Full text of "Notitia rerum Hungaricarum"

See other formats

This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project 
to make the world's books discoverable online. 

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A pubHc domain book is one that was never subject 
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books 
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover. 

Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the 
publisher to a library and finally to you. 

Usage guidelines 

Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the 
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to 
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying. 

We also ask that you: 

+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for 
personal, non-commercial purposes. 

+ Refrainfrom automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine 
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 

+ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 

+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of 
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner 
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe. 

About Google Book Search 

Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers 
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web 



at |http : //books . qooqle . com/ 







'■■•'>. 



y 



y*'' 



X 



■'■/ 



N O T I T I A 

K £ K U M . 

HUNGARICARUM. 



^■^' 



O T I T 



K JE R U M 



HUNGAMCARUM. 




COKSCRIPTA 

A FRANCISCO CARQLO PAt.MA, 

N V N C f) 

CiESAREO REGIO AULICO 

CAPELLANO. 

SS. Theolog. in Acaoemia Viennehsi 

B ACC A L A U R E O 
PROTONOTARIO APOSTOLICO, 

EDITIO ALTERA. 

AB AUCTORE RECOGNITA 
ET AUCTA. 

P A R S P R l M A, 




■■ - f 






'■ )-7:: 



\ ■' i 



^•'••r 



k 



' S E R E N I S S I M O 

PRINCIPI 

A. Lt 10 E !R T O 

AFGTCJSTO 

REGIO POLOmM PRINCIPI, 

SAXOmM ET TESCHINiE 
D U C I, 

PE« KUNGARIAM 

I^OCUMTEiNEN TI 
R E G r o* 



•I 



'^ :• 



» ^ ; -^ ,. r 






r>*.-i ^V* V 



<-_}»:■•;■; .i 



.r ..i I: 



^ 



E R E N I S S I M E 



DtrX IlEGIE. 



I { 




"finguhire idm^e puhUcum 
TXXJE ifrrem Xtemim 
prapenfio^is argamentum 
praBes DUX SERENISSIME l cum 
ckmenter pateris ^ ut NoTrTTA Re« 
KUM Hdngaricarum, ^«awjgt 
€undis md& curis emniatam Ott&anh 
iue TyrmvmJtFfnhicmeduntfSE-' 



• 



2 



RE- 



.. kA 



RENISSIMUM Nomen TUUM in 
frD/tte praferat. 



.'y. "ia 



Tbirihus quldem opus bdc SERENl- 
TATl TU-^ REGI^ ^hehhut k- 
tuUs: poftqum enim Sj* TUA vohnta>' 
tCy ^ AUG.pOHIN^noftragratia^ 
CajtSeg, Aiil CapeOdnorum numero Mr 
*to^ SfiB^ENlSSlKfiE Aula TUiE 
phfequiis addi&usfm , in elimnda no- 
SHS^e ac perutiUhus notitiis hcupk- 
faniaffiftoriama ^egregiemeufum ad' 
jutumque fateor yioHc^us BihUotbeca 

TU^E, 



TUJE, qumprq TUO in Hteras ftu- 
dio^ infigni cumdeleQucoUegtfii,magmS' 
que in quovis Rieratura gencre in dies 
augere mn d/^ms acceffionibus, Mc 
[ tu reliqua. a ReipubUca negotiis tempo- 
re erudiio vacareotio in deUtiis habes: 
quo admniffi^^ quam multipBcem eam' 
quefoHdam TlBl compararis eruditio- 
nem ^ fingufaris anim tui modera- 
tio y ts* jujfa tua vetant bic comme' 
morare. 



l 



Qtfon- 



Qftmqumn &* ipfum Operts vm at' 
gmmittm ad te pdtijftmmn attinet : 
eompk&itur enim res plurihus fecuiis 
fid uoftrmn nsquc atatem gefias in 
Hungaria , cui TU pro AUG. M A-* 
RL\ THERESIA Apoft. Hiing. 
Regim LOCUMTENENTIS REGH 
titulo ts^ poteftate prats : qtta in df- 
gfiitate ea fidei^ fapientiajCkmentio', 
£f aquitatis kude pbtribus jam annis 
ver/aris , ut non inodo neminem ex 
Jhngaris diuturni prapdii TUI ftttie- 
tas ceperit i vermnpotius ntJ aquein 

votis 




s^otis baheant , atque SERENITA- 
TEM TUAM REGIAM qumMu;' 
tiffim apudjc retingre : qua fiucerg 
gentis bujus in te fludia pretiojjfimi 
i^ar pignoris ejfe TIBI debent , qu9 
pro curis^ quas ejusdem felicitatis pro- 
movenda caufa benigne tokras , fiam 
tibi gratituMnem te/kntur. 

Qua cum ita fmt ^ mtmne duhitan" 
drnn eft, Operi huic novum apud po- 
pulares pretium 4 SERENISSIMI, 
eisdemque giatiffim Nominis TUI au^ 



jpidh conciBattm irL Ega vero fin- 
guJaris^^ bujtis in mefavoris^ ^ gratia^ 
memoriam mnpriu^ ; quam tum vita 
ponam 

' SERENITATI TUiE ' 
REGLE 



.*•<* 



De^ttjfmus 
K. Q P. 



I.£CTORr SALUTEMl 



U. 



Tpbirhnorftm votis fdceremus fdtis , 
Mhernm NoTiTi^ Rerum FTtJN?» 
6'ARICAII VM editionem Trikusp/triter 
Tomulis comprebenptm Mdomnre cooBi 
fumus > pofiquam prinut eHAonis Exenu 
pktpeneii^A. dh6enditn. De Operif 
prdj^antia' Atque 'utiBfdte non efi' curJ 
ntuUa, differAmur; communis iffa domg 
forisque, qu/m AuBor a perj^cuitate % 
ordine , fcribendique modefia confecutus 
fuit 9 approbatio fatis fuperque loquun- 
tur V qui plura de hoc aUisque ejus O- 
peribusfcire cupit,adeat Diarium Fien- 
A z uenfe 



Ad Lc c:t orem. * 

nenfe 4nm hujut Numero 30, (S S^* 
WtfnguUnonfineinpgin AuBoris com- 
mendatione recenfentur. Idfolum Le- 
Borem in Umine monitum vo&timus , 
in dltera hac editione nonnulla corre^ 
BaintuUa vero fuis ,bcis itferta effe_st 
fraferjAm ^de Ju%ibus S, Corona HungA' 
rica infuiJeBat olim provi^cias, .qH4 
inprima editione defiderantur \ ut adeo 
tnuUis partibus aUera bac editio frima 
^n$efereifda fit^ .^^^ Hac fgr^C4n4a <- 
tant^: tu LeBot nofiris ad res. Patrias 
iUuftrandas conatibus utere"^ vale. 



KO- 



?7jir;7-i/{**# V <># 



NOBILIBUS 

GOKViCTUS REGII 

AJR.CHI - EPISCOPALIS 

S A L U T E M. 




>Uam vcftra pbtiffimum caufafub- 
cirivis a munere meo horis ia 
compendium reculeram Re- 
rum Hungaricarum Notiriam; 
nc incenfa , quibus id a me poftulaftis , vo* 
ca diucius morer y publici nunc demum jurTs 
facio. Quid enim vobis negare aufim ? quos 
pluribus jam annis prxclara animi conten. 

a 3 tio- 



rionc^ ad litcranim bonamniyc aroam , & 
quod priacipem cenet locum , Chriftianarum 
virturam ftudi^ non tam fcrri > quam rapi 
quotidie non finc voluptatc intueor. Quod 
fi eximii hujus operis » cujus tam folida 
nunc jacitis fundamenta , molem jugi dein* 
ceps conatu alcius provedtum ire fatagetis , 
fiet profefto ; ut AuguftW MARIJE THERE- 
SIE9 Reginx noftrx Apoftolicx, qux xdes 
has, quas incolitis, fuis e ruinis poftiimi- 
nio] reftiratas , ad hanc evexit magnificcn* 
dam, ad omnem commoditatcm inftruxit; 
ut , inquam , hujus non tam populorum fuo- 
rum DOMINiE , quam MATRIS pientiffi- 
ms ardentiilimis , quos quafi ce(erarum ob- 
lita curarum porrigit , conatibus atque de- 
lideriis quam cumulatiffime refpondearis ; 
Religio , autcm & Patria jucundius olim 
ftnriant grandia* in yobis fibi faccreviflc co^ 
luraina. 

Quem in finem quohiam ceterarum bo- 
naram arrium , atque difciplinarum adju- 
menta omnia afFariin vobis fuppeditare : Hi-« 

ftoriae 



^ 



VH 



ftorix amcm Patrix condifccndx oppottuni- 
tatgmjdeefTc^icemcrem ; adr haac ftudiofius 
proGiirandam at!j€fti aipriram : idque pror 
pterea ; quod Patriarum rerum cognitio- 
nem cum omni hominttm gcncri xtativ« ju- 
cund^am , atquC: perutilem ; tuni vero N^obi* 
libus prorHis neceiTariaati femper e](iftimavi : 
qiiia non tam fibi^ quam traftandis oliio reir 
publicne negotiis nati fint. Uc enim ad ea 
rjede rapiente^Kiac adminiJbranda prxter vir* 
tutis, litcrarujiKiue adminicula czcclfo qua- 
dam animo V incredibiiiquc confiliilvi prx^ 
ditum accedere oportet ; ita etiam rerttni 
piraeteritarum cognitione egreg^ie inftruaum» 
atque haud fcio , an aliqui4 hoc magis eo 
pertineat. Qui cnim probc fibi cognitum. 
perrpeaumquc habct, quibus olim adjumcn- 
tis pacc bellovc creverit > ac ad fummum 
bumans potenciae faftiginm eduda fit Regni; 
Hungarici Majeftas : quibus item impidfa: 
mach^s^ non longc interdum diftabat. ^a 
lapfn, pcrfecilc intclligct; quid cumprioiis 
agcrc cavcyequc deceat etiam privatum que»- 
vis civcm , cui vera univcrfx Patrix cqb^; 
a 4 moda 



vni 



raoda atque oraamcata cordi fuat , aove- 
ritque pcrbcne , rerum tenaporumve ratioai- 
bus fua accommodare coafilia. 



Neque ea hic prxtercuada Hiftorix uti- 
litas, ad quam vos diligeatms advertercve- 
lim , quod ut probi femper improbis immix- 
ti cfTc foleat , vifis Majorum virtutibiis aut 
vitiis , pulchcrrimac vobis quafi aliud agea- 
tibus occurreat morum prsEceptioaes, Cer^ 
tc ut rerum viciiritudiae ; ita optimorum 
domi bcllique cxemplorura varietate Hun* 
garix Hiftoria aulli cft fecunda ; ac virtu- 
tes quidem : ut funt fmcera ia DEUM Re* 
ligio , iatcmerata adverfus Regem fides ^ 
Caritas ia Patriam » alixquc id geaus etiam 
faaguiac interdum geaerofe proftifo figaatx 
a magais illis Heroibus Pacribus veftris ve- 
lut nobililliraa hxreditatis portio ad vos 
traasraiffx funt , noa a!io ccrtc fiae ; at- 
quc ut easdem folerti imitationc cxprimere, 
corumquc, a quibus opes ornamentaquc li* 
beralitcr accepiftis , fimiles evadere ftu- 
dcatis. 

At^ 



ir 

Atquc hx tot tantxque cum Hillorix 
Patiix mfm utilitates, erit fortaffc aliquis, 
q\u hanc meam tot au&orum monumcnta in 
anguftum cogendi carpat diligentiam , fii-/ 
pcrvacaneum arbitratus , ia tanta Hiftorix 
Scripcorum copia compcndia juventuti di*j 
fccnda proponcre. Vcrum ^ ut taceam aa- 
guftiorcm multis rem cffc domefticam ;? 
quam ur prcciofam hanc literariam fupellc- 
ftilem pollint aut vclint coraparare ; quis 
non vidct otium deeffe adolefceotibus, tot 
volumina vel curfim evoJvcndL Novimus 
infuper viros five doraefticis five pubiicis, 
muneris fui curis occupatos, vel primo tot 
fcriptorum obnitu a ledionc avocari , quin 
ctiam maximis ceptam animis, e tot Hifto- 
riographorum monumends aliquando cmer- 
gcndi defperatione , abrumpere : quo dc- 
mum fit , ut nuJlo unquam tempore , niff 
paiici , cxaftam rerum Patriarum cognido- 
nem affequantur. His itaque omnibus non 
invitis manum porrigere placuit , horum 
graria toras nofter fufceptus eft labor, Nc-f 
quc parum moraenti graviffimo fuo ]iu3>- 

a f cio 




do attttkre Viri illi Illnftriiritni , qni ma* 
gno , ut meminiftis, numero tum aderaflt; 
Cfum IHultriffimus Comes Joaaaes Nepomu- 
ccn-us Efzterhaii de Galantha Perpetuus ia 
Chefznck publieura ex univerfa Hungarisc 
Hiftoria biennio abhinc fpecimen daret : 
qui non modo mirifice jucundo illo fpeda* 
cnlo deleftati funt ; verum eriam majorem 
in modum auftores mihi extttcrant, nt ad* 
vcrfaria mea > e quibus Adolefcens hic 
HlnftriiQmus fciendam eam hauferac^ ^d 
plurium utilitatera in lucem pnblicani cimt- 
terem : horum mitus milii femper impcrii 
inftar erunt. 

Porro toto.hoc opere atJ.nollram xxsque 
xtatem produdo raajori fcre ex parte Geor- 
gium Priy e Societatc Jefu ducem feciuiis 
fni * qni Annalibus fms omEcm Hiftorianci 
Patriam ad Fcrdinandam ipsqne AuftriacuiTi 
eleganternon minus^^qiiam copiofc com* 
plexus 5 paucorum anQorum fpatio ea rd 
literaricE Hungaricac adjuraenta procxiravitj 
qvix taBto tempqre ijicaffum dcftderaba- 

, h nius; 



nras; m ^l prinms pM Timonem res 
softkcas TBflts ad anftos re&rre y (parft coK 
ligere , &beHa6 expTmgere , p(ainorciD de- 
nique R:iipccffis deinceps viam ftemere in. 
fdmk. Minime tamen femper , & ubiqiie 
hnic niu ita adhsrefldum ' pntavi ; nt ant 
ab eb ftcedere -r mx. nobiliffimos Sciiptor. 
rcs alio^ ^ confQJere mihi rerigio&i dnx6> 
rim. Neqne vero exiftimet qnisquam^; 
cnmfia, qnx in Annalibns aBitve Scripto- 
ribus copiofins narrata-funt; a me hic Bcn- 
&ii0 recenferi : nokomnfa , l^d ex omni- 
buspauca<iRxdam, eaqne prxcipua dele- 
.gi , qnx ad propofitum meum oppoctniiiio- 
ra ; ad veflxam vero cognitionem prx cae- 
tetis utiliora fore vldebantur. Qnae a ' me 
ftudiofe prxterita funt , iicebit vobis cum 
aetate ipils e fondbus baunre : qirapropcer 
Bods ad caicem appoficis prsceiquam-* 
quod obfcuriora quxdam iUuftrare.conainiSr 
iiffl, lludni infuper vos ad nonnulli curio* 
lius indaganda excitarc. • ^ 



Mate- 



ffl 

Materiam oranem majoris commodita- 
ris caufa duas m partes difpefcere pla- 
CBit : prior Veterem Hungariam » atque cx 
Nova Arpadianx llirpis Regum Hiftoriam : 
pofterior binas reliquas Periodos : mixtam 
videlicct cum Auftriaca compleanur, Pa- 
ragraphis fingulis pro difccntium facilitate 
quxftiones ad marginem pr^Efixx funt< la* 
fercx itcm fuis locis Rcgum noftrorum ta- 
bellx Gcnealogicac , c probaris Scripto* 
ribus , qua^ llciiic , accurationc concinna* 
tx- Neque poftrema fuit cura ; iit mate» 
rix dignitad ab editionis eieganua & nito- 
re predum accederec. 



Haftenus operis mei occafionem mo-.> 
dumquc omnem defcripfi : id unum vos 
jam monitos volo , Adolefcences Nobiiif- 
fimi ; ut ubi florenrirfimas tot Provincias; 
Urbesque arcano quodam Divinx Providen- 
iix confiiio pra;ter oraaium expcdauonem 
fuapce quafi coilapfas interiiiTe lcgeriris , 
hxQ quoquc , qux nunc aut moliraur , 
aut ante nos ftabilita tucri fervareque ftu- 



ki'; 



dc- 




Xltf 

gUm V ^rmcfpqni , tiet<)tim^>']ittIEi nofi 
xecace fioreiaciam fkca dolences qnafi mira- 
bimijii; occnnac, i^ ipfom de vobis olim 
cogicacnros poilteros * apud quos noa alind 
de vobis , quam rede anc fecns fadomm 
memoria pereanis eric : hanc uc cavcacis 
illam vcro a/Tequamiiu, vefter in omm vi« 
tx racione cSc debc^ UboTf 

"'^, >.■ ' ■ ■ '■ .--> :■■>.-■ 'i 

Quo quideffl & iUod i^eniec ; uc , 
qucmadmodum voS mrteclaris Majorum_« 
addadi cxempiis , ad\,fummae perfedxque 
vinuds laudem fmc ^ubicacione afcenfuri 
cflis , ica illi edam , qui vobis olim fuc- 
cedenc, ad veftrx paricer glorix imicacio* 
sem excicencur. 

Tancillum erac quod prxfarer. Acci> 
pice hoc mei in vos amoris , in Pacriam 
ihidii vedigal , cui nil unquam in vocis 
fuit , ericque aliud ; acque Reipublicse_s, 
qnam licec , urilicacem prxftare , ac pet 

hoc 




CON- 




^ 



CONTEOTA PARTE PHIMA 

NOTlTliE RER.OM 

HUNGARICARUMi 



Huhgjiria Vctus • • PAG. I 

^es Hannorum - • 4 

Res Avaram • • aa 

E^ Hungaforum r • « • a^ 

Hungaria Nova - . * 66 
Primative Domeftica R^um Hui^ariae 

Periodus • • Ibid. 



REGUM L PERIODI 

GENEALOGICiE TABELL^. 

Tab. I. ., •« ,. : -. r .Pao, 13J 

Tab. n. - - * . I9f 

Tab. in. • . . * aa^ 

Tab. IV. - • ' • 339 



PriroaE, jGvs 




. FcuQdi (cries. 






997- 
«038- 
1041. 

io5d. 
1063. 

r'074, 
J077;- 
35095. 

1141. 
II6I. 

II^l. 

II53- 

1174^ 
1196U 
10104. 
iiof. 
i43f' 

1271. 



T ' * '«M^ 



5A:i>i.fl j,.-D"/:-|l:i 



l 



f. 



. Stephanu^ L . • 

PStRUS - • 

Sai?\iel Aba 

Andreas L - ,,, 

Bela L - - ; * • 
. Salamon -'* - ' - 

Geisa l - t • -:- 
. Ladislaus I;.' . <i::^ i-^ 

COLOMANUS , r/OA • 

Stephanu8:,IL.- f • - 

BEfcA II. COBCUS - • • 

Geisa IL • - • 

Ladislaus IL 
ST»ttAi*tis Vf^ ;• 
Bela^IIL^ '• - - 

'^;£iitoicus.}f .•; .1/r'. • :".-• 
Ladislaus IIL Infatis 

■ Andreas IL Hferofoiymitan^ 
Bbca IV, . . . 

SXBFHANUS V. .- . - 

LadislausJV. Chunus 
Andreas IIL 



1038. 

1046. 
1044- 

Jp59. 
I053* 
llio. 

I077- 

rii^. 
113^- 
1141- 
ii5i. 

ii«3. 

1195. 
iak>4. 
laof. 

127©.^ 
i27a. 

1301. 




N O T I T I A 

K. E R U M 

HUNGimiCJLRUM. 



"•.J; I.-. 



^ 



HUKGAMA VETUS. 

■ 

PJROOJRMIITM. 




^egiQ illa , «quam. uno Hangtriae vo* Q^^^ Hun- 
cabulo accipimus hodic , c pluribus ^*"* ^ ^°^' 
conflaca fuic provinciis • qusirum ... 
-4if)guke pr^priis olim^audcbanc nominibus, pofiia^ 
Ht: Pannonia^ Dacia, Marahania &Jaz7gum 
dido. Pannonia indea Ccecio mome ultra 
Savum porrcda fuic; incu/usparte fuperio- 
re praeter Auftriam , Sciriam , Qrinchiam , 
Qid:nioliam;(proauam, etiam Transci^nubiana 
A cenfc* 



U N G A R I A ^; 

ccnfebatur hodiern^E Hungariit portio , m 
Dioclcdaiii Cxfaris filia VaJeria nuncupata, 
(^uod ukra Danubium acl Orientem excur- 
i-it, Bofnia icem & Sclavonia, inferior Pan- 
nonia audiic* Provinciam Savo, Dravoquc 
intcrceptam Saviam^ Inccramniam , ac Ku 
paricnfcm dixcfe- Dacia vctus hinc Tibi- 
fcum, Tyram illinc ac poncum Euxinum 
pro limice habuic* Marahania fcu Moravk 
magna iode ab Albi flumine ad Moravam 
& Granum percinuit. Jazyges regionem 
Tibircum inr^r SL Carpatum coluere Mara- 
hanix conterminam, Omnium autem , qux 
recenfui regnorum populi Sclavicae fuere 
originis & idioniacis. Ex his perfpicuum 
fit, Hungariam hodidrnam partes folumalU 
quas veceris Pannoniie , Daciije, Majrahaniat- 
quc fuQ compledi ambicu. a) 

IL 



a) Geographicmn Hangad^ defcriptionem vnierc 
potes apwd Samue?eai rimon S* J, ia Imflginc tn- 
tiqux 5c fiQvx HuFigarix. Apud Micliaeletn Bam- 
bardi S. J. in Topograpliia Magni Rcgm Huoga-r 
fijf, Cf, Mithiim ftelium in Nontii Regni Htm* 
^Rifli P» LaHis*tum Thttrocry S- J, in Hungaria foj* 

CUin 



V « T u s. ? 5 

I L HariQ & coelo faFubn & pclki» pqr* 9»ofi«« 
commodo (itam. , Gundisquc ^b Authore Scytmcis 
natui^ inftruSam bcfieficiis provinciam > .. 
oibtl mirum eft ^ tam:is quaeficaJD rudoribus^ 
multiplices expertam fuHfis dominos* Nam 
ut KomiUios.^ Vandalos., Gothos ^ Loir 
gobardos>y Francos ; & Mafahanos caceam ^ 
qui, ^utXors tulic^ .e|us lefe doniihatu er^ 
Utum ibanc; femel iterum ac tercio per 
Scythicas gentes expagnaca fuit. a) IV. 
poQT Quriftuiif : ivicam (eculo .. Hiinikfrum 
(ubiit )ugum. His fubinde regno cxaftis^^ * *::ir. 
Secult) VL fucceircrc Avares , haud rtclioi^ 
Vc ufi forcuna. Utrisquc feliciores fuere 
Hiingarrfiye Turd, qui poftquahi' 13t. Se* ^ 
culo pulcherrima liA: regiohe noa Cne mul* 

A a to 

cam Regibos' cmen jata , flrqi»e act noftra trsque tetn-^ 
«poMi continmrta Tytnl An. MDCGLXVIIl» «c no- 
viffime ini- eotnpendio Kiingariae Gfeograpbica ail 
^cs^em^dr.notkiiS (fiKigaris nov^ Hidoricp-Gcognh 
phicac MathiiE Bel rccufo Pofonii MDCCLXVn. 

■ k) ytnos' I alinoiiiaf Donwiios & viciflrittKHnc» 
tontpiendi» explicata rcperies in Cl. joannis Kverl* 
ni Hungtfi Fflnnonia Veternm nioiuinientii^ Hloftra- 
ta.'Lij^«, An. MDCCLXX. 



H U K G A R I A 



to ruorum &nguine fuilTent potiti , can' 
dem invida forticudTnc & canftantia toc 
inter difcrimina ad hunc usque diem rcti* 
nucre. Singulas has Scytharum expedicio* 
ncs variasque veceris Hungarise vices^ us- 
quc ad conftitutum a D. Stephano Rc- 
gnum qua liccbit brevitatc mox cxeque- 
mur* Ab Hunnis igitur , qui piimi fuc- 
rc, ordicmur. 




RES HUNNORUM. 

Qua; Hun- 1- 'i^Unnos Japheci cffe pofteros , Scy^ 

norum in- «i*«i, thicumque populum ^ notius cftp 

cum u a . quam ut adduftis ratiooum momeutis coa' 

^ firmari oporccac. Neque iis hic refelicn* 
linimAfia? ^ * 

dis immorari vacat ^ qux dc Hunnorum 

initiis fcu pacria Chronica memoriae prodi* 

derunt, fivc recentiores quidam ex Bcrofo 

mcadaciis ultra quam (atis eft fcatentc , 

inajore anrmorum concentionc , quam vc* 

ritatis ftudio illuftrare cooati funt. a) Uc 

m 

a) Qni graf i{fiinii5 , qua: tnn(H:entJiiiu iiiEer D^- 
^riciitm e Scholis Piis & 1*. Geargiiun Pray c S. J- 

4c 



i 



/V « ;T U S. f 

tt€ iftije. babeanc ;. Uunni polt induftsuii 
linguarticn ^pnfMfionemipcdQcenciti) Orien*^ 
tem verfusi difeeflTerc^i plaga^que &'nea-i 
iium impcTio ad Sepcemcrionem 1 concermi- 
i)a$ 9 diu coluere ceu avicas &as fedes. 
Ubi.poftquam audj naaieKi iper^mphiiilk 
fi^biUyJiienc imperium.» igmYJtij^ cum 
Sinenlibus ac diucurn^ bella gfcfTere ^ ; Hioa* 
gnui ^ppd/aci : a) adverCus/hdtum quo« 
cidiana^ prcfpe incijir6oi}s$ qu^: fr commur 
. ♦ ;;, :-^^,r .»-^A.3 ■\'-\.'\ =:inr»--» 

■ ; ' j, , ,;- ' ■"". ' i ' j ' . '< iv« L. ' ;j < M > ■ ' ' ! > . •' I II I. 

de lioc argumento jntmedcrini 9 Utcs examinaTe eu^ 
pit, cum illius apologqticis^ piflkffl^ttp^l^: conjuih 
gtt hujus Epiftolam ri^fpcp&riain ^iitj ^^^ 
MDCClXnl Supp^cmentum ad Annal/veteresHunn. 
Ai^r. & Hiing. iWd. -Aii; l/IDCCtXrV. ac dcniquc 
Eplftolten Rtrpof^rKKn afl primam partem Difrcrta- 
tjonum Bene()ifti Ciuams e Piis Scholis ibid.,Aii^ 
MDpCLXVm« 

•- a) Opi iiitini huld &ifentSlttciifinm Annales^t 
lcgefe tft w opcre Galhco coi Titdlua. Hiftbire 
. generak dea Hon^idea Tnrca dcs Mogdls & dcsau« 
tres Tartatca occidemiux , •rant 8c depuis J« C; 
liisqii' « pmftot - -* - outrageUri des livres chifKKis 
^ 4es HMniifcrits t»ricmanK de la^BiUiotb^ue. d« 

Roy i p«r, M. Dvgvagnts <^ a Parin Confole AHr 

mi, Vet, HminQl* Avair* 6c Htogsr. Partc I 



U N G A R 1 Jl 

nirentSinenfcSjCelebratuni illum CCCCXX, 
]eucas loogum cduxere niurmii IV. antc 
Chriftum fecnlo, Venim ut nihil cft in 
hutnanis ftabite , potentiillmum ittud Hi- 
^agnuorum imperium , fa£Honum domc- 
fticarum vi fubinde in partes divirum ac 
pcne cQltapfuntt iuit. Tanjm quippe five 
Imperatore Fuq fatis funfto, Anno poft 
Chr, nac, XLVL advcrfus ejus fitium Pu^ 
mchum y Rcgni harrcdem > ftwj quidam 
dominandi libidine acccnfus j arma corri* 
pui&i Sinenfiuinque audus (uppetiis , mc* 
ridionalem Imperii Hunnici partem legid- 
mo ercptam Domino, fibi una ac Sinea* 
fium Imperatoribus fecit obno^ciam : tum 
felicifltmis ufus aufpiciis , Pumchum cutii 
Septemtrionalibus Huntiis avita Kegionc 
ejcegit, Anno Chrifti XCIU, a) 

IL 



^*^) AtlmQncndas hoc loco letlor, noi pnorem 
opbianem de Huiuioruin i uti & Avarmn ifi Tiir- 
corum fc« Hungaroirutn priniit iniujs confiilto in- 
tcgrtm telinquetc , dmn obfcura h;jc Hiftorix part , 
4c qua tanEum Utigttur hodie , Etu<hrormii conAti^ 
bttt maiore in liKC ponicur. Quan^ain parum id 




Vi t 'T XL ^ Y 

It. Hunc in tnodum fedibus fiiis extor- ^^^ ^^ 
les occidentem verfus dilapfi fimc Hunnt peftttt in 
Sepsemtrionales : arakas , <|uamdsu per Jg^ Pinnonitm 
corum intervaUa licuic, a Sinenfibus pef- *^' 
tufere^ dades} graviores auteni a Tartaris 
Topais^ qtu.muHiplicibusatcrttoscalaniita^ 
tibua^ ^ volsB^m usque le jecere (Amib 
Chr« GCXSOSIfl^ 'Atque hinc magnsfc IHs 
Himnorum ColoniaB nominis fiii faroamEu* — - 
ropar prinuim iiiuilere; trajedo cnim voU 
mpL uhi cenas paludem Inter moeociden ae ' '' 
mare hitcanum poficas cohiiflent afiquam« [ \, 
diu , conrcripco tx centum & ofto tribt^ 
bus exercjtu ^ qui decies centum dc o€to* 
ginta miUia faciebat^ Bakmberis Regis au- 
fpiciis ^refit^ transmififo tanai , pedem lii 
Europa fixere. Ann. Chr. CCXUCXIV; 
Devidis interea ^ aut in unam armorum 
(bciecacem acceptis fiuminis illius accdb: 
AKpzuris ^ Alzidzuris ^ Icamaris ^ Tunca(^ 

A 4 fis 

•_ . ■ ■ ^ ^ 

•d in/UtutQm noftram facii ^ nos eilSm in ftribcn& 
Narlrfa Rirnm Hmign «tititatfm jovcmtitif fpedivi* 
jnos , hanc pcmo non vetera illa » M eti qas poft 
oonftitQmm ab Arpado Regniim Hungariciim evf- 
r» videntar prciUfc. 



t H U M CTA 11 r'A 

fis &Boi(ci$.> Uennib poft Alaitis & Offtro* 
gotbis fiib juguni miflts i imperium fiiuni 
ac.Ttfiti ad Jftrom usqoe Hanm ^ronikre; 
>^^ *' Deipum poftquam VKigDdiis'in Mdefia' de^ 
g^iHibus adveifttm Romaaos aiunlio fuif^ 
&9C eorum viciflrai operarr, .Gra^ iana St 
K{il99daiano Cae(ariiMS fq^am !p4UvmniiK 
i^GHCBi.ftripyefe. Aa:au*.CCCL^Vm 

Pcr qnos I f L Noa mtnoce in ftabiliendb -^ quaoi' 

Keses td- ||| pccttpando Hegno ttfi lueranc fbituna 

^*****^^ HttQnitrneqUe eaim^ (otum lUud adverfum 

„ R.omanos, aUosvehoftes fumma Ibrcicudi^ 

HttnnorQm ' 

tespublica? »^ tucad func , verum etiam LX. anno^ 
rum (paqo per belli pacisvt arccs maxim^ 
^xqre incremencis ^ immortal| eoruQi ^ qui 
tumfiufLnis pra^ranc nominis gloria*: fla^ 
lambere Imperii coadicore e yiyis (jublaco ; 
Kqgfu gube^nacttla fu&epic Ao90 .GhHfti 
e(?CL^XXV|L ,Rex CharacC» „ httne ftaft 
cepii; An. Chr. CC^C^ Uldinus y cui An, 
Chr« CCCCXI. lucceliic Mundzucc*hus Qvc 
Btndekucz ,'apud quem Aecius , prstci« 
puus poftea Romancmm) idu&or , iif iid6-t 
lefeentia loiigiorb ceinpo/e cibifdis nomiiie 
* * ' com- 



V fe T « "S. * ^j^ 

oommoratus , militis rudimenca pofiiit'; 
Bendekucz' morti> vicinus cum viderets 
Acilam fiiium per fecatem regendo Imperio 
iiMdum nfa^rum-^ Odarcnfi^ dc Runt 
g;ertiianos flios eidem quoid txffK&crcc ta* 
totfls decfit I rempubtk:am AuiMfik caBii p» 
(t^ce modef^tttrbl y qoibus: dXftftifiiis fm 
Aolam XXX« ^ citti^r^ tUM annoi :iiacim 
tmiverfa Reghf Hunriid mbl^ tttAmftx 
fiiic* Anno QiTtai G00C9CKXI V. a) 

- IV; Uti R^ntfm adife Atila, conptiftwOQuofacceP 
fes maximas anfmo complexus, brcvi eam^a '«« P^" 
immihis celebricacem rcrum geftarum ftiulti^**^^^*^" 
oidine coiifectiHis fiflti &d'dU)mi paiud aw^"*"^" 

. pcno. 

te eum m coca recro^ intiqtiicite penrenhf» 
poceranc. Prindpio divifum cum BleAa 4ii 
vc Buda fracre geflit imj^riUm , eo deindd 
( incertufn quibus ex- taufis ) necato | md-^' 
naicchicam re^minis * fbrAiAlm incpDctai^ 
- ' '• ^' A* f '■ • Aca# ■* 



^) MttkuiD avcto diQicdKint Ch^m^;^ .Pvtrla.^ 
cum primam Hunnorum in Europam expcdjtioncm 
Atil^Regisduau faaam tradunt duce M. Thuroczio 
P|»t«I. Cip«9. 



lo H a N G A R f^ 

Acatziris, gentc Hutinis, ponti accolis fub 
jugum midls , Thracia cvadaca , eam Bi- 
Mntinis attulic formidiaem , ut Thcodo- 
lius Junior Orientis C^far , nminb beUo , 
paccm mercari maluerit ^ oblato in anaos 
fuigulos DCC* auri librarum tribuco , cau-» 
ium infuper : Scythx cum veteres j tum 
novi apud Romanos transfugse fine pretio 
fedderenrar : Romani ex advcrfo non ni& 
VIIL pureis periblutls ^ mercatus utrinque 
fine fraude eacejrceretur ^ communes deni* 
que Hunnis & Romanis amici elTenc ac 
hoftes, Sie tum quidem pax coaluit ; quae 
non multo pofl Romanoram fraude viola^ 
ta f aegre icerum iisdem impetrata fuit coti* 
ditlonibus ^ praeterea ut aliqua honoris fpe* 
cie deiiniret AtDam Theodonut, Ducis Ro* 
manorum titulis infignito annuum decre* 
vk ftipendium. £x eo tempore nihil fere 
Orientalibus cum Hunnis intercenit nego- 
tii i, qui cnim Thcodofio fuccefTerat Mar» 
cianus , etft foedam Romans genti pacem 
initio crubelceret « fatlus tamen putavit, 
febusque fuis udlius , tribucum pendere , 

quam 




V B T U f. I( 

im dignitatem fuam impcriiquc (alutcni 
iralidiflimi hollis furori ob/icerc. 



V, Quam ad cum diem in poccftate quo nem 
habtiit forcunam Acila , non aeque fecun- cum Occt* 
dam advcrfum occtdcntalcs cxperiri ccpit. «^«"'«^i^J^» 
Decreto in Valcntiniinum Carfarcm bdlo, * ^' 

ptaccer leGtinimas Hunnorum Lcgiones im- , . , 
jxienfam fabdiurum aut (bciarum gencium 

Itrahens multicudinem ^ An« Chr. CCCCLI* 
Tere tneuace « domo cgrciTus , peragrata 
citra cujusquam incomodum univcrfa ger« 
manla ^ BJtienum lintribus tra|ecic , nenii» 
aequc dbiccm ponente , in Galliam belgi* 
cam fuos primuoL infudit : cum flexo gra^ 
du y R.omanos anteverfurus , ad Cacalau« 
P num Ctmpanis urbem deceflic ^ copias* 
ique* in campis Mauriacis cxpHcavic. a> 
Non mulco poft Romanx quoque aquilac 
ibidem confedere « pauci , qui pugnam prz« 

ceffe- 



a) Panini ipud rudiQres ludias pmliuiti hoc ia 
C^ulaunJcis Hiip^nixcanipis coUocafi » errore t no- 
mjnis iiLmlicudjne defiiinto » itque « M. TbitKOCiii 
Iradito t^»L Cap« 15. Cuh Rmm» 




M H U N 

ccffcranc, dics caftris cx milicari ejus xta» 
tis morc , commumcndis j canflrisque ad 

^ prxliam immincns ftrenuccomparandis daci 
funL Ucraque ex parce nonnihil trepida- 
tum fuic prjncipio. Komanus quippe mi- 
lcs maximis tederatorum fuppetiis audus , 

**& numcro & virtucc Acilanos fiequabac ^ 
quibus fummi ejus cecatis Dyces rcientia 
inilitari & viSoriis ciaridimi praeeranc ^ 
Acila & Aecius » ut adco alcer alccrius arces 
ac fortunam merito fubvcreri poffcc. Quam* 
obrem Acila incertus de cercaminis exicu , 
rogum exftrui juflTerat , in quem continuo 
inriljrct^ li inferior acie excelTiOec^ ne cot: 
populorum domitor in hoftium forcc inci<^ 
deret poceftatem; nc tamen mecum palan:! 
facerec ^ fuos brevi adhortacione officii com* 
monitoSj prior in hoftem mmime impara* 
cum ducic. Ncc mora prxlium acrox , ^ 
multiplex , quo pcrtinacius haud facile fpe* 
Aavic orbis exoriturj nunquam enim aui; 
majores exercitus : auc majoribus animis 
concurreruQc : quod de impcrii fumma age- 
batur. Hunni Romanos occidentis domi* 
nacionc decurbarc : hi yalidilfimi hoftls po- 

teii* 



I 



^lpntiam hoc uno pradio profbacMi v^oluc* 
ie. Produda in mulcani no&em caedc, 
eum neucn aciesJoco cedere auderec » 
Atila iigno Tecepcui daco , fuos ordine opci- 
mo ia ca/faa reduxic. Quia vero quo loco 
fes hoftium ,'^uidve Aecio eflec confiUi 
%ciQiabat V <l>Mifi ^^sn^ ^ocnare impreG 
fioaem Ut aniiifo ha6erec , «rmis . ftrepicmn 
«ere dafficaque (bnare jubec » non fecus » 
mxfBie leo venabulis prefTus , (pelunca; ad& 
Ctts obambuians ^ ntfcjaudec infwgere nec 
definic vkinar^ cerrere , Rex bellicoiaflimus 
caftris conclutus, hoftes ancipici mecu per«^ 
icdCebttc; Mox uc jBuzic» magnicudo cla* 
«fe^'csrrorum ucrinqueiiumero i4>p^uic : 
CGJ'tm^ eo pradio abftinica (erunc. Neu- 
ari^l)ucum aleam repecere animus fuic: 
Aechls iuftinttiflTe Hunnorum impecum in 
itKrris pofiiic : 'AtiIar<}Qod procul domo ,ac 
in hoftild efletV novisprscliis copiarum fua* 
Tum nulheruin' dirmnui noluic , acque ne 
fraude hoftium , 4ibi femec colIegiiTenc, 
eomeHta^fintei^iodi ^poiTec , provido (ane 
%onn|id' itdicmn m- Pannonias macuravic» i 
' i • .-.■.' ." , ,' • ■ • 

yi. 



»4 



H U M O A «. I A 



Hunois cz« 




I 



Qoa teinpe. V L A pngna Cacalaunica Hijnni di^ry 
(bteD^ Ur. fis agminibus domum feftmances , quo tot 
fula sac So- virox-um forrium cxdem ulcifcerentur, qua 
cii VV. ab j^^^ habebant , iras in vulgus innoxiiim ver» 
tere , nil ab corum ferro & igne cxiniium 
efTe pocuit. Sxvientis bunc in moduni J 
cxercicus fama in omnem partem difper*™ 
fa I Chriftiani parentes, quo filiarum fua* 
rum cumprimis faluti ac pudicitije profpice* 
Tenc , rumma coUeaas follicitudine ad mi^ 
nitiora transmittebanc loca. Atque harum 
e numero fuit angelicum illud D- Urfulji 
agmen y quod y cum qua terreftri , qua na^ 
vali irinere Coloniam Agrippinam properat:^ 
iadrunc Hu^nni , tcneras Virgineii indagioe 
tlaudani ; blanflitiisque primum aggredlUnp^ 
tur i tum cupiditau fux forrifHme refille»* 
tes, quod unanimi confenfu pudicitiam vi* 
IX pnshaberent > amcMre in * vifidi£tam vur- 
46 y telomm faxorumve imbre mpmenco 
obruunt. Sic iUii: cum purilEmas in cii* 
lum animas transmifcrc ^ duplicis marririi ^ 
taurea infignes: earum vera corpora pofl 
Hunnomm difceflTum a Co'onienJibu& hur a 
mo maodata^ poftquam DEUSimiQcentum 

Vir- 



Vii^^mttm gjbriaini mulci^ jteAtcttii feqiiTcc 
prodigiis ^ in predo Cbrifttaais oBb cepe» 
irunt^ Csedes htt ebdem quo prsdium 
Ck^ttnkum iccidk Aa. Cht. CCCCLL 
«lE oniditi omnes cbnfendttnt^ 6 paucof 
cxcipsas ^cpii profligatis ilKs ac pcr funimtttn 
Ibdwi D» EliiabediaB;. ScbtJMt^tcnfi. aiTucif 
feyelacidnibu^ ia.fraui^liomfiadudi.ioedani 
errotem : niFpiQre miiho . ptoviioacla crubc^ 
lcanf; c^»bflms« ay^i 



^ i'Vlh' Rjod^ Adla tanr Qoici . prs- 

tnm abell V »t bfslli itt occidence profequtodi ^*^* •''-• 
coniilia depbnetcc ^ ot podus hibemos mcn^ ^^ . 



liNtniiiiiii I fi 'iiii/ ,iii' iii • I ini|. 



cribieatibas {catenc mendaciit ^ nt mirum fit non« 

nallos earam audoricftte in fraudem induci potuine^' 

conira toduf antiqultatis ante ^culum Xt« tradRio* 
«ep^-y.ac^iQDoilaiiMiD^^fio&^jetitfi] icHiditotum fenten» 

Ikni.; Lagf fii PJ>irMfg]i>i?i!ay.ntf .S. J^ SupplAneii- 
;tom ^d: ^nnales veteiei eo loco , tibi admnim Pa- 

ccrgon £l.lkrcricaii^it, iiotaiiiqtie oHins opinitit- 
Imm (foam hmdefttiQmooiiTeUilyiima^cimi-K^^ 
•chrali iUo- iaptde iCcilorilenfifhauib ifiiijua iftcu^i''lll* 

pofito , qui TXro CitteroquiOL^doj^ gavitcc ysdfo 

tmpofoh. 



l5 HaKGAK.lA. 

fes copiis pcr nova rupplementa rcparandis 
intenderic: cxeuntc hyeme maximis itinc* 
ribus per Noricum in Italiam properavit , 
^uo eum & ultionis ftudium, & nuptia- 
rum cum Honoria Augufta Vdentiniani 
Caefaris forore fpes invicabac* Mulier im* 
proba ob mores non (atis pudicos aula cx<» 
uGt% , quo fracri segre ftcerec, crebris Ati^ 
te GUpcias ambivit nunciis ^ non modicam 
occidencalis imperii parccm dotis loco > no- 

^ ^•■■ ■ i biliflimo poJicica fponro» Hu|us itaque 
vocis quo candcm fatisfacercc Atilat , alpes 
ncmine refiftere aufo cransgreflus j Aquiie-» 
jam duorum prope mcnOum obiidrone fati« 

!uUi g^*^^ cepic, acque evertit. Cafligata dc- 
4nde Mediolani Romanorum CiaeOirum am?* 
bitionc , a) poft valtacas Ligurise iEmiliae- 
•^fi f . quc 



a) Intuitui ibidem Ahla tabaatn , qu* Scytba» 
nitncipiorum inffcar proftratos ad Tmperatoruin aii- 
fco ThTOiiD infidentliiin pcdei referebat : fe itidem 
fi>Iio iedentem pingi joJit : Imperatorcs yero enii- 
aus flantes * qiii faccos auro plenos cx humeris td 
fiios pedei tributi inftar fincrent dtiluere. Anna'. 
veiert Hftnn. Fag. 1^7. 



) 



, V ^ , T U S. 47 

que urbes praecipuas» Romam comendics 
fed Leoi>is Pap^ pracipne , qui jam jam 
appw)piaQ9auti' cufn. .univerfo pero pro- 
cefferat qbyiam ^ ^iwa Ijne prodigio placa? 
tus , a vi abftinuit, quia eciam , quodmi- 
we,^ e|U5dem. Poijitifi^is Ppei;f yajentinia- 
np coocil^fus , ippQgtftpqddeptalibus Ro- 
manis^tributo. aftp;|o, cxercjtunj reduxit^i, 
Marciano Orientisi Imperatori bellum illatu** 
rjis , .quod yedigalia , uc conventum antc 
fuq^^t^ {)ei^der« Hunois.detr^^^ \. : 



■u- 



y III. Poftrema hac Atila confiliaino- Quo exitu 
/ pina mors intercepit , ipla enim nuptiarum ^^^*"* ^^^^ 
pjim Udicone ^oo/ji nodc , dclapfb ki fau- 
q^ ffip^uinc ,. quo morbi g^nere laborajbac 
fepius, pr«focatus,interiit A.Ch. CCCCLIV. 
ipcredibili aulas gendsque totius lu^u ela- 
cus : 9orpus triplici loc^ilo : aureo , argen* 
Mo f c ferreo cfenique impofitum fercur , ad 
immenfas tanti Herois opes eximiamque 
fbrtitiidlhem' declarandam. a) Agebac 
B Atila, 

a) Txftditib €& prope vienih DointitgyhAi in 
yrovinck Qunadie«& Alili» tMoittltuiigi , nec l^ 



H U h"^ A T I A 

Adla , cum vicam clauftt , quinquagefimum 
circiter annum , Vir militari fcieotia , Sc 
cunSis ad regendum docibus inftruaifli- 
nmS| ut qui non modo fines impcrii fui 
cgrcgie auxerit ; verum etiam cot gentcs 
lingua & nibribus diverfas unus ipre in of- 
ficio contitiere tioverit, Nam uc tribuca' 
rios taceam populos , Pannoni^ utraquc ^ 
Dacia^ & quod terrarum ad Tanaim us^ 
que porre3:um eft , ejus parefaat imperiis» 
Exterior Acilae agendi rado ^ quod apud 
25T52r hominem nullis addiftum religionibus , Tnt* 
rum videri poterat , ad virtutem humani- 
tatemquc conformata fuit. Licet feverarii 
prscfeferret gravitatem ; fupplicibus tamin 
facilem , & femel in fide^ recepcis propi- 
tium femec femper exhibuic Forma iUi 
corporis mediocris fere^ pe£tuslatum, ca- 
|>uc grandius , minuci oculi ^ aquilinus na^ 



i!f>*^u 



fus^ 



gc inde Regiam Ulius abfDJifej wbi nummmii AtlVx 
drgenieuiB rrptrmm acccpLnus , . cujos pii s. «drerlk 
cmgiem Regts cnm epigr^plie , averfn equum refe- 
rebtl* Uuium niinfiirrisiTit ipliinfi nobis ex^loiam 
lictiiiTet ! 



i 



ftts, cdor teter ia ore, caai capSfi^ nt 
fjpecv^ '^fs Martem , quem prscipae cuoi 
^ercuk Depram Joca veneiaiius Auc^ rc- 
fcrre viderecurt 



,.^lJ^.rJJi^^tWTtic taqci Hegts res Hunno* Quibot 

lliip, ^ :^urof^2 ii&cttiiare oepenint r ix^ chini» lAw^ 

(c^fnpd^vsi.^ trium Aplx ex Crcca conjuge ^*^»^-* 

^iorum ambkio mi^9,czuCzm pnr.buic« Co- . . - 

JniptfnviBr 

gitaratijiiidcni proyidttS .paterxegimen Mo^ 

mrchi«;um » quo^ nd qmimii edam Inap0# 

l£i CQtnftabilifsnd^, opportunKHmum ufo ipfo 

compererat ^ in Ellachum n9tu maximum 

transferre, quem, ut ad id faftigii fenfim 

praepararec experifimitqqHeipfo familiareni 

ledd^t difficiUiinain . omnJniQ legendt ar« 

tem, aliquot ante ol>itum annis Acatziris 

R^cgcm )u(rerat : vQruai optima providi Pa» 

i^ CQofilisk XuQciiigiqjEfitAC effe^lu : Dei^ 

^hfi% qs^pej^iu^i prat quam «lii cu» 

^iis, impermm,9m)ie tr^jn partes di^ 

videnduiQ efle cont.endebat , ut qurbus 

Qna e/Tec nafcendi cpQditio ^ pari quoque 

folgcrenc dignicate. Intempeftivishifceco- 

Jis occupata Uusuiorum auk^ re(pubtica in 

B a fum* 



aO H tl N G A R I A 

fiimmum adduda luic difcrimcn; quod CuK 
dkx gences occafione ea utenrfum ratsc,' 
inopina fuos m dominos afma corr pue- 
ranc. Primus jugum excufHc Ardaricus 
Gcpidarum Rex^ neque diu pugnacum eft : 
m priElio ad Netam Pannoniae arilncriri lon- 
ferto, XXX, Hunnomm mslljbus uiia <^tirn 
Rege Ellachb caefis, Dacia poLitus , laico 
fuccefTu Gochos ad al)jiciendam fimiliCer fer^ 
vitutem excitavit , qui fubinde occupata 
Bon magrio rtegotio Pannoaia , parceni 
Hunnorum ad Borifthencm , in IJlyricum 
partem rc)eceiunt. 



Quando de- Xi Has incer Hunnici Imperii ruifiat 

mnm inter- nihil non-egfc Dengifichus Cum Irnacho fu* 

^^' perftes , quo labancibus in dics rebus opein 

ferret. Cum belio adverfum Gothosnil pro- 

ficercc^ tupplex pacem A Romanis poftuU^ 

vit^ («d ea fiipacbe D<ig^ta , bello rurfus 

iorcanam periclirirt deci^CYk ^ neque cu'ii6 

* favenciorem ^ atque antea expertus : poft 

iteratas cura a Romanis ^ tum a Gothis 

cladcs y in decrctorio ad BaOunam Urbem 

certamine, amiftb excrcitu j lugiuvus ab 

Ana- 




V ^ E T u «• ai 

Anagafto tnilitiac Romanse magiftro in Thra* 

cia iucercipitur. Ejus capuc praecifum per 

celebriores Bizahtii vicos circumlacum , 

palo demum ingxuni fuit » fato uc mife- 

raado> ica parum decoro tanto Principe 

K Atdx Regis filio. Imachui fratrum mi- 

iumtis mitiore praeditus ingenio , pofica 

Imperil reftituendi {pe , cum paucis ^ qui 

€ tot cladibus fupererant Hunnorum y Bo« 

rifthenem incer , ac Tanatn fe recepit , pa« 

cemque ad obicum usque ftudiofe colult^ 

vel eo fuis felicibr fratrlbus , quod fpc- 

ciem aliquam Regix apud (uos poteftatis 

retinuerit quam diutifHme. Atque huc 

ilemum recidit florentillimiim illud Atilx 

Impenum ^ quod a Balambere felicibus cas- 

ptum aufpiciis , fucceflbfuni virtuce ad 

fummum potentias apicem evedlum y poft- 

quam fecuium non integrum fteciHet , pe* 

nittis interiit , docuntiento^ futurum , nul- 

lis faciliu^ m^chinis j quam domcfticis dlf- 

fidiis ralidiflima etiam imperia labefadari 

profternlqu^ polTc. 



B 3 RES 



aa HUNOAK.IA 

RES AVARUM. 



Qn« Ava- I. A Lccra Scytharum in Pannoniam Ava* 
ruin initia ? XSL rum nomine rufcepca fuic migratio. 
Horum paricer incunabula ex ulcimo ponc 
Sinen(es Orience repecenda funt. R.egao 
inicium dediflfe fercurIV« poftChriftum na« 
cum ieculo Nobilis TarcariTopaenlis (erVui;^ 
Mokoldidujs ^quipo(k]uatnin Chamcn(cmy 
Sinenfibus ad fepcemcrionem concerminam 
fecefnffec folicudinem ^ coUedis aliquoc fu* 
gicivorum ac odo(brum manipulis , vicina 
lacrociniis corrupic loca , pluresque Tartar 
/orum ^ ac imprimis Hunnorum cribus (ibi 
adjunxic. a) Hxc avarici in Afia Regni ini* 
tia cancis poftea Mdkolii fucceflfores , praeci- 
pue Tolunus auxere incremencis , uc fcculo 
vix evoluto potentiflimum y vicinisque for- 
midandum furrexeric Imperium. Principio' 
gens univerfa Creougeni appellaci , poftea 
Avares , Vtrchunica , a regulis ^ quo^ Var 
dixere : ii vero^ qui (ummo cum Imperio 
praceranc Chani auc Chagani yocaci func, 

quo 

■ ■ t I ■ II ■ ■ I ■ ■ II II I I I I M 

a) Amial. Vctt P. IL Differr* pr«via de Ava* 
rihiis« 



V E T u s^ a3 

quo nomine patria eoram lingua IiQpera* 
toria dignios yenic 



11. Florentes diu res Avarum domeftica Qocfonunfl 
non minus , quam externa bella peflumde- priwsq««»n 
derc, plurimumnihilominus ad id momen- ^^'^P^^^ 
tiattulere Turci > Hannicum genus ^ qui 
Toumueno Duce cxcufTo fervituus jugo , 
inteftinis dcbiiitatam fiiftionibus rempubli* 
cam sulom $ poft multas daid^s egere pras* 
cipitem: pars vidoribus fe Turcis fubjecit^ 
pars ad Sinenfes demigrgvit , cxtcri quibu^ 
libjertas, cordi fuity^^avita regione defertaj 
occidentem petiere. AtqujB hi funt ii Ava« 
rcs^ qui wiis per Afiam adi crroribus , 
aflimius in eandem focieutem Unoguris, 
Sabiris Huimicx originis populis , ac no- 
viflime Acilanorum , quos ad Bprifthenem 
cum Irnacha Principe .reftitifTe memini- 
mns ^ pofteris , poftquam * Gepidas un^ 
cum eorum Rege Qunimundo internecio* 
Ac delevifTent , Daciam omneqi in, dicio-- 
nem fuam red^erunc 



B 4 IIL 



M U iT G^A 



cjmbmarti- ^'^- ExaSa in Dacia prope decennio, 
bus rcftjm- dcfirrcas a LongobarJis , in luliam perNar* 
tttui Scytlu- retem evocacis , Pannonias ing-cfli , prifti- 
cumm P*t^-niim Scjrtharum Imperium poftliminio refti* 



nonifl Impe* 



cium 



tuere, An, Chr* DLXVIII, Hinc porro 
prolads inomnem parcem populadonibus , 
paucorum annorum fpattQ tancis crevere in-^ 
cremcnris^ ut quidquid a ponco cuxino a* 
Albim, a Savoad Onafum terrarum conti- 
nccur juris elftc Avarici, Oneatis jeque ac 
Occidentis Principes his & ampliflima dare 
fnunera^ 8c tributa pendere coatli runt , 
quo a ditionibus fuis bellum propuirarent. 



I 



Qiiomodo IV. Duccmis & amplius annis cunfta 

perFiancos propemodum e fencentia cedebant Avari* 
ddetuin? (j^^ ^ usque ad Caroli M. Francorum Regis 
atque occiduiRomanorum Impcni inflau.ra' 
xoris attatem ; PiiiTTmas Princeps tot fubdi- 
torum calamitatibus ad juftam irf Avares 
toti Europse infeftos vindidam animatus ^ 
circa An. Chr, DCCXCL bdlum decrevit ^ 
pluresque ex iis memorabiles reporcavit tri- 
umphos, pr^fercim poftquam coortis Ava- 
res inter domefticis diflldiis , fcipfos mutuis 

ocdi* 



p 



V E T tt S. if 

CKdibus attriverarit ; tum cnim vcro coti» 

tinuaco ftremxe bello , -Avires Pannoniat in*' 

Colas eo tedegit, uc def^erata in armis fk^ 

lutc , miflls Legaci* Ct , fuaquc omiua Vi* 

d:on$ fidei permicccrent. Keceplt eos lU 

ftencer in gratkm Carblus , tt ricf quW rc4 

rum n6Tamm mbUrrpoflfeHt, fat arftis vi-' 

- dos conclufiE iegibus ; fpatfos antea pei! 

omnem Pannoniam in unum coire , agros« 

quc Sabariam inter & Camuncum colete 

JuflTt. Circum cx onihi partc Comttes li^ 

micum Prxfedos inftituic, qui cum vicinii 

gentibus corum mocibus invigilarent. Quo 

aucem miciorem redderet Avaribus fervi* 

tut^ , noh modo mcrcatum pari cum 

ca^eris jurc faciendi , verum esciam Chaga^ 

hos per libera gencis fufFragia legendi cdn* 

(ceflic poceftacem , OccicUiis camen Cstfari^ 

btts fucurbs obnoxios. 

V. Scrvicui ea loHge maxima AvaribuS Quid indc 

peperic commoda : fuum qaippe pucabac comodi i» 

Carolus, uc quos fuac fubdiderat domina^ ^^] 

' ^ ftianara? 

cioni , cum cemporarise , cum acternum du- 

ratiirjs fdicicacis redderec parcicipes. Quam« 

B f obrem 



H U N "6* A IT f A 



r 

t 

p 




obrem adjunfta Salisburgenfi Ecclefiae Pan- 
npnia ^ lirnicuni Prsefedis Comitibus ma-" 
jorem in moduin cominendavit , ut huma* 
nicatis , & benevolendse ofEciis Avarutn 
animos fibi Reiigionique Sacrofanftac laca- 
gerent conciliare. Optimo Caroli Confilio; 
opcatus rerpondit eventus; comitum quip- 
pe faavi agendi ratione, & quotidiana mcr- 
catus caufa cum Chriftianis confuetudine 
fenfim deliniti , pofita feritace , una cum 
Chagano fuo Cacholica Sacra func amplcn 
xi: nec quidquam poftea ad Hungarorum 
usque advencum molui fuere , five quod 
in arfl:um eflTent conclufi; five pocius quod 
cum lege Chrilliana debicam quoque legi-* 
timo Principi fidem fervare didicirtentj* 
Alia muJto eorum Avarum ^ qui in Da- 
cia dominati func , fors fuit^ quos Bulgari 
& Chrobaci Saviani poft varias dades de* 
bellacos deniquc , fub jugum mifere. Hic 
demum exitus fuic Avarici Regni, quod 
ica deterum eft , ut ne (ama quidcm ejus 
fupereHet» 



a 



RES 



i 



RES HUNOARORUM. 

l-^TJ^^'*"*^ « Oricncc in Pannoniam Q*" Hungt- 

^ appulcfc Hungari , veterum Hun* " ' *" """• 

norum uve Hiongnuorum pocteri y mmime ^ 

ninoniinpo* 
vero cx Acilanis rdiquiis progenici : hi cnim ^^^ 

in Europx finutibus ut ^um.^ refticeranCi 

^tquc.in eandem cum AVaribus abiere gen« 

tem: Huiiigarorum aucem majores diu in 

nkimo floruerunt OriencCy vatiisque for« 

tUnit caiibus cxagiuti pedecentim ocdden? 

teax vcrfus dcceflTcrant y fdicioribus pofteit 

jKvibus Hunnorum ac Avarum popularium _. ^ 

fuorum Regnum (uftitaturi. Juvat rem 

fSLulo alcius rcpcccvc. 



IL Geougenls fcu Avaribus rcrum in Q««iutcici 

Afia potientibus, ToumuenuS Dyualla pr«- fi^e|^ttnga^ 

.pocens (ece/ITonc fafta fub An^ Chr. DLI. , ^^!. . * 
• Imperii mi- 

-prima Tupcici in Afia Imperii jecit funda- (i^ > ^^,^ 
-mcnta; a) huic fucceflic Mochanohanus , amplitudo ? 
vir cbnfilie & manu prompcus , qui deieco 
Avarum Rcgno, devidisque populis innu* 

mcris. 



a) Ibid. DiiTert. prsvia de Hungaris# 



^y H.fl N# G .A BL I A 

mcris ,~ co rcs Turcorum adduxit , nt nul- 

. lum id temporis imperium gloria Sc ampli* 

tud^e cQtfi ^uccico ia contentioneoi vc* 

tAn poSEst; fuo 'Cteaim ambitU: ab Orien* 

^ tt Coream & Leatongenfe pelagus : ad Se« 

/ptcmtrionem Siberiae partem non modi* 

ctfhi^ abOcckkntc aucem ac meri<jKe^uid^ 

qaid Sinas inter & Cftfpium mare jacet, 

compledebatur. Hic cum efTec vaftiHimi 

imfperit poficus ^ multa Turcis cum Sinen« 

fibus Perfisqu&incerceflfere certamina, maxi^i 

tnafemper Turcici nomkiis gloria< terminratai 

■' • .< "' ■'■-. ' :■ " ■ •! 

Quas in par* - 1 1 !• A. mortc Mocbanchani paulo alia 

tes & cur r«rum facies fuit , nam qupd tam vafluf^ 

^ i fp» . ? ,, Imperium mole laboraret fua , ut eidem 

"' ^ gubernando unins mehs Principis ifnpar 

videretur ^ duas in papces Orientalem & 

Occidentalem dividi necefie fuic ^ ita , 19 

amnis Irctfc^us cpmmunis ^utrique limes fie« 

ret. 'Orientalibus e Turcis poft varias mi- 

grattones Mogoles Tarcari^ aliseque in Afia 

gences exorcse: a) Occidencales aucem gra- 

■ . • vifn> 

a) V c h c in » nfr 4d fimiat vocum Mogolicarom 

. cum. 



' V 1 T ti $. ap 

tiflfimis paulo poft objefti fuerc calamitati* 
l>U^: nonnullorum enim 'D/naftarum, qui 
Tyrannidem arripueranc, ambidone rurfum 
plures in partes abiere : mukse prxcerea 
cribus iateftinos mocus pcrcxQe in Sincn* 
fium dientelam conccflerc Crefcentibus 
ih dles turbis ddmcftlcis, cum nihil a vi 
cucum efleCy plurimi Tuis cum r^dls ad 
Qiciora AGx /oca fe recepcrunc , qui fub* 
ihcle amiffo TuVcorum nomlne , au(f a re« 
gdiis; iaiuc a ibcis qux ecflebanc ho'va& fibf 
' • mdi* 



OiBi HojQgiiricis faarmonia : qaamm elencham ride 
in Epiftola Re/ponforla P» Pray ad Ctttonem. pag« 
TS* Mqgoles ipfi patrivtingaa fe Mngor flppellant, 
Qt; Hungari Magor {eii Magyar. De. Tartaxis pariter 
/^loratam e(l| eflfe eorun^ nonnullas in orlence tri* 
\>us, (fui a/ivu Hungaris fernione etiamuum utan- 
tox. P^ Ritkay S. J. jn finis MilGonarius teftatw 
fftf.fe cutii qaorumpiam Tattarprum legatis Pekini 
Urbe Regia Hunggric^ coIlocutunL Eft fic mihi in 
promtu copia iitterarum NobiJis Hungari Samuetla 
Turkoly, Aftracano An. MDCCXJCV. die 2. ^pri» 
li« ad amicos datarum, .in qiiibus, di(l?rtc. meminit, 
ft in^quadam Tartarijf paite populos.Hungarice lop 
S^en^es rcpeffifTe^ bomines etiamaum Idolormm cut 
^ deditQS. 



t .l'S. 



