclco 
qu» Teb abíeilv c3ir lod di-l It;íij<>« ntpueicli} '|ue 'm úcirrn dv au Lombre dtjr^a 
ji tcaú du^lo, «Jiuutidu CUJÍ ciitj dÍdÍgMXiÍK wrb hI utmbSéa ea propiod&d ; 
ao oomoTciiicüU] di; lu E|ue HabJii dcsuubieri^ y pi^tlado cIm^u Quita pam 
<Lb»j<i- Eitimú OH feneh'i^ «1 Pemin T¿m «vUa «freolaiieul'ivjr liACÍi^iicbloK mu; 
campHdot d« todi> la qD4 se <][:ÍHÍttM Mrt ir BeblrácRr do I» rnncbor^ ¿g S&a- 
Infi), dond* qoedjibt tu befinHCo, lo au|jUfx'» mí «»i\¡a«a do ir nUk i rettn cOn ¿t^ 
con t^tiym tu podía traUi út \<nk Im^ntóA dft U Ma \ Fi^pnfa, ptici él «vUba ooa 
lod TcifXJQi y con ii.tia ST*»" votantad que iSrAdo luc^c» ile bu ínsita iv ofnrirfo 
(«raaarT-.rlo á cly ü todcABuKaol<3ftdc<. IckciuaIoOj chorno no jü^mpra ol migo 
es 4° cci ofioiOo, 10 dÍTÍdi«roii ea tviurlBi dlfinntoi, y ¡uuaquo no <lcl lodo %1 



UKr) 



Koncufl ce 1^ c«r49JnjU tn iuira niuo. 



265 



dHCTtltttrto, hnhó «X^vaco r\xiü dí<Ton á ont«adcr Cimit bucnO líWr en Ui xt- 
ttU di darMW dfl M«rT4iIfriciib-:«ttcL fu^Ec ostn plAtrc» lU CñpHha Jcnn do 

ic§, á £m tíftmin i|tM TiMOtitu ho^oi gnfiad»» otr«« no h«fi «lo aotnr á fo- 
^ ■ por bu i>-aotu do Ina buiína, 7 fmií A nntUo cjultAiiv?* »» trftb>jc«, 

MM» ftl Cat|nláti Jimr Cftbrana. hrKDbrú ^c muy ¡trnit suerte v v:iloT<ctodA 
ovüiUm, y fleodo (juo nqoelU lo of4 d« ciiccniltMc fitqt:fi(ift pcMidoo ¿iagnstM, 
ttfocQTtí piíAT B^udlAi c«&k11*i, dio¡«Ddo: «SonorO^pilAa, bÍ«D pÍMHo qoe 
iiMr.tlv el in{;MÍ4 YmivTft, u*> no &o« halaron en U^ ««pftidu, por^n« uo tobe- 
no* rolverbo i anAycrM pcUgroo, |)cs^ ofaom no d«««tMvfl ví&o pu 7 4ialiU<6, 
j (liiocadft Ubogoc<loqu« »ii buei^ii aiu-rio j imbaj^lBlubicicn dado, porqQO 
mUii9d4 lo quo coQiÜl onMi^uietar ua inhiiu do tj^rn, comu doi lo lin ^tolia bi 
expvtícocU á loa curtido* OQ ««j. 7 iLtj uijUdv*ú^i ubot «1 u^mbro Je %'uvmi- 
noTGcd |uni «u v;ile qso no jaimr Saínelo ínciuíoLa^O» >,<— Uaiucioo «luui du 
Oé>pod«t. r«apvaJi6, miaconoddo qiio Ib nid«T y ni natubre Itvu tábido do 
t«Jue, pQi louua; tícxru dv eataa IdJlu, — Auai^ou 1]<: uidulo muckui ;;att<Qt]c 
olí», r«i£Kpd¡ú tí CtbrtT», duu^u li* lloffiulu ú mi uk>r Jo ruda, vúadii ontn 
EaIb Oéi^cdv, p(^'4uo jv M j ua pobn Ca¡iÍEiii llnmadu Juul Jo C«bren, hijo 
M oU\¿o y Jo xuiti alvu, y 4uci|«o tvtoo oiLillen>s 1«b <|qI«t«i porijiio «Uoe 
«kn du oU«h UIuImj Jo 400 70 to(ii4r¿ Jo »f|ttí BdoTAuto, mix¿ do oío/ criado Oe 
v«fettni«rctddiif]i]i>HtiisooiTt:incA 1»^ Ha inl) lintnfjat. rfoqi*BJ¿sTn qodvo- 
nüaco ropocfU v*tQ bnondo tifnmiací, por mljwla ianet ioa iodo ol G»pHAQ 
Céip«dei, coiii|Wi<|ncdnJvm nitca dofl ^«liTtowM OopíUxt^a ady cu amíitnd y 
eonfarnv». j é >^ inúa^i^a lojijs Inct dt^iaá*» ftiia^tw tün ucaboivci Jo resolver el 
GoDoíd Bulololíiir, m llcgarfá ú Smiinié, puf lo cunl datpútiécJoie de él > do 
tolM el Ftmáti Ptfrctt Jo QnewOo, K i^túen todos aaocnpeúbiron psr Inn (ncho, 
«• Ydtrió A Kogoiri 7 Dontd i ■» k«nniTK> Ift gente que ora 7 lo tmeedído eco 
otIiM. 

3> MientTKS paJvItancfUBOOMWp puibfLA otm mil doaflicd4o j Mlgft 
fcAiM ol pobf« deitvméo 7 pi«TO r/jrtn> 7nnt9 «n mt pii4b!o d* P#>m, ^/¡no 
bwD U t<i}diaii 1m (cdW en tu« fiOMfdJaden^ oon (Joa m ml^vnlMiii aI^fo T^ 
lym, so on Uit del todo qu« &o toia?n mvf grtndm «n o^iuádtnuiio «mm 
b«rl»rcs da na* DODdldfa taxt mudtbC*, r|ao lo «i:*l«a wt tru iÍo coda har« per 
ail)liii0aeoouÉoa«a,7BMiiOMOMo¿VTftlM tía Jit lobnmllo* do cuAndo ««Tin 
aquel eoqiie nndawQ dtfpawory Í4J d»om vida, y»! ft^b pooU U «ayM 
«n «I ftot» d« olU, iLO dejudo do gnoMPondáfiria do dh ni do noeLo, «n U* 
cokIm ijovdoiofl «tUbt cnaftdo pw «oouuoi muy otrc« do loe oudetrae, Ice díe* 
pQM j «avió en rouedio coa vtam imMve que ttro de iieitot lodiof «iue vento 



ruT POBO sut^ 



(9.*liOTnu 



por U T*xU M OtJtttie, quft o< U ¿o lot ILmoa da VotMnoh, ti&M honbrM oo, 
ToaéUy qaoftst&bnnyji nonoe ^« ad> l»¿»ai do aIII, o>n oftMto* yp*rr««i«o«DQ 
lo« que cllc« U«£oi]> Cvtitictt« ¿e U i^iwra por mufio d« w «imOnU» f utkJ« 
UT«rÍ4d, U«(ó LQffDdoAvittr &iuO«aanL<l6cU«, j mí to^AüUo en pcdaso 

¿ aliBAgn ui>a c«rU coo esU« rvtwos. « ML «oñor. nuc» «¡erU bo Uoido qu« 
Tionc gaoU MfaüoU jpcr lo* llaoM) jr <!»» ütlá ccn;i, que Ilocui do aquí a xdA' 
Cukft, Vfift viiBAtrUDenod h qu« m deW LacCr» y ftrÍM cocí LvovAdnd »; Uog4 
con Bibokft el üidío [|t)o U lloimbft 7 dlóln ca oamo |«9Jj¡« ü Otocnl, dc«pu¿^ 
do vBÍi ú BÍQto diu de &:>mo hAbia tiendo au LecoBuo Fscúfca P^re» ^ol VMU 
d« K^rva de ver ¿ BcUloáor. 



CAPÍTULO VI 



CoKTByEi»: 1.* SndtVD d« I» ftbtte i Lauro Fontc r ^irt ^'icutAll dv PrórwBln « 
pueblo do rASoa— J-*" Viea4 Fr>dTamt& i 8»at&í¿ f nolbet» GouUa Jün^nc* ^ Q<bo- 
M(U con toda Ia ijitnioitrmdáci d* mralAUd in^ po^o— A,* OjaoiÉrtAU* unbOiGA- 
iMnla d« UAotna ooitipañlA ¡Jtv ««arltiariih piSblioA |uBr& catAf d&aiIo* p«n VwJo 
6 nal •D«w 7 |MrtÍgÍ6a Út suflaoíA*. 



CDN Ia hnTedad qua pidb el ouo y gatCa, y Úanáo Duaenmn úo Bgn*) 
<l«cliiiíaubi á qokn U ctitÍiS, mtadAAlGanfmlinApArvJAM un m^a« 
dn ta (|V)ft fiuwan ql>^ Ica dcnuii los Capiunca Jou d«l éIheico, QoduIo £>nÁTes 
Rooddc, P«dro F*rnindai VaJoiuuoIa, Pnrodov, CAldort^n y ccroi d^quieo Uuf» 
iMJQr oouAhUixr, cod ^rd«b i^n qii« llogMiuní ü Ph>ca á ponj Uifo^ y qise 000 
n&iQM !• ATiiMMQ 4o lo c)UA babÍA, dftndo aatA todt» «mu liborttd aI Oipi 
Lamo Footí^ q^iAntdo ^a dA lo cjuc Ltbm bocho coe &, not'td^ da aih 
iatmuAAn, lo cunl pcocurú d««pDí4 r^rnr oa todt» coudoTxot, pu<« no ao cln- 
&Ia »ÍQL-utA co 1^0 ccDdotaoitmcíoiioi do lo bÚHM ÍAVOf. NeinciU i foa adI- 
dAd'^ApoOo pArik Abr«7ilir UlbgAdft A PflflcD, «) d««t«f Utab;^^» dAr 1^ Láxuü 
I'ddm ooUim do m pñii<!«, «a quA lo bolUi^n ja eoc mi» A^tetoo por habcr- 
baoobiTÉdooookiUlWAiuMiiiio U dioroa ^0 \tx liborted laa lUMvna qoo 
TOBÍoa ^ AOCffttiM s«Bt« EiuAvt cApoKoU, U ooaI Uog¿, Ittfgo quo Ueg^ 
i«ft ¿ PlHA loi C^aiAdAO, porqoo opcoA #« babUn opoodo c4;»»do «atrú en ol 
piiobl<>«lCiipU&ii Podro do IÍEBpÍAft,«o&quírtiidor antigua ¿4 U PraviocUdo 
VerntcttoU, qtuo coa otrea o»u|o2«r«A voftio AobrouliontOr d^ocnbncBdo En tiem 
por oí CfipíUa NicoUo^ Fod£<mto, tiidoaoo do Nnoi¿B j Tcoitalo ccftord dd 
OobtEM^ do La Ptorínok di Vooonc^ Jo^so do Aipini do qufon tm kip* 



UlA 

1 



^^ 




CAP, VI) 



scfftcutf DK um ooyQcnrju de rxtXA rjur. 



S57 






nenio queda tmUda on nvnUfl pdba» p»Ui. Lln^ otm dlt E^Nadraraán «oo •! 
nrto il« la ifupa qu« kabia quvda^o n'b ucu jonnda Atnb, i quían ncibwiaii 

tMi4i ciiADtft ¿t» ki* tleícubTiniLcrloi rjue «a balilnn liccluí «n oda tlarn d«l 
fivLQv, y d dsUdff en que todo pvuIm, tU ^ao tarloroa uiqcIki ginlo Iub ^a V^ 

[ i> irrúnonM ouDqQÍtfUikirea ¿v iii^ti?IU Prorifloüi & dooile an Miorta laa Iiabffl 
Umido, yttQ Uíj^énmH pur biwiM, pnet Díoa li> habla imki^o aaf, d« habar 
llagado düoda ballneiíu «ocorro pam Uatai noccñdadei axta tnlaa, j ¿oac«ii«r> 
k tnloJM Uux JaMlenbk'i «rao kft1>íau poiadu «n ctnoa aQoa qoa hacia lubtuí 
aili^ ib CbTU, on lúa cftiTa m habían «oataniido tr«Ktantoa aoMtdebt, pu«£ do 
^mrrr7fip«iitoaqi;« ttliCniD, r¿)j) lleg^nia Qlff oiortov al año da nil quinMctoa 
Tr» fita jr niWT^ y ^uvi lAit gMmdofj dMaitVfodw, quo^loc mf4 T«bUA vaaii- 
LJti^ clt> oiifT<»d« ií«end<H y'filbxroa d^ )k» rnion» pí«ca>, ccc <|bopatocft pa- 
Q kki da Sania Miru parear al «rapaclfto qii» pu4¿«raa baW eobnda ^ 
Toctid>:>a ri[? mncba da algodón ddanU ^a Ia« pamtaroa, qua la oOabao do 
j p«rpiEAn«, QEi i|tia to verífictt aJ dleho cotalo, q«c noáía ca loa pobr^ 
^QO no poada acr otro ináa, y ki «jua U io^Í6 al otro^ qno halli adose ootí •¿lo« 
ddO QeAmTfdiofa «e la bal» y o»i ^tua <U o^mar, lo pArM6^acir olnda 
ppbredal mtindo, pi:«ttBuca>]idalno llegiba £ ttdt, y al fia, arbitnado «d 
ifol lo «nplaarift qu« fueía lufi^^to 1 mitar m hatobroi, deUraioó ccmprar 
tipa I íbra do bab«a verd««, y fialif adoa> M pVkoUo para ú- á oti^, ibatdaj co- 
suatukt kIo toft gras:", y arrojtJtdd Ja» oiMaroa, y ^x^lrlijodo k cabtMa^ vUo & 
Otr» quo lat vaoJa tcgíendo 7 comMmdo, por lor eru^ pobiD qiM ¿1, y no Ikabor 
tenida coa qa« compTEurlu, con qua o»qccÍA ao mtt «1 mA» pobra» 

3.° ftlcmcron a compMtdfi á lot d«l Raiiid vitado ooídados Ion valiotttoa 
jrqnoa citícIiottdocllcAcoiioetini, p»r itrdaL^quftptf&dtó Fedmndcóiugccta 
«1 U coata Aei Cabo do la V«lai c<ni ao Capitán Ju^n da Rittfa, «ocio dajaojoo 
iBobo ca in primero pitic, y i(tH vinícMan tan frutados d4 rftalídos y uoo<sitadoa 
doÍ4d4>i D»p«cb6<a lodgOiVd^ aTÍAD al General Qlicu jado L^uio i;m TtícoUa 
Fodftoiáa y «u g«Qi« U qiM t^bb llegado, yondo i llovarlu I^iede» Oalden^n 

otro iDUad:> do lúa reciín Uo^adco, Ilnaudo Fernando Alookr^ quo d«|iufa 
vacñio de la ciudad dd Toonicoa. k qu¡«Q rec¡bl¿ al Goaonil Jíménai Uníg^ 
naisatifa, dfcadole algunaa fiuua loUa £0 algoJón con qtio *« vbilon y un» ohiu 
fílala da fino oro que pe«ali« do^r^ectca ducados, y iraUndo lu^go dal radbi* 
mtPDtA quo na lo habfa do tiaorr á VcáttuuAo, Itivo apareíbir lo* (oobflt y cabí^ 
Ikai» y avinr ¿ ka QtcjtiQCia uub ccroiuiua para qoo aa batfcuan o»n ■«.> gHiUé, 
ecQ qtu YÍaterucí 00 btaa orocído tuknerot con aoi galbrilo* ^«nAtbof do rica 

laDeria, dudo», laiuna y mat^iUH oOn (o3os cimi^o*, tbttitotí trápout y 



afis 



TK4Y rvHo nuda 



(9.*>0flCtA 



Ivi <l«ttiát ptrtrdcUov 44 ^n^rro, eocno kl fuera pora btgtin r«wpínÍ«Dto de 

loa fiLJliof oa dMiDflMU, j«Ado «I :si<]i sa x'^^^ '^«''^■■^^ ^^^"''^P''^^ do^lgni 

m (ImiU <S«nla££ bi'?^ Ioa ¡^rabdas lEfljaMlAt del [^acbJo ü« Boui, hanU rjno rjo' 
rott uoDur pdv d jülo do Itt loma <]tto •« tvmua ovtoq del f uvbio • t'vd reman ^ 
MI tmÍBtk 4u i oftlttllot 4e b« oudtis crui jo» müe do loa r|iiQ liobía unvia^u 
tu f«aib4m»iLlo «1 ücibcnil Jímíius» ol ooaI al tiempo quo HcgaVhU ecrcn ti 
iMutl* to««troada^uoLkfleftFa«ío0oe7ter«4>bUH prado», KAtidp^wBe 
cum todu Ifii ir<»:ipMíUT 0ft}u, «ntcelw, fottuEoí y lov dtviOa inrtftfaoati 
^ft* 14 balInUia, itoa rgu<i peredü te rspraienuib* unft Bmi(!t^tA >' rcñiiie bcUiw^ 
Ui» &>brosiJt6flO de i«r Ja ^cete UtvU, y u^i cit orden miUUr, y nonAr ko Ii 
buBteatcHOn Btoáo^o rompinit&bo, temionio n» lo nnUwvM laccr cuu «íl 
«oa «o tf<&^ y Tolrieoda i 1a de Sv^U Mine que' k ^Kon^tAM^M, dije: t; 
ftoroa, JA Mbéiti quo ceo be EaJo <Je TOMtroc^ por Iteber «otiocédo jom 
noble j do üoacilli» ttiuoi. no rjucirih hellerlúo abore deblti ea líompo «^oe j* 
koimoa no nod ]>odo«K>9 düfooer ^om U defotiM de elfpjn cUf^o ú Agravio» 
B0 QO» pretende lu<ci>. NÍ&^«iij> bo Ji^ri ¿ U f^moa y geoxe de lueivi 
loapocdí^ Geneek} Snárcf, y nei puede e»tnr Tiaaimerccd Ijíoo etyw^, 
anguao pretoude tute eervit 1 todo «o compeuto. coa persona y Kuiecda 
nwdiO su«lo, pee ver ¿ele «1 maestro j e 1 de itaceli<> Geuonl. cocoo *v ex] 
misclATji dude lupígc. Ibui proiígnkDdc cofi ctfi) *u cami&o loe uuo* ; loe ol 
hieU jaDlarteñdiAtaactadereiDio peMavádoudoel rcdremdlDeHit^raiiaee bn^ 
núldee y c^^rtaucCA iu kpeí' de tu ulnllo y kacic&do la mano CoDxelo ^ívl 
aef, ll^icu, ibruirottie Atnboet coa gra:Jce cua)^ líintoblo» j ocrcetE», < 
tiJCiDÍitoe y pdflbrBS bidalgu, oe prometieieQ emíiUd el ano mI olto, ooa 
inan palatins aomo m ooDootó dttpuve pw 1» ol>n«. En k cunl hftLí«odo 
Udo aa Bioderaia cjpiciü Jo tícm|o, TohíerOu lodosa eobürcti emcebAlIoff, y 
loa paonat j Eodloe c& » oideti w vídíctou ii»jo á nano ú U &ueva tüuded de 
Saitfafé. 

A.* Pnndn futran lo» reciüa eenlúoi sgewgkdoH eun küa lo qoe fed pcvdUe^ri 
auúgableniaitie, ffüteJAndo k Tenida cu» tifj44ude il caLnl^ pnr ni jOOtt dtaa^^^l 
•n tal cnalaa baUendo oocoeído «1 Ganenl XintteM la afa bi lidid y mobloa d«^^ 
yodiocnáa. i^ae U Uvik mojí gntidej precieikdo eooifbdenna cc^i d i^or^ta- 
Inm for lo que poúím aoeeder eon ^ perulemí qua :enía d U pnetU, DO ^Qi- 
atevtii ccoe g«ate arrlacada, y que ya %t faeib truloeido k%o, «loo hastee 
dicbo, lueef pe&deneia U poe m op de U ittm, n *o dcUnainaMa U«^ i elli, 
j aaf eoD ana buuu piudeneia, por uaerjptxtm pública ae oaocettaroo aubee 
titocnlcá ea qiio fuMen ptniUca por nútadaa todM laa gaaanftBB que daada 



ctf.ni) 



noRcuj hz lift coflBCicisua ac tub^a fiui 



259 



•fDol dlft qno tfitrarou M lúoiosou oa todo batfoo ¿ mol MOft», pftrtícjpin- 

M Lsié^ corno «jiaoaM ena y» <1« un» lAÍEsnuk ion» j K»iaaQd*d- Deí qüaI 

rio viao ^ caaer fii&jAmeri;o y fuera* d K^rürW cnc^caUmtaa A lo* 

todone ai dewabrid&TM |)rím<toido ¿1 : i»Í lico lo mcrecicnHi po;r»crgtiato 
l«d* 4« Unto nüor, oonto m oonocád «a joteuuIa de cíoco ftfioi y oa otra* ocaí* 
quo M ofrteíero:! Ja LaxIa coaeudeiiOKD cu «I lUítao, do^ilo p»- ao «jvtAr 
ib codo pacíScggd^, f (Ufoa meaettcr tva buen*» htk^» y valar» como lO vieíoa 
M n>daoir lot iudiM da loa altanáis a*.ofl ilol tcrmÍLo Úo U cíiidAd iIo Vclcx y do 

Uqu d« DuiUou, o^jib» dircmoit i)ucri>tedj el Sourr. cu^^id^ llegue per A^LtoÜLm 
tierras k túitan*. 



CAPITULO vn 

COVTXVIOO : U* Ik^it k Scati^i *¡X Cflpit&ii Jlcbutíui ie Bolnlo&mr. y lo i|ae lüll jfuC «o 
catata— 35 nitira IJ34 búct Uflolo^ursobn EairtilidkideUB f upila&taaco que §o 

JioitevipoMtt ¿«eefadedM y nfoniwt U sdiBuiaiA ^ la ^ SestafK 



BISN |)00ca ájtü pMUWi d«pu4«¿« \± litfftéa da Fodranán A SM»ta&, 
ciuodo MÍno stMva qiui vwteitcMdbdúu A U numn oüiJoíd B»]iiloé. 
W,y etfU fi«4 téA elarUqiMapcimiklubtaBr«ñbtdo, canudo ki vwroaMOnir 
¿ U DÚacnA lomA >tae tíjm K«dr«BMk del y 4 todft m Qocte, ()Do KurcAiKioM «I 
pad4o, bKÍa:! por ei:|acÍIo« efluipoft mil viico y tonMOlfs coa ;c« vitHoc ocdo< 
i«d«quie v«rLÍMrc«1idw,dosedti,gnA4«,p»rp^eDot«oo eiiorcepKdfl4 p|t:mu, 
^(1^ cpBMtca en oriaa finí» Á Lm qiM traíao un SiuUfb loe do Seotn ?kUrU y 
TcwnnU, pvo) ¿ lo qw nJff h olvei^UB «n i mt d* teli« d» elgodóa ootí 
mimkiw y ft^pngttto* de lo míitto, por luibtr Ádo nt* cuninM u» pri>ll>M y 
ItctoH; ^nf )^*iyT¿efflii ¿ buépe uarte hftbtr quedado vo«bde« d« him pe- 
ÜO* y ^toe U& curtido» qoo «ú QO uatUn ot picarlo* k« moaquicea ; rí bi«ii 
le &dU do T«ttídoo cupIfA ^ 69ital«m de !«« intenu», ^ue Htnte opeouM mt» 
TuUidtfl Umdof. Ucg6 í tiutcafú Bdftloiar ^n toda oiu d^nocttaeién do bi' 
dou¿o fi*¿bc«(nrooibide yaguEii>ido como nmooU hu pvraawykadfl 
wmifli'iTr^j qu^ ^^^^^ ^"^^ *^3 praoU )4n c^jalquie» aoontoeínl^nto} 
m poi d quo podiA •ttocAw todo* oODuoAroa dua bcsf^d^jei ilu dflaonU 
'Soi, l'*^^ que ji «o 4>rK«rantt i»i<4 do otK« y trebnrc^n ettreohaj »i&it1adc<B 
ueoido el «ilUoo do V^du 1a pntdeacU did Geu4r4l Jbi^noi do QaeeidaT i^iio U 

J7 



3«0 



nUT TtD2& U^ 



($«!rOTlOll 



unta ringubkf pA» iMigofrloi nrdGcs, como lo on Ma de juuCAno j oouaerm- 
«0 «A |u»: CTM taIÍoduh y bríiotot conquivtadorai, tob» un» jvOnMÜa ik UoU 
&iiiKÍdonid5a cotoa eala d«1 Hebo ; |rorq(id hí «» Ttididato el nfrin qtM do« 
gorrícnoa OD una Mpiga hocen mal&lrgí, tliejunUii tres, qot 8trl3. T uf 
iterapro ms hn pAracjtTo ««r irrovldeiiddk Jal Cielo el Libarte ofrooido loi edrir* 
]>[«v04 qtie rtljtii\L>A pnra qi]« d^jnm ol Qfnttrtl QnMada «] f{»jo qne liibbi co* 
Tnocmjo pan Rtgpalln, jKir hábftr da Hr da U imponaadn <)U0 ahora fíié au liH 
tnrio y pariiuta pni<]U« no «a inrliftra Ta pat «itrr cato* tfca POPyíiriBJoiai 
j «1 qna d^jitba Quo%iida por va Tanif^nU, |Ki7v|tia oo n1:«tnDta qua era hombvB 
tBDjr da hflcha^ coreo b vafamon c^iao Cii<t «n la Taaída da JarÓfiímo L«br6n, puvfl 
lio lo 'a^ pa'A (le&ndrrnj gobíamo, oon to(loa«o(iu^ra SércuXfi finirá dúo) no 
hty faonat d« lI^roulfH oontm doB, y uff no fu«roix £tt«s lai qu« todva lo com* 
piifti«rou y ftU^rOf!, «Ino 1m boeiuM raiODM an qiil«ii d« ordinario anala raaldfr 
ma}'<ir for%Ale>n qiiden 1m arinfui, j mAi al encr» !o uco 7 b otro tprcia» 
ayuoaa ia cotiu, aix que no plvnio andaro oorto d QucRodA, li cratanoi U forma 
pealara, qva af fo¿ anl aohar d >olb « la prodancU, cDmprKmlo mucho COQ poco 
ñu amaacilUr la uomcUncm- 

£.* Fo4 Ifi cTiimda d« nutnfi dtifi C^pUaiiM an Santal psr toáo «1 noa da 

Febrero d«l afio d» ttÍI (|itin><niuui tHi^tn j i»ieT« (lC89)jdoDdaiOdet8TÍaron 

todca LTe« G«n«ra1w luRra fin dn Mayo dal miamo alio, dMcanaando da las ore- 

ciJoa iiabijuH como lodoa tubü» pundo y diiponisndo lo uaoaaaxio ü viaja 

qixa Uidoi trai prcUfidba l^accr A Bipafia, an qna lu^go ae deoTarariXi y con- 

ocftaiaai Bta ca cala tiecipo hu ordlDaríoentr«l«zuiiúeoio lacai&de vaoiailo 

i!v t.jue L«i«iu erjioii^>>e la tierra, oouio wi hn acha-I'^ da tat por lu Biucboi que 

ftuii Sojr jklH'ta kloapui^H Jo liabarkjB seguido oaliaoct y dot af^OH eootínvu ijoa Ka 

hoy qii« pu4Í (&ip i pavo eatra calnK nropnrbnu. ooiuídonndo ol Gavaral Bo- 

U]i;£zHr, coiuo m¿e expeñnuíiitado ctv ccmqQfjitu, Iftboiidftd daaala ckmd«l 

Radio o» buena dUpoaId¿a ptra fu Ubruua y ci1aiu«i, k Infiaided do indioa 

ijue la habíMD y lar de ishnoa Un d^cilaiL^ pQM Un aiii rtalatoBoia habfan dado 

1a nitiJAtad, por al que batía cobrado el Goooral Quaaada, le dijo un día dak^ta 

do Ff^ri^tn y dd 1m mía furl'^oa C^piUn^G y aoldadoa: <■ Sin dad*, at&or (hpi- 

t¿D, qu« ■! voa gm«^dad d« Sodi^ y tiatru babfaTU Ue^^ado A uía ntaxfor, ^la 

fuere In hom qao Ia« lorifira «mpleedcA en la pebluite do trai d c^utm pa«b^ 

y repartidoi loi íttdloa i loi cot^red^rva da alba, porqnii ri &o ao ?a pone i lo 

coiiqufiiAdo eatoi fondanenc», quedar a«tt ún aingUDoi, y a] traUjo «a Ulde, 

como iaba «1 tallor Oipliotí Nlcolfo do FedmuAxi hi noedído an aiv coaqolitaa 

do U Prnvlixok lié Veneanob, y aU tendré poi ittftiide *C4crtd qiio Vmd. b poQ^ 

laégo por ob™, pTia* da tmcorio no «a aeguhá t^íofitSn da£o, y podrto iegnírlo 

tnOniíoa proTeeho«,y ui^o do Íoi pÚMipdeaTODdrA ieei «1 orden Í ba jffrniífkt 



Otf.Tt]) 



KWCrÁS DnUSGOV^OUriBClETfBLnA nnvE 



20] 



^0 In-ricnuí, c» bien Unvr ^« MÍ«i(» cuidad ; oum propu», qtiQ no fáHvt y*, 
qQ« lo UoraíA ootTu coa TArioi sta;«*04. No LabiA par ioiiik a«jor H lloii« <H4 
titm 4a butbA smU «a poo»i ^mNh qsfi cob U vO£ que m dkn da qM j-a Ji«y 
crcOodtd ^bla¿fit, y íadíc4 r{U«dn& danCMflj UbnoxM os lu tittrru, qaa 
¡LS^a b^tii ccQ «01 ¿rattii lo* bAboJM d» i^nioii Iaa «Tijtiva; toátr oto b«co f*oÍl 
U^ diliúulUika qr^a ho ubido boy a» Int vhjc* hAAU Ím dobIu d«l nsar, y w6á 
«i & Olio <« üadtft tictcubrimicct» d« muiiu> do quíoo boD dudo laa «Innu 
DOubaB «loro 7 «noorvldjiBquoeobba bollado cn«L utico, KhU oa mi fn- 
ncvr, DO porque Ud)^ íalvcto« d« porniodaocv orí ««U ti«rr«» poof «-40 «on por 
obcmidoürca BipAE^ i p«üir ol }jic(u«diO do mu tuUcrcí^ ijua im lian lUo 
poooi OH conq^ÍAtor y fctblar U« provincUa y cixidodca del iJuHo, Pailo, l^pi- 
yu, Üdi j Timoaá, ; AUoqu» VoonMíOttwcloi n^ noquoisu ntrAa u v«M* 
CÍm¡4aC«4, Inri bbu Uupoco lo quoclen «n poiJr U gniltf¡«uióB da Olloi, puta 
p*r« lodo ií<ja4 pa<:ho iinoMro ÍTiviatliiino ijimíj y 1« tttav> MbrcA» d« 1uib*r 
b^cbo otm toiyorui inorood?£ qti» k» qoo Iv jtvduCEZkM i jr uf ü vn c«tD &c« 
«e siiiu*£t4r ht bogniAO* (amblan «b d«lMimou' fot dóode Iia d« i4r #1 tiajo, 
)r li so Licioro por 4.1 lií^ C<Tiiid>. qLto U <4t^o ^ tnkw lufttudo, «* dítpougu 
í^6^^> [a. t^n^A d« lút, bor^aiiüitM, 4u q^o podi « i » < bajar lic iiDpcdtn)«olOk F>^** 
DO Lo toodKtaoa c^ he&bar«ecl'3a d«id«lo*pD«TUH,4st*i|i«dnJ«l tctorGAo^rtl 
JttttiQtt, l^CT -ur JA trtn^rcn su GoborvadoT ol AdolnnUdo Fodm FontA&d«i da 
Lugo, coir« lo tongo por tit4 cana q;io óiu há rocib^r ttaJda por tu IfaoM do 
«topo BoUleiisr, il Capíu^n Mflblior YAldvji, hombro vn1or«io, «amo to bibfa 
bCAtr^do «n lu occq^rTUa dvl Fíní, j gran coufideuto Jel Blnrqn^ D. Fruí- 
ais^ Hnnoj pur bikb«r lida iiiu> da loa raejoraa OipItántA qna Uto, y par tal 
«ftlohibracbdofnnioiteoAc{o^<l4MMae^GacnpaaIBoilAlo¿2Hi-rjHbl«w1o mi 
dobcamÍBAOMJn dopuu- & Sipaün & IiihIIc por Gobiomo In qaa había coQqiúa* 
Udor It djji> <s*n fnuoha libertad, na ciimplm con lo r^uo dobla A U onnfi^nia 
qtia da é\ hacia al Mtnjtu^* i^ue \¡j bubfa aniríriLlo h linear oquelUí ronqavtM tu 
MM BombrUj oou qu-? te ropnfiiú niuclio con H VuM^a ol Belalclfar, ¡AMn á mAt 
d ol Qiiaaaáa no tarcioni da buaaa rucando «I Valdtai m r^i:4ifara m al Hai^o 
OOD >n barmnno JLmdnr^ do Quavoda, uum^ h hint y pcranonMiS toda U v^da 
qoa la rttt¿, Qiu< finida am«b^ nGu» 4111: j^oatu «n tto<aquuiaa on ^(te Rattiov 
booUalo «11 pTlncÍ|n) TaoicidM] on !u uimLut iTo Ibngu^.'" 

S.*" Ut|«i liDbo raanMar U tíbiau t]ií« bnila n\H bnbla tañido al Uoaooiada 
Ottxate JlEaAaot aa pobkrt qiM ta avivan con ol calord^l Oenocal Be!nlci<- 
xar, ci^ como vlím «xperrmanUdn Mibía lo qii« eaavi^nUn lat píjliInmo^H para 
otniMrvilcid^t do lo gtoado an ««>rTtcío do Dio» y clol Rnj, j amplbcli'xi íp 
otna conquiíua, j obI tomondual ooiuajo cuua du i;iiiíg9, y vídodojoyn cua 



sn 



Ttur »Dfi4 im^v 



(3 * nwicu. 



qii«pi babliAdAdo vnuoRtr»d0 qn^ltrM de loB^e B^UTclou, j <iuo jiM 
luibU I«v(iiilAi!<> tnSa al íqíiqo y MfwrÉVE*B eos bAb«r mll^o I« mutrta da D, 
Pttdro FaroimlM do Lugo, BU GobaniBjlor, do qoo n b liirÍA á Vcowcnorcod 
tM GobkrDO en pT0p1«<lA(! d« codo lo qtio hidiÉA doctibíorlo, hiigo trata ooo 
fttt CifitaiitM^ onirto rjulnn atbCii báon <!e U duipoKclán áo la U«m fc E^ná psr* 
c«4<te^U<o IMdlftn fundar útm 6 trw ciiKlndcb, j reBO^TÍéodoee ^m bmIh 
A prop¿iito «r« el litío ftoade etubn 8l Tunjft, )r aqu«lla pula por áan6é 09 
bobfa oatnidí», por Ib Proviti«qii d« CliFfttlA| (lut^lodoM eita de StaUfié en el 
sitio que se había comeando i {Xiblar^ poca cim Acoma^Adc, ¡arodA a1 Jim/* 
M« ponnr Uiégtt rtiKntm i lu ehtu óH obU caudatl, porgue aiSd no tnnü, cotno 
h«m<M diobn, nifa ipu lo* dooe htúái/9 j !■ igluaía y kn!ci ea (proa de nu;obeTk| 
y mil lynneitaáodovKU A dur tía oitfdudj ao fueroü lofgo Mmludo cmUob^ P^o^f 
n>1aTt-H, dándole úe niiüjtfr «ii la enojar parto de eSa i U 1gl«B[a, qoooidqae 
abora tSií&«, j lo doinAeá todoa loa v«c¡iko% ae^a mu calidadea, cerca 6 dttria- 
do do la pbiiB, j cu ella taau do cabildo dolida b bídonm, lo i^ue parifl !»• 
naWoa á hí prjcioroa d« Abril del jdvuho año do mil qnlnl^ntot trakta y ntia* 
va, qno fimrou (lor Alcalde Jer^oStoo de la Tcza y Jtum dfi An^Talo; BegUo' 
roe el Capitia Jiuu do j^aiimartrn, ti Oipitln Jtmn do Ci<icp«d«A, el Oapitla 
AnCriiiio Pfai Cardoiu, oí Capitán T,¿j:ftro Focta, ti Alf^reí Kcmán V<^ P#dio 
do Cotiatnarv* y lícroando ¿« Rojji». Alguaoll mayor, Balcaiar UTaldonado, por* 
quo Alguacil luayor áol "Reino era Ttmi^fiox do Qneaada, hormioo dol Licocdaclo 
Ooii£a]o Jiaténtt, TcmoaXít Ocrtf^tnl ; BBcHbcincí Jaan Itodrfgii^* do BtoaYl* 
doa. El Ululo do la jgleaLi f oé d« la G^uoopci^ii da Nuecera Sofiora, dmuo lioy 
lo tíeaor y al primer can qaa alU lo >«ñal^ ou nombro dal Rey fui «I Ba- 
chillti Jcac Bcrdojo ; en Tanltmto Fr, Viueato B^^^ttanaila, de la ordfi d« Seo 
Agiutín, i^uQ ambos «ntraron coa NIctiiIáB do F<drarodi&. 



.^ J 



cip-rrn) 



yOTKvAADCiitoúBqinsriaDirutau fibkb 

CAPÍTULO vni 



263 



£.* EqtU &tbu4UiLÚ« BflUcittr i pobUr lavtlL» de XdTiiolC«plUn Jti4nil« 
CMnn ^>*— .Vo pti^ tUju U tl«mi do kBlftttMt«fftrUd*«JO<DAnlQBMa^Hi' 
lM^iwMp4rtJ«n^ jk«td»jÚQOiDÍ«fóa Imi bwmaao paa podado luo» dundo m- 
latían todo pKitflGO. 



f: 



lUNDADA y i^ lie propicio, ^ csudndd* fUnUfít, y ««nnUilQA Ua 
qtjo aelubían do «vodo^tr^n olla, coftumznron Ic^^ todovonlot 
feolanaqu^ M 1m hnblnD mpant^Sn m «uiMtAoluirU, oiinoani&do onuc nn |>ocfl 
inis do prop6útc t|iia lootfAbftn, ni:n^no iii> do mil fa&dnin*nt> f^iio d«bA 
tugar loi pooon nllniQílolt j mnobM emluraxo* qno hablt Úm otrxA cocna ta¿s 
imporUocoi fCT oMúnco*, ana inunda ^«U» Ia dieron m fccron mudando Ui 
Itácafl piredoa do Htt» j oaÜA «n xAp\M y&doW,i ^u* díA principlr; el CnjtKjin 
Aloow éo OIaU*, do Id ^4 tinl«<in con VpárttaiÁo, fiorqao ^1 ta& «1 pnmorr> 
i[ii« la ittva doUpü*, nnnc^co la eubjirt^ ¿a fuja, tamo ludamái, dupQ4« h\tc 
U m^ do tf jfi P«dro do Cchn«naroi, padro do Luía do Cotmoatre», quo 1n tuiro 
al primoto du «tm cubiortn. Hítoio Uml^iío da tapUt U í^tMÍnyduró ail huU 
b v«ntdn dftl Obinpo í>. Fray Jnan do loa IterrToH de rfdctln Si^Twln Ef^f^f^-n . 
^IW eos flu bnecA Indiiilrin j ajud* det piieblo^ iQ híio de piodrm y tojo, oonu> 
díittnca mA^Urgo «n otra parto. ICa U quo ««uba «a «lU al Udo dol KTangol» 
Juntó U primor» eapílU, y U d«tó con Utolo do SantiiLgo Ap6itol, pacrdo do 
BqMlU, el Caj>LlAn Gonzalo Gatvín Zcrnx 

f-* Ta prlfl« qno lUYierot; Loi troA IWUQtoa GeDonl» don ida 4 K<p&Ba, 
tto dtbo lugixr i diUo|nn«a «n nndit, y n«l 1u^^, antrondo el m^ de Abril, ol 
nluno if^O 4'nTUroa ofltjiíLleii qTsi) UHruMn uti muy linAn b^roo pnra <il tÍoJ^ ¿ 
U Tora d< Rio Grande d» U MogdnlcDi, en h^iiaIU p^itc cvrcn do do(id4 fuA 
dat^nito poblada lo cíudAd do Toc^ftiin, jur daada dottirtnirtar^D ombtroftraoy 
Mullir lu cnvni(ia,parae1 ouaJ lo diipnao biion laiiulútajvdalo qn* otiUnoM da- 
ba lo tUrra^qoolomoj^r fu¿a40Ína»doToiiiido concaniidaddo&af?, «mpodono 
ayudar do Otrai carpM, porqoo aaDqita d Ooooml BoUIcjUar tmjo puoivoa con 
SDab«rhbr«B,y NiooWdo Fadromín gtilinaf, oo fueron mAa qtie loa i^uo Or&ti 
aoii4«<«r ^mn tét^ da qno lad^ oomoni¿ i or«aor os tttnto nilmaro Tt> uoo y 
to otro, (jiio on brorot dfna m llon^ toda U tiorn^ por b^borU bailado tnn A cu 
pr{>pi^tito on abiuidoncia do oonüdu y bura loniplo^ Enviá ol Gonoml HtUl- 
oiur il CofdtáD Jqui C«bnm, ooq lo cnayor p^ru do ene icldadoi, i pcblot el 
val(o do ^^«íva, por^iM aaatitte Jo bnbía |>rtni<to qoo AL docoublirto al Ut^oroJ 
Qofitt^ Jí^l^csi catado f ud naUanti» la com dol tol, oouo dijíaactir no 11«¿^ 



m 



Tkir rrDBO nu6v 



(S.Ȓ((mnA 



lo tuvo |)nr tierra que tntnüía •n-cii ooncjiílsu, A lo m^Oi lu^ualU jitrU dondo 
ne poblA d pnoljlo. .loaiuc otmnia D. Abona LuI» (39 Lugo vini» »l Rqídd por 
Oob«reftdvr, juí^gtitd:* Kt también ai^uoll;» de ^u GobUrno, cncj-ibiv ut>a tArta 
al üpbiíiiinilc>; BeUlciienr, quo ja en dr rii&Ita de E«paQa coc el Gobierno y 
Adelnntflmíeuto, 'iira pretuiidía, «a q^ue Iv «lecfa ul> pEhn>« n()iiella t)oblncl£ti do 
Kuita !id<;Uiil4-i pLim uh;'a cu mi« ;ierrM de ñu GMgiikí úú EcÍ;;o, i lo cuel 
iv^jioailúi BoUlc^nr o&nnlfi^u «iifadcMJortuolnta'LfR, ehi tBüU7¡ior to r^ue loea- 
cvlbtiü, canuco jxo- haber taXiño de la Áspero pnwe^ y itiaIo» intA-Ttiirotoi qoo 
ImcltA lo!. del Ttoinn oc» ijdwi 61 habla ci>bniil^ t&ntn nruihUd^ y ana ottava 
cttiil dvCormítiado do Tcnír á ompararlcer S°° '' ^^' iLiüiorn le vicr» «n tarta 
|:«lígroelD, Aloiuo, «e^dn tvuía d<9 evlfipadue i todo» lus de bj (p^Uartio; el 
üd oud nu veotT ce«¿ ^-|^u, pori> no la |iobUo¡i3(:], In trua] bcclia [lor vi Oi^jítia 
Iuau Csbrcm^ H4 volvíi^ ul Ruínu jra '~]U6 r* linbUn idü luti Qi3n(ttnl«j con loi 
que fufirfin A o«ia pobJaolún y cíin olru ejuq la ftteroa ¿e lee Geuermlfli 
cmj BelahA^nr «a S^pAñB, fucroD {jcxn« loi qua do pUch icie^rou ei^ el SflllMi 
io^ai ligmbreB<!e macba Buerte, fuera de imo* do*, Ai^M^Io de hujin j Fnuí*- 
cuco Arísi-, hoiubn« inquíetltimoay que futirun cáotia de que lo ««Uiñ&ifi el 
Reinn cuando víiio T)- Alooso, por babtnm ido on contra cuc Ico pareoertib 

5* Ffu pudo hI General Jíiu^ae^ liftc^ir npuniAUíi^nlotí lu' roperlíniíenue 
út indio» A MUÍ wMado»^ ni «efialarke «at^ociAa l'i |jcredade« antes qna ta fitan* 
por aoeetar adn de! UnJo k l¡i?rra ¡«ctnca, ni ««ber con qii4 f^noldinl ^ ftodfaui 
rúparlir, y ii^í t^itn M rctnltüd A in hArEnano Forn&Ti Ptlrev d^ QiirAicIft, j'i ipion 
dejí) porKU Lugar^Tuní^nle c<ifi doa pidureN pnim mayor abnndAmícato: ét 
tiTLfl i»n ciiíinld Titamta Chnanl qu« pra d« D. Pedro FnmAn^EU, i?l Ocl^Arna- 
cSor di^ SnntFi Atona] y (ti otm eamo nani^iilstndor y dMATibrldAr <tr1 Niion> 
lUbo, aunque oit« n^frii^do mAn irorooo !« di¿ (como b da ii ootecdet en di) 
|}0i' haber» dudado «1 pedía dar el pñmorOf fnt act ¿\ UnDhiíti Teniotito. Ana* 
boA dotpachd A ocho do! mci do Mnyo del minino aflo do mil qt^ímentoe treinta 
y nueve y per quit.&r del ladocAos eespoobaael podb úndqnednrel Fenubi 
Pere? per TeoLeciie luii coa ambos tIUlea, pnecctándoloa i doce de) m\aao 
mcv, ^n* fu¿ el rnÍKino illh^ue "ae pnrtfa de la eindtd pira Caalllla el ti««a. 
eüdo Jim^&cx, ea oí cabildo de la ciudad^ para que le reoibtflron, díHUrca en 
recibirle a<¡uel día'y luígoáln^ce turo per t&ejot Ol Cabildo (a o quitando 
lúngnna fjoria ¿ ht poderte) olegirla eüce do nue\^ eo nombre dot Rey. |«rv 
que {¡oberooae lo deccfxbíerto y por ducobrir del Niteeo Roii;o, bieU qoe el 
]Ecy ¿ Gobernador '{uo de uuetovuaioioá^&ta Martt, «apncato qeeje tabfojí 
c^ra muerto «1L>. Jfedro FemáadoE de L«gO, OrdeontO Otra cMi, Uiiftb(4& el 
CniáUti GOiu&lo SuArca Ikiidoo, ¿canon ¿t U oootúú^ que lo £^ i^nm pcd>Ur 



a 

I 



« 



ei». nc] 



lOnoriB TE tnU coimnoTAS nt TtmiA píeme 



S«6 



uott omán] M TW^ lo hUo m JoictcU mijor ptr* !o ^do tonte &! Uraitno 

¿a diclA diü^r «] muí mUaIó «ti la mfima províiióc, ¡«n qvm a&ttoiñm kbi- 

udúKl«MeitoQilfB«n jimidícdi'iQ.f totniínidliliocoii ti Gapítin MtitíikGa- 

íiuM^ cou la ooral^Aa qua 1« ifíó pnn pobhf 1a clüéwA d« Vi^kj, ccn qu# nm* 

ba»<f]>uH dütrífaos turiaron fjtcutuil para hacer Im eucnmíentÍM Je iftdloi 

í^^jú te fuerao talluLdoy mpirlírfido, j d'^itafn In tuvo al Oipltia «Stiir^i 

pUB liacur b del üJ^UÍUi Op aU c'mdAd de SonUfé onandc fui Gubcroidor j 

Jciifticí* RttyoE- <]o Um!u vll^nt^ Lo»^q« OeudrAlo» Fodr«tti£n y B«]iJci»r 

TOBtUcniD A ta 8oIdAiIe< <jaa se qn«^b«n mis c»?1ato« y jwrtreabc^ de giiem 

i boenoft pnctoe, ooono enn pencip abal1o«f pa3?«, tedas, arGftl>i]D«0| p&lTon 

y hiHaiaa, poTi^ua pM un caballo ráseosle dal»» mil pBMs, ^ no m] odiodcn- 

tc»i y mujr biusn doA rail, j d tete modn oT Relnldinu- y Ioh (|iia di» ann ocini- 

p&llaroft lo tígukTOfi, k v>r> d« pAfio, «ii1»k. Ltlnn, poipiñon**, jpitiu y otrat 

cOMu, eco quo se janurem ¿mn «imu d« uru y umtsnvldAV, Eu Ua cunlcA dili* 

gebdftsy ctri« pan «1 -viaj», «a iban allegniido loa doce de Muyo «leí mi^oKi 

«fio do TU¿1 quliitentoa trelntii y nuor?, quo fué tn vi dta que Juako »o i^ttle- 

rt>ftdoSsniBr^,d«jaDdo A todoaoncArgadala ptc 7 h«minfidAÜf «I íjiierUD conittf* 

nmn Q 1m tWnti <|«e quedAbín, par* dfrndp pirn^abn el G^^nar^l QarHda dar 

pcvB> UvQflltn ^aiinqno le luce^lló mny dt oit%Buaifi,wraa\c dira k hüitútia á 

•a ÜeapOj porqil» «1 do ahora ^^o dn prnKfrgairlaB on lu coua dol ItiñQo. 



CAPÍTULO IX 



ComcM&oM.* EmMrann Im IrtvOrueralrico U &Í90raiid« y UciCoa A Cailo^euv^ 
t.* Son loa prÍDLArai qtirt Ctai *iil'9ri>sttin laa BDaraa dal dtoaabruatentio, 5 por 
^od 00 hubooutnaaMi— J.'L1f>ean Lilx nu«Tud«l dMoalirini1«&to A SanUSfart^y 
diipSnait JttÓBimo Lebr¿n, el C^trtrx^dor, & nabíj al ^voro Biiút>— 4.'> Bcqulf. 
reía Govtalo Jtrafinu <1« Cjncaada donJo Cartagena. <iiie no raba por no nuda m 
OcMano. 

LA mayor y mejor pnrl< do loa CopSUoct y eoldadoii fuercri d««do Son- 
Ufé oeompüando á Un lr«a OcnoraUt y & loa ii>Idado> oti« cotí olloa 
ae iban A Bapata, hiuU llegar íü Kio Gra&do, doodc yiL onaba bovho at barco, 
Ucn «apai para todon, cu e^v.n nt «nbarcarou «oa butc4 aeotiníeotOft A Iftdw- 
podida d* ]i>9 qnoM e|i4<tdab*Tk j ao ib«nj y vclTÍ6ndu«aloBiiaoa £ Sa&Uf£, tia 
weodttl» uieiuDtra» ccn Im P&ncbco, par etíát alj^o aumariEAdoa con loa on- 
««•Of fiMdcrt, lo« dd rfo foaroii navef^acdo aia t&norloi Dulcs, hoUaqtiolk- 
ffgott ol Mtto del rio, qa« abora lUnsan de Uoeda, por loa indioa q<io bAbia ollí 
pobkdd, Ihmádoe mí; doftdc mUa pobUdaí loo bod«gai y caum d: k^ acüorw 



2€« 



nuT rcDM un6v 



d*f«A«iLn4a«qit«bogjQ oouD«j^ro>y íodíoaGitttM|ufe««l tí(>, el cotí eoo^* 
tH^dM4 fkJU «ira filgcnoe piedrfii graaditfi sIi^Tlil fat iguAe, d« nfiiicra ijim) im- 
pida «I ^Mf tn» onnotí, & lo m«tioA MrgvLtj, dtt tUÍ pu« «ttIIm, trniqna tí- 
r^íontliU^ÍAabft^í) «iivUn puftr, fiOftlii TiMgo, d^ fiU«rt« qw por nMgunr 1a 
aiigft, U ^OACu^ui & h pulo do arrit» do oito quo lhuL«;:i el mIIo^ aii&^x)« 
mía pro|iFAtQonC4 i« ptivda llncumu^t j pMiadoporlM oHIUa 1c» btrcot 
Vficfc», <fUFft*T&]«flúunDU WittM. d4« pvvxj r(iolv«ii i looar la otrgn, c^Da 
n Q«T« 1 ^(i«flias por b pUj«, lO(5o lo qno « M rAUd^l, luuiU lo 10*11*0 do) río, 
dúnd« A{i;tiotdii U canOft^ EkIo k iucodí^S ri lo« Ltvf CronorAliiB cu&Ado lltjoron 
i«tfonuii)ii], i|ue ilaBcAi;g&iido «I biroo, lo p«urcn vnda cnotro «okbdoB quo 
ibón d«atrOj bu«>io> axdAdontf» y rolvlaodo & lorntrli o«rgb miOBtrM dM«*r- 
gnboc y poiaban cL btrco jr rop&, turo (mn cl tiooonJ Qobw^ do ontcedor 
eúao tocUn oro oqüelloi indioi Honditf, jr rjoo lo trnfftii tío la tUrra d« lincli e! 
FoftUnto, qno oi doD4o «horm ««4 pobltd» la diid«d do BlAilquíU. E«io «o- 
ortbio oLQonoral QLiosidftd«Ado Oirttg«ttft Inii lionnooo, y ocfn mcm oottaüu 
qus 9a díoion oí a£o do mil quinioQtac cincut&bi y ano, conqTii^ oi^lk tionm 
y poi1& In dadvl el Co|^Ua l?«drcíio, como A ou tiempo i^r«mot. Fro«Sg«Ic»a 
ia viaje, □(> sin OQCUOotrCü con Ion ini^foi del rl&i do qvo tnlitrCn bioa por te 
«oldadoo do Uaio Ttlor j tain 1:ilon pir«V9r\Moji dn iLrmiu y púlTort quo Ilovibiu 
loi dt BoUoAttr; A qoo U« fliyud^ mucba ot Ir tfo abajo, 7 bogtD^P coaado lo 
podUla aoowidoJ do vor*o~ oarcAdoA do c«uoa« ^pú uUtn do algunos parto* 
■ aluduloa S doi-W «1 buoD viojo oon oobadoo d« flochos «¿vonoa^do^ do 
docdo ooQ njudadoDioit ^ ou Itnctih diligondcr, C4tnpuon t>doH libreo boota 
llegar ú lu. tñ-rni dol Codqtio ¿lolunj», qao uam dada ddo no muj faodnda 
poa ú Ion e«pañoIc«, dcado doodo fuoroa conando poFoaatnoi duJ abEofloo 
hAefta Ia eindod do Cartagonnj á dondo hizo Un grao mfdo vx !t«gado, 
Uo tiBOTu <tooiti¿go 10 axtoiidíoron do liu grandoau quo 14 bobia» dMciil 
«o ol IUloo^ f do ver i loo soldados voitidoo Un k b quovo, f Dtiiuu viito 
ftquolla líom, do loUi do ftl^odiCii, ([uo oe olborctó todo oUo, y Uaaarwí do bví«o 
loo pcdiDs do todo* pix% mtooLai ballarito oq la* ioficitai riqtunai quo la Cabe* 
ibck atiniooi&ndOf qu« o» WUofcn on oitlo ti«rra M Uomo. ¿jiit opravccbu i qi 
no M c3Lloedk«o eda oa •! vulf^o i ra¿i do Lo qttotn do hoUor 00a nodori 
dd d««Qubrlmi0oto Ich iksi GocoioIm, ca oppoci»! oí Q^uub Jimftuv, tomio 
qiú«] má* do luix eobla lo oofitmcia do U ooia. 

tí* £»io ttompoyd iiabdft olp:iicto c^uo i^}b«r&ab« oq Sonto Motu, por 00- 
mitionco do lo Audiencüi dO Saiito Domingor por lo muerto del Adolo&tñdo D. Po- 
diti FenfiodoidoLugo^ Jorútüvo L^brríii, ciq otOiuikr i mié do bo eouu do) 
G^biotcoj ik£eadcr)a ciudad do lc« ia^oa tUtciodctv porquo U jamado qoo 
IinljÍA hocibo Ico t^ct do oaUd, el Uoccdod^ Qticnda id dooc«lxiiQÍ«iito do loo 




ctir. R) 



MOnCUS » Ui CO^qnCTAS Vt TtEIiOA nCUR 



£G7 



■: 

i 



áfí «!fa cAn U mq>irt« do! Adelsou4o, ^ pir tenor jh |iOt mQQrtot á todo» lot 
TjoeUcTtipnQcIt^n»», j^par tas mabí tmoruqta ir*j«ron d«l Tiajo el Llcoo- 
címIo Gtllogoi 7 Dic^ dd 1£irac¿ii, cunnclo llcgiríiD doifatriti^ot y harídoti, con 
k« betgnntíiietfilii vc«||3; y y% porrjiM «a ktbfan fVMdo nU d« dcc oAot j ttO 
llfttfan ubfjfo nttrc« nt nrtifvu ilo ningoncí, y tii6\b cnuu quo fctto oí CftCD'.&o 

JbidiitJ fintro tnr-U IblInMftJ ña \tiá\osi, f tüXí un pt^&w fttpsilrtlM, pAr h«bíir 
ttKuUmUo il tintos Trct tmbnjufl, le pr^romA r«r in^nnr íncoQmútmE^ <^na «o (1í- 

Ducabmr nlgaoM (]« «uft |>occic toldados p4r» «lue Íquhi A dar In noevn, «k 
i«:«>lAa y ttnrm ilf^nüp. Ufio;Vk«ii hldnm falta » y liJitikndn da wr noo^naHil* 

biis«V4 pftm r^tio oc pudinrAQ Ycnccr Tmi^ difioulunk» dol iuniinc, jniálMda 
1a lUffB y h^ia« i>^mo tciH d« ta« ati«inIgo), qiu ciubnti peotc* j Ebé^ «VHpftdiM 
y tl«ita tpo In subiiln^ d«m¿H quu liemprc intiMitó ti] GAaoml Jíradoce «loiora- 
harcAne loanUK que |ní<l¡wii ^tu Mrol iiicn^hj oro, coma M oulii? ile ver «a hft- 
bei- tiittiitndo ttu ttaje utnu «ntit-B qim lo cf^in^Hr* AhnrR. como i^AJanioi dtoho» 

tftdAl d4 t<i fju» <ifi »1 om U on(H, dcjrdr !n ckidftd A% CtaTlAg^nii nn In dn íiintA 
Vftfl», y k llfigr^ do GoDirdo J¡m<fno3 d OirUgvaí^ ctn i^u« no alboroiú «1 Oo- 
bcravdor Je^nimc T;dbj^iD, do innccn i|üc itiu'fa A sru iiroviKionet o! MQ- 
lUc qu« mi iJimoli <^uítc, y iju« hutii bilí nc 1a hnbfa hAlUdü, Ici intvcíó c^ 
tfmAnifoli« an p^^i^, y ijti» t« ¿sInid jurkdlci^li^n luMn todo Ir» quo to dficU qiio 
hnlU-1 dn<oi]bl«rto «n oí Rvliin, por bi^rr l«nido ti d«tcubrtiaiunuj udges do 
komnldidn* dAibqa«11a cliidnd, A íjun no dt^juLar. <Id lyodar loe Capitau«iiy 
«olduJot qUpO h«l3f tti quvdndfi AL) ivtU ciunidcj hc |aril«rc*» Un doten brídufct M 
Q4tno^|>orol ¿«w^que lc4gú m» loi írffmdU de aullr ki ver to qu« U Usa^ 
lIo«1a, d*«OftiiLt>^ rqAífir cfiieit^iin dot^raf^I^dn iL;fTEt>, nn habt^rcubltfooiMi ol 
1,1c«3adiLd» Jhníoox i gc^ur ^nlo <^uo¿l tbiik «ompDÜ^noliHbfnQlLADido- dckr* 
rnÍDiSift coa ««ic JorAtumo L«brúa á cubir ni Boíno paro reoonfieerlo conu> COM 
qa* pi?rwti«dn I ati Go-Siomn, y que lo ríconooiow" rt i\ nomo A iwi Gubemo* 
dor I p«ini lo Ou«l tmcó lo^ci ao díipiuicM lo tt4(<£oHo ni vUJid con *] Tnkmo 
nodo c[no «tipo lihblitn t«Af<}o«n (I k4 i^no bibftn fiiibfdo ni d«3inuIirím1oiuo, 
)0?qito pt<«t4udU tfg(TÍr fiíu imu», aU ocn Wr3aiilfnoir por t*] rki, c^mo «oo 
tahaU^ T «oIltdoE |tcr In Tniir^n do ^, bolbmdú fjivrr ptrt lcdoc«rj>on lci> 
(rofidltdn y vnldxdot ^u« nndnbitri dfMocc* do qua co oiripioadi^Ba al rUjo. 

4/^ i\l ctinl como 1» inüm;i Cima lo llcj^aio 4 Corti^ft y i k« ofdpM dol 
U««nl lúBÁtAx do QvtMbdUjj v»H qn« vrft tos oratn l«i tat«aU« quo b llovn- 



Í08 



vur ramo nȣy 



(a.»FOTieu 



biB á fiRpiOfl, <jii* OTft do pidir pira i( «1 Gf>bÍonid i1« lo deocflUmo por él y 
»i «aldfloiodt, la odvÍó ¿ ro^i»TÍr ii9 inUateAO la jonuuH, |>fi«i «ta pKiviiioDM 
•db M 03tU3dUTi «1 Gat>i«nto de fticU Mftrlft, d« qclún «til cotn (tiitlnu b qao 
i« bnbfft doieiibicrt> «a ol t<4íuc, y «jao bula qi» ol B«j iULem)i{ift«« otra ooUr 
h ouj» pr«i«(ui«k 1^1 lt4 ftl CAio, no M atr»rÍMe á «ntmr «ti «I R«ü>Of e^too <m 
cc«l qtM prKoiidu p«runaoci 4 au Gobioroo. Pudo mtp con ol Gob«riitdor #1 
étMOQ qoB tMin do hacer la jorandor qut lu notifícAcionoi ; j oii n<k Oojó de 
liAMT kft aí«^uiú««« Jo o«c«m:ío A »Ues l^eu (|ii» la pDMo on oj«<«ciOa, coao 
deapiiei dir«mo« ¡ como alGofiulL> Jimias lu flqyact>ii uin i^nmpAtfvo» F»- 
drffmiu y hMditM ; lUjnado « k cnr» ootí prc'íflpvm vÍft¡o UkIui, do^da 7oa 
d«jnno» ikogockndo »3 «u* pr«ton*Íon«* kA«u quo la bl>(crüi, deaoooftdit d« 
otnA eoa»M qtio «o ofrpoen thotn, vudvn £ topar cau ello4^ 

0a7jCi.W)O DK 1.08 CAlitAnA T SOLDADOS qGS qUKUAJlLOÍt t3t EL NtTSVO BlIVO 

Ptr«cí¿mo DO mv do poca ImporlAncm pnor ftqtil, c«a diitiooíóo, ICM iwo- 
briad^lo* CapJIOTtOB y tcldndos quft qoodaroQ qd prlo Nuffva U«qRO, ciuindii 
to fAitl«tOD d« ¿i Idi troi Goncnl^A lí España, ponL qot h aAp* cuál» oatnron 
«OD ni doo y i;ailt«B cor al Mp^, por la icuobo <¡ao import* (mm ca» tíorM cuá- 
\m faerotk Ion prjm«TO» Oe*ct¿ljrJJoT«« y cun(]vxutnd<rcc de t^llii, j cuÜM loft 
^QO ontrafoc dospuóa i^tio stUbn 1a (uiru d»PflDb¡«HA y la ainjor patt^oott' 
qiiiitad»^ pOTJ^no Aunque: n» mÍ qup Ion utM j Jo« otros tnbftjifOD mocho, Oidft 
cuaI |^o^ iu pcirtr^ piTA Ucgir ft o«lA dudtid do Saiiufi, y daapc^ faofo» muy 
Iitcldofl lo* trAbhjo* d* tod«« y bíon conocido tu valor ca tc4u la« oouáonoA quo 
>o ofrad«rab «ii pAdíicar las r*b4lion«a d« los indias cuo u aIsitoii oq mucliaA 
pafi«« del T£aiii9, wrQo b ifA díeica;do I» hUtcriA;oJU ledo mo, <MBiicla aatrArou 
«a*t£«booI G«n4ral NlcdiU do F4^ür«cBiii ooa atuwldaidasy SvbaMiiii^a 
BaUlcianr coa Ior iuyoiL, liAltaroo, cono dioon, Ia iii«m puaitA, y teníaos qn^ 
lo rooíbiann coca buon agBxi}o> y ]t Ú/ttm i^dfica por Im tnbajoit j indaitrüi 
dalO^BÉral-Jioadnaada Q^Haday ao«a»UAdo«, quo fnaroa ton doKniñdoivA 
7 piñnaraa «oii^oMndoroii y oaí estac rertAJai t>o «o Ina poodoa negar ü éalOK* 
p«r IiaImt ax«adIdo en 4ih* & loi devnik, y i«t Igual^a A sIIm en trri irvbnj^f 
qiia d«ipii£i da todo* Junco* do ilgtitoron, coaforma A «AtAdbtbíicí^^, h h qc< 
lo4ÍUyaa bftO*n para piromiar tubAJoado UAOty otroii, ^o« aUtapra pocen 
<ji pñoMV lugAT ft loa dotcubriúorea, a>nquútAdoTct y poblAd(>f<a, nmo lo 
fu4 QoffiaJo Jim^ccx y «uiio1dido»j qu« ó los fobla^«^ solMiwit?, «nmn 
losÍMtOQ loa daBi¿% aiuiqiWj cctaa houiov diobo, loriaron nlg» da con. 



i 




fliP. x) 



KOTlClAfl DE LAB COHQinfiTAS TE TIERRA TIBUB 



26d 



qnútadorefl, p«ro nioguDa cosa de descubñdoroH. No podré poner nqní los nom- 
brea de todos, porque la tardanza da más de oohenta añoa se lia cotaido toa 
nombres dflalganoB, debiendo estimar eo mucho que hayan quedado Jo» que 
ponemos aquí, y así ei alguooB raíase halJareu haber quedado (que bien e* 
que BOU tais) no ea mía la falta, sino de las memoi-laa^ j. de la mucha antigüe- 
dad dd tíempOf el cual, como dijo el P^ Filiísofo, de nuya miEs bnoc qito ña pier- 
da la cíeooia y las memorias que DO que se adquiersD. Tempua magis eft de- 
perdUm» sciencie qwim aquicitmn. 

COFIA DE LOS CAPITANES T SOLDADOS qUE QUEDArtOK E^N C&TE K1;eV0 TCEINC» ;>E 

GBAKADA CUANDO EL TENIENTE OENEUAL GONZALO JIHÉNRZ MV. «UE6ADA V NJCOLift 

DE FEDBElfÁN Y SEBASTIÍN DE BELALCizAR FUERON Á ESPAS^A. 

En pñmer lugar ponemos n\ Licencindo Gonzalo Jiménez de Quesada, Te- 
niente general de D- Pedro Fernández de Lugo» porque aunqua fué & España 
y estuvo por all¿ dos añoe, después de ellos volvió al Romo y hizo asiento ea él 
hasta que murió el P. Juan de Loscamas, clr^^rigo oapellón del Ejército, porque 
el F. Fr- AIoobo de las Oasss, de la Orden de nuestro Padre Santo Domingo, se 
fué á Sspaña con el Licenciado Jiménez de Qneaada, de doode no volvió más* 
oomo queda dicho; Herudn Pérez, hermano del General Jiméoe^ ile QueGada> 
qoo venia por Alguacil mdyor del Ejército. 



El Capitán Gonzalo SuArez Rondón. 

El Capitán Juan de Oéapedcs. 

El Capitán Martín Galiano, 

ElCnpitdü Jnan del Junco^ 

El Alférez Fernán Tanegns. 

El Capitáu Gonzalo García Zorro. 

El O&pitán Baltasar Maldonado. 

£1 Capitán Antonio Díaz Cardoso. 

El Capitán Sanmartín. 

El O&piUn Jua^ Tafur. 

El Alférez Antonio de Olalla. 

El Oapitán Lúzaro Fonte. 

Joftu de MontaJvo. 

Hernando de Prado Hermano. 

El Oapitán Jnan de Céspedes. 

Pedro de Colmenares. 

Antonio Benniidez. 



Gómez do Cífuenies. 

Fedro líodrígucz de Oarrioues de los 

Ríos. 
Juan de Quinoocea de Llana. 
Mignel López de Fanta Rojo. 
Pedro Fernández Meló. 
Juan López de 8ácliica. 
Pedro de Lacebo Soteb, Secretario del 

General Jiménez de Quesada. 
Martfn do las lelas. 
Alonso Domínguez BetCnín. 
Domingo de Aguirre. 
Pedro Ruiz Hcrrezuelo. 
Francisco Gutiérrez do Murcia* 
Pedro Yañez. 
Martín Ropera. 
Higuel Seco Mojano. 



■ 


W ^0 nix rasK) 9íuAv <3.*i9m^H 


^^■^ 


BartoloinJ Cion«lio- 


Jqoo AIohM' ^^^^H 


r 


Juftu do OlmoJ. 


Alorao Mediado, ^^^^| 


w 


Fnndico d4 Típ^vtoáoK 


M«tIÍ3 ^^^I 


^^ 


Pedro dd SiJuAT. 


DÍAi. ^^^1 


^H^^ 


Pnacínco Gús>«z do Ih Oruc. 


dermis Gooiillos CortiUvjo. ^^M 


^^^K 


Pedro KÓ&» 0«b»M. 


Diogo Buír^t Mqdu5««, ^^M 


^^^H 


Jou IfárUn y Dío;:o IkUrliQ do SÍftÍ4i^ 


Birlolcmé 8>bclic2 8mir«s. ^H 


^^^H 


U. ItCClDAftO*, 


FruidflGo BodrffB*^, ^^^^| 


^^^^H 


BftluifDi do Momlífk. 


Onolóbol d» Rom, ^^^H 


^^^^K 


^^filcftio Pbnu. 


JuAii ValauoiAno. ^^^^H 


^^^^H 


CñUbol AríM do Al^nty. 


Uif^fll do OcaSoo. ^^^^H 


^^^H 


CriBl6bft1 BomxL 


h&pev. ^^^M 


^^^H 


El CftpiUD J«v¿i]iiuO do Ja Inih 


VoIoooudU. ^^^^H 


^^^H 


Cristi^bü Ruit C[avijo. 


Vill«L6bO0. ^^^1 


^^^H 


£1 CapitAn Pranoiftiw SalgQDro. 


^^H 


^^^H 


DiügO JKomorx 


Jnofi da OtU'gk. ^^^^^1 


^^^H 


Andtfli VAfliju«i do Molinn. 


Franqueo lJorn&Dd«>. ^^^^| 


^^^H 


jQ«fi SXncb<a do ToJ«dOi 


Alonno HarUa Cobo. ^^H 


^^^H 


DiOf» Par«d4S UtldorSn. 


Jivo bamírcjr. ^^^^H 


^^^H 


Pfdro üómot d« Orco». 


tí^rn&Qilo Nbrnrro. ^^^^H 


^^^H 


Jvftn do Torro». 


ÜUano Bomu Cnro Gftlvtcho^^^^^H 


^^^H 


BrAva 


POifro Corredor. ^^^^| 


^^^H 


S«gnr». 


Juan do Frj«>. ^^^^^M 


^^^H 


Podro V£oqttDi da Uiva. 


Josa de Ptnllbu ^^^^M 


^^^H 


Podro Bricouou 


EVincÍi«o D(ei. ^^^^^^| 


^^^^V 


Juftti Oitít de Ctnilo. 


Pániogtifi. ^^^^^^1 


^^^H 


Jdjiu G¿1M>. 


NlcoUi do Trojr»' ^^^| 


^^^H 


LieIi GftllogoK 


FrancÍRCO do IVirdA llfimoüi, ^^H 


^^^H 


A^uírro, 


El CipiMn Jiian (I« Uadrid, ^^| 


^^^^B 


TriijiUo. 


Podm Bravo dv BÍvceh. ^^^^H 


^^^H 


Motoo Siacbez Cogolludo, 


Jtiiui Rcdrígues Gil. ^^^^H 


^^^^H 


Q%>Q£%to Mu4m- 


Podra S&nclifli iMn ol B«rro. ^^^H 


^^H 


Juaii CUiaDliUltt^ 


*^^^^H 


^^K 


H CtVlTAVBS V SOI.AAf>00 VEf. QEKCRAl HlCOt^a rCD»EirÍDt, Kt tTMtiCO. ^^^H 


^^^F 


Bl Bncblll^r Junn Borilejo. 


K1 Cnpltiíii Crítf^biL do 8«Ti Mlgl^l 


^^^H 


Bl Pedro T'r. Tfranto R^íjitvtMU, fnf«- 


f|Un de>pn<t4 friA mnot)f>4 CfiCAodo^^ 


^^^^B 


lUn dol Rjírcll^, 


il>i U IWI lUcUoiln PQ «mi* lUÍRQ. j 


■ 


£1 Cl»f lUa JauL do AvdUnodo- 


£1 CapitOu Alosco do Fovod^^ ^H 


^^^^^^^■l 









BHS 


mHHfl 




Of. XX) VOnCtáJ 0% Ua COX^lTttTJJ » TOKDA ntVF S71 ^^^H 




Migaol Uolgajn^ 


Üxt^o do EopÍQoín. ^^^^1 




Jtu Oo Tfujílk). 


l>uic«ioo Boíl, ^^^^H 




AJoB«o Blonln^ 


Djog9 SÁaohoB OootübláDco- ^^^| 




JPttncíftOo ¿t Unroia. 


Dxogo Vrmiaoo. ^^^^H 




fM&dnw ÍkUtdOnAl:r ^u Uivrro. 


Juan Fucrta. ^^^^H 




IhtaSx^ Gobvtn^ 


Cfidi^bal ^t T»ro> ^^^^H 




P«dx« d« Alsuircfaa. 


Uorsvido d« JUo¿oor. ^^^^H 




Birtaloesié Hamábd«i ntrroro^ 


CrBt6b«i G4inoi. ^^^^H 




EcnMD'l^ Gatlcfp. 


Minado. ^^H 




P«drc Jo UíroadA. 


Ct'mihal d« ^^^1 




fil Cipitla ÍAiiá lAocb*», 


Juoo Gooedn. ^^^^H 




SI QrpUin Dosilago IxxtiK», 


Hi^ol do U Pooru- ^^^^1 




Bl Cft|T|tá« Qu«£ft Uret; dd Huo. 


Podro do YflloaioiJo. ^^^^| 




PoficlKO dé ModmIta. 


AJoaso Monbo, ^^^^H 




n CtpiUa Alccoo (W OUlk. 


TiIIvFooio. ^^^1 




Ditfgo R«drigiMit <U Vitldaiti. 


Fnnoioco 3o ArudA. ^^^^H 




n OipiUn ]{ÍT«nL. 


Diogo Oftͣ, ^^^^1 




Ooonlo di V«gff. 


Jn%a Cobtoón. ^^^^H 




IWobur lUmtrOK do n^porvio. 


Diogo da UqoIo. ^^^^I 




Utfoo Sindiét Boy. 


Jnotí 3Í1UM. ^^^^H 




Bonnado do SáaCAoa. 


Podro Goti£rroi, ^^^^H 




Jmh do CdotrtTM, 


Jufln r^rc Hogro. ^^^^| 




SobutiÚl do F^TTM. 


Lnift ücnii^i,pdoM. ^^^^H 




Juta BfiTtia 


^^^^H 




CAPItASU T MLIUDOA Vt tXllAÍVttin Vt ltlXJlLCÍ£AK. ^^^^H 




Uftldidrdo Vold^ qao Tino por AIomo 


llMMDttOrdNI. ^^^^1 




do cAup^ do Bolflkiur- 


Podro dd Ai^toId OrOBDO, i diJ4no- ^^^^| 






cía do Ürotco el ttozc- ^^^^f 




IX» per «a Alf ¿r«c. 


Hcmtftdo do li^joOv ^^^H 




Jtaéüct do Qtioaftdo, bam»i» dol G«- 


Juiao de ¿r¿TiJo. ^^^H 




nl Ooiuolo Jinéncs d»,Qa«wU; 


Cdoi¿Ul Bodiígun, ^^^| 




do H«rttf & PdroA do Qnmdi, quo 


Juptt BttrsQc£o. ^^^^1 




Ibé do I»i i^uc «0 holloroít en k 


A&tocia do Lujáo. ^^^^| 




cag(¡uttUk do CLilo 7 TlnoicMte 


Frwicüoo Aiuü. ^^^^^^^H 




hiHTo Boíco d9 Onoodii lii¿£a 


Alausa E'ortiftdttt do Stuífsta. ^^^^^^B 




que to foOTOQ loo tTM Q«nenl«A ri 


Podro do Pnolloi. ^^^H 




K«p&IU. 


Joon Dmx BídaJ^ ^^^^| 




QCb^iáa Wrtionftdo que Tliiú|3QrIft 


Jora do CuflUr. ^^^H 



272 



rfiJLT Rcno ax(» 



<5-*ifffncu 



ADVERTENCIAS 



AqM ¿o qiac r«fluQ il« iiqut U HútortB, pan ^a amjtit Im j i^no i at^i^ 
M lo ^ttlto lo qtté 1» toyo, Mr¿ d# íaipOTUiicia advortir doi ú tro* ocmi«: U pi 
noro* qii« todo« loi CajiíUnM y i>oU*doM qoc hooMci pccuto on c«Uw iT«fl «>pi 
M fam nombrad» ooa voft «Üefoa y csudo «n qne ton dejaron ACk tn* T«nioi 
tOft g«iienic« «tiinda >o fuerera A l£«[<LñB) y ft)i Biodio» ^ «lio* ou i|ti 
ccfi o^«b do Ofítdncbi «XLtoiK««,y ü <ÍUflpu6i toi t^vUroii« faí |jar babtrl 
adqnidd^ por KUi iD«ajá on oon^aÍ«tw f oeMioQOA <|0C ko ofrocicroa on *«I^ 
Btluo, j fa«n do 41 eo qu« judiaren moatnr ta n-Ior y haoono úigM>» é^ 
Dombroy d^ otraoínBy viayoK4i ^ 4UAr|u« oo4tg«&a«fATCo* J« oola libioraT 
DcmbEMoo* Ckpíuited i Jas i^iie oct^nco* oa lo «no, ia «IJ^ per kibor tlogibdo 
ft tStmpo fi dMtfubHne, j &o«6lo lo hobCao «ido ja ca«x lodos; f^ro atanL^onya 
■on t^tloA mtttríoo, Mm »£■ )ioar«do« cfiobv.. Si bien lioftt pi «n oitai 
do b* ludias tonU fKiÜdad <lo dar & una iftulo do C>pildCp<qiK ft<^lo pot ir 
b<uc«r ^ot woUvos limarrcniíc, >0 \i9* sitien dar- Al modo quo U liJiy «n lUiatr* 
U Líco&eiftdo ¿ ccalc^uUrL qnt vou oon koaiiUO. ^Ud* j boaoia, )i4bUtidok« 
graiuAdo do ««U nombro t6^ [a lapo, aln qco hajín &tdo mvr.ottor doctor** do 
uniTtraídod n( l«CnM¡ lo aO|^c>ío, t« Man u* uÚTivna <^üc cmn¿f> ii:tontos coo- 
^uUudOTM dofloubrioroei oito E«ino, do babln MptSol piM«to vi pí« on él, ñ 
uoUtanoUdÉi con tauolkio logQftoiUrodoná:! do uo tJmñioe, )o ctioJ mo 
ofaUgtt AadttTliF, [tír lo quo dúo d Podra Pr. Antonio Düo «& In oturto 
larlo d« la er6aÍC4 de Noaiira Sagrado BoUgióo, tib» Mgockdo, «sfitulo oi*" 
cueriloj oo^iu (ol cufll hAbldndo>> ocgB.K>do oc l«« nMosoñiln ({uoU diana 
QoeroH d« «■tr>do quion fitOTcc whftbU do titr por no babor «todo cu ctt&i 
liomi) dico qoc n& Tlrr^y do N-^e7a fispoSa lUmoco D. Aotoeio do Mondoca, 
por tiotlolfh qaa 1odi6 «1 Pxdro Fr Uarcotdo Nlxa cié Nuoirm Sigrido 
gik}, p>r inTHi o«udo en ol ottvlo il do*cnbrIr y coit4]uUlOT o«lo Ifatn'o 
de Granada, y que k puiso coto nombre bnbi^^ndolo bailado y osuiquuta^o H^^^i 
oiu DotOfnl do Onmndn en EipoBft, (po tu lo ^o oofOtroi toiiocao4 dio^ 
codió con GoonloJim^M d« Qucaoda cuando lo d«acnbri<5, y poso noTobTO 
tonbióa lo ODgañarodü en lil mocvOrínü quo lo di«roD, dkiondo qno cd dkíift' 
radr« ¥r- M&rcoo ^o íiicn cfLU^lnó úMilfr N»OTa l^tpafia d f\4 oUa do mil legiw» 
bacía ol FobímIo, 110Tml¡4o por gtzin oí sol, por lor oeeo ÍEnperitl», ^«odo co*^ 
mo «o todo mar laolft o>co* portoi dcctSo lu cQ«Ua do Nueva lS«p»fia «o ol 
<M Sur, qtO <o Uacia dondo M vo á pon^r el tai, y uubtmIo i|U4nitoof dubaí 
Qito ODgafio, y do^ir ijoa pndo ir cominandc^ á pió al Koroitc, por icr por aifi to- 
d4 túm Ikeno bajia d Soíno de Cnlvairt y Awaa. No Uetaba mJU «aioüko 



Otf. B) 



80TlCUflOBLAaOOX47UTA5SCnlS£i ItUO 



273 



fo^ podor deuobrtr por «IH esbe R«lao do QriaAd* qi)0 lí neo (p^iñcse dq £«^ 
;tb CDmiAiodo doida Tc1o4/ A LUbu ck^tubtir h YUivcc^t^k ú Vilonmiy 
|qu«sti Mto Nbcvo RoÍK>4oGnu4* raipooU ck U Ktor> KiF^ln ^Ha 
toB rtÍMS ^ttfl h«cao* dibho ^oo puc<» cai^itttr «lo l>*>3Eio paiáro i mu oap^Mu 
7 ^« |aroM ib» kayoo^Q do ÍJ, qu« os buco» Grúa pm bftb«tb (U bÉJlir: do 
ciUMOn <}tx« toda luEo «n lagaQc, ccoo otma coeoa ^u« dfpCfl oi» el loia* 
&-0 Cof'ítulo» ootaoKiQ qti4 ol B«j &o£oU fir» veaor de k ^na aína dolin 
uttbnüduit putt do do* nütuu ^uo Iia/ ontM4 BoÍw>i Uuunn Soinoiidoe^, ^oo 
iii¿ U^»li4tlúGoBulo Jij»coD= do QoMfedft, y U <fir% ttJji Ujimm^ oh lo 
dnJstd de U Triaidi^d do ic^ Utcoi. Sobre ningu&a toníi jorúdícdúti d hi>- 
^M, puM la pñictiii MUbft Kií )a del TanJ4 y li uegiiudA «ft lüo UtiKitf, «unal- 
!«• taortAJo*, OiuLcfi i úm junsdicciriiioo d«l HogoU; i qui9t¡ UoibUtt dioft «M4 
Pidro t|u«a3iircai Ud <»|»ñoloa y loa herT&Toa como & bc<tu«, ptto todo oi 
fioclln 7 nikai&fbtinA0Í6Qe«, toonAdu dol OblipD de CIúap*i quo coo l«TW 
Ik&du&entM y apMiOMdoo twtiíaoQiOtf, dijo «n iti Libro mvuiu oc«*« ccntn 
njr<!ii j 9u iu<*¿Q, q«« lueroQ bíoa «x^iuadaí^ do tnanera qQo ooncJujoi&cA on 
Ittb^TiidoniiaitroicoDqaiitAdúirúi Im pnmoro* t\wi danubmrou y dlnn») 
tiiU á Mtjifl tiorru dol BufiOf y lo piiflio»& él noiabro ^n la ntano- 
ni qiu qi»da diobOf dn qno otro ntcgtiao lo bubicM prooodído* 

Lo teroero oo ba do odvortir para loo qi» no lo btcíeroQ, ni coligi«tC4i do 
lo 100 homM diabo im la faíotcna, quo teda U oosta f^ué «o hito «q el dosoubn- 
laioato d«oiia Kaloo» & lo moaoibMU qu* lo diürotí v^t* <n U ProTÍoda 
Cbípttí, M lo dob» i D> Podro F«rD4ad«x d» Lvgo, Adokntado do Quiari*, y 
AdeUuUdo y Gobontador do Saeta Marta; pucí ¿1 dúsdo kUI A sa ooilo, 7 ña 
qno Qfldio lo aysdAra p*rn cIEc, oati¿ á coto daoubríimoalo &1 Licenciado Ooc* 
tolo JiWaoc de QuMtda, y tama áot veooa toa ber^ntico*» y ^ \<?a 
mWjtá(m d« oroisa y otbolki y todo ]r> domfia qoe £u¿ oeoesano al tiíjo, 
oomo «e ba vf«lo da la bÍ«k)rU. Da nbua« gut i üüttácoi coaqvÍMadoroft 
y deoaubríiwDt tolo m lO) dob« 1oe toIU&Io* Afúcaot ijua lUTÍcron y gran 
ioleraocú de pori«TCn»jda en oí oufríf tAn ¡nia«Buoa traWJo« j «tropelkr 
tac gnutdoa difioQlCbdot como ac ]«c ofreció ea el cacauio ea qvo tavo «xco- 
JoDcÍA el AdeUttUio [quo deepuéo i^é) D. Qooulo Jiuéjios ik Qooapda 
al ún cuBio cabolkwi y i «uyo cargo oitab^ «1 erigir lu oous da k jor* 
njida pon qa« luTÍar«i) ol díaUooo lia qao lof-ioroD, k cüjoa tnibajaa alendicfooi 
nnealTüB lUyoi pan pranüoTr 7 qh cd la r>ra^ qbo lo quodaron mocLoa da lof 
cflaqnlitodoTcs, como fiMf ol dicboOfuercl Qeonda, 4 quiou después do doce 
año*dvliab*r utcartodo vi jutttcU y sjrricicflr le volvlcroa 6 oavior ood 
Unlo da Bfftrtscal y dtvpués do AdolaaUdu de auto Reiui/, cuir ^oia míl poM» de 
rauoy y ooca bonicraidobidaí i im favor, |irudeuuía y oalúiod, «& ctiyot eoori- 



274 FEAY PEÜBO fllMAK (3,* NOTICIA 

ciofl aun ta&a gne en los premios, se han aucedido sus sobrinos, desoendientet de 
dos hermanaa suyas, que viven en eate Reioo: Don Fernando de Berrlo» que 
hoy es Gobernador de la Gusyana, y Dod Fraccieco deBerrfo, su henaauo, que 
Jo es de Caracas, y el GapitEÍn Francisco de Berrío, que lo es da Antioquia, 
lodos imitadores de sn buen tío, y éste en especial de su gran talento 
ea manejar negocios. También tuvo en eete HeJno otra sobrino, hijo de 
prima hermana suya, llamado Fernando de Oruña, letrado que fué en eeta 
Heal Audiencia, de quioo hay buccslúu y eu todo ae ha conocido el agrado, 
valor y apacibllidad del AilQlantado, aunque eo todas familias han sido notable- 
mei\te bien quistos con sus vecinos y notablemente estimados, 

riN DE LA T£fiCEItA NOTICIA . 



•to 



rtr* 



CUARTA NOTICIA HISTORIAL 



DE 



■ LAS CONQUISTAS 

DE TIERRA FIRME 



OAfÍTÜU) I 



■ '-* J >■-* 



'*^ * 



XX^cafUq tionpo, por U.,:«xpen«<»o¡a y <:-iiidftd9 f|t4 tavi^ron tío ni- 
GÍMaccrcft lio, Ku ocotuibEOAk cUigí<>« j goUocnof i^ao' jwilHB cuolnipi^ 
JKiTLtU o^ ttim!<jv i^BuiuD^ (nbaa,fK)dí^v-liaUftC|iar*tkfCubt¡f ««Q^ piioit«l 

^\^Q¿^fiítíf^:OBl/JloJao^h'^^Xla.hhuoia\to h mm da Ion indica ^1v laNuct- 

^^M!«imc«wc-'^antw,putfiimti^ fulb ido W mBUMríAM 4a' Iw dka^ 
jp Q^l^uJii Olio, p'-i&> no' lialb uln i]ÍÍ«igi>cÍa-(Ig ii)avl uk^ dt? lo^nterwr «■• 

lo 



dro 



nuT ríi>3E0 tmóst 



^ 

«M 



Coria toocrUs do memírri*. pt-ir^iüe ya rjti« lo* qüO btti téníd* «•■* modo 3t t%* 
orípturu for ¿sunMy hilcft, puciUa UW ocoiírvado «ii«llM «dtfrety de mi» 
ntria Jú« «QMAOi d» «u Anli^od«d, qii4 k4 qcM Mío lu fai& l)A4d ik U mttoora, 

6o» & flotucfln do ]b amuotu. Kn ol oonocifotonto d« ra orígan da no Diosj y M 
ümáo á^ Kt« í JoLauíu j ocrtiraomM, £ to¿o« lot lmU*mn va udw mt^mu Üat>- 
blai y oiqgp» obAt^iuidaéo^jlM figuro 70 qt£« kkti >Ido eúmo ba q» jiM^án « U 
gdLoA CiegPLt quo como k ariin cvftudci ojüq dir Ift pftlmftda, por iri4<Ad« U 
«j«n, ja c« «bnstft c]«l ^Ut, j% M buf«to, y« Úo 1« lUla, ponnado qtt# iqft^ 
lio M lo qiw lu4MD ^ loa lUma, y ui M oatroücnon «a ^u^llo, hib topftr coa 
ol qnc ifii hico ]« Wift j \<n looTiú á ifuc lo bpKiiKn. NftCiirdiiiaaU la lux d« 
la raEÚDCc»n<)U4C«U AuaflmlnUpatara10£aLumAna,iio«dioequotUTUa4<«3^& 
pndCÍ|rio, y quo iio»«tr«i do padÍ»o« Bolo do Boiotroa mUuio*, por wr lo oot- 
tnrío do tato toUlneiile ímporiblo ; puea ya ««o focra Utior actoa mt, do tO&OT 
■ar, da doiidBae«¡jrGO noocifimiiicoU <]U« ante* qvo turícriui ocr todu 1m^ 
CGOM, hMu do babor non quo no dopoadUra do otrft cúm para i^ae fuera prt 
dpjo do loa dttaéB. 7odo cabo conocimiciito, (¡ut Batuialino^ito [i;Mloa teooF 
tadc# Ico tiDDibrea cod )a lus do la rax^Oj c9 como damoa usa poluttdA j avi 
«reos cotí verdad j como baoornM neim pata doado homoe da ir á boacar 
orto priiQL'r prtar:íp1o; fi-io «1 ^uo aaU tüego, oito eo, oíaaoado «1 «b 
top jr iiuü nf<cuda 1n rcJimuJp aunqua oi^aoscR oaUi i^erdad, como C0 
dojo do coaooorlo, lo atína con qLtiíii aori rardadentmctjte esta fO^cipfo 
oii¿aQ ai^o y do loa dona^»; y a*J, al-u avorl^uarcaia n¡ ooii|wr on aalo lo 
dójoAO novar i»ctt loa WEkiídoii y¿o«aa de Im ctblutoa, aJpUM vaca* de bo 
LoimooMa, [ttreoi^DdoloH Itiy ta oUofl u^r ravdci d» doMad q«a «s ha 
coxuDKro oí »ol, lu&ft y «alrolkii, adorúiJúioa pot oiiUnder '(oa ao oqnél avi 
primor ptladpfo, a quiotí «Ji coaato i tal primar ptIocí|^o conooaii aa loa dabtt 
nbtn»LEieDto adunclón. hurabl&ia y obodloncía. Otroi, can nuyom titüoblaay 
oWijrídiid,aidov«ii<:oit>amf^y hferloroa, oDgafiodoapocolsiáva modoy pvaaha 
balriüü uadmiu» ton cáci|raji, qua han ndiirodi^ urpJootOA, nbona^ nuoBCa gotof y 
nuu íiuim ba teuída por dimu bm logiQmhTfo do Jan hm^rtaa, o» qoa ím> qtdoro 
dcCoiiQruio jKir ualar laa tlcnu da ato lu aicriptcriui díviona y humanaa. y ai^ 
inUiiCAM I'or nhom qo Mr mí> da tratar la cogoira y tí&fablaa aa ^oa I«a bulioa 
lio eato Nuavo Keir^u han calailo i^oroa da «Mto, pmaa faoA cofrido por partvtt- 
HÍOTjaA del demonio, enomigo dol hombro y ^dt« da iMdidfi, l|fiiaJ y ongo 4a 
fortut», cnmo dioen, i^uo lo» doon&i do a»tM Indiot, porqtia li t^oii pona>dlda 
olguRft voidnd, rali tan e&vcelta en f&buloaaa moatttaa y Tnmidato^ ^wi ton 
dlaa a» oonfund* y quita hii fuorxa, y paja ^aa a« roa aar OAO ajf, diré da poao 
lof ttadioioii«a do loa indto da oum prorúoíaaaoafadana 



d 




eif.t) 



!iDncu4 1:^ 1113 coKWjnriA vz tieeea iisve. 



2T7 



d^aJs H ver* hftUr ttfdH c<Iai títTVu á qd mUmo pMo i^D«btddc«e loe ^oa 
£.' K& Ui Hbroríiui 9iiD*»kAlltrottMLt» k* indio* «Jo Moi.'W j ana co^ 

VMWi ú vM ri&c BÍgmifi<« ricic «en ort« vocHljb: Cliúoeanott 7» como qttcril 
I^tu&ntk, da dac4o lAlicroa tt*U linBJ«a ó |«rcklídttd«d« b puk dcH 
Norte, raipooto do c«u doiiad, p*n isoUtr, y á iv« ti«m4 ooAu^tiiw. At^r^uo 
^^b^IganM ¿ieoD fat^c Iju fuiitüu <f«>c« ó trwcr pno todo« caaTiaceii cd mU 
^"l obflonrídAd j ignoruob t\M m ^ríf^DOD d« J* oUcandad <lo Jm ciievar, ñn 
ikrUACtropriadfiodol quo tirvwroo aus lutorca; Docitiiim iA«nar«ebobtíau 
lofDfttnnleí dol J^li^, <3aBu> eMnboL»^aÍA ApotAAÍo y otts}« autora» gniTte, 
|Ltt lanudo aquffQc* ku taaoai d4 taUoa y cm^M, y pr«jpinUndfrloa b qiAO 
mhoR ¿a M prtvor origoa y d««0Md«ncÍA, ükw; qu« de I» fvrtc dol Nttto, 
M^ecU «I CviKO (qoft cm k priD^ifAl do «^^d fieino), vhi« ou oi«n% <on i 
(y UdcRbl* m£ por^ve díoon no tak 9*rrio«, huoii» ai miemlirctf hm&É&oo), ^ 
11» hk^ cilA todra Id* Lombre^ d4 itqvoHft t>«fi&, Itr^ntó y «mpatií loa aoiit«», 
cíoujÍd viUa UbEu« Moiioo doí¿ oatro otk* cummu por dondo ■oda/^iftto 
Hjuabwi COuLO, biio (Id mi ]r ]uil«. No U tuvioron loe t&di«« «I r«9pato qao w 
lodelih AqiiicD loslnbb creada, on Ofpaoinl laa^^uo virteuBti Inn lióme martti- 
pm >|ja Uu&u U^ k» lUao«, q«a aom 1«* f^vo hay <uU«vllD0r y laa alurTAA, cosí 
^QoiadJgoftdoU^uí Iadgodocaati¿a^Mt04*u9Timim;to^ Ikoinddc^ k tiorn» 
do moft f'coaoo ab^n lo coiá^, y nooi^d^ ¿ Ia.^ aub«a bd UoTÍaní) nctiro día, ccc; 
^Ofl ponHú U í«f(iLÍd«d qvo l«iif», notos qii«d¿ totatn^vnto fivtéiil fmtttt do lu 
Tniüg»M de lu» ifutf coq qnc »Io«ia«Ji á ra^ar Alíoaa patto d< cLU, dejiodolea 
pm «aiD y pun quo bol>í«KL y (ata qtio no perocíceeo d«l todo* ' 

Sh^Coq tsta BbiiU loa tenia íntmJucülo ol dciouiuo Jo iiwúii por qu4 no 
|]qov# poúá» cti Iciko iEi|LMlkA [laQD» y coatoa do Mtro ol uiiu- y Iim uocraa, 
tUndo oea* oatDTd, como mcdioa la úvntu dUpiiudi» y aijuf in tmldram» al 
&Q tt»mt mIÍt da ruoMro inUnlt^- Albrgcui oeLa au f&buli y ridíCFiiU rdaddr:, j 
di9ui qoo dwpo^ d4 algunos l¡vtu|juii t^uo ]iaíú oito. tÍiüj de Ln piutc del fínr 
«evo Qftmftdo PikgB&iaeJu, hiju Uubitu ilc la luu», moa (hidcivao i^uo el primorD» 
dumIo^o qttotate A{Ari:<]i<^, deA^UiCoí^ do nuudo d uttxv^'^'i cuja aniunda, 
coc^ Iai pcntiOcMa ^(M ti babiA cHndo qQodaaontin naijiBit}, ai i|uioii Uo do- 
Jéodíao*, y d togttnjo tiit tooirario. y con piona autoridad, ddtcrmüíA físcar 
bOcnbro« bWTOa y do m naco^ v ¡vmi íjuo cupieran «alo*, doaocupAt )« tiom do 
U» qao liabía Ii4obo ol otTT, y Mf loM convirliá 4 Insíuruid sa In* aoLmala» <iuo 
Uay alum ou «lU ; k&ek&doU^go outwbombtevdo iiuovj>, que rm loo cjttoUi^ 
l^^ltía,ú(jtiittaiuafi6il«bitry cnliñHr loaouDpoa, puqin U uiiíoron oomo 



1 



m 



riEiT nrso satAs 



(4>ioncu 



diurno I>;O0, j3iBcu^Tn^~SQátil>»»"uVp)^ 

)■ rodf>ttdtt«i4o«do,«a oaf«rfftbut los prÍno]f«l«i ác U ÜBrtn; jr TtocnaortMig- 

HOtsnctíui Un («fiOnJM «n toia rU«, qva oa ¿Buoíuft do tu* |>rcT íadu do lu- 

^ÍQ^a qu« dycr^D i, oaa n&ligu» qiia dMcitod^a dd qd hombro j nu mujer 
^ne Mjícron d4 h fuonU ^ GuvuWioi Loi <J«1 taUo de Aí>jftb»íl* áUan 
^fteAÜictoD d«l Ugo SocdocotB, b« iltl Ciizcc «Aclrftptrtc ¿a Ia qa« bmot 
diclM, que «e origí&tD ^e U ^'W^n* ^o Títiuo» loi iiulioe que Hbcuui Piju* < en 
e»l« S-;;iio <iJ« quiGu trbtenmo« Ut^o bu fiii«t(m leroatt puk) djocn qnc ca- 
.cictoii vu> pnttcro* pftdca cu oLot&lro^c la tietn, j qu«MlíeKOCi¿Mto<iRUU*^ 
.^.poc]ft«&]o&ta¿ci« qiM CMt¿D «aire útkt úa CtM^ikoAj ti niUft ^ AaáiiBii 
L«« iaiJoi do Sognm'Ptto |cl« quien ItK^o hobUrttioos) dictti qvo tuvHnuí tu pn* 
m«r ori^gn 3o ua ftaci^ua C*ciqtA ^ Aqocl ^ aIIo y do uu •obrino iujo, Qftol- 
■3U0 d«^ pueblo ilt; ItAtníñquI j TubÍ». h ■ > < . 

^J\ £UU» jr otrftB «DutojAtitcii tabulo*. ¿9 quo lu» podramos «xoovr de ca* 
lar odcJoate, íntroduciii el (Sttoouío. e& cíIa g«Bto oú^, oqu que m oitntii- 
TÍown f üa íraxavíu 4o bUAou la tcid^d cUra do.ntu opB% ocm quanliUe^ 
MaJ^ eUoa j diScullpioa do cmr la rodad que. as I» aa«r£iuia, d «t al£¿& 
U4apo(ccmo1uíticodidi>oaÉalcd»)rtiiTÍe9en>üaMtn>, du etUj 7 se Iw mIImo 
cu TAue «U0 i&UiDLos puta lo oej^r difionltod qu eluxm m balk pon b 
9lrlfti U vof^ad «lonf ¿Iice> ; eu qu« inia tiempo m gum, es ce erreaotr 
diabólico* penuuioQ os dfl dcino&i»pvipleaUrjBi d«epa^]m retded«aeTan- 
gGlkofl^ «en <Lua ec Tc cumpXidQ Ío quo díjo.Dki que liefcfa de kietr el pfo&ta 
Jeievíucnlo prediqteiór; dt k« coDlüec, diadoie il ent^iuter con aoalio i4f- 
rniao* el fo^jct trabejo qno le hebl^ do coJiec ni de^tinir les moka ooetumbrw 
y ?uparflidqite«de.lM,cycuUa,^ueil Ubieda^eAsTtt} pluur «u daotiia», 
|iucH e»lo o:iEi íoloo dtw loa «i^iü£|ca. 



al£¿& ■ 












C&PilUU) li 



1/ LoqticMoUCTaaMto»iwlk»<!dBdnQ*oaro>djl*or»tito¿dJMiiKk^ 



«nlM hubo «n wx fficiTc Baidix 



*^<i^l ffi 



1 ,. 



..-r 



t 



VINIENDO pu«e jnátntnrdobquoswttteanuTaumiadíMüdHaiim 
dvffv iirtacipúi« y ikíbod, Uoihh bnUoda qDt' CH>BwrT3ttdt> *tiii me^H"^ 
MrliM do f«iU4 «1 genfo, lM»eii Mib¡« i)o k eraHÍAs del mnnilo y !■ ileelftmb ■*' 
díckn^ qii« ciMnda «ro uodiCf mCú m, m^uh dfan mtar^irg*—, <b>e» ^«b Iw'- ■ ■ 
tiott uadAdft Mb* DoUbdo, «feubtt ía lu£ ia«iiila«lli«ii tiba vJsftgnLDdv,/ jian 
«eiú¿«nljtla ll^ulni C^ivínigiguaf do dando ÜMfiidt «aKú^ jr ifieMinfaUn ">- 

)a* ticnca de dftno á acCcador tn ulo (j]ií«r«n d«cír'i|u* m loniunio^ilV'k] ^0i«M 

ydftodo lu^{¡(i priixípa á orou cdmacq ncinblU pruciitni AoijUa-pfrjiasrMqte'- 
ttU AMma w»jim nogna gnudcs, ú hn cubIch nandú al^puDlu «luvlft^nl^a 
llfpí«MCO'|)ur toda el amudo M^Miiila blianlo Anro poiltm^iioo!^ fI cmVáí^ ' 
lodofltalúatío f r^iplafidaokaie^ cíoa qc» liitbiaodd biolui Jo yia Ua*niiJw«oy' > 
^osdú todo «1 nuiodo c4ftra¿ítuiD¿iAdodDao faU^hon, •ÍD-iid*Mttr^^ii>a>ii»' 
tlMND fvkdABkflnLn 611 Ifi fjiw iUi>«in, (jiia flAi«l ioÍ cJ; qna d a' anlfe luí. A-ecMi Dinvi 
noQlMMti por Omni^M^ate SoAnr UaiTvnttl d^.bodvur Uh cottuí y A¡umpDa<bli(i<l- 
DO, jr <¡m orit^ utr-liite todn lo draniíi i^i)ft hay - ra cato mtiiidi>v cosí qob qucdd' 
tm Uopd y lianaou; pori* camu ontr* Lia dootif ctistan* vgUs Ip-tvii hiarscH 
mM lia). 4cd*n ^u«i-6l vdofal^ ftdr)rAr,.yAU lana ctuno á «n cutier y ovio« 
piJiai, da daadn t«i vino ^tMi autiaA !«« i¿o)<3n qua^domp, JMiáa«aDa(»HMkliir< 
ñnoBAcba y hambre- Ko so (Mnoadoai ^uoooira lu daoú^oMliwld-DkW' 
bombroi y loajoioA, uii6<|u»«iU&do ol cUBid* daludadait, ¿lUbHittUdcJr 
y oel la r^iaodtóaiU Éilta da ^aia miiw?i» i, >..<.» /,.«•.. >,.j im . 

2.*Cael úauñio dalndadid da Toaja, d eaaliD loftnai á b paita, dal 
Norto£«tay una tJ» im puoblí^ do indioa f|oo Ikoiabati Isti^ua» t«<ka04 M^u 
corocM^ft d« «ApiLAdb». títaUt tiom mayfóa y «ii» ouUarUi d«t.}>ijiaiuM 
y oriioami DeUiíitt, qu« oui oa todo al aio w> *a d<a«ubran ■■» cimbr^^ . 
niño ai al modio día por el tma ¿t Koero. Eotra sttu úmaa^y oiimt>£fu w lacn_ 
uaa »uy hand:^ dA úovát <ltoaa loa iniíoaiqou ^ pooo ite, fiHoi» Rn4|Ai^4 6 



830 



nUT FII>£D Wiífíf 



tw^ MaM^ ü« Ja roano uq nifio do entro 1» laiamM áffiat^ do odod 4* bliti 
cni «¿M, y bftfaEido «iqIco JG&t<u do k M«rra i lo Iloao dondo ftbocn*! pueblo 
do Ignoqu^, biñcrDo tica om» dondo mieraii ItAita qo« d mTitihpobo Curo 
odod |)0M «u«rfle coa olio, porquo li*fgo qoo k tnvo •« coi^r y el cftmaicnlo 
t&n ím^^rUitto j I4 mujor t4A proL'lIo^ j fcomjiU 1^00 ¿*i c4^ p«rtQ ¡avio cuatro 
(S o«a« hijOi, ofiii que w liad ^ Uonu Io«Ja U títrm i£o gcuu, pozqmo auilab«Q 
íuaboi |KiT rauoluia pinoi dojosdo liijoo en |pod»K tmtft qoo dc«^ii4i d« mooho w 
«¿00^ ««Audo ]ft tiorrft Kmiil de bc^mbros, y to* do« ;k nay viejoa, 10 voWioroa 
al ttiiomo pa«blo y dd iudo lUoMndo í taixL* RODla quo Ica »c<]capAEani a b 
li^iuMi do doodo «aHofo^r jn&to i U cool !oo hUo k Go<kao uno pUtío» oihor- 
Uodo i kdoa U pac j cor^Rcrvndte onirv if, Ii goavda do lo* procepi» y 3o- 
ytt quo lu batía dulcí, qno no «íou pocD»', «e Oficial «n or^«ii al mito de loo 
diowi, y c<MidaMo m dc«|üda^ ii« olteo cotí ftlD;{;aU7«i cUmor» y Uat»tot 
do amhi« (ttittf, «iJbTÍJlI¿adoso clb y ma tsusdD oa doa muy gnwAo» culebff^ av 
m«lieroii por ka aguoa áo bi logwa, 7 attocD aU foreoíeron [ct outoium, al 
bien la DMtoo doe^nés «o apormú muchoa vooaa cu otru putoa. («c bobet dc- 
loiiníuadi> danto olli toa iudioa ODularla uiiro huh dícsra, oii grali£i;acñi-ii do loa 
beoaflic ia a qm lo« babla becbo. 

ttg&UroQCO da oiU on^afo otros oftitcLoa, j do fot ti raooor |i«m»idir- 
loi oí dcBwnb, £üodá«do1o« mt cato, L ijiia k hícionn »acHMoi «o las B|fitta 
(oomc ym traUínOH lirondo do la hf vna do GiutaTfU)^ 00 ^ne Ititíormí todna 
«^ina natnraleí ordUmna fr«oiu»GÍa, ]»rai do había arrojo, laguna u¡ tCo cu 
I qxm no natiasm pardcnlam ofroeínioobu, oomo oo o*poo<ftl ^ hukn «n tino 

I parte del río i|iw Samuida Roqi, ipio oí oí qme reeog^L Ia8 ag«u do mIo vatio 
[ do Bogotí, donde nn nía ordh^AHiui mu pooqnorMi. j mU i-n <lena pno pfr 
I auofloa por donde [oia cerca do nn cetro qfoo ]hm%n M Tabaco, i donde par 

I acr mayoría peoea q» haoen, oA«cfon eatre ba pefiMdel rio |>eaaMc« de oro, 
í ouoatai y otnu ooaa, ¡oto tonor Biejor »eTto «n laa poo^iMttaa, Y «a otra ta- 

fpmniaceToa ái>m* pu^oto, ol Onotsto, donde lobfoo onooActílkiloiio ^* 
'^ I utnalcmi grnodeoomodo vaoaócna^Jo, d i^fukn hacba la ndoMción 7 ófiv- 
f (caknto, poc «eUir doavfo da U£ ognai, <^M cowa eo poco tdminicl^ A ]oa oa- 
paBolca qno bailnroo aUf por uo haberle hallado en e<hiat;emiaaa¡nal tan S**°- 
f de lo pndioran haber aoendo, li bko oa <m^\ét. de kI^uooo quo podo an la coa- 
tük ds UQ camello do quíeo luiígo bibloremot^ Al fio oq todaA pertc* qno falH 
tíoao agiu» ecji algúa estrbsv^nariooff'^eDto ¿ dí^iooídOa, nodabanÍD c&eci- 
imeuco do onoo ó de oln». 
^^ ^'j^^ ./^^ 3.* Sfgojecc cambtcii ol Icraata; fdolco al mucbícbo ^m ioc¿ LtKqoe do 
la Iigiu»r ^ Ib eetalura j edad qtao tonfa cttaiido ttaUeroD, 7 tzé om do iauIa 



I 



n 



I 



IfiOfe 



ar,a> 



VOnOiS t>C LU Cfí^fQCUTAA DI TlEftEA ntMB. 



S8l 



^90 «n ftlfluttft port^ ^ bícífrcm ntntoa uMcita cic oro Guot como Ift 
Mtan M «1 mismo pu»h\o ¿ts T^nqv*, n^aJoao por vcntun niúi obli^iJcé A 
tOo ^uoiMoft, por iabúr «tdo ol pu«SIo y ftitíu dciidd m tj^ií^ ol (uu<;!uicb(j, w 
vuúy cMMftnjCT A ioii«r hjjot. Vcdficóoe nto en b qt» Im snocdíÓ d aüo do 
BÜ ^aiakntai 4otooCo fátrntl Pftd/o P, f iMcbc^ Molia» Jo nowlr* fioUgíóti' 
iliodo oQIm f doetrÍAOto on M(^Fti«blo, dondo tttsiondo rauj en odatro, an 
«o U míUd «la dos cMu d« ikdt)rna¡4a qtit a<t oomQJiicAbtn U una oc^u Uolm, 
Tino ftTPMMtlo* e& Podro FM:>r Ri«dü> do uno india, rnidi^ do oa oiuclívclio 
^ I» Mrvto, poro otuiquo « eoniSc5 dol lodd por otns pe«qtiúni <;«« bixo, no 
»o ftirvrió |>or h ferocidad dd 1^ indíoo i de^itrttjMea á soIai ni ftdoMcríO, j 
Mri dAndo porto i JiarboAom P¿r«2 Goo^ta y i na oao&tiio SoqUoa^ Cf«2^ 
qvt por dono cwcho tídÍgmil oq ««croto ^ ¡suelto 7 ou pooidi para ilvnlfl nllf, 
oiEL el újcitclc' poiiUc, tticar 7 de&lrujr %] e^nttiñnu. Fueron loo du« pu&tuali^ 
OQ el «04kci«Tto, j oaf uum ttoclw oou tuaitj, y ]& ubrunrtd^ qao büO^a A lü iníbid 
dtdJo, OQ oosQfi&tibi do «Moe doo y Ueoi&dloa funsUtOH, mIIa el Pnílie de tu 
cMifan 1*1 d«] autaoHo, qiae«i<hib«nc«TCidMdoiaadoni^ togm» <ceni3»t '¿tn* 
qu bujeii a&Oi indio* á nw ouu por lik poiio do fucn ; auaquo éftUw jior U do 
■dnlio toDLAA QirAác. moiloro* Tn«y l^ionKu, junurfi onoo cnn oinm, jwr U« 
pOÉTteo d«l ccrcadíi j btihloi Un Ikiait, fjao no cmn mái qt;o wipa dolgodu 
bHm* uñcW con ootdcdo* Úm cabujot; pudiorcFii llegar A lo ocn» titi lor n»ti- 
écm do lo* indio*, fonjno no oilatia de lo ocia del Podra niá* quo bula dutclcii' 
10* e&no&oota |aon, oí cual cortd coa nn CQcbnio iMcordeloi do las pi£«TtM, 
f ^UdándoM IrodoK oijañolos foero del btibfo dentro del e8rca'3o> v e! ladio 
ilmpoorta para giawdarla, ivitn> ol F. Uoluia dentro de la prbnora can con 
lo* otro* du indio*. 

4y ákoA Uttbn» y onoondirl uoa baolu, j ccciooinndo á mirar h pTÚvern 
andando vído afrocdoa lü mntiarior j pnoacos por orden en borbacou 
tnindotroamil mamtoad» olgcdAn floaa j bien bMbao, <^ua cada nao valia 
mé^ dé den poftoi do bnob oro, j ua halUado alir otra oom, puA «n Ift fecundo 
dC4kd* vido uno iamonia riqaom do oro fi&o on podaron do borroíi, tojoi y ton- 
tUkif dolo* qno ojIo* h-t^o 101 C'frvciniootoo, oon fignna 1T4 hAnbTM, firf*, 
•kiptf 7 otrui Gftbaodijot, Ugo do «tío puoilo oa peíacM «obre barbocoai, y on 
ftdorfUf *Dtro naj*^r P*^ 1^ 1"^ "^ ^ iidiniró fué nna figura dé nt mnoha* 
obodo Wtatre«oAc«, pnectocn pUfdooroniaofio, y una piodm A Koler 

dtl ttttaOo do ioft coAiuiot qu« utan lo* iadieo, qiio *oolen peairtifl* d 
«mili*, eon on aano (qoo Ikmaa) tcdo d«1 nclimo ot^ m^^xo, como m» 
e<dló do rar, pnct nc pedo «I Padre lofantof at muehaobo ní U pi«dn, probut* 
do Uvuu-'lo* d« lUsm, úoa o«r «I kovbro do Ui la^yonM ínntÉg qo* 00 ba c^ 
aOcido «n iMOf piua « *tnrn6 oos ét^ ea derU o«MÍ¿n fdftjuooa diobo) 4 



2^. 



**wi<**ai-f*Wf^'W**W*'»' ..ÉMhUTwa í4,*i(íBrti' 



urlojun «fkUUo (090}!:^ ¡v lüc&)Mlk(Ll]»0 Inhia btt(¿o [siiu gr «o Ia41«n()>ft-ft»rt«r< 
uopA»^ ifvcbü tkimpp íJi»|U4¿f ^uc^itLl*i4E«iu»(lAlur.W'j(^^ '* MOi "OOiui^ 

07/1 fj ,];uií4i>jd^ )^ riAü.paáwb^fUAu»7flüi<dad>i IciiiiifJtoa l«" t*.^íimi MlW|' 
pTi^tJ,t tw fipif^t vi^iV^A^ Ailncvpiy nliiol Pádra tífienM pnt^ i^U Th^M' 

iy/iÍtgkT,^hi^^fii vM^<«Qmotlic«3>'QlfitMviinU3a>, pwv tm^liméto-á' 

lÍdqjy^,ai4dÍojn^WEM,.bM.p«c«M0ak«ÍfidkaU««UtedDl todoj^Mfrí» 

mondtro qu« talidtctt al raido «u ett« lUoipo con bMsbo* 1I0 p^'q u Wh ú idl ll , 
¿«likU|»9'«*Vft,yHStoríkU|Í4Í*^0rf^A, y wn^-lM b '«nd^^taM él^'pAi 

rt¿aáo«etwi.oi3Udan>l^<j|iJbdad0d4'lofr9»lp*i ^r»»!* iUb4hii-^3»l«itl- «1^ 

dtdtt¿Ba9lyi^4hmPc^<Uft ' a ft> d»ttaAoJ -dli* » qtudo ^lUwral'AT^'éí^toi» 
j aiBytdlifT»¿adft iMiU^uft'CtttUU >iwcUt*iraoe>3- C i^wt tf a b«l jdModQ 

t«mWu<uiItw«£UMc WUguaiif |K>^Kft>lni^t{ttll'Eutbu-lO iidWB>t«flraé0 tár«1U 



1 ■ i 



CAPfTCto m 

I , I , . ii . 

U Up fWUigaiM«--2^ 1 46 hiUfAta venido á trWkv tí«il« cUití^^ 

«Jl »4. .. ' ' ' 



'*"• * ^ahuL i. V- . .j.-a tiempo c;...^ 



".'■- i 









■, 'Ll.' 

■T-. 









l'i dLm* u;l,' 







1-- - i.i , - .- 



'IH« I mUf j 



■lí 






fBiT nsio «MiU 



i*^ 



w^ 



oiL« lUio^, de haba voníJa & di, voiotc c<SAd«(,«7 cn«nUa «a oMla *¿tA veteaU 
ftñca, un hombre no cot;ocEdi> dt nftdio, yn imyi^ fci «Am j cArgidi? d« Iftnaa, oí 
vballo j barbA IftrgnbviU U dainm, oogidji h cnM]«n cnu anK cdntof d# 
<|&I«n«Jbft tomaron «UrMT con otfft cogblH lotcnMIo* como loa trASn, j«J 
d»jArlec crecer; andibn lo» p¡i6« por «I <q«1o «Íq nfa^An mU«Aa^ uu ahnm g»- 
UÍM 4 muttft pNMiKti (tan un titu^i^ liecbA de Im flofi ptEnUs Kob» «3 hooibro d<^ 
I r«eho; j por T«Bt&do unn liuií<« «ia 4ii«lto buta bm |iiat«mUai^ i caja imitt- 
efO« «ndmn tinbUn «IJo« il^aouboB^ j ocni i>ki4 modr> do rMtido, aiinquo lí Ib 
tdnicft bftft Utmndú |i>* «fptJloleB i;aaik«ti, / & U cap* i^ tAoíi gftln&i, nunU, ñ 
bUa 74 no NO mi tv. totlna p^rtoü 0I U»or ol nado daáa ni bombro oon bA pnn* 
Uft ; j iva tPier lu camÍBaui* mo «« kibtio do lot Moieu, tíno Jo lo* del Pird, 
do <|(iEOa «tos )!>>»co» Iq t'^miroii d«Ad« loo ]>ri£D«ro( qa* ontnroii aqiil 00a lo* 
prifDOrM «ipiiac»lc-.i qug Ijujiron d»3 Pirü ¡ poc* ol pfO|<m h&bito ¿o kn do flaCO 
K«iao OE ooÉirco trnt ina&ta y cabrirto &}ti oiro, «>ina >o r<» en rio indiot tíO]os> 
«^uo oadon «ioiapra oií, y jomi» con <auU«u. Diocvi ^i>o viao per lo pono dol 
SUOf qno nao loi IIrcoi <)il« Uo&ad oocüauoilM do ToaAiuolo, y o«ti¿ ú oa« 
Uoíoo por oí puoMo d» Fa*«p,oI 8ur d« o^t» oividod do 6bquJ^| pordondo 
ya dijimcu bhbfn también oalt^o con oa goato Níctulos d4 FotfoAin, 
i Dosdo éUÍ vico oí puobb d« ItoM^ di^ndo >q ja ingrji> im ooaiollg qoo troío, 
j OQjoi huMO* procurAtCD Gonaorntr ion nnlumlc*, \zi\t» atio iinlJarcii olsmoa loo 
oqkOTioktoa t^uol puoblo cuando «olrAno, ontni leu ciuton díovo quo &i4 U 
cootiUo quo adoraban en U bgacíllo liomodo Borocrio loi iodíot do Eou j 
Sotcba; i 4at« puomron doe ó tro* Donbr««, ocgüíi In voñedod do loo ksguoa 
qoo liobío f«r donde j4ttiba, porquo cu <nA/¡ Kdoo poooa omn lo* puoUoo (^oo 
j4 bonica diobfl) qoo do íuvmooei difcrontco Icnguai, oomo boy Ui tícnonj^ 
coa on orto Voüo do Bogotá oomuDcaoato le llonk&baa Cbímtm|6^0t qao quío- 
re docir meocAJoro dol Cbiinuiíj^un, qoo es aqoci SoprcDM Dloi -V ^aicn <«- 
ODolon por príncipto de Jo lux y do loodooój cow*, poiqua ga;c^"^<:Q*<i long«o 
oa lomlflDOquool Bol porU tu£ ^vo tíote, y Ofli ii fus espoleo, cblcndiondo 
qno orón mm híjoo, & Ig» priocipioo quo ciilniron, no «upicnsD dorios airo ituU 
oiXLiúodado nombre que ol dd mísnio i;oint»to aoI. ILtm&ndolc» ¡¿ígnu, bMtA <|Uf 
loo dotongiSoroo aon sqa dUclJodco y mido* ttntAmíoiitoi^ y mí I» aisdiran o( 
nombro Ibun&JidoLoi t^ucgo^ua, qoo qolirro Jcctr diablo ■> demonio coii koz, 
pof^oo cou cslo no&ibro Siiócñm QOinbra oí dkblo, y »!« lev don boy lo« eoj«- 
ilola». 

3,* Otrua lo HoiuoI/bu & coto bowbfo Nojutcrtsquctobo, trtixn b dccUn Xtiú, 
KKt* In Rn^eüú Ailu' a1|;uduu y, lojoi monta*, purtjiio anlt» de ouo túlo 
oolJtüii loo mdios 00a unta pln&obaa q^o boüCotí de olgcdto en runa, 



fjir. m) HoncuB i>x las conquistab de tiskbí nsuE, 385 

con uuaB cordesuelaa de fique, anas con otraa^ todo mal aliñado y aun como á 
gente ruda; c&flndo aalia de un pueblo lea dejaba los telares pintados en alguna 
pedra lisa y bruñida, como hoy ae ven en algamu partes^ por si ee lea olvidaba 
lo que lea eiueSaba, como se olvidaron de otras ¿lucliaa cosaa buenas que dicen 
Zea predicaba en su misma lengua & cada pueblo, cou qne quedaban admirados. 
Enseñdles ü Mcer cruces y usar de ciks eti las pintura» de Ira mantas con que 
se cubrían, y por ventura deolnrAndolea sua míatenos y los do la eocarnacíón j 
muerte de Cristo, le^ diría alguna vez las palnbras quo ál miamo dijo á Nioodo- 
mus tratando de la correspondencia ijue turo Ifl Oruz Ol^u la serpiente de metal 
que levantó Moiaéa on ei desierto, con caja, vista sanaban loa mordidos de las 
serpientes; de doude pudo ser la coatumbre quo hemos dicho tenían da poner 
las cruces sobre los aepulcros de loa que morían picados de aorpientes ; también 
lea enae&ó la resurreooión de la carne, el dar limosna, j otras muy bueoaa coaaa, 
como Jo ora también au vida. Que ai cato ca asf, uo salo estas de que elloa ae 
ocaerdauj aíno otros muohoa misterios de nueatra aanta fé lea eoseñaría. La 
cual tradición ni apruebo ni ropruebo, bóIo la refiero como la he hallado admi- 
tida por cosa común entre los hombres gravea y doctos de oate Heíno. Desdo 
Bosa fué al pueblo de Hontibún, al de Bogotá, Serreznela y Cipacón, dcade donde 
dio la vnetta á la parte del Norte, por los faldas de la Sierra; yéndose abriendo 
Joa caminos alH y en todo lo dem£a que anduvo por montañaa y arcabucos, fuÓ 
i'i parar a] pueblo de Gota, donde gastó algunoa días predicando con grao con* 
curso de gente de todos loa pueblos comarcanoa, desde un aiCio un poco alto á 
quien hioLer!>n un foso á la redonda de más de dos mil paaoa, para que el con- 
corso de )a gente no le atropellara, y predicara más libremente- Adondeen' 
despuós en reverencia suya hicieron santuarioa y entierro» los más principales 
índioB. Recogíase de noche & una cueva ú laa faldas de la sierra todo el tiempo 
que estuvo en Gota, de donde fué prosiguiendo an viaje 4 la parto del Nordes- 
te, hasta llegar A la Provincia de Guano, donde hay mucha noticia de él, y aun 
dicen hubo allí indios tan curiosos que io retrataron, aunque muy á lo tOBCO, eu 
auna piedras que hoy se ven, y unaa ¿garaa do unos cálices, dentro do las one- 
vaa donde se recogía á las márgenes del gran río Sogamoao, Deade Guanc re- 
volvió hacia el Bate y entró á la Provincia de Tunja y Valle de Sogamoso, á 
donde ae despareció, quedando haata hoy rastros do nueatra fe en toda aquella 
Provincia, como presto diremoe- 

4.^ Deapués que paaó esto predicador, se conforman cu decir vino una mu- 
jer ú estas tierras, hermosísima y do grandea resplandores, ó por mejop decir, el 
demonio en aquella ñgura, que predicaba y persuadía contra la doctrina del 
primero, á la oual llamaron también con varios ncmbrea: uuos le daban Ohle, 
otroe Guitaca, y otros Xubohaegagtuij pero los quo íaÁs bien dioon á 8u parecot 



S66 rus nDRi> anta (i.* nonou 

» ñ •i'ih [ »t«ni{a Ikii* *<»É< >* »í' -i*'í. ' ' ■" 

tan&an f{uf (nv iiq««Ilft BacAtno r^ne dlcon .le* eaffstmtu ■ u^op, y s» laott^ , 
hoohn OLilabra 4^(1 U In^uní^ 5«j;aiaii i ^ta en «31 pre<linai&ii«t m^icliu mi* 
qtio ti ctr<», porc|u« Im f^ndktba rIJi É^nc^A, ¿jtocer^, j"PE^^ y oolrtUBÜmon- 
to4 do borrách^ntfi, jrot- h ouril «I CtimUapa^^na 1:^ coiiTÍriíú 00 |«úu3«, v bíxo 
i^iu DO ftitiuvLira nnv d* hoc^Ot com? elU Anda. Ccimíati wn coto, A oi*r la 
' doatráa <]Do Io> babm uiuoíííkdo ol otra, porque ca c^mlo & la ICnMoa Jm per- 
Uudíft &o la JiicicrrU) jiuDque futía li tur {KiditB, j <Ti o^Aú do ii«;ei'^A(Í MI Ift 
gismlai>, j py«>, ca iítiido "rioy/t j ein ftier^ia pora vL l^ibajo^ b^ «cbttu jr fjo 
qmorQn rccijgfr 9<¡ toa cii&m, de i^uu vt cd^uvo graii3ai íao»tkret)l«4t«« ptra *U 
oooKfníóa, poM TÍrá(l«ae Ei«c«aÍlad<iB j «a pod^í liobsjar, ii« »advi do «*!« cii 
flWft pir Icí» pa^jUciP, viejOB >■ riejas, (xtr-vidniídQ m quitrvii ijii« liaban b>;bic^ 
Eiu y *dh'Íuuc'k'i^«b JUhcouidaUbacgy t)iiibtJdf£ÚrLd(V) coja el ÍUuij jiaru a4ÍrÍnit ^ 
ooa esto, cúD mil naiduileíi. W Cum y «uuDEuaiJe JattKPua tiot tnUiilUi, i|Q« «lO 
tu j]«cjiir.fl9 el iKjpiftí j j«rn "iMUnJírii^H d* nli (JíoIÍIíOji^í y tng*r;íí» tW. Jocn'>aki^ 

b O^UB, j)U4n £ Inh i|EBe [q niAadatia pon» oL piifaor |4udtculi:>T uiuLl^ 

lu ibiu «iditaadu )ta formiu parfAt^tuL ochánclutu uncui n.yíin tiud« «un oxtrc^ 

Ln lusurreocii'^ do Uatrnn y inrnoritlidad dni filain h rdi^ron oiti'utY.'inidi>, 
(3atno vfznotj ea mil fábntoü y cmuu rídíeuloii do q^o tonina UnU« ínIjuitM t'v*- 
i&uütciCAans i^uo ni hubiOntrni^t do CrkUrliKf ha jiafS¡«nin Lm^Hr innyofon übi 
iiue liLKo, Ovidio d« Htia inetnmorfúíifc, c|vfr (oilocí^ füur;»» naiU^ d(< diA^otAl 
GQÍ910 lo K<n «X doctr «¿lUf hubo fliempm fínvra ftllo^ un ^and^ Ii*r)ilrAri>ji^ qn^ ^ 
niiiqdo 4|u«Kan tr onm/ctruin en l*on**í, '»<o» y Ugr^s y dMjn>íhMbari V» íjj 
bfM, 1^9019 ^0* 9ht]irnak» vcrdnderoij porr:* todo debh vU tpr ^\Díhnt^ ^ue U 
poafiL ol d«not^b),jcoiao sobro ^uion coi^Ia t«ntc .loltorj'i- 



" ItT' 



oír. tT) 



KOnCUl Bl US OWQCntU l» TIEBU riBMI. 



CAPírnia iv 



y 



,^7 






PKSPr&< (1« U ndM9ci¿n (M fio\ que eMimiiUa pc^ La rob tuniHn, 

tocMliiidaí dÍfaToat««; los mili prinoífolw d< dúo» arta Chitclutchaio j Baclil- 
v: bI prlmoro «tn propd de todA otu Prorin^in A* BogotA, y n«í 1« pu4«rpn el 
iimtr*coelbnnaA BUm,<^iiccainunmentA b tliJi^aii Ohíbcbi, j ^[«iigxia do «s(a 
ia(bá&4, qtw m h m&s cclvorail d« ofttiu tiermiy to Utmnba U Icogo» Chllxl», 
e«iDo (?«7ÚaO« dicho, y Ch'm gokTo d*e¡r Vioulo en cbU Iod^a, áondeJuntAH- 
do Id dúa Tomliloi j dlcioado CUíbcbBchnm, «ígo^nn lineólo ás mln Proviackt 
C^iibohiif pon^c ttito tiaabro Ic daban ¿ «su Dioe, por lo macbo'qiu lo* CiT«ir^ 
clÉ,áóaa«mtftcdojUDá)<lo UPtvñnoiik pam aca^SdOKotí m^s fodl^kcl. Et 
Uocfeka «ra Difi univaraft!, °^l' f "'^ *^^ *«Qor d« óito otrc^ pero ftmb<ii; l«fl 
da^m Ujté J nodcii do vívir ; rtcpocdlnn «a ^i oriiloaics i^uo no lu outiulto- 
IÍAq, Daiiqaó if dncn loo vcúia lot JoqUM di <ktrOH, ponina «na ucuu «<i«f« isoor- 
'fl¿rH*¿ E»mo douro. Á «tto^doB ti«ropro q»« l*aofr«effta lI%l}^ do «Ct o^» 
comí modo fju« ccvpari dir^^mOf, poTíjiio Auc^uo ontii díccea tisiiMrM^ do 
tO¿<», K^n en pattlOubr «rA úI' Bbohíca d« lo« Ucü]tifla jr U|:(*^nM, y «1 Ch^ 
olüíalium do loi ncrcndcre* (de f)ne » pracioroit niompro Ri\idic , ^^p*^ indiof»). 
ikkUtM y T^W-Ldort», j c:o:»o d« ^<&tc nc«, oo «laoiiaa 1m ce'ucÍc^q «Uio oro. 
OtíoDioa UuUn qn» UvuuWti Cai;havlva, <]aodocbn cr*clairdre^luid(V)ÍCQto 
^ «íbo m^jor interptflUn o47e«, «n oí «reo del dcl<^ do ^1*0 W^ L«bknmoi. 
y ftujiqDo cTB l^bs gaiv«i«Rl, Eo^cii ^lu-tículAr k UdÍbo poc ibog^ W mu- 
Jotos da puto j eaf«rmoe du c^coturta; oííO(fihaIo tl^oa 1^ 0^ Vi^j ^rojo 
^MbirTo orfe oErtoia-^o eani«inld¡nu y cQOnúo do SanU UfttU., A cUo Dks )^ 
riilTmiI Konóitaoüq : ¿alo «ra Diíjs da lai b^racLcru^ pbtoj ot y tpjodoroi ilo 
rriajiliu; i^yadiAia á tmcr arnuflr&udj Io« iuodoro« ^*ru«Ki6 t'^ni Ico ctÜ^doij apa- 
rccfAui«n ^¿imdiT orso oaUertO OUQ uu^i ümoU, Itt cola ds fucni: haLiboj 
cantaba ocd eUcá oq la* botracbaraa, no 1« háclau ofrecímíúatoa porgue docjan 
U boatuo liarínno do clrclut can oIIqh, iit ^L podía otra ooaa, j t^n era |a ia?C-fi 
por ^EAÓM IialUbaa la nutruda lofl pilüB, pr>ri|tie on Df^aoUri Ofluiúa a^totM 
«mbo; lUmábakle otrot ol 7o, que quiero decir íorro.jDOTqtfe «o %uim do «s» 
animal 10 apuoofa algucns voces ^ai qiu coneajpcndíooe la sorro opa Im borra- 
ol»». AotloIHD4JÍtmB^aCha^^;^Mt^&n iúrauncttjrJoo 



m 



tlkT fttmo 9ÍX&lt 



(1.* vonoi 



lo« mdn Y&lMQUvÚdiM U iíom waptf^uiuf q^A ptrnoRLoCOpOabfe^ilivdici- 
bilCMtlo también Ioé BdofDOt do U Icrnohcríi ; ttstm» eco tixU U phunarii 
cjooonbon ca olW f ta loi g:«orra«. TunWd U Uioab üiicíiu* ca oouiúnjL 
todi», pcn> en ecpocol cuk ol vn^oni de todan kw iogumbras, oArw»ikd(^ «Dr< 
ini«nto« 4« moquo j rcnio». LMfigunt do «bIoíDícma, bccbw kl ctiub de cndi 
uno ^uo kd n^oralia ¿ mftadtbA hftoer, y otr^* cgue lEnAxi&ftbaiir tccCfta cu too- 
■píiOa OMiinu» 7 pattíctitnrc», f<ro todan am cmato ul gmadeía, al £ii ixctü 
pAní (lUJtQ ena, peca »>lo cta Qa\ «a» ¿ bulib mvj ordiüarío, IIcdú do boibn- 
tcoB j payov i la rúdondii <!ctid« csUbait jiiieatiu v»r¡aa fi^or^A de divtiso^ sao- 
tai» y vú/íüTh\tí^ um^taí» pinCodcif, p^rqao iianti cinc, üc oro, y ¿Jtn usacoa 
»Íadotp«f«<]Uft •utrtronloa eipaá^Iof, porhaboülo* TÍcto ««tbiarl»en unto; 
obiai de modem, otrtu ¿4 bilo do txlgodón, otr^s d« bnrr^i bk&c«i o'-raa do ccv, 
p«ro d£ ceda* hatla ifluclie y hembra tttaalioatn xnaolA4,uunftfáu<ab*IIoe»otnii 
Io« EYolaii tDttj lor^Mf nnjj <ca brjM cola* da doa 6 uw vniw, «tma laa lonitn 
con/ ]i6i)ufti!ajii pcrn lodcLi en roilrc4 y lallta de %unia tan ftboizuB«bl4« que 
repTttKEitábau tica i quion «etaban tlcdioodEU. 

S.*^ Tcaíaa en loa kupIoA ccmunca doa auincru de cepoa ú (a£«>ü><tos, «d 
qne meifao loa ofrcodaí <t^0 «c Ice liada&: la uon otx una figura de Uoubre 
ÍKchíi ño hairv, iria pjfn. toda bocea, abierto todo oí oiaoo d« la ott«^ por 
doL¿« echaban lia oírDudaí^ qao ciati becbaa do oro coil lj;¿ar&B de varíU Mtl- 
«nakiv con» eakl>r&tr r^*h Ingulíjas, mov^iuUcí» bonm^a», aiuaanu, leonei, 
tífrer, xnnnfw, npttJBA^ y de loda «ueMe án ave*; éalAa a^lo Ua ofrecía •] Jo^ue; 
tjtpabon lo >bf«rto de U eahaxa do mU %ura ccoi tm buuete roduftdo, 6 cuatro 
pba, como dI doniietUottcUrí^, una» v«ocMliecliu du plunia», oCfeii dol mU- 
mo barro Út'. qoe en \n llguikf eco iiu ]ialilk> iftti medio de ou >Jodi> de gnuso 
|«Ri quletrli) 7 púQsrIc- Bl c(rú cepo er» uoa vulja A modo de añcn, cüt4-^ 
mdi «9 el t^üh dal ieiupt:f iln doj^ descubíctto mía que U boca i la ius die 
b ilofr*, docda tambi^D íhan flcbundu 1vi oftcndna hutA quo ambas ealftbim 
llettss, porqnvlufgo <juoclJeqno ponía nrraii ati m lu^r llevando A^u-fllñs i 
QQlemr a eira fuota dd tAmpTov >kK( ^*t!i^ ci^" eetnbar], da ^cn bac iJtnido 
buan* morte algun^i cvpaiiol'^a on (^uo loi briyan ireiúdo Al^nrm d^ 6tta« i bu 
KikDOe pot bcuaa diligoiicta ocn qae bnn siudado el jielo de ina capa*. 

3.^ El Taadosioato (]iia Lubo poiri «domr ettoa ifidioi onn ofr^címieiitct 
Ptco dol mJo CacbaTi^a, auDC[ii4 «QVa»lto on fabalaa, ^ de «ala matizar toda» 
l>a aKOAi quo e&tmn I<T u&& patte y otn de lai a«rnuilUf t^tif &o soq poow 
en «m vallo de üoj^tó, no tienen man qua tina aa^ida por la últí&io da !a p^rta 
dt 8ar»M«ttt«]^»P&^<l^^^*^ n:>«opioao rto ^uo llaman ^or^jn; Cst^A 
bnUatuntAUocdunyaaldanunbccnralTiUe t^ielUmande T«iquiCDda»«, po« 



JU 

M 




Qir. IV) 



wnaAi M lás ooiF^nn'Ae xm toesliu rmicE. 



$80 



cAtra doft plodriA uJiir!o4, j otr« ^«a «di o» iMdb da dU», ooa quo Iu«a ¿c« <*- 
hiIm Un ofttt«d)c« qrid mncltav v^at no tociUncb á d^r nAd« á Ui mi»eh*£ ftgvft* 
quo por •üf vftfi i «eabocar (on Mpotítl on tüttpo ¿^ ¡an4»o) KbftiMii iMtf, 
oon f|u« t« ncdgan ^néea pttdiurtii ri« In mbín*. oo e«peoítT cera jg tos p«o- 
bk« (b &CM, tleniibún j ^g<>*^> ^^^ 'l^* «inodao porlodo lomte dol b&o 
grande* mM^ijItoi. De kmWoi que dtn m£« ngofta 4 w\4 g;n&d9 fi«s prínoi- 
paliDttKt uoo 904 ÜAttiui Sopc^ qn* tomó d [iotafat4 de ca |tu«l>lo d« bi]»c« 
pwdoodopus, 7 vi «tm 'nntóório dt CbocOAlá, poi^i:^ ooisíaosa hMO^t- 
M ID loe pátUDOi d* 1XD puablo d« indio* qit4 ■« UAiSft mI i U puto d<l N^r 
dicto^ TOff^ootodo ¡féntftfíj térmioo« do jni juTUdícc-iJt:, cooj) hcuM ja fó- 

Fondón tobn «eto la nnJc, dJ«ioD¿o quo por oí<tta« oosw qna Ji4bK 
nudo coa oUot, &L f^rocof tn en agruvic^, ^1 dio« Ohibch^chnn, lu munoutnlMA 
loi indki 7 o:endr«D «R Mcr»lo 7 on púbHoc^<oQ ^u* isdi^^do Cbibcbtetbttct, 
tiM d« citffprlov iui*¿ADdolt* íu tUrra*, pAtn U «djü crtü 6 tnjo do otnu p*r- 
t«i lc« dot ifot diohOii do S^pó y Tirito, con ^uo oncioroa lúnto los ogou dol 
veDo qiM no dÍDdc«e d« aaonov» «oído diotn, )ix ticr» d«l vttlEo á contoiiiwUvt •« 
reaf > 4 nn^egiur j;riJi p^Tl^ do «Ih Jo (]ue uc Laoín vitceq*jo«tttraf«» on úl 
■nlU k« doi ríof. por<iuo«l Agua do lo« dom^ «» «oasmnia m ka Ulvtitfai 7 
Miattiton«, HD Mor iieot«Jda[J do d«ftvgt'0¡ fui& Un «n Idilio j nnivcitnl 
«otooftitígo, 5 fu* crooiundocadAdiaUo d rtnu la ÍQtmd«Íúa, queja no toniu 
ca|)cniUD dd romedio, ni do darlo 4 !■« tiooeiydAd<a T|t» Umlaa do oomkbO) 
por no toiMT decido MtnbrttlMj y ^tor mucba h g«i^lc, por lo cual toda M dor- 
l«n&ÍAú poi mojor o«3iQo do ir con It fjnojí j podir q1 trmodfo al Díoo BootiL 
ca^ olrod¿iidole cu au totuplo clanorco, wcríJlcíoa jr njun^^s, doppQ^ dolo oial^ 
ttM Urde, rOTOjbcmcdo el »>) on el oEro un nudo codI» oetii «lorní do Bo^oU, 
■e blro tm aroo oomo tualon notumliuonlc, «n cDjn clnro j oopitd 90 apiracñ^ 
ropUndiodonla «1 daxnonio en ligtti* do hcnibto, t^pre«eaLudi> oí Bocbícftcoa 
moa Tftrado uro «a laioftao^jlljunoadoi tocosdeidoalUdiloAOadqQOsiaioprin- 
dpüex, A r|Tia A£ndir-nti oan lit-vodod con todo? «us vi«allut ¡ loo díjo tltede lo 
at*^: be oído vutalrua t;M^!i. y o^adolído de cUca y da 1a nu:^^ quo lon\^ii on 
las quirjju quv ddia da Cliíbcliacliuin, mo ka parecido venir « daros Uvor «a 
YfCotiocanno ; roo J:»y por satiefofibo do Ic bien que aw sarrio, y ¿ poffüoab 
an rvuaitar U nooeaidad ou que ceUÍ», puoi ULoto toca i mi proTJdcDda jToai 
niuK|a* on oa qaitaré lo> dea rJoi, porque nlfún tiempo do Mqnodod loa Ubaxii 
sKncaler. abrirá tiua íiorra por donde Bal|:en ha «¿uoo, y queden líbreí vuc«- 
Im ticrtii^ 7 diCDoado y bncbondo arrojó la tan do oro boda Ttquaodanta y 
abriú ■qnetha pdSae por doado ahora ^am el rio; poro u>iao on )a tara dd' 
^da^ no \am lánla dnrtsra ootoo era miucoler [«ni lua raaobaí oguu ^0 M 






O 



1330 



ruT ?sDio emAi 



ít^" 



jiKjUn na lea ¡aviarnoii, j foá li:4tTfo rebaUt, pero kI ^n qned^ h liern Jíbro 
jaira pídor HDtbnr y tcii<r el iiuttt#at->; y dloa diU^atkn ¡i n^onr jr lv««f ^ 
criUcictf cocDu b lu^^a «a npiiT«i«eido Al Arco, iiaoi)U4f l)etK«¿(t UmDrcn DOr 
1^ (^06 dj)«puéi tMpiL«ofilClkilKb&ckuca,,da(¡oo lubi>ndon)Qt;r cou^ko» O'i.ilJBik- 
rtci¿Di3oM el arop ¡ p«eo ol cMtlgo qjo i 41 la bcbin d^ *) . Uóut}!."^^ i^r^ 
k^cbo, que £ué cargar cu ctia Iiombrot^^Uda 1» Ucm y ^\yft U i--.'"'.^•--^ , '<- c-t«l 
a&Uti da tvto üic«Q M htuuut&bk Mbro imn» gtixadiM ¡-Hfv U 

taaÚD pur i|QÍ *ti9ni liflEsUla la ^«jrft, ,k) ijiif ijutn d*,ct: i p^x^iu 



blo tod4 «Qa. 



iw' 



i.* Na faorcn a^Icft «Hton jiidioé d«l Eüno Im qco ctiycraii oca cslo fltv^ ^O 
cdoriir ol orco, pticj do l^« del Tinj ¿lürtcn b mbmo cl I'nürc AcDitn, (I) j iiíto 
elÁroo om IriD armjia y ÍQft¡J|[iiíail impcrínkt cpcI Iu^^Qj o^u dea cntcfin» oMdM 
Ub «obüi y laa poijtm cJol Bir<», j eé toóaliAa M modíd d« ti aotí liid óxIkutu- 't>o 
cato «mbnfUeoti qil£»«l dOmoQToOhbuta^ii ct1ú4 ín^íou da ' j y 

' ¿^ cü^^fist cúiaiA v«i(JaJ tqbgi^l JUho ^v:imjn dt> 1n> avntoV, \\\^ '•! JcfticTiio 

cadoft RímiA A EoonAiIb' PiWy'^ii^ l6'i^afti«bc,btt9ÓnuBdí I>la^ or« 

¿J |»íi&r"parcbUf|>trmÍt!<r * ' !\r¿c.n'íCní*j|>¿flotJuíní»r»dc ,I«- 

momj íjao DIj*, ¡lani icial ■ iiíiWii j¡ii»pftelf¡il»dc^f<(iávii ¿ i,.ia, 

'"lubfadufo pbr «i<£«I cIhK63e1~c¡^ó, caél cual l^brú la'Krvidutal>Vo<}u3*ui> 

Vcnfirlfl cjtrt'ytJ! cJ díhltlú ñtic^; Xni ^en^\ díbica'jó £ Xoo, (|ñfi 'ticit3¿''t1 

íiíco ?ii tas nubcs^ f«aecnlana doñlo C0Qcú«(to (ootoo reniña cb^ft&fáfiAÑ)^^^) 

Citat«tifftU<t^o<oDélyñi bij«>' y (<>d«abi i^Dr«1f4 d-i Ift^iib»; f^f\»\ 

'évfti^oA^ó^ y icniedí^ d^'h-Qeo««dddd íiii* lo.-ilin" Jc« t:>afM de" i T^. 

'ttiC^^áee'AU tí«rni\ le putci6 al dcñionU mtÍ3 lllt^4^tcí□a^ p4r 'íu]L<^.li,>...l<> ct 

arco floFcítíbVy [tparciCÚrKC ^dcIio* de M y kacer dc^ds alU ¡iqucitd*' Éfóhl»&« 

dt'unjar U Vjiri de eró, y'i¿ÍM~coa'i^uiirb (piediilia d««a^dd« 1a ttirt1iv'|iitT« 

TndvOA*targadüa ilu iuiiyín-L:! üm^nn y \'. ^iiu tn 10 CftiO affttn^^ !tJi fruten- 

dlliki; poce ¿ vueluá di lAtu icxñtíraaOe ilcñgúav eite^tu ^'otru apioM)d'¿Í 



.- 1 



.^ltJLÍve0iia*.Utooú; 
Ki\ Job 1< 



I »4«MM 



cu-, T) 



voncud DI LAJi <m^tjmÁ$ m ximA moa. 



m 



CAPÍTULO V 

fSsoeXKtiti^: 1 * ÜteíoM Uuubft «1 Moerdote do laUutcn ; o&ino»r «DMfiUA/gniubft 

Alw u<4rdot«a qiio Wnjftr; Oe los ldo!o2 pnlna o&Mda> j McríCcba^ 
A qtticD nspeUliAn mocbo llnmuUii Ogqu», f lo* «tatoleo Jd^ttOk por 

cftt Jo nuo con lo cini. Y «H» wlían lo* ra|Mat>1cv |)wqu« rt pTi>pio dol O^pí* 
Un 4¿ aefior il« oljún «dtiar, qac ion como pucbU«adM 6 pBrcÍAlidadMftD d 
RfiíM) do MAM^a ea A^fipft, Aren d^ la cíucUd do OUn. quo oomoamMld Ui- 
mui UocM »In U^x ^ >li^nib«» 7 «II09 A «9 principal j eeñ^ G«qu9. Y lc« «0- 
pLÚ98<i« P«n¡a M IbaiAbdn J'«r)iic», tsamo i3)co PrneJn NJornr I^lo» Hit. ?, d 1. 9» 
4, con «I <2tiAl vooftbio «c bui quedado y >« ontícfide» !o> o^paiácki ca cntoRóno 
cuuido ta tnU do loa ■ao«rd^;i;e: « !<>« eiidcff bor«<ikbik «tempn >obnDO faijo 
¿^ htiíoktii^ como i loe Oid^uc». 

A eet9 qoe tubU de acceder, otuudn era do mcdúuD «djvd, b MC&liftiL ée 
oott de A4U 'p«dre« j mMÍAb ou otr* Apartada d«l puefcb llamada Cuco, qii« 
en como Acadoiitla ¿ ÜDivcnUad, donde ettáo «I^nc^ pTeteadiootoi 00c otro 
¡odio TlejOf qao lea IucIa AynTwkr eoQ %é\ «Vittnebcáir que na c^ixjU rI día uii 
c^oo ODA bie& (a>iJe porción ^e muftmom ó pcchei de horiiiA óc. euíx, k» «al 
ai nji, jr tlguna rr* Ugi^ pnjftnilo qtia H llEnae chisiiña, ú tlgcnfti wrdtiiaUt 
(^IM DOf^ ea hñ airoj^oe, no nti« Ur^a c<dt ana qtie la prímem oojn&tLLni d<l 
dedo Q^jer de U d^no; pcfO do tudo mQjr peoi>. Tam^í^n lea ODMflftba 1m octo* 
menina 7 obtcmcictaoi de loa vnorifieioíi, ecH^Dai^MUndoGO «rioe, deape^de ka 
ciulea le borckdftia» Uiiuuríecflyoroja^enqae Ica pealan Mn:ÍUo*j caraouii«ede 
Oro, fb*a3o iLtroapaiviDdo macbos indios hoaUunn qnebr&d4]iiDf?Ude&de«o1aia* 
ba 1060 ol ciier|íO, y vertU nunlni nnoraa tínaa, deajo donde Iba con el taiAiao 
ó coa ináfl aooiTi|<tií'knÜDDt9 i In ovn dvl Oadqne, el qhjü le dabft la TtttiJura 
úiü ULuordocio, caaúodt^dole y dándole do m ca&Qn pura (]Uo tr.tjrrA e-] pci(A>ru 
^ i&aohTuk dol lyo j algunait buanne nuifitoa Gaiks j jiiDlniiLt, y liDOnoi* ]jan 
e^erc^r el oGcáo do Jeque en leda su tieirn, porque ce rada ucm lotliabfa 
partíonlarct* Ya coa cite qinedabí del toda Rrudiiado oTi mi i'Geiut por cttja >[>• 
Icmfitdnd bacUn gttade* AcitoA. de mucha bobida 7 bülea. ofreciendo Mcríli- 
aío para iioe ujeiciiara el oficio, Atetlas» doepoée do celebrar Ém fieiiM en 
una u&ia (100 lo Unían keolia oei<;a del templo tj en el campo jrntw el |in>f«olto, 
do duaila uo taifa siát que |«ra bdoor lo» ofrtcinuoabM, puqae m anaenUtt 

'9 



393 



jtAT ncno tm^y 



j lobraoTí M 1» hacUn d« ccmciniJAii, f pam an rMcSdo It ditMn niulM k« 
qiiOTOiiUa iUwil»»cfraiidft«, por» q«» mA< d^iooupjuScM d« «ito» a^torLoa 
•« tJiota D* d«l iodo iil ft«rvicln d4 \ntt ¿íosüb, pftr cu/n iti4u tun^i^o comea' 
ttm •• oMMt pr>r U^dji «I vídi v n%Í om Aui»t«rf 41 bb t» <jn« pawLa, nn coupft- 

oniic^io ne tajaba 5 MoaU nbi^ii'S^nflft do Mnjra do muchEXifertia deiu 

2.* Ningün Uvil^Lcla ol ofrtndA n podb buce? «¡hd por nú utñat?, pAXlíca- 
Inr ai ocjnuit, pirrqaa tcdnvia on Inft ofr^nclu comuiiee». y por ciUMtf grsm, 
BéchlÍ<Ht*ii al Lcl, <|tLO, ootno bomoc ñlchct, tm e) ^r¡aaip«l i (jutea Adoraba», 
no «ft tomploA, porquo lUcíau tra ¡mpr^aibt» nielar linla mn^tad tniinpuv* 
Atf, lino oa altAt ctimWi i 1a pai-M í|itQ loíratun nt Orienté, i ñoañtt lÍAVabAA 
Ion J«qitai, juQtríiulMo miickoH pora tffíí>, un n^Ao c!n loü fjn^ hobUn nn^do 
00 £u<rrat (le «ni* oa^mígr^^, f}ii* pura v^iú unlftii rnMiradni mncUfu y guar- 
dado* «B íioitM CBiAi, y T«£i]ndcx con dolicadna eomithu. L1«j;Ado« 1] pueato 
dal «icrííld?^ o^q atgunaa i»n»monmt, londlun aI mui^Luclio aobro una imdU 
rint «a «I írtelo j ullí lo dogollaban c<;ci ticot vuubíEIoü de caEn; C^oglac la ia&* 
gTO«n Dna critania y noit «IkttnUhnn nlgUTiM peflnA on qti« dabn^Q Vtf prlra^ 
to4 ri»)-n* dfl] iol, jyiTíjna í^síji haf'iAn «n dlaa claros 7 i «11 bor». Kl fuerpo 
d«l difuftio tiAM Tfir^H Lo iiMUtnn an utin ctiATn ú aípriliDra, y otTBii lo dfjnbui 
ato ««puhcrncn lacpmhro, por^j» la comUrn «1 sol y at diMnojara ; «at4«> 
diondo f¡ua |icT ralAf cotí i>Uo* Ici v«iiUn a<^ii«]Iaa tr^bojí», y ai¿ cuando da»- 
pi:i^i^ da ftl^nnn dloat da oomo b bubifui f!ojad(), -rolviAn t vctÍo 7 b hallabui 
CciKunüií\ deofiiQ bkbcrfl«Iíi oouida o 1 10^ ^ 00a quo ciUarU j'a aplacado j 4tt 
fiu Eirar para ésa nomudadcs. De o«ta cciitiimbro ríno el arrojarlai aua díAlM 
d««de el carro loa ¡ndi04 <íe ChiAoheU i Un «Apañolaa ociando iban aotrojodo «a 
«la* U«rnMi, por «ntiodar «r&n hi^wt del i«l, como )-a JÍjíidm- Compafiaro* tH- 
vlomn OA loa índím da itfta Hoino en «toa atorifidoii, pUM también lea dal Pifú 
aacriñcahin nlíio«, como dieo Gra^rio Onrcfa. Hn laa ofrondaa y laoñlicíoa par> 
t>culir«4 do lo* CLc-i^n«i cm otro «1 modo, porqiu A lat «otmdaa j oaq^u do 
%a% <«>aa loalAti uoo» gruoto* j lorantadaa modoro* an i^ix* ba<ioc IrAbaxun laa 
o«r(«ft cí« tu camv, j at> lo miU aIio do «ILu hocluu uoat ^tUi cuno do narloO 
quotarTíando bi^mnísr U» pilos jf a*qn^na», y daponar cuando a» habja do 
bocor «I «aoriílaio lWíco da lo» qua Ubían para aalo, á dando lo aiaub^n «00 fio- 
chAB y dardo* qua I* tLrabao da «bajo, do^l» calaban ka Joqtio* c£^Íondo con 
D&ftt tftluiun* U «angra qno cata d*l nandaro abaja, qua pot^no no no afeado ooo 
alia lo taoi^todoon almagro/lo o «rabijado. Bajan al ouarpoda «atoamuartoo, ^r 
con vi y Ikmagrt, i quion k U«ka gtan rartfaitcía, iban con nubaa dantti 
por noA carrón qoo unían nany ilca|aa j oncba como para dea oarroUii qso 



C1T< ») 



MonoJit nsLAf cOttqnsrAeDBTtuRA^nsKB. 



un 



Hlift ÚMÓo ol c«iafcdo del Ctdqn* háün au ceno aXXa qu« aolía nr de uát d« 
uedÍA Jci^a d« dUla»ola, dand* «párE^Adow lo« J*i|Um d«4 valfOt Ur«1»u U» 
piediM do la fraülff del sol, o^ h «aistc y el ctt«arf^ U entembeA. Ltet^n 
tAtabí«u ttUn corraUA ca di» d<9 »ctB Goi4ab, ipie tooifui ja ^or» osto Micadc», 
•B lo< «salcí bkbUa d« co&car;ii todce k« vmhII» del Ceolciue d« ctd> |«i^ 
vialidad ; mor um djuua ccn iavcncioiicA uucvu, y rouclin iilam^int 1«utat, 
Cotutoc y bUnbohles, j hftoaeodo por el camino mil<Fii|fcm<WB> y j^ejo», U^^bftO 
mi a}to, dood# Ua cArrerAn, qu« alempre ibón d p^nr ¿ Oitoi pncatM, j htct* 
ftjpwft ofr«nd« 4 ku dÍQt«<, »o volvlao fct la nütnj» ourcni, con lo« mbmM 
juj^i, f«|^E}o« y fibroas, <]u^ mvioboK taoibiéu llovAbon dt? pjtlai do niiimnlif 
Osa dUdeULuOoorv Gboei¿lti«bcnM,qu« oreo áRiododanL«dÍA*1iinftfl Jet p«a- 
Ue |iarA nrrlba^ Ltegadufl» j lu ruicllA 0«1 Ouoí^hh, EiUbabe bu ínvenotoiDav rio loe 
de&nKj JufljM de n^gocíj^u y U^ta^. ilabu nlt^uniiH maeteft cu pretnío i loe qM 
ímñ katj(an uicaJu luujüite. y t»ru(frcoK de* übiclia juin vi uaminUk cuu qoe i« 
toUbu A<uftciwi-Lj y hcali^r en aIU« con Wradienulo re^Ukute de la lleeti. 
Ctuodo ol «n^ 4ite «nno, ílu niMncin (^nn j»Íc^ft el himbr^ pm- f«lU de eipu , 
/ «jvdUifta e«fOfbinitiD»:jto auus dÍ7i.9 lea Jo^tues; ni fiu d« cIIch AobCoa i un 
mcAloiiLie leiínn dedicado pini oUu, ¿9W}m ¡laaMb^a mwi\i9 j medioondo 
IrttDAftiúv 7 tomacLdo Lu oeaüa», loa «npnrcUn |iot el nlrv, diclecdo <JM 
doaqudlUan buLUad^oongobr luniiWy lloiriir, y mic«dvr bit & d««pn^ 
el año- 

3.* No bodoe teuUn bu> odocactouee en lo« tomplt^s, (meo kt d« ibucliea , 
W kfiCui d«ÍtCftdaa en Ugimra^ nrrojcfl, peSu, oeiroa y olras perio» de peití- 
«ukf- y ttDgnW o»nipoattir» y diepontclooc*» tto porqtie tiiTJ^Mti etiei com» |>or 
dÚMft, lEAOqitíf por UaH>K*iUñdAj) qu«^teuUk loi ptrecie ser digciAii doEpe- 
yojr TettorociíQ, <^ porq«« pwAfido poff olki, Ice hMm «uctfdido «{¿aai^ eicgs* 
Inr ooea, cen^ mmbnriee lo« Aldo*, tembterlee Ua meiiofl* beber ^«Qkdii laudbo 
▼iacLlo^ algiía gnu Itueae 6 reyo, diciendo '^uo uon &(|(ieUo le» bedii teiQM el 
dononío [ore qLie 1q vt^aeire^e oq aqGQl1<4 lusete*, en <tii«&o fellabm tm 
fonUí, foar[|iio Riiuquo coDocinn (^tieern mblu, le «bodeo^an porque do Ue h»> 
«doto iiiiü> IVaiendO] poiee, cada mu> a|gtiii*ad« telAe |iarl«« »eÜeladiui pera 
inderociúii y ofroDÍmUiLtu, guaoiIo lentn aliEuiift iii><:C4ld&d hombre 6 nuijor, 
ktoota^DionUiu cuu el Jh^uo, (|uupiira ft^U> d»C4> Uclon liccncüi para mirar y 
kabUr A lu nujvreN; cumunicedfrv miMailni c! Joquo tabaco ea «a can pra 
qna ae lo reveUa« el denioalo, ¿«1 lo ImagiLaae, ordenaría & laaqno qiionan 
liaear 1a ofrenda, loa dCáa f^tu liabfaD do ajnatr. porquo Gínguno h hacía qua 
QO preMdtaio eyimo^ tan pfedM ¿a partAde laa neoeeidade» y «1 Jw|De, qii« ana- 
^oa mnríonut no lo babian d» ravalar i^ qtiebraabar, cotí a&r ««Aracbiiinio y no 
d*p««oaclfai; cuor/do m Iban a^baadQ maibdaba «d Jeque m bíceowida on^ 



294 



RjkT rkuao %i%óu 



(4-*afonciA 

eobr9, bUo ó bnvro U fieutft noo hoHkn do c£roe«r, qw w>im ler 4« uu ^íl^ 
6 acT|''íoiiC'\ raduo ¿ ^vapSi^jo 6 d« ctnu asL Aquella 'noeho quo M Ift (lAbu* 
iba A U mitad il« oU« ílI lujc^r J« 1a dcvofiióa d« )o qtio ofrcolfiiif quo ya lo BO* 
hit, el Jc'|L)0, qno rrinlo potct 9tiia i^uo llegar», w Oc0D«dftba y qut^faa todo 
ca tfftiaw, miranda pnn^cTDti «0Diiljaaf^aruÍdc>7isi tuuOr^l ftiftftttno, ibacoa 
tiran rcr«Ttedii ü aqnclktf reÍDt6pa«0fii 7 lUgaodo al luj^ardcl Matearía tov»- 
Uba9 en nanbaí pnlioda U fi^tirilU ifoo ll^vabnn cnnicl:a cu olffodút, dMa o]* 
£aDn« pjkUbras cxi qu4 «li^Uicnlin U Bccciidnd dd qno ofrecía j ptdía el nsao- 
dio inracIlM, j paoAto da rodUliu U itn'CJJiba «u lu *eii*^ d« masón qno 
»e facso á píquo, 6 mtíia «c Algvtna cuQttk 6 U «nvolrla úa U tlarra, aogúti or> 
ol M(itairL<', y Tolríoado daDÚo paMft ati¿«, un voUor da iii££aoA nmian laA 
««pjiUof, Uc^nba asi baata dondo había dojftdo al vottído y púai^odcstlo volvía i 
■II cbín cu lo tntocn p4t«i¡vo do l(k oo^liOi y viaiccdo Iu6ff0 i Ift imüa» <Í que 
orrccdajMbicadodolJcqoeqiftcaqdello ataba hcoLo, dábalo portn (nbojo^ot 
mualaiy alfiáiior^iyToIrkámi caan, y miftdfcadoeo oUo rostido dol qvo ro babÍ4 
pm04to para el ayun^ 7' lab^U'lot^t ccnvidfiba ú tnu pamaU^ y boota ogc «Uoo 
f;m& bcrrn«baru, qua era an id que rCoUn A punir tjdiu 4ti8 l^otAai. Al tüOdo 
con qiM hacino raToraoobi i «tu eaoiutrCoA <a vsU cciuíón, Ia bat:Uti en Udu 
InaqnomtrttboJ^ A »fr«00r GO JciS tomploí, ptua íbaa dc4d« la pne^U de oQoa 
con pTiiDn oorktf, «jcci bojoi, hfwioDdo mueiuu y grukd«a humiUiicÜNELO*, la quo 
lacnblén euardabxQ botta falir Fu«n de la pu«t1a, 

I 1.* Ed Afta aabnaa y nüU do ilogotá toníon otnM mil moáan do Uolatrfu 
c4 qno no ptMda dtloDonao, puta botta lo dicho pu\ qno «o critioQ^ii coin coa* 
nat«nlüihdft tenían oí coñuda en olbuif ^r como c« vício Urt p«fc«}c«Oi »o kia 
ádo fcttsUnUa laaLDd»iiM« tnbajc« ^110 fftdMcn lo» MÍaiJitroa dd Evaa{alta 
•e lodfl 004IÍÓQ [lan dMabti^rk do «Uaj, pcM como ven que loa pcnígoMi, tm 
éétíM bac«xi «oa MEitunrioi y ofr««ÍBÜ«mioi onlra p«ñu jr dcmitabadcroo y 
hculadobBJo Idi aahov qtio ^aoAo Jm ftguAt vn lo« orroycoy qnobradaa, por 
totvcb ml-t iDffuro do qiio fto lo bil]«a b» Padiftt, ¿« tnaoeca que 00 b hay 
d*l ibdlo niiU ladiAO r qno parteo m&a eriitíoDo, da que do te^ga ídicloo á qm«& 
fldoN, como riot £0 dioa «da día la oxpcTkDoia, Suolca boy ofrccor A los ídolo* 
ctiaftto topáis do I«a «spañolea^ ooino ao vido oa iia Mottiaiio quonoó m P*dr« 
d» BiMatm rali^óOf cu «1 puebla do ^poquiri, doc^o ka]]¿ qm boU ^ro rioo, 
UQ TMArío, uot capilla do frailo Enuiciao*, un bon«t« do cUflgo y una t<DEua 
do C«iloo do<4iiOJCnoia do Diiraxido. Yo be tÍaIo tacar do alguoo» lUvea y imi* 
gOMf do iiucMroi rcoarioe. '^uobi^a lo «uoodió d uq Padro ductriuunj do «ms* 
Ua rdiAÍi^a m ol puoljlo do Coe^, ocIjo ^ dícx latfuaa ile «ala ñialbd do San* 
taíit qEo Itableodo nrido un indio do loo pdúcípaloa con muetuvA do moy 
chiti&nD, lo díú la outtr&iodftd do U moette, yén¿v!o i viiíUr el Podnv ««^n 




OlF, Vi) K0T1CIA3 DB LAB CONQUISTAS DT TlERRi riBUB. 305 

otras veces, ya quo eaUba cerca de ella para ayudarle A bien morir, liall6 que 
lo estaba yb hacíerido un sobriao del «nfermo, teoiéodole puestn en íae luacoB 
luut omz hecha de las palmna del Domítigo do Bamos, y tomándola el Padre 
j oouaenzAQdolo ¿ exbortnr lo que Dio& lo inspiraba, piireco lo espiró también 
dcsvolvieae las palmafi de la cruz, porque \g parecía pesaba múe quo lo ijue loa 
pakoaa podínu poaer y dcaenTolvi^ndolAS haitú eu ellas un ídoio do oro que 
repreBentaba a[ Dios Bocbica, en ouja adoracióu so disponía para mor-ir^ como 
lo hizo luego, admitieudo poco las exhortaeioncB del Padre, et cual hizo oaatigar 
al sobrino porque no había sido poca parte en que muriese au tío ou aquel 
estado. 



CAPÍTULO VI 

Oo:«TBN[DO: I.^ Modo de heredar loe Caclcasgoaj coBHH que precedían antea de tomar 
laposeBlÓQ de él— 2.* Loque se hacía deapnáe áb tomada la potesión del CocicaEgo — 
3 ° Modo que se tenía en elegir Cacique cuando faltaba heredero— 4." Reapeto gran- 
de que se les tenia & loe Cadquee, de man<jra qua no ee lea miraba & la cara- 



N' 



O heredaban á íua padres loa bijoa de lúa Caciques, siuo eran laa ha- 
ciendas que so hallaban tener cuaodo morían, que se repartían entre 
todofl y las mujeres que dejabaut porque oí estado ]□ había de beredar, sobrino 
hijo de hermana y no de hermano, pnrii asegurar con hquollo au sangre por la 
poca aatisfacoióu que tonian de la fidelidad de Ina mujeres. Faltaba esta regla 
en la euceaión del Cacique ó Rpy de BogotA, pueh le sucedía el Cicique del pue- 
blo de Ohía, como ya dejamoa dicho, y la raz6u j principio que esto tovo y no 
era de heredar loa Cacicazgos tan il aecas y ein ceremonias y preTeucionea que 
no le diesen doa ayoa al que había de suceder, luego que llegaba A loaañoa de 
discreción quo le fueran enaeSaudo é industriando ea buenas costumbres y vida 
honesta, hnsta que llegaban á edad de quince ó diez y seis años, porque enton- 
oos lo metían que ayunara uno en la oa^a que para eeto tenían disputada y 
apartada del común troto de la gente, pnes eo le veían de cuando en cuando ¿ 
las maestros; en este año de ayuao lea horadaban las narices y orejee, y cum- 
plido les decían loa Jeques de su pueblo y paroialidaí] lo que bebían i7e ofrecer 
aquella primera yez á los dioses ó figuras do leóu, Águilas, tigres ú osos que 
haobn los plateros, da oro ñno, ó como se le daba el pretendiente de cuyas ma- 
nos iba & la de los Jeqnes> y de ellas ¿ la de los dioses con las oeremoniAs y 
respetos dichos; lo cual acabado, acababan también con gran cantidad do su 
Tino eu una gran fiesta que hootaa & todos loa Caciques convecinos, á quien 



SM 



ttlX FOltd BDlAS 



(i,««omu 



or<i, HnnM / ocne cons 7 *n «^>hIbI b» 1»cfa «hIa floo» mái cndd» cuudu W 
á«fa«a Uiav«*tidQn<Í«] Cih%c«fgo y lo nt4tiin *n p<acBÍ¿n, ccumlu blubt •! ftliU- 
CMDT por nofinoi |)ot<)«* ^fiU dar&lia di^s j aoU ilbi ron ^ndn bañktt y cmr* 
brLigiiécia» d«*^u¿ii Aa hftbtrle cmic«i1i^o el Bogtili qnn «ittrtíe cu foocnón da 
m «cud^, porqu4 auiiqa* Im viaicmn tic derecho, no lo« gozaban nn que ti los 
<io&firauM j tprobM^ primero, y ul Jti^go qn* lontAhin ]s |]DM«iáo ^1 «todo, 
T«Dfii #1 Bc^oticon ]aeonfirnuLCL¿ti, acampalíAdn il^ W ntii [ninciptlat J 
C4rgido d« dGda«* do nlor y MtíTua, ecit qQ« U haolA raujr ^atkdo ol BogaU O» 
fluí porMDU, y lojí r)Ofi£í-mhbih& en «I ciudo ^ voWla i ruTÍar ¿ «ttá iiv^Uea» d 
cujft «iLtradn fletaban siia viiMtloM pgv&fdilQdalA con preicntai ríoofl^ p&nt coa 
ttlloi haotT et rccoiiGCi miento qufl debftn i »u le&cr naluml, y dnf el panliitfn 
ü« 1u m(írc^(4 qnA lo hritiraltarho l»l gn^n /1|«, que mí no lUma en «la fen-> 
^fk «I Sripromo Sflllor do tndfio Ion áemSiM. 

%" DMdof&tonoM lo obudeci'an con Unta puntiulld&d, ido fjttftr on DtdOf 
qn» pknMi hftn «ido «n uio «lUbi UAOianon Ielh mporii^rcH & ctinatAB bcvno« cOno- 
ddú, aonqua yn hn oafdo «nto o»! del todo por al matrét) qim tioneo lo« Imiloa 
¿ laf juiticina cipauolaa do l&i agrarioi é injtitiCJnii qno \n htCtZi loa Oftd- 
quea, y aal ion mal obodoc^ldo* tu pngorloi loa tríbutON y en lo domifi qU6 1^ 
ordfnaHr CamoniábaoM «dIodou, como dEjltooit, ln« ñ^NtU» m^ d>x aijfmto, qiM 
UaDQabaodo U coroft«oi¿ii, por upBcIo dtqiilnoo dioft, 5 il áltimo tmbui Iíií 
prfaHlp&tot la> Joyas 7 «oroDAJí d* oro adarmtdoit coa UTicurfojí do SatiU Uartt» 
#q9o luibkn bocho para ai ofocto orejoraa y niirig»«r%i d« oro ptim la* naríoM f 
orojM, cht^ualfli ^ua aI pooho y modUo lunta para la fro&to, j di&dolo tA 
p»MDtok« dkii piadpalw al Cací^do, v viaddDdoIe loa ttbalUrca do Abaí 
talai da al^dÚD, j pooí^adolo un bordóa do giuyaoia bioa labrado on )a maao 
jT ana corosa da oro, cvanitiB voirdoa y blancas, y oItm Joya* rlcta an la ckbaaa, 
t»h laa qua no amn do todn viúor, áahaií ronuio A la Ncu, partíando da corra- 
n todoa luuta Hogar i la prhnota qii^brndn qno «rUba mAo cnrra do doíkda oa 
celebraba, y ojrcjicidoha úlu nguna,» qucdtibací alllonalabnuxBadoBnadloaaa^ 
Al modo do í»U4 aran Ua fieaUa qna le bacCao en la pueuón iftn tonaba Al 
BqgoU, aunqna ood mayoro» gaitoa j grandcma. 

S." Coaudo >«oodfa quo lo Utaba Laradtro ü CtoiqnoT >^ ^^^^ líeancáa «1 
ptilblo do ologlrlOp porque al Bogotá lo p^qU do Hu mano, aiodgiondo p&ro aato 
ka hoiabroo do cnái uobUxa y mojor magro, oonotnbroa y valoaua, oatr* k« 
oiUloM araa pratoriioB aqa^Lloe Talanto&bi quo dijlrnoa no Uamtm Guochiai 7 
attabati an U* frOntaraH de oub aa^mí^-oe Jco i'anchoa, pofo á eitao quo OMCgla el 
BogoU para poiaor attat Caoioaxgcoi eo mofuna^cúa^pocta mú cuidado, pira 
asaaiJairffOioo«t<avbntTqDocnaaber poirexpane&cin tcrl«a boaaii««i oo&^ 



ÜAT, Ti) 



gtoriciu nt LAt CQTMiinvtÁt me tikuX rrutE. 



Í07 



^cn^-v d« la ir.ucL^ írap»:aacm tirnt m^ (xttn tctlIuI |iatm el Gobl1>^IlC^ lo cmü 
nperieiODUba fAitUuincfLU coví bioa poca bonc^tidij, jkka en nic^io^#l»i 
quft büiU OQ QQA pUsa, ¡auttn jmtn cica cxmmvn, fucU üocr uua dotiDd!^, do 
bttcn [W*c«r, cod i4^ ef votUilo qut h ái6 ufttumlex», j ohi él miamc 1^ 
Hfta doa4oloflyirt!«niOr«flx E« (cuIau JLinloáclIn. y ni nf^uo Un I* natural 
mrrvicúaDW Mouitl. era vzoluliic* da In jjrctcna^ón del Cici:;ni^ j«lcgí'3o ef 
c-Iro, j ñ «ttiW Gn£«a un }u mismo, emú uml» «xcloCflon, ImU ijuip v¡iil«Bd« 
otros, era ologidv tt ()ao >o a;iw1r«lu L'iifioiivSo cii k^ucIU (^;«iiijo: inz%a,M¿Q el 
Bo{;ctí ««r oft|«£ do ^qoel Mliori'u '[olcn urn onfrcniJo ea la!e> >ocioDe», 1>«1 
BagM sanca av fli¿|>Q bibet folUda berodom. poi^uo pan oto louítn cuidado 
1^ Oa;aqnsB¿0 Cbfa (1« tei^er tnt]^]i» nitijerc». aoa qiie nuuok había íalUilo 
(IDÍcs Ii<« li<r«iU««; no «ran ¡g^uMtfs cu linaje t^tis lo» Cjciquev* piie« odo» »nt«» 
moiiora j de moiiui eAlimada mtuj^tt: oLrui^ («ruu do uinj^if e&'iitiia, á <^uicfi lU- 
EaaboD buquo, y é>tu> ocau <ju dpvciiil Iva iiiiu Uuinii »ua (lU^tiIoa «4i frotiU' 
riA do «oauígoni contad £\ukb, .SiiWkxiuc» CAi]ü*aft, Tounoi» Fmoi, Onnofl, 
<F*oti9, GJtaiJM&t &1 TVbiiou/ om mimi c^on JeiUblo, GuaaviU y Ubtr|no evau 
cotao Du^«W, oí Suba oomo Wmy^ y el Ittrjr úc Dogdli ; nuoqao por tíranfa. 
porqn^ cu Im pmiTTfti fo1flor(>jie4 d« «íIjifi tlerrsA cad« Cíoi^irv fiti' lettor de 
lo qtift jí-jf enlf'ijofii lo ^lijío ¿o licitii y vaiilkv »in wijcoii'ru 4 otnn, LuU qoe 
ixm vídoocía «ujetó iksp<»£A «I Dogoiá d mttDhoa OKn<itic«, aunque mocfcoft de 
atiM coavoeilaot b^iiíca acaboron Jo ^arlo pcrFocvi cbedie&cta nn bimLiv rojtado 
al tnWUD, nrtay lué^o TeT^mo?. j lo núnno eucediJ üon i;l Cftoiqoo de 'l\ipjit 
ó Biiiivrtqii1,<tue COA 1n misiuA riülouoia pujoi'^ A mucba de ti|i>el^ tÍ4c-Ck, 
Tampoco heredatan lo4 Jiíji:^ Icgítiinoa * loa CapíCaccs y ^»W principal dtti. 
puda d« k>« Oací'juofi, aíiiu I<^e iKibriuON mWo m Ion h\¡at, nnn lia1)Ído» flu eada- 

4.* Bl mpelo <i«e ttufati *U4 tahalí» »1 CVcíqu« en tan gruido, qua Job- 
ptfdi^míe ^ le nlnluu i h otra, ^ B«( al hihUr^, orí aíenpro á apal- 
^daaTadiws ^ quü¿ujinla1jaQ oini Uata piuitualii;«Kl quo ftOlfa andar por pflia 
de iufamio el haoorto ocio jwr fiterxa t|(M lo tÍOi* «ii cftia, convo eeoo^fa al <iUO 
-an acuBtiJo ilc Udruo. p4:(3 ltB7«iido Ib pri^iia/a T«9t deUnia del Caciqao á oa- 
Idaí vaelUiv j rupr^ttíiÜénd^/lü «1 iMuIre, y U otjutida rapctnili^aidalo y ca«i* 
idotu otiu BXüUtt; A U ivicara, i;oni'>íuou4rragibli>, lo datan coajor peoa qoo 
faOni f^ra elW Tu lunorto nfttarat, pon^up delocte «1 CaeíqnOt o»taW maImIo ea 
iinn »i]1ii da fit]t<*rÍdf|i3, lo Tf*pr>>n(]U (in caballero do )^ti de sti cala, dCttklM 
«•pai4lji0 (lo !■ itlU di^l Cxdj^^uot dUiv:^^»^: yn o% heoit-o ctuit'gvda doA Ttoea de 
ruerna n»ta xión y no hnbi^ia tenÜA vergtUoa de vi>3ver a oUa, voa oa dobtía 
da c«aur?vrar algin ¡pAtt uHav, y piint lo «»*, bíoa poJ^'a laiiw al Cuiqaa, y 
ItRanetJasdo á dt, U ralvk con violeaeéi la cabaaif j baofo <joo mlrae* al Ot«^ 



VtAT >£MI0 KK^H 



(L*wa<fiA 



qn^ ¿«jAndóld ir coa iO^^ mi^ j>Mii i «i coit- pero «r* Un grttii<S« Ia ÍbCiriía 
qao con n>m lleviibip ^n^ ■« a«Abtb« m^ liuij*» [ni<4 n¡D{¡uiw ñ^ fmMo ni fu 
«omaroa I« tUb» «ua hIjcA ui hiJM ^to i^uo cARArn o&n loo Iujak, ni l« ajikU- 
bu OQ bbnuij*», ni n«cMÍ4lnd «Igunit, y ioáait s* tAnfan per iprcUdoa do lu- 
blar oon ^1^ tolo pcTquA hnbía niÍni¿o mi Ciur^na jr uí «lunJo le Ikrftlwa »lgán 

no !• pr«««ni« Atgo prinefo, *ntn*bftfi «^n U oAliftu y cnnrpo bcijo, t pTiAMO 



CAPÍTULO Vil 



O0VT13IIM; X.' Uod««qaatenf»lMCBdqTiMoncct«vn>tiib«loa jr «trw deodu — 
9.* FímU* qiw M h»fafl OQudowBnbibn Ua «uMmntna— 3.* LftjrM titirtra- 
ke dd BoiroU tMO» lodo «c ficia0'--4-" Ifodoa 5 li^n iwc* b» cwvakota^ 

CUANDOttígúii indio r«taT(lnhi U pD^ dol Iribcto quo kc dobín nJ 
Cftoiqno, Jvtn^rUbacon tin crl&io sn^^n tm gato U6a, i ouiqua erit- 
b*n «D «UH hUmi |ian rHU oíooio; uairrAbaulo ú U puvrU <l4 la ou d«l d«6* 
dor, «aUndo ai «luo fó Licvab^ ccn V^l, & (juion oitUb» obligado 0) dvudor i tana- 
Un*; «en miKthó Kigalo, 7 d(u-U cftda UIa qna «o daturioM «Hl ti&«nttPVLde 
Algodón ir dATlo do comftT >! nalmal tórtola*, eurjca j paiaríllo*, 00a qu« poodxi 
ti |}0bTO indio oa tnlo^ apretura*, que por Mlirdc ellas, dilíj^ondaba con orad^io 
lopif^, qacdaado MCAriaCTitado pui lo de tdalonlc; Ic miomo ümb»n 00 e«pMÍal 
ot Bo)pU, ^[iuido onvicibftii i'i lJaEaval)tDao« da aoi vaialloe, forquo oí gat^ 
o» como ittia. ^e qua ellos ema loa quo lo« lUmobau; a\ aFgano aO orikba do 
oalca 5ftlo«, que oran incnto»o9 y bi«n díforenUv do Ion nvéslxo*» pam nprcninr 
i qnd lo piK«n ol tribute, OBabnn do olio modo, y «m que cQviando & «obmlfl, 
•t no pBgpban cd loa dioA qoo daban de ocpe», entróla el cobrador á otu cmu» 
y ApAgéibaloB COR agúala loinbro 7 no «o lubfailo volrev A ondodor buU 
qoo ingateo, oon qao proeanbao loo dcucbro* íuo>o con brevedad, p^r I* 
bllft qo« !«• bnnlft «1 focgo^ 

S,** Oonndo m liada ^0 nuevo la cma y coroado d<l Cocíqws on loi bojoe 
que httclan paro pootr tqnelioa palón frCicKO qiio Lunb^n w ni«dÍo dol bulaJo, 
7ÍUapu4hna del oercado, badán «t^tmri tonbado «I bojro, uua tuLn bita 
oovpttevt» «n Cftda nne, bíia« de loa iiuii pñacipalM del pueblo que «vttvuibui 
«a mncbo te qui*ieaen rervir de oUoi pon aquello el Onciquc, y ••tncdo k» 
DÍúaa dentro ¿e lof Lojoe, aoluban lo* palos lolire etlai j ]jia Ibáu latctttndo 



C4P. Vil) NOTTCIAB DE LAS CONQUISTAS 1>E TIIBRA PIBUI. S99 

coD tierra, porque decían consíatEa la fortaleza y buen aucQso de la cana 3^ sus 
moradores en «atar fundada sobra carne y pnngre bumana. Después de acabada, 
convidaba el Cacique 6 todo el pueblo para ana gran borracberu que duraba 
mucKofi díaa, en que había muchos jnegoa, baífcs y éntrete nimientoa, en eape- 
ci&l áo truanea y choenrreroü, de que había muohos entre ellos que ganaban en 
eso 1n vida, andando tle Gesta ea fiesln por Ins pn^na qno lew dnbau de mantae y 
otros ooi<aa, según la calidad del que Ihh haoíu, ICI tiempo que duraban éetas del 
Cacique^ estaban ú la puerta del cercado, rdesde la mañana baata la noche, ain 
comer ni beber, dos indios, ya en edad majore^í, desnudos todo el cuerpo^ en pié, 
cubiertos con ana red grande de coger pájaros, tañendo con unos ñaiitaa y ha- 
ciendo uoa música melancólica y trUte [tara signiñcar con aquello mds al tíyo 
lo que representaban : estando allí con aquella postura, que era la muerte, 
porque decían que la red era instrumento suyo, pucti mataban con ella loa 
aves; el estar deanudoa representaba c6mo deja Á loa hcmbres cuando los ac«- 
mete, pues quedan desnudos de todas Eun cosas de esta vida; y á lu mismo alu- 
día el no comer ni beber en todo el din, pnus tnmbiéii loa priva de eso, do lo 
que no era bien ae acordasen en todos los juegos, üeatns y entretenimientosj y 
por eeo estaban a la puerta de Ta ñoüta, para que antea de ella ae le represen- 
tasen á todoa los que se hallaban en ellaa que habían de morir; y aun entre los 
regocijos de dentro había índioít non instrumentos qtic hacían niúeícas taa tris- 
tea, que incitaban d llorar A todos de mto en isto en medio de los regocijos y 
bailes. Usaban todos los ¡ndioa eíttaa fiestas aicmpre que estrenaban caJjaa nue- 
vaa, pero oada cual oon gastos según su pusible, si bien en ninguna habían de 
faltar trnanea de qne ae han prestado tanto conmunmente todos los indios de 
estas tierras, que las de México tenían sus dioses particulares y templos para 
ellos. 

Para máa solemnizar estas fiestapí de la dedicación do sus casas, los Gaoi- 
qoes ordenabaQ que algunos mozoa de buena diapoaioién coi'rieaen cierta dis- 
tancia que lea tenían señalada en redondi^, algunaa vocea de máa de cuatro 
légaos, á que saliesen corriendo todos juntes los que so determinaban á eso, 
pero yéndose aventajando á loa demús, los máa valientes volvían más presto á 
la casa de donde hablan salido, donde les iba premiando el Cnciqnc su valen- 
tía como iban llegando, porque al primero le daba seis mantas, y le concedía 
que cubriéndoae con la una, pudiera dejsr llegar la nna punta de ella al auelo 
por detrás, que lo daba en los talones, coan que nadíe lo pudiera haoer sin 
privilegio del Cacique, y les duraba por toda su vida; ni segundo que 
llegaba daban cinoo mantas, al tercero cuatro y así los demás, hasta seis iban 
disminuyendo el premio, sin el cual se quedaban loa demlts, y aun algunoa 
por pBttr 'Con honrft la carrera, leventabaa con el trabajo eti ella. 



800 



W%Ál PKOma WÍU69 



ri.«»9|1ClA 



/ 

/ 



|« parcoiu oúCTuiir á mi Jt«|>ilb]K<i f bn»a goUferno» umiui oCnu coaaiitM j 

DÍA^uDo tallaba, r^tiD firiLU nnf: irinrjtthban qtiD i)ni«n maUíe, irnaríeie, «mujor lo^ 
pnrdonjuon ]o« p4r>oitlcA dal mw^to, paTr|Ti» b vífli deuUti qu« Ma la dabt 
nírm, y <]i:« loR borobm» no la padf«k pAnlonar ; (J klgiin Tir^mbfw colUm fhrxA- 
bialgiLumnj^r, h«hífli!« morir por eSto, y m cirvulo, b>Maa lUdomlrdos 

bonout» f^ «obríiL4, qiw ontra olla« aras ijndiM prii>híbidc«j 1»« cuUMQa od un 
hoyo anjotUí do ngiu oMi mnebavnbAodiJta vonoH'^uifl daniro f cnhntnéoU» 
ocm ODi gran Icm, lo defAMn parocíoniáo tllf, y U Tnimna [vna un dpb« & elIoM ; 
Im qoo tit<mrr¡QHn OQ ol pocA<!o n4rBtidc* mtinona <o«t tOffin«ttUM j lok q«M 4* 
ordówcio Tea átha, «m «^pa^atíai con títu ««tacd d« ud« p«1ai4 «^ídcki bttt» 
j^M 1«* t&lu por «] corebro, foTí^ue ¿«ftvc em bUo f new oaui^da {mt (Ic>ado 
lubÍA f4CAdo. Y dgjabft la Uj pntria abUrta por^yn^ loa r«>j«i «ooviorfli pQdt«- 
nn agrwTftr Ua peniti, «oq cju* foi^ U g«at* i^ «M« 8«i&o alwpr* Uap'xíúift *a 
Mié ptoadt)^ y blon diforo&U áa Ja da ]c« IIodm aua T«cÍ0Oa j d« ton da 6uit« 
HitU, osra^ dir«mM «n U t*rc*rA prLO- t^i algiifta niujor inofia do porto, moa- 
duba U ky c^uo perdió*» el nurido la miud do lo bi«Ío&do, jr la llora» al ivo- 
gco ú (oe^ia. hormano ó puüatoi nvio c4rjnnoK Od dofbolo d«l podro, mal qiio* 
dando lo criiitaro riva^ a6^ totaba ebligodo á -rnarbí 4 au ooSU j outi a&a^iia 
Orí algnnso portM quo ai do UsqU bxcicDdo, bnbio do butcftr algoaM mootoa «1 
viudo ooD qu4 [iSg^T 1^ lo* ljoro<9«roH b muttMA, y ti no U porot^fon baito 
quiUtlo la vnlo; magtmo, p^^r [irchibtoivtt dii la lo;^, pd^a aobJr ort oo^aa pajro 
flOr Uovado ou hotiibrao do «lu críadAt i hl^ni'ia porl», lina oOlo ol Bof^otá f i 
quien |>crpriV][jjL»y iiif<7Md£flaadA coo oofiolado* Mrtiaicaoo l^eracodíooo; 
MIobon liíaitodaa iuB pintLinUf golof, joyu, j on oao nutidoa y odomcc A lo 
gOotoeotxiiiD, y ooocodido olprívilogiollooBcaqiMa j á loamUOoctqoco j otrof 
|dit0ÍpoUe IboD^o pompodtiT tmoT )a« naricoa y otojm hondadas, v poqoraa 
co ctlod y 00 q1 «adío Im jojan <Io oro (^q» qui«iocoo. oocoo UsibtOn oiubo co«- 
oodido á loo JciuoA' Krik loy quo loo bioiioit do quJon munoo» tta hor«datx>o, 
quodoacnaplioadoad n ^coy caii^w ii:n1««¡ qu« <)uio& Iiii)-iOo do tn badJlo 
ontoo qoo ol Caj/itio qoo Joa fpaboroabA, le diMon nm ma^rto vit al Ojbodnu do 
00 Ooñqw; qu» quioa laootraio cobardio oa In gijorro, lo viitiotcA pof ofnaiU 
Mpado n«j«t, jr Utt«o too Aiimoo mmútochi y oGcioaqTioollauíiifoa oo oh 
cuoi, pi>r ^1 tiempo <iTít quimono oí Caí^iqaa. G«Uban «rdoaadu tantaéa otro» 
poEMs U^raf pora loAa llgotoo y K^iartoa ciitpnv, como oroo ooMotí TompaHoo lo 
motilo coc qao te cubdoo, trosqtiilorloo loo eoWIco, quo por mucko goU Iralon 
lofgOa, y ad twaoa por paoA ofiCLto» boy que •« loa bagan qtutat kd topoio* 



4 



oír. YIl) NOTICIAS DE I^ OONqüISTAS DV TIEBBl FIRUE. ^ 801 

loi on peD& de alganos deJítoa qiio coDaetea^ aunque ytí van perdiendo el miedo 
pooo & poco d cate caiitigo, viendo que allí ae lea quedan laa raicCB, con que lué- 
gow Ta rojaediando nquolía falta; oate castigo ern común á mujeraH y hombres, 
y ai ahora to ea tatablén común el acntimiento de éL 

4." Eatea eran laa comunes Icyea que toniau puestas los Bogotana n todo 
■a Ewno,Mbr6 laa oualea había otrua coatumbres oomuoes y aun partioularea de 
cada pnebloj en eapecinl acerca del casarse, porque el que ([uería tratar de eso, ya 
que tenia deternñnado coo quien hablnha, aiii poner casamenteros ni otras cc- 
remoniafl por au peraoua^ con nlgnna de IflS que Uniau d su cargo y debajo da 
■u amparo i la que pretendí»!, ora fueEen padres ó pnricntep, con quien trataba 
del precio que había de dar por ella, y ai lo que ofrecía tío Zen ]iarecía bnstati- 
to, añadh por doa vecea la mitaii mda de to que prometió primero, ]f ai á la 
tercera no bastaba, buacaba mujer m&a^barata; pero ai ^ catoa conciertos que- 
daba lalUfecha y contenta Ja parte de Ja novia, entre^banaela ain mt^s riEoa ni 
dilaoioneflj queddndoRe eJJoa con la paga que el novio hftbía dado, «in que ella 
Uevace mAs de dote que algunas quince ó vcínCo múcuraa de chicha y algunos 
albajneJas uanales de caaa, de mauer'! que iba por diferente <-amino que nuentra 
nación para echar esta mercadería de caaa, pues ellos In venden y se la pagan 
Don aor de meno*» ralor, y entre nosotro» ae usa pngrir, porque las quieran lle- 
var, y aun ¡lienafi viene do ahf el tratar eatoa iudios tan mal j como esclavas á 
■lu mujerea, jwrque las tienen como compradlas por al precio que dieron, y laa 
nu^straa eer tan respetadas y mandonas, porque parece compran el reapeto con 
la dote que llevan. 



8» 



ttíx PflMw inMií 



(4.* KOfiai 



CArfrüLO vm 



b* duQOflIu amaino 1(« r<DJ4 Ifl pnmtm TU! cu lAM j nvi Ina silo* rri^i^n ha^- 
dofl' A/ EactoTtBproTlaoTa lÍo lo«llaa>t» lAac/ío paiv la mnjcv; m«c&a«1 marida 



N' 



pufti OH nl^o&cii puoUoí co uviba cju» el prtc«adienU «eiTÍi»b»r «i& 
haUftr coa itadic, d Icd [hutcilIo» ú p^droa <!• Ife qua pretoodú una toanto ^ «i 
130 Bi^lfl volvbn ionvur, jué^ ToJ%bxoTivUn4Ju otr», j «»« cuga ác "M»*t^ 
j taijdío Tinado, aí vrn gDCit<r é qaÍ«tt Ict nUbo coQoediiI^ por )úo Ca^íqoc* 00- 
1iicfIj>, porque oMAcofuo no ao [<KJti cot«» aui rak privjEc^o, urn^que «» 
común Sk todo» poder omci' de ^«itxi caiM*, do ooavj1^, cariot f ato», Aqiullft 
iiocb«» ttigaiidnto do oomi; lutW CEivitd» vtloy so íIm al romj^'r dol oXh^, y fto aoa- 
Uba ¿ I» poorU lio JIU0 fturgTM» «¿a bouir m¿> triiido qu4^Í (iii9 basUao t^on qiw 
«otondUMaqnanrioba Allf; 1m cuoIm en «iativnd^lo, <koí>Q dc*d* deudo;, 
¿qioldii 0I4Í»UJ» afuera? o* por T«atiiraa1^b la<ln>a q«« tkno á lujftw* ^ 1»is-] 
c«r<aTii«? i tiif? pooojra n^dobo á ofidio nada, iii conviiti Uu^iodo* ; á qi 
00 rcapon<lia oL t*T4t4E.dtciitc, aino^ue ooo 0¡l«»cÍO c«Ubaa|¡viftriUiidoqaaMÍÍ<«9 
la ¿Ofpoocula, ^ud a^^ lAidaba Mucho, c*?ti una totuioa ¿raiiie de ohielia, y Hol- 
gando junto k «I, la probaba otla primero f dñodcoda i ¿1, bebU cuanta po^U,' 
coa que iiucdalta bedio el oftMmionto, y lo cotrrrfabati bi despOenida, fianqtio ja 
toblan los padre» r panecitei era UabojaJcfT j podÍA tico tisítenlnTLi, en quo ve 
rojiarabA mucW^ purt^ue la tCLta od el ruoieio do lu inujurta qno pedias Ustxíx 
onlobaowoda ^ JíIí^ícll ooii t^ua Jm |>odttu aa»HftUi:¿ y o«.i loo mát rii 
teotac tuLiohiia máii, piiea h.n ^ü 1(ja Caciptoa Ueg^baa in;iGlia« ríc« ¿ aer dtoco; 
y aau \t% Jel DuigoU aCnnati linbci kídv Irewsoula»; MUovijUe utOi^O» do laa 
qm luru S»1om¿D, i|ue dsaft lU^Kn>i3 ¿ mil, comv lo dejamoo dk^, ti b»^ qii« 
aapauíai bn^'an ulI'I hb Oo «Uu tridicit tncUHs i>vr «ereUoi tnti da^ibiri 
JualidRj, y ollftA tnii lW pacn iJo»In en nu Awleiito, jitci jm bal(Ícudi> moaealCT' 
tíen'Taa da mllnniu pini Hu vo^túlo y afoLloi^ ccín loTna dna miittUade algoilÚci 
ae (^onduEfk con la« ^itoa del vonido, y lu oomidn era iiLt jx^co do malE onoHdn'j 
y algiinaH hierba* ^ rafcfv. 