H U K G A 

indidere appellationcs , novaqiie leor/in:! 
regna confticuere r acque horum c numc 
ro Tunt ; Chazari , Uzi , Cabares ^ & Pa^ 
cinacit^ Turcicac , omnes feu Hungaric» 
originis populL A) 



4 



Poft colla- IV, Hunc in modutn diftraSo Turco- 

pfiiin Imp»- rum Imperio , ii , ex quifaus Hungaros po- ^ 

fiiunqnasm ^^^ prc^natos dicemuf , a popularibus fuif 

Aitcouere j^^j ^ femet adverfum finiiimos aK» 
fedesTurd? ^ ^ 

quamdiu tuebantur, ad cxcremum per Ara- 

bes & Hoeikeos Hunnorum itidcm pofteros 

profligati , faga &Iutem quaerere coaQ:i 

font. Itaque cum conjugibus ac liberis 

avita 



k) Rit adrmiM^rtnffi fnnt Fennl Lapotief ceteri- 
qise Scythiiriiin pQpuli ^ qalbus eadetn qw Hwng<K 
lis fiii^te inamabu!t ¥et idiomff ipftrm, quo hotlie, 
diiin Btcintiir, probtt» Iftud quidem Htnngft^co ' aP 
fine eflV el^anter oilendit Joscnnes Nepi Samovics 
t S. J- in Dentonflratione cditii Haffhi^ Anix> 
MDCCLXX* recufa TyTn^iiE. In Vetctibns tuteia 
ScythiiE popnlis eriiendi» Eruditi m«gna ioAiftria 
iiunc defudant : quibus deftniris, & prdximas^Tur* 
forinn Hungaroiamque fedes ^ <Sc itineris in Dticiani 
Ftxingiaa^qt^ rarlQnetn explicatam liabcbimus* 



\r 



V B T u s. jr 

avica tegione egrefC , poft mulca icinerum 
iUfcrimina, Tanaim intcrjft: Vo%am flumi* 
tta con(ii(!erc.' ' Summa illic Isecida acceptt 
funta Chazaris popularibiis fuis , qui prac-^ 
cer Tauricam Cherfonefum ^ a Tanai ad Bo« 
rifthenem late difTufi , dominabantur. Ali* 
quot Me antios ex^etc Turci , Chagano 
Chazarix obnoxii ^ be pine in Unam coa* 
fuifTe gencem viderencur. Vcrum alio eos 
fata vocabanc : inccrtum qua de caufa bel« 
fiim Turcos iiicer & Pacmacitas contermi* 
fios exbrCum eft, tancaque-vi ab his conti* 
Auatum , ut dcbellati pcnitus Turci loco 
cederent: pars in Perfidem deceflie Otto* 
manicum poftea Imperium fundatara : a) 

pars 

/i) Hongftros eadetn cam Turcis hodicrnis bi* 
\mfCt Ihciinabulft plnribiis oftenditnr in Aniiftl. Vet« 
r* ni- & in Epiftdlft.Re^onfotift^ ftd €1. PercriciuRi 
pftg. 69..JSC requentibas , fifftdet id Turciearum.ro- 
cum cuni Hungaricis ftffinitas : fatendum nihilomi- 
nu$ I multis duo haec idioraata diiFcrre hodie , fcd 
cui id mimm rideri poterit, fi apud fe reputeti 
cjdguum Turcomm inftAiputum , qni acceptft per 
Fftciuacitas dade in perfidem icfiigerant , tot ge» 
tiom lingaa difTerentiiim confiietudine ft pcimige^ 

TKO 




32 H U N G A Jt I A 

pars convafatis rebus pr«cjpid fuga in Da- 
ciam concendic circum A. Chr*DCCCLXiL 

Pacinacitis in reliftas per Turcos ad Taoaim 
terras fuccedentibus. 



Qufl teinpe- V^ Inopinata ca TarcoTum fuga doluic 

ftflte Arpa- magnopere Chazaris , quod eorum focieca* 

apu. ^^ Regaum fuum paulo amplius ftabilitum 
faos princi- rk 
atuni adc- ^^^^"^vc trl fperarant ; quo igitur popula- 

ptns? 3rcs fuos tanco terrarum disjunftos inter- 

vallo in amicitia retinercnt , miflis in Da^;^ 

ciam legatis Turcos horuci funt , uti fua. 

c gentc liberis fuilmgiis idoneum legerent 

virum , qui fumma ipfis cum poteftatc 

prsEefTet > Chagano tamen Chazarise cliente* 

lae nomine obnoxius. Nec mora habito fe- 

niorcpm Concilio ^ omnium vota in Al- 

mum j hoc vero . Eetatis caufa dignitatem 

deprecante ^ in Arpadum e;as filium con^ 

fpiravere^ continua genciJi ritu prsEfticum 

novo Duci fidei Sacramentum , additaque 

mu- 



nio Aio fermone paiilatim defcivifTe. Proli qaantai 
iive latina Tnx Teutoiuca lingua fabiit in Europi 
viciilkudiii^s l 



V E T IJI S. J3 

mutda Dttcem mcer ac .geritem pada r 
Quemadmodum PrincipaGus.NfajeftatcmAr- 
padianse ftirpi perpetuam efle voluere : a) 
ita Pynaftarum quoque caeterorum honq*^ 
Tctn ad pofteros traniire jullerev, quo pri^ 
vare aliquem aefasfffec y jufi idem fummo. 
Duci fetellilTct. Decrcta^in tos tndrtis ptfci? 
na, qui hunc iritei' ac e|u$ hVcdTarios , Vcl 
Dynaftas di/Iidia feviftcnt; cautum denl* 

9ommua^t vB> Acqu^ his lcgibus; primu» 
omnium Arpadus Turcis prxefte eacpit , 
()oft coUapfum quippe eorum in Afia/Im* 
perium nulTum agnovere Principcm , Dy^ 
nafta; finguli fiias^ Jh mbu? ^/Up^ema , cuiul 
poteftate, dominabamur ncminj^! obnoxiiy^ 
id quod multis caulamprscbuirturfeis^plu-» 
C y n- 

.a) Ita nevppe conftitnttim , ut qnamiiu vitM 

Juraret tam ipfis , ^«««9 ttiMm p»fttris fais , /r «• 

per Ducem baberent ie prpgenie Mmi Ducis Ano» 

nyii]« Bels Regis Notfriu« Scriptor. Hung. Tom. I* 

,pag. 9, edit. .Tyrn. '^ 

b) Aid. Gap. V. & VI. qoibiw confentit Goif*- 
ftantinas ' PorpliytogtnUf dc Adminifbr. Lnper* 

cap. m 



34: H U N. C -A R I A 

rimumquc ad 'Turcorum ia Afia? rainam^ 
atuilkiiBcanefiti. ia) / i ^ ? . ^ , 

M->;^ - ' - ' — - •-- ' — ' * ; 

*• a) Qdi ^nonymW Bels Regis notatiuin ciim" 
Conftaatifio dotpiB^n>g^iiitft > xollatiiin :feqt(l riialant f 
IttttiQ a|i|t«^|,;qwu9 Ainpbis^ narratum fit /de ;T»rcoJ 
i|im ingr^flii-ii fegniquc Hungarici initiis fenticn-, 
dum exiftimant. Hotum opinione. ^ Turci uitr« 
Voigam habitantes Ann. Chr. DCCCtXXXlV. do- 
ifib egteffi^ per^tudalcmfcihdMbneiit &oviaiti^f^^ 
W^rti . RAflliMvofi ^oi^jK VilHi)4ie f(5nHMtfifM»V 
^^Sfl %' «"ti9«»^. /; viqno^iCuinmios iiu Fenrwr-iri 
a!p6linm evoqarunt. Pralio commiffo , viai, Rufli 
pacem cum Almo . Duce iniere , autorcsque eii^ent 
fuere , ut td Pannoniam , qu^ oliin Scythi; para- 
Aat ,' otiS^artifAfn leer fleaeren^ Cuttiarii Vero^ifcui 
Fcmiii lotiiti l|gti8/t'quo9-rnm demum gentiies fuof 
agnoveriiq^. r> > AlUmam pepigerc . amicitiam. |taqae 
Ann. Chr. DCCGi|XXXVI. Turcx fociis Vfl. Duci- 
bus Fennorum cumlfeudcm tribubus , j>er^ Galliciam 
& Lodomcriam «neridil^j^ y^rfuf progreffi , indc a 
6oriftene regionem omncmy qu* Beflarabiat Mold^- 
vi« Tranfilvaniaqu^ rcfpondet , occuparunt i ita ut 
e^ctrcmum eorum agmen , qubd Cumanis fere con^ 
ifabat, cum Almo Ducc ad Ungum flumen confti- 
terit. Hic Anu. Chr. DCCCL^XXXVlI. unahimi 
Turc:orum'6e Cmriano^um' Kuffr^gio , .(robantibua 
Clmatis , Arpaduf apud fiios ptincJpainm ed^ptifi 

:: fuit.; : 



V B . T u s- 55 



., VI. Hanc in inodum meliorc apud Tur- ^uomodo 
-^os introduda regiminis forma , Cha^ari Hungari» 
-Tociorum cladcm ulturi j Padqacitas bclfcP^^^^"»? 
petunt , atque in recens occupacr ad Ta» 
uafm regioneproiiigaat. fii e vidis mox 
^vidores cire^i « Tujcis ad cifaifci litcora 
. jfejedis^magnam Daci» ivecfcris parcem op- 



iluit, Has rea^fe novihujiis c* TurcisJ CJumariisquc 

<oiifl«ri jibpulf fedfes 'fiiiidl^, indibire 'viaeilturifltfM- 

.'lu, qnx eotvtiimtccolmflre. txajk^.p^rfhytogfnit^^ 

.lideliccrt. ..Cbudmas j iCbyf$g$kis }ffiii^. Jlngul in Ber- 

faraWa , Boriflenif Bogus* Brutbus Strt^bus ,^<i» 

Quietis hic efTe licuit Arpadianis usaue ad Annutn 

Chr. DCX;CXGL <}uo Pacinaciti ; iinclc hodieriii 

Conhini nodri ortum iducuht ,:-^nRf a "Cliawrfis 

i>toffigat^: Toi^bs bsMo Viftos ab fi^iMitktn difi- 

f«e.: pars Boriflhenis proxiitia Orientem vcrfus in 

^ttfidem ^''!i£j^p?Wjc_Bdlara^ia jSc ^Mojciayia cic* 

ftt, ad Alutam & Crifium fe rcccpit. Atquc cx 

*D» fedibus^bftquanJ Arj^acliam ' nietiiiicm 6i occi- 

4cntem verCus |*opagati funt, 'RJgiftjiiilSungariiftim 

ftrrcxit. Hic ^fi itt fiint', Tl-ahfflvariiaiTi Toli icrc 

Tarci , Hungariam veio' Turci Vtf! trituBus Fchhd- 

nitn reu'Cumanorum'conjuhfti'6ccupaverc/ Scfl de 

Ws tuthis atbitriifr6cebit' pbflqliW 

millaiai Hcirfe S? J/C«fiieo"'Reff? Aftro^^^^ 

f^dino Um^ia luccii^aiiillSit/^'^^^^^^^^^^ ^^^'"^^ 



3« 



H U N G A R I *A 



Sic cum 



:rgo premerenmr per 
Pacinacicas Turci : Cabares Turcicum iti* 
dcm genus, facta a Chazaris feceflionc , per 
Poloniam Tibifco proximam ad focios ma- 
gno iiumero appellunc. Opporcunis au- 
ftus fuppetiis Arpadus domicis Jazygibus p 
<)uo tempore Sventibaldi Moravorum Re# 
gis fuperftices duo filii de Principatu decer» 
tabanCj cum fuis procurrens^ , id ^ quod 
Vago Granovc fluminibus ad;acec , brevi 
temporc fui efficit |uris : tum Danubium 
mniigrelTus aflercis in libertatcni Avarum 
reliquiis magna Pannonije parce potitus 
fuic 5 priftinuniquc Hunnorum & Avarum 
Imperium feliciori conacu caepic rcftituere. 
A.) Ex eotempore regio Turcis cum obno- 
xia varias obtinuic appellaciones , Hunniac ^ 

Ava* 



I 



a) Dc Hupgartynam advcntu pdinisquc Regoi 
initiis, Confwk ,f Domcfticis fcdpionbns: Anony* 
iTium Bela! Regis Notarium- M. ThiirQb.imn, Boii- 
finium. Saimiekm Timon e 5. J, lunocentium Dc- 
fcriciiim c Scliolis Piis. Georgium Pray c S. J, 
-CU,Jo3mem Ptltx de VIL Dycibtis* Cl. Joannem 
Sfvcrimim in Cpnfpechi Hiflor* Hung» idnos usqiic 

fumma coinpcndio continiiiitar* . . 

'^ -i- ' T ;>8-; &iti '".lii 



V 1 T u s. 37 

Avarias , Ugrias ac deniqucHui^aria: ; Tur* 
ci autem muuto nomine : Ugri , Hunoi ^ 
Agarem', Hunnugari y atque Hungari a) 
ab occidentis populis nuncupaci func, brc* 
vique nominis fui fama univerfam Euro- 
pam compJevere : quanquam apud Gntcos 
patilo ferius Turcorum nomen amiferinu 

VII. Quomsan eacdem Pacinacids , qua: p^j^^^j^ 
Hungsuis fuere origenes , b) polt multas- ^^^ ^j^ d^ 
C 3 que ciA ? qos 

1 *"" ^ Us 

a) Scriptoies Patrii Hangaros « Cafho Hangvar ^ * 

npperatos tradunt; at niihi verifiinilius id inde ac- 

eejiifle videntQf, quod paflim Hunni aut Agareni 

ab Occidentafibus ScciptoriibQS vocaVi confueverint» 

e quibus duabus voz una Hunnugarus aur Hnnga- 

lus conflari potuit: Patria lingua Magyar femet ap- 

pellant olim Magor » quo nomine adbuc in Afit viCos 

vix dabioai cA, Sont qui Hungaros a Fennorum 

ftQCamanomm trjbu Wonger; Magyaros vero ab 

•Itera Cumanorum ttibu Magyar diflos exiftimanf» 

EqQidem Wonger & Megyer nomina in Carfeli» 

Mippis Geographicis hodiednm eft kgere. 

b) Qpi Pacmacitas Slavic^ gentis populos flh 
^nt, prxter alia, id in mentem revocenl , Cuma- 
^s hodiemM Hungaria; Tibiicanc incelas , qui Par 

cinih 




r 



quc vialMtudines rurium m unam 
genccm coaluerci juvat hic brevitcr eo- 

nim 



emickamm ftnt poftcrl, £liifii jdettiiae pntifnjnuni 
idioiiia Hungflrkuni Loqtii, citre ullAfn ^livici ^^ 
mmiontnh Id quad ^o mtjom litbeiidum elt, 
qiiod netnini ignotum Gt , SUvorum Teatonumv^ j 
Cotonias ^ variis tempQribu!; in Hungtiiani irtdit^ 
£ltJ, idiomt /uum, tut cene ejiu vcftigit ad p> 
fterot trtnsmlMe* Ut AUtem Picintcitts etdcm , 
qua Htuigiros nrigine Siias , Stttummu , non pa« 
rum fiick locus Porpli/r^geriifse Cnp» XXXVTL fub 
finein , uhi ifTerJt j ircs Pacintcittrum tribus Can- 
char, KMHkar appeUari propterea , quod cfitris Fpr* 
thrts nohilior^r^u* fm : «flw veK inquit 6#c ifjk 
Can^hnr fignifcst j^ neque alienum id t vero eft ; 
ipud Hungaros enim vox Kmi-ksr MafcuUim feii 
%iti!e brachiuifi fignificat : Ttaque tern^ ilLt Paci- 
nacjtarum triKis , ibrtiludims fu« caufa , Kmkar 
ideft S^irilis Brachii populua appetlatiB fimt patrii 
lua llngua: quotifi ita; quis neget Paclnacitas iut 
Huhgarko ant certe aSni Hungtris fermone ufos 
fijiffe. Non Aefunt, quidem qui Cumanos noflrosj 
ac idcirco Pacinadtas comm Majotes t Tartaris de* 
ducant ; qua jn re anerenda cctera inter nituntar 
prMiimie Domittrcm Tarrarici acliQniads , quani ho- 
diedum a Cumanis protibus recitari accepimus : it 
btnc ego Oramnfm Dminicam a Viris Apofloli- 

cis 



^ 



V « T II s. J9 

xtttt cxpfictre fata, qao Skulorum , Jazjr- 
gum & Cumanorum rcs mcliorc in iucc 
ponaotur. Dadam vcccrcm Turds y at 
memini ^ * crepcam odonas in parccs pro 
cribuum Ducumquc fuorum numero divi* 
fere Padaacita^ Dux Gyula {M^ccipuank 
hodiemat .Tranfilvan» Kegioocm iofedic^ 
Sepccm rdiqusc cribus pcr Vaftiflknos *ad 
poncum Euxioum & Tyram.fluvium ccrra- 
lum tra^s diiQtrib^cs fuQC. a) Acqueht 
iidem funt populi,.quos Aoon/mus Bclse 
Hegis Mocarius Scripcorcsque csccri Chtt« 
C.4 nos 



cis ttretrice reci^tam exHlinio , in eornm ^UrU* 
fonun gratkm t <pa rtriis teinporit>iis i» Httngirift 
reminere' coa^li , fiib Ladialao IV* Comano Reg9 
Comemnnas Jaiigilwa & Cnmanis n^ia iedcs in 
Hoi^aiia eolafxe* Hi fiibinde iiib loctevico M^ 
l^cge td Chrifiain conTerfi, quod pand erant^ ob* 
Ktertto proprio kliomate Hvngariccim aiTopttrere* 
Abhis itaqiie tarttris iricims iids Cmnani didani 
OrirJMrai didiceitnt» Qoanqiiam atibijam inniii» 
VKU) expleratnm efle > nonaciOoa. MaJQiia TanaM 
P^olos, idionia;je Hongaris affipi mi» 

* a) Confide Annalts Veteres Hmnor» Arar» & 

i&mK. t. m. p. as^ 



40 H U N G A R I A 

nos aut Cumanos appel!ant , quibus^ cuni 
Graccis acque ac Hungaris diuturna crtbra- 
quc fucre bella, Prac csEtcris memaratu 
digaa cft iHa Cumanoram in Hungariam 
procurfio, quac ad An. Chr* MLXXXVL 
evenit , cum prxdis onudos domum pa* 
raotcs exinfidiis aggrcffus D. Ladislaus Rei 
indagine cinxit , libcrtatcmque iis , qui in 
Hungaria remanere, Chriftiquc fidem am- 
pleai vcllenc y per pmcconem obtulit, Tam 
Itberalis condicio ultimo in vicx dircrimine 
verfantibus prapoficaj non pocuit non cffe 
gratifiima : quod cura D. Rcgi rcnuncia* 
cum fuifTet, in fidem recepcis, ejus, quac 
olim Jaz}rgum Metaaadarum fuit^ regionis 
partcm habitaiidam aflignavit. Horum fufa* 
indc invicatione con|uges liberosquc e Cu- 
mania cgreflbs eodem tommigrafTe vix du- 
bium efre poteft. Atquc hos ego Cuma* 
nos hodicrnorum Jazygum Majorcs cxifti* 
tno ) qui appeUadoncm fuam non tam a 
vetcribus Jazygum Schvoruna populis^ quam 
ab arcuum tradandorum dextcritace traxc* 
rint , ab Hungaris }kz five Sagrcarii propce* 

rca 



I 




V B Y U $. 41 

fca di£H. ▲) Aliquanco ferius fuas Sicair 
fedes obcinuerunc. Qui ad Hbi Iktoraha* 
bicabanc Cumani y frequendbus in Roma^ 
nas ditionts procurfioi^Mis Gnecorum in Gs 
xrsLS haiid paulo Tehemendus conciveianc. 
Joannes Comnenas fanperacor fuoram cap- 
lamicadbus commoras , Cumaoos cum fiir» 
te in Thracia populances aggrefliis , djfi* 
cili ac diucumo pradio fra&os^caftris ezuic, 
penicosque profligarit; An» Chn MQaCLr 
Gf Ak 

^ a) Dabiam qSm» toMere nitntnt diplomata 
KJegam Bek IV. & Ladislai IV.fqui uU da Jaxp 
^b«is «gaat V btc fere phrefi "adiritori J^MiMl» 
S^mus^ Arcit9mm0» » SttptfMru t B$ti/ki , iV^ 
f^r y KMyfrl, '{«1 fii' mrisniiUf & SMffitiii ffxmtra#* 
re tentntm: ex qoo etiam rttio reddi poteft car 
ShiliftMnim nomen eiif adlNeftrit. Leelit illud cot^ 
mi quod « veteribtis JtiygHitii .tmdilione aa^ 
ptam mtiunat vtdgas, fiibole.eft r^^qokl anim .Ji&« 
k&rt aliod ibnet , ae como .rcntlorom ac jacnlica* 
iirm? Porro Ismaelitae nuUa ratione com Jazygibos 
«onfimdettdi fant : bi enim Jodai val Saraeeid ori- 
gine, valiis 'tempeftatibus qoeftos-CMira in t'Honga- 
citm illtpG-^ pone Jtrygttiti; terrM bt htboere ten- 
torit, CtroU 1« & Lud#vi(^ M« cons ad Chsi^ 
fium trtdodi 



4^ HUNGAREA 

Ab infelici boc cafu Cumani domum rc- 
vcrii, quo reinet ulccriori Grstcorum viti* 
diftx fubduccrcne , pars io TranfiWaniam. 
ad popularcs faos dcmigravit : maximis a^ 
Stcphana H. Hungarorum Rege cxcoki im- 
mmitatifaus > quod limicum virtute manu- 
qnc fua tMciKlorum curam dtro fufcepit 
Imt y Szckcllii five cuClodes didi (unt., a) 

P4rs 



I 



waxmn ciiitocies Szekelf ippcniri teftatur TirnQn m 
Insag. Antjqti'. & Nov. Hung. Cap. X* tegimu» ipfi 
in rNptomflee BdW IV. An* MGCLV* Contcmgnoi 
Moravids fm»nribas poptilo» Sioilos , S^^kdlc^s t di^ 
&oSr HefVe igitur Ctttnanis a liiniiium' Dacix cnr 
ftodia Sm^kelioruiii ncKnm inditimi : Alii ficulos 
Scytlmlos appelbiit- Fafniu v«m a domicfUcis fcri- 
pfAribu^ i?cuf% ArilOTfTriiKi: Hitnnoriim pofkri e(tSt 
%^tTmnt\i€ : eofuin neinpe qiri a moTte Atilae , goI* 
lapfe HiNimco Inipefio , m Dacix limitibni ffonlH» 
tnriinL ^ACquc lA bi caaia eflc ,. qu-od ficuli diftm- 
-to ar ffetera HmigajrofUin geate leg^ibtis femper nff 
^ni, Kos inveterat^ hiiic ojmjojii nil «letra£hiiii 
^olumxis; quaado palaiii eft ^ Inclitmn banc gemem: 
multatUTn ' tiinfu- ;:evo IwTOum- maiiem extjii/re , bel'- 
lic^que vitHitJi «: Jfojmiulinit faiwk AtiJanis m^ 
'-^joiiBu» fr fc dlgnJiEinani probalTc^ Ut ^oincnki 
fciiptofcs fidein faciunt- 



V « T u $. 43 

Pats fugitivonim altcn fociorum exempU 
focati , ab eodem Kegd obtenu yenia Tf 
uro Duce iii Hongtriam. fe crtnscuieM;: 
hdffiinosque fdtn Tit>Scum 'Campos^ ubi 
bodic Cumania major, coleados accepert 
Afi. Qir. MCXXIV. MauM demque Cu- 
maooram m Ifeuigariam cranficio accidic 
Kudieno gjentis^ Ktgulo , cam Tarcarorua. 
mecu An« Chr« MCCXXXIX. . Bdse hufus 
nooiinis IV. Kegis fidei (dk permifere ukra 
Minlim y qua niihc Cuolania minor / di« 
ftributi. ▲) Atque hse Pacinaeitarum five 
Cumahorum foere victifitudines. Sunc, 
qui alia longe de Siculis & Jaaygibus cra* 
dtat^ fed qusii verodifcedcRi facile quis^ 

quc 



a) Ut oiu> in eonfpe^ Cumanonnn Hongi^ 
c^^oIentiDm terrtt habent. SiM eft J^^ygie ixk- 
isr Htvefienfibm dc PeiHeniem. provihciis , exign^ 
^teijtt Jtxygiir PortJo« Cumanie majer olcrt Ji- 
bircom jacet : Sitboichienfi , Biharienfi , .Bikefienfi 
^^ue Szo^noUeiifi Comitaribus coercitt, Cunitnk 
"Unor ab Orienro Csongrtdienfi : t meridie Bt» 
^enfi : «b Occideme Soldienfi: t. Septemtrione 
Peitoenfi Fromcit cihgiCttr* Viie Geogrtpli, Hung, 
towpend. 



44 H U N C A H I A 

quc rq>eriec , fi niodo vd e« ^ qux cx 
CoQftandoo Porphyrogenita ^ alitsve Scri- 
p^ribiis.Grfltds ia pacriis AnnaHbus ad an^ 
ilos cicatsos difpucaca lunc paulo diligendus; 
evolvcriL Msc quidem mulco cardios acr. 
cidero y huc jaimoiL/ reSmi oporcuic ^ ut 
uno in -confpe^ gftuBb^ Pacinacicarani. 
pofteros habermus. a) Sed ad Ifonga-i 
ixis redeaoitts. 

Qas ccipa- . VIILMPriuaqudm ex occupata recens 

blicx rado Hungarta beUunoi omnem in parccm cndu* 

«pud Han- ^^ occipctcnf Hungari | placaic rempubli- 

cam cerci$ cemperarc l^ibus. Anteomnifi 

Regipneaii anm (ang^ineque rup pan;apA 

ex asquo incer fe divifere. Arpado ejusque 

f _^ ftirpi 



jO Ptcinsdtms poft profl^tos Tmen H^ffo* 
iMftn B€(Gu»|»k( Moldafisqae ufymAemtm tia* 
naifTe, m «liot tsGeam- , Potphyrdgenitt ttttia dk 
Tenflfn lunc omnem Gamaniim Magnam appel^tf' 
fam hincque Cnh S. Salomone S. Ladislad cetedip 
qae Regxbas , procoHione)' Comancntim in Honga^ 
tiam fadat , nocins eft , qaam «t probari eportea^s^ 
Qoidini igitiur Caaaia noftri Sacinaciuuam fint pa- 
-fteri ? 



fttrpi^ firaosdmubiaiuu ^gio y 1n cujus cen- 

(ro Alba Kegia ,: obcrgic .* DjrnafUs reliquis 

qeters- parces : a^ Singulis adheBcMilidbas) 

q^od pari omiids gaudeittii: hobilirace ^ Auii^ 

di poflcflionesque viricim . diftrlbucat: Yecei> 

res regionis incolse ad colendum rus ^ Hua* 

gahsque (^viendupdaimnaci^; -Miticesnoit 

«linus quam Dynaftas ab omni ccibuCGirum 

vedligaliumque (pecie abfoluci fuere ; quo* 

<ies ^tameu ve^ conmnin^ (aius^ vel *Arpa* 

<!iani Ducis f u(&' ferebaiR ^jJn caftra conf 

j^enire fuisque merire ftipendiis cogebantur«^ 

ConOicuci eum iii finem Miliciee Prxfedi^ 

qui rem beliicam fiKiuk) curareht : tiiSL bini 

a^dtp Judicds alceriGylas:: Qdcban: didus 

akir , quorum munus rciTec r civiles - cauGis 

'',:> r-' .;: , ■ ... • ':. : ; '■• ■CQgno^ > 



a) C^ua ratione Dynafti (cii Duees Regionein 
inter = '{e |»aTtfti fint* ' , vidc apud *M. ThilVbdiiUrh 
ftlL xap.illl. buaam:.atk^em h^c^tecenienttjf ' nom^ 
na , Arpad BiM ^Ajmi , Zabplch rfiliiis ]E(etid $ ex 
quo gena Csakiana,, K^rtan filius Kupd , Ete filiua 
Ound, Leel filius Tofu , Huba unde genus Zeme- 
xe^ denique 'Tiihutj filitis ' rforca , ex qiiJ) Gyula & 
Zombor. eonfuW itenit Aftonym.'Bfciir'Re41s no- 



cognofccrc, ac ex sequo dcfioirc, in CqcIq^ 
ratos 6c legum violacores pro delldi gravi* 
cacc ariitnadvcrterc ; neque camcn quid' 
quatn per id Arpadianorum Ducum aucho* 
ricati decraaam, quorum fumma femper 
fuic domi forisque poteftas, qua: rcgiminis 
ratiQ usque ad Divl Sce^phani R.egis secatem 
fcrduravia ^n mo • ' f 'jJltii i(Q, f • ? ' t 

Quo fucctf . ,, IX, Rebus ita domi coihpoficis^ Hua* 
fiigefta Dtfl .gg^yj jj^i; giojiji^ appetentes cotidnuis incur* 

* liooibus Carentaoiam ^ Icaliam , Baioariam^ 

teuiporaOt- 7 j i T 

tonis Citfa- ^*'^^"^^"^ ^*^^^^^*^"^ ■ P^ovincias devafta^ 
ris? bahc, nihil uc ab eorum furore tutum fi> 

ret. Ludovicum Germaniae Regem ^ qui 
osdem copias oppooere aufus fuic, ad Ly-- 
cum amnem profligatum , cributum an- 
nuwm fibi pendere coegerunt . A. C.CML 
fexennio poll riorentilKmum ejus exerci* 
tum internccione deleyere. Ex eo tempo- 
« impunc Hungaris grafT^ri licuit, nemi- 
«c reijftcrc aufo, usque ad Henrici Aucu- 
pis «catcm, qui actricas coc dadibus Im- 
perii Romani vires, rcparare , pcenccsque 
Germanorum animos infticuus cqucftribus 

•. ludis 



i, 



V: E T a 4«. 47 

ad bellkw] vircotiB laadiem ezdtare 
conatus fiiit. '4) ' Utpnmum R^num illei 
ftdierac^ «r^ciim y^w ab Imperii dignicacei 
alieauni negavic ^ quQ irricaci Hongari ex- 
ercituin Saxonias ini(imdunc ;' ac exicu mi^ 
tm pio^ere ^ - force ^nim Dut 2^lFanu» 
Arpadi fiUns ex ihfidiis^ kicerceprus ' in Get* 
manoram venerac poccftacem; quo com- 
pcrco Hungan'. polica excempio ferocia^ ad 
preces: cbnverli immer^mMauri vim Caef^ri 
jfmlhiccoSkmM, > lilfef^ qubd 4e notiduni 
rois ad vim pocencii&rncb gefitiV fuftihen- 
dam Qoniparacum viderec 9 nv aliqub libi 
eam: beneficio obllringei>et , ihducii^ m 
aiioos novem compofiiisiy Zolcaiium' fiue 
licro fuis incolumem 'Wdittttc. Ann. Chr« 

. CMXXVI. 



a) At> l^queftiium ladorum inftitutione artiif 
Heraldicae originem repetuht plcrique rei (cutarix 
interpretes, Illud minus explorttum a Gallisne pri» 
■numan a Germahis eomm uCvts introduflus* Le- 
8«:Hoppingkiaiii.de in%niuni .fivie.ytmoruin prifco 
^ novo Juxe. : J, A. Rjidojphi . Hex^ldicaui . jGurio. 
^rSpepnerum j^traftatus P, Meneftricrii f S. J. 
9^0 nemo diligeritius origencs lcgesque tci HcraU 
dici' indagavit 



4« 



H U N»~G A H i A 



CMXXVL UcUinimai Hungaris efTe poce 
rant eac inducia&^ ac ad ampliOimum Rc* 
gnum fuum ftabiliendlim opportuniJIImae ^ 
Vcrum gens inquies , ut erat alieni appe- 
tentLor ^ quam fui ftudiofa , nondum evo-» 
kto pacis tempoie , munera & veaigaliai 
ab Henrico poftularunt : Caefar quod plu-^ 
rimas Legiones difciplina militari cgregie? 
cxcultas haberet , intolerandam eorum ar-^ 
rogantiam non fine ftomacho re|edt : fatis 
id erat , uc Hungari coafcripco ex centum^ 
millibus exercicu duas in parces divifi cac- 
de$ & incendia per utramque fpargerenc 
Saxoniam : Henricus (blucis ordinibus in« 
cedentes jufto cum cxercitu adoricur j cat* 
fisque XXX, hoftiuip miliibus vi£toria po- 
titus, rcfta jn alteram Hungarorum partem 
copias ducit j fimilique edica ftrage ^ ge- 
minumde Hungaris triumphum cgiu Tan- 
tac cladis fama per Germaniam fparfa , cae* 
teris quoque populis ad vim propuirandana 
crevere animi , ut adeo & a Carentanis & 
a Bajoariis non femel infigni cum jaftura 
rcjedi fuerint Hongari , idenddem' ad con- 
iuetam populandi licenciam revertentes, Pau- 

lo 



I 



b 



V E T U $. 49 

lo relicius ries ada in lulia & Thrada; Bc« 
roi^rius Icaliae Rex .denis numrooruni mo« 
dus pacctA ab Hungaris redemic , Bizandni 
ctiam magpis eandam rouQeribus in quin^ 
^ueaoium mencaci - func. Atquc hoc tem«* 
pore circum An^ Chr. CMXLUL BoloTu^ 
de; miliciaB Hunggronun Praefedus & Gy^ 
ias ( fiye ]udex apud (iios , live Tranfilva«> 
norum Duz nil moror). Conftantinopoli 
Bapcistniim niiccpiiTe nafrancur ; verum 
doiiium reduces cjurau ^ quam fimulad 
mence amplcxi fucre , fide ^ ad priftinas 
gentilium fuperfticiones funt revcrli y ina* 
nesque redididcre Qrascorum conatus ad 
propi^andam incer Hungaros Chriftianain 
iligionem. a) 

D X. 



a) Cyu^x Baptismo ChrifUanitatis apvid Hun- 
gtrof initia tribuit C Schvartzias , ccnfet quippe 
tJDs iiliam Saro^tsm Fatns exemplo Chriftianam fa* 
fittH, (abinde GeiGe Duci Hnngarorum viro fuo, 
^ Baptismum rufciperet, perfuafifTe : verum ntaliai 
fut viri doftifTimi fententis huic opponant prxter- 
ttim, qal fieri potoit, ut Gyula ita ex animo Chri- 
&o adhatreret s <pd filiam Gytilam janiorem hsre- 

deul 



H U >J G A R l A 

^ U X. Latinis ncinpe , apud quos miro' 

pacis cum Dei beneficlo Sacro-Sanaa; Religionis puri- 

. OEtone CV tas incegricasque invariata perftidc, ea de- 

f««? bcbatur gloria : quod, ut acciderit, mox 

exequemur. Ottane O^cfare poft Henri* _ 
cum rerum in Germania potience, Luito^l 
phus filius gravidimam in Pacrem concive^B 
xit fedicionem , qaoquc eum undique con- 
cludcretj praeter alias gentes Hungaros pa- 
riccr maximis poUicicationibus in foedilHmi 
belli fodetaccra evocaverac. Adfuic]ex ccoi^ 
plo Toxis Hungarorum Dux , Otconem-* 
que Aoguftac Vindelicorum agentem ar- 
fiilTima cinxic obfidione. Ancipid hoc re- 
rum fuarum poficu nil turbacus Cxfar ^ 
tridui jejunio aliisque piecatis operibus pro- 
piciato Numinc , milicem ipfe ia hoftem 
ducit, accrrimoque plurium horarum cer* 
tamine Vidor caftris poticur. Multa tuna 
Hungarorum miltia cxfd auc capca : quos 
inter prxcipui Bolofudes ^ Leetus ^ acque 

Bo* 



dcin rcliquerit » infinHm fiiperftitionuin ivitarun 
propngnatureiii, quarutn caufa belia lijbjnd^ !>* Ste- 
phdnutn Eeginiii appetJic? 



V B T u s. yr 

Botondus , probrofb Ducibus mortis gene* 
re in furcam adH periere. An.Chr. CMLV» 
Scrage hac , & quam paulo (erius in Thra* 
cia a Grascis perpeffi fuerunc , miciores redw 
dici Hangari > aliquantum ab incurfionibus 
(emec abftinuerunt. Quin & ipfe Dux To* 
xis adverfam todes expertus forcunam ^ 
ne intempeftivis belli coniiiiis res Hungari* 
oas corrumpercc^ pacem cum Ottoae Cae- 
&re icic Aa. Chr. CMLXXL 

* Xli Malacia h«c occaCo fuit Viris Apo- q^^ ^^^j^^ 

ftoltcis curas fuas ad vineam Chrifti Hun- opportimi- 

garicam porrigendl: Sacrae hujus expeditio- ^^ pronml- 

uisfignum fuftuiic S. Volfgangus Ordinis «'"''' ^^^" 

S. BenediSi Monachus j fed cum incenfus , . -^, , 

legis Chrf. 

ulius zelus ob ferocem Toxis animum opu- (Uam? 
to careret frudu , re infe^^a domum , acque 
inde ad Inflilas Racisbonenfes abiic Com* 
aodum pcr id tempus Toxis Dux vivere 
<tefiic ^ regnumque filio Geifas moderan- 
dum cradidit: proniora hoc imperance fue« 
it omnia: quod ei Sctnanfuecjor indoles, Sc 
Qttjor procurandas fuis felicicacis (bUicicudo 
^iac. Yidebat ac una dolebat , folos eflfe 
.D a Hua- 



f4 H \1 K G A H Ta 

propa^atam ftabiliumque fuifle, quod ejus 
accatis Scripcoru«n ceilimonia, indubiuca ve- 
ricacis monumenu , ac perpecu^ denique 
Hungarorum to^dicio adeo iuculence dc-" 
mondraC) uc media in luce hotninem cae. 
cucire neceflfe fic , qui his omnibus fidem 
derogare aufit^A)^ - 

ou«|itudit Xlli. Incerea Geifa ver« fidei lumen 
Creiiieadiir- fingulari miferencis Dei beneficio coafecu- 
mandam^ cus , ad promoveildara rem Chriftian&m 
fcin Clwi- ^Q^Q incubuic ftudio : currenci fua (poncc- 
calcar addidic , viasque id perficiendi expli* 
cuic D. Adalbercus Pragenfium Ancifte», 
cum force in Pannoniam deiacus , per 
quem eciam , non fine prodigiis Scrigonii 
in lucem edicus D^ Scephanus Ann. Cbr«« 

CM. 

a) GravidimlEi ii\ eAm (enteiitiain rationuln m<i* 
menta vtderi pofrunt ap^d -P* Carolani P^terfi e S J. 
O>nci!ior« T.L P. Joann. Stiltingum c S. J, invita 
S. Stephani. Illuftr. JFrancifc. Adam. Kollar, Augu- 
(be a Confiliis in| Hiftoriadiplouiadca Joris Patro* 
natt^s Reg, Hang« Libb T^ P» Georgiiim/ti^rftf in Aii<»& 
nil. Vftiei. Baite IIL pag« 395; tc (Teniqti^^Ck J<h> 
iephutii PeKar ki HongM» r«np€t bbeM, :;%>ii > 



fiianim? 



.V 1 T U S. Jj^ 

CMLXX3iDI. Baptistntfe ihitiacus fuic. Re* 
cens natus Princeps ^ eodem D. Adalber- 
to InAicutorem obtiauit.P&ppateiQ > in cu« 
jus difcipUnaquantunl profecerit, infigni3 
poftea (an^imonia 6c jp-xseclarue regen^n dor 
m palam i/aci^ntr . ?Qu(miami..a,viten) ami- 

plip«i.ew.vinea >^^^'^^l*^i qui,ad* 

erant , ei colendsc fufficerent operarii ; mar 

gno numero D. Benedidi filios e Bohemia 

apciYK' QtMk l ;<iqufc AQbiliffimum hx Sacr o '; ' 

PanBOBia^; mpnc^rficuere coenobium inili-: 

tuit , quod (ubinde Semiparii inftar fuiE ^ 

p quo non Apoftolici mofio, viri plurimt , 

-Ysr^m ctiam EcekfiarujM i^ntiftiB^ longo 

teropore lcgi.confueverunc» : UJJQi^J^ oomi- 

memoro , uc quantum; . Sacro Jniic or dini 

debeat Hungaria , omnis vel me praeconc 

inceliigat. Lentius nihilominus ibanc omnia^ 

9^am piiflimi Ducis optarec zelus, quod 

i^ynaflarum pracipui licentise affueti y J^ 

^itae ChriftianaB rigore abhorrerent; nequc 

deerant , qui ad tuendas fuperftitiones vim 

parafent. Ea- re tempcftive^ cbgrri^ , Gd/^ 

fi clam dimiiBis in tmnem partem nunciis , 

Viros iiiuflrcs potcntesque e Vicinis regnis 

D 4 6c 



:<> 



55 HUNGAKIA 

& provkieiis in Hangariam invicavic : nec. 
mora mulci Duces & Comices numeroCo 
(tipaci milke y c Germania pocifCmum ad« 
voianc , rei Chridianse prxfidio fucuri, 
quoi Geifa ^ >uc apud fe recinerec , noct 
modo opibus simpliilimis eirctftuic,- vQriin 
ecfam prtiedptiis in Riegno dighiuci(nis<a<l« 
movic* a) 



Quibiis arti- X I V. Tam poteACittm*adteQaruiii' iti» 

bnsregnQm-dus fuppectis, curas omrie^ ad: firmandam 

filio ft^bili- ^iiQ fuQcellioaem craduxic providus pacer.^ 

^' ecfi enim Arpadiani ranguinis jure, nema 

«D. Sceiplitfno praehaberi pocerac: merft* ti- 

men vereri/debuic, ne QirifGanx KeIigr<H 

<iis obcentii '^ab aVito folio per gencilcs re* 

mo- 



a) Intcr adveiias J>r«ciptti fiiere ; Deodatus Co- 
imes S/Severini ex Apttliai Patrinus S. Stepbani, 
«c idcirco Tata ab eo appeHari (blitus , Volphgerus 
^ Hedericus Fratres Coniites de Haumbnrg , Ven* 
.qejUinus ^pines . de Yttizfftburg e Bavatia > cajus 
pofleri Jafco difli^ Huod 6( Paznan e Germania 
iBquituai honore Infignes , Hermannus denique No» 
nmberg«nfis« M< Thuroczius P. II, Cap« X, & ife-^ 
qu«mibus. 



V B T U S. f7 

fnoYcretur. Quapropcer convocads Hun* 
garis icque, ac advenis Qpcimatibus , fU 
lium fiiccefrorcm nominavit ; quod cum 
prona ab omnibus accepcum fuifTet vo« 
lunuce, fidei Sacramencum a (ingulis no« 
V0 hxredi praeftari voluir. a) Neque hic 
iUius confticere curar ; fsederibus , 8c aflS* 
nicatis nexibus vidnarum gencium Prind* 
'pes D. Scephano filio conciliavic : nobilini* 
fnam iUi (ponlam deftinavic Henrici rixofi 
JBavarise Ducis filiam , & fororem S. Hen« 
rid Imperacoris ; Fiiiabus opporcunos re* 
bus luis (ponfos defignavic ; Judichae Bo-, 
lcslaum Polonoruni Ducem^ Sarolcx Sa« 
nudem Abam ^ pocencifl^imum Hungarise 
(uperioris D/naftam , recens ad Chrillum 
converfum. Gifdae denique Ocionem Ve- 
D c neco* 

a) t^ Tranfafta inquh Carthuhius Epifc^put 
vi paeiida pcftquam gradum Adolefcentia; primuai 
^*a(cendit» convoaatis" Pater fuus Geifa Primati- 
^ bus cum ordine fequenti , per communis Conff- 
^ lium colloquli filium fuum Stephanum poft (e 
«n regoatarum popnlo prsfecit 5c 'ad boc corrobo* 
^^ randum a fingulis Sacramentum cxegit' In Vita 
^, Sr Stephtuii Cap.L ^ V. «^ 



5:8 HUNG.AKIA 

netorum Ducem a) quem alias Guilid? 
mum Pidavienfem dixere, qwx connubia^ 
etfi non oninia vivo Gei(a y ex ejus tamea 
Confilio coaluerc. Neque dubiundum efl: , 
curas eum fuas porrexiiTe ad devinciendos 
D. Stephano' binos Micha^lis fratris filtos 
Vazuiem & Ladislaum Calvum y^quosUai 
K^iminis communione Semotos voluit : 'ac 
•ille quidem absque prole deceflic: bic fu* 
Xceptis tribus fiiiis Andrea ^. Leventa & 
Bela regiam Arpadi ftkpem felici^me prd- 
pagavit. 

i 

^oanAo ^V. Ita omm*bus ex (ententia geftis, 

jlieni&ain ja&is religionis Chriftianse lundamentis , D. 
•biir? Stephano filiQ haerede confUtuto , meritis 
plenus e vivis exceffit An. Chr.CMXCVII. 
vidua relifta conjuge alccr» Adelhaide , Mi- 
cicislai Polonise Ducis forore , ob formge 
venuftatem Beleknegina Siavice nuncupata, 
quam, Sarolta Senioris Gyula: Tranfilva- 

norum 



a) Dandulus in Chroiiico apud Muratoriuin 
Tomo XII. 



V B T U S, 5^9 

norum Ducis filia detnorcua , provediore 
jam setate conaubio fibi copularac 



TABULA GENEALOaiCA 

StlRPIS ARPADIAN^ 



Almus 



Arpad 



Liuntica Taricatz Jelcch Jutoczas Zoltan 

Tehel EzelecbT Phalitzim Toxis . 

Termatz Phales ' Tafe$ I ' 



CeiOi ^ias Diqeuz . MichatS 

A »11111 



/ NOTI- 



^ HUMGA&IA 

N O T I T I A 

R E R. U M 

HUNGiyMCARUM, 

HUKGARIA NQYA. 

F^ima feu Domefiica Arpadi^na 
Segum Hungaria PerioJus, 

JPROOJKMIXTM. 

Quis ftatus 1^^ Xplicatis. compendid Hunnorum^ 

nov« Hnn* m^) ^ Avarum^ & Hungarorum adhuc 

gaiijK genc- Jlfi^^JI • gentilium rebus , novse Hunga* 

^*™^ rke Hiftoriam a Regno D. Scephani ordie- 

inur, qui echnicis fuperftitionibus abolitis ^ 

Aiis pocidimum laboribus ftabilica religione 

Chriftiana , primus Kegios fumfit ciculos , 

novamque rempublicam adeo provide Ta- 

pienterqUe ordinavic , ut , qui in R egno 

illi poftea fuccefferant , ejusdem fa(Sa , in- 

fticucaque p^o legum fuarum norma adfci* 

"i/^O/ fce- 



firerent : Hungari autem diu quam religio* 
fiflime obrervarenc Et vero non parum 
Ifid (andinimi Kegis noftri gloriam facic , 
quodintrodufla per eiim regiminis ratia 
quoad pnecipua capita etiamnum perTeve*- 
recr Religio vero Chriftiaho Catholica^ & 
c^nftantfcum caeterirum Matre* ac' Magi(lra 
£ccte&a K<Mhana con(en(id qtrihgeritis , Sc 
Smplius antiis firma integraqiie ftetit, hae- 
refes ignoracst penitus. Hxc fidei miitas 
XVr. poft Chriftuni (eeuio'^ per ihdudam 
Luthero & Cilviho t>ucibus reformationem. 
fciiTafuit : id quod diucurnfs deinde bellis 
& * calamitatitms occalionem prsebuic. At 
enim Religio &on(^n6 Cathoirca Prineipeiii 
femper tenuk lociim j -acque in dies ad prU 
(tinum 'Chrifti otile tedeukdum numcro 
cfflorefcit. Regnum , quod fat diffufum 
ruccfcfforibus reliquit D/ Scephanus , varias 
fuftinuic vices : quorundam Regum vircu- ^ 
tc, priidehcfei, fortitudine, ac felicitiice ad 
r«mmuri!r humansB potefncist apieem con*» 
fcenderac : aliorum vero improbltace aut 
Ignavia , iccederttibuS incdftin{fr'^modbus|^ 
gravKfime cedeuirumH -I«jiritttt^'ii^^-**b 

difta* 



61« H U^ K O A R t A 

diftabat ab intericu ; id quod initicuta brc* 
Vicace lezplicare nofter modo labor erit. . 

r' — jT^^ , 11. Triplcx aucemfuit regum (ibi fucce- 

fes five pc- dentium claflis : quapropter edam ^ nes ab 

flodos oni-iiS geftas in totidem difbibuemus parces : 

TcraRegum pxima«criu9i (eculorum concipet vitetvalr> 

feries djfpe jjun , q^o domeftici (eu Arpadiaai fanguii 

fa potcft ? ^^ prij^^^pes ab An. Chr. CMXCVH. usque 

ad Ao. Chr. MCCQ. fcepcrum tenuerunt^ 

Altera eoruo^ ^qgum gefta abfolvec, qoi 

flemorcua in ^ndma lU. yirili Kegum ftir^ 

pe , yariis e dpmibus per libera gebcts fuf« 

iragia ad folium-peryenere^«^idcLFcomix« 

ta dicicur. Tcrtja.fieipwn Auftriacdw e do« 

mo accicos , lleg^s coRiple^^icur , iquf aj) 

obicu Joannis^e:applx« ■ parcim elpdlioms , 

parcim (ucceflionis^hseredicariaj jure, Hun- 

garis non incerrupca (erie dominaci fuBU 

Qtio jure ML. Prima.hac periodo , fi Pecrum ^ 

Hungaris Samudem Abam demas > foli Arpadiansc 

pracfuereAr- (^jppj^ Principes per crecencos & ampii^s 

' j^iiiQS :tIungaris,i{nperaFunc; : hseredicariQ 

OC aQ.^l(f^ivo;j)fk][e ^ fadun;i fueric ; difce? 

pcacur 



ptttur hodie. Suceeflionem bitredicariaiii 

tum obtinuiflTey luadet impriinis padio il- 

h ^Hungatos inter ac Arpadum Duceiii 

Almi filium Ann. Chr. DCCCLXXXVII. 

inica , qua ceceros inter (criptores ^ tefte 

Anonymo Bdte Ric^is Nota?io , ^ cautum 

ftferat ) nf qu4iAiitt vita duraret tam 

ipjfiSy quam pofteritfuis , fimpir Ducem 

baberent ik progenie Almi Ducis. Suadet 

hanc in(aper feries iHa coiitinua Regun< 

(lif pis Arp^ianar rel^iofil&me ib Hungarit 

ob(ervata« Ea enim fuperftice , nuiiquanl 

Hungaris in mencem venerat , aliena e 

Domo Principes ad rolium eVocare* Nec 

Iparum ad probandam facceflTonem hxre* 

dicariam facere vide^ur , luculencum Ceifie 

II. Regis teftimooium , qui (blenne Diplo-» 

ma, quod An. Chr. MCXLVIII. regni au- 

tem fui Anno VIII. Capitulo Veterobudenfi 

dederat , lic orditur: Ega Qeifa IL ficun^ 

ii Bela Rtgis filius divina di/po/ttione 

fceptra paterni Regni Jure bareditari$ 

obtiftens- &cet« a). Quas loquendi formu« 

-' : ',.-.•■• • ■ 'la ; 

< ■' " ■ ■»■ ■ «■ ■ ■ » ■■■■■ , ' T> . I ■ . 

a) lii Epifcopis Agrienfiblis NicolaS Schmidt 
c $• J« Tom, I. pag. 6o« 



p 



1 



S^ HUNGARIA m 

la,rolennidiplonTati non temere inrerta,gra* 
viflimo effe potefl argumento, Hungaros 
ca aecace regnum Hungariae ftirpi Regisc 
Arpadianae Vtrili hijeredicarium cxiftimaflre, 
Acque haec func pro fucceflione haeredita- 
ria probaada. Verom cx adverfo , li quis 
ad ufitacam tota hac periodo eleiHonem , 
fiilennemque inaugurationein advcrtat ani-? 
mum ; ii in caufam inquirat ^ cur Keges 
fumma follicitudine in id incubuerint ^ ut 
6lios fuos ab ordinibus Kegni eligi corona- 
rique in vivis adhuc impecrarenc: fi dem- 
que perpendac , fceptrum non fempcr a 
Patribus ad filios primogenitos iransmicci 
confuevjfle : foli omnino eledioni ea cetace 
locum fuiffeputabic. Quid igtcur in re cam 
ancipiti pronuuciandum eric?Equidem haud 
a vero aberraturum euni puto , qui (en(e* 
rit j hsKreditariam quidem fuifle familiie Re- 
giae Arpadianae in Hungaria primse periodi 
intervallo fucccilionem , fed nonnullis af- 
fcftam conditionibus limitibusque circum' 
fcriptam- Non licebat quidem Hungaris 
Regise Domus iixx Principes a Regno tx* 
cludere ; liberum camen eis fuic , gravibus 

de 



N o V Ai • 6$ 

4e caufis , (ecundo genitos prunogenitis 

praeferre^ ^ut etiam prseceritis^ fi forte mi- 

Aus idboei eranc , Regum filiis , S. Coro- 

nam Kegum fratribus imponere. a) Prse- 

cerea oportuic novos R.eges ab ordinibus 

Regni in Comitiis recipi , ac fblenni ritu Divi 

Stepham diademate in ipfb regni adicu iQ« 

augurari: qui mos adeo (knSte tum obfer* 

vatus fuic^ ac apud Hungaros nuUam vim 

obtinerenc.ea privilegia, quse edita fuiffenc 

a Regq Corona Divi Stephani non red&ad^ 

to b). kaque in prima aeque ac fecunda 

Regum Periodo e Patriis (criptoribus ufiu- 

tum fuifife conflat; ut ad jufla funebria de« 

bmSto Kegi perfblvenda univerfi Kegni or« 

diaes Albam ELegiam confluerent: quibus 

E ter- 



a) Confer hicct , qax D. Stephanus Morm 
^o IV. de humanitatc adverfus Proceres cxplicat, 
qu^que nos infcrius in rtbus D. Stepbani rcccnfe* 
uiQs> Item quc {ub Petro, Saiompnc» S. Ladis- 
i^o R. accidiHc nariabimus. 

b) Ihfpicc Tripattitum & Codicem juris .Pa- 
trii : ubi adnotttuin fcpccies , ^iuorttm am Regum 

I P^ivilegit roborc dciUtutt fint. 

I 



66 H U 1¥ G A R I A 

twminatis , mox Comida de rucceflTore 
optando habebantur : ftatuto Tubinde dfc^ 
mtcr MifTarum foknnia ter repetita feoa- 
tus poputique Hungarici rogatione, acctaitia« 
tus novus Rex a Strigonienfi Archiepi- 
fcopo ungi (acraque D. Stephanf cororia in*^ 
augurari confuevit» Quo tetaporc vini-» 
vcrfi Kegni ordines Principi fuo Sacramen- 
tum fidei riuncupabant ; iple autem eos 
de ufitata tum forma.regiminiSfnontttilU»- 
que exemptionibuis ^ & privitegiis taftodi^ 
dis interpofito jure jurando fecuros tedde- 
bat. hnmunitates has ac prserogativas gen* 
tis Hungarica? , ne pro arbitria mutari au- 
gerive aliquando poflent ^ neve hac rado* 
tie Rcgia poteftas infra dignicatem reftrifta 
fenfim tollerctur^ Andreas IL Hierofolimi- 
tanus di^lus An. Chr. MQCKvXIL comnumi 
^CRtjs confenfu in certa capica digc/TTc , ac 
(qlenni ^um edico Diptpmace , qxiodBullam 
auream dicimus, complexuS) vulgavit: Ex 
eo tempore ,ad hujus- diptomatis capitum 
obferyatiohem , qui Andream IL in Kegno 
confecuti funt) H^r^giariac Reges inaugura* 
tioai^ fu« tempore. feniec obilrlngcbant y 



N o. T Kk 6t 

osque dum in' tertia Cvc Adftriaca Regum 

Pcriodo An. Chr- MPCLXXXVII. Articti- 

lus XXXI- ut ruQ lofa Partc IIL narraturi 

fumus , cxpuil&us fuic;. Atquc cx his 

fat cJare , ut opinor , intelligi poterit. Pri- 

laa feu Arpadiana Periodo durantc , fuc^ 

cdioiicm Regum Hunga^i^t ei, haredita^ 

Tio famiiix Kegiae Arpadianse y Sc tkQivo 

Perfonse ejusdem ftirpis j^ure mixtam in 

iiTu fuifle. a) Exftinda autem in An« 

dq» III. hn, Ckr. MCCQv yirili Arpadias 

tftftirpey Uberrimum' fuit J^un^riSy qua* 

cunque ez Domo Regem ad (blium evo<Hi* 

re^.nequc ullum tum adhuc fceminis ca« 

lumgue hasredibus jus. a4 iKegi^uiu Huqga» 

£ % ricum 

a) Confiinilis huic AKceflionls in Regno Hun- 
garie fornia Augafbe Deoini Auftrisicx dquiiita fuit 
lerptaa inter MaximilianQm I. CitraTem 6c Ordi* 
»»; Regni An. Om l^CCeCXCI. die VIL No- 
vembr^s init^: .qiil)3a&,HQn^arj ita Regnum (uiifii 
Aug, Oomai Auftriacs hsreditarium fec^rant , ut 
nihiiomjhuf Jibertatcm fibl retinuerint , non obfcr- 
▼ito primogenlfortim jiirt */ quemcunque vellehe e>t 
«adttn Attg- D;rt«e.TR»gein^bi:Wigendi : qna fnb- 
Mc ftm^t AltwCk.. 74DCJ4)8iXVn. ^nte exue* 
<tj ot ^uis lods narraturi fumvs Parte in. 



70 H U /N G 

oicus interiic. Pluribus poilea antiis di(E- 
diorum damcfticorum , belloruiiique tu-t 
mulfibus agicau HuQg^ria, nonniU (ub glo* 
riofilljnio Rege S. LadisUo ad qoietem 
tranquillicatcirique revocata fuic Crevic 
^x eo tcmpore Regni Hungarici potenciai 
novis. dicipnum accefHonibus y usque ad 
Andrex IL Hierorotimitani leCatem , cujus 
conniventia , pefRmorumque Aulae admi» 
niftro;um ftaude , plurimis S. Goronse bo* 
nis alieiiatis , cxhaufto ad futidum uaque 
«rario , .corrupta penitus mQaeiaj^ incre' 
dibiliaegcHas , ac jurium, rcrumqueomnium 
perturbacio enata fuiD Qux mala quia 
remediis paulo darioribus curare aggrcflTui 
fuk Bela IV* Rex , ingentem apud fuos 
incurrit invidiam. Ad malorum domefti^ 
corum cumulum acceflit funefta illa toti 
Hungariae AOi Chr. MCCKLL irruptia tar* 
tarofum , qui Regtium pellime iu commu- 
ni iJla perturbatioac ad defcnCoQem com* 
paratum bieania toto c^dibus & incendiis 
cvaftandOi penc ia folicudinera redegeJrc 
Squallorcm tum induftum novis e Gernia- 
nia, BolKmia, Polonia, evocatis colooiis , 
. i .. lapiea- 



I 
I 




> N 'lO.' T A. jrt 

fttpicndfllmisque legibus i whftkueis ^ uc- 
cunque .abftirferat patema Bclae IV. ftftiifcir 
tudo T faclticam aiitem gloriam tom '^ijbriiii* 
ratam pluribus viftbfiis teportatis genti 
HungaiJca:. itfticuerat ejus filius Stephanus 
Vi. VAc qni ihuic in foiio fucccflit Ladis^ 
hrut nfc in ip(a adolefcentia afrencdtonnn 
Aukc dcelcce coriuptas , poftquam procul- 
catl Sacrofanda thorifide^ in vagas libi- 
dines e/Hilas fuit, hon modo peftimo* vicse 
exe^mplo^ Hagitiis omnibus viam aperuic ^ 
ygrum etiam ob* n^ledas ILcipublica: 6bi 
credicst curas , Regni Hungarici pocenciani 
Ma/eftatem<}uk in^ruinam impulic. TuH>i$ 
caim tum thatis, longaqike anhonmi ftlffe 
pcfddrancitki^ ^ • ccmiplures > ^ fubdicattfm ^J 
Cdrbhse prdvinciaifum Regiilr aut procfc^i, 
etcufla fenfim jugo ab obedicnda Hunga-^ 
rkc fem«t abftfttxcrc. Vuihera ea tempe-^ 
ftjtcectftmgayise' illac^ Tadeo iatfobia fUer^ ; 
«t iion hifi ih aitera' R^cgutn ^Hungi' Pei 
riodo^Ludovico Magno Rcge impcrante^ 
qao ncmo unquam Regum felicior potcn* 
^orVe fuiti cufari potucrint. • * 

. ■. ' • « • .' ' ■ ' ' h/i.^ 

E 4 V. 



1 .' S u »* ** 



71 H U K^Q A rI A 

V- Domcftica difTidiaj beUaque intefti- 



Qux turha- 

rum clduii ^^ ^^^*^^^ non raro R.egnum Hungaricuni 
ouff? confiiftatiim fuit, plurimis rei. benegereii-~ 
dx ; ftabilieodiqiie dominatus occaGones 
E.egibu5 noftris erlpuere. Qnas quidetn 
turbas fi quis fo!is Hungaris fuiflre prbpriai 
criminetur , profeOro eorum cempo^um 
univerfalis Hiftorix fefe ignarum demoii- 
itrat. Nullum certe rudi0imis iis aEcatibus 
Europic Regnum a turbii inteftinis exi- 
mium fuit : ubivis tam domi lites , difli- 
dia } cdEdes , direptioncs mutuas obtinuift 
fe, plena efl cxemplis veruftasr ut taceam 
kaliie , GalliiJc fepccmcrionaliumque popu- 
iorum Jateftinos tumultus, fl quis vel fo^ 
lius Imperii Romano germanici fata & vi- 
ciftitudioGs , priusquam rei fummaad Ru- 
dolphum I. Habsbufgicum devoluta fuit , 
Cbi ob oculos ponat , db inur^oda Genti^ 
Hung^ri^ Sedirionis nota procul dubto ab*i 
ftincbic. Turbarum porro apud Hungaro$ 
«^aedem fere ^ quae alibi geiitium per Euro* 
pam , fuere caufiE : faepe Regum improbi- 
tas aut fa^viendi libido paceni domo profli— 
gavit. Sa^pe Regii fanguiois Principes bel— 

tjs 



N O Y A. 7J 

lis inteftinis £icem accendere : dum afligna- 
to fibi pacrimonip non contenti , ad folium 
jafpirsirunt: hinc non raro evenit , uc filii 
Pcindp^ jn Reges Parencesque fuos arma 
€orr4)erenc; Pacruicum nepocibus ^ ac de« 
oiqud fracres agnacive Principes inter (e 
kifeftts (igais concurrerenc : uc Andreas I. 
S^do&cmis , Gei& II. Stephani III. Emerici ^ 
Andc^ae II. & fielas IV. cemporibus fadum 
iaiSk narrabitnr. Interdum Peflimi aulae 
Admtiniftrt: pofthabiu Ke^^ublicx cura^ 
privacae ft]a& rei augendx ftudiofi , ut fe 
Kegibusfuis neceflarios facetent ; faos au^ 
tem iibi Viciflim obnoxios leddereat capti- 
vosque quafi cenerentT) injeiQis dextre per 
confida auc exaggerau crimina ruTpicioni^ 
bas , nunc hosy nunc itios e pocentiorl- 
ba$ ,, quonim facultatibus inhiabant y ma- 
do gentem univer&m. Ri^ibus fui$ fufpe- 
dam reddere adnicebantur. Non deeranc 
tx adver(b) qui funefto &ne deceftando- 
que vacitinio peftuna quseque de Keguta 
animo populadbus fiiis ingerendo : acroci& 
Cm«.in pemiciefii geptis. confilia e fuo ce« 
rebro confi&a Kegibut tribuendo t^ haeo 



r 



I 



H U N A R I A 

quc pro veris fpargendo , gentem upiivcf 
fam in Sacroranaos Principes fuos concica- 
rere a) His arcibus fublata mutua illa , 
Reges JOter & fubditos , caput intcr ac 
membra fiducia , quidni feditiones enafci 
oportuit ? Ceterum ^ ut , quod (entio^ libere 
profcram ^ malorum omnium fons fuit li* 
terarum bonarumque artium negleftus : 
cum enim nulla tum elTent gymnafia , | 
nulli fcientiarum profefTores y literatura 
Qmnis Hungariae pene in folis monafteriis 
Antiftitumque aulis conclufa latebat , adeo 
ut regnante ubivis ignorancia , viri primac 
nobilicatis legendi fcribendive rudes ad difp 
ficillima reipubHcae munera admoveri opor» 
teret. Atque haec domeftica ignorantia oc- 
cafionem pr;3£buit Regibus ^ exceros magno 
numejro ia Hungariam evocandi^ dignica- 

tibus 



a) Id genns ilTcntandi ^ calumniandive con- 
fueiudinem , potjnimam turbaTum caufam , tnm ob- 
tinuifre , facJe fibi perfiiadebiti*, qui Decreti S.Ste- 
pb«ni nomlnatiin Caput LIU. 6c LIV. confialiierit : 
ea item , qux Salomonis & Calotnani teinpodbiis 
evencrei 



4 



■> 



. N V Ai ; 7f 

^us pra^ckndi^ opibu$qiie augendi , ob 
quod noa wb wonz iuyidia in fedicionem 
qrupit. Caecprae' tud>arum cau& r uc pri* 
vacorum ambicio auc ayaricia , coiiacse Ju« 
datis rei jnQQecaria?^ . aerarii Ktgii & vedi« 
galium ocigendor^ - praokdiiras , aliaque 
bs afiiaia /6x .ipfa^iiajeracioQis ferie ^ile 
f ocerunc inceUigi» i ' 



VL Doi^eftica tec mala ec(i graviilima QuxRegno- 
fuew i ' previc nihilominixs maximis incre- «^w"» *cccfi 
tneotisfub Arpadianai Famiii» Regibus S. ^^^*^^^^*' 
Coronae Uungaricas Majeftas. acque pocen* 
tia. S. Stephanus .devido captoque, qui 
gentiliunvifoperfticionum recinendarum. ca«« 
la arma corripuerae ,i Gjrula Duce Avuncu- 
b fuo , iTranfilyaniam fibi fublecic, regio* 
nemque omnem) fi iicu^os fuis in (edibus 
pecui^ibus legibus moribusve vivere Juf* 
(bs-demas-,- ad fermam Hungariai in Comi^* 
ttatus divifir. Regniim Cj-oatiae parcim ar- 
morum vi^ parciih padione aquifivic' S« La<> 
djslaiis ; Dalmaciam auteGQ Coiomanus i 
llama (eu Rafcia (acne Corono; a^ceiTerac 
fub Bela IL ammiiTa poAea rurfus ad ob- 
^ * ^. ^ - (equiuni 



requium rediic fab Beta HL Serviatn flib-^ 
egit Etnericus, Gallicia & Lodomeria m 
|ura ciculosqae Regum Hungariat primuni 
tranfilc Bela IIL Imperance, cum vero An* 
drC3E IL cempore folennirer nuiKUpato fidei 
SacrameQto dcnuo Huogaris parere cepit* 
Ctimaniam , quae Beflambiae Moldavisequc 
refpondet , fibi Religionique Sacrofana:» 
obnoxiam reddidit Bela IV. Infticuto illiG 
Milkovienfi Epi&opatu. Bulgaria fruftus 
fuic earum Vi£toriarum^ quac Scephano V. 
Bulgarici nonien pepcrere a). Valachjam 
exiftimo eodem cum Moldavia cemporc * 
fubaclam y certe prima periodo diirancc 
Hungaris clientela fuifle obnaxiam vel iJJud 
argumcnto eft , quod Carolus L Rcx ad- 
verfus Bazaradum gencis Valachiae regu- 
ium , Veftigalia penderc detredaacem bel* 

lum 

a) De \m dttilomfo & ditioiiuni acceffionibtK 
cofifitlt Diffinatimem noftra» de M^ Maria Tkt- 
Ttjt^ uf Apaft§licix Hung^ Hfghia thtdh &* ift^ini- m 
tus ^ quini ad)eciimis ad cskem fpecimiriis Pr9g^ 
V9hgko gentuhgici AVG. D$m^ Uahshurgo Lwia^ 
ttnftcm pcr nas au£li , contintiiti , editiqne Vindo- 
bona An. MJDCCLXXIU. Typij Trattiieriams. 



fum obmoverijp. Ex his quse compcndio 
hic expHcuimus pefTpicuum forc arbicror, 
quas Uungarici Kegni primas pcriodi in« 
tervaUo univerfim facies & fata fuerinc .* . 
jzm quid fingulHs fu6 Regibus per trecen* 
tos & amplius annos accedcric y quia lice* 
bic . pcrTj^icuiuce brevitaccque enarrabimusi. 
a D..' Ste)^hano Hegc ofdiamur. 