S * CitAndo el Cboique AbCa de alguuaa doneellnx dt buen i^rccvr, hv 
podfa á aoa padrón, queaín oandícdfiti ao Ua IntaTii lU cua.d^TiLkaii^tnm Jca* 
nudos hsLfUL ^00 dormía con ollaftfporquo deapv^i aorcsija al txaje do ka dtmAa 



OIP, Vni) FOTICIAB DE Ufl COK^ÜISTAS DE TIERHA FIIlltE. SOS 

qDB tonta, de Ua cuAlefl aierapre era nna la más principal y Gstimada del Caci- 
que, A uno de liífi ajitiguoa bogotoea [lam/ido Meicachnca uncedió que traién- 
dole non vieja una cbicrt doncellfi qno t*l había enviado ú pedir, ao afioiouó 
tanto d cJIft por bot hermo&i^ que emplcniído en ella toda bu aficiuD^ parece que 
Eo lo qoedó ningiiiíii cüu qno Hcnridar á la pnijoipnl de lan demAs que tenía, 
porque todo su entretenimionCo de ncche y de día era con la reoico venida, de 
que b otra rabiaba de celos EÍn jioderlo remediar, baeta que conHultando el caso 
con na Jeque, ay^uuando y haciendo ofrendna al santuario, le respondió el Jeque 
que llcgaae una noche ú la cama del Cacique, estuvieaa en ella con la chiua; lo 
cual como hiciese la mujer, bíiUó el Cacique bu marido durmiendo y con él una 
gran culebra en que estaba convertida la chino, Balió con silencio del apoflento 
y casa y yéndose d la dol Jeque, le dijo lo que pasaba^ el cual le reepondió que 
otro día convidnae d la iudia con otra do ks mujerea n ¡ise ú bañar d eate ^^ 
rio que llamón el Bogotá, ú por su propio nombre Buuzn, cunndo pana por bajo / tJ 
del Salto de Teqxietidamn, pDVrjue esto auccdió eu la casa de reoreaciún que 
tenía allí cerca, á quien los españoles llamaron ensa del monte, cuando catra- 
ron en esto tierra, de que ya habUmop; no se descuidú 3a mujer en el convite y 
diligencia para el baño, en el cual estándose ja bañando todiui las que fueron, 
£ Tiftta de las derada, se convirtió la china en una gran culebro y se despareció 
por entre lae aguas, sin que más la viesen, con quí-quedó deshecho ei engaño 
del demonio y la Cacica fuera de celos: alguuoa caeos hon sucedido con estOB 
indios al modo da éste, siéndoles el demouio mimbo y aubimbo. / . 

3.^ No reparaban mucho algunos iudioa, cuando ae casaban, en haUar á /V-?^ 
BUS espoi^as denccllaa, no obstante lo ley que había acerca de esto, antea alguV 
nos cuando conocían no haber llegado homhre d ellas, laa tenían por desgra- 
ciadas y sin ventura, pues no la habían teuido en qU6 hombrea se les aGoiona- 
BQn, y con este pensamiento las aborrecían como mujeres desdichadas. Si bien 
ea verdad que Bcntian dcnpués mucho el adulterio, y así d I(t que sentían sos- 
pechosa de esto la hacían comer aprlt<a mucho aji, con que se abrasaba las en- 
trañas, y con la misma le decíati c|ue confesara ru delito, lo que hacían muchas 
vecea cen la fuerza del tormento, y aun lo que no habían hecho; dábanles en . 

confesando, i^g^^j co^ q^^ ^^ mitigaba el ardor del primei'o, y benteneiúbaula a / V '■"rti. 
muerte» como lo disponía la ley ^adulterio; otras veces no confapaban y queda- 
ban purgadas con el toraiento uel indicio, y les hacían grandes ñestús; si era el 
adúltero rico y ella de baja calidad, le rescataba la muerte con oro y mantas, 
de que llevaba su porte el Cacique, lo que no se podía hoccr si sucedía el de- 
sastre con algUDoa de bus concubinas ó mujeres, porque sin remisión hablan de 
pagar ambos por muertes crueles, dejaudo los cuerpos sin enterrar en el osm- 
po para escarmiento y ejemplo de los dem&a. 



•(4 



Fiur PlOtt SDI6V 



(i.*vonctA 



4i*> liM pc^Ráilie «frvafui mi CuáwtiTn su» oÍDmica y íigiint Jo oro Ujo, 
|Ani t«n«r ta«i» ])trtOv j il ¡ttitnn d<i« d« un pvU, Baulnluiii ni M^pioda qoo 
iMcJi, l^uL^Qdo ]toT grtndo ■frt&la imrír doJ» junUa, ^i'<|i>e decfan Hir lu^ttctln 
dttnttladn lujiiru:, erc^emio tci' ímpotibk- vn^ntkar» dua justannecilie, c4&o 
cgtio balite da Ata por fnciM uuu iIoipLubcIoUn) ojp dib^'iikqi»yi.iithoiiealciB, 
j akí por Ubriuai» du«pCO, vra 14> ibviulakltf üu ll^nr el lUKiidv i 1ii mujer 
luwU muclioft dina detijiu^ Ju faaWr parido. No >o baii LatbiJu ¡«rUfu* rn 
mU tjtfrra, pi>n|u« iw wq iD«&f»t«rr b&lM oiutrido <)iiiflfiia parü, Ku/cn kÍ puc- 
j]ta de U genio, j «o tlq á «ic^nd^r cercft do uo biirrÍQ, p&tb t.n p«iioiido o»- 
iTOft'^ en íl ¿ liT*nc ojd nii }*uu>, nomo lo tiaccn cn jaitícuÍAr lu inditu Gué- 
fttpes vji Siui Ju»u de bu llaaon, «I Sur do qbIii oindid da Smntofc, Cimodci it 
la dcitcftlU lo T«nÍiL %n mc« U príratn v«st, la hjtcfati rjrtar aontada ««Ív dUv, 
«■ un ribcóa, tojiaJA i;c4a una id&uU e:Llien y nutro» dc«pu6i do lu cual«» ae 
jaotiban nlguncit indio* fp»? lUrnuban jinra n{o, y pueilua co d« hílvns vQuo 
«a procCBÍ^, UflViiadolA m irxidiov ibnn fiiuta un bairlo, ilond« »e Uriba, y iSm* 
j)Li^ la pealan el iieubre Doijapo, qi;o«> lo luíim» «jne aoiotnii Uanaiaos 
doña Fulaiio, y Tolvicridok coa ealo ¿ k ctun, Wían hm ñ»lM% quo «olfuk dn 

Uvbau dtf teto aupemtítiíúii paru couu»r ú\ot ttlton kabfian danr ven 
turwuH & dtitgraeiadoA» tjt^tLCuando lo d«*l«(abHu Imt-Jan ttn rodillo fM^uoOo do 
«»|ftTto ooD 113 poco do aJgcdÉQ «1 ai«dÍQ, mojidu am Uch» il« U ntadre, j jando 
ooD é\ ttjlh rawo«, bv«Ao> «udidorat, lo och&bui oq im Ho, y tnit ¿1 1» nsoxoa 
aad«Ddo, V M ol rodíllQ «n volvlA cntrnirl oUjti dnl i^iui inivs qii^lo nlcaimoca 
¿tornar, decían hnbm lio ler di^gncindo él níOa par «¡nloii m hacia ftiquol 
p«ro d lo Rxxfbiabaa ida tnudoniirat, jiugaban habla do i*rwr nvfj» vent 
y aaí oeatoütos ao vijlrEeti ú oiua de loa padraa j diciendo lo qiio Ím haHla pa^ 
do, M bacian iletu»mgijti el iuacfl<»: Ikgabn lufgocadi tiu>do [omotM^ciroa 
^ao tenían tioniidodo», t (¿tjiUbui ooix tuiom [^ucbillem da eklla í') podra al nlik», 
tp» oitcba looladr^ «o uua manE«i nn nivUida do caboUtK lusu que lo dajabaa 
ñd nóasiubo: ^itM «chiban d«ftfiu«» en «^ río, dciudo bvaban al ai¿o, qt>a ora 
•l»«to modo de bniilEMno; úfruoian ni nilio algunmi d^nen, daipeét da «alw 
niDpjaJQi de ebicha, con qoo m toncloiJt la H«*tA, 

5.' A lu «spAldu do oit«a ftSerraa de Boj;»Ur qae 4« parle d«l Eata qm 
llaqUQ lea llanca ontto laiB d»<bdi4 DAoionOi h«j Doa qoa isda bagaibaada «n 
ctiidrilU« peqnolia*, deftotidoa dat todo, tln oaa*s ni Ho^^ae^ras, dqaracvi douto 
lia aogo k aoobc, |>or ««r ti«na oalionio, «odou frqua j wfiTfa aiJTvatrodS 
aroOB y lleabaj, tiancA ac dfCienOQ on p^rto oia^oa, aino aa qae oModo lia 
pafir la taojcr, pon-iuo «tcoeca baco ol atando un l>ofo taa hondo cono tlk^ 
algo C9pwáo40p doodo pvo ¿ aokf, t ci «o rtria «I del {arto, baca «1 naarido 






^^ 



CAP. n) fiOTIOIAB TE LAS CONQUIBTAB DB TIERRA FIBUB» S06 

una barbacoa ó tablado de oañas enoima del hoyo, Uvantfldo en alto con una 
Unxa Bobro ouatio palos, Eobre que ae fiube, y aquí eat4 por tres días y nochea. 
Bflti Biainpre de aquel Indo fiín comer y volverle al otro lado^ Ee Ijaja triste 
de la barbacoa, y dicieodo que el niño La de acr desgradado, por aquello na ae 
le da rancbo de crlurlo ; pero ú puede perseverar on estoa dos tormentos y loa 
que Be anadeo á vecea de sol y agua, aqael tiempo le juzgan suerte dicbosa^ 
y ca alegría hacen £eataH. 



CAPÍTULO IX \ 



CONTK^flTfO: 1.* Lo9 ÍDdioa del Kueío Reino no iaben dar razún de d6nde vinieron k 
estaa sus Uerroa ea que vivían de labranza» — 2.*> Diridlan el tiempo per dlaf, meees 
y aflofl, y usaban de medidas y monedas de oto— 3.^ Tenían logarea aeñaladoB de 
mercado donde contnitaban— 4.*^ De Éatos e! tahs principal era el de SorccoU, donde 
hallaroD ana riqnlflima piedra de metal de plata. 

DD lafl cegueras con que liablan eatos indica, como hemos visto, acerca 
do aus pnncipioSf podemos eutendcr tienen las misma acerca de &u 
Tenida á estas tierras, y así eólo se sospecha viaierou de las parte» del Este por 
algunas ootijetarax que de ellos tenemoe, de que por no poder Bsoar con el fun- 
damento, no trataré miía. Sólo digo que [a necesidad del frío, y tío ser suya 
la tierra per la miama razón de Arboles frutales silvestres, xá de otra c<«i do 
comida qne naturalmente produzca, como lo son algunas tierras calientes de 
quien ya hemos hablado ea nuestra primera parte, donde se sustentan loa indica 
iin cansarse en hacer sementeras, los de estas del Beinoee dieroD mucho aellas; 
y asi han sido siempre grandes labradores de maiz, yucas, batatas, arracaohas, 
zequineas, turmas, oubiosyotraa raicea, y en especial lo erau de algodón en las 
tieTTai que alcanzaban Galientes,que eran todas las circunvecinas á laa espaldas de 
laa serranías que ccrcau estos valles del Beino, porque aunijcie por todaa partes 
«ataban cercados de enemigos, á punta de lanza defendían las labranzas que 
tenían en tieTras calientes, de frutas, taioea y algodón, que no se dan en laa 
irías. Da é>ite hacían mucha y muy fína huena topa da manta desde que aquel 
su prodicador, que dijimoa so las ensenó h tejer, con las cuales se vestían re- 
volviéndose una al cuerpo y oubriéndose con otra, ain diferencia hombres y 
mujeres, y coa las que sobraban y la sal que se hace en los tres pueblos, Zipa- 
qnird, Nemooón y Tausa, en que ha tenido excelencia este Nnevo Bemo 
sobre todo en sus tierras couTecinas, se iban á ellas á los mercados que tenían 
pueotoe «n dertos parajes de ténninos comunes y de tantos dlss ; lunas. 



riiT pEDro fnnfir 



(4,>i»nCiA 



S.* P«n imjoreft notícíot ¿0 ceta, ¡mporteri diurlti d« otrM oo»teu1ff« 
<|tw teaiflD «a [>rJca iS mi« cuutr»;^, £ ínulí^ancu do ulmt «n mod^ poJiiioo; 
divldiaii «1 liempü (t^ui? uoucmi cfi diui, tnrMí y aSo», sunquo con «ÜTrnv 
inojOf pcTf|0« ]u> Oín» cutitslAU |x»t wlo, vícodo ijdo cl era U eatua ilv cIlM, 
tío mua^TA <1U9 MiiUi» tcluí ei>ii Unlo» «Iju; t/iía% dúrtin^ab» «n »dlu Uv* ^T- 
M. lu^Saüa, EueJío > tarJu; !cra mtvcH cunln^u ]?or Una» cifi mi» aie^piiui- 
tu } otc^lvuUji, dÍTÍ¿Jondo cAiIa ui^n lU ¿tti» J(« vil utrní* du», ctrr. <|ii« TfVMn 
haoot cuaUo parte* úttl m^K ^ U luii» ni luodo ([ne uom^fp» Id diiltünua per 
cualrj wtiuiuu; toafiu tatiibi^n aAo ilo daat niMU C Iuetim, qiiq cciaruxALA «o 
EoorO }- 90 nt^li&bft en DícÍciiiIk<?, jHiro por U int«lÍj{imGÍ* qun nototroa Ivne- 
mua j«rp cjtDeoxArlocii a[|ucl me*, ni gl>ei]i> Ui^ii'! liivíctnu W romuia* dn 
«(fm9u»rIo«b eldv Mnrvu; t^ei ndJo lo Jaban prÍiLd|JÍ(i desde Ka«ro> |X)rqiii» 
dwilu u)If ú I^ilrar y úlb\Knisr U liuna por H;r Ikmpu nccv y [So i^ia&u, jutn 
tu»' ya cf.tatí«uiL i*«niU«iJjjH 1u itjvi> yakutas 47« Li lirun de Miino^ 'itus tf> cuan- 
do coa la cuan Ia« nfELiAH ilol primal' InTl^rib^ »q «au lt«rr«, j como mdalii 
Liina l1« ICnoro ;{U« comcnifiinn e»tn« noraenton». 1i««lii la lWI TVÍiloiBbT^» qu« 
litv ncnWbciD do cc£or, ba/ du^ luniu, A a,hUi Ij^mpo llAmnlati cci^ mU ToeablA 
Oligcaa^ CLU4 <h lu uiítuiu que tiLuntrun lUmtimuH alio, y pum HÍgnii^r el paiada 
(IccUu Obociniaoiif j ul añv prtavnlc CSiOuLmtaa, jr i la luiialUntiban Ctib; 
¿j^j/^ naacH tiipítitm ooiTlnr man ijiw chAte vrínlit jr tnla tiitmfrm ílrar lonltípliean» 
1' do Lia VICO» ijLio Imbí^n iiioüolar ; n>Ji1i^n Oo nb#ilkU |]nrn al ma:/ ^iie lUtna^ 
hüR aba» auiKjna iiaii?A usivon d# peao para ti oro ni otra eovt, jiutt »6la para 
entondono on tfl ai i> fundida, <|iift «ran uruv I«jiia1i>4 roilondirt ha^ioa «vi I 
nmldoa qne touiau pnm ello, y era ko moacdn, nuntiuc ñu ninguiu «eflol 
poT0u ootnún i todas lai pravíaoloM, pues no mirabam loft* ifoo el taIot in 
trlu4eco: uvibim ciuAiiiai de U> cojrEintun* de li>i deiloa éc la mfuiu por b par 
t« da duDlrv, de muneta T|ue U cirmmF»ranaS>i dtl tejadlo habfa do IWgar 
ambaa da* rajaa de las cuyunlurua, j para Toa qua erati mayorM «u traloa do 
tEiajor eituttfii, irnu hebraa Je olgodAu cotí qao daban vuelta á le clrcnttCft* 
KOeEa d«l t«jno^o y n urdo f^n anrhn; nn conocfan itoottada d« otm maui] /[na dd 
OTO, dUen loa itu^íMifa d« ordinario cuond a Im Ehlcaba /^te, trotar unat oosas. 
por Olma. 

S.^ Eiat>, coreo bonica diclio, «o bada «n bamMTQdrvt 6 ferial dond* laja 
t&bau da raadbaa partai, llovucdú lodoa ¡i CTiaiUn tas irWTDvicíaa, porqtio oooM» 
yádljlmo* en OTteittn primera partcj oo fte1ialt& eneun tierra, oiart todo lo dot- 
ciibi«Tto de eitaa ladia», anfmal ^iii> t«a puiJtera ayudar n D«Tar carga*. Loga- 
raa de idCtcuBo rooreo maí tsdM q^ie habfa A* Indloa tn «itok doe provincia* do 
Bogotá j Tcmja; p«ro les nt&a pnadpalpa c« McLaroe de ordinario en do«r <t 
«no oa ka pti4mo« (jao oitobon á lia m^gaoM del lito Graeik d» U Msgdale- 



ra 

I 

do 

id 

cas 




cA^.n) 



^Ktwus Dt tx$ coicqciSTia i>e mptA firxe. 



307 



lu. litrjA tauy calivDLe, pobMii pcjt ^niHai fArtfln do bit indina Pahu 6 ocmo 

cfrCca nnuí tünkdt ^ao ujiflnu hlh publacJoMis Aml>H mirgitrte« de cata gf^n tv>j 
deado el dij CucLo tuU trl Lacbe^ iiui: ontm ec oí ^nJu enfrento tía NcEvn; 
ena ¿ita« gruiJoK iuíil*a)Hí por 4«r rnuotubt Tok T«iasdoaro ^u« htjr cti U 
líem uomlnuit, j C9ib> Tm ocnfíarntha fi inb«ili» fundir / Uhnr. hncícai^ do 
•Uv oiVcluv y ^r&iid<B j^yiut> Jo I311 fjrin mitc}iia4 vívp* hitiw* diulio, ntfn^tu^ 
n«t abnii!a« [iftm tua gn!/» / «lUitUiTios. A VftM íiúrtía. ft Aiw AOu<lfnci ft 
mcriudat la» idoscrji, «n i'-i^íial h* M |3PíjMo Jo Pmoíl j »Qf convod- 
Uevnadolet mucha (^rlnt^dfL<l do ñm» miijuia, mi j «tmoraldu, con qiM 

ipOimtgMr H^9 ^^ ^^ comino utís f'ríadpil ^or dantl* «atró k iiinjor p&TtQ 
om qae bul>o «n osto Nuovu ICcisu y hnnatcn loi «tpjino!««, ftiincju« zia 
ilejí^ iIa lerocoQivIo ol i^u4 in«al>an do Io4 plUnjtv ua lu vicloritvt quo UkTtbu 
Ad «U» ODOmigo* lea F«iietict, <m cviyají liornu so haa bollndo rícn« roto ^ 
I, pon|aD oft t«dc- to (^tic tt>cn cíi ln« prov¡&?Íat frfAi de I^ofíol^'i 7 Tunja, 
Loj 00 M bo ^oüüo liallar mAtiv, ajmn ¿«jaraos flbbo, «icio m lo qua cu 
li«mf«« H« kk litllftdo anca <)d SogiLinoiiCi £nn inu nutílc* en «tii tniUi. 
no Imkfik iJi<iio qu« loa ip;mlivi'i\, c^^ ««1 on Ui üfiDi&t 0(«iiLa tic uiii cfujuidfitt 
ijfonioK; orna f^nii^ logrcrc^r I>ifW ir ptra 4I liotupo ^uo fiaban 4us monab- 
<^ no «^ Ja Bcudía Don in pn^o, ofo I«y i|iio ^mtihu Ioom pwawa del tíemfa 
^atildo, fncfQ orceicndo b dcad& p>t mitadci, con quo muchun T«cts T«nib A 
oí numero do k J^iuda crocidf^nio «obro U tjue -b-alfii lo ^itn k !iAUa 
latrafdo. Loa ««menldki fticrou nicTaprt hv^n ^incr^cci ollof, p^ri^uo lo aú^ 
ntt1>ftti pofABUfl f:fd»7 Kintumiot, d« qii« ondula n f;raii aümoroon Ia tíoira, 

donde Ui ^cjtüaa 4 la aojpfrn quo «otrarDCL I'm cjpoiJolcK y io comuníOabaD 
loa icJíOb Jo ^i'crm ídn, p crqno de Ib4 do Arua» purtitipAbniL ^ocu, por !■» 
a^U'^rlOntaa oocc^ÍAbidca f|UO babín nutra oUo« y loe moacuT ^i bien por IcA 
iUa:w y r^>*ctita l^uic habit «aire \m un»s y If>4 obxu, rto obtUntc niii OM^ 
rÍBh '04 vot^iUn macbwda olLoNdCBpuúi quo loA Mlu^ri»v Kj'L>d«rai\;iido 
»1U tíorra (^0 ii^iiormí Labiondi:' lubído d« ha niúr^^niM del BtoGnnd«, como 
\¿i dvicQLoa mia Iat^o, lIo doiiJo >^ABioft (jae Iiabícodo «ido lo* moeou 
do iifjuollAti cícrr» da Icst Dilu&:>i »uKa qu< dlo# a* Ina qjtUnu, podio- 
ttnor y tuvieron mnuWj nnij fin» cmmiaMi* dol cario dolcoco, do 

if" TÁ QiTo i?ii«Bto dundo ae bnulm Ioh tnáe bcMm uivrc^tiltt em en In 

dol Oncr.|un S^rguotn, i|vo *hatm «o onoproud^ un leu UrniinoA do U 

d9 Vdw, nijui por tnr conuQU Bof^ObUi, T«uJM, S^^aB)nH)9^ Guadb», 



aos 



nuT rtt>íu> Binó» 



(d.^ KonocA 



de- £»U»«tf juptabuiL iJondiü na ucbu, v^mIm graa Mima da f^bU cc^D k» 
ÍTiih^9 Jii uift liei'jan, 0(1 L]i:c umbl^TU E>]i]|fa Lacnn miam do oic, <il ■b^ic 
dtl de lo» i^tuí noudfnuic:! J'úiiÍgilIq, lxiis^ g:-Lia Agitad /lU» ToCl^JO^ tjuo 
virvn É Ijw vcrticiil«d«l Rjo Urania di3 I& MA^ftlsoDr Joado ftiempr« ws La 
LnlUdo tnucliQ de ole metal, auiniuD nmica d do j}lútMt y uf m tan» poi cuk4 
mra lo ijucT ALii;<fdió en t^Ui murcudo do SürocoCfl, y ftlgunojiaío» dci[iuiEi du 
funduiiv {lor Im ee|jafi'>Icaj Iuh aiulca Jujhron poMoo adulcat^, corno lo ímÍAn do 
[TUiiumbr«; «uiiEjLiQ ^;? L^lwr «ucedldor nnoa iii?gn3HC£davoa oímiiToiíaiacii- 
di'bi] fllli ul dfadol laercjUo, haciojidu & Ioi4 ínúÍ08 itiQ sj^nTlon que despaát 
po^^ruon «n 1a borA [jor induMiíi do )m JLili<;íitA¡jw->r evitar ^Iru y otros 
facón vaDttjnüK mAniL^ 'n do Vélot lo muüfim ni fniAitn d«1 intrctido i <idi kmu 
ftltft ciir£A iJtl otig puciatu, i3ofidc hunrjuo c;om«n£iLrntt i. nciidlr, «fa do Un vmU 
gonn, qoc leu múfl tu Tohfan ú »ti príuurr tíllOf bicíondn kur ccrntrnto* do mijror 
caaittU Aobttt tma plodm de hniu cimtn qni&iales <^uf bibia «d tjft ctirlUo 
d«I pouto, ¿ cujo rodonda ckUbi lodA la gvntt, Advirüaudo oa t«lo U ciudad 
d9 YdUx, ^ lubíecido Jo> ftlcaldcfl do e]h busc&du k caunif hilhron c|tio ujuolla 
piedra «rala ^u« no Icipodin ofT&uCMr do ra pímor aíllo por loi inponli- 
cion» quo o& alia» toolon f«iri Euii oDQlntoi, con quo d^tcnaifi&roiL con tüím 
roru fjQiCArlofl dfl }í% 7 fua qno del todo iuvi«ni efecto, Uotí podftZCfl U 
|i¡edja,iauW hüIJitron, t^u^brñadoJí, tbn rica do pbu, que ce Buuvn do «Ua 
caá* do ookenU tuaroo«, do que ut híoioroa mtidUit pl<au que olganoa poroia- 
iuoOq boj; licuó» «oa crto la tiorr^ do CfpOTft^Mf^ «Hendiendo ocr oqoeUa 
pMrft do olpiiiiiu mino» ricM do «kua motiU qoc liubiou ocrea, btckodo tu 
0ga AprctüdoA diligosoiM por mía do oaatro ofio*, ca quo ad tnutjnuron todtf 
Iv qttubridu, oenoa j Ataogunientofl do lo redonda coa oxtr^oidinañoo caíd*- 
iV>»pquftiodiiiifocroa«imav, p^r no babcnio [ndldo r^iravltaMabo/ a>a» 
do oito ni«tal oa mlmuca lodo U tíena qu« ]n Iniscama, dadocdetall^optiiliúiij 
QEitre iTiuobo»^ qoo aquella plodu oo la habfa traído allí ol democEo da ol^unt 
xiána ñtjk de |ibi£a do Ua do la dudad do Umr^nila, IMioiJ ú oim puto, |;«n 
lij uipentldoaoft ^110 «ubrtt eUa biuíui* 



1 



CA , x) NOHaAd Dfi LAB COVqtl&TAS DS TIIBBA FIRME S09 

CAPÍTULO X 

Contenido: I.'^ Modo de inquirir ios IiiiítOB y de liacer bailfia— 3.* Conoderon estoe in- 
dios otro metal qae el oro ; tiátaae de alganae de ane cofitombrea j de hub tUms — 
3." Profif^eao lo mismo. 

NO sólo los Jeques^ poto aun otros indba viojoa ganaban bu vida ha- 
ciendo mil supersticiones en tieceeidades qua po le pedían para hiacar 
los hurtos; tomaban estos viejoH ó Jeques la paga qae les daban lotí primeros 
y haciendo diez caminoA ó ^ngiéudoles desde el lugar donde se había bocho el 
hurto, atribuía á oadn camino cada dedo de las doa manos y tomando tabaco con 
qua medio se embriagaba, advortía eí lo temblaba alguno de loa dedos, ú lo 
imaginaba y así decin quo por oí cnmiuQ (¡ae correspondía aquel dedo habían 
llevado el hurto, y ai haoíendo diligi^iiicia parit buscarle por aquella parte bieu, 
y al no así se quedaba. Sobte las ñeeL-is que hemos dicho tetiían en la dedica- 
cióu de sus casas y corouacionea de Caciques^ tenían otras en los mesea de Etie- 
ro. Pobrero y parte de Marzy oh las cabás de sus labranzas, donde e© convida- 
ban alternativamente unos Caciques ú otros, hacióudose grandes gastos y pre- 
sentes de oro y mantas y de eu vino, porque todas sus ñestas las hacía ¿ste, 
euplicado las faltas do la comida, pues ésta no les daba cuidado, como éi atidu^ 
viese en abundancia, asíanse de la.s manos hombres oon mujeres, haciendo corro 
y oantüudo ya cancioues alegres, ya tristes, en que referían las grandezas de loa 
mayores, pausando todos ú uno y llevando el corapis oou los piéa, ya á compás 
mayor, ya á compasea, según aentEan lo que cantaban, al son do unos flautas y 
fototoa tan melauoúUcos y tristes que más parecía música del infierno que cesa 
de este mundo; tenían eu medio las mucuras de cbioha, de donde iban esfor- 
zando á los qua cantaban otras indias que eataban del corro dentro, que no se 
deBCuidaban en darles A beber. Duraba esto hasta que caían embriagados y 
lan inoitadoa á la Injuria con el oalor del tíqo, que cada mujer y hombre ae 
juntaba cou el pTimero d primera que ee encontraba, porque para esto había 
general licencia en estas flestas, aun con Ins mujeres de loa Caciquea y nobles. 
2.*^ Todo este vino se hacia de maíz, de suerte que de él usaban para su 
comida y bebida, de que eran en extremo viciosoa; nunca usaron de 6erro ni lo 
conociorou con haber infinito on suB tierras, en especial en la del Cacique Guata- 
vita: tampoco conocieron el cobre, do que hay harta abundanoia en los térnúnoa 
de Yélez y Colimas; plomo y estaño no llegó á bu noticia con haber infinitos en 
muchas partes^ labraban la tierra con palas de madera, usaban de cuchillos de 
piedra, tenían bus bosques y pesquerías, cada lugar propio on la^ borracberaa, fies- 
tas y fln Otros juntoa^ teofen sua distribucionaa' de AsíeAtoamáai nutlDahonia- 



210 



riuT rcDKd av6!i 



(OxonctA 



éM MgÜQ Ift uitigu«jft4j fiobtexa do lADgrc y línjhJM, si hhn todo» n MaUbn» 
oo <] itaülOf do cuarto ^uo lí allano nsurpba el 1u£[ar do olro, el di«iio ^9 Q, 
ütioitáo y^mht, lo cogía do Ia orojh jr ooa pftlabru flfjíKatosM lo (|uÍtAbft. 

No doiBUDpirAbikDtmonf*raoo, <jciuo lo hacha otros ntcfcse», oii^ti<In 
ott&bba cu «lortlcuUilo Umuivlo, puH luitot hn juDiivbHii mcclioi á Torlo 
tmtiF, hBütít quD hftb>in ocpindo; UDÍna poi' díobost> al quo moHA do ügúa rojo 
t*» por otr? ü««idci]to ¿ mu«jrto r^pínE-iiiu, jt'iríjtio L&bLa pintado üq dobro* Cita 
vida; Metían por hy irtoín^iult^ qao rjuand» moría k principal mtijcr dol Ca- 
<:iqti«, tostian quo era la qu» laaadnbA y gcbcuiüba k caw, podía dojor rnaada- 
dd ú. RU marido no «o Júntala ooi: atva ningUQfl loujor aunqtio Fuoa* úo bi ctroa 
q tío Jo queda bis. por el üompo qno cUa lo ordcaoio ociuo üo poMÚooiaoo 
mñOf, porciUD ú GiW lo limitaba la loy, atiiiC[UO cl maiido cu cetOK últiu^^ pOfloa 
dolu vida^ po&icudolo doIoiLto ol Rgolo j bnonoi tratniatoatoac^ao Is bftbla 
boobd ca el dihcar»" licl LÍoij>p¿ marídablo, acreoaata:ido k tato grcudco ruogcs, 
olcamabiL de olla la accrtuocl ticapo 5 ploxo do la coaiiiicncí», lo moa que 
ptidicic* Kr&a Tarii>a ka modos oon qac eDtGTrabui loi difuato^t pOr<|UO álot 
Uflyw y Oiciquco do oiJinnrio lo auabaa Im uipa£ j iolOfiUoos «n iuun«ado, y 
con «lu reei:» quo IlomaUíi) moaobdr «lue oo luoín de uqcb bígalUoH Jo Ucbo 
pogajou y otTftS ccau coa quo W in^clabao, «abatsamaboa loa ouorpos j deft* 
puAi de llorado* oa iUit cnuu snn dLají, kn cotorrabaa ea uujia bóvcdaa 4 euovaa 
qut tüiLiLii -fí bochan pira c^o, cnTolri^ndolcEt rn muiLUu ñsina, ^oiü6aúolcn ¿ fa 
rodonda niuebd LdIIüs de du ¡naU j uiúcun* ilo tat clñdiai nuiamiOJí, quo onuí 
liu quQ mueb^ vect» beiuu» dit^o, y en k luunf) un paiIa:;o (t tiradera bocba da 
(iru, i'i dctociún Jo la qu« utl^ujü <^l Ditn Btiohica dvirlo al arco dol cíolo nunndo 
hv¿a tzíia ollap^^v a lu uguusdo isLcr vallo, coinudijimc^. 

ñj* Su Ioli ují>£i, iiarIvcB, urvj», boco y ombligo tu pooün alg^inai cim^ml» 
díiay l0juada f>rf>, tvgtta el onmUt dof.'ajla uve, y o] cQollo übigtialaji do lo 
mífiriir}; onoorrijbimAO cu U laiiina büi'edji dcju £1 lai majorO» y oioIhk^h qii« ndü 
lo qanrfar, jionp^ riU «ra 1a m%yi}r deDiOBLraoJÚu y ¿noa do amor que había 
ontro ellns, pnro «KbjinU pi<]m^^> i Tot rívoft un ^rumo do oíarta yerbo, COn 
^uepriv;idij!t dounmid^i no conocfao la gr&t«dtid d«l liecho & qod oo ponían ; 
al blotí, diirpTiijíi de vuelLi na if^ mortilan dusfiaponidoi, como Jo dodor^ dA 
ludia d« 4at»i quo sttoaroii lo« cspoñoloa otro dbi doeomo la hubíoa oa!ort*do 
ú usanK» do olloB OD «1 pueblo (lo CWoj on «1 rollo do Ll^oqu», <^u* por babor 
UaidoaTiflodel OQtíono, abiiomnel wpiiler^y kcncfiroaya modiu tsuorU j 
dofictlábnda do lo« golpoa quo lo daban ou la bíxcác ccn la dcfOsponci*-'»! t)*- 
Imq ú eitUod^ con uto modü do cfltíorroif oicor quo halla otro TÍdo, aimqut 
neoositabo do oooior > bobor, y «arriob da oríador. cccif j dcjai&M dicbo, 

A UbR<j4iBeto1t«i>dou¿edo lo £oboi moUiD olcootpooa nsliouco 



Mfl 



caí. X) KOTlCliS DB Li3 CONQUISTAS DE TIEREA FIEME 311 

dft palcoa con cabo, Begún U estatura de cada uno, forrado de dentro y fuera 
de gruQsaa pknohaa de oro ñno, cubiertas con otta de lo míamo, de donde tomó 
fueT2a5 la iama para decir que ha BogotaeB se enterraban en ntaudes de oro, 
conu) lo dice Gk»mara tratando de laa coaaa de este Remo, aunque no con la 
certeza qae ellas tienen; otros secaban los cuerpos de aua difuntos á faego n^an- 
Bo en barbacoas, y en otras las ponían dentro de bullios que tenían dedicados co^ 
mopara enlJerroa;á otros enterraban sólo envueltos eu una manta en loscamposT 
Bobre cuya sepultura plantaban un árbol para deslambrnr el sitio, porque no su- 
cfldieso desenterrarlos, como ae solía hacer para sacarles el oro y esmeraldas 
con que siempre los enterraban, de manera que sua hijos y mujeres, ai las dejan, 
BÓlo sucedían en los bienes raíces, porque los muebles j tes<)ros entraban con ellos 
^a loa sepulcroH. De una de estas sepultaras que bc hallaron en los cerrillos que 
llaman de Cáquoza, en el valla de Ubaque, qae era de un Cacique, ee sacaran más 
de veinticuatro mil pesos do buen oro, por diligencia del Obispo D. Fr. Juan 
de loa Barrios. La gente mus honrada lloraba sus difuntea otros seis día? des- 
pides de enterrados, y aun lee hacúin por algunos tiempos sus anívcisarioa, con- 
Tidando para estos Gus deudos y pañentes, que juntos lloraban al difunto al 
flóu de unos tristes instrumentos y voces que cantaban en endechas los grandes 
hechos del difunto, alegrábanse al último con su vino y mascar hayo, (¿ue son 
unas hojas de ana mata semejantes á las del lentisco, que dicen les da fuerza 
mascándolas. De que entre los demás abuEoa ha introducido el demonio, se 
apliquen los españolea á las coatambres délos indios, ha sido ana el mascar hayo, 
en especial entre mujeres ñacas, cosa abominable y escandalosa, y que no deja 
de estorbar para la conversión de los indios. La gente ordinaria convidaba 
para estos llantos, y con bollos de maíz que daban al fia de ellos á los convida- 
dos, quedaban acabadas las exequias. 



31S 



TOAS PEt>^ snríei 



(l.^KOBCU 



CAfÍTÜLO XI 



riRtrn* d«nUdolo dÍ«ho,iiq* «o UtlaaiLa lub£nola« fvdbcado tctíAiIm i Im 
íadioi do Ttmja, 

HngQU y Tunjtt, cq tompUs» di»pc€toioii«» do tiom, Uk^m jr VMtidoN, 
ftifimpra han RÍdri il<^ot<n formal o:^ tod« lu ^omú, pot bnbcrlo i«Uio vompro 
#n k> Talnnudaí, y a«í nca <kbliga la bitflotia A dcerir do cela provlbW d« Tqn- 
jnyd^giui vilUd^Sogvnoto qtto oo «omprendoccciliitiilgodo loquo Ttrjaa 
d« otta d# Bogcti^, dn lo que boa dÍoht> lo« capiluloi puodotu Va ptesM toot- 
tDoeoD otm parte qjuo la cíoind |- províncut do Tuifjn t* llsaúofSpor lo* 
«pAfiíIOíi.oomaapiír.doclTüciíblo Huní», <ni<s cmih pro^Áo tiombro, Ictiudodcl 
primor Oaá<itio dicou hubo ca «lio, lUmndo nunziliíiH, do qiiSon tK^o ro babU 
pardído oHIo». Klg;rsa valle de So^mosi? ccm<» Umitoia foitiioacDCflU 
aOBil)r#, ptio« llnm4iidoBo ol OoidquoqDo bailaron cu 5L Ico cnfaüole* S^uneo, 
pornonoertArlodpK^au&dur, to tbmato& ol rallo do GogimMO, con que &« 
lia '^uüiJai]o. 

Eatro Iela mUnias aí<l>l¿[)ao ^uO los Jopiú d& otUa lícriiu aod^bxa U^ T«a« 
ju v^tíTYa iIcTfliii prinicm pñ&ci|i}ctf, puo* fr» ponca en c^odniLJ': i.'(iuida 
uoftQ«cÍLÍ, jra hftbla ciclo» ^ tlorn, j totb lo dcrnts do oUjh j do olli, fuera M 
bol / liL ]iiaii> j ijuí: ibif Ic^o cdUba on oacuridadia, «n bo cuuI«b nu hMn diU 
pftnouafl'juiOctC^dcjuu di-SogAuujHu ^et de RumÍTÍiiuí üT^4iija(pu£ita'3 vacHiufl 
d<M pueblo§ iiMocn huljo nifia de uti Caoitiuu >'^ ^íTityr, y ^ofV oí qiio I<k cni í£o lodo 
la provlaclaj. Esto* do8 Coc^ifjaríi dlcou *ii» híciorcio i^dn» Un p«»oi0A: 1 loa 
IioEubrnde lierra amarilla f & las n;uJorM áe- una yerba alta quo Liob* cd 
cronno IjQnoo. KHU^itn Ir^duvlA laiiiJflrrn« rn TEnWhlaji. y j'mndarW liTi ttlti* 
dú p1 CAcirjuo dn 3ngnmn4í> «I ürmiriqíií, q:in om m b^lirinn, v AuHeto al e\c\^ 
Y ilnwhrMfí ni mandil hot^hd iwl ciMni^ 1n Mei^, pt^rú vkndn un oflt linKADU 
p&ra nliitnlirnr la Dt^cho, itibfi^o oí miimio ScgjiraoRri al délo v kfj:>ja* loQi, con 
que ^noJó la ñocha clnra, y loi ÍndLO«oVJgodo4 á AdcimrtormattbM, cono 1» 
booUn cor otro* muclion ídolo*» <]it««>g:-^D bQ Imagloteióíi y ponnaUdu dol daitto- 
bLo lovuaUba» oadii dh. Ksio, Mgi^ii «u cuortu^ an»oJM ^>or 0I tnoido LHc;«inblio, 
y uí OD raruQrdo y niomoria áa ««to ítloojio, laclan lot tcdi^ d« ott» previa- 
oia, en «i^«i;JoI lofl ScganiOAoit, on «ito mor, iiiu ñ4*La quo rntQkbu& kuaa, do Im 
oual, dtspoís da junt», uIíul dcoo^ Ttitldoa tcdoi d4 OtiOMdo, con guíraflldas j 




OP. Xl) 



:rCTtCLU DC LAS GOQBQVnrrM pb Tnu& nBME 



81fl 



^düiftia qtt» ca<U iiaa do dlu tcmaUbftco oca cnu, j bacü 1a trtnUt Qovtba 
pi^uo fi«f|uoilo- En mod» de Mica doce á:t libre* cátala atr^ ijiw U 
teaÍB junlt y tcJi^ ¿)to« jmitn OMtftbdr ea ea lAiij;«Cb cíiuo todoA «líos 
«na morUÍca y^ ac liaU^a dv coavcrtír t» oa<7|ifM en ccitijcn, mu ubcr el íbi 
qQf luiVíui ¿t traer aua oJmo»; j«iu] esto a^n [«iUWk» ton Mitti<lu quo i]n< 
cUa moTtr á Isgrbiu y lUntOft Im oyeiiUs cqiv U momofb do la buier^v, j uJ 
«TA Zej qu4 {oni cuLUtohrlLTft cu «^Ih &]Ucv¡(!c, liabb úc tonvI-Jsr á todoi el O»- 
citjiia 7 iIi.'f;r&r!oB ujie tiunUo vítiu, con ^im ^fnn dir Ift cnik ¿^ 1a Iri^tru y 
M entnbba dd LdiJí> «a la ¿\ts lu alugrU y (olvida de h mveríe. 

2." l>ecpué« do «iil}Jr>a los doa CacTf^ues al olelo, j otrnTCTtUOft en J^ qna 
Itrimoi illcho, el prlf[mii> qno dicen bQbi> en TSlnJri j Kiinlríqul to llarutha 
^íhiQr-ihua, qii» ^rinHüfcí^ BÍ«inpre pue«£o A la prOTJncm, j cl dd R&mlmjnl de 
IM04 MFnadúo- 1S«(9 Htiozt fi« eAtraor^ d« tiCb lianoftiui qiu te&ín, de 
tnmi porfifíér, y nft fiídkmdft PDnwgnir «na f«r>iQat(« ínti-ntí»*^ f<<r Ix TÍgibn- 
^Ctacon i^BoUgiiardnb* la mncíre, áíi'i imwi H* tdf^r viajo úU pnvInHa d* 
Cliípau«É,Jlcoinfrir Algodón do 'jnd :^tifrlta fTóvLnoU bA tI4o «b^ndtntú^EOA, 
leteotot ^# c^tie lo ftComjtiiiftrBi iii b^rcDa&k pnra cumpU^ coii «2Ia l^qo* 
d«Bii «fioldo, como BTioadJ^j pQWdiíndoU IS^aoU U tn Adro jan fju» fan- 
eca t\, & poOM diaL8 dd QDTDo volvieron, eo-hó cíe v«r Iü m»dr« a1 mol n>o*4{i, 
▼Anudóla qno lo croda ol vivniro y ]>«ebo>r coa (jiio aoooiidida e^ cola» oituido 
lo abdivia^T lonaú U anftj fjna c« el |aIo ooa qoo to mioncfi la rhkb« oamdo *• 
qtiLero (porque 1a «ttnLíhn bncioa^a on ofttn nai^n) y ram^lifindo conUmou 
pu« darla coa úl, par» nEDpanirftc del gí>Ipfl na pa««d«trfi«do b g>ch« dce^o 
io liacb, cfac qq le hii do r>ooo prorool^o, peoí h <i«Knrg6 ftobto elU lo ira ¿4 
amodrf, -ju^datido Ta mMa y la chlcbA iTorruiuda y k i;&clin r^ucbnid*, 
CQ Eaem^m dalocmleo ftbrió Icb ItOtrAk y Kctlüondo U oiiicttM, qDüÍ¿ hccKo 
na pon> do olla, aunque cOcvoHÁdA ea agn** que ftKom llaman iJ pon:» de Do- 
nato |x>r \c <iüt deJAUt^i dkbc. Corrú^ el llumcabua t4nto do qao Lubieec «a 
nsiro ac<«ni<ülo dclnixto do él á bq hertaami cott ladM brloA, «l^* ^^^ oaf«da 
¿ejú i'ji oiM, y RDb¡«rx4oio á la loma que e»iab» eobrc el pueblo^ y ahora ecbrc 
lactudad il k ]M.L'k del OcatOi eehú mJI aaHicbuea AaqoetTallo, con qise 
c^ufidü eit¿til y do um nial paU como ibora b t%, p^en o» uno do ]c4 malea qoo 
bty cu Jn iQdiíkH: dc>obliia por loa mncbcA vlcnU* focrtca que lo o»iDb&MD, 
oaiírTilítÜEJia la íÍhtts y doMCúmoduiÍA on todo para la v»da liitmiaA; üam^ ik:43p 
elll ú fu IcintaQa con ana tatd, qao » trompíU í!e \¡nh, la coa! tuvo t<^ in^jor 
doj^ i ta rastdvit y ceick por huir de au cMc<r.n, (jiw ct^r auioUá tuíI dta^raoM 
f^ue b p^JIftn mc«det co» ella, y atJ vLaiifiidotc uoii au liermauo. ile^imíuuroia 
auboadtjar del todo aquoUa ibrm y nombieLdo|Ktrd¿j3da mejor cajaiM^^ aiiují 
el Cacique uuijftder« al aire, y eUa reclujmndoyaoaaudciGOii im oaacabul que 



91 



Y&iT PBDno mv^ 



llaTtli*, [os tu¿' ^ioiaJo LnaU Sus*, d«]Auch«rit ¿olJ* le <]Ie;\rn i U >«&>nt loa 
dolúrea dr^T ]Mf lo, > jiiiijeti^o tin iiitíi;, y qn utrovEéaügaa á Ilevjirlo, Jo Jc|4T(in 
Qüuvortiila CfL píudra «ii imit rai4^7^, c^ou^^j Loy dlcAA «sU» 7 Ubi« ya do «oto, 
fMmron adeljmlo con Ib oiLiiit&^LiU Oo flecLa ^ l1«g«ndo potcfit»^ tkxnMde 
]3ogotd» c«it:ft dvl puoblo ddCiénogn, p^rltrijVf (1«1 Snlto cli^ Toqu«7(iJnm>, a1 pMir 
ul Tin Tm prai:Í6 nnr mtiAlin «1 cianfnnrin y ramino qnn imi^n, y ípst hnWñsiño' 
so on tierra ajena hnhintt Je hur iitftjoiu, dpt«rmÍtmri>Tj E^Eircrtir^e t^n doi p»k- 
dnUr i^vo hoy entín un h mUil *\ií\ lio. De cutii Cnoiquu y Iiooli^ qu« cuenUa 
Oon irtí hermaiiJi, (I1C6U lontnrEiü uu«TÍuiietLto [wm iindiir clkui uoii luauyM y 
iMurea cou «lia* cjitno lo btclau. 

S-^KoAft m«TLor 1a uotld« <|U9 CUnen foK doosU prorbicJA, «n o*p»c:a1 
Im SogAnuxoJí, da a^ju^l prAiüc^dor i^nn dJJlmnft laMn ptivaáo por rotu tierru' 
qootftqna tnvíernn mi^A Ro^^nti^s^y he: dúpii i^un m Uompodo nn Qu^iqític* 
da iu)U»^ vnll», llnmftdoKr'mpnnen, ImVÍ ouatm fidndo, qnn Irm nomtimn ]iur 
««t4 roGELtU I^xfrgúuon, viün ün bi^mWo dol iriumn u1!d y rcttrda r^uo U |4G* 
tftmoH intlniíju <!o r/l «n «olAi Xlecra.* <Iel Ho^ui^, ijue Ib« f <n>Ji<:ó y «T.f^StA «kU- 
chu cofinH buennit, d« qna H(ln han i]ufidada^aIgiiaoB MLitroi; Ain tan ciegM qao 
QU¡ no Kfí canoocn; trnlti «n h ml>n/n y bnisrcí» boubt b xiílal do !i& ctuü, y 
en Ift mUtiim mm^Uidn una nittann ({mp Irabí porturdúu «□ lu uluoo; tl&xuflloii- 
b coa tren uiniilircí: el tino fkidigua Bculiido, quo <jii!erv Jecír uueaLrj ytamit y 
podre SugiimtiDx<3 dJitiL^^qua >o bacoiTiTÍNiliIo,y 8u¿faQHE3»>^üc (lolerAJecír boau' 
Ijtq (jiio AO díí-iiíoreuo, Al primer inicWii qiio llí'^ú «n cítu vnllo io¿ ul de G»li- 
zu, GJi un mU:i qiio Hojiitii Tt^yú, dosillo cAtuvo tru ilJu oa ui;a ci:«vi, ca Uv 
cuttli» la faeran iV vlnilnr al Cunr^^aa de Gnu^i, quo ALt>r& w^dio: Gíawza, 
¿o T^uhxnr-x, Ríí^hn, TVíirn, TOpiiga, l^ron^uf, T'iLiíÍ- Mdq^ií*, Ttoca, TacwiIj 
Brimlia^iij Tou, GEtKqalrí^T Bátiva, tndoii |<rir d arJi;n diclic>, y tuciij fuaMiu lie* 
gnndo, fuarcín cpmntdo k Entígiíadnd y grandmt quo hoy Ucnan y conaemii,! 
cnlrc oHm por h do So^famo^o stiptríor ri U* diob«a, no laliú de ku ta» A rérlo 
livUi quo ¿I cnleú mún dentro i!i:l x'alb y llegó 4 en pu<ftlo (¿tía llnmos ^^1^, 
d donde §bM¿ el Cadquo NompiinGii ooc IocIa «u ¿euto, y htblAndoIc cou gruido 
acatamiento ol pTediotdor, coni4ikx¿ au oSoii> y darla k «ntcoder qito había %m 
IHoi en el oído quo pr^mbbj^ á toa bnanof, y toajion oliafiaico csctí|p>piri 
loa matoiii b qua coDOcan Hoy hioa loa iadiof fior tradidijci dosd» ellos tiaoapof; 
aibiúü rMpitooy «bcdacono£roGÍ«BdciucriíKnosiddonioDÍo, tUEvqoa ^ooqcob 
lor tu aaaoügo, y acoDAtjoidaa coenn úontia la raxán/ á qní» dÍoc& l:u cliMkta* 
les le ayudan loi ladloo^, o^hoTtAndolM qtio ao dejen Jaa coatumlirca do aiu 
oatopaaodoa, ftiiurjuc bogan tixcnbí^Et la qua Im ncocnojaa loe oap^ücUi, d(mdo 
ea va cnúa [jcmíciopo cft aTid&c ««tos ladinos eatrt clloa^ 

é."* Dj^rf tamlñfti i «ootendu qao loe akua enn imoortal» 7 qua 



CAP. Xl) KOTICIAB DE LAS COSQÜISTAS DE TIEBBA FlfiKE 315 

iban á reoibir Tiremlo ó pena según hablan vivido en estft vida cuando salían de 
los cnerpoüj loa oualca habían do resucitar y tener otra vida^ aunque entendían 
habían de tenor necesidnd en ella do comidas como en óata, y A eito atinaba 
el ponéraelas en bus eepúlcros: éstaa y otras muchas oosas cu orden á loa artícu- 
los de la té y preceptos divinoB, hallamos rafitroa fué declarando e^te predicador 
por todos los pueblos que paaabn, de lo cual unos se fueron acordando y 
conaervando nnas cosas y otras, que no ha sido i>oco después do tantos años y 
comunicación tan larga y ordinaria que con ellos ten in el demonio: no 6c les 
ttcobaron de desarraigar estas luyas, sino quu se h^n conservado algunaa 
para que por ellas se haya facilitado miia el cieciraiento que han tenido con la 
predioaoíón del Evangelio quo amaneció entre ellos con la venida de loa españo- 
lea, los cunlea, entre otras Rentencias y rastros que hallaron de esto en esta 
provincia, fuá una estatua de un ídolo en el pneblo de Boyaod, con tres oabezas 
hnmanas en un cnerpoj que declaraban Il^h indioa tenerle figurado así porque 
representaba una cosa quo eran tres personas con un corazón y una voluntad, 
como flo lo había dicho á au:^ mayores el SiiguoBua que pasó por eeaa tierras. 



CAPÍTULO XII 

CONT£K:no: 1-^ Desparece el predicadordeL pueblo de Iza después de dejar enseñados en 
buenas costumbres & loe indias del valle y Tmija — 2.° Hace el Cacique de So^amoso 
con grandes penas se guarden las bnenj^s costumbres qne lea ensefió el predicador — 
3.° Modos con que el Sogamoso se hito temer, y famoao en Haa bíeTras y las conve- 
cmoa-'J.'' Modo que aa tiene en la sucesión del Cacique de Eogamoso, y caso que 
sucede acerca da esto. 

PROPONIENDO con veraa el Cacique Sogamoso Nompanen guar- 
dar y hacer que sus vasallos guardasen las cosas qne el predicador 
amonestaba, le pidió consejo para las penas con que oblijpiría d Bu gente pata 
la guarda de estoa mAudamientoSj á quien respondió el predicador eq habían de 
guardar voluntariamente y con buen corazón y no con rigores de este mundo, 
pues en el otro estaban aparejados premios y penas pera loa que los guardasen 
ó quebrantasen ; enseñóles también á hilar algodón y tejer mantaB, y otras cosas 
de vida política^ como á los del Bogotá en el tiempo que estuvo con ellos, que 
no fué pooo, después del cual llegó a! pueblo de Iza, y habiéndoles predicado y 
ensenado fo mismo, desde allf se deapareciój que nunca máa lo YÍeroDj dejando 
allí en una piedra estampado un pió de los ogjqb, en qua tienen hoj tanta 



su 



vhíi itEDCc mads 



<4.* awncu 



d«fooÍ¿EL lo* indÍM ^ iadiu ^rcütkiUA, <|a9 rao ¿ nktf^ d4 Mr)ii«1U f iodn y k 
Lc1i»a «Q »j3¡aA fdTJi i«o«r baon parto. 

Inota *D luii ial«nkA «a U o^m&cU do lo q^o l« hbbñ «aiftíbdd, toai&clv- 
h coa Urtaa 7ertt«, qtiú onooí^ml^ su £«»(• >« )^ btbíi ^o ftoanUr »ii p«pa>, 
lupiuo&^uiaa qafibnnuw lo qtjo lu lukbía nmoue^lndd, caublcokttdo por 
Uy qud ¿ quien cogiesen en iiKotirft, burlo, tuUw ú quito»» b mtijor ajcii4; 
aI qiM mabae muñe»», y en h dentit por U pnj»«re tco, fu4M lúoo ca»Ü£ftdo 
cofi «nUft, por la m^su^a, «n mÍAmia^ por U totccr«, Íl y Xóá% jiu pAivitala; 
Jo ooftl w gutrJabA ton irTkUbleiuctot ()U« d{e«n &horft .«qucllcfl ífidloa 
bftbAtftFrec4iJo d^ loa cjijArkoIú» li moollr j burUir, ijoí'i;]U« haMa «atoiiMa no 
«báia i|u¿ ooM <n «rio, ea que ktn aalído bko dusoUado*. Ha<¿¿ el esULdOi' 
por inwrto do eiM Oftcíq-qe^ uon liernu:»^ lu^i Ikmaiith Il(imAtiui¡iVr *V^ ^ I^^' 
f^iié tosibiíael coloett Ja obiOfVxQpiik Ju mUm Io/w, {himUul libo^iiurdaT 
buU fjtie eonaoriadcne do un ind-o ile PinivhoTs con (|uT<<q m cnuV 7 dvjA cu 
m lugar cunnle ntut'tA, jw fnó <«^eiidt) oM ligor j- cibvensnok por biW ce, 
tobltcidv «bU C»dque qvt U jvom rjuo innU pof«u KOenx* <]o «Ib •*! Nocn|&naQ 
M coocauUM cu ora 7 manto*. ron'<jiH jirnt/h mnoliod^ ^«lé i cosía <to U« bn(* 
nas cubCmtLbrua qtu; búa ulU «a hAbfjm gunr^nái. 

d.* lia afidón con r^ue ijitedaron i(a«£«pndleftd4a' U>* linturviMik 
tíerrat ¿á IVigotA, loa biso acudir A & cuflcdo nUbtt «u Ufi <1«1 Soguoooo, A^ 
[«dirle reíB»dír> en imu gnn c«r«iÍiidqtiOfrbr«TÍno del n^u, la eiulseiv- 
medif^ ri Lletfip> que pudierou decir Ic4 BogoUo»)iabh vocido ti ren»^Lo p&r la 
inA4i^ Mpr^lnjtor, con qne aohró eaUccTloisiDyci roputad^ón, y d«t Oad* 
quotto SD£^ainc'k> mnjoT brío «11 lo *infi tnUDti>1ü%i que t* ¿urntvcMdoiui 
pii«b1o y TA|]#r pupittii' en pub^ECur te haUadejí^ cuando «e priii^ por be- 
rodttfod4 toda sniaTitktoJ, y ^tieatie«urft ta tnUnio fftonlto^ [^nt bico^llo- 
Yer OD&Ddo qulalaae, conio «1 «Iro lo baeii, tnvUr bfla^a, mc^toIuia, Íri09, <ft* 
1or«>, aocit, oiif«nnodAd«a, oouo il qtútiavo: e>(o (k<í robnudo poeo I poco 
tonto opinüa, qae la viao é loner no f^lo «n atnbüH etta* provtnCvaM ijoloa Jhlot' 
CM, wu> en mucbaa c^TteisAt, d« do^ndo rrocneni«bjk^:|U4l pvteb^y m i«ai- 
plo, qu« otn ua f;i'£Ln£o*o c^íodo too^tr^ dtobu» t«iiUnd'> lodcA «Iloe katto boy 
por muy iir«riguailour aquel tanCtono tiorriMAto j tic ia ve(]<nL<í¿at, ooix 
iMyot rolÍgl5n loo id^lo» quo as haclatt d'intro de aqnd Tallo j oerlo toBbbt'a el 
CaoiE^uct pucH do lu maat} y poder vcoún [o« Uieaoi y inaloi tcjnporal«6i la éo- 
lad/onfcnaoJode*; tralalon eon e«to abobadod, y do todas parU4 gracJos jmaa 
<»freQdu% Mgún eran la» nocetidadoi do ealud j bn«fic« tíetapca porque !o re- 
ttianóTogai', con que fl ee bocfa iLco y eitimado, 7 3atMTTayt«uplofroci>c&* 
todo y Íju&oso oa mucbaa nadoao^ foi» cocaorvar cala opiftíúc, usaba i vcco 



CAP. XIl) FOTICIAS DE LA9 CONQUISTAS DB TÍERBA FIttME 317 

ele mil embustea y embelesos, pu^ fingiendo que se enojaba con la gente de 
lea províndafl, les haoía grandes fieros y amenazas de m^jertes, pestileadas y 
otras plagBHj y subiéndose lí im monte que para esto tenía aeñaladOj con algn- 
nofi nobles que le aegiifan cuando quería dará entender que babía de reoir en- 
fermedad de cimaras de sangre, se vestía do rr.nntaa coToradna j (ornando bijao 
ó almagro molido^ lo esparcía por el airo; otraa vecen, cuando amenazaba do virue- 
las, HO sabía ul mUiüQ sitio, vestido de mantas viejag, y rascündoso el cuerpo, lü 
que sacaba entro las tinas ei^parcia per los vientos, como que daba potestad con 
aquéllos ¿ que la enfermedad cayese sobre todos cu el mismo lugar; se vestía 
otras veoea de blanco, y eaparcieudo ceniza por el aire, daba ¡i entender había 
de ser aquello causa do secas y hielos^ con que ae habían do destruir Us raíces 
j las demás comidas. 

Daba mi^i fuerza ú ettos embaucamiento^^, mostrándose melancólico y de- 
sabrido muclias veces á lúa que le venían á hablar, pero quien mayor 1^ daba 
era et demonio, pues permitiéndolo Dloa por los pecados y idolattíaa de los 
Judíos, algunas veces encedía lo que amenazaba el Cacique» alterando por ven- 
tara ó inficlouaudü el demonio el aire, que hasta en esio bien tiene poder con 
perraiaion divina, con que venían enfermedades y demás plagas, y sobre loa in- 
dios reverencia y temores a estos castigos, aunque ne falta quien diga haber 
tenido eato principio cu un Cacique de buen entendimiento y discurso, que ha- 
biendo COTÍ él ga^i-ido jnuchos días en les obscuridades del sol, Inna^ catrellaa y 
nnbesj aveay anímale^t vino por experiencia y conjeturas á sacar estos suce- 
sos antes que vinieran, como lo hace la buena y acertada lutrología, 6 poi^ ven- 
tura por ser el Cacique Iducnnaaí*, en quíen dicen comenzó este grande hechi- 
cero, y por pactos que teuíii con el demonio, con quien de ordinario hablaba, 
vino á alcanzar estas revoluciones y mundanzas de tiempos como de un maes- 
tro que alcanza esto y mucho más en filosofía. 

4,*^ Esta estimación que por e?ta razón hacía toda la tierra del Sogamoso, 
fue canija que la hiciese muy grande en la sucesión de cate Cacicazgo, y así 
^anque antee que SO introdujera esta fama lo heredaban los sobrinos como en 
los demJiB pueblos, después se vino á introducir fuese la BUcesión por eleccio 
Dea hechas una vez del pueblo de Tobasa y otra del de Firabilova alternativa- 
monte, y de ninguna manera pudiese tíer do otros pueblos, ni de nno de estos 
dos Caciques con^ecut i vBHj nílo conaeutínu loa cuatro electores, que eran los 
Caciques de Eusbnnsa, Gámezo, Toca y Penca, y en cafoa de discordia entraba 
el voto de Tuadama ó Duitama; porconseirat es ti costumbre hubo uua re- 
vuelta en todo el valle, pocos atoa antes que entraran en tíl los españolea, ha- 
biendo qoerido con favor de tres valientes hermanos suyos, un caballero de 
Firavitova introduoirse en este Cacicazgo, no BÍeado la vez de la elección de 



«id 



nAT rvuno |]xS« 



(4.»KCTrai 



loroM jnoffo Bonscj^ y ¿« buba lorgíki dos coou bÍ«Q pon; riuní pm «U0 
tiorru; tj«d^d la« Toljik£Úfc» f^üt lo em tainbiéii el Ivtffho y de ntioriinÍGüIo, 
ii«o(»old<r, fucroo con U quig» ¿ loa clect«tvi, que iIetcrmIn«roa Luépc coq] 
fnctzs dQ f uMn dMp^aor al Bemwjo del BauiiIo, no bjlt* [wvqoe labia quo* 
bncbkdo Uilcyo* J«kiiitceiLjii, hínu lAmbíva porL^ue Imbfdk1io>:h'> junicm pú< 
blicuiWBle del Giuni-Au \ií>c lja1>orlo [iugAdi> ol vuco y loUmlnd que le pedia 
eor «lecto como loa detuÓA. 

JunUroa ka clcctoi» na» j^nua y nvmnfi, á i^dc «cudlú UmVk'n ol TLxndn* 
tUA cou U puya, y juntos Duibi ritieron cüh «d IlormcjiJ, y ks '^C l« eogufan 
SogamcaD, <Iondd9cdcrcadÍú Uii vukroj«iiiciiic, qtic5cedi4 de vereeraTtaUj*' 
don flUJi brío» vohra tirdci Id« da >lii nndmí[rcBt, rt cjiñeu liji dudu veuulef& j hÜñh' 
ra 0011 sus JDtonUr*, ai li/t «Ztuloiea iiu uiatiiLu-ia j>ic^-oimi coii j«uaa do U vida 
que tlínfUDO de los de HL:ij;HcaOfii ]j«Iciiia un df fcnoi del DcTtucjo, por cuanto 
ta Itraoo, i&lruid cu ct oHdEo ; piací pui tu Icyw de wji luAjoie» no I4 v«uia ¿ 
ni süici ni <^uo rIi flora üÍ Tolintin: fueron Un ofloicaí c*Uspft!nljr0!i ík ]c% dcdn* 
rc9, qiti? ivi piUito 10 pASbicn ú t\i bauda loe do ¿Dg&maMi, dojando dconiuponidci 
al Rormep cotí loloi «n« hormniia« y algncoa pnnoii f|na lo «¡guiaran, W caaka 
biniurun r<utn> á lodo «I njVmito dd lo» d«máii, t-ím teirtl<-i« btbi, f^iic *« p[<barnn 
de vvt bsmutjUcn i^itu IcafnBuCiipJUn Earuivju, el cttal Ud pvtdiú» y h >ÍJa 
Imcícndci (JefnMtnoionea oon »ni vulontü» ¿a ait bldnlgn uiigrc^ coma tunbüti 
lu hruieroii «un hAmnnnot, rflj^^brnndu «u «ijorpo do lyulr^ Ton «ncmi^ioa^ qtia lo 
lOuüiQ {iittü ponerlo Iit^oTio üiinrUM ca Diiairo puJoA, on cí%ii^ dú tu fttnrldiaQUir. 
«orno ül I-I luibía bocho ooq c) Glmcra, y pnni ejomflo d4 loi domiji j tO| 
d^ If> <|Lie cu ol miamo coso pudicrri »noedor ndolantc. 



cjr. xra) 



nmCtAü DK t\S C0K^tJl5lAJl PB ^ttSXá FIBUE 



51^ 



CAPÍTULO XUI 



OaxTUiim ' ],* Cwo DOtabla que «uceólo coa üjiob ospaQoIv qüs «wi £ not uu «rnitift- 
W fni!¡(>4 rt>TiriiJn. 



S: 



<]oLd« lialiü dv «ur por Iju iLior;«)» alLcrnntivDit HaEnida Noin^jflMUin, qii« ijulorQ 
docír vjuija d« Ifún nn hiiliiHIa locgun, por o^iya mncrto aucediú el Soitmoa, 
i|Uift « lo mUino «jilo d1 unciiblcTto, aiiriquo na la farr mucho 1 ]i>i ««|iai¡iiT«i, 
puei» fÁüboietjtu di^rúu uju ól 1ui.'¿i>i¿l(ii outrArtin vn cvia jirorlndu do Ttinjdr 
eocto i]*j:mKtt dícLu, y <tad cito or& i quiou IiiIIat^lj Iu» eapuBdaí, y dcipoi^ 
bBQtlíAro:^ lIjunAndolo D^in AbiiBO, cujo trato fu¿ lücmprc id <{uo Jld u^u ^1 A 
HOUiodcr U ooblma do uu^rc, u» espacial jjcr ]n i^oiiciviní nmriu cun <|u« lí Iba 
DocmídiLdu da wdo4 icudU da muolio uru jr itfjucnu (¡iw tn }ui1»aa ga«(kd[> 
tTtiniulii «ntrmn^Ei «n un [iu«blQlot< cffpinoli?^, do qn:ti^ lapu^Ej taooniWy pon^r 
«n segciTO, por h.ito tonido nvúdd (h ellua tuuclwanUs qiui ¡^¿¡nmrk. 

KoterA íViera ¿a propoiftto, auixjuv ulgu atitcpiuntur, dodr aqcI lorjGo auc»- 
diúiun eipañol Ihmnflo fíndi1!i>r jior rili';lü empodndor, rocín» d« la dudad 
do Tunja, ol otul vidcdob* on nooonldad de ero, ío íamnnlcd con uaa iiidia tIoJb 
qtlo Ja tttrrf^k «n caí», tog^TidoTo iu* lo r«iiiediuru,<Iimdob, si tabía, rtotlda dd 
tIgCia «BEfLriTÍo para fjut to BacAu ; la tícjBj oandoUL^nrl^ao d«l mtuít, I» as*gcfr¿ 
U BUMtntía 411 UD^gniJidvt dqDCfu, 1011 c^m elum^GOdídoiodUpuflo^l víaj^ 
pon irla i tacar, Gotiiuii;cá&dnlo con dos ó tte» iiDÍ^^A] ^ Qtitro nllof ua el^H^ 
domittj pnm qii« te ayniJitrii- Dlupuota ya todo, llírvitndo In índifL por guis, n* 
Uiton do U ciudad do Tiiajii j llú^tircn A Ion nlt«t de liu «npnldu dal pudblo do 
Iii, OH qkU< valU, y URStc^nando fiuebrA<íri4j aisrrtiTf y montar, d«itd« «1 &Ita dd 
ano moitró h iodil «1 par*)* dcnd» habíiiTi do liallnr la ^qo buAcab4a, b» «£a< 
dolo poeibb hacoTlft pftur do iiUf por mkdo que dodh toiüa da monna d lie;-»- 
ba itiiíi ccrcn dtj Hont^inTio; doJ&roiTU cou ««to volv^nl ni puoblo, y ptuaadd 
ftlJov odcia&to, oa vi panjo ^ua ]«s Eañnlij, cetro Jn abfimu'idftd y maleía do uum 
átbolM y brillas, lullnrou un babia d^^ode entraran con al lacTeb) poBíblOf y 
UUtion un viejo d«0| ni parolar de tttÓJ do don üci, con cuatro A cinco mu- 
obftcbo* Je bbaCa dioí, quo loi ib* ocieíUiido «1 ofido y corcruonioi rio Jorceos ; 
ptioció torboiM «1 vtojo coa In pcuto nuova, poro volviendo In^o on >f» Its pro- 
guntú quó buDOAbsin, y rc<pandiaado qoo el ttntuaiio y el oro qno Uti&i, o:4e- 
g6n ct aacíauo y dijolc^ ! d no oon otros mcdltoa >&U&to« y doMM» yo oct loo 



WUÁt ^lEffiO EtUdx 



i4.-aKmciA 



DOapUr^ no aquí íínu en ütr« poríft, dnniA U Ua^, |ui« ^oado [MidontM &r 
cunado qtiUi^-rocJcA, N't^ fiii.^ pacu el guio» ^iw imv ¡otoo om «ato, conÁdoráadoA* 
ju ntt£orc» do unco oro, rpo «rari pcctB Iojí cjira iborv ¡m^a «nrg>r1o. CoaiAn^ifon 
8ti riftj« ficr Jliü(1« »l vk-jo )ufi ^uinbu, tjno vmu (ifeot laininoa Un tlitbulLcsicia, 
^ue ]q er^u macho tuii piLf* moKcift Ha«llu'{^4Je )»uenr>4KHfaUu: j iu4 la s^fji 
iBoatnodo püoc« y iiu ¡uJcr nnÚAt por Im uijümm quv U» ^uUba, dAfl^a fjiKr 
carguen ¿ cuctUa » querían lacMr oro; Ion eüiiIbk iu^ Ti?|wnu)dú H \\ríta&m 
ooon^ulr lo »(gii[idi>, lo llaTaluii ií rvtoá cargiHÍú |KirtnÍI di^cultnJiidí, am h 
m«x4oe UftbaJM y su^ai-^nt, du iiui^n f|Ti9 yi nadüJoc dol mbajo y cíit^ dúl 
v»jo, d<:«puiM d« lol>cr lomuTu rl ali> de un« «JiSea'HcA cd«»U, (o «ruiUron 
¿eaciDur. UiibfjK^ |ir6>^«aÍ4lo el aMñ^n de lloinr ngiu h^odlu ck im jftmJ] 
p&n ki Quo «uoe^rp, ¡wr «or como tan ^ onliaire Ice tiptuAñoa oceu 
dainofiio ¡ ra (^U4 fiEjb[»T6n «Icntildofla oigo pftn bij^r úttn vilknte cm 
temó ol olt^ngo «nw y«fbii iIo 1j* que o»tabiii juaio í «í y ^i«Ut,da ; ^oUl 
«chifle t^itk bciiúltn iL «ele riejo pu.n qu* tcapia butn eetnJ^Q oi dariiU 
meoUoorc, npid Iam y«rl)i» on el «gt» bendita y mo^iVa^fti^, teftt niAni'illoe*, 
punto ceyC d CLterpa del viejo «a «I «u»]o y ooAtnio é rod^r la <tiHlA elwji 
como >i íücni un uudí^o wco, do <je« quftdtfoa «dimrndM Zei e«p>¿oí«i, y *ol- 
vl^Etdobí jnirftr, «dLikr«adoTerbkU)ini4d]o«oñotr|ueor& iuu«vt^i le^úii MUb* 
0«oi» y quo b luble p«B«idd ^t Jomu^io por ÍEutruin«At4, en l^eüvd bil:A&bft y 
littcU ]u dcaoáfl MciofiM d«J li»mbro qtio viorony UinbUaooQiidcran:^ Ift borlA 
^130 ItM htUa lucho el dcieauiú, y ^ oftiiMd^a y oorridoa d« elíe, voNiiírouM» & 
te ciadaí^ dosda no »a airevíafi é oratorio. 

¿.« Ln^ r^oe ti\ pr«diM4or w i^twmtó de h provmoín de Tanjo y Sogtt-_ 
in««e, ooiuracv «1 damonio á 4»r c^otrerma doctrinu, y ctlre eHaai^uiao 
htmv lo ^ft« oí olm In htxhU [srodifode e««roe do U cni^ruaoiúo, dloUodol 
quo eúo DO «44dli« Ittclit, p«rD i(U> Ia bobin do lunr «I «o)| t:>inuado 0»rni 
bniOftoa oo ucn dc^ccclla tío Ia» del pitutb ilo Ouadicté, j quie tebU do penr I 
qno ocncibkni de Ion lajoi del noI, qucdacdo Tir^a. Socó per \a pi 
ocla Linya, y Ujilcbdojot bljudvrncellu clCeuquo^cl ¡mueblo dicbo. 
ambaa lüe que laoccBoM cuellos clmihero^lodosIoadínA Á U olUmde lo mUí 
del uercftio y uyiKi ilft lua ^Jt^drc^ y aubí¿Dd«ne ¿ un acarro d« Id« umolioo qi 
tiend el imeblo i Ift itarle del >&IÍr ol kjI, mi rocotUbeit diii maDorn qiio lee 
diese herir oca Im prtmeToi reyoe, y contlnuenJo e^to poral^ao«di»i, fe 
diapoaienilo d detuonio, porpeTtalaiiJudlTÍ&aiCayoiJuíciiiAfioii JuojEflpirifiinblM,] 
las cceai pax% >nlir ood tnt Irti^otoa, do inafiein ^ua cu jrccoa ilff» qno be 4oQ< 
c^lao Idcleron oeto, U hoa fnA ftjpRmclend^ comu prendía, qeeelU d«<fa del 
«ol, y &] cabo de loe nu-^vd iD«ses pirM tina GuncaU, f^iie c^ ati rii kngue 
plodrí (iflfiUKinJdA gnude y rica ; (ooivla U uoj«r y envalri^ndoU m imoe tJ^o* 



cur. xin) NOTICIAS ri: las cont^uiaiAB i>r tiesba fibue 321 

donefi, púsoseía entre los pochoa, donde la trajo algunos díaa y at fia de ellos ae 
h&Uó conrertida en criatura, por ordea todo del demouío ; á líate llamaron Goraa- 
chacha, j lo criaron en la mistna caaa ^del Cacique, eon título de hijo del eoIj 
baaCa que ya fué de máa de veinticuatro años, cuaudo y& por toda la provincia se 
aabfa do bu nacimiento j crianza, y lo tenían pof hijo de él; parecióle al mozo 
que se estimaba por hijo de tal padre no estar ya en una aldeacomo era Goacha- 
tá, BÍQO irse á la corto de Kamiriqui y verlo á él j aua grandezas de ella, y po- 
niendo en efecto sus intentos y camino ya \a. última joi-nada de él, Eahiendo de 
en venida, el Bamiriqul le salió á recibirlo, hospedó y regaló en su casa por agu- 
óos dias como A hijo del sol, dióle después gana de verse eon el Sogamoso, por 
la fama que éste divulgaba del que era. como acá decimos irú ver á Homa 
y al Sumo Pootiñca, Á. quien recibió el Sogamoao con grande aplauso, como á 
hijo del tal padroj y hizo grandes fiestas y preaentea, á que no falt¿ retomo d« 
parte del Goranchacha de los que le había hecho el Eamiriquf. Eatúvoae allí 
algunos días, eatreteniéndosa en regocijos y ¿estas de Baco, y tratando de vol- 
ver & la Corte, encontró en el camino, cerca de las peiíaa de Faipa, un indio de 
los que él había traído y dejBdo en Ramiriijuí, que le contó cómo el Cacique 
había ahorcado k un muchacho que servía de paje al Grafn Chpha y lo había . '-^ft^vj 
dejado en la Oorte onaudo fué á Sogamoso» Bnoeudióle en cólera la nueve, de ^ 

manera que entrando en liamiriquí con ella, mato al Cacique, y se hizo obedecer ' ' ' <V 
por señor de toda la provincia, sin que en esto hallara mucha dificultad, por lo 
mucho que estimaban todos au persona y ser hijo de su padre, á quien ellos ado- 
raban por Dios, Vínose luego á Tunja desde Bemiriquf, donde sentó au casa y 
Corte, eenalendo loa criados que le parecieron máa á propósito, y entre elloi al 
Pregonero, que era un indio con una gran cola, que niagano supo de dónde vino, 
pero era elmáseatimadodetodoa los criados que t«nía ¡ no fólopor ser amboB de 
una patria y cavernas iafernalea, sino porque esto oEoio de pregonero ha eido 
iiempre tan eatitnado entre los moaoaa, que los que lo ejercitaban eran U segun- 
da persona del pueblo en sangre, noblesia y efitimacíóu de todoB. 



d22 



riiY rECJ^o im^x 



O.» itttKU 



CAPÍTULO XiV 






N' 



O Ha habido cqiji iiu»ra aii »1guu^ ¿9 cmia tirr^Aft !ifii«r t^^Mo iln- 
moaio» j>)r :iii«GubarnAi}orBfey C^cU^ne», jiucx cifjmrj dlroni^ en 
Dnoittn t«rcera porte, Cae opiLtíón roclbiJJxinii, y «la ¿udti cuiiu Iqa ijidíai d«-! 
ZfDÜ, que CQ aqudl&s troH jjrOTiucIaft ^wt vfiÁn áat\a ol rfo t^ Dnnón hiLnln 
el 4»! Oiuca^ quts m lUnihn>u Fbxfitxa, '¿uniha^ v Tnrixuiiú, (uricruii for Go* 
twtmdorto iT^i üviu^aicct, camo entienden !u< uaLamlea i!e nKia ('r^viucú <!• 

^nt> podamos dar ¿ ea&> mfl;^ iaIíJa que «nciogor Ujs Iiombroi y anjue^r la* ceju 
•n im julclofl l(npaneu»b!i>s <!« Diori. i^iio ^emiít^f ^t\o |>r>r li> >iii') f I ne mbu^ 

2^" Comanií^igaiof'oar OAie gran Clsaíiba cou libio »«9í(orío y craeMnd 
pon CDQ na YsullüA, titin nu »&b no ■£ dejaba bnbliiE-' du todcv^ ni tnirn? £ In 
ciiw, porqa» ¿til era cinnún DCQUimbns de IdOlui Iom Ourí-ju'^s, yvtu nun LabinD 
do CDtnr (lebmicf da ¿\ poitindcia y el rustro pogidcj ni aiicli) j au It: luibloban d 
1cM¡nc(i«f|ue¿l dnbA liooudu. El rigor qod teufa «a Ln» caiijgov, ni^ por 
cOsaH leve», vm Iií\ t\U9 tío m? fttrvvffLii ú quul>rniilnr iu> mnndnmtarito», auuqvs 
fu«»«n con ri«»gti «le 1» \i^a; Ion ozoUm ^r^o iniodiibi dnr oran mu crueJea, que 
llAOléniiolcvnirgiir pTÍnir^Tn Rubro Ia»carrtof de fonriui dn tii&ft. uÍjta oIIm loi 
AsútAhan fnfrrttimenC'», iV ai^nletiban: piiivi reiu en i|itc »c ¿ruLrdnran Algnnodi 
de los fotindftmEAntoj; do la ley do Díok, iromü nr> htirUr tií muiiljrj ai ¡inlüír In 
miijor aJ4&9r r^^ '^°^ **^ vordtdci introJucir njs mtínrJmK, ama iné maibddr 
bidAKti T4ei»ra«i¿ri iranoboi dbtcfit, pudíc&OQ E«urr Jn^To» y f^uo lo ftcudUita 
«OH ÍDimfTibtes tributo*, ¿«tuAn»n ({nd aun Wia los Anim&lr» gnindciype* 
^q^ru»^ dicou lc4 in£i«« por oni/arocimlcuLo ]e« t&oÍa que >c toi ^oguos, iatsa- 
tftndo ociti orto hftccrto [jodcrooa oa riqucxoi pin brttjer^e toaicr ntin con til», 
y il <itíimt faltEiba v/i al^b de oatto, («qía ^Urto de morir eiaf^alaSo, ¿ nhorcfldo 
os el corro t^Q-f bornes dicho o«tá «obrecl pnobb, ñ i^cüca Ico onpaílQlu lluuroR 
do la ]iorca por 1^^ lanobo* i^no bslUrou bIIí puOttot en uttoo pAtfbalooi 

S>° Cerca de lo» poitroraa cauto Jol pueblo^ Ik k pulo dol NortCr dovido 
ahora lUmufi Jdi^ cuadnu do i'orras, Ujko odi^oaT un Ucnplo 4 bu podre el Sal, 
doQdo lohítcffe Tcaaroroon frocuenUv nermoiofl, y til hoci^n m> oMieicnM Ob 
cíortWiJi&ftdol aGo, co&Unbiproiopopoj^ y uujocud, fjtio juaUedoeo lodoo 
ké UdíM. y ptioska c>>sao oi froccsí^a pon noompüarle, y tcndi^adolo por ú 



4 



Cáf. xtt) 



ROneUJI Pfi LÍ5 CWf^EjrffTll DB TttRlU f JUU 



9» 



■mIo od todo «1 «atalno matitAs ^i»fi / pítitAdaf, coiDccMbaa i camícnu' dc«de 
iitf pikt^^uo «jftit d^ntld abüPK tctá fttndndo ol ccQTonW ¿ú Smi .\«U4Ua. cm 
luto «if«cb f duoMj <]ua no bjibio&do d^ nna pftrtc á otra laU «jik tunU Im 
tins d« ffOoptl&f gutafce tre« 4^1^ cnicroa qu el ^^ajo, oUt» troi ttUlM tolo 6d 
«loitoriojcn^ílladol Utnplo, j cu t>t»a UnUt T«W[&ftmrcnl4a caa«i. (¿aito 
B^^líonr U fibrrcA do «tU teiaplo *jx Lon:ft íi« en pndra» y penándolo ea citó- 
lUgaron ti aiUo tc>i (roí do «lio», oomo ItOj fo rooi iiaarjua ¿ic'^a iiub(;a viicfüa 
la e^ta & iofc qv^ Ua tralov, pt>i' llegar coa cllou ^a i^f^obe, de dondo coligen erwi 
tanib>¿QdoixKnuo«IoaoSaÍaluei; otro« dao k f«a cn«l auniaoj* Cjtinmqat, y 
<»tro»do«oQ Mociquin, qoo no ll«gftrcu ni «itio, fr^eao ni U (■'ibrioa á poo^no 
0jo«e»í¿D, portgiii3 ooond^ )ra «Uba «a <«tAclo cío ea«» <n w tiempo «n qiio 
lea Oip«FjoU» ^tabaa poblado* «n Sarita MarU, j aa| ccajcttiruido el Ociar-* 
loba, lUe tombiC^u licuarían i doKubrir y oanqtiíaUT ai^uaÜa liorm, btao mi 
jUQtar toda m ¿eato, 3' por la prcj^aero, ¿ qoiou poafaa Tiiaduui Rmnlaa 
rollo doJAnio en medie, hubo donde ootrnio U cola qn<í Uaín, qau era vonuí 
de lovAr y »c iioataao: Ice blto tm¡i lar^ píitlion, en qike loi adÍFloií Lftbiade 
veDÍrvoa jceato fciccto j fctcz, qijo 1<« bab<A de maHraUr f nílljflr oua tajt' 
CtDQca y trabaJDa 7 dcapiJiC^udoflO do <llcd, di^ietidr> t^tie bc íbvi pc<r uci v arica 
r, y qii^ üABi^ucs do mucb?» aaes TcJrer(a A verlois *e antro on ao coroud^ 
noncn ai&fl lu ^ierou; el IVoj^oqcto, for desoafaiíiir tixú^ del bxl^, y dar icJa 
muñftlnkS do <]UÍen era, daliinCf do todoH diú un ntUllido y ho coíittriir' Cn 
tico beüiOTido, ijue foL- la ijltlmn i3cApcdÍdK- 

Ay Itn luj^ar do Gorancbncba eligíoroa dc»piL<ía por Ckiciqucí, par hahtn^ 

oa Ift auoesUa ; ^ imo qiin llamaban Muacbatocbn, A qiii«n balUi-on \a% 
ipoñolea y do qtido ya IlddI'^i tntado. Otran doq ¿«ttaK ai^ndun oitop niitoraUa 

¿ U cao dijimoa tiooían eu al moi do ScptiombrCí <|U0 U otlobraban pur al ú* 

y Junio, j i'aU «r» ln ioAh floliiiuao, porqa« il l.tB primero» di>I niOA <|0^ 

todft UbjLiuradcciaD,y i^^uella L-4nÍta y la-lomái qiiq liabfM eaeabui 

ipe. Hadan (J^o Io> muchachea m Uvaion tman d« amanovtr, oaviendoloa 

«fAOsxotadoa eon aan iiioohtJa do rod, 70 púcoa dfaü bubift do trnoc-vl rnn 

^^ob^bo also do pro«0nt4 ü ijiiwn t^ tcmtü; gastaban crj oito Icb qaa babk liaitji 

cttok do ^o« pootroioH dal ti\mj y ont^iaoM «alfia lo» manuebo* ot^gaJioadoi, con 

WaüCadoa poiiaoboa do ploaiorío, y ociriftQ lodo* tuv cerro*, dándolo qí Uftolqao 

jd ni¿« li£«f o UQa Á dos mootoai «onelufnao la líorta eoa i^i Bobnj&fH que «olbOi 

gtud luoíaú porqoo bo hobieeo boiabrca, 

G.^ Porloteiilcrmcdadesdequamona cada nao, ja«gnbatt ok Eagirde 
trabajo ú desoaato quo babío do tijaor en U otra viJji» porcino lo- qnc raorfae 
doealnuituí, dulordoco«tAda«o¿inuMdofiai:^Tt, ¿4aU jcutrn, úlaa mi^io- 



3T 



331 



niAr raoio eiutfji 



(4.;K0Tia- 



fO« qtiA in'>rÍBn d« [inrto, lo* úojnbcn coa «uponuuufl úe qu« liftbbn ido i áu 
ouc&r ftl «Mo, p»rcf «ín oWioí <^uo ibón bI íañerno lui qoe nt^rfan da ctr» uo-j 
ii4r* j wi M «atrUU'rlan ^nn lo tnocrio da i^tca. > tío au pariLin reantu aui 
vü€, ni cmcw juTit^ 1 dHoi «n Inn »pnttnm;i, como lo hAcbíc txai iquéllos. Ein- 
bftruikÁiidoIoi k c«ra ccn xíji, pzrfumjiado )ai lepulturu (cn tr^meiiUna, y 
aUcdúlMiiuacrv; ftl l*clo<!«recbo, y bftüi6(td(il«« nn poqne^^ biibf'> sobro 
B«piilcR>» jiL c^ue «vtabí comdo, 7 tn 19 alta do U otm osa cmi; ai^cquei^r-' 
dida MiiOid tc^do I* fftfna pornow híloíd* %^6ii}tt oolon* 'juo U e&tréUjUA^ 
por todM lA«tiiuirc fioTtcn y poninnli »n tAal4iA pof ^qs la toafftü por alaabolí 
do alegría, c<>uiú t« lo hjtbla dic^io ta pr*dÍQ«dor. 



CAPÍTULO XV 

CoJTMlx^^ )>^ El Cocíqiu OotÜLviU f Ubj^u?. ia¿M eneml^Mqvo imígoij del Bogotá*» 
?»TrMBHil«l Bogotá («Tftmktar&l tíuftiATita— 3.* UftUalBOffOtA «1 GUfttMflttr 

Otro» itct Cuaquoa rcbold**- 




'A (IcjamOiiMnUtlo ea AtrtK pnrton loa pOOM tioticikt ^u« t£«Tk«A 
««loi Indios moAoM da him sniigu^dadc^ y d» ks muoha^ ^m d«ii 
do Luí o&«aUlAd«» untiguii qi^o liubo «^ laa dos ^AolpiUi cnbMaJ doostn doa 
IVoTinciu do Bogoti y Timja, porquo «orno bno tínmoi en vhm tiorm, y mt 
condición do 1^ uIoB TÍO CDntDatArta coa pooo, &'> no quietaban )oi ft&imoo d6 
ambo»» bacu v«r «njacoftst ol UT30 al otVú coa todk cu tierra; petú oo&ocUxue 
miaeitoabríoBonoI Bogotá, va»pfici[Uc7; elp^aáltimo que bobo Emtoaquo 
ontniran lo«c«paru>Uf, l]un«do Nomcqvonc, que quiere doclr bucMdolcdQt 
jicri^uo u&lo do «foto £nbe& d^r notlcifta^ <1 oEinl tocado de In vnbicúÓD qiM bcmot 
dübo, 7 dúKOi do dílnter atu tiorr» por Jaa dd Taaj^L, 1« aldaba oíomprc taA- 
qnJn&Ddo ^«rru, auaquo Eaucboa da mid tronu na J» k^Iíoq i pri>pi5aito pot 
tonor corea de «u pLioblo dos gtiiA<I«« pdnoipea, snt opufito*, y muy <o&J1daitw 
j amigo» del Tarja, A qnleo nunoa ot Bogotá ptido por mucLoa hCq» lajoUr M 
todo:«lTioo olliioado CuAiuTltOiqueqiuflro docür alio aobrcneTib¿T«EoatodA 
siena, y d otro Ubaf^uc, aaoquo m pn^o nojobrc ct Ebni]ii4-, qiv qníc» dicir 
(VDgFO da msdttQ. Eato* do» &o1ce, jxjr ser tuD giat^dea Bofiom, no idb no «i Im 
■ojtío^an, peroIobnaraQrcuKlcQciny «Qcr ñ rsiya modtta tcccb ett h ejeca* 
ci^a do oua iDicntoa p^m contra oIlc« y el Tudja, putti le aucedJA <|iie al lo mw> 
iiKtft el TuDJa, á flSpnldu TDoItaa entraban talando y OualniyCTdv aua liema y 
TMftJbf, COD ^uc se lo ponía freno ^ loa agravies i|tio inlecibabi contni d 



A« 



OF-rv) 



v<it:cus tx tx% oOKQn^Aa de tieiica nnix. 



8S5 



tie ijtiiinr dn úumndifl citoe i!»torboir / iio lo fué en v^rto «Iq d»veliT, 

fuM Mtff In <!«mdA i:flininQi «^no íntonlú, 1c cun(lr6 uno quo le ^tlió come» dc- 

«toftbifj tu¿ wi: U mayor porM d« h( gDiUriUift tcoinn iiit.'aIonda K>liro lo» 

d«icij ¡udJos Je It Proviuoía en funiJEr y Tabiar oro, y smí tiDtUvbkn denaTuadoi 

|<or toda clk, jtiiaii W tiabfii«n cni^I U^il^i* Iq» J1011M04 ^>AUHi;<rü iu vi<lii A «to, 

»nbn lo cmtl fitniltl mi tntsa M HogntA, m»nf1nndn á I01: Chc<(]1i«« ri» tamaUoi bo 

DClitttni tm HUfl tiorrtt« nbgún írKÜi) pInMro gaftUvicH, urUn Ua rnATiílR«ea m 

agiesen A in pj^blo, j c|tift j^í nl^nc» dtr ello* ó áa ha do «ua pu«t»]oi larítt> 

[VAD Ttecctidnrl [3q ftl^noo d« otio», eavÍAse ^or AI, iJpj«tLd<i «n in Iiigcr Ctroa do» 

do nu Tunlktf, ptrn ci»e en uinta [jue í3uratin Im c1>», ^^ f]ilub;x »1 |il8l«ro ¿t 

■u pueblo, hk¡<UBaui«:«i}«Ía timendú ni GnntaviUa, fifft mad^c «í irato <)u« 

hAt>U do jojnu dft dio «n caluK tJ«mpo-(^ pr^r »ier loe mdici« mficioDodo» ■ «n^lt- 

ittrM j a^otntr é iuj> difo&tojí o^n o11n«; fu(- fAcil ci;implir k ordon del Bogotd, 

«Q vpoobl cuuido »e doiKttbríü al inta&tc, «aai^a» en kcnEo, y ulI «a |>Oflo 

ticcnpa tuto «I G^KtaTiu^ «ci tm^fjoe «In mil p!nt»rot kuv rimlloA 7 &iai^a, mia 

dft do> sül gandnUioitrifLdB d* «u |>i;t«1>lji, y mlt mu »nocDÍgo« qqo fiiaí£0«: 

fltvctafi)* c«& «fitoe flUB reiiUft y «rrogncciA, tJO ontondíaado ol «dj^o que t« 

i)>4ll annflndo, y con v*iiijad dftoía glorilndono, 'luv I« rccoocolnn v^aAlIrije 

ftodM lot CaoiquM de lA tiorra, pitn« 1« «nvubsL» «00 Tuallon que lo virricBOxi j 

!U tributa, d« que prMto rjaod-^ deji«i^gañftdci, pu«« iÍ«tido Ira iadion que lo 

^«iiTiftlMO !«ct nii« tft1í«ixUN y gnorroTDi que luJUbut Ira Ci^íqucA, y con otdotí 

^ ^tUo que cudiido leí inTiotffa á^l Bogoli !• ae»ineti«»tin y ciatAren oon todoi 

IOS tijo*. sobrino* j pationU» nuift oorotnoi, oeteban üonopro d h mifo, hacina* 

oíenio caáti tioru qtto so diMaba el bvl«o dol Bogoti. 

8.* Bl oujil ocrcGccttmdc^ ctuitola» íi oauuluEf, ndvutia iotle Mtropkzo j lü- 

oonitfiio&tO & oatoa iütcntos otro Copibln ú v(UGit]od«l GuatavitillanifldoOiuia' 

Ott d# quifln bacía f^ande o^nlioT^^^.i para ^unrdor tf\ ptttij per donde le podía oJ 

Bc^l¿ luvoaetcr, por tonor au pueblo y cana c^n iimamQmbloi copula d« 

■Mioe, [locu m¿« de una U^Tia dol pucblu de üuatKvita A U parte del Rogóla; 

\ti coeX aataA ^ne pudiera en efecto lo qno Lnkntábci ei>& lo« doa mil gt&diilve, 

pTucurú uUoLLar oítc estorbo y Mtropíeao del Gunncft^ qQ« tío le fue dí£eutloiO| 

puea poi leroeiftt pcíí^m»» cii ííorcto s» dejé cetochAr^ y prooicttr pciw fnuioo 

al BogolipAr* costra oJGuütaviía, fudifindo edjía oI Intorét quckfldelIM 

¿qu Ift 4ebü, atiodicoiSo 4 Mía atibad la do lullorn» tnmbi^ti coa bu Doj;fole«h 

■Miasdo le ombiaÜGioQ y caaUroQ, que u&n R'>eb0 catando dunniendo «1 Guala* 

viU y ttu HL>Apttebft del aaoOBJ, ^>l' la conüatta quo U«iíb «aél y en suk v&zo- 

Uutf, p-rü comu do títo mb ol leal do lo qoo quiore oicniídor, al amparo de ésie^ 

£ftd!meDt0 voosguiS lo guo qi^bcr ttl Bogotá, Mcaodo de esU vida al Gintavíta 



sts 



nuT vzbna Eivítf 



j á tfxU mi ¡mrontola, i^iicdimilo y& tvm un enemigo menoü y «e&^r <1« fai n- 

tnlT<H / (ierras, ^nntU piiAO Itií^^ f^TiftrnÍnÍ¿n úp «oldftdca pur h qtie iKklift *a«0- 

¿tt jr por GobotHiiíior, t un hetiníino »Tjyo. 

4.' Yicndck ^Tia te oorrlu aa popí Ja furtiina, inUi que »a oftiuart^ ocaQi> 
dic&n, mccrn1¿ con ol m[<mr> ojcrcíto venir U vuelta c1« Ubaqiu» y roptwoatáu* 
dolo tutlfilU lo otrreo su p^eeipal pueblo y oct&ai pcT dOft partas, rt qulM él ITÍmi- 
^Tio, comoliombro podfiTofó j' iiaditdcaODidad^, resUü'j coa mTic^iortlor po 
oip«eío dofltrid ÚPÍDtoinoaAP, cu quo hubo grnndOi niuorUi J» nmbna ¡larto, 
p«rt> ftl cabo do «]]ov, vioado qoo el BogoU «e refvraabft cndt di» y mñoraba 
iQjT*, M 1« rinUjúy proiii4tí6 TUEi1Uj« dobajo d« ci&rUB ootiúJcioDen, onU<» 
<niul«í fué utia quo icmMopor muJcrcAo} BogoU doi liijai qu» Unfadoot»* 
lluftj porqni? lo pnrccl^ qus toaiendole {«^r ycriior BO liAbiun do <lTÍdikr ftwdki 
puiadju j Uc^ ipiotud el y ati» \nsalÍM, y algc m¿B tolor*bl« Ja mjooióin ni 
llogoU, qtiQ vito h'ioa en ol ccnciorto, tomabdi) por mujer a U mftyor^ y dudo 
pura [o Koijiino la etra li nu Lfrmfttio, pUMto ol pto^díc» qtio 1c pofoc^ó bttatftbft 
para «««gurv ú Ubaquo, j dl> con oaIo U tqoIu í tu titm, e^r^gado de TÍcto. 
rÍM y dwpojod. donde le rcclbl^ruii ci^ bailoe, r«¿^joa y coaoioLeB en qna 
e&nubA eufl liosaüa» y rlctüims. Taní ^(abar de (euo^Lucutuplidm.lo* rovtabui 
por »cjoEa[" >;lro8 tr*e valerosos CAuivjkiet* rebeldía 4 auübwli«ii«¡a, [lO lejos de 
tu prioci]»! puolíloi el uqo <ia í i^uiea llruuau Ioh eepaüc]» conicDifiQiito üba- 
tj, «uaqu« ol Ebtité 30 dioe ; túgoíltca tau^ro d«rniDiiiIa, por In muclia qoo o. 
otraa íbm^oi dermmaron bw ¿U4>rraa en aquel niivma úüo, qu« boj ^ el oui* 
yor j luejoL- puoblu qac bay en e^lA Provincia do ht rpofca»; el otro i« llama* 
líB Suau, iiue<iumr<ídoair pajablaníi^ doknle do UbaU, do* ¿ tía logaa* tJ 
Norto^ Llamáboflc d poatrero BImtjaca, que «igiüSca aaibs 6 pko do lecbíiMf 
dov Itt^uuB uxúit uddaatOj a! triiauío poraj». CoQtra »toi fné coix poderoso oj^- 
dta aute» que no ]e onfriara Ih uano co 1» biiaaott flXLocaoi puodoi, j attnqmo 
on varjoaonctitmtroidegiioTrB Ja roiiaiiann uloa puobbt moabo» diai^ooA 
víobirlaft alurcnllvaa da^uo»; parte y otro, nt fin los vino k veo«t y b«or¡4nff 
trlbiiUrloÉ, dejando caudillo» y gaaraicionos cu íodoa do <otí9foc<Íiii Bujeioi t 
ftuhflnnuioy eIque^bi]raaL>A«&Oaabavila coroe bu UenfnüyLugar-Teúca* 
to fn toda aj^uoL^ tintm. 



1 



tay.ZTt) 



vOT:ai5 K LU cúy^rfTii hk turiu ntuE. 



sn 



CAPÍTULO XVT 

Cf>!ETxicmo ; t.* lDtmcftb««lb«Ri4n»d«lBofOlt h»tKr i lu suuxM toe teaorao dd 
E7Wi«oDbr«bqiJowtfit«bBffTanffnem.-9.* E?o «líalo tucada U ntSMla por 
BMó d«l in^u**^» Td&uciffU do la tn¿j>Qui^ del Dgct4i, j «iiflA í<U*fuV 

[Tt libre & «Q Uvrra, 



Á oadida qu« nrdíA «u 4)fito Gab»ttt4or benaud d«I BofoU, lo cst- 
dft&bft «1 dcaoo d« «obor d¿Kid« traba aub tcaorot, k« qu* m>te« do 
gu«rMpuU¡<^abilln£amft Jod tonlAnflbucd4iitoi, 7 no ftlUndQ oatf^ Im 
■mocho* qiio uníi ra «u •j^rcát^ quien supiMo d« tüdo> no Litó ^uien lo dcictt- 
brieMd'^ii4ii tonU loi «ujd« oí Ubaqno. Cor1il¡cÍiuiC6« 1m habió roiinbdo j 
pttOHto «n cobro erj un faono jaaüol quo Uhit, «a su ti«rvs rodoftdo do num 
proEufidn bj^cA, lín tosor mía qno uu «ctroobo «ondA por doDd« ootmb, 
•■tímuUiJodA oitA cod[«iii, ¿16 laógo gd au íoiaginauioa, oümolupoclifa iiabqr é 
.lu ntano*, y oon m^ f[jnidodfl« Itnaa >o detcmuDÓ una cocho tomar lo ruolco 
deBbftqoo, jo«i&Í£ivr ú pnmiUrgodhutA qijo lkg£ al pueblo 4e Cbigoachl, 
por doacla «a fonoaa habió do |ias»r para «1 ito Uboque y ToSal, doodo í! 
goUb* Bua iatentOH; poro vioxido quo bs ^ Chigittcibi enn do no dejarle 
puoTí por tODU puoetw 00 ti loa confianiaa jr ttt^iurdo* do m» tierra» ,-' oí 
Uháf^uale CDgand> Ekigiondo toaia crdcn 60 ou bormano ol Bog^úpam víiiur 
do Dooh» lofi proHÍdíoo que por alli cutnbau pHí-iUu j xabcr ai habla Jotcaido on 
lo <|B<i lo leofaa atdciQado. 

Kitu^ndIon(l> ot C1i%i:ai¿1 >er iut{ lo quo lo dedif dcJ4 |«>ar liLra il Qóbcr* 
tttáor j tni« iinldadox, ni ccal octn olbAcntní a] Foílol de! tlbuquo^ y Vigiando 

IdotobroAilto A fui gtmrrlflfl, matA 1 mncbnn pnrwoaaj: vwnfáadoMS nirM, fnomti 
i gron priu j diori>n nodda dH iiumllo oí t7bof[u*^ qiio trirb&dc oori la mtan, 
pOr locarlo lan do lleno «tj ol cotu^Ííh, íftltó cerno vn Icün de k caim, j hI*o 
tocoraJUTiika, j JLicLt6 ¡tlgnnn g«Qt«^ autir^ua paniH^nJoTa no act toitonta k qtio 
1c ft&udió, n d^terminú podtr Hrút al oaudÜIo dol Fr««idío quo t<&to tJll 
ptio*to ol UogotA, el cual &>fpoabondo qiio no «a It^brío otrorldo «1 tíobcnind«r 
ü tib cooo tan firitTo nin ordon d« ota hoTmfti>d e) Jjog^iü, no oo otinví^ i dtr 
«>coiro al Ül>aquo, tú onTiftr fkror j^1GcbcTiibdoT,jML eocrtu^o noutrol, jdoo 
tiblero, U ciinl como a>&ociij b1 Cbaqtio» fuií 1^ k dcfeinu con U mil gcato quo 
idobalkr & muaOrjccoabrfoadaloonOBiT^doftccroorou olPoñol j lo ocOtao(;o- 

I^TDfr» iotvnt^du gazLiirk p^r hi anc^oata oQtTw30i puoa «n írapoñblo podenohicor 
por utro parte» In Dual^dofcadUn loo do do^tro con tacto valor qiae Ic roüot»* 
ron ol pftso por oiuco JIu, «u i^uo babo porSodliimos oiiou«oit»0| como lo podb 



/■i 



89$ 



riAr roüBo ovAt 



]a aTAQdcxft átl Usoro, > gTADi^oi luuerlcfl do ftintnu F'^tc^ con qut» Mtab 5* 
b lAgiioa taftid& OH langre do lo* lioHdfM ; mx^ortoi qn» ftc ntiojiiroD ¿ ella. 

S.^ VieniSo d Gobcmadaf iu« U ibn fAltna^o la comida y gQuto j aumeu^ 
Undoae la del IJbACjuu, dolomtluó nV¡z del PaÍIoI cqil U »u^-a 7 xotxir i lai ma- 
uoH «vú la do KD «ii«]DÍ£f9 eu c&iupD ia¿i nblcrtrj; p«Tc untt» Oo dsId jo reaoUÍ6 
dd cdiar á [ñqui;» i.<omu 1u bÍ£0, uc U bgun» el beaoro [|u« yu tenU eti un {wdor 
porqtio /& qt)« «1 nu lo [ii>dia go^n pur tmbuT dd dorto »a le habida do <|ii¡tAr 
tin ulíondi^r víer^do «ar impostblM dl^f(*nlla^lo ¡Kir fu>r l»iitr> cucnu «r«, lAUpoco lo 
gojAM fiu ilueflo, le oual hocho a^f y duocupado dv n<]Ufi]U c'ATg?i, anlíó con va- 
(«TCuM tirfos y «mbintíü Oim I1 gcmto ilct TTbaqQC, quo se I01 rjtntaroo pr^^to 
por wr mucba, doip(iobjiDdoti> df» eblii vidHj y mncboa do W in^ox, huyeodo lot 
domftM, con qno f^n^dA #1 Ubaqiio vlototioif)^ nuai^ve *Ta «n groit intctrn, til ««pA. 
i-AQfju dn hnViATlA A Inn irmnoif por «or t&n prcftiniliv «t U^i flnndo lo oclitltfn J. 
d(»iid« hoy )U Qitd. 

3.<* ScbrvAltAronk lo^go *abr« ottc atroi t«TnorrB ti nbaquo, d^ lea ma* 
iTmiaiitfls quA hnbfa do tenor di NcTooqxiotiA por h nnerts ño cu tonmnOr A 
^QÍon par au nlor «itinab^ «rx mucho, y tiJÍ como hombre >ngaz, trat/ im dIU- 
ciÓQ do ODviar va disculpa, cocta&dol« la rordud del ooio, y cúm'> babln suco- 
dido la tDtiorU d4 EU fa«rmafiOr nvy «ontrA an goito. y oí laaco íntmta da por- 
mitid* dofoa«& u Id vÍoIoqoTil ^uO la tacf« on quererlo quitar, no ft6!o in tetero 
«ÍDo ÍK vida. Dupacliú con o«to rooAdo bioc indiwtriadofl mocMJcfo*, y provol- 
dM d« joyu do gran proclo, «0& baom cíolidad do <Ínai mastu, por xr coa- 
tumbf^ ontroalloa,ooiuo hotadadiclto, nunca aparoe«T lin donta dolante dcd 
CaoirjüOp p*TA con :^brA« y palabras aplacar toa aeotimiontofl qiui tonla dol oaao. 
Llo^ron i Uo^ti los monsajoroa, y babida liceocia para liablni- aX Hoy i tt^áí- 
dftB ^aoltna, Gcntadoa oa ol saalooniu proaoncia, dooüo Umbi^a habUa pQOatO c 
proaoatc. htoieronnn embajada, &qnot«luTO0l b^baroaUíilo «oa 80T«Uad 
dando al £a do ella por ñapunta qoo Tmlecool L'ba^oo en patona & 
doBcargo- 

4."^ En quo no pOAo díUción loógo que «ufro la volu&tod dol Rey, y éJ 
pOuiiondo pan llorarlo otro rico pTtftOnto do votnie hfirmoaoa dúoodlaa, biofi 
tdorozadas con rioa« joyas do ero y sariat do ODOUtta, oiiMi oargai do iadioa do 
ríooo telai dd algodva 00c vncbaa y fiuea oimoi'^iHa», al^ao ctitoatM de oro 
iiDu \Áta labiados, ^a olrat cotat qu« clloi tontón do ««tima, preaen^ al ña de 
uti gran roy, can qu« llegí á tu pro»eucía, iin que qui«l«4« loiuar de todo mü ^iio 
doi lelas d^ algcdüa poiT ceraiuoula y usauaa auya, dídoado au «ar lícito tomar 
deUoutaüo cüisa quei mrbuti UclHrLcIaddolajuMkla y U liideae toroAT. TraUiM 
lu^go d«lcHao.DTivh]ido«lQL^l&cñajQadE*»áUsrflooiuu, ^lira^iAOi^la trajcna 
dd auoeao, de quo leai^ui la oulpa contra su harmaoot y bmI dc^nuú de Ha* 




CAT* X^iU) 



fiCrriCIiS TE LAS »!tQV]Vrit Dñ TUCftSA niB& 



829 



loando 7 eugiulo co bvorOA lUl Bc^otl. 



CAPÍTOIiO XVII 

fi0^ot¿ ora RU ÜLdiiaví diivavutB taU «omb^UcMütuooiiiiiDhrmaa— 3>'3lUfe])Aoúia 
twfKat* id Bv^Li botftn dino rt^U loi dn cAjnpca ea In tlpn^del TaofA^l." Em 

CKECÍ AN por horu cu «1 fi«^U los brf ri« coa loa Ci^miootoA <)aO Ibt 
ttmíoudo on la« vwtOTiafl j diUtACicDcn ác «u iaporio; 7 craaom 
lJu«aMoeso«oibpíe(lrft im^n doottc^, d^ficubn, fundadlo «n Ia bucea imeiCodc 
Im t»eMÜ(Io«t j on 8U groo iioder^ htbar ú ím moa» oL do '£^)ai 7 as£ ^ctcvmi^ 
lo luuMTÍ« una giuria tnl que d« n&n «oobciMn lu diicordiiw, ocnniiaiondc» 
■a* tctiODtoa p^Tft oonuaícAxlo» tÍ«o llamu « todo* lot oaolcia» 7 fiODU ao- 
blo, «» Tonllot^ i]tio ao «icodc podcKac« cq tcdíf i «o procacia, atando ca 
fllU todos 7 él •ootod? ea ua levantado 7 ri<o trono, los k^bld do ota ouhata : 
"Va. n»i7ainL£0ft,BAbéi« Ice aca'«cbt[miÍdQU» que codft diamorao poaíoiidokv 
jijcm» 4& bf mabOf, on oim&aliJir mi podor, rlqtiUAA 7 UrmíúDd do toi imporio» 
'con 4110 «H bíou procuro de mi purldi no ^h conMrwr lo gacBíd^i pero «crooeo* 
larkt coa hecbc» talni, qno conotoii nueatroi vcciuoa quíítt m; ji^j 7 c^iitiCa 
Tnadloe, 7 ssl quorrin, paoK roh do «IEca lot [[Uo iriáü ««timo, mo b7ud¿»nd» 
loi brío) qnn «oyU A rjuíUrlA h% t-njc» ■! Quomubdittucba, cnn c|iiii ^ne- 
LMiwcíüvoa e» uue:»lin tiurTAijfOAUído iiDottnu Imvioütlav^ 7 aouoiw Ü4 Im 
1701, tuutandu ua uuustrt; ubúdt-^L'iik ius |f vnto), y uj cotit^dundo nú guitto, dm< 
idréúliidgclaH vu¿blr3L»pMrh«]4'f«cto«L>Diodfts la« nrm^^ cümíd»i7 periro- 
jegiiprrn qu»rDAreu no<Tiu&iÍLM, 0H(jUADagaftíikti<i«lEUÍJilÍom|mdsunAtuu, 
dentro i]t>1 cutí oh ngiiirdn urjul hhn dci^picZuidiM, en qtio conocn^ la oCitíóq 
^00 a« iofi«i« 7 gutto ccu quo mi^ licrvffi. Diii|iadindf)(i pnr U mAfií^nn, porqud 
pcrtliU tiemfo , pQM con su fapr>'^nfdjid 7 Imb^riA rdudo In^ ngtiAH, nos cotí* 
A7udftr □ Eip««tio« deeaoa *' MoHiramn hn CncIqUM ner Ing mUmo* lag vajat, 
'on «^ oiiickdo qu« A tn inflfínnA puilcirou «n »ii pArttda 7 «n ot diipui«r lux coeíR 
de U {.■norrUp Imigo qna Ufigniroii i bok liorr^L»^ puta nianíf«<tftndo & »iH vinllo* 
U -rDlnnUd d« lu Ka/. voMIqKuiort^n todo» A h9C«rUj aprvjftndo baHtímoctON 7 
qoo, como bomcA dicho otrt* vcocs^orAn m<kc«a*», dArdoa^ pi«^ bo&dát» 
[»clu> un TCQFr.o, 4unqu« lo quo mda uubno «rAa naoa Ur^dínu ú dardiU» 
do tm detto c4irúc,ciMi «om pvnlu do diiríumft nad«fA dft poIiEs, qae tinboa 



210 



rWir PKDItO »udx 



(^.* Koncu 



7 



/ 



del i|D9 Ir-A timbn. 

2.* No f«luri>Ti Iw CftctquM ftQ ut |>nntua]oA y v«nir can toib m gente 
taachu maj«rM pura f¡ae Jo* rc'galciran, bncít^cdol» Ini cdin'iflAi ta la jorniii]» 
«n «rl ti«ni|>o r|ua «d 1m iVllaVr, y uf >a ttt>r'>ri tnduA JLt&ton «n un din, rtn^litáoi 
m t<it *n«1iefl y •xUn^idoi predela, 4!nT«f]ond!ij'DpaKe(ito«dcl|^i]i;bt9dABogoi¿: 
cftdft Ckciquo y p«r«í»lidBd cod dúcticui »tñA* co siti tieaJor, qti« b« vmabL 
do maní», con ijue ■« dUtinguínn uno^ c!o otros. A]ngr6ac ol Kcmeqti404 do voT 
ol ctiidado y piintuuljdfld coTt f^iio hAbiAa ncndici^ lo« cociqttvK^ y af^oiiLptxñado dt 
•Ilot 7 do <»tro» nob1«c d« m Corto, loliú i r«r U gente de gu«m y p4sar y 
c«r u<>miti4 tl(>loa qix« iMbl*, quo futroa cii;«u»u mil, oon bxttai](M armu ^ 
0LuiunimÍ«TiUM pm le i^o^daruA b gaam- llAbl% j« «avitd^ m^cnjoroi 
TanJ4 ¿ dftrlo nniíoii ¿u dlA y do tu« int«cto«j y el Tianja hftblA heobo lo m 
«D rotorn?] ti]ii^iíeetá:icÍQÍ« Umbién lot «uyoo^ qna dran do co bulilo la 
porquo ún ooaiiimbTo on oc4»icc«« de guerra, «uarlo ao babio de bucor, cctía 
caoOAftiaroa do uoft pvU i otr* ; lot cual«« oo «fiUbotL cri loi pxioblc^A do loo oon- 
tnríot^ blondo loa ro£aI&b«ii y ofitioi&bciit ec laucbo, todo oí titMpc qiso dunba. 

8.^ rrepnrnrOD«c luego tacrílicíoa d« uifiofl, y Ida Jo^u» para ucdfioArIo« 
J pedir por ^quolloo mtdioa a1 aal, y [qa doinús idolgft IO0 buenos »ucc«üs d« h 
quo íatedubtQ^ Nc >^ dc«cuidó el Tunja ea provenir lo neoeuTio á la roaUton» 
dn de %M OQetni^Ot y ta AvU&r á mu r^i^Uu le ncadíeraii con «u g«Dtf y per- 
Lrtcboi do gucm : «aviú tnaablfa L logu: «1 So^amijfto le cnviuv vocorru porque 
d ruido (jte babíiu tiec^io las provcociúHQHtliil Bogotik ol^lígubAn i lodo. Eati- 
bolo el líoganuMo de bu bnoaojí oorrMpoiidoacíu qun «ienipra babfa tenido osa 
oí TuqjAt 7 "' <'^'i 1>^ brevedad piaíhto la «nvíú úocv mil bon^rtN do ¿nfirri. 
y juDlüa ven loi dvoLEía qtiu kaln prüwuldua el TuuJDf LicíoroQ miti grtjiwi fijVr- 
üto ^ucí el dt» Bogulá, «1 cmil at^abadok b^ »t;:rÍGcJ0H y Uuüli r^jcpniJrtA por 
J«qiii»(l«l bii*<n hijc««ay forLitíiAeii U gnurrA» oofn<>CT¿ Infgo In genio i mneb 
CEtdi t:ual eik «u aecundrn y iiaTetftlídad, kuut^u» tiimulloMmecte y iin ooncler 
bocifindo grau;]i?« eitragUB p^r Ina lierras del Ttinjn, Toi^ qua entraron on 
de quQ IfOT^i U mayor parto Tormoqn^. como el primero por aqnal hdo, do 
qnedú mi» irHUdo «1 Tcmjn, que y» b eiloba aguardoudo ^on su genio, onaado 
*• dloron vihth Ambón «jorclTiK n\ ol nitfo qiio ahom Uaxnao €^ Arroyo do laa 
Voelua, ti cntl nolamonto hicLa diviAÍ6ci do loa campoa que cubrían lo» llanca y 
Eadarai con h mncbodombro quo aa unboa habla 

4,» AriU« de f re«6QUne U baulla «avio el Uogot^ cea ub oaballoio do aa 
caUgalToajOr una ombíLJAdo en quo^lodaoía: "lüaponbido aoloy q;r(ljáieb4lc- /S* 
oba, qiu Híouijo (Tu pnid<!QCiA talf quQ snbM non olla dar á otrc« oonRcjoi, &>> loa ' 
tciat« pora ai, y coaiiado vanonOLto do na bríoa loa Uog^aa para cc& loe mit '* 




fli^ smt) 



VOnCUÍ ME U( OOeCQriCTAfl db tiiux fiume. 



ttl 



i)U« un ttTjparior«B á Ic^ tujua hici ildu «¡«oaprt, y mÍ tan^rí por cordim qoe 
'dftndú de nuiío i tjuorr&H ile (|tiwjt pí«u«o, iÍ'Ia ^uÍoioi, mlír fíctoT¡offi>f io ño- /.) .^ 
ton pnx i mi liiipcfb y noTlndo de (Iüq^c »guiri quieluil á ta pVTAOiu j 
tulIIo* y d buen trnuoiicnto fjn« jo «í boccr ¿ 1j« ll]ia^ y pu«B &ii pDfileri* 
t»¿A tu Q{yUü{ta o\i lor Tk!iira,Uo úv una nttf ro j ÜDijc tnn rtklcroMj c^xiio ee fíl t!< 
k« lto;«a [bg>>i«ci, lí'í le ntú loal el otqmji) Aalin ^u« \«o|;ftmc« i rc»u3plai»iito 
jiéniivlA i3a viJti* Je t&uU ^tite ci>iuo iv^uj tcuOQii>, jdolo^ucdet«niiinMtM» 
bían IDO ■tíai'a l'b^gu^" Alunj Ift ftiugro til Tuujt K odo1)aJ«!ú, ¿o iuan«n 
^Msi no )e rtfjxirUn U voriüíi.WiaóEi d» bu gTHridefii» «nilWkcrb »a eavüu-lfi 
t; fifím ü-jm^iu'io*'; rMpoadf) «1 mta«A¡<Tt}<¡(]«dci|m¿*do iaatoiáo con- 
íjo en la rwii'Jv»;¿v, 1» il^rís fil D^U otro df», ooma To hlvo su ftCDinocitndD, 
mineólo iin rrlái1i> ti* trn mih v cnn ^1 k iT*cír ^ " (íran Nffin4f|(inn<», hijit^ití- 
««tri^ ría i^aia pr4«tiribju Mnfjt <3« r.tiv bHi^, y i\Mtt \o$ tnSn^tn han rio itcíorur 
fd« DureíA qcA J*» hftg» tin burTfJn un granr1«, coma ««tA piir« a^i itagr* j nu- 
blan mctinu' ftl4|iM>a » Mteoa*tiún,doDd« no titaMUn «n Umn^ko U Tktorín 
y fortUTia, qii« no pUn»* yo U tongo nii ««ick j oiOfto^ pQ«* Uago por mejO' 
m inti bríoa, y por mi |iarto U r^ún tu 1i d^4ntt 4« mí» t1«n*s, <L dond« tlí 
m» vienai A buKinr: y puoi on itDgro u1:i«p un totlabonndo^bi^M noootr* 
4o f\n\^ti ctdA lino «• ; Ubmiulo Iom auooflOH do }o gnorro en coló lo» doi, f^ro 
^ue no mueni UriU g«nto cíima tvi dicoa, y ol «^ut «^uedaro voncído lirra y 
(«jote oí otro ociL toda tn Uemy £«nlo. 



(JAPfTHLO XVIU 



roKTUiDo: 1,* Uigtn i TomplmEniilM fkmboA catnpcM-^s,* CaiUdeuI do ]oi<lomye«, 
tcatdcvta uidoiUv >taa pijt«¿ oUa, wf ««naa tu gtatiaj JtuadabCTi^dvmQartoo] 
IU)fOtá-*3,« I.[]it6 «i lloeotiy ¡cjb mip* ilti Ih tiitnLlA hatU Ilvgvft» pQoVO d* 
3f:jequetA-^/ A Avú^D uiue£ttv1i]mutoiKai¿e «■iQoUof&, jloonUuftroaloeJcaiim 
A n taoifi iJ* SucMoLo tui doalo itoyo i ^uo na lo tosIq dr doraobO' 

QUHDO ooffido «I KoQBqilonc de In rupooito dol Tunjo, por ptfO- 
ct^rTe tLnbnido niri>vÍTi].¡oato decofitrlo 60 p^rNOan ti poriono, cooolito- 
ido lo daiígt-Kldnd quo habü ootro Toi dol; pero ooc todo C«o «e doUnniítá i 
ttúr •! úeudiOj y Mltara e1 g]^ n no lo inpidioroo lo* ^taquo», poníondo por 
nül nocncí tm oüencev, t^iu U noscr bnat«b» pnrii d«>i>t)r do loi tntm- 
Ki j no «ro U monor ol raprcsoTitaTJo U pooft if^ivildad quo hnhíh ootro ól, qn< 
00 gtnn principo, corlot- du Un(o« K4ÍUO8 y prcviactús, y un OtQlqti« eotBO 
le 0rA ol Tunj4, ¿ quUQ yo podían Uavr p07 un tualIU^ so^ün U conÜAiua 000 



rsAT riuMO BixAoi 



^4.* Mrretá 



(¡no «Ubuk do puiar U -riotona, j torla t«m«ii(]«d «Icier peor lo di»k«o lo «lorto, 

teftQd 7 dMtra», no crn luotio ci>!gai d» un IiUit, m Avcntornr ocmq* 1*nU 
tfD|<^biccU OD b ijo« U ícrluiiA piulfídn «ooc^ei; todtiA coistra ol Mgraro qoo 
^□^ de Tbíc Ion Teocedoroft, pvtttuiiJo 0« pvtder & podar; dUuo^ÓM ccc eatv «I 
iiit«liti>i j maodiS qtii« m un3ti]ta«ii tus vtiouiuIrcjiM. lo i]ti« Umliicti bñto el Tun- 
jAf Tiffaclo lo quo pB«iil}A cit el nml ^e lu eucmígo, y^ á la «tSi del rcoipt- 
roifltito que BO diú oiíii loH tron^petoN / fotuln«; %^ ctLibÍAiícraa Itu Aalr^j^ ccui 
tAttU fatm, nuaqvc un «idoii, que «rj [meo ruto )'a c1 aiiilnr k bftUlIa «n K>We 
^oerjxs muoriov, iioiquo ya iliicitriA U« onbMM con Im oiLcnaaB, i|ucLinidM 
|>i«ruM y htAXQí^ jr« atntdii3i^ ríotí lüs piodria <!« Us hondaEi, y* f>aKiju> cou tas 
IfitJbc*, fuA muclu) «! «atrmgn quE «1 prímur Intpctci Iiíoíi'Idh uiwh qu otros ; 
■iid&b«ji lúa ftU(;r«npAdDtf ptuinchuí ; plinuffrla rodftnilo pcir «quol vuek>, «mjttpa* 
doi fln sangra, i^^pedUondo ki3i tmM, i|iiQlr^4lcjiilihft 3'k lurliandr>rxTn Ir muer- 
to ¡ aUouaba In tiemi ^ atro el OüRueDil^ do irotapucaf^ lyüniui, 7 i:iirsoo1ei , f i 
gdia qua no c«BalA on ambnt pirtea. ^ 

2^ Como f.sTiipotTo lo liACltc e) Trtnja y Nénic^ndi^, atii^aikIo aubcit en 
■ndflftricaí»; ciitan vítulo, MÍor£iicdo <nda ouil & los «qjoí j <xo ^f>H«ot*inboi 
dfl «ncnnriorn^, «nnquv Ic íiupdió 3a ranftidüD y pt^u d« U gusrm, bien il«jt- 
gnLoiftJn para «1 N«moqiiMio, pncí «iitr* Ic< cuidado* ccn qii« udabn lkUI6 el 
TQiLjnrde todüit, qoe »«t d4tftin&«TU>, crxmadtrdoiiuo IttTíuoiJimberáe^dn- 
i¡/^^^Jj da ^IvKodo for loiairoH, qti« no le «iiUij con h4riJjip«n*trtit:itO {vor Ia CeeUIft ¿4* 
rochn, qii< lo fué tioto, quo Auvqva le «ico a/a unbfts manoA lin «iptnr qiM 
fijoDii lo hícioTan, fut tinta el ^olor <^U4 luego lo totreviao, quo «UTiqíui qaÍ*o 
dÍKÍmtüar'o, porqvc no d^imajajan sixw geotcí, no pudc^ esiGiitar ti dttdr é loa (^ 
migaudU ; *'jcrniaí^^0,moftíeiiio Un nul herido, qiio no ten^^o coalbns&^o tai 
víiIa ; bMOd i:cia.'> btivooc ca votif^caA vo U mbctto q^io roo tin& dftde j^ «n tl^ 
fbaaa do !ai t^l^jUiu, y el venir d roAncn do vuestro* cocd^igoa, paoA por Iaí 
muoitriB qv« ellos han Jado, eín dtidu sor^ vufntn h YÍoEoric<" 

3<* PEutrir4 adehote, Eo^pJn kc od^iftiÓ ood k oroDgo, >i el f;nvvo dolor "h 
dcJArft la loet^ua libro, y bin U tuibaviÚn f|iie lodo» (Quoelerotí en ol^ de qve no 
la tcTÍcion pcfiucRn IcD lireaontov, bvnque no tuú Unta (\vi> vo nóxir^tt/on ou 
BacAílo lu^ifo d«l coQÜicto de bv b^UlU j coirci>mi h c^mícAr AfTÍHi U vi>e4U 
de Bogotil, qot taé bien t]i«n«etoT, por le nixlio qno cocéenlo 4 dnr lo^j^ el 
Tanjn á W Doj^otAC^ bnlicodo pntetidido la nuaencía y ceUdo ui que le bab^ 
pueito U lieii^a á «q Ite>y, el que dab* tnmbl^ eUiSA siue»tniB t U meoo Üoje 
con que loi Bogotoea peleaban j M*t con poco qoo Bpr<c¿ In ibjrA el ^ftJA, le 
TotvícroQ let e^ikldaí^ á qcíea M uceado eu elcenco de U tiolorl>i con di- 
ehoeoeittoiaMyBnetlodo ttucbot, hocuélpueUo deCbcMnfilé^dejaudo ftqt>e^ 



CAP, xriTi) }t^\ciA5 tt US oooBOinvrai &c TtEniti nn». 



3SB 



pAnin^Eft ]l«r^4i íto lc« crserpofl mvem» ; d««¿B d[>nd« tj>mó 1a ^aéli^ de Tu-iJ& 
ptmuLljotTii;ei3l»n(lo vn olla TÍotciioto j Hc&<i«daiiTOJoi, VorbnlosBoffOüWí 

7 le« ^aiuiwn na tifj, y ««í im d«t«non» na piant>r ramudiadoii» vno> tn« ctr» 
«n J» ftadfef, k4liicíiiligcn» «1 ukdoj y ctmínnr nccb« ^df«bnitAi|U« lUgiron 

4." Deuda \nÍgo ttcw^i^v^n loa J?i)U«(i, qu« Itmbífrí ih pTocd«baD d« DDd¿i- 

liuOQoft p«rft bA horidu, d« qua b4y tniilM od ote tierra, y parik utit» ftufonnc-' , 
dtdoc á «lUú teabitu DcuJún, uttado de nvil rídipcaJoniacsrcaEonilA Oatr» Ina 
»{ilíucÍo&P« 'i^ií hnoÍAfl lie elteui. Icr qu& 3t> apr;>vcobú en «eb bcndn da Kcnxo- 
iliUDa, pii«ft td oiurto ¿ qDÍati> díA h1íi> do c-sia víd^. dej^aJa oa tWn /» in« va- 
uIIm c^n pToIijoM lUntoN» 7 canbrM trútce «o uioáon de «ade«LA^ cacao 
tctka de cailaonbrí, dvado se preacaubiu lee haofiM j otru coínaque tavooo- 
dieron c& oE dÍjiourai> (3o *u Fl«íno. Piu¡¿tonM MjdWd )o« ¿t an pueblo j pria* 
cii:4kle« iuaIIoa do lo» oUon» rjioaUt aolondaa y caviltmn el loatrO j c&b«IJoiv 
qno er« el lulo coa (i^ie celcbnUiii oí Metimiento (juo teoiarx de U muirla de 
■a& KcfMi B>to duro fX)r <f[ii[iL'tf 6 Tcmtg di«9, cu qibo m (Mtó bueun otcÜdAd 
do «n tíqo, pctfqLko en iü^m buti aueititita y jauUi de Irintesa ó «le^fría, él ea «1 
<|iiQ loe eotrelíono, 

Tntaioii Jucifo iüFi JeqacA dd cnticnv>, it ^uo cÍIqs. wIm ccvdioD. »ÍD q=30 
^A p«r9?ua lo HtpD, y il nTgui^c ocaso lo tcdjo ¿ mbct y lo decía, eta ley que 
}c amunuca á nn palo y muTÍoee alíf ñ^ctiadoi dAcdo f>eiiin¡O0 a1 que l« ACff- 
Uae «Qta* prMto ni coraxi^rL ¿ ol^anu de Ií>sdoi DJo^j y wd para guiirdlar aiáa y 
Olio ■ecreto, el miamij nfio quo toi^u Ia ptjAt^i^a el que lujr«díi> coi&IcRan lam / i 
Jeqtiee de Qoclto oon )«fi mayoroi «rbucufidaJejí do tIUi» i liaoe^lo poco A pooo 
el oepuloTO en |«itM TcinotísiiitaR, etpeaii«, breuona y oeooudJdu, y nun auoUa 
p«ra miin *fii¡ari>i^acitr do aindrv 1)11 no y ou U cOTrí«a;e de él KitcvT «1 Npul* 
«ro, yMeKiiL Koobo pnn engodo «« meuettor, qito aun muobaa veces «lc|iieoa 
lia d« enterraren ¿I, no lo anliOr y (^capiu^a Je untcrTado, Tuélvenlo 4 eclior 
qiN pouo por ecicima^ Atinqtju todimf-'^Ejit dili^ndu lian nolido vonoorlvt i¡uo 
ha lieobo la ccrtlmiadn nuestro» c^paltolc», hnl]a>i<J(i dunde nunfa wr itnagiiiam 
(rauda» j or^ciJüa Icsurua en «titait floptUlurji*'. 

C* Tcmd lu^go pr>r muvito del Ndcneqtieo» la pMonlóa d«1 BelDO Gn «lou* 
do myi) poT modoa rjue tuvo faru olb «ío vor OiQÍqtie do Obfe, i quien lo vonfft 
por doKcho^ por faror (|Ue Inio pnn OAfa violetioin y lírati Ía oq algonoa do loa 
princl|vi1«ii dal Uninn, llnmadn Th Ui^iii^unQ : ora hombro vnlWw, legiJn rtfloovn 
dfttap«TKOna; nnnqiiA no 11<>gf'i Kif inímn * jiTf>^Aflj> <Oii el do locRtfiaHolaif 

BO dojd anu )o r1«Nn la CAra, como también dijimos C>3 lodo «ao, Itt^ 



331 rBAT PECBO BIHÓH (4.^ HOTTOIA 

que heredú, moitrú bríos para contra el TuDJa en venganza do bu antecesor ; 
iio, j por aoütentar Jas parpetaaB enemiatades quo allí aa habían conservado 
entro Job ^^ga, y aaí orcJecá con ayuda do loa noblea qne habían Balido deebara- 
todoa de lA del Nemequenc, Se jnntó otro grneso ejército de máa de setenta 
mil combatientes, con todos las armas j portrechos da guerra necesarios para 
en abriendo el tiempo del versQo^ tomar la vuelta del Tunja j probiLr con él 
la mono, si tenían mejor anorte que la pasada- Esto tuviera efecto por estar 
para ello todo dispuesto, si no les atajara- los pasos la entrada de los españoles, 
qne £aé en este tiempo, como en el suyo ya dijo la historia. 



FIN DC LA CUABTA KOTIOIAh 



QUINTA NOTICIA HISTORIAL 



DE 



LAS CONQUISTAS 

DE TIERRA FIRME 



CAPÍTULO I 

ip* pTitt1>1«D lu dailUe< tlp Tunjay Vftlct— ?,• íkl* «1 Cipitia OftlbkDú t poblar 

la (ji^Iad Oo Vtka j ^WjUk cu oí vallo áa UUlu— 3.* Trcoliduc U cíibUd fi la 

YA dijimcA cómo l04 ueacot que team ol GcocnJ JimcQ» de Q(»»<U 
ú^ir L £>piJUt lo díocvu CauU pitia que co lo <J<.<iaiX& ««««¿at p«rA 
dojar |>iÍCD«ro f nadada U« ¿OftduJudts qu4} iJocerintai» fuadnr toa «] liOTOCtr 
4ft SoboaÜáo de Ucblciiar j vúusíJo i1« aüa CApitAU.e«, j tambíca pnnQO í iiu 
pvicMu Bc bAAdÍBii lu quo lo ^alati ^ I» {lArií Jh «1 oilsuao CoUlotíar j Niootii 
do Fedrouiún, y jl»Í itílo iiudftrou nouMad^jM ol CA|ñ:Ájv 0os2»lo Suirvt líondún 
c»li «IgtmovOapIUinDS 7 aoliU^s pjir» quv pubUjH In u<ia cludtd <n li Liacra 
del CboÍi;uo Jo Tuuju, eu el tJtlo 4Ü0 luejuf le i>arecjara, j «Idpiíiu Murttu 
GaliAuu Culi vlro« Qipüfiuva y Bt^^tojuv, l^atti qxití ^Majmn uliii vu el hliw i¿uo 
fuofo mib ú príjpúa^to oiU» jiixiviaclft dol Caoi^uu Cbípali^ jfordoiido «Dtu. 
ron «J daftciibrIniifliiUv,p&rofiuofLioM coma jiuorLa y o&triKEni todo* lo» tjao dcn- 
|iaéft ibiosen a1 Koluo, cntaDdJepdo 'luc ik^uúI liHbla de Mr liciupro ol princi- 
pal onuiirui ¡lur dL'udo Aullaseii^ lMkjcuo:i tjJo^ Dqjú ordcoado qao nquillA 
v« tlu[»i« Timjíí, purqoe qnvdaae m allí el itombm d^l Cad^OA y provÍDoia don- 
des* £u3dib«, j HUi Volca A tu devodún y iroSuol^XL dé los olroi <!«« paolitu 
TcUid bita:)» 5 V¿lcjtcliubiO, qi» cdáa «n OftitíUJb dsotro del JBoia^ <f <> 



S8$ 



íDAT jtx>u!> inr&t 



(5.* Btonou 



'or bUn ^ua j% (|iJ9 e<^th líirrrA t«[iíi ¡rucwto p\ nombra» <Iet Kuavu Etdínti de 
QranAtJH i ^evoolAfi dol otro Rííhü, lutbtesa tsmbl'^Ei ilgmiíji c1u^«dM d«] nom- 
bro de tu del otro Reóio, j fud conia paeoi'i éila 7?aijlafé. quíxi iioti^r i }a otra 
rlni!n4 c1« Vé1«K, «anf|iie otVüf Alc^a Hi^ i ímiuolln do Ia niiLtiirl do VVI02 Ihtá. 
Iftgn, donde iiiA [»dr«a l^nfjín stu biciecd^i, j donde ea eiU oPAkídn nnUtlü Ib 
nuyor pEirio dnl año, cfn ^iin to uni'ft el^OrAri y esto e4 lo uiiifi oUrto. 

2." Dejólfii título» i arabM jtóblaáor«, y do Juiticins mAjorw oa Im ciu- 
4u!oi qne poblu£ti,]f mí toígaquo c] n «mbara^ on el Hlo'GriLiLdOr «a dUpv- 
«¡«roa To£dA« OipTtAties on «nU duddd do 6a&u£6 parn hacerla vmjajpo» 
blacioaei, dU}>üta!r> ccm mifi brovoded, 6 porque tovo meaoe OBtorb(>ecl Capí- 
tAa Guliano, y ail 4 mediniJuí dol moi da Junio «o pxrtio con In gcnto que 
tdnfe seüehdii ú algún» otra, como lo diepuao el Tenienio Fomúc Pert£ do Que* 
■ftde y e& t*h dtea lltgnnjn mi pueblo de Tiojtoii, qu«, como dijimoe, le hpbfftD 
pneeto ol de tot Ollero*. L>ei aviáronte ivlgunon Al»^ xUí^ uoteAiidn 0I eltio, ^r- 
quo lu nf^chnlja el tomólo y dUpouciúvi de 1a tíerrft y «1 loner cora aoa Ia- 
gnoA gnsdOf y de bueaoni y gt^toeoí pooradoe, itaii^iM FÉTOOLíndekf Mtabfh 
lejoi de Obípati, pxrñ lo« iotoatoa qn* ao pretoadíio; puAton edpekAto 
oon etkf al puabb de ^aí%^ dondo tit; fHlUr^m pireoerOA ea poblnr* y sin dods 
Eiiora m&v ftoorUdOf poi eer un egndablo el dtio, la tiOTfa Uo fúrtilj U tera- 
pl^tua del piÍH Ud acomodAde, pero el Ga dejeudo oL titio, fu«roa adulante por 
ü eoonao qoe ** nbln de Soroootá y MoaiquifA, y lUgando «1 t«Jle do Üb*- 
M, c«roe do donde otitru BuagiuJí ea«t rloqoebAbíeiLKftoiadoel $aár«i, deter- 
BÜDaniL poblar k oivdad, y miÍ Íiimdsl Ioi4go uosíRdole y huiende bu ecrecno- 
nuy duigeocoa q«e w aa*len Ittotf en las pobteeioiMB noorM, ««(neilo 
Jntio do) efiodemit qninienioelraia'A y enere, rqiDitiDroEi RolAt0, tioterott 
eloccion do CAbildo, Jaitid& ordmarie y regimiento do Inn panpnu ca&a celiS- 
ceda^r entre Im Dn&lcii Mdloron elo^toat por Alcaldes Jaan AIocso d« U Torro y 
Atuubo Gmuún, y K'j^idoic^ lUftntnr MonUÓB, Diego do OdeU, AnLunio Fé* 
TtXt MnrcuB PoTuáudvi, Fnuobco Ferüindcf, Juaq do Pradci, Alguacil mayor 
Uíguel SvcOr y ea^-tibaucí Tedru do Smlaiar. 

S,*' Oomeniarou lu^gojí ír tonloeado la tiem y señalAfidale iJ^rmÍDC* 4 
U dudad, i lo moDoa {Kir aqueUAs [ortu que bncla l^inja y e»le Keiuo Im* 
bÍAn didi} vluti; no £fiAtaron*miiobf>a díason e>lo, ni on oip^rlmenur que 0I 
nhio dp la oiudAd qua bAbbm mrogido do <ra A propÚNÍCaf prir irr roel «ano, y 
ul habiondo ndrorlid^i nn otro» mojorai puetibn; cuando andaban naUndo y 
Unldicda ]ii tiem, ka pnnctó mudarbí al tóruúuo y jm'iiKliooit^n dol Ctaciqno 
Chípate, [lor cor mía alU y de m«jur cetiiptL\ tuiU bnñnila ¿a loj viooloo y aiia & 
1« QStcidA d* oite RetDo, y Mf A InM «opaUaA d« on monte que miro al Orleiite, 



tÁT, i) 



5oncua DE tAB tos^urtíñ i>c iteeftft nsirs. 



857 



prvpúnlo, laé^ £ii£ nic«trafido U cxperioacm mJI iacDavoaisnteA ]>ftra I» füut^ 

rqi:4j«(l«« oua» do prcpúnto, hubieron d<9 pornoancccr oí d pa»l9 boatt ^07. 
C>ikMcxáeé Mte «egu&JA pob1to¡¿ii¿ cntarco do Scpdctabre ¿«1 mwmo l^q d«£ 
mil qt;mifat<0 UtitiUt y nueve, día de U cxiíUctCsí do Ift fiant» Orje. j oti to 
*0 pi]«o ú la t^loiia oitA üdvocaoivii y título. 

4.*^ Kop^TtíÍDUM «oUr«i «e. t^ue *« CAia«iicbroii 1q^ & hoiOor onua, ¿ que 
MyudAfoo mucho los íadio» d4 a(|tielli pii>ñiiQ¡a quv -nmuan 1I4 pA^t q^o jaato 
CDva Io»Íiidi[<4 iDMOi4^uoU«var(»a IcjH G«uquísC4d<»rea; en p4C0« díu hícioTut 
Lu«naACAsu,aua(|ii0CUbIcrUsde puja, don Jo|mdicron toion aconodAne suftritn* 
H* fiiczou bicíeziilo utru uuljt d« pcupúbitu de UjjLa ^ U;ja. I3uu&r]fuoji hk iihrUñ 
(3e U i^lfiiia nt OM:it|tio do HabujA y on guntí, ({uo uUba deiuis por apareoU 
:y nal iietíiiiD, cvuiu mt ütb/L de vor jire«t>, piiot MpanoA buliü iboabado do hK«r 
Iglnlo, cuando hilo dwma^t/AclijQ do sa brATtsa cotjtr^ Ioa o^pAÍÍaEc*, bftcí¿;i. 
dotes muj al dacubíciij b guerra, ^ la ftiguló con porfiado cnia do tr^iete 
^aiMio, j pobaniii mti/ adolanlo bÍ no Lub¡«is «quedado oq ottc Líeuipo coavueoido 
[toda k^'ouco. De la deu^ilbdol iSieuliu, ILto lué^o el OapiULu Galiouo con ko 
iKDi) cnerdos (]« eun puUado:(U i^Luitliul&utOi ^ afiDDUmi^ctoe, RtS«]a&4o á 
OBida uoo U tuerto qQO j>]irncii^^i Acg^ilu mis niciíto», porr|no pOTí todo teaú c^^ 
miñún, con <¡uc luiicroa luú^o el luntoott aoiicuríij loi vooíuon, porque loo ia- 
idkttdc *ui ropurtintíont^i* acudiuu bisa con Ice frotoü d« «ui tierna; fui lu^ 
laAncator acudir i la pacíSouüóa dg loi dol Soboji, nulon c|Uo ao duTergonu- 
ra ni líimara mün htífin^ 5 tinf v^lIA uria tropa 1^0 Ioh nolijLdfn quo Toa t^Dlau mo- 
jorac, y nntranilo tin ftii prfjTÍacta r.on fnor7nii ^ marn Jo TtilTloTEin d AiquIeUf 
cn Dna fie^dn pHvr, doidn dond^imlvieroii ían iK>\áttA» i la prOT^uela dt* Tnsiquo, 
wnlttADdo A laa dltiimíN aiorraa de AgaxÁj üorra nao. y do pooaa moBUúaa j ^iio 
LorvlniUgontc^falutdoogualoBTennoajporlocualvu vlvl«ndftcn d lo Urgido 
mlgmoi rpjobradiuB y aTuogntaionloOr do&do hfülabati alguna Ion (jao podfta caW 
«a Ulae aiii«v, porque los airen va lUitcotabaD del agua qü4 roco^an on gra&dea 
•fltOD^Oa l<Ma tnTJortioa pan loa runooa; oata catariUdad lianoD «aus ai'^rrai 
por la parto quo mirna al Eii«j porquo por iaa dal Uealc tai aiiplc oon aboudan- 
tot^iiobroiLu] de muy buena agua, quo bajando do alian Laotzi lagnoM, Aon- 
d« ao cria mucho y muy buou pucodo j oí rcmoaoDto doaogua en el Bfo Craa* 
¿o do b Maj^daleaa^ 

Boa Oaciqoco eran Joit pñccipnles quo jcobomobou tcdu oito licrm; el tii» 
lUxado Cccomtt y oí otro A^td, da quien t^marco íu nombre A lai cuoUs y 
á oaa |amo¡Fai<o onriaroa 6 Homar loa aoldoioa; yo» quo oatQTicrou eo U <aui^ 



33g 



mr i-tDBc MíM¿n 



(51 KWICIÁ 



hit do e0C4 ««rT*Dj£, na Tcb^ATon da veslr Lqa Cacíitucsj tini^Eido á Ion rtu^troa 
In üomícLi n«c«aaT¡a y auD oon [abundancia, j oTg^ucia}^ pi^M do oro iiao, ofre- 
cJ^Q^olci tuin tí»ios uua buena v^tLiaíml y dueoü Jd ii^rvir i ha vspftñvlw, lo» 
cnalett racíllenjQ amigablemente Iti nao y lo olic. j les flcclninrúD i t{\3Ú qra lU 
Ttuidft ¿ A^uvllofl tíerru, qt^o era á bnitorles amigo* y paríi^Dteti ; (|iu díoioik !n 
ob«d¡üuctu aI G07 d« EeiMiüaT en ji«¿a «tel nmptirü quu 1(4 Lfirk v Tu '^k íI^í&í- 
ba (tsutttlut |JUL ttEiiíg^, Dti Ivdo uicstnruii hmn cetros vu / u^üI^íIilLuI, mí bívN 
&o dejaran Ja lontír lo« OAfiíqnCí y (iríntíjale* el babct de bijar de Moorc* A 
ctíaJjjSi DoipídícroUBtt aaa »to Ion LiaoH j Ioh Mitran j t^in^iuJu 11» oactUco U 
Tnulta de \n oiudnd do V^W, Ucgcirou a dU Ñu n'mg^ii oouitnetv / uml aucc- 
«u> j con tiMo Imvuo do d^ar pticílica ta «oini de Agitú x«r anloaoe». 

rATCci^rualQ Lil OaplUii Qjilíaiic biteooi prmdpdci» «I'iUh para lui fin«A d« 

do ijue j> UuUu alguiiuA riEtiLrüB y fiotlcuirt i^au lt;a babfau wlaJo d lu;» indjuti 
Clin jitcguutaA, y oaI ¿ pocoi díu do como vo^tIi^ A In dndatl r«U tropa, cconld 
con Ta jiitUoia y rtj£¡iiiiaat'> (|li» «aticMi otra do trsíuU ngldadon y |1iit caudillo 
ni Alcftld* Juan A1d[i*i^ d« LuloiiCi y doacionk» indica do lo* itailji^i^ iu4s w^- 
iu«t H tunear loA RiinM ci>ii los fasdrcK j guías qiu! lcuüa>. 



OAWTULO II 

Ci>xiK>iDO: 1.' Saleuiuln^udfBQldjHltadeladULlad^la VéI*t«nL|JunAiii:):L JA^lM^ubn- 
mJcctiM 7 mhaoadfl oto -3.* VtotígüMi tu deinuiAa lua hallu nuow DOtidai. d rfu 
ilft OATArp^t,* \n hahíoiúfí hallATlolMininiUEla J* noLícíia. t^rmcm Ia tot^u Ib la 
cíudifd. ¿ dotada I[QsrA»u dc*pa£i da babor rompido taü «crtmbo* d« bdí» rvbclado*. 
l.'^lfAUtlCftliitÁaUalSanoooaaljfutiúaaoliUdiHalQUtigodo loa AgaMuea. 

SALl£ltON hio^ d« La ciudad ú b Tuelta de luí Sítma ¿ñ A^ain, qiui 
cuniuit^ukruu ¿ auhit uuit LurLo tnb^'^r pur b falta qtu hnrnOA dlclio 
tioaDU Jo S{£Uii y Bcr do dos Jc-guara la »ubiJA, cun qut b pdttrau luiü, m Lsi v«- 
eüun desde l^i ultü, Icuieiudo uciliclu dd la i^ecaidad cuc t;QO ibt», no Im loco- 
triantt ouri ugua y rLiúomiiH de an tíuc y otru« rofiMOLM dn mtU y fruu, 00a 
r;v«» pitdioTB «I ]>afib1o y i^aaaA do O^oome, eityoi >ifiira» dcmor^Ti > la jMirM d«t 
Poniente, jiori^ue «a bu d«l Oriaito «■ wñor ol A{{aU. DUolc* ^¡tti /ivta á W 
•oldadOKy A SDa OomfAÜAroA bu Inillondd CocomA d(ff dfiu; ^lia ««inTÍvron «ft 
nu caiM. DHpTit^ dtt W i?Tii^«it nnlínron rm rti domjinda In vmitn do) Vállt^ 
t\xta nonibmrcn del Sjtpo, pam dond« llATün al ra«lm da Int ining,*. Tapftroa Iom 
ciAÚoca Un dii^ouHoiút d« ñKo$ y p«¿ft9»& tajtdj)t, i^uo uaucháA v«ee> «th»- 



^ 



CAr* ii) svncua t>c las oonunsTAB dc niBJLA rtuiE. 980 

UBm polift t*j«dft tAn díticnl&MDt ^uq porft «ubir !« tobfim los indioat heoli« aiut 
«KsU dt b«jt:cc0, ftl tTLcdo ¿c U lie lu piriu do k« süTbif, colfCi^A do \at drbo- 
Im 4o «VTibft, f^r doni^o «1 fin «iibiorun mho & Qot>, ct^a p«]%ro do lu««reo poda* 
BOA u «« dj:*TÍiUi4n, por^tio iu 4lnin tío orm piov mDaoa, coao lo d»¡ha k »aUa* 
d*r un Kr<>«*o |tol|M do ftj^« quo »o dcirpA^^lxi do to olio, qoo cuando IJojcab* 
ijo 1I«j(>ba ocuo coptv do ijiovo| pero la oodtda toa hÍJO Iknu cttü dtflcul- 
bdo*, 7 <^trv (opuc« p«ra bajaj por Ui?tm}^u'to, pi;fti no oran iDeuoroiJoc 
4l«ip«üfti*raa j ímtaé ujndM ^¡oo ¡v do diU, y aii' fiio»on baJKndo peo & poM 
«añlo* uidIjííq t lej^Oi^o por vtioc «pfladoroB do s«toK, hA9ia qiio dioroa con oAft 
qoabn^A qi3« «Itft1:« ák»^(i, d« miinh» «gun y piodra* y atbolodA por «lis m£r* 
£«I0«, dondo hnbfa ínAniUn ^iiac9UDATji«, 

S~* X^núM habíiQ piiuto ol pfo «n oJ molo 6 ¡htiOy ctiundo «o oamarañíi ni 
«úlo j loo Tico QOft tompoctod ton gnuid«, fi^o no «¿lo oa «mpnpftrotí «n agtls, 
p<ro ■« vioroc ce polígir» por U tnudm r|ue t^ni¿ lo quobr&da, que lo Itivo oiEír 
donsdr* f ciUní*r«« jv^r l4Rub«Da. Aon^uo quodú pa^fivlo OiU tnljtijo ooa 
loo mneknj p4£fndofl quo luUarati IttÓgo «a 1n ttom qno biLtjfa bnüidn «) Agm 
^0 la qufibntdií, i^Tin ton U orodoato Im bibla drjiídAslh modín «tluAAdoo tioiT« 
]m pcadrh'. RjinchirooBO oUi oqvotlft cecto, y & ln mauuia, pTociguioadofti 
TVftjo, no ap«rt«Too por unft «onda do loa ¿«mil, ncit saldado* : Luíi Fanuodo 
^¡iwoiaCiIvow, DiogoOrtiif, Gon«loíí0 V^es í*«dpí> do Salftjnr y Juod do 
kbft; j do r«|>oaio dtoroa «n uooi matüalfH yAaktontáiot,^ en un pocblonolo 
íttdfioB dwap«TviUdo» y quo aun no dobi«m íiobvr llogftdo i lu ofdoo li 
lÉ do lof OJipaholfO, Cogieron al^noo para toam mi^A froflc^ tctiaia de mí-» 
j ontfo oHoi i neo iQdU inasen, tan b^nnoB, bíoa prcpcrcíonodA y diípuoo- 
ta, ({tiQ odmirubnr uufo Ino goUoy pocJt ropa quOH n»4bueiia']i;«IU tiem; nu 
KircUlcA j cbagiialit* ¿n rro frnn, todo mu untn tut^n ^\iitaíi^ qiio pnr^E^ crltdfc 
on k c^rto, Aunquo lo mucho h<»T]MiMK] con ^ue bccra|«fjnbfl lodo At?^ Iit II- 
bnbft dol peligro en qiLO In dMc/m Ift teijfa put^Ui. Vo]t¡oro^> Mtco noldodúi & 
1m damU ^«ri Iom inilfos i;¿uo TutUlMi cogido, á qoíeueii pregtinUndaloa ñ Unina 
Licb4 do mlsLi do oro y /^noda flijodn ronln a^ielTo ^oo tecÍAo, do MflttToa 
l?r «mo tjuo ai|iiol]o i^nfnn pc^r rtvacAtM qno loft tfjiftn ouot icdioi do nmy 
Viendo quo do liallnlwn nnoriu nj>tícL:iH, Alguíéronso por lu qiio Lmifio, 
kcopiocdo por mil diücaltadoi do ««poiuiM do nontm poi oatn «I rio do Orla 
CanuOf baiu Ihgar ot Maporlolo, oo q[no giaUTon ala pnor^bo qoiooo ñim, 
nobiüloado eaolloarAitrodoTOÍDiLl, decormlQnron tomor b TUolt&dolu 
■índoi do Xúhs ooD algún poco do oro c^ao hnbfan nncboido y roHotado cmtro 
mdoxtioloí tpO tojiftbAii poblador por aqiicllc&i uporozML 

}i* VolrioDo coa ^itm por loo mi«ma« dd Oftiaífio quo hebita pnodo i la 

22 



sia 



nuT rKD«o «iiKÍic 



(^.* mtfciá 



ida 7 p<rrquo na kVAbd otro, 7 Uaguido al pu«bto da Cooom» coa o«p«rftax«t do 
qu« ín biLfac do rogalnr oit^a á U úlb, ^u« i&]í«TOn bita 40 t^oÍc^ pu^ ballO' 
roD i]tH> lo «iiUtu lOíT^i tío g<BU porj^Qt <« b&binn ftlndo j rotinkdo i uaaii cufr- 
TM ^ c«Tom*ii de ijua bny mqoban y grtDd«i por bUi, tt 4oii^0 Mgúti lu CD#' 
tOQibro to aolliQ mour loi ÍTidÍM cunitdo ao ctUpoolftn fu^nt gaorru, Ho Mntio- 
rUD bi«D d« QMto Lq« «oldiKlct, ]>«Tu slvnftoleí fonoto babor do hacer Qocho aIK, 
porquQ «o iba UogaodOj •« tarjaron i ^tro pnobUiuoIo uú abojo, dcbdo «o nn- 
eliAi^n eotL «1 recato 5 ouiJa<lo <^uo aamo liaquEuK* j iMEpoñt&oiiUd^i «r> dM' 
MtMr. Cbn »l oaÍMino cqttl Altearon it |irOB«g[itr va ttmho likAg^ A p«ÍEuor«i i^us9t, 
portpio cfclA har» iban oehAncío do ver ú liabÍATi d« vor oq ocftti^a <lo Ittboff 
TncnoKtor lan mAnai, y «tf, llovtbtn ah clkf bien operaibidiu tu rndokn j o»- 
pidut, QO uio^tirilfido» do omb&HcadnM, eri oipcmal oc lo« pwoo díáí^tiItOMJa ánl 
CAwnaijhtCQ faí meoootor, pii«ap«ni^ tublon caminBffo un cnnrlj^ dv logrta 
do lofl mnohrfo, r^ni^n'lo d^o^iibriAron 1u ottmbroo do un vaUo por dondo TiabUn 
do pu«r, cubit^riiii d^ fiCTCo ÍQdÍM i^ueiy wborbíoa j do poilunu Arrogantoo, 
con «nenvpodon pfosaxñuv, nrcoo y flocliM ce lu mAnc» iinoi, oIttm oon hnn», 
dnrdoi y micaiitii, «In que nlugunu Miuvfó«e <)<f«aperc]bldo, cotnu C38r> bien ptn- 
.tdo^ Ap«niu ve hub1o^)rL doncnbioriD \tm nnoA á Itn aítoK porijoo ^a cnubaa loo 
AtlfiCtot oa la (tififr.drjid M Jiiut>, frrinndf- tiiR fndh« lyrni&nzAron A ti^^ar oiu Os- 
rtcoloaj buinn*, d>f doBfctfnndaí, gritos jF dfspfíilir pnr mirchAJí paHojt grandor 
y lig^nuí gftl^^uo tonlin ptiMtnii 4 CreuhiM, par donde eni impoúblo dejor con 
tUiod^ pol¡ff?ftr I<rji onldiuloa, aomo aucudlera «1 et Juan Aloniio Dt, lett díjtn 
qao orn bfOT) flpnrtATiu j i(ibir¿ uua bimit por uu ravuiitín de una roonOfitA» 
como lo liicÍ«roa; comoniftniln A g^^UAr ul punto quo «ti cnndlllo onüirt do H&du 
iOlo, coa quo cd br^vc ralo niinqan non difiriilud no vloroo libran d^ Íah £^Igi«, 
poro no do loi imlíiiHj ptifo llAgnliA aii ntrovimbntn d tonto, qm llog;6 onroo ñ% 
1caBü6>trot ^umukitud dooHoo A modirBumiicrrEfLujIanjrniooiiti^cipadu, 
«n oipoothl con lot d< la relnguardiB, rjuo )m fu^^ uecmario moitnr oidn uno 
ouinii) m al Tnl^rd<4 wi perfoiu, oiroo lo hlcloroo con liocW Un vnloroíos 700 
oopontabAn p^r Ií^a vnliontoA indios quo voncforon y mataran^ rujrtf covrpoft y 
«AboEU ibín Todin^lo 1a cii^iL abnJA, al mndorjno ollcio nfmjobATi kogalgu; 
3oo odkIm td^ndfi i-uitn mol andaba ati piirtido, h timnmn do Irno T«tii*indo & lo 
fttto do doEido bablan bajado, y como tAltjn iban lubíondo lo cuoiu, lofi nudoiroo 
f^Oft^n bajando en ¡irooscoolda do Jtn caiulno, et cuhl abrarUron por loa mnffaoa 
1^ íbnn ll^^¡Lioo, nitnque ningnav do poUgro, pue^ todoi aasaron «m U cimlndj 
donde ITognrun y aautarün «I aaooio. 

4.^ No le p&rocíú al OapíUn hUrtín Oallona «orfa baan gobUnio dflntOr 
oí C40tign do aqaol oicevinüonto, pnnpj^ da uUr ron n^ijetlo no lo lomaruk km 
iodki p!U« tnajorc9 molla, y oaI MfiaU IuOj;a do ta g«DU qtio er-tbAdeMniMdft 



■ 




Ul) 



itonoiAH&KL^coK4cnfTi«i>iTiBBmA nun 



S41 



¿A tty\u\h (|ae btbJK& ttufito lo* cjxi» liAblitn bajwlo del Pínl^ por^iM tai 
fr Sitiix UftrtA y T9Ticci#«U Dunat l« liiSmn ««rvido do •11»> luiU tblccoNi 
mIíS áft la ciudad ^n ^ Jioaraiii po*!1>b, |xif^i]« aa Imbloaa d» bi iai^lcido] 
«rrfdo da Ir cjndad qoÍ«n atmio A )m ngAtaM, 4 im^M üama IT<garQn, j por 
par'.M OK«BiftdM f cabioncí oou U oicurtdail do U ooolia aiibÍ«roa dindidoa «n 
^os iTOpif ^06 aoaiiilíllabnn oí Gulíncio y Jtum Fcmioda* VáZeitmoIa pm du 
t Qtia 0n é<n pftobk>« qti«. ««gib <1«c(tu 14* gafa«^ oatabaQ dlvUoto* nodb k£va 
ti iiBO ct«l otro y M «IIm ^no OftUtídaiI áé ^ODt« noogida j úanfiada «m Ui 

■lorlo de ba«oF guarro ^iba lonían loa «cpaaolca p qno no ao dormíafi en 
109 coatnñcm. 



CAPÍTULO III 

fCJTiti^: 1." AutUs hxicMn* HitiiaJo* &doi pieHoadtt BifAUf*» itoci!o nalon j pn9- 
d«a cw^boi Iuj1j4«— 3> CfiAOi!B<ipftol*lo «n qco muriú tino ^ loi h^lcladc*, «<n> qu 
*v icrll¿ *1 Ca|)li&u (Miotio y bauui coa uUi lOVuíiUil al vutltfit— 3.* Fn>bvbdtíi bi 
Ixia^qnlUí^ ICiinu^UtBbipf«M4«siuiDa}«w 4 bljoi, a^aquA afo pTOTMÍiOj 
osa i9Ut^daili>— t,' ProBivlna loiA^taLau I* |Mki i Im &uMntt uu icsoaLc dalos 
prfi^oa. 



BAN milik&do ]o« «oldudos por mucliaa ¡lartm do aqnelliM rcT«]ito£ii«, 
. U« ^irí«1aa Akamfialdu^ liacicndn j^irl» de ha nunoi, trepnndo 
per loBpfififtu?fw^ nmincncíoa p^lit^oiaa can harto audur 7 tflnMUCÍo^y lud 
u>in^TiiIt>^!( Gumbrcí jatx\a ú Lm pu>»ljlu9, lea fué iioc;«9£lijo dtaacAnur uu latti pam 
itoomr ilícnlQ. Prim'iro c|uc,dÍo^:a SAutiago, oa i^tio uo su dcluvjcicm muctu>j 
10 ya ^n íbu Uojf^hQdü U owdliL nuolio, quo «m cuaodo ll^nlan coaoortado 
t qua «n aiobnn pacbloa. Hepurtiórouao lox laldodoM ^or cuartolee^ con qno 
troo todaa lai nwiui, 4 quu Mi>mc-tívrvn ¿ uüa cou k loüi^ <iuo tu bit» coa 
enerríta por falta do tnimpWa, ilaodo míbio Im ¡adba doiCLiLdadg« y dvrmidoB 
uqIo («trinndci y «Ibtjrolo, i[iJO Lxioron «on Ma dcxaoi^tradAQ do uiucíwi 
a^ efSfi. con qua loa Indba q(jOL3ai'Oii t&n ecbíosaltado) cora^^ id CAdn udo 
lM»a1dadoa fiioraim ravo qiialtabtacníilo dot oioTo. Arramotían algniu» 4 
armaii tan acr.tooiJai y tiín úfenlo, que dl «tíiuban coa «Uda, ui «un coa 
nucTlofl do loa bnhiosr y ^^'* ^li*> *1 ^" '^ Imnalian, ja erft Urde j sin prove* 
■, y tfií »provooUfado«o miit d* ni!" í>iía tiUfl dti ullua» loa que ptHlían g^cap^ 
hn/i;údodoli oia«rt« qu !cB pcilla dar tu tt[XbJns j Iwuco^ 7 iliaa i bao* 



ȇr rtDM nit^ 



cu U qne lü« oftlAbft igHArdAniJo en hn 1!e4p^fLaITe^cn, por ilond» *o juroj^bui j 
ImcisD [gd n i ^ ot . Or«i;iui }m vocm, oonfitii/^c y nrni^oa ¿t» mn^tc por nna 5 
«In piut«, ea oipMmI 9a Itm r^uc no podíJio liiifr, üu los coaiivi jireadieroa 

jmí pur iriHuiiajcrotf á Im otmi: jr 1"^ E<^»» aviuxMn t\m %\ nn m i^iarfu^nn un 
j Otrcí, liN^fiui i}0 ptLitiir pcir aitn« m-Ltiau* prniui ú otriu mn^^Eira. 

2." Hjt1>loDdo corrillo ii:'iíú furtmiu «u amboK pu«blo« ri la miMnn ti 
tu d que «TcnneoTÚ lle]^ «I V:Ll«i];^[H!tt cari hua pr«KM y tohladttí, dunda 
el C^pIUn Gftllanc, doail& dotiile vJnUmo ni rAyar ol «u1 ^rHii JauM ¿9 ImtLofl 
tina lomft no tui nparud*, qito na «o pj^dn o(r ni enun ^nr Ion Yocti r^ii* dftl 
onii muRttiiíA dn rqrocijo y palihnu injuríoitii cuntra uaüntru* «Mpo^nEcdi, f|ii«^ 
aclminibaii no mtiuíuk U chusa ik- c|t)D EtcnlograrjiQKaliLc&dQtouidoumiKAl 

fttonoídn b quo decían lu ÍDi!Íoj4, Tbiuroa A «utond^r en aii «lo^ra, 

rbQt^, por no haiber i/LfUtlIf «chndn rafmti^ i iiiulls, y mí el «nudillo GíIÍboo, 

liMl^d9lo« JTinliir i lodm, tntUrotí rjEin fdbtb) un Juan dn rni^ltAf, «>ldiiiEi> 

fanf*rr/in y vn^innlA do lo« qiio lintUn bajuli> del Tirú con BoUííiixir, itl 

dA^ún doipui^ «A (upo. «4 melicS nquetln nucbu £ cíen» nconíJíid, ilo bsjoft do 

fBiu, mtro unoi drbr)Ia«, donde e«ubiin £ \a nñra nciKibjiUiTo trM 6 ciiutro ^mn* 

du1ú»,qua viéndole doficuidailo CJi «ii GCce«liU<]j lediAnm tid folpe rjjn une 

OUUi «a íüi Mü^ qiié so lo» d^mmuKín por «1 auciIo, dfn r^ii* (^ijíUa** dtr 

TQK con i|iu ]o sÍQttenii «tu CfimpAn^TCís ^ ^*^ ^^f*'^ Aitrrcto nJ punto lo wrvttn-' 

7«[n la QtiDKÜk Atujo, y Hamron, ipin luc^o hu ttj^u da !<« índ:«^ Ijuld^i «c «(¡n^ 

"^[01 ntUB, doide doad^i dnbAn !jlk vocas da alegn'u, biK:í<^iiduii» -il c^un*!:!) mw 

''^"\^^úA9j dlciflud» otroH UuUk i lea TÍro«,lQ*cacd«i toir^raii UnU'voi 

del luccNEJpN^QaapQciAt el Oaj^íiAií GaTküOr por wj al [rín^ero ^uo lí 

miMrtOr dwpoo^^^p jf,^ ^^^¿ ii^j i^Bi^gQ^ qiip un d<rt!niimA cfirrur Ia 

MgDif «I cutigo ooB jjjjjj, BíTPeriilüd i^ue bAiu» alU, y mí dUidiríido lu gcoft 

tTOpMOOB TÍ£?lnnUin.^j3(ji)]^p^ trnslHjmEfcLBíi In litrtra coa tiídon mi* ricccnít^ 

orrcmn*, tioeie» y dlua, ^j^^j^, niaUo*, traímodiidita y nll.nm, y edmndo aul 

Obdns óti pUOi 0>ti«cho«, L^^ q^jp ,p TÍticrDn 1 botíigiir tanto Im Índi<i>, que 

DO FftWia on^, per luborta ^^^^ ^^^ pílmcoa y bícÜA», y i^tt tnAR da 

como dij;tQO« hay Mchai poi „^„„iio. monTeit, y ftd víflodo qoo no ktt 

a^r Alcance y qoo bí eoWfldo* ^^^^^j^^^ faitiguJo» du !»■ Imbaj» do ttMoi 

Ud«m y tktrw í-rponw. dctortt ,p¿ ^,1 CapiUn dojur iiqualb >ui por o&tonoM 

t4mar b Yítiu do V6I« ocm h ^^^^4 cuitidad d« teda fioerU i) g«&b« 



1»; 



i;OTtCUl bl L19 CONQUUTAJ Pt TlfiaAA TlUtE 



$l£ 






1^ 

■ aif 



ll»T&biTi£uRbijMjniti}«r«s^iie[ii[itArdn mi ^rtn iwidd^d j coo on Cm- 
faHdKi y •]ocAd0 7 ennaa rnaáta ÚHatptnáotífhíyarm do nc ftlloy üd 

r> do k* cuordu y cfttíant» d» Iü« pra*os f^ii« tltfTnbkii del infrdlo dul bidft> 
tUn. patn rjiiorrírUv «üllnr, con <]Uo m rtfidrii y cr«ti^ Vfu Un tfta^rienia 
7 |>otfÍR, (juo <jt]«dbikdf> algUDot iuni«rt04i da 1m JEidioa, T«« otroi ltiT¡«reai 
bf^ il« ii¡«rt9n«f p^fro nd tjfi dot lodo, <\tX9 no iban ar^iitendo j ftc^Ando 
con ri>evj^ p¡*dnu< y fln^Io'< ¿ h ntug^iurdla <v^ likiit^ tths^tlfiniúán, r¡iia ftiitiijiia 
I i«f ítífftTi km títldnáo* con dtkll^ ^J^¡ (^ dejihAn dft pro»i>gijir en sim biUntes, 
9 «tru ■!« (iiñtnrEcii la prcaii. T>iiUTiinít»ron, pArn ftotbdr d» dalia»iAr1ot, qii0 
onbcHcnM U ^«ngujiniu, onno b hiciaron Juno do Poroda, Dii^ Trmnc'^, 
Btitolomé Qdqj^w, VtAm Gil, píxlr^ Giitlérr>»f, Alonso G^SmsT, Fnindtco ¿^ 
M'4ro¡a, Ali>:]3u Ddtntngnfi!? H^rmAí), Pedro rnmAndAí, Bidongátt AniBdt, 
Biutoloiti^ ÜLMuíuilt^ / GcrmA]:GnllegD,loda«>u]JadQsdvbuenoe IdM j expo- 
Udm en falM traiioes. No «e erb¿ de T«r el quedar eeU enbouadi^ poi« 
ijtie no H d^Hculij-icrucí Iae demA*^ ni perdíernn punto d«l fMu qu» lIsTftbftD, 
&utfl» la rttjiguiji^m GijmetiiA \ dar miU pH»i á loa preuM qu» llevabso de- 
UaUj i^ara con isa Ir rabando i Ion índtOA qnn mnían deitrád, j ^oQ |>erMMn 
itukn ya L a/iíado úü v]}añ nprün, can \o cual m la daban mayor d cjimiinr ctue 
loe loJdudu», coa igea llcrjraron mAe |>r«i1o A mrJtorvn entre lot emboandot, lei 
ea&Ia» A lúteo t^eiapo siUdron y loa coglenm en n]ed¡t>, hallándoM burfados y 
puratti y powtdad d» aproTtchane da Tas pocM ancfin que [latabsc, que 1% 
mivíeroa do lurto [lUiio, y a«r qflfdiDdo niaclii^ft lnfti|jiinmli>, initertofí, beridee y 
pTtiEKiB, rolviariEi otrciii lat ffafirdilaalinyondi^ Kin atr(tTi^»fi ^ TolrnrlaH más la 
cara, por ttabcrlestcoiíaido tan caro su pnrr^nai^Ea. Lle^^nrm á V^Ira: ocm l« 
prmí;», jl^iie dijriJuiijItnroiJ 4 muolirjs í^ura vnlviasm £ jmi (ii?rnui, d«*pu¿* do 
berk» liabladi) largo Iv '¿uu habiaii «]« Jectr d hck parl«ntúB Moeroa da h pit 
dasteabau tv.t\M tn'in ell», cou que citarían quUUn «a aus tlefrsq, y qna do- 
'odv«i1TA fioilfai) vontr con seguro i llorar alh mojcroiTr lil^ y parí«ntev, iíq 
inUrri cniK^ua lUQutar Id paa cuu luda itvgtuo q^' ^ ^Abían guardado 
!tA allí. 
4-*Pn^rünHa k« íudíui uou ivte reo«du, iju/ "^ lo rocíbJaroa tion paco 
^ueCo Vm Agnlavf, y uht deturmÍHaniii Tcníf to* r'^o'M J ^a^ pnmdfíalM, oou 
aien^í «ú ealebrJ do nu^vtí UaaiUuid, promijil^^*' "^ l^nae» «n vlk^oe 
n teoido lumba aíl ¡, aun'jiio eivmjireao ^^«íoroa muy al rev^ de lo qott 
oiV«o1ac, pUM liempTv andriví«rna onn mil ínr'***^™- íoqulífaodo d Im hd^ 
tnM, y i la* tci^oí ult* y con Unta iucria, qi' '^^ fonatají al Marifn GaUaoo 
Potiar y tontr i p»iír Mooorio de gonU * «oU '^'**^ 7 1" i» Tunjo, y coa luN 




■■ a alaft 



Ué 



WÉXT n^BD ilU^y 



(6-' noncf aI 



£a ttf« Tes Iktniw c«l iolIm Ioh pro«OH d^jiuida en j4go «mpalUda bti pftl»* 
loi TU30 4 o^aitmiífr do manem quo «n eUoi y^ nii bi qoeiludii rut ninguno. 



CAPÍTULO IV 

CCfmswal^^jttlAM noticiJM i)iu Cavo al rr^-rtún (UriAQútlakpniTtalftAt 
HÍI4 OM CMiUf da Ia dml4Í <J« V«lW j wtmmnai la oqDijDlfft*— 9.* PcIm di 



ENTBE Iqs «oUadtfl rjtio »^ubaD en U clud»! do V¿to£f ^« loa q; 

¿Nosáot atguoo» babUn u^liUkJo cod Anil>n»íi> AUÍngcf, «Jcioj^, cd wiedl* aft* 
3i^ qnfl lutod* la cltu^fld dn Ctu-o ft TnmAUínAi^tii» db&^u vuella p^r U 
TÜ10I& de Gn&nA á Iúa pAramrq <1n ñlñviiA, ci^nio Inr^fUnnnU Jt^jniu'j» JJob(» 
QUCitra prÚAom parto: ai--oTí¡&TJÍr«n, ¡lucí, df> Rati» rumbi^v, ea vípucíal Pftdr 
QnüúrrMí eobaron do var por Jim d&mBrcodontfi quo deniftroBl>& cercR^^o 
ciudad» aI OrívtiM U ¡iTovinciA <ío Cvuuiff, i^uoicgila la Ylaron llena i3o | 
cundo pv^tron ¡iot ella ccn Amljrutio AtSnger, \t*t {lareuii? icr d* m«i;h4 
ffldflMcíOa. j uní coa «nUn noticlna elAi«rmm¿ al C^opiUn fíaluiw, ^4 411» wía 
«Oie^ila la Llvrm, ilo tomir otraa mayor» pam ir & buucar U d« G uantr , y l«oi¿A- 
dolaa y tlfr mi biiudad y mui;íu:t1nmbr(í dv gcnl^ JaMtiEÚuiri tr il vlU ' au COD- 
i^aiata, cea lu mÚa y (npjitr t\\i& IiQuCh ou la dui^d' Kfitá la tívirm ila Hun&a di»- 
Uj|t4 i3e la oiud^ de Véloi A la pule dd E^U veícte Ivguae &t«btafv ti 
ptdngQUj aec» 7 de but)u tcutpie, ujfta calÜEitu qu« £:úi, do batn^a j caludaUm 
iüeii por tur lluipia de oioutana y auugadboa qutt lonauelvc ixnromjieri ti4B 
de oircDbfoieuuia uáí^e diija ú duuti It^uac», cjue i;oiulauxao dctoJu naa úigh 
COrdiOofA r^ue corní NuríOi. Snr liavia la parte M l^hí^ U cual uocla el do d 
SofdLEun gnujday (iu-i<}M),^ra|ift8arsl Hb ti r%»ik Jeta Magdalena reciblco 
pnmoro cerca de otta tierra Át loaGnanMel rfodoSnó/vct» caudalov», j otro q 
UafDBD CLalala: no tanto I1i«gan ana términos por la [mrte d«t K^rte al tÍq 
OiO, qtreiie le pVM d nnmlira qfie mntech» pucn A tsmtaa ha nhríqnaddj^, ein es 
pecial do tu eludid di> PampUms, cmi lo rautília qua !n han wtoar^o, attnqtie 1^ 
Juoívn Ju á IOS tfnnhioa i wia prorincia, v¿Io m uniente por aETf ni rb d» Sri^ 
toMo. DaikM flo enat tmiraa toda- «inrio do gonadm, ocm abundancia d« gm&es 



QAF. 1Y) 



xonctis iJft U4 ODJcaoiTii D£ -n^niLt navE 



&4$ 



7 frctafl do Outillft T iiAtenlca^ ca teptcUX on osa ne>i bíU, bien ttpftoiott» 
qno lUauoi d<G*xÍJiw^an<lo yívíaoÍ seüarl cuáon ka dcnU« do U tíorm xco^ 
nocliitJ p«r ul, llftEiWo Guauvi^. Su:i los tDJio«LÍ«a db[int4UNt,*dQ Uueaai 
Günu y nuU bIa&«M ^ovtfi^oittdM; TÍvtco*> da aunla*^ dol mnoHo j i<i«aii ik 
gad^D <ia« crüa; un* ooRída )■ otr4 <oinQ por capa ftnculiida, con Ui doe po»- 
Us «neinui «1 hembra ízquiordo. Lna mnjcroo *oa d» moy buen pnrec«T, hUii- 
cv 7 bien dúpaoiU« y miU «mcniVAaa de b qiw onn mADttUer, od oip^^oiol pu» 
coa JiM etipaQüUi. AttaotM p»» ledo jíiuí ÍmiI m apreoder otit^tni len^iu 
eut4ll«Da, qu« tu doB ó trot m«AC8 t^olcn ailír tui UdiHAa j liabUrk con tuitA 
ptofieiid O0D3C Vfi híp d« uuTiurcadordoTolfti^» A o«U F4<FtU)d«, puo*,ddj4&- 
do por Aii Tonfcato j ifíiardn do la üu»t« ciudad «J C«pitjti Juau Faruíndos lío 
yikii/iícJa,iru¡<j<ICHp¿t4uMAr;lii GaIUq^coq ?moaont«.cflpiTLuI«fl, IoqmU loldft- 
¿ofldo A cabnllOr foluadi^do li daJad do V^Iecá icíntodc Enero dci alLa d# mil 
i^iü&lquloft oiunsit*, y yeoáo rauctubdo por «u» di», Uogarou ypaiaroacl 
Ho ijuc II&fDiji Cu^cubi, pMaado ad«laat« LoaU ct po»tref valle >rrlnuidc á 
lA«Í:igUijU9dmJ0 la tíorta pun dctdo níli, <¿uocdIc pnUcnj do hncÍM el Eet»i 
f eou aJUnAELdo y confiluiftCBíLdo laprovIiicÍAiVoM4adu»9!idaU U cíiulad dtt Vi- 
kr^ll^^odij lo f>r[jn>rrc i 0)1 j>netil<> i^xia ii* lUmnbti Poaa<íti«>y tu Cacado 
Corborequ^j lo balluca rad<^ por^iiQ ic ¿ibinn i«Ctrfido lodM cdo «a CipiUD« 
por 1é tiiMvu i|0« LjibÍHu t«-u]dv <1u Iu9 Duüvtru», j por veutarft puv U eiFcrieaciA 
kolu^da eii&ndu p»ió Anibrvhiude Alilug0r¡ p«n> AstiUBridu diji^d^enUb^i 
mbínroD al Cnrli]ti« á !a« mnoH y A loa iuAa prrDcIpalttfy tia nincbn difLcultad, 
^tquicTt oavaULronpac^VjlLraaiivUeEido lea uu^silixia de gutrdiffuU wcmpr^j 
dioada ser griJidoa earTldorw del Rey deKtpaCa j deJeDCOtBcndercque Icafuo* 
ñoJtdo en >u tiombm. La inlcmn Iaa (tiii^Atlf^í Ati ntraviillo i donde fueron 
deMí, «[] VR{3ln»j oiiyo Oipiíán ]«>ii dUbo«n«t praicu y /mna tuUa, j 
li <jue nüa FatiniUTcm f ij^ 1n piu!» «m qu« i]iiod¿ eco d miunn buen píe, Eiitm* 
«n li lidrní de Poúna, i^iie loa raDÍbíi) do pnx, reguMndolea muclio «on su 
vino, frutae, y niAn crin ba joyas de ero Heo loe lea díA i Ift deepedida, 
y fu palabra de terlea ba«ne y tiel niul^o; pero oorao Iaa cmu do eeld iitiindt> 
ipfe av>d«ti mOKrlndaA, y do oi-ilíriarto Ina hnenna «ec«aea eean vt<pcm do 
milnaj na iMMircdu^ romo leu pmadnn can f\ rarlrpie ChnUla, ntiya 
gODto ae mojitró «rri«cada > bríciAn «r d<>fonaa f1« «uta tierra», donde u bubío- 
ion de d*to»«r k» acldadoe, por íÍ podían ganarían Ue Toltiaudea. Ocbo 
4bji OH que af^mpra aa mcictmron Can aríicoa, t^ue no »ÍIo n<> ^niaioroa 
^nlr i «lontTWtcH d-i pu, pom antea irnuban A guerraa, on que oo ptdiéQdobw 
%x«Ui&rloana4ftroarppeadicr&ndeTedaa odndeftbombKKy majorva bevita copÍ4 
^o gOBl«. 'jiie rra la nia lucida da todot arjoollos Tallin, ¿e ^QO bicÍ4roa domo^ 
X^odúa <joa bu Ijiíce, «a «apecúl lu Eoujorea, que onn do udoLa Wmoeors y 



Ui 



fftiT Pmno <nc6x 



(&* ironnA 



ii«D «u BU TWtir» ^ftcia y JcumI» en sti Lubkr, Ooiutfuznrcu i]«nl« nllf fi tvmr 
ka pby** (leí j^tim río Sognmoao, ifunda hallaron gmmlfit poblAcionOii bodu 
vxctas do jt^Qto, por Itaberse 1iiildo<^ temor, pero bisa Uanu d« n}|a 7 coidí 
di*T doqdc mcliomn lu eduioa loi Bnl^ijofi ¿ (iiiBi)n«. 

S.*Ta<rierE>n oUf □LttícU qtieá U muio dereolM de dundo cHUbtn rívi 
nn Qicíque lUmüdo MaL-uregu«, hjtubrc rím, tr.üoowi y TAÜflcte, j qiiu virlé' 
eu W aKpotvuia ú.*a uo 0Drru,Uc cüDÜicjic^a tan dmulrridn, quooo lu diíjrúu 
raiLCM do pkOM oou ¿Ij pero ü>máiidotui «llcm do luttwr IÍ \tM inatim aui Hl 
zui, éíUs leu UicioroD ir «o demanda ile írii ¡iu«Ti!(i y vA%íti, A donde ja que \W 
garon eoioi, no j^adiendo ÍV hi CAtnlIf^H por huk H%[ivrsin, qÍ fuVn pjr caidíao;] 
danoho, fmaron porcllm pounojí^ al CnpíUn QaüaAo con loado áoÜAÜo^ 
fueron icdvauílo ú Lrmu uim loma t¡iic oim i>u pooi múst alU <iue el pu«b]o, qi 
■1UJ arríb&du^ide wubdii Tfií buliloa vn el «ilb un ¡tefiucufi?, qua ¿u üÍo^udi 
maufra ^dfuu lÉuipucvtiiirvLik* c^WIof, pupí cii «uu [^tkraWjnr ddodc tu^ba^ 
lubida bailaban dmpuf^t cmntQo; acabaroo <l d* mibldnloa pooaca 5 duido rútft 
ftl |iuolIi>> eooEDQlIeron oio alcuTuí^ i ¿aunr la putrla do U miSs priTicipal 
dtl que jitAifarí>a Mt d«l C«cÍ<]ii«r p«ro (xiint^ babiaii «ido ya Mutidoa, eauba 
prOT«ai<Io un «flCüadrdn do pl^aoro«j ()Uo cl)q muy biica orden j brío«ntÍ6 
r^cibírln y detonerlea «n Ivi priNiay brí« «ju? Ilcribau, porque hn teiu'ac Un' 
boODM toa piqueroe^ qti9 hubieron mc^toter rapnr, como diuec, de rcdoaJo «&a 
W rod«liiQ, porquu fi<j búlt^ «<& «I o«cu>ltúa YaU«ut»> poro Umbí^ii dU^ípliaado^ 
•a su pgatuí», ognipúfl da piAíijUuÍíQO« j deatrcraB, qiiv parectbu criadon toda *ii 
Ti^a en la« ^uorrai d« Fijindv, y m vucfrdU que lu» üo^tOA lo* acaban algu- 
Wi tierra, r^proubaia !ea puijoaa do «ucrte qu« la voJvfaa fi reci>War, coa qae e^ 
tuvo íadecíM la TiaEorm ain deegtacU de k una ¿ U otra parte. b«BU ^i^ie dq 
■aoitr anUcade y ^Igo colérico y Of^nlloeo» lUnado Pedro Váaques, é^ adelaDt¿ 
uo poo» 4o loa dooiAip lUraodo oa biuo alto piLrai Lerír i uu ladíe de nuerce, 
coa quo el pobre ae di#pUN para 1* luya, pnce d«feu¡d£r^da«4 e» ropijar con 
rodoU, lo di^ una TanKadaubode la« icidio;! oon la puaU tontada dourjaplc«^^ 
por dobijo del braxo, que a( puato <ay¿ mtiortc, 4 qmca ae diciOQ traía Iva m* 
dioaen la refriega dearrebatnr y llevar arr^irando buU la paartade m Ceei*' 
que, dando andaba ton fuerte la ptjlt* y de tdutua indica, qao no Lea fué poaJblt 
i ka auiUcro» icuobrar el cuerpo mutrt? por enlctfces. 

8.* Comdoa de eato bs aoldnd^ y que le» dura*«u tocto loe ¡adioH en ai 
porfía y Tiendo quo leaveakaocorroatlt otros por tEUubaipanav, le* etnbbtJoroa] 
i U>eApBÍío]f<iua rompiénJulu ul prijiier «ncuoiilTO» quudorvu Lrm indios unurtot, 
liu utrua mucboa mttl burldoi», ouu lu< qut ¿iLjdí^mu tt fuerou retrayendo de Ift^^. 
haUlky aproTMhiudOM deaua i4W,derruinbáLdo«a cada cual por donde pudlo^^^ 
d«jaado aw cioaa on lu manea do hn aoldadga, que caUbon Uan fieo«Mlwka di^^ 








CáF. It) KOTIOIAfl DE Lia OONQÜIflTAB T>I TlBBRl flRKE, 947 

dcaoanBar j tamar refreaco ; j Da Pedro de Salsz^, de que le curaron doa m&lae 
lanzadfts que le habían á^Ao, de que deepués de muohoB diaa 3bu6. Estábaeo de- 
■ftSLeado entretanto el Martín Galiano en lo alto de oír los golpea j grita de laa 
guazabarafi j no hallar paao para bajar con loa caballos al aooorro ; pero «sCab 
OongoJBs, deseos y cuidadoa, parecen le abrieran camino más para derrumbarse 
j pam bajar por donde fueron apeándose ellos y los cabalZoa hasta llegar al 
iitío de la refriega, cuando ja la hallaron acabada ; pero aunque UegaroTx ¿ tiem- 
po, lea fueron de ningún provecho ios caballos por la aspereza del sitio. Enterra- 
ron primero al Pedro Yásquez y luego acudieron al despojo de las casas, donde 
StaUaron bien poco» por tenerlo ya puesto en cobro en otras partes loa indios, 
por b que podía suceder- Llegó con esto la noche, para lo cual y reposar se ran- 
charon en las casas del Cacique, por parecerles algo más fuertes, aunque se hizo 
mád conñanza que de ellas, de los vigilantes centinelas que pusieron, aunque to- 
dos lo firan, pues no soltaron las armaa do las manos, atondíeodo más &1 peligro 
en que estaban que á tomar el sueño, y así fué poco el que todos tomaron^ en 
cflpeciat el Martin Galiano, que no tomÓ ninguno, porque oí cuidado que tenía 
so le dejaba parar en ninguna, anclatido visitando las oentineUs j advirtiendo 
oon este cuidado el peligrosa útio en qne estaban al rendir el primer cuarto do 
la noche, despertó á los qno mal dormfon y lee dijo í "Ya veis, compañeros y 
mmigoB, lo mal seguro que estamos en este puesto, por estar tan desacomodado 
par» valeroos de ios caballos ú vuelven sobre tiMotroB los indios, y así tengo por 
mejor, que con el silencio y obscuridad de la nooha, nos mejoremos en sitio, to- 
mando el de aquel alto donde yo estuve, pues aunque es dificultosa la subida, lo 
de arriba está acomodado, por estar limpio y llano, par* podemos mejor defen- 
der j servir délos caballos en cualquier auceso ds que debemos asegurarnoS- 
pnea tenemos ya coDcoidos loa bríos da estos indios." 



B4S 



TMAX Pf»ttO KJiÓSi 



15.» soTtai 



CAPÍTULO V 

rin,<^tiienmdci^KinklarQa]o« VldauiO»-^^^lUlIaa loiupLUala lI^udo* iDdlMraU- 
náon «obro cfciUt bictiui. iXtrnáo nuodleraa aI; ui3h moarta*— 1-* LlerftB i oüut 

PiMtCCIQ blu 4 Uxlo» U Jotennimuloo j «cii«r^, j nt vIq mil di- 

^tm^a li&llia bnjaJo, lúa eouC«rctt> aUI por «apaobdoUefldÍAV^^on^viÉtuTÍcnrA 

)lu« 4e cuuiitUc y liarc^laTn», qu9 por no t«tL«;liwd«k~Lifjo rí otj'<> D^etol, ■« 
Jm «clubau d« uiu bAJ^, viouO^i ^a> da ftllu qd podiui cociinir na d»p«&rac & 
pMHr« ¡DfhJK, por «er Un fj»drn{nu U lIcrrA, Ib cuftl ertftlA j« tan klborotidBT 
^uouo lubfM cuinbra ni ladero quo do h ptttookao ctititiU üe imli&a, d&ndO 
taU grílcB j Tocxs coa !a hoa y iiu «arnoolfii ^ buiau quo Wina de c»úu 
Laocw, |j07ifu« U goiiU) CTA UhEji ijue parHcia h&Iu bprovLitoúiil»GuAt;« un 

Ttft qvu b<Buiu« dieL<f |.«jjbiit| hMn ¡aka dv intiutu mil cuota y (ui cftJfc uriA todo 
BU líuajo V paronUU, con ijue b«rcU icdtt úe geoU, 

2,^ Fu^ cauu todo o*1o y Ut nmnrrikKu ejui* 1e« hncbn i loa niii:»troa p^iS 
<|UD advlilLeicii i'n nL rfcftto (^iia iJobf^fi de ivu^r en linear rniuclln gu«rrm, j ui 
«nlmudu va cnnwjo de olh, «nlüS dntArminndo »rfft mbi hccrUdir Ir ibu«cau- 
lo* iuJJoi^ f^uft K){uArdir qu« «llus vinieitirr jr haí Jnpuén de» hj» tr<» dbu ditfOD 
ttí na pu«bIo <|uo w llamaba (iuunDiit¿» do duude plviiau tutnalat «1 ooiubra wte 
ptoviDcin, cujk ^BUliCj auQ<)i;o «ra ü^rLLiiii«rAMt, íjiiüdí' juoiubikdA dt ver I4b do 
Vcpootc y á doibomi In goutv nueva ba «u pacblo, do ^iejcd aUDqao bbbbui t^ 
nido Dolida, no «ulendfiui un do la forulc?uib con cjuo Icaacumeticríia, j vi 
et.¿h t^unl p^r Jüiidti padi> iw Uwlijtfi del |>uttb]ü bujondu ; tiu Iu-l ccilIci, Am 
UQObíi «cuerdo, fu«Tuu hs budatroa i31vÍdioiLdu«o ta üm paiten ; la uua de «IUb 
con «i'jLo ocho aoUadoa ; y Im da d oitbalio, qn« fuoroii Aioiiio Famindrí y Gtxi- 
lab do Vc^ ; lai dcmóa Ñguiuroa á Mai-Lin OAlinno [jiir oua j»rte, faudo lodot 
por dolida tal cupo d aIijouco do la vjolcna, A Ion cebo loa aticf^Ñ^ ¿ pon> d« 
fiomo M ajmrt4roa da loa dtmjla» <¡uo divron do rojiauls cqd una tr«>|n dt Gati* 
¿oloa (|Uo loa oaljibaa a^^uirdiiudo o» au <:orn>, au muj atxo, bivtL profnmdoa d« 
Qodu, dajdo* jr Uoxaa, y tau Begun« i aij pmicprpaT »ii ronalcis y b ¿«1 
ntio, qut u>> buycioD ; «atoa ««ifeíoivii cuando Horcm A nnactroa ml^ladAft, loa 
coaita 00 la d^toTUrciu mis, aaton ito dotarminoron ou tlctgir i allos y «tnbcft* 



a 



tloi laf ^ ooftio b bEúemu b¡ uti liAllonm atnr«a»b anft itD»lnd« ^ «gwi 
ft^jo, j cerca d« Im ¡uíÍ'mhi, Un UeuH d« pi«to y alU la W^ldo* por ím 
caoXmín, ijuc no lea ivi pokibln |far «1 caiuhio t^ua nvrihbftn dfirecb> ft loa 
lOAOUka Hfúuxqu^tiQívUlnaccjnnadofijiiíabuir. Uablcroa cou^ata 
T^MMf Iú« QuMrot, A (lulmi ]gK GuilalcA cjivlnbjm tonHrvíat rocUJafl ^« 
X atff detcTiaiuKia tn quDiIar «a oque] pUG«tO «oa dot «oltlajlo?, \<a Íd- 
«Iftign ifEUiconu c^uc Hotaíau j [¡ue 1iACÍ-]EaJi>pf«i«iicUj r«ttiuik<ÍA con «an 
kIiu a Iggi dtl &1ti:>, loi «ntretaviaiCD. j 1c4 cl«raii noldibcloxori IO0 doa cab«Ik« 
rucMOb iniliUl» U qu'íbrikdn arriLa. para cogtrJM dotctiUndoa por U> eipnUi*» 
ümolu MÍ iloalu¿iido»v, [ve peobo» por b tUrr^ DnU« <l pajcaal hMUt marr- 
en U i|aflbr«Jti, oti^A bftiTftfiúft coutnrla li^ ampara da 1» tÁaca ; píe4rMi da 
de uribo. AI itn lubLcxLdo on bii'in trecLo pf>t clloi TÍDÍ<ron & bollar Mlidn 
bon^broi y CftballcM, ^ rov^Wieudo por Jo kuAa iccroM que bfttUron huiEa 
«paMu de Loe indio*, que balUruQ iviara» y ctíbaáoa en disfenu [lirdrM é 
indio* Binigo*, dietotí d« repente en tíloe peonen j enWloA. por Mr 1ú t^cm 
coQ Unta ferio, qao ^a»Jir»Q aa poco rato tanto« nan«rk« y bcildo*, qae 
poooa iMqno eicApvon ; do donde «ovoTOit lot loldadoa olginoii d«opojce 
e1iAgUAl4» 7 cptrftS pioBOi do oro quo ítMa \^ cauorto», OOD ^uod&tfoa 
Tcdta, y éo juotbrou con loi d«mArt ««paüolaf, Quyoo aiicck» enU« Unto no 
LOen cacnoa >oiiturc4ioa <]uo ifotoaiv aindaegcncñ» do niBUÚii loldinlo dL indio 

$.^ TaMron juvilo» ¿ ott9 puoUo man odoUnto llenndo CniUrcfun, aítendo 

de it éñif^Ici, de buciL nAÍ«aw, £¿rtUdofru1aa7ninfot«,porquo)o joitMrín 

tu« moradortv llvgobn 4 aDOAr acoquiafl do un fio, ooq qno ae rej^faan y for- 

[iJiAbocí fijA tiÍTii\ÍDOa> y roAolabiLu lu* vooluon i Io« ooAloa ya otuiudú loa tiii¿e- 

roo Ucgaton, ootabon i^n bu» baoictidui poootoa cm cobii>, «n nnna «Ita* ouotm 

bnUfiart qiio hciaia Tl la ^n^^ la por ai|iioLla parto ^uo mirn al p04ifontO] lao 

asperja y ri¡i[ii'0Uí Itv lubLda i alia* qua ai ro «rapor dot aan^laa qno tenlna 4 Len 

Jado* como apcsdorCD do Ri^toi, no fcabín por otra purto, alta lú baja, per donde 

i doudo «ilabrní loa iudioA A v¡i£a do lo* «npsüo^ca, loa oiulUa Tioado qoo 

la froQto DM impoaiblo U Bubida, bii«o&adola opn loa indíoa unigor, ooa 

iro^Ad iUroD oon iat do« tonJu y dfltorm.tiiúndaftc nabir arribo, reporti^ronoo 

hlf;UDo« poonoa para irtpnr ¡>or imbAí, bien ap^roibidoi doau» rodelas y oipadoi* 

cDiioiorto, '^no ai HoJioHorj \iqv ol^^una lo4 'truliryt do nrhbt ftl Ottouafilro> no 

Ivolvioatn d bajar o»mo htiy^&do ^AracoJ^ofitobnjarlirtial IlaaOi dondoto podü^ 

ovonii con olloe |)^od«ii y onbalJo»^ oan uto ooDOierto 5 ol quo cm mcuooloc 

U subid* do pa«oa Ua polipYi«co, fuoron prciíguíondo por ucbu ptitc* 

loo úaoTov, do docdv al punto qno lot vUron h» iodíoa, Bolloron A bapodlr- 

d pMo, Oümo h babJu tmogi^adüt con qxio lof Boldido* n toItíctod atr¿» j 




ntAT Tt»la $t1i63í 

tomaron tierra Ikn* y ngrirA, «ÍgTii«ndo tot luñlan liMtfl If» últrmM cjica1aT)««, 
üo&dtt luego cdmeotnron ]o« «nbnllM y nMftriOB & r«TO]vtr «i^^jrA «lint, hüi^i^fido- 
l«ii lurio d«fio con ma^Ttcfl y h«ridca, y no fu* Tii4no< ol qu« tm cnmtD en lu 
moliai U-IftfM. pooÉ bijnndo por ollai lo* íjn« venían ulpiieui]^ i tM<folnntero«, 
como loíi [oíaiyi oran tun an;,^c>MTHift jr |ie1j.t^roMon, y «IW» voeiíau fiiHmait y ó«si<>9 
Jíc culera cuntn Ii» uuif«lTC:i, mt áí^^pr^fia^hnQ amah^* y }iííoÍíi\ pí:ñríí.\M¡ Lmjjalléd* 

¿Ote hhm á onroi y oijotido itrun iiibrn otro*, da f]Qn ft^é mayor el ctirngo y 
mricrtfa f^uc d ijno iuc«»d)ó ibn|0 con loi aulJadati- Los cmtki viendo h ruÍQU 
«juo M» ib-i tMj«ido, lii^ñeniEi ipu lus iadccti amr^n l«s^uwt djemii gmiid^A vn- 
CM did<}ailoIv« se dutuTíema y vlaleno ' c9naÍ«rto» de píx y imíjitad, |wrqiio 
«i wt liAbKiT Je perorar t*>di>s d««jp«ILadofl 6 (I «un ruanox; viendo <]iio u^uallo cm 
lo i)uo Imi inijuiriAtM, ruAn^nin dot«oÍ4Edo ¡moo & |m» Iü« qii« boLjnn rjunlo^o 
j dnnifo U |iai y Rmúr«d & lo« nité«tro«, Inii ilnjaron quiulfu va luei tierras. 

i.^ Sciiió OHtfi por tddcín ]qí dcmév do la provmcia, y no «Jn {iruracliD, puvs 
^Oad* aJIl juxgiron miu^ivii n*r]o da miLt^liOL^xi^UHnrcciriltt-Ddiu oou Kh4 i;r¡«tlAaoa J] 
j trvtir Mil «tliTi BAfiibadiii ^om, y ahí con c^ia m4^1iji;;Ii>(], víolfiron mnchtu i 
d»]ft.<, enlie liwcQftlosy dft lev ¡?u«blo«fuO UA^^ro^iin, tnijaiido, |>mb mcjoJ 
cc^iocUr, \úM urvitíit j Tektidcci de Padnv Vtbqaco;, qiio uuUftroD on nu piictilo, y 
mticÍLHB nmatnii y joy^dile urv ÜiiO, con <|ti9 btr digirtorou íwi ntsediju tjuti militii 
uui éty le ¿jert^ti tliIub^a Oe o^uMirUrle 1a [ai LoeU la vídti ci^mo él ijutiiuna, 
coü ^tt« la deipidíorocí ti gunt» da lodoit, y tl^j^iudo ftqual jruviilo^ paMuriiL á lu« 
¿o> puebla BvcoTo y ChoRgueti^ qus lot rociblcron d« piue y di^fon Id ulieJícrn» 
CÍA oa feoiutirQ dd Itey de EdpaHa, hnoícodo dcmoatraflioctK de todo coa tcLu 
fiíiu y pisAa de Cao oro dn oo p^cft iraponauoio quo lui prowDtarob» 



CAPÍTULO VI 

OoxTEVT FIO ; 1 ■ bmnotM Qn* taTlana pirt* do nuoitiro* ■obUdM axi iitumita iodloa 

d« Ouane y dctannlaui TaWcr i la oJudad de VÍIce— 4.* Píúetito ca ejouvdáa f 
I1ig*a fclieiQilAd d il«^po bien imporrinM. 