S« STEPHANUS 

R E X I. 

A. C. CMXCTII. 

, - S. STE- 

■ ' PHANUS* 

UT primum' Dax Gelfa obiic , D. Ste- 
-phantis exeunte pueritia , Regni <?<""«*». 
Htmgaricigubernacul* Ducis ticulo capefli'- 1"*™''^"'' 
^ Aoi/Chi'. GMXCyiI;> nemine tam qui» ^^^^ ^^^.^ 
dcm refiftere aufo^ Regn* porro , quod 
tum adierat, fines ab ortu ad Tranfilva- 
nian> , Savumque ftumen ; ab occafu ad 
QohtJm Caetium , amnemque Moravam ; 
I . a Se< 




tiirb^ ? 



s siE- ^ ^eptemtnone ad jmonres L.arpaDCos 
PHANUS. nieridie denique ad Croacas & Carcntanos 

1 

qmbus cx IL Non mulce poft domefllco difficili' 
cmilTs eiiat^ q^e bello implicari c^pic D. Stephanus ; 
qum enim per setatjem confilii eiTec inops jM 
Patris fui excmplo; & CQmmeDdatione , ad«l 
venamm potifRmum confuetudine ^ & iti 
dirigenda repubUca confiliis utebatur , quod 
hi religione probisque moribus conrpicui eP- 
fent , atquc pras Hungaris pracipue gen^ J 
tilibus^ magis rebus fuis idonei videremur,^ 
Opportunum illa tempeftate adolefcentis 
Ducis faQ:um , gentis fuae contemtum in- 
terpretati Hungari, incredibile di3:u quan- 
tis exarrerint odiis ; diu fub cineribus gli- 
fcebat vindi^ rabies advcnarum metu^ 
qui leftiflimis Chriftianorum cohordbus tc- 
neri Priocipis fecuricati invigO&bant ., donec 
numcro & audacia crefcente , . in apertam 
les erupic fedicionenei* 



IIL 



N o V A. 79 

III. Ubi toDjuratoniin compcrit yolun- §. STE- 
tatem Cupat Duit ' Sknc^bicnfis^ opibus Sc PHANTJS» 
au£toritace fuos inter^^ninensy ultro Ce pcr- 

Qutni pc- 

fidis Ducem obtulit, quod homo ultra mo ^^^^ ^^, 
dum sunbkionc labprans , vldoriam (pe de* p^ Docii 
voraret , breviquc futurnm putaret , utrc«: Simeghicn- 
dado *m ordintmi D. Stephano , Hungarico ^» ^^^ i"'«« 
fccptro potiretur. Nc quid autem machi* ^^*^^^ 
narum omitcerct, Adelhaidis, quamaGci* 
fa viduam reli£i;am meminimus j nuptias 
tpeite ambircicarpit : qi;o vero communen| 
genti caufam 'faceret , resque fuas iirmio- 
res redderet , privatse cupidicaci fuse fpecich 
fum tuttdas /iqie^cioms avitse velum prs* 
texuit: nil booroagnece yaliditis pogitari 
(ngivc pocuit : innumcra mox gentiiium 
mulucudo fub e>us iigna conftuxit , qui- 
bu8 brevi alii eciam acceffere, quos legis 
Evangelicae iallidium inceiTerac. 



I V. Ad bcliuih adeo grave ac pcrkru- Qiiam Pro- 
bTum propulfandum , non facis fub ea Re* fp^^^ ^^^ 
gni initia fuere comparatae' D. Sccphani vi- ^i^P*^^\ 
^ I nam pr«cer advenas paiici e Dynaftis 
Chriftiani eranc. In tanco icaque & Regni, 

& 



%0 H U N O A R I A 

S STE. ^ Religioms djfc^iaMoe.ciite pammin hu- 
FiiANUS. nuai^ yider^tur weflc pra^dii ,. ad fuperos 
converfus , decicoasi Pmvirici«^Simeghienfis 
Monafterio^ $. Marcini in monce Pannonias 
folenm lacu vovic, fi a perfido hoftc viaor 
evader9Ci.viic.t^i»en in Divi^a ope fiduciam 
eoUocavic ; , ut nihil diB^eiitise ad confcri** 
bendum milicem , bellumque apparandum 
negligerec : ^poft ubi jufto numero Chriftla- 
ai: ad Dqcis figna. conflux£ranc , : pro rece* 
pto ea «tace more V ad gnmum flumen mi* 
licari cingulo per Hundium & Paznanum 
iniciacus , a) reda in hoftem concendit. 
Goncurfum eft adver& figni^ prope Vefpri- 
mium , diuque andpitiicertatum marce> 
dum denique Vencellinus^ Comes viftoriam 
ad Chriftianam craducerec aciem ; fervence 
-•;;_•..•.. •.--'-• cnim 

• ^«' '■■ ■■■^ i' — - 



« »0^vm»-1»V.y.4*f 



a} HiHtam fingularis olim fuit dignitas, qus 
Tin)nibus kello dfa ptdfiads ; enfis & cinguli mjlio 
laris traditione conferri /blebat : citra hjinc nemini 
copiis prsefle licebat; , R^gum etiam filiQS adole* 
(centiam iiigreflbs, milites creari oportuit, Vide 
(pecimen Herald. Hwng. pag. 30. & 102. ritus au- 
tem tum ufitatos defcribir Cl. Mnratorius Antiquit* 
ItaLTom. IV, Diff. LUI. de Inftit. MiUt. 



' N O V A. gi 

cnitn ubique pugna , Cupam fingulari vi- g y^g^ 

fturti cercamine obtruncavit. Cafu Ducis phaNUS, 

rebelles concidcre ataimiS) mecuque corre- 

pti in fuga &Iucem quarfiere. Multi cum 

capci viSoris clemcnciam implorarunc : ac 

ille (acis Iiabuiti de conjuracorum. pnecipuis 

fupplicium fumfi^e, qeceros &£ti patni^ 

tenccs domum remifit. . Tam illuftri poci* 

tus vidorta D. Sccphanus, a^^is Deo gra* 

ciiS) voci femet Religione concinuo exol- 

vic, memoracumque camobium novis redi* 

cibuS) Kegia plane inunificencia docavic, 

Aftrico: Abbate confticuco , quem cum ali- 

quoc (bciis e Braiinovienfi Bohetniae Mona* 

Qsrio ia Huug^riam acciverac 



V. Graviflima cempeftas cempori diftl- 90« prim^ 
pata^ opporcunbs D. Scephano fubjecic fli* poft^» P* 
muios ad. xempublicam non (acis rcde ad ^^^P"*»**. 
id cempons x:oinpoficam ^ us communicn- 
dam legibus^uc nil curbarum deinceps pru- 
dencer timari pofrcc. Verum quasvis innp^ 
vacio nonvacabac periculo^ apud pnefcra-* 
cem , gencilique Hcenciat afluecan)itgiencqn(i^ 
nifi ance manfttefcerec : illud icaque impn- 
F mis 



*5. STE ^^^ agendum putavit , ut everfa penEtus 
PHANUS. ruperftitione , obnoxios fibi populos mitidl- 
fnse jEfu Chrifti legi fubjiccrct, reaeexifti 
mans , nihil ad eos in officio contiiieridoS- 
Validius , firtniusque effe Evangelii placicis 
qux femel in auimum demijfTa , jam Eecei 
narum psenarum metu , jam fempicernoj 
mercedis fpe obftinatiilimos cnam aniraos a 
viciis fumma efficacitate abdudos , ad fidem, 
juftitiamque colendam acccnduat f cos au- 
tem , qui Divinis cx animo parenc manda- 
ti$y facile efl: humanis quoque Principura 
|u(Iis reddere obrequcntes ; adco nempe cun- 
&h naturalis Philofophiae principiis potend<i- 
ra cerdoraque fuiic itla, quoc cx Chriltiaase 
Legis, diftaminibus derivancur. 






Quantus at^ V L Uxc cum efient piifllmi Ducis ren- 
pTomo%'en- f a , curas omnes ad rem Chriftianam con* 

dam thm ygj.^j(. Continuo per vicos, oppida, & 

Clinffianam . , . ,.^ 

provmcias promukatumcdiclum, utomnes 

ardor? ' r r> 

& finguH abjcQo idolorum cuku, ad verL 

Dei obfequium cranfirent ; dimiffi in omnetn. 

partem magno numero Verbi Divini Prae— 

cones , quorum iafticutionibus nemini la» 

• . erac 



r 



N O V A; 83 

crat fc fubducerc : his raro (anc atquc ira- g j„ 

mortaliexemplo,* Dux ipfe Scepbanus ac* phaMTJSi 

ceflit ; pofica eiiim majefiace , Apoftolos 

isnmicatus , Provincias obire pnedicando y 

quemgue feorilm acque in communi mone- 

re, horcari. rogarequs j ferociores fuavibus 

miius , aut prxmiis invicarc , omoia deni* 

quc iUi fedulo agerci quali eounice iinc 

Principanun cenerec, uc fuis cum idc vera 

oeternam procuraret feiicjcaccm. Tanci A« 

pofiolixzeltta ooo pocuic ncm ubiquc lasci(&« 

nm gigjDere* fhi&us y ac yd ferociflimos 

fieftere: brcvi tempore proftratis idolorum 

ddubris , JEfu Chrifti reUgio fua fuftulic C* 

goa^ nnnquam deinceps ftatioite fua dqi<» 

cieada; a) cx quo pibnum eric incellige^ 

F a rt , 



* a) Makum a6errtat Scriptores Bavad • cum 
&• Stephainim in GiSAat eonjagis gratiam Chriflo 
^^jatadOt tradiint. Ble infans baptismo ablutus 
^t: gens rero Hungara tota propemodiun Chri* 
ftim cotebat , cum nuptix cum Gi(ela peiebratx 
fint Scbyrar in Bavaria An. Cbr. MtlL nova fpon- 
& h Hungariaiii addufiisi prq Keg^nanmi more in? 
««iirata foit Teftc Cluutbuitio» Vide Ann. Reg« 
^ AxL Chr. MI« 



H u N*c' k^k I A 



~ STeT^^' quantum ad Religionem fivc confcr- 
nHANUS. vandam j five propagandam eorum , qui 

praefunc , rcStu fides ^ exempla , & fludia 

poffint efficcre. 



ve fiiccefTu ? 



CurAftricus VIL Fauftas has progrefnones cum Tuis 
Romam le- legeret oculis Dux Stephanus , quo cjepm 
gitas . quo* feliciter operi perpecuaro adderec (bbiljca- 
tem , videbac Prpefulum fibi adhuc deeflc 
pri^fidia , qui Regionem in Di^ecefes divi- 
{am , per fe, fuosquc excolcrenc. Accum 
id citra Ponti6cis , Romani Ecclcfiae um* 
verfae Paftoris auchoritaccm ficri mii pofTc 
cerneret, quod per eam Sacra! jurisdidio- 
nk vim omnem propagari non ignorarec , 
Aftricum S^ Moncis Pannoniac nuper, Abba? 
tetp, nunc Colocenfium Ancifticem defi* 
gnacumj Romam dimifit , duo pecicuruni 
a Poncifice ; primum ut fibi irque, ac fuc- 
ceflToribus Regia uci licercc appellatione ; a) 

Alce- 



a) Aventinns & quj eiun fequiinrur , AfTeninr i 
Rcgis appeilddonem Stephano conccfTmi ab Henri- 
Qo C^f^tc I it perpermj , ut oftefiditur m Aun* Rcg^ 



la 



cit. 



. N V A. 8{f 

Alccrum ut Ecclefias Dia^efcsque pro IXh ^ ^ 
corum ppppwunitate per HungariMd eri- phaNUSw 
gere, ^j^nkes c^riun^deSnire ,. ac i()oneos 
denique Viros pro arbitrio prseficere libe* 
rum forep. . AppjuKum Komam Aftricum, 
vix dici poteft ^ quanto acceperic gaudio 
Silvefter II. id .tcmporis Komani^s Ponti* 
(ex> Divipo aoce p»monicu& practilo; a> 
Gcnte Hungara in ftiam adoptau ptotedio-^^ 
nem^ poftulatis quam cumulatifltme fatis- 
feoit^ in Regiat (igimim pocseftacis^ e folida 
(onfiatum atfto^ operls' larie •iWirifici , diav 
dema dedic^ %)'ci /^uo Gfabc! littperato* 

i l ii I >i l if i i . i i * ' it»^ i ■ ! . M. i. ■ i j 1 1 .M " .Hl j l ^ lii li n in 

*'■' a) 1^1 hle<» n6fi 4^ volti)>hit^ iMjffitm JlffDa 
Cbtftfcoin in ;Vtt; S. Scepb»' ilofok a^tffM Mc' £bm 
plor ineimttS^ctilo XU» provedaqae }im sfate 
Coloinani Regis itrfra, res S. Stephlm coAfciibere 
tepit, Jit'tx prsfetionetoiligitiar.' - 

^ b) Psitfleina Hangaricnni dc^iiin e(& Silveftri 
Pontificis, pt^alii taccani) Keges noifainontinayice 
tQukSk ront-:- (le ^nilfefts IL (crilifni • acl Jacobnol 
Piameftimnn ftdis Aj^ftolics Ifgatnp .^ nmf « ^j^ 
«i./jkr I ii^mt, /ri a Viwh, Jmk Chr\ft$ , & 
fli Fi$ri B§uvJlimi fn^itff^w fn inu^htimif^ iJXvi^ 



8* 



H u 



N t} 



R^l A 



S. STE- res utebantur confimile, a) aConftantino 

PHANUS, M. Imperatore olim dono darum , atque 

iatcr Sacros Ecclefiie Romana^ Thefauros ad 

eum 






^, mm fumm» P&ntifici fa&am y affumfif neitipe Ste- 
^, phanm Kegm Diadema.^^ His confimtUa haLct 
ttdislaiis IV4 tjiios Cl. ScbTtrrtias incqiac^s faciat 
aport€t| fi edncerc relit^ e ^xoia. advectim ilu^ 
fi c&ronain. 

0> 1/%) De Iinpeffttorlo Grxcanim Diad^niAte h^c 

metnoiiag prodidit Anna Comnena Alexii Comiieni 
C^ftris fiUa , Alexifld, pag, 79, edit- l^anficnfa : 
^, Iiiiperatorium fiquideiu tiiadema iiximfpllxrii iu- 
«^ (lar perfede rotundi t oinni lEque ex parte ctpoc 
,^ IticiRgit) nitrgftrltis & genetis c;i:tcri geminit par^ 
>, cim inh^rentibiis , partim dependentihus fpccio- 
^ liirume ornatum : mm uttinqye ad t€iiipQra e% 
,, mirgarids & gemmis catenx, feiiferies catcna* 
t^ rum qu;cdam iinminetr & genas icvic?r rerherflt. 
,^ £A autem i(\u4,genus quoddain o ntineDti exii 
^ mium dc Imperttorihus propiium. ^^ DeCcriptio 
hac, ot per ft Jyittetj apprime congruit nottro Hun* 
; g^ric* diademati , ut iUad: vulgarit lU* Hetritt de 
Reva. Vide Hiter. diplom» de Jure Pttron. RcgJ 
Mung, Lib. L Cap. V. & feqtieatibus. Porro 1 
dntuiTi Diadema Hungarictmi IIII- Sapbiri?: t l^alitEs 
t. Smaragdo lite CCCXXXVIII. unionibus omatur 
ti>tt<iue molcs appeudit IX. imrcis III. unct^ 



I 



iU^ 1 




N o V A. 8r 

cum dicm aLflervatum ., huic (cepirum ad- X^STeT 
^jecic ejusdcm plaiie operis, acque ori^ois: PHANU& 
tum i ut ^poftolicum prorfus D. Scephani , ^ 

Zelum remunerarecur^ ac una, quancum 
|a Chriftiaiia iUius prudencia cpUocaret fidu*. 
pft, ^enderet; lc^ati AjpolStoUci digmcace 
^^omatQi^ fuA$:}ip condexidis ac ordinm^ 
dis Eqcleiiis yices liberalidime commific; io 
Cujus .jan^ .quam eximii juris ceflTerafA » 
Qruc^ : dup^'awse . inl^ia . cransmffic ^ <)tt« 
^j^b^s noftfls fum -io publicttmprodcmty 
hodiedum per Ancifticum aliquem ancqferri 
fokt*. a) Cun&a hssc complexus (uicSyU 
vefter ^^I^^Qtjbysrgne Hcc^ijs ad O. Sce- 
..pbaaun^,! 9uas,guia.dpQiifii9i vjri ab pRnni 
.|r^i}c|js ,(u(picioa^ «bfcjverunc ^. nan* eft , cur 
quis pfo germano Sylveftci 11« parcu habe* 
>e YjBreacur. b) . . 

■ - ^ ' F4 VIIL 

. >'.. .-! "^ •■ r -^ r 

■ * '. • I . • ' - ^ 

a) Ex hoc tempere expnn^h aqiiila» Cntx Apo- 
ftolica inter infignia Regia fulgerc cxpit. Ita at 
fitfciatQm fctmim Regitt flirpis Princjpum' Regni 
«na / Cnix xcro Regis dignitatii amia efient. Vide 
Ipecimcn Herald. Hftng. . ^ 

b) IbidtfB Cap, IL 




VIIL Hoc igitur tam infigiii diadema- 



S. STE- 
FHANUS. te An, Chr. Milfcfimo AfTumtaE iii Coelos 

Virgini Sacro die fumma cum celebricate 

Quando co- , . , , , • r% n ^ 

^ redimitus fmt Stngonu D, Rex Scephanus, 
Scephintis ? Qui ritus tum obrervati , nemo poflero- 
rum memorije comErtendavit; at quoniam 
Hungaros antiqei morts fcmper fuifTe quam 
retinentiffrmos conftat; nil alienum eft a 
vero dicere , easdem feffe c^ercmonias in 
prima illa inauguratione fuifTe adtHbit^s , 
qu3£ hodie ficri folent. a) Peraftis coro- 
nationis (bienniis , diadema , fceptrum , 
pax aurca cum Cruce , ac quibus tum D, 
Steplianus fuit ufus , gtadius^ pallium & 
fandatiaj cum Pontificis Sylveftri 11. diipli* 
cibus littteris ^ aliisve rcrjpturarum raonu- 
•mcntis Albam Regiam translaca , canoai- 
corum cjus Bafilica^ Cudodjae fuere tradita : 
verun^ ea cura multis obnoxia pericuJis ^ 
ultro volentesque fubinde ceflere Albenfcs 
Canonicij (acerque il!e Thefaums diuViffe- 

griidi . 




a) Qwi rinis Alhjt Regi.t in? Goronationt ai- 
hlberj conruevctint, dilce cx Inhoff^a e S. J, & 
Vf&o Velio, 



:j 



N O T A, gp 

gradi cuftoditus fuit, unde Turcarum cau- s. sr£. 
(a F^ofonium traduAus , ducentis' & am- phaNUS-. 
plius anms in imnninente urbi arce qujcfcit» 
tludruih Cbrdnat cuftodum fidei creditus , 
Iteges porro inaUgurare proprium femrper 
iuic StrigonienfibuS Archi-Epifcopis. ■ ' ^ 

IX. Nova auftus dignitate novQsSLex, Qaam fipi- 
|ure legationis Apoftolicse contiauoinufum:i6M& <iiit* 
tledttfto y Ecttefiini Hiingaricam orainare'**^^^* 
inftftufe, Regno^ntei tn X. diftntoto 1^«- *^''^ 
t^:lStri^6nr6nteni Metropolim matr6m &: 
inagiftram efte volutt, cui Dominicum pri- 
imiim 0inniuQi'Aiitiftitem praefecft v reli* 
^ocs quiqa^ Hiccdlive idbnei Viri Prxiuldr 
>cta^i.;A) Ut')i^eni prbniora Epifcopis fed* 
deret initia , finuil quid ab eis ^deinceps fie- 

: ^ F y ri 

a) Colocen(em EcQl.efiam priimis obtkiuit AflTl- 

^^s^ ilio noiiiine Anaftafius > Agrienfem S. BuldaSi 

^el ut alii malunt Katapranns. Quinqoe £cclclien« 

^Cbm Bonipertus, Vcftpriinienfeni Stcj^anps, Jauri, 

^en/em Modefti^Y Chanadienfem S. Gerardt^ j Nj- 

trienfein , ut qnibusdam placet Befterthuft De 'pri* 

mo Bachienfi , & TranfilYanicnf! Epifcbp^ nondnm 

fatis exploracum e(t 



S. ST£. 
HHANUS. 




ri veliec, fuo ipfe commonftraret excmplo, 
pnEter cathedrales Bafilicas , mukas infiiper 
in Urbibos, oppidis, vicisque magnorumtu 
cxcicavit Ecclefias ^ rummaque mutiificetida 
dotavit, quas cum per curas licuit, fmgu-» 
lis obire annis , ac fi quid labefadarum dc- 
perditumque reperit , inftaurare in more 
habuit. 



oi protam X. Interea dum tibique in ftrueadis fa* 
\tem re^pu- cris adibus fervent oparae , profanam rem- 
Wka ? publicam ordinare agprelTus , habito opdma'- 
lum convencu, a) qua^ Principis, quae Pro- 
cerum nobiiiumve eflrenc jura ^ aut officia 
.accurace defcripfit. E Sacrissequej ac pro- 
lanis viris ad id idoneis fenatum regalem 
conflavic > cujus eftet religioeem prifrrum 

Chri- 



a) Mgx a CoronatioriB ordinataiTi «rFipiihli- 
cam j inmiit ChiitluiitJtis iis verbis ; v-. poft acce^ 
,, ptum regalis Exccllentije ilgnumj qualis vitie vir 
,^ 8c difcretioTiis fuent , cum Epifcopis & Priina* 
^ tibus Hungan;^ flatutum a fe Decreturn manife- 
^^ ftum fecit, m qtio fcilicet nniuscujtis^^ive culp^ 
^, contTarimn dil^avit antidotmnt^ CapJT*S.XIfI, 



• N O V A* j>I 

Chriftianam , tum /ufticiam legumque ob- 
(^mcionem tucri , fuis Regi afliftcjrc cbnfi- phanuS. 
lii^ , ac non ejus modo y ' vcrum Sc rcgni 
commoda fccuricaccmquc procurarc. Prac- 
ccrca Hungaria in Provincias feu comicacus 
diVifa i a) (ingulis fuprcmos praefccic Co^ 
miccs , Paroctuanos diftos ^ qui jus illic e 
lcgum pnefcripc» dicercnc , regiosque rcdi« 



n) Oe nainero^Coioititiinfn a D. SUphano iii* 
ftiMtomin tioh (flti& conftat » (unt autem hddie ia 
A)a HnnganaXLVin. in parte cis Danubiana : Po* 
fonienfis , Nitfienfis , Trentfinienfis , Arrenfis , li* 
ptovieiifis, 2Solienfii, Tharoczienfis, Barfienfis , Co- 
marottiieafif , Nagy & Kis Hontenfis Neogradienfis, 
Pdl Pilis & Solt oniti ,' Bacfienfis , BodrogienfisJ 
h Transdanubiana : Mofomenfis , Sopronienfis , Ca*. 
Arifertei , Szaladienfis , Vefpi iinienfis , Jaurinenfis , 
Strigonienfis , Alba Regalenfis , Tolnenfis , Simeght- 
•ofis, Baranyen(is. In cis Tibi^ana ,. Scepuenfis,' 
^roitenfis , Zeniplinienfis , Unghends , Abaujvarieii; 
fi«» 6&in6rienfis, Tornenfis Borlbdiehfis , Heves 5( 
Sidlnok exterior uniti , Cfongradicnfis. In Tran*-, 
tibifcana deniquer Tcnicfvarienfis,Cfan*dienfi^,Ara' 
^nTis , Zarandienfis , Bekefienfis $ BiharienfisrKran> 
i^nfit, Szolnpk laediocris , Szathniarienfis , Szabol* 
*«n6s , Beregtiienn^ , 'Ugotficnfis, MaramaroCcnfis^ 
Vide Coinpcnd* Geogr. Hung. 



'^i H U N O A ? f A 

S STE* ^^^ adniiniflrareor. Creati denique ad cae* 
PHaNUS. terarum morem aularum Magitlmtus Re* 
gni , quos Pfimaces ^ aut Majores , Baro* 
nes appellain:. Hinc fuam traxit originem 
Comids Palatini, Judicis Cun\e ^ aliorum-i 
que digniias ^ quorum numerus Jabentibus 
annis pro temporum rerumque rationibu& 
au&us , diminutusve fuit, a) Incer Opti- 
mates autem praecipuas Antiftiribus partes 
deferri voluit , quod eos Religione , proi 
bitate, fide fapiemiaque profanis homini- 
bus pnEituros rperahat. Tam fublimi Pros- 

fulum 

a) Olim hicfaere rlignitates poft Cojniteiit Pa- 
htiJioTifi; Judex Curi^, Banut inyrid feii Ddintdf 
CroaEi^ & ScIivoniiC » Vayvoda Tranfihanix , tum 
Migiftri TaremJcortun ^ Pinccmarnm , DapifcrortJiiij 
Agatontim> Janitomm, Culnculariorum , Curi^E R«- 
gije » Cofnitcs Tergefienfis & fofomenfis , Liiiajta- 
neimm Provmciarnm & Arciuni Bani , ut : Bosnisp , 
Macliovi:t , Zeuriiiii y Hu&nivc & his accedebant 
uiititi dpuil Reginas MagiAratus: ut Comitis Curia' 
lis ^ Tflvemitorum . Dapiferorum * &cct, Regina- 
limm Magliln. Paulo fedus introdnili S» Coron^ 
conleivatares duo , %c novifiime Sn Comitiis Aiin* 
MDCCIXV prsftorianx ex HungarU NdbiUbuscon- 
flatge turm£ Capltanf us» 



. N o V A. 93 

fiilura dignitati , qao par eflet audoritas s. STE- 
& potcntia , opes addixit ampliflimas ^ PHANUS» 
confilio fane quam provido , ac non reli- 
g^oni modo & genci univer&^ verum etiam 
Regibus ipGs uciliflimo, qui fidiflTmos fem* 
per in Pnefuiibus Clientes habuere. 



: . XI. Non hic quievere D. Stephani eu- Qoo fine-* 
rat, dc rdpuWicx Hungaficsc falute ac fir- «^«"^«^ 
mitate admodum (bllicitii quod enim opti- ' 

mc perviderec 9 iolis buoian&e prudenttfle 
cbc^fitiis non Atis cauttim elTe Kegnorum 
incolumitati , nifi fupremi rerum onmium 
moderatoris auxilio fulcirentur ; numcrQ(a 
Qtrique D£0 faificilantium ftxui erexit do^ 
miciiia , qua animx iitas , quas (an^tior 
rammas perfedKque virtutis ardor eo irh^ 
pelleret, (emet tuto pofTent recipere, ut 
ptcationnm^ fiiarum , bdnorumve . opcnim 
meficis., Numen (upremum , gravibus po* 
puli criminibus ad juftam prdvocatuni vkir 
didam, placare, Kegique una ac Kegno 
propitium reddere ftuderent: quam Divo 
^«gi, ac illius poftea fuccefforibus in con* 
dendis monafteriis fuiffe mentcm > vel 

• cx 



9* 



U N G A H I A 



S* S TE' Feflisve diebus (ervilis labor graviter mter» 
WIANUS. dicicar: incer MiflaruiR folenoia confabalart- 
CcSt fi majores magisve finc conrpicui ex- 
pelli aede facra; fin minores pro foribus Ec- 
clcfiae flagellis infuper caedi Jubencur, Eo- 
rumj qui (iib vkm exicum confefHonetemet 
expiare omiferint, corpora EcckGaftica pri- 
ventur (epukura. Cuique pro facukatum 
fuarum modo libcrum fit pia condere lega- 
ca. Qui Epifcopis pendere decimas recu&- 
xint, novem aliis muldentur partibus. Ad 
Parochialem Ecclefiam aedificandam den^ 
convcniant villx , eidem dotis loco duse at 
figncntur pofrcfnoneSj toddemque manci- 
pia: pncter equum ac jumcntum , eo ii^ 
fuper deputentur dnoe vaccx ^ fex boves , 
triginca quatuox minuta pecora: Regis au- 
tcm crit vcflimcnta facia procurare : Pres- 
bycerum &Iibros neceffanos dare Epifcopi* 



i 



i^juid 111 r«m XIV. Ad r^ civiles hsec fcre pertinentr 

l>ii»t«nftm? Boaa Kegiis adfcripta ufibus inviolata pcD' 

maneant; oeque unquam pofGnc aUeoan: 

De nobilium facukadbus ica jancicum; quae 

quis aut a Majoribus luis , auc Kegia ob* 

iiQait 



tinuiffct dons^onc y plena ipfe , ftiiciue hae- s. ste- 
redes pofSdeant libertace, .demco. Comita- mANUS. 
tu, auc Ep&Qpatn , de tjuerum bohis di- 
fpon^: , :dtminiiere , ^ ac aHis 1 legare qutd • 
piam nefas. :. csetera ad haeredes cranf^pant ^ 
t^s i^eficiendbus ad fifcum devdvantur. 
HegiQrum froveotuum a^^miniftri y fi ^uid 
dolQ. ^i Detinuiirenty: dupio *Si(tain (arcianc 
jadttjram, r 'L9e& Majefhtis rei prseter pee^ 
nas aliais^..bQ«iis priv.entur ^^quod triplid 
inQdo[eQmmittitQr«'.cam qnis fnorcem^Re^ 
gi , aui.r^i prodiuonem fnacbinaKus tSkti 
aut e Patria abfcef&fret. In RegemiRe* 
gnumv« conjurantes , a fiddium commu^ 
nionc refciiS , . ne afgrlo; quidem Ecclefiat 
gaudere pofSat , quem^dmoduiii &.ejus^ 
^em (celeris confcii,; yel ad)utoresv Malet 
licis ^ veneficis , ftr^is ^ quas fagas dici-^ 
mus, varias ab Epiicopis difientur posnas^ 
Ad publicam autem fecutitatem in Regno 
|>rQCtitandam , in homicidas mortis fuppli- 
cium; in mutilacores taiionis latum. Vitas, 
Domorum y bonorumve aggreflbribus ^ fvh 
ribus item pro delifti gravicate graviflimaef 
cohtUtutae ^uldationesi) Alicnas tonf^ 
G ges. 



^ H. 41 If A k. I A 

S. STE- 8^ > pucUaj, virosque rapiendf libido co- 
PHANUS.^^erciUi ' Denique ut firma Kegcm intcr at* 
quCrOpdmaces «imorum cpnfenfio confta- 
jiot^ mors^ decreta aulae calumiiiatoribus , 
qui per confidasde Regiis . Confiiiis narra- 
.tiones Procerum Comitumvc aliquem gra* 
ivibus contrii :Ri%em fu(|rfcionibu$ ^dmplc- 
jirerint.' adoijitore^ aut^m i qui narratis ui- 
tro citFoque mendaciis bines bptimafte iii 
fi: mutuo concitaviilcat,; cum n>uldaf pe- 
cuniaxia^ cum lipguar evialfidnrc - vilifl!miiiffl 
prvmneacpiare JuflL. lAtqxite cx bis-prCh 
nUfti crir <^ilibfet cofijefkiram faccre , i\tA 
mores tum m ! iia(cenc& repubiicsi obtinue« 
sint, quamque; (apiqiter per leges fpecla« 
ctmi Jatas iis^i Vidis iic . opcurfum^» ijas&.prst- 
priays tum fefpere / mecUs erat, ^Atque 
totcprima^^Hungarici-^jims fuere lineamen-. 
tftii pcr fuccdrores fijpibiiKjd magis e^ptica^ 

. ■ ■ . I i i .i. n . i i ,; r ■ ■• ■ . ; . ' ■ ■ ^' ^/ 

a) Ex litijaseeinocli legibos per Rege^ Hung. 
tiUl/confbtQtn>a)(k' GO^us Juris ^Hungffriei , xmAi 
(i|pi^p9flc;g.ti9|pi^tuii|^c«fp6t StcBhaiuis .Vedi&# 

txiuii, 



XV. Ab his oKliiUHirisr reipiiblicas curis "sT^bm 
^d fedfi labores rcifottkw fuic Q. Stepba^ pkaMUEl v 

qus y quod :uiide niRiidfie: .dmeri debulc ^ ' 

eruperac Gy ula Traofilvanac Regionis Dux, ^^^ ^™^' 
veteri Hung^aris ^inicii^a conjunftus , idem-* s. Coronar 
quepivi Bjcgis Avumml^s , .ever&; genti^ Trtnfilvaiui 
Kum> in !HiingariaTaoBa. iegre ierefi^ , . vici» dido t 
namque ^corum apud & rUinam pcrcime.i 
fcens y bdlum liq^oci cfenun^iat : Stepha« 
Aus ab iiumano'' fangukic efiundendo alje«< 
Aiilimus ^ ^oo^cemjpeftacem avert^ceo^petr 
Ikuticios diu^ egit cum Avunculo, ieum* 
demque non a beUo foinm ; verum etiam 
:: ■ .G:a ' - ^ .ab ■ 



) 



tiius , qucin alii poft tlios Commentatores conftcii- 

ti, }«« Patriura egregic illuftrarunt , ut Kjttonitfius , 

P.Joannes Siegcdi e S.J. Jdnhis, Hu&tius , Bodo,' 

& plures alii. Sacrat porro leges Ctorfttn Txnt iti 

Conffliis Hungariae edidit P. Carolus P^terfi e S. J. 

wsAcm ad titnlos Decreulium Gr gotii IX. Pap« di- 

gcifit PcrilL ac Confiiltifn Vir Paulus Jofcph. de 

Kicgger EqU, S. R. A. M. a Confiliis in Antiqu^ & 

Cclelfr. Univerf. Vindob. Jur." EccleC Prof: p. 6. 

in SpeeifiiifM Corporis^Juris Fcc^e&ftfcflhcHH Re- 

gni Hangarie. Aa« Ch|. MIXICLXMIt^ ViuAor 

hongL3* 



CW*V.^ir? «-3-» 




r 



ab Ethnicis abducerc conabatur ruperfti- 
fHANUS* tionibus ; at cum fruflra fuiflenc omnia , 
Dulhquc racione bellum cvitari poflet , 
aequiHima ad Regni religionisque defenfio- 
nera arma corripuit , eoque fuccefl^u ho- 
flem profligavic , ut occupaca Rcglonc J 
toca ^ Gyukin ip(um cum familia omnf" 
interceperir. Tranfilvania ad Hungariae^j 
normam in comicatus diftribuca ^ Zolca* 
num Gyulae cognatum WayvodsE titulo 
prsfecic, quse deindc Magiftratus rado diuifl 
ibi obtinuic , nifi quando Kegum filiis 
Ducatus nomine cradita eft. Cxterum 
Gyula cum fuis in Hungariam abdu£lus , 
rrebris Nepocis fui monitis paruit deni- 
que^ Chrjftique fidem complexus ^ in ca- 
ptivitace veram reperit libertacem , ne- 
que tamen unquam ad Tranfitvaniam re* 
mifl^us fuic. _ 

m 

^ j XVL Alcerum muko difficilius bel- 

Quo prodi- 

gio belluTti '^^ ^^^ ^^ armorum vi , quam ope 

forummctini Divina confeftum eft. Miferat Conradus 

ConradoSa- Caefar Confl^ncinopolim Venriharium vd 

titp. - pQ^ius Veinerum Argentin enrtm Epifco- 

pum 




N O • T.: A.^ : JOf 

prsecipitentur: qui Hungtris mettfendf ho- s. STB-' 
ftes, quomodo ds obviaodam. ; iqu^wBido- PHijpIU&^ 
ne gerenda bella , quando quamve utili* 
cer iaQumfat i a:dera : qi{ibus cafibus feireri« ^ 
cas, c^ufbus adhibenda dt^nentia : qiiibus 
ofScfts, in.fide. conti^eiidi fubdiri \ Iv^M^ 
qftam &iiiM aSnia vcsrbi^ & exeinj^sj^qifiT 
monfttabac; fi quid. entm ^d^ cert^:re« 
gf^odt <lofie«,,. noo tam prsecepcioniliuSy 
quain ufii exemplpque diftuntur. Monijca 
ponro ymis ^data c;mpor}bus , ne aliquando 
e memoria pofleoc efHuwe y, decem , capfti^ 
bus coinprehen(a ; in fcriptum recuHc , qua: 
noa c^ic ab iaAkuco noltro alienumbuc 
mtcgu acUcribere. a) ^ . : . .| 



^ 






I .» 



li 



. j^ lii Codice Jaris ^ Pttrii td initittm. In 
Ann. Regi a| Ami. dir . iMXX. OBrcuriore qu*- 
4«in' m 'liis^ohitis iniflhttt" WpeMes ''t P/' Stlkiii. 
i^ ^* J. iiif^Htt S; «tepbkni '♦^•ipDflin pAg*;^77* 
ediiieii^ CtflToTieiifis An. MDCCLXVIL 



105 H H K. G *A JL I A 

In NQmlne Santtm Trinitatis &' indiin^ 



S. STE 
PHAKUS. dua Umatis. 



PriEfsitia S- j^ #UlIm cunfta DEI nutu condita ^ (u2l^ 
Stephani. \^ quc cvldentiiTiiiia praordinationc 

difpofita, tam in atnplitudine CoeIj,quani 
in iflis ampliffinFiis terrarum climatibus y ra- 
tione intelligentiae funditus fentiam vigere, ■ 
atque fubfiftere i cumque afFatim univer& 
hujus vkx udlitati ^ dignitatique gratia 
I>Er concefla , fcilicet: Regna , confulatus, 
DucatuSj Comicatus , Pontificatus , caEte'« 
rasque dignitates partim Divinis PraEceptis 
atque inftitutis , pardm legalibus , partim 
Juridicis , pardm Civilifau& j ac NobiJio* 
rum 5 a;tateque proveftorum Confiliis , fua- 
fionibus regi, defendi^ dividi , coadunari 
videam ; & cum omnes ordines ubique 
terrarum ^ cujuscuuque funt dignitatfs , 
Bon folum fatelliribus ^ amicis , (ervis pr«- 
cipere^ confulerej fuaderej fed etiam filiis 
pra certo fciam : tunc me non piget fili 
amabiUiTIme hae vita comite, tibi docu. 
menta « pia^cepta , confilia & fuafiones 
pfoponere y quibus tase yim mores » tibi* 

i que 



; 



I 



que (abjedQrum exonies^ quaiido (iumna §. ste- 

eoncedeiitc potsatia poft me ieguabk.^:T4i FHMW&ri 

aatetn (hidiQ(e adbitoraoilientui Rt«M 

pnecepta juxta Dtvintp :;(apieadaB fiiaruoi: 

condecec obfervam 9 dtcentis per os Sab* 

monis :; Audi fili mi Fatria tut diftiiplinam^ 

& ncittmictas l^em Macrts.cur;.!!}: addan 

rar gratia capifii i:ua^'^!&' HMilijfpIipentur tibi 

anni vicae tuos. .£x hiit ergo fententia ^ 

pimadvercens peteris ,/.(!, ea ^ ^qust Paternfl^ 

piecacei cihi.prsectpjo 9 .cppmempfe/vs . ( 9^04 

abfic) quod am{>l«as amkrwrPil.r;^ jl^ 

fnilmm wkl eri». Audi vera iiiQbedieat-^ 

tiam ;pc«Varicacor}]m. prsecepti ^ (Cafum: ^ 

prrdpidumb L-;Adamf:qttideln!!; quem ,Dofi 

iimuJftonditotTj;^copttsqtoe;jCTedt^ .Pla^ 

nator ,ad- fitattM formavit (iftiilitiidinem / 

Qniique univei&lis: fccic bSeredem • dignica*^ 

^iiiomuhun iregltiPfadbeptOrum; ftaidnh 

fte:xligniDjR3]n> ofqUimitatcm , io im^^i 

tto| ^Barsfdifispeitlidit :! .amiqinis^iqUKiuQ.pqt 

pulus a D£0 eledus & dUedus ,,411^; l^- 

gamm^^' ^mandatorum digids D£I condita 

^sjecit , idcirco dlve^^ interiit modisj 

*Mtep ,qpijdew. fcrpfi .^utixjf ,,.p;krtem 



V 'C.4.1v .'•«>'.' ' 4i fltt.i 



19««^ 



108 H U N G A H 1 A 

S, STE- quoqw^ extermiMtor mortificavit » & pars 
PHANUS. invicem fc incerfeck» Filius qiioque Salo* 
moi>is abjiciens pacifica verba Patris, ac 
raperbia clatus , minatus eft popaJo per- 
ciifliones framex pro maftigiis Patris , id- 
circo multa pafTus eft in Regno, ad ulti-» 
mum deieflTis eft. Hoc dbi ne accidac, 
obedi fifi mi; puer es ,-deUciarum vcrnm- 
la^ pulvinaris accola , fotus educatusque 
in deliciis cunftis , expeditionum , iaboris, 
atqtlc diverfiirum gentium incurfionis ey-* 
pers j in quibus ego fere jam totam meafn 
contrivi atatem. a) Jam tempus adeft, 
in qua tibi non femper pulvinarium molli» 
tics ^ qux tc hebetem & ddicatum rcdT 
dant, adhibendic funt j quod eft difTipado 
virtutum , & vitiorum fomentum^ atque 
coocemdo matidatorum; fedinterdum afpe^ 
ricas tribuenda efl , quac tuam incdligea^ 
riafn ad ea , quae pr^cipio , reddanc atten-* 
tMir '^(His itaque prxfatis redeamus ad pro* 
poCtum. 



r yru 



* 



'* ' a} E* fcdc coffjge D. Sttpltsiraiii p!iiTa beUi 
griDr^ ^am « fcfipEatibu« comesiotati fiot* 



pQtn a) qtny tntn ^por Hm^ariam eo itor ^^ ^j^^ 
dtrigit^ P-. StepisaoiJlc^gps jttfla commcar fHaMUS* 
^XL probibetur ; quod non vana erat ftiipl» 
cio, eum ad Crscoi^iiveifuS. Hungariam 
concitandos dimicti: injuriam , ut rebatui-^ 
acerbiui.culit.Conradtis -^ quam ut fic ab- 
ini[Qni&tm conffeptait (umnla cekrjcate . ^ 
icoptas : H«ngarico infundit agro, cun^* 
;<qtte actr Arrabonem usque ferro flamaque 
evafiat. Jlex cum bellum nonnifi . muko 
Aioriuniapgiiine reftinguendum perrpiceret^ 
fi£Q tem.impenfius commendavit^sjro^ta 
folenm xku.DHpara , fuas ut apudfilium 
preces intefpoatret : nec fpc fua dduras 
liut^ fii&imiqujppe ea, quat pugnam an» 
ttcedebtt ^^ node , ut cceleftis genius nun« 
tit Odarei habitu fingulos Ducum Germa- 
Aoram adtens^ fdutis caftris domum redi- 
«e. juikrecj qui \ cum dida paruififent^ 
iGonrailus y ot illuxit , a copiis (e nudatum 
G 3 vi- 



ii) Vemeriis blc nepos fait Cantrfmi Divitis 
'& ConcfjW CaQri Httisbitrg, nndc cjns fratrct cc- 
fWiacinqQi proftnri nbVito' Cctidttim dr Habsbwg 
j^cHaliQDaD irmte» 



101 H tt K G 




S. STE- videns, pacem cumD. Stephano iniit, at* 
FHAMUS* que (ic bellum folucum eft » ex quo inttU 
iigas y plus pierumque in Divina ope^ quam 
exerdtus robore ineffe praEGdii. 

Q„o iteau XVIL Paulo pius faabec admirabilita* 
Dulgtricutn* tis , cum cladem a Bulgaris impendentem a 
fuorum propulfavit jugulo : pro faroiliari 
fibi more Hungariam omnem obiens , pro* 
pc Tibifcum agebat D. Stephanus, die quo- 
dam e diuturniore venatu laffus, quieti fe 
dederat ^ tum quafi pcr fomnium divinitus 
cdocetur, BiiTenos e Bulgaria in Traafilva- 
niam irrumpere , continuo experreduSy 
miiTo ad earum partium Tribunum celeri 
nuntio , copias coHigi ^ hoflibusque in ip(a 
aditu jubet occurrere. lUe ut imperatum 
fuit y mandata exequutus , Bitrenos nil tale 
opinances adortus, internecione delet. Do 
mum nunciata ea cladc perculfi caeteri , I 
yeritique ne iiijurias porro Hungari ultuna 
irent, fexaginta e fuis viros ditiJTimis in* 
firuQ:os m uneribus in Hungariam deftinant^ 
pacem a Rrge pecicuros, Vix nungariatn 
tenueruDt> cum a mi]itibuS| qui ad liml* 

tes 



• . N O H 'A. i ;iOS 

CBS exculK^nt y cucufflviend , per rumr ^ ^ 

mim oefis Tlbdkwm cmojfruii. fpttli^Qcur^ mAMUS# 
g^gn^que admodom id Hegjem. i penrcRiuacf 
ille yiSttSy fupjplidbusque pacemlibens coQf 
(eflic; at fceleris adverlurp geodum jura 
per XuM^admifli atrof iuce.eommoctts ^quse* 
&iow Iq . legationuii violatores . faabica ^ roo$ 
ctrcum Rcgoi Anes longp^ ozdine c rttUiv 
mibus fiircisiul aUorum cerrorcm peiMkri 
juflic 



■'»*x««-; f 



XVIU. Has iocer bdlorum progrdl Qnm t^ 
fiones Gifela conjux Emericum Filium csiplo Eificndfaji 
podua^ quam mundo enixa fuic An. Chr* Sanaimo* 
MVIL exafia fiib piiiEms Macris cura in^'^^^ 
famtia, D. <}eraitio;^ Ord. S. Beoedidi Mo* 
oacbo infticuendus craditur. In Prsecepto* 
Qs ftn&imoDta &. .dodrina confpicui difci* 
pKoa 'pon potuit oon maximas in virtute 
Ikterisque facere progrefliones , incredibifi 
Parentum Iblatio : plurtmum tamen Divina 
ia puero iabor^at gratia y qust iis infan* 
tem adhuc infti^uxerat donis ^, ad qtise viri 
cdam fandlHIimi lon» nonnid astate « con* 
tmuoque vircutis exerckip pervenire (o- 
G 4 knt: i 



104 H U K G A r t A 

S. STfi- ^^ * prpdigio litnile fuic juge oratioim Qxip 
rHANUSt ^um I & affidua rerum pivinartm crai^ 
templitio y meqtis *, corporioque^ Angdia 
inc^itas , quam in aiiis eciam raro exem«> 
|)to cOgnofeere ^ seftimareque. noverat. a) 
San&imoniae^^acH^c praedarM / omnri&que 
dodrin^ Vsapadifitiia indoles v qvfacnSattdif' 
(imi Ducis omaii;^ni^ wincredib^te ' npud 
omnes jde eo omciTere ^ei;>edaciatiem^ 



XIX. Sic cum adoleviflet Emericus, 

bttff fld re-Di Qerardo ad reccns condibiim Chanaiien- 

gendnm inr (em Ecclefiam tradufto , Pacer ipfe' Sce* 

^*^^"*^^ phanus filium infticuehdum fiifcepio quq 

" eum^^d'i»t>prias Principibtss^vircutes tiiid^ 

ret / libi femper £c ubiquje: aflifteiiti ^ : quid 

agendum vicandumque: quibus attibuslfta* 

biiiancur Imperia, quibus tcem in ruiham 

i. . ■•'. '. .'■..,> iiCil .■'..■■ J : ■praji:-^ 

■Arl. •_»■ ■': .. ' • -.:. '^'•iMv u- . ;.*■.. ' .:h 

^ \'d ;.:■■ ! : ■ ^r " .■ "^ ; •/.-'/: 

a) Dif 9[no4ani a^ S.. Pannonis inonte^ . pff^ 
Ut^ cau(a cum FgM^ofi^dns Einer|€us obvios fiU 
tionoris caa& Monachos impaii oftijiloruni nunt^ro 
(alutavit i cau^ni ibgaras , ' repolTult , fe iX pro reni' 
'^re'ti^6a()qa^ tertV^' p^ir ' eot ^omiHentix ftdfft^* 
loi .viU' S« Emerici* « 



N O T A. 109 

'^ Quoniatn ad rcgalis dRgnitatis ordi- s. STE 
Rem^ non qporcec nifi fideles, & Cacholi- PHANUS. 
ca Fide itnbucos accedere • idcirco SanStx 71 TTt 

Vcrac riciei 

Fidei in noftris mandacis primuto damus fooutaf. 

locum. Imprimis px^cipio , confub , fua- 

«leo fili ichariflimey ii regalem iioneftare cu<* 

pis coronam , ut fidem Cacholicam Sc Apo« <> 

j&olicam cali diligenda & cuftodia con(er« 

ves , uc omnibus cibi a D£0 fubjedis ex. 

«mplum psrsebeas , cundique Ecclefiaftici 

viri merico ce verum Chrilliatise profefllo* 

nls nominenc virum ; iine qua pro certo 

icias Chriftianus non diceris ^ vel £cde(Ias 

Filiuf; qui enim falfe credunt^ vel fidem 

in bonis non implent , & ornant operibus^ 

(quia fides fine opere moricur ) nec hic 

honefte regnanc , nec in aetemo Kegno 

vcl corona parcicipanu Si vero fcucuoL 

recmes fidei ^ faabes eciam galeam falucist 

his quidem ornamencis concra invifibiles Sc 

vifibiles legidme dimicare poceris inimicos, 

nam aic Apoftolus ^ non coronabicur, nifi 

qui legitime ccrcaveric Tim. o. Fides ergo 

de qua ioquor haec cft : uc Patrem DEUM 

Omnipotentcm Fadorcm tocius Crcacur» 



110 H U N G A H t A 

. & UnigeQitum Cjus Filium ,, DomiAum 
PHAWS. n^rumJEfuiw, de Maria Virgine Angeloi 
annunciance natum y & pro totius mundi 
falute in Crucis pacibulo pafTum , & Spi- 
^ ricum Sanftum , qui per Prophetas & A*. 
poftolos & Evangeiiftas locucus eft ^ unam^ 
DEItatem perfe3:am y indifTolubilem ^ in-p- 
contaminatam ciTe firmiter credas , & Hne 
omni ambiguitace ceneas. Hxc eft Fides 
Cacholica quam ( (icuc Athainaiius. didt.) 
nifi quis fidelicer firmiterque credidericy Gd* 
vus efk non poteric a) Si aliquando. in- 
fra tuam iaTeaiantur potenciam ( quod ab- 
fic) qui hanc coUacionem San£las Trinita- 
tis dividerey vd minuere^ five augere co* 
nabuntur , hos ipfos fcia^ efle Hseredarch^ 
fervos , & non San£h« EcclcGae Filios. Ta- 
les vero necnutrias, necdefendas, ne cu 
etiam videaris acaicus & &ux:or. Hujus-: 
modi enim viri San^ Fidei filios omnino 
xeddunc morbofos, Sc iftam noveliam San« 



"a) Succinc^a hxc Mei Catholicje profe fio con- 
tmi&t «fft-iHi quani S. Paigrinos €ci& Ducis «tr- 
tc ftsmam transmi(erat. 



N O V A. III 

Stx EccltCix plebem miferabiliter deftruunt, ^^^T 
flc eciam diflipabunt* Hoc ne fiat princi- phakuS. 
paiiter cura« 



,y In regali quidem Palatio poft fidem Sincerum 
Ecclefia fecundum tenct locum, a capitc ^^^^**^*' 
noftro fcflicet Chrifto prius feminata, dein^ ^^°^'^* ^^' 
de per ejus membra utique Apoftotos « 
Sandosque Patres transplancata^ & firmi* 
ter asdificaca , atque per totum orbem dif« 
fufat £t quamvis ^emper novam* pariac 
prolem , in ctrm ts»nen locis , quafi an« 
tiqua habetur. Hscc autem iili charifllme 
in noftra Monarchla adhuc quafi juvenis Sc 
novella prsedicatur, atque idcirco cautiori» 
bus , evidentioribus eget cuftodibus j ne 
bonum , quod Divina clementia per fuam 
immenfam mifericordiam nobis conceftit im« 
merids , p^ tuam de(idiam & pigritiam ac« 
qfue negligentiam deftruatur Sc annihiletur. 
Nam qui minuit , aut foedat Sanda^ £cde« 
&e dignitatem ^ ilie Chrifti Corpus mutilare 
aidtur. Ipfe enim Dominus dixit Pecro , 
quem cuftodem Magiftrumque eidem fan^ 
(kx pofuit Ecclefi* : Tu es Petrus , & fu- 

per 



xia 



H a N G A R I A 



S* STE- 
FHANUS. 



per hanc Pecraoi sedificabo Ecclefiam mearn* 
Math. 19* Marc. 9, Se ipfum quidem no* 
minabac Pctram , veram noii ligneam , vel 
lapidem Tuper fe cedificatam Ecclefiam di- 
xiti fcd populum aquiCdonis , geatem de- 
ft^m, Divinam^ gregem fide dod;um , ba* 
ptismate locum^ Chrismate onaum , (an- 
ftam fuper fe aedificatam Ecclefiam dixit ^ 
& appeHat, Sj quis infeiix hujus Sanftac 
Ecclefiag membra^ vel parvulos fcandalizat, 
juxta Evangelii pra^ceptum dignus eft , uc 
mola fufpendacur afinaria in collo ejos , & 
rfemet^atur in profundara mraris ^ id eft 
dejiciacur e poteftatis dignitace^ & maneac 
cxtra Ecclefiam juftorum ^ in illa mundiali 
miferia^ ficut Ethnicus & PublicanuSp Ac 
pcr hoc FiH mi fervenci ftudio debes invi- 
gHare in Sanfta Ecclefia de dk in diem - 
nt pocius caprat augmentum j quam detri^ 
jnentum packtur. Inde etiam inprimis Re- 
ges Auguft] dicebantur ^ qttia angebaaC 
Ecclefiam. Hoc & tu facias ^ ut toa co» 
ronalaudabilior^ & vita beatior^ & prolixiof 
habeatar. 



Re* 



^ B.egium folium omtc ordo Pontifi» ^Tsrr^ 

cum } ac p?r hoc io r^ali dignitatc tcrtium phaHUS.: 

poflident iocum Pontificcs. Chariflime filil ^ 

(eniores ilios ita cuftqdias , ficut oculorum . ^ 

adveruim 

pupUias. Si iJlorum bcnevolentiam habe* Epifcopos. 

bis , nefninem adverfariorum dmebis. Illi$ 

quldcm. te obfervantibus eris (ecnrus in 

amm|ms ,, i^lorum ptecatio commendabit 

ite Qm^potend D£0; iUos enim DEUS 

humsuii gcneris conftituit^.cufiodes^ fecii> 

qqe 4>eCuk(or€s . anmiaron? y ac totiu^ Eo 

^fOjKX . 4%akatfs ^ "^ ac< IHvini Sacramentl 

dirpenCuQre& &r datores» Sine enim . ilUi 

APq coniUtUQQtnr Kcges , : nec Pritkdpatus r 

pfifiJJoruoi intervoitam ,deli£la delentur 

)K)minun)^> ' Si ^s.perfec^e amas, teipfunl 

fine dubio fanas^ tuumque Kegnum hono^ 

rifice gubernas. In manus enim illorum po» 

&a efl: pqteflas l%gnc}i nos in peccadS'& a ^7 

peccads folvendii ;Teftamentum cnim fenii . 1 

pitemuih lUtuit iilis DEUS , cosque (cgfe* 

gavit ai^hominibusy & fui nominis atque 

Sanditatis fccit. pardcipes , & ab homini-^ 

bttsjnterdixil..reprehendendos cflTe per Da- 

vi4 DEIficum. Regem : Nolite itangere Chri- 

H ftos 



114 H U H G A 11 I A: 

g STE. ^^ ^^^^ ^ ^^^' ^^^^ autem tangit Chri- 
PHAKUS/ ^ DEI, qui contra Divinuni', atque Ca^ 
nonum inftitucum Sacri Ordinis viros faf- 
iis criminibus fcedat ^ atque in pubiicum 
jyrotrahit. Quod tc omnino fili mi agcrt 
prohibeoy fi vis beatus vivere & tuum 
regnum honeftare, quia inhis rebus oflfen- 
ditur DEUS. Si accidente cafu , culpti re- 
prehenfione digna fuper kliquem horum , de 
quibus fermo efl:^ cedderit^ (quod abfit) 
corripe eum ter, quater ioter te &'apfiim 
folum juxta prasceptum Eva^elii. Si Mne 
fecrete renuerit audire monita, adhibenda 
fuat tibi publica , (ecundum baec : Si te 
non audierit dic Ecclefise Matb, 17; naifi 
li tu huqc ordinem fenrabis ) gloriofam ttfam 
penitus exakabis coronam. 

Humanitas » Quartu€ decor regigfriiiis eft fidelitasi 
erga Proce- f ortitudo 9 agititas , comiUiis , con^dentia 
rei. Priocipum, Baronum , Comituni , 'Wilicum, 

Nobilium. Uli em'm funt regni propugna- 
tpres, defenGbres imbecillium , expugnatou 
res adver&riorum^ augmentatores Monar- 
chiarum. lUi tibi fiii mi fint Patres & Fra- 

tres. 



N « T A. : iif 

trcs , cx his vcro nctnincm id (crvkutcm g, 5^^ 

rcdigas , vel (eirvum nomincs. IUi tibi mi« PHANU& 

Utent, non ferviaQt. Eotrum omnibus (ine 

ira, & rupcrbia, atque invidia ^ pacifice, 

humiliccr^ manHicte dominarc., mcmoxia 

letincns (cmper ^ quod omnes homincs unius 

fint conditionis , & quod nil dcvat ^ nifi 

humilitas: & tiihil dcicit ^ ni(i fuperbia & 

imvidia. Si cris pacifcus, tunc diccris Kcit 

& Kcgis fitius , atquc amabcris a cundis 

milidbus : (i iracundus , fupcrbus^ iavi* 

duS) inpacificus ^ ac fupcr Comitcs ^ Sc 

Fxincipes cervicem crexeris , (ine dubip fo> 

titudo milicum y hcbctudo crit Kcgalium 

dignitacum , Sc alienis tradenc rcgnum cuum. 

Hoc cimcns cum rcgula vircucum dirige 

vicam Comicum , uc cua dilc6lionc angu- 

latiy fcmper regaii dignitati adhacrcant in« 

offenfi ^ & uc 'tuum rcgnum per omnia 

lit pacificum. 

yy Paticntise & ludicii obfervatio , quin- ^r""""'!* 
catrcgalis coronse eft ornatio. David Rcx pronuncian. 
acque Propheta dicic : DEUS judicium ais Judkiii- 
luum Rcgi da , & idcm alibi : honor Hcgis 
H 2 judi- 




licmm diligic* KL jg. i>e Katientia 
PHaNUS. lus Apoftolus loquitur: patientes cftote ad 
omnes r* ThefT. ^. Et Dominus in Evan- 
gelio in patientia veftra poflidcbitis animas 
veftras: Luc.ar. Ad hoc tende fili mi : (i 
vis regni habere honoremj dilige judiciuma 
fi animam tuam poffidere vis , efto pa- 
riens. Quotiescumque fili chariflime ^ cau< 
fa digna Judicari ad te venerity vel aliquis 
capitalis feotendae reus^ noli impatienter 
porcarcj vel cum juramento firmare, ilJuin 
punire: quod inftabile, & fragile debec eC- 
fej quia ftulta vota frangenda funt ; vel 
per te ipfum judicare ; ae tua regalis di- 
gnitas ufurpatione inferiorum negotiorum 
foedetur ; fed potius hujusmodi ncgotium 
ad Judices micte , quibus hoc commifTum 
eftj quod ipfi fccundum fuam hoc difcer- 
nant legem : time efTc Judex ; Gaude ve* 
ro Rex effe & nominari- Reges patientes 
regnanc : impatiences tyrannizant. Quan* 
do autem aliquid , quod tux convenit ad 
judicandum dignitati ^ tibi veneric ^ cum 
patientia & mifericordia hoc j'udica ^ uc tua 
corona laudabilis fit & decora* 

„ la 



i 



y 



N O T A« 117 

^ In hofpjtibus & idvcntitiis viris tanta "sTIte^ 
joed utilit^f uc digne fexto in regalis di- PHANU& 
cnkatis loco poflic haberi^. Unde imprimis """"^ "^ 
^omanum crevic Imperium , Romanjque ergtcxtwoi 
Regcs ftibilitiiati fuerunc & glorioii? nifi 
guod multi Nobiles & fapicntes ex diver* ^ 
fis illuc confluebanc partibus : Roma vero 
vsque ,hodie eiTec ancilJa f nifi iEneades 
ipfam fedfict liberam» Sicut enim ex di« 
Tcrfjs partibus provinciarum veniunc hcK 
ipites ; ita diverfas iinguas & cohfueeudi^r 
aes , diverfaque documenta , & arma fe* 
cnra ducunc , quae; omnia re^am omant 
& magnificant aulam , & perterritanc ex« 
terorum arroganciam , nam unius lingux , 
Qoiusque moris Regnum inbecille dt f ra- 
gHe eft. Propterea |Ubeo te fili mi , ut bo- 
na volunute illos nutrias , Sc honefte te* 
neas , ut tecum libentius d^ant, quatti 
alibi habitent. Si enim ta deftruere , qtiod 
cgo aedificavi ; auc diflipare ; quod con-^ 
gregaviy ftudueris , fine dubio maximum 
dctrimentum tuum patietur regniim«« r 
quod ne fiac , tuum quoti^eauge rcgnum , 
ur raacorona ab omn3>us au^ufta habeatur. 
H 3 nla 



118 H ^ 

"7 p ' i^ In tribunalibus Regum Confiliutn fibi 
PHANUS. feptimuni vendicat locum. Confilio enim 

~ CGnftituuntur Reges , gubernantur regna , 

delenditur patna , componuntur praElia » 
filia, fumicur viaoria , propelluntur inimicij ap- 

pellantur amici , civitates conftruuntur, 
& caftra adverfariorum deftruuntur* Uc 
vero conflliis infit utUitas ; a ftultis , & ar- 
rogaotibus, ac mediocribus (ut mihi vide- 
tur) non valent componi virii , fed a ma* 
|oribus fic melioribus , fapientioribusque , 
ac honeftiflimis fcnioribus exprimi debent 
& poliri* Idcirco fili mi cum juvenibus, Sc 
minus fapientibus noli confiliari , aut de 
illis confilium quacrere ; fed a fenioribos , 
quibus illud negotium propter i^tacem & 
fapientiam fit aptum: nam confilia Regum 
in prsjECOrdiis fapieacum debenc claudi ^ noa 
vcntoficate ftulcorum propagari, Si enim 
gradieris cum fapieatibus , fapiens efficie* 
ris: fi verfaris cum ftultis » fociaberis il- 
lis , fatente Spiritu Sanfto per Salomonem, 
qui cum fapicntibus gradicur , fapientum 
crit amicus , nec ftuitorum eric Cmilis 
PjTOV, 12. & David praiUt ; cum Sanfto 

a San- 



> 



I 



N O T A* 119 

Sandtts ^ris , & cam Tiro inbcehcc ino* g^ gj^^ 
ccns eris , & com dcdo eledus cris , & phanuS-' 
cuxn perYcr/b pcrverteris. Pf. 17. Ad hoc 
quidquid negocii unicuiqQC conveniac seta-^ 
tiy in hoc fe exerccat^ fcilicec juvenes in 
armis : Senacorcs in xonGliis. Omnina 
tamen Juvencs non (iint expellendi a con« 
filiis. Qooties vero cum ill£s confiiium 
inibis , eciam fi iic habile, taroen (emper ad 
nmjores deferas 5 uc omnes adus cuos noD» 
ma /apieiicia^ n^enTQres* 

n Imicatio ma)oranr In regali dignitate Mfljorum 
odavum poffidccbcum.' Kegale ornamen* unitatid., 
tam 6A efft mazuniim : fcqui antcceflTores 
rcgesy & hoDeftos imitati Parcnccs. Qui 
enim anteceiTorum decrata fpernit Patrum^ 
neciDivinaSf procurat legcs, peribit j Patres 
eoim idcirco ruac Pacres^ ut nucrianc filiosy 
ideiqnd: (unc filii y uc obediant Pacribus. 
Qtti Pacri fuo rdiftit, inimicusDEI cxifticj 
omncs enim inobediences PEO fimc rcfin 
fientcs:: Spidtus entim inobedicncix difper^ 
git Oorcs corona?; iQobedientia enim cocius 
^egiai eft peftilcncia^ Propcerea fiU charit^ 
tl 4 fime 



lao 



It 



U K G A H I A 



S. STE* ^"^^ edifta Pacris cui femper ubi fint prom- 
PHANUS* tuofa, uc profpericas tua ubii^ue regalibus 
dirigatur habenis, Mores quidem meos, 
quos regali vides conveaire dig«iLiti, fine 
vinculo tocius ambiguitacis fequere, Gra- 
ve enim tibi eft hujus climacis tenere Re* 



gnum, 



nifi imitacor confirctudiQis ante rc^ 



I 



gnantium exfticeris Regum- Quis Graecur 
regeret latinos Graecis moribus ? nullus. ^ 
Idcirco confuctudines fcquere meas, ut in^*| 
ter tuos habearis prsecipuus , &c ioter ali&; 
nos laudabilis. 