MUV diforaotopLrcccrtUTOpOT ontonoa 0bÍ4neh5ci, puo* no Mt> ai 
yíiio de tu Tc^luQbtdjCOm^toddtjiu&ft. ¿ inUide pac con lo» vt] 
b«,BUfi cnvíAnddoilUmAr; d«»pr«cíú Ucmbajul* coa dtoasnAda errogftDciftvl 
p^reciíadole i«r poderoM él eolo, so e^lo A dofond«r iii» ptiebloN líno aui^ t cbaí 
d«t^iU4'>33u^i loiCipQoleSf qi]eaoüuljea:^di>);iioad9e«Ko, ouríijel CamJ 



^,^ 



Q*l*. 7») 



)ioTiaAf r>e i-u o»(QripTii f>t 'TIikju tiunt 



8K1 



Ofllfiuio ToiuU K)l(iiLJtm con ul^uuu* tlv & uaballo (|Ue 1u paciflcaAttii y IUuumui 

paebiv <«ii tembliat^ («vICoo, j iíd cxceJcr de lo ijii« M lo* b«1iU onkoftdn, 
que Ikiipiroii moi de Ivi oonim ánl Céciquo, de d'>Qilfí uVierou ■ ri^cibiHiM 

iidadc>«v pueai roiionuido Ia fom dt lot ialrtije«f le* a!iri«rcii it tiincbos Ws p#- 

j ¿títttmkhtüi an* ectnhñM toa Iu frttntaa du Iw e9jMdu j Unxfti, d« t&«- 

q«0 eu 1XX90 nCo dd tudo* ausroDttt oingaDO ec «04p£ d» nao uunot tmiurío 

¿ pra*^ y e(itt9<il]cBel Chc^cbiN que nvuaulado híxo oomjmiilt ¿ Iv» demásv con 

quñi; dieron k vuflu U/n mtí^Uo* i«n Bucorcvuit B«r podcroto |*fin nUjar ni 

rot^djtrlo* 1^1 cnmiiiu la muohft g«nlo <]lv tiüia de ¿I cou iiito;ttu> ük ijujutrlai I& 

h^por(|ueioa <:jbaUo« leu ftUcp«lIabft& j haaUa quio dcaocupiiaea «1 |>aAO, que 

detccena pftHroQ ood los pre«M katfn Ikgfti doode eaCtbui la« damdA coa il 

Galiiwo* 

2-^ B1 cu«l QiauíLj ]iufgo<|UQ los deenuaeo, j bújieseu tnilamt«nlo ajoa* 

tbtu» UIaikIaj y iLmcruafl lea nofioiA, 7 Lmtó lo uiut;!» qiM U« 

tiOJí rU-Ji Iu paa tía i2Viuli« dol Kv/ da CixíÍ^Ip, vüa t^ue víviriso 

uu «US (¡«rmf» sin qno a^íe Im uftadioic, pu«« ello* co pago do «u 

il*Ud 7 uibuUcí i^ueftgaKi] ni 1E«7 x íbu eELCometu^eroeit eu iiuialir«, te 

íbligiban i de Candor In* do quíun Itv quínejoa ofaader» DítSqI &cíque 7 1m 

c*^ »a eato mucAltee lie gmo <otiií^, cou <(Ue tu» OejuoairlíLrcfl liMie 

rogácdcJoB bíLbUraa á Iw dcL0Í4 7 loo pAO¡£catnu 7 loa rcdiiToiva é lo 

D^jarúu uuu wío aqutJ «UÍu 7 lUfluTüu al iJe SifUfle» iIoiiiI« loa reoibw* 

•bt t«j'LJ|,'Li»ijciw» auiM cuQ afabilidüd» y |Vh laia toosUurLi l«fl prrtestarua 

IfUDM bucuAB mon&u 7 pleua de ero, rtouron coa «»to Afc(ÍKC 7 Carabela a] 

(a de Gau Gutccij Cupaiuntn, quoenin eotoaceado lia pablHaioc^tiEmR jiHnc^ 

id, MJ en tuulLitud Uc geutoa coaiod« &ulo9> p«ro tiu fuerza TxtaUntc» h» 

10a, c|U(3 de ordinario «uelcn MT ocfial^n doB^borbía 7 urrugftuoU. pan que 

ln Lurívntn i-uü 1«m iii]t'»iioa, |icro Id* fumXfQ obediente 7 KQJeioa á todo 

qu9 qniBUrou^nJcnar uuhiacc>7 d^uiÍKi 

3,* Va 000 ctto tenían Titta 7 pacifica toda la proTÍucU tit Ti« Giiauea, 7 
Dii aqiicl paebto no pnaíciua i hxcN descnfcióa de ella 7 do todut eun Ct- 
[ic» gan» »ú:il¿i lAfl Uucitaide oucomíendAa 7 rcfartirl» ooü igunldadf so- 
ku lee núrlUB de va^ luvf enU« loe QtptUnee 7 eoldftdoi, conforioe Ea i:o»< 
sbn 7 ordou que Unía d&do <;! E07 pora nuuuiionir lotí trebejot de leu oon- 
[Uitledorc»; pero i^niendo 7a buubavfetci mbulo* les parecld aa bacía la t»> 
m uou ieíi múe^^ «a k ciudad, y mao deUnDiuoraa i dar UvaeJla i 



W2 



ntu imao siu^h 



C5.' 



olla por lo nvüho quo lo dcMenboo, por hubor cuatro mMd» qxio habiMD m)i<Io 
)r DO o»tfir «lio «oepeofad» 4o Dorodetdei qao bu^icua siiwdido cod h* indb« t^i 
cckinircfLQf>H, por U po» tatll&ocicQ quo tcufnn do su BiQutad j paz» Forf]t)0 
nmtquo UDJta 74 duañon y atuot toflaU^ov, no «rb míü La«Unt4 para va <iuia- 
lutJ, >&U«i aouí^D do b o^tnirio en rauohov, y% pvr partovf U« w^ p«l*d& oL 
b&buJo« li«i;hi> do libn<ft xrJbulArío«, 3^ porgu4 ol modo (joa qa« um «aoornaa-. 
d«rotlct« tntnbflb, «ra tn^Bpnrft ftvii<;)»l^ (|ua l«i^^loa |3Acílicoi^ 0Q«fF4cUl{|ii9J 
«orno oatoaoM oomonRaW la oodioíi a lomar fiionta, oon dof¡»c!fl d« kaotno rioo« 
lo* pobto», y quo aicmpro lo L^bUn pilo, y ^1 tributo ([«4 tmbLia d« p«g^ Im 
índiot no o»ub« toJiadO] y orx coa tao ^nndo* oxaoaoc «jtio oJgunc^ !«• hAdon 
pagof i (fuf ODoODioadiUloitt qiio wafm d hoi^or rcvectar lAcojoOidi^^O Jft C<^i" 
vi^mbr*, 7 bt)«mr ta primoia hbcirui poi UtUt^A l<j« modos ()u«ki«rBii pi>< 
nh\t$, y aiia Mctubab los irnpoaiblM^ 

A:^ Na thhá do Oí>Ui y raaloA flu«fl«e« por «itEifl ocaRiom» on oAU cíudnd d4 
VÉIoi, «oíao dirurn^ y bioQ a f\u prñn«ipio«, p(tc«ALo> (3o* ni4t«« do o^ino 
puilA ffl Capiláa O^klUno d «pea oonquiíla, «uc«dí6 un ctuo dovMlridoOcoi 
tunodoLod 4cu:i>»«ikd4roi( do la oiuilad, <la quo aun^jaO no lubm Uniflocoti- 
cUelCapátAn, un loldafla par«co lo noipovIuibA, laudado ou )£> ^uio dijimoa, 
y tai ¿Kt^tuíOitíTOü pgr «1 OftmLi;<h ^00 bibiai; l]«vjido noJvfiEV* <xirt ta brnt-^díd 
po«lbl«, qoo SaS bioii tn&auUt puo iM&inaír loa olborotM qu4 bilkroii en ctla^ 
fturosi todo* tan bien r«ubido«, c<>rnodoMQdin portl bnoQ fxi««tk>ondojar 
ÜAna lit tlom dot Ootoo, O0«iO lo o«tuTO ha^la lo qiio dirdiaoi lUQOdJd OoandV 
vioo don AkinMO Luía ¿a Lugo par U^baraalúir, úa Imbur pftTdido nafta ^uft ñu] 
Btddoife, ni peligrado ninguna, j por lo cntioho qaalodastaba para^l «nitigo 
d6 b Buoedülo 7 dofcutt dft otTOü nujorc£ mntoiqíao t«DÍim> 



CAPÍTULO VU 

OooTTi^nno: l.'CodloSa lasacUble da un an«on9ndcM iiaaraíanndftfa 

iBtortp*— JL*D«pld*H>4lCaclria* l^qouoioo daan «nunmmidsTO oco fíng'WM 1I1 

mttUndiHicv do AmitUd. jmdo fc pievMií; la gtietra, o«no lo bUa om eran 

1ndi4A acomAtoTlo— 1.V £id|ui6m la bal&Ua y tma proai^oiulo ooq nmnlo de n«-^ 

duM iadloi j htfcidoa d« lo« aofiino, 



UNO do lo» TcoicoB do Ja ciudad do Yéluz quo tetifo yn rvpartbnfcn- 
toado indias, ora Alou40 GiACúQr do <^nioii babfa sllr» ilqo do lo* 
piisiUDA alcoldoo, y so ora ól d« mcnon oonaldoriid^a &I do meoor copiado 
Ja£o3L ciijro Cociqao M Uouabft Tíq^oquo, el ouol lo aüudUcciLX><^&^vaUL!rul 



Car. vil) 



icDTiaAt DCU10 oanQOfiTAAiPt TtntUL rtiur. 



tai 



eog •! tributo »3ko po¿!4»munqit9 uo comO qinern an eacoiDC&Joro, porqoc 
«uBsto máé lo tn^n laooo* h bartobü j ocm nU ^potito qiwdftl» «la h^Ealirt^ 
por^utlit r^D«uei>n«l iXHJioíoeo, dijo Sénec», enti oouiú ot Wftdo ¿a pvi 
qiMMUToj&d ptttrotqu«alrveiiiá»d«o«t«r]eo]ftpetítoqa» deafagnflftd ham- 
Áj^l íító ta esic cucomuidoro. pata im dia <}IT« Id tmja el CWtque» aIj^üIQ 
en luaFU" de ti^rmkcimÍQCt^. le dijo mil d^onestoiy cpToh«i*,j hixoioil 
I*, qiM «¡ bo U Cnfu lii ()Q0 toQÍft osooa£d^ ea «lu maloaríoc, lu que - 
tirih Fuv olMatícaieatoqMO bUTo ti ibdio de eotai ^túabroi^ b«iual«pftr« 
¿o llciuT los deM0» j kUnto» qiio tmU do libr«ne át «qikeUa wrridviD* 
por ol commo qui& pudUflo, 7 ■proTeoliáii4o«e do la ooMÍ^ft, dÍAimaJ^ «n Jo 
:, «goque bien cDOvudido «I ucírdodoi y ain «ItotMÓa d« re«ao, mi 
respondió A >u «D«onaer»d«ro con fialabrui pad!lcA« i»r& mAs dialmulu, 
laio^olc: ** No he podido tTAorto inda oro, pero d; guetM do mAt, como la 
I, budotcrrirto doir A (ci poobJo jea«Ll,doadooa Ui pr^uaoié topre- 
tíMii ^ lo* indio* tu» ii«ae9Ídad^ con <jue «e odbnariQ i cumpIfrMod <«& b 
ioi*qtM jTQ Dop[ii>dopor tuleDl», p«roB6ile<4arU> ^uo con inl& ruogc4 
f.to proieucá* ieodrú ouont» q^^ler^a, pon|ue jo lo« teogo iliepnofUM jt f«ri» 
je« nu^^o AcudnmífH ft Ia cieceúd^ de quien tAntodmconaos Eervir-** 
leroa loe phlftbnB del indio Ift j«sco en cjiío m otbó el fn^^o do U codÍQÍb <kl 
encotoenUcrüi v o«f eb «ovpocboi dol rouofio coa qit« ba dvetoi por ao poderle 
pommidir bu« desioe ¿ otr^ oOM do lo cjue la rvpr»^auba oí Ctt^iue, ya n lo 
tftcü <TAda hura un aüq pnin ¡kiuci^ tu CMníao lIcI ]>uq1)Jo <3o Io« índioi^ por 
p«xccotJo UbUba til pcli^io de i4no ja eucír^u^iJo 011 h Urdanz», jtavIü 
ftÍLguim llc^it á pedir ticoiidji puti luKiftr el viaje ftl Toaieate Juaik L*oni(in- 
d«4 de \^alc(ixuf U, el ounl de^u^a de hhbaz rebufado diiroeJa, que pueco td£- 
VÍoaía <1 >tuc««o, Uubo do concodorlo U idlA poír ua «nfidofo rui^ j de olnx; 
tro fldvíriicodo del cuidado qao «n iceorabor p^rn luoteno «ntro ütdioi 
mal Mf^tiroi. No Jo d<^JAbaa sus doiteoe ropanir en ok^a t\ ^pucOQ, y vit 
:¡l>icQdo au cobivllo y nrmiu, ao díopuBo pim d camiao ooü kLi omlgoe do 
lOQ brjo, ta/(J>i^fi aporuibiJj» 000 hí mjAl, que f40T»n etpodu y rodo- 
i! DamAbArLio vdo Bealco Coreo y otro Boitolomé Sinohos, do loe qiio vldío- 
de Sftiiut Mikrta ; lojt cttM cuatro do quien no tcnemoi kw nocabrefl, enn 
kadol GoaerU >~iooláal^odreni¿ci¡ \U:v6 tunbíén fttgvnof índioo juiooouoi 
OQ ol ftrOD y fiecbM, SiiUatotí do U ciüdnd, y Uognodo i k enea dol 
üqno TiquTaoquo, loe toeibió oob agi^BjOv cubicado coa ^\ y oonlcnnu' 
HgoJoo eiules bito Aoa depitv^o^ iiitontoej qoc Id£^o urat¿do poaor en 
g«oüd¿r, deMpidiíodoso doolI«s& boca dj> xLooh«, ya«(ii«l[M dejaba eaou 
Ilion eonajod y aoomodAdoflt dicienda i^ne ibo 4 percibir nu indios pon 
i^Msta todos p:rr U coaüanii, ^ue qunfo, pon nada acrritlos y oair«tO(wr* 



:^i 



i^iT rcDfto ttii^K 



((.■ sonoiA 



lú», ordenar vn <•» ¿a ven^doA 7 coa mm, ñt qna U i1«fm «Unb* til«ii thtm^ 
daaUí y to« Indíoa dítMKM fin tDRUrfai, J dotpuúi qn« noi btjrAfttot •ntr«t*- 
nido m <ste>, 1^% áirólit lo qtio oi f«T«cI*T«, óeeÍA o) fodiv, j Imbrr utrldo o» 
loi^ijft tcDgú fv rvi rancho, «o «n truráelora A «tífl£iocÍón ^o vatttro ¿inibeu 
lloriaM <€M niuoho MI* nw)1i<i^ i)U4 Bii;y <1<^ mkfifiiw ««l^ ftqi^f ootí maouca. 

2." l)iMpÍdy«doM non tniOf AEk^fdn<In!m t^n la Y«rd4d ¿a U rtn ^ii* tlm 
á tnttftrdoKU* pononu; «iiif|fia li:i^gic Iqa coraantnfafi A d«M!«igM£iir t^mor» 
¿n qgs no «ra, cr>ino i!h«n^ >guA lirnpít lo qna docfa al bdrbnvo, ^ 9ni tA B«ciiCo 
Oro) dijo á los dernf«: '' Ko mo ¡nreca Udrij eefíorM, U flAUrii ^ ft^aliw quo 
aoft hMfl «el« EiJtKa; qiiCcrH Oío» no ti> TOiriQJTii'W á jagAr lodo JiirjUJ, cogiéodo- 
iiOv tft ftl^tia Irtoifia <|ii« Ji(i« tcci}>an «niuiilit «"j cvrriTuJDOcii loactunJDO» pam 
qtiie IM parlnntoft Ti>tviir, 1^ pTOi^itrandn <Togornui «latcirli'bdOH, ^nr >nb» rnftomtf, 
qiw enKDAftvftdle ptni rcm U tnuUflnd rpio ríe »3]oai lu» piMiIo juninr, y nn vive 
ns¿4 ni Im] do anftnüi qDl«v<rol tnidor; fCrro fa ([iie ínooQvtiIrmdixnfibto uott 
bomoa inotido oa oj foEfgro^ no <■ bíoa cloh dmcuidomoi irn puntOj porque en 
Mü Hf9r£ i^onbJe fntotdetnoH lo que podrimos tncor; eaiá tA antnllo oiiHtl^&ilo y 
■1 pnrro da UmilU, j- tufn» «n («ntíuelt, pae» tengo pnr ncrtf^ n«* Ici ri»t4ii Unw 
bl^tt Ion Er.dlnR p^rii lutocr ilfi Iahkhju ccuickIo a^^^ ^tinvtnM.** Ithn «luifNliiu. 
ymMiMié fodoa IktTO p«r«c«t- bioii ^l^vinatí loilo», y haI ««tn7l«Ton coa ^I 
y oon htittñ ví^nnda Ioía k n'H'liK oomo tAmblifo U u>nin Tiqít'xnqco, no 
d<imiE«ndo ni dffjnudc dormir t»ii* i^dio* rcc Iaé prorr^anan^^ i^uo Im mao* 
d¿ liACcr, jAfA dj^r il U nRiianatobrreW ecpaflolAi, y con d &vmoqtiOluiodM 
pK# tu mú&uiA ¿ todoa loi Cuí«]ii<« ooniArcinoii, «ti «qpvciat ni SilKiyit, Ufon dr^- 
taono dt quo ]« riuisrno i 1m nuuiojí mIm ocaaEoneB» y niin por v^ntaini, wgún 
»C tonpOcliLv fu^ ul prinripnl qu« atáli cwa UÍ\a y «1 ¡^rltnnro c]nú dti& nt 000- 
k}o y ifnu. 

PjunroD lofl Duéjiro» lod» la docI]« en rarioa pen^unionACtt y tnijciu pan lo 
qoo y% kufim tn^di» bB^rn ilit nucrdcr por h maCsuii con aquella g«n(e bontbd 
y tr^jndíift, entro qníon m dcagmcíwlA «unrtc lof ttoS* ¡ coBeoláWnfia Inmbiía 

«u^cd^^r nul, puoi *o Labia paiudu U rjutlia wu liibcr hundido ; tmlUn «on «no 
loa ojoo ngíbutea k todv p&Tt<», t¿ i^yar d a«], por ti volan imvstm tlft Ib 
qn» piCFTiHjd^Abfia, onanilo TÍtsxni Lajat por iicA loma n^ j d« iftbuoa aAn dtt 
«^Í«cL«rC^» indíc» blcc «m^c^ de bus floclu*, dtrdo^j ar»^ y mi^aa», coc «I 
dcni<^ flticKno do oucrofpftdw plmnuqnoscottumlnuí & itaaar ó pora g««TTn^¿ 
pna Duftndo voq jnutps do ccinDDÍd«d hacer cogor b« ro^ta, ú oLroi rj^rauíui 
9^0 MQOloa li&Ctr jni;to>; qncdaioa b^ fia^itroa p«r¡jl^CV coa otlur ÍELÉi>^iiLaiiii]o 
« «trú b> prímoro, ¿ reudiba mí ponliGauy ñola pf^mloj^nirlcH a^-,ptiO 
lo^o to diMDgaiUroa j oonocverom nm ülcnt^ por oí dacuvdo y cknJo ^ «^ 



4 



cir. Til) 



voTTdtfDCLjjcoMointtAjDii vnsBi rmt 



335 



auQAT qno trnkiL ; y aa] crejrouiju h [«or ooiúu unot mi» dflxtft, tnriarcn |ior 
m dada In batAllo» jici« U cují! «o <IIfl^u)ü»rou «] Juna OdacúD, p«flHlo on bti ci- 
bsllo, y kv detjtiit con 4U» aroutv^ y GugttiDilo sifUn il« aiimiacl á ncíbirlojí, úo 
aiagdtt alborolc oo ftjcrcto A «ncouinkr con lo« La Jioi, j ]!igAMl<> hnain un paraje 

MCoadnSti tnáit csrc* / rn*poniWl», oaiiki ^{obü, como «IIoh canuten. 

A.* No l«i dtir<'> mnoho «au jicifl^daJ, puf^rt lu^go que llt^roc I<w IndiM 
( tiro da HdcÍiii Úa nilón, hiclpron wíi^ de >m Tomfiíniento y ñc *'tt fotaacíooN. 
dupftfvido TTiuchiui dc^hnn al tan ñ» muchiii Imiúha* y OiArftooÍ44 qu6 lootbau y 
f^U qno kvfLntntOT:!, qun pftrflcla 4a liündí» hi liorfM al rtaonir d< l^o Mlc por 
h» vollcL \oIftbAn Iju T«nanoRa» lUchia tnn tprwt <^ii« ilo «e dabftn manoa Ion 
'oldAdoa t r«f amUf oon Im lodokii, y aii düciJ»lii¿go comttnnroa a. laitSiurlo«i 
j 4 •ntaadvr qna vi nct 4» con forljctilor nuxilio dol «ÍoU, no podían «tc^pftr út 
«■tro Unta i&tquina ¿a MuU^jti^ por lo cual «1 Jüim Gkmúd, C9r\ Iíl vox algo 
tortwby bibI6 i iu> oompaiUi-oii coma pidiiodoteitpHdóit, dicioiido : " Terdottad* 
mo, a«dor«M f avígoa, pa«« h« iMq el pvincipal instrum«nlCp qua ijci r^tón ba- 
^b T*DÍd« A ver» «n ««te ;>ellgroA> Itahc^; aaba Ploi lo i^u» «tto; nrT«p«Qtido, 
ná« por voaotnM 4ju« par mi, p«f o ya o» tropcoLiblo «1 oxouiar ol huntr damostra- 
cUa il* ^ui^n fomoN- l'od«roiO M DÍo« pain libramc^ de UnU g^íüU, poro nue4- 
tna 3bui»« «»«£i bíoD ha^in do «li pfttt« do TüAtiern c^u» o«to« bárbaro* no Dot 
bajsn TÍrot á lu süJ^S porque mtA es^i ¡taderAt- mil miterte», y «ni T^le laáit 
taañi do Doft voz quo da ta&luM, ya qua bn KÍdo i*«in nuestra ÍTif»lÍJ( t\isai^. " 

1^ oaUb pliticn aotati dup»dldA quo hioJt>ron Krn tiao* de lo» otros para CD* 
ttiTiO i morir «Dlro Ion bdJofl, y tul bacívodo «oltnr lu^go «I pvrro y íla&do aj 
Gflfoón do «aputth» al caballo, m «ninrooa atitro loa indUi loi ii(i«v« cono DU«v« 
J«Ui«« b&oilrlontott QnCra manada do ov»jm, y «ou una fuña duotf arada por 
WV3 ya bafidca dal voaoao de ks fl^cliiu, lucmn ctuaI carnÍMriii eo loa indiúiii 
qao proi^ndUn^ «mtUUtodülott p4jr l^du jurtei, o^gorki* ih mnuoi tivA» pniu 
doblifice eu» ihuofUb; paro Iuh voMadofi x dafii^diau con Unln íuor», quo coi 
poco nto y« U(i pcdlao iiudnr «ido oncJmA do <Li»rp» d« iadioa mucttoi, oiu^ 
du ^> oabesaa y bmíoa; aocroa vi M caballo ItnbSa Ta|«r«GOo hcoboA^ ocudicado 
•úsipro atropolJar a loa qoo b« moatrabna Ulá« bÍEarroa y valíante», empicaba 
Iaiim dcrñbando y tra^pduai^do «oa alln h cuatito» «« 1» p«al:La delncto, como 
Io« de laa capuldna qtio lo íIjaq nigaioad^, iH>rquoy&i|Uo uo pudEaa 
TicEaaír ana TÍdiU, Juu quorÍBn rondc^r a f j'odi> do mucbu tauertoi. Andaban yn 
todo« ton Uonotf do ílcobaa y las uús do oLiiui poTmt,rafiKt(, qae lea cfLtarbaban «1 
BKiOftT como queiiaa lúa oflpadaí, ain darlca Itignr ii pnou pu-a qoa ao W toca- 
ala, y fio «ID b mcuoH qiio loe ccrabatia la cfikaiún ¿a \n «d quo iraiau <4>a «J 
laucLo kabftjo, de) caal y do U mucha aoni^TO quo dctnoubfta por laa bcñdur 

33 



3B$ 



FUIT PIDRO SHTÍH 



'SOITCTA 






CAPÍTULO viri 



ConxBriDC . r*" Eil el fdbfl^ota lie \a t>xCaJU rauaa jj üaoomeodo», «UfpnC* «la hbbvrW 
inti«Hfi4| i^Atalld j hecho nScfoirnt ni^rte* tu Im Izsdín^Z.' Bfa^rtn leu ilemdfl^J 

dfla ea lu uludiul út¡ dnalA/é. cutluju, j coa O j Ivb rrd& Ilc£-ftd« do GoaJio tnXn-' 
aloutíffo - l.'^JJcgoa&luticrrudo oitoa Indica ^bQliiilúAtiiluftltiuu^iinMJ 

EL porro, anaqiif anc^uro T«IcrOBo, al fin tmapaatdii ¿v oaobae ilooli^ 
j^cnii^ ]a vida, Cuma buubt^a ol caballo cogl miJ rtaOQQHU bciHcIba por 
\oS ¡jara 7 pocho» a^ioquo «1 tiotsfTo do onor lUiMTto qacái el cftball«rü «u |)iié> 
4¡n porJcr U Iftata, con <iuo hixo liocbew t^n óc ««pARúI, quo pniccln orit^ncc» 
enlrtr «J« lefioaoo un U botallu, 3- aaÍ 1úci> oc*^u eiv lá do£caaft, liAaU quo cutjo 
lott Oumii ^lp&> da uucaiu* ^q« le daVftu pur mil put»* unu tíoo cou UAta 
tütno ^u^ I4 dorribi'» U ctsháti bor^iío:ia qun traJo y qucJáadoee ün <lofe&u 
k caliAia, ttCüOíj lu^jfO OUu Atgutido 0E1 elEn quo la qüilÜ U TÍdx^ j- ano (la loa 
mil valícutt;^ j pil^tcípaltH íuÜoa i^« fi^io^i In kar^r <Io c|m3 Húv luúa eatiuiA- 
cE^n i|uc ai le dtenu toJu lu pUtH «¿uv ro bu «Acado del cerro «Id ro*<od, pciv^ue 
dccfA en vlniti uuaaiijuí^ qua [iijU>j «jl'Ji «lia, ijuc U Iiacín ralicDlQ j aircrldoj 
por fier laa^a d^» «¡ip^ilíúl, ^^iia lo eio Utttu, jr auu decía el Lárbaro, oiu aqit^lU 
b liabÍEi dolvftcer inmonal, que al dSjeni al c^iotnrio lo aoertam, pueit ccn din no 
lo ¿\6 la mnerU por iiiickj d«l CapiUa Jfi&n do R¡T«m en ncA refriega qno lo 
turo «n la paoíOcMOL^ii qu« le hixo añoi d^^ni^ü do citca indios Sabcjaooi, dondo 
toloR doA pooii«ü ciipfmoloa, y «d uqo coJo^ I4 defaadibroa f «scAp^Lrori do múa d« 
qaÍQOO núl indioiij aiendootcti Uxit'Á quo ce lo qiiLlú 4 oico indio gna ]i»rto p«» 
octts siacoio, de qnc per vontun docpaén IkabUroDQC'i oa LOti ooiiqnisUi d« JUocc. 
2.'' MaricroQ ni Gu ¿ mano do Ioh itidkii loi otroA mU cfipnAoIoí, liabE^&do 
huího pLUMrc mcaov mucboo Tidsts do inclioí, ai& quo pudiomii babcr A oaa&o 
QÍc^uao Tiro, qao cTftloquomijt pretofidíaa Tif^ucfioqno 7 fíabojá¡ o» iolta 
quUti di^ que iino do Im oiptíiolcA, coa ci«rtoe indioa j aTioconaa de loa <iuo 
DoTobaa, «c hu;0 por ;jn Udo omcodio d«l cooüíoto do U boulb, pretendiendo 
oOHputo de la xauGit'3¡ pcroai m hUo» lea fue «o rauc, por^tio n^fjitído Ift 
mnorío aatoncei dcfremiidft por todu paites do oquoUa icdcnda, ii cmlqnfom 



i 



cit. vm) 



)rOnaAt tS US OOeHQL-ISTAt M THKBá FIEME, 



»7 



in&n«m fl¡ii« n^Ia quería v'vo im m<iro fin 1^4 qiif XlüTÉhétí, qrie ¡ni^o Deg^r «n 
^bulo tntaJG i li oiu^Qrl do \Vlfr7, porU» mucIiAfl bcridu «id qiier«i^pr>, á 
indo dlií !a nnov*, ^ oontci «I cai4> como habfA p««ndn, qtio no cniíft^ pocAí tri- 
ibcJODOír por 1a peca Jjifi^Tisn rjno h^bfa on h dtidfld, cftiAcdo íantaK fuora en 
t jirovincU lEfi Giiano, y t\ prlncijial ciudiUo, Mür'-lb Oiltano, bombra vnlfrotri 
pMx j ^tfn; ton roraloA qii« má« ncongdjivbín Ijx cicidnd om de Leu cokpeclioK 
qvo padba '^ntr no t« !ovA!ttiic« j^ jnaUta toda k tíom p&n renír sobrt 
IB, «Q ctpccífll ^uc jm l(>i ooQooiaia por gtaSo brava, Urribh y dotoruíiwAi 
toda maMi;J, y por eatoncM coimdca m£a bríoa con «1 «ao fnvco lUaoAi* 
I, jiu>>capocb4ibaama\porquoii tig^iiienxa la víotoria qt;o babfho coDMaaado, 
4É«Tnii aobro oí puoblo, aólo Dioa pudiera dc&ndoríaa. 

Si* Vicndo£0 on ottoo trnbijoír y oon «oapo«baa do otrDi nAyoroi ol Jeto 
3<lo£ do Val<sz:u«]a y lo> dom^t d< U tiutíad, y ^a6 pAra r«pof» y d«f«c- 
dd otln y d-? b qiio po<lr£A ftuoedor nd t«nmTi titiora* do Ja vouídú d« 1<m do 
L«, AOordaron do enviar haoer B%b«r oí l^u<4fO ú Fcrcdn P6r«f <le Qufrada. 
dMk on EHia cindad do S4ntaf>>, para que Un cnTtaBt «1 aocorrc (¡no v^«ni 
kbían mcGcaUrT ol ouixl con«ídcrajjdo «1 riif^ en <^uo «hitaba la doiid, dc^j^^- 
por Ja posta cí&oooata ospaüolc:^ bicu provenido' do nrmiu j mtioboA do 
d«á 04balio, ootí loa uci vblorMO» OxptUnoD Juan doüóipodcf, GoSffido 
E« Zorro y Joaa do Hívi^cm, Jo« oüaIoí a paco largo y doblando joraodna 
m L la ciudad ua día antoi quO ol Cnpítán Martín Galizv&o con toda 011 
d?i U vuotCiL do Guiitjr, con qae rMucibarcn loa dol pueblo y pcrdioTon loB 
loa saluraloa, y aun para hadarlo pardor advitiiondo lo quA coate&ía &o 
ol cnti^'o, ditorniinaruii ponorlo luc^ en ojofinoí^in, para lo cual sci^nln- 
ntocilft bombro>- quo faro^o boataban, non <^ii« ao áottrmÍa(r c! JtUrtlfi 
lad ir por oaadílb, co ropfitnndo coi loi trjbbajojí y canDODoio qoo habla pa- 
en h proTÍncia ^c Oaano. No le puiccÍL^ Ibrai- cabillos, por act la tíqrr* 
ra y qco na Labínn de virvír mil qno dt c»toL'bo, on c?«pecia1 quo ja 10 
LOnfd noticia do ta junln que baclari !oa í^lIíújii qi^O ibin /i bu4i:ar dont^ro do Jax 
EDak^an y ríao» de loa mobUa Oo Orín y Coonmiquo, quo aotí ounUnfa i laa 
ircrras cl^ Af^tá» (Ludo pcUBnbnn dofciidor*^ hs Li^rljatoft, «1 Hjau ]o« uuéalioa á 
ict^rleii y » no rtuír dudo nll¡ junicA ^ bu>u^ttlLiF, o>ti doUniúaacíoii do 
tolvor i>A40 nttitt, primero quo bs destruyeran y ocharan do soa tiorm», como 
iMtpodpnIguiacs indica do ollcB mbunoo qvo dieron avÍB^A b5 nu^^itro» ; lo 
leafuv catiifl vil^re lat» doUnntnacioaes, abreTiaraiA^^laialída do lacñndad, 
anüciiniTiC u If^ji ¡iit^b» ¿n loa ¡ndbfH y coytirlua aobra íc^urOi y aji «alie- 
coa Aoliut rKpndu, rodolaa y lulIwaK, d laiimo fulo do mil y ipimiunt^ia j 
itn, á loa pDüirfflvn do Uayc^'yeiuia drrjuido Airíai leíL diÜcnludoa do ftíttna; 



^8 



rsiT nono fCM&i 



(¡i^ Kncu 



UegarDti alude lutt A^-aUK«y lus ptiMuiiuoiieAf ij^ue hatlarcD iKfju^cgcctojdo 
lodft flueite (le ftUfetdOMfi, y %iti metros i^r doDtio padíer«n tpuACnr «u* mt^raJarea; 
pero como gonto p^ipe rtonünuidA qm Ulm gnems j ooitumbr«s do Indios, ne^roft- 
loafjor todaí |ift«íí*f btíscatitlo lo» nwtrot jirir <Iotii1^ pnilmron haburtc cnuado 
«n U monTAflA^ pnr afir /hU 1n rftmún (toffnurnbro dt* lítt TotindaA tía catoK ümIu- 
tMq»^ Kn pHRñ frn fntf) niiicha tíftitipo 1)110 no dlmo iitjo de lox iioliUduH cuu uuft ' 
Tml s^uHn trorhii por unn «ílr^r-'haTa tal, (^an tcfi f|ii« mi nmn tan djitatrn» 
tío na podfnn pCTftundírT pc^r »t nqii«lla ontrfida dtt ^orito ; fcro Im que mii' 
labfuD j tanUn md« Urgna «xpanuncliu, no ilitloiituLrrn «un iqu^lln li AHÜda 
qiu» bnbUn ¡toclio loa indioa do «tt pa«bIo, ; cómo 6ttot iütwn lt« máa* 
V0QL1ÍO Oitop^rocer, j entrando por olEf, Aígiüercn tm buein treoho toa ruUO« 

¿diT, «a •loamíco ditro, nneho j bíoQ tñllft^t^ con qu« «» l«i quitó A lodoa 
Ia dudik do «ar ftc^uvl «I d« loe íad^» d» U roUftdt e fu^roaloi ii^ínn^o cnii' 
T«oft1c huU lleg&r & utich itDgU ¿ cord¡l!«m peñflKcoU} pc^r donde urabl^A' 
había bi roiJ^rtji; atnvc«tíadoIft «ubicTon por olloa liOiU la cumbr«, ^Mdft . 
ddodo TwroD otra mú Adolaato que ka diviüi ua vnllo h^ndo ; pori> hi^H 
oitmbrefl a^ tna bjoA quo oq oiluvueon i lTri> do bolloeu y fi^oho, dotid»^^ 
vi«ron grac nvcLltitiid dO índica, t'>doj ornxadt:^!, 7 (í QKKTLKft do >us guemr, con 
mnoha plu»«ría, con <[mc pAToclm mucho mki nltos 7 di«pu4«toa quoeUoH 



i 



w»o- 



4.° LuÁ^o A la pricoora víeta qa* dieron loe turbare» & lotAudstroa, 
mczmrcn fiu nlgfuimh oon tan doimf<>fad«B tooca oaturalct 7 de ouncoU^f 
folutO0f coni«Us 7 trotapCftas^ quo recomendó ke ocoa por aquolloo rallos; 
poQOBOOs, porocia Ix&sdinio k tTCrms doi^podioc ñ ruclto d« (^to timu multítud 
do flcobas, qao «aü oscDroclan cl kI 7 pura niái nitoflurur loa brío», k acerca- 
ban «unto podiAit i Joa hbbB do loa pomusot, 7 mf mosdiú que ust indio d 
los máa ralie&ttBybríoJBoa, puro mcetrarqu«loor0^7oapíi¿ndo tosejo*)» 
poto i^ \a pQfito do UDd Upa quo «ataba cu poco muí) sobroeaUonto que U» 
doxnia bniin«, dcndo dondo, «on p^lAbnu 7 obna d« vuo tlccbía, prei«ndÍA oEéa* 
dor m¿9 ¿ loa no^vtroH, nucqco auü túo« eólo fueion de efeobo cq od porro qtao 
quodó UttEinadü de uuoí pero p«g^]obJ«ii paraufi iMbd», pu» cu leoompcnA 
dl¿Itt vida, poique un AlooiO Martin, toldado viejo^de loa quu Imtiíau remdo 
cou FeílroniAo, de qLÚ«a ja ir&tAmoa ta U prlmcfA f^rto eo I9 do Ia Tagaoa d 
MtLraudbo, balltxbcro nu mauuB dlaslrcí con mi balleaU qtm el iitiii dÍo>tru indi 
vcit BU arco, punÍ,eu<I^ en v\h u.n aqióu 7 bpuutmido al indio BobreaalicQle 
atrevido, bUo uu Uu aoorUilo Lliu, que le paAÍ iIo pmlo á purta por d lado 
¡iqtjierju, curi c¡ae uayA muerto el dciidiclmdo fpmdul, dei^üiadl»» por mia do 
0I0& «tiUdcH, Tbiendo i parar al cnmiao pOr donde lübCan do milvtr Ion soldidoo 



M 



o 

a 

i 



•ir. XX) 



»4t1Ct4SrEl4iCQtf4UUUBD9CTI[ltlU niXl. 



5» 




«1 puotto do Idí ItdíoB, lo» cablc4 tiendo ]« dí;«gr£OÍndA nin^rlc do m CapiUn y 
OCnu «f^nndíis au^rk» que ao biüloior, en elha c^it lüt* LalIci^Jis y *irio ja do Iw 
bAVíAA quejido ciiiiGÍoioii«e de flcchjtf par» nf^iilir d llegar i «IW k« wildftdo*, 



CAPÍTULO IX 

i!aD ciMitidu»— Z" RvvuclTon «bin (e1 paffblo de TLquIíoqiii^ 4tiail< oaiQ Iqí ^ 4 
cAbttlIo bíduoa gtikü «trago en Jot india*. 

NO taó diHcnltoto t leu noldidcjt cnnocerlot loa inunlGn á loi índtai y 
fibf xe (1Í4i^ri ronjo]' príu li tomir oí nlir doadd ettAban a&t««, qM 
>a funmn ^t otro, > I«a M^cedtó bl^n, pii«3 cu^udo ImagtnabAU Ioa EtidloB qce 

onn tAi^tA fnrln, il qna na nj-uiUlwn pn:^) ka brATiiH pnrrfM qiiolUrabfta^qu* 
Uxc^nodnrctfi dn mucbi mntmm ijurt iQ bUíi. Tnrítron por bieo dcrrumbftnsf' 
po^donJit ¡Kxliin, [nr fli |H^ftii ]¡brv>^ i}t- Ul fum^ no ateuJieuJu /a i fu- 
bíntt á b breña 4|[iq iutcnintrin^ p^r Atr Iiijfar Tnftfitficarto, ainoíí m«leme vn CD9- 
TU j «Hpctot hroalucof. donde rii> ]t-g hnlliuioti. Trntamn lu^go ]ob Qi^éttro» d< 
nátrear Itjm bubíui (Sánele *e iilojnban>4ftiia dnoubriettii fiidloLanU, i^nt^do ealg'- 
c«rc« (le) »tio 'í« U girainbikrA, f on t*]l0it mban^nock d« j^nmldiu. con Ro 
[Uefio rtí^apnjft tU <»ro y otrní co;4nflír)iporUTit«f,éonde«ft1av1nron dtvcanntido 
C trM dfu, fTcntpnr^n do lofl rualcn contaren 1u viielUi d^ Tl^iilflojjtiv, 
3,'* Ccflndo MÜo ol OápLt&n (Juliano d4 T^tex con <ua ««tenia liombrtí i 
CRRtigA, <^uadü cOTicoitAdo fjue al Capitán C¿ii[i«d««, con otic4 6a 4 «biBov 
in curto dfa pAm ol «ttíp> do) TiqcíaaqiiD, dotida podrfnn nrrínc do loo 
[cftlptJIat, y qtio lo* quo nntc* Itcgasotí >! puoblo do un indio Ikiobdo Cipt, ano 
rn do TiC)UiM>quCf A^firdAf^o i1t£ it 1m olrOH; y mi camÍEid el GuIjadc con 
RtDte y pntiudu for ticrint d« F<>pobn, EIo^t» ni pueblo da Capa, dniílo no 
Ltó oon lo« <fo & Oftballu ; y ul todoa coiu9nxAroi) i'i cuninor aqutlU leguft que 
fklubn 1 T^f^n ¡1-0(^111), ^n ol cuol loa fa¿ fonosa pnütr unn mcdln Ud&ni, do 
roí ciíinbrc* tonbn bi indin« coa qmín Mtobi A 1ji mira ccjntosdú ba pAaoa 
Un CApofiolen y vtibÍAfi (^ii« loa «ra briojo ol pauír por oHt, gran multilud iJc 
<]ue i7om«T]XDroii ú d««pftdir y con olla* miloi do llocbns A tal t¡«mpo, quo 
00 «a ooft faT<>T <!ol eiolo^ so pudío» otonpav DÍT]guaí>, ['cr h* iDUobia rjuo tU 
L&s<j<»tmi voiUaii; y b difiou)Uddal paiio, quo loi or» ívpoaíblo evitar, tupo* 



uo 



nt^r rfiDUo f luf^x 



dcr tomni' ct nlto por ningunii ptrto: ii6k htiIUrou |«>r ra'it veguici reruc^io el ir 
dK'HÍJoN y filAr t} p[iKL>, (y>ri qiio &l An v el ui^crrc dÍTino, piumn ^'¡u KLiccaer 
du^racíi ¿t9 coi]3ÍÍQrsí'i<-~ii basta poootie tn «1 uicjitA del ptjcblü dtf HtjuiAoriuOf 
doi^Jtf «iliffron unn íniii«iiMÍ<Ud 4v indios dejcpidícndo H^cbu cuii itna flrnsA 
<|ue MpoMnÍAf k&cinido a1*tl^l^ da ^llot oit«Qti?34n do loa dc^pojcA -^n* hubfia 
toroA-Iri A fíMftcóri j- K(i( itmlgoí, i>Tie4[ii»Ul óe Itlinirtf^TiebOfudíemn lo» ini¿*- 
tron Tfoo^roT por «mooG**, hurif^MO t& íntoruron, por la !nin03asld<ul ^a U gtcto 
^il« ncndio, qnft loe d-'kbnn VjIv^) «n qnú «oíAndor, por Kn- iani04 y Tiiñós áitíirc* 
«a flD« HnnikL; p^ra coma n^) b fiia«iin Di<?no« lo* nafiiroa oon ln9 «up« j Inn ca- 
ballo», nprotáronlúi onn un viiUrn^a tarlti, on ospeirit) lot C«pltanai C««pedeaj 
Zorra j Givcn con Ice dcmút t^un aadahin ¿ raliftllOf i ^uíetq ««ini^li ^^ 
p«ono« «^u ai.T3 bsHcsf&i j v^pndas^ jiteodicndo foxi mitjror ciiídndo ft ton i{it<^ M 
mosUiilíün mñs vjiíJetjtf^ y orguIlo«o». qoe tse hfrn «i ellos Hn tíin icrriliU mub- 
go, QI30 ytt lfir> cuerpos ini;«rtai, y «stir U ti«rm Itn tnojoda d« wn^», 1m «tu 
muohd estorbo u La IÍg4re^A (|iti} «va loan^irUr t^u loa vabAllof^ p«oex< f \*tt09, 
q-aa ititab\4t\ In liÍL'i«rOD T&lMOBamooto; al ñix ii'> pudí«ad04u^r TottindiOA 
tftbtA furia, j' !4n>i«ndi> «n tiu ji«reonB« oí niDino «ttcoga q^o la babiA li«cho M 
lo* niu«rto», tomftroQ por «1 ampnro U hil^djt bacía unos pnsoí qiio tcoiaa pii«c. 
loi (TauuToBOíJ. (le hojou muy hoiidoB.Giil»«rtospDr onoinio, pu-a qn«»i¿uit]idolco 
cnjflMn cu allcsr ccmo (ito4dÍ¿, puo» yoad^i aiguwi^do oí alcftntio u&» do lea jioc* 
M» quo li&bU ida dkj ^nnuf^^ i»y¿ oit uno Ú4 olloe, »»bi^ quien «o voItI^itoii lot 
b&rbarOAiLLpuQloquoto vioran, con bnUt (urm, paumadn qiioyalc l^ninn ■ 1^ 
mftiiotfi quo loa fue noGCSKrlfr ¿ loi cspoGolG* laotaoar bíoii lu Auyiu pririi <l«lcn- 
dorlo: ^0 «uorto fo£ la porfm do atabaa partea jobro «f4o, quo foó como 
c<]uOii>«r dij m;cTC Ea batalla, piice oo moitraboü muyera hriat c^u» ¿ Ic« 
piíi3á[^o9, por babci boobo lot nu^Tc» c«hc U:l do honm ul dcfeadcr j 
aaoír riTOol «oLdulti d« «otro Unto bnrbarida^^i quo &o oon aaMio« ahíMO 
prctODdiita b laicrao, ponlondo au fclicJilnd «n sólo ntpclLo; p<ro a\ fin el 
áaimo ioTeitdklo do loe ncéntroa, qno con Kr acIcq cíoaio cincurriU, loo 
mituniloA con xaucbaa laucrtoa ¿o clloa y niiiy á m co^U do lc«i qo» que^ 
daroü b«riJo^ Mearon dol hoyo viro y m&ít aI jiooto y oiboUo, oon 4|UB 
TÍdndoM) ya AÍd csponm^U 1(3» ntlumlo d« lo <;|ii* pT«ton<;li'ji¿>, y r¡vo loa golfee» 
fieros aIul dn lAodad tahrt «Iba. comaiuatou ú bulr mb de propúñto pur 
una* teaJA» quo ello» leufBii conocÜAft, y tíbr«* iÍo (utiuoac&¿u puumf, porque 
Uitlii lo domáa íiteru do fit^^tt oiiuiuob v^tob» i^crabmJu d« «Ibu, y oraaiuubdo fOT 
todoH paxU-a á luutfrli;; tmbujuKu» un U^t <^lu con «lUi b; cmpUynwUi <¡ilc qh im 
turtliJ tjtj quu VaUmi j^Ktiiiiili'» tuuLdt jJoligL'Ofiiñaio y do rJcii¡o jAtx ms oncnti^f, 
ft!a tea&rlo ol]o<( nlir^'m tmbAJo, poiquo burlón co» ^ola liqa iyctuF-lí*!» <juo «o- 
Yftn i pon«f eBUfl pUBUfl en piío^ o«tfci:bo»dolüHi^imaos|JOr doode as íomcNV 



4 
I 

4 



cAr.K) 



}I0TICU3 Xñ LA« COMnatAS Dft TIE&RA rtBSO. 



8«l 



¿ «ojnmtan ^u^ b&ii «if paanr Ita c^u» lea tt£;QQa, liaoor soajot ^«rra y mfttflr 
nii fi^nUt q\M cu uuft ^í^rn campnl, totao auo^dió ca cata, i^ut ito íiabidoclcí 
tanrrto matíilft a>o1¿^» un U polen, mari<r<>n ca*ntoi m «mpajjiri>n, pisnodo 
Im Tneao4M puntan tm c\ afchnc«, eín quo W o^jtovodiar» corft ningtiniL, fuera 
«le DiofíO Ortú, Á '^uioa K)Corri<ion coa cuidado, aui^quo con cura riguram* 
pvcit fue coiTlaiido oon uaa ntvaja al ptmto la cuu« quo m pic^ coa el roaenc» 
j caldoÍDiioli dospui-i t^a bion^ ardioLi^o* quo of U tnú» piinjcifal J actftada 
cuta 9UC ma ha baUada {jora c3 ct»o. 



CAPÍTULO X 

<;ttn£D«Kqoo]eaiiroTOob6poo»4iui«oUado*-!L^Puui adolati^ bs uaístrM co»cl 
nvtí^ií ta prortnda do ChvTara^ laturui «Ignncs do I» ccpaftolccild vcDflüfidf 
Uá poya*— 3.* PnMljfaioiiJo «1 cttttfOi Uomit uaftvailoijQ«jiuljIa svnttOn la cotia, 
goa qus tir> fUjiroA a^oljuitc «n «bj ÍntJ7flto« y tomaroc U n^tu <l4 la dndftl— ^ 

1,^ nF*nfpi.tlúfi itn la clmliu] cía VírkT y algoiuiv MhfLtrinbfHtlc l<u Indloadatv 



PáRA Ithrarftn ña Ufi prnldotiT pDlijfro dtoroii le» súblftdíiii ají wiir 
o» cita pan* j otiw, en srpeclal mitra Mn^o^ y CoTtmfti ■{ne CAiifaa 
lia máfRua coAtuDibroc, do utiM tntrpna bita aoolobidaa y faorA^^o algodón, 
eonquacttbríut todo til pió por d^'bujo y otiflntit, y toila lo [Huma, y Ikvabda 
'Im piíía rastratido por ]u|^oi aospechotoff, m ItbnbuD dol v«&ono y ftMgtiT&b&ii 
'i Icn i^Tje loi «fi^íaiir porqno ibui doooobrícndo y ^i^iobrftndo Ut ^ntoa. ii bi^u 
lU iadcjitrfa no bnnU á librar ác In muOrU quo bq 1<> «igiiío do quedar picado 
mixildfido do 1>a.iUnt«e f a^FKAi ybnoaUumndo A-ntoaio i'^ro«, p^irtu^ij^*, que 
Inal* unfL« aDltpjTAn de étttnt, cu c^ac confiaba domonmio, pox ser un oa«TO 
10 de daTitn,porqu»cAnilniaio ^f>n oJla^i coji el rooto de ImaaG&Qa ec ab]aii_ 
irou lio iJV4\iionk i^»« üo rOAUtUron á tica puoU quo piaS, y nsf toc^udolt^ i 
lias poucw dobkV iJa tor tiv Alguna vena, «iu romedía perdió la vida a] eeleno, 
ibiando do (fm^nn drjl'jrcjt» con laucbc lerttlmícnto d« todo» >ua couipnCionH, 
SN «eldido de t^tiinok^ 

^J> Salloron do G«ta tiotra dn TiciuÍki>(]uo y fiicrin A la prevínola de Che. 
ren, (3oi:d« 1a« fn^^ fomo^u dot«DCTin) 0«1il> dfoi ou ¡louidiia ^uazabanu, porque 
«Ta g^to arrl£«adjt y vallcele k^ií Dulurokfi, denda ni cubo do ellos aalierotí ton 
algnaoi hoMadcji h^rláa», y otro luono^ qtif^ haVfa miinrCo c<>ii »1 vcii«to do laa 
flecha*, i5« <juo «o libraron por diligente cnm e>l Cnpluln Jaim Fcntáad^de 
Valcotiitb, qtte McO atrareíado no bffvo oon un llardo y c-mpujada la pierna 



8C¿ 



wíui rn»KO tntÓTf 



(5>IH>T«CU 



dcrcofasf f Prnnóiod dt AfonsÍB» i^iio <(|C4í|](j iuaI boñd^, flUm]u« d^puís vín6 

HomAudoi DoldJ3^ saldado* mu/ TAJinnttK, (oa otriM cuntra qnc «o cutoiTo- 
fOD cus úOiabrea eco Hun caerput, jr no bic¡i^iv>n nivi^o». falln cu ncjiuilla oE:Qx¡giii 
dúi tcIUqCm Ulirelue y uJta yagua riuc quedaran nm^rtt», *\c\ Oapitán Alonftn 
de PóredM, uatuial del |iim1>Iv de Vilüvoiunde Aro, üq U EXaucba, cualic lof^UAt 
dol pitcllo dundi' yu ii&d: dvauviia que b mú cruül ipiurra que ImiU anUD 
eitua jadioi crftludcc0Us|iuaCh»id7iV'Kien:HlHB, piiM «íu vcriiiUGbavrír;^* «I Anf>* 
D^igOi naoijaa ún remodio bombrnji j anítaalB»; debido con tado «*lo, k hicieron 
«tÜidaVlod auMÍM en nquol eutígDi, pcm am^^no fíiuritn rnui^h,^ !«a mijcrUn Oe 
loa Diltintlce, no Cuviexoi; igmtdul oaa lo.* |iuou ^[iq liubode«*]uñ[>loBi f^r 
HT iQucbft Jt ÍjaIU {(116 bHcíaü r«»jivf;io de Ifn poco» que batiJa «n t4Ui« liuinpu* 
«D Cite B«Ui>. 

4 d.' £jiitre los imrclio» iiJituiAltis <;ub jjreUudiaruEi «ri VAl\ nslíd», ciutígaroit 
¿ slgunm cottáodolo loa dedoBáuro«,A otro» uua uinut^i ti otro» U* a^ríccaí 
fittrii<|u<r eon «Ato otcaimcitUrno, y 1o« d«rnÍ4 qiiii no hiblnn podido k>b«c¿ 
luí mnnon, Tile^Mmt mx «i^tn ilimijín ri 1j>h «loldnddN Micorro iln 1a níiiiT/id, i1« p4o- 
tiM y CAbnUo"*» con qn» n» dfil^rminflron jiMir i Tcmun^n, íloiid* liabU 
]arg»/ «ttcndldnii pnblArfonM n^^iAy hVnDd«nt«ft da comidu, dínfiuettMy 
pr«T«t)1diift pan ]!vi gnürrnia ipio f-a ofrtclorta, i'» UdIaq bwnt«a d4 bucor^ nun- 
^oa darn-raQ toncbofl ^i¡^; x¡o bi? hübían umpof^ c1«*cuidAdo «& hacor cubrir 
muchos hcjo^ y pantn» T»nvuc«A4 «n loa patM Mtr«^ci4 pot d(43d« «• «ntnbt 
»a tos tiorm^, lua» ya loa «upoñolee, como «Ecttrmoii^(>s úq 1«« paeiulas, iban 
oon r«i»to / enidsMlOf litapitLDdo con ha piea unlipnrüdu», j coa oirus ioAlrn- 
iDCtitCH, \9t pa«08 etep9ab«A«», fi¿ bioii o^ no I«i libh) un ^«1 ludo quú no mn- 
rioMa d« lu puntu P^ro d« AlvarsLdo y BnlUur de Uerntin, AkaMc qn« á 
In ia£Ón «ra dO U ciudad, OOQ (qQftUoc acoidaska rabioaoa eon quo A«mpre no- 
lian Ion iuGoi{>nados dd OBtúa Tcntno». Frougoioad^ iban m rígmoio cwtígo 
e&<eta proTÍDoüi doTüniuog*, por n«r una do lia tnia cnlpadaacii UtoJtdn- 
0Í0C4I y rtfoiuoicí^Da patadoi, onBudi> Ikf^ autcL de [a ciudad al CapíUii Ga- 
lianOi en quo eo BOipecbaba subía gontis do la ocuta porclcamiaQ (jua L4btaQ 
tnfdo ka prünOHM «oaqtiÍAtAdorcs, y qco cataban ya ocrea do la elododi té^ún 
ha nncTAfl ijuo hablan traído «l^anon tadlos. No puaíecon loa O^piunct duda tti 
•etOtpcr haiflr y^dm que babiau aa^bid? «mmuetto on Snati UorU «I AdoUa- 
tádo y Gobarnador D. Pedro Foraáodca de Lu^, y ootaoder qtio había ya on ati 
lagor provot^oGoberuadoT oí OoDftojo do lofl Indias ó InAuüonomdo SaQto Do- 
uiitgOi y v^ 00 dodabiLn qiio cciilqujtíra quo f uc4?, aabiría á ente noÍDü aoa laa 
nuevos dd au staiidejOr qao ja bab[an sembrado eo la coota lo» Um Teu.¡entn> 
QcuínJ» outndo tejaroo, y asi ¡vi catoncca dctorniítuocrD dar d« moi^o al Oftitlgo 



I 



i 



CA». l) 



flOYiciAA M UkB roeeqcoTis i>t tiiliu niatt* 



Md 



j U Tvolta Ji lii citiLid ¿« V£I«K, dvdo <inn4* «o ro^vknset i «ftft d4 5;«QUft loa 
i^taa»y »>id*do* qM ki«bfcft AlÍ4a <t« oUiftl tooorrO; fu«m dd Capitán 

Fmn do fiíren, «lOc qu<d^ úd J« d« Téleí per rvalon ooa 1m dc»M« ipi9 tcsU 
dcTcrOtiUriiKWéJuKümfl nueva ufi k tí«m, coooo tni^Uü*n •»«> <3ft 

|tiM u-ijAn Iai oucTHi iw j* t]*{>l»rv pnr algÜD otro raipvclo qu« U cUIgí 

!«09^<l««f c>it«u«BiAaÍ^u^<''* latitud A lnpnre»d#I Nort«, «Mtwli ea 

pmtiáns á» un nfin\9 <|t>» tsFn «] K«to, fAt cuyi jitfni» ti«»e por t4rmtac< 

M rtü ¿«i Oro, 7 lo# pin* coo h ríctUd de TAmpItiea pr ol Sur ood la dtt 

¡^Bjft per «1 Oc4l« QOn «1 térr^irtO do h» Kaxoa, y por la d«) Nort* D^^zi litiL 

^;||t|l44 In cindAdd* 0«»IU, en tirrm Icd» dobliuVftin níxigiin tlono, btM Wi- 

, líu ffxi [U ciJar, de biJtniw íXtmí. qup nn U nTnílan f4)oo iJa nü^d, p6T 

Mr llnflft de Amünico, aiinqu« tiene el qtio hft mntufttcr pan U lefia j n»* 

d<r^ K(i M lubtuo oí oMcnio ilet puetfu, cd tupeofal por Mr pvne^iiMo 

vulonirú»» tnMmoA ^ m;c», D»r« nuiclin Algodón, da (¡na «a fcMi:«& 

■cvgtívmcs d« nTper^euM en k proHacin de GuanetOnM IraeD tHso j todu 

I— (raíAt f ](ignrti)>r» Jn K^juElÍAf sí les bii(»nii i3«» i«mplo qim «da noft 

nMDivter, ptiot hxj de iciItit, con U dtfcrendji do iJto* y hajíA; «n e«ptcÍAl 

4« cea Hincha groMflbid <KUft dulof^i que «a td nujor (rato da ente ptiotlo^ 

j Itidiot, CD (|ue *e Itice «anhn CAntidnd do jUL^car, miel y ci>af«rvaa^ de dcnde 
■limdi udo «te Nuuru Heioo; «» Uu utun Jauto de mtijfcw e^tn otodtidf que 
AaotdiiiAno necon eco* Unte* q«e l)onbr««j y Urde» do biura perooer, 7^ 
[. iMinlirMí ilebuffii iugeuiu y Uwi db^ueslua- 

CríTue bien toda aticrte de i^ado mayor, vactt*, yegau y mtilflj', per ler 

feítítlAiinA de |i4slu Lod>) «1 aüo: dtkUae (;íibnuij puio pucue oimArcH, porfjiie «1 

['Dftlor DO lea ea A prDpTjxilo, !■> rjiie tauíbi^JO «a oouIAn paru que nu u bagft queso 

[ de k A^Kindunoía «^ui* buy de leu'hit, pero Kaj Ja de niatilAUL. Henen bnetitt 

nlBfle de oro fino A lu rtrútrnOu del Rio (jiando de !u If aplalena, ooimci viit 

Ui qTM IbrahEt dn! Snpo, 7 ea el río del uro. corva de U provheln de Girui», j 

otr« 'me IttmAn do Id« uiílnteralea, cuttn> Ii-giuu dd punLIn dn IniierriL de Ágt" 

te; Kbriir] nnn mina du cubre tau fértil ijea hiü« 1 Ijt tuitad, 7 Inn dódl ^ buft* 

ve do Ubnir, quo huc8;i de^l, (Jüli^plaa cilime ino&ijdk« qvie qníaren: bhjssu- 

cAu> raecnl 7 mUme da ñ«rrt>, 7 en mucW jurtaé smiy IjijeitMi/ finu pÍo4?u 

dot é^nifo, de qee lango uim en mi celda do idi^h do id» tibrnt, ^ oinu menoret 

4^0 Ue hft!T$ no lejfla dktl pnebb, al cunl le hnii qnedadoi de rnAi do oíert siíJ 

iiiitl^ ^Q* umU con U pruvinuin do Gunai-cuuidi] Datrarmí Toa «inpnf^olMT e^lee 

tall 7 NÍadentoH do cmioiuiuude «u vciulUuTte liDUoaxitidorcfl, qne eci lUavn 

í4 



^u 



náT f£i«> wi6t 



(5<* nmou:] 



TccinoA, dciiiELt ^u ton cnolea habnt ocm mutns^ qi^ia por U^n« tundri Ta diidii 
IlmIa fiateula tocíticiti. TJune oanvonto da cceatrn rAlí¿Íf^Et, con trm pooblot 

dion er&iQ Tiriui, KgÚD la iDríodiid 4I1- lu ^ruvincluM^ aunque «ti inuchne coa* 
fúnuiLfta uüfi hx t{Uü tooismo:! dit:Iiu do bü MojicnM, >í blfin iJlArorííJiliun en 
otnu que «arfo nunca aonW «luortir coauítlU' Lü» Uilnitii» al icrear hurlo 
ittOrlMi ftu[;Laduet AiutLrrsdLO i un [nilv, y si qua mujur la nutfríAba (J« los flectiB' 
roawi oí iijoObocí, Te ¿nbaolOHciíjtm iiuiiiLintaen ^jr4mln¡i; Ijia mucKsLu^in* no 
cuUgpili.'ui nuil CraToiur&s con azotcA, »Ijil« cchárLiIaloi agua Jo ají ¿ |ilioionO 
ca IcQ ojge, qua loa ttwía »1Ur^ ú la quo tcdan euspeab» do udulbciio. MuLrb- 
gabaa DOU riiuu> ¿o bgrr^^^Uer», y » oiilaud>> tol luoía nlguuju tu^üiunoi feoii A 
•9QAUA)ei.^«b>& por confiJTaB4ii 1a »«£>Q&]uLy U uuiiob^i.11, y «i uu UOsbau pur 
liblCí dindx)lo 6l beber «1 xqhu) de otra y^tbít, coa qu« volvfa Oq aÍ¡ lo utIaDQo 
bncf^Q CQii IiM mucba^ilio» y mucbíialaki cuando cnuí dolm:«ta DODaij doot nCon, y 
^ ul oiabrú^Oiioa acudínu Iuq muchflobo9 i lu Ü^cIihb, ar^on j inaCramonUii da 
labnvt U ti0rra« y lúa £Uut:luLcliAA i lu pSadrai da niulvr ú nlgoJúcii que todo m 
lo putibu allí ueroa, l^J» titulnu por 1uicc»dati>t j vjilictiUt, ¿ cida cuitl «u eu 
modo, p«ro 61 Hodojabaii Jurmir mu acudir icato porfI&joH,]4ideAiut¡uub&u; lu 
uilamu Laclou ceju lca««cluV0A, oouaci«xiJo «¡iaUaudoter fii|{ílÍ?oé ¿ du oa 
el acudir ¿ no ¿ Ta puerta da la calli?, cunuJo ovubmi can wtiL ambrúij^uei. Loa 
«utlerD» cnD al modo di: km quu bcouM dlcl^o do lo> indiiM d« In uIaili, oon 
mía Ointídoa, bcbldan, mujcrc#i ovdavuK y iÍijucum, ndroqu« [u boca^do kv 
uTptilcrcH «aluliHi i un ludo «n la brirranua j nu pi>r la porto de» arriba^ i foodo 
de Siloa, ooi&ij loe de uriui dv BogvUi, «egúu iu ocliú du ver uu muclias m^uI- 
tUTOA (j[UO abncroa loa ««paíiolfia «l loa [iiíuoíjjÍüa, ¿vqua luuoUod quedarou 
fíooa «cu «I oro <^ua aacarou do oUu. En el 'TcputlbiíoLLLo «{uw liño oí Capitiu 
I^Uitfn Galümo y apimtimionlo da k» pucbW d=! Úuuno ^uodltlA loa «glda- 
doEii^uo k ijudiion á coaqtiíatar la ^iroviucía, uu cUiactc c[uo icoU ja pot 
enconüfaila loe (meblosdo ChipaiA y S«WyA, corea do la ciudad de Véict» ae~ 
ujJó pan» ai «d Q;iaa«, ol puublo do Cluuclbúo, 4U0 tra da Iwi uiujoroiv anaqüo 
Uuyaudo cq la iiota cu que pcpdía oacr dcmaxíado oodtdoiOr o<>inoya algnuua 
dv InH tcgíqqiId Uniaiii adTcrUdt>, £hda en la osalstad j eoircapaudcticta 
qiae tfí\ín on Uito da mu aoldodn^» do la o&ui¡uíitD de (íumc, llamada DonoIoiD^ 
ysniftadcz do Leóu,a quiea lubCaaeosüado y rajaitido el pueblo do Poafio* 
quOr piiw eii ati cabe«a y oonfinrita el ptioblo de Ohioehúu pn» tjuo b adiui* 
AÍatruG con lo» i-molumenLi)* y provtdio que la laoii» d« ¿I, doadoluicla aii 
lirindpnl uaUteucia ul Butolü]ji¿< P>íriidiid«£j y proouruLft acudk con mu^a 
pnntiialldud al Quiíuau odq todoet lut proi«:luA i¿ue |iüdía muc» j airnoen- 
tuloA coda ai^j ea eBpoclal con reuatuí ^e verif&a Locer algiuios bd!os dcenn- 



I 



N ,.- 



OAF. n) 



xoncu» HE ua con^triAtAa k»b nmu riuu. 



SIS 



ovo r|i>« tnlAD l4A dtWn mlf de ^u« lc« Wlun coJiofCfl Ifl fiJt» qiM l«s tiooCft 
msk flOfl ü«TrM por no unotU» c!« doodo vlqo ¿ tosor notldn «1 HtttoIota6 Ír«T- 
flAiid«a d« tian« provincini &rtil«K ^ nbunduitoi^ f^ijo CBbbftD oalto el río da 
SogKinovo 7 «1 do üpüa» <¡u« «o ilnmubtvn Varc^jUioc, do hut» «futro mil ÍD¿io«, 
5 otro» qno teodiiiu] otroi Uat>i d« diforonU* ncn^irca 7 »p«1Jido«, ¿ qt3Í4Et t« 
dctrirniDÚ «iMrabrir 3^ oOD<^Luttar «1 %üo d6 mil qnüúiMilot 0ÍA0Q4lU4 j n&Of 



CAPÍTULO XI 

CofTticxnwr ]• 9ftUalCaEiít<'iQÜ<<i;*4l«t-n&tuE4iid¿n ae«df ^a «oá^d da SuttttC 

vea*» lo* iüIcAJQ t>t4 uiuJifi j luwCorrvicí^rnquc lut lenldi^^i.^ Feíufiu F£fc« da 
Qiwai^ hjM« «i loft noiiiCÉ d« TaDji lo* BpttaUouftnttti dalotiodlM il« lut Uc- 



DESPUÉS qisa ol TfiDkmto Ijonotvj Uonnlo JJml^oo« do Ua«iadA, «n- 
lot da iu pxrtidA d« «lAla dud^d d4 SaaUfd pnr« £apADa, habo 
lt«dLO «iIocí^íiíq J« la penoDs do Gvanio SiiAvcu K^od^ii pera qu« pobiMO lUA 
dndftd (ha Im üottiui dol CAoirjuc TurijüT llMaixdo do «4'^ Dombro, \o nombra 
y^t Justídii Mft/or, t}^^ faoeo do olU cuutdQ Ja biibi«BQ fimdikdo, poiqu* aun- 
que n vonia4 na «I ncudo que lo 41^ do mI« do ontoadOT q\)o <4ti%ba ju f outla- 
do por cÍ4rtno i&tGlÍí;oiiclí^f quo lu r;wv¡«roiL ^ d«cí?To íji, ¿ purquO ja In dal» 
por fitadada itr^^ÚD la icadat^^a quo tonia totnAdn «a ello, oou todo 0«o DO «O 
lucd^ ba*ta machojt dlaa do*£>ii¿8 quo lía Ío d¡ü oato roo^do, poM at lo dnpacbS 
1 dica d« Mayo do mil qnibicctoa ucbu 7 quovc, 7 la cmdnd m tuadó y poliU 
1 tÜCE do A^ooto iUl nt^mo aSo: U cunl ft*Í^^DÍoa pora |x>b!&rlu ^ doDomumotóa 
de ^\LiíC\€ak Maj^i U oonlirmú oti dUx y ocbo do Ju&io d«l naúono año Pórttáit 
J^rtx do Qu«*ado, como Tonionto quo quedú de en bormaiio el Lioco^bdo Gct- 
«&I0 JtJi^L^í^ dú&do on la oonSrmneiÓQ Iai cnutíiay uiorbvkaqu^oobnblsin cfro- 
dd^ pam retardar ia [>&tZAijii;ii dkh],; Irh ^aifclij« cuocliuiftH, uili;^ do olla ciudad 
d^ Saoloftl' ftl oCooto «I díebo Gonxrdo Smírac, oOQ loa CapitMiOd 7 aoJdadol da A 
píf 7 da A caballo ctu« lo« ftofjnl'j «1 FortiáD. F«r» de Q^c^sda^ 7 por CipolÍL^ 
al Padre tra; VÍMuto K^qiMudí^ V tooiDiido U viiolu do b proTiuoí» do 
Ttmja* Uf^c^ ^ muDio puoblo 7 epoaoiitos del Caotquo 4 >» pcimero^ de Agofltd 
1UI leíimo ouo, 

*1^ A docdo Iiabiondo dMcao^ado ftlg^oos do4 6 ir» dfa^ «1 da Ja Xrnttc- 



966 



nUT POftD «ni&v 



(5.*iwnsr& 



4 



figllT•ctl^n, qn> M & «Allí f!«T rafs, pnr^prncdo d 41 y 4 vnn t^om¡w!ttfr«it i fTO^ 
ittd piLr% firnáiiT ]% rñm^ná el niinno nlXio áazi'íe tenh tttnñtñix «1 Cicfqan. por 
hUt Bn mwlio i]4 Ia Provincia, cooíd pdiv^iiíín «in ttKiuWii deT TUj «n al vifAt^o 
que doofan lie Quiiuiuu£& ilo uub ciuiJ&J, baciondv icdia 1m ooremonías i^oKiin- 
bndMVn lAtf nutviH piíMucíifUü^ á r^ulijii p\irv p<ir nucnbru Tuup, cuoio so lo 

fiwa do U adToi:av¡(>ii d» TiuMÍra Sdlcn d^ GafuUu^jo, cut;fonii« Ktjún m vn^ 
ea ol dltt, con ni Vtiimo ijuc «o turo cu la <Jodiciicit)[i tl« la i^kain, y buq fui;-- 
dftciúa dQ wta oiqdad ic» SanlafCr pocíi íu¿ en d niinxiu díu qao eiiu da Tubja, 
Auai^xio osU un o&o ücipup», o^mo liemoB dicljt>¡ él mí*fao oombrA pot AI«a1dcfl 
á Juuu i)v ?Ln«d> / iJot^ do OlmaJ» ; y Ht^gláimt. ul CApHilii Junii it-fl Juxicu> 
Gome« (IvI Gjtml, Dí«^ du Sr^gun, Pedro úv Ovloieiiiira^ Fvruáa Vttuega». 
Atii«;So Doinidi3c«,rirQaudadoEsu«biitb]¡ tiabiiicidi> ciuiubrui» primor^ ^tff 
•fcnbnno pittm loa BUt9* i^Q< ao iiicicfiuif ¿ Domiago do A^uirro^ no&ocsbarA 
Alguacil M^yor pot>|UD j% dujú DombiwJo y Julua rajados |ma que lo fuera dct 
fiemo oí QiJii£alo Jin^aOf d« Quis&Ja, al G^pítiía lUltaeiu MftldcutiOc, al cvt! 
jiuuibrú y ¿16 jn^dor «t Qonculo Suiíe£ [lara tjtM Tu^ra c<jd la g«i>:4 qua tsacAí»* 
1¿ di A pié j do & calihllt^, á Beüalür y mujunar I"? í^rminob Ja la di-lm citidnd, 
p(7r laM jnrka quu tsvÜM ul tTruicnk Ovu^aIo Jim^ut'r ru loa recaudüti quo le 
é\ó ée Justicia MiLynr al ñlü)io SuifB£, (jao ftioron iR¿a oofum de loe <|De ftbom 
^ÁCnCt por lialoraa doapaó» dlUlodo. 

Z" Ptttiukiuic^ lioy la ciudnd cti (j1 raificuo ^ttlo qti« la fornlaroD íft prltoerv 
Ti»> ¿ laa faldas d« ita i9ioQlB[«Udo por U >':LEtL* <iuo cura aj l^ite; cd ciaoa 
fndo«d« UtUud al Noric, y ca jtoUcta y a«Ia y 3.itt cduuI^adijIoflijfUud, reía- ^H 
liuci ¿ veinticuatro Icguu de Mta ciud&i de Sojitaf^, al N^rduete ; louijila tsío ^^ 
púa kor eQpárUDO, d«eal>r¡fJo, onnbAtEdo do FÍvat^ Itaka y foaflca; ca au 
comarca y t«múui>a1>uudAiit(ú(nü^Tf toda aiiuríe de ímUfi do la tienn y d« 
Iíapniíh,tiitajiecí«J do tn<{0 y <3i><4linda, d^r^ac ticce t xcMl«noIfl t^Wo lodoe Ins 
¿omú oi groa Valle de Si>gaiiioaD^ <¡ao «• el alg'jri do todo cate Elcluiu, ywt0 n 
el f)uo lo baria de trigo j borbud: loo garujos auyores y racaor^n y írutoa que 
BOlKftti dccUoe, HOQ ibbm^dnnlí-iEaoH y lanj buonoe, en «apockl M qaaac y 
ssautecn de tacs, poraerlo Ua ti^xiaB de p^ím todo el «¡io ; llcgao soa tcTiaW 
ooa por la parto del Norte £ la quoVada de Tequia; por Luí del E«I^ na i(8o?n 
tÁnaiao oonooldo, por htr ni^uella p&tto la dú loa LloAofl quetlamu dir Vcnczuoln 
6 el DomdtJt ijuo uomu uuii miaomádj^d do Ic^iiaa; [K>r U part« del Sur ac divt- 
cttti BuB l^vutinott COQ la de enta ciudad do Saouféf rovolvieiido k In paite del 
Pooieoto, por donde tambi6i toca coa Im deMuro por aqnoUa parto <¡mv Ikxuna 
de Obíquinqiltri, donde o«U fundada «na muy buooa i^Iedío, dedííoda á Ff joaln 
Sefiore^que m h d«T«cí¿D do wdo cko Jíoioo, y au& de (od* oaU t¿wn 



I 



I 



Ctf . XI) 



V<mnA3 DB LJLI CQK^OTIS DK TUIKA FLEXf. 



80? 



por loA milA;!Tte y rtxD»dioi coi ucctt^ilft^ot <iii« ]i& obrado uiui 3ft&^ Iin>gen 4e 
NdoAra í?<fior*ciuc b>£áaUi>dcaiyof pjrinuijrioAj to^4 «u Lirtoria ttoun jO 
CXI £*tA, ti DQ «Btuvifia ««Oribiwiilo U puítlaal*j quo ¡jÍoubo Btldri prest? á luj; 
Lo Buíd do cetoa ttoiuuo* ot tierr* dub!adOi audcjué (íti^o (tv^Iaim do ÍU:iu» «n 

THcndrl MU cí^Jad Basu qttiiicailoai rúcinoo, ¿t tcoderoM ;f <«coitt«íideKi^ 

4i>o&>&habiaaet«Dta7dcis¿ «et^oU y tm, « ^«a Q«Uu ^noouudAdoa 

ToinMmil mdlodi EfiíV Ljiu f^iitdtdrí dectk^ cJen ntU 3^ iiorroíoctto« qoo laakbU 

«ttDOdocDtnrou iMtvp&noltajtíuce buenos «»JiScQoe do pi«dnir UfU». por bt- 

b«Tva balUio p«rft tMv» tierra may ^ prop&AiCob w {«hft de «gwi 7 Icoiif doii(|iio 

1* fnv nJi4 11 au.] j>nucí|HOii, intcji que iin C<>nc^d:>r qae hubo lai afio* laaadwr 

lUttMido Juaa doCnrat^Ühocdn, Lúa oji ccadacto abierto, peudoj nivfllido 

taocbo* ÜM aiiU» j»; ua Ju«ii do ijuijfclk.p^r dánico ví^noao mixtimblo fC^lpt 

do a;íun tscjoT on búa ni»eau¡vai«« quo cuando Ucrffd « U dudad» por falCo da buen 

oooducioj poro aJ luí 00a coa qua fOja j la qao Uoccd da ncai^oto 00a jaiaao- 

t>«d«otnu £d«oUa no Un bTioDa>UD poooapartadA*,yh»«d Jomoucn qiw oali- 

iica Um tóroilDo* do oita cladod ol u¡aae dcairo do allai^ ¿ ROÍa i oaba U¿ua« dO 

«lia i k |>arlo 1I4I í>ur<ot4}, U mina do Itm aimcnldJM do Somoud^oOi qito ailD- 

ijcw EU>40 Ubrao do ]Ji'c»4tilc pcv faJu do a^Ui Lta «Ido )a irtoiodod da lodo 

«!< Boiaa. J>o attatf pi'«4Íra« anto* quo Joi cipañ')]» d««<jubrtanta los da MiU'>, 

quo hnii ndo las qua hxa tlenariu uZ lauudo, oamo diromoa M iti lagar; hay ca 

«¿la anooavcBíto aanbidú, groado j biiaao, dcoido a> toau artot y teología do 

ftiMiIro Podro iíafibo Damiogo ; oXr9 quo *a va j« acabaado d» fvu«GtrA Qtdon, 

dMido BO lo4d arttit, ¿ OUf D gcbiomo «atón oabo dcQtria«8 d« iaiiOA, ca ^cío oq* 

uan U uiajor ^lUi^ do lan quo It^j^ y ]:]u«blo pria^ifjal ca el V^llt Urunday 

f«rtilí<icio dpaSa|>aaK«o¡ hay oiic t:onicnU> üo San Aj^antiOf colegio do la Com< 

padiA do Janía, dos oauí-catoa do TaoQJDa, la Coa«opoÍ6a y Saata^ CUra, y uaa 

parTa<^txÍA, ^giio a* In iglotia tnuyiu-, bÍo:i booba, «a ehpocial U porUida, y do bno- 

jtai j rí«ivn|jtllcut bi^Q dotados, ct^o sti curo y vicario dütiatco; ya «oa Mi> 

parroquii^, dci^g «1 tTio do mil aoi«u4al«« voíatictiatro. Loa raai da aiu pobla^ 

dora* fuopotí i^alo aoblo, como ut ooba do ver «a m dosOBodiMitOi (ju4 tivoa 

lioy. S^a b» bombrca j antijorov do bacn caoT¡>o y parocprp y oa omaúd, todas 

do bao^iot i^oakap^faloUafl y lod«io¿e^«« cabecea do Oorrogünl^atu, ata ouyo 

faiitda»a comptcndrn laa ciadodo< do Vckz y l'oTjnpToDAf oca U ViJU do 

Loita. ÜciiJQ flu íaadaoi^n U gobartxar>3f) Üorr4gid0fc«, pcotto* pot la Bou 

Aildii»oU do SaatoCi buia ol año do lait quiuioatoi ooboata y doi, i^tia aiiU¿ i 

p>borftHr1ft p^r mi Taati(> el Qx^iihi Antonio Lobo» á qtiioa «aoedió 0003 prarÍAiOQ 

d«l mívao OoQHojO) ol oTto át mil qaiaícatcjj» aovccta y tjno, BofColomá Onmfm* 

saoú, y 4 ti'A D- Ar^tocb Ikltn^ do üuovaro, ^im uto poc eucaccr ¿ J arva 



ses 



TJLAT HDI» atUáW 



(fr.» VOTCCU 



OcJiOft da BuiiiIa Jiitr^uí, i quien «LgiLÍA D. FornftQ^O TUiukve üv Berrio. j ¿ 

ArelUDO» qi;« Ijd^, coaÍueaaao«pC(AOÍóa (Iv todiifi, b gobierna. D¡aQ«d%-Drbjdo 
■9 liA diobo at^o <]« VILO ftiLÍCM^ttl iicE»[^> 'jiiLk pM<t lü hlftlnriA; ¡i«r»3 rnipuonlo qu« 
no H0 cii<;uii;Lbb dvcírlo uquí 6 «n vim partís (JuUd lUrwIo Ivdu junto al lectur 

4.* El CapíUii MaldoDAda guatv ihlgunoa Qwtcaí on ttcriAlnr \'t$ t^míaop, cu 
]o« cceJoi fuv cd cbU aiuJad de Sadlafé í ver h nuctn de Tuxljd el Tcuiout^ 
Fcmin 1*^:701 lie QüoudBr dandc 1j> liftllij «1 ÜAlUmr MtldonAdo da vuelta á 
alln, dfljond? Amojuiindua loi UrmtnoM V tmjondo 1a copt« d« li>* Ciici{|UBn £ 
JEiJloft qüc bttbm u:i vITiiv con lu oiul d1 Fi'rti&u V^rcy^ bableiido jra heclio la 
mlmi^ tn «tU Frovibub de Bo^^nli, huo Iua ii|JUiitninÍDntoA, rejuirlbado a^ún 
It pftrc«í¿ lojí nnortoa de laJIoi ^ loa onQt[(iiiUiIuro*, aunque no i Kitírif)UKti>a 
de todiOBj tcoi£i]iJcvc ddoljos pcir menta prcmíadiM que lleno» i3o rodriUw; d^ 
esU dtíigLL:t[dAj stcíbii^«ti 1» cauba a! UibrrrM dcj«d<i Elevar de U Üiu^ijA 7 nK 
galos 0Q& <[tlo soUciEabAtt «11 viiiislod al|:uuoB dv loa euld^dcn qcia qtivd'-Lroa do 
loi de DoIaIoIaat, o^a i^iift lo» nteJOTÚ y Acreccritú ]<obro hiA tujo mur^rjun ifiáí 7 
qao trobirou do ndtjtLiiir tAdo día mú ciúríboa t^fr fiii et]iikd*, ri»¿« qaa jn>r 
Loocr ra^Lilo» A los que gobcmibaii, oomo otrm lo UaoiAn, tooioudo nauc^'j |ArA 
Oito ffna txrpU do iudio» ¿ india» que liabitu bfijad<j det fltú, i>UGa hMn »1- 
dodo que tenia d« mivcUw / liombrao m^ do oieuto yduoaenU que Ictatr- 
vlaar nucWde olUabien icdustriudiiHea toa niétadot d« cadn^y fiubiadc 
nrUd don que se; rcrgttkbba naoi á ütn^it» y aqd tmtoroD de ncrocwinr mjh «lu* 
dallos (¡va el uiallralu i]ua leníu» «ua criAdov. ootüo lo Bucudiú á un «üldu^Tv |<vr- 
tu^u^i ct^Li una iudia quvIcQia d« Ru norviciOi Euvr« laíi úümit ili^lia NucU, ^, 
qué rUrUiidalft i ciorto rAuclio do u» Cci^ñtAit con lju regilo do buGiio]» y ha* ^H 
jufllají, df JO d leu del tuya: allá ra uíüi Kuiu Pin Di Deii.^ apro^it^ á au ^^ 
am^ su Iraballo, Ooli qiio quadú ol dlclio rn jiravcrbjij por mudio* bAoi bq la 
tUrTH. Muy {lor otro cnminü fueren üivmjtra Ica C«pítmie« j loMaidon qne eu- 
irjirou de Sanuí Marta outt P^dremún, pues pvr oa'^r curlídüd isa Imljojuvi^ Matían 
cuu uu ^u!Ii> do uui[¿ toaludif ^ uiio« aTpargftto* )i tr7u(urnar ú1 inucido cu c^i»* 
qoijitu. 



4 



4 



r-xii) 



iMcictM t>c LAS coM^rvTAS D« TUJUA rida 



ftfid 



CAtlTÜLO XU 
FDo: I.* D«temSDatlGob«n3*dari«a»ibft Ifftrtt, Jer6tibiio L«tirAn, <u1ilr peo 

&(0 (¡aaulA al I^iur» Ttoíao, dlizu pan «Uo btrir^ntiaM— S.'* SiiUilft tanUln 
leo Krgwttin<« cit «J Klo üianJCj atroiclIooiJo m£! dtflcvütoi^ ^i)o i» leí ponfám 



YA dijiía^ii c¿(nr> u nlb^trutc) lotjt U coaU ¿t Cftrtftg«c& j Sostft Max- 

■oiuaOo Uq^r^d olll loa t7«a TortUijtai £ccicnil«if / cosdo requirió al Liconolndo 
Gotialo Jviéncft 'ifi Qao»d4 deodo CartA^ooa A JerSaímc Lebrón, q^c jn 
gvlMntftWca iünta Mact&ooncomuíanva da In S«>J Atid¡«(i':áAdfi Snnto Do* 
Blifi^o, por muerto de Doa P«dra PcmiAicc ^o Luj^o, p&r* qoo d4«í«ttM« £« 
íatqDV>« quo Ljililn iial>^do tonla de ftubir i «tB« Bctno cooi^ i tíornt qQ6 
rttn«GÁ ám c&Licmo, ¿o ^vo i^q bizo mtiobo ooao olJcT¿mmo hthv^i 
pDw S3Í9 veTu «a la «obitU, con U octatndú<i¿a que lo hacÍA el 
]a, 7 &kf «*<o£ÍS 3a m«jor gtntc <va que oa batUba, j <3¡íSpOQ¡cfido«l 
poc fll río j yor \a tiona, :il mudo qaa M habíft Uiaído OQoniIo 99 «ublS al 
¡ubrÍBiUato, y p«n qua «o di^r^n Iaji tornos y ayuda oa ha ao<«»Íd4dva 'jtio 
dürceido» Im uno« il los cfIto*, Atta^ nieto bargutmoa, en que c&tAVca 
soldadoi c^n boonoa annae y por CapiUn un Abnao AlAltiD» bien «aporto 
lodo tranca do mnr y tiom, por »«i oaadiLlo utipio y rtliento do lUudkH 
MfV J p<*r pt^Mo ]m qu« omprondfan, lonartillAroQ bion C«q ftlguDea 
;ev fru»'«niB y buenrifl OAcupctaa y «bm^dfLnte* muníc;¡oüc« y olnti armat 
DMtinrou «j^u gtoTi t^ciiáiká da buocia» mcTcnnafan, al^nmu botija* do vino 
i«tf««^ bAfJaar cetra Ju oualca vaaU trigo, oobada y ottaa *udü1av, p&ra 
iMJor »c comcrrantn, como lo biuicroa )iA«1a UogKr^ uta No^vu Rciuoi 
fmcraa Im primero* <9ao OQÜoroQ CQ ^'1, y so diuroa e^a tifila forUlidodi 
mnguiia OKtribT^o la titrnk, tinloit parce* Ub osuba uguorduTidc, dotcoaa do 
M Ua eembrtf», aOfi^ lo* ooltucidoR fnitoe qoo luc^ tücr^a dando codM. 
K¿D ottbttroaroa U primara flCmUJn do Baujaroi o«;iaitoUf,<iQO no batido 
quo Moana Ka fructJÜcodo «airo los dcmái o» odU Redoo, pnoaaua onUi 
^fie «ounra en el i la mitad dol caroíno y nb«ra doÍ ülío GrMi'i^t «ctre laa 
iuBcuM* di£«ultadea eoTí quo mblon, dj¿ fruto una IfaboE Romero, qua TC&ia 
allí ccn nu marido FnrcUeo Lorcnxo» vccirso ajat¡;t[(^ do Santa Marta, patiando 
hiJA(|ua llnum IkiíUi Moibi; d< mincm quo laadroj bija, criolla da loa 
Ut£«iic« del 1«lio Grande, fitc^VLiu Lm do» piiniotna OApaíIoIoa qroc lüaatou la 
üorra de cato Uelao. Aoompüabao á 1ü« iergtLtiam trca grobdc* caiK'Vi pon 



^0 



rair rKc»o unos 



(5.» V0TICI4 



<iwt lonitrríAnn d« &4^aír«i 6 vitela*, o^uipftcbu ü^ nl^<tt ln¿k«KmÍ 

gc^boruntim dcA Ciciqu^a: Qno Llanutlo MaLo, (fuo habffi tnmikdo «1 comtra «i 
ikmpM Btrtii it6 oquo) Cnpitin luiitatio Utrmuío Moto, quo fa¿ tJ ¡tñnrero rjue, 

dondn toinart>n oombra Ion bdlDs Ifulegric^ 

filen «tbnUu» j í^tTM lioitfju no íjnn iraún Uji ramiUn», nrmn», rf»tiJf>a j h«rra- 
misaUi ceovAñua %\ cmuÍqú. Nntnbrü par rj T«ruvcU g4»nt i Hernia V' 
Itopioi lia VtfÍAftyi, 1u>mtre nablft j (U mudio vrl{>r. CAiiío Kd vd)ü Co ver«ci' 
CMMfaaMiU DciiirjTiIrdA* qsa MofretuiT^^r] un ui« Bvíno, «n iiAjith.Ld tu U I^ror 
viadtt do lo* Oiuararoc, don^fl fu£ fundAdordi^ U chdiid de pAiupluna ctm 
djo d(í Unüji, coma diupuf» dirfunoM, Xotabrü |inr Mae»« dv Cajuf-j ul CftpUáa 
Jerúnimc) AgimjL», vatullaro <i]Tdüi^K' TaidLI^Íii ijuím in\>ir ci>u f I cucmj Tu 
lltzu hI Oi;>ltJli^ y Mante itc Cniapu Juuu Biiíe de Or«juula, ontafal y j^Wlero 
couocído do Ia taifDia vikiOaJ, *\v 'jijI^-ti ira ilijítuu») lo WiU Iwcbo «quedar «urcA 
do 9n fcbperbr, Dl>u rcdm Pcmr^ndci da Lugo, cunada Aiibit\ ik diii« ducubri* 
m¡oau> y cvuqtiUUi el Gonialu JiuiíctCKdu Que^a, coa oouclcrlj quo»! lu 
lulifA de d^u- lu fufk i^ut? h IoulUa cudi^ Ca|úL¿ii 7 Hattts <le Ottnpo d« todu 
lo qae no guiurik oa Jn itlídn; Ki 1(110 Ct^-^ cmum <]i> VL^nIrA* khora con Jim/iijIiíio 
Lobri^n, |jciquc la úiuia ¿o la gritfcvJmd i^uo huLlA IiaIEjuIci cu cI nvluo, le hjiblA 
Ueaadü de on^onniu do cjiio bMll^LVÍ* rocogldn* y dojjuíUuiDM cu pirtt togun 
Tu part^j dfll «>ro y ninchi»4 quo pcir el otincícrlo To voDÍnu: de qan se bftUií 

iltiíCLUiiUdu d«l Udci, pncfl AuiujueM UÍGleraEi vatu diviJÍuETwy parb^ cuajidj 
j^avlUroQol uray «omunvIJu da loi pillnjes, cjcrau igunla dluliü, lué^ í]tz« «o 
■upa do U luuuilti du Dou fcdr^i FotCLdjidvf d« Lugu> vulviexur^ A ütiibtTb«r mi ti 
uo ■¿lo lo f|ue tiabíin fl^úalado íoíibIni a1 Juan Kui/ Ju OrtpjuirlA, [on» ■ai* lotla 
lo iftw lo vento al GabaruHdor que les «lavtiS y n\ Mc^anctadu JnbU (Iftllt^os, <|ua 
Bubló porCapíUn do !u« bergAiitiam y valvli) A SUnuí MaxU con un ojo cauío* 
qufl porJiü mi !n án SompiIMo i In viicItpIL dd vijija, o3D qultii twnbcvn fué 
ciJudtiUi hahÍA Cu vnirit du ptutc Vvoki; yot tajiiUtjtif LuU dv >lAi)|Arr¿t, 
Grcgom SuireJí» el C^ítia MíIIAd: por CaW du l^scoidrA t-titU Dir^o ds 
rara[!f!rt Ci!to, sxfliWo mitijjiii de StiiU M«rt», «1 CaiülAii Jilu» d(> Angtilo 
q^iiu d^iipuA^ cü»{í fh Xvlti Clin Ifutbel; Jimn do lt<^ja, r«drii Üuíx Gaxciu, 
Diego BSqoiSjIj ol Caj^Uti FfAuckoo Mclgaicjo, al Cs|itúu McriCj k quien cvlo- 
bT« nrt «iiK TArAon el £tmo»o [xvita [íAT D^n Al^iQn^ dA ArcíU; rJ CAfdUb Tif>fbni{> 
Marifn, f]iui dcupiiiU fiíri qulün dio piímcroii nrminiitu á In ciudad d« TnmnU* 
meqn$] el nAn dd mi) quíniantru CTiiirentn y Rlnca, n]ttt<[[]a r\o {^rrinnnndu »(t 
potÜACÍOfi ^adü la pu«a, jáno deudo dírcmcx^ y foií uuibiÉa do lonanlJgaoB 



lotffl 



CAP. Xn) HOnCTAa de las C0KQiri»TA8 l>E TTERGi TlBUE» 871 

poetas celebndo. Yenfan con loa dichos Diego Garda Pacheco, BUb Martín, 
natural da Cabeza de] Buej en Extremndara, labrador, toaoo en hu lenguaje 
pero miij valiente, y que con excedencia conocía ka falacias con que hablaban 
loa indios en traiciones oontn los «Eípañoles» 

9." Estofl, pues, j loH demás hasta dosoientoa, con alguna gente de servicio 
de los indios é indias de Santa Marta, 7 loa bergantines, salieron de U ciudad 
á los pñmeros de Enero del año de mil quinientoa cuareota; mandó el Capitin 
d^ mar guiasen los pilotos á la boca del Eío Oraode, cuja entrada estaba tan 
dificultosa por el bravo olaje que levantaban en el encuentro laa sguaa dulces 
con las salada»^ qne fué favor dol Cielo no perecer todos los que cmbigtieron 
á entrar, con alijar macho de la ropa; y bbÍ, habiendo po^do con este peligro 
Blgnnoshastallegar a lamaosedumbre de las aguas, por donde fneron eubiendo 
el tío, A los demás fue forzoso husoar otro pasaje y entrada para el río, como foé 
por la Ciénega 6 laguna que se comunica con bocas al mar y rio para donde 
guiaron^ entrando por una de ellas desde et mar y yendo Tiavegando nnsta 
meterse en la otra que corresponde al Río Grande, que llaman de Pe^tagne, 
eofrente de las barrancas de Malambo, donde no se les ofreció menores diEoul- 
tades para pasarla que en los olajes del mar, respecto de ser mucha bu angostu- 
ra y la trabazón de raíces de mangles y muchos maderos que hahja en el canal 
oculloH en las aguas cenagosas donde encallaban a coda paso loe bergantines 
<ion mil dificultades de moverlos; las cuales apeó un soldado vizcaíno llamado 
Sancho, buen bu^o, arrojándose al agua eíh reparar en el rieí^go de la vida en 
qne se ponía por lea muchos cocodrilos ¿ oalmanes, de que hervía el paso, pero 
▼enciéndelos todos su buen á.QÍmo, iba cortando las rajces y apartando esiiopie- 
Eoe, haeta que á fuerza de palancas y remes saUeron á la madre del ríe, donde 
M juntaron con los otros barcos que les estaban aguardando. 



STÍ 



nxT peiMO snMir 



(^.■JKTTlCrA 



CAPÍTULO XIII 



ISúXTtarina: l.^ LEognTklDftbugaDtiTVM L In Prelacia da HrunpaT. ^aaño L trtitíión 
dhlQD & t<M cufntrbii aua ifUunbiv» uktftl lu« nAliimlr*. Je que uU^j-ub loi to]ij«tlo« 
yirtcrioBM g.* I,Mqu*M f«oii(iD9n do Iw índioi «iLlju<aa i dar I* p4i, pr«t4LEi' 
dteiuJo nvcBUi Iw Cidiiuoi— A." Uno dd olla rutu £ ]»« uuévUu» i1 imuMu d» 

diidOB & Otro purMo (tonde balItroQ bu«n [ifllnjt^ voi[vn Uix írnUo* ncn ttitiJit «■¡¡«Aiv 
U CQ «I rio 7 mátenla cQ su tionM. 

T0nOf( juntoi fanron ugaicTida el río con loa tm omojuí hivitA <]□« 

pn^i rr puMiS y nhoin cnU k villa ^a Mcrmjx^x; illf Ion rroibitcc^ trcü Cbc^ 
■jUtia ccTL tirjgiilu j«v, proirunJicnd^ vúii vlU quitnr la viJ'i A leu ui^ihüoIm, parA 
T» cmal, for hikber UqI^o uvíHo daiu llcgni^^ tonfftu jtrATeohW hu» I odies, 
carao lo bicíoron <I«bftjo I& mEran» fingiclft ftmístwi (X>D «I Ltnnif üilo ^uin 

wn ctépn ñu qitn Rii«ndn xl^tati Ilfigftbn n1 goJpA d« la gnnu nprciliMn pAr «I 

embUtiíveD ooei ^IJo» ¡lor Ibj mpaldu y ciuado inonnA {wiBliasn ettuTÍMtD j% 
inacTtoaAliul b«rí[t(>»cl«l venena de SoB ñ«clmH; jMirooomn m mucho d qiw 
trftfftn en hiii^ jim^liriH^ao dnjVi 1I4 mYíT Tiiera J corjnc^rM» ¡mr nlgunhfi tvQ.» y nthh- 
brAM i^ue eTiTdniUx In liin^A i]üe tmÍAn Ion nn^^atr^)»; jHir dondij c^mod^dc la 
tntíciAtii \\o^ iín tíitirtúa y nviiú %\ C-apltÁa Alomo Mjinfii ñ» la maldail ^ti« 
h\htii raMrendo lo ciucho r^ue Ib iuipuilaln taIai» con ciñd^ilix Túvolo n^n 
Mío *l r«pICAF), lEiio li) «olin tiTi&r HÍt^mpr», aun ^u iEH^;cir«H otmiioncí: uito» 
d^J avlxo ip)« la dk'i ol indio, lutiiHii IUjiu ^« Ijtn mUmss HOJtptwh»v, jr anf dviínm» 
Jadamento fué iiTÍ«nttdo A cuJa uno <It mía com|Min«n)8 7 üidínitilM: cDin» 
ftgnituí tiuiftml«tft<1«ad9««lúa ludb^r r^rUi Ai^nit* íjUAhf^moRooniMTldooa oÍIm; 
id vlfrredfi* tnJftT nadieft c4u0kA onn indíí^H ¡mr a1 rio, 1^ |n jiritn«ra vÍ4tA no qoo» 
(Id vlv<i ningutid átt ^xcvl, f>ftrn quf nnl no* almorcnacu di f]uion pnru^iU «m. 
Donoc. Apofuu bebo dudo el nvlao, i?i»ndi) tadu riorcn nlír da oíarca punta 
^Mé Wia un pooa min aJeUifte <3el Tfo^ UiiU mullilud de canonA, qoe parada 
cubrirlo^ tu que vetiúh tu&la iofiíiidail áa bi^rbaro* i3ewuiido«, j- tod» el cnrtpo 
ARibijufo, dando tftn UrrfhlAa vooan qun ntroDAl^Aii Ta linrra, TArf^iulm Jo mt 
«nm 7 oavonad<u tlwhv, piintct aüronna imoi^ ctrcu encmpivlD* praaobot lU 
rica 7 ram plammla, fUa^>m«> paUíiUH, olnkguabti v e^íiuIcthiu de ñnlHÍmci orn^ 
qiLt brUIata coa aíl rviplnm^oron, ^oe 1 no lor de Adísio afpnHal loa so!éi4oi 



^ „ 



cát. xiu) 



ICOTrOtAt bG LAS OOJtQtTtrtAA Di TIX&r.A rtllKX. 



3T8 



¡MiV f u4 >U eoorn'io, puo« cobrando nuyorcA br(««, kidortka que TOÚCfÉn «&bJV 
loa oi<4i gindiiUt <}i;D «HUban ooa olto^ pQ«« coQ brovodMl loo doipftcJuiroii d* 
tpt« vit^ li todos, fuorÉ ci« ]m troft ik^iiuft, quo mi«iiiraa •* b>cj« In m^tsua 
«tt Loa dcuk^, puKi«n>a «n i^uivn «J Oipláii r«dro Niio, Dtvgp d* Bídcúb BIo#- 
eo«# y i'^dro T^ikd, oon loa ouftiof prtjioi •« nwtia'&ii lod» coa bT«vod*d qd lo« 
bdrgiDU&^er & liompo quoyu osUb«a ooroadoü dcmultíltui d« üttKon f birborM 
que 3-a co<u«iuabATi ¿ danml-ra^íAr no mti Qt>ii»aido ti«ikj^ do hi aoldwka, úo 
^UQ *» libraron oon btevodad, fkcudlcado t^irt^ A dúpmnr I<u tirM do fhiilorK, 

«tttiiiu, ^ Q&Und'3 ii:í3DÍtoA iRd^OBr wX ¿a como ^ui«a ao tiono dffoaia cu oJIad, 
ib«a Im ajíiiav bOmioJM do In isuclia bd^to d« lo« imi«Ttoa w jo», poatchoft 
oodf^Déo cubcifln y Lkvabu Ia» a^cu^js 7 hi« oucrpoi to «budamc y oxo<lrilc^ 
da quo qocditban adminKloa \a^ quia dodule aIj;o Lejos t^Uíi Ib ¿«4a hia pnrll* 
««pudo «llfit f naús do tío tm afootof da miitrtM «m la> niuatnia pof cwno 
dd kf cÍMi g*Qd\ilo», como «suba bacbo ol ooaaíofio. 

S.** Y ntí vi«t]di> ol fiiatúioiio peligro 7 ncnrni«bUndooa oabecft jjca». 
líUudo dol que trumii^ voWiumTj Iba prou4 dú las Oftnotti «gua nrriba 
"anta? doti£» d« U inijma puiiU doíidc IiaWci «bÜJo, eos CosfieolLafl di* 
•uecdída La idÍbrio «ob Jot tros Caciqocs y «ua cínea canpaiíoro*, 7 Mf 
■ftlir do C9tA duda, ^'iui(^^on ú U tordo oinoo lodíMi vitjcv á tnUr ota 
AD^tTCB dft L>uoi^0 y faudnüns amütkdM, ■! bíon 8D prltioipd ínUato era 
al eaudo quo («nUo vu»Caoiqu«« y Ioh dcmftj, do ««y» duiáft ««U«n»a 
et llff^do, vi«tidi3 Joa iroa prefW y i lo« d«m>A nm«rto>- A dvirtieodo loa 
Caciquee «I «íUdo 0:1 qnc eo IftlUbaa y tío ^dar mIít da d ftiuo ors pot p*i 
}' BiH'Btjid oon los capnri^lcA, [joblaroa ¿ Ion ciooo vieron j loe ordcauoo UbIa - 
fiu dooUft coaiodc« lo* íadío*, üa aoosantirtai tomar armat bi dir oatfii¿ll 
d« f>Mp«cba dd «ncmÍAtndov, ant«A hioioaon decnoclnoiáii do aninlAd (raj¿ndokn 
cu*ú y do Lo* dcCT¿i «cg^lcfl da Io« &iitoa do 1a tiorr», puo» ja <]<» ¿ luana do 
no podian bnllai bu qiúQlud oti cUil, U bQ*«a««ii cc^rt baoa trataobioato da 
Imatpedn; dMl^iditronoa coa Mto lo* icdioa, j ood U amtftad qdo J« pro- 
tío oL Capítáu, cauíouxaron lu^£0 oUon taiobi6a booor domoUiVÍoaiO* «otUd* 
tfU oanoaa caritadaA dft nijiii y rogaLo*. 
8-' Loi tocaoro* can qu» cuban Jo« tro* Cadquos tos hucUo dar trUM 
oanaoi^uír nu libertad intonUfidc lail cannaaa, y enlAadioado quodqao 
íhQ par aUi laaceifoBoloa en ]>at« vonüAr Iaa maortcny raboa ^ua •• bw 
laoa ol ■aooiOdflL Licaaciado jQAfi Gi^iloK^f^ ao 11ok¿ uaado tUoaft] Cte- 
^Ut\ Alonso Ubrtfo y Ic ImbU diciendo: *'No pUa«o« qnccnd aaaodoIcwaScn 
foinoi panlcLpuiM laido uoW Hbaw dft otto do» piua B¿lalo»«h 



*T4 



nuT fiEiAd siit^ir 



f ¿> nmtnu 



TToiniWn'Virjo fu«run loe B^rSAorcv «leí dvtllo con ol Jdl^^M A1oDA>i y afll no 
■oriiic:^ po^LioinoD los qií« MtaEaciv «i » CQlpí; kÍ qHttrcs cwti;í^r á loi ^K• 
Itf tavieroD, JO tog^ÍDid por ptnetine ñif repon te pudú dar A^bro «Don, 
donde iMobnri» kw blciLCji i-juo robarc'ii y otni'i^nrúa ha coEjiik* ^uo iíoltroan'' 
Agndccló oogí buoittu palutnu kI C*[iítiiti é»Ui M CiuÍ^^uc y ifXvmetiraJoTfl 
A la tiodopo liborUJ, orJort¿ ^íowii L>» bor]¡aQtín«s por «I rumba qoo ord^ 
iwbfe«l Citmqne, que can fíJslidjtd IcA gaíu h^aU el fUflUo ilc TAat«lkni«iTiCf 
ilocde Uoci^rou iatL á tirinpo> qao liallüailulo fucm ^o »o«pcclui liol suceso, pu' 
dierotí dar il« rvpvuto eobnj tnlofl, fti btaa t« mcap^rou «l^onoJiy cnire olloa el 
AbiifO canaiiKlicAláe muiIiIqqv* cij canciAíi,qu« lionnpro tonmii ¿ pt^tio pftm 
todo «!««», &Lquúarf>Q el poebb, en qtici hallucn bAtto bvea xuicIl» do oro^ 
•I g u n ia <iiipaj«f, ¿ü^m j vío^pctaii, lt«7nim¡ant&4, rc>]r« i^ la qnv rotaron oa 1» 
t^rriblo ^UiiEaiMirk del Lic^ncLAdo June (|ftlle|[Oif «]UeM lo rcprrKaUba nJÜ 
bien tt viro 4 Díc^ do Itino^o, com^ a qoicti unto lo copo de ella. 

4-' Solicrcoi lie oil^ pueblo, j A ponot diod dieron o^n otro quft oiUba m 
HE» Ui qu« hoota un grandn y oxtoadíio logo, cuja gtnto U r«oíilÍL'} In ontrt' 
da por A&4 c!o iiTii bcm, c^o tJUito* brioa qit# oo ú«JArú& do kUttod«r do»- 
graqüu ^ loo iixif^trot, y uqo «obro todoi coa la znaerto do na buen »>ldadp» lla- 
mado Juu do Vjroo, «II oojrn TOoginia. oinl»(tÍ«raa toB d«ierMi &:>a Uoto* brío* 
qtM bíowom oonvortir loi ijujoa á b> iodíM «n procumr cuccipono do oo* rajt- 
nOi orrvjondOio alogiís, doiora parando hu pnobb oo Itkk do loa «*fAOok«, q«o 
udurieron «üi peres» tr«dtori»JindoLo c^odicLofOft dft hollar ni mtJobo oro qn 
rnncbcnroQ do lo núi lloo, porquo d^rmiU do oueira quistóle* que hnlEarotí do 
Oro b>>j<>onjoj£ay argoHoiQOo, J^o tioioron oaio» pcircdondoloa iw todo oobro 
j em qiiílaloft, do quo «a nlioodo to Arr^j^mtíorDit^ poo> oí Fluga j oniojo m loa' 
hdkydaed vaJof quo c-»li«. Andu^lor^n dwpu^ [<ir LUibtt oklrgoou dol Hc^ 
mtmnd^ por alhfnroi oilcrcA 7 hgunar, (i<)odo ni> lo* fnltaiwn buanoa piUajo», 
hoC!Í«ndi> «m octo tiempo poro quo «o lio jaro oí '^04 batían c^Docrtado, ODqiM 00 
faftbUa do juntar lo* do lo ti«r» jHo ú U boca d«ldoCoT«ro.*E*ta fué k 00a- 
»¿o quo \^ doliiTO d^ncAcisao'io al^oooo días vti ot puoblo do Somp^lEón, don- 
d«d«»p1i4« ao tni4^UBi¿ ü] pd9blc>da Tamalamoqi¿«, qtto LobEo fondodo o| 
ftflo d« rail qniAÍontos y oooroota ol C«p¡;£n CttOTnOj por par«o»rUA Labia mojor 
dtfpD«ioL¿D do tierrojí itotm cTinnsoa do ganado oo «oto utio do i^ompül^o, dondo 
Uupooo pudlor^a nutoctArio por Uf^OQ fnorva y ftof^f idad do Jo< índíoer 
00a qiio ojvd&dia yauaoada bora loa ioquictabon y do*troiiiD la« baoiendaí y 
porronnoi oomo «i'omprolo hímoron loa natororet do coto rb>, oon adeoioo tan 
lutim^BOB r taatov quo K UcraroD muobo» libroa 0^ iae reboloQCS do lodo b 



4 



*Pltod*uoCnar«, 



<Ur. xiv) 



yonciAt ts LAS ccci«i€i«tAt he rmci man. 



«7Í 



ijofl pn^ofttr bam tatigu raí FnnrÍMo nonrí^«M, T««¡Mdfl ¿^lAUsifi, 
¡>rr cb ruó ilm^Hfldo y li«rt> ifolcroaa quA «str» U« dvmia «Stt Hts ouidic^úa 
}• fiíit^úu,. i'vvt ^t^t-huTtña IB) di* «u UD btrgtntio A aa lauj^r aooinjuDiiJ» d« 
ci«ilin«it«pftng£«>,ia críulck ocho nogtíM Ktnorú* jr nv^roi lUl MS'vblo «cu 

i:i:.k :' L ■ . ¡'li lie |iVii.i y E>tr:Lt j^^nq jr co^ím dftdiiiffo A un r»^din:Gato 4o 

ber^ontia eo &mbi fkUrtA p^r^k vnjoli' d U tauj«r tn dttpacliMiidoM <1tt oltHoa 

|«iicínjivTiLv, nfgarAnJoTg [rara todo Ih pftx, ^^110 li^ba inschn gunriUbkn lo» 
Uullru dv ftialiua mAr^nos dd río; p«m poroe^íiido^u cior iducIih [& ^¡[ia kftsto 
Mi kabiftn ^EiardaiLcí, eailiialiorcn ra cierta jikraja ciací d bofgtocUi tnochft 
cnnTjdid <Í» etnyittt y ir^Eururi nmtibi U«VAt«, j mitaTiiln tod« la gKDtO, iStfíirocí 
«oJa viva ¿ lji siiijcr del H[tf)rü|iiar, r¡i>fi ni«LÍ4ron U líerr» adeniro, doo^a bbqos 
núp«rrc«ó, ni fuanuí buAidAUftidcicubrlr- luimnahruL j-apcvodu dliígMciwi 
qu9ftv liideroB. 



CAPÍTULO XIV 



CO^TErXtDC: 1-* tliQ i Tal TnBnMBiiCLJtfot iddMw li ATOAaoKffiíA^qqitiadalMBoJf^ieMi- 
do íivtt^ coctr» vlEoB— «," Fililí 11 loH MlJn3o* d«l Aloofo T«|flo i* <Btar la Hiera 



Abn«o X4*h:[Tio dn lolídtJir lea A^itoioii (cojno lo labá lioMr) d^lodft 
la tÍ«rT9, pnr* qcio irritado* di«<«D sobro loft nué«trM sa T^nga^rA d«t 0130*0 
ékíio t^zn u tu ptir«oDr hiitúi rtr«ihtdo oa mi pi4bIo; eo pndci hiotr ««to tan «d 
t«CTu(o qno Q9 IB viouti caJh día ]«Mr ««iCiif«iat« *n canchas por laj» aikLaji 
PU51L& ^4il río, fk vUta de lot liorgnnimeía, ixm Ick nño^ qno »o iWi darido atif** 
é C'[it*4;sn qc« no Ldvirtioron b« citpci^o)» liaiU qits el CEv;¿gq4 Mclo, qiw 
lUvalan 00 1a« trcí canon«, cOfDo n qiLLf:n m !« eat«fidlA ^« R<]u«U»ft tniH, J«« 
vieo áontondor y hvíat do«Ku, dvolarando al CapilAn ftDH ft09p«o1u9, ; ^tw 
para «oliv do oUaft, de mifl de isr 0I euidadx) 7 vfglUncls, ivpottnbdk oog«r nlga- 
«u do squolU^ coeloim moDMaJoru, pUft ubar dftolka loa ífUmit&f d« toda U 
tioTTo, ú na qoUÜHoo pof gT»do, ¿ t^vttü ¿9 tonnontoo. ParodA á todon bioc 
ftl oonaoja dol Oaoiqtio f tundndolo^ la provinivrOQ tMi do lo» turcoido b«o> 
DOS romeros j icdiOA aEaig;oa rjo* al calor do lot iiu6*lro« aA stCombaD mái da 
lo quo podiíAj y «&tiudo «u otiddiina aoit iDldiidoa ccA nuiaii&ÍGÍ40DWt«a* 



S7C 



:if rurtio 9i^6:r 



(í* tCTtClÁ 



bé«tÍ«n>D A Im j^nm^fJtB Ms cnuctai i^»« dieron TÍtU^ ^16 T^nfao bi«n «^DÍp»' 
du ¿« voliofttcn y bi» nna^oe indios, y cai>aolnM«* Dou^^von eu oog«r tai 
doi primoriA ijiio tuviMon Iiigftr do tomiir tlcrmj «noapar»», oomo la i aten- 
tuco, M ti:iy-^ y o«tAp¿ U otrn, do qu« &cf m) Im dí¿ timoho á loa voli^doi, fu» 
jÉk jMAi lo* intento* ttiulau aríx i^oisto «o b do loa do«, on eapooíal con la bu^- 
n^AQOrio '\ac 94 tuvo do oi:r*«r en U aoa al Alonso X«quo, qott «r» 1a ct^aiA do 
Ja ínqniMnd d« todo »l rio «d mnbM p»rMa j d« UQtu d«i^«?ÍM y pírdídao 
¿u vidftt y htáondji» do ospañaZai. 

S.^ A«dikbn¿ito oonvociuido Ih gooto provonidi y rMooItA dar a^^uollft 
Dodie (oVo lcKb«r2iiat.(bo«, ú dundo 1]f^TOn con loa prnui^ doaífigiüladíi j» 
•1 Átomo do lu Toootitaft coa 9110 lo biil>íu aiogiintilo el ileraoiiiri en aa^ beohos, 
do ^uo to iljirln iobro loa o>pafiolc« oía qiio cHoi lo ■upit^f'ri, \t^ ojihL^b print»n<1i> 
<o diferontoa pajtM loa prcao*, víiií«tol A dntdnder do lodoa (^Amo toda k ¿«til» 
¿o tnboa baadiio dol vio «m^bOQ d«tormlnndc« & milfirleí nqHolIn tiodio y (^iio 
ol tonorlM prMOs no lorín porto pofo daalKtJr dis lea ttic^oio*. Gn;rofcn on con* 
ftulta aribro !o qiTO to dobC^ hiu^r, j deapi^ do ytuia^ porecvTM^ qito liio mit 
fneroo >]iro DiguurdnriLTi nllí, «la diLr TnBoatnu do ccbonlf»^ f u«v toridtfitri «egtir* 
la vtetrwUf píiT lenfvt aIII proEofl Iüa Oocíf^no», <ü AlcrfiM ^fardn, t^rrui man cur- 
oado «tn iV(TA« nmafnnfü y dn ctrjrii dÍipoMdó& pondhti ^cm hnontrü ú muloi mino- 
mt. Ico habló do rato «norta; « No mo paroco, nnvif?^, lo ooortArcmoa viendo ol 
pollgro Un A loa ojos» dejArri'^aloi it aaliíocdu :]ncbTiTT eu Íl, eBlnndu ún nucxtr* 
mono el oirmtnrlo; bran ttbélii ou ton o|>1 igndotiea qn^ <|uodfttiic4 |ior «1 cttiiv\tjii> 
quo Kp hfr.o fl K partídt do la {-Jndad. d^» fjiio n^nRrdiUoüioa al Gobanudmr f Too 
doioiN del aj¿rc¡t/> k U boím íIcI rfo dt Cníaiu, fom patrio uilua 011 leu bcrgna- 
lioüt, y (|bfl El nu bviuufi biibido Iau arriba Cu tut> iiua halluujo», lii hiilu |>0r 
haovr tifVfiti y r^tuKUr o) tu^jdnl vi «o bOn nfrocía tfuvltni, y jiutn do bioquo 
liuta oquí liomojí adido bion j la quo toueiíia» dolunto nu podcmoi prouoternM 
Heno boliabootóa do buen ouccbo^ tengo por cordcio, puen noa dn lugar lo td)- 
WDoo las oapal^a 7 hurtemo» ol ctiorpo nUvgándonw, piLon ya na líoapo, ¿ b 
bvua dtil tfi; Lndto, pu«o valo iA¿d i'ju ftjfumtluntoíi quo uoh aguardóos acm qne 
aoldriu tombívu cu vauíj lübíuteutoa do teU>s ÍndÍoa bnüAnduELoa AUv^fiUa^ do 
cjoo HV oagnírA el dovibitraUrTí» w\a 1¡^« conLra uufrutnn, rolrivndoro i'udh cuaI y 
d aaa coKifi ooQ diflcottaddovolvoroo A j un lar otra ver..JMbiraladM^ia, y caiO 
qtx» ^uiemc ciiTi {lortlnHda Mguírol daniOH alcance, aí lo TiidoTen^ forá tnaflana 
van liur, iruanilo Toroinnfi, ai llogamo* A ka niüno^f r^níi^n (104 fiTrion y á qut^il 
limaxiaf con ijno pa^nmoít taoor mtla iu)(rBro el vonoor ^no aor v^ridiloa, y aat 
tno dotcEinino que, oaa k oapo y atlonolo do b noalu;, ncn dojnmno Er A la nur 
M a^ufti [jün lo cual todo« m diapvDgui, y lo ¿/titea q;uo ccpavocga er. Iqo ber* 
^Dotioea». AdmítioíOD todra j>or Enojar «ata cona^oy aUapdmeraaaumbno 



I 



sf^. uv) vottciAA re uj coo^risTi« tu TtEftu nzvE. 



«77 



I, fd'^Jinikto ir«l puK» do UoarrÍ<iQt« pov do hooo^mido oon Um xtetoe, 
tona cúQ BM ecif^ido q^id q'^ifticnn, puM goBUroa todo el do k cocIm en 
«J rfU« fwbtn huía U l>o<* iJol tf<> C&rflre* c& cufo P^'Jij^ / fr«cklo so d«tur 
)o á U bfte J« oon'-rATu, cuo oi «I rottisfitOi d»ttiU lulUado tiofm limpat y 
kbftÜJHj biricrcn oK^bUd j «o BODluva lint^nt d^ pro>póiíto, toaicVdob do 
«poirUrio da slti bAata que Llc^^nm d JoriSairao Lobfón con lo» dooub : p^ro 
i&ttDloe dv \<H iuáitn, r^uo MUbui & U ba&djt mutrarin cu acocho, y ya loa 
JkJo voto, fueren otro& que lo« foyo», pu«A aponía hnbicui «wmcQUido & 
L«r Í« alcaonrM, cnatido TÍi^ron doecmbcccr por oL rl^ do C^rvo üiaa 
quibUr-bui caooti, fiadAUQui ti>ineao« inSñ IreiaU j cinco Lndioj, todo» 
ipdot, CdC vos p«DftohoH y ARTiDA j t-jrrültj Ofllnicndo do voocí^ cbtnooloi y 
% Ua (dotitodoB ¿ la batüllii, r\w «j lc« ocliAba do ver oa loi vt*kj<# y 
100» qtto vcoIftD bncLaado, porque domña do ftU Eoroúidul ctt 1^ ccttiiós, 
AlU so lod flcr«a£LlAU por ctitootior roaba \aé nufvln» dcabftr^todovd* 
ip*IKit>, Cftttoh da mu»idiiac!«i y defensa, c^itc debió da tex Unbicn oondono 
«dL-o Cüdc«. I{fltaviflr<'n ¿«toa aUj praMilirdo rofrweo y dir «obro loa qoo oc 
vptjvi áa orribi, pow noooMmmoDlo hablar, do ocbfir «I rto abajo. 
3.V Ap«au bubíaroii Joi toldjidos daJ^ víbIa ü ««bu ««rnou y ombbTc¿ndo*o 
I, j «Etloldndc lo« borgaotisoA do pop* y paroa, cuajidd U di^rcu áoIrojiLtiü- 
lUl qtio bftjibm ol rio «n au rwtru, do lu i^uo bab-aa rcnida ú dar «obro <Uo« 
[ooli& nocbOr 1^0 junto* oon loi «tr^i k vin^ ha^^or tan f^raa númoro qiio <^- 
todo «L loblaio dtl río yatroDabniLíiuribeniA, vsUoiy iE<<iitaioon U &]g^ 
LVB ODtM l^oi; tlraiJo i1 tii^Iu do Uh tocvk um «Bp«m« flocbaí, qu* cati c^ 
al »o], aulifino ofecitliorcn poco <»& ollni A Iuh moldados, por ol rDp>r:> [¿n, 
do ]a« ioLdM:dondo acoque cctnbbii la.t ptmUtfj t[Uodahi do fuera «I 
ú oarrbo^ doodo citabnn afomkdaí Oon liib. TavUrm ú^n cito loigunTidO 
k4 toldadla do poBor por Loo bordo*^ dio|Ainor y <nrgar )» püuot. y dái- 
rlM ¿ Av salvo, can qce «o ooDi«n*^ ¿ booor tul batofa, i^tio «> pooo nt^ u 
muchM oíocwUmpisEdogVQlo, y bojAniof íiq quUa bu gvbn, por 
□laorlo uu^o dol(>0 que roaJaa on oUftíS y otros douvqpniodoUt d*J 
Lo^por kabor<« »t^jadd i Jom o^uob, quo íbaaya tbloa «Ti(«ngT4 áth muelia 
10 dornunaba; loa caboioh qucjbrodu do UDon, >trvÍo do oicarenioaio ú otro*, 
ifoo iav^«roit per mojor y mu diahotaoueita^ ootuo lo «o 1a dol qu»OMU< 
oa cab«ja Ajo&a; y ajkj BiiUrou ol^^tmcp on Ju oooom úndWúOt pun 
dba j ka oiran quo qixodabcm mAa boyaotoi, podnr ttilf inift Ngttrot, floa 
10 qnotlú oa pcoo rato Jüapio ol río do todos, y bA bo^a&tlata líbfM y xí«to- 
la pirdídsmi dofl^racin do maguca poncna do ülo». Habioojo aron- 
bhra il d«icubUn^ y oü¿& ouJpodo ovUba ou Cl ol Aloe»»» d« qvo u la 



hilo luego la oui» ocm Iti tk «m noinpi¿er<« pf^w*! por lo cuil reralló darlv» 
ivniVMñK ¿6 tunarte, Ua bhn rntr^cUii oxoo !& UraCá por lu mudju de quo 
liaUft4¿lnnui««, como vadljimn»'. Ejwu&'jk Iu«go, do obvtaMcnia] jrrocncaM 
qii« bacfa da ^iirOar de «tlí «^lant* In Solidad q<io baln* i^ometiJü ea «1 
fintMú nn&lWBO, pOTLjat yv llngiba Urde. 



CAPÍTULO XV 



DurraVIM» 1,? JdaUM »! fíftefníkkr J^rfírtlaiO T>lkMa oíd loa bftyuU¿ft«i^ jr protí- 
gqi>i ql ifo^ iiam jcrAj^a*, vtroa pi^ticnm coso bnnt* ^llt, Hitirao «Igu^o» «ol- 

3,-^ DcMnaiiui oi Ooben^ikdor <^ coevo inoJo <iae «c hAbi* de tvi«r de [>uni «¿cUa- 
!•— I.* Pbvii hutA dond* pQdl*foti U'gtt' ^ bu]ffiibUiie>. 




ASSiS dina de «ata T¡cb>rib UcgA ¿ hk botb del Ha Je CWnK Jor^ü 
Jjttbnrii uonelnflU> dvlcAiupOtOoef^ic» d? bnW iJMAdu.jr ttU'i>j#tf]b 
do ¡uiulvrabliA li»bHJ0fl quo M lo rjfrteíoroo LwU tUi^ dt^M* Cu£ r«cíbidv d« 
lu»i;iiíc.tui]UO nUbbu <u ka W^^itotlav* <oq graLjsdo ajiUiuo j miii»tras do 
^itc, c<»iDO ift j ItM drjn¿i quo io aoiinjaiínban iambiea lo tunorco do ^uo 
üo loÉ ciento mJo ívJube el ijuu bftUa muerto t:i la itltx, y por lu vtctoHná y 
buenCa Micovoa qtlo Labían btiiidij, poM^rvu la W» do mii^ikI H? j oomifcamloa 4 
MEDÍowr íi lu imroju jwr ol fraudo «ritl»; loe d^Wtlvfníij *^^i^i nücJmodo* 
«o cada oocko ea pUjas buDí el rio qne Hanoau de l^obrijH, i|li^ o» al idUiuo qoe 
o! ¿tí On% 7 denpníi la boca dol de Scrrvto, por áot i^it^f Liutio ^ tiO podcrAc va- 
dear Bui rioago do dvimaces* Dcvlc doadeporao liabarloya 60 panr xúagucio, 
kMU Ift Tora ¿ Ion c«4lro bnuoa ^aa IIauuh, paackrotí adoIuii« loa borg«utiu««, 
OoD o^oa de aifuarder tUi la*¿oa&« ^ute. Vi cate pueUo j Tccabln do Ia 
Tora eUitoUlmtiiU perdido, nn quo knyo quiaa Aoauu«rde do d^ fJuganoi 
jdlá B%Qoofl d^ft« autei 7 por do porUor tiei^i» eu «lloi, uodiitiic; raaGlnu<to uii 
Joi pflMrbloodolBA lUTKeUGKnl no j conua&n d« U Torv, dgudo pnuidlorou^ 
«dU^ lú» damá% fin iad Jo i^iie lo premelíd lliívif k una ProTiuoiadeiE^ioA rloM 
pobladOH i U redonda do ua expendido lago, á U LutiU del Katé, cafen agiioa aa 
cebaban do lüe dol Bí9 GMcdet por ud a booa también aagoata. poco Uedio anHxi 
6» ta T^XBi, que no duba puo Bsaj'or t^Mt para noá «anoa. DetTinuinutii ocd oiia 
iMaoldwkio de tincar ucctCHquooauarotí vuinlíouaUv dj»uUoí parHelUuKul;ri- 
aioobo, coa bnOQca bc^saa da lo« iodíoa amígi»; llogaron con «aiA prorettel^o i 
J» booa ¿n U CJéaego j U ballaroa Un largji j ioif^da do c«t3iaaoi> *fao n 
gasM doada ol aiu&oooi baata otio día i la luíauía Lora eu jiuorU, do tua&ara 



*T) 



yonOál DK LAB OMeqCOTÁS DB TOS^ nsMS 



S7t 



&nctw0 pobUoiottt» fjuo UdU en Sú Qurgfta, lullando ter hm» c[u« U» aotícÓA. 
JBilA booa eecá pcx» toii «bajo dd f i^vUd Uo íadUa ^ue Loy llsnua dt Ctua^É- 

lio v»ca« de Tvcíoo* il« U tQlA (1« Mompoi- 

2,* tiaiivoii & U pArK doaio v^njctaini^n por Jo« tuiuc* IinU* mñ« 

ftlborcUr coa U vñtn U (Í«ria «Ektt« qu« tnltar^n tu e\h, qDc fu^ A In xuIlaJ 
^1 dU, |Hjf 1a ^iíoIÍ^üÍalJ iI« la zuTcgnciÚLi f mucho ^ültnciA quo LbIiÍa 
ilcaJo la booL íuala U> pñmcL'u ura», donilc vurgictt^n y áoüúe anaotutú ítégo 
la cúitfdJbl^n jrbr la [noplnsida y ropouLtun llcgqdn Ja la gtfiíLc huot» y 
imu aborrecida Ja b» do dina p^r In f^mn quo diM [tutes loi itbía tUgadOj 
lú cual Uccbiút^ tci si^niliú trÍL^, paru i|uu vuti dkrts / aus armas ilefvudia- 
MD HU ttvrro, Íi[L[;itTa(Iu n>HLn> á lúa p«c«|{Tti3D«. A J^j iouuop «ut cuonlo «m tuuim- 
Ur |«iA díir1ii;.'Br A «lim w iiuhivh) on it*i\»v ¡inuoiulji, IiÍjda v iuiiJer«H. Cu 
FtKtid«(a M«tlaCj 0,kMiLli> vulkiJi^ coilictufü do ImUr i !»« reiinM i^n« inovit de 
biwQ larowri nnopi^ |Kfr oatro lüA<tuolka<^¡n& ta ruiíUacÍA, y njanlndow d* 
«iu comiKirjctcAj b Duó d« £d« c^belloa; \a cuül i««ÍBtÍ9iid(i ul cAftivcriOj ñAÍm 
vocea á va laxilúv, i^uu lUi fu^ |>«icelisl> «u llft^iirlo al «OücrfU, y cumu h«II/i Un 
Duutada y vtnhtÁÁdo al &uldjhdv tu tuJaUr fik UrbAra hviiuun^ j qua luilifa po^ 
didu k rodtiU «u Li lerritf^it* tuvo lu;¡;ju' ; buti^ ocinlóa dt dútjmmr una 0ccb« 
«nveDonuL^ cozi fjiio h hlii'f de un bombroi doijuayn ^ac ii« jior «oiOdm*, 
de*pi^^ nnrí^r oa»:iJo yH ibi uiuiLilu, dicen que jMr boiUm da |>«Hkla, cod 
^ca «-«ItílS á tomar fuer/n ol venaaof 7a iba oí bilrbaro A di^pnriT otrt ílechn 
fotm»! TTi^tian MldadOj iMiando lltgó Ptídm N'tüo o^mo un v4anu>, ^ dftuna 
tCbchilladi til fíj\rt¿cl Moo, 7 liiri^ juDUtcetiUf uu* inAiiu, conquoic» ombirntc* 
cía taxft el iDdTo licro, 7 fanili? «ti itu fu«ri«>> «luibUli^ tm el Pedro Nlfin A 
brti4 partí de, <?>jii «jua ut7dTivÍerf<:L mtibcm bregnuilo l>ii«ra «fpr^io da tieíano, 
tdo cada cirnl b qují ^tüdis^ liLn<iiidi> it »iit (;i>ricrariii i^Hl Íh uibcxo, rodüli, 
y megloocca, huta quh Dmbt»H juntAiiuatí cMj«ro<t» aanqtTa el Piedrcí 
lifio «TtoioiA y con obra na f^anii^ vftiiwja, pnrr^ne rayoni^o al treno* ú* 
palma donde bábíii uu fiTijftmbj-A d«t abffju cui >íti miuJ, cirgarvn «obra 
pobre iodio detnnJo; d« nmnerü qiia urt tawon poca p&tte pirn ^u« 
r«ndide. Ln mujefr qae y» la hebln deutuparndaoj Fr«n<i«eo Ua- 
00a «1 dolüi clollUahiie, auc^napndlvra huir, no lo pikram<> Mra»toij« 
iQÍarva bopmdu, uno ayudar it m innrÉdoor. cntai^io pudo, y ulÍ omboe qnadB- 
preio», qnc no f ueruu deapo^ d« poca imporunela «u el ounibo, Kiilr« uol^ 
Cira» CJifttñokH n^ Holgaban, puea lea dlir^n bi«& «it qii>^ «bkiLdor hs olroa 
k; dioatroa lo» F«nc)¿i ^üdoroa baiunta tleiDf^ port que ao paaien oa 

35 



sao 



rut nxao itK¿ai 



{$> VOTCOIA 



oolro U chusma, porqno luí^ro qtic OQtendíflToa e»lo, doiocnpaToa *1 pu««lo lot 
<^D0 fudiomn il Icf mu«TUi«i hoiido* 7 aiu <»aii«, tomaud» j'Cr d«f«&í* la huídft 
y dojütdoliw cíi lan múDoado fo« cipikQotfrs, quo «ipÍ*Toa diwo buoDo uiLiaa ea 
«1 laaoliout úo i^ue a^ Ualloivín ¡)oc<l9 rÍ4U«34i, «ou qt&a oí ioutoT <jt]« tiiVl«ron, 
no !W alloiaicíi todo* íoi putblos del Ugo j rícioí^a »ob« clbtf, Yclvip»roa coa 
Ift bc«r«dA4 pOíitlo por h miara* boú» y Wm de U laffutuk liriaU lifg*/ dgnéo 
bablan sJe¡ado I09 bor£antÍQ««, á doudó t&ialñéji Jle^^ Ju^ oí Uoberaador ooi^^H 
U domtid ijontc- ^^ 

3.' Faé a«DCMiT¡i> cODSoltiir «aire le» C(ipitaA«« t) nodo quí- do»d* *lli « ^^ 
habÍJiOc knor [inrn ol rofttodcl cimtn<r| ^los no había ja rtitle& ]d tupiera, pov^^^ 
uu Iwbcr lliíf aJo miSü .^no bul* uJli Dkgu Jo KÍckúu / Din* do Par<dt«, cona-^^ 
d;> tubívrüu ucju QdjixkId Jim^nj» d« Q^iftaida, jr a» VijIvUic» cjd ol Líccocl&dt» 
JuiLQ GftIUgoJv eu Ie^a bcTgaiiiíueH á 8aíiU MutUi. b^bkiiili^la* tombUadc ser 
fcruno 3«tAr «1 Tilo QvHnúer y tonur i mtini hinmttia ln \ü\rl<i di1 Oríaotd 
por un hrasuflcí do un lío, por dondo tamlij^i; *[ibi<ron lo* prlnicnn, auLi^uo^i 
ya Un fin troíb» ni rutrca dol vinjo, |ior liMb^r^a dÍLi9 fjuo m Imbia bdcbop^H 
quií 1.1c níntruim^^uortft hallnhon por di^ndr. ^iiiiirtu¡ pam Kenr duvda oUf loa ' 
miauíiApaat^ii qti« vll«« L;kbiaj] Ittn-nOo^y •BÍdcRpiién da 1a ooiivulu mÚtitt- 
niÍQÚ lubleusu lo» bvrf:>itit;T]ci b qaa |]udio<ETi por o^oal brazuelo doftde tw 
kiadajarDu ^>or fu «íetenninaoíÜD qvo todo* traÍAD do dar tUu & «a1« Beí- 
no, y uo volrer i^ín^uno por tfnt-^ncM é SoaU Marta, y f^uo el Cipctdn Mad-j 
Jarrea conaT^anM oíjmpaücTcu vinUu lobnualíoaEo ¡lop U monbiQA, »dvh 
tUndo can cnidado los pníoi úc lot primaroa «n laa cc7tadi3tai Tíeju d4 toi Ar- 
bcluSí d(LQde1iÍC3nin f>tron niinvaLit. ^ora <iu« pu¡dic*3 gumT tná i<l &brí«nd^ «1 
(lamino y nllannndoRiK dítli^uUnd^ d Gapitftn da modictaroA ^ue u lletnabri 
ScbavtfjinMiliilii. 

4,« Dat«nn]iia'la««t^««to, bfcíarc^n ifili^ucU emtr« lea t&dlotque babinit^H 
cügfdo^ übaMo al^no q;ia aiifjiíMa aqiioUaa troiiban par doado bftbfui subidci^^ 
otr>?B liombrcfl barbodOR «orno allos loe a£lw aiii«f, pan i¡tia loi fuora ^u5>ado, 
á que ao tfradó ludgo «1 indio da bi Ivcba con Vodfo SiCto, i^íondo qa# «! 
au atnyu lo aabíao por haber ido por «lie» lenvlua v«oea ¿ loa raicalea da 
y uantaa ijn^ tminn do aquel Im tiorrav, laa uanke Recién onn dt^oaltoaot 
pjiaar, pcrlu a«p«r«Mada br^iíaay arotibucce j fnluwda nuetanimltntof, por 
nar poc^i In garito qo') Lui Labitabo, pero qnit o>n todaa c«ti5 di^culudot, o !<« 
bftoma buctioE tmUmioRtos á ^I y i «u mujer, k^a UovflHikA LasU deuda «a< 
tabnti loa ouo» (¡uo ibna bu^cauJo; por ser calo )o que doaoabaa, Iu« da aunuí 
guato para todoa, con qua UiBiUón ttntaban, 7 con iiuj-or bUudora 5 oawt qQO 
A loa doca&i, al ladla y ee cnujor, j loa cnalca ol Maajairoa U<t¿ CQOaiffO, qtie 
la hm^a b^aaoi y dclfe gftiu, lUvii&ddloi por loe aojor«e pMOi» loa cutlet 



"^ 






Í€é il« teflftÍDoJo oa lo* Atbolci f iMim pikrka (»» lo« c|ao (^iwdBbtR 
^tráí. Loa bcrftnLnM »aU«r»n d íriutiiilo lioítA doiiJc j>u<3Ío(i)o UAdift 
j «Ilí ileacBrgaroa U qtto IEot^Iiaii. inknlriíA ütK" el Oob^ntidor oon bi 
denuúi gento dci cnoip^r qu« ilíú Tccgo farden dn qaoM! dr#puiicna Ut cirgu 
KOiDOikdu |cm b«iliLS j iaiiiof^ Doma Ju p«djfi U malea j fnjvíJod del 
oanúoo. DcÉpóflMiBuiU al!l i !□« Giciquvaí If oto y Mnlúliá con aUh carón* jr 
ls¿IE6*4 BgrtuleciéiíJcdet la amintAd y itira» cunipftnh «¡un lo lift^Un IhíoIiOh tuic* 
quQ eHiw, O por «1 amor qno hnhmn tammio i leu (inéOro*, ó por ef mictio qix) 
tCotan & U^ hxtjtm ilfil «AmÍDO, lun ti fftVT^r il« lMHfldüdu«« ¿ ^lor niii>Tfnt licrra^, 
Ift (lei«nDiiiarciii «»blr cotí »1W ñ me Helu», «ooic Jo liíoiercc, nu tíf^ji^nilotl 
J«rónima LvtTr^D, bnsiaqnatUU tWu d4 SantA Mnrtn loe ^ftjd oCfft vts en 

lo qno 1m M')O0illotO, cdtufrtnmn toiVit iV (xanünnr ^^r ñctTiá<t lern ibnn »bnondo 
oamíoo lG»aiMli«t«iY«» a joroodaACortnF, pcrt^ii^ k diflcnlrntl riC' dftba Irignr 



CAPÍTULO XVI 

OoVTtVTTV?: l.« Prr«%nfA tq tíj^v t^ JatnfiDda d4l tmbío ¿«Uul. f en^to cobraMlicnlo 
B^UAndolo paHklo nlf tmix. b.«llaa li buhiodo lit bU.j otro* cwcaj ca qUu «Ifaaa 
Unib)>'« 1c4 iifloc alguno» pu ar el rAUddl dol tío. 

Eh Cflfir.lT* MíinJnrtM «m los (©mpnníivm í[\)ií Ip mflftlwon y luí ¡fui» 
(19 n«ridt> jr mujo, mIíú Je }a Tom <jtiMri> ^ ñnco 4l«fl inUi f|[i» 
ol «j^íio, nptaalo nlgun^ dificalUdc^ d« 1a« ináiuUf ii^to lulUrft an «1 c4inU 
r>0 {or dODflo ibt guSando ol indio kI buhf^ y nlrnccdn da In ^al^ ía c&nUxbM 
5 rcraíatcA, qDo dijtmcfi babína balltüo tos ¡irí actos ^ft<pe(lbridf^i. Erau uIm ]m 
di5ou[Ud«ft qu« «4 loe ponUn dolíanle do tierna puiUnosAV y anfgndisu, Caa- 
^Jot, lDlx4rot y CK^>Mura <T« moctiFiUB» <{U* |Jüi- la« ut^ p^rtot no podliTi andar 
flük ir primero nbri«nrl(^ con mncbd:», y «ncAdió t^uo cúq uno iim guerra, ni nd- 
Toitir bqQfi bjiclp, d<bjnrrató ua soldado iiia pío iV otro quo no ünmaba Alón»» 
r^iY^j do loa m«jcroa quo V«ufatL «n «I entapo, d« (]tiB m nicibiú BOlnblo pona, 
ni p»r U dfle<^racía id poctoato. «orno pov no Uii<l' ¿o&do dcjir^ lic codo> 
cadodetrímeato do k tI^, por haliAr») cuatro i dnt^o jcrnodui apartudod d<] 
cvGipo del ojiSl^ta, y 3a1 00000 léale» c«iat:cu<roa ít» cargnron on boml>rOa va 
tiDM baianca, Teniii¿iiidD>o i niotí ttiico y otj-otff quo no íaé ftoidir poco tnb*jo 



382 



FEAT piOtm Rncflir 



(5^iiancii 



•obre úl c]UA t«&iaol c«aÍno, hasta en iio gTTLudt, Ic^n r medEb t&t«l^«L 

áé H Tbrot por Iab diScul^adc* qu^ co ca(1a utio fj ttiin ofreciendo d^ diióto 
y sprctáadovo aM ounnto edü odcÍAnto, por la folla áo sonnUsiaicntoe que oo* 
OftmrMí i kc«T k la mitad de tsU» di**» k cdaI «uplk m&cW loa «penox** 
dií ialkr ccmidn^ que \e^ «nlÍAQ en TVio, pOT «cr mrliüinofi La* moradoccs ¿ú 
aquel país. 

2." Jj% iban lüdqdi mn tin aIisqUid, quo f^lo w lo* daba la|;ufar dlcíéaJO- 
ÍM «utor cvri4 Jel buhio de U mi, cuan(!<P f.upívro<n el río qu« dijímo*, poco m£f 
do Guale^caii del quoloi atojó kuirapcnuicaa ^uellwabar iJ o llegar pre*to, ao 
LaHáiilIoIo TttrÍ9 ui minJo como paaarlií, hisU qLjvIa uiK^afilijJ» nw«atrin3o in* 
TOQciioDcf, en vepvml U de voIítinLo liumbiv ^^ije lea pvi'to^uiu, Ua ^I^^^lo fut< 
Eim tiunb¡«u <]« ollU9r»cBrido foRim ¿v ü»\n«ai^^y bUntaudu uoi at^ Urg« 
tBJJdií dit boji]c04 oon qit« &tmv«Kn' «>1 furioso rio, y njudAilo^ (lo t;lU irlo pa- 
encdo; liüoso ksí» ^ utáudole hI ejctremo umis Uigos cijrddci, tn orrojoica 
COD dl« i nndo dw fo1diu]on> r^no pftüotdo il \a otn bnodap nunqQO con iacnttn- 
Eo Invbdjo por In gran funr^n d<U Ho, fneron «on lofoordclm ]i:kUi;du]aao^a 
do bajuuvn hnttn qutf cobranda ni cabo^ lo [umvrrarcín fuerto i uu lUbol cu 
Creutu dft dou Ja «alala aUJa clrn cti U otra bimdJi, cou que quedó Iieelio pavOt 
auDijue a1^ díftctiltoto, por dccde fuorcm pnanndo ntm ¿ ii^io, iI«miulTos lotto ul 
citorpo por «1 ft^a, cf tiatillo, B^pul», rodek y ArcflUnn «a la Cft1>«ift, luídua ooa 
Ua xnnnoii do Ich bejui;o(, con qua füonxi halT&ndoha eh 1n Jilr:^ bnnda iiQrt ñ uno 
oDco aoldadon: a1 prlmc^ro qne poju') ^jt^ «1 CafLUn Moríírt, el At^gnndo Pelro 
GaTramci, fn^ n] tfrrrArn Manjarn^E, ¿ ^m9n «i^iiin Jiund* vi^mlnoj un^ ele l«4 
MjldndnEi miU dlattmn y vn]<^roFcn i^Ufl ti\ro fin 8ri^ntA Matu ík>^0 iiis |7rÍr>cU 
fJOt- A oHto füO aiguíoiido Ptfdro MM3bei«ro, mo:o dc«bfifbadi> j>cto muj Tall#n« 
lo. Kntró luego tía Goiznla do Oyón, hormuuD menor (itEbqutl Al0fiK> d9 
Ojún, tiraoo quo «« Uvancó «a U «iudad do Snn !5ebattito d« U flota, Gober- 
luoidn 4a Popando, do qui«n hablarn luego In latttorUan mfljflni Urconk 
parte, ^uó luógo Alrero Vicente^ CrbUbnl Búldün j Juan de Tolotn, qtio eoa 
Sancbo el TuoaÍDdy Ju4Q do üomboo, que Incron leo que ponron prímeto 
Dodnado, hiuca al c¿incro dicho quo ac hallaron ñ la otra baada, atojando k 
loe domúa ol |«MJo una gran creciccto quo Ia<KO fcttcvino, oon ^oo qii«d6 
qoch/ada la cabujo y divIdiüDi loa do una parte 7 ctra, y con luirto doaabrí 
miento todoa, por lo cnal le lliLmatf^zi el rio dal ISojrico^ 

3,'' No dnjáadc>In Li hambro áxr his^ta á dikcione*, tampoof» le pancí¿ a 
Capitán^Luíi do ^[aD¡a^Tc« darlai on batear ol bab b, y tentar por n otjf oe podía 
teBtdíari j aij eigaieinlo una laal alüeTía Acc^a que Eba ^idando bocb arriba, 
•Igo^ftpirtida dd rJop ú joco mis do iiaa legua lo Lalkroa «c borla coatídod 



I 



I 



OÁP. XVÍ) HOTTClAa DE LAB COHQülíTAS Dfl T1EER¿ FIBME 383 

de paties de Bal, que babíiLu bajado allf del tteino para (Kintratos, Aunque ain 
nÍDgaca gente, con que lea fué forzoso (no eiondo equello lo que bnacAbnn 
para luatar k\ hambre) seguir ua camino que iba desde allí ó, otros bubios^ no 
lejoB, donde halluron moradoiee, aunque pooos^ porque lort mAs de ellos estaban 
eti Ins labranzas recogiendo eu grano, del que hallAron añejo en los buhfos; 
comenzaron luego loa soldados ¿ satiafacer, B¡n que «e lo impidiera la gente, 
que aobresaltada de la que vcínn eu sus tierras, tan extraña, procuraron antea 
defender por pies sus personas, que por manoe sua haciendas y casas, y así el 
maíz que hallaron en eDan, y et que recogieron de las labranzas que estaban 
ceroa, lo encerraron en unn, con intentos do no desamparado, por lo mucho 
que le importaba lo hallase junto al campo cuando llegase para remediar la 
macha necesidad que traían de ello y aun de otra tan sabrosa comida. 

4." CoD esta consideración y advertir que siendo tan pocos era inoonve- 
níente dividirse, estuvieron dos días detenidos, guardando In casa de la comida. 
BiQ enviar a dar aviso a Io3 que quedaron de la otra banda del río de lo que les 
había ancedldoj que no leí) fuera de poco consuelo por el cuidado en que los tenia 
el no saber del sucedo de su caudillo j compañeroH, y la atticoi^D del hambre 
en que ostaban, pnce en catorce dias fut^ su principa] sustento tallos de bihao CO' 
cídoSf manjar bien desabrido j de poca Bustancin, con que se Tiuieron hacer las 
hambres taleF, que le forzó la siiyn á nn caballero llamado Talenzuela, deter- 
minarse rabiando con cWn k decir con juramento que había do matar & la india 
guía y comerle los hígadns asados, y no fué esto sólo á lo hablado, pues cataba 
ya diapuesto para hacerlo, y paaara adelante con el becho, si un soldado llamado 
Iñigo López de Mendozn, con graves palabras, no le afeara el intento, en espG- 
cial en hombre que era v se preciaba de oaballero, y que ai todavía qaerla 
paaaT con él adelante^ habían de temar todos la defensa, pues por todos corría 
la obligación de conservnr el buen nombre que tenían, y que no se dijera en 
los aiglos por venir, había caído una mancha de tinta infamia sobre soldadoa 
tan nobles como venUn en aquel ejército, y que si el hambre le apretaba tanto, 
él le daría un pedazo de queso que le había quedado en sus alforjas, con que £e 
podía entretener hasta que Dios lo remediase, en qaien confiaba sería presto; 
bi'zoae así tomando el Valenzuela el queso, avergonzado ya de haber sacado á 
plaza sus intentos. Mudó de los que tenín de enviar aviso el Luis de Manja- 
rrés, pareoióndole no ser acertadc por el cuidado y necesidad con que los del 
río estaban, y así determinó enviará Pedro Machetero y Gonzalo de Hoyó n, 
mozos sueltos y de brío, con algunas mazorcas, y avisos de sus sucesos, dándo- 
sele primero de que lo llevasen, y cuidado por el mucho que suelen tener los 
indios en acecho, y toa inconvenientes que se lea seguirían ai les diesen 
TÍeta, y aunque caminaran de noche y aTisaaen á loa detenidos en el 



384 FRAT PEQBO SIHiSh (5." 170TICIA 

rfOt qQe roda arriba ae hallaTfAM con bueno y &paciblo vndo, por llevar 
ena agnos mas exteodidas y fondablcE^ V^^^ antea que ¿atoa llegagen» la ne- 
cesidad do buscar coroidas, y el poco reroedio quo ballabau de donde hñ v'i- 
nie^e, y partioiéndoles aer menoa düñotio el aTenturarso al rio qno moríi- do 
batnbro, hiciéroolo así algunos echándos': h nado^ que fueren d salir con harto 
trabajo por el fuerte i'nndal de la comento á diferentea pucíttos de la otra ban- 
da, sacando alguaoíf laa espadníf, rodelas y hatillo sobre U cabeza, do que otroa 
quedaron despojados, como fueron un Juan Guillen y Antonio Pérez de Lara, 
que perdiendo «UB armas entre las aguaa, y el TcstídOi quedaron con sólo el que 
lea diá la naturaleza. Arrojóla despaéa da óatoa un Alonno Martín, gran leogua 
de loa indica do Santa Marta^ por haberse criado desde niño con ellos, al cual, 
perdiendo el ánimo en el raudal do laa aguaa, favoreció Pedro Niño, que ya 
estaba do la otra banda, asiéndose de laa ramaa de un Árbol que cafan sobre el 
agoa, arrojándose en ellas y alargando un pi6 en que ae asió ol Alonao Martta, 
como lo hizo, con que yéndose mejorando el Pedro Niño en laa ramaa de máa 
dentro del ¿rbol, aceroo Alonso Martín bosta que pudo asirse de algunas que 
bañaba el agua, con que y oon el favor divino^ aalíó aín peligro del rio, dejando 
en prendas au hatillo y armaa^ ain aacar otra librea que la natural, con que ya 
estaban trea vestidos de una miama auerte, á quien loa demáa socorrieron con lo 
poco que lea había quedado, para honestar lus partea ele la puridad, quedando 
todo lo demáa del cuerpo cubierto con la capa del cielo, y para no llevar las 
manos en el aono, ó por mejor decir, vacías, pues i\o tenían seno donde meter- 
las. Cortaron unos palos largos y haciéndoles puntas, loa llevaban en ves de 
picaa> para lo que pudiese suceder. 



tfw»- xvn) 



ffOTtOJAX ENCLAaCOi^ülíUBlIlB'nClEBA HlOa 



S8S 



CAPÍTULO XVII 



do eco iU)3 ««UaíM avíio ■! (JoborUtJor— ?.* Fv{r»1n U butei tute ¿c wcxvE* 
r£«, Jtfócaj^t ifroAijEVtfu tu v¡bj«|H«iiilidU^It«tea*-4.*4juntnnQueIc«d«iiloi 

ri^OMAEON £<tc»^u« hnbUa paatdo In doTn:itadaMaojfifT^j^dvt£m!én- 
A. ¿09V de niiiulu tn Quanito h vomitar In mucba agnn fiiu li^bmix b«* 
bkilo ftin qu«Kr ea «t [nftije, tpie como bnlIcT ol sshSmigia vicio, »o b pod^o 
(^«trin^r. A ]xiot tlUüuicín il«I cnnlno toparop |<a ^04 aoldjulcut qn^ ODtlnbn el 
UwijxrríK COTÍ e! a^fii f maton^nx, de qi>e t^^ruim cod uttto ^wtoRÍr\ ^no l\i4ift 
fttfccMm kft vIq4A h nr% ni fu^^^^ >-niro *I ít»t%t¡ contflrvxK c)a Tal«^dn iV Iai 

é«1 rfo A kii <}«• «Mabín il«t«ni()^)ii A la cirituai^», y ngiiArdiv&dj> htttfAfju* jmi- 
nrMí loto, j AOOorrifAdolCB) dupu^ d« tubcr |tftRaán ^an al trair <¡uo loi 
h%}>l% quotUcb, <^u« Im iiipo A cfidft ano. lUrlo pdoo cinvíiMntn jtintoa buu ftl 
V^hiu áb li nT, j* doida d ti Mi^í^rT^a, dooda yA «ftuüw lo» compadoro» qii« 
ítan ccji !o«doia&d<7«, Á do(Kldl«« fooorriutiti d» T<lt¿doi hecho» d« olgunu 
maDta» da iJ^cdAn <|U« hftbla halhulo #1 U^njirriíit ca ^ polilouolo ttoudo 
tttab*, 

S." Pamron el H» loi do* toldodoü en derntiada ^ol Gobarnndor y In domii 
fema á%\ campo, qco comiiuabjKi, ko oon m&aor^ fiUgu y «ñiooíone* do hüm- 
Iré qu« Im do adihotti Jn onolco obl¡gnb»a A (¡ue nlguaos «n «ecrc^ aAUttfn 
ka oitMllM, pfcaufai«ii^o qno viérxdoloEi su* «mOB miutio, bd r^p^rlírün «ntro 
k gente nB^DOccÁiAda, dftTion ourüÍMría do clloc, voodi^d^Ico ips^uotcb 
pn«toa buUd«9f i eruoqvie do «le de que loe xhía Imlaa buena cuiCf Jftd ^quirúSa 
en b» mtLchofl quo h«mo« dioho dol rio. como üu^ijdij con aJguaosj qu« vioodo 
nu cfttotloi mucrtúíi, los rondkn, j 1«t "tAtiDroQ mil qu« les díoTAQ por qII«« 
x4 fiu el Itolno, ooT) mlor por ttitonocA oída iin4> m^ do mil quíuÍ«iitoB petos. 
No hito Podrj HuIx OorciX (inei v^«iitTL> tittiOfk de g*U DruuLeni imo <]ufi tritm 
rt^Iodov ^üto Á m;i» nof^ron lo ooli&ion on el Ho ¿ 1g4 oaiioaac^ procunioJo oou 
Mo ftUjiLr kd ^Envides iiioonvonientu que »o ib&a «ífnUedo, de q»c ve ctun- 
pIl^MA Ico dotOoA do ht^ qnc mI on Kcrcto I?« maUbirt, no oWtAnte que tciib& 
dt 7 aun iTudo» U aÚ4üu Dec«üJ^ tle comícU qiis loa dccato. 

Si* Nu iicudÍ6 von uodos cuidiio el Uoboraador í torb^r «tta malíoús jrrD' 
hoq^ÍumIu uu tutijj CD que con pniia de oiucrtc prohibíij la de kof cabnlIüVr 
aunque fuenu mis piofíos ocdoa. LIcjCArdu Icn d^d soldAdoi ■! ijMiipo ooa el 



986 



StXr »l>&0 BIK6K 



\3.^ voncu. 






ftrái d« qna I» t<mtft \fflnJRirtiW grandes i^crml^Kt, ona que fneron bim rtclbí-j 
iIm, y ttido* no*] tWtfidca, lAQAn f (lanctc do flar^uorn cún U cdrtidambrtf ú«l 
ttOOrro, pftm bncar tn&t lArgoa 1a« joriuJjUj tUgiu-ra\4]ir(vto t THttiVit]n, comg 
mic«did: pUM fué ni«iio9L h otiud dal tiomxio r^tJ^a giiinrím «I ¿^iia linbfKti Ao gnu- 
ut por allBgar <!ondo ciUbn oí U^ujurtÉfT deudo lumbién llo^ú por tfii pié 
AUxnm Pi^v, (]iie 'lijlmoft fu¿ ilcujirroU^Jo, poiv^iíiO tft mucha ilieu f|uc por ni 
ctttídAil bithU teníiJo, jiirlO(''^n «I OuUftclo <!o Ift oatt, Iv hÍJia vinar cii 
düm, ce loR í;uo «GluvUroTí jiltí doKMutcdo ^ T«lonB&nJúH« id ojórcito^ Pti 
ndoktiUt IVtanjirr^H c»^ fts «Accadni, MabUtido uok ont^inada caoiUi ijutt cn^ni 
mO* ndAiPCtc mit so ftocrQi|uba, híM& q^a \\o^\mi tti pjjiu <\nit IhmiMn VoTn-] 
dor^ |>ur lubor T»to dotdo b a!td le* ammoacíu y d4ip«nadoroi ulcs^ %^^ <i 
crB voUndD^ ora ímpoiiblo bojtHtB, j aü fuor^b prolongOAdo purftují :nimbr«t 
ompÓDOda i^ugUy G^rdiElOM, hnitJi Ibgbr á un* quEobrOipordocdo m ooitAla 
p&n dar pajo ft II) aguafi, d^nJo Jo hnUorcrQ poco munotí dificulioK>y do Iw 
mUaicH Tio«eoM «^uo «1 ^ua dojbroa; ¡•oro víoa^ do IvihU otn> mon^ nuia pm 
biyar y ¡n'Ottfguir «1 TÍnJ9, bnbo do bac^orra por allí, «írTÍ¿ndc40 ca^dn uno Unto 
do lao 03W10S oodk: do [co j:üi¿ii, úon lo quo, y Ia «^u^a d«l Sañor, m vioion 
«bvjo nn |>»ligro, porque U dioro» labnilo» |;r«4b& Ll»gfó el onm^'O d« alJí 
¿in», quo quodaron lodos nJinirAdos y lonibUndo o^lo cu vorio, coftnto oUi bH' 
bi^dolot do «or loncho oL pa^drlOi f<voo¡«odol«8 Ímpo»ibloj sin dtopoúnr^ Iob 
niU ¿ TOdcfl; poro AlilIAu oü» 1m und&not y barr-otcroo oa Uji fAito* quo por- 
iDUfan \u pofíAfr iba haciaad» ucAlonoa y grAdojí anobno, cori que su fuú bacioo^ 
do nica(M diñcuEtcoa Itt bajado, j m lo úliiioc de dio *o cckuon tmiclioa rncuA 
do ávboloa y faflicn |:iira rí acoso rMb«Iabüik 4l);:u&co (AbftUos, quo oío lupoojblo 
inocCti JC^LÍa vcalaa ba:ubnciitos y conaadOB uo pad«cicooa el detñmoolo qiio 
fQoro si puorxb od Ift tíom duta y (ioBúa. Aoabnso cl din cq oito diligencia 
fll dgnioúto, luí^por !a manan^T raoroa «ohodoo b» OfiboUo) Auolto» &ao ¿ oi 
por ÍOA j|^da>i hibUndoIca dotr¿3 jior doodo ibAD> con toato tiento oom^ «i 
vior^n Itiaibie do nxón^ y uí «Alo padcoloroo doagncío do« yogues 4^^ a<* 
juidocoo tinutioalc, rodaron Ij^kíU lo fa^'a^* do doode do ec piiiíeron uUo 
leTOAtor» y ttí\\ ¿rvieroLL de haooi plat» a leu nxó» boorado^y noaufUdot del ej tr* 
cnM< £1 CApitin Miajarrü, qocea bnKabaenicuoos huiA legua y taadít de 
níquel ¿juo.di^tobio ctartan oamocor^mu» A luaiscíJU -lo Atáa, dvado WU» 
ron algüii Quiilefúmbuto do iiuí^ y frijolea y dieron yI>U ■ oUob coneyoo &p«r* 
UduH Liu cLthrto (le Ugwí, p>m docdo j-uütrofi ooa o«crcLo por tiu vor ■ootUoo y ^^ 
GOgor Inn oomidmt el Capitia Uoiún, «luau tluCaouciL, AuLúd Te»!! do Lor^^^ 
y orro Anv^n í*¿r«z portugníSf Pedro Muclititur» y t>:ro qun llfttanbon Santo ' 
Diiiiiun;^]^ lLjd(H «tete fitildudoü exooteaUti, lígoroi y do gnmdiji hiíM^ oon quo 
Tolaudo Kubieroa ol nocntúii que «e oponía baiU 1^^ á hs ciuu i^DO Iti do- 




I) 



tfOTKUl DZ IhU C»»q(,-1fTU DE 7IISBA mMB. 



38r 



jATDc Ubre* MU AOradort» vUndo rentr á cllo« gvut* bürlHLn, 

1.*' Lte^¿ f& QOcLo j un granJc agnoocro juutnojuuiu con «Ib*, coa que 

la bucaa c«u«, / qaiUc que w Jo iinpi^iamt y vch^n^M i ^rmír ün psou- 

ilo dú qiM podfu) roaír ívbft clJon lo* iIlimPioa ^» la» t»ms, como íTicodtó, 

ootavocafid^ i ka Oomüi tut ¿lanantoB dn Iaji liarntH iIa Atiin a1 t^«in¡>o úe 

imj&r el «oí» oou ÍA^^tu InribTo ]« corearon U coca Ínm4tiM c^iiitl*!:^! da Ur*t~ 

csi india*, i«g£iiÍoZo f,iiyo \njv áhtvsAA puftw, con ()nii no ln(]«ndi^ m un Int- 

lAate to¿ft, a] fin coiao da imiJm. L'i* hi^ldiJu» tju<.' vicrun lu muiÍ£c«topBtigrc^ 

sirtxict«eDdo& bwonnAi^ fiuott:! ^^ii» leiKüiu ya oogíJiui ka bárbArai,dpOMrd« 

todo, i:cQ muorto» j IiojélÍik, lo vMroQ on el i'»i(i. dL^ndú oreuiA k gríU tiiinul- 

tcflA tio Ua jodtds, oomfU^ojí y «tguroi de Ta TÍ<;Lom «n mi rnlcint^ii J^xrnmi^ j 

aii Acrweuialwn por roaiiieo.tt« Itoi rugtdjMi, do Ul marif-rji ^ua ovahIli Iaa corn' 

|Mfl»nff qua qucdArnti ftbaja y AntoránJoxD qna oimn da guBTnhaTx^ «avUi ftl 

UAtij«rr«i«l«Hücorro ni Cufit4ÍTi Viittnxucilticvn doco aainpiiAttfiíMiy «rctbiiRn, 

^QO luiriqoo todta oran vallent^ft y )Íg«tMi, al ro^'QnD^n de U lubid* on Un difi- 

«nltow quA tof TvtArdA ctti dA l^ 1^110 ijuhUmn, ^u qao UogO ft t«t ¡cunto U 

fairift do U botAlU que itiá menester líioa la do fot vldidoi pATti d«f«DO«n«, 

tfl qt]« bícivTon ooeaR tan dJ^onA d» eterra m«mori;it, f]U« no ittii>vj^od>CDO á 4t- 

CtilMrliu por mentidla, lii dojo quo kv o^Iubr* «I xÍIoucÍo. Saoodi<>lo & A&t<^ii 

V4vtK do Lorft qu4 como «ndtivUie cooi ioArgna* brf'M derribando ñtrcm b&rba- 

roi p>T aqaolh íuoitA raabal«n con U ttngrc y Agiuoarodtf U uocL*, yíndouU 

■abos pi^s jaatari, cAyó úii medio úu\ confllctoydo los ¡iidioii, i^uv nlt^ron cok 

Ulna Ujiarff j:a tobrv él, en otpeci 1 1 un O^oS^ue como ita gigftuto, f^uo Uer^iban al po- 

bc^AOldodo cdTolMidaijimMr ]K>dorUo «»capAr«id«elbj3, y ut v\iíidtint ^¡orUlÜD 

y iÍQ. nm^ia de Lne macoe, iLOudiú nt d« Jar rocOA, ILuiunndo cot\ clin» ú Morúti 

q^e \o TÍLÍora ú aocorrer, d ounl r««oiiOcÍ4ndo entro U ntaUntA y f^ritA do lo« 

bidíofl ift to£ AtcigAi ACiiii^ GOti;vi> uo x'íi»Dli> ol «ooArr», ifuo lo cdniQíu^'' ¿ dnr 

loff^ ea JlcgAbd^, Abrii^ndoU lu «ntrAñiusl TAlionto Utuique, por d^jnd^ dcFjño 

jklctA ooa un vnlicitto gríio, «¡lio LKrmorixitrid-a ü k« demun, ínt <iiu&o qo« oo 

hj«mi y dejttBen Ift protb del uldodc, quo ve louo «n un íodIuiw <a |ii£ c#ii 

Uy KHÜelAi ^QO nuncio U kIU do Ia mpiii>, ra toí; Hor^ uidior vo detu- 

cn quiUrM]a;-UoU tro la oodbui y lo oeI>ndú« quu uAtoW €n litvátlo 

y px lubsr »do en un iaitiiQtd la cmda, privi^t oooorro y libertad, «in 1? 

tuviera cntrt) loa iiidioA «u mÍMrAblc fio, pon> d«ipn6ti txo \f> hnlLnba «n el 

abiT miiotuM i-eoe» aii buen aucc»>. 



a6 



38d 



F3AT iP£Dfto tmim 



(C^lKlTiaA 



CAPÍTDJ-0 XVIII 

OOKlK^njJO . ]/ VktorÍA ijnc oIouiaul In nabUM <¿e U KU^^ttibut, * quCBANEci on 
l&lMmbn)áaimrr£iL]1ai j otm EkiiIniAJu, 7 i ttn Boldiido i du «tema y coitn 
GnuabamilTiA don ln> Imlfo*^ itomli» m'otrfrí niügaxM i1« lo» BnAiti«fL 



LLEGABA 7A n ««to tiraipo <1 Cb|»l£a VnlOimieb eon «ui conpAfio- 
TM, qno (lifpATttidO lo« aroobucn, ú Ucaumla wtcabAion ^«Mioo- 
rinr IcM D«turilci y do dotointítar k kTjJdi al ftlCodo Ia $í#m, dtjindo al iftío 
^ Ui coMM Ubrt, f horidoi á toEl-Mb^fluioiciláA^ci», ft«aqu» no riecgo, Advír- 
tiondo frl Luri Mnojtrrüx no bltoLna p4>bUcLca^G9a d« indtoN oa Kqaal p»r«jc, j 
qu« pnáioM «ot [tac«»a jctoU do todoa pftT« vcmr «cbro oUo* y ¿ttl^ t-lgijo 
nul rat^, ordODÚ qiic iroinúcinao oog3|A&or<]i con urcabuofv y hl t^rrt) d« |idl- 
vcm c«DMon o[ alto la docIio iiigvicDto, ccn el lil^acíc y ti&ioblu d« «lli, <«va 
lo hÍcior«n, F^oi ftnt«tf do quobmr ol alba ja b^búut loowdo U cvmbio i tíonpo 
qoe ja v«aiaiL Algún ot etouadroan üft ütdiciiCDVudmudiiüa vAngncua d«] 
CnoJ^uo >'ilH mttO el CipitÜii MorAa «a ti socorro d«l Abi'Jn PJroi d« Lmn, do 
cunara qnoá lo» pñintrc-a rajen 9aa5oawauroadol»>l,d«*ctjbmrr»i ■ h cUia 
doB poxlidat do gcnto en o«oppfi> ; U uua do bsIo rcintiÁac» t^adctf, y la otm 
de multitud iimumurablo óc i&dwd <|ti« en un instontoccroaTon ¿ ka vointicincc 
qi» coa los «rcabucut anón capaittablo y nucaca vitt4 pnra ollofl, liíoírniD ets 
poDO nio mnto oatngo, línasd^ de ¿cAmpucsUk i Ja turbamulta, cuo dol hffior 
7 vapulo ftc leí ccUnba ¿n ver trn£aii ja floja j rcirríadA U mxaa eo !« IwUUp, 
flUfftpucfal con \íi iiM^lc Kui;oilIi^ á uii iioIJ^í^^ qun UlLJiídoIckpúliron, aou^^ 
por vHa nt litíríl j iLabl^LiIolo oA^do y trajoa4o Ll cnerda Quocnüida, «lU od- 
TffUccift, ooceadi^ taiol^Ua 1% púlrom j h ^MtmC iarbí j mbollo, da cuyva 
cbúpM laltaudo «Ii^aitajtn «I bAml^ue<lvjvabjvri^, iit9<nci;ndíiú,juju tvfnbls 
C«(«lUdü icvcDtAiido, ■rrvjO I» du«W ü coatillzu y nrcoi por vt a!n;, *!« qve as 
i¿iied«rc A I99 ifidioi lan del todo tttnuüttst^a^ quo Ib* |M[«oU ontata ja sobre 
oUoigI go^i^rai jciLciu jorfub (no)«1 po^ticrtí, temaron IjihLtlJBtjdoH.algDkndo 
lo« ijQCAtroi el alomco, bula mei«iso p^r 1d« p>bl&ciccice do Us eleirHsdeAt^A, 
i|B0 ttotoac«n cTfta gnndoi pueblos, por U ehucIu gunto. 

3/* La ctml víeudu qu« au ÍImh Atiercuidii i dkm lo« pvrcgntkCK «a «u 
t¡err«, lo (le^rou futiyc ccn UuU dMwporttcídn, ^ue m ntuo» d« dos lioru 
voúm Luuiuir tudue lu* culUlub» VcLlltA j lodentt uou tm íaoendío tnit gcutnl, 
qao itu laadejaroii uL&cBcseali>wUe3qii«asi|«nkrvi%, daqu^ao dsj^dv ttctbtr 
p«itA por ear j» lletopu ^e or¿IÍDir¡art aguní on ftqoQlI* tiank^ tunqM lot ooniold 



CiT. xvm) 



y^ncui uv u< cmQLiiTAS &t itraieA Fian 



»89 



ftEiccrniFOCL tn un bnhfo fiitn < lií«krrtii pnr vu ttimr, ¿nttño mpenroD ]in*to qna 

llogd & hft priinfn--c aueix que díjimoi^ iKaodcpvA poro el «jéroíto, 
|ior sor pvca U <:oiiiiiU fon lanioi, on qiia to T^íftii oUigtdcA i pasirM «t^ 
d^tancTap ntnc^n i doMle bi lisllnen proocmdft y« ]>or Uo «ohrtMlUfiiM, atia- 
qn* lAmtñitdr par DCn pute> «« liA^lan dltl^atucli» fln t^ minina biiMindoJiJi i 
an Ijida y Mro dftl ounino por ñ-oiula nardinlet oí CMDpo, «inn^n (^udUlaft do 
««LA* dilrfjf^tiíkN Blueo iLfortíft j Pcdm TUlti, <jua co diercm «n rocot poco 

ma do Atútr, dotiílo Agmmlutn Minjarré* y a^ia «olikér* ; «rtUTioroit ullf pooo* 
dl«»^ ffir'^r.'^ d inaDteEiriiiifnto uorafHd rauc^iln qiio lamjuA ft^nbnu úc^ » 
UftbaJMÍ>u[r>4 jOfwI*, WD tníati iM|i«niiRjiH do octaiídt. 

3.* VliltHO nfiní irfl^ldo ni Tkbnjairfi pc^ ir il^ indi*pi3ttti> d«l cnmÍDo^ y 
ÍAnstnáa «o » luf^tr ^1 t^rgo do cobrasuliodU Diego do pMr«d«« Oilra (rotí 

t ^ '-■hS^TM, lle^ buU et volb do Op£i»^ catorce («gnu do loi inernui y 
. lio cftCti&o n&rgMlr/c y mva\\t^io, Wí^o do cieno j ¡^t^iauoiv i*[«ii> 
j ttenifv^ lluvloao, triti« y T^otftlmv^to aJ«ikode (viti«iití1o, prtMpor Iai ordlnRrin^ 
y fWntinvM ■giift', no hibiit lagar d< nnjug^tiiA ti vntfdn ; i t]txa lobnivcnii In 
Uu tl& Au^itfnto [uttA todofl, do irauívnk qw* itu (\h\igib\i h hvmbm á Domor 
¿TEUoit, ouMirtft y otra» ¡nmundlcioB üin ocntmrtM Alo >nlud, ^uo muñeron 
[iM* 3í;i(«!!c« bwtElM y ft»[ici^nj M ««to y dj» himl>r« miU do lOlontiL pantct», 
j 4on isl t«f iitoodu' 1^114 hollAod^ Podro Nítio Acác ó ií«la nioftM <}U« tonltn 
itnrviudiw cocidoacoii (aIW do bibto y no pudí^cdolM oomor do oii^n, otro 
ookUdo é cuy* Dolido llagó «I guJ«Kdo> f^uo I» tmoabro b d«biú do hncor nuoooi 
«f«M, dio por oIIm kOtAbta y uiuitro pMojí do oro Áaa ó ounallaiioo oa doi 
chog^rÜJM, qtic lo oupioroii taojor (|Li4 oti otrOH tieiDpn mÍk «títnAdoft 
oonojoo do Anftjixot 

4.* V ftucqiu M p^^^a6 o^n pona da In vida, nodio nuituo porro, mal» 
oí oobflllo, una eoaíLiai ttínoEíaciorDn niutHoo cíorton mtiktf, y ocroi» cortado* 
«uboB lobioi pim cocc^netos, :>o fuerce posible» oí lioIUr «I o^UAor lnH^proU- 
du diligencian que m bícioron, y \ai so <|Tiod£ «ín vikbtlxo oí hacho, y fillco en 
Ul trolui/i i-or U &tu l^uo U5 luctm I1» hl^oi, qu« co podúa r«ar Ikm Kojiu 
cU U^ '.'«Ttaj cnmu Im dciab do r^uicu cvit el tuaU-nto onlñin^io, por no linlLnrvo 
fíOu ycrttk tniU d mano odItc AquollcK H^perw ucaboicod* SuliA r9dri> T£l£a¡ con 
lofl fpi* jw hnlUlian ici 1» enteros Uvooludo lotoacLmíoul'jiidoariii?! río d« Op6a 
iritusanda tl^ín Jiot^orri: ilc oomiJit*, ^uoer» yii uu Urdoa U priciüjul ocupbuióiVr 
por n^r In pihnjf«l tiocvddftd [¡lio lloTaban, y i putxfl pvcü do toviQ se ftpul¿ 
dal oj^reito dlú cota oiottu cum potcnU* de iruU, yuca y fríHoIui Aa qno oí* 



pe 



»0 



rmú tsuSv 



[í." aroncu 



^ 



gvon i <máM y te vinieron hasta liociir 4l tío q;i« on forTOSO |An ll«gir ni 
coaüpo : pciro ao fue cAto tJUL AJn ptig^T oacole, rpo no bajaren coao uftM i'igiüloa 
tna d'} cUnn uqa 1roi»a d« indiof, y loa «tub!4licirt)n c^n tiato alrarimiootd, quo. 
JOi conrino pain sUtaf la« ríüiia <t«jar iu cnr»^ 4* )Ort li^mbroii y aprovochar» 
do UaAmuu, poir|uc ta TaUaa da Jaa laym con lantc Aelcko bt sittunÜMf <id« 
au3 ao Im dnbAii lugir do vnlorM y dotondorca iMitt W otpadAa j r>lcAu; B&tM 
«ÍDOO dft^IloaqnodarOQmattratadcH do Iva l«rhble« goii*e» iJ^ tnuDiTta^y Qix^ 
Ittblc, lliimada 0«rr&too, (^110 munú&'^udla ntirho, u?tno nfidiida lo hi&krfts to- 
dos, tí DO Im Ucean, titt aiibcr, ik biiua Llci»[iv m>^tto do piiifl boMa^oj, qoo lie- 
gtdot n] ría y viondo ol poligioso ApzíoU on t{iílt uUbon loa otroii oL A1oia<a 
PJm» qao iÜj&nioa Jialín ?«iriado dol pié <pio lo hAbfnn dotjatroUd^, rororrodo 
P«rA motyor dotjcT^^ta, k arfi>j6 con mticbo brío, pora «ocotrcrU niúa pronto, al 
tj^» dondo Jo Atnvc*c'i un indio con xmñ ñoúm hti ontrañem, do qtio aotbi 
vida tombl^a oqnolla nccbo juttUmonto con oí CUrrtwo y otro oampücto, dci- 
pnffl do bochas orintiuDOa dUígonuai. Vistr> quo av apror«o1x&baTi Uif quo baolia 
«n én dofouiA aI Podro TúUof jn'a^ «ompnGorcn, Valouvuoln, ijuo ar» hq^ do Job 
quo altaban á la ctra banda dal ri», aaoi» tumbi^o con brcvodad j «o di// tal maila 
ooQ d otoftbtu qno litso rotinr do 3a ribem i i^dca Jr>4 índi^, ciMi quo [judBfrDu 
libreaacato pOMrloa mocq o] rio i^ Ion hoTÜ^ do qt^'', no riuod^'» tíbia Podio 
3?éUti, ol cnat «crrído dol auco*o, apeaat btibo dcicaaiodo cnatro áítn coatido 
con QMycr copiado «c^ldodcQ, iboJof aptroibido^ de amusj anbiOalj^uJendd lof 
roaUoe que ItabíAn Jl^rod^ loe indios, que eo r«iiraron y onmioAtido oca nTiAdo 
ro»io IiuU piuar los aioma do h bnuJa do Guano, liaJUn>i; cjitcudido» poliU- 
oímc0 j oo las qtio toparon oúa úmano» reagaroaiunbjurioacon tarta Bar^^^f 
que re dtrraistx nt» nin pdigio do lo^ nucstfca y muorlc ilo un soldada qtic^^ 
|)N6d«««lft viOa«fi UDft TeCrÍ<£a¡ j par«c¡oudoI« con «6C^ o^vfcla tomarla 
vuelca d«l liool, U«g6 ¿ ^1 jr oontó luinllnita^uloquo Labio ti&IUdo por ^ 
lia puta- 



bF. su) 



MTIdU Df lAS Oy!*<imtfTi.% PE nEAIU PlfiUE 



3!» 



ÜAt'ÍTÜUJ XU 



rii>9; L* EdCOcMn qoo tñtw Ujuijurfi 7 «ni nUaJca coa uu tod*» q« W« ira* 
ftUoJaae» uea vu uoia huU t^T Valfe i]« 1<o tirlm«ra»dctt:iibrklDra«^iie líonunm M- 
J«t«siuo UMo-4.« V d<c«k M t b dud»! de \i\a, > 

HALL.VNüOSI'I jrji vi Cápícia MftiíjnTTÓJ coa niguas cicjotíA do sus 

éaOpóUf hnKta i^uoccvÍAAa tnftún do lfl« miDCfUJ y ti^rai de aioUaU: 

jtietofl«a proMoucion (3o una c:hap« p^^ dQQd« »ra fonOiKi psvnr, pH» 

#1 dt4> d^jiJo rban früftiainJvJa^T TÍirrou eJorUf^ hl>r«nfA« y büMu al |4- 

df poc4 ^to, T i'tifíi FOd«» do lom^r lo* aía f^r^ofc iulír no ncDWtu p»T 

dt «clnbn ana Mudd un «ngoniA (¡ao iftfAdnm«tC« ne.'bia por dlit un hítoalm 

Btl babioo do ir p*'.r Fnoru cu Ijíf^do* iiit-^a traa ttrcn por cnire uom mnlonft 

nn itjíjnvfiT»! d« cunan brrtva« y oincia^i |com<3 bmi ttiJas iri« ^^qatUa* d4 

úortra), <|U4arttÍRipwble B|«rtaTflo ¿ qd Udo ni otro; ycuniojwriMi^i 

tonoí j ¿Ííon}t^%Ai angoitvr», tío Ue c^pnvo un UiHblo gandul «u modío 

!• «cdtliif dvÍ4adf<ciI« rl pnfo «ia njad^L <ia ütm fiiit« quo do kaia fucnuí, on 

ten nlubA cioafuuli> j «n uu ínorio hntvD propoTclncado & su t«rríblc OhU- 

j foHalcjA. Vidrid<pIo wi doiooid» y ]>tiACito oii buocui pnrw ^<íto «cis ih- 

MM| [lie do k vot^f{UHrdÍ9, «cu KftDtQ d«n««iciy bnce, «o fueron pitra lílJá 

lOte nrribn, n^mttiándolo coa «lio y mafia, f>a&Íoiido Ua rod«laB por dfliioto, 

<|tn «I ulvnjD hncU poca cvohIa, pue« coo m iiudcii) bisturí Un IiscIa troat- 

la euoiUjibnjo, r\>díindu uii(4 BobrftoUCA 00a En r»;ílidHtl quo *0 dcrrí- 

ktf boJcu oc«v Ia boh, Con-ia»* d« oato coda uno cotuo Jiomli^ot d« liooor, y 

T¡ot>do GúD Buyoc brio una y Rkuobcw voocs, oa todo» |w hiic^Í¿ lo qiio «u h 

, tolvitaíli^ r£>ttituiiu sin fl?LO«n Mt<p nvOQUJKLM niajEuno, ytttr looorof 

'biro tnn1<^ kiní]n<,<, U |;iiodra y la ciuktii jic^ h otrcolujm d«l In^r, tloode 

la fucru y jfoipcvt d«] bnitÚQ, totifn ros(^o gran c»pacfo do Be|citllu Ouras y 

mEa«: o»Uiii<i<^<iclcQ,¡du9 en cito lo^piimorot; acabo do llc^Ar la nta* 

ÍA, donde rcnÍA Dicgp^ ItiacÜQ, quo la^go qro supo «or ucooolo el quo 

i tanto», dijo cotí mucho brío: <¡E> poaíblo, oo'dado», quotmanlo mdb 

^ puo Al innk« y t*Q ruoiiC9 espAü^l^Af curtida en y^cqi: miltoncí do 

mil ooftaicDcA <|u« HO It« ban pucato adelante ? dtnoic ln^t ¿ I* aqbida» 

bit^ h dojo libro y dovocut^ F^ra todo«>i 4 qtiiea respondía Diego de 

;aOalto 1:10 quodn por cao, fleCorBmcú]i,laBubi¿i 99 le dnrí fniacd pon 



zn 



WlkX rtOKO HMÓV 



(iV.* yotfcu 



t[v^ fin ir .il Atcflbitco pu&d« enrizar U loíüi qtiD qnisaOrOi ^ft I& snicfcB i|U« timo, 
dciríbidí íl iíidki mi %n ■^cfcn» y tt- tuc»tti> tUotíi pero loi», tw nib» p;r «1 
■ajo cooko Icn ^ttmitt y bojo loinoQtlo tu pijv «o« «I «ordtrillo y hcchn U oo- 
TOoo oDtea qa« oc crdeue :»> 

Ihé UnaaaAD c^ri otw luú idMd IK«3i> do liincón, t luf ooD Rnicko^i «in 
fipenmte coDivIta Je b c>^d*^tquiiJ4. btcQ nlouUda roU6 <1 r«veDl^iii j 
ll»¿¿ ú gig*£te, pO(ü£ad>t« deluuto !ii toátAt. con f«uMaic&lo rio eufrír <a olU 

pñmerú io^mm; f«ro qo 1u suc«Jiú bifit»g UijIco^ i*m«i el f^nmct ^Ipo ^l'^ ^ 
aj<&ft£« el iMbUún íuf lie iimn«ta ^IW U bín Volw iksMíl»do Ii «iHMto ab^jo» 
dfuidc vu<hju >ii Jq l>tt4, ira t!i^ cubt-./^, i!« i^u^ «a ii* a:<npaQGrif («kbcukdo 

mostnidD^ quedando il«t ecU iibcnuiiacurrldo Ejue «UI tttc«fo; vi>lv¡<V otrA tq»^ 
dMpu¿ad«T(i«]tueii »f Tran aiojvrca btrioK, i |iri»bar v^iUf» CQii ol coUbjc, 
QQQ U IvaUú lan fitiiio (omO ^Tj'uKttt, auüljjo u:«j (ucjor «'Juím» ;>av^ hl tkanpo 
(IDO voaía ducoii^nnda v) fiOMíL) golpq Oe b mnoiaa vc« uiuti!i;b i-rtM^t*, »« Jo 
metilo el RIloOu iítbDJo. juuiaiidií la rorl^Ea cuu U It^'-n; y itDapciiíikilx J* clU, 
^oado ti ludio blAu el ^!p9 ooTí vi ncilio U» I4 umiu^m, uiu f|UO u<r (rad^ ecr 
Uia fuerte y azt llcnn como *! di^rA cnn lIIa mib Lacb I9 pucitn, d» untáis qike 
no puido clBftbarkULr al HÁánáo^ j nf non miKba dcotmA tuvo Ji^g^Jr do iii«ier tu 
mnno <1d Ia otpndn y con e\}& berlrle en «T inriakr íx^nlerdo, de d<'tid' cx^nieUdeiV 
Iu6jf0 3i »¡Hlir uo]iin d« »nii^it(, i^iii«fuA^<i(';]^üii]. y poi' t^nium j^ chr^mIo, d« 
pelear con untof, p^irA t\nit T^lvlem Int (up^vliltn 7 únjiw «I pu^fLlcr, fauy^nilen 
Agnn pHM, jMidú mt r*t (OH Ifl mítitii t\ líltis^^n *\púsnñ[t ol nVonoi cot» 
uattraloeldrtcl nmbos, i]u« ^recU mñ» vMQt<> í^jc^ c^rfrirA, pncu «nTupia rod 
mni^n, tubóort^ji tto claniis «uldndD*, no Iv fué [K»b?e dir utouite bud oun li 
vlata, j nftf nrr pud:Pr<^rt w^iiírlrtt yian ilar mcorru al lihti.'iíti. í^ue ij<i k^ fu¿ ile 
poca cúit^jn, sop}i«oliiiu']o ni tendría neootídMl d» ¿I. Kstando en t^Ko, Lo víorou 
■»i>inar cnn }a cM^tfulfl ti>ciídft itxt Ktngí». «DliArirln niít gmcíosiu luropudu^ 
cono 1« bibüi qnorlnilo U mano tahmUj dicUndo <;riA pir'iü Imbte tnnlda Ofjud 
gtgtnt^j no ha>i(A p&rn qtio al&un ut «íipAdA *r Ion Iklifrfrantnft, Galif/v» f Tn- 
^ttitancoic^ii^ An^ la notfgilvdai, iiaMioiloAMca fíifroii frtlNGu fia% «3 brla 
dftfUsbrtKOt. T caniAndo ol BUi20«i>; 3fr?ta ijiif^ifedola ya A liw alctniMar P»-' 
había TUdito ol itkjío to&Ira «il oon fuña d« cu I«br*T nbsnt^, pnm Utkdjooda In 
Btfifio do la oepfldA, U bnrran6 |>or Ui tripa», j cay¿ a(jii«Uu iil^-]tüiia ao d 
auaki^ daada ina («rribla ^íto jr gd|ia, quo ttmblú la líarra ouu In fjouia oarga 
M ya ito fuo c^uo tozablai» ¿o mi ; ol LuU da Manj^rro*, con ttx m«dia lengua, 
pTt49 OTA Unto canato balbncU&lo y f;racioao ob ^^rovaackiots do irícco, lo 
iMpoadLÓ; yo oi el gol^r voto i q[uit^ y Am; do voto* A roa ItanU&aan toáoo. 




CiP, TIX) SOTIOlAi DE LAS CONQÜlSTAa DS TTEBZ4 FiaHK 393 

pQiquQ vuestro lieolio finuTa á todos los que liicioroa lúa uueve ña h fama, 

2.° Gen GBto» entroteDÍmientofif celebrando g\ vfilíonto Lcctio del Hincón, 
y que uo merecía quedar jicr los riucoues, llegaioiL li Iíl;^ cesas j labranzaG, que 
íiaJlurOD bÍli geiiiu, pun^uu Iuh luCeuiDa *lvl iudiu vn iiap^áir ¡a aubidaj BÚlo eraD| 
EegÚD pareció, de hacer tiompo para que lo tuvieran su^ mujercB y familiaa.^ 
que DO debió de huber máa gontc, para ponerso en cobro antea qu| llegaran loa 
■oldadoa, que durmieron allí, y siguiendo dtro día eu frabajoao camino^ llegaron 
al Tallo que loa primerea deacubridorca Uamaron del Alférez (como guada di- 
cho), quince leguoa do la tierra de Opón, donde quedaba Jerónimo Lebrón con 
los restantes; á quien eriviaTon luego aviso que yiniesc, pues ya por laa muchas 
poblacicnea que ee iban hallando, so hallabck mayor mantenimiento en aquellas 
ProTÍdCLas, haata donde habían perecido má9 de ochenta hombreri, por la mayor 
parte de hambre, desda que dejaren el Hfo Grande y entraioc por la maleza y 
difícaltades gne ae han dicho. Pasa un furioso rio por este Valle, y lo iba tanto 
cn&ndo pasaron eatoa soldados, que [ror poco deaouido qua tuvo uno llamado 
Diego Hermoso, lo arrebütó y llevó el raudal con tanta fuerza que fuó imposi- 
ble poderlo socorrer los compafieros. 