' OraEionis n Obfervatio Orationis, maifima aquifi- 

afildiium^ tio cft regalis (alucis ; Idcirco & idfeo no-i 

Audimn. num j & nonaria Rcgige dignicatis canic re- 

guia: continaa Oracio eft peccatorum ab- 

olicio & remiffio, Tu aucem fili mi quo- 

ciescumque ad templum DEl curris , uc 

DEUM adores , cum Salomone filio Re- 

gis 3 &; ipfe Rex , femper dicas : Emicte 

Domine fapienclam de fede magnitudinis 

luae i ut mecum fit , & mecum laboret , 

ut fciam quid acceptum fic coram te omni 

icmpore 3. Reg. j, & iterum : Domine 

f ti Pater 




N d V A. xai 

S^t & DEIIS vitx imeac! nc dercliaqiias ^,. ^^E^ 
me ia cogiottUTmaligno , extoHentiam. oeu- PHAl^OS/ 
lorum omcDrum . ne dedcris mihi, & def> 
dcrmm mal^aum averte a mc Domine; 
aufera me doiicupi(centiam^ & anhno ir- 
i<ev0renti& ihi&anico ne tradas me DamiH 
ne,£ccl« ir^;I. iH^c igitur dratioae andqui 
atebanmr Reges : Tu quoque hac eadem 
utere, ut D£US cundla vitia a ce aufcrie 
dignctar : uc inviiftilGmus Rex a cundis 
nominfsris. Ora i|tiam ^ ac dcfidiaqi. & he< 
bctudincm a ce depcllat , & fupplemcatum 
omaium tibi tribuac> vinutum ^ quibus Vh 
fibiles & invifibiles vihcas lioimicos^r ut.fcfo 
curus & i^pcditusttjb ompi?fiocuriioae /ad^ 
ver(ariorum i^ cqii» Ofmdibus cibL fobjei^i} 
curCum «tatis tu;» vitae x>u(n ^ pace. pd(fi§ 

-'•'•" n ^»fodasnrinscum xq:laaqCbronam:](icf virtututn 
gttm , & ia-^ipratccpds pbaitur de&imUs. Chdftiant* 
Ntoi Domiatis yiptutum ipfc cft Rex^Rc- "»«" «'^"^ 
geifl '^ ficitt ^#iiui &crcitas <xBleftk/p4d ^^^ 
ikv^o in^efils cotififtic chbris , ^Sc t^^rm* 
tx coater(at]^6 in decem perfiftai: mandacisi 
H 5 Opqr. 



129 H XL K G A fit JL 

S. i$TE- Oportet Regem lefTe piniiv mfle&Qfdem ,' 
PHiftl?y$i & cettris viKutibus onbutmn ir ornacum»f 
Kex enimJinpietate & crudelitscte fordatos 
incafFum flbi vendicat nomea Hegis } quia. 
Tyrannus eft dicendtts. Qh hoc ei^o fili 
' mi amabiliflkbe !. dulcecto cebrdis Incii ipes 
futurae fobdis ! pre^or , jubeo^^ w per 
omiiia & in omnibus pietate fodtus y noa 
Iblum. paiseiitelse Sc cogoationi j vei Prin* 
cipibus five: Ducifans , fiv»: Divitibus y ^: 
vicinis/, & incoU^ £s..propitius r venim: 
ctiam exthmets ^ & cun^is ad te venieo*> 
tibus;. Nam opus pietatis ad fiimmam cei 
ducit. b^atdoidiiiem./ .Sis mifcricQrs ommbits 
vim fiacitadbusi y^ &m^ierjiUi^ i^Domim in 
tuis praecordiis. b^bens exemplum r m^eri- 
ccMdiiim vf)Io^ & non racrificiamw Pacieps 
efto ad omnes ^ non tantum poteotea ; 
(ed etiam poteftate carentes. Sis denique 
fbrtis ne ce •pro(pcritaS'simis eie3(^6 ; aitt 
adverfitas dejiciac. Sis xtuoque humilis , ut 
DEUS te akumjaciathic V & i»( futuro^ 
Sis^vero modcftiiS\^v& .ultrii^dum ncM*T 
fiem puims.v^xtlaioii^s^ / i&, mitis ^ crt 
nuBquam JKiftiti^ jp:epi)gncs:,fis iipneftttSir 



:Tr* :^-->:^ 



cft nunquam *!kui fponcaMum mferas dc* g^ g_ ^ 
decus : fis pudicus , uc cundlos liWdi{iiS phXNUS»^' 
fetores ficut flimulum mortis cvites. H«c 
oinnia'^^pcrtits Bbatat regalem xohiponunc 
coronam; fine <)uibus valet nirilus hic re- 
gnare, ncc ad «tcrnum pcrdngere Re- 
gnum- „ 

XX. Talibus^itur inftruaum praccc <jaihu,prjg, 
ptionibus Emcricum fuum in Rc^no fuc* iidiis fiUo 
Oeirprem de(|inabat , vivensque adhuc rci* fiicccffionem 
public£ curas in e|us humcros parabat re--^^"^»^ 
dinare ^ quod non oim fencAutis vicio ^ 
quam multiplicibus^ belli cuns ^ & laborum 
pro Ecclcfia zc^ republica toleratonum pon« 
dere frad^s^ gravi0tmos concraxiflet mor-. 
hos : id ocias uc ^jfedum dare|:i tsranquil«; 
lamque redderet £lio Kegni p^Qncfilonemi 
quoniam a ^oloois & .3i|j|garis nU boftiie*. 
fDccueQdum erac, ^ullnaqos 6c Dalm4unos > 
t)pp<ircuiii$ affinicftlib^s eidcm conciJi^yift^T 
t\am & Adelhaidem' Qctonis^ Veneciarum> 
Bud$ ex forore (iia Gifela filiam Adal^ 
l)erto Babcnbcrgico» Auftriae Marchioni nu- 
|>tui dedic; & fillio Emerico Cbicham Sce- 
^-r^.h . - .-/. ./.. ,< i''|fhaia 



5^ ^j£. phani Dilmatix Regis filiam uxorem ac- 
PHANU?. cepiu A) 



I 



oua:n ittbi- X XL E novo hoc cotinubjo cum opta" 

to fiiccifx cam fobolem , amplifHmae olini poftericatis 

Parentis fpem unicam expedat providus Pater; alia 

fffei? longe de Emerico Diviaa conftituic provi- 

dentiaj quse arcana fua confilia hominum 

fubduda oculis ad fublimes fuos fines di- 

fponit quain fapiendinme. Cura quartum: 

^*"^ fupra decimum agebat annum^ Verprimi: 

*^ in iEde D- Geoigii ^ intcr orandtim humi 

proftratus adolercens Regias , ca£litu& emif- 

fk voee contiaentiam Jubetur fervare r pa- 

ruit tum monito Angelicu& Princeps ^ Idem 

ut faceret fubinde le^iflTmaTn confugtin 

imlla induxit ncgotia: ahenum hoc conju- 

gii rebus propoficum levius ferri poterat ; 

at nan multo poft arliud cvenitj quod folli- 

citas tot annorum curas ^ optimasqae Pa- 

reiitum fpes mome ntd uno prsecidic : fatali 

correptus fcbr« Emericus , cum quartum 

& 



ij) AonaL Reg. ad An. Chr. MXX\1- 




N o ▼ A. Mf 

& vicefimum ingreditur aiinum , in ipro s. ste- 
«tatis vigore humanis exemptus , ad An- FHANUS. 
gelicorum fpirituum conlbrtium . evolavit; 
a) III. uonas Septembris An.Chr.MXXXL 
Corpus Albam Regiam dedudum in Bafilio 
ca D, Virginis a D. Stephano condica in- 
credibili aute totiusque Regni ludu con* 
tunralatum fuit. R^ia conjux Virgo ad 
fuos reverfa, Jadrac fundato ab (c Virgi* 
num afcererio (eoiec abdidit ^ AnciftitGe di<^ 
gnitace ad mortem usque perfunda. 

XXII. Doloris acerbitas e tanti Rlii Q»« dcin- 

iaau» ad D. Stephanum Patrem potiffimum ''P* '^"^"* 

de fucccflb- 

* rclcgcndo? 



a) V) Eadem hora qua B. Emericus diflfplutus. 
^ cft, S. Eafebios Caefarcae Palcftin;]? Metropolitt 
\% cuih in jproceflione lina cum Clero & populoin-* 
i^ ccderct , ibmnn Aiigelici dulccdiliis ih excclfe^ 
^ iudivit , apertSBqaeoculis cordis , aniinaiu Beitl 
)^ Emcrici fjlii S.Srephani I. Rcgis Paraio^dB {iir- 
i^.fum transfem.confpexit. ^, Ita author legendac 
pro fcfto S. Enierici , qpi id fe , Conftantinopoli » ^ 
nbl cum Alm^Jpace agebat, a Canonico Caefa eenfi 
^tifle fiitet^ ut habetur m BrtriaribEcd;Sttig.i 
An.Chr. MCCCCLXXHV. 




-n°:^:ni*-:::io."-' 

»'"" Ucilem on.nino fc S-^ chtifti 



N a T A. 117 

ea xtate fcrociorem , quam Evangelica prac- g g^ 
(cribcret manfuetudo , ^ indolem j vel illud phaNUS. 
indicar, quod iniqua fubinde in legitimum 
Regem fratremque fuuAi Andream -arma 
corr/pere non dubicarit. Mala hsec cum D. 
Scephanus e Ducum indole non vano au- 
guraretur y imduci non potuit uc: eoruai 
aliquem Tuum ia Kegno.fucceflbrem con» 
ftitueret. a) 

XXIJI. £a propter ultra modum an-CurPetru« 
xium Kegem adiere Proceres adveme, fo- fororis £• 
lcrterque egere , uc Petrum Alcroanum ^^"™ ^B"*' 
Otconis Venetorum Ducis e Gifela fororc ^" ^^f^ 
filium Dudbus anteferret : Prjndpcm Naca- 
lium fplendore ac macerni cumprimis (mh 
guinis praerogativa Hungarico non indignum 
fdio y adhasc Divinis humaaisquc difdpli^ 
nis apprime iniiru&ttm: addebsinc fanguini^ 

affini- _ ,. 



a) „ Triftitia, ifiquit M. Thurottius , aa ge- 
n mitibai afficiebatuc , prsfertim propterca , quia 
II nulJQs yidebatnr de confangiiineis ejus idonens 
n ^ hoc, ng||teinortiio Regnnm in fide Chrifti 
VI conferralH^BChrohici P» 11« pag. 155. «dit» 
Tyrnav. ^^ 



fat H.il H G A 1C I A 

S. STE- affinitatisve nexus cum pluribus Europa: 
PHANUS, Principibus^ quor.um auxilio , fi quidHun* 
gadin Keligioneaut r^iminis forma innp^ 
vatum irent , adverfus yim omnem tutus 
cflet. His crebrae accefferunt Gifelae Regi^» 
nx hortaticdoes y quibus demum.expugnaf 
vm D. Stffpbanita Ginmiis Agnatoi^m Dur 
ciuh AndieSL Bck^ ^ sic;;Le1ireiitse ingr^tii^^ 
Petrum , nepotem ex forore in Hungariant 
^ .^. ^^accitum, militiae praefecit, tumutHunga» 

ris (enfim aflTueCceret y tum ut aliqlUfii il* 

> litts viKtutis <capeneti experimentum i iiqua 
in monere cum Petrus opcimas de . fe- {fdL 
pratbcret:> fitie cunSrdtione fuccefforem 2!!^ 
lum liirfiLtjgao Ide^oaVic .Stephamis ^rifiltft 
(fonte fua.^ (iveiAdyenarum iM&bjfiuti^^ 
mqn9 potemi» jntlu^us; rquorum arbitnoii 
qupd Rex plerumqueJ^^r de<iumbeM:^ 
{iene omniaicum gerfibanutr..^ 

Quoid aiii. - XXlV..-ConfiIii. bujus fama. per unl^ 
ino accep* verfum Regnum divulgfu , vix di^ii eft, 
tumabHou- quam varios^ in Hungarorum^ animis cxci- 
8^"*-^ ^erit motus ;: ' plerf^irb 'doluit ', Hdni^ri* 
cam reinpubJicj^ni . , :^oii{i^J||||j^Hnci 




*1? * y A. la^ 

iHf pe cxcIo& , ad exceram hominem devol- s, stis- 
iri ^ multos dolor ad vindi&am & excrema PHANUS.^ 
quasvis perpecicnda accemllc : Sc quoniani 
id aperta vi advenarum metu impediri non 
pofle videbanc j fceleftum non minus ^ 
quam acrox ineunc confilium Regis una 
dcPetti e medio tollendi , impune poftea - 
in Ke^os graflacuri admiiiiftrosz pnecipui 
Huiigaforum procerum quacuor conjura» 
tionis fuere capita , is ^ cui fceleris cxe- 
quendi negotium dacum, fub primas no^ 
dis tenebras Kegium Aibiic conclaVe, cum 
force e morbo laboranccm fopitumque ^ce* 
pbanum confoflurus i ac (ica fubito humi 
prolapta, &Gto ftrepicu^ Kex cvigilac^ qup 
confpeSO) ficariUs fandiore mecu percul^ 
Ttis f c vcft^io cttbili Kegio fupplex affun* 
dituT) decedaque omni conjuracione , ve^ 
niaoi obcinet ; fumcum de cseccris fuppli* 
tium- . 

XXV. Sseviflimatti cohjufationemtem- q^ cau.ii 
peftative oppreflam ^ etfl nOn authoribus , fugs Do- 
confciis camen foftaflTe Diicibus conceptam >^"'" '^^ ^^^ 
Mcri potejV q»« ouximc amifli Rcgai^°^«»? 

I dolof 



130 H u if G A a I A 



S. S TE- <Joloi* & in vidia urebat , patefaftis infidiis 
PHANUS* iive x^uod extero fubefTe detreftarent , five 
quod a morte D. Scephani peffime fibi 
Petro & advenis Proceribus metuerent , ai 
Micislaum Boleslai filium in Poloniam pr: 
cipiti fuga femct fubduxcrunt. Congruu 
haec apprimc cum fcriptoribus patriis , q 
cxilium hoc Gilelac ReginEe Petrique cau 
fufceptum memorant, ac nominatim illius 
odiis exagitatos Duces alibi lalutem quaerc^ 
re coados , quae.attcem apud pientidiiiiam^^ 
qualis Gifela iuit, mulicrem ^'uQ:a cfie po^ 
tuit indigeatioms ,caufa j nifi K:rimen quod- 
piam ab eis commifium ante f uifieu , aut 
certe gravior aliqua fufpicio enata : nam 
ilJud , Gifelam Reginam in univerfam Re* 
giam ftirpem Hungaricam cseco faeviifTe fu- 
rore» Vazulem oculis orbari jufllfre, ac de- 
nique crudeUflimis artibus Petro (bliui 
quxfivifTe ^ inter comenta reponead 
^ cenfeo* a) 
"^* XXVL 




^ 



a) Narratio tota Qiron- P- H, Op. XXXTIB^ 
A rv, pcfTime iihi colurfti Vide Ann* Rcg. td /isu 

chf. kCKxa i 




N o V A. 131 

XXVI. Percurbatis hunc irt modum s. ste- 
Aulx Regise ntionibus ^ non diu fuperftes PHanus. 
fiiit Scepbanus. Diutiimiore confumcusT ! ' 
Borbo, cum vicidam libi mortem inftare d,ein fuaai 
perfencifcerec , univerfbs Regni Atitiftices oHit Ste- 
Broceresque ad fe accicos ^ graviflimrs iit phvius ? 
nedium adduftis rationibus , cohorcacnf 
fiiic y uc quod ipfe de fucceflbre (anxiflec, 
fao quoque racum babeitnc cakulo; nemp 
fmty qui Regis tam inGgnicer de pacria 
merici ulnma^f ifepugnaAC voluntaci. £a 
(olutus cura Stephanus , drcumfu(am le* 
ftula (ao Pacrum Patriar coronam ad reti- 
oendam conflanter tuendamque Religio- 
fittn CbrifUana Cacholicam , ad mucuam 
incer (e charicacem animorumque confenfio- 
nem colc;ndam ^ ad fua denique fervanda 
iofticuu incenfo fermone animavic ; cum 
fublacis in ca^Ium oculis nganibusque , pre* 
cancis ritu, fe primum^ poftea circumftan- 
tes proceres., ac denique ftabilitum curis 
bboribusque fuis Regnum Auguftiflimce 
Oelorum Reginse majorem in modum com« 
nendavic: banc il!e. feeptjri HungariciRe-. 
gioam hanedem.fcripGc^ qua ^uidei& obla. 

I % XiQW 



134 H a M G A R I A 

S> ST£. mus ille Regum Domiiius prxter infignetil 
KiANUS. vicse 6in8dmowian-j rara faoe pru^entia , 
& eximiis prorfiis wA regendum dotibus ia« 
Aruxerac , quo pulcherrimo fucceflbribus 
dTet exemplo ^ ad quod identidem re(pice« 
vent 9 Tiderentquc profiinas rei)>ttblicai cu« 
ras ^ ac bellicos eciam labores tum <Shri* 
ftiame virtutis exerdtadone ^time po(Te 
copulari 9 modo hstc omnia ad fublimioi» 
vem , cundisq^e prcftitutum fiaem diri*^ 
gaanir. 



T 




GENEA- 



mcndo deTudafrec « ycra gentis. Hungari^* "sTsTEr 
CflK Kex & Apoftdus. ^Vttlgata nioitis fih mAii09. 
»i, iikcredibilis onnmUBiQxdinanificqueoh 
lia Al&am Regiam coilfliixic , quo &crunl 
illius corpus ruccolancibus Epifcopis dela« 
ium ^. ii^.xiiedio Mamna^. Bafilicat marmo^. 
ico Qondiram fuk tumiliQ, a) qui Iqcnt 
poftea Rcgum funenicioQc , acque vtMi^ 
guratiopc celefaFati csepiu Atque hic.i«fr 
cxjttts Diri Stepha&i R.cgis, 9 quem fupre^ 

I 3 Mtf : 

a) MakipUcibm td 9. Regis & filfi Emerici 

Cuitmlani pitmds j)rod{giii , sgente D« Ladislao 1 

^ pnblici iif honoref a Gregorio Vtl. Papa decreti 

fimt An. Cb[« ^CUDQOIt. <}uo tempofc cpm S.St^ 

phani corpiit ieTtKCtor, dntera .tjos iii prii^mium 

tam ptojEbCe in nit fktat & c^enos munificentix 

omnis cormptionis expers reperta fnit- Itaque bini 

dies feflj S« Regis meinorkr confecraci alter XX. 

Aug. EleTatiOnis S. Stephani R. Conf. XXX. Maji 

tlter Inventionis S* Dexterx in cujus honorcm Ab- 

batiam condidit S. Itdislaus ex Hungtrico Sz. Job' 

Kfi perpertm S. Jobi di3am« 

S. Fmerico ptriter duo dies dati H. Septem- 
^rii depofidonis. V. Novemkris translarionis S.Emt* 
lici Daeis & ConfisflT. u vetmtKnmji teAtniar Epb*. 

«cddcfc ' '■'^" 



ty6 H n V G A n i'A 

P E T R U S 

R E X I I. 

PETRUS. 1. 

IQao ajmi- V^Brfolu^s S. ScephaQo ju(Us funebribltiis 9 

neRegalfui-Jtr. ucGiutum ^nt^: fuerat> Pptrus 0£co* 

lnkit coiru- '^ y^^^ ^ ^ Gifd» faungar» filius folenni 
ait f - ' t 

ritu Albx R.egias mai^uracus , a pleri^e 

fidei Sacramentum accepit; Ixtos fibi quls* 

^ - quc de iUlus indole fpqndebat fiiccefiTusy^t 

anno vit evoluto, in jVidu^m Bue^iuni 

GKelam , . cujus I podffinjum opexa jfolfum 

con(cenderat | pet fummam ingratittidim^ 

fevire' caepit : ex tutor^^rsedo /sfflfStai » 

non modd Tbefauris omiii^s, qUos a 4&» 

mortuo: C6n|uge liberalicer obdnucrac;'^* 

rum etiam neceilkriis vi^e fiibfidi^^s iiiSo* 

cehcem Qioliavit : «gre fcrirbat Cbilicet ^^ a 

pien^fima muliere fe : diijigi y 3C ycum pcye* 

tcir ks quid ageroc^ etiafji admonei^. P^M^ 

er iis rerum ratibikibus ^viora pi^fagiqtis 

mala, deferta Hungarica ^ Auia , ad Pfi^^ 

v&infc San£l^oaialiuqi a(^eterium fe cranftu- 



N o ▼ A. tsr _ 

Ut, atqueUlic Abbacifla vkam ad Aa.Cbr. P£TfiuSi 
MXCV. laiiaiflimc produxic. 

n. kDportuno monicore (blutus Petrus, Qaibos vi- 

diflimulacum diu in gentem Hungtram o- ^^" Hungt- 

(Kum pcr rummam imprudentiam palam "^"' * 

tnimoi alic* 
csepit cflfUndcrcf proccres non mmus, at.^^.^^ 

quc noUles nuUo difcrimiac dcridicuio ha- 

bcre y corum aon (acis , fortc ut ca fcrebac 

stas^ cultos (ugiliarc mores , eorum (upcr« 

bc dcfiigmconructudinem; cx advcHb «:• 

tccos omncs & tbio$ dfligere, cum his vcr- 

Guri familiarius , & omnia inire confilia ^ tx 

fai^ crs^rc magiftratui j dcniquc aUtcr^ ac^ 

quc a deceflbre cradica accepcrat , agcre» 

His cumulus acceflit intoleranda libido , ad 

Aiilx Miniftros^Rjpgis cxemplo propagata^ 

ut oequc matrpnse ^ nequc virgines , lionc* 

ftiflimo licet loco natse, ab corum intem-. 

pcrancia (atis tutas forent. Id cum vchc^ 

mcnter dtf)>liccrct Hungaris , Antiftitcs & 

Optimaces" Regni y habito prius intcr (c 

confilio^Kegem adeunt , ac a carpta vitse 

turpicudinc ut defifterct , orant : IUe moni- 

donia impatkqs f opdma fuadcntcs non finc 

l f ftcma*- 



I3S H U K Q A. II I A 

PEXRUi* fltoipacho rejicit ^ minasque adcfit ^ fi porro 

mblefti efTe pergerenc , fore ^ uc Hungaris 

., omni dignicate exucis , magillracus quosvis 

" Civiles xque ^ ac milicarcs cxneri iinfjlpaiu:. a} 

1^™^ m. Pupugit ea res Hung^ros ^ uc jam 
emius? pcrped podus omnia » quam apercQ g^nda 
fuac inhnico fubefle maUent ; defperacam 
alioquin fuic dc rcmcdio ^ quod hominum 
omnium nequiflunus Comcs Budo Rcgem 
pcnicusin poccftace habcns^ fle&erct^ uc 
libebac pro arbicrio: icaque ProceresHuar 
gari 9 habicts ignaro Kcgc Cbmidis ^ e Sena* 
tus Cofifulco Pecrum ejoiuchprant , acque 
Samuelem Abam pocencSHmum fuperioris 

Hun» 



a) ^^ Si tliquamdiii \ hftuehf Tinus , ftnut 
y, ibero» omnet Jadicesi tm dtrifinos, & fpefb- 
^ hilet, qaam Pedaaeof, & CentarkMitf, & VilU-' 
^ cot» omnetque Pnncipet 9 &-.poteAites in Re- 
^ gno Hungtrix TeatQfiicos coniUtatm|^,,Sc terrtm 
n ejus hopidbas impleboi & etm univerftliter in 
Yi potefttrem Teutonicortmi redignn. • • ttem hoe 
^ nomen Hungtrix derirttum eft tb tngtiit, flk 
^ ipfi debent tngtritti. ^ M. TbaroGtiiit Chmi* 
« P.Qi 0|p. XXXV. 



ffafigarix Dyiuiftam D. Scephatii aSinem , P£trus. 
qaoniam Kqgias ftirpfs Duces longe abcrant^ 
ilegein (alttcant^ (btenni priits jurejtirando 
obftriftum ad qiciendum e Kegno Pecram ^ 
fic ille ram criennio hondum expleco, {blio 
t (liis. depuUus fuic ^ paulo poft eidem re* ^ 
ftitoendus. Budo Yer6 e fuga retra&us a 
foiendbus Hungaiis in frufta concifus , cor^ 
rupti Kegis^ &perturbatas(uis confiitis rei« 
paUica: (everas fane pomas dedic. 



SAMUEL ABA 

RBX IIL 

JL C. M X X,X. SAMU£L 

L ABA 

SAmuel praeter opinlonein ad R.^iu Quomod» 
Hungarici ckvum eludatus , quo Hungu*. 
iborum fibi «mpUus condlisret antmos ^ k- "" «JH- 
tas a Petro leges «c veaigalui antiquaYit ;^'j|^^^j" 
at enim brevifaftnm fuumdunnavereHun- samuetef 
g^ri: homoenim non (atis edomitis aniiAi 
affedbnibus , Chriftianaeque ignarus mode*- 
rationis* ab intempeiliva cmddicate Re^-^ 

mea 



I4D H U N O X R^r A' 

S^MUEL tatfi apfpicatus fuk ,: e lcviffifnis ptB&pe 
ASA cauCs in gravi(Iif9^ prolapfus rorpicime^> 
Aul» &mil]aicsi ^ aujlij^ qciatn : titoefbipst 
fuos indida cavfaMci dabat, qjUQcqoQC Per 
tro aute favifle compcrerac ^ ip&> yeraii jc^t 
junii cempoK fubico cotppi;ehenfo9^,./^ii 
fuciiteisquq confi^i purarac, . lu cot ipiiCT 
ctncum pdlatus Tanguine Ckuiadiiii iq fedlt 
D. Georgii KL tumuk;uarie coroaacus^ fuic ^ 
repugnance Ip^, Anciftite D. Ger^rdp, qn^ 
ob exercicam crudelicacem eravioribu& ver* 
bis caftigaco , aflfucuram non cardo peac 
vindifiam ^' morcemque trieonid poft I^ct&» 
turam fumma cum libeiPtace prscdixit. 

QaoibcceT- U. Jacerca petnis ab fufs fe deflicutum 

fu ftfc^T^s videns , in Germaniam abiJt , pedibusque 

fAmz Hen. Hcnrici lU- Cafiuris afFufus , opcm impenfioi 

&h Pctti ^— ^^* Hnngariam Imperio Romana £•. 

ciii^t In^ dwiaivuxt :iore poUicicqSs fi Qefaris auxilk>i< 

Hangadam refticuerecur: 5f ^e animactts Henricus.^ iol 

vi^i&ioT Hungariamy^i^ciunexercicu, coUads fe« 

^iel ac it^m %nis , cum (emper viftor 

cyamf^c ^. pacem peciere Hungari y nec ille 

adni^e^ii modp quem K^ho (^^eccffaot^. 



ukro Petfum recjpcreot : dura videbatur ea ^^n^T^ 
conditio Huogarfo ; quamvis enim Samue^ ^g^ 
•lia pmdelttatem prx Petri vitiis odiflTent, 
abhonrebant tameai ab omni jurium (upruitA 
dinuQiicione^ feu ex Petri cum Csefiire pa« 
^one 9 five ex eo , quod Romanus loi^ 
f eicator Regem imponendo quidpiam pote^ 
ftatis in Uberam geotem ex^Geret» Henrf* 
CU6 tanta ;q>ud viGtos animorum obftinatio* 
iic yi&9 nec diatumum, oec tranquillum 
fioturum Fecri fi.egoum exiftimans j ^ vt 
AdMbita folio mponeretur , fadis induciis 
exerdtum reduxic , opportuniore forcjanam 
cvulis ixmjpoiip periclicat^rus, 

DL Neque fiia delufus fuit opinione Ca> Qm mm 
fiff, atrox quippe Samuelis agendi ^ado ia^^^' 
dies gravior acddebat Proceribus ^ quot 
cum jdienos ab Gs non ob(curis cognoviflet 
iacficiis^ ut vulgi multitudinis cerdus fibi 
actraheret ftudia t promifeuam infima cum 
plebe colere bsepit confiietudioem , eoqu«' 
ckmum prolapiiis foit , uc rem fiiam pri« 
-vatam Sacro*San&st SLeligioni pnehabens^ 
Tulgp l^i Evangelicae «oa i&tis aflTueto ^ad 

genti* 



141 HuiffGARlA 

l^^^^^gcntilium (brdcs cedeundi plcnam fcccrk 
jf^^ hcu\wxm\ graviflimarum , quae deinccps 
ditt Hungariam divcxarunt ^ calamicatum 
eaproptcr"audon Hatc & alia plura cum 
intoleranda vidercntDr opttmacibus^ pcrle* 
gatos iPetrum exulem ab Henrico repetunt^ 
arripuit ille tam infigncm clientis rcftituendi 
opportunitatem , (inc mora in Hungariaos 
profcftus ^ trattsmiiTo Arrabbnc , obviunB 
(ibi non procul Jaurino Samuclem adoriturr 
ainbiguo aliquancum marte dimicaturo y 
coorto deinde turbine Kegia acies nutar» 
Qfltpic y quo animadverfo milicarcs Prxfedi 
abjc&is f^nis ^ magno numero a^ CaBGireos 

^ , . fe conferunc , ea prodicione folvi cond- 
t nuo.ordines^ retrdque c»dere^ ac in. efTu- 

(am denique fugam abire. Samuel pernid 
vedus equo^ cum pauds fuorum difcrimini 
le fubduxit , at moz in (cyllam imp^ic ^ 
cum enim prope tibi(cum uova ex agrc(li« 
btt$ fuppkrocnta kgit, abeorum;^ quos Pe« 
tfi cau(a, olim cmdelicer necaverat , neccf* 
&riis comprebendttur^; mulcisque confofTus 
v^eribus yitam cutn. Rcgno perdidic 
Corpufi «llquamdia tumulo carens » dd Mot 

naftc- 



mfterium prope Skar^ quod oKm iprc fun- samuel 
deverac , cum honore mQsIatum fuic. Hic ABA' 
Sanandis exicus fuic , qui neque Religio- 
nem, neque prudenciam , neque caeteras 
aumi.doces ad rede , feliciterque gtd^er- 
nandum necdlarias habuic , odio podus , 
& erroreitonunum, quam merico (uo a«l 
ifolium «Itt^cus. 

P E T R U S 

HESTI T UTUS. 

h 

^VAmuele peremto ., Hne mora Opdma- Regno red<! 
j9 tes Henrico prafcnte priftinam Petro ^t«« ^**^- 
reftitucmt poteft«:em z ohlitteratis iitrinque *^"* ^^^ 
Vmperiis ^ cum tranquilla omnia ibre puta^ 
rec Csefar , domum rediit; at Petrus du« 
biam fuorum fidem rurfum veritus , eua- 
dem anno kiiequente in Hung^riam rcvo* 
cat» diuque apud fe commprantem omni 
humanitads ofEcio devincire fiudet : quo 
vero ccrdus ab eo deinceps , atque ruccc& 
(bribus auxilium prseftolari poftet , renovau 
priorepaftione, fe uha^ Regnumque fuum 

iloma* 



PETRUS^. 



144 H u y G A ft I A 

fETRUS. Romano Imperk> fubjicic , idiprumque |ii- 
rejurando f onfirmat. a) Ea re confirmatas 
res fuas exiftimans Petrds. , in prJitina re- 
direviciay & . quos benevolencia ^ ikque 
humanicace mox prinCipio concifiaFe oppof- 
cunius fuifTec , nova odii & concemcus der 
claracioue alientfre carpiu 

(Quo exica U. Hungari Optimate^ occulca illa Pt'* 

vitaiQ dau- crum iacer ac Ca^farem pada ftfbodorati ^ 

^t? libercaceu RegAi fui TeriUndari dolehcoSy 

acque hinc grayioFa adliuc, prioribus incom- 

moda verici, infalucaco Rege Chanadmum 

confluunc , optimumque fore confticuQnt , 

(i Regiam ftirpem domeilicam coc olim annis 

libi imperancem, avicum in (blium repooaot^ 

Quapropcer evocacum per celeres nuncios 

e Poionia Andream Regem (alucaQC Pecrus 

' inopi* 



a} Utraqne bxe paOio irnta cenftnda* eft , 
quiod diia gentis eonfenfioneni , atque a . Rege Iibe» 
lif /boiiini fiiffragiif ad' (blium et'edo fafia fbetirs* 
ipaie nlhil per eam five Regni Hnngarici Hbertad 
detradam 9 ^Yt Romano Imperio aqmfitom fidl» 
Vide Hnng. fempfr fibenun.. Cap«IL 



Snopinata uniTcrfi Rcgni defedione percnl- petrus^ 
fns , cum iit Auftriam ad Levirum fuum 
Adalbercum Marchionem prbperac, abHun- 
garis circumven.cus ^ casfis comitibus capi* 
tur, efibflisque per fummam crudeliacem 
ocuUs y Albam Kegiam redudus, anni in(e- 
quencis .M^VI. principio infeUcem vitam 
claufic, . Quinque Ecdefiis^honorifico illacuS 
cumulo, quam asdemcondidiflefercur; feli- 
ciorfucurus^fi pulcherrimas Avunculi regea- 
fU doces iiuicacione exprimere noviflet. 

AJVDREAS' I. 

R E X I V, 

ji, C. M X X T', ANDkEAS 

.■.■;■;■■ , I. ._;_ 

PRiusquam Hungarico diademate con* Quam per* 
faeco rituinaugurarecurAqdreas,adco«^^«ta Rc- 

pcrturbau fuere omnia , ut non modo Re- 8"*™^"^ 
ligio , (ed enam respublica omnis pefTum 
itura viderecuh Vulgus Samuelis conni» 
tenda reguftacis avicis fuperfticionibus fero* 
ciens> Vacha Ducemagno confluic nume- 
' ' X jo. 



14^ 



H U N G A S. I A 



ANDREAS ^^ > incondkisque vocibus ab Andrea po- 
I. ftulant , fibi uc liceret veceri ricu vivere, ia 
Anctftites , Sacerdotesque Chriftianos fevire^ 
quibus fuperfticibus nunquam Regno pax 
conftatura eiTec. Andreas nondum Regni 
fecurus^ praecipue quod videbat Leventam 
fracrem abjeda Chrifti fide perduellibus fe- 
mec fociaflfe , negare aufus non fuic, Rupcis 
icaque irxnisimpiiderercores in omnem ef* 
faO licentiam ^ concinuo coenobia temptaque 
conveUere, Chriftianoj omni injuriae genere 
laceffere , Sacerdotes ad necem impunecon» 
quirere» a) Proh DEUM boaum, quanca 
h*c rerum converfio , tam recenti adhuc S, 
Regis & Apoftoli memoria l cx quo pro- 
num eft colligerc ^ quse vis ad ferociflimos ia 
officio retinendos infic Religionij qua femel 
ex animis profligau , nulli jam aggeres fcc 
ieftoium licencise poOfuat objici. 



I 



n. Suis 



I 



a) PrtKicr inoumerosCurionefSjictos, 6c D, Be- 
nedi'^ filios eo tOnente abfumtos , ex Antiftitibus 
fangtiine fiio Ecclcfiam Kyngadcain rigavere : S* Ge- 
lardas Ep. Chant dicniis , BnWus Agrienfit , Benecha 
iirc Beiterthus Kitrienfis ^ Deda QuinqiietEccleficn* 
fif • Ann. Keg. ad Aii. Ckt, MXtV. 



N o .▼ A. 147 



n. Suis haec rpe&abtt oculis quacunque ANDREaS 
tranfiret Andreas Al6am, ad inauguradonis T* 
folennia maximis propcrans itineribus; quo ^^j^^^ 
cum perveniffet , in trium Antiftitum qui ^ p,Q^ 
«gre cacdem evaferant pra^fentia unftus co- nti tnnqoip 
ronatusque, continuo de porrigenda inter» litu? 
cunti Hungariac opc ddiberationem habere 
ii^tuit. Commodum per eos dies Levech 
ta y incertum quo mortis genere (ublatus , 
Andream metu graviflimo liberavit : Nil 
kaque fibi amplius cunftandum ratus , an- 
te omnia^ Petn Kegis Sicarios condigiiis 
affici curavic fuppliciis , fapienter exiftimans, 
Regum parricidas nuUo unquam colore a 
(fcelere excufari pofTe ; valuit exemplum ad 
percellendos fcedi/Iimos Religionis de(crto« 
res y qui duce fuo deftituti ^ paria fibi im« 
siinere putabant ^ in hos ne quid acerbius 
tum quidem conftitueiiet Andreas^ meta 
Henrici Ca&Giris prohibebatur y qiiem Petri 
caufa vindidam parare certis adierebatur 
nunciis^ quare ut.hominem' deliniret, re« 
busque fuis opportunam obtineret pacem y 
tributum annuum ^ quod Petrus promiferat , 
iilcro per Legatos obtulit : diffimulavit (uam 
K a cunc 



148 H a V o Jl it I m: 

ANDkeaS ™^^ mcntcm Hcnricus , quod Flaadricis 

I. corbis implicicus^ domo abire non poiTec. 

■ ■ > 

rit lceihui ccflacione in Kegni lui commo^ 

^omprefTi ^^ ufurus Andreas , indiclo Albam Kegiam 
gentiliam convencu , ad refticuendam rdpublicse cran« 
licend« ? quillicaceni uciliflimas perculic leges : „ Uc 
f^ quicunque Hungarus (eu perc^rinus , ia 
^ Hungaria depofico fcychico genciii & ech- 
n nico ricu ad veram JESU Chrifti fidem il- 
i^ lico non redirec, ac Sacram Legem aD. 
19 Rege Scephano cradicam non reciperec 
jf capice & bonis muldarecur. Qvicace&^ 
jj oppida^ villae^ cempla demdlita diruu* 
fy que rciicerentur^* Poncifices & Cotlegia 
jj Sacerdocum priftino more obTervaren* 
yy cur. Ricus omnes Chriftiani revocarencur. 
y^ Profanas & Scychicas caeremonias , falfos- 
II que Deos abrogarenc , & fimulacra demch 
^ lirencur. Si quis DEO Sandisque ejus, 
n & Sacerdotibus maiediccrec , auc in eos 
II mali aliquid pacrarec y D£I primum , cum 
n vindidam fuam iacurfurum fe (cirec. 
n Quicunque Sacris addidum , auc eciam 
71, profanum hominem occidilfeCi l^eccacum 
/t. * - n nore 



y isidre veceri ezpisrot , omiies demom a akdreaS 
i^ aBdibuSilatredDMjacea^cerisinjuriii, & l 
*ff vi abftinereac ^ qoi verd confticucionem 
^ haae coaMnmerec , auc d aninao rdu« 
^ daierar ^ cjyicts & reram omnium reu» 
^ effeCr fr a) Poft hflie Andreaa Hez, ac 
^cimaces ad DEO pxo coc crimjmbus d»* 
mnisque Eedefiflc ilado Acisftdendum ^ Q^ 
Itniio ifuncupanmt votum tridui-v^^ia» 
rum anceFeftum D.Pecri ApoftdMumPcm* 
^iir 1) Tam ftvens i^bus per univer- 
fiim Htg^umF promnlgacis^ cum> AndrcM 
perpecoam ia bme cfltpds letkierec conftan- 
dam f' iHTvi priftitfUs ReUgiom ^edire (plen* 4 

ior ,. Anciftices> carterique Sacerdotes fecu- 
iiu& fuis- ageve in £cde(us ^ Cosnohic» e (b- 
licudinibus fiu repecere* monafteria , per* 
dttdles denique a&s^ poBHiQeacia , ad DEIj 
^uodque huic affioe eft ^ k^ M obfe* 
4)uium redtie: uc adeo Andreas noaimffleritO 
K $ Qui^ 



a) Iih Carpoie Jodi t^atrii. Decictr Aadfe^ 
Reg- ^ 

i) Veti hufoM memiidt S«crftiim S'« ta$slai 
Keg. Lik I» Ctp. XXXVIl 



IfO H tt H O A H I A 

ANDREAS Chriftiaai fceptrifert appcUaciooem obtinuo* 
I. rit. A) 



Q^omodo IV. Jam tranquilU domi «atit omnia^ 

pax cum^ cum moleftUIimum ab Henrico Cxfare ex» 

HenricoCx*' Girgic beHum , cui proptiUando quoniam 

ftre cotloit? R^gno tot cstdibttS orfiattfto impar fibi vU 

debacur Andreas , exemplum D. Scephani 

KcgfM in dircrimioe haud abfimili feoicus ^ 

yovec y fe Magnas Hungarorum Pominae atf 

D.Ajiiani honoribtts ^cenobium S^ BeiiedH 

ftijfiliisin Tibao|M>fimmm% ii Jbellom Gff- 

maaicum e iencemia eederet : placttifle XK* 

vis promifla exitus probavit : primz Henri* 

ci Caclaris expeditio in irritum fitMit:» qttod 

corrupcis prius peif Hungaros agris abft» 

disque pecoribAs ftiidia taborancem excr* 

citum c vacua regioiie tedocete oportue* 

rir. * Huic incommodo qc profpiceret Oe* 

(ar, triennio poft redux numerofam (ecim* 

• ' ^ do 



a) In «huta fandadonis.Tihinie^ Gt ocditnr : 
V Andreas Pannonioram invifhis Rex, & OirilHt^ 
>« nifliious Seeptrifer 6ce. » CoQCil. Hung. P. P6* 
terfi T.L pag. 12* * . .: . ^ 



N 6 V A lyi 

de Danubio vehebat aiinonam i iotipbrt 7^*^^*^ 
tempore copiis fuis fufieduram .* VcrUm i, 
perf ofacis Hungari niilic& dolo naviglis ^ d6« 
meifa omhiannona^ rurfum re infeda di« 
fcefl^c ^ terciam tocis viribus adornacuniS' 
cxpedlcionem t moleftiflimo ac |Hungari« 
maxime noxio bello Andream liberatUrusLeo 
IX. PontifeX 5 in Cafti^ Henrici pervenic > 
egicque tam diu ^ donec placaco Csefare pax 
confiei^c^ qust tit eftet firmior, Salomoni 
ex Aglnunda litifltti Artdreas filio Henrici &- 
liola Sophift ndmine (blehni ^onfione pror 
jnifTa fuic. Atque hoc tempore Andreas^ 
quo al^ius fibi filioque olim Adftringerec 
Caefai^m , quaspiam gentis Hungarica! liber^ 
liiti adVeflantia pa&a iniic ^ gravibus dein« 
ceps turbis occtfionem prasbicura t cun6Hs 
timnque|ure;uraQdo firmacis, Casfarmaxi* 
mis excuicus muneribus domum revercic^ 

V. Comp^ta hunc in modum foris Qp« diffi* 
pice I domi qulcto effe non licuic pcr Be- ^^^™** ^^, 
lam fracrcm? ires fic habet : demortuo Le- i^? ^r^' 
vcnta, confirmata Regni Hungatici poflcf- ^^^, -^^^j 
fione> Aodfcai fielam fratrem e Pomerania 
K. 4 cvoca- . 



IfS H tt K <; Jl K. JI A 

andreaS evocavcrac , jut prius cxilii .; ita nuac nw^ 
I. lioris fprcuaas focium Aiturum ^ acquela 
curis reipubUcae adfutorcm^ quia vero ad 
eum diem proleH.catebat ^ improvido laae 
conlilio R.eghum «fe ilii infupcr reliduruBi 
(jpopondit : a) hac fpe aoimatus Bcla , fcdo* 
lam pace bellove fratri navabac fidelemque 
operami Andreas in^rea temporis mafculo 
audlus hasrede curas ocQncs ad procuran** 
4am fiiio fuccefltonem tranftulit ,.re, ut 
Cupcrius mcmiui) cumHenrioo Gaefareco»» 
£c^a , omnem exequendi iconfilii quast»* 
bac oppertunitacem. Uis ruris anxium &> 
da corripuit paralyfis , ex jfua cum ooa 
diuturnam fibi fbrc vitam crederct ^ jccKis 
AlbamSjegiamOptimadbus au&oriuk^ iic 
quoniam & morbi & a^tas iagravefircbac ^ 
Cbpcennem filium SaUmoaem fiicceflbicm kr 

]gBreaty 

a) InhattcftnfinfGdptiSadBtltni littcfai it- 
fiirtM.Thiirocxiai: wRqgaiiMiittfrtter dileailGine» 
«« ur adnot non taidti vtniie, gtttttnat confiwiti 
^ fimus gaiAioram) & Inmis Rtgiii torpordl ft^ 
^ (tntii gandcntti eoaiflMUitctnrot i ntqat luutdcm 
«, tmmhabto» ntcBinninaBipiKlirtt, tn fitnuhi 
t» h<itt|taiaRtgq«QAwdii.f^ ChrontCip. XUI^ 



iger«nt > rfeque adhuc «vivo diadcnuito infi- aNDRBAS 
gairent. Annuera cundi a) Summis fiel» L 
Ducis ingraciis , qui ptaecer Q>eai omnem 
Regnum fibi a puero praeripi videbat, neh 
que.intimum eapropter animi dolorem (adt 
diflunulare noverac : Andreas id confpica^ 
cus ) vetetisque promifli fui .probe mcmor ^ 
firatris idei difHdere^ ac in omni coni oo 
sgendi dratione quidpiam alienationis jcimo« 
risque pi^sefeferre cstpit: fic comparatisditria« 
que vduntatibus ffuperyenerc adulatoreSt 
deceftaadum fhominum genus , audisquo 
per Gompcfitas narradoaes utrinque fufpi^ 
donibus ^ diifidia ia apcrtum ^helluQi 4fi^\ 
flttxere» . 



VI. Bela iiil certtus atque ftrudas libi Qmu belU 
^ iR^ jnfidias piitaas ^ in viciaam dacet fratenu fi- 
Sc Poloniara ^ «uzilia CDnquificurus : Aa- ^^ 
^3rea$ y qdo iib adverCus iracrts impetusixu»* 
^ararec^ coajage ocum filio. JSalmone ac 
^he&ttris ad Eraeftum Matdiionem in Au« 

K y ftriam. ,, 

k) PMtat ioh intifgoniao An. Chr. MLVIIL: 
qos didunftan^bu^lsjgc: tpiid TbpoGdiun! OisQtu 
tt^ XUV- 



l^ H U M C A K- I A 

jo £1 L A I 

R E X V. 



BELA I- 



L 



lium conr mU 






£U (tvc Adalbertus audko Andre» 
Kegis obttu y Albam Regiam teten*^ 
dity ubi Procerum rogatu carona incindus^ 
j^^num Salnmotii tum abfenti praeripuii:; 
fcnera pueri fub* Cacfaris Imperiique Opti^ 
maram tutela conftituti aetas plerosque ad 
id confiKi adduxit: metuebant infupcr , ne 
Henricus FV. GaEfar fui tuendi pupllli fp 
cie, donec adolefderct , res Hyngaricas pro 
arbitratu fuo difponeret , juraque illa ^ quas 
cx privatis Petri & Andrece Regum pro. 
miflionibus Romano Imperio aqoifica rcba- 
cur, pauloamplius Mtterea roboratum iret: 
tanto ut obviam irent incommcKio HungarL 
Belam virum fortem , longoque Regni ufiil 
apprime excrcitatum fibi legendum putave* 
Te, praecipoe , quod perturbata nonnihil 
domi erat respublica , quae priEfentem opem 
poftuiabat, cui ferendi« Rex puer impar 
videbatur. 

IL 





• N O ▼ A. If7 

n. Expcftationi , quamde illius vircu- belaT^ 
ce prudencia<]ue conceperam; populares fui^ 



egregie Bela mox refpondic : infigni cle- ^ )usard- 
. p .V., * . . , . Dotoranjum 

mehtia & «quicace j ninil impnmis acerbi . r- ^ •• 

confticuic in eos, qui aperte Salamonis fa« coRvcitU? 

vebanc parcibus , auc eciam cum^ eo apud 

Csefarem aberant. Qua moderatione id 

confecucus fuic , uc brevr omnes ad ejus 

rcdirenc obfequium. Vedigalia ulcra mo- 

dum eza^erata antiquaTic , racus nus- 

qaam Reges penuria laboraturos « fi fiu 

abundarenc. Quo facilior vidus csetera* 

rumque rerum ad vitas humanac ufum ne- 

cdiariarum eflec procuratio , in civiUti* 

bus oppidisve fingulis quavis bebdomada 

fbrum haberi voluic ; ac nc dolo fameratio- 

aive locus foret , <}uarumlibet mercium . 

prtcium pro temporum locorumve rationo 

lequiflime definivic , quo poftremo incre- 

dibile quanta Ibcietaci humanas^ praecipue 

quibus anguftior res domeftica fuit , acco. 

lerit commoda. Denique profiigads fuble- 

ilse fidei pecuniis , ejus probicacis molis- 

Te denarios argenceos cudi fecic , ut eo- 

rum quadiaginu jBifaacium hodiernis no« 

ftris . 



liceiitiam ? 



r 



BEJLA I. '^^^^ aureis non infcriorem exaequarent: 

A) 

Qaumodo III, Omnia haec cx xquitate prudentia- 
gentiliutn qu^» jnftiiuca valuere ad piocurandam rei- 
coiipekua py|3ii^.yj *e:icjtatem , devinciendosque novo 
Regi fanioris partis animos ^ non tameii 
pmhibere pocerant , quo minus perfida plebs 
aliquid novarum rerum moliretur: Rex Be- 
la, quo leges, quarum fupra mentionem 
retulimns , ad omnium confciendam pcrvc- 
nirent, coaiiis Albat Regiae Comitiis , fin- 
gulis ex oppidis vicisque binos illic adeffe 
voiuic: vencre illi , ut ;ufH fuerant, ac 
ingcntem una vulgi multitudinem eofecum 
attraxcrc, Apcrtis comitiis ^ extemplo in- 
condita plebs feroces inter minas priftina^ 
repeterc fuperftidoncs, scdium ficrarumrui* 
nam cxpofcere, Epifcopos & Sacerdotes ad 
ncccm defignarc , nunquam fe Rcgi obtem- 
peratUFOS^ nifi antc fuis (ubfcriberetur po- 

ftulatis. 



1 



a) Extant coinpTnrei Belr Regis argeiitei num* 
imili, uti etlim Andrex, ^amuelis, Peiri^ icD.Ste^ 
pliani , omae$ Ctoce ilgnati* 





N o V A. IS9 

ftulads. A) Bela his non magnoperc tur- belaT 
bacus , placido fermone corifertum vulgus 
quiefcere tancisper jubcc^ dumquid cafu- 
per re Optimacibus vidcrctur,cognofceret; 
rcfuis dcinde cxplicaca , cum Anciilicum 
una atquc Opcimatum una cfrct vox : Re- 
ligionLcm D. Scephani plancacam fudoribus^ 
9ft extremum usque tuendam elTe ^ figno 
daco per difpoficos opporcuno loco facclliccs 
prarcipua fsL&ionis capica comprehendi , 
virgis cxdi alios ; alios ad morcem rapi im« 
perat : ea (evcriuce' confpcda reiiqui prae« 
cipici.iuga fibi confulenccs , ad larcs fuos 
tfanquiili ccdiere, nunquam deinceps facri« 
l%a fua poftulaca inccgrare aufi. 



IV. Hos inccr rcgiminis fui fucceflTus Q«o ^notm 
&rnSSxM Bdam dc Salamonc inceflTerac 8«"«^«-* 

folh- 



a) Juvat impia eoruni poftultta huc adducere : 
^ Concede, inquiebant, nobis ritu Patnim noftro- 
^ nim in paganismo vivere , Epifcopos lapidarc , 
*^C8byterosexterminare, Clericoi ftrangulare ; de-- 
^ cimatoies fiilpendcrei Eeclcfias deflruere; campanas 
•» confiingere „ M. Thurociii Chronic, cap, XLVI. 



l6o H m V^ G A K. I A 

BELA I. follicitudo , quem donec fublmperiiHoma- 

ni cutela cernebAC, nequefuas, nequeHe- 

gni res tranquilias diu f^re (apienter exifti- 

mabat ^ crebris itaque nnnciis Kegium Prin* 

cipem , imo coronacum |am Regem poft (e 

indubie regnacurum ab Emefto Auftriac Du- 

ce repetebac^^ quo Adolefcencera fua in di- 

feiplina opporcunis ad (blium prseceptiodi» 

bus infticueret, a) ne (i excra patriam 

educeretur, quidpiam et excernoram mo* 

rum y uc olim Pecro Kegi ^ adbaerefcerec. £r« 

nefto mecu Gx(aris id abnuenci, Gxi% mora 

bcUum inculic, unde it^enci cum tbde re* 

puUus , cum de novis itiilicum fupplemieiMis 

Convencum celebrac 0&m6(ini ^ infauftdcar* 

fu e fella prolapfus ^ mox vivere de(iici cor* 

pus ad Szek^zardienfe monafterium^ -quod 

ip(e fundaverat 9 deduftum IL^io honore 

buma* 

a) Hoc coniilio rtfpetittiin Silainoneiii , {ufldet 
finj;ixlarisBelx moderario &xcpEiitas, qtdhiis ille vir» 
Hitibas ifti Regna con^cuas iiiit , (kadft filiocim 
integfitas, alienits a Re;^ am^itfi aniimis , fincer» 
deaiqse Salamonem avito foHo refbtnend'. Tolimtti^ 
qnoa Mwaai ien&s a qno , nifi a Patie MBgaOk fO^ 
lcrtnt? 



hamitum fiut Aiu Chr« MLXIIL a) Regrn bela t 
foij;trieniiium immttrtali com laude exple- 
Tit, mftjoremadpofterashabicumsg^riam^ 
nUi faaud &ci9 aequls ardbos illad £ratH An- 
drest> & Nepoti Salamoni ereptum ivMTet» 




S, S.AXAMON 

R B X VI. 

JL Cp M Xt X X X X. S.SALA0 

*. w MON. 

M r 

A Morte Hegis' Belae fcepcruffl m QciCx Cnjds Um* 
«^»*» & Ladislai fiUorum poteftate fuic, ®*> P«* 
in quos proni^ma fuere Procerum ftudia ; *^^ '*'^* 
verum i!li, utab Regni amijituTc alienos^* 1 *"' 
palam facerent, egere tam cfitt apud (iios^ 
dum denique omnes inducerent ad redden^ 
dum (blio pateVno Salamonem , unde citra 
L noxam 



a) Ex PbincnnM conjuge complures Belx fberar 
Ubeti? Oeifii, S.Itdlslfltis, liinpertas , Anonym» 
Zvonifniro Doidx Regi r Jejadt WiSiehno Thtmn* 
pa Mtrebklni > lodniilh OtlfMiii Moravo , «e Amar 
bibft deniqao Ukdidiio I- BohenttB Resl a^«» 



i6t H ujh g a r. I a 

S.SALA> noxam excludi non poteiat. a) Kara ea 

MON. Ducutncontinenda mirifice deledatus lieh- 

ricus IV. CaeEar^ fine cuoftadone Affiattr 

foum Salamoneiu cum conjuge Sophia ia 

Hungariam adduxit r pofitis i^ultatibus ^ 

a^iicitia KegeQ» ini^er a^ Dgces ita xr^Aluic > 

uc terdam Hungarise partem obtinerenc , 

quemadmodum olimB^al^arens ab',An(^^ 

. Kege y unde vitae pro Ducum digniute tra- 

. ducendx fubfidia capeteat* Hcnricus Cse- 

(ar ne quid ex parte $ia ad eam amicidam 

cQpfervajidam conciliandosque novo Rc^i 

Hungarorum animos defideraretur^ cundis 

femetjuribus in Regnum Hungaricum abdi* 

caviu B)quo mirum in^modum geftientes. 

Opd- 

_ ■ * i 

• : a) Fetperam ThurocziQS Beke filios legidinO' 
Regi SaUiiBoni in ipfo Regni i<lita perduelles fiicit^ 
quos pxscipuos revocandi ittins auclores fuide exteci. 
teftantun Schain. in Chron* ad An« Chr. MLXnT. 
Aioldus ad eundein aimum cit« iti ' Anna|f Keg. at^ 
bqnc annum* 

b) yiHenricQSi inquit Schafa«L.c. Salaaionefli* 
^ infoliuoi Patris rtftitQitijunaa ei in Conjugeai- 
M (brore fuai o)^t|s§ue ooinibHs, qu« Regi lcm* 
«pulvm nipirefe ve}} Regni (Utnm hhfMju» fOr 
I, terant. ^ Vide Annal. ad an« dt. ,y:.:i 



Optimatcs, daco continuo , neceptoque fidei S.SALA- 
Sacramenco^Salanioniilegium diademaite- li01f# 
ram famma confenfione imponunt. Inau« 
guracionem excepere nui%D« prfltfence Hen* 
rico Csefare cum Augufta fpcnla celebratat. 

n.Henrico Caefare ex Hnngaria digreflb, QasRegein 
flpmquiUitas omnis. una afafirefitfle videbatur, inter tc Da- 
jacique catpereigiaTi^norum odiorum bd* c«»o«li«nxiB 
lorumque femina, quse nonnifi ezauthorattf ^^^^ 
Salamone conquievcre. Maloruiii omniuin| 
canGaBibuntCmi^iem quemdam Vid ap* 
peUamm^ «piiy uc erat omnium calUdiflrmus, 
in ipfb Jicffd prindpio adulatione aliisque 
afim'bus ardbus iu adolelcends JLegis aures 
aatemnque fibi obftrinxerac , uc quidquid 
iKceiec, onculi infl:ar ab iUo acciperetur, 
nSiilque.prorflis absque ejus confilio fufcip) 
ommittive poflet. a) £a Kegis gratia abu« 

L a fos 



a) t^Regebit, n/h Tiuroeth , Vld fic Re. 
^ gem 9 ficnt Mi^$ifter difiipnluni ^ eratqae fibi de 
9t jatt (ine onmi JQie fiibditos > qiiod cavendam eft 
« omnihu hrnninibm , M Mxinie R^bat» -^ 
Chroo. ftp. I». H» 



164 H u ir o A a i X 

&SALA- fus homo ▼afef rimas ^ ac ad majora centan- 
ifON. €bi incicatus , in fpem vencrat fore, ucfub* 
ktis e medio Dudbus, eorum dicione podre- 
tur : a) id.uCi rice fierec , diflidia 'primum 
fibi inter ucciMiique parcem ferenda exifti- 
. tnavic. Icaque R.egi fine mora perfuadet , 
ne cerciam ^ ut convencum erat , Hungarix 
parcem Dudbus traderet , propcerea^ quod 
porpecuum ab eis tahcae dicionis «cceffione 
tuftis S.egiat dignicad imminerec periculanh 
Paruit confitio Salamon^ diuque procrafti* 
nau r^ionis tradidone ^ ad czcremum ci-- 
traambagesid (e^fturum n^yic ; ca jre 
vehementer commoci Duces , cum iiequid* 
quam precibus egiflenc y adJBoleslaum pio« 
pinguum fuum in Poloniam confugiaat.* 
ille Ducum forcem mifera|:us , ecfi ' ruftic6 
tum fbrce premerecur bdb ,. condnuo cum. 
exercicu Hungariam iogreirus , armoruoL 
terrore ad laniora confilia Salamonem incli* 
natum iri puubat. _ 



m. 



■ II <i ll * ■■ ! n 

a) V»dm. 



IIL Salamon nihfl co turbatus apparatu, s.salAp 
Vidi confiKo omiSk pacis traaationc, vim MON. 
^i parabac rcpellere : yerum Antiftites^quos ~ 
in|uri8c Ducibus illatse non fagiebant, ne^^l*^^'^ 
civilJi bcUo (anguis funderetur innoxiiis ^ 
curas omnes Sc cogiutiones ad redintcgran- 
«dain intendere amicitiam. Duces itaque 
primum adeunt j pronosque ad pacem am« 
pledendam ^ modo iis ^ qu« fibl debcren« 
cur , cicra firaudem pociri licerec ^ nadi, ad 
Salamonem revcrii ^ fuas apud eum pro Du« 
dbus preces interpoQere, damna comma* 
nesque Kegno cod cilamitaces e bdlo re- 
ccnfere , nibil denique omicccre eorum ^ 
quibus ille fle^i pofle videretur. Salamon 
£ve Antifticum prccibus aliquid tribuendum 
exiftimimS| five ancipitem bclli aleam veri- 
tus , anauicdenique , cundlaque (e ex a^qui. 
cate fad:urum Tpopondic , nec fecus prsefti* 
dt : confedas continuo pacis tabulse , qui* 
bus de tradenda Ducibus didone fua cau* 
■cum^ redintcgracaque amicitia; quo tem* 
pore prseter morcm Geifa Dux diadcma Rc- 
gium capiti Salamonis ifnpofuit^ ficque illc 
terdom jam inauguracus fuic. 

L 3 IV. 



l66 H U Jf G A K.'t ▲ 

^SALA- ^* Ex co dic fidiflimos fibi KegabquQL 

MON. udlifljmos habuic Dttces Salamon ^ complu* 

^ raque illorum tulpiciis felici femper edtu 

Sihmoni & '^^ confedc Cumani Ttcinacicarum po* 

Kegno cooi- l^n e craofalpina , quam tUm colebant^ 

moda? ILegioat in Hungariam infufi^ Biharienrem 

agrum impune vaftaranc^ opimtsque onufti 

(poliis dcingence capcivorum numero redi» 

tum adornabanc; verum a rupervenientibus 

Cei(a & Ladislao Ducibus incernecione j^«- 

pe ddeci func. Major |opge vircus in BuU 

garico eluxicbello; afliimcis in belli focietar 

temGneciS) Bulgari fuperaco Iftro-y vicinas 

Hungarist plagas cruddem in modum depo- 

pulaci fuere, ad ejiciendos Kegno infeftos 

hofpices generali expcdicione decreta» Kcx 

ipfe Salamon cum Ducibus (ecuudo profe-> 

dus Danubio , fuperacis navali cerounins 

boflibus , figha fua , in Serviam cranftulit ^ 

Bdgradumque ardifllma cinjdc obfidione* 

Ttes hic menfes pugnacum cum ob lod 

firmicacem,. tum vero infignem obfeflbrunL 

vircutcm : ad extremum proftracis improbp 

labore moenibus, patefado in urbem a^itu^ 

cum force obfefll in reftingueadis .OQCupan- 

i .. tur 



tur ignibus , quos puella Huogara oppor- s.Sala- 
cune fubjecerac , Gei& pef murorum ruinas mOK 
cum (uis eludatus, urbe non fine ranguine 
podtus 6iit: ingens hic thefaurus in Hua^^ 
garorum venjt poceftatem, quem cum Sa«> 
hmon ex arbitrio Vidi maligne diyififfet ^ 
iionnil:ul eum inter ac Duces (imultatuni 
obortum (uit ^ quibus novos brevl invidia 
fabjecit ignes: praKidiarii Graeci^ qui capta 
urbein arcem (e receperant» de^peratisfup* 
petiiS) prsecerico Ki^ y cum Gei(a de fk-* 
cienda deditkMie paci(cuntur , obtentaque 
libere fius cum rebus difcedendi facultate ^ 
ad f ttos reverfi , dementiae ac humanitatis . 
libi a Gei(a prseditse &mam in Grarciam 
propagarunt. 

V. Duplex hoftis brevi profligacus tem- unde im^, 
pore, dives mercatuique faciendo perop* iteram fr 
pOrtunum oppidum cum munitiflima alrcd "**'^****' 
feliciter expugnacum , ditio denique Hun- / 
garica ad Moravam usque flumen |n Servia 
prolata, novos apud Regem asquitatis ftu- 
diofum provocacura erant favores; at Sala- 
■Km tma Ducum* glorise acc«(&onem (uam 
L 4 ratus 



i^g H u ir G 4 n 1 ▲ 

LA^ ratus injuriam i alla omnia co^cabat. Vid 
>N« (omcainde Duees .criminancU opportunicai» 
te 9 graviiirma fofpicione . metuque Kegb 
captivi animum complevit : ajebac eunqi 
(iiperftitibus Ducibus iit condnuo Regnl 
amittendi verGiri diferimine: magnam eflfe 
Geifie, magnam Ladi^o apud Hungaros 
cziftimationem) quam prseteritis beliis fibi 
coUegiiTenc : magna horum in «os ftudia 
txquifitis humaniuds & benevolencis; oifi- 
cits provocata : figno dato , Hunganam 
omnem advcrfum Regem fuum in armis fii* 
curam : conjuradonem adjutum iri ft Polor 
niS) Moravis , quin etiam a Bulgaris< it 
GnKiSj quos nuperna fibi Geifa Belgradi 
conciliaverat clementia; non aliam xeftarf 
faluds viam , nifi Ducibus clam e medio 
fublatis, eorumque diddne dbi^ qui ilnus 
omnium in Kegis commoda fecuricatemque 
.fincere excubaret, tradica. A) lu nempe 
Kegix fiduds obtentu fuas velabac copidi^ 
uces ncquifitmus iUe adminifter* 



VI, 



a) Idem op. LLAIB. 



N iO V ▲• t6g 



VI. Speciofa hstc argutacio tantum va- s.sala- 

luit apud 'Sidaiiionein , Uc fidei, amoris, MON. 

cbfequiorum ac (anguinis etiam vinculorum '^ 

!■ .1 . /- ... ^ Qualibat 

oblicus, coUocausidam mfidns, Ducescon- .^ ^^ 

(ilii cujuspiamioeundifpeciead feevocaret^ CdiisDoced 

opprimendos. Geifa id quod erac cempe* 

ftive edodius , Ladislao , & Lamperco fira* 

tribus in proxiiQD cum deleSk milicum ma* 

nu confiftere jufl» , Hegi fe fiftic increpi« 

flos : Terum Salamon , quod non omnes 

lana in poteftace habercc » nullo alFeSium 

inaleficio.GeUam diinidc)' hic vero nibil jam 

de crudelibus R^U arcibus dubitans , in? 

caiTum centaca per Anciftices concordias cra« 

«Udone y Jqapr fe adverfum vim 6fflnem 

CDmmuoiisc^ Lampercum ad Polonos ^ La* 

dislaum ia Kufliam primum , tum in Mo« 

xaviam auziiioram caufa dimific. Sabunon 

lacerea commutau repence voluncace, quo 

fiualius.Duces Eilleret ^ femeftres concefCc 

iirducias ^ dum ex Vidi fui confiliq cres 

Qeilk iiuniliates mulco auro promifHsquc 

ttieratos in ejus necem concitat : verum 

hos. etiam calTes tempeftive fibi prodicos 

incolomis evafic GeiGk 



I 

r?o H « n o A i I ▲ 

S.SALA. / VII. Salamon praedain praetcr fpem cla* 

MOK. p(am dolcns, priusquam Polononfm Mo« 

"""T^ ravorumquc adefTenc auxilia , Gcifam ad 

fn primuni Tibifcum deleaus habentem oppreffurus , 

cnni Geifii ad incundum certamen cogk : illc copiarum 

pwrilam gc- numcro mulcum infcrior diu in%m pra% 

ft^ ^ dentia & fortkudine vi&oriam moratos y ad 

cxtremuin neiuam fuormnqxie vicam inuci* 

. liter prodigeirc , pr8eii& inferior exce(Sc; 

Sic cum Salamon criumphum reporcavk f 

Tcd qui ncque decoras ; neque jucundus 

ilii effe pocuic , quiairinnocaxcum civiiiai 

ranguine pollucus» 

Quam infe- ^^- Gdra ab inf eKci. ca pnclip magBl» 

lici fiito vi- icineribus Vacium concendic , qoD fuppttiac 

aoria & Re- ^ Ladislao & Laippcrco iracribus propediem 

gno exatus ^j^^^g^ nunciabantur. Salamoa nupc]> 
Saliinon? ^ 

na elacus viaoria paricer co cum exercicn 

properavic* Hic Emyejus Comes & r^us 

geftis^ & fidc in &.egeflei confpiciRis ^ aon linfi 

hchrimis S^amonem.a propofico abducdre^ 

acquead. padsconfilia Irevocare adnUasfuic: 

& hominti non fineftooiachoj^^c^O) qued 

Yidus devaco hoftiun> gobbrc iacbibaBi fiQl^ 

^exe- 



N O 1! a/ 1/£ 

Jfccretur vi6loriam , ocdinata ritc acic clat s.sala- 
iicum inToaarc /uhet. tDuces ex advcr(o moN« 
coac^ato^; nukuiiipatit foleaDi ricu, vods, 
numinc A^ buin & cselcfti oftcntx) in fpcm 
crefti b) fuos pariccr magoa vi^in Regis 
acicm propellunt^ incredibiii utrltiquc fi)r« 
titudinc ^imicacur , pr»iiuij;ique in plures 
procrahicuf horas t Salamoiie &'Ducis^ & 
milicis parce» ^xtnue etequcncerKlcmuni^ ^. « 

Ernycjo & Vido cum forti(Emis quibusquc 
caefis^ profligatus Salamon y MoibnilLim at« 
quetinde PojR>ntum ad Maxrcm ^ conjugem* 
que< ikgloriuis redivit. Auxit chcdi^ magtu* 
tudincm amiiTuni cum viftdria. iLcg^tium ^ 
nuUis dctticeps arcibus rccqpcrandum. Huc 
nempcKcgeiacctm non malum adduxcre 
frauduienca Vidi cohiiUa, ,cui uni aures ge^ 
itbat addidas: felidus regnaturus, (ineqiuie 

c»co 



a) Geifa in B« Virginis Mariz, La^idaus inp. 
Martini memoriam Ecclefias fe condituros vovcrunt 
fi ^ftoria potircntur": ntmmque pbftea faaum. Ibid. 

a) Dum acierdiQ^onendsvacarent, vifus eftfibi 
Viaere Ladislaiis AngeVdli c^gronam Mneaai Geift 
capiti impoAentcm* Ibid» 



lY^ Hm w o- A A I jL 

S.Sala- ^^^ volantatis impera in bmhe id ^ qQod 
JHOS. fuggerebatur^ ckra disqurficionem ruiflret^ 
oeqtie in unius Temper «biifTei; (entenoatn. 



I^ 



G'E I S A I. 

A E X ^ V 1 1; 

JLc. Mi:xxiv. 

GElSA l. - L 

Cur cxau- ^7*1^0^«"^ J^o» iacruentam ad Vgdum 

dioratus St- ^. confequuttaS .Gdla , ruis abiofe* 

limQn? renda fugientibus caede. prohibids ^ fefeaaes 

ialoco prsetii D£0 habuic gratiast^ condi* 

toque fubinde Epifbopacu voci Temet S.eli« 

gione quam cumuladflime exolvit. Promo- 

ds intereacaftris^^urbibus prsedpait in fr 

. ^em acceptis , pra^dioque impbfito earer* 

citum domum remint , nil arque in votis 

• habens , atquc ut pbliteratis utrinque iQJuritf 

pax firma rurfum confierct. Verum Proce* 

res tot cahmitatumpertsefi) Albam Regiam 

m^no cOiifluxere numero , de curaadis 

reipublicse vulneribus in commune confultu- 

iL Nec mor» Salaoxj^nem ceu Ducum in- 

Eoceo- 



Mteentum opprefforcm t .publicjeque tran- geiSa L 
^illicacis percurbacor^ eicauchoraoc , ei* 
qnc unaoimi confpiratione Gei(am fuffi» 
ciuht lUe iklei coronacis capicibus debitx 
memor^ diu forcicer Regiam depreca^s 
dignitatemi inaugurari fe ut finerec, indtt« 
ci non poniic; reipublicse nihilominus , no 
capite deftlcuu y decrimend quid acciperer, 
«gre demum curam admifity ab i^ni hoc 
fidei modeftiaeque exempio potius , quam 
bellica virtute dkg^ cpgnomento dignifli* 
vus; A) . 

U Salamftn procerum voluntate cogni* Quid ejus 
ta , Rcgni amifli dolore amens , omnem. ^««^* ***"* 
que ceccus movere bpidem , opem ab Hen* ^ ^ ^^ * 
dco Cacfare a$ne fuo «fflagicat; praeter fe- 
nas Hungariseurbes donaoblatasy vedigap» 
lia maxima poUicitus : Jieque diu opem Cse&v 
diftulic» leaiflimisque inftruftus copiis peff ; 
Pofenium appulit ; led ardbus aliquoc ad , 
Vagi littora expugnatis^ a profequtndo 

befla 



a) Dmieffid Scdptom amntf Geifis MigjQi 
K^g^s sppdlaticiieA tnbaiipt« 



1^4 H U M G A IL 1 A 

€EISA !• bcllo, incemiin q^A dc ciufa, repcntc de» 
fticit, Credibile eft > ob alienatos a Salft* 
mone todus gcntis animos , prudentcr ezi* 
ftimafle Cxfaremi majus fe viribus beUum 
rafcepiflTe y nuUo aut exiguo Romani Im« 
perii commodo terminandum ; certe Patri* 
archa Aquilejenfis prsecipux tum authorita* 
lis, Ducesque catteri modiy omtiibus ab eo 
continuandd Catfarem abduccre funt conatr. 
Nii fibi in Carfaris ope (pci reliftum viden» 
Salamon , ad Gregerii VU. Ponttficis sequ^ 
tatem confugic : Ille ob nupemam fupiam^ 
Hungarise nundinationem gravitcr ob|uiga* 
fo^ pneterrpem auxilii nifail attulic. Hoc 
rerum poficu , Opdmates R^ni y cnm q3 
amplius fibi a Salamohe prsfidiis omnibas 
deftituto tiQiendmftjccoferenc, Geifam Ak 
bam Kcgiam deduftum , quaaquam invH 
tum y Ke^o diadcQiate iii%m'vcre. Ao. Chr« 
MtXXYL A) . 

■ii i i i I '' "j. i Mi i .i * iii n "» I ■■ iniM 

a) Ephemendes mdqmSmx mma exancc» 
«10 tnteobltnm aimo coronatom Geifam CcnhuDtz 
oa^ # teneDHv leixair omme- pwacaiiit jr« fyocfciffe 
fr&jr^e S; 11» muuM a4 Qmnologiam,CQm 
inrBi fiuont» 



in. Ex co ccmpQre bellum Salamonem geisa i. 

inter Pofonii agentem» & Ladiskum fingu* " 

laribus potius ccruminibus ac velitationi- , "^^f* 

, cum laude 

bus gcrebatur-, quam jultis praeliis , nuMo Regnum vi- 

quidem asmulorum commodo y certo tamen tamque po* 

femper dvium damno : cui ut fiuem impo- ^tCeifa l 

nercnt Antiftices , pro virili curabant.Com* 

modum Szekfzardini Kegni conventus ha« 

bebatur, quo durantecum Nacalis Domini 

diesincidiffet, Defiderius Strigonienfis Af 

chi-Eptfcopus accommodata ejus fefti ccle* 

brit^ti orationcde pace concordiaque tanta 

^i differuit , uc GeiQe animum acerrimis 

Keligionis ftimulis compunxeric, fermone 

finico, profanis hominibus cxefTe tantisper 

jul£s , in genua coram Epifcopis provolu* 

tus Gei(a , fe peccaflle , Regnumque legiti- 

mo Principi contra fas eripuifTc confeffuSy 

(ande recepit, (e folio (ponte ceffurum, 

modp fibi tertia Regni pars ^ ut olim confti* . 

tutuni^fuerat, redderetur. TaminfigniRc^ 

ligiofiflimi Regis magnanimitate commoti 

Antifti^es prinram, mox Optimates catteri 

conmium revocandi S^amonis , amiciriaEique 

iater mulos componendas prQbavere. Nec 

moraiv 



1^6 H tt K G ▲ k; 1 ▲ 

GEJSA L mora arbitri nominaci , qui rei perficTeQdat 
fedulo darent operam ^ Ced prstter opini9* 
nem acddic , ut tradatio ea per piares 
menfes nnUo pretio opera^ tentaretur fit- 
pitts^ donec GeiGi lethali correpitts morbo 
VIL Calend. Maji vivere defiit Ann, Chr« 
. MLXXVII. ingenti rm apud omoes reli€to 
dcfiderio^ ab iniigni ptetate animique for- 
titttdinc. Si quid fumtis in R^em futtm 
toties fibi infeftttmarmi^ labis contraxic^ id 
certe fincera pacis ineundse Regnjqtte reiH* 
tuendi voluntate cumulate duit. Corpos 
nt teftamento caverac in Vacienlem iUatum 
fttit, B. V. Bafilicam, a> 

£/% *y jtf^ 

S2. ^ S^ 



S. LA^ 



a) Ex •nonyma eonjnge fertor geitaiff» Colo* 
mtnam , qtttnf aQi Ladislai fiUont faeiiiRt i ATiinni 
iteni & SDflkiiai Mtgpoiui Snookt IkKM mt- 



N o » A. ' J77 

S, LABISLAtrS 

R E X V r I L ___ 

A. C. MZX^VII. S. LADIS. 
I. LAUS. 

EXcinao Geifa , nihilo favcntior Sala- jorenc R«. 
moni fuic fortuna : Proceres quippe, gnam tde- 
paucis exceptis , Ladislaum Rcgem juffe- P^« ? 
rc : is , uc erac fracre fuo Rcligione non 
inferior , nifi prius pace cum Salamonc 
compofiu , Regni poffeffionem fc adicurum 
pegavic. Solercius icaque deinceps cum 
Saktponc res agi csepic : qui plerosque fibi 
infeftos videns , cantisper pofica folii recu* 
perandi fpc , fiia ad Regnum jura ultro 
in Ladislaum tranftulit, retentis aliquot co- 
micatibus. , quorum vedigalia ad cuendan) 
Principis dignicacem fufficerenc. ConfeSiSr 
ejus cefEonis ubulis , ac ucrinque fignacis, 
Albse Regise coronacus D.LadisIaus^ Regnum 
legitime auFpicatus fuic , a) quod poftc;^ 

M & 



a) S. Gregorius VII. condnao in fuis ad La* 
^islaimi litteris R^gem eum appellar, cnm tamen ^ 
Geifafn noh nifl Docis citulo digpuiti» fvrrit: «t vi^ 
Aere eft jp AqqaL Keg. Hung. 



178 



Hfi vt G A ii X m: 



S. LADIS- & fan6:imonia & rerum geftarana glorla mU 
LAUS. rifice iUaflxavic. 



il 



Quid ei ne- II^Haoddiu poft: Salamoncm fadi poem 
gotii cnm (.gjj^j^ fubiic ^ eoquc adduxic cemeritacts , 
uc amicicise Ipecie evocaco ad (e Ladislao 
infidias ponere non vcrerecun Hic de pe» 
jiculo commonefa£lus , ad condiflum diem 
locumve adfuic ^ verum multa Procexum 
milicumquc manu ftipatus, conviaumquc 
de fraudc Saiamonem Viffcgradenfl arci in* 
clufic, nc quid porro moliri poffet* Sed 
enim alia illum manebant faca; per idem 
cempus S. Gregorii VII. Papae juffu lacra 
D. Scephani Regis Apoftolici offa in decenJ 
tiorcm locum transferenda eranc, ii, quibus» 
tumuli referandi cura credita ^ nulia vi la- 
pidem fepulcro incumbencem reinoyeie po- 
leranc, id cum facpius quavis arte induftria- 
que adhibita incaffum tentaretup, reiinfo^^ 
lcncia ftupences adraonuic Virgo quiedatu W 
Charicas dida lianftimoniie iaudc celebrata, 
divinicus id fieri ob Salamonem carccrc de* 
tentum. Ladislaus rc comperta ubi capci- 
vum iibertatirefticuiffeC| iapis iJle nullo ne* 

gocio 



I 




gotio rcvolutus, fidem virgini conciliavit , $• ladiS- 
magnoque poftea apparatu ac laeticia aflS* LAUS. 
ftence Regi Salamone primi D. Stephano ac 
Emerico honores funt peradi. 

ni. £o forcalTe prodigio, quotibertatem ^^^ dein* 

recepit Salamo» , in fpem Regni eredus, *^* ^ 

opprimendi Ladislai coofilia rurfum asiure ""^* ^^ 

nui0 ? 
caspit. Cum vero in Hungaria ob fincera 

omnium in R^em fuum ftudia nil turbarum. 

cieri pofrecerncret, ad ciimanos abiit^ eo* 

rumque Ducem oblata Traniilvania, prseda* 

fumque fpe maxima ad opem fibi ferendam 

in Hungariam adduxit: verum Ladislai vir« 

tuce vidlus profligatusque , iisdem fociis bel- 

lum in Bulgariam tranftulit : illic paricer male 

a Graecis mul&acus ^ cum paucis fuorum 

fuga elapfus^dum per denflflimas nemorum 

anguftia$iter babet^ fenfim humanarumre* 

rumfaltidiocorreptus^ \Hii D£0 lalucique 

fuae impenfius vacare deinceps conftituit. Ita- 

que dimiffis viar comicibus in Iftriam delatus , 

(bUcariam ineremo vitam ducere cspic^ a) 

M a mul* 

^ — - - 

a) Ccni«iit nonnnlfi Ctd peipetan SalanuBKiB 

1» 



jgO HUMGA&IA 

S. LADIS- muldsque annis ibidem Gindiflime exxStis ^ 
LAUS. & renio & fponunea inedia confumcuS) ad 
meliorem vicam evolavic ^ Polx in Iftria fe* 
pulcus: cujus fubinde memoriam prodigiiS 
illuftrem loci incolae facro cultu profecud 
func. Acque hic requiem reperic Salamoa 
femel icerum ac cercio coronacus , tociesque 
folio dejeftus , in eremo quam Kegno fe« 
licior. 

Qaojuread- IV. ^mulo (ane quam molefto liber 

)edi S. Co- Ladislaus ^ cuendx augendasque fux Hun^ 

roM Croa- ^^^'^^ ^^^^ omnes facxavic. Croaciam im« 

^ primis dicioni fuse concerminam (acrse coronsB! 

juribus afteruic Zvonimiro , qui Divi Ke- 

gis noftri fororem in macrimonio habebac, 

ac poft paulo Scephano Croacix ac Dalma- 

ux Regibus (ine haerede fublacis , de novo 

K^eadopcando Proceres incer fediflidebanty 

audis* 



in Auftrix Monafterio ad S> Crucem (ubuld habitn 
▼itam egiflfe. Hlud vero certius , (emel eum Colo* 
maRO vel potius Ladislao reri^m potiente in Hunga^ 
riam tdfalatandumD.SrephanifepuIcnimvenide » (ccl 
•gnitum a quibusdain e relUgio ftmet fiibdDxifle- 



uc vixa gcntilibus difcernercs * Chriftiahos. s. LADIS- 
Apud facros viros paricer iis tem^iorum vi« LAUSf 
ciflicudinibus laxaCa dlfciplinae feveritace , 
prifcu3 , ille ardor refrixerat. Cum icaque 
ordo uterquc medicinanEi exporceret , binos 
eum in finem conventus habuit : alterum 
Szabolchini ▲) urbe ad Tibifcum amnem 
(ita: in (acro tnonte Pannoniae alterum. b> 
lUic de difciplina Eccle&fUca aduni : hic 
de iis quse ad profanas leges pertinenc : 
M c non 



a) Titulas Canonam fic habet: ^^Regntnte 
V, Creatore & Salvatore Domino noflro JE^ii Ouifto« 
^ Anno Incar. ejus MXC^IL XII. Cal. Junii in Ci- 
v»..vitate Szabglch (anda Synodus habita efl:, Prsfi* 
^ Aente Ckdftianiffimo .H^i\garomm ^ege I..adislaq; 
^ cuin univcrfis Rjegni (ui Pon^ficibu^ ^ Abbatibnt » 
^ nee non cnnSifi Optimad^s , com teftimonio to*. 
«, tius Cleri & populi. ^^ Lib.L Decret. S« Ladislai 
R.incorporejuria^ &Conciliis Hungaris T. L 

, b) Patetboc ex initi6 Decret.Lib. II. MTem-* 
^ peribut piiffimi Ladislai Regis omnesnos Regni 
ri Rannonix Optimates inmonte fan^o Convtntuni' 
M.ieoimuS|& qu^fivimua, (pifditer maloram homi* 
ys immimpedixentar ftitdia» dcgentis noftrsexpedi- 
yi rentur negotia. ^, Quis veroaltcr .qionrikori vo& 
Panfliom« IXMaKtiao diatus? 



H U V 6 A R t A 



S. LADIS. nqn abs re cric pr^cipua conftitutiomim 
LAUS< capita hoc loco recenfere. 

iju* leges VIII. Adcvellendas radicitus gentilidm 
perUta? Sia- fuperftitiones , feverifnmis poenis intcrdi- 
bokhini? ftujn ad fontes lucosve facrificare, Provi- 
de cautum , ne Ismaelitse ^ Saraceni recens 
ad Chriftum converfi ^ priftinos ritus reti- 
neant , nevc Judaci Chriilianas conjugcs 
aut fcrvas accipiant, Dominicis feftisvc 
diebus a) nemo veoatui aut mercatui , 

ne 



a) JiTvat feftos dies in Ameto enumcratos fiib» 
jnngcre, Nadvitatis, Circumclfionls , Epjplianj:^ , 
Afccnfioms DominL Tafchx , & Pentecoftes dies IV/ 
Ihvendci, & ExaTlatio S. Cffucjs. Kativitas, ^irjfi- 
cid0 , AnbiuHo Bj V, Mtrj^. Dies fefU fingiilo- 
riim uthodie Apoftolomm. SS. Micbaefis Archang. 
Joanni» Bapt. Stcphani Protomar- Georgii , Laurei^ 
liij NicoTai, Martini Bp. y Stephanl Reg- Hnng. , 
Eflieri^i Dacis j Gerardi M. SS* Innocentiim, SS. 
Omniiim j ac ijifupcr ctijusvis Ecciefiae Patron©rtjm# 
Vigilije i praeter c^teras in Eccle€a nfitatas , prscrait- 
tf bajitur fcflis SS* Stepham Regls , & Gerar<Ii M. 
triduo verti intcgro ciim ante S. Martini > tnm S, P«- 
ui Af oftolomm Pfiodpjt* 




ne Judaeus quidem vacec Extra Ecclcfiam s. ladis. 
cicra neceflicacein nulU (acrum fiicere liceac LaUS. 
Templa (ubico quopiam cafu R.ex! vecu* 
ftace aucem collapGi Epifcopi inftaurenc : 
Pacroni Ecclefiarum ad incegram docem pras- 
ftandam per Epifcopos , zc 6 opus fic» 
eciam.&.egia compdlancur audoriuce. Biga^ 
mis Presbyceris y vel Diaconis con|uges con« 
:cubin8eve coUancur per £pi(copos, gravicer 
mul^UndoSy fi ea in re connivmces aut 
^negligendores viderencur. IHis ,^ qui iaace 
^ iacros Ordines legidmo fibi cop^araac ma« 
crimonio conjuges , eousque in conjugio 
vivere permifium , dum de. hoc (edis Apo« 
fiolicae (encencia cognofcerecur. Presbycer 
nuUus absque Ikceris commendaciciis pofllc 
xedpi :. (ed neque fine legicima cau(a Eccle* 
fiam cni addidus fuic, reiinquere. Lacas 
a D. Scepfiano in decimarum decencores 
pcense innovantur. Epi(copi Monafteria fiuc 
Dioecefeos vificenc » in regularemque Fra« 
crum vicam diiigencer inquiranc. Adulce- 
ria , ftupra aliave id genus fcelera ufiuds 
caftigadofiibus pledancur. Hxc (ere ftmc 

'Saa- 



H U N G A H' 



S. LADIS- Szabolchenfis coDcilii decreta c Veterum 
.LaUS. Canonum pUcicis defumta» a) 



<;>usitemin ^^' Optirtiates omnes temet jure juran- 
monte Pan- do obftringere jufli Tunt, ad dandam fcdu- 
»omx? lo operam^ ne cuiquam furta , quotidiana 
& communia id temporis vitia impunita 
abeanc, adeout fi quis e Judicum numero 
in furem c legum praefcripto animadverterc 
oeglexifTct , libertatis ^ bonorumvc amittea- 
dorum jeus fieret- Ut fur laqueo vitam 
1 finiat, (atif fit, rem furto fublatam decem 
denariorura valorem aEquafTe ; leviora furta 
oafo oculoque muldarentur : ncque foemi* 
nis concefTa impunitas ; matrimonio collo* 
cata j amiffo prius nafb venuodari; vid 
oculo fubetur orbari. Coercita res alicnarj' 
aut fervos rapiendi retiQendive licentia. Wi 
quoqac reftitucionem faccre tenerentur y 
qui |am inde a Belse Regis cemporibus alie- 
©um quidpiam dolo parcum poffiderenc. 
Vagifervi, aut pecudes domo fugitivx fojf^ 

te 



i 



a 



a) Vidc Cond!iaHung.T, L pag, 15. de ftqii 
mbi Ouiones hl hTms explicantur* 





N • r A. 18 1 

»ti£lisque partiumftudiis , cum quisqut Re- S. ladis 
gnum ad ie derivareiJiicitur ^ toca Croatia XAUS. 
civili beUo ardere . cxpit. Ultimum di(cri* 
men, quoab aris Sc focis propulfareht prse« 
cipui Croatarum , queis communis lalus 
privatis commodis antehabenda videbatuf ^ 
miifa legatione Ladislaum ad reftituendanii 
Jlegno pacem evocant. Aderat iUe fine 
mora ^ armorumque ofteautione domids 
«mulis y mediterraneam Kegionem a turbis 
liberavic. Tanto beneficib gratiam reddi* 
turi Croatst , agente potiilimum SLegina 
(orore fumma cdnfenfione Ladislaiim Ho- 
gem (alutaht. a) Huncinmodum Croav 
dam adeptus ^ facile maritimas etiam Dat 
mati^ oras occupafiet^ nifi a 'Cumanis'^ 
qui in Hungariam irrupiflc nunciabantur > 
fuiflTet revocatus. Itaque Almo RcgeiCrd^ 
tiae conftituco ^ domum magnis itineribus 
properavit. N 

M 3 V?Tem- 



a) Annal. Reg. t.i An. MLXXXVn. libtrnkin 
lianc Croatarum in (e volQntatcm egregie remimeni* 
tiK fuit , condito Zagrabia? Epifcopahi \ itqw m6pd 
Qwmoxvan CoUegio. An. Chr. MXCIL 



S. LADlS- ^' Tempori fane fcdicrat Ladislaus, 

LAUS. Cumani enitti trifariam divifa exercita cva. 

■' ftata Tibifci F^egione , multis fequioris fexus* 

Qtiiin pfo- ,, 

r «. ^* & imbellis aetatis miliibus m tervicutein ab- 
ipere gc- V 

fium pii- repriSj ad Temefum flumen rurfum (e con- 
mum cviin junxerant , curatis aUquamdiu corporibui 
Cumanis bteviflimo icinere domum abituri : hos ita* 
^ ™ ' que fui fecuros , quod famam ipfam adven* 
ru fuo prxvolaiTec Ladislaus , indagine cin* 
gunt Hungari , ac ferociflimos quosque qui 
ferro viam aperire tcntaflent impune cae» 
dunt ; eo in difcrimine Cuniani Vi£tori$ 
demcntiam implorare, liberumque reditum 
prxda omni reftituta paciH:]; fed Ladislaus 
per prxconem edici lufTerat, non alicer U- 
bertatcm habituros , quam in Hungaria re- 
mancre, ejuratisque fuperftitionibus exem- 
plo Hungarorum veterum popularium fuo. 
rum Chrifti fidem ampledi in animum In- 
ducerctir. lili nom mukum relu^ad, imJ^ 
perata fe iafturos (unt polliciti. Icaque in 
fidem accepcis eam , ubi hodie Jazyges , 
plagam colendam aflTgnavit ^ continuoque 
Sacerdotes eodeftinavit, quorum operamy- 
fteriis fidei probe imbuti , fubinde Baprismi 

Sacra- 

( 



Sacramento initiaci func Ex his poftea Re- g^ ladis- 
ges Hungarix fagiccariorum legefeaiic cohor- LAUS. 
tes bello ucilirtimos , inde eis etiam Jazygum 
iive JaflToaiim adha:Cc appellacio, a) 



i 



VL Accepco cladis nuncio , Dux Cu- q„q p^^^^ 
maaorum detencos in Hungaria focios repe- gio folitum 
tebat^ repulfamque paflus , majoribus quai» ®^^^^^«* ? 
unquam ancea copiis Hungariam inyafit: 
neque Ladislaus diu moratus , cafira caflris 
oppofqic: at dolo Cumanorum propc abc- 
rac , ut in graviflimum incurrerec difcrimen : 
cum enim hoftes fugam fimulantes celerius 
quam cautius infequitur , nve ob innatam 
folo fterilitacem^ fivc quod hoftes omnia 
prius incendio corruperant y excrcma Hun- 
gaii bboiare caepere inopia, Nil hac cala* 
micate turbacus Ladislaus^ fumraa cum fi. 
ducia Divinam imploravic opem y ut orare 
dcfiit , numerofi bubalorum ccrvorumve 
gr^es ad e|uscaftra fponcefua deferuncur, 
longamque milicum famem egregic cxfatu* 
M 4 ^ rant 



a) Confer hkea, q^* in Hungaiia Vcleri re- 
tyimus tit. de Hungam §. Vll 




194 H ^^^ G A H I A 

S. LADIS- ^^^ Rcfc&is lion fine prodigio " corpori- . 
I^US. bus^ icum inhoftcm : calentc pugna > Lar • 
dislaus in AkuHum Cufnanorum Ducem in- 
vcdus, (ingulari ccrcamihe homiaem ob- 
truncac: cafu Ducis inclinaca Cumanorum 
acies^ fu(a fugacaque palmam vidori La« 
dislao detulit ; averiis non f<%niter infficere • 
Hungari ^ quantumvires ad perfequcndum' 
dexcerasque ad csedendum valuere , cantuni * 
csedis fuic : mulci , queis vica charior ^ ab- * 
jc^Hs armis veaiam deprecaci , nuperois 
ncophicfs adnumcraci func > ex ip(a clado' 
per bapcismum meUottitt (vicam feticiucditt- - 
que confecuci* 

jQuem in fi- ^^- Duplici bello cx fcntcntia , nonfinc. 
neifi , & ubi magna rei Chriftianse acccfllone confcdro , \ 
Conrcntus cum cuca foris vidercncur omnia , curas- 
celebrau. ofhneB ad inlUiurandam rcmpublicam concu- 
lit, - Jam indea D. Scephani obicu condnijit- 
^itat£a turbis Hungaria , mifum quantam^ 
a prima p|t>bitate gentis mores dcftexeraht: 
furu^catdcsy rapiose, faBnerationes cxagge* 
ratx quafi civiuce donaca fuere : exigua Di- 
vini cukus fijftorumYc dierum obfervatio, 



tc intcrcept» , in foro propalam proftituc- ^ ladis- 
tentur, ut quisque, quod fuum eflfe com« LAUS. 
periiTet , perfoluco. pretio pofTet recipere. 
Boves Auc equos ici collimitio venum ez* 
ponere interdiaum. Scabilica adhaec Judi^ 
cum ordinariorum au£):oritas ; at una limi« 
tibus circumfcripta : neque enim Supremis 
Comitihus alibi y quam fua in provincia^ 
neque csoteris in Comites ipfos^ aut Clero 
adfcriptos jus exercere datum. Quodfi au** 
tem injufte quid a Judice adum conflitiG 
6t.,, judicati pretium dupb rependere , ao 
quiqjlliQ ipfuper penfis a) mulftari jubetur^ 
PalaCinus.e Curia Kegia aUcedens figillum 
Regium d » qui ejus muneris vices obift 
iat^ft>..prederet, neque domi fux agens 
cujusquam demtis ^Udvomicis caufas cognd* 
fcere aufit, fecus LV. pen(as poenx loco 
f^duturus: eidem mvd&x objiciendi Ducei 
«uIitare$,Comites.vc, qui poteftatis fuar Uj 
mites tnuis^effi fuerint« Illud deniquecon^ 

ftitu* 



a) Penfii pmi trgenti faperiore (eculo «quivar 
fcbat CXXdenviii «rgcmeis i facit vero i>enfi duti 



oncialrUtmota^^lRitiitia^Kco^^ Jvif. 



/ 



v^ 



/^ Tt^^^^^a 






Dlir--'''^ 



60 






u 



tro 









efi&» 



dat^tncui^* 












10 * 






t»p\c« 



•vcnJf^* 



t»t*» 



dc- 






N 6 t £: jfpr 

ifebuk 'y ut (iipremum in copia» crucc fi- s. ladis- 
gnacas admkcerec Imperlum , quamvis ne- LAUS. 
que iftud pf«ftarc potuic r cum enim ad- 
verfum Bohemos Bretislai Nqybds xaufa 
bellum adornaty in icinere facali. corripicur 
fi^re y fiifcepcoquie in%lil cum piecace SS« 
Euchariftst Sacramenco > in Opcimacum co« 
mna c vitae hujus tencbns ad fempiternani 
Ittccm excefli£ An« Chr« MXCVI. R.egni 
UAdeviccfime. Sacnim cqq^us a Jumentis 
oeminc redore Varadinum dcvedum:^ io 
^us urbis Bafilica ^ quam una cum £pi« 
lcopatu comUdcrac^ cumulatum fuic. Mor« 
cem piUCmi non minus quam forcifCmi R.c^ 
gis omnium ordinum ludus confecutus, 
quem triennio toto interdidis choxcis f mu* 
ficisvc concentibus , ac atro veQlum fquaL 
lore func ccftatL Sed cnim lu^us iftc 
brcvi in maximam abnt lastidam ; quod 
DEUS patracis ad cjui^ climulum* prodi* 
l^ 9 noh cam ereptum Hungari» Ladis- 
laum 9 quam novum -in caelis Tucelarem 
dacaixi figni&airec , quibus cz morc pro« 
bads uigcntc poftca l^ ID. IL^e i Ponr 
. dficc 



l9i H it M c JL lih A 

S. LADIS^ ^^ Ronuno Catleftino IH. intcr divos rc* 
LAUS^ latus fuic Ap. lObx. MCXOI. a) 



Qttse conjox XI. Conftans apud oinnes infedit opi- 
liberire D. juo, D. Ladislaum caslibem. egiflfe vitam , 
UcUslii? vettim pluriiwi diplomatum, in quibus di- 
fsnd fd» mcminit confortis ^ teftimonia con. 
fatpo idigatum fuiflfe fidem faciunt. b) Con« 
jugis nomen genusve non ita certum eft ; 
funt qui eamZvonimiri Croatise & Ddlmsu 
tiie «Reg^ (bror^ ' feciant^ per quam fifle 
Crbatiat & Dalmatiae Jura adierit. c) Bon- 
filiius Adttbaidem cogncMninaam ex £pita« 
phitt quodam Vel][>rimi^(is Ecdefiat eruit; 

Quod 

a) filnfe 'cfieboi-ejirt oliin inetnoria ceTebrari 
confttcviu XkVU. Jnnii S.Ladislai- tUgis & Conf: 
JQaX.J«lii Depo^tio.S« Ladislai ^, Q. ot veteifi 
liabeiit Ephef?ieii4es 6( Brevjida* 

... b) Litter^ S. Ladidai K. AOf.MLXXTCIT. Oi- 
(endis Maji dat« EcclefLir Ve<prim. fic habent : Im 
fratdio Merena , quod uxor noflta coneejjlt Ecdejt^ 
5. MicbAetti ie noflra volnntato &€. In t/L & 
Jinaleci; I^. St«phani KapKiM. ' 

' c) JacoK a Mellen (men. Keg. Hungp t mmi* 
aus aaieis pag. 6. not* 



Qttod fi vcrc ai) illp coA%njitvwn cft^^ a) s. ladb; 
pene inducor > ut credam , ; AdellKudeipi £au& 
hanc BercbDldl AlemainiaE^ DdcIs fijiam fuiflfip 
rttifragandbttS Germaois fcnptoribus» b)Ac;t 
que ex hac Pyriskam five PnTcam fuftulit 
Ladislausr y Joanni Conweno Orientis Impc^ 
r^cori coUocittam > ({ti?c imt^to AuIasBizaiu 
tuiat qaorc , mutat» c0gnront)Q(e (rene a|)pel*<r 
htattuit» c) atquc AnrChr. MCXXVIII^ 
non fine ran^imoniapfama vitam;.fia^yitt 
plurium liberorum mater» Colomanus pa^ 
riccr noift temeredlcs poteft S^Ladjslai filius; 
nam ut exteros^ pmtereamus , p) donie* 
N ftici 

A> Dccad. n.LiKIV. dntranihic meininit eoa^ 
jagmn r- Gifelx 6c Adelhnidiflr.. 

bJ P. Marci HanfTzii Gcmr, Sacra T.IT. 

c) Pratcr Cinnainunii 6t«cum Synclironuitr , 
Hifi*- LiS.l f. IV- M. Thiirociiwff hscc habet : ^,!»» 
^, tcrcat Impcrrtrix Conftantinop. filia Regis tadislai, 
V nominc Pyrisk nunclavit Rcgi StephanoIL Chroiu 
Parte IL cap. XLIII. Confcndt Anna Comnenar cum 
ife Legatis Caiomani Rcgis^ frrihit &h finem Life 

^fMm¥${c^ rf fiwAg^. Vcnientc» legati ex Daci» 
8 Kege 4c Confbcero Imperatoriy fiVcr Affine^ 

9) KcUr tntiqoiiliim adl enIcemF Hifforfr Archi* 

'Bi»^ • 



r54 



H it ir G A 



lAT 



Agrienfi aut 




S. LADIS- ftici Scriptores affirm;nt, cum Agnc 
LAU& Varadieiifi Ecclefiac Epircopum dacum , po» 
ftca , cum fratribas cseteris exftinftis , ne- 
mo fupereffet , ab cjus EccIcOse vinculo 
Pontificis authoncate fQlucum, Regemcrea* 
tum fuiflre , a) qu3C narratio, ut cum veri* 
tatc confentiat ^ acccfrc crit pronunciarc , 
Colomanum nec GeifaE Regis filium i ncc 
Aimi fuiffe germanum , fccus enim non 
omnes e vivis cxcefliffent fratres ^ uchomi- 
ncm (acris addidum ab infula ad folium 
cvocari oporcucrit. Quac fi ita babcnt , rc- 
ftc D* Ladislao conjugcm tribuemus Adel- 
haidem^ libcros vcro Colomanum Rcgefiii 
& Prifcam Imperacricem. 

GE- 



Ditconi Spalflteniis habet : ^^ ColoRianus filius UtadJ- 
^ slai Rcgis Hiiiigtd^ ftansin Regrui loco Patrjs fiij.,, 
a) ^, Ifle Colomanus mqtm M, Thuri^%ms ficttt 
^ quidamdicuntEpifcopus V^radienfis, (tUhi Agrhn* 
^, fgm ikh , fed quia fratres , quos habcbat , morte 
^ fiint pr^venti, ideo fammo Pontifice tmn eo di- 
^ fpenfantCi regnare eompcllituri qui «li Hungarij 
^ KSnytes Kalinin appellatur, eo quod libros htW 
^ hit I in quibu^ horas Ctnonicas at £pi/copus per- 
y^ folrebat*^^ .Cap» LXlf, Vidc qu* in fpecim. He* 
tild. Ifcng< di£(a funt pag. 6 ^ • oot. d. 




« 



I 



N 



4 

»3 

ss 
« 



Q 

O 





d 



o 

JO 



" I g 

.. .S-X 




N % 



COLO- 



COLOMANUS 

' R E X IX. 

COtOMA- . -^ C. JlfXCrj. : 

NUS. I. 



Qaibui tf jf^piomanus continub a moite Ladislai 
bus ia ipfo ^^ fccptro poctcus , Almo Duci c Croa- 
Regni «ditu ^ ^ ^^^^ g^^ ^ §. Ladislao confticutus crat, 

iocUniit? . u • fs • 

revocaco tcrtiam Hungariac partem Ducis 

nomine poflltdendam tradidic : cum; fub- 

jugaca 9 caslb Petro Kcge , meditetxanea 

CrOacia ^ Venetos adpacem pecendam ade« 

git. Inde domum reduci non param ne* 

gotii fuit cuna cruce fignatorum exercicu. 

Sacii bi milites uM cxtremcs Hunjgariar fines 

ajttigcre, in omneni efFufi licentiatito -ttedi- 

busy rapinis, aliisque fadnoribus Huhga* 

rorian humanitatekn remurierati funt. . Rex 

» injuriam^ ukurus «af^u milluri circunolten- 

CQSi irifigni aflfiBCi^ clade,"neve focii eam 

feveritatcm vindicatum irient , reliqua$xrtt- 

ce fignatorum cdpias ab ingrefifu Hunga* 

riab (trenue probibuic. Gqdefridus Boi^io- 

niiis » qsi uicimum dudlabac agmen ;dbm- 

, : V . . pecto 



[tfrto faorutn (cdere , Atque ca/^gatione, COLQMA^ 
veniam per nuDcios pctiit 9 placacoque Ret NU&i 
geiCoIomano^ datfe acCeptisqae obfidibuf 
non modo expeditum in orientem ker , v^ 
rum etiam liberalem obtinuit commeatum. > 

H. Pradudia bacc fuere virtutis bellicar'^ Qpo fucceA 

jc(ua pcr omneni fdeinceps vitam eminuit ^** S*'** ^* 

Colomanus. cum diuturna multipliciaque !' "®°*^ 

ura cum^ 
profpera fere fucceiTu confecit bella : cum ^^^ 

KufGs j Cumanis , Croatis , Dalmatinis ^ 

Venetis « Auftriacis, & quod omnium gra- : . . 

viflfmum fuiev cnm Duce Almo. Adver*^ 

fum KufTos pamtn faventem expertus fuit '• - * 

fortunam : "belium idcirco in eos fufceptum, 

^uod Cumanis Hungariam vaftaturis ^ non 

una vice liberum indulferinc tranfitum^ 

quin etiam pisrfkpe ipHs immixti tx agris 

£bi contenninis prsedas egerint. RuflTorum 

fines ingreiTo, Lanca Kegina vires Hunga* 

rorum perdmeicens, ^ad ailoquium acfani(&, 

~ genibus Regiis (upplex effufa plementiam 
imploravica Colomanus indignum ratus^ . 

^ibmineis lachrimisRegiam contaminari Ma. 
^ jeftetem , panua humaniter^K^inam cal- 

N 3 « 



4 



198 H U K G A R I A. 

\, COLOMA-cc abcgic, Cumanorum par'cer legatos pa* 
MUS/ cem petcnces confimiii rejecic ferocia. Ea 
re offenfi R.uni, Cumanis con|Qnai , no* 
fte concubia Hungarorum copias magna vi 
omni ex parte adoriuntar : mulca ubiquc 
fittaEdes; quodqueob caftrorum angoftias 
explicari nequibac acies , cadebanc inulci 
viri fbrtilHmi a:que ac nobililHmi cum JuJa 
Palatino: Rex PraECorianorum teftus cly^ 
peis Gorporibusque aegerrime difcrimea 
evafic 



Cuiii Croa- n^- Fclicius iti Cfotdam cranslamm 
tisl belJum : hi & Dalmacinoxum continuis ia- 

cicati horcarionibus , & abfencia Regis freti 
Hungarorum excufferaac Iraperium. Co- 
lomanus rc cogniu {Ine mora eo numero*» 
fas deduxic copias y at quia anceps belli 
eilcQS videbatur y benevolencia prius fibi 
cum forciilimji gente agendum pucavic , id- 
que brevi prudentia humanitaceqae confe* 
cutus ell , ut Croatae rurfus femec lacrac 
coronae juribus adjungcrenc , perpetui de* 
inceps Hungarorum focii fucuri , fi modo 
falva manerent communia a^que ac priva* 

tof um 




\ ■ 

\ 



torum Jura , nihilque ttnquam tributi, no» COLOM/^ 
mine pendere cogerencur. Hujus loco ad NUS. 
faciendam militiam fe obftrmxere : ut quo* 
ties bellum ingrueret , Nobilium quisque 
denis ftipatus milicibus in caftra veniret y 
cis Pravum Hiis ; R^is autem trans flu> 
men ftipendiis meriturus. Ita cicra (angui«' 
nis prohiGonem revocatis ad obfequium 
Croatis , Dalmatiae Kegis titulo uci incepic 
Colomanus^ quod (bcia provincia occupa» 
ta , iUius quoque jura ad fe pertinere exi- 
fiimariCy^jam tum ejus quantocius potiuii* 
dae modum rationcmque animo complezus; 
fapienter enim piervidebat , nec diuturnam 
aeque fecuram fore Croacist poflefConem ^ 
^uam diu Dalmatini fui , aut Venetoruni 
^enc )uris : hi quippe illius imminebant 
^ominationi^ ex Grstcorum ceflionC) qui 
^uo Hungarorum progrefConibus ponerenc 
^bicem^ vetera fua iii Daimatiam jun io 

.'Venetos tranftulerant. . 

f ■ 

IV. Confilii exeqiiendi fuapte fe /obto- Quo v^ 
lit Colomano occafio : elapfo induciarum » ^**<o^ 
iquas in aditu Kegni cum Veaetis pepige^ ocaq?it»? 
N 4 m^ 



Yl u',« « * *■ ^ 






> H o T a; aoj 

|«:a a) qucm ia finem prtetcrca veaiga- cOLO.viA. 
lium & cribucorum racio inica , finguli$ ia NUS. 
Cotnitadbus duse tert» Regi, una Comici 
depuma , falvis fwiper Anciftitum deci- 
lKii& Qtto fraudibus fbeneradonibusve Ju* 
^tsGirum iretur obviam y cautum , ne quid 
pcar eos venum iret citra teftium Chriftia* 
norom coofeieaciam. Ismaeiicis ne ad ol>* 
(coenos redirent ricus^ veticum cdnnubiis 
Tua cum gence copulari , una vero impo* 
fitcun^ ftio iic asre Ecclefias , ubi s^unc , 
iengant. SeveriiCme profcripta matrimonia 
dandeftina ^ -cohfticucumque ^ uc noh nifi 
tn Ecdefia coram teftibus idoneis a Presbjr» 
tero conjutigantur. Clericis matrimonio 
^g>tis 9 ^ut eoncubinariis interdida £c* 
y '. : . ■ n; •. defiae ■ 



a) Ptulo tutcdtts, (faim legibns ciiverflt, pro» 

gfeflai videfi poteR Colomflithis » nsm ut dit trair 

'ftcRRn, Montfterivm in IX Stofiliam dessterie iii^ 

:nonim «5« Ltdisho Rege deecflbird fiio .fundpittuti: 

JDiilla vtl S« Fondatoris , vel (tcd plgnons ilUc tkf 

vati bflbitA ratione, Mpntchis inde ejeftis , dp« 

niim dedit Psuli Paktini filiis» qui, Qt; pii loci me« 

'moriam ptnirtis nbbleiMt^ ipM^ fisndadbids UtMi 

nt*ViiIcano crtmindaB Uadidtnut. 



204 H a -N e A- n^ 



4:0L0MA. clefiae tniniftcria : quin ad majui i!ecus 
KUS. audoritateraque Sacerdodo cdndliandam 
prohibitum y ne qiiis deinceps ad facros 
promovcretur ordincs ^ nifi continenciara 
prius voviflTec, iisdem incerdidus profanx 
Veftis ufiis : cx adverfo ftabilica Clericis a 
laico Judicc immunitas , nifi ante caufam 
ipG coram eodem contra laicum inftituit 
fent. Tcftes priusquam examinarentur fr 
cra Confeflione femct cxpiarc |ufli. Quia 
vero inceftinorum bellorum tcmpore pluri» 
ma inique fuFrepca etiamnum inter alieoas 
verfabaiixur manus^ ac idcirco muJtx in 
4m lites cmergcbant , iieque cundis adirc 
curiam pcr ftimtus liceret , illud fapienter 
infticutunL^ iit quoties Rex pro morc co- 
mkacus jnviferet y contitiuo bini judices 
cjus proyincia^ caufas adfcrient , Regis , 
aut fi plures jufto effent , Palacini etiam 
arbitrio dirimendas. Placuit inftipcr Ci>* 
lendis Maji , & Oilobris quavis in Diaecefi 
haberi Synodum^^ cui Epifcopi prafidcrent: 
Comites autem & caeteri Magifljatus aflifte* 
irent , hujus judicio nobiles , Cbmites , 
Proccre^, quin &R,cgis, Ducisve tamilia* 

44 ('i^bihaif taivunftfl» u ^^ 




I 



N V A. aaf 



rc$ ftarc oportmc Epifcopis pracccptuqi , coloma- 
uc a qaem anacheroace percufliffent., de NU& 
hoc Kegjifn: jpnmntn ., cum cacceros edo«» 
€eanc:.Anti{lice$. Denique majorem in moi* 
dum oommendatur, fingulis uc in Eccle^ 
fiis pro Kegis y Regnique falate quptidie 
preces. ad DEUM. funderencur. Csetera a 
Colomano Kege confticuca ad decefirorum 
^cgum leges fiunle revocari pofTunt. Ac*! 
que ex his uc opinw, conjedura capi po- 
teric dcinfigni Colomani R.egis in didan* 
dis leg^us prttdenda« ..' ' .« 

i. Vi Puldieirimas Colomani laudes non qvat ntiaai 
fauvmperpctaa ilta cum Alitto Duce difli^ cuin AM6 
dia obfcurarunc; ^re admodum culerat ^^^ ^^ 
Afamia^ Qoftti» Rcgis fe ticulo pofTeflio^ "^'^ 
neqim ^liacum ; homineni parum for« 
ti animOjL & fortis fujc infra yiri condj[- 
tionem impaciencem , opporcunum coafi- 
liii' ftiif^ rad aftentatores^ incredibilibus de 
l^cgis animo complcvere timbribus , qua- 
fi npn honoribiis eum modo ^ verunl^-j» 
vi(a ip& czutjtim irec : nec deeranc, qui 
fidem Ducis Regt fufpedam reddercnc , 

A)uc " 



H « * *^ . 



ao6 **''*''. :iiffidcrent,acipra 
«BSSSSS „, adeo a^cr «Iten ^^^^ ,^^. 

t ptfte»' corfctipto a» 

• ^» ptofugptct > tf » ^^ 



N o T a: »07 

domum rediit , facilcquc a Iflefo licct Rcgc COLOMA* 
veniam impecravit. Paulo pofl; novis adus NUS. 
jficemperiis , «d Bolcslaum III. Poloniae He- 
gem clapfus / fiippccias obcinuit , quibus 
inunicus cum in (Ubje&isditioni fuae comN 
cidbus ddcdus inftttuic^ Colomanus Abai- 
yarinitum (orte agcntem obfidet , dicalto« 
ro totis viribus arcem aggreflfurus : co re« 
fum (uarum pofitu perculfus Almus^ ne* 
minc arbicro^ in caftra dclatus, Regis fup« 
plex advolvitur pcdibus : Colomahus nil 
gravius in cum ftatuit , & (atis habuit hor 
minem acrioribus ob/urgacum vcrbis 1, ofE- 
cii commoncfaccrC) quo camcn auxilia illi . 
in pofterum fubcrahcrec, feedera cum Bo- - 
leslao rcDOvavit , ejus filia Judrcha Stepba« 
no filio fuo dclponla. Vix cvoluco anno 
Ahnus cum infidias fibi comparari ncc abs 
. re timct, quoniam nil jam apud Polonos 
fyd erat , Henrici V. Casfaris opem implo- 
rat. Prsefto fuit Impcrator; at cum Co» 
lomanum & Hungaricis & Polonicis lcgio« 
nibus cgr^ic inftrudum habcrct obvium > 
omiflb bellQ , pacem tentarc mahiic y ha* 
bicoque (eorfim coUoquio j «grc mdmodum 

obti^ 



ler H u V cr Afn rl 

COLOMA ot>^"^^^^^ > ^t Colomanus totics jam dclini 
NUS. quentem in gratiam reciperct. Ex cotem- 
pore aliqaot annis qaievit Almus , nifi quod 
obtenta Hierofolimas eundi poceftate , clam 
ad GrsEconim Imperatorem Fl Alexium 
Comnenum deceflTt , feque, fuosque Jibe- 
ros iUi adverfus Colomani vim tuendosr 
commendavit , ut ut occulte id aOrum fit ^ 
non tamen fugiebat Coiomanym , quod 
forte cau(a fuit > immaniilimi iltius facino- 
ris , ac ad eum dicm apud Hungaros in- 
auditi ^ qua (e Colomanu^ poft paulo ot>» 
flrlnxerat. 



i 



4 



Quain mo' VIFL Quem ex priorc conjuge DrufifTa 
cuer cafli- 5^Qgej.;j Sicili^E Comitis filia genucrat y Ste- ^ 
phanum ^ non invitis Optimatibus puerumt 
adhuc Regcm coronari tecerat i cui ne AL 
mus Regni ambitu ultra modum Ial>orans y 
aut filius Bela moleftiae quidpiam Graecorum 
opera poffbnt creare, atroci fane confilio ^ 
utrumque luminibus orbarij. Belamque in- 
fuper, quo proli aliquaado procreand^ in- 
utilis fieret , evirari curarat, Is cui dete* 
ftanda ca proviiicia daca iuerat ^ five Prin 




cipis pucri innoccnti artate rommocus , fivc COLOMA^ 
ILegias ftirpis , fi Stcphanus , uc rcipfa cvc- NUS., 
nit, fincprole dcoedcrct, orbiwti profpc? 
durus^cxcifos caculi tcftcs Kegi obtulit « 
quo fe. co munerc fundum probarct. Nc^ 
quc hic furor Colomani conquicvit : am* 
p)ius adhuc filio Regnum firmaturus, fica^ 
riumdimifit^ qui. Ducem , nna & filium 
intgrfic^t : Verum a csedc inicrcnda pcr 
D6m6ficnfis cceaobii a). Monachos ille pro^. 
hibitus fiut : Almus vero nuUum jam fibi 
tutum fore in Hungaria locum (cncicns, ad 
Grsecos dilcefiic; Bclam filium Othmarus 
ComeSy & Paulus Abbas^DfimdficAfis oc^ 
culce cducaadum abdiderc* 

IX. His adis Colomanus acuciflimo ca« Q«uddeCo- 
picis crudacu laborare csepic ^ mcdicique lomaiu obi- 
impcricia ad cxcrcma deduftus y cum dc ^? 
imminencefibi morcc commoncfadus fuiP 

O -, fet 



a) DoiDSfienft Monaftt rioin Almtif Dox in«i- 
to ante condiderat , atqoe koc ille orbatos eeolis ft 
teceperat, in calamitate foa prflBficiium foUdomqiie 
kuer coeaobitas faabitQrat . 



210 



H U N* A R I A 



COLOMA- '^t gfaviter mgemuit^ brevjque poft vivere 
NUS- defikHI. nonas Fcbruarii AnXhr. MCXV, 
Albse Regise conditus. Fertur defbrmi ad* 
inodam fuUTe corporis habicu ; gibbo ni- 
mium prominente , lufcus lumine ^ cute 
hifpidus & pilofus , claudus pede , lingua 
blsefus , quae quidem corporis vitia , fi cri- 
men in Almum , & Belam admiffum de- 
mas , egregiis animi dotrfaus correxit, Mens 
jlli excelfa maximarum rerum aggredisn- 
darum capacifflma t fcienda mititari & for* 
titudiiie nulli recunduS) fo&dera inCignicum 
&cra£ coronse fuae ucilitate opporcune inire 
noverat. Etfi Almus ftepe res novas moH- 
retur, faos femper in fideconftantes , fibi- 
que addiftiffimos habuic; fi Dalmatinos de- 
masj qui pauio antc obitum a Colomano 
alienari caepcre , quod illc confirmata |am 
Illyrici poflTeflione^ adverfus datam fidem, 
Hungarorum militum prj^fidia Urbibus im- 
^ofucrit : quamobiem indignati Dalmatini 
oblata opportunitate paulo poft in Veaeco- 
lum focietatem rediere* 





X. Locus ipfe pdftulat , ttt de Bori-» coloma- 
chio quidpiam hic brevibus dicamus. Dru- NUS. 
fiUa Regina Tica funaa , a) incerti cogno- ^^^ _^ 
minis ILufforum Ducis filiam «^atrimonio ^ji^^ 
fecum junxerac Colomanus : non muko pofl; chius ? 
impudica mulier fidei , dignicacisque (ua^ 
obliu, Regiumchorum adulcerio contami- 
nsivic, ^omperc6 lcelei^ , Kex ucerum ge« 
IbUicem filtie mora ad fuos remific , quat 
fubiilde infaufto parcu Boricbium filium in 
tubem dedic. Atque hic Borichius ^ cametfi 
Colotnanus ex fe genicum negaviffec , ubi 
adolevic Kegii Hungarici Prindpis ciculo 
ufus^ demorcuo absque hasrede ScephanoIL 
Regnum ad fe percinere concendens , gra* 
ves Belx 11. & Geifas IL Kegibus confcivic 
moleftias y quin eciam in Parencis , uc cre* 
debac , memoriam , filio , quem ex Augu* 
fta Grasca conjuge fuftulerac, Colomani no« 
men impofuic. 

O a STE. 

^ a) Drafillfl daornin lil^cromm mater fuit Ste* 
phani IT. Regis > & Sophis , qoc inccrtom cui tradi* 
ta, Satileni cniaa fyiu ^ ^ . 



STEPHANUS. 11. 

R E X X. 
JL C. MC XV. 

Stepha- 

Nus n. I, 



Quiddimni OTcphanus quintum fupra dccimum^ 
in ipfo Ke- .^''^ agens amium ^ cum R.egno per ascar 
gniaditatc- tcm impar viderecur , Imperii habenas con* 
ccptum in ^j^^q capeffivcrc Optimaccs. Inicia haud 
lacis proipcra fuere , ob cocius propcmo* 
dum Dalmacias Jaduram , Quasftoris Hun* 
gari maleficio accerficam. Hic vivence ad« 
huc Colomano orientalem Spalacenfis urbis 
turrim Hungarico cenebac pracfidio, acque 
inde confihum xacpic civitacis ipfius Aibju- 
gandas y idquc co ipfo cemporc ^ quo cives 
pieutis caufa ad fpedandam Ecclefias excra 
urbem ixtx confecracionem magno numero 
exicuriferebancur: per eam ablenciam exi* 
ftimabat Quasftor , Hungarum milicem oc- 
cupacis portis urbe nullo negocio podcu* 
rum ; at enim fraus cecidic pefldmc : Spala* 
tenfes enimrem fubodorad , clam ab dBl 
iirbibus fuppedas impetranc^ ac ia urbem 

itt- 



inflits Hungaris immittunt Sic rebusutrin* stepha-. 
que comparatis , dte (latuto Hungari ad MUS u» 
faciims patratidum e nirri cffuG in ipro ur^ 
bis adicu a civibus fociisque ex infidiis for* 
ticer accepci , multa cum csede in fugam ' 

conjedi funr. Uc Venetias fama attulit Spa* 
kcenfes defecifTc , continuo cum claflfe in 
Dalmatiam appellunt Veneti , quodque Huiu 
garorum nomcn paflim invifum efleCj cjc- 
dis non fine (anguinc Hungaricis praEfidiis ^ 
totam brevi temporeDalmatiam rccuperanCp 
Ica Hungari fcelerc unius , cum adver(uni^ 
folennia pafta dominatum (uum augere fata* ^ 

gunt nobiiifllmo Regno deturbaci func^ brevt 
rurfum non camen in iotegrum reflltuendi. 



» 



I 



nirum ? 



IL Septennio prope fub Curfttoribus er* Belium Gt^ 
zGio j Stepbanus Regfii adminiflrationem cmicnmqua 
aulpicaturuSjjlliCjUbi pater defierat, inccpic: P»^* ^^^" 
tic enim fe pacernt in Almum odii hacredem 
declararct ^ continuo cxulem, clendisquc 
propter co&cicatem turbis prorfus ineptum ^ 
fcddifibi a Joanne Comneno orientis Caefa- 
rc per legatos petiit, quod cum Caefarpro 
fua in miferum caritate negaviflet , vehe* 
O 3 men* 




1X4 ^ « V' <2 J^ ^ 1 A^ 

STEPHA* «^nopcorreppns ira. Stephanus bdlumGrst* 
NU^ It ci$ iodicic Geftum eft bi^io accepds & 
illlFi$; HcrtfiqHe fevioribus -:(lamiii$ y ex^ua 
l|ungariqi*n(Mpinis gloriai. nifi quod in: ex^ 
itu Crasci detrc^laa pugQa, redicu fugx 
(imiii fe domum receperint. Pax deinde 
(^aluic his ) f«re <piH>.it;ioml^s • j cefTanBCur 
y t^que ez p^rce » .^eilo^4ta]afi|$ve inferen-r 
di^, coovnufi^ haberencTioAes dc^cos^ 
Grasci inAiper claflfe ^prasfto efrent Huoga* 
ris, quocies ii$ adverfum Veoecos opus 
forjBfrL, .. . •:. . ...... - : .^ ^ -^ ^ ',1 

Quanto * 'W. Nihil ea pace ntiUus cogitari pocc- 

Hnngariftd rat^ Scephanusfine mora cradudo in Dal« 

rccupcran- maciam exercitu amiflTa recuperare inftituit. 

dmhptlmft. Dalmatim cpnfpeft|Gr«carum claffe ,.iroa- 

tiain cont- 

mMr ritcjrraquo te peti cerfientes^ nihil autjjm 

affulgere fpei a Venetis^;quofl iivSyria tum 

aberant , maluere ultrq p^cem ampledj >^ 

quai:n incertam belii,aleam vd etiam pq^«a, 

vi^koris jram experirjL, Miflits itaque -i^i^* 

tin^ ica res cum Kege compofltas , u|; iisdeny , 

quibus olim Colomano Imperantei in Him* 

garprum jiura concederenc r^onditipnibu»<^ 

- r. O Signa- 



Slgnads &j pro inore promulgatis dedkionh sm*HA. 
cabulis, Spalacum^^TragtiriQm/BcibgrapKUS IL 
dum^cxceheque urbes ad'*Stephanutkipd|4 
liminio rediere. Jadra ^ quod & mummeo^ 
cis & prsefidiariis adverfum vim otmuinf 
commuhiteltflrec , (ui juris perfticit^ vGon^ 
ieSto dsm pro^ere^bello 'la&cus*:^*Stt^hanU6 
BeUbgcadum decefiit, iblquepro in6re gea^^ 
cis inaja^acus Dalmaciam ciculis refticuic 
Kegiis* An. Chr. MCXXJV. a) ' 



;r;;. 