5.^ Llegaron lo^ que quodabazi detrás, babiéndolofl hasta entonces aguar- 
dado con sus compañeros el Luía da Manjarrés, que luego pasó adelante al Va- 
Jle que también los primeros llamaron de la Grita, porque do día y de noche nO 
dejaban de darla los naturales do 61, con asaltos y acometimientos furiosos, ou 
uno de loa cuales fué tan desgraciado un soldado llamado PaloQuarea, quo lo to- 
maron títo 6k manos y se lo llevaron, aiu remedio de poderlo librar, de que 
quedaron con notable pena y disgusto los demás que siguieron su viaje ya por 
tierra mds abierta, por sor allí el remate de las montanas, aunque tan dobladas 
do cuestas ásperas, encumbradas y laltas de aguas, por ír desapercibidos de 
vaaofl en que Ilovark, que muchos llegaron por la sed hasta las últimas añiccio- 
sea de la vida, tanto que una siesta sin duda la perdiera de esto oí Manjarrés, 
ti con cuidado los soldados no buscaran aguas por muchas partes, y se la traje- 
ran oDondo lo llegó la nueva al Gobernador al sitio de Opón de la mejora de 
laa tierras y camino que habían abierto los sobresalientes, Tiendo no la tenían 
■Ignnos de los enfermee, ni esperanza de tenerla tan presto, y que lo iban re- 
tardando demasiado, dejáudolos d cargo de su Maese de campo Ortán Telasoo, 
que los amparó con mucho cuidado, hasta quo lEogó con ellos algunos días des- 
pués que los delanteros á Vclez, abrevió con los dem^S su camino, ya raka alen- 
tadOB todos con los buenos países y comidas qae iban hallando. 

i.** Ya entre los demájí, se les habían en este tiempo muerto hs guías que 
traían desde el Bío Grande, y así por sendas, los sobresalientes preguntaban al- 
gmu» indios qne habían habido & las manos sobresaltados, en qne porte esta^ 



/ 



d»t 



fVAT PSDKV iuAl 



ÍS ■ }IOTrCU 



Un otroH hombres barbtdoagctiui^olloiv Uu q[jl«ii finieron é uul«iiil«f por lu 
mUnukb «onda*, «Mtalmn lATo ¿oa diftK <lo cAmÍAO, oon i^u« no T«cÍbi«TOn jiocift 
gLRlDv vionúo 1a poco (]U4 fnlUba pnrri »>1 flu lío tJín feni^n y nUijfjJa jomida; 

nu hiccr cicra «lío, üomon^nrcTi wi ciniJim, y aI qim (ItittTLnn Ira ínr1Í<H vm dAriún 
iJía»i U« bu4> tn «Iodo nminrür mi uriA, huta ^üo dieron vUU fi tu nitcrvn du* 
dtii 4^ YtIiM,%)zi (^UQ b« ttcíiioN !tap«»c(i 6a urnrtí) »u llorad», ai bien [4?r>1gU'> 
iiu» TijduA t^^nldn ya iialicias oooftm* ila pTln. Crmo dijímt^H, lo Lubtait ]l«gaido 
al Cupllin hr-irljn GaIíhio, ettaada buciendo al 4uUft¡go eii h ProTlncU de Xn- 
iDuaga* p#m Htinf^ut* Alg;TMiciH tenían ^'it rterT.i: vuuclrb nltrüii G(ibvrTi:i(Ic>r riUfl- 
VD, otrcutli^ pniilftrt i-ii liitdjh^ ü Á lo iii^nn^ lUcíati (|iio ^irU mii^ür lu t-^nni^ii^ii rtci 
«11 Il»(n)il9, cnn t^i3e MtubAn fiTilffl dpsdiil«ilnR, hnntft qoo llagando n^rm ol Mjlii- 
jirx^i y «ui ncimp«f^»rof, hL^r^nn uilvn con ks AraAbac^. con «jun imllcrun 
udo» Id« rvdnc^j cjuo r«o<ji;ccUQ<3o ftar* £4Dt<t ñe la coda sun compnllaroii y nmí- 
gofj lix rcGÍÍií«TAii Dcn nbiortAa bunoa j miiclmtt dAmntLntionc« de uZiegrñ^ ron 
ptUbru y obnB dfr legald que leu birüiroo en tus cuftiu, donde Ici» bíiKpedoron 
ron cTATtiíi» gtJHta^ j ^^'n «r] iní»nii dA>jjhcbiitN^ti lu^^o jkl^nin^pt iiTfn loi^ min uf>- 
b}M voduoL (;iifi wilE^i^n al cnnuinr.Tíi ást\ i^ucTo Gol^cmndor y «tt E^cr^tn i dftrle 
li blanvAfifcla dapAHn d« la duda^r jr mnjor rofrcv^D c^tm pudUron jantnr 
f>ftra EúdcKf i!tt r|t]p fucnMi c^rgijlt^iic mnohcia iiaJloi htaln qn« lo cncnntramn t 
aQompJlFiai'tii }]iiift:i In ciudad, quo buabít^n ]í> ruuibl^ tun ij>laiiBo y boarnd^ 
d«ir-o«lnfSoD«s^ 



CAPÍTULO XX 

<>>XTX3(f DO- 1> Qoo[be el Oitdldo y dnlad de Vt^cE i JctísEmo Lebr&n dmdo á » Jcgí- 
eiRioCobimndnr— ?-* B«vuot»FdmíiT3 F¿tV£ do QuniMín «n la dudad d* Rantaífr 
(u> ictlblr stQT Gvt'VE'iuiiAoi dol Rano ¿ JMóaÍJuo Lobrí;). jtMí ofd«at«q lo4cB|ia- 
c^di3aCftpIÍa.ucd-^.<'IIc<fioaio JctÓolaovI^br^D A loi moimiorM do QaMftda— 




E' ^ RA en etta ocu^iún uno de Ec« Alcalde* do la oiudad *1 Caf^Un Aba 
f^ do PoToda, quQ viendo lof- rccaadcKt de du Or^bi^ro quo Imia Jd* 
riiüico licbr^a y el baon proccdar quo tonin coii tado«, cdno hambre mcKioato 
y dl«Ci<rU> quo ^rií cu toda dcuíod, f aÓ de )}ATOGor c«i «I rt4to dol Cabildo, que 
lo r«cIbÍor»u ¡joe Qobomad^r. oomo en lOftIíd&d no babb liaau «nloncca rax6n 
de ha:;criitr« oohA» l'ifi no osUr aún separado Mk B<mo dfl Gobl^raoda 
Snitft María |}or autoridad dd Bey, i ^»¿ta ocoiTeiUA, y so á otra, bocor la w 



CAP. XX) HOTICIAS DE LAS CONqUlSTAB ]>S TURRA FlBlO;, 390 

pftracióii, como despncs se bizo; pero entre taotOi todo eato, descubierta en nuern 
coEiquisU, pertenecía aquelln Gobernnción y Gobernador de ¿onde tuvo bu pr¡Q_ 
ciptOj como olaramento (dem¿s de sor ello así) lo confiesa el Teniente general 
Gonzalo Jiménez de Quettnda on el título que dio ea eata ciudnd de Santafé, & 
diez de Majo de mil qninicntos treinta y nueve, ú Gonzalo SuArez 'Bondon de 
Justicia Mayor, qoe decía asi; a Yo, Gonzalo Jiraúnez, Teniente del Gobernador 
y de Capitim genera! en esta Proyincia de Santa Martn, por el ilustre y muy 
magaífico señor Don Pedro Fernández ¿g Lugo, Adelnntado de \aH Islaa da Ca- 
uarift j Adelantado y Gobernador perpetuo de \a ciudad de Sacia Marta y sus 
ProvincíaSj jior su Majestad &c^ s, donde se re con claridad que & lo último de 
«Bta conquieta, cuando ya e&taba el pié en el eritdbopara irfc á E^ptinn, ^e tenía 
por Teniente del Gobernador de Santa Marta, como en realidad lo era, y esta 
Provincia sujeta aquélla; lo miemo confiera su bermnno y Teniente Fernrtn Pé- 
rez do Quesada^ oopiírtDando el mtttmo título en la minina ciudad de Santafc A 
diez y ocho de Junio de niíl qniuieutos treinta y nuove^ ya que era ¡lartido para 
España el Gonzalo Jiménez de Qucsada^ el cual dice abí: iil^^ernAu Pérez de Que- 
feadn. Teniente del Gobernador é Jnsticia Mayor en esta Provincia ó Nuevo 
Reino de Granada, basta t,iulo que su Majestad (i el feítor Gobernador de lo 
ciadftd de Santa Harta en bu real nombra otra co^u provea ó mando Slc^jS de 
todo Jo cual ee flaca babor andado acertado el Alcalde y Cabildo de Vélez, y 
aimt&doa á ]o que debían bacc^r en conciencia, recibiendo á Jerónimo Lebr6D| y 
el yerro que bicieron los qno después no lo recibieron, 

2," Despacbaion luego ¿i esta ciudad de Santafé, jior la posta, desdo la de 
Veloz, (lando aviso al Fernán Pérez de la llegada del nuevo Gobernador, qne la 
tomó pesadamente, y mucho más cuando supo que los de Vélcz lo linbían reci- 
bido; y ad resuelto y cerrándose, como dicen» de.carnpiíia A no recibirlo, ordenó 
qoe faeseti hablarle y darle bienvenida de su parte el Capitún Aotún de OlaUa 
y Guzmin de Avellaneda, advirtióndcles hablasen siempre con el recato qno 
era meneater en orden á que no se extendía eu jun:4diceiún n la nueva conquista 
de este Beino, y asi llegados arabos, fuéi'onle á besar las manos y tomdudoTa 
para hablar el Antón de Olalla, después de haberlo dado la bienvücida de parte 
do Pemin P¿roz, le dijo ou su nombre: aYa sabrá Vmd. que gobierna eeto Nue- 
TO Reino, eo nombre del Rey, en ausencia de su hermano Fernán Pérez de 
Qaoflada, el oiial noa ordenó que en nombro aujo viésemos los recaiidua que 
Vmd, trae, con que pretende ser esto de su Gobierno d<í Santa Marta, [lOrque 
ii en ellos no se dijo espresamcnta comprenderse este líeino en aquel Gobierno, 
se lirviera Vmd- da no intentar gobernarlo, ni intjiiietar á quien aliora lo go, 
tñenu, hasta que ol Rey Nuestro Seííor declare otra cosa, en cnyo Consejo oa* 
tan va los recaudos do la divísióu, para que él nos ordene oomo Señor de todo lo 
/ 27 



zn 



raiT PDBO tiMÓBI 



(S • yMTÍi 




que detetüOA Licer ¡ toa llerrKA y sai tuilioi eatiSn ja rup^HiJcu «o mis l'oii[|ui 
ULlort'-t, y huí nboru, cimn^o «1 i|itii ^iiLíar^n ^tL> cjuíera tajolAilo ¿ (tío i|uo ! 
laiinde j gobioniGi lo» Cubilas* d» kfl u^i ciudadcfi, m dula fto Itt ccLii«eut¡- 
riii, H bbn laduif ovuio gc&lc hi Jslga y couuidl^a, catlfntiriu conao oo Jcb? y «• 
raióa la ^erwuft dt- VnttS.r huh tJu^^uuui ^- fioJdaitloa: y ni ev nljo do «Mo hemta 
niÁo CMwn il« ¿(a^ati;, muios Uuitíúti di^uga Ue punlvo» pota no aou iméicra« 
la» tf^It^KHioa / paUbmf. aU»o Je *iúiva not qi;\Eilb. 

3.* Oy£lu (X^n atendía qI Qijbera'ular, y roj^mtindotc, »ía dar L oLUtrtlti 
la af Umcíiin <¡bo la LabÍAn taiund^, rrapijnd¡¿: '^^dttufccLo ijucdo, AtZar C^i'tiiti. 
A&ténda Olalla» de Tue«tn> iQleatoyijucM aJ^ buy o^atrn ol ^uo m t3«bc U- 
n«f cr rai^blrTTEAf no «Un vanlnj cuanto d«l qcn ^burna, cajf ftf r:uoaoAl«ft 
poF fffvnliu ^^ flv ninguna fiicnu, [sra df^jar i!a pan^Tlfl yo ati qzt£ co to 
Irrita lo qiia d Hoy m« Im da Jv, j querer haccmia en «ato roUtamci»: 
dri roiubifM al <^u» rvnielra lu^ar A au Mkj<:Mlad, ui inrürilp «n mal tnaa, pit 
mU raMudoA ounctenea un «úb aqiiel GoLlemo do^* puetio de Sania Uarta, 
pan todo lo defienbic^to y for dwcalirlr, lejos ^ cerca do ^1^ f da(Hr qoa oico 
ait¿ jutopcLTüdo ctaaqnftllc, Ideri imito F^roilii Pfi'n a^r Inciarr», Imsta qua la 
podDTOAA mano y tU^ctmliíA^Mn dn ntrAiIro Koj 1q tiAgn, «n <uya viltt&ud «¿lo 
alta VL d6im»tnbrarTa A <i^ie fl9 tnt/i junio, d<i ijnd bAsui alora no aabomos mto 
i^na tato |iattn>roy tango tnTnbíéa por Ta;ran duvanacídn fticdArrJ dafcdLoda 
Gotiarrvr» tu l*í5*T yaiapartida Ift tiariH í los coaqiaUlniícri^H da clU, pncs 
obulanta i^ua O') m? Iia b«dio kÍu doetk^ mía íntenUA no tía fjmt» i oadLa 
promi«« tan bien ii:er«eidt»< A los i^randM inWjoa rjoo ^odaciccoD «^ aa dat- 
ci:brítnL«!]l<^,caTDO liemos echndo da v*r pnr «xpfrinda, o^aloqsan 
bomoipidMÍdo en ol tnkmo «nnlTio, eíQO antoi aciiuootarlca ooq mocho a 
maato, puea oonoaoo aor poquaüa tada piga d «aTTÍdM tun cvaefdaa cana 
4ftto< sa hiciaran^ La gaiita t^ntf rna vt^t:^ aoompalUada, d bia:t doia^ sim co- 
modidadca, no liaa do tor ^iiÍt¿adoUi 4 atidS» p«oa «• geota toda t^xia por la ca- 
pada j kaaa booor» temor y (amarla fioiaüla y el rtapcto^ j oUoi^ lt> ticsan 
Utt W^na i toda bu buena conxftpondcaoía y cortodfa, fjna anbrd codoow ae 
Icadflban malina ñcllod, i Ica pniaoro» qno dieron Yiata y ecnf[mUarou la 
tterra, y au' con ctca llatican qcUwa tod^Tia fcxaia r«!rea panoaueccr c& bu 
porfía, tanjza pi^r oícrío babí^ yo coo «lia da defender mi jutisdicaión "> 

4/ Crtllardo citaba el Oai^ili^T^ Ast^n do OIeíDii a lodojí cAu tnsonca, 
cuaud(> Buixjuijxi^aEu, Guarnía Jo Arallajifda, i^areoiC-udoIo #er daoaaiíadoal 
ailenciu, oou ¿«lUJisíadj» ulttiíacl^u y dando d« uiauo, ^^¡<* ^^ Gí^Wuid»^?: arraiga 
Tmd. b qua nmudaiu y i«>n Bua re^udua n^ qua Wlnatca» qtie ai aa pravj- 
ai¿n 80 M! dmrknía vxpresHictnlo eu aMe Tteuio, Uen podré fim^gaTM) eo a^ 
ptHUo, M ponar tnAa adalante «1 pf poniuo té de cEioda CBttbi 



mía ^ 
■ no^l 




I 




CAP. XXl) rfQTTClAS DE LAS CONCUlí^rAa DE TIEBB& tíRHK. 307 

boIdG loB diligencioaqnooontracato achiaiorcn» — iiEfio Rorá, respondió el Gober- 
nudor, ú la cona ao gaiarn por Yuckttro coriGGJa y de ]oi qna Fticreo de igual 
talento, y por Bcr raeneajero no rCEpocJo ú vueatraa razonen como merooen, no 
hAoi«ndc uno de tUiüt^ y ati id amboa en pfiz, porque en cGtn quiera librar mí 
juBtícta, antoa que en las puntas do las lnnzatn, De^pidii^roneo con ^to del (lO- 
bemadoTj Eilieodo tan en bu gracia el Artón dií OlulJn, cuanto el Avellaneda 
deeabrido; vinieroa amTios Aestftcíudad de Sftütflfó, y dando al Fernán Pérez 
U respuesta^ le significaron ser el Gobernadot hombro de valor y austancia, á 
quien determiaó el Que^da volver otra vez á enviarlo menisajoros para conocer 
más por entero BU intención; saber st mudaba algo de iatentos^ y asi nombró 
para esto al Copitáa Juan Cabrera y Baltasar Maldonodo, que llegados á la 
ciudad do Vélez, los recibió el JoroDÍmo Lebrón con loa oortoaías que merecían 
peraonoa de suB buenas prendaB, con quien estuvo bablando á solas tiempo pro^ 
lijo. En tan poco so conclojó nada, porque el Gobernador estaba ñrme on bub 
ÍDtentOB de querer le obedecieran, como so echó de ver en los efectos y en Jo 
qua H&líeron dioiendo los do la embajada cgd desabrimiento da no ir deapacba- 
doB Domo pretendían, coa el cual aalieron de la ciudad y se volvieron & esta de 
SftQtafé, dando Ja respuesta al FornAn Pórez de Quesada del ruin despacho con 
qua Tenían. 



CAPÍTULO XXI 

CoafENiDO: 1." DiceílJerónimoLabrón llevar íns cosas por modo pacíñco, y Fernán 
Ptrea le escribe una caittt y determinan M vean juntoa loa do& tu Tanja— 2.» S^lo 
el Teniente Fernán P6ret de la ciudad de Sontaf é, y Jerónimo Lebrón de la do TÓ" 
les * y d^nae vista cerca do ^ta ambos campos— 3.° Los Capitanes de ambas partes 
procuran terciai da bneno y entre elloa Gonzalo Suárez, 



N: 



O faltó quien oon malicia aconsejara al Gobernador que no dejase 
volver d Santafó ú loe dos de la embajada, antes los prendiese, al menos 
ftl Joan de Cabrera, por ser hombro de lucido talento y el oráculo do loa oa- 
bíldoB de las tres ciudades, cuyo parecer de ordinario eegufaUf por darlo siempre 
bíeu fundado y con direcciones al provecho de la tierra, porque quedando de- 
ujuporados de estos fuertes consejos, quedaría con menos fuerza el Fernán Pé- 
rez, y las Repúblicas para hacerlo con trazos rosifitencia; no le pareció alje- 
róninio Lebrón ser cordura llevar la cosa por tdrmínoa rigurosos con quien 
bastA eulouceH [a intentaba oon humildes ruegos y sin arrogan oiai, y pues 



Dloa el orígüial: do Tanja, 



296 



nuT raMto cm^H 



(5> WTKil 



ullob lo hat){íin ccmcufiulcí imií, Uaifo por mái nclttrki |«ttrU cnn tiud modo nde.j 
l*BC«r ]r imUr 1m lla^a piín^^io i¡u« i^u^mArla, 7 de ordíatna ftuccdo 4U0 ti qa< 
ajrx i v/«|maB teufa u» piri-cfir, hoy at BniAQecQr lo vinx «In itn colar, ¡xirqtiqj 
co&iDel pcBüAnifetiEoro eslj un jinoio ooic«i\ siíO'O incjoiar tu« íutetiUd, 
rnrAo \ix iviHort coii iliferento a^od«. Mudó ol Fim^fii P'^r^t da Quncodsi ol i^i 
tinnüi *]\¡ UolUé UiMfí, iicgcctn'vJo il« ]itl»1>tri jtj>v lercArvft jiominn^ [»ncí¿Ti< 
daUi mcij^r miA intiir ifnT f^j^o finr ffRf^rit^j t uní la clrspuafi^ imn airu poii 
p«r*cnA ü« cm^Inrli^ 0113-2 nHbt^^cia flni enigma dtcír i¡tu>kf|iml nr^gudu M' 
teta oTULOttdfi i toi nibiídon da Ib» un rttu1nd«f, Snnlaft^» V¿i«x y TunJA, |»i 
«jue cotifir>«iii1o un «itm ftciierdaí tai re¿-4jlt>a onii r|iM ftroLi^nOfji el Goltar^ii^ Jo] 

mírAn más inii<hoAojt>i<jit« pocm, y «s Foi m<^onviKi¡tfnt«9i ropinuí tti« 1 
ohoHittkioA <]t)n lino, ^ i]ijj> [«ir» lUr m^Jor aolpno i toda, ](nn:pUDKlii& >c 
gttio Jt la dudad do IVnjn, <3c»n<£« m naxbAKtn do d^Unnlnai' Inft controvonüat 
y latra In jruücü dftUí pnrlM, m Ip ««rrirSa «11 iodo la qii4 l(u f|[iu]«A*ois- 
pleu- «n cotuui cío 911 güito, y <jt)o <^l to t^nb da llog^r tnial^^A d h cioiUd didia, 
pía Ic> <Ki\ tenlfl odi^dii Ifi4 t<pncli.t, «ou mil dflWo» ^0 bo»r lUa niutu y^^l 
conoMr lift mtictuB ptrUH quo fU 41 iuplícaban, ^U 

^*YftOiiMt« tlfTapo U giíntu y oAbalbA do JTorADimc L«brüttBe bobÍBü 
nforODftdo d« Los tnbnjo»dol c&oudo ovn el buen Lratfliaícnto quoAtaduM) 
lu hls» «D VéliUj y ui vUta ¿u corta da Fíruiti i\'r«x, stlif J« I» dLidoil, 
accttpuñjido do Jm rotiriot ni» tucñdo*, <|uo ¿9 w voliuiUd r|uÍiÍ«roii dat do 
«Klo aortcftia y oat^r >i du volutito^! pon cotlc^uier tvecio, vion^o que co ica- 
iídt4 erAtQ Icgititna tiobcnindcT, y «jit juti-loí coa la dcmúa g«at« ({uc tmío 
«1 J«r^lma L«tr¿r-, ijiio f>úr todo fiO Juotaitfia d4«Uontoi ^&U, y cftcoto oa 
hivido« y bríocni coboiloi oon kp»prictónd« inaui Docwomt ofiQ«Í7ua y 
poro dofguft, jior^uú loo barroat'^i ^a$ tonim do b»1wr do ^Mlf Uf>e«i cii 
rompbojopto i» hko dicponor-o todo *»á ooai ciUMln, ^0 locual arÍMdo<I 
FcruiJi I^rojiT 1^^ olgúa tiempo oovo* bnbU l]«;fada i Tnnj^ tarapoM lo foltúf 
|>iu« to QC^lc^r do ttlir i reoibir^, looA do to e'mrlnd << «ÜBrao DiImMQ do pooaoi 
y ^cutOi tO'hM bciDibrce do gnu) ruin pun la pucrm, y vatt¡:»Mto |iam todo 
nogooia y Éobrc todo oiuy ftlÍQiocadoa á ui Uooccd, eo& q\io podo coa fjicilidod 
dUporurlos prn rc»f»iii£ot a) Ccbertiador «esún í^bUw. Dit-tORM rUti 1^4 
do0 coiapoB li un cuarto da legua csrcuo do lUjIoiicb do lo omdad do Tqdjil, y> 
vÍDfdndcAt< ivc«rciiiido Jm tuioeá Je» Wo»i hL?i«rc4] todo* alto A poconoiádie- 
conoio do tm ttro do «cvpto, A uno |iftiui y otro do noo i^uoVndillo podrtgcoB, 
depocftoj^iiA, <iao pAttlo por mcdi<\ AdvIriiriKlo ol JefónEni^ Lobróct loo ¡o- 
SdíIoo iudi^i9 (¡uQcsbrían loa ralWey ladonii, vcnídoo ollf rái MTlkinndoAj 
pan TdT oa qu6 ji&rfabiiu loo Dogodw, oxborlAndo mu gmito, li con3|iuso ocor- 



•. »o 



MOTTCUB » LXt <X)SQVmAt CX TltCfli niU(£ 



S99 



hicieron &i0miaiJllEgfincÍA«, eiCa^do cuín cual «sf dupuMt», eupfln&doaid 

nUuio WEn el jiñowi rTcapáaicDlo pAra q^e^t diacalpaBdo cudau&oile 

balm ^ído (jl pñmcro qQo ocoioiétíó, uno «1 qaa ae dftí«iidU* Bu «cu (UIa- 

ctda cual 19(1 liAiiitod»ciui£qBÍjtr fuat¿ didtoqu* vbE«i«, lllm&d'j vi 

ju «a lu amiiD, ¡luditiiído iluctdino por p&p^t^ y jucUoxlur* tU LoaiW«« 

cCdixU y ofínAQ^Glá: U^itliidr* ja«abaii de iiQ bando 1 otro, cou ¡uUnt04 d4 

kn ¿uftm qiio MuaoAJEftlmii borabrta do diicrccúíii ; buoa ccb:^ uQa> 

cniíD Un dofuiíh el CsfLit^a Sairax como más obligado ¿ dnauír k pu 

de dk. 
&k* V ui Ih^gDDdpd 1:01110] cooMdinleato jr coitcrán qnu aiaan^do, dijo 

i wX d&b«riiií!or de csU mantz*: ^' líudt» iinfK«rt4rá, B«¡li>r JvódÍukj Lü- 

D jior iin r«:o ae «irra ?cad*c«mr loar^ídotñiiu nzoQWf que j>t<r 

no ]>rocutnB iDÍaqmU toquíettid y [«tOit;ii¿ii de tftDCoe; luí no^tei 

MAu «qitl tniáti ¿ p[<]np (Id ollft, y 48 &litKEi á mis rJuronu», qiw vui 

8 A oorínr tnn gnuitloA ini^nvtinit'Tiic^ y dirigir Iiut n^^av á hn«n ün; c] 
qi]« ^r«i»i^« Ri «tM arsuA ol cir-ujano m U ralud tl«l «sifcnno, In cual r« inx- 
|)OtthU M cmvi^i »Íti mayj>r- diñd^ «TtiAnilo fictltfaío 1a nocOBldad d4 la llng^ 
■61» untvnií, •» tflcurtra oon abnunu t^^s^ d« dooidD m la Tianon á onco- 
get li>i norvkff, jr qu*far con roii iLitií> qiM «1 pilacipal; «ito podtaooa lesur 
«Qlaoa»¡¿a ptCHcnto, ^«<«Ii!il>Í¿ndpúii(M coctado tanto lu ranqabitaity pad- 
fiocv^D do iaK4 oatnnlaff y piuctsrindo con Io« nütmca tntbajot redodrlot 
JbI loda y oatiairTirkii «u la fo ^'^lío^ j «u nn4vtra amiiUd, n<f ntI buoQ 
niAdto para ooiiMgair «aloi £&«■ ^^toruEar asta Ufiga <iua pecáramos ouiu- 
Cpa blABdnra, p&niccdol» d«iacito«l ftu)^ ftooendiiú d« In cfium qua 0(t¿ 
amonadEatkdo ontro ncaMrd$, porquo 01 ünpoñblo quD dcjfiQ da altorarH y tau- 
iliir Jo U;loiici«iM raauJo voan >^i4a ln« au^MraA mq do aioUrnoa unos ú otrot^ 
banaaxioiV T*ñcni«i, ot-n^^íJosi. paC4 ew lea Ulta fxabUidad p(\-*a cccjcrtanr do 
aqui qiw H cetoft cnuUidM tuotuoe oao» coa oinie, laajorw laa UbdrCBu» 

R] cUov, j lo qM do aquí «O Hguiri, jtÍEgUQlo «I juicia mAs ca«rd«i quo po- 
L bmU¿fi en jnigar •cr conuía d deuinicnlo libado* ¿ ^ maaoA, poM 
booal #«b«i tDCii«tT luaujrai oo doftiiiAj la de jimIóa, Jiín abormEsa en 
ffiego d« h Iraulla aiui|;oj (ce ant^oe, Iicjídiaiiü» co» borou&oft ni bíjos 
Dou padrrn, tiilüuida va todi b caridad <« i^hiiaoa cua quo dubumoi pi^icoder ]u« 
hájoadala 1glrsm« de que oju Uato ruin todnnoa |iPDCÚEniM^ ní baypan 
<|ii« ttadb M prQmvln salir rictorío»o« pan !■« dadM dd bi guerrv il nadie 



400 IR4Y PEDItO SIW6N (5," NOTICIA 

puedeu asegurar esto, y caso quo demos ú Vmd, eetó seguro no so le jiodremos 
dar dol cafitigo (juo mcrcioerá por hnber acometido ó tomado venganan^ no de 
«nemigoa de la fi^j aino de hijos de la ighfii ji leales vasalloa i\ &u Key, puea 
on aa nombre venimos todos Ue España, hemos descubierto catas tiorrns, y 
datermiüado so ponga en sus lieales manos la lUviíión da ellas y IriS de Santa. 
Martü ; lo cual ee eat:í hoj determinnndo cu el lEeal Consejo^ á en ja reaoln- 
ción estamos todoa obadicntes j]:tra cuando venga, peixi entre taDlo no será 
bian SQ perturbe el otdeti que eatd «lado para nneetra \m¿ j la da loa naturales, 
y piiea la capacidad y talento de Vmd, teudn\ bien cOTialderada la fliistaucia y 
ponderaoíúii que esto tenga, uo será perder sino liacetso digno do una gran 
corona^ euyu fama se publican! por el mundo, de que no perturbando el modu 
con que bg va procediendo en plantar h fe católica, haya remitidü In determi- 
nación de esto al cabildo, domle lodtn procuraremoa se dó á cada cunl lo que 
es 6uyo- 



CAPÍTULO XSII 

COHTENiDOi l.« Reflultadbuen tercio de Suircii y loa demüa el hablarse á boIju el 
Gobernador y Fernán Pérez de Queeada— 3.'* De que resultó el nquíetarBe todoa y 
«ntrar de |flmietad en Tunjo— 3.° No Ee lo admiten bub recados ni los dan por bas- 
tantes los del Cabildo de la ciuQadj con que se determina volver á Santa Harta — 
4.^ Púrteafl d Santa Marta^ donde llega j deado nUÍ á Santo Domingo— Ó.* Hace de- 
gollar al Cacique Tnnja Feru&n Pl<re£ de Qucaada, por cierto testimonio qne le 
Jevantaren — G,^ Determina Fem¿a Púrez du Quesada hacer, jomada en demanda 
de la cssA c!el sol y deja por JuAticia major &. Goníúlo Suárcz, 



E' 



ISTABAN con Jerónimo Lebrón presoiiíes ñ esía plática fl Capitán 
Ortúo Velauco, Luis de Mnnjariúa, Juan líuiz de Orejuela, Diego 
de Rincón y Otroa soldados qne no ayudaron poco á realzar la razón que había 
en lo que se proponía, con que el Goberaailor ao determinó á hablar sobre el ca- 
BO ú solas con Fernán Peres, do que fué mensajero el ir^ismo Suár<?z, entendien- 
do, ooiuo sucedió, era aquól el ultimo lance para tjuc cO!<ascn las lan;^ne de la 
guerra y inquietudes, y así salió luego el FoniAii Péiez á la mürgcn de la que- 
brada que estaba en medio, acompañado de lo^ Capitiines Juan de Céspedes y 
Juan Cabrera, el Capitán Suireí y Gonzalo García Zorro, solos cinct- con espadas 
solas en Ins manos. Hizo lo mismo Jeróaiuio Lebrón acompañado de los Capi» 
tañes Ortún Velasen, Luis do Manjarrós, San MÜlán y Jerónimo do Aguayo, y 
llegados loa unoa á loa otros, ao saludaron con grande urbanidad y oortoaanos 

comoclixai«iitoa, y con loa miamoa llamó el Jerónimo Lebrón aparte al Fernán 



CAP. xxn) • KonczáS de las conquistas de tishba fteue 401 

Pcrez^ j comeazaroa amhoB ¿ paaearae j hablar á Bolas gran eapaob de üem- 
po, ^ lo que pareció, dando y torududo fiobrc el negocio con mucha amistad de 
nmbas parte^i^ y aun del Gobernador. No de1>ieron de faltar ofertas, pretendien- 
do con cUas ganar la vnluatad al Qtiosada^ como ú principal cuerda del instru- 
mcntOf teniendo por cierto que si óat» bc tsmplaba, no harían las demás diso- 

2." pero el Fernán Pérez estuvo siempte firmo en lo qne se remitiese la 
reeolacióu ¿ los oabildon, como quien tenía seguro &e hablan de haoer sus partea 
y guardarle el rostro, y que &i cUoa q uts¡ ese u admitirlo co:i una mano, é] los 
recibiría con amba^ : con cata resolnción aubioron loa unos y loa otros ¿ caballo 
con muestras y apariencias amigables y f aeron 6, la ciudad do Tonja^ donde hos- 
pedaron & ios reciéu venldo.ij y trataron al Gobernador con la urbanidad, cor- 
tesías y regalo que ai catuvíeta admitido eu el Gobierno. 

a."^ Maa auaquo en el presentar ana proriflionea hizo todas Jas diligeocia 
que suelen en tales ocaaiones hombres siLgaces, no dieron loa recados por bas- 
tantes, usando de razones y disculpas menos jurídicas que voluntarías^ pues sólo 
las pudieron fundar como hemos dicho. Sicvolo sicjuheo sit preyalíone voluntas: 
así lo quiero, así lo mando, siendo súlo mi voluntad la razón do todo ; y para 
que üoii guato so volvieae n su Gobernación^ dejando ésta ol que la tenia, dieron 
orden cúuio él y loa que do sus compañeros lo quisiesen seguir de vuelta, ven- 
diesen un ropa, esclavos, caballos y las demás oosas que traían á precios excesi- 
vos, porque entonces la necesidad que padecían de todo los nuevos moradores 
de la tierra, hacía que el precio miU moderado de las cosas fuese el que tes 
ponía el dueño, con que recogió elJerú ni mo de Lebrón suma de oro y esmeraldas 
de que entonces estaban abundantes loa conquistadores, y lo mismo juntaron 
algunos do sus compañeros, peíaonas principales, vendiendo A su gusto todas 
BUS haciendaíi, por el que tuvieron de acompañarlo de vuelta; entre los cuales 
fueron el Maese de Campo de Be laica zar, Melchor de Valdés^ y oí Maese de 
Campo de D, Pedro FernSndeií de Lugo, Juan Ruia do Orejuela, viéndose de- 
fraudado de lo que venía á buscar, puea no halló ann rastro de nada. Acompa- 
ñ¿roulo también algunos de los que estaban en el Keino hasta la costa, por tener 
ya bien proveídos los coEres y acrecentados caudales con loe provechos que se 
les habían Beguido desde quo descubrieron Za tierra, que por todos serían 2ob 
queso embarcaron con ti on un barco cerca deTocaimay le fueron acorapaJan- 
do todo ol Eío Grande, hasta veinticinco hombres, poco ruás ó menos, de suerte 
que todo ol rosto de los que metió en el Ileioo, mujeres españolas y esclavos, se 
quedaron en éi. Llegó con próspero viaje i Santa Marta, ú donde á pocos días 
quo £uó, luego que tuvo nueva do la venida por Gobernador de Santa Marta y 
ol Nuevo Reino, D. Alonso Luia de Lugo, dejando el Gobierno de Santa Marta 



VUT 



"^Wg* 



aencu 



4 



aI Obí»pa Juan da Aaguk, qo c) prttaeo qu« Invo agaclla qíudaJ, c^mi^ (tico 
noirom ^r ca 1, Uh, I ., <:t\p. 10, [iq^uo aüUjs Ju1>m tenido otroi ^^e (coait» lo Jíg^ 

lEor6 ^1 Hf ijiL» pitü oí f tf«tu t]tí fcu vlilu cus mtic:Íiu |x^lMv y tcia tr^dCiilo 'ielc 

BDcEon (kindiDanoQiieliraAtAT Io0bc«)t3a, afligir «JikInui,-ia«4riiítW linduidu j 
couMJoair U vida, aunqua mb prucu-ffs tuctL mjijkvjiU tuln utiLm emulen 
cCDUj tieucu \*>% jaecen, en ctfpecUI eii tíitu tierra*, dall^In me4m UsU «511» 
«dIi« ttluB j BU B47. No «9 liA |K>4Íido ucnr pun'.aat ca«ntA il^ iiMt en ^no 
eutrú «^ c«(v Hctrtij J«iO[;íinQ Li^bnxi, |7tfv Eii*¿úzi al qutf dijíixpi «kiliü .1^ ^xaXh 
Maitt ; el tL«mp» qEM )pi»cO eru vl'Otmii't», ll«s^>^ A la t-íiiilnil Jo Yí!q£ i luí ült¿- 
lun* de Juuto d«] liño d? mil ■¿uluí^ntLO uunrouU, tJ¡ J'j ks Tiiuchg« (juo te i^uc- 
OatüD oa c3 baa pudíJa ííoium^ajíc luutji íioy U* mccnorítu dosiur^umbiCf, 
p9T ImWlan umaumído ocbcnU y áf» lüocí i|Lia hwi |K»<ido b»h|;t ctt4 y ii*J 
do t^oadlofl Bvlo hcm^ji f'OtlAlo t'íoj-^t y r«dticír ¿ mvnXftU itUjA-. Gl Csiii^n 
Onia V^Jaiclt. u1 C»;iit¿i] Grv^rlo 3»;tr«;&, i-l Qij^Í;ái; ^Ukii d^ Aiij^vlc* «I Oa- 
|ilUu JviOntmo do A):ii[ij«, c<kb«it»ii Goid'>ritii. «jijo fiií v\ ]itím<jM- i^ut sccitbfó 
j oqgu Ut;-o en r«lv Nituvu &«Jiio i!« Q.-AiiftJi, ixf(.:i d4 Tiinji, PoJjxi Hrlcefl^j. 
(juo fc^ el primera que liko molino pftr> inolor «1 &ri|^ ; «nma li prllon^ mujer 
i^nelujro [Xtn 1I0 ^I fui Klvira Guticrrr^ luiijV dMCopllfiíi Ji^nii do Uoniulro ; 
ol Gi[JÍUii nÍDgi> GiLVCÍJi Toghcco, CKdxlIo ^0 I^ún, Pijiíro fíarcb RuiJt, Dle^ 
do líinci^n, Pcdra Niiioj FnineÍMX> Gntrífnix de llnrcU^ ol Ci]hUi; Lula ^lo 
MATiJiitT^,T)lf>g3dApAredraCiilr(\elCiipltán AbnmMitnln. P«rn>ni1i> Alvnfw 
(U AoATdin, i|un fup el rjuo dtH(pti<^i mvtid por Int lUinoA ni prlmw gAiíado en 
«Ata NtMrn K^inoy Totmjodo InEikdctaHkrguriu, pt^r^un parsl rbol |)Hme m. 
reqiLoeetn5lnlf*ji>c^ AdebntaElD D. Alonio Luit doLogc; Suiclio yii«iiiie,,^| 
Peiro TílUx, Anlc'in IVicjt do h^^^^, Anv>n PrrM, portusu^.^, ?o3iv> YiUttso Hnr- " 
tfo, ol CAjiltftn LoronE'S Uaitj'n ; da i-flt>i y ctroc rjiia lo qiLtiducn do 1m do octü 
<jvOberRod4a oa loi trcji Tc>a¡«ai«ii Qncsida, Fedroniíi y Béh\ckar *o dioreo 
doipQÍ* ¿ olre« tiorrnii, zvuio on oipocúl tibomo» !i> l^ioio^n 4I Oiptt-^n Alc«tfo ^H 
Mfirtja, de uIIm; Jorommo del&ai^do !&■ do Quenada^ ^ M«to> SÁnsb^í Heyi ^ 
de bi de FoJroioAnT quo 10 ToUkfon á Sacia MirtE^ oonqiu dci|Maf-j elgUAM i 
«te Beiae. 

loe oapsiü^Ue cM&ndo eotrtroa & Tanja, do m xnnnt'j uniJral y ^tkIo «dad r^uo 
tODi»! V ea Au Íug¡nv Imbíb Ltr^dibdo bq nobñite 4^oiaÍaktti, ^ue gcbei^eU oui 
uidíoa cou «fAbUidedrjbbcúliueanaemiftade» ¿ I01 oipit£e)cA¡ peíodiirélo poco 
ci(A fortuna, puciua úicío del oUmo piitbk, Mg4a dlcoa, Mo por lieeex d au 



I 

I 



I 



cAKxni) 



r¿<mctiü jit LAR coffQnqris de 'ttcbia fíbuc 



4é3 



«Iro cl« imA de %\tí mujVUj do «loatJi el íui^li; h&U&W aíicUiaftdOt m jttiit^ cm 
obC« íactUniIvla^tio&cuaiwia] CWoiqu* iÍ«1ai)to4elFcrfidC] P^r«d«QtundA, 
que Uftfii coQnrcadt Ji tierra yutú baoer un goaoral aUomlcntg, y dutdg M>l)r« 
lo* cspt&ol«#, cOTiiumiilov i (oJüS, llixoBc b ACunüiúD j nverí^iLciÓA d«I av», 
ÍmI cutí 00 iiiK^o hacer «fiiro ^ejiU iacnpux d« p^ier c&n ccrícia i]« artrígobr 
o£<DO sao kft ¡üiivVir X p^nciéndalc kl Ttrním Fénat om butrnüs^ y fMigÜQ i« 
dm, J&cícia4ob aJ^unoe »jld4i3(>H ílol F:ni, gonl? poco quíetn, dló «tntimcÚL d» 
^oe C«MO ci OtcíqiM dAfolliido, como u hizo, pq in«ilm il« U piolín da tn dadnd 
deTmiji, con modiA osdiÍJaJ d« lua tbslIIc», •íq olrn multitud quo d« oíros 
pMblo» 00 buD jutícü por tuilívrlo* t&mbif n wiCAitado y metido «a la diQjca do 
Ift raMitfii «I mftIiolovD indio, Hin tcanr nÍD^-and ña o]\o* culpn pnr no hab^j^ar 
flo todft 1a pravinoia du TuTija lEiugüiidaii» tol, <¿ua p«rcou llcvi dn lunlo ío¿n 
V]ilttlk tifirr& jr olíuia j aufi todn U do h% MoHcm ol fter 1eatc« d hjs mnjoroi. 
X>B «te Cndr|ue muerta do^llAdo, diMa loa iatlíoi draaoTOcliica doTunja «^iio 
«ii h clIii^ta coa *l cnwpo do oro en c! aroftbuoo da Tgua^nc. j el cuerpn 

1» cmbaj£4 do oro vn ^1 pueblo Ttausirlt^ui en un Hnnlhiarío. 

4.* fin Io0 nícAdoH ¡nif dli^ i CtantHlo Snir^ a] T.loendfLd'> OonjrAlr> Jlm¿. 

d« Qaoudft acerca de la pftrtirU A K^paun par-i aor Ji^iIbU M«ynr mi U 

a:£lldftd de Tunja y todü «ii l^rmiiia j foculudeA ¡kini ensancbadua uoii &unvi> 

«IwnljriiaETiiitrjB y ocin(]uÍAliii por tjclui ka pkrtci du él, la dejó pttjliíbíJiO n> 

ta« hicÍQBO «n Ins proviají^H do la» Aui»Konfts, de <¿nleii se tenDi DOllcia, [li el da 

loe ItiÁtom Lec^M, do»ü« iitmbi^ii Ae la babí&n dndo de U can del éoI, fcrquo 

« U e da> GonqQÍeta« Iru reevrvHha pe^■k «f ^ la vualu (|tio litoiete do lüepaña C 

|tan <]DÍ4n 1^1 dl*M ri>mUí6n, y Am', r> pt^r hAbette dojado & an heruienn FeroAn 

TéNi de Qtt^«&if>r ú per hnbereo 4L dl»>jiuoMtL> i «*o, ví^ndoe» Tanlonte de «n 

bmaco y Jcetioia Itfeyor do o*U Reino, y qne fc»bU quedtJo TietoHeto «m- 

ini loe iatenloH de Jerónimo L«brdc, y Tiendo la tierra Of^nquiltudí de iO« 

Mojcoe pcfñcA y poblada dft Taliontot y dñitroa Cvpttftnca pera lo «|ue pudiera 

ioefrder en su Anwnoia, «e detormiaé «en U gonto «jue U panela i proposito 

kietf «oe SAbdk en ¿«laccibríinionto de he Dc^ticíos que ío tenían de 1& cuta del 

•Ol I pacci tubi«iido cftU Hu dctormiiiocii>D, o) oibUdo do esU diadad dit Sanuf^ 

j la (le Tnnja, le bictflrcn TeiqiUtTÍmi<Qt<i» que acAo* de eti partida dejvee nom> 

bhtdo por Jneltcia Mayor y un Lugu-Urüonte pcrtúTkO do lu utUEocoiún pon 

lodo Id qoe «a tu ausencia «o ofroaieoe, ooido lo hm natabraado aI TAÍimo C%' 

p^tñc^ QoT3i&fo Suáre:: Rondan, de enyo DombrftDaiento lálierca Io^k^ dudu 

eaUc algocoa bombro» d« taIot, ti Jo podíe (e&er 6 no el GonbvntaUato beelio 

per el TerDin IVnj» ¿ c&naa de ñor d Tcnieeie d< na beRneoj> Uonchlo dimé' 

ae£ doQuemJfl, lo cliM «e romediú bnclendoeleodin d«lni]cni>OapitÍD Su¿nj 

mi» Jo taíuno IcB cabUÚoado Se&taíéy Tcbjs.ooaqnelci* patociú qufdabftya 
* a8 



<M 



rsAT PEDRO snc^K 



(5," Kon< 



todo iM^Btiguro por ««) uamino, y Rn <nnlrftclt«3¡ónr comüiíri cfoctn nty U lv¡bí>, 
KAtot co ftupo porUr Un bkn ol Ooriat^ Scirímc en ol Gabknto y Un á guvto 
úc Im mili, i]U« xinion^n [lodtpti¿« ord^n da «a MajciUd, pon i^ua tu Mh p^rui 
qiM to nctariciA pucnto par vu ftrúfin (^a'bemacl^r. lo fiL«sr> nqnc] ^it« n^mbrA- 
•Ad ^ oIigÍ««c& hi Fiuíliidoi j que «qn^l daba poi' otocto y lo oooifitiUAlkA J«idda 
Jcif^ pftm f^uo <b ui n<fil acmbio goboiiDO» ; lutasdo loe cftbil<Joi do S^antAÍ^ 
y TuQJft do «ftU AmI fnaulud «u auuncüi dal Qu4fli4'» £a¿ ta €4tfdd> «Vierte 
k vox do tod» noloot^ p«n ol Gobioruo ol Ooottlo Kiimro:^- 



CAPIIÜLU SXIIl 



otUltt fortlñcsdo tn Iil liln dd PuiitnO'-^.'' Ll«gsn fus e«pafio1e« turcA do Iji bU, 
> liabla ti Ctitptl¿u Otllotar 3lAUoiiibto aI TuaJi^Tiia, iillícuJo »odC-|wA— 1/ Ko- 
f nesla luo d^ «I Tanduo* i 1«« «Mtolüuioa. 



D 



^ISPUSOlíinfXUjiaríaotu lUiOTdotctbiimlauío el Feroán Pérat, 
jr oMi leu CipitunoH j noTdaduA que ficivtAr «[qr fiioroa mió do dat- 
oicato*, j t^trc ntlcA ño lus mis prUicipakt Lop» ?l1onÍfltTci da Lugo, «jem hahíñ 
entrada an ol mi«mo st¡o mu itncv compiüfo por U raltmo parle jr p«to< qvo 
l^«dreinrii\ lub'^ndfi tnlido (^mQ 41» tAinbi^D d&tdo Coro, como yA dijimos oo 
U primcirji iWTtK. r.l^rrvbn tAuíH^n mAfi do cnAtn^ retenten Mtoa i^ tndioido 
Hfirvifír» V pnr Oi[)«IMd i1 Podro Fro/ VÍoohIa K^^ii^nda, (le U Ovdon Ao Son 
Agnítírt, Caro d« Tusjn^ 8nUiS de So&tof^ j; díspii^ dd Tnitjo, nucido ol 
inoid«Ag«>t;ooI ofio do 1S41, lo vtidto do ka índíoay Froviach Uunodft do 
loo r^elico^ dondo loo oiporonsAi tpe Uonhit rlti [en nnticbu d^ la au» del &>l, 
dofpuúi d« hühvr pododdo innaaionlileit ti>Abojo4 on iroalorncu- Mík ru^uollo 
tiornt, io <^ueda»D, conno dijimo», ák1aTin;pi.iúdaK^0Dlll por 10oqt:L^brAdan de 
ToquiOn bittU ll«gar ni pÁmvo do Cxriblt», doodo liiUú k« rtitro*, ouoíiuo 
antí^OD, do fluondo llc^ per oIJl Aubroibdo ALSn^or, úúiao d^hmoa dicho 
eL noutTA parimoA porto. Voltio pnra U dol Ori«nlo, «ntriadotd en loo lloaa 
OH bvioB dol fingido Dorodo, á titmu d* 1m Avnxoniu^ csLfgou «J Sur y lU^ft 
oí piiob!o áú Niic7«tta Secara, ó d« h Fngus, ^no o* o^mo dojaiaoAdiclio,d«nda 
cEoipu¿o>«p(»bI«; y 0a:<^m to otlá la cludul do 8aa Juoq de lot LUhm, y ha- 
bl^ndaio proveído do olj^unoo <omidM| fa« coroiond^ o) vUj» ot pooiontOj pOr 
tiotTU ibpenM> do ni4l polo y nU poblad», prxH t6\í> (oporca ooo ko iodioo 
Imoidso MftCO0i got&lc poca y psbre. Poondo ol t\a PoponMOD c&tnroa «i b 



«Ir. xmt} 



Kmciu ME t-Afl c»L^nrrA4 »k tiu«4 nfttft 



405 



SVc^inoU <lc In indi« Goftipád, du^ dondo dieron cu «M taLt petbháA y 
Éiptn, d« loa CHot^uiccij ^dIc Cuíbc; d« donde á dÍAúl>c4ft d» rn^T* jnroftdM 
topvon tUL tbqtiQ IUsujVod Bomaejc, dosdodosddic volvtó Jot¿o do E^in, 
CMio dd>ibmo9 diehn, nuo oAatí de b nflr dfll Norw al S«r tn^A do (iniDianfaw 
kis^^u, Pa»ulo pito rtOf ligüTOcdo la uporcciL do U sumn coidilkia y ñcrrd* 
fiK Uftnun d« T«^»«r babimdo cvunioAdo bacte trf iotn toptu ccn ¡ae»fl>los 
■Mcaididisdococaidut YÍtedoM«Ujldaa de h upCKM pon ptuar «d^lnU^ 
ltTotvi6fOniJa«LUnoe,dondo ^rit^^nlnitau lósto* >ii<f[tdíbcflr rÍo«i qo» U« 
«oQdiü fltcvii día l.ac^r di«/ ó dncs jrjoiitoi j^nm p«nTlo^ con mil cofbnnodadw 
J mnarUa QtiO po; «; iitA' |>m4 1m mjbívvi3iiiA)L¡ aAd«aJo ycr *^al do va» vu«l- 
It 7 ctn tín aW toa giifeu por ¿indo «cW, dieran coa i^nclta groc^ conlilio- 
n 1104 crin loa ájbcJfi* <foo Ifaio^ii dn U cuoclftt ^ 3o cuo c3ii^u&líao»p4CÍo 1 
ka espaldas del QqíIo^ qua correrá inñit dt enmenia leauAJs t<:idM do tiorra Aobre- 
mn^ft «iir«rmia; j d lüif LnbicnJo |>as«dL> el rtlle Ibmfldodo MooMi j 
tuoaodo ftlguu^ indio», <on quo fucrm áigiúondcidcitcui nolici» ni puniotit^ 
da QUft ilarrn lUnndn AcblricLf, con Utdtítfibk^ tnbftjcfv ^ÍiÍQi^l^ ^l>*^i>c 
ta «I T»II« do £ibu&Ji}j'. Úivtn do Pujsto, y Go^enución quO Loj C« do Pop«- 
j^i haíueodu atidmio OtitiJu Mocok liAvtH kIU mfls d« dotciúuUs l«f!uaa do tíorra 
iiMi^nulifj, [KjLtc, daiiTiu y m&i ^bluln; iti ijuo fpMi6 muoUoe «avvva prímoro 
^lae luKiera ul lícJuo, cun uin gnrtdca trnbtijca ilo tuuiibrea jr earBrnndndea, 
qOé aer^'a dci tojer ona largofiíma liuitarÍA y n<j lai inipjibuttei p<p:ieraiOA do 
tnWnUii A eioribjflcK (UHS fior meziuJ'v ^tiM jfjr lino de loi rr^bn jowa imocAoi 
M paedKi xunr lot demiV« i^uo Loi ti-ftjo iL vite, y f^f qvo llevando al Pudro 
Fnj Vicvntr Keqv>o»]u1« en au nrnc^o p«ni ojudar A llovxr sti gft»to 4i1 Riito 
llaLfalnm, da qiiion ya rlíjimoj hibfon aubidA d«ad« U omU dnl tntr hs prim^ 
rOa cof^nt^udore*, rui5 Um grardo U biinbcY que 4^ iina 0»xt4n tuTloran. ijd* 
1«« f^ ror7c«> mhLiHo )' dnr ulgiuia do U au>^ «n rc^l» d lo* Anformai!, 
jT d* 1a otTA, cao bR irisas, hooar moreillH, ^midndo*» Xddo lo di>tnlt,«Ínpard*r 
otoiirro, i|ua lo InvlcTon fov nc» poco ttgnb lo> ^(u> lo nliSftnrAr&n ic«eaor 
ÍniK»EL ailir doa^n^H ^ 'iVnán r^rcay Hotatalo do Lug^J por «1 prurigo j 
ikntut do PmUtf que ticmoo dtcbo, coa muj poc« gcoto do lo qmo liabift awndf^H 
por hAborno mu4tto nia da oi4& joldodoi, y» liccbr^^curaadoifcn mUj j¡ii«- 
nw<, d4 Ul quo tn otnia ihmah votfWkoa y «ii ^«ua bOf^itiABOi, y cunto y d«ji 
cabalICH y cui todci la ga&ti di> torvioit^, y oItoo huidoo A In Goboraacion do 
FopAT^, ¿ dondo cirt¡6 daspiióa Don AI<'nAo Lvh do Lu^o, anot^uo on vano^ á 
Ttcot:a;i<«i oono dlramor- 

i,* Vnc Aompn oí Cadquo TacduDi C UsitASkfl lají valoroaot t^at on £1 
ptfooo ce hobia csoorrodo toda la ditioultad d« It ccnqtuit* y piOifioUiá» do 
loo ÍDUÍ09 do U PicTíncia do Tiuijaj puoo oitiivci oon mooboA rebeldlM biAta 



406 



nur recto tíx6yi 



(5,« iTOTlCTi 



mndjiMí á\m da»puffli ^vo loa dam^ oidoboD jii pat^tfÍEXtf, >' asi fué aecetuti 
tommr de propAntet far» qti« «vi h «sittvlam, d cna^uücUrb, y ptiiecEauJí 
pfirKiDn da BtiaÜLCcIoii parA cala «I Alguacil >UjDr Bnlteair Mattlcujulo, m 
Cmoarg^ el rerndo Vttfx da Quotiuln <m d r«paTtÍinl6iito que bi£ú de loa indSi 
de la ProTÍiiüi^ d¿iu!ol« loa de u\]Xtt\ pufíbTo d? uíicumiendaj con «urge da ijoi 
bacJ^Tifini^ftAra j alUatra, rjne en c^vntiti'vl «rt U aucrtí* mojor da todn U tforraj 
tun^iue eíeiopr^«ott dalcrmicbcifiCr por fit tati 1i«Uc«v) t)« d'^fnndAnin jr no{ 
r«0ODOoorá nadie T«siillaj«. Con ettjS btentov, deapUi^ do habar pu4acn 
oobro tod&i tut riqno^aa j cbtiima, jantó veifiU mil g^Aarroroa, todoi con tnii- 
cbaa do «tu Armaif íTacbu, ondia» noctEaa y dardojí, ccn bABiimsnioa pi 
nuolioB diai, j «Q untt íaU qii« lioda (iti<kgr«.B U^na «□ un cjipnoíoio Ttilli 
qu« oomufimonta iLhon llnnaua el puotano da üaitADU^ Uflna do imjiciiii'blí 
pan. aprúTOebaraa en olla d« oaüaLos, por »«r Urgo «1 oapacio ^ito dcjn á 
rodoiidft aIci«DadoM)ogndixo, con qno tt haca umbi^n isiilU pan indar 
gObte ÁtD ríotgocCDQctdo d« U rído. 8o fcrtíáoú do nnaaora qno pAroct^iidol« 
«alatM aogaro tod« d la rodeada, por oBtar c^ioado do ao:^ íuora d« una oi- 
tnida quo habta libro do i^ío pan b íola, lo hiro ¿ M« t^na cnvn quo ao comO' 
sÍGAbacou amboi pfkTtca do U la^mvoi y llooaba do «jiurj tLacifodolo por lifl 
parto dft doutro un p^T^dáii do cf^pedM trab&i^OAt iba alio j poisrido coa I& ' 
Lanmnca, quo liaoía biea dificutt«aa h aubida y entrada de U Uln, dccde düitdo 
podCau o£«od«r y deínadone: aouilinuoii tuda In icdond^yrita ooUodA do 
üMuabOB y n^iidu puuUi do tucxíc madcrA da pnltuo, nnnqLe ma todoiu>, pcorquo 
nuDOb loo Indlocí Miaco* Iq Imu iiKidci: cii c^jidí^IilI Iik pu^ioron oii la* jortcs y 
pofloa ^uü 040 ma}x;ir DtiduuDÍA i^n luitendla no bnbínti dft podar oimiitardo 
paur to» ««pnRoIua, CEirtln quicDPi írran tod<]n aqu«11m ropama y p«T[vBchc«|^| 
pa» ni loa i^uÍMOrtia «oomaler ¡lan aujotiirlox A pn^r iríbiitov. i 

3," N'o lea f^é oculta eaU prcrenci^a y r«t¡ro ¿ Ioa nu^itrMj y sai LraU- 
Tufi liié^ de dosbaratarlov, tomatkJo pira catn el CapilAn Ma!doiudo, con ordec 
del GoEisalo Su&re^, r]ue yi ^beriuiba, cuino Lcmm vi.sto, cien hombros: toa 
rüaranto dn i nnballn^ tnr vnl^roaoo y dUhtm en l^u ATn:LnH r.odoi, <|Ete c^i Jqi£a 
rn^ún «a pfidfnn llamflr hnmbroA dft guerra y brÍ0§ «pañol» y bian preronTdoo 
do annos, lleganrto d dar vista al [lAStaao, i«DUiroa r«al coroa d« loa fortlfiradoa, 
poro donde na pCKJíau Hogar Infl (lecbaa do quo loa disparaban daado Inúgo 7»^ 
loa vioron por iciiUatOf, mil roaiad&a con gñtoi y nli^fuaina do to«o«, conootot 
y trompetu, toa qua atrcnab&n )n ticrtn aonauda á vaolu do oato mil farioaaa 
y aueridaettiaoimiao ooatm ba Mpa^olcí, quo dtftrop kóg^ ut«o«onaQO 
ocOtftQlixbradoa prctoncioncc de >¡itckrdar por todoo poiUa dol PautaaOt no lo* 
met¿e>oa butimoato á loa ocrcadoj^ pctquo al duraba nigún tiompo el dofcadcr- 
80, U biunbro hmbno do (or oiuaa do ai»j«torloa. Uedio cMo^ Bolinear Maldoua* 



CAP. XXtfa) 



V07ICIA8 HE LAi ccyi^jHsrxi Tin Tmu mao 



407 






iatoi qii« M eom«U4M Ia ooa^iótu, Uf^ osa alguDoi traudo* i tA^A- 
i «a pWttlo ilesdc düod* ^bn oirio k« (I< U<aU«, 7 Ulló al T^frduttt de 
máaork; c N> píenM», Tun^ama, hx d« «er WU&to p*T« oooirt giüüuim 
p»q«»«1U fortnl«Jt* que laa hecha pu» ¿t f«n<tertc, pu«« á 1m brioA do ]«« 
lop, nuB coM de Euajot JeícniQ eoQ tJ« burK, j ui mejor ¿ef«Dd«fás ta 
Titk 7 U do to» raMllo» con moroe j aapQli««()u, d« pu j Ac^iilAd, qtu^ u U 
i|ueto^neqmoa/ veiúiuoH & pniOEtler. wit«i que lT«gUMaot ¿ lu ma&M j 
pro«Wt brt fuoraa iju« h^y en Iju tic Im «ap^Üvli», coa k[1k TÍiiri« ■cfft'ro 00 
tu outt, sDMDdo <Ju tua cieiraa 7 luci«n^a¡ «FL^pu lo pido imft j modita 
j b obo<lí«iicla Jit Kffj d« 1^pAi^ debajo da cuyo amparo acrii dafondí- 
¿e quíori t« cfondiorn, {luea bii8 TeaTes nuiítoa bou para todo pudorosa*, 7 bi< 
no i^B^raii coanprn- onro 7 Um i ooau de tu sao^a J rido, padiendo comprar 
barato h quo un}« A temprano ha de Teñir AffnirAr pnr toi pucHnAj «¡uccfl 
«cgeterui i Ia« nipníínifit comn Ec) ««din tnáatt I01 drjnjSH luf¡ rnciuos j pricnu», 
In anb1«< Rognuo^ y r;i1!«n(Aii PiTichoa,/ ro Udcbi7A<jh¡dar «1 fin qao tevo 
ú dflirttittcida TSjiqu(»ui«cb*r y oAn b winia ¿«^nda^c^iM TunaU tui días «I 
W> StcTMad^Lta, 7 «I lú Jo fu<r«i tanto ^qo na lo «apaeían ««t> 7 poLÍft* 
fono i tiu tnUntot, p>DdriIo b poderosa loano do oala gonto qua ido RCúmpafi* 
7 nía». 

4.° No perdió palabra «1 Tiiuduiu^ de ona&tM htAA^ «J Baltuor Maldonado 
qae ftd cjcra 7 outondicra, 7 oooaciuara dosdc lu pnoQCffrn ¿ rovclvar raaORM 
41o cu poobo pni darle rcfpueito aeotcodada á aua inkstoe, bkn olrod do loa OO' 
faíol«,7 AiSÍ en altaa vocca dijo: c No pícoifis soy Un birbaro tTpit do oonovcn 
d blot^ do la poa^loa maoboaquoulgnc do olla, 7 ta oatIm&«f¿a q^o debo 
de Ja atuietad que tu bien Be tos^n oOn vosib^ la qoe diora Josde lo^go 
conoolern rueotrai toafíwi. que eoa palabrea bTuticIaa m«tOrcioo «a vatsUa 
7 doatro ¿c nlh bacorsoa revostai c&a pe^ndao car^s ¿t Uibutoi, 
loa al U07 ds OutiÜB, a quíeu toaotrtí» deoU Ig pngui Uuloa HoTca / 
BOfpoVr ftsera iolorablo: poro £ »i4ft crÍrido»7 líorvoB, o^tuo vototioelo eoiv^ 
dtaalmo uu gnxn prlodpc ooruo 70, iujocon&o ¿ pagaib\ ajud&Uidotoe á 
mUut» el uouucer Vi» Toúitioa, ujecutadoi ojci iiulaa obrua, uuJua E.r%£«- 
7 ratiertc», dn qun tenemoa á la viiu olnru ejemplo coa lott atropo* 
úftdoioiigrQ de !■ que baWiadorfamodu ni Sogamoniy m» Dom»rca.% 
^aaliabJiji robado vocutro* pcnv»; dando ctrn« f^nitloír afrcntoto^ tat* 
m Lm poi-UM ddiboftoaUf, dondo *o ai^Hn <¡o Tor onAric Eoaeab todoa 
m ibon para mi de macoca ImporUnctiLlon «jemploftde riía t^uOTOii 
bdo lot muerto*, ptioe II elbt do inpiercu i!»poiier b roiÍBUcoía qoo CA 
iovon hacer, cftic^n aobró ellon «I uní fiucoa»^ qoo pretendo despaobar do 
dtpdcoG á onlondor ^uo 0^ Jo Labíia 00a muertoi, mas uoa virooj 7 iiao 



409 



?RJT reMto atiofi« 



(5.* ICOTICU 



IttJ dtfl TundumA, Un flobocidav do tadodi «tu OMVodaM, y purft qiw dad» TuA- 
go, vfMotrcft qTii9 b ^la&Téü usr no^otmi por foAm« Tos ccmosDoAi». reptrv it« 
Qtta tiro <^u« D> envto do mi mnco ». 



CAPÍTULO XXIV 



OOQCmtD^T 1." CVnkvutt 7aarJamA i iIoffnJFTfr. rio* aaSiUO) *t ««ctQVI i M 
fb«9t«— ** OgohIAbvmU bfttAlIiv rguoilim un dfn •oEtn ralrool l>alt«miy 16* ea- 
piilolift— 3.* K«tKui»e lod loldjido* á la ao<^. vn quv iJvnfUMÜo iltl i>otü fuuilu^ 
Ue«f« - l.°Tafrir«D Íl« «afiaDa£i4«<i8:utlas:«fttabsfinr rctnn dTotwi g«til*« 

HACIENDO y diokndn daiipidiv lU w firoo urtA Tallvai« ÜK^in, é 
fiujo tj«npi« biciictoo !<># ^czn&« lo micuio, oatt bmU priwr ^ u° 

npraunrolfAio bACti^ondo do ftlMOcabiui Im tírOt, ¿ondA voívi'froii á ro- 
pftrar c;oa diiJn« ii volv^roLti llamando aü BolJiulat y gnnU í Aconnelier \vkp> 
h foEUUsa; pon» TÍaad<> tfiu \-it lu Iu« ilol dáacm pocn^y uC'?«»rUmon1« k« 
Itttbin do gtt*tnr en vcDird^Jos m^^cbcAy pen^r m »rU»a U ilAtaí*¿«4lv, d^ 
torminaroQ posar IU&9 odolflnto 4 dli», doatU pn^krcn 1& aocha oc^d vÍ£ÍÍiatc 
ouúlodo y c&ntui«Ut hobld que ÍIo^akq he fiirucmi luot», «i\ qna cou naucliL> 
brio todiM «o dioptimaruEi, (kUrmiraadoc 0I difimiiUm OMkltc; Vaa ^eoJion do^ 
nudaroQ CfipMlav y iSEubiauruD rort^^f», «cfktuüuío aqv «yo» do armw, Ue ]l> 
nctMaxnuulOB^n bui^ny^* ^ «neocbotadoo b* o\Udi<i« ixrn hs mítfinaa 4« qii6 
cnn loaanyMdoftrEU>d4 Im jÍiiflUn,^ttf> «nn de lt«iuf> deel*f»3^n onloUdo 
y colchad^) c^n ol 0318^0 «a rnmn^ eiE^matiAnrují por bu<» Dti^<«i & mEainar por 
el dlqu«, c^uo cu oiU tiorm ec lUija i;nni4ltún haaU Ut^or d tira úo laontwMO 
i3o loB ioi^ioN <)Uc 00 >o mraltnban eu«iio<a bUarrf/* 7 coa j^lUidü i»<r cae¡i«« 
Lfi cerca do lo4 cfopo^ft* o&ii cncrup^lp» y nltlj^imo* ponacbo* mioa, <-h(fi 0^ 
dmdttisiu, ohneiialuA / patoim* 3o oro fiáM, de qne aiiabidci («tCnbui «^n bi«M< 
lei«a( arvj«r«ay pttop. doa^Jo traji^Ti otrr.i nijUaT^n'icrt pUncKv |4io JoEcum 
¿n l<JK JirokliticvHj ipicT uú Tul' pi^vi> cvbii jqt» aTitaUr \w liríüi ilo ka ospiS^lo. 
touor k h «íUa jujiís de UdIo pri:^!^. 

2.° Poiü cataad» oiiU el do ta "nk-r jr a&lír oon TÍciorÍft ct «119 latentM, 
corDCoutOQ lot^ct í a:«tnrIo», AD«rcLtn(lei« p^r^nelU jvím f|iio «jvírtío- 
ton más diflpQoA |Mn poder eatrar al foarte loib & m «aIto; no Isi fué ¿ les 



I 



I 



isw) 



.^OnúUÚ Mt LiftCOKWJtSTAA DE TlIftlA CTBICE 



40) 



bátbona JilícaltoNo eonnctrlM loi fnE^IOi; qu» io ocim d« entreno por la cbva, 
les U hi-fjdnridft la Ia^iii^r pnr I'iai3*inH« pTlin Iqí Uolj^ dckfididOR v nlf 
iM t&iiUi* A dcf^Eiddr hqiii^lJit ocjn ud tfpc«c« 4trdo«, fl««lu< y laasu 
>j&¿Iiu A rafk'tEU ^i> «nrirlosb* ¿rito*/ toqoA da CrookpBtaa y cuftCdlt«, 
liw f[iií InsCnAif] o»to furor UrHbl* |4ni no lUjur poiMT A lo* n;)6«tfOft 4I pfó 
l6iitr:t, ni tita do la oclvé, rjiui «¿.UniUn fwtAr iv hmIo^ [K»r ni mu^Ln bondci- 
.sikrjco i3&ró«U porfía (lo nal ¿«di, D(> hin uiovftw y iur^di* d4 rauclir-i Ía< 
on nrcmbiticn y oMopitos d« Im utlíljLdo*, ^ti« tafiihfíín ^n^daroa lucí- 
[m a!^-mu« y no el r^iio moi^o* un Mij^u^l SiLaohoi, A <]UÍen pajaron U 
la y la rodóla c:n un4 fiiciu it«ohaf qiia h Mttiro incoija ut^ otU bniitji i|«o 
la noobt ^IvL^rcn 1^ Bua rinchcK üq babor ganado y iiocho ciia ^ae la aa' 
iit^E^luii Llega Udbi^a ua Juui 4a Toma cuela. nda con Casta dttij;»- 
1ICA itK^illa tíon no ihrdo, quo ctu«dó co;o todo el ruco de éq vida, de t^ac 
4llodaroo 0^ poca pona Im uonapuíjctof, por xr Mío do locí mojona toldadoa 
(1» habfft «nCrc cDu», amtc«io y auimOAo j que poitia ol jicclio al mayor ñcogo 
loÉ ilí]Sou]tndf44 (lo Iik ¿-aorrrL, v va k pu y oonvanaoiáu hombro cnirotoai- 
yjoTíal^y /Ligo laordaJcrcoridklioa pi««ftlfaj poio on ^uíoa WJatMa 00- 
y fftVOT loa xn'ioerubW* 

!L* DMroiiAnTOii nqiinUa nat^bc im lu^ mai^boK toa aomnsTi tuda* bríot lU 
llr por U TnaEÍADi 1^ 1n porfta, y t^mnr <u>n »nta la domMkd^ rpia os proaae* 
m laguir Á la vicuniii, pora In cvalr com» tortlan yd umbldo UnCMlIa la fov- 
tAl«»d«l ailio^ r«iignbu L)iJi4 ciul »l «nuTidimíoi^to, oq q«o gutibín graadoi 
r0t}«d«la noelief «lando trofa poi d¿ud« la aoomoterian para lograr aiu d«- 
y coreo Satf^r. \m núimcs los do at^tioL itulio qua ya dljíntoo babU llegado 
!lu uaúttroa os ol valk Jo SogamoBo ««rtoida U maco 7 loo orejas por la <UI 
idoirui, y ii««pgan4{» lomar roagaii^ a to hoofa li^npro ol abd^ do lc« etp4- 
api'OTOotíáso da ofltA oonaitSm pi^ra tonurlOf j ^loodiooiio oí onEdado 
qcf andaba <l CopiUa Ualdjniido pxra dÍAponcr ol combato de oUo ¿út, 
d£I diciendo^ '^Capitiía, no to oUijaf. cniondíctido qtio Ucara ca taa 
ida cooio partee» pxicd babíonJo sido pooa el (icnipo quo lurltrosi ytxn hiy- 
rio, pyr «alendar ocrín aprua vnctitra Ucguda, oon la que la hictvton 110 Lu* 
ta lug^r, aunque la conuf^uuoD, da daflo nus fondo qoo bada Ja vinta, 
por pjrto» Tnuolioi tacnon, y mí ü os dei^nniuiía vulver á k porfío, ballojiéia 
clbi la fntcilldad i^ue ob dígn |«ra poJerln Tadear, como uo lo lia dídio por 
e'iorta ují larieiiM uiJo« quo ileoen vuestro bui!ti auccta como yí', j Ton- 
ina dul TubdAmn pur kui af^r^víotí cjvo á él y & mí IJnno hi^abix.*' Agmdorott 
tnaohná Icdoa «u«? razonen Jo) mdtL». üuuque lamUéa f Qf^ron conn ¿o que- 
evrrldca par tía baber lentodo oi>a loai knirai al fondo da b eara, y ráco 



410 



FRAT K9R0 11X6» 



(¿.^ irOTtClA 



por au nunoft d! fiagnfi'^ OD qtie atulito por )m notidií qoe ntroi ladfofl tu 
lutbho dido, afirfDTiTica ñor toda clU ^e nu^A da ¿at OtUdoi «ii lioiido^ 

4> Los brloKGOD rjt]« r^netluron todoülM soldados d* e«U< nutvu, b«^í4 
pftrvMr CA(!u bom do U íiocho aivot^r y ul o» UAg^tudo la primota cb i» m«- 
flaca, Xo¿M M diifi^n0i«ixitit jíb«Ut j paonaa e&i> ana irtnna j aou bnati «nlao, 
filaron llardo al foio, qcioya o«Uba por U(^» banda Uii II«qo de JtrfMsa 
(Jiiü ou^rit lii niQll(tad d» Indioa todft 1a b^rraaca, »n iua panaclioa, «r^ 
mu jr «doriK«, o^mo 4l día «sUajUtcoDdoiiiuohoclioj di ivuava pavMM boehoa 
da Mrtccna d^ Arboloi <\m» loa ciibrCan huta la oaboa^; »ti«iba gunto rcr tán- 
ica JuDtotfOD Inntu ptuaa«rfa do rorica j^ tivatí cobr««, auoqoa Udoa ccn 
Ifite&loa da pau^r adalaat* con fottix «i au daí«aHu, da ^ua bi^iaroo domoatrai' 
oióii lo^go ^ue vitron loa cu^troa, qD« u^nndoi <la luoídfsimaa armaa, qoa 
■ toeía/oa dal soldaban mil roapUndoro*. gniaban i^ «Uomnl^n pQ» 1u^ 
kvantar^Q oMi üta^gütü y algniom da v^<?m t(om(>cUM, cAraoolAa mariiK^sy 
otioa iüslzuiu'tutoa con quo daban lanoatra, aogun tu cofttcoibta, á ivaai^iíaiail' 
tü do baulla. No lea rttnrdú el pa^o oata tumulto & ha Mldadc4, Aí da lloror 
«obr« ellca pkdrna, flaolua y dordoa para <[uü ao lloji^iucn a tcuur tOD U laiua 
el foodo do Li eo.'n. qtto viand» ora cerno lo Labia dlebo al íniiií), mu dcaanar- 
aa sv abaUari^ oL prlmoro & ia laguna coa gallardoa brJoi en sra cabalb, on 
Tedr^ Oin^odor, a qnlcu siguió ooa loa mUmoa AIoq*o do Aguílar, m cnyoi 
|Uoay o«fuoraos lla?^ lii^go Díago MoataB^a y I'cdro Yaaei, poitngaca^ Uid- 
bíéu 00 aiTVjú coa ci^tosi ün tcparor quo tóala honda H maüo, Miga^l San- 
<li«x, poeaati cUa IIctoIa li rodela y aa U ctra uan copada, tan fluay corLa^ 
doia, '|De *a ottimA lohiio diaee por t\h, cuando U ci/aupió el Mígmil Súocliei, 
núlilucadoai Fraaciaco do Saldan», <|ue tenia por HcarctarU»«l Sabwi¡A& dv 
BoUlcdiar cumaiL^ lle^ A «bto Seíao. GumJiui hoy cf>U oipci.da, por aar de 
tanta <atíma, mocúq me dlcon, eua iiipa, quo aoa Fcroin Mutto y Junn Sfin* 
oboa do Ifl l^trra, regidor d« U ciudad do Ttinja. Rntraron caii loa njlauoa 
bríos ParodM, fkldanin, G¿mt» do Olfucntoi, Padrn Píiífiw» Cibrsra en «i 
brloio <:aba1lL\ y«1 Cipícin Bartolomé Cnmaobo, y lu^^ todc» loa doicdi 
paonaay g4aU> 



I 



KV> 



Hcntau i>E ui 33Kquiar*s di Titvu nws. 



«11 



CAPÍTULO SXV 



Cborranna : t * Eutna ialaii 1m mIiIaiIm hh «I *f u tSt 1* cara, dvila doaJe ttrodpiua 
(sríofviMftta 1» baUlU— ?,< Fiwta i ln otra IodiÍa, j «<n aaaetv di muehvi irnli» 
oMKtlftt'n vidorla Jcl TniiLUma, iixnquH él « «vc:!^— 3^* FoifU ti Tuadama, 
meque v«a«ii^ tJtttátr k In ai^tni^ n Han d«f«¿i lai ilio U paa huta q»a Bitj< 
itó ¿MC^^eMlstntsId — i • Por to cnai privaran ^ loa lAElto* i Dftltuu lUliluuuüu, 
aBaq«« J^ p a fi i >«1« tcntítu joroo , Muoc 1<uahi¿B, <lcafgi«¡aiaawnte^ «Iaomot ú«t 

T»UlWDL 



AGUARDO ol CipiUcí iJalbVAr Malddo^o, pOrquO bo M U qtiodu» 
lüiiKViao ¿ú bi pflonoa j juiGlc* fa«ta daL agua, i «alnr «n oIU con 
«liWk q1 pctfUfTo, j >«l todo* «a ftllfl^ ptiAitoii «n al«, fuor^Ki oAmiDAndo á 
EiIrtfíA b^nJo, cín ino loa rvUrdam la infiniddd da fiAtunile* qn« «alalMi 
"vñ ellA d«pldi>>tuJo n4fn> ciloa RU« «¡Mtmabntdaa Armii taa tfias, <|U«CQ- 
VUa l«« rayo* ti«l tal, da mononi quo Uf^indo IM CLv4itT0» 4 1> buraoot don^ 
•Uoi o«Mb(hD bunUaflo BtibiHnT h» par«cí¿ iinpoilbto por tu altura j nmaltía- 
clft do lo* ifidniST s"^ ^^ I" vcoca quo «labk «I Tutijama y Otro* ina OapLtQQU 
•aforsAQ^o i tA(lt>«. ítian dfflaJti|jara£jdE> ctroa Iti^roa j cargnDtL> aobrt aijuoUc* 
portl^^a l«« nui4tr>i ^tatiUbaa «t)trarlea,a«juot6 luim naallituJ qu» pacocln 
m aojambr» Aq nboja', biñ«rido cndci «ual oomo mejor podd, ^arribando id 
aigUA ^«apaa^l, cinn gauaadu pt^C^iidU, ¿ aa pcur, tema? k oimibra do 1« 
albirr^da, <i>a (jaio jlian [iArdÍ«ndo m^ bpHaa ki aiiCAtrúa la ci^iciviza d« salir 
OM la rlcCaria, 1 lo incnoi por ontotic», ai bíorx cmo «n j^a dúoioto Ion laüoa 
q«a m^iHait con Ut liulaa, ballcitm^ lonoB j ploa^ far aer Uiitti y ro dar gol-^ 
P«dl m Uro «Q bftl<3r, tu «ripcdnl «obre lof^ (]<3a to aoorCAbaa mA^ á U rrlIU, da 
oojo* ca«rpo« laiisf^toft ja rf^tahí cubjcnd gran parlo dfikagiu j oonrurtiJit e& 
FU por U muflía (]iia w ctcrramabn. 

2.' En U ma^cr fut^r^a de f<sU baL«riflr divirtió d Oapuín Jorge da Ol- 
la jmrt« miU f1uc;a il« U KWJktcUcia, jr llcg'QdcM ¿ ullo^ did do vapuolaA i 
brlfwo cfiha^lA 7 lo bi^o jxncr hs mauoa fat-ra d«l tkj^n eu kartiLQua, qita fue 
Itncto coD nqQcIl'? y vi bufidu U«l lalialL i fttcuuocUaj loa má» uensauoa 
idtn«> d^ matitrrs qu^ r«t]t¿jidúse oapaiitodoa, dMocupuoa el pacvtlo, y apra- 
ccUTnrCK lim OApuoIafi C09 iiiúa£uor»,Ittl^l20 <d caballo ^ en qq punto h 
l^'cQ lien* Bo<Bil«UotrAÍctiT]a, eaíre loa jAd¡OA,iqaí«n«»Cu¿ AtropcUando 
m CUria j atuicndo pccbus, cupaldaa y barrigoa oou U Uaro, en cujb njuda 
lti^£o Á BU Udo, bw:iciidu al iuúii;o«*U«gQ> por lut>araub¡J& por Ice mis- 
potoi', al CDpiUa Maldocado^ i quien luego fué atgniecdo Matoo SfnoliM 
ludo. DaaUíoü citca pocc4 fon Eadcr tfla Cn Uadox loa indioi, qag Higa 

t9 



ilS 



lU RDW «HAS 



15/ 



■o cOnof^U Tn niAn^ fínJA «n U rpAlAtnririi qtio hlcinron pm U AuKífTft dol ra 
éo\^* «ly^nfiolftii^ con qtic pi^tioTan gnlcindo nma, j auot en >di Dnbnilfiii, 
llares todoa, píünei y jincí**, 6n brev* liemí» arrib» oon poca 6 ninguíia ro>T 
tHDcia, don^l» fu¿ 1a pelen caq da ronuí y iAngrictLta, 4¡ue ca poco Cíbriijo ja I 
«nn de miidju «abrbo Uulon cu^rpon mtLOcUu y A mvJlu moiír cuma quo'labaa 
por el auQlQ,dfi¡ii4 lu* i]«»iÍB qu'fJiljMn Ua AiúiuurúuJimt qu«iio Imcitf&do ca 
da iaü vuves j imllciittd d«] TuatUoiiir cou r)ua aailuba i;ciujo ul \ú<iiiaoíiirxiiL' 
do!o8 ¿ (odop, M¡ abalaajnbaa i poni^r en robra ^«da cuaI cotno pt>iíf*, ftirujúa^ 
don loA JLJJÍA nls£iih, i^uo ce s^biaDdij lUiJar, oixno oseen oomúncn c»£on fndl 
da ticm frb, i^aa^rou la« rniU aLog^o^ / daumpaindo vJ fu»tu, douds li 
bkfob á U« nuito» loa upaúcil» hnev. ü^ínuTO dt¡ oto dd pUlftjo co cLagnala^^ 
brunlfttffii diudcdiaA y otrtí» j^yna, coa rouchi> Dilmtiro dn cautivo», de n^itaQ 
qua al mi« lamplado li^or qno utaron ccc o1Im> ao pa ^9 jui^v por iJcniaAÍa 
VsJÍ^To 4UdÍlÍE4acÍa al Tundima cuando no *idD dcMinp|TAdo dv loe njyn.' 
¿ara <;ae no lo volviczai; ¿ Ine m&aaa loa au^itroo, y a»f mn noltAr Ua amiaa da 
Li nuao, i vüta de Ion itvld«doH, »u «acapd oon alguaoe do aw% príncipíilc* <]iio lo 
acompfu^aicm. E!m do Ion ^ntUarflo ccracÓD, r^uc &i;iiqu« ac tícü imatora&dij oa 
«bla pffdlda do la forturin, ao fj>ti^ ud piuto «u loe íotouton que nicm^ro habí 
lauido de dafoadoTM ctundo lo lutUaAon., 

&.^ V aaf ti^G^iaado 1» rcUqninB de las luycn y jiolÍ<:ÍiAndo faviiica da I 
OaciqoM conTOflÍDO«. (utavo i \n mirii y s^unrdAudo ccosLoDes A tiompa an q 
foipflúlubbna lo Imlfando luflcor, y aun tío eonUutiiodoBO á vacw i£fa cpco defoc* 
dono, le^ftliiJudoftc ]iiten16 nlRUcna al efoodor á lea nLóatros, ai bten cq todav 
ialió con laa BiADoa «a la cabota, por mt tan rainúnidafl aui pontCB y polruir ooit 
mano Jl^j^i ^cafracüía que liompra liguen al vccddo, c«n qua pccu vooaa ballA 
mojoriuii aa íuortff. Advtrt'id aOQ asto al Tafidaina i«r lu naojor qua podía 
eaoog^r la pas y eiaL«ted tou 1ú« «itpailnloat Iti^Iinand^ al coollo (ba»iA nllt libra 
j coircro) al ya^ dal porpctno vaflallnjo, pftr>< i uyoa ictaeitoa «ctiú por xnon- 
aajarctf i loa nvá< nobJa^ indio* quo lo hotíba quodado, oa^Kiiitdolca do ptilabraa 
j riquatatf caá quo nK^or fuMOn laaibidon aoa do«(;r« j pardonadoa vüt att^í- 
DxiotLtoatl^tioc? j lo otia raoit>L«rMieoi3 ^pato los a*ji<t&a]oer poT aar iiobsa comt 
oa qtto lo taEitaQ puia«ta, j ial da«pacbaran loe me^Mjtaos, w^nindolac bncnn 
iicni:ftbl al TuadAmn, qiio ccxtlitdoan «ftlo«cj!ijrc, vino cu porecaA A darla 
obodioDcía, quo jtati^ Imbía rooo&ooido A undli, A aa niiovo oDwnDoadoE-Ck, qea 
laraoil>j¿ ooa Btuastnuí agndabloi y d¿dÍviiH d« nlj^innfl eoeillaft á<¡ OaatilJa, ttianaa 
r^oaa que típUheuu, para tcnorla gnto j uAs afidocado A an BOTTido: Tolvíéronaar 
dojaada caUa tierrau Ilanu, loi cupaColaa á nVcja^ éí<nda Recuestaba vos V4ní* 
du el Tvmdamo, tnyuado oon g^aaroria loaoO) no tolo leu ctrdinariaa damoril* 
j uibttoe, eb» Aun loa a3:traardiaaría« toda al Utmfo qua la du^ la rida, ^oa 



na 



', xxv> 



srund^pEUSCOKQcr^jLSDCTiniMA tiu». 



«13 



bien pooc, pioa «& cj*rtft ocanAo, Ttnii^n&1« I |rftg«r oí críbntú j <!án^ns>1o 
Iftbnido^ c^iguSk^ñH, ^LAiifdiuv y cjtnu joju, lo ¡bti el Bahuti Ifaldoiiatlo 
«Mi en niKmlIo pir> motarlo «n 1* fctadic'>£n y Lac^rio ttjoa, j 
leal* no oanfbirniaf 1a «unliJid del or« oon U il« su oodhl«, In ptvjUDt^ 
l^r <)ia^ no BMbatia d« j>ngar!e U dentón, tpie «ntoncM U tu» «m [» tck 
klttd M «umm^odam, a i|iiiari ni mdía, aflígídji J«t na hbfau |>OHÍbJo ilnr íÁhUj 
i«l «no la piad;'a,Ti>Hpnnil1jl ctm «l^ún doiubrimknto, con ijiio tomit un^o 
lidb en r/jl«ni ol liilUjuir Miilflofiiido, (|1id i^ú'go v^n iJU, lo Ejurtif^ tns 
COA «1 martillo qD< trnÍA «n In tn^no, d« mbnara i^imt tío bhBba díti^uU 
par* qo» 00 nüUfc do asta ridn, de ijuo o] M&!dcmid^, todo ül VMto fjuft 
de U tnjK andiEVo Ki^osan^Io, qLejamIoae de «u o&Un y poo viiCrImJ«QtQ. 
4.' No i|u*di» «In f-MtTgrí «1 r-4iii y (^trcA mcidluw i]r]fl nirn» omicnca d« 
tiMttí Wvo t^n \m \adU'A, pr«r ter ajx otlmi tnftbvrin»^ án nmyoifji rxccvon y 
\dMám f\uti rrnn mcnei^cr, pu» ciurulo vino i gobarntr Mta EvkQ y visitó 
arovificiii dr Tunjft ti Líi^cuñnilu MigiiL^t Díiz (1« ArmcndiariSf le lir»i ;;Br^ 
j4leolniK cuAAv r¡ut) la Doumukrtjn, pnr li> que lo |>rin> dee»to tepir* 
lUi tlid TuntlnmA j do nti^m mnektM que leufft, de tnija («atcikcín, Kintlón* 
a^rrLvwdu, iK|4j» pnrn el I.fcvnclkdo OiWM, que á In »u¿n gobcnubn los 
d-.'E Vítá. l>nK¡ii]Í4clA it|iU'Midjii Im rAbnlfoiu» d^ fínnnlo Fifnnn, preiOhtA 
|iu|v«« 7 dñ lo falmmudo rontrn ó\, ^áiM tiu dreotrfinv le á\Á pot übnt 
tffcTmjd oa RUI mtrrtsK ^ hanrnji^ CDii qiiú d<iipt]^s4 Tlvf<^ opimniilafloloi 
qtie habÍJi t«iiído e» Ijui ron rjiiUUiH cod lo m bilurblee. SnofdiS wlii 
el uño d« mil quicIaotOB cii»«tiU y uncí, por Noviembre- Per muerte d* 
CactEjiio Tuuilum* 6dc«¿IA sa «] Bgtikjlcí un sobríao vujOj A quieii dopoi^ 
Doo Fr JuAti dA loa Rnrnov, prímc^r Obtjipo de ente Kelao, y pVM» por 
ifaeo Dnn Jiun, que no tuvo monon {id&uJo y Inetlmoaoñn qovel tl^,|ier 
iM Dti CorUa lie Muí, uu4> de Un Oidun^>4 de eitft Eenl AiidlAnrit, 
TltlUiidt) ecjuella |»r<jvÍTioÍ4, ÍDfofmándblo Vtaiñ «*1<^ !>i>ii Juan ud neo 
-id, y habí^odoEo persuadido muctoA veces lo tto&ra y ih le diera, pNiua- 
los «r«cUipd«cKto, dcJMonlkdo de qtrapor olio CAinruo ]rm1iBbkd« tonar, 
lele r^roNOt tormcnldn, y vbndo no kprnT^rlia^ivu Ioa ordiAkr^oe, Íii< 
kio lot extnnidíuRrinH y de nTimn itfn*nU pnrn el iuJio^ que fo¿ hacorlo 
dMmii^Of »ín ninfTuna jmju mbro mn^nnn pnrf^ de «lO cuerpUj periné ímWiu 
míeme pueblo y vuuUmj «tndna etru Ub tnfinoí y unji lo^n á le gnrgMQia, 
que quedó con tenti^ii icnttmtoni.'M, conitiderindoiifl ino gnm príncipe y tenor 
|# ia£« do dn{;a mil ioJt», y \a bttlmirhkí qna bAoín de mi pereona «] buAa 
quo lo biutU^r ■entJDdoIo á oomor 4 íq noa y regeJbadale ooa j^UbiM 
obf«)i on lodu DoaHÍone», que ^51 taUmo te nborcú, dAJ^bdoea Ueveí de k pa* 
dd enojo, que aueú noUblo eantLiiüoato el bi»obe en lode Je líirt*. Hoy 



fiuT pcmo nwíy 



wrri 



poco dcipaca mccjló i^iio imjc uEni c^^jvOai] Mtint^Jiintei ó pD^r» Id ccrunb 
cthesA aI Oidor, por noMncÜL do sun compAHcriM Dnii Lvpe df AJrocn'JAría j 
LiofrQCudv Zomib, tu t^U ciudnJ iJü fíniíUfc, ¿o quo poJHi ur d au tirip] 
dem^a min Urga irUción, pucanra llama ahom U ()de dobvmt^B dnr d« cti 
conquiaUi y ¡mcíÜuacíoutis tle cato R^iuo» 



CAPITULO SSVI 




p*aoLv«, Da ítpKÍal Ion putU« (¿«tu. l'»iuft / Cucaoubá— 2h* Tim snblrodo lo 
3.* Cuu utu d««pcn«c9D i Eia boIíImJOi J loa dctaba tu^a tuLíta t;>av d alto— 1.* 

NO hñf gnin tan birbarn «n ni fncbdu «^ua nmido, como Hoa» Lij 
doAihH; na l« tfaté jnotdirnda ottarnuncnte nquotla «ngnfl 
culvbm, que i ol]u« Uctc» Inlínw ci>ii «^uel Ijvi.'&dü do líbtrUd quo lo 
¿10i«tido: "S«T^'U librM cor>0 dÍMi* **, > i«( num^vo vMvn n«turnls*ta otras 
ooBuacn tma báilMTOis tyomo iMUOCoaix?9 »uo plüUw oidiuaríoe c?q ]ua«^paÚ4>In, 
«OD «obre su líteTtod j m> ]iaf«jlcB tributo, «n <iu« luQ puoio tuticlaii ail 
tocei on ikagd vua Tidftp y hacicndar, calicaar ci^ menaa jicrdcrla? de neta qtio 
Irvelft dudo poco ¿ peco ¿ titulado tñbutoB, TtalígOB non de «ata ¿Igunoa 
iaáloé moocftl, da pucl>]oB f^nrticuliu'e^ piM ilormcAtndoEi da <ttO peusamícnio 
acttB f d«f^u¿i do lo quo htmtií ákha íuccdiú cuT) vi Tond^fiiAk íntcalvoa 
^b<nm de tribnccv j oorricioa ita^crtucoa de ka c*pftüolc«, oacastilliiRdcMi tu 
olloB ln;^GÍfltmofl y d eu pirocor xocipuganUli^e puEí<lvB V'^o t*it bAciar.du, 
c1iu«QUi«, GomUaar biraoa j partcxcho» aúccEAriüs pam defrudarEo, aunqaa 
daraM grtn niíiQcro d« dí«a do ocml>oto y guom quó 1«« 1i(c¡a»«ii diñe. 
Fu¿ uoo do ¿fito^i j DO ol d« menor fortol^i^t, d <tu« tonuron Ioh tniij» J? &uu 
^ Taum ou «ua ^ecíü&a lo» do CuouauH, porxju» todua fuonm de ua aüaiaa 
penMinituto j Inua, jior «cEar goutdvIüd á tos tr«B puablosi wttK lo tengo tiHo 
Larlos TOCOS» cufoa miirallu non pa&a tajada, cajAi: en tu ftl'.nra do coutuaer 
l^rau uüiauxr do gcQta, Jocde ee fueron aloja:i£Ío con teda U mija 1ü» Irea pui»* 
tlu»f ^ lo AVGGAario de comidan 7 armjka pom fardar 00a aoU anbida y eotrad» 
qna ttfiÍAi derecha, empinada j ao^oStA ton por «xtremo que apccaa había 
doudd aacútor UQ pié en toda ella ea Uaqi?, y «alo con riesgo de dce^cBaí^ m. 
poc dw^raoía ae dMÜnbft al que aubU y lu4;atae manido» pcda«c« por U £tn- 



Qéj'. xxn) 



T<rrrcus pn lam ooxQumAs d£ vit^Kk niio* 



415 



jF'^^dsd j af^ftca dá W ftlllúnta* peñui ; luego qu« «« aupo rci t»U chidAJ ib 
£&utiif4 owconiíro jr Uaroqae^ir«(a«atnÍ4ail«UnÍ9,r«^»n(lo k« cjue le gobei* 
ftiWit cu kit í&c(}ni-c^Í«rtiLn ({DO «r «4|aíriiui por laA ^«nii« partea dal b«iad da 
«dir ¿ato* OOD avu ihi^btoi, ]«« inricr&Ck y rc«alii«¡Aa «CsotiT» dft ollúe i]< qu» 

iftdüM d« x'|U(]l4val(oa peaolo*. 3" c^irubntitia uoft buena ttQuai:[rn hnaU |»ncrf« 

ti pt¿ de CtU io &4U ^ TrttlM, itiUuUríTIl UÍI r«C(a lll peligro» 0IlHiftSÚl 

P*dor htAK QÍi;j(ún «fQct>, j;M.ir bt quv bacfcín ]<m «iicwl¡tUiÍ«a (xw d cuidado 
;i%« Uti'ui d< atToju j^ljtdi d« (luo «Atibín bifin J1T0T4]du^ y olrov tlri»- 

9.* Em qI tcntor quo «Od ««to oobnba <1 ctpitüol mAi Atr^rído f ftklttútts, 
<!«]. cjn» imb p^ ifoioridúd ol «LUbcicír tal «mprcí*, j no icnt^a por coeiroJo 
oír el oonociüo ríe*jc^ l^^') «o H^guia do rimiTvr jui«ar «J^lncto pur la uctrO* 
5 avL MEor« Moda, do d«nde di^ 6 tren, fiadoi cu in fdttolQU, qu«rícQd« 
pp>fl#^EfE:i, ToNi»run m«l horlilon i bub raovhod, de nl^DO» podnroi do j^tgnt 
4» bw muchAK >]ii<> lUjnhflo «i«r fior la cuchílJa, p^o hAbJcadono tcdon dH4r- 
bÍOiiía «] na mIít do alU, lí lotAUtur mtiL^ho hnvla huc^r lluup n<\ut] A\Úo\ú' 
Mtmkmia pini^cub, pam <^u« lov íd<U«, b«<?baa Ciaort«« on oU**^ perdiccan Ioa 
prnititido pMli>r4* daftf&dtfr vii«iU-?x ; viarido ol CA4tigo j ft]c4«9 de Uto«, di^ 
|Ui«JON'ii con iná« kcii«rdo U «tiliJii, j^ondo mIoíqdU cu rodalartí, y us baJ1«tf#ro 
A MU capaldAt, pan cjnv «) uno fmriL r«»gu«rdhQdo al om\ j b«L iter onLiU- 
doi U cu«*ia aiüba, a&tcQd'> Ua d« orUiuoHd con loa nunaa como coa Ion piói» 
k*aia qii« lutwoQ In RLijror ¡MTta i:l«1 teveot^ÍTi, pr6C«dí«iulo i lodon un snult» 
taIm^jM moKo rodtfUn^ tlamndA Pi^dro lUrranco, quo tnpftbft con tan IiMiioa 
jM ({TIC HA fuor^Q bidanio ]at diHL?TiItnd«« do Ja ouctta, ni lim do loa da 
AfTÍt», pam hafcrao dctOQcr un mío pTinlo aa ol cnmíno, ai bJ«Q haoj'ti o*to eco 
lo naucb^ qiu lo ayudataa lúa biill«ilon>a que ibtti ¿ fría Mpalrlt^, baoion^O 
Alguna» btt«iA4 iu«rl«a cfi loo iodio^ <TuandA io !«i AiOtori Ilo^ndo ¿ tlrodo 

5.* r^rii oxta ^llonliji iba aiibíondn «1 aoldodo Podro Barranco, cuando ni 
jcrr (íompo qvio Ua^nban i Tomor oí alto ^ podar <^^a pida MguroH aprota- 
cb^nuí lio Iaa iruuiod, a«ort¿ i vonir u^a grao («Pa do Ua m^.u^hoo <jU'rf i.^ proci- 
piCal^rL tío lo alt*! / dada Uo grAO «ncuantro, quo U buo do4p*aar biuia llegar 
jo hocbc p^litoa por mOa d« doacíontoa OAtudoi, cob gonora] áoUn do Codoi 
^trpaíi^rfjp, <i bion )ofi fnú ol auocac carina pi^m n^ proseguir U omproiá f 
Q qiio iltrabau por ndvoHir sor In vuolu taAtt pAÍígroKi qu« la proiaonoíóa 
onmjoo, y 0£f la fuoron aigiLicndo onn loa n^itmoa ñai^a y moyfíroa qiao 
éMí por b mnyor ^ifiniltitd do ka pn«toa y muyütrn f<tariaa do loa bdLoa, 
por tcaorioe luiU oeri>rL, í¡u4 «ra c^aLLoa da r^ui) viuiofltfn con td^ fiioria loabroo 
dapkdntflj &(Ltfadiiad«tleütiJLa iiiuijtaorAUl«a, per BOrUiMdafojuuroadoiirtibft, 



41& 



HIT rEDSo uvM 



(G,* «niQI 



qi» utftLuí ton Etf iñfliJoa j emlM)b«ciJo« en ««loiborlfl nqnellnA uIlLmoi 
k loR niiñtroe (^^ gnkni y AlWtXrUm por rulo* jA too soroft ile af, b qoo jsmi 
|}«iwar;>n, qu« algciuofl, impdidoe Ji: oiroa, ccofuaatntwte iisdcirumbabAti 
otiu y oUm parU: coriocíéroTjsi! \i\en aüt Ion brJos odinñcTra, puva con clluti y Iz 
pjciu bftlleaCaA i)u« iban nubtcndi» rckiújñcroi^ U úUÍtj;jt üificulud úi lu lul/ida, 
qpc OiUl» CQ el pcetrer ««cal6D| ooViJcdob ojguiica á ptttftr de Iua indio*, quo' 
Coa fati* mificn r:«tA «q «Iloa ile^bao i medir Ina mAcanaB con Uk c^pn^Lr 

4-^ Bien bait¿ el comcnjciir ¿ ootrou&vrn !«• imJiojí J^ia príiuoronquc 
bfsno el alto pam quo oon Ift menor tcaittccvia que ja Uabfo, loi denaán 
poco lietsipo 96 ballana on él j dioca ayuda á ]ee printcrov que p^ cataboo] 
neoeeitodoe ^a elln por In ^\Tt uIctva ooq quicD \o liAbbi&. A quien ja juní 
tOdf» 1^ Boldndoifi JoibanUrou cou tautM eauí'rUa j lieriJnfl *\n^ ca L>rG' 
fueron OH todoe soS^rts do UfoTUhzji, pc»rque inicboa quo tn> nnrictOD 4 oni 
EDftQOfiooD ka rtTQoIUa lttrbtuwn«« qiiti hubfn j «I temor Jo majúrtM 
doBtibftdoiHO dcapoiUbAa por fiqnclliii rLicotí ; cuja ruiaa fué Ul «tcatinienl 
fan loe que rntütos d&a«Apemd«a b« dfainbi^ti sajelar^ quo b han cátodo »ioaQ| 
d« olUad^laate, un bbberie ccnoctdo ca «ItoB ra«tr> dt? Tcb«lÍáQ. Üajirouii 
con esto lev «Bpoñolce^ j Hitícron bajar i tcdoe qoei siib cobm j bücioid^e 
¡odiM j que fuieo c&iIa cual & au puíblc, ilon¿« loi dejaron p4el&«i» y IIodo* 
al jDgo de U oútvidnabfD» aucquo lien mi&orndoÉ. 



ttr. JLXVll) K&nClA« DE LAA OoaQUUTA» US TlKaRA HlOJUn 



CAPITÜM) xxvn 



4U 



«vpttftotcs ccm íDteiiuiii do rttliidrlc» f fiaclflouloa«*2/ Fnooofmn labirto j loa !ii- 
k Iw ítdiw M pvOol úe StmljMA r tAoiuiíov do jm^ áot^n^ do ancho «aatcino qM 



C 



Otro cvrcA iJ«] [niobio da Símijioi^ dvSil mvD<u frj«rU» ni con m^ 

difisulUd» CQ «aürlo, ^lum «ülo iIdLa Io¿ftr A fwio una tan p«qn&3a difi* 

T y imlIgrcMa trcicluir cafnn la (jito h«ma« ilirhu rlií <«th ntra, j i^^r T<ertnr« 

nás» oarno tSkmliiíJn lo fji KU eirciinf«regicfft de p^a Ibia lajitJny indidoroolid 

^Bfi oí piflidLi, C«flljviiU0 ciiniíiQtaii jr rtlcna Wtt ftl^mu puTi^d^iUN UderaSj 

im manto di ««p»*3« 4rln!iu tJtna j- dftiicflIl«do^ cnfoR irOQOúa ocDp«hAn motito 

IbJo, f tttitTvívjih tronoo y rama« inmoriaídad óú bujuoo^ coa ^u^ «itablo 

■ÉÚlw ttEMt árkuAet con olroi, dft q^c yi, como bo VÍ«ta mticlua i«oi^ K» ((ti*- 

¿tidtt aiiiw^U mim^nii nTj^o m^t olnri»H p<ir h&berfio ghvtodd pnn IaAa en loa 

paplil^w y lutAPQLiiff conTocuiAri. jr hnbor hacho tití eUis$ lo» mdia» t]^jui» 

^oimi y-mtamtfTtr, Ja*, ctiml^re ds o«U pefiol es mil ftndtft ; Uaná, que tÉcn* 

C»p*dilu] fnn Tirlr an nlfn can cnmrHÍJdjul gran muda de goott, y arriltt día 

j auD dtfl qn«briidM da liueo Agua^ A<]u(, puc«, «fi labiú to4« U d4 iqutfl 

jKMblti 7 <iui ronrr^ainoM, con vil» c<£L«]u£ hijo*, ccitjorM j tuckffndftí, tnu«1iti 

mut, picdnu y utf\^ perlruchoH de gu«rrk. cod dc» iumft Uti gnuáú de comí» 

dii*t que liftimbe pen «iihrenUrloa usucbos dfM. A ^«te, pu««, JZe^ la gOUo, 

á caUra r> «ele ¿n come Mllfrrin de eae etro, j nincWadMe «tx llom limpie, 

peco epiriJkdMilfl In caJh drt unnbucn, comentaran atiMa del ie»llO,cun Lm 

Uttgtiae i|ue llefabna, d IhmnTl'^H do pd? ú voo^a, parifiL^ le nhnre en de niaaen 

que «a paodeo oír j entoodnr dn una ffln« f oire. Promotlmitttt conoiertoi dtt 

snUtitd ipgan d qfiisi«jii>u biij&r lí recibirla : poro Iw indíoa, cojt looe □oañ^nie 

en miH fn^risf, y Ih del «ido, no lúb no rtApoDdfhíi A (jTop^Aeito eegííc Ioh eoiU 

getilM AfreoirnlentAA, rnU Atiti^i «vin rienu ftnenrtt»* y ti mvnua^ en v ti elUii con 

titee, píedreN y íS*^R**t «nvkbiin Ihr rcnpi^fuitJLB, oo» i^iie r-icfti^Tonftrnc á \om «ali»^ 

doiidD!«nnÍaarui potLor el [lecbo & 1m dlflcialude* inmouetR que o^cffti 

Ice oim U cosf^uüte, pon «on olla kiearl« venir por fuerte ¿ lo ^jne no qoe^ 

rlea do gritlo. 