*„ 'j 



-•4V. Ihter cbmm&da a Kege^Stepfeattiy^ lempc. 
Rtthg^iix ptocUrkte ^' nterieb deh(erip6irunt^ftate dedu- 
novac CumaiMorani .Gobnia?, quibus'hoff&* « C»- 
modo ea « quas Siculorum eil Traniilvanias ^nm^ 



oiuL- '■•■ :-. ■ !; >. I ^3;;- 



a) Bat^t ex dlplomate Trag^rinis dato. ^^ ^go 
%, ^tepbanQs Colomani Regis .filins « Rex Hungatis, 
«^ Croatix , atque Dalmatiar , Anno Dbminic^ Incat* 
^^ natiorfs MCXXIV. Indi£Kone 11. Meftft- Julio 
:^^ AnnononaRtgni mei candem libertat^^Qt ]Sa^ 
«^ cemii^ Patre meo vdbis Tiaguiinis- & Spalatinis 
V civibus ftabilitam ^ cnm Epifcopis & Comitatibus 
^rflc omnibas Regni nwfTPfliiCipibus fiib cjusdeiii 
«^ Sacramenti obligi^tione confixmQ.& coiroborp. ^ 
Apad Lnduiii Iib.IIL cap. IV« 



l 



STEPHA- P^^^ > verum eciam Tibifci Regio minim 
NUS U». quantum &equentaca (uk: pars pallmulti* M 
plices aGraecis acceptas clades, five majo- 
rum calamitatum mecu , feu fociomm ia- 
vitacioiie^ iu Tranfflvanise limicibus confe» 
dic , eosdcmquc adverfum quosvis hoftes 
defendendos ultro fufcepic , pulcherrimis id- 
circo a Scephano Rege exculca immuaicaci* 
bus. Alii fedicione domi fuac coorca , poft* , 
quam Kegulum fuum Interfeciffenc , dudo« | 
re Tataro in Hangariam ie recepere, qui- 
bus ladilime ultra Tibifcura amnera pofTcfta 
Regio j quam nunc Cumaniam majorent 
nominamus , eO; a Rege tradica. a) 



ori 



Quid damni V. Cumani hi pofteriores minus , quam 
inde ena- hofpites deceret, modcfte femet paulo pofl 
tttin? geffere: gravemque Regi conflavefc invi- 

diam. Prindpio cnim Scephauus, quo no» 
vam hanc gentcm Chriftiance Religioni con» 
ciliarcc ^ iiihil humanitacis ^ benevolencix* 
que omific , familiari hac cum cis confue- 

cudi- ' 



a) Vide Kung* Vct. pag, 37* 




I 



tudine citpit'^ retifim Cumanamm mulierum s lErHA- 
amoribus capi , eoque demum proceflic , NUS U^ 
uc defunda Judicha Pobna conjuge, va* 
gis inter Cunianas libidinibus Regium fan- 
guinem macularc non dubicarit. Proceres^ 
quibus & dignicas Regis fui , & ftirpis of-i 
bicas cordi tuic > precibus minisque adegc- 
re Scephanum, ut Roberci Guifcardi Apu- 
\ix y Sc SicBx Comicis filiam uxorem du^ 
cerec , legicimum ex eo coonubio hscredem 
allaturam : ac neque novis adolefcentul^se 
conjugis amoribus ab in veceraca cupidicacc 
avelli abducique pocuic Ea Regis curpicu* 
dine aniniaci Cumani , Regione fua mini* 
me contentijin faculcates, vitamqueHun' 
garorum impune graffati func : Rege ne 
fuas amltterec delicias , in|urias viiidicare 
non aufo* 



VI, Tanta vitac iicentia gravem Regi qux pietis 
confciverat morbum , uc mulcis cx co obi* RegisinBc- 
turus videretur : ad cseceras ^gritudinis mo* 



ledias illa maxime miferum cruciabat curat 
quod cneutra conjuge Patris nomen obci* 
nuiffec ^ Regnumque legitimo carcns Prin- 



Jaitt Aloii fi* 



n 



STEPHA* 
NUS IL 




cipe partmm itudus , auc exterorum mror 
objkiendum relinquerc cogerecur. Ut pri- 
mum melius aliquancum habere cxpic , de 
Saule rororis Sophice filio ad folium e\^* 
hendo cogicationem Tufcepit , fuamqacPro- 
ccribusmencem explicuic: ca Regis follici- 
tudine animadverfa Comes Ottmarus , & 
Paulus Abbas D6m6(renfis , fubinde ad Jau- 
rincnfes translatus Infulas,Stephano aperiunt, 
vivcre etiamnum falvura Belam Almi fiJium^ 
curis fuis clam eduaum, ad quem unum 
pxs Regni pertineret* Mirificc hoc nuncio 
deledatus Stephanus ^ ad fe excemplo Re- 
giumPrincipem adduci imperat, fummaquc 
amoris & laEtitiae Cgnificacione acceptum , 
non modo fuccefToreiii dcfign,at , Ycrum 
eciam indidis eum in finem comiuis^ Re* 
gio diademacc inaugurari jubec, a) Tum 

hacre- 



I 



a) PofitJs ex anirno odiis in Pitrem quoqwe Al- 
mum liimma uGxs ftiit hiimajjjtace , ^cepto eniai 
mortis nuncio, pcr Fttlberttitn ColQCcnfiuin Amifli- 
tem corpus cxtfnime e Grjeda in Hungariam depor- 
tari , fblenniqoe funcratJorte AlW KegiJt rnmQliii 
t^tarit* Reliqiierflt Atimrs pfi^ter Bebm Rhmi binas 




haeredis yidendi percapidusl, Helenam Uro- sii^M^ 
Ci:.ScrYik Dadis jSKam Tflriii planc pruden* tNU^^IL ' 
tia^ 2^ fortiradifle iirfedkam cohjugemde** 

dic^ ^^J^^jPiPX^iF^^S^^ - Auix ^Tolnenfis 
prbvincix ftipendiis : nec (pe (ua fruftratus 
fuic, dcerq quippe a nupciis^nho QpKam 
cnixa Hdena y Scepiianimi Regem , gen« 
cemque univer(am increcfibili mida cumu- 
lavit. ' ' \ -* 

VIL Ab inauguratione Bel«, Geifaquc Quofinctt-- 
nativicate , quafi cura omni folutus Sx^- tanr trini^ 
phanus , totus in Cilmanarum arnores cf-^n«vkf ' 
fufus fuic , adeo ut vel fuis jam ea propcer 
defpicatui efiet. Denique ex alvi profluvio 
lA lethalem incidit morbum f cum iiulla 
recupeiandas fpes eflcc valetudinis, intcm* 
perahtiam prioris vicx in exito corredurus ' 
ada poe^hitentia , Monachum induit , quo ^ 
habitu cum mors oppreffic IV. Calendas^ 
Miji Afi. MCXXXI. e/us corpus Varadini 
■ ' * • ' ■qui*' ■' 

Ibpecftitet filifls : Hedvigem Adalberto Leopoldi Pii 
Aitftiw*Mircteoms filio : Adelhddeirf ' Sobieslao Bor 
hemi^Duci cdjpnlatat 6<)a jam xt^'potientt. *''^ 



^SRS. H U K O A R I A 

SXE^HA- ' <fiiie(cic; Rezic Hungariam anois XVII. 
KUS{II« . felicior fucurus^ H dTraenacse libidini , m^ 
quc praecipici mcxiuai poneie ftuchiiffec. 



i^ 



m3 jut mJ J9» JL X* 

C M C U S 

R E X X I. 

jl. C. MCXXXX. 

BELA a • I. 

jQ«a fflmri' fi jb^^ ^<° 'P^ ^^^ poftericacis (pe 
tateRegnttm ^^ exfUndaiD ibac Colosianus , adoai- 
randis (ane Divinse circa res humanas pro^ 
videncias confiliis faftum , uc non modo 
R^no ipfe pouretur^ verum edam Dome« 
fticam Regum &miliam quam feliciflime 
propagarec. Jafluram luminis a) piecacci 
prudencia ^ & 8tqm'Cace egrqgie iarfic» Ma- 
ximo nihilominas iUi adjtkmenta fuic Cqh» 
|ux Hdksna^ (umma fide, vigilancia & pru» 

den* 



. a) Io figillis BebrlL Rcgxs tiii»hir€r$nj nt 
tv Regu ftftii^.oUigfUas sdfem oodM* 




dentia res marid procurans. Scepl 
vivis: fublato contiaiio Aradinum in^flRc 
Gomida^ quatftionemq)xe baberi voluit in 
cois^ qui Colomanum incer ac patrem ruum 
AJmom o&m diflidia fevifTent^ tantseque 
atrocitatis authdres exftitiflfent. Optimati* 
bus ad eam propofitionem attonids, Hele- 
na K^ina inttoduftis ad cOnvencum qua* 
cuorliberis, appofita ohitiohe ^ ita pratfenp 
ces omnes in nefarios aiTentatores concita* 
vit , ut continuD y qui tum forte ' Comitus 
aderanif rdy ad mortem raptarencur^ quo» 
rum pot^^ parsf# vefameme muidtudine 
concifi y mericas perfidice pcenas dedere. In 
eos qui levius deliquerant , mitius a^m; 
alii in vincuta conjed^; lohge relegad jdii: 
Parricidaruin conjuges liberi , neceilarii ^ 
cognadonea omnes in exilium adaSf 

VL Tam ihfi^ne juftidx atque (everita- qq^^ i^^^ 
th exemplum etfi valuic ad nonnullos in cum Bori^ 
officio condnendos^ plurimos tamen prac* ^^ *^*^ 
dpue cadbfum amicos ad vindidam inflam- ^^^ 
mavic» Jugum excutere ccrd homines 
jperfidi) quo uldonis Ctudium fpecioTo quo- 

piam 




H..U Hr GM. H I A 

BjgLA^I^^^^^^areiit ciculo ^ comtnunicatis inter 
>' Borichip, qaetn ex adulceria 
genjtuDPi/dixim¥ts, prstBda ilegnum debe^ 
ri pronunciant 9 Juvenemque immodica Ja^^ 
borantem ambitione ad capefTendum Hun- 
garias (cepcrum invitant. Nil hoc ei nun« 
cio gratios ^veoire paterat ^ qui;, quod fe 
legitimum Colomani filium ferJtet>> a Ste* 
phani morte jus omne ad fe attinere exii* 
ftimabat , janique ea propter complures 
Prxncipum pervagatus AvlaSy apudpleros- 
i^uie. fidem invenic y adeo ut ex. Augulla 
Grascorum C«&rum ftii^e conjugem im« 
petrarit; tam propenfse itaque Hungarorum 
in (e voluncati rerponTuruS ^ non conte* 
gnqenda militum* Polonoruip mantt ftipatus 
Hungariam intravit : BolesJao P^oaiae Ke- 
ge cuni robore exercitus confequente» 

^mfmi op- ITi. Gravk>r mt tempeftaa cuni ob 

pr^flx «rn-flgtimfi potentimi , tum vero maxime ob 

^ * dubiod Hungarorum animOs ^ quam ut fuis 

eam viribus Bela pofTec didipare* Quapro* 

pter Adalbercum Auftri^cum Affineoi cum 

copiis octtts prarfto apud fe eflfe jubct : So* 

^ bies« 



bieslao vero ti^otiiLm dac , fUgraSEfemTOXA n. 
Uioigam frello , (uis cum copiis in Polo* 
ntam irrumpeadi. Ipfe^dcnique. conflato ex 
Hungaris & Auftriacis exercku ad Scepu- 
fium^ qua Boriciiius advenire nundabatur^ 
magnis icineribus concendebac. Priusquam 
proxima ili Borichium caftra promoveret, 
prsecipuos Tuorum in confilium vocatos ^ 
propalam edicere jubet^ quid eis de Bori« 
chio viderecur: legicimumne Colomani Ke^- 
gls filium pucarenc; aniecus? (circ id.a* 
mnium maxime incerefle : inde enim &gew 
rendi beiji ^ &rpacis ex aequitace compo* 
nendse omnem pendere racionem« Pars 
podor incerco genicum pacre afTerere ; pars^ 
4ive quod reipnt itafentirent, (ive ^uod vi< 
cino fadionis fuse Ouce Kegem formidine 
complere vellent , a Colemano procreatum 
audader affirmare. Bela compertis hac ar* 
te (ttorum ftudiis, priusquam conjurati ad 
hoftem tranfire poftent ^ re cum Prccerum 
fididimis communicata probataque, imiftts 
repente latellitibus omnes Borichio favtntes 
Mobrruncari juflitl» Erant oonnuUi unto ia 
Regem fuum ftudio; uc fide ip(!s naturas 



914 H ,« N C A H I A 

itCTA "' vincuKs pnehabiu in fracrcs , nectflaribsve' 
fuos do : prodicione : fufpcdos dcGcvierinc» 
▲)<Hise {entenda >geftis , fui fccurus Bdai 
promot]& caftris , fuos in hoftemduci impe** 
raCf pbft pratlium acrox, & cruencum Bo- 
nchius cum fuis fufus fugacusque eft. Bo« 
l^slaus pudore & vindida «ftuans» certa*' 
spen rarfiim inftauracuriis erati fed cognica 
Sobicslaum cum Bohemis Poloniam depo* 
pulari ^ ad aras f ocosque tilendos re infeda 
difceflit. Neque Borichius deinceps Bclse 
moleftus fuit; leu quod neminem ex Hun* 
girisfibi faventem baberec, fea quod att.« 
xiUis omni ex parce deftitueretur. 

qa^ Itude IV. Si bellum hoc demas, tranquiUa 
f€inpoI)li- Bdac ftlereomniadomi^ forisque. Multum 
cim idmi- ^^ j j contulerc murdplicia cum vicinis kt^ 
dera , nexusque (anguinis j ut cum Adal«^ 
berto Auftriaco, Sobieslao Bohemo , quia 
cdam profligaco Borichio cum Boleslao Po« 
kno ^ quem opportune ab asmolo difiraf* 

&am 
1. ■ • . — ■ — ^ • 

a) UbecioshBN: videinAnnal* Rcg. Hiing« imI 
An* Ghr. MCXXXII. 



ftum fibi adjuiixcrat. Prxtcrca fifiokm So-uj^la u7 

phiam Henrico Conradi III. Impcratoris Sim 

dcrpoodi& Cum Venccis caetofisquc vicinis 

paccm &ndc cduit^ Tantum abcft , ur ditio^ 

num y quas acccperat, quidquam dq>crdcrcCj 

ttt ctiam Riumr Keffio facrae Coronas jura au« 

xcrit: A)cxortis quippc Belufcm intcrPcf^ 

lam & Primiskum Fratrcs Scnrise Prindpcs 

dilfidtis ^ Beltt(b aliccr Bcla dldus , fua cum 

ditioneinHui^rorum fidem conceflit^ uti«» 

kmque poftea Gei&navavic operam. Di^* 

que R.ex Bela poftquam XL annos ftuiima 

cum juftitiab lauderegnafiec, tx hjrdrope ad 

(ucem seterntm abiit idibus Februarii Ao. 

MCXU^ confueto Regum feputehro illatus. 

TernOs reliquic filiosfuperftites : Gcilam i La^ 

dislaum , Stephanum , omncs Regiam deindc 

digniutcm canfecutos : filias autem duas : So^ 

phiam , Henrico (fk^nfo demortup inccr Ad« 

montcnfes Moniales fandimonise laude cla* 

ram t Gercrudem Micisiaa Poloniae Duci a 

Gei(a fracre traditam. 

P GE^ 

a} Tn diplomate fandarionit An. MCXXXV» Ph»» 
pofilars S.Stephani ie Rozok iti orditiir : Beki Dd 
grttiaHiing.DalnT.Croit.Rsn»qiifeiUx.^ iA Epircopb 
AgdauTon. L pt^* 6o. 



i 



'■ ' ii.fi X , xi""i.':! ■ ;■'! 
jL a Mcxx,i. 

Bldtm a inorte Patm (oaido > Geifa jpue^ ^^A Gtiim 
» ritiaexciiatei litu IbKto XiV^Ci- ^^«^* 

leQdas Martii im&as y continuo difcritnini ^. ^. ^ 

Bonciuo ? 
objedus fiik: • Bondiiusquod viveote:Beki 

iacafluw tenjBanat j jmero ^ Regje d^ui^^^ 

fedum, conciliitii ilbidtslaoBobento , Hem^ 

rico IXiqff' Aui^fty atque Romanb etiam 

Imperacore^CoiKrado / adeb expediram fibt 

tftt felium i»er cred^bat ; ut ne* exlpedatit 

quidem feliqubfum riippedisj cufii^AbftrW 

cis IbUs beUO' inithini^ facti^t. Occu patof 

per Juliani loci Comicis incuriam Pofbnio^ 

Tpes in imnMnrum aud» funt , quali audi^ 

n Boncbii'^ notiiine omnis eontinuo Hun<^ 

garia ^^ puttro Rege diTceffura eiTet. At 

praeter opinibnem deHifim (% fenfit. Proce- 

rcs enim^ <^t pupiili gerebant incereav"ctt« 

«wn, fin^iliora copias urbi adttotifhc^i 

jtontiouaca fomma.cum UiKgentia ^ jji^' 

P a rea 



ftiS' H m^.v G 4 n « jl 



G£iSA u. res dies obfidioue, cum prsefidudl nM tx 
Auftria yeoire fubfidii cemereaCp accepcis 
mille argdtiti Ilbris^ surce refticuu , lacolu* 
mes abierev 



w-S 



QttiDUgioi: !'• Nec mom ex^ (enacus confiilto ad 

sia g^m viodicandam myxAuKL bellum in Aufhiacos 

cttmAutdft-dop^m^ apparatudnque fuic: brevi cem» 

w •^»»' pons feptuaglnta Hungatoram millia in ca- 

(bapropeLeycbamflumenconfiuxere. Gei« 

(a lUz priusqiiam In copias^in^orium^ ticer. 

cer^, i^yiciqit.caftris «de facra^ Epifeopis 

bene pr<:(!ahcibas gladio accinftus^ milicis 

iniciatus fuic. £o audus faonbre , conci- 

ouo indifta profe^tione ^ fuos io Auftriam 

li^aa ^regi^ difpiplina miliuri craducic. 

Henricus mo» omnis impatiens , temeriu- 

cepodus^quaoi confilio, priusquam ab ki« 

oere fefli quic^em capere poflfenc , Hunga- 

tos aggrecUcndes cenfuit. £Kplic4U icaque. 

acie 9 pripr ia Geif^ incurrit ^ racus^primo* 

' UDpetu hoftes in fugam agendoSij, ac cum 

llungari^ atque impriij:iislegiones Praatoria. 

tm oon modo yim (uftinjs^nc fof (ictr, rer um 

«Mun auda^r ujierr^c , poO cerumiea acrc: 

' i Duci- 



Duclbus pracipuis amiffis, ac infuper VII. (,Eii\ ii, 
mlllibus (uorum defideracis , in iugam fc 
con|ccit , non fioc continua caede , quod 
fii^entium tergis Viennam usque immine- 
reht Hungari. Tam pneclara viaoria pau* 
lo firmius popularium animos Geif« adftrin* 
xit: Borichii autem Tpes inancs efFecit : ea 
chim clade non Auftriafei modo ,. .Verum 6c 
Bohemi pcrculfi ab cjus foedcribus difcoffe* 
runt. Quapropter Borichius delpcratis apud 
gcrmanos auxiliis , ad Graecos fetranftulic, 
ihiquc rieUqittm cxqpK; yicam. 

. UL-Domito aemulo ^ 'moleftifirmo cum quo rucce& 
Manudc Gomncno Oricn^is Impcmorc bcl- ^^ c«"> Gr«s 
io implicitus fuic Geifa. Bachinus Servix ^^^ ' 
Gtarcorum pcrtsefus arrc^antiam ^ Hunga* 
yonim fe dicntclas addixic, quoqucfiedifii* 
cili jugo eximcret , dcic&as e, Tranfilvanis 
& Saxonibus copias obtinuit; at infclici fa*^ 
to praslio unico fradus, dcnua; fuam Grae« 
cis obftrinxit fidcm. Manucl ud crac ad 
ignofcendum facilis , hominc priftinas fuas 
dignicati rcfticuto y Hungatum . Rcgem , 
^uodii^belli fuificc ^uxiJio^ .bdlqyoluit ca^ 

P 3 %^ 



IJO H U K G 

G£ISA n. ftigatum : tenuic quinqueniniuni varia for- 
tuna; nuUo pretio operae ; nifi quod limi- 
tes ucrinque fcrro » & igtic vaftati edent, 
Ad extremum reddids captivi? » pax coaiuit 
citra ullam ditionum Hungaricaruni dimi- 
nutionem. 

ouiildjicor- ^* Quemadmodum nihil ca pace Gei- 
dianim Re- fx ^idcre pocuk opcatius ; ita uil plane 
gem intcr ic moleftius e|ys fratribus Ladislao & Stepha* 
immi ^^^ q^i fgrvence adhuc bello ad Graecos 
fc conculerant, copiasquc C^Iar^s inHun* 
garos duSabant. TurpiffimaE defcftioni 
ambitio dcdit originem : pro more in Auk 
Hungarica uOtato y terdam Hungari^e par- 
tem fratribus calTemt Geila , pr<ecipuoque 
;ipud le loco eos habuic « ut folo nomine 
Regia effent dignitate inferiorcs, Imerea 
qui tx Kegise Hirpis difHdiis fuas res auge* 
re noverant , adulatores vifa Stephani prae- 
primis vivida ladole jmmoderataque ambi- 
(ione , commemoratis aaimi corporisque 
dotibus ^ adoleicentera Regni cupiditate 
complent , quo ille elatus clam cliences 
compararc, Procerum pertencare animos^ 

acque 



I 



n 



t 



arque a Geifa abflraherc, Rcgiain denique ^^^^ y^ 
diigaicatem non obfcurc ambire- a) Geila 
mn tempcftive a familiaribus edo£tu$^ quo 
arrogantis adolefcentis faftum caftigaret ^ 
ac alteri etiam limiJe quid audeodi copiam 
fubduceret, utrumque Ducatu exutum in 
ordinem redegit, expertures Regem , qui 
fracris amori tam maiigne refpondifrent, Ea 
poena efferati magis ad Manuelem tutn 
forte bello Hungarico occupatum fe con- 
ferunc, opem auxiliamque flagitances. b) 
At cum pace compofita nihil (pei appare- 
rct> ad Fridericum Occidentis Imperii Ro* 
mano Germanici Imperatorem abiere_j, 
mukisque eum io Geilam concitare con« 
^ 4 nifi 



a) Conigere hicc licct cx lis , qu^ Geifii per 
legttos fms FridericD C^fajri re/pondeii cuiaiar. In 
Annal- Reg. ad An. Chr. MCLVIIL 

3) PeThonorifrce utnfmqne hahuit Mannel ^ Da* 
taliqiie in Ault fm djgiiilate omavit. Pixterei 
Mariani cx Ifado fratre nepEem Stephtno dcdir^ 
conjagcm , Ladislao pariter legend;^ Augiiita e ftir' 
pe mons optlonein r quod ille mod^fle lum de- 
precatiis fnlt , 11« Hungarorum a fe atumts alie- 

JAftlCl. 




neque 
Fridericus quippe auditis Geifae legaiis , at- 
que millc talentorum inuiieribus dclinitus, 
Ducef» fpe optima eflfc |uflfos ad Manue- 
lem redire pcrmiCt , ma;ores olim turbas 
daturos* 



Quid a Cei- 



V. Has inter bellorum turbarumque vi- 
fa cauEtim ciHicudines XX^ exaftis in Regno annis , 
icHamento? praemaCura mors abllulit Geiram prid, CaU 
Junii An. MCLXL Ne quid turbarum ab 
obitu enafci poffet , Stephanum filioruin 
alterum Regni haeredem fcripfit; Belae vero 
Sclavoniam & Dalmatiam Ducis titulo pot* 
fidendam tcftamcnto reliquit* a) Extin* 
ftum finceris luxere lachrimis Hungari : 
Regem enim egregiis ad gubernandum do* 
tibus inftruSum amifcre* Nitrienfem Eccle* 
fiam fuis e ruinis priftinse reftituit dignita-» 

ti 



a) Qtiaternas 'inrupctr filias cx Eupliroljm RufTt 
Conjufre habuiti Hclenam Leopoldi Auftd.t Ducis ^ 
Hulicliism Svctopfugi , Elifal ctliam Frjderid Holie» 
mi, AnonyiTiam deniqtie Conradi Maitvid^Marcbio- 
nis conjiigei* 





N o V A. 13 J 

ti , Eduardo Epifcopo conftituto. Id ci t geiSa IL 
quibusdam vicio datum , quod Friderici Im- 
pcratoris hortacu ,. Viftori Antipapse Joan- 
nis/ & Guidqnis CardinaKum (ludiis in Pa« 
plenfi Conciliabulo eledo , adverfum legici- 
mum Poncificem Alejcandrum IU« tdhae:(e« 
lic i at iftud fi reapfe accidic , baud dia 
Vidori (averic : quaado compercum eft , 
eum Alexandro IIL per Legatos reveren- 
tiam Chrifti Vicario debicamexhibuiflfe, A) 
hu/usque in fegictmum Ecelefiae capuc ob- 
icrvantiGe lueredes reliquiflfe filioSt 



P f STE- 



a) VI DevotioneBi , inquh] Bela III venertndc 
^ memoris Geifd^ Patris noflri , quani circa Sacro* 
;, Sandam Romanam Ecclefiam » & Sandom Pa* 
^ txtm noftrom Dorainam Alexandium Hontiiiceiii 
w ihidoit por ,omnia exbibere , modis omnihuf / 
^ qaibuf poflumus , imuari volentes 6cc. y^ Vid^ 
literas.ipGtt in Hiftoria Diplo* de Jore Patrouatiq 
r4* H«g* iih. U. 



STEPHA- 
KUS ffl. 

busKegnitm 
Gbi fldver- 
fmn Patruos 
ftflbilituin 

ivil? 



5t34 H u N G A n 1 a; 

STEPHANirS III." 

R E X XIII. 

jL. a M c z :k 

L 

JUftis funebribus Geife Patri AlbstRegise 
perfblatis , continua Stephaous hu|us 
nomiais IIL coronam accepk ^ qui cum opti. 
me perviderec , quantum libi cum Patmift 
futurum brevi efTec Regni caufa dimicado» 
Uis 5 qui non armis mocfa ^ verum & Grsc* 
corum pecuniis Optimates oppugnacuri 
erant , quo in ipfb Regni adicu omnium 
fibi fidem benevolenciamque lucrarecur^ 
triennto Hungariam omnem a pendendis 
veSigalibus abfolvit* Caeterum quanium» 
vis fincera fuftrint gencis totius in eum ftu- 
dia^ cavere cameii non poterac ; quomi- 
nus certiflimum amittendi in perpetuum 
Regni difcrimen adirct, cui poftea fe refti- 
tucum , ac adverfum vim omnem conflan- 
ter defenfum ^ noci alceri , atque exJni]^ 
Hungarorum Bdet ac fortltudini ia acceptis 
fcferrc debuic* 

11. Uc 



n 




N ^ T A. «3 J 

n* Uc primum Gcir« mortis nttncium stepha- 
in Grseciam allatum fuit, quod dudum an-KUS m- 
tc dc redigcnda in provinciam , Grsecoquc "! T^ 
fubdenda Imperio Hungaria coofilium ^ni* cisToUo dt* 
mo & cogicationc complcxus fuerat Ma- puUns!; . 
nucl| nunc dcmum cxcqui conftituic. a) 
Jd quia a Stcphano HI. patcroi in Grascos 
odii hsercde vix obtincri poflc ccnfcba^ji 
curas cogttation^quc omncs co convcrtit; 
vt Regnum Huogarifle ad altcrutrum Gcifse 
f ratrum apud fe cxulum 4evoivcretar : cxi* 
ftimabac cnim, homines ^c fibt benefidis 
obnoxios, fi uldmum hoc cumuli inftarac« • 

ccdcrct, cunda cx Graccanicas Aula: ratio* 
nibus iaduros. £um in fincm Sardicam 
cum exercitu profe&us , Alcxium Cx>nto* 
Scephanum cum Stephano Gei(se iracrc in ^ 

Huogariam prasirc jufCt, clientis inaugu^» 
ladoncm modis omnibus procuraturum* 
Quo auteifi cohfiiiorum fuorum fines obce- 
^rct Manud ^ cam fafti rationem reddi 
voluic Hungaris ^ quod demortuis Reg^* 

bttSt 



a) Von. diflStentar id fcriptores Grcd: QtCis* 
I4b.y. dt Nicftas AnHf lib. IV« 



ajS^ H a N G A n t ▲ 



STEFHA- bBS , noa ad filios ^ (ed ad fratres Kegimm 

MU5 * UL Hongariar oliin transmitxi in tnore fueric r 
fttuiD iraque putavKTe Manuelem, veterem 
zevocare confuetudinem , Principemque ini* 
que prxceritum in avicum reponere folium. 
Mandata executus Conto^Stephanus , mu- 
neribus primum & poUiciutionibus rem egic 
^i^ucy cumque id non proficerec y minas 
adjecic^ fi potenciflimi Imperacoris voiun- 
cati repugnarenc : at fraftra fuere omnia , 
Huagaris eitrema qusevis prius perpeti , 
quara in Stcpha^im Graecis & affinkate y 

* & beneiiciisobftridum cenfentire paratis* 

a) Conto * Stephanus eam Hung^rorum 
oonftantiam admiracus , omidb Scephano 
(oa fn Ladislaum ftudia cpanllnlic pervici£« 

^ ^e denique ^ uc Optimates Hungari Imr 
peracoris , qui in propinquo cuai exercitu 
evencum rei prxftolabacur, iras verici^ La» 
dislaum iracrum alcerum ad (blinm €vehe« 
. * . tent,...-^, 

■ ' • ■ ■■ , . ,,., i ■ .1 . 

* a) ^^ Exiftimabant Hmgmtejle Niceta Ue^ cit. 
^ miniiiie c le ^ua eHe , virum adnxittere Soinano 
«, iB^ratori amitate jtmfhim » quod vexeventiy , ne 
H ipfi fuo Regi) Rex vexo I|n|N8i^oa pfrefcu «^J^ 



N o T A« «37 



iKfit^ Stephiitio c|ui$ Germano Dads di-STEFHA* 
gniuce & ditionc omato. a) Gefta hjcc NUS IIE. 
quidcm funt a pociore proccrurh pftTtc : 
fliUlti oihiloaunuf a kgicimo R.ege Stcpha- ^/^ 
no IH. Gci& filio nuiU ncionc avelli po« 
teranc , qui tempeftatcm fiiis lupcriorcm 
i^ritms dcdinaturus ^ Pofonium b) fe rccc* 
pit opportttxiam rccuperandi R^^oi opcr» 
turus ^ccafionem. 



LA- 



a) Keferr Cinntmut Stephtnnm Vrami digni- 
me donatom, ex quo conjefhm.irfre poteft, Regii 
ftnguinit Ducet Hangacit Unuu » Unmk , fire Doni^ 
not fiiUTe dlSet* 

b) ItaMS.Ephemeiidet) quitai jani meoiiiiU 
fuut ) in quibut eodem pene ordine ret trium Re- 
gnm conocantur, ue a Patre Pray in Annal.Rcg. ex 
Scriptoribut Gfrseit eiuts explicatsqne (iint • ut 
•deO Chroniftas noftrot pnrdpue qnoad annonun 
latibnem multum hallndhacot fuifte conftei , ibi dc 
daobttt Stephaoit & Ltdiala* II. Kege $gBuit^ 



«38 H tt K O A H I A 

L ADISL AD S II. 

R E X X I ¥• 
A. C. MCZXII. 

LADlS- 

LAUS n. I. 



Qaamdia 11 JP Anitd loipeiator compercoLadislaam 
tcgno prat- XS-*»» arqae clieocem fuum Scephano III. 
^^' ezauchoraco fuflfedum ^ nii cum akerius 

Scephani cau(a cencandum cenfuic j five 
hunc paricec fuia opporcunum pucarec con- 
fi'iisy five nimia imporcunicace exulceracis 
Hungarorum animis cauram omnem x:or- 
rumpi noUec. Non ica racum id habuic 
Scepinmus , qui nifi (cepcro pocicus quie(ce« 
re nequibac l quapropcer noa deftieic eo 
usque ; dum fracrem Ladislaum (blio deji* 
cerec, paulo poft incercum , quo mords 
geaere ^ exftiaftum* a) Acque hac ra« 

cione 



a) Conjugio nexam fuiflfe id evindti quod Sr 
lia ejos Maria Nico^ao Comiti Arbend Michaelii 
Vitalis Venetoratn Ducis filio collocata poftea fueril . 
t Stephano III. ot habetm. an Annal. R^ td Aor 
Chr. MCLXVa 



^ 



lione atiiio nondum evoluto Regnum vi- i^^ujs. 
tamquc amific Ladislaus II, noa alio nomi- LAU> H* 
ne Regibus acccnfendus , ac quod Rcgio 
diadcmate | ut Rcges c«ccri ^ iaauguracui 
tueritr. 



STEPHANUS IV. 

1. R E X X V. 

r ^ c. jifcxxxjj. 



STEPHA' 
NUS IV. 



Adislao vka fanao Stcphanus «F^ Quiij„s ard' 
Germanus y qucm IV- dicemus , Grac- hus Rcgno 
canici bellt comminatione ad imponendum potitus & 
fibi diadema^ fideinquejunindam plerosque^^"^***" 
adegic. Peradis lll idus Februarii inaugu* 
mionum folenniis , continuo , quo in Grar* 
cos effet animo , declaravic : ut cnim Ma- 
nueli gratiam rcferrec , cum Semlino Sc 
pSirmio magnani Sclavoniac partem Gr«ci$ 
tradidit< Ea iimitum fuorum aljenationc 
vifa Hungari faciJc , quorfum res evafurae 
e0ent, aJTecuti, incredibiie di^u; quanris 




140 H U K C A n 

STiPHA- in hominem arrogantius praeterea i quam 
IJU^ IV, iis rerum rationibus oportuiiret , fe gerca* 
tcm cxarfere odiis, Id quooiam minime 
htebat Scephanum IV. ne quid accrbius ia 
eum fui (latuereDt ^ tempeftive Grsecorum 
Hbi auxilia accerfcnda putavit, Itaque per 
cderrimos nuncios Manuelem , quo fuae rcs 
loco effent , edocec , opemque imptorar* 
Verum hoc ipfum ubi vulgatum e^y nch 
Vam illi conflavit invidiam^ ut de modo 
€um fo!io tantum dejiciendi delibcrarent^ 
& aperte Stephani HI, reftiEutionem urge- 
renc. Tam ancipici in difcrimine cum fe 
vcrlari ccrnerec Stephanus IV. non cxpe* 
fiatis e Gra^cia auxiliis , Hungaria (e cbm 
cjecit , ociusque ad Manuelem jam cum 
Sardicse cum exercicu commoramem advo* 
lavit. Manuel rebus rice cognitis ^ Alexio 
Conto-Stephano copiorum aurum , par- 
temquc copiarum tradic , pr^irequc cum 
Stcphano IV, cliente fuo |ubec » ipfe lea- 
tiori gradu progrelTus Semlinum caflrapra- 
movit , pro rerum racionibu^ confilia fua 
jccomaicKlacurus , m evencus comprobai' 

STE- 



• N: » V 4. ; ft4X 

STEPHANUS II, 



I. ] NUS II. 



^Era lam fuerc auxilia, quat Manudrc^ <juibu8coi*- 
)l3 dtfcendb Stejrfiano IV. dederat ^uti- ditionibus 
^ri enim unanimi conTpiratione ad Stcpha^i pax M«nac« 
num UI. PofoAium convolarant , qui cum lcn»inter & 
fion ad cxcifKleildam foium , verum etiam ^^^P***"™ 
inferendam viita le copiis inftra&um victei ^ *^^^^ 
ntj «laximis itineribus , qua StepbaausIV; 
cum Graecis venturus erat, coiitendtC) zh 
Ingreiru Kegni «mulum prohibitunis. Ma^ 
nud ubi Ungariam omnem in armis vidtCy 
etfi turbatas (nas rationes graViter ferret ^ 
a bdlo nihibminus abitinendum fibi puta- 
vit^ five quod in tanta animorum aliena* 
tione quidquam dientis fui caufa agi poile 
ddpcraiat , feu quod mentem ad alia i» 
terea traduxerac confilia, quibus turius id, 
quod animo conftituerat , efFcdum darct. 
Erstt , ut meminimus , Stephano III. minor 
natu^ frater iBda , pueritiam vix egrefliis : 
cfac & Manudi pari «tate filia Maria, 
Q huic 



»4^ 



H U K G A H^f A^ 



IfSTEPHA- huic icaque Belam matrimonio conjungere, 
WS tt & quoniam mare tum adhoc carcbat , 
fuum in Romano tmperio rucceflbrem in- 
ftituere in animum induxic Acque hoc 
connubio looge facilms^ quam bello Ilun« 
gariam in Bizancinx Aulx ;ura traoiicuram 
non improvide fibi perfuadebac Manuel : fi 
enim Stephanus IL ut fadum poftea , abs- 
que haerede e vivis exceffiirec , Huagari» 
corpnam fuapte ad fielam devolvi neceflb 
fuic, His apud fe confticutis , rei perficien- 
da£ Georgium Palaeologura ad Scephanum , 
Regnique optimates mittic, k ubi men- 
tem Imperatods de Bela in generum , Im- 
periique hseredem adfcifcendo expofuiflfcc , 
cupidifEme auditus tuic ab Hungaris > tan- 
ti honoris fulgore perftriftis : nec mora pax 
utrinque coaluit : Bela Dux ad Manuelem 
traduSus, ejusque hasreditasGr^corum ad- 
minitlrationi credita fuit* His cx fentencia 
confedis Manuel Bizantium redur» Belam 
Caelaris , ac Defpotae dignitate ornatum , 
Imperii haeredem defignat ^ Opcimacesque 
jure jurando adigit ncminem praeccF Be- 



n 




lam poft fata (ua Imperatorem lcaa- sinEPHA- 
ros. A) Kus m 



If. Sibi , foKoquc rcdditus Stcphanus III. 9«il>w «t 
diljeettcius cxploratis (ancicaB pacis conditio. ^"*f* ^^^^ 
nibus, fentire capit j quam callide fuam ^^^ ^ 
hnperiiquc Oricntalis rcm toto illo fplcndi- „,0^0 ror. 
do negotio e^*flct Manud , quamque ar* Gm nOimr. 
^s femet knplexuiflet compedibus. Regio ta? 
Pnncipe i^ermano fuo cum umVerQi hasre- 
ditate Gra^orum nanibus confignato, Ma^ 
fiud Sirmio Sclavoniaque potitus , ezpedi^ 
tum in Dalmatitm , cui imminebac y iter 
ittbebat ^ fpiedeque tutclae pupiUi , fines 
imperii fui non mediocricer prolaturus vi» 
debacur; Nec de nihilo n^serat, omnem 
]Hro mtaccmio Stcphano IV. moturum la^ 
pidem : quod utrumquc evcntus breri com» 
probavit. His accurate perpenfis » conlen^ 



a) Hac juds jurandi religioiie fabiiide IiQperii 
bptimates (blvit Maniiel , poft^am ex conjange al- 
tera Maria* Ariitiocheiia' AlexiciiD filium f«ffiiilit« Epi- 
tome Hiftof. BizantiJis ex ICceta & Gnnaiii» Gf»- 
di ibJlpt* 



•.' HriT 



a44 



H U N G 4 H 1 A^ 



Nus n, 



tiencibus fuis, mature pacem abrumperc » 
belloque admifTum errorem corrigere decre- 
vit. Itaque adfcito iei focietatem Uladislao 
Bohemisc Rege ^ priusquam belli fama Bi- 
zandum perdneret, in Sirmium profeaus, 
nullo negotio urbem cum ditione omni 
ejedis inde Graecis in poteftatem redegit. 
Manuel Sirmii amiffi fama excitus nonmul- 
to cempore inter|edo , Bclgmdum cum ex- 
crcitu appulit, prius tamen quam bello ioi* 
tium face^et , oblata pace Stcphani III, ani* 
mum/ exploratum voluic ; nec alienus ab 
ca fuit Rex ^ Uladislai Bohemi adhortatio- 
nibus , quem a foedere cum Huogaris Ma- 
Euel avertere conatus fuit, indudus. Id 
unum cautum voluic , ne Graeci Stepha* 
num IV. Patruum (uum pecuniis militequc 
adjutum irent y quod cum Manucl addixiQ^ 
fet, tota rurfum Bete ha^redicas Graecis ell 
reftiiuta, 
Undc alte^ 

fum cnatuin III, Minus fincere adum a Manuelc 
beUmn-j ^^^ Hungaris : quo enim Stephano IIL Re* 
^*^ ei 3ggre facerec , aere copiisque liberaliter 

gni Hunga- ° i * 

fiddetri- inftruaum Scephanum IV. m Hungariam 
meiito? abire 



i 




/abfre Hvit ^ fiiitunain denuo periclitaturum. stepha- 
Stephanus III. Kex ea Graecorum perfidia fe ^S IL 
quoque omnl (blutum religione exiftimans ^ 
arma opponit armis , semulumque fines (ce* 
dum in modttm populancem ex Hungaria 
eliminaty eodem belli impecu progrefTuSy 
Sirmium, quo Scephanus IV. fe receperat^ 
ardiifima drcumvallac obiidione. Diu & 
lod firmicas & Gntd milicis Hungarorum 
lufit conatus » lufiiTetque porro j nifi ^te« 
pbano rV. bdli totius ^ce non fine reneni 
fufpicione exftindo ^ a) prxfidiarii ultro 
fedflent deditionem. Manud qui ad fuc* 
currendum laboranti Stephano univerfi Im« 
perii vires contraxerat ^ paucis poft ca* 
ptam urbem^ diebus adfuit|, copiasque Sir« 
mio drcumfudit) & quod nondum fuis e 
ruinis furrexerat, a^reflionem concinuoim- 
perat; quam cum percinadcer urgeret-, 
Q 3 c«fis 

a) Fenint Thoiiiflm Stcphani IV« fiuniliatem » 
tvn hic vciuun iibi apcriri feciflet, ifinm vencno cor- 
rapifle : ejus corpns atiquamdia ab Hongaris ludibrio 
habitum in xie S. Stephani Proto Mart. concntnin 
fbit Simiij, An. Chr. MCLXV. ferias itidc Albtm 
Rcgiam tramlatumt 



a^S 



H U H G ik. R f A 



SiEFHV ^^''® fedisve coQcinuo novos recetitesquc 
NUS IL fufficienclQ , vi urbe poatus foit. Enituic 
tum fingularis Hungarorum , quos Rex 
praefidio reliquerat, virtus , qui cum pc- 
dora fua pro moenibus oppofuifTenc , non 
prius tucndi loci, quam vivendi finem fe- 
cere internecione delcti. OpportunidTmae 
urbis|aiflura, ac prsecipue quod Graecorum 
fraude a foederatis omnibus deftitutum fe 
videreCy a) commotus Stcphanus HL Rex 
pacem a Manuele popofcic , ac etiam im- 
petravit; at non diu duraturam : Manud 
eninj Chaluphe Nicephoro in Dalmatiam ab- 
legato , Spalatum , Tragurium , Sibcnicuni 
aliasque LVIL Hungariri tum juris urbes Be- 
lae nomine occupari curavit. 

a) Manuel vetera cnm Rege Bohenii^ foedert 
jufifi juraniii rdigione interpofita renov4verat> Heil* 
ficuni Auftri^ Ducctn aLTijiitatis iibi vinculo conjun- 
xerati Hieroslaum denique HalJkl^Duceni turpifli- 
mii caUimniis adeo a Stephmio IIL Rege aljenarat, 
ot eidem filiam , qmm antc folenni ptclionc dcQjOn- 
dcrat^ in matiimonium tradcre detre^tarit , ac id- 
cifco Stephanus aliam (Ihl qutcrere coniugem coge* 
retur Agneiem Aoflriacam : quare Biganaum fuiiTe 
inter calunfinias reponendum e(t. 




i 



4 




IV. Tantarum urbium |a£lura gravior siepha* 
erac , quam uc Sccphanus III. Rcx eam ne* NUS n, 
g^igcrc poffcc, Inftauratum igitur majork ^^^ f^.^^^-^ 
bus aaimiS) quam viribus bcUum^ varia-fu geftiim 
quc ad obicum usquc Kegis gcftum forcu- terdamcain 
na. Ad^Sirmium Michacl , & Gcorgius ^«^"^ '>«*' 
Graecorum. I>uccs infigni cladc. victi fiinc ab ^ ' 
Hungaris , uc c cseforum cadavcribus pras« 
grandcm excicaric tumulum DioAylius Hun* 
garicaruni copiarum Dudor , ad vidorias 
magnicudincm cxaggcrandam* Aliud quo- 
qne ccrcamen habitum iisdem Dtidbus ^ ve* 
rum ica asquo marce, ut ncucriparti cri« 
umphum canere liccrec. £!Kinde poputa* 
tione pocius, quam juftis pratliis res gefta, 
nuUoHungarise commodo^ quod Dalmaci» 
laftura ntillo'pado pofTet reparari« Atqae 
hinc concra^us animi irioeror morccm^Stc* 
phano acceleravity'cum enim fororemfuam 
Heleanami Leopoldo Auftriaco^ iccrjus ipfe 
gennanam Agnecera pauld antb clhxcrat , 
matrimottio colloc^et , noft^ IV. Konas 
Klartii prscedente nuita prius mcirbi indi-' 
cio exftindus Scr%onit '-y i& ' humatus fuit 
Ann. Chn MCLXXUL EraCSttplbaniis lit 



a48 H n K c a: n 1 A. 

STEPHA- ^ quis'unquatn excelfi , atque ad dicioaes 
NUS IL juraque fua tuenda iotrafti animi , longio- 
re plane vica digniflimus ^ qui d a Patruo* 
rum Stcphani IV, & Ladislai U. impecicio- 
nibus , auc potius GrxcoruEn perfidia femet 
tempeftive excricare potuiflec , praecipuos 
decefforum {uorum virtute felicicateque re- 
geodl exsquafTet. i 



I 



BELA m* 

Qua rationc 
fvito redA 
Sus roUo ? 



mU JL^ X% 3l JL Xg 

ic *TyLato fine liberis Stephano , expedan« 
i< iLJC tiyui aliquamdiu cenfuere Proceres 
Hungari ^ dum Regina Agnes partu le va* ^^ 
retur; at prole continuo demortua , habl^™ 
tis de Qptando Rege comidis y cuni ncmo 
alter e Kcgia Hungarica llirpe fuperefTec y 
Belam e Graecia accerfendum pucavere.Miffi 
cum in finem Legati , qui Regium Princi- 
pem a Manuele repecerent. Dle Satdic^ 





ttiin cii« cxcrdttt res Hungaricas cpropin- bela Dt 
quo (pefiabat , vehcmentcrque gravifiis' 
fiiit| fua iii Belam ftudia.ab Hungaris oc* 
cupata f uiffe. Facile itaque aflrenfus , prius- 
quam Regium Principem Huagaris redde- 
ret, foienni cum jure jurando obftrinxit 
ad omma, quas es: Aidas Bizantinae raiio- 
fiibus futura viderentur , foUicite curanda, 
cum viris apud fuos Illuftrifllmis ^ una cum 
Margarcta fponfa Auguftas conjugis fuas 
Marias forore a) in Hnngariam fplcndido 
apparacu deducendum tradidic. Reda Al« 
bam ELegiam itum , ubi quoniam Lucas 
Strigonienfis Archi-Epifcopus morbo impe* 
ditus aberat) a Colocenn Andftite Corona^ 
tio pera£bi fuic b) Idibus Januarii Ann. 
Q y Chr. : 

a) Manuelis filiaiii Mariam idcirco non traditam 
BeU Graeci Ccnptotes alTerunC^ quod lex cognationis 
obllaret : qus kau^li alia fuerit , ac quod Bels Pa^ 
truus Stephanns IV. Manneli; ex I&cio fca^re neptem 
conjugem habuiflet: affinitatis obices plures fuifle 
apud GtjBCos , quam apud Latinos per fe notmn eft. 
Nifi forte quisid.n Prifca S. Ladis|ai ftliai nt fuo 
loco explicavimus, rcpetendum exillimet, qwt FI. 
Maimelis Comneni Mater f^t. 

b) Nequ^ei^ojpffr^.Stiigon^e^fis. AfcM-E^t 

fcopi . 



S^ Hau s g^:a it I a 

lELA nr.'^^- MCLXXIV. Sic cuni Bek^Hungaris 
treQJtucus non kem faaeredicas^ qax ad obt* 
cum usque Manuelis apod Gnecos perfe* 
▼eravic» 



Qaim fapi- IL Uc pofleflSonem R^i adift Beia^ 
cnter conti-^emplo ad enrdinaodas Aulx fuaeraciones^ 
Auo ordina. ^^^^ ^ ^ ^ ^^^^ Bizantinos reac & 

. ^ prencerque aticaca memmerac ^ m Hunga** 
riam incroducenda curas applicuic. Cuin 
ancea Reges Himgarias promiicue» ac im* 
ffiodeffius ab homindbtts a(Hrencur ^ aures^ 
que indoiSkae mukitudini folerent ebcnmo>^ 
dare^ 6ebac non raro ^ uc feu (rfy garruHca* 
cem , feu praponendi infciciam xsedio xSs^ 
Ctiy cau(k minus accurace cognica perpe* 
nm ferrenc jadicia- > auc cerce digniuceni 

JM I T 1 1 I I I I II II II I I ■ ■ ■ ■ I, I 

- fi:opi Jcrribus derogaretuirV cavir Belar edilis iireris^r 
ubi *fic haber. vrEg<^ BelaUeKjraria Hongarix SCc 
4i Rex ifcifcipio* cotonam de niranu Coiocenfiis AreM- 
ii Epilropl , ferf' nWrn prseiudiclirjii 5trigonien&r 
^ Ecclefi* , quo rfitmStf WangJrici Reges ab ejaf (fcfft 
,, Ecctcfiff ArcM-fipifcropis fenfpef debejmf iw poile*^ 
„ rnm cotdnarf. „ tn: Ataitfi: Ke^. Huhgf. ad Ati. Chr.^^ 



featn ca cooftrttiidinc parum dccore toc- bela IIL 
tencur; cui iacommodo lu: occurjcerec fic* 
la, duosprccum miniftros ^ ieu CanccUa* 
tios a<^ivic , : qul; qtioddianas pecicioncs 
fumma fide ia fcripcum relacas , Regi fe- 
creco lc^erenc» ab eoque fcripca paricer 
reTpoaGi acciperenc; ; Acquc fub h«: pri« 
mum Regia Canceliaria frcquencior ei& oe- 
pk, cum prius Rcgcs fere Notario^ auc 
Sigillatore folum uci <oa(uevcrinc. Infticu- 
cum laoe quam ucile gravibus lion raro oc- 
cafionem prsebuic querimoniis^ cum nem« 
pe id genus homioes Kcgum aures obiidc* 
banc^ qui rei fuas familiaris cupidicaces^ 
privacasque odii vel amicicia: aficdlioncs 
publkris rdpubiicaB racioniims. anceponerc'. 
non dubiaruac^ id quod non leve.M cur* 
has, qua^rub Bela JiV« ciiacse fuat , mo* 
meucum accuiic* 

•> .': . . . ■ ""..:. u.. ■' . •■: 
ni. Foedos pariter abufus , qui decefro- «Quomodo 
n«n BjQgum connivenda in res EcclefialU* item abufas , 
cas irrcpferaat , fumma aquicacc correxic ^" '^"^ Eo.. 
Bda. Ad (arciendas a:rarii Regii anguftias ^•^•^!!''* 
tattum noaiiunquam 9 ucm Pnepdicorum 

Abba* 




4 



IU. Abbacumvc locum profaai homincs ca lcgc 
fubiBtrarcQt , uc cerca pccuni^ fumma fifco 
numcrau^ fruSus caetcros ipfi abligurirent. 
Vacante Epifcopi fedc laici bonis adniini* 
ftrandis inierca prgefedi ^ adeo maligne rcs 
procurabant , ut non tam Regis , aut Eccle- 
{\Xj qvkum opum fuarum augendarum ra* 
tionem habere viderentur. CompluresEc- 
defiarum PrxJati indida caufa , adverfum 
canooes bcneficio dcjefti : id quod ipfi cciam 
AntiCtrtes iti Sacerdotiis fyse collaciooi ob- 
noxiis non raro exercebant, Graviflimum 
vero illud fuit , quod Reges nulla habica 
secatis , do^rina^ , ac virtutis neceiTariie ra« fl 
done, minus idoneos Ecdefiarum regimini 
Angdicjs euam humens formidando pra^fi- ■ 
cerent Antiftite». Haec & his confimilia ~ 
cum Pontifex Alexaoder IIL per Lucam 
Strigonienfium Archi-Epifcopum, & fubinde 
per MatthdEum Diaconum Cardinalem Lc* h 
gatum fuum Regi ob occulos poni curavif- " 
fct , ita rem temperavit Bela , ut |us qui* 
dem patronatus ia Ecclefias falvum fi bi re- 
lineret ^ fpomterct nihibminus infticutio- 
nem ^ translaiionem ^ aut depofitionem 

Epi- 




£pifcq;>oram noinime iaciendam citra rdtum jjeua ur» 
(edis App{lolics(. ^a); Neminem pr^terea 
p regalibus facerdodis per Bxgem j e miaqr 
f ibus per £pi(cppos beneficio privandum ^ 
^ifi quseftione iaftituta caDonice convidunu 
De (edium yacantium bonis conftitutum , 
ut per viros e Qero adminiftirarentttr y ses* 
queinde (onflatum in EpiTcopalium > aut 
Claapnicalium stdium inftaurationem , vel 
pauperuni viduarumve ufus impenderetur^ 
oec ni/i bello , auc neceflitate graviore in^ 
(Himbentej acrario RegiopofCcinferri» 

;: IV« Ipterea Maaud orientis ImpenitQr Qua tempt* 

dicm.fttjpe^umegit^ a cujus obitu {palar ^^^^^ ^^(^^»* 

tum, Jadra, . TraRurtum, icatdra^quc Dal-^'^-^°'^"* 
. . « 1 . Dtlmatit? 

matiae urbes Bela id exigente^ ad Hunga- 

nanpOlHiminiatediemnt. Nil^ iiqftrege. 

r^y^weti > HC aliquam inde. fibi pjirtem 

dccer- 

ff" - ' ' " ' ' . ' ! '■ ■■ '1 ' ! ■■ r' .1" . . ' ■ j i /.. ' . , / ' ... r 
a) Jorilms fius ifilqiiQe renvnciaflEr Wm T# 
Me coUigitOf^, ^pd SpfjlifttciiQ ^cplefiap R^^erio 
Paflore Cuo orbats Petrum e Nobili apud Hungarot 
Chilenoroni ftirpe prognatum Antiititem Regia (oa 
AuQoritate dederlf » ^i^am efeOioii^ (iibiilUI& pat- 
lio Mtim kaboit Lucius JO. ^ontifeau 



ftf4 H «I ir G A n 1 A 

isLA in. deccrperenc , Yeniin tanta eiac Dalmttinch 
fwai in Belam propenno ^ uc nullis teachi« 
nis ab ejus fide abjungi pofTenc. Ad ca:te« 
ffas Dalmatiam retinendi arces, non parum 
eonculit» quod Andream filium DafaiiariflB 
Croaciaeque Ducem conftitueric , qui noii 
modo humanitate fua, (ed eciam reporuta 
de Veneds Servjisque viftorik , incredibt* 
km^fibi Hui^risque apud eam genceni 
fltftimationem amoiemque conciliayic 11« 
lud icem hic brevicer nocandum quod ftib 
hoc Kege S. Corona Hungariae Ann. Cbr« 
MCLXXXV. GaUiciac poflfeinonem adiene 
per Andfeam fecundo genicam.qtti poftea 
hujus nbminis iecun(|u8 6c.iii|pflo(blimkih 
nus diftus Hungaiisimpjerayic. 



f .V tttr.MM*^ 



Qaantim* v^VrPoO^iiam duobus & vlgidid ^jMois 
6A morient nu-a prudeocia & giavicate fumma cKat pa« 
Bcltreliqoit ^.pjgpf,iifl5,j Hungariae Bela , cum ob pro- 
Teftam actatemj cum vero moj^efum^-vfflt 
Ticimim- fencire catpic moRdOi»^' ftaque 
queilbjidmodum pfovid<am docebat Parrdiiy 
Emericum ram ance AAn. MCLXXXV. 
dkdeii)^ i^gnicuip ,%ceirox«^ 



BEiA UL P<^r*^ gentium morem excolere cacpic i bella' 
nunquam pcr fe ^ vennn per confticutos a 
fe Duce^ gerebat^ lllud rmgulare videri 
poteft in homine apud Grsecos edufto % 
tencris , quod fummam femper adverfusij 
Romano Catholicae Ecclefiae Pontificem prag- 
fetuleric reverentiam : Hcque illud cacen- 
dum , quod florentiffinmm CiftercienfHim 
ordinem a GeiCa Patre in Hungariam in- 
d^odu^um y iisdem quibus apud Gallos 
gaudebant, inftruflos effe voluerit pracro* 
gativis. Denique Belac curis debet Hunga. 
ria , S. Ladislaum Regem fuum Sanaorum 
fkftis adfcriptum. V 



CUS- 



E M E R I C U S 

R E X XVII. 
^, a MC XCTX. 



J 



Qoa ftdno- IfV Mericus , qui pluribus annis vivo ad- 

reResni ftii JLjt huc Patre adminiftrarat rcmpublicamj 

imtia obfcii- ^j primum rerum Botiois fuit, minus hu- 
if f it ? 

mano 





N' o ▼ A. ^ ftf7 

fliano facinore Regni fiii initia contamina* 
Ot». ' Emnc Boleslao Vacienfiirm £pi(copo 
dintatnst com quibusctam Cux Disecefis Cle* 
fids fites; querebantur redicuum fuortrm 
partem £pi(copi serario iOatam; reapfe difci- 
plinse (everitas difplicebat. Ubi Romatcau- 
(a ceddiflent ^ apud Emericum inlimulant 
itnbcentem virum, qua(i iniquiflimis ava« 
ritiae ibrdibtts peculium fuum dicatum ii€t; 
Eroericus leu objeda crederet^ (eu ex £pi« 
(fcopi opibos irirarium regium ^ tum forcc 
eiiiauftum , locupfetatum cuperet j rem 
parum dignitati line deceram aggre(rus fuit. 
IV* coun feria poft primam S. quadrage(i- 
flue Dominicam (Ub nodis crepufculum 
^M(c6po curo Canonicis Completorium lA 
Ecdcfia decantantc ^ cum (atellitio ingre(^ 
fiiSj gazq;4iihcii claves (ibi tradi, templo- 
^iic Ancifticcro cxcedere jubet f tergivcr- 
fiutem' afiqiaamdiu venerandum (enedcv 
ncm ihis a Ifammo Altaris grada decraAdm 
msnibusfido aUidit^ qucm poftea (atdlices 
piinmi levcpenter extradum pro foribiis 
Icclefiflt^(eitniecem rcliqucrunt. Rdhnto 
/fiidrMio .canda fagaciccf peilrniai^ 
'^ H . tos 





Ifg H U K A. t. I i. 

ciis EfnericuSy magnam pecimue vim cocw 
deadx LeleTzienfi praepoficur^ deftinat^A 
abftulic» VerUm admooicus fubinde ab Ia« 
nocencio UL HPoncifice afta poenicenda eum 
(e deinceps exhibuic , qualem effe decebac 
cancorum R^um fuccefforenL 



Qiuc beUi "• ^ Andrea fracre gravis in emn 

camAnAret cooflaca fuic procetta. Hic enim omiflk 

fratre <xor« Hierofol/mam crajidendi cura, qua ez Pa* 

^ ^ cris cefiamenco obftridus fuerac ^ immen* 

(os eum ia finem fibi relidos chefauros lau« 

tius vivendo penicus aUigurivic ; ubi ad 

affuecum jam luxum bonorum fuorum re* 

dicus impares fenfic^ in peculium . il^um- 

jhCcoG^ Immific manus. Screnuefemec£me*«' 

ricus -oppofuic 9 & ne quid homo fui impo- 

cens moliri pofiTec ^ ejus in Ulyrico au£to-, 

ricacem ardioribus circumferipfic iimidbiis^ 

Ppminico deNadasd codus Sdaypn^ Ba^ 

Bo cpnllicuco* Gravicer cam Iracris «d^ 

verfum ^ feverlc;acem culic Andreas, eo^ 

gueMfarum abrepcus fuic , uc inids, «um 

lueQpoldo Auftrias Duce fo^d^ribnt^ ebm 

Cfiofy^ exercictt in fracranm^niM imm 

^i .: d«W- 



4ubicaric. Emericus nondam fans a copiis emeei^ 
inftruftus,, principio vidlus fuit j veruih . CUS. 
paucos poft dies auflrus viribus , redince^ 
gcaco certamiae viftor c prselio exceflit. 
JFracerno bello finem impoficuri , qui tum 
rede in oriencem ibant Chriftiani Principes 
xomponendse* pacis arbitrium fibi depo- 
fimoc^ acquc iudemum pronnncianc:Rex 
Emcricns una cum Duce Andrea ad expe« 
ditionem fiicramr proficifcercncur , Regno 
Incerca vicaria potcftate prxeffct Leopol* 
^us Onx Auftriat; Sed quoniam Emericns 
avitum Regnum alteri , & quidem excero 
crcderc minime cucum exiftimabac ; neque 
. Aadrcas Da^matise pofrefiionc exui vellet , 
iicucro ia ccrram fimfiam abecmci bcllum 
rccruduic 

in. Itaque magni ucrinque cxercicus Qwexituf? 
fine mora compami ^ ulcimam uc dvilibas 
in bdlis (blec, pacris pernicicH^ minitabMh 
cur. Ubi mucuo in confpcdu ftccere ad*^^^ .^ 

vdfsB acies y £mericus cot civram unius ^ v> 

imbicioni immolanck^rum caedem mifiM^atus y > * 
confilium iniic j qnod obtucaAprimojcimc»^ '^ "^/'^ 



•^^ 



1 



Htt g^ 



% f A 



EMERI- 

cus. 



rarium videri poterat ^ udlillimum tamen 
fiiifTe eventus docuit» Qusc pugnam ante- 
cedebat die , virgam mariu geftans rebel- 
lium caftra ingreffus , fublata ut a cun£lis 
audiri poITet , voce vifurum fe, inquit , 
qui primus perfidas in Regcm fuum maous 
injicere aufurus cfTet : eo dido & caciu 
quadam Rcgisc pcrfonac rcvcrentia pcrcul- 
fi ^ viam ultro tranfeunti aperiunt Emcri- 
£0 , qua ncmine refiftcnte ad fratris An- 
drcac rcntorium pcrvenit* Inopinato c6 
fpedaculo comotum, nec Cbi (atisconftan* 
tcm, pollquam actioribus objurgaflct ver- 
bis Emericus , per proprios comprehendi 
latellitcs , atqtie in caftrum Kchene in Scla- 
voniani captivum abduci jubet: ad rebelles 
deinde converfns , ubi omnes in genua pro* 
volutos j clementiamque imploranres vidit| 
venia data domum fingdos abire fivic , ci 
quo intettigas ^ quam curae Oeo fini: unGkz 
BLegum capita. 



i 



4 



Quid ge- ^^* F^f^^ ^^^ minus prorpera ufus Ink 
Aiim pfx- fortuna , nifi quod fraterni difli iii tempo- 
tercft tb 1* i^ Vcncti GaUorum auicilio Jadram occu* 
A.t £ Ji parinc 



mciieo ? 





N o 



S^t 



I 



parint. Verum eam jafturam cuniulat^ EMERlt 
coRspenfayit Emericus , dam StephanoScr* CUS. 
vix Megajupano vi£to exauaoratoque^ , 
Vulcum cjus fratrem pracfecit Hungaris fi- • 
duciario nomiQc futurum obnoxium* Bul- 
gariae quoquc partcm magnam loannitio 
gentis rcgulo eripuit ^ primusqueScrviam^ 
& Bulgariam ritulis Rcgum inferuit. a) 
Hacc non fine maxima coronse Hungaricac 
gloria agentem mors inopina . rapuit. Rc- 
gni hxredem fcripfit Ladislaum , quem 6x 
Conftantia Arragonia fiiftulerat filium y hunc 
mfentem adhuc VII. Calendas Septembris • 

An, MCCIV/ coronari curaverat , eidem» 
que & ab Andrca fratrcV & -^b Optimatiw 
bus fidelitatis Sacramcntiim praeftari juflc-' 



rat ^ ca tamen lcgc i ut doncc Ladislau^ ^-'^' ^ 
adolefceret , Andreas Tutoris nomine rem-'^^/_^2^ 
publicam modcraretur : quo fic 6f hu)Ui'» tlMii Upg 
ambitioni dcferret aUquid ^ & populli ftCu* '*^i'* ^^ 
R 3 ritati ' ^ 



a) In literis Anni MCCII. fic Orditur : H^e- 
rion Dei Gratk HungaiiiCj Dahnati^, Ctoati^, Ra- 
mx j Bulgarisecjue Rcx inperpetniitit. In aliis Al^ 
MCCIV» Seriijr ^«ritei ft Regem fcripfit* 



%€4 H I» N G A H I A 

A N D jR E A S H« 

rHIER.OsbLyMITANUS. 
, . RBX XIX. 

ANDREAS jL €• M C C fr. * 



Qxiz primt A Ndrcas hujus nomiaisU. Kex^IV.Ca? 

momum in |f M%,}oactas Juaii regnum aufpicatus cfi; 

Regno fe- ji^giu.ttum quidem ; fed continuis & fua ^^^^ 
4C fuwum culpa turbis exagitacum. Jur ^ 
vO'LnoaQi}lk earum (emina paulo altius ^^ 
Cppctttcu/ CuntinIll7rico^bat;,Andreas^. ^ 
matnmonio fibi junxerat. Gertrudetn Ber«i ^ 
chok& Meranise ^ & Carinthiai^ Ducis fiHami^e^ 
matroiaLam lc&iflimam > Bels IV. Kegis phHs=^ 
riumqueiproHum .Matrenu / UcR.c^o poi' 
tkttS). pro: fuQi in charifiimam qipjugcm^ 
findb germanos illius : Joannem Scr%Or 
ajpnfibos Archi - i^ilcopum . dederat , Berw 
tholdum vero Coloceofibus, additis . huid 
profaais iafuper digaitatibus Sclavoaise Ba* 
ni « & TnAjIiivaaias ^Vaivodse. " Prseter bos 
ia facra fepublica (iimmos Klagiftratus ^ ^ 
alii quoque in coajugis gratiam exteris fue* 



N ▼ A. 



45f 



te credici maximis Hrnigarorum ingratils, andreaS ' 

Neque iliud ieve videbacur, quod Calanus Hi 

Quinque-Eccleficnfis Epilcopus fummis olim 

fub Bcla in. perfunQ:us cum laudc mune* 

ribus y a Scrjgonicnfi Ecclefia , ad quam 

& fufFraganeorum omnium commendatio- 

ne, & Regis ipfius Judicio deftinatus fuit, 

repence uc percgrino liomini locum face- 

rct, non finc infamia exclufus fuerit, a) 

Id quod non Calani modo neceflarioR , VC' 

rum alios ctiam implacabili in Regem & 

Reginam odio complevit ^ ut de exautho' 

rando Andrea, cique fufliciendo filio Bela 

clam conlllia agitarent. b) 



R f 



E Pri- 



a) Ssfaiius omni Cfiiniiiis ruipiclone abfolumt 
in prjcmium fortiter tolffratae Calumniac , fibi {tiisque 
io Quinque . Ecclefienfi EccJcfia fucceflbribus Paim 
Archi-Epifcopalis ufum obtinuit ab Innocentio UL 
Pontifice. 

b) Hac dc caiifa Andreas denno Stdgoiiienfi- 
bus Metropolitis jus cerontndi Reges afferi t Ponti* 
fice Innocentio IL impetravit , certus Joannem Strf- 
gonlenCem Affinem fuum nunquam luis jngtatiis 
filio diadema datunim. 



iStf Hti ir G ▲ kJ I ▲' 

andreaS ^** Prima vis cempeftatis la capur Re; 

n. pxat . Gertrudis erapitr Quo tempore Au« 

. dneas ia HaCcia aberac , Banois Comes B£w 

Oaid dt c*- ■ ** 

^^pfj^g^g^ haricBfis , idemque cttnalifr A^^st iacyes 

Kegiiue ? officii canra ni intimnm coacfavc nadus 
adicus, inermenLJMc iquidquam tale meri» 
tgm y lechali viilnere confakyyt IV. Cakndaa 
Oaobris An. MCCXHEr ^ non; alia de cau'^ 
Siy ac quod exteros procegeret. a) ImmaK 
ne parriddlum non diu inulmiBLfivic Divi^: 
oa Nemeiis^ Bancus tu^e infequente ju« 

, {ulacus itiseriit : in cweros Andreaa - db^ 

mum revocacus quatflionem habuit » qtiin^ 
^ue Comices fceleris confcii exquflitia uSc^ 
€ti fuppticiis , fcelus denique concm j qtiam 
domeftici rcripcores refcranc > egregie vi»^ 
ificacum. B> 

A> Longin^ Hift. r<rf^Ii&rmQifp«BMre|^ 

aico edJtr BaiiU An. MDUXl. lutic e^cii». cMir«R« 
aflignaae. Bonfinii contra narfatio fiitalis ie(pecfiie(fc' 
») Fidenr faqittnt dlp]k)inata. , qiteis Cdribroa» 
^na' aliis bene tnexitit confenmM. Ketandninr 
Banconenr liunc- aUum. efle ab eo» qjcii Fahtii^ d»^ 
gjnitaie fiiigebat^ 



N o ▼ A. a(f7 

in« Abfterv^b atiqaancum hxSt\x\ akeram akdrea^ 
Andrcas^bi adfcivk conjugem Jolen , Pe- ^J* 
tri AlriflJpdorenfis Comids , dcdi oriends q^^ tcmpc- 
Imperacoris fiiiam, quasper abfenciam iliius fitte, qnove 
tenerarum prolium curam gercrec, Urge- fiicceffupcr- 
bac enim & Pont)fcx , & csiceri JPrindpes «fl«cxpedl- 
Chriftiani , ttc abnipta omni mora ad cx- ^^^"^^^^ 
pedicionem Hierofblymiunam properaret , 
quoniam maxima tum rccuperandas cerrs 
fandhe apparebac neceflicas 6c opporcunicas. 
feaque Belain filium eum in fincm inaugU'* 
¥atum Kcgni Hungarici ruccefTorcm deckt- 
rac ; Colomanum Haliciae j ▲) ea ctedi* 

aio» 



a) Poflquam GAnicicnfef Princfpes \f Pefdiit 
iktiml S« G)ix)me Hungaria fubjtEH humilittr po- 
fiulafTcnt, at Andrcas II. Rex iis filinm fuum Rigim 
trdfieint , GdOinaiiirii An.' MCCXIIL a. Joannt 
Sti^gonienfi Archi-Epifcopo in Urbe Gallicix Co- 
ronatus a RulTis fidci Saenunentiim ecccpit. Jura au« 
ten) S* Corons Hitngericae. in Galllciaiii & Lodo« 
fncriam explicata reperies in XNflrertttiont ' noftra 
tleTitnlis & Infignibos Magne Maric Thercfis nt 
Regite Huag^riist> quam adjedmiis fpecimini Progo- 
ndogico Genealogico.Aag« Dom» Habsb. Lothacin- 

gic« 



iffS 



H U K G A R X ▲ 



AMDREAS tione ; ut altcrucri fortc cxftinilo , tcrtius 
11, natu Andieas fuccederet. Denique Regna 
Joannis Archi - Epifcopi Strigonienfis fidei 
commendaio y cum X. jnillibus equitum 
in Dalmatiam profedus^ confcenfis Spalati 
Venetorum navigiis , in Cyprum , tum 
Acconem vcla fecit ; ubi cxccoiione fafta , 
poftquam (upremum in Chriftianas copiaS 
imperium obtinuifTec , Betzaidam adverfus 
* Conradinum Sephedini Saracenorum Sulta* 
ni fiJium aiilm promovit. Barbari vifb 
Chriftianorum numero ac virtutc ^ detre» 
ftata ubique pugna , terga vertcntcs , ca* 
ftclk bppidaque omnia eis diripienda re« ■ 
Unquebanc. Hunc in modum ncmine refi-* 
ftencc progreftl Cruce fignati ^ ubi loca 
omnia Chrifti fervatoris noftri memoria con- 
fecrata venerati fuiftenc, ablucis in Jordanf 
corporibus , arci in verticc moncis Thabor 



gic» cdit Vindo^om An. MDCCLXXIV. fttm in 
eadem (Hffertatione, qmm ati£Horem & ha^tenus ine- 
dkis Diplomatjbiis locopleUtaiTi ihidem etlidimm 
fiib titulo Abhflndlang vgn dm Titleo und Wtpptfi 
der M* Therefia* 6(cei« 





a Barbaris txcitatse copias admovenn Pau- a^rjeaS 
ci$ ab iQcbcata obfidioae diebus Barbari de 0-. 
Jttadcnda lioneftis conditionibus arce agere 
inftitueranf:» tuiffentque opportunifldmo eo 
loco haud dubie potiti Qiriftiani , nifi pul« 
cherrimas eas fpes invidia corrupiiTet^ 
ciim cnim^ bellum. i^m pro(pere geftum An« 
4lrese Dudoris virtuci adfcripcum iri cenfe- 
renc^qui^ verebatitur fortaflTe , ne is tam 
prasdaris fucceflibus inciutus ^ ad res fuas' 
in oriente ftabiliendas adjicerec animum^ 
quod alioquin conftabat , ConftandnopQlJh 
canos Andrest jam prius orientis Imperium 
^letulifle y A) exiftimantes a nemine me« 
iius y atque ab illo id adminiftrari defendi* 
-que pofle-^ qui didones fuas Graccis conter- 
minas.poflidereto Hsec icaque apud fecuifi 
xcputaviflfent , quo Ktffs Hungari g^iae 
obicem ponerenc , pedetentim dilabi oepe* 
re. Primus Hierofolymorum Kex flgnum 

rece? 

a) RtTnaldHS td An. MCCXVII. & Aniitil. 
Keg« ad eond* tnnnm , ulein nempe Latim BiziA- * - 
tii mm lyom/rfibiipb Impe^^j^^j^^c^rvft tl 
tiij^m in oneate xre imUte<iiie fiio Itieiipeilet 



d^o H « ir c A lii A 



AMDKEAS recepcoi oocinic^ com C^pri, ac poft hotic 
IL jdii ez ordine PriDcipes, ot adeococi-^bdK 
lodes Hni^^ & Aofinacis i ii fu i C c i e t ^ 
{lerftsbac nihaominos firams Aadieas^ d»* 
ncc CnKcrcom qooaofiore) Tcnenats po- 
tio d propinaua fiiic. E gnviflnno enim 
mdc conmfto mofbocpe fibi icfticucQS j 
ne pmro nnlb psecao opeat ittcrimini vi* 
mm objjccrec , ad rodkora fe oompanrric, 
ffacns & Pacris fiii Bdae IB. rom^ & Ctiri* 
flimoram EoxopQr Princ^pimi ezfpedadoni 
siPiinde ab fe lacis£idiim iis, qa« brcfri iKo 
lemporis (pacio glociofe cgerac , oc adeo 
non immerito IBe r ofiilymitaoi appellacio* 
nem fibi confecocos viderecur. Qoapnv 
pcer ciBracis aliqiiantam TripoU corpori- 
bosy Anrmchttm pccvenic, obi Q>lendidifl 
-fima cmn Leono. Aimennc R.^!e coocnidic 
afliaiace, a) in Gntciam ddatos^ Kb* 

riam 



a) Ito Rai AmmHr et eenditione Hlim 
km tertio g9nito . Andmt Jlegit fiiio dcfpondil, 
at dotii nofirifio R^;iiiini ipdm dcdjj^l , demof- 
mmim^6o9 gifiSm conjoi^ Mi^ce^es,qi9Qi 



N T. JL. lyr 

ntai Tl^odori Laicaris a) GraK^oram .in ^joi^^^ 
Afia R^egis fiUam Belas> primogenjico conju«; IL 
gem defjpondit, flezoque porBuIgariam 111» 
aere ia Hungariam fecum adduxic. 

IV. :Damum aiino Jam eyoluto rever« Kedox da- 
fiis Andreas paulo fodius.hiborancem repe* ^^ ^r^ 
ric Hungariam^ quam ex Iitcris aunciisque P^*^*^ 
fibi ab&BS. adumbraverat. Pocenciores con- '*^ ^ ** 
tempco pueri Kegis curacprumve ImperiOj^ 
kocacisambidoni & »variiiK.frenis|> ui; cu* 

., pidi- 

' /' 

i|iie ircUeti. tnfafihttHfli. Vtrani laceitQin qaa di 
cmfk AnaeiiJi ^tgfm nonqiitm Ouei Andicei^ in oiir 
num conveniCr ^ 

a) £x|ragatt« pec I4ftifio0 ConftintinopQli iira-^ 
aeqne expilata, Gvxci Pcincipiet jnrbe profiigi pro- 
vineiasi nt fors tulit, pro (e qoisqlie taendasfa(ce# 
^re. His muTto feliclor Theoddras LafciiisAtodii 
Ahgeli Comneni Imperatons gener Bitfayniam ' tMk 
iriCMj PmA aiiisqoe arbihns oecapairit DetpetiK 
nomine , breviqiie vittate (aa Kegni €aes ita audf^ 
ot a 6r;scis MtpvCmn latinos Imperator (alatf ms fiie- 
rit. U itaqne atres (bas contra Latinoram iumtam ^ 
Ssracenis , qnam Oneiitfs Tmperio iimnbiisnmrfrim^ 
[>etas ffririaret, HBngiironini afiinilecW - i M MM * 
que elvetiTit; Epit. Hifli Biiant. 



ayi H u * 6 a% 



ANDREAS pidiwsfcrcbac, vicifiorum occupabaot ftm* 
n- db$: nec facris ncc coronas bonis parTum , 
ncma crat^ qut ururpatores iniquos in Jus 
^ocare audcrct, quod ncquc ii, qui Rcgi 
a confiliis adcrant , a crimine immuncs e& 
fcnt, Ccrce Andrcas datis ad Ponuficem 
litcris adeo «rarli fui nervum direptum iuiV- 
fe conqueftus fuit ^ uc ncc quindecim an- 
norum fpatio quavis adhibita diligantia re- 
parari pofTe alTererec. His acceflit fumma 
in^ trifaunalibus jniquitas , quod Judiccs di--^ 
vitum ^ocentomque prx pauperibus ratio* 
ncm habercnt. Malis his medicinam alla- 
ctirus Andreas rsipcorjbus-&' depeculatori* 



-.-». i,.u, 



i 



bns diem dim; at illi male flbt confciii (e- ■ 
vcritatemque Pacris lufuri , fafta ad Bete ™ 
filii judicium appellatione y coraparere tle- 
trcdabanc. Quo quidem praEterquam quod 
graviflimis criminibus impunitas conccffa ^ 
imbitto infuper Bclsc Regis immcnfumquan« 
tnm aHta audaque fuit ; deguftaca lemel 
Tcgnandi dulcedlnei cedere nullo jam pa- 
Eto volebat ^ squam fibi in Regno deberi 
cum Patre poccftatcm contendens. Hunc 
m nmdum fciHa Aula Kegia ^ Procet um 
.Ku d »/Li quo- 




N 



«73 



» 



quoque ftudia biiias in parccs abierCj gH- aj^ukeaS 
fcentique igni afrencationibus fuis novafup* IL 
pofuere fomenta ^ e communibus diOidiis 
privaca fua compendia procurare gaari. 



V, Opcimates i quibus quies & tran- c^uananiid- 
quillitas cordi fuit , cum viderent mala ^^^^^ ^""*' 
omnia e legum a Divis Regibus lataium 
oblivione profluxifle > auaores Andreae lue* 
rep ut generali conventu cekbrato, com« 
munia gentis vulnera latis in commune le- 
grbus fanatum iret, Ingens omnium ordi- 
num frequenda confluxit An, MCCXXIL 
Juni Opdmates ea , queis jura fua infrin^ 
pucarenc , in medium proferre ; Rcx pari- 
ler , qnx in audoritatem fuam flfcique ju- 
ra peccata fuiffent , propalam expofuit* 
Poft diuturnam deliberationem ^ rogatls ul» 
tro citroque fententiis , celebratum ilkd 
Andreae Rcgis Decretum diftatum fuit ; 
quo & Hegiai majeftatis au^iontas , & 
Hungarorum immmiitates ad D. Stephani 
iiormam explicatas funt : Cautum : oe no* 
bilium facrorumve locorum fondi veAigaIi<* 
bus fubjaceant : ne nobiles ^ tiifi ckatj prius 

S COOp 




174 



H U K G A H I il 



ANiKREAS coavidique comprehendi mulftarique pol- 
.11' imt. Udem cum propulfandum a fimbuis 
bellum j aere fuo : cum excra limices infe- 
rendum, Regiis ftipendiis jmliriam facerc 
, jufH. Exteri citra Opcimatum confenfio- 
nem nuUis in Hungaria- muneribus prsefr 
ci poflinc i a) nulio ver© pado ferendam, 
ut Ismaelic^ ^ auc Judsei ofHciis Camera* 
rum : rei monetariac , falinis , ve£tigalibus 
exercendis prseflnt. Judiciorum ratio ali- 
quantum a veteri immutata; rogacusRex,B 
■ut Fcfto D. Srephani Albac Regiae adcffe , ~ 
peradisque Divinis officiis ^ caufis nobiliam 
cognofcendis defiaiendisque vacare Telit t 
ikk ipfe morbi aliave de caula venire ne- 
quiret , Palacinus m judiciis vices ejus 
obeat j quin tamca de capice ^ & fortunif 
decernere poflit citra Regis zffcnlnm. Ne» 
mo plures in Regno Magiftratus , aut hae- 
reditario |ure obcineat. Quoniam Beli 
terdae Hungariae parci praeerat , frcqum» 
temquc ut Regem decebat , alebat Aukm , 

pcr* ■ 

a) E legt hac confiimantiir u , qy« de z^At 
KegiQ£ Geitriidif retulimsis* 




penniffufn cuaftis cjus Rcgiae obfequiLs fc- anbreaS 
met addicere r vetitutn * nihlbminus j in<* il 
cfaoatft lite, aut lata(emel rentcntia, aPa*^ ^ 
ttis judicio ad filii cribunal appellare» Quaa 
diave eo in decreto cQmprefjenia , adeo fir^ 
oia efTe voluic Andreas , ut fi ipfer, aur 
luccefrores eadem viotatum irent ^ EpKco-» 
piy Optknates ^ t^bilesque univerfi Ke« 
gni lib«ram habeanc cicra infideliutis m^ 
tam Regi fuo refiftendi ^ & contradicendi 
facultatem. a) Diplomacis aurea buHa fi* 
gnati exempfa (eptena variis in locis repo** 
fita fuerc ftudiofe 6flervanda« b) Celeberri*^ >.'rr-. 
* * S a ■ nio - ' • : 
-■ ■ \ • ' "" 

a) <IIaii(uIa^ hxz mxitoivm inteftiaorain bcUc^ 
itm octtdo eKcIuditur cum • Pecreti» Iioc, HiQi • 
formula juraoienti > qua (e Rege» noftri inangutatio*. 
nis tenip(Ke nominatim ad Regls^ Andrest JT. pdyi* 
kgia ob(ervttn(Ta obflringere fblent. JuKta artic^lV. 
Aniil MDCIXXXVIL item L Anni MDCCXV* do»'^ 
lique Artic^ IL Aa- MPCCXLJ.. 

a) Decrttum ha b^iet yt UnttOi par miltatiif 
^ Doniino Pa^, & Ipfi^ in regeffo (uo fcnbi fa* 
«» eiat» IT. penes ho(pitaIe mmpe R^mMmm. fflLpey 
V, iMff Templum fiilicer Menfi^ IV. apod Re- 
li gm* V. in Capitido Stikonitsi|L Vl> i» Colo» 



H u kTTr f £ 

ANDREAS ^^ ^^^ dccreto pax reddita reipublicst , 
IL non tamen diu duracura. Nam neque Aa^ 
dreas quae provide fapicnterque caverac^ cf* 
fefta dedic : nequc Optimates ab iis , quje 
prohibita fucrc, diu fc abAiaueratit* No-* 
vis itaque rurfum enatis diHIdiis, nono ab« 
hinc anno aliud huic confimilc dipldma edi- 
tutn , utriusquc Regis ligillo communitum, 
quo fafta Strigonienfi Archi-Epifcopo Re- 
gis a communione Bdelium excludendi po- 
teftas, fi contra ac Hatuerat ^ agere admo 
nitus non defiCteret. 






Quid tiiiG- VI, Curata utcunqtic republJct , acer. 
dii Regeifi nma Patrem a fiKo diftraxeranc odia- Cum 
mtet An- j^^ hujus pro Regis dignitace non inlre- 

quentem Aulam majorcs in dies fiercnt 
intcrceflit? f^^^^^^ Regina paricer Maria circum An. 

MCCXXI, eidcm tradita , non parum fuo^j 

cum ^ 



ri ctnfip Vn. apndPiUtinum, i|ui pro tempore fuc* 
vt Ht; ira quod ipf^ini fcrjpturam pr^s oculis lemper 
^», habens, nee ipie deviet in aliqu^ pr^di^orunii 
,^ nec Kegeni , ncc nobiles , nec alios confcntiat 
^ deviaie*^ WA Ctfr^wf J^nriJ p4Sm* 



n 





N O V A. 



'^f? 



cum Gynaeceo auxilTet familiam t urgebat aKDREaS 

fiela Andream , plu$ ut fibi didonuni pcr- U. 

initterct : Pacer ad preces omocs furdus 

tantum abeft i ut quidpiam novi adjece- 

rit, ut etiam e vcteribus partem aliquam 

Dionyfib Palatino auaore decerpferit. Foe- 

da Patris avaritia incredibiJe quantum exul- 

ccratus fuerit Belae Rcgis animus , coque 

proceflrcre odia , ut legitimam conjugem j 

cujus biennio jam conviflu utebatur, five 

Patn fuo aegre faaurus , five alia de cau- 

la Aula ejecerit-. Recepic quidem cam 

paulo pod admojiitus ab Honorio III, Pon- 

tifice ; at hoc rurCum fa^o in tam atroces 

Andream egit furias ^ ut gravius quid de- 

clinaturus ad Lcopoldum Auftrias Ducem 

cumconj^uge^ famiJiaribusque fuis fe fub- 

tluxerit. jEgre demum Pontificis Antifli- 

tumque opera ;conciIiata pace mitior fa- 

dus Andreas , omnem ultra tibifcizm Re* 
gionem fiela^ juribus ittribait , ex quo 

rempore obfequentiiSmuii} fibi deinceps fi» 

IsuDEi habuit^ 



«3 



vn. 



178 H U K C A R 1 A 

ANDREAS VIL Pcr idcm cempus execranda peftis j 



U. 




in florencem diu Eccleflam Hungaricam grai» 

r ,, . fari cepit , cujus incrementa haud fcio ati 

nu ClirUlia* ^^^" ' quam Andrex Kegis focordiae tri- 

ji£ detii- buenda finc. Judaei ^ Ismaelitae , Saraceoi 

menta & vilinimum homiaum genus, contra quam 

imdc cnata? fQietmi illo decreto cautum fuerat , quod 

corradendis pecuniis aptiffimi videreotur, 

rem monetariam ^ falinas , ve&igalia , cs- 

teraque Camerarum munera curabanc , noa 

ingenti modo rei publics , verum etiatn 

Chriitianae detriaiento* His, quod divitiis 

praepollerent j praeter conjugts easque Chrl 

ftianas ingentem concubinarum , quas ege- 

ftas eo prsecipites egerat , numerum alere 

in more fuit; quas ad fidem ejurandam nul- 

lo fufainde negotio adduxerc. Prseterea 

Chriftiani parences , cum ad pendenda ve* 

&igalia sere omm dertitutos fe videbantt 

filios filiasque turpiffimis hominibus Tenun* 

dabant fuperftitionibus dominorum imbuen- 

das^ Nec deerant , qui ut gratia avarai 

gentis lucri quidpiam facerent , ulcro fe 

cixcumcidendos offerrent, Quo fadum, 

ut paucis annis mulca Cliriilianorum millia 

a 



I 




N 



^79 



a Chriftj fide difccflTerinc. a) Nenio crat aNDReaS 
qui pro domo Dei murum fe auderec op» n« 
poncre : Antiftitum audoricas tantum noti 
proftrata jacuit. Dionyfius Paladnus , Ni» 
colaus Tavcrnicus , & Samuel Camersc Co- 
ines fovcbant nequiflimos homities ob pri- 
vau , quse ab eis liberaliter accipiebant 
lucra : Regi autemiplane perfuaferant, a 
nemine Chriftianorum res Camcrarum can- 
tis cum craolumentis adminiftrari poffe : 
hinc evenire necefle fuit , uc Antiftitum » 
& proborum virorum ea de re querimonias 
furda exciperet aure Andreas, lUud etiam 
non leve ad ruinam religionis atculit mo- 
mentum , quod fapientiflime a Deceffbri- 
bus Regibus inftituta tribunalia facra pro* 
pe fublata erant ; caufx dotis , matriraonii 
aliaeque five jure , five patria cenfuccudi» 
nc eo fpeftances ad profiina fora fuere cra- 
du^a» cumque ea propter femec mdverent 
S 4 An^ 



a) Si coi incrtdibilia viderentQr , qiwe ittuli- 
ams, confulat Pontificuiii , & Robetri Archi-Epi- 
fcopi litcris ad An. MCCXXIX & fiqaeiites i ia 
AnnaL Re^. Hiins. . 



ifd H u H 

ANDREAS Antiflices , Palatini inftigatione bona Eccle- 
II. fiaftica exaggeratis veaigalibus vexari , di- 
minui , quin & diripi cepere. Taotam Ju- 
rium facromm convulOooem non amplius 
ferens Robertus Scrigonienfis Archi-Epifco- 
pus 5 ubi femel ac itcrum Regis acquitatem 
fiec quidquam imploraffet ^ univerfx Hun- 
gariac facris interdixit : nominatim autcm a 
eonforcio fidelium refecuit Dionyfium Pala- 
tinum calamiiatum fontem prascipuum , 
tum Nicolaum Tavemicum, & Samueleni 
Camerai Coraitem circumciforam protefto* 
fes* Harum pcenarum ftrepitu, ac impri- 
mis Roberti Archi-Epifcopi adhortationibus 
quane fomno excttatus AndreaS| cum ma- 
k paulo ulterius atque ipfc fibi ante per- 
iuarerat^ progreffa oculis prope intueretur, 
Jacobum Praneftinum Sedis Apoftolicae Lc- 
gatum fibi a Pontifice Gregorio IX, mitti 
poftulavitj cujus confilio & opera ad evel* 
lenda radicitus mala uteictur* Itaque ca- 
lamitatum caufis diligenter examinatis^ qus 
feligioni ^ commumque (aluxi adverfaren. 
tur j in certa capita fuere digefta , ad qu» 
obfervanda non modo Andreas Kex ^ ve« 

ruin 




xtttn & Bda cum Colomano Sclavonise Du* andrea$ 
ce folenni jure-;urando fidem fuam obliga- n. 
Teranc; a) Ac enim pulcherrima ea pro« 
miflTa arduum fuic eflPedu complere , quod 
circumcifi ad eam pertigere pocentiam ^ ue 
inde haud ica facile poflent dejici : nec de« 
erant pefllmi reipublicse adminiflri y quo« 
rum conniventia novts in diesincremencis 
augebantur ifcelera, qux poftea Divina Ne- 
ffidls immiflis in Hungariam Tarcaris feve- 
rilEme caftigavit. 

Vni. Commttiubus his reipublicae cala* quoc mo- 
fnicacibus immortuus denique fuic Andreas neas prolet 
An. Ch, MCOOCXV. Vaiadini ad pedes»'^^^'"^^ 
D. Ladislai (epultus, perpetuis jaftatus pro- 
cellis, ac femper cum egeftate coliudans^ 
fortaflfe^ quod artibus praepofteris cum in< 
figni tot animarum exicio serario fuo au« 
gendoftuduerit: in eo infeliciflimus ^ quod 

S 5 peffi- 

««— — *— ^— ■^— — ^i^— ■ — I— — — 1— — — — i^ ■ 

a) Htc jansjurandi Religione pcemsqae {kaoA 
iD* transgreflTores latis fe fuosqiie fabinde Bela Rex 
per Pondficem folvi impetravit , (ponte id Tua , quod 
Bivinx humanxqoe ieges exigerent » fafiunis Aaiu 
Keg; ad Aa. MCGOQCVIIL 





ag^ H u n «~A n ns 

ANDREAS pelllmomm hominum conniiis uteretur : 
IL fortunatior Pater quam Rex , complures 
Gmaimonia illuftrcs c cribus concinenter 
conjugibus fufcepit proles, Ex Geitrude; 
L Belam IV. hu}us nominis Regcm. H- Co* 
lomanum y qui Halicia eje^us , toti Scla* 
voniae Ducis nomine praefuit ^ a fervata 
una cum conjuge Salomca continentia cla- 
rus. IIL Andream ^ qiii amilTa Armeniae 
Reginae Regniquc potiundi fpe , Venetiis 
poftea fe collocavit , acquc ex praedivice 
conjuge Marcum nomine filium habuit , z 
quo nobiliflima Croyorum Ducum familia 
originem trahere memoratur, IV. S* Elh 
rabetham Ludovici Thuringi^ Landgravii 
conjugem lanftimonia & prodigiis claram. 
V, Mariam Afani Bulgarias Rtgi collocatam- 
£x altcra confortc jolc cognomincm filiam 
unicam Jacobo Arragonum Regi traditam. 
Tertiam denique prove^ jam setatc fibi 
copuJavit BeatrJcem Eftends Marchjonis Al« 
drovandini filiam , qua£ gravida relicla ^ 
quocl infra Reginas dignitatem a Privigno 
fQo Bela haberettrr, ad (uos rcdiit^ Stepha« 
numque pofthumum enixa tuit .* bic cum 





N a 

ex Hungaria nihil opis obtineret, Romaao- ANDKEAS 
rum Pontificum liberalitate eduftus , a) I^» 
Thomarinam nobililllmo Maurocenomm 
genere orcam conjugem acceplc Venetiis, 
genuitque Andream IIL hoc nomine Hun» 
garisB Regem e ftirpe domcftica poftrcmum. 



I 
I 



t E L A IV. 

K E X XX. 

JL. a MCCXJCXT. 
l 



BELA IV. 



nert curata? 



PErafta f uncratione continuo Albam Re* Qtiam fapi- 
giam Optimates convocati , repedta* enter Gom' 
que ioauguratioaum rolemnia pridie idus «"«^^* ^^^" 
Oaobris. Ut primum a fuis fidd Sacra- ^"^'''^'^'^' 
mencum accepit Bela ^ protlnus caiiAos in 
jus vocavit ^ qui fe inter ac Patrem diflidia 
maligne fevifTeQc , nefariisque confiliis fuis 
noa Aulam modo , verum etiam rcmpu* 

blicam 



a) Vidc fi^dineii HeraUt Htingar* pag, lo* 



b 



3g4 H u K 6 A: 1t't A 

B£LA IV* blkam omocm perturbaffent. Ccnvifti dc 
crimine, exilio alii : alii carcere mulftati , 
nec pauci c pr;;ccipuis Regni roagiftratibus 
dc/cdi ; Pahtino aucem cfFoffus uterquc 
oculus. Ab hac (everitate ad toIIenda$ 
communium calamitatum radices totus in^ 
cubuic : Ismaehtas ^ Saracenos & Judaees 
plurimorum malorum auflores omni mune* 
rum publicorum adminiftratione privatos, 
perpctux addixit (er^ituti» Aulat deinde 
majcftatem condliaturus , prxter Antiftt- 
ics majoresque RegniBaroneSj vetuitquem* 
quam fe corara' conGdere , caetcrorum felJis 
concremari j'uflTs. Ad negotia expeditius 
diligentiusque traftanda ^ morem Belae Df* 
Avi fui prapc aboJitum in ufum revocavit, 
precum miDiftris conftitutis, Animadver- 
terat (cilicet , ab Andrea Patre fuo muka 
perperam contra fas & oequum pronuncia* 
ta fuitTe, quod petitionibus , qu^ fibi mi- 
nus Cncere interdum propofitae fuere , noti 
latis cxaminatis y in fraudcm kidu£tus fui(^ 
fet: hac quippe via non pauca Eccte(iarum, 
probomm Patrise civium , ac etiam corons 
boo» aliorum ignaiRS cranrcripferat rapaci* 

tad 



I 





N 6 ▼ a; a8f 

ittu la aerarit vero ratiombus inlbaraiidis bela IV. 
mulcoille aliam (ecutu$ viam , primum Re* 
gis peculia ex alieais vindicavic manibus , 
cum duas ve^ligalium e comicatibus (ingu* 
lis partes dtra diminutionem (ibi pendi vo* 
luity qux Andreas Regis incuria , in Co« 
mitum magiftratuumque jura tranfierant. 
Sic ille folertia fua brevi cempolre aliam 
Hungarise refiituic fadenu a) 



II. Verum hscc ipla fumma cum (apien- Quantopcre 

cia y & sequitate ad communem reipublicas alientd « 

feUdtateminOituu, graviflimam ei confla.R«g« "•«• 

. ... , . nuUorum 

vcre mvidiam apud eos , quu cum viven« . . ^ 

ce Andrea, ip(i pro libidine mifcerent^ 

onmia ^ nunc cupiditates fuas in arftum. 

conclulas (entiebant acerbius. Cum nuUa. 

vindidae domi ^ lumendst apparerec ratio ^ 

\.|ni(iis dam ad Fridericum Auftriae Ducem 

nunciis , hominem (pe Regni complenc, ac 

a4 Hungariam invadendam inviiant , fua (c 

con- 



a) NL Thiirotaiut P.II. ctpite LXXIV. M.R(h 
gerius in ctnhine-mi^biti cap. IV. V. 6cX«(cript» 
Hnng» Tomo h edit. Tyfoevieiifii. ^ « 



o^B6 H « Iff a A*ii lA 

BELA IV» continuo junauros «rma polliciti ; quibus 
haud dubie Bela opprimendus^ folioque e& 
fet dcjicicndus. Nil moratus Fridcricus 
XXX. miUibus inftruftus Hungiriam fub« 
it, cumque neminem contra atque con* 
ventum fuic ^ conjuritorum adefle viderec^ 
vicinis , locis vaftitatem inferc ; ac enim 
caro id ei (lecic poftea : Bda enim tempori 
confilia omnia edo£tus , comprehenfis ma» 
ture perfidis^ fui fecurus Fridericum adori* 
tur y vidumque a tei^o inTecutus ^ non 
prius Auftriam populari de(Htit; quam ille. 
mulco illata prius damna auro r^demidetr 
Bello feliciter propuUato ^ fumtum de con*^^ 
Juracis riipplicium : qua feveritate incredf* 
bile, quancum fuorum a (e animas aviir» 
teric ^ Regemr (iium vetentidm pocius y 
^am fincera voluntace lamanchim. a) 

Quooiodo ,^ s^Ij ea^ccmponi ctim Tarcari TCgia-' 

accept ^«* , jj^ jj^ Tanairo evaftata cerrorcro ad Boriffhc* 
Hcingaritin 

Cnmaai? »^» 



MCCXXXVI. 



N y Ai 



2B7 



ncm usque fpargercnt, Cumani faluti Iux^ela IV, j 
confulcuri ^ mifere nuncios ftd Belam ) cu- 
jus propen(a iu fe fludia cxperti fueraut, 
dum viventc Aadrea rerum in TranGlvama 
potirecur, a) orantes, aliqiiam ut fibi in 
Hungaria colendam cederec regionem ; vi* 
ciflim pollicici , Te Chrifti fidera complexu- 
ros. Gratidima fuit ea iegatio Regi > cum 
ob pukherrimam religioais propagandse_i 
fpemi tum quod tancse gentis accefGone 
rircs fuas non parum auftum iri putaret, 
annuitque poftutatis quam libentidilme. 
^uaproptcr maxima corum , quiin Trans» 
alpinis adhuc reftiterant , Cumanorum 
pars ^ una cum Rege fuo Kutheno , con* 
jugifaus , libcris , tocaque fupelle£lile in 
Huogariam tranfiic , per plagas Pefticnli 
Proviacisc conterminas, ubiCumaniam mi' 

Qorem 



a) MmUojh (ane RobertJ ^Strigomenfis Archi* 
Epiriop! dpera egeriC tum Bela , ut Clirilti ftdes 
tpud eim gentem reGiperetnr, hiinc in finem £p> 
lcopatum fiiis eiexit impendiis , tcm Chriilianiin 
m in locis hac qmi arce firmtttims. AtI' Keg^Hting^ 
id An. MCCXXVn. 



H u ir o A n f A 

lEI-A IV< norcm coUocamus , diftributa. a) Novos 
hofpites fingulari cletncntia Sc huinanitace 
complcxus Bcla y brevi fibi rdigioniquc 
conciliavit i « non multo poft Kutheni» 
cum fainilia omni ^ tnbuumque capidbus 
Chrifto nomen dederit. Reliqui paulo dlu« 
tius Operariorum Evangelicorum conatus 
luferc, ioveterata faperllitionum viciorum- 
Ve confuetudinc eos a legis oovse rigorc 
abftrahente. Quin Donnulli Regis Bdsc 
bcncvolentia abufi , eo temericatis proccfle^ 
re , tac noa modo rapinas in Hungarorum 
bonis veluc in hoaico agerc , verum etiam 
csedibus graffari non pcrtimcfcerent. Quat 
res in novaai rurfum Belam fuis haud fatis 
charum adduxit invidiam ^ quafl novos ho» 
fpitcs prac Hangaris diligerct , coruroquc 
ftagttiis connivendo y fnalls omnibus fon* 
tem aperiret- Verum brevi querelis cau- 
fam praecidit : ttfi enim nihil la cos gravius 
fum quidem llatacrit y ne camen porr0 
quidpiam moliri auderent ^ Hngulas corum 
(amilias per diverfas Kegni provincias feor- 

fim 



a} Vidt Hmg* Vct. pig. 43. 





vTo 



I 



I 



agp 



Cm diftribiuc , Judicibus ubiquc cooftitu- bela IV. 
tis, qui Hungaris, fi a Cumanorum quo- ^ ^ 
quam roaleficio affcdti fuiffenc , juftitiam 
impenderent* 



IV. Coercita Cumanorum audacia ^ uc Qua tempe* 
nihil ab eis amplius efTe videretur periculi , ^«te inHtm- 
facalis illa toti Hungarix procella coorta eft: S^^^*" ^'^' 
Taruri Cve fponte fua , five , ut fufpicia P''^^*''^'** 
multorum luit y Cumanorum invitatione 
exciti , Rufliam , Poloniam , Silefiam tor- 
fcntis inftar pervagati , vicinam Hungariae 
tcmpeftatem minitabantur j quam ut Rex 
averterec f Palatinum cum copiis mon* 
tium j qua e Polonia Tfanfylvaniag conter-' 
mina in Hungariam iter , fauces occupare 
|ubet: ipte vero pro difcriminis gravitatc 
follicite cohortes Jegebat , monebatque Opti- 
maresj donec remotior erac hoflis , cun* 
&a bello necefTaria ledulo compararent^ fi» 
gna fua ocius Peftinum deducerent , ubi 
Regiac kgiones caftra metatas func. Ve- 
lum tanta multorum animos fiducia Ac fe^ 
curitas inceffcrat^ uc apparatus eos rifu «• 
ciperenc^ crederentque fparfam deinduftri^it 



iff^ H m M G A n I 4: 

uRi/i IV. Tirtariot irrapdonis fanum pcr EpKcopos » 
quo rpeciofam obceoderenc cautam^ cor 
ad Coacilium generale Kemam ^ quo cre* 
bris evocabancur a Casleftino IV. Poncifice 
nunciis, Tx>nvenire ipfi non polTenc^ Ac 
poftquam Paladni copias iqjternecrone dele* 
c^ I Tarcarosque jam in Hungaria circum- 
volare cerco compercmn fuic ^ mox.fbluo» 
convencu^ Proceres domum feftinarCy ai> 
ma parare , milicemque pro more confcri-' 
bere ^ exiguo (ane operse precio ; mulcx 
cnim coborces (eorfim ad caftra tendences 
a Tarcaris ^ qui vias omnes interea occupa; 
xanCy conciTsB (unc., uc adeo pauci e Tibi-^ 
(cana K^ione fidvi ad Regem pervenerinc: 
£x aiiis provinciis uc in canca rerum per- 
turbacione voco & expedladone paudores 
aderanc Fridericus e vifinaiiungaria Avb^ 
firise fuae mecuens ^ juftas cempori fuppe^ 
das acculic« Neque camen vires Belae R.e- 
gis canco bello propuUando pai^s ftierc; 
Tarcaris enim per (e aumerofis Cumani fe- 
mec jeonjunxeranc, vandi£ta^ ftudio accenfi, 
poftquam Kucbenum R.egem Peftini ia do* 
mofiia cum conjuge ac prolibus agencem» 

ab 



I 



ab Hungaris , Theutonicisque irritads , cru- 
ddem in modum obtruncaram accepcre ; 
ab co quippe evocatos in Hungariam Tar- 
taios vulgus (ibi perruaTcrat. a) 



BELA IV- 



I 



I 



V. Sic dum bellum rcgnius , quam pc- 
riculi magnitudo poftularet 3 apparatur ^ 
Tartari vaftata omni regione, ad Peftum 
usquc procurrerc« Bela utcuoque fe ad 
retundendos hoftium impetus inftru(9:um 
ratus, fublacis fignis profeclionem fuis in- 
dicic, Barbaros ad prseiium coadurusj ac 
illi fimulato mccu , pugna ubiquc dctre- 
data^ ccdebant retro^ Hungaros, ucpoft- 
ea patuit , iofidiis conclufuri* Ad Sayo- 
nem denique in adverfis fluminis ripis utcr- 
que conftitit ciceTcitus. Hungari caftra fua, 
quo faciUus commumri pofreoe , in angu» 
ftius j quam milicares poftularcnt lcgcs , 
fpacium contraxcre. BeJa Rex cum Colo- 
mano iratrc Regnique Principibus Cngulos 
circumicns ordines, monebatj pro aris Sc 
iocis dimicarent forticcr , nihilque dc vifto- 
Ta ria, 

— ~ T — - - - " - - - - -: 

a) Rogcrioi cap^XXlV. XXY, & XXVI. 



Quam ini* 
cjite pugnft- 
nim ad Say» 



ft^a U.U K G.A Jl I A 

BELA IV. na, fi modo ez rita milicari^^fierenc omnik.) 
dttbicarenc. Incerea Taruri cafborum piQ& 
tum accurace fpeccdaci , nofle concubia m 
Hungaros irrumpunc i (ed Colomani Duds 
., prudenda & fordcudine non fine mulu 
caede func rejedi» £o rucceflu ahfmaci 
Hungari) quafi procriu jam eflfec hoftiuiB 
audacia^ quled (e dederanc y feflfa cercami- 
ne corpora refeduri ; quod conlpicad Ba]> 
bari y fub diluculum.inftauraca aggreflioiic 
oil cale opinances adord fiinc caata p^rdna* 
da; uc denique loco cedere compul^tmt c 
tum enim yero fuouna pemicicate caftris 
circumfufi , oppominis locia ihcendia ipar* 
gunc j ,Hungaro9que nondum^ l^bi iads^e 
iQnmo reddicost^ .ac prascerea eum loci an^ 
guftiis colludancss impune csdunc ^ plures 
in feryicucem morce ipla duitorem red^unc. 
Cecidere eo prselio. prsctir illuifaes-e profib^ 
na republica viros , Machias Str^onicnfis^ 
Ugolinus Colocenfis Archi Epifcopi , Gcor* 
giusjaurinenfis, Kay^noldus Tranfilvanieh^ 
fis^ Adamus Nkri^nfis £pifi:opI, ex quo« 
ruminteritu de clvlis magnicudine ronje* 
(Q;ura capi poceiL. -Cencum..raittiA ee- proH 

:\ liQ, 



hQy & die qui conrecutus dft , incerfeda bela iv. 
memorantur. Colomanus gravi accepco 
vulnere (audqs, via.Pcfticnfielaprus, haud 
mulco poft ;in Croatia animam egtt , Iq 
Cosnien apud FF. Prsedicacores occulco 
loco , ne fcrucantibus fcpulchra Tartaris , 
hidibrio paterec .^ tumulatus, 

• •.'■■ 

.VL Bela fingulari Numinis providentia Qoid indc 
i^vatus ) ^quo hoftes fax imminentes falu- cAlamltati» 
%i fidlerec^ in fuperiorem Hunganam atquc conftco* 
indp Thuroczium fe recepit : in Arcc Znio ^^ ^ 
aliquamdiu commoratus , cum nihtl e vir 
cina Polonia auxilii iibi fore cerneret , fa^ 
tius exiftimavic in Dalmatiam y quo Regi* 
nam conjugem liberosque ance dimiferaty 
proBcifci , ubi & legendi novi miiicis , & 
fuppetiarum a Khodiis equicibus fpts non 
modica afrulgebac itaqttc mutato cond* 
lio y sre thefauroque raptim convafaco Po* 
fonium , cum Viennam deflcxit. Benevo- 
le primum accepit exulem Fridericus Dux; 
ac poflea , non prius abire fivrc ^ quam is 
onmi quod ha^^ebac auro Regiacque con^j 
ju^s muo4A^,tini^€;bri confignaftis > finiti-: 
T 3 wa» 



%9A 



H 11 V o 



lELA IV. mas paritcr atiquoc Hungari* urbcs Duci 
cedcrec Sic unico , quod fugicivo efle po- 
tcraCf adminiculo rpoliatus Bcla ^ iri Dai« 
maciam segrc dcmum pcrvcnic Verum 
mftabanc (iigicnti Tartarl , quorum ut im« 
petum cludcret , Rcgina cum liberis ad 
remociores in(ulas deporcaca , ipfe quoquc 
navigium conrcendit , fremencibus , 3c prae- 
dtm fibi clapfam dolentibus hoflibus* Qua- 
rc omiiTa Rcgis pociundi fpc in Hungariam 
partem maximam reverfi runc , focios in 
cvaflanda pulcherrima regione adjucuri. 
Nemo cftj qui finelachrimis eakgere pof- 
fitj qux de inaudito Barbargrum furorc a 
fide dignis fcriptoribus nicmorise poftcrorum 
commendaca funt. a) Incrcdibili cdcrita. 
tc quaquavcrfUm diffufi y caftella , vicos ^ 
& oppida avarc direpca incendiis delevere ^ 
incolis parcim CieGs ^ parcim praecifis fcede 

nari< 



I 
I 



a) Vi<?f miferabile carmeii M^ Rogcrii qui tra* 
gcedix toti inttreiat , atqiie Ptrifii Hiflor. Anglie. 
Undt quxpiam relata funt iii Annal. Reg- Hang. 
td Ati* Chr. MCCXLIL Item/ntoiiiisii Atchiditca* 
num Sptlatcnftm. 




J 



N 



V A. 



^9S 



addidii 



naribus fervituci addittis; non «ati , non bela iv. 
feityi, non dignitad parfum. Ne autcm, 
qui remetius degebant , interea aut fuga 
fibi confulerc , aut ad vim fuftinendam fe 
comparare poffent, Belse Regis nomine li- 
teras diftant Barbari j & quaqua verfus 
ipargunt , queis ftcuri eflfe jubebancur 
Hungari de afFuturo propediem auxilio, 
hoftibusqucin infidias prsecipitandis. Va- 
I luit crudetis dolus apud multos , prsecipue 
potentiores otio luxuique deditos , qui fub- 
inde epulas inter a Barbaris oppreflS , cre- 
dulitatls fuas pcenas dedere. Multx tum 
nobiiiflima familisc excifae , inulta virorum 
fo^minarumque millia in fervitutem abdu^ 
Qa ^ publica acque ac privaia ingenti po« 

Illerorum damno tabularia cremata , praeda 
vero tam fagaciter qusefita ^ & avare abk- 
ta^ ttt nil omoino, ne eryptae quidemcui 
aliqnid inerat pretii ^ reliquum fieret* Hunc 
in modum biennio toco faarpyarum iiiftar 
I lopdabant Tartari Hungariam tere omnenii 
fi Albam Regiam firmis jam tum circum* 
datam moeiubus , facrum Pannoni^ mon- 
lem I Strigonienfem j paucasque ediciore in 
T 4 loco 



f 



19^ 



H U K G A R 



I3ELA ^v" ^^^^ pofitas arces demas. Nemo ChrifHa- 
noruni Principum laboraRti Hungariac opem 
fuUc : a) uc adeo exfpedaadum fueric , 
dum Barbari ipfi inde fponte fua exccde- 
rcnc* Cum eorm oihil amplius in exhau- 
fta reperirenc Regione, unde tot milliuni 
fames expleri poflTet , acquc infuper geiuis 
fuae Regem in AQa caefum accepiflTent, re- 
ditum maturarunt. In cxicu infigne cru* | 
« delitacis documentum edltum fuic : imma- 
nem illam captivorum turbam in tanta an- 
nonae penuria oneri llbi fore arbicraci y ja* 
benc eos quibus domum redire auimus ef- 
fec, ia deftinacum fecedere locum : cum* 
que plerosque pacrii foli dulccdo eo impu- 
lifTct; figno daco ab irrucntibus barbaris 

iner- 



a) Fiiderici Impefsiroris duxilium implortvertt 
EeU , fidudarioqac nomine Huugariam Romanolfn^ 
p«rio obiulit , ii ejus opera hoflis inde ejiceretur : 
€ki Fri^ericus quod fplendida et pTomifTti « Rege 
exule citra Regni rcitam fa^a parum firma fort 
pr.vviderct , Cwe alia de caufa , coinmunein cam Hun- 
garorum ea^lamitnteiti lpe£lavit otiofus , Hunganam* 
que libertatis Cmx ex paclo amitiendf mcca liberi« 
wlL Vidc Anntl. Reg. ad /m. MCCXLV. 



I 



N 



o V a; 



fus? 



inerities trucidari funt , id quod fsepe alias bela IV. 
per ludum agere in more habuerunt, 

VII Cognico Tartaromm difceffu , ^^^^^, 
Dalmaria , infignibus ob fidem fibi exuli Tartaros in- 
fervacam privilegiis exculta , difcedens Be* dtt£tas qui^ 
k j cum Rhodiorum equitum , & Comi- ^^^ ad^ai- 
tum de Frangepan cohordbus Hungariam 
incolis pene vacuam fubiit. Miferabile fuit 
intueri , alciilimis obdudia herbis viarum 
veftigia , jacences fquallorc agros, ftrui* 
busque humanorum oflium albentes» pro- 
mmcntes ex Ecclefiarum ruinis nudatas 
verticibus turres , fummam adheec ubiquc 
folitudinem feraleque filentium* Prodiere 
quidem haud multo poft fuis e cavernis 
faltibusque remotiflTmis , qui Barbarorum 
iias evaferanci at his non minore cum ho* 
fte brevi colludandum fuit ; horrida ubi* 
que regnabat fames ^ quod nuUa fementis 
biennio terrae credica , ac fi quid fortc 
enatum ^ immenf^ locuftarum nubes ab- 
fumpferant* Nequc pecus ullum fuper- 
erat , ut adeo humana taboque mananda 
cadavera voenum proftrarent , cxtremam 
T 5 leva- 



a^$ H. U K G A 1. I A 

■ELA iv« levatura fiimeiii. Luporum incerta tempo* 
ris eum in modum numerus &. ferocia cre* 
verat , ut in armatos etiam impetum fiic6- 
le» kiAntes m^um e finu abripere non 
vererentur. Tantis malis profpedurus Kex 
magnam mox annome vim e vicinis pro«^ 
vindis convebi ^ pecorumque mulutudi- 
oem adduci juflit. Sedata fame y curas 
pofiea cogitationesque intendit Patris inftar 
fbUiciti ad Hungariam abfteHb fquallore^ 
flori priftino re^tuendam. A (acris ioftau* 
xandiSy Numinequfs propitiando orfus fiiit: 
quod niji dubiuret » graviflimas eas calami» 
tates ab aequiflimo vindiceindudas fuiife 
ad caftiganda gentis univer& crimina : A^ 
id quod publici|$ non erubuit conficeri lite* 
r^s. Igicur caefis per Tartaros Andftidbus 
novi coQtinuo fufFe^ ; b) reparatse mox^ 

aedes 

a) IhcteAibilein morafii carraptioneni» qoMmtM 
(fxntve onmis in Huf^acia laborabftt , pl^ribus de- 

^ fcribit Thomaf Archidiaconus Hiftorix Saloniiaii* 

cap. xxvn. & xxxvn. 

b) Pertnrbatis hac occafione rebnf qaamtnpiam 
Ecclcfiamm Canonici (bo arbitiio fiU Pr^fules lege« 

,; . te 



N o V a; %p^ 



cdes facrae , fuus arts honos refticucus , ve* b£la IV* 
teribus ca^nobiis nova magno numero ad- 
dica, prascipue D. Francifci filiorum ac D. 
Clane (brorum ^ quae per oraciones fuas 
prasfidit inftar oppidis & civicacibus eiTent. 
Ad augendam poftea communiendamqttc 
Hungariam converTus,' toc millium howb 
num jaduram^novis e Croatia, Bohemia^ 
Moravia ^ Saxonia eo dedudis coFoniis non 
mediocricer reparavic. Cum autem anim* 
tdverciflet ^ edidoribus locis excitacas ar- 
ces y auc mcenibus vallatas urbes barbaro* 
rum rififTe impecum , pluribus oppidis mu* 
ros circumdari jufllC) a) nec paucas prae* 

rupcis 



re occeperant, de quo admonitas Pontifex Inno* 
eentius IV. datis ad Clerutn HtmgtriK litetis vetuit 
]us Regium in lihera Pr^elatorum le^Uone ^^ tntiqua 
«, ut ait , & approbata Regni confiietudine pacifice 
^^ ad id temporis ob(erv9tum a quoquam violari. ^ 
Vide Epifc. Agriend pag. 162. 

a) Ad hsc tempora plunum , ac nmninatim 
Tytnavienfis 9 ubi hstc fcribimus , civitads initla 
referehda funt. Ubi hodie D. Clars? (bronim A(ce- 
terium , ^rx eminehat iricinis opp]4is pagisque im* 
perirans, qur dotit noAiM tradita iidr omfttndi^ 

Otto- 



goo 



U N G A H I A' 



B£LA iV. ^^^P^i5 in moncibus «rces colbcavit , idcm^ 
que. ut nop modD Dynaftae potentiores , 
ycrum ctjam Epifcopi finguli fuis in Dioe- 
ceCbus facerent a) pro communi bono 
coegit, Atque huic fua debct incunabula 
nova Budcnfis arx , quae quod noni firmo 
minus , quam jucundo eileE ppficu^ rcli' 
quis poft Belam Regitras gratiilimum prx* 
buit hofpitium. b) His admiaiculis fadum , _ 

ut m 



i 
/ 



Ottotari Bohciniic Regis conjngi a Parente Beli IIL " 
Hungmx Rege. Bela IV* petfoiuto sere , vjndka' 
tis cum arce boni* , qaod opportwio tff&t fitu Tyr* 
wavia, novis eo dcduflis Coloniis urbetn coBdidit y 
inoenjbas vallovit» pTJvilegiis ro^oravir. Bela IV» 
eam Villii y Stcphaims V* Civitatit nomt^ie compcl- 
ht in promm fiint dipfomata, queis difta ad Kqui» 
dufn detnonftrennir^ M 

aJ Cum in locii refidentiaTum fiiarum conimir- 
niendis ^ mi trciBus flraeoflis , Ecclefiarum Prsclati 
ftgniores eftent , Innoccjitius IV- Pontifex gr^ivibtt* 
fiteris td Metropoiitas datis fingulos hottatus eft,. 
•d gerendum et in re morem provido fururerun* 
ftegi, Vide literas in Epifc* Agrien- pag, 16^^ h 

b) Vov^m Hndam « Pr^pofiti Bodenffs jurihuf 
mtmit ^j^doi^iv Ni ^^f cokreque diUgenutiiJ, 
.1, y ctpit;^ 




ut melior Hungariac facies rediret fenfim bela iv, 
immortali Belje novi Cotiditoris fui gloria. 



VnL Non pamm ad frcquentiam po- Quomodo 
puli procuraHdam contulere Cumani , qui ^^^^^* ^ 
difcedentibas Tarcaris , in Hungaria reftite- 



?ant. Hos Bela nequid deinceps auderent, 
cercis limitibus legibusquc circumfcripfit. 
Univerla gens, quse per exhauflum Re* 
gnum ut cuiquelibuit, (parla tum fuerat ^ 
in odo Regiones pro tribuum totidem nu- 
mero diftributa cis & ultra tibifcum ^ fub* 
lata eis Principem fibi eligendi poteftate , 
primus omnium Cumanorum fe Regem ap* 
pdlavit Bela, a) Palatinus Comes Jazjr- 

gibiis 

cepit : SigistnuridQS elegancifllnik luxU ^diljiii ; 
Matliias Comnus novo Palado Regio 3 Bibliotheca, 
aliisqQe sdifidis pyblicis id rtimmum fplendoris 
grfldmm evexiE- Cuncla hxc ornaiiienta nobililGmiE 
tu:bi ftrvitus Ottomanica enpuit ; u poftliniinio fibi 
facrxque CoronT reddita non modo luclurn cxuit, 
terum etiam ad vetereui afTurglt fplendorem, icdesp 
que Regias Auguftx Mari;? Therefis Keginje Apoft^ 
tufpisiis excitatas oflentant veteribas ^^multf. 

a) la diplomatibas poft cladeni Tartiricam hoc 

tititiir 



ordinem^ 
Cumani? 




3oa H u K <; A n I A 

BELA IV. gibus stque ac Cumanis omnibus Judez 
datus ^ qui rem civilem & miiitarem. ^ud 
eos procurarec. Demum quo homines iis 
renmi rttionibus (ibi mecuendos arftius 
coronat (use adfltringerec ^ Stephano filio 
Cumanam Virginem Elifabecham corporis 
animique dodbus eo fiiftigio haud indigcufli 
de(pondiu 

p^^ j^ IX. Ab his curis ad recuperandos di* 

Sdric pof- tionum fines ^ qui Tarcaricar populationis 

reflSonein tempore ab Hungaria fuere avulfi ^ pro- 

^ere Hun. greiliis Rex , Fridcricum Auftriat Ducem 

•^' de refticuendis, quas cum abftulerat y ch 

Yitaribus admonuio negancemque (c id fa« 

dujrum bello appecivic; pugnatum ad Neo- 

ftadium Auftriat urbem : quo in pradio Fri» 

dericus iridoriam vicamque perdidic. Cum 

vero mare carerec y univerfa ejus ditio ad 

Margarecam. fororem , Henrici Roman.o- 

rumRegis viddam , & fiiiam Gertrudem 

haud 



tidtar titulo: fiela Dei grttk Hungtri^.Deltnatijty 
Croitis , Rainx» Servic, Gallitiar » I^odometi^t 
Cumanixqiic Kcx» 



N O ▼ A, 



303 



I 



baiid ita pridem viro fuo Uladislao Misni« bjiLA IV* 
Duce orbatam devoluca fuic. Auftriaci a 
Venceslao L Bohemiae Rege multo corrupti 
aurf> m ejus filium Octocamm conrpirave- 
re, effecereque, ut is Margareca XLVIL 
tum arinos nata , planeque ab omni con- 
|ugio abhorrence fibi conjundaj fine mori 
AuftriaK pofleflloncm adirec: Stiri contra 
Stephanum Bdse Regis filium fibi Ducem 
legere , Gertrudc non moda conrencience, 
verum etiam jura fiia omnia inScephanum 
transference. Bela quo adolefcend viduae^ 
iiupciarumque appetentifllmse aliquam re- 
ferrec graciam , Romanum nomine Damelis 
Ruflise reguli filium maricum dedit , nova& 
conjugis |ura ia Auftriam contra Octoca- 
rum Hungarorum ope repeciturum , quae 
paftio difiicili diuturnoque Belam ejusque 
fucceflbres bello cum Ottocaro involvic 



X- Otcocarus tantum abcft ^ ut Au* Qnibns «rti* 
ftriam Gercrudi cedere in tnimum induce- busmdeeje» 
rec y ut eciam Sciriam fibi a Scephano red- ^' 
di poftularit. Geftum ea propter annis ali- 
quoc bellum pax lonocentii IV. Poncificis 



^An*«ia.- 



H U K C A It" 

BELA IV. opera conciliata excepic, qua 

(eflio Stephano adjudicaca, Vcmm Otto- 
carus occulds largicionibus adeo Stirorum 
anjtnos a Stephano fubinde abduxit , ut 
conjuratione inita ^ brevi temporis rpacio 
Hungaros inde ejecerinc- Bela eam jaduw 
lam ukurus , iuagnis viribus animisquc 
bellum integravit r profpera diu initia Tpem 
llli non modicam recuperandas provincix 
obtuleranc ; verum in poftremo ad Ham- 
burgum Auftrise civitatem confliQ:u infigni 
cum ctade rejedus , ad pacis confilia fle- 
xit animum, Ottocaro Sciria omnis con- 
cefla Stephani ingratiis : ac ut firmiqr effct 
amicitta , Bela recondo genkus Regis filius 
Sclavoniae Dux , Occonis Brandcfaurgici e3C 
Octocari Sorore fiiiam fibi defppndic Uxo- 
rem ; Octocarus vero , repudiaca , incer- 
tum qua de caufa ^ Margareta Anu j Belsc 
Regis ex Anna fiiia neptem Cunegundem* 



UndeBeiam XL Pacem eam non multo poft gra* 
ir.cerRegera viflima Patrtm inter ac filium Scephanum 

™" diflidia conlecuta funt ; iu quo sequiflima 
Srephanum .^, . . ^, . , , , , , , 

©(Ua? iJAvmi Isummis eluxit ulcio ^ Belam fuo 

olim 



*• -^ I '' 





olim Patri Andrea: IL minLis ofarequentem bela IV 
conGmili pene malo pledcntis. Dudum 
jam antc Regio diademate infignitum Sce- 
phanum Tranfilvanis & Cumanis Ducis ti- 
tulo pracfecerat. Is five Patris in ccdenda 
Octocaro Stiria facilitatc ofFcnfus^ fcu qua.^ 
vis alia de caufa incitacus novas Aalx fuaj 
fat frcqacQtis a) ufibus addi poftulavic di- 
tiones, quae Stiiiae jaauram compenfent, 
Bela quod profufo ad repatandas HungariaB^ 
ruinas mukoauro, minime abondarec , ac 
ad caeteras impenfas copiofam fobolem ha- 
beret aJcndam ^ ccfi vellct , filii cupiditati 
fine rerum fuaruni detrimento fatisfacere ne- 
quibat. £a negatio adefi male accepta fuic 
U a 



a) Recenftntur in tabulii coneordiiE Siephani 
Attlae Barooes : ^^ Smarsigdo Colocenfis Ecclefi jc Ar- 
^y clij-Epifcopo Aalit noftrip Cancellario , Dionyfia 
«p pAlatmo Comice Biiaclikiifi , Laurtntia Magiflro 
„ TaTernicorujn noftrorum Bajio de Zemimo , La- 
i, ditlao Vayvodt TranHlvanD , Comlte dc Zounuk, 
^ Magiflro Bach Judice Cntlx noftrs , Comite Sir« 
^^ mienfi , Scephano Magiilro Dapiferomin noftro- 
^, nim , DomJBico Magiftro Pinccrnarum noflrO- 
^ r\im. „ Vide Armal. Reg* ad An. Ch. MCCLXH» 



gOiJ ri U K A R I 4 

BELA IV. * Stcplmno, ut coatiouo officii immcmor 
edia in Pacrem conciperet, quas poftcane- 
quillimi homines ftudiofe alere augercque 
noverant, A vi aperta abftinuit aliquam- | 
diu , propterea , quod etfi vaftis prdBelTet 
cerrarum traOribus , paucos tamen, pro CoU 
amplitudinc iacolas numerarct , c quibus ^ 
miliccm bello fuffedurum conrcriberet. Huic ■ 
incommodo uc mcderecurj Hungaros, Sla- 
yos, Tcucones, Bohemos aliosque Pacris 
juribus obnoxios populos magnis poJJicica* 
tionibus ad fc clam iuvicabat ; quod quia 
opimone fua lentius procedcrct, Polonos 
Ruthenosque in turpiffirai belli rocietatem 
evocarc adni(us fuit- Bela quem ca filu 
confilia minime latebant , Lithvanos genti- 
les tum adbuc toederibus Cbi conciliatos ^ 
tic primum Ruffi Polonivc Scephano fe con- 
junxiCent, in corum ditiones juflit irrum^- 
pere, tum coUcdo e fuis ^xercitu , ad Ti- 
bifciim properavic , armacum fiJium armatus 
ipfc id olficium revocaturui« 



N o 



A* 



XII. Poft collata faEpius vario marte hela ly. 
liena , A) Stcphanus cxtrcma quaevis ten* ' ' 

tare certust omnes penc ditionis iux popu- ^^jy^^^j 
los in unum contraxit y decietorio marte 
rem cum Patre tcrroinaturu». Stabantmu. 
tuo in confpeftu bini exercitus , claflicum 
expcQ:antes : cum fubito Stephanus crimi- 
nis , quo fe obftringebat ^ gravitate ac cur* 
pitudine commotus , fcrociam ponere ^ 
prsetcrita damnare confilia ^ novaque filio 
digna agitare; 3c quoniam Patris fui pro- 
penOdlmum alias in fe animum opdme 
perlpedum habebat , concepta de illius fa* 
cilitate fiducia , nemine comite in adverfa 
delatus caftra^ patriis pcdibus fe fiftit fup* 
plcx, pctitaque admiffl fcelexis vcnia^ to- 
tum fe dcinceps in ejus potcftate farecori' 
fitetur. Ea filii pcenitentia fiduciaque fia* 
gulari delefiatus nimiopere Bela , condo* 
U 3t nata 



a) Pra^liuoi comjiijfrum ad CAAraiTi Fekete * rh 
dQcent litcraE donadonls fi£lx Migiibo Potis Ao. 
MCCLWIT. qnai noblfcum comomiijcavit P» Ste- 
phtnus Sientjviny e S. J. aliud item ad Uivafzeg 
initqm emitnf t litetls anno inrequeate datii. Vide 
f a]at, Hung. pag. 46. 




qum mfi- ^^' ^^"^ ^*^ modum nbi priftinus 
gmsdeTii^Hungark fpleador > opes ac majeftas redi- 
taris rcUUr^ c^perant, Tarcaros repecendaB vaftatio' 
riaorii ? j^jg cupidicas incefferac. Chamus barbaro- 
ruQi per iegacos ^lio fuo conjugem unam 
c Belae Regis filiabus arroganter petebat , 
beUum , nifi id ficrec j comminacus : tur^ 
pem affimtacem deceftacus Rex , ncc vires 
nec animum ad propuKandam vim fibi dc^ 
fore intrepide refpondit- Quievere tam 
quidem Tartari j feu quo ad novam expe^ 
ditionem fe amplius compararcnt ^ fivc ut 
facilius poftea fui fecuros Hungaros i>ppri* 
mcrent : biennlo aucem elapfo , corrupta 
csedibus & incendiis Poloma , pari acque 
olim furore Hungariam xnundavere. Bela 
ante jam de eorum advencu commonefa* 
^us concinuo mllicari difciplina probe in 
ftru^as opponit copias ^ & quamvis n 
mero barbaris multo effet inferior, Divina 
ope conftfus przellum inic , inlignique poti<* 
tur viSorja : Tartari L- fuorum millibus dc 



m^ 



^ 




W* ▼ aI 



^ri 



tfderatis, divitc prseda ^ caftris impcdimcn* bela IV. 
tisque omnibus exuci , non fine ignomima 
cx Hungaria cxceflfere r adco ncmpe plus 
in Numims auxilio , quam copiarum ro- 
bore coUocandum cftfiducise. 