1Í«* Intenuinnn lu^go U rfp^iTnitft «ub^dn y hfillsran serlo tiiitti\ qne «n leW 
O «íetA dífc4 que A krontinnn, pn difnivrit^l bcire« de DOcAie J de dU procurettea 
Ir guriKndn t'iotTt, Zoi fnd ImpoiíbU por U oonttnneTlgLUiioui do Joe inák^ qu9 



««o 



wnxj vnw> tntím 



^&^ sc^iou 



cAPiTaio xxnii 

J«KiitMi nUr &1 Tefiol, ; U laDclUk ¿lfli:iiiUiJ Joi li»oo d«r nuoo por etboneva & 



NO >« coDfbjr^ con «td al allAnftr P«ñolo «n «1 ifom». jvan íilUban 

taa DntroaU«doa, rctiradoi j heoboi fiUrtM loi iaáiot do pq-D«Iloi pc«b1ofi, ^u* 
«OQ damiTi«cÍJu uraganeiu onvmban r«oBiloH ■ hn o«pftDo)o*i Peinado <^uo 
CK Ia« puatAc d« lu Innnu j darJcH ouvi&rrAn loi tributoi á que loi qLiertUk, 
«OJOUr ; faEidabiLü MU confiiiri^cii «n Ut T«DtfiJM« caq ^iio t« bflliabaa fKir wui 
4n LiigirM Un fn»itoa y inacocftibtoH ¿ >u pMmcer, como orAtt I^a doi l'aAotoc 
(IatuIoki buHiTi retirado coa «u« intalIUi, bicíccdn* y fnvoiacl'm d#ftr 
^%a» y oiroH portrocbot d« gnorr», o):) tAn ilititiih&u inbMíi, tdli por uní 
porto quo lo Ata vueho má* i^ii^ Ud pniAdRA, ¿ In itieso* «Q «I Á6 Oaiviti»^ como 

2-° i^o or«n p«qiJ«ñDa los ÍiiíDav«tiíaDtCFi qno ftmonnmbAti do Ofitoi railrof, ,j 
por «Alar i )a ToEra Ion c!erai« indiai d« U prcvincm ffir» procodor «n otron da 
U mUma tuerto, Ú ntUnn Wn Id4 f]Ui> ^inhínn fni»uudi> é»tO*; j nif ti úlpitta 
líoDTttL» Soárer, <¡u«jb gob^rnulm pi^r mixerKiA rl« Fernán PcrM do Qu4cadi, 
TÍCTEdo OorrÍK pr^r *ii oit^nu elrepnro de mrHO,«»Utido4nMU oíiLdhdd« S^ntaCé, 
juntó é loa CflpíUrtA* y K^ldadoi vlojos fjTia B9 htIUSan eri «Ifs^ pni traur ddl 
Tcedo ccc C[U4 so bsllA do prncitftLr ñllunnrloar do doddo tilio doUrmimido do 
común ccnu!nFimítírTli>!fe &ti07ir^nm h CLmqiiífcto á loACftjiitnti«£ Junn d«C4«p«* 
dot 7 GoaEftIo G«rc1a Zorro» por*»m»4 tnles como pedíon Ua dÍSi?attndoi dil n» 
y qna ho bablxn vlf«t4i «n ntrni flam^Jnntm ó mnyiriroq on la provÍQcip do Saeta 
Hnftdj y íiLrní ds qun (inr m mutiho ^^br hnhfnn ulfdo oon rictoríft; no np*- 
nndA «Ltcdcrloi taeiius uu «vtDH, avopUiou ctcugOj 7 tnmAudo&l «Tijoclaifl 
ioldftdo«dLoitr>iy boquÍHTiO*, arnisdoa d« l.cilEcatoiy nrcnbucgi, do<tii« 70 b^blo 
bu«D» eoploou el Beina da Im que trajo y drrjó Jon^mmo l^brín^ quOcoo'I» 
pólroro qitA luego aa com«D>ó 1itki;«r eu olgumv* ¡>a^l#^ de Tunja y Snotafó, por 
los butaoi mal^arihleM (|iiit ba hntlarnn pan «lia, fcints^n ña gnndo ímpnrtnncU 
On tjdix oo&iiou do conqmiüu. ComlrinTfiíi U TiiHu cío Tunjo y de«do iüí Ia db 
Ocotito, y A Ua fftldAA do üu Pn^ol^ donda «i.tiilian fortHlondno Ion Indion, plnuí 
Ivon Aua ttoada^ oa «Hb Acumad&do^ y ccniAuínndo luego i tn&tofir la aubii 




cu. ILXVni) HOTIdAt hZ LU CDHOtJlVTM MC TtfUl nAVK 



4S1 



% liAtkiOa loo (Í¡£ca1to« 7 IUm de impcal»!** pata «nbtrU, <ic« a» rolríenxi^ 
i b» tíood» fio |»od confusM y cl«rto«iU la^iíiG^iUAd qua tenU ^iiuAr k 
CwTxa per ín^tsm, 

Z/* Aiuiqo» por no perdvT «n mIa oc«»í¿n olcrtíkoguiA^fivi Cmta0, j 
llbMilo c<tQMtC« (rvijcAtM irrAj«r honm ea los oujorca peUgroA j difionl- 
liúcfl, «tro dk ijf Qt<iilo i[it«ntarü& » piuiEfta veoocs «qtiAUn^i lo primero por 
AWÍCO do iMUif <a qu« Im c^rtiij^ubaii li Tocoa oon lúa Unenu inUrprttoa, onyu 
rcvpiUflUft eiftii gtkf^Ur tJrcfl y iM&«iuft«t coa quo ooutoimroii ú lo«eol^Ados i 

«oa ttt 000104 idatl quo fac pocfbIo<l«t)sU»rtai, sroftbuocv, v-paduy toiJdMi 
poro á kn primaroa pnat fü« U ffcnurooft Cu«n& do Ir> g«1¿at ^tie ct vonkn 
impaJiondo ttjitut ¿ oinifl un «prka y ood tnnlo tLiído^ <{uo pAr*(l> coa aI^^o 
Urr^iQoto litVno cCMaOTJd>«l taIioiiIo P«r)ot f douuidbtfo do «1 cc^ )a vio* 
IfDoU; do Buuto <tQo60D macba j liort«o ni&Jt H^oToi poBoocooq^O íLan »• 
Urtdo, bioQ 4 lu pcov bajiíTon, btivcondo JugnrDt vc-giiros; p«ro como «1 do lo* 
íivILio Id «n tasto r un |^v«itidd dd piedra, doipoM do taucíiMdfii que 
IILMtavi«rii>3 aguiLf^ando loa ni[<^fltrosoG«fll6a poT«pod«r ootur ÍGtoDtoitiSo fOift» 
j^Blo noovn inix^ j|ue u*du nlUa «o %'aTio, 1* rottolvíoron 00 dojor poroiitouuú»b 
Df3pníin, raimo lo hrctorou, parí laojcr ocoiióOf jr Iccur la vctiui do lA dudlJ 
«1« TanJA, 

4.* Diuidn coniMoraTido 1& gravedad del 0000^ / ^04 ho hi^liiiü hochomit 

iTO y do eonnflondOn hnbltindcdojí fccomattdo, y loolnd'onqiMdada coa bu 

ra.yooosí^oftdorato á vnnyorubvrMs^y laitd«inigd«lu prorloeiMi nn«v^ 

cmnob, ta Satttmln6 tiMnrvMi U mana vn U confiiiJAbí «1 OipíUn J12U1 do 

<|U<! nco[itfttiilLjLi jjHrliii luego do 1» cuidad con buonm ctifío dr* «■■^'■{{fdoo 

ftoIdndcB. binD nvi^dov ño nrmna j miinlclonra, y Tomnrdf» TnTJoltadol Poltol 

oSu^cliuquc, svdírí tnn buDiíiiiiiafiji fm su rnnqdcui [|net «n moniXH do tnx 

ijuolL^ Laiiu, gunn^dndocil mc^o quo u bfiMn ccnün «n W oUn» dco, i¡ 

G U vubii^H «rjt meiTOO <]ÍfTuiillovtt y mcnftr d núm^Q do ton i]uoU dolnadivi, 

• babeno diviiT^ndn tviA vicr^^iji de Toa BtpolSolaa por todo* lat ttigorta ooitr^ 

do líui nfittmiltn, Hi> lltinA de otponnn* oí Pinidn do qiio *o U rvodírlo 

f^vlu, rooft^ündoM do In pt^no y cnttlgc ((no «Jt Iqí UMn dndii i nai vocrfra 

r U rítíoldc traiflnDcít» qnfl liablun Unido, Puro nüit^mnln on vino, por coUir* 

ol ÚAviuk cEi HUH Uec<], j niiU htiwo ciulik hor« co fei dcfotu&i; tci^adíeudu 

JoH mismos Ut-oay umonoxn«qTLO «n la» cuwJC)a«« psHsdoe á iMpolobrao 

00 COQ quo Iv ofrocio Ainlgaldo pox oí Ciijiiciín Pinodn, quo riccdob 

o y duro cunditiif^n dol mdlo^ mud¿ Im pabbmA en ubriHr prouiinado 

gotiHtadooonncHuililndnH jtor ul r*ri!u[úa do lo aubEda; y^tst^ opvnsui hb oomeo*- 

ó colgar de ]nví ponni, cubudo wi dcnco^giLbün ijt»iL do lo olio «obro olluop 



ifi 



fftAT FKDU USAX 



<:>,« Hd 



Ua itrftntfts y e^ Unto raíJoi qu« famVoa por blon JeíOolilirH! Um1>¡¿a di 
^vi»d f librar Ui pcntifuu, doJAn4i> (Ujut U (oi»|)etud Oftd» cudl comí) podí 
Xi4 qui> le *uoo-li£ otfAt oaucLoa vecei c^u^lo ii^tciitoroo lU dUy^D' 
%a •] líoinpu qut «o diflanorví;, quo qo fue pooo» hofU qQA ja ^«•uonfíadoB d 
podnUa «ritr&r por U gran ttiiD'iqao WTLÚa «rrtbn J* 0*(« pUdru, toiaaTo 
Ia vtiolu do U cin^jhil Jo TiitiJA» dc]:iQdi»o^ t*caol iiítiMtop&r oi^t'^ncGi, y 
W indi'^i viLBibqrbcciic*! y ccn boaro, 7 i loi donLt^.i ncaiicnuailo» i in.^ni&tiidoa 
OiWU ^ jidvU ni UipiUa Uocx^b SdArts ver U diÜijultii r|iie loam 01 «^Ikobt 
•qiH>ll'<áoI,puottíintu jtan vaIlodicm üi¡:ítdnMjBol'Jftda«lotA^Í0O dejado ^ 
lo* íki|>«ibl<« qu« U bnlUbjin j qu* ptktria tucadcT <coinil«rMi (Jo íito ftif^noi 
fuegc« diúuiilto«ot do opjiflai'T y mi bH [IcUroiLuó ir on pcraooA aobrc £1 cao 
Mo Im tno/T g«at4 r|u* I4C1U oQ lurt tron oiutlad«B doL líoiao, ain dtjnr nicguo 
do km Opiurj«4d» vAlory pr«n<1'iA,Aun;uoftao*oa jn roMrr«iIo», pua pi 
OCMÍOAf-i UloB^ tiiitjEUaO lo blbU. Llor^ 4ntro «llOA A AtooiO MiiríL», Hf|f>0| 
éíjiínoc IjibU xoaÍ<íü &OT a>ba on lúüajcto bcrg^Liatíiica do Jcrúrümc Liebr¿ 
bombru mtjy do lioabo o» t(>Ia «o^ti'^a dilicultfjtt y do rtoago^ iban itidoa bioa 
proinMii tr'it d»iirmAb,y Hiibru l:it parUodiDd d» giiorrftt^uo Ucvnroii en ba dot&úo 
OiUÍ«ric^A, «n 4<tui ikcricoaUraa MOitJU, fiz-iürino*, bi>rr4« y tntromna coo qud 
poddr haeor tacnlouoa »a bw ¡riodrfK y «ubir ■ la loli btLjot «ndonot dol t'oAol, 
dccdn tío tonitn Unta ornnodiJAj «us tUifcn^oFOfi pant nívorisrlo^ d^^lc to alto 
oiii<bd«MmrloBdo ou1ii«rU« iincw gr«nigay «ibi^iuitimitai pvr^vtooi t|no 00 
iniM «<ibr«ofjiio oofuo flUí bnijíAn cnrUu coocnTÜliLdco, co c^yo o/apAra AO po- 
dida il'fiíndvr \<M t\nt vo [rtiRHtan aIU» pcir DO pc^cr Ucpar laa raI;;^^ ai looar J 
GOuoidd^tJ^ii, «ino c|UO pnn&bkTi por 4U0, d«»dii donde podjaa 4I 'poraa¿c Iga ar- 
cabucea b&cor blgdu cf eou. 



=< 




^ 



etr, IX ii) Mm'-ciás dk uli cokqc«<i4 ds rn«tA nurt. 



tn 



CAPlTÜI-O SXIX 

üiD, rvffl <4B tUA Ai¿ *] CcATÍU Ift fdF— >,» Baja cJ OibtíU cotk o» pff ftdfdc* 
T«jk Jprteifhode Afii>j9ÍfBiidarUdiiAiddelUlac*.cstiaquHcAÍwd»lVq«i^ 




|P 



■dnniSff Uf niTAA ¿m t«cn; {>«TonQt«ii d« comen 7nr Ine til tígeacLu 

foist da rlloi de sotipgo, |*E]04 no fMUndfan znolfilnfloi^ klrf^ tJ'itarl^ Amí- 
ilMHsno, ^diirlea tn eita micn toj!oi Iph fnníTciii j fimptiro qia»padieu!a. 

inM, foT In riiat #1 AloiiAo MirUri lofi ItaportnDnbn htHtrdo dar nttjOTM 
i la lenj;^ <juo 1n IhmMaTi ni CncErfiiCp or>n i^nívn ttnÍA qiif tnur oomu 
T|ti« Itt imjionáihiLn: fuá un iaipomino «n cbU^ru^cif^y.Uamiodalv cnn pahbru 
blaaliiN y 1Í»nj«ru qu« fooron pfi^cTni imín d»! enraiza dn hiorvo d*l OfftTtto ; 

Kurf U »fnr«ci¿ IiH^ü y mIíi^ da onüe trii tii^iaiapartA, dando podía pflnHbIr 
J^^ k ibt dicI«Tido el Alonso Mrtrtín oon ot faraute, pon|u« In^gu ^ao Tiéo 
Cio£<|i» MfurvLf ni ínOtn Ifn^gitm, <t{cÍ<^ndo!»: no te nceln qna «onmígo n*, 
ftt Onciqnft líi i^iin yo ia fiinnr dfi^tnhda, y rmtnnnftAndo A nitbir el wvmilún 
pcFT H Uvcfcn da U nul^ída, mei áttaniina an puntd en indir y Iwbliir cao Im 
ig«B, h itn dlcíont^ le dijo» «I Cncli|Tia t mvicha m« buel^ ver «n ti tan 
irdi prmnr^in qnp jimA* be vUlo otn qu« na ígUAk, por dond» oortoicc isr 
Id r¡i]« piibli;^fi de lí U fHian. i|t>« «rfx bijo det sol j de h ltinn,d«^otjd9 
»%fot>e «»r UnliK y iati «wilniftdML ttm graudrtuí, y dut^ln f^nnfiktnlai 
y vkrnrínj^ ]n ijan rrcnnocnn iíaii totSnt mu ftmfgúA, los Caftllsi^Oi W- 
)1Mí, tiao UiioTlo cndn nno i im lad^j y «n oc^IiÍOti da qiia onnucaii por #1 
lo t]ue 10 diüeari hno^r lo nncbo «^tio u qu[er«i\ r do ««eo ^rdnd to iKguro 
parte TnU j dt* irvioA #n cuyn nrjtnhto vefi^n & promatorla, y ptn íjneulgii 
de M«p«cliiLVr 7 oDticndat tcr uí lo quo co digo, y no terccolet do ooi&on 
iMrlcij Tengo Aolo ■& RUguvtrto confiodo on tQ nctblna, im Unta, Oipadft Dí 
h% púa* 4 qiji«n vittnv ad, mia di«fíDMta rion« [sflni pai qitn gusrfa. 
¿.V Da oau manera, lincieaJo y dlcúado «etft* y «tm« publfs* blindu y 
lui, IIog6 win d«Eeijerie»l ÜcrtV(U,i|ti«qaodd Mp&nUdo d» \-«r ÍDcplnadft- 
ito junto 6 <1 hI oApAHol, /jiia iLi> GOik> pnr nn fnln de «otarlo hubUodo eo ordtn 
o pu T|i]o InlanUbiLii nnontar coa ^1 ; entro unto Parodot, Caldor^ri, Jtm 
Toloee, UJme? de Cifuacloi, Diego do Kíao¿n, Pnaoitco de Mojiea j Podro 
Kift?^ AdvÍTti«iid3 ol paligro eo quo» habla puerto Aloato Martm, como moMa 



434 



íVjiT tKMa miíón 



(S.* mnítíi 



oitftbtts lonilüo, TÍcro& ftICui()iioqt;Lo«J^;aUn babldudo con waarñdaá j bUndni 
ftj AlooA» Mvtin 08Ufl niMdca ¡ btoo saboi, Capotiv, quo H fiaitioris no Lubii 
ru inbii» ciiütri> puc» la enetto primato <]LfO la bubUtn boel)Oií«i<dc nqul 
rolvar mucJio* bU&s ¡lor el ai», como Ka tuocdJdrxti Uia ovm|iaUj:rú* Ui o< 
BÍion«fl jiftujiivi p«TO ho retardado ni pod^ronc ttruo y bno por ver ol qoo t( 
tniailubwiido U ou«iitA ooa dcm.A&i(bJo ntroTimianta y peligro, advirtE^ndC 
t4QlbidiX9t (lOco quo á mi M nic MOj^ui* Jo C|u« ll^guo aqtil on bom^ra iolo 
¿oitnnftdo cairo iwilo» T&liont«a cuiuo otbunofl |>u<«lo« au m-niM, bt«Q cobo 
vor Ac pioda atribuir na dcUritLiriaoivn esjU 4 tom«ni1mi rjnoEt prndonota, 
haber dado tt lo ecxetni^o mimo parx «{tía ooooioskj lu («rtaloi» do ollu; p«ro di 
•c|Df tambivn {ionf>sco qao tiodcb tjon loaitoa ÍaW&t«, y puti t« bafl oorJútdc 
Oo&vita. [>idi4odoU o&n atujbtnd b piE, 70 U U ii'otaalo dtido lii6;{o, y do 
Muattt ft Ion iuttQton quo loniA do pora^v^n^OD midoíonua, coiuiidonado 
U cujor iJtoportftaoiu qtio tcn^ dojir oantíond» oq^jdim, j tomtirMmifttad 
e^a gOQto d*t vnl^r quo teai-it Ic« ««{«ñoU*, bícc oocoolüo 00 quo hajdVii t«iiUi 
do do ti&rroB Ua c^cirtíliu y LajAl» oiijsi&iio la ínfioítft gfoito i^uo hidllete^« 
¿lU, ]tndÍODdo do Aquí Umm por ciorto yi i^ua « DlgaiiM d[*t ina conB«rvBfa 
«At» ff^tslon, no podfíio lor amchc^t, pjr *er amyor U ruütrv, y tal lütndo <c 
pftbbrA qao m» huí dado «□ ol nmparo dft mí pimoua, bftjiró oou iuUato y l( 
Miaró ñouipro ni ftbrígo d« Tii«llm d«C»D«*. 

$-^ BiOQ <« pnodo antOQ;Jor «t ^nato qiio tondfií)!! Im ««pAjU>l«tt con 
piUbmi <3<l Cí.tiíqn*,y aií al Fiando, an «ciblndol», IoocIló loi bnuoi al 
onelü^ r««j>onil futióla oítm TihindAit j amoiv^M, cnn que T« aofllhi dd tiM^nrar 
ooa lc< í]it4iitc# do que linbfii dada mucntrai;, y dandn i «tni^nd^ir no ama dft 
c^mpllfmUnto, va bajó An L^mpAhía do loa nir» «oldadon y da .ftiroi liedlos 
lkioUa>, y Itogvon ni campa dA los OHphüoUa, do&dff b> rocÍbíari:iTi oon ungular 
ipkiuD, bacíéudolti iLidu^ demore ricLoaes untgabloa y rail t^ rail toímicn ira 
■3 Aloofio Uanfn ¡lor la humo. iaduoLfiB coa <iuo ba^Ia allanado oi^DolU dÍA^| 
onlUd, Hfn qn« m dcmunnro wn^To da índÍL»y wpalkdffit. Hho mayoral do- , 
TdoslrBcioQQt de Mto HgraündmECQto el Cijutnti Soiírez, noo/ilu pur ImbDriídú 
Un A m«diilAdaatJ ÍQ^IÍTuiC!Í¿n y cundidla iicwlficii,»¡no umbién par tañar yá 
quitado í'inñí o\lTü^\c'í<> y ociwÍoq do mayora uudca tjuo te tamioQ on Hfl 
proviDoia <iUQ ttíuÍA á HU uurgo- V 

4.* Volf íoruu con «ato 4 la ciudad da Tt^iijik, dejaodo en etj liatia pftcfUco 
al Oeivíto, f^ua If* hA otu^d aí«m|»re ha«Ta li^s tiempr^i pr«Bettte«, Cuando au^H 
codio o^to, «nn loi firmes d«<l aRa niíl qn^nlautoi caiirftAta y uno, onandoyft^ 
ijuedatan Ikrmn y pjioifiOGa oxnbaa provinoljt^ de lüfnoican; ptro para^uob 
OAunonm tnAí «ik ti extr«no do tUu por k Ibabda d«l norl», <\nK¡ ooo, «orno 




o&r. xxix) 



KDTICIAS DE LAB OOKQÜlSTAS DE TIEEBA FIRME, 



425 



^jimoa, Us qoebnuUa de Tequia, determinó el Capitán GoQzaTo Suárez le 

limdafle qua ciudad que ee ilamase Málaga, k ea devoción, por eer él hijo de la 

dndftd de eete nombre «h Caatilla. Encogió para e] efeoio al Capitán Jerónimo 

da Alpiajo, Alcalde que era en In dudad de Tunja cuando ee determinó eeto^ 

qaa fué á diez de Marzo del año uíguiente (42) de cnarenta y dos, si bien en 

ota fundAcíún no vido el fin de ana deseos el Capitán Stiárez, por io que 

loígo diremos le sucedió con la venida de Don Alonso Laia de Lugo por Go- 

bmiador de este Beinoi que halló Ja tierra con la pacificación qne hasta aqat 

lift dicho la historia, de maüera que en lo qae toca á las dos provincias de loa 

moBGA*, no tUTo eu qué emplear su cuidado, niño ea en lo que iremos diciendo. 

Loa unpoñbleB quo tettga el dar gusto 4 todos quien gobierna, hizo i]ue aun de 

k condición pacíñca del Capitán Gonzalo Suárez, do se agradasen todos^ y 

■if bubo muchoA que en esto tiempo qne goberaó con riesgo do sus vidas, se 

arrojaban por el Efo Grande en cuatro palos, de que hacían unas malaa balaaa 

j na iban á otras tierras & buscar mayor ventura, si bien no hallando j echando 

nenoa la bondad de las de este Reino, les forzaba la necesidad volverlas ¿ 

fanacar después do algunos díaflj 



n^ DE U. QUINTA NOTICIA Y £>£X. 3G0UMDD TOKO 



9^ 



I3<riDTCE 



PRIMERA NOTICIA HISTORIAL 

1.* BaIq Boddjrn lio awtUiii lio CUi» «D tlKnuniU ^9 huu IndTu OodifaQUl», 
U«^4«|]u. j JavUto i 1v DQ«tu^Kuit* Kart»— ^* TroAÍfrui ah ^Í&Í« 
anbwndo ni mu- Lum al |ip«rut ^«-1 fUU^t^, t&M>t> ilcmtitf umú U vn^ltA t 
SaoCo DcaÍAC«i f lio ftlli ¿ ni|4iln— .1-* Dk1« •! Hcy ti Oubkjvo ^1 CApitiu 
A1onMt4«<>jal«UtttmqiiD hoyi^MUilO^Tm d* lo VtU^utft el Ho ilifl 
Bulto » -.-_ - » 

capítüio ti 

JUoiaitu* uuvI<Miuu&«TÍI]ttllalnx<j nr^r|f|iH««leGütiiMRiant,1l«r>at pdVlo 
■latiftini^doaJfloaiadW ta -lOM «ti)bo«(h.)A lo BBt4r«n tlffv^M h a a traa 
%* Vfaue Fadfo Arias dp ¿tIU |icr Gobpf mulor dal Dvííd, iU fondo «n Oüro, 
doBAa tuvo iklgiuw» rt«iici]efitm mu h» liulfovw,».»»» ».«^,*.<. 

Twun «#f«niooou v\ ttc/Bodrl|^l'T« Í3(i»U1«4 pan poblar lMti«rrj»i3e»U »1 
Cubo ¿« U V«Ia A lo bXAiíiit KioQrnarlr^j^lMlatttu^ilHlícborvit^r jr 
AitlvitAdii il'i cTlfLi^S.' fUlLiiji> ftiLQbg Dumiuip) «] «f«tito. ÚP|cn & C*tn, OD 
cuja tí*n« foUa 1* oiudvl df ftinU M*fU^.« Uac« alfnau cdI»Jm ¿ U 
Cerra ivlontiO- ()if«ds<«IiM)oa«oU^bTcit(^ 'új¿LaU <li4 puAiilailaf — 4- A 
<«ja »ii»A y Wlane «I eoílor Gobtrbadsi nul diapa^lo Aa Ih hcrídao, ¿olor- 
mloA vo^vi^no i Stuto IkmitngxK *^*i^ m» lU lugar al Capitán Palomino y tX 
niOBra wi lo Ula tío Cul^a*^* Uocrr roloaUao» LaUcuJo tcuÍúo pvt Oobera4< 
¿«ffPttdr^da.Sadillq....^ -> ^ ...^ ^, -. 

CAPITULO IV 

tlabcl Itr7¿ Gaceta lid Lum* d OobicroiO dd Saeta Marta— 2/ Uaob Oudá 
do Laraa aJgunoi Mlontot 0071 Ig« nlomiLOM Iltnri Alltnifir 7 Jcti^ckimoSajIlor 
j dale el Rcj alL'miaB luatru^iouivi-'n * LIu^aoI Oubaruailví L<ruta(L3anto 
DcmiD^ 7 de alir i ra ?«HfToo> Ja dood» anvla i BaÜUo jnt^ i B«|«2a. 
4.» Haaa«l Oobcrúdor nlrada cd alirunu proHudaa, oonr la Üciu jr ruúi^ 
«Veía (tB^M* Biirtft< ••"-■• '" *' -»-É,í É«.*É„- ,^<, ^ -., «É tÉ».»*H .« ". f •* "... < •-. A <ai4iHi«« 



Tic*. 



U 



'Á, 



OlPfaiTLOT 

!•■ Bcpidoi* 1i^ üun él fiuÉa UaHA foír* bi mMuloi, jr nultia i litiOK ilfo* 
Báfl niiwlád I* üjfa fti«Bt»— 3.^ Esvffe ol CcfcCTtiikdor & Podr^ d« Ltm» A 
qp*«Otmi IminiJlr^nn^vt RIoGrftndv j *!eni« )icr {irímir Obbpo ¿c 8«Üft 
UácU <^ Podro Tr. TobtJU Ottlfi— 3.* rcc«A fa«KO á U Dn«vm dii>J«A tuiM 
ntgnu daiMTOTiM f btr4áHiib oodik— i.' Sftio <A Oobanwlor o«t &Jjrt>U* vAl- 
iltduí iuilioi Auiíj¿\tt ¿ ovUtfu k te* Pniquclou; ticQo coa ollouBfffaiun 

\ nmiBtHt»... *.»>■ » .»> » -».^... 

oapItuio vi 

1.* P^ nooarro ct G«toiuidoe tX C&olqao Bonda oo&lal»lodÍMdolt«Ueda 

U poblMÍón 4o T«iaBlBa«qiu, 7 Iniccs tnaUud mq lúa ináli»'^* Vicxid^ ol 
OoUmkddr I«r3i« «I dli^iuto etm qiu lu ictilMlOi tiUbui, JüynBO hJdMan 

DBataUMda. t'^i^r*i^«<>^«*c^^'>*B*" ^^ 0IU IUetm tlel Tinl — i.* Prod- 
pio Mt* dambriniwitio, «d ^ti* paj^aoUno m&chM '-^— "r^T. TaílTcoaa & 
BK]toUatt«.doiid» ja tra uuseM oí Colwnaato QH«4ada I«nu,r ea va 
lajar gobomabft ol doctor lafaaU—fi.* Vatlm» «I doetor Infaafio i Banio 
DeuüogO — H , - „ „ -^ «.. ,« 

cAPírcxo vn 

I.* «OJO que aa Ü<ci> <n < ?hTflnMW para raatr 4 Im To H ■■ 1 * Bl qna t^ivo den 
Fadro FciK^ndaa do Lof^ Adalaotado de Canaria» p«m * cdr al Goblcna do 



U 



ID 



Sokiita Mana ^^> 



^É> ■■>■• >■«<»•«■ 1 ^la ■* ■ ^^ 



■«■««■•■hl*f^l 



» 



CIPÍTÜLOTTII 



1,0 GftdnU rat] j daifMtíiaa ^0 la da» i dm PadfoFanintedvtn^puioA 
GobUmodofimtelIttta— 9.* luInoeiaoMjevndJdoitciqfioMdaB^ A4f- 
IftLtAdij pftM «a G4bl«rD0^&.* Proil^iuaa al Mkoto ( iiutttuv^lasoa— I.* Fm- 
mttu «1 B<7 ^tzdK ka co^dljiíladoiLoa qoa ae aa<iitan& 00a al Adahotado. 



•1 tí o«nip1o oob eUai.. 



!»•■ 1 II >l«ain l**1*lHl H>*l«IM'M*"H«4l*IUIH H1 



sa 



OijfTULO IX 



r«Noiabi>«Í¿dslafibadii> laa OOoIalao; larante gn^ dÍM tía fidajlUcafi 
PuuuBft--^* Do aljt 1 Baota Mona, 7 atoada aa oaao r«i«friiio tu al coal- 
u^-3.* DawobaroaucaSutálfailAjBpOBÉntauQ lo nafor qna poSIcfi» 

>• L ■*i|Éfl. lÉiMH-Hflt-W t ÉIAIf H «IHiaiMtliaitlKiaKVIt 



■Qtdn la «mtohqnóa la «tndil..< 



CAFÍTULOX 

L* DaoQClpMfaW da BMita Xarta uu ^t« cníerawdai— X* Oeteníutl 
Adolntado vjt% mtlíAx 1> tíflmi adaatio-^.^ Baoo aocna da aüa & toÓM «u 



riUtíoaL. 



¿ •^■-i'V» l»*f|*l> •» l> *■ M ■ " "■' *■>»■•> ■«■ la ■« xami.riiH ,«.. 



H 



O&PÍTOLOXI 
fltka da &wu Ktfta i b ionia3&. j aníkm om quo Mtn Indica p<ku. 

Intadvuabw putei f fiíidttclU» . — . »». 

OAPtrULOXJI 



indi«i lot «^«Zkúci. j álQ« ludios DO B leí dft laadbo» >- 

CAPÍTULO xm 



m 



brao:ted« 
los|ia»UM d«l«i 



sa 



ii 



Fronjru ol CApiUn OonttL» ftairw KoodAn el «Mticoyncg^BlpqC'U&dc 
Qcllloiui— 7-^ SnoIdGcla 41; tiou <3«igtMÍafl «a n\ txaátta por tío «brarfAtlo^ 

C4b«T|ai pu:A tM tiérldi^ can il« o lloran A!4ab JKttad«0a1a. - 

CAPÍTULO XIT 



It 



. EWbldftlav^oftlMnDADOi KttrtttomyAf rt «» 9 .* ácooMcaletjptéadeD- 
lot j t6io»iilA buoon (AbtbUl de «o jr liiDjm mfffínim «no. — »» 46 

GAPJTmo XV 

.* Bijwi I<B «pftfloloa ^ PeOol «ob lot In<Jíút prrBjt y el dwpcild-^** lUobkv 
don AtocB» «a& pUUcft— S.** BAlUajc ekrtú4 vfeac^r** j »& «lliM khoLm «e^ 
tirirhi I ^ Mannen cutrcnu j dno* «tpaAolpii ^.„^.^^.^.^ .». M 

CAtttVUí XTX 

/ Tonudon Atoono i3»Ltito U TuelUde 1a dudad do SftnUSlArb coa latentco 
de Irte MU tü «n & EcpRña» como va la dcooslne 4 en <itüi3o— 2.* Ccei Btf B n 
■Obn <] bcdio oF arlado j el nno— 4,^ Lltgs don Alorimi ft Ih dodid, hablan- 
do Ottdo ouvnio i ID pftiln de U Kunrt^ cmbtrcMe «n Btcivba j r&M ootí <1 
pIlJ^iEqaAA..- — - W 

CAPÍTULO xvn 



dMoubtlinkatcu»— 2.* ComtJlU» pw ti AdelwBt»to j Mko Manni(D«dona4 
hncuA loi oftJ3knii<Dk»ilclKio Qru)¿c, &qva te off«<ft4«I Li««&ci»doi¿oauli> 
JliriAntiLÍAQafuujlM— ,-t.- Hbcm b«r(ftTLlltaMp«n«l rtot ]Fdl*pfoaMloikiiiái 
neecouio & U jgnuvJft por bcgi» 7 tiwi>.y dA*<l**tt^*II'toaDd>4a Jfané' 



i «VÉ lll V>^IH«*** 



(d 



{T JlPlOi 

OáfJTULOXnU 

dM~l* SaUb >«■ befíuitlaw ^ 8«aU M^rUi i la Loca dd A^ Qt^At. 

pvte* »» ' .*.- — -• M 

CAPlTTLOXDC 

3>" i«zaiudote«u<»bptrr«AiiuMdAikii«TottmolToa doActootn ^«nibnftf 
V^va iniLttloU3ta«&/ Piváf ota túa oIb«o tiorfuillOdi «1 rl» uillu lusli 



■•I •■•■■•I» in ■• < fc- ' — ' -"•—»-» ■ I-—— *■<«**«>-■ » >•■«>' « 

(-'< fitua'jüiftH AtlcUnu/la li ticnkoJa d ria]LfT^bi;iraTtiilcnteQufadEi,ca&it 
lo Uckn *t Bo mutiara-í/ fraalciM rt tlmerti QucwtUm viaja— 5,' IH- 
otm algc ¿* U frctintü ii 'Uauünncqou j *iu UguTtia «.»*#« <-. 

CAPÍTULO XXI 

rviObAafiualEi por v^fnU dlM— A,* Sllm 4* alLs 7 |[«fUi * StMflUftr, 
donlo le aUuLUiou Ioib<npuitJaM.H.4..«,M4w^ 

CiFlTlTLOXXO 

l.« Buttvl LiMüdfcb ^ijníucs ima plática uka iii» Mliíafi ilc Sappa t lóa. 
£,* H4IJ II ilx ot^ p3ii[> ir uliffgM compaiUa ^ DaobMMOi 4U0 Tana ''t'*'**t 
abnoado obcolao— J*.' D¿a^ Ui cu^a t;w ^uA 09 <vlMi cueuim an 1oBÍ> ibi^ 

doleocfr^d-ltombrí ,. „.. — ^«-,m.. 



capítulo xsni 



l«|**l*l|B|*l^ 



]Mliiao< 



dTAPlTcio xnv 

un Mo Luuiíjfuiui»— :!/ P&iKbJ« ti Ijntnbft & nuur tín«alutlai pan ooa*Tr. 

I.° Hallan !oi bpF^nttQM mi pn*bla d» fzHSl^t, ft dand» «a «bTínrlal» fud U Oo- 
ncral ea (lamoaat bOKtM oniJias— ? * Hal^lu. aoen qI trutUij, itim vaIw 
Étonvalaru ép ^->3«' Afonía coi 4J i mi coMo(!cc, iloaJc » micbfbioa 7 
OeKaftunii] imt «lirnoAi día»— J * HaTliroTí ai^viuu muilM il* iT^oddn Waa 
laifdaí 7 páatadaa, que íah ti prfiacv nalfO 7 «rrfaauu qvo tatUroaj* 
dallar «MaPraTÍKU<ddJUii»X ...,.....,^..»..», 



67 



rí 



7« 



ao 



S3 



capItüIíO xm 

1.» UUIVD OlfTlDM «lldlldM te ItliQ pOtUo áú U Tofl^ €00 CD^Ml CttCf^U *« «f- 

btxoü ta «£ckLiu:«— ^' Uuvb uUJv por U Ucrta j af lu 1 b«MU ocmlte 
cliro*1>«ÍH>;r¿t«i«eloMlO«i»nA QnmVJ^.. -****. .^» ->.',. M 



CAFÍTULO £CT11 
tíwndcliCaBro Btüko^.K-.^ ^,.>^^>„^»,,„»< ^ 



capItclo XX vm 

V Dwoohw 4l MiwaDO Otpito SénaMtitt ItAtoi do oml«»Mi áúmüj Utam de 
gaafci poWidoQCi "2^ Cra Ua Dncrat iino 4B«ttóW<l CipmA flAomsi* 
titt aiU«cOtt lodM da b lbr>» J coa Kutos ttiUjo^ ius«e poc bcok ; oboi por 
U«ci% UagifOft A Im tubJot d* ni, d«id» doiid« volrlcron Itt iM^ttUkM «1 

CApínrLoxacu 

].* Tusóla «Ul Llwnclada Jium GaUígDi oon l(w bATiranUa» d da Ata^o 7 omciAe 
ilM ¿UTd« Aloo»» X«^a« «oatn lot BnArtm--^* ií^unbftn gu )« du ¿ 
ODattMa Boldjutat lea tndJu por oilfia d» ¿lQa«a Xat3iH...,*.„„...^.>..„ 

K* »n^MDBd«kQlinA|;uÉutenioaiiiaAMlaianCaBiC0:AftacBtMr^^ 

o«a&lo«ctpala1a«gnaisftii>cc9d»c«i«i,dadadoDdey dcadolaa mkffauos 
dal rio loi poaoa aa ^vuida aprieto^.* Ikapa&i da mdoi y Imirfoaon raoo- 
ftoa U«r«ron lot ban:«fLtíu«* ft SiatAMarU opa aolúa vtinU liambn» aacMo*... 

CAPITULO XXXI 



e& 



»J 



M 



VT 



L* Prvdfa* an joroutn al <?taanl Gooolo JIm&ut úa QuaniA* y ímcuIo» jioUa- 
úlacioQ dando reoans U saovidad qua llfTAtaudaoomidoa^S,* De«i*cbai4 
ü«aarfli Quiau!* ti Ilitnt Aatanlo da UkUa 7 di«pii6» oUu tr*j»a i Úmati- 
\t^ Eaa tleniw<iiifl llmabau dalaDla.-^,- , ^.,.^ 100 

CATiraLQ XXXU 

VfiikiiBA iropAdUMUaibiÉ i ir dnAi»lirl«niJa iStrnt, baUas poblocli&tttdv 
iadioi/'^oiroi^ vwpamjrda— 3,* HalUa oUbadcUAb^d vallo ímO^üb, puc 
qQÍ«B |iiui«Ktii cato DOiobta i Udoa aijuatlaa i¿cn«^ j inadM al CMim 
rría<3ili»l - - ••<- 108 



CAPTTITLOXXnn 

1," Prari^en on doMtibríniie&to el Capitán C£epede« oon eos oompañeroa j ^jUzl- 
dolofl el Cacique OpÓQ, y Megan. k1 valle que llamaron dQ Ioa Xoxiitae y hallan 
Algunaa mosbru de on) j esmeraldoa— 2.* Tae^Te el C&plt¿iL Céspedei k dar 
ATÍao al GflSBnl de la tierra qoe hablan descuhiertOt el tmoX coa todo et ejer- 
cita cumnó Inép) 7 llegó á ella -^— ,—>.,-,,— ,'.-..- - , 106 

CAPÍTULO XZSJV 

]>* Hm» tomar maestra ei Tanieate general Queaada de ea g6iii6 y halla ciento 
/ BOairnta j rwb hombre Boloa»2.° A eete Talle de laa Tnmuii lUmeron tam- 
bién de la Grita por la que lee daban Ioh indioa & quien el Capittn Inz& dea- 
bantó— S.'* Huíanse en ente puesto con pacu annu y fou mnj maltratodaa, 
i." E&DohaaM en U PrOTincia de Chípate loa nuCstroH, donde tavieron algro- 
nad fnuvabaioa 109 



SEGUNDA NOTICIA HISTORIAL. 

CAPÍTULO I 

1,° D£u raz6a por qué no ee trata ahora de laa coetumbrea j ritoa de eetoB iodioa, 
2.*> Y también de la denooiinaoión de este nombre, Bogotá, j eoa reyaa y 
tierras - f..........,....,-...^ ^..^,...,,...^ 113 

CAPÍTULO n 

1>* P]£tica que hiOQ el General á sua soldados— 2.° £aleu de la tierra de Cbipat& 
y llegan & la de Ubaea— 3.° Desde allí á lae grandes poblazones de Sorooota j 
al pueblo do rosoo. IIV 

CAPÍTULO III 

1° Proeignen loa eepaüoles su descubrimiento j llegan al Tolle y pueblo de Qua- 
ohet£— 3.° Bibos qne eetos indios ruaban acerca de la idolatría del sol. 
3.° Díoeee de la población y traza del valle de Guflchelfi, y de la roión por 
qu6 no tengan barba loa indiOH— 1." Engaito de los indios acerca de loa espa- 
ñolea 133 

CAPÍTULO IV 

1.* Saoríflolos quo haoan los indios del vaUo de Qnachetá lí Loa eepaílolefl enten- 
diendo ser Mjoe del eoT— 2.° Ofrúccuks runcboe nii^ofl deapsn ándelos de lo 
alto de un peflol con intento de que se loa coman loe españole» — 3.° Dan la 
pax loa de este pueblo S, lee soldados, que fué la primera que ee les di6 en el 
Beino U0 




íKDicü ^n 

CAPÍTULO V 

L* Btf>n loi oqpqnÍBtAdorefl «deUnte en demanda del pueblo de Lengniuqne, 
£•* Ll^an fi él y reoibenJoA con beñevolenoiik HoepédaoloB en ana ouu. 
B,* Froonn el Qenúral Qneeada poner medios peía la amistad de loe iiulioGt 7 
«diB buuUiBObrec0to entre Hi]BBCildul<j»^4.« S&lea del pneblode LenffUftt^ 
qne 7 U^in al de Bueaoaf donde dio garrote el General & nn soldado llamado 
Jbu Gario « 129 

capítulo TI 

1." CoiOOOL los Indios el en^o en qna efltaban de qus el caballen) 7 «aballa era 
todo Uto X aTiffiD de eeaa 7 de otns caalidades de los españoles al Bogotá. 
3." Haoe jonta de genta el Bogotá 7 sale & haofit raaiateneía & los nnéitros, 
9.* Dan los bo^taee sobre la TeUgnardia 7 enfermos de Qneetfos soldados, fi 
quien enría Booorro el General ...,......,...,...>..,.... 183 

CAPÍTULO vir 

1." DMibaratEi ntiestros soldados á loa de Bogotá 7 Él se ¿n7s 6, sn pneblo Mwh 
^ qnvtá— 2." Eatnuí al cercado j no hallan en otra cosa qae oomidaa 7 par- 
tMchos de goerro — 3.° Dan aviao en Ifemoo6n al General ds la viotoria 7 de 
lo qti0 haDaion en el ceroado «. 136 

CAPÍTULO vn 

1,* Bale el Oenenl de Nemocón 7 dando müa extendida vista al Valle da Bogot&, . 
lo nombró el de Ice Alc¿zareS'^2.* Beprende el Qeneral ¿ loa Capitanea el 
Iwbar segnido aiii ea orden la victoria— 3.° Esconde el Cacique CUa grao 
nim« de oro por librarlo de las manos de loa espafíoles , ...>.<>... 199 

CAPÍTULO IX 

1.* Tienen mnotLOS iodioa de votíba portee á ver los eepeQoles, entre ellos mensa- 
jeros del Bogotá — 2.° Eavfji d General coa loe indios del Bogotá & convidar 
oon la pas 7 amistad de los españolee 7 eole al pneblo d^ Chía á tener la Be- 
mana Sonta— 3.*> Xo quiere el Bogobi admitir la amistad de los españolea; 
mudando da eatilo, ordena lea piquen por macboa partea.....,,,. 143 

CAPÍTULO X 

1." Oaml&uase & dar la rozfn por qu£ loe Caciques del pueblo de Chía heredan el 
CAoieaago de Bogot& — 2.^ SeBaf a el Bogoti por sucesor 8070 al bennano del 
CaolqTie de CMa — 3.^ Concierto que se hizo entre el Bogotá 7 el Chía para 
beta vQonlfoooiitiitQa que se goarda basta h07 141 



m 



iiti»tCtt 

OAFlTULUXt 



L" ItftK utiiUd ai OMti|«< fioba con lo» o&{«4ftf^ b^ptlctb)* 7 inu«n Intgo, qa» 
ÍUt ri ptítttr orUUftDO d^l Xmt^ HalK^»3.* Saín dal jMi«bb> ila ScIm pin 
«l^fiofobL, ^3fl K B^oacQtucfe fút li*lUrtoba1J>7faicwM iJowoví^ 

■1 dMoobinto, Iwfoldnd^ t^&laqua piiili«r*n «b&do «ntnaroa á BojctiL*, 

CAríirLO XII 

!•* Ko biitATOn Ui únigwwioa quo bidtioa lo* «pftQolM pfttB «k^t d« riMrOdÚD- 
^ M Éiriff»ifl6 «I Uogoti con <a buifodA 7 maJ«i<«*-OE.' Di*ftSiti&a* ka 
ioUadn^ 7 Utoea pur occu va mwtUp ¡kc no Ir i]cwiibdinidoblob>*fl0 7 
riqwoÉaMaudfltfWliaa— 1.* Acgnuten lo* tiO^L4«d «I E'Aoblo daDdo«iUbt« 
nnrCiBAila» Io> wUwIat. «n du ucnndniínef. ViOqOD idli jallpo noUbC*. 

V IbkinU el OeMHl QD««wift Ué raMB coa «106e:oe¿7<l«lite&biuair 



:ia 



tCW^UflÉ*! 



CAPITULO XUl 



i/* Boarn ftl^iiM uliJoH loa D«i«tr<v c<m fnlu oa raMn áoí Bc^U, bsiviuo n 

Ch^^ía LisuD P«^tp« vaa on iiidio^uv loptmci-^AtntMfc ic«tm ^Mrtju * 
eon M «liMW-^'* lltMcmiiift «1 Gm«nl buM blgonu uUdfli. 7 tom* 
OOQMJooonlo»OAdi|«eDa«iJgMgur>»leéknai hb liíebn & k* pAaclu^ 1£4 

caHtclo xir 

1,^ BMMTufna ol G*uArjtI QaMvt« niffcn do» CtpilAQHA [n^r 1n \tvt^ qnii dic«n kü 
CooíqiiAt «a mtaiilcr U mnlici» ^ oonMJo— 2-* P^t ii»b«1>ctl« fJi'^H'> 
bluL, dtA 7KIC0 ]« niolu pl CApiUin f^nniartlii: p«x> voií^lú ótw^tdt I 
JaalaKiBoaD d Ckpltdn (^«jiodQa. pAju baúar j tinto* U catToJaJclvruu^a, 
3." Uegta «to« dw CMCkim d ¡mfbb do Tihaoo!, J^al» tüuo ot Bofoti 
vld^lúi villinitt0 do prnidlo llatiudos irveuhmiv ^^o ^ ^^ cmUn iiaontrla 
*l CapibLa C&pcdtf fto pMen Adelanta k loa PMcbcft— f-* QiiJfo« aaví «ton 

IsdiOl gnMbW -. .. Iftl 

CJLPÍTUU) XV 

1.* Ea««Dl«ad«4 estancia «00 *n ffsibi ñ la tiorra ¿# ImI'aiiúW-í** Dob 
vlitft Im DTTbtroi 5 i]iii¿¿-Kitoc1nbutft«liin)ml] ItxdlMdd IsiwfnadkpníotáK 
'7BniGbuuma>— !t,* IU«« iiua'pl£tloft & «uttddádM et C*!^^'^ ü¿*pBÍn,7 
OKfitkuMttorognafanaUcoftUto»-.. » ^ tfó 



Sl" C^a» Uiaonrio i^ii* «BMd* 4 los aoLiafloi con lui f&llo nÜMti»— V.*' IM 
<A lodio nijp da to twwrüfcl d« li»b«r toonMtdo 61 mIo i lo»f«pQOol»>.> 



la 



tVDlCX EX 

CAPlTOiOXvn 

fiUTCb bien rtci&ldoii-^2,* lV4t» ^os ^* al GoffcU pnn ealur lu ofptüoloi d« 

CAPÍTULO XVIII 

U juTÍA^ad^a d»1 Tiui}h— S.° Tr»to el Qcaetftl de teoabrír kn nucas d« lu 
HfdcnldiuH jur» la otuU hUaIh ni Ciipltíai VftlcT^iaflln^^^ Dlfpoalclún drr la 
tOQbft lie BduiOüiJocc, iload* «f *«um U> ««««Alda^— i." VctltB vi Oftp^táu 

OAPÍTCTiÜ XIX 



m 



1 .* TiitftjH (i« I»< iaoonnciUatM ^qi» m bon Manido a Ui«car U tf«m d» Iúj 
ilUMM J ^ oímo k» nofatroi puftfon Jo Icnt^uco &1 Hado iIq Toati— f .' Dü- 
picbft ol GftSK «1 QocMdA dM tropbt, unm &L dHgiibdmit^io d»lM ijinntnl' 
(1m; Dtntildf IfA Llnno*, [][ior»A«1 fXpItAn Jnft» il4 CflnmanlB. , 171 

LlAfÍTÜLO XX 

1.* ScúitM d«L Cspititi JdACBurlla qq dtmkfldh d* cu dotMibnmLflfitn— t* PuAr 
alo la ncGCvIdul & loü ■oldodoiA gi^uicr ^raut*a totUduj »!uiiu Ui«u1— 
S> Por loi diSeultadN qiu ■• L« ponm oa I» ojl^Ídm tod^termininQ no 
¡3UU iddaatd, ilno durlatv^iUi idoada qoelú^l Otamnl— i.* &iltf oca m 
«1 C«p4l¿ii BÉfiíautta «a dnaamSA d« u dBUuibrúuifliiio ; lUg» ál fcablit d« 

CAPÍTÜI^ TXI 

t.' 8alú «! Cfrítia EMuoultaM pactil» do CUnujíft m hi miima dtimftiidii j Unf¡% 
i ía^^'j.* KftflEdo t4iitl loR nuÉcttoL llcfi^ i t\lQ» DD lnJio iMitudajB Ion oivju 
/ uii« niBMC d^Iadcl Doitoma por h&btr liftblwlaMi Ctvor d*lw oif^iflole*. 
S.** No AliDk dI Cfipil&n SaninarHn Tii Ion c>tíaii eon loa IIjuo»; tmí, w VlMlt« 
tli^udu nH^HulHiie— 1.' Dcado w]ai roUÍ6 a1 puflbto de Cl^ae^, doedo l4 
habíji plojodo ¿loa RxiU* «KHnvrft] Qi}«udn . ..■.»..wf>Twf*»M->-i-' 

CjLPÍITUi xah 

I>* CatB«<n Iwiaínju J«Is« «nrrtldBHcldpitÁa Jn^ad* Alborractu^pim mí» 
»albr«ovrM dvftluhL» lo dirimo clG«c«ral QueMd«— ^" KL iJf Cnji Vaac- 
frjubfll1a«i)dTiilI«t)oBa]fMiuiucbacorftAdifodo(m7*iinfrr»ld&i— 3.* Qti« 
fnd ocAHiúa piu^ ^Q« h d«icQlirian o| Tarija^ dMiulon h««ls*iitQncm no 
habí» UdHo «ilTO— 4/ Coo¡ilfl¡uort Jal Tuuj»-t.' DcmqW na áodio ni 
gnu Roy TüBJa,yp;*MWN6nwUpoQdilíinI**mfcac»d*ícittiiPÍ*ljo*,. 



17» 



I8X 



INBIOK 



CAFf TTLO XXrt! 

Tam4 d ClcDBCflJ QBMvtft oaa b sr jor p4f (o i!c la cJéjáW I& roolteúo Ib &>rto 
i3o lunja j 1« cfiio la puú « al u&tnitio— S;' Cotn c1 Oosoml con «v lol* 
ElAilAa«n 1a [ihM]u3i1«TuajHialn n Engttnk TAJutradM^-* Ltoguti ft IcgpÜMfo* 
ij« Tanja aacalrcfl ccnrjQJftad^fw, ; g&rtadu lat W£U i]to Im ptttfii^ (olnn 
duno, uuii^u4 aikit€ tanto »« «fCCOdii^iixnohdúroL^.-...,- » ». 

CAPÍTCLO XXIV 

Enmnalipovcaeo^LTiuijar^'kl'HLlo asatodo cc^ mudia rnndodtaU 
«HId da í^n U>|fl«l«d 7 gnmdou— ?,■ PrtodisJci tlU ala ninflrimix mliunclft. 
3.' YUttdoifQ f1 T<miih jm»i>. diú vounilia»r«oM«puBquulmUícui1Í4nu. 
Mtaquo ra ruto- V Trtatonuuib'BoldadovlDvi^aüQtQS J«l Tiu^jft vtMlU 
uoofi^dODdAliilUDirrBn cftatldndilaorojocDicntdu . 106 

CAPITUI-O XXV 



1.* Mmiijft el Ooooval QaaMd4«oxkp«iiadoli vidikqino todo»! oro rpÍTLaj«qi»>* 
ImlliM Kf JuDt« CQ itnb \iuta ría ctxuúu nal*—!,* 8o ha di£t:allaJa U 
tolo «I oro i^uc to bolJií en ene Nuevo QaIqo Jo vIoo por RWtCca ¿ f o£ imaJo 
do vAnnjt qn« fiajr «□ Al— ^,* Tl«ao oobftea «I <í»aitfil d« lu riqonv iln fio 
camoBo. cctia i Uamai «1 mto <Jo ea ^JKtlo ]r dotarmtEíAN ú oa ^«onu i 
dar viola b sqiul TUllo ^.^h.»».»^ m.-'*« -. —> 

CArÍTTTLO XXVI 



t.* SsIaélO<m«nlQncMdftifiT«AiUsia la Tuotta do S«c«oo«o» & donJo{U«if a. 
bibUtcdow Tillo pTlDu» ooa «i Ttindama j faícAolo oieHo burlo— 2.* üeinn 
din wlílpJi;» £ raucbv kI ltftij|ilv J« 3ufsiu««a > ^^lu fuiw; ¿ígn* i3tf bu 
fuf-a-íl." lEabiimdo dfiToqlto Iw Eold&^oe los doaU suitiiAfíúiy cacando loo 
ijLÚiaacon lo que rsi^ofloniQ en dTcn dcUnsüiuoa tonaría Tiia1ui<1aTiiD.3a- 

CApfroLo xivii 

r* OottalceaaqaoBQOfrcotQ paro If & oaatlgoral DuiUiDa'2>* llrabajada c^uo 
vTJi'U «I fí^nunl h1 DiiíiAmn j ^a lyHptivvtik— Jl* DiiQ la batalla jnnto al jvu«* 
liJa¿e Dooio. qvaiaa dcabar^Uiloa lo» iaJtat».,— «■■■>■■«■*■■» .é. *■».>— ,.«>.«.>i > 

ClFÍtüLO XXVI ti 

] • Secunda ttaUlta oon DnitJuiia 7 &úpuno«iy 4« afnlo— ^> rfoüolna qoa Aan loa 
Tuajaa do BogoUj rallo do Koira— 3^* Dttermúiai: UaoffpaltoLudopobTar 
í^a U liona. Uagan &Sc«aMj dojudo aUltloturpodolpJ&rdl^i tan itmacar 



el vallo do Ifclvaj-hilbuito,..^»,», 



■*■■■•■• ■*-■ «»*ai*i^< «■ •■ ■ *in* t*«»ai «itÉvnrv"*'* 



CAPÍITLO XXIX 

r* HaUoL)! poca g«al« on ol raUo 7 na iadioqaa Ict dí6 cantidad do <v>—3." ta- 
rúooBN do lo (juo ua Li cajo do loa fdUna da on>, f taltíi tníOtmCH dol nU«t 



m 



13& 



m 



9U 



3,* Parten enBog^itá entre todofl el ororecogidocutodalaJQmada-^d.* One- 

rrw con loa indíofi del BogQt& j iiotida qne tnvieron da él 30G 

CAPÍTULO XXX 

I.* Unerte del Bogotá con nna saeta, y aepnltTiTa doiide no bo ha podido hollar. 
2,* YuclveDBe loi españolea al pueblo, donde aiiben la nuava de en muerte. 
3,0 Introdúcese un noero He? bíij veaiile de derecho...... 20S 

CAPÍTULO -XTT1 

1° Debermínaae el Bogotá Bagipa de salir de paz ¿ los etpañolM— 2,* Jdntaae con 
ellofi, j lo que dijo 7 ee le reapocdió en orden & la paz — 3.* Pida favor Ss^pa 
á loA eapañoles contra loa Fanchea — 4,* OfrécBslo j dispónese la entrada ea 
los PonclieB.,...,. -.„......,. ...,. ......^ .......... 211 

CAPÍTULO xxxn 

].* Base la batalla el primer dfa ¿ loa Panchca— 2.* Bdiaselee una emboacsda 
para el segnndo día— 3," VaÉlreeo S dar la raelta el segundo día y quedan 
les Ponches dcebuatodoa-^.* Tratan de dar la paz ¿ loa españolea loa Pan- 
ches 214 

CAPÍTULO XXXIII 

l.'> Daa loa Panches la obediencia & loa eepaQolea y hficese amistad entro elloa j 
los moscaa. Con qoe se viene el escoadrón j moscas al pueblo de Bojaofi. 
2." Deacnbre un indio en Bojacá cómo el Sagípa es tirano j tioQe loa teaoroa 
del Bogotá su tío, por lo cual lo prende— 3.* Tiénanlo en guarda s^ura y 
láeeleelGenerAluiiapUücapaTaqnedéeiteaorodefan tfo :. 217 

CAPÍTULO XXXIV 

1.'^ Burla que l€£ hizo Sngipa & loa españoles con el 070—2.** Coaodda la bnrb, 
le apretaron loa príflioues, j por su dicho mataron & sua dos émnlos— 3.* In- 
tenta Bagipa desesperarse j al fin^a«re con tormentos sin declarar el tesoro, 220 

CAPÍTULO XXXV 

]." Frocdraae la paz con los Caciquea de la Sabana de Bogotá jconafgnese — 2.' Be- 
p¿rbese segunda ves el oro 7 háceloa una plática £ los soldados el Padre Casas, 
para que den con qnÉ fundar una capellaafa— 3.° Dáuse tres mil pesoe para 
ella y satisface el Adelantado Queaada en au testamento fundando la capella- 
nía en España, y fúndala en la iglesia Catedral de SontafÉ...-.,. ............ ...^. 224 

CAPÍTULO XXXVI 

1.* Determina el General de poblar y despachar por doa partea & que se mire 
buen sitio pora laj fundación-'S.'' Escógese por mejor el que ahora tiene. 
3.° Turnase posesión en nombre del Emperador y ediñcanse doce casas— 4.° Edi- 
fíoaae también la IgUaia en el mlAmoflildo 327 



« 



cipItüio mvu 

h* A«4bantc Ion doce »«a« j U i?laeU« 7 <3Im*« t» pcnsor» mu^ eüa d^ U Tnu- 
fljundún, dcalo doada ■» fTQuita In fncdadóD, tnodti 1.U#— SL^ dttod» 
IIUB WlUuv (oümIo* B^»ca ocbliru «»la Dcet* en raemoiia de oU fooNW 
oí£s— 3.* Ko M nA*I6 vu mU ocbbIúq caUI^c^ od ln cf Udul. ttuo <iiu tO»k 

eí* do U «Bit M «ol (b IcA LwhcL,.. ..,...'>.>^^— ^-t->,-..,- w^.4- 4,. _.-,.— .^» 330 

CAPÍTULO xxxvin 

K* IKoeftU olGiiitml UtsiMTMtí* Ib oodttf^H y bavbijcmp«mtr««lC*ptt4ii 
Laura rr>nE»— 2^' HaiO* c\ Qeovnil tdIvcc U a^te con ^1 1 U dañiÁ. dosuta 
l« liuc lioa cnufl» d [iüiara FoDt« j lo Moteaela i dtg«llar-^-^ Pfd«»lo lodo» 
MuSnltftlA Apftladón, 7caa(nibi«dotodo«liMiiU|>lA£]ci* «I DtfdUtnntm- 
bIo So&i«« BoadGii >i-»-#, .•....,...*„ *..,,^«p..,....«.».Mi„h„„„>_ 36S 

CATiTütO SSXJS 

I."- Admite ti Q«uer*1 U fep«lftcíón^2.' Uauíja <j|]B infft pnto i 1q« F4ui;hrj j 
dsipirf»d«4«RaiiuiTftjMáPk&ah<-3.* Uujid loi liuliM do I^Atct; dvju: aüf 
ft^Kí >1 Ctpilio Lituo FoaL^— 4.* TesU la tndú d« va pfrvüío oúmo librar 

CAPiTOLO XL 

I." PUtÍM qoo b*c« U LdilÍA H Cocí^iw 7 IM d«aiifl Indios, oon (jiiio lo* reJuos i 
U BDiíated di Ui;«ro Pcnte-^,'' T^nfr* & t«t]« «I Cn^iíjHA 7 mji princfpftiM t 
cArioccla tpuea trM«m^CBito— 3," A^^Eidioelo L&raro Pdiik om> p*Ulira< ooma^ 
^M^ .,,..., .,,,-..-.,....,.H*.»,„„„„„„, 938 



TERCERA NOTICIA HISTORIAL. 
CAPlxm.0 r 

I .* Lm pftdldM r üfvifradodoi Cnf« qoo bui mc^dLilo cjt Ifti Jomailu quo m hin 
bccfao tft <l«DiaadA del ÜOTti}^'-t.* DAm sotícía Jq ¿¿elJo tttva ir'taiílilí tvU 
DúmbM dol Dflndix y t>iuta fiifi «n «tU cti«to R«iao— 3:^ Comi^&suQ £ dar 
Unuón jFtuidaaiMiloqiwn^TCi. DObcv(|uoicfundúUp-lmenaatldft^ £41 

CAPITCLO IJ 

1 < D«*oilbiiw« Ix lAenn& d« 0«»t«*4U-^'' AlifiífUA Ia OnOim «n U iHffiínn. 7 h«> 
dú«wfAi»fmwcivUiM&im40ikÍiU«qiM MmblCaMahoKMoa— 2.* OlrcudM 
qm i4bMbD «a 1« lagut* y adulterio do la Cade* y n ovtífO— I.* Sfl(:n&< 
dft hoDUDerb jorn uirar U Din», r ^^««cuimTijMttjbfiicInaslifUi UÍ 



^^^■^ ] i^HBJB^^^^^^^^^^^ag^^^j^^^^^^^^^^^^^B 


^^B IttOlBC ^ 


^^H 


^H cAPmTLO m 


^1 


^^H «ABdo M «opo 4* >ft TttútB de Im cffpafjcle»-^3/ El dcwffOt «p» I0 Um A»- 


H47 ^^H 




^1 


^^Bw 8b!c el Odian Bfltlobou lí I* tí^Anú do Quilo wn dtmnüft lic BotCiÜ. e«D 
^^H Qc Uddcáur por raochu ilnlfuIrAJrffinbftjon & dir AlTUttjfeXtirLtk 


íw ^^^B 


^H CAriTtTLO V 




^H 1/ »»Ia P»n&aPC««ar4«QinndftAnborq«4gaito o U qft« tü&A por al Tdla 

^^H (]Ul(iH rcoir t S«niiif£f j^aoitiTraQalvTtpciT«^tODC«i>-^* TUi>t iwticú Ub- 
^^H roFoQtfí dnUTtfnMjidfl íjOTt^ni Kicnti^ d« Ffdwnfin por bi vüladvlo» 
^^H Llano». 7 lUlaal Of>ji»ftl Jinjfuoado QucÉ«¿ftt .^..é**.».». ...».»..<..'. *....< 


dfli ^^H 


^H cAPiTDio n 


^^1 


^^1 [tflPAKA^^,* Vle3uPi}i3nin&D&fitiiUifa;rn-L>vleGDiiAd1aiJLtiiAa«ili)Qus- 
^^1 «nd^<oiitodatadcmc«tn«Júa ¿a uoIMAd qpM pvdo—S." Coot^l^rtano «mbo> 


2ae ^^H 


^H GATÍTCLO vn 


^1 


^^H oneat^^a." PUtEtu r¡aa lito BalAicdnr lobPs tx QtilIdiMl do liu riuu!*d«nH 


^^1 


^H OAF-tTOLO Vni 


^H 


^^B I.** PiÜid4fOiDÍa¿cpiop¿<iilu> la dudoJ do S^attíé MD U JjfltiU Jo üipJo*— 
^H 2,4 KiiiU8i^l>A«lí¿ncl4B«liiIfiiBriLpubLutt Tl]I«^N«ít«a] OipíUti Jnuí 
^^m AoCohrm^Z.'* STafuilo dejar latlrira d? Ioh loülcv nrpBttidí d Gnunil 
^^H Quoud* uttie* qoc M putíon, y wl drj£ ccmiiUin A n ItcnMiio pA» fodsíb 


^^H 



nr 



lyoios 



CAPITULO IX 

I,* KnbáDcftttt* lo* iTM c;«D«nlM vn a1 Rio OnuiflAjIl^fiA 4 OarUffmft— 
f," don loa pninem que iIad m C^iUceDft Ui n^urtM ^1 4nctib(íaüitii(o^ y 
porqoÓiia butc r>ti\>i u^ur— ^^*' Uf^Mi U> bq^iim dol dc«c«bricnlODC* £ 
SmoU ItiTW, j- LlS»i^jnrK JcrúrtlEUú Ij^Ma. el GQUmAdw, ¿ sabir kl Nvevo 
RdEW^i.* Reqai^nlc Ocattalú J1m£aei do QucMdA ñtaác CatlAgaikA. qm c» 
■alwpcr QO ««r dA fiu CkOtoUuó,,»,,....-..-'^.— »»..»»-^..-,- t^:- 



CUARTA N0T1CL\ HISTOHIAL 



CAPITULO I 

1>* Bl moda oonquoic lúa veDlda¿Mt>oT Im AftlicOeiUdcadQl<»ladkB— i.* Lq 
qii« mdCIui tM Jo U XutTA EffpalU, P£rid*ra ori^a— X*^ Loquoticntea 
ülnn [ir^tiud» lid Mk iit£|f?n ; Jn&MCÜtiJcift— 4,* Ilih tlito lUDcolIcflD ilo 
urnucAT W idobtrÍAJ do oabre dl09<^..»-.>^',,.'. . »#««.-< ■> ,..«..<..... - íTA 

].* £04** Batieron ttít/n IHiwiJil n«íuo noarua d« Ia arwdfatldBUuJo-' 
■-* Ia ofdfdfia qtu tutkr«ii dd ori|w> r ptjodplo de lea hoaibre* 7 nujprtf— 
X* Cl«*&<|(La1*«iGCd1^«l rÉflrc marina di Encela OnTcD anmdo uo inotan- 

^ loHQattunlM hubo Mi Mta XuA-ro B«iaa.,.., *-,.-..,.-. ._..,' —.».».».... 919 

t." QfttbnB qttc n hw h^lft^ do bAbtr ttní&ü lat c*(e« ¡odlM del Bda« 4» U IPT 
•vODK^ict-^," Ydjt h^V^rvU Tantdcá pTvdía» tJgúti oriiüjttio— S.* El 
laodoq1latlaWdcpndíu^r j fiiMÍUuJn KVaant oUuTOOwÚcildBpollüai-* 
i.^ Apw«d6io Infflo ol deroomo co Qfxmdo luu ranjtr, pfcdlo&adoki noCn 
Ia^u««l pdmjtfO le* liibía oaAdUbdo^^ »,.,..- „.,», .....^,.. ,.. .,.., 3M 

CAPÍm,n TV 

3.* Lft¿lf«TeiHiJaqi]« tonina df Uions cd nonbny dgam— V^* Lm gacotll^uu 
pva lai ofrendAA qcte In hadjuí^^.* LinuAajivr qií adumbasi *1 xr-sitlfil 
eatlty—i.* Otna iinoioa«i^ ftMu do ^tM del £!«iiiO| l«a «dúridocn «iton 
Indiu el ano >•->»• Mita»», ■«■•■■«■-■«•.■«i.-.-.--. . . ...,é,„.^^.i^...,« 387 

CAPÍTÜtO V 

1,« C61DOU UftDiLte *I nordobo dolMldolMjcómo m eawtatia y smloat»— 

3»" KUdo l1« o£no4T #a lo* eunpM OÍccodu p«rli«ularc» — 1.* CviApcgvda* 
Mt4!Dgftnlujeab»w1rftfUiUÍilolMf%p4Mti«ncrj«iDpLx » 3» 



tvoior 



CAPÍTCIOVJ 
^* Modaiiu««hl«atieDetfctrCKlr2uec»ancJofAlbI»bEni«ro~4.* Jftcvpoto 



con 



l>««*«»«l*H 



afts 



CAPÍTULO VII 



h* UoJoi4^ttUnÍMilopCMlqtte«tXLi»bravcujBtribiatM]r«aMd«tub»*l*n«- 
U» ddí DoiEVti pud Mdc >u RcJoo— L* Múdo> 7 bjv (qa Im cosubbiioi.». 

LDjr«iipikniQi]]JiTnidAewftriilnntV7almi:T9 Jo mujemque pi>dfa bnei md» 
ÍD^e— S,* Cnobotobto ijuo noovdiú ea IbgotA, üt lo« «ntísuM ooa luift 
iTuiJ*t — 3v' CuUgoi qno w dabim & loi «rialt«tl«<'l.' CtfitinoDla» qua «e 
uMiltta con lit Joocvlba coauílv 1b« Tcub U tPti-iuBnt rci «i bu» j on bs 
nírlvv T«4LÍci nftcí JM— ^^* En oiortA^vinciu do lu llouf^, omnido por* la 

CAPlTÜXO IX 



iÚ8 



UQS 



I.- i/rttDdiOftdi^tfainra Reino no nbca úu cuAadddindeTlabiioaicaU* «oa 
ticawfa qniniim do bbnatu— 3,* Diirtdba oí bioBTo for 4b«, atmuj 
«Coi.rujubaTi d« nusd^dutjmoifdu ib oro«-A.° Tantas la^TCftMfibladcH 
d«mof«adodoadi>«oi]t*AUtaf3— 1/ IMl«tu el m¿«pniioip«t en^d do £or^ 
ooti,iloiid«taaUftioaQtiikrl'tiii>liiup^edr«úc nivui do pbti SOfi 

capEtulu X 

] ,' Mcdo do b^uitif ht Itortoc 7 de luuier baUo»— 3>* Conoouron ««fica i&díoa otro 
n*tal i^ne <tL oto; tráUM 4» tl^DSA dn *« cotiaiDbr«i 7 Ja aua Cbm^ 

3i' rroef^oe b tfiliaM] ....^ SCO 

cju^íTtTLfí xr 

1 ," Orig«n 1I4 Im f ndio* ú« .SogrvnQio— í-* Fábnb quo oofntvi bi indíM do Tia- 
Jattcrrcadf*» príuior Oad<|(Le'3.' iTilbiioe náttm ib qti* ua prvdkAdor 
cMf<6 en ol nlb d« tf^varnuo^ i «iniui Ba1i«rwi £ roeibir la« CuJqOCe— 

V OtrotmlnadoKAjidftiodieht. ^qq tn faftllnn ii« h4b¿i«»lai pwlbado 
TO^idM&lMladbi ¿«Tmija. »>. » ,.„ dll 

CATÍTULO ZI£ 

I .* Dhp^wvi 4l ptcdlcAílffr dni paoUlo úa Ixa úrtpiíh do d/rjai emePuto» tn bUA- 
DUccet^iLubn* 4 ka iadloAdclTalbjTiiDjb— 3.* Hflc«*]0«dqn«d«BoK3r 
moM eos gmdo* piMfl M G'UAbobobiiMLu<»«tambna^iiob>«iueIU«I 



m 



rvi>i«i 



^Cgaaoso, 7 oan qiio «iicvde ootrMdoMtO É».iÉ»«vt>^i».É>M.i...d. til 

capítulo XIU 

lúffiadio» dg TarrJB... ^ „,.... ^,.. llf 

CAPllULd XIV 

Ocaiaobtchi— g-' Qikru hacarlo oua ü «j>] y dcMparooi^ 7 «I pN|pn»co m 
MfiTkr&fl «iL hcuno^l.* LW^fftí ea lugar bl qiM Iiallaroa ]ca«q»ficl««~ 
a.* W«1o d« catAmr i «iit tnii^rtM f nM 1I* U Aania Cro*.,» .„,.-,.-,. iiJ 

capItüio XT 

I." Bl Oidqne tíoftUTita 7 I7ba>)u», utAs anoüiígiai qa« ftmlffo* del B<ifot&«- 

VitMj apodétn» do uu pueblo 7 tlcinu-^.' Ií&c«gt]«rra4l Bo^U ni t aa'jot. 
MjfUIo r & ob;o» t;tsCiwÍi|UC« rvbe'jC*». «—». 321 

CAPÍTULO XVI 

J,^ Intcnttl» el hormfljjg del Boi^tálulwr & h^ünaiMlwiatanmáeLVbvnu. 
wtíhnt lo c^ufl M tnbftbft ^«a (iiMi»*^.» Da «IIa Iv «onde b lonffitt por biuo 
det Ubftiue^lf.* T^i«eMwd«1a iarlignnfilón ñ*\ lifi^tñ^ 7 *aTl« idtKmi. 
puitt <«n im gr%a prt^oixtpcS*" Va «1 tntoqao en parvos» & Ttcio «m el Bo- 
p)IA 7 TDdva ÜbH & laueira » «. S3T 

OAPÍTDLO XTIJ 



I,* DfflonDliuel BoffoCAtuoer ifoem «1 Tnuj^-J." Jdnteitio de Ta tlom de 
!kifot¿o3aflU«CAdqitovda^^iJiaJlc«mb4tÍcatcaooi]a(uann*a— 3.- 3íu- 
«hAcoQtn gortUd JlAfOtA üutufl&rw vuU le* ám cimfi««iL UücnmdAl 
'Hiuja — I.* EmUJoJiwquAM ciivlAaaoeiCbdftldAQc U UUlU ol Bof 0I& ]r 
el T(i&ja,»H H. ^ — — 

o&riTCLo xvni 



«» 



I." U»gu i mcFlmieutca mnbot cftnpc»-!-* Cada euol d« loa fitm rtfM, CE%ld«a 
aikntlBBde trnti puívA uU% wrupruu »a kuiiU j qaed& liecídodc moArtael 
BofotA— 8,* H1176 «1 Bofc^U j los «ujoii <l« la bfttaUa hut^ Ucfu i mi pu^bb 
d* MiuqiMlA— 4-^ A donda mucre el qtduto dU du wiao OofiA, 7 lo rntcrruion 



Ecdm.H 



.■t.VÉII I-vlkll»!! r.H P 1 ■■! I 



■ H 14 • *>|É lÉÉk» ■■■ ■*■ lÉ >|A ÉI> f «•11A1^I«»I44B« » h •■^4AI ■ 



Ul 



IXDECB 



XTII 



QUINTA NOTICIA HISTORIAL. 

CAPÍTOTiO ! 

piMblcD ka <¡JaiUd« lio Tunja j TI|ftt-3.' &4le «1 Otpltlc Golluo A poblw 
U ciaLtad d« VúlK 7 poblóla oa «1 rallq d« Ubo»— U.« IVuIUa** 1« ef«iiod i 
la paitar HLÜo ^n^a Uar iKuiOAEiccn-'t.^ Tb^liibmlfl «I CacI^iki ?^«liojA y 
P4o££itiftal9 00ii bisóte otrwpcOTÜkolai de iuiluíi1n«,.w^,»*«i.,.,.».,-. ' 3tt 

CAPÍTULO n 

I * 8a!fi uoA tri3[n «ao «oldo^ d« 1» cluiSod do V^» ^ dtonnda de iSoioatelmJai- 

rlddtjCarve*^^.» No LAHonila holtmla iu miau An 1» noit^ln, tnirLA& U 
TDclUdolBCÓiidadj Ad0dd*l]<^aroadoq;ni¿ii d« h^bir rompido mil MMitMA 
Uft ludio* nitnliidcB-^-* Sftid «1 OwlbiUi OaUoco «to alEoixcu fe»lilikla« al 
cutjff« do lo* ÁgtíM» » ^^, f36 

OATÍtütO Itl 

L^ AultenatuatrOiBOldDdceidMpojíbltM d* AcaUa. dando loaUa j lucudoD 
muohM todioa— 2v" Owo dot^aoistdo «u quo inarló uno da Im aolduío«i coe 
(¡OéntfrTft^nlOiFfláliOÜlAliOfhftQrt] oimniianrviIdjadclwUffO— A/ Fm- 
tcíutea Id* IiuIím quitar 4 1« nuCvtr» ii iir»L de ou tnaÍ«R« 6 hijo*, aunqu 
■in provetího f coti niuchn ¿aflo— ^-* rromolcn. l4« Aj:*uk!> lapu ft lAinn^ 
troaco roioftto de lo* prcvoi'.. 



1^ 4* ■ H r**|*T 



84t 



CAPtTÜLO IV 



l.'i p[>rfurctJfl(iiaiiupiavooin4i>ttinO«ÜV)a de u prctiDda do Qnuin uüB 

cea gCDlo do fa oíadnd ¿o VíUi y «om«ii>A k oonquista— £.* P«l«4 d« nan- 
tnaoip«i1ol<«<!OD0l0jb^'rin« MAcom^i— 3." Alouiziin U TfotOrl* loi maes- 
tra ^ kjioitCiiluiw wincüa voabc «a las comu dtl Oadq^e.. ..,».,..,„ ..,.,.,. 811 

OAPfTCLO T 

L* Proricutta la nii*iiifl cooquliüi deOnano^J,* PUJdftOjm lo> onftitwi te do> 
y^ííct j Itt uaa ijc «^lu v& & dar «on ciorb»a indio* qo» lo« est^bia vcnudia» 
^&E|id«!ttU <t«abarttaT^B Ini ffildn^oA— 3,* ttaLt&rt 1m «iipafldM ftT(puie* 
lodlútf z^LiruduN ulir« dortu brafiu, docido tiordlcroa alsuiiM niunrlfl»-* 

1^ LlOj^an &OtTW f>EUti]cam6«<Jarhiit*, dOQdp Iv Micron d<r pos $|« 

CAPÍTULO VI 

l,« BDCDesUociq« tuTteroit ¡«nc de aooalraa Mldadoe oon ouantDta (fidioi de 
quivs ÍLoUnKin ríatoria— 2.^ Paian ftdolnnte Ia mitairofl con m oonquittn y 
rcrtlMuIoadcrueuAtinuLOB pucblw— «V Acabu; d« du tlat* j pulflor 
b proviacia do QoVM ^ dotctniiiiui toItoi H ta dudad do Vaflai»i* Pdo«< 
lo na fjooiuddn 7 lUf» ft )ft oludftd A dovox^ bien In3|«nvita.... .... ato 



I U V lOB 



CAPÍTULO Vil 



;.-> DMpIdH**lCadfiiioTi'iii)>«([iio át va MacuaMBi]er> coa Itngfl^M liNuoa- 
liMUfOOM de unbrMd. jcnúo L h^^^i^^ U icw», eciaa lo buo eaa gn^ 
¿« indio* t«oui«urí«—3l* KiB|w«úitUbBtalJftr ^u"» t^^^'^^v"^^**^ mturtA 
éaaftchiA íi4iM j livrldu ilo to Qi:Ll«tto* -^ ,.,.-,.., » 3I£_ 

CArtruLO viu 

tó ti caballo y liccho T»I«n«M BMitM «o loi wUo»— V Uqvtw lot 

viaM¿I(]otUda6i4dc V£k>— }.'> PU«n ■«csorro lM<lBVílMtFcni4ii F^ex 
<fé Qwndn *o 1a c1iuL¡^ iU ívititAÍú. r-«vfalo j toa ü 7 Ira m^Tác tkgRdo» ÚC 




CAPITULO IX 

1.« Viotoiú i;OA a]«WBLn I« aafi«|j«« d» loa iodio* ^abo^iw, «<« c|ti«¡qa*dui 
dgftlo»— U,* Rovaohcu «sbro ti paolflo ^d Tit^ulKqiw» doado oou los (3o & 
c>lb«Lt« hLcdcna fnn «trago <n lotiadio*,...,, _.,,.,..,,. ,», »...i^,....h, 

CAPlTCIiO S 

I .* Trun pDLfk tltnuic do Im putib cod qiu lieuca lo* ladioM «mbrAdcv Joh ntml- 
bouv 1^0 ^ oprOTofbA pooo A mi f«!bdo**il.* Pama ftkbtto lo« nnUtro» oon 
fl cAitJ^ft l& pforJndidaCliDruo f mnfrftTi «J^nn'M d^ Ic* «*p«nolM dol 
Tvncso de lu pft^A*— ¡f^ PEwiyowido «1 moUko» lunia bcerii ¿9 i^t la^ 
íBAt» d* li torti. CDD ^iM no puuTMi bdolsiite OH ■ult:ib«nK«y ternuon 
la raoLlsd^Udcxdiid — I.* Dctcdpdúu úc U dudkildb Vtbi y ftlgUBM co»- 
tnokfaret Jo loa ¿uUm do ri c«iuAr«a» h->-^^h^..»..m.m4hi.m> 

CAPÍTULO XI 

J.* 8ilr d Ca^l^ GoD*BloSu&rotBirailúiido»lalAdadAjde&uxUl6fc|XibUf U 
d* Tubjü— »?.* >'tÍiidA«« !• tfnHifl ^fiTffn)«yftffiltii»ltttrm^ii« — %* Ofotiuf 
lui difln d« mtft dudul y I0& Corofcl'^rTE qao bu UndJo— 4^* FeraAn PCrac 
é% QMud» ^0* ca lo* TtcüuM de Tunj* ba npuctai«Ítiito» do lo* ledEot ik 

HUt/RAtDQlL „ — 

CAPÍTTLO XII 

1.* IMsnDÜu «1 Gobonudot do Buito BiUtla^ JoFÓnimo Lobtún, mUr por o) Itlo 
Onido «1 Khoto Eduo. Anmi pttn rl]<^ btfsnnüiir*— 3^^ ^n^Ia lAmbidu 
doaolcftioi Boldodop qna U acomp*fiLrilQ «on to<^o* Im Üfioijtku ¿e jacn»— 
X* Kat^vn loi btf^^iktifiH OH el Rio Cinuvla, nlroptlUitdo lail dl£cuH«dM 
%obmím pottiu daUnie* i-Mx-t.^» -»->,.«,...» ^„ ». 



3u^ 



I H D I G £ XIX 



CAPITULO XIII 



I.'* Llegan loa bergantinea & la Provincia da Múmpoi, donde í, trwoión dieron á 
loenuÉetroB una ETíftnabftttt uuTal loa naturalea. deque ealietOTí los soldidoa 
victoñoeofl — 3.* Los que ee csoapuon de los imiioB aaljeroD £ dar la paz, pre- 
tcndicTido mcalor loa Caciquea — ü." Uno do ellos guía & Iob nuéatros al pao- 
blo de TamaTameqno, á quien fiaquearon Tiallanáo la ffente deacuidada— 
4.*< LIeG:aa loa eoldadoia & otro pueblo donde bailaron buen pillaje, cogen loa 
indica nna mn^er eep&Solaen el ría y mCÍtenlii en en tierra. ^-.-,^^.^-,.-.-,-,^-—. 373 

CAPÍTULO XIV 

I* Han illas manca nu«atrOH «oldadca á AloniíO X«quo qno andaba eolíoftando 
tierra contra elloa — 2." Paben los aoldadoídel Alonao Xeque de estar la tierra 
cxtnvocada contra ellos y retiranse £ Ifl boca del do do Carate— 3,' Dánles tina 
guQzabara Eiaval loa indios, de qneaalen loe eepaffolea 'rictoriDflOs...„..«,-...^p.., 376 

CAPÍTULO -XV 

1.* Jdntaae e! Gobernador Jerónimo Lebrón con los bet^ontines, j proAf^neae el 
río, unoa por agua, otros por tierra como bosta lüU. Entran algunos eoldad<ffi 
en un lago— 2.' Caso que sucedió á dos capaílolee con una india y nn indio— 
3.** Determina el Gobernador el nuevo modo qua ee babfa da tener de pasar 
adelante— 4.° Poean bo^ta donde pudieron llegarlo* berganldnea 37P 

CAPÍTULO XVI 

].* Prosiguen RU vinje en demanda del buhEo di> la líal, yendo «obresalienta ti ' 

Capitán Maniarr£a—2.° Encuentran un río fnrioEo y tratan cómo posarlo^ 
^.' HabiÉndoio panado algunos, bailan elbuModo la sal, y otros cerca y cu 

ellos alguna comida— 4," Intenta un roldado matar una india, [nstigado da í 

la hambre, la onal también les hace algunos paaac el raudal delrfo 381 

CAPÍTULO XVII 

1.' Pasan todos d ríoy jlntanse con el aianjarrís, que ya había dí^apachado con 
Jos soldados aviso al Gobernador— 2." Fuúrínlca Ta hambre & matar de secreto 
algunos caballos pora reparaiia— ^,° Llega el Gobernador á donde cataba el 
Hanjarrés, de donde prosiguen sn vi:i}e por mil dÜIcultades- 4.*' Ouazabara 
que Ice dan loa indios &una tropa de IcsscUodos de Manjarréa, .,. 385 

CAPÍTULO XVII! '' 

],• Victoria que nlcanaan los nüístroa de Ja guasábara, y quémaseles un barril ^ 

de púlvora— 2," Prosiguen su viaje con buenos y molos sucesos— 3.* Oblígales 

la hambre i comer grillos y Potros animales, y 4 nn^wldadoá dar eetentay ^^ 

cuatro pesos por seis ratonea^'l.** Fuérzales la hambre otra vez & matar algu> 
nos mulos. Guasábara qua dan los indios» donde mueren algunos da loa 
nuestros 3fiS 



1»l>10> 



CAPÍTÜIXJ XIX 



pHi>& 1a ftubída da cna iih^^a— HiWo Difffo ItincAb— £/ Pbm ftdolkal 
HaoJut^ coa in r^ropA hubUi fl TrJlo i1« Im jirlTiifTLii dHfiDbrldorffl. qna ai* 

#lfiob»miir1nr<TM<infino LihrAn— 4.>' Y ítaüa tMíi \ñ cíaAtA ñ^XéWa... 301 

CAPhULO XX 

1," ItMibv vi Cabildo >' ciudtd rtrt VOca 4 Jer6iiiit^ Lvlvúii tomo ¿ m l»;rftÍno 
GabcEDoJor— ¿.' Unudva Feíníu Fürtf de QuowdB cu li cto^Lbl de Santafé 
nó Mdbti p:>r 0«boT&ad07 dúl RqIco . ¿ ■Teróniípo Lobróa, j en or iIcq & «o t«^ 
dntpacffi&daiCnpltaiMii^X" IEiii|tmirlB Jarúidmo T^ihi^ & Ifw mrnwjArcfl a»' 



IV^H 



■■^■4*F*-* 'V'ktpri**' 



ClPfTÜLO XXI 

I.* Dio* i J«t6&tma LobrúD liovar I» ns«« por modo padHco. y Pcn&n Pin* J« 
njtíbOQa«c«r»ydcicrmlaiu3«e vean lautos W dweitTiiiijfr-3.*' Sakoi 
TettJMto Pcn£a ?£« ct do U cJuAad >Ís Stalaf^ j JtrtAlmo Lobffto do Ift do 

Ua pacto proooioc Utdu d» bneiLO jr caito bHof Goaulv 8uk«i ^.», 

CAPITULO XXJI 

y FofOia Pfrctf d« Qüciftla- 3,* De «^aii retaltv el aijuiíHaEfc t^doh y lalnr 
lio amlilml pa Tanjn— ^l* Tío bu In rLdmlt#Q aui rr'Arlnt ni loe d^n jcr liijitan- 
tca leí Jol Dililiüo Aa Ia oodatl, coa íjua «a ^U^viíaa Tclrrrr ¿ SwalA Uacto— 
4.* PiTtM* Á 8Anu MkrU, dondf Hoja j- dc«l« allí iRinlo DotafufO' 
A/ lUc* i^rrollar ü (^icJiítJi: Tunja Tciiiíln PÉm Jo Qanoila, itordcito 
timonlüqnt Ir IfrautAro^—C." Ott^rmina ^c^min P¿rei de QiUMca hi 
j^toAdaeru cloDUUula ¿v b tu» del ídI ; (!cla por JBiÜeln auQor & Cvomlo 
tindrca . . . ». -^ - ...,.,....^. -. ,» -. ... -.— , »- » .., ,..., .. - - ^^ —.«»-.. 

CAPITULO xxni 

3 .' TrAbaJov j dlactmo de la Jomada de FemAn Péia^S.' EsoomUnJaM ¿ puo- 
tíó dv TondaniA A llAltanr Valdootiilo coa caaúUtOa que lo paclfleate, q«a 
M(at« tgrtUlca4ji> cu Ia Itía. Acl Putcaiio-^^.- L1<|fuii le* cv^inAoU* onnde la 
lilit^babla d Capit&o Balbaaar Müdcuodo ul TuniUioa, pUicadatodA po*-— 
i.* lUj^MMaiA ^na 4fk »1 TntidAniftálMi^aiir«]lhnoo uih.^ «i, ,.i-..4iw 

OAPÍTULO XIIV 

I.* Oomlocua ol Tudama i doTamUna. j lo*' nu^at»* m aea'roui A au 
3^* CümiAuíM U baUlbi ^iu dura un din enlvaeutn »! Dnltuuj 



IKDICE 2X1 

1 



espaEolu— 3.* Betiranee ]o« BoIct*doi fi Ift nooh«, «n qua tlenm ftTÍBO det poco 
fondo de la ooTa^l.*^ VnelTOn & la maSuia & prcse^otE la {fqasabara ; eotran 
algrunaa gentes & la cava 408 



CAPItüLO XXV 5 



J.^ Eutrau todoeloa eoldados en el agnade la oara, desde donde proei^nen forio- 
quceote la batalla— 2.° Puan & la otra banda, y con mtiertaB de mndiw 
indiofl consignen tícCotío del TnndiunaT aonqne Sí se eaoapó — 3.° Porfía el 
TiindamH, annqao Tencído, ofender & loa nnéetroe. ai biea después les di6 la 
pa£ hoeta que murió des^ncíaduDmite — 1.* Por 1» oaal priTaiim da loe iadioB 
Á Baltasar Maldoriado, annqne deapn^ ae loa restitojeron. Muere también, 
defigraciadanjentp, el sncesordel Tuodoma „...^„. ...,...,- 411 

CAPÍTULO XXVI 



I." RctíranBeoIguaos indios de este Eeino i Peñolee, huyendo do It» cspaaolea, ; 

en especial los pueblos Suta, Tanaa y CuGunab&*-3.° Van aubiando los oaste^ ¡ 

llanos el Fofiasco, no obstante loa muchas galgas que lee arrojaban da arriba, í 

2," Coa una despeüaroa & im soldado, y los damaa auban basta ganoi el ' ^ 

alto— 4,° Sajetas los na^troa & \f3K indios y li&oenloa bajar del PeQol j dejan- ^ 

■DB padñcfw en sua pneblos.-,.-,--..,^,-.-- '- ....,.-^^..^^..^^^.— ...... 4N 

CAPÍTULO XXVII I 

í' 

1.a netEranse también loa Indios de Súnijaoa fi otro FeBoI, donde llegan loa eapa^ f 

noles con intentos de rednoirlos y paoifloarlos— 2.* Procuran aubirlo y loa í 

Jndioa defenderse y hooer volar & on aoldado desde lo alto — 3.^ Bnbaratan ] 
los naijfittofl & los indios del Fefiol de Simijooa y aáoanlos de pai, despu^ de 

mucho (a^nsumo que hiEO la guerra .- -—,..„........ 417 

' \ 

CAPÍTULO XXVIII ; 

t.° B£tiroa£otioBPonolefldeIoa indios de Ooavita y Supaoboque^?.* Soleu ¿ sa 

Gonqnista los Capitanea Céepadea y Zorro oon oopia de soldadoa — 3^^ I&teatan i 

enbir al PeRol, y la mucha diñonltad lea haoe dar mano por cutoncea & «ato. [ 

4/ El Caplt&a Juan de Pineda allana el Pañol de Snpaohoqae, y no pudiendo i 

hacer lo mismo en el OoaTlta, inténtalo el Capitán Stt&rea-' ...................... 420 ' 

CAPÍTULO XXIX I 

1 

l.° Traza que íatenta el Alooao Martin para rendir al OcaTÍta— 2.* Sfilele bien, 
pues con filiadlo et OoaTita la pai— 3.° Baja el OoaTita oon eos prüidpalea 
del PeSol y reoEbenlo loe nuestros ooa aplauso— 4," Detemüna el Caplt&n 
Suáres vaya Jerózumo de Aguayo ¿ fuador la ciudad de HUJaga, en las qtfe- 

bradflfldoTeqnb 433 



.1 




\ ■' 



,'*'f-