XV. iEquum Tan^ fuit, m caelum piif- ^^^^ ^^^^^^^^ ^ 

Imo Rcgi opitularctur , quod is non mi- RcgisinEc- ^ 

norc ftudio in religionis , quam Rcgni (ui clifi*mr 

incrementa intenderet. Illius hortatibus 

Afanes Bulgarorum Rex ad ftdis Apoftoli» 

ca5 obfequium rcdierar* Illius confilio Va» 

tazius Gneconim Imperator ad fidei unio- 

inem applicuit animum, Illius curis multa 

.Valachorum in Tranralpinis , multa item 

Cumanorum in Hungaria miHia vera? fidci 

imcn accepere. 111 ius munificentrs fuos 

"fln minus nacales, ccrtc incremcnta dcbct 

Sirmicofis & Bosncnfis Ecclefia- a) Strigo» 

U 4 nien- 



a) Sitmitnfes & Bosnenfes Cpifcopi anie Bels 

IV. arraretfii quod fcum , dlplomatiki5 non Jegun* 

-IHT i(Ucfipti j ut csrteri pra more Epifcop). Idobi- 

ter monendnnn , fub priinis Regibui prjfentium fo- 

hm Piocenim y & Antiilituni n^mina ipponi coii- 

filC' 



3Ta HLu « Cr At: t K 

SElA IV. '^^^^ Metropolicae qos Ifteralictte loci ar- 
ci$ pofleflH>iieiii pleao jure adiere ^ qme md 
id ceniporis Kcgjds eciam pacebac til9>ut. 
His pmerea veceres immttnieaces a PhiUp^ 
po Archi-EpiTcopo in uaum coUe£his . (crfetir 
ni cliplomate roboravic. Deoique Bela im« 
perante (an&ioris vicac iludiao»ttiiri&:e pro« 
pagacum fuic aa Hungfyria. pw . DD. Domi- 
nici & Francifci FilioSj ac Sorores^ qu8>us 
complura ezcicavic Domicilia > - unde qoc 
^ (anfticace con(picui viri Ibsminstqiif prodic- 
re. Ncque parom ad id.cofiCDlit icifig^ts 
OrdoS, Pauli L.Eremitae k|cc;r! Hujo^ios 
natus ^ ac fubinde ao^pliflimp [MropagaCiiS:; 
ejus ,h«c-pofl;eris prpdiu iunc inicia rB*^ 
Euicbius Scrigonien(is jC^pQicus (eypriqils 
vitse jftudio incenfus y bona Scephasuhf^ 
Vancba S. iU^B. Cardiqalis Archi*£pi(copi 
venia in Piliiieafem feceflferac (blicudinenr^ 
(^bi ^i ac Deo vacacyrus , illic nofte qua- 
^dam coacemplaciQni incento^..^ax£B^i)ua- 

qw 



. ■ ■■i' - I ■ ■ ■ >. * ■ p 

(uevitie. Vide Efu Agrieu. fmh initiiun Tbm. t 
paflim in Regum Imni. 



qnaverTum fcinttllac in unum coirc , & ma- beL4 IV. 
gnam lucemfpai^crc vifae: quid Cbi id por- 
ccntum vellcc , divinitus poftea cdoflus ^ 
difperfos pcr nemora Anachoretas ad cc^- 
fiobia colligerc ccpic , vivcndique in com* 
mune leges prsefcripfic 



^ XVI. Atque his rcbus pro patria , pro 
religione praEclarc ac fortiter geftis veltole- 
ratis per quinque Sc tiriginta Regni fui an** 
nos ^ nomen fuuni immortiljtati conlecra- 
vic Befa y in familiari (IbiB, Virginis ad Bu- 

_dam„infula exftindus IV. idus julii An. 
MCCLXX« plurimarum a Maria Lafcaris 
Imperatoris Grsecorum filia proHum Patcr : 
plurium adhsec Sanftafum Frater , Aviis^t 
Patruus & Parcns. a) Excclfi Rex ahimi ^ 
U f qui 



Quis Bdm 
eidtiis? 



a) Proles hx fore icccnftnmr ; L Stephamis V. 
Xex* II. Bek Dtlmiriii^, Croid;£, Scbvoni^ Dtiju 
III. MichacrSem^r, Bosnisr Dux. IV- Margarftti. 
V. Catharlnfl utraqiie in rencfi ^tdre lublatt dcSpft* 
Itn conditt. VI- S* Ciinegtindis Virgo Boledai Pii* 
dici Polonise Ducis rponft. VH; &• Mtrgtrett Mo* 
nialij O. S^ Doininici iii ' in&Ia icpottiiii prodigiii 
41 -31«^ rjoiiirri Ja f cltn, 



«ELA ' IV«<iul noHis calainitidbas debilicari ftangiqae 
^cuit : HvKi^riar aitcr conditor ^ quam 
(SOii-ttlodoiTiiisi; niinis. feli<;icer vin4^ayic, 
iPvriiM edm prifliin Mftkttk d%ni Re* 
^ionis eoqunoda & incrementa privacis 
fuis atquiflime femper. antepoTuir. Ejtis 

n^*'r corpus , ut ulcimis caverac tabulis y in acde 
B. V; Mnl^ 4ptid PP. Seripbicos Strigonii 
xondinim^ cuf (abiiide cumttlo conjux tjd* 
f ina Maria , dt Bela fflius Dux Sclavotliit 
illacus fuit^ a) > ^^ , : 

:-». • ■■ ^ ' ^*- ''*.= • ' -STlEi* ' 

':,' ■ ' l "'"' - ^t . ■ ,, ! • •• , ■;.;i . • . : 

' dtrf* Vnt* EIi(t1>etht Hendeo Btrferix ' Dud liti- 
ptt^ Qtiiit ffliut Otlo Jttic Hongttis. IX. 4jiii# J&^ 
^ditM.Htliei$r. Pods. coi^oXf oijat filitCmifgqiidjt 
ta Ot^octro^faemi^ R%5 ^utctfit V^c^iiiii 9* 
Fttrem Veneeslti ni. Regis Himg. X Agnes Con- 
itdo MtflbrisDaci coniunds. XI. ConfftntitLeo» 
~id' RnfVii Regalb/Xir Helent Boleslao Rio Crtcori^ 
.9aci, Xm^ Stbint deny|af Mdyfi R^ Hmgttior 
Mttina. ViaeAimtIes)Reg.tdAftMCCIiXX. 
,. , VO Stpalchro hl m(iit incifi fimff : .1.^ 
.f 'A^ice Kmetftfi.tfftcingnntViigimi titfii^ . 

Rtx » Dnx , R^Htr: ^Kas tflbit gtadit nint* 
. I)amIiciiit».tatlltfhvjgnitSe9iilRiep6te(b*.^^ - 

Fi;fOslttml:,jflflxdiite(mt , regnttitfaonefbiw 
.Jb Chron. H Thoroci Perte II. ctp. LXXVI* 



C» V A« 



3if 



STEPHANUS 



B^M X X X I. 



STEPHA- 
NUS V. 



UT pritnum patrium folium confcciidit Quibus dt 
Stephanus • quo iti Ottocarum eflet ^*^ '^^ ' ^^**^* 

ve fuccemi 
aojmo , palam fecit, Urgebat geoerofum i^ft^^rttum 

Principem Stirise nimia Parentis fui facHira-cufnOttoca. 
te amifrBe dolor^ praeterea prsedivitem the- robellum? 
faurum fepetebaCj quem olim Anna foror, 
incertum quibus conditionibus | a Patre 
£ela acceperat) ac una cum filia Cunegua* 
de Ottocaro tranfcripferat nuptiarum tem* 
f ore, a) Denique non levem finium Hun- 
gariae parcem Ottocarus Auftriae adjecerat. 
Hasc fatis gravia videbantur momenta , ut 
bellum (ine cundatione indiceret ^ Isetifli- 
snos quippt fibi fuccelfus fpondebat^ cum* 

ob 



a) Connabacliic tbefiums geminft coranft fcf 
ptroque aureo , gltdio , momli , fe!k t fcutellis^ 
vanisque geniji turoquc divitibus clenodiis ^ ut ba* 
betur in tabuMs concordic i m Axm- Reg* Htmg, a^ 
Aiu MCOLXXI. 



3« 



H m w^* 



I A 



STEPHA- ob fiiam fuorumquc virtutcm faclflcim , tum 
UVji V. Ytro f(xderaconun poccnciam » oc fuerc* 
^ . Boleskus P^loniac Rex , Henricus Bavarus, 

Philippus Salisburgenfis Antiftcs. Itaque 
prior infefta Ggna Auftrise inculit , divice- 
que onuftus prxda impune domum rediiu^ 
Eo imtio au9:us animo , quo cempore ex ™ 
pafto Salisburgealis Carinchiam fubicurus 
Hungaris & Cumanis Mo- 
raviam incravit : Occocarus ut erat rei mi* 
licaris fcientiffimus , ommifTo tantisper Sce- 
phaao , Philippum Safisburgenfetn aggref^ ' 
fus , provincia ejecit , ac inde re£fca ih 
Hutigariam militc vacuam delacus , Pofo- ] 
nio 2 Tyrnavfa , Nitria , ac ultra Danu- | 
fcfum jaurin© facilincgotto expugnatfs , Sce<>^ 
phanum ad tuendos Peaates e Bohemi«" 
limitibus revocavit» 



crat , ipfc cum Hungaris & Cumanis Mo* 



4 



*1L I 



Qiubus con- 
ditiofiihns 



k\m 



ttmt 



H. Hofteni in fpfiis Regni vifceribus 
commorantcm cum acgreadmodum ejcaum 
iri pcrfpiceret Stephanus , ad pacem, quafti 
Octocariis ukro otfcrebac , applicuit ani- 
mum- Convenerc prius in infula propc 
Pofomum Keges ipfi , icmovata^ue amici* 

.0 tia^ 



4 





N V A. 



gir 



I 



I 



I 



tia , arbitros pro fe quisque legere ^ qui steiha. 
de condicionibus per otium tranfigerent, NUS Vt 
Tabularum haec fere ramma fuic : Utrinque 
bello occupata redderentur ; rcnovarencur 
limices veteres; de his orituras deinceps li- 
tes Strigonienfis Archi-Epircopus , & Olo- 
mucenfis Anciftes fuo definirenc arbicrio ; 
Scephanus R.ex omni fe in Sciriam , Carin- 
thiam , Carnioliam , Marchiam , & The* 
faurum denique jure abdicarec. Pronmi* 
ciatum anathema in eum^ qui bello alce- 
rum laceflTere prior iticipcret* Addiri fide« 
luffores , qui dc pace fervanda caverent, 
pro Stephano: Carolus L Sicilia: Res:, a) 
Henricus Bavariae Dux ^ Michael Angelua 
Palpeologus Graecorum Imperacor, csEtero- 
rumque afiEnitace jun^orum cacerva lon- 
gifllma ; pro Octocaro vicini Germaniae 
Principes , Aogliae & Hifpaniae Keges ; qui 
ut tabulas has caiculo fuo racas haberent, 

rogati 



a) Erat hlc S.LudovidlX, Galliamm Regif frt- 
m Dux Andegavenlis j ci^fb Conradino Rege utdus- 
quc Skilia: KegTium a Ckmentc VU- Pontifice conr 
fccntus Aji, Chr. MCCLXDC 



poft non fine Ottocari exido abrumpenda* 




Quam polt ni- Brevi Regiminis tempore pauca cgrc 
fe fnoriens Stephanus ^ qiiibus nihilominus Principcm 
«liqmt me- pjuni ^ aequum, acfortem feprobavit. Bul- 
gariani illi, ut jam meminimus^ debcc fa- 
cra Corona, cujus titulo primus uti cepic» 
Ditionum nil amifit, aufturus eas haud du- 
bie I nifi praemacura morte raptus fuiffec 
Menfe Augufto. An. Ch. MCCLXXa, fe- 
pultus in Bafilica B. Virginis Mariac in Infu* 
la^ quam eximiis donis percoluit, amplius 
vero exornavit prSEclans quatuor , quae iri 

rvicino degebant afccceria^ filiarum virtuti* 
bus^ quas inter B. Elifabetha ]n%ni prac- 
cellcbat fanftimonia. Complures adhuc fu- 
perftites reliquit libcros: Ladislaum IV* Re- 
gem ^ Andream Sclavonise Ducem< a) 
!: 

'-*- a) Pateria «X literis Rudolphi I, Romarf6H?iTi 
Impcratoris , ad Proceres Hangari^ , in qiiibirs hxc 
halbet : hielitoj LadhlMtm Regem Hmg&rlm^ E^ 
jtndrtam Ducm Sdavmin film mjlr§s CMrifftm§!, 



^ 




Mariam Gurote H. Ckudo Ke^ SiciliaB iiu« stiepha- 
pcam , Annam > quam Michael Palaeologus CUS y« 
Oriends Imperacor Androoico filio accepit 
conjugem. 

LADISLAUS IV. 

REX XXII.- 

JL. a MCCZXXXX. ===== 

LADK- 
l^ LAUS IV. 

LAdislaus adoleTcens adhuc inauguratus (^^ mtn^ 
cum per aetatem fceptro gerendo im- Regnum 
par videretur^ Optimates rempublicam mo- ^diit ? 
derari cepere. Gregorius X. Poutifex tc- 
neri Kegis ac Keginae: Elifabechae , erac bacc 
Caroli I. Sicilias Kegis filia , faluti profpe* 
Aurus^ Anciflices , Proceresque ad obedi* 

cn- 

firte fataUttttis bumana faternis arbatcs folatiis • • • 
amplexu fituque paterno fovendes ajfumfimfts. Apad 
Reverendidimuin Hergott Genealog. Diploin. Gentie 
Habsburgicx Volum. III* five T. II. pag« 482. Un- 
i^e perperam nonnulli hunc cum Aadi:ea Vc^to coq» 
fttdertji 



HUNGAHIA 



LADIS- cntiam , fidem , devotioncmque in pupffj 
t-AUS IV. lum Rcgem pcr literas excitavic. Alias In^ 
fupcr ad Ladislaum ipfiim dederac , quibus 
Religionem , finceram in Deum ^ bono* 
rum omnium fontem pietatem , virtutum* 
que Chriftianarum ftudiam foIHcite com- 
mendat, & quafi futura praefentitns ma!a, 
ad amorem fidemque incegram Reginae con» 
jugi fervandam blandc cohortatun Quae 
monita fi altius in animum demififlet La- 
dislaus 3 felicior ilie , felicior Hungaria fu^ 
tura erac 



Q\iim glo* 
liofe res 
i£l3 in Ot' 
tocttiim ? 



tS^ 



p 



n. Coronattonis folennia bellum con 
cutum non vulgarem Ladislao gloriam pro* j 
coravit : iEgidius Comes Polbnienfis arcem, 
quam pro Ottocaro tenebat , Hangaris re- 
flituerat- Damnum reparaturus Octoca^ | 
rus , LX. millium exercitu Hungariam va* 
flarc cepit. Fervente bcllD y Rudolphus 
Habsburgicus Impcrator hominem admo* - 
nuit , ut <]Uoniam repudiata Margareta Au-^^fl 
ftriaca nihil ii^ ejus hacreditatem juris habe*« i 
ret ^ Auftriam cseterasquc provincias legi- 
timo carentes Domino Imperii Romani ju- 

ribus 




xibus reftitueret: qtiod cum recurarec Oc- ijij^. 
CDcai-as > jipftis^fpjficril denftfMj.iatus ftiit^ LAUSiJyji 
Hungari§que fe ^j^y^zrtt^ -cqp Jmixit Gsefar 
An^ MCCLXXVL Tant^ app.aratu percul* 
fus Ottocarus > pacem ulcro expetiit ; qua 
obcenCi^; t Auftriam & Stiriam Rudolpho / 

Ijjap. ;^ nonnulla^j^Hungariajcivitatcs fupe^ - 

rlorc bdlo , occupatas una cum thefaur^ 
cpnjugis fuas Ladislao Kegi fine cundatio^ 
ne; reddidit » Bohemiam vero & Moraviant 
diS(^ FW^ ^gprajncftto a^tCaeftre In feudun^ 
poj^^jidan^ acfrepiu wObfcquii bujus pa«> 
dor , ac in(uper ambitiofafc conjugis reprc* 
henCo Ottocarum ;ad infringcndam pacem 
amiirasquc jc^ bello, repccenda^ . acccndic 
Ri^dolphus ea {^doAus > molimina ^ ^ ad&k6> 
rurfum ia (ocietatem L^disl^o cum Hunga- 
ris y ad Moravam flumen venicnci hofti fua» 
opponit cqpias r poft tentatam levioribus 
prseliis diu fortunam , dccrccorio confligi* 
tur certamine A. MCCLXXVIIL dte 
XXVL Augufti. ; Bohemis in f ugam aflris , 
Ottocarus nc ignominix fupcrftes foret, 
fortiflTmc dimicans in arena occubuit; Ru* 
dolphuv proliais Hungaio Kcgi a^is graciis^ 
X *■ * '' AI- 



3M H U H G A 

LADIS- Alberto filio Auftriam & Stiriam fiduciarlo 
LAUS IV- Domine contulit , inidumque dedit floren* 
tiffimsc per quinque & amplius fecula do* 
mui Aufliriacae. A> 



n 



Quibiis viis IH. Adeo profpere adrerrus potentifli- 
depravati mum ca cempeftatc hoftem res afta , nou 
Regis iito- modicas Hungaris faciebat fpcs ^ fore , uc 
*** ' Ladislai aufpiciis paulo altius Hungarici 

Regni Ma|eftas afTurgeret; at mox opinio- 
ne fua delufi funt; poftquam Ladislaum 
cum adolefcentia probitatim virtutemqae 
una omnem pofuifle viderunt , atquc ita, 
ut nunquam deinceps ad meliorem frugcm 
reduci poflTe viderecur. A Cumanis gen- 
tilibus depravatum . extra dubium eft. Cum 
gentem fuperiore bello utilem cxpertus f uif* 
(et y quo aliquam redderet gratiam , fami- 
liarius verfari cepit , cum iisprjmumj qui 
Rcginae Macri propinguiorfcs crant , mox 
nullo difcrimine cum omnibus j qua e con« 

fue- 



a) Infpice fi pkcet fpidminh Progon&Iogko ge- 
ueahgki cap. in< §• KI. a pag. %q> 



3^3 

^fuctudioe promifcua; ut pronum erat , vi- laDIS- 
vida indolc adolefcens feDfim vitia eciam LAUS IV. 
coniraxic Kegio faftigio prorfus iodigna : 
A virorutn cnim confortio ad muliercs gra-» 
du fado , earum five fQrma five procaci- 
tate adeo captus erat , ut pofita omni ve- 
recundia, ruptoque conjugii vinculo , in 
Reginx locum pellicum catervam fublege- 
rit y neque iis fandiffimum fanguinem Re- 
gium communcm facere j fibi vel Religio* 
ni vel dedecorl duxcrit, a) 



•Ui rV.,fcedi(Iimum fcelus cum prlvato Quanto rci- 
homioi fugiendum , tum vero ilH ^ cujus P^^li<=^ ^^ 
vica moresque aliis pro norma deferviuot , ^"^™^^'*^ ' 
quam maxime deteftandum , Tix Aida , 
quantanir Regno toti perniciem invexeritt 
Cumani quod Regem in poteftate haberent, 
oml0a kgis Evangelicaet fufcipiendss cura ^ 
X % eje- 



a) i^ Iflc C inquit M. ThnrocTjos ) Kex fprcto 
,T tlioro ccmjagali filiabus adlinefit Ciimsinonim , Ay- 
,^ iluam Kupch^ch Mtindulain vocatis, acftliasyam 
„ plures iii concutiinas hahebat , qnafnni amore COf 
^, jejms cfl in^mo depravatutTu,, Cap.LXXtX. 



3^4 



H u*N c a'kTa 



^TXdis^ ^}^^^ impane verbi Diviai PraEConibus , 
LAUS IV. paulo obftinatius priftinis adhsefere eirori- 
imStf" non pauci ex iis , qui baptismum 
fufceperant, ad vomitus rediere : tumqua- 
fi licentia data , divifis agminibus Hunga- 
riam percurfantes, OptimatUKij nobilium, 
facrorumque virorum opes dirlperc , Vir- 
gines Chriftianas vi abduftas fibi Jungere , 
pueros Hungaros in lervitutem redados pa- 
ganis ricibus edticarc , in ruinam denique 
Religionis confpirare ^ nemine obicem po* 
nere aufo A)Crevit gentilium potentia non 
paruni, quod cos Ladiskus in muliercuia- 
rum fuarum gratiam praecipuis in Regno 
magiftratibusadmoverici quo efleftum brc- 
vi > ut pe/Hmi Regjs exemplo complurcs 
cx Hungaris gratiam ejus gentis aucupan- 
tes , gentilium Cumanorum non modo ve- 
ftium I verum & vivendi rationem adopta- 
renc, abjcda penicus Rdjgione, His gra* 
vi/Hmum acceflic incommodum ex coJJapfa 

p!u- 



4 



^) P. Pcterfii Conc» Hung, Tomo T. pag, 90. 
& lo^ in Annal. Reg» ad An, MCCLXXIII* & 
LXXVHL 





N cv T a; i gay 



pluribus locis difcipHna Ecclefiaftica , quod ladis- 
Rcx non alios Ecclefiis pracficerec, quamLAUS IV. 
qui fuis conniverent cupiditatibus. Idquod 
dillidiis cum Pontificp occafionem pr^buit, 
Is enim ad avertendam ab Ecclefia Hunga* 
rica ruinam nultatenus racam habere yoluic 
id genus hominum eIe3:ioaem ^ qui neque 
virtutem^ neque dodrinam , neque fortif 
tudinem ei muneri neceiiariam' prseTefer* 
lenc* Unde fa&um; ut practer alias (e« 
des etiam 'Strigonicnfis pluribus amiis va« 
caverit»- ;• •'•^■.' 

V. Communibus malis medelam fadu* Quibus artip 

ms Nicolaus III. Pontifex Philippum ex or- bus ad fra- 

dine minorum S» francifci Firmanum lEpi»^®"' ^ 
^ _ , rt . ,» . quantumre- 

fcopum cum Legati poteiiace m Hiuigariam 

dimifit. Is ut primum attigic^, nil fibi' 

prius diligentiusve agendum putabat y ac« 

que ut ejeftis ex Aula pellicibus ^ Regi- 

nam Elilabetbam priftino choro reftitueret* ' 

Cum moUia necquidquam^tentafTec reme*^ 

dia , pedimorum confiliorum adminiftros a ^ 

ccecu fiddhim rtfcidit^ Regem quoquedu» 

rius aggreflCurus. Ea agtndi ratione cpm* 

X 3 mor 



5^5 H u H 

LADIS- mocus Ladislaus ^ praecipue quod nonnulli 
IAU5 IV».deipfo exauchorando confilia dam agitari 
fuggeflferant , Legatum carcere prius mace- 
racum , Regno faccffere jufKc. At mox 
eriorem dedoftus ^ fa^ique poenitens lega- 
cum non fine honore in Hungariam revo- 
cavic : tum conjuge in thorum recepta , 
quidquid pro lalute reipublicie expedire vU 
deretur , fafturum fe quam liberalilEme ad* 
dixic : reliqua inter fanfte fe obfervaturum 
ea omnia , qim iiiaugurationis fu^ tempo- 
re fblenni promiferac juramento ; operam 
dacurum diligentiflime , ut Cumani ab ido* 
lorum cultu abftrafti JESU Chrifti reJigio^ 
ni iniciarentur , omnia icem in incegrum 
reddcrent, quie feu profanis ^ feu facrjs ho- 
minibus per vim eripuerant. His promiflis 
recreatus Philippus Legatus , Buda: fyno. 
dum nationalem habuit : ubi bona Regis 
yenla Lcdomerius Varadinenfis Antiftes, 
non minusdodrina & virtuce, quam na* 
talium fpleadore iHuftris , Strigonienfi Ec« 
clefise fexennium prope legitimo carenti Pa- 
Itore fuit impodcus. A^um poftea de iti* 
ftauranda difciplina Ecclefiaftica | moribus* 

quc 




N a V A. '^i^y 

que populi corrlgendis. Quem in fiiiem xadis- 
uciliflimi periati foere canoaesi ex quil^us^ LAUSMV 
quse tum fuerint vulncia , facile cdnjece- 
ris, a) Illud ad veterem Hungarise con* 
fuetudinem minus exadam fuic y quod he^ 
gatus ^ nullo faflo difodnune y vecuerit gc« 
neratim^ beneficia Ecdefiaftica^e laicorum 
manibua accipi: five hoc in ca^fa fuit| 
nam non deeranc^ qui eicaggerebant juri* 
bus Regiis compedes injici; &VC Cuinano- 
rum defiderium diutius^ ierre noii 'jpoflee 
Ladislaus, dimiila.Iterum Confuge'^ Cbm 
cilii Patres drmaca itianwex uibe €l|ecit y 
(eque fuis r^ddidic peUicibus. Graviter ad 
hascingpmuit Nicolaus III. Pondfex ac ne 
qujld ad curandani Regis (alutem. iritenta*^ 
tugn . relinquerec ^ Kudolphttm Impehito«' 
5em, Venccslaum Bohcmi» y CardlujHi Sii^ 
ciUse Keges foUicice per liccras nunciosque 
Qravit t.uci preces auftoricatem^e (uam^ 
apud JLadislaum pro £li&b6tha interpo^ie^ 
rent« Eadem dc re ad Keginam Matrem 
& Optimates .Regni (cripfit, Denique pro- 
., -X -4- • lixar-- 

a) ConcU. Hung. loc cit. ... . -...^J. . 



330 HaMOAB.iA 

LAD[S. redulo incubucre. Cumani gendles ab eo- 
LAUS IV. rutn fevericace male fibi ^netaences , clam 
fuos ad arma cogunt, iis etiam« qui ad* 
huc in Cumania refticerant^ in belii focie- 
tatem evocatis, non nifi Regno in fuam 
redado poteftatem deftiturit a) Nefarui 
^ bsec conlilia celari diu non poterant. Opti- 
mates igitur Hungaros ex legum prasfcri* 
pto fub figna evocant. Ubi pares hofti* 
bus adeflfe jam vires fcnfere ^ K^em ad- 
eunt y conmiemoracisque Cumanorum mo* 
liciooibus Bd /uftam commotum indigna- 
tioaem , e cuftodia ad caftra deducunt. In- 
credibili acceptus lastitia a fuis^ cum omnia 
ad praslium comparata viderencur ^ dafGca 
fonare pugnamque aufpicari jubet: cbncur* 
fum pertinacibus utriaque lignis , terga de« 
mum vertere Cumani , quibus co&lum^ 
ipfum eo die . infcftum fuiflfe ferunt : ad- 

veriis 



a) M. Thurociio tefte. „ OWamar Dax Ca» 
V) imiftx congregato exercitu Cnmanorutn ckca la« 
\, calii. Hood fbcatam voluit boftiliter Reghum ia- 
,^ vadere Htingarororti , ut Cxlq dominio fubjugaret^^ 



N V A. 331 

verfis imbribus in pugnantium ora deplu* ladis- 
cntibus y laxatisque humore arcubus , queis ^AUS IV, 
poti/Iimum ea gens CQiinebat. a) 



VIII. Ab infelici ea pugna Cumanorum Quid pcri- 
diidor Oldamur in Afiam elapfus explicatis cuii a Tar- 
reipublicae Hungaricas peflime conftituta: *^' 
rationibuSy prsedarumque fpe propofita , fa« 
cile Tartaros induxit , ut fecum illico pro* 
fe^ionem inirent. Tanta erat Barbarorum 
muititudo, uc undecim miiliarium ambitu 
pro caftris opus haberet. Vix pedem intu- 
leranty cum continuo quaquaverfum difFu* 
fi casdes Yaftitatemque aiFerre-^ populatio* 
nibus Peftinum usque prolatis. Ladislao 
nec animus nec vires fuere ad tanum tem* 
peftatem propuUandam. Optimates , No« 
biies, uc extremo in difcrimine , de fuga 
potius^ faiuteque in editionibus quxrenda 
cogitabant. AGtum erac de Hungaria , nifi 
Numen propitium toc innocentum precibus^ 
piisque operibus placatum praefenci ope fuh- 
veniftec, multis fiarbarorum peftifero ab« 

fum» 

_X1 I J _ ■ -. - - - - . 

a) Ibldem. 



331 H U K G A R I A^ 

"ladi^ funuis tnorbo , aut inedia enedis^ Tan» 
lAUS IV. tam praetcrea imbrium graodinisque frc* 
quentiam co^lo in boiles demiflam narrant^ 
ut ii de fuga potius , quam profequendo 
beilo conC ia agitarcnt. Caelefti auxilio in 
ipem eredi Hungari , fugidvqriim agmina 
€X inlidiis carpentes magnam edidere car« 
dem. ParJi Tartarorum vulgi iras veriu ad 
Cumanos fe recepit y quonun pofteri noa» 
nifi Carolo rerum potiente ad fidem CI:H:i>* 
fiianam funt addui^i» 

QaotnoAa . K. Luculcnta Numinis ope ultimo ere« 

diminata^ pta cxitio Hungaria y adeo in vitas melio* 

Rcgni Hun- j-j^ propofito firmatus non fuit Ladislaus y 

gtnci po- ^^ potius negleda penitus reipublics cura 

ia facinora prxteritis majera prolaberetur. 

Renovata cuni Cumanis ;ynicitia minime 

contenttis , Tartaros ipfbs , Saracenos ac 

Neugerios y fortafTe quos Zingaros poftea 

dixere ^ in fuam admifit familiaritatem ^ 

apud hos vivere , in eorum mappalibus 

^ convivari , dignitatis Qxx imaiemor ^ ia 

deliciis habebat. £x qua Kegis Ibcordia 

• facile quisque affequi poteric ^ quantum 

\ Hua^ 



N o V A. 333 

Hungaria detrimenti acceperit. Ea enim ladis- 
occafione ufi vicini Principes , limices fuos LAUS IV^ 
ncmine refiftente infigniter protulerunt. 
Albertus Auftriacus PoTonium , Sopronium 
vicinaque alia XXVIII. oppida milite fuo 
infedit. Veneti maritimas Dalmatise oras 
in ditionem redegere. Urofius Servise Dux 
cxcuflTo Hungarorum jugo , fc in. libcrta- 
tem vindicavit. Extcrorum excmplo ani- 
mati Djrnaftas potendores , Bani imprimis 
in provinciis fuas: prsefedurae obnoxiis ty- 
rannidem arripu«t. Nobiles ipfi in com- 
muni ea Kegni direptione facultatum fua- 
rum augendarum cupidi infirmiores in. fer- 
vitutem redigerc ^ rapinasque in vicinis lo* 
cisexercere non perhorrefcebant, nuUaRc- 
gis aequitatisqutf habiu rationc. Id genus 
populationibus inteftinis adeo Jumcnto- 
rum nuracrum fuiffe imminutum memo- 
rant , ut eorum loco homines ipfi currus 
impellere cogerentur y qui in perpetuam 
calamitatis tantas audoris memoriam Z^* 
dislai currus sl vulgo appellati funt. a) £n 

uc 

a) ^ IIlo t^mpore biga , fcilicct duanun totmm 



334 H U K G A K I A' 

l^Ai>is. iic R.egaa eciam optime confticuta maiimiii 
LAUS IV* ad interitum properenc pafllbas , uc pri^ 
mum Regiam (ihi poteftacem e manibu$ 
eUd>i fiaufxc> exemplisque fuis ad kge$ im* 
pune violandas yiam aperiunc ^ ii , quoa 
Deus populi RedoreSy legtim defenforet^ 
luftitiaeque vindices coUocavic 

Qood cnr X, Hasc com cflec ihtereuntis Hungai-^ 
men in fit- rix focies, Opcimatts Kegni ooimulli vifa^ 
•^ ^ tot adhibitis reraerfiis Rqgem mfailo melio^ 
*" rcm ficri y curasque reipubiicsr penttus ab- 
cem tdouT- r^ciffe , a) ne Kegnimi decefforum R©» 
tm? Scmi fudofibus ftabilkum unius icclere pef^ 

fom irety habito ioter fe confiCa Amiream 

A) I^ 



n yehicttlani « Regni^ incoiis eurrnt. La£stah Rtgip 
Y% dicebator, qiiia propter continua fpolia anicnalic 
T> vehicQla trahentia defecerant in Regno: fed ho> 
n mines more pecoram bigis jtin£& vices udmw^ 
^ Khiw irapendebant* w Idem cap. LXXXI^ 

, a) Legi merelut Hbnoril IV. Pontificis Ep5- 
ftola^i qua Ladislai Regis ignaTJami vitiaque ftiavK 
terac foititerrepreheadit in AxuiaL Reg* adAanjani 

hiccLxxmx, 



Jl) Ladislai fratrem e Sclavonia evocare , ladis- 
Kegemque falutare decernunt. At Kegio- LAUS IV* 
rum (celeram fautores, qut ex ea commu- 
ni rerum perturbatione privatas fuas facul- 
tates potentiamque non mediocriter auxe« 
ranc , veriti» ne Andrea ad iblium evedo 
iua conftringeretur ambitio , dam Ladis* 
laum de Optimatum confpiratione edocenc. 
h tzSto a libidinibus ad fanguinariam cru-* 
delitatem gradu, (ine mora fratrem (uum 
ad necem conquiri jubet , cumque fugaia 
Poloniam abiiffe accepiifet^ conductos mul« 
to aere ac promJ(Gs iicarios eo deftinat. lili 
limulata fide , ac amicida cum fe in Ducis 
familiaritatem iniinualTent , captata occ^fio- 
ae-ia(bntem ia flumen praecipitem deoier^ 
gunt^ amplifCmis reduces ob rem prseclar 

re ' 



a) Andres htiic Sclftvonke Daei primQm itftir 
nata fbit una «x Rudolphi CxCms filiabus Jutta » 
tum vero defponfa fuit Clara Eupbemia Goritien* 
fis , quam Andrez Veneti Uxorem fuifTe contendic 
Exceil. ac DoQiff' C Coronini a Cronberg inTen* 
tamine Genealogico Chronolog. Comitum Goritiri^i 
quod in Coliegi^ Reg. Thcrefiano cdidit AnnQ 
MDCCLU, 



33^ H « K G A H f A 

LADiS* re geftam exculci muneribus. InhumaDum 

LAUS IV. fane facinus, acque eo pacracum cempore, 

quo Ladislao haerede carenci nil magis ia 

opcatis eflfe debuerac y acque uc unicum 

germanum fuum Andream fuccefTorem le* 

gerec. Ica fpe fua delufbs Proceres unus 

folabacur Andreas , Venecus diftus , Sce* 

phani pofthumi ex Tbomafina prsedivice 

Macrona filius y qui duda Fennena Zemo» 

Yid Cujavise alias Wladislavist Ducis filia 

a) Regiat flirpis orbieatem pocerac abfler* 

gere ^ is ne confimili faco perirec, clam ia 

Auftriam efFugiCy iode poftea ad Kegnum 

accerfendus.. 

Quwn infe- ^^* ^^" mufco poft Ladislaus totfes 
Bd cxituTK Deo violacat fidci poenas dediflfe vifus fuit, 
Um cUofit ab iis ipfis ^ quorum amiciciam tam turpi» 
Ltdisltus? 1^^ quaefierat artibas^ inceremptus ; Cu- 
mani enim Regno iii"parces diftrafta faci» 
le fe pociri polle raci^ ceucandum id> quod 

dudum 



a) Fcnnbnani appellatani fuifTe Andre<t Veneti 
UxQx&n teftahtor ejusdeoi jam Regina^ Sig^Ia. 



N o > a. 



§3? 



dudum ante aniino concepcrant , putave^ iadis- 
rc. Itaque communi feniorum confilio Rc- LAUS IV* 
gem e medio toliere deceraunt, catcra fa* 
cllius poftea effedui dacuri. Parricidii au- 
ftores deledi viri prsecipui; Aibuz ^ Tur-i 
cule^ & Kemenchc , qui Ladislaum prope 
caftrum K6r6s-i2egh fub tentoriis agentem 
nodis filcncio aggrefli multis confoderej 
vulncribus^ferialL ante feftum S. Margt" 
fctsc V. M. five X. Juiu An. MCCXG 
Non tamcn impune id eis abiit y Myzfi 
cnim c Saraceno Chriftianus ^ atque ad Pa* 
latini dlgnitatem evedus ^ paucis elapfis 
diebus , Parricidas ni! tale opinantcs , una 
cum Edua pellicum principc comprehen-^ 
fos cxquifitifHmis muidavit fuppticiis. a) 
Corpus Ladislai Chanadini urbe Cumanis 
finitima condltum , omni ex parte miferri* 
mi j qui mature fublato Pacre StephanoV., 
in improborum inftitutorum manus dela« 
prMS ) poftquam foedifiSmas voluptates m 
Y ipfo 



a) Apud M« TlmrociJtim ctpi LXXXI. in no- 
u ^ &^ JO^ Chronko Budenli edjuoiui Anni 
MCCCCLXXVni* 



338 H o 11 c A t. r a' 

u^^ ipfo «atis flore dtgaSbtkt , adco Rdigb' 
lAUS IV. ntm ipfiuique nckxiis finfiiai rubinde ab* 
jccicy oc imijjerfliui impudicis Reginam 
coojugqii nobiliflimam , fiunam , rempa- 
falicam» ac Cdutem denique ip(am pofliui» 
buerk , qua ▼iveodi lacioQc eam moram 
l^pimque dqnTadooem Kegno cod inve- 
zic d^CQCx fanftiflimorum ATorum. na» 
pos » uc oon nifi mavasus Caroli L ac Lu- 
dovid M. R^m cuiis R^ni Hung^mo 
pieGis & •majeftas pocoeric repanui 




V 



•i..::> /..i^:.MA .?.('■.•:':: » - 'G£NEA« '•' 



iM' 6 cv». a; 



I.» 



33» 



^L* 




'AN* 



f4» Ha.ireAs.riA: 

ANDREAS III. 

DiCTIIS :V£N£TtIS. 
R B X X X I I L 

ANDREAS ^ ^* ^ CC X C. 
IIL l 



Jufiir Rt- ^^^^▼o & decimo a catd« Ladislai IV. 

gni Htti^ \m^ die Andreas hiijus ndminis III. ob 

«ci (ccpcro macrein Thomalinam Venetnsi diftus *> ex* 

y^^^^ Auftria in Hungariam reyerfus, conQ>inin« 

; dbus Ancifticum , mulcorumque Procenim 

votis Rex falutatus , a Lodomerio Strigo- 

nieafi A^t^^P^^^op^ (oleQni more diadema 

accepic. Neque enim praecer eum alius 

fupererac domefticae ftlrpis Regise hsere$:*uc 

. adeo le^cimis Hungarise Keg^bus. dcra du* 

.' bicacidniem adnumerandus fit^ quamvis ab 

Italls (criptoribus AndegavJBnfi familise la* 

' veiltibus non nifi admiqiftr^Qris citulo )bmi* 

decoratUs fueric. ^ ; ' , 



* ■"' 



nvhr 

iriii V 



;*> ,Vid« Genealog; Kl%« HaiiS. Tab. IV- 




IL Vix Rcgni poflcflionem adiic , cum anjjRLAS f 
poteatillTmos illico naSus fuit semulos. Si- lll- 

gnum fuftulic Caroius Marccllus Caroli IL Z ^ 

D Quos conti* 

Claudi Siciliac Regis ex Maria Hungara fi- ^^^^ i ^xper^ 
lius, Ambitiofa Mater R^ni Hungarici ;us tusamulo»? 
ad fe , prolesque fuas devolutum arbitra* 
ta , per Legatum Pootificium Martellum fi- 
lium Neapoli coronari , Regenique Hunga* 
rorum promulgari curavit, Importunis 
mulicris precibus & complurium c praeci* 
puis Optimatum poftulationibus induaus 
Nicolaus IV. Pontifex, cum eam corona- 
donem calculo fuo probaviffec, graviflimis 
iisque diuturnis fadionibus Regnum Hun* 
garioi obje£lom fuit* Aker Eemulus accef- 
fit Albcrtus Dux Auftriae , quem Rudol- 
phtis Pater ex oblatione Regoi per Belam 
IV. Friderico CsE&ri fafta a) Regem Impc- 
rio fiduciarium creaverat. 



Y3 



a) Curfl hxc jam olini Belani IV. tngebit foh 
Ucitnm ^ m eapropter Imperatores Koniini jus libi 
in Hungariam arrogarent. Sed co metu Regem fol- 
veitf Innocentius IV. pa£ltim fub condiuone immm ^ 

hac 



34» HUKGARIA 

ANDREAS ^ Periciilo » quod ex Auftria immiae- 

IIL bat t brevi la^eratus fuic Andreas , cum enim 

' ab Alberto Duce Tchemendus diffiderenc 
Qna nuioiie 
ab Atbmo^» ^"^ exteros dignicacibus admoveFet, 

AiiAriteo Andreas cum copiis Auftriam hoftiUcer ia« 

rolatas ? grcllus y facite hominem de (ua (bllicicum 

(ecuricate non modo ad renunciandum du« 

biis (iiis in Hungariam juribus y veram 

etiam ad plerasque civicates , quas vivo 

Ladislao Kege occuparac , refticuendas coe* 

gic. Fc^eribus tum inicis addica affinicas : 

Andreas enim defunda prima conjuge , Ai- 

berti filiam Agneteni conju^ (ibi copu« 

lavit. 

Quo(uccef- IV. Paulo dif&cilius negotium Andreaer 

fo res ftfta fuit cum Carolo Marcdld^ cui Carolus Clau« 

in Ctrolam ^5 p^^^^ ^ ^ Rlegina Maria duduin ance 

* "'"' provido fane con(iIio complures Dalmacix 

Urbes , & Dynaftas pocentiores conciiiave» 

rac 



hac non impleta irritam cflTe declarans , eo . <iaod 
Fridericus , ut conrentnm erat , Tartaros Hungariui 
nnnime cxegcrit. VidcfAim^ad An. MCCXLV. 



N V V 34$ 

xat*. a) Horum iuque favore, frctus :(ine aNDREaS 
fliora in Wyricum niaYigavit,., fumma jabK ll> 
vis honoris £c Mti figmficadpne aceeptuft^ 
£|as adventtt cc^Dico Andreas , [xriiisquam 
Croatarum primores ad defeftionem pertra^ ' 
hi^poiTait, cum Uungaricis copiis ad Za? 
grabkm profedus fuit, confertlim illic prse-^ 
lium ep fuccelTu , ut Carolus Martellus vi< 
&ns fugatusque conv^atis rebus unde ve* 
nerat Neapolim rediret. Infle Romam dl$^ 
latus egit , ut ex Pontificis manibus Hua? 
garise Rex coronaretur, ea Tolenniute exi* 
ilimans proniora fibi omnia deinceps apud 
Hungaros fore; at fpe fuadelufus eft, cum ^ 
^nim novam iipparat ejfpeditionem 9 iubito 
exflin^us, bejlum Carolo Roberto^ quem 
ex Ciementia Kudolphi Cselaris filia genue- 
rat ^ profequendum reliquit, 

pMM— — — I 

V« Gemincf 4efunQ:us periculo ^ curaS Quftm ina- 
cpgitationesque omnes eo intendit , ut fuo- "^* Andre« 
yum.fibi animosarftius obftringeret. AcCle- "^^«'^"«Ct. 

-• rolum Rom 

-* 4 rum , ^ ^ 

^ bertum ftu- 

I. ■ dia? 

a) Lncius deRega«,paImate&Croadfl& I4b.IV« 

Cap. X. i . ^ 



H U H G A R I 




ANIWIEAS r^ina quidcin iQGgni ptetatejudida & iatoeti- 
ni. dis EccleGx Htmgari^ |uribus conflantia a) 
facilem in fua veta babuic , adeo uc Anti- 
ftites communi confilio omnibus anachcma 
dixerint , qui legicimo Regi parere decre-i 
&arenc. Profanos aucem viros omni offi- 
ciorum genere , profufis infuper Thomafi- 
nx Matris thefauris in fide continere non 
omifit. Auftriaco foedcri adjecit Boheroi* 
cum cum Vencesko IL Regc , cujus filio 
cognomini poftea Hungari* Regi Eiifabe* 
tham ex priorc conjugio filiam cotlocavic* 
At fera jam fuere omnia , malo domi la* 
tius in dies fcrpetite, Potentiores enim 
ex Optimatibus ut Mathseus Omodeus j> 
Paulus Dalmatioc fiaiius j Joanoes, &Hen- 
ricus Sclavoniae Bani Henrici filii , IJgri^ 
nus de Uylak^ ac prope omnes Illyrici pra:« 
fefti crcbris Mariae NeapoUtanse nunciis & 
Largicionibus corrupti , mifHs ad Bonifa'* 
cium VUl Poncificem legatis exauchorata 
Andrca HL Carolum Robertum Marcelli 

filium 



a) Confuk Concil. Hung. T.L i ptg, ti6. & 



n 



N ^ V A. 34f 

filium Regetn fibi dari poftulavere. Pon« andreaS 
tifice fuapte in Aimegavenfem famili^ttn^ II ^ 
propenfo 9 votis liberalitcr rubfcribente , 
legati iadionis Carolinas Neapolim regref» 
fi , Carolum Robertum puerum undea^ 
nem cla(C impofitupi Spalatum deducunu 
Menfem illic fubftitit Carolus , poftqiiam 
aiitem inteUexit , Paiili Bani opcra uni- 
verJam Dalniatiam & Croatiam ad fe de- ^ 
feciiTe, inProcerum commiutu Zagrabiam 
tetendit , e propinquo Huiigarorttm »ni« 
sios pertcntaturus. 

99SSS59 
VI, Totius Illyrici defedione majorem Quis vit« 

in modum confternatus Andreas , cum exitus? 

non ob(crure videret HungarcHrum quoquc 

animos tot pulfatos machinis vehementer 

in fide nutare , e moerore coiitrafta Jtgri« 

tudine confumtus efl in caftro Budenfi VIIL 

idus Martii An* MCCCI. a> nulio poft fe 

y 5 itli- v::f^^:r^^' 

a) Locius lib. IV. Cap. X« Sont .qui tbulant 
Chyrorgain a Carolina fa£tione Corraptam , * quQ 
Regi Anckeae IIL V<$niim inciderat CuUellom Ve- 
neiio illevifle 9 ficqoe eidem mo^tem canrcivliTe* 



34^ H U N C A R I A 

EandreaS reliao hxrede , ibidcm apud FF. Minorc$ 

III. in Ecdefia S. Joannii Evangelift» condi- 

tus, Erat Andreas ukimus e Regia Hun- 

garorum ftirpe , qui a Geifie Ducis Chri- 

ftiani cemporibus trecencis & amplius an- 

nis Hungariam infigni plerique cum laudc 

moderaci funt y Priaceps eximiis ad regen- 

dum docibus ornatus , qui Ci ab aemuio- 

rum vi ^ aac potius quorundam perfidia 

femet expedire potuilTec , damna five Re- 

ligioni , five Reipublicx Ladislai IV. fo* 

cordia ^ & improbicace illaca , unus ipfe 

^ pietace, prudentiaque fua quam cumula- 

tiflime reparafTec, Equidem mirum videri 

poterat , quosdam Hungarorum Andreara 

infeftaEOS fuiiTe , neque ullam m eo in- 

tereuntis , tam infignicer de Patria meri* 

tae ftirpis^ habuilfe rationem : ouUa nem- 

pe tam func arda vincula, qu^ non am* 

bicione , atque avaritia corruRipi , labefa- 

— i^^^ ^arique pofliac. 
EKftinctavi' 

fili Efgurti ^ ^j^yj . ^jj fj^j^ j^g" j^ Andrea: 

ftirpe quis ^ - , 

Hunernrije *^' fublato, in duas Regnum omne par* 
ftatus ? tcs 




N > ▼ a: 347 



tcs abiit. Mlyrici Proccres cum Ugrino , aNDREAS 
& Xlacbseo Omodeo Carolo adhigefere ^ ci« III« 
tatisque eum idnelribus Strigonium deda^ 
xere; ubi a Gr^orio loci Antiftite pectt* 
liari quadam corona incindus fuir; quod 
Kegium D. Scephani Diadema c)im cete* 
ro apparacu in adverfk partis poteftate 
fuerit. Singularis-haec inauguraadi^atio 
nec univcrfsd gentis confenfone ^ ntk fbli« 
to ad eum diem ritu pera&a) graviter a 
plerisque accepta fuic ^ claflicumque fu* 
ftulit 9 ad nova mpx Carolo objicienda 
obftacula. Capuc horum erat Dominicus 
Magifter Tavcrnicorum , Demetrius , Hcn- 
ricus j aliique plurimi e Majoribus y qui 
paucorum ftudiis fubiata libertatc prifti* 
na , Regem fibi imponi non ferebant^. 
His adjundi fiinc e facro ordine Joannes 
Colocenfis Archi - Epifcopus ^ Andreas 
Agrienfis , Emcricus Varadinenfis y Haaba 
Vacienfis , Anconius Chanadienfis , Nico- 
laus Bosnenfis , Jacobus ScepufiCnGs £pi« 
lcopi y qui uc liberum eligendi jus lar* 
tum cedlumque fervarenc, communi con* 
Y 6 filio 



148 HuNGAiLiA Vetus; 



ANDREAS ^'^^ Venceslattm Bohemum Avla Hunga^ 

IIL ra progenitum ad folium evocare decer- 

nunt. Hunc m modum divifis Hungaro- 

rpm animfs decennio prope contrariis ftu- 

diis diftrada fuit Hungaria , non fine gra* 

viffimo R.eiput)lica: decrimento. 

P I N I S 

P A R T I $ P R I M iE. 




£L£N« 






E L E N C H U S 

QUiESTIONirM 

PAITIS PRIMJ;. 



HUNGARIA VETUS. 

QUid Hangaria? QuIIdiis c Provincii» compoli- 

Qtiotiei fcythicis ftibdlta populis? • | 

R E S H U N N R U M* 

tjuae Hunnomin iacunabula? Qu^e faU olitn in Afia? 4 

Qut tcmpeftate in Pannoniam dlclati? - - 7 
Per quos Rege$ adinimllrata in Europa Hunnoruin 

Refp. - • - t 

JQuo fiKcefnirem geflitAtilacum Odentis Impeiio? p 
Quo itein cum Occidentatibus ad Catalaunum Galli^ 

utbem ? - * - 1 1 
Qufl tempeflate D. Urfula , ac Sociae VVp ab Hunnis 

caefs? - - * x4 

Quld prsterea ab Hunmi a£lum in luOa ? s t f 

Quo exitu vitam claufit Atila? - 17 

Quibus mtcbiois labefaaacum Hcinnomni Impencim ? 19 
Quajido demucn intenit? ^ -29 

y r BBS 



E I. E H C H U S 
KES AVA&UM. 

Qtut Avimm initia? * * ^as. 2t 

jQiUB fortma, priasquam Europtm tencrent? - 33 
iQiiibiif artibos reftitntam Scythicttm ia Pannonia 

Imi^imi? * ' ' 34 

<2<iomo4o per Francof deletmi ? Ibid. 

(Qvid iode commodi io rem Chriftiantm ? • 2$ 

RES HUHGARdRUM/ 

^Hoi^tri? aaHimiilHMAtltMioilmi^^^p^^ '^7 
H^QZ Tnrcici $ five Hn^garici in Afia Imperii initia ? 

qa« amplitiido ? • * • Ibid# 

iQiiat Iq partet, & em diFi/om? ^ 2% 

Poft collapfiim ImperiQm , quas in- AHt coloerc (edet,. 

Turci? - :; • . . Jo 

QoM tempcfttte Arptdoi.tpud fuos Frincipatum 

tdcptus? - • • 32 

(^omodo Hangtqt potitQS ? . • )^ 

f^dB (brs Ptcintcittrum in Dtdt ? quzntm ex iis 
^^ gentes exortat? ^ • • - 37 

i^ns jKeip. rttio t^ud Hunigtrof ? *. * 4^ 

^Juo (ucceflu geflt bellt usqiie, td temp^rt Otto* 

. nis Cat&ris? • - 46 

<Qu« occtfio ptcjs cwm -Ottone C^tre? • fo 
Qnx prima opportunitts promolgtndat inter ^ Hun- 

gtros legis ChciIHtnst? • \ , • P 

Qui primi Hungtrorum ip&Ie Liftitutores ? • 51 
jQiK ftudit Geirat td firmandtm rem Chriftit* 

fxtm? • • • !4 

. i: QQibut 



Q tt JE S T J H tt M. 

IQaibat artibus Rcgnum fiUo ftabiUrk? Pag* 56 

jguando, diemXuum obiit? - .• - 5S 

Quis ftatus nov« Hungdriae? , • . ihid. 
In^quot da(I«Sj iive periodos unverfa Kegum fe* 

» . ries di^cfcipoteft? " - > d» 

Quo jureHof^ris prxfucre Af^adiaai Prindpc&^ Ibi4» 

Qudc vices Hungaris hac Periddo ? • • 9g 

Quae turbaram dOtiti caufr?' ii • fM 

Quar Rcgnorom acccfllonei fa fte?»'. '"^ • 75 

S. STEPHANUS lCjB..X. L ;,, 



Quando quamqne ampluiti Kegumadiit ?- 

Qtfibus e caiijis cnala turbi?^ * - ^ - 78 

Quam pemiciofa Cupx Ducis Skiu^hienfis tuee in- 

rer confiUa ? - • 79 

i^am pro^ero cxitil^^difl^ta? ' ' • ,; ;- • lUd* 
Qu3c prifitae poftea D* STEPHANl cutSff ^ • -ft 
jQuantttS ad promovendam re.m ChHfHiltfam ardor ? *^ 
Cur Aftricus Romam Legatus? quove fucccflu? 84 
Quando coronattts b. -STEPHANUS^ - '-. - 8S 
Qttam (apicnter ordinata Eccleiia Hungarica? • • S9 
Vrofana item Refpubiica* • . . « 9« 

<Quo fine utriusquQ fexus cqsnobia, condita? 9j| 

IQua de caufa cciebratum Strigonli. ConciUum? * 94 
Quid tum in Ecclefls commoda conftittttam? ^ _ 9S 
Quid in rem profanam ? • «9$ 



Qttc 




jfQuo Prodigio Jbelluni 

ImpmtOTC? - • MOQ 

^wo ilem Biilgaticuni ? - - 102 

jQuam rara EMERICI^ filii fan£tim0ma ? - loj 

I iQuibns artibus ad icgendiim iiirtimtui? - ig^ 

igyibiT* pT^fidiis cidem fucceflk) commtinita? - laj 

^uam iibito fuccil;^ Parcntis de eo fpes? - 124 

jQu.K deinceps confJlia de fncceirore Legendo ? - 125 
Cur PetruiB fororis Ififium cognatis J^ucibus prj^tu- ; 1 

lit? - - • 117 

tjuo id tniitto «cce^tunr ab Hungaris ? ^^ ^ - 12 g 

Ou* caura fug;E Ducuin in Pobniim? • 139 

jQua pietatc dicm fuura obiit STEPHANUS? - 131 

P E T R U S R E X I L ,3^ 

X^m crimlne Kegni ful initla corrupit ? * Ibicf* 
Quibut viriis Hupgaroitim a Ce animos aBentyit? 137 

Ctjr Regno exutu^? ♦ • 13^ 



J3a ^ 



SAMUEL Aba REX IIL 

Qnomodo Hurtgtrortini expeftationi fatiira£lum a ^M 

SAMUELE? ^ - Ibii^ 

jQuo fucceiTa fnfcepta prJma Hcn rici IIL C^farii Pe- 

tii caufi in Hungariiin expeditio? - 140 

f;2uouemdrm? * - 141 




QttJfi«TIOHUM; 

PETiLUS RjBSTiTUTUSi ,41 

. Regno redditus qualem feinet exhibniti » Ibic^ 
iQuo exitu vittm cUufit ? » • • 144 

ANDILEAS I. REX IV. ,4, 

Quim perturbata Regni initia: - • Ibid. 

Qoibus artibus procurata tran^uillitas?' '' '• iJ^f 

Quam feveris legibus cbmprefla Oentiliiikn licien- 

tia? • - • ' . i4t 

Quomodo pax cum Henrico Czfare coaluit ? • 15« 
Qu£ diffi4ior|im ANDREAM inter , 6c BELAM 

ftttreiniitM?' '-'^ "^ U.. C Aj ',j, 
Qoii belli &atenii finis? • . • i%f. 

BELA I. KtXV: " ^ ii6 

Quo jure (bKum cdnfiren^? - ^ • ' Ibid» 

Quibus artibir$ dfahiiim in & ftqdii eomrertit? , « . 15,? 
Quomodo genCilium cofhpe&uit Uceatiam? •> isS 
Quo mortii genere qbiit ? ' "• isf 

S. SALAKtOM HEX VL- ,«, 

' ■•' ■ ^-i .: \. .-^ i. ...: .-^ '. 

Cujus benefick) Patriiim rfCfpit tbronum ? - tbijjjr 

" ' - • ' ' ' ' ' *'"•-•• ^' * *--^'' 

Qus Regeininter, acDuces odiorum caulx? .,-: 10) 

Quomodo fublats? - « - - 16% 

Quanta hUic SALAMOKI » & Rtgno comroodt ? , 166 

Unde novs iterum fimultates? -^ 167 

Qualibus appetiti infidiil Dnces? i «. ^ » . i.l^f. 

gUQ 



M £ L E » c H tt s ; 

, . ibm? • . - Pao. 170 

iyatm infetici faVoViaorit, '& Regnd exutu^ SA- 



^ LAMON? 


- 


• 


• 


.'• ■i 


I. 


REX 


VII. 



If)id. 



172 



Cp exflUthortms«4J-AMpN ?. , . . • Ibid. 

Quid ejus- cfjB^f,aj^iipi a C«|;i^^ ., • . 173 

^gjUfin xtr\ cum laude Regnum , vitamque pofuit 

^^j GEISA?, ;•. . ^ - .,:,,.. .: 175 

., ,S. LADISLAUS R,E3t.yiri: ,77 

urene Regnum adeptus? •'* -' -'• Ibid. 

(5?uid ei nego^ cunv SAL AMONE ? ^- - i^g 

ipua deinccps SALAMbNlS vifjt rjTtioi ' - 179 

i^Qb' jure adjeck S. Coron^i Ooatia ? > rjj^;, / ^80 

tQnam pfoQieff geftii^ti-iprimum ,fi;iiR]|f f^^ijf^s bel- . , 

v= : lum^ '. *;r:t.,ti . >. -.-: r ' ^ - ,; 18* 

iQilo prodigio rolutum alterum? • 183 

'Qnem in finem, & ubi convcntus celebrati? -* 184 

^ Icges.i)oflatira#)144i<i';?^aV'.:]. i -./ 186 
iQj^ item in* monte Pannoni* ? - • 188 

I5w tem'^ftatVc'%iviiVr^ttf$ lADlSlJAtJS? ' ^-rfo 
^at iOius Vdn)ux'"SliiH*e ? ' *^ ' - ^ " 192 



•i.'- 



COIOMAN-US ILEX IX. i,6 
^j^bibas lebai in jpfb ItegidlfliUtti iricbrai^? Ibid 



GEISA IL REX XII. 




IQuii GEIS^ continwo pericQU a Borichio ? 
Quaiiea gloria gcftum cam Auftritcii beUofn ? 
iQuo fiiceefrtt cuiii Gr;£cis ? 
IJuid dircor«1iauim Regem inter, ac fratres? 
Quid a G£ISA caiimni teflimento? 

STfiPHANUS lE RfiX XIH. 



Ibid. 
3sa 



2 34 



^Qujbufi artihos Kegfiiwi fibi adverfiis Patnios fltbi- 

lit^Dii ivit ? 
Cur % Gr^cis folio dcpuirufi ? 

LADISLAUS II REX XIV. 

Quimdiu Regiio przfult ? - 

STEPHANUS IV. REX XV. 
Quibut trtibiif Regno potitus ^ St cKUtQS? - 

STEPHANUS IL RestitutUs. 



4 



Ihj.!. 

fbi* 
Ibid. 



»4» 



H 



iQuibus condkionibiis pax MaNUELEM inter, & 

5TEPHANUM ni. coffipofita ? - - Ibi<t ^ 

iQuibus ex caufis viokla ab Hungani , quotnodo ^M 

mifuin rcflituta? « . . 





Un^e akenim enftttim bellniii, Qimtto RegniHoif- 

garid detriniento ? • -: >. PA^t a^ 

IQao fiicceflu gefhm teftinm cum Graecif biel- ' 

BELA Ilk REX XVL ^4, 

Qufl raliQne «vito redditas roUo ? 1 • IbiiU 
iQoem fapienter continuo ordiuita Aula Hqngt- 

■ tica? . • • - «5^ 

Quomodo item abufiis in rebus Ecclefiafticis cor* 

. refti? V ' ' . . 251 

Qua tempedate reftituta S. Corons Dalmatia? %$i 

Quantani ftl-ltaemoriAm.BELA mcdeDS teUquit? %j% 

EMfiHICUS REX XVIL „» 

Qnp facinore Segni fui initia oUcuravit? Xbid» 

Qiia? belli cum Andre« fratie exordia? .25^ 

Quis fjutua? - . . -r. ..•. '.^jj 

Qnid geftum prsterea ab EMERICO? , • 2^0 

LADISLAUS m. Infaks, REX XVDI. Si 

Qnid nubanm» ejns caofii? - ' \ -Ibid»-. 

ANDKEAS 11. HiEi(.oso)LrMiTANas. 

JLEX XIX. ,tf^ 

Qwe prima motuain iirKegno ftmlna? • ' Ib»t 
jQuid^de c«de Gertnidit Reginx? : • sti 



.; E-L »;.-R'c H tt s:; 0' 

Qna tmpeftatey qoore raccefla pertfla expeditio 

Hierofolyinittna ? * ' Paq^ 267 

Redax doinuni quam ■pertttibatani - leperit Hiiiig»> 4 - 
> riim? - • - • ^ '. 171 

Qatenafn adUbita remedia? - a7j 

jQaid dKTiiJi Regein inter ANDBEAM/&Filiisiii 

BELAM interceflit? - - 27« 

jQos religionis Chriftians detriihenta ; & ande ^^ 
enata? - - ' a ty% 

jQaot moriens proles reGqoit? • ** s^i 



BELA IV. REX XX. 



««J 



l!>liam /apieater cooimania Rtfip.: yufneni cacata? IbiiL. 
Qaantoperc aliena^ a Rege nonnullorum animi? 285 
IQaomodo accepti' in ttodgiriani Ciin^niF ' •' 2S6 
fQaa tempeflate in Hangatiam irrapere Tartari? 2 $9 

Qaam inique pagnatam ad Sayonem? • . ^i 
(Quld indc Calamitatis conftcatum?' ... 9^1 

^OalJos: per TartaroS indudhu quibus adnnnicalii 

:' abfterfos? * ' • - a^ 

iQuomodo redaltiin ordinem Cumani? f . ^oi 

Qt^ jure Stirix poflTw-fEonem adiere Hungari t 30S 

IQuibus artibus inde eje£U? - * 303 

Unde BELAM inter Regem & filiuiki STEPHAi- 

NUM odia? - - . . - 304 

iQtiomodo reftin£ia? • . {07 

iQuo loco res in Rulgaria, Bosnia, & Dalmatia ? 309 
(Qui^ infignis de. Tartasis relata viOoria ? - ) 10 

Qoat' 



•■itf^.g 



Q XL JE * T.ivO -«r tt IC»^ 

l^c merita Regit in EcclefituQ? • Pao. jtr 

jQuumdtiuBELA? - .->..:. *-; ; . 4i|* 

1+f STEPHANHS V. REX • 3pa« nr 

.•*:.!..'; ••■ •J . : • 

IQiiibiis de cviRs^ qaove fiiccefla ickftauratum cnm' 

Ottocaro bellum? • ^ - Ihid* 

Quibus fblutum oinditionibiu ? «^ - 316 

jQiuun poft Ct motiens reliquit memoriam? • 31S 

LADISLAUS IV. REX XXII. 319 

IJua a tate Reg^m adiit ? * - * - IbieL 

^am glorioie rei ada in O^carum? • 320 

Quibus viis deprafauii^^^s niotea?* • 3^2 

Quanto reipublicd^ datikieiito ? ; « - 3^1 

^Hiibus artiburiid ftugem aliquantum reiocatus ? 3 2 f 

Cur Cuftodi2Si«{uis traditus? .- • B29 

Qiiid exinde enifl Cumanif n^gotii? -^' - - Ibid. 

Qnid a Tartaris periculf? <i'^ " * 33* 

Qnomodo diminuta Regai Huagarici potentia? 33 > 
Quam euorme crimen in fratrem ANDKEAM Scla« 

vonisDuceua admiflfum? • 3)4 

Quam infelici exitu vitam ciaufit LADlSLAUS? 31^ 

ANDREASIIi- REX XXin. 34^ 

Jurene Regni Hungarici fceptro potitus ? ^ Ibid. 

(Quos continuo expertus smulos? - - 341 

Qua radone ab Alberto Aufttiaco liberatas? 34^ 



Qu« 



'^SttX 




EuHCHas QujfeSTioNun. 

Qti0 iacttflU m ifla In Carolum Marcelluni? Pa^; j^ 
fium intiiia AKDRBA adyer/ut Caralum Robc^ a ^^ 

tuin Ihidit ? • • • }41 

QniB rit£e3uttis? " • ^ 

Exibnat virili Arpidi ftirpc, quis Himgark ftt* 

tui? 

F I N I S. 

QILESTIONUM PARTIS fKMM. 










l 







v^! 



KJ^^ 




IHliiiiiiiiinKi P^ 



^3 
/775' 




Stanford University Libraries 
Stanford, Califomia 



Retum thls book on or before date due. 



*>
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Notitia rerum Hungaricarum"

See other formats